DE VRIJE
GODSDIENSTVRIEND.
i
TWEEDE DEEL.






DE ~V H IJ E
GODSDIENSTVRIEND.
ÏÏ.DEEI.
Tc 1msieoam tij MAR TINIJS DE BUTJIJN. md c c x c vii.






KORTE INHOUD
DER
VER T O O GEN
VAN HET TWEEDE DEEL.
N°. I. OVERDENKING VAN JESUS HEMELVAART.
. Bladz. I.
2. VOORBEREIDENDE GEDACHTEN TOT HET NADEREND PINKSTERFEEST. . . p.
3. HET VERBAND TUSSCHEN WA A R E GODS¬
DIENST EN VRIJHEID. . , 17.
4. WAARE BROEDERLIEFDE'. , . 25.
5. DE GODLtJKE GENADE IN HET ZALIGEN VAN
DEN MENSCH. . . . 33,
6. AAN ONZE LIJDENDE NATUURGENOTEN, 41.
7. DE WAARE GODSDIENST IS ONAFSCHEID¬
BAAR MET HET GELUK DER MAATSCHAPPIJ VEREEN 1GD. , . , , 40.
8. OPWEKKING TOT WAARE GODSDIENST IN
DE SCHOONE ZOMER DA GEN. . . 57.
P- DE ONBEWEEGBAARHEID VAN DEN KRIS TE» LIJKEN GODSDIENST 65.
* 2 N.O. I,Ov



H korte INHOUD der VERTOOGEN N°.io. de onbeweegbaarheid van den kriste-
lijken godsdienst, (vervolg van N°. 9.)
..... Bladz. 73.
11. de opwekking van den jongeling te
nain. . . . . . .8l.
12. vertroosting aan jesus vrienden.
89.
13. de nuttigheid van het geloof. . 97.
14. het gedenken aan god in de dagen der jeugd. . . . . . I05.
15. het geluk van g ee s tl ijk e armen. ii3.
16. gods o veraltegenwoordigheid. . 121. . 17. voor bekommerde kristenen. . 120.
l8. de opwekking van tabitha. . 137.
lp. opwekking tot dankbare blijdschap. 145.
20 jesus is waarlijk de messias. . 153. ïi. de godzaligen zijn het zout der aar"
Dt. ; , , . . . 161.
22. VERDEED I ging» ... . I69.
23. iets uit de afscheidsrede van josua.
w&*-.* * *. ' 1 * ; *"? * -77»



VAN HET TWEEDE DEEL. III N°.24. IETS UIT DE AFSCHEIDSREDE VAN JOSUA»
(vervolg van NQ. 23.) . , Bladz. 185.
25. EENIGE GEDACHTEN OVER DE VEREENIGING DER JOODEN MET HET VOLK VAM NEDERLAND. .... Ip3.
26. DE NIETIGHEID VAN HET TEGENWOORDIGE.
. ..... . 201.
27. JESUS TROOST-TAAL. ... 200.
28. HET VERLANGEN DER WAARE KRISTENEN.
217.
20. KENMERK DES WA AR EN KRISTEN S. . 225.
30. KENMERK DES WAAREN KRIS TEN S, (vefVOlg
van N°. 20.) . . . 233-
31. TROUWLOZE VRIENDSCHAP. . . 24I.
32. DE REDELIJKE GODSDIENST DER KRISTENEN. . .... 240.
33. DE REDELIJKE GODSDIENST DER KRISTENEN, (vervolg van N°. 32.) . . 257.
34. VOORBEREIDENDE OVERDENKING VOOR JE¬
SUS GEBOORTE. . . . 2&5.
35. GEDACHTEN OVER HET LAATSTE OORDEEL
DER WERELD. . '. « 273.
36*. JESUS DIERBAARHEID. . . 281.
* 3 N». 37«



IV KORTE INHOUD kek VERT. VAN HET TWEEDE DEEL. N°.37. DE GODLIJKHEID DER HEILIGE SCHRIFT.
. Bladz. 2P9.
38. DE GODLIJKHEID DER HEILIGE SCHRIFT.
(vervolg van N°. 37.) .... 297.
39' D E GODLIJKHEID DER HEILIGE SCHRIFT.
C vervolg en flot van N°. 38,) . , 30^
40. DE SABBATII. . .
41. GODLIJKE RAADGEVING. . . 321.
42. DE NEDERIGHEID IS ALLEEN VOOR HET RIJK DER WAARHEID GESCHIKT. . 329.
43. DE VOORTREFLIJKHEID DER NEDERIG"
"EID337.
44. HEILZAME VOORZICHTIGHEID. . . 345, 45- JESUS NUTTIGHEID VOOR ALLE VOLKEN.353.
46. DE NOODZA AKLIJKIIEID VAN HET GELOOF
IN J£SUS 3ÓI.
4'. GEDACHTEN BIJ JESUS LAATSTE LIJDEN. 359.
48. JESUS ZONDAARSLIEFDE TOT IN DEN
D00D- • • • . '377-
49. JE<ïUS TEDERSTE VRIENDSCHAP S-B L IJ K. 385. 53. JESUS DO O B jpg^
D E



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND.
3y*. j.
En hij leidde hen buiten tot aan Bethaniën , en srtjüre handen opheffende zegende hij hen. En het gcfchieddè als hij hen zegende dat hij van hun fcheidde, en v>\rd opgenomen in den hemel.
luc. XXIV: 50, 51.
OVERDENKING VAN JESUS HEMELVAART.
Kom: vrije Kristenen1 laat ons elkander opwekken, om de verhooging van onzen godlijken Leeraar, om de bekrooning der onfchuld, en der vlekloze deugd te vieren. Deze dag , is aan de herdenking der glorierijkfte gebeurenis, waar op de belijders der fchoonfle zedenleer moogen roemen , toegeheiligd. Jesus de door lijden verheerlijkte jesus, verkeerde nog veertig dagen na zijne verrijzing uit het ftof des doods, op aarde met zijne vrienden; geduurende dien tijd gewende hij hen aan de verhevenlte verwachting; hij geleidde hunne zinlijke a. A denk-



(O
denkbeelden, tot arm Je grenzen der onzichtbare wereld; hij fprak met hen van de dingen die het godlijk rijksge.gebied, of de vergeestlijking der zinlijke Stervelingen, betreffen. Maar aan het einde van deze veertig dagen, fcheen hunne voorbereiding voltooid te zijn; de volmaakte Wijsheid keurde hen iaïtaa-t, 'om eSne fcheiding , die het gevoelig menfchenhart grieven moest, te verd'.mren, en om van zijne eeuwige vriendfchap bewust, door de voortreflijklle zelfsvolmajung hunnen godlijken Broeder na te volgen. Jesus geleidde zijne lievelingen na den Olijfberg , waar heen zij.hem zoo meenigwerf verzeld hadden ; na dien b Tg aan wiens voet. hij nog onlangs; den zwaarflcn ftrijd geflreden h'ad, toen hij in het lommerrijk Ge'hfemanè, zijn bloedig zweet , door bitteren zielenangst pfgeperst, met den koelen nachtdaauw die de buigende grashalmen bepaerelde, vermengde. Na dien berg, van waar hij het in gruwelen, verzonken Jerufalem zoo meenigwerf met de teederfte aandoening befchouwde, terwijl het naderend lot der ontaarde ftedelingen, die hun eigen heil verfraaadden, en de rampzaligfte vruchten der ondeugd verkoozen, de volmaakte Merifcheffvriend , traanen van medelijden afperste- Na dien berg geleidde jesus nu zijne yertrouwljjkfte vrienden , .en dcszelfs met olijven g'ekroonden top, moest het toneel zijn, waar nu de zaligde vrede, de Iuisterrijkfïe zegepraal moest vieren. In den onfterflijken jksus, fchitterde nu de volkomen» heid der menschheid; jesus bereikte nu den hoogden trap van menfchelijke waarde; hij was de zichtbare God^ heid, het uitgedrukt beeld des Onbevatbaren. De eerlte Serafijnen, eerbiedigden hem, zongen hem het driewerf heilig toe , en beminden in hem, de menfchelijke natuur, als een Majeitieus-affchijnfel van de eeuwige Volmaaktheid.
Glorievolle dag! met blijde verrukking begroeten u de belijders van den fchoonen, redelijken, op de natuur gegronde Kriste'.ijken Godsdienst. De opgedane jesus, »oest eindliik opvaren tot zijnen Vader, die te ge'



(3)
lijk- de Veder van alle zijne broederen is; de rechtvaardigheid, de hoogde wijsheid, en het geluk der geheela aarde vorderden dezen trap van verhooging. Jesus had het werk, hem toevertrouwd, op de voortreflijklle wijze volbragt; hij was gebooren tot een Zaligmaker der wereld; hij was bedemd tot verlichting, der heidenen, en tot verheerlijking van Israels nakroost. Aan deze grootfche beftemming was voldaan; de godlijke bronnen van algemeene zaligheid waren ontfprongen, en om het genot van die zaligheid uit te breiden, moest de zegevierende Zaligmaker in den ftaat der hoogde heerlijkheid ingaan. Geheel zijn fterftijk leven, was aan de betrachting der deugd, aan het bereiken der voortreflijkde bedoeling, toegeheiligd geweest. Geheel zijn leven, van zijne wieg tot aan zijn kruis, was voorbeeld!, was bevestiging van de verhevenfle leer die hij verkondigde; niet een oogenblik was nutloos voorbij gerolt, hij had zijn Vaders wil,in al deszelfs uitgedrektheid op aarde volbragt; het oogmerk der fchepping van den mensen, was door hem, voor het gezond verdand verklaard, zoo wel als de meufchelijke waarde en voortrefliikheid. Jesus had ai de verbasteringen der menfchelijke natuur duidelijk aangetoond, en te gelijk de middelen tot verbeetering. De krachten der dwaaling waren door hem ontzenuuwd , en de eenvouwig fchoone waarheid , van onder de meenigvuldige bedekfelen van onkunde en bijgeloof, aan het licht gebragt. l]dle trotschheid en huichlarij, waren door jesus, vernedert en ontmaskerd ; door zijne leer , was alle godsdiensthaat in deszelfs affchuwlijkheid voorgefteld, en de algemcene Broederliefde, als den geest der wetten afgeteekend. Al de dwaaze onderfcheiding,was door jesus natuurveradelenie leer, weggenomen, en als onbedaanbaar met Gods volmaakt wijs ontwerp vernietigd. Uit een bloed was het menfchelijk gellacht voortgefproten, van den zelfden Vader waren alle menfehen, armen zoo wel als rijken, koningen, zoo wel als flaven, afgedamd. Wat recht kon dan de geboorte, uit deze of geene ouderen fcoeaken * Ds zachtA 2 rao*>



C4 )
moedigheid,de minzaamheid en de onfchuld, der nog onbedorven kindsheid, had jesu?, als de eedelfte fieraden die met werkzame deugd verè'enigd , alleen welgevallig zijn, in het vlekloos oog des Almachtigen, nfgefchildcrt. Alle dwinglandij, en zinloozen Godsdienstijver, was door den edelflensder menfchen , door den godlijken Leeraar der gerechtigheid , als de haatlijkfle verdorvenheid van het menfchelijk hart , met afkeuring en verdiende fchande overladen: wie de meeste onder u wil zijn , deze is'de ininfte of de verachtlijkfle, dus luidde zijnetaal, en hij, die God boven alles lief heeft, als de bron van alle volmaaktheid, en wien de menfchen, zonder onderfcheid, als zich zelf bemint, dezen, betracht de geheele wet, en al. les, wat de Propheten geleerd hebben. Alle zijne daden, bevestigden deze menschheid verè'erende gevoelens; nimmer voerde hij heerfchappij over zijne volgelingen, nimmer zocht hij door magtfpreuken hun verftand te overweldigen, of hun geweeten te verdommen. Neen, hij was de helpende vriend van allen, hij verlichtte hun verdand, fchikte zichzelf naar hunne zwakheid, en zocht door overtuiging , de onbuigzame vooröordeelen te ontwortelen. De eenige,de waarachtigeonderfcheiding,door waare verdienden , werd door jesus vereerd; waar hij die dan ook aantrof, bij Samaritaanen of Jooden , bij de geringflen, bij de armen des volks, of bij de aanziênlijkden. Denedrige, de boetvaardige tollenaar, die zijne fchuld gevoelde en beleed, bezat eindloos meer waarde in zijn oog, dan de hoogmoedige pharizeeuw, die met een' verachtenden blik op zijnen broeder durfde neerzien. De weenende zondares , die zijne voeten met traanen be* fproeide, had bij hem veel meer recht op zondenvergifnis en vriendfchap, dan de verwaande fchriftgeleerden, die hunnen roem delden in duizend fchitterende beuzelingen. Wie eerbiedigt niet de deugd , de weldoende bnrmhartigtieid, in den door jesus zoo fchoon geteekende iamaritaan1 terwijl de ongevoeligheid van Siofts priester verachting wekt. Ja, de geheele leer v.m jesus verfpreiddé
eene



C 5 )
eene godlijke verlichting , waar in alle de volken der aarde zich verblijd hebben, of nog zullen veiblijden. En dit alles was door zijn eigen voorbeeld diep Sn de menfchelijke ziel gedrukt. Zijn lijden tot heil der wereld, vorderde nu ook de heerlijkfte belooning, hij had zich zelf opgeolfen, om de verlooren waarde der menschheid te herltellcn, en haar de eeuwige zaligheid te doen genieten. Gods rechtvaardigheid bereidde dan ook de hoogfle gloriekroon voor den Eeuwiggeliefden, en noodigde hem na de gewesten der hoogde heerlijkheid.
Aan het kruis had jesus zegepralend uitgeroepen: Ha is volbragt. Dat woord weergalmde nog van kring toe kring, en verloor zich in de toejuiching, in de godlijke feestgezangen der onderflijke maatl'chappijën. Maar niet minder, vorderde ook de volmaakte Wijsheid, dat je- ■ sus de woonitigen der flerrlijkheid verliet. Zijne leer moest uitgebreid worden , niet door geweld maar door overtuiging. Indien hij zelf na zijne opltanding , even gelijk voor zijnen dood, het volk openlijk geleerd, en den weg des heils had verkondigt , welk eene uitwerking zoude men natuurlijk hier van moeten verwacht hebben"' Veclen zcuden door zijne verfchijning , door ontzetting, verdomd zijn , en hem in de eerde ontroering voor de Zoon van God herkend hebben. Doch was dit overtuiging geweest'' Neen, daar zijne krachtige, zijne met godlijkheid bezielde woorden en werken, geen invloed op de verharde , de bevooroordeelde zielen weleer hadden , daar zoude ook eene verfchijning van den opgeftaanen j i: s u s , llegts voor een oogenblik de zinnen bedwelmd hebben , maar het fluimerend verMand zoude zich in nieuwe vooröordeelen diep ingehuld hebben; zij die de overëenftemining van jesus leer, met het natuurlijk menfchelijk gevoel niet opgemerkt hadden, zij, die zijne meer dan menfchelijke daden , gevoelloos aanfehouud hadden , die de ilommen op zijnen wenk hadden zien fprekeu, en zelfs de dooden op zijn bevel »it het graf verrijzen; dezen zouden ook jasus, die uit A 3 de



de dooden opftond , niet geloofd hebben; anderen, doof kwaadaardigheid van hart verbijsterd , zouden geheel zijn lijden en dood als bedriegerij befchouwd hebben , en door nieuwe wraak verbitterd, tegen hem gewoed hebben. En daar jesus maar éénmaal moest lijden, maar éénmaal moest fterven, Zoude hij de woedende wraakzucht, door hooger magt hebben moeten beteugelen ; iets dat ftrijdig was met het voor. treflijk ontwerp, om door overreeding te overwinnen, en alleen door een waar geloof, op de volkomenfte overtuiging gegrondvest, aangenomen en omhelst te worden. Ook voor 2ijne vrienden, voor zijne getrouwe leerlingen, was zijne Hemelvaart hoogst nodig ; dezen bleeven aan zinlijke denkbeelden gehecht; hunne verbeelding fchilderde een aardfche heerfchappij; van deze dwaaüng lieten zij zich niet te regt brengen; deze dwaling, was de oorzaak geweest van hunfle twijfelmoedigheid bij jesus dood. Zij hadden gehoopt dat jesus, de verlosfer was die Israël van het juk der Romeinen zoude bevrijd hebben, doch nu hij geftorven waj, nu was deze fehoone verwachting met hem verdorven, en wat moesten zij van jesus denken? zij hadden zijne godlijke grootheid gezien , zijne leer oefende een onweerflaan. baar vermogen op hunne ziel, maar hij was dood, de magt van zijne vijanden zegepraalde, en hun geloof wankelde. Maar jesus herleefde, zij zagen geene fchaduw , geen geest, maar jesus zelf, zij zagen, zij hoorden, zij betastten hem, hij at en dronk met hen. Nu geloofden zij, dat hij de waarachtige Zoon van God was, doch zij konden de beweegoorzaak van zijne komst in de wereld, van zijnen dood en opftanding nog niet doordenken. Was het om een aardsch Koningrijk op te richten ? waarom moest hij dan eerst lijden en fterven ? waarom wreekte hij zich niet na zijne opftanding aan zijne haters ? Maar hij leefde alleen voor zijne vrienden, hij fprak met hen van geene zinlijke heerlijkheid, maar alleen van weezenlijke grootheid, van ftandvastigheid in het geloof aan zijne godlijke zending , vaa onwrikbaren moed in het verkondigen van zijne leer , e» het verbeteren van de zeden. Hij vorderde geene ftout-
beld



(7 )
heid in het beftrijden van aardfche vijanden, geene krijgs* kunde, noodig om den troon van david op te richten; neen , hij vorderde van zijne vuuriglre lievelingen , alleen kloekmoedige getrouwheid , in het weiden van zijne weerloze fchaapen, in het beftuuren , vertroosten , en be» fchermen der waare zachtmoedigen, die de waarheid durfden belijden, en in de leer van jesu s den.weg der zalig, heid vonden aangewezen. De grove denkbeelden aan. zinlijke glorie, verzwakten onder zulke gefprekken met j esus; zij werden vatbaar gemaakt voor de edelfte begrippen. Maar wat moesten zij nu denken, nu jesus volgends zijne voorfpelling hun verliet , en ten hemel opvoer? Nu werden zij overtuigd, dat jesus niet gekomen was om eenen zichtbaren troon op het heuvelig Sion te vestigen, om de Romeinen te overwinnen, en de geheels, aarde aan lsraels nakroost ten erfdeel te fchenken. Doch hun geloof wankelde niet meer, neen jesus bleef in hun oog de beloofde Mesfias, de Zoon van God , de Zaligmaker der geheele wereld ; zij konden niet meer twijfelen, hunne zinnen waren zoo wel overtuigd als hun verftand; zij geloofden, en het aardsch Koningrijk verdween wit hunne verbeelding. Zij begreepen nu dat de leer van jesus die volkomen menfchelijke vrijheid ademde, die het recht deedt herleeven , en een' algemeenen vrede aan alle haare belijders en betrachters beloofde, dat die leer moest uitgebreid en aangenomen worden over de geheele aarde. Zij begreepen nu, dat dit de wet was die uitging van Sion, dat dit de heilftar, de blinkende morgenftar was, die op ring in Juda , om alle volken te verlichten. Nu verltonden zij dat jesus het waare zaad van abraham was, waar door alle volken geheiligd, en in wien de geheele menschheid veradelt, en gezegend zoude worden. En dit alles zouden de vrienden van jesus, veel duidelijker nog verdaan , wanneer de geest der waarheid , de geest van kristus hen als eene vlam der Godheid zoude bezielen en ontvonken. Na jesus Hemelvaart,



kón zijne leef eerst regt verfpreid worden ; voorheen fchaarden zich de inlanders , vol drift , om den bij hun bekenden Prediker en Wonderwerker, maar nu zij hem misten, nu was de fchaare verdrooid; vreemdelingen hoorden van hem , zochten nader onderrichting, en vonden de eenvouwige waarheid , die met hun gevoel overëenftemde. Wonderbare uitbreiding van-den fchooniten Godsdienst , ook tot in ons werelddeel drong de prediking des Euangeliums door , wij aanfchouwen de waarheid in vollen luister; jEsusonzen godlijken Broeder is met eeuwige heerlijkheid omkranst, van de zinlijke, is hij in de onzichtbare wereld overgeftapt ; daar is hij onze Voorfpraak bij den Vader, van daar waakt hij over onze treden , zend ons geest en kracht, daar bereid hij ons plaats, èn zal zijne heerlijkheid door ons deelgenootfchap vol. tooid zien.
■ i j
tesv ,vjist atv nsr,rsfiv , ^
, b'lii ftSW 19b 3^i3 3D TOM ••/ ; 'JS-.fi-yy
... ( . , ,
, 5"e Amfteldam, bij M. de BRUIJN, in de Warraoesftraat. "



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND^
En ziet ik zende de belofte mijns Vaders op u : maar blijft gij in de ftad Jerufalem , tot dat gij zult aangedaan zijn met kracht uit de hoogte.
LÜc. XXIV: 49.
VOORBEREIDENDE GEDACHTEN TOT HET NADEREND PINKSTERFEEST.
1^ og weinige dagen flegt.s godvruchtige Landgenoten ï ■«-^ en wij vieren de gezegende dag, waar op jesus vertrouwlijkfte vrienden , zijne eenvouwigfle , zijne leergraagile volgelingen , wonderdadig door den geest van Christus bezield werden, en zich tot algemeene verkondigers van de leer der waarheid zagen aanftellen. Elk, wie de fchoonheid van den Christelijken Godsdienst gevoelt , elk wie de zaligheden dien hij zijne belijders doet fmaken kent, gevoelt ook zijn hart op ons Pinkfterfeest, door de reinfte dankbaarheid gloeien. En wie, wie kan gevoelloos de groote dag des heils, de dag der fchoonfle 2* « B eer-



C " >
eerffelingen.dien dag waar op JESÜS naam in zoo veele or> derfchciden taaien gepredii;t en beleden werd, terug denW[$f2f Eerbare Medektis tenen I geene zwarte ondankbaarheid zal onze'vrije ziel ontheiligen; wij gevoelen onze verpligtmg, en juichen u blijmoedig toe: „ de dag dien „ door God tot een roem der dagen gemankt is, nadert. „ Komt, laten wij ons op denzelven verblijden. 6 God „ der liefde! geeft ons heil, geeft ons voorfpoed, op dat „ het z.en der gezegende eenlingen, ons moge aan„ moedigen om den vollen oogst in te famelen." Met recht dan bereiden wij ons voor, om tot eer van hem, die den dood overwonnen heeft, die met heerlijkheid gekroond is, tot eer van hem die leeft tot in alle eeuwigheid door wtens leer de geheele aarde zaligheid geniet, met dankbaar feestgejuich te vieren. En hoe kunnen wij ons beter hier toe voorbereiden , dan door de gewigtvolIe gebeuren!* met derzelver heilrijke gevolgen met aandacht te overwecgen. Voorzeker zal zulk eene overweeging ons opleiden, om Gods wijsheid en menfchenliefde, zoo duidelijk gebleeken in de uitbreiding des Euangeliums, te verheffen, om onzen ijver voor de eer van den gezegenden jesus, en zijne hemelfche fchoone zedenleer aan te vuurtn, en om onze waare dankbaarheid, doorliet betobnen van algemeene liefde uit te drukken.
Bcfchouwen wij dan in de eerfte plaats , de gebeurtenis. De dag tot het Pinkfterfeest beftemd, dien dag waarop jacobs nakroost, met blijde danküfferen in Sions tempel gewoon was te verfchijnen , om de eerfte rijpe koorenfiren voor Gods aangezicht te Hellen, en hier door dengeheelen oogst te heiligen; dien dag bloosde nog naauwlijks aan de kimmen, of de vrienden van den ten hemelge. varen jesus, waren in een der tempel vertrekken reeds bij elkander; de lieflijkfle eensgezindheid heerschte onder deze waare zachtmoedigen, die ftille zaligheden genoten , en de geheele aarde, aan de züchte maar overredende deugd,
aan



aan de liefdeademende leer van hunnen verheerlijkten vriend , zouden onderwerpen. Eendragtig waren zij bij elkander , en offerden God hunne dankende lofzangen ; daar wachteden zij op kracht uit de hoogte , daar wachteden zij op de belofte van de mond der waarheid, op de geest van hem , die zijne- fterkte , die zijn godlijb verraoogen , door zwakke ftervelingen wilde volbrengen. Intusfchen vloeide de meenigte der Jooden ook na het heiligdom ,. de voorhoven waren vervult met. priesters , met offeraars, en aanbidders, en met elk oogei.blik vermeerderden nog de duizenden van Israël. Dan nu was het tijdftip geboren , waar in jesus zich wilde verheerlijken , en de grondfteenen leggen van zijn nieuw , zijn geestlijk heiligdom. Op het onverwachts, rolde een ruii'chend geluid door den ftaatigen tempel, gelijk een' he. vigen draaiwind die wand en daken doet fchudden. Dit ontzettend geluid, door de tempelgebouwen weergeknatst, verliest zich plechtig in de vergaderplaats van jesus leerlingen. De verwonderde meenigte ftaat ontroerd , volgt nog met het luistrend gehoor het geruisch des winds, en dringt ftraks na de plaats waar dit geruisch eindigde. Elk verwachtte hier iets zonderlings, iets grootsch te aanfehouwen; om ftrijd dringt elk de ruime vergaderzaal in, en vraagt met zoekende oogen na het godlijk wonderteeken. Plaatfen wij ook onze verbeelding in het gezelfchap der lievelingen van jesus, ftraks zullen wij hen bij het geruisch des wervelwinds, door hoop en blijdfehnp verlevendigt zien ; het geluid ruischt door hun .midden , en den adem des Almachtigen bezielt hen, met duizendwerf meer levenskracht , dan waar mede den eerften aardeling bij zijne fchepping bezield werd. In verrukking knielen zij neder, breidden hunne handen uit na den hemel; en in de opgeheven oogen glinsterd een dankbare traan vol godlijken wellust. Lichtende vuurvlammen zweeven om hun heen 5 glans en vuur, die zinlijke teekens van Gods tegenwoordigheid, rustte op de vrienden van jesus, en kroonden JB 2 hea



C 12 )
hen met heerlijkheid. In deezen (laat ziet hen de toevloeiende meenigte , en de bewondering klimt ten hoogften top. Welk een gezicht een aantal nedrige, en in fchijn ongeachte lieden, vertoond zich hier als het doel des ontzettingbarenden wervelwinds; edelen ernst, en majestieufe vreugd, pronken.op hun achtbaar fprekend gelaat ; elke trek is bezieid , en de hemelfche verrukking die hun aanwezen doortinteld, juicht in de fpraakloze blikken. Glinsterende vlammen , gelijk aan de blinkende Schechina die in het binnenfte heiligdom tusfchen Cherubijnen vieuglen woont , zulke glinsterende vuurvlammen, verfieren deze verhemelde burgers der aarde.. Maar hoe neemt de verbaastheid des volks niet toe , wanneer de verrukte aanbidders, door het gedruisch der meenigte, als van de grenzen des hemels, na den hun toevertrouwden post terug geroepen , opftaan , en de grootheid van den eenigen waarachtigen God, in alle de onderfcheiden taaien, die door Israels verftrooilingen gefproken worden , verkondigen. Hier word het eindig verftand van den onvolmaakten flerveling als bedwelmt. Ongeletterde in nedrigheid opgevoedde Galileërs, fpreken in de taal van alle de volken, waaronder de Jooden verftrooid waren, van God en zijne werken, met eene krachtige eene vloeiende welfprekendheid, die het denkvermoogen der hoorers ontwarde , het verftand verlichtte, en de volkomenfte toeftemming vorderde. Verbazend wonder ! maar te gelijk bli|ft het natuurlijk , fchoon het den gewoonen loop der natuur moge overtreffen. Tot het aanleeren van vreemde taaien word gewis oefening verëischt; geheugen, vatbaar, heid , en een goed oordeel , komen bij het vlug leeren der taaien , zeker te pas , en aan de voortreflijkheid van deze geestvermogens hangt ook de meer of mindere vordering in taalkunde af. De loome kleine ziel , zal meer tijd en vlijt aan het leeren van een of twee taaien moeten bededen , dan de groote vlugge geest, aan het leeren van alle de bekende taaien. Geen wonder dan , dat
men-



f »3 )
menfchen door de verhevenfte geestkracht bezield, door den godlijken gloed ontvlamt, in een oogenblik des tijds, al dat vennoogen bezaten , tot welks uitoefening , eene gewoone menfchelijke zielskracht , in een geheelen leeftijd niet komen kan. Ja de vrienden van jesus , ftreefden dit oogenblik, tot eenen trap van volkomenheid, die door andere menfchen aan deze zijde des grafs nimmer bereikt word; want'den adem des eeuwigen Gods , ontwikkeld hier de vermoogens der menfchelijke natuur , mee de zelfde almacht , waarmede zij de vermoogens des Engels, bij zijne eerfte wording had doen ontvlammen. De ontroerde fchaare, luisterde vol aandacht, en hoorde Gods grootheid verkondigen. De apostelen , zullen den eenïgen waaren God, die door geheel Israël geëerbiedigd werd , als de Schepper van het heelal, als de Befchermer der wereld, als de weldoende Vriend der godvruchtigen , als de getrouwe Vervuiler van alle zijne beloften , geroemd en verheerlijkt hebben. Elke gevoelvolle ziel was opmerkzaam; maar de laaghartige fpotters verftouteden zich , om op de fnoodfte wijze te lasteren. ,, Wat bewondert gij," riepen dezen, ,, de wijn maaltt deze Galli,, leè'rs uitzinnig." Deze fchendende taal, treft naauwlijks het oor der apostelen , of de treffendite verdeediging rold van hunne lippen , elk woord , op waarheid gegrond , door ijver, voor jesus leer, en door liefde voor het menfchelijk geluk als bevleugeld , elk woord was met overtuigende kracht gewapend , en drong in de ziel van drieduizend Hevelingen der waarheid , die flraks beleeden, dat jesus, de Mesjias , de Kristus, de Zoon des levendigen Gods was; en door zich in zijnen naam te laten doopen, hun geloof in hem bekrachtigden.
Kristenen ! hoe veel ftof vinden wij in dit alles , om de volmaakte wijsheid des Eeuwigen te aanbidden , en te verheerlijken. Te Jerufalem in den tempel, moest die glorierijke gebeurenis voorvallen; daar waar jesus voor B 3 wei-



weinige weeken als een bedrieger, nis een godslasteraar, veroordeelt was , daar fidderde nu geheel het Joodendotn voor de kracht van zijnen geest, die op de vleugelen des winds wandelde ; daar werd den opgeftaanen jesus openlijk verkondigt , en zijne geheele moordgefchiedeuis kort en duidelijk gefchilderd , terwijl duizenden , in den gekruisten jesus nu hunnen godlijken Zaligmaker herken len. Geen geweld durfde zich verzetten. De Joodfche bloedraad werd gewis door duldelozen angst gepijnigd , terwijl een wroegend geweeten , nu de Zoon des menfchen, als een wretkend Rechter , op de wolken des hemels teekcnde. Te Jerufalem moest deze gebcurcnis , op een der drie hoogc feesttijdén , wanneer alle de Jooden zelfs uit de afgelegende wereldoorden , tot Sions berg faamvloeiden , voorvallen. Gewis dit was het voortrellijkst middel, om het godlijk oogmerk te bereiken , en de zuivere zedenleer van jesus , over de geheele aarde te verfpreiden. Waar was op den aardbodem eene planrs beter hier toe gefchikt als Jerufilem , vooral in dien (laat waar in zich de Jooden op dat tijdpunt bevonden? Nergens was een volk bekend, dat zoo heinde en veer verftrooid was , en toch door godsdienst en zeden , orüffcheidbaar verëenigd bleef, dan de Jooden. Zij waren het eenig volk dat zich nimmer met andere vermengde , en in het heiligdom te Jerufalem ftandvastig hunne verzamelplaats hielden. Daar vergaderden zij allen op de hoogtijden , zoo wel uit het Land der Parthers , als van het eiland Creta, zoo wel uit Egijpte en Ethiopiën , als uit Rome en geheel Italiën. En alle deze vreemdelingen hoorden en zagen hier de krachten van'den geest des Gekruifigden , maar nu ter rechterhand Gods verhevenen Mesfias; onder alle volken , deeden deze onzijdige getuigen het licht der waarheid opgaan , en zoo werd de triumpheerende j e s u s , op het woord der waarheid , vol voorfpoed omgevoerd!
* Za-



C 15 )
6 Zalig Pinkfterfeest! gij waart geheiligd om de bronnen des heils voor de geheele wereld te doen ontfpringen, om liefelijke (hoornen, op het dorstig land te doen vloeien,' en de eenzame woestenijen met vruchtbaarmakende drup.pelen te beiproeiën. Op het voorig Paaschfeest, was het verzameld Israël getuige van jesus dood geweest; veelen hadden zijne onfchuld heimelijk hulde gedaan; veelen hadden zijn grootmoedig lijden bewondert, en vol angtvalligheid, de fluiptrekken der beevende natuur, bij zijne jongfte doodfuikkcn aanfchouwdj veelen, hadden ook het gerucht van zijne opftanding gehoord, en aan het leugenachtig bericht der omgekochte grafbewaakers, getwijfeld; zij laadden zijne discipelen met oplettende oogen befpied: moed en juichende verwachting praalde in het gedrag, van die onlangs nog kleinmoedige vlugtelingen: En nn op den Pink. fterdag, nu zag dat zelfde verzamelde Israël, deze eerbiedwekkende gebeurenis; nu zagen zij deze discipelen, als herfchaapen tot edele geleerden, tot onverfaagde helden, en onwankelbaar getrouwe vrienden van zaligheidzoekende vreemdelingen.
ó Zalige Pinkfterdag! feest der gezeegende eerftelingen! eerftelingen in jesus gemeente, die zich op onwrikbaare gronden moet vestigen, en door geene helfche magt kan overwonnen worden. Met dankbare blijdfchap zullen, wij na omtrent agttien eeuwen,ook heden dezen feestdag vieren, en onze lofoffers voorden OveralömtegenwoordigenGod,in den tempel der natuur opofferen. Met recht dierbare Landgenoten! vieren wij de triümfen van vrijheid en menfchelijke rechten; maar hoe fterk verpligten zeifs deze triümfen ons, om den geboortedag der algemeene wereldverlichting, om de overwinning der eenvouwige waarheid te vieren. Ilec buitengewoon vermogen, om in al de onderfcheiden taaien, die de Jooden in hunne verfchillen le geboortelanden ipraken, zoo overreedend zoo treffend, zoo wellprekend , jle fchoone zedenleer van jesus te verkondigen, dat buiten. . Se-



gewoon, dat door den geest der waarheid boven het men. fchelijke verheven vermogen, (hooide de eerfte zaden des heils, der vertroosting, en veredeling over de wereld. Ook dat zaad fchoot wortelen in Europa; weinig eeuwen verliepen flegts, of onze dwaalende voorvaderen aanfchouwdon den glans der waarheid, die van agter de zwartfte nevelen van bijgeloof, en onkunde glinsterde.
De Kristelijke zedenleer, van alle de ontëerende omhang, zeis bevrijd, word in onze dagen, door het gezond verftand, vuurig omhelst en vol dankbare blijdfchap beleedeu. De lage fpotter moge lasteren, de verbasterde ziel, die geen goed van kwaad kan onderfcheiden, moge zinloos alles verwerpen, de verïïandige vriend der deugd, vind in jesus leer, den weg der zaligheid aangeweezen; vertroosting en hemelfche wellust ontluiken voor zijne treden, en bewust van zijne broederfchap met jesus,verwacht hij de ontlerflijkheid. Welaan dan Kristenen! ontmoeten wij het naderend Pinkfterfeest, met dankbare harten aan onzea God geheiligd.
Te Amileldam, bij M. us BRU IJN, in de Warmoesitraatt



DE V R IJ E
GODSDIENSTVPvIEID.
3V°. 5.
Staat clan in de vrijheid met welke ons R r t s t u s vrij gemaakt beeft, en word niet wcderöm met het juk der dienstbaarheid bevangen.
cal. V: l.
HET VERBAND TÜSSCHEN WAARS GODSDIENST EN VRIJHEID.
vrije godsdienstvriend I
Het woord Vttjhetitheeft zulk eene ruime beteekenls, dat mijne ziel in dezelve verdwaalt. Ik befchouwde Voorheen de Vrijheid als een eigenfehap der menfchelijke natuur, evenwel ondergefchikt aan den wijzen wil der Godheid. Vrijheid om te deuken, te fpreken, en den eerdienst aan het Opperwezen te verrichten, fcheen mij toe onaffcheidbaar^te zijn met een heilbevortterendStaatsbeliuur; doch in vervolg van tijd, zag ik zulken, die a* C voor



C 18 )
voor Vrijheid met drift ijverden, alle banden verbreken, en den fpot drijven met Godsdienst en geweetenspligten. Wie durft in deze dagen van God of Godlijke zaken (preken indien hij niet voor een' dweeper, een' bekrompen ziel, of dat nog erger is, voor een huichelaar uitgekreeten wil worden. De openbare Godsdienst word veracht, huislijken Godsdienst volkoomen verzaakt, en alles, wat het geweeten van ons vordert, als een duldelooze last, als een verachtlijk juk, onwaardig om dooiden vrijë mensch gedragen te worden, befchouvvt. Vest ilegts uw oog op de opvoeding der kinderen , geene godsdienflige beginfelen, ziet gij de jeugd meer inprenten: ik wil wel belijden , dat wij de jeugd lang beezig gehouden hebben met onverdaanbare véhelfels , en langwijlige nietsbeduidende vraagboeken ; maar met deze nutteloze dingen, is te gelijk alles weggeworpen. Geen zedekunde fchijnt meer te pas te komen; aan de eenvouwige leer van jesus, zoo verftaanbaar voorkinderen , word geheel niet gedacht; God , en jesus, zijn bij het meerderdeel van onze jeugd onbekend , fchoon zij deze geheiligde namen, in navolging van au. deren, op eene eerloze wijze elk oogenblik met dartele lippen misbruiken. Wat moeten wij van dit alles verwachten, waarde Godsdienstvriend! immers niets dan een volkomen zedenbederf, dat niet flegts het tegenwoordig, maar ook het opgroeiend gedacht befmet? Wat zal de ondeugd in het vervolg kunnen beteugelen, wanneer niets meer als heilig , als eerbiedwaardig aangemerkt word? Niet dat ik den Godsdienst gelijk de lasteraars van denzelven voorgeven , als een fchrikbeeld , tot intoomhouding van het gemeen wil gehouden hebben. Neen vooral niet. Maar wanneer de zedelesfen van onzen godlijken Leeriiar gelasterd worden , wanneer de onwankelbare waarheden befchimpt , en voor leugen gehouden worden, in welk eenen diepen af. grond van gedachtenloosheid, en ontaarding zal de
mensch



(lp)
mensch dan wegzinken? geheel gekluisterd aan zinlijke dingen, zal hij zijn eeuwig belang vergeeten ; de onllerllljkheid, die in zijne ziel woond , verdooven , en llegts uit liefde voor zijne tijdelijke rust , de wetten door geene openbare daden ' fchenden. Kan zulk een volkoomen zedenbederf, gepaard gaan met een gezonde, een wezenlijk heilbevorderende ftaatkunde ? Dit is onmooglijk; ik ken geene ftaatkunde, geene gezonde, geene met de menfchelijke waarde overëenftemmende ilaatkunde, dan die uit de edelfte grondbeginfels voordvloeit. Zich naar eenige algemeeneregels te fchikken, eenige algemeene vastfteliingen te doen gelden , en beftendig 'te onderhouden, is dit genoegzaam om een gelukkige maatfchappij te vormen ? De heillooste roofbenden, die naar vastgeftelde regelen , tot hun onderling behoud handelen , zijn dan ook gelukkige maatfchappijën Neen , daar waar de Burgers de ftem van het geweeten niet getrouw zoeken op te volgen , om dat zij zich overtuigd houden, dat hun waarachtig geluk voor tijd en eeuwigheid hier van afhangt, daar kan geene beftendig gelukkige maatfchappij zich vertoonen. En welk een voorrecht hebben hier de Kristenen ! de flem van hun geweeten, of hun inwendig gevoel, word door de leer van jesus verklaard, en op de krachtigfte wijze bevestigd; alles wat de mensch dierbaar kan zijn, alles waarom de natuurlijke eigenliefde hem kan doen wenfchen, word door jr.sus , als het oniiffcheidbaar loon der deugdbetrachting, toegezegd en verzeekerd. Liefelijke gemoedsrust, vrede met het onbevatbaar Opperwezen , liefderijke ontferming in alle tegenfpoed , hulp en onderfteuning zelfs in den dood, en het genot van eindloostoenemende zaligheden , welke aanfpooringen tot deugd voor den Kristen , hoe veel troost en vreugde in alle de bekommeringen , in alle de wisfel valligheden van dit leven? Maar indien eene maatfchappij , die de naam van Kristenen draagt , dit voorrecht C 2 durft



(20 )
durft terfuladen, de fchooufte zedenleer verwerpt, en het godlijk voorbeeld van allesöverwinnende liefde, geduld, grootmoedigheid, en alle maatfchaplijke deugden, befpat, wat blijft zulk eene maatfchappij dan over om haar aan het betrachten van eenigen pligt te verbinden? Niets, volftrekt niets, dan eene kwijnende fchaduw van tijdelijke rust; en hoe gemak'ijk zal deze rust aarj grove zinlijke genietingen opgeofTert worden , zoo wel als den weinig voldoenden eernaam, van een goed vreedzaam Burger,
Godsdienstvriend! ik moet u belijden, dat ik de rampzaligde ondergang van Neêrlandsch volk begin te duchten, wanneer ik het oog op deszelfs gedrag, betreffende den Godsdienst vestig. Het word tot fchande gereekend, wanneer men eenigen eerbied voor Gods naam, of zijnen eerdienst betoond ; laaghartige weetnieten , beroemen zich op de ondeugendite fpotternijën , elk toond zijn vrijheidsmin , door het verkrachten van zijn geweeten. Goede God! is dit vrijheid, of is het de verachtiijklte flavernij , waartoe de redenmagtige mensch zich kan vernederen ? Ja gewis dit is het. De ontaardde driften heerfchen over de grondneigingen der ziel , en de zucht om anderen na te volgen , kluisterd het gevoel. Vereerd mij met uw andwoord, fchenkt mij indien het mooglijk is , eenigen troost door het ophelderen van mijne benevelde vooruitzichten. Ia die verwachting, noem ik mij uw' getrouwen Lezer
DEUGDLIEF.
De bovenltaande brief is voorzeker de uitboezeming van eene gevoelige ziel, waar in de bekommerende gedachten elkander verdringen. Hoe vuurig wensen ten wij te kunnen zeggen dat deze bekommeringen ongegrond
zijn,



( 21 )
zijn , ïruter helaas! het tegendeel is maar al te waar. Een volk, dat zich toelegd om ongodsdienftig te zijn, wankelt aan den rand des afgronds , waar in het eerlang moet neêrltorten. Doch het is waarlijk te beklagen dat vrijheidsliefde en ongodsdienfligheid met elkander vermengd worden, terwijl ze volftrekt in geene betrekking tot elkander flaan; en hij , die laaghartig den eenvouwig fchooncn eerdienst, die een blijmoedig Kristen aan den God van hemel en aarde bewijst, kan befpotten en verachten , deze heeft ook geene zuivere denkbeelden van waare zedelijke vrijheid, die geene heerfchappij van ontaarde driften kan dulden. Vrijheid is wel deegelijk eene eigenfchap der menfchelijke natuur; zonder vrijheid, was de rede geen gefchenk van eenige waarde, zonder vrijheid, hadden wij niets dat ons boven de dieren deed uitmunten ; maar eene vrijheid zonder rede, is even onbegaanbaar als eene rede zonder vrijheid. De eeuwige wijsheid beftunrd de redenloze dieren door eene ingefchapen drift, of een inflinft, waar door zij vrijwillig alles wat best voor hun is , verkiezen. Maar de mensch zonder zulk een inftinét gefchapen, ontving een vermoogen, om optemerken, om te overweegeu, en om zijne eigen daden tot zijn nut te beduuren. ó Welk eene verpligting tot reine vuurige dankbaarheid ! Uit ons zelf en uit alles wat ons omringt, leeren wij God in zijne grootheid, in zijne wijsheid en liefde kennen, ons eigen gevoel zegt ons, wat recht en wat onrecht is; wanneer wij dus ons verftand gebruiken, kunnen wij het beste voor ons kiezen, en ons eigen geluk bevorderen. Deze vrijheid, dit fieraad der menschlijkheid, maakt ons tot het voortreflijkst fchepfel, dat deze aarde moet bewoonen , en het beminnen van deze vrijheid , is ons niet minder aangeboren, dan de liefde voor het leven. Doch zoo rasch de mensch zijne pligten verzaakt, het gevoel van zijn hart vetdooft, en alleen zijne zinlijke begeerten wil volgen, C 3 dan
o



( 22 )
dan ontheiligt hij zijne vrijheidsliefde, even gelijk, de tïjran , die uit vrees voor het verlies van zijn leven , dut. zend onfchuldige flagtöffers aan -zijn • verachtlijk wantrouwen opoffert, en dus de zucht voor zijn behoud , of de natuurlijke eigenliefde , op eene vloekwaardige wijze ontheiligd.
Ja dierbare Landgenoten, hoort onze welmeenende waar. fchuuwing. Vrijheid zonder deugd, is geene Vrijheid, en waare deugd is Godsdienst. Staatkunde, zegt men, moet afgefcheiden blijven van Godsdienst, of de verfchriklijkfte rampen die zoo meenigwerf onder de volken gewoed hebben , zullen telkens te rug keeren. Was het om den Godsdienst niet, vraagt men, dat geheele Landen verwoest zijn? iet flegts op de zinloze kruistochten tegen de Saraceenen, op de meenigvuldige bloedftroomen die in alle rijken en finten den gruuwel der verwoesting vertoond hebben. Is Frankrijk niet weleer door godsdienstijver, tot een rampzalige moordkuil herfchapen ? heeft Engeland niet jaaren, zelfs eeuwen agter elkander, de verfchriklijkfte burgertwisten in zijnen bloedenden boezem gevoed ? heeft Spanje, door vuur en zwaard niet een geheel nieuw werelddeel verwoest, zich zelf ontvolkt, en de Nederlanden, op de jammerlijkfte wijze gemarteld? Op deze wijze voordrc-deneerend, word het verwerpen van den Godsdienst behaaglijk, wat zeg ik! zelfs prijzenswaardig. Het komt 'er alleen op aan, of den grond van deze redeneering waar of valsch is, en wij houden ons overtuigd, dat zij volkomen valsch is. Wat is Godsdienst? Eenvouwig immers de eerbewijzing die een redenmagtig fchepfel, aan het onbevatbaar, aan het alles vervullend Wèzen toebrengt, uit gevoel van verpligting voor duizend, duizend weldaden? terwijl het volmaakt het zelfde is voor het ftaatsbeftuur, op welk eene wijze die eerbied, die dankbaarheid uitgedrukt word. Alleen de duurzaamheid der goede orde. en dat het zelfde is, van het ftaatsbeftuur, hangt van het gevoel, van het zuiver verfijnd gevoel der
maat-
©



C 23 )
maatfchaplijke leden af. Is dit gevoel verdooft, blijft het hart koud bii het genot der vooitreflijkfte weldaden, wat zal de leden dan aan het algemeen belang verbinden? Gevoelloze menfchen zijn voor geen geluk vatbaar, en kunnen dus niet verpligt worden, om hun eigen beftendig geluk , en veel minder nog dat van het algemeen te bevorderen. Een verfijnd gevoel is dus den grond van eedle ftaatkunde, en wiens gevoel onbedorven is, deze kent ook zijne verpligting aan de Bron der geheele aanwezenheid, of dat het zelfde is, deze is godsdienliig. Maar verftaat men door Godsdienst eenige bijzondere aangenomene begrippen , door trotschheid en onkunde vastgefteld, en door opvoeding en vooroordeel ons diep ingeprent? Ja zulk een famenweefzLi, met ijver voorgedaan , was meenigwerf de afgrijslijke moeder van talloze rampzaligheden, en de ftaatkunde, met dit famen sveefzel omhangen, verftrekt aan elk denkend mensch door alle eeuwen heen tot afgrijzen. Maar wie durft den naam van Godsdienst hier aan geven? Alleen het door domheid gevoed vooroordeel dacht aan God, eenen dienst te doen door het biped van anders gevoelende Broederen te doen ftroomen; maar zoo weinig als het opofferen van fchuldeloze zuigelingen, aan een gloeiend koperen afgod waare Godsdienst was, zoo weinig is ook het vervolgen van anders denkenden , of gevoelenden , waare Godsdiénst; en wee de verlichte ftaatkunde die zich met valfchen ijver voor aangenomen begrippen bcfmet. Maar ftaatkunde,die, gelijk wij zeiden , niet uit het onbedorven menfchelijk gevoel voordvloeit, is geene ftaatkunde , en uit zulk een gevoel vloeit ook te gelijk den eenigen waariichtigen Godsdienst"; deze is door den eeuwig gezegenden jesus, en zijne Apostelen ons verklaard en gepredikt. Wie de leer van jesus durft verwerpen , verwerpt ook de waare Vrijheid, word een flaaf van zijne zinlijke begeertens, rukt alle banden los, en word een fchadelijk lid voor alle maatfchappijën. De verftandige braven onder de oude volken, predikten de beginzels der zuivere zedekunde, die jesus in het vervolgzoo duidelijk,



lijk, zoo volkomen gepredikt heeft, en die verfhndige braven, waren ook te gelijk de waare beminnaars van eedle menfchelijke vrijheid, üat deugdlief dan nimmer de ongodsdienftigheid, met de uitbreiding der volks vrijheid vereenige. Het is niet onnatuurlijk in het oog des menschkundigen, dat veelen die door vooroordeel en opvoeding, aan onverftaanbare leerftelfels gekluisterd waren , wanneer hui: gezond verftand eindelijk begint te ontwaken, alles verwerpen , eer nog dat zelfde verftand genoeg kracht bezit , om de waarachtige gronden des eenigen Godsdiensts op te merken. Bij veelen onder de Franfche Natie, moet dit het geval geweest zijn. Maar blijft het verftand voordwerken, dan moet het gewis de waare Godsdienst leeren kennen. En gij verachtlijke fpotter, die lasteren durft, het geen gij niet kent, gevoelt uwe eigen dwaasheid, verkracht niet langer uw geweeten, op dat God niet met u fpot, wanneer uw gewis verderf nadert. Ontheilig den naam der vrijheid niet, gij bezit, gij kent haar zoo weinig als de waare Godsdienst. Beeft voor de rampzalige gevo'lgen van uw moedwillig gedrag; let op den oprechten, op den vroomen van harte, zijn einde is vrede, maar het uwe is verfchrikking.
Godsdienftige Kristenen! juich gij gevoelt uwe vrijheid; gij zijt kinderen Gods, gefchapen naar kristus jesus. Tracht dan ook volmaakt te worden , want uw eeuwigen Vader is volmaakt. Hebt elkander vuurig lief, met een rein hart, met een gerust geweeten , zoo doende zult gij nimmer wankelen, *
Te Amfteldam, bij M. di BRUIJN, in de Warinoesfttaat.



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND,
Kindertjens laat ons niet liefhebben, noch met het woerd, noch met de tong, maar met de daad en de waarheid.
i jo5nn. III: 18.
WAARE BROEDERLIEFDE.
TT ij die zich beroemt God lief te hebben, terwijl bij zijnen broeder haat, deze is een leugenaar en de waarheid is niet in hem; want hoe zoude hij God, den onzichtbaren God, uit waare dankbaarheid kunnen liefhebben, terwijl hij zijnen broeder, die onder het bereik van zijne zintuigen beftaat, die met zijne natuur overeenkomt, haat ? Zoo fpreken de Leerlingen, de boezemvrienden van jesus, die door zijnen geest bezielt waren; zoo fpreekt hij zelf, tot geheel het menschdom. God en onzen evenmensen lief te hebben, deze zijn de twee geboden gelijk in grootte, gelijk in waarde; de twee geboden, dia den grond der geheele zedelijke wet uitmaken.
Kindertjens! zachtmoedige Kristenen I komt laat ons dan lief hebben, niet met woorden, niet met de tong, maar met de daad en de waarheid. Kooit kunnen wij ellianoer genoeg tot dezen duuren pligt opwekken. Liefde is het kenmerk
2. D van



O* )
van den Kristen; lief te hebben, is het bewijs van ons leevendig geloof, en van onze broederfchap met jesus, die uit liefde zijn leven heeft opgeoffert. Door lief te hebben , betoonen wij dat wij waarlijk leden der Godlijke gemeente zijn; eene gemeente, of eene burgerij die zich tot de heilrljkfte, tot de glorierijkfte bedoelingen verè'enigd heeft, eene burgerij die onder eedele voorwaarden, in de voortreflijkfte, in de duurzaarafte zaligheid deelt. En wat zijn deze voorwaardens ? „ Neemt mijn juk op u, leert van mij dat ik „ zachtmoedig ben en nedrig van harte." En welk eene belofte ? „ Gij zult ruste vinden voor uwe ziel, want mijn juk „ is zacht en mijn last is ligt." Ja waarlijk het juk dat jesus ons oplegd is zagt, en zijn last is ligt Op de vraag, JVit moet ik doen om zalig te worden ? was het andwoord van jesus: „ Hebt God lief met geheel uw harten uwe „ naasten als u zelf." Maar deze liefde beflaat in geene ijdele woorden in geene vuurige betuigingen die flegts op tong en lippen zweeven, terwijl het hart geen deel aan dezelve heeft. Neen waare liefde fpreekt door de overtuigendHe daden; gelijk de liefde tot God beftaat in zijne geboden te onderhouden, in zijnen wil op te volgen, zoo bellaat ook de liefde tot onze naasten, in het werklijk bevorderen van hun belang. De Priester, en de Leviet in de fchoone fchilderij van jesus, de Priester en de Leviet, die den bloedenden vreemdeling befchouvvden , betoonden hunne liefde niet , maar de Samaritaan , die hem werklijk hulp bewees, en alles aan hem verrichtte wat hij, in zulk een geval zijnde, van een ander zoude kunnen wenfchen. Ja deze betoonde zij. ne liefde, zijne daden bevestigden de waarheid,en zijn eedel hart, finaakte de heerlijk fte zelfsvoldoening, terwijl in zijn geweeten , de goedkeuring des onbevatbaar volmaakten Gods weergalmde. Onzen godlijken 'Leeraar predikte meer door
da.



( *7 1
daden dan door woorden, geheel zijn leeven was werkzaamheid, hij deed aan allen wel, terwijl hij zijn geheel Vaderland doorwandelde. Bij eiken voetftap richtte hij gedenkteekens der liefde op; hier door verzadigde hij zijne eigen reine begeertens, en voldeed tan zijne heerlijke beftemming. Bn welke bewijzen van gadelooze liefde, fchenkt ons zijn verfchriklijk lijden , en zijne voor de geheele wereld heilvollen dood ?
Volgelingen van j e s u s! zouden wij dan ook niet liefheb* ben? niet vuurig liefhebben? en dit door fprekende daden bewijzen? Het is niet genoeg dat wij eenige weinigen uitkiezen, om de blijken onzer liefde aan te betoonen, neen, zulke uitgekoozenen, hebben doorgaans eenige overeenkomst met onze eigen neigingen, aandoeningen en gevoelens, en in hun beminnen" wij alleen ons zelf; of het vermaak dat wij ons zelf in anderen weer vinden, is de eigenbatige drijfveer van onze liefde, en meenigwerf word door zulk eene liefde , onze hulp en bijftand, waar op anderen het zelfde recht hebben, op eene onbillijke wijze aan deze gunftelingen verfpild. Kruipende vleiers , die onze gebreken voor ons eigen oog verbergen, of als deugden ophemelen , en den verachtlijkften lof aan niets beduidende bedrijven toezwaaien, zulke kruipende zielen dringen zich ook niet zelden in de gunst van hunj die zij door loftpraken en (laaf* fche vleierijen bedwelmd hebben. Maar de liefdeblijken op zulk eene wijze betoond, zijn vera'chtlijk, en bezitten niets van die reine waare liefde, waar in de Vader van het heelal zijn eigen beeld herkend. Anderen die een aandoenlijk hart bezitten, vleien zich zelf dat zij waarlijk veel liefhebben , om dat het ongeluk van anderen hun medelijden opwekt; de ramp van een' natuurgenoot grieft hun, ontelbare traanen ftorten zij bij het verhaal van eeuig leed, D a ter-



(=8 )
terwijl de fterkfte aandoenlijkheid hun zorgvuldig, de toneelen der ellenden doet ontvluchten. Maar geloof ons, Medekristenen ! ook dit is geene waare liefde , uw ligt aangedaan zenuwgeftel heeft veel meer deel aan dit medelijden als uw hart, ook helpen uwe traanen de ongelukkigen volftrekt niets; ja bloost als gij uit liefde voor uzelf, den noodlijdende iets toewerpt, alleen om de bitterde jammerklagten te verfmooren , terwijl uw oog zich fluit voor het lijden , en gij de treurigheid ontvlied. Neen! was uw zenuwgeftel minder aandoenlijk, gij zoud met het zelfde hart geen medelijden gevoelen, en welligt de ongelukkige kunnen befpotten.
Waare liefde, is dan die onvermoeide werkzaamheid, om het wezenlijk heil van onze natuurgenoten uit te breiden en te bevestigen. Waare liefde, is dan dat verëedelend ge. voel van onze duurfte verpligting, dat gevoel, waar door wij in eiken mensch , wie het ook zijn mag, een geliefd kind van onzen eeuwigen Vader, een mede erfgenaam des eindloozen levens, en een medeburger in Gods volmaakte wereld herkennen. Waare liefde vertoond zich dan ook in de onzijdigfte, in de verhevenfte daden die voor het oog der wereld niet fchitteren, maar die voor de rechtbank van het geweeten met glorie gekroond worden. Zulke daden, zijn lieflijk voor God, zij worden in zijn dagboek aangeteekend , en zullen, in het algemeen wereldgericht, de eerkrans van jesus vrijgefproken broederen zijn; hier aan kennen wij of wij de waare liefde bezitten. Indien wij voor het oog der wereld onze weldaden willen doen pronken , indien wij zonder nadenken, de jammerklagten door onze milddadigheid doen zwijgen, zonder ons de moeite te geven om te overweegen wat wezenlijk tot heil van het lijdend voorwerp dienftig is; indien wij geheel, eenzijdig aan eeni*,
ge



(=p)
ge afgezonderden weldoen, terwijl de zuchten van andere ongelukkigen ons hart geheel niet treffen; Kristenen! neen dan bezitten wij de waare liefde niet, dan hebben wij niet lief met de daad en de waarheid. Waare liefde handelt niet ongefchikt, zij bedoelt geene eigen eer, zij is niet ergdenkend, maar bedoelt het waarachtig geluk van alle haare medebroederen. Het eeuwig fchitterend voorbeeld, dat wij voor ons hebben in den gekruifigden Menfchenvriend, toond ons op het duidelijkst, den aard der waare, der onvervalschte liefde. Hij jssus was het, die met (prekende daden, in alle omftandigheden, op alle de toneelen van het men. fchelijk leven, de onwankelbaarfte liefde op de voortreflijkfte wijze teekende. Nimmer was hij doof voor het gefchrei der ellendigen, en zijne hulpvaardigheid breidde zich tot allen uia^Godlijke wijsheid, was onaffcheidbaar met zijne liefde verbonden; niet onbedachtzaam nam hij de behoeften weg, maar hij vetfchafte middelen oin aan die behoefte te voldoen; de arme krnnken, de beedelende blinden, fchoon kjj met innerlijke ontferming over hun bewoogen was, plaat, fle zijne almacht in geen overvloed of rijkdommen; neen, hij herftelde de krankheden, hij opende de oogen, en fchonk dus geleegenheid om op nieuw werkzaam, op nieuw voor zich zelf en anderen nuttig te worden. Het was jesus niet genoeg de uitwendige kwalen te verdrijven, neen, hij beireurde ook de verregaande verdorvenheid van het me» fchelijk hart, hij bedroefde zich over de algemeene onwetendheid , en over het kluisterend vooroordeel, waar door hij zijne tijdgenoten, van de reinfte genietingen, van het vertroostend licht der heldere waarheid beroofd zag. Met Godlijken ijver werkte jesus aan de verbeetering van hart en zeden. Met welk een eedelen moed (telde hij de verborgeuile gebreken in het licht ; hij ontmaskerde de D 3 on-



( 30 )
ondeugd, en toonde, met eene godlijke trouwhartigheid, de eenvouwige fchoonheid der waarachtige deugd. Geen haat, geen partijdigheid vermengde zich in zijne beftrsffingen, zoo weinig als verachtlijke vleierij immer zijne fchuldelooze lippen ontheiligde. Zijne ftrengfte beftraffingen waren de ernfüge waarfchouwingen van een vriend : het meenigwerf herhaald wee u tegen trotfche, tegen diepbedorven huichelaars , was geen vloek; neen, het was de treffende uitroep van het zuiver gevoel, dat de rampzalige gevolgen der ondeugd voor uit zag; tot deezen zeide hij niet: gij zijt verdoemt verharde booswichten! maar het was wee u, gij geveinsden! gij die het buitenfte des bekers reinigd , terwijl het binnenfte vol gruwelen is , gij die het volk misleid , en in fchijn van recht , uw eigen eer en voordeel behartigd ; oordeel zelf wat uit zulk een gedrag te verwachten is. Maar met de aandoenlijkfle minzaamheid werden de berouw hebbenden vertroost , en als afgedwaalde fchnpen te regt gebragt. Aan eene weenende zondares werd liefderijk vergifnis, aan een' boetvaardigen tollenaar, vriendfehap, liefde en genade toegezegd ; over een gemengde fchaar, die uit booswichten en deugdzamen beftond, breidde jesus zijne handen uit, en noemde hen allen zijne bloedvrienden. Onweetenden, leerde hij met godlijke zachtmoedigheid, en dankte God zijnen Vader, met eene zalige zelfvoldoening, wanneer hij het zwak verftand van kinderlijke ftervelingen vatbaar gemaakt had, voor de fchoonfte , de troostrijkfte waarheden, die voor waanwijzen en bevooröordeelden verborgen bleven. Geene beleedigingen konden hem immer tot wraak beweegen ; gehoond, vervloekt, en verdreven door zijne landgenoten , ging hij grootmoedig voord met wel te doen, met de verlooren fchapen hraeh op te zoeken, met alle de ongelukkigen te helpen, en alle de treuriger»



C 31 )
gen te vertroosten : hij weende om het nadrend lot dér bloeddorltige Tempelflad : in de magt van zijne vijanden dulde hij niet, dat zijne vrienden hem wreekten, ook vorderde hij geene boven natuurlijke magt, om de verfchriklijkfte boosheid te ftraffen. Neen zijne liefde , toonde zich almachtig' -om alies te verduuren , om de boosheid te overwinnen , en de zinlooste wraak eindelijk te ontwapenen. Iloord hem aan het. kruis , voor zijne moorders om vergeeving bidden , hoord hem , met ftervende lippen, de vrienden van zijn hart , zijn joSnnes en zijne doorgriefde moeder, vertroosten; hoord hem, met verftijvende lippen de gekruiste boeteling bemoedigen , in genade aannemen , en zijne zalige vriendfchap toezeggen.
Kristenen , dit is liefhebben met de daad , dit is de waarheid die in het hart woont, door heilzame werkzaamheid afbeelden. Is de leer van jesus u dierbaar? bewijs dit dan door zijn voorbeeld te volgen; geloofd gij dat hij waarlijk den weg der zaligheid aangewezen en voor u gebaand heeft? gelooft gij, dat hij uit liefde voor zon: daren geleedeu en zijn bloed geftort heeft? toond dan uw geloof uit uwe werken, want zonder de werken is het geloof dood; gevoelt gij uwe verpligting aan God uw Schepper, uw Vader, die u het leven, den adem en alle dingen fchenkt? toond dau, uwe dankbaarheid door liefdedaden. God begeert geene offeranden, maar hij eischt barmhartigheid; leerd gij God uit zijne werken kennen? ziet gij in dezelve zijne wijsheid, zijne almacht, en goedheid? betoon dan uwe liefde voor hem door zijne zichtbare beelden, door uw medemensch wel te doen; bemint gij jesus als uw Zaligmaker, uw vriend, uw voorfpraak in den hemel? hebt dan zijne broederen lief, alles wat gij aan hun doet, rekent



( 3= )
kent jesus aan zich zelf gedaan; hebt elkander lief gelijk hij u lief heeft. In de tegenwoordige dagen, is Broeder* fchap een woord dat veelen op de lippen hebben; ach! dat het waarlijk uit het harte vloeide; verban alle partijfchapen, want bij uw geloof en hoop, moet gij niet flegts liefde voor uwe medegeloovigen, - maar liefde tegen allen zonder onderfcheid voegen. Geene verfchillende denkwijze kan Kristelijke liefde beperken. J esus beminde allen, gemeenebestgezinden, onderdanen des Keizers, Israëlieten, die den waareri God vereerden, en heidenen, die voor gemaaUte beelden knielden; allen heeft hij wel gedaan, tot allen breidde hij zijne helpende handen uit, en zijne Leerlingen moesten de geheele wereld door prediken, onderwijzen, en tot zaligheid geleiden.
Komt Kristenen! volgen wij den bevestiger des eenigen waarachtigen Godsdienst , hebt allen lief, bied aan het geheele mensChdom de hand van broederfchap; help de behoeftigen . vertroost- de bedroefden , verlicht de onweetenden, overtuig dè dwaalenden , hebt a'Ueh lief met een rein hart, niet met woorden, niet met de tong maar met waarachtig fprekende daden.
Te Amfteldam, bij M. de B R U fj N, in de Warmoesftraat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND.
3V°. 5.
Uit genade zijt gij zalig geworden door het geloof, en dat niet uit u; het is Gods gave. Niet uit de werken., op dat niemant en rotme.
cphez. II: 8, 9.
DE GODLIJKE GENADE IN HET ZALIGEN VAN DEN MENSCH.
Hef onverbreekbaar verband tusfchen deugd en waarachtig geluk, wordt door de woorden des hoogverlichten Apostels , die wij aan het hoofd van dit blad geplaatst hebben , op de voortreflijkfte wijze bekrachtigd. De Ephezifche Kristenen , waren voorheen ten uiterften rampzalig; het zedenbederf, ook in die ftad ten hoogften trap geklommen, beroofde hun van alle de waare genoegens , die het menfchelijk leeven veredelen , en van 3. E de



C 34 )
de hoop op eene heilrijke uitkomst. Allen volgden zij de lage kruipende begeertens naar dierlijken wellust, waar door het menfchelijk hart nimmer eenige verzadiging ontvangt. Allen werden zij bezielt door den geest der toenmalige eeuw, of door de toen heerfchende levenswijze. Van ondeugd tot ondeugd voordgerukt, kenden zij noch zich zelf, noch hunnen pligt , noch hunnen Schepper. Dood waren zij door misdaden ; hun gevoel was verdooft, hun verftand verblind; alle bewustheid was onduidelijk; alle zielskrachten-fluimerden, en alleen de beelden der naderende eeuwigheid verfchrikte hen. Maar uit dien jammerftaat waren de Medekristenen van paulus ver. lost; de leer van jesus was hun gepredikt, en nu waren zij even als paulus zelf, leevendig gemaakt. De gadeloze goedheid Gods had hen opgewekt , hen met kristus opgewekt; den glans der waarheid had over hun gefcheenen, en de dooden waren opgedaan. Het geloof in de blijde boodfchap die hun verkondigt was , voerde hen uit den afgrond van ellende en jammer op, om langs den weg der deugd , waar langs jesus hen voorgewandelt was, de hoogde zaligheid te bereiken. Ja nu waren de Epheziërs zalig; nu dwaalden zij niet langer in de akeligfïe duisternis, zonder God in de wereld , zonder hoop , zonder zielenrust. Neen den waaren God was hun gepredikt ; dien God , die door geene leevenloze beelden kan vertegenwoordigt worden; die geen flaaffchen eerdienst , geen bloedige offerande , of ijdele plechtigheden vordert; maar een God die hemel en aarde met zijne tegenwoordigheid vervuld , die zijn wet in het onbedorven menfchelijk gevoel gefchreven heeft ; een God, die door den volmaaktften der menfchen , door den godlijken jesus , zichtbaar in de zinlijke wereld afgebeeld, of ver. tegenwoordigt is: de leer van dien godlijken jesus was hun gepredikt, deze hadden zij gelooft, en omhelst; en welke heerlijke gevolgen- ondervonden zij ? hun verlicht
ver-



(35)
verftand, verkoos nu deu aangewezen weg die den verftat!' digen naa boven geleid ; de leer van dien godlijken jesus, had al de zielskrachten doen ontwaken, en het gevoel in zijnen natuurlijken ftaat herfteld. In God te beminnen , en in alle hunne medefchepfelen wel te doen, hier in vonden zij nu de reinfte vergenoeging. Alle de vleeschlijke wellusten, waren voor hun nu verachtlijk geworden; de ledigheid van het hart was nu vervult met de zuiverfte genietingen; de edelflc zelfsvoldoening bekroonde nu hun gedrag , en verzekerde hun, volgends jesus waarachtig getuigenis, van de eeuwige blijdfchap ; want de godzalig* heid geeft toch een groot gewin, zoo wel voor het tegenwoordig als voor het toekomend leven , en ademt vergenoeging over onzen geheeleu wandel. Welk eene verandering , hadden de geloovigen van Ephezen dan niet ondergaan ? eertijds waren zij dood , nu waren zij leevendig ; eertijds waren zij duisternis, nu waren zij licht, nu waren zij verlost van de verfchrikkingen des doods, van de grievendfte onzekerheid omtrent hun eeuwig lot; geen wanhoop knaagde meer in hunnen boezem; jesus die geftorven en opgedaan was, jesus had voor hun de onflerflijkheid aan het licht gebragt, en hun verzeekerd, dat, indien zij hem nawandelden , hij hen waarlijk in de eeuwige wooningen zoude ontvangeti ; zij hadden flegts lief te hebben, en hun geweeten onbevlekt te bewaken , om als -erfgenamen der eeuwige zaligheid, voor God en de Engelen verklaard te worden: maar deze zaligheid, die alleen uit het geloof aan jesus voordvloeid, deze zaligheid, hadden zij alleen aan Gods genade, aan Gods onbevatbare liefde te danken; niet om hunne eigen waarde, was hun dat geloof gefchonken, neen want zij waren weleer verzonken in gruwelen; zij hadden den dood verkoozen , in plaats van het leven , dat hun door de godlijke wet, die in het geweeten fpreekt, aangeboden was. Maar door de Godlijke genade, was de Prediking desEuangeliums, ook tot in hunne afgodifche Had door E 2 ge-



f 3« )
gedrongen; zij hadden het zuiver woord van God gehoord, en uit dat gehoor was hun geloof geboren; want hoe zouden zij gelooven, van wien zij niet gehoord hadden ? en hoe zouden zij gehoord hebben , zonder dat hun gepredikt was?
Hunne opwekking uit den gevoellozen dood der zielsvermogens was dan een onverdiend liefdeblijk van dien God dien zij miskend, dien zij veracht en verzaakt hadden Uit genade, uit loutere genade, was hun den weg ter eeuwige behoudenis aangeweezen. God wilde het geluk der geheele wereld aan den dwaalenden mensch bekend maken; hier toe was het affchijnfel van zijne eeuwige heerlijkheid, het uitgedrukt beeld van zijne onbegrijplijke zelfftandigheid, in de wereld verfcheenen, om de verbasterde menfchelijke natuur, in haare volkomenheid te herftellen. Jesus, had komende in de wereld, de vrede verkondigt, de vrede met God, met zich zelf, en met de geheele fchepping. Jesus was gekomen om zalig te maken wat verlooren was , om de middelen aan te wijzen waar door den mensch ondanks alle de rampfpoeden die uit de wisfelvalligheden des levens voordvloeiën, volkomen gelukkig te zijn, door de getrouwe betrachting der heiügfte pligten, door God met het geheel hart en verftand lief te hebben, en elk'mensch wie het ook zijn moge, lief te hebben als ons zelf, meer vorderde de Godlijke LeerSar niet; die dit aannam was jesus Discipel; elk wie door daden toonde dat hij dit waarlijk geloofde , bezat het eeuwig leven; ja deze zal leeven al ware hij ook geftorven ; deze is waarlijk zalig offchoon hij ook treurt, want hij zal vertroost worden; zalig is hij, fchoon de armoede zijn geest bekommerd, want hij is een erfgenaam van het eeuwig Koningtijk; zalig is hij, fchoon het onrecht hem hier pijnigd, fchoon hij rijkhalzend uitziet naar recht, want, hij zal gewis door zijn bevredigt geweeten, en door den eeuwigen Wereldrechter, verzadigt worden;
za-



C37)
zalig is hij fchoon de menfchen hem verachten en fmaden , want zijn loon is groot in de hemelen. Dit alles is door jesus zelve bevestigd, zijn voorbeeld heeft het zegel gedrukt op elk woord dat van zijne Godlijke lippen vloeide: jesus zelf, onderging den wreedften tegenfpoed, armoede, droefheid, verdrukking, verachting, onrecht en geweld; alles , alles werd door zijne Godlijke grootheid verduurt, zijn vertrouwen op God wankelde nimmer; de zaligheid der onfchuld, de bewustheid van zijne volmaakte deugd, kon hem in het bitterst lijden verfterken, bemoedigen, en zegepralend aan het kruis doen uitroepen: Hat is volbragt: 1'ader in uwe handen beveel ik mijnen geest. De glorievolle opftanding, de heerlijke onfterflijkheid, de zegevierende hemelvaart, des door lijden verheerlijkten jesus, bekrachtigde alle zijne beloften j: alle zijne toezeggingen; ja dit alles overtuigde zijne volgelingen, dat hij het was die hen tot God bragt, dat zijne leer waarachtig was, en den eenigen weg ten leven opende. Maar ook deze leer moest uitgebreid worden over de geheele aarde; de eerfte afgezanten hadden last ontvangen , om heen te gaan door de geheele wereld, en aan alle fchepfelen dit Euangelium te verkondigen , op dat elk die het geloofde, zalig mogt worden; en ook deze genade, hadden de inwooners van Ephezen genoten; ook daar was het Euangeliuin verkondigd, en allen die bereid waren om het aan te-nemen, deze waren vrij geworden van de dienstbaarheid der zonde; deze waren opgeftaan uit den dooden; deze hadden de broederfchap van jesus ontvangen, en waren deelgenoten van zijne heerlijkheid geworden : maar deze Kristenen, het zij dan dat zij uit de Jooden, of uit de Heidenen waren, zij hadden geene reden om zich zelf te beroemen. Zij hadden zich zelf niet opgewekt, zij hadden zich zelf de zaligheid die zij genoten, niet waardig gemaakt; neen ver, eindloos ver was dezen roem van hun verwijdert; zij hadden flegts te rug te ilfinken aan hunnen voorigen ftaat, eer zij nog van jesus E 3 ge-



C 33 )
gehoord hadden, en hem dus ook niet geloofden; zij hadden geene werken verricht die voor Gods aangezicht lieflijk opgeklommen waren, gelijk den Heidenfchen hoofdman cornelius; neen.de zedeloosheid die teEphezen heerschte, en die den geest der eeuw was, had hen medegevoerd, bedorven, en tot den werklozen ftaat van onvermogende dooden vernedert. Het was Gods gefchenk, Gods gave die zij ontvangen hadden; wat konden zij zich dan beroemen, daar den Gever niet door hunne verdiensilijkheid bekoord, maar alleen door liefde, door onbevatbare menfchenliefde gedreven was. Door het geloof waren zij zalig, maar niet door hunne werken; door het geloof wandelden zij in het licht der waarheid, en genoten de wezenlijke, de beftendigi zaligheden, die voor den veradelden mensch beflemd zijn; en dit geloof dat hen zoo zalig maakte, was uit de prediking des Euangeliums ontftaan , en dus door loutere genade veroorzaakt; door den geest van jesus, die de liefde zelve is; door dien geest, die zijne afgezanten bezielde, waren zij bewogen om de eenvouwig fchoone waarheden die hun verkondigt werden, aan te nemen; zoo dat zij geheel herfchapen , als in jesus herborenen nu gefchikt waren om door goede werken, om door de betrachting van hunne dierbaarfle pligten, vrede en blijdfchap te fmaken. Want zoo zegt paulus in het volgende vers: Wij zijn tïjn tnaakfel, gefchapen in kristus jesus tot goede werken. Welk eene ftof tot reine dankbaarheid moest deze overweeging, inde harten der geloovigen niet doen ontbranden? Weleer zoo ongelukkig, nu zoo zalig ; voorheen gefchikt om eindelozen jammer, in te oogden, maar nu erfwachters van eeuwig toenemende heerlijkheid; en geheel deze verandering van lot en ftaat uit loutere genade ontvangen te hebben, zonder de geringde verdienstlijkheid te kunnen voorwenden ; tot welk eene zuivere wederliefde moest hen dit verpligten; elke blijdfchap, die zij door bet verlichten van eene edele daad genoten; elke reine verge-
noe-



( 39 )
:hoeging, die zij in, het liefhebben en weldoen fmaakten; elke zalige bewustheid van hun eeuwig geluk; dit alles befchouwden zij als vruchten van hun geloof in jesus; een geloof dat zij door genade, uit de prediking des Euangeli. ums ontvangen hadden: met welk eenen ijver moest hth dit opwekken , om voord te gaan van deugd tot deugd , oih welbehaaglijk voor God te wandelen, en om anderen op te bouwen, in dat allerheiligst geloof.
Medekristenen! ook tot ons is de prediking des Euangéliums tot zaligheid gekomen ; onze voorouderen dwaalden ook in den z wantten nacht van onkunde en bijgeloof, maar zij hoorden de woorden des heils, zij geloofden en werden zalig. Beiiranld door de heldere glanzen der waarheid, werden wij geboren; door den doop werden wij aan jesus gewijd; door den doop, werd verklaard en bekrachtigd dat wij reeds als geloovenden aan jesus geboren zijn; want met de eerfte ontwikkeling van onze zielskracht, vernemen wij dat den weg ter eeuwige zaligheid voor ons ligt, en door den gekruisten Menfchen vriend ,* voor ons gebaand is. Jesus wordt op onze ftraaten geleerd ; wij gelooven zijn getuigenis , en wee , de moedwillig rampzaligen, die zich met een dood geloof vergenoegen , zonder het immer door daden leevendig te vertoonen! deze vertreden de onwaardeerbaarfte gefchenken der eeuwige liefde ; als redenlooze dieren verachten zij de paerlen die voor hun geftrooid worden, en wentelen zich in de haatlijkfte onreinigheid. Maar werkzame Kristenen ! voor u die bij uw geloof liefde , hoop en blijdfchap gevoegd hebt, voor u, is de waare zaligheid beltemd, ook gij, gij zijt uit genade zalig door het geloof, niet om uwe verdienden, hier op kunt noch moogt gij u beroemen. Neen, de wilde die in de ontoeganglijke bosfchen van Afrika geboren is, die nimmer van jesus hoorde, en hem dus ook niet gelooft; deze is welligt zoo edelaardig, zoo be-
- min-



( 4° )
minlijk, als een der beste Kristenen, en toch mist hij de zaligheden, die uit het werkzaam geloof voordvloeiën; maar gij, gij zijt gefchapen in kristus jesus. Laac u dit dan verbinden , om als kinderen des lichts te wandelen, om door uwe werken, uw geloof aan den godlijken jesus te toonen. Zijt gij uit genade zalig? beandwoord dan die weldaad door eene vuurige liefde , bemint God met uwe geheele ziel, met alle uwe krachten , en bewijst dat gij hem lief hebt, door alle uwe medemenfchen , die allen kinderen van dien God zijn, wel te doen. Hier in word uw Vader verheerlijkt , dat gij veel vrucht draagt. Zijt werkzaam , gaat voord van deugd tot deugd , van kracht tot kracht; jesus is u voorgegaan, hij zal u bij den Vader inleiden , als de gezegende erfgenamen des Koningrijks vau voor de grondlegging der wereld.
Te Amfteldam, bij M. db BRUIJN, in de Watmoesfttaau



Ö E V R IJ E
5Y\ ö.
iié avmds vernacht het geween , maar des morgein fe gejuich.
psalm XXX: 6\
AAN ONZE LIJDENDE NATUURGENOTEN.
J^sti ónze lijdende Medekristenen , hebben wij deze oogenblikken toegewijd! óKonden wij in bloedendë harten, den balfem der vertroosting ftorten; ó! konden wij de tranen der droefheid , der bitterde droefheid afdroogen, en den zachten glimlach der lieflijke verwact*ting, weer op de nu klagende lippen verfprelden hoe zoude ons hart van rinnthaar ,™,„,„„„.. j._ ti .,
- j,<-uucgcu Ban muppen r Aan
God, zouden wij de eer geven, en ons met vernieuwden ijver, aan het bevorderen van uwe dierbasrffe belangen-, geliefde Medekristenen ! toeheiligen. Waar wij het oog been wenden, wij treffen alöm de teekens- van grievende finarc ond«r onze nasuurgenoten aan. De dwaze de licho ' F zin-



( 42 )
zinnige die zich alleen aan ijdelheden hecht, die op de bonte kleuren van zweevende waterbellen verlieft, alles Wat hem op zijnen Weg ontmoet vooibij fnelt, terwijl hij zich zelf, en alle zijne betrekkingen als mensch als kristen, en als burger vergeet, deze mooge onbewust van netlijden dat hem omringt, doof voorliet gefchrei der ellende , naa zijn eigen wachtend graf heen dartelen. Maar de waare vriend der deugd, de altijd grootmoedige Kristen , is de vriend der ongelukkigen; in hem vinden 'zij een helper, een befchermer, een raadgever, of een vertrooster, al na dat het in zijn vermogen is om hen bij te ftaan. Voor den Kristen, is de zaligfpreking van den gevoelvollen Pfalmdichter, met het gevoel van zijn eigen hart overé'enftemmend: Welgelukzalig is hij die zich verftandig draagt tegen een ellendigen, Pfalm XLI: 2. Aan dezen Kristelijken pligt, zoekt ook de Godsdienstvriend heden met zijne geheele ziel te beandwoorden. En hoe kunnen wij immer dit oogmerk beter bereiken, dan door de kortftondigheid van het lijden, dan door de beftendige afwisfeling van fmart en vreugd, u aan te wijzen? Word den vermoeiden reiziger niet tot vernieuwd geduld, zoo wel als tot het vernieuwd infpannen van zijne afgematte krachten, opgewekt, wanneer hij van ver het einde van zijne moeilijke reis, de grenspaal van zijn Vaderland ziet blaauwen.
Bedroefden! ó welk een moedgeving! uw lijden is welhaast voorbij, flegts weinige voetftappen nog, en uw met doornen bezaaiden weg is aan het eind Wat is een reeks van jaaren?wat is een geheelen menfchelijken leeftijd?lmmers niets dan eene fchaduw, een handbreed flegts, is onzen tijd, en dan rusten wij op onze flaapfteden: treurenden! dan zijt gij zalig, dan gaat gij door lijden iu de eeu-



C43)
wige blijdfchap, om in jesus heerlijkheid te deelen. Maar niet altijd is alleen het fterfuur de grenspaal van het lijden ; neen het menfchelijk leven , beftaat uit eene rustloze afwisfeling van fmart en genoegen , van lijden en verblijden; de bitterde jammerklagten worden afgewisfeld door vrolijke gezangen van bevrijding; de bange traanen der fmart, worden door juichend vreugde vervangen, en de treurige, de gebrokene van hart, dankt niet zelden in een volgend oogenblik met vrolijk zingende lippen. Ja des avonds is meenigwerf ftof tot geween , terwijl des morgens, alles tot gejuich aanfpoort. Door die geduurige afwisfeling, word ons vertrouwen, zelfs in de zwartile duisternis, verfterkt; wij leeren hoopen op God die uitkomften geeft tegen den dood; en in voorfpoed, leeren wij bedachtzaam zijn op dat wij niet zouden waanen dat ons geluk vast ftond gelijk een gebergte in de aarde geworteld, terwijl het flegts op de tuimelende golven der onbeflendigheid zweeft; want zoo raseh de godlijke goedheid zich een oogenblik voor ons verbergt, verdwijnt al onzen voorfpoed , en wij fidderen voor nieuwe rampen. Deze rustloze afwisfeling , oefent onzen moed , onze grootheid van ziel, en field ons in ftaat, om de wezenlijke genoegens van valfchen fchijn te leeren onderfcheiden; maar ook deze afwisfeling , bewaart den mensch voor wanhoop, voor wegknagende vertwijfeling. Treurenden! alles mooge u begeven , alle uwe uitzichten mogen donker zijn, het water mooge u tot aan de lippen komen. geen nood , God is nabij, roept hem aan in den dag der benaauwdheid, hij zal u uithelpen. Des avonds mooge geween bij u vernachten, maar de aanbrekende dag , zal welligt uw gejuich vernemen. Welke treffende voorbeelden vinden wij niet in de gewijde Gefchiedenisfen , van F 2 zulk



C 44 )
zuik eene fpoedige verandering? Hoe geducht , was den ayond voor den godvruchtigen herder abraham, toen hem de Vader der natuur, door de heerlijkfte proef zijne eigen waarde wilde doen kennen, en hem het Aagten en het verbranden zijns eenigen Zoons , zijns hartelijk geliefden isa^ks, afvergde. Met een verfcheurd vaderhart., maar vertrouwend op de onbegrijpüjke wijsheid des Eeuwigen . beklom hij het rotsachtig Moria; in zich zelf door fmart weggezonken, bouwde hij het brandaltaar, en boeide zijnen jeugdigen lieveling, die met de onfchuld van een offerlam, en met de bevalligheid eens Engelss zijn jongen boezem aan het flagtmes , in de vaderlijke hand, aanbood. Toen was in de ziel van abraham geween, jammerend bang geween; maar, welk een zalig oogenblik volgde; heldre, lieflijke glanzen, die van den Engel der onfchuld afdraaiden , omwolkten het jeugdig offer. Abrahaml fchaad, den jongeling -niet: die ftein weergalmde vol godlijken wellust in de ziel des vaders, en de domme tranen van verrukking, waren het eerfte gejuich van zijn hart. In den bangen nood die Israels nakroost in Egijpten verduurde, was het alom nacht voor. htm; duisternis overfchaduuwde de in flavernij diep weggezonken Hebreen; nachten vol geween, vol gejammer, overdekten alle hunne uitzichten; hunne verfmoorde zuigelingen, wekten het koudfte hart tot medelijden. De wanhoopende moeders, dwaalden kermend, langs den oever, des Nijlltrooms, waar in hunne pas geboren wichtjens , ftervend de jongde noodkreet deeden hooren. In een dier yerfchriklijklle nachten, moest ook de echtvriendin van a y. ii a m , haar fchoonen , haar drie maanden verborgeii Zuigeling, van haaren moederlijken boezem affcheuren, en aan het moordbevel des dwingelands opofferen. Over-
flelpt



C 45 )
ftelpt van fmart , leidde zij het kind in het biezenkistje^ de onfchuldvolle lachjens der onnozelheid , doorboorden haar de ziel , en vol duldelozen angst, oogde zij het dobberend kistjen naa; maar welk een blijde morgen daagde voor haar uit dezen kommervollen nacht ; de dochter des Tijrans, getroffen door het kinderlijk geween, had zich ontfermd, het wichtjen aan den dood ontrukt, en nu, nu zoogde de moeder des kinds, als een gehuurde voedfter, den lieveling die onder haar hart gedragen was. Ja, voor geheel Israël reezen juichende morgens op uit de donker* fte nachten ; welhaast klom de zon hunner vrijheid uit zwarte kimmen , en deed hen , die zoo lang vruchtloos getreurd hadden, die door de verachtlijkfle dienstbaarheid pnté'erd en vernederd waren, met nieuwen luister praaien, en glinfteren gelijk de vederen in de fchoone vogelen der duiven. Maar ook hoe donker, hoe vol jammer was de nacht die den volmaaktftenLeera'ar der menfchen,die den gekruisten jesus,in de grafrots doorbragt; alle zijne vrienden weenden, al hunne hoop fcheen verdweenen, nergens bood zich den geringften troost voor hunne bloedende harten aan; maar welk een morgen vol godlijke blijdfehap volgde , toen juichende Engelen , aan jesus weenende vrienden en vriendinnen, verzekerden, dat zij vruchtloos den Gekruisten bij de dooden zochten , terwijl hij leefde , en den dood overwonnen hadr. Ja welk een morgen vol gejuich, daar jesus met hemelfche vriendfehsp hen ontmoette, hunne zwakheid te hu'p kwam, en hunne zit-len met godlijk genoegen verzadigde. Eu wie , mijne warrde Medekristenen! wie van ons allen, kan zijn afgelopen leven te rug denken, zonder zulk eene afwisfeling van vreugd en fmart ergens aan te treffen ? Wie van u, weende niet wel eens, terwijl gij geen uitkomst, geen F 3 hulp



C4<5)
kuip immer waande te vinden; terwijl intusfchen uwe veriosfing, uwe verblijding op de vlugtige oogenblikken aanfnelde; wie van u , gevoelde niet wel eens grievende be. kommeringen , terwijl op het onverwachtst een weg tot nw geluk geopend werd. Hoe meenigwerf achtten wij alles verlooren , terwijl juist dat geen , dat wij waanden tot ons bederf te (trekken, het middel was om ons te behouden, en ónzen voorfpoed te vestigen. -
Kristenen! welk eene aanfpooring , om, geloovend aan Gods beloften, ons vertrouwen op hem te Hellen, en zijne voorzienigheid nimmer door onze moedloze droefheid te hoonen óf te verdenken. Dit is gewis, God kan ons niet te vergeefseh bedroeven, geen enkele traan doet hij noodeloos vloeien; maar zijne vohnaakte wij'heid werkt aitijd voord, om ons waarachtig geluk te bereiden; fchoon hij dan om dit doel te bereiken, onze kortreikende uitzichten, met zwarte wolken bedekt. De fmarten die wij lijden, zijn gewis de bronhén van nieuwe zaligheid; onze rampfpoed is het zaad van eeuwig opbloeiende blijdfehap. Dwaalen wij van den weg des heils; de bittere vruchten die wij op den dwaalweg inzamelen, die ons doen weenen en klagen, deze doen ons te rug vlieden en zeggen: eer ik verdrukt was dwaalde ik,met den godvruchtigen Dichter. En welk eene ftof tot gejuich, rijst dan uit zulk eene kortftondige droefheid; alles, alles moet den mensch ten goeden medewerken ; de tranen der lijdende deugd worden geteld en zullen eenmaal als blinkende paerlen, aan de gloriekroon der onfchuld fchitteren. Houd dan moed Kristenen! geloofd ia God, in uwen Befchermer, die ü nimmer zal verlaten, die zich over u ontfermd , gelijk zich de teêrhartigfte vader% over zijnen geliefden zoon ontfermd; die u nooit kan, die H nooit zal vergeten: de teedere moeder, zal veeleer haar
frnaeh-



C47)
Smachtende zuigeling vergeten, te verkwikken en te voe-. den; dan God, die u uit liefde gefchapen heeft, die u tot geluk gefchapen heeft , u immer zoude vergeten wel te doen. Treurende Natuurgenoten ! werpt uwe bekommeringen op den Almachtigen, hij zal het maken, hij zal uwe tranen veranderen in verukkingen hij zal uwe klagten , in het gejuich van iofzingende reien doen wegfmelten; hij zal u fieraad fchenken, voor treurgewaad , en u doen lofzingen , fchoon uw geeit nu nog benaauwd is; wanhoop niet, God is wijs en almachtig; worfteld gij met armoede, met verdrukkingen ? wordt gij miskend, en gelasterd? geen nood , Gods liefde is u meer waardig, dan goud en kostlijke fchatten. De armoede zal u niet verteeren; God verlaat de rechtvaardigen niet, noch ook hun zaad zelfs niet, fchoon het zijn brood moet bedelen. De troostloze hagau waande in de wildernis door dorst te bezwijken, terwijl haar zoon onder de fchaduw der ftruiken, volgends haare gedachten, den hijgenden adem reeds uitblies; maar God opende haare benevelde oogen; zij zag eene heldere waterfontein, laafde haar verfmachtenden zoon, en zag zich eerlang de moeder van een der grootfle vorften uit het Oosten. Vreest niet voor uwe verdrukkers, voor nwe lasteraars, want uw recht zal aanbreken, gelijk de morgen, en uwe onfchuld zal als het goud des middags glinfteren. Lijd gij door grievende kwalen, is de vreugd van uw leven vergaan ? geen nood, God is uwe fterkte, hij zal uitkomst geven; jesus, die zoo veele krankheden genezen, die zoo veele ongelukkigen geholpen heeft; jesus leeft voor u, hij ziet uwe rampen, nog klopt een menfchelijk hart in zijnen Godlijken boezem; hij is met innerlijke ontferming over u bewoogen, en niet te vergeefsch fchreid gij tot hem om bijftand; maar zegt gij: „ mijn heil vertoefd
» nog,



(48 )
Mg, lang, lang heb ik geweend j en nog blijft de akelig. „ fte nacht mijn levenspad ovérfchaduwerr." Houd moed bedroefden! neen waarlijk uw heil vertoefd niet, maar het word in uwe tranen gevestigd; niet een oogenblik zult gij langer lijden, dan tot voltooijing van uw geluk nodig is; laat het geween vrij bij u vernachten, de morgenffond nadert toch, en met haar, ook voor u het gejuich; ook in de donkerheid wordt gij niet verlaten, de liefderijkfte Vader, let op uwe wankelende treden, hij zal u bij de hand nemen, u door zijnen raad geleiden, en met heerlijkheid eens bekroonen. Voeg bij uw geloof, voorSl ook lijdzaamheid,- denk aan het tafreel, dat u van job geteekend is; verfchriklijk moest hij lijden, maar zijne grootheid wankelde niet, en de uitkomst was glorierijk. Blijven de fchaduwen u verzeilen, tot aan het graf? bloosd hier vóór ti geen lieflijke dageraad ? o! Iaat ook dit u niet moedloos* doen zijn; het lijden dezes tijds is toch niet te vergelijken, bij de toekomende zaligheid; de dood, zal de nu onzichtbare wereld voor u ontfluhen , dan is de nacht voorbij, dan zijn de fchaduwen geheel verdweenen, en de eeuwige heilzon gaat voor u op; dan is het geween geèmdigt, en door het vrolijkst gejuich vervangen; die dag gaat nimmer voor u onder; eindeloos klimt uw gejuich; ja! dan, ontdekt gij dat uw doorgeworffeld lijden, alleen tot uwe1 zaligheid diende; dan baard uw geween dankbare blij* fchap, terwijl het lied des lams uw morgengejuieh is.
0
; ■ ——— '
Te Amfteldim. bij m. d e BRüIJN, in de WarmoesftmS,



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEID. SY°. r.
De godzaligheid heeft de belofte, van dit en van het toekomend leven.
p a u l u s.
DE WAARE GODSDIENST IS ONAFSCHEIDBAAR MET HET GELUK DER MAATSCHAPPIJ VEREENIGD.
geachte godsdienstvriend!
T T et lezen van een onlangs uitgekomen Stukjen , opge**■'"■ field door christianus batavus, gelijk de Schrijver zich noemt, gaf mij aanleiding, om eenige gedachten, op het papier te brengen. Het bovengemeld Stukjen , behelsde, eene proeve of fchets van een Gemeenebest van Christenen op de leer van jesus gegrond. Ik eerbiedig de zuivere Godsdienstliefde van dezen Schrijver, en wensch met mijne geheele ziel, dat de waarachtige leer der Vrijheid, die de leer van jesus zelf is, tot een grondfteen van het Staatsgebouw in Nederland kon gelegd worden. Het is mijne taak niet, om eenig openbaar Gefchrift te beoordeelen; ook zal ik hier niet neêrfchrijven wat mij in het opftel'van christianus batavus behaagde, of wat ik in hetzelve, als hersfenbeeldig befchouwde. Alleen mijne eigen vrije gedachten, die zich door het lezen ontwikkelden, 2. G dee!



( 50 )
deel ik o mede. De natuurlijke Rechten van den Mensch, zijn, volgends de tegenwoordige gedeldheid van het menfchelijk gedacht, niet genoegzaam om tot een onwankeibaren gronddag. voor eene gelukkige Maatfchappij te dienen ; hier toe hebben zij geene bedemdheid, geene vaste rustpunten genoeg. Elk mensch, heeft het recht om alles uit te voeren, wat een ander mensch niet kan fchaden; elk mensch , heeft het recht om met zijn eigendom naar willekeur te handelen; elk mensch, is gelijk in waarde, en die gelijkheid is den grond van de bovengemelde Vrijheid. Maar fchoon deze Rechten waarlijk heilig, waarlijk onvervreemdbaar zijn, hoe zullen zij het bedendig geluk van eene veréenigde Maatfchappij vormen ? Bedaat deze Maatfchappij geheel uit edeldenkenden? uit hartlijke beminnaars van deugd en goede orde? Ja dan zal uit hetbefef van deze heilige, deze onvervreemdbare Rechten,het onderling geluk als van zelve voordvloeiën. Maar geheel zulk eene Maatfchappij kan alleen in de verbeelding beftaan. Leden van onderfcheiden aard, gezindheid en hoedanigheden, hebben zich verëenigd, en deze allen , bezitten de zelfde Menfchelijke Rechten; de moedwillige, de eigenzinnige, de dwaaiziekde zelf, heeft recht om alles wat een ander niet onmidlijk fchaden kan, te volvoeren. De liefdeloze gierigaard, de gevoelloze booswicht handelt met zijn eigendom naar zijn welgevallen; dit recht is hem aangeboren, en wie kan hem verpligten, om aan het algemeen, of aan afzonderlijke Leden iets op te offeren? Hoe veel wanorde en verwarring,moet dus niet ontftaan? Of, zegt men uit kracht van het maatfchaplijk verdrag, vloeit eene algemeene ondergefchiktheid aan den algemeenen wil des volks. Goed! maar daar de Rechten van den Mensch eens tot eene grondvesting gelegd zijn,
daar



daar ontdekt zich'in die ondergefchiktheid, altijd iets tegenftrijdigs. Om dus de vrijheid volkomen te genieten, of dat het zelfde is, om de Menfchelijke Rechten, tot ons onderling geluk uitte oefenen,moeten wij deugdzaam zijn. De booswicht die zijn geweeten onderdrukt, misbruikt zijne vrijheid zoo wel als zijne rechten; hij mooge zijne medeburgers dan al niet onmidlijk fchaden, hij weet toch duizend middelen om hunne rust te verdooren, hun de bitterde zielenfmart te doen lijden, en door duizend beuzelachtige tergingen , of kwellingen hun leven te verbitteren. En hoe zal dit toch verhindert worden in eene Maatfchappij waar in elk zijne afzonderlijke Rechten, alleen tot een richtfnoer van zijne bedrijven zich voorfteld? zoekt de wet hier voor te waken; flraks gevoelt men de vrijheid belemmerd. De Rechten van den Mensch alleen, moeten fpreken, doch elk geeft aan deze uitfpraak eene uitlegging naar zijne verkiezing, of naar zijne verlichting. Twist en verdeeldheden blijven levendig, elk vormt zich een aanhang , en de rust wordt nimmer gevestigd. Maar is een wetboek, uit de zedelijke natuur voordgevloeid, een wetboek waar in de eenvouwigfle, waar in de ongeoefcndfte zelf, het duister gevoel van zijne pligten verklaard en ontwikkeld ziet; is zulk een: wetboek den grond van het Maatfchaplijk geluk ? ó ! Dan is dit geluk beftendig, dan is het onwankelbaar gevestigd; zulk een wetboek is het fteunpunt van Vrijheid en Rechten; de ontaardde fnoodaard wordt overtuigd, hij bezit wel zijne Menfchelijke Rechten, maar bij wordt in het misbruiken van dezelve weerhouden, zonder dat hij daarom over flavernij of banden kan klagen; want alles wat hem verboden wordt,flrijd ook met de flaauwfte , met de laatfte vonken van zijn gevoel; en alles wat van hem gevergd wordt f.cmt in met G 2 el-



C 50
elke grondneiging van zijn aanwezen , hoe verbasterd dit ook zijn mooge.
Maar voor de vriend der deugd, voor dezen is zulk een wetboek de taal van zijnen God, van zijnen Vader,die door zijn eigen geweeten nageftameld wordt. Hij gevoelt zijne zedelijke vrijheid, in het verrichten van eiken pligt, en zijne onvervreemdbare Rechten, doen hem op zijne eigen waarde als mensch, als burger, in Gods wereld grootsch wezen ; en zulk een wetboek,is, volgends mijne gedachten ,nergens zoo duidelijk, nergens zoo eenvouwig, nergens zoo godlijk aan te treffen, dan in de zedenleer van jesus, die in de wereld gekomen is om de waarheid getuigenis te geven, om alle dienstbaarheid te vernietigen, en ons allen vrij te maken.
Het is mooglijk, dat Gemeenebestgezinden geene Kristeteneu zijn, maar het is niet mooglijk, dat waare Kristenen, geene Gemeenebestgezinden .zijn; hij die ons leert, één is uw meester, naamlijk God, gij allen zijt broeders, hij kan voorzeker geene tirannij gepredikt hebben. Door jesus. zijn de Rechten van den Mensch beftemt en verklaart; het is niet flegts , .doet aan een ander niet het geen gij niet wilt dat aan (u gefchiede, maar ook , hebt uwe naasten lief als u zelf; doet niemand ongelijk; geeft een iegelijk die iets van u vraagt;, vergeeft elk die u beleedigt; oefent gesne wraak; zegent zelf die u vloeken; bid voor uwe vijanden, en bevordert hun geluk; zijt altijd hulpvaardig; doe aan de armen wel; vertroost alle bedroefden, maar weederftaat het booze; laat u nimmer verleiden om u, voor zich opwerpende Dwingelanden, die zich gezalfden, die zich overheerfchers durven poemen, met flaaffche gehoorzaamheid neêr te werpen; zijt niet hoogmoedig, want die zich verheft zal vernedert worden, door zijne eigen laagheid van ziel aan den dag te brengen; zijt zachtmoedig, minzaam



C 53 )
zaam, en blijgeestig, als een onfchuldig-kind, want zulken zijn erfgenamen van de eeuwige heerlijkheid , deze zijn burgers in Gods Koningrijk, of in de zedelijke wereld; zijt oprecht, getrouw, leerzaam, voorzichtig en ijverig in de betrachting van het goede. Waar vindt gij voortreflijker zedenlesfen, die zoo volkomen met de waare vrijheid inftemmen? Gij allen zijt broeders: hoe ftaaft dit woord de Gelijkheid , de Vrijheid en de algemeene liefde? Ja liefde is de vervulling der wet van jesus; het gebod dat hij gegeven heèfc, is: hebt elkander lief gelijk ik u lief gehad heb. Jesus leer bevestigt de volkomenfte verëèniging van eene Maatfchappij ; zijt gijlieden één, gelijk ik, en de Vader een zijn, zegt hij. Onderlinge hulp , onderlinge befcherming, is de ziel van zijne leering; elkander te dienen gelijk hij hen diende, zonder dat immer eenig Meesterfchrp, eenige overheerfehin,»te pas komt, dit was zijne ernflige raadgeving. En deze geheele zedenleer, zoo fchoon zoo volmaakt, is op de krachtigfte wijze door het verband tusfehen deugd en geluk aangedrongen. Wie mij belijd voor de menfchen deze zal ik ook belijden voor mijnen Vader in den hemel, zegt de god. lijke jesus. Wie in mij gelooft, die door fprekende daden toond te gelooven, dat mijn getuigenis waarachtig is, deze heeft het eeuwig leven. Voor elk- wie zijn pügt getrouw betracht, heeft jesus plaats bereid in de eeuwige wooningen der blijdfehap; elk wie de aanleiding tot zondigen, tot het fchenden der heiligde wetten overwint, deze zrd hij met de eeuwige palmen der gloriekroonen verfieren. Ja in den dag van het algemeen wereldgericht, zal het menfchelijk genacht, alleen naar de wet der liefde geoordeelt worden. Elk wie die wet uitgeoefend heeft, hoe onderfcheiden van denkwijze en gevoelens zij ook waren;elk wie de hongerigen gevoed, de dorftigen gedrenkt, de naakten gekleed, de kranG 3 ken



(54 )
ken vertroost, de vreemdelingen geherbergd, en de gevangenen medelijdend bijgeftaan heeft, ontvangt de kroon der rechtvaardigheid en zal als een gezegende des Vaders, in heerlijkheid ingeleid worden; terwijl in tegendeel zulken, die de leer van jesus dagelijks gehoord, of zelfs met valfche lippen gepredikt hebben , offchoon zij die openlijk door hunne daden verachten, deze zullen de bittere vruch ■ ten van hun boos gedrag inzamelen.
ó Godsdienstvriend! ware het mooglijk dat onze vrijheidminnende Bataaven zich blijmoedig naar deze zedenleer fchikten, dat zij die tot een grond van hun beduur, en van hun geheel gedrag wilden Hellen; gewis alle fchaduvv van flavernij was hier door verdweenen, en de vrede, de eensgezindheid zouden in ons midden woonen; want jesus heeft, komende in de wereld, den vrede verkondigt, zijnen vrede heelt hij ons gegeven en gelaten. Wie een Kristen is, kan nies twistgierig zijn, want hij moet alle menfchen als zijne broeders beminnen, fchoon hij zich grootmoedig tegen onrecht en geweld moet verzetten; hij moet het booze wederftaan, de waarheid verdeedigen, de onfchuld befchermen, en niet vreezen voor den dood die zijne vijanden hem kunnen doen ondergaan, want deze toch kunnen flegts het lichaam dooden, maar niet de ziel.
Ik vlij mij zelf, dat de Confiitutie, die voor ons Vaderland heden gevormd wordt, de kenmerken van eene Confiitutie voor vrije Kristenen vervaardigt, zal dragen ; want hoe toch kan zij goed, en tot wezenlijk heil van de Maatfchappij ingericht zijn, indien zij van de Kristelijke zedenleer afwijkt? Het is alleen te bejammeren dat Godsdienst, zonder te onderzoeken, of hij waar dan valsch is, met zulk eene algemeene verachting behandelt, en van de ftaatkunde afgefcheiden wordt. Het is waar, de naam van den Godsdienst
is



( 55 )
is al te vaak misbruikt, en veelen die waarlijk Menfchenvrienden zijn, beeven op het denkbeeld, dat Codsdienst en Staatkunde zouden vermengd worden, om de afgrijslijke gevolgen die uit zulk eene vermenging voor het menschdom voordgevloeid zijn. Doch waarom verward men den waaren Godsdienst en den zinloozen .ijver voor eenen valfchen Godsdienst, onder elkander; het is alleen de laatfte, die door list en zelfbelang gebruikt is, om de volken te kluisteren, om het geweeten te verkrachten en de fcbandelijkfte flavernij in te voeren, volkomen ftrijdig met waare Godsdienst, die den mensch tot zijne eerfte vrijheid te rug brengt, die alle flavernij verfoeit, en de waare grootheid der menfchelijke natuur, in haaren vollen glans en waarde doet verfchij«en. De huichlarij die zoo meenigwerf de fnoodfte gruwelen bedekte, is in het oog van den oprechten vriend der deugd, zoo verachtlijk, dat alleen de gedachte, dat hij voor een huichlaar zal aangezien worden , voor zijn edel hart verfchriklijk is; maar zal men om dien fchijn te vermijden daarom het tegenövergeftelde verkiezen, en allen godsdienst verzaken ? Ongelukkige zwakheid, die den mensch van den eenen afgrond, naa den anderen heen voerd. Ik befchouw een volk waar den Godsdienst in verachting is cp het punt om in een verwoestend verderf neèr te florten. Neen! ik herhaal het, de kennis vsn de Rechten van den Mensch, is niet toereikend om ons een waarachtig geluk te bezorgen. God te kennen niet flegts als de Vader der natuur maar ook als de rechtvaardige Rechter der wereld, hem te kennen in jesus kristus als een God die alle menfchen bemint, die aan allen zonder onderfcheid weldoet, maar die ook rechtvaardig is en elk mensch de vruchten van zijn gedrag doet inöogfren. God zoo te kennen, en jesus, die het afïchijnfel van zijne heerlijkheid is, opent ons den weg
tot



( 5«- )
tot een eeuwig zalig leven. Alle Godsdienstoefeningen worden vrijgelaten zegt men, en is dit niet genoeg? ik andwoord , neen! Trekt het Volksbeftuur zich den Godsdienst niet aan, hoe veelen zullen dan tot verachting van denzelven opgewekt worden ? daar zij hem zullen befchouwen als geheel niet behoorende tot hun wezenlijk geluk. Want om dit te vestigen, vernietigden wij Bataaven, immers het oud beftuur en verkoozen een nieuw? Intusfchen zullen de ijveriglten uit elke gezindheid, zich afzonderlijk toeleggen om hunne gevoelens uit te breiden, of ftaande te houden; bitterheid en afzondering, zullen bevordert worden, in plaats van verè'eniging en liefde. Ik wilde niet, dat men een heerfchenden Godsdienst vestige , neen, maar een algemeenen, een nationaalen Godsdienst, gelijk jesus denzei ven ons verklaard heeft; een Godsdienst,waar in alle menfchen, wat de hoofdpunten betreft, kunnen famenftemmen. Hoe zoude ons dit allen verbinden? hoe zouden de godsdienftige Nederlanders door een edel vuur ontvlammen, en de Vrijheid die zij nu duidelijk gevoelden, met geheel hunne ziel toejuichen? Een algemeen aangenomen Godsdienst, niet op vastgeftelde leerbegrippen, of door het vernuft uitgedachte famenftelfels gegrond, maar op jesus eenvouwigezedenleer;zulk een godsdienst , zoude ons onderling bevredigen , zulk een Gods. dienst is met de beste de edelfte Staatkunde verëenigd; goede burgerlijke wetten vloeien onmidlijk uit dezen Godsdienst, en de ongelukkige, die zulk een godsdienst befpot of veracht, is een vijand van orde, van deugd en van de Maatfchappij.
Waarde Godsdienstvriend ! indien gij mijn gefchrijf een plaats in uw Weekblad waardig keurt, laat dan vrij het algemeen ook mijne gedachten beoordeeleu, ik blijf uw getrouwen Lezer vrijhart.
Te Aniiltldam, bij M. de BR UIJ N, in de Warmoesftran.



DE V R IJ E GODSBIEISTVR.IEND,
Be gatitjche aarde aanbidde u en pfalmzir>ge u , zij pfalmzinge uwen naam, Sda!
psalm LXV1: 4.
©PVVEKKING TOT WAARE GODSDIENST IN DE SCHOONE ZOMERDAGEN.
medekristenen !
Ts het immer de tijd om door het treffendst gevoel vart Gods grootheid en liefde, zoo wel als van onze eigen verpligting tot waare dankbaarheid, en de zuiverfte wederliefde: is het immer de tijd zeggen wij, om den hartelijkften den zuiverden eerdienst aan dat volmaakt, dat onbevatbaar, maar van elk zoo duidelijk gevoeld Opperwezen, toe te brengen; het is vooral ook in dit fchoon, dit zoo veel beloovend, en reeds zoo veel fchenkend jaarfaizoen.
Komt waare Godsdienftigen! alles wat u omringt, predikc u eene wijze , eene weldadige Godheid, die de geheele aarde met haare goedheid vervuld; hef dankbare harten ten hamei op, geniet blijmoedig alle de zegeningen die u toe-
** H ftroos



(58 )
ftroomen, en verheugt u, in God uwen Schepper , uwen Weldoener. De Engelen ftaaren met verrukking op de werken van hem, die ook hen gefchapen heeft; alles verkondigt hun Gods onbegrijplijke grootheid, en in den edelften godsdienstijver juichen zij: heilig,heilig,heilig, is de Heer, is God den almachtigen ! Ook voor den grofbezintuigdeu mensch, is de zelfde verrukkende blijdfehap gezaaid; geheel de zinlijke wereld is vol van de goedertierenheid , van de wijsheid , en de almacht des Eeuwigen , die alles draagt door het woord van zijne kracht, die alles bezield, en den hoogden trap van volkomenheid, langs duizendmaal tienduizendmaal verdubbelde wegen bereikt. Alles werkt op onze zinnen , de edelfle gewaarwordingen ftroomen thands door de zintuigen in onze ziel. Komt! en aanfehouwt de werken des Allerhoogften , hij heeft die allen met wijsheid gemaakt. Hoe fchoon hoe lieflijk is de geheele natuur; de bevallige beelden der kindsheid, zijn met de bloeiende Lente verdweenen, en hebben plaats gemaakt , voor de meer voltooide fchoonheid , van een' moederlijken leeftijd. Het veld is met rijpend koorn bedekt, de koornairen houden reeds de voedzame graankorrels, fchoon nog in hunne beginfels in ruuwe omkleedfels befloten. De vruchtboomen, beladen met het keurigst ooft, beginnen onze verwachtirfg reeds te bekroonen. De grasrijke weiden, zijn met vrolijke kudden bedekt. Alles, alles draagt de kenmerken van zegen en overvloed. Ons gehoor wordt geftreeld door de vrolijkfte toonen , die door de geheele fchepping weergalmen. Verfrisfchende koeltjens , wandelen fuifend langs de hooggetopte bosëikeu , of lisplen door de rijkgebladerde takken, en verkondigen, terwijl zij het eerlijk zweet van het voorhoofd des landmans wegftreelen, de goedheid des Almachtigen. De blijde vogelen fpelen en klapwieken om de nu volbouwde nestjens, of drukken door fehuldloze vreugdeklanken hunne tederfte gevoelens uit. Het blaatend vee in de weiden; den eenvoudigen veldzang der werkzame landlieden, alles, alles wekt ons medegevoel , onze blijdfehap,



( 59)
fchüp, en fchljnc ons het harmonisch gejuich der dankende natuur te zijn. Geen wonder, het is God die den uitgang van morgen en avond doet juichen , daar hij het land met zijne zegen bezoekt, en alle fchepfelen uit zijne goedertierenheid verzadigd. Wolken van verkwikkende geuren zweeven ons te gemoet, de ftoutst gekleurde bloemen verfieren onze wandelpaden, bloemen wier fchoonheid door geene koninglijke praal , door al den zwier van den rijkften der Oosterfche vorften Salomon , niet kan geëvenaard worden. Alle de kruiden offeren ons hun bekoorlijken waasfem. De verkwikkende aardbezie, zoekt door haare geuren den fmaak te prikkelen , terwijl alles om ons heen van malfche melk en vleiënden honig fchijnt over te vloeien. Intusfchen wordt den fmaak op de edelfte, op de gezondlte wijze vergast. Elke dag levert nieuwe of. ferahden aan den genietenden mensch. Onze vruchtbare moestuinen, bieden eene rijke verfcheidenheid van voedzame , van levenverfterkende fpijzen. De fmaaklijklte zomervruchten, doen de gezondheid, zelfs in kwijnende geltellen herleeven ; het gezuiverd bloed ftroomt weer met nieuwe kracht, met nieuwe levensgeesten door onze aderen , en doet het lachend blos der vergenoeging op ons gelaat pronken. Met dankbare harten kunnen en moogen wij elkander dan toeroepen: komt Natuurgenoten! komt allen! en fmaakt dat de Heere goed is; hij verzadigt ons met het vette der aarde, zijne liefde laat zich niet onbetuigd aan een iegelijk van ons. Hij richt de tafel der natuur voor ons aangezicht toe, en doet onzen beker overvloeien. De zoele zomerlucht waar in wij leeven , heeft den krachtigften invloed op ons dierlijk geitel; verdikte fappen worden ontbonden en uitgewaasfemd; wij ademen de uitvloeifels van het groeiënd leven, waar mede de lucht bezwangerd is, geduurig in, die uitvloeifels vermengen zich met onze levensfappen , verzachten al het fcherpe, en voeden ons levensbeginzel. Hoe bekoorlijk is een fuifend morgenkoeltjen, terwijl wij op het zachte mos neêrziiten , om een hchënd H 2 b.oem-



(60 )
bloemprieel aan te ftaaren, of de fchoone toneelea die de vrolijk ontwakende natuur alöm ten toon fpreidt, te befchouwen. Hoe verkwikkend is de koele fchaduw, wanneer wij ons voor de gloeiende middagzon, onder de in elkander geftrengelde takken verfchuilen; en hoe onfchatbaar is de krachtverfrisfchenden avondftond, die den vermoeider landman een zachten wellust doet gevoelen, en deu afge< matten reiziger die de hitte des dags doorworftelde, met rust en herleeving zegent.
Zoo getuigd elk oogenblik de liefde en de grootheid van den Vader der aanwezenheid. Waar is de gevoelloze lier. veling, die bij zulk eene befchouwing ongodsdienitig blijft' ö Gij ongelukkigen! die gedachtenloos de weldaden die Jt toeflroomen geniet, zonder immer, een rein een dankbaa. hart, als het lieflijkst offer aan uwen Schepper, op te dragen. Gij zijt van alle waare vreugd beroofd, want wie niet dankbaar is, heeft geen befef van zijn geluk, hij is nimmer voldaan; want ware hij dit, dan zoude hij zijn genoegen ook door dankbaarheid ,en vreugd uitdrukken , of dat het zelfde is , hij zoude godsdienfïig wezen, want Godsdienst ■ vloeit uit een waar, uit een zuiver gevoel van onze verpligting, aan hem die ons de fchaduwtrekken van zijne volmaaktheid , in de geheele natuur, als in een duidelijk gefchreven leerboek, doet lezen. Rampzaligen! gij dienimmer aan uwen Schepper gedenkt, die onopmerkzaam van de eene ondeugd tot de andere ulaat voordrukken, ja,gij rampzalige dwaas! die, terwijl fchaamte over uwe onzinnigheid nog uwe lippen bedwingt , in uw onverflandig hart durft zeggen , daar is geen God; • kunt gij de eenvouwigfte werken der fchepping aanfchouwen, zonder voor u zelf te rug te beeven ? wie verloochent gij ? Het is God de Rechter van hemel en aarde , die uwe trotfche boosheid kent, die in uw bart zijn aanwezen uitgedrukt heeft, en uwen onzinnigen opftand tegen hem, uwe worfielingen tegen het licht, dat uwe verftandelijke vermoogens befchijnt, kent en ziet. Minder zijt gij dan een ftofjen aan de waegfchaal, maar
tock



toch wordt gij opgemerkt; hij, die-met den zelfden oogwenk .geheele zonneftelfels ziet omzwaaien, met den zelfden oogwenk , waar mede hij één der duizenden weemelende wormpjens, op het kleinfte bloemblad opmerkt, hij zal u, óoproerig ftof! ook niet vergeten in den tijd der vergelding; gij zult oogfien, het geen gij gezaait hebt, gij hebt de eeuwige wijsheid verloochend en btfpot; maar hoe zult gij fidderen, wanneer uw verderf nadert, wanneer gij vruchtloos u voor dat alziend oog ,. waarmede gij nu den fpot drijft, zult zoeken te verbergen? hoe zult gij ontfeiming vinden, bij een God wiens gefchenken gij vertrapt? wiens edelfte weldaden gij lastert? Neen ellendelingen! gij floot uw oog, uw oor, en uw hart, voor den liefderijkir.cn Vader , die voor u in de geheele natuur te vinden was, die u in de blinkende zon, in de vriendlijk lichtende maan, die. u in alles wat u omringde zijn aanzijn toeriep ; beeft ! beeft ! voor uw verfchriklijk lot, wanneer eindlijk uw gevoel door de ijslijkfte verfchrikkingen opgewekt wordt ; ook dan zult gij den Almachtigen in de geheele .natuur vinden, maar i niet meer als een liefdadig Vader, neen! als een onkreukc baar rechtvaardig God. Geene inftortende bergen zullen u t voor zijne almachtige hand , geene afgrijslijke afgronden i zullen u voor zijn ahveetend oog verbergen. Dan zult gij 1 hem belijden , dan zult gij door verfcheurende angften ger ï folterd , met den raauwen kreet der wanhoop uitbrullen: daar is een God! daar is eene eeuwigheid'. Hoort dan onze waarfchuwing terwijl het nog tijd is; neemt onzen raad ter harte; zoekt God terwijl hij te vinden is, terwijl hij in alle zijne werken zoo duidelijk tot u fpreekt; hij zelf onderwijst u , en wee u ! indien gij die onderwijzing verftnaad. Hemel en aarde verkondigen u zijne grootheid. De dagen vertellen u zijnen lof, en de nacht roept zijne eeuwiI ge wijsheid voor u uit. Hebt gij in het leven lust, verlangt gij het goede te genieteu? beteugel dan uwe ongeregelde driften; let op de wegen des Allerhoogflen, en gij i zult in heilige bewondering wegzinken.
ü 3 Waa-



Waare vrienden van den eenvouwigften, van den verhevenften Godsdienst! voor u, zijn de fchoone zomerdagen, de lieflijkfte uitnodigingen tot verrukkende blijdfehap; waar uw oog zich wend, alöm herkend gij uw Vriend uw Vader, en de blijken van zijne liefde, doen uw hart door zuivere dankbaarheid kloppen. Nooit rijst voor u de fchoone dageraad, of gij zoekt, en vind uw God in elke lichtflraal; gij verftaat de nieuwe bevestiging van zijne goedertierenheid, van zijne gadeloze liefde, en gij gloeit van verlangen om hem door algemeene liefdeblijken, aan alle zijne fchepfelen, waarover zijne vriendelijke zon opgaat, gelijkte worden; daar het toch uw eenig doel blijft, om volgends jesus les, volmaakt te worden, op dat zich het beeld van uwen volmaakten Vader, die in de hemelen is, in u vertoone. Is het wonder dat zoo veele onderfcheiden volken , die den waaren God niet kenden, die geene zuivere, geene onbewolkte denkbeelden van zijn onzichtbaar aanwezen vormden, is het wonder, dat zulke volken de fchoone de helderblinkende zon met aanbidding vereerdenV wat is toch in de zichtbare natuur, zoo voortreflijk, zoo grootsch als dien oceaan van licht en vuur, die de geheele wereld als bezield! hoe fchoon verrijst hij eiken morgen, vooral nu, nu de korte nachten,de rustende fchepping naauwlijks overfchaduwen,of de vaale wolken beginnen op nieuw te bloozen.
Natuurgenoten! hoe veel verzuimt gij, door den fchoonden tijd in deze dagen door te (luimeren? Kunnen grootfche toneelen uwe ziel treffen? welaan eiken morgen wordt gij uitgenodigt, om grootfche, om godlijke fchoonheden , waar bij de doutde kunst een ijdele fchaduwtrek is, te aan-
fchouwen. Onze aardbol, die in vierentwintig uuren
om zijnen as wentelt, veroorzaakt de heerlijkfte buiging van lichtftraalen, die door onzen dampkring weergekaatst worden; terwijl de zon, nog van agter de ronde wereld
haare draaien uhfehiet, zien wij onzen dampkring reeds bloo. zen; een lieflijk purper omboord dan de vaale kimmen, verfpreidt zich allengs verder, en fchoone blaauwe wolken
met



( 63 )
met gloeiend goud geduurig breeder omzoomt, zijn de voorboden van den heerlijk opgaanden dag ; ook deze vertoond zich welhaast, en de natuur fchijnt te herleeven. De daauwdruppelen hangen als blinkende paerlen aan het lisplend loof,of glinfteren op den opengaanden rozenknop; de grond fchijnt een bloemrijk tapijt; de ruifchende ftroomen zijn verfilverd; de ontwaakende fchepfelen juichen, en alles vertegenwoordigt ons een God, die zich in zijne werken verheugd.
Voor ons Natuurgenoten! voor ons waare gevoelvolle Kristenen! voor ons, die den Schepper van het heelal kennen, die niet in de zichtbaar heerlijke zon, eene ftoflijke godheid aanbidden , fchoon zij ons de godlijke goedheid predikt; voor ons, ademt de geheele fchepping zaligheid. Hij, die dit alles gefchapen heeft, die dit alles onderhoud, en tot de zaligfte, de glorierijkfte einden befluurd; hij is onzen God, onzen Vader, wij kennen hem in jesus kristus dien hij gezonden heeft om ons te leeren, om ons zijn onzichtbaar aanwezen te verklaren. Jesus, dat beeld van zijne volmaaktheid , dat affchijnfel van zijne vlekloze heerlijkheid; jesus heeft ons de tnal der natuur doen verHaan, en onzen Godsdienst geheiligd; door hem weeten wij , dat God niets van ons vordert, voor al de zegeningen, voor al de weldaden die ons omringen, dan een dankbaar beminnend hart. Geen bloedige offerande, geen verloochening van onfchuldige neigingen, geen verfmooren van edele driften , maar alleen een blijmoedig genieten van al het heil dat voor ons bereid is; een geloovig vertrouwen , op hem die alle dingen ten goeden doet medewerken, en een getrouw betrachten, van de in ons hart gegraveerde pligten; dit is onzen Godsdienst en deze is God aangenaam. Voor zulke waare Godsdienftigen, is de geheele fchepping een tempel, voor zulken kost het weinig moeite om verbasterde neigingen, om dierlijke lusten te bedwingen, en zinloze ontadelde driften te beteugelen ; zulke waare Godsdienftigen bezitten in j e s u s eene edele fterkte van geest, om zich
zelf,



( o'4 )
zelf, om een onredelijk geworden eigenliefde, te verlochenen, om het kruis, om zelf den tegcnfpoed gewillig te dra^ gen en jesus moedig na te wandelen. Ja dierbare Medekristenen! uw Godsdienst is zaligheid, de voorfmaak van eeuwige hemelfche zaligheid; de Schepper der natuur is uw Vader, wat kan u doen vreezen?'de almachtige, die het uitgebreid heelal draagt, bewaakt en geleidt u; de hairen uws hoofds zijn alle geteld; geene bergen, geene afgronden, geen raagt geen geweld , kan u van zijne liefde fcheiden. Waarom zoud gij bezorgd zijn? hij die de piepende jongen der omzweevende vogelen hoort, en hun het voedfel bereid , hij zal u niet vergoeten; hij, die de veldbloemen met heerlijkheid verfierd , hij denkt ook aan u, die het fieraad van zijne wereld zijt. Jesus beminde de eenvouwige , maar edele fchoonheden der natuur; van zijne jeugd af beminde hij de bekoorlijke eenzaamheid , en wandelde met zachte , met hemelfche vergenoeging langs bloemrijke velden. Hoe meenigwerf, vinden wij hem op de met bosfchen gekroonde Thabor, of op andere bergen in Palestina? Hoe meenigwerf, zien wij hem de bemuurde fteden ontwijken, om de vrije lucht, in den fchoot der vreedzame natuur ia te ademen; daar oefende hij zijnen Godsdienst, daar aanbad hij zijnen Vader. Bethanie, waar de fchaduw der palmboomen hem verkwikte , was hem lieflijker dan Jerufalem. Zie hem zijne laatlle vrienden - zegen , onder het olijven- j lommer uitboezemen. Komt Kristenen! volgen wij dan den Volmaakten!
Te AroiteJdam, bij M. Dg BRUIJN, in de WMtnoesitras*.



DE V R IJ E GOÖSDIENSTYRIEND,
$V°. 9.
Wiens ftemme doe de aarde beweegde: maar nu heeft hij verkondigt, zeggende: neg eenmaal zal ik bew?egen, niet alleen de aarde, maar ook den hemel. En dit woord, nog eenmaal, wijst aan de verandering der beweeglijke dingen , als welke gemaakt waren, op dal blijven' zouden de dingen die niet beweeglijk zijn. Daarom alzoo wij een onbeweeglijk Koningrijk ontvangen, laat ons de . genade vast houden, door dewelke wij welbehaaglijk Go» de mogen dienen , met eerbiediging en godvruchtigheid. IVant onze God is een verteerend vuur.
, HESR> XII: 26 — aQ.
IDE ONBEWEEGBAARHEID VAN DEN CHRISTEL IJ KEN GODSDIENST.
\7rije Godsdienstvriend! Indien mijne gedachten over v de hier bovenllaande woorden van den Apostel pa ijlus, eene plaats in uw Weekblad verdienen ,deel dezelve dan aan uwe Lezers mede. Ik geef het neérgeffelde, niet op als eene uitlegging of verklaring van deze woorden, ! die eenig gezag heeft, neen ik oefen mij zelf alleen in de 5 gewijde Schriften, om dat mijn geestlijk, om dat mijn j eeuwig'voordduurend leven , verfterking en voedfel uit 1 die Schriften inzameld, terwijl elke bladzijde, van God, \ van zijne volmaaktheden, en van jesus Christus 1 getuigd. Tref ik eenige woorden aan die mijn denkveri moogen bezig houden; dan verlustig ik mij zelf, door fl- I die



C 66 )
die woorden tot een grond van mijne redeneering te ieggen, en zoo veel mooglijk is, eene duidelijke bevatüng aan den zin derzclve te hechten, en als de eenvouwige vrucht van zulk eene ftille overdenking, bied ik u mijn gefchrijf aan, en blijf uw getrouwen Lezer
leergraag.
Paulus, ijvrig bezig om de aan jesus geioovcnden uit de verftrooide Israeliten of Hebreen , nader in hun geloof re bevestigen , alle twijfelmoedigheid te verdrij ven, en alle fchijnbare zwarigheden op te losfen. Paulus, teekend hun de vervulling, of het eindoogmerk der ceremoniëele wet, of der geheel zinlijke godsdienstplechtigheden , ten duidelijkften. Zijn geheele brief, is ingericht om de verheven eenvouwigheid van den waaren, den geheel redelijken Godsdienst aan te toonen; want om het nakroost van abraham, van allen afgodsdienst af te houden , was eene reeks van zinlijke plechtigheden no. dig; voor afgetrokken denkbeelden, was het menfchelijk verftand over het algemeen, op ver na niet genoeg ontwikkeld. God, als een eeuwig onzichtbaar Wezen, al- * leen uit zijne werken, alleen uit het inwendig gevoel te leeren kennen , hier toe waren flegts de verhevenfte , on- j der het menfchelijk gedacht in ftaat; over het algemeen, was het gevoel te veel onderhevig aan verbastering, aan verdooving en fluimerzucht, om zonder zinlijke begrip pen, een denkbeeld van de Godheid te vormen- Over het algemeen, werden de werken van God waar uit den ; mensch zijn aanwezen moest leeren bevatten, zelve vuur j Godheden gehouden. Geen wonder , zij vielen onder het bereik der zinnen, de indrukken waren! duidelijk, en de verbeelding had gronden om op voord ie bouwen, j Zoude nu eenige kennis aan den waaren God , zuiver bewaard worden, dm moest den eerdienst, die uit Gods naam gevordert wod, zinlijk zijn, zij moest flerke in' ij drukken maken op het menfchelijk hart, zij moest alle
de



( 67 )
4e zintuigen aan zich verbinden, en het verftand bezig houden, om van het zichtbare, tot het onzichtbare, van het ftoflijke, tot het onftoflijke op te klimmen Het Opperwezen had aan abraham, dien waarlijk wijzen, dien onfchuldvollen Herder , die zoo voortreflijk uitmuntte in het liefhebben van zijnen Schepper, in het vertrouwen op den volmaakten wijzen Vader der natuur, zoo dat hij zijn geboortegrond waar de afgoden gediend werden , ontvlugtte, en in den fchoonen Tempel der natuur, zijn God vrij en vreedzaam diende; aan dien godvruchtigen abraham, had het Opperwezen belooft, dat zoo lang de wereld ftond, de zuivere beginfels van waare godskennis, onder zijn nageflacht zouden voordbloeiën, en deze toezegging is tot op dezen dag toe bevestigd.
Maar, om deze nakomelingen, van alle de afdwalende volken uit te zonderen, moesten zij een voorfchrift van godsdienstoefening hebben , dat volkomen naar hunnen ftaat, naar den ouderdom der wereld, en naar de geringe middelen, tot ontwikkeling van menfchelijke zielskracht, gefchikt was, en zulk een voorfchrift, werd hun door de verlichte, door de menschkundige mos as, die tusfchen het onzichtbaar Opperwezen en de zinlijke Israeliten intrad, en den volmaakten wil der Godheid op eene wijze die door zijne zwakke broederen verftaan werd, bekend maakte; door dien moses, werd zulk een voorfchrift gegeven. Abrahams nakomelingen dienden volgends dat voorfchrift, of volgends de wetten van moses, wel den eenigen waaren God, die hun als het eenvouwigst, als het volmaakst Wezen voorgefteld werd , een Wezen dat niet kon, dat niet mogt door beelden voorgefteld of uitgedrukt worden ; maar , den eerdienst die hun voorgefchrcven was, beftond uit eene reeks van plechtigheden, die deuiterltc oplettendheid , die eene rusteloze werkzaamheid vorderde; hierdoor, werden zij afgehouden van allen anderen eerdienst, die aan zichtbare fchijngodheden toegebragt werd. Niets was zoo ftnatig, zoo verbindend voor den mensch dan een geheel zinlijken eerdienst, uit I a Gods



C 68 )
Gods naam zelfs voorgcfchreven, en toegebragt aan een Wezen veel te verheven om afgebeeld, of om door menfchelijke begrippen omvat te worden. Zij hadden een zichtbaar heiligdom fchoon zij overtuigd waren, dat God jn geene tempelen woond maar hemel en aarde met zijne tegenwoordigheid vervult Alle hunne plechtigheden hadden een veel hooger beduidenis; hier van waren de verflandigflen overtuigd, en zelfs de zwakfte zielen onder hen i werden door deze fchaduwbeelden der eenvouwige waarheid onderwezen. Om dit gedacht van abraham, waar onder de kennis aan den eenigen vvaarachtigen God, moest bewaard blij ven, op de treffenddc op de aandoc-nlijkfie wijze, aan de heiligde pligten , die het menfchelijk gevoel zelfs opgeeft, te verbinden, hier toe was ook dac eenvouwig, dat natuurlijk vooifchrift van menfchelijke pligten, met eene hoorbare dem, in verdaanbare woorden onder de geduchtde beweegingen der natuur , voor het gehoor herhaald, en diep, diep was den indruk van die gebeurenis in hun hart en geheugen gegraveerd. De aarde beefde, Slnais berg rookte, zwarte wolken bedekten zijnen top, vlammende blikfems kronkelden door de duisternis, en ratelende donderdagen baarden ontzetting.
Wanneer wij nu dit alles, wanneer wij geheel dezen voorgefehreven Godsdienst in aanmerking nemen , dan hebben wij geene reden om ons te verwonderen, dat de Jlebreeuwfche Kristenen gehecht bleven aan hunne oude plechtigheden, en zich geduurig in eene foort van verwarring bevonden; hoe veel kracht heeft niet de gewoonte, de denkwijze die ons van jongs af ingeprent word ? En vooral moest dit plaats hebben bij de jooden, zij waren van hunne teêrde jeugd af, geheel ingenomen met hunnen ftaatplechtigen, met hunnen aandoenlijkenGodsdienst; vooral werd hunne eigenliefde gevleid , door het denkbeeld dat de beloften aan abraham gedaan, hun, als zijn nakroost , toekwamen; zij befchouwden zich zelf, als het eenig afgezonderd volk uit de geheele wereld, dat aan «len eenigen waaren God door het plechtigs: verbond toege-



( H )
geheiligd was, en in welks midden de zuivere godskennis woonde. De Apostel paulus, zoekt zijne medegeloovenden, uit deze verwarring te regt te brengen; hij befchrijft hun geheel de wezenlijke waarde van den door moses ingeftelden ceremonieelen Eerdienst , terwijl hij te gelijk de onfchatbare waarde van den edelen , den eenvouwigen Godsdienst, door jesus van ons gevordert, in het licht field. De voorige plechtigheden field hij voor, als fchaduwen, die voor het helder licht der waarheid verdwijnen: het oude was nu voorbij gegaan, jesus had nu de beginfels der zuivere kennis van den eenigen waaren God, die beginfels, die door abrahams kroost bewaard waren , ontwikkeld en in het helderst licht gefield. Het menfchelijk verftand, had zich nu eeuwen lang kunnen oefenen en uitbreiden ; de ondervinding, had nu eeuwen lang bevestigd, dat al wat fiofiijk is verandert, en aan zijn eigen voltoojing werkt, en dus voorzeeker door een onftollijk , door een eeuwig , een volmaakt Wezen moet voordgebragt en onderhouden worden; dit Wezen was door jesus bekend gemaakt , als een volmaakt wijs, liefderijk, altijd weldoend, altijd befchermend Wezen. Alle deze eigenfchappen der Godheid, waren op de edelfte wijze zinlijk in jesus vereenigd, wie mij ziet, zegt hij daarom, ziet rien Fadtr. Alleen onder de Israeliten, kon jesus tot nut voor de geheele wereld geboren worden. Alle de overige volken, hadden ftoflijke begrippen van de Godheid, die zij verdeelden, en volgends hunne verdorven verbeeldingskracht misvormden. Hoe zoude hun jesus, dan den eenigen waaren God met eenige vrucht gepredikt hebben? Hunne verfchillende denkbeelden, lieten zich niet verè'e nigen tot een eenig middenpunt. Maar voor de Israeliten, behoefde zich jesus flegts de Zoon van God te noemen, om de denkbeelden van het geheele volk hier bij te bepalen. Zijne vijanden hielden dit wel voor godslastering , om dat zij niet konden begrijpen , dat een 1 3 mensen



( 7* )
mensch den eenigen waaren God, gelijk kon zijn; maar zij die aan jesus geloofden , zagen in hem het beeld des eeuwigen Vaders, het affchijmel van Gods oubevatbaar heerlijk aanwezen. Als zoodanig field paulus hem in dezen geheelcn Brief aan de geloovende Hebreeuwen voor. De dienstbaarheid aan moses wet, was vernietigd om dat zij nu de waarheid zelf, die hun afgefchaduuwd was, kenden. Jesus den eenigen, den waarachtigen Hoogenpriester, had nu de eenige groote offerande volbragt, hij was door lijden in heerlijkheid ingegaan , en - leeft nu om voor hun te bidden, en hen met eeuwige broederlijke liefde te zegenen. De eenvouwige waarheden, die zij omhelsd, en aangenomen hadden, maakten hun vrij van den dwang der Mofaifche wet. Jesus had hun den geest der zedelijke wet doen opmerken en verdaan ; liefde was den geheelen inhoud; dit kon het opgehelderst verftand bevatten; geene geduchte beweegingen der natuur , behoefde die notuurgeboden meer in het geheugen te graveeren. Neen, de overtuiging werkte krachtiger dan zinlijke teekens; maar hunne verpligting was des te fterker, want hadden de zondaars, die moses wetten overtreden of misvormd hadden, ja die zelf de zedelijke wet, die tot bekrachtiging van moses getuigenis, met zulke ontzettende teekenen door eene hemelfche item van Sinai's kruin afgekondigt was, durven verfoiaaden, hadden die zondaars niet kunnen ontvlieden , maar hadden zij de gevolgen van hun gedrag op de treffendde wijze ondervonden? Wat moesten dan de Kristenen, zij die jesus als den van God gezondenen geloofden en aangenomen hebben, wat moesten zij verwachten, indien zij zijne godlijke, zijne overtuigende zedenleer verachtten, hun eigen geweeten verfmoorden, en jesus dus moedwillig durfden verwerpen i Moses gaf flegts godlijke and woorden , maar jesus fprak onmiddelijk de hemelfche woorden des Eeuwigen, de woorden van hem , die de aarde had doen fidderen, toen van Sinai de wet afdaalde. De nieuwe, cf liever de gezuiverde Godsdienst, die op jesus zachte ,
vreed-



vreedzame leer gegrond is, fpoorde de geloóvige Hebreen, tot de getrouwde betrachting der heiligde pligten dan ook aan; want God, die bij het afkondigen der zedelijke wet aan Israël, zijne almacht, zijne grootheid, zoo duidelijk
igetoond had , die zelfde God, had ook door jesus verkondigt, dat de fchijnheilige zondaren, die moses en de Profeten verachtten, die hun o >g en hart moedwillig voor het helderst licht der waarheid (loten, ook de grootheid <, de rechtvaardigheid des Almachtigen zouden ondervinden; 2ij zouden den Zoon de6 Menfchen, door wien de eeuwige Vader vertegenwoordigt werd, op de wolken des hemels zien komen, als aan de rechtehand der kracht Godi;; ja, hij die de aarde had doen beweegen, toen zijne dem | van Sinai klonk, hij zoude ook den geheelen fchaduwdienst, i die zij nu zinloos boven de eenvouwige waarheid zelf ver! koozen, beweegen, doen wankelen en voorbij gaan; geil -heel hun heiligdom, dat niet langer dienen moest, om hun I den eenigen waren God in geheugenis te houden , terwijl nu de zuivere godskennis, niet meer tot abrahams gedacht bepaald , maar over de geheele wereld verfpreicT was; I geheel dat heiligdom zou indorten; het voorhang was reeds i gefeheurd , het heilige, het afgezonderde was gemeen ge& maakt, want het licht der kennis was opgegaan, en voor i hun zelfs, die in de duisternis woonden , blonk nu den 1 fchoonden dag. Jesus zelf, had dit alles mondeling voorfpeld, hij had gepredikt, dat nu de tijd gebcren was, Waar in Jerufalem niet meer als de afzonderlijke plaats ter aarti bidding of feestviering uitgekozen was ; neen , God zegt i hij is een geest, dat wil zeggen, hij is aan geene plaats - verbonden, en aan elk die hem in geest en waarheid aan. I bid, fchenkt hij verhooring. Jesus had alle de bloedige I offeranden , als _nobdeloze , als niets meer beteekenende I plechtigheden verklaard; het huis zijns Vaders, was alleen : een huis des gebeds, een plaats van dillen hartelijken eer» I dienst; zijn bloed, dat hij vrijwillig, dat hij uit liefde voor het menschdom plengde , was het bloed van een geheel I • ■ , . nieuw



C 70
nieuw Verbond, dat op eenmaal de geheele wereld heilig* de. Werden de Israeliten door geduurige bloedplengingen van fchuldeloze offerdieren, hun eigen fchuld indachtig gemaakt? het bloed van jesus, verzegelde de vergeving der zonden, en de aanneming tot kinderen, aan allen die hem geloovend nawandelen. Jesus bloed, fchoon door zijne broeders vergoten, fchreeuwde niet om wraak , gelijk dat van abel, maar het (bekte tot een getuige van zijne gadeloze liefde; geene lammeren, geen paaschöffer, moest aan Israël meer hunne afzondering van andere volken, of hunne afzonderlijke befcherming getuigen en bevestigen. Neen, jesus lichaam door Jooden en Heidenen gemarteld, en verbroken , jesus lichaam ftrekte ten getuige, der algemeene godlijke liefde voor het menschdom ; voor allen ftierf hij ten voorbeeld, voor allen ftierf hij ter verzoening. En om deze algemeene liefde voor het menfchelijk gedacht in ge* heugen te houden , deed hij het eeten van afgezonderde paaschlammeren , door het breken en vriendfchaplijk eeten, van het algemeen brood, dat voedfel voor al de aardbewooners, vervangen. De Joodfche Godsdienst wankelde dan, en geheel hun zinlijk, en dus veranderlijk heiligdom, zoude eerlang bewogen worden en vallen , wanneer hemel en aarde tegen hetzelve zal fchijnen te woeden.
Wij zullen het vervolg van dit al te uitgebreid (tuk, in een volgend Nommer plaatfen.
Te Arafteldam, bij M. os BRUJJN, in de Waimoesfhaat.



DE V R IJ E GOBSBIENSTVILIËïtB*
SY\ 3o.
(Vervolg van N°. 9,) tPïens fte mme doe de aarde beweegde: maar nu heeft verkondigt. zeggende : nog eenmaal zal ik beweegen ,niet all en de aarde, maar ook den hemel. En dit woord, nog eenmaal, wijst aan de verandering der beweeglijke dingen , als welke gemaakt waren, óp dat blijven zouden de dingen die niet beweeglijk zijn. Daaróm alzoó wij een onbeweeglijk Koningrijk ontvangen, laat ons dé genade vast houden, door dewelke wij welbehaaglijk Go* de mogen dienen , met eerbiediging en godvruchtigheidi Want ome Gód is een verteerend vuur.
heer. XII: 2.6 —
DE ONBEWEEGBAARHEID VAN DEN CHRISTEL IJ KEN GODSDIENST.
TTad paulus, nu de onbeftendigheid, de beweegbaarheid van den fchaduwdienst der oude Israeliten, ale met den vinger aangewezen , en tegelijk de verbind tenis, die door de Mofaifche wetten op abrahams nakroost Jag, eene verbindtenis, bekrachtigd door de plechtige, door dé geduchte afkondiging , of herhaling van de zedelijke natuurwet. Nu zoekt hij ook zijne Medekristenen, door de onbeweegbaarheid, door de eeuwige ftandvastigheid van het Koningrijk, of liever van de Maatfchappij waar toe zij ■ 31 K jfe.



(74)
behoorden, welks eenvouwige wetten met hun gevoel InHemden , de onfchendbare verpligting tot deugd, tot waare godvruchtigheid aan te toonen. Zij, die gezondigt hadden tegen het voorfchrift van moses , vooral zij die het bevel van mijnen Godstolk , daar hij zegt : God zal één uit uwe broederen verwekken, grooter dan mij, hoort hem ; vooral zij die dit bevel veracht en verfmaad hadden , die de duisternis boven het licht verkozen hadden, zij waren niet ontvloden; zij fteunden nog wel op hunne getrouwheid aan den fchaduwdienst , maar deze was wan' kelbaar, het was een heiligdom met handen gemaakt, waaraan zij zich vast hielden, en eerlang zoude hen dit geheel ontzinken. Jesus had dit verkondigt en voorzegd: Jerufalems val naderde, geen Heen zoude op den anderen gelaten worden; de ijslijkfle rampen Honden het hardnekkig volk , dat voor geene overreding vatbaar was, dat voor elke lichtftraal de oogen toefloot, de ijslijkfte rampen Honden dit volk uit zijnen doodflaap te wekken , ent een einde te maken van een fchaduwrijk , dat zij , ten hoon der zuivere der eenvouwige waarheid, wilden doen Hand houden. Hemel en aarde zouden veeleer voorbijgaan , dan dat een enkel woord van jesus hieromtrent zoude verijdelt worden. Neen, de tijd naderde met ras» fehe fchreden; twist en verdeeldheid begonden den Joodfclien ftaat reeds te fchokken; het vuur van oproer vonkte reeds; gedachten ftonden tegen elkander op; huisgezinnen ondermijnden zich zelf door tweedragt en haat; alle burgerlijke orde begon ftil te ftaan, en den welvaart te kwijnen. Dit alles voorfpelde den nabijzijnden val. Doch het was geheel anders met hen , die aan jesus geloofden , die de waarheid omhelsd , en aangenomen hadden ; deze hadden verzegeld dat God waarachtig is; deelden zij dan
si



(7$ )
al eens in de kortftondige rampen van dit leven? Werden zij vervolgd, verdrukt , en zelf gemarteld , door hunne ongeloovige Natuurgenoten? Geen nood,eene geheele wolk van getuigen zagen zij om hun heen, van getuigen der waarheid en der kracht des geloofs; treffende voorbeelden die op Gods beloften vertrouwden , die in den jongften nood niet wankelden, hadden zij voor oogen; jesus de volmaakte Leidsman op den weg des heils, wenkte hun vriendlijk , om hem te volgen om de duisternis te ontvlieden, en in het licht moedig voordtewandelen: hun lijden was flegts eene luchtige beproeving, hunne fterkte, hunne deugd werd flegts gelouterd , en , gelijk een verfiandig vader zijne jonge telgen met liefde tuchtigt, wan"neer zij van den weg der deugd willen afdwalen , zoo tuchtigde God ook zijne zwakke maar eeuwig geliefde kinderen, zonder dat hun dit moedloos kon maken, want zij vertrouwden op de broederlijke liefde van hunnen gekruisten Vriend , van hunnen Voorganger naa de eeuwige blijdfehap. Hij geleidde hun naa geen brandend Sinaï, waar de aarde fidderde, en waar de dood in het dreigend | gelaat der natuur geteekeud ftondr. Neen, zij waren ge: komen tot het vreedzaam Sion, waar liefde en genade hun toelachtten, tot de vrije ftad Gods, waar het leven en den I vrede eeuwig woonden. Maar daarom ook om dat zij dit onbeweeglijk Koningrijk ontvangen hadden, daarom moes< : ten zij zich vast houden aan de genade, dat wil zeggen, : zij moesten zich bij aanhoudenheid die genade waardig maken, en hunnen liefderijken Vader , door de getrouwheid aan hunne pligten trachten te behagen ; zij moesten aan 1 God den fchoonften eerdienst toebrengen, zij moesten hem i verheerlijken door veel vrucht te dragen; hunne godsdien| ftigheid moest niet onvruchtbaar zijn , gelijk de gods. » Ka dien.



C 76 )
dienftigheid der Mofaifclie Israeliten. Want indien zij af. weelten van den onbevveeglijken grond, waar op zij gevestigd waren, wanneer zij zich niet vast hielden, aan de lieflijk overfchadnwende genade , ook dan hadden zij reden om voor de grootheid des Almachtigen te vreezen, want voor moedwillige zondaren is hij als een verteerend vuur. Waarlijk treffende woorden, voor de geheele Kristenheid! Wij, wij allen, wij hebben een onbeweeglijk Koningrijk ontvangen, wij hebben alle dienstbaarheid afger legd , en ons als vrijë, als redenmagtige wezens verëenigd, om volgends de wet der liefde, die jesus voor ons verklaard heeft, te leeven en te wandelen. Maar, wee u ver? basterde Naamkristenen! gij maakt u de genade onwaardig, uw eerdienst is valschheid , de vruchten die gij voordr brengt, zijn bedrieglijk, het zijn bittere, het zijn vergif, tige beziën, gij kunt niet behaaglijk zijn voor God: waar, waar zult gij u eenmaal verbergen? Hij is een verteerend vuur voor de Godlozen. Zij, die de inftellingen van mo« ses niet onderhielden, met een hart dat naar de waarheid Zocht, zij die het oogmerk van moses verijdelden, en in plaats van door alle die godsdienstplechtigheden , zich tot geestelijke dingen , zich tot God, die een geest,'die de waarheid zelve is , te laten geleiden, de fchaduwen voor waaiheden omhelsden, en in zinlijke dingen hun heil fielden , zij zijn niet ontvloden , zij hebben de gevolgen van hun redenloos van hun ondankbaar gedrag ondervonden; de rietflaven waar op zij fleunden zijn hun ontrukt, en op de geduchtfte wijze zijn de beweeglijke gronden, waar op zij hunne eigen gerechtigheid, waar op zij hun eeuwig heil wilden bouwen, weggezonken. Maar Kristenen, die den onbevveeglijken Rotsfteen des heils kennen , die de }eer van jesus belijden, en als den eenigen weg, tot eeu-
wi-



( 7f )
wige behouding voor hun gebaand zien. Kristenen hebben, de ijslijkfte rampzaligheid voorzeker te duchten, indien zij de waarheid verwerpen, indien zij de genade Gods verachten, en den godlijken jesus die de woorden des levens tot hun fpreekt, verfmaden. De Jooden lasterden het geen zij niet kenden, zij waren misleid, door de hoogmoedige Farifeën , en de domme verblinde Schriftgeleerden; moses inzettingen befchouwden zij ais volkomen zinlijk, zij weigerden, om van het zichtbare tot het onzichtbare op te klimmen, en op deze wijze was het uitwendig voorhangfel, een ' dekfel geworden , dat hun verftand verdonkerde. Maar voor ons, Medebelijders van jesus! voor ons, is dit geheel anders, de eenvouwige waarheid, verftaanbaar voor ongeoefende kindertjens, hebben wij naakt en geopend voor ons, de leer van jesus, heeft niets dat met onze aangenomen begrippen kan ftrijden, zij ftemt volkomen in met ons natuurlijk gevoel, geene uitwendige plechtigheden , benevelen ons verftand. Neen, wij hebben het beeld zelf; geene fchaduwen komen in aanmerking. Jesus is onzen volmaakten Leeraar, jesus, en zijne Apostelen prediken ons eenen Godsdienst, zoo eenvouwig, zoo zuiver, maar ook zoo verheeven, dat het zwak verftand denzelven bevat , terwijl de Engelen denzelven met eerbied en bewondering uitoefenen, floe zwaar zal dan ons oordeel zijn, indjen wij op zulk eene groote zaligheid geen acht geven? Van ons, die veel ontvangen hebben, zal ook veel gevordert worden in den dag der algemeene vergelding. Medekristenen! de Maatfchappij, waar wij leden van zijn, is onbeweeglijk, het is een eeuwig Koningrijk, dat niet van deze wereld is; het is geen dwingelandfche heerfchappij; neen,. jesus is het hoofd van dezelve, eo hij noemt zich onK 3 zen



C 78 )
zen Broeder; al wie hem geloovig navolgt, al wie de gloriekroon der gerechtigheid ontvangt , wordt hem gelijk, en zal met jesus de wereld oordeelen. Vrijheid is de natuurlijke eigenfchap van deze Maatfchappij; geen dwang komt immer in aanmerking, wat zeg ik? alle dwang is vernietigd; onder kinderen van het zelfde huisgezin , heeft geene overheerfching plaats, allen hebben zij het zelfde recht op de eeuwige vaderlijke liefde,maar allen hebben zij ook de zelfde verpligting tot deugd en godzaligheid; daar wij allen de zelfde weldaden finaken, moet ook onze dankbaarheid even oprecht, even hartelijk zijn.
Moesten de Israeliten door eenen dichten fluiër van plechtigheden heen zien? moesten zij aan onvervulde beloften gelooven, en hunne verwachting op dezelve vestigen? Voor ons is alles naakt en geopend; de beloften zijn vervuld, de zegen en het leven, is over de geheele aarde verfpreid, wij hebben niets meer te verwachten, dan alleen de voltoojing van onze zaligheid. Het Koningrijk, of, gelijk deze uitdrukking in zijne eigenlijke beteekenis zegt, onzen ftaat is onbeweeglijk; geen wonder, de leer van jesus, die uit woorden des eeuwigen levens beflaat, die leer is ons een rotsfteen, hier op is de gemeente van jesus gebouwd, en geene helfche magt zal die ooit overweldigen. Indien wij dezen grond verlaten, waar, waar zullen wij dan toevlugt nemen? De dwalende, de verftokte Israeliten, kunnen, wanneer hun beweeglijk heiligdom wegvalt, wanneer hun vertrouwen op het rijk der fchaduwen wankelt, nog tot den eeuwigen Rotsfteea des heils vlieden; want hun beweeglijk, hun onbeftendig rijk, is gemaakt om het rijk der waarheids wille , hun fchaduwdienst is ingefteld , om hen op te leiden tot de zuivere eenvouwigheid van den eenigen waaren Godsdienst;



( 79 •)
dienst; en zelfs de wankelbaarheid, aan hunnen eerdienst eigen, verftrekt om de onwankelbaarheid des waaren Godsdiensts in het oog te doen vallen. Zij kunnen dan, wanneer alle hoop hun begeeft, wanneer zij hunne oogen vruchtloos opheffen tot de bergen , en naar hulp en uitkomst fmachtend verlangen, zij kunnen dan tot het eeuwig vast gegrond Sion, tot de Stad des levendigen Gods, de toevlugt nemen. Maar wij , Kristenen! indien wij het eenig middel tot zaligheid verwerpen, wat kan voor ons overfchieten ? Niets, dan het eeuwig verderf; want j esus is onder den hemel de eenige, die den weg ter zaligheid voor ons ontfloten heeft. Andere volken in duisternis geboren en opgevoed , volken die geen Leeraar, die geen verklaarder der natuurwet immer kenden , zulke volken zullen volgends de natuurwet, die hoe verdonkerd ook , toch in het geweeten fpreekt , geoordeelt worden. Jooden, die uit onkunde zich aan de wegvliegende fchaduwen vasthouden, zullen volgends de uitbreiding der wet, door moses en de Profeeten geoordeelt worden; maar wij, die jesus leer openlijk belijden, wij zullen volgends de duidelijk verklaarde wet, die luide in ons hart fpreekt, volgends de eenvouwige liefdewet geoordeelt worden; en ons vonnis zal verfchriklijk zijn, indien wij, die den wil des Heeren geweeten hebben, bevonden worden, als moedwillige booswichten, die deze wil niet gedaan, die onze eigen rampzaligheid bewerkt hebben.
Belijders van jesus! leden van de onbeweeglijke Maatfchappij! ó! blijft dan getrouw, volgt het licht dat over u opgegaan is; gij zijt op eenen onwrikbaaren Rots. ileen gevestigd , niet om uwe 'eigen verdienstlijkheid; neen , gij hebt dezen gelukftaat uit genade ontvangen;
houd



C )
houd u dan vast aan' die genade, Gods liefde wankeld niet. Maar zoekt u geene eigen 'gerechtigheid op te werpen; dez2 is beweeglijk, gelijk de gerechtigheid van Joodfche Farifeè'n en Schriftgeleerden. Om welbehaaglijk te zijn in het vlekloos oog van hem, voor wien de hemelen niet rein genoeg zijn, moeten wij ons met geene vreemde fieraaden, met geen eigenwilligen Godsdienst oppronken ; maar de eenvouwige fchoonheid van den waaren Godsdienst, die jesus en zijne Apostelen ons gepredikt hebben, is lieflijk en welgevallig voor God. Alles , wat naar flavernij zweemt, is vetachtlijk in Gods oog, zijne kinderen moeten de vrijheid genieten, of hij befchouwt hen als verbasterde telgen , die hun eigen geluk verzaken. Eerbiedig, waarlijk godvruchtig, moeten wij voor zijn aangezicht wandelen, wij moeten den vrede najagen, en de heiligmaking, zonder welke niemand God van nabij zien zal; want alleen de reinen van harten, dat isj de gelouterden van alle bijvoegfels en dwaasheden, zij die eenvouwig jes us getuigenis aannemen en bekrachtigen, als leen die reinen van harten, zullen met Gods nabijheid verzadigt worden*
Medekristenen! vrije' broederen van den verheerlijkten Zoon des Vaders ! gedraagt u als vrije', als welbehaaglijke kinderen Gods, hebt veel lief, zijt genadig en barmhartig, want gij hebt veel genade, gij hebt veel barmhartigheid ontvangen; en indien gij u hier aan niet vast hieldt, dan zou de onbegrijplijk liefderijke God, gewis voor u, in een verteerend vuur verkeeren.
. *
Te Arafteldam, bij M. Dg BRUIJN, in de Warmoesflrsak



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND,
ss.
Mn het gefchiedde op den vateenden dag , dat hij ging naa een ft ad geraamd Naïn , en met hem gingen veele van zijne Discipelen, en eene groote Jckare, enz.
luc. VII: ii — icT.
DE OPWEKKING VAN DEN JONGELING TE NA IN.
•t Termoeid van alle de woelingen des levens, geflinV gerd door twijfelmoedige gedachten , omtrend de lotgevallen der wereld, die in betrekking liaan met ons Vaderland , en den fterkflen invloed op onze rust en Welvaart hebben; vermoeid door al deze onrust, zoekt de waare beminnaar van deugd en ongeveinsde godVrucht, verademing en troost in de gewijde Schriften die waarlijk tot onze leering, tot onze flichting , en verblijding, gefchreven zijn. Vooral verlustigd zich de Kristen , in de eenvouwige maar waarachtige levensbef fchrijvingen , van den volmaaktften Zoon der Godheid van jesus , de zaligheid der wereld, die om onzen ■wil arm geworden is , daar hij rijk was ; van jesus die de waarheid en de onflerflijkheid in het licht gefielt heeft; van jesus, die aan allen wel deedt, die als de 2* L T-l.
4



(«)
Volmaaktfte Menfchenvriend , medelijden had met merffchelijke rampen , en z-ijn Godlijk vermogen alleen gefbruikte, om zegen en heil onder de fterveliiigen te verfpreiden. in die levensbefchrijvingen , vinden wij de aandoenlijkue toneelen van mededoogen , liefde en almacht, gekroond door de verrukkendlie blijdfehap. Bij zulke toneelen , vergeet ons hart al den jammer , die het immer gevoelde, het vergeet zijn eigen lijden , en deelt in de zaligheden , die jesus vol Godlijke tederheid , aan de ongelukkigen , aan de bedroefden onder zijne tijdgenoten, zoo milddadig uitdeelde.
Komt geliefde Medekristenen ! verlustigt u met ons, in de befchouwing van jesus altijd werkzame liefde; komt laten wij u , voor eenige oogenbiikken aan de zorgen der wereld ontvoeren , om u door falie door ernflige befpiegelingen, de reinfte vergenoeging te doen fmaken. Zoo treedt een vermoeid wandelaar, die in de hitte des dags zijn ongebaanden weg moet doorwor'eJen, vaak voor een oogenblik ter zijde , onder de weldadige fchaduw van een lommerrijk lustprieel, om zijne afgematte krachten te verkwikken, op dat hij met nieuwen moed moge voordfiappen en zijn weg voleinden. Komt volg met ons dan den wouderdoenden jesus , ook tot voor de ftadspoort bij Naïn : hier bleek zijn Godlijk mededoogen, hier fchitterde zijne almacht, eh hier zegepraalde de leer der onflerflijkheid. De dag te vooren, toonde de Godlijke Leeraar zijne helpende aimacht aan den dienstknecht des Romeinfchen Krijgsmans-, die te Capernaum in bezetting lag. Het geloof van dezen Romein , maakte hem in het oog van jesus baminlijk , want overtuigd , door de woorden en daden die hij hoorde en zag dat jesus eene zichtbare Godheid op aarde was, eerbiedigde de edelmoedige Krijgsman de hoogheid van jesus, en befchaamde hier door het nakroost van jakob , dat meestal het oog floot voor de zuivere, de onbewolkte waarheid, die als eene helderlichten de morgeullar onder hun midden opging.
-Op



C*3 )
Cp jesus bevel, week de krankheid des dienstknechts, hij was gezond , en dankbare blijdfehap , gaf aan den Almachtigen de eer. De weldoende jesus, die het land .doorging, om alóm wel te doen , wandelt van Capernaum nu naa Naïn, eene fchaar van bewonderaaren, van nieuwsgierigen, en ook gelopvige aanbidders van-jv si s, verzelden hem langs den weg , geduurig in verwachting van nieuwe wonderen te zullen aanfehouwen, en nieuwe flof te vinden om de goedertierenheid van hunnen God te verheerlijken; en eene voortreflijke gebeurenis ftaat deze verwachting te. bekroonen. De aanbrekende dag, die reeds de ontwakende Schepping met majesteit en luister heftraald, zal ook in het oog van eenen opgewekten dooden glinsteren. Deze nacht, had ook te Na n, een huis vol gejammer overfchaduwt, eene arme weduw , die nog onlangs . zich met haaren dierbaren huwlijksvrieud , over den zoon hunner liefde verblijdde, maar, die welhaast haaren befchermer, haaren troost, haaren echtgenoot, in de kracht des levens uit haare armen had zien wegrukken, en in fpraaklozen r.ouw gedompelt , de lijkbaar van haaren geliefden, met haar fchreiénd kind aan de beevende hand naa het zwijgend graf had moeten volgen; deze arme weduw, zag nu het eenig huwlijkspand, al den wellust van haar kloppend moederhart, op het ziekbed neergeworpen, en ï.n het opgaan van zijne jeugd verwelken. Deze nacht, was voor deze ontluikende lenteroos , de nacht des doods. De moeder fchreide den hemel aan om ontferming , haare bange tranen vermengden zich met het klamme doodzweet , van haaren ftervenden lieveling; geen hulp, geen troost verkwikte haar, alle hoop was verlooren; met liefde in het breekend oog , met de yleiende moedernaam op verfiijvende lippen , gaf de jeugdige semida, in den arm zijner moeder, den jongden fnik. Wanhoop woedde in hagre verbroken ziel, de -akelige middernacht, huilde haar gekerm, haar verfchriteUjk gejammer, naar; gCen vrjendfehap, geen medelijE 2 den



C 34)
den kon haar bloedend hart verzachting fchenkèn, daar zij van kinderen beroofd, als eene eenzaame verlatene, zich door God zelf verworpen rekende. Alles , alles was voor deze ongelukkige , voor deze betreurenswaardige Weduw verloren : het graf van haaren echtvriend was naauwlijks nog gefloten , en "nu ach! nu moest het haaren jongden troost ook verflinden. De beminlijke Semida, had meenigwerf door zijne onfchuldvoUe liefkozingen, haar grievend lijden verzacht; meenigwerf had zijne vleiende hand, de heete tranen van haare verbleekte wangen weggeftreeld , terwijl zijne vertroostende blik* ken, waar in geheel zijne opluikende ziel geteekend was, tot in haar hart doorgedrongen , en zachte m dierlijkevreugd deedt ontwaken. De zoetfte vooruitzichten verrukten dan haare verbeelding; in haaren zoon beminde zij ook haaren geflorven huwlijksvriend, wiens beeld in zijne jeugdige trekken, zoo wel als in zijne bekoorlijke geaardheid leefde; zij voorzag reeds in haaren zoon, de iteun van haare klimmende jaarenj de bezorger van haare huislijken welvaart, en de befcherffler van haaren afgeleefden ouderdom. Maar in deze verfchriklijke middernacht, waren alle haare uitzichten, waren alle haare verwachtingen op de jammerlijkfte wijze verfmoord. Nu, was de geheele wereld woest en ledig voor haar ; wie droogde nu haare tranen ? wie ademde verkwikking in haare verfcheurde ziel? Alles was 'voor haar de getuige van haar verloren geluk. Haare eenzame wooning, het flil derf vertrek , of eene enkele medelijdend weenende vriendin, elk voorwerp fcheen haar toe ie roepen: de Vreugd van uw leven de wellust van uw hart is niet meer. De jonge doode was ten grave reeds toebereid, het fnecuwwit lijkgewaad was nu het laatde offer der moederlijke zorg , aan het overblijffel van haaren eenigen , haaren dierbaren zoon. Als eene geknakte veldlelie , lag semida, toen de dageraad de heuveltoppen deedt blöozen, reeds op de treurige lijkbaar. Uit de knellende armen der kermende moeder , was het lijk
weg-



( 85 )
weggerukt 5 de ftugtde harten waren verbroken door haar gejammer; helpende vriendfchap omhelsde haar (praakloos; geene woorden waren uit te- denken , om haare grievende fmart de geringde verzachting toe te brengen; zij weigerde vertroost te worden , want haaren semida haaren eenigen was niet meer. Met ontfnoerde hairen, verbleekt door de ijslijkde zielefoltering, door treurende vrienden onderdeund, volgde zij met wankelende treden de weenende jongelingen, de gefpelen van haaren sem»ida , die hem nu den laatften dienst bewezen , door hem naa het wachtend graf heen te dragen.
De radeloze moeder vulde de lucht met haar fhikkend fchreiën; eiken voetdap fcheen de wonden van haar hart verder open te fcheuren, want eiken voetdap voerde haar de duisternis des grafs nader. De treurige (leep was eindlijk tot buiten de dadspoort gevorderd , want bijgeloof en vooroordeel, fchoon zij de jeugd der wereld genoeg misvormden, hadden de bemuurde deden, de verblijfplaats der levendigen, nog niet tot grafkuilen, waar uit verderving en pest geduurig opdijgen, gemaakt; veel min waren de plaatfen tot Godsdienstoefening gefchikt, nog door de rottende lijken , van afgeftorvenen, ontheiligd; buiten in j: den vrijen fchoot der natuur, keerde het menfchendof, 5 vreedzaam tot dof weder, en de vrije lucht verdreef de : onreine dampen die de ontbinding deedt opklimmen. Buiten de dadspoort van Naïn werd dan nu ook het lijk van den jongen semida grafwaard gevoert. Maar intusfchea naderde ook de godlijke Leeranr, de volmaakte jesus, met de fchaar die hem verzelde, deze zelfde dadspoort, Welligt hadden zijne godvruchtige gefprekken, zijne hemelfche onderwijzingen geduurende deze morgenwandeling, de ziel van zijne volgelingen verlevendigt, en door de reinde driften doen ontvlammen; de fchoonheid der opwakende natuur, zal gewis de aandacht van onzen 1 g-odlijken Leeraar niet ontdoken zijn; Gods liefde, die in elk tafreel der natuur uitblinkt, zal waarfchijnlijk door 3'ijne heilige lippen aangewezen en verheerlijkt zijn, terL 3 wijl



C 85 )
wijl hij zijne wandelende hoorders zal hebben doen op. merken, hoe de altijd wakende zorg van den Vader der Schepping , in levenloze zoo wel als in dierlijke fchepfelen , zich op de edelfte wijze vertooond: terwijl hij, volgends zijne gewoonte, hen hier uit zal hebben doen befluiten, hoe God voor zijne redenmagtige kinderen, die hij de voortreflijkfte ftandplaats van alle zichtbare wezens gefchonken heeft , rustloos waakt, en hun' wezenlijk galuk bevordert. Welligt deedt jesus in deze oogenblikken, het zwak verftand der hem volgende fchaare, de aanbrekende dag, als een fchaduwbeeld van de herleeving der geftorvenen opmerken ; want daar toch de nacht, hoe duister ook, door de Godlijke wijsheid telkens verdwijnt, en de morgenftond telkens met nieuwen 'uister te voor» fchijn treedt, daar kan ook Gods almacht de nacht des doods immers doen verdwijnen, en de oiifterflijkheid, ah? de morgenftond van eenen eeuwigen dag doen aanbreken? Ja, welligt leerde jesus hun, hoe de God van abraham, van isaük, en jakob, door deze eeuwigleevende vroomen verheerlfkt wordt; ja, hoe God eenmaal alle de heiligen, die, wachtende op zijne eeuwige zaligheid, geftorven waren, met zijne nabijheid, met de lieflijkheden die aan zijne rechtehand zijn, zoude verzadigen. Schoon dan de mensch als een bloem des velds wegvalt . het edelst beginfel verfterft niet, maar bloeid voord tot in alle eeuwigheid; de dood moge het lichaam aan de ontbinding ten prooi geven, de ziel toch gaat tot God, tot den Vader der geesten, en wacht om ook met haar verklaart, haar verheerlijkt lichaam overkleed te worden.
Op eenmaal wordt den aandacht der luisterende meenigte geftoord en afgewend, de jammerende klaagftem fchreidt hun tegen y elk ziet op, en het oog wordt getroffen, door de grafvvaard gaande lijkdragers, en de door bitteren rouw weenende vrienden; ook jesus wendt zijn vriendlijk oog naa het treurtoneel, hij ziet de bezwijkende moeder, die zich door den verfchriklijkllen weedom, net gewrongen handen pp den boezem Haat, terwijl haai re



C *7 )
fe tranen , onder het mikkend gekerm uit hslfgeflotexi oogen neérvloeiën. De eeuwige Menfchenvriend wordt ontroerd, zijne reine ziel is geheel ontferming, en het Sêlig, het oniiitfpreeklijk hemelsch gevóel, dat hij magtirj
'is om dit vanëengefcheurd moederhart, door een enkelden oogwenk te genezen, en van allen jammer te bevrijden ; dat'gevoel, doet eene godlijke traan van weemoedige verrukking, in zijn fpr'ekend oog glinsteren. Met een edelen ernst op het gelaat, treedt hij uit het midden zij. ner volgélingeïl, en weerhoudt de jongelingen die hunnen
-dooden fpeelnoot , fchreiënd naa de duisternis voeren ; JjBs-'us .laat zijne hand aan 'de lijkbaar, de jeugdige dragors gevoelen zijne Majesteit, zij ftaan ftil, zetten de baar neder, en houden het oog , in gedaehtenloze ver! * wachting, op dén Godlijken jesus gevestigd; ook de moeder wordt teruggehouden, j, De wonderdoende jesus," i zoo ftameit eene 'van haare vriendinnen, „komt heden Ee i li laat in Nam, ach! hij geneest zoo veele kranken, hij
„ opent het oog van zoo veele blinden, elke dag getuigt
,, van zijne wonderen, hij zoude ook uwen semida voor-
,, zeker kunnen behouden hebben, ware hij hier geweest;
„ ziet hij heeft medelijden met uwe droefheid , hij bê„ fciiouwt uw geliefde doode, en fchroomt niet ve'rönt-
„ reinigt te worden."
I Diep dringen deze woorden in de moederlijke ziel, zij i opent haare door weenen verduisterde oogen, daart op jeI sus, wiens naam zij kende, werktuiglijk treedt zij toe, en werpt zich aan zijne voeten, eer nog haar opkomende gedachte, aan semida's herleeving, zich door eenen zucht ï kon uitdrukken. Maar de almachtige Weldoender, ademt 3 feeds het leeven over den geftorvenen: gij jongeling I staat pp, deze bezielende Item baart ontzetting, het verI florven levensbeginfel ontwaakte, de onfchuldvolle ziel van \ semida, die nog in de eerde bedwelming der verandering : die zij ondergaan had, als in den arm van haaren geleii denden cherubijn fluimerde, de onfchuldvolle ziel van sej Mida, bevondt zich op eenmaal weer ontwaakt, in haar



C 88 )
bezintuigd omkleedfel ; de jeugdige knaap herleefde, hij ontfloot zijne oogen, — lieflijk blonk de morgenzon voor hem, luchtige koeltjens waaiden hem de ftreelende mot« gengeuren toe, gezond en vrolijk richtte hij zich op, Haarde verwonderd om zich heen; het gewaad der dooden, de lijkbaar, de rouwdragende volgers, alles verbaasde de jonge, ling, maar verfchrikte hem niet. Wie, wie befchrijft de aandoeningen, der door verrukking verftomde moeder? nog lag zij geknield; door vreugd als overftelpt, fcheen zij onder haar gevoel te bezwijken; maar jesus bezield haar met kracht om de reinlre zaligheid te kunnen genieten; hij zelf geleid semida van de nu nutteloze lijkbaar, naa zijne geheel zalige moeder: mijn zoon! mijn moeder! dit was al. les wat onder de fpraakloze omhelzingen de blijdfte lippen konden uiiftameien. De geheele fchaare juicht. Op nieuw werpt zich de moeder nu met haar opgewekt kind aan jesus voeten: God! mijn God! roept zij met afgebroken woorden, Ontfermer! eeuwige Liefde! alles, alles hergeeft gij mij! dank! dank zij u! ]a dank roept semida, jesus, Kindervriend! ik was dood, daar zie ik mijn gapend graf; maar ik leef, uwe eeuwig gezegende hand, nam mij van deze lijkbaar; eeuwig! eeuwig zal ik u roemen! Ja roemen zullen wij jesus! riepen de jongelingen, die
hem ten grave droegen , roemen Zullen wij jesus, de
groote Profeet ! De geheele fchaar vervangt dezen juichtoon. God gedenkt aan Israël, hij bezoekt zijn volk met heil, zoo galmt hun dankende lofgalm.
Tc Amfteldam, bij M. de BRUIJN, in de Wannoesftraat.



DE V R IJ E GO JDS 3LDIE N S T VRIEN D.
5V°. J2.
In het huis mijns Vaders zijn veele wooningen / anderf. zins zoo zoude ik het u gezegd hebben : ik gaa heenen om u plaats te bereiden.
joaNN. XIV: 2.
VERTROOSTING AAN JESUS VRIENDEN.
De woorden, die wij aan het hoofd vsn dit blad Helden , ontfluiten eene reine bron van zalige vertroosting, voor de geheele Kristenheid. De uitgekoozen vrienden van onzen Zaligmaker, gevoelden bij zijne affcheidsmaaltijd , de grievendfte fmart ; weggezonken in treurige twijfelmoedigheid , gefolterd door eene droefheid, die hunne liefde en vriendfchapvoedende harten , vruchtloos zochten te verkroppen, barstten zij telkens in de bitterfte tranen uit. Doch de Godlijke jesus, verzachtte op de verhevenfte wijze , het lijden van zijne eeuwiggeliefde leerlingen en vrienden; uwe harten worden niet ontroerd, zegt hij, als wilde hij zeggen, weend niet geliefden! gija. M lier



(90)
lieden gelooft immers in God ? hier van ben ik overtuigd j wel nu dan , gelooft ook in uwen getrouwden vriend , gelooft ook in mij; gij hebt geene reden om u dus te bedroeven ; het is waar ik fcheide van u , doch gelijk ik u zeide, flegts voor eenen kleinen tijd. Het is waar , ik gaa heen tot den Vader; maar in het huis van mijnen Vader zijn veele wooningen; in de zalige, nu onzichtbare wereld , waar mijn Vader zijne heerlijke tegenwoordigheid , op de duidelijkfte, op de treffendfle wijze doet gevoelen , in die wereld , in dien heerlijken tempel mijns Vaders, zijn eindloos veele wooningen; gelooft mij, uw eeuwig beminnendcn vriend , die gewillig voor u in den dood gaat; gelooft mij, ik heb u niet vruchtloos op de eeuwige zaligheid doen hoopen ; ik leef eeuwig , en ook gij zult eeuwig leeven. Ik zoude u de heerlijkheid der waare rechtvaardigen niet toegezegd hebben , indien in dat huis van mijnen Vader, geene wooningen voor ons allen waren. En nu , nu geliefden ! nu gaa ik heen om u daar plaats te bereiden. Welk eene hemelfche troosttaal voor de treurende lievelingen des eeuwiggezegenden jesus, die zijn naderend fterfiiur met angstvolle harten te gemoet weenden. Maar niet flegts voor dit klein getal dat jesus aanfchouwde, dat elk oogenblik zijne Godlijke vriendfchap ondervondt , niet flegts voor dit klein getal, waren deze vertroostende woorden onfchatbaar. Neen ook voor allen die jesus verfchijning in de wereld, als de zaligde weldaad befchouwen , allen die in den Zoon gelooven; want zalig zijn zij, die niet zullen gezien hebben en die nogthans geloofden. Dierbare Medekristenen! welk eene dof tot gejuich , den weg is voor ons gebaand, jesus heeft voor ons volbragt, jesus is voor ons heen gegaan, pin plaats te bereiden voor allen die hem liefhebben,



ben, voor allen die zijne geboden houden, en die doen. En wat zijn die geboden? Het zijn alleen de wetten der liefde; hebt elkander lief, gelijk ik u lief heb, blijft eensgezind , blijft door de heiligde banden verë'enigd , gelijk ik met u en met den Vader vercenigd ben. Onderlinge liefde alleen verbind ons , dit was den uiteiden wil vau den volmaakten Menfchenvriend ; liefde en vrede zweefden op zijne veege lippen, zelfs toen die aan het kruis verftijfden. ó Zalige verwachting! in Gods heerlijken tem. pel zijn veele wooningen, en de eenige Zoon , de eenig volmaakte Zoon des Allerhoogften, heeft voor talloos fterflijke broederen , daar plaats bereid. Maar ook uit deze woorden befluiten wij , en mogen wij ook befluiten, dat, aan de onderfcheiden leden der onfterflijke Maatfchappij, ook onderfcheiden verblijfplaatfen of (landen zullen aangewezen worden; dit vordert Gods wijsheid , zijne liefde, zijne rechtvaardigheid. De menfchelijke natuur, die nimmer wat het wezen van dezelve betreft, kan veranderen, indien zij niet ophoud eene menfchelijke natuur te blijven; deze natuur, die langs duizend, duizend verfchillende trappen tot haare hoogde volkomenheid opklimt, is niet gefchikt om de zelfde genietingen, in de zelfde hoeveelheid over haar geheel te finaken. Neen, de onderfcheiden trappen van volkomenheid in die menfchelijke natuur, moeten elk op hunne wijze volgends hunne derkte en kracht, zaligheden inöogden, zal het genot van dezelve waarlijk verzadigen, én waarlijk godlijke blijdfehap veroorzaken. En om die reden, om het volmaakst geluk der geheele menschheid te berijken, zijn in het huis des Vaders veele wooningen : het is geene algemeene verzamelplaats, waar allen zonder onderfcheid toevloeien ; neen , het zijn veele onderfcheiden wooningen, en de volmaakte wijsheid van onM 2 zen



(PO
Zen verheerlijkten Broeder, van onzen Godlijken Natuurgenoot, moet elk naar zijnen aard, moet elk naar de on. derfcheiden trap van volkomenheid, dien hij bereikt heeft, daar plaats bereiden. Geen wonder, hoe fterk valt het onderfcheid tusfchen menfchen en menfchen , ons aan deze zijde van het graf niet in het oog; en in de nu onzichtbare wereld, daar elke perfoneele gedeldheid en hoedanigheden dezelfde blijven , zou daar dit onderfcheid ophouden ? Niet flegts de vorderingen in volkomenheid, maken onder het menfchelijk geflacht dit onderfcheid uit, maar ook de verfchillende grondneigingen van het aanwezen , begeertens, driften, vatbaarheid, aandoenlijkheid, alles is onderfcheiden; en deze verfcheidenheid, maakt de orde in Gods werken zoo voortreflijk, zoo volmaakt. Eeuwig zal die verfcheidenheid voordduuren, fchoon de geringfle volkomenheid in de zalige wereld , de hoogfle vordering die wij hier kennen , oneindig zal overtreffen , om dat de mensch, met geen fterflijk dof meer bekleed, in het licht van Gods aanfchijn rustloos zal voordwandelen. De hoogverlichte wijzen , die geheel hun fterflijk leven aan het onderzoeken en bewonderen, van de grootheid en liefde des Scheppers bedeed hebben , deze zullen voorzeker in glansrijker licht voordtreden , dan de weinig gevoelende ziel, die zonder opmerking haare eigen waarde miskende, doch met eene goedaardige gefteldheid, haaren Schepper en Vader beminde. De beproefde, de tot den bitterden marteldood getrouwe belijder va:i jesus leer, zal eene meer fchitterende overwinnings kroon ontvangen , dan hij, die in vrede en voorfpoed, een bebloemden levensweg bewandelde. Zoude een gekruiste petrus, een gefteenigde stefanus, een door alle gevaaren heengewordelde, een tot den einde toe gedreden hebbende paulus , op den
zelf-



C 93 >
zelfden trap van beloonende zaligheid ftaan, als de gezegende de in hunne vroegfte jeugd ontflapen kindertjens, die, eer zij jesus nog kenden, eer zij hun geloof, hunne trouw konden betoonen, de onverganglijke wereld werden ingeleid? Gewis niet, want de rechtvaardigen zullen blinken als de zon, als de maan, en als de in glans onderfcheiden ftarren aan het uitfpanfel; allen zullen zij voordgaan van kracht tot kracht, van deugd tot deugd; maar, allen zullen zij in de nabijheid van God met heerlijkheid gekroond zijn; allen zullen zij in het huis des Vaders wooningen vinden, die , overëenkomltig met hunne geaardheid, met hunne begeertens en krachten, voor hun bereid zijn. Zij, die volgends de natuurwetten geleefd hebben en geoordeelt worden, zullen nog vervreemd zijn van de zalige kennis aan jesus, en aan den eenigen waarachtigen God, die hem tot heil der zondaaren in de wereld gezonden heeft; deze zullen moeten onderwezen worden , in de zielverheffende waarheden des Euangeliums, die zij zoo lang bij het fchemerlicht der verzwakte rede gezocht hebben; maar zij zullen met eene vatbaarheid, die het verftand van ftervelingen te boven gaat , hunne hemelfche onderwijzers hooren en verflaan; geene vooröordeelen, geene ftoflijke denkbeelden, zullen hunne geestvermogens meer bedwelmen. De vriendlijkc Serafs, die hun den eenigen waarachtigen God, in zijne voortrefiijke werken, en in den fchitterenden luister die van zijn aanwezen afflraald, zullen leeren kennen; de door beproeving en lij. den verheerlijkte Kristenen, die hunnen jesus, het beeld des Vaders, het affchijnfel van zijpe onbevatbare heerlijkheid, in al deszelfs voortreflijkheid, broederliefde, wijsheid en ontferming, zullen ontdekken, deze zullen door hunne onfterflijke leerlingen, duidelijk begrepen, en vol M 3 za-



(94 )
zaligen wellust toegejuicht worden; want, veelen uit het Oosten en Westen, zullen komen en aanzitten, met abra« ham, iSAaii en jakob, in het Koningrijk der hemelen. De wildite volken , wier verftand in de donkere fchaduuW der onweetenheid fluimerde, voor dezen zal als dan een groot licht opgaan; zij zullen zich verzamelen, tot den berg van Gods heiligheid, tot het eeuwigduurend Sion , waar jesus, als een vriend der geheele wereld, als den aanbrenger van leven en vrede, alle de eindens der aarde tot zich nodigt, daar zijne onbegrijplijke liefde, als de j baniere der volken glinsterd ; terwijl fchaaren die niemand tellen kan , zich verzamelen om de eeuwige zaligheid, die hij san zijne natuurgenoten uitdeelt, mede te genieten. Het zoude toch te weinig zijn, dat jesus in de wereld gekomen was, om alleen aan Israël den weg der zaligheid te verkondigen ; het zoude te weinig zijn, dat een klein gedeelte der wereld alleen zijne gezegende Leer omhelsde, en in dien Godsdienst, dien hij zoo duidelijk verklaard, en tot zijne eerfte zuiverheid terug gebragt heeft , vertroosting en blijdfehap vonden. Neen, jesus is het licht der geheele wereld, ook de Heidenen zijn zijn erfdeel, en de afgelegenfte volken zijne bezitting ; de geheele aarde moet vol zijn van de goedheid des Heeren. Niet flegts de verlooren febapen van het huis Israels, moeten te recht gebragt worden, maar ook de talloos dwaalende fchapen, die van dien ftal niet zijn, moeten verzameld worden. De duizend, duizend onfchuldvolle zuigelingen, die naauwlijks nog het fterflijk leven genoten, toen zij als de lieflijkfte ftraalen des lentemorgens, in de fchaduwen des doods ontfluimerden; ja , de duizend , duizend menfchelijke wezens, die zelfs tot de geboorte niet rijp werden , ook deze
zijn



C 95 )
zijn aiet te vergeefsch aan de onaanwezenheid ontrukt; zij zijn mede uit geest en Hof faamgelteld; Gods adem heeft hun aanwezen bezield; en, daar het doel des Al. ; machtigen Gods zoo eenvouwig is als bij zelf, moeten < ook der'ë jeugdige bloeifems van het menfchelijk aanzijn,
> tot bereiking van dit doel, het algemeen geluk der fchepI felen naamlijk, medewerken. Ook voor deze aardelingen, i die in hunnen fterflijken ftand niet ontwikkelden, ook
0 voor dezen zijn in het huis des Vaders wooningen bereid; ! hunne Engelen, die voor Gods aangezicht fiaan, geleiij den hun van kring tot kring, al hooger en hooger,
1 altijd zalig , altijd overëenkomftig met de beminlijk: heid der onfchuld, nooit bevlekt door misdrijven , maar
ook nooit gekroond met de palmtakken der overwinning; nooit geftruikeld hebbende, maar ook nooit be-
> proeft zijnde , zal hunnen glans zijn, als de bloozende dageraad der lente; niets bewust van de dagen der fierflijk-
i heid, zal de eeuwigheid alleen hun omfrraalen, hun verlichten. Voorzeker zal op eene geheel andere wijze hunne
I zielskragt zich ontwikkelen, als de zielskragt der lang met
! fterflijkheid omkleedde aardbewooners. Maar dit weten wij, jesus die ook eenmaal een teder kind was, jesus
: die de kleine hulploze zuigelingen op zijne armen nam, en zegende ; jesus is ook hunnen broeder hunnen vriend ; hij heeft ook plaats voor hun bereid in den heerlijken tempel des eeuwigen Vaders ; als blinkende Cherubijnen zullen zij om het godlijk feest-altaar der
: eeuwige vrijheid, ook de fchoonfie lofgalmen aanheffen. Kristenen! verlichte belijders van de leer der volmaakte waarheid! komt, dat wij allen door dankbare verrukking
t dan juichen; de overite Leidsman des geloofs, jesus de
jeerstgeboorene der kinderen Gods, jesus is heengegaan
om



>
om ons plaats te bereiden., in bet huis van zijnen Vader, waar in talloos veele wooningen zijn. Kleinmoedigen, herneem uwe grootheid van ziel, gelooft gij in God ? gelooft gij in jesus kristus? Verwacht dan blijmoedig, het groot , het onbegrijplijk goed dat God weggelegd heeft, voor den geenen die hem vreezen; onderzoekt u zelf of gij uit jesus zijt, dat is, of gij hem lief hebt, en zijne woorden bewaard; onderzoekt u zelf of gij het gebod, dat uwen bijna ftervenden vriend u gegeven heeft, onderhoud ; of gij elkander lief hebt, of gij elkander dient en helpt, gelijk jesus zijne vrienden lief hadt, diende, en befchermde; en kunt gij, ondanks alle uwe zwakheden en ftruikelingen, met geheel uwe ziel uitroepen: Heer gij weet alle dingen, gij weet ook dat ik u lief heb; ook dan behoord gij tot de erfgenamen der eeuwige heerlijkheid. En gij bitterlijk bedroefden! gij die met de wreedfte tegenfpoedeu moet woiftelen, houd moed, dat uwe harten dan niet ontroerd zijn, want gij gelooft immers aan God en jesus? gij wilt uwen gekruisten Vriend door geen wantrouwend ongeloof immers meer doorwonden ? Neen , gij gelooft hem. ó! Strijd dan grootmoedig, en behoud uw geloof. Jesus heeft in het huis des vaders uwe plaats bereidt; dit heeft hij u toegezegd, ó zalige treurigen! en zijn getuigenis is waarachtig; in het huis des Vaders wordt gij door hem verwacht; droog dan uwe tranen af, geliefden! Jesus leeft en gij zult leeven, hij zal u geene weezen la. ten. Nog zijt gij niet rijp voor de eeuwigheid, maar welligt nadert het oogenblik van uwe verlosfing ; juichend wordt gij dan ingeleid in de heerlijke wooningen der blijdfehap, waar de gloriekroon der beproeving u toegereikt wordt.
Te Amfteldam, bij M. de BRUIJN, in de Warmocsfiraat.



Ü Ë V R IJ Ë
eODSDIENSTVRlENDd
Zij zij» door ongeloof afgebroken , en gij ftaat door het geloof
rom. XI: 20.
DE NUTTIGHEID VAN HET GELOOF.
ponder geloof, kunnen wij den eeuwig wijzen God niet welbehaaglijk zijn: dit zegt een der verlichtfté Apostelen vaii jesus, en onze eigen rede bevestigd het, zoo wel als ons eigen gevoel. Hoe grievend is het voor eene edele ziel, wanneer zij met al den ijver, met al de trouwhartigheid der vuurigfte liefde i een dwaalenden l vriend, die op het p'unt (laat om in eenen verfchriklijI ken afgrond neer te zinken, van zijn dreigend gevaar waarfchuuwt ; hoe grievend is het voor zulk eene ziel die waarfchuuwing te zien verachten, en met haat en b'efchimping beloonen. Ja het is beleedigend zelf, voor eerieri vriend der waarheid, zijn getuigenis te hooren tegenfpreken; zijne verhalen die op de duidelijkfie zekerheid gegrond zijn, uit loutere moedwil te hooren ontkennen , en als leugentaal uitkrijten. Niets kan een fterker bewijs van minachting, 0f zelfs haat opleveren, dan alle geloof aan een' mensch te weigeren; natuurlijk toch' is elk geneigd, om hem, dien hij bemind dien hij f* N . hoog



( 9% )
hoog acht, op zijn woord te gclooven, en een onbepaald vertrouwen op zijne verzeekeringen te vestigen. Maar hoe verfchriklijk zondigen wij dan tegen eenen volmaakten God, die de waarheid zelf is, wanneer wij zijne woorden verenten , zijne waarfchuuwingen met fmaadheid beloonen, onze eigen dwaasheid volgen, en zijne gcuigenisfen, die met ons eigen gevoel iniiemmen, uit eenen kwaadaardigen moedwil ontkennen Geen wonder dat het ongeloof, als de affchuuwlijkfte misdaad in de gewijde Schriften afgeteekend wordt; het ongeloof toch, is eene volkomen verwerping, van de liefderijke Godheid, die met vaderlijke ontferming, zijne afdwaalende kinderen tot den weg des geluks te rug roept. Wend u naa mij toe en wordt behouden, want waarom zoudt gij derven? zoo waarachtig als ik leeve, indien ik lust heb aan den dood des zondaars, maar daar in heb ik lust, dat hij zich bekeere en leeve; roept mij aan in den dag der benaauwdheid, ik zal u uithelpen: zoo fpreekt den Alinachtigen tot zijne afkeerige kinderen , wier afi keerigheid hij vol liefde wil genezen. Hoe is het mooglijk, dat de mensch ongevoelig blijft, en door zijn gc*drag toond, dat hij niets van dit alles wil gelooven, maar volgends het goeddunken van zijn eigen diepbedorven hart, wil voordwandelen ? Niets kan den mensch in het liefderijk oog van zijnen volmaakten Vader verwerplijk en doemwaardig maken , dan alleen het ongeloof; alle zonden en lasteringen zegt jesus, kunnen denmensch vergeeven worden, maar de lasteringen tegen den Heiligen Geest, tegen den Geest Gods. die met onze eigen geest, die met ons eigen aanwezen indemt; deza opzetlijke, deze moedwillige- lasteringen, kunnen den mensch niet vergeven worden. Jesus, die de onbegiijp-



(99 )
lijke liefde des Eeuwigen, in alle zijne woorden en daden teekende, jesus zelf, hecht alleen aan de zonde van ongeloof, en aan geene andere, de verdoemenis: die in den Zoon gelooft, zegt hij, heeft het eeuwig leven, maar die den Zoon ongehoorzaam is, zal het leven niet zien, de toorn Gods blijft op hem; en op eene andere plaats, die gelooft zal hebben, en tot bevestiging dat hij gelooft, zal gedoopt zijn, deze zal zalig worden, maar die niet gelooft zal hebben, zal verdoemd worden. Door ongeloof, is het nakomelingfchap van abraham afgebroken, en door het geloof, zijn vreemde volken, die voorheen den waaren God niet kenden, op den heilaanbrengenden olijfboom ingeënt. *.
Duidelijker bewijs van het Godlijk misnoegen tegen ongeloof, kunnen wij nergens aantreffen, dan in de verwoesting van den Kerk- en Burgeritaat der oude Jooden; het Opperwezen beminde dit volk voorzeker'niet om zijne voortref!ij,heid boven andere volken; neen, God, die alle redelijke wezens zonder onderfcheid bemind, gelijk een onzijdig Vader, alle zijne kinderen, van welke geaardheid, van welk een geitel zij ook zijn moogen, met de zelfde ontferming, met de zelfde weldadige tederheid bewaakt en weldoet; maar God vervulde zijne beloften, hij bevestigde zijne toezeggingen aan den godvruchtigen abraham, aan den< vreedzamen isaük, en den ftoutmoedigen jakob gedaan. Abraham ij -zonderheid,'toonde zijne zuivere, zijne itandvastige liefde door zijn geloof aan God, dat nimmer wankelde, zelf dan niet wanneer alle hoop verdorven fcheen te zijn; a-braiiam geloofde, en hier door was hij behaaglijk in" het oog van God; als de lieveling des Allerhoogflen wandelde hij in oprechtheid en altijd werkzame deugdJN i V09r



fj 100 )
voor Gods aangezicht, zelfs toen den Almachtigen, hem voor het oog van Engelen en verheevener wezens beproefde, door zijnen eenigen zoon van hem af te vorderen; zelfs toen nog geloofde abraham dat de eeuwige God, wiens beloften waarachtig zijn , het licht uit de duisternis zou doen opgaan; en dit onwankelbaar geloof, werd hem gereekend tot eene verdiende, daar het de menfchelijke kracht genoegzaam overtrof. Hier door ontving hij het recht om de heerlijkfte vruchten van zijn werk te aanfchouwen; en zoo behaaglijk was dit geloof bij God, dat hij het bewaaren der zuivere godskennis, aan het zaad van abraham beloofde. Deze beloften werden vervuld, en nog ten dezen dage, verè'eren de Jooden den eenigen waaren God, fchoon zij door ongeloof, zich zelf van de reiufte zaligheden beroofd hebben. Uit kracht van die belofte aan abraham , werd dit volk, als een voorwerp der tederfte vaderlijke zorg, door den Beftuurder der wereld befchouwt en behandeld. In den bangften nood hoorde hij hun gefchrei, hij droeg hun als op vleugelen der liefde; ja, God toonde aan dit volk eene tederheid, die alle de aandoeningen van het gevoelvolst vaderhart* overtreffen. Hoe meenigwerf maakten zij zich aan de gruuwlijkfte ondankbaarheid, aan de verachtlijkfte fuoodheid niet fchuldig; maar vergiffenis en liefde werd hun telkens, door een meêdoogend Vader gefchonken. Niet zelden hadden zich de Israeliten ook fchuldig gemaakt aan ongeloof, en hier door den goedertieren God als verbitterd; ja, niet zelden hadden zij door ongeloof, zich aan de verfchriklijke gevolgen van eene ondankbare fnoodheid onderworpen, wanneer zij den Rotsfteen des heils verlieten, en zich voor de ijdelheden, voor de verfoeifels der dwaalende volken, als voor Godheden nederboogen; wan-
' neer



( 101 )
Beer zij de Springbron van leevendig water verfmnadden, en zich gebroken bakken verkoozen, die geen water konden houden; zoo dat zij door eigen bewerkte ellende, ver. fmachtend moesten omkomen. Maar, nimmer haa G-d hen geheel overgelaten aan hun eigen verblind verftand; neen, onder Israël bevonden zich altijd nog waare geloovigen , die hunnen Weldoener beminden, en op de vervulling van zijne beloften grootmoedig wachtten; dit waarachtig zaad van abraham bleef dierbaar in het oog van God. Een moses, pleitend voor de afgeweeken vergadering, die God hunnen uithelper hunnen zichtbaren befchermer, had durven verwerpen, om zich zelf trouwloos voor een verachtlijk beeld neêr te buigen, een moses kon God verbidden , en zijne ontferming over de afgedwaalden te rug fmeeken. Ja, jn de diepst vervallen ftaat des volks, wanneer zij zich van gruuwelen tot gruuwelen lieten voordfleepen, woonde God nog bij de weinig getrouwen in den lande, bij de kleine kudde, die zich niet afgewend had, die voor geen afgodsbeeld knielde, en wier lippen den lof des Alierhoogften verkondigden; ja, zelfs toen geheel Israël in ballingfchap en gevangenis moest zuchten, toen het den naam des waaren Gods, door zijne gruuweldaden gelasterd had, en de bijzondere befcherming verbeurd , en fcheen verlooren te hebben ; toen bleven de oprechten van harten aan het Voorwerp van abrahams vertrouwen nog gelooven ; die weinig edelen , beminden den God jakobs nog boven alles wat in hemel of op aarde heftond ; met bittere zielefmart gedachten zij aan Sion, en aan den geheiligden eerdienst ; en ook om dit overblijffel van het geestlijk Israël, gedacht God op nieuw aan zijne beloften, en vervulde die ook op de glori rijkfte wijze. Het getuchN 3 tigd



C )
ftgi volk, werd op nieuw in zijn Vaderland geleid, de af keerigheid werd op nieuw genezen, de zonden en overtredingen werden niet meer gedacht ; Jerufalem werd vertroost , en aan het hart des verdrukten volks , werd weer vergifnis, liefde en heil toegezegd. Geen wonder, nog (tonden zij door het geloof, nog bleeven zij het licht des heils verwachten, nog vraagden zij geduurig, wachter wat is 'er van den nacht? wachter wat is 'er van den nacht? want nog was de morgenltond niet gekomen; maar toen God uit hun midden, den waarachtigen Uitlegger der Profeeten , den verklaarer der wetten, den volmaaktften Leeraar yoor het menschdom verwekte, toen werd de ongeloovigbeid hun tot verdoemenis gerekend. En geen wonder, een licht tot verlichting der geheele wereld ging onder hun op, maar zij floten hun oog, zij weigerden te zien, zij verhardden hun hart, en weigerden te verdaan; en deze ongelukkigen , deze moedwillig rampzaligen , werden door ongeloof afgebroken. Veelen omhelsden jes u i leer; geheele fchaaren vloeiden faam om hem te hooren , om zijne werken te zien , en te gelooven; eenvouwige waarheid door jesus verkondigt, werd door allen, die door geene vooröordeelen verblind , door geene trotschheid bedwelmd waren , duidelijk bevat. De verlooreu fchapen uit het huis van Israël, werden eerst het Euangelium gepredikt, ook hier in hield God zijn woord aan abraham gezwooren; de waare kennis aan God en aan jesus kristus, het beeld van zijn aanwezen, die kennis waarmede het eeuwig zalig leven, onaffcheidbaar verè'enigd is, werd eerst onder abrahams nakroost ontwikkeld. Alle volgelingen van jesus waren Israeliten, deze waren de eerde Predikers yoor de Heidenen, en zoo vloeide den zegen uit abrahams zaad over de geheele wereld. Maar de ongcloa-
ti-



C 103 )
Vigen , die niet wilden verlicht worden, voor dezen was wel den morgenftond gekomen, maar het bleef nog nacht5 hunnen Kerk- en Burgerftaat werd vernietigd; agttien eetiWe'n zijn over deze verwoesting voorbijgerold; en ten bewijze, dat onder deze verwerpers van jesus geene waare geloovigen, die God door hun vertrouwen op zijn woord toonen lief te hebben , beftaan ; blijven zij nog afgebroken , en verduuren de gevolgen van hunne zinloze lust, om in het duister om te dwaalen.
Ongeloof, dierbare Medekristenen! ongeloof is dan de affchuuwlijkfte misdaad; een iegelijk onderzoeke zich zelf met alle oprechtheid, met alle getrouwheid, of deze zonde zijne ziel niet befmet heeft; maar al te veel reden zullen wij hebben , na zulk een naauwkeurig onderzoek, | om ons zelf te verfoeien; ons eigen geweeten, zal de wreed3 fte befchuldigingen tegen ons. inbrengen; want wie is 'er I onder ons, die kan zeggen, mijn hart is van deze befmet.. i ting zuiver , mijn geloof heeft nooit gewankelt ; in de ; grievendfte bekommeringen, ftelde ik mijn vertrouwen op I den God jakobs; op hem wentelde ik al mijne zorg, <; volkoroeri verzekerd zijnde, dat hij het zoude maken, dat | hij mijn heil zoude doen uitfpruiten, en mijne tranen ver1 anderen in gejuich; neen elk oogenblik zijn wij tot ftrui.
kelen gereed. De moedige petrus tradt veilig op de ; baaren der zee, doch toen zij zich bruifchend verheften, ontzonk hem den moed, en hij- wankelde. Als den voor* jfpoed ons aanlacht , als de rijkfte zegeningen ons toe■ vloeien, ja, dan valt het niet zwaar om op God-te ver1 trouwen, om te gelooven dat hij onzen besten Vriend, ionzen weldoenden Vader is; maar wanneer zich tegenfpoeIden verheffen , wanneer fmart en jammer op ons leven ijwoeden, wanneer alles ons begeeft, ja, dan eerst wordt
ons



£ 104 )
óns geloof op de proef gefield, dan eerst, vangt onzeri goeden ftrijd aan ; zalig is hij , die dan zijn geloof behoud , en de kroon der rechtvaardigheid als de prijs der Overwinning wegdraagt.
Kleinmoedige vrienden ! vertrouwt op God , hij is dé rotsfteen uwes heils , hij is uw deel in eeuwigheid; ver. bittert hem niet , bedroeft hem niet, door het rampzalig ongeloof; bergen, Zegt hij, mogen wijken, heuvelen mogen wankelen, maar zijne goedertierenheid wijkt nooit vari hun die hem lief hebben. Verfmnad jesus niet door uw ongeloof, hier door zoudt gij u erger fchuldig maken;, dan zijne moordzieke vijanden die hem verworpen , die hem gekruifigd, en gedood hebben. Gelooft hem, en gij zult leeven, al waart gij dan reeds in den dood; indien gij aan hem gelooft , indien gij zijn woord voor waarachtig houd, dan kunt gij niet verlooren gaan; niemand kan u uit jesus handen rukken. Zijt gij arm van geest? zijt gij treurig? dan ook zijt gij zalig, gij zult vertroost worden, en jesus heerlijkheid beërven. Gelooft flegts, en niets zal u te zwaar, niets zal voor u te verfchriklijk wezen; maar uw geloof moet leevendig zijn door goede werken ; een geloof dat door daden fpreekt, is alleen het waitrê' zaligmakend gelóove.- Betreurd uwe zwakheid, bid om vermeerdering van geloof; uwe boetvaardige tranen zijd lieflijke zoenoffers; zijt verzekerd jesus zal uwe kleine' krachten te hulp komen.
Te Amfteldam, bij" M. de BRUIJN, in de Warraoesftmt»



4
DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND.
SY*. J4.
Gedenkt (tin uwen Schepper in de dagen uwer jongeling'. ■ j'chap, eer de kwade dagen komen en de jaaren naderen.
PRED. XII: I.
HET GEDENKEN AAN GOD IN DE DAGEN DER JEUGD.
T Toe fchoon, hoe voortreflijk is de les van den wijsgee■*■ rigen Prediker der deugd ? Gedenkt aan uwen Schep, per in de dagen van uwe jongelingfchap; eer de kwade dagen komen, wanneer gij zult zeggen ik heb geen lust in dezelve. Om een gelukkigen Ouderdom te genieten, moeten voorzeker onze jeugdige dagen aan waare deugd toegeheiligd zijn; in de lente van ons leven, moeten de edelfle neigingen ontluiken, indien zij immer in den herfst van onze dagen met rijpe vruchten zullen pronken. En wat is beter in ftaat om den mensch tot waare deugd, tot het betrachten van zijne onfehendbaarfte pligten op te leiden, dan het gedenken aan God, aan zijnen almachtigeti Schepper, zijnen altijd weldoenden Vader? De mensch, die aan God gedenkt, kan geen ontiiard booswicht zijn; 2, O eer-



C 106 )
eerbied moet zijne geheele ziel vervullen; liefde, heilige dankbare Heide, moet zijn gevoel doen gloeien; zulk een vteest God, en, daar de vrees des Heeren den grondnag van waare wijsheid is, moet zijn geluk ook beftendig zijn.
Hoe kunnen wij aan God gedenken, zonder een duidelijk befef van zijne grootheid, van zijne alomtegenwoordigheid, zijne alwetendheid, en in het kort, van zijne geheel onbevatbare volmaaktheid, te ondervinden? en waar is de verharde ziel, die onder zulk een befef, zich door de fnoodfte gruuwelen zal bevlekken? waar is de verharde ziel die zich onder zulk een duidelijk beftf, tot dièns'tbaarheid aan de zonde zal verkoopen? die zich als een' vera'chtüjken (laaf, door toomloze driften zal laten kluisteren, en moedwillig tegen licht en geweeten aan, de waare vrijheid van Gods kindereu zal verfmaden? Neen, hij die aan God gedenkt, gevoelt ook te gelijk zijne geheele verpligting;'zijne gedachte aan God is heilig, en verband alle booze bedenkingen , die de ziel immer verontreinigen. De. gedachte aan God, gaat gepaard met een duidelijk gevoel van zijne grootheid en gadeloze menfchenliefde, terwijl eerbied en dankbare wederliefde het vertedert hart doen ontvlammen. De fnoodfte booswichten worden daarom vetgeeters van God en zijne geboden genoemt.
Verftaat dit gij Godvergetenden! op dat ik niet vcrfcheur en niemand redde. Zoo wordt de eeuwige Rechter van hemel en aarde, door den Dichter van den vijftiglten Pfalm, fprekend ingevoerd, tot het in gruuwelen wegge, zonken gedeelte van Israels nakroost. De mensch die aan God gedenkt, onderhoud ook met alle zijne vermogens, zoo veel mooglijk is, de wetten die door den vinger des Almachtigen in het menfchelijk hart gefchreven zijn; want zonder eerbied en liefde, zonder een vuurig verlangen, om in het oog van God welbehaaglijk te zijn, kan geen fterveling aan God gedenken. De onzinnige mooge vrij
uit



C 107 )
uit zeggen : de Heere ziet het niet wanneer wij het kwade .doen i de God jakobs bemerkt het niet, wanneer wij- de ellendigen verdrukken, wanneer wij het recht der nooddruftige» vertrappen ; de donkerheid verbergt ons voor het oog des eeuwigen Rechters. Ja de onzinnige dwaas mooge in zijn hart zeggen: daar is geen God, maar de wijze, de godvruchtige, die aan God, die aan zijnen Schepper gedenkt, deze is waarlijk overtuigt dat Gods oog de geheele aarde doorloopt, dat zijne gedachten voor den Alweetenden, voor hem, die het menfchelijk hart gevormd heeft, niet verborgen zijn; hij gedenkt niet flegts aan God, als aan een wreekend Rechter, die de misdaden op de rechtvaardigde wijze bezoek:; neen, hij gedenkt aan God als aan den weldadigften, den liefderijkften Vader, die barmhartigheid aan duizenden bewijst, die aan allen die hem liefhebben, tot in eeuwigheid, weldoet; voor zulk een is de overdenking aan God lieflijk.
ó Gij Gelukkigen! die in de dagen van uwe jongeling^ fchap aan uwen Schepper hebt leeren gedenken, hoe zalig vloeien uwe levensdagen voorbij ? vrolijkheid is voor u, ó Oprechten van harten! gezaaid, gij moogt den beker der vreugd opnemen, en dien, juichend in God, drinken. De dagen der jongelingfchap zijn gewis het best gefchikt om ons het gedenken aan God te gewennen; de jeugdige mensch, nog niet bedorven door het dierlijk genot van lagen, geheel zinlijken wellust, is nog vatbaar voor de edele genietingen, die beminlijke onfchuld en werkzame deugd opleveren : de jeugdige mensch, treedt als een vreemdeling, voor wien de gedaante der wereld nog nieuw is, den levensweg op, elk voorwerp maakt een' levtndigen indruk in zijne ziel, zijne levensgeesten zijn vlug en vuurig, de gewaarwordingen flroomen hem in overvloed toe, zijn denkvermogen ontwaakt, begint zich te oefenen, ea werkt moedig voord, zijne driften, zijne begeerten ontO 2 wik-



C 108 )
wikkelen zich , en zweeven op Ieevendige hartstochten, als op luchtige vleugelen, naa de onderfcheiden voorwerpen geduurig voord. Maar heeft zulk een jeugdig wereldburger geen rustpunt waar zijn denkvermogen op voordwerkt, waar zijne hartstochten, zijne begeertens en driften zich verëenigen? Hoe verwildert , hoe onvatbaar voor waar geluk treedt hij de wereld, het verblijf der onbeflendigheid, en der onrust dan niet in? leert hij aan God niet gedenken; welke denkbeelden vorrad hij zich dan van zijn aanwezen ? van dit leven , en van zijne geheele beftemining? gedenkt hij aan God, aan zijnen Schepper niet; wat houdt zijne denkingskracht dan bezig? Gedachtenloos fmaakt hij het genot der zinnen, waare wijsheid woond niet in zijne ziel, en welhaast, walgend van dierlijken wellust, verfmoort hij zijne eigen waarde, onder opëengeftapelde gruuwelen , die zijne begeertens naar vreugd, met fchaduwen van verzadigenden wellust vleiden. Wat kan zijne ontwaakte driften beteugelen , daar hij aan God noch aan zijne wet gedenkt, daar hij geene verpligtingen kent, en alleen in dit verganglijk leven, zijn heil, dat hem telkens ontvlugt , blijft zoeken? Hoe verfchriklijk is het lot van zulk een zinloos jongeling? met de lente van zijn leven, verdwijnt ook zijne hoop, om immer geluk of rust te vinden; de nietigheid der zinlijke vermaken gevoelt hij, de gepleegde misdaden baareu duldeloze wroegingen in zijn hart; de wereld is ledig voor hem, zijne begeertens kunnen zich nergens meer op vestigen; de natuur is dood voor hem, want nimmer gedacht hij aan haaren Schepper; nimmer leerde hij de volmaaktheid van God, die nem altijd omringt, van God, die hemel en aarde met zijne tegenwoordigheid vervult, uit deszelfs heerlijke werken kennen. In voorfpoed is zulk een vergeeter van God, waarlijk eene fchande der menschhdd , zijn buik is zijn God ; als de zwijnen wenteld hij zich in overdaad, pleegt de eene boosheid



C 199 )
beid na de andere; fpot met het gefclirei der nooddruftigen, en juicht zich zelf als een verachtlijken dwaas toe: ziel gij hebt veele goederen die opgelegd zijn voor veele
s jaaren, geniet nu alleen en zijt vrolijk. Maar in tegen»
' fpoed fturt ook den godvergetenden, op eenmaal van het roozenbed der dartellten wellust, in den ratnpzaligften afgrond van ellende en jammer ; wanhoop, verfchriklijke wanhoop is dan zijn deel, niets, niets kan hem vertroosten ; nimmer gedacht hij aan God , en nu, nu beeft hij terug voor de flaauwfte gedachte aan den vertoornden Rechter , wanneer deze uit zijne verharde ziel. eenmaal oprijst. De ouderdom nadert voor zulk een' ongelukkigen , als een' fchriklijk donkeren avond , waar in huilende ftormwinden, en doffe donderflagen, een nog veel ijslijker nacht verkondigen. Hoe zal nu den godvergetenden aan zijnen Schepper gedenken? hij fiddert elk oogenblik voor de toekomst, hij heeft geene kracht meer om den wensch van
! zijn hart: ach dat geen God aanwezig ware! uit te boezemen. Neen, met verftijfde lippen ftamelt hij: daar is een God, daar is eene eeuwigheid, waar berg ik mij voor de hel die in mijnen boezem brand! Wie kan bij dit verteerend vuur woonen? Ja dit, dit zijn de afgrijslijk kwade dagen, waar in het gedenken aan God, de diepbedorven, de ontaarde mensch, onder het gevoel van zijn verfoeilijk aanwezen doet wegzinken. Gewis in die treurige dagen der ellende, roept de onverbeterlijke booswicht: de gedachte aan God verflind mij, ik heb geen lust, ik
J heb een afgrijzen van dezelve. Bergen valt op mij, heu-
1 velen bedekt mij voor het aangezicht des Rechters, aan
s wien ik riimmer wilde gedenken.
Jonge Natuurgenoten! met al de drift der tederfte vriend-
; fchap, met al den ernst der Kristelijke liefde, roepen wij ii toe : gedenkt aan God , gedenkt aan uwen Schepper
1 eer de jammervolle dagen naderen , waar in gij voor de O 3 ge.



C "O )
gedachte aan God zult terug beeven! Uw eigen belang, uw tijdelijk, uw eeuwig belang vordert, dat gij aan deze les gehoor geeft; vergeet gij God in uwe jeugd, zijt verzekerd in uwen ouderdom zal het gedenken aan God, een knagenden worm die nimmer fterft , in uwen onreinen boezem opwekken ; een vuur dat nimmer uitgeblusch: wordt, zal door het grievend gevoel, dat God, aan wien gij voorheen niet wilde gedenken , uw Vriend, uw Vader niet is, op de rampzaiigffe wijze ontbranden. Gedenkt dan aan uwen Schepper jeugdige Stervelingen! en geniet al de reine zaligheid , die uit deze gedachte voortvloeid. De gefchiedenis der onfcfauldig gefchapen paradijsbewooners, de gefchiedenis van onze eerfte Stamouders , is ook tot leering van elk mensch gefchreven, zij is de gefchiedenis van eiken zondaar. Zoo lang de nieuwgefchapen wereldburgers, aan God, aan hunnen Schepper gedachten , zoo lang zij in de geheele natuur zijne wijsheid, zijne almacht en liefde duidelijk aanfchouwden , zoo lang was hun geluk ook beftendig; zij kenden hunnen weldoenden Vader, zelfs in het fuilend morgenwindjen, dat in Edens vruchtboomen lispelde; zijne wetten (temden met hun eigen gevoel in ; zij beminden God , zij beminden elkander , en de geheele fchepping. Maar zoo rasch de zinlijke begeertens hunne waare zedelijke vrijheid kluisterden; zoo rasch lage trotsheid het geweeten deedt zwijgen ; zoo rasch God vergeeten werd, verviel de verdwaalde mensch, van de eene boosheid tot de andere, het fchenden der duidt* lijkfte wetten werd gevolgd door bedrog , leugen , huichelarij , en de fnoodfte misdaden meer. Maar , wie befchrijft ook alle de rampen , alle de talloze ellenden , die door het vergeeten van God en zijne geboden over het menschdom uitgeltort zijn ? De heilige pligt om aan God te gedenken, heeft niets in zich dat met onze natuurlijke neigingen (trijd, zij heeft niets in zich dat ons het leven
kan



C ui )
kan verbitteren, of dat ons het genot van wezenlijke genoegen;, betwist. Neen, elk redelijk wezen gevoelt naauwlijks zich zelf, of het wordt gedreven om zijnen oorfprong te beminnen, en zijn eigen geluk te bevorderen. Het gedenken aan God, moet gewis aan de ziel een waarachtig genoegen fchenken, want de Engelen, de eeuwig jeugdige Serafijnen , verheugen zich in God , en in hun aanzijn ; die onbevlekte kinderen Gods juichen , bij de geboorte van elke ; nieuwe wereld, waar in genietende fchepfejen. hei heil der aanwezenheid zullen fmaken. Het gedenken aan God, befchermt onze onfchuld , bewaakt onze wankelende deugd, en voltooid onze zegepraal over ,de vijanden van ons wezenlijk geluk. ,
Had een josef in Egijpten, aan God niet gedacht tot welk eene gruuweldaad zoude hij Verleid zijn geweest? Maar bij het ontwaken van zinlijke begeertens, vraagde de grootmoedige jongeling: zóude ik zulk een kwaad doen en zondigen tegen God? en hoe groot is hier de zegevierende onfchuld? Indien Koning david aan God niet gedacht had, hoe meenigwerf ware hij dan niet geftruikeld en gevallen ? maar nu gedenkend aan God , klopte zijn hart , wanneer eene eerloze daad in hetzelve opkiemde; en hoe fchoon is niet zijne deugd door geluk en glorie gekroond ? De jonge Herder gedacht aan God ,toen hij tegen den reusachtigen held der Filiftijnen, ten tweeftrijd uitging. Ik kom rot u in den naam des Heeren , zegt hij, die gij gehoond en gelasterd hebt. David overwon, en hij die Israels God verfmaadde, hoe flerk gewapend, viel verachtlijk voor den ongewapenden jongeling die in Eethlehems weiden flegts gewoon was de weerloze lammeren te beveiligen.
Jonge Kristenen ! gedenkt aan uwen Schepper, gevoelt uwe verpligting , gedenkt aan hem die u geformeerd heeft, en de zaligheid van aanwezig te zijn , zal u dankbaar



( »» )
baar doen wezen , zal u met liefde en eerbied vervullen, en u tot het beoefenen van waaren Godsdienst opwekken. Kristen-jongelingen! gij die geboren zijt in een land, waar den glans der waarheid vrij" en heerlijk fchittert, waar de leer van jesus dagelijks gepredikt wordt, vergeet God niét; uwe verpligting om aan hem te gedenken, doet zich önweerftaanlijk gevoelen , alles roept u toe : God woond hier, de geheele aarde is vol van zijne goedheid! ] esus de- Godlijke Jongeling uit'Palestina biedt u zijne broederlijke liefde aan , hij bemind u , hij nodigt u om hem te Volgen naa het Vaderland der eeuwige blijdfehap; hecht data uwe jeugdige harten aan geene verachtliike fcliaduuwbeelden ; gebruik de wereld zonder haar te misbruiken ; zoekt niet de dingen die vergaan, maar zoekt de heerlijkheid Gods, die blijft tot in eeuwigheid ; overwint uwe driften, overwint het booze; verheugt u in de dagen der jeugd met eene vreugd die bij God aangenaam k; laat de gedachte aan Gods tegenwoordigheid aan Gods alwetend, heid nimmer in u verflaauwen ; bewaard uw hart boven alles wat te bewaren is, want de beginfels van1 een eeit* wig gelukkig , of van een eeuwig rampzalig leven , ontluiken in hetzelve ; gedenkt dat God uwe gedachten verHaat, dat gij van elk ijdel woord rekenfehap zult moeten geven ; vreest God, houd zijne geboden. Nimmer zullen dan kwade dagen voor u aanbreken , uw ouderdom zai gelijk een' lieflijken avondftond naderen; ja, in den hoogften ouderdom, zullen nog de fchoonfte genoegens voor u bloeien; vrolijk zult gij dan nog juichen: men heb ik nevens God in den hemel, buiten hem lust mij niets op aarde; jesus is mijn Vriend mijn Broeder hij zal mij tot in den dood, ja hij zal mij tot in de eeuwige woovingen der vrijheid geleiden !
Te Amfteldam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat.



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND. SY°. 35.
Zalig zijn de armen van geest, want hunner is het Kif tiingrijk der hemelen.
matth. V: 3.
HET GELUK VAN GEESTLIJKË ARMEN.
Gelijk den Dichter van het Koninglijk Bruiloftslied, kunnen wij ó geliefde Medekristenen! uit het leevendigst gevoel des harten, van onzen eeuwigen'Vriend, van onzen Godlijken Broeder, van den gekruisten maar verheerlijkten jesus zingen : genade is uitgeftort op zijne lippen. Genade , troost, en verzachting voor het grievendst lijden , zweefden altijd op zijne fchuldloze lippen, en vloeiden itt ket hart van alle zijne hoorers, van alle zijne volgelingen , die de nietigheid der ijdele fchaduuwen, waar op zij zoo lang vertrouwd hadden, gevoelden; in het hart van allen, die vermoeid van het vruchtloos zoeken naa rust, die belast met willekeurig opgelegde dienstbaarheid , tot jEsüS den toevlugt namen , de eenvouwige waarheden die hij verkondigde omhelsden, en de verSchtlijke kluisters , van ■2. $ voor-



( "4 )
vooróórdeel en geweetensdwang durfden verbreken. Voor deze gelukkigen, was deleer van jesus als een' malfchen regen die op de dorlteude aarde neérdruppelt, als de koele avonddaauw, die de aêmechtige kruiden verfrischt. Wat zeg ik? de leer van jesus was, en is tot in alle eeuwigheid, voor alle heilbegeerige zielen , eene fontein des levens , eene ftroomende rivier Gods, die zelfs de wildernisfen verkwikt, en de dorre plaatfen doet bloeien als een lusthof.
Komt waare in hem gtloovende Kristenen! laat ons bind. fchap en zaligheid inzamelen, daar onzen Godlijken Vriend die voor ons gezaaid heeft; zijn geest, de geest der waarheid, de geest der vertroosting, bezield nog zijne woorden , die zijne vertrouwde lievelingen , tot heil van talloze nagedachten , opteekenden. Zalig zijn de aFmen van geest, want hunner is het Koningrijk der hemelen, hoe lieflijk weergalmt deze taal in ons hart; wij plaatften die aan het hoofd van dit blad , geliefde Lezers! om onzen aandacht eenige oogenblikken op dezelve te vestigen, en de voorfmaak van eeuwig voordduurende, eeuwig opklimmende zaligheid te genieten. Reeds in den aanvang van zijn openlijk Leeraar-ambt, voldoet hij op de voortreflijklte wijze aan zijne beftemming ; hij toond die Leeraar te wezen uit het midden van zijne Broederen, grooter dan alle de voorgaande Profeeten, grooter dan den van Godgeroemden moses; een Leeraar, die het jaar van het welbehagen des Heeren zoude uitroepen , die de gebrokenen van harte zuude verbinden , die de gebondenen vrijheid zoude prediken , die de treurenden Sions zoude vertroosten ; ja , een Leeraar die den armen de blijde boodfchap des heils zoude verkondigen. Geen trotfchen leerftoel, ge. plaatst in een der tempelgebouwen te Jerufalem, waar op de hoogmoedige, de waanwijze Schriftgeleerden , gewoon waren aan de bedorven jeugd der aanzienlijke rijken , der
zoo-



C 115 )
zoogenaamde grooten , of aan huichelende pries teren en ei« genbatige levieten , hunne donkere hunne onverdaanbare lesfen en willekeurige magtfpreuken te doen hooren , terwijl zij den fleutel der kennis voor het geheele volk verborgen hielden; geen zulk een' trotfchen leerdoel, verftrekte den Messias, de lang beloofde Profeet, ten zetel; neen, hij , die de geheele aarde als zijn wettig eigendom , als den geplanten lusthof zijns Vaders befchouwde, hij beklom een der bergen in Galilea , en zette zich op denzelven neder, om de hem omringende fchaar te onderwijzen , te vertroosten en te bemoedigen; dit was geen beevend Sinai, waar toe Israël op ftraffe des doods niet mogt naderen; dit was geen Hebal van waar de vervloekingen door de dalen weergalmden; neen, dezen berg droeg vrede en gerechtigheid. De waare de opperde Wijsheid, die geboren is eer de bergen gevestigd waren , praalde hier in haare eenvouwige Majesteit ; zij werd verftaan door zwakke, door eenvouwige, door kinderlijke zielen, terwijl de dwaas die in zijne eigen oogen wijs is , niets dan verborgenheden in deze duidelijke woorden van jesus wilde aantreffen.
Zalig, zoo fpreekt de volmaakte Zoon der Godheid, zalig zijn de armen van geest. Wij allen hebben een duidelijk denkbeeld van armoede, wij weeten dat zij beftaat in het gemis van de nodigde , van de nuttigde dingen, waar door wij de fchreeuwendde behoeften moeten bevredigen. Natuurlijk verdaan wij dan ook door armen van geest, zulken die alles wat nodig is om eenig waar geluk , om waare zielerust te fmaaken , moeten misfen. De geest is hier het gecstlijk beginfel, of het waarachtig eeuwig voordduurend wezen van den mensch; dat wezen, bet welk eigenlijk niet vatbaar is voor eene duidelijke, eenejzinlijke omfchrijving, maar dat wij kennen, als'ouP 2 der-



C"ö)
derfcheiden van het dierlijk famenftel, daar het zich werkzaam betoond door gewaarworden, door beoordeelen, en door te willen. Dit wezen dan , die geest des menfchen, kan rijk genoemd worden, wanneer hij door vergenoeging beftendig verzadigt wordt, wanneer hem de lieflijkfte gewaarwordingen toegevoerd worden , wanneer hij alles duidelijk verftaat, wanneer hij vrij en onbelemmerd alles, wat hij gewaar wordt of verftaat, beoordeeld, en wanneer hij volgends dat oordeel, verkiest of wil, en wanneer hij bij de uitkomst bevind dat zijn oordeel niet dwaalde, maar dat hij het beste gekoozen heeft; zulk een geest is waarlijk rijk. Maar in den onvolkomen ftaat der menschheid, is zulk een rijkdom onder de onmooglijkh*den: alle onze zintuigen zijn vatbaar voor misleiding, wij worden dus niet alles duidelijk gewaar; de nog on» geoefende geest des menfchen, is niet in ftaat om alles naar waarheid te beoordeelen, en hier uit volgt dan ook dat hij veeltijds in zijne keus dwaalt en verkeerd wil. De mensch is dus natuurlijk arm van geest, doch hij on:ving het aanwezen, om door ondervinding wijs, en om eenmaal waarlijk rijk te worden. De pasgeboren zuigeling, is arm van geest, doch vermindert dit zijne waarde in het oog des weldadigen Scheppers? Neen, volftrekt niet, want groot is het goed dat voor hem weggelegd is; deze nederige deze onverbasterde kleinen, hebben een wettig recht op het Koningrijk der hemelen ; zij komen uit de onbedorven hand der natuur, gelijk de jeugdige bloeifems in de lente, om rijp te worden, en eenmaal .da fchoonfte vrachten voord te brengen. Maar ongelukkig is den mensch, die de eenvouwige waarheid verfmaad, die zijne eigen natuur durft verzaken, en zich, in weerwil van zijne wezenlijke armoede, rijk en verrijkt noemt; hij die waant geen ding te ontbreken , terwijl hij verhijs-



C»7)
bijstert, naakt en ellendig is. Zulke ingebeelde rijken maken zich onvatbaar voor 't genot van waaren rijkdom, zij (lellen hunnen roem in fchande, zij zijn trotsch op hunne onweetenheid, en op hunne verachtlijke flavernij aan woeste aan verbasterde driften, «ij verheffen zich op ijdelheid en leugen, zij waauen fchatten te vergaderen, en vullen hunne handen flegts met wind, zij waanen geheel de wereld te bezitten, en fpelen flegts met gekleurde waterbellen; en dit evenwel is de algemeene ftaat waar toe het menfchelijk gedacht vervallen is; vooral was het Joodfche volk ook door dezen waan op de fchandelijkfte wijze vernedert; ja, het was door dezen waan in den jammeriijkften afgrond van ellenden weggezonken, toen jesus, toen de waare Verlichter der wereld, in hun midden verfcheen. De Jooden waanden alles te bezitten, doch zij hadden in waarheid niets; hunne armoede was verachtlijk, om dat zij die met blinkende beuzelingen bedekten, en alle middelen om waarlijk rijk te worden, hardnekkig ver. wierpen. De aanzienlijken des volks hadden zich afgefchei. den van het overig gedeelte van Israël, dat in de droevig, fte onweetendheid omdwaalde ; deze trotfche aanzienlijken , meest al uit fchriftgeleerden en priesters beftaande, waanden op eene onzinnige wijze rijk te zijn; zij (lelden hun vertrouwen op bedrieglijke rietftaven, op hunne eigen gerechtigheid, die zij in het betrachten van eigendunklijke pligten deeden beftaan, terwijl zij de wezenlijke, de natuurlijke pligten op d.e ontaardde wijze vertrapten; zij waren wijs in hunne eigen oogen, en weigerden dus eenige onderwijzingen aan te nemen; zij begrepen niets van het Rijk der Genade, terwijl zij zich een Koningrijk, dat geheel zinlijk, dat geheel uitwendig was, voordelden. God was in hun oog een willekeurig tijran, die met kruipende flaven naar zijn welgevallen handelde, terwijl hij de hoogP 3 moe-



C m )
moedige, de waanwijze zoonen van abraham, hoebedorven, hoe ondeugend ook, tot zijne geliefdfte gunftelingen uitkoos. Door dezen waan verblind, heerschten zij over liet geweeten van hunne broeders, zij lagen lasten op, die niet te dragen waren, zij veroordeelden en verdoemden elk die aan hunne magtfpreuken zich niet wilde onderwerpen. Zij waren dus blinde leidslieden van een onkundig, van een dwaalziek volk, welks verftand zij, door hunne verachtlijke en verwarde leerwijze, geduurig meer verduisterden. Tot deze ongelukkige trotfchen, richtte jesus dus vergeefsch zijne vermaningen, zijne raadgevingen; zij waren rijk in dingen die huane lage begeertens op de fchandelijkfte wijze verzadigden, en vertrapten dus gelijk de draf «etende zwijnen, de kostelijke paerlen die voor hun geftrooid werden. Maar geheel anders was het met de onbevooröordeelden , met de nog onbedorve , fchoon onkundige, nakomelingen van abraham; deze waren ongeoefend , maar ook ouverbasterd , dit waren Israeliten waar in geen bedrog woonde ; geen waan had hun verblind , zij waren arm van geeit , gelijk de jonggeboren kindertjens ; hun verftand was nog niet ontwikkeld , zij hadden nimmer leeren opmerken , maar zij hadden ook geene verkeerde indrukken in hunne onfchuldige zielen geprent. Deze gevoelden hunne armoede , hunne oiuveerendheid ; zij kenden den weg niet tot geluk, zij dwaalden als fchapen die geen herder hadden , zij verftonden de Mofaifche Godsdienstplechtigheden niet ; hoe zouden zij dan waare zielemst uit dezelve verzamelen ? De uitleggers der wetten fpraken geene verftaanbare taal voor hun, zij konden geene begrippen vormen van God of van zijne handelwijze met de Itervelingen; zij waren dus waarlijk arm van geest: maar ook hierom noemt jesus hun zalig; dit waren de kindertjens, waar aan de verhevenfte
de



C "P )
de edelfte dingen , die voor waanwijzen verborgenheden fcheenen , geopenbaard werden ; deze armen van geest, waren vatbaar voor de eeuvouwigde waarheden die jesus voor hun predikte , zij waren vatbaaf voor den onwaardeerbaarften rijkdom, zij vergaderden, zij zochten de paerlen die jesus voor hun drooide ; ja, deze armen van geest waren erfgenamen van het Koningrijk der hemelen , van de heerfchappij der genade , die nu gekomen was, die nu aan alle volken verkondigt werd. Door dit Koningrijk , verftond jesus en zijne Apostelen, de geheele inrichting onder de dagen van het nieuw verbond , of liever den ftaat der vrijheid , waar toe Gods verlichte kinderen behooren. In dit Koningrijk, is de eeuwige God geen tijran nog heerfcher , maar een liefderijk een ont.fermend Vader ; tot dit Koningrijk , behooren geene onderdanen , maar wettige , hartlijk geliefde kinderen , die broederlijk verëenigd zijn , die door de betrachting der heiligde pligten hun eigen geluk bevorderen en erfgenamen worden der eeuwige zaligheid. Dit,,Koningrijk is van eeuwigheid, van voor de grondlegging der wereW: maar de mensch , die door trotschheid en zinlijke wellust ontaarde , verfcheurde « de banden van deze Maatfchappij, rukte zich zelf uit zijne bepaalde dandplaats, en verlaagde zich tot de haatlijkde flavernij. Doch jesus verfcheen in de wereld, om de menfchelijke natuur te herflellen, om de afgedwaalde kinderen, met hunnen eeuwigen Vader te bevredigen, om de. flavernij, om het rijk der boosheid te vernietigen, en om ons weder ta brengen tot vrijheid en eeuwigduurend geluk. Zalig ziju dus de armen van geest want deze zijn gefchikt om in dat Koningrijk in te gaan, terwijl het voor zulken, die zich rijk waanden te zijn, gefloten bleef. Ja, bezwaarlijk zal zulk een ingebeelde rijke te rug gebragt worden op den
«n-



C )
engen weg der deugd, die naa het Koningrijk Gods leid. Geen wonder dan, dat jesus de eenvouwigen der wereU! verkoos; geen wonder dan, dat de bewooners van het afgelegen Galilea, die het minst door den zuurdeesfem der trotfche Schriftgeleerden befmet waren, hem meest al verzelden; geen wonder, dat nederige onkundige vhfchers, als kinderen der natuur, nog door geene waanwijzen misvormd, in hem de kristds, de Zoon des leevendigen Gods , erkenden, bij wien alleen de woorden des leeveng waren. Met recht worden deze dan ook zalig gefproken; hun geluk was onbereekenbaar, en duurt voord tot in de eeuwigheid.
Maar ook tot ons, geliefde Medekristenen! ook tot ons luidt deze troosttaal: wie rijk is in zijne eigen oogen, wie fteunt op eigen gerechtigheid, wie zich trotsch verheft op eigen wijsheid, op uitmuntendheid boven anderen, deze zullen zich te jammerlijk bedrogen vinden, zij zullen eenmaal uit hunne bedwelming ontwaken, eu de rampzaligfte armoede van hunnen geest gevoelen. Maar gij geestlijke armen , die alle zelfsverheffing verfoeit, die u nederig aan de voeten van jesus nederzet, die als jonggeboren kindertjens begeerig zijt naar de zuivere melk der waarheid; ja, gij zijt zalig, gij behoort tot de Godlijke Maatfchappij; jesus is uw eerstgeboren Broeder, hij zal uwe onwetendheid verlichten, hij komt uw ongeloof te hulp, hij toont zijne flerkte In uwe zwakheid; de eeuwige God is uwen Vader; met zijnen zegen bekroond , zult gij eindloos het Koningrijk dat voor u bereid i» beërven.
Te Amfteldam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat.



DE V R IJ È GODSDIENSTVRIEID.
SY°. 36.
Waar zoude ik heenen gaan voor uwen Ceest? waar zeilde ik heenen vlieden voor uw aangezicht ? zo ik opvoer ten hemel, gij zijt daar; of bedde ik mij in de helle, ziet gij zijt daar. Nam ik de vleugelen des dageraads, woonde ik aan het uiierfle der zee, ook daar zoude uwe hand mij geleiden, en uwe rechtehand'zoude mij houden.
psalm CXXXIX: 7— ic.
GODS OVERALTEGENWOORDIGHEID*
WAARDE GODSDIENSTVRIEND.'
rf~\nlangs vorderden zekere omftandighederi, dat ik dat gd< deelte van Vlaanderen hetwelk door deBataaffche Republiek aan de Franfchen moest afgeftean worden, doorreisde; de weg geleidde mij onder anderen ook door * * *, ik was bekent met den Predikant van die plaats, een oud eerwaardig man, die al mede door de verandering in de Staatsgefteldheid der beide Republieken, voorgevallen, zich nu in zijne hoogklimmende jaareu van alle de vruchten zijns getrouwen arbeids berooft ziet. Ik bevond mij nief wel, en vertoefde hier eenige dagen: ik vraagde de brave Predikant, intusfehen om het een of ander boek, waar mede ik den tijd nuttig voor mij Zelf zoude kunnen doorbrengen; hij voldeed aan mijnen wensch, en voegde bij hetzelve zijne jongstgehouden Leerrede, die mij zoo wel door het grootsch , door het treffend onderwerp, als door deszelfs edele eenvouwige Uitvoering bekoorde. Ik heb vrijheid om naar mijn welge-* a- Q vaK



C )
vallen met dezelve te handelen: en daar de Overiiltegenwoordigheïd Gods, over het algemeen in deze dagen zoo weinig gevoeld, zoo weinig geëerbiedigt , en zoo vank gedachtenloos veracht wordt; oordeelde ik verplicht te zijn,om iets, waar door mijne eigen ziel opmerkzaam gemaakt was, ook aan mijne Medekristenen te fchenken.
Leest waaide Godsdienstvriend! leest, beoordeelt dan da bovengemelde mij zoo wel bevallende Leerrede,en ftemt gij met mij toe, dat zij over het algemeen nuttig kan zijn, plaatst haar dan in uw geacht Weekblad. Hier door zult gij verpligten uw getrouwen Lezer
KRISTEN VRIEND.
Wij hebben geene zwarigheid gemaakt om aan het oog» merk van onzen brieffchrijver te beandwoorden, en piaatfen dus hier de ons toegezonden Leerrede.
Als eindige Schepfelen vormen Wij ons doorgaands donkere en geheèl onduidelijke denkbeelden van de eigenfchapperr des onbevatbaren Wezens, dat wij God noemen. Wij zonderen in onze gedachten, de eeuwigheid, de alweetendheid, de overahegenwoordigheid , de almacht , de rechtvaardigheid, de liefde en de barmhartigheid Gods, van elkander af, of voegen die te faamen, om uit deze vere'eniging ons een Godlijk wezen te vormen , terwijl het gezond doordenkend verfland , terwijl de wel geoefende rede, opgeheldert en verklaard door de leer van je sus, ons ontwijfelbaar verzekerd, dat het hoogst volmaakt Opperwezen eenvouwig is, en alleen uit kracht der hoogstmooglijke volmaaktheid , zich onderfcheiden werkzaam betoond ; ja uit kracht van die voSmaaktheid , is God zonder begin , zonder opvolging of einde ; uit kracht van die volmaaktheid, omvat zijn verftand, het onmeetbaar Heelal, het welk hij, tot voordzetting en voltoojing van zijn volmaakt ontwerp, deedt worden. Hij doorziet en kent dus zijn werk , hij bezield en vervalt ook hetzelve, hij doet alles medewerken ten goeden,



( 123 )
den, hieröm bemint hij het recht, en heeft eenen afkeer van alle ondeugd ; om dat hij eeuwig , of oneindig is , om dat hij de oorfprong is van alles wat builen zijn wezen beftaat, daarom kent, daarom bezield hij alles; om dat hij hoogst mooglijk volmaakt is, kan hij niet anders dan beminnen; hij kent geen haat, geene wraak, het recht is hera natuurlijk eigen, en hij is ver van alle onrecht. In het kort, alles, alles wat de verhevenfie denkingskracht zich als volmaakt kan voorlieden, is in God, als in de hoofdbron van alle volmaaktheden , verëenigd. Doch het eindig begrip van den zwakken fterveling, is niet in ftaat om zich den Onëindigen voor te Hellen. Wij gedenken dan aan volmaaktheden, die even gelijk de ftraalen uit de zon, als uit het middenpunt des lichts onze oogen treffen, en als zulk eene volmaaktheid befchouwen wij heden Gods overaltegenwoordigheid. Ge« heel doordrongen van het gevoel der nabijheid des naamlozen Gods, riep de Hebreeuwfche Dichter uit: waar zoude ik heetten gaan voor uwen Geest? waar zoude ik heenen vlieden voor uw aangezicht? zo ik opvoer ten hemel, gij zijt daar; bedde ik mij in de helle, ziet gij zijt daar. Nam ik de vleugelen des dageraads, woonde ik aan het ui ter (Ie der zee, ook daar zoude uwe hand mij geleiden, en uwe rechtehand zoude mij houden.
Medekristenen ! gij die ook Gods nabijheid gevoelt, kloppen uwe harten niet door de edelfte aandoening, zoo vaak gij deeze fchoone woorden , deze beelden der verheevenfte gedachten herhaald ? Geheel dit Zangftuk verdient onzen aandacht ; het is een onfehatbaar kleinood voor dep waaren godsgezinden, en wekt bij den ongevoeligfteii ze^fs een heiligen eerbied.
David, denkend aan den Allerhoogften, fchildert het gevoel van zijn hart,in de voortreflijkfte Oosterfche Poëzij af; zijn aanhef fchetst Gods alweetendheid, en verliest zich in de hoogfte bewondering; Gods befchermende zorg , wekt Q 3 ftraks



c i24 ; /
tfrsks op nieuw weer zijne zangdrift, en wel eene zorg die hij in al de onderfcheiden deelen der zichtbare Schepping aan» treft; vervolgends bewondert hij ook de almacht en wijsheid van dien zelfden God, in zijne voortreflijke vorming; hij juicht zijn eeuwigen Schepper toe, en gloeit door de Buiverfte wederliefde:uit deze edele drift ontfpruit zijnen afkeer van de rampzaligen, die zich tegen den heiligen God durven verzetten; maar uit die zelfde edele drift, vloeit ook zijnen nedrigen, zijnen gevoelvollen wensch, om van verborgen gebreken gelouterd, op den eenigen, den waaren weg der deugd, die den verftandigen naa het eeuwig Vaderland voert, door God geleid te worden.
Komt waarde Kristenen! bepalen wij ons een oogenblik bij de godgewijde verrukking, waar in de Dichter van Gods overaltegenwoordigheid zingt : waar vraagt hij , poude ik heetten gaan voor uwen Geest? waar zoude ikfceenen vlieden voor uw aangezicht t Beminnaars van verborgenheden , moogen in deze woorden een bewijs vinden voor de onbevatbare Godlijke Drieëenheid, en door Godt aangezicht, hier de eeuwige Zoon des Vaders, en door den Geest, de derde perfoon, of den Heiligen Geest, verftaan. Wij houden ons overtuigd, dat de juichende Pfalmdichter, geene afgetrokken denkbeelden, maar het eenvouwig, het duidelijk gevoel van zijne geheel vertederde ziel teekende. Gods Geest beteekend in de Hebreeuwfche Poëzij, de werkende, de bezielende, en liefderijk beftuurende kracht des Allerhoogften; een kracht waar door hij niet flegts zijne grootheid, maar ook zijne wijsheid en liefde duidelijk ten toon fpreid. Door het woord, des Heeren, door het gebiedend woord des Almachtigen, zijn de hemelen gemaakt en door den Geest zijns monds, door de bezielende kracht Gods, al hun heir. Pfalm XXXIII. De Geest Gods, zweefde bij de wereldfchepping, gelijk eene zorgende, eene koesterende duif over de nog ongevormde hoofdftoffen, Ja zendt God



-
C 125 )
zijnen Geest uit, dan worden de bezwijkende de wegftervende fchepfelen weer herfchapen. Pfalm CIV. ll'aar nu, vraagt de Dichter, zal ik heenen gaan daar deze albezielenden Geest van God niet werkt, niet bewaard en beftuurd? Nog rijst zijne vervoering waar zal ik vlieden, roept hij uit» daar uw oog mij niet ziet? Het oog als het voornaamfte gedeelte des gelaats, als het eenig werktuig des gezichts, wordt doorgaands het aangezicht zelf genoemt, zoo wel wanneer van een mensch, als wanneer van het Opperwezen gefproken wordt. Het aangezicht is droevig of het is blijde, zijn gewoone uitdrukkingen, daar toch die droefheid en blijdfehap zich vooral, zoo niet geheel door het oog uitdrukt. Abraham wandelde voor Gods aangezicht, dat is onder zijn oplettend oog, en dat oog, dat alles kennend dat alles opmerkend oog der Godheid, doorloopt de ge» hcele aarde, wat zeg ik? het ziet, aan de uiterfte grenzen der Schepping, daar waar geene licbtftraal meer glinftert, even klaar even duidelijk als in het middenpunt des Heelals, waar den verè'enigden glans van duizend duizend blinkende zonnen, hem als een prachtigen mantel omkleedt: dit gevoelde ook david, zo ik opvoer ten kemel, zegt hij gij zijt daar. Den hemel wekt, volgends onze gewoone woordenklank, denkbeelden aan gelukzaligheid, en aan de hoogfte de verhevenfte plaats, waar de Godlijke Majesteit in vollen luister zich vertoond. Ook de Hebreeuwen had« den een woord in hunne taal, dat deze zelfde denkbeelden in hunne ziel fchilderde; terwijl zij ook te gelijk door hun. ne onnatuurkundige begrippen van deze bewoonde wereld, den hemel , of het gewelf dat ons overfchaduuwt, als het hoogfte punt der Schepping befchouwden, Zo ik dan opvoer door lucht en wolken, zo ik boven de zon boven de ftarren mij verhefte, ook daar zoude ik Gods Geest op de heerlijkfte wijze aanfehouwen; Gods oog waar in de reine gerjfijnen zich fpiegelen, en niet rein genoeg fchijnen, dat Q 3 °OS.
/



C )
oog , zoude ik daar in zijne voile Majesteit ontmoeten. Maar ook de lugtig zweevende geest der Poëzij, ftrekt zich uit tot het tegenövergeftelde punt: bedde ik mij in de helle, fpreidde ik mijn bed in den diepften afgrond, zegt hij. Door de hel wordt op verfcheiden plaatfen , de ftaat des doods, of ook wel het graf verftaan. De Hebreeuwen vormden in hunne denkbeelden, een fchaduuwrijk, waar in de dood het gebied voerde, en waar heen zich de geftorvenen verzamelden; dit fchaduuwrijk piaatften zij in de benedenfte deelen der Schepping, waar eene treurige donkerheid woond; hier van ontleenden zij alle die treffende beelden. Wanneer zij een verfchriklijken angst een weezenlijk gevaar fchilderden, dan gingen de baaren over hun hoofd, de banden des doods omringden hun, de beeken Belials verfchrikten hun, duisternis bedekte hun, en het was verfchrikking van rondsom. Dezen ftaat verwisfelen zij meenigwerf met het graf, in hunne b-efchrijving van den dood: het beteekend hier dan ook gewis het benedenst gedeelte der aanwezenheid, dat te. gen den hooglteu hemel, de woonplaats der volmaaktfte heerlijkheid overgefteld word. Zonk ik in diethel, in dat fchaduuwrijk neder ? fpreidde ik daar in de duisternis mijn rustbed? ziet, roept hij met bewondering, ziet gij zijt ook daar, de nacht is daar geene verberging, maar de duisternis licht als den dag. Maar nog is de juichtoon niet volzongen ,nam ik de vleugelen des dageraads? woonde ik aan het mterfte der zee. Wij zien duidelijk dat de gedachten des Dichters langs de grenspalen der zichtbare Schepping, met eene plechtige vlugt rond zweeven; in de hoogte en in de diepte had hij zijnen God gevonden; ook in de breedte en lengte fpoort hij dezelfde tegenwoordigheid Gods op. Vloog ik als op de vleugelen des dageraads, van het morgenbaarend Oost, naa het fcheemrig Westen voord, ook daar zoude ik uwen Geest, ook daar zoude ik uw oog niet ontvlieden. P. ouden hielden deze aarde voor het middenpunt der zicht.
te



( i»7 )
I bare Schepping, en de zon, moest volgends dit begrip * . dagelijks haaren loop om deze aarde afleggen ; en gewis vorderde dit eene onnadenkelijke vlugheid. Later waarnemingen , hebben ons de bijna ongelooflijke fnelheid, van het j Jicht doen berekenen : maar wie kan zich een denkbeeld vormen van den fiellen loop der zon wanneer wij haar ons voorftellen als een lichaam, dat zich dagelijks om deze weI reldbol beweegen moet? Geen wonder dan , dat den canI brekenden dag vleugelen werd toegcfchreven, waar op hij I van het Oosten naa het Westen, dat zij door de zee verftonden, heenvloog. De Dichter wil dan zeggen: indien het mooglijk ware, dat ik op vleugelen des dags, naa de verblijfplaats der donkerheid, naa het uiterfte der zee, waar zich de zon verfchuilt, en waar de midden.acht woont, mij begaf. Ja, fchoon ik daac aan het uiterst grensperk van leven en licht, mijn verblijf hield; ook daar zoude ik uwe zorg niet ontvloden zijn, ook daar zoude uwe befchermen* de gunst mij geleiden, ook daar zoude uwe behoedende almacht mijn aanwezen bewaaken. Daar toch geene duisternis uw oog immer het zien belet, daar gij, ó Schepper! van licht en donkerheid, de middernacht befchouwt en doorziet, gelijk de helderfte dag, waar dan zoude ik heen gaan voor uwe befluurende kracht? waar zoude ik mij dan voor Uw nooit fluimreud oog bedekken? In de hoogfte hemelen woont gij, in de benedenfte deelen der Schepping, in het fchaduuwrijk des doods, vind ik u, en aan de grenzen der aarde, in het gebied des donkeren nachts, geleid en bewaard uwe liefde, uwe zorg de fchepfelen die gij op zulk eene wonderbare wijze vormdet.
Dierbare Kristenen! Ó dat wij allen in deze heilige verrukking deelden , en Gods Geest, Gods aangezicht alöm erkenden , gevoelden en toejuichten ! Dwaalende NatuurI genoten! gij die de duisternis boven het licht verkiest, en i uwe fuoode misdrijven voor.het oog van uwen medemensen
be-



bedekt: God is overal tegenwoordig, hij ziet uwe verbor* genfte boosheden, de geheimfte onkuischheid , het listigst bedrog, de fijnst uitgedachte leugen ; niets , niets is voor hem bedekt, want de nacht licht voor hem als'den dag. Beeft ontaarde booswicht beeft! God kent uwe gruuwelen, uwe werken zullen openbaar worden, en waar, waar zult gij dan heen vlieden voor een rechtvaardig Rechter, die geene gemeenfchap kan hebben met werkers der ongerechtigheid ?
Maar gij ftandvastige beminnaars der deagd! juicht in Gods tegenwoordigheid, hij ziet en kent u, wat zoudt gij vreezen? Gods hand blijft u geleiden, u befchermen, geen watervloed zal u overftroomen, geene vuurvlam zal u verteeren ; uw God verzelt u, hij geleid u tot in den dood} ja tot over den dood, in het dal der fchaduuwen zelf, on. derfteund u zijne liefde, in de bangfte nöoden, hoort hij uw gefchrei. Jesus het affchijnfel van Gods heerlijkheid, het beeld van zijne aanwezenheid, jesus verlaat u nimmer, hij blijft met u tot aan uwe voleinding. Wanneer uw oog reeds verdonkerd is, wanneer uwe lippen verftijven, en uwe tong niet meer ftamelen kan, dan ziet hij uwe jongfte gedachte, dan omhelst hij uwe oufterfiijke ziel, en geleid haar in de wooningen der hoogfte blijdfehap, daar eeuwige heerlijkheid fchittert, daar lieflijkheden u aan Gods reehtshand eeuwig zullen verzadigen.
Te Amfleldain, bij M. de BRUIJN, in de Warmocsfhaat,



D E V R IJ E 'GÖDSDIEISTf R.IÉND»
<?K0.
£« </<« ê«ge/ *fcs Heeren verfcheen hem in eene vlamme des vuurs-uit het midden van eèn braambosch; en hij zag en ziet het braambosch brandde in het vuur , en het braambosch werd niet verteerd. En moses zeide: ik zal mij daar heetten wenden en bezien dat groot gezichte , waarom liet braambosch niet verbrand. Doe de Heere zag dat hij hem daar heencn wendde om te bezien , zoo riep God tot hem uit het midden van het braambosch en zeide: moses! moses! cn hij zeide: ziet hier ben ik. En hij zeide: nadert hier niet toe, trekt uwe fchoenen uit van uwe voeten, want de plaaté waar gij op /laat, is heilig land.
exod. III: 2 — 5.
VOOR BEKOMMERDE KRISTENEN.
T Toe veelen van onze Medekristenen bekommeren zich, in deze dagen, over den ftaat van Gods waare kerk hier óp aarde, of de Gemeente diê jesus zich uit alle gedachten en natiën verzameld, eene Gemeente, waar voor hij zijn dierbaar hnrtebloed uit' gadeloze liefde plengde, eené Gemeente, die hij als eene uirgekoozen bruid bemind, en die hij eenmaal zonder vlek of rimpel, aan zijnen eeuwigen Vader zal voordellen.
Godgetrouwe Kristenen! werpt vrij uwe bekommeringen Op den Almachtigen, hij toch zal het maken, hij toch zal het recht doen nitfpruiten, en den vrede voor zijne iievelingen doen aanbreken als den morgenglans.
Het Koningrijk der Genade, moet over de geheele aarde uitgebreid Worden; hier toe is de godlijke jesus verfcheehen, en hoe donker ook het uitzicht mooge zijn, welke verwarringen zich moogen vertoonen , alles toch moet me.
R de-



C 130 )
dewerken ten goeden; en in deze dagen, waar in den Gods* dienst jammerlijk veracht wordt, waar in de (tillen de godvruchtigen des lands maar al te veel verfmaad worden, ook in deze dagen, gaat de zon des heils voor het waarachtig. Kristendom op. Derzetver heerlijkheid zal van agter de zwartlte wolken, met nooitgekenden glans te voorfchijn komen, want God is voor zijne kinderen, wie zal dan tegen hen zijn ? hij omringt hen als een' vuurigen muur, en alle magt die zich tegen hen verzet zal verbroken worden.
Hoe treffend befchouwen wij een beeld van zijne befchermande zorg in het gewijd verhaal dat wij aan het hoofd van dit blad plaatfen? een vlammend vuur vertoonde zich in het midden van eenen doorndruik, of een braambosch, aan den voet van Horebs berg, in de wildernis, doch het braambosch, hoe ligt vuurvattend ook, bleef onbefchadigd.
Het lust ons heden, kleinmoedige Kristenen! u eenige oogenblikken bij dit eenvouwig maar treffend tafreel uit (sraels gewijde gefchiedenis beezig te houden. Welligt wordt hier door den moed in bekommerde zielen opgewekt, en ons algemeen vertrouwen op Gods wakende, en altijd werkende voorzienigheid onwrikbaar gevestigt.
Stellen wij ons eerst den ftaat van jakobs nakomelingfchap in Egijpten voor oogen, en befchouwen wij dan het moedgevend, het duidelijk van Gods almacht getuigend verfchijnfel, dat door den Hebreeuwfchen herder moses in de woestenij aanfehouwt werd. De beloften, aan abraham door God gedaan , verkregen eindelijk hunne vervulling 1 het gedacht van dien godvruchtigen Aardsvader, was als de darren des hemels die geen oog op eenmaal kan tellen, uitgebreid, zoo dat de Egiiptenaaren, in wier land jakobs nakroost als vreemdelingen verkeerde, voor derzelver talrijkheid vreesden. De Koning, niet meer gedachtig aan het heil, aan den voorfpoed die zijne voorvaderen, door de weldadige zorg van den wijzen Hebreër josef genoten hadden, nam het heilloos bcfluit, om door de afgrijslijkde
V8Ï-



C 131 )
verdrukking het Hebreeuwfehe volk te vernietigen, doch de eeuivigleevende God van abraham, van isa5k, en Jakob waakte voor een volk, dat hij zich uitgekozen had, oin onder hetzelve de zuivere Godskennis te bewaren. De hardde flavernij verduurden zij, want God derkte hunne lichaams-krachten; het grievendst verdriet de wreedde verachting en verdnading overwonnen zij, door de grootfche bewustheid dat abraham, den roem van het Oosten, hunnen Vader was geweest, en door de vleiende verwachting dat zij eenmaal naa een land, dat hem van God toegezegd was, en waar hij door een wettig aangekocht eigendom , zich het grondrecht had zoeken te verzekeren, zouden te rug keeren. Bij de onmenfchelijkde flavernij voegde Egijpte's dwingeland, nog den onnatuurlijkden moord: alle de manlijke kinderen, die onder Isnel geboren werden,, beval hij in het water te verfmooren. Geheel de aanwezenheid gruuwt van zulk een middel om een volk te vernietigen. Maar nu ook was den nood van Israël ten hoogden trap geklommen; nu fehreiden zij dagelijks tot God, tot den God hunner vaderen om uitkomst. Ouderlijke tederheid ontdook wel zoo veel mooglijk was het verfchriklijk moordbevel, en fpaarde de onnozele wichtjens, fchoon zij zelf gedreigd werden om met hun leven , deze ongehoorzaamheid te boeten; maar dagelijks toch , werden fchuldeloze zuigelingen, door wanhopende ouders aan de zinlooste wreedheid opgeofferd.
Voortreflijk fchoon was het lot van amrams jonggeborenen : drie maanden verborg de moeder haar fchoon haar aanminnig kind; drie maanden fidderde zij, zoo vaak de onnozele zuigeling, met kinderlijk gefchrei zijne behoefte uitdrukte , haar voedenden boezem dilde dan zijne klachtjens, en in haare beevende armen kuschte zij hem met moederlijke zorg, weer in eene zachte fluimering. Doch eindelijk ver. «enigden zich alle omflandigheden om haar te verraden, en is verfchriklijkfte draf dreigde geheel haar huisgezin.
R 2 Wij



C 132 )
Wij kennen de gefchiedenis van dit Hebreeuwsch kind, erj bewonderen tot verdommens toe, in dezelve Gods werkende voorzienigheid. De dochter des Konings, moest het gefcbrei des zuigeiings, die door zijne moeder in eene van biezen gevlochten kist gelegd was, om zoo lang mooglijk op de golven des Nijls te drijven, hooren, de tederhartjgc Ptinfes, moest zich o\?er dit kind ontfermen, het door zijne eigen moeder laten zoogen, en zich ten Zoon aannemen. En dit was de groote moses, de leidsman, de wetgever van Israël; door zijne Koninglijke opvoeding werd hij in de wijsheid derEgiiptenaren onderwezen; hij verkreeg ftaat- en menfchenkunde, en, daar zijne godvruchtige ouders, de kennis van den waaren God in zijne jonge ziel geprent hadden, was hij ook in flaat om bijgeloof, en valfche denkbeelden, van den eenigen waaren Godsdienst te onderfcheiden; door eene edele volksliefde bezielt, verachtte hij de vorftelijke pracht, en verkoos veel meer, met de van elk verfmaadde (laven, die zijn volk ? die zijn maagfchap waren, geteld te worden, dan om als een verzaker van zijn volk, en van zijnen God, als Kroonprins van Egijpten geëerbiedigt te worden. Veertig jaaren oud zijnde, verdeedigde hij eenen weerloozen Hebreër, tegen een Egijptenaar, en doodde den laatften. Nu moest hij vlugten,en in den herderlijken (land bij den vee rijken jethro, onder de Midianiten zijn leevensönderhoud zoeken. Dit eenvouwig herdersleeven, was volkomen gefchikt, om de drift ten des edelen jongelings te verzachten, en te beteugelen; de dille befchouwing der natuur veradelde hier zijne ziel, en gewende hem aan eene geduldvolle zachtmoedigheid. Veertig jaaren weidde hij de kudde van jethro, terwijl de zaligheden van het (lil huislijk leeven, hem het heil der vrijheid, en de zekerheid des eigendoms dierbaar maakten. Ja, terwijl hij zich dan in de lieflijkfte genietingen verlustigde, gedacht hij vaak aan de ellenden, aan den jammer waar in zijn volk, dat geene vrijheid geen eigendom kende, maar onder de wreedfte beulen zuchtte, verzonken was. Doch de tijd der
ver-



C 133 )
verlosfmg,ó gelukkige Herder! de tijd der verlosfwg, 6 groot* mos es! naderde; en ziet hier den verbazenden aanvang. Moses gewoon aan de befchouwing der grootfche toneelen der natuur, in de wijdüitgeftrekte woestenijen, terwijl het yee , dat aan zijne zorg toevertrouwt werd, zich met de jnalfehe kruiden, die aiöin den grond bekleedden, voedde. Moses laat, in de plechtigde eenzaamheid weer zijne daayende oogen weiden,en op het onverwachtst, treft hem den glans van eene heldsr opflikkerende vuurvlam; hij ziet oplettend, en ontdekt dat deze vlam uit een doornbosch oprijst; zulk een verfchijnfel was niet ongewoon; meenigwerf ontflaken de herders, het zij tot afweering van wilde dieren, of tot eenjg ander oogmerk , een vuur in de wildernisfen; en, daar onder alle de gewasfeu niets zoo vlamvattend is als een doornbosch, zoo geraakten ook meenigwerf deze wilde firuiken aan den brand en verteerden tot asch , waar door den grond op nieuw vruchtbaar gemaakt werd: doch hier ontdekt zich een verbazend wonder, een vuurvlam brandt, in het midden van het braambosch ,doch niets wordt verteerd; de firuiken blijven jeugdig en leevendig, de bladeren worden piet gezengt, maar de daauvvdruppelen, dje op het groen blinken, kaatfen den glans des vuurs terug. Moses ontzet Zich: dit is meer dan natuurlijk, dit is eene Godlijke ver« fchijning, zoo denkt hij: ik zal heenen gaan, ik zal toetreden en dit gezicht onderzoeken, zoo fpreekt de godvruchjdge herder. Maar de oorzaak van dit verfchijnfel ontdekken wij reeds in het tweede vers; de Eigel des Iheren, lezen wij» verfcheen in het midden van het doornb'isc'i. Door de Engel des Heeren, verdaan veelen de tweede perfoon in het Godlijk Wezen, en bevestigen dit gevoelen met verfcheiden fpreekwijzen uit Gods woord , w.iar door den Engel des Verbonds, den Engel van Gods aangezicht, volgends het begrip van deze Uitleggers, ook de Zoon verdaan wordt.,
I Wij laten deze gedachten aan een iegelijk vrij, doch verdaan.
I hier door den Engel des Heeren, de Geest, of eigenlijk deR 3 kracht-



C 134- )
krachtdadige tegenwoordigheid Gods, gelijk zoo ook de geest van den mensch , den Engel van die of die perfoon genoemd wordt.
Gods zichtbare tegenwoordigheid verfcheen dan hier in het midden van deze doornachtige firuiken, welks beziën bij ons branmbeziën genoemd worden. Het oogmerk des Amr.chtigen was gewis, in de eerfte plaats, moses opmerkzaam te maken, en vervolgends om hem tot zijnen nieuwen post, als voorfpraak voor Israël bij den dwingeland, en als leidsman van het geheele volk, door onderrichtingen, en geloofsverflerkingen in te wijden. Aan de eerfte bedoeling was nu voldaan!moses had het verfchijnfel opgemerkt,en wilde het nader onderzoeken; en nu verheft zich uit het vuur eene hoorbare ftem, roepende: moses ! moses! Ziet hier ben ik! andwoord de herder, zonder nog de oorzaak van het geen hij ziet en hoort te begrijpen. Doch een andwoord vol Godlijkheid bevestigd hem in de gedachte, dat hier eene hemelfche verfchijning plaats heeft. Nadert niet, zegt God, maar trekt uwe fchoencn af van uwe voeten , want de plaats waar gij op /laat is heilig land, als wilde God zeggen , gij bedriegt u niet, gij ziet eene Godlijke verfchijning; gij behoeft geene nadere verzekering op te fporen; hier zijt gij in mijne bijzondere in mijne zichtbare tegenwoordigheid; trekt vrij de fchosnen van uwe voeten want de grond die gij betreed is heilig land. Moses was welligt gereed, o tot in het midden der doornftruiken door te dringen, en hier toe had zich de herder van zijne fchoenzoolen, die zij ge» woonlijk, wanneer zij rust genoten, ontbonden, weer voorzien. Hunne fchoenen beftonden alleen flegts uit zooien, waar mede zij het platte des voets tegen de hardigheid van den grond, of de fcherptens die zij betreden moesten, beveiligden. Deze zooien maakten zij met riemen om den voet vast; doch wanneer zij niet gaan moesten, en dus ook de herders, wanneer zij in de fchaduuw, of in hunne tenten rust- i len, ontdeeden zij zich van dezelve; ook was het een foart
vai?



C 13* )
van eerbewijs, het welk de priesters aan hunne Godheden bewezen, dat zij de fchoenzoolen ontbonden, en den gewijden grond met ontfchoeide voeten betraden.
Treed niet verder, zegt God, ik ben het, ik de God abrahams de God i s a a k s en jakobs, gelijk hij in het zesde vers zegt, ontfchoeit u dan vrij want gij ftaat voor God, deezen grond is heilig, eenmaal zult gij op denzelven ■met geheel Israël hier mijne zichtbare tegenwoordigheid aanfchouven en mijne onfchendbare wet van gindfchen bergtop hooren weergalmen. Ontfchoeit u dan getrouwe Herder! de kudden die gij weidt zijn onder mijne b-fcher* ming veilig , hoort hier mijne bevelen , ik zal u tot een Herder over uw verdrukt volk, over mijn om hulp fchreiënd Israël aaftellen. Bewaart in uwe gedachten het geen gij heden ziet. Een vuur brand in dit doornbosch: eene enkele vuurvonk kon hit aanfleken en doen verteeren} maar ik êntnecm aan het vuur zijne kracht en het doornbosch blijft groen en jeugdig: Zoo zal ook de verdelging in Egijpten heerfchen , ik zal mijne grootheid mijne almacht aan de vijam den van gerechtigheid en deugd doen blijken, maar mijne liefde zal Israël behouden, mijne hand zal de verdrukten overfchaduuwen, zoo dat zij, in het midden des vuurs, zullen groenen en bloeien gelijk deze firuiken der wildernis. Het vervolg der Godlijke famenfpraak toond ons, hoe de zwakheid der menfchelijke natuur, in moses door het ge. -vestigd vertrouwen op de almacht en liefde des waarachtigen Gods overwonnen wordt.
De uitkomst toch was'heerlijk: God werd geopenbaard aan de godlozen; Israël werd in het geloof aan Gods getuigenisfen bevestigd,en de eenvouwige zaden van den natuurlijken, den eenigen Godsdienst, zaden die zich door jesus leer zouden ontwikkelen , werden in eenen goeden, in eenen vruchtbaren grond bewaard. Hoe bemoedigend is deze befchouwing voor waare Godvruchtigen; waarom zouden wij wanhoopen ? waaróm zouden wij voor den ondergang van
KRIS»



C <8<S )
sristu's Koningrijk vreezen? Zijne Gemeente, is immers" op gerechtigheid en waarheid, als op eenen onwrikbaren rotst'.een, gegrondvest, en de magten der hel zullen dezelve' nooit overweldigen. Wordt de Godsdienst veracht? worden de deugdbeminnaars verfmaad? zijn de huizen des gebeds eenzaam en verlaten? Treurt niet moedloze Medekristenen! God leeft, en laat zich niet befpotten; hij zal gewis een honger geven, maar nist nrta brood, een dorst, niet naa water, manr naa dë woorden des levens. Zedeloosheid ver» ftrekt gewis haare voorftanders eenmaal ten val, en verhaast de zegepraal van eenvouwige deugd en waarheid. Zien wij geene treffende gebeurenisfeu in de tijden die wij beleeven? &ordt alle geweetensdwang niet vernietigd? is dé heerfehap.' pij >. an het bijgeloof, niet wijden zijd verbroken? Waar toch pijnigt éene verfoeilijke Inquisitie f waar tac'i beeft men voor banblikfems? elk denkt, elk gevoelt vrij. En vermengt zich' onder deze vrijheid dan ook zedeloze losbandigheid, fpotfernij en godloosheid. Geen nood Kriaenen ! God leeft. God is almachtig,hij zal het filver van het verachtlijk fchuira Onderfcheiden, het goud zal beproeft uit het vuur des tegenfpoeds te voorfchijn komen, de boozen zullen eindelijk hunnen fchandelijken weg leeren kennen, en zich bekeeren ; want jesus leer, de leer der waare gerechtigheid, moet van zee tot zee, van de rivieren tot aan-de etudens der aarde, geëerbiedigt en beteeden worden. De ondervinding, dat' buiten waare deugd geen heil geen geluk te vinden is, moet alle de dwaalenden onderwijzen, en tot jesus, die den eenigen weg naa het eeuwig geluk aanwijst , en gebaand heeft, den toevlugt doen nemen.
Vertrouwt dan waare Godvruchtigen! vertrouwt aan God. alle uwe belangen; hij die het doornbosch voor verbranden bewaarde, hij kan en zal ook zijne vrienden, zijne kinde« ren bewaren, en zelfs uit het midden der wereldverwoes*t'ing behouden en ten leven'geleiden.
Te Airifteldam * bij M. de BRUIJN, in* de Warnioesftraat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND.
Sr: sa.
En te Joppe was eene zekere Discipelinne met name taeitha, welke overgezet zijnde is gez'gt dorcas. Deze was vol van goede werken, en almoezen, die zij deede. En het gefchiedde in die dagen, dat zij krank werd en fterf: en als zij ze gewasjcnen hadden, leidden zij haar in de opperzale. En alzoo Lijdda nabij Joppe was, de Discipelen hoorende dat petrus daar was, zonden twee mannen tot hem, biddende dat hij niet zoude vertoeven tot hen over te komen. En petrus flond op, en ging met hun; welken zij, als hij daar gekomen was ', in de opperzale leidden: en alle de weduwen flonden bij hem . weeneride en toonende de rokken en klederen die dorcas gimaak: hadde, als zij bij haar was. Maar petrus hebbende hen alle uitgedreven, knielde neder en bal: en hem keerende tot het lichaam zeide: tabitua ftaat op. En zij deede haare oogen open, en petrus gezien hebbende zat zij over einde. En hij gaf haar de hand en rechtte ze op, en de heiligen en de weduwen geroepen hebbende ftelde hij ze leevende voor hun.
hand. IX: 36 — 41.
DE OPWEKKING VAN TABITHA. \7errichtte de godlijke je?us, terwijl hij als de eenige
V volmaakte Leeraar van het menschdom op de aarde omwandelde , treffende wonderwerken, waar door hij de nog geheel zinlijke mensch, die den inhoud van zijne leer, hoe duidelijk, hoe verflaanbaar ook, niet kon bevatten, overtuigde dat zijne verfchijning in de wereld de heerlijkfte uitkomst bedoelde? Wonderwerken waren toch ten hoogften nodig, om de tijdgenoten van den nog (lerflijken jesus, uit den gevoellozen fliap der verachtlijkfte onweetenheid op te wekken, en hen de flaaffche kluisters waarmede, zij aan de zinlijke plechtigheden des Joodfcben Godsdiensts verbonden' waren, te doen verbreken. Nimmer hadden zij jesus als
2' S dea



C 138 )
den verkondiger des heils willen befchouwen, indien hij niet getoond had, dat zelfs den loop der natuur, aan zijne leer, aan de fcer der waarheid, en des menfchelijken geluks onderworpen was. Jesus verrichtte nimmer iets dat firijdig was met de natuur, maar wel verrichtte hij daden die den gewoonen loop der natuur overtroffen, en hier door werden zijne volgelingen opmerkzaam gemaakt. Maar ook zijne Apostelen, die, toen hij zelveu zegevierend over dood en graf, de onzichtbare wereld was ingegaan, zijne leer verbreidden, en de zaligheid der geheele wereld verkondig, den: ook die Apostelen, moesten door den geest, of door de kracht van jesus toonen bezielt te zijn, indien hunne woorden bij de bevooroordeelde Jooden, en gevoelloze Heidenen ingang zouden vinden; in jesus naam moesten zij ook de krankheden kunnen genezen, zij moesten de godlijke gaven, de bekwaamheden waar door zij als jesus leerlingen boven anderen uitmuntten,kunnen mededeelen; ja, zij moesten zelf de geftorvenen in het leven kunnen te rug roepen; en door zulke, anders onmooglijke bedrijven, overtuigend bewijzen, dat jesus, wiens leer zij predikten, door wiens kracht, in wiens naam zij dit alles verrichtten, de vriend van het menschdom, de volmaakte zoon der Godheid, en de Zaligmaker der geheele wereld was. Jesus had aan zijne getrouwde volgelingen, aan zijne uitgekozen vrienden belooft, dat zij, vertrouwend op zijnen bijftand, geloovend aan zijne verzeekeringen, bergen zouden kunnen verzetten in het hart der zee, dat wil zeggen, de fchijnbaarfle onmooglijke dingen, tot bevestiging van zijne leer, zouden zij kunnen verrichten; en ook deze belofte was waarachtig, want, naauwlijks waren zij op het Pinkfterfeest met de kracht en heerlijkheid van je sus gekroond, naauwlijks waren zij door den Geest der waarheid volkomen bezield, of de werken die zij deeden, getuigden de godlij kheid van hunnen Meester, de godlijkheid van jesus die hen gezonden had. In den naam van jesus riepen zij tot den lamgeborenen: ftaat op uwe voeten, en hij Hond op en wandelde. In den naam van jesus, maakte petrus den agtjaarig kranken en bas te Lijdda gezond; en in den naam
van



C 139 )
▼an jesus zal dien zelfden altijd ijverigen Apostel ook ta Joppe, de geftorven tabitha in het leven roepen, en van den dooden doen opflaan.
Deze treffende gebeurenis die zoo duidelijk op de zintuigen werkte, die de geheele denkingskracht bezig hieldt, en alle vooröordeelen deedt verftommen , deze treffende gebeurenis wekte een aantal ongevoeligen uit hunnen doodflaap, zij werd eene bron van licht en vertroosting; zelfs ook voor ons Medekristenen! die na zoo veele eeuwen, op de kracht van jesus, op den geest van onzen eerstgeboren Broeder, van onze voorfpraak in den hemel, op dien geest , op die kracht die zijne Apostelen bezielde, met dankbare blijdfehap terug zien; ook voor ons, is deze wonderdadige opwekking, eene godgewijde aanfporing, om in de Schriften der door jesus bezielde Apostelen , ook bevestiging in het allerheiligst geloof, ook waare troost en verblijding te zoeken; terwijl eene hemelfche ftem ons lieflijk en minzaam toeroept: zalig zijn die niet gezien hebben en nogthans gelooven. Verlustigen wij ons dan heden, met de befchouwing van tabitha's herleeving, en bewonderen wij in dezelve de Godlijke, de onnagaanbare wijsheid, die hier, door een blijk van almacht, het pas ontluikend heil der wereld , heerlijk deedt opbloeien , en de Zon der waarheid van agter donkere wolken deedt oprijzen.
Te Joppe, eene ftad niet ver van Jerufalem, woonde eene Discipelinne, genaamd tabitha, of in het Grieksch dorcas, zegt de gewijde Schrijver; zij was reeds eene Discipelinne, zij had de leer van jesus omhelsd en aangenomen ; welligt was zij zelve een hoorfter van jesus geweest , een der weldadige vriendinnen , die aan hem de hartlijkfte liefde-blijken, vol geloof en hoop opofferde; welligt had zij jesus, haare hoop, haare verwachting, naa den bloedigen kruisberg zien geleiden, terwijl zij met alle zijne geliefden, in de bitterde zielerouw wegzonk ; maar welligt was ook een van de opgewekten , een der heiligen, wier graf door jesus dood ontfloten was, ook bij haar als een getuige van jesus Godlijkheid , en van het eeuwig leven verfchenen: want, daar zij uitmuntte in goeS 2 de



C 140 )
«Je werken, zal ook de rechtvaardige God , haar de dm» delijkfte bewijzen van zijne goedkeuring en liefde gefchonkcn hebben. Het is ook mooglijk dat tabitha op het Joodsch Pinkflerfeest wanneer al wat manlijk was wel tot Jerufalem moest opgaan, maar wanneer ook .de godvruchtige Israelitinnen , met de feestvierende meenigte pleegen op te gaan, om in het zichtbaar heiligdom de plaats der algemeene verzameling, den onzichtbaren God aan te bidden; het is ook mooglijk zeggen wij, dat tabitha, op dat jongst gehouden Pinkfterfeest, door het gebeurde met de vergaderde Apostelen, in een der Tempelgebouwen, en vooral door de overtuigende redevoering van petrus, eerst opgewekt was uit den flaap der zonden en des doods, om de vergeving der zonden, en het eeuwig leven, door de liefde van den gekruisten jesus te ontvangen. En warè dit zoo, dan behoeven wij ons niet te verwonderen dat de Discipelen die te Joppe woonden , bij het nerven van tabitha, aan petrus, aan den van haar geliefden, en driewerf hooggefchatten petrus, van wiens lippen^ het eerst de woorden des levens, tot in haare ziel neêrgevloeid waren, gedachten. Wij behoeven ons dan niet te verwonderen dat tabitha bij haare herleeving, bij het openen van haare oogen , den eerbiedwaardigen Apostel kende , met blijdfehap hem de leevendige hand fchonk, en Godverheerlijkend opftond. Doch dit zijn gisfingen. Zeker is het zij was eene geloovige, zij had jesus leer omhelst, en was in zijnen naam gedoopt. De naam van Kristenen was nog niet bekend , maar die van Discipelen of Ieerlingen, werden allen die in de leer van kristus onderwezen werden , nog toegevoegd. Ook tabitha was zulk eene leerlinge , zulk eene Discipelinne ; zij was vol van goede werken : dit heerlijk getuigenis geeft haar de heilige Gefchiedfchrijver. Goede werken hoe pligtfchuldig , hoe weinig verdienend die ook zijn mogen , worden door het vlekloos oog, van hem, die het recht bemind, met goedkeuring en welgevallen befchouwt. De weldadigheden van eenen Romeinfchen Krijgsheld cornelius, waren voor God opgeklommen; en in het algemeen wereldgericht, zullen



C Hi )
2en de werken der liefde, door jesus zeiven, als een grond van der geloovigen zaligheid behandelt worden. Tabitha , was dan waarlijk eene geloovende, haare werken getuigden hier van, want zonder werken; is het geloof dood, zij deede almoezen , zij deelde haare goederen met de behoeftigen, zij voedde de hongerenden, zij kleedde de naakten , en zij vertroostte de ongelukkigen. Deze Vrouw nu, deze tabitha, welke naam in het Grieksch dorcas, eigenlijk eene Hinde beteekend, doch eenë niet ongewoone naam bij de Joodfche dochteren was , deze tabitha, werd in die dagen krank, in die dagen, waar in de vervolger der Kristenen, saulus , door den verheerlijkten jesus zeiven, tot waare deugd en zaligheid geroepen was; in die dagen waar in de Gemeentens in geheel Judea, vrede hadden, en gedicht werden ; ja in die zelfde dagen , waar in petrus den hooploos kranken eneas , in het nabuurig Lijdda , door een enkel woord gezond gemaakt had ; in die dagen werd tabitha krank en fterft; de deugdzame, de van elk beminde, de altijd weldoende tabitha, werd uit de armen van haare dierbaarfte vrienden, en bitterweenende vriendinnen weggerukt; alle hulp was vruchtloos, haare krankheid was tot den dood, zij fterft; tranen der liefde, en der hartlijkfte droefheid befproeiden haar verbleekt gelaat; eene beevende hand luikt haare gebroken oogen, waar in nog onlangs de vriendfchap en de godvrucht zoo bekoorlijk glinsterden; haare lippen waar op de vertroosting en de wijze raadgeving lieflijk zweefden, zijn verftijft, en met de blaauwe doodverw omtogen; doch de vrede van haar edel , haar onfchuldig hart blijft in alle haare gelaatstrekken uitgedrukt, terwijl de zaligfte verwachting, om eeuwig met haaren besten Vriend, met haaren Zaligmaker verè'enigd te zijn, een bevallige glimlach op haar gelaat verfpreidde. Vriendfchr<p en liefde bewijzen aan de geliefde doode, hunne laatfte diensten; het lijk wordt, volgends de gewoonte der Jooden, met water gewasfchen, voorzeker ook met fpecerijën gebalfemd, met lijkkleederen verfierd , en in de opperzaal voor alle de vrienden en huisgenoten ten toon gelegd ; daar offerden S 3 dan



C 14= )
dan de treurenden hunne jammerklagten en tranen , daar zegenden de ongelukkigen, de gedachtenis van hunne heipende vriendin , daar fchreiden de raadloze weduwen haar na, en de nog hulploze weezen kermden daar om het onherstelbaar verlies van hunne moederlijke vriendin. Doch intuslchen dachten de Discipelen , de aan kristus geloovende vrienden van tabitha, aan de almacht van hem, die zij hunnen Zaligmaker noemden, en aan de gaven van den Godlijken Geest, die aan jesus Apostelen waren gefchonken. Zij zonden dan twee mannen uit hun midden naa Lijdda , tot petrus, die zich daar onthieldt; deze mannen moesten hem bidden , om zonder vertoeven tot hun te Joppe te komen; deze mannen zullen aan petrus vvaarfchijulijk de dood van tabitha bericht hebben. Daar moet gewis eene gewigtige reden plaats gehad hebben, waarom de Discipelen, bij het nerven van tabitha , en niet bij het fterve-n van elk ander geloovigen, eene herleeving durfden verwachten, en ook die zelfde reden moet petrus aangefpoord hebben, om zonder bedenken , vertrouwende op jesus kracht, zich tot het verrichten van dit wonderwerk te begeven. Doch welke die rede eigenlijk geweest is, blijft eene gisfing. Mooglijk was tabitha in den bloei des levens, terwijl duizend edele ontwerpen haar voor den geest zweefden, geftorven, terwijl zij de nuttigde, de heerlijkfte diensten voor jesus vrienden, op aarde nog kon verrichten, en mooglijk geraakten de Discipelen , door dit te overweegen, in de grootfche gedachte, dat God zich aan deze geftorvene op eene treffende wijze verheerlijken zoude. Doch hoe dit zij, petrus voideedt aan de bede der Discipelen, hij ging met hun, in de mogendheid Gods, bezield door de kracht, door den Geest van den Zoon des Allerhoogflen, bij wien alleen de woorden des levens te vinden zijn. P etrus verfchijnt welhaast te Joppe, in het huis der treurigheid; met verlangen wordt hij te gemoet gezien, door weenende vrienden wordt hij ontvangen, en fpraakloos door droefheid , geleid men hem naa de opperzaal, bij het lijk der in kristus geftorvene tabitha. De
treur.



C 143 )
treurzaal was vol bedroefden, die de deugden der overledene , ouder het hikkend fchreiën verkondigden en roemden. Spraakloos door fmart, vertoonen de arme weduwen, die zij gekleed had , aan petrus hunne gewaden, die zij zelve gemaakt had, terwijl zij hun lijdend hart door nieuwe jammerklagten lucht geven. Petrus, tot in zijne ziel geroerd, verdrijft geheel deze weenende fchaar, als volgde hij hier zijnen Godlijken Meester, die, toen hij het Dochtertjen van jaïrus opwekte, ook alle de treurenden deedt vertrekken, behalven de Ouders en zijne geliefdfte vrienden; doch petrus blijft hier geheel alleen bij het lijk; geen wonder, hij wilde in eenzaamheid zijnen geliefden jesus vertrouwend aanbidden , en deze heilige plechtigheid vordert nimmer getuigen. In deze ftille eenzaamheid knielt hij dan neder; door deze ootmoedige geftalte wordt vooral den vuurigen wensch om verhoord te worden, en te gelijk de verëering van Gods Almacht uitgedrukt. Nedergeknield, belijd petrus hier zijn eigen onvermogen, maar ook zijn gevoel van het als vermogen des Eeuwigen, die het leven, den adem en al> le dingen fchenkt; nedergeknield betuigt petrus, zijn I verlangen, om door zijnen Godlijken Vriend verboord te I worden, op dat hier door het geloof bij twijfelmoedigen I zoude bevestigd, en in het hart van ongeloovigen geboren I worden. Jesus had hem toegezegd: al wat gij den Fa• der bidden «uit in mijnen naam, zal hij u geven, ge: looft flegts, en niets zal u te wonderlijk zijn. Door dit f vertrouwend, dit geloovig gebed dan gefterkt en bemoeidigt, wendt zich de Apostel tot het tijk, en roept, in 1 de kracht van jesus waar mede hij eenmaal in de lom^merrijke dreeven van Bethanie riep: lazarus komt uit! in die zelfde kracht roept petrus: tabitha ftaat op! \ De Engelen ontzetten zich, en ftaaren vol eerbied op het wonder; het fluimerend levensbeginfel ontwaakt, de ontbinding wordt afgewisfeld door eene nieuwe voordzetting van bezielde werkzaamheid; tabitha herleeft, de ftaat des doods, waar in zij, nog onbewust van zich zelve, als in eene bedwelming iluimerde, verdwijnt, zij verftaat
en



C 144 )
en denkt weer, zij hoort de item die haar toeroept, zij recht zich op, zij ontfluit weer de heldere oogen, waar in het licht nu glinftert, en herkend petrus.. Eerbied en bewondering houden nog haare lippen gefloten; het lijkkleed, de toebereidfels ter begraving, de met godlijk. heid bezielde- petrus, alles teekende haar de grootfche gebeurenis, terwijl haar zalig gevoel van leven, van blijdfehap en dankbare liefde , de onüitfpreeklijkfte verrukking in haare geheele ziel verfpreidt. Petrus treedt toe, bied haar de hand, en zij recht zich op. Nu roept hij de heiligen , de afgezonderden van eene wereld die in het booze ligt, en de fchreiënde weduwen , de troostloze vriendinnen van tabitha , en fielt de herleevende , de gezonde en juichende tabitha, voor hunne oogen.
Wie kan zich een denkbeeld van zulk een tooneel vormen? Naauwlijks kunnen zij hunne oogen gelooven, maar tabitha vliegt in hunne armen, drukt de geliefden aan haaren kloppenden boezem, en kuscht de tranen der droefheid van hun gelaat weg. Medekristenen! zie daar een godlijk wonderwerk, door een Apostel van jesus verricht, tot bevestiging van de leer die hij predikte. Geen wonder dat veelen in den omtrek van Joppe geloofden, en jesus, in wiens naam de dooden opgewekt werden, als de beloofde Verlosfer van Israël, als de beloofde Zaligmaker der wereld, omhelsden. Ook voor ons vinden wij hier eene krachtige bevestiging in ons geloof aan jesus; zijne beloften hebben nimmer gewankeld; hij fchonk aan zijne eerfte zendelingen magt, om door het gebed, ook den loop der natuur aan het woord der waarheid te onderwerpen; hij werkte, en fprak door zijne eerfte zendelingen; hunne woorden zijn dus dierbaar voor ons, zij leeren ons den weg der zaligheid, en hunne wonderdaden zijn de bewijzen van hunne zending, ó! Dat wij dan nimmer wankelen, maar onze roeping en verkic zing vast maken terwijl wij overtuigd zijn, dat niets ons kan fcheiden van de liefde Gods en dat kristus mee ons is, tot aan de voleindiging der wereld.
Te Amfteldsm3 bij M. de BRUIJN, in de Watmoesfhaat,



DE V R Ij E GODSDIENSTVRIEND*
Dient den Heere met blijdfehap: komt voor zijn aanjchijn \met vrolijk gezang. Weet dat de Heere is God\ p wftons gemaakt, (en niet wij ^ zij„ vo!k en de Jchapen zijner weide. Gaat in tot zijne poorten met loj; tn zijne voorhoven met lofzang: looft hem , priitê zijnen naam. Want de Heere is goed, zijne goedertierenheid'* tn der eeuwtghetd, en zijne getrouwheid vatt Se/lachte tot gejlachte.
PSALM Cé
OPWEKKING TOT DANKBARE BLIJDSCHAP.
j^odsdienstbeminnende Natuurgenoten.! Komt laat ofts elk* VT ander opwekken, om het eeuwig het onbevatbaar Vol« maakt Opperwezen, de offeranden der waare dankbaarheid toe te brengen Komt, laat ons van Gods goedheid juichen en het zuiver gevoel van ons hart, door dankendg blijdfehap uitdrukken; alleen het uitdrukken van dat gevoel 4 is de eenige , de redelijke Godsdienst; blijmoedigheid ie bij God aangenaam, vrolijkheid is voor de reinen van harterj gezaaid.
Komt Kristenen! ontvlieden wij dan alle befmetting, altó boosheid, op dat wij door waare zielevrede, vol onfchuld eft liefde, tot God onze lofgalmen moogen aanheffen. De natuurlijke loop der dingen, biedt ons de rijkfle ftof tot dankbare vreugd aan • de jaargetijden zijn met Gods goedheid gekroond, de voetftappen des Almachtigen Wereldbetlusi»



( 14-5 )
reis, druipen over ons van vettigheid. De velden waren nog onlangs bekleed met zware koornhalnien, die, door da zomerzon gerijpt, zich den fikkei des maaiers aanboden; de rijke oogst is ingezameld , uit den fchoot der aarde ontvin. gen wij het brood voor den mensch, en het kruid tot dienst van ons nuttig vee. De Landman verwacht bij zijnen rijken hooiberg, of bij zijne volgeladen koornfchuur, vergenoegd weer de naderende herfst, en de rustverfpreidende winter, de zwarte hongersnood is van ons afgewend, ó ! Dat Nederland dan juiche; geen vaal gebrek verteert nog onze huisgezinnen, maar verzadiging en welvaart, overfcha. duuwen zelfs den eenvouwigften disch. Zouden wij dan onzen God niet pfalmzingen? zouden wij hem onze lofoffers niet betalen?
Godvruchtige Landgenoten! het Oostersch Dichtffuk aan het hoofd van ons blad geplaatst, verkozen wij tot eenegodsdienftige aanfpooring van elkander , tot vreugde. Welaan dan,befchouwen wij hetzelve eerst zoo veel mooglijk in den zin des Dichters. Wie de opfleller eigenlijk van dit lied is wordt niet gemeld; veelen houden david voor denzelven, omdat deXCVpfalm waar van hij den Dichter is, eenige overeenkomst met hetzelve heeft; doch dit vordert geen nader onderzoek; het lied draagt ten opfchrift: een Lofpfalm. De geleerde grotiüs verfiaat hier door een lied, gefchiktom bij de lofötferen gezongen te worden, om dat het Hebreeuwsch woord lynn eigenlijk lof óffer beteekend, en den geheelen inhoud van het gedicht beandwoordt volkomen aan deze beftemming. Het behelst eene leevendige, eene vuurige opwekking om God te loven, welke opwekking door de fterkfte drangredenen, in Poë'tifche beeldenfpraak uitgedrukt, op de krachtigfte wijze aangedrongen wordt. In de twee eerfte verfen hooren wij volgends den Oosterfchen dichttrant, de leevendigfte uitvloeifels, van het zelfde gevoel, in eene edele verrukking neêrgeftrooid, het is: gij gantfche aarde, juicht den Heere, het is: dient hem met blijdfehap en komt voor zijn aangezicht met vrolijk gezang. En nog,gloeiend door de zuiverde aandoeningen, voegt hij 'er bij, in het derde
vers:



vers: de Heer, dien gij dienen moet, voor wiens aangezicht gij verfchijnen moet, is God de Almachtige; weet, gevoelt deze heilige waarheid, de Heer de Elokim, de befcheriner der aarde is God. Nu volgen zijne drangredenen: hij heeft ons gemaakt en niet wij. Dit betreft over het algemeen de geheele aarde; maar de Godlijke Dichter gevoelt hier nu ook zijne betrekking als Israëliet, en nu zweeven zijne vertederende galaien, lieflijk ovef de rijkbedaauwde heuvelen van Sion i wij zijn zijn volk, wij zijn de fchapen zijner ■weide. Ijlings herneemt zijn geest, door dit gevoel bezield, Weer zijne grooifche vlugt,- ijlings herhaalt hij zijne vuurigc opwekking, maar bepaalt die nu alleen tot-het aan plechtigheden verbonden Israël: gaat tot zijne poorten in met lof, tot zijne voorhoven met lofgezangen: loof: hem,prijst zijnen naam. Weder een opëenftapeling van krachtige, van dichterlijke woordklanken, die, gelijk de onderfcheiden toonen van een welgefteld fpeeltuig, de beweeging van het hart langsi onderfcheiden wegen bedoelen. Treffend, alles overwinnend voor het geliefkoosd Israël, is nu de aandrang: want de Heere is goed, zijne goedertierenheid is in der eeuwigheid, en zijne onveranderlijke getrouwheid van geflacht tot ge/lacht. Mét recht is de naam van dit lied een Lofpfalm, een lied voor de lof- of danköfferaars. Dezen toch hadden Hof tot dankbaarheid, daar zij openlijk hunne vreugd over genoten weldaden, door plechtige offeranden, in het godlijk heiligdom uitdrukten. Vol van de goedertierenheden des Heeren, juichend als rijkbeweldadigden, wier zielen door de bewijzen van Gods liefde verrukt waren, brengen zij dan ook de varren hunner lippen, ook de blijdfte galmen aan hunnen almachtigen Weldoener ten offer. Gij gantfche aarde, zingen zij, juicht den Heere. Niets kan de uitgebreidheid van eene dankende ziel beter affchilderen, dan eene uitnodiging aan ai wat leeft, aan de geheele aanwezenheid zelve, om den Heer, om den Jehova, die Israël als zijn Volksgod eerbiedigde, toe te juichen. Meenigwerf vinden wij in de Oosterfche gezangen, zelf de leevenloze fchepfelen tot gejuich opgewekt, als, de zon, de maan, de Harren, de bergen, de.
T 2 boo-



( 14» )
doornen des velds,en de rivieren,welke uitdrukkingen elget. lijk de beelden van het leevendigst, van het vuurigst gevoeï der godlijke liefde en grootheid zijn. Door de gantfche aarde kunnen wij ook hier alle derzelver redenmagtigebewoonert verftaan, en deze worden door de dankende offeraars toegezongen ; juicht den Heere, Gejuich, is eigenlijk gefchal ma. ken, en dus eene leevendige vertooning van vreugde, waar door de hoogften trap van goedkeuring, van weltevreden, heid afgebeeld wordt. De beweldadigden, voor wie dit lied gefchikt was, willen dan zeggen: dat al wat leeft, den Ver. vuiler der dierbaarfte beloften, met dank en lofzangen verëe» re, want hij alleen is waardig de eer en lof van al het ge. fchapene te ontvangen. Dient hem met blijdfehap, zingen jsij verder. Dit beteekend het zelfde, als de vorige uitdruk" king; want hem toe te juichen is blijmoedige Godsdienst. Komt voor zijn aangezicht met vrolijk gezang. Zie daar eene derde aanfpooring; komt, nadert, zondert u af om voor den Heer der aarde te verfchijnen; hij bevind zich «veral, hij vervult hemel en aarde. Maar wanneer wij ons aan alle zinlijke dingen onttrekken, onzen aandacht op de bron van alle volmaaktheden vestigen, dan fchikt zich de fterveling om zijn God te ontmoeten; en dit vordert de godvruchtige Zanger, daar hij zijnen natuurgenoten toeroept: itmt ook voer Gods aangezicht met vrolijk gezang. En de geheele aarde had reden om aan deze opwekking gehoor te geven, want de Heer,de Befchermer Israels, was God, het eenig eeuwig Wezen dat door het onverbasterd gevoel der menschheid, als God, als de oorfprong van alles wat aanwezig is, geëerbiedigd wordt. Hier nu vervangt het gezond verftand, het gevoelvol hart, en zingt op eenen ftatigen toon 3 h(j heeft ons gemaakt. Deze galm , vordert op eenmaal de toeftemming van Engelen en menfchen: de eerfte Serafijn fchaamt zich niet om dit na te galmen, om met de geheele sarde te juichen, en om voor Gods aangezicht in vrolijke lofzangen uit te roepen: hij heeft ons gemaakt; wij zijn h$t werk van zijne almacht en wijsheid; hij heeft ons uit 4e tnöanwezenheid geroepen, om te denken, om te werken en
om



( H9)
tm te genieten, en niet wij. Dit vloeit reeds uit het gezegde , en fchijnt zelfs overtollig. Wie toch twijfelt of hij zich zei ven toen hij onaanwezig was, kon voordbrengen? Maar mooglijk behoort dit tot het volgende: wij zijn zijn volk, of, zijn wij niet zijn volk? De godvruchtige loföfferaar,als, uit zijne verrukking tot zich zeiven komende, vestigt het oog op de plaats waar hij zich bevind, en op de plechtigheid dia hij verricht. Nu klopt zijn hart door de verhevenfte aandoeningen; hij gevoelt zich een afftammeling van abraham te zijn: zijne geheele Natie door God zoo bijzonder gelieft, gedragen en befchermt, zweeft hem voor den geestt zijn volk roept hij, of welligt, en wij zijn volk? en wij, de fchapen zijner weide ? als in eene vragende vervoering. David, die zoo meenigwerf de herderlijke veldbloemen, in het vorstelijk of priesterlijk choormuziek ftrooide; ba. v i d fchijnt zich ook hier als Dichter van het Zar.gltuk te verraden. Godsvolk, de fchapen van Gods weide: welke treffende welke hartroerende benamingen voor Israël! en wat moeten de offeraars, terwijl zij dit opzongen, niet geVoelt hebben?Cods eigen volk,hier zweefden de beelden der vrije', der edele Godsregeering voor den geest des Zangers. God had zich zeiven,uit kracht van zijne belofte aan abraham , dit volk uitgekozen, om zijnen naam, om de kennis van zijne eenheid en waarachtigheid, onder hetzelve te be. waren en te doen woonen. Alle de heidenfche volken had; den hunne afgoden;elk volk had een,cf meer afzonderlijke," of Nationaale afgodsbeelden waar opzij hun vertrouwen vestigden, gelijk den Moloch der Moabiten, den Astharoth der kinderen Ammons, en den Dagon der Filistijnen. Maar Israels Befchermer, was de God van hemel en aarde. Israël was het volk, het erfdeel van den eeuwigleevenden Jehova;zij waren de fchapen zijner weide ; met herderlijke zorg en trouw , waakte God voor hun, hij geleidde hen met den ftaf der lieflijkheid, langs ftille waterbeeken , hij deedt hen in grasrijke weiden legeren, de zwakken , de zoogenden, weidde hij zachtkens, en de magtloze lammeren droeg hij ais in ïijne liefdearmen. Maar onder dit verteedertnd gevoel der T 3 jui-



C 150 )
juichende offeraars vermengd zich nu ook het befef der hei* ligfte verpligting: waren alle de inwooners der aarde lof. en gejuich aan God verfchuldigd, om dat hij de Schepper en de onderhouder des Geheelals is; Lrael, het uitgekozen volk, •de fchapen van Gods weide, was bij uitnemenheid verpligt, om alle de inzettingen des Heeren te houden en den geheele» Mofaifchen Godsdienst met rustlozen ijver te beoefenen. Zijn wij zijn volk? zijn wij de fchapen zijner weide? zegt de juichende Zanger: Israël!gaat dan in tot zijne poorten met lof, tot zijne voorhoven met lofgezangen. Grootfche prachtige poorten verfierden de ingangen tot het godgewijd heiligdom, tot den tabernakel of tempel, onder Israël. De uitnodiging is, om met lof, met dankzegging, voor de bijzondere gunst en liefde van jakobs God, tot deze poorten in te gaan. Ruime voorhoven , waren de heilige offer- en bidplaatfen voor geheel Israël, terwijl den tempel zelden, alleen door Priesteren en Leviten betreden werd; want een zichtbaar teeken van Gods tegenwoordigheid , woonde in het allerheiliglïe , tusfchen vleugelen van gouden Cherubijnen, die de verbondskist overfchaduuwden. Hier door werd het zinlijk volk van afgodsdienst te rug gehouden. Dit zichtbaar teeken, dit affchijnfel van de heerlijkheid Gods, dat tusfchen de Cherubijnen woonde,en dat in het oog des opperpriesters jaarlijks op den .verzoendag, glinfterde, dit zichtbaar teeken , was het godlijk zegel op alle de getuigenisfen, op alle de bevelen van moses en de Profeeten. Geheel het heiligdom vorderde, om dit blijk der zichtbare Godheid, eerbied en lof. In de voorhoven van dat heiligdom, moest jakobs nakroost op de hooge feestdagen verfchijnen, om zijne getrouwheid aan moses inzettingen, om zijne gehechtheid aan de Godlijke wetten te bezegelen, en het volksverbond als op nieuw te bekrachtigen. Verrukt door de befchouwingen van deze voorrechten , zingen hier de loföfferaars hunne geloofsgenoten toe: gaat in tot Gods poorten, met lof; tot Gods voorhoven, met lofzang. Heft juichend aan, dat de heilige voorhoven weergalmen; wij zijn volk, wij alleen'mogen ingaan in de voorhoven van Jehova; wij zijn de verbondelingen Gods^



( i5i )
looft hem,looft hem,prijst zijnen naam; hm en flem moeten zich vereenigen in uwe verheerlijkende lofgezangen ; de naam des Allerhoogllen die niemand noemen kan,zijn naam zijne onderfcheiding van alles wat in hemel, wat op aardel • wat zichtbaar en onzichtbaar is, zijne onderfcheiding gevoelen wij; llamelend noemen wij den Onbevatbaren, onzen Befchermer! looft prijst hem dan, want de Heere is aan e<n tegelijk van ons goed1 Hier fmelt op-nieuw de dichterlijke verrukking, in het zaligst genot, in de overtuigendfte ondervinding van Gods gadeloze liefde. Gord in den volden •zin, beteekend het hoogde toppunt van volmaaktheid: doch in den mond der juichende offeraars, fchildert het de bewijzen van onbegrijphjke, van alles overtreffende liefde. Goed, of, weldadig, is de Heer , Israëli looft en prijst hem want uw God is goedertieren, en hij, de onveranderlijke, de hoogst volmaakte God van abraham, van isaük, en jakob, hij is goedertieren tot in eeuwigheid, en getrouw tot aan de laatjle ge/lachten. Hoe krachtig, hoe overwinnend is deze drangreden ! De Heidenen moogen hunne gewaande Goden voor een enkel ingebeeld blijk van befchermende liefde danken. Israël is overtuigd dat zijn God in eeuwigheid de zelfde blijft , dat, fchoon bergen moogen wankelen, dat, fchoon heuvelen bezwijken, Gods verbond onwankelbaar gevestigd blijft, om dat hij de waarheid zelve is, en bij zich zeiven gezwooren heeft, dat hij het zaad van abraham zal zegenen. Zijne goedertierenheid duurt dan eeuwig, zijne trouw en waarheid bedaan van gedacht tot gedacht. De jaaren moogen verdwijnen, de eeuwen mooaen wegwentelen, God blijft getrouw, hij is gisteren en heden en in alle eeuwigheid de zelfde. Het tegenwoordig gedacht mooge verderven, de gedaante der tegenwoordige wereld mooge voorbij gaan;bij God is geene fchadituw van omkeering; hij is onveranderlijk, en daarom worden de kinderen jakobs niet verteerd. Heerlijk was dan voor Israël deze befpiegeimg; tredend klonk voor hun dezen Lofpfalm ; de remde dankbaarheid ontgloeide door elke juichtoon in hun. neziel; en de gewijde vuurvlam, die het dankoffer op den altaar verteerde, was het afbeeldfel van 's volks godgewiirechten Ukking' 0nder d<i befchouwil1S der heerlijkde voorBeweldadigde Medekristenen ! Komt, volgen wij de voorbeelden onder Israël. Komt, volgen wijde juichende lofofteraars, die de geheele fchepping, die alle hunne geloofs-
ge-



C -5» )
genoten uitnodigden, om den eeuwigen Schepper om de bron van alle zaligheden toe te juichen, en met de hartlijkfte lofzangen te verheerlijken. Dagelijks immers, vinden wij rijke ftof tot dankzegging ? Dagelijks is zijne goedheid nieuw en groot over ons. Elke morgenftond wekt ons op tot gejuich, en elke avondltond vergt nieuwe hartlijite danköfferen. Komt, juicht, verheerlijkt uwen God uwen Vriend, uwen liefderijken Vader, die u elk oogenblik weldoet; een blijmoedig hart is God welgevallig; de eenige waare Godsdienst is de leevendige uitdrukking van dankbaarheid en liefde. Verban dan alle ontevredenheid, hier door zoudt gij. de naamloze liefde van uwen eeuwigen Vader lasteren; de geheele natuur getuigt van zijne weldadigs almacht, van zijne wakende zorg.
Kleinmoedigen! gij die u over duizend dingen bekommert , verheft uwe harten tot God, de bron van alles wat gij geniet, en juicht, met de geheele aanwezenheid: God heeft ons gefchapen, God befchertnt ons, en geleid ons op den weg naa eeuwig toenemende gelukzaligheid.
Kristenen! werpt uwe zorg op den Heer; hij toch zal het maken; gebruikt alle de middelen die hij u fchonk, om uw tijdelijk en eeuwig geluk te bevorderen, en hij zal uwe vlijt* hij zal uwe getrouwheid ontwijfelbaar zegenen. Wij zijn, zijn volk, wij zijn de fchapen zijner weide; jesus geleid en bewaakt ons; jesus is uitliefde geftorven, om ons de zaligheid te doen beërven; door hem in het weldoen, in het lief hebben van elkander, na te volgen, gaan wij in door de eeuwige poorten; door de reinfte door de heiligfte dankbaarheid, geloovend en vertrouwend aan onzen eeuwigen godlijken Vriend op te offeren, gaan wij in , in het voorhof des hemels. Laat ons dan juichen en pfalmzingen, want zijne goedertierenheid zal niet wankelen, zijne beloften zijn waarachtig; geene ijdele zorg moet ons hart ontheiligen, God fchenkt ons het brood der vreugde. Komt laat ons dankend zijne dierbare zegeningen genieten; de aarde ontfluit haaren fchoot en wij worden verzadigt. Aan u ó God t ó bron van van alle zegeningen! aan u alleen zij de eer, den lof, en de heerlijkheid, tot in alle eeuwigheid, toegebragt.
Te Amfteldam, bij M. de BR.UIJN, in de Watmoesilrast.



DE V R IJ Ë
GODSDIENSTVRIEND»
SY°. 20.
En den armen wordt het Euangclium verkondigh
mat th. XI: 5b»
JESUS IS WAARLIJK DE MESSIAS.
E* deldenkende beminnaars van onvervaisclite waarheid * ■*-*■ en zaligheid verfpreidende deugd, worden meenigwerf ook door de wreedfle twijfelmoedigheid aangevallen en gefliugerd, zoo zelf dat zij in de bitterfte bekommeringen des harten uitroepen: wat is waarheid? De groote zoon van zacharias, de ernftig predikende johak» «ESj die het heil aanbrengend Lam Gods, die de volmaakte Zoon des eeuwigen Vaders van nabij kende, di6 boetpredikende joHANNES.was niet altijd vrij voor twijfelingen , die hem de edelfte zielerust betwisteden. Doof wraakzucht in eenen akeligen kerker opgefloten, van het lieflijk licht en de boven alles dierbare vrijheid berooft s kwijnde hij in de ijzeren boeien van den dartelen tijrart her o des. In dien ftaat verzwakte ook zijn geest, dié weleer op den bijftand,en op de befeherming desAlmachtigen zoo grootmoedig vertrouwde. Indien jEsus,wienl omwandeling op aarde ik verkondigt j wiens pad ik voorbereid heb, zoo dacht hij welligt,indien jesus zeiven de Mesfias de Godlijke mensch,het beloofde licht der wereld is, zoude hij dan zijn Dienaar, zijn Voorloper, zijn Profeet, in dezen kerker laten wegkwijnen? Neen, jesus» hoe groot hoe godlijk ook , i« voorzeker ook een der
5' V VOGÏ'



C 154)
voorbereidende Profeeten van den waaren Mesfias. Ik hekGods Geest op dezen jesus zien nederdalen, ik heb de Hem des Almachtigen gehoord, zeggende: dit is mijn Zoon mijn Geliefden: maar zijne onfchuld en werkende deugd, maken hem immers die eer, die godlijke liefde overwaardig, fchoon hij de waare Mesfias daaróm niet is? Wat zal van mij, van den voorbereidenden johannes, indien de groote Mesfias vertoeft te komen,nog worden? Gedingen door deze gedachten , zendt hij twee van zijne leerlingen tot jesus, en legt hen deze vraag in den mond: zijt gij de waare Mesfias of verwachten wij eenen anderen ? ó! Dat alle twijfelmoedigheden uit geene haatlijker, uit geene verachtlijker gronden, dan deze in de ziel van johannes, voordvloeiden. Schandlijke laaghartige trotscliheid, en eene woeste zucht naa losbandigheid, verwerpen onder onze tijdgenoten, niet zelden, de kristus, de Zaligmaker der wereld, de gezalfden des Vaders, niet om dat de waarheid gezocht wordt, maar om dat de leugen bemint, en de lage zinlijke begeertens verzadigt worden. De Kristelijke zedenleer is bij veelen onbekend ,ongeacht, veelen houden haar voor eene dwaasheid, of ergeren zich aan de onbevlekte zuiverheid van dezelve. Maar,fchoon onze ziel treurt over deze ongelukkige natuurgenoten, wij treffen ook dwaalende vrienden der waarheid aan, die niet uit boosheid des harten, maar alleen uit zwakheid, alleen door ongeoefendheid in de leer van jesus en zijne Apostelen, aan de godlijke zending van onzen Zaligmaker, van onzen verheerlijkten Vriend twijfelen. En deze dwaalenden willen wij ter hulp fnellen , deze wankelmoedigen willen wij onderfleunen , was het mooglijk te recht helpen, in den onbewolkten glans der waarheid doen voordwandelen,en door de volkomenfte zekerheid verblijden. Jesus, de volmaakte Leeraar der wereld, heerschte nimmer over het geweeten van den mensch, geene magtfpreuk verfmoorde immer de twijfelmoedigheid; jesus zegt niet tot de leerlingen van johannes: gaat heen zegt dat uw meester gelooven moet dat ik de waare Mesfias, ben. Neen, jesus



C 155 )
sus overwint door overtuiging; het verftand moet de dingen zelve beoordeelen , en dan her befluit opmaken. Zegt uwen Meester, dus luid zijne taal, zegt alles wat gij hoort en ziet, de blinden worden ziende, de kreupelen wandelen,de dooden worden opgewekt,en aan de armen wordt het Euangelium verkondigt. Laat nu johannes uit deze kentrekken befluiten wie ik ben. Voortreflijk is dit andwoord; dit waren geene daden die door menfchelijke kracht konden verricht worden. Het is waar de oude Profeeten hadden ook wonderen verricht, maar alle die wonderwerken dienden flegts tot bewijzen der waarachtigheid van het geen zij predikten of voorfpelden;maar de wonderwerken die jesus verrichtte, verftrekten tot bezegeling van alle de voorfpellingen der Profeeten, tot bezegeling van zijne eeuwig godlijke afkomst, en van de waarheid die hij onmidlijk aan het licht bragt. Hij predikte niet dat de Mesfias komen zoude; maar hij verkondigde, dat waarlijk het Koningrijk der hemelen nu gekomen •was; en ten bewijze dat de eeuwige Vader in hem als in zijnen geliefden Zoon, het hoogfte welgevallen had, raakte hij de oogen der blinden aan, en zij zagen, richtte hij de kreupelen op, riep hij tot de dooden: ik zeg u ftaat op; ja, tot een alles o/ertuigend bewijs dat hij de beloof de Mesfias, de zaligheid der wereld was, werd aan de armen hetEuangelium verkondigt. Aan dit laatfte bewijs zoo krachtig, zoo overtuigend, een bewijs dat door alle eeuwen heen zijne kracht en dadelijke werking behoudt, wilden wij heden eenige oogenblikken toewijden. De onderwerpen waarvan hier gefproken wordt,zijn arme»,en de weldaad die hun beweezen wordt is de verkondiging des Euan geliums. Door armen, wordt in de grondtaal gebrek lijdenden, fchuldigen, die niets hebben om te betalen, uit. gedrukt. Armen, zijn eigenlijk zulken, die door onvoldane begeertens, duldeloos gepijnigd worden, in tegenoverftelling van zulken, die genoeg hebben, die verge1noegd zijn, en daarom de naam van rijken met het hoog fte recht verdienen. Aan de armen, aan de begeerenden , V 2 dis



( 15* )
die nergens troost, die nergens hulp kunnen vinden, zegt jesus, wordt het Euangelium verkondigt. Het Euangelium , beteekend in hetGrieksch eene boodfchap of tijding van het uiterst gewigt, en wel eene goede of eene verblijdende tijding. Verkondigen zegt eigenlijk, Euangelifeeren, of bekend maken. Jesus wil dan zeggen, aan de armen, aan de hulplozen, en treurenden wordt de verblij» dendfte tijding, de gewigtigfte, de waarachtigfte bood. fchap, waar in de voimaaktfte zaligheid voor hun opgefloten ligt, bekend gemaakt. En in deze woorden, ligt de heerlijkfte overtuiging van jesus Mesfiasfchap• hij was voorfpeld als het licht der wereld, als de vertroosting Israels,die komen zoude om uitteroepen, het jaar van Gods welbehagen, om de gebrokene van hart te verbinden, om de gevangenen vrijheid te fchenken, om de gevangenis der gebondenen te ontfluiten , om de treurigen Sions met vreugde en blijdfehap te verrijken, en om de benaauwden van geest, met het gewaad des lafs te overkleeden. Hadden de oude Profeeten, hadden de achtbare Leeraars des volks, Gods rechtvaardigheid en waarheid, door de treffendfteLeerredenenafgefchildert,zoa wel als deaffchuuwlijkheid van de zonden en misdaden waar in Israël weg» gezonken lag?hadden zij de heilbegeerende ziel, op beter op lieflijker dagen doen hopen, op een licht, dat eenmaal uit de duisternis zoude fchijnen, om als eene blinkende morgenflar, het treurend nakroost van jakob te vertroosten? hadden die Profeeten, die Leeraars,om zich van valfche van misleidende Leeraars te onderfcheiden, om de almacht van den rechtvaardigen God, uit wiens naam zij fpraken, wiens kracht hen bezielde, boven de magtloosheid van verachtlijke afgoden te verheffen, krankheden ge» Pezen, en zelfs dooden opgewekt? De godlijke jesus, wiens geboorte den hemel tot eer, de aarde tot zaligheid en glorie verftrekt had, de godlijke jesus, verzadigde de heilbegeerenden uit zijne eeuwige volheid,met genade voor genade, de dorftigen drenkte hij met wateren des levens om niet.de vermoeiden en belastten riep hij totzich,,
oht-



C 157 )
ontnam hun allen last, en fchonk hun de zaligde zielernsr. De hoop werd hier door de lieflijkfte genieting afgewisfeld. Jesus het licht der wereld verdreef den nacht des doods, de rampzaliglte onkunde die het meerderdeel van Israels volk overfchaduuwde. Jesus, openbaarde de verborgenheden; zwakke kinderlijke verftanden begrepen zijne duidelijke leer, en wandelden hem na op den weg die de verftandigen naa boven leidt:jEsus,verfchrikte niet flegts de Zondaren door de teekening van hunnen rampzaligen ftaat, maar hij toonde hun de fonteinen des heils, hij boodt hun vergifnis en zaligheid aan, indien zij op hem, als op hunnen getrouwften vriend,hun vertrouwen flegts wilden vestigen. De gadeloze liefde van zijnen eeuwigen Vader beeldde hij af in zijn eigen volmaakt liefderijk gedrag, en om aan den mensch te toonen wat volmaakte deugd, wat volmaakte gelijkvormigheid met God vermag, verrichtte hij daden, die alleen door een almachtig Wezen kunnen uitgevoerd worden. Met het hoogfte recht kon dan de Zaligmaker zeggen: het Euangelium wordt aan de armen verkondigt ; zelfs letterlijk, was dit waarachtig; want daar de trotfche Priesters en Schriftgeleerden, met verachtende blikken op de onkundige meenigte nederzagen, zich boven dezelve verheven waanden, daar zij het gros des volks met de naam van Tollenaren en Zondaren , wier verkeering zij, als veel te heilig zijnde, fchuuwden, beftempelden; daar verkeerde j e s u s nedrig en vertrouwlijk met de gering'ften met de behoeftigften onder zijne landgenoten. In Galilea, een gedeelte van het Joodfche Land, dat wegens de algemeene armoede van zijne bewooners veracht en verfmaad werd, in Galilea was jesus opgevoed,daar woonde zijne Moeder, de Echtgenote van den nederigen josef, daar bezat hij de vrienden zijner jeugd, daar beminde hij de onbedorven eenvouwigheid der flille landlieden , en werkzame visfehers, die meestal in deze oorden hun onderhoud zochten. Aan deze armen, deze ongeachten, vertoonde jesus al vroeg zich een licht tot algemeene verlichting te zijn; daar ving hij zijn ambt als Leeraar eerst V 3 aaa,



C 158 )
aan, daar ontfloot hij eerst de gewijde Schriften der Profee-r ten, en maakte de komst van het Koningrijk Gods, het aanbreken van den helderen dag der zaligheid het eerst bekend, ja, daar ook betoonde hij de kracht van onbevlekte godzaligheid en gelijkvormigheid met God, het eerfte, door weldadige wonderwerken. Uit de armen des volks, verkoos hij zijne twaalf afgezonderde leerlingen; onder die armen, verkeerde hij-met tollenaren en zondaren, en aan allen onder hun die waarlijk arm waren,die waarlijk heil en vertroosting begeerden, maakte hij de zondenvergifnis, en de aanneming tot Gods geliefde kinderen, bekend. Het trotsch Jerufalem j was voorheen alleen de verzamelplaats van doorluchtige perfoonen, van beroemde wijzen, en achtbare Profeeten; daar hielden de Leeraren hun verblijf, en boden van prachtige leerftoelen hunne onderwijzing, zoo onverftaanbaar als agter» houdend, hunne leerlingen aan; doch jesus de vriend van armen, de minzame Leeraar van eenvouwigen en geringen des volks; jesus onderwees in alle plaatfen; talloze fcharen waen zijne leerlingen, hij doorwandelde het geheele land, hij wendde zich tot alle de kleinen, tot alle de verachtten; de verlooren'fchapen van het huis Israels werden door hem opgezocht, alle dwaalenden, die flegts arm of heilbegeerig waren, bragt hij te recht, en noemde hen zijne Broeders, zijne Zusters, en dierbaarfte Vrienden. Maar ook onder de rijken, onder de aanzienlijken, beftonden waare armen, en ook aan deezen werd het Euangelium verkondigt. Geen ftaat, geen rang maakte immer eenige onderfcheiding, bij den volmaakten jesus: de met rijkdom gezegende lazarus, en maria, de aanzienlijke Raadsheer van Arimathea, en de achtbare Leeraar nikodemus, waren zoo wel arm van geest, zoo wel hongerenden en dorftenden, als een blinde bartholomeus, en als alle de behoeftigen, die hij uit ontfermende liefde,zijne hulp en vertroosting immer fchonk. Aan alle deze armen , maakte jesus nu het Euangelium, of de gewigtigfte de verheugendfte tijding, bekend. Doch waar in beftond deze tijding? Elk Kristen roept juichend op deze vraag: „ jesus verkondigt ons de ialigheid, jesus ver. • \ „ kon-



( 159 )
„ kondigde ons Het eeuwig leven; bij hem alleen toch zijn „ de woorden des levens, bij hem is vertroosting, bij hem „. is uitkomst zelfs in de angften des doods." Ja, jesus maakte de büjdfte boodfchap bekend. „Zalig," dus luid zijne taal, „ zijn de geestelijke armen, zalig zijn de treuren„ den, zalig zijn de zachtmoedigen want zij zullen verrijkt, ,, vertroost, en als erfgenamen der aarde verklaard worden. ,, Die in mij gelooft," zegt hij, ,, zal leeveu al ware hij „ ook geltorven. Ik ben de weg, de waarheid en het leven, „ wie tot mij komt, dat is, die mijn woord aanneemt, die i, mijne leer betracht, is eeuwig zalig, hij zal nimmer vei» „ looren gaan, niemand zal hem uit mijne handen rukken." Jesus maakte de verhevenfte boodfchap bekend, hij verklaarde den eenigen den waaren Godsdienst, die uit de menfchelijke natuur voortvloeid. God te beminnen als het hoogfte goed, ons eigen geluk te bevorderen, en onze natuurgenoten, als kinderen van den zelfden Vader, als deelgenoten van onzen ftand, en van ons lot, lief te hebben, zie daar de hoofdpügten van den Godsdienst, die jesus leerlingen moeten beoefenen. Voorheen bleef de wreedfte onzekerheid, omtrent ons eeuwig voordduuren , het menfchelijk gevoel overfchaduwen, maar jesus ftelde de onflerflijkheid in het helderst licht, jesus leerde, hoe de eeuwig rechtvaardige God, uit kracht van zijne onbevatbare volmaaktheid , den mensch tot eene hooger beftemming gevormd heeft ; de voordduuring van den mensch, werd door jesus op de onwrikbaarfte gronden gevestigd, het menfchelijk gevoel verftond deze eeuwige waarheid, en juichte zijne leer toe. Alle twijfelingen verdweenen, en de lieflijkfte bewustheid deedt de ftervenden blijmoedig vertrouwen , zij verblijdden zich want hun loon was groot in de hemelen. De dooden zelf, die door jesus opgewekt werden , waren de krachtigfte bewijzen van de leer der onflerflijkheid; en jesus opftanding zelve, zoude eerlang de volkomenfte overtuiging voor de ongeloovigften opleveren.
Welk eene boodfchap dan voor alle de waare armen; alle hunne uitgeftrekte begeertens vonden verzadiging, de Mofai-
fche



Ibhe plechtigheden, waar in zij vruchtloos hun heil zochten, werden door de zaligfte waarheid vernietigd; God, in wien zij een wreekenden, een onverzoenbaren Rechter befchouwden, God werd hun als een bevreedigt, als een liefderijk Vader voorgefteld, met open armen werden alle de heilbegeerigen genodigt om verzadiging van vreugde, en lieflijkheden in Gods nabijheid te genieten; alle bekommeringen werden verdreeven, door de heuchlijkfte blijmaar,die door jesus, op wiens lippen genade uitgeftort was wijd en zijd verkondigd werd. De twijfelmoedige johannes, moest voorzeker hier door in Zijn geloof in den Mesfias, dien hij als het fchuldloos offerlam Gods, befchouwde en gedoopt had, bevestigd worden, want van den aanvang der wereld af, waren de reine begeerten van den mensch onvoldaan gebleven; verlangend hadden zij zich uitgeftrekt naar den volmaakten Leeraar uit Israël, naar de dagen der algemeene wereldverlichting, die eindelijk nu gekomen waren. Maar kon johannijs hier door overtuigd worden? wie van onze tijdgenoten, kan zich dan tegen de kracht der waarheid verzetten ? wie, wie durft dg Kristelijke zedenleer verloochenen, en zich met heilloze lippen, een voorftander van vrijheid en verlichting noemen? Bloost Ongelukkigen! over uwe dwaasheid, jesus leer, is de leer der wijsheid, en der waarachtige deugd, jesus leert u den weg naa het volkomenst geluk, naa de eenige, de waarachtige vrijheid kennen; alle uwe begeertens vinden verzadiging; begeert gij rust en vrede der ziel? betracht dan de plichten die jesus u voorfchrijft, en gij zult de zaligfte zielerust genieten. Verlangt gij zekerheid van uw eeuwig voordduurend beftaan? jesus, leert u niet flegts de beftaanbaarheid,maar de natuurlijke gewisheid van ons eindloos leeven. Begeert gij vertroosting in tegenfpoed ? begeert gij bemoediging tegen de angften des doods? jesus maakt u de zaligfte waarheid bekend; hij is uw Vriend, geen hair zal Zonder zijn wil van uw hoofd vallen; hij is u voorgegaan in den dood , maar hij leeft ook, en zal u tot zich nemen ; want zalig zijt gij, ó waare Heilbegeerenden ! want het Koningrijk der hemelen is voor u, van voor de grondlegging der wereld gevestigd.
Te Amlteldam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesitraat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND*
2V: zj.
JOoch gij hebt eenige weinige namen ook te Sardis, dié haare kleederen niet bevlekt hebben,en zij zullen met tnij wandelen in witte kleederen : overmits zij *t waardig zijn.
openb. III: 4*
DE GODZALIGEN ZIJtf HET ZOUT DER AARDE.
\/\7aare °Precnten Van hart, edele werkzame vrienderi * » van deugd en godzaligheid, waren door alle eeuwen heen, ondanks alle verbastering, ondanks het geduurig toe-« nemend zedenbederf, het wezenlijk fieraad der aarde, Waaf over de eeuwige God, die van alles wat onrecht is , Van alles wat met zijne vlekloze natuur ftrijdt, een afkeer heeft, zich met eene Godlijke vreugde verblijd. De gewijde We-1 reldgefchiedenis, zoo oud, zoo eerbiedwaardig, doet ons al vroeg, in de jeugd van het menschdom , toen deszelfs onfchuld reeds bevlekt was en de deugd op de rampzaligfte wijze verwaarloosd en veracht werd , het oog vestigen op eenen godvruchtigen noach, die eene vinare zedenverbetering predikte, die zijne tijdgenoten waarfchuuwde tegen de verfchriklijke vruchten der ondeugd ; die zelfde Gefchiedenis vertoond ons, in het midden van een door bijI geloof , en onkunde vernedert volk , een edeldenkenden» I een aan den onzichtbaaren God geloovenden abraham* I die zijn Vaderland ontweek, om vrij en ongehindert, detl 5 God der natuur, in ftatige wouden, en op vruchtbare heuI velen, door zijne dankbare liefde te verëeren. Dit herderi lijk geflacht, het nakroost van dezen abraham, bewaarI dé onder alle zijne lotgevallen, nog de kennis van den 2. X was



C 16* )
♦waaren God, en'den eerbied voor zijne vlekloze heiligheid. Onder de verdartelde hovelingen , van eenen Egijptifchen Koning farao, weigerde een grootmoedige josef , om tegen God te zondigen. Onder het bedorven Israël zelf, vinden wij altijd waare Godvruchtigen: het waare zaad van jakob was nimmer uitgeftorven , hoe klein dan ook het overblijffel der waare deugdgezinden ook zijn mogt. Hoe klein het getal der vroomen in den lande ook was, God kende hen, en keurde hun zijne tederfte vaderliefde altijd waardig, hij gaf zijne duiven niet over tot een roof, maar hij hoorde haar gekir, fchoon zij zich in de kloven der fteenrots verfchuilden. Hoe diep was Israels volk in gruuwelen weggezonken, toen jesus, de volmaakte Leeraar der wereld, onder hetzelve verfcheen! Hoogmoed , huichlarij, zinlozen haat, en woedende wraakzucht, hadden wijd en zijd, de van alle deugd verbasterde zielen ingenomen, en op de affchuuwlijkfte wijze befmet; maar nog eenige weinigen hadden zich onbevlekt gehouden, en Honden nog, door het geloof aan Gods beloftenisfen, als. bloeiende palmboomen , in de voorhoven des Almachtigen ; eenvouuigj herders, waren nog gefchikt om fchitterende Engelen Gods te ontmoeten , en het eerst van hunne hemelfche lippen, het Euangelium des vredes en het gejuich der dankbare vreugd te hooren.
Een godvruchtige simeon verwachtte nog de vertroostingen Israels; en bij jesus omwandeling, ontdekte hij altijd nog waarlijk fchuldloze , kinderlijke zielen , die zijne leer omhelsden , en zich door hem op den weg ter zaligheid lieten geleiden. Toen een verbitterd Priesterdom, toen alle de verachtlijke Oudften des volks , de dood van den onfchuldigen jesus gezworen hadden, toen talloze fchaaren , mish'id en verbijsterd, hunnen ijslijken moordkreet: kruist hem! kruist hem! door Jerufalem deeden weergal. men, toen bevond zich nog een edelen , een Godvreezenden josef van Arimathea, die zich onbevlekt bewaarde, in
het



c '*3 y
het midden van den vloekraad. Toen treurden en weenden de waare vrienden.de lievelingen van jesus. in eenzaamheid om den Godlijken Profeet, in wien zij al hunne hoop, op Israels verlosfing gevestigd hadden. Maar ook onder het geduurig verbasterend Kristendom, toen verleiders, valfche Leeraars, geduurig het verachtlijkst onkruid , in den akker des Heeren ftrooiden, ook toen bleeven altijd waare geloovenden , waare godzaligen , de broederlijke liefde van hunnen gekruisten Vriend, van hunnen Godlijken Vader overwaardig.
De brieven die den Apostel joannes , uit naam van den verheerlijkten jesus , die het hoofd van zijne geheiligde , van zijne dierbare Gemeente is, moest fchrijven, aan de Engelen of Opzieners der zeven Gemeentens van klein Afië'n, verftrekken hier tot getuigen van, en vooral den brief aan de met trouwloosheid en zonden bevlekte Gemeente te Sardis, ook daar waar de verwaande zondaren , zich leevendig in het geloof durfden noemen , fchoon zij dood waren, fchoon hunne werken niet vol bevonden werden, maar waar zij zich bekeeren moesten , indien jesus komst niet verfchriklijk zoude zijn , ook daar waren nog eenige weinige namen, die hunne kleederen niet bevlekt hadden, en die dus gerechtigd waren, om in fheeuwwitte klee. deren , als onfchuldig bevondenen met jesus te wande* ien, en in zijne heerlijkheid te deelen. Laten wij aan dit getuigenis voor eenige oogenblikken onzen aandacht weiden.
Wij behoeven onze gevoelens over dit geheele boek, of dit gedeelte des Bijbels, de Openbaring genaamt, hier niet op te geven; gezegdens, of gedeeltens van hetzelve die aan ons oogmerk voldoen, befchouwen wij buiten het verband, van het geheel, voor zoo verre zij op zich zeiven waarachtig, en verftaanbaar zijn, zonder dat wij daarom de geheele Open baring, als eene Profeetifche voorfpelling, of als eene Dichterlijke befpiegeling behoeven te befchouwen. De afzonderlijke brieven aan de Gemeentens , die joannes moest X 3 fchrij-



C 16+ )
fchrijven, zijn voor ons allen meest verdaanbaar, en behelzen de eenvouwigde waarheden. Aan den Engel der Gemeenten te Sardis moest joannes dan ook fchrijven. Door den Engel der Gemeente verfiaat men doorgaands, de Ouderling, de Opziener, of in het gemeen ook-de Opzieners der Gemeente , die dan als Befcherm engelen zouden moeten voorkomen: doch wij kunnen ook door dien Engel verdaan, de ziel of de geest, als het wezen der Gemeente, gelijk het woord Engel op deze wijze gebruikt, meermaal beteekend, liet is dan: fchrijft aan den Raad, of wel aan de geheele Gemeente te Sardis : zoo zegt hij, die de zeven geesten heeft, en de zeven darren. Wij verdaan hier door de gaven des Geestes bij uitnemendheid, in de volde in de overvloedigdc mate, want zeven beteekende bij de oude Jooden, een groot, een overvloedig getal; en de zeven ftarren, voorzeker fchildert dit de heerlijkheid en den glans van den eeuwig levenden jesos af. Joannes moest fchrijven, waarlijk bittere waarheden , dat zij dood waren, dat hunne werken niet vol bevonden waren, maar ook broederlijke raadgevingen , om het zwakke te verderken, om zich te bekeeren , en te'waken, op dat jesus, wanneer hij rekenfchap zoude vorderen, niet tot verfchrikking over hen zoude komen; maar hij moest ook dit troostrijk getuigenis fchrijven , dat nog eenige weinige namen te Sardis waren, die hunne kleederen niet bevlekt hadden, en die de zaligheden aan onfchuld en d*ttgd verbonden, op de heerlijkde wijze zouden genieten. Gij hebt nog eenige weinige namen te Sardis. Ondanks uw diep verval, ó wegdervende Gemeente! hebt gij nog eenige weinigen, die ik, uw verheerlijkten Vriend, ik, die in den glans van Gods aangezicht als tusfchen het licht der zeven gouden kandelaren wandel, die ik uit de talloze meenigte, in de volkrijke werelddad Sardis zie uitfeaitteren. Sardis was eene groote en vermaarde dad van Lijdiën, gelegen aan de zijde van den berg Timolus, bij de gouddroomende rivier Paifolus, niet verre van Tiatijren, hebbende een wijdüitge-
ftrefcc



C i«s)
ftrekt gebied. Deze fiad was vooral beroemd door den KoI pinglijken zetel van den rijken croesus, en de Tempel van diana was niet verre vim daar.
In dit Sardis nu waren flegts eenige weinige namen of per* foonen, die met naam konden genoemt worden, wier kleederen niet bevlekt waren.' Dat de naam, het hoorbaar on» derfcheidings-teeken , meenigwerf voor den perfoon zei ven genomen wordt, weet elk duidelijk; weinige perfoonen dan, hadden hunne kleederen onbevlekt bewaard; welk een eeuwig roemrijk getuigenis! de dood, waar in het meerderdeel der Gemeente weggezonken lag, was niet iu ftaat geweest, om dit klein getal te verontreinigen; onbefmet hadden zij zich bewaard, en pronkten op de bekoorlijkfte wijze nog met onfchuld en deugd. Wij behoeven in deze woorden, geen geestelijken zin te zoeken, en door deze kleederen, de ontvangen gerechtigheid, de rechtvaardigmaking of heiligmaking te verftaan. Neen, de met eer en heerlijkheid gekroonde jesus fprak verftaanbaar genoeg voor zijne wei-, nige vrienden, voor zijne heiligheid beminnende vrienden uit Sardis. Schoon hij dan hunne onfchuld , fchoon hij hunne godzaligheid, door het onbevlekt bewaaren van reine kleederen afbeeldde. Maar wat was nu het gevolg van deze werkzame deugd? wat waren de vruchten van dit voor God zoo welbehaaglijk gedrag? De eeuwige jesus, die het begin en het eind is , wiens woorden waarachtig zijn, die eenmaal gezegd had: zalig zijn de reinen van hart, wantzij zullen God zien; die eeuwige jesus zegt nu ook: die weinigen, die hunne kleederen niet bevlekt hebben, zullen met mij wandelen in witte kleederen.
Driewerf gelukkige Lievelingen! fchuldelooze Lievelingen van den Zoon des Allerhoogften! met ham , met het verheerlijkt offerlam, dat voor de zonden der wereld opge: offerd is, zult gij in fneeuwwitte kleederen, in het gewaad der vreugd en der onfchuld, als volmaakt gerechtvaardigden, eeuwig wandelen.
X 3 Met



Met mij, zegt de godlijke jesus, met mij, wiens leer zij aangenomen, wiens voorbeeld zij nagevolgd hebben, met mij, zullen zij in witte kleederen wandelen. Wit zegt hier eigenlijk in het grondwoord , blinkend of fchitterend, gelijk het kleed des Engels bij jesus op. ftanding; in zulke blinkende fchitterende kleederen, in deze fprekende teekens van onfchuld, zegepraal en heerlijkheid, zullen zij met jesus wandelen; en geen wonder, Zij hadden hunne kleederen onbevlekt bewaard, zij hadden hunne ziel en lichaam als het eigendom van jesus, als de reine Tempel van zijnen Heiligen Geest, zuiver bewaard van alle befmetiing der wereld en des vleesfches; geene zinlijke begeertens hadden hen verlaagt of vernederd, geene genietingen van fnooden wellust, hadden hun onfchuldig hart bevlekt. Neen, als kinderen die voor het oog der Godheid, in bevallige onfchuld hunnen levensloop aanvangen , waren ook deze weinig onfchuldigen voor her vlekloos oog des heiligen Gods.
Maar, het was niet flegts deze kinderlijke onfchuld die hen zoo beminlijk maakte; neen, 't was hunne werkzame deugd, het was hunne beoefenende godzaligheid; want in weerwil van alle verleiding, in weerwil van alle aanvechting , hadden zij hunne kleederen onbevlekt bewaard; kloekmoedig hadden zij geftreeden, en heerlijk overwonnen zij ; en nu , nu zouden hunne reine kleederen een glans ontvangen, die den glans van den verheerlijkten je. sus evenaarde, hunne werken zouden hun navolgen; verfierd met heiligheid, zouden zij nu ook de draaiende kroon der heerlijkheid verkrijgen. Met jesus te wandelen, zegt eigenlijk met hem te leeven, met hem zich werkzaam te betoonen,- en de heilrijkfle bedoelingen te bevorderen. Zoo wordt van en oen gezegd: hij wandelde met God, en van abraham: hij wandelde voor Gods aangezicht. Door den wandel van elk mensch, verdaan wij altijd zijn gedrag of zijn werkzaam leeveo. Onzen
wan-



C 1671
wandel, zegt paui. us is in den hemel, dat is, onze werkzaamheid, ons eigenlijk leeven is bij God. Met jeius in heerlijkheid te wandelen, is dan de verhevende ! beeldenfpraak van het eindloos voordduurend geluk der waare godzaligen, der waarachtig geheiligden. Welk eene belofte, welk eene belooning, waar tegen het lijden dezes tijds nimmer kan vergeleken worden; ja, eene belooning, waar tegen alle onze beste daden vergeleeken zijnde , als nietige fchaduuwen verdwijnen, en vera'chtlijk in ons oog worden, eene belooning, niet om verdienst, maar uit gadeloze, uit nooitvolroemde genade. Doch de verheerlijkte Zaligmaker voegt daar evenwel bij: overmits zij het vaardig zijn. Wij hebben hier aan geene innerlijke waarde van den mensch te denken; neen, wie is dit waardig? wie der ftervelingen kan immer deze heerlijkheid verdienen? De Engelen zelve zijn niet rein genoeg in het vlekloos oog van hunnen God; en den mensch, de zwakke mensch , die dagelijks ftruikeld, de mensch zoude dan rein zijn voor den Allerheiligden! Neen, gewis niet, maar jesus, de Zaligmaker der wereld, jesus beminde hen als zijne vrienden, als zijne broeders; jesus had zijn bloed voor hun gedort, en dit bloed, dit zegel der eeuwige liefde, was dierbaar, was onwaardeerbaar in het oog van den Almachtigen; jesus toch, had zijne ziel tot een fchuldöffer gefield; en de weinig edelen der aarde, het klein getal der waare vrienden van alle godzaligheid, waren het zaad, waren de vruchten van zijnen arbeid der liefde, waar over hij zich met godlijke blijdfehap verheugde. Zij waren het dan waardig, deze onbevlekt gebleevene deugdbeminnaars, wier leevendig geloof door de edelfte werkzaamheden, door de nuttigde daden uitblonk. Deze weinige onbevlekten waren den hoogden trap van heerlijkheid , waren het wandelen met jesus in blinkende kleederen waardig; die weinige namen,' die door een teder kind zelf kunnen opgefchreven worden, die weinige namen waren bij hem, die de darren des hemels



(1«J
fliels telt, die al liet heir des hemels bij onderfcheiding kentf ook voor eeuwig in den rei der zaligfte wezens aangeteekend. In fneeuwwic feestgewaad, in blinkende kleederen der blijdfehap, zoude de godlijke jesus, hen aan zijnen Vader voordellen; als zegevierende broederen, zoude hij hunne namen belijden, en als kinderen des Ailerhoogften , waar in het beeld des Vaders, met Godlijke majesteit uitfchitterd, door de juichende Engelen doen eerbiedigen.
Bemoedigend, lieflijk, vertroostend, is dit getuigenis, dierbare Medekristenen! gij, die het toenemend zedenbederf betreurd, gij, die met hartjijke droefheid, de zonden en da ongerechtigheden ziet opëendapelen, die de'algemeene verachting van den Godsdienst, die den toenemenden daat des doods , ofcder uwen Medemensch onder uwe Landgeno. ten met dille tranen beweend, en u meenigwerf bekommerde, om dat Gods Geest van ons geweeken fcheen, om dat het licht der waarheid verflaauwde, en den kandelaar van onder ons midden fchijnt te verdwijnen. Werpt uwe bekommeringen op God, op jesus, het verheerlijkt hoofd van zijne Gemeente; nog zijn 'er eenige weinigen, die hunne kleederen niet bevlekt hebben, die den naam van jesus voor de menfchen belijden durven; en om deze weiniffe blijft jesus bij ons, tot aan de voleinding der wereld, fchoon dan flegts twee of drie, maar in zijnen naam vergaderden.
Treurt niet Bekommerden! jesus "waakt voor de zijnen , maar oefent u in waare godzaligheid, bewaard uwe kleederen onbevlekt, wandelt hier met jesus, volgt hem na in uddoen, uj liefhebben, in het vergifnis fchenken, zelfs aan uwe bmerde vijanden, en zijt dan verzekerd Geliefden ! dat uw p:nd bij hem weggelegd is, uwe namen zijn aangefchreven m de hemelen; jesus zal u waardig keuren, om eeuw.g met. hem in blinkende klcederen te wandelen; als zijneonbevlekte bruid, als zijne verheerlijkte Gemeente, met hemte wandelen.
Te Amflelclam, bij M. na BRIJ IJ N, in de WuaoeslbaM.



D Ë V R IJ Ë GODSDlENSTVUlENa
Daar in is noch Jood noch Griek: daar in is noch dienstbare noch vrije: daar in en is geen man en wijf. IVant gij alle zijt één in kristus jesus.
cal. III: 28.
VERDEEDIGING.
waAs.de godsdienstvriend!
Uw Weekblad is van deszelfs aanvang af, door veelen, van mijne bekenden, zoo wel als voor mij zeiven altijd met het leevendigst genoegen gelezen. Meenigwerf fchonk het ons een wezenlijk nut j en meenigwerf verheugden-wij ons regt hartlijk, over het helder licht, Waar in gij de dierbaarfte waarheden aan ons voorfteldet. Doch ten bewijze, dat het vooroordeel de fterklte invloed op de beweegingen van het menfchelijk hart heeft, veritrekt ook vooral het verilaauwend genoegen, waar mede Uw géfchrijf door veelen gelezen wordt, fints gij uwen naam verandert hebt, in die van den vrijen Godsdienstvriend ; en waarlijk vergeef mijne openhartigheid, ik vind deze verandering volflrekt noodeloos en overtollig; hij die een vriend van den waaren Godsdienst is, denkt en gevoeld immers vrij t zijne vriendfchap voor denzelven is geen 4. Y dwang t



C 170 )
dwang, maar vloeit uit overtuiging van zijn verftand, en 1 van zijn eigen gevoel; die vrieodfchap is dus étii vrucht: van zede ijke, of menfchelijke vrijheid, die onze natuur; veradelt. Waar toe dient dan Air bijvoegfel? Waart gij niet : vrij in het beminnen van den Godsdienst? in het voord- ■ planten, in het ophelderen en aanprijzen van denzelven? Ol hebt gij u vrijwillig aan een geweetensjuk onderwor. pen? Waren uwe gedachten niet met uwe woorden eenfiemmig? Dan, immers waart gij geen waaren vriend van den Godsdienst, maar flegts een huichelende belijder van aangenomen leerftelfels? en hier toe was uw hart veel te edel, veel te oprecht. Intusfchen hebben veelen zich geftooten aan uwen veranderden naam, zoo wel uit kieschheid, als vooral uit vooroordeel. Door dit woord vrij, verftaan veelen een volkomen verwerping van alle verplig ting, en befchouwen uw gefchrijf nu, als het eigendunklijk werk van onbepaalde gevoelens, of van eene ordenloze denkwijze; zij mistrouwen ]aet, en beeven op het denkbeeld om door uwen fchrijftraut, vervoert, van den regten weg afgeleid te worden. Voorzeker zult gij hier tegen inbrengen, dat het gezond verftand moet beproeven, wat met het gevoel, wat met de eenvouwi^fte waarheid inftemt, en dat zulken, die uit ingekankerden haat tegen de Vrijheid, u, om dat gij u zei ven vrij noemt, hunne achting ontzeggen, als dwaalenden, als arme verdwaasde zielen moeten befchouwt worden. Gij hebt galijk, het verftand moet beoordeelen , maar gij bezit tl . veel menfehenkennis, om niet te weeten, op hoe veele I onderfcheiden wijzen het menfchelijk verftand gekluisterd wordt, en hoe weinig het, over het algemeen, gefebikt is om alle voorwerpen, uit het regte oogpunt te befchou- ; wen, en dezelve naar waarheid te beoordeelen. Wie kent de invloed niet, die de klank van een enkel woord op oti,ze ziel heeft? De naam van een perfoon, of zaak alleen, boezemt ons meenigwerf welgevallen, liefde, of haat, en afgrijzen tegen die zaak of perfoon in, en hoe meer balang wij in die zaak of perfoon ftellsn, des te fterker blij - sttsv/b ven *



ven wij gehecht, aan de woorden, waar door dezelve voor onzen geest afgebeeld worden. Wij zouden dit met voorbeelden duidelijk kunnen bevestigen, indien wij niet overtuigd waren , dat elk mensch, de duidelijke waarheid hier van kent. Zulke onder onze Natuurgenoten dan, die uit vooroordeel tegen het woord Vrijheid, dit bij den Godsdienst niet kunnen dulden, zulken zijn zeker zwak; maar Verdienen zij daarom gèene toegevenheid? Moogen wij de kleinen ortder jesus broederen we! ergernis geven ? Schikte zich de groote Leeraar van het Menschdom, de eeuwiggezegende Zaligmaker, niet naar de zwakke vatbaarheid van zijne leerlingen, naar de kinderlijke zielskracht van zijne ongeoefende tijdgenoten ? En hoe gedroegen zich zijne groot fte , zijne edelfte volgelingen ; met welk eenen ijver waarfchuuwd paulus tegen het geven van ergernis? Geloof mij waarde Godsdienstvriend ! de naam van Vrijdenker, vooral in het godsdienftige, verleevendigt haatlijke denkbeelden ; en wanneer wij voor het algemeen, fpreken of fchrijven, zijn wij verpiigt het algemeen fpraakgebruik te volgen, en elk voorwerp door woorden , waar aan de Lezers of Hoorers gewoon zijn, af te beelden. Befchuldigt mij niet van bedilzucht; het is ab leen eene ernllige liefde voor mijné Natuurgenoten , en voor uw gefchrijf, dat ik als een middel, waar door veelen geleerd en gefticht werden, befchouwde, die mij de pen deedt opvatten. Ik verg u alleen mij te melden,'wat eigenlijk de beweegoorzaak was die u den naam van vrije Godsdienstvriend deedtiaannemen. Die oorzaak moet volkomen onfehuldig zijn, Want uw hart en verftand, leve' ren nog dezelfde uitvloeifels als voorheen aan ons op. Met het zelfde genoegen, lees ik nog over. het algemeen, uw werk, maar onder mijne bekenden hebben verfcheidêne reeds hunne lezing en aandacht, aan hetzelve ontze:;l. in Verwachting dat uw andwoord aan mijn oogmerk zal voldoen, teeken ik mij waarde Godsdienstvriend! uw getrouwen Lezer
hendrik redelijk. Y 2 De



C 172 )
De edele ernst, de ongeveinsde openhartigheid van i den geachten h. redelijk, bekoort ons te fterk, dan \
dat wij zijnen brief onbeandwoordt zouden laten; zonder «itftel willen wij aan zijn verlangen voldoen, en de reden opgeven, waarom wij onzen naam, na de jongstleden omwenteling in ons Vaderland , eenigzins veranderden. Uit den grand van ons hart betuigen wij dat dezelfde denkwijze ons gefchrijf altijd beftuurde, nimmer hebben onze woorden het gevoel van ons hart beftreden; wij war ren dus door alie tijden heen vrij, voor zoo verre wij uit overtuiging van ons verftand , voor zoo verre wij Uit vrije verkiezing, de leer der waarheid omhelsden en aan onze tijdgenoten predikten. Wij waren voorftanders der vrije genade Gods, wij waren kinderen van het vrij Jerufalem, of leden van den vrijen Kerklïaat, die aan geene zinlijke plechtigheden meer gekluisterd is. Geen dwang, geen geweid , geen magt, zoude ons tegen de infpraak van het geweeten immer hebben doen handelen, fchoon zelfs de inquifitie, ons met den gloed der martel* vuuren bedreigd had. Geene leerfjelfels, die met ons gevoelen flr:;'l;? waren , hebben wij immer voorgefiaan ; neen, zulk eero affchuuwlijke handelwijze zoude ons voor ons zeiven cp de verachtlijkfte wijze vernederen; alles wat onze pen ,'mmer neérfchreef, vloeide uit het gevoel van ons hart, volgends het minder of meerder licht dat ons verftand bedraai'e. Maar bij de omwenteling, die in het jaar 1795 voorviel, onderging ons lot voorzeker, eenige perfoonlijke verandering, en uit dien hoofde noemden wij ons toen vrij. Omftandigheden die ons waarlijk drukten, die elke genieting voor ons verbitterden, werden door andere, door gelukkiger omftandighe-* den afgewisfeld; lage zielen, die zich in onzen jammer weleer verheugden , die de vruchten van onzen arbeid uit de verachtlijkfte moedwil zochten te vergiftigen, deze lage zielen werden ontwapend; ja zelfs misleidde braven,
wier uanu ons weieer op ae vijanaigite wijze griefde
befchouwden ons nu uit een gtóeel ander oogpunt, en
reik-



seikten ons die zeïfde hand nu vrij en broederlijk toe. Verrukt door zulk eene verandering , -geheel vrij van alle kluisters, juichten wij den God der liefde, die ons in de bangfte nooden befchermd had, blijmoedig toe. Vrij, als i de leerlingen van jesus, die van zijne gezegende lippen, J het godlijk, het liefde ademend bevel: „ gaat heen in de i „ geheele wereld en predikt het Euangelium aan alle fchep„ felen", ontvingen. Vrij als deze geliefde vertrouwelingen des gekruisten Menfchen vriends , gevoelden wij ons aangemoedigd, en volkomen bereidt, om de blijde boodfchap , om de zaligheid der wereld wijd en zijd te verkondigen, en als waarachtige gezandten des vredcs, alle onderfcheiding te verwerpen, en de liefde, de eeuwige vriendfchap van jesus kristus, aan de geheele fchaar van ! menfchen, die hij weleer zijne broeders en zusters noemde, ! uit naam van hem, die het begin en het eind van onze prej d'king is , aan te bieden.
Zie daar de eenige oorzaak , waarom wij ons de Vrije [ Godsdienstvriend genoemt hebben. Denzelfden eenige rei delijken Godsdienst, wiens vriend wij voorheen waren, zijn i wij nog, en zullen wij ook eeuwig blijven. Maar de vriend van den Godsdienst, die zich weleer gekluisterd voelde, is ( nu ongedwongen, is nu vrij; en wie die een zuiver denkj beeld van waare Vrijheid heeft, zal die immer, met eene ! verwerping van alle verpligting en orde verwarren? De i zelfde pligten, die ons den waaren Godsdienst weleer voori fchreef, fchrijft hij ons heden voor; want zijne wetten zijn I zoo onveranderlijk als de zedelijke natuur van het Opper! wezen, dat wij verëeren. Wij erkennen maar een Godsdienst, en zoo lang wij dien Godsdienst beminnen, blijven j -wij dezelfde, wij mogen dan flaaven zijn of vrije lieden, de i verlichting moge dan bedreden of toegejuicht worden; zelfs j fchoon wij gedwaald hadden in de ftikfte donkerheid, wij ] zouden, wanneer het licht over ons verftand opging, en wij de waarheid in haaren eenvouwigen luister leerden kennen, toch ondervinden dat wij alleen uit dankbaarheid en | liefde, de God der natuur, de Vader van ons leven vereerd Y i hfd-



C m )
hadden. Dóch zulk een ftikdonlccren nacht, heeft ons, dank zij de uitbreiding van het Euangelium, nooit overfchadüuwt; wij kenden God, niet flegts uit zijne werken, maar door jesus kristus, die het affchijnfel is van zijne heerlijkheid, en het zichtbaar afbeeldfel van zijn onbevatbaar aanwezen. Niets kan onze denkwijze dus hebben doen veranderen, de naam van Vrijdenker, fchoon die afgetrokken befchouwt, niets dan een redelijk mensch, die zijne verftandelijke vermoogens gebruikt, beteekend, de naam van Vrijdenker zullen wij nimmer aannemen, en indien wij on» hadden kunnen voorftellen, dal de Vrije Godsdienstvriend, door zijne Landgenoten met minder welgevallen zoude befchouwt worden, nimmer hsdden wij dien naam aangeno. men; want kleine zielen te ergeren ftrijdt voorzeker met onze gevoelens van zuivere kristelijke liefde, en wij gevoelen maar al te duidelijk het wee, dat de godlijke Menfchenvriend jesus, over hem die zwakke zielen ergert, uitfpreekt. i
Wij vertrouwen ons nu genoeg verdeedigt te hebben, bij onzen waardigen red el ijk,terwijl wij ernftig voornemen, om het vooroordeel met beleid en moed te blijven beftrijden. ó! Dat eenmaal, de overwinning, onze poogingen, zoo wel als die van andere grootmoedige Kristenen moge bekroonen ! Doch het menfchelijk geflacht, zal in den ftaat der onvolkomenheid , nog altijd meer of min met vooröordeelen blijven worstelen, fchoon wij ons vleiè'n , dat eenmaal de Vrijheid algemeen dierbaar zal wezen, aan de redenmagtiga bewooners der aarde. Dan zal haaren naam niet meer verfchriklijk zijn, dan zal de waarheid ons waarlijk vrij maken, en alle dienstbaarheid zal ophouden. Intusfchen waarfchuuwen wij onze Natuurgenoten, voor verkeerde denkbeelden van de Vrijheid; losheid van zeden, onverfchilligheid omtrent ernftige zaken, en verachting van den Godsdienst zijn zoo veel van waare Vrijheid onderfcheiden, als de wolkloze middag van den zwartften middernacht. Waare Vrijheid, is het fieraad van Gods kinderen. Hoe meer wij asn God gelijkvormig worden, des te beter handhaven wij onze aan-
ge-



C i75 )
gefchapen Vrijheid. Zedenloze verachters van den Godsdienst , zijn vernederde flavcn van hunne eigen driften; zij waanen de heiligde banden te verfcheuren, terwijl zij zich zeiven met onverbreekbare ketenen, aan het affchuuwlijkst misdrijf vast kluisteren.
Wij bidden u dierbare Natuurgenoten! wij bidden u als of God door ons bade, verbreekt het verachtlijk juk der zonde, ontvlugt de dienstbaarheid aan uwe dierlijke begeertens, «1 zijt waarlijk vrij; vliedt in de armen van uwen volmaakten Vriend, van den eeuwigleevenden Voorfpraak der zondaren , van jesus, den gekruisten, die alle dienstbaarheid te niete gedaan heeft, die zich zeiven vernedert heeft, tot de diepfte armoede, ja zelfs tot den ftaat, of tot de geftalte van eenen dienstknecht , op dat wij door zijn voorbeeld gefterkt, alle trotschheid en eerzucht zouden leeren overwinnen, op dat wij alle begeerlijkheid des vleesfches zouden beltrijden, en aan derede onderwerpen. Jesus, de volmaakte Prediker der Vrijheid, roept ons niet tot dienstbaarheid, neen hij zal de vermoeiden rust geven, hij neemt allen last weg, hij fchenkt ons het eeuwig broedeifchop, hij fchenkt ons de aanneming tot Gods kinderen, hij zal zijne geheiligde Gemeente, aan den Vader voordellen, niet ais eene dienstbare davin, maar als zijne vrije, zijne uitgekozen bruid, waar voor hij zijn bloed uit gadeloze liefde geftort beeft.
Dierbare Medekristenen 1 waardeert dan uwe Vrijheid; zij ftaat volmaakt over tegen alle dienstbaarheid, tegen alle overheerfching van zonde en wereld; indien gij de leer van kristus belijd, dan zijt gij ook waarachtige vrienden der Vrijheid; het geloof aan jesus heeft u dan vrij gemaakt, gij hebt niets meer te vreezen; de geneigdheid tot zondigen moge in uw hart nog drijd voeren, tegen uw zedelijk gevoel, nimmer zult gij tot üavernij vervallen, nimmer zal die zondige geneigdheid over u heerfchen, want de Geest Gods woond in uw hart, de kracht van het bloed des Zaligmakers reinigt u van alle zonden; als waare reinen van harten wandelt gij in de nabijheid van God; als waare
hon-



hongerenden en dorftenden naar gerechtigheid, zult gij met recht verzadigt worden: jesus zeiven is uwe voorfpraalt, uw pleitenden broeder bij God, bij uwen ontfermenden Va* der; hij Itent u, hij ziet u; ftrijdt met begeerlijkheid en urlf* ten, zijn voorbeeld fchittert u in het oog, hij geeft ü moed en kracht; ftrijdt dan blijmoedig en gij zult overwinnen; voleindigt uw begonnen werk; verheerlijkt God doof de reine verkiezing van uw hart op te volgen, door vruchten der bekeering voord te brengen; behoud volftan* dig uw geloof, uw vertrouwen op den gezeegenden Zaligmaker der wereld, en zijt dan verzekert uwe werken zullen u navolgen; uwe vrije daden, die uit het rein gevoel van uw hart voordvloeiën, zullen u de kroon der rechtvaar, digheid doen beërven; uw geloof zal afgewisfeld worden met aanfchouwen, uwe gegronde hoop, uwe zalige verpachting zal zich in de heerlijkfte genietingen vërliezen, want jesus getuigenis is waarachtig; elk wie zijne leer betracht, is waarlijk zijn leerling; die in hem gelooft, zal in eeuwigheid niet verlooren gaan; hij is heen gegaan , om voor zijne lievelingen plaats te bereiden, hij zal u gewis tot zich nemen, in het Vaderland der eeuwige Vrijheid en des vredes. ó! Dat elk die de naam der Vrijheid ontheiligd , terwijl hij losbandigheid en zedenloze woestheid, roet dien verheven naam durft beftempelen, van zijne rampzalige dwaaling te rug keerde, eer hij aan het eind al te jammerlijk ontwaakt, en de duldeloze ketens der fchandelijkfte flavernij voelt knellen; mistrouwd elke zucht naar Vrijheid, die met geene liefde voor orde en deugd onaffcheidbaar verëenigd is. Beeft voor uw lot ongelukkigen ! keert te rug, handhaaft uwe waare Vrijheid , wordt waare Kristenen, en zijt zalig.
Te Amftelaam, bij M. de BRÜIJN, in de Warmoesftraas.



DE V R Ij Ë GODSDIËNSTYRIElD»
ï)och zo het kwaad is in uwe oogen den Heere te dienen* kiest u heden wien gij dienen zult.
josua XXIV: •
IETS UIT DE AFSCHEIDSREDE VAN JOSÜA.
Pronken de oude gefchiedenisfen der Grieken of Romeinen, met aandoenlijke, met waarlijk treffende ta• freelen. Ontweek eenen edelmoedigen Spartaan lykurgus^ zijn Vaderland, na dat hij hetzelve volgends de infpraak Van zijn hartj de beste wetten had gegeven , ja verkoost hij in eene vrijwillige ballingfchap te derven, om zijna medeburgers, die door zijne fabelachtige voorfpelling misleid, op zijne terugkomst bleven wachten, tot het beoefenen van zijne gegeven wetten te verpligten. OfferdS kuma poMPiiio» eenen der vroegile Koningen van Romen, geheel de verzadiging van ijdele begeertens en zin» 2, Z lij.



( i;8 )
lijken wellust, aan het belang van zijn vaderland op. Eb treffen ons deze waarlijk edeliiartige mannen door hunne zuivere, door hunne belangloze bedoelingen? Ook inde eenvouwige , maar door de onmiddelijke befcherming Gods geheiligde gefchiedenis der Hebreen, ontmoeten wij de natuurlijkfte, de bekoorlijkfte fchilderijè'n van fchoone, van altijd edele deugd en onwrnkelbare godvrucht; en onder deze, tellen wij ook de bijna dervende Krijgsvorst josua, die nog eenmaal, eer hij zijne oogen voor altijd zal (luiten, zijn geliefd volk doet vergaderen , om het aandoenlijkst affcheid van hetzelve te nemen; niet om zijne gloriedaden aan Israël voor te dellen, niet om de toejuiching, door eene afteekening van zijn voltooid werk, van zijne meer dan natuurlijke overwinningen , ann de verzamelde meenigte af te dwingen, neen, maar om aan God, aan den jehova, de bijzondere Befchermgod van jakobs nakroost, de eer te geven, om alleen aan zijnen machtigen arm, de behaalde overwinningen toe te fchrijven, en, om de hem zoo dierbare israeliten, aan de godlijke wet, aan het richtfnoer van hun gedrag, te ver binden, op dat zij hier door de liefde des Almachtigen zouden beandwoorden , op dat zij hier door hun geluk zouden bevestigen en de heerlijke vruchten van Gods wonderdadige befcherming en geleiding genieten.
Wij willen aan deze treffende taal, des grijzen Helds, die wij aan het hoofd dezes blads plaatden eenige oogeablikken ter verlustiging en dichting toewijden. Beschouwen wij eerst den Perfoon zelf, en dan zijne heerlijk uitgekozen woorden , die., uit kracht van zijne vorige redeneering, die uit kracht Van zijnen eigen gelief koosden en roemruchtigen perfoon , de leevendig'te aandoeningen in de ziel van Israël moesten verwekken; ja die hen beweegen moesten, om uit de grond van het diep getroffen hart, volmondig uit te roepen: wij allen, wij zullen den Heere onzen God dienen ! De affcheidnemende Held ,
die



C 179 )
dte met al de tedere zorg van een liefdadig Vader, voojv zijn geliefd volk als voor zijne dierbare kinderen nog waakt en zorgt; deze edele man , was josua, hij die alleen met zijnen getrouwen vriend ral eb, van de wonderen des Alk-rhoogften die hij in ligijpten aanfchouwd had, als ooggetuige kon fpreken. Zijn oog, had Israël in de hardfte flavernij zien zwoegen, zijn oog, had alle de wreedheden, die tofuitroejing van jakob ^ Kroost gepleegd werden , gezien; zijn oor, had het gekerm der verdrukten gehoord; het gefchrei der verfinoorende zuigelingen, en het gejammer van wanhopende moeders, had zijne ziel doorgriefd, hij zelf, was in flavernij geboren en opgevoed , hij zelf, was een deelgenoot van Israels duldeloze ellende geweest; maar, zijn oog, had ook de zaligfte verlosfing, de glorie* riikfte bevrijding , met verftommende bewondering aanfchouwd. Al vroeg was hij de vertrouweling van den grooten, door Gods geest bezielden moses. De verfchriklijke plagen , waar mede Egijpten geplaagd was, om dat het Israël gevangen hield , hadden aan josua , zoo wel, de ontzachlijke grootheid als de gadeloze liefde des eeuwigen Gods verkondigt. Geloovend aan Gods beloften, wandelde hij moedig door de onbekende paden , die vdor het verlost Israël, door afgronden en wildernisfen gebaand werden ; de nachtverüchtende vuurpilaar, bevestigde zijn vertrouwen op abrahams Vriend en God, terwijl de overfchaduwende wolk , hem de onveranderlijke liefde des eeuwigen Ontfermérs teekende. Josua had van Sinai's bergtop, het godlijk voorfchrift van Israels zeden en handelingen, hooren afkondigen. Veertig jaaren lang, had hij met het heirleger Gods de woestijnen doorgedwaald ; het brood , dat met de koele nachtdaauw op de kruiden der woestijnen ftolde, had hij gegeten, en uit de waterfonteiri, die in het hart van eene rots ontfprong , gedronken. Dagelijks had hij Gods wonderdaden bewondert en toegejuicht, onder de afgezondeuen van Israël. Om het beloofde Land te befpieden waren josua en ka leb, de eeniZ 2 ge



ge ftoutmoedige mannen , wier vertrouwen op God niet, wankelde , en wier natuurlijke dapperheid, den moed van een door flavernij vernedert en verjaagd volk , zocht op te wekken. Aan josua, had moses de zorg voor hec geheel israel toevertrouwd , zijne krijgsdeugd ichitterde heerlijk in het midden der Helden; hij had de ftroomende Jordaan , tot een bewijs dat God zijne aanftelling goed, keurde in den naam des Al-nachtigen , belet meer te vloeien , tot Ijrael den beloofden vaderlijken grond betreden had, liet Itetk bemuurd [ericho , was wonderdadig doorhem overwonnen,-en alle de volken die Kanaan bewoonden, en de wapens tegen israel opvattede, waren uitgeroeid of vernedert , en nu , nu was het lang beloofd Kanaan , onder de afrtaaunelingen van ] a k o b verdeelt, nu genoten zij de lieflijke vrachten, van eene lang uit ge-
itelde verwachting, van eene hoop, die reeds abra«
ham , totn nij door Mamres bosicheu belommerd , zich over de geboorte van isaük verheugde, met eenen vertederenden wellust ftreelde. Israel bewoonde pu lieden en huizen , die zij niet gebouwd hadden; akkers die zij niet bezaaid hadden , fchonken hun de overvloedigfte oogften, en wijngaarden die zij niet geplant hadden , leverden hun deq lieflijkften most. De afgeleefde Krijgsman, was nu aan het eind van zijnen levensweg, hij naderde tot de rust, tot de zalige vrede, die het eind van Gods getrouwe dienaren kroond ; dit was de laatfte volksverzameling die josua bijwoonde, hij was honderd en tien jaaren oud , de grijsheid was hem eene fierlijke kroon daar hij op den weg der gerechtigheid wandelde. Wie, wie was dan beter gefchikt om de ziel des volks te roeren dan josua , hunnen ftervenden Vader , die zijn bloed en leven, in zoo. veele onderfcheiden krijgen voor hun gewaagd had ; die nimmer kleinmoedig voor den dood gebeeft had , maar die ook nimmer onbedachtzaam Gods befchermende liefde misbruikt had? De woorden zeiven moesten het koudfte kart onder de vergadering doen wegfmelten. Zo het kwaad



i$, zegt hij, in uwe oogen den Heere te dienen, kiest u dan beden wien gij dienen zult. Josua geeft hier een bewijs ïvan edele, van eenvouwige menfchenkennis; hij had, alle de bewezen weldaden hun eerst voor oogen gelteld; hij had God de Jehova, als den onzichtbaren Befchermer des volks, voor hun afgeteekend; alle de overwinningen had hij aan God alleen toegefchreven, gelijk hem die ook waatliik toekwamen ; hij had God aan hun voorgefteld , als den Verlosfer uit alle benaauwdheid, als den Befchermer in alle gevaren , als een teerhartig Vader , die zich over Israel, als overeen kind zijner liefde ontfermde, die het gedragen, geleid, tot een volk opgevoed en het met glorie gekroond had; een God, die nimmer toeliet dat vijanden zich verheften, en Israel benaauwden. De Amoriten , die eenen vrijen doortogt aan 't volk betwisten durfden , waren door God, die aan het hoofd van Israels beirlegers, uittrok, verflagen. Moabs vorst, was verfchrikt voor het aangezicht van Gods voedlterlingen. Biliam, die gehuurd was om de verfchriklijkfte oordeelen hun toe te vloeken, biliam voelde zich gedrongen , om de heerlijkfte vooruitzichten die zijnen geest bezig hielden, te verkondigen,, en den godlijken zegen, die op jakob rustte, met ftoute trekken te fchildere». Het vruchtbaar Palestina, was door den God der Vaderen, aan de Israeliten ten erfdeel gefchon'ken; hier baadden zij zich nu in overvloed, hier fmaakten zij nu, vermoeid van een zwervend leeven in de woestijnen, alle de zaligheden van eene Maatfchaplijke verè'eniging, en. van huislijk geluk.
Waar, waar was nu de ondankbare ziel, die zulk eenen vaderlijken God , zulk eenen almachtigen Weldoener kon verlaten, en door verfoeilijke afgoderij bedroeven? De plaats zelve, waar josua het volk hal doen vergaderen, was volkomen gefchikt, om de heiligde, om de tederde aandoeningen, in het hart van abrahams kroost te verleev.cudigen.
Z 3 J3<3



De aardsvn'derlijke herder, abraham, zijne dwaalende Landgenoten ontvveeken, bouwde hier op dezen grond, het eerst een brandaltaar voor den waaren God, dien hij in den tempel der natuur, nu volkomen vrij, met zijn geheel huis diende, daar hem, dien God, dezen grond fchouk, en zijn eigendom aan denzelven, zoo plechtig verzekerde. Deze plaats, dit Sichem, was voor hun een getuige van Gods onveranderlijke trouw en eeuwige waarheid: hier had God eenmaal gezwooren dit land door abr aiiams nakroost te doen beërven ., en nu zagen zij dezen eed bevestigd. Met eene heilige bewondering ftaarde Israel dan den grond aan die het betrad, en in het midden van deze opgetogenheid, leevendig getroffen door de optelling van Gods vaderlijke weldaden, leevendig getroffen door de ernftige raadgeving en aanmaning om God te vreezen en te gehoorzamen, voegt de grijze krijgsheld hun nog deze woorden toe: zo het kwaad is in uwe oogen om dien Heer, dien Jehova, dien vervuiler van alle zijne beloften te dienen, kiest u dan heden wien gij dienen zult. Kwaad in iemands oogen , zegt, volgends de gewoone fpreekwijze der heilige Schrift, ongevallig te zijn; zoo is iets kwaad in het oog van God, wanneer hij, volgends zijne onbevatbare volmaaktheid, iets dat met zijne natuur nietoverëenftemd, afkeurd, en zoo ook in het oog van een mensch is, iets dat hij niet bemind, waar van hij een afkeer heeft, kwaad. Josua wil dau zeggen: ik heb u met veege lippen voorgefteld, wie uwen Befchenngod, wie uwen Helper, wie uwen Weldoener is; uw eigen gevoel, uwe eigen ondervinding getuigd, dat mijne woorden waarachtig zijn; gij weet dat in het eerbiedigen van dien God, de waare zaligheid voor dit, en voor het toekomend leven opgefloten ligt ; gij kent de pligten die deze GoJ van u vordert, en gij kent ook het geluk, het waarachtig duurzaam geluk, dat aan het betrachten van die pligten onmiddclijk verbonden is: doch zo het kwaad is in uw oog, oin dien Jehova, te dienen, om hem uit den grond van uw hart, eene dankbare liefde, eene geheiligden eerbied toe te dragen.



( 183 )
gen. Israel! kiest u dan heden, op dit oogenblik het katte waarin uwen getrouwen vriend, waar in n wen afgeleefden leidsman tot u allen fpreekt , en u zijne jongfle vaderlijk* liefdeblijken aan deze zijde van het graf kan betoonen; kiest u dan heden wien gij dienen zult; gij kunt Jehova niet met een dubbel hart, roet een hart dat ook aan de Afgoden verknocht is, verteren, ik zag uwe vaderen aan den voet van Smais berg, zich voor een gemaakt Afgodsbeeld nederbuigen, terwijl de nog ratelende donders, die de afkondiging der wet verzeld hadden, ver in de wildernisfen fcheenen, te weergalmen, maar het is u ook bekend, hoe de wereldrichtende God, die ijverig is op zijne eer, die zijnen lof, aan geene gefneden beelden geeft, uwe vaderen de vruchten van hun dwaas, en ondankbaar gedrag deedt gevoelen. Kiest dan nog heden : verlaat Jehova, die u onveranderlijk bemind, die als een vnurige muur rondöin u is; verlaat Jehova, en verkiest u eenen der Afgoden die uwe voorvaderen gediend hebben, of die door een der volken die gij overwonnen hebt, als Godheden pleegen vereerd te worden. Kiest Israel! op dat ik, eer den jongden adem mijnen boezem ontvlugr, mij over uwe keus met vaderlijke tederheid mag verheugen, of door de bitterde fmart gegrieft, u aan het rampzaligst lot, dat gij u zeiven door eene kwade keus zoudt bereiden, ten prooi laat.
De vrijheid van het menfchelijk hart, die door josua geëerbiedigd werd, moest Israels keus veradelen. Geen derveling toch, zal hier door verdaan, dat josua hun vrijheid geeft om den afgodsdienst te verkiezen, of dat het eene onverfchillige zaak in zijn oog was. Neen, zoo vraag, de jesus ook eenmaal aan zijne Discipelen: wilt gij mij ook niet verlaten? wilt gij ook niet weggaan? Maar juist zulk eene vraag, wekte de tederde aandoeningen der ziel op, en zoo was het ook hier bij Israel. Het leven en den dood was hun voorgedeld, en deze voordelling bepaalde reeds hunne keus. Wij zullen in het vervolg zien, hoe de godvruchtige joswa, niet flegts met woorden, maar ook
met



C iG4 )
taet treffende voorbeelden zocht te overtuigen, terwijl hij reeds de toedemming in het oog des volks, waar in de aandoenlijkde tranen glinderden, kon lezen. Josua begreep de noodzaaklijkheid van eenen Miatfchaplijken Godsdienst, en het voorgefchreven wetboek was dan grondfteen vaa dien Godsdienst. Hij wilde dan ook met dervende oogen, Israels plechtige verbondmaking, of vernieuwing met God, aanfchouwen; dit zoude hem getroost het leven doen veflaten en juichend om Israels geluk, den laatften doodfuik doen geven.
Landgenoten! geroerd door dezen edelen Grijsaart, roepen wij u allen ook toe: is de Godsdienst kwaad in uwe oogen, kiest dan heden, of gij de ondeugd, of gij de ijdelheid der wereld, of uwe eigen zinlijke begeertens dienen wilt! ó! Dat uwe harten ook de weldaden des Aller, hoogden, des Gods van Nederland opmerkten, en duidelijk gevoelden; hoe blijmoedig, met welk eenen edelen zielerust, zoudt gij dan eenfterainig uitroepen: wij zullen den Heere, wij zullen God, die de liefde zelve is, doof het betrachten der heiligde pligten, dienen , en met geheel onze ziel trachten te verheerlijken !
Te Amfteldam, bij BI. de BRUIJN, in de Waimoesttraafc



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND,
SV: 24.
(Vervolg van N°. 23.)
Maar aangaande mij en mijn huis, wij zullen den Hetre dienen.
josua XXIV: 15b.
IETS UIT DE AFSCHEIDSREDE VAN JOSUA.
Woorden, die uit de edelfte grondbeginzels van hee hart voordvloeiéh , mogen gefchikt zijn om indruk te makeu op het menfchelijk gevoel; niets werkt toch zoo treffend zoo overtuigend, dan een leevendig een werkzaam voorbeeld. Zelden is eene menfchelijke ziel zoo verfchrik« lijk bedorven dat zij de voorgeftelde deugd veracht en ver. fmaad, en aanprijzing van waare godzaligheid wordt zelfs door de ongodsdienfHgfte , indien hij zich tot de laagfie booswichten niet vernedert heeft, toegejuicht; maar met den klank der ftem, die de heiligfte waarheden doet verftaan , verdwijnt ook meestal den indruk , die door de woorden gemaakt was. Maar een voorganger op den weg 2. Aa der



(m)
der deugd beweegt veelen om hem te volgen ; de wa arer godzalige doet zijn licht fchijnen voor de menfchen , zij i zien zijne goede werken, en voelen zich gedrongen omi God , om den heraelfchen Vader, te verheerlijken. Zulk I een fchitterend voorbeeld zulk een leidsman op den weg, , die de verftandigen naa boven voert , befchouwen wij in i den godvruchtigen Grijsaard, in de krijgshaftige josua,, die wij in ons vorig Nommer, met onze Lezers van nabij j befpiegelden. Nog eenmaal moeten wij ons oog op den i godzaligen Held vestigen, en de edelfte de hsrtlijkfte betuiging, eene betuiging die door zijnen levenswandel be-■ vettigd was , van zijne veege lippen hooren afvloeien..) Hoe fterk, hoe onoverwinlijk werkt het voorbeeld dat eejfl beftuurer der Maatfchappij dat een handhaver van recht en wetten geeft, ó Gelukkig, driewerf gelukkig volk! wiens j opperhoofd, of dat het zelfde is, wiens vertegenwoordi. gers, waare wijzen, waare godvruchtigen zijn. Josua had, gelijk wij getoond hebben , Gods weldadige Vaderliefde voor Israel gefchildert, hij had de eenvouwigfte pligtsn, die uit hunne betrekking tot God voordvloeiden , op hun gemoed gedrukt ; en terwijl de ziel des volks door zijne \ treffende taal nog bewogen was , befloot hij zijne aandoenlijke redevoering, met het gevoel aan da tederfte zijde •tt te raken: zo het kwaad is in uw oog om uwen besten , uwen getrouwden Vriend , uwen God , uwen wel. I doenden Vader , door het betrachten van uwen pligt te verè'eren; kiest dan, eer ik van u fcheide wien gij dienen zult, de Afgoden die uwe vaderen gediend hebben , eer zij den waaren God kenden, of de Afgoden der Amoritcn die door uwen God verdreven zijn; maar aangaande mij, I ik en mijn huis wij zuilen den Jehova dienen. Wie gevoelt niet welk eene kracht. welk eene overtuiging in deze taai opgefloten ligt; gelijk dan ook het gevolg de
cp-



C 187 )
I oprechtheid , den ijver en de onwankelbare trouw des Godsgezinden josua's plechtig bekroonde. Het voorwerp van josua's eerdienst, is jehova, en zijne grootfche, zijne onwankelbaar vaste keuze, is, oin in leven en dood aan dien God, aan dien Vervuiler der beloften, volkomen getrouw te blijven.
Wij hebben reeds gezegd, waar in den dienst van God eigenlijk beftaat. Wij zouden den Vader der aanwezenheid immers ontëeren, wanneer wij door hem te dienen, eene flaafiche eene gedwongen onderwerping verftaan wilden ? Geen denkbeeld dat \.ij gewoonlijk aan dienstbaarheid hechten, moet immer onze gedachte, aan den waaren Gods. dienst ontheiligen. De flaaf, dient zijnen meester om dat hij, door overmagt uit zijnen kring gerukt is, en geene kracht , genoeg bezit om zich tegen die overmagt te verzetten , hij ziet zich gedwongen , om willekeurige bevelen , hoe redeloos die ook zijn mogen, te gehoorzamen; ook den verbonden dienfteling , moet geduldig , den wil des geenen die over hem gebied uitvoeren , en zijne be1 looning is naar zijnen verrichten arbeid, indien het recht , is, afgewogen; maar de dankbare de liefdevoile zoon dient I zijnen teêrhartigen vader, door zijne heilzame bevelen te eerbiedigen, door zich behaaglijk te maken in het vaderi lijk oog, en door de goedkeuring van dien geliefden, dien I geëeriedigden vader, door een pligtmatig gedrag waardig i te worden ; de getrouwe de tederbeminnende vriend, dient I den eenigen, den beminden vriend van zijn hart, door desI zelfs wenfehen voor te komen , door zijn genoegen op I duizend, duizend verfchillende wijzen te bevorderen , eu \ door van oogenblik tot oogenblik, in zedeb'jke volkomen4 heid toe te nemen. Zulk een dienst fchenkt waare ver; genoeging ; zulk een dienst is de geliefkoosde bezigheid . des edelaartigen zoons, en des braven des grootmoedigen Aa 2 vriends,,



C ï«8 )
vriends, maar ook zulk een dienst is alleen gefchikt , om door redemagtige wezens, aan den eeuwigen Vader die de liefde zelve is, aan den volmaakten, aan den on veranderlijken Vriend en Weldoener van al 't gefehapene , toege. bragt te worden. En de waare godzalige, vindt in dezen dienst ook de voortreflijkfte zaligheid ; want zelfs de zaligheid der Engelen, der verheven Hemelbewooncrs beflaat in het volvoeren ven Gods wil; en de godvruchtige ftofbewooner roept al juichend uit: ik heb lust ó mijn God! om uw welbehagen te doen; wien toch heb ik nevens u in den hemel? nevens u lust mij niets op de aarde, want fchoon alles mij begeeft, fchoon mijne krachten bezwijken , gij, gij ó mijn Jehova! gij zijt de rotsfteen van mijn hart en mijn deel in eeuwigheid. Zulk een dienst, zulk eene uitdrukking van het tederst gevoel, zal josua aan den God der vaderen, aan den B-efchermer van Israel toebrengen , die keuze was bepaald, want wat mij betreft, zoo fpreekt hij, fchoon gij, ó Israel! kunt befluiten, om den eenigen waaren God, die u uit flavernij verloste, die u met vleugelen der liefde overfchaduwde , die alle zijne toezeggingen aan u vervult heeft; fchoon gij kunt befluiten om dien God te verlaten, om ondankbaar zijne wetten te vertrappen, en zijne weldoende hand, die u geleid en voed , met zinloze trotschheid terug te Hooren ; ja fchoon gij kunt befluiten om de verfoeifels der Heidenen , die hun geweeten verkracht, en hunnen geheelen weg bedorven hebben, tot uwe goden te verkiezen i Israël! mijne ziel fiddert voor zulk eene verfchriklijke gedachte! maar fchoon gij hier toe in ftaat waart, ik, de getrouwe vriend van uwe jeugd, ik, die u in de woestenijen zag geboren worden, ik, die u in alle nooden en bekommeringen verzelde, die u volgends de wetten, die moses, door God bezield, u gegeven heeft, befhmrde, ik, die u in het
lang



C i«P )
lang beloofde land geleidde,' en u in God hielp overwin, nen, ik zonder mij, in zulk een treurig geval, van u af, ik heb geen deel aan uwe verachtlijke keuze, al mijne zorg, al mijne moeite voor u is verlooren, ik zal eenzaam onder uw midden,van elk verlaten, treurend om het rampzalig lot dat gij u zeiven bereid, mijnen fterfdag verwachten, want ik en mijn huis, wij zullen ten einde toe ge. trouw aan God, en aan het verbond dat hij met ons oprichtte, hem vergeren , en door het betrachten der heiïigfte pligten hem dienen en liefhebben. Door zijn huis, verftaat de godvruchtige Held zijn gezin , waar van bij het hoofd was , en dat uit nakomelingen , en andere nodige huisgenoten belfond. Een aantal fpreekwijzen in de Heilige Schrift, bevestigen deze beteekenis: zoo wan. delde david in het midden van zijn huis, in oprechtheid des harten. Dit gezin dan , zoude den Heere geheiligd blijven , fchoon alle de Israeliten zich verontreinigden. Vraagt men, hoe josua voor de geneigdheden van zijn gezin konde inflaan, te meer daar hij nu afgeleefd, elk oogenblik door den dood van zijne huisgenoten ftond gefcheiden te worden? Wij andwoorden hier op: josua kende niet flegts de gevoelens van zijn wel onderwezen huisgezin , maar ook zijn ernstig voornemen, was, om zoo lang zijn hart nog klopte, zoo lang zijne tong niet verftijfde, hen door de dierbaarfte betuigingen, aan Gods dienst te verbinden ; hij kende de belijdenis die zijne huisgenoten zoo meenigwerf hadden afgelegd ; hij wist wat hij van hunne vrocgfte jeugd, hen had ingeboezemd, hoe hij al vroeg, hunne ziel gewend had, om Gods weldaden op te merken, en door een pligtmatig gedrag, zoo veel mooglijk was, te beandwoorden: de menschkundige josua kon dan ook Haat maken op de heilrijkfte gevolgen, die zulk eene opvoeding, die zulk een huisbefïuur natuurlijk moesten bekrooAa 3 nen,



C 190 )
nen, zoo drt hij, met de edelfte zielêrust op het ernstig gelaat, ten Mnhoofen van hemel en aarde, plechtig durfde verzekeren: ik en mijn huis, wij zullen jehova dienen.
Dierbare Landgenoten ! ó dat zulk een voorbeeld onze ziel ook mooge treffen ; ook deze woorden zijn tot onze leering gefchreven; de Godsdienst, die de grijze Krijgsheld josua omhelsde en beoefende, was den zelfden Godsdienst, die door jesus en zijne Apostelen, opgehelderd, aangedrongen én beoefend is ; het was den eenigen, den waarachtigen Godsdienst, die door alle eeuwen heen, de reinfte zaligheden aan zijne beminnaars doet fraaken, daar zijne beoefening, de beloften heeft van het tegenwoordig en van het toekomend leven. Hoe gelukkig was Israel, toen zijne beftuurers, toen zijne voorgangers godsdienstig waren! de lieflijkfïe rust woonde toen in hun midden, alle de leden der Maatfchappij genoten het heil der wetten, vreedzaam en vrolijk juichten zij Ln de fchaduw van wijuloof en vijgenlommer; en geen wonder, hunne beftuurers waren aan eed en pligt getrouw, het recht werd niet gefchonden, de onfchuld werd niet verdrukt, geen onderfcheid werd gemaakt in de vierfchaar , armen en rijken, vreemdelingen en vrienden, allen, allen wedervoeren recht, want de handhavers der wetten zochten, door het betrachten van hunne dierbaarfte pligten , in het oog des rechtvaardigen Gods welgevallig te zijn. Doch hoe duidelijk bleek ook het onderfcheid, wanneer het voik door verachters van God en Godsdienst beftuurd werd; hoe rampzalig was dan welhaast hun burgerlijk geluk verzonken! de algemeene veiligheid werd verwoest , nabuurige vijanden maakten gebruik van de inwendige verwarringen , en van het ijver verdoovend zedenbederf, en eene aanè'enfchakeling van treurige lotgevallen was nodig, om het verdwaald volk weer naa de paden des rechts te doen wederkeeren:
en



C W3)
en waarlijk den invloed der war.re deugd, of dat het zelfde is, den invloed van den waaren Godsdienst, op het maatfchaplijk geluk, zal, zoo lang de aarde door menfchen bewoond wordt, zijne kracht behouden.
Veelvermogenden onder onze Landgenoten! gij die door de vrije "keuze van uwe medeburgers gekozen zijt, om in hunnen naam voor» de gemeene belaugens te waken, en recht en wetten te handhaven; waarlijk gij vermoogt* vee!, uw voorbeeld heeft den fterkften invloed op het gedrag des volks; indien dan het heil van uw Vaderland u immer dierbaar was; indien het waarachtig geluk van uwe medeburgers , immer het toppunt van uwe zuivere bedoelingen was; wij bidden u, dient dan God, door de heiligfte pligten te betrachten, dient hem in eeuvouwighcid, en oprechtheid des harten, eerbiedigt zijne wetten, zijt voorftanders van den eenijen waaren Godsdienst, gelijk jesus en zijne Apostelen denzelven gepredikt hebben. Bemint God, met uw verftand en hart, bemint alle uwe natuurgenoten zonder onderfcheid, als kinderen van den zelfden Vader, legt allen haat, alle partijdigheid alle wrok en twistgierigheid af; ja, wij bidden alle onze medeburgers, als of God zeiven door ons badei, hebt elkander vuurig lief met een rein hart, zoekt vrede met God en met uw eigen geweeten, dat in het binnenfte van uwe ziel het godlijk misnoegen over uwe misdrijven, of zijne goedkeuring over uwe edele daden , lieflijk nagalmt. Durfde josua zeggen , ik en mijn huis wij zullen den Heere dienen. Medekristenen! onderzoekt uwe eigen levenswijze , uw gedrag omtrent uwe huisgenoten; en veelen , veelen dit weten wij maar al te zeker, zullen om de fnoodfte nalatigheid in dit gewigtig ftuk moeten bloozen. Jammerlijk immers wordt de opvoeding in Krist< n'iuisgezinnen verwaarloosd ! Hoe weinig kinderen , fchoon zij door den
doop



( w )
doop ook in de Maatfchappij der Kristenen ingelijfd zijn, kennen iets van den waaren Godsdienst! voor hunne zinlijke behoeftens wordt flechts gezorgd, terwijl hunne wezenlijke behoeftens, op de ontaartfte wijze vergeten worden. Bbost, Ouderen! hebt gij dan flegts voor deze aarde kinderen geteeld? Zullen zij gelijk de beesten, alleen tot ftof wederkeeren ? Hebt gij geene denkbeelden van onflerflijkheid? ó Rampzaligen! wat noemt gij u dan Kristenen! Wat zeg ik? den naam van mensch wordt door u ontheiligd ; gij zijt gefchapen om eeuwig voord te duuren, en dit is de beftemming ook van uw kroost; het zal u in de eeuwigheid zijne rampzalige onkunde van God en zijnen dienst verwijten, het zal tegen u opftaan in den dag des oordeels, en waar, waar zult gij u dan voor het oog des eeuwigen Rechters verbergen? Nog heden is den dag der zaligheid; om Gods wil! verwaarloos dien niet; denkt aan uwe eeuwige be'.angens, denkt aan de eeuwige belangens van uwe dierbare kinderen, die gij onfchuldig uit Gods handen ontvangen hebt; leert hun de liefderijke Godheid kennen, vormt de jonge harten tot waare deugd , gaat hen voor in godzaligheid , leert hen het eeuwig, bet beftendig vergenoegen, dat aan het beoefenen der heiligfle pligten verknocht is, al vroeg fmaken. Dit is de zuivere Godsdienst, deze heeft jesus gepredikt; door denzelven te beoefenen verdient gij den naam van Kristenen. Wie niet zijn huis dus den Heere dient, zal ook eenmaal in de wooningen der blijdfehap kunnen juichen: eeuwige Vader! ziet mij en de kinderen die gij mij gegeven hebt, u verheerlijken.
Te Amfteldam, bij M. de KRUIJN, in de Warmoesftraat.



DE V R IJ E éÖbSDiÊNSTVILÏEÏÏBi
W» 25.
En hij zal eene baniere oprichten onder de Heidenen, en hij zal de verdrevene Israels verzamelen, en de verflrooide uit Juda vergaderen van de vier einden dei aardrijks.
Jesaia XI: is.
EENIGE GEDACHTEN O VER 'DE VER. EENIG1NG DER JOODEN MET HET VOLK VAN NEDERLAND.
waarde godsdienstvriend!
"ik heb met opmerkzaamheid, den ijver van veelen onder" -* mijne Landgenoten, om, naamlijk de jooden die iri ons Vaderland Woonen, met de Maatfchappij der BataaVen, of met het Volk van Nederland volkomen te verenigen, befchouwt. De treffende redevoeringen over dit onderwerp , in onze Nationaale Vergadering ; redevoeringen , die aan het laatfle nagedacht nog het gezond verftand, het edelst gevoel en de fchoonfte welfprekendheid van onze waardige Vertegenwoordigers zullen ver» kondigen; die treffende redevoeringen, hebben mij meenigwerf fterk geroerd , mij twijfelmoedig gemaakt, en mij tot een ernftig nadenken opgewekt. De Waarlijk groöte, de waarlijk geleerde'van hamelsveld, vorderde éindelijk mijne volkomenfïe toejuiching: als mensch, als Nederlandsch i'ürger, en als Kristen, moetik volmondig toeftemmen, dat van hamelsveld, door eene grondige kennis van de géaartheid, en van de Vblksgefchiei denis der Jooden, zoo' wel als door; eene algemeene' 2. Bb tneti-



c W )
menfchenkennis, en eene gezonde Staatkunde bezielt, zijn vertoog optielde, en in de Nationaale Vergadering uitfprak. En hoe het befluit der Vergadering wezen mag; dit durf ik, als eene gewisfe waarheid vastftellen, dat nimmer de Jooden zich volkomen met ons zullen vereenigen , Zoo lang zij 'ooden blijven. En wie die de gewijde Schriften, niet geheel als een fabelachtig boek befchouwt, zal kunnen gelooven dat het Joodfche voik, geheel toevallig buiten alle overige Maatfchappijên gefloten is, en op zich zelf beftaat? Heeft God geene bedoeling met dit bewonderenswaardig volk ; dan zijn voorzeker alle de gebeurenisfen der wereld, flegts door een blind geval, of door een onverbidlijk noodlot daargefield. De ijveraars voor het aannemen der Jooden in onze Burgerlijke Maatfchappij, dienen toch te begrijpen, dat de vijftig duizend Jooden, die in ons Vaderland woonen , geene vreemdelingen zijn , die zich met elkander veré'enigden om hier een Vaderland te vinden, en zich door het genot van voorrechten , met oniiffcheidbare , met natuurlijke banden aan hetzelve te hechten ; neen de vijftig duizend Jooden in ons Vaderland, zijn flegts een gedeelte van een talrijk volk, van eene maatfchappij die op zich zelve beftaat, en die door de onfehendbaar fte banden , onderling met elkander verbonden is. Zij zoeken geen Vaderland, zij. zoeken flegts fchuilplaats en befcherming , om veilig hier en elders te vertoeven , tot eens de tijd aanbreekt , waar in zij hun eigen Vaderland, waar op zij volgends hunne begrippen, en ook volgends de verwachting der meeste Kristenen, nog het recht van eigendom behouden hebben , aan deszelfs te genwoordige bewooners zullen ontrukken. Hoe is het dan mooglijk, dat de joodfche inwooners van Nederland hunne eigen Maatfchappij zouden verzaken, om de onze volkomen ingelijfd te worden ? Hier door zouden zij
al- ,



( 195 )
alle hunne betrekkingen op het geheele Joodfche volk vaarwel zeggen , zij zouden ons Vaderland , voor hun eigen Vaderland aannemen , en van al hun recht, van al hun eigendom op , en in het land van hunne Voorvaderen afzien. Dit recht moge dan ingebeeld of wezenlijk wezen , het is genoeg dat de Jooden op de vervulling van Gods beloften geloovig en hoopend blijven wachten. Wie kan dit nu denken- wat zeg ik! het is eene volftrekte onbeftaanbaarheid. De Jooden moeten jesus leer aannemen , zij moeten allen één hart, ééne ziel, met de Kristenen zijn, en het rijk des vredes, of den ftaat der vrijgemaakte Kristenen, als het herfchapen Salem, als het waarachtig Kanaan, der zaligfte rust befchouwen , of zij moeten allen Godsdienst verzaken , Gods beloften voor leugentaal verklaren, en hunne geheele gefchiedenis, als een fpel der verbeelding befchouwen , indien zij immer de banden die hun aan de Joodfche Maatfchappij verbinden , kunnen losrukken , om zich met een ander volk onaffcheidbaar te verëenigen. Men denke niet, dat ik, uit een foort van minachting of afkeer, de bedoelde verbroedering met de Joodfche inwooners van Nederland afkeur. Neen volftrekt niet, ik bemin de Jooden niet minder dan mijne overige Natuurgenoten; nog meer, ik befchouw hun met een foort van medelijden en eerbied : als vreemdelingen toch, hebben zij de billijkfte aanfpraak op befcherming en gastvrijheid , en als eene Natie, die reeds in den morgenftond der wereld, zich van alle andere volken affcheidde , zich onderling onfchendbaar verbondt; die bij de geboorte van elk nieuw lid hunner maatfchappij , die plechtige verbindtenis, die onderlinge verbroedering met bloed bezegeld ; eene Natie die onder de verbazendfte lotgevallen, nimmer uit elkander week, die de geduchtfte omwentelingen en fchokkcn verduurde; als zulk eene Bb s INTa«



Natie eerbiedig ik de Jooden, want Gods almachtige harsd] pverfchaduwt hun , en voorzeker zal de uitkomst van deze bewonderenswaardige afzondering, heerlijk en zalig zijn Men noemt ten onrecht, volgends mijne gedachten, de uitiluitïng der Jooden , uit onze Burgerlijke Maatfchappij, onrechtvaardig. De joodfche Natie zelve moet hier anders over denken ; zij begeerde flegts voor een gedeelte van haare leden, woonplaats in Nederland; wij ruimden lam die in ; wij lieten hun vrij, volgends hunne eigen godsdienftige en burgerlijke wetten , leeven , yoor zoo ve'r die met de openbare orde niet Ürijdig Waaren ; meer begeerden zij niet , en meer kunnen wij hun ook niet fchenken, zonder onze eigen Maatfchappij, die alleen en volkomen aanfpraak heeft op alle de voor¬
rechten, die uit het maatfchaplijk verdrag, dat wij onderling gemaakt hebben, voordvloeien, te benadeelen en onrecht te doen Waarom verbroederen wij ons ook niet met andere volken , bij voorbeeld met het Spaanfche volk, met het Zweedfche volk, of met andere volken? Maar waarüm zouden wij dtt juist alleen met het Joodfche volk doen? Of zouden alle die volken geneigd wezen , om hunne eigen Conllitutie te verzaken , en de
onze ais minne eigene volkomen.aan te nemen? Welle eene hersfenfchim! Het Joodfche volk zal dit zoo weinig verkiezen , als een der overige volken. Zegt men de Jooden betalen lasten en fchattingen gelijk de andere bewooners van ons land, waarom zouden zij dan ook geen deel hebben aan onze Maatfchaplijke voorrechten? Maar men gelieve in het oog te houden , dat de Joo. den, wanneer zij vrij en veilig ons land bewoonen, de. algemeene voorrechten genieten , met ons handel drijven , en de befcherming onzer wetten elk oogenblik kunnen inroepen, ook het betalen van lasten en fchattingen niet onbillijk, niet onrechtvaardig kunnen vinden,
" Wie.



Wie toch onder ons, die een gedeelte van zijn huis, dpqï een vreemd mensch laat bewoonen, onder voorwaarde, dat de vreemdeling het huis helpt onderhouden, zal volgends recht en billijkheid,verpligt kunnen worden, om die vreemdeling, daarom al» een lid van zijn huisgezin te behandelen, en hem met zijne eigen wettige kinderen te doen erven, Geene drangreden, die de voorftanders van de volkomen maatfchaplijke verëeniging met de Jooden aanvoerde, kwam mij zoo bewonderenswaardig, zoo gezocht voor, als deze: dat zij door dankbaarheid zoo fterk aan het huis van Oranje verbonden zouden zijn, alleen om dat zij, toen dat huis-op onze regeeringsvorm zulk een Herken invloed had, hier al» vreemdelingen aangenomen en met algemeene voorrechten begunstigd zijn; waar uit dan ook volgen moet, volgends deze redeneering, dat, wanneer de Jooden onder het tegenwoordig Beftuur, de Nederlandfche Maatfchappij ingelijfd worden, zij, door des te vuuriger dankbaarheid, aan het tegenwoordig Beftuur zullen verbonden blijven. Om deze redeneering te doen doorgaan, zoude men eerst moeten onderzoeken, of de invloed van het huis van Oranje, nooit fterker, nooit overheerfchender geweest -is, dan ten tijde toen de Jooden, uit Portugal en Spanje verdreven, zich bij ons kwamen nederzetten, en of Oranje toen juist de voorpaine oorzaak was, dat zij hier eene vrijplaats verkregen. Ik voor mij geloof niet, dat juist de dankbaarheid . immer oorzaak geweest is van der Jooden gehechtheid aan Oranje. Dit alleen kan waar zijn, daar zij met recht verbitterd waren, op zulke volken, waar de rampzalige Inquifitie hun martelde, dat zij het huis van Oranje, dat, toen zich de Nederlanden van Spanjens dwinglandij losworftelde, pok zijnen afkeer van Inquifitie had doen blijken, met achting befchouwden. Maar de overige Nederlanders hadden immers hetzelfde verricht ? en verdienden dus even zoo veel hoogachting. Veel eer geloof ik, dat de zinlijkheid, die bij Bb 3 het



C 1*8 )
het gros der Jooden altijd in zulle eene fterke maat geheerschtii heeft, en 'er nog heerscht, hun aan een fchitterend, aann een uitmuntend Opperhoofd, het mooge dan een tijran zijn i of niet, verbindt. Die zelfde zinlijkheid, die het in (lellen i van grootfche plechtigheden bij hun noodzaaklijk maakte,, die zelfde zinlijkheid, waar door zij de vrije Godsregeering; verwierpen, en zich een Koning, een gekroond Opper-■ hoofd verkoozen; ja, die zelfde zinlijkheid, waar door zij \ zich nog, een prachtig, een bij uitnemendheid pralend Ko-■ ning, die den troon van david zal herftellen, fchilderen;, die zelfde zinlijkheid, hecht ook het gros der Jooden, zoo wel als de onkundige meenigte onder ons eigen volk, aan Oranje, die zij als het Opperhoofd der Nederlandfche Natie befchouwden. Maar dit alles daar gelaten , dan blijft bij mij de groote vraag, die alles afdoet: hebben de vijftigduizend Jooden, die in ons Vaderland woonen, hunne begeerte, om met het Nederlandsch Volk verëenigd, en tot een volk gemaakt te worden, te kennen gegeven ? in dat geval zoude ik gelooven dat zij zich van het Joodfche volk affcheiden, en dan zoude ik hun ook de toetreding tot ons maatfchaplijk verdrag, gulhartig vergunnen, even gelijk ik dit ook aan eenigen uit hun, die deze begeerte door woorden en daden uitdrukken, zoude vergunnen. Doch het is 'er ver van daan, dat alle de Jooden dit zouden begeeren. En waaróm zullen wij hun dan voorrechten, die zij verftnaden, opdringen? Wij hebben Burgers ouder ons, die weleer tot het Engeifche volk, tot het Franfche, Spaanfche, of tot eenige andere volken behoord hebben; dezen zijn tot ons Maatfchaplijk verdrag toegetreden-, zij vervullen alle de voor-, waardens van hetzelve, en hebben dus ook eene wettige aanfpraak, op alle de voordeeleu, die uit hetzelve kunnen voordvloeiën; maar hunne overige Landgenoten, die geen leden van onze Maatfchappij zijn, hebben die aanfpraak niet. En zoo is het ook met Burgers die tot het Joodfche Volk
be-



C m )
behoord hebben , maar zich maatfchaplijk met ons verëenig* den; zonder dat dit betrekking heeft tot het geheele volk. der Jooden. Zoo rasch de Bataaffclie Natie befluit, om de? Joodfche Natie in haar in te lijven, dan geldt, dan lirekt zich dit befluit,niet tot de vijftigduizend Joodfche inwooners van ons Land, maar tot de geheele Joodfche Natie uit, die door de bekende wereld veifpreidt is, en die, hoe verftrooid, hoe uitgebreid, een onverdeelde, een naauwverbondene maatfchappij uitmaakt. - Op de zelfde wijze zoude dan de Franfche of Engelfche Natie , wanneer eenige Bataaven tot hun maatfchaplijk verdrag toetraden, kunnen zeggen, dat de Bataaffche Natie in haar ingelijfd was. Doch ik meen genoeg gezegd te hebben, om u mijne gevoelens j omtrent de burgerlijke verè'eniging met onze Joodfche Natuurgenoten te vertoonen. Intusfchen verheug ik mij, over de algemeene verlichting, dia haare glanzen over ons verfpreidt, en die het vooroordeel, gelijk een der droefgeestig fte nachtvogelen, doet wegvlugten. Denken wij flegts eene halve eeuw terug; met welk eene verachting, met welk eenen liefdelozen afkeer, werden toen de Jooden niet befchouwt ; elk fchuuvvde hen; de dweepzucht teekende de Jooden, zelfs toen nog, -als het fchuim des menschdoms: en nu, nu omhelzen wij hun allen, als onze vrienden, als onze broeders. En daar het volgends den aart, der nog onvolmaakte menfchelijke natuur volgen moet, dat de ovefflap van het eene uiterfle tot het andere, bij veelen onmtdKjk gefchied; vordert men nu zelfs eene maatfchaplijke verecniging, een volkomen in elkander finelten, van een gedeelte des Joodfchen volks, met het onze. Doch de rede dient ook hier den teugel in handen te nemen, om den middenweg te houden; en zij zal dit ook voorzeker doen.
Mag ik u vergen, waarde Godsdienstvriend! meld mij of deze gedachten eenige aanmerking bij u verdienen, en
plaatse



( 300 )
plaatst dezen Brief, indien gij denzelven waardig keurt, in: uw geacht Weekblad. Ik blijf in verwachting uwe heilWenfchende Lezeres
JULIA.
Wij zullen aan het verzoek van onze Brieffehrijffter voldoen, door haar te zeggen, dat de gedachten, in den hier boveiiflaanden Brief ons medegedeelt, onzen andaeht waardig zijn; Wij gelooven ook niet, dat de jooden, met de Bataaven, een éénig onverdeeld volk kunnen uitmaken; doch de [odden zelf, zullen dit gefchil befltsfchen : wij voor ons befchouwen hun nog als dat zelfde afgezondert volk , tot welks Stamvader de waare God eens riep: „ fcheidt u af „ van uwe maagfchap, verlaat uw land, ik zelf zal u ge„ leiden 1 " als dat volk, het welk Paleftina tot een wettig erfdeel onder de volken verkreeg ; een volk dat over de vier honderd jaaren in Egijpten afgezonderd bleef; dat zeventig jaaren in Asfijrisch heerfchappij, met elkander vereenigd, beftond, en dat door alle eeuwen heen, fehoori over den geheelen aardbodem verfpreidt, een afzonderlijk volk blijft uitmaken. Als mensch, zijn de Jooden onze geliefde broederen; uit hun midden verfcheen onzen volmaakten Leeraar; en zoo rasch hunne gehechtheid aan het zinlijke volkomen overwonnen is, zullen zij dok dien Leeraar , als den beloofden Verlosfer Israels omhelzen. Wij voor ons, gelooven ook, dat zij in hun eigen Vaderland eenmaal zullen te rug keeren, en daar met alle de volken1 verbroedert, een fieraad der aarde zullen zijn;
ré
Te AmfkkUm, bjj M, de BRUIJN, in de Warmoesftrast.



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND. SY°. 26.
JFant de gedaante dezer wereld gaat voorbij.
i cor» VII: 31W
DE NIETIGHEID VAN HET TEGENWOORDIGE.
De verlichte, de wijsgeerige Apostel paülus, gebruikte de woorden, die wij hier boven plaatsten, voorzeker om zijne gedachten, omtrent den tijd, waar in hij zijnen zendbrief aan de Corinthers fchreef, af te teekenen ; hij voorzag dat de dagen des vredes verdwijnen zouden, onrust en verdrukking waren aanftaande, de onverzoenbnarfte vijandfchap ftondt het rijk der waarheid aan te vallen en ; op deszelfs grondflagen te doen beeven. En om die reden, dringt hij zijne raadgeving aan de Kristen Gemeente t§ Corinthen, om naamlijk, zoo veel mooglijk was , den anders gezegenden Huwlijken ftaat te vermijden , aan, met hun toe te roepen: de gedaante dezer wereld gaat voorbij ; als wilde de menschkundige Apostel zeggen : Medekristenen I waakt voor de rust , voor de vrede van uw hart, onthoud u zelfs , indien het wezen kan , voor als nog , de zaligheden des huislijken leevens , fchuwt voof als nog, de tederfte verbindtenisfen, op dat uwe gevoelige zielen, niet door de grievendfte folteringen, wanneer alle deze zaligheden , door de wreedfte vervolgingen ver1. Cc woesl



Oo2)
woest zijn, mogen gemarteld worden : want Helt u niet voor, -dat de haaters van jesus, dat de vijanden van verlichting en waarheid , u in het gerust bezit van huislijk geluk, en maatfohaplijke welvaart zullen laten volharden: neen de verdrukking is aanftaan.de , de fnoodfte geweldenarij verheft zich reeds tegen u; eerlang zullen jesus volgelingen verflrooid, verdreven, in ketens gekneld, duldeloos gemarteld, en jammerlijk vermoord worden; en wee dan in die dagen de tedere, de gevoelvolle ziel, die van het voorwerp haarer liefde afgefcheurd wordt, of die , de met haar verbonden lieveling , zonder hulp , zonder befcherming , als een weerloos flagtöffer, door woedende beulen moet zien folteren. Bedenkt dit alles, geloovige Corinthersl en zijt op uwe hoede, want de tijden gelijk die nu zijn, de rust die gij nu geniet, gaat voorbij. Wij kunnen niet denken dat paulus eene andere beteekenis aan deze woorden kan gehecht hebben ; immers kan hij niet gedoelt hebben op de verganglijkheid der ftoflijke dingen, ivier geheele aan een fchakeling, meermaal de wereld genoemd wordt ? Ook kan de Apostel «iet gedoelt hebben, op de eindigheid van dit gedeelte der Schepping, dat wij afzonderlijk gewoon zijn de wereld te noemen , en waar door wij die planeet, of bol, die door duizend, duizend fchepfelen , waar van de redemagtige menfchen, de voortreflijkfte foort uitmaken, bevolkt is, verflaan: want beide deze beteekenisfeu , kwamen in de redeneering van paulus hier niet te pas ; hij kon immers den huwlijken ftaat, die tot bevordering van Gods heerlijk plan verftrekken moet, niet ontraden, om dat de ftoflijke dingen verganglijk zijn, of om dat de aarde die wij bewoonen, eindig is ? zulk eene beteekenis aan deze woorden te hechten, ontneemt hun allen aandrang, alle kracht van overreding. Vraagt men waaröm paulus de tijden, die hij op dat oogenblik beleefde, en de omftandigheden waar in zich
de



C 203 )
de Corimhers bevonden, de gedaante der wereld no?mt? Wij and woorden hier op, dat het woord wereld, het welk in de grondtaal iets fchoons, iets ruims beteekend, in onderfcheiden betrekkingen genomen wordt; vooral in de gewijde Schriften : hoe meenigwerf, wordt daar het woord wereld, op de genietingen des leevens of op de algemeene handelingen toegepast ? Hebt de wereld niet lief, is het immers ? En op eene andere plaats : ik heb de wereld overwonnen. Gezegdens die het beftuur over zinlijke begeertens affchilderen. Het is ook: ik ben niet van de wereld; of de wereld haat u om dat zij mij haat. Het welk eigenlijk zeggen wil : ik ben onderfcheiden van de algemeene handeling , en om dat gij u mede onderfcheidt en verheft uit het algemeen zedenbederf, daarom wordt gij gehaat.
Paulus noemt dan hier het genot van vrede en voorfpoed, of ook wel de nog eenparige handeling der meenigte, waar onder de geloovige Corinthers zich bevonden, de wereld ; en deze wereld dan , of derzelver gedaante, derzelver oppervlakkige vorm , ging voorbij, deze genietingen fnclden als op arends vleugelen voord , lijden en verdrukking ftouden voor de deur, de dagen der beproe. ving naderden. Paulus, de bekommerde vriend van zijne dierbare geloofsgenoten, die hij uit de zwarte duisternis der onweetendheid, op de paden des lichts geleid had; paulus, de getrouwe de vaderlijke vriend van zijne zwakke , zijne nog meenigwerf wankelende Medekristengn ; paulus voorzag die beproeving , hij kende de kracht van eenen zinlozen Godsdienst-ijver , die onder Jooden en Heidenen reeds ontbrandde. Maar hij kende ook den invloed der tederfte liefde; hij , die zulk een hanlijk liefhebbende Vriend en Broeder was, wiens edel ftnrt zich uitbreidde, om alle menfchen, zonder onderfcheid, op de verftandigfte wijze lief te hebben; bij, die don vuurLjften, Cc 2 den



den belangloosten wensch, om het behoud van zijne bloedverwandten kon uitboezemen; hij, de gevoelvolle paulus, kon zich ook alle de aandoeningen van teder verbonden gelieven, op de leevendigfte wijze voorflellen. Geen wonder dan, dat zijn getrouwe vriendenraad, den ongehuwden ftaat aan zijne geliefde Medekristenen aanprijst, fchoon hij als mensch als burger der aarde, den gehuwden ftaat etrbiedigd, en als door God geheiligd befchouwt.
Wij wilden onze Lezers, met weinig woorden, het verband waar in dit gezegde des Apostels, de gedaante de. zer wereld gaat voorbij, naamlijk voorkoomt, doen opmerken : doch dit gezegde op zich zelve , buiten eenig verband befchouwt, dient heden tot ons oogmerk, om de verganglijkheid van al het zichtbare, om de onheftendigheid van ons zeiven en alles wat ons omringt , af te beelden ; en uit dit oogpunt befchouwt, roepen wij u allen toe , geliefde Lezers ! de gedaante dezer wereld gaat voorbij; hecht uwe harten aan geene zinlijke genietingen , aan geene verganglijke fchatten, aan geene ijdele glorie , want alles is bedrieglijk , alles gaat voorbij gelijk eene fchaduw; de geheele wereld is ftof, en dus aan het gebied der onbeftendigheid onderworpen; geen ftand in de geheele wereld, is duurzaam; de gekroonde Dwingeland, en de gekluisterde Slaaf, zien de gedaante der wereld voorbij gaan, en vinden zich aan het eind, in eenen ftaat van volkomen gelijkheid verëenigd.
Lage Trotfchen ! dwaze hoogmoedige ftervelingen, wat zoekt gij u te verheffen boven uwe natuurgenoten; is niet den tijd die voor u beftemt is flegts eene voorbijgaande fchaduw , eenen weg vlugtenden morgendamp ? Vest uw oog op de ftoutfte, op de in ons oog verhevenfte Dwingelanden , wier zetels onwrikbaar gevestigd fcheenen ; en wat is van hun geworden? Bepaald u flegts tot de gewijde Schriften, zij leveren ons bewijzen in overvloed hier vaa
op.



C 205 )
op. Tot welk eenen hoogen trap van glorie was de allesoverwinnende Koning nebucadnezar niet opgeklommen , toen hij de magtigde volken aan zijnen troon ge-
kluisterd zag, en zich als den Schepper, van het met koper bemuurde Babiion beroemde? Maar in welk eene diepte van fchande en ellende , werd hij op het onvoorziens! neêrgeftoten? Hoe heerlijk fcheen de gedaante der wereld voor den Kleinzoon van dezen zelfden Vorst, voor den wellustigen belsazar , die zich in de overdadigfle weelde baadde , en die zijne praalzucht op de dartelde wijze bevredigde? Eene onzichtbare hand, teekende zijne verachtlijke waardij, en in een' nacht flegts, was de wereld met alle haare bekoorlijkheden , voor den jammerlijk vermoorden Dwingeland verdweenen.
Bedwing dan uwe trotschheid, ó gij Heerschzuchtigen! op dat gij , gewogen zijnde , niet te ligt moogt bevonden worden. Gij behoeft geene kroon, ,geenen fcepter, om den naam van Dwingelanden of Heerschzuchtigen, te dragen ; neen, onder het nedrigst kleed , verfchuilt meenigwerf, nog veel verachtlijker, nog veel heerschzuchtiger hart, als onder het gloeiend , het vorftelijk purper. Op den eenvouwigen doel van den Volksvertegenwoordiger , wat zeg ik! in de nedrigde hut, vertoonen zich wel eens nog redelozer tijrannen, nog affchuwlijker beulen, dan op de vergulde troonen der Koningen.
Bedenkt, wij bidden u , bedenkt verbasterde Natuurgenoten ! dat de gedaante dezer wereld voorbij gaat , dat het tegenwoordige, degts een oogenblik is, terwijl naberouw en wroeging , u in de naderende toekomst blijven verzeilen. En gij Onrechtvaardigen ! gij verdrukkers van uwen medemensch! die met eene fchaudüjke eenzijdigheid recht en wetten durft verkrachten, terwijl de onfchuld vergeefsch om ontferming fchreidt, en de weerloze deugd in li haaren gezwooren vijand verfoeit. Uwe dagen fnelCc 3 len



C2=6)
Jen voorbij, maar uwe booze werken zullen eeuwig tegen u getuigen, de tranen der ongelukkigen , die gij afgeperst hebt, zullen eeuwig als helfche vuurvonken, op uw ramp. talig aanweezen branden. Keert te rug, van uwe fchandelijke wegen, laat af van het kwade te doen, en doec het goede, helpt de bedrukten, beflischt de twistzaak der weduwen, doet de weezen recht, verfmoord allen wrok, alle twistgierigheid, en de God der liefde, zal uwe boetvaardigheid om jesus wil aannemen.
Rijke Dwaazen! gij die u zeiven fchatten verzameld voor dezen tijd, fchatten die aan roof en bederf onderhevig zijn; gij die het goud tot uwen God fielt, en u voor blinkend ftof nederbuigt; verlaat eenmaal toch uwe dwaasheid, want de gedaante dezer wereld gaat voorbij, uw rijkdom is flegts eene fraai gekleurde waterbel, die in het volgend oogenblik vernietigd kan zijn. Duizend middelen beftaan immers, waar door het verlies van uwe fchatten kan bewerkt worden ? Hoe meenigwerf fcheenen de goederen der wereld als op vleugelen te ontvlieden, en hoe meenigwerf maakte de dood niet op het onvoorzienst een eind van een leven , dat aan de zinlijke dingen , met de fterklte banden verbonden was, wanneer God zelf zulke ellendelingen toeroept: Gij dwaazen, in dezen nacht zullen uwe zielen van u weg genomen worden ; en voor wien hebt gij dan uwe fchatten opëengeftsp;ld?
• Dietfche Wellustelingen! gij, die door vleeschlijke begeertens gedreven, van de eene ongebondenheid tot de andere voordkruipt, of u door de verachtlijkfte zorgen, voorde dingen die vergaan, vernedert. Hoe lang weigert gij nog wijs te worden, en op uwe eindigheid te merken? Alles gaat voorbij, de fpijzen waarom gij werkt vergaat, buik en fpiis wordt te niet gedaan, maar het rijk der waarheid, het rijk Gods beftaat in eeuwigheid. Hoe ontzachlijk zal het zijn, wanneer gij zult moeten hooren: Gij hebt
uw



uw deel gehad in het fterflijk leeven, gij hebt het zinlijk goede genoten , en het eenig het waarachtig goed , dat vrachten draagt tot in eeuwigheid, hebt gij verfmaad. — Ongelukkigen! neemt onzen raad In acht; hebt gij lust in het leeven, en in dingen die u het beftendig goed opleveren? omhelst dan de waarheid , deze zal u vrij maken van de dienstbaarheid , aan de vleeschlijke begeertens; zoekt uw heil , uw geluk op eenen onwankelbaren grond te vestigen; jesus nodigt u om de reinfte zaligheden in zijnen dienst te finaken; betr:cht zijne lcsfen, overwint uwe dwaaze lusten, uwe onbeteugelde driften, trekt uwe harten af van vergangüjken wellust , en verkiest het genot van eeuwigduurende, van eeuwig toenemende genoegens, want de gedaante der tegenwoordige wereld gaat voorbij.
Ook gij Natuurgenoten ! die u op edele , op voortreflijke zielvermogens verheft, arbeidzame Geleerden en fchilderende Redenaars! voorzeker zijt gij het fieraad der menschheid, zoo lang geen ijdelen waan, geene verbasterde eigenliefde, de grootheid van uwe ziel verpest heeft; geene zucht naar de loffpraak der meenigte, moet u betooveren; dén wijrook die u toegezwaaid wordt, veroorzaakt meenigwerf eene treurige verbijstering, die u in de dicpfte verachting doet neerzinken. Wat baat u een hoogklinkende roem, van onweetenden , of van eenzijdige Vrienden? Zulk eene eerzuil is flegts een rookpilaar, die, hoe hooger hij oprijst, des te fpoediger verdwijnt; dingt naar de goedkeuring der weinig waare wijzen, die, door het minzaam aantoonen van uwe gebreken, zich kenmerken. De goedkeuring van dezen is waaren roem. Dingt naar eene edele zelfvoldoening, die uit de bewustheid, dat gij het heil van alle uwe medefchepfelen bedoelt, voortvloeit: deze zelfvoldoening, is eene godlijke zaligheid, die boven alle wisfeüngen verheven is. - Maar zagen wij de vergang. liikheid der wercldlche zaken aan als eene drangreden tot
het



( 203 )
het betrachten van deugd en godzaligheid. Dierbare Me» dckristenen! deze zelfde verganglijkheid der tegenwoordige wereld, is ook eene bron van lieflijke vertroosting, die het moeilijkst leevenspad befproeit, en ons den zoetflen weilust, reeds in dit leeven, doet genieten. De tegenwoordige wereld gaat voorbij, maar de onzichtbare wereld is op de eeuwige wijsheid des liefderijken Gods gegrondvest. Als vreemdelingen gebruiken wij de tegenwoordige wereld flegts. ó! Dat wij haar dan niet misbruiken! Wij zijn wandelaars naa ons eigen Vaderland , waarom zouden wij ons hart dan aan dingen, die ons niet eigen zijn, hechten? Waarom zouden wij rusten, daar waar nog geene rust voor ons te vinden is ? Neen laat ons wandelen terwijl het nog dag is , onzen wandel , of het doel van onzen wandel, zij in den hemel bij kristus. Bevindt gij u dan hier in treurige omftandigheden ; is uwen weg met doornen bezaaid? Geliefden! geen nood, het tegenwoordige gaat voorbij ; wat is het lijden dezes tijds, bij de heerlijkheid die voor u weggelegd is? Bekommert u dan niet over de dingen dezes levens, maar werpt uwe zorgen op den Almachtigen, vertrouwt aan hem uw lot, vertrouwt aan hem het lot van geheel uw Vaderland; zijn wijs beftuur bezielt alle de wisfelingen, en zijt verzekerd, dat alles medewerkt ten goeden. Houdt moed Bedroefden! de tijd fnelt voorbij, hoopt op God , zijne liefde toch wankelt niet; gelooft uwen jesus, uwen besten Vriend, en dit geloof zal door aanfchouwen vervangen worden; het genot van de edelfte zaligheid , zal eerlang uwe tranen afdrogen; de tegenwoordige wereld gaat voorbij , en in de onzichtbare wereld, wordt gij, door uwen verheerlijkten jesus, door alle uwe zalige vrienden, en door de juichende Chooren der Serafijnen verwacht.
m
Te Amfteldam, bij M. de BRUIJN, ia de Warmoesftiaat.



DE V R Ij E
GODSDlENSTVtlENDi
SY°. 27.
tk hen de opftandinge en het leven; die in mij gelooft zal leeven, al ware hij ook gejlorven.
joünn. XI: 25*
Cgodlijk Fchoon is het getuigenis, dat de Volmaakfte der y menfchen, dat de Zaligmaker der wereld van zich zelven aflegt, in de woorden die wij hier boven plaatften. Geheel doordrongen van het verhevenst gevoel der Godheid, blakende door de werkzaamfte menfchenliefde, zegt jesus tot de in droefheid gedompelde Zuster des geftorvenen la» i arus: ik ben de opjlandinge en het leven; die in mij gelooft zal leeven, al ware hij ook gejlorven* Volgends de gewoone fpreekwijze der Heilige Schrift, zegt jesus hier: door mij is de opjlandinge en het leven. Zoo noemt hij zich ook: de weg, de waarheid en het leven. Gelijk ook: de deur ten leven, het welk eigenlijk zegt: door mij is de weg tot den Vader gebaant , door mij is de deur geopend, de waarheid aan het licht gebragt, en het leven bereid, want niemand komt tot den Vader dan door mij. Zalige hemelfche waarheid! door jesus is de opftandinge, door jesus at D d is
JESUS TROOST-TAAL.



C 210 )
is het leven, En welk eene heerlijke belooning voor ons vertrouwend geloof, hij. die gelooft zal leeven, al ware hij dan ook geflorver. Welke treffende aandoeningen moeten in de ziel der treurende martha niet opgewekt zijn , toen de liefderijke jesus, wiens gevoelvol menfchenhart , om het lijden van eene fchreiënde Vriendin, op de edelfte uij/.e bloedde, toen zij die liefderijke Menfchenvriend, deze heilvoorfpellende woorden hoorde uitboezemen ?
Dit geheel verband fchetst ons de tedere ontroering der godlijke vrietidfchap, die in de vlekloze ziel van jesus gevesu'gd was. Weenend komt martha, eene huisgenote, eene geliefde Zuster van lazarus, van den oprechten,den getrouwen Vriend van jesus , haaren godlijken Leermeester te gcmoet, terwijl hij het rijk belommerd Bethanië, met zijne Leerlingen reeds naderde. Weenend drukt zich haare bittere zielefmart uit, door deze treffende taal, waar in geloof aan jesus, en tedere liefde, voor haaren geflorven Broeder zoo duidelijk uitblonken. Heer f indien gij hier geweest waart, zegt zij, zoo ware mijn Broedtr niet geftorven. Zij erkent jesus godlijke magt, en te gelijk zijne altijd bereidwillige liefde Maar nu, achf nu is alles voor haar verlooren, de Geliefde is dood, zijne krankheid die door jesus' beteugeld zoude zijn, heeft nu overwonnen, lazarus is geltorven, en zijn ziel! >os lijk rust in den kouden fchoot der aarde. Een vloed van heete tranen, zal deze uitboezeming vervangen hebben ,-■ terwijl het lijdend zusterhart, door het onherftelbaar verlies van haare jonglte hoop, die, zoo lang Lazarus leefde, op jesus komst nog gevestigd was ge. weest, nu verfchriklijk gefolterd werd. Maar de Vertrooster Israels , de medelijdende Menfchenvriend, die welhaast zelf door de bitterfte droefheid van zijne geliefde Vrienden en Vriendinnen getroffen, de heilige tranen der vriendfchap zal weenen, die godlijke Vertrooster, vernietigd op eenmaal de
op-



C 211 )
«pkomende wanhoop, door haar met eenen 'edelen ernst toe te roepen: door mij is de opftanding en het leven; gelooft gij dat ik uwen Broeder van den oever des doods had kunnen te rug voeren ? waarom zoudt gij dan ook nu aan mijn vermogen twijfelen? Door mij, het is waar, is de gezondmaking, maar ook door mij is de opftanding, door mij is de herleeving, en indien gij in mij waarlijk gelooft, indien gij waarlijk vertrouwt dat ik de gezondheid aan doodlijk kranken kan hergeven, dan moet, dan kunt gij ook gelooven, dat ik de geftorvenen kan doen herleeven ; want hij, die magt bezit om tot de doodlijk kranken te zeggen : wordt gezond, deze kan ook tot de dooden zeggen : ftaat op uit den doodflaap. Martha begreep voorzeker op dat oogenblik , nog de eenvouwige beteekenis van jesus woorden niet; zij dacht aan geene oogenbliklijke opftanding, fchoon zij jesus godlijke magt erkende; want met al de zachtheid der geheiligde onderwerping, had zij gezegd: ook nu nog, fchoon gij mijnen Broeder niet gezond gemaakt hebt, ook nu noj, ben ik overtuigd, dat alles wat gij van God begeert, u zal gefchonken worden; als wilde zij zeggen : fchoon het uwe goedheid niet behaagt heeft, om mijnen geliefden Broeder aan de magt des doods te ontrukken, lieve Heer! toch wankelt mijn geloof niet; gij zijt de Zoon van God, en wat gij begeerd dat zal gcfchieden Doch zij verftond door de opftanding, waar van jesus fprak ,' de algemeene opftanding in den dag der vergelding , wanneer in alle vleesch, dat de item des wekkenden Aarts Engels zal hooren, het levensbeginf.'l moet ontwaken Dit denkbeeld was wel eene zoete vertroosting, voor de bedroefde Zuster des Geliefden , doch het was niet in ftaat om haare bittere tranen om zijn gemis te doen opdrogen. Jesus haaren godlijken Leeraar, waande zij, wilde haar aan de onflerflijkheid van het wezen of de ziel des menfchen <, doen gedenken , en haar D d 2 op



C 212 )
op den eeuwigen morgen der blijdfehap, der weder- vereent? ging, nu reeds doen zien. Maar driewerf gelukkige min thaI neen uw jesus biedt u hier dezen algemeenen troost niet flegts; de ziel van uwen Broeder is onfterflijk, ja, maar ook zijn gebeente, zal oogenbliklijk herleeven, het oogenblik der weder - omhelzing , het oogenblik der verrukkende blijdfehap, is nabij; want door jesus is de opftanding en het leven, en hij, die dit waarlijk gelooft, kan ook op de fchijnbaarst onmooglijke dingen hoopen hij kan leeven fchoon hij zelf geftorven ware: de verbazende wonderdaad, die de Zaligmaker eerlang verrichtte, bevestigde dit gezegde ten duidelijkften. Maar ook voor alle ftervelingen zonder onderfcheid , is jesus de opftanding en het leven; die hem aanneemt, die in hem vertrouwend gelooft, zal het werkzaam leven dat hij leeft deelachtig zijn, en de dood, de verfter. ving van zijne edele zielvermoogens, of van zijn geestlijk leven zal in eeuwigheid niet over zulk eenen geloovenden in kristus heerfchen.
Ja jesus is de opftanding , ongelukkig verdwaalde Zon, daren! gij die in ellende en jammer nedergezonken, geene leevenskracht bezit; terwijl gij, dood door zonden en misdaden , zonder eenige werkzaamheid in het goede, zonder eenig genot van de reinfte zaligheden, die voor uw aanzijn berekend waren, den tijd der beproeving doorfluimert. Beeft voor uw rampzalig lot, gij zult eenmaal ontwaken, maar in de eeuwigheid waar voor gij u nimmer voorbereid hebt; ■ ongeoefend in het goede, belast met talloze gruweldaden ,• doorknaagt van hooploos naberouw, zult gij ontwaken, en gevoelen dat jesus, de eeuwige Zoon van God,- den weg ter zaligheid voor u ontfloten had, maar dat hij zich door u ondankbaar zag verwerpen en befpotten. Ook door hem , zal dan de opftanding voor u zijn en het leven, maar eene opftanding ter verdoemenis, een leven ter eindelooze ramp-
za-



C 113 )
zaligheid. Wij 'bidden u als of God zelf door ons bade, ongelukkige Natuurgenoten ! wij bidden u , ilaat op uit den dooden, en jesus zal over u, het licht der blijdfehap, het licht der waarheid in vollen luister doen fchijnen. Zijt gij magtloos, moet het beginfel des geestlijken levens eerst in n opgewekt worden , eer gij kunt opflaan ? Wel aan de geest van jesus bezield zijne woorden , zijne lesfen, en deze is de geest des levens, de geest der genade en der be. keering; deze leer wordt u aangekondigt, hoort flegts, en uit het gehoor is het geloof; gij kunt in jesus niet gelooven, zoo lang gij jesus niet hoort; maar hij wordt u dagelijks gepredikt, hij leert op uweftratsn, gij zult nooit, in den dag des oordeels, tot uwe veröntfchuldiging kunnen zeggen: ik. heb jesus niet gekend. Omhelst en beoefent dan zijné, leer; het dierbaar Euangelium, de blijde boodfchap der zaligheid , zal uwe geestlijke leevenskracht in werking bren» gen, want door jesus is toch de opftanding en het leven; gelooft flegts in hem, neemt zijn getuigenis aan, toont uw geloof door uw leeven , door uwe werkzaamheid, en gij zult de zaligheid van Gods Kinderen nu- en eeuwig genieten.
Zwakke kleinmoedige Kristenen! gij die dagelijks uwe (truikelingen betreurt , en u meenigwerf nog onder de dooden reekent; herneemt uwen moed Geliefden! jesus kent uwe kleine krachten, hij kent uw zwak, uw kwijnend leevensbeginfel, maar vertrouwt op zijne liefde, hij zal het gekrookte riet niet verbreken, hij zal het roekend vlaslemmet niet uitblusfchen; gelooft in hem, vertrouwt op zijne beloften , op zijne godlijke liefde; en hoe diep gij dan ook verftorven zijt geweest, gij zult eeuwig leeven; welke misdaden gij u ook te. verwijten hebt, uwe boetvaardige tranen zijn lieflijke zoenoffers; de grootheid van uwe misdaden kan tegen de grootheid van jesus liefde niet op weegen, hij heeft zijn Pd 3 bloed



C ** )
fcloed voor u geftort; hij is aan her Kruishout gedorven, ©m u het leven en de zaligheid te doen genietenom u tot God.te geleiden; hij heeft uwe zonden in zijn lichaam op het hout gedragen , hij is u tot rechtvaardiging, tot heiliging, tot volkomen kwijtfchelding van alle uwe fchulden geworden; miskent nimmer zijne bereidwilligheid om u het leven te fchenken; gelooft in hem en gij zult zalig zijn , want hij is in de wereld gekomen op dat elk die in hem gelooft, niet zoude verderven, maar het eeuwig leven genieten. Met het hoogde recht wordt de bekeering, of het verlaten van den weg der zonde en des verderfs', eene opftanding, of eene herleeving, in de gewijde Schriften genoemt. Waarlijk deze verandering is een leven uit den dooden, een herboren worden , eene geheele vernieuwing van den mensch. Zonder geloof in jesus, is de mensch dood, zijn geestlijk leven is verdorven, dierlijk flegts, geniet hij den wellust der zinnen , maar zijn redemagtig aanzijn, blijft ongeoefend in het goede, het is niet werkzaam om zich zelf te ontwikkelen en te voltooien; in tegendeel de verheven aanleg van den mensch , boven de redel.ze dieren , (trekt hem dan ten verderf; hier door wordt h;j meer verachtlijk in het oog van God, want hij bedeed alle zijne vermoogens, tot zijne eigen verontreiniging. Zulk een doode, is waarlijk affchuwlijk, en ziet zich uit den kring van edele, van Godverheerlijkende wezens uitgefloten; masr zoo rasch de bezielende geest van jesus begint te werken, zoo rasch de boodfchap des heils met oplettendheid gehoord wordt, o 1 dan is de vrucht van dien geest geloof en heiligmaking; dan herleeft de verdorven mensch, hij wordt in alle waarheid geleid, hij omhelst jesus als zijnen Leeraar zijnen Zaligmaker; zijn geestelijk leven vertoond zich, door'de ; edelde werkzaamheden, door het betrachten der heiligde pligten, door het liefhebben van God met geheel het hart,
met



f 2'5 )
Met het verftand en alle de vermoogens, door het liefhebben van alle Natuurgenoten, door met elk mensch zoo te hsndelen, als men wenfchen zoude zeiven behandelt te worden, fa zulk eenen is opgewekt, hij leeft in rhistus, en kristus leeft in hem; hij is welbehaaglijk in het oog van God, de edelfte zelfvoldoening bekroont hem, zijne zielerust is onwankelbaar; welke befchuldigingen ook tegen hem ingebragt worden,hij vreest niet, want daar is geen verdoe, menis voor deze uitgekozen Lievelingen, voor deze vrijge. maakte Kinderen Gods. Maar welligt zullen eenige van onze Kristen Lezers zeggen : wij gelooven met onze geheele ziel in jesus, maar nimmer hebben wij zulk eene gewigtige verandering, die met het opftaan uit den dooden te vergelijken is, ondervonden; nimmer zijn wij van geheel werkloos, werkzaam, nimmer zijn wij van geheel ongeloovig, waarlijk in kristus geloovig ceworden . en dus is het leven, waarmede wij ons vleiden, flegts een fchijnbaar leven,terwijl wij nog dood zijn, want ook de geneigdheid tot zondigen leeft nog in ons. Komt legt deze grievende bekommeringen af Geliefden van jesus! fa, gewislijk leeft gij, van waar anders dien ftrijd tusfchen de begeerlijkheid tot zondigen en tusfchen uw geweeten? Dooden hebben geene kennis van dien ftrijd; waart gij nimmer geheel ongelóovig? waart gij nimmer geheel werkloos ? Wel nu dan was uwe verderving ook nimmer volkomen, dan was het begiufel van uw geestelijk leeven, nooit geheel in den nacht des doods weggezonken , dan was uw geloof flegts zwak En ook voor a was jesus dan de opftanding en het leven; gij behoefde niet volkomen dood te wezen, om deel te hebben aan die opftanding. Neen, ook om het kwijnend leevensbeginfel opte wekken, wordt den geest van je sus, den geest der leevendigmaking en der kracht verëischt. Toont uw geloof bij aanhoudendheid nog fterker door uwe werken; hier door bewijst



(sis;
wijst gij uw leven, eu de dood heeft geene raagt over ti. Alle die in jesus gelooven, zijn geene volftrekt geestelijke dooden geweest; zulk een ftaat des doods, is geen nood? zaaldijk verëischte om zalig te worden. Neen, het geestelijk leeven vertoonde zich in den heiligen jesus zeiven, van zijne tedere kindsheid af; en zouden dan geene van zijne Broederen , zich in de mooglijkheid bevinden, om, van dat zij aanwezig zijn af, ook in hem te leeven ? Spraakloze zuigelingen zelf, worden erfgenamen van het Koningrijk der Hemelen, of gerechtigden tot de eeuwige zaligheid genoemt. lien tegelijk dan Medekristenen ! benaardige zich, om zich zeiven Van zijn onfchatbaar geluk, van zijn eeuwig leeven te verzekeren , want dit doende, zult gij door geene twijfelmoedigheid wankelen.
Juicht dan Ieevende Kristenen ! gelooVende Vrienden van Jesus! Juicht, hij is de opdanding en het leven, hij is uw rotsdeen, uwe leevenskracht , nimmer zult gij befehaamt worden. Bevind gij u in treurige omftandighedenV werpt uwe bekommeringen op God; zijne magt, zijne liefde zal u helpen, hij zal voor zijne eeuwigleevende kinderen waken» Treurt gij bij het graf van gedorven lievelingen''' zijt niet ongeloovig, maar verwacht eene zalige wederverëeniging. Door jesus zullen uwe dooden leeven, zij zullen door hem opdaan, ook gij, gij zult verheerlijkt opdaan, en het leeven dat hier in u begonnen is, op de voortreflijkde wijze voltooien; de dood zal niet over u heerfchen, want jesus, heeft dood en verderf overwonnen; hij is de opdanding, hij is het leven zelf, hij zal u doen ingaan in de nu onzichtba. re wereld, in de wooningen van eeuwig licht, van eeuwige blijdfehap; hoopt en vertrouwt, hij is de eerde en de laatde, het begin en het eind, gij zult in hem overwinnen.
Te-iArafteldafti, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat*



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND.
W: z*.
En de Geest en de Bruid zeggen kovit,
opens, XXII: 17a.
HET VERLANGEN DER WAARE KRISTENEN.
Het inftinét, of de ingefchapen aandrift van de menfche* lijke natuur, dwingt ons, om een leeven, na deze tegenwoordige oogenblikken te verwagbten. Alle onze begeertens, (trekken zich uit naar het oneindige, naar eene onzicht» bare wereld, die buiten het gebied van onze grove zintuigen beftaat. Maar dank zij de Godlijke liefde, de Schriften van heilige, van door God bezielde Profeeten en Leeraars hebben een helder licht voor het menfchelijk verftand doen opgaan; den glans der waarheid hebben zij over onze rede doen fchijnen. Jesus, dat Godlijk licht der wereld, heeft alle donkere nevelen doen verdwijnen; hij heeft de onfterfiijkheid aan het licht gebragt, hij heeft ons de gewisfe gronden, waar op ons natuurlijk inftiuct werkt en bouwt, aan3, E e ge-



(«s;
getoont. En nu, nu weten wij, dat het tegenwoordig lee. ven, flegts de eerfte fchakel is van onze eeuwige vaordduu. ring. Nu weten wij, dat uit dit vleescliüjk lichaam, dat in verderflijkheid gezaaid is, een geestüjk lichaam, dat onfterf lijk, dat onverderflijk.is, voordkiemt, en zich eenmaal geheel zal ontwikkelen. Geen wonder dan, dat elk, dien het getuigenis van den volmaakten, den eeuwigen Zoon des Va* ders , als waarachtig aanneemt, met een vrolijk oog , en met een juichend hart, de naderende eeuwigheid te gemoet ziet. Hier toch , kennen wij flegts ten deele , maar in eenen volmaakter ftaat, zullen wij onze kennis op de volkomen fte wijze uitbreiden. Hier geliefde Medekristenen ! hier zijn wij kinderen Gods, maar het is nog niet geopenbaard wat wij zijn zullen , dit alleen weten wij, dat alle tranen van onze oogen zullen afgewischt worden; daar zal geene rouw, geen gefchrei zijn; maar eene vreugd die geen oog ooit gezien, die geen oor ooit gehoord heeft, en waar van het menfchelijk hart geen denkbeeld kan vormen, zal daar eindloos genoten worden ; want groot , onbegrijplijk groot, is het goed dat God weggelegd heeft, voor den geenen die hem vrezen. Met het hoogfte recht roept dan de Poëetifche Schrijver, van het Boek der verfchijningen, of der Openbaring : en de- Geest en de Bruid zeggen komt! Deze natuurlijke uitboezeming, van het geheel verrukt menfchelijk gevoel, keurden wij onze befchouwing in deze oogenblikken waardig. Opgetogen door de fchoonfte , de heerlijkfte zinlijke beelden, van den toekomenden ftaat der aan God getrouwe, der overwinnende Kristenen; opgetoogen, door het getuigenis van den verheerlijkten jesus, die als de blinkende morgenfhr, zelfs nu in de gewesten der fterflijkheid , de vertroostende hoop in de ziel van zijne Broederen opwekt; opgetogen door dit verzekerend getuigenis, zegt de Godvruchtige joannes: De Getst. en de
Bruid



( 2 = 9 )
■ Bruid zeggen komt. De Perfoon die hier werfehénd voor;gefteld wordt, is de Bruid of de Gemeente der aan Jesus geloovenden, die door den Geest Gods,door den Geest der .waarheid en des verftands bezield is. De Bruid is eene algemeene benaming in de gewijde Schriften, van de waare Geloovigen , eene benaming , waar door de tederfte vereeniging , de vuurigfle wederzijdfche liefde afgeteekend .wordt, maar ook eene verè'eniging, die nog haar vol beflag niet heeft. Door het woord Bruid Hellen wij ons eene uitgekoozen Geliefde , eene verloofde of verbondene, aan den Man, of Bruidegom voor, maar te gelijk hechten wij aan dit woord eenen nog onvoltooiden ftaat. De Bruid is dan eene Maagd , blakend door de heiligfte wederliefde', op het punt om met den eenigen Vriend van haare ziel, op de naauwfte op de onaffcheidbaarfte wijze verëenigd te worden. Eene Maagd, die alle haare natuurlijke bekoorlijkheden, in het fchoonfte licht zoekt te (tellen , en dezelve, uit zucht om haaren Geliefden te behagen , op de verftaudigfte, op de edelfte wijze door .wezenlijke fieraden zoekt op te luisteren. En hoe gepast is dan deze naam voor de Gemeente van jesus, voor de Maatfchappij van waare Kristenen niet! zij is het voorwerp der tederfte liefde van Gods eeuwigen Zoon, die om haaren wil arm is geworden, daar hij rijk was, die voor haar, het verfchriküjkst lijden heeft ondergaan, die zijn bloed geftort heeft om voor haar den weg des leevens te bereiden, die geftorven is om haar te leeren derven, en den dood en het graf voor haar te heiligen en tot eenen ingang in de eeuwige zaligheid te herfcheppen; maar die ook opgedaan is uit den dooden, om haar het eeuwig leeven te verzekeren, om als de eerdeling der opdanding, den gehoelen oog-t te heiligen. Dien Godlijken Vriend, dien eeuwigen Bruidegom, wordt ook met de vuurigde wederliefde bemind; de Gemeente der GelooEe 2 vi«



I
C«M )
vigen, rind in jesus al haar heil, al haare zaligheid; niets lust haar in den hemel of op de aarde nevens hem; alles' : wat aan hem is, is begeerlijk, genade is uitgeftort op zijne lippen, hij is haar boven alles dierbaar, haar leeven is aan . hem geheiligd, zij leeft alleen door zijne liefde, en door elke pligtbetrachting zoekt zij zich in zijn oog behaaglijk te maken ; zij kent de waare fieraden die haar beminlijk maken, en deze zijn, deugd en godzaligheid , hier mede ver. fiert zij zich , vol ijver en met de edelfte blijmoedigheid. Zij is aan jesus verbonden, voor eeuwig heeft zij haare geheele ziel aan hem gefchonken, maar ook zij wacht nog eene volkomen , eene dadelijke verëeniging voor het oog van God en de Engelen, als jesus haar, als een vlekloze Maagd, aan zijnen Vader zal voorftellen, en haar, met de kroon der rechtvaardigheid gekroond, als de erfgenaam , als de zachtmoedige bezitfter van het gebied dat reeds van voor de Schepping der wereld voor haar gegrondvest is, zal doen kennen. Die Bruid, die gezegende van God en jesus, zegt verlangend uitziende: komt. Dat door de Geest en de Bruid dezelfde perfoon beteekend wordt , blijkt uit verfcheiden fpreekwijzen in Gods Woord; ook zelfs in de grondtaal wordt door foortgelijke uitdrukkingen, flegts eene opklimming of ook wel eene nadere verklaring van het een© door het andere verftaan. Zoo zegt johannes de Dooper, van jesus, hij zal u met den Heiligen Geest en met vuur doopen, het welk eigenlijk zeggen wil, met het vuur met de aandrift, met de werkende kracht van den Heiligen Geest; en zoo ook hier de geest of de door den Geest gedreven Bruid. Ja het is dieGeest, het is die heilige kracht, die in het hart der Geloovigen bid: ó Vader! mijn Vader! Die Geest dan der Bruid boezemt deze zucht uit; komt jesus! komt haastlijk en verlost mij van alle knellende banden! Door dit komen van jesus tot de Bruid, verftaan wij het voltooien
van



( 22! )
van het rijk der genade, of de volkomen uitbreiding van waarheid en rechtvaardigheid over de geheele aarde , een ftaat die voorzeker ongefchikt is voor ftervelingen, die nog onvolkomen, aan deze zijde van het graf, geoefend worden in de edelfte werkzaamheden , een ftaat waar naar het geheele fchepfel als met opgefteken hoofde zucht, een ftaat waar in de treurigen vertroost zullen worden, waar in de zachtmoedigen de aarde zullen beërven, en een volle vrede genieten; ja een ftaat waar in de reinen van hart God van nabij zullen aanfchouwen , waar in de verdrukte onfchuld haare eeuwige belooning zal ontvangen , waar in de grootmoedige deugd, die haaren ftrijd roemrijk volftreden heeft^ de kroon der overwinning zal wegdragen. Naar dien ftaat naar die verheerlijking, ziet de Bruid van jesus met het vuurigst verlangen uit, alle haare begeertens (hellen den tijd voor uit, nergens vindt zij verzadiging aan deze zijde der eeuwigheid, maar zij hijgt om door haare hemelfche woonftede overfchaduvvd te worden, om eeuwig met je sus, met haaren verheerlijkten Bloed-bruidegom verëenigd te zijn. Dit is het eenig doel, waar heen alle haare wenfchen zich verëenigen; en waarlijk dit rijkhalzend verlangen is niet ongegrond. De Bruid van jesus, worfteld in dit leeven met woedende vijanden en met eigen onvolkomenheid; de waare Godvruchtigen die jesus in onverderflijkheid lief hebben , die zijne zedenleer getrouw beoefenen, die alleen den eenvouwig fchoonen, den eenigen redelijken Godsdienst, vrij van alle bijvoegfels belijden; deze worden niet zelden gehaat , meenigwerf vervolgt mishandelt en befpot. Doch uit het midden van alle deze kwellingen roept de geliefde Bruid gelijk eene weerloze tortelduif die van tusfchen de fteenrotfen kirt: komt Heere jesus! Ook de verleiding, die, zoo lang wij in dit leeven zijn, de zwakfte zijde van het hart befpied, zinlijke wellusten en vernederende hoogmoed, valEe 3 lea



( 222 )
len onder alle gedaantens, de vrienden der deugd aan, en" trachten hen te doen ftruikelen. De edele ziel gevoelt haare «wakheid, zij blijft waken en bidden, zij blijft zich benaarftigen om zich van haar eeuwig geluk te verzekeren, maar haare kleine krachten zijn wel eens op het punt om te bezwijken; fchoon de geest wel gewillig is, het vleesch toch is niet zelden zwak. Dit beangst, dit bedroeft de waare Deugdgezinden, zij mistrouwen zich zeiven, en in den angst der ziel, fchreiën zij tot jesus: ö komt Zaligmaker der wereld, komt onze zwakheid te hulp, behoud gij ons, want wij wankelen, wij vergaan! Het leeven van jesus Bruid hier op aarde is toch een geduurige ftrijd, zij wordt geüingerd door een oceaan van wisfelvalligheden, waar op alle haare tijdelijke genoegens dobberen. Tijdelijke eer, aanzien, rijkdom, vrede, blijdfehap, alles is onbeftendig, alleen de eeuwige Rotsfteen des heils is den grondfteen van haar geluk; met recht verheft zij dan uit alle die woelingen, uit alle die onrust die de onbeftendigheid veroorzaakt, haarè ftem tot den eenigen Leidsman, tot den eeuwigen Behouder, tot haaren eeuwig geliefden jesus: waarom vertoeft mijn Lieffte te komen V komt! ó komt, en vervult uwe beloften! geleid mij in het huis van uwen Vader waar in veeie wooningen zijn, en waar gij mij plaats bereid hebt! Maar beftaat ook jesus Gemeente, of Bruidkerk uit een reeds zegevierend, en uit een nu nog ftrijdend gedeelte; die beiden verëenigen hunne wen« fchen naar je sus'glorierijke verfchijning; zij, die reeds onflerflijk zijn, behouden hunne betrekking nog op deze aarde, die zij als de wieg van hun aanzijn, als den akker waar in hun eeuwig voordduurend beftasn gezaaid is, befchouwen; en uit hoofde van die betrekking, voeden zij de reinfte begeertens naar de voltoojing van de heerfchappij der genade en des vredes. De beeldenfpraak van dit verlangen der Gezaligden, vertoonde ons joSnnes in de zielen, aan den voet
des



C 223 )
des altaars, die uitroepen: wanneer oordeelt en wreekt gij ons bloed van de geenen die op aarde woonen 1 Ja dit zegevierend gedeelte verlangt naar jesus toekomst; het draagt wel de palmtakken der overwinning, het leeft wel vrij van alle bekommeringen, vrij van alle geweld en dwinglandij; maar het geheiligd ftof dat verklaart moet worden, dat tot eene fierlijke kleding van het geestlijk , van het onfterliijk gedeelte des menfchelijken wezens moet verftrekken ; dat ftof fluimert nog; het feest des leevens is nog in alle zijne heerlijkheid niet geviert , zij hebben jesus nog niet zien komen op de wolken des hemels , gelijk hij van de aarde opgevaren is; de aarde hun moederland is nog niet verheerlijkt, is nog niet herfchapen in eene uitfchitterende ftip der fchepping, waar op niets dan leven en blijdfehap woont , waar de dood niet meer heerscht , waar het on« recht voor eeuwig verbannen is , en waar de volkomenfte zaligheid genoten wordt. Voor onze onfterfiijke Broeders dan, is de nacht des doods wel verdweenen, de dageraad der zaligheid bloosd wel, maar de volle dag der glorie en der zaligheid fchittert voor hun nog niet ; de Bruid van jesus is nog niet in volkomen maagdelijke fchoonheid, bekleed met de witte feestgewaden der overwinnende onfchuld, aan den Vader voorgefteld, en ten aanhooren van alle de zalige Geesten en Burgers der onverderflijke wereld, als de eeuwig gezegende de eeuwig uitgekozen Geliefde van jesus verklaart, als eene vrije, eene Godlijke Gemeente, die, met jesus dezelfde natuur deelachtig, ook op zijne heerlijkheid , die hij bij den Vader bezit , recht heeft, en als zulk eene Bruid, als zulk eene Gemeente, zullen alle de waare Kristenen, voor de geduchte rechtbank des eeuwigen Wereldrechters eenmaal verklaard worden.
Dan eerst geliefde Kristenen! zult gij als eene reine, eene onbevlekte maagd, voor het heilig oog van God verfchij.
nen;



C 224 )
oen ; dan eerst zullen uwe namen , die in het Boek des levens gefchreven ftaan, heerlijk blinken; ja dan eerst zal de volkomen dag der zaligheid voor u aanbreken ; de aarde zal dan vol zijn van gerechtigheid, vol van waarheid, vrede en werkzame liefde ; geen onrecht, geen boosheid zal dan de vernieuwde aarde of hemel meer verontreinigen ; daar zal geen dwang geen heerfchappij meer zijn ; jesus zelf zal den heerfchenden fcepter nederleggen; want orde, waarheid en broederlijke liefde zullen de veradelde Zedelijke natuur van den mensch, haare onverbasterde, haare Godlijk zuivere neigingen doen opvolgen.
Komt dan ó jesus! komt haastlijk ! uwe Bruid zucht en reikhalst naar uwe verfchijning; de boozen fidderen wanneer zij aan die komst gedenken , zij zijn onbereid , zij fchuwen jesus en alles wat heilig is', zij vlugten van het aangezicht des Heeren, zij roepen tot de bergen: valt op ons, tot de heuvelen: bedekt ons, want God is een verteerend vuur! Ja, dit zal uw rampzalig lot zijn, verharde Zondaren ! gij die tot de Bruid van jesus niet behoort, die u nimmer verfierde met edele deugden , met de bruiloftsklederen der gerechtigheid; ontwaakt nog, terwijl het tijd is uit uwe zondenflaap, vest uw oog nog op jesus; zijne fchoonheid , zijne beminlijkheid zal uwe verharde ziel treffen; komt nog tot j e s u s, en hij zal u in eeuwig, heid niet verwerpen.
Maar gij verlangende, gij uitziende Kristenen! verheugt u, jesus komt, de tijd der voleinding nadert, eerlang zal uwen wensch voldaan zijn, de dood voert u reeds in de omhelzingen van jesus en in 'den dag des gerechts. Dan wordt gij volkomen vrij gefproken , en als de met heiligheid verfierde Bruid, met de kroon der overwinning, voor het oog van God en de Engelen gekroond.
Te Amfteldam, bij M. be 13RUIJN, in de Warraoesltraat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND,
SY°. 29.
Indien iemand agter mij wil komen , die verkchene zich zeiyen, neme 'zijn kruis op en vo 'ge mij.
mat th. XVI: 24»
KENMERK DES WAAREN KRISTE NS.
J^ent u zeiven. Dit gewigtvol woord, Hond met gouden letters boven den ingang van de plechtiglle heiligdommen der wijsgeerige Grieken, En waarlijk, wij mogen deze fpreuk, als den grond van alle Zedenkunde en van alle toeneming in zedelijke volkomenheid, aanmerken. Gebrek aan kennis van ons zeiven, is de voedfter van alle onze dwalingen , en bewerkt niet zelden ons volkomen bederf. Hoe veelen beroemen zich, op het bezit der verhevenfte deugden, en op de edelfte fieraden der ziel; ter» wijl zij, wanneer de gelegenheid of de omftandigheden, hunne geaartheid eigenlijk ontwikkelen, niets dan zwakheid in het goede, niets dan de jammerlijkfte ontiiarting en verbastering ten toon fpreiden!
Belijders van jesus leer! gij die den eerbiedwaardigen naam van Kristenen draagt, wij roepen «, uit naam vart den volmaaktften Leeraar, wiens volgelingen gij u durft noemen , toe : kent u zeiven , onderzoekt uw hart uwe • #» Ff na»



( 22<S )
natuurlijke geneigdheden. Zijt gij waarlijk allen Kristenen, , en zond gij waarlijk allen, bij eene ftreng ■ beproeving, als gelouterd goud uit het vuur, te voorfchijn komen' Beklagen zich niet veelen, over het verachten van den Kristelijken Godsdienst, terwijl zij.zelf, dien Godsdienst verachtlijk maken, door denzelven in een val-ch licht te vertoonen, en door hunne eigen gébreken; wat zeg ik! door hunne eigen ontrouw deszelfs naam ontheiligen?
Komt geliefde .Lezers ! komt, laat ons eenige oogenblikken, aan het betrachten der eenvouwige kenmerken van den waaren Kristen, toewijden. Jesus zelf, op wiens lippen genade en waarheid zweefden, geeft ons deze kenmerken op, toen hij tot zijne Discipelen, tot zijne meest geliefde Vertrouwlingen zeide : indien iemand agtcr mij wil ko-men, die verkchene zich zeiven, neme zijn kruis tp en volge mij. Elk woord, bevat hier eenen fchat vaii zaken, en omfchrijft ons het gedrag,'de beoefening des -waaren Kristens, met de duidelijkile trekken.De aanleiding tot het uitfpreken van deze woorden, was de zwakheid van den anders moedigen'sim on petrus, die zich door woest ontvlammende driften , meenigwerf liet overheer- fchen en die zich nu, aan de voorfpelling van jesus lij» • den en dood, ergerde. De vlekloze jesus , die zoo geheel mensch was , onderging, volgends het verhaal van den Euangelist, hier weerde iterkfte verzoeking; de belijdenis van-zijne Volgelingen, dat hij de kristus de Zoon van .j den lecvendigen God was, had zijne ziel verruimt en be« • moedigt, om den bitteren kelk des lijdens, die voor hem bereid werd, te drinken. Met eene Godlijke grootheid . Haarde hij op de zalige gevolgen van zijn Lijden en Ster- I ven voor den mensch. Gij gelooft , zegt hij , dat ik : de Zoon van God, de beloofde mess las ben Op dat : geloof dan, als op den onwankelbaarllen rotsfteeu, zal het, j
al- i



( 227 )
' algemeen heil der wereld gebouwd worden , en geene, magt, geen dood, zal hetzelve doen wankelen. Maar nog moet ik door lijden , door vernedering, in de eeuwige heerlijkheid ingaan; nog moet ik u, door het Horten van mijn bloed vrij maken, en de kracht der liefde, der eeuwige broederlijke liefde afteekenen; nog moet ik fmaad, Ifchande, vervloeking en den rampzaligllen dood onderF gaan. Dit trof den gevoclvollen petros; hij roept zijnen Leermeester ter zijde, en keurt deze voorfpelling, als ongefchikt voor een Godlijk perfoon, aft God uw Vader, zegt hij, zal u immers behoeden, en uwe eigen Godlijke almacht, zal zulke grievende jammeren afwenden! De heilige jesus, in wiens boezem een menfchelijk hart klopte, ondervond de kracht van deze verzoeking, want, als mensch moest hij te rug beven voor de folterende ellende die op hem wachtte; zijne grootmoedige onfchuld , moest met afgrijzen, aan de helfche lastering; wat zeg ik! aan den fchijn der fnoodfte misdaden, die zijne vlekloze heiligheid zoude overfchaduwen, gedenken. De woorden van petrus, verwetten voorzeker de leevendigfie aandoeningen, maar de Godlijke jesus herneemt zijne eeuwig eerbiedwaarde grootheid, en verheft zich boven de menfchelijke natuur; hij beürafte petrus, voor wien het plan der Godheid onbegrijplijk was, en dit oogenb'ik gebruikt hij te gelijk , om de hoofdtrekken van zijne getrouwde , van zijne eeuwig toegejuichte Volgelingen af te fchaduwen.
Wij wilden het verband, waar in wij de woorden, hier boven geplaatst, befchouwen, een weinig breedvoerig aantonen, om de kracht derzelven des te beter te gevoelen; want niet flegts tot de twaalf Discipelen behooren deze 1 kenmerkende woorden, maar ook tot den laatften Kristen , I die in het aanwezen zal verfchijnen ; tot allen , zonder Ff 2 on-



C «3 )
onderfcheid,luid deze taal: wie jesus gelijkvormig zoekt I te worden, moet zich zeiven verlochenen of overwinnen. Het komen agter jesus, is eene fpreekwijze die de Jooden gebruikten , wanneer zij de heiligde hoogachting, gepaart met de vuurigde drift, om het hooggeacht voorwerp gelijk te worden, wilden uitdrukken. Zoo werd van de zoonen der Propheeten gezegd, dat zij agter hunne leer. meesters gingen, of dat zij hunne voetdappen drukten ; ook was het eene vaste gewoonte dat de leerlingen, hunnen leerïar op den voet navolgden, zich agter denzelven fchaarden , en hier door hunnen eerbied en vertrouwen op hem afteekenden. Zoo zegt dan jesus hier ook, mistrouwt mijne voorfpelling niet, ergert u niet aan mijn op handen zijnd lijden; want wie mij gelijk wil worden , wie mij als de waare messias gelooft en vertrouwt, deze moet, even als ik, zijne driften en hartstochten in toom houden; de liefde voor zich zeiven, wanneer het de nood vordert, aan het verdand onderwerpen en aan het geluk van anderen kunnen op offeren. Veelen zullen welligt de zelfsverlochening als eenen zwaaren, eenen onüitvoerbareu pligt voor den Kristen befchouwen. Ja, de vijanden van onzen redelijken Godsdienst, vinden in deze zelfsverlochening, niets dan drijdigheid met de menfchelijke natuur , en met de bedoeling van onzen Schepper. Het is deze zelfsverlochening, die in anders waarlijk edele zielen, eenen onverzoenbaren haat, tegen den Kristelijken Godsdienst, en eenen onöverwinlijken aft keer van alle zijne voorfchriften meenigwerf verwekte. Maar de onbevooroordeelde Wijsgeer, die eene gezonde zedenkunde hoogfchat en met zijne geheele ziel bemint, moet voor zeker de ongegrondheid van zulk eenen haat van zulk eenen afkeer, duidelijk gevoelen. De voorfchrif. ten des natuurlijken Godsdiensts of de infpraken van ons



C229 )
eigen geweten, vorderen zoo wel deze zelfsverlochening, als de Godsdienst der Kristenen, die flegts eene verkla. ring, eene duidelijke opheldering is van den Godsdienst die uit de menfchelijke natuur ontfpruit. Door zelfsverlochening, verftaan wij geene vernietiging van de natuurlijke eigenliefde , die grondtrek van ons aanwezen, die door de wijze Godheid zelve, tot bereiking van haar doel, in werking wordt gebragt; wij verftaan door de zelfsverlochening, geene verzaking van alle begeertens, van alle driften en hartstochten. Neen de begeertens door drift bevleugeld, zijn de drijfveeren tot werkzaamheid, en tot wezenlijke zelfsvolmaking ; de hartstochten zijn de uitvloeifels van ons voortrefliik aanwezen, het zijn de beweegingen, het zijn de toong''vingen van onze, volgends Gods plan, volmaakte natuv.r. En zouden wij dit alles verlochenen? Zoude ons d: Godlijke jesus vergen, om onmenfchen te worden en onze voortreflijke natuur te verdelgen? Neen, geliefde Medekristenen! jesus vergt ons alleen zijn voorbeeld naar te volgen, zich zeiven te veradelen, en de Godheid gelijkvormig te worden. Door verlochening, wordt eigenlijk in het onverduitscht Grieksch verftaan: verwerpen, ten onder brengen of overheerfchen ; en zoo komt het ook juist gepast hier voor: wie mij gelijk wil worden, moet alle eigenbatige liefde voor zich zeiven verwerpen, ten onder brengen, en zijne natuurlijke eigenliefde, volgends het gevoel van pligt, volgends de voorfchriften van gezond verftand en rede, overheerfchen en beftuuren. Godlijk fchoon kenmerk! edele toetsfteen voor den waaren Kristen! het bedrog des huichelaars wordt hier geopenbaard , de onbeftendigheid van een tijdelijk geloovende aan jesus, moet zich hier duidelijk vertoonen. De verwaande Naamkristen , froot zich hier , hij flruikelt en gevoelt zijne eigen fchande; de misleidde, de Ff 3 dwa-



C 239 )
dwalende Kristen, die zich zeiven met ijdelheid voedde, en zijn heil op zwevende waterbellen trachtte te vestigen, wordt hier verlicht, de fchellen vallen vau zijne oogen , hij leert de eenvouwige waarheid kennen , en fpot grootmoedig met alle fchoonichijncnde beuzelingen. Het is geene zelfsverlochening, wanneer wij dit leven, dit liefderijk gefchenk der Godheid, verfmaden, en moedwillig aan dreigende doodsgevaren b'ootftellen ; het is geene zelfsverlochening, wanneer wij de zaligheden, waar voor wij hier op aarde reeds berekend zijn verwerpen, en als met den voet vertreden. Neen, hier door zouden wij de heiïigrte pligten , de hoofdwetten der natuur of des gewetens, verbreken. Het was onkunde , het was overdreven liefde voor zich zeiven, toen de vroegfte belijders van jesus, meenigwerf den marteldood van hunne vijanden afdwongen; zij bedoelden hier door flegts eene meer blinkende gloriekroon te ontvangen, en aan deze overdreven eigenliefde, offerden zij den pHgt, om hun leven te bewaren, en het nut van anderen te bevorderen, lafhartig op. Het was deze eigenbatige zelfsliefde , meest al, die in de eerfte Kristen tijden een aantal, anders nut-, tige leden der Maatfchappij, aanvuurde om de famenleeving te ontvlieden, en in wildernisfen of treurige berg. fpelonken , onder de knagingen van honger en gebrek» hun leven weg te kwijnen. De onnadenkende meenigte, juichte dit gedrag, als boven het menfchelijke verheven, luidruchtig toe; dit waren de edelfte zelfsverlocheningen, in het oog van dwaalzieke volken; terwijl het in den grond niets anders was, dan een offeren aan zich zei ven. Geene onthouding van de weldaden, die de liefderijke God ons gefchonken heeft, geene lichaams kastijdingen , geen eenzaam, geen met gevaren worfteleud leeven, kan den Vader van alle zijne fchepfelen , die zich in de blijdfehap ,



C 231 5
tfchnp, die zich in het geluk van alle gevoelige wezens verheugt, eenigen dienst bewijzen. De domfte kluizenaar, de dweepziekfte bewooner van holen en fpelonken, moest, bij een oppervlakkig nadenken , hier van overtuigd wezen; doch zijne kwalijk geplaatfte begeerte -naar geluk, zijn hoogmoedige wensch, om boven ande» ren uit te munten, en glorie te "behalen , dit waren de eenige beweegoorzaken , van geheel dit zinloos gedrag. Keen de waare zelfsverlochening, befiaat, gelijk wij aantoonden, in het beheerfchen van onze begeertens en neigingen, in het onderwerpen van ons zeiven, aan het gezond verftand, en aan de voorfchriften van waare deugd en waare Godzaligheid. Wij zullen in het vervolg ook toonen , dat het gevolg van zulk eene edele zelfsverlochening is , het kruis op te nemen en jesus, zelfs in de wreedfle verdrukking, te volgen.
Welaan dan Leerlingen van den volmaaktden Leeraar der wereld! gij die met uwe geheele ziel kunt getuigen: jhsus is de vlekloze Zoon van den leevendigen God; alleen bij hem zijn de woorden des levens. 6 Gij geliefde Leerlingen! van hem, die de waarheid en de onflerflijkheid aan het licht heeft gebragt, leert u zeiven, van oogenblik , tot oogenblik meer kennen , meer beftuuren | oefent u in zulk eene zelfsverlochening; hier door wordt gij aan jesus gelijkvormig. Ja, hier door wordt gij geduurig meer volmaakt , en dus welgevallig in het oog van uwen volmaakten Vader die in de hemelen is. Beteugeld uwe begeertens, wanneer zich die uitftrekken naar dingen , die geen waar geluk , die geene beftendige zaligheid kunnen opleveren ; door zulke begeertens , zoud gij u zeiven vernederen , daar gij erfgenamen zijt van de eeuwige heerlijkheid , waar mede uwen jesus reeds ■ gekroond" is. Bedwingt uwe harts-



C 232 )
tochten op dat zij u nimmer ontheiligen ; bemint alléén dat geen, het welk overëenkomflig is met de onbedorven zedelijke natuur, die uit het volmaakt aanwezen der Godheid haaren oorfprong nam. Onderwerpt u zeiven aan den wil van uwen hemelfchen Vader, want hij wil nimmer iets anders dan uw geluk ; verlochent, of overwint alle overdreven eigenliefde , die u van het fpoor der deugd zoude doen afdwalen. Wilt gij jesus gelijkvormig worden? wilt gij als een gelief koosde Leerling agter hem komen? ó! Verlochent of overwint dan u zeiven ; houd in alle omliandigheden, jesus uwen vriend, uwen leidsman in het oog. Worfleld gij met tegenfpoeden? Zijt niet ontevreden; uw jesus zuchtte met bloedige zweetdroppelen op het gelaat: Vader, uwen wil gefchiede! Wordt gij veracht, gefmaad en gelasterd. Jesus onderging eindeloos meer verfinading en bleef volmaakt geduldig , om dat zijn lijden de bron was van het geluk der wereld. Ook u lijden Geliefden ! is niet nutloos; neen, geen traan wordt u, zonder de gewigtigfte oorzaak afgeperst; uw lijden is den grond, waar op de onwelkbare jmradijsbloemen , voor uwen eeuwigen gloriekrans, ontluiken. Onderwerpt u zeiven aan Gods liefderijke wijsheid; laat geen hoon, geen fmaad u verbitteren; God kent uwe onfchuld ; uw geweten juicht u toe , en jesus bemoedigt u door deze belofte: wie overwint zal met mij in witte feestgewaden wandelen, en de kroon der heerlijkheid ontvangen.
QHet Vervolg in N°. 30.)
Te AmfteUam, bjj M. de BRUIJN, in de Wamioesftraat,



DE V R IJ E
feöDSDIENSTVRIEHDè
'-^J^KSr iA*
KENMERK DES WAAREN KRISTENS.
■fc 7ertoonden wij r.an onze geliefde Lezers, in de vorige " week, een der duidelijkfte, een der voortreflijklte kenmerken van jesus oprechte, altijd getrouwe Leerlingen. Heden willen wij de verhevenfte , de beminnenswaardigfte deugden, die de zelfsövervviuning, of de zelfsverlochening oumidlijk verzeilen, deugden, die ook waarlijk als de kenbaarfte trekken van het beeld des waaren Kristens aan te mer« ken zijn, voor onze lezende Medekristenen afteekenen.
]ësus zeide tot zijne Leerlingen, waar onder zich eenL gen aan de voorfpelling van zijn fmaadlijk en fmartlijk lijden ergerden: Wie agter mij wil komen , wie als mijn Leerling viij gelijk wil worden, deze verkchene zich zeiven, deze
2. G g Ut- "
SY°. 3o.
(Vervolg van N°. 29.)
ïndien iemand agter mij wil komen , die verkchene zich zeiven, neme zijn kruis op en voige mij.
mat th. XVI: 24.



(234)
veine zijn kruis op en volge mij. Het is niet mooglijk dat : de zwakke, de verbasterde mensch , die zijne lage, zijne i vleeschlijke begeertens den ruimen teugel viert, en zich door redeloze driften laat overheerfchen, het is niet mooglijk, dat zulk een mensch, het kruis gewillig opneemt en jesus naarvolgt. Neen , hij moet eerst zich zelven hebben leeren overwinnen, hij moet zijne verbasterde eigenliefde, groot, moedig hebben leeren verlochenen; de liefde voor jesus, of dat het zelfde is, zijne liefde voor onfchuld en deugd, moet over zinlijke begeertens, over dierlijke neigingen zegepralen. En alleen voor znlke Helden op den weg der godzaligheid, is den bitterften treurkelk, dien hem te drinken gegeven wordt, verzoet, en het zwaarfle kruis dat hem opgelegd wordt, draaglijk. Jesus noemt hier het Kruis; doch waar onder de afgrijslijkfte ellende, waar onder den fchandelijkften dood zelf verftaan werd; want voorzeker bedoelde de Zaligmaker, hier niet bepaald het Kruishout, fchoon hij dit in het vooruitzicht, als het verfchriklijk foltertuig, waar aan zijne leevenskracht eerlang ftond weg te bloeden, befchouwde. Met dit alles, kwam deze bepaalde beteekening, bij zijne Discipelen ook zelf niet te onpas: vrees voor den dood, was toch in ftaat om hun kleinmoedig te maken; dit bleek immers in der Discipelen vlugt bij jesus gevangenneming, en in de verlochening van den anders liefdevollen petru s? Gelooft gij in mij, als in den Zoon des Ieevendigen Gods? wil jesus dan zeggen, en kunt gij, uit flaaffchen angst, uit kinderlijke zwakheid en hoogmoed, voor mijn naderend lijden nog fchrikken? Ik zeg u zult gij mij gelijk, vormig worden; verzaakt dan uwe overdreven eigenliefde. En vooral gij, petrus ! die mij zoo vuurig bemint, gij moet u zelven overwinnen, ook voor u is het Kruis waarlijk bereidt, maar door zelfsverlochening, zal het u gemaklijk ; vallen dat Kruis eenmaal op te nemen, en mij tot in den i
dood



C 235 )
dood te volgen. Maar over het algemeen, kan de waare volgeling van j e s u s, het wreedde lijden, geduldig, grootmoedig verduuren, en jesus, fchoon van ver, naarwandelen. Rampen en tegenfpoeden, zijn voorzeker niet altijd aan hec lot van den waaren Kristen verbonden: wij zouden liefdeloos, wij zouden ten uiterden onbillijk handelen, wanneer wij den Godvruchtigen Vriend der deugd, wiens leven ook met tijdelijk geluk gezegend wordt, durfden verdenken en veröordeelen. Neen, het heerlijk gefchildert voorbeeld van edele lijdzaamheid, den onfchuldig gefolterden hiob, bezat niet minder waare Godvrucht, en was niet minder dierbaar in het oog des eeuwigen Gods, toen overvloed en blijdfehap zich op zijne vreedzame velden, en in zijne zegenvolle wooning legerden, dan toen hij van goederen, van gezondheid en Vrienden berooft, in de jammerlijkCle ellende wegzonk. De waare Vriend der deugd , betoont waarlijk niet minder grootheid van ziel, wanneer hij, dankbaar en getrouw aan de infpraak van zijn geweeten, in het midden des lachenden voorfpoeds alle verleidingen trotfeert , en zich voor afwijkingen bewaard, dan wanneer hij den bitterften tegenfpoed geduldig verduurt, en onwankelbaar, aan zijne oprechtheid en vertrouwen op Gods liefde, vast houd. Jesus, de Godlijke, de volmaakte jesus, wien wij ons, als het voorbeeld van alle waare godzaligheid, voordellen, en in wiens vlekloos gedrag, alle zijne Volgelingen zich fpiegelen; jesus was niet minder groot, niet minder majestieus , toen hij alle verzoeking overwon, toen hem de Engelen dienden, of toen hij op Thabors boschrijken kruin, met glans en heerlijkheid gekroond, door de Burgers der onzichtbare wereld, door moses en elias gehuldigt, en door zijne Discipelen toegejuicht werd, dan toen hij, den affchuwüjkden laster, en de wreedde bedreigingen der woedende Jooden, verduurde; ja, hij was niet minder groot, tgen hij langs gefpreide Gg Z pal>««



( *3<* )
palmtakken, onder'de juichende Hozannas, zijne intrede Uï jerufalem deedt,dan toen hij aan het bloedig Kruishout, biddend voor zijne wreedfte vijanden, den geest in de handen zijns eeuwigen Vaders toevertrouwde, De waare Kristen, behoeft dus geen Kruis, geen lijden op te zoeken, hij kan zich niet verdienstlijk maken, door fmart of fchande, die niet voor hem gefehikt was, vrijwillig te óndergaan. Neen, hij, die zich zelven kan verlochenen,, die zijne driften en begeertens aan de opgehelderde rede onderworpen heeft, deze betoant zich in voor- en tegenfpoed groot, heldhaftig, en draagt in alle zijne lotgevallen de kroon der overwinning weg. Hierom zegt jesus ook: hij neme zijn, of ziju eigen Kruis, op; dat Kruis, dat Lijden, het welk door de eeuwig liefderijke Wijsheid, tot bevordering van zijn geluk nodig gekeurt wordt; dat kruis fchuwt hij niet, den moed ontzinkt hem niet op deszelfs befchouwing; want alle zijne driften, alle zijne hartstochten zijn overwonnen en werken mede ten goede. Hij neemt dus grootmoedig zijn Kruis op, en zonder te bezwijken, draagt hij het, zelfs vrolijk tot aan de voleinding toe. De Euangelist lucas fchrijft : hij neme dagelijks zijn Kruis op, en fchijnt hier door het geduurig, het onophoudelijk üjden en firijden, van het meerderdeel der getrouwe Vrienden van iesus, af te fchilderen: want het is toch eene onbetwistbare waarheid, dat de edelfte zielen, de Verhevenfte Deugdgezinden, over het algemeen, met de bitterde rampfpoeden worftelen; want zij zijn niet gefchikt voor deze wereld, hunne onfchuld pijnigt het oog der ondeugd, zij liaan de fnoodfte lastering, de grievendftc verachting en de wreedfte mishandeling niet zelden ten doel; hunne blanke oprechtheid, hunne onkreukbare eerlijkheid, en hunne alles overtreffende waarheidsliefde, zoo volmaakt ftrijdig met huichlarii, met list. met eigenbaat en bedrieglijke leugen, deze beminnenswaardige deugden , verwekken haat, wraak,
en



C 237 )
en vervolgzucht in lage en ontaarte zielen,die alleen de duisternis beminnen, terwijl zij het licht, terwijl zij den glans vati waarheid en deugd volftrekt niet kunnen dulden. Den waaren Kristen ontbreekt het om die reden, genoegzaam nooit aan een Kruis, fchoon het in zwaarte en verfchriklijkheid, bij allen onderfcheiden is. Dit Kruis nu, neemt de waare Leerling van jesus, zonder morrende ontevredenheid gewillig op zich, en volgt zijnen eeuwiggezegenden Leermeester, die zijn Kruis, gedragen, die de fchande veracht, die Dood en Hel overwonnen heeft, en door zijn lijden, door zijn Godlijk verheven lijden, de volmaaktfte heerlijkheid ontvangen en de eeuwige zaligheid voor allen die hem gelijkvormig willen worr den, verdiend heeft.
Kristenen, die dus moedig het Kruis dat voor hun bereid is, opnemen, volgen ook jesus naar; zij drukken zijne voetflappen op den weg der godzaligheid, zij zijn de eernaam van jesus Discipelen waardig, zij ovenvinnen met hem, en zullen ook, nevens hem, de wereld oordeelen; zij volgen jesus door zijn geheel leven heen, van zijne derfte jeugd, tot aan zijnen fterfdag. Elk leefperk yan den Zaligmaker, is voor hun een oefenfchool van deugd en waa. re Godzaligheid; zij volgen jesus naar, als hunnen vol: maakten, hunnen eeuwiggezegenden LeerZar, als het licht dar wereld, dat in da donkerte nacht van onkunde en onweetendheid, de helderfte glanzen, tot geleiding en vertroos. .ting, doet fchijnen; zijne leer is het richtfnoer van hun gedrag, zij befchouwen die leer, als het getuigenis der waar. heid, dat door jesus ,met zijn bloed bezegeld is, zijne zedenlesfen Hemmen volkomen in met de infpraak van hun geweeten, zij fchuuwen alle verleiding, zij hebben hunne driften overwonnen, zij hebben zich zelven leeren verlocheGg 3 **ea



C 238 )
nen, en, nu is hunnen wandel in den hemel, en kristus 1 leeft in hun, dat is, zijn Geest, zoo rein, zoo heilig, bezielt ! hun. In voorfpoed volgen zij jesus, in het verheffen van 1 dankbare harten ten hemel, en in de werkzaamfte menfchen- • liefde, die zij betoonen door aan allen wel te doen; in) tegenfpoed en verdrukking, volgen zij jesus, door eene, grootmoedige onderwerping aan hunnen hemelfchen Vader, van wieu zij niets dan de liefderijkfte handelwijze verwachten. Zij volgen jesus, door zachtmoedig en geduldig, grootsch op de onfchuld van hun hart, de wreedfte folteringen te verduuren, door getrouw aan hunnen pligt, de waarheid getuigenis te geven, en den dood te gemoet te juichen. Zij volgen jesus, in eene alles overwinnende liefde .voor hunne Vrienden, die zij, om de edelheid van hunne ziel, als Lievelingen van jesus, hoog fchatten; hulpvaardig waken zij voor deze braven, zij nemen hunne belangen ter harten, geene eigenbaat, geene trotschheid of menfchenvrees, kan hunne broederliefde doen wankelen, en, flervend, blijft hunne ziel, volkomen bewust van eene zalige wederverëeniging, in de wooningen des eeuwigen Vaders, waar jesus voor hun allen plaats bereid heeft. Maar zij volgen jesus ook, in het zegenen van zulken die hen vervloeken, in het weldoen van hunne vijanden; medelijdend, wenfchen zij om het geluk, van hunne wreedfte vervolgers, en bidden, gelijk een itervende sTEFANUs,als naarvolgers van den gekruisten jesus: Vergeeft het hen Vadert want zij weten niet wat zij doen. Hoe nuttig, hoe onwaardeerbaar heilzaam, waren deze woorden niet, voer de uitgekozen Vertrouwelingen van jesus, die hem in zijne omwandeling op aarde verzelden,en die hij, in zijne Godlijke leerfbhool, tot boodfehappers der blijdfle tijding, tot verkondigers van het heil der geheele wereld, vormde! De Godlijkheid van jesus leer en leeven, deedt zich, met eene onweerftaanbare kracht in de eenvou-



< 239 )
wige, in de ongeoefende zielen vr.n deze oprechte, en voep het 'meerderdeel tederbeminnende Discipelen gevoelen. Zij befchouwden in jesus, den Verlosfer van Israel, den langbeloofden Mesfias; doch zij vermengden hunne zinlijke denkbeelden, hunne vleeschlijke begrippen, nog geduurig met dit onwederfpreekbaar gevoel, met deze zegevierende overtuiging. De volmaakte Menfchenvriend, die alleen door overreding, over de zielen heerschte, ontnam aan elk vooroordeel flegts den grond, waar op het zich vestigde* terwijl hij zich met onbefchrijfbare menfchenvriendlijkheid, naar de zwakheid van zijne dwaalende Lievelingen fchikte; ja, minzaam zorgde hij, dat met het geftrenge uitroeien van alle vooröordeelen, ook de goede beginfels niet verlooren gingen. Veel eer liet hij zelfs de vooröordeelen in hunne zwakke harten huisvesten, dan dat hij die harten meedogenloos verfcheurde. Hij was overtuigd, dat zij nog niet gegefchikt waren, voor eene hemelfche onderwijzing; zij waren nog niet in ftaat, om alles wat hij hun wilde zeggen, te verdragen. Doch hij geleidde hen van kracht tot kracht, envan deugd tot deugd. Plechtig hadden zij belijdenis gedaan van hun geloof aan hem, als aan den waarachtigen Mesfias, en op die belijdenis, bouwde hij nu, de onwrikbare fondamenten van een onbevlekt Kristendom; fondamenten, die in tijd noch eeuwigheid niet zouden bewogen worden.
Medekristenen! ook voor ons allen zijn deze woorden waarachtig: willen wij jesus gelijk worden, wij moeten ons zelven verlochenen , wij moeten ons Kruis kunnen opcenten , en den Godlijken Zaligmaker kunnen naarwandelen.
Ondankbare Natuurgenoten! zijt gij Volgelingen van jesus, terwijl gij dit leven, het welk met vreugde en fmarlen doormengd is, als eene folterende pijnbank befchouwt,
ter-



C =4° )
terwijl gij de zaligheden die voor u bloeien, verfmaad, erl de heerlijke werken van uwen Vader, als met vlot." en rampzaligheid overladen befchouwt?
Volgt gij jesus, valfche Naamkristenen 1 die in dierlijken welhrt uw leven weg dartelt, of door afgunst en wraak gepijnigd, uwe vrienden kunt verraden en uwe vijanden ver* vloeken? Neen , Rampzaligen! gij hebt geen deel aan jesus; beeft voor uw afgrijslijk lot, gij zult het loon der ongerechtigheid inöogflen.
Maar gij,waare Kristenen! gij die uw Kruis dagelijks moedig draagt, en jesus naarvolgt; juicht in uwe verdrukking ^ juicht in het midden des flrijds, want de heerlijkfte zegepraal wacht op u. Verzamelt alle uwe krachten, om uwen godlijken Vriend, om uwen eeuwigen Broeder, naar te volgen. Laat uw geduld, laat uwen moed nimmer wankelen; wordt gij gelasterd! Geen nood! God kent uwe onfchuld. Lijdt gij gebrek! Zijt getroost! groot is het goed dat God voor u weggelegd heeft; gij zijt erfgenamen van deze aarde ert haare volheid. Wordt gij verdrukt, vervolgt en gefolterd! 61 Volgt jesus naar in grootmoedigheid, in het vergeven van uwe vijanden, en in het vertrouwen op uwen liefderijken Vader! Volgt jesus naar in werkzame deugden , in het liefhebben, in het weldoen, in het helpen en vertroosten van alle ongelukkigen ; Volgt hem naar , zelfs in uw fterven. Ook dan worden uwe jongfte ire* nen afgedroogt. ó! Dan juicht gij: Dood waar is uw frikkei? Hei waar is uwe overwinning? En jesus ontó vangt u in de eeuwige wooningen.
Te Amfleldatn, bij BJ. de BRUIJN, in de Warmoesftraat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVtlEID.
3Y°. SJ.
Benaarjligt u kaastlijk tot mij te komen,, PVant demas heeft mij verlaten , hebbende de tegenwoordige wereld lief gekregen, en is naa Thesfalonica 'gereist: cr es» cens naa Galatien, titus naa Dalmatien.
2 timoth. IV: p, 10.
TROUWLOZE VRIENDSCHAP.
Onder de voornaamfte zaligheden , tot wier genot de menfchelijke natuur beftemt is , mogen wij de vriendfchap, of de geheel zuivere de geheel belangloze, en door tijd nog wisfeling te verdoovene, zielenliefde, voorzeker tellen. Vriendfchap, is die verheven liefde, die, vrij van alle dierlijke driften , de menfchelijke natuur veradelt, en haar een' Godlijken wellust doet inzamelen. Wie toch is waarlijk gelukkig, wanneer hij eenzaam zijne gewaarwordingen moet verzwelgen, zonder die door mededeeling aan een gelijkfoortig wezen, te vergrooten en uit te breiden. De bloeiende Paradijzen , zijn voor den eenzamen mensch treurig en doodsch; de natuur met alle haare bekoorlijkheden, kan zijnen kwijnenden geest, die in zich zelven weggezonken blijft . niet opwekken. Het is alleen het vriend2. II h fchap-



)
fchsplijk medegevoel, waar door onze aandoeningen verleevendigt worden; het is alleen de waare Vriend of Vrieadin, wier overëendemmende neigingen, ons de waarde der menschheid doen kennen ; het is alleen zulk een waare Vriend of Vriendin, die ons genot tot het hoogde toppunt van edelen wellust opvoert; maar het is ook alleen zulk een Vriend, die ons, in de treurigde omdandigheden, den tegenfpoed draaglijk maakt; het is alleen de waare, de beftendige vriendfchap, waar door den bitterden treurkelk verzoet , waar door de tranen der fmart afgedroogt, en de I grievendde bekommeringen verligt kunnen worden.
Getuigt hier , ó alle gij edele Zielen! gij, die in de dirpde droefheid , immer vertroosting vondt, in de medelijdende tranen van eenen helpenden Vriend of Vriendin, wier harten eendemmig met het uwen klopten , en die de wreedde foltering, vriendfchaplijk met u deelden. Doch ! zoo waarachtig als het is, dat zuivere vriendfchap de edelfle bronnen van vertroosting aanwijst; niet minder waarachtig is het, tot vernedering van het menschdom, dat zulk eene waare bedendige vriendfchap , die in de bangde nooden grootmoedig dand houdt, zeldzaam aangetroffen wordt. Niet degts het tegenwoordig gedacht, heeft reden om zich over fehijnvrienden en trouwloosheid te beklagen, maar ook de vroegere tijdperken der wereld, leveren maar weinig voorbeelden , van onwankelbare vriendfchap op. Hoe grootsch praalt de gefchiedenis niet, met eenen orest en pi lades, die hun leven voor elkander niet te dierbaar rekenden ! Hoe zeldzaam , is een grootmoedige Kroon-Prins jonathan, die kroon en fcepter, vrijwillig aan eenen geliefden Herder, die zijn Vriend, zijn wellust is , kan afdaan ; die zijn leven blijmoedig durft wagen, om zijnen beangdigden Vriend, om zijnen david te behouden! De zeldzaamheid van zulke voorbeelden, moet de menschheid immers doen bloozen V Paulus de ver-
dan.



C =43 1
ftaudige,de grootmoedige Prediker van jesus Euangelium, paulus, de ftandvastige Vriend van jesus Lievelingen en Broeders, hij, die gewillig de wreedfte folteringen on. derging, hij, die zijn bloed blijmoedig wilde ftorten, om zijne Natuurgenoten tot de kennis der waarheid en des geluks te brengen; die edelmoedige, die altoos getrouwe paulus , moest ook de bittere zielefinart ondervinden, dat zijne Vrienden hem in den bangften nood ontvlugteden , en de genietingen des tijdelijken levens , boven de Zalige zelfsvoldoening, die helpende vriendfchap kan opleveren, verkoQzen, In de woorden die wij aan het
hoofd van dit blad plaatften , beklaagt hij zich over demas, over titus, en crescens, die hem verlaten hadden, en naa Thesfalonica, naa Galatië'n en Dalmatiën , weder gekeerd waren. Hij beklaagt zich hier over, aan zijnen geliefden timotheus , dien hij uit de duisternis, waar in de onderwijzing van eenen Griekfchen Vader hem ingewikkeld had, tot het licht der waarheid, en des eenvouwigen , redelijken Godsdiensts , had overgebragt. Hij beklaagde zich hier over, in eenen tijd, wanneer de troost der waare vriendfchap, hem het hoogst nodig was, waar in hij de liefderijke hulp van werkzame vertrouwelingen , ten uiterften behoefde,
Paulus toch, fchreef waarfchijnüjk dezen Brief uit Romen , waar hij voor de tweedemaal fchijnt gevangen geweest te zijn ; de eerfte reis toch, had zich de Apostel op Keizer claudius beroepen , waar om hij dan toen ook , met andere befchuldigden , door den Romeinfchen Landvoogd , die in Palestina het gebied voerde , naa het werelddwingend Romen werd verzonden : na eene langduurige gevangenhouding, fchijnt hij eiodelijk ontflagen te i wezen, en het Euangelium nog verder aan Jood en Heiden , verkondigt te hebben; doch nu ten tweedenmaale, nu de .wreede Keizer nero , de ijslijkfle vervolging tegen de Hh 2 Kris-



C 244 )
Kristenen aanrichtte , ook nu zuchtte de ijverige Apostel il Paulus op nieuw in eenen treurigen Kerker, en ver-' wachtte grootmoedig elk oogenblik den marteldood: doch! de waare grootheid des Godvruchtigen Helds, kende geen ; wankelen, geen bezwijken. Hij fchrijft aan zijnen meest- geliefden Leerling, dezen welmeenenden, dezen vaderlijken 1 Brief, waar in zijne geheele ziel zich met de leeyendigfté S trekken , teekend. In het vierde Hoofdftuk , waar in de S klagten van paulus, over het trouwloos verlaten zijnerVrienden , voorkomen ; in dit Hoofdftuk , vinden wij ook : de trouwhartigfte vermaningen, aan den Leeriiar der Ephe- • fifche Gemeente, aan timotheus, den getrouwen, den: werkzatnen Lieveling des gekluisterden Apostels, en deze vermaningen worden aangedrongen , door de treffendfle taal , die een bijna ftervend Vader , aan den Zoon zijner liefde immer kan doen hooren. Ik worde eerlang als een 1 fhgtöffer, tot eer der waarheid, die ik gepredikt heb, opgeöffert , zegt paulus; mijn bloed zal ftraks als een dranköffer geplengt worden ; maar geen nood, ik heb in den roemruchtigiïen ftrijd geftreden; niets heeft mij het geloof kunnen ontweldigen, geen geweld, geene verleiding, geen angst , geene foltering heeft de gronden van mijn geloof in jesus, immer doen wankelen. Neen ! op dat geloof, op de volkomen bewustheid, dat in de betrachting van jesus zedenleer, alleen waare zaligheid te vinden is; op dat geloof, zijn alle de vijandlijke aanvallen , als op een onoverwinlijk fchild afgeftuit ; ik heb het geloof beKonden , en nu, nu fchiet mij niets meer overig, dan de martelkroon te omvangen , dan gekroond te worden rÜët de heerlijkheid, waar mede jesus, na zijn lijden, door I God en de Engelen gekroond is.
Maar fchoon de naderende dood, den overwinnenden p a u- f lus. als een glorierijke Serafijn toeiachtte; onzen verheven r Kristen gevoelt evenwel nog alle zijne betrekkingen, waar- [■



C =45 )
\ü hij als Vriend van zijne fterfiijke Natuurgenoten ftondc Met éene vaderlijke tederheid vergt hij van timotheus, dat hij tot hem zoude overkomen, om hem nog eenmaal door de zaligheden der vriendfchap, aan deze zijde van het graf te verkwikken. Benaarjligt «, fchrijft hij, om tot mij te komen: hij wit zeggen, fpoedt u, want de tijd mijner voleinding is nabij; indien het u mooglijk is, om Gods Gemeente te Ephefen, voor eenigen tijd te verlaten; komt, omhelst eenmaal dan nog, uwen vaderlijken Vriend, die elk oogenblik de volvoering van zijn doodvonnis ver* wacht. Hij dringt dit verzoek aan, door eene befchrijving van de eenzaamheid waar in hij zich bevondt; want d ewas, zegt hij, heeft mij verlaten, hij heeft de tegenwoordige wereld lief gekregen, en is naa Thesfalonica gereisd. Van dezen demas geeft paulus, in zijnen Brief aan de Colosfenfen , een voortreflijk getuigenis, en, daar dien Brief aan de Colosfenfen, gefchreven is, toen hij op het punt was om van zijne kluisters in Romen ontflagen te|worden, levert ons dit een nieuw bewijs op, dat dezen Brief aan tjmotiieus gefchreven werd, toen paulus ten tweeden maale om de zaak der Kristenen, te Romen werd gevangen gehouden. Door dit gedrag van demas, het welk de Apostel paulus hier befchrijft, hebben de meeste Uitleggers, een volkomen afval van het Kristendom verftaan. Demas, zeggen zij, handelde als een tijdgeloovige; hij verliet paulus, die hem de leer der waarheid predikte, en kreeg de tegenwoordige wereld, waar van hij fcheen uitgegaan te zijn, op nieuw lief. Doch zulk eene uitlegging, is volmaakt ftrijdig met de beteekenis der woorden in het Grieksch ; mannen, die deze taal kundig zijn, zullen dit toeftemmen, eh voor minkundigen zullen wij dit met een enkel woord toelichten. Door de tegenwoordige wereld, kan hier niets andérs verftaan worden, dan de tegenwoordige eeuw, of liever de gewoone leevenswijze. In het Grieksch vinden Hh 3 wij



C 246 )
wij hier voor wereld, niet liet zelfde woord, het welk in het Euangelium van joannes gebruikt wordt, om de algemeene , de overheerfchende ondeugd en godloosheid af te teekenen; wanneer daar gezegd wordt, de wereld haat u om dat zij mij haat. Neen, het woord, hier door wereld vertaald, zegt niets anders, dan de algemeene bezigheden van dit leeven. Deze nu had demas lief gekregen, dat wil zeggen, hij had dezelve verkoozen, en was om die reden naa Thesfalonica, zijne gewoone verblijfplaats, heenen gerei.'t. Paulus was dus door hem verlaten: maar is demas daarom van het KrUtendom afgevallen? waren dan tiïus en CttEs,CENs mede afvallige geworden? wat zeg ik! wa. ren'alle de Kristenen, die paulus bij zijne verandwoording, volgends het zestiende vers, verlaten hebben, afvalligen geworden? Dit zij verre. Paulus zelve zegt vol liefde en tederheid, dit verlaten worde hun niet. toegerekend; en aan deze algemeene vergiifenis, had zoo wel demas, als de overige Kristenen en Vrienden van paulus, deel. Van demas toch, wordt niets meer gezegd, dan van crescëns en titus, of van de overige Kristenen, die uit zwakheid van ziel, den ter dood verwezenen pa ul us ontweken waren. Doch van eenen al ex ander die ook welligt als een belijder van jesus leer moet bekend gewees? zijn, waarfchuuwt paulus zijnen geliefden timotheus, met vermaning om zich voor denzelven te wachten. Hij had veel kwaad aan den lijdenden Apostel gedaan, het welk de rechtvaardige God zoude vergelden. Maar aan demas en de overige Kristenen, zij ,de zwakheid van hart, in het verlaten . van hunnen lijdenden Vriend , niet toegerekend. Paulus teekend alleen hunne handelwijze aan, om. aan zijn oogmerk te-voldoen; en dit oogmerk was timotheus aan te fpeoren , om den meest niooglijken fpoed te maken, in het komen tot zijnen fterveuden Vriend, die van.
al.



CH7 )
allen, behalven van lucas, verlaten was; want zelfs tijchicum, was door hem zelven naa Ephezen gezonden.
Hoe grievend moet voor den ijverigen Leeraar, voor hem die tot den dood toe getrouw bleef, dit ontwijken van zijne Vrienden niet geweest zijn! In eenen akeligen kerker, met ketens beladen, verwachtte hij, met eiken aanbrekenden morgen, eenen geweldigen dood. Het was hem onbekend, wanneer zijne bloeddorftige vijanden, zijn on. fchuldig bloed zouden doen flroomen. Nimmer blonk eene flraal der opgaande morgenzon in zijnen kerker, of hij befefte de waarfchijnlijkheid, dat deze zijn fterfdag verkor.digde. In dezen ftaat zag zich de Apostel nu van elk verlaten. Demas zelve, die hem naa Romen verzelde, die hem veel trouw en hulp bewezen had; de ai as zelve was kleinmoedig geworden; beevend voor gevangenis en ketens; beevend voor de gevaren des doods, verliet hij den ar> beid der liefde, begaf zich weer tot zijne gewoone maatfchaplijke bezigheden, en genoot reeds te Thesfalonica, de zoete rust van het huislijk leeven.
Hoe veel duizend, duizend Demassen, of in tegenfpoed trouwloos wordende Vrienden, bevinden zich ook onder ons tegenwoordig Kristendom, wanneer voorfpoed onze dagen bekroond, wanneer de meenigte ons toejuicht, en glorie onze namen verfiert! Wie, wie ontbreekt het in zulke omftandigheden immer aan Vrienden! Elk acht zich vereerd door onze vriendfchap; om ftrijdt beijvert zich elk, om ons te behagen, en de vuurigfte blijken van tederheid en vriendfchap te fchenken. Maar, wanneer het lot verkeert, wanneer ons heil, onzen voorfpoed verdwijnt; wanneer ons de misleidde meenigte vloekt, en met afgrijzen onzen naam uitftamelt; goede God! waar blijven dan de* - ijverige, de werkzame Vrienden? Zij verdwijnen met het geluk. De affchuuwlijkfte laster, die de onfchuld durfc aanvaren, verfinoort ook de toejuichiug van valfche Vrienden,



( 248 )
den, fchoon deze in hunne verachtlijke ziel van de onfchuld des belasterden overtuigd zijn. Hoe diep vernedert zich de mensch niet, door zulk een gedrag; maar hoe affchuuwlijk misdadig, is zulk eene ontrouw, voor Kristenen, voor belijders van de edelfte, van de verhevenfteZedenleer, voor naarvolgers van den volmaaktften Vriend, van het voorbeeld der onwankelbaarfte getrouwheid, voor naarvolgers van jesus, die, zelfs in den dood, voor zijne Lievelingen waakte, die jnet eene godlijke grootheid, bij zijne gevangenneming, voor de vrijheid van zijne beevende Vrienden pleitte,die, bloedend aan het Kruishout, met ftervende blikken, zijnen boezemvriend joannes, nog de zaligheid der Godlijke vriendfchap deedt fmaken , toen hij de lieffte, de edelfte der weerlozen , de in tranen wegfineltende maeia, aai? de befchermende liefde van zijnen joannes vertrouwde!
Waare Kristenen! volgt dan uwen gekruisten, maar verheerlijkten Vriend naar; blijft getrouw aan uwe lievelingen, ook in de uuren der benaauwdheid; vernedert u niet door ontrouw, en ziet gij u zelven in tegenfpoed verlaten; volgt i'au lus, rekent deze zwakheid aan uwe kleinmoedige Vrienden niet toe. Hoe meenigwerf waart gij zelfs ontrouw aan God, aan uwen liefderijken Vader, en aan uwen eeuwig volmaakten Broeder.
ó Gij Gelukkigen, voor wie een ftandvastig beminnend hart, in de borst van een fterveling klopt! Zalig zijt gij reeds door vriendfchap aan deze zijde der eeuwigheid; uwe fmart, uwe verdrukking wordt u nimmer ondraaglijk, want uw Vriend, neemt de puntige doornen uit dezelve weg» elke gcnieting wordt voor u verdubbelt, geen fterflot kan u fcheiden. Waare Vrienden! gij zult elkander weder omhelzen, en «jndloos den godlijken wellust der vriendfchap genieten.
Te AmlteUlam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat.



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND,
SY°. 32.
Doch God heeft het ons geopenbaard door zijnen Geest. JVant de Geest onderzoekt alle dingen, ook de diepten Gods. Want wie van de menfchen weet het geene des menleken is, dan de geest des menfchen die in hem is ? Mzoo weet ook niemand het geene Gods is, dan de Geest Gods. Doch wij hebben met ontvangen den geest der wereld , maar den Geest die uit God is: op dat wij zouden weten de dingen die ons van God gefchonken zijn. Dewelke w'j ook [preken, niet met woorden die de menfchelijke wijsheid leert, maar met woorden die de Heilige Geest leert, geestelijke dingen met geestelijke famenvoegende.
i cor. II: 10 —13.
DE REDELIJKE GODSDIENST DER KRISTENEN.
Medekristenen! doordrongen van het gevoel der voortreflijkfte zaligheden, mogen wij elkander toejuichen: het geen verborgen was voor de wijzen dezer wereld, voor zul» ken, die door ijdelen waan vervoert,hun denkvermogen misbruikten, dit is geopenbaard aan de eenvouwige, aan de on. bevooroordeelde zielen , die met kinderlijke onfchuld verfiert, de zedenleer van jesus omhelsden, en de overëenftemming van hun eigen gevoel, van hunne eigen natuur, met deza leer duidelijk ondervonden. 2, li Pau>



C 250 )
Paulus, de verlichte Apostel, die door eenen verftnndi gen GAMALiè'L in de kennis des waaren Gods onderwezen, was, die de zinlijke plechtigheden van Israels godsdienstoefening, naar hunne eigenlijke waarde had leeren beoordeelen; en die eindelijk de eenvouwige fchoonheid, van den eenigen redelijken Godsdienst, die door jesus in het helderst licht gefield was, ontdekt, en als de waarachtige bron van alle menfchelijke zaligheid had leeren befchouwen; paulus verheugde zich ook over deze openbaring van het godlijk plan tot algemeen geluk der wereld, en tracht hier zijne vreugd, zijn onfchatbaar genoegen daar over aan zijne Medekristenen, aan zijne geliefde kinderen in het geloof der waarheid, genoegzaam in eiken regel van alle zijne leerzame brieven mede te delen. Ook in de woorden die wij hier boven neêr* fchreven, fchittert zijne heilige blijdfehap , zijne flof tot eenen edelen roem, op de voortreflijkfte wijze üit. Laat ons eenige oogenblikken, tot het vormen van een duidelijk begrip der waarheden, die de Apostel hier fchreef, trachten te hefteden.
Te Corinthen,eene aanzienlijke wereldftad in Griekenland, was ook, door de prediking van paulus, een aanzienlijk genootfehap, van geloovenden aan jesus, opgericht. Doch daar, en elders, werden in het afzijn des Apostels telkens verkeerde denkbeelden gevormd; oude vooröordeeien, redenloze zucht naar nieuwigheden, en ijdele verwaandheid van onkundige of trouwloze Leeraaren, flingerden niet zelden de denkwijze der nog zwakke Kristenen, die uit de duisternis van onwetendheid, of uit de verbijstering, waar in eene val-, fche redeneerkunde der toen leevende Philofophen , of wijsheidminnaars, hen gebragt had, tot het rijk der waarheid, en des lichts nog naauwlijks waren overgegaan. Zoo dat zij als pas geborenen , of als geheel nieuwe fchepfelen, wier ge-, loofskracht nog door de duidelijkfte, nog door de vatbaarfte waarheden moest verflerkt en opgevoed worden , zich door
hun-



(*J«)
hunnen vaderlijken Vriend, door den menschkundigen paulus zagen behandelen. Van tijd tot tijd ontving den Apostel dan ook berichten, van de gefteldheid der Gemeente,van de opkomende dwalingen en verdeeldheden onder dezelve 5 en tegen deze waakt en ijvert hij ook in dezen Brief, dien hij uit Efezen , even voor het Pinkfterfeest, in het Jaar 53, volgends de Kiistelijke jaartelling, aan zijne geliefde Corinthiërs gefchreven heeft. Wanneer wij dezen geheelen Brief oplettend befchouwen , moeten wij befluiten, dat de Corinthifche Gemeente, van de eerfte eenvouwigheid der prediking begon af te wijken, en de Kristenleeraars uit dat zelfde oogpunt, waar uit de Leeraars der wereldwijsheid , of der toenmaals geliefkoosde Philofophie , zich vertoonde , wilde befchouwen. Waarom zich dan ook de leden der Gemeente, in onderfcheiden klasfen of geuootfchappen verdeelden; noemende zich dezen, leerlingen van paulus, die* van apollo , en geenen van andere Apostelen; gelijk blijkt uit het derde Hoofdftuk. Paulus, bewust van zijne eigen onfchuld, en grootsch op de zuivere eenvouwigheid van zijne leerwijze, tracht deze opkomende dwalingen te verfmooren, en alle verfcheidenheid , bij het Kruis van jesus te verëenigen. Ik heb niets onder u gepredikt,zegt hij daarom, dan jesus kristus die gekruifigd is; ik heb zelfs niet voorgenomen, om mij op eene andere wetenfchap te beroemen ; ik heb u nooit door eene ijdele woordenpraal zoeken te verbijsteren; het Kruis van jesus was alleen mijn roem. Door het Kruis van jesus, moeten wij eigenlijk verftaan, de leer van jesus, dat is den eenvouwigen redelijken Godsdienst, of de wetenfchap , dat een onbevatbaar volmaakt Opperwezen, de Schepper en Onderhouder is van het heelal, het welk hij alleen vormde, om het genot der hoogfte gelukzaligheid, door het gevoel van duizend duizend milioenen onderfcheidene fchepfelen, uit te breiden. Dat j esys kristus, ons dat Opperwezen , in alle zijne hoedali 2 nig-



( =52 )
nigheden, die betrekking tot den mensch kunnen hebben, heeft leeren kennen; ja, dat die jesus ons alle de pligten, die uit onze betrekkingen tot God, of uit onzen ftand die wij in den rei der wezens bekleden, voordvloeiën, duidelijk heeft leeren gevoelen; terwijl zijn eigen voorbeeld, ons aanmoedigde; daar hij getrouw aan de heiligde pligten, geen lijden, geen kruis ontzien heeft, maar gehoorzaam aan de infpraak van zijn volmaakt rein geweeten , den kruisdood onderging , op dat hij ons gehoorzaamheid, geduld en getrouwheid zoude leeren, en op dat wij door lijdzaamheid» ook aan de heerlijkheid waar mede God hem gekroond heeft, zouden deel krijgen. Paulus en zijne Medeapostelen , hechtten voorzeker deze uitgebreide beteeke. nis, aan het Kruis van jesus, en hunne leerlingen verdonden dit ten duidelijkden. Deze eenvouwige leer , deze blijde boodfchap, dat God naamlijk , geheel bet menschdom tot zaligheid roept en nodigt , eene boodfchap die op jesus bevel aan de geheele wereld moest gepredikt wotden , deze eenvouwige leer, had paulus ook in de Corinthifche Gemeente, in fpijt van allen tegendand , in fpijt van alle verdrukking en vervolging, vol ijver gepredikt. Hij had geenen aanhang zoeken te verkrijgen , gelijk de Philofophen van dien tijd ; neen hij predikte , niet zich zelven, maar alleen jesus, of volgends jesus leerwijze. Het plan , het ontwerp dat God gevormd had , om alle fchepfelen gelukkig te doen zijn , dit nu was verborgen geweest voor den verbasterden mensch, die de dwaling boven de eenvouwige waarheid had verkozen; doch de tijden der onwetendheid , nu voorbij zijnde , God nu , volgends eene menfchelijke uitdrukking , gezien hebbende dat de zinlijke mensch , nimmer de kennis der waarheid uit eigen beweeging zoude omhelsd hebben, God nu, had aan de Apostelen zijnen Geest gefchonken , op dat zij hunne Natuurgenoten , zouden verlichten , en .... over-



C 253 )
overreden, om de eenvouwige waarheid aan te nemen , en de reinfte zaligheden, te genieten. Paulus tracht hier voorzeker de grootfche denkbeelden, die de geloovigen, van de onderwijzende, en wonderdoende Apostelen , vormden , te bepalen en te zuiveren. Hij wil dan zeggen: verkiest ons niet tot uwe Opperhoofden, of verbind u niet,( het zij aan paulus, het zij aan apollo of cepiias, want wij zijn zwakke menfchen, gelijk gij, wij zijn uwe broeders, maar alles wat gij in ons bewondert, is de Geest Gods, die om uwen wil in ons werkt; een heil het welk nooit door menfchen uitgedacht of verkondigt is, wordt openlijk door ons ten toon gefpreid, want God heeft het ons geopenbaard door zijnen Geest. Wij begrijpen niet hoe het mooglijk is, dat veifcheiden Uitleggers, door dezen Geest Gods, de derde perfoon in het ecuvouwig Godlijk wezen verftaan kunnen; want was hij zulk een perfoon, dan immers behoefde hij de diepten Gods niet te onderzoeken, daar hij alwetend moest zijn? Ook kon hij tegen den Geest van.den mensch, en den Geest der tegenwoordige eeuw niet overgefteld worden. Paulus verftaat hier door den Geest van God, die kracht., of dat werkvermogen, het welk van de vroegfte kindsheid der'wereld af, aan het Opperwezen werd toegefchrc-ven, en het welk door de zinlijke begrippen van den mensch, als iets onderfcheiden van Gul zelven, ge. noemt werd; even gelijk den geest van den mensch, nog beden van den mensch zelven, meenigwerf onderfcheiden wordt, fchoon de verëeniging van geest en ftof, eigenlijk, den mensch uitmaakt. De Ouden, geloofden wel dat God alles gefchapen had, en ook alles onderhield en beftuurde, doch volgends hunne grove denkbeelden, verrichtte God alles onmidlijk, gelijk den men-ch door zijne eigen handen, alles het welk hij befluit te doen, moet verrichten. En hoe weinigen, zelfs in onze dagen, vormen redelijke zuivere denkbeelden genoeg van het Opperwezen, om hetzelve li 3 als



C 254 )
als de eenvouwige oorzaak van alle werking, als de oorzaak van het heerlijkst, het volmaakst verband der dingen, die elkander volgends het best ontwerp doen ontwikkelen, befchouwen Die uitvoerende kracht van God, werd dan zij oen Geest genoemt. In het geheele Oude Testament, van het verhaal der Schepping af, heerscht dit volksbegrip; zij noemden die werkkracht, eigenlijk Rouahh,het welk een wind, een geblaas, en eindelijk een geest beteekende. Die Geest van God zweefde over de wateren, die Geest, vormde het heir des hemels, en door dien Geest, werd alles vernieuwd en onderhouden. In het Nieuwe; Testament blijft het zelfde denkbeeld voordduuren, de Rouahh is ook daar het zelfde met de hncuma, of Geest. Deze zoude pver de Maagd mar ia komen; Gods werkende kracht zoude haar overfchaduwen, en daarom zoude het heilige, dat uit haar geboren Houd te worden, niet de Zoon van den Geest, of van den heiligen Geest, maar de Zoon van God genaamd worden. Jesus en zijne Apostelen, fchikken Zich, zoo veel als beftaanbaar was met de eenvouwige verhevenheid van hunne leer, naar dit algemeen volksbegrip, fehoon zij het zuiverden en verfijnden. God zelf is een Geest, zegt psus, en die hem aanbidden moeten dit in geest en waarheid doen. De kracht, de overtuiging der waarheid, noemt hij den Geest der waarheid, waar door zijne Leerlingen in alle waarheden zouden geleid worden, zoo wordt ook de overtuigende kracht van jesus leer, den Geest van kristus genoemt. Volgends dit begrip, befchouwden dan ook de geloovigcn uit Jooden en Grieken, de Apostelen, als bezield door die uitvoerende kracht van God; en de Apostelen redeneerden op die begrippen, die toch niets ftrijdigs hadden met hunne verheven zending, al. tijd verflandig voord. En waarlijk, de eerfte Verkondigers van den redelijken Godsdienst, waren met vermogens, die alleen aan de veradelde menfchelijke natuur kunnen eigen
zijn,



C *55 )
zijn, toegerust. Toen de fpotters en de twijfelnioedigeïj ,• op het eerde Pinkderfeest na jesus hemelvaart, hunne bewondering en kwaadaartigheid deeden blijken, andwoordde' petrus hen: uw oude Profeet joè'l heeft immers gezegt, dat God van zijnen Geest eenmaal zoude mededeelen aan de dervelingen, en dat hier door uwe zoonen en dochteren zouden leeren en voorfpellen; dat hier door uwe jongelingen en uwe ouden van dagen, op de verhevende wonderen zouden kunnen roemen ? Heden ziet gij deze voorzegging in ons reeds vervuld, en ook aan u, en aan uwe kinderen, die door God tot het algemeen heil geroepen worden, zult gij deze voorzegging vervult zien. Paulus fpreekt op onderfeheiden plaatfen van dezen Geest Gods, en vooral ook, in de woorden die wij heden met elkander befpiegelen; ook hier, zegt hij, om zijne Medekristenen te overtuigen dat hij niet meer was dan een gewoon mensch, het geen gij in ons bewondert, is alleen de Geest Gods, die ons de verborgenheden geopenbaard heeft; en om hen nader te overr; en, maakt hij eene vergelijking. Niemand, zegt hij, weet wat in den mensch is, dan de geest van den mensch. Het welk niets anders toch wil zeggen, dan alleen dit, de mensch zelf weet wat hij gevoelt, wat hij denkt, en bij zich zelf voorneemt. Zoo ook weet niemand het geen God bedoelt, dan de Geest Gods. Hier zien wij op nieuw duidelijk, dat van geen derde perfoon in het Godlijk wezen kan gefproken worden; want deze zoude God zelf zijn, en dus geene wetenfchap van het geen in God is kunnen toegeëigent worden. Maar het is de geest, de Rouahh, of Pneuma, die God aan de Apostelen had medegedeeld, waar door zij bet plan, om alle menfchen de hoogde zaligheid te doen genieten , ontdekt hadden.
Paulus zegt niet, de CeestGods, die in God is, maar alleen de Giest Gods; en dit was die Geest, die in hun, die in de Apostelen was. Hij bewijst hier door dan, fat
i. hij



C 256 )
hij niet uit zich zelven zulke verheven waarheden kende eh verkondigde; dat/nij niet uit zich zelven, zulke wonderdaden verrichtte, maar dat de werkende kracht vau God, in hem wociude. Zij behoefden, hem dus, niet, gelijk een philofoop'i van dien tijd te eerbiedigen, na te volgen, en door eenen talrijken aanhang te veré'eren. Neen, hij bezat niets boven zijne' Medeapostelen , en boven alle zijne Me. dekristencn , die jesus,'als hunnen eenigen Zaligmaker Omhelsden en navolgden. Want aan alle deze waarachtige' geloovigen was,tot overreding van anderen','die zelfde'god-' lijke kracht toegezegt. Acht' ons dus niet hoog , orii ons zelfs wil, zegt paulus, wij verachten dien ijdelen roem; want wij hebben den Geest dezer wereld, dat is, de tegenwoordige denkwijze , of den Geest dezer eeuw , n'i< t ontvangen. Wie zal door dezen Geest hier eeu perfoon verftaan? Immers geen fterveliug, die gezonde hèrsfens bezit? Even weinig, als door den Geest, of door de gedachten Gods, hier een perfoon verftaan wordt.
Wij hebben een weinig al te uitgebreid onze denkwijze over deze woorden opgegeven, 0111 dat foortgelffke woorden, meermaalen voorkomen in de Schriften der Apostelen, en 'doorgaands de zelfde beteekenis hebben. Doch deze uitgebreidheid, is oorzaak, dat wij ons oogmerk, om naamlijk alles wat wij uit paulus Brief, aan het hoofd van dit Blad plaatften, te verklaren , niet bereikt hebben. In "een volgend Nommer' zullen wij het overige , indien God ons het leven en de vermogens geeft, dan behandelen.
QUa Vervolg in N°. 33.) 0 .
Te Amfteldam, bij M. de BRU1JN, ia de Watmoesftraat,



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND* 6Y°. 33.
(Vervolg van N°. 32.)
Hoek God heeft het ons geopenbaard door zijnen GèèsK Want de Geest onderzoekt aile dingen , ook de diepteti Gods. Want m'e van de menfchen weet het geene dei menfchen is, dan de geest des menfchen die in hem is ?
. Alzoo weet ook niemand het geene Gods is, dan de Geest Gods. Doch wij hebben niet ontvangen den geest der we* reid, maar den Geest die uit God is: op dat wij zouden
' weten de dingen die ons van God gefchonken zijn. DeweU ke wij ook fpreken, niet met woorden die de menfchelijke wijsheid leert, maar met woorden die de Heilige Geest leert, geestelijke dingen met geestelijke famenvoegende.
i cor. II: 10—. 13.
DE REDELIJKE GODSDIENST DER KRISTENEN.
Zagen wij in ons voorig Nommer, hoe de Apostel p a ü» lus deCorinihifche Gemeente, door de duidelijkfte redeneering zocht te overtuigen, dat hij niet als het hoofd van eenen aanhang, niet als een drijver van nieuwe leerftelfels t zich zelven wilde aangemerkt hebben, daar hij alleen de eenvouwige waarheid verkondigde, daar hij alleen het plan van den eeuwigen God, om alle menfchen, door het betrachten van hunne pligten , tot den hoogden trap van gelukzaligheid, op te voeren; daar hij alleen dat plan, benevens zijne Medeapostelen, openbaarde, en in het helderst licht delde 5 ja daar hij de openbaring van dat plan, niet aan zijn eigett a. &k ver-



C 258 )
verftand toefchreef, maar alleen aan den Gee<t Gods die in hem woonde; een Geest,die God aan alle de leerlingen van jesus, indien zij waarlijk zijne leer omhelsden, en zich zelf geneigt voelden, om alle tijdelijke genoegens op te offeren , en zelfs hun leven grootmoedig te wagen, om die leer, als den eenigen weg ter zaligheid, aan alle hunne Natuurgenoten bekend te maken, wilde rnededeelen.
Heden willen wij de redeneering des Apostels verder be« fchouwen en ontleden, daar hij opgeeft waarom eigenlijk, de Predikers van het Euangelium, dien Geest, of die kracht Gods hadden ontvangen, en welk foort van menfchen eigenlijk gefchikt was, om over hunne prediking te oordeeten. Wij hebben, zegt de Apostel , Gods Geest ontvangen , om te fpreken van de dingen die ons gefchonken zijn. Door die dingen verflaat hij die weldaden, die het menschdom bewezen waren; weldaden, die de dierbaarfte zegeningen eindeloos ver overtroffen. De nacht der diepfte onwetendheid was verdreven,. en de dageraad des heils was voor geheel het menschdom opgegaan; lang hadden de ftervelingen in duisternis omgedwaalt , hun natuurlijk gevoel was verbasterd, hunne verftandelijke vermoogens waren verbijsterd, door dartele vernuften en waanwijze uitvinders van nieuwigheden. De mensch gevoelde wel zijne onflerflijkheid, doch de wreedfte onzekerheid bleef hem pijnigen, zijn befef van een volgend leven was onduidelijk , en hij wachtte dus, beurtelings, met hoop en vrees, op de naderende toekomst. Doch de liefderijke God had eindelijk hier in voorzien; jesus had een eenvouvvig voorfchrift van het menfchelijk gedrag voorgefteld , en de gewisfe zekerheid van ons eeuwig voordduurend beftaan aan het licht gebragt. Alle de zaligheden, die uit deze zekerheid voordvloeiden, werden nu zonder onderfcheid aan elk fterveling aangeboden; en hier toe, hadden de Predikers des Euangeliums, de Geest Gods ontvangen. Deze weldaden , werden openlijk door de zendelingen van jesus, niet flegts verkondigt, maar zij werden ook,als het wettig eigendom van geheel het menschdom ,



C 259 )
dom, aangeboden; de geheele meenigte van menfchen , of de geheele wereld werd geroepen en genoodigt tot het genot van eeuwig voordduurendeu wellust , de volkomenfte zie« lerust, de volkomenfte verzadiging van alle reine begeertens, werd aan elk mensch zonder onderfcheid aangewezen, en dit niet met woorden, waar in de wijdheid der wereld uitfchitterde, dat wil zeggen, niet met woorden , waar in de geleerdheid van die eeuw, waar in paulus fchreef, zich ten toon fpreidde. Elk tijdperk toch, had van ouds af zijne bijzondere denkwijze, die daarom ook den Geest der eeuw, der tegenwoordige of der aanwezig zijnde eeuw, genoemt wordt. En volgends die denkwijze , volgends die vergezochte leerbegrippen , was de eenvouwige leer , die paulus verkondigde , eene verachtlijke dwaasheid , voor de trotfche Philofophen, fchoon deze in het oog van God, eene nietsbeduidende ijdelheid, die door het gezond menfchelijk verftand zelf ontzenuwd moest worden , verkondigden. In den tijd die paulus beleefde, waren voornaamlijk twee leerftelfels onder de Theïstifche Philofophen bekend; de Philofophen verdeelden zich in drijvers van het Grieksch leerftelfel , en in voorftanders van het Oostersch begrip. De eerften hadden tot hunnen grondregel: uit niets > wordt niets voordgebragt; en om die reden geloofden zij, dat de ftof eeuwig was; doch dat het Opperwezen, eenmaal die eeuwige ftof tot eene wereld , met alles wat betrekking tot dezelve heeft, vormde. De tweede foortj of de Oosterfche Philofophen ftelde den zelfden grondregel , uit niets, wordt niets, als onwrikbaar vast, doch zij leerden, dat alles wat aanwezig is, onmiddelijk uit God voordgevloeid was, en volgends hunne zinlijke denkbeelden , befchouwden zij de hoogfte volmaaktheden in God, afzonderlijk, als deszelfs eerfte uitvloeifels; waarom zij die ook, als de zoonen en dochteren des Almachtigen, zich voorftelden. Uit de verëeniging van zulke kinderen Gods , waren , volgends deze dwaze redeneering , weer minder godlijke we< irens ontftaan, tot ^eindelijk die wezens of beftaanlijkheden, allengs meer ftoflijk werden. Een van die tot grove ftofKk 2 lijk-



C s6o )
lijkheld reeds vernederde wezens, ontweek den kring waar in hij zich, benevens alle de overige beftaanlijkheden, die oorfpronglijk uit den eeuwigen God voordgevloeid waren, geplaatst zag; hij ontweek dien kring, zoo ver, dat hij zich een nieuw rijk befloot te bouwen. Dit rijk was deze zichtbare wereld, die dus uit hem waarlijk voordvloeide, gelijk zijn beftaan zelf, eigenlijk, uit den eeuwigen God voordgevloeid was. Het is duidelijk genoeg te begrijpen „ dat uit deze uitvloeijingen, of uit dit gedrochtlijk leerftelfel, de affchuwlijkfte ongerijmdheden moesten ontftaan. En met dit alles, waren in de tijden van'je sus en zijne Apos. telen, de Leeraars hier van, in de grootlle achting bij de Grieken. Het werd Gnofis of wetenfchap genoemt , en als den hoogden trap der wijsheid toegejuicht. Paulus beftrijd meermalen, in zijne Brieven de ingeboezemde begrippen van deze Gnostiken, of Geleerden. Dat dit ftelfel eigenlijk uit het Oosten afkomftig was, blijkt in eenen zor o as ter, die onder de Perfiaanen, reeds voor, of ten tij. de van DANiè'l, leefde. Deze diepdenkende man, die eene geheele hervorming in den Godsdienst van zijn Vaderland te weeg bragt, ftelde ook, dat uit den eenigen waaren , onzichtbaren God Mithra, twee beginfels waren voordgevloeid. Het eene, zijnde de oorfprong van al het goede was Oromasdt/s genaamt, en het tweede welk de oorfprong des kwaads zoude zijn, Oromanius. De Griekfche Philofophen, vooral de Theïstifche, of predikers van eene eeuwige zelfftandigheid, omhelsden , voor het meerderdeel, dit Oostersch leerftelfel, en vormden het op nieuw naar hunnen eigen fmaak. En dat deze begrippen, hoe onzinnig ook, invloed hadden op het geloof der eerfte belijders van jesus leer, is genoegzaam zeker, en uit alle dwalingen, die in later tijden ontftaan zijn , meer of min te bewijzen. Jesus werd ook door veelen, als een verheven wezen, als een meer onmidlijk uitvloeifel der Godheid, befchouwt , terwijl zijne menfchelijke natuur geheel niet in aanmerking kwam ; zoo dat hij dan ook niet als een
voor-



voorbeeld van het menfchelijk gedrag kon befchouwt worden, en zijne belijders geene verbindtenis gevoelden om als broederen van dezen godlijken mensch, zich zelven door de betrachting van alle deugden en pligten, waar in hij zelf had uitgemunt, en tot den dood toe getrouw was gebleven, te volmaken.
Paulus ijvert met vaderlijke tederheid, tegen deze zielbedervende dwaling, die het jeugdig Kristendom reeds be« vlekte: ik heb u niet gepredikt, fchreef hij daarom , dan jesus kristus, die getrouw, die gehoorzaam geweest is tot den kruisdood toe. Ik heb mij niet opgeworpen als het hoofd van eenen aanhang. Ik ben een zendeling van je sus, gelijk alle mijne Ambtgenoten. Het geen ik u verkondigt heb, weet ik door den Geest,door de kracht Gods, die m!jn verftand verlicht heeft. Ik, en mijne Medeapostelen, ontvingen dien Geest, om u de zaligheden, die voor de geheele wereld beftemd zijn, te leeren kennen. Dit heb ik niet gedaan in den Geest dezer eeuw, of volgends de tegenwoordige algemeen aangenomen denkwijze; ik heb u jesus kristus, niet leeren kennen gelijk de Philofophen u de fchepfelen hunner verbeelding , of de zoogenaamde uitvloeifels der Godheid leeren kennen , met eene ijdele praal van woorden, waar aan zij zelf geene beteekenis weten te hechten, terwijl geene inwendige overtuiging hun verftand, immer volkomen dit doet toeftemraen. Neen zul» ke redevoeringen behooren flegts tot de menfchelijke wijsheid, of tot de zinlijke wijze van redeneeren; maar onze prediking is volgends de leiding van den Geest Gods , die in ons woont. Dat hier door den heiligen Geest, de zelfde Geest oïRouahk, die wij in ons voorig Nommer opgemerkt hebben, verftaan wordt, blijkt zoo wel uit de grondtaal, als uit de gewoone fpreekwijze der Apostelen zelve. De gaven van Gods Geest, verkrijgen veeltijds eenen perfoonlijken naam, zoo dat zij de heilige Geest zelf genoemt worden. Wij zouden dit met verfcheiden voorbeelden kunnen bevestiggn; doch elk oplettend Bijbellezer zal deze verft k 3 wis-



C 252 )
W&ftling, van de gaven des Geestes, en den Geest zelf, overvloedig opgemerkt hebben. Paulus predikte dan niet in den geest,of in den fmaak der menfchelijke wijsheid, maar in den Geest Gods, en wat predikte hij? Geene zinlijke dingen, geene perfoonlijke uitwerkingen van alle voorvallende omflandigheden, geene yenëeniging van Godlijke uitvloeifels , die door eene dartele verbeelding , tot zelfftandigheden gevormd wierden. Neen, herwas de uitlegging van geestelijke dingen, van dingen die geene betrekking hadden tot dierlijke driften of begeertens , maar die alleen betrekking hadden tot het edelst gedeelte der menfchelijke natuur; dingen , die aan het ingefchapen zedelijk gevoel, de reinfte zaligheden konden doen genieten; dingen die onmidlijk betrekking hadden, tot eene onzichtbare wereld , tot welker bewooning en genieting , wij hier in deze zinlijke wereld voorbereid worden. En deze prediking, deze uitlegging van Gods ontwerp, van het tot nog toe onduidelijk gevoel der menschheid, betrof niets minder dan het volkomen geluk van elk fterveling. Doch alleen de geestelijke mensch kon deze uitlegging beoordeelen, Düor de geestelijke mensch verftaan wij de onbevooroordeelde, de verlichtte mensch, die zijne verftandelijke vermogens, vrij en begeerig naar waare wijsheid, wil en durft gebruiken; zoo dat hij de waarheid omhelsd,en op vaste gronden , gezond en overè'enftemmend met zijne zedelijke waarde , rel deneert. Zulk een mensch , kan met recht over geestelijke dingen oordeelen; want zijn oordeel is vrij, en aan geene leerbegrippen gekluisterd; zulk een geestelijk mensch is vatbaar voor de prediking van Godlijke waarheden, terwijl de dierlijke mensch, die alleen zijne vleeschlijke begeertens zoekt te bevredigen, die even gelijk de redeloze dieren,zich alleen toelegt om zijn werktuiglijk famenftel te voeden en te koesteren, terwijl zulk een dierlijk mensch, de prediking van jesus zaligheid fchenkende leer, niet verftaat, maar det zelve verwerpt en veracht, om dat zij waarheden aan het licht brengt, die alleen voedfel aan het verftand fchenken; ja
om



( 263 )
ojd dat zaken die buiten het gebied der grove zinnen zijn, door zulk een geheel aan het ftof verbonden mensch, onduidelijk, vreemd en onbeftaanbaar voorkomen Geestelijke dingen moeten dan met geestelijke wezens faamgevoegd worden ; geestelijke dingen, worden door het gezond verftand van den waarlijk veradelden mensch, begrepen, toegeftemd, en op de voortreflijkfte wijze toegejuicht. Maar voor zulke geestelijke menfchen, vloeien ook de verheveufte zaligheden , uit de prediking der eenvouwige waarheid, of uit den redelijken Godsdienst, voord ; zaligheden die geen oog gezien, die geen oor gehoord, die door geene zintuigen ooit bereikt zijn. Geen wonder dan, dat de liefderijke Apostel pauius, de denkwijze ook van zijne Corinthifche Gemeente, zuiver zoekt te bewaren; geen wonder dat hij de dwalingen,die hen van de eenvouwigheid des eenigen waarachtigen Godsdiensts zouden aftrekken , met zulk eenen edelen ijver, met zulk eene kracht van gezonde redeneerkunde, beftrijd. Hij, die het plan des eeuwigen Gods, om het menschdom in de hoogfte gelukzaligheid te doen deelen, in de kracht des Allerhoogften openbaarde, hij hield niet op met hun toeteroepen: dit is de weg geliefden! wandelt in denzelven; jesus, die gekruifigd is, gaat u voor, volgt hem, en beërft de eeuwige blijdfehap.
Dierbare Medekristenen! ook in ons woont den Geest Gods, voor zoo ver wij als gehoorzame kinderen des liefderijken Vaders, ouze heiligde pligten betrachten, ons geweeten zuiver bewaren, en in waare godzaligheid wandelen. Het is niet meer noodzaaklijk, dat de volgelingen van jesus door wonderwerken hunne zinlijke Natuurgenoten opmerkzaam maken, en overtuigen, dat die God die verkondigt wordt, den Almachtigen, den waarachtigen God is. Neen, de kennis aan het eenig eeuwig Opperwezen is onder ons algemeen, maar elk , wie den redelijken Godsdienst, elk, wie het Euangelium des vredes verkondigt, fpreekt in den Geest van God en kristus; elk wie de reinfte, de tederfte liefde, als de hoofdbron van alle deugden



C 2*4 )
den doet kennen, bewijst hier door zijne Godlijke zending. Jesus toch heeft bevolen om aan de geheele wereld Gods liefde voor het menschdom te verkondigen, en aan elk fierveling toe te roepeni betracht de pligten die jesus leer n voorfchrijft en gij zult zalig worden.
Ongelukkige Natuurgenoten ! gij die nog aan dierlijke driften gekluisterd zijt, gij die u verflaafd aan zinlijke genietingen , en het eenig middel tot uw waarachtig geluk verwerpt en verfmaad ; wij bidden u in den Geest van God , wordt opmerkzaam , bemint u zelven , met eene verhevene met eene veradelende liefde; omhelst den eenigen redelijken Godsdienst; gelooft in jesus ; toont u.ge» loof door uwe werken, en gij zult aanvanglijk reeds, de edelfte zelfsvoldoening , en eeuwig dé volkomenfte zaligheden genieten.
Getuig dit, gij waare, gij geestelijke Kristenen! gij die in het Kruis van jesus uwe hoogfte glorie fielt, gij die den eenigen waarachtigen Godsdienst , als de bron van uwen hemelfchen wellust bemint; voor u zijn de geestelijke dingen verftaanbaar, gij onderfcheid, gij beoordeelt dezelve, en uw oordeel is aan geene heerfchende begrippen onderworpen ; uwe denkkracht vormt zich naar den Geest die uit God is ; de waare zielerust, die jesus aan vermoei, den, die zich tot hem wenden, toezegt, overfchaduwt u; dit leven befchouwt gij als een oefenfchool , waar in gij de gronden legt tot uwe eeuwig toenemende volmaaktheid ; het fterflot verwacht gij met een zalig genoegen, het ontfluit voor u de heerlijkheid, die uw gekruiste Vriend voor u bereid heeft; geen dood, geen graf kan u verfchrikken; uwe hoop wordt afgewisfeld door genieting ; meer geeste. lijk, meer volmaakt, zult gij daar jesus gelijkvormig worden, en den hoogften trap van menfchelijke zaligheid , volgends Gods eeuwig ontwerp, bereiken.
Te Amfteldam, liij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat,



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND.
SY°. 34.
En de Engel zeide tot haar: vreest niet maria ; want gij hebt genade bij God gevonden. En ziet gij zult bevrucht worden en eenen zoone baaren, en zult zijnen naam heet en jesus.
luc. I: 30, 31.
VOORBEREIDENDE OVERDENKING VOOR JESUS GEBOORTE.
TÏTorden de Engelen, die in eenen verlieevener kring * * dan de fterflijke bewooners der aarde, zich zelven door de edelfte werkzaamheden geduurig meer volmaaken; worden deze Engelen door den Vader der natuur, die het volkomens: geluk van alle zijne fchepfelen, zonder onderfcheid, bedoelt, uitgezonden tot heil van zaligheid behoevende menfchen! Ja, hebben de Engelen ,als hoogverlichtte wezens, medegewerkt, om het menschdom , in deszelfs vroegfte kindsheid, eer tijd en lotgevallen de verftandlijke vermogens, nog ontwikkeld hadden; hebben, zeg ik, de Engelen toen medegewerkt om het menschdom te onderwij-, zen, en om het den weg des geluks te leeren kennen! a. LI Hoe



( 266 )
Hoe zal het rein gevoel, van die beglansde, die oniTerflijke Burgers der eeuwigheid, dan niet ontvlamd zijn in godlijke verrukking, toen de fchoone dageraad des heils.voor de flervelingen begon aan te breken , toen de tijden der onweetendheid, gelijk een donkere nachtnevel, begonnen te verdwijnen, toen God zijnen geliefden Zoon, wiens vlekloze onfchuld, en boven alle menfchen verhevene volkomenheid, een wellust was in zijn oog; toen God dien geliefden Zoon, onder de flervelingen deed verfchijnen, om het verftand op te wekken uit deszelfs doodflaap, om het zedelijk gevoel te louteren, en voor de zaligfte genietingen vatbaar te maken! Voorzeker verheugden zich de Engelen hier over, terwijl toch de uitvoeringen van Gods wil, of de voltooijing van zijn volmaakt ontwerp , hunne zaligheid tot het hoogfte toppunt doet opftijgen. Straalt niet het reinst genoegen, de volkomenfte blijdfehap zelfs in elk woord, het welk de Engel, die aan de maagdelijke maria haare naderende zwangerheid, voorfpelde, op de edelfte wijze doorï De Heilige Geest, zegt hij, of de kracht des Allerhoogften zal u overfchaduwen, en daaróm moet het heilige dat uit u geboren ftaat te worden, Gods Zoon genaamt worden. Ja, gij zult eenen Zoon baaren en gij zult zijnen naam noemen jesus; want hij zal zijn volk zalig maken en van allen kwaad verlosfen. Wie leest immer gevoelloos den godlijk blijden Lofzang der Hemellingen, die zij inBethlehems grasrijke weiden aanhieven!Toen was de zaligheid der wereld geboren, toen werd de grootfte blijdfehap aan de flervelingen gefchonken , toen werd Gods liefde verheerlijkt, terwijl nu de vrede op aarde zoude woonen,en aan geheel het menschdom welgevallig zoude zijn.
Godvruchtige Medekristenen ! De heilfontein, die bij jesus Geboorte, tot glorie van aarde en Hemel ontfprongen is,biedt aan ons ook de zaligfte verkwikking;die fontein



tein fpringt tot in alle eeuwigheid. Komt, laat ons dan juichen in den glans van Gods liefde; komt laat ons dan fraaaken dat de Beftuurer van het heelal goed is. Hij toch, geeft ons zelfs in de treurigfte duisternis, ftof tot gejuich; in de bangfte, in de kommervolfte nachten, doet nog zijne vaderlijke liefde, de dankbaarfte lofpfalinen, van onze lippen vloeien. Nog weinige dagen flegts , en de plechtige dag,die door de Kristenen tot hunne Godsdienstoefening afgezonden is, verrijst voor ons ook als de Geboortedag van den Zaligmaker der wereld, van jesus de verlichtende Leeraar, de levenwekkende Vriend en de heerlijkheid fchenkende Broeder van redemagtige aardbewooners.
Het voegt ons, geliefde Lezers! het voegt ons, de onfchatbare weldaad, die ons gefchonken is, blijmoedig te erkennen, en ons voor te bereiden voor den fchoouen Feestdag, die de geheele Kristenheid met ons viert; het voegt ons, met een vernieuwd hart, met eenen opgewekten geest, Gods vaderlijke liefde te roemen, en zijnen geboren Zoon, wiens leer ons het waaf geluk doet genieten, met eerbied en blijdfehap toe te juichen. Onttlaat u dan van alle knellende zorgen, die de waare vreugd van uwen geest onderdrukken; werp: alle uwe bekommeringen op hem, die aan alle fchepfelen, het leven, den adem, en alle dingen fchenkt; vertrouwt uw lot, vertrouwt het lot van alle vrienden der waarheid en deugd, in zijne almachtige hand; nooit zal hij ophouden met voor zijne be • minnende kinderen , voor zijne getrouwe lievelingen te waken, en hen in de dagen der benaauwdheid te helpen en te befchermen. Richt u dan op, ó gij neergebogen zielen! gij ,die door treffende rampfpoeden, als bitterlijk bedroefden, klaagt en treurt, hoopt op God, eenmaal zult gij hem nog looven.
LÏ 2 Mee-



C 2<58 }
Meenigwerf heeft hij uw' druk; Doen verandren in geluk. Hoop op hem, fla 't oog naar boven; Gij zult God, uw' God nog looven.
Waaröm zoudt gij moedloos treuren: is jesus niet geboren om u zalig te maken? en waar in beftaat waare zaligheid anders, dan in een beftendig en eeuwig toenemend geluk, dat boven de wisfelingen des levens verheeven is? Bedroeft gij u edele godvruchtige Kristenen! bedroeft gij u over het algemeen zedenbederf onder uwe Natuurgeno. ten! doen de roekloze verachters van den waaren Kristelijken Godsdienst, meenigwerf uw gevoelvol hart bloeden! grieft het u, wanneer de onfchatbaarfte weldaad verworpen wordt; wanneer het Euangelium, die blijde, die voortreflijke bekendmaking van het waarachtig menfchelijk geluk, befpot en verfmaad wordt! gevoelt uwe ziel de bitterde kwellingen,wanneer trotfche booswichten, den glans der eenvouwige waarheid zoeken te verduisteren, wanneer zij het zwak verftand zoeken te misleiden, en van den fchoonen eerdienst, die wij, volgends de verklarende leer van jesus, aan de Godheid verfchuldigt zijn, zoeken af te trekken ! Ja met het hoogfte recht, mogen wij ons hier over bedroeven; de rampzaligheid waar in zoo veele duizenden van onze Natuurgenoten zich moedwillig neêrftorten, verwekt in ons het hartlijkst medelijden; het treurig denkbeeld , dat zoo veele duizenden zich zelven van de Kef* lijkfte genietingen, van de reinfte zaligheden, die uit het betrachten der heiligfte pligten voortvloeiden, op de onzinnigfte wijze berooven; dit treurig denkbeeld, verftoord niet zelden de rust van ons hart;de klagten van zoo veele ontevredenen, die vruchtloos naar geluk dorftcn , verpesten meenigwerf ons genoegen; het lot van talloze ellendelingen , die zich zelven met ijdele fchaduwbeeiden van vreugd
en



C =69 )
en rust vermaken , die fchitferende waterbellen, met eene zinloze drift beminnen, en zich bij de uitkomst, op de verfchriklijkfte wijze bedrogen vinden; het lot van die eW lendelingen, perst meenigwerf aan den waaren menfchenvriend, aan den welmeenenden Kristen,de bitterfte tranen af. Maar waare Godvruchtigen ! ook dit alles kan de gronden van uwe waarachtige vreugd nimmer doen wankelen; de deugd zal over alle haare vijanden zegepralen, het licht der waarheid, moet over de geheele aarde uitgebreid worden, in fpijt van alle woelingen , in fpijt van alle trotschheid, die den glans van dat licht-agter vaale; nevelen zoekt te verbergen. Jesus is geboren, de Verlosfer der geheele wereld is onder ons midden verfcheenen ; het fpitsvindig vernuft, mooge, zelfs, in onze dagen , in het midden des Kristeudoms , de wezenlijkheid der Geboorte van kristus beftrijden, en geheel de gefchiedenis van onzen eeuwig gezegenden Leeraar, onder de uitgedachte fabelen , der aan zinlijkheid gekluisterde volken, rangfchikken. Het onverbasterd zedelijk gevoel , dat waarheid van leugen , dat zuivere pligtbetrachting van fnoode boosheid weet te onderfcheiden, dat onverbasterd zedelijk gevoel, belacht zulke uitvindingen, en verheft zich eindloos ver boven het verachtlijk ftof, dat laaghartige booswichten, die fidderend voor hunne eigen misdrijven, zich agter een famenweeffel van vernuftige leugentaal verbergen , doen opftuiven. Ja kristus is geboren; uit eene nederige maagdelijke moeder, is den volmaaktften der menfchen, vol godlijke verhevenheid, geboren. Agttien eeuwen die voorbij wentelden, bewolken deze gebeurenis niet voor het oog van den onderzoekenden en geloovenden Kristen. Israels nakomelingen, die nog gekluisterd aan zinlijke begrippen , deze zalige waarheid miskennen , deze vorderen ons broederlijk LI 3 ™e-



C =7° )
medelijden, nimmer befchouwen wij hen als verachters van den Godsdienst; neen, hun eerbied voor den eenigen waaren God, die wij nevens hen aanbidden, bekoort en treft ons; zij verwachten eene zaligheid, die wij Kristenen , reeds eeuwen lang genoten, eene zaligheid, die ook voor hun op den weg des levens bloeid, maar die zij verbijs. terd, en als met gefloten oogen vertreden. Talloze millioenen menfchen, die nog even als in de jeugd der wereld, zich door afgodsdienst en kinderlijke beuzelingen vernederen, moeten de verlichtte ziel des waaren Kristens, op de fmartlijkfte wijze, door hun gemis van waare bevredigende zaligheid, het welk zij verduuren, bij elke oplettende befchouwing grieven; zij kennen den weg des geluks niet; de eenvouwige fchoonheid van den eenigen natuurlijken Godsdienst, is door bijvoegfelen en dwaze bijgeloovigheden geheel voor hun verdonkerd; zij vormen van het Opperwezen, verfchrikkende, of geheel verwarrende denkbeelden; het gevoel der onflerflijkheid, is door hunne twijfelingen verbasterd, terwijl de kennis aan hunne heiligde pligten, onder vooroordeelen, of woedende hartstochten begraven is, en dns nimmer eene edele zielerust kan opleveren.
Maar waare Vrienden van jesus! deze droefgeestigheidvoedende denkbeelden moeten verdwijnen, wanneer wij ia den geboren jesus, de eenige Zaligmaker der geheele wereld, de waarachtige vertrooster van Israel, en de alles vermoogende leeraar der volken befchouwen. Het Koningrijk der Hemelen, of het gebied der zuivere waarheid, moet over de geheele aarde uitgebreid worden; het licht tot verlichting der Heidenen, zal eenmaal wijd en zijd, zijne glanzen doei fchijflen; Israel zal zalig worden, en alle de Heidenen, de wiidile volken zelfs, zullen de nacht der onwetendheid, voor de helderde morgendond der kennis, eenmaal zien wegvlugten; wantin de blijdfehap over jesus Geboorte, moeten,
vol-



C 271 }
volgends het getuigenis des Engels in Efrata's velden, alle de volken deelen. De zaligheid der geheele aarde is geboren; van zee tot zee zal zijne overredende zedeleer eenmaal heerfchen, en van den oorfprong der flroomende rivieren af, tot aan hunnen uitc-rften afloop toe, zal de eenvouwige waarheid beleden, en den redelijken Godsdienst beoefent worden. Om die reden, moest het Godlijk Kind, dat in den maagdelijken fchoot van maria, rijp moest worden tot de geboorte, jesus of Ferlosfer genoemt worden. Dit Kind, deze Zoon der Godheid, zoude niet flegts, gelijk eenmaal jósua, de Krijgsvorst der Israeliten, een afgezonden volk behouden, en door overwinning op overwinning, van woedende vijanden verlosfen; neen, deze jesus, zoude de geheele wereld, alle de aardelingen die zijn volk, zijne Natuurgenoten zijn, van vernederende onkunde, van dwingend vooroordeel, en folterende onzekerheid bevrijden; hij zoude alle deze Natuurgenoten, de waare, de beftendige zielerust voor eeuwig doen beërven; want hij zoude het verftand verlichten, het zedelijk gevoel louteren, en geheel de verbasterde menfchelijke natuur, in haare oorfpronglijke zuiverheid en onfchuld herftellen; zijne leer, zoude den weg tot edele zelfsvolmaking aanwijzen, op dat het hart vatbaar wierde voor alle de zalige genietingen, waar voor de redemagtige mensch berekend is. Welk eene voorfpelling! jesus zoude ons allen zalig maken, hij zoude ons van alle kwaad verlosfen , en tot het genot van den hoogften wellust voorbereiden. Neen, nimmer heeft een Engel heilrijker waarheid verkondigt; geene bekendmaking vloeide immer zoo vertroostend van de lippen der Serafijnen, dan deze: gij zult eenen zoon baaren,en gij zult zijnen naa?n)ESvsnoement want hij zal zijn volk zalig maken van alle zonden. Dit Euangelium, deze eeuwig blijde boodfchap, was de nagalm van het waarachtig getuigenis des eeuwigen Gods, aan abraham: in uw zaad zullen alle de gefathten der
aar.



C *7* )
aarde gezegend worden. En van de vervulling der voor» fpelling des Engels, hier van, zijn alle de waare Kristenen, die geduurende agttien eeuwen jesus leer beleden en beoefend hebben, de onwraakbaarfte getuigen. Schaaren, die geen flerveling tellen kan, zijn door het betrachten der pligten, die jesus voorgefchreven heeft, tot de eeuwige heer» lijkheid ingegaan; talloze fchaaren, hebben, door een leven» dig geloof aan jesus, den roemrijkftenftrijd volftreden, en de kroon der heerlijkheid weggedragen. Door het geloof aan jesus, door het beoefenen van den eenigen redelijken Godsdienst, dien hij opgeheldert en ons aangeprezen heeft, wordt de reinfte zaligheid, zelfs in dit leven vol onrust en afwisfeling, genoten. De bewustheid dat jesus eeuwig onze Vriend is, en dat door zijne volmaaktheid, de menfchelijke natuur in Gods vlekloos oog welgevallig is, die bewustheid bevredigt ons met alle lotgevallen, zij doet ons over den dood zegepralen, en op jesus eeuwige broedermin ver» trouwen.
Komt Kristen! ziet uw heilzon glooren;
Haar glans blonk eerst in Efrata. Nog hooren wij de hemellingen, Den morgenzang der Vrijheid zingen. Die heilzon blonk met middagluister,
Van agter 't floers, op Golgotha.
Te Amfteldam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND.
SY°. 35.
En ik zag eenen groeten witten troon , en dengeenen die daar op zat, van wiens aangezicht de aarde en de hemel weg vlood, en geen plaats is voor dien gevonden. En ik zag de dooden, klein en groot, jtaande voor God; en de boeken werden geopend; en een ander boek werd geopend dat des levens is: en de dooden werden geoordeeld uit het geen in de boeken gefchreven was naar hunne werken. En de zee gaf' de dooden die in haar waren; en de dood en de helle gaven de dooden die in hun waren, en zij werden geoordeeld een iegelijk naar hunne werken. En de dood en de helle werden geworpen in den poel des vuurs : dit is de tweede dood. En zo iemand niet gevonden werd gefchreven in het b)ek des levens, die werd geworpen in den poel des vuurs.
opene. XX: n —15.
GEDACHTEN OVER HET LAATSTE OORDEEL DER WERELD.
Welke denkbeelden ook aan de fpreekwijzen , van een laatst algemeen oordeel der wereld, gehecht mogen worden: dit is waarachtig, eenmai" zullen de verborgenfte handelingen der menfchen in het licht geftelt worden; eenmaal zal de gerechtigheid zegepralen, en de geheimfte drijfveeren van elks gedrag beoordeeld en vergolden worden. Hec gevoel van recht en onrecht; een gevoel dat in elk zedelijk wezen, als een grondtrek van de godlijke natuur leeft en 2, Mra werkt,



Cm)
werkt; dat gevoel verzekerd ons: daar zal eenmaal een dag der vergelding aanbreken , God is rechtvaardig, de boosheid moet de bittere vruchten, die zij hier in dit leven zaait, in de onzichtbare wereld inzamelen ; terwijl de ftille deugd , die door de wereld miskend, in eenzaamheid wel doet, een» maal de zegekroon, voor het oog van Engelen en menfchen, moet ontvangen. Heeft ons tegenwoordig leven geene be. trekking op het toekomende? Waar toe dienden dan onze vorderingen in zedelijke volkomenheid? Welke uitmuntendheid, welk ve'rdienst heeft dan de getrouwe vriend der deugd, die alle verleidingen moedig beftrijd, die zijne dierlijke begeertens overwint, en die in het midden des bitterften rampfpoeds, aan zijnen pligt|getrouw blijft, het geweld heldhaftig trotfeerd, en den wreedften dood verkiest, boven het fchenden van zijne heiligde pligten? Welk eene uitmuntendheid, welk een verdienst zeg ik , heeft zulk een grootmoedige , boven den fnoodften booswigt , die zich zelven in het genot der zinnen baad, die alle zijne dierlijke begeertens verzadigd , die alle zijne pligten ver. trapt, die met de heiligde wetten den fpot drijft , die een leven vol fchande en gruwelen bemint , en God zijnen Schepper openlijk durft lasteren ? Het lot van deze tegenftrijdige wezens, is volkomen het zelfde; alleen geniet de booswigt allen zinlijken wellust, terwijl de vriend der deugd, in eenen geduurigen ftrijd, zijne dagen iindigt. Ja de dood verëenigd het lot van deze tegen elkander overftaande wezens, indien de rechtvaardige God het goed van het kwaad niet onderfcheid, geene daden beoordeeld, en geene vergelding doet ontvangen.
Kristenen! voor ons is deze waarheid ontwijfelbaar in het helderst licht gerteld; het onduidelijk gevoel van eene gewisfe wedervergelding , het welk in elk menfchelijk hart fpreekt, is door jesus verklaard en duidelijk verftaanbaar gemaakt. Jesus zelf, de eenige volmaakte Leeraar der wereld,



C 275 )
reld, hij, die het licht uit de zwartfte duisternis heeft doen op gaan, om zich over de geheele aarde te verfpreiden, zoo dat elk die zijne leer gehoord heeft , geene veröntfchuldiging kan inbrengen, terwijl de eenvouwige waarheid die hij zuiver en naakt aan het licht gebragt heeft, alle dwalingen doet zwijgen, terwijl zij, door de volkomenfte overtuiging, heerfchappij voert over alle denkende zielen, zal de wereld zelf oordeelen.
Wij Kristenen! wij weten dat God eenen tijd gefield heeft, wanneer de wereld zal geoordeeld worden door jesus, die hier toe door zijne liefde voor de redemagtige bewooners der aarde, ja die door het godlijk werk dat hij verricht heeft om zondaren zalig te maken, hier toe gerechtigd is. Jesus voorfpelde zelf, meer dan eenmaal, dit wereldgerecht ; hij fchilderde dan die treffende gebeurenis met eene majestieuze zinlijkheid voor zijne leerlingen, fchoon altijd de onöpgefmukte waarheid, in haare volle fchoonheid, in zijne woorden fchitterde. Hij de Zoon des menlchen, zoude op de wolken des hemels het gerecht honden, hij zoude de daden van zijne moedwillige vijanden beoordeelen, zoo wel als de werken der liefde, door zijne getrouwe volgelingen verricht. Werkers der ongerechtigheid, zoude hij onwaardig verklaren om zijne vriendfchap te genieten; zulken, die zijnen wil of liever zijn doel om alle menfchen zalig te maken , gekend maar tegengewerkt hadden , dezen zouden hun folterend lijden verdubbeld zien, de wroeging zoude als een' knagenden worm in hun aanzijn woelen, terwijl fmart en vertwijfeling , als een onuitbluschbaar vuur, voor dezen rampzaligen zouden bran» den. Intusfchen zouden de zachtmoedigen, die zijne zedenleer omhelsd en beoefend hadden, die alle hunne ver. mogens befteed hebben , tot uitbreiding vai Gods eer, en tot zaligheid van hunne Natuurgenoten , dezen zouden als erfgenamen der aarde, tot eeuwige blijdfehap ingeleid worMm 2 den,



den, en als gezegenden des eeuwigen Vaders, de palmen der overwinning ontvangen. Ook de Hemelburgers, die op den top des olijf bergs, jesus glorierijken ingang in de onzichtbare wereld vierden , riepen zijne nog fterfiijke vrienden toe: deze jesus die van u opgevaren is, zal ook zoo op blinkende wolken tot deze gewesten wederkomen , om als den volmaaktften der aardelingen, de leevenden en de dooden te beoordeelen. Ook joannes de boezemvriend des gekruisten , maar nu verheerlijkten jesus , befchrijft in zijne godlijke verrukking het plechtig wereldgerecht, met alle de treffende grootheid die zulk eene befpiegeling kan verzeilen; na dat de liefderijke Apostel, die den bitterden haat, die Romens dwingelanden tegen het eenvouwig vrijheid ademend Kristendom voedden, op de treffendfte wijze ondervondt , terwijl hij aan zijne vrienden ontrukt, in zijne geliefdfte bezigheid , het verkondigen van jesus naamlijk, verhinderd, op een afgelegen Eiland zijne klimmende jaaren in ballingfchap doorbragt; na dat deze liefderijke Apostel zijne Medekristenen vermaant, verftërkt en vertroost had, door eene Poëtifche fchildering van gewigt volle zaken, die zijn God geheiligde geest voorfpel. den, na dat hij eindelijk de bange tranen , die liefde en vriendfchap alom nog met het rokend bloed van doodgemartelde lievelingen vermengden , had; zoeken af te droogen, door blijde vooruitzichten , op den fchoonften ftaat van vrede en geluk; een ftaat, die zijn dichterlijk penfeel, met luchtige trekken, maar teffens met ftoute zinlijke verwen teekende. Geweld , lasterende woede en helfche arglistigheid , zouden geketend , en van de aarde verbannen worden; de vermoorde lievelingen Gods, zouden het verlies van bloed en leven door het hoogfte toppunt van zaligheid en glorie vergoed zien , en liefde en vrede , zouden de herleevende Kristenen overfchaduvven. Masr de geest des verrukten Schrijvers , verwijdert zich al verder
en



( *77 )
en verder, en nadert in 'zijne-befpiegelingen moedig, zelfs de voleinding der fterfiijke huishouding op deze aarde. Hij ziet eenen grooten witten , of- eigenlijk eenen fchitterenden troon; dit was de rechterftoel van hem, voor wien Hemel en aarde, als in ned'erigen eerbied terug weeken ; hij die daar op zat was jesus, aan wien het gerecht overgegeven is, jesus de verheerlijkte Zaligmaker der flervelingen, hij die het begin en het eind is van alle menfchelijke zaligheid"; voor zijn aangezicht vloden Hemel en aarde , èn hunne plaats werd niet meer gevonden. Dat deze uitdrukking eene geheel andere beteekenis heeft, als doorgaands daar aan gehecht pleeg te worden, is zeker. Hemel noch aarde bej hoeven in het niet weg te zinken . wanneer het loc dep menfchen beflischt wordt; diepronkftukken van Gods wijs-1 heid, almacht en liefde, zifn -welligt tot geheel andere cindens uit de onaanwezenheid te voorfchijn geroepen. Maar de geduchte verandering , die voor het befpiegelend oog van joannes voorviel , moest door foortgelijke'woorden uitgedrukt worden. Voor het aangezicht van dien Rechter, dan, ftond het geheel menfchelijk geflacht: dooden en leevenden werden opgeroepen , van den ftamvader der menfchen af, tot de Jaatfte, die bij het aanbreken van den jongften dag nog gebaard werd; allen Honden zij hier om geoordeeld te worden, en nu , nu werden de boeken geopend;' Joannes drukt zijne grootfche 'befchouwing, ook hier ,■ door eene verftaanbare beeldenfpraak uit. Boeken of rollen, waar in de handelingen der gedaagden aangefchreven ■ ftaan, worden geopend, ook nog een ander boek of rol, dat het boek des levens genaamt wordt, werd voor het oog des Dichters geopend. Door dit boek des 'levens, verftaan verfcheiden Bijbelverklarers, het plan der eeuwige verkiezing, en bewijzen dit door het vervolg , waar wij vinden, dat elk wie in dit boek des levens niet aangeteekend was, in den poel des vuurs werd geworpen. Doch indien zulk'een plan, Mm 3 voor



C278 )
voor het oog des Rechters, fchoon flegts hier zinnebeeldig ,, beftond, waar toe diende dan eene beoordeeling van gepleeg- ■ de daden en handelingen ? Dit boek was dan flegts naar te e zien geweest, en het lot van allen, zonder onderfcheid,was s beflischt. Neen, wij gelooven, dat de fchilderende joan- nes, door dit boek of door deze rol , eene aanteekening ; van alle de beoordeelden, die het leven waardig gekeurd werden , verftond. Want te gelijk met de gedenkboeken der daden en handelingen, werd ook dit levensboek ontfloten, en ftraks ving de gerechtshouding aan: de dooden , of de nu opgewekteu, werden geoordeeld naar hunne werken; deze beoordeeling was nu mooglijk, want de zee, de dood, en de hel, hadden de hun 'toevertrouwde bewooners der aarde terug gegeven. De zee, of elke verzameling van wateren, in wier boezem zoo veele duizend, duizend menfchen, door alle eeuwen heen, het eind van hun fterflijk leven hadden gevonden, deze ontfloten nu hunne boezems; de ftem des roependen Engels, was ook tot in den diepften afgrond doorgedrongen, daar waren de geftorvenen ontwaakt, en zweefden onfterflijk, zalig, of vertwijfelend, uit de golven tot voor den troon des Rechters. Ook de dood en de hel, worden hier als bewaarplaatfen , of kerkers van ver. Horvenen afgeteekend. Door de hel , wordt in de Heilige Schrift meermaalen het graf, of ook veeltijds den afgefcheiden ftaat des doods, verftaan, in beide deze beteekenisfen, kan de hel hier als eene bewaarplaats van geftorvenen voorkomen. Doch uit den zin der woorden befluiten wij , dat de Schrijver hier het graf bedoelt hebbe ; want de dood wordt hier onmidlijk voor de hel genoemt, en komt mede als eenen kerker, die zijne gevangenen verlosfing ziet fchenken , voor. De heerfchende dood dan , die jongen en ouden , aanzienlijken en nederigen , wijzen en dwazen , deugd-getrouwen en booswigten, van de aarde weg voert, en het graf, dat talloze gedachten in zijnen donkeren fchooc
be-



C 279 )
bewaard, ook deze zagen alle banden verbroken, en moess ten hunne gevangenen, vrij en onfteiflijk zien uitgaan, om I Voor Gods aangezicht geoordeeld te worden. Alle deze { onfterflijken ftonden nu voor den Wereldrechter, en werden naar hunne gepleegde daden gevonnist. De eeuwigheid [ blonk nu in vollen luister, want dood en graf waren ver. nietigd, en in het louterend vuur, dat zelfs dë hoofdbeginfels der wereld zuiveren en veradelen moest, vergaan. Ook elk der beoordeelden, wiens daden gewogen en te ligt bevonden waren , wiens gedrag het ingaan in de eindeloze vreugd niet waardig was gekeurd, en wiens naam om die Teden, op de levensrol niet aangeteekend was, werd verworpen , en aan dat zelfde lonterend vuur, als aan eenen afgrond vol ellende en jammer ten prooi gegeven. Dit vuur, of liever deze verwerping, is de tweede dood; de eerfte, of het fterflot, werd vernietigd, maar deze dood, deze ui. terfte ellende, die de vernietiging van dood en graf overleeft , pijnigt en foltert zijne gevangenen door eene eindloze voordduuring. Treifend is voorzeker deze fchilderij , deze 1 zinlijke afbeelding van eene waarheid, die in ons aanwezen | gegraveerd is, en die door jesus en zijne Apostelen zoo ] duidelijk, zoo verftaanbaar bevestigd is.
IMedekristenen! hoort de infpraak van uw eigen hart; de alwetende Wereldrechter zal uwe daden, uwe geheimfte bedoelingen beoordeelen, laat deze ontwijfelbare bewustheid, ons allen aanfpooren tot getrouwe pligtbetrachting; beproeft uw hart, waar in zoo vaak de fnoodfte boosheid zich ver^ fchuilt, terwijl gij u zelven met het masker der deugd, of I der zachtiiartigheid, voor het oog der wereld bedekt. Gij I kunt u voor Gods oog niet bedekken; uwe daden en bande. I lingen, die meenigwerf door de vloekwaardigfte drijfveeren I in werking.komen, fchoon zij met den fchijn van menfchenI liefde , van getrouwheid of vaderlandsliefde pronken; die handelingen zullen beoordeeld worden, en in hunne waare
af-



C 280 )
affchuwlijkheid, voor elk die gij misleid hebt, ten toon gefield worden. De onfchuld die gij gelasterd hebt, zal recht ontvangen; de valfche tranen die gij weende, terwijl u de rampfpoed der deugd verblijdde, zullen u tot een afgrijzen voor de Eurgers van Hemel en aarde doen zijn.
Welaan Ongelukkigen ! de eerfte dood flegts , heerscht nog. Wischt uwe gruwelen uit door berouw; verzamelt u nog fchatten voor de eeuwigheid: het tegenwoordig oogenblik is nog het uwe; maar God weet , wat van u in een volgend oogenblik zal worden. Hoe veel tijd hebt gij reeds verwaarloosd; een geheel jaar legt weer tot uwe verandwoordiug; kunt gij eene enkele daad opnoemen , die u het aanfchrijven op de levensrol waardig maakt. Komt! valt jesus nog te voet; hij verfchijnt nog niet als Rechter voor u, maar als een liefdevolle Vriend , die u met uitgebreide armen wil ontvangen. Maar voor u getrouwe Lievelingen der deugd! voor u, is de naderende dag des oordeels, de dag der bekrooning van uwe oprechtheid , van uvue onfchuld en liefde. Betreurt gij uwe afdwalingen; viftienen uwe werken geene vrijfpreking, geen ingang ten zaligen leven? Beeft niet kleinmoedigen! jesus ziet op de grondneigingen van uw hart; gij bemint immers de deugd, boven de ondeugd; wel te doen is immers uwe reinfte zaligheid ? Hou dan moed, uwe ftille weldaden , uwe vertroostingen, uwe raadgevingen , zijn bij God aangeteekend ; beijvert u om alle zwakheden te overwinnen, op dat gij met een gerust geweeten , dat u van geene moedwillige boosheid befchuldigt, uit den langen flaap des doods moogt ontwaken, om voor den geduchten Wereldrechter te verfchijnen.
Te Amfteldam, bij M. na ER.UIJN, in de Warmoesfhaat.



DE V K IJ E CiODSDlENSTVRIEitÖ»
SY: 56.
Ü dan die gij gelooft is hij dierbaar; waar den ongehoor. zamen wordt gezegd: de ft een dien de bouwlieden verWorpen hebben , deze is geworden tot een hoofd des hoekig Éw ten fteen des aan/loots, en eene rotfe der ergernis.
ï petr. II: 7.
JÉSUS DIERBAARHEID.
Is jesus de Zaligmaker dei- wereld? Heeft hij door zijn" lijden en dood, zijne liefde voor het menschdom op de krachtigfte wijze bevestigt? Maar is aan dien Zaligmaker der wereld, aan dien eeuwig - gezegenden Menfchenvriend, ook de beoordeeling Van geheel het menfchelijk gedacht toevertrouwt? Zal hij, die zelf een mensch is, die de krachten * die de vermogens der menfchelijke natuur volkomen kent, Zal hij, het aannemen, het omhelzen van zijne leer, zoo Wel als het moedwillig verwerpen van dezelve, rechtvaardig vergelden ? Kristenen ! hoe onfchatbaar is dan zijné goedkeurende vriendfchap ; hoe veel prijs behooren wij dan te ftellen op zijne liefde ! Hij is het leven, hij is de



| ( 282 ) I
zaligheid zelve voor de geloovigen , maar hij is ook eetf verteerend-vuur, hij is ,een- rechtvaardig Wreeker vooï moe'dwifiige werkers der ongerechtigheid.
Petrus, de ijverige, de liefdevolle vriend en Apostel van jesus, fchreef daarom ook aan.de verftrooide Kristenen : u die gij gelooft is hij dierbaar; maar voor de ongeloovigen is hij eer. fieen des aanftoots of eene rotfe der ftruikeling.
Aan deze woorden wilden wij dit oogenblik onzen aandacht, hechten , om onze medegeloovigen de dierbaarheid des godlijken jesus, leevendig te doen gevoelenden om de trotfche verwerpers van zijne leer te verfchrikken, en was het mooglijk te beweegen , om het rampzalig lot het welk zij te wachten hebben, te ontvluchten. Wij kennen den Schrijver van. dezen Brief , uit de Levensgefchiedenis van jesus zelve. Hij was de zoon van eenen jonas, of johannes, een visfeher in Galilea; zijne woonplaats was Cspernanm, eene kleine ftad, mede in het laagfte gedeelte ■ van der Jooden land. Jesus had, in den gullen boezem van dezen eenvouwigen vhfeher, het edelst hart, gevormd voor zuivere vriendentrouw en ijverige werkzaamheid, zien kloppen; jesus verkoos hem tot zijnen volgeling, en wilde hem eenen visfeher van menTcbeh maken , dat is , hij beflemde hem , om met al den ijver , ja, om met al de verdubbelde, vlijt, waar mede hij immer tot onderhoud van zich zelven en de zijnen zijn handwerk geoefend had, ook menfchen, edele natuurgenoten den weg des heils te verkondigen , en hen tot kennis der Waarheid t,e brengen. Het was de gewoonte der Oosterfche leerbaren, hunnen leerlingen , die zij bij uitnemendheid verkozen, om eenmaal predikers en uitbreiders van hunne leer te wezen, eenen nieuwen naam te geven. Jesus volgde dit voorbeeld, hij noemde den zoon van jona,-cepbas of petrus, een naam die een grondfteen beteekend. Jesus zelf geeft zijn i '1 oog-



C 283 )
oogmerk in deze benoeming, bij eene duidelijke uitlegging van dien naa m, te kennen, wanneer bij zegt j gij zijt petrus, gij zijt een grondjtzen in het gebouw dat ik opricht; gij zult het rijk der waarheid onderjleunen en geene magt zal hetzelve overweldigen. Petrus beandwoordde aan deze verkiezing, ook door de vuurigfte-liefde, enden werkzaamften ijver. De zwakheid ,. waar toe hij verviel.bij jesus laatfte lijden , heeft hij door zijne bittere tranen van berouw uitgewischc, en door zijnen onvermoeiden arbeid in jesus dienst geheel vergoed. Zijne redevoeringen zijn krachtig, zijne brieven zijn leerzaam en troostend, zijn lij. den, om der waarheid wille , verduurde hij grootmoedig, en de martelkroon „ die hij eiudlijk, volgends het getuigenis van geloofwaardige kerkvaderen , door den kruisdood verworven heeft , zal hem eeuwig tot glorie verfrrekken. Verfcheiden brieven zijn hem toegekend , doch onder de van ouds gewijde Schriften der Kristen-gemeenten , worden alleen de twee Brieven , die wij in onze heilige verzameling geplaatst vinden, als in den Geest Gods gefchre.ven , erkent. Dezen eerften Brief, fchreef hij aan de verftrooide Kristenen , die de Joodfche plechtigheden verlasten hadden, en die nu in jesus de beloofde Mesfias, de jVerlosfer Israels erkenden. Zijne bedoeling was om hen in het geloof te bevestigen, hen de weldaden, die zij genoten , te doen opmerken, en hen tot het betrachten der heiligfte pligten aan te fporen; ja het verband tusfchen de genade die hun bewezen was , en de pligten die zij hier ,voor verfchuldigt waren, toont hij op de duidelijkfte wij<ze aan. Als nieuwgeboren kindertjens moesten zij naar .de onvervalschte melk begeerig zijn ; als overgebragten tot ihet Kristendom, het welk als eene nieuwe geboorte meerjssalea in de Heilige Schrift voorkomt, moesten zij alleen Nn 3 on-



C »84 )
©nfehuldige begeerten voeden , begeerten die met zelfsvolmaking , die met vordering in zedelijke volkomenheid konden verzadigt worden ; want zij hadden Gods goed. heid gefmaakt, zij waren gekomen tot den leevendigen fteen. Welligt verftaat de Schrijver door die uitdrukking, dien fteen , die volgends oude Joodfche Schrijvers, in het Heilige der Heilige van den tweeden Tempel , in plaats, der vernielde verbondsark , opgericht was. De Joodfche Kristenen verftonden die uitdrukking , en zagen hier dan ook jesus, als den grondfteen van een nieuw verbond, of van eene geheele nieuwe huishouding, aan ; zij zelven zouden leevendige fleenen genoemd worden, die het geestelijk gebouw zouden helpen voltooien. Zoo had een oud Propheet uit Gods naam reeds gezegt: ik zal eenen uiter» (ten hoekfteen leggen in Sion, die uitverkoren en dierbaar is, en die in hem gelooft, of die op hem vertrouwt, zal niet hefchaamt worden. En nu vest de Apostel het oog als in verrukking op zijne Medekristenen : « , zegt hij , die gelooft, », is hij dierbaar ; gij vertrouwt op hem, gij befchouwt hem als den leevendigen fteen, waar op ons heil gevestigd is , als het altaar waar door de offeranden in Gods oog welgevallig zijn. Kristenen! Geloovenden in jesus! voor u is hij dierbaar, gij zult niet befchaamt worden door op dien uitgekozen grondfteen te vertrou» weu. Maar tot de ongehoorzaamen, tot de verwerpers van het zalig Euangelium, wend nu ook de Apostel zijne vermaning ; tot dezen roept hij: de jleen dien de bouwlieden verworpen hebben is tot een hoofd des hoeks geworden. Jesus zelf gebruikte die woorden, uit één van Israels gewijde dichtltukken , om de dwaling der boozen, en de, zegepraal der verworpene onfchuld af te beelden. Ja zegt vst u. vs, verwerpt vrij dien fteen, dien grond van der
Kris-



( 285 5
Kristenen vertrouwen, hij is tot befchaming van u allen, tot een hoofd des hoeks , tot eenen uiterften hoekfteen gelegt , doch voor u, is hij een fteen des aanftoots, eene rotfe der ergernis of der ftruikeling. Zoo dierbaar als de?e hoekfteen is voor de geloovenden, zoo rampzalig is hij voor moedwillig ongehoorzamen. Voor die ongelukkigen, was het beter, dat jesus nimmer mensch geworden was» en dat nimmer het Euangelie der zaligheid w.ue verkon» digt geweest. Dan toch hadden zij den wil des Heeren nier geweten, en hadden zich kunnen veröntfchuldigen. Maar nu jesus in al zijne dierbaarheid hun voorgefteld wordt, nu jesus leer op hunne ftraten verkondigt wordt, nu eena geduurig uitnodigende ftem hun toeroept : dit is de weg, wandelt in denzelven, nu hebben zij geene veröntfchuldiging , nu weten zij den wil des Heeren , maar zij willen niet dat de waarheid en de deugd heerfchappij voeren over hunne onbeteugelde driften. Hoe verfchriklijk zal dan ook hun lot zijn ! als werkers der ongerechtigheid, die hun eigen geweten verkracht hebben , zullen zij met dubbele flagen geflagen worden; jesus , de rotsrteen des heils, zal hen verpletteren , hij zal hen tot eenen aanftoot, ja tot eenen afgrijslijken val zijn. ó ! Dat deze gewigtvolle taal van petrus, indruk make op onzer aller harten. Geloovende Kristenen! jesus is voor u dierbaar ; hij heeft u uit de duisternis overgebragt tot het licht; zijne leer is het richtfnoer van uwen wandel; zijn voorbeeld moedigt u aan , om op den weg der Godzaligheid, alle beletfelen te overwinnen , het moedigt u aan , om roet begeerten en verleidingen roemrijk te ftrijden , op dat gij de kroon der overwinning moogt weg dragen; jesus is uw Zaligmaker; hij bevrijd u van alle kwaad en fchenkt u het eenig waarachtig goed ; hij is u boven alles dierbaar, want bij hert vindt gij toevlagt in alle uwe nooden en bekommeringen;
Nn 3 hi|



( 286" ) .
pij is uw Voorfpraak bij den Vader ; hij heeft medelijden met alle uwe zwakheden, -want een onfterflijk. menfchen. hart ktopt in zijnen eeuwig reinen boezem ; hij ziet uwe flruikelingen, uwe neigingen tot zondigen , maar hij heeft voor u gebeden; hij ziet', ook uwe flille tranen van berouw; hij biedt u vergeving en zaligheid, want zijn bloed is uit zuivere liefde voor,u geplengt. Bevindt gij u in treurige oraftandigbeden! Houd moed Geloovigen! gij zult niet befeha:;mt worden, want jesus is de grondfteen van uw eeuwig geluk. Uwe bange zuchten zijn voor hem niet verborgen; uw lijden, uwe tranen zijn kostlijk in zijn oog; hij zal u helpen uit alle benaauwdheid; zijn oog is pp u gevestigd ; hij verlaat nimmer zijne lievelingen, die op hem vertrouwen. Wordt gij verdrukt! jesus is uw Btfchefimer; hij zelf, heeft de wreedfte verdrukking ondergaan, hij verdroeg dezelve grootmoedig ; alleen uit liefde voor u , onderging hij de,ijslijkfte folteringen ; hij ftelde zijn leven voor zijne fchapen; volgt hem in grootmoedig, heid en liefde, gij zult voorzeker met hem .zegepralen. Lijdt gij armoede en fmart! jesus is. om uwen wil arm geworden ; zijne liefde is uw rijkdom ; hij zal uwe fmarten verzachten ; niet eenen zucht wordt u noodloos afge. perst,.niet eene traan vloeit te vergeefsch; neen, alle uwe tranen zijn getelt, zij zullen de palmtakken der overwinning voor u doen ontluiken. Grieft u het verlies van dier. bare vrienden , van ouders , kinderen, echtgenoten of an. dere bloedverwandtenJ Kristenen! ook in die bittere droef, heid blijft jesus u dierbaar; hij blijft de rotsfteen.van uw hart en uw deel in eeuwigheid; uwe ftervende lievelingen gaan u voor uit in de onzichtbare wereld ; ook daar zijn zij veilig in -de befcherming van uwen dierbaarften Vriend, van uwen godlijken jesus; ook daar zult gij hen volgen, hen weder omhelzen , en God eeuwig met hun verheerlijken j



C **7 )
'ken; want jesus, de eerfteling der 'opftanding, vondt zij' ne dierbare vrienden weder, en beloofde hun, om tot hec jongst wereldgerecht , ook weder te komen , om hen de hoogfte zaligheid eindloos te.doen beërven. Nadert u dan de dag des doods! Geloovende. Kristenen! vreest niet, gij zult niet befchaamt worden; want op den dierbaren hoekfleen der zaligheid, is uw geluk gevestigd, de dood heeft geen prikkel voor u , juichend moogt gij hem te gemoet zien, 1 hij is voor u een Engel des vredes, die alle uwe moeite en verdriet doet eindigen, die alle uwe banden los maakt, en u tot de vrijheid van Gods kinderen zal geleiden ; jesus is bij en met u, ook in de jongfte oogenblikken; wanneer uw hart reeds bezwijkt, en uwe bleeke lippen verftijven; ja, dan is hij aan uwe ontvlugtende ziel bovert alles dierbaar; dan geleid hij u in de eeuwige wooningen der blijdfehap en kroont u met heerlijkheid. Maar gij OngeJ lukkigen! gij Ongehoorzamen! die den godlijken raad verwerpt, gij die den verheven Godsdienst , die zoo volkokomen met de menfchelijke natuur in ftemt, veracht en verfmaad ! hoort nog dit oogenblik onze waarfchuwing, den rotsfteen des heils, dien gij vertrapt hebt, zal u verpletteren; uwe verwachting zal vergaan en befpot worden; zonder het beoefenen van jesus reine zedenleer is ner. gens geene zaligheid voor u te vinden. Wat zal uw ledig hart, dat nimmer waare vergenoeging kende, in de uuren der benaauwdheid vertroosten? Gij kunt op God niet vertrouwen , want gij hebt de middelen ter zaligheid veracht en verworpen. Met den vluggen tijd, die rustloos voordfneit , vlugten ook uwe fchaduwbeelden van geluk ; uwe beuzelachtige vermaken verdwijnen, en niets blijft u over dan verdriet en knagende wroeging. Verliest gij de medegenoten van uwe ondeugd! Beeft voor hun lot, ja beeft ▼oor het uwe dat reeds nadert; m de eeuwigheid zult »- ' . , ,■ ijj (ft' «e M ;: : ,a i 9a j '«ij



(2«8 )
gij eikand er de fnoodfte gruwelen verwijten ; üwe vrienden zullen u als verleiders vloeken, en uwe kinderen, die gij nimmer aan God of aan zijnen dienst gewend hebt, Zullen tegen u opftaan en u als de rampzalige moorders van hun geluk verdoèmen. Wij bidden u , vlied nog té rug van den rand des afgronds die u dreigt te verzwelgen ; -vlied nog tot den rotsfteert des heils, omhelst denzelven, dat is, gelooft aan jesus; toont dat gij aan hein gelooft, door zijne leer te betrachten; indien gij tot hem komt, hij zal u niet uitwerpen ; kent hem in al zijne dierbaarheid : hij roept zondaaren , door boetvaardigheid} maakt gij u zijne liefde waardig; hoe groot ook Uwe misv daden zijn, zijne alles vergevende liefde, is eindloos grooter; jesus zal u eeuwig dierbaar zijn; eeuwig zult gij zijne genade, zijne zaligende genade, met onfterflijke blijdfehap, aan Engelen en menfchen verkondigen»
Te Amdeldam, bij M. db BRUIJN, ia de Warmoesftraita



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND.
SY>. 37.
Alle ie Schrift is van God ingegeven , en is nuttig tot leeringe, tot wederlegginge, tot verbeteringe , tot onderwijzinge die in de rechtvaardigheid is. .
s tim. III: 16.
DE GODLIJKHEID DER HEILIGE SCHRIFT. '
Het getuigenis, het welk de Apostel > aulus van de Gewijde Schriften aflegt, is zoo gerustftellend, zoo vertroostend, zoo aanfpoorend tot het betrachten der pligten die in dezelven voorgefchreven worden, dat elk Kristen zich verpligt moet gevoelen, om die Schriften hoog te fchatten, en als de treffendlte bewijzen van Gods menfchenliefde te eerbiedigen. Paulus befchouwde uit dit oogpunt ook de Heilige Schriften, 2. Oo J d"f



C 200 )
tiaar hij die aan zijnen geliefden timotheus, ais het eenig bolwerk', als de menige befcherming van zijne deugd en onfchuld, aanbeveelt. Het algemeen toenemend zedenbederf mogt dan vrij de meeste harten bederven, en in het laatfte der dagen, of in vervolg van tijd, zelfs het jeugdig Kristendom op de affchuwlijkfte wijze befmetten, terwijl reeds onderfcheiden ketterijen, door waan. wijsheid en zucht tot ondeugd listig uitgedacht, de Kristen-Gemeentens ontfierden. De vaderlijke vriend van timotheus, de om jesus k r i s t u s gevangen Apostel, die elk oogenblik den marteldood verwagtte, vertrouwt op zijnen welgeoefenden leerling, dien hij aanmaant om te blijven in het geen hij geleerd bad, wetende van wien hij hetzelve geleerd had, daar hij van kinds afin de Heilige Schriften onderwezen was; Schriften, die tot onderwijzing en verbetering zoo volkomen gefchikt zijn; ja door dezelve was ook zijn geloove in jesus kristus bevestigd: en hoe kon dit anders wezen! die onderwijzende, die zedenverbeterendeSchriften,zijn door God zelven ingegeven; zij kunnen daarom niet anders dan leerrijk, dan wederleggend, verbeterend en onderwijzend, in alles wat rechtvaardig is, immers zijn? want God, de bron van alle volmaakiheid, fchonk ons deze Schriften, tot bevordering van onze volmaking, en dat het zelfde is, tot bevordering van ons geluk. Maar is voor geloovends "Kristenen dit 'getuigenis' van paulus krachtig genoeg, om het volmaaktst 'vertrouwen óp d'e vanouds voor god lijk erkende 'Schriften te vestigen1? De twijfelmoedige zal toch in de woorden der Schrïjvcr'eh zelven gee-c overtui gende bewijzen van de Gcdlïjklieid 'der Heilige Schrift zoeken of vinden, en .voor' dezen is her opfpobrert der kenmerken van godlijkheid, hoogstno'odzaaklijk, c-n God .jj.eve, dat het ook voor dezen nuttig mooge zijn! Voor
elk



C 2pl )
0! reJemagtig wezen, fpreekt het inwendig gevoel van het aanzijn der Godheid, en aan de menfchelijke natuur'is het eigen, om tot haaren oorfprong op te klimmen, en geen wonder! de denkende mensch gevoelt zich boven de logge ftof verheven, hij kan afgetrokken denkbeelden vormen, hij kan den loop der dingen, voor zoo ver die onder het bereik van zijne zinnen vallen, opmerken en uit elkander zien voordvloeiè'n: hij is dus meer dan dierlijk; zijn aanwezen is dus niet flegts werktuiglijk, maar vrij en onafhanglijk van de vastgeftelde natuurwetten, voU gends welke de ftoflijke fchepping zich beweegt. De mensch is dus eene godheid op zich zelven, doch zijne op. klimmende denkingskracht zoekt rustloos naar haaren verheven oorfprong, tot zij dien eindelijk in de Bron van alle volkomenheden , in het Wezen van alle wezens aantreft. Dit Wezen noemen wij bij uitnemendheid God. Geene onvolmaaktheid, geene afhanglijkheid', geene ein. digheid, geene mooglijke veranderlijkheid, kunnen wij ons in dien God voorftellen, of hij houdt op de bron van alle volkomenheid, en den oorfprong van alle wezens te zijn. Is nu God volmaakt? dan kan zijn oogmerk in het vormen van wezens buiten zich, geen ander geweest zijn,.dan het uitbreiden van het genot des geluks, dan die hoogstmooglijke gelukzaligheid, die hij zelf, in de befchouwing van zijne eigen volkomenheid ondervindt. Het was dus liefde die hem talloze millioenen fchepfelen uit de onaanwezenheid deedt te voorfchijn brengen; onder alle die fchepfelen, was ook de redemagtige bewooner van dezen wereldbol, of den mensch. Zijne vatbaarheid voor geluk, voor geluk, het welk hem door duizend , duizend ■ onderfcheidene gewaarwordingen te gemoet ftroomt, moet elk volkomen overtuigen, dat de zuiverfte godlijke liefde, de eenige beweegoorzaak toe
Oo 2 QB\



C =90
onze vorming was; en daar wij ondervinden, dat voor ons dierlijk famenftel, dat tot bevrediging van alle onze zinlijke begeerten, de geheele huishouding in de ftoflijke wereld medewerkt, ja daar wij dagelijks ontelbare hulpmiddelen tot bevrediging van alle behoeften ontdekken; zouden wij uit dit alles ook niet mogen befluiten, dat voor het edelst gedeelte van onze natuur, dat voor ons verfijnt, uit bezield ftof gevormd wezen, op de best mooglijke wijze gezorgd is? Zouden wij niet mogen befluiten, dat God onze zwakke denkingskracht, met vaderlijke liefde is te hulp gekomen, dat hij middelen gefchonken heeft om de kennis van onze pligten op te helderen, om onze hoop op een zalig toekomend leven beftendig te vestigen, en om ons vertrouwen op zijne liefde en zorgende almacht onwankelbaar vast te gronden f En mogen wij dit befluiten ? dan mogen wij ook , Gefchriften, die alle kenmerken van Godlijken oorfprong dragen, als zulke hulpmiddelen voor ons verftand met blijmoedige dankbaarheid aannemen. Want wat was natuurlijker, daar zich het volmaakt Opperwezen in orde en waarheid op de voortreflijkfte wijze verlustigd, ju daar hij de liefde vo»r orde en waarheid, ook aan de menfchelijke natuur mededeelde, wat, zeggen wij, was dan natuurlijker, dan dat God ook den mensch, wiens eindigheid hem zoo meenigwerf doet dwalen, in de kennis der waarheid op de best gefchikte wijze onderwees? En op welk eene wijze kon dit beter gefchieden , dan door eenigen uit het menschdom, wier gefchiktheid , wier aanleg om in waarheid en deugd de edelfte vorderingen te maken, in het oog des Scheppers bekend was, om eenigen uit zulke flervelingen , met eene geheiligde aandrift, om de waarheid aan het licht te brengen en de deugdsbetrachting uit te breiden, te bezielen, en dezen tot
on-



( 293 3
onderwijzing en verbetering van hunne natuurgenoten, den wil van God te doen voorfchrijven ? Deze Schriften dan, zijn ons gefchonken tot een licht op onze donkere paden, tot eene geleidende lamp op den weg dien wij betreden moeten. Maar welke Gefchriften zijn dit? Verfcheiden volken hebben hunne gewijde boeken, die zij als van Godlijken oorfprong eerbiedigen. Zoo fchreef zo ito aster, voor de Perfiaanen zijn boek, hem door den God des lichts, of het goed beginfel ingegeven ; zoo hadden de Romeinen hunne Sijbiliiaanfche gefchriften ; zoo hebben de Mahomedaanen hunnen Alcoran; terwijl Jooden en Kristenen, den Bijbel, of geheel, of ten deele, voor Godlijk erkennen. Het moeten dan eenige kenmerken zijn,die den waarheidminnenden onderzoeker overreden kunnen. Zulke kenmerken nu, moeten wij zoeken, vooreerst in de Schrijvers, ten tweede in den inhoud der Gefchriften , en ten derde in de uitwerking van die 'Gefchriften.
- Wat nu de Schrijvers betreft, dezen moeten niet verdacht kunnen gehouden worden van bedriegerij, van eigenbaat of gloriezucht , in tegendeel moeten zij uitmunten door m het oogvallende oprechtheid , door belangloze liefde tot waarheid en deugd , en vooral door eenen geheel belanglozen ijver, voor het geluk van hunne natuurgenoten. De inhoud van die Gefchriften, moet eene eenvouwige verhevenheid bezitten , die de menfchelijke natuur op de edelfte wijze treft ; hij moet door orde , door regelmatigheid het verftand bevredigen en van de waarheid der zaken overtuigen; ook moet die inhoud tot bevrediging van menfchelijke kennis, ja, tot bevrediging van onftoflijke begeerten medewerken; hij moet ons leeren , hoe wij het best onze ongeregelde driften en hartstochten moeten beteuge. gelen , ja de inhoud dier Gefchriften , moet een voorfchrift van pligten behelzen, die met de grondneigingen Oo 3 van



C m )
van onze ziel overëenftemmen; wij moeten geboden one-. dekken , die niet ftrijdig zijn met onzen gebeiligden wil, en wier opvolging, ons, naar den oorfprong der volmaaktheid , die ons naar God zelf, doet gelijken. De uitwerking ; van die Gefchriften, moet niet minder treffend zijn dan der- • zeiver inhoud; de dwaling moet hier voor de kracht der : waarheid bezwijken, de ongeloovigfte moet overtuigd kun- • nen worden , de zedenloosheid moet overwonnen kunnen worden, en over het algemeen moet door die Gefchriften een licht verfpreid worden, het welk de zwartfte duisternis, waar in de verbasterde menfchelijke natuur weggezonken is, doet verdwijnen. Nog meer, zulke Gefchriften moeten de tijd en de afwisfeling der wereldfche lotgevallen kunnen verduuren, de algemeene waarheden, die vier duizend jaaren geleden gefchreven zijn, en die toen in ftaat waren om ongeloovigen te overreden, die waarheden moeten ook heden gelooft worden, en tot overreding van ongeloovenden kunnen verftrekken; de zelfde pligten, die vier duizend jaaren geleden, met de zedelijke menfchelijke natuur inflemden , en wier duidelijke voorfchrijving toen in ftaat was om zedenlozen te verbeteren , en om zwakke vrienden der deugd voor ftruikelingen te bewaren , die pligten moeten ook op dit oogenblik nog de zelfde kracht hebben. Niet flegts voor een afzonderlijk volk, moeten de befchreven waarheden, overtuigend en de voorgefchreven pligten verbindend zijn; maar alle volken, zonder onderfcheid, moeten niets ftrijdigs vinden in de grondwaarheden, en eene algemeene toeftemming moet het voorfchrift der hoofdpligten bekrachtigen. Ook mogen wij het in wezen blijven van zulke Gefchriften, terwijl alle andere dingen voor tijd en lotverwisfeling be' zwijken , als een kenmerk van Godlijkheid befchouwen ; want voorzeker moet een meer dan menfchelijk vermogen zulke Gefchriften beveiligen, en van gedacht toegedacht,
van



( 295 )
Van eeuw tot eeuw, dezelven in hunne eerfte eenvouwigheid doen voordduuren , terwijl de uitwerking van dié Gefchriften, altijd meer of min de zelfde blijft.
Medekristenen! het ftaat ons nu te onderzoeken, welke Gefchriften met zulke kenmerken van GodÜjkheid verfierd ,zijn : zijn het de gewijde Boeken der oude volken, wier fabelachtige inhoud het gezond verftand tot een last is;, wier beuzelachtige voorfchrijvingen , de fehoonheid der waare deugd benevelden , en die nimmer den algemeenen eerbied, of de algemeene toeftemming van verftand en hart 'verdienden ? Hoe veele gronden voor het bijgeloof, hoe veel aanfporing tot zedenloosheid, treffen wij meenigwerf in de- • geringe overblijffels van zulke Gefcb.ïften niet aan? Zelfs 'de zedenkunde der befchaafde Grieken, die de bewondering 'der latere gedachten vordert, die zedenkunde bevat ftrijlig'heden, waar in de menfchelijke"natuur nimmer zal roeftemmen. Hunne beste wijsgeerige Gefchriften , die zelfs ver'fcheiden waarhéden bevatten , bevatten te gelijk ook duts. ternisferi en dwalingen, die zelfs" den onöpmerkzaamften in het oog vatten. Hunne fchoone Poè'tifche Gefchriften' ontleenen hunnen zwier van vernuftig uitgedachte fabelkunde, en ftrijden, terwijl zij onze bewondering wekken, met de zuivere denkbeelden van waarheid en zedenkunde. De gewijde Schriften of Godfpraken van gedroomde Sijbillen bij de Romeinen, verfchafteh het rampzaligst voedfel voor bijgeloof, en werden door de ftaatkunde, op de listigfte ■wijze, tot misleiding en beftuuring des volks, gebruikt. Wie ;van onze Lezers denkt immer aan den Alcoran van maiio|Med, en gevoelt niet, zoo wel het eigenbatig oogmerk van den heerschzuchtigen Schrijver, als de ongerijmdheid , de laagheid en de aanvuuring van dierlijke driften, in deszelfs inhoud? En letten wij^op de uitwerking van alle die Gefchriften ; wanneer toch zijn zij immer algemeen toegewe üa*:i!iwmyt O, ni JJJUI ia JtH ji'f emi 'bflniA «jpiebt?



juicht? Waar toch bleek hunne overredende kracht? Waar toch werd eene algemeene zedenverbetering, eene verzach' ting van woeste hartstochten en driften, door dezelven bawerkt ? En welke van die Gefchriften , mag op eene bovenmenfchelijke bewaring eu inftandhouding boogen ? Ziju zij niet meestal met de volken, die hen eerbiedigden, in den ftroom der wereldwisfeling weggezonken, terwijl flegts de afgebrukene gedeeltens, die hier en daar den tijd overleefden, ons derzelver waarde doen kennen? — Het voegt ons dan eindelijk het oog te vestigen op die Gefchriften,. die door de Jooden, al vroeg, als Godlijk werden aangenomen, en die wij Kristenen , benevens de Levens - gefchiedenis van onzen Zaligmaker, en de Gefchriften van zijne Apostelen , als van God ingegeven, eerbiedigen, en als het voorfchrift van ons gedrag pogen op te volgen. Wij zullen in een volgend Nommer, de kenmerken van Godlijkheid, in die Gefchriften, trachten op te fporen, en bij de ontdekking derzelven, ons onfchatbaar geluk, met dankbare blijdfehap, tot verheerlijking van God onzen Vader, verheffen.
(Het Vervolg in N9. 38.)
Te AmflelUam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat,



DE V R IJ E
GODSDIENSTVRIEND,
3V: 39.
(Vervolg van N°. 37.)
Alk de Schrift is van God ingegeven, en is nuttig tot lef ringe, tot wederlegginge, tot verbeteringe, tot onderwijzinge die in de rechtvaardigheid is.
% tim. III: 16".
DE GODLIJKHEID DER HEILIGE SCHRIFT.
Toonden wij in ons voorig Nommer , wat eigenlijk kenmerken van Godlijkheid zijn, in eenig gefchrift, wij beloofden te gelijk om in dit Nommer te onderzoeken, of zulke kenmerken in de Schriften, waar van paulus zulk een heerlijk getuigenis geeft, aangetroffen kunnen worden. Voor eerst zeiden wij: de Schrijvers moesten oprecht, volmaakt belangloos, en door liefde voor het geluk van hunne Natuurgenoten bezield zijn. Wel«, Pp aan,



( 293 )
aan, Iaat ons de Schrijvers van onzen Bijbel nader befchouwen ! Volksleeraars , Gefchiedenisboekers en Dichters, hebben den geheelen Bijbel famengefteld. Maar wat kan hunne bedoeling geweest zijn? Zochten zij de volken, door het affchuwlijkst bedrog, te misleiden? Dan moeten zij uit zulk een bedrog ook voordeel of glorie voor zich zelven hebben kunnen voor uit zien ; doch het lot der Schrijvers wederfpreekt dit ten vollen. Moses, door de Egijptifche Rijksprinfes ten zoön en erfgenaam aangenomen, verwierp de kroon van dit bloeiend Koningrijk, en verkoos veel meer, de befchermer van eene verachtlijke hoop Slaven te worden. Waar blijkt hier een eigenbatig oogmerk? Neen, integendeel waakt alom zijne oprechtheid in het befchrijven van eigen fouten , en zijne edele waarheidsliefde , in het verzamelen der eenvouwigfie, der Godheidwaardigfte volks-verhalen omtrent de wereldfchepping en de vroegfte bewooners der aarde. Wie leest deze onöpgefmukte, deze treffende befchrijvingen, die het gezond verftand op de verhevenfte wijze aandoen, en roept niet gevqelvoi uit: ja waarlijk, bi os es fchreef in den geest, in de kracht Gods! Welk eene belangloze liefde voor zijne natuurgenoten, ftraalde in alle zijne handelingen door? 40 Jaaren dwaalde hij, met de verbasterde nakomelingen van jacob, die tot een eerwaardig volk moesten gevormd worden, door de uitgefbrekte woestenijen. Alle de wetten , die hij, in den Geest Gods, aan dit volk gaf, ademen menfchenliefde en rechtvaardigheid. Wat fierveling, die door Gods Geest niet bezield was, zoude een lot verduurd hebben, gelijk deze moses verduurde, zonder hoop op tijdelijke beloning , op tijdelijke rust of glorie? Want moses toch had uit Gods mond gehoord, dat hij, na een rustloos omzwerven , na het doorftaan van onbe-
' grijp-



(m)
grïjplijke vcrmoejingcn, gevaren , verfinadingen en het verlies van alle zijne tijdgenoten , van zijnen geliefde» Broeder zelfs , aan de grenzen van het lang beloofd Canaiin, het welk hij van verre zoude aanfchouwen, moest lierven. Maar ook de andere Schrijvers des 'Bijbels , munten niet minder uit in deze edele deugden. Wat hebben toch de Leeraars of Propheeten immer kunnen bedoelen, dan het geluk van hun volk? Hunne prediking ftrijdt met de algemeen bedorven neigingen : verachting en vervolging was ook daarom doorgaands hun lot. Hoe werd , bij voorbeeld, eenen jeremias behandelt? hoe eenen jesaias, die op last van den godlozen man as se door midden gezaagd werd? En wat was'het lot van de Euangelisten en Apostelen? Hebben deze eigen voordeel, of eigen glorie kunnen beoogen , daar de affchuwlijkfte verfmading en de ijslijkfie foltering elk oogenblik op hun wachtte? Blijkt ook de oprechtheid van die Schrijvers niet duidelijk, in het aanteekenen van hunne eigen misftappen ? Blijkt hunne edele waarheidsliefde niet in de treffende eenvouwigheid die in alles dooriïraalt ? Want wie toch bedriegen wil , verkiest eene ijdele woordenpraal, en zoekt door den toon der vlijërij te behagen. Maar ook bevestigen zij ons in het geloof, dat zij door Gods Geest bezield waren, wanneer zij de ftoutfte wonderen, die het menfchelijk vermogen overtreffen, verrichtten j wonderen, die in het openbaar gefchiedden ; won • deren, die door het inflellen van plechtigheden, of door het oprichten van gedenkteekens, zoo wel, als door het getuigenis van ongewijde Schrijvers, niet zelden vereeuwigd zijn.
Moses werd toegerust met vermogen om zijn zinlijk volk te overtuigen, dat de Almachtige God, die eanen dooden ftaf in eene leevendige flang kon hervormen, die Pp 2 de



C 300 )
«te ongeneeslijkfte kwaal oogenbliklijk kon herftellen; dat die Almachtige God, ook in ftaat was, om hunne ketens te verbreken en zijne beloften te vervullen. Werd niet hunne befcherming voor den flaanden Engel in Egijpten, en hun doorwandelen van de roode zee, vereeuwigd door het Paaschfeest? Gefchiedden alle die wonderen niet voor het oog der wereld, tot ontzetting van zinlijke menfchen, gelijk de wonderen door jesus en zijne Apostelen verricht, waar van zelfs verfcheiden Heidenfche Schrijvers getuigen ? Eenen abgarus, Koning van Edesfe, had het gerucht van jesus wonderdoende kracht gehoord ; hij liet de Heiland bidden om tot hemt te komen, wijl hij met eene flepende kwaal worftelde ; doch jesus, die het Joodfche land alléén doorwandelde, voldeedt, op dat oogenblik, niet aan de bede des Heidenfchen Konings, maar liet hem, na zijne Hemel* vaart, door eenen zijner Aposteleu, genezing en zaligheid aanbieden. Dit getuigen de Gefchiedfchrijvers:;van dat Koningrijk; en ook verfcheide Griekfche en Romeinfche Schrijvers , fpreken van de wonderdoende jesus, en van zijne Zendelingen, die de ongeneeslijkfte krankheden , door eene Godlijke kracht, die hen bezielde , herftelden.
Maar niet minder fchittert ook de Godlijkheid in onze Gewijde Dichtflukken. Uit alle de overblijffels der ongewijde oudheid, is een homerus immers de roem, de glorie der Dichteren ? Maar wat is de inhoud van zijne Poè'zij ? Gefchiedenisfen, meestal op fabelkunde gegrond ; het zijn fchilderijën van woedende menfchelijke driften en hartstochten, die zelfs in hunne Goden heerfchen ; het zijn fchilderijën van de ijslijkfte verwoestingen, door list en geweld aangericht. Maar hgi oaderfcheidt zich hier de Dichter van het, boek hiob,
waar-



( 301 )
waarfchijnlijk het oudfle der Gewijde Schriften? .De geheele aanleg van dit Dichtfluk, is in den Geest van een rechtvaardig God, die de onfchuld doet zegepralen. Hier vinden wij fchilderijën van onwankelbare deugdvan de edelfte lijdzaamheid en van Godlijke grootheid- En hoe onderfcheiden zich hier de Propheetifche Dichters en de Opftellers van Israels heerlijk Gezangboek? Grootmoedige onderwerping, boetvaardigheid, vertrouwen op Gods liefde en de krachtigfte vertroosting voor bedroefden en benaauwden van hart, maken den geheelen inhoud dier voortreflijke Poëzij uit. Ja, zoo overtuigd ons de geheele inhoud der Gewijde Schriften, dat zijnen oorfprong Godlijk is; die inhoud teekent voor ons den weg ter zaligheid, dien wij, door het betrachten der eenvouwigfte pligten, kunnen bewandelen. De Godlijkheid van den inhoud pronkt ook in de meenigvuldige Voorfpellingen, die op de overredendfte wijze vervuld zijn. Denken wij, in het Oude Testament, aan de voorfpelling van Israels lotgevallen. Aan abraham beloofde God, dat zijn zaad Canaan erflijk zoude bezitten, fchoon abraham toen nog geen zoon had. De Propheeten voorfpelden niet flegts Israels ballingfchap in Asfijrie, maar ook hunne terugzending door cores of cijrus Koning der Meden. En in het Nieuwe Testament treffen ons de voorfpellingen van jesus, die zijnen dood, zijne opftanding, en den val-van het Joods Staatsbefluur, zoo duidelijk voorüit zag. Wij zon-, den oneindig meer, op zijnen tijd vervulde voorfpellingen, kunnen aanhalen; doch wij moeten ons bekorten. De inhoud der Heilige Schrift behelst ook de edelfte verhevenheid, fchoon die nimmer met de gezonde rede ftrijdt; zij behelst de fchoonfte geboden, wier opvolging onmidlijk met ons waarachtig geluk verbonden is. God , als de bron • van alles goeds, met ons verftand en hart te Pp 3 be»



C3*2 )
beminnen, en alle onze natuurgenoten, naar onze eigen waarde te fchatten; zie daar de hoofdgeböden der Heilige Schrift. Maar ook de uitwerking van dezè Gefchriften overtuigt ons van derzelver Godlijkheid. Waar toch heeft eenig Boek zulk eene algemeene overreding en verlichting te weeg gebragt? Het Joodfche Volk, hoe dwaalziek, hoe wispeltuurig ook, bleef beftendig de Gewijde Schriften als Godlijk erkennen en aankleven. De Heidenen eerbiedigden , niet zelden, de Gewijde Schriften der Jooden; zelfs een alexandër deGroote,erkende, in dePropheetie van DANiéL, zijne eigen lotgevallen, en eerbiedigde den Joodfchen Godsdienst. En hoe krachtig werkte de leer van jesus en zijne Apostelen? Geheele fchaaren vofgden jesus, en drie duizend zielen omhersdeii op hec Pinkfterfeest de leer der waarheid. Jooden en Heidenen vloeiden famen, om de leer der Apostelen te hooren en aan te nemen. Van Jerufalem af, tot Mijricum of Slavoniën toe, had paulus het Euangelie gepredikt, en in alle oorden bevonden zich geloovende Kristenen. Hoe veele onderfcheiden volkeren hebben hunne onderfcheiden Godsdienften verlaten en den Kristelijken Godsdienst omhelst? Welke Gefchriften hebben immer dien uitgebreiden invloed gehad? Is niet Europa, een geheel werelddeel, behalven een klein gedeelte, dat aan het Turkfche Rijk behoort, door geloovenden aan den Bijbel bewoond ? Bevat, ten Afia en Africa niet verfcheiden Kristen-Volkplantingen? En is een gedeelte van America, ook niet door belijders van waarheden, die de Bijbel ons leert, bevolkt? Hoe fterk blijkt niet de uitwerking van dit geheiligd Boek, dat niets dan liefde en vrede predikt? Want hoe treurig het zedenbederf ook heerfchen moge, de aart der menschheid is toch, over het algemeen, verzacht, de afgrijslijke barbaarsheid, die onder de volken der oudheid plaats
greep,



C 303 )
greep, is verdweenen, onmenfcheiijke daden, waar voorheen roem in gefield werd, verftrekken nu tot fchande. Het is waar , woedende oorlogen en affchuwlijke onrechtvaardigheden hebben maar al te veel nog, zelfs onder de Kristenen, plaats, maar de ijslijke wildheid van zeden (men moge dan zeggen wat men wil) heeft geene plaats meer. Waar worden, bij voorbeeld, de overwonnen vijanden doodgemarteld? waar worden hunne weerloze vrouwen en kinderen vermoord, of als flaven verkocht? Of waar worden de overwonnelingen, gelijk nog het gebruik bij verfcheiden wilde volken is, met verflindzieke tanden verfcheurd, en als eene kostlijke prooi opgegeten? Neen, de infpraak van het hart, is door de Gewijde Schriften veel te duidelijk, veel te verftaanbaar gemaakt; elk gevoelt toch dat God de Vader is van alle fchepfelen, en dat alle menfchen, uit het zelfde bloed met ons gefproten, onze broeders, onze medeërfgenamen der onflerflijkheid zijn. De belijder der Heilige Schrift, de grootmoedige Kristen,ftrijdt voor zijn recht, maar de overwonneling, zoo rasch die weerloos is, vindt in zijnen verwinnaar eenen befchermer, eenen vriend.
Maar ook het in wezen blijven der Gewijde Schriften, noemden wij onder de kenmerken van Godlijkheid. En waarlijk, geen boek roemt op zulk eene oudheid. Waar vinden wij Gefchriften, van moses tijden af, Gefchriften die zoo veele lotgevallen verduurd hebben ? Het volk, dat het Oude Testament voor Godlijk erkende, zag zijn ftaatsgebied verwoesten, het werd over de geheele aarde ver* ftrooid, iiaar zijne Gewijde Schriften bleven bewaard. En wat hebben de Kristenen niet ondergaan? De tijden der onwetendheid , hadden alle menfchelijke kennis overfchaduwt; alle gedenkflukken van achtbare wijsheid werden verwoest, of verdonkerd ; maar de Heilige Schrift bleef bewaard,
- „„ V ... . ■ ./]]'- ..„ .. , V! . ..., .



C S°4 )
en fpreekt nog zoo overtuigend, zoo treffend, als toen de Schrijvers het eerst hunne gedachten door woorden aftee. kenden. De ongeloovigen mogen ons tegen werpen, dat de goede God, nimmer aan een enkel volk, gelijk aan de Jooden , zulke hulpmiddelen voor het verftand zoude gefchonken hebben. Doch wij andwoorden, dat de voorvaderen van het Joodfche Volk,bij uitnemendheid aan den eenigen waaren God waren getrouw gebleven; en dat dus hunne nakomelingen, voorzeker, het minst befmet waren met afgodifche denkbeelden, en daarom, door Gewijde Schriften, het best konden voorgelicht worden Ook waren andere volken, indien zij den waaren God wilden erkennen, niet uitgefloten. De Rehabiten immers, kinderen van jethro den Medianiter, dienden met Israel den waaren God; ook in later tijd, hebben de Edomiten zich, voor het meerderdeel , bij de Jooden gevoegd, en door het overzetten der Gewijde Schriften, in de taal van vreemde volken, werden alle vreemdelingen , tot den waaren Godsdienst genodigt; en wat de Kristenen betreft, deze hebben wijd en zijd het Euangelie verkondigt; geene natiën, geene geflachten waren immer hier van uitgefloten; en geen wonder! de Jooden moesten, door zinlijke plechtigheden, van den ómflagtigen dienst der Afgoden afgehouden worden; hunne Godsdienstoefening bezat, voor andere volken , dus iets duisters, iets geheimzinnigs; maar, toen den eenigen waaren Godsdienst meer eenvouwig door jesus en zijne Apostelen gepredikt werd, toen konden alle volkeren denzelven omhelzen, toen ging het licht der waarheid voor de geheele aarde op.
(Het Vervolg en Slot in No. 39.)
te Aafteldam, Mi M. de BRUIJN, in de. Warmoesftraat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND.
(Vervolg en Slot van N°. 38.)
Alle de Schrift is van God ingegeven , en is nuttig tot leeringe, tot wederlegginge, tot verbtteringe , tot onderwijzinge die in de rechtvaardigheid is.
a tim. III: 16.
DÉ GODLIJKHEID DER HEILIGE SCHRIFT*
^Nnder de tegenwerpingen , die de vijanden des Bijbels aanvoeren, behoort ook deze: indien deze Verzameling van Gefchriften, zeggen zij, door God zelven aan de Schrijvers ingegeven is, van waar komen dan zoo veele menfchelijke zaken, die niet volftrekt tot verlichting van het verftand behooren? Van waar komen dan, meer dan eene ftrijdigheid? en hoe is het mooglijk dat alle de onderfcheiden Schrijvers hunnen onderfcheiden ftijl en wijze 2. Qq van



( 3oS )
van voordellen behouden, wanneer zij toch allen door den zelfden God ingegeven, of ingeblazen zijn? En hoe kunnen in Ge- . fchriften, die door God als hulpmiddelen voor het menfchelijk verftand gefchonken zijn, zoo veele dingen gevonden worden, die alleen betrekking hebben tot een afzonderlijk volk, en tot een zeker tijdperk, gelijk de geheele huishouding onder her Oude Verbond, ja zoo veele dingen die alleen aan eenen zekeren tijd en aan zekere omftandigheden verbonden zijn, gelijk de Leerredenen der Propheeten, of ook zoo veele, voor ons geheel onverfchillige, zaken, gelijk onder anderen in de Brieven der Apostelen, de bijzondere vrienden-groeten, en eenige broederlijke bevelen? Wij andwoorden op dit alles, voor eerst: het zijn Gefchrif. ten voor menfchen, die in de huishouding der tegenwoordige zinlijke wereld beftaan, opgefteld; voor menfchen die hunnen oorfprong moesten leeren kennen, en die hunne betrekking, waar in zij tot dien oorfprong, tot hun zelven en tot hunne natuurgenoten ftaan,moesten leeren gevoelen; die met alle de onderfcheiden lotgevallen moesten bekend worden, en hun gedrag in alle omftandigheden moesten leeren regelen. Het moesten dus-menfchelijke zaken zijn, die hunne aandoenin. gen, die hunne zinnen roerden, en die te gelijk hun verftand ontwikkelden. Wij leeren Gods volmaaktheden kennen uit de Gewijde Schriften, en te gelijk ook, hoe zich die volmaaktheden in den loop der werekifche dingen, aan ons kortziend oog , aan onze zinlijke begrippen, verwonen. En wat de zoogenaamde ftrijdigheden betreffen; deze zijn allen genoegzaam door kundige nalpooringen opgeheldert, en met de waarheid vereffend; terwijl eenigen die niet op te losfen zijn, als feilen der nofchrijvers, vrij mogen befchouwt worden, indien althans de Taal. en Oudheidkenner, ten vollen overtuigd is, dat zij voor geene opheldering vatbaar zijn. Intusfchen heeft Gods Voorzienigheid gewaakt, dat
: zu!-



( 30/ )
zulke fchijnftrijdigheden in geene wezenlijke grondwaarheden of voorfchriften van ons gedrag plaats hebben. Het is waar, de Schrijvers hebben hunnen onderfcheiden ftijl en fchrijfwijze behouden; maar dit doet niets ter zaak; want de verflandige Bijbelvriend field, niet, dat God de Gewijde Schriften woordelijk geopenbaard heeft, zoo dat de Schrijvers Gods eigen woorden flegts hadden naar te fchrijven. Neen, de Schrijvers drukten hun eigen gevoel op hunne eigen wijze uit; maar hun gevoel was gelouterd en geheiligd; zij waren door eene Godlijke aandrift bezield, en fchreven in den Geest, of in den zin Gods; elk behield dus voorzeker zijne eigen fchrijfwijze. De treffende, de genievolle Dichter jesaias, verheft zijnen ftijl boven de weemoedige, de wegfmeltende toonen van eenen klagenden jeremias. Wie kent in den ftijl van paulus niet den geleerden, den welönderwezen wijsgeer? wie kent in tet r u s niet de driftvolle vriend van j e s u s, en in j o h a m. Nes de zachte liefde van eene geheel vertederde ziel? Het is waar, verfcheiden zaken in de Boeken des Ouden Testamen ts , fchijnen alleen tot de nakomelingen van tacob, die het beloofde land bewoonen moesten, bepaalt te zijn; men telt hier onder, de geheele inrichting van hunnen kerken burgerftaat. Waar toe, vraagt men, dient ons de bewaring van alle die wetten en plechtigheden, die onder her oud Israel plaats moesten hebben ? Wordt ons verftand hier door verlicht en onze zeden verbeterd? IJdele bedilzucht! u os es, die deze wetten voorfchreef, was door. Godlijken ijver bezielt; hij was het middel in Gods hand, om het heerlijkst doel te bereiken; Israel werd van den Afgodsdiens't terug gehouden, en door zinlijke plechtigheden aan den eenigen waarachtigen God, aan den Vader der natuu» verbonden. Wekt deze Godlijke wijsheid, deze gadeloze menfchenliefde, dus niet elks bewondering? Juicht ons geQq 2 , zond



C 3oS )
rond verflnnd den Wereldbefhiurer hier niet blijmoedig toe, daar bij de kennis der znivere waarheid onder de flervelingen deedt ftand houden, en een volk vormde, uit welks midden eenmaal de algemeene Leeraar der wereld , de Verlichter van alle volken zoude te voorfchijn komen? Dit volk, waar aan dan ook de Gewijde Schriften, als meest alle onder hun midden gefchreven, toevertrouwd] werden; dit volk, zeg ik , was niet om zijne waarde of uitmuntende geaanheid verkozen; veel min was die verkiezing willekeurig of redenloos; ook bedoelde die verkiezing niet het afzonderlijk heil van dit volk. Neen, Israel bezat geene waarde boven anderen, zelfs niet om der Vaderen wil; want ismael en andere zoonen van abraham, zoo wel als es au, waren uit den zelfden ftam gefproten; maar het best mooglijk middel, om op de eenvouwigfte wijze het best mooglijk eind te bereiken, was, om aan een enkel opbloeiend volk, het welk door zijne lotgevallen , door zijne geleden onderdrukking in Egijpten, op het naauwst verbonden was, de zedelijke natuurwet nader te verklaren en de kennis aan den eenigen waarachtigen God onder hetzelve leevendig te houden. Hier door werd dit volk tot eenen zegen voor de geheele aarde; want indien het Opperwezen , met geheel het menfchelijk geflacht gehandeld had, gelijk hij met het geflacht van jacob afzonderlijk heeft gehandeld; voorzeker waren dan alle drangredenen tot het onderhouden der natuurwet, zoo wel als de eenvouwige kennis aan God, in den algeméenen ftorm der woelingen verlooren gedaan. Doch nu was een enkel volk afgezonderd: de trotsheid op deze afzondering, de trotsheid op de Godlijke inrichting, werkte mede om de zuivere vonken der verlichting en Godskennis te bewaren; terwijl alle de gedachten der aarde, wanneer zij den Godsdienst der Israeliten wilden onderzoekenjzoo veele redelijkheid, zoo veele meer gezuiverde



C 3P9 )
i de zedenkunde en meer opgeklaarde waarheid konden ontdekken dat elk, wie de duisternis niet boven het licht verkoos , den God, die de Hebreeuwen befchermde, als den i eenigen waaren God moest aanbidden. En wat de Leerrei denen der oude Propheeten [betreft; voorzeker bepaalden zich die over het algemeen tot den ftaat en de omftandig:! heden van Israels volk. Maar zijn ze daarom geheel nutI loos voor ons ? Teekenen zij ons niet het onfchendbaar I verband, tusfchen de betrachting der deugd en het tijdelijk ) zoo wel als het eeuwig geluk van den mensch? Teekenen I zij ons niet de billijkfte rechtvaardigheid, van hem die het lot der volken beftuurd en aan elk de vruchten van zijn gedrag doet inzamelen. Ook zijn de voorfpellingen, in de Propheetifche Leerredenen, geftaafd door derzelver vervullingen; zoo veele bevestigingen, dat God zelf de Schrijvers der gewijde Eladen , aangedreven en bezield heeft. Zelfs de fchijnbare onverfchillige zaken, die in den Bijbel voorkomen, zijn bevestigingen, of van Gods wijs beftuur, of van de edelheid des harten in de Schrijvers, gelijk de vrienden-groeten der Apostelen in hunne Brieven; en zelfs de bevelen of verzoeken der Schrijvers , die ons geheel niet aangaan , bezitten niets dat met de Godlijkheid der Gefchriften ftrijdt; want zij zijn voor het minst getuigen, van eene vertrouwlijke vriendfchap, die altijd haare innerlijke waarde behoud.
Wij meenen genoeg gezegd te hebben , om in de ziel van onze Bijbelminnende Lezers, de meeste bewijzen voor de Godlijkheid der Heilige Schrift te verleevendigen; want wij geven die niet als nieuw op, maar wij oordeelen dat het altijd nuttig is, dat Kristenen eikanderen in het geloof aan troostrijke waarheden trachten te bevestigen ; vooral kan dit niet noodeloos zijn , in de tijden die wij heden Qq 3 be-



C 3io )
beleeven, tijden j waar in waarheid en deugd voorzeker op de proef gefield worden. De Bijbel wordt op de vernufugfte wijze beftreden ; alle krachten worden ingefpannen, om de zwakke ziel twijfelmoedig te maken; en of dit nog niet genoeg ware; lichtzinnige fpotters en hersfenloze ver. achters van den Bijbel, vallen het menfchelijk hart van zijne zwakde zijde aan , zij werken op de ijdele eerzucht, en doen den zwakken vriend des Bijbels , niet zelden, over Zijne gehechtheid aan dat Godlijk Boek, bloazen, daar zij, door de fchamperftc taal , deszelfs waarde zoeken te verkleinen, en daar zij, door de fnoodfte aanhaling van zaken of uitdrukkingen, het veriichtlijk zoeken te maken.
Wankelende Bijbelvrienden! waakt over uw eigen hart, de Schrift is van God ingegeven, en om die reden is zij nuttig tot uwe leering ; onderzoekt zonder vooroordeel, en zijt verzekerd, uw verftand zal verlicht, den weg ter zaligheid zal u geopenbaard worden; het eeuwig liefderijk Opperwezen komt uwe zwakheid te hulp , en fchenkt u dit eeuwig gezegend middel. Komen tegenwerpingen in u op! vindt gij zwarigheid om alles te gelooven! Onderzoekt dan bedaard. God heeft de Schriften gegeven tot wederlegging. Alles wat de natuur u niet leert, zal de Bijbel u verklaren. Kent gij het Opperwezen alléén uit zijne werken ! fpreken in die werken Gods liefde en wijsheid! De Bijbel zal u die taal verklaren; de Bijbel zal u de infpraak van uw eigen hart duidelijk leeren verftaan, en den Almachtigen God aan u, als een zorgend Vader, wiens oog over alle uwe treden waakt, die alle uwe nooden kent en uwe geheimfte gedachten ventaat, leeren kennen. Spreekt in uwe ziel het gevoel der onflerflijkheid , maar blijft eene knagende onzekerheid uwe fchoonfte verwachting verwoesten ! De Gewijde Schrift, doet den gians der waarheid voor
u



C 3U )
u opgaan; zij biedt u de volkomenfte zekerheid. Treffende voofbeelden, de onwederfpreeklijkfte getuigenisfen van j esus, zijne heerlijke opftanding, en de wederleggende re* -deneeringen van zijne Zendelingen, doen de zaligfte verwachting , het gegrondst vertrouwen voor u omfpruiten. Gevoelt gij u geneigd tot zondigen! overheetfchen onrei* ne begeertens en toomloze driften, niet zelden, uwe rede of uwe liefde voor de deugd ! God gaf u de Gewijde Schriften, tot verbetering.
Dierbare Medekristenen! hier vindt gij de fchoonfte zedenkunde , en tegelijk de middelen om in de beoefening van die zedenkunde te vorderen. Het is hier , o verwind of verloochend u zelven, op dat gij in ftaat moogt zijn,, om jesus, in voor- en tegenfpoed, op den weg der zaligheid te volgen. Befeft de ijdelheid van zinlijke dingen, van tijdelijke eer, rijkdom en wellust, op dat gij fchatten moogt verzamelen, die de eeuwigheid verduuren. Bemint God uit gevoel van uw hart en uit overtuiging van uw verftand , dat hij uwe liefde en eerbied waardig is. Bemint uwe natuurgenoten als uwe Medeërfgenamen der eeuwigheid. Struikelt gij elk oogenblik in het betrachten van uwe pligten! Dwaalt gij dagelijks, overwonnen door hartstochten of vooröordeelen! God fchonk u de Heilige Schrift ook tot onderwijzing in alles wat rechtvaardig is. Doet uwen naasten recht; pleegt geen bedrog; lastert niet, maar handelt oprecht met elk natuurgenoot , want God heeft een afgrijzen van bedrog en leugen; handelt met elk mensch , gelijk gij wenfehen zoudt van hun gehai <~e!t te worden ; deelt uw brood aan de hongerigen; helpt aile behoeftigen ; vertroost alle bedroefden ; onderdrukt geen fterveling; verdeedigt de onfchuld, en befchermt de weerlozen. In alle deze pligten onderwijst u de Bijbel. -
Dier-



C 312 )
Dierbare Kristenen! hoe groot is niet den fehat dien wij ontvangen hebben! God is liefde! Hij voorzag niet flegts in onze dierlijke behoeften , maar hij geleidde i ook ons geestlijk aanwezen tot de fonteinen des heils, die fpringen tot in het eeuwig leven; hij verzadigt ons met Godlijken wellust; hij doet de morgenftar voor onzen geest opgaan, en bereidt ons den vollen dag der heerlijkheid. Want gelijk wij hier , hem als in eenen fpiegel aanfchouwen, gelijk wij hem hier ten deele flegts leeren kennen , zoo zullen wij eenmaal hem wolkloos aanfchouwen , en hem van aangezicht tot aangezicht leeren kennen, ó! Zalige verwachting, gegrond op de onwrikbaarfte waarheid! Eeuwig» eeuwig zullen wij den Vader van ons aanwezen, voor de openbaring der waarheid, en der liefde, verheerlijken!
Te Amfteklam, bij M. de B RUIJN, in de Warmeeslhaat.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND.
sw*. 40.
En hij zeide tot hun, de Zoone des menfchen is een Heer ook des Sabbaths.
lüc. VI: 5.
D E S A B B A T H.
Tjet is waar, de geheele natuur is aan God, aan haaren -*■ eeuwigen Vader geheiligd, en door zijne liefde gezegend. Zoo zijn dan ook alle de dagen , die eikander opvolgen, als de uitvloeifels van het volmaaktst ontwerp, wel. gevallig in het albezielend oog van dat Wezen aller wezens , welks volmaaktheid onbevatbaar is voor het eindig verftand der verhevenfte fchcpfels. 4
Maar wie, wie, die Gods grootheid, wijsheid en onbegrensde liefde gevoelt ; gloeit niet door een heilig verlan* gen om dien God te verteren ? om de eerbiedigde liefde,
2. Rr en



( 3'4 )
en de dankbaarfte verrukking, door den bestmooglijken eerdienst , aan dat vaderlijk < ppervvezen , uit te drukken? En wie gevoelt niet te gelijk ae billijkheid der verpligting, om uit alle de 52 weeken, waar in wij het jaar, of den omloop der aarde om de zon, afgedeelt hebben, telkens eenen dag, voor den God van hemel en aarde, af te zon. deren ; eenen dag, waar op wij de gewoone zorgen en bezigheden des levens, die tot ons- eigen onderhoud gefchikt zijn, Haken, om de weldaden des Almachtigen plechtig te gedenken , om de geboorte der wereld te vieren, en de zegepraal van onzen Godlijken Vriend , van onzen gekruisten Zaligmaker, over- dood en-graf, toe te juichen. Het was de zevende dag , het v/as de morgenftond , die , na zes agter elkander weggezonken dagen , aan de oosterkimmen bloosde , welke door God , door de eeuwige wijsheid zelve, die Israels Wetgever moses bezielde, werd afgezondert om van allen vermoeiende» arbeid te rusten , om den Almachtigen Schepper te verheerlijken, en de verloEflng uit harde flavernij , met juichende blijdfehap te vieren. Maar ook van dezen dag, van dezen Stbbar h, het welk eigenlijk feestdag, of gelijk de 70 Overzetten het vertaald hebben , dag der ademhaling , beteekend; terwijl de Vulgata, of de gemeene Latijnfche Overzetting , zonder den grondtekst te verkrachten , dag dcf verkwikking fchrijft; van dezen Sabb'ath, of feestdag der vrijheid, is ook de Zoon des menfchen, de Godlijke Verzoener der wereld , Heer en Befluurer. Door deze uitdrukking zegt de Heiland , ik ben meerder dan de Sabbark, en zij, die mij vereeren, voldoen aan de heiligde pligten , die de Almachtige Schepper , die de Vader des heelals, van hun vordert. Lang en hevig hebben de Geleerden, onder ons Kerkgenootfchap, getwist over de zedelijkheid der verpligting om den Sabbath' te vieren.



C 315 )
Veelen onder hun meenden dat deze pligt , even als de liefde tot God, en tot onzen evenmensen, tot de zedelijkheid der menfchelijke natuur behoorde: zij (laafden dit hun gevoelen, door de plaats, die het voorfchrijven van dezen pligt', in de wet der tien Geboden bekleed; als ook door de drangredenen, die, tot het volbrengen van dezen pligt , aangevoerd worden ; genomen uit de zesdaagfche fchepping , als ook uit de afzondering en zegening, door God, van den zevenden dag. De beftrijders van dit ge. voelen beweerden integendeel, dat de Sabbath behoorde tot Israels plechtigheden. Vooreerst, om dat de infpraak van het menfchelijk hart, wel de liefde tot God en onze natuurgenoten voorfchrijft, wel eenen geduurigen eerdienst, uit liefde en dankbaarheid voordvloeiënd , aan den Vader van ons aanwezen vordert, maar niet het afzonderen van den zevenden dag der week tot eenen Sabbath. Ten anderen vinden wij nergens, voor den uittogt van Israel uit Egijpeen, van zulk eenen rustdag gefproken. Bij het optellen der gruwelen, waaröra de eerfte bewooners der aarde verdelgt zijn , vinden wij het fchenden des Sabbaths geheel niet aangeroerd, daar dit toch , bij de overtreders van alle pligten, voorzeker zoude plaats gehad hebben. De Aartsvaderen geven ook nergens eenen blijk dat zij dezen pligt, die immers, indien zij zedelijk is, hun bekend zou^ de geweest zijn , door hun betracht werd. Doch voor Israel, het welk uit de ketens der flavernij verlost werd, was deze verpligting ten uiterften heilig , en ook nodig. Een volk zoo geneigt om de grootfte weldaden 'poedig te vergeten , zulk een volk zag zich, door den Sabbath, geduurig op nieuw , aan het verbreken der ketens heiïnnert, de vrijheid, die hun zoo dierbaar was, en waar op zij zich zelven, met zulk eene fiere trotschheid, durfden verheffen, werd hun telkens bij het aanbreken van den zeRr 3 vca.



C 316- )
venden dag, plechtig bekrachtigd; en de. geheele werkloze ru<t, die hun werd aanbevolen , was voor hun de duidelijkftc afbeelding van het afleggen der dienstbaarheid, van het verbreken des juks , waar onder zij weleer bezweeken. De Geleerden, die dit gevoelen voorftaan , zeggen dan ook, d?: het voorfchrijven van deze verpligting, in de eerfte ta el der wet,flegts als een kort begrip van de voorige geboden of als een gevolg van de liefde en den eerbied voor den eenigen waarachtigen God, mjct befchouwt worden; waar mede deze eerfte tafel der wet eindigt. Het is ook niet. 'gij zult den Sabbath vieren, gelijk in de voorige geboden, omtrent het dienen van den waaren God, gezegd wordt, maar het is, gedenkt den Sabbath, dat gij dien heiligt. Nooit wordt van dien dag anders, dan als van een onderfcheidings-teekeu voor Israel, van eene rust, die God aan dit volk gefchouken had, gefproken. Het inftellen van den Sabbath, wordt bij ezechiël, en bij andere Propheeten , als de grootfte weldaad van God , aan Israel, geroemt. Filo , een der oudfte Joodfche Schrijvers, zegt dat aan hun den Sabbath gegeven was, tot eene onderfcheiding van andere volken. Josei-hus noemt deze inftelling de wet zijnes Lands; ook de eerfte Kerkvaderen waren van dit gevoelen; jus tij ?j de Martelaar zegt tot den Jood trijfon , dat de Sabba'h aan dc jooden gegeven is, om hunne overtreding en de hardigheid hunner harten, en tlieodoretus zegt dat het waarnemen van den Sabbath , hun geboden is om hen te onderfcheide» van de andere volken der wereld. Alle de Joodfche Lesraaren verzekeren eenparig , dat het vieren van den Sabbath , eene plechtigheid was , die , zelfs r.an de Joodengenoten der poorten , niet vergund werd me 'e vieren. Voor Israel was deze inftelling van he: hppg \fi belang: in. Egijpten waren zij gewoon geworden
aan



C 317 }
aan de geduurige afgodsfeesten, die tot eer van geftarnten, van dieren en planten, gevkrd werJen; maar een volk, dat God voor zich zelven afzonderde, moest (in onderfcheiding van de afgodsdienaren) na zes werkdagen, eenen dag aan den eenigen waarachtigen God, aan den Schepper van het heelal toevveiden, om aan zijne almacht en goedheid , met blijde dankbaarheid te gedenken, en om zich in de fchoonheid der natuur te verlustigen. In zes dagen had zich de geheele zichtbare fchepping, door Gods bezielende almacht ontwikkeld; de zevende dag was de feestdag der voltooijing, waarop zich de onbevatbare volmaaktheid , in de volkomenheid van zijne, reeds bereikte, bedoelingen fpiegelde. Die dag dan, was hem welgevallig , fchoon niet boven de andere dagen, maar hij fcheen het best gefcbikt, om, tot het genot van rust en vreugd, afgezonden te worden. De geftrengheid waar mede deze pligt van rust, bij Israel, aangedrongen werd, zoo dat op het verrichten van den minsten arbeid, de doodftraf bedreigt werd, was niet om dat eene werkloze rust God aangenaam is; neen, werk. zaamheid ftemt met de natuur der eeuwige volmaaktheid in. Maar, om een, nog geheel zinlijk, volk , aan zielenverlustiging te gewennen, moest het, op de plechtigfte wijze, van alle lichaams-arbeid afgetrokken worden; ook was het fchenden van dien voorgefchreven pligt , in Israel, de fnoodfte ondankbaarheid , daar zij de grootfte weldaad werden indachtig gemaakt, en daar zij, door het overtreden van die wet, de affchuwlijkfte verharding van hart, en de verfmading der heerlijkfte verlosfing, op de moedwilligfle wijze, ten toon fpreidden. De volftrektfte rust, die Israël geboden werd, was intusfchen geheel niet ftrijdig met andere pligten: het ftond hun vrij, om werken der barmhartigheid, aau menfchen en beesten te bewijzen; de verdubbelde offerdienst, werd door de priesteren verricht; ook Rr 3 werd



C 3ï8 )
werd aan elk vergunt, om op dien dag twee duizend voet. flappen ver te gaan , het welk zij, daarom ook, eene Sabbat hs - reis noemden.
Zonder nu de gefchillen der Geleerden, wier gevoelens wij opgaven, te willen beflisfen, zeggen wij alleen, dat' de Kristenen, voorzeker, zonder eenen der zedelijke pligten te overtreden, den eerden dag der week, tot hunne openbare plechtige godsdienst-oefening, hebben uitgekozen, en dat jesus zelf de plechtige rust van dan Sabbath, niet hooger, niet verbindender fchatte, dan het eeten der roonbrooden voor de priesteren. Zie luc. VI. Ook zoude de Heiland nimmer zich zelven, de Heer of de Befchikker des Sa'.baths genoemd hebben, indien het vieren van dien dag, bij de liefde tot God en de naasten, in verbindende kracht, te vergelijken was. — Laat ons nu nog een oogenblik , de gelegenheid, die aanleiding gaf tot deze betuiging van jesus, bafchouwen.
De Godlijke Leeraar wandelde met zijne leerlingen doorliet gezaaide, en wel op den tweeden eerfien Sabbath. De Uitleggers zijn het niet eens, welke Sabbath hier door verftaan moet worden. Eenigen denken, dat, daar de Jooden hun Kerklijk- en Burgerlijk-jaar, op twee onderfcheiden tijden begonnen, zij dus ook twee eerfte Sabbathen vierden ; en waarlijk noemden zij den eerften Sabbat >i van de maand Nizan, met welke maand hun Kerklijkjaar begon , den tweedm eerften Sabbath. Deze maand komt met onze maand Maart over een; doch eerst den zestienden van die maand, zijnde den tweeden dag der ongehevelde brooden, moest de hand vol gerst geofferd worden, en dan eerst begon de oogst; doch vóór dien dag was het plukken van een' koorenhalm eene overtreding der wet. Doch
d8



C 3ip )
de Farifeën befchuldigen de Di,cipelen niet met deze overtreding, maar alieen met het fchenden van den Sabbath. Andere Geleerden hebben bewezen, dat de Jooden de Sabbathen, die op hunne drie hooge feesten invielen, de drie eerfte, of dat het zelfde is, de voornaamfte noemden. Maar, nog een derde gevoelen fchijnt ons meer waarfchijnlijk: op den dag, na dat de Omer, of handvol gerst, geofferd was, ftond het aan elk vrij om van de vruchten des velds in te zamelen en te eeten ; de Jooden telden van dezen dag, als van den eerften des Omers af, tot den vijftigften toe, waarop zij het Pinkfterfeest vierden. liet Griekfche woord, bij lücas hier gebruikt, beteekend eigenlijk niet den tweeden eerften, maar den eerften na den tweeden. Zjo dat het dan den eerften Sabbath, na den tweeden dag der ongehevelde brooden moet geweest zijn. Op dezen dag ftond het aan elk vrij, airen te plukken, indien het geen Sabbath was; doch de rust, waar toe dien dag geheiligd was, gaf hier aanleiding tot de berkping der Farifeën. De Godlijke jesus bewijst in zijne verdeediging van het gedrag der Discipelen, dat de liefderijke Schepper, van den mensch niet vergt dat het voldoen aan natuurlijke behoeften, aan ingefielde plechtigheden, opgeofferd worde , en hij voegt 'er bij, de Zoon des menfchen, of God, die zich met de menfchelijke natuur verëenigd, is Heer van den Sabbat/:.
Ja Medekristenen .» de Zaligmaker der wereld heeft de Zinlijke plechtigheden, door zijne verklaring van den eenigen waarachtigen Godsdienst , nutloos gemaakt; hij heeft ons tot de vrijheid van Gods kinderen gebragt , en ons den weg, naa de eeuwige rust en zaligheid, met zijn dierbaar bloed, afgeteekend. Maar zal ons de afgezonderde dag des Heeren, daarom van een min verbindende kracht zijnV Neen Godvruchtigen! gewis niet, de eerfte dag der
week,



( 320 )
week; waar op dé gekruiste Zaligmaker het graf, zegepralend, verliet, en de onfterflijkheid voor ons allen in het helderst licht itelde , die dag heeft den Sabbath der Jooden vervangen , en de ondankbare , de ongevoelige Ziel; die dezen dag durft ontheiligen en verachten, verklaart zich zelven de onvatbaarfte te zijn voor de zaligheden des reinen Godsdiensts. De waare, de dankbare Kristen, ziet weeklijks, met eene zachte verrukking, dien feestdag aanbreken ; dan flaakt hij zijnen arbeid , zijne Zorgen , en wijd zich geheel aan den eerdienst des Almachtigen toé; juichend gedenkt hij aan Gods grootheid, aan zijne almacht en liefde ; de zichtbare fchepping is voor hem een flaatig heiligdom, waar in alles wat aanwezig is, hem zijnen God, zijnen Vader verkondigt. Ja! dan verliest hij zich in de befchouwing der gadeloze liefde des Wereldverzoeners, wiens bloed voor hem vloeide, en wiens opftanding het onderpand is van zijne eeuwig toenemende zaligheld. Vereenigd met broederlijke gemeentens, dient hij God in het openbaar, daar juicht hij over de bekendmaking des Euangeliums, bid om vermeerdering van geloofskracht, en paart Zijne ftem met dankende lofzangen.
Te AtntleMam, bij M. de BRUIJN, in de WarmoesftraM.



DE V R IJ e GÖDSDj1ÉNSTVR.IENI^
Z'tó zegt de tieere: ftaat op de Wegen , tn ziet toe, ét, vraagt naar de oude paden, waar toch de goede weg zij , en wandelt daar in , zoo zult gij ruste vinden voor uwe ziele : maar zij zeggen, wij zullen daar ia niet wandeltm
je rem. VI: lè.
GODLIJKE kAADGEVINQ»
TAierbare Medekristeiieri! wij hebben het woord de?
Propheeten, welks inhoud waarachtig is; wij zijn vérpligt daar op acht te geven, als op een licht , hes tyelk in de fehaduwen des nachts, tot geleiding en vertroosting fchijnt.
De woorden van je&eMIAs, de getrouwe Leeraaf ifi Jndaj die wij hier boven plaatften, moeten onze opnlêrking wekken. Het is de taal van den Vader des heelals $ «ran God, die de misdaden bezoekt aan de kinderen, maar
*, »**« die



. • ( 3") • 1
die ook barmhartigheid bewijst, aan duizenden der geenen* die hem liefhebben en zijne geboden onderhouden. .Liefderijk roept ons de Vader des'levens tóe : Staat pp' tti wegen, en ziet toe, en vraagt naar de oude paden , waar toch de goede weg zij., en wandelt aaa-r. in, zoo zult gij ruste vinden voor uwe ziele! Maar wee de rampzaligen, die verhard van hart genoeg zijn, om te zeggen, wij zullen daar in nut wandelen ! De geheele Leerrede van jeremias behelst eene affchildering van 's volks gruweldaden , aankondigingen van reeds naderende oordee^ Ien, ais vruchten der ondeugd , aanmaningen tot bekeen'ng, en lieflijke vertroostingen aan zulken die het woord Gods geloofden, die zich verbeterden, en den weg des heïls bewandelden. Het zedenbederf was, onder j'uda,
r
tot de. rampzaligste hoogte opgeklommen , allen hadden zij hunnen'weg bedorven ; je ros al em was vol onderdrukking, vol boosheid; van den geringften af tot den aanzienlijkfben toe pleegden zij ,.«nEecht en de «fnooglte ongebondenheid; leeraars en priesters predikten valsheid, zij beloofden het volk vrede en geluk, terwijl alom de verfchrikjking naderde. De Chaldeeuwcn, een. grq^t, een krijgszuchtig volk, zouden eerlang de Teinpelfl'acf benauwen , en die eindelijk in woeste puinhopen doen verkeeren. .Dit.naderend gevaar , was.aan de priesteren ca Propheetcn niet onbekend; en zonder fchaamrpod te worden, deeden zij het volk op leugentaal vertrouwen, Doch de getrouwe God j.a.c ob-s,, wiens, liefde-, onveran-, derlijk is, beminde nog de ongelukkigen ,-die moedwillig ten verderve fnelden; zijne kracht, zijn geest, bezielde aog de Vaderlandlievende jeremias , die alle geweld, alle verdrukking trotfeerde, ,en.de waarheid, vol _Godt lijken ijver, bleef prediken; die z-ijne _Landgeuoten, als • een weldadige vriend, die zich door geene ondankbaaiv «•:, »t hftid,



( 3^3 )
■heid, door geenen" wreederi tegenftnnd laat affchrikkeü, 'bleef waarfchouwen en den regten weg aanwijzen. Ja, 'de getrouwe, de'liefderijke God, die het voorwerp der •"hoop en der blijdfehap'■ was voor de godvruchtige Vademen, riep'nog de dwalenden toe: Staat op dé wegen, e% '. toèi De- nagalm van deze Mem rolt door de gehêelè ïnenfchenwereld , even gelijk het bezielend woord der rfchepping door de geheele aanwezenheid nog klinkt. De 'getrouwde raadgeving, de edelfte aanmaning tot het be'■■trachten der onfchendbaarfte pligten, en de zalige vruch» 'ten die uit deze pligtbetrachting voordvloeiën , vinden wij hier in het keurigst verband. Staat op de wégen , is •het; Juda's Leeraar wil zeggen: Verdwaalden! ftaat ftii1, treedt niet verder, dood en verderf is aan eiken Voetftap ■verbonden. 1 Het leven- van den merisch wordt , doorgaands, bij eenen weg of éen pad, het welk naar een voorgefteld' einde heen loopt, vergeleken.- F en weg, toch , is gefchikt om ons van de eene plaats naa de andere te geleiden, hij mooge dan zich'in verfcheideh hogten kronkelen, hij mooge over bergen en rotfen heen loopen , of door diepe valeiè'n gebaand zijn, hij mooge met fchaduwrijk' geboomte en lieflijk waasfemende bloemen beplant zijn, of. met feherpe doornenftruiken begroeit", langs barre woestenijen geleiden; hij blijft toch de weg, die , tot bereiking van het voorgefteld einde, noodzaaklijk is. Het leven van elk mensch', nu, heeft alle óverëenkomften met zulk eenen weg; het vangt aan, het loopt voord , door alle wisfelvalligheden , beurtling's door vrolijke en treurige dagen, heen, en hét eindigt ih 'het graf. Maar, ook het-gedrag van den mensch wordt veeltijds een weg of een pad genoemt, al mede om de zelfde oorzaak; elke beweeging, toch, is een voordgang naa het- voorgefteld einde. -Meenigwerf treffen wij op ■ Ss 2 den



den weg, c\e^ levens , treurige doolpaden aan ; en hij, die de infpraak van zijn hart verdooft, die het kwade van het goede, niet wil onderfcheiden, ilaat deze paden yi , en dwaalt zjnlqos, naa den gapenden afgrond des verderfs, Staat dan fiif op den levens weg , wordt ons toegeroepen , en ziet toe. Het is niet genoeg ftil te ftaan , neen de nuttigde werkzaamheid moet ons ook Veradelen, ziet toe, merkt op, waar uw weg heen leidt, vraagt toch naar de goede paden. Gevoelt gij uwe onkunde, gevoelt gij de duisterheid van uw verftand, welks oogen door dwaling verbijsterd zijn, p! vraagt dan toch naar de goede paden, gij kunt nog onderwezen worden; Qod zelf biedt u de hand: 6 Mensch! laat mijnen raad u toch welbehagen, zegt hij, wederftieeft uw eigen geluk Hiet, bid vuurig om een wijs hart te bekomen , keert weder tot uw Schepper, uw Vader, hij zal uwe afkeeTigheid genezen, want hij heeft geen lust in uwen dood» maar wel in uw leven. Vraagt aan de waare vrienden van God, die hun geweten onhevlekt bewaarden , die zich met de tederfte liefde over u bekommeren, die u geduu-. Tig toeroepen : dit is de weg wandelt in denzelven l Vraagt aan die oprechten van hart naar de goede paden, maar wacht u , indien u die paden aangewezen zijn, wacht u om, dezelve niet te bewandelen ; want , die Gods wij geweten en niet gedaan hebben, deze zullen met dubbele flagen geflagen worden ; ja wandelt in dezelve, verlaat uwe (legtigheden , uwe dwaalwegen , en, treedt cp den weg der gerechtigheid, op den weg des heil?, en der waarheid: dit zijn de ouden paden , die.j, van het begin der wereld af, de verftandigen naar boven geleidden. Door de oude paden verftonden de Heoreeuwen de paden van ouds, of de paden der eeuwigheid ; en geen wonder ! h,e\ bewandelen van, deze paden.



C |M )
den, is eigenlijk het betrachten van de zedelijke wet , die uit Gods natuur vloeit, en deze is nu, en eeuwig dezelfde. De betrachting van deze Godlijke gebiden geleidt ©ns naa eene zalige eeuwigheid, en eindigt in de hoogfte volmaaktheid zelve. De wandel op deze padea is voortreflijk ; de mensch komt hier door de Godheid nader, de mensch verheft zich hoven tijd en lotgevallen , en vertoont zich als een erfgenaam der volkomenfte zaligheid. Hoe heilzaam , hoe oofchatbaar is dan de Godlijke raad om dezen goeden veiljgen weg , om deze oude paden te bewandelen I En nauwlijks zetten wij onze voeten op dezen aangewezen weg, of wij genieten reeds de heerlijke vruchten,die hier, bij eiken voetftap,voor den viend der deugd, rijpen. Ruit, onwaardeerbare ïielenrust, de hoofdbron van alle zaligheid, is hier te vinden; de Heflijkfte kalmte overfchaduwt ons bij elke deugdsbetrachtfng; geene wroeging knaagt hierin den gereinigden boezem; geene befchuldiging wordt hier tegen Gods lievelingen ingebragt; met God, met ons zelven en de geheele natuur bevredigt , wandelt de mensch hier van volmaaktheid tot volmaaktheid; zielenrust is boven alle fchatten, boven alu? wellusten, die de verhevcnfte verbeelding immer kan teekenen, eindloos verheven- Wat haat het toch eenen fterveling, of de geheele verganglijke wereld hem toelacht, of rijkdom hem met goud overliroomd? wat baat het hem, of hij zich jn weelde kan haden, of hij de geheele aarde aan zich onderwerpt, en de hulde van talloze volken inzamelt, wanneer onrust, zijn leven verbitterd, wanneer hij zich zelven duizend verwijtingen doet, wanneer het voorledene hem verfchrikt, en de toekomst hem doet fidderen, ja wanneer hij, mee alles ontevreden, het licht fchuwt en zijn lot rampzali» coemt? Neen, waare zielenrust, het deel van den GodsVriend, dese maaht de fterveling, in alle omftandigheden, §s s vol-



kC 3*6 )
'volkomen gelukkig1; fchoon zich de 'geheele natuur • fchijnt •te verëenigen orri zijn gèW'te verdelgen, nog blijft hij 'gerust en moedig1 juichen r ik weet dat mijn ver/os/er leeft; Gos is mijn ffeenrots, mijn burgt,hij is het deel van'mijn 'hart tot in eeuwigheid! -Deze' z'alige-zielenrus't, die op de 'oude' paden der deugd genoten wordt, vormt deze aarde, 'deze oefenfchóol 'Voor den mensch, tot eenen bloeiënden lusthof der Godheid.' De ijverige 1 wandelaar -op deze padén'verheft zich boven alle woelingen : woedende vijan. 'den moogen hem aanvallen, geen 'nood, God'is zijn heil, waarom zoude hij dan vréezen ? Hij vertrouwt op de lief-' de van zijnen eeuwigen Vader ; op hem wemelt hij alle zfjne'-zorgen; met hem dringt hij door vijandelijke benden; met hem gaat hij door het vuur, zonder dat-de vlam be. fchadigt, door bruifchende rivieren, zonder dat zij den gerusten Godsvriend övérftroómeri: Geen wonder! de wakende Almacht befchermt hefn; God is voor hein, wie zal dan tegen hem zijn! geene hoogte,' geene diepte, geene magt,'geen gezag , niets kan hem fchéiden van Gods liefde. De dood mooge den wandelaar op den weg der gerechtigheid naderen-, ook dan juicht hij, vol -verrukking: De dood is verf onden tót overwinning ; God is mijne ft»rkte, hij geleidt mij tot in, ja tot over dè'n dood; het fterven is mij gewin, want ik ben verzekert dat mijn pand bij God weggelegt is! ó Gadeloze zaligheid! die op de oude paden, op den goeden weg der waarheid en des verfonds1, gelijk eene heldere beek 'den blijmoedigen wandelaar tbgenftroomt.
Hoe is het mooglijk, dat een eehig fterveling dit geluk kan verfmadön! dat hij de duisternis kan verkiezen boven het licht, den vloek boven den zegen, den dood boven nee leven.' En tot fchancte der menschheid, klaagt evenwel de . 1 ' Pro,-



(in -)
Propheet jeremias-, ,dat de verharde bopswigteuoiidaé, Judaopenlijk durfden-zeggen: IVij zullen in die wegen, nie wandelen. Tot welk eene onhegrijplijke laagheid ,kattf de dwalende mensch niet wegzinken, wanneer hij zijn hart, verfteeud, zoo dat het geen wroegend geweten meer, ge-j voelt , wanneer hij- zijn tijdelijk en eeuwig geluk aan .hei; zinlijk genot van eenige oogenplikkcu opoffert! De inwooners van Jerufalem en Juda, hadden zich dus vernedert; zij ver^ wierpen den raad Gods, zij durfden de predikers der waarheidbefpotten, zij vertrapten de paerlen die voor hun geftrooitj werden, en keerden, zelfs, hunne woede., tegen de viieu^ den der deugd. Maar hoe rampzalig was ook de uitkomst; voor deze ongelukkigen, zelvs aan deze zijde der eeuwig-» heid! Alle de bedreigde oordeelen hebben hen getroffen; Stad en Tempel is verwoest; hunne helden zijn gevallen; hunne weerloze grijsaards en zuigelingen zijn op de ftraten vermoord; hunne aanzienlijken zijn in ketens geklonken, en geheel het volk is, met fchande en kluisters overladen, naa een vreemd land ter gevangenis gefleept. En zijn deze oordeelen , waar van de zinlijke fterveling kan getuigen , woordlijk vervuld! wat zal dan, in de eeuwigheid, het lot van zulke moedwillige ellendelingen niet geweest zijn! want ook daar volgen hen de-feoode werken der ongerechtigheid, en de natuurlijke gevolgen der boosheid.
Gave God, dat onder de Kristenen, onder de openlijke belijders van jesus leer zich zulke rampzaligen niet bevonden, die met hunnen mond belijden het geen hun hart weigert aan te nemen, die met fprekende daden zeggen, wij willen den weg der deugd niet bewandelen! Ongelukkigen! hoort onze Item, wij roepen u toe, ftaat ftil! want met uwen volgenden voetftap ftort gij, welligt, in den rampzaliglten afgrond; raat ftil, keert te rug, treedt op den weg



(3ÏO
des gelüks, d!e jesus zelf, met zijn bloéd,' Voot oris gév teekend heeft Het is niet genoeg hem uitwendig te belijden , terwijl uw hart hem verlochent; het is niet genoeg te Zeggen, Heere, Heere! neen* gij moet den wil vart zij. tien Hemelfchen Vader betrachten, gij moet uw geloof door üwe werken toouen, gij moet Wandelen ën niet moede **ordeti Maar gij kleinmoedige Kristenen! gij die ü 2etven mistrouwd , én twijfelt of gij den regten weg wel bewandelt i bid jesüs om licht en genade; hij wendt zich tot de kleinen, hij zal de verloeren fchapen opzoeken; komt tdt henü en gij zult niet uitgeworpen worden; gelooft flegts zijné beloften , en gij zult ruste vinden voor uwe ziel, gij zult aalig zijn en het heerlijk einde van uwe wandeling bereiken.
VfAffllteldim, bij M. deIBRUIJN, in d* Wumessibaafl



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND*
W\ 4JL
Ter zelvcr uare kwamen de Discipelen tot jesus, tseg-
gende: wie is toch de meeste in het Koningrijk der hei melen? En jesus een kindjen tot hem geroepen hebbende, fieide dat in het midden van hun, en zeidet voorwaar zegge ik u, indien gij u niet verandert en wordt gelijk de kindertjens , zoo zult gij in het Koningrijk der hemelen geenszins ingaan,
mat th. XVIII: 1,0,3.
DE NEDERIGHEID IS ALLEEN VOOR HET RIJK DER WAARHEID GESCHIKT.
Met eene edele grootscliheid plegen de oude volkeren, waar onder vooral de Grieken uitmuntten, aan achtbare leeraars, aan mannen, wier verftand, op de voortreflijkfte wijze, geoefend was, te denken, De veel bevattende gezegdens of fpreuken van zulke mannen werden heilig gehouden, diep in het geheugen geprent, en verftrekten veeltijds tot eenen algemenen regel des gedrags, voor zul* i. Tt ken.»



C 33a )
ken, die op de kennis aan , en op de vriendfchap van deze uitmuntende, deze roemwaardige wijzen, of volksver» lichters durfden roemen.
Dierbare Medekristenen! Zouden wij ons door deze volken laten befchamen? Wij, die op de kennis aan den besten , aan den volmaaktften Leeraar, wij, die op de Godlijke vriendfchap , met het afichijnfel des onbevatbaren Wezens , mogen roemen; zouden wij de overtuigendfte leeringen, de volmaakte waarheid bevattende lesfen, van hem, die hef licht der wereld is , niet met eerbied gedenken ? ons niet ter betrachting voorftellen , en met onüitwischbare letteren diep in ons hart, van waar de uitgangen des levens zijn, graveeren ?
Ja Godlijke jesus! uitgedrukt beeld der eeuwige beftaanlijkheid ! Eeuwige Vriend!' Bevredigende Zaligmaker der wereld! De leerfchool der deugd, waar in gij zelf predikt, is ons dierbaar, zij is onze vrijplaats, waar wij de woede der zinlijke driften, der onbeteugelde hartstochten ontvlieden ; van uwe lippen vloeit wijsheid en zaligheid in onze ziel; uwe.leer js het brood.des levens en de foüs die niet vergaat; verfterkt door dezelve, durven uwo leerlingen den ftrijd, tegen verleiding en zondige neigingen, grootmoedig aanvangen, terwijl het vertrouwen op uwe helpende liefde hen van de overwinning verzekert. Welaan dan Medeleerlingen van jesus! vernemen wij langs welk eenen weg wij-, tot het eenig, het waarachtig geluk, het welk nimmer wankelt, nimmer ontvlugten zal, naderen kunnen. Jesus wilde ons zelf, als aan de hand, op dien weg geleiden; hij zelfheeft dien voor ons bewandelt, en hij wil, dat waar hij is, ook die zijn welken hem de Vader gegeven heeft. En deze gegevenen zijn alleen zulken , die zijn woord
he-



C 330
feewaren, die zijnen volmaakt heiligen wil betraeht hebben; het zijn alleen de nederigen van hart , die allen verachtlijken hoogmoed, die alle waanwijsheid, alle heerschzucht en afgunst, hebben afgelegd, die grootmoedig de aanleidingen tot alle deze ondeugden overwonnen hebben, en die , vol kinderlijke onfchuld , liefde en blijmoedigheid , de waarheid gehoorzamen, en, als waare zachtmoedigen , de erfenis , die voor hun bereid is , verwachten. De twaalf afgezonderde Discipelen van onzen Zaligmaker, hoorden van zijne eeuwig gezegende lippen deze overredende zedenleer, tot hunne verlichting, tot hunne bemoediging en zaligheid, in een oogenblik, waar in zij op het punt Honden om door hoogmoed en wangunst overwonnen te worden , op de voortreflijkfte wijze , afvloeien. De woorden van den Euangelist, hier boven geplaatst , vertoonen ons dit ten duidelijkften. In het voorig Hoofdftuk wordt ons yerhaalt , dat de Discipelen op den weg naa Capernaüin onderling twisteden, elkander de eer om de voornaamfte in het Koningrijk der hemelen te zijn, benijdende. Jesus, dje de grondneigingen van het hart zijner Leerlingen, met een opmerkend oog befchouwt had , kende de zedelijke waarde van elk derzeive ook in het bijzonder, zoo wel als hunne zedelijke vermogens; en volgends die kennis regelde hij dan ook zijne handelwijze. Hij kende in den driftvol. Jen petrus, een' ijverigen, een' werkzamen Vriend, doch wiens driften, wanneer die niet beftuurd werden, zijne ongeoefende rede ligt overftemden, en hem voor de affchuwlijkfte dwalingen vatbaar maakten. Hier om moesten dan ook de fterkfte zinlijke indrukken dienen, om zijne rede op te wekken, en zijne driften en hartstochten, volgends onuitwischbare regels, te doen werken. Zoo kende ook de alwetende jesus, in eenen zachtaartigen johannes, de flandvastigfte beminnaar, van voorwerpen waar aan hij zich Tt s een»



f
C 335 )
eenmaal door overtuiging hechtte. Maar zoude die tedere zachtheid, nimmer in werkloosheid ontaarten, dan moesten ook de fterkfte drijfveeren hem tot onderzoek en werkzaamheid aanfpooren ; terwijl den edelen ernst van eenen jacobüs, door de bewijzen der tederfte liefde, verzacht en beftuurd moest worden. Dit waardig drietal, was ook veeltijds bij de- verhevenfte uitwerking van jesus Godlijke grootheid tegenwoordig, niet om dat hen de Zaligmaker, met eene afgunst mekkende eenzijdigheid, boven de andere Leerlingen beminde; neen, bij hem toch is geene aanner ming des perfoons; elk is in zijn oog even dierhaar, indien hij flegts alle zijne ontvangen vermoogens , volgends de Godlijke bedoeling, befteed. Maar deze drie Discipelen behoefden , volgends de gefteldheid van hun zedelijk beftaan, zulk eene behandeling, indien de voortreflijkfte werkzaamheid, die in hunne ziel voordkiemde, immer tot rijpheid zoqde komen, en voor geheel het menschdom nuttig zijn. Het waren deze drie Leerlingen, die van jesus verheerlijking op Thabors kruin konden getuigen , die hem verzelden toen hij het dochtertjen van jaïrus, van wier fterven zoo veele bitterweenende getuigen waren , door zijn almachtig bevel van den dood deedt opftaan; en deze drie Discipelen zouden hem ook eenmaal den ijslijkften zieienftrijd, in de nachtlijke fchaduw van Gethfemane's lommer, zien ftrijden. Un was petrus inzonderheid , die nog onlangs de heerlijkfte geloofsbelijdenis , waar in alle zijne Leerlingen toeftemden, had afgelegt : Gij zijt kristus, de Zwn des Uvendigsn .Gods; dit was de taal der Discipelen, die door petrus met zoo veel ijver werd uitgefproken. Jesus, voldaan over deze oprechte, deze eenvouwige hulde van zijne geloovende Vrienden, zegt ook tegen den Spreker: Gij zijt petrus; u, benevens uwe Leergenoten , wijde ik tot grondleggers van het rijk der
waaj*-



( 333 )
waarheid; ik zelf zal mijne Gemeente op dien grondfteen bouwen, en geene magt zal haar overweldigen. Ja, om hunne inwijding of bevestiging als zendelingen, als verkondigers des vredes % te voltooien, zegt hij: ik geef u de magt om mijn Koningrijk te ontfluiten,om allen die uwe prediking aannemen, als leden van hetzelve te ontvangen, maar ook, om de onverbeterlijke vijanden van dat Rijk, den ingang te ontzeggen. Waaifchijnlijk begrepen de Discipelen, die nog geene gezuiverde denkbeelden van jesus Rijksgebied vormden, dat petrus, die uit naam van hun allen beleden had, dat j e s u s de Mesfias was, en in wiens perfoon jesus oo£ tot bun allen gelproken had, dat aan hem alleen die uitfluitende magt zoude gefchonken worden. Dit verwekte in de anders eenvouwige zielen eenige vonken van afgunst, en verfloorde de lieflijke eensgezindheid, die in hun midden plaats pleeg te hebben; zoo dat, geduurende hunne wande, liug naa Caperoaüm, waar doorgaands de Zaligmaker zijn verblijf hield, het haatlijk twistvuur onder hun gloeide. Eindelijk te Capernaüm, in het huis, waar de Godlijke Leeraar zoo vaak aan de toevloeiende fchaar, zijne liefderijke weldaden bewees, en den gezuiverden Godsdienst predikte, in dat huis gekomen zijnde, vraagde jesus, waar over zij getwist hadden op den weg; doch fchaamte en gevoel van fchuld hield hunne lippen gefloten: zij zwegen ftil, zegt een ander Euangelist; doch de Alwetende , die hunne gedachten verftond, wilde ook zelfs dit kwaad, deïen opkienaenck-i hoogmoed , die hen verontreinigde, doen medewerken ten goeden, en gelegenheid hier uit nemen, om hun de v.'.are nederigheid van hart , als het welgevalligst fkraad van Gods kinderen, af te beelden. Mattheus zegt: zij kwamen tof jesus. Om dit met de andere Euangelisten overeen te brengen, fteüen wij ons voor, dat jesus eerst ia de tegenwoordigheid van gemengde toehoorers, zijne Tt 3 Dis-



f
( 334 )
Discipelen naar de oorzaak van hunnen twist op den- weg vraagde, doch daar zij hem niet durfden andwoorden, en hij evenwel dit oogenblik niet wilde laten verlooren gaan, om de zaden der ondeugd uit te roeien., wenkte of riep hen de Godlijke Leeraar, terwijl hij zich naa een afgezonden gedeelte van het huis , of naa eene binnenkamer, begaf. Hier neêrgezeten zijnde - kwamen zij dan tot hem, en beleden de oorzaak van hunne onderlinge verbittering. fVie, zeggen zij, is toch de mee:te, dat is de voornaamlte, in het Koningrijk uer hemelen ? Door het Koningrijk der heme" len, verftaan wij over het algemeen de heerfchappij der overredende waarheid, eene heerfchappij, waar aan alle redelijk denkende wezens moeten gehoorzamen , indien zij hunne eigen zedelijke natuur niet verzaken, en indien zij van hun. ne innerlijke waarde niet verbasterd zijn. In tegenöverftel. ling nu van aardfche Koningrijken , die door dwingende magt gevestigd zijn, en door geweld befchermd worden , wordt deze heerfchappij der waarheid, een Hemelsch Koningrijk, dat niet van deze wereld is, en waar voor dus geen dwang of geene zinlijke magt krijg voert, genoemt. Bijzonder verftond jesus ook door zijn Koningrijk, de uitbreiding van zijne zaligheidfchenkende leer, of den ftaat van algemeene vrijheid en broederlijke liefde, waar toe hij de gehee. Ie wereld nodigde. Dit was de oprichting van zijn gebied, en hier toe wilde hij vooral zijne uitgekozen Leerlingen gebruiken. Doch dat de Discipelen geheel andere denkbeelden van jesus Koningrijk vormden, ftraalde in alle omHandigheden door. Geheel Israel verwachtte eenen Koning uit davids ftam, die alle volken door wereldlijke magt zoude onderwerpen: dit vooroordeel beheerschte ook de ziel der Discipelen. Van hier het zitten ter rechte- en ter linkehand, het welk de moeder van johannes en jacobus voor hun begeerde; en van daar ook die ongeloovig-
heid



( 335 )
heid aan jesus lijden. De volmaakt wijze Leeraar begreep ooit, dat deze vooröordeelen, wel tegengegaan, wel beteugeld, maar niet dan door de zinlijkfte overtuigingen konden overwonnen worden. Zijne opftanding, zijne verheerlijking en zijn geest, die hen bezielen zoude, waren de eenige, maar ook de volmaakte middelen,, om hun den aart van. zijn Koningrijk te doen kennen. Deze vraag der Discipelen dan, gaf aanleiding tot eene der fchoonfle Redevoerin- gen, vol van de heerlijktte zedelesfen, waar in de eenvouwige betrachting der beiligfte pligten. op de zinlijkfte wijze, door elkander afwisfelende gelijkenisfen, wordt voorgefteld.
Ons oogmerk is, om ons meermaal met gedeeltens van deze Godlijke Redevoering te verlustigen, indien de Vader des levens onze fterfiijke dagen verlengt. Het andwoord van den Hemelfchen Prediker der waarheid, beftaat hier in de beminlijkfte, in de treffendfte handeling. Hij roept een hulploos kind, een van die kleine onnozelen, welken hij zijne zegenende liefde waardig keurde 5 dit wicht omvat hij, of neemt hij in zijne armen. Het grondwoord beteekend een klein, een zuigend kind; en ook in zulk een onbedorven wicht, vertoonde zich nog de onfchuldvolle eenvouwigheid der fchoone menfchelijke natuur. IJdel is het beuzelachtig onderzoek, van waar jesus dit kindjen riep, of dat het zelfde zegt, tot zich liet brengen, zoo wel als het onderzoek, wat in vervolg van tijd van dit kindjen geworden is. Het is genoeg, dat deze tedere zuigeling aan jesus bedoeling voldeed. Vreedzaam, en vertrouwlijk rustend in de armen van jesus, die door zijne ftaarende Discipelen omringd werd, was dit weerloos kind, het fpraakloos leer. beeld, voor de om rang twistende Leerlingen. Onfchuld, vreedzaamheid en blijmoedig vertrouwen, de natuurlijke ei.
gen.



C 336- )
genfchappen der pas omlokehe kindsheid, waren het welgevalligst in het heilig oog , van hem, die de hovaardigeii wederfhiEt, maar die de nederigen genadig ïs. Deze handelende overtuiging wordt door de krachtigfle woorden ook nog nader verklaard» Indien gij u niet verandert en wordt gelijk de kindertjens, zoo kunt gij in het Koningrijk der hemelen voorzeker niet ingaan, zegt de Godlijke Leermeester. Hij wil zeggen: zoo lang verachtlijke trotschheid + U voor geduldige onderwerping ongefchikt maakt, zoo lang nijd en twist u bevlekken, zoo lang is uwe inwijding, tot vestigers van mijn Koningrijk, vruchtloos; ja zoo lang kan de heerfchappij der waarheid u nimmer bekooren. Gij moet dan verandert, gij moet herboren worden; allen hoogmoed en wraak, alle twistgierigheid moet gij verzaaken, en de beminlijke eigenfehappen der kindsheid j moeten u volkomen eigen worden. Zonder deze verandering is het niet mooglijk het Koningrijk der hemelen in te gaan. Hoe kunt gij onder elkander twisten, wie den voorrang in mijn Rijk zal hebben? De fpraakloze onfchuld, die ik heden aan mijnen vleklozen boezem druk, deze bekoort mij; hoe nader gij dan deze onfchuld komt, des te beminüjker zijt gij in miju oog. Wie de neigingen van zijn h«rt het zuiverst bewaard } wie den meesten afkeer heeft van hoogmoed en wraakzucht * deze kan in het Rijk der waarheid ingaan; deze kan hetzelve helpen vestigen, en van volkomenheid tot volkomenheid voordgaan.
Te Amfleldam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat,



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND»
SY°. 45.
Zoo wie zich zelven zal vernederen,gelijk dit kindjen, de. ze is de metste in liet Koningrijk der hemelen. En zoo wie zoodanig een kindjen ontvangt in mijnen name, die ontvangt mij. Maar zoo wie één van deze kleinen, die in mij 'gelooven, ergert, het ware hem nutter dat een molen/leen. aan zijnen hals gehangen, en dat hij ver. zonken ware in de diepte der zee.
1 matth, XVHI: 4, 5, 6.
DE VOORTREFLITKHEID DER NEDE= RIGHEID.
Ts de nederigheid een bekoorlijk fieraad, waar door zich de kinderen Gods, waar door zich de waare deugdgezinden, van ijdele trotfchen en venichtlijke waanwijzen onderfcheiden? De onfchatbare zaligheid, die uit het beoefenen der waare nederigheid voordvloeit, is te gelijk ook de verhevenfle belooning; gelijk toch de betrachting- van elke deugd, onaffcbeidbaar met het waarachtig geluk verbonden is. Nederigheid is eigenlijk die waare grootheid a' Vv van



( 33» )
van ziel, die zich boven ijdeWroem, die zich boven ai den vnlfchen i'chijn, boven alle de ve'rganglijkc beuzelarijen der zinlijkheid, kan verheffen. De waare nederige gevoelt zijne eigen waarde, hij is grootsch op de flandplaats, die hij in de rei der wezens bekleed; maar hij ver. acht het niets beduidend klatergoud, waar mede zich de trotfche dwaas verfiert. De waare nederige ftreeft rustloos naar volkomenheid; hij gevoelt hoe eindloos ver hij van het toppunt, het welk hij bereiken kan en moet, ver<* wijdert is; dit gevoel fpoort hem aan, om alle zijne vermogens tot edele vord.ringen te bededen. Allen hoogmoed is dus verfoeilijk in zijn oog; want hij is groot van ziel genoeg, om zijne eigen kleinheid, zijne éigen nie» trgheid, in vergelijking met de hoogde volmaaktheid, op te merken. Ja, dit gevoel, gepaart met het Vertrouwen op de vaderlijke liefde van hem, die de kleine krachten van zijne eindige fchepfelen kent; van hem, die weet dat zij dof zijn, doet de waare nederige gerust en blijmoedig voordwandelen, zonder moede te worden, en de kroon der heerlijkheid, die zijn genadige Ontfermer voor hem weg gelegd heeft, verwachten. Ja , aan zulke nedcrigen betoont God zich genadig. En hooren wij nu het getuigenis van den Zaligmaker der wereld, het welk hij in het midden van zijne Leerlingen, die om de meerderheid in het Koningrijk der hemelen twisteden, ailegt. IVie zich vernedert gelijk dit kindjen, deze is de meeste in het Koningrijk der hemelen, Zégt de mond der waarheid. Hoe diep moest hier de hoogmoed in het dof zinken! het fpraakloos kind, het welk zachtmoedig en minzaam in jesus armen rustte, deedt hier de trotsheid b'loozen. De nederigheid befchouwen wij niet als eene deugd die door jonge kinderen beoefend wordt, maar alleen als, eerie natuurlijke eigenfehap van de tederfte, de nog een-
■vou-



( 339 )
vouwige kindsheid; eene eigenfchap, die wel beminlijk» maar volftrekt niet verdienstlijk is. Maar wanneer zich een volwasfen mensch, in wiens boezem alle driften ontwikkeld zijn, voor wien de fchijnbare bekooriijkhe» den, die zelfsverheffing en heerschzucht opleveren, door eene levendige verbeelding gefchildert worden; wanneer zich zulk een mensch , uit overtuiging, dat niets den mensch kan veradelen dan alleen het betrachten der hei» ligfte pligten, uit overtuiging, dat alle zelfsverheffing niets dan dwaasheid is, dat allen toegezwaaiden lof niets dan een verachtlijk rookbeeld is; wanneer zulk een mensch, zeg ik, zich met alle zijne Natuurgenoten ge* lijk en van de zelfde waarde befchouwt, alleen befiemt, pm, door het volgen der Godlijke wetten, tot den hoogften trap van volkomenheid, die de menfchelijke natuur bereiken kan, op te klimmen. Ja, als dan verfiert hij zich met eene veradelende nederigheid, en dan eerst worde de eenvouwige gelijkheid en zachtmoedige onderwerping, die het weerloos, het onbedorven kind natuurlijk eigen is, een der verhevenfte deugden voor hem. En zulk een, zegt jesus, is de meeste in het Koningrijk der hepelen. Duidelijk en treffend was deze uitfpraak voor de Discipelen; zij hadden getwist, wie van hun zich boven de anderen zoude verheffen, wie van hun, eene gebiedende magt in den Kerkflaat van jesus .kristus, of in het rijk der waarheid, zoude bezitten, en dit gefchil hooren zij hier, door de Godlijke mond van jesus zelf, beflischt: zoo wie zich vernedert als dit kindjen, zegt hij, deze is de voornaamfte; elk van u, die den hoogmoed, waar door uwe zedelijke waarde vernedert wordt, uit zijne ziel verdelgt; elk wie de trotfche heerschzucht aflegt, en zoo zuiver wordt van deze ontè'erende zielgebreken, gelijk dit kindjen, het welk, Vv a geen



( 34° )
geen' onderfcheid tusfchen rang noch ftaaten kent, het welk den Koning en den Slaaf even minzaam aanlacht, het'welk geene eigenbaat, geene list of bedrog kent; deze ■ zal voorzeker de -voortreflijkfte, de volmaakftein mijji Rijk zijn. Voor u, uitgekozen Leerlingen! voor u, die mijne leer eenmaal over de geheele aarde moet uitbreiden, voor u is deze nederigheid, deze beminlijke kinderlijke' hoedanigheid ,i ten uiterften nood^ zaaklijk ; onderlinge liefde en dienstvaardigheid moet u vere'enigen, en u tot een voorbeeld, waar door gij de leer die gij. predikt , volkomen bekrachtigd , doen verftrekken Geene onderfcheiding-kan bij u in aanmerking k anen, indien gij in ftaat zult zijn om aan alle menfchen, zonder onderfcheid,'de Godlijke uitnodiging tot zaligheid bekend te maken- Verandert u dan van hoogmoedigen , van heerschzuchtigen die naar ijdelen voorrang, die naar het oppergezag:, dorsten, in gelijkheid en liefde 'beoefenende broeders; zijt zachtmoedig en nederig, gelijk dit kindjen. Maar de Zaligmaker laat onmidlijk, ook. de zedelijke waarde , die hij aan de beoefenaars van zulk eene nederigheid hecht , hier op volgen: wie zoodanig.een kindjen, zegt hij, ontvangt, dia ontvangt mij. Wek eene onfehatbafe glorie is aan de. nederigheid niet verbondenl El'; wie zulk een veranderde, wie zulk een gezuiverde-, van allen hoogmoed en heersen? zuc'it, ontvangt, of in liefde aanneemt, deze ontvangt j'fr sus zelven. Wek eene aanmoediging voor de Uiscipelcn, om nedérig te zijn! hier door werden zij met hunnen Godlijken Meester gelijk gefield. Geen wonder dan, dat zij de voornaamften zouden zijn in het Rijk der waarheid ; want; voorzeker doelt.jRsus hier voornaamlijk op hun ambt ais Apostelen, of Verkondigers van hetheil, het welk de geheele wereld aangeboden werd. Hij wil dan hier door zeggen; gij he*
hoeft



C 341 )
hoeft niet naaronderfcheidende hoogheid of gezag, waar door de grooten der wereld zich doen gelden, te trachten ; het is genoeg dar gij mijne Zendelingen, die ik als mijne broedederen bemin, zijt; gij behoeft geene ijdela teekens van onderfcheiding , om door anderen geëerbiedigt te worden; neen, elk: wie u ontvangt, wie u zijne liefde en vriendfchap betoont , deze ontvangt mij , en wie mij ontvangt , ontvangt den Vader die mij gezonden heeft. Het is natuurlijk , en ook was het eene oude gewoonte hij alle volken, dat in den afgezant desz.elfs zender, .gehoo'nt of geëerbie. digt werd; want de afgezant brengt de gedachten of de gevoelens van zijnen zender over ; zijn deze gevoelens nu aangenaam , worden zij Omhelst, dan wordt hij,, die den afgezant gezonden' heeft , aangenomen en verëert; doch 'worden die gevoelens verworpen, dan wordt ook te gelijk den afgezant, zoo wel als deszelfs zender, verworpen en veracht. Niet zelden wordt zelfs deze verwerping en ver-r achting , door het mishandelen of befchimpen der afgezan. ten, ruitgedrukt. ,
. Op dezen grond , redeneert ook de Zaligmaker; vreest niet, wil hij zeggen, dat uwe kinderlijke eenvouwigheid, dat uwe nederige gelijkheid met andere menfchen, u'verachtlijk zal maken^ neen , gij verkondigt mijne leer, mijne liefde, en de liefde van. mijnen eeuwigen Vader, voor het menschdom. Wie deze bekendmaking geloovig omhelst,' wie deze leer aanneemt, erkent u als mijne Zendelingen, en zal mij zelven, in u, eerbiedigen en beminnen: ook zal. ik elke liefdeblijk, dewelke aan u bewezen wordt, aan-, merken als aan mij zelven bewezen ; wie u eenen beker koud water te drinken geeft, uit hoogachting voor de leer die gij verkondigt , deze zal ik liefderijk beloonen. Maar de ongelukkigen, de verharde flervelingen, zegt de Heiland Vv 3 ver-



C 342 )
verder, die eenen van deze kleinen , eenen van deze „ aan kindertjens gelijkvormig geworden nederigem, die in mij gelooven , ergert, voor dezen zijn de bitterde vruchten der boosheid rijp geworden. s.
Ergeren of ergernis geven, zegt eigenlijk in het Grieksch jets in den weg leggen, een aanftoot of eene aanleiding tot vallen geven. De Godlijke Leeraar blijft in zijne rede-voering , bij het eens verkozen zinnebeeld , van een jong kind naamlijk, bepaald. Wie zich dan verftoutte, om zulk eenen Leerling van hem, die van allen hoogmoed, die van alle heerschzucht en afgunst, zoo vrij was als het onnozel Wicht, het welk op dit oogenblik door jesus omhelst werd; wie zich dan verftoutte, om zulk eenen Leerling, die volkomen zich op jesus woord vertrouwde, of in hem geloofde, tegen te werken, te bedroeven, in zijn heilzaam werk te verhinderen , of hem te doen ftruikelen ; voor zulke verharde zondaren was het beter, dat zij uit den kring der levendigen verdelgt, en uit de famenleeving weggezonken waren. Geen wonder! wie een' Apostel van den Zaligmaker mishandelde, befchimpte of verachtte, deze mishandelde, verachtte en befchimpte den Zaligmaker der wereld zelven; en de fchender van burgerlijke wetten, die zijne ftraf hier voor ontvangen had, zoude minder te varandwoorden hebben, dan hij, die moedwillig zijne eigen zaligheid vertrapte.
Hoe fchoon waren deze veelbeduidende woorden ge« fchikt, om de Discipelen van alle gedachten omtrent een zinlijk rijksgebied, en uitoefening van magt en geweld, te berooven of te zuiveren ! Geene verfchrikkende krijgswa» penen , geene verdelgende magt , werden verè'ischt om onderdanen voor den Vorst des vredes, voor den eeuwigen
Men-



( 343 )
Menfchenvriend te gewinnen ; neen , liefde , blijmoedigheid en onderling vertrouwen , waren dé eenige middelen' waar door zij het geestelijk of hemelsch Koningrijk moesten vestigen; want het was geen Koningrijk het welk tot de zinlijke huishouding der wereld behoorde. Maar de hardnekkige vijanden der waarheid , zouden ook nimmer over de grondleggers van deze vreedzame Maatfchappij der verlichte kinderen Gods zegevieren. Laat uwe kleinheid, Ow weerlozen llaat , wil de Heiland zeggen , u niet affchrikken; want, fchoon gij als weerloze lammeren, in het midden van verfiindende wolven, wordt uitgezonden, ik blijf u bewaken, u geleiden; mijne genade, mijn geest bcuuurd alle uwe treden. Indien gij flegts in mij blijft grlooven, op' mij blijft vertrouwen, gelijk dit kind het welk in mijne armen geen kwaad vreest; o 1 dan blijft gij mijne helpende liefde waardig'; en elk wie u dan bedroeft, wie Owe prediking verhindert, of wie u door bedreiging, of door geweld, zoekt te doen wankelen, deze verwerpt mij en bereidt Zijn eigen ongeluk; ja, het ware zulk eenen beter, dat hij, met eenen molenfteen aan den hals , in de diepte der zee ware verzonken. Jesus doelt hier op eene gewoone , eene in zwang gaande Sijrifche ftraföefening, die aan volksverleiders en oproerigen, of andere misdadigers gepleegt werd: de verweezenen werden met eenen molenfteen, of eigenlijk, volgends de grondtaal, meteenen grooten fteen aan den hals, in het diepe der zee geworpen , en hier door hen de aarde onwaardig verklaard. Zulke geftrafte misdadigers, acht de Heiland minder ongelukkig dan de rampzaligen , die den weg tot zaligheid verfmaden, en de Predikers des Euangeliums durfden verwerden en beftrijden.
Medekristenen ! ook voor ons allen 'is deze zedenles
on-



C Ui 1
enfchatbaar. Geene dwaling omtrent een werelds Koningrijk van jesus, verbijsterd ons, gelijk de Di-cipelen; wij kennen de wapens die tot uitbreiding van het Genaderijknodig zijn. Maar , hoe meenigwerf maken wij ons aarr vernederenden hoogmoed , aan afgunst en twistgierigheid niet fchuldig. Kristen - Leeraars verheffen zich niet zelden boven eikander, en twisten, wie van hun de voornaamfte is, terwijl zij de beminlijke nederigheid geheel uit het oog verliezen, en alle kinderlijke onfchuld en eenvouwigheid misfen. Verdwaalden! hoort jesus uitfpraak; gij zijt ongefchikt om in jesus Koningrijk in te gaan, of om het; zelve uit te breiden. Wie kan u ontvangen, als afgezanten van jesus, wanneer gij niet even gelijk uw Meester, door liefde en zachtmoedigheid , de verhardde zondaren overwint? Neen, nimmer zal u de Godlijke Menfchenvriend voor zijne broederen erkennen, zoo lang gij u niet vernedert, en u met kinderlijke onfchuld en zachtmoedigheid verfiert. Maar ook voor alle belijders van jesus leer, geldt deze Godlijke zedenfpreuk: wie zich niet van hoogmoed en waanwijsheid zuivert, kan zich aan de heerfchap. pij der waarheid niet onderwerpen. Dierbare Kristenen ! verhoogt dan uwe eigen waarde , door het afleggen van verachtlijke trotsheid; zoekt al uwen roem in het betrachten van jesus leer; gelooft hem, vertrouwt u volkomen aan hein, hebt elkander vuurig lief, doet. wel aan zijne arme broederen, om dat zijne leer u dit beveelt De teug. water die gij aan de armen te drinken geeft, het ftukjen brood, waar mede gij de hongerenden voed, zal beeken van Godlijken wellust, eeuwig, voor u doen vloeien; en de' vruchten van den boom des levens voor u doen rijpen.
Te.Amiteldam, bij M. de BRUIJN, in de; Warmoesftraat.



D E V R IJ E
G0DSBIENSTV1.1ENI). l'.j'^uQjplÉ . '7 -
W. 44.
En hij zeide ook tot zijne Discipelen : daar was een zeker rijk mensch, welk een rentmeester hadde; en deze 'werd bij hem verklaagt , als die zijne goederen doorbragt. En hij riep hem, en zeide tot heni: hoe hoor ,ik dit van u ? Geef rekenfchap van uw rentmeester' fehap ; want gij zult niet meer kunnen rentmeester, 'zijn. En de rentmeester zeide bij zichzelven: wat zal ik doen, dewijl mijn heer dit rentmeesterfchap van mij neemt? Graven kan ik niet, te bedelen fchaam ik mij, Jk weet wat ik doen zal, op dat, wanneer ik van het rentmeesterfchap afgezet zal wezen , zij mij in hunne 'huizen ontvangen. En hij riep tot zich een iegelijk van de fchuldenaren zijns heeren, en zeide tot den eerften: hje veel zijt gij mijnen heer fchuldig ? En hij zeide: hondert vaten olie. En hij zeide : neemt uw handfehrift, en nederzittende , Jchrijf haastlijk vijftig. Daar na zeide hij tot eenen anderen: en gij , hoe veel zijt gij fchuldig ? En hij zeide: hondert mudden tarwe. En hij zeide tot kern: neem uw handfehrift, en fchrijf tagtig. En de heere prees den onrechtvaardigen rentmeester, om dat hij voorzichtig gedaan hadj want de kinderen dezer wereld zijn voorzichtiger aan de kinderen des lichts in hun geflacht. En ik zeg u: maakt üzelven vrienden Uit den onrechtvaardigen Maminon: op dat, wanneer u ontbreken zal, zij u nogen ontvangen in de eeuwige tabernakelen.
luc. XVI: i — p.
HEILZAME VOORZICHTIGHEID.
Voor weinig dagen, hoorden wij, door een kundig Leeraar i wiëns gezond verftand, in zijne duidelijke en treffende redeneringen, altijd doordraait, over de gelijkenis 2-, Xx vaiï



C 34<J )
van den voorzichtigen Rentmeester, een nelder licht verbreiden. Dit gaf aanleiding, dat zich onze gedachten meer ontwikkelden, en dat wij heden aan onze Lezers, de.waare wijvheid , die alleen beftaat in de beste middelen tot de heilrijkfle eindens uit te kiezen, wilden aanprijzen, en, op. gewekt door het voorbeeld van onzen Zaligmaker, die in het beminlijkst licht zoeken voor te (tellen. Wanneer wij de gelijkenis zelve, flegts oppervlakkig befchouwen , dan Vinden wij voorzeker in het flot. zoo wel als in de toepasilng van dezelve, iets duisters, iets, het welk met het gevoel van recht en deugd ftrijdig is. De Heer des Rentmeesters , prees of roemde een gedrag, het welk wij. volgends de regels der billijkheid, geneigt zijn re veröordeelen ; en de Zaligmaker zelf, roemt eene voorzichtigheid, die wij , volgends het oogpunt waar uit wij doorgaands de handelwijze des Rentmeesters befchouwden, met den naam van arglistigheid beftempelen. Vijanden van jesus eeuwiggezegende leer, hebben zelfs meenigwerf, het haatlijkst fenijn, uit deze reine lelie, vol onfchuld.. vol heilrijke leering, poogen te verzamelen. Al het duistere , al het ftrijdige, het welk ons in de toepasfing van dit, door jesus geteekend leerbeeld moge voorkomen, is aan het verkeerde oogpunt, waar uit wij het befchouA'en, zijne geboorte verfchuldigt. Om hier van overtuigd te worden, moeten wij de aanleiding tot de beeldenrijke Redevoering van jesus, zoo wel als zijne toehoorers, en vooral zijne heilrijke bedoeling omtrent dezelve , in aanmerking nemen De aanleiding vinden wij in de eerfte verfen van het XV Hoofdftuk Tollenaren en Zondaren, de verachtfte, de onannzienlijkfte, de onkundigfte. en ook doorgaands, de ondeugendfte lieden die bekend waren; dezen naderden in meenigte tot jesus, om zijne leer te hooren, om zijne wonderen te zien en zijne weldaden te genieten; veelen onder dezen
ge-



C 347 )
gemengden hoop, waren vrij van de aangenomen vooröordeelen der [oo ien De bekendmaking van den weg der zaligheid trof hüti; zij verftonuen de duidelijke waarheid, die je-u> hun predikte; zij geloofden in hem, als in den Zaligmaker der wereld. zij kregen een afkeer van hun zondig gedrag, en gloeiden door de zuiverde liefde, gelijk dit blijkt uit ee.ien zachëus, uit de Zondares , die aan jesus voeten weende, en uit veele anderen. Met deze Tollenaren en Zondaren verkeerde jesus, als met zijne vrienden. Doch de Pharizeën en Schriftgeleerden, die zich on» eindig ver boven deze lieden in heiligheid verheven waanden , keurden dit gedrag van jesus af, en berispten hem welligt ten ftrengften. De verdeediging van onzen Godlijken Leeraar, beftaat in eene verzameling van treffende, van aandoenlijke zinnebeelden en overredende toepasfingen. Hoe fchoon is niet de gelijkenis van het verlooren en wedergevonden fchaap en penning? Hoe aandoenlijk is niet het tafreel van den verlooren- en terugkeerenden Zoon, waar door de godsdjenftige Jooden, hunne verpligting tot waare blijdfehap, wanneer zij hunne lang verdwaalde 3roederen tot de deugd zagen terugkeeren, moesten gevoelen. Doch de Heiland gaat nog verder, hij wil zelfs de betaamlijke eigenliefde, die den mensch natuurlijk eigen is, mede dienstbaar maken aan de onfehendbare verpligting, om armen en geringen des volks, vriendlijk en minzaam te behandelen. Om dit oogmerk te bereiken, teekent de Heiland eenen Rentmeester , die bij zijnen Heer befchuldigt en in ongunst ver» vallen was, die zich tot de uiterfte verlegenheid zag brengen, doch die door vriendlijkheid te bewijzen , aan lieden die hij voorheen welligt verdrukt en veracht had,zich vrien» den maakte, die hem in zijne naderende ongelegenheid hulp zouden bewijzen. De zinnebeeldige gefchiedenis, van dezen Ilentmeetter, is eenvouwig. Een rijk mensch, wiens rijkXx 2 dom



C 3483
dom in landerijen belfond, had een' Rentmeester, die zijne land n verhuurde, en de inkomften van olijfgaarden enkoornakkers, waar mede de landhuurders plegen te betalen , inzamelde. Hij was verklaagt bij zijnen heer, waarfchijnlijk om dat hij de landlieden meer afdwong, dan waar van hij rekenfchap aan zijnen heer deedt , terwijl hij het onverrekende voor zichzelven hieldt en misbruikte, üe heer, hier over gebelgt, vordert rakenfchap, toont zijn misnoegen , en voorfpelt hem ue ontzetting van zijnen post. Zie daar nu de Rentmeester tot eenen ftaat van raadloosheid gebragt: wat zal ik doen, zegt hij, indien mijn heer mij dit ambt, waar door ik mijn beftaan vondt, ontneemt; graven , dat is, werken of landbouwen, kan ik niet, ik heb noch kunde, noch krachten daar toe, en bedelen, dit ten uiterften veriichtlijk gedrag, fchaain ik mij. Doch, als eene invallende gedachte, doet zich eenige uitkomst voor hem op: ik weet, zegt hij , wat ik doen zal ; en de uitvoering van dezen inval volgt onmidlijk: hij roept de fchuldenaren of landhuurders, van zijnen heer, bij elkander. Dit waren nu die lieden, die' hij veel meer vruchten had afgeperst, dan zij, volgends de. regelen der billijkheid, of zelfs volgends het gewoon gebruik , moesten opleveren. Wat zijt gij mijnen heer fchuldig ? vraagt hij aan den olijfgaardenier; fchoon hij, die het land verhuurd had, dit zal geweten hebben, wil hij dit uic hunnen eigen mond hooren, en hier door de vermindering, van fchuld, waar toe hij gelegenheid wil geven, des te fterker doen affteeken. Hondert vaten olie , is het andwoord van den gaardenier. Dat is zoo, zegt de Rentmeester, maar zie daar, neemt uw handfehrift terug , zet u neder, en fehrijf fpoedig eene fchuldbekentenis van vijftig vaten olie. Zeker zal dit meer evenredig met de inkomften van het land geweest zijn; want hij bekommert zich niet of dit aan zijnen heer voldoen zal. Op de zelfde wijze vraagt hij aan den
huur.



C 34P )
huurder van het koornland: wat zijt gij fchuldig? Hondert mudden tarwe, is het andwoord. En de Rentmeester doet even gelijk als met den gaardenier, hem eene andere fchuld. bekentenis, flegts van tagtig mudden tarwe, fchrijven. En op de zelfde wijze, zal hij ook met andere huurders gehandelt hebben. Door dit gedrag nu, benadeelde hij eigenlijk zijnen heer niet,maar hij ontfloeg de landhuurders van eene knevelarij, waar aan hij zich lang reeds had fchuldig gemaakt. Zijn oogmerk hier in was voorzeker eigenbatig; want uit het voorige blijkt , dat hij geheel deze handelwijze in het werk ftelde , op dat zij hem in hunne huizen zouden ontvangen, wanneer hij van zijn rentmeesterfchap berooft, en tot armoede zoude verwezen zijn. Hij hoopte zich dan met deze landlieden eerst te verzoenen, óp dat zij, volgends de gewoonte van dien tijd, aan hem da pligten der gastvrije herbergzaamheid niet zouden weigeren. Maar, welke uitwerking had nu deze handelwijze op den heer des Rentmeesters zelven? Jesus zegt: de heer prees den onrechtvaardigen Rentmeester, om zijne voorzichtigheid.
Onrechtvaardig, zegt in den grondtekst hier het zelfde,' als onftandvastig of bedrieglijk, gelijk in het vervolg, ook van den onrechtvaardigen Mammon , dat is, den verganglijken of bedrieglijken rijkdom , gefproken wordt.
De heer des Rentmeesters, bevondt dan eindelijk, dat alle de-landhuurders, die over zfine knevelarijen welligt geklaagt hadden, nu bevredigt waren, en dat zij aan hemzelven, de vruchten van olijfgaarden en koornakktrs, evenredig met derzelver opbrenging, beloofd hadden te betalen} en fchoon hij, geheel de handelwijze van zijnen verlegen Rentmeester doorzag , roemde hij nogthans deszeifs voorXx 3 , zich-



C 350 )
zkhtige fchranderheid. Zie hier nu uit, wil de Godlijke jesus zeggen, zie hier nu uit hoe nodig het is om dreigende ongelegenheden en rampen door voorzichtigheid en beleid af te wenden; fchoon het waar is, dat de kinderen dezer wereld, voorzichtiger zijn dan de kinderen des, Ijchts. Dit waren gewoone uitdrukkingen hij de )ooden. Door de kinderen der wereld verftonden zij zulken, die de dingen dezes tijds, of de bezigheden' dezes levens, met alle hunne vermogens behartigden; terwijl zij door de kinderen des lichts, zulken, die zich op kennis en wetenfchappen toeleiden, ventonden.
Maar hoe voortreflijk is nu ook de toepa fing! Gij berispt snij, zegt de zin van j e sus woorden, om dat ik weldaden bewijs aan de verachtften en geringften des volks; maar het Zijn dezen, waar onder ik de waare dankbaarheid, waar onder ik de levendigfte aandoeningen en gevoelens aantref. Hebben zij veel vergiffenis nodig! Ik vind ook harten onder hun, die vuurig kunnen dankbaar zijn, en die door de vuurigfte, door de werkzaamfle liefde gloeien. Indien gij op de zelfde wijze handelde als ik, indien gii ook van het geen gij bezit, aan de armen en verachten mededeelde, en indien gij uwen hoogmoed verzaakte, en uwe vriendfch-p aan elke edele ziel, fchoon zich die in den laagften levensftand bevindt, gulhartig fchonk. ó! Dan zoudt gij ,onder de Tolle. naren en Zondaren , ook waare geestlijke kinderen van abraham, wier geloof hun tot rechtvaardigheid gerekend wordt, aantreffen. Mank u zelven dan vrienden uit den onrechtvaardigen Mammon. Uit komt hier in den zelfden sin, als door; ook beteekend het grondwoord, hetzelfde, door den onrechtvaardigen, of eigenlijk bedrieglijken, onftandvastigen rijkdom ; want Mammon is een onvertaald woord, het welk rijkdom beteekend. Door dien onbeftendi-



( 35- )
geil riikdom, of door de tijdelijke goederen, dan, raad hen de Heiland, dat zij zich vrienden zouden maken, op dat deze hun ln tijden van nood, ook hulp zouden bewijzen, Of op dat deze armen en geringen der wereld, ' die zij zich tot vrienden gemaakt hadden, eenmaal, wanneer dè bedrieglijke rijkdom, in het uur des doods, voor het oog der bezitters verdwijnen zoude, op dat dan deze weleer ar= me vrienden , hunne weldoeners ook in de eeuwige wooningen zouden ontvangen. Jesüs dringt dit in het vervolg nog fterker aan, daar hij de rijken , en voorSl trotfetié Phari-zeën, wier algemeen gebrek, gierigheid was, als Uentmees» ters van hunne tijdelijke goederen afteekend, en te gelijk het flrijdige van hunnen godsdienstijver en verfïaafdheid aan den rijkdom aantoont; waaröm hij eindelijk hunne wrevel» moedige fchimptaal, over zijne eigen armoede en nederigheid waarfchijnlijk uitgebraakt, door de ernstvolle teekening van den rijken Man en lazarus, beteugeld.
Dierbare Medekrisrenen ! laat ons uit deze Godlijke zeden1les, dan ook de waare wijsheid, de edele voorzichtigheid,ïn het zorgen voor ons toekomend lot, leeren beoefenen. Wij allen zijn Rentmeesters', niet flegts van tijdelijke of verganglijke rijkdommen, maar ook van alle de ziels, en lichaamsvermogens, die door onzen eeuwigen Vader ons zijn toevertrouwd. Van deze zal ons voorzeker de geftrengfle rekenfchap worden afgevordert; en wee de rampzalige, die zijne gezondheid verwaarloosd, zijne fterkte mi bruikt, Zijn verftand verduisterd, of tot misleiding van anderen hefteed heeft f Wee de rampzalige . die deze talenten niet tot wezenlijk nut heeft aangelegd e3 die niet zeggen kan: Heer f nog deze fchatten heb ik door dezelven gewonnen1 Armen en verachten des volks! betreur uw lot niet f Indien gij «waarlijk arm vaa geest zijt, indien gij waarlijk naar waartttcnV' •dueVJ af? ni sKtlti-n 8'jih «M >M .m-Wsfl^f «T-Wi



C 35= >
heid en deugd hongerig en dorftig uitziet; 6! dan zijt gij zalig; jesus is uw Vriend,, uw Weldoener, en het koningrijk der hemelen is voor u ontfloten. Rijken ep aanzienlij, ken! fchaam u nimmer uwe arme broederen; het zijn de broederen van jesus; maakt hen tot uwe vrienden, op dat zij u met blijdfehap in de eeuwige wooningen des vredes mogen ontvangen. Verdwaalde Zondaren! keer te rug; jesus nodigt u, hij zoekt u op, hij zal u in liefde aannemen , en de Hemellingen zullen zich over u verblijden. Beproefde Godvruchtigen! verblijd gij u desgelijks over de afgedwaalden, die tot jesus terug keeren; erger u nimmer over hunne zielenvreugd en gemeenzaamheid mee God; veel is hun vergeven; geeu wonder dan j dat zij veel lief hebben, en door de levendigfte verrukking gloeien 4 volg jesus na, bemin hen, deel in hunne zaligheid, ent gij zult eeuwig in het huis des Vaders u met hun in jESütf verblijden.
Te Amfteldam, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesftraat,



DE V R IJ E
feODSDlENSTYRlENDi
SY°. 4$.
Bii 'zij zullen komen tot den wensch aller Heidenen,,
hagg. Ii: 8-
JESUS NUTTIGHEID VOOR. ALLE VOLKEN.
TDélijders van de leer des eeuwigen Menfchenvriends, van hein, die, door lijden en verdrukking, den hoogden trap van heerlijkheid beklommen heeft! komt, laat ons,in den glans der onbewolkte waarheid, in het genot der nöoitvolroemde zaligheid* juichen, Jesüs predikt op onze ftraaten; door hem kennen wij den Vader der geheele aanwezenheid: God, den onzienlijken God; is in het vleesch, of in den mensch openbaar geworden. 2. *y H«f



'; '354)
Het verlangen der hogende zielen, na^r licht en kennis * is bevredigt, het is niet langer: , mot et'-fl ■ ■> t 0. wen, maar het >s nog nach ; neen de dag des heils, de dag der waarheid, verlicht de geheele aarde Maar,, wee de rampzaligen die het licht weigeren te aanfchouwen, die zich moedwillig in eenen zwarten nacht varf ongeloof, gruwelen en la-teringen verbergen' De beloften, in 's werelds jeugd reeds aan de uitziende menfchelijke rede gedaan, zijn vervuld; de morgenilar is verfcheenen; een licht, tof verlichting der volken, en tot vertroosting voor alle godvruchtigen , is geboren de Godlijke Leeraar uit Bethlehem, wiens overtuigende leer over alle volken heerscht, heeft ons den veiligen weg, die naa de volmaaktheid leidt, aangewezen,. en met zijn liefdebloed voor ons afgeteekend. Zijne-reine, zijne -zaligheid- fchenkende leer, was ook de wellust van alle onbevooroordeelde verftanden; zijne overreding drong diep in de harten, en bevredigde alle waarheidzoekende zielen, die naar zekerheid en geluk dorfteden. Zong eens een opgewogen Leeraar onder de, uit ballingfchap teruggekeerde nakomelingen van jacob: zij zullen komen tot den wensch al'e> II :dei en, toen hij, in den geest van 'ja-' Cobs God, de nadere verlichting der wereld,- reeds in dê donkere toekomst, zag feh-it-teren! Hoe Verrukt moogen wij Kristenen, zijne galmen vervangen, in juichen! ja, onder alle vodten zijn de -Vuurigüe wenfehen bevredigt; Uit alle volken hebben zich de beminnaars der waarheidverzamelt tot eene broederlij e gemeente, die i'.sus1 haaren Zaligmaker noemt, die door hem vrijmoedig tot
God



( 3Ï5 )
God nadert; eene gemeente die op de onwankelbaarder gronden geve.-tigd is, en die door geene magt of dood, nu of eeuwig zal overwonnen worden. Dat haggai op den verwachtwordenden Mesfias of kristus doelde, toen hij, bij de puinhopen van het jammerlijk verwoest heiligdom, in eene edele geestvervoering, deze woorden gefproken heeft, is allerwaarfchijnlijkst, en ook door veelen onder de Joodfche JLeeraaren zelfs, als ontwijfelbaar aangenomen. Wat anders toch konde hij hier bedoelt hebben? Wat kan de wensch, of het voorwerp van den wensch der Heidenen , eigenlijk zijn? Immers niet den Tempel, tot welks oprichting hij het overbijffel van Israel aanmoedigde Want, welk belang hadden de afgelegen volkeren, die in hunne eigene afgodstempelen, hunne denkbeeldigs godheden vereerden, bij het heiligdom te . erufalem, dat aan den eenigen wa-ren G d zoude toegeheiligd zijn? Ook kan de voorfpelling des Propheets. dat de heerlijkheid des tweeden Tempels. veel voortrellijker zoude zijn, dan die des eerden, niet als een waar chtig getuigenis aangemerkt worden, inden hij hier door niet bedoelde, dat den tweeden Tempel on.indig meer eer zal gefc deden, door de intreding van een '.eerlijker, van een voortreflijker perfoon , dan den eerfleii Tempel, waar in salomon, benevens geheel .srael, flegts de bewolkte nabijheid van den Befchermgod der vaderen aanfchouwde. Want de Propheet knn voorzeker niet gedoelt hebben op uit vendige pracht of zinlijke heerlijkheid ; zijn gezond veriiand zelf, zoude hem hier tegengefproken hebben. Het verarmd, liet diep vernedert Yy 2 over-



C 35$ )
overblijffel der ballingen, was nimmer in flaat, om een, gebouw zoo vormelijk, zoo fchitterend te bouwen, als de rijk ;e Koning die immer in hunnen bloeiè'nden Staat had geheerscht, toen alles van goud en kostbaarheden glinsterde. Neen, toen de grondvesten des tweeden Tem. pels gelegd waren, toen weenden de in bailingfchap grijs geworden Israëliërs, die van de heerlijkheid, waar door salomoss Tempel wijd en zijd beroemd was, ooggetui» gen waren geweest; terwijl zij in de nederigheid van dit gebouwdvvordend heiligdom , de treurigfte lotverwisfeling befchouwden. Ook is deze tweede Tempel, zelfs toen hij in later tijden met koninglijke fchatten verrijkt is, zelfs toen hij door her odes den grooten, geheel, tot in zijne fondamenten toe, op de prachtigfte wijze is, vernieuwd of verbouwd geworden, nimmer tot de alles overtreffende praal. die s a lomo n aan denzelven fchonk, gekomen. De langbeloofde en verwachtte 'Mesfias, die Leeraar, eindeloos grooter dan mo'ses, die God uit het midden zijner broederen zoude verwekken, dat verlichtend , dat zalig .eid verfpreidend zaad van abraham, het welk toteenen zegen voor alle de gedachten der aarde zoude geboren worden, die Godlijke zoon van david, die, een eeuwig rijk, het rijk der waarheid en der deugd, zoude oplichten, deze zoude, door zijne tegenwoordigheids den tweeden Tempel, eene eer eene heerlijkheid fchenken, die al de trotfche praal der zinlijk eid, eindloos ver overtreft ün deze Leeraar, deze zegen der aarde, deze vertroostende Vredevorst noemt de Propheet, in de hier br> ven geplaatste woorden: de wensch aller Heidenen.
Het



( 35/ )
' Het lust ons ook heden, onzen Godlijken Zaligmaker, als het voorwerp der .vuurigfte wenfchen, die ooit uit heilbegeerige harten opklommen, te befchouwen. — Laten wij eerst zien, hoe hij, ten opzicht van allé volken, zonder onderfcheid , want dezen algemeenen zin wordt in het Hebreeuwsch aan het woord Heidenen gehecht, die naam verdient. Vervolgends zullen wij het getuigenis van den voorfpellenden haggai opmerken; en ons eindelijk in de heerlijke vervulling hier van verlustigen.
De Mesfias was met recht de wensch der volken; fchoon zij, over het algemeen, geen duidelijk denkbeeld van een wereldverlichtend Leeraar , die door de Israëlieten uit hun midden verwacht werd, hadden. Meest alle volken toch, vleiden zich , dat eenmaal alles wat hun duister fcheen, zoude verklaard worden ; het zij dit door mondelijke overlevering der eerfte wereldbevolkers, ook in die 'geflachten die in de gewijde linie niet aangeteekend zijn, was overgebragt, het zij de rede zelve , uit de liefde en, goedheid van het ' opperfte Wezen , het welk zij zich , fchoon onduidelijk , voorftelde, befloot, dat het zoekend verfland niet altijd in de donkerheid zoa.'e omdwaalen , en met de wreedfté onzekerheid worftelen. Het is genoeg, zij verlangden waarlijk naar zielenrust; de wijzen onder hun gevoelden de beuzelachtigheid van de geheele fabel* leer, en van de uitwendige plechtigheden ; maar alle uitkomst voor hun, was fchemerachtig Zien wij niet de verwachting , dat Godheden op de aarde zouden verfrbijnen „ zelfs in den anders wreeden en ondeugenden- Romeinfchen Ij'ilatus uitblinken , zoo wel als in de burgers van het Yy $ af.



C 358 )
afgodisch Lacanie , die voor paulus en silas offerdiereti wilden Aagten? Jesus de M^fias. die de jooden , volgends jehova's beloften, te gemoet zagen; jesus wa> wenschlnk voor de Heidenen ; hij toch zoude alle afzondering vernietigen, en de geheele wereld tot zaligheid en blij'jfchap nodigen ; ja hij zoude alle de ejiidens der aarde, ontferming en behoudenis prediken; hij zoude de uitgeftrektheid der zedelijke wet in het helderst licht (tellen, en de liefde des naasien , tot alle onze natuurgenoten ukhreiden. De Godlijke Leeraar der Jooden , zoude eene Jeer prediken , die door het gezond verftand bevat en toegejuicht moest worden; hij zoude de eenvouwige waarheid, onbewolkt, onöpgefmukt, in dsn fchoonften dag ftellen; zoo dat alle dwaalingen als nietige fchaduweu zouden verdwijnen ; de kracht der overtuiging zoude alle trotsheid vernederen, het oog der verbijsterden openen, en den eenigeu waaren Godsdienst, waar door het menfchelijk gevoel bevredigt, waar door de menfchelijke rede opgeklaard' «V veradelt wordt, voordellen , en aan het licht brengen ; alle verdoolden, die troostloos bij gedroomde G"dheden om vrede en rust fmeekten, dezen zouden den waaren God, als de hoogfte volmaaktheid, als een wezen, dat zich in het geluk van zijne fchepfelen verlustigd , leeren ken-; nen; ja, alle de rampzaligen, die, door zinlijke verbeeldingen misleid , de gunst der Goden , door de kostelijkfte offeranden, wilden afdwingen, die zelfs alle gevoel verfmoorden, en^ door het bloed van hunne onfchuldige zuigelin* gen, hunne eigen fchulden wilden uitwisfchen ; allen die. rampzaligen, zoude den vrede met God, door jesus
kris-



( 359 )
Kristus, worden aangeboden, zij zouden in hem een weldadig Vader , die zijne dwalende kinderen zeifs bemint eri Wéldoet, een Vader, die niets vordert, dan het betrachten der eenvouwigfte pligten , die niets vordert, dan een vertrouwend geloof, en een' ongeveinsden lust, om de wet der liefde te gehoorzamen, leeren beminnen. ]a , zelf- de wijsgeerigften onder de Heidenen, die alle hunne vermogens hadden ingefpannen , om de waarheid op te fpooren , die geheel hun leven , aan het opvolgen der pligten , die het geweeten vooifchrijft, belteed hadden , zónder de blijde Verzekering der onfterflnkheid, en der vergelding immer té genieten; voor deze wijsgeerigen zouden, door jesus leer, alle nevelen verdwijnen ; de deugd, de waare godzaligheid , die onaffcheidbaar met waarachtig geluk 'veré'enigd is, zouden zij in al haare Godlijke fchoonheid leeren beoefenen ; terwijl de onbetwistbare bewustheid van een eeuwig voordduurend leeven, en van eene rechtvaardige vergelding van alle'gedachten en daden , hunnen moed zonde opwekken, en hen den roemrijken ftrijd, tegen verbasterde neigingen en bedorven driften , met verrukkende blijdfehap doen aanvangen. Geen wonder dan, dat dé voorüitziende iiaccs'i, den Mesfias , de wensch der Heidenen noemde: en tot dien wensch zouden zij Ook komen. Her wil zeggen : zij zonden hem verkrijgen , zij zouden met jacobs nakroost, tot het gewenscht tijdftip naderen, waar in de aarde vol zoude worden van de kennis des AUerhoogften. — Welk eene bemoediging voor het treurend Israel, dat op de puinhoopen van zijne weleer bloeiende ftad en feeerlijk heiligdom, moed- en werkloos kwijnde! Want de
Heer



( 36b )
Heer der heirmagten, bewaakte nog het overgebleven volfe zijner bijzondere befcherming. Haggai gebruikte het geliefkoosd, het vleiend denkbeeld, dat uit Israel de groote Verlosfer zoude voordkomen, hier ook, om de treurenden te vertroosten. In de beeldenrijke taal der poé'zij , zegt hij: en de zonderlingfte verandering zal in de wereld plaats hebben; eene beweeging , als of de aarde , de zee en de. flranden beefden, zal onder de volken zich vertoonen, wanneer zij hunnen wensch verkrijgen, wanneer zij komen zullen, om jacobs zaad4 waar uit hun heil voordvloeide, ta zegenen, te roemen, en om den God jacobs te aanbidden. En hoe voortreflijk is deze voorfpeiiing niet vervuld! De Apostelen , in de leerfehool van jesus onderwezen; en door zijnen Geest bezield , hebben in de geheele wereid , de zaligheid verkondigt. Heeft paulus niet, tot in ltaliè'n en Spanjen toe, het Euangelie bekend gemaakt? zijn wij allen geene Kristenen uit de Heidenen? En nog, nog moeten veelen toegebragt worden tot de maatfchappij van jesus broederen ; nog is de voleinding niet; neen, de wildfte volken zelfs, moeten jesus nog als hunneii Zaligmaker leeren kennen en omhelzen.
Kristenen! laten wij ons geluk befeffen! Wij kennen den weg ten leven * en voor ons, voor wien het licht fchijnt, voor ons, die jesus prediking dagelijks hooren, voor ons is geen andere weg oin zalig te worden, dan door jesus. Maar, wee ons, indien wij op zulk eene groote zaligheid geen acht gevent
Te Arhfteldani, bij M. de BRUIJN, in de Warmoesiteutó'



13 E V R IJ E
&ODSDIEMSTVRIEND.
S¥°. 46. •
, Die in hem gelooft wórdt niet veroordeelt , maar die niet gelooft is airede veroordeelt; dewijl hij niet heft gelooft in den naam des eeniggeboren Zoons Gods. En dit is het oordeel, dat het licht in de Wereld gekomen is, en de menfchen hebben de duisternis liever gehad dan het licht, want hunne werken waren boos,
iÓANN. III: 18, 10.
DE NOODZAAKLIJKHEID VAN HET GELOOF IN JESUS.
j^een vriend van den waaren Godsdienst, kan de onfchendbare zedelijke wet, wier geheele inhoud liefde is, beter vervullen , dan door de voortreflijke nuttigheid, wat zeg ik! door de onvermijdelijke noodzaaklijkheid, Van U*" Zz het



C 3Ö2 )
het geloof in den Godlijken jf.sus, den eenigen Zaligmaker der wereld, aan zfcneNatuurgenoten te prediken Het geloof in hem, die het menschdom den weg ten leven ontfloten heeft, in hem, die zich zelven aan het Kruis voor ons heeft opgeoffjrt ; dit geloof is onaffcheidbaa'r met onze zaligheid verëenigt; want , volgends het waarachtig getuigenis van hem die geltorven en opgeftaan is, zal elk mensch, aan wien het Euangelium gepredikt is, en die hetzelve niet gelooft, maar het zinloos verwerpt, verdoemt worden. Ja, de on» kundigen, die den wil van God niet verftaan of kennen , de» ' zen zullen, indien zij zondigen, met weinig (lagen geflagen worden.
Maar wij Kristenen, wij, die den wil van God, die door jesus zoo duidelijk verklaart is,weten, wij zullen met ver» dubbelde (lagen, voor onze moedwillige afwijkingen , geftraft worden. Komt, hoort de volmaakt lief hebbende Menfchenvriend zelven, deze waarheid bevestigen , in de hier bovenftaande woorden: die in hem gelooft, zegt de Zaligmaker, die hier van zich zelven als van den Zoon van God fpreekt; die in hem gelooft, wordt niet veroordeelt; of, gelijk in het Grieksch eigenlijk (laat, niet gevonnist; maar die in hem niet gelooft, deze is airede gevonnist, om dat hij niet gelooft in den eeniggeborenen van den Vader. En om duidelijk aan te toonen, dat deze ongeloovigen geen voorwendfel hadden, geeft de Heiland de reden van hun vonnis of oordeel nog nader op: het licht, zegt hij, is in de wereld gekomen; zij konden dus hunnen dwaalweg ontdekken, en het verderf, dat hen bij eiken voetftap naderde, ontvlieden.



C 36*3 )
den, Maar zij hetben de duisternis liever gehad of verkozen boven het licht; want immers», ten bewijze hier van, alle hunne werken zijn boos. — Omzettend getuigenis, dat Wel de ongeloovige Jooden , de tijdgenoten des Zaligmakers, op dat oogenbiik, betrof; maar, een getuigenis , dat op alle flervelingen zonder onderfcheid, die door het helder licht der waarheid befcheenen worden, de onbepaalde.betrekking heeft! De verhardde Jooden zelfs, verdienen, daar zij, door de diepe ingewortelde vooröordeelen der opvoeding , en door de verkeerde uitleggingen van de leer der Propheeten, zoo jammerlijk misleid en verblind waren, n.og oneindig meer medelijden , dan de ongelovige .fnopdbeJjjV ders van jesus leer, die de Zaligmaker moedwillig weigeren te kennen en te beminnen, die zijne leer. zoo volkomen met het menfchelijk gevoel inftemmend, v£rftna,d,en, die zijne liefde befpotten, en hunne oogen voor hu licht, in welks glansrijke ftraalen zij geboren zijn , moedwillig fluiten. Elk woord van den Godlijken- Leerijnr ü eenvouwig en treffend, ook bezit het eene onweerftaanbare kracht om te overtuigen, en om alle nevelen voor het gezond 'verftand te doen verdwijnen,
Geheel de famenfpraak, die de Euangelist joannes in dit Hoofdftuk ons verhaalt, wekt aandacht, bewondering, en eerbied. Een der verftandigfte, een der onbevooröordeeldfte, en voorzeker een der godvruchtigfle Geleerden, onder de Jooden, die in jesus, in wien hij het belooft licht det wereld, dat tot verlichting dei H.-idenen, en tot vertroosting van geheel Israel moest opgaan, meende te beZz 2 fpeu.



< 364 )
fpeuren; die geleerde, die godvruchtige man, wilde einde» lijk zelf van nabij een ooggetuige zijn, van die leer die deze Godlijke Wonderwerker zoo overredend , voor het geheele volk, predikte. Eene kleinmoedige vrees voor den haat der priesteren, en van het geheele Sanhedrin, had n i • codemus, tot hier toe, weerhouden, om zich openlijk onder jesus Leerlingen te vervoegen; doch zijne begeerte naar onderwijzing, zijne zucht naar kennis der waarheid, zegepraalt eindlijk over alle beletfelen; fchoon' hij het nog niet waagen durfde om zich bij den Vriend van Tollenaren en Zondaren, die aan de lasterzucht en boosheid dagelijks ten doel ftond, in het openbaar te vervoegen. Hij verkiest dan den nacht om zijnen vuurigen wensch te bevredigen. Veeltijds ontweek jesus in de avondfcheemering, de bemuurdefteden, om zich in eene heilige eenzaamheid daars waar de geheele natuur de wijsheid en liefde van zijnen eeuwigen Vader toejuichte, aan heerlijke befpiegelingen , en aan de verhevenfte aandoeningen toe te weiden, In een' van die^ ftille geheiligde naclïteu, komt nicodemus, welligt door andere Godvruchtigen verzeld, tot hem, om dorflend naar kennis, vol vertrouwend geloof, tot het Koningrijk Gods, of tot het rijk der waarheid in te gaan. Jesus, die nimmer een heilbegeerig fterveling afwijst, ontvangt en leert, hem ook vol liefde, vol G > ijken ernst; hij overtuigd hem, dat de Jooden, ja dat den mensch over het algemeen, de gewlgtigfte verandering moeten ondergaan, eer zij als leden van zijn geestlijk rijk kunnen befchouwt worden; zij moeten alle zinlijkheid afleggen, om in den geest of- in den zin
vai?s



C 365 )
yan God, den eenigen waarachtigen Godsdienst te beoefenen ; want het geen uit den mensch, of uit het vleesch is, 'Is menfchelijk , maar het geen uit den geest der waarheid is, dat is Godlijk. Met eene zachte verwijting toont jesus, dat de mensch veeltijds aan anderen leert, het geen hij zelf niet weet. Maar, zegt de Heiland, wij getuigen dat wij" weten, dat wij gehoord en gezien hebben bij den onzienlijken Vader, want, vervolgt hij, wie is in den hemel, of wie is tot de hoogfte verborgenheden opgeklommen, dart hij, die zelf uit den hemel nedergekomen is, dat is, de waarachtige, de volmaakte Zoon van God. In dien Zoon nu te gelooven , zegt de Heiland, is het eenig middel om van alle flavernij verlost te worden, en om in het gebied der waarheid, waarde zaligfte vrijheid genoten wordt, in te gaan. Door zulk een geloof, vcrftond jtst s, geen gevoelloos, geen blindelings aannemen van zijne woorden; neen, de zulken noemden hem flegts met hunne lippen, Heere, Heere! maar zij deeden den wil van zijnen Hemelfchen Vader niet, en behoorden dus tot zijn geestlijk rijk niet/ Het geloof in den Zoon van God , beteekend hier eene volkomen overtuiging, dat de leer die hij predikte, den volmaakten wil van God is, en een volkomen vertrouwen, dat de eeuwige zaligheid, met het betrachten van die leer, onaffcheidbaar verbonden is. Die zulk een geloof, door fprekende daden betoont, deze voldoet aan zijne beftemming, en aan het liefderijk oogmerk der Godheid; want alleen uit liefde voor de wereld; of voor het menschdom, heeft God dien Zoon gefchonken, op dat elk, die in hem Zz 3 g e-



C 366 )
gelooft, het verderf omvliede, en de eeuwige zaligheid genieten moge. Hoe overredend was zulk eene taal voor den Joodfchen Leeraar niet ? die tot hier toe alleen het volk, volgends de leer van moses had kunnen onderwijzen ; terwijl, onder alle de zinlijke plechtigheden, den zin of den geest van den waarachtigen Godsdienst verborgen bleef. Jesus nu, bragt dien eenvouwigen , dien waarachtigen Godsdienst aan het licht. Maar naauwlijks kou de godvruchtige van dien tijd gelooven, dat zulk eene vrijheid , dat zulk eene verlosfing van alle dienstbaarheid, uit God was. Niet éé> der Propheeten had immers in den geest van jesus, of volgends zijne leerwijze gepredikt.; hier om bleven zij meest allen twijfelmoedig ; doch Nicodemus werd in dezen nacht, in de gewïg:'ge verandering , die voor het menschdom beftemd is, op de dujdelijkfte wijze onderwezen. Het is dan , als of de ^eiland zei. de: waaröm zoudt gij angstvallig aarfelen , om de dienstbaarheid te verlaten, en de geestlijke vrijheid, die u Gods eeniggeboren Zoon aanbiedt, te omhelzen? Moses en de Propheeten, zijn u gegeven, om u te waarfenuwen te« gen het verderf, waar heen kwade begeerlijkheden en driften den mensch vervoeren ; maar God heeft u zijnen Zoon gegeven, op dat gij, door zijne leer te betrachten» de kwade begeerlijkheden en driften zoudt overwinnen, en, met volkomen bewustheid van Gods vaderlijke liefde, het eeuwig leven zoudt verwachten. God heeft dien Zoon niet gegeven om het menschdom te ftraffen , maar om. het te behouden: die dan 'n hem gelooft, heeft geen
von*



f367 )
vonnis, geen oordeel te wachten; maar die niet in hera gelooft , die zijne leer verwerpt en lastert, deze is rampzalig; hi] is reeds gevonnisd , en fluit zich zelven buiten het zaligheid fchenkend lijk der waarheid. Hoe zal hij * immer tot kennis of vertroosting komen , daar hij den eenigen weg, die ten leven leid, verfmaad heeft , en in den naam, dat is, in de leer van Gods Zoon , geen vertrouwen gefield heeft? Deze verharde ongelukkigen, kunnen geene onkunde, geene verduistering van verftand , meer Voorwenden . want het licht is voor hun opgegaan. De Jooden hebben mijne Godlijkheid, door ontelbare wonderwerken , die mijne leer voor hun bekrachtigden , gezien. Ik heb de voorzeggingen voor hun opgeheldert, en de volheid de4Pjds voor hun aangetoond; maar zij hebben de duisternis liever gehad dan het licht; met. moedwillig gefloten oogen , hebben zij het licht gehaat en gelanert, en de duis. ternis, die ik door den glans der waarheid verdreven heb, gelief koost, en dit hebben zij ook door hunne werken bewezen ; die werken waren ten uiterffen boos, het waren werken der duisternis, en zoo lang zij die werken beminnen, zullen zij het licht der waarheid fchuwen.
Ja waarlijk, hunne werken waren boos! het veröordeelen en dooden des eeuwiggezegenden Zaligmakers , het welk in deze dagen, in verfcheiden Kristen kerken gepredikt wordt; was hier een der afgrijslijkfte bewijzen van, zoo wel, als de raeenigvuldige wreedheden, tegen alle de verkondigers der waarheid en des heils, gepleegt.
Maar Kristenen! die geboren en opgevoed zijt, daar,
waar



C368 )
waar jesus leer als op de ftrateti gepredikt wordt; kristenen die door geene zinlijke godsdienstplechtigheden, gelijk jesus tijdgenoten, verbijsterd zijt! indien gij den Zoon van God niet gelooft, indien gij door uwe daden en handelingen dat geloof niet uitdrukt; zijt dan verzekert, dat gij, van nu af 4 reeds veroordeelt zijt * en u zelven tot eene eindloze rampzaligheid doemt. Het geestlijk rijk , het rijk der vrijheid en der genade j is voor u open, wat zeg ik! gij zijt in hetzelve geboren, maar gij wilt niet dat jesus u zal befiuuren, gij vertrapt zijne wetten, die niets dan liefde ademen. Maar, gedenkt ook aan het verfchrik. lijk lot, het welk gij u zelven bereid! De oude Jooden, die jesus miskent, gelastert, en vermoord hebben, zullen tegen u opftaan in den dag des oordeels, en u nog h^en veröordeelen; want, hadden zij zoo vrij van de vooröordeelen der opvoeding zijne leer kunnen hoorert , als gij die hoort; zij zouden welligt gelooft en zich bekeert hebben. — Maar welk eene zaligheid, waare Beoefenaars van jesus leer! gij verblijd u in het godlijk licht, dat voor ons opgegaan is ; gij gelooft in den eeniggeboren Zoori van God, en hebt dus het eeuwig zalig leven. Aanvang> lijk zijt gij zalig, door geloof; en eeuwig, eeuwig zal die zaligheid, door een dadelijk aanfchouwen, toenemen.
Te Amfteklam, bu M. de BRUIJN, in de Warmoesltraat;



DE V R IJ E" feOBSBïïENSTVRIENJDfc
SV°. 47.
Zn, j e sus zeide: Va/der vergeef het hun , want zij we* ten niet wat zij doen.
luc. XXIII: 34.
GEDACHTEN BIJ JESUS LAATSTE LIJDEN.
T"\ierbare Medekristenen! na weinig weken, gedenken wij allen, die de leer van jesus belijden , weer plechtig het Lijden en den Dood van onzen Godlijken Leeraar, van onzen liefdevollen Zaligmaker, die om onze overtreding verwond, die om onze ongerechtigheid verbrijfe'd is, en die ons den zaligden vrede, ten koste van zijn dierbaar bloed, heeft aangebragt. Wel aan dan, dac elk, wiens hart door waare dankbaarheid ontvlamd is, en <j. Aaa de



( 37 )
de onfchatbaürheid der Godlijke weldaden befeft, dat elk eenige oogenblikken van de zorgen dezes levens, afzon, dere, om die aan den waarachtigen God, en aan jesus kristus, dien hij gezonden, dien hij voor ons allen overgegeven heeft, toe te heiligen. De eeuwige onbegrensde liefde van hem, die zijn leven voor ons afgelegd heeft, is zulk een offer overwaardig; aan zijnen dood te gedenken, is toch onze duurde verpligting; ja, dien dood aan elkander te verkondigen of voor te dellen, heeft ons de eeuwige Vriend van het menschdom, in zijne jongde oogenblikken, als met veege lippen nog aanbevolen. Maaf het is niet genoeg dat wij onze gedachten aan dien heilvollen dood, degts eenige oogenblikken beprlen; neen, jesus vorderde geen vruchtloos aandenken, maar eene ernifige, eene verdandige befchouwing, die ons de beweegoorzaak, en het heilrijk oogmerk van dat lijden en derven doet gevoelen. Liefde, Godlijke onbevatbare liefde, voor magtloze flervelingen-, die va» den Weg des geluks afgedwaald waren, is hier het begin en her einde. Uit liefde voor het' menschdom, was de eeuwige, de volmaakte Zoon van God aan het iterflot, en aan alle de ijslijkheden der zinloze wraak van verbasterde menfchen, overgegeven. Uit liefde ging jesus in den dood, zijn bloed was het onderpand van eeuwige broederlijke liefde en vriendfchap, ea het bekrachtigend zegelmerk van onzen vrede met God, van het behoud , van de vrijfpreking des zondaars, en van zijn verkregen recht op de eeuwige zaligheid. Maar •bij zulk eene erndige befchouwing, gevoelt ook de ziel •van den dankbaren Kristen, haare onfchendbare verpligting,-



C 37i )
ring, om den weg der deugd, der waare Godzaligheid, die de verftandigen naa boven leid , te bewandelen , en de voctftappen van onzen Godlijken Leermeester en Zonden verzoener, te drukken; want indien wij jesus niet trac ten na te volgen, dan maken wij zijn bitter lijden en zijn jammervol lierven, voor ons, nutloos; indien wij, door hem na te volgen, ons gel, of in zijne leer, ons volkomen vertrouwen op hem, niet uitdrukken, dan verwerpen wij de zaligheid die hij ons aanbiedt, dan verfmaden wij zijne gadeloze liefde, en ftorten ons moedïviilig in de eindeloze rampzaligheid.
Kristenen! l;omt verzamelen wij onze vlugtige gedachten dan heden bij het bloedig kruis, van hem die onze zonden gedragen heeft op het hout. Hier is de voortreflijk'e leerfchool voor lijdende, voor verdrukt wordende Kristenen ; hier vertoond zich de menfchelijke natuur, in haare geheele volkomenheid ; eene majesteit , die de majesteit des onzienlijken Gods affchaduwt, Itraalthier, van de tot heerlijkheid gevormde menschheid af. Jesus, de eeuwiggeliefde des Vaders , wordt gekrui figt , hij wordt, na de wreedfte mishandelingen ondergaan te heb* ben, na met fchimp en fpot overladen te zijn , door gevoelloze menfchenbeulen, ijslijk uitgerekt, en met handen en voeten aan een kruishout vast genagelt. Met afgrijzen beeft mijne ziel van dit afgrijslijk fchouwfpel terug, de verbeelding martelt mijn gevoel ó God! is het mooglijk , kunnen uwe redemagtige fchepfelen dus woeden, en de vlekloze onfchuld, die hen nimmer beledigde, de ijslijkfte folteringen doen lijden! Maar, welk Aaa 2 eene



( 372 )
«ene eeuwige bewonderenswaardige menfchenliefdel De, Godlijke Kruisfeling, op wiens wenk de geheele natuur, zich beweegt en de vlammende Serafijnen gehoorzamen; de Godlijke kruisfeling roept, onder de hevigfte folteringen, terwijl het bloed uit de openfcheurende wonden op Golgotha's kruin neêrvloeide , terwijl de fcherp gepunte doornenkroon,diep in zijn hoofd griefde, en zijn Godlijk gelaat met gudfend. bloed bedekte; de Godlijke Kruifeling roept om genade voor zijne moorders , om vergiffenis voor de zinloze wreedaarts, die zich in zijn dub deloos lijden verlustigden -. Vader vergeef het hun, want zij 'weten niet wat zij doen ! Treffende woorden die door. de Engelen bewondert worden, en die geheel de menfchelijke natuur veradelen. Geheel het gedrag van onzen Zaligmaker, geduurende zijn lijden, teekende de edelfte grootmoedigheid. Blonk in zijn geheel leven zijne eeuwige Godlijkheid, op de overtuigendfte wijze uit: vooral In zijn laatfte lijden, en in zijnen dood, waar over de geheele natuur ontzet was , heeft hij oP de krachtigfte wijze bewezen , de Zoon van God, de beloofde Zaligmaker dér wereld te zijn. Zijne Leerlingen, hoe ongeoe. fcnd, hoe kleingeloovig ook, moesten in hem de Vertrooster van Israel, de Verlosfer van het menschdom erkennen; ja, fchoon de vooröordeelen hun verftand nog benevelden , eerlang toch zoude de affcheidsmaaltijd, die jesus met hun binnen Jerufalem hield, benevens zijne voortreflijke leeringen en waarfchuwingen, hun dierbaar worden, en , als volkomen beandwoordende aan het. Uefderijk oogmerk van den Zaligmaker, hun voorkomen. ■
Maai



/
( 373 3
Maar ook zijne onderwerping aan den volmaakt wijze» wil van zijnen Hemelfchen Vader, en zijn gadeloos geduld, zoude hen in alle omftandigheden ten voorbeeld, hoe onnavolgbaar ook, in al zijne volkomenheid, vertrekken. Geene geestvervoering, geene ijdele zucht, om, van de menfchelijkheid verwijdert, de aandacht der "meenigte naa zich te trekken, dreef den Godlijken jesus naa Jerufalem, dat hij, als het toneel van zijn bitterst lijden, met een alles vooruitziende bewustheid befchouwde. Neen , jesus was en bleef een waarachtig mensch, en nimmer wilde hij de verhevene menfchelijke natuur, die met Gods beeld verfierd is, verzaken. Hij ging op met het feestvie» rend Israel, om ook aan de wet der plechtigheden, waar onder hij geboren was., te voldoen. Maar ook vooral, om dat het tijdftip ter voltooijing van Gods ontwerp, om het menschdom zijn heil te doen genieten, nu naderde. Jesus hadt in het gewest der fterflijkheid, door onderwijzen en weldoen, aan zijne beftemming voldaan; zijn laatfte lijden moest nu zijn godlijk werk voleindigen; het graot, het wereldverzoenend fchuldöffer moest volbragt worden, en dan, dan eerst zoude de Godlijke Zaligmaker de vruchten van zijnen arbeid inöogften, en zich in de zaligheid van duizend- duizend afgedwaalde zondaren , die tot hem de toevlugt nemen, verblijden. Gefterkt door deze verwachting, zag jesus zich zelven, door een* van zijne uitgekozen vrienden, verraden. Geene vervloeking, maar eene liefderijke waarfchuwing, die eindelijk het ontwakend ge« weten van judas zal, gefolterd hebben, rolde van zijne lippen. Gefterkt door die verwachting, verrukt door het Aaa 3 na.



C 374 ")
naderend heil der wereld, ging hij zijn lijden te geraoet. De bewustheid van zijnen pligt , om het Godlijk liefdewerk te volvoeren, zegepraalde in Gethfemané over zijne men« fcnelijke natuur, die voor duldeloze fuiarten, en voorden naderenden dood, terug beefde. Mijne ziel is geheel,doodelijk/ bedroeft, of bedroeft tot den dood toe, zegt de eeuwiggeze« gende Menfchenvriend; maar geene moedloze klagt onté'erd zijne vlekloze ziel: Vader! indien deze drinkbeker des fmart mij niet kan voorbij gaan , indien ik hem , volgends uw ontwerp, nu drinken moet, wel aan zie hier ben ik, ik ben bereid, ja, uw wil zal gefchieden. Met al de majesteit der grootmoedige onfchuld, ontwapende de Zaligmaker zijnen verrader, en de afgezondene krijgsbende; hij ontrukt zijne Leerlingen aan het geweld, en geeft zich zelven, met eene godlijke grootheid, aan den moedwil van zijne vijanden over.
Verachters van jesus, en van zijnen Godsdienst! waar vindt gij in het lijden van onzen Godlijken. Leeraar ergens eene menschheid ontëerende laagheid, of eene overgedreyene onderwerping? Neen, met eene waare helden.fierheid , overwint da verhevenfte mensch, die immer het licht aanfchouwde, zich zelven: ftrijdt niet voor mij, zegt hij, tegen eenen ijverenden petrus; zoude ik mijnen Vader niet kunnen vragen om talloze legioenen Engelen, indien ik mij aan deze bende wilde ontrukken? maar dit alles moet tot heil der wereld zoo gefchieden. Voor den bloedraad der Jooden, doet hij de lasterende getuigen door zijn grootmoedig ftilzwijgen verftommen, terwijl hij, met eene Godlijke onverfaagtheid, zijne waare beftemming, en
het



C 375 )
het naderend lot der verharde ongeloovigen, doet hooreii. Voor den Romeinfchen Landvoogd, teekend hij den waaren aart van zijn geestelijk rijksgebied, met de treffendfte kleuren; en, wel verre van de martelkroon met geestdrift te vorderen, doet hij de gerechtigheid door zijn Godlijk gedrag in het geweten van pilatus ten dnidelijkflen Ipreken; ja, met eene Godlijke bedaardheid, verduurt hij de ijslijkfte. wreedheden; hij hoort zijn doodvonnis , en laat zich nsa de moordplaats geleiden; geen gevoel van bittere fmart , doet zijn geduld daar bezwijken; zijne grootheid wankelt niet; neen, jesus blijft de zelfde liefderijke weldoende vriend van het menschdom. Met die zelfde weldadige liefde, waar mede hij tot de blinden'^ die cm ontferming fmeekten, zeide: wordt ziende, v gefehiede naar uw gelóo ; met die zelfde weldadige liefde, ' waar mede hij het geftorven kind van ja.Ïrus, in het leven, en in de armen van haare weenende ouderen terug riep; met die zelfde weldadige liefde zegt nu de Zaligmaker, terwijl hem zijne beulen, die met zijn bloed reeds bemorst zijn, hem meêdoogenloos aan het Kruishout vast klinken : Vader vergeef het':hun, en pleitend op vergiffenis, voegt hij 'er bij, want zij weten niet wat zij doen. Hei! waren in het bijzonder Romeinfche krijgsknechten, die de ïjslijke kruisftraf uitvoerden, en zeker waren deze minder fchuldig dan de Jooden,-die jesus tegen de infpiaak van hun geweten aan, deeden veröordeelen. De Jooden toch, waren overtuigd, dat jesus nooit iets geleerd of gedaan hadt, dat ftrijdig was, met de zedelijke, met de burgerlijke, of kerkplechtige wetten; zij handelden alleen uit onver-



C 37ö )
verzoenbaren haat tegen jesus, die hunne gebreken niet verfchoonde, die hunnen hoogmoed en huichelarij duidelijk in het licht ftelde; en om aan dien haat te voldoen, hadden zij jesus doen kruisfigen. Maar in het algemeen bedoelt jesus alle zijne moorders; allen, allen, wilde hij vergiffenis fchenken, indien zij flegts door berouw hunne gruweldaden u'itwischten. Neen, ook de Jooden wisten niet wat zij deeden; zij vermoordden hunnen Mesfias, hunnen Verlosfer, hunnen Vertrooster; terwijl diep ingewortelde vooröordeelen,. hen eenen anderen Mesfias, fchitterend door zinlijke pracht en praal, deeden verwachten. Want immers alle Jooden, ook die hem gekruist en gedood hebben , werden door zijne Zendelingen tot geloof en bekeering geroepen , èn veelen van dezen geloofden ook eenmaal, en ontvingen de beloften des heils.
Medezondaren! komt, volgen wij jesus naa, laten wij elkander de zonden vergeven, en door liefde over onze wreedfte vijanden zegevieren. Hier door worden wij onzen volmaakten Broeder gelijkvormig; ja, door elkander liefderijk vergiffenis te fchenken, verkrijgen wij vrijmoedigheid, oirt voor ons zelven vergiffenis te bidden; ja, door den ftervenden jesus ook hier in naa te volgen, vertoonen wij ons geloof in hem, en ons onwankelbaar vertrouwen op zijnen broederlijken bijftand, op zijne voorfpraak bij den Vader ^ en op de voor eeuwig gefchonkene zondenvergiffeuisi
#
Te Anllleldam, bij M. de ERUIJN, in de WarmoesftraaS.



DE V R IJ E 6-ODSDIEISTVRIENDs
SY*. 4*.
En jêsus zeide tot hem , voorwaar zegge ik u , hedei zult gij mei mij in het Paradijs zijn.
luc. XXIII: 43.
JESUS ZONDAARSLIEFDE TOT IN DEN DOOD.
TT/r'e tot wij komt zal ik geenszins uitwerpen , zei.
de eens de liefdevolle vriend van het menschdom , hij, die allé dwaalenden uitnodigt, om , onder zijn godlijk geleide, den weg der zaligheid weer moedig en vrolijk op te tredën. Geheel het werkzaam leven, van dezen Godlijken Menfchenvriend, was eène uitdrukking van dit «del, dit bóven alle befchrijving weldadig gevoel, het welk' zijn eeuwig beminnend hart , voor alle flervelingen, deed kloppen. Nimmer werd hij vruchtloos om ontferming g». * Bbb be-



3 H ft3*.* >
beden : Heere ! indien gij wi!t, gij kunt mij reinigen; dit was genoeg, om het Godlijk medelijden op te wekken , en de ongeneeslijke jnelaatsheid te dqen verdrijven.. Met innerlijke ontferming was de liefdevolle Zaligmaker bewogen, over de talloze fchaaren, die zijne almachtige hulp af. fmeekten; hij doorwandelde het géheële land, en deed liefderijk, aan allen — allen, zonder onderfcheid , wel: de fchreiënde Kananeefche vrouw, die om zijnen liefderijken bijftand aanhield , werd niet minder verhoord , dan de Israelietfche vader. wiens ijslijk gefilterd kind , door de twijfelmoedige Discipelen, niet kon verlost worden. Doch het waren niet negrs iichaamlijke weldaden, die jesus aan de biddende ellendelingen fchonk; neen, nimmer heeft hij ook zulken, die om onderwijs, die om verlichting, of zondenvergiffenis tot hem kwamen, meêdoogenloos uitgeworpen; neen, wie in hem geloofde, dezen fchonk hij aanvanglijk reeds de zaligheid van- een gerust geweten , en eene gegronde verwachting van eeuwige blijdfehap. Nimmer werden zijne Leerlingen, hoe bevooröördeeld, hoe dom, hoe onvatbaar zij ook wezen mdgten , door hem afgewezen. Dagelijks leerde hij allen , dagelijks flrooide hij de zaden des heils uit, dagelijks kwam hij de zwakgeloovenden te hulp. Het leeren van onwetenden, het te regrbrengen van afgedwaalden, en het minzaam vertroosten van alle treurenden , dit was het werk , het welk zijn Hemelfche Vader hem te doen had gegeven; en dit werk te verrichten was zijne verkwikking, zijne fpijs, zijn godlijk vergenoegen. Ja , zijne gehoorzaamheid, zijne vaardigheid in het volvoeren van Gods wil, die, zoo volkomen met alle zijne neigingen. in [temde ; die gehoorzaamheid flrekte zich uit tot aan zijnen dood ; volhardende in dit
werk,



C 379 )
werk, ftierf hij aan het Kruishout. Ook daar , aan dien met bloed geverwden kruisp al, Weef zijn brekend hart nog geopend voor boetvaardige zondaren ; ook daar bevestigde hij zijn getuigenis, dat geen fterveling , die immer tot hem komt, zal uitgeworpen worden ; ook daar betoonde hij zich de waarachtige Mesfias te zijn , die gekomen was om de treurenden te troosten, om de gebrokens van hart, liefderijk te genezen, en om aan de bitterlijk benaaiiwden verruiming en uitkomst te fchenken. Genade vloeide ook daar van zijne verbleekte lippen. Liefde, Godlijke liefde fchitterde in alle de trekken van zijn gelaat , waar over zich de fchaduwen des doods reeds verfpreidden. Zachtmoedigheid en Godlijke ernst verëenigden zich in zijnen bezielenden oogwenk , die tot in het hart van den boetvaardigen moordenaar doordrong , ter wijl hem de Zondenverzoener , yol overtuigende Godskracht, verzekerde: nog heden, eer deze dag in de avondkim wegzinkt, zult gij met inij, die het fterflijk leven thands aflegge, in het Paradijs, in de gewesten des vredes en der onfchuld , zijn. — Wat fterveling kan de volheid van zaligheid , die de wegftervende moordenaar , in die oogenblik , moet genoten hebben , befchrijven ? Oin hier flegts een flaauw denkbeeld van te vormen, moeten wij ons den berouwhebbenden kruisfeling voordellen , als op het punt om in de ontzachli]ke eeuwigheid weg te zinken, als op het punt, om voor den Rechter van hemel en aarde te verfchijnen. Befchuldigt door de ziel van eenen vermoorden , die vordert dat zijn bloed zal gewroken worden, befchuldigt door een ontwaakt geweten , tegen welks infpraak, tegen welks getrouwe waarfchuwing aan , hij zoo verfchriklijk had gezondigd , en waar over nu de ijslij^fte Bbb 2 wroe-



< a8o )
wroeging zijn aanwezen doorknaagde. Maar, wij moeten ons den ongelukkigen kruisfeling ook voordellen, als overtuigt van de waarheid, dat jesus, de groote Wonderwerker in Israel , zoo gehaat door trotfche Pharizeën en Schriftgeleerden; overtuigt zeg ik, dat jesus het beloofde zaad van abraham, waar door den zegen Gods over de geheele aarde zoude verfpreid worden , waarlijk was ; ja , overtuigt, dat jesus, dien hij, uit zijne daden zoo wel als uit zijne heilvolle leer, had leeren kennen, de Zaligmaker der menfchen, die zijne ziel tot een fchuldöffer wilde flellen, was. Want, zonder zulk een geloof in jesus, zoude hij zich voorzeker, in het uur der benaauwdheid , in het uur der verfchrikking en des doods, niet zoo vertrouwend tot hem gewend hebben. Maar dit geloof, hoe oprecht ook , ging gepaan met een grievend gevoel van fchuld, en eene zielverfcheurende twijfelmoedigheid. Met, welk een oog zal hij de Zaligmaker hebben zien kruhfigen; hoe veel zal zijn hart hier door geleden hebben, daar hij de Godlijke onfchuld van hem, die uit liefde voor doemwaardige zondaren wilde lijden en derven, zoo duidelijk kende. Maar, hoe treurig zal ook zijne jammervolle ziel niet geklaagd hebben: „ dit lijden is voor mij vruchtloos. „ Voor mij rampzalige wordt geen vrede, geen heil, door „ deze kruisdraf des Zaligmakers aangebragt. Voor mij, „ rampzalige vloeit dit fchuldloos bloed niet. Neen, hij is „ om mijne ongerechtigheid niet verbrijzeld. Het bloed, „ dat ik met mijne eigen handen vergoten heb, fchreit om „ wraak. Hoe zoude ik dan verzoening vinden ! Neen , „ de geheele natuur fiddert voor mij te rug , en God , „ wiens heerlijk pronkwerk ik zinloos verwoest heb , doet „mij zijn ontzachlijk aanwezen gevoelen. Ach! dat de
•' „ Za-



C 381 )
„ Zaligmaker der wereld , wiens onfchuldig , wiens we„ reldverzoenend bloed , nevens mijn verachtlijk , mijn
vloekwaardig bloed, op de aarde vloeit; ach ! dat die ,? Godlijke Zaligmaker , terwijl hij zich zelven voor zon„ daren opoffert, maar éénmaal zijn heilig, zijn liefdevol „ oog tot mij ongelukkigen wilde wenden! Dit, ó! dit,zou„ de mij vertroosten, en de duldeloze fmart , die in mij,, nen boezem woedt, verzachten. Maar neen ! ik ben „ zulk een oogwenk onwaardig! Voor mij is alle vertroos.
ting voor eeuwig verlooren. De dood, die mij van de ,, folteringen, die mijn lichaam doen bezwijken , zal ver„ losfen, voerdt mij ten afgrond, waar de ijslijkfle wanhoop „ „ waar het onüitbluschbaar vuur des eeuwigen toorns voor „ mij bereid is J"
In zulke gedachten verlooren, hing de kruisfeling zijne, jongde oogenblikken te gemoet te weenen, toen hem de affchuwlijke lastertaal, van den verhardden der booswichten, van zijnen dervenden lotgenoot, als tot zich zelven te rug riep— DeEuangelist lucas verhaald ons ook deonzinnigfte boosheid des eenen moordenaars, die nevens jesus gekruisfigd was. Befpotting en laster vloeide nog van zijne verdijvende lippen; zijne zwarte ziel vertoonde zich, aan den rand der eeuwigheid nog, in alle haare afgrijslijkheid; knarfetandend, door folterende lichaamsfmart, verheft hij zich uit zijne wanhoop, en, met den lach der helfche razernij, braakt hij zijne tergende woorden, tegen de Godlijke onfchuld, die grootmoedig aan zijne zijde bloedde, nog uit.
Beide deze gekruiste moordenaren betoonden zich JooBbb i den



C 3^2 )
den te zijn; want beide kenden zij de verwachting der Vaderen , de verwachting van eenen Mesfias, die verlosfing en zaligheid zoude aanbrengen. Waarfchijnlijk behoorden deze moordenaren tot de Selote», of ijveraars , een foort van menfchen, die zich, volgends'j o se v hu s . reeds in dien tijd, van de overige Jooden begonnen af te zonderen, om, gelijk zij voorgaven, eene geheele hervorming in zeden en ftaatsbeftuur te weeg te brengen. Onder dit voorwendfei maakten zij heilloze fameurottingen, verfchoolen zich op de bergen en in de wildernisfen, om de reizigers te berooven en te vermoorden. Hier door was de algemeene veiligheid verlooren. 'Doch de Romeinen- trachtten deze rustverftoorers uit te roeien, en behandelden elk van hun , dien zij gevangen kregen, als yerachtlijke muitelingen en roovers. Ja, beiden betoonden zij zich Jooden te zijn Maar , welk een treffend onderfcheU van geaartheid en denkwijze, leggen-zij in deze oogenblikken, waar in alle betrekkingen op het fterflijk leven vernietigd werden, waar in geen zelfsbelang, geene huichlarij, hen meer onkenbaar maakten, aan den dag. De eene misdadiger fpo: en lastert gelijk de woedende Jooden, die jemjs vermoordden; doch de andere misdadiger treed, fchoon ftervend, als een verdeediger der onfchuld, als een eerbiediger van God en menfchen. te voorfchijn. Neen, deze ongelukkige was geen verharde booswicht; verleiding en drift hadden welligt zijn geweten overft md; maar zijne boetvaardige tranen zijn de getuigen van de edelheid van een hart, dat; door gevoel van fchuld, met duizend wonden verfcheurd is. Hij beftraft zijnen lotgenoot, op de edelfte, op de manlijkfle wijze; hij verzamelt alle zijne verflaauwde krachten en verheft zich boven het lijden met eenen heldenmoed, die door Engelen bewondert wórdt.
Maar



( 333 )
ïkaar ook de zaligfte zelfs voldoening, zoo onaffcheidbaar aan het betrachten van deugd en pligt verbonden, bekroont hem met palmen des vredes. Hij gevoelt nu zijne ziel meer veradelt, meer bemoedigt, om vol vertrouwen tot jesus eeuwige zondaarsliefde de toevlugt te nemen ; hij waagt het, zijn fchuldbelijdend oog, op den lijdenden Zaligmaker te vestigen, en zucht, vol fchuldbefef en vertrouwen : Heere 1 gedenk mijner wanneer gij in uwe heerlijk» heid, of in uw rijksgebied, zult ingegaan zijn 1 Maar, welk een Godlijk and woord geeft hier de verzoenende jesus! hij, die in zijn bitterst lijden zelfs de gedachten der men. fchen beproefde, die de dille boezemzuchten der boetvaar. digen verftond, en niet eene traan der heilbegeerigen liet verlooren gaan ; hij zegt: voorwaar, of voorzeker, heden zult gij met mij in het Paradijs zijn. f Het Paradijs is eigenlijk een Perfiaansch woord, en beteekend een Lusthof. De Jooden verftonden de afgefcheiden ftaat des doods, voor de godzalig geftorvenen , door het Paradijs, en befChouwden het als een verblijf vol vrede, kalmte, en onfchuld. Jesus fchikt zich naar deze denkbeelden , en belooft ook den ftervenden, om hem, heden ^ daar nog te ontmoeten. Onbefefbare liefde! tot in, tot over den dood, geleid jesus zijne Lievelingen, die zich vertrouwend aan zijn geleide overgeven. Welk eene zalige vertroosting! Met welk eene hemelfche blijmoedigheid zal de vrijgefproken kruisfeling, nu den dood niet verwacht hebben, daar hij, als de eerfteling der verzoening, door den dood, als door eehen Engel des vredes, met jesus in heerlijkheid dond in te gaan.'
Zondaren! laat dit voorbeeld u tot den Zaligmaker voeren; maar, vertrouwt vooral niet op uwe jongde oogenblikken,



( 384 )
ken, om u in dezelven tot jesus te wenden. Neen! God weet wanneer, en op welk eene wijze gij zult ilerven, en of een waara'chtig berouw, gelijk aan dat van den moordenaar, u dan in jesus bloed verzoening zal doen zoeked. Komt töt jesus, hij zal u niet uitwerpen, indien gij op zijne liefde vertrouwt, en dóór daden üw geloof in hem Tertöont.
Godvruchtigen! ziet juichend uwen fterfdag te gemoet \ met jesus z.'lt gij in het Paradijs zijn, en zijne heerlijkheid aanfchouwen.
Treurenden! die bij het graf van uwe diarbaarfte Lievelingen weent, droogt uwe tranen af, want, gelijk jesus zijne Broederen en Vrienden in de woóningen der onfchuld verwacht, Zoo verwachten u ook de Zalig-geftorvenen, die; in dert lusthof der Godheid, de palmen der overwinning reeds voor u zien opbloeien.
Te Aaftekiam, bij M. de BRUIJN, ki de Warmoesftr.St.



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND*
$\r°. 49.
"fESUS nu ziende zijne moeder, en den discipel dien hij lief hadde , daar bij [taande, zeide tot zijne moeder : Vrouw! zie uwen zoon ; daar na zeide hij tot den discipel: zie uwe moeder. En van die uure nam haar de discipel in zijn huis.
j'oann, xix: 26,27.
JESUS TEDERSTE VRIENDSCHAPS-BLIJK.
Ts het einde van den oprechten én van den vroomen vrede ! Is de zalige zielenrust het deel der godvruchtig flervenden, die vertrouwend op de Godlijke liefde, uit het tegenwoordig leven , de gewesten der eeuwige blijdfehap intreden I Hoe vreedzaam j hoe volkomen zalig , moet de Godlijke Verlosfer der menfchen dan het fchaduwdal des doods niet zijn ingegaan. Hij gevoelde zijne heerlijke overwinning over dood en verdoemenis , waar aan hij de zona. Ccc di*



C 386" )
dige flervelingen, die zijne leer immer zouden aannemen, ontrukte. Zijn alweetend oog overzag reeds de talloze milKoenen gelukkigen, die, door zijn bloed gereinigd, en met gloriepalmen gekroond , tot de eeuwige gelukzaligheid zouden ingaan. Eene zelfsvoldoening , gelijk aan den onbefchrijfbaren Godlijken wellust, die de eeuwige Schepper na de voltooijing der heerlijke fchepping genoot; zulk eene zelfsvoldoening bekroonde den Heer der heerlijkheid, die aan het Kruishout zijn leven, tot heil van eene zondige wereld, wilde afleggen, om hetzelve eerlang glorierijk op nieuw aan te nemen. Ja, vrede en zielenrust, waren de zaligheid der flervende onfchuld, die onder de wreedfte folteringen , uit beeken van Godlijken wellust gedrenkt werd.' Ook ftervend , bleef hij, de Godlijke Leeraar vanhet menschdom, het fchitterend voorbeeld, dat wij tot aan de grenzen der fterflijkheid moeten in het oog houden, en volgen, zullen wij immer met hem in de eeuwige wooningen der liefde en des vredes verheerlijkt worden. Hemelfche vriendfchap! Dochter der hoogfte volmaaktheidï Gods edelfte wellust , en zaligheid van alle zedelijke wezens i nooit, nooit hebt gij zoo Godlijk u vertoond, dan toen jesus aan het Kruis bloedde; toen gij zijn vlekloos men. fchenhart, door uwe hemelfche zachte aandoeningen , deed kloppen, terwijl hij met de volmaaktfte,de verhevenfte tederheid, voor de bitter bedroefde mar ia , die gezegende des Allerhoogften , die hem gebaard had , zorg droeg, en haar aan de liefde van zijnen oprechtften boezemvriend toevertrouwde.
Kristenen !■ kemt laieü wij ons bij het% Kruis van den
30 D Jef-



C 3S7 }
liefderijken Zaligmaker verzamelen, en de wet der liefde, in deszeifs volle uitgeftrcktbeid , leeren uitoefenen. Hoorden wij de gekruiste jesus, voor zijne moordzieke vijan« den , die hem gevoelloos met bloedige handen aan het Kruis nagelden, om vergeving bidden! hoorden wij dien Zelfden ftervenden Heiland, de boetvaardig treurende Moordenaar, minzaam vertroosten , en door zijne Godliike toezegging aanvanglijk reeds zalig maken! Wij hooren hem ook , ondanks de ijsüjke Xmarteu die hij verduuren moest, voor zijne dierbare Volgelingen , voor zijne beminnende Vrienden zorg dragen, en hun eene onwaardeerbare vertroosting in hunne grievende droefheid fchenken. De godvruchtige maria, die begenadigde van God, die gezegende Vriendin der Engelen, die zaliggeroemde onder alle vrouwen, ftond hier ook bij het Kruis van haaren Zoon, in wien zij den Mesfias, den Verlosfer der wereld had befchouwd en aangebeden , van toen hij in Bethlebem het eerfte licht aanfchouwde. Zij ftond bij het Kruis , ver. fcheurd door het grievend gevoel van jesus lijden ; een zwaard ging nu door haare ziel, en alle de woorden, die zij in haar hart bewaard hod , werden door de uitkomst nu aan haar verklaard. Haar Zoon, die de wereld moest zalig maken, voltooide hier dit heerlijk werk, dat zijn Vader hem toevertrouwd had; hij deed hier den vrede voor het menschdom, door zijn fchuldloos bloed , ontfpruiten. Hij ftelde zich hier wel tot eenen aanftoot, tot eenen val voor de ongeloovigen, maar ook tot eene opftanding, tot eene herftelling voor Israels moedloos geworden Godyrüchtigen, die zoo lang te vergeefsch naar heil en vertroostingCe c 2 ge-



(3«8-)
gewacht hadden. Maar de geloovende maria leed onderdit alles de verfchriklijkfte fmarten. Geen moederhart kan ooit wreeder verfcheurd zijn , dan het hart van maria. Wordt het raenfchellik gevoel gegrieft wanneer een misdadi. ger de doodftraf ondergaat; en is het denkbeeld dat zulk een gemartelde waarlijk onfchuldig was, ondraaglijk voor onze zielen ? Wat moet dan de godvruchtige Vrouw , die niet flegts van jesus onfchuld overtuigd was, maar die zijne weldadige menfchenliefde, zijne Godlijke hulpvaardigheid, voor vriend en vijand , kende; wat moet deze godvruchtige vrouw, die de eeuwige Godlijkheid van den Zaligma-, ker zoo ontwijfelbaar geloofde , en hem tegelijk ook als haaren zoon, met al de tederheid der liefderijkfte moeder, onder wier hart ooit een kind gedragen, aan wier boezem ooit een zuigeling gevoed is, beminde ; wat moet deze grootmoedige vrouw, deze godvruchtige moeder, in deze verfchriklijke uuren des doods, niet geleden hebben? Alles, wat ooit een moederhart kan ondervinden, wanneer haaren eenigen lieveling als in haare armen vermoord wordt; dit alles werd door maria's lijden eindloos ver overtroffen; haare eigen bekommeringen, toen jesus nog in zijne tederfte kindsheid, door den moordzieken herodes, werd bedreigt, haare eigen angstvalligheid, toen zij haaren twaalfjaarigen Zoon , drie dagen lang, onder de feestvierende meenigte gezocht had , haare geduurige zorg voor haaren Godlijken Geliefden , die door* de ondeugd en boosheid gehaat en gevloekt pleeg te worden; dit alles was niet te vergelijken , bij de moordende droefheid die haar nu bij het bloedig Kruis folterde. Het blijkt dat maria, met an-
d&-



C 38? )
ttere godvruchtige vrouwen, jesus veeltijds verzelde, en voorSl nu , daar het Paaschfeest gevierd werd , wanneer wel alleen al wat manlijk was , volgends de wet moest opgaan, maar wanneer ook godvruchtige Israelitinnen, zich vrijwillig bij de feestelingen voegden, om in den Tempel, of in den voorhof der vrouwen, den God Israels plechtig te aanbidden. Wij lezen , dat maria dit gewoon was jaarlijks te doen, in het tweede Hoofdftuk van lukas. Maar vooral zal moederlijke zorg en tederheid , haar nu gedreven hebben om j e s u s te verzeilen, daar hij openlijk zijnen dood aan zijne vrienden voorfpeld had. En wie , 'die een gevoelvol hart bezit , kent die tedere drift niet, waar mede een geliefd voorwerp, het welk zich in gevaar bevindt , met wakende oogen gevolgt , en , fchoon met magtloze zorg , aangekleefd wordt. Dit toonde ook maria door haar gedrag. Welk een' ijslijken nacht zal zij niet doorgeweend hebben 5 want fchoon zij de noodzaak, lijkheid van jesus lijden en dood moge-befèft hebben , haar menfchelijk gevoel, haare moederlijke tederheid onderging toch een lijden , dat alleen voor beminnende harten eenigzins bevatbaar kan zijn. Met den aanbrekenden dag volgde zij de gemengde fchaar, die jesus ter kruisfiging geleidde, en hier, op het doodelijk Golgotha, klom haare foltering ten hoogften top. Hoe zal het inflaan der nagelen , die de handen en voeten van haaren .geliefden jesus doorgraafden , haar verfcheurd hebben! — Tederhartige Moeders ! kunt gij u eenig denkbeeld van zulk eenen ijslijken jammer vormen? Met welk eene ftille, vertee'lénde droefheid , zal zij, aan de geheele wereld onttrokCcc 3 ken,



C 39° )
ken, -doof voor de fch.imptaal der woedende Jooden, niet? in de geheele fchepping meer gezien hebben, dan haaren •.ftervendeu Zoon, dan haaren bloedenden Zaligmaker; alleen .flaarend op zijne pijnlijk ademende borst, en met doodskleur overfchaduwd gelaat, zuilen haare fnikken en tranen, mensch en Engel tot medelijden hebben opgewekt.
Maar, ook deze teder lievende moeder, was door den eeuwig gezegenden Menfchenvriend niet onopgemerkt; neen, hij, die het geringde blijk van liefde, roet eeuwig heil wil beloonen; hij zag ook de fmarten der geloovige, maar doodelijk bedroefde maima, zoo wel als den jam* mer, die de zachte, de weemoedige ziel van zijnen uitgekozen vriend, van zijnen joannes verfcheurde. Ook deze lievende Leerling verliet hem. niet in het uur des doods. Neen, magtloos om zijnen Godlijken Vriend, zijnen Leeraar, zijnen Zaligmaker, aan het geweld te ontrukken , kan hij niets anders doen, dan bij het Kruis weenen, dan zijne heete tranen met het wegvloeiend bloed •vermengen, en het treurig einde van deze moordgefchiedenis afwachten. De Godlijke jesus zag in de droefheid, in de twijfelmoedigheid zelve van deze edele ziel, nog d5 reinfte, de vuurigtte vriendfchap uitfchitteren. Hij kende de kleine krachten van zijne fterfiijke natuurgenoten, en zag hen op het punt om onder het gewigt des tijdens te •bezwijken. Vol hemelfche liefde vest hij dan ook zijn .oog op maria, die welligt door joannes nog onderfteund, aan den voet van het Kruis in de bitterde zielenrouw wegzonk. Vrouw', zegt hij, zie uwen Zoon; en nu eenen doordringenden blik op den weenenden joannes
Haan-



( 39i )
ikmde, zegt hij: Zoon! zie we moeder. Alleen gevdêli» ge harten verftaan de kra-ht en zin van deze woorden; zij Horten balzem in de verfcheurde zielen der geliefden.- Maria verftond ook haarèn ftervenden Zoon; zij verkwikte zich in zijne liefde, en vestigde op nieuw haar vertrouwen, op de voorfpelde heerlijkheid , die hem naderde. Ja , ook joannes verftond zijnen Hemelfchen Vriend, . en zag zich, door deze aanbeveling,als de uitgekozen vertrouweling van jesus, tot de uitoefening van den zaligfteri pligt, verwaardigt. —— Waar kan een fterker bewijs van" vriendfchap en vertrouwen uitgedacht worden, dan wanneer een ftervende, het geliefst voorwerp, dat zich in eenen hulplozen ftaat bevindt, volkomen aan onze befcherming toevertrouwd. Zielen die geene vriendfchap kennen, gevoelen ook de zaligheid niet, die van jesus bleeke lippen, tot in de ziel van joaNnes, afvloeide. Maar, bemoedigt door dit Godlijk liefdeblijk, nam hij van dat tijdftip af, de jammervolle Moeder van den Zaligmaker in zijn huis of in zijne befcherming.
Wij mogen vrij befluiten, ook uit het getuigenis van alle de Kerkvaderen, dat joseph, de man van maria, reeds lang geftorven was; en jesus, de liefde zelve, zal voorzeker ook zijne Moeder, in haaren weduwlijken ftaat befchermt, verzorgd, en vertroost hebben, en dus haare tedere zorg voor zijne hulploze kindsheid, op' de zaligfte' Wijze hebben vergolden. Stervend geeft hij deze geliefde verlatene, nu, als een onderpand van Godlijke vriendfchap, aan zijnen beminden joannes, en verbindt hem, als zoon, om den dierbaarden pligt aan haar te vervullen.
. Me-



( 393 )
Medekristenen! ook hier op Golgotha,. ftaan de pligten van liefde en vriendfchap, met het bloed des Gekruisten geteekend. —. Kinderen! leert van uwen ftervendeu jesus liet zorgen voor uwe afgeleefde Ouders, die nacht en dag voor uwe tedere kindsheid waakten. Indien gij hunne tederheid niet beloond, dan verloochent gij jesus, en hebt geen deel aan de vruchten van zijn lijden. — Vrienden! gij die geliefde geftorvenen beweent , toond uwe liefde, toond uwe dankbaarheid aan de hulpbehoevenden, die zij u agterlieten. Laat ons allen in het Kruis van jesus onzen roem ftellen, en ook Golgotha, als ons edelst leerfchool befchouwen. Jesus leert ons daar, in tegenfpoed en lijden geene heilige pligten uit het oog te verliezen, maar tot aan de uiterfte grenzen der flerflijkheid nog wel te doen. Indien wij dit voorbeeld volgen, Geliefden! ook dan zal ons einde vrede, ook dan zal ons fterven waarlijk gewin zijn.
Te Atnfteklam, bij M. de BRUIJN, in de YVarmoesftraat,



DE V R IJ E GODSDIENSTVRIEND.
<W\ 50.
En jesus roepende met grooter ftemme, zeide: Vader! Ui uwe handen beveel ik mijnen geest. En als hij dat gezegd had, gaf hij den geest.
luc. XXIII: 46.
JESUS DOOD.
(Q? morgen vierc elk godvruchtig, elk waarlijk dankbaar Kristen, met flille overdenkingen,- de grootfte, de gewigtvolfle gebeurenis, die immer op dé wereld, die wij bewoonen , fints haare wording, voorgevallen is; eene gebeurenis, die door de Engelen,eeuwig, zal bewondert, en door de gezaligde ftervelïngen, eeuwig, eeuwig, met verrukkende dankbaarheid, zal toegejuicht worden. Ja, morgen viert elk gevoelig hart, dat in den boezem van verlichte Kristenen klopt, met vuurige dankzeggingen en Godverheerlijkende loföfferen, den dood van den Zaligmaker der wereld, den dood van jesus, die ons van God gefchonkén is, op dat wij door, en in hem, vrij gefproken van alle fchuld, bevrijd van alle gevolgen der zonden, geheiligd en verheerlijkt zouden worden. 2. Ddd Dier-,



C 394 )
Dierbare Medeè'rfgenamen der onflerflijkheid! die doo/ jesus aan het licht is gebragt; dierbare Medekristeneir5 zouden wij dezen dood, van onzen Heer en Verlosfer, niet gedenken? zouden wij de onbefefbare liefde van God, die zijnen eigen Zoon niet gefpaard, maar voor ons allen overgegeven heeft, niet erkennen, niet bewonderen en toejuichen; zouden wij de onbefefbare, de alles overtreffende liefde, van den volmaakten, den Godlijken Vriend der menfchen, die zich zelven vrijwillig opgeofferd heeft, om ons de hoogfte zaligheid te doen beërven,, niet erkennen , niet met gedachten en woorden verëeren ? en zouden wij niet ons trachten in ftaat te ftellen, om de vruchten van zijnen doo'd te kunnen genieten? Ja, ons geloof in hem, en de daaruit voordvloeiënde zaligheid, is toch de heerlijkfte gloriekroon , die het duldeloos lijden van den gekruisten Heilborg beloond. Ja, onze zaligheid is de prijs van zijn lijden en fterven; voor zijne fchapen heeft hij zijn dierbaar leven gefield, en geene magt, geen geweld, zal immer, die, door zijn bloed vrijgekogte en geheiligde , fchapen , nau zijne hand of aan zijne befcherming ontrukken. Hot gpripnkfn aan den dood van jesus, is voor den Klisten eene onüitputbare bron van reinen wellust , van hoogstmooglijke zaligheid. Door aan dien dood te gedenken, gevoelt den waaren Kristen zich zelven, ver boven de ftoflijke wereld verheven ; volkomen bewust van zijne onflerflijkheid, befchouwt hij alle de wisfelvalligheden des levens, als voorbij zweevende fehaduwen, terwijl de heerlijke toekomst, als eene onzichtbare wereld, waar in zijne hoop reeds geankerd is, voor het oog van
zijn



( 395 )
zijn opgeklaard verftand ontfloten wordt. Gedenkend aan den dood van jesus , verdwijnt al zijn angst voor het uerflot,al de verfchrikking voor het graf; het fterven vertoond zich aan zijn geloofsöog, nu, als een fchaduwrijke ingang in de gewesten der eeuwige vrijheid en blijdfehap; het graf bezit niets verfchriklijks meer voor hem; neen het verkeerd voor den Kristen in eene vreedzame wijkplaats, in eene flille rustkoets', waar zijn werktuiglijk omkleedfel zich veilig zal verfc-huilen, voor de vermoeiende afwisfelingen der zichtbare wereld; ja waar dat omkleedfel als in den fchoot der moederlijke natuur wedergekeerd, lieflijk zal (luimeren; terwijl zijn geest of zijn grondwezen, in het paradijs , waar onfchuld en kalmte 'woonen , de volkomenfte verheerlijking der zalige aardbewooners verwacht. Maar, ook gedenkend aan jesus dood, wekt het verrukkend befef der godlijke zondaarsliefde , den waaren Kristen, tot weemoedige dankbaarheid en zelfsvernedering; hij ziet zijnen Zaligmaker, aan het Kruis, door de ijslijkfle wreedheden gemarteld, voor hem fterven; dit vordert voorzeker zijne tederfte wederliefde, zoo wel als de hartlijkfte belijdenis , dat buiten jesus geene zaligheid, nu, of eeuwig, voor zijne ziel te vinden is; het gedenken aan dien dood, doet zijnen ijvef gloeien, om, door het betrachten van jesus godlijke zedenleer, de naamloze liefde, die aan hem bewezen is, te beaudwoorden , en door zijne vorderingen in zedelijke volkomenheid, de vruchten van dezen dood in te zamelen. Dit gedenken dan, fpoart den Kristen aan tot het naauwkeurigst zelfsönderzoek; hij beproeft alle de neiginDdd 2 ge«



( 39Ö }
gen van zijn hart, alle zijne begeertens en driften, of die in het oog van zijnen Godlijken Vriend, die de verborgenfte fchuilhoeken des harten doorziet, welbehaaglijk kunnen zijn; elke verontreinigende gedachte of handeling, bedroeft hem; het gevoel van zijne fchuld geleid hem tot boetvaardigheid, bij het kruis van jesus zoekt hij verzoening', bij zijnen Zaligmaker, die voor hem geftorven is, maar die ook leeft om zijne voorfpraak bij den Vader te zijn; bij dien Zaligmaker zoekt hij, geloovig, en vol vertrouwen, vergeving en volkomen vrijfpreking, terwijl zijnen moed, om den aangewezen weg der deugd te bewandelen, op nieuw ontvlamd wordt; ja, terwijl zijne geheele ziel aan jesus, voor eeuwig, trouw zweert, zijne geheele leer omhelst, en alle krachten en vermogens aan de verheerlijking der eeuwige liefde toewijdt. Ja, om alle deze verijdelende zielsgeiteldheden, die uit het gedenken aan jesus dood voordvloeiën, wilde de Godlijke jesus, die den aart van het menfchelijk hart kende, dat zijne Lievelingen , de gedachtenis van zijn lijden en fterven, door hun geheele leven heen zouden vieren, en zijnen dood bij herhaling, geduurig aan eikanHeren zouden verkondigen, of voordellen.
Met recht dan, geliefde Kristenen 1 wekken wij elkander op, om aan den zaligheid fchenkenden dood, van onzen Verlosfer te denken, vooral daar de geheele Kristenheid, d» verjaaring van deze gebeurenis, en na weinige dagen, de heerlijke verrijzing en overwinning van dood en graf ftaat te vieren. En hoe kunnen wij met meer ernst, met meer levendige aandoening, aan jesus dood gedenken,
dan



( 39? )
dan wanneer wij hem zelven, op de treffendfte, op de zinli/kfte wijze, aan ons voordellen, in het oogenblik toen hij op Golgotha, aan den met bloed geverwden Kruispaal, met al de zegepraal der onfchuld en der Godlijke deugd, den geest aan God zijnen Vader, ter liefderijke befcherming overgaf.
Komt, volgt mij ed'le Kristenfchaar!
Ziet hier den dood verwonnen. Stemt Eng'len! ftemt uw' gouden fnaar.
Vervangt mijn ted're galmen. Komt Kristenen treedt op Golgotha.
Daar fterft God? Eengeboren. Ziet juichend hier den tijdftroom na;
Hier bloeit de boom des levens. Geen wislend lot verfmoord uw heil,
Geen dood baart meer verfchrikking; Uw levensweg, hoe bar hoe ftijl,
Is rijk bezaaid met roozen. Knielt neêr ziet jEsps liefdebloed
Uit wreede wonden vloeien; Hij heeft aan 't Kruis uw' fchuld geboet.
Helpt Seraphs! helpt ons danken, o God! waar mij uw hand gplpi.U, 'k Zal juichen, 'k zal aanbidden, I Want jesus heeft mijn zaligheid, Met fchuld'loos bloed bezegeld.
Ja, ftellen wij ons den Zaligmaker der wereld voor, op. het eeuwig gedenkwaardig Golgotha, waar hij, na eenige uuren aan het Kruis, onder duldeloze folteringen te hebben doorgebragt, vrijwillig den dood onderging. Aandoenlijk |rootsch,en door ontzachlijke wonderteekenen plechtig, was Ddds het
G



( 398 )
het fterven van den Zoon des Eeuwigen Vaders, van hem, die zich zelven voor de wereld, als een Zoenoffer opöf. ferde. Jesus dood was nog geen gevolg van eene volkomen uitputting der levenskrachten; geene volkomen bezwij. king van zijn werktuiglijk geftel dwong hem het leven af. Neen, de ongelukkige Rruisfelingen , hingen meenigwerf drie of vier dagen, in den rampzaligften ftaat, ieevend aan het Kruis •, terwijl hun bloed flegts uit kleine wonden wegvloeide. Ook de beide moordenaren werden gedood, om dat zij den Sabbath, door hun ijslijk fchouwfpel, niet zouden ontheiligen. Doch jesus had nog geene zes uuren lang, dat is van 's morgens om negen uuren, zijnde dit het derde uur, volgends de dagrekening der Jooden, tot omtrent drie uuren in den namiddag, aan het Kruis doorgebragt; en ten bewijze dat zijne krachten piet bezweken waren, roept hij, met eene groote, of met eene z waare ftem: Vader!-in uwe handen beveel ik mijnen geest, en dit gezegd hebbende boog hij zijn hoofd, en gaf den geest.
Ongewijde gefchiedenisfen mogen met glorierijk geftorven Helden, en andere groote mannen pronken. Bedaardheid van geest, liefde voor het Vaderland, en gevoel van eigen grootheid , mogen zulke ftervenden met eerbied doen bewonderen; maar hoe verdwijnt al die roem, al die bewondering, wanneer wij den Godlijken j e s u s, aan eenen gevloekten Kruispaal , vol blakende liefde voor een zondig menschdom, dat eeuwig had moeten verlooren gaan, met eene zegepralende majesteit zien fterven; zoo, dat zelfs de Romeinfche krijgsman, die de wacht bij het Kruis hield, moest uitroepen: waarlijk dit is een zoon der Goden { Hoe grootsch, hoe
tref-



C 399 )
treffend ook zijn Godlijk alvermogen, gedunrende zijn geheel leven, bij het verrichten der ongehoordfle wonderwerken doorftraalde; nimmer toch fchitterde dat Godlijk alvermogen zoo heerlijk, zoo overtuigend, dan bij zijn fterven. Hier bleek het dat j e s u s, de Heer der heerlijkheid, de Heer der natuur was* Eene zwarte duisternis bedekte den helderen middag, op eene bovennatuurlijke wijze, want geene gewoone zonverduistering kon plaats hebben, daar het den tijd der volle maan was. Het vorvrhangfel, dat in den Tempel het heilige der heiligen verborgen hield, feheurde midden door; de aarde beefde ; de rotsfteenen fpleeten van elkander, en de graven werden geopend. En geen wonder, Gods Zoon had het werk, dat hij van eeuwigheid op zich genomen had, na volbragt; den eeuwigen raad des vredes was geopenbaart; de wereld was behouden; dood en verdoemenis was overwonnen, en het ontwerp der onbegrensde liefde was voltooid. Jesus zelfs riep; het is volbragt! en de hemelcif juichten hem dit na. Vader! zegt hij nu ook, in uwe handen , in uwe almachtige befcherming, beveelik mijnen geest. — Door den geest van den mensch verftaan wij deszelfs eeuwig voordduurend grondbeginfei, het walk, uit kracht van de eigenfchappen die God daar aan fchonk,nimmer kan vernietigd worden. Dit is eigenlijk het wezen, het welk ons den naam van mensch dragen doet. Dit wezen nu, dezen geest, beveelt de ftervende jesus aan de omhelzende liefde van zijnen Vader, terwijl zijn ftoflijk omkleedfel door de fluimering des doods ftond overfchaduwt te worden. Welk een heerlijk blijk van zijne onfchuld, en gemeenfchap metGod, was dit voor de gemengde omftanders! De verhardfte
boos-



C 4co )
bodswichten zelfs, reeds verbijsterd door de duisternis, eh Vol fchrik door de aardbeevingen, zullen bij dezen treffenden uitroep, gewis, den invloed der Godheid gevoeld hebben. Wie toch kan zoo vertrouwend, zoo blijmoedig tot God naderen , in het uur des doods, dan alleen de verheeven on^ ichuld. Had de Zaligmaker voor weinige oogenblikken, toen het gewigt van de zonden der wereld zijne ziel nog pijnigde, geklaagd: mijn God! mijn God! waarom hebt gij mij verlaten? Nu, nu was het allea volbragt, nu was de laatfte penning betaald, de laatfte ftrijd was geftreeden, de vrede was voor de aarde, met onfchuldig liefdebloed gekocht,' en nu kon zich de onoverwinlijke Held, zegepralend, van het ftrijdperk begeven. Hij gaf dan ook den geest; zijne ziel werd niet van hem weggenomen; neen, de Heer van leven en dood, gaf den geest, en zweefde, door de Engelen der onfchuld, door de toejuichende gezaligden, die welligt onzichtbaar zijn Kruis omringden, begeleid, naa het Paradijs des vredes.
Kristenen! welk een tijdfiip! Het geluk van het, geheel menschdom werd in hetzelve gevestigd. Jesus dood werd ons leven. Eeuwig, eeuwig zullen onze lofzangen voor deze zalige weldaad weergalmen. Nu kunnen wij den dood,' ook als eenen bode des vredes zien naderen; want zijnen prikkel is verbroken. Nu ook mogen wij onzen geest aan de liefde van onzen eeuwigen Godlijken Vriend aanbevelen. Hij wilde Ons geleiden tot over den dood, en ons aan zijnen en onzen God, aan zijnen en onzen Vader, ais de vrijgekochten door zijn bloed, voordellen.
Te Amfleldam, bij M. de BRUIJN, in de WMm°esfhaa£.'



F