HANDBOEK by f!et GROOT TOONEEL van den TEGENWOORDIGEN OORLOG; behelzende Aanwyzingen en Opgaaven der Festingen, Sterken, Veldjlagen en verdere Bedryven , tot deezen Oorlog betreklyk ; — mitsgaders breedvoerige Beichryvingen van alle die LANDEN» STEDEN, RIVIEREN enz. welke, rondom onze REPUBLIEK en verder af, op deeze LANDKAART te vinden zyn , en op onzea KOOPHANDEL betrekking hebben: met een BYZONDER BYVOEGSEL van P A R Y S, zynde een KORT BEGRIP VAN DE GEHEELE REVOLUTIE, vertoonende de Bedryven der Twee NATIONAALE VERGADERINGEN en der NATIONAALE CONVENTIE , met de Gebeurtenisfen daarop betrekkelyk, in die tyd-orde, zo als alles op eikanderen gevolgt is tot op deu huldigen dag. TE AMSTERDAM by JOHANNES ALLAKT. «79 3.   Beknopt Verslag. In dit HANDBOEK vindt men de merkwaardigfte Gebeurtenis/en van deezen Oorlog by de Plaat/en zelve opgeteekend, en van de eene naar de andere gewezen; zodat men er eene aaneen/chakeling heeft van de plaats, lyke Histoie des geheelen Lands-Oorlogs, in zo verre hy ons meest'kan interes/eeren — Alle Vestingen, Steden en Tlaatfen in de OORLOGSKAART, die by deezen Oorlog in aanmerking komen, vindt men hier befchreeven. Maar, dewyl er, onder ,t langduurend graveeren dier zoo groote Kaart, tyd was; zo heeft men getracht de nuttigheid van dit Boek nog veel verder uit te breiden, dan tot het enkel gebruik in deezen tyd van Oorlog. De GEOGRAPHIE moest zeker de algemeenfte Jludie zyn voor eeheCmtviercieerende Natie. Den Handel-dry venden Burger kan gewis/eiyk niets beter voegen; ten minften kan hm de kennis der Landen, waaruit Wy Producten of Maak/els ontfangen, en werwaards Wy goederen verzenden, zeker niet ontfieren of van ondienst zyn. ——— En wat de overige Leden van eene Commercieerende Natie betreft; daar is waarlyk niets erbermely ker, dan van alle zulke zaaken ten eenemaal onkundig te zyn, en in He/oignes of in dagelyk/che Gezel/chappen zich alle oegenblikken te verpraaten of verleegen te vinden, wanneer er van Landen of Plaat/en gefpnoken wordt, op welke ons Land betrekking heeft. Een Boek, dat wegens het ruime getal der Intékenaaren in veeier handen fcheen te zullen koomen , kon derhalven met zeer groot nut, nevens de overige Aanwyzingen veel bevatten aangaande de Produften ,Manufaftuureo, Fabrieken en Trafieken, Koophandel en alle zulke nuttige Merkwaardigheden . als men in de beste Be/chryvingen van alle die Landen vindt, welke in 't Beftek der Kaart vallen. ■— Uit nieuwsgierigheid zal men toch nu dage* lyks dit Boek opjlaan. Men zal, uit tydkorting, of wyl er dit of dat woord in 'f oog valt, deeze en geene Artikels geheel leezen. Men zal weet lust voor alle zulke nuttige zaaken krygen; en zoo kon dit toevallig Boek ook nog van veel grooter nut zyn, dan waartoe het toch meest gekogt zal worden. Het kon de liefhebbery voor Geographi/che Weeten/chap, die zoo /choon en dienjlig voor een KOOPMAN en ook zoo amu/ant is, veel algemeener maaken, 'dan zy voorwaar tot nog toe is , vooral by die 'menigte deftige Lieden , Vrouwen en Mannen in ons Land, die dagelyks genoeg ja. zelfs te veel leezen; doch Zich meest maar met zulke tydkortende boeken ophouden, waaruit zy niets van ïelang leer en, en die dus, jammerlyk, alleen maar leezen om te leezen. Deeze zyn de redenen, waarom men wel omtrent vier maanden langer aan dit boek befleed heeft, dan het eerjle oogmerk was. Ry den eerften aanleg was alleen 'j oogmerk een algemeen aanwyzend handboek te geeven, enkel met be/chryvingen van die Landen of Plaatjes, welke by deezen oorlog in aanmerking konden komen. Zulk een boek zou dan flechts uit 4 of 5 vel bejlaan hebben , en zoo was het ook reeds geheel opge* field in den maand Maart. Doch, in plaats van dit, ont/angt men nu hier , (en voor denzelfden prys der Inteekening) een boek van 10 vel, gelyk men ziet, zoo compres en flik vol gedrukt, dat het veil meer dan 20 vel, naar de gewoone wyze van drukken, zou uitmaaken. De Uitgeever, dien het zeker/pyt en ook nadeelig is, dat het vervaardigen der Kaart zoo lang heep geduurd, en dat hij daarom, hoewel buiten zyn/chttld, zyn woord niet heeft kunnen houden, hoopt nu 00H, dat de Inteekenaars hem dit wsl zullen gelieven te vergecven, dewyl l>e( lang wagten dus rykelyk vergosi zal zyn; heb. * 2 ben-  bende menmmoh in dit boek den geheele Oorlog tot op denhuidigen dag, en niet Jlechts Aanduidingen van defzelfs bebloede Gewetten; maar ook nu van alle de overige Landen, die, rorxiom onze REPUBLIEK en verder af, op de Kaart ftaan, zoo Vorftendommen als Graaflchappen, Bisdommenens., wel meer dan zestig groote Land/rhappcn in getal, —- derzelver Ligging', Uitgebreidheid, innerlyken Toeftand, Vruchtbaarheid of Schraalheid^ Bevolking, Produften, Hoofdneeringen, Manufafturen, Fabrieken, en wat verder onze. Natie het meest kan inures/eeren. Dit laatfte Poinft Qiamelyk, wat onze Natie 't meest kan jnteresfeeren) is de reden, dat alle deeze Be/chryvingen onder/heiden zyn van die, welke men in de bekende algeineene Geographi/che Dictionnairs van vosgien^ HüBNEti en anderen vindt. By onderzoek zal men zien, dat die Diüionnairshier niet gecopieerd, maar om gemelde reden geheel nieuwe Be/chrjvingen gemokt zyn, volgens de groote en nieuwfte Lands-be/chryvingen zeiven. Inzonderheid heeft men ten dien einde gebruik het groot geographisch Werk van den beroemden BUSCHING, namelyk de nieuwfte, door Hem onlangs confiderabel vermeerderde , veranderde en verbeterde uitgaave. Hi'.r en daar heeft de Opfteller 'er ook nog al wat van 't zyne by gevoegd. Men leeze b. v. de Artikels der Rivieren RHYN, MAAS, VECHT, ROER, en der Land/chappen BttABANO, VLAANDEREN, ELSAS, MUNSTER, LUIK enz. By veele Steden zal men ook hier en dsar zaaien vinden op onzen Koophandel betreklyk, die men elders niet ligt zal ontmoeten. Verre zy het intus/chen, dat de Opfteller eenigebyzondere volmaaktheid'aan dit Boek zou toekennen- — Tot ver/choaning van fouten te zeggen, dat de beroenidfte Geographi/che Werken nog vol fouten zyn, zou zeker hem niet voegen, die gaarne bekennen wil, dat hy in de zoo uitgebreide Weeten/chap der Geographie, ten aanzienvan beroemde Mannen, zeer gering is; doch hy heeft, zo veel de voort/,lellende tyd toeliet, zyn best gedaan, om ook door deeze zyne kundigheden, Itoe gering ook, nuttig te mogen weezen. Ten aanzien van onze Republiek heeft een van beide, hoe gaarne men ook anders wilde, voljlrekt thqns moeten ge/chieden; namelyk: of het geheele BYVOEGSEL VAN PARYS weg te laaten, af dat van onze Republiek. Doch in aanmerking jieemende, dat de Oorlog nu vry verre van onze Grenzen geweeken zynde, de Be/chryvingen onzer Grensvestingen en Waterfterkte thans ongeïjk minder moesten interesfeeren, dan zulk een uitgebreid BYVOEGSEL VAN PARYS, te meer daar de Bedryven van PARYS de oorzaaken zyn van den geheelen Oorlog; zoo heeft men geen oogenblik kunnen twyffelen, of't Publiek zou zeer wel te vreden zyn met de keuze, die men 'heeft moeten doen; dewyl men toch niet, alles te gelyk in één Boek kan hebben. Voor 't gebruik der LANDKAART, Vit de fterke Grens-kleuren van Groen, van Rood, van Geel en van Zeegroen ken men terflnnd zien, wat tot DU1TSCHLAND, FRANKRYK, de OOSTENR. NEDEP.L. ONZE REPUBLIEK en ZWITSERLAND behoort. De FKANSCHli NEDERL. hebben dezelfde kleur als de OOSTENRYK- ■ SCHE, om dus te zien^ welke Stukken Frankr. voordeezen daarvanheeft afgefcheurd. — Doch zy zyn door de Fianfche Grens-kleur ligt te tnderfcheiden. Alleenlyk zyn de 00.STfc.NR. en FKANSCHE NEDEKL. fpeciaal afgezet. Alk verdere Cruxiaale Scheidingen zoude» ondienftig en zelfs nadee- lig geweest zyn. IfB. De Liggingen en/Ifflanden in 't Hanibtek zyn voor verre 't grootflegedeelte niet naar de Kaart, die er toen nog niet w^sj ook niet uit vosoien, die van Fouien dienaangaande krielt; maar zyn uit eene meenigte Ipeciaale Kaarten zelve genoomen; —- eene ongelooflyke moeite van zoeken, en pasfen en moeten ; zonder nog te fpreeken van 't corrigeeren dier dingen. Letter- fouien of Gebr'ceken ten d:ezen opzichte zullen dus wel gunflige yerfchooning vinden; te meer daar zy weirj* hinderen kunnen, zynde by elke plaats door* r.f>s:.ids meer d^ta één ftrc-'i »J «f/fand aangetekend, AAN*  A ANWY2END HAND-BOEK, A. A.AK EN, Keizerlijke vrije Rijks-Stad (eene der drie, in den Westphaalfchen Kreits , en welke zijn Keulen, Aaken, en Dortmund), Zij ligt ruim 6 uuren Z. O. ten O. van Maastricht . omtrent 8 uuren N. O. ten O. van Luik; 13 uuren Z. W. ten W. van Keulen, aan de beek de Worm, die Noordwaards in den Hoer loopt. —■ Met haar klein Gebied grenst zij ten VV. aan het Limburgfche, en rondom aan de andere zijden aan het Gulich- fche Deeze Stad is genoeg bekend door haare warme Bsden, en Koophandel in Lakens en Naai den &c., welke er gemaakt worden. — Zij is meest nog zeer ouderwetsch gebouwd , en heeft min of meer 3000 Huizen. —Voordeezen wierden er de Keizers gekroond. Twee Vrede-Traftaaten zijn er geflooten; een in ió6S tusfchen Frankrijk en Spanje, en een in 1748, welk laatfle onder den naam van /iakenfche Vrede genoeg b;kend is. Aaken is geleel zonder Vestingwerken en kan ook niet gefortificeerd worden, wegens zijne ligging tusfchen Gebergten. De Lousberg die digt aan de btad li*t, is de voornaamfte ; van deszelfs top ziet men over de geheeleStad, overtoorens en aü' heenen. - DeFranfchen hielden den voorleden winter te Aaken huis, en poogden er hunne Jacobijnfche Begrippen te vestigen; doch zij wierden er uit verdreeren do»r de Oostenrijkers in 't begin van maart deezesjaars 1793, en retireerden toen na Luik en verder voort. — (Zie Luik) AahAüs, (Ahus), kleinSteed. je in 't Bisd. Munfter 9 u. N. W. ten W, van Munfter bij den oorfprong der kleine Riv. Aa, dia door Overijsfel naar Deveuter loopt, en aldaar den naam van Schipbeek krijgt. j Aalst, Stad in Oostenrijksch Vlaanderen, en Hoofdplaats van een Graaffchap aldaar. Zij ligt aan de Riv. Dender, ruim 4U. ten Z. O. van Gent, ea omtrent5 n. ten N. W. van Brusfel, dus omtrent midden tusfchen beide Steden. In onzen Spaanfehen Oorlog was zij gefortificeerd, en zeer be« kend. — In 1667 hebben de Fraaie hen haareVestingwerkeu geflecht. Het Graaffchap Aalst, ligt tusfchen ós Schelde en Dender, is wat bergachtig , en heeft veele beeken; er worden veel graaneu gebouwd, en ook goede Hop. Aar (Aehr) kleine Rivier in Duitschl. die bij Liutz, omtrent 3 u. boven Bonn in den Rhijn loupt. Zij komt uit het Eiffels Gebergte en doorloopt; 't Keurvorftend. Keulen tei Zuiden. Aarschot, kleine, volkrijke Stad van Oostenr. Braband aan de Riv. Denier, omtrent 3 u. ten N. O. van Leuven, en vijfdehalve u. ten W. van Mechelen. — Zij is de Hoofdplaats van het Hertogdom Aarfchot. ( Een Hertog van Aarfchot is zeer beroemd in onze Vadert. Historie.; A Aars-  Aarssen, eene Heerlijkheid, «et een fchoon Slot aan de Maas ten Westen van Gelder. Aath, Stad in Oostenr. Henegouwen, aan de Riv. Dender, Tuirtï 4 u. N. W. van Bergen (Mons). — Voor deezen was deeze Stad vrij fterk, ook waren haareVestingwerken voor Vauban merkelijk verbeterd geworden. — In 1746 den 8 Oct. wierd zij door de , Franfchen veroverd j en ons Krijgsvolk , dat er in lag Krijgsgevangen gemaakt. — 7ij gaven'd'ezelve 'bij den Aakenfchen Vrede in 1748 te rug aan Oostenrijk, na alle de Werken geflecht te hebben. — ■Te Aath zijn goede Linnen-weverijen. i Agger kleine Rivier in 't Hertogd. Berg, die ééne uur van den ■ Rhijn tzich met de Sieg vereenigd; • welke laatfte eene uur beneden ;'Bonn in den Rhijn loopt. -•Ai, Steed je in Champagne, -niet verre van de Marne aan de rechtfche z'jde, een uur ten N. •O. van Espernaij. De Wijn hierómftr&eks is uitneemend. AIR E, (Arien) Vesting, in Artois 9 u. ten Z. vnn Duinkerken, omtrent even verre ten W. van Rijsfel, en 3 u. ten N. W. van St. Omer, aan de Rivier Leij ( of Lijs) die de Stad in twee ongelijke deel en deelt, en uit welke eene Vaart getrokken is, waar door deeze Stad met St. Omer, Duinkerken enz. gemeenfchap heeft.— Zij is ter vefdeediging zeer wel geleegen, namelijk rondom in fehier ongenaakbaare Moerasfen ; ook heeft zij, behalve eenige Jledouten, eene bijzondere Merkte een kwartier uurs van de Stad, het Fert Franfais genoemd. Deeze Stad heeft in den Oorlog over de Spaanfche Troons-opvolging het langduurigüe Beleg onder allen uitgeftaan , namelijk van den 9 Jylij tot den 9 Nov. 1710. Aisur ls Duc, Ylek , en AI. AL. Baronie in Bourgogne, 2 u. ten Z. van Chastillon aan^dar.Wne. Aisne, QAine), Rivier in Champagne , welke voorbij Retel en Soisfons niet verre van Compiegne in de Oijfe (oife) loopt, zij o'ntftaat 4 u. ten Z. van Menehould op de grenzen van Champagne en Lotharingen; loopt voor bij Menehould en ontfangt 5 u. ten N. van die St.id de Riv. Air, die uit het Hertogd.- Bn'r komt. Eerst 2 u. voorbij Retel bij Chatea.i Porcien wordt zij volkomen bevaarbaar.-— Om het Transport van Oorlogsbehoeften naar de Vestingen aan de Maas gemaklijser te maaken, heeft de Minister Louvois het voordel gedaan van deeze Rivier te vereenigen met de Maar door middel van een Kanaal, dat gegraaven kon worden van het dorp Semuij (417. ten O. van Retel) tot in de kieine Rivier Bar, die bij Doncherij in de Maas loopt; dus zou dit Cannal flechts 2 uuren lang behoeven te zijn. A t s n a ij l e Duc ([Aignai 1t Duc} kleine Stad in Bourgogne vierdehalve u. vanAsfeij ie Duc, ookaan ïeine, namelijk lïroom-op. Alcken, kleine plaats en Ambt in het Trierfche aan den Moefcl 3 u. Z, W. van Coblents, behoo. rende tot het grooter Ambt Muftfter-Meinfeld. Aldenkirchen (Altenkirchen) kleine Stad van omtrent 100 huizen <5u. ten N. O. van Coblentz. Zij ligt in 't Ambt Aldenkirchen, door welk de Beek IViei vloeit;-^men geneert er zich van den Landbouw. 1 Aldenberg, plaats 2 u. ten N. O. van Keulen aan eene Beek. Aldenhoven, groot Dorp in 't Gulichfche anderhalve u. van Gulich, omtrent midden tusfchen Maastricht en Keulen , bekend door bedevaarten naar een*Lieve Vrouwen-Beeld aldaar, en nu ook bekend door het overwinnend voor-  A L. AL. -AM. 3\ voortrukken der Oostenrijkers , die in 't begin van Maart d. j. de Franfchen er uit verdreeven. .Aldenahe, Vlek in't Aartsbisd. Keulen omtrent 4 u. Z. W. van Bonn aan de Riv. Aar^Aehr),—■ in het Ambt Aldenahr. Aldeweed, (Altewied)kleine plaats in 't Aartsbisd. Keulen 2 u. Z. O. ten O. van Lintz aan de zeer kromme en kronkelige beek IVeed of Wied, en in 't Ambt Alden-Wied. In dit Ambt ziet men niets dan kaale Bergen , zonder mee bosfehen of llruiken bewasfente zijn.De Inwoners geneeren er zich met den Akkerbouw. . Alen, (Ahlen) Steedje in 't Bisd. Munfter omtrent 6 u. ten Z. O. van Munfter aan de Beek Werje, die vervolgens nog met twee andere Beeken vereenigd anderhalve u. ten N. O. van Munfter in de Embs loopt. Alpen, Steedje, Slot en Heerlijkheid in 't Aartsbisd. Keulen, (toebehoorende aan den Graaf van Bentheim-Steinfort). — Dit Steedje ligt digt bij het Cleeffche omtrent 3 u. Z. W. van Wezel. Algesheim, kleine plaats in Keur-Maijntz, 2 u. ten O. van Bingen, en 3 u. ten W. (wat Zuidelijk) van Maimtz, in het Olmer Ambt. (tusfchen Maijntz en Bingen) Alt e na, eene der grootfte en volkrijkfte Steden in 't Graaffchap Mark, bij de famenvloeijing der Beeken Lenne en Nette, 8 u. N. O. ten O. van Elverfeld, anderhalve u. tten Z. van Iferlohn. — Rondom zijn fchraale bergen ; zo dat er bijna geen Bouwland is. De Stad geneert zich meest met den draad-handel; wordende daar ongemeen veel draad gemaakt. — Men zou er den draad met een fijn vernis weeten te dekken, om hem dus langer tegen het roesten te bevraaren; doch de vervaardiging van dit vernis zou men er als een groot ge.. heim onbekend weeten te nouden.', Alsheim, kleine plaats in 'c. Hoofdambt Altzei 2 u. ten O. van Altzeij. ■ Altkirch , Steedje in dett Elfas. in het Sundgoufche ruim .411. N. W. ten W. van Bazel aan de Riv. III. op de Landdraat.- Altzey , Stad en Hoofd-, Ambt in den Rhijn - Paftz 6 u. ten Z. van Maijntz aan de kleine" Riv. Selt of Selsz, die Noordwaards kronkelend tusfchenMaijnts en Bingen in den Rhijn loopt, —* ook omtrent 6 u. N. W. van Worms bij de Landftraat van Worms naar Creutznach. Jn * 1689 wierden de Muuren deezer Stad door de Franfchen geilecht, de Stad zelve vei brand en het fterk Kafteel verwoest. Amance, kleine Stad in Lo-. tharingen 2 u. N. O. van Nancij op de Landftraat, bij de Beek, Amance, die in de Meutre loopt. St. Am and, kleine Staa in Fransch Vlaanderen, aan de Riv. Scarpe, waar dezelve een Eilandje maakt, ruim 2 u. ten Z. var» Doornik en 3 11. N. W. ten Nvan Valencijn, bij de Grenzen' van Henegouwen. In 1667 hebben de Franfchen er de Vesting' werken geïlecht. St. Amarin, (Dammnrin) Steedje in den Boven - Elfas omtrent 7 u. Z. W. van Colmar aan de kleine Riv. Thur, 2 u. ten Z. W. van Murbach. Het lig? In de Landvoogdij St. Amarin, onder in een DaL — Hieromftreeks zijn goede Yzer-mijnen. AMIENS , Hoofdrtad van. Prcardie aan de Riv. Semme, rede* lijk gefortificeerd; ook heeft zij eene goede Citadel tot haare verdeediging. — De Stad is groot en fchoon; zij heeft veeie Manifaftuuren als van Wollen-lint. Wollen - doffen , Halfzijden - ftofffen, ookZeepfiederijcn &c. — In A a 1773  4 A N. 1773 heeft Price (een Engelschman) de Bereiding (Appretuur) der Wollen-ftoffen naar de Engelfche wijze, daar heen gebragt. Ancervillb, Steedje in 't Hertegd. Bar eene uur ten O. van S. Dizier, aan de Marne. Ancy le franc, Steedje in Champagne ruim 12 u. ten Z, Van Troijes aan de Riv. ArmanJon bij de Grenzen van Bourgogne. Andernach, Stad in 't Aartsbisd. Keulen aan den Rhijn tusfchen Bonn e.i Coblentz, 6 u. Z, O, ten Z. van Bonn, 3 u. N. W. van Coblentz , aan de linkerzijde des Rhijns , in een Bergachtigen (treek. — De Inwooners leven er van Landbouw en Scheepvaart; ook landen hier de Houtvlotten aan. — De Franfchen hebben deeze Stad in 1689 ellendig mishandeld, toen zij ze verlaaten moesten. Zij is de Hoofdplaats van het Ambt Andernach, NB, In het Ambt Andernach, langs den Rhijn, dat zeer Bergachtig is, wordt de Duf of TrasJleen gebrooken, welke veel naar Dordrecht enz. gevoerd wordt óm er Ciment van te maaien. — 'Van die Duffteen zijn te Keulen, Bonn en andere Steden veele imde Kerken , Huizen en Muu1 en gebouwd; — ook vindt men fn ons Land zulke Kerken. And eau, klein Steedje en Commanderie in den Elfas 5 u. Z. W. van Strasburg, aan de Beek Andlau , die in de Ui loopt. Anger, Beek in 't Hertogdom ïerg, die ten 'Z. van Duisburg bij Angeroort in den Rhijn loopt. Angeroort , Vlek in 't yiertogd, Berg ten Z. en digt bij Duisburg aan de Anger. Anger mond, Vlek in 't Henogd. Berg ten N. van Dusfcidofi» 8a» Angtr, A N. Anglure, kleine Stad in Champagne aan de Riv. Aube N. W. ten N. van Troijes. St. Antoin , kleine plaats een uur Z. ten O. van Doornik, niet verre van de Schelde. ANTWERPEN. Groote , genoeg bekende Stad in Braband, aan de rechter zijde der Schelde, omtrent 9 u. ten N. van Brusfel, en fchier even ver N. W. ten N. van Leuven, ruim 9 u. Z. W, ten Z. van Breda, 20 u. N. W. van Maastricht. —- 27 u. ten Z. Van Amfterdam. — De Stad ligt als een Boog of Halfrond langs de Schelde (omtrent gelijk Amfterdam langs het Y.) — De tegenwoordige fterkte van Antwerpen beftnat in een Knfteel, (door den Hertog van Alva in 1567 onvoorbeeldig fnel en met geweldig veel kosten aangelegd ) zijnde een regelmaatige vijfhoek, en ongemeen fterk, op de Zuidzijde der Stad aan de Schelde gelegen , zodanig, dat niet alleen de Stad daar door van buiten verdeedigd, maar ook van binnen in bedwang gehouden kan worden. — Volgens het Plan van lófeph. II. was dit Kafteel onder de weinige plaatfen der Oostenr. Nederl., welke niet zouden geflecht worden, (zie Luxemburg) De Fr.anfcb.en hebben den voorleden winter in deeze Stad huisgehouden; doch zijn er uitgeweeken na de bloedige veldflagen bij Tienen en Leuven, zo dat Antwerpen thans wederom aan 't Huis van Oostenr» te rug gebragt is, Z, D. de Prins Erfftad- houder voert den Titel van ErfBurg-graaf Van Antwerpen. Anwiller, (Anwieler) kleine Stad van 252 Huizen in 't Vorftend. Tweeb'ruggen 2 u. ten W. Laudau aan de Rivier Qiieich in een diep Dal. — In deezen (treek is een grootwoud, g cardie, by welk de Riv. Scheids haaren oorfprong heeft, eene uur van Chatelet, digt by de Grenzen van het Kamerijkfche. Becken, (Beckem) kleine Stede in 't Bisd. Munfter Z. O. van Munfter , omtrent waar de kleine Rivier ff'erfe ontftaat, die vervolgens Noordwaards in de Ems loopt. Becking, kleine Stad in Lo. B tha*  ïo IE. BE. tharingen aan de Saar N. Westlijk van Ssrlouis. Be fort, Slot en kleine fterke Vesting van den Opper-Elfas in de Sundgou, 4 u. N. O. van Monbeillard, 11 u. W. van Bafel, by de Grenzen van Franche C'ompté. Zy ligt aan den voet van een Berg eri heeft een Kafteel. By deeze Stad komen zes Landftraaten te famen. Om- ftreeks zyn Yzer-mynen. Beilstein, (en Winneburg) Heerlykheden van den bekenden Keizerl. Minister, Graaf van Metternich, gelegen in 't Aartsbisd. Trier, tusfchen den Moezel en Hundsruk. Z. Wmneburg. Beilstein, Steedje en Slot in Duitschl. ten W. van Wetflaar, ten N. van Nasfau Wylburg aan de Lands-ftraat van Nasfau Wylburg naar Herborn; het ligt in den Keur-rhijnfchen Kreits in het Graaffchap Beilltein. B e l l 03 u 1 l , ( Bailleul) omtrent 3 u. Z. ten Westen van Aath in Henegouwen. Benfelden, kleine Stad in den Elfas 5 u. Z. ten W. van Strasburg aan de Riv. lil. Beneheüx, Steedje in Picardie by Dourlens, rp de Grenzen omtrent 6 u. Z. W, ten Z. van Atrecht op de Lands-ftraat. Benheim, Fort in den Elfas SU. N. van Fort-Louis by de kléine Riv. Sur, waar dezelve in den Rh'jn loopt. Bensheim, kleine Stad in Duitschl. 4 u. N. O. van Worms op de Bergftraat. Bensberg, Vlek omtrent 3u. ten O. van Mulheim by Keulen in 't Hertogd. Berg. Benthei.m, Steedje of Vlek Cn Kafteel in 't Graaffchap Bentheim, ten Oosten van Deventer, Delden en Enfchede. Het Graaffchap Bentheim ftrekt zich Uit langs Drenthe en Overysfel ten Westen en 't Bisdom Munfter ten Oosten. De Rivier Vecht loopt door gem, Graaffchap. — Zie Vecht. Het Land van dit Graaffchap is vruchtbaar en aangenaam, en heeft zelfs uitvoer van Graanen. — De Bentheimfche Steenen zyn bekend. — Er zyn 3 Meden en een Vlek. — Men handelt met Gaarn , Wol, Linnen, Honig, Steenen, Hout &c. Bf.rchem, kleine plaats in't Gulikfche ten O. van Gulich, tusfchen Gulich en Keulen aan de Riv, Erft, die by Dusfeldorp in den Rhyn loopt BERG, Hertogdom,(gewoonlyk het BEKGS-LAND genaamd) ligt in den Westph. Kreits, met de West Zyde langs den Rhyn, waardoor het van 't Aartsbisdom Keulen ten W. afgefcheiden wordt; ten Z. grenst het mede aan 't voorn. Keull'che Gebied; — ten O aan Nasfau-Siegen , aan 't Hertogdom Westphalen , en 't Graaffchap Mark; — ten N. aan 't Hertogd. Kleef en 't Vorftend. Meurs. — Ruim 15 Duitfche Mylen is het lang, doch loopt van 6 mylen Breedte zeer fmal af. — L;mgs den Rhijn is wel veel vlak Land, met Veld-Tuin-en Boomvruchten en opwaards ftroom-op ook wat Wyn ; doch 't overig grootfte gedeelte van het Bergsland is Bergachtig en Boschryk. Het heeft niet genoeg Graanen, maar ontfangt dezelve uit het Guüchfche,; men bouwt er nogthans veel Klaverzaad dat naar Holland en Bra- band gaat. 't Meeste flagt- vee heeft men er uit het Kieef- fche. In het zoogenaamde Duisburger-Woud fokt men veele en goede wilde Paerden. — In de Ambten Blankenburg, steinbach, Portz en Windeck zyn Lood-Ertzen met eenig Zilver, ook zwarte en bruine Yzer-Ertzen; te Bensberg ook Kwikzilver - Ertzen en grauw Marmer. — In '1 Graaffchap Broich zyn Steenkolen, die mea  B'Ë. B E. men langs den Rhyn gebruikt; doch de meeste moet men er uit het nabuurig: iraaffchap IVtark hebben. — De Rivieren die door het Bergsland vlieten , zyn de Sieg de sigger en iVippe (beide leopen in de Sieg) ; — üeRoer, die uit het Graaffchap Mark komt en door veeJe (luizen bevaarbaar gemaakt is zie Roer). Alle loopen in den Rhyn. In dit Hertogd. zyn 9 Steden en 8 Vlekken. — Sedert 30 jaaren zyn dezelve en 't geheele Bergsland ongemeen in bloei en volkrykheid toegenoomen door den Bloei der Manuf.jétuuren en Fabrieken , van welke by de byzondere plaatfen min of meer gewaagd wordt. — De Hertogd mimen Berg en Gulich liaan onder het Gebied van den Keurvorst van den Palts. — In de Woudftreeken wierden voor weinige jaaren de Landlieden ellendig geplaagd door de menigvuldige Harten, dia het groeyend graan bedierven, doch federt een paar ;aaren heeft men dat Wild aanmerkelyk verminderd tot groot genoegen van 't geheele Land. BERGEN in Henegouwen. — (MONS) Hoofdftad van Ooftenr. Henegouwen . gelegen op eenen zeer ongelyken Berg- en moerasacbtigengrond, ?u. ten N. O. van Valencyn, en 7 u. ten N. van Doornik aan de kleine Riv. Tronil' le, door weker (luizen de Stad omwaterd kan worden; zy is de fchoonfte en grootfte van deeze Provincie. Voor deezen was zy eene gewigtige Vesting en de fleutel der Oostenr. Nederl. Van hier naar Brusfel gaat een Steenweg, die 10 u. lang is. In onze vaderl. Hiftorie is deeze Stad vermaard. — Voorleden jaar 1792 behaalden de Fnufchen on der den Generaal du Mourier bij deeze Stad een gewigtige doch zeer bloedige overwi.ining op de Qostenrykfche Armée, die daarop over Brusfel, Luik en Aken, naaf Keulen al vechtende retireeren moest. —■ Doch thans is zy wederom in handen der Oostenrykers, hebbende de Franfchen de. zelve ook reeds op 't laatfte van Maart verlaaten Bergen, (Berken) Steedje in den Elfas by Schleft tt. Bergen, by Frankfort aan den M-'ynten N. O. dier Stad. In 1759 wierden de Hannoverfehen daar geflagen door de Franfchen. Bërleeurg, Steedje in DuitschL ten N. vin Wetzlnr aan de Rivier Eder in 't Graaffchap Witgeuftein ten O. van Keulen. Bergzabern, kleine Stad1 derdehalve u. Z. W. van Landau , tusfchen Landau en Weisfenburgr Berlise, Vlek in Lotharingen Z. O. van Metz op de Lands-" ftnat. BernECK, (Bernang) groot Vlek in Opper-Rhyndal in Zwitferland ; hier is Viel en goede" Wijnbouw. Bersch, Steedje in den Neder-Elfas Z. W. van Strasburg. Berus, ( Beaurains) kleine plaats of Burg by Sarlonis. Besanco.v, Hrjfditad van Franche-Compté, waar alle de Regcerings-Collegien zijn, ojit eene Univerflteit en Ak aonne wei de Loire, en dus de Middellandfche met de Xioordzee gemeenfchap. —— Het tweede trekt insgelyks tot het zelfde oogmerk, — Het Derde zou van de Stad Dole at tót naar Strasburg voortgezet en dus gemeenfchap gemaakt worden tusfchen de Middellandjche Zee en den Rhyn In 1790 zouden deeze drie Kanaalen voltooid zyn. In Buschings Geographie (Nieuwfte Editie) vindt men eenige nadere befchrijving. Bousedorf, Vlek711 N. O. van Trier, 3 u W. van Zeil, aan de kleine Riv Aiffe op de Landsftraat naar IVLnderfcheit, N. W. van Trarbach. Bouzonvilee, kleine Stad omtrent 4 u. W. van Sari.mis by de Riv. Nid op de Lands-Straat, die naar jletz loopt. Bouvines, (Bou vigne) Steedje in Oostenryks Namen ten Z. van Namen digt by de Maas by Dinant. was voor deezen in 1554 eene Vesting, doch wierd verwoest door de Franfchen, en is nooit herfteld BRABAND, Hertogdom, voor deezen onder de XVIi Provinciën de eerfte in rang, en nog de eerfte in rang onder de Oostenrykfche Nederlanden. Het Noordiijkst gedeelte van dit Land behoort aan onzen Staat, onder den naam van Staats-Braband, en beftaat veel uit zandige Heiden , die echter op veele plaatfen door vlijt vruchtbaar gemaakt zyn, en nóg geftaadig worden In hetzelve liggen onze Frontierfteden Bergen op Zoom, Steenbergen, Breda, 's Hertogenbosch, en Grave. Het daaraan grenzend '/.uidelyk, en veel grooter gedeelte van Brabnnd, behoort aan 't Huis van Oostemyk, onder den naam van O STENR. BRABAND Wederom is het Noordelylfte deel daarvan min of meer zandig; doch in het Zuidelyie en grootfte deel is de grond overal vet en vruchtbaar, en verfcha ft  B R A. B R A. «5 fchaft overvloed van beste Graanen. — In Oostenr. Brab.md telt men 19 bemuurde Steden, een groot aantal Vlekken, en meer dan 500 Dorpen. — Er zyn allerlei Manuf- ftuuren , als van Lakens, Wolle- ftoffen , Kamelotten, Tapyten, de zoo bekende kostelyke Brabandfche Kanten, Linnens — ook Kousfen, Hoeden, &c. —< „ Met alle deeze Waaren dryven ,, de Brabanders veel Koophan„ del, welke, gevoegd by de groo„ te vruchtbaarheid van ,, hunnen hodem, een zoo ruim en ,, gezegend bestaan aan „ de Ingezetenen verschaffen, dat „ het niet dan onbillykheid is, uit „ een zoo genoemd Natuur - recht, „ in 't afgetrokken (in abftrafto) „ befchouwd , eene vrye vaart van „ Antwerpen over de Schelde naar „ zee te willen vorderen, welke dit „ Land tot zijn gezegend beftaan „ niet modig heeft, en welke vol„ gens het waare Natuur„ recht, na de Opk-mst en het „ voortduurend Amweezen onzer „ Republiek aan ons alleen moet „ biyven toebehooren , als dienende „ volfirekt tot ons bestaan en „ tot onze veiligheid; zonder „ nog eens te fpreeken van het hou„ den van bezwoorene trac„ taa ten, 't welk' zeker, en „allerzekerst ook tot het „ Natuur-recht der Vo ken behoort." 't Markgraaffchap Antwerpen en de Ileerlykh. Mechelen waren voor deezen afzonderlyke Provinciën , doch zyn thans in Oostenr. Braband ingelyfd , en behooren er toe. Uostenr. Braband is verdeeld in drie Qu.mieren, als 1. 't Qua rtier van Leuven, II. 't Quartier van Brussel, III. 'iQuartier van Antwerpen, IV. de Heerlykheid Mechelen'. ~— Keizer Jofeph II. heeft in 1789 de Privilegiën en joyeufe Entree deezer Provincie opge- fchori. De verdere gevolgde onlusten, affcheuring &c. zyn bekend. Doch thans fchynt alles in Braband, en in alle de Oostenr. Nederl. op den voorigen voet en tot algemeene rust gebragt te zullen worden , 't geen , geiyk vermoed wordt, met eene volftrekt generaale Amnestie zal gepaard gaan. - Veel heeft deeze Provincië dit voorjaar door de Franfchen geleeden, doch zy hebben dezelve op 't laatst van Maart geheel moeten verlaaten. De voornaamfte Rivieren van Oostenr. Braband zyn, de Schelde, de Rupil, de Uemer, de Dyle, Geete en Senne en Neethe enz. Van Brusfel is eene Vaart tot in de Rupel ; zodat men te water van Brusfel af door Gent naar Oltende kan vaaren. Ook is er eene vaart van Leuven tot in de Rupel. Van Brusfel over Leuven en Tienen is een Steenweg naar Luik. — Dat gedeelte van Oostenr. Braband, waar men Waalsch of Fransch fpreekt , noemt men Waalsch Braband, en zodanig is het Zuidelykfte gedeelte. Braine Aleu(l'A lleud) klein Steedje in Waalsch Braband, 5 uuren ten Z. van Brusfel op de Landftraat. Braine le Compte, kleine Stad in Ooftenr Henegouwen, op de Landftraat tusfchen Brusfel en Bergen QMons) Braine, kleine Stad in Isle de France, Z. O. van Soisfons, op de Riv. Vesle , die een uur ten N. W. in de Aisne loopt. B r a k e l , derde Hoofdftad van 't Bisdom Paderborn aan de beek Brucht, die niet verre van dsar in de Nette loopt. Zy ligt 6 u. O. ten N. van Paderborn, in een zeer breed dal, en heeft omtrent 500 Huizen. By de Stad is eene fchoone Kapel, waarin de Heilige Anna vereerd wordt. Bray,  16 B R E. B R I. Bray, kleine Stad in Picardie , by de Riv. Somme, tusfchen Amiens en Peronne. Jiier wordt de iomme bevaarbaar.) Bray fur Seine , Vlek in Champagne, aan.de Seine, zesde halve u. ten N. van Sens. Braubach, kleine Stad , 2 u. ten Z. van Coblentz, aan den Rechtfchen oever des Rhyns, aan de Landftraat van Naslau naar Braubach. Braun, kleine Stad in-Duitschland, tusfchen Wetzlar en Nasfauweilburg, ten N. van Frankfort, niet verre van de Rivier Zahn. Bree, Steedje in 't Luikfche, 6. u. ten N. van Maaftricht, 411. ten W. van Mazeik, op den Postweg van Maftricht naar 's Hertogenbosch. SB rei tb ach, Vlek 2 11. Z. O. van Bonn, naby den rechter oever des Rhyns. Breckerfe ld, kleine Stad ten O. van Dusfcldorp en Elverfeld, in 't Graaffchap Mark. BREMEN , Keizerlyke vrye Ryksftad van den Nederfaxifchen Kreits, gelegen in 't Hertogdom Bremen aan de Wezer, omtrent 14 u. van de Noordzee, zeer bekend wegens haaren Zeehandel. Groote Scheepen kunnen er niet geladen komen, maar moeten te Llsfleth , 6 u. N. W. van de Stad of te Brake ontladen worden. — De Riv. Wezer deelt de Stad in twee deelen, welke door eene groote Brug vereend zyn., — Er zyn omtrent 5000 Huizen. Men vindt er verfcheiden Manufacturen. — De Vestingwerken zyn van weinig belang. Het Stads Garnizoen beftaat in 600 man. — In 1757 wierd zy door de Franfchen bezet, doch in 1758 weder geruimd. — Het Stads Gebied is niet groot en in vier Gouen of Goè'n verdeeld. De Stad houdt monopolie van Rynfchen Wyn, en ie llaadskelder te Brtmen is een der beroemdfte ; ook is 'er een kunftig waterwerk. B re t te iv, kleine Stad in Swaben, 4 u. O- van Phiiipsburg , QMelangton is daar gebooren.) B re te uil, kleine Stad in Pikardie., 6 u. Z. van Amiens op de Landftraat. Briare , kleine Stad van Vrankryk in 't Orleanfche, by de Riv. Loire , ten Z. O. van G en , digt by die Stad. ~ Deeze kleine plaats is merkw. wegens het Kanaal aldaar voltooid in 1642. waar door de Rivier Loire, ten O. en N. van Montargis, met de Rivier Lting en dus met de Seine verbonden wordt. Dit Kanaal is 13 uur. lang en heeft 41 Sluizen , dierechts en lings het water uit de naastliggende poelen in het Kanaal verdeeleu, om hetzelve vaarbaar te houden. Brie-Compte-Robbert, kleine Stad in Isle de France 6 u. Z. O. van Parys op de Landsftraat. Brienne la Ville, Steedje aan de Rivier Aube 'ten N. O. van Troyes. — Brienne le Ciiastel ligt omtrent 1000 fchreden er van daan. Briey, of Bry , Stad in 't Kertogd. Bar. 4 u. N. W. van Metz, en 3 uren Z. VV.van Thionville. Brinon, Stad en Ambt in Dü'^scbï. ten O. van Arensberg in 't Hertogd. Westphalen , om. trent waar de Rivier Roer ont. ftaat, ten Z. van Paderborn. . Zy is de Hoofdftad des Hertogdoms; niet verre van hier word Salmey gevonden. Brinon, kleine plaats in Champ., omtrent 5 u. ten N. van Auxerre by de Rivier Armam Jon, die niet verre van daar Westwaards in de Tonne loopt. Brisich, kleine plaats tusfchen Bonn en Coblentz aan de lingfche zyde des Rhyns. BR I-  B R. »7 B R. BRISACH of BREYSACH, (oud) Stad in Oostenr. Breisgau, 12 uren van Strasburg Zuidwaards aan den rechter oever des Rhyns, W. van Freyburg. Zy be hoort aan Oostenryk en was voor .deezen eene-fterke Vesting; Doch Koningin Maria Therefia heeft haare Vestingwerken laaten Hechten, Er is eene Schipbrug over den Rhyn. Nieuw-breyssach, aan de linkfche zyde des Rhyns tegen over Oud Breyfach, is eene Agthoekige fterke Vesting naar de wyze van Vauban, een halve uur van den Rhyn. Lodewyk de XIV. liet dezelve aanleggen tot een Schutweer voor den Elzas en den Rhyn daar ter plaatfe. —Er zyn over de 300 Huizen; iooofchreden er van daan ligt het Fort Mortier tegen over oud Breysfach. BRISGOU of BREISGOU , Landftreek in Duitschland , in den Swaabfchen Kreits lang den rechtfchen oever des Rhyns ten O. van 'den Elfas. Het behoort gedeel'telyk tot de Erflanden van Oostenryk, en dit word Oostenryks Breisgau genaamd. Opper-Breisgau behoort aan het Huis van Baden. Ftyburg is de Hoofdftad van het Oostenryks gedeelte, welk zeer boschryk en bergachtig is. Brixei, kleine Stad by de Maas (Oostzyde) in 't Hertogd. Bar, 6 u, Zuid-WestlykvanToul op de Landftraat van Toul Zuidwaards haar Brixei. Bro.mtrou t.(ziePorentruid) Bruay, kleine Stad in Artois 5 u. ten N. W. van Atrecht op de Landftraat van Atrecht naar Pernes. Bruchsal, Stad in Duitschland, aan den rechtfeheu Oever des Rhyns in 't Aartsbid. Spier, ZuidOostelyk van Spier, 2 uuren Z. O. van Philipsberg aan de Riv. Satza; zy heeft een VorstlykSlot, twee groote Voorftedea en een Zout-werk. In 1676 en 1689 is deeze Stad door de Franfchen ellendig mishandeld. Bruckem, kleine plaats in't Hertogd. Berg derdehalve u. ten O. van Keulen by Bensberg op de Lands-ftraat. Brug, kleine Stad in Zwitfcrl. aan de Rivier Aar ( of Aren) 2 u. N.W. van Baden. De Riv. Aar loopt hier zoo fmal tusfchen tweeRotfen door, dat over dezelve een Brug van éénen grooten boog aangelegd is; van daar heeft deeze Siad ook haaren naam. Zy behoort tot de vier in den Argou liggende vryeSteden, welke,met behoud haarer Regeering, zich in 1415 aan de Stad Bern hebben onderworpen. BRUGGE, Stad in Oostenryks Vlaanderen Z. VV. van Sluis, by het Kanaal dat naar Ostende loopr, 3 u. van de Zee, 4 u. van Ostende, 8 u. van Gent, 15 u. W*. van Antwerpen. — Zy is niet gefortificeerd , ligt zeer gelegen tot den Koophandel, dewyl zy door verfcheiden Trekvaarten gemeenfchap met de Zee heeft, en ook met alle de binnenlandfche Steden van Vlaanderen. — Kanten , Linnens , Katoenen en fyn Wollen Goed worden er vervaardigd. Bruggen, kleine Stad 2 u. ten N. O. van Roermond in 't Hertogd. Gulich , by de Beek Schwalm. BRUSSEL, in rang de tweede Stad van Oostenr. Braband by de Riv. Senne, 9 u. ten Z. van Antwerpen , van welke Stad een Kanaal langs Vilvoorden naar Brusfel loopt; 10 uuren van Gent: 5 u. W. van Leuven ; 59 u. van Parys; omtrent 20 u. ten Westen van Maastricht. Zy is de Hoofdftad der Ooste.ir. Nederlanden, als zynde de Zttel van het Gouvernement en van alle Hooge Collegien. — In grootheid en f.hoon-j heid ii zy ook de voornf;mfte. C Hat  ii B u. B U. Het getal der Inwoners wordt wel op ko,ooo begroot. Zy ligt deels op eene Hoogte, is niet gefortificeerd, en kan het ook niet wel worden wegens haare ligging en uitgebreidheid. ■ In onzeNe- derlf Oorlogen is zy zeer vermaard. — Er zyn verfcheiden Manufaéhuiren, als van Lakens, Tapyten, Pluis, Tryp, genopt Goed, Camelotten Kanten, befchilderd Waschdoek , Papierenbehangfels, Lettergieteryen, &c. &c. — Deezen voorleden winter hielden er de Franfchen Huis, en wilden inzonderheid in deeze Stad lunne Jacobynery vestigen; doch moesten na de bekende bloedige Veldflagenin 't laastvan Maarter buit retireeren. Den i April heben de Oostenrykerser wederbezit van genomen, en federt wordt er alles met veel vreugde weder op ddli voorigen voet herfteid. Bifdelich, kleine Stad en Ampt in het Trierfche, omtrent 3 u. O. van Trier niet verre van den Moefel aan de Beek Traan. Bukeniieim, (Buquenon), kleine Stad van 't Graaff. Bukeniieim, eene u. ten N. van Saarwerden aan de Saar, 7 u. Z. O. van Saarbruck. Buckeburg, kleine Stad met een Slot in't Graaff. Schaüenburg, 2 u, ten O." van M:nd'en.— In den dertigjarigen Oorlog heeft deeze Stad veel geleden, is echter vervolgens allengs fchooner herbouwd. — Het Graaflyk Slot is thans gefortificeerd. Graaf Willem L heeft in deeze Stad in 1754 eene Kanon-gietery aangelegd, en in 1765 dezelve merkelyk verbeterd. Bulach, Steedje in't Canton Zurich O. van Brugg. aan de Riv. C/at, die hetzelve in twee deelen deelt. Bulles, kleine plaats in Isle de France omtrent 7U. tenW van Compiegne, en aan de kleine Riv. Brethe op de Lands-ftraat. Daar worden byzonder «oede Linnens gemaakt, die half-Holiandfche genaamd worden. B uligny , Steedje in Lotharingen vierdehalve u. ten Z. van Nancy, aan de kleine Riv. Madon , die omtrent 2. uuren van daar in den Moefel loopt. Buligneville, Steedje in Lotharingen, 7 uur. ten O. van Montesclair op de Lands - ftraat naar Montesclair. Burgdorf, Stad en G'-aaffchap in 't Kanton Bern aan de kleine Riv. Emmen, met een Slot, op een Rots. Zy is viermaalen geheel of gedeeltelyk afgebrand. Bürick, kleine Stad in 't Hertogd.' Cleef aan de linkerzydé des Rhyns , fchuins tegen over Wezel. In 1784 waren er 870 Huizen, en 807 Zielen. B u s s y le Chateau, kleine Stad in Champagne omtrent 4 u. ten N. O. van Chalons op de Landsftraat van Chalons naar Menehould. B u s w 1 l ï e r , Busweiler , kleine Stad?in den Neder-Elfas, 4 11. ten W. van Hagenau, na by de' Grenzen van Lotharingen , tusfchen drie kl?ine Bergen gelegen - 2 -uuren N. W. van Zabern'; de Stad heeft een Slot. Burcken, Burckfieim, kleine Plaats in Oostenryks Breisgau aan den Rhyn, 2 u. ten N. van Breyfach, "Burtscheid, zie Bortscheid. B u t z b a c11, Stad in Duitschl. in de Wetterau op de Landftrnat, die van Frankfort door Butzbach naar Braun loopt , Zuidoostelyk van Wetzlar. Zy ligt in eene leemachtige , natte , doch vruchtbare vlakte, en heeft een fchoon Slót. Thans hoort zy geheel toe aan Hesfendarmftad. CAL-  CA.CE.CII. 19 C A. c. CaLCAR, kleine Stad in 't Hertogd. Cleef, 3 te" z- °- van Cleef, niet verre van den Rhyn, aan de kleine Riv. Leye , door welken zy Scheepvaart naar den Rhyn heeft. In 1784 waren er 424 Huizen en 1507 inwooners. CAMBRAY. Zie KAMERIK- CAMBRESIS. Zie KAMERIK, ( Landfchap.) CambroNj Abdy in Oostenr. Henegouwen . 3 u. ten N. van Bergen, één uur ten O. van Chievre, aan de Beek Cambron. Camp, Kerfpel, aan de O. Z. des Rhyns. 3 u. ten Z. van Coblentz, in 't Ambt Boppard, tusfchen Coblentz en St. Goar. La Ca pel lr, Steedje in Picardie, 5 u. ten N. O. van Guife, op de Landftraat, die van Vervins naar Avennes, Maubeuge en Mons loopt. Ca ppel, kleine Plaats, 5 u. ten Z. van Strasburg, op de rechtfche zyde des Rhyns, aan de kleine Riv. Èkz. CarignAn (of Yvoi), kleine Stad in Fransch Luxemb. 5 u. Z. Oostlvk van Sedan, anderhalf uur ten N. O. van Mouzon, aan de tA'iv. Chlers, die tusfchen Mouzon en Sedan in de Maas loopt. CARL^RUHE. Zie Karlsruhe. Cassel , Stad in Fransch Vlaanderen, 4 u- N. O. van St. Omer; 6 u. Z O. van Duinkerken, was voor deezen vry fterk, maar is thans zonder Vestingwerken , ligt op een Berg Digt by deeze Stad, omtrent het Dorp Zermezeele, viel in 1674 een veldflaS voor tusfchen ons en de Franfchen. C a s s e l, by Mayntz, Steedje, vlak tegen over Mayntz; tusfchen beiden is eene Schipbrug op 56 Naaken, (foort van groote Schui¬ ten.) Sedert voorleden Winter ligt er een groot Corps Franfchen zeer fterk verfchanst, om Mayntz aan de rechtfehe. zyde des Rhyns te dekken. — Denkelyk is thans deeze plaats door de Pruisfchen ingeflooten. Castenoy, kleine Plaats i» Isle de France, 4 u- Z. W van Compiegne, Z. van Mondidien op de Landftraat. CasTelaun, kleine Stad in Duitschl. op den Hondsrug-, 7 u. Z. W. ten Z. van Coblentz, 2 u. N. van Kirchberg, op de Landftraat. Caste let. kleine Stad 111 Picardie, 2 u. ten Z. van Kamcrik, omtrent den oorfprong der Schelde, (eigenlyk ontfpringt de Schelde by het Vlek Beaurevoir, een uur ten O. van Castelet.) - De Vesting werken der Stad zyn gefleckt in J674. Caster, kleine Stad en Slot in 't Hertogd. Gulich , ten O. van Gulich , by de Riv. Erfft , die voorby Nuys in den Rhyn loopt. Ca t zen ellebogen , zie Katzenellebogen. Caub, kleine Stad aan de O. Z. des Rhyns, derdehalve u. ten Z. van St. Goar of Rhynfels, 3 u. van Bingen. — Aldaar hebben de Pruisfchen thans eene Schipbrug om over den Pvhyn te trekken. Cautzenberg, een Slot by Creutznach, ten Z. van Biugen aan de Riv. Nahe, Cernay, Steedje in Champ.» a uuren N. van St. Menehoult. CEULEN, zie KEULEN. Challerange , Steedie _in Champ., niet verre van de Riv. siisne, midden tusfchen Clermont en Retel. Chablys, Vlek, 4 u. ten O. van Avenne, op de Grenzen van Champagne. Chaligni, Vlek in Lotharingen, één uur Z.W.van Nancy. C 2 CHA-  C H A. C H A. CHALONS fur Manie, (ter onderfcheiding van Chalon fur Saonne , in Bourgondie; groote Stad in Champagne, Hoofdplaats van de Regeering deezer Landftreek, van een' byzonderen Gouverneur, van eenen Hoogbaljuw, &c. — Zy heeft 2800 Huizen. — Hier worden eenige Wollenftoffen gemaakt; — De Stad ligt tusfchen twee fchoone grasvlakten , aan de Rivier Mame, en de Beeken Man en Nau, 38 uuren ten O. van Parys, 12 uuren Z. O van Rheims. 16 u. van Verdun op de Landftraat van Mets naar Chalons. — Jn 1792, toen dePruisfen te Verdun ftonden, had er de Generaal Luckner zyn Hoofdkwartier. Chamoy , Vlek in Champagne , omtrent 4 uuren Z. ten VV. van Troyes. CHAMPAGNE, eene der grootfte en aanzienlykfte Provinciën van Frankryk, 48 uuren breed «n 64 uuren lang, ten N, tot aan 't Luikfche, ten Z. tot aan Bourgogne. In 't midden beftaat zy meest uit Vlakten ; rondom naar de Grenzen is zy vol Bergen en Heuvels. — Er groeyen veel Graanen ; de meeften omftreeks Meaux. Vooral is de Wynbouw aanmerklyk; doch de goede Wynjaaren zyn zeldzaam, en de bearbeiding der Wynbergen kostbaar. De befte Wyn groeit by Troyes, Hautvilliers, en Ay. — Er is gebrek aan Hout. — Schaapenteelt en goede Wol is er veel. — Men dryft er handel met Graanen, Wyn, Vee, Hooi, Wolle-ftoffen , half Zyde - ftoffen, Lint/ens, &c. In 'r Quartier van Retel zyn Yzermynen; in de Baronie Chacenay breekt men Marmer; by Charleville Marmer en Leyen. — De voornaamfte Rivieren zyn de Maas, die er by de Grenzen van Bourgogne ontftaat ; de Saone , de Aube, de Aisne:ook zyn er warme en koude Mineraale wateren. CriAN TE me RLE , Abtdy in Champagne, ruim 9 u. ten Noordwesten van Troyes, op de Landfttaat van Dormans door Sezane naar Pont fur Seine. Chantilly, Vlek in Isle de France, 9 uuren ten N. van Parys en een uur ten W. van Senlis aan de Landftraat, by een Meir. Chaource, kleine Plaats in Champagne, ruim 5 u. ten Z. van Troyes. ■— Daar ontfpringt de Beek Armancc, die by St Florentin in de Armanfon loopt. La Chapelle Gautier, kleine Plaats in Isle de France, 3 u. ten O. van Melun. CHARiTé, kleine Stad in Franfche Compté, 5 u. N. W. van Vefoul, op de Landftraat. La CHARiTé, Stad in Nivernois aan de Loire. omtrent5 u. N. ten W. van Nevers. Er is eene fchoone Steene-Brug over de Riv. CHAR LEMONT. Stad in Fransch Namen . gefortificeerd door den beroemden Vauban , eene der fterke Vestingen van Frankryk , gelegen op een zeer fteilen Berg by de Maas, 10 u. Z. ten Westen van Namen, digt by Givet. Charleroi, Stad in Oostenr. Namen, 7 u. ten W. van de Stad Namen , aan de Sambre, voor deezen eene fterke Vesting, doch in 't Jaar 1748 geflecht door de Franfchen en terug gegeeven aan Oostenryk. Charleville, zeer fchoone Stad in Champagne aan de Maas ten Z. van Givet en Charlemont, 6 u. ten N. W. van Sedan. De Straaten zyn Iynrecht, en de Huizen , even hoog en met Leyen gedekt. De Stad ligt digt by Meziere, en is daarvan flechts door een Steenweg en eene Brug afgefcheiden. Charly, Vlek in Champagne aan de Manie O. van Meaux 2 u. ten Z. W. van Chateau Thierry. ClUR.  C H A. C H A. 21 Charmes, kleine "Stad in Lo't tharingen 6 u. Z. van Nancy aan den Moezel. Ckastenoy, Vlek, voor1 deezen gefortificeerd, omtrent 7 u. ten N. van Toul in 't Hertogd. Bar, op de Landftraat. C 11 a te au 'in 't Land van Kamerik (in Cambrefis), kleine Stad in 't Kamerikfche Z. van Valencyn aan de kleine riv. Selle, die in de Schelde loopt; O. ten Zuiden van Kamerik (Chambray j op de Landftraat. Zy behoort thans met het geheele Kamerikfche Gebied tot Fransch Henegouweu. NB.Deeze kleine Stad is zeer merkwaardig in onze Vaderl. Historie; dewyl aldaar die vrede tusfchen Philips II. en den Koning van Frankr. geflooten is, welke tot heimlyk oogmerk had de uitroeijing der Reformatie en invoering van eene onbepaalde Spaanfche Heerfchap5 py in de Nederlanden. Op deVre1 dehandeling aldaar waren van wei gen Philips II. tegenwoordig tVilI lem I, /Jlva en Granvelle, die zich ■ dus van naby leerden kennen. CHaTEA u-Laudon, kleine Stad in Frankr. 5 u. ten N. van i Montargis. 20 u. ten Z. van Parys by de kleine rivier Fufm, die in de Loing loopt. CnaTEAU-poRCiEN, kleine Stad in Champ 2 u. W. van Retel. Ch a t e a u-Renard , (Chasteau regnard) Vlek in 't Orleanfche, 511. O. ten Zuiden van Montargis aan de kleine Riv. Ouayne die naar Montargis loopt. OuaTEAU Thierry, Stad in Champagne aan de Marne ten O. van Meaux 15 u. Z. W. van Rheims. C h a t e l , kleine Stad van Lotharingen in 't Vogefisch gebergte aan den Moefel ten Z. van Nancy'. tusfchen Charmes en Espinal. Chastelet, Steedje in Picardie, by den oorfprong der Schel¬ de ; de Vestingwerken zyn geflecht in 1674. Chastelet, kleine Stad in Luikerland niet verre van de Riv. Sambre , één uur van Charleroi Oostlyk. CHaTiLLON, fur Seine , Stad in Bourgogne aan de Seine, welke deeze Stad in twee deelen verdeelt, 10 u. ten W. vanLangres.— Hier zyn veele Yzer-fmederyen. Het Land om been is zeer Bergachtig. De Stad wordt door de Seine in twee deelen gedeeld. C h a t 1 l l o n fur Loing, kleine Stad in 't Orleanfche by't midden van 't Kanaal dat van Montargis naar Briare loopt. CHaTiLLON fur Loire, Vlek aan de Loire Zuidooslyk van Gien. Ch aTi l lon fur Mame, Vlek in Champagne ten W. van Chalons tusfchen Epernay enDormans digt by de Mame aan den rechtfchen Oever. CHaTiLLON, kleine Stad in 't Hertogd. Bar aan de Riv. Saonne by de Grenfen van Bourgogne aan de Landftraat die van Vefoul N. en Westwaards loopt. Chaumes, kleine Stad 7 u. Z. ten W. Parys, ten N. O. van Melun op de Lands-ftraat. Chaumont, fchoone Stad in Champagne ten O, van Troyes 6 u. N. O. van Langres aan de Rivier Manie, op een Berg. Hier zyn de Regeerings - Colleg. van het Kwartier omftreeks. Chauny, kleine Stad digt by de grenzen van Picardie, aan de Riv. Oife. Chausalins, kleine Stad 5 u. ten N. O. van Nancy in Lotharingen , een uur ten N. van Vicent. Chaussin, kleine Stad en MarkgraafTchap in Bourgogne aan de Riv. Doux, 12 u. Z. W. van Befancon. Cheroy, Vlek in Isle de France 5 u. Z. O, ten O. van Ne- C 3 moursï  ss CH. CLE. C L E. mours;6 u. N.0. van Montargis by de grenzen van Champagne. Chievre, kleine Stad in Oostenryksch Heneg., ten Z van Aath, op de Landftraat tusfchen Bergen en Aath. — Daaromltreeks ontftaat de Riv. de Dénder. Chimai, (Cimay) , Stad en Prinsdom in Oostenr. Henegouwen digt by de kleine Riv. Blanche die Noordwaards in de Maas loopt, ten O. van Avesnes op de Landftraat door Chimay en Rocroy. Cijiney (Ciney), kleine Stad in 't Luikfche 3 u. O. ten N. van Dinant, 6 u. Z. O. van Namur, op de Landftraat. Chiny, kleine Stad in Oostenr Luxemb. by de kleine Riv. Semoy 5 u O. ten N. van Sedan. Chitry, Vlek in Bourgogne 2 u. O. ten Z. van Auxerre op de Landftraat. Ch-oiseul, kleine Stad in Champagne, 5 u. N O. van Langres, eene uur van Montigny le Roi, digt by de Maas, en niet verre van haaren oorfprong onder Montigny le Roi. Cis on, QCiJohi) kleine plaats in Fransch VJaand. ten Z.O. van Rysfel, tusfeheu Rysfel en Orchie op de Landftraat. Clamecy, kleine Stad in 't Nivernoifche, aan den inloop der Beuvron in de Yonne. Clays, Vlek in Champagne op de grenzen tusfchen Parys en Meaux op de Landftraat. ■ Claire fontaine. Vlek in Franche Compté 5 u. N. van Vefoul CLEEF, zie KLEEF. ■ Cle mont (Clesmont) , Vlek In Champ O. van Chaumont by de Maas; omtrent 2 u. van haaren oorfprong. Clermont in Beauvaifis , kleine Stad in We de France 4 u. ten Z. O. van Beauvais by de Riv. Breche op de Landftraat. Clermont, Stad en Graaff. ten Westen van Verdun in 'tHert. Bar. De Stad ligt 3 u. O. ten N. van Menehoud. — Nog wat verder waren de Pruisfchen voortgetrokken in 't najaar van 1792. Cl er val, kleine Stad inFran che Compté, Z.W. vanMonbeillart aan de Riv. Deux Clervaux, beroemde Abtdy in Champag. ten O. van Troyc ,en ten Z. van Bar fur Aube, niet verre van de Aube. Clervaux, kleine Stad in Oostenr. Luxemburg ten N. van Luxemb. op de Landftraat. Cobera, (Cobern, Vlek in 't Aartsbisd. Trier 3 u Z. W. van Coblentz aan den Moezel. COBLENTZ, Hoofdftad en Vesting van het Neder-Aartsbisd. Trier, 9 u. ten Z. O. van Bonn aan dén Rhyn en Moezel in den hoek waar de Moezel in den iliyn loopt; — Vyfdehalve u. ten N. W. van Nasfau, 13 uuren ten N. W. van Mayntz. «—— Men heeft er een heerlyk gezicht over de Rivieren en het Land rondom heenen. Over den Moezel is eene oude, fterke Steenenbrug van 14 Boogen; en over den Rhyn naar Eerenbreit. ftein (dat tegen over Coblentz ligt) is eene Gierbrug. — De Stad beftaat uit omtrent 1200Huizen, en heeft min of meer io,ooolnwooHers. — In .688 wierdtzy door de Franfchen vreeslyk befchooten en gebombardeerd, echter niet veroverd. — Haare voornaamfte fterkte beflaat deels in haar ligging in den hoek tusfchen twee groote Rivieren ; deels en wel voornamelyk in de Bergvesting- Eerenbreitstein. Deeze. Bergvesting ligt tegen over Cobientz en den inloop des Moezeis in den Rhyn. — Zy beftryktden Rhyn en Moezel, kan echter ook aan de Landzyde van eenen hoogen naby liggenden Berg befchooten worden. Met djt alles is zy een  ■ COC. CO E. COL. «n fchier onverwinlyk Bolwerk en de neutel van Moejel en Rhyn daar ter plaatfe. Zy heeft een Put : fl8o voeten diep en dus geen ge- i brek aan water op zulk eene hooge Rots. — In i638 wierdtzy mede fterk gebombardeerd door de Franfchen, doch vruchtloos.—i Thans in deezen oorlog zyn Cot blcntz en Ehrenbreitftein behouden gebleeven door de Pruififche Armee, die er voorleden herfst ii uit Champagne heenen trok, en, na alles behoorlyk bezet te hebben, verder naar Limberg aan de Lahn voortrukte , de Fianfchen aldaar terug dreef,' en voorts Zuid- i waards op naar Frankfort trok, i om de Franfchen ook van daar te verdryven; zie Frankfort. ■ CoC'heim, kleine Stad in 't Keurvorfteudom Trier ion. Z.W. van Coblentz aan den Moezel , 14 u. N. O van Trier. — In 1689 wierd deeze- Stad door de Franfchen verwoest; doch is allengs fchooner herbouwd. - Coksfeld, Stad in 't Bisdom Munfter digt by den oorfprong der Ri'/. Berkel, die door Overysfel I by Zutphen in den Tsfl loopt; 9 u. W. van Munfter , nu, Z. O. van Grol. — Zy is na Munfter ; de grootfte van het Bisdom. C o 1 n c v, kleine plaats in Champagne op de Grenfen tusfchen \ chateau Thierry en Soisfons Z. ten Oosten van Soisfons. CoLOHiiiERs, kleine Stad, 13 uuren O. van Parys, by de I Riv. Morin, die inde Manie loopt. COL MAR, de voornaamfte i Stad in den Opper-Elzas. In rang volgt zy op Strasburg, en ligt 10 i u. Z. ten O. van Strasburg; 3 u. I W. ten N. van Breifach. Zy wordt 1 door de Fecht en Lauch doorfne- 1 den ; die voorts niet verre van de Stad in de lil loopen, welke omtrent een uur van daar bevaarbaar wordt. — Er zyn 1278 Huizen | «n ruim 15000 Iuwoouers. COM. CON, aj Rondom is de Landftreek zeer vruchtbaar, gezond en aangenaam. De voornaamfte Koophandel deezer Stad bellond altyd in Wynen. Voor deezen was zy eene vrye Ryksftad. Comwercy, kleine Stad ten O. van Barleduc , aan de Maas, in 't Hertogd. Bar. Commines , kleine Stad in Fransch Vlaanderen, 3 u. ten N. van Rysfel, aan de Riv. Lys. Compiegne, fchoone Stad in Isle de France, met een fraai Konitiglyk Slot. Daar is de vermaarde Maagd van Orleans door de Engelfchen gevangen genomen in 1430. — Daar is ook eene Alliantie met ons gellooten in 1624.— De Stad ligt aan de Oyfe, 18 u. N. ten Oosten van Parys. Kaar voornaamfte Handel beftaat in Graanen , Hout en Wol. Co.vDé, Vesting in Fransch Henegouwen. Ha.are Bolwerken zyn van'den Ridder de Villc. Zy ligt by den famenloop der Schelde en Haisne, omtrent 5 u. W. van Bergen en 2 u N. ten O. van Valencyn. Door middel van bekwaame Sluizen kan zy in tyd van Oorlog genoegzaam rondom geinundeerd worden ook zyn de Vestingwerken nog vry wel. C o n d ê en Brie , kleine Plaats in Champagne, omtrent 3 u. ten Z. O. van Chatean Thierry. Conflans, kleine Stad in Lotharingen , 5 11. ten W. van Mets, by den faamenloop der Riviertjes ürtie en I:on. Conflans, kleine Stad by Parys, waar de Manie in de Seine loopt. C o N s, Vlek in 't Aartsbisdom Trier, ten Z. van Trier aan de Saar, waar dezelve in den Moefel loopt: Aldaar was voor deezen eene groote Steene -Brug over de Saar, welke nu vervallen is, en die Confaarbrug of Confaarbruk genaamd wierd. Dit Vlek is merk. ws;r-  24 CO. COU. COU. C R. waardig wegens eene Neerlaag der Franfchen, onder den Gene. raai Créqui in 1674- CORBACH, Hoofdftad van 't Vorftendom Waldeck, Zetel des Hofgericht?, 3 u. N. O. van het Steedje Waldeck, omtrent 10 u. ten Z. (iets Oostlyk) van Pader- be-rn. Zy is verdeeld in oude en nieuwe Stad. NB. in de Kerk van de Nieuwe Stad is eene prachtige Tombe van Marmer en Albaster, welke op last en kosten van onze Republiek aldaar is opgericht, ter eere van den Prins van Waldeck , George Fredrik , die een dapper Veldïnaarfchalk der Armee van onzen Staat geweest is. Dit heer- lyk monument beflaat eene geheele zyde van het Choor. Corbe 1 l , Stad in Isle de France, 7 u. Z. ten Z. O. van Parys, tusfchen Parys en Melun, waar de Riv. Juine of Esfonne in de Seine loopen. Zy wordt door de Seine in twee deelen gedeeld. — Men heeft er veele Loyeryen. Haar meeste handel beftaat in Hoeden. Corbeny, Vlek in Isle de France, tusfchen Reims en Laon ten O. van.de Landftraat. Corbie, Stad in Picardie, in 1673 ontmanteld door Lod. XIV. 4 u. N'. O. ten O. van Amiens by de Riv. Somme. Corbigny, kleine Stad in Orleanois O. ten N. van la Charité. Cormicy, Vlek in Champ. 4 u. N.W. van Rheimi by de Riv. Aime. Cornelis-Munster, Benediftynfche Abtdy in 't Gulikfche 2 u. Z. O. van Aaken. C o s n e , Stad in Frankr hy de Riv. Loire, waar de Riv. Noain zich daar mede vereenigd 6u.Z. van G1 e n. Couciiy, Vlek in Picardie ^éne uur ten Z van Roye Coücy le Cnatel, kleine ftad 3 u. van Soisfons by de kleine Rivier Dellette. Coulange les vineufes (la vineufe) kleine Stad in Bourgogne niet verre van de Yonne 3 u. teri Z. van Auxerre. Daar wast goede Wyn. Te vooren was er ge¬ brek aan water, doch in 1705 heeft men er Bronnen digt by ontdekt, uit welke het water nu er heenen geleid is. Coulance, aan de Yonne, Steedje 5 u. Stroom-op van de voorgaande plaats gelegen. Courimont, kleine plaats in Lotharingen in 't Vogefisch Gebergte niet verre van den OpperElfas ten O. van Remiremont. Courtenay, kleine Stad in Isle de France op de kleine Riv. Qairy 6 u. Oostlyk van Montargis op de Landftraat. COURTRAY, zie KORTRYK. Couvin, (Cuivin) kleine Stad in 't Luikfche, in 't Land tusfchen Sambre en Maas, N. O. van Givet, N. van Rocroix, op de Landftraat van Rocroix noorwaards naarMarienburg. —In de byliggende Dorpen wordt veel Yzer vervaardigd, en bearbeid. Cranenburg ( Kraanenburg,) kleine Stad in 't Cleeffche, tusfchen Cleef en Nimwegen op de Landftraat. —- De Kraanenburgfche Dykrechten ontleenen haaren naam van deeze Stad. De Graaf van Hoorn heeft dezelve 't eerfte laten opftellen en openbaar maaken. Cravant (of Crevant,) kleine Stad in Bourgogne by de Riv» Tonne, Z. O. ten Z van Auxerre by de Landftraat, hier omftreeks groeit goede Wyn. Er is eene Steene Brug over de Rivier, die zeer gemaklyk is voor den Wyuhandel van deeze Plaats. Creange (Kirchingen,) kleine Stad en Souverein Marquifaat in Loth. aan de kleine Riv. Nid. 4 u. ten O. van Metz, 3 u. Zuid van Boulay of Bolchen. Cres-  CR E. CRE, CÜ. &$ zen en 5ooolnwooners. — Maare opkotr.st is zy verfchuldigd aart de Mennonieten, die in 1653 üit het Gulicbfche verdreeven en tö Crevelt vryheid van Religie Verkreegen hebbende, aldaar WeVe"-* ryen van Linnens aanleidden, welke voor Hollandl'che Linnens verkogt wierden. — Doeh Vooral is zy ryk en tierig geworden door vee* le Manufaétuuren, die er federt lang ongemeen bloeijen. Mért maakt er Fluwelen- Zyden- en Fti* rette-Linten, Fluweele en Zyie-ftoffen , Zyde Neusdoeken , Kousjen > getwemde Zyde, en andere Zydé Waaren. — Sergies en ander W 1lengoed. Ook zyn er Zeepjïeds.ryen , slzynbrouweryen, Stiuif ert Tabak-makeryen. — De Roomschgezinden zyn er het meefte iit getal, doch de Mennonieten zyn de rykfte. Ook hebben er de ]ooden eene Synagoge.— Voorts is Crevelt nu ook algemeen ba-" kend, wegen de Brandfchatting» welke 'er de Franfchen den voofleden winter vart daan haalden^ Crevecqsur, te vooren eedé groote fterke Schans in 't Kamerikfche, aan de Schelde, ruim eert u. ten Z. van Kamerik. doch nu een Viek. Aldaar worden Sergies gemaakt. Crevecceür les Liuüêf Vlek en Marquifaat met een fchoon Slot in Picardie, omtreflS 3 u. ten N. van Beauvais op de Landftraat. Crouy, Vlek in Champagne, vierdehalve u. ten N. O. van Meaux, op de grenzen; 2 u.ten Z. van Ferte Milon. Cumieres, Vlek in Champagne aan de Mame, een u. ten N. W. van Epernay, Creil, kleine Stad in Isle de FranceN.van ParyS aan de Riv. Oife tusfchen Pont>Maximin en BeauSloot. C r e s p v, Stad in Isle de Fran^ ce 6 u. Noord van Meaux op de Landftraat van Parys naar SoiS" fons. En Crespy , digt by Laon ten N. W. C r e s s y , (Crecy) kleine Stad omtrent 3 u, ten Z. van MeauZ by de Riv. Morin die onder Meaux in de Mame loopt en ten O. van Parys. Cressy (crecy) fur Serre, Vlek in Picardie 3 u. ten N. van Laon, by de Riv. Serre tusfchen Marle en la Fere. S. Creutz, kleine plaats in den Opper-Elfas , 3 u. W. van Breifach. Creutzënach, (Kreutzenach.) Hoofdftad van 't Graaffchap Sponheim, in den OpperRhynfchen Kreits, ruim 2 u. ten O. van Sponheim en 3 ten Z. van Bingen, aan de Riv. Nahe, die dezelve in twee deelen deelt. Na Manheim en Heidelberg is zy de grootfte van de Steden der Paltz , heeft echter niet boven 510 Huizen. — Van 1620 tot 1689 is zy dikwyls geplunderd en verwoest geworden. In 1783 heeft zy by de overftrooming veel geleden; —< Niet verre van de Stad zyn twee Keurvorstl. Zoutwerken, die jaarlyks circa 30200 gl. voordeel geeven. — Thans is de naam deezer Stad zeer bekend, zynde de Franfchen er ook al uit verdreeven, in 't laatst van Maart,door de Pruisfen. Crevelt, (Creyfelt — Krefeld.; Stad in 't Vorftend. Moeurs, zeer bekend wegen haare Ma- nufaftuuren en Koophandel. Zy ligt ruim 6 u. O ten N. van Roermond, 7 ten Z. van Wezel. — Regelmaatig en fchoon is zy ge-« kouwd, heeft omtrent 70® Hui- » DA A-  sfi DA. D A. D. . Daalem, kleine Stad met een /Slot, in 't Hertogd. Limburg , 2 v. 0. ten N. van Luik, en ruim 3 u. Z. O. ten Z. van Maaftricht, omtrent eene u. ten O. van de Maas, aan de kleine Riv.Berwine. Dit Steedje met het omliggende Land van Daalem, behoorde nog voor weinige jaaren tot onze Landen van Overmaaze, doch behoort thans, na de nieuwe verdeeling van 1785, met Jofeph li, gemaakt, tot Oostenr. Limburg. — Het Steedje ligt op een rotzigen berg. Hecf Ka- fteel ligt op den top des bergs. In 1673 is het door de Franfchen veroverd en geflecht. Daalem (dahlem,) Vlek in 't Gulichfche, 2 u. ten Z. van Duiken op de Landftraat. Dalsheim, Vlek , omtrent 2 u. N. W. van Worms. Dambach, in den Elfas , N. W. van Schleftad, een u. Z. O. van Willer. Damme, kleine Stad in Oostenr. Vlaanderen, een uur van Brugge, tusfchen Sluis en Brugge. D a m e r y , kleine Stad in Champagne, by de Riv. Mame, ten Z. van Rheims, tusfchen Espemay en Dormans. Dammaric, Vlek in ChampBgne, Z. O. ten Z. van Barleduc, aan de kleine Riv. Saux. Dammartin, kleine Stad in Champagne, op de Grenzen -van Isle de France, 7 u. N. O. ten N. van Parys, ruim 3 u. ten N. W. van Meaux. Damvillers (Damvilliers,) kleine Stad en Diftricl van Luxemburg, gelegen in 't Hertogd. Bar in 't Verdunfche, 6 u. ten N. van Verdun, in een Moerasfigen ftreek, te vooren gefortificeerd, maar in 1673 zyn de Werken geflecht door de Franfchen , aan welken zy federt toebehoort. Danbach, kleine Plaats in den Elfas , by Schlertat ten M. DARMSTAD, Stad in Duitschland met een fchoon Slot, Hoofdftad van 't Landgraaffchap Hesfen-Darmflad, en refidentie des Landgraafs, gelegen op het einde der Bergftraat, aan de Beek DarmJlad, 7 u. Z. O. van Mayntz en 4 u. ten Z. van Frankfort. — Zy is verdeeld in oude en nieuwe Stad. De nieuwe is naar den nieuwen fmaak gebouwd, en ligt zeer fchoon en gezond. De lnwooners geneeren zich van den Land- en Tuinbouw en Handwerken , en bedraagen min of meer 9038 Zielen. De Stad heeft ruim 500 Huizen. De Landgraaf, een der grootfte liefhebbers van het militaire Wezen, heeftin 1771 een Exerceerhuis in de Stad laaten bouwen, dat in grootheid en fchoonheid zyns gelyken niet heeft. Ook zyn de Darmftadfche Regimenten de fchoonfte en best geoefende, die men zien kan. —• (Zie Hesfen.) Darney, kleine Stad in Lotharingen, in 't Vogefisch Baljuwfchap, niet verre van den oorfprong der Riv. Saone, op de Landftraat, welke naar Foucogny in Franche Compté loopt ; omtrent 8 u. N. W. van Remiremont. Dattenried, kleine Plaats van de Sundgou, op de Grenzen van den Elfas, ruim 2 u. van Porentruid ten N. Westen, (ook Datten en Delle genaamd,) Daun, kleine Stad en Heerlykheid, in 't Graaffchap Geroldftein, by de Riv. Lezer, aan dea voet van een Berg, op welks top een oud Kafteel is, 4 u. ten Z. W. van Mont-royal, (Montreal) 3 u. N. O. ten N. van Manderfiheid, op de Landftraat van Grolftein naar Montreal. Dein.  D E. Deinse, kleine Stad in Oostenr. Vlaanderen, 3 u- Z>W- van Gent, by de Riv.* Lys, tusfchen Gen: en Kortryk. — Voor deezen was zy gefortificeerd. Delbrug (Delbruk,) Dorp ten W. van Paderborn, niet verre van den Oorfprong der Ems. Aldaar is een der beste Dorpfchoolen voor de kinderen der Landlieden. , ; Del men horst, Stad in t Hertogd. Oldenburg , Hoofdftad van het Graaffchap Delmenhorst, by de Riv. Delm, niet verre van den IVefer, 3 u. Z. W. ten, Z. van Bremen. Delsberg, Vlek in Zwttferland in 't Bisd. Bafel, 7 u. Z. W. van de Stad Bafel. Demer, Rivier, die niet verre van Maaftricht in 't Luikfche , omtrent Bisfen, uit verfcheidene Beeken ontftaat, door Luikerland en Braband westwaards voortloopt, op dien weg verfcheidene kleine rivieren inneemt, en 2 u. van Antw. in de Schelde loopt. \—• Langs dezelve liggen Bisfen, Hasfelt, Sterk, Diest, Sichen, Aarfchot en Mechelen. Dender, Rivier in Vlaanderen, ontfpringt in Oostenr. Henegouwen, omftreeks de StadChievre, ioopt vervolgens Noordwaards door Aath, Geersbergen en Aalst by Dendermonde in de Schelde.^ Dendermonde, Stad in Oostenr. Vlaanderen , aan den mond der Dender, 5 u. O. van Gent; 6 u. N. W. van Brusfel, ligt rondom in weiden en beemden op een lagen grond, en kan geïnundeerd worden. — Volgens 'f Barrière-Traftaat was er het Gwnifoen half Staatsch en half Oostenrykseh; doch 1782 heeft dit opgehouden, even zo als in alle de Barrier - Steden. De Stad heeft thans geene Vestingwerken meer. — De Heerlykheid Dendermonde is zeer DE. Dl. S7 vruchtbaar in Graanen, geeft veel Vlas, en ook Hennip. Deneuvre, kleine Stad in Loth. Z.O. van Nancy, by de Riv. Meurtre. S t. ü e n i s, Stad in Isle de France; 2 u. N. van Parys, daar is de Grafftede der Koningen van Frankryk, en een kostbaare Schat. . . . Dettingen, Dorp in Duitschl. in Keurmayntz, merkw. wegens eene viftorie aldaar door George II. Koning van Engeland, op de Franfchen behaald, den 27 Juny Het ligt niet verre van Hanau ten Z. aan de rechtfche zyde van de Riv. Mayn. Deule, Rivier in de Franfcheen Oostenr. Neder!.; ontfpringt niet verre van Arieux in Artois, maakt het Kanaal dat van Donay naar Rysfel gaat, en loopt vervolgens in de Lys. . , Dié (Diey,) Stad in Lotnaringen, ten Westen van Schleftad by de Riv. Meurtre. piEDÉSHÊi'M (Deidesheim,) Vlek in 't Keurvorfteud. Mayntz, Z. W. ten W. van Manheim. 'd 1 e p 11 o l t z, groot .Vlek in den Westphaalfchen Kreits, en Hoofdplaats van't GraaflchapDiepholst, by dtDummerzee QDummer Meir,~) ten Z. van Breemen. Men maakt er grove Lakens.'; D iEjPH oxtz , Graaffchap ; fchraale, fmalle dog lange ftrook lands; omtrent van 't Bremenfché Gebied af Zuidwaards tot aan 't Vorftend. Minden, 't Is onderhoorig aan den Keurv. van Hanover; heeft 4 Vlekken en geene 2000 Huizen. Wy krygen Hoornvee uit dit Land, ook veele grove Linnens, en grof Wollen-goed. — Ook Grasmaaijers en Turfbaggeraars. De Dummeizee is ecu Myl lang en een halve breed. Dieburg, klein Steedje in Duitschland, teuj Oosten] van Darmftad. D 2 D I2°  tl O I. Dl. DR. Dierich, (Dietkirch , Die krich ,) kleine Stad in Oostenr. Luxemburg; N. W. van Trier, sim de kleine Riv. Jlterte, die in de Soure of Sure loopt, ten N. Van Luxemburg Diets, kleine Stad in Oosten, ryksch Braband; 3 u O. v, Aarfthot. 6 u N. O. van Leuven; Ban de Rivier Denier, die door Aarfchot e" Mechelen , anderhalf uür V3n Antwerpen, in de Schelde Joopt De Stad Diest en het naast gelegen Sichem zyn Heer„Jykhedeii van het Vorstlyk Huis yan Oranje, geiyk ook het Vlek gcherpenheuvel,' een halve uur gaans yan Sichem, zeer bekend weeens zeker Lieve-Vrouwenbeeld , en de Bedevaarten daar heenen. Dietz, Stad in Duitschl. in rj@ Wetterau, 10 u. N. van iVlayntz, f u. O, van Coblentz, 3 u. N O. yan Nasfru; aan de Riv. Zahn, Hoofdftad van 't Graaffchap Diets, dat langs .de Zahn ligt , en aan *t Vorst!. Huis van Oranje toebehoort. DIEDENHOVEN, (ThionvilJe,-) ze-r fterke Grens-Vesting in Fransch Luxemburg, op den Jingfchen oever des Moefcls , 6 u. N van Metz ,• en omtrent even verre ten Zuiden van Luxemburg; tiyzonder wel geleogen ter Defenfie. De Brug over den Moefel Wordt gedekt en befchermd door §gn Hoorn-werk, In 1792' wierd flêeze Vesting vruchtloos beleegerd en gebombardeerd door de Oostenrykers, die "t beleg wegen het natte jaarfaifoen en andere Ongemakken, moesten opbreeken. Disüze, kleine Stad in Lotharingen, by de Riv ^eille, 9 u. N, O ten O. van Nancy; ren Westen van, het .(/«> van Lindre, \\\% welk de Riv. ^eille voortjiQrnt, die yoorby Dieufe , Marftl, Vie, *n méér plaatfen, eerst West «n (Ufl Ncp:dw»ards naar Mets loopt, en zich daar met den Moefel vereenigd. Dijon, Hoofdftad van Bourgogne ; zetel van 't Gouvernement, en van alle de RegeeringsCollegien dier Provincie, omtrent ] 8 u. ten W. van Befancon , en lo ten N.W. van Dole aan de kleine Riv. Sufon en de Beek Oiiclie. — Zy is met goede Muuren, brecde Stads-Grachten en 12 Bastions omringd, en heeft boven dien nog eeu fterk Kaftee^ tot be- fcherming Er zyn min of meer 3000 Huizen en 25000 Inwooners. — Zy ligt op eene zeer aangenaame en vruchtbare vlakte en is zeer fchoon gebouwd. Omftreeks groeyen zeer goede Wynen, doch minder in foort dan die van 'tZuidelyker gedeelte ;of Opper-Bourgogne. (Zie Bourgogne.) Dilheim, kleine plaats in Duitschl.. aan de Riv. BUI, tusfchen Wetzlar en Herborn. DILLÉMBURG, geboorteplaats van WILLEM I, Hoofdftad van het Nasfau-Dülemburgfche, gelegen aan de kleine Riv. Dill in de Wetterau, 7 u. ten N. van Nasfau-Wylburg. Zy heeft min of meer 400 Huizen en 3000 Inwooners; federt 1743 is zy de Zetel van de Regeering der Nasfaufche Landen. — Zie verder 't Artik. NASSAU. Dilsberg, Steedje en Slot in den Rhyn-Paltz aan den Necker , op een fteile rots, ten O. van Heidelbrrg. Dimeringen,kleine Stad in Lotharingen, N. W. van Hagenau op de Landftraat van Hagenau , ten Noordwesten naar Saarbruk, aan een riviertje , dat inde Saar loopt. Dinant, Stad in 't Prinsd. Luik, 5 u. Z. O. van Namen 12 u. Z. W. van Luik op den rechtfen oever der A/aas, niet verre van Bovignes. Zy ligt tusfchen Heuvels en Rotlen Er is eene fchoone fteenebrug over de Maas. Digt by  Dl. DO. D O. 29 by de Stad word veel marmer en ander Meen gebrooken. De voornaamfte Handel beftaat in Leder, en er zyn goede Looyeryen. Dinerot, kleine Stad en Heerlykh. in 't Hertogd Luxemburg ten N. van Trier by de Riv. Kyl, die ten Noorden uit een Veen by het Limburgfche voortkomende, Zuidwaards en niet verre van Trier in den Moezel loopt. Dingslaken, Steedje in 't Hertogd. Cleef by een moeras Z. O. van Wezel. — In 1784 waren er 199 Huizen en 847 inwooners. D i r m s t e j n , Vlek in 't Aartsbisd Worms , 2 u. ten Z. van Worms. D 1 z 1 e r , Stad in Champ. 5 u. Z. W van Barleduc, aan de Marne, (NB de Rivier Mame wordt daar bevaarbaar;) 6 u. Z. O. ten O. van Vitri le Franc. De weg tusfchen deeze twee Steden is een der fchoonfte en vermaakiykfte van geheel Europa. Dole, Stad in Franche Compté aan de Riv. Doux, omtrent 10 ti. ten Z. W. van Befancon, in een Dal, wegens zyne aangenaamheid en vruchtbaarheid Val d'Jmour ([Minne-dal') genoemd. Zy is na Befancon de grootfte en fchoonfte deezer Prov. — Lod. XIV, na dezelve in 1679 op de Spanjaarden veroverd te hebben, heeft de Vestingwerken laaten Hechten, en naderhand het Parlement en de Univerfiteit van daar naa Befancon-verlegd. — Er is (of was) een Standbeeld te voet van Lod. XIV. —• Ook is er digt by de Doux eene Grot merkwaardig we.gens haar ys. Dommel, kleine Riv. in Staatsbraband, die in 't Luikfche ontftaat uit een moerasfige heide de donderdag genoemd, welke niet verre van Bree ( Brey) ligt. Zy loopt Noordwaards, ontfangende verfcheidene beeken, voorby Eind¬ hoven en vervolgens naar 's Hertogenbosch. Dompaire, te vooren eene Stad, nu Hechts een dorp in Lotharingen ten Z. van Nancy op de Landftraat van Efpinal naar Mirecour. 'Donchery, kleine Stad in Champagne een u. W. van Sedan by de Maas. Doncy, (Doncy) kleine Stad aan de Beek Rohain in Nivernois ruim 7 u. ten N van Ne vers. Don kersberg, een Berg omtrent 5 u. ten W. van Worms, een hoog Gebergte, dat met Eiken, Beuken en Kastanje-bomen begroeid is. Boven op is eene vlakte, meer dan 25 Morgen groot waar Haver en Aardap» pels gebouwd, en welke ook tot weiden gebruikt wordt. Dit Gebergte ligt in 't Graaffchap Falkenftein. Deszelfs eigenlyke naam is Thorsberg. Doornik, (Tournay) groote Stad in OostenrykschVlaanderen, te vooren zeer fterk wegens haare Citadel, dikwyls belegerd, genomen en hernomen. ——. Voor deeze was zy eene onzer Barrier-Steden, doch is in 1782 door ons ontledigt. — Zy ligt aan de Schelde omtrent 5 u. ten O. van Rysfel, 10 u. N. W. van Bergen O'Ions.) 12 u. Z. van Gent. —* Zy wordt door de Schelde in twee deelen gedeeld; welke door verfcheiden Bruggen vereen igd zyn. Een gedeelte der Citadel is aan de Stad zyde is door de Franfchen geflecht. — Zy heeft eene Porcelein-Fabriek en goede WolienManufaftuuren. Dormans, klei.ie Stad inChampagne, aan de Mame ten W. van Chalons , tusfchen Eoernay en Chateau Thlerry, alle aan AeMame. Dornheim, Vlek Z. O. ten O. van Strasburg 3 u. Z. O. van Dornftadt. D 3 Do RN-  jo D O. Dornstadt, Vlek ten O. van Strasburg, eene uur Z. O. van Freudenftein op de Landsftraat naar Baden. Dorsten, kleine Stad in Duitschl. 5 u. ten O, van Wezel aan de Rivier Lippe in 't Aartsbisdom Keulen. DORTMUND, Keizerlykevrye Ryksftad in den Westph. Kreits, (Zie Aaken. ) Zy ligt in het Graaffchap Mark, n u. ten O. van Duisburg, ruim 10 u. ten 7,. van Munfter. Met haar Gebied grenst zy tot aan de Lippe, doch ligt zelve 2 u er van af ten Zuiden. Zy is eene uur groot in haaren omtrek, is echter zeer Hecht gebouwd. Meest alle Burgers dryven er den Akkerbouw. Haar gebied is omtrent 3 uuren groot, en behelst eenige Dorpen en Buurten in eene zeer vruchtbaare vlakte, die ten Noorden der Stad zich tot aan de Lippe uitbreidt, en waar allerlei Graanen verbouwd worden. DOUAY, tamelyk groote Stad in Franfch Vlaand- 5 u. N.O.van Atrecht ten Zuiden van Rysfel aan de Riv. Scarpe, die digt by Mortagne tusfchen Condé en Doornik zich met de Schelde vereenigt. Zy is eene Vesting van aangelegenheid, en een Kanonfchoot er van daan ligt het Fort Scarpe, en van daar is uit de Riv. Scarpe een nieuw Kanaal gegraaven naar de Beide ter bevordering van den Handel tusfchen Douay en Rysfel. — Er is ook eene vermaarde Hoogefchool reeds door Phinps II. aangelegd in 1559. . Do ur l a ns ,. kleine Stad in Picard. by de R iv. Authie , 7 u. N. van Amiens, 6 u. Z. W. ten W. van Atrecht. Doux, Riv. van Frankryk in Franche Compté. Zy ontftaat by het Jurajche gebergte, dat Zwitferland van Franche Compté affcheid, loopt door FrancheComp- DR. DU. té, en verder voort in de Loire. Zy is zeer kronkelig en niet bevaarbaar. D r e v e , kleine Stad in 't Orleanfche op een Berg; 6 u. Z. ten W. van Auxerre. Drolshagen, kleine Stad in Duitschl. , in 't Hertogdom Westphalen, niet verre van de grenzen van 't Graaffchap Mark, 13 u. ten O. van Keulen, 3 u. N. W. ten N. van Siegen op de Landftraat. Zy handelt veel met Yzerwerk. Driburg, Steedje in't Bisd. Paderborn, bekend wegens het Driburger-water , dat nog meer ftaaldeelen behelst dan het Pyrmontfche. Dringenberg, kleine Stad in 't Bisdom Paderborn aan de Beek Oefe, in welke zeer goede Forellen gevangen worden, deeze Beek loopt 2 u. Noordwaards in de Nette, die Oostwaards in de JVezer valt. D r o s e n h e i m , Voor deezen eene kleine gefortificeerde Stad, doch nu een Vlek in den NederElfas ten Z. O. vanHagenan, niet verre van den Rhyn en anderhalf uur ten Z. W. van het Fort Louis, in 't Graaffchap Lichtenberg, en thans met een gedeelte van dac Graaffchap aan Hesfendarmftad toebehoorende. Duffel, Vlek en Kafteel in Oostenr. Braband, • tusfchen Lier en Mechelen, aan de Riv. Nethe. DUINKERKEN, groote Vesting , gewigtige Zeehaven en Handelftad in Fransch Vlaanderen aan de Noordzee of het Canaal, 9 u ten Z. W. van Oftende, 21 u. ten W. van Gent. — Deeze Stad is voor de Franfchen in Zee-Oorlogen van groot gewigt, zynde ongemeen wel gelegen om ter Kaap te vaaren. De Haven is niet natuurlyk maar zeer fchoon door kunst gemaakt, door twee Zeewaardsinloopende Hoofden , met forten aan  D U. D U. 31 aan derzelver einden, om den ingang te befchermen. Ook is de Stad zeer gefterkt door Vestingwerken. Zy wierd door de Franfchen veroverd op de Spanjaarden in 164.6, doch in 1652 herwonnen. In 1658 wierd zy door de Franfchen onder Turenne te Lande en door de Engelfchen ter Zee beleegerd en ingedoten ■, waarop zy zich overgaf en aan de Engelfchen wierd ingeruimd. — In 16Ó2, 4 jaaren laater, heeft Carel II. de Stad en Haven van Duinkerken aan Lodewyk XIV. voor 6 Mill. verkogt, tot groot ongenoegen der Engelfche Natie, en federt dien tyd behoorde de Stad aan Frankryk. Lodew. XIV. liet ze toen aanmerklyk verfterken en de Haven wonderlyk fchoon en veilig maaken; doch by den Utrechtfchen Vrede wierd vastgefteld dat Hy alles wederom zou laaten Hechten en de Haven dempen ; 't geen echter door de Franfchen nooit ten vollen gefchied is.— In 't jaar 1743 wierd daarom wederom alles ipoedig herfteld door de Franfchen. — In 1747 wierden in deeze Haven transportfchepen uitgerust, om Franfche Troepen naar Schotland te brengen, ten voordeele van den Pretendent. — By den Akenfchen Vrede van 1748 kwamen de refpective Mogendheden weder overeen , dat alles geflecht zou worden; zulks wierd vast beflooten , doch wederom voldeed Frankryk niet volkomen aan den inhoud van dit Tractaat. — In 't Vrede-Trnétaat van 1763 wierd weer op nieuw vastgefleld, dat Stad en Haven, volgens voorgaande Traótaaten zou ontmanteld en geflecht worden, doch in 1783 werkte men op nieuw om de Haven te herftellen, en beter te maaken. Wat nu by deezen algemeenen Oorlog tegen Frankryk gefchieden zal, moet de tyd leeren. Het is zeker ook voor ons van het grootfte gewigt dat deeze tara.rt-haven gedempt worde. Duisburg, Stad in Duitschl. in 't Hertogd Cleef, aan den Roer, digt by den Rhyn tusfchen Wezel en Dusfeldorp , en tusfchen den Roer en de kleine Riv. Anger. — Te vooren lag deeze Stad vast aan den Rhyn; thans ligt zy eene halve uur er van af, wegens het verloop van die Rivier. — Haare Vestingwerken zyn geflecht. —— Iu 1784 waren er 654 Huizen en 3531 Menfchen. Alle weeken gaat er een Beurtfchip heen en weer op Holland , werwaards Yzer, Draadwerk en andere Fabriekwaaren meest uit het Graaffchap Berg verzonden worden. Ook zyn er Manufaétuuren van Laken, Wollegoed , Dekens , Kousfen en Hoeden. In 1762 en 1769 zyn er twee Fluweelmanufaótuuren aangelegd. Duitz, vlak tegen over Keulen aan den Rhyn. Zie Keulen. Dulken, klein Steedje ten O. van 't Hertogd. Gulich. Dul'men, kleine Plaatsin 't Bisd, Munfter, 7 u. ten Z. W. van de Stad Munfter. Dun, kleine Stad in Frankryk in 't Hertogd. Bar aan de. Maas, ten Z. van Stenay. De Vestingwerken zyn geflecht. [ D uk a u (durbuy,) kleine Stad in Oostenr. Luxemb. jou. Z. van Luik aan de Rivier Oun, (onderfcheiden van de Riv. Our ,) dieby Luik in de Maas loopt. Durkheim, kleine Stad van 't Graaffchap Leiningen in den Opper-Rhynfchen Kreits, ruim 4 u. ten W. van Manheim, 2 u. ten N. van Neuftat, en 5 ü. Z. W. van Worms aan de Frankendaler Beek , die naar Frankendal in den Rhyn loopt. —. Deeze Stad ligt aan de grenzen van het uart-Gebergte, zeer aangenaam en heeft goeden Akker- en Wynbouw. Er valt .goede roode Wyn. Döju  32 D U. DU. EB. EC. Durlach, kleine fchoone Stad van Duiischl. in Schwaben , Hoofdftad van 't Markgraaffchap Baden-Durlach, gelegen aan de Riv. Pfintzó u. Z. van Philipsburg , en ten N. O. van Baden. Voordeezen was zy de Reiidentie-Stad, welke nu Karlsruhe is. Het Opperambt Durlach rondom is zeer vruchtbaar in Graanen , Hennip , Vlas, Ooft, — heeft goede Weiden en ook goeden Wyn , die voornamelyk by Gretlingen, Berghuizen en Seilingen groeit. DUSSELDORP. fchoone Stad in den Westph Kreits, in rang de derde van 't Hertogdom Berg, doch de zetel der hooge LandsCollegien zo wel van 't Hertogd. Gulich als Van Berg. ■—- Zy ligt aan den Rhyn op den inloop der kleine Riv. Dus/el in denzelven, O u. N. W. ten N van Keulen , tusfchen Duisburg en Keulen. Aan de Land-zyde is zy naar de nieuwe wyze gefortificeerd. De Barakken liggen in de Vestingwerken, én kunnen S Bataillons logeeren,— Sedert 30 jaaren is zy aanmerkelyk toegenomen in bloei en fchoone gebouwen. Er zyn min of meer 900 Huizen (misfchien thans by de 1000). Op hetVorstl. Slot is de fchoonfte en beroemdfte verzameling van Schilderyen van geheel Europa. Er is eene Schilder-Akademie, en eene Fluweel-Manufactuur. Digt by de Stad is eene Suikerbakkery Haar voornaamfte Handel beftaat in vreemde Graanen. ' Duttlingen, Stad en Ambt van 't Hertogd. Wirtemberg in den Schwaabfchen Kreits. De Stad ligt aan den Donau, en heeft eene Brug over die Rivier en een Kas» teel (buiten de Stad; op een Berg. Zy ligt 5 u. Z. O. van Rottweil 6 u. ten N. O. van Schafhaufen.— NB. in 't Ambt Duttlingen ontftaat de Riv. Neckar. Zie NecUr. Duuren, Stad in 'tHertogd, Gulich, aan den Roer ten Z.vaa Gulich, ten O. van Maestricht, omtrent midden tusfchen Maestricht en Keulen, omtrent 10 ü. Z.W. van Keulen. Zy is de tweede in rang, doch de beste en tierigfte van geheel Guhcherland, als hebbende veel Handel en eenige Laken-manufactuuren.— In 't begin van. Maart d.j. 1793, wierden er de Franfchen door de Oostenrykers aangevallen en uitgedreeven. E. EBENRBERG.Kafteel inDuitsch. land, by de vereeniging der kleine Riv. Alfen met de lSfahe, by Creutznach ten Z. W. Eberstein, Kaneel, Vlek en Graaffchap in Duitschl. Het Graaffchap ligt in 't zwarte Woud tusfchen het Markgraaffchap Baden en 't Hertogd. Wirtenburg* is !2 u. lang en 6 breed, en behoort geheel aan hêt Huis van Traden. Door 't Graaffchap ftroomt de Riv. Murg, doormiddel van welke veel hout in den Rhyn wordt afgevlot. Echternach, (Ëchteren, Echtennach ,) kleine Stad in Oostenr. Limburg, 3 u.N. W. van Trier aan de Riv. Our, of Sure, die by Trier in den Moefti loopt. Ekeren, Dorp 2 u. ten N, van Antwerpen, bekend wegens een jVeldflag tusfchen de Franfchen en Geallieerden in 1703. Eg lisa u, (Eglifow,) Steedje in Zwitferl. in't Canton Zurich op den rechtfchen of Noordiyken oever des Rhyns, Z. O. ten O. van Bafel, 1 u. ten N. van Bulach. — Het Kafteel Eglifau ftaat er tegen over op den lingfchen oever. — Tusfchen beiden is eene lange verdekte Brug over den khyn. E H E N-  £Bé ËH. EL* Ëhenhe iMj Steedje in dëri , Eiftsj 5 U. Z. W. van Strasburg, aan de kleine Riv. Er gel (Erger.) E hr s te in,, kleine Stad in ; den Elfas. Z. W. ten Z. van Strasli burg, aan de lil. EhrenbreitsteiN j (of I Hammerftein,) zeef fterk Fort of I V esting tegen over Coblentz, op j 'een fteilen Berg. By het Fort ligt s een fraai Slot van den Keurvorst tvan Trier. — Er is eene GierI brug over den Rhyn, Zie Co! blentz. ELSAS, eene vry groote, fchoo^ | ne en zeer vruchtbare Provincie vanFrankryk, thans byzonder merk((waardig, dewylzy eene der Hoofdk reedenen is, waarom zoo veeie ien de grootfte Vorften van het flDuitfche Ryk met Frankryk in p Oorlog zyn geraakt. — Deeze |! Provincie ftrekt zich uit langs den vRhyn van Landau tot Bafel j zyn!!de de Rhyn hier de grensfcheij,ding ten Oosten; ten W. roert zy iaan Lotharingen; tenZZy wordt in 2 deelen gedeeld. Het [gedeelte Van Landau af tot een u. iit'en Zuiden van Schleftad dat is, li tot aan de kleine Beek Ëckenbach, iwordt de Neder-Elsas, en l'ïet overig gedeelte Zuidwaards i wordt de Boven of Op perEls as genaamd, van Welke de ! Sundgau het Zuidelykfte deel uitmaakt. — 71 Steden zyn er in nden geheelen Elfas , de meeste hzeer klein, doch 9gefortificeerd , len onder deeze eenigen zeer 1'fiefk, als LANDAU, STRASBURG, NIEUW-BREISSACH, ICOLMAR &c. — Het getal der iDorpen word begroot op 1 ruim liooo. — Merkwaardig is de ver- Ë L, -33 baazende groote Berg-ketetl, welke ten Westen langs den geheelen Elfas en Lotharingen loopti Zy Wordt hetVoGÉsiscM Gebergte genaamd, (Vogefusi Vbsgue of Vbgüe, Wolgau). Uit het W. Oostwaards loopende fcheidt het Lotharingen van Franche Compté. Van Befort in den Opper Elfais ftrekt het zich Noordwaards uit langs geheel Lotharingen en gaat verder voort tot aan het Jrierfche; — In dit Gebergte VifidÉ men Zilver, Koper, Yzer en Lood, en veele andere Mineraalen. — Langs dit Gebergte én in deszélfs daalen en door dén geheelen Elfas groeyen 150 foortenvanBoomen en Struikgewasfen , eri 1550 foorten van Kruiden. — Uit dit Gebergte ontftaan verfcheidene groote en kleine Rivieren en eene menigte Beeken , Waar mede dit Landfchap menigvuldig döorwatefd Wordt, gelyk in de Kaart te zien is. De voornaamfte is de ïll of EU , hebbende dit Land ook zyn naarri daarvan ontleend. —- Qlifas of El* Jas , tl- of Elzaaten , Inwoohers langs de lil) By Zabern ten N O. van Strasburg is het Vogesisch Gebercte het fmalfte;. endaar is de Zabemjche Pas, of de kortfte en beste weg uit den El^ fas naar Lotharingen. — (Zie ook Pfaltzburg). — Men heeft er ook veele en groote Wouden J de grootfte zyn de Haard: of Hart in den Opper-Elfas 8 mylen lang en 2 a 3 breed; — het HageMuef Woud 5 mylen lang en 4 breed; het Be- of Bienwoucl op de grenzen van den Neder-Elfas. In deeze Wouden vindt men Mastbomen 120 voeten hoog. — Algemeen genomen is deeze Prov< zeer aangenaam en vruchtbaar i brengende allerlei Graanen voort, en Tuingewasfen, en Boomvruchi ten . en Vlas, en uitneemenden Hennip, ook Tabak, ook goede^ duurzame Wynen. Ook zyn er £ fchoo*  34 E L, E L. fchoone Weiden , en overvloed van Hoornvee. De vlakten rondom Strasburg en de geheele ftreek van Zabern af'tot Strasburg zyn het vruchtbaarfte; voortbrengende behalven allerlei Graanen ook veel Lyn- en Raapzaad, en beste Uyeuzaad en Saffraan, en Vlas en den besten Hennip die er bekend is. (Wy ontfangen den besten Hennip uit den Elfas.) — Veel Azyn, en Wynfleen en Brandewyn word ook in de Wynflreeken gemaakt. De Strasburger Rynfche Brandewyn is beroemd en de beste die bekend is. — (ZVö. Om over den tegenwoordigen groeten Staats-twist wegen den Elfas eenigzins met grond te kunnen oordeelen, moet men zeker het volgende in aanmerking neemen: I. De Voorwaarden en Bedingen, op welke de af [land van den Elfas door Oostenryk en den Keizer voer deezen gefchUd is; welke Foorwaarden onder anderen uitdruklyk deeze zyn: „ dot alle on-> iddely„ ke Stenden des Duitfchen Ryks in „ den geheelen Elfas in het onge„ kreukt bezit hunner eigendomlyke Rechten en Ryks - vryheden zouden „ blyven, en dat Frankryk hoe ge„ naamd geene andere Rechten van „ Souvereiniteit op den Elfas zouver- krygen en aanvaaraen, dan alleen „ die, welkt door den Keizer enOos„ tenryk daadelyk wierden en ook al„ leen konden afgeftaan worden : —. „ zo dat die afftand en gevolgde aan. „ vaarding alleen gefchied is onder „ conditie en uitdruklyk beding van het onkreukbaar bezit der „• privaate Rechten b\ de Duitfche „ Ryks Stenden ten aanzien hun ,, ner refpeét.plaatfeu inden Elfas." II. Dat dus de pretenfie der RyksStenden eene Recht s-zaak is van Privaat Bezit en Eigendom, •waar over bij de overdragt niet alleen niet is gedisponeerd, maar welk He* zit en Eigendom uitdruklyk is voorbehouden, gerefervserd en uitgezonderd; ja een Bezit en Eigendom uit zichzelven, dat is zo?ider nadere overgifte der Ryks-ftenden zeiven, geheel onverkrygbaar by Frankryk; dewyl de Keizer noch Oostenryk iets kon afJlaan, wat zy zeiven niet hadden , of over zaaken disponeeren, die hun in 'f minfte niet toebehoorden, en geheel en al buiten hunRecht en magtflonden. III. Dat dus de SouvereiniTeit van Frankryk over den Elfas ten aanzien der Eigendomlyke Rech • ten van de Ryks-ftenden, eigenlyk en in waarheid eene gelimiteerde of be» paalde Souvereiniteit is; gelyk zulks in veele wclgeregeerde Landm zoo wel als in ons Land, dikwils en zeerheilzaam plaats heeft. En na deeze drieConfideratienis nu de groote vraag: of de Bezitter of Bezitters of Oefenaars van eene gelimiteerde Souvereiniteit (Vorst, ofStaaten of Volk, evenveel wie) zoo maar terftond viafacti, zonder zich om de privaate Rechten en Bezittingen van Onderdaanen of VaJ"allen of Ingezetenen te bekreunen, enkel op voorgeeven van 't algemeene welzyn, iemand iets kun> nen afneemen ? — Al wie dit fielt, heeft daartoe geen anderen grond dan de gevaarlyke algemeene jlelling, dat de aart van alle Souvereiniteit zou mede brengen, dat derzelver Bezitters of Oefenaars alles zouden mogen doen, wat zy tot het Bonum publicum noodig osrdeelen, zonder op iemands Rechten, Privilegiën of Eigendommen te zien. Doch wie ziet niet, dat deeze algemeene JleU'ng Allerge vaar lykst is, en lynrecht ■aanloopt tegen de voornaamfte, zekerfte en heilzaamjle Gronden der nieuws Franfche C onftitutie zelve , ( die namelyk , welke door de eerfte Vergadering is vastgeftcld) : dewyl dee> ze algemeene jlelling juist de eigen-, lyke grondflag, en het Bolwerk is van. alle despoticke Regeering; aangezien elk bouverein op zulk een voorgeeven altyd alles kan ondemeemen, wat Hy wil, zonder zich om iemands'byzondcre Rechten &e. te bekreunen, i E L-  EL. EM. EM. EN. EP. 35 ELVERFELD; opene, welgebouwde, zeer bevolkte en ryke Stad van.'t Hertogdom Berg, 6u. ten O. van Dusfeldorp , in een | dal aan den Wipper. — In de Stad j rekent men 12, en in het Kerspel a 20,000 menfchen te woonen. — ] De Wipper deelt de Stad in 't \ zoogenoemd Island en de Vry- 1] heid. Er zyn veele Garen- Blekeryen en Weveryen van Lin1 nens, Beddentiek, gemengde Stof,' fen, Schamofen en meer andere 1 Weeffels. — Ongelooflyk groot j is de Handel, welke deeze Stad 5 daar mede buitenslands, vooral in \ Holland, dryft. Ook zyn' er ] Loyeryen. In den tegenw. fran} fchen Oorl. lydt deeze Stad ook veel 1 fcr ade in haren handel met Frankr. Elfeld, Vlek in Duitschl. I in 't Keurvorftend. Mayntz, N. | W. ten W. van Mayntz, N. O. j van Wisbaden, aan den rechtfchen j oever des Rhyns. EMDEN, groote Stad en Zeehaven in O. Friesl. aan de Ëms.— \ Van de Stad naar de Zeehaven gaat een breed Kanaal, de Delf ! genaamd ; doch by drooge tyden i is dit Kanaal-ondiep. In 1750 ' richtte Koning Fredrik er eene ] Afiatifche Compagnie op. In 1751 ! heeft hy Emden tot eene vrye s Zeehaven verklaart. In 1769 is ' de Afiatifche Compagnie vernietigd, als zich niet kunnende in Rand houden; doch in derzelver plaats is eene Haring-Compagnie, ' naar de Ilollandfehe wyze . te Emden opgericht, welke federt veel heeft toegenomen. — Emden dryft veel Koophandel; is ook ' een vry fterke Stad, en vermaard in onze Vaderl. Hïftorie. Ementing, kleine Stad van Duitschl. ten N. van Friburg, in 't Markgr. Baden. Emmerik (Emrich,) Stad in 't Hertogd. Kleef by den Rhyn, aan de rechtfche zyde , 3 u. N. O. van Cleef, 8 u. Z. O. ten O. van Mimwegen. Zy handelt veel op Holland. Alle weeken gaat er een Bcurtfchip heen. De Rhyn is daar zeer breed. Em, Rivier, aan welker uitloop in de Noordzee , de Stad Emden ligt, en daar van haaren naam heeft. Zy ontftaat in 't Paderbornfchc, omtrent 3 u. ten N. van Paderborn, loopt voorby Ritberg door Warendorp , eene goede uur van en voorby Munfter, en wordt eerst bevaarbaar te Greeven, loopt vervolgens Noordwaards langs de Steden Reine, Lingen, Meppen en verder Noordwaards door denDollard naar Emden. — Deeze River is zeerdienftig voor onzen Koophandel aan die zyde der Republiek. By haaren inloop in de Noordzee is zy zeer breed en in twee armen verdeeld, die de Oester- en WesterEms genaamd worden, en het Eilandje Borkum maaken. Eb en Vloed is 5 ja wel 6 uuren ftroomop te bemerken. De Dollart is ontftaan uit Doorbraaken van de Emfer-Dyken in 1277, 1287 enz. E n g e r n (Enger,) Steedje in 't Graaffchap Ravensberg, 2U. ten N. O. van de Stad Ravensberg. Engers, Steedje in Duitschl. anderhalve uur ten N. van Coblentz aan den rechtfchen oever des Rhyns, in 't Aartsbisd. Trier. Enguien (Enghien,) Steedje in Oostenr. Henegouwen, 6 u. Z. W. van Brusfel, 6 u. ten Noorden van Bergen. Hier worden Tapyten gemaakt. Ennery, kleine Stad by den Moezel in Loth. ten N. van Metz. Ensisheim, kleine Stad in den Opper-Elfas, ten Z W. van Breifach, by de kleine Riv. lm. Ep pin gen, kleine Plaats in Duitschl. 7 u ten N. O. van Ph> lipsburg, 6 U. N. W. van Heilbron. Epstein , kleine Stad in Duitschl. met een Slot, in de E % Wet-  E8. ET. Wetterau, in 'tGraaff. Konlgftein , 6 u. N. W. van Frankfort. Digt fey zyn Yzermynen. Eu kelens , kleine Stad en Heerlykh., gelegen in 't Hertogd, Gulich, tusfchen Roermond en Gulich , een uur van den Roer op de Landftraat. De Keurvorst van den Palts is er fouvereine Heer van: en zy is niet ingelyfd jn 't Hertogd. Gulich. Ering, kleine Stad by Trier, waar de Riv, Kyll in den Moezel Jgppt. ERBACH, Graaffchap , ligt in den Frankifcben Kreits, tusfchen *t Aartsbisd. Mayntz, 't Keurvorftendom Paltz , &c., is min of meor 5 duitfche m. lang en ruim 4 breed', is bergachtig, doch wordt door wonderlyken vlyt vruchtbaar gemaakt en brengt allerlei Veld, vruchten voort. Ook is er goede Wyn; ook goede Yzermynen. — Het behelst 23 a 24000 inwooners. — Behalven met Meel en Graanen, dryft het ook handel met Potafche, Yzer, Nopten, Honig, Wasch &c. Erbach, kleine Stad van 't Graaffchap Erbach, in de Frankifchen Kreits, ten O. van Worms, f$. W. van Heidelberg, E r l a c h , Steedje in Zwitferl, \n 't Canton Bern, omtrent 3 u. fen % W. van Biel aan 't Bieler ^eir. In deszelfs omtrek groeit goede Wyn. E s c h , Vlek in het Trierfche, pen O. van Daune, omtrent 2 u, Z. ten W. van MqntreaJ. Esch, Heerlykh. in 't Herr togd Luxemburg, rj u. N tenW, yan Luxemburg, op de Landftraat jan de kleine Riv. Sure. Eschweiler , Vlek in 't Hertogd. Qulich, tusfchen Aaken gn Duuren, aan de Inde. Omtrent djt Vlek zyti Steenkoolen-Groeven, Essen, kleine Stad, met eene byliggende Abdy en klein Gebied in den VVestphaalfchen Kreits, ge¬ legen tusfchen het Craaffch. Mark, de Abdy Werden 't Hertogd. Berg, 't Hertogd. Kleef en *t Graaffchap Reklinghaufen. — De Stad ligt 4 U ten O. van Duisburg, is tamelyk groot en tierig. Men maakt er goede Lakens; ook is er een Geweerrfabriek , doch welke af» neemt. In de nabyheid der Stad zyn goede Steenkolen-Groeven. Espernay, fchoone Stad in Champagne, digt by de Mame, aan de lingfche zyde, tusfchen Chalons en Dormans ten W. van Chalons. — In haar Diftrict wast de beste Champagne Wyn. E s p 1 n a l , Stad in Lotharing, aan den Moefel, niet verre van 't Vogefisch Gebergte. Haare Vestingwerken zyn geflecht Zy ligt 14 u. Z. O. ten Zuiden van Nancy op de Landftraat van Brc » fach en Colmar door 't Vogefisch GebergteNoordwaards naar Nancy, E s t a 1 n , kleine Stad in 't Hertogd. Bar 6 u. N. O, van Verdun, ten W. van Metz. Estaire, (Stegers-), kleine Stad op de Grenzen van Fransch Vlaand. aan de Riv. Lys 5 u. ten W. van Rysfel ten O. van Aire. S. Estival, kleine plaats in Lotharingen aan de Riv. Meutre ten N, O. van Nancy, en N. W, ten W. van Schlestat. Estraijes, kleine Plaats in Lothar. aan den Moefel, niet verre van deszelfs oorfprong en by de Grenzen van France Compté. Etlingen, kleine Stad met een Vorstl. Slot in 't Markgraaff, Baden ten Zuiden wat Westlyk van Philipsb. ten W. van Durlach aan de kleine Riv. Alp., tusfchen Ratftat en Sfortsheim. Ettenheim, Steedje in 't Brisgoufche tusfchen Strasburg en Friburg aan'de Oostzydedes Rhyns *> n. Z. ten O. van Strasburg. Ett en m uns te r , kleine Plaats één uur ten Oosten van Ettenheim , en ten N, vsm Friburg,  F A. F. "FaLKENSTEIN , Graaffchap in den Opper - Rhynfchen Kreits , grenzende ten N. aan 't Opperambt A'zey, ten Westen aan 't Tweeburgfche Ambt Landsberg, jen Z, aan 't Vorftend. Lautern; jen O. heeft het den Donnersberg. NB. Toen Keizer Jofeph II. in cognito onder den naam van Graaf van Falkenjlein reisde , heeft hy zieh naar dit zijn Graaffchap genoemd. Iloogstdeszelfs Vader be» dong en behield enkel dit Graaffchap, toen Hy 't Hertogd. Lotharingen by ruiling voor 't Hertogd. Toskanen in 1735 afftond.— Het Vlek Falkenstein ligt in een diep Dal omtrent 7 u. ten W. van Worms. St. Farceau (St. Fergeau,) "kleine Stad in Bourgogne, 10 u, Z. W. van Auxerre, en Z. O ten O. van Gien. Farmonstier, kleine Stad by de Riv. Mourin, een uur ten W. van Colommier, ten O. van Parys, in Isle de France. Faucogny, Stad in Franche Compté, 3 U. N, O. ter/ O. van Luxueil. Fauquemont (Valkenburg,) kleine Stad in Lotharingen ten Z» O. van Metz, ten Zuiden van Saar- Louis op de Landftraat. Faverny, Kleine Stad in Franche Compté, aan de Riv. Saone ten N. v, Vefoul. Fenèstrange (Vinstingen,) kleine Stad in Lotharingen aan de Riv. Saar , hoofdftad van de Heerlykh. Vinstingen, 8 u. ten Z. van Saarbrug. Zy heeft min of meer 250 Huizen en een Slot. FERDEN. Zie VERDEN. La Fere, Stad in Picardie , ten Z. van S. Quentin, waar de Rivieren Sem en Cfe te faaien CA. CE. CH. il vloeijen, 7 U. ten N. van Soisfons. Deeze Stad, hoe klein ook is zeer fterk. Zy heeft nu geene Vestingwerken meer, maar ligt op eenen laagen moerasfigen grond, welke door Sluizen in de Oife, een uur inden omtrek geïnundeerd kan worden. — In het naby gelegen woud zyn veele Glasblazeryen. Te St. Gobin midden in het woud is eene Spiegel - Glas-fabriek, in welke fomtyds Glasftukken gemaakt worden, die 105 duimen hoog en 60 breed zyn. Het Glas wordt te Parys in 't huis der Gobelins gefleepen. Fere Champenoise, in Champagne, ten Z. O. van Chalons, op de Kruis-Landftraat. Ferrierres, kleine Stad in Orleanois, by de Riv. Chairy, 2 u. ten N. van Montargis. La F e r. t é Alais, kleine Stad in Isle de France 10 u. van Parys aan de Riv. Luyne, die by Corbeil in de Seine loopt. La Fertó sur l'AubeJ, kleine Stad in Champ. by de Au. be Z. W. ten VV. van Chaumont. La Fertó Sous Jouar«e, kleine Stad iu Champagne aan de Mame tusfchen Chateau-Thierry en Meaux ten O. van Meaux. La Fertó Ga uch és, kleine Stad in Champ. ten Z. O. van Meaux aan de Riv. Morin Oostlyk van Colommiers. La Fertó Lupierre,kleine Stad, in Champ. 4 u. Z. Wvan Joigny, ten Z. O. van Mon. targis. La Fertó Milon, kleine Stad in Isle de Fr. 15 0. N. O. van Parys omtrent in 't midden op de Landftraat van Parys naar Rheims. Fismes, (Fimes) kleine Stad in Champ. 6 u. W. van Rheims by de kleine Riv. Vesle die van Rheims komt. Fi.rgy, kleine Stad in Champ. by de Yonne 2 u, ten Z. Montereau fur Tonne. E 3 F lek-  38 FL. FO. F O. FR. Flekstein, (Flekkenftein) Kasteel en Baronie in den NederElfas ten N. van Hagenau 3 u ten W. van Weisfenburg. De Baronie is in 9 Districten verdeeld. Het Kasteel is in 1675. door de Franfchen verwoest; het lag op eene ftyle Rots en wierd vóór dien tyd voor onoverwinlyk gehouden. Florennes, kleine Stad met eene Abdy in 'c Luikfche m 't Land tusfchen Sambre en Maas, ten W. van Bovignes op de Landftraat. St. Florentin, Stad in Champagne 6 u. N. O. van Auxerre , waar de Beek Armance in de Armafm loopt. Flörsheim, aan den rechter Oever des Mayns ten W. van Frankfort. FoNTAINE FrANCOISE , kleine Stad in Bourgogne ten Z. van Langres op de Landftraat. Font ai ne l'Eveque, kleine Stad in Fransch Henegouwen 2 u.VV. van Charleroy op de Landftraat van Charleroy naar Bergen. Fontainebleau, Vlek in Isle de France, waarby een Koninglyk Lusthuis in het woud van Fontainebleau. ■Fontenoy, Dorp in Oostenr. Henegouwen, en aldaar op de Grenzen, een halve uur ten O. van Doornik, vermaard door een veldflag der Geallieerde Keizerfche Engelfche en Staatfche Armee tegen de Franfchen , den 1 Mei 1745. — De Geallieerde Armee was gekomen om Doornik te ontzetten. Doch zy verloor den veldflag , en moest onverrichter zaake aftrekken, waarna de ftad en vervolgens ook het Kasteel zich aan de Franfchen overgaaven. Forback, kleine Stad een u. ten Z. W. van Saarbruk op de grenzen van Lotharingen by de Land ■ ftraat naar Metz. Fort-Louis, kleine Stad en fterk Fort van 4 Bolwerken op de Grenzen van den Elzas op een n Eiland in den Rhyn ten O. van Hagenau, 8 u. ten Z. van Landau, L 5 u. ten N. O. van Strasburg. Lod. XIV. heeft het daar laaten aanleggen. - Fougereuil, kleine Stad in Franche Compté N. W. van Faucogny op de Landftraat, met een byliggend Kasteel. FRANCHE COMPTé, Provincie van Frankr. grenzende ten N. aan Lotharingen, ten O. aanZwitferland, ten Z. en W. aan Bourgogue ; min of meer 40 u. lang en 525 breed. ■— Ruim de helft is vlak Land en brengt Graanen, Hennip en Wyn voort; ook zyn er goede Weiden. — Het overige is bergachtig, heeft deels goed Vee, deels eenige Graanen en Wyn. Ook zyn in dit Landfchap Zoutbronnen, Yzer- en Koper- en Loodmynen ook wat Zilver ; ook Marmer en Albaster. — ln de midden Eeuw was het een gedeelte van 't Bourgondifchen R yk, en wierd toen Hoog of Opper-Bourgondie genaamd. — Daarna had het zyne eigene Graven en was een Leen van 't Duitfche Ryk, Graaf Reinhold III. onttrok zichdeezer Leenroerigheid, en toen kreeg het de naam van Franche CoMPTé of Vry Graaffchap. Befancon is de Hoofdftad. FRANKENDAL, derde Hoofdftad van den Keur-Paltz. (Zie Manheim,) ruim 2 u. ten Z. van Worms, niet verre van den Rhyn. Er is een fchoon Kanaal vyf quartier-uurs lang naar den Rhyn, tot gemak van den Koophandel. Er zyn verfcheidene Manufaftuuren en Fabrieken, als van Wollen-goed, van Kousfen, Linten , Papieren, behangfels, van Goud- en Zilverdraad , van Naalden, Vylen, Doozen &c. ook van Porcelein. Het getal der Tnwooners wordt begroot op ruim 4000. FRANK.  5? ÏL FRANKFORT aan den May», Keizerlyke vrye Ryksftad in den i Opper-Rhynfchen Kreits, zeer aanzienlek, dewyl er de Keizers gekooren en gekroond worden, en er de Ryksftenden van den Opperen Neder-Rhynfchen Kreits verga deren; — zeer ryk wegens haaren uitgebreiden Koophandel, inzonderheid door 2 jaarmarkten (Frankforter Misfen); — ztér fchoon wegens de veele prachtige Paleizen, publieke Gebouwen, treflykeHeeren Huizen en Logementen &c; — ! zeer gezond en aangenaam, wegens I haare ligging in eenett lUstryI ken en vruchtbaaren ftreek langs I den Mayn, -*■ én zeer gelukk ig weI gens haare uitneeMende rej publikeinfché Regeerings - farm, i die wel, als ëené der Wyste en i wenschlykfte, in verfcheide opzichi : ten tot model kan (trekken. I De Mayn deelt de Stad in twee i deelen ; het grootfte pp den i rechtfchen oever wordt Frank■ fort, het andere op den ling' fchen Saxenhausen genaamd; Beiden zyn vereenigd door eene ! fchooneSteenen-Brug,48ogemeené fchreden lang en op' 14 Boogen geboüwd. Beiden behelzen ruim 3000 Huizen Het getal der In. Wooners wordt op 42600 begroot j onder welke Ó600 jooden, die er ook een byzonder quartier hébben , en er omtrent 500 Huizén bewoonen. Op" 't Stadhuis Wordt de Go ode Bul van Keizer Karei IV. (Grondwetten des Duitfchen RykSj) bewaard, op' 43 perkament - bladen origineel in 't Latyn gefchreeven. Er zyn vf-rfcheidene wel ingerichte en wel bezorgde Godshuizen. — Het Hospitaal of Gast-en Ziekenhuis is een der treflykfte en rykfte Gedichten', en alleen voor vreemde Armen en Kranken, zonder onderfcheid van Religie. —• De Hoofdfom der Stads Irikomften bedraagt min of meer öbo.ooo guldens. Zy is geerié Vesting van defenfie. Zy onderhoudt 1100 manj deels tot Krygscontiagent, deels tot Bezetting. — Na 't inneemen vari Mayntz, maakten de Franfchen,onderC«/h'n4 en aangevoerd doör den denéraal Neilwinger, zich ook rrieesten van Frankfort den 22 Oétob 1792 — vorderden eéne Brandfchatting vari 2 mill., — kreegen anderhalve} fielden er ook hunne Jacobyner^ ter invoering voor; doch deBürgery gaf tot antwoord, dat zy niet de Conftitutié haarer Stad, als zeer wenschlyk en met haaró brdaye Regenten volkomen te vreden was —* (van Nauenmeim en Friedberg, vier u. ten N. van Frankfort , wierden pok Coutributien opgehaald. Zie Friedberg )—ï Den 2 Dec. 1792 wierden de Franfchen door de Pruisfen. merdert Koning aan het hoofd, er uitgedreeven, die er deezen Winter dé Stad vervroolykte eh mét zyn Léi ger Jt geheele Land dekte en beveiligde. —— De Franfchen retireerden uit Frankfort naar Mayntz. Zie Mayntz. Fra uwen - alb ,• kléine Plaats en Vrouwen - Abdy in Duitschl., aan de Riv. Alb, in 'c Graaffchap Eberftein, dat aan deri Markgraaf van Baden toebehoort j ten N. O. vari Baden. Franquemont, kléine Stad! in Franche Compté, omtrent 7 u. ten Z. O. van Monbeillsrd. Iri 1773 heeft het Bisdom Bafel deeze Stad uan Frankr. afgéftaan. Fredeburg, kleine Stad iq *t Hertogd. Westphalen , niet verre van de Zuidodstl. grenzen' ,• ten N van Berleburgj en ten N. O', van Siegm Frekenhorst, adély keAbdy van Vrouwen in 't Muntterfche, 7 u. Z. O ten O van Muri« fter, en een uur ten Z. W. van Worendorp. fitïiNB , kleine Stad rq 't  p F R. FR. FU. Hertogd. Bar, Z. O. ten O. van Verdun op de Landftraat. Freudenberg, Vlek in Nasfau-Siegen , ten W. van Siegen. Aldaar zyn goede Yzer-en StaalSmederyen. Freudenberg, Stad en Ambt, 4 u. ten Z. van Trier aan de Saar. Freude-nstad, Vesting in Duitschl. op een hooge Rots in 't Zwarte Woud , in 1600 door «len Hertog van Wartemberg daar aangelegd, om den in en uitgang van 't Zwarte Woud te verdee- digen. Zy ligt 9 u. Z. O. ten Oosten van Strasburg, ruim 3 u. ten Z. van Zeil. In 1634 wierd zy door vuur en zwaard geheel verwoest, doch na den Vrede herbouwd, en met Vestingwerken voorzien. Zy is een regelmaatige Agthoek en heeft eene Citadel. Freyenóhl, kleine Plaats ZJ. W. van Lipftatt, niet verre van Arensberg aan de Riv. Roer, in 't Hertogd. Westphalen. Freyburg, Hoofdftad van Oostenryksch Brisgoui— dikwyls belegerd, en in 1745 veroverd zynde door de Franfchen, hebben die de Vestingwerken geflecht. Sedert is de Stad fchooner herbouwd —Zy ligt aan de Riv. Thuxen (of Tijen) 4 u. O. van Brisfach, ruim 9 u. N. O. ten N. van Bafel, — heeft eene Üniverfiteit, (reeds in 1540 gefticht). Men flypt er ongemeen wel het Kristal, de Granaat en andere Edel Gefteenten, In den omtrek bouwt men weed. (waid\ FRIEDBERG, Keizerl. vrye Ryksftad van den Opper-Rhynfchen Kreits in de Wetterau aan de Usbeek by een gebergte, ruim 3 u. ten N. van Frankfort, tusfchen Frankfort enWetzlar, omtrent een u. ten W. van de kleine Rivier IVetter. Zy ligt op een vruchtbaren grond, doch was voor deezen bloeyender engrooter, dan nn- Omftreeks deeze Stad viel in 1762 een gevecht voor tusfcheti de Geallieerden en Franfchen. Nadat de Franfchen voorleden jaar 1792 Frankfort hadden ingenomen, haalden zy vervolgens eerst van Nauenheim eene Brandfchatting van s 80,000 Liv. en eene meenigte Zout, en toen bok eene Brandfchatting van 100,000 Kroonen uit Friedberg. Friedeburg, voor deezen eene Grens-Vesting van Oostfriesland, doch federt lang geflecht en nu een open Steedje,- omtrent 5 u. ten N. O. van Aurich. Het Ambt Friedeburg heeft groote Heiden en Moerasfen. Fridlingen., (Friedingen) eertyds een Fort in Duitschl. aan den Rhyn, omtrent één uur van Bafel, merkwaardig wegens een veldflag daaromftreeks tusfchen de Keizerfchen eir Franfchen in' 1702. Fr u are, kleine, plaats in Loth'. 2 u. ten N. W. van Nancy op een bogt van de Riv. Meefel.— Een uur N. van daar loopt de Meutre in den Moefel. Frysoita, (Fryfolt, of Oythe), geringe Stad in 't Bisdom Munfter 6 u. Z. W. van Oldenburg, aan de Riv. Solte, die by Leer in Oost-Friesl. in de Ems loopt. Fumay, kleine Stad in 't Luikfche aan den iingfchen Oever der Maas tusfchen Charlemont en' Charleville ten Zuiden van Namen„ In den omtrek zyn Ley- groeven. F'jenes, Zie V e u r n e. Furstemberg, kleine Plaats in den Schvvabifchen Kreits niet verre van den Donau en ten Zuiden dier Rivier. — (De Landen van 't Vorstlyk Huis Furftemberg liggen meest alle in den Schvvabifchen Kreits). Furstenau, kleine Stad van 200 Huizen in 't Bisdom Gsnabrug 5 u. ten O. van Lingen. GAAS»  GA. CE. Ur. , GAASBEEK, vrye Heerlyk;» htid en oude .Baronie in Oostenr. il» Brab. derdehalve u. ten Z. W. e van Brusfel. > G and e lu, Burg in Cbampa3 gne omtrent 5 u. ten n. O. van i Meaux by de grenzen van Pi. I cardie. h Gangelt, kleine Stad in 't « Hertogd. Gulich, 6 u, N. O. van ü Maestricht en ruim 5 u. N. W. ! van Gulich. > Gaveren, Vlek en Prinsdom in Oostenr. Vlaand. midden tus- ) fchen Gent en Oudenaarden. De 1 Beroemde en ongelukkige Graaf » van Egmond was Prins van Ga1 veren. ■ Gebwiller, kleine Stad in . ' den Opper-Elzas 3 u. Z. W. van 1 Colmar op een Kanaal ,weik door 1 Rufach naar Neubrisfach loopt.— i Zy ligt aan de Beek Lauch tusj fchen Heuvelen, waar veele Wyn| gaarden zyn. . . Geersbergen (Grammor.t,) 1 kleine Stad in Oostenr. Vlaand., aan de Riv. Dender, 3 u. Z. O. f I ten O. van Oudenaarden, tusfchen Brusfel en Oudenaarden. Gf.isENUE im , kleine Stad ' ten W. van Mayntz, digt by Ru. desheim aan de rechtfche zyde des » ] Rhyns. Gelhei m, kleine Stad in ; Duitschl., 4 u. W. van Worms. • ■ Gelnhausen, kleine Stad t in de Weterau, aan de Riv. Kintzig, • l 6 u. N. O. van Hanau. »i Geladbach (Gladbeek), ! kleine Stad in 't Hertogd. Gulich, • i ten W. van Dusfeldorp, Z. W. ten Zuiden van Crevelt. Men 1 ■ maakt er zeer goede Linnens, die { I HoliandJ'che genaamd worden. Gelder, Stad in Pruifisch Gelderland, ten W. van Rynberk G E. 41 by de Riv. Niers, in een laag en moeraslig Gort , 4 u. van den Rhyn, 4 u. N. O. van Venlo. In 1764 zyn de Vestingw. geflecht. Haare fterkte beftaat nu alleen in de moeraslen rondom de Stad. Zy heeft 1974 Iftwooners en LakenFlenel- Pluis- en Kousfen - Manufactuuren. Geldenaken, (Judogne,) kleine Stad in 't Kwartier van Leuven. Daar omltreeks groeit veel Hennip. Gemind, Vlek in 't Gulichfche ten O. van Monjoe, waar de Beek Orjfj' in den Roer loopt. Omltreeks grsaft men Yzer. GeMBLours, kleine Stad en Graaffchap in Oostenr. Braband, aan de Riv. Ome, 4 u. N. W. van Namen op de grenzen van Braband, en daarop de Landftraat'. Geneville, kleine plaats in Champagne ten Z. van Retel, op de Landftraat. Gengenbach, kleine vrye Ryksftad in Schwaben in het Ortenaufche, onder de befcherming van Oostenr. en de Vorften van Furftemberg, aan de Riv. Kintzing, 6 u. Ti. O. van Strasb. 2 u. Z. U. ten Z. van Offenburg.i Gennep (Genap), vervallen Steeoje en Meyery in Oostenr. Braband, by den oorfprong de: Riv. Dy/, 6 u, Z, van Brusfel, 1 u. O. van Nivelfe.j" Gennep, kleine Stad in 't Hertogd. Cleef, digt by de Maas en onze Grenzen aan de RiV; Niers., welke niet verre benecen de Stad in de Maas loopt, In 17S4 warei; er 179 Huizen en 636 Inwoonersi, GENT, Hoofdftad van Vlaanderen , zeer groot van. omtrek , (eene uur gaans van de Keizerspoort naar de Muidenpoort); — voor deezen wel, doch nu fchraal bebouwd; liggende Zaai- en Weilanden en Boomgaarden in de Stad; —~ fchoon gelegen voor den Koophandel, ,wegen de Vaarten F naar  *» G E. GE. GI. naar alle omliggende Steden; — geene ftad van defenfie op zich zelve , doch van veel gewigt in Oorlogstyden wegen haare ligging aan de Schelde en Ley; Geboorteplaats van Keizer Karei V. en beroemde Stad in on?e Vaderl. Hiftorie wegen de Pacificatie 'van Gent, en veele andere gebeurte- nisfen aldaar. De Franfchen hebben er ook den voorl. Winter huisgehouden, &c. gelyk genoeg bekend is. Gentsingen, Vlek in 't Graaffchap Sponheim, (in den Opper-Rhynfchen Kreits) 2 u. Z. O. van Bingen, niet verre van de Riv. Nahe, en Z.W. ten Westen van Mayntz. Gekaw (gerau), kleine Stad en Landfireek in Hesfen, in den Opper-Rhynfchen Kreits, 2 u. ten N. W. van Darmftad op de Landftraat. Darmftad is de Hoofdftad van het Gerauerland , aldaar gelegen. Gerbervillers , kleine Stad en Markgraaffchap in Lotharingen, Z. O. van Nancy aan de Beek Mortagne. die ruim eene uur van daar in de Meurtre loopt. Germersheim, kleine Stad in den Rhyn-Paltz, by de Riv. Queich, waar dezelve in den Rhyn loopt; 3 u. ten O. van Landau. Yan de Stad is een Kanaal gegraaven naar den Rhyn. — Er is eene Goud-fpoeling, Stofgoud zoekt men er uit het Rhynzand. Gernsheim (Geresheim,) kleine Stad in Duitschl. in KeurMayntz aan den Rhyn, 5 u. N. O. van Worms en Z. W. van Darmftad, midden tusfchen Worms en Darmftad. — Er is een Rhyntol. Ge rols te in, kleine Stad aan de Riv. Kyl in den Westph. Kreits in 't Graaffchap Gerolftein, 3 u. N. W. ten N. van Manderfcheit, ten Zuiden van Hildesheim, op de Landftraat van Schonk naar Daune en UImen. Gersdorp (Gerftorf,) kleine plaats in den Neaer-Elfas, 3 u. ten N. van Hagenau, ten Z. W. van Weisfemburg. Gerspach, kleine Stad in den Schwaabfchen Kreits , in 't Graaffchap Eberftein; 2 u. Z. O. van Baden aan de kleine Rivier Murg. Geseke, kleine Stad, ruim 3 u. ten O. van Lipftat op de grenzen van 't Hertogd. Westph., by den oorfprong van de Beek IVeih, die in de Lippe loopt. Gien, Stad in Frankr. aan de Loire , in 't Orleanfche 8 u. Z. ten Westen van Montargis , en Z. O. van Orleans (welke Stad buiten 't beftek der Kaart ligt.) Digt by de Stad Gien is het Kanaal, 't geen in 't Artikel van Briare befchreven is. Zie Briare. Giessen, (Giesfen.) Stad in Opper-Hesfen omtrent 7 u. ten N. van Hanau tusfchen de Riv. Lahn en de Beek Wisfek ten O. van Wetzlar. Zy is gefortificeerd ook is 'er een goed Slot, een fchoon Arfenaal, en ook eene Univerfiteit. Over de Lahnllgt een groote Steenebrug. Giraumey, (Girarmer) kleine plaats in Loth. in 't Vogefisch gebergte 8 u. ten W. van Colmar op de Landftraat van Colmar door 't Vogefisch gebergte over Bruyere en Epinal naar Nancy. Digt by deeze plaats ten Noorden is een Berg, op welke een vry groot Meir is , het AJcir van Girarmer genaamd, uit welk de Beek Velogne Westwaards voortvliet en by de kleine Stad Arches in den Moefel loopt. Givet, Vesting in Fransch Namen (Grensvesting van Frankr. aldaar) aan de Maas gelegen, 1011. ten Zuiden van Namen. — De Stad is in twee deelen gedeeld door dü  Of. GO. iirl de Maas , het eene heet Givet Sant-Hilaire, het andere Givet no!• tre Dame. De Vestingwerken zyn 3 van Vauban, en zeer goed. — I Zoo digt ligt Givet aan Charlemont, dat beiden te famengetrok- » ken en nu fchier ééne Stad uit» ; maaken; zodat Givet nu de bene5. denftad van CharIemo.it is. NB. fi dit klein District van Fransch Namen is nu (ten aanzien van't Be- II ftier) gevoegd aan Fransch Henee gouwen. Givsï, inArgonne, kleine i Plaats 7 u. ten O. van Chalons, i 3 u. ten Z. van Menehoud op de e i Landftraat,tenW.vaneen kleinMeir. St. Ghillain, (Guiüein , '■ Gulslein), kleine Stad in Oostenr. i- Henegouw. i u. ten W. van Beril gen aan de Riv. Haine, te vooren i gefortificeerd, doch in 1746 door s de Franfchen geflecht; in eeneu broekachtigen grond. — Te voo1 ren waren er fluifen, die aldaar en naar den kant van Bergen tot ver» fterking dier Stad eene inundatie' konden maaken. r| St. Goar, (Sanct Gewer) Stad in Duitschl. 6 u. ten Z. van , 1 Coblentz aan den Rhyn even bo■; ven het fterk Fort of de Vesting Rhynfels. Zy word door gem. • l Fort verdeedigd, en is de Hoofd. 1 i ftad van het beneden Graaffchap ;« Katzenellebogen toe behoorende r f aan 't Huis van Hesfen-Rhynfels; ■ I doch de Landgr. van Hesfen-Cas: | fel heeft het recht van er Guar- nizoen in te leggen in Oorlogsty: 1 den, er word een Rhyntol voor ■ 1 de twee Hesfifche Huizen geheven. ■ ' Hier omtrent is een Draaikolk in t den Rhyn, en goede Zalmvangst. • G o c h , kleine Stad in 't Her) togd. Kleef, aan de Niers QNeers~) 2 u. Zuidoostlyk van Kleef, en ï omtrent even verre van Gennep 11 ten Zuidoosten. Gochsheim, kleine Stad van 1' 't Hertogd.Wirtemberg aan deBeek ï Craich 5 u. ten O. van Philipsb. GO. GR. 43 Gondkecourt, kleine Stad in Frankr. in 't Hertogd. Bar, ten Z. O. van Barle-duc aan de Riv. Oney die door Barle-duc en vervolgens Westwaards in de Mame loopt. Gondreville, kleine Stad in Loth. tusfchen Nancy en Toul aan den Moefel, eene uur N O. van Toul, — zeer aangenaam gelegen op een Heuvel. Gorze, kleine Stad in Lotharingen op een Heuvel een uur van den Moefel 4 u. Z. W. van Metz. 4 Gray, kleine Stad in Franche Compté aan de Saone 9 u. ten N. O. van Dijon. In 1668 heeft Lod. XIV. de Vestingw. laaten Hechten. Grancey le Chatel ,j Vlek in Champ. 5U. Z. W. vanLangres. Men maakt er zeer goede Sjerjes (Schaers) (Serges. GRANDPRé, kleine Stad in Champ. op het Riviertje Ayr, by groor Weide-vlakten en ook daarom zoo genoemd, 5 u. Z. W. van Stenay, niet verre van de Riv. Aisne op deLandftraat dievanMenehoud ten N. naar Stenay loopt. | Grandvillard, kleine Stad in den Opper-Elfas op de grenzen van de Sundgou, 2 u. Z. O. ten Z» van Beford, aan de Beek Alaine, die voorby Monbeillard in de Doux loopt, ten W. van Bafel. la Gkandville, kleine Stad in het Hertogd. Bar, eene uur ten Z. W. van Longwy aan de Landftraat en de Beek Chiers, die van Longwy ten Z. W. naar Longuyon loopen. G r e v e n , Vlek in 't Bisdom Munfter aan de Riv. Ems, omtrent 2 u. ten N. van Munfter; NB. daar begint de Ems bevaarbaar te worden. Grevemachern, klemeStad in Oostenryks Luxemburg in eene vruchtbare vlakte aan den Moe el, 2 u. Z. W. van Trier. Grevenbroich, Steedje en Slot in 't Gulichfche ten Z. van F 2 Nuis,  44 GR. Nuys, 5 u. N. O. van Gulich op een Eilandje in de Riv. Erfft. . Grevensïein, Heerlykh. ten Westen van Spier omtrent 411. ten Z. van Keizerslautern. Grevenstein. kleine Stad É 't Hertogd. Westphalen ten Z. van Lipftad op de Land ftraat aan de Beek Wenne die Noordwaards in den Roer loopt. Greïz, Graaffchap in Oostenr. Brab. ten Z. van Leuven. De plaats Gretz ligt derdehalve u. ten Z. van Leuven. , Griet, Steedje in 't Cleeffche e-ene uur ten N. van Calcar, aan den Rhyn. In 1784 waren er 170 Huizen en 897 Inwooners. Griethuizen, Steedje in 't Cleeffche tusfchen Cleef en Emrik, ruim eene uur van Cleef. In 1784 waren er 90 Huizen en 492 Menfchen Grimberg, kleine Stad in Duitschl. in't Keur-Trierfche 6u. Z. O. van Trier. Grimbergen, vrye Heerlykheid niet eene Abdy in Oostenr. Brab. een u, W. van Vilvoorden. G r o n 0 u, Vlek en eerfte plaats in 't Munfterfche op de Landftraat van Enfchede naar Munfter, ten O. van Enfchede. — 't Is een Munfiersch Leen, dat thans door den Gr. van Tecklenburg - Reda bezeten wordt. Gronsveld, Graaffchap in *t Limburgfche digtby Maestricht en de Maas.Zy behelst het Kasteel Gronsveld en eenige weinige Dorpen. Grosumstadt, oude Stad in Hesfen, voordeezen aanz^enlyk, nu gering; naauwlyks woonden er in 1776 400 Burgers, en zy waren meest arm. Zy bouwden Graanen en ook Meekrap. De Stad ligt 4 u. O. van Darmftad. Grunstadt, Stad in 't Graaff. Leiningen 5 u. Z. W. van Worms in eene zeer vruchtbare landouwe. Men geneert er zich G ü. met den Akker- en Wynbouw. — Tusfchen Grunftadt en Neuftadt aan den Hart zyn in 't Veld kleine Bosfchen van Kersfeboorhen, en zoo vruchtbaar, dat er Boeren r zyn,die jaarlyks wel voonoogl,aan Kersten te Worms, Spier, Manheim. Frankenthal &c.verkoopen. Grunftad is ook in deezen veldtogtder Pruisfen dikwijlsgenoemd. Gemingen, VlekinDuitschl. ten W. van Bingen, ruim 1 u. ten Z. O.van K rchberg op de Landftraat. Guise, kleine Stad in Picard., met een zeer fterk S+Ot-aan de Riv. Oife 6u. N. O.van St Queutin ïou. Z. O. van Kamerik. GULICH, (Julich, Gur.ikerland) Hertogd. in denWestphaalfchen Kreits, grenzende ten N. aan Pruisfisch Gelderl., tenZ. aan de Heeriykheid Schleiden en Blankenburg en 't Keulfche —■ ten W. aan 't Limburgfche, Aaken- fche, Luikfche &c. ten O. aan het Keulfche. —- 't Is 20 Duitfche mylen lang en loopt van 9 mylen breedte zeer fraai af. — Zyn geheele inhoud wordt op 2,56408 Morgen begroot Het is zeer vruchtbaar in allerlei Graa^ nen en fpyst het Hertogd, Berg inet zyn overvloed. Veel Klaverzaad gaat er uit naar Holland en Braband. — De Paarden-fokkery is er zeer voordeelig. In een woord de Land-bouw en Veeteeld tiert er ongemeen. Ook worden er veele en keurlyke Linnens geweeven (en tellaarlem gebleekt): want er groeit veel en beste Vlas.— Er zyn 9 Steden , en't platte Land is in 43 Ambten verdeeld. ■— De Grond van 't geheele Land is onder deezen, en dus in 52, doch zeer ongelyke deelen verdeeld, en elk is naar rato van 't getal zyner morgens gefchat in 't opbrengen der gemeene lasten.—1 De Lands-Stenden van beide Hertogdommen Gulich en Berg hebben zich in 1628 en 11639 verbonben  GU. HA. II A. 45 ben om gezamenlyk hunne Rech>ten en Privilegiën te handhaven, welke Landflenden beltaan uit de Ridderfchapp-n en de 4 Hoofdlieden van elk Hertogdom. Deeze Land-Stenden vergaderen gezamenlyk te Dusfeldorp, waar ook het üpper - Gerechtshof van beide Hertogdommen relideert (zie • Dusfeldorp). — Behalven Maas en Rhyn, die ten W. en O. hier en daar aan dit Hertogd. roeren, zyn er nog verfcheiden kleine Rivieren en Beeken, als de Roer, die by Roermond in de Maas loopt; de Worm, die van Aaken komt; de Erfft die by Dusfeldorp in den Rhyn loopt; de Niers die by Gennip zich met de Maas ver eenigd. De Ahr, die by SinOch in den Rhyn valt enz. GULïCiI (Gulik - Julich,) Hoofdftad van't Hertogd. Gulich , 5 u. N. O. van Aaken aan den Roer, iets gefortificeerd, met eene kleine Citadel. -—■ Zy heeft 1699 Morgen Lands tot haar aandeel. G u n d e r s.b l o m , kleine Plaats een u. ten Z. van Oppenheim niet verre van den Rhyn. Gustavenbü r g, kleine Plaats by Mayntz aan den mond der Mayii. H. HABSBURG (Hapsburg), zeer oud dvaftcel in Zwitferl. in 't Canton Bern, by de Riv. ^ar, ten Zuiden van Lauffenburg , eene groote uur ten \V. van Brugg op 5e grenzen van Zwitferl. NB Het Huis van Oostenryk ftamt af uit de Graaven van dit Kafteel Habsburg. Hadamar,Vlek in den Westphaalfchen Kreits, 6 u. ten O.van Coblentz, hoofdplaats van 't Graaff. Hadamar. Het hoort toe aan 't Vorstl. Huis van Nasfau Diets. Er is een fchoon Slot digt by de Riv. Els. Het vlek ligt op de Landftraat van Limburg aan de Lahn door Hadamar naar VVesterburg. HAGENAU, Vesting , en in Rany de derde Stad in den Neder-Elfas, ( dikwyls belegerd , genomen en hernomen door cle Keizerfcheu en de Franfchen ) aan dc bevaarbaare Rivier Motter, die de Stad in twee deelen deelt. Zy dryft handel voornaamlyk met Meecrap en Tabak, welke daar omftreeks verbouwd wordeu. Men maakt er ook eene foort van onecht Porcelein. (Fayance.) Digt by. de Stad ftrekt zich het Hagenauwer Woud ten N. uit. Ha gen b ach, kleine Stad ten N. O. van Hagenau aan den Rhyn met een Kafteel aan die Riv. 5 u. van Philipsburg. Hagenberg (Hachenborg), Stad en Graaff. in Duitschl. ten N. O. van Coblentz ten N. van Hadamar op de Landftraat van Hadamar door Westerberg naar Hagenberg, Haisnaut (Hainaut), kleine Riv. van Heneg. ontftaat in een bosch en broekachtig Oord , eene uur ten N. W. van Maubeuge, en vereenigd zich by Condé met de Haine. Haisne (Haine), Riv. van Heneg., bevaarbaar van Bergen tot Condé door middel van Sluizen, waar dezelve in de Schelde loopt. (Zie St. Gillain.) Halen, kleine Stad in Oostenryksch Braband, 5 u. N. O. ten O. van Leuven aan de Riv. de Geete, waar dezelve in de Demcr loopt. Halle, kleine Stad in Oostenr. Henegouwen ; 3 u. Z. W. ten Z. van Brusfel aan de Rivier Senne; voor deezen gefortificeerd, doch zedert lang ontmanteld. De Lieve Vrouwe van Halle is bekend door bedevaarten en haare Kerk is zeer ryk, F 3 Hal.  4« H A. H A. Ii a l l e , kleine Ambts-Stad in'c Graaffchap Ravensberg, omtrent tusfchen Ravensberg en Biele- feld. Er zyn 144 Huizen en 670 Inwooners. Kallenberg, Steedje Z.O. van Lipftat, aan de Beek Hönne. Hamm, Hoofdftad van't Graaffchap Mark aan de Lippe, by den inioop der Beek Asje in dezelve. Zy is zonder muuren en in 1763 zyn de Vestingvv. geflecht. Het getal der Huizen was voor eenige jnaren geen 400 en nam federt nog geltadig af. Het Krygs- en Domein - Collegie, van 't Graaff. refideert er. — Er is eene Linnenbleekery, doch de handel met gebleekt Linnen neemt er ook af. In 1762 wierd deeze Stad gebombarbeerd en met gloei jende kogels befchooten door de Franfchen. Zyligt8 u. ten W. van Lipitadt en7u. ten Z. van Munfter. Ham, kleine Stad in Picardie, met een gefortificeerd Slot aan de Riv. Sommei in een moerasfig oort. — In het Slot is een Toren die 36 voeten dik is, en die 100 voeten in de breedte en 100 in de hoogte heeft. Hamont, kleine Stad in 't Prinsdom Luik, op de Mokerheide geleegen; 12 u. N W. ten N. van Maaftricht. tusfchen Eindhoven en Maaftricht, by de grenzen van Staats-Braband. HANAU , Hoofdftad van 't Graaffchap Hanau - Muntfenberg, san de Beek Kinfig, die digt by en langs de Stad in den Mayn loopt. Zy beftaat uit eene oude en nieuwe Stad, welke beide gefortificeerd, doch niet zoo fterk zyn om lang te kunnen verdeedigd worden. In de nieuwe Stad zyn de ftraaten lynrecht en breed en de Huizen doorgaands gelykformig gebouwd. .— Men maakt er Lakens en Wollen - goed, inzonderheid het zoogenaamd Grofgroen., ook Zyde en Wollen Kousfen, Sitfen, Porcelein: ook wordt er veel Tabak bereid. Haar voornaame Koophandel beftaat verder in Bouwhout, dat over éenMayn en Kinzig er heen gevlot wordt, in ruuw en gegooten Yzer, in Graanen, Meel enz. Tot gemak des Koophandels is uit den Mayn een Kanaal gegraaven tot in de Stads-gragt. Alle Koophandel en Hanteering is er volkomen vry.— De Jooden hebben in de oude Stad hun eigen Quartier ofStraat. In 1757 wierd de Stad doorFranfche Troepen bezet en eerst in Ï762 verlaaten. Voorleden Winter was er ook groote vrees voor een bezoek van de Franfchen uit Frankfort; doch door zonderling beleid wierdt hun voorneemen verydeld tot er • meer Hesfifche Troepen aankwamen, die de Stad gelukkig bevrydden. — Zy ligt zeer aangenaam in eene vrucht, baare vlakte. Hannuye, Steedje in Waalsch Braband , 6 u. ten Z. O. van Leuven en omtrent even verre van Luik. IIantiieim, kleine Plaats tusfchen Zeil en Manderfcheit aan de Beek Isbach. Hakdenberg, kleine en vrye Heerlykheid in 't Hertogd. Berg omtrent 2 u. ten N. W. van Elverfeld, en ruim 5 u. N. O. ten O. van Dusfeldorp. Harlebeeke, kleine Plaats in Oostenr. Vlaanderen by Kortryk ten N.O. aan de Lys. Hazebroek, kleine Stad in Fransch Vlaand. 4u. N. O. ten O. van St, Omer, 2 u. Z. O. van Casfel, op de Landftraat. Haselunne, Steedje in 't Bisd. Munfter ten O. van Meppen aan de Riv. ffaze, die by Meppen in de Ems loopt. Haslach, klein Steedje in Schwaben met een Kasteel in het Dal Kintzing, genaamd Kmtzinger Dal, ten Zuidoosten van Strasburg en  HA. HE. H E. 47 en Offenberg op de Landftraat uaar Strasburg, Hasnon, Vlek in Oostenr. Henegouwen op de grenzen tusfchen Valencyn en Rysfel aan de Riv. Scarpe. Hasselt, kleine Stad in het Luikfche aan de Riv. Demer 5 u. M. w. van Maestricht tusfchen Bilfen en Herk. Hattingen, Stad in 'tGraaffchap Mark, digt by de Roer511. N. O. ten O. van Dusfeldorp 2 u. ten N. van Elverfeld er zyn veele Loyeryen, en by de 2000 Inwooners. Hatzfeld, kleine Plaats in Duitschl. aan de Riv. Eder ten N. O. van Berleborg, in hetHesfifche, Hoofdplaats van 't Graaffchap Hatzfeld. Hat ton -ch as te l, kleine gtad in 't Hertogdom Bar, tusfchen Barle-Duc en Metz, tusfchen Maas en Moefel. Haubourdin , kleine Plaats in Fransch Vlaand. op de Rivier Deulle eene uur Z. W. van Rysfel. Hautviller, (Hautville), kleine Stad in Champ., anderhalf uur ten N. W. van Espernay. Hier omftreeks groeit excellente Champ. Wyn. Hèerenthals, kleine Stad in Oostenr. Brab. ten O. van Antw. 3 u. N. O. ten O. van Lier aan de Riv. Neete. In onzen 3o jaarigen oorlog was zy zeer bekend, en verfterkt. HEIDELBERG , (van naam genoeg bekend wegens onzen Heidelbergfchen Catechismus ) eerfte Hoofdftad van den Rhyn-Palts, aangenaam gelegen aan de Beek van den Gausberg, digt by de Riv. Neckar. In 1689 is zy van de Franfchen fchrikkelyk mishandeld en 1694, Hechts 5 jaren er na door hen grouwelyk geplonderd, verbrand en tot een puinhoop gemaakt.— Thans is de Stad klein , doch fraai gebouwd. Zy heeft eene vermaarde Univerfiteit. Haare Bibliotheek was in de voorige Eeuw de beroemdfte, doch is na de verwoesting van 1622 meest naar Rome vervoerd. —— Haar zonderling Wynvat (een verbaazend groot gevaarte van 150 Aamen of 100 Oxhoofden, nog grooter dan dat van Breinen) is er nog.—■ In 1766 is er ook eene Katoenen Sits- Manufadtuur aangelegd, die er echter niet tieren kon. Ook is er eene Zyde Kousfen-Manufactuur, ook van Wolle Tapyten met figuuren ingewerkt, ook van Papieren Behangfels. — Er woonen omtrent 11,000 Menfchen.— In February van 1784 heeft deeze Stad bedroefd geleeden door de overftrooming der Rivier by eenen geweldigen ys-gang. Heidelsheim, kleine Stad Z.O. van Philipsburg , en eene uur van Bruchfal. Heins, kleine Plaats, O.van Wezel op de Landftraat by de Wezelfche Heide. Heins berg, Vlek in 't Hertogd. Gulich, Z. O. van Roermond, ten Westen van Mafeik. HENEGOUWEN, Graaffchap, eene der X Nederlandfche Provinciën, en degewigtigftein Oor* logstyden, omdat in dezelve veele Vestingen en fterke Plaatfen zyn, meer dan in eenige der anderen. Het grenst ten N. aan Vlaanderen, ten Z. aan Picardiè en Champagne, ten O. aan Braband , Namen en 't Luikfche, ten W. aan Artois en Vlaanderen. Het is by 18 a 19 u. lang, en ook omtrent zoo breed. Het Oostenryks, ofNoordelyk gedeel te is meest zeer vruchtbaar (fchier zoo vruchtbaar als Vlaanderen en Braband waaraan het grenst) en brengt allerlei Graanen voort , ook veel Hop; ook zyn er zeer goede Weiden. —Het veel grooter zuidelyker deel drt aan Frankrtoebehoort, is meest bergachtig» e"  48 II E. H E. en daar vindt men verfcheidene ïvlyncn van Yzer en Lood, en veele Steenkolen-groeven , zeer dienftig tot fmelting en zuivering dier Metaalen, ook Marmer en Leyen. .—■ Dit Zuidelyk gedeelte is meer dan het andere begroeid met Bosfchen. Men vindt er de Bosfchen van Mormal,van San, van St. Amand; ook loopt er een gedeelte van 't wyduitgeftrekte Ardennet Woud door. — Van verfcheidene Rivieren wordt •Henegouwen doorwaterd, als de Schelde, de Selle en Estaillon en Sanfette , die in de Schelde loopen , — de Sambre die by Naaien in de Maas vloeit, —- de Dender en Senne, die in deeze Provincie ontftaan. —^ Midden door Henegouwen loopt de Haine, waarvan de benaaming deezer Prov. komt. (Haine-Gouwen, d. i. Haine-Lmden.) In geheel Henegouwen zyn 1-4 Steden. Het getal der Dorpen wordt zeer ongelyk opgegeeven. —. Het is aanmerkelyk dat in Oostenr. Henegouwen geene Stad is, welker Vestingwerken (zelfs niet die van de Hoofdftad MONS of BERGEN) door Jofeph II. van gewigt gerekend zyn, om onderhouden of behoorlyk herfteld te worden. —- Maar in Fransch Henegouwen zyn integendeel gewigtige Grensvestingen van Frankryk als CONDE, VALE\'CIENNE , BOUCHAIN , LANDRECY , QUESNOY , M AU BEUGE , PHILIPPEVILLE, &c. — Zie derzelver befchryvingen. Heppenheim, >YJek in Duitschland , tusfchen Heidelberg en Darmftad op de Bergftraat. Herbismont, Vlek in Oostenr. Luxemburg, een uur ten W. van Chiny , tusfchen Chiny en Bouillon aan de Riv. Semais. Herborn, Stad in Duitschl. in de Wetterau , in 't NasfauDiliembtirgfche met een Kafteel. Er is een Akademisch Gymnaflum. Er zyn ook Wolle- en Linne-marmfactuuren , Kousfenweveryen, Leerlooyeryen, &c. De Stad ligt N. W. ten N. van Wetzlar, aan de Riv. Dill. Hericourt, kleiue Stad en Heerlykh. in Franche Compté, aan de Riv. Rigole, 2 u, Noordlyk van Monbeillard op de Landftraat. Herissy — (Ilericy), yiek in Frankryk aan de Seine, Z.O. van Melun en N.O. van Fontainebleau. Hkrival, kleine Plaats in \ Vogefisch Gebergte, een uur ten O. van Piombieres. Herk, kleine Stad in Luikerland aan de Beek Herk, die daar omtrent in de Demer loopt. Her mon ville, kleine Stad" in Champagne, 2 u. N. W. van Rheims op de Landftraat. Herlisheim, Vlek in den Elfas, een uur ten Z. van Colmar. Hermbach, Vlek in 't Hertogd. Gulich, ten Z. van Duureu aan de Roef,. 2 u. ten N. van Gemund. Hernsheim, kleine Stad in Duitschland, ten N. van Worms, digt by den Rhyn. H è k tz-b e r-o (Hirtzberg % kleine Stad op een'Berg, in 't Hertogd. Westphalen, ten Z. van Lipftadt, ten O. van Arensberg. Herve, Vlek in 't Hertogd. Limburg, 2 u. ten W. van Limburg, bekend wegens de Herffrfie Limburger Kaas,'die van Herve komt. HERVORD , ( Herford) in rang de tweede Stad van 't Graaffchap Ravensberg in *t Hertogd. Westphalen. ( Bielefeid is de eerfte) 3 u. N. O. ten O. van Ra. vensberg, aan de Werre en Aa, die er door vlieten en de'Stad in drie deelen verdeelen; de oude Stad, de nieuwe Stad en RadewiK',  H E. HE. HO. 49 iwig. De omtrek der Stad is groot; .doch binnen haare muuren zyn ruime Tuinen , en Weiden en zelfs kleine Graanvelden. in 1783 waren er 2667 Inwooners en 783 Huizen; te vooren waren er meer ; zo dat deeze Stad afneemt. Herzogenrade, (Rolduc) hoofdplaats van 't Land van Herzogenrade in 't Hertogdom Limburg 7 u. ten O. van Maestricht, derdehalve u. van Aaken op de Landftraat , die van Maestricht cverBerg, door Valkenburg, klimmen en Heerle naar Hertzogenraade gaat (welke Landftraat in onze Landen van Overmaaze federt eenige jaaren aanmerklyk is verbeterd en zoo loopt gelyk op de 1 kant te zien is ) HESSEN, uitgebreid LandI graaffchap in den Opper Rhyn- ! fchen Rreits, grenfende aan i verfcheidene Vorftendommen ,Bisi dommen &c. Het is een zeer i Bergachtig Land, 't geen echter 1 door vlyt veel vruchtbaar Akkerland , goede Weiden, en ook op fommige plaatfen goeden Wyn heeft. —■ In de Bergen vindt men Zilver, Koper , Lood, veel Yzer — Aluin, Vitriool, Zwavel, Steenkooien, ook Marmer en Albaster. De Berg- en Zout - \verken Zyn thans in goeden ftaat. —■ Veele mlddelmaatige en kleine Rivieren ontftaan in of vloeijen door dit Bergagtig Land , als: de Labi (Lan . Lohn) in welke veele kleinere invloeijen, — de Fulda met de Eder, — de iVirra , die verder voortvloeyendeden naam van Wezer krygt, welke voor den Koophandel en Scheepvaart op Breinen zeer gewigtig is voor dit Land.— In Heafen zyn veelerlei Manufactuuren en Fabrieken, gelyk in de Artikels der Hesfifche Steden en Vlekken opgegeeven is. Het getal der Inwooners begroot men op 300000 min of meer. — Al- tyd waren de Hesfen beroemd in Oorlogs - dapperheid. De Hesfi. fche Troepen zyn thans onder da besten van Europa. Fr zyn 2 voornaame regeerende Hesfifche Huizen ; als : HESSEN-CASSEL (Ge. reformeerd) en HESSEN-DARMSTAD QLutersch). — Behalven deeze zyn er ook nog afgedeelde Regeerende Huizen , als H e ssen-Philipsthal en Hessen-Homburg ( Gereformeerd ) Hessen-Rhynfels (Roomsen) &c. — Verdere uitbreiding behoort niet tot het oogmerk van dit Handboek. i7«/ëra-h0mburg van de HoOGTE, Stad in Hesfen 3 u. ten N. van Frankfort op de Landftraat van Frankfort naar Nasfau-Weilburg— op eene Hoogte gebouwd, — Zy is verdeeld in oude en nieuwe Stad. — Er zyn Wolle- en Linne-msnufaftuuren, ook worden er veele Zyde en Wolle Kousfen geweeven. —— Er woonen veele Jooden en hebben er eene Synagoge. Hl ld es h £ i,M, kleine Stad in 't Keur-Trierfohe ten N.vari Mout» real ten N. van ManJerfcheit. ^Hochhetm, Vlek in Duitschl. digt by Casfel, ten O. van Mayntz aan denAfeyn. Deeze plaats is beroemd wegens de Hochheimer Rhynfche Keurenen. — Hochheim hoort toe aan *t Domkapittel van Mayntz. Hochfelden, kleine Stad in den Neder-Elfas Z. W. van Hagenau. Höchst, kleine Stad aan den Mayn, 2 u. ten W. van Frankfort, 't Markfchip dat alle dagen van Mayntz op Frankfort gaat , landt hier aan. — Er is eene Porcelein fabriek, ook eenMayn-tol. Ho he ns olms, Graailykrefidentie-Slot in 't Gr.iaff. Solms ten N. wat Oostlyk van Wetzlar op de Landftraac. G HOI-  50 H O. H O. HOI JA, Graaffchap in den Westph. Kreits, behoorende tot het Keurvorftendom Hanover , grenzende ten N. aan het Bremenfche Gebied , aan 't Graaff. Diepholts aan den Wezer &c. — ten Z. aan 't Vorftend. Minden ten O. aan de Vorftend. Luneburg en Calenberg. —. Het is omtrent 8 mylen lang, en op zyne grootfte breedte tot ruim 7. — Er zyn veel Heiden en Zandige plaatfen, doch ook goede Akker- en Weide-lan ■ den, wier gronden echter meest ligt zyn en Rogge, Haver en Boekweit tot behoefte en zelf tot uitvoer voortbrengen. Langs de Wezer valt de Grond zwaarer , en daar bouwt men Tarwe, Boonen en Gerst, ook op fommige plaatfen word Vlas, Tabak en Krap gebouwd. In dit Graaff. is ook rykelykcVee- en Byen-teeit.— Het gebrek aan hout wordt door Turf vergoed. liet Ilesfisch gedeelte, dat er in ligc„ uitgezonderd , behelst het édne Stad en 13 Vlekken, te famen 9ocöIJaartfteeden. — De meeste Boeren zyn Lyfeigenen. Er is veel Spiunery en Linnenwevery; ook maakt men er Wollengoed, en breid er veel Kousfen; met alle welke Waaien en met Honig en Was Koop"handel gedreven word, ook met Sysfen en Elzen, waar van Fabrieken te Li'ebenau zyn. Uit dit Graaff. komt Jaarlyks veel volk naar ons Land om Turf te baggeren, gras te mayen &c. die om Oogst-tyd weder met een goed beursje naar huisgaan, en contanten in hun Land brengen. — Na aftrek der Regeerings-kosten &c. ontfangt de Keurvorst van Hano■ver Jaarlyks uit dit Graaff. i,i3oco Ryksd. zeker een aanzienelyke fom, zoo men den veelal fchraalen bodem en kostwinning deezes Lands in aanmerking neemt. Hoi ja, Vlek aan den recht. fchen Oever der Wefer, met een Slot. Over den Wefer is daar eene: Houten-brug. In 1758 wierderi de Franfchen er van daan gedreeven, by welke gelegenheid er een groote brand ontftond. Holt, Steedje in 't Hertogd. Cleef Z. O. van Wefel N. O. ten N. van Duisburg. In 1784 waren hier 147 Huizen en 590 Menfchen. De Stad beftaat uit eene Kruis-ftraaten, en op den Markt kan men alle de vier Poorten zien. Holtzappel, kleine Plaats aan de Lalm W. van Limburg. Homburg, Stad in Duitschl, met een Kasteel in 't Vorftendom Tweebruggen ten O. van Saarbruk en 2 u. ten N. van Tweebruggen. H 0 n f a l 1 s e , Vlek en Heerlykheid in 't Hertogd. Luxemb. op de Landftraat tusfchen la Roche en Clairvaux, Honnecour, Vlek in Picardie op de grenzen van "t Kamerikfche (Cambrefis) aan de Schelde ten N. O. van Castelet. Hoogst r. aa ten, in Oostenr. Brab. in 't Kwartier van Antwerpen, hoofdplaats van 't Graaff. Hoogftraaten, 't geen in 1739 tot een Hertogd gemaakt is 3 u. Z.W. van Breda, 6 u. N.O. van Antwerpen. Hoogftraaten is zeer beroemd in onze Vaderl. Historie. In eene byeenkomst van voornaame Nederl. Edelen is aldaar in 1566 gehandeld over het inleveren van het beroemde Request aan Margareet. — Voorts is 't Kasteel naderhand dikwyls belegerd, genomen &c. Hoorn, Vlek en Kasteel in't Graaffchap Hoorn, tusfchen Roermond en Weerd, bekend wegens den ongelukkigënGraaf van Hoorn, zoo beroemd in onze Vaderl. Historie. — Na zyne onthalfing is dit Graaffchap aan 't Bisdom Luik toegevoegd. Hor ns ach, kleine Stad in Duitschl.  HO. HU. HY. IB. 51 Duitschl. van het Hertogd. Tweebruggen, aan de Hoornbeek i u. Z. O. ten Z. van Tweebruggen. Hornberg, Stad en Baronie van Duitschl. in 't Zwarte Woud met een Fort op een Berg 6 u. N. O. van Friburg, en ten Zuidoosten van OfFenberg, bydeBeek Guttack. Horstmer, kleine Stad met een Kasteel in 't Bisd Munfter, 6 u. ten N. W. van Munfter. St. Hu bert, kleine Stad en Heerlykheid van 't Graaffchap Chiney in 't Luikfche op de grenzen 8 u. N. O. van Bouillon, io u. Z. O. ten Z. van Dinant, by het Bosch van St. Hubert. hockes Of huckeswa- cen, Vlek aan de JVipper in 't Hertogd. Berg , Z. W. van Elverfeld op de Landftraat. Hier zyn Laken - manufactuuren en veele Yzetfmeederyen. HUFINGEN, HUFFINGEN, k'eine Stad en Kasteel in Schwaben in't Prinsd. Furftenberg, digt by de Riv. Breg ten Z. O. van Brisfach op de Landftraat. HunDSRUCK, Landftreek in Duitschl. tusfchen den Rhyn, Moefel en Nahe in den Boneden-Palts. Hunningen, kleine doch regelmatige Vesting in den OpperElfas in de Sundgou een u. tenN. van Bafel. De Vestingwerken zyn van Vauban. — Een en andermaal heeft Frankryk daar eene Brug en verfterkingen over den Rhyn laaten leggen, doch moest dezelve by Vredes-tra£taaten wederom Hechten, gelyk zulks nog in 1751. heeft moeten gefchieden. H unolstein, Baronie 3 u. Z.W. van Traarbach. Hu nteb ur c, Huntebrug . kleine Stad en Ambt aan de Hunte in 't Bisdom Osnabruk N. O. fevan Osnabruk. Hu y, (Hoey), Stad in't Prinsd. Luik aan de Mans, zeer bekend in de Nederlandfche Oorlogen, en zeer wel gelegen op de Rivier, over welke daar eene fchoone Brug is. Zy ligt 6 u. Z.W. van Luik en 6 u. N. O. van Namen midden tusfehen Namen en Luik. Voor deezen had zy goede Vestingwerken, doch die in 1715 geflecht zyn. Op de kleine Rivier Hoyoul, die daar in de Maas loopt, zyn veeIe Papier- en Yzermolens. Omftreeks groeyen veele Graanen , ook graaft men er Yzer, Aluin, Zwavel, Steenkoolen, ook groeit er Wyn. — In Maart 1793 wierden de Franfchen van daar verdreven , en die gewigtige'post door de Oostenrykers bezet, Hy poli te, Vlek in Franche Compté ten Z. van Monbeillard, aan de Riv. Doux. I. Iburg, Vlek met een Kasteel in 't Bisd. Osnabruk, 4 u. ten Z. van Osnabruk. — In 't Ambt Iburg zyn Steenkolen en Marmer» Idstein, kleine Stad in de Wetterau , met een Slot 511.N. O. van Mayntz. Zy heeft 300 Huizen, behalven die waar Jooden in woonen. In 't Slot worden de Archiven van Nasfau-Ufingen bewaard. —— Er wordt wit Leder gemaakt, dat goed vertier heeft. (De Heerlykheid Idftein is 8 u. lang en 4 breed, en gelegen in een aangenaam Dal. Ill, Rivier van den Elfas, die op de grenzen van den Boven-Elfat uit verfcheiden Beeken en kleine Moerasfen ontftaat, verfcheidene kleine Rivieren inneemt, Noordwaards door den Opper-Elfas naar en door Strasburg en vervolgens in den Rhyn loopt. •— Van Schleftad af "is zy bevaarbaar. De Elfas heeft er haaren naam van ontleend. Zie Elfas. Ga Im-  58 IM. IN. IS. IS. JA. JO. Imhain, kleine Plaats ten Z. van Frankfort tusfchen Frankfort en Darmftadt. Ingelheim, 'COpper-Ingelheim) kleine Stad in Duitschland 2 u. Z. W. ten W. van Mayntz, digt by de Riv. Selt op eene hoogte van welke men een heerlyk fchoon gezicht heeft. Neder-In- g e l h e i m ligt digt by, en is een welgebouwd Dorp. Te In- gelheim was in oude tyden een Konings-Hof,waar vermaarde Kerkvergaderingen gehouden zyn, als die van 948. Keizer Karei de Groote hadt het er laaten bouwen, en Meldt er ook dikwyls zyn verblyf. Ook zegt men dat Hy er zou geboren zyn; doch dit is niet zeker. isekburg , ( YS e n b ur g) Graaffchap, 1211 lang en4breed, gelegen ten N. van Coblentz in de Wetterau tusfchen de Graaffchap- pen Solras en Hanau. Het Vlek en Slot Ifenburg ligt 4U. ten N. van Coblentz aan de kleine Rivier Sein. Iserlon, (Lon) Stad in 't Graaffchap Marlt aan het Rivierje Saaren in een bergachtigen ftreek ten Z. van Unna, N. O. ten O. van Elverfeld , en Z W. van Arensberg. Daar zyn ver- fcheiden Yzer en Staalfabrieken. Men maakt er Yzer en Koperdraad , Naalden, in één woord allerlei grof en fyn Yzerwerk, ook Gespen &c &c — Ook zyn er Weveryen van Zyden-lint ,van Laken en Wollene Stoffen. —Zeer tierig en ryk is deeze Stad door den Koophandel met alle deeze Waaren, 668 Huizen, en ïuim 3400 Menfchen zyn er. In eenige Fabriken buiten de Stad wordt magt van Vingerhoeden ge • maakt. — Ons Land trekt veei van alle die goederen. Isle, kleine Stad »n Franche Compté by de Riv. Doux ten Z.W, van Monbeillard, ISLE DE FRANCE, aanzienlyke Provincie, van welke PARYS zelve de Hoofdftad is. Zy is zeer vruchtbaar van Graanen en Wyn, en wordt Isle de France ge. noerad, dewyl zy als een Eiland ligt tusfchen de Rivieren Seine, Mame, Oife, Msne en Ourque. Zy grenst ten N. aan Picardie, ten Z. aan 't Orleanfche, ten O. aan Champagne, ten Westen (buiten 't beftek der Kaart) aan Normandie. Zy behelst behalven Parys en deszelfs omtrek le Beauvaisis, le Va Lois,'tGraafschap van Senlis, le Vexin Francois, le Hurepois, leGatinois, leMultter, la Goele , en le ManttNors, (alle welke Kwartieren van deeze Prov. nochtans niet uitgedrukt zyn op de Kaart , dewyl zulks niet tot het oogmerk diende en verwarring zou veroorzaakt hebben.) J. Ja metz, kleine eertyds gefortificeerde Stad in 't Hertogd.Bar, derdehalf uur Z. O. ten Zuiden van Monmedy op de Landftraat van Monmedy naar Damvillers. St. JeandeLone, ( Laone , Laune) kleine doch fterke Stad wegens haare ligging aan de Saone, in Bourgogne 6u. ten Z. O. van Dijon. Joigny, Stad in Champagne, voordeelig gelegen by de Rivier Tonne ten N. van Auxerre ten Z. van Sens, omtrent in 't midden.— Omftreeks groeit veel Wyn; ook is er goed Bouw- en Weiland. Joinville. Stad in Champigne aan de Mame 6 u. ten X. van Dizier en 10 u. van Barleduc. Omtrent midden ru»- fchen Chaumont en Dizier. Zy ligt  JU. KA. KA. KE. 53 ligt aan den voet van eenen hoogen berg, op welken een Slot Haat. — Omftreeks groeit veel Wyn. \ jocke num, Jokenheirn.Vlek by den Rhyn 3 u. Z. O. van Landau. Jouy le Chastel, kleine Stad in Isle de France ten Z. O. van Parys ,2 u.ten O. van Rofoy (Rofr.y). ' Judoignes, zie Gelde- n a ken. St. Julien du Sault , Stad in 'Champagne aan de Tonne ten Z. van Sens 2 u. Z. W. van Joigny. Jussey, Stad in Franche Compté 7^11. N. W. van Vefoul. JussYf" Vlek in Bourgogne 2 ü. Z. van Auxerre. K. 't Kameriksciie(cambre- S1S, 't Land van Kamerik) eertyds eene byzondere Nederlandfche Provincie, doch nu behoort het aan Frankryk , en is gfene byzondete Provincie meer, maar is ten aanzien der Regeering aan Henegouwen gevoegd. Het Kamerikfche is omtrent 10 u. lang, en van 2 tot 6 breed, grenzende ten N. en O. aan Henegouwen, ten Z. aan Picardie, ten W. aan Artois. Zeer vruchtbare Landftreek, — veel Koophandel met Graanen , en Schaapen en zeer goede Wol, en met het bekende fyne Linnen, dat Kamerdoek (.Kameriks-doek) genaamd en aldaar gemaakt word. KAMERIK, (Cambray)Hoofdftad der evengenoemde Landftreek, deels in eene laagte, deels op eenen rotzigen Heuvel gebouwd aan de Schelde , die ze in twee deelen deelt. Zy is eene fterke Vesting met Vestingwerkeu naar de nieuw¬ fte orde, en heeft twee Kasteelen. Sedert 1677 is deeze Stad onder 't gebied van Frankr. —— Haar handel met Kametiks - doek is aanmerklyk. Kaldenhart, kleine ftad O. ten Z. van Lipftad in 't Hertogd. Westphalen op eenen berg aan de Beek Moen, die vervolgens in de Roer loopt. Kandeen, Vlek en Voogdy in 't Markgraaff. Baden ten N. O. van Bafel in de Heerlykh. Badenwiller en Rottelen aan een Riviertje ,dat anderhalf uur tegen over Hunningen in den Rhyn loopt. Er wordt veel gewerkt in Staal &c. K ar els-r u 11 e, regelmaatig aangelegde Stad van 't Markgraaff. Baden in 't Hart-woud. Markgraaf Karei heeft dezelve in 1715 beginnen te bouwen, en tot zyne Refidentie verkooren. Door het woud zyn 32 Laanen op de 32 windftreeken ge%ouwen, welke alle op het Refidende-Slot uitloo. pen, dat in het midden ftaat. Gp 9 van deeze Laanen is de Stad in de form van een wayer gebouwd; zo dat men uit het Slot in deHoefdftraaten zien kan. •— Zy ligt 1 u". ten N. W. van Durlach. Van Karls. ruhe naar Durlach is een fchoonKanaal gegraaven. Katze nellenbogen, uitgebreid Graaffchap in den OpperRhynfchen Kreits. 't Is verdeeld in Opper- en Neder-Katzenellenbogen. Beide behooren aan het Hesfisch Huis. Keizersberg, kleine Stad in den Opper-Elfas 2 u. N. W. van Colmar in een aangenaame ftreek. Keizerslautern . (Lautren) Stad in Duitschl. aan de kleine Riv. Lanter, die daar ineenLagen moerasfigen grond by een klein Meir ontftaat. — De Stad ligt ten W. van Manheim 9 u. Z. W. van Worms, 11 u. N. W. van Spier. Er is eene Siamoife-manufaétuur. G 3 Kei-  54 K E. Keizersthul, Z. O. ten O. van Bazel, Stad in Zwitferl. in 't Graaff. en de Landvoogdy Baden. Er is eene brug over den Rhyn en een Kasteel. — Zy ligt 3 u, Z. O. van Zuzach. Keizers werth, kleine Stad 3 u. N. W. ten N. van Dusfeldorp, aan den Rhyn, in 'tHertogd. Berg; in 1702. hebben er de Keizerfchen de Vestingwerken gellecht. Kell, een Fort tegen over Strasberg op een Eilandje in den Rhyn, door de Franfchen aangelegd naar de wyze van Vauban ter dekking van Strasburg. In 1736 is dit Fort wederom terug gegeeven aan den Keizer. K els te rb ach, kleine plaats aan de linkerzyde deïMayn tenW. van Frankfort. Kempen, kleine Stad in 't Aartsbisd. Ceulen 7 u. N. O. van Roermond en omtrent even verre ten Z. O. van Venlo , 2 u. ten N. W. van Crevelt. Kempeni'c h , kleine Plaats in Duitschl. ten Z. van Bonn, ten O. van Blankenheim. Kentzingen, kleine Stad in 't Brisgoufche aan de Riv. Eltz 4 u. ten N. van Friburg. In 1703 zyn de Vestingwerken geflecht door de Franfchen. Kerpen, Keulfche Heerlykh. in het Gulikfche; Z. O. van Gulich , en Z. W. van Keulen. Kerpen, kleine Stad en Graaffchap ten W. van Coblentz op de Landftraat tusfchen Blankenheim en Hildesheim. Ketsch, Dorp van het Domkapittel van Spier, aan den Rhyn 3 u. ten Z. van Manheim. Kettwich, Dorp van de Abdy Werden aan de Roer, tusfchen Muhlheim en Werden. Er is eene Laken-manufaétuur. RE. Sr KEULEN (CEULEN), Aartsbisdom en Keurvorftendom inden Keur-Rhynfcheif Kreits. — Men befchouwd het als uit twee Hoofddeelen beftaande—Het eerfte noemt men dan het Rhynfche Aarts-Sticht of Bisdom; het tweede het Westphr.alfche Aarts-Sticht of't HERTOGDOM WESTPHALEN. — De Landen van het Rhynfche AartsSticht of van het eigentyke Aartsbisdom KEULEN liggen zeer 011gelykformig met hoeken en ftrooken en hangen niet alletefamen.— Het langfte te famenhangende gedeelte ftrekt zich uit langs den Rhyn, van Rhynberg tot Bonn, en nog wat verder, grenzende ten N. aan 't Kleeffche, ten Z. aan het Gulichfche, ten O. aan den Rhyn, die het van 't Hertogd. Berg affcheidt, ten Westen langs Gulikerland en 't Hertogd. Gelder. — Voorts gaat twee u. boven Bonn een ftrook over denRhyn en ftrekt zich Oostwaards doch fmal uit tot aan het Nasfaufche. Dan liggen nog twee zeer ongelyke kleine ftukken, die het Zuidelykfte deel uitmaaken; en eindelyk vindt men het Keulsch Graaffchap Recklinghaufen liggen geheel afgezonderd, .hebbende ten Z. het Graaff. Mark, ten N.'t Bisdom Munfter, en ten W. het Kleeffche ( zie Reckelinghaufen). — Zeer ongelyk is de grond en vruchtbaarheid van deeze zooverftrooid liggende Landen. — Dor en onvruchtbaar zyn de Zuid of Zuidwestelykfte ftukken,"die ten Westen aan het Eifels gebergte grenzen , alwaar men Lood- en Yzergroeven heeft. — Het Ne- . derfticht (dat is, van Keulen tot Rhynberg ) leevert veel Graanen en zeer goeden Vlas. In het Opper- of Boven-Sticht, (dat is, van Keulen tot Andernach) valt overvloed van Rooden Wyn, die Rhyn' fche Meekert genaamd word, onder welken zeer goede foorten zyn.  K E. K E. 55 Zyn. De Rhyn ftroomt op eene lengte van 20 mylen lang en op fommige plaatfen door het Aartsbisdom , weshalven het zoo veel Koophandel en Scheepvaart heeft. — De Nette, Aar en Erft ontftaan uit het Eifels gebergte en loopen in den Rhyn by Andernach, by Lints en by Nnis. De Niers komt nit het Gulichfche, loopt ten Westen lang en hier en daar door het Keulfche enNoordwaards voorby Gelder door Kleefsland in de Maas. Het Tweede Hoofd-deel is 't Hertogdom Westphaaien. Zie WESTPHAALEN. KEULEN, CEULEN, CöLN, Keizerl. vrye Rykftad opdenlingfche oever des Rhyns boogswyze gebouwd C omtrent zo als Antwerpen by de Schelde, ofAmfterdam by het T), — eene zeer'zonderlinge Stad! —- want zy heeft min of meer 6000 fchreden, elk van 3voeten, in haaren omtrek, is dus zeer groot, en behelst echter maar 8000 privaate Huizen, meest alle ouderwetsch gebouwd en door niet meer dan omtrent 48,500 Menfchen bewoond, de geestlyke perfoonen nog daarby gerekend, die om en by de 2500 zyn. Meer dan een vierdedeel van de Stad is onbebouwd en beftaat niet alleen uit zeer groote Marktplaatfen, maar ook uit wyduitgeftrekte Wyngaarden ,die meest aan de Geestelyken toebehooren, van welken de Carthuifers alleen een zoo uitgebreid gedeelte zouden bezitten , als C hunne ruime Tuinen daarby gerekend) de nabuurige Stad Mublheim groot is.— De redenen van deeze zonderlinge ledigheid zyn de volgende: In de dertiende Eeuw ontftond er oproer onder de Wollen-wevers om welken te ftraffen 17000 (ongelooflyk getal, , of bewys van de Volkrykheid toen) Wcefftoelen met al hun toebehooren op bevel der ÜYcrheid zouden verbnr.d zyn. In 1425 wierden er de Jooden uit verjaagd, en hunne Synagoge Vernietigd. In 1618 wierden alle de Protestanten ter Stad uitgeweezen, eene nog verkeerder Staatkunde: want toen geraakten er 1400 Huizen ledig. —Men voege by dit alles, dat de Geestelyken niet ligt van zeiven zulke fchoone Lust-tuinen en vermaakelyke Wyngaarden zullen afftaan; dat de Religie-vryheid, er geen genoegfaamen voortgang kon krygen; dat om deeze en andere redenen de Manufaftuuren en Fabrieken er altyd minder in getal cn bloei moeten zyn, dan elders, en dat er de Koophandel dusverre zoo bloeyend niet is noch zyn kan, als zulks wegen de voordeelige Ligging deezer Stad wel' kon weezen; en men zal ligt begrypen , waarom dit groote Stadsgevaarte zoo flegt bebouwd en nog Hechter bevolkt federt lang was en misfchien nog lang zal blyven. — De meeste Handel gefchied er met Graanen en Wyn naar Holland ; werwaards eene bekende en vry groote Scheepvaart is; doch die zeker nog tal- ryker kon zyn, indien de Stad naar maate van haare uitgebreidheid en voordeelige ligging bevolkt en ^bloeyend ware. — Er zyn Manufaftuuren van Lint, en Kousfen, &c. doch die zyn gering ; en daarom zyn de verdien ften klein en de Armoede onder de fmalle gemeente groot. — De Stad heeft Stapelrecht; en dus expeditie- voordeden. — Tusfchen de Stad en den Keurvorst is een voortduurend gefchil over Jurisdiftie-zaaken. —Tusfchen de Ryksfteden Aaken en Keulen is ook een voortduurende Rang-twjst.— De Keurvorst heeft er een Paleis, de Keizer een Refident, de Koning van P, uisfen als Hertog van Kleef een Direftoriaal-gezand, en wy houden er ook een Minister.  56 K E. KI. KI. KL. ter. —. Zy is de Geboorteftad van onzen vermaarden Dichter Von del. — De Vestingwerken zyn ouderwetsch en zeggen niets. Er zyn 3 Comp Stads-foldaten. Het Arfenaal of Wapen-huis heeft veeJe zeldfaarrie beriens waardige Hukken , en is ook wel voorzien van nieuw, bruikbaar Gefchut, welk thans, (echter onder omzichtig protest der Regeering; tot gebruik der Keizerlyke Armee ftrekt. Den voorleden winter hebben de Keizerlyke Troepen onderden Generaal Clairfait deeze Stad , als eenen allergewigtigfte Rhyn-post, tegen de Franfchen bewaard. Den eerften Maart geraakte de Keizerlyke Armee onder den Prins van Coburg daar en omftreeks in 't Gulikfche in beweeging, aan welker zegepraalend fnel voortrukken wy het ontzet van Maaftricht, enz. enz. inzonderheid te danken hebben. Tegen over Keulen aan den rechtfchen oever des Rhyns ligt het Vlek DEUTS of DUITS', 't geen als eene foort van Voorftad kan aangemerkt worden. Tusfchen beiden is eene Gierbrug en geftadige pasfage. Er woonen veel Jooden , die hun beftaan uit Keulen hebben: (want in Keulen woonen Hechts 40 Joodfche Huisgezinnen in eene ftraat van 21 Huizen). Dit Vlek was voordeezen gefortificeerd, doch in 1671 zyn deszelfs Werken geflecht. Kevel aar, groot Dorp niet verre van de Riv. Niers, N. W. van Gelder tusfchen Gelder en Goch. De Lieve Vrouwe van Kevelaar is genoeg bekend. Keijel, by Kylburg een Steedje en Heerlykh, omtrent 8 u. ten Noorden vanTrier, aan de Riv. Kyl. Kibelburg, Kubelberg,Kerkdorp ten N. van Tweebruggen. Kintzingerdal, Dal in Zwaben , 4 u. ten Z. O. van Strasb. De Riv. Kintzing loopt er door naar Strasburg.— Door dit! Dal is eene zeer gevvigtige pasfa-I ge in tyden van Oorlog; maar de: Boeren van 't Zwarte Woud, kun- ■ nen de Landftraat langs de Rivier: zeer belemmeren, door den weg : te breeken en vertakkingen van 1 Bomen te maaken. Kirberg, bemuurdVlek van 1 omtrent 80 Huizen ten f\l. van 1 Mayntz , 2 u. ten Z. van Limburg,, in de Landen van Nasfau- Diets. Ktrchberg, kleine Stad op > den Ilundruck 6 u. ten O. van Trarbach. Kircheim, Heerl. en Stad toe behoorende aan Nasfau-Wcilburg, gelegen 5 u. W. ten N. van Worms aan de Noordzyde van den Donnersberg op de Landftraat. — De Stad ligt op eene hoogte in eenen zeer vruchtbaren ftreek , en heeft omtrent 300 Huizen. Er is ook een fchoon Slot. KlRCHIIVGEN, (CREANGE) 7 v. ten O. wat Zuidelykvan Metz, zie Creange. NB. waar niet 4 maar 7 u. van Metz moet ftaan. Kirn, kleine Stad en Heerl. ten Westen van Creutznach. De Stad is een Leen van den Keurpalts. Er wordt ongemeen goed Sool-leder bereid. Omftreeks graaft men Koper en Steeukoolen, waar in zeer fyue Aluin is; weshalven er ook eene Aluin-fiedery is aangelegd. KLEEF,- Hertogdom van den Koning van Pruisfen, grenst ten N. en N. W. aan onze Provincie Gelderl., ten Z. aan 't Hertogd. Berg en 't Vorftend. Meurs &c. ten W. aan Staats-Braband &c. ten O. aan 't Munfterfche en Keulfche. -— Men heeft er hoog en laag Land. Het hooge Land en de Bergen zyn gedeeltelyk met Bosfchen begroeid , gedeeltelyk wel bebouwd. In de laagten en vlakten langs dë Rivieren zyn vette Bouwlanden en zeer fchocne Weiden en Beemden. Algemeen .  KL KO. K L. löeeti genoomen is dit Laftdfehap zeer vruchtbaar, allerlei Veld-en Tuin- en Boomvruchten voortbrengende; ook plant men er veel Tabak. — De Rhyn deelt het Land in een Oost- en Westlyk deel, en ontfangt den Roer, ae Emfer en Lippe. — De Maas loopt ook langs een gedeelte van het Kleef* fche en ontfangby GennipdeRiVi Niers. De oude Tsfel die Uit het Munfterfche komt, loopt meede door Kleefslaiid naar Doesburg.— De Ligging by Rhyn en Maat verfchaft aan de Inwooners fchoone g2legeöheid tot Koophandel, zoWel met vreemdeProduéten als met eigene; en na dat de Roer door veele Sluifen bevaarbaar gemaakt is (zie Roer) neemt ook de Koop* handel aan dien kant toe, inzonderheid in de Stad Duisburg. Verfcheiden Linnen- Wollen- Zyde en andere Manufaftuuren en Fabrieken zyn er, gelyk by de byzondere Steden en Plaatfen hier is aangetekend. — De Bevolking bedraagt volgens de telling van 1784 ruim 91539 Zielen zonder de Garnizoenen. — En federt geim jaar neemt ook de Landbouw toe, dewyl de Koning van Pr. deeze Prov. toen van den foldaaten-dienst ontflagen heeft voor de fom van 60,000 Daalers, welke bevryding in 1787 door den tegenw. Koning vernieuwd is tegen 15,000 Daalers Jaarlyks voor de Provinciën Kleef * Mark en Meurs. KLEEF (CLEVE), Hoofdft. en Zetel van de Regéerihgs - Collegien des Hertogdoms, eene u. van den Rhyn eri 3 u. van de Maas 4 u. ten Z. O. van Nimwegen 2 u. ten Z. W, van Emrik. De Stad heeft gemeenfchap met den Rhyn door het klein Riviertje Kennisdal. Zy is verdeeld in Boven-en Beriedenftad. — De eerfte ligt op drie Heuvels, en heeft ongelyke neerhangende ftraaten.De Beneden-Stad ligt aan 't Water. — Kleef is wel gebouwd. In 1754 telde meu er 915 Huizen, eri $iaf Menfchen zonder het Garnifoert, Op het Slot vergaderen de Regeerings-Collegien des Lands —1 UitdeBovenltad heeft men heerlykë Gezichten over de Benedenfladeii de fchoone Landsdouwe rondoiri heenen. By het fchoone Prinfefl. hof is aan de voorn. Beek Kermisdal een zeer aangenaame Tuin.—• Buitefl de Stad zyn verfcheideiiö lustryke plaatfen , fchoone Laanen, Voortrellyke Gezichten &e. — Door eene dikke Linden - iaati gaat men naar den Diergaard, (Warande) welke anderhalve u. in deti omtrek is. Aldaar zyn fprlngendö fonteinen en de bekende GezondsBron4 Maar nog veel fchoohef is de Sterrenberg. Kortom 4 Kleef is allezins eene zeer aangenaame en gezonde Stad; weshalve men er ook Jaarlyks in 't fchoone faifoen veel heenen reist. Er is eene Zyden-Manufaftuur. Klingenau (Klettenberg), Stad in Zwitferl. San de Aaren of Aar, eene uur Van Waldshut, Kloppenburg, kleine Sfact en Ambt in 't Bisd. Munfter j 8 il* ten Z. O. van Oldenburg. KOBLENTZ, Zie Coblentz, Koblens, Vlek in den hoekj waar de Riv. Aar in den Rhyn loopt, in 't Graaffchap Baden 1,1 Zwitferland, koningsfeld , Vlek 1Ü 't Keulfche 10 u. ten Z. van 3onfjj konin gs W inter, fcllÖOri welgebouwd Vlek, niet verre vari Bonn aan de rechtfche Zyde des Rhyns , Z. O. van Buim. Irl deszelfs omtrek worden BoüvvSteenen gebrooken, genaamd Ko~ ningswinter- Steenen* KoningSMACHERNj 2 ik Noordlyk van Thionville, (Diedenhoven) aan den Moejel. Konincs-stein , kleine"j doch zeer fterke Bergvesting, omrent 4 u. N. VV. van Frankfort; M ihaiii  53 ko. KR. Kü. KY. L A. thans zeer bekend wegen den weerftandvan eenige honderdman Franfchen, die zich er in verdeedigen wilden, doch door de Pruisfen geblokeerd, en eindelijk allen gevangen genomen wierden in February d. j. 1793. Kortryk — (Courtray)— Stad in Oostenr. Vlaand. ; 4 u. N.O. van Rysfel aan de Lys. Zy Sheeft 2 Voorlieden. ■— In 1743 hebben de Franfchen ze ingenomen en de Werken geflecht. Er zyn uitneemendeLinnen-weveryen, vooral van Tafelgoed , &c. met allerlei Beeldwerk er in geweeven. Kostheim C Costheim ) , Kerkdorp , digt by Casfel en Mayntz, nu bekend wegens een vmnigen uitval der Franfchen met wel 12,000 man uit Casfel en Mayntz. De Franfchen , die reeds de Batteryen van Kostheim veroverd hadden, wierden door de Hesfen en Pruisfen met verlies daar uit en terug gedreeven. Dit gevegt viel voor den 11 April d. j. 1793. Er groeit ook goede Rhynfche Wy.i. KREUTZNACH,Zie CREUTZNACH. KREVELT. Zie CREVELT. Kupenheim, kleine Stad van Zwaben, 2 u. ten N. van Baden, aan de Riv. Mourck. Ku schel, 7 u. Z. West van Creutznach , in 't Ambt Lichtemberg, kleine Stad , digt by de kleine riv. Glam, die by Oderheim in deNahe loopt. Kyl. Rivier, die in 't Aartsbisd. Trier niet verre beneden Trier in den Moezel loopt. Zy ontftaat by de Grenzen van Limburg in het Luxemburgfche. K y l b u r g , kleine Stad in KeurTrier, 8 u. ten N. *van Trier, aan de Riv. Kyll , die niet verre van Trier in den Moejel loopt. L. LaDBERG (Ladbergen,) Kerfpel in 't Graaff. Tecklenburg, ruim 4 u. n. ten O. van Munfter. Daar valt weinig hout; doch men heeft er Turf. Ladenberg, kleine Stad in Duitschl. in 't Bisd. Worms, tusfchen Heidelberg en Manheim aan den Necker. Zy hoort toe voor d« helft aan Keurpalts. Lagny , 4 u. O. van Parys, 6 u. Z. O. van Meaux , Stad in Isle de France, aan de Mame. Lahn ( Lohn ,) Rivier in Duitschland, ontftaat in Nasfau-Siegen , loopt door Hesfen, &c. ontfangt verfcheiden Beeken en vloeit in den Rhyn, eene uur boven Coblentz. Aan deeze Rivier liggen Nassau, Diets, W y l b u r g, Wetzlar, &c. Lahr (Lohr, Loor"), kleine Stad en Heerlykh. van Duitschl , Z. O. van Strasburg, in 't Ortónoufche, en daarin de Badenfche Heerlijkh. Loor en Molby. 1— eigenlijk ligt de Heerlykh. in de Mordenou, tusfchen de Ortonou en Brisgou. Zy hoort toe aan Nasfau-Ufingen. Lahnstein, kleine Stad aan den Rhyn, waar de Lahn' in den Rhyn loopt. Er is een Rhyn- tol en eene Zuur-Bron. L a l a 1 n , Vlek met een Kafteel in Fransch Vlaanderen, aan de Riv. Scarpe, eene uur ten O. van Douay. C De Graven van Lalain zyn zeer beroemd in onze Vaderl. Hiftorie.) LANDAU, eene der fterkfte en voornaamfte Grens-Vestingen van Frankr. in den Neder-Elfas, aan de Riv. Queich, 5 u. ten Z. W. van Spiers en 5 ten O. van Philipsburg, 4 u. ten N. O. van Weisfemburg. Behajven haare ü;ene  L A. L A. 53 ne Vestingwerken, door Vauban gebouwd, heefc zy nog tot haare verdeediging eene fterke Schans, op eenen Heuvel. In 1752 waren •er 893 Haardfteeden en 3480 Inwooners. «—KB. Te vooren behoorde zy niet tot den BenedenElfas, maar tot Spiergou, (of't Spierfche Land) doch nu wordt zy er toe gebragt. In den dertigjarigen Oorlog is zy zeven malen veroverd. Zoo volkryk, (zegt men ) is 't rondom Landau, dat de Boeren wel uit 300 Dorpen op eenen Zomerfchen dag er heen kunnen gaan, en nog voor Zonnen-ondergang t'hnis zyn. Thans in deezen vermaarden Veldtogt zyn aller oogen mede gevestigd op deeze fterke Stad; zynde derzelver Commandant, tot hier toe, voorneemens het uiterfte te waagen. — De Gemeenfchap tusfchen Mayntz en Landau is reeds door de Pruisfen afgefneeden. Landecke, Landegge, kleine Plaats, ruim 6 u. ten N. van Lingen aan de Ems. LandeCK, Ambt in den El< fas, tusfchen Landau en Bergzabern. Landen, kleine Stad in Oostenr. Braband, in't Kwartier van Leuven. By deeze Stad was een Veldllag tusfchen de Franfchen en de Geallieerden, ten nadeele der laatften in 1693- (eigenlyk by het Dorp Neerwinden.) —. Landen zelf ligt omtrent 2 u. Z. W. van St. Truyen. — NB. Dit jaar 1793 viel wederom omtrent Landen en Neerwinden een allerbloedigfte en twyfelachtige Veldflag voor den 15 Maart, tusfchen de Oostenrykers onder Prins Coburg, en de Franfchen onder Dumouriez , welke drie volgende dagen herhaald wierd, waar by de Oostenrykers eindelyk den 19 eene volkomene doch zeer bloedige overwinning behaalden. De Franfchen retireerden toen naar Leuren. Zie Leuven. Landkroon, Heerlykh. in 't Graaff. Marck aan de Lippe 4U. W. van Lipftadt. Lands kroon, Fort in den Opper-Elfas in de Sundgou 2 u. ten Z. W. van Bafel op eene hoogte. Landrechies, (Landrecy) fterke Grens-Vesting in Fransch Henegouwen aan de i'ambre, in eene vlakte, omtrent 7 u. Z. YV. van Maubeuge (ook aan de Som», bre gelegen), en ruim 7 u. Z. O. ten O. van Kamerik. De Vesting werken zyn van de Vilie en Vaw ban. Deeze Grens-Vesting is van veel gewigt. Lands toul, Vlek in Duitschl. met een fterk Kasteel op eene Rots in 't Hertogd. Tweebruggen 3 u. N. O. van Tweebruggen, 2 u. W. van Keizerslautern. Langen Zwalbach, zie Schwalbach. LANGRES, groote Stad in Champagne op een Berg digt by den oorfprong der Riv Mame, nier. zeer verre van de grenzen van Champ. ten Zuiden. Deeze Stad is nooit veroverd (en heet dus de Pucelle of Maagd.') De Wallen zyn met een dak gedekt, zodat men er bedekt kan zyn voor den Regen; men ziet niet dan door da Schietgaaten. — Er zyn Yzer- en Staal-Fabrieken en er worden veele Mesfen gemaakt. L a n n o y , groot Vlek ia Fransch Vlaand. wel van meer dan 1200 Huizen 2 u. O. van Rysfel. De Graaven van Lannoy zyn bekend. Er is ook een Kasteel. Laon, groote Stad in Isle de Fr. 8 u. N. O. van Soisfons, met een Kasteel, dat voordeezen zeer fterk was. — Men dryft er Koophandel in Wyn en Graanen. —De Stad is zeer voordeelig gelegen op eene ftyle hoogte rondom in eene groote vlakte. Zy is zeer wel gebouwd en heeft. fchoone breede Straaten. H 2 Lar*  LA. LA. LE. l4rzic0ur, kleine Stad in Champagne aan de Mame midden tusfchen Dizier en Vitri jn een bogt der Rivier. Laübach, Stad in de Wetterau in 't Graaff. Solms-Laubach 4 u, Z. O. van Giefen. — Niep verre van hier ontftaat da Rivier Wetter, van welke de Landsnaam Wertpraii, La y f pen, kleine Stad in Zwitferl,, in de Heerl. Zwingen 4 u. Z. vaji Bafel, aan de kleine Riv. Birs. . Lauffen, kleine Stad inZwaben in 't Hertogd. Wirtemberg aan ■ dp Necker, 2 u. ten Z. van Heilbron. — De Brug over den Necker aldaar is de grootfte en lang fte in 't Hertogdom, over deeze Brug gaat men naar het Dorp Lauflfen, 'c geen als eene Voorfiad gerekend wordt, en grooter js dan de Stad zelve. By de Stad jlgf een Meir, het grootfte van dit Land. De Landftreek rondom is vruchtbaar , en heeft goeden Wyn- en Akkerbouw en voordeeljge Veeteelt. Lauffenburg, fterke Stad fn Duitschl. in Zwaben, eene der & Woudlieden, met een Kasteel.— Zy behoort aan Oostenryk en ftaat pp eene Rots aan den Rhyn, die dezelve in 2 deelen deelt, en met egne overdekte Brug vereenigd. jjeeze Brug is van hout en zeer jfunitig gemaakt. NB. Merkwaardig |s deeze Stad wegen een Waterval in den Rhyn alhier. De gehepen worden er ontlaaden , en dan met groot gevaar aan touwen door den Waterval afgelaa|en. De goederen worden te land dan weder naar de Schepen gewerden ingelaaden. - 7 u. O. van gafel 10 u. N. O.- van Zurich. Lauter, Beek in Duitschl, |n den Palts, zy loopt 2 u. van qgreutznach in de Nahe. Lauterburg, (Lutterburg) klê'P.êSwd in Du.itschl. iü'iBi.sd, Spier ten Z. van Landau aan de Riv. Lutter, Z. O. van Weisfeo, burg. Tusfchen Weisfenburg en Lutterburg zyn Defenfie-Linien. Lautren, Stad én Heerl. in Duitschl. ten Z.W. van Creutznach en Z. O. ten Z. van Keizerslautern. Leer, (of Lier) groot Vlek in Oostfriesl, aan deBeek Leda, die een Quartier nur er van af in de Ems loopt. — Er word veel fyn Linnen gemaakt en verhandeld ; de plaats is daardoor zeer bekend en bloeyend. Leeuw, Leeuwen, kleine Stad met een Slot in Oostenr, Brab. op de Luikfche grenzen tusfchen Maaftricht en Leuven, an, derh. u. ten N.W. van St.Truyen,— aan de kleine bevaarbaar gemaakte Geeie. Le in in gen, Graaffchap van Duitschl. ten W. van Manheim niet verre van den Rhyn, omtrent in 't midden van den Rhyn-Paltz geleegen.'t Kasteel Leiningen ligt 7 u. ten N. W. van Manheim. Het Graaffchap is zeer vruchtbaar en heeft ook Koper- en Yzermynen. Lemforden, Vlek in 't Graaffchap Diepholtz ten O. van het Dummer-meir, in een moerasfig Oort, Lemgou, de grootfte Stad in 't Graaff. Lippe aan de kleine Riv. Bega — 7 u. ten N. van Paderborn, en ook 7U. ten Z. van Minden. — In den 30 jaarigen Oorlog heeft deeze Stad veel geleden, Er zyn 3000 Inwooners. L e m n e p , oudfte Hoofdftad van 't Hertogd. Berg, in twee deelen gedeeld door de kleine Riv. Lenne, 6 u. N.O. van Ceulen ten Z. O. van Elverfeld op de Landftraat. Er zyn 280:1290, Hui?en en circa jtooolnwooners.— Men handelt er in Wol, en er zyn de beste Laken-manufadtuuren van 't. gantfche Land. Lens, kleine Stad in Artois, 3 v.  LE. 3 u. N. van Arras by de Beek Souchet. De Vestingwerken zyn er geflecht. Lens, kleine plaats in Oostenr. Heneg. 2 u. ten N. van Bergen, niet verre van den oorfprong der Riv. Demer, omtrent midden tusfchen Ath, en Bergen. Lezer, kleine Riv. van KeurTrier, die in den Moefel loopt. Lessen, (Lesfines) kleine Stad in Oostenr. Henegouwen aan de Riv. Dender, tusfchen Aath en Geersbergen, derdehalve u. ten N. van Ath. LEUTKIRCH, vrye Ryks-ftad in Zwaben in de Algou op de Riv. Eschach, die in de Uier loopt, 6 u. N. O. van Kempten. Leuven, in rang iJe Eerfte Stad van Braband, 4 u. O. ren N. van Brusfel aan de Dyle, welke midden door dezelve loopt. — Zy is groot, maar nietVolkryk. (Er liggen Velden Weiden en Boomgaarden in de Stad.) Voordeezen was zy zeer Bloeyend. In 't begin der 14de Eeuw geneerden er zich wel 150000 Arbeiders van de Laken- en Wollen - manufactuuren. Maar toen de Lakenwevers in 1382 oproerig en geftraft wierden, verhuisden veelen naar Engeland. Thans gaat er de Lakenwevery nog vry wel. —— Een ander tak der Hoofdneering beftaat in 't vertier der bekende Leuvenfche Bieren. — De Leuvenfche Akademie is zeer gezogt en beroemd en reeds in 1426 gefticht. — Groot was in 1788 de afkeerigheid deezerStad tegen het Verbeterings-plan van jofeph II5 weshalven Hy bevel gaf om de Rechtsgeleerde, Medicynfche en philofophifche Faculteit en de Bibliotheek naar Brusfel te verleggen. Ten dien tyde is ook de Theologifche3 Kweekfchool voor 350 Studenten in gereedheid gebragt. — De Primus van de Leuvenfche Studenten heeft groote LE. LI. 61 Voorrechten. — De Franfchen hebben er den voorleden winter ook huisgehouden, en waren er gantsch geene aangenaame Gasten. By Leuven kreegen zy 19 Maart eene allerbloedigfte Neerlaag van de Oostenrykers en moesten toen verder voort over Brusfel &c. retireeren. Er gaat eene Steenweg van Leuven naar Brusfel , naar Mechelen , naar Luik, en Namen. — Naar Antwerpen gaat een Kanaal. Leuze, kleine Stad, of Vlek in Oostenryks Henegouwen 2 u. Z. W. van Aath', ten O.van Doornik op de Landftraat omftreeks ontftaat de Dender. De Prins van Waldeck verloor er eenen veldflag tegen de Marfchalk de Luxembourg den 19 Sept. 1691. Lich, kleine Stad in de Wetterau 4u. Z.O. van Giesfen, toebehoorende aan Hohenfolms. Licheres, kleine Stad in Bourgogne ten O. van Auxerres op de Landftraat. Lichtenau, fchoon Vlek in Schwaben N. O. van Strasburg; niet verre van den Rhyn , 3 u. Z. O. ten O. van Hagenau, onder 't Gebied van Hesfen-Darmftad, als behoorende totdeHeerlykkh. Hanau-Lichtenberg. Lichtenberg, kleine Plaats ten W. van Lautern op de Landftraat. Lichtenberg, Kafteel in den beneden Elfas, 5 u- N. W. van Hagenau, 2 u. Noordlyk van Buschwilier , één uur Noordlyk van Ingwiller. Deeze Plaats was te vooren gefterkt, maar is ontmanteld in 1678. Zy ligt op een Rots digt by 't Vogefisch gebergte in de Heerlykheid Lichtenberg. Liebenau, klein Steedje in Hesfen, aan de Diemei, van welke het omvloeid wordt. — Een ander liebenau ligt in 't Graaff. Hoya aan de Ö)ve, niet verre van de Wefer. H 3 Lie-  6n L I. Liebenzell, kleine Plaats, ten O. van Philipsburg, in een eng dal aan de Nagold. Lier, Stad in Oostenr. Braband, by den famenloop van de groote en kleine Natte, 2 u. ten N. van Meeneten, 3 u. tenZ. O. van Antwerpen. — Haare hoofdneering is Akkerbouw; ook zyn er eenige Wolle- en Catoene-Manufaftuuren. Ligne, Vlek in Oostenr. Henegouwen, met den titel van Prinsdom, eene uur ten Z. W. van Aath. LI G N Y en Barrois, fraaye Stad in 't Hertogdom Bar, na Barleduc , de voornaamfte en tweede in rang van dat Hertogd.; er is een Kafbel. Zy ligt aan de Riv. Orney of Omain, 3 u. Z. O. van Barleduc op de Landftraat. Lilers (Liliers,) kleine Stad in Artois tusfchen Aire en Bethune op de Landftraat, voordeezen gefortificeerd, doch nu geflecht. Zy ligt aan de Beek Navez. LILLE, Zie RYSSEL. LIMBURG, Hertogdom, eene der kleinfte Nederl. Provinciën. Zy grenst met een klein hoekje ten Z.O. aan Luxemburg;voorts ten Z. en W. aan 't Luikfche, en ten N.enO, aan 't Gulichfche.— Zy is vol Bergen, Heuvelen en Dalen, is dus zeer ongelyk van grond. — Er groeien echter genoeg Graanen tot behoeften, ook zyn er goede Weilanden. — Er zyn Laken- en Wollen-Manufactuuren , en overvloedige Yzermynen en Smelteryen en Smederyen. — Geweeren, Spykers , Naalden, &c. komen er veel van daan. De handel daarmede en met de bekende Limburger-kaas is de voornaamfte van deeze Provincie. — Langs den westlyken rand ftroomt de Maas, en ligt Maastricht. De Weze loopt ▼oorby Limburg, de Berwine l r. loopt voorby Daalem, de Geul voorby Valkenburg, de Geleen voorby Sittard (in 't Gulichfche) en sllen loopen in de Maas. — Zy is verdeeld tusfchen 't Huis van Oostenr. en onzen Staat; doch de oude verdeeling en grensfeheiding is in 1784 ten aanzien der Landen van Daalem, Hertogenrade, Valkenburg , &c. beter gereguleerd. — Ons gedeelte wordt genoemd de Landen van Overmaaze, wyl het aldaar over de Maas ligt. Limburg, Hoofdftad van Oostenr. Limburg, op eenen rotfigen Berg, aan de Beek Weze, ruim 4 u. ten Z. van Aaken, en omtrent 10 u. ten Z. O. van Maaftricht; 2 u. ten N. O. van Verviers. De Stad is langwerpig en klein. Het Kafteel is door de Franfchen in 1675 geflecht; ook de Vestingwerken der Stad; naderhand zyn die wel eenigermaa. te herftcld, doch niet als te vooren , en beduiden weinig. Limburg (Limberg,) Stad aan de Riv. Lahn'm de Wetterau 10 u. ten W. van Wetzlar, en ook omtrent 10 u. ten N. van Mayntz. De Franfchen wierden er uit verdreeven door de Pruisfchen in 't Najaar van 1792; en toen trokken de Pruisfchen verder voort naar Frankfort. Limburg ( Hohen - Limburg ) Kafteel op een Berg, in 'tGraaffchap Limburg, 10 u. ten Z. van Ham, digt by de Lenne. Dit Graaffchap ligt in 't Graaffchap Mark, is 5 u. lang en 4 breed, — vruchtbaar ook breekt men er wit en zwart Albaster, die in eene Molen by de Lenne gezaagd en gefleepen wordt. Lindenfees, kleine Stad met een Kafteel. 4 u. ten N.van Heidelberg. Lindre, Meir van Lindre in Lotharingen, Oostlyk van Nancy, uit welk Meir de SeiHe komt. Zie  L I. Zie Dieuze. ■— De kleine plaats ' Lindre ligt by het Meir. LINGEN, Graaffchap in den ] Westph. Kreits, grenzende ten O. s aan het Osnabruchfche, en lig\ gende voorts rendom in 't Mun! fterfche. Het heeft met het Graaffchap Tecklenburg eene gemeenfchaplyke Regeering. Beide Gi-aaffchappen liaan onder 't Pruifisch l Gebied. — Het Graaff. Lingen is : in zyne grootfte lengte ruim 6 en I breedte 4 uuren. — AandeWest: zyde ligt het voor de helft langs I de Ems, welke Riv. echter alleen in natte faifoenen (Voorjaar en \ Herfst) bevaarbaar is: weshalven i er een Plan is om door Sluifen : zulks te verhelpen, doch tot welks uitvoering de Bisfchop van MunI fter zoude moeten medewerken , ; gelyk uit den loop dier Rivier door 1 't Munfterfche te zien is.-—'Het I is in Opper-en Neder-Graaffchap verdeeld. Het Nederig ge¬ deelte heeft meest zeer flechten grond, die naauwlyks door veel mist en arbeid eeniszins vruchtbaar gemaakt of gehouden kan worden , en alsdan Rogge , Haver en Boekweid voortbrengt. — De moeite van Kunstweiden aan te leggen flaagt er ook weinig, hoe zeer zulks ook door premien aangemoedigd wordt. Het Opper-Graaffchap is meestBergachtig, en heeft wei wat beteren grond tot Akkerbouw; doch algemeen genomen zyn Akkerbouw en Veeteelt niet voordeelig. En dewyl er ook geene Manufaétuuren of Fabrieken zyn (flechts eenigeLinrenweveryen) zo zoeken veele Inwoners hun beftaan in ons Land met Turf baggeren, Grasmayen, of Tuinwerk, of op de Haarlemmerbleek. — ln 't geheele Graaffchap telde men in 1787, 23452 Menfchen. Koophandel en Kramery is voorts het voornaamfte middel van beftaan. Er zyn Kooplieden , die wel 2 ja 30a L I. 63 Marschkramers of Pakkendragers houden, die met Batist, Kamerdoek , Sits, Katoen, Kousfen, Mutfen, Zyde Doeken &c. door Duitschl. &c. herom reizen. LINGEN, Hoofdftad van 't Graaff., gelegen in 'tNeder-Graaffchap aan de Ems, ruim i8u.ten O. van Zwol, 12u. O. iets noord» lyk van Almelo,- thans zonder Vestir gw. en flechts met eene Gragt omringd; — 284 Huizen, en ruim 1632 Menfchen. Er is een Akademisch Gymnafium. Een kwartier uurs van de Stad ten O. is het Lingerveer. Door de Stad gaat de Landftraat naar Holland. Linn, kleine Stad in 't Keulfche by de lingfche zyde de* Rhyns, N. O. van Dusfeldorp ten Z. van Meurs, eene uur van Ordingen in een Bosch en broekachtigen ftreek , waar goede Jagt is. LiNNici-i, kleine Stad in 't Hertogd. Gulich aan den Roer 3 u. N. W. van Gulich. In 1444 was daar een veldflag, die gelegen, heid gaf tot de oprichting der Ridder-Orde van St. Ilubert.—— De Stad heeft 1511 morgen Lands tot haar aandeel. Lintz, Stad in Duitschl. in 't Keurkeulfche aan de rechtfche zyde des Rhyns, 311. Z. O.tenZ. van Bonn. Zy ligt op een heuvel, tusfchen twee Bergen, en is eene der aanzienlykfte Steden tusfchen Bonn en Coblentz. Er is een Keulfche Rhyntol- — Om. ftreeks wast ook goede Rhynfche Bleken. Lippe, Graaffchap in den Westpkaalfchen Kreits aan de Riv. Lippe , tusfchen de Bisdommen Paderborn en Munfter , 't Hertogd. Westphalen, de Graaffchappen Ravensberg en Pirmont. —■ Het Land is Bergachtig en heeft goede Bosfchen, waaruit wy veel Eiken- en Beukenhout trekken, vooral Kromhouten. —— Er zyn ook  64 L r. LI. LO. ook veel goede Graan- Vlas- en VVeide-landen. Men heeft er veele Schaapen ; ook eene groote Paardenftoetery op de Sennerheide, die echter nu wat afneemt. Er zyn 5 Steden, 4 Vlekken en J52 Dorpen en Gehuchten; er wordt veel Garen gefponnen en Linnen geweeven. De voornaamfte Rivieren zyn de Lippe, die voor by Lipftadt loopt, eene halve uur van Paderborn ontftaat en by Weze! in den Rhyn valt, over welke Hout en andere Produdteu van dit Land afgevoerd worden; - de Emmer, die in den Wezer loopt, en de Werre welke 2 u. ten Z." van Minden in de Wezer loopt. Lip stad, Stad in den Westph. Kreits, aan de Lippe, eerfte in rang van 't Graaffchap. NB. Deeze Stad heeft twee Opperheeren, namelyk den Koning van Pruisfen en den Graaf ter Lippe, te famen of gemeenfchaplyk. Zy ligt aan de Lippe in eene groote en vruchtbaare vlakte, 7 u.Z. W. van Paderborn, 13 u. Z. O. van Munfter,. Zy is eene Vesting en is nog in 1759 ongemeen verfterkt. Sedert 1774 is zy veel bloyender gevvorden. In 1784 waren er5ii Huizen en 2172 Inwooners. Haare Hoofdneering is Akkerbouw, Jenever-ftokery en Veemesting. Vestingwerken, Garnifoen en de Postery ftaan alleen onder den Koning van Pruisfen. Lys, of Ley, Riv. in de Franfche en Oostenr. Nederl. ontftaat in Artois, niet verre van de Grenzen van Picardie, omtrent het Dorp Lisburg, loopt vervolgens N. üostwaards door Vlaanderen, en by Gent in de Schelde. Zy wordt bevaarbaar by Aire. Liverdun, Vlek in 't Hertogd. Bar, op de Grenzen van Lotharingen aan de Moefel, 2 u. N. W. van Nancy, 3 u, N. O. van Toul. Lixheim, kleine Vesting en Heerlykh. in Lotharingen, in 't Prinsdom Phalsburg, 7 u. ten W van Hagenau by de grenzen van den Elfas. Löffingen, Steedje in Zwaben, in 't Prinsdom Furftemberg, ten Z. O. van Brisfach, ten N. van Waldshut by een klein Meir. Er zyn goede Baden. Het ligt in een vruchtbaar Dab Löracii, Stad van 't Markgraaffchap Baden, in de Heerlykheid Röteln, aan de Ww.Wieje, 2 u. N. O. van Bafel; er z\n eenige Manufaduuren; die van O. Indifche Sitfen levert'fchoon goed. — de Heerl, Röteln heeft veel Graanen en excellenten Wyn. Loire, groote Rivier in Frankryk , (van welke flechts een klein doch merkwaardig gedeelte op den Zuidwester hoek der Kaart te zien is ,) Zy ontftaat op de grenzen van Vivarais en Velay. By RoanUe wordt zy bevaarbaar, doch wordt weer een goed ftuk verder voort ondiep en belemmerd door rotfen. — In den gezegden hoek der Kaart ziet men het gewigtig Kanaal, waar door zy met de Seine gemeenfchap krygt. — Vervolgens loopt zy voorby Orleans, Tours, Saumur en Nantes, in de Noordzee of jin den zoogen. Bogt van Vrankr., waar uit tevens blykt welk eene gewigtige Handelftad en Zeehaven Nantes moet zyn. Lom ar, Roomsen Kerkdorp, 4 u. N. O. van Bonn, in 't Hertogd. Berg , aan de kleine Rivier Agger, die eene uur van Bonn in den Rhyn loopt. Lommei c Loemel), Dorp, nog in Staats Braband op de grenzen van Oostenr. Braband en 't Luikfche, ten W. van Hammont. Loncchamp, kleine Plaats in 't Hertogd. Bar, 5 u. ten O. van Barleduc op de Landftraat. Lonc  LO. LU. 6S L O. Longwy, Stad in Lotharingen op de grenzen van Luxemb. aan een Riviertje, 6 u. Z. W. van Luxemb. 9 u.N. W. van Didenhoven ; 67 u. N O. van Parys. — Is verdeeld in Oude en Nieuwe Stad De Oude of Beneden-Stad ligt laag in een Dal en is zonder Vestingwerken. — De Nieuwe 'is gebouwd onder Lod. XIV, en ge*fortificeerd,naar de wyze vmVau* ban. Zy ligt op eene hoogte Longwy was de eerfte Stad die door de Pruisfen ingenomen wierd in 1792. Longuyon, kleine Stad in 't Hertogd. Bar , ten Z W. van Longwy aan de kleine Riv. Chiers. Hier is eene Kanon - gietery, Ge* weer-fabriek &c. Loo, Vlek in Oostenr.Vlaand ruim 3 u N. W. van Yperen. Te voren had het den titel vanGraaff.— Ér word goede Kaas gemaakt. LOTHARINGEN , ( Lottrin gen) en BAR; twee Hertogdommen thans te famen gevoegd en tot Frankryk behoorende. — Lotharingen grenst ten O. aan den Élzas, ten W. aan Bar, ten Z. aan Franche Compté ten. N. aan Keur-Trier en Tweebruggen. — Bar ten O. van Lotharingen, ten W. aan Champagne ten Z. aan Franche Compté, ten N. aan Luxemburg. — De voornaamfte Rivieren van Lotharingen zyn de Moefti, de jaar en Stille en Meurtre en Baden &c. die in den Moejel en de Nid, Brems &c. die in de Saar loopen. —— Die van Bar zyn de Maas, Welke door geheel Bar loopt en veele Beeken ontfangt; de'Air, die in de :isne, en de Óniey die in de Mame, endeSaux die in de Oniey loopt. - In het Zuidlyk gedeelte van Lotharingen ontftaat de Saotie uit het Vogefisch gebergte. — De grootfte lengte van beide te famen is ruim 40, en de grootfte breedte omtrent 49 uuren. Deeze Landen hebben wel veele. Gebergten, doch zyn zeer vruchtbaar in allerlei VeldBoom en Tuinvrügteii en Wyn en Vlas , en Hennip. Er zyn goede Weiden. — Er is ever* vloed van Hout. — Er zyn zeef ryke Zout-bronnen , ook MineraaIe Wateren, inzonderheid die van Plombiers — Er zyn goede Steengroeven , en in de gebergten GoudZilver-, Koper- cn Yfer-ertfen. Veel Yzer wordt er gefmolten en gewerkt. Er zyn verfcheidene ManufJctuuren en Fabrieken ( gelyk op de byzondere plaatfen is aangeteekend.) — — Het getal der Inwooners bedraagt meer dan 900,000. ■ By verruiling voor 't Hertogd. Toskanen is Lotharingen aan Frankr. gekomen Doch federt is het onder LodewykXV'. el* lendig door de Generaal-Pachters (Fermiers' Generaux) uitgezoo- gen, verarmd en ontvolkt. De Hoofdlbd van Loth. is NANCY, die van Bar is BARLE-DUC. Loupy le Chastel, kleine Stad in't liertogd. Bar N.W. ten N, van Öa'rle-Duc op de Landftr. '. Lubeecke, Stad in 't Vorftend. Minden 5 u ten O. vari Minden. — 248 Muizen — Handel met Garens, Lint, Triel, Leder. Lude, (Lugde) Stad in't Bisd, Paderborn 1 u, ten O. van Pir-» mond. — Er worden vqel Kanten gemaakt van Garen-Goud e.i Zilverdraad, L l' n> e n s c n e r d , kleine doch welgebouwde Stad in 't Graaff. Marck ten Z. van Iferlohn ten O. van Lennep. In 1776 waren er 280 Huisgezinnen. . Akkerbouw en Yzer en Staal-fabneken maken er de huoftineering. Ludestoilf, kleine Plaats % u. N. W. van Coblentz asn den Rhyn, eene u. ten N. van Andernach aan de overzyde. Ll'oi\ghausen , Amb , Burg cn Steedje in het Munfterfche a«ü de Beek 'iftw tenZ, yin Munfter. I LUI*.  66 L U. L U. LUIK. Bisdom en Prinsdom, gelegen omtrent geheel tusfchen de Nederlandfclie Provinciën en aan beide zyden van de Maas; grenzende ten O aan Luxemburg, Limburg, &c. ten \V. aan Oostenr. Brab., aan Namen en Fransch Henegouwen; ten N. aan Pruisf. Gelderl. en Staats Brab.; ten Z. aan Champagne en Luxemburg.— 't Is eene lange ftrook lands van ruim 30 u. van 't N. naar het Z. doch niet breed. — Behalven de Maas, die er in de lengte doorloopt , vindt men er verfcheiden kleine Rivieren en Beeken, die er meest in ontftaan. Ten N. der Demer, die er by Belfen in ontftaat , is de Grond fchraal en meest Heide, doch naar den kant van Namen ten Z. is hy veel beter en vruchtbaar van Graanen en Wyn. Naar den kant van Limburg en Luxemburg is dit Land Berg- en Boschachtig. Men vindt er Koper, Lood, Yzer, Steenkoolen, goeden Bouwftcen en zelfs Marmer. Onder de miueraale wateren zyn die van Spaa en Cbau-fon- taine beroemd. Er zyn 2.6 Steden en wel '1400 Dorpen en Gehuchten. 1— De Landerycn worden meest door den Adel en de Geestiykheid bezeeten. De Landman flaat er meest onder en is doorgaans arm. — Men fpreekt er Luiker-Waalsch, eene foort van baftaard-fransch. -— Yzerwerk, Leder en Hop , zyn de voornaamfte Koopgoedereu, die wy er van daan krygen, vooral veel Nagels en Geweeren, ookblaamven Steen. Te Maaftricht brand men meest Luikfche Steenkoolen ,'t geen veel Scheepvaart van Luik derwaards maakt. —■ Dewyl de halve Regeering van Maaftricht Luiksch is, en onze Landen van Overmaas door 't Luikfche gebied van de Republiek afgefcheiden worden; zoo" blykt ligt, waarom onze Staat altyd veel belang heeft in de verkiezing van eenen Prins-Bisfchop , met welken goede gem?enfchap kan gehotiden worden. Ook hebben wy altyd eene Minilter aan 't Hof van Luik. NB. De menigvuldige Tollen op de Maas tusfchen Luik en Holland zyn zeer fchadelyk voor beiden; dewyl anders de wederzydfche Koophandel veel ge. wigtiger en grooter zou zyn. ~r~ Of er by een gelukkig einde van deezen algemeenen oorlog ten dien opzichte gunflige veranderingen of verdeelingen zullen komen, zal de tyd moeten leeren. Zeker ware zulks voor onzen Staat, voor 't Luikfche en zelfs voor Oostenryk en Frankryk wenfehelyk; gelyk men uit den loop van den fchoonen bevaarbaaren Maasjlroom, zeer ligt 'van zeiven zal kunnen bevroeden. Wat den vooiiedenen Staats - twist en de Revolutie in 't Luikerland betreft, dezelve is genoeg bekend, en te omflagtig om hier te verhaalen. 't Is te hoopen, dat dit nabuurig Land nu eindlyk ook in rust en betere tevredenheid moge geraaken LUIK, Hoofdftad van 't Bisdom of Prinsdom, gelegen aan de Maas, 5 u. Z. ten W. van Maaftricht , 8 u. N O. ten O. van Aaken, 11 u. N. O. ten O. van Namen, ruim 20 u. O. ten Z. van Brusfel. — Eene zeer groote en volkryke Stad. Wel 100,000 Inwooners zou zy hebben , zoo men 'er de Voorfteden by rcekent. — De Stad ligt in een zeer aangenaam Dal, gedeeltelyk op eene hoogte, tusfchen twee Bergen. De Maas vlier er door en maakt een gedeelte van de Beneden-ftad tot een Eiland, het welk ook het Eiland genaamd wordt. — De door de Maas gefepareerde deelen hebben door fchoone Bmggen gemeenfehap. — Zy heeft eenige Vestingwerken. — Fiaar Koophandel is wel zeer uitgebn i t , duch  L U. L U. 6? doch kan (indien de belemmering der Tollen tusfchen Luik en Holland eens weggenomen wierden ,) veel uitgebreider en bloeyender worden. De voornaamfte Artikels zyn : Spykers, Geweeren, Klingen , Mesfen', &c. Leder, Hop, Steenkolen , Marmer, Zwavel, Aluin, Luiksen Bier, &c. — De Franfchen hebben er den voorleden winter hun verblyf en Magazynen gehad. Ook is er de Jacobynfche Conftitntie ingevoerd," doch flegts voor een korten tyd: wan: op het zeegepraalend voortrukken der Oostenrykers moesten de Franfchen plotslyk den 5 Maart , met agterlaating .hunner Magazynen, enz. er uit retireeren, en federt is de Prins-Bisfchop en de oude Regeerïng weder terug ge keerd, .welke nu bezig zyn om er alles wederom te herftellen. L ummeesum, kleine Plaats en Heerlykheid, 4 u. ten W. van Bonn op de Landftraat, in 't Keulfche. Lunen, Stad in 't Graaffchap M»rck, waar de Gefeke in de Lippe loopt, 3 u. ten N. van Dortmond — ten O. van Wezel. Omtrent 270 Huizen en 320 Huishoudingen. Linnehandel, Akkerbouw en Veehoedery. LuNEvrLLE, Stad in Lotharingen, met een heerlyk Slot , (te vooren het hof der Hertogen) Staniflaus, Koning van Polen, hadt er zyn verblyf, doch daarna is de Stad veel vervallen. Zy ligt zeer aangenaam tusfchen twee Rivieren, 5 u. ten Z. O. van Nancy. Lusarche, (Luzarche,) kleine Stad in Isle de France, 7 u. ten N. van Parys op de Landftraat naar Chantilly. Er worden veel Kanten gemaakt. Lutterburg, kleine Stad ten Z. O. van Weisfemburg, digt by den Rhyn, waar de Lutter er in vloeit > ten N. O. van Hageuan, Lützelburg, kleine Plaats ten W. van Hagenau, in 't Prinsd. Pfaltzburg, in 't Vogefisch gebergte, op de Grenzen van den Elfas. Lutzelstein (Petite Pierre) kleine Stad of Bergflot tusfchen den Elfas en Lotharingen, midden in 't Vogefisch Gebergte, Hoofdplaats van 't Graaffchap Lutzelftein, 2 u. N. O. van Pfaltzburg op de Landftraat, van Hagenau naar Saarbruk. LUXEMBURG, Hertogdom en eene der grootfte Nederlandfclie Provinciën ; doch veel minder vruchtbaar dan de meeste der anderen. — Zy wordt door Luikerland ten Westen van alle de anderen afgezonderd, en grenst enkel met een klein ftuk ten N. aan Limburg, Ten Z. grenst zy aan Lotharingen, ten N. O. en O. aan Keur-Paltz en Keur-Trier. — Stad in 't Luxemburgfche ten W.' van la Roche en 8 u. ten O. vani Dinant op de Landftraat. la Marche en Barrois ,, kleine Stad in 't Hertogdom Ban 12 u. ten O. van Chaumont. Marchienne, Vlek en Abdy in Fransch Vlaand. 4 u. N.'O.1 ten O. van Donay aan de Rivier i Scarpe by de grenzen van Hene- • gouwen. Marc ienne au Pont, kleine Stad in 3t Prinsd. Luik op de: Samlre (loopende die Riv. door : de Stad) anderhalf uur ten Z. W., van Charleroi; ten O. van Bergen 1 op de Landftraat. Marck, Graaffchap van den Koning van Pruisfen , het grootfte 1 in den Westph. Kreits, en het ge- wigtigfte in 't heele Duitfehe Ryk, , grenzende ten Z. en W. aan Bergs- . en Cleefs-land, ten N. aan het Keulfche Graaff Reklinghaufen en Munfterland, ten O. aan 't Her- togd. Westphaalen. Algemeen genomen is de Grond vruchtbaar, voortbrengende Tarwe, Rogge &c. Kool- en Raapzaad, Vlas, Hennip, meest genoegzaam en zelfs tot uitvoer; —voorts goede Tuinen Boomvruchten, goede Weiden en Veeteeld, allerlei Wild — goede Bosfchen , aangenaame Bergen ~— Steenkoolen &c. Zoutbronnen Lood- Koper en Zilver-erts veel YZER, hebbende daarom ook veele Yzer- en Staalfabrieken. -—■ De voornaamfte Rivieren zyn de Lippe, de Roei-, Lenne Volme, Enipe, Sifikc e\\As' fe, alle Vischryk. <—■ NB. De Roer is van Langfcheidetot Muhlheim bevaarbaar gemaakt, door 17 Huizen, waardoor de bloei van dit Graaff. ongemeen bevorderd ivord. Zie Roer. Het behelst 24 Steden en de helft der Stad Lipp-  M A. MA 71 Lippftadt. Sedert 1719 isde Bevolking verbaazend tocgenuome.i: want toen waren er 20717 in de Steden en Vlekken, en tegenwoordig meer dan 1,77882 Zielen in 't geheele Graaff. Meenigvuldig zyn de Fabrieken welke men er vind. inzonderheid van fyn en grof Yzerr en Staalwerk. Zeer veel van deeze Waaren vertiert men in onze Republiek, zo tot eigen gebruik, als tot verzending voor onze Colonien. —• Volgens den loop der Roer wordt het Land in twee deelen gedeeld: Het gedeelte aan de Zuidzyde der Rivier word Zuidekland (SauerIand) en het gedeelte aan de Noordzyde wordt Hellweg genaamd.— HAMM is de Hoofdftad. > Makdyk, Dorp, anderhalf r"uur ten Z. W. van Duinkerken. Toen Lodew. XIV. volgens den Utrechtfchen Vrede, de Haven en Vestingwerken vsn Duinkerken moest dempen en Hechten, liet hy Mardyk fortificeeren en er eene nieuwe Haven aanleggen; doch op vertoogen van Engeland en onze Republiek is in 1717 daar ook alles moeten geflecht worden, als' ftrydende die aanleg tegen het Vrede-Traftaat. La Marfc-e, Vlek in Champagne, tusfchen Sedan en Donchery. Margerie, kleine Stad in Champagne, 5 u, ten Z. van Vitri le Franc, op de Landftr. naar Troyes. Mariendurg, voordeezen eene kleine Vesting in Fransch Henegouwen . 6 u. N. van Rocroy op de Landftraat, 4 u. Z. W. van Givet. In J674 liet Lod. XIV. de Vestingw. flechten. St. Markirch, Vlek, ten : W. van Schleftad op de grenzen van den Elfas. Het Riviertje Laher deelt hetzelve in twee deelen. Daaromftreeks in 't gebergte zyn Zilvermynen. Marles , kleine Stad en Graaffchap in Picardie , aan de kleine Rivier Serre; 5 u Z. O. van Guife, tusfchen la Fere ten W. en Moncornet ten N. — Zy ligt op eene hoogte. Marlen of Marlheim, kleine plaats in den Elfas , ten N. W. van Strasburg op de Landftr. naar Zabere. Markolsheim (Marklen,) Steedje in den Opper-Elfas, Z. O. van Schleftad op de Landftraat, in 't Strasburger Ambt Markolsheim. Mame, Rivier van Champagne, die by Parys in de Seine loopt. Zy ontftaat in Champagne , eene uur ten Z. van Langre by het Dorp la Marnotte. Zy wordt bevaarbaar by ViTRJ. -— Langs dezelve liggen veele groote en kleine Steden. Maurmunster, kleine Stad en Abdy in den Neder Elfas, eene uur Z. van Zabere, op de Landftraat van Strasburg naar Za. bere. Mars al, Heerlykheid en Stad in Lotharingen. De Stad ligt 7 u. N. O. ten O. van Nancy aan de Riv. Seille. Zy is gefortificeerd, en ligt in eenmoerasfig Oort.^— Marville, kleine Stad in't Hertogd. Bar, anderhalf uur Z. O. ten Zuiden van Montmedy op de Landftr. die Z. O. tenZ naarDamvillers loopt—; zy is flechts met eene oude Muur en Torens omringd. Ma sm unster, Heerlykh. Stad en Abdy in den Opper-Elfas 4 u. N. O. ten N. van Belort op de Landftraat van Befort naar Thann. ■— In de Heerlykh. zyn yzermynen. M au beug e, fterke Vesting in fransch Henegouwen 5 'u. Z. van Bergen aan de Sambre 7U van Valencyn, 16 U. Z- W. van Bnisfel, 46 u. van Parys De Vesting' weiken zyn naar de wyze van Vauban,  72 M A. M Aé ban. (NB. in de nabuurfchap deezer Stad langs de Sambre, gelyk op meer plaatfen langs die Riv , zyn veele Yzerovens en Smederyen, ook Glasblazeryen ) Maude , Maulde", Dorp in Vlaanderen, tusfchen Doornik en Condé, nu bekend wegen febermutzeljngen tusfchen de Franfchen en Oostenrykers daar omftreeks. Max ha ven, tot heden nog maar een Posthuis op het einde van het Munfterfel'.e Kaaal. ■ NB-DitKanaaiis döor Clemens-August begonnen en volbragt Ut Ciemens-haven omtrent 2 u. van Maxhaven:— Maximiliaan heeft liet laaten verder voort graaven tot deeze plaats, dus naar zyn naam genoemd. ■— liet oogmerk was ( en is r.og) om het in de Rivier VF. c 11 T te brengen, die een halve u. bezyden af op de Kaart tezien is. ■— Doch zulks is nog ::iet gefchied. ■— Het zou origetisen voordeelig voor Holland en Muajler zyn, indien zulks g-fchieden konde; wis-halven de 'tnogej'jkheid dim var. ernjlig enderzogt diende te worden. — Men geeft voor, dat de Rivier Veclit daar te hoog zou liggeil, en ook te veel verval zou hebben; doch er moet onderzogt worden of die zwarigheden niet door Jluizen «ouden kunnen te boven gekomen worden. De K. v. Pruisf F r e n r1k // heeft in het bevaarbaar maaken der R o e R een voorbeeld gegecven, dat ten opzichte van onze VlC h t op merk ing ver die nt.'/Je- Ro e r . Mayn,(Mein; vry gioote Riv.vrn Duitschl. die by Casfei. febufns tegen over Mayntz,in den Rhyn loopt. Zy ontftaat in den Frankilchen Kreits 1 buiten het bellek der Kaart) doorloopt den zeiven met groote bochten , komt voorby Haoau en Frankfort e>c (Zij de Kaan) — Voor den Koophandel van FranJ ketilano, HanaU en Frankfort en dus vöor de Scheepvaart op deu ■Rhyn is deeze Rivitr zeer gewigtig. MAYNTZ, Aarts-Bisdom eni Keurvorftendom , wiens Landen i vry wat verllrooit , doch voor: een groot gedeelte in den Keur-j Rhynfchen Kreits liggen, en.algemeen genomen alle zeer vruchtbaar: zyn: — Goede Veld- Tuin- en 1 Boomvruch:en ; — Amandels , . Kastanjes en Nooten in overvloed! langs de Bergftraat — ook veel . Vlas en Tabak — Ook hier en 1 daar Yzer-Mynen — voortrellyke Bosfchen vol zwaare Eiken &c., goede Veeteelt; vooral excellente Rhynfche Wynen in den . Rhyngou, als de Rudesh bijvier, Hoe iih ei mek, Klin* ce.mjerger,&c. — Li alle de Landen van Keur-Mayntz zyn 54 Steden , 748 Dorpen en thans 300.000 ' Zielen ; ■— ook verfcheidene Fabrieken en Wollen-Man ufaftuurèm: te Lohr goed Spiegelglas, te HöchstPorcelein &c- Groote Wynhmdel in 't Aartsbisdom: jaarlyks wel meer dan 100000 Fi.aan Wyn-tol; - 1,700,000 guld. Keurvorstlyke Inkomften min of meer; -— jaarlyks 8000 man krygsv. volgens een gemaakt plan, doch doorgaans geen derde in dienst. —De Keurvorst van Mayntz is Ryks-arcliivarius of Aarts - kanct^ lier; hy beroept het Coilogie def Keurvörften; aan hem moeten de Credentiaalen en volmagten - van . dst Collegie ter goedkeuring vertoond worden, ccc. — Wy houj den een Minifter aan 't Keurvorstlyk Bóf" . MAYNTZ (Meints, Memz,) Keurvorstlyke Refidentie Stad en Bewaarplaats der Ryks Archiven, op den lingïchen oever des Rhyns, tegen over deu inloop of mond der Mayn ■— vry groot, en 30,000 inwooners met oe bezetting: Giensvesting des Ryks en in 1735 nog ftei ker gefort;liceerd ; — nog wel veel ouderw. rfehe Huizen , doch in nieuwe voortrellyke gebouwen geftaadig toeaeemende.— Ver- H Zielen ; ■— ook verfcheidene Fa-  MA. M E. M E. 73 Verfcheidene Paleizen; — Héérlyke Kerken, waarin fchoone MarmereMonumenten; —verfcheidene andere Gedichten en Kloosters , en Hospitaaleu; — eene wél-bezorgdeUniverfiteit, —eene fchoone Keurvorstlyke Bibliotheek, — een Keurvorstlyk Seminarium ( of Kweekfchojl) ■— .eene Laken- en Kousfen-Manufactuur ; — een Tugthuis: — veel inwoonende Adel en Dom-en Stichts-Heeren, de rykfle van Duitschland: -■ veel Handel, doch meest maar expedi- I tie-handel. — Van MSyntz den Rhyn af zyn de allerfchoonfte Ge- j zichten s/zzerop de Stad, die heerlyk zich vertoont, * daar op de Schipbrug tusfchen Mayntz en Casfel » ginds op de vruchtbaare Eilanden , tusfchen welke men doorvaart , en op eene menigte Kas teelen . Kloosters , Wynbergen , I Boomgaarden enz. langs de wederzydfche oevers des prachtigen Rhynftrooms. NB. Sedert voorleden najaar zyn de Franfchen in het bezit deezer itad, en houden 'er thans wonderlyk huis.Zy hebben er hunnen Jacöbynery irgevoerd, en willen ze tot Zetel eener Duitjche Jacöbynery maaken. De tyd zal 't leeren. — De Stad en het fterk Retranchement Casfel er tegen over, zyn beiden genoegfaam ingeflooten door de Pruisfen , en men verwagt thans dagelyks aan dien kant groote gebeurtenisfen. Meaux, Hoofdftad van Brie Champenoife 10 u. N. O. ten O. van Parys op- de Rivier Mame, die dezelve in twee deelen deelt. Zy ligt in een vruchtbaaren ftreek — Onder de Regeering van Francois I. begon de Franfche Reformatie in deeze Stad. Haar Handel beftaat voornaamlyk in Graanen , Wyn, Wol en Kaas Mec helen, Stad in Oostenryks Vlaand., zeer wel gebouwd en fchoon , aan de Riv. Demer,éie echter ook hieromtrent Dyle ge- noemd wordt, 4 u. N. O. vari Brusfel en omtrent even ver N.W. van Leuven en ook 4 u. Z. O. van Antwetpen en 11 u. van Gent. — Hier refldeert het hooge Ge. rlchts-Hofi Er is een goedWapenhuis en ook eene Krygsfchool —• De keurlykfte Brab. Kanten komen ervandaan.—Met den vloet kunnen de geladene Schepen van Antwerpen uit de schelde er heen komen. Naar Brusfel, Antwerpen en Leuven gaan fteenwegen. • In onze Vaderl. Hist. is deeze Stad zeer vermaard, en toen was zy met haar gebied eene Hemmende Provincie. Nu is zy in Braband ingelyfd. Zie Brab. Meckenheim, Stad in KeurKeulen 3 u. Z. W. van Bonn op de Landftraat. Me De B ach, Stad en. Ambt in 't Aartsbisd. Keulen ten O. van Elverfeld. Me d els h ei m, kleine Plaats in Duitschl. 2 u. ten Z. van Tweebruggen. Medman, Vlek in't Hertogd. Berg 2 u. ten O. van Dusfeldorp. Er is eene Laken-manufaétuur. M e e n e n , kleine Stad in Oostenr. Vlaand. aan de Ley, ruim 2 u. ten Z. W. van Kortryk, ten N. vaa Rysfel. Deeze Stad was eertyds eene der fraaifte Vestingen en een Kunstftukvan denvermaarden Vaub»n. (Hy zelf noemde ze zoo). De Franfchen veroverden dezelve wederom in 1744 en hebben de Vestingwerken toen gegeilecht. Onze Staat had recht volgens het Barrière Traetaat van 1715 om er Garnifoen in te leggen, doch in 1782 is al dat recht, vernietigd. -— Men brouwt eiv uitneemende goede Bieren. Meindorf, anderhalf uur N. O. van Bonn by de Landftraat tusfchen Siegberg en Bonn. Meissenheim, kleine Stad van Duitschland in 't Hertogd >m Tweebruggen 8 u. ten N. wat K Oost-  74 M E. M E. Oostlyk van Tweebrugg. ten Z. W. van Creutznach aan de Rivier Glan. — Er is eene Glasblazery. MELUN, groote Stad in Isle de France, aan de Seine 10 u. ten Z. O. van Parys; in drie deelen door de Rivier verdeeld, en met twee fteene-Bruggen vereenigd.— Zy handeld op Parys met Graanen, Meel, Wynen, en Kaas. Menden, kleine Stad aan de Beek Holm QHoo?i) die een halve H. van daar in den Verloopt.— ten N. van Jferlohn ten Z. van Unna. Sainte-MENEHouxT, Stad inChampagne in een Moeras, aan de Aisne tusfchen twee Rotfen ion. N. O.van Chalons, 911. Z.W. tenW. van Verdun, dus fchier in 'tmidden op de Landftraat tusfchen Verdun en Chalon. -—■ 7y heefteen Kasteel op de hoogfte dier Rotfen. --—■ Doch alle Vestingwerken zyn geflecht. Meppen, Stad in 't Bisdom Munfter aan den famenioop der Ems en Haafe, 6 u. ten N.van Lingen, ia 1761 door de Franfchen belegerd en ingenomen. Een groot deel der Stad is toen verbrand. Merciiingen, (Morange) kleine plaats in Duitsch Lotharingen to u. N. O. van Nancy op de Landftraat. Mersich, Steedje en klein Diftrict in Loth. 4 u. N. W. ten N. van Saar-Louis aan de Saar. Me rvi lle, Vlek in Fransch Vlaand. aan de Ley 4 u. ten Z. van Casfel, in het bosch van Niepe. Mery, Sur Seine, kleine Stad in Champagne 5 u. N. W. ten N. van Troyes aan de Seine; boven en beneden deeze Stad verdeeld zich de Seine en maakt twee langwerpige zeer fmalle Eilanden. Meschede, Steedje van 't Hertogd. Westphaalen, aan de Roer 3 u. ten Z. van Arensberg. Messin, 't Land van Mesfïn, (d.i.'t Land rondom Metz), eene Provincie of Landftreek in Frankr. tusfchen de Hertogdommen Luxemb. ten N., Lotharingen ten Oosten en Zuiden en Bar ten Westen en Noordwesten.De voornaamfte Rivieren, die er door loopen zyn de Moefel, — de Seille, die by en in Metz zich met de Moefel vereenigd. De Orney of Omain , die in de Mame loopt,— die in den Moefel en de Soonnè. (Zie de Befchryvingen dier Riv.) Het Land is vry vruchtbaar in Wynen, Graanen en Boomvruchten. DeHoofdttad van dit Lar.dfchap is METZ, zeer fterke Vesting van Frankr. en Hoofdftad van 't Land van Mesfin tut fchen de Moefel en Seille waar zy zich vereenigen. De Stad is verdeelt in Oude, die de grootfte is, en Nieuwe, die beter gebouwd is.—Behalven haare uitneemende Vestingwerken heeft zy nog drie Citadellen.—- Onder de publike Gebouwen munten uit het Krygs-Hospitaal dat 2yns gelyken in Frankr. niet heeft. de Barakken , en twee fchoone Bruggen. —. Er zyn 5827 Haardfteden en 't getal der Inwooners loopt op omtrent 36000; ook zyn er veele Joden, die hier eene byzondere Wyk of Kwartier en eene Synagoge hebben. In 1760 is er ook eeneKoningl. Maatfchappy der Weetenfchappen opgericht. Veel Handel wordt er gedreeven. De ingelegde Mirabellen , Bramboozen en andere Confituuren van Mets zyn zeer gezogt. MEURS, (klein Vorftendom), ligt tusfchen de Hertogd. Cleef, Berg en Gelder en 't Aartsbisd. Keulen, is 'flechts 2 u. lang en omtrent ook zo breed. De Rhyn maakt de Oostlyke Grensfcheiding. ■— Te voren was het een Graaffchap, en hoorde toe aan  M E. 't Vorstl. Huis vanOrange, doch kwam, na den Kindirioozen dood van Willem III by Erfdeefmg aan den Koning van Pruisfen, die hec toen door den Keizer tot een Vorftendom liet verheffen in 1708. -— De Bodem is op veele plaatfen moerasfig; voorts is hy vruchtbaar in Graanen, en er is goede Veeteelt. MEURS, kleine Stad met een Slot, en Hoofdplaats van 't bovengem. Vorftendom. Onze Staat heeft Stad en Slot tot 1712 bezet gehouden ; federt wierdt het door Pruisfen bezet. In 1764 zyn de Vestingwerken geflecht. — Zy ligt eene uur van den Rhyn 5 u. Z.O. tenO. van Gelder;omtrent derdehalf uur ten W. van Duisburg, en ten Z. van Rhynberk. Meurtre, Rivier in Lotharingen, aan welke Nancy ligt. Zy ontftaat in 't Vogefisch Gebergte, wordt bevaarbaar by St. Nicolaas omtrent 2 u. boven Nancy en loopt omtrent 2 u. beneden Nancy in de Moefel. Me yen, Meyn, of Magen, Steedje in Duitschl. in het KeurTrierfche, W. van Coblentz, Z. W. van Andernach op de Landftr. naar Montreal. NB. Tusfchen Megen en het Dorp Mesfenheim wordt Molen-fteen gebrooken en vervaardigd, die een voornaam deel des Koophandels van het Aartsbidom Trier uitmaakt. — DeMolenfteen is een Volkaanfche of uitgebrande fteen , of eene foort van klei, die door Natuur-werking van brandende Bergen (even gelyk ook de Duf- en; Tras-fteen ) en aldus door de Natuur zelve gemaakt of gebakken is, zynde daarom ook zeer poreus en hard. Mezierf.s, kleine Vesting in Champagne op de grenzen 5 u. ten N. W. van Sedan aan de Maas die daar met een grooten bogt dezelve als omringt en een Eiland maakt, een vierdedeel uurs MI. 75 van Charville, en 8 u N. O. van Retel; 46 u. N. O. van Parys. — Er zyn twee Bruggen over de Maas. St. Mighiel, (Michel, Michiel , Miel) kleine Stad in 't Hertogd. Bar, 8 u. N. O. van Barle-Duc, 9 u. Z.. O. ten Z. van Verdun aan de Maas in een dal,omringd van Bergen. M1 l l y , Stad in Isle de France 5 u. Z. W. van Melun, 4 u. W. van Fontainebleau op de Landftr. MINDEN, Vorftendom van den Koning van Pruisfen, in omtrek ten naasten by 24 mylen, grenst ten W. aan Osnabruck, ten O. aan Schiuenburg, ten Z. aan Ravensburg, ten N.aanDiepholtzen pioya. — Meestal goede Akkerbouw door vlyt, zelfs Tarwe en Gerst tot uitvoer, ook veel Vlas. — Goede Weiden en Veeteelt, Hout, Turf, Steenkolen, Zoutbronnen; — veel Spinnery en Wevery, ook van gemengd Wollen-en Linnengoed; — uitvoer van veele Garens, en grove Linnensnaar Engeland, Spanjen, Holland; — Graan- en Paarden- en Vee-handel . — Suikerrafinaderyen, Zeepfiiederyen, Loyeryen; 4 Steden , 1 Vlek, 121 Dorpen en Buurten &c — ruim 56185 Zielen, (zonder de Militie), — meer dan 4,56000 Dalers inkomften des» Konings. (NB. De Inkomften der Krygskas voor Minden, Ravensberg, Tecklenburg en Lingen bedragen meer dan 2,50000 Dalers). MINDEN, Hoofdftad desVorftendoms aan de tVezer, (over welke een Steenbrug 600 v. lang, 24 breed, en op 7 Boogen); —» een kleine u. van omtrek; 1027 Huizen , en ruim 5200 Menfchen; goede Scheepvaart en Handelover de Wezel Stroom-af naar Breinen, en ook Stroom-op; — voordeelig Stapelrecht ten aanzien van Bremen; — Koophandel met G aan en Garens, en Vee en lekker wit K a B'er i  76 M U M O. Bier; fchoone Kerken, inzonderheid de Dom ; — Luthersch - Weeshuis met eene Kousfen-manufactuur, nog drie Armen-huizen; — in 1757 door de Pranfchen bezet,— 1758 door de Hanoverfchen heroverd en 3500 Franfchen gevangen ; —- in 1765 de wal afgegraaven, en met den Grond gelyk gemaakt. Zy ligt ruim 12 u. ten O. van Osnabruck. — De groote Landftraat «aar Holland zietmenopdeKaart. Mieecour , kleine AmbtStad in Lotharingen n u. Z. van Nancy «2 u.-Z. O. ten Z. van Toul by het Riviertje Modon of Madon, op de Landftraat van Nancy door yerfcheidene kleine Ste. den naar Mirecour. — Er worden goede Fioolen en Kanten gemaakt. Moejel, beroemde Rivier wegens de Moefel - Wynen, welke er langs en omftreeks meenigvuldig groeijen. Zy ontftaat op den Zuidoostelyken grenshoek van Lotharingen, waar die aan den Opper-Elfas roert , uit drie kleine meirtjes, by'den Berg Faucjlles, die tot dé groote Vogefuche Bergketen behoort ; loopt vervolgens Noordwaards door geheel Lotharingen. —- Voorts zwaait zy Noord - oostwaards voorby Trier zeer kronkelig door een gedeelte van Duitschl. en loopt by Coblentz in den Rhyn. Meenigvuldig en .troot zyn die kronkelige Bochten, welke door de Bergen, om welke zy heenen loopt, veroorzaakt worden; zoo dat de Scheepvaart van Trier en Coblent» zeer langwylig is, doch heerlyke Gezichten uitlevert Op de Bergen en Heuvels langs haare oevers groeyen de zoo bekende en gezonde m oesewvynek.— JVB, Zy komt uit het Vogefisch gebergte en loopt by Trier wederom om of door het Vogefisch gebergte; waaruit men de verbaazende uitgebreidheid dier bergketen kan op maaken, (Zie Voge¬ fisch Gebergte.) Veele Steden e» menigvuldige fchoone Vlekken en Dorpen vindt men langs haare Oevers. Moe stroef, klein Steedje in 't Luxemb. aan de Riv. Elze oïOifet, die door de Stad Luxemburg Noordwaards voorby Moestroff ioopt. Moigneville, kleine Plaats 2 u. ten W. van Barle-Duc. Molesme, Vlek in Champagne 4 u. N. W. van Chatiilon Sur seine, aan een Riviertje dat Noordwaards in de Seine loopt.. MoLTZEN (moltzheim), Stad in den Elzas aan de kleine Riv. Bruch (of Brusch) 3 u. ten W. vanStrasb. [viet verrevandaar (n.1. te Sultz) zyn warmeBaden. Moncornet, Vlek-in Picardie, by ae Grenzen van Champagne 5 u. N. W. van Retel op de Landftraat naar Vervins. Monboson, kleine Stad in France Compté 4 u ten Z. O. van Vefoul. Mont-Didier, Stad in Picardie, op een Berg o u. Z. O. van Amiens en N. W. van Compicgne, 21 u van Parys. Monfaucon, Vlek in Champagne 5 u. ten Z. van Stenay. Monheim, Vlek en Ambt aan den Rhyn in 't Hertogd. Berg. Mon joE.Monjoy, kleine Stad en Ambt in 't Gulichfche 5 u. ten O. van Limburg en omtrent even verre ten Z. O. van Aaken. Er zyn goede Laken -manufactuuren. Niet verre van daar ontftaat de Roer. Monmauer, kleinePlrats in Champagne tusfchen Dormans en Sezane op de Landftr. MONS. Zie BERGEN in Henegouwen. Monstier, Vlek en Abdy in Champagne ten O. (iets Zuidelykj van Chalons 5u. ten Z. van Menehoult, een uur ten O. van Posfesle.j Mom-  M O. M O. 77 Monjustin, kleine Stad in Franche Compté 3 11. ten O. van Vefoul. MoNTABOUR (MONTABAUR) , Ambtftad in 't Keur-Trierfche met een Kasteel; 4U. N.O. ten O. van Coblentz — in 't Ambt Mcnta. baur wordt Zilver gevonden. Montagu, Vlek in Franche Compté één u. ten N. O. van Vefoul. MONTARGIS, fchoone groote Stad in 't Orleanfche, met een Kasteel nr.by de Riv. Loing 6 u. Z. van Nemours by het Kanaal van Briare, dat tusfchen Briare en Gien in de Loire begint en naar Montargis loopt. (Zie Bria« re) — Er zyn 1.10 Kaardfteden; zy hoort toe aan 't Huis van Orleans. By de Stad is een fchoon Bosch. Montbar, kleine Stad in Bourgogne aan de Beek Brenno ten Z O.van Auxerre op de Landftraat digt by de Riv. AtmanfonMONTBELLIARD ,(MumpeIgard , Mompelgard ) Graaffchap tusfchen 't Bisd. Bafel, Franche Compté en Lotharingen. — Het behoort tot de onmiddelykeRyksLanden des Duitfchen Ryks, en hoort toe aan den Hertog vanWirtemberg, en zou hem jaarlyks omtrnnt 60,000 Guld. opbrengen.— ■ Er is veel Yzer-Erts, ook goede Wynbouw. MONTBELLIARD, (Mompelgard; Hoofdftad van 't Graaff. aan de Beek Alaide, die niet verre van hier in de Doux loopt. •— Zy ligt aan den voet van eene Rots, op welke eene groote en fterke Citadel ligt. Zy is dus fterk. Er woonen veel Mennoniten, die in de Voorftad eene Kerk hebben. Er zyn Kousfen-en Katoen manufactuuren. Moni'eraü , faut Yonne , Stad In Champagne 7 u. ten Zuidoost van Melun, by de Riv.Tonne, waar dezelve in de Seine loopt. - Over beiden gaat eene Steeïen - Brug; NB. en op die Brug wierd den Hertog van Bourgogne in tegenwoordig van Karei VIII. vermoord. Montdidie'r (Mondidien), Stad in Picardie op een Bergou. Z. O. van Amiens op de Landftr. Montfoort, Vlek en vrye Heerlykheid in Staats-Gelder ten Zuiden van Roermond in de Na. buurfchap van Stevenswaard. — De Heerlykh. Montfoort hoorde toe aan den Koning van Pruisfen; doch in 1769 heeft Zyn Doorl. Hoogh. de Prins Erfftadh. dezelve gekogt, en is er den 8 Jan. 1770 ingehuldigd. Zy is drie uuren lang en omtrent twee breed. Montigny, kleine Plaats in Bourgogne aan de Armancon. Montigny le Rox. Steedje in Champagne digt by den oorfprong der Maas 5 u. N O. van Laugres. Voordeezen was dit Steedje gefortificeerd. — NB. Eene 'uur ten Z. O. van Mowigny is het Dorp Meufe waar eigenlyk de oorfprong der Maaje is. MontmeDY, kleine fterke Stad in Fransch Luxemburg op 't midden van een berg ( Mons medius of Midden Berg) een gedeelte 'der Stad ligt ook aan den voet des Bergs langs de Riv. Cliiers. 11 u. Z. W. van Luxemb. 2 u. N. O. van Stenay; 54 u. N. O. van Parys. Montmiretl (Montmirel), kleine Stad in Champ 5 u. Z O. van Chateau Thierry op de kleine Riv. Monrin, omtrent 411. ten W. wat Noordlyk van een Meir. Monmokancy, kleine Stad in Isle de France op eene hoogte 4 u. N. van Parys in een zeer vruchtbaar Dal. — Daar zyn uitneemende Kersfen. Mont-real, fterk Steedje in 't Keur-Trierfche ten Westen van Coblentz Op de Landftraat, aaü de kleine Riy. Elts. K 3 Mo NT-  78 M O. • Mont-royal , eertyds eene kleine Vesting' in Duitschl. door Lod. XIV. gelticht op een hopgen Berg, omtrent omringd van den Moejel, dicht by Trarbach. De Ves • tingwerken zyn ' geheel geflecht volgens den Rysvvykfchen Vrede. Montsaujeon , kleine Plaats in Champagne 6u. tenZ. vanLangres op de Landftraat. Montsingen, kleine Stad in den Rhyn-Palts ten W. van Creutznach. — Omft-eeks groeit zeer zoete en fterke Wyn, doch hy is niet duurzaam. More7', kleine oude Stad in Isle de France aan AeRiv. Loing, niet verre van haaren inloop in de Seine Z. O. ten Zuiden van Parys en van Melun. Mo re uil, (Morevil) groot Vlek in Picardie 3 u. ten N. van Montdidier. Morin, •— Twee Rivieren in Champagne van dien naam, eene Ac groote genaamd die voorby Colomiers en Cresfy, ten Z. W. van Meau, en eene kleine die ten O. van Meaux, dus beide in duMarne loopen. Morlay, Morley, zeer oud Vlek in Lotharingen 5 u. Z. O. ten Z. van Barle-Duc aan de kleine Riv. Saux, die in de Grney loopt. Mortagne, Steedje of Vlek in Fransch Vlaand. 311. ten Z. van Doornik by den lamenloop der Schelde en Scarpe. —— Volgens verdrag tusfchen Oostenryk en Frankr. mag deeze plaats niet gefortificeerd , en er ook geene Sluizen aangelegd worden. Mortier, (het Fort Mortier) fterk Fort 1000 fchreden van Nieuw-Breisfach (in of aan den Rhyn) tegen over Oud Briesfach. — Zie Nieuw Bresfach. Mosbach, kleine Stad in den Rhyn-Palts met een fchoon Kasteel aan de Beek Elets naby de M O. Neder 6 u. N. O. van Heidelberg. Er zyn Lakenweveryen. La Mot 11 e, kleine Stad in 't Hertogd. Bar digt by de kleine Riy. Moufon ten O. van Montef- clair op de Landftraat. Voor deezen was zy eene fterke Bergvesting, doch is in 1634 en 1648 van Frankr. veroverd en geheel verwoest geworden. Mottem of Motter, Riv. in den Elfas, welke voorby Drufenheim Z. O, ten O. van Hagenau in den Rhyn loopt. Zy loopt door Hagenau , en ontftaat in 't Vogefisch Gebergte ; zy wordt bevaarbaar by Bischwiller eene halve u. beneden Hagenau ten Z. O. Mouzon, Stad in Champagne, te vooren gefortificeerd, maar door Lod. XIV. ontmanteld in 1671, op de rechtfche zyde der Maas 3 u. Z. O. ten Z. van Sedan. 50 u. N. O. van Parys. Er worden veel Sjerjes gemaakt. — Omftreeks zyn fchoone Weiden, ook goed Bouwland. Moyen-vic, kleine Stad in het Land van Mesfin, Z. O. ten Z. van Metz, digt byde StadVic ten O. aan de Riv. Seille. Er zyn Zoutbronnen. Mulhberg, Vlek in 't Markgraaff. Baden 2 u. ten W. van Baden-Durlach; ten Z. van Philipsburg aan een Riviertje dat in den Rhyn loopt. Zyn Kasteel is voorlang door de Franfchen verwoest MUHLNHAUSEN (Mülhuisen) vrye Stad van Duitschl. in den Opper-Elfas, zynde met haar klein Districht eene kleine Republiek , welke met de Protestai.tfche Zwitferfche Cantons in Eedgenootfchap ftaat. Zy behelst 4000 Inwooners, en ligt zesdehalfuur ten N.W. van Bafel, rondom in fchoone en vruchtbaare Velden op een Eilandje 't geen door de El gemaakt wórdt. Dus aan de J/l. 6u.  M U. M U. 79 6 u. ten Z. van Colmar. Haar gebied behelst flechts twee Dorpen, waar van 't eene maar een Huis heeft. Muhleim , aan den Rhyn, kleine Stad in Duitschl. in 't Hertogd. Berg, digt byCeulen en den Rhyn. Aldaar gaan de Protestanten uit Keulen te Kerk. Er zyn Zyde- Lint en WoIIe-manufactuuren, ook is er veel Wyn- Mouten Graanhandel, en van hier wordt het Bergfche Yzerwerk ingefcheept. — De Hrunderbeek loopt hier in den Rhyn, die in haaren korten loop vr.n 3 uuren 43 Molens dryft van 'allerlei foort. ■—■ In 1784 heeft deeze plaats veel geleden door den hoogen ysvloed des Rhyns. M 0 h l h f. 1m., aan de Roer , een groot Vlek naby de Roer tegen over een oud Slot digi by Duisber« ten O, Van hier worden de Steenkoolen die de Roer afkomen in platboomde Vaartuigen op den Rhyn gebragt. Het is Volkryk en dryft veel Handel met Hollandfche Waaren. Muhlkeim, aan den Mayn, Dorp 9an den Mayn omtrent één uur ten Westen van Hanaü. Muhliieim, Vlek in't Markgraaff. Baden in de Heerlykh. Badeuwciler. Muhlkeim, eene Commanderie des Dunfchen Ordens, niet verre van de kleine Riv. Monne in 't Graaffchap Arensberg in 't Hertogd Westphaalen. Muzig, (Multzig) kleine Stad in den Neder-Elfas een uur ten W. van Moltzen aan de Riv. Brusch. Musnoy, (Munoi) kleine Plaats 3 u N. O. van Sedan in 't Hertopd. Bouillon. MUNSTER, Bisdom het grootfte van den Westphaalf. Kreits —Het grenst ten W. aan Gelderl. Overysfel Groningen &c. ■— ten O. aan Diepho'ts , Osiiabruck , Tecklenburg, Lingen en Ravens¬ berg, — ten N. aan Oostfriesl. Oldenhurg &c. ten Z-' aan Marck, Westphalen, Kleef&c— ft! eest vlak Land, en weinig Bergen , — groote Heiden, waar op veel Vee graast: — hier en daar goede Veldvruchten, by (Reene kr:-pi ; — goede Bosfchen, ook Turf, ook goede Steengroeven.— De voornaamfte Rivieren of Beeken zyn dc Ems, die 't geheele Bisdom doorloopt, en in dezelve loopen de Werje, de Hesfel, de Bever, de Aa en de Haafe. De Lippe die ten Z de fcheiding maakt (in de Lippe zyn veele Otters) ; •-— de Vecht, die vervolgens door Overysfel en de Berkel die door 't Graaff. Zutphen loopt. — Het Meir Dimmer behoort ook gedeeltelyk tot 't Munfterfche. — Behalven de Hoofdftad, zyn er 12 Steden die ten Landdage verfchynen, en 12 andere, en 12 Vlekken (hier Wigbolden genaamd) •— 's Lands Inkomften zouden zyn 1,200,000 guid. min of meer iaarl, — Het ryke Domkapittel onderhoudt 5 Infanterie- en 2 CavaUerie-Regimenten , van welke wy 2 Regimenten (meen ik; op Subfidie-geld houden, die nu den 13Apr.geheel in onzen dienst genomen en naar de geallieerde Armee op marsch zyn gegaan. - NB. Algemeen genomen is het geheele fti/un* flerland nog voor zeer veele verbeeteringen vatbaar. De Beroemde Minister Fur stemberg had reeds daar van een fchoon en vruchtbaar begin gemaakt onder de Regeering van den voorigenLandsheer - Deze'fde zorgenblyven den tegenw'. Bisfchop,Vorst Maximiliaan, bezielen. -*—Het geheel Schoolweezen is er op eenen voorbeeld!gen voet gebragt door den voorn. Baron van Furjïenberg, en blyft nog aan Hem toevertrouwd. Nog vdele Heiden kunnen er bebouwd en dus het Lcr.dvolkryker gemaakt worden. —Door {luizen kan de Ems ook veel bevaarlarer war-  So M U. MU. NA. worden, dan zy nu nog is. — Mis. fcliien kan het Munfterfche Kanaal verder tot in de Vecht, en de Vecht door J/uifen verder bevaarbaar gemaakt worden tot den Hardenberg; en dit Zou een onbedenklyk voordeel voor Holland inzonderheid voor de Stad A msterdam zyn, dewyl dan de Goederen van Amsterdam tot Muns t e r te water zouden kunnen gaan, tn Graanen en Linnens &c. door Munüer te water naar Holland komen <—■ In een woord, de verdere bebouwing, bevolking en verbetering van het liisdom Munfler zou voor onzen geheelen Koophandel dien cours uit, welke nu reeds aanme kelyk is, zeer voordeeiig zyn. ^Zie Vecht). MUNSTüR, Hoofdltad, (beroemd wegens den Munfteriche Vrede den 30 Jan. 1Ó48 aldaar geflooten , waar by onze Republiek door alle Mogendheden voor een vryen en onafhanglyken Staat is erkend en verklaard) .— Zy is vry groot, doch meest nog ouderwetsch gebouwd; echter vindt men er veele groote fchoone -Heeren-Huizen (aldaar Hoven ge naamd ). Er woont veel ryke Adel. — Zy ligt in eene fchoone vruchtb. vlakte, mu Bouwlanden en Tuinen omgeeven. Haare oude Vestingwerken zyn geheel geflecht in 1765 en 67; dewyl deeze Stad wegens haare Ligging tot geene Vesting van Defenfie kan gemaakt worden. <— Op de plaats, waar te vooren de Citadel flond, is een zeer fchoon Bisfchoplyk Paleis of Slot gebouwd, achter welk prachtige en ruime Tuinen &c. zyt, aangelegd. *— Rondom de Stad -op den geflechten Wal zyn fchoone Linde - laaneu. Zy ligt aan de Beek Aa; doch jammer is 't, dat deeze Beek des Zomers zoo klein is, en geen meer ltroomend water rondom de Stad en aan/t Kanaal geeft. <—. In den 7 jaarigen Oorlog heeft deeze Stad ellendig geleden, en is voor een gedeelte toen afgebrand. -— Met Kanaal van Munfter tot Maxhaven is 9 u. lang (Zie Maxhaven) Munster in 't Gregoorfche Dal, Stad in den Elfas 2 u, ten W. van Calmar op deLandltr 't Voorn. Dal is zeer Volkryk, wel 9000 Inwooners in de Dorpen , die alle deel hebben aan de Stads-rechten. Er is goede Wynbouw en Veeteelt. Munster-Bilsen, Vlek in 't Prinsd. Luik 2 u. ten W. van Maastricht, aan de Demer, digt by Bilfen. Munster-Eiffe t. , kleine Stad in 't Gulichfche ten Z. W. van Bonn 10 u. Z. O. van Gulich aan de Riv. Erfft. Munster-Me infeld,kleine Stad en Ambt in 't KeurTrierfche, ruim 4uuren ten Z.W. van Coblentz ; in dit Ambt is Koper en Goud te vinden. Mubpach, kleine Stad in den Elfas 4 u. Z. W. van Colmar en omtrent even verre ten N. W. van Mulhufen. Mutterstad, kleine Plaats in Duitschl. omtrent 2 u. Z. W. van Manheim. N, J\ ahe, Riv. in Duitschl. die by Bingen in den Rhyn valt. Zy ontftaat op de grenzen van Lotharingen by Selbach , loopt voorby Oberftein , Kirn , Montzingen , Creutznach by Bingen in den Rhyn. >— In dezelve loopen de Glan, en de Alfents. NAMEN, Provincie der Oostenrykfche Nederlanden (van welke Lodewyk XIV de Vestingen Charlemont en Givet in de voorgaandeEeuw heeft afgefcheurd.)— Zy grenst ten W. aan Henegou. wen,  N A, Wen, ten'N. aan Braband» en voorts ten Z. en O. aan 't Prinsbisdom Luik. — Zy is ie u. lang «n 9 a 10 breed. — — Het Land Ss meest hoog en vol Bergen, die echter meer vlak dan hoog of liyl zyn,uitgezonderd langs de Rivieren, waar zy ftyl en klippig voorkomen. — Van onderen zyn de Bergen niet zandig maar rotzig en van boven met goede vruchtbare earde bedekt. — Algemeen genomen is het Land vruchtbaar genoeg om zichzelven te voeden, hebbende 2069 ploegen goeden bouwgrond. Er zyn 5 Steden en 158 Dorpen. — De voornaamite rykdom beftaat in Yzer en Staal* dat er gedolven, gefmolten en verarbeid wordt. — Er komt ook veel Blaauwe Bomvfteen en veel Leyen van daan; van de brokken des Blaauwen Steens wordt de beste foort van Kalk gebrand, waar toe veele ovens aangelegd zyn. — Ook zyn er Steenkolen groeven; ook zwart Marmen Men heeft «r ook Lood en Koper Mynen.— Er groeit ook een Roode Landwyn , doch die niet fmaaklyk is, en geen aftrek heeft. Hier en daar is 't Land metBosfchea bezet,van welke het Marlage-Bosch, dat zich ten Zuidwesten uitftrekt, het voor. naamlte ïs* Midden door deeze Prov. loopt de Maas, die by Namen zoo fnelftroomt,dat geen Schip daar tegen kan opzeilen; — aan den Westkant is de Sambre die tusfchen de Stad Namen en 't Kas. teel in de Maas valt. Ten N. vloeit de Melaigne, dit niet verre van Huy in de Maas loopt. Voorts is het Land met meenigvuldige kleine en groote Beeken doorwaterd, die uit de Bergen komen, en in Maas en Sambre vlieten. — Er zyn 5 Stedeu en 158 Dorpen.De Landfpraak is Waalsch, eene foort van Hecht of bastaard Fransen, N A. ér NAMEN, Hoofdftad der Pföv,* aan de Noordzyde der Maas by de famenvloeijing van Maas en Sambre tusfchen de Sambre en het Riviertje Wederen j in een Dal tusfchen 2 Bergen ingeflooten * zd dat men de Stad niet van verre kan zien. Zy is redelyk groot» digt bebotiwd, dus zeer Volkrykj zeer wel van Vestingw. voorzien f allermeest aan de Westzyde. Aan de Noordzyde kan al 't laagc Land tusfchen de Stad en 't Gebergte door deWederen geïnundeerd won den; ook wordt zy aan die zyde nog befchermd door verfcheidefl Forten op 't gebergte en in de Rota fen uitgehouwen. Maar hare voornaamfte fterkte beftaat in eenefchief onverwïnlyke Citadel , gelegen tusfchen Sambre en Maas op eene fteile rots ,en door verfcheiden Forten en gepalisfeerde Linien wel meer dan eene halve u. in den omtrek gedekt. De Voorftad Jambe , aan de overzyde der Maas dooé eene Steenebrug met de Stad vër> eenigd, is ook gefortificeerd. ^ Niettegenftaande alle deeze fterkte wierd deeze Stad voorleden jaaf fpoedig door de Franfchen én die jaar wederom door de Oostenrykers ingenomen, hoe zeer zy Ook voor deezen niet dan door 't ge-i weid van zwaare belegeringen heeft kennen veroverd worden; — Te Namen Worden de bekende beste NamurfcheMesfen gemaakt,ea Schaareri en Degens, Geweeréh. Pistoolen i en ander fyn en grof Yzerwerk, •— Ook veele Kanten. NANCY, Hoofdftad van Lotharingen, digt by de Meurtre, 10 u. ten Z. van Metz, Zetel der Provinciaale Regeering, — verdeeld in oude en nieuwe Stad , beide met veele fchoone Huizen en treflyke publique Gebouwen en anda^ re Sieraaden of Monumenten en met fchoone opene plaatfen voorzien. — De nieuwe Stad is vooral zeer fchoon en, regelmaatig? L fchwr  Sa NA. N A. fchier alle Straaten" zyn Iynrecht en breed; en overal vindt men fpringende Fonteinen. — Beide Steden zyn niet volkryk naar mate des omtreks, wyl er federt Stanillaus geen Hof, de Adel er uit vertrokken, en de Koophandel gering is; ook zyn er weinig of geene Manufaóhiuren. of Fabrieken- >— In 1777 telde men er 29468 Menfchen. Voordeezen was deeze Stad eene fterke Vesting , doch nu niet meer. —— NB. In 14-6 is voor deeze Stad gefneuyeld onze Hertog Karei de Stout? in een zeer bloedigen Veldflag, welken hy aldaar verloor. — Zyn dood is zeer merkwaardig in onze Vaderl. Hiftorie en van groot gevolg geweest. Nangis, kleine Stad in Isle de France, ten O. van Melun op de Landftraat, by de Grenzen van Champagne. 3 u. ten Z. van Rofoy. Er is een fraai Slot, en Truchtbaare Velden omftreeks. Nanteui'l le Houdain, groot Viek in Isle de Franche. 10 N. O. van Parys, en 3 u. N. O. van Dammartin op de Landftraat van Crespy naar Parys. Nassau, Vorftendom, gelegen in de Wetterau, omtrent 12 duitfche Mylen lang en 7 breed; algemeen genomen wel Berg en Boschachtig, edoch ook zeer wel van goede Bouw- en Weide-gronden voorzien. In den Westphaalfchen Kreits liggen de volgende Nasfaufche Landen. I. NASSAU DIETZ, Graaff. (wegen zyie goedheid het gouden Graaffchap genoemd) gelegen aan de Lahn. .Deszelfs Hoof.iftad is Diets. II. NASSAU S1EGEN, 3 mylen lang en 1 breed, geiegen op het Wester-woud, vol Bergen en B isfchen , doch beeft Ook goed Bouwland en voorts Byke Weiden Er zyn veele Yzerfmeiteryen en Sme- deryen, waar veel Yzerwerk vervaardigd wordt. Inzonderheid wordt te Freudenberg veel ftaal bereid. Behal- ven de Stad Siegejv zyn er 2 Vlekken en 150 Dorpen. — De Hoofdftad is Siegen. III. NASSAU DILLEMBURG, ook op her Wester - woud en naast Nasfau Siegen gelegen; 4 mylen iang en 3 breed. Het levert mede veel Yzer op, ook Koper,Lood. eenig Zilver en Vitriool , fchoon Hout, en verfcheidene goede Steen-Groeven. —. Akkerbouw is er niet veel, doch veel Handel met Yzer. . De Rivieren Dil en Stegen ontftaan er. — Men telt er 5 Steden en 2 Vlekkee en veeIe Dorpen. Dillemburg is de Hoofdftad. Zie Dillemburg. IV. NASSAU-HADAMAR, mede op het Wester-woud, 2 mylen lang en een breed. In den Opper-Rhynfchen Kreits liggen de overige Nasfaufche Landen , als: I. NASSAU-WEILBURG; — deszelfs Landen liggen nietby elkaar, zyn zeer ongelyk in vruchtbaarheid, en brengen jaarlyks op meer dan 100,000 Ryksdalers. — Aan derechtfche zyde des Rhyns liggen: 't GraafschapNassauWeilburg, waar eene Zilver en Koper-myn , veel Yzer, en goede Bosfchen *yn. —Het ligt weerskanten van de Lahn, tusfchen Wetzlar en Limburg-. Zyne hoofdneering is Akkerbouw en,Vee- teelt. Aan de lingfche zyde des Rhyns liggen *t Ambt Kirchheim, 't Graaff. Saarwerden, waarvan Weilburg een derde bezit, en 't Amot Aifentz , waar goede Wynbouw en ook Steenkolengroeven zyn. II.  N A. NA. NE. 8$ II. NASSAU - SAARBRUCK- USINGËNi deszelf» Landen meest naast elkander gelegen brengen jaarlyks op tusfchen de i2o en 130,000 Fl , en zyn: de Graaff. NassauUsingen, waar Yzer-ovens zyn; — de Hoerjykheid Idstein, vol Bergen en Bosfchen, doe li ook goede Bouwgronden , en verfcheidene Yzer - ovens ; — *t Ambt W e h e n ; — 't Ambt Burg Schwalbach, waar Yzer en Marmer; — 't Ambt Kirchberg of Kirberg, (in gemeenfehap met NasfauDiets 1, — het Opperambt Wis bad en en nog verfcheidene andere Plaatfen. III. NASSAU - SAARBRUCKSAARBKUCK; waar toe behoören: de Graaff. S aarij ruk, grenzende ten W. en Z. aan Lotharingen , ten O. aan Tweebruggen &c. Het is zandig en Beigaehtig met hier en daar goede Itrooken Bouwland. Er zyn veel Steenkolen en Yzer; ook is er veel handel wegen zyn zyn ligging aan de Saar en langs deLandftraatuitDuitsch- land naar Frankr. De Heerlykheid Offweiler, grenzende ten N. aan Keur-Trier en Lotharingen, ten W. aan Sanrbruck, ten O. aan Tweebruggen &c. — goed Bouwland, veel Hout, Heuvelen en Dalen, met den Bliesftroom doorvlogten; — De Graaff. Saarwerden, grenzende ten Z.aan Lutzelftein, &c. ten O. aan de Heeriykheid Bietsch &c.. heeft Bouwlanden , goed Hout en Wyn ; de&iarvliet ermidden door; — de Voogdy Herbitzheim aan weerskanten der Saar; 't Ambt Homburg in de Wasgaugelegen , omringd van Bliescas- tal, Tweebruggen en de KeurPaltz ; voorts nog eeuige andere Plaatfen. . Nassau. Vlek of kleiue Sta< aan de Lahn, in 't Graaff. Nasfau Diets, 9 u. Z. O. van Coblentz, en omtrent even verre Z W. van Limburg. Aan de overzyde der Rivier tegen over het Vlek zyn nog de overblyffels van het oude Slot N ass au te zien. Nahestede, kleine Plaats in Duitschl vlak Z. van Nasfau op de Landftraat, — in 't Graaffchap ' Nasfau-Diets gelegen — 't Is nog niet uitgemaakt of deeze Plaats tot Hesfen moet gebragt worden. Neckar, xNecker~) vry groote Riv. in Duitschl. Zy ontftaat uit het groot Gebergte Zwart-Woud genaamd , loopt voorby verfcheiden Steden en in den Rhya by Manheim. (Uit dat wyduitgeftrekt Gebergte ontftaat ook de Donau niet verre van de oorfprong dec Neckar ) N e h e 1m (Neim) kfeine Stad en Ambt in 't Hertogd. Westphalen 3 u. N. W. van Arersberg by den inloop der Mönne in de Roer. Nemours, Stad van Isle de France aan de Loing 4 u. ten Z. van Fontainebleau , 6 u. ten N. van Montargis De Inwoo¬ ners dryven handel met Graanen Vruchten en Knas. Nelle, ( Nesle) kleine Stad in Picardie, 3 u. N O van Roye 4 u. Z W. van Ham op de Landftr. Nerenberg, kleine Plaats in 't Keulfche Z W. van Bonn een u. ten Z. van Aldenaw, op de Keulfche Grenzen, óp de Landftraat van Bonn Zuidwestvvaards naar Uimen. Neu-Baumberg, kleinePlaats in 't Gr^affch p Spanheim eene u. ten Zuidoosten van Cieutznach, op de Landftraat. Zy hoort KeurMayntz. Neue nb u R'. , kleine Stad in 't Hertogd. Wirtemberg aan het L 2 Ri«  t4 N E. Riviertje Ents, ten O. vin Baden.*— Omftreeks worden vael Bloedfteepen gevonden. Neuburg, (Neuenburg)kleine Stad in Oostenr. Breisgou, digt by den Rhyn, midden tusfchen Bazelen Breifach; voor deezen gefortificeerd, doch ellendig verWoest door de Franfchea. Neufchateau, (Neufchatel Neuchateau) kleine Stad en Heerlykheid in Luxemb. ten N.W. van Luxemb. op de Landftraat, dievanLuxemb. doorArlon Noordwestwaards naar' Neuchateau loopt. NEUCIIATEL, (Neuenberg) Vorflendom van den Koning van Pruisfen op de Grenzen van Zwitferland , hebbende ten O. het Bisdom Bafel, de Stad Bern en het Bielermeir, tenZ. hetNeuenburger Meir en de Bernfche en Freyburgfche Landvoogdy Grnnfon &c. ten W. en ten N. Franche Compté. - ii è 12 uuren lang en 4 a 5 breed. •—- Waar dit Land Bergachtig is leven de Menfchen peest van Kunst-arbeid; doch de Heuvels en Dalen en Vlakten zyn vruchtbaar in Wyn, Ooft, Graanen, Vlas, Hennip. ■— Echter komt dit Land wel drie vierdedeel aan Graanen te kort, welk gebrek door den Wynhandel vergoed word i —-(500,000 Liv. aan Wyn fin 150000 Liv. aan voordeel uit het Vee-bedryf, dus te famen (5,5ogoo Liv. inkomen 'sjaars; doch 504000 Liv. aan uitgaaven voor Graanen, resteert nog 146000 Liv. overfchot). — 't Gebrek san Hout wordt door Turf vergoed.— Er zyn 3 Steden en 113 Vlekken en Dorpen, en 39642 Men-» fchen. •— Er zyn goede Katoenen Sits-drukkeryén. In 1781. waren er wel 1774 Katoen-wevers, rrr Ook maakt men er veeJe Kanten; wel 3404 Kanten-weef- fters waren er, en ook wel si77 Horologie-maakers in gepeld, jaar. <— De hier gemaakte N E. Horologies gaan by meenigten door Europa onder de naamen van London, Parys , Weenen &c. —— Men maakt er ook veel Mesfen en Mechanieke Inftrumenten. Neufchatel (Neuchatel, Neuenburg) Hoofdftad van't Vorftend. op twee heuvels aan't Meir. — Zy heeft 4 groote Straaten, en veele fchoone Huizen, en een Kasteel op eene Hoogte. Rondom zyn fchoone Wynbergen, aangenaame Tuinen &c. door de Stad loopt de kleineRiv. Styon(of Sion). Neuciiastel (Neufchateau), Stad in Lotharingen aan de kleine Riv. Mouzon, die by de Stad in de Maas loopt. Zy ligt in een vruchtbaaren ftreek van Graanen, Wyn &c. 7 u. ten Z. W. ten Z. van Toul en ruim 10 u. Z W. van Nancy, op de Landftraat. Neufchatel, kleine Stad 00 de Riv. Aisne in Isle de France 5 u. ten N. van Rheims. Neühaus, (Nienhuis), Slot met een Vlek 1 uur ten N. W. van Paderborn by den famenlocp der Rivieren Alme en Vader in de Lippe, gewoone Refidentie des Bisfchops van Paderborn. NeUille, Vlek in Champa. gne 2 u. Z. van Joigny, Neuillv-Sain t-Fhont, kleine Stad in Isle de France omtrent 6'u. tén Z. van Soisfon op de grenfen van Champagne, en omtrent 7 u. tenN.O. van Meaux. Neustadt, Stad in Duitschl. in den RhynPaltz omtrent 5 u. Z. W. van Manheim en ruim 3 u, ten N. van Landau, aan de kleine Riv. Speirbach. Neustadt, Heerlykheid en kleine Stad ten O. van Keulen by de grenzen van 't Hertogd. Berg. Voordeezen behoorde zy tot het Graaff. Mark, la Neuville, kleine Stad in Champagne ééne uur ten N. van Menehoult. Neu wiL(NevilIer)kleine Stad in  NE. NI. NE. NI. in den Beneden-Elfas ten W. van j Hagenau, en 2 u. N. van Sabern. Neuwied (N^jewied), kleine Stad en gewoon verblyf der Graa- Iven van Wied (of Weed) ten N.W. I van Coblentz aan de rechtfche zyde des Rhyns, niet verre van de kleine Riv. Weed, eene uur van Andernach. By hoog Rlryn-wa- . ter loopt dikwyls een gedeelte der , Stad onder. — De loop des Rhyns is hier zeer fnel en vriest zelden toe. Er mag geene Gierbrug zyn, 1 dus is er fiecht een Rhynkaan om overtezetten.»—Er zyn verfcheidene Manufaétuuren en Fabrieken, I De Joden hebben er ook eene i Synagoge. \ NE VERS , Hoofdftad van Ni1 vernois aan de Loire, als een Amf phiteater daar langs gebouwd. Er ; is eene fchoone Steene-Brug van 20 Boogen. •— 1450 Haardfteden. 1 Fabriek van Fayance ; — goede Glasblazeryen; — men emailleert er ook goed. St. Nicolaas, kleine Stad I in Vlaand. in 't Land van Waas; zy is vermogend en Volkryk, en i ligt 4 u. Z. W. van Antwerpen, 5 u. N O. van Gent op de Landftr.—■ Er is een groote cn beroemde Jaar: markt van Vlas en Graanen. St. Nicolaas ( Nicolaasbrug), Stad in Lotharingen 2 u. ! ten O. van Nancy aan de Meur\_~tre; daar heen gefchieden Bede, vaarten naar St. Nicolaas, een Heiligen in de St. Nicolaas-Kerk. Nideckew (Nydeggen, Ni. I deck) kleine Stad en Ambt in 't Hertogd. Gulich ten W.vanBonn, 5 u. ten Z. van Gulich aan de Roer, op eene hooge rots , met klippen omringd, en was dus voordeezen eene fterke Plaats. Nidek'bron, kleine Stad en Kasteel in 't Graaff. Linange in den Beneden-Elfas. Nienburg, kleine Plaats in h Bisd. Munfter 4 u. N, van Horst- mar ten Z. O. van Enfchede, aan eène kleine Riv. Nieuwenhuis (Nienhuis), Stad in 't Graaff. Bentheim N W. ten N. van Bentheim. Zy ligt aan de Dinkel, die niet verre van daar in de Vecht loopt. Het Slot is geheel vervallen. De Hoofdnering is Akkerbouw en ook eenige Koophandel. Ninoven, kleine Stad in Oostenr. Vlaand. tusfchen Brusfel en Oudenaarden aan de Riv. Dender. NIENBURG, Vesting in 't Graaff. Hoija , aan de Wefer, over welken daar eene goede SteeneBrug is. — Er is een Wapenhuig en 3 Barakken voor 5 Compagnie» Soldaaten; -—■ 's Lands Archiven worden er bewaard. Nienrade, kleine Stad in't Graaff. Marck, ten Z. O. van Iferlohn op de Landftraat, ten O. van Erverveld. Neubernsau (Nieuw Bernfau,) kleine plaats in 't Hertogd. Berg, ten N. O. van Bonn, digt by de kleine Riv. Agger, dieniet verre beneden Bonn in den Rlryn loopt. Niepe (Nipe ,) kleine Rivier in Fransch Vlaand., die in de Ley loopt. Het Bosch van Niepe ten N. van St. Venant wordt er naar genoemd. Nierfa (Niers,) kleine Riv. die by Gennep in de Maas loopt, en uit het Keulfche komt. NIEUWPOORT, Stad in Oostenr. Vlaanderen, digt by de Zee, waar de Rivier Tperlee uitwatert. Zy is gefortificeerd, en wordt zoo wel door de. Zee als door 't Fort Nieuwendam befchut In onze Vaderl. Hiftorie is deeze Stad by. zonder bekend wegen den zeer gevaarlyken doch gelukkig uitgevallenen Veldflag van Maurits tegen de Spanjaarden.daar digt by in de Duinen. - - Om vee'e redenen is die Veldflag zeer merkwaardig, zo L 3 wel  85 NI NO. NO. NU. OB. wel als de geheele optogt in 1600 van 'tStaaten Legernair Swats-Vlaanderen om aldaar offeefief de Spanjaarden te beoorlogen. NrwTWErLER, kleine Plaats, derde halve uur ten Z. O van Tweebruggen op de Landftraat naar Landau. Nivelle, kleine Stad in Oostenr. Braband aan de Thiene, 5 u. Z. van Brusfel op de Landftraat. 9 u. ten Z. W. van Leuven. Nog ent le Roy, Stad in Champagne, 2 u.tenW van Montigny Ie Roy; in een Dal aan de Eure. ■ No gent fur Seine. Stad in Champagne, aan de Seine, 7 u. N. O. ten N. van Sens op de Landftraat — Er is eene Katoen-Spinnery en eene Kousfen-manufactuur. Nomeny, kleine Stad in Lotharingen aan de Seille, 5 u. ten N. van Nancy, 6 u. ten Z. van Metz. No pp en au, kleine Stad van 't Bisdom Strasburgen ten O. van die Stad in de Ortenau aan de kleine Riv. Noppenau, omtrent 5 u. ten O. van Offeiiburg. Zy ligt in een Dal, alwaar Zuur-bronnen zyn. . Northorn (Noordhorn,) kleine Stad in 't Bentheimfche aan de Vecht, tusfchen Bentheim en Nienhuis; de Vecht loopt er rondom heen. NB. Tot aan deeze Stad is de Vecht bevaarbaar in 't voorjaar en najaar, zoo dat er veel koophandel is. (By deeze Stad merkt men reeds dat men de Nederlanden nadert.) Norvenich, kleine plaats in 't Gulichfche ten O. van Duuren op de Landftraat. Noyers , kleine Stad in Bourgogne , 7 u. ten Z. O. van Auxerre op de Landftraat, aan de kleine Riv. Serain, die er rondom loopt, in een Dal, omringd van Bergen, Er zyn veele Wyngaarden. Noyon, redplyk groote, weH bewoonde Stad in Isle de France; by de Grenzen van Picardie, ten: N. O. van Co'mpiegne, by de kleine Riv Verfe Borfe) die doon Noyon terftond in de Oyfe loopt.t Men handelt er voornanielyk mee Graanen. J. Calvyn is in deezei Stad gebooren. Nuits kleine Stad in Bourgogne aan de Beek Mufam onder een Berg, op welken Berg byz.m., der goede Bourgogne Wyn groeit vooral by het Djrp Vofne, eene: uur van de Stad. Nuys, Hoofd-en Direótoriaal-. Stad in t Keulfche eene halve uur 1 van den Rhyn anderhalf u. ten Z., W. van Dusfeldorp, aan de Riv., Erfft, die by Nuys in den Rhyni loopt. — Voordeezen lag Nuys 1 vast aan den Rhyn. — Zy is be- ■ kend in onze Vaderl. Historie. O. OBERBRON, Heerlykheid, en Ambt en Kafteel en Dorp , fa den Beneden-Elfas, digt by Nederbron. De Heerlykheid beftaat uit 2 Kafteelen en 14 Dorpen. Ober-Ehenheim. Zie Obep.nay. Oberkikch, Kerkdorp eri Kafteel, omtrent 5 u. ten O. van Strasburg, aan 't Bisd. van Strasburg toebehooren de. Obernay, Opper-Ehenheim, Stad in den Neder-EIfas, aan den voet van fden Odilienberg, by de kleine Riv. Ehn. —■ 3000 fchreden er van daan in 't Klingendal js eene Koningl. Geweer-Fabriek in 1730daar aangelegd. Er worden louter klingen gemaakt, van daar de naam Klingendal. Oberndorf, kleine Stad in Duitschl., in den Schwaabfchen Kreits, in 't Zwarte Woud aan den Neckar, toebehoorende aan 't Huis  OB. OD. OE. O E. O G. OI. O L. 8? Huis van Oostenr.; derdehalve u. en *N. van Rothweil. Ober-Hal.amar Zie Hadamar. Oberlahnstein , kleine Rtad van :veur - M'yntz , in den Euidiyken hoek waar de Riv. Lahn \n den Rhyn loopt, ten Z. van Ehrenbrtitftcin. Er is eene Rhyntol, en eene £uur - Bron. 1 Ober -Muschel ( Mofchei) kleine Stad tea Z. van Creutónach in Tweebruggen. Obt,rstein, kleine Stad en Heerlykh. met een Kafteel in "den Rbyn-Paltz, by de Riv. Nahe, Z. W. ten W. vr,n kranznach. Ober wezel, Stad in Duitschland van 't Aartsbisd. Trier aan den Rhyn, 2 u. ten Z. van Rhynfels. m 1689 is zy deerlyK mishandeld van de Franfchen. ■ Ochtrop (Ochtrup), Vlek in 't Munfterfche, 3 ten Z-van Bentheim. Odekirohen ( Odenkirchen) Heerlykheid in 't Aarts-Bisdom van Keulen, derdehalf u ten W. van Nuys. aan eene Beek die in de Niers loopt. — Daar wordt goed papier gemaakt. ' Odernheim , Steedje in Duitschl.,6 u- ten Z. van Mayntz, 2 u. Z. W. van Oppenheim op de Landftraat. Odernheim, kleine Plaats van 't Hertogd. Tweebruggen, ruim 2 u. ten Z. W. van Creutz nach waar de RiV. Glam in de Nahe loopt. O e p e n r Eupen ) , Viek in t Hertogd. Limburg, 2 u. ten O. van Limburg in een Bosch. Er worden zeer goede Lakens ge maakt In 1788 hebben er ne Gereformeerdm meer Godsdienstvryheid gekreegen,. zoo dat zy nu niet rreer naar Vaals 4 uur verre, te Kerk behoeven te gaan. OFFENBUR y, kleine vrye Ryksftad iri den Schwaabfcnen Kreits, in de Orténau. aa^i de Riv. Kiutfig. — zy ftaat onder de befchermlng van Oostenr. 5 u Z. O. van Strasburg Ia 1688 hebben de Franfchen de Vestingwerken laaten fpvingen. O f f 1: n b a c h (aan den Mayn) groot en fchoon Vlek, een uur van Frankfort gelegen op den oever der Mayn, in een zeer aangenaamen ftreek. — Er zyn allerlei Manufacturen en Fabrieken. Ogersheim, kleine Plaats anderhalf uur ten W. van M"nheim. Oignies, Vlek in Oostenr. Namen tusfchen Charleroi en Namen aan de Sambre, op de Landftraat tusfchen Fosfe en Chastelet. Oife , Rivier in Frankr. ; zy ontftaat op de grenfen van Henegouwen 4 u. N. W. van Rocroy in Jt Arderfche Woud anderhalf u. ten Z van Cimay; voorts Zuidwestwaards loopende langs verfcheidene Steden vloeit zy 4 u. ten N VV. van Parys in de Seine. Omtrent 45 uuren is haar loop lang. —, Zy is- bevaarbaar van la Fere af, waar zy de Riv. Serre inneemt, tusfchen Fere en Guife maakt zy verfcheiden Eilandjes. OLDENBURG , Graaffchap (of Hertogdom) in den Westph. Kreits , grenzende ten W. aan Oostfriesl. en Munfter , ten O. aan de Wefer &c —Het is 45 en een halve Quadraat-mylen groot, en beftaat uit Geest- en Mark- of Marsen - landen. — De Geest - lan. den zyn dorre en zandige, of Moer» gronden en leveren Turf op. De Marsch - landen zyn vruchtbaar; doch dit Land heeft niet genoeg Graanen, en moet dus dezelve van elders neemen. — Men dryft ereenigen handel met Boter, Kaas, Paarden, vec Hoornvee, allés uit de MarscMariden. en met Vias, Hop, Turf, Linnen en al. lerlei houten Huisraad .ut de Geestlanden. Langs de Wezer zyn Dyken ter lengte van 30 i4Roedèn, die . e'keroe Itop "oRyksd. gerekend) 909420 Ryksd. van aan-  88 L leg gekost hebben. Er zyn 2 Steden , 6 Vlekken, 360 Dorpen en Gehuchten. •—. 13308 Haarlieden, 0338 andere Gebouwen, — te famea 22646 Gebouwen ,by deLandskasin 1776 verzekerd voor 5,739,550 Dalers. — In 1796 telde men er 79071 Menfchen. ■— Dit Graaffchap (of Hertogd.) hoorc thans toe aan den Bisfchop van Lubeck , Fredrik August Hertog van Holftein: Namelyk, in 1773 verruilde de Grootvorst van Rusland hetzelve aan den Koning van Denemarken tegen zyne Holfteinfche Bezittingen; doch vier dagen na de aanvaarding wierdj. het door den Grootvorst weder afgedaan aan gem. Bisfchop en zyne Erven.Voorts wierd de RoomsenKeizer verzogt dit Graaffchap en dat vanDelmenhorst, tot eenVor. ftendom of Hertogdom te verheffen. Uit het Üldenburgfche komt ook veel Werkvolk naar Holland. OLDELBURG, Hoofdftad van 't Hertogdom 9 u. W. van Breemen, i8 ,u. ten O, va?» Embden, aan de kleine Riv. Hunte, in welke door de Stad de 6'aar* loopt 5 welke beide vereenigd de Oldena heeten, die verder voort in de Wefer valt. ~_ 484 Huizen en omtrent 5000 Inwooners. Er is een zonderling onderfcheid hier; namelyk: de Huizen zyn of vrye, die alleen onder de Vorstlyke Kancelarie ftaan, van alle inkwartiering , wachten en burgerlyke lasten vry zyn, en een derde der Stad uituiaaken. — of Burgerlyke Huifen, die onder de Magiftraat ftaan. De Bezetting ftaat alleen onder den Kommandant. In de Noordlyke Voorftad is een Armenhuis &c. — Ook is er eene Zuidl. Voorftad, Dam genaamd; in de Oostlyke Voorftad is de Haven. — Er is een Slot en tegen ov#r hetzelve een Tucht- en L Ü. Werkhuis. De Fortificatiën befhart; uit 10 Bastions en andere Werj ken. OLPE, Olepe, kleine Stad in 't Hertogd. Westphalen aan de Beek! Bigge. — Er is veel Yzer-Han-. del. Zy ligt ruim 2 u ten Z. van 1 Siegen. St. OMER (St. Omar), groo-. te fterke Vesting in Artois op dé': Noordlyke grenzen, 8 u. ten Z, van Duinkerken. 54 u ten N.vani Parys, aan de Riv. Aa , die ten 1 Noordwesten by Grevelingen in Zee loopt. Zy ligt deels op eene hoogte, deels in een Moeras, en is daar door zeer fterk.— Digt by St. Omer ziet men drijvende Eilandjesin een groot Moeras of Meir; men trekt dezelve werwaards men wil over 't water.— NB. van St.Omernaar Aire \i in 1754 een Kanaal begonnen gatf graaven te worden, om eene watergemeenfehap tusfchen de Zee- en Landlieden in Viaand. Artois en Henegouwen te maaken. Onain (Onnain,) kleine Plaats in Henegouwen, eene u O. aan N. van Valencienne. Oppenheim , Stad in dén, Rhyn Paltz aan. den Rliyn, tusfchen Worms en Mayntz, op een Heuvel. Er is eene Gierbrug. Zy heeft 273 Huizen en goeden Wynen Akkerbouw. In 1688 is zy van de Franfchen verwoest en de Stadsmuur geflecht. In deezen Oorlog wordt zy veel ge. noemd. Orbais, Vlek en Abdy in Champagne. 6 u. ten Z. O. van Chateau Thierry, by de Beek Seur.hdon, tusfchen Monmaur en Coudé in Brie. Orchie , Stad in Fransch Vlaanderen tusfchen Doornik en Douay , 5 u. Z. O. van Rysfel jp de Landftraat. Er worden iVollen -ftoffen gemaakt. OkcbimoM) kleine Stad en Heer-  O R» OS. 89; Heerlykh. ia Fransch Luxemb. 4 u. ten N. van Sedan, niet Verre van de Riv. Semois. Okdingen (Urdingen), kleine Stad in Keur-Ceulen aan den Rhyn, 5 ü. ten N. van Dusfeldorp. Er is een Rhyn-tol én Licent. Deeze Stad drijft meer Handel dan eenige andere van 't Bisdom, en er liggen altyd IIollandfche Scheepen voor anker. Omey (Onmin), kleine Riv. in 't Hertogd. Bar. Na een loop van 18 uuren, Vloeit zy in de Mame by Vitry le Franc. — Uit Lotharingen wordt het hout naar Parys gezonden over deeze Rivier tot in de Mame. OrnAns, kleine Stad in Franche Compté, aan de Riv. Louve, 3 u. Z. O. van Befancon. Orsoy, kleine Stad in 't Kleeffche, aan den Rhyn, tusfchen Wezel en Dusfeldorp. — De Fortificatiën zyii geflecht in 1Ó72 door de Franfchen. In 1784 waren er 213 Huizen en 972 menfchen. ORTENAU, Landflreek in Schwaben, in welke de Keizerlyke Ryks-Steden Ofienburg, Gen. genbaCh en Zeil liggen; — zy ftrekt zich uit langs den Rhyn tégen over Strasburg. De Rivier Kintzing loopt er door. Zy hoort toe aan 't Huis van Oostenr., aan *t Bisd. Spiers, en aan 't Graaff. Hanau. ——— Deeze Landflreek is zeer vruchtbaar. — Ruim génomen ftrekt hy Zich uit tusfchen de Breisgau, 't Markgraaff. Baden, 't Gebergte Zwartwoüd eti den Rhyn. Ortenburg, Heerlykheid In de Wetterau, 2 u. N. van Budingen , 8 u. N. O. van Frankfort. Orval, kleine Plaats en Abdy in Oostenr. Luxemb. 3 u. ten N. van Monmedy op de Landftr. De Abdy is zeer ryk en prachtig, en beroemd wegens haare voorbeeldige herbergzaamheid, OSNABRUCK, Bisdom , het eerfte en oudfte in den Westphaalfchen Kreits, grenzende ten N. aan Munfter, ten W. aan Munfter, Lingen en Tecklenburg, teu Z. ook aan Munfter en aan Ravensberg , ten O. aan Minden en Diepholts. — 't Is 56 Quadraatmylen groot. -— De helft beftaat uit Heiden: — flechts zoo veel Rogge als noodig tot brood en 500 Gehever-Ketels; — veel Boekweit, weinig Tarwe,' ook Haver, doch byna geen Gerst; — weinig Hoornvee, weinig Hout, doch veel Turf, ook Steenkolen; veel Marmer, ook eene Zilvermyn, die misfchien weder goed kan worden. De Voornaamfte Rivier is de Itaafe; De Hunte loopt in 't Dummer - meir. •— Er zyn 4 Steden, 5 Vlekken en min of meer 20000 Haardftedeh, in welke echter dikwyls twee Huisgezinnen woonen. *— In 1772 telde men 1,16664 Menfchen. -—• Veelfpinnery onder de Boeren. — Jaarlyks komen er wel 6000 Turf baggeraars, Grasmaayers, &c. haar ons Land, brengen wel 200,000 guldens terug. — De Hoofdneering beftaat voornaaml) k in Gaaren-fpinnery en weveryen van de genoeg bekende Osnabruchfche grové Linnens. Wel één millioen Ryksd. brengt dit jaarlyks in 't Land. —- De Jaarlykfche inkomften (zoogen» vrywillig Gefche-nk) voor den Bisfchop, zyn doorgaands meer dan ico,ooo Ryksd. >— [let Bisdoin onderhoud geen eigen Krygsvolk» OSNABRUCK, Hoofdftad van *t Bisdom, by de Riv. Haaze in een Dal, ten O. van Bentheim en 14 u. N. O. van Munfter , beftaande uit Oude en Nieuwe Stad, beiden vereenigd , ouderwetseh gebouwd, omtrent 1200 Huizen, niet Volkryk. — De Hoofdneering is de Handel met de bekende Osnabrugfche Linnens, die door de Boeren gelpoönen _eti gewee-  50 O S. OS. OT. ▼en en in de Stad gebragt worden. •— Zy was de eerde btad in Westphaalen die Protestants wierd. In 1648 is er zo wel als in de Stad Munfter de vermaarde Vrede ge llooten , welke ook wel naar beide Steden Osnabrukfche en Munfterfche Vrede genaamd wordt.fJZie Munfter). ■— De Fortificatiën zyn ouderwetseh. In ^790 lag er een Regiment Munfterfchen van 400 Man in Garnifoen. OSTENDE, groote Stad en Vesting in Oostenr. Vlaand. 4 u ten W. van Brugge, 3 u ten N. O. van Nieuwpoort, 9 u. N. O, van Duinkerken , 23 u. N. W. van Brusfel. — Zy is in onze Vaderl. Hist. zeer vermaard wegens eene Belegering der Spanjaarden van 3 jaaren 2 maanden en 15 dagen, wcarby Spanjes magt veel wierd uitgeput &c,—Zy is de eenigfte Zeehaven der Oosteurykfche Nederlanden. In 1722 richtte de Keizer , als Heer der Oostenr. Nederl. aldaar eene O- en West-Indifche Compagnie op, zeer bekend onder den naam van Ostendesche Compagnie; doch door toedoen van Engeland en onzen Staat- moest dezelve weder vernietigd worden , als fmjdende tegen ens Munftersch Vrede - TraQaut met Spanje. Gemelde Keizer Karei VI wierd eigenlyk daartoe bewogen door de gewijtige Conditie, dat Wy mede in de Pragmatieke Sanctie tot onvetdeelbaar behoud van de Erflandendes Oostenrykfchen Huizes zoude treden Dit deeden wy in 1732 ; Zodat ons uitfluitend Recht van O.-en West - Indifche Compagnie trn aanzien der Oostenr. Nederl. daardoor eene nieuwe kragt en fundament heeft gekreegen. — In .781 verklaarde Jofcph II Ostetide tot een Porto Frairo (vrye Haven; en liet tot vergrooting der Stad de Vestingw. aan de Landzyde wegruimen. ■— Er was magrg veel Handel geduuremie onzen lsatften Oorlog met Enge!., docUl die by den gevolgden Vrede ook wee derom natuurlykvervallen moest.— De Ligging der Stad is zeer voow deelig om eene fterke Vesting te zyn. zoo de toevoer ter Zee niet afgefneéden wordt. — De Fran-i fchen hebben in Maart d. j. ook deeze Stad verlaaten moeten , em zy is thans met Engelfc'heTroepeni bezet. Otterberg, ( Ottersberg ) kleine Vesting in't Hertogd. Twee-: bruggen in 't Ambt Meisfenheim, anderhalf uur ten N. van Keizers-i lautern. Ottmarsiieim, groot Dorp: in den Elfas aan den Rhyn 4 u.i ten N. van Hunningen tegen over Neuenburg. Oudenaarden, Stad in Oostenr. Vlaander, omgeeven van dei Schelde , die er ook gedeeltelyk doordroomt. — 5 u. ten Z. van Gent, nu. ten W. van Brusfel.— In 1708 verloren de Franfchen daar een Veldflag tegen de Geallieer-' den. In 1747 hebben de Franfchem wederom deeze Stad ingenomen , en de Vestingwerken toen geflecht.: Vrouw Margareet vanParma is er geboren. Ouciiy le Ciiau, kleine! Plaats in Champagne, ten N. vaa< Chateau Thierry, digt by Ouchy, la Vilie, omtrent midden tusfchen; Soisfons en Chateau Thierry. Our, kleine Riv. in 't Hertogd.' Luxemb. Zy ontftaat by St Viet loopt Zuid waards en vereenigd zich met de Riv. èwe. Zie Sour of '•ure. O uren, Vlek in 't Hertogd. Luxemb. aan de kleine Riv. Our 3 u. ten Z. van St. Viet op de. Landftraat. Oiirte. Riv. die aan de Zuidzyde van Luik in de Maas loopt. — • Zy ontdaat in 't Luxemb urgfche, en wordt bevaarbaar by laRoche. O v e p. ïsche, een e vryeHaerlykheid in Oostenr. Eiab, aan de: Beek'  OV. PA. P A. 91 Beek Tfche, 3 u. Z. O. van Bras* fei op de Landftraat. NB. In 17Ó5 is de groote Landftraat van hier naar Wavren in 't Leuvenfche Kwartier, en van daar tot aan de oude Landftraat van Namen .vernieuwd; waardoor de weg van Brusfel tot Namen 2 u. korter wierd. — De Stad Brusfel heeft daar toe 80,000 Guld. ingewilligd. P. PADERBORN, Bisdom in den Westph. Kreits, grenzende ten O. (buiten de Kaart) aan Hesfen &c ten W. aan Lippe, Riedberg en Westphalen, ten N. aan Lippe, ten Z. aan Westphaalen en Waldeck, 't Is min of meer 10 mylen lang en 9 breed; — meestendeels vruchtbaar van allerlei Graanen. Nog ligt er eene groote Heidevlakte , meest onbebouwd, die zich verder door het Lippfche , Ravensbergfche en Riedbergfche uitbreidt, op welke echter reeds eenige honderd Huizen met akkers zyn. By de kleine Steden Zoutkotten en Beveringen zyn Zoutbronnen ; by Dryburg eri SchmechteGezondheids-bronner. Ten O. (buiten de Kaart,) roert de Wezer aan dit Land. Voorts ontftaan er verfcheiden kleine Rivieren of groote Beeken, als de Bever, de Neete of Nette, de Emmer, de Hee , de Nife, &c. — De Lippe ontftaat by Lippfpring, (Zie Lippe.) — de fader in de Stad Paderborn; — ook ontftaat er de Ems, (zie Ems.) —- Er is eene hooge Bergketen, de Egge genaamd, volgens welke *t Land i in twee deelen gedeeld wordt. In 't geheele Bisdom zyn 4 Hoofdlieden , 19 anderen, 1 Vlek en meer dan 150 Dorpen. In vredestydea houdt dit Land gewoon- lyk 9 Comp. Soldaaten. die in de Stad Paderborn liggen, en onder den Bisfchop en 't. Domkapittel liaan. PADERBORN, Hoofdftad van 't Bisdom, digt by de Riv. Lippe N. O. ten O. van Lipftadt; 17 u. ten Oosten wat Zuidelyk van Munfter, op den oorfprong van de Beek Pader die midden in de Stad Uit verfcheiden Bronnen ontftaat, en terftond zoo waterryic is, dat verfcheiden Molens in de Stad daar door gedreeven worden. Zy loopt by Nieuwhaus(Neuhaus,) in de Lippe. Voordeezen was er veel, doch nu weinig Koophandel, en de Inwooners geneeren zich meest met Akkerbouw en Veebedryf. Het Land rondom is aangenaam en 1 vruchtbaar. , Tot het zonderlnge deezer Stad behoort het volgende : Er waren in de Domkerk twaal zwaare zilvere teelden, de twaalf Apostelen genaamd; ook een zilvere Zark of Doodkist des H. Liborius; doch Christiaan Hertog van Brunswyk heeft in 16Ö2 alle die zwaare Zilvere Stukken laaten wegneemen, en uit de zilvere Zark Ryks, daalers laaten flaen, met dit opfchrift: Gottes Freund der Pfaffen Feind. Nog is er een kostbaa- re Zilver-vergulde Zark des H. Liborius, 2 ellen lang. Paffenhoven (Pfaffenhoven,) kleine Stad in den Elfas, op het hangen van een Berg, aan de Beek Som, digt by de Riv. Motter. — NB. eene gewigtige plaats in oorlogstijden voor den doortogt. — Zy ligt 3 u. ten W. van Hagenau, midden tusfchen Hagenau en Buswiller op de Landftraat, die Noordwestwaards naar Lutzslftein loopt. Pa yens, kleine Plaats in Champagne aan de Seine, 2, u» ten N. W. van Troyes. -Ma De  02 P A. De PALTS in den Keur - Rhynfchen Kreits, ( PALTS aan denRhyn, RHYN - PALTS of NEDERPALTS of KEUR-PALTV) Keur vorftendom, grenst tenO.aan Katzenellenbogen, Mayntz, Worms &c. tenW. aan den Elfas, Tweebruggen , Spanheim, Simmeren &c ten Z. aan Wurtemberg en Spier, ten N, aan Mayntz en Katzenellenbogen. — Schooneafwisfelingvan Bergen en Dalen , Heuvelen en Vlakten! — allerlei Veld. en Tuinen Boomvruchten; —528241 morgen (elk van 160 r.) Bouwland, en meer Graanen dan tot behoeften, en veel Klaverzaad tot uitvoer enz. — 76655 morgen Weiden , en 4650 m. Gemeenten; — In 1782 telde men er 19007 Ósfen, 60082 Koeyen, 28881 Runderen, J6844 Paarden, 81048 Schaapen en 59126 Zwynen ; -— pok Angorifche Geiten, waar van 't Hair glanst als Zyde. — 24703 morgen Wynbergen en overvloed van goeden Wynen in foorten, debeste by Oppenheim, Dienheim en Niersfen: — Tabaks-bouw by Ladenburg en tusfchen Manheim en Heidelberg; Meekrap in 't Opperambt Heidelbeig; Hennip en Vlasbouw In 't Ambt Grunsheim en elders : — vry veel Rabarber by Manheim. — Er Is ook Zyden-bouw, welke geer aangemoedigd word. — De voornaamfte Berg-keten is het HARTGEBERGTE (de Hart) aan welk Neuftadt en Turkheim liggen , beginnende in den Elfas by Weisfemburg en 22 u. in de lengte zich uitftrekkende tot Alzey.— Verfcheidene Mynen van Yzer, Koper , Kwik-zilver 1 —> ook Steenkolen-groeven ; ook Zouthronnen ; ook Agaat-bergen en Agaat-flyperyen. — Indengehee Jen Palts 43 Steden en 611 Vlekken , Dorpen en Gehuchten. In $768 telde men 283886 Menfchen, — Dus geene groote beffilking; en nog geftaadig gaan F A. er Huisgezinnen ten Lande uit. —■ De voornaamfte Fabriken en Manufaftuuren zyn onder deeze Regeering aangelegd voornamelyk te Frankendal ( zie die Plaats;; de overigen zyn te Heidelberg, Manheim en Lautern. — Zy vervaardigen Lakens, Tapyten, allerlei Wolle - Stoffen, Linne- damasten, Katoene-goed, Zyde- en WolleKousfen, Sitfen, — Papiere-behangfels, Kaarten, Goud-en Zilverdraad, Zyde-Goud-en ZilverGaazen , Porcelein, Engelfche Vylen, Naalden &c. &c. Er zyn ook Wolle- en Zyde-ververyen. •— Dit Keurvorftendom houdt ruim 11000 ïVlan Troepen, — De Drie Hoofdfteden zyn HEIDELBERG , MANHEIM , en FRANKENDAL, .Zie dezelve).— De Keurvorst van de Palts is ook Keurvorst van Beyeren, is dus PALTSBEYEREN , en zeer magtig , doch heeft thans zoo lang neutraal moeien blyven uit vrees voor overftrooming van deu Palts eti van Gulich en Berg door de Franfchen: want de Keurvorst van den Palts is teffens Hertog van Gulich en Berg. Doch nu onlangs, na den vocrfpoed van Coburg, is Hy ook bewogen tot het geeven van zyn Krygs-Contingent, dus Hy nu in zo verre niet meer neutraal is. (NB. De Opper- of Boven-Palts ligt geheel buiten 't beftek der Kaart, verre ten Oosten in den Beijerfchen Kreits, is een zeer zandig, berg- en rosachtig Land , en is mede onderhoorig aan den voorn. Keurvorst vati Palts-Beijeren. Pallant, Vlek, Kasteel en Heerlykh. in *t Hertogd. Gulich in het Ambt Aldenhoven, digt by Eschwiller aan de kleine Riv. DeuJe die Noordwaards voorby Gulich in den Roer loopt. PARACLiT,(Paraclet), Abdy der Benedidtynen in Champagne een u, Z. O. van Nogent Sur Seine aan de 'Beek ^rdusfw, NB,  PA. PE. PF. PF. PH. 93 NB. PARYS! — (Terwyl dit Had moest afgedrukt worden , bleef ik nog wagten naar eenige nadere Berichten van Parys wegens deszelfs nieuwjien en tegenwoordigen toeftand. Zie dus dit Artikel achter in een ByvoegjeW) Pas, kleine Stad in Artois ten N. van Amiens op de Landftraat. Pass avant, Vlek in Champagne 2 u. Z. O. van Menehoult. Passavant, kleine Stad en Heerlykh. van het Prinsdom Monbeillard 8 U. ten N. W. van.Monbeillard op de Landftraat; aldaar is eene groote Grot ot' Hol 35 ichreeden breed en meer dan 60 voeten diep; er loopt een Beekje door dat des Zomers bevriest jan des Winters niet. P a s s e n h e 1 m , Heerlykh. met een Kasteel m Keur-Trier 2 u. N. W. van Coblgntz. S t. Paul, kleine Stad in Artois 6 u. N. W. van Aras; ruim 4. u. ten N. van Dourlens op de Landftraat, Pec que nco urt , gering ' Steedje in Fransch Henegouwen, 2 u. ten O. van Douay. Peer, kleine Stad in 't Luikfche ten N. W. van Maaftricht digt by Bree. Per nes, kleine Vesting in Artois aan de Riv. Clarance die Noordwaards in de Lye loopt, 3 u. Z. W. ten W. van Bethune 7 u. N. W. van Atrecht. Peronne, kleine Vesting in Picardie 10 u. ten O. van Amiens aan de Riv. Somme; nimmer veroverd zynde (te weeten federt de ftaande Armeen), wordt zy Pucelle of Maagd genaamd. Zy is omringt van Moerasfen. Petershagen, kleineStad, verdeeld in oude en nieuwe, in 't Vorftend. Minden. In 1783 waren er 261 Huizen en 1072 Menfchen.'— Akkerbouw, Veebedryf, Spinnen en Weeven. Pfaffenhoven ( zie P a f- ' e n h o v e n. Pfaltz , klein Kasteel op eene Rots in den Rhyn tusfchen de Steden Bacharach en Caub geeegen. Het diejit tot verzekering des Rhyntols daar ter plaatfe. Er zyn 12 kleine Kanons op en eene Bezetting van Invaliden. Pfaltzburg, kleine Vesting en Prinsdom gelegen, tusfchen den Elzas en Lotharingen; ruim 6 u. ten Westen van Hagenau. Zy ligt op eene hoogte van het Vogefisch gebergte op de Landftraat van Strasburg door dat Gebergte, en is in Oorlogs tyden zeer gewigtig, als zynde de fleutel of doorgang naar Lotharingen. Pfedersheim, kleine Stad van 't Bisd. Worms 2 u. ten N. W. van Worms. Er groeit goede Wyn. Pfikdt, Steedje en Heerlykheid in de Sundgou 4 u. Z. W. ten W. van Bazel, in een zeer vruchtbaren Streek. Pfortsheim aan de WetterJcheide, kleine Stad in *t Markgraaffchap Baden met een ouden fchoon Slot, aan de Riv. Ents vierdehalve uur ten Z. O. van Durlach, 12 u. N. O. van Hagenau, 8 u. Z. O. van Spier. •—■ Deeze Stad is de gewigtigfte van 't Markgraaff. —— Er is eene groote Yzer- Smelt- en Smedery, eene Linnen-bleek, goede Manufacturen van Lakens, Wolle Stoffen, Kousfen. Ook worden er goede Horologien gemaakt. In 1689 wierd zy door de Franfchen verbrand. Phalempin, kleine Plaats in Fransch Vlaand. 3 11. Z. W ten Z. van Rysfel. S t. Philippe, voornaam Fort in Oostenr. Vlaanderen, aan de nieuwe Vaart naar Gent. Phili ppeville, kleine Vesting in Fransch Henegouwen, 3 M 3  54 ? r. u. ten N. van Marienburg, 4 tt. N. W. van Charlemont. Zy ligt op eene hoogte. PHILIP SBURG , voordeezen eene zeer gewigtige Grensvesting van Duitschl. in 't Aartsbisdom Speyer, aan den lingfehen oever des Rhyns; 2 u ten Z. van Spier, 5 u. ten O. van Landau, 16 u. N. O. van Strasburg. Deeze Vesting heeft verfcheiden lotgevallen gehad. Haare Werken zyn federt 1737 zeer vervallen. Er is een Schipbrug over den Rhyn. Zy ligt in een laagen moerasfigen grond, by de Riv. Sakza, die zich aan de Zuidoostzyde der Stad in twee deelen deelt, de Stad geheel omvangt en vervolgens aan beide zyden der Stad in den Rhyn loopt. PICARDIE, Provincie van Frankryk, grenzende ten Z. aan Isle de France, ten N. aan Henegsuwen, Artois en de Zee, ten O. aan Champ., ten W. aan Normandie en 't Kanaal. Meest vlak Land; — eenige middelmatige Wyn : •— weinig Boomvruchten, maar voorts allerlei Graanen, en Rarpzaad, en Vlas, en Hennip, en Hop; — weinig Hout, doch Turf,ook Steenkolen; doch niet zo goed als de Engelfche,— De voornaamfte Rivieren zyn de Somme, die by Bray bevaarbaar wordt, en voorts naar Zee loopt; de kleine Riv. Ancre, Eke en Auregne, die in de Somme loopen; — de Oife, die by Fere bevaarbaar wordt en by Conflans in de Seine loopt, na verfcheiden kleine Aromen ontfangen te hebben; •— de Canche, die by Montreuil bevaarbaar wordt en naar Zee loopt; de Aulhie, die in Zee loopt; — de Lis of Lys, die omtrent Aire bevaarbaar wordt en by Gent in de Schelde vloeit; — de Aa, die by St. Omer door Sluizen bevaarbaar gemaakt is; — de Scarpe, die by AU'-s bevaarbaar wordt cn by PI. PL. Mortagne in Vlaand. in de Scheldt J loopt; — de Deule , die door Kanaaien en Sluizen bevaarbaar gemaakt is, Ook is er een gewigtig L Kanaal begonnen, welk Schelde en 1 Somme, en dus alle Scheepvaart 1 van Holland, Braband, Vlaanderen, Henegouwen, en ftrtois tot Duinkerken zou vereenigen, &c. Om dit grootschplan van den Heer Laurent daar te Hellen, moet een C onderaards Kanaal van ju. gegraaven worden; aan fommige plaat- * fen zou dit Kanaal 212 voeten on- I der de aarde moeten doorgaan. — In deeze Provincie is veei Koop- i' handel; ook zyn er veel Manu- S faétuuren van Wollen en halfzyde Stoffen, van Wollen - lint, grof I Linnen, Batist, &c. ook Graan- v en Kolen-handel. In de Bos- z fchen maakt men veel Glas, in- j e zonderheid te Gobin. v P1 e r r e-Fojn d s , Stad in Is. « le de France 2 u. ten Z. O. van Compiegnie. Piney, Vlek in Champagne 5 u. N. O. ten O. van Troyes i op de Landftraat Noordwaards 1 naar Vitri le Franc. Plancy, (Planay) kleine Stad S in Champagne aan de Aube, 5 u. S ten N. van Troyes op de Land- ' ftraat. Plassendaal, Fort, ééne 5 uur ten Oosten van Ostende aan » de Vaart tusfchen Brugge en Os- z tende op den hoek, waar die Vaart 1 zich verdeeld e.i naar Nieuwpoort loopt. I Pletten burg, (Plettenberg) I kleine Stad in 't Graaff. Marck > 6 u. ten Z. van Arensberg, aan de kleine Riv. Lenne of Leene, ( die Noordwestwaards in den Roer 1 loopt; —1- geheel omringt van Heuvels en Bergen; — 177Ö waren er 109 Huishoudingen.—Akkerbouw, Veebedryf, Yzerfme- < deryen inzonderheid van Seïsfen. \ Pleurs, Vlek in Champagne i 2 u. ten O. van Sezanne, aan de Beek  P O. PO. PR PU. PY. 95 Beek Pleurs, ten Z. van 't gebergte Aoust. Plombierps, kleine Stad in Lotharingen 3 u. Z. W. van Remiremont, in; 'i Vogefisch Gebergte, op de grenzen van Loth. Pomard, groot Dorp inBourgogne eéne uur Z. W van Beaune . (zeer ?oede Bourgogne Wyn.) Pomeraye, kleine Plaats in Champagne 2 u. ten N. van Se; s. Pongy, kieine Plaats N. O. van Troyes op de Landftraat van Troyes naar Vitri le Franc. Pont Arliers, StadinFranche Compté, 8 u. ten O. van Salins. Pont.1 Mousson, Stad in lotharingen, 5 u. N. W. ten N. van Nancy aan den Moejel, die ze in twee deelen deeit. Er is eene fchoone Brug over de Rivier. Ook zyn er Mineraale Wateren. Pont St. Maximin, (Pont Sainte Maxencë; kleine Stad in Isle de France aan de Oife 2 u. N.' van Senlis op de Landftraat van Parys. — Er is veel Handel. Pont Sur Seine, kleine Stad in Champagne met een fchoon Slot aan de Seine 911. N.W. van Troyes. Pont Sur Yonne, kleine Stad, derdehalf uur van Sens, nog in Isle de France op de grenzen van Champ. aan de Rivier Tonne. PonTu, kleine Stad in 't Prinsd. Luik, zesdehalve uur ten Z. van Luik op de i.andftraat naar Huy, (of Hoey). Pupertngen. griot Vlek in Oostenr. Vlaand. au ten W.van Yperui. Er zyn Wollen-manufactuuren, en daar groeit ook veel Hop. Porentrui (Pons Reintru dis, Bruntraut, Bruntrut); Stad van 't Bisdom Bnfel in Zwitferl. in den Esgau; er is een fraai Slot, waar de Bisfchop refideert. Zy ligt aan de Riv. Halle, (Ailaine op de grenzen van den Elfts, Franche Compté en 't Prinsdom Monbeillard, digt by 't gebergte Jura, 9 u. Z. W. van Bafel. Possesse, kleine Piaats in Champagne, 6 u. ten O. van Chalons. Premont, kleine Plaats op de grenzen van Picardie in 't Kamerykfche, 2 u. ten O. vanChastelet.— Omtrent deeze Plaats is de oorfprong der Schelde. Preny of Perny, Vlek in Lotharingen aan de Beek Pagny. Voordeezen was het eene goede Vesting met een Slot. Pr c vi ns, fraaye Stad in Champagne , 9 u, ten N. van Sens, en ten O. van Melun op de Landftraat van Melun ten O. door Provins. Pr-jïh, P r u m , Vlek en Abdy van Kteur-Trier, 12 u. ten N. van Trier, 2 u. N. W. ten N. van Schonek, op de Landftraat. Puttulange ■ Petterlingen), kleine Stad van Lotharingen, ora' trent 4 u. ten Z. van Saarbruk, Pyrmont, Graaffchap, 3 u. in de lengte en breedte, grenst aan Paderborn, &c. Het Bene-* dengedeelte is een zeer aangenaam Bal, door weik de Emmer vliet. Ringsom zyn Bergen, een zeer fchoon gezicht, als men in de nieuwe Stad Pyrmont is. Pyrmont, nieuwe Stad of Steedje, zeer bekend wegen het Pyrmoiter- ftaal - water en de Baden , en den toevloed van vreemden aldaar. —- Het gezicht op de rondliggende Bergtoppen is verrukkend. «— In 1778 zag ik er het nieuw Badhuis reeds gebouwd, en de fchoone Badplaat, fen van Marmer, &c. die daar in zyn. Q u ac»  96 Q IJ. Q- QüACKENBRUK (Quakenbrugge)» kieine Stad van 200 Huizen, in't Bisdom Osnabruk, 8 u. N. W. ten N. van Osnabruk, 14 u Z. W. van Bremen aan de Rivier Haze, die in zeven armen er door loopt en zich buiten de Stad weder vereenigd. De ftreek rondom Quackenbrugge is vry vruchtbaar, en de beste van geheel Osnabruck. Sr. Quentin, Vesting in Picardie, 9 u. Z. O. ten Z. van Kamerik ; 5 u. ten O. van Amiens , 4 ten Z. O. van Chastelet, aan de Riv. Somme, wejke men dooreen onderaards Kanaal wil vereenigen met de Schelde, die niet verre van den oorfprong der Somme Z. O. ten O. van Chastelet ontftaat; doch welk Kanaal niet voltooid is. —. De Veldflag van 1557 by St. Quentin, in welken, meest door beleid en dapperheid van onzen beroemden Graaf van Egmond, de Franfchen de neerlaag kreegen, is beroemd in onze Vaderl. Hiftorie, en St. Quentin wierd toen ftormenderhand ingenomen. De Stad ligt op eene hoogte. Quesnoy, kleine Vesting in Fransch Henegouwen, vierdehalve u. ten Z. O van Valencienne, 8 u. Z. W. van Bergen, 6 u. N. O. van Kamerik , 46 u. N. O. van Parys. Er is een oud Kafteel. De Stad ligt in. eene vlakte aan de Beek Iionele of Rouele. — Omftreeks zyri thans de Oostenrykers. Quenoy, Vlek in Fransch VlaanJ.; 2 u. N. W. van Rysfel, één u. Z. O. van YVartcnon, vast aan de grenzen van Oostenryks Vlaanderen. Quievkatn (Quevrain,Kiievain), Vlek in Fransch Henegouwen , 2 u. Z. O. van Condé. R A. R. RaDT-VOR-DEM - WALDE (Radevor dem Walde),Stad ih 't Hertogd.Berg.vyfdehalve uur Z.O. ten O. vanElverfeldtopdeNoordoostlyke Grenzen van het Bergfche; er zyn Weveryen van Elverfeldfche Bonten &c. Rambervillers , kleine Stad in Lotharingen , 12 u. ten 7. O. van Nancy aan de Beek Mortagne die midden tusfchen llambervilliers en Nancy in de Seine loopt, 6 u. ten N. O. van Epïnal; er gefchied Handel in Graanen, welke de Inwooners van 't Vogefisch gebergte daar koopen. Rambecour, kleine Stad in 't Hertogd. Bar 4 u. N. van Barle-Duc. Ramberg, kleine plaats ten W. van Spier aan eene kleine Riv. 4 u. ten N. O. van Landau. R a m1 l l 1 e r s, Dorp in Oostenr. Braband in 't Kwartier van Leuven, digt by den oorfprong der Gethe, 3 u. ten N. van Na. men aan de grenslinie van Bra. band. — AJdaar behaalde Marlborough eene gewigtige overwinning op de Franfchen in 170Ó. Randerath, kleine Stad in 't Hertogd. Gulich ten O.van Stochem ten N. O. van Maaftr. 5 u. N. W. van Gulich aan de kleine Rivier Worm die zich daar in twee armen deelt, en Oostwaards by Aaken ontfpringt. Raon l'estape of JouveuRaon, kleine Stad in Lotharingen aan den voet van 't Vogefisch Gebergte by de Riv. Meutre, 12 u. Z.O. van Nancy; 4 u. N. O. van St. Diey. Raon sur Ple ine, kleine Stad in 't Vogefisch gebergte ten N. O. van Raon l'Estape op de Landftr., 10 u. t.n W. van Strasb. Rap-  R A. 11A. RE. V Rappoltstein, ( Ribaupierre) Slot en Heerlykheid in den Opper-Elfas 2 u. ten Z. W. van Schletllatt. R a p p o l t s w e i l e r , (in den Opper-Elfas) Hoofdftad van de Heerlykheid Rappoltftein, digt by het evengenoemd Slot gelegen aan de kleine Riv. Sprengbach. Rastadt, Stad in Schwaben in *t Markgraaff. Baden in.N.W. ten N. van Baden by de Riv. Murg niet verre van den Rhyn. •— Zy heeft een fchoon Slot, waarop 'de Markgraaf voor deezen zyn verblyf had. Zy is beroemd door den Vrede van Rastadt tusfchen den Keizer en Frankr. in 1714. — Er is een groot, fchoon Hospitaal, een Armen- en Spinhuis, in 't welk fchoone lakens geweeven worden. Ratingen, kleine Stad van 't Hertogd. Berg, de Tweede in Rang, 3 u. N.O. van Dusfeldorp en omtrent even verre ten O. van Keizersweert. ■— Steen- en dakpan-bakkerij, Kalkbrandery, ook eene goede Steengroeve. Rauvrais, kleine plaats in't Hertogd. Bar aan de Maas en Landftraat, tusfchen S. Mihel en Wimbays ruim 7 u. van BarleDuc. Ravensberg , Graaffchap van den Koning van P., tusfchen Munfter , Osnabruk , Minden , Schauenburg, Paderborn, Ritberg en Rheda gelegen, omtrent 18 Quadraat-mylen groot; — niet genoeg graanen, doch veel hennep en het fchoonfte vlas, dat bekendis (zoo fyn als zyde ) ,■ — ook goede weiden, ook honig en was; — niet genoeg hout; — hooge bergen , in welke zeker mineraalen zullen zyn; goede Steengroeven, ook Zoutkeeten. De Wezer fcheidt net af van Minden, en dient tot transport der goederen; in den Wefer loopt de Werre. De overige kleine Riv. zyn de Aa, de Elfe, de Warmenau, de Hesfel, de Lulterbach. — Ook zyn er gezondheids-bronnen. 12 Ste¬ den , iVlek en 130 Dorpen; 1111783 telde men er 71366 Inwooners, zonder de Militie. •— De groote Hoofdneering beftaat in vlasbouw, fpinnery, linneweevery en bleekery. Er zyn veel duizend Linnewevers, ook worden veele Linnens van elders naar Hervord en Bielefeld te markt gebragt. Groot is de Linnehandel, inzonderheid te Bielefeld.— jaarlyks wel voor 642000 Dalers gebleekt Linnen en voor 234000 Dalers Gaiens over 't algemeen aan uitvoer —Ook is te Bielefeld eene Kousfen - manufactuur. — Bielefeld is de Eerfte en Hoofdftad van dit Graaffchap. Ravensberg, Kafteel in 't Graaffchap 8 u. Z. O. van Osnabrug, 10 u. N.O. ten O. van Munfter, en omtrent even verre ten N. van Lipftad. — In 't Ambt Ravensberg zyn goede bosfchen, fteenkoolen, zoutbronnen, wevery en groot vertier van grof Linnen voor Amerika &c.— In 1783 telde men er 9990 Inwooners. Ravieres, kleine Stad in Champagne aan de Riv. Armanprt by de grenzen van Bourgogne , omtrent 4 u. ten N. W. van Monbard. Ree ais, Vlek in Champagne 2 u N.O. ten O. van Colommiers; omtrent 6 u. Z. O. ten O. van Meaux. Recklinghausen, Keulsch Graaffchap, grenzende ten N, aan' de Lippe en Munfter, ten W. aan Kleef, ten Z. aan Marck. — 'tWord ook genoemd het Lippfche Nederfticht van Keulen, Zie 't Aaitsbisdom Keulen. Recklinghausen, kleine Stad met een gefortificeerd Slot, 8 u. ten W. van Ham; 10 u. O. van Wezel. Reckheim (Reckem), Vlek en Ryks - Graaffchap aan de westN zyde  o 3 R E. R E. zyds iler Maas eene uur beneden Maaftricht , toebehoorende aan de Graaven van Aspermont. Op den Wesrphaalfchen Kreits-dag beeft het Hem na Gronsveld. Rees, kleine Stad in 't Hertogd, Kleef 5 u. Z. O. ten O. van Kleef op de rechtfche zyde des Rhyns, derdehalve u. een Z.O. yarj Emrick, en ruim 4 u. ten N W. van Wezel, v tusfchen Emrick en Wezel.) — in 1761 wierd zy door de Franfchen ingenomen en gafortificeerd. Aan den Rhyn heeft zy een Fort, dat de voornaamfte fterkte der Stad uitmaakt. In 1784 telde men er 431 Huizen en 1696 Menfchen. Regensberg, kleine Stad in Zwitferl. in 't Kanton Zurich met een fterk Slot op een Berg, derdehalve u. ten Z. van Keizersthul en van den Rhyn geleegen. Remach, Vlek in 't Luxeinburgfehceen uur tén W. van Thionyille. . Remiremont, StadinLoth. aan den Moefel op de grenzen van Lotharingen, in *t Vogefisch gebergte. Remscheid , zeerVolkryken Bloeyend Dorp van 't Hertogd. |3erg ten W. van Lennep ten Z. O. van Elverfeld. — Aan de Beeken welke er door en omheen vloeijeu, g'yn ongemeen veeleYzer-en Staal-Smederyen en Slypmolens, in welke allerlei Yzer- en Staafwerk vervaardigd wordt in groote «ïtieuigie en van goede qualiteit. NB. 't Gereedfchap voor onze Coktiien zou er veel fcherper, flerker, (igter en ge" aklyker voor H gebruik iunnen gemaakt worden; indien zekere zonderlinge, my medegedeelde redenen, zulks niet verhinderden. Reichenberg, Kasteel en kleine Plaats cp een Berg tusfchen Bingen en Coblentz, aan de Gosrzyde des Rhyns tegen over. St. Goar, niet verre van den Rhyn op de Landftraat. Reichen we iler , kleine Stad in den Boven-F.lzas 2 u. ten N. Westen van Colmar en omtrent even verre ten Z.W. van Schietftadt, eene uur ten Z, van Keizersberg. Reichs hoven, kleine Stad in den Beneden - Elfas met een Kafteel 3 u. ten N. van Hagenau op ae j^anaitraat door't Vogeesch gebergte naar Bitsch, Reifferscheid,kleine Stad en Graaff. in den Nederrhynfchen Kreitz, ruim 7 u. Z. O. ten O. van Limburg; 3 u. ten Z. O. van Monjoe. RE IMS, Zie RHEIMS. R e m es, f Raimes) en bruay , Dorpen tusfchen Condé en Valencienne, by welke in April d. i. fchermutfelingen voorvielen tusfchen de Oostenrykers en Franfchen. Reineck, kleine plaats aan den Rhyn, tusfchen Breyfich en Andernach. Rense, (Reinfe,Rees) kleine Stad in 't Aartsbisd. Keulen, anderhalve u. ten Z. van Coblentz aan den Rhyn, digt by Boppart; NB. omtrent 400 fchreden van deeze Stad is een zeer merkwaardig Monument de Konings - ftoef genaamd. (Zie deszelfs breedvoerige befchryving in Bufchings Geogr. VI. 603, nieuwfte Ed, van 1790 ) Retel, (Rethel) Stad in Champ. aan de Riv. Aisne op een Berg; 9 u. N. O. van Rheims, 17 U. ten N. van Chalons 12 u. ,Z.W. van Sedan, 43 u. N.O. van Parys. Zy is de Hoofdftad van Retelois , in welken Landftreek veele Yfergroeven en Smederyen zyn. Het overige beftaat meest uit Weiden. Retenburg, kleine Stad, in den Beneden-Elfas 5u. N. W. ten Noor*  R Èi RIL Noorden van Hagenau op de grenzen en de Landftraat van Hagenau door 't Vogeesch gebergte naar Bitsch. Reving, ("re Vin) kleinè Stad, in 't Luikfche op de grenzen van Champagne aan de Maas, 4 u. ten Z. van Givet; 2 u.N. O. ten O. van Rocroy. Rheda, kleine Stad en onmid> delyke Ryks-Heerlykheid meteen fchoon kafteel gelegen hl den 'Westph. Kreits tusfchen Munfter en Ravensberg en Rietberg, aan de Ems, digt by Rietberg 10 u. ten O. van Munfter aan de Land ftraat, omtrent 4 u. ten N. van Lipftadt. R h e 1 d e , Rheden , Kerspel in 't Noordvvestlykfte punt van het Bisd. Munfter aan de Riv. Ems, by de grenzen der Prov. Gronin. gen , omtrent 3 u. N. O. ten O. van de Bourtanger- Schans. RHEIMS, < Reims) De grootfte Stad van Champagne en eene der oudfte beroemfte en volkrykfte van Frankr. -— De Bisfchop van Rheims is Eerfte Duc" en Pair &c. van Frankr., en heeft het recht om den Koning te Zalven, welke Zalving te Rheims gefchiedt. — Zy ligt in eene vlakte , omringd van Bergen, waar goede wyn valt, aan de Rivier Vesle 11 u. Z O. ten Oosten van Soisfons ; 34 u. N. W. van Pa. rys. — Veel handel dryft deeze Stad met Wyn, met Wollen- en Zyden ftoffen, en ook met Peperkoek. • Rhe ine, (Reinen) kleine Stad in Jt Munfierfche aan de Embs omtrent 9 u. ten N van Munfter. Aldaar is de Émbs reeds bevaarbaar meest in voor-en najaar. ■— In den omtrek deezer Stad zyn Zoutbronnen, ook bouwt meu er Me* krap. RF1TN QRhèin, Ryn) Merkwaardigfte Rivier van geheel Europa', -« eene der grootfte van Duitschland, komende verre en hoog uit ZwitfeHaiid en eerst in onze Republiek in Zeè eindigende, — mie der Gewigtigfte voor ons Land, zynde onze Rhyn* handel niet alleen zeer groet, maar ief' fens zoo zeker en onveranderlyk, als dé afftróoming des Rhyh-waters zelve naar Holland is- —eene der fchoon* fte, wegens de afwisfelingen ven Beregen en Dalen, van Heuvelenen Vlak* ten, van hooge Bosfchen, van verruk* kelyk liggende Wyngaarden, vanprach* tige Steden, fchoone Vlekken , trotfchs Kasteelen , tusfchen welke Zy, of fnel en bruisfehend, of zsgt en flaatig heenen ftroomt; ■— eindelyk eene der vermaardfte Rivieren van den geheelen Aardbodem, wegens de greote Oor* logs - gebeurtetüsfen , Veldslagen èh Belegeringen federt wel Twintig Eeuwen langs derzelver Oeveren eri aanliggende Landen. — Haar oorfprong is in Grau-Bund (een Gewest in Zwitferiand) uit drie Stroo~ men, die de Vóór-rhyn, de Mid* den-rhyn, en de Achter-rhyn gl* Haamd worden (buiten 't bejlek onzer Kaart, dech in alle Kaarten van Zwitferl. te vinden.*) ■— In onze Kaan {men neeme ze nu in de hand) komi de R H Y N Westwaards inffiraa» mtn tot by Schdffhadfen, waar Hf over Rotjeh een Waterval heeft, — dan Zuidwaards door een tweeden val by Lautern, en verder, na greote bogten tusfchen rótftge bergen , tegen een hóek fchiet, aldaar de Tös or.ifangt, zich Woordw'est en Wèstwadfds wendende de Aar inneemt; te Lauffenburg wederom en dus eenen derden val over Klippen doet.— eene uur boven Rhynfelden met groot gédrüisch gejïa. dig over eene rotsachtige bedding loopt > die tot by de Brug van Rhynfelden duurt, —' vervolgens be'daaratr doc\ fnelvlietend door de JcHóoiii stad Ba-* tel, en dan Noor Jwaat ds tiaar Strasburg tusfchen eene meenigtt kleineEil-ndjes, N a tip  ïoo R li, en wel zoo fnel voortftroomt, dat men in éènen dag de reis van Bafel naar Strasburg te fchcep kan doen. De RHYN begint reeds te Chur in Craubund bevaarbaar te worden; doch is voorts bezwaarlik wegens de drie genoemde Watervallen, waar de goede ren ontladen en wederom ingelaaden moeten worden- -—■ Stroom-op kan geen transport verder over den Rhyn gefchieden dan tot Strasbuig, moetende van Strasburg naar Bafel alles per as gaan. —— Wegens den fielten ftroom en de menigte Eilandjes hebben inzonderheid de Elfas en de Landen aan de overzyde by hoog water , vooral by zwaaren ysgang, veel te lyden. By Manheim ontfangt Hy den Neckar , by Mayntz den Maynitroom, by Bingen, waar het Bingerloch is,de Nahe;—verder voort ie St. Goar is een Draaikolk; — daarna ontfangt Hy de Lahn, en teCoblenz den Moefel, by Duisburg den Roer, cindelyk by Wezel de Lippe.— By Schenkefchanskomt Hy in ons Land, en verdeelt zich by het Pan derfche Gat gelyk in de Kaart te zien is; docb heeft geheel en al zyntn naam •verhoren op alle die plaatfen, waar Hy in Zee loopt, als te Kampen, tinder den naam van Ysfel, te M u iden onder den naam van Vecht, te Amsterdam onder den naam van Amflel, ook al eenig Rhynwater behelzende gelyk te Half-weg Haarlem onder den naam van Haarlemmer Meer , of te Sparendam onder den mam van het Spaaren , of voorby Rotterdam, en verder voort onder den naam van Maas. ■ Nog is merkwaardig, dat men op verfcheiden plaatfen in den Elfas en elders aan den Rhyn Goudfpoelingen heeft, wordende daar in het zand en flib door wasfehingen of fpoelingen goud gevonden; een bewys, dat de Gebergten waar langs de Rhyn firoomt, of waar uit andere Wateren naar den Rhyn afvloeyen, Goud behelzen. —In het Opperambt Germerslieim fpoelt men Int meeste R H. Jlofgoud, en er zyn Dulatenvan dm Markgraaf van Baden met het opfchrift ex fabulis Rheni. De RHYN-STROOM is onbedenklyk gewigtig voor den Koophandel. Ook zyn die Landen, welke er langs en aan de overige bevaarbaare Ri ■ vieren die er in ftroomen, gelegen zyn, het bloeyendfte en rykfte gedeelte van Duitschland. — Groot is Derzelver uitvoerende Koophandel den Rhyn-af naarHolland t — Verbaazende Houtvlotten jaarlyks en ons beste Eikenhout , Rhynfche en Moefel-Wynen , Hennip en Vlas, en veele andere Veldproducten, meenigvuldige Manufactuur- en Fabriekwaren, Nurenbergfche Krameryen Qmen bezie eens onze Nurenbergfche winkels), <— inzonderheid allerlei grof en fyn Tzer- Staal- en Koperwerk. * Groot is Onze uitvoerende Koophandel den Rhyn-op naar Duitschland : eene verbaazende meenigte Koffie, Suiker, Thee, Specerytn, Veifftoffen, Le> vantfche Artzeny- en Liroogery-waren, los Katoen , Spaanfche Wol &c. — In een woord de Rhynhandel is een der voornaamfte en zekerfte takken van ons beftaan, inzonderheid voor de Prov. Holland. NB.,, En deeze weder,, zyds zoo voordeelige Koophandel is ,, mede een der voornaame redenen „ geweest, waarom de Duitfche Vol,, ken, Vorften of Regeeringen langs „ denRHYNen de overige Rivieren, „ geduurende onzen tagtigjaaren Oor. ,, log tegen Spanje, Ons zoo zeer be„ g unjligd, of met vreugde en goed ,, vooruitzicht de vestiging onzer Re „ publiek lefchouwd lubben ; gelyk „ zulks veelvuldig uit onze Vaderl. „ Historie blykt:' — NB. Men ziet in de Kaart, van Venlo af door Gelder naar Rynberk, de aanduiding van een Kanaal. — Dit Kanaal is ten tyde van de Infante Eugenia, Vorftin der Spaanfche Nederlanden , aldaar in 162J gegraaven , toen 's Hertogenbosih en de Meyery nog in Spaanjche handen Wure/i, om aoor die vereeniging van iVÏ aas,  R II. R H. lor in 1754 aan Hesfen - Casfel opge- draagen. Van 1692 tot 1716 zou Hesfen-Casfel wel 1,120438 Ryksd. tot verbetering deezerVesting hebben befteed. In 1758 wierd. zy door de Franfchen ingenomen. Rhynfelden, ( Rynfeld ) Stad in Oostenryksch Breisgou 3 u. ten O. van Bafel en aldaar aan Noordzyde des Rhyns. — Er is eene brug over den Rhyn. Voor deezen was deeze Stad gefortificeerd. NB. De Rhyn loopt hier over eenen langen ftreek van Rotfen met groot gedruiscli: die ftreek word genaamd het Gewild en begint eene u. boven de Biug van Rhynfelden en duurt tot aan de Brug. Door ervarene Stuurlieden , die men hier aanneemt, worden de geladen fchepen doorgaans gelukkig over die rosfen gebragt. R r-i y n c r a v e n s t e i n , Kafteel en Graaff. aan de Riv. Nahe 3 u. ten Z. W. van Creutznach. Het Kafteel is reeds in 1688 door de Franfchen verwoest. Rhynmagen, (Remagen) klein Steedje aan den Rhijn in 't Gulikfche 11 u. ten Z. van Ceulen. Rhynmark, Eiland in den Rhyn by Brisfach. K11 y n 11 a u s e n , Dorp aan den Rhyn een uur ten Z. van Manheim. Er gaat een veer over de Rivier. R h y n g o u , Landftreek aan de Noordzyde des Rhyns tusfchen deszelfs twee kromten of bogten by Bingen en Mayntz. namelyk van Neder -Walf af tot by Asmanshai.fen, dat digt by Rudesheim ten W. op den Rhyn-osvcr ligt. Deeze ftreek is omtrent 4 u. lang en 2 of derdehalve breed, en zeer vermaard om deszelfs byzondere vruchtbaarheid, vooral in voortrellyke Rhynfche Wynen , de Edelfte van geheel Duitschland, die by Johannisberg enRudesheim groeyen. Er mogen in den Rhyugou geene andere wynftolïN 3 ken Maas en Rhyn daar ter plaatje Ons, ware het mogelyk, den Rhynhandel te ontneemen ; een htwys, van welk een verbaazendgewigt men toen reeds den Rhynhandel voor onze opkomende Republiek befchouwde ; en ook een bewys van het Staatsbeleid onzer Landsvaderen die toen niet alleen alle pogingen aangewend hebben om dat werk te fluiten of te vernietigen ; maar tevens om by den Munllerfchen Vrede de Meyery van 's Hertogenbosch , Venlo &c in Bezit en als een onaffcheid'oaar eigendom van de Republiek te behouden. — ( Ondertusfchen is het zeker jammer, dat in den hervatten oorlog van 162.1 tot 1648 onze Grenspaalen van dien kant niet verder hebben mogen uitgebreid worden, zo dat oojfeRo e r m 0 n d en Gelder Grensvestingen der Republiek hadden kunnen zyn. De reden van dit ongeluk is inzonderheid te zoeken in den ellendigen Kerk-enStaatstwist geduurendehet twaalf jaarig beft and , die alle Staatsvernuft gelteel en wel zodanig bezet en bezeeten', en bezig hielt, dat er toen weinig of niet gedagt kon worden, om zich by het eindigen van het 12 jaarig bejiand en vervolgens tot verdere uitbreidingen onzer Grenspalen behoorlyi gereed te houden of verder in ftaat te ftellen &c. Zie de Vaderl. Hist.) Rhynberg, kleine Stad in't Keulfche op de uiterfte grenzen, aan het Kieeffche, omtrent 3 u. ten Z, van Wezel. Eertyds lag deeze Stad vast aan den Rhyn, doch nu wel eene halve uur er van af. — Rhynberg is zeer bekend in onze Vaderl. Hilkrie. Riiyndorf, Dorp omtrent 3 u. N. W. ten N. van Keulen waar de Wipper, (aan welke Elberfeld ligt) in den Rhyn loppt. Rhynfels, zeer fterke Vesting van Hesfen aan den Rhyn, ruim 5 u. ten Z. van Coblentz by de Stad S. Goar. Zy ligt op eene hooge Rots. ■— Het recht van Garnilöen, Inkwartiering ekc. is  ioa RL R O. ken geplant worden, dan de zoogenaamde Rieslingfche en OrleanJche; van daar zou de Rhyngoulehe Druif zoo voortrefiyk blyven. R i b e m o n t , klein Steedje in Picardie, ruim 2 u. ten Z. O.van S. Quentin, aan de Riv. Oyfe op eene hoogte tusfchen Guife ten N. O., en la Fere ten Z. W. Richemont, kleine plaats in Fransch Luxemburg aan de Maas, anderhalve uur ten Zuiden van Diedenhoven (Thionville). Rietberg, ( Rittberg) kleine Stad en Graaffchap in den Westphaalfchen Kreits 7 u. ten W. van Paderborn aan de Embs. Een kwartier uur van de Stad ligt het fterke Slot Eden, dat door eene Sluis in de Embs rondom geïnundeerd kan worden. Dit kleine Graaff. is zeer bevolkt. De menfchen geneeren zich van Landbouw, Spionery en ook van arbeid in ons Land. De Fyn- Spionery van Vlas is er tot eene byzonder groote volmaaktheid gebragt. -— Jong en oud, Mannen en Vrouwen fpinnen. Men rekent, dat er jaarlyks wel eeneMillioen Stukken Garen van allerlei zwaarte en fynheid gefponnen wordt.—Vrouw Sabina Catharina Gravinne van Rietberg heeft er het Spinnen zoo verre doen vorderen.Zyzelve deelde best Keur-Vlas uit en gaf op haare Spin-feesten premien aan die het beste en meeste gefponnen hadden. — In de Stad Rietberg is in 1765 eene TwcrnManufacluur, en by Holte (een ander Slot in dit Graaff.) eene fchoone Bleek naar de Haarlemfche wyze aangelegd, doch welke Bleek niet tierig geworden is. La Roche , kleine Stad in Oostenr. Luxemburg aan de kleine Riv. Ourt, laag gelegen, 9 u. ten Z. van Luik op de Landftraat, en omtrent even ver Z. W. ten Zuiden van Limburg; :o u. ten N. van Luxemb. (De Franfchen R O. wierden door de Oostenrykers onder den Generaal Hohenlo van daar gedelogeerd den... Maart 1793 met verlies van eenige honderd man.) Roe hefort, kleine Stadbehoorende tot het Hertogd. Luxemburg, en Hoofdplaats van een Graaffchap, dat gedeeltelyk gelegen is in 't Luikfche s de Stad ligt ook in 't Luikfche op eene rots aan de Riv. Lomme, die by1 Dinant in de Macs loopt, 5 u. Z O. van Dinant; 20 u. N. W. van Luxemb. — By de Stad Raat het Kasteel op eene. Rots. Rock en hau s en, Steedje in Duitschl. in 't Vorftend, Lautern 7 u. ten W. van Worms, 8 u. ten N. O. van Tweebiuggeu; 4U. ten' Zuiden van Creutznach. Rocou, Dorp eene ürif ten N. van Luik, waar de geallieerde Armee geflagen wierd van de Franfchen in 1746, van welke" bloedige Neerlaag men te Maa. ftricht nog genoeg weet te verhaaien. Rocröy, kleine fterke Vesting in Champagne 5 ten Z. van Marienburg, op de Landftraat aan de Luikfche grenzen in eene vlakte, rondom welke Bosfchen zyn, Rodemacheren , kleine Stad en Heerlykheid in Fransch Luxemb. 3 u. ten N. van Thionville op de Landftraat van Luxemburg, niet verre van den Moefel. De Stad heeft een gefortificeerd Kasteel. RödeIjIieim, groot Vlek met eén Refidentie-flot 511. van Frankfort aan de Nid, toebehoorende aan het Graaflyk Huis vanSolmsRödelheim. Roer, de Westphaalfche en Markfche, die in 't Hertogd. Westphalen ontftaat, en door 't Markfche en't Kleeffche by Roeroort in den Rhyn loopt. '— Deeze Rivier is veel merkwaardiger geworden fetlert 1775, zynde men toen op  R O. R O. 103 bevel des Konings van Pruisfen Fred. II. begonnen wet Sluizen aanteleggen om ze bevaarbaar te maaken. 17 kostbaare Sluizen beginnende van Lengfcheide, een uur ten Z. van Unna, zyn er aangelegd; 9 in 't Graaffchap Mark, de overigen in 't Werdenfche, Bergfche en Muhlheimfche gebied. • Het voornaam oogmerk van deeze kosibaare verbetering is, om inzonderheid den zoo aanmerklyken Koolen-handel uit het. Graaffchap Mark naar 't Bergsland, waar zoo veele Yzeren Staal-Fabrieken zyn, en naar het Gulickerland, die beiden jaarlyks eene verbaazende groote menigte Steenkolen noodig hebben, te bevorderen. Ook beant¬ woordt deeze roemwaardige onderneeming des Konings volkomen aan *t oogmerk; wordende daar door de bloei van 't Graaff. Mark , waar zeer veele Kolengroeven zyn, en van Muhlheim, aan den Roer (een groot Vlek, dat nu jaar op jaar in Volkrykheid en bloei toeneemt) ongemeen bevorderd. — Dit bevaarbaar maaken der Roer zou misfchien wel ten voorbedde kunnen ftrekken voor onze Overysjeifche Vecht. Zie Vecht. Roer, de Gulikfche , die by * Roermond in de Maas loopt, en by Monjoe in 't Gulichfche ont ftaat, is zeer fnel en onftuimig van ! loop, en veroorzaakt dikwyls by fchielyke opzwellingen groote fchaden. Roermond , Hoofdftad en Vesting van Oostenr. Gelderland, aan den mond der Gulikfche Roer, die aldaar in de Maas loopt, 4 u. ten Z. van Venlo, 8 u. ten N. van Maastricht. — Aan de Westzyde is zy van de Maas, aan de Zuidzyde van den Roer, aan de overigen zyden met een aarden Wal, g Bolwerken en eene Contrefcarpe emringd. Als Vesting zou deeze Stad , wegens haare ligging, veel ftérker kunnen gemaakt worden. Doch dit behoorde niet tot het zonderling Plan van jofeph II. Ook waren de Vestingwerken zeer vervallen, toen er de Franfchen voorl. Najaar bezit van namen. — Zy fcheenen er zich in te willen verdeedigen, doch wierden in 't begin van Maart d. j. door de Oostenrykers en Pruisfen er uit gedreeven en retireerden van daar naar S. Truyen in 't Luikfche. — Zie S.Truyen. — In 1632, toen men volgens het Plan van den Stadhouder en beroemde Veldheer Fredrik Hendrik wederom de uitbreiding of betere Arrondeering van onze Republiek zeer ernftig op het oog had, wierd zy met Venlo en Straalen en Sitterd en Maastricht en Limburg en de Landen van Overmaaze in eenen Veldtocht veroverd. — Zeer fchoon vooruitzicht! — Doch in 1634 wierd Roermond cn Venlo weder hernomen , zynde Roermond federt niet meer door ons herwonnen of behouden kunnen worden.—Er is een Keizerlyke Maastol. Roeroort, Kleefsch Steedje één u, ten Noordwesten van Duisburg, waar de Riv. Roer in den Rhyn loopt. ■ ■ In 1714 telde men er 128 Huizen en 667 Menfchen. -— Veel Schippers, en Scheeps-bouw, en een Rhyntol. Le Roeulx, C Roeux ) kleine Stad en Graaffchap in Oostenr. Henegouwen 3 u. ten N. O. van Bergen, by een Woud. Roollot, Vlek in Picardie anderhalve u. ten Z. O. van Mondidier. R o s if e t M , Stad in den Elfas, ruim 3 u. Z. W. ten W. van Strasburg op de Landftraat. Rosieres aux Salines, kleine Stad in Lotharingen ruim 3 u. ten Z, O. van Nancy by de Riv. Meurtre; er zyn ryke Zoutbronnen. Ros-  io4 R ö. R O. RU. Ros na y, kleine plaats in Champagne 8 u. N. O. van Troyes op de Landftraat Noorwaards van Troyes naar Vitri le Franpois. Rosoy, kleine Stad in Ifle de France 9 u. Z. O. ten O. van Pa • rys aan de kleine Riv. Terre op de Landftraat, ruim 6 u. ten N. O. van Melun. R o s o y , Vlek in Picardie by de Westlyke grenzen van Champagne, ruim 5 u. N. W. ten N. van Retel 4 u. ten Z. van Aubenton op de Landftraat. Röteln, Slot en Heerlykh. in 't Markgraaff. van Baden 4 u. N. O. van Bazel. De Heerlykheid is zeer vruchtbaar in Graanen en heeft voortredyken Wyn. Rot'enburg, kleine Stad in Duitschl. omtrent 6 u. ten O. van Spier. Rothausen, kleine Stad in Duitschl. in de Ortenau 6 u. ten Z. O. van Strasburg, en 311. van Offenberg aan de Landftraat en de Riv. Kintzig, die naar Strasburg loopt; digt by de kleine Ryksftad Zeil. Roti, kleineplaats in Duitschland, anderhalve uur N, W. ten Noorden van Landau, en even verre ten N. O. van Auwiller. Rothweil, Rottwyl, vrye Rykftad in den Zwaabfcben Kreits , in het Heloufche, aan den Neckar op eene Hoogte 15 u. N. O. van Brisfach, 9 u. ten N« van Schafhaufen. — NB. In den Zuidelyken en Westlyken ftreek deezer Stad is de oorfprong van twee groote Rivieren van Duitschland, namelyk, van den Neckar, die anderhalve uur ten Z. der Stad ontftaat, en van den Donauw, die ten W. en Z.W. der Stad uit den famenloop van verfcheiden kleine Rivieren en Beeken gebooren wordt. Roupou. Zie Rocou. Roubaix, (Rouboix) Vlek in Fransch Vlaand. 3 u. N. O. vam Rysfel op de Landftraat. Roucy, Slot en Graaffchap! in Champagne, niet verre van dei Aisne 4 u. ten N.W. van Rheimsi omtrent midden tusfchen Rheims; en Laon op de Landftraat. Rougemont, Vlek inBourgogne aan de Annenpn eene u. ten W. van Montbar. Rouselaar, ( Rosfelaar , Roullees), Vlek en Baronie ini Oostenr. Vlaand. 5 u. ten N. 0.1 van Iperen op de Landftr. —Er | is veel Koophandel; het ligt aan 1 de kleine Riv. Mandei, die Oost- ■ waards in de Lye loopt. Roye, Stad in Picardie, 3 u. , ten O. van Mondidier aan de Landftraat by de Beek Avrengne \ (AvreD, die naar Moreuil loopt. , Rubempre, kleine Plaats in Picardie 3 u. ten N. van Amiens op de Landftraat. Ruden, Plaats in den Westphaalfchen Kreits Z. O. ten Z. van Lipftadt, 9 u, Z. W. ten Z. van Paderborn niet verre van de Roer. Rudesheim, beroemd Vlek wegen den uitneemenden Rhynfchen Keurwyn, die daaromftreeks valt, ten W. van Mayntz aan den Mayn digt by den Rhyn. Rufacii, kleine Stad in den Elfas derdehalve u. ten Z.W. van Colmar, aan de kleine Rivier Rotbach. Rullant, kleine Plaats in Oostenryks Luxemburg tusfchen St. Viet en Ouren op de Landftraat, aan de Riv. Ouren. Rumigny, kleine Plaats in Champ. op de grenzen, anderhalve uur ten Z.O. van Aubenton , aldaar by de Noordwestlyke grenzen van Champagne. Runckel, Vlek in 't Graaff. Wied , tusfchen Diets en Weilburg aan de Riv, Lahn, eene uur ten O.van Limburg, Hoofdplaats van  RU. R Y. R Y. SA. "5 van 't Graaffchap Rutickel, welk toebehoort aan den Graaf van Wied. Rupel, Rivier in Oo.teur. Brab. die na de onderfcheidene famenvloeijingen van de Dyl, de bemer, de óenne, en Nethe zoo genaamd wordt, enby Rupelmonde in de Schelde loopt. Rupelmonde, groot Vlek in Oostenr. Vlaand. ruim 2 u. ten Z. van Antwerpen aan de Schelde, tegenover de invloeijing der zoo even genoemde Rupel in de Schelde. S. RupeRT , Abdy aan den Rhyu 4 u. ten W. van Mayntz. Rupichterat, (Rupichrad) kleine plaats in 't Hertogd, Berg omtrent 7 u. N. O. by 't Oosten van Bonn, aan «ene Beek, die Zuidwaards in de Sieg loopt. Russelsheim, kleine Ambtplaats aan de Zuidzyde der Mayn ruim 2 u. ten O. van Mayntz. Rusten Berg, fterk Slot in Keur-Mayntz, in 't Eichsfeldfche op een hoogen Berg. Rynbach, ( Rheinbach , 1 Rinbach) kleine Stad in 't Aartsi bisd. Keulen ten Z. W. van Bonn. [ In 't Ambt telt men 1237 Huisge, zinnen, dus omtrent 5674 zielen. RYSSEL , (Lille, lTslej gewigtige Vesting en Hoofdftad van Fransch Vlaanderen en van alle Franfche veroveringen in deNederl. Zy heeft eene fterke Citadel, regelmaatigen vyf hoek,met verfcheiden buitenwerken en eene dubbeleCoutrefcarp omringd, door den beroemden Vauban onder Lod. XIV. aangelegd , welke Citadel gezegd wordt eene der fchoonfte van geheel Europa te zyn. ■— In fterkte heeft deez£ Vesting weinig haar wedergae. Voorleden j>ar ftond zy eene felle belegering der Oostenrykers door. Thans wordt zy wederom met eene nog fellere bedreigd. — De Stad is groot. Er zyn 11284 Haardfteden en omtrent 56000 Inwoners. Zy dryft veel Koophandel, en er zyn fchoo¬ ne Mannfaftuuren van Lakens, Kamelotten en andere ftoffen , van Linnens, Kanten, Boorden, Tapyten, Hoeden, Leder, Kousfen , Papier &c. — In 1785 wierd er Kant - Garen gefponuen, waar van het Pond 1800 Liv. koste. (Op het Postcomptoir te Rysfel worden thans dikwyls de Brieven naar Holland opgehouden.) s. SaAR, Rivier van Lotharingen, ontftaat by Salm op de Oostl. grenzen in 't Vogefisch gebergte, word bevaarbaar bySaar-Albe, loopt digt by Trier in den Moezel; langs dezelve liggen de volgende 7 Steden. Saaraebe, kleine Stad ïn Lotharingen, waar de Saar en de Albe te fa men loopen. 5 u. ten Z. van Saarbruck. Saarbruck, Stad meteen Redentie-flot, in den Opperrhyn» fchen Kreits aan de Saar; 4 u. Z. O. van Saar-Louis 20 u. ten O. van Metz. Zy hoort thans toe aan 't Huis van Nasfau-Saar-' bruck, en heeft 200 Huizen — Aan den anderen kant der Saar ligt de Stad S. Jan. S a a r b u'r g , kleine Stad en Ambt in Keur - Trier aan de Saar 4 u. ten Z. van Trier. •—, Er is eene Brug over de Saar. S a a r b 0 u r g , of KoopmansSaarbruck, kleine Stad in Lotharingen aan de Saar derdehalf uur ten W. van Phaltzburg. Saar-guemund , ( Saarguemines) Stad in duitsch Lotharingen aan de Saar 3 u. Z. O. van Saarbruk. Saar-louis, fterke Vesting van Frankr. in Lotharingen aan de Saar gefticht door Lod. XIV. in 1680, gefortificeerd door Vauban. Zy is een regelmaatige zes. O hoek  le<5 S A. oek en op een inham of Jand-engte, welke de Saar aldaar maakt. Omtrent 10 u. ten N. O. van Mets en Z. O. ten Z. van Thionvüle. Saarwerden, Stad aan de Saar in Iloogd. Lotharingen ruim 2 u. Z O. ten O. van Saar-albe, toebehoorende aan Nasfau Saarbruck. Salencï, Dorp in Isle de France aan de Oife eene uur van Noyon op de grenzen van Picardie ; bekend wegens het Roozenfeest, dat er alle jaaren gehouden wordt, op welke een krans van Roozen aan het deugdzaamlte meisje van het Dorp word gefchonken , volgens infteiling van S. Medard in de vyfde Eeuw. In 1768 heeft Mr.* de Pelatier de Morfontaine,Intendant vanSoisfons.het van ouds bygevoegde gefchenk van 25 Jiv. zeer loilyk met 40 Dalers ver meerderd. Men zegt dat door deeze fraaye Inftelling de goede zeden van dit Dorp meer dan elders bewaard zyn gebleeven, SALINS , vry groote Stad in Franche Compté , aan de Beek Fnrieufe die in de Stad zelve ontftaat, 8 u. ten Z. van Befancon, 8 u. Z. O. van Dole in een klein zeervruchtbaarD.il. — Soco Inwooners ; ryke Zoutbronnen ,waar van de zeer groote Zoutkeet in de Stad is. Omftreeks Ablaster- en Zwart Marmer. — Naast de Stad op twee Bergen zyn drie Forten , St. André, Belin en Bracon. SALM, voordeezen een Graaff. doch nu een Vorftendom, gelegen tusfchen Lotharingen en den Neder-Elfas, (ook wel het Opper-Graafschap genaamd ter onderfcheiding van een ander klein Graaffchap in 't Limburgfche dat fcet Neder-Graaffchap heet). •—— Een ruig en Bergachtig Land, liggende in 't Vogefisch Gebergte; groote Wouden ; goede Zoutbronnen > Yzerfraelt en Smederyen. S A. Sa lm, kleine Stad in 't bovengenoemd Graaffchap by de gren. zen van den Elfas in 't Vogefisch Gebergte met een Kasteel. 7 u. ten Westen van Strasburg, byden oorfprong der Saar, die Noordwaards in den Moejel loopt, en de kleine Riv. Brusch, die Oostwaards naar Strasburg in den Rhyn loopt. Salm, kleine Plaats tusfchen Manderfcheit en Schoneck in 't Luxemburgfche behoorende tot het Neder-Graaffchap aldaar geleegen. Saltzbach, kleine Plaats tusfchen Baden en Strasburg aan de Oostzyde des Rhyns. Saltzkotten, Steedje in Paderborn , dus genoemd naar de Zoutbronnen aldaar. Saltz-Uflen, kleine Stad aan de Saltze in 't Graaff. Lippe, dus genoemd naar de Zoutbronnen aldaar — Er zyn 250 Huizen. Sambre, Riv. in de Nederlanden , ontftaat op de Grenzen van Picardie, loopt door Henegouwen en by Namen 111 de Maas. Te Landrecies wordt zy door aangelegde Sluizen bevaarbaar. De Landftreek tusfchen de Sambre en de Maas wordt TusschExN-Sambre en Maas genaamd. Een gedeelte daarvan hoort aan 't Luikfche , een ander aan Frankryk, wederom een ander aan Oostenryk. Gelyk in de Kaart uit de juiste Grensfcheiding moet te zien zyn. Sampign?, Vlek en Graaf, in 't Hertogd. Bar aan de Maas, tusfchen St. Michiel en Commercy, 6 u. N. O. van Barle-Duc. Sancerre, Stad van Frankryk aan de Loire, te» voren gefortificeerd, en in 1560611 1572 dapper verdeedigd door de Hugenoten, doch in 1573 dus na eene zeer lange belegering ingenomen , en toen zyn de Vestingw. geflecht. Sandreu, kleine Plaats 2 u. N. Q. van Dizier eau. de kleine Riv. SflHT. San d-  S A, S- C. Sandhoven, groot Vlek in Oostenr. Brab. omtrent 2 u. ten N. van Lier, en 3 u. O. van Antwerpen aan de oude Linie van Lier naar Antwerpen. Sant vliet, kleine Stad in Oostenr. Brab. in 't Markgraaf]'. Antwerpen , op den Oostlyken Oever der Schelde, tusfchen Lillo en Bergenopzoom. Saone, groote Riv. in Frankr.— ontfpringt in 't Vogefisch Gebergte omtrent de Stad Darney in Lotharingen, loopt Zuidwaards door Franche Compté, Bourgogne het Bojoloifche en vereenigd zich te Lyon met de Rhone. Zy word bevaarbaar by Auxonne in Bourgogne- Sargines, kleine plaats in Champagne 4 u. ten N. van Sens. Sarnay, kleine plaats in 'c Hertogd. Bar 2 11. ten N. van Barleduc. S a t 1 n , kleine plaats in Frankr. ten Z.O. van Dole. Saverwe, zie Zabern. Saxenhausen, zie frankfort; ^— Ook is er eensAXEhausen tusfchen Waldeck en Corbach op de Landftraat. Èaxenhagen, kleine plaats in 't Graaff. Schauenburg anderhalve u.nen N. van Statthagen. Sayn, ofsEYN, Cn'etZeem) kleine plaats in Duitschl. ruim 2 u. ten N'. van Coblentz, in 't Graaffchap Sayn, Scarpe, Rivier in de Nederl.— Ontftaat in Artois, loopt lattgsde grenzen van Henegouwen doof Vlaanderen in de Schelde by Montagne, wordt reeds bevaarbaar by Atrecht niet verre van haaren oorfprong. SCHAFHAUSEN , Canton in Zwitferland; het Noordelykfts, 6 u. lang en 3 breed; — geene hoogeBergen, maarhooge vruchtbare Heuvels, echter niet genoeg Graauen; — geen ander voornaame Rivier_. als de Rhyn; «—■ 3 C. W9 q Steden en omtrent 23000 Menfchen. . ^ A , SchAfhausë'n , Hoofdltii van 't Canton aan den Rhyn; — noch meest ouderwetfche Huizen. — In 1765 telde men e: 69Ó9 Menfchen..— ManufaflJU. ren van Katoenen, Zydekousfea, Neusdoeken &c (de Zyde uk Italien.)— Na 175+ ee.ie Houten brug over dm Rhyn. -r "iterval, — dus ontlading, vervoa. ring en herlaading der goe-leren; van welk werk veele me.ifcheu leeven. —• (Zie Rhyit). SCH arbillich - BROEK , kleine plaats, en Heerlykheid 3 u. ten N. O. .van Trier aan de Rav. Kyü in Oostenr. Luxemburg. Schauemburg; Graaffchap in den Westph. Kreits aan da Wefer, grenzende ten W. en Z. aan Htbija, Minden, Ravensberg, cn Lippe, meest bergachtig, doe 1 ook veel goed Bjuvvlan.1 , en Weiden, ook goede Steengroeven, die over den Wezer vea. uitvoer hebben, ook Zoutbron nen , — ook eene Aluin -m/n e.i Kalkfteen, en Gips, en Steenkolen; ook Goud-Zilver-Koper et Yzer-Erts ; ook fchoon Bergkristal. Voorts fchoone Bosfcna 1 gj'c,—* De Hoofdneering is Akkerbouw en Veebedfyf. —« 7 Steden, 3 Vlekken, 167 Dorpen. _ Het hoort toe deels aai Hesfen - Casfel, d;els aau Schauenburg-Lippe. Sc herpenheuvel, kleine ♦ zevenhoekig aangelegde Stad op een Berg in Oostenr. Braband, toebehoorenden aan het Diorl. Erfftadhouderlyk Huis Van Oranje, i Bedevaarten naar de Lie ve - vrouw aldaar» Schermbek, Afflbtplaats Mét een Kafteel in 't Hertogd. Cleefomtrent Ju. ZO. van Wezel. Schilt ach, kleine Stad, i:i 't Wirtembergfche ruim lo uuren ten Z. O, van Strasburg, N. W. O 3 / H'K  loS S C. ter» N. van Rotweil; — op een hoogen berg aldaar is goede Yzer-Erts. SCHLETSTADT, Stad in den Neder-Elfas aan de lil, eene u. van de Grenzen van den BovenElfas, 4 u. van den Rhyn, en i u. van het Vogefisch Gebergte, dus aan deszelfs voet. NB. Aldaar is de Elfas het fmalfte. Zes Landftraaten komen er te famcn, twee gaan doorj't Gebergte naar Lothar.; dus een gewigtige post in Oorlogs-tyden voor den Dortocht. In 1675 heeft Lod. XIV. ze laaten fortificeeren. Een Arm van de lil gaat door de Stad. — NB. In deeze Stad is in de 13 Eeuw de verglaazing van aarde Potten dooi een Pottebakker uitgevonden. Niet zeer verre van daar is de Stad Pfaltsburg. De fleutel naar Lothar. zie Pfaltsburg, schletstadt, ligtgu.Z.W. ten Z. van Strasburg, ten N. van Colmar. Schleiden (Sleida), kleine Stad en Hoofdplaats van het Graaff. Schleiden, in het EifFelfche 8 u. ten O. van Limburg ; 3 u. ten Z. O. van Monjoe. .— Het kleine Graaffchap Schleiden ligt tus. fchen het Gulikfche «1 Luxem. burgfche en is zeer Bergachtig. Schmechten, Plaats in 't Bisdom Paderborn. Er zyn mineraaleWateren, en omtrent die plaats wierd Quinftilius Varusver. flagen door Arminius. Schomberg CSchoenberg), kleine Stad in Duitschland in 't Keur-Trierfche, op een Berg 611. ten Z. van Limberg. Schonecken, Steedje en Ambt in 't Keur-Trierfche 7 u. ten N. van Trier. Schramberg, Vlek omtrent 13 u. ten Z. O. van Strasburg, behoorende tot het Graaffchap Horenberg ; zy ligt in 't Zwart-Woud, tusfchen twee armen der kleine Riy. Schiltach, S C. Schreck, Dorp in 't Mark-graff. Baden aan den rechtfchen 1 Oever des Rhyns 3 u. Z.W. ten Z.. van Philipsbnrg. Aldaar trok ; de Oostenrykf. Armee den 2 july 1774 over den Rhyn om in den 1 Elfas te vallen. Sciiuttrop, SchuttorfT,kleine doch oudfte Staa in 't Graaff., Bentheim anderhalf u, ten Z. O. van Bentheim aan de Vecht. In 1 den 30 jaarigen Oorlog is de Wal! geflecht en dé Stads Gragt gedempt.. Schwalbach, ( Langen ) Vlek in 't Neder-Graaff. Catzenel- ■ lenbogen, 3 u. N. W. ten N. van 1 Mayntz op de Landftraat , niet : verre van de Aar, in een laag, doch met vruchtbare Bergen omring Dal. Omtrent 200 Huizen. Er woonen ook veel Jooden. Er zyn ook beroemde Zuiir-bronnen, onder welke de zoogenaamde Wynhron de voornaamfte is. Seckingen, Stad in Oostenryksch Schwsben (eene der vier Woudlieden). Zy ligt vyfdehalve uur ten O. van Bafel ; derdehalve uur ten O. van Rhyn- • felden , 11 u. ten W. van Schaf haufen, op een Eiland het geen de Rhyn daar maakt. Zy hoort toe aan 't Huis van Oostenryk. Secltn, Vlek in' Fransch Vlaand. 2 u, ten Z. van Rysfel. SEDAN, fterke Vesting in Champ. ten N. aan de Luxemburgfche Grenzen aan de Mans, 13 u. Z. O ten Z. van Chnrlemont ; vierdehalve u Z. O. ten Z. van Charleville, 10 u. N. O. van Retel, 17 u. ten W. van Luxemb 54 n. N. O. van Parys. -— Zy is eene der gewigtige Frontierfteden , en heeft een zeer we! gefortificeerd Slot, en een fchoon Wapenhuis..— Er zyn goede Manufactuuren van Lakens en Sjerjes. Signela y (Seignelay), Steedje in Bourgogne 3 u, ten N. van Auxerre op een Heuvel, aan de Beek ierain, die anderhalve u.ten W.  S E. <■ W. van Signelay in de Yonne loopt, a — Colbert ricnite hier twee MaZ' nufaótuuren op. * Seile,Seille, Riv^in Lotharingen J die by en om Mets in den Moefel " loopt, zy ontftaat uit het Linderfche Meir, 't geen by de kleine i plaats Lindre ligt. (Lindre is geil', legen eene ivèk ten N. O. van.Dieu). ze, digt by het Meir,'zie Lindre). a Seiney Seyne. groote Rivier van •J Frankrvk, ontftaat in Bourgogne 4 by Chanceaux 6 u. ten N. van ) Dijon , zy word bevaarbaar by Troyes. De Yonne, Loing, Mar3 ne, OifeenEure, en veele kleine s Rivieren en Bleken lopen in de!, zelve. Zy vloeit door de Stad > Parys en is voorde fpyzingenbei lioeften dier Stad ongemeen geil wigtig. Voorts loopt zy ;■ voorby Rouen, en tusfchen Havre de Grace en Houfleur in Zee. Haar Zeemond aldaar is zeer breed. )• Seligenstadt , Stad in ït Keur-Maynts niet verre van den f' Mayn, anderhalve u. Z. O ten i O. van Hanau en vyfdehalve u. ten Z. van Frankfort waar de Beek Gernsprentï in den Moyn loopt, ! Seill iers, Viek in Francbee Compté, 3 u. ten O. van Poligny. Selters, (eigenlyk Nedert Selters) Kerkdorp in 't Aartsbisd. Trier, aan de Emsbeek, 3 u. ten 1 Z. O. van Diets, 2 n. van Lim;■ burg , anderhalf u. van de Lahn, — ;, Zeer bekend wegens het zoo al; gemeen gebruikte Selters - water ( Seltfer-water). De Bron daar, van is er eenige honderd fchreei, den af in eene Weide in de open { 'lucht. Zy is 18 voeten diep en i ongemeen mild. Zy zou jaari lyks 60000 fl. opbrengen. In 1781 was de uitvoer, 1,145000 nieuwe 1 geheele kruiken ; 863000 oude geheele kruiken en 200000 halve. In 1784 koste de nieu- 1 we kruik gevuld, gepikt &c, zo ■ eIs zy verzonden word, zevende1 halve Kreutfer, het halve kruikje S E. 10* vyfdehalve Kreutfer, en het oude kruikje 2 Kreutfer; te weeten aldus op de plaats. Seltz , kleine Stad in den Neder-Elfas, by den khyn, aart de lingfehe zyde, 9 u. N.O. ten N. van Strasb. cn 4 u. N. O. van Hagenau. iemoy, kleine Riv. in de Nederl. die 2 u. ten N. van Charleville by Chaurenaut in de Maas loopt. Zy ontftaat in 't Luxemburgfche by de kleine Stad Arlon, en is zeer kronkelig. Semur, (in Auxois) Stad en Vesting in Bourgogne aan de Riv. Armanpn 12 u. W. ten N. van Dijon. Zy beftaat uit 3 deelen , elk met eene byzondere muur, en heeft 6 Voorlieden. Er is eer.e Laken - manufaétuur, en veel Lakenhandel. Se nl is, Stad in Isle de France , ouitrenf9 u. ten N. van Parys op de Landftraat naar Pont Maximin aan de kleine Riv Nonnetty of Natmette, by het Woud van Senlis; ruim 7 u. ten N.W. van Meaux; de Stad ligt aan het hangen van een Heuvel, en is eenigzins geforrficeerd. Er word veel Wol gewasfchen voor de Manufaftuuren van Beauvajs, Senrle, Rivier der Nederl. die by het Dorp Sennef ontftaat, en Noordwaards langs Brusfel en Vilvoorden in deRupel loopt.ZieRupel. Sennef, Dorp 111 üoftenr. Brabrand, 2 u. Z.W. ten Z. van Nivelle, digt by de grenzen van Braband, bekend door dtn Moedigen veldflag tusfchen de Geallieerden en de Franfchen den 11 Aug. 1674. Beide Legers fchreeven zich de overwinning toe. >— NB. By dit Dorp is ook de oorfprong der Rivier Senne. Senonne (Senoues), kleine . Plaats in Lotharingen in 't Ptiuidom Salm 2 u. ten O. van Raon 1'Estape op de Landftraat Noord Oostwaards naar Raon fur pleine. O 3 " SENS.  Ho SE. S i. SENS, groote Stad in Champagne ("reeds bekend voor de tyden van [ulius Cajfar). Naar raaate van haare grootheid is zy niet Voikryk, en is echter zeer voordeelig gelegen voor den Koophandel aan de Riv. Tonne, waar de kleine Riv. Vanne of Ferme er in loopt , in eenen zeer vruchtbaren iïreek; 24 u. Z. O, van Parys 11 u. W. van Troyes, iou. ten N. van Auxerre. Seraing, Bisfchopl. Paleis eene u. van Luik, aan de Maas by een fchoon Dorp, waar veele Buitenplaatfen zyn. Serentz, kleine Plaats in Duitschl. ruim 5 u. N. O. ten O. van Coblentz; anderhalve uur ten Oosten een weinig Noordelyk van Montabaur. S e r m a 1 z e , kleine Stad in Champagne 3 u. ten N. van Dizier aan de kleime Riv. Saux. Servance, kleine Stad in Franche Compté, anderhalve uur ten Oosten van Faucogny aan de kleine Riv. Louguon op de Landftraat ; eene uur N. van St. Hilaire. S ez anne, en Brie Stad in Champagne, by den oorfprong van het Riviertje Morin, op de Landftraat die van . Dormans ten Noorden Zuidwaards naar Pont fur feine loopt, 11 u. N. W. van Troyes; 26 u. Z. O. ten O. van Parys. •S 1 c h e m, Steedje in Oostenr. Brab. aan de Demer eene uur van Diest; beide deeze Steedjes zyn Baronien van het Vorstl. Huis van Oranje. Zy liggen ruim 4 u. ten N. O. van Leuven. Sidenburg, Vlek en Ambt in 't Graaffchap Hoija aan de Beek Siede ten W. van Nienburg. Sieg, Rivier in Duitschl. die ten O. der Stad Siegen by 't Rorhaurfche Gebergte in 't Nasfau-Dillemburgfche ontftaat, voorby Siegen , Blankenberg en Siegberg loopt, en eene uur ten N. van S L Bonn in den R}tyn valt. ■—. De Beeken Jgger Bruil en Wiltbruil &c. loopen er in. Sïeg berg ofSiegburg,Steedje in't Hertogd.Berg, aandeRiv. Sieg derdehalve u. ten N. O. van Bonn. By de Stad op een Berg ligt eene Benedictiner Abdy,welker Prelaat tevens Heer van Siegberg is. Siegen, Stad in Nasfau. Siegen aan de Riv. Sieg, 7 u. N. W. van Dillemburg. £r zyn twee' Kasteelen, een Oud en een Nieuw: In de nabuurfchap deezer Stad zyn veel Yzer-Bergwerken , en Smeltovens. — Zie voorts het Artic. van Nasfau. Signy, Vlek in Champagne 5 u. N. van Retel op de Landftr. Simmern, Stad en Ambt in Duitschl. op den Hundsruek, aan de kleine Riv. Simmern 6 u. ten O. van Trarbach, omtrent 9 u. ten Z. van Coblentz 4 u. ten W. van Bacharach. — 211 Huizen.— Zy ligt in 't Vorftend. Simmern dat aan Keur-Palts toebehoort. Sintzem, (Sinsheim) kleine Stad van den Keur-Palts in een laage broekachtige ftreek , 4 u. ten Z. O.van Heidelberg. In 1674 wierd de Keizerl. Armee daar geflagen door de Franfchen. Sissach, Vlek in Zwitferl. 4 u. ten O. van Bafel, _ in eene vlakte by de Landftraat. Sissy, Vlek in Picardie aan de Oyfe eene u. ten Westen en tegen over Ribemont. Sittard, Sitterd, Steedje in 't Hertogd. Gulich omtrent 5 u. ten N. O. van Maaftr. op de Landftraat, vierdehalve u. ten N. van Valkenburg. Smal lenberg, Steedjeaan de Lenne in 't Hertogd. Westphalen 2 u. Z. O. ten Z. van Nedeburg op de Landftraat, die verre Zuidwaards af naar Nasfau-Wyl- burg loopt omtrent 14 u. ten N. van Nasfau-Wyiburg. So-  S O. in S O. Sobernheim, kleine plaats 4 u. ten W. van Creutznach aan de Nahe. SOEST, Stad in 't Graaffchap Marck ruim 3 u, ten Z. W. van Lipftadt. Zy is met hooge Muuren en Torens omringd, heeft omtrent 1315 Huizen , en min of meer 3863 Inwoners, dryvende veel Akkerbouw en Handel met Graanen. De Itreek rondom Soest word Soesterboeren genaamd, en behelst 8 Dorpen, onder welken Saltzdorp Zoutkeeten heeft. Soignies , kleine Stad in Oostenr. Henegouwen aan de Riv. Senne, die ten Z.O. van Soignies in het Woud ontftaat. — De Stad ligt 3 u. ten N. van Bergen op de Landftraat naar Brusfel. SOISSONS , vry groote Stad in Isle de France, Hoofdftad van Soisfonnois 11 u. ten W. van Rheims aan de Riv. Aisne, 24 u. N. O. van Parys, in een aangenaam en vruchtbaar Dal geleegen. Solingen, Stad in 't Hertogd. Berg op eene hoogte, omtrent 2 u. Z. W. ten Zuiden van Elverfeld aan de Wipper. —- De Hoofdneering beftaat inzonderheid in handel met Degens en Mesfen die er gemaakt worden, ook met Seisfen , waarvan de Fabriek in het Remfcheidfche is. Het ftaal tot deeze Fabrieken noodig wordt meest vervaardigd te Remfcheid ; de kooien komen uit het Graaff. Marck. SOLMS , Graaffchap in den Opperrhynfchen Kreits in de Wet terau aan weerskanten van de Lshn geleegen, 6 u. lang en 4 breed, grenzende aan 't Nasfaufche. en Hesfifche en aan de Stad Wetzlar. — Goede Graan -landeu en Weiden; allerwege veel Yzer-fteen, die gefmolten en verarbeid wordt,— ©ok is er Koper- en Zilver-Erts. Solms, ( Hohenfoims) Graaflyk Refidentie-flot op eenen hoogen Berg 2 u. ten N. van Wetzlar op de Landftraat; en 3 u. Z. O. ten O. van Herborn. — Aan deu voet des Bergs ligt een Steedje, dat in 't dal genaamd wordt. soltkotten, ( Soltkoct ) kleine Steedje omtrent 4 n. ten O. van Lipftad , in het Paderbornfche gelegen 3 u. ten Z. W. van Paderborn. Er zyn Zout-bron- nen en daar van heeft het ook den naam van Soltkoct, of Saltzkotten. Somme, Rivier in Picardie. Zy ontftaat by St. Quentin in 't Oostlyk gedeelte van Picardie , en loopt in verfcheidene groote bochten door geheel Picardie Westwaards naar Zee. Zy wordt bevaarbaar by de Stad Bray. Sonsbeck, klein Steedje in 't Kleeffche, ééne groote uur ten s. W. van Santen. — In 1784 telde men er 272 Huizen en 1413 Menfchen. Sorbonne, Dorp anderhalve uur ten N. van Retel in Champagne: In dit Dorp is gebooren Robert Sorbon , biegtvader van Koning Louis ( de Heilige). Deeze Robert is de ftichter van de Sorbonne te Parys in 1253. Sour, (Sur, Saur), kleine Riv. in 't Luxemburgfche , die omftreeks van Neuchateau ontftaat, door geheel Luxemb. van 't Westen naar 't Oosten loopt en met de Our vereenigd 2 u. boven Trier te Wasferbillich in den Moefel loopt. Spaa. — Zeer bekend en bezogt Vlek in 't Bisdom Luik, 511.ten Z.O. van Luik ; omtrent 6 u. ten Z. W. van Aaken , en 7 u. Z. ten O. van Maastricht. — 200 welgebouwde Huizen , in welke meest vreemde Gasten woonen, en naas.t welke veele kleine ftaan. Er zyn vier Mineraal-Bronnen , twee in 't Vlek, en twee er buiten. Zy zyn in fmaak en kragt onderfcheiden.— Het Spaa-water, dat verzonden wordt , is uit de twee laatften en is zagter dan de twee eer-  112 S P. eerden. — Er zyn twee groote gebouwen voor de Gasten, het Asfemblée-huis, en de Vaux-hal. le buiten het Vlek op eene hoogte. Sparenberg, Bergdot of kleine ouderwetfche Vesting van 4 Bolwerken, op een berg in 't Graaff. Ravensberg, omtrent eene uur ten Z. van Bielefeld. — Op het Slot is een dikke Toren, die tot een gevangenhuis gebruikt wordt. 4 SPÈYER , (SPIER) Aartsbisd. in den Opperrhynfchea Kreits gelegen aan den Rhyn, en grenzende aan den Palts, aanWurtemberg, Baden - durlach, Leiuingen , HariaaLichtenberg, Tweebruggen &c. — Bosfchen en Bergen, ook goed Graanland, ook Wyn, en Kastanjes , Amandels &c. — Aan de Oostzyde des Rhyns is het Woud Lutshart , aan de Westzyde het Byen-woud. —- Bruchfal is de eigenlyke Refldenrie-ftad des Bisfchops. SPEYER, (SPIER) Ryksftad, in 't Aartsbisdom, aan de Beek Speyer, die daar digt by in den Rhyn loopt; zeer oude Stad (reeds voor de geboorte van J.C.)— In 1689 wierd zy fchriklyk verwoest door de Franfchen, die de marmere Graftomben in de Cathedrale Kerk en de daarin begravene 8 Keizers en 3 Keizerinnen nederwierpen en vernielden, dè verdere graven openden enLyken en Doodsbeenderen fchande- lyk herom wierpen. Toen beeft de Stad 10 jaaren woest geleegen , is echter eindlyk na den Ryswykfchen vrede begonnen herbouwd te worden. De In. woouers geneeren zich voornamelyk met Graan-bouw, en Veebedryf; ook bouwt men er Tabak en Meekrab. — In deeze Stad vind men nog veele Romeinfche Oudhedej. Zy is eene der oudfte Ryks- en Stapel-ftedert aan den SP. ST. Rhyn. I11 't byzonder is zy merkwaardig wegens den vermaarden 1 .c Ryksdag ten tyde der Reformatie,, k op weiken de naam van protes-- 1 tan ten ontftaan is. De: ftreek rondom is vruchtbaar. Den 1 voorleden winter hielden er de • Franfchen huis voerden, er hunne: Jacöbynery in, dóch wierden in 1 April d. j. er uitgedreven door de 'i > Pruisfen. SPONHEIM (Spanheim , Spoen- | hem) Graaffchap in den Opper- 1 Rhynfchen Kreits tusfchen Rhyn l en Moefel geleegen, is verdeeld i in Vóór en Achter-Graaffchap ,— ] en onder verfcheiden Vorften. — 1 Het Achter-Graaffchap heeft langs ! Moefel en Nahe overvloed van Wy- . 1 nen, ook Graanen, Vlas &c. —inzonderheid fchoon Eikenhout 1 voor onzen Scheepsbouw. -—. Voorts goed Vee-bedrijf; ook Ko- i per, Lood, Yzer, Agaat, Ley- 1 fteen &c. Sponheim, Burg en Vlek, omtrent 8 u. Z. W. ten W. van Mayntz, ruim 3 u. Z. W. van Bingen, op de Landftraat van Creutz- 1 nach Noordwestwaards naar Sim- i 1 meren. S p p. e n l 1 n g e n, kleine Plaats 2 u. ten Z. van Frankfort op de Landftr. naar Darmftadt. Stadberg, (of Marsberg) Stad aan de Riv. Dimtl 5 u. ten I Zuiden van Paderborn in 't Her- 1 togd. Westphalen. — Zy is ge- 1 bouwd op en langs eenen hoogen Berg, en is in Boven-en Bene- s den-ftad gedeeld. De Zweden veroverden deeze Stad in 1645 en hebben toen de Vestingwerken geflecht. S t a b l o (Stavelo), Stad in 'e Bisd. Luik en Hoofdplaats van 't Prinsd. Stavelo, aan de Riv. Embleve, die omtrent Availle in de Ourte loopt. •— DeStad ligt derdehalf u. ten Z. van Verviers op 1 de Landftraat. Stadlqew Stadtloo-, kleine Stad  / 5 T. £tad in 't Bisd. Munfter aan de kleine Riv. Eerckel 10 u. ten W. van Munfter. Stadthagen, Stad in 't Graaff. Schauenburg met Gragten en Muuren en verfcheiden Torens omringd. Zy leedt veel in den 30 jarigen en andere Oorlogen. By de Lutherfche Kerk is een kostbaar Maufoleum door Vorst Ernst gebouwd; maar nog nuttiger is het geld befteed door Gravin Joh. Sophia in 't aanleggen van een wel ingericht Weeshuis in 1738. De Inwooners geneeren er zich met Akkerbouw en Bierbrouwen. Digt by de Stad is eene Salpeterfiedery. Stad-kyl, kleine Stad aan de Riv. Kyll, ruim 7 u. ten Z. O. van Limburg, op de Grenzen van Luxemburg 3 u. ten O. van Hildesheim. Staleck, Plaats in 't Ambt Bacharach aan den Rhyn; aldaar wordt een RAymol betaald. Starckenberg, Vlek met een Kasteel bezyden de Bergftraat omtrent het midden; 5 u. ten Z. van Darmftadt. Stauffen, kleine Plaats in 't Brisgoufche, ruim 2 u. ten Z. O. van Breifach. . Steen kerken. Dorp in Oostenr. Henegouwen ruim een u. ten Z. van Enghuien. Daar viel een (lag voor tusfchen de Geallieerde en Franfche Legers in 1692 den 3 Aug. en Willem III was daar mede tegenwoordig. Steenvoorden, kleine Plaats in Fransch Vlaand. 2 u. Z. O. van Casfel. Steinbach, kleine Stad in *t Markgraaff. Baden, in een zeer vruchtbaren ftreek 3 u. ten Z. van Baden. S te inf ur t , Graaffchap rondom in 't Munfterfche, omtrent 5 mylen lang en hier en daar ruim twee mylen breed. Door 't zelve vliet de Beek Aa, die vervolgeus S T. iis niet verre van 't Munfierfche Karna1 en beneden Wetteringen in de VechP loopt. (Zie Vecht). — NB. Het onmiddelyk Ryks Graaffchap Steinfurt is thans veel kleiner, en beftaat flechts uit de Stad Ste in- f u r t of B u r.g-S te in f o r t.'— De tegenwoordige Graaf van Steiufurt geeft een goed voorbeeld van zorg voor den bloei van zyn klein Diftriét ; welk loflyk voorbeeld men in 't Bentheimfche nog onlangs voor tweejasren zeer wenschte, dat nagevolgd wierde. ■_Steinheim, Steedje en Ambt in Keur-M.-.yntz op een Heuvel aan den Mayn, ruim 3 u. ten W. van Frankfurt. — Er is eene fterke overvaart over den Mayn. Steinhejm, kleine Stad en Ambt in 't Bisdom Paderborn y 7 u. N. O. van paderborn aan de kleine .Riv. Emmer, in eenen zeer vruchtbaren ftreek. — Omtrent 150 Huizen. Steinville, kleine Plaats in 't Hertogd. Bar by de kleine Riv. Saux 3 u. ten Z. van Barle-Duc. Steyl,- kleine Stadin't Graaffchap Mark in 't Stift Esfen, omtrent 5 u. ten O. van Duisburgt eene u. ten N. van den Roer. Wy krygen ( meen ik) veel Glazen'Flesfen daar van daan. Stochem (Stockem) , klein Steedje in 't Bisd. Luik aan de Maas omtrent 4 u. N. O. teil N, van Maaftricht. Stockstadi , Vlek nies verre van de Mayn omtrent Mayntz. Stockstadt, klein Darmflads Vlek omtrent waar de Beek Darmftad(azn welke de Stad Darmftad ligt) in den Rhyn loopt. Stolberg. Heerlykheid in 'e Hertogd Gulich 2 u. ten O. vanAaken. — Er word Schalmei gagraaven, veel Spinsbek gemaakt en Draad getrokken. — Zy ligt aan deDeute beek, die hoog opzwellen kan, P Ir  Ü4 S t. in 1775 heefc zy grOoteri Waterfchade gehad. Stolhoffen, Steedje in 't Markg. Baden, zeer wel ter detentie geleegen, digt by den Rhyn in een groot Moeras 3 u. Z. W. van Baden, 5 u. N. O. van Strasburg. — In 17Ó3 was van dit Steedje af Waar 't Zwartwoud en naar Philipsburg eene defenfie Linie getrokken tegen de Franfchen. StraAlen, Steedje in Pruifisch Gelder 2 U. Z." O. van Gelder. In 1672 hebben de Franfchen de Vestingwerken geflecht. Het ligt tusfchen Gelder en Wachtendonk. — In 1781 telde men er 996 Menfchen. STRASBURG, Hoofdftad en groote, zeer gewigtige Grensvesting van deö Elfas, welke in deezen oorlog derikelyk zeer Merkwaardig ftaat te worden. Zy ligt in den Beneden - Elfas een kwartiers-uurs vaii den Rhyn aan de vereeniging der Breusch met de lil, welke door de Stad en vervolgens verder af in den Rhyn loopt, — De Stad is 2200 Roetien (Toifes) lang en 1200 breed. Zy is niet alleen zeer flerk gefortificeerd, maar heeft bovendien nog eene zeer fterke Citadel tusfchen den Rhyn en de Stad, 'een regelmaatigen Vyfhoek ,wiens Vestingwerken tot omtrent aan den Rhyn gaan , en ook nog met twee Forten ten W. en ten Zuiden gedekt worden. Uit denPlatten grond van alle deeze Vestingwerken (welken ik voor my heb) kan beter gezien dan befchreeven worden , welk' eene uitgebreide, kostbaare* groote Vesting Strasburg is. Over den Rhyn ligt eene houte Brug, die door een Eiland in kleine en groote Brug afgedeeld wordt. Beide Bruggen zyn 3900. Voeten lang. De kleine, die naar de Stad toe ligt, wordt door itene Redoute gedekt. Op dit Ei- S f. land was voordeezen ook nóg eed Fort, doch dit is* volgens het Badenfche Vrede . Traetaat ge • flecht moeten worden. Dé Stad zelve heeft 200 groote eri kleine ftraaten, meer dan 400O Huizen (zonder de publieke Ge. bouwen) en min of meer 50,000 Inwoners (zonder de Milnie.j — Er is onder anderen een groot Gasthuis, waar fomtyds wel 80a Armen onderhouden worden; Voorts Zyn er verfcheidene groo* te en prachtige p blieke Gebouwen, eene Univerfiteit, een Seminarium &c. — Laken- en Porceiein-nianufactuuren, eene Sui-1 ker-rafinadery. Men maakt er ook fchoon geflikt of geborduurd Goed en Kanten. Ook wotdt cr veel Tabak toebereid. Deeze Stad dingt met Haarlem naar de eer der uitvinding van de Drukkunst. —— Omftreeks is het Land zeer vruchtbaar j zie Elfas. Stro Meer c, kleine Ambtsplaats in 't Munfterfche, 911. ten Z. 0. van Munfter. Zy heeft een Kasteel. Stromee r.g, AmbtenSteed. je niet verre van den Rhyn tusfchen Bingen en Bacharach 2 u. ten Z. van Bacharach. Den 27 Maart 1.1. floegendePrtiisfen aldaar een Corps Franfchen, en veröden hun Cefchut; trokken .toen over de Nahe en befchooten en veroverden rasch Bingen. Stulingen,- Steedje in den' Schwaabfchen Kreits in 't Prinsd. Furltcuberg 4 u. ten N. W. vari Schafhaufen , digt by de kleine1 Riv. Wutach. —> Het behoort tot het Furitenbergsch Landgraaffchap Stui,ingen, gelegen langs de Wutach, die in den Rhyn loopti en grenzende, aan Schaffhaufen,Kletgau, Breisgau &c.; ruim 2 myleu lang en eene breed. St ükh ause n, (Stikhaufen\ Ambtsplaats in Oostfriesland 3 u. ten O. van Leer, aan de Riv er Le-  ST. SU. SW. S V. TA. TÉ; tté ÜJdd of Lee, zynde daar het Slöt iStickhaufen gelegen. I Styrum Kasteel in't Hertogd. iPerg, dist by den Roer 6 u. ten N. van Dusfeldorp, 2 u. Oostlyk UanDuisberg; digt by Muhlheim * |omtrent30ofchreden van den Koer. (Dit Kasteel is het Stamhuis der i' Graven van Limburg-Styrum. Süch' telen, Steedje in 't Hertogd. Gulich, In't Ambt Bruggen , pmtrent 3 u. ten O', van Bruggen , 2 u. Z. W. ten W. van CreVelt. Suipe la lohgué. kleine Plaats in Champagne aan de kleine Riv. Suipe 8 u. Z. O. ten O van Rheims. Suhlingen , Vlek in 't Graaff. Hoija in 't Ambt Ehrenbergi aan de Beek Suhlingen, iiu; ten W. van Niebürg(Nienburg.)— Goede Akkers en Weiden fondom; — Goede Handwerken iri 't Vlek, en 4 jaarmarkten vari Krameryeri en Beesten. Sultzbach, kleine Stad irl den Boven-Elfas ruim 2' u. Z. W< ten W. vaflTColmar op de Landftraat, in 't Gregoorfche Dal. SultzBürg, kleine Stad vari ft Markgr. Van Baden j 3 u. tén Z. W. van Fryburg aan een Riviertje. —-7y heef. Goeden Wyn, ten goed Bad en oudé Zilverinynen. . SÜNTGOÜ, oude en nog in gebruik gebleven benaamirig van het Zuidlykfte gedeelte van den Opper-Elfas, namelyk dat ten Zuiden van de Riv. Thtir ligt. SunderéN, Vlek en Vryheid in *t Hertogd. Westphalen aan eene Beek die in den koer loopt; derdehalve ü. ten Z. van Arensberg. Sürseé, kleine Stad aan de Riv. Sur in t Canton Lucern, niet verre van het SempaCher Meir , by deszelfs Noordlyk punt. Sustèren, Steedje iri 't Hertogd. Gulich 4 u. Z. W. ' ten Z. van Roermond, 2 u. ten 0. van Maafete, aan de Beek Zvfel. S vv e r t, (Z wier te) Schwxrtk kleine Stad .in 't Graaff. Marck 5 niet verre van den Roer, derde* halve uur ten Z. O van Ddrfe mond; en omtrent even verre tén Z W van Kuna j — op den Landdag de vyfde in kang.. iri 1776 waren er 273 Huisgezinnen. — De Hoofdneeiing is Ak. kerbouw en Veebedryf Syrck, kleine Plaats in Ld* tharingen in den Nbörpwesrlykerl hoek by de Maas i 3 u. N. O. ten N. van Thionville. T. *f ALMA (f almas,) Vlek iri Picardie omtrent 3 u ten Z. vaö Dourlens. TÉCKLENBURd, Graaffcbaj? van den K. van Pruisfen in defi Westph* Kreits, met Lihgen gëmeenfchaplyke Regeerings • collé-, gien hebbende , die in de Stad Lingen refldeeren. Het gréfist ten O. en N. aan Osnabruck, ten W. en Z. aan Munfter, is zevëndehalve Quadrastm. groot, in't midden berg-achtig; Voorts toch göéde Bouwlanden en Weiden &c ook goedé Beukeri- en Eike-bosfchen ; doch niet genoeg Graanen^ dewyl er zeer veel en voordeeltger Vlas en Hennip-böuW is; fery". gende meri de benodigde Graanen uit 't Ösnabruckfche e'n Münfterfehe. — Sedert 1772 is des bevolking der beide Graaffchapp; Tecklenburg en Linge-) met 21 i Huisgezinnen vermeerderd. -77Zeer aanmerkelyk is het LINNENBEDRYF in dit Graaff;,wordende ja.-1. uit Hennip en Vla's Wel voor 200,000 Dalers aan Lin™ neu er geweeven , meest zodgenoemd teuweni - L nnen < dat naar Bremen en dan Verder naar Engeland en Spanje vervoecd P t wordij  Ii6 T E. TE. TH. TI. wordt; ook eenige fyne Linnens, die meest alle naar Holland gaan. — Er zyn 3 kleine Steden en nog 7 andere Kerspels; — Het getal der -Menfchen zal thans wel tusfchen de 18 en 19000 zyn. Elk Huisgezin (uitgezonderd in het Kerspel Schale) heeft een Weeflloel en in de Steden ook wel twee of drie; dus wel meer dan 2000 Weefftoelen in dit kleine Land. ■— Des winters fpint er alles, zo wel de Mannen als de Vrouwen. Des 'zomers wordt geweeven, en dit gefchied meest alleen door de Vrouwen.—De Linnenhandel begint met Pinxter ; dan wordt het Linnen deels door de Boeren deels door Kooplieden op groote Wagens naar Tecklenburg in 't Leghuis gebragt, gemeeten, met 's Lands Wapen beftempelt , en voorts op Karren naar Bremen gevoerd. De Prys der Leuwent-linnens wordt jaar. ïyks gezet door het Krygs- en en Domein-Collegie teLingenmet bygevoegd overleg der Kooplie. den ; namelyk, de Prys voor welken de Boeren hun' geweeven goed aan de Kooplieden moeten leveren". NB. Het fyner Linnen van 't KersfpelSchale, komt niet in 't Leghuis, maar word: uit de hand naar Holland verkogt. Ook worden er Jaarlyks meer dan 1000 Hammen naar Holland verzonden , die best zyn , dewyl er de Zwynen veel Eikels eeten. Teckuenburg, Stad van 't Graaff. 8 u. ten Z. O. van Lingen, vierdehalve u. ten W. van Osnabruck. In 1784 144 Huizen en 762 Menfchen. — Hier is het Leghuis of de Linnen-bal van 't gantfche Graaffchap. TedIngh ausen , kleine Plaats, doch uitgebreid Ambt in 't Graaff. Hoija, langs den Wezer, waar de grond zeer vrucht, baar is, en goede Graanbouw en Vetweidery. Het Ambt beftaat uit 18 Dorpen. Telg et Telligt, Steedje in 't Munfterfche, ruim 2 u. ten O. van Munfter, niet verre van de Embs op de Landftraat van Warendorp naar Munfter, Tennenbach , Abdy in Oostenr. Breisgau 3 u. ten N. O. van Fryburg. Terrein, (Traine) kleine Riv. in Isle de Fr., die van Bauvais Zuidoostw. byCriel in de Oyfe,loopt. Thann, Stad in den BovenElfas 4 u. N ten W. van Malhaufen aan de Riv. Thur, in 't Vogefich gebergte, gelegen tusfchen Wynbergen by den ingang van een zeer aangenaam Dal genaamd St. Amarin. Tusfchen deeze Stad en Sennheim is eene vlakte genaamd het Osjemeid, waar in 1634 een groote Veldflag tusfchen de Zweden en Kei. zerlyken voorviel. Thengen, Kerkdorp inZwitferl. in 't Graaffchap Baden. Thielt, ■ Vlek midden in Oostenr. Vlaanderen 5 u. Z. W. ten W. van Gent. Er zyn goede Linnen-Weveryen. 'Thionville, zie Dieden Hoven. Th üik, kleine Stad in 't Bisd. Luik, derdehalve uur ten W.van Walcourt op de Landftraat in 't Land tusfchen Sambre en Maas, digt by de Sambre; vocrdeezen gefortificeerd. 5 u. Z. O. van Bergen. Thurken, (zie Durkheim)k Tienen, ( Tirlemont ) vry groote, doch flfneemende Stad van Oostenr. Braband aan de kleine Riv. Gias. 12 u. ten W. van Maaftricht, 9 u. ten O. van Brusfel. Er worden Flenellen enWollen Kousfen geweeven. NB. Te Neerwinden over de Riv. Geete, eene uur ten W. van Tienen, en daaromftreeks lings en rechts viel den 18 Maart d. j. die merkwaardige zeer bloedige Veldflag 'tusfchen de Oostenrykers en Franfchen  T I. TO. T R. UI fchen voor, na welks verlies de i Generaal Dumourier geheel in j verdenking en ongenade geraakt is by deNationaale Conventie- •—< Van Tienen retireerden de Franfchen naar Leuven , waar wederom bloedig gevochten wietd. Zie Leuven; NB. Daar moet ftaan niet d. i« maar den 23 Maart. Tin le Monstier, kleine Plaats in Champ. 5 ten Z. van Rocroix; 6 u. N. O. ten N, van Retel op de Landftraat. ' Todtenhausen, Dorp van 't Ambt Petershagen in 't Vorftend. Minden. —In 1759 wierden de Franfchen daar geflaagen door de Geallieerden. 'lolder, kleine Riv. in den Boven-Elfas, die uit het Vogefisch gebergte ontftaat, digt by den oorfprong der Moefel, en voorby Masmunfter ten O. en vervolgens niet verre van Mulhaufen in de lil loopt. Tongeren, Stad in 't Bisd. Luik, ruim 3 u. ten W. van Maaftricht aan de kleine Riv. Jeker, die door Maaftricht in de Maas loopt. — Deeze Stad is zeer oud. Zy was in de 4 Eeuw verbaazend groot, doch wierd genoegfaam geheel verwoest door de Franken , en heeft vervolgens ook nog meer verwoestingen moeten ondergaan. Van Tongeren gaat een Heenweg naar Maaftricht. Tongerloo, kleine plaats in 't Bisd. Luik 2 u. Z. W. ten W. van Maazeik. Tonnerre, kleine Stad in Champhagne , 8 u. ten O. van Auxene aan de Riv. Aman$on. Er valt zeer goede Wyn. Tc.Ricsiï , kleine plaats in Champagne 2 u. ten N. wat Oostlyk van Sens. Toul, groote Stad in Lotharingen , (eigenlyk aldaar in 't Gouvernement. v:u< Toulois) aan den Moezel, waar dezelve een klein Eilandje maakt. —■ Zy ligt in ene vruchtbaare vlakte, omtrent eheel omringd van Bergen, waar eelWyn groeit.—Zy is regelmaa,g gefortificeerd. Er is eene fchooe fteene-brug over den Moezel.\ Traisnel, Vlek in Chamingne aan de Beek Sorme 5 u. ten >J. van Seins op de Landftraat naaf vlogent fur Seine. Trarbach, kiene Stad in 't 3raaff. Sponheim op den recht'chen oever der Moezel, 11 u. Z. kV. van Coblentz", en omtrent 8u. M. O. van Trier. — Voordeezen was deeze Stad gefortificeerd en zeer gewigtig wegens het fterke Bergkafteel Gruvenberg, wiens Kanon de pasfage over den Moezel beftreek, ook wegens de digt by gelegene fterke Vesting Montroyal^ aldaar in eenen bogt van den Moezel naar den Nienwmeegfchen Vrede door Lod. XIV. aangelegd, doch de Vestingwerken van alle deeze plaatfen zijn nu federt lange geflecht. Treis', Vlek aan den Moezel, ruim 5 u. Z. W. van Coblentz. TRIER , Aartsbisdom in den Keur-rhynfchen Kreits; grenzende ten W. aan Luxemburg, ten Z. aan Lotharingen, ten O. aan eenige Landen van Keurpalts, van Hesfen-Rhynfeld en van Nasfau , ten N. aan 't Aartsbisd. Keulen enz. 20 Mylen lang en van verfcheidene breedte; — een vry berg- en boschachtig Land; ook wel veel graanbouw, echter niet genoeg, maar veel wynbouw langs deu Moezel, en zeer goede Moezelwynen by Seltingetv, Wehlen* Krag, Dusfemund , Chus enz. — In de Bergen Yzer, Koper, Lood,-Tin, ook eenig Zilver en Goud ; ook Steenkolen. De Moezel komt uit Luxemburg er in ftroomen , ontfangt op de grenzen de Saar en daarna den Kyll , doorftroomt met veele en groote bochten en kromten, tusfchen de gebergten, het grootfte P 3 ge-  n8 T R. T R. f tj. gedeelte van dit Aartsbisdom, (zo dat er de vaart zeer kronkelig en langwijl'g is) en vloeit ein delijk bij Coblents in den Rhyn. — Wegens de opgenoemde Rivieren is dit Land langs dezelve zeer wel gelegen tot den uitvoer van Producten en verderen Koophandel over den Rhyn naar Holland. —r=» Er zyn 29 Steden — De Aarts, bisfchop van Trier is teffens Keurvorst, en in rang de Tweede der Geestlyke Keurvorften. Alle Keurvorstlyke inkomften famen genomen bedragen jaarl. min of meer 300,000 fl. — Het Aartsbisdom houdt reguliere Troepen en ook Landmilitie. De reguliere beftaan in vredes tyden flechts uit 11 a 1200 m. die Keurtrier ,als Kreitstroepen te onderhouden heeft. — Het Aartsbisdom beftaat uit 2 deelen, namelyk uit het Opper- en Neder'fbcht. In'tt ipperfticht ligt Trier. TRIER, Hoofdftad van 't Aartsbisdom, ten Z. W. van Coblents, aan de rechtfche zyde dës Moefelftrooms in een lang en zeer aangenaam Dal gelegen tusfchen twee Bergen;— oudstyds eene der grootfte en beroemfteSteden en nog groot van omtrek, dochgantsch niet digt bebouwd, zynde er ruime Tuinen en zelfs eenigakkerlandin. DeKeurvorst heeft er een Paleis.— Er is een zeer oude doch fterke fteerte- brug over den Moefel. — De Móefelwyn die rondom en beneden de Stad langs den Moefel groeit , wordt Voor den fynften gehouden. Digt by buiten de Stad liggen vier Benediclynfche Abdyen , . namelyk S: Maximyn, S. Manen, S. Matthys, en S. Mergen, TROYE S, Hoofdftad van Cham- : pagne aan de Seine, die door dezelve heenen flroomt, 11 u. ten 1 O. van Sens 36 u. Z O, van Pa- 1 rys; vry groot van omtrek in haa re nog genoegfaam goede meuren« ï doch lang niet meer zoo bloeijend 1 eö volryk, als voordeezen. Er I , Is nog veel Koophandel met Vlas\t - Hennep, Katoen j Linnens, Kanafas , &c. ook met Spelden i - ook wordt er tweederlei Atlas; 1 vervaardigd..— Omftreeks groeit 1 1 Wyn, en Ooft; ook zyn er ■ Graan-landen en langs de Seine' I groote en fchoone Weiden. S^Truyen, (S. Tron ) Stad ■ van t Bisd. Luik in den Westph. Kreits; dikwyls belegerd en ver* ovefd, en dus aan Veel verwoesting onderhevig geweest. In 1674 ?yn de Vestingw. door de Franfchen geflecht. NB. Deeze Stad is zeer beroemd in onze Viderl, Hiftorie. Aldaar was in Juli 1566 de groote famenkomst der Nederl* Edelen (wel aöoo)om teraadplee-gen over hunne onderlinge veiligheid en 's Lands gevaaren , dewijl er geen antwoord kwam van Fia üps II op hun ingeleverd Request aan Margareet &c. &c. ~u Eert zeer merkwaardig tydftip in ónze Vaderl. Hiftorie. — Derwaards Verzamelden zich in 't begin van Maart de Franfche Troepen toeri zy 't Hertogd. Gulich, en Roermond en *t beleg van Maaftricht moesten verlaaten, voorneemens zynde in de vlakten daarom ftreeks een voordeeligen post te vatten; gelyk zy zich ook twee uuren verder tusfchen de kleine Rivieren' Geete en Glas, dat is tüsfchefi Landen of Neerlanden en Tienen lings en rechts neerfloegen, waaf vervolgens van den 15 tot den 10 Maart fchier alle dagen doch allermeest den 18 gevochten is. Zie Tienen. Tongen, (Thengeh, Tlerigen , Dungen ) kleine Stad eri Voogdy van Zwaben ten O. van Rafel, 7 u N. W. van Schafhsrifefi niet verre van den Rhyn, en da:r 2 u. ten O. van Wald-hutt. Turk E M j (Turkheim Turingheim) kleine St d iri den BovefiElfas eene u. ten N. W. van Colraar 4 in den Ingang vari 't Gregoofr  T U. T W. UD.UF.ULÜN.ÜR. 113 jgoorfche Dal. In den omtrek groeit goede roode en witte Wyn. Turkheim, 5 u. Z, W. van Worms, Z Durkheim Turnhout, kleine Stad in Oostenr. Brab. 8 u. ten N. O. van Antwerpen, omtrent 5 u. N. O. ten N. van HeerenthaLs op de Landftraat. — De vrye Heerlykh-. van welke Turnhout de hoofdjpUats is, bevct 15 Dorpen;,de Koning van Pruisfen erfde dezelve van Willem III; doch in 1753 is deeze vrye Heeriykheid aigeftaan aan Oostenryk , en toen niet alleen met het Hertogd Brab. vereerdgd, maar zelve tot een Hertogdom verheven. Turquestain, Heerlykheid }n 't Bisdom Mets op deszelfs grenzen, 9 u. ten W. van Strasburg aan de kleine Riv. Vejouze. TWEE- BllUGGEN, Hertog dom , grenzende aan Keurpalts Elfas, Lotharingen enKenr-Trier, het ligt niet aan elkaar, maar is door verfcheiden anderen Landen doorfneeden. 't Is een zeer bergachtig Land, heeft echter genoeg graanen om zich te voeden, en overvloed van Hout. In verfcheiden Diftriclen groeit ook Wyn. — Men vindt er Yzér, Koper, Kwilzilver Cwel 50,000 pond. jaarl.), Amethisten, Agaat, Steenkolen. — De kleine Rivieren zyn de Lauter, die by Lauterberg in den Rhyn loopt , de Erlhach, de Loifebadi , de Qusich, de Hombach, de Blies, de Glan, de Nohe, de Alfents &c. TWEE - BRUGGEN, Hoofdftad des Vorftendoms, niet groot, maar wel aangelegd. Zy heeft een prachtig Refidentie - flot en is de Zetel .der Regeerings - collcgien. Er zyn Staalfmederyen. — In den 30 jaarigen oorlog heeft deeze Stad ellendig geleeden. In deezen oorlog heeft de Hertog, niet tegenftaande hy Neutraal gebleeven was, echter dit jaar uit deeze zyne Refidentie plotslyk moeten vluchten, hebbende de Franfchen zich toen er meester van gemaakt en er zeeker niet zeer neutraal gehandeld. Thans is de ï>tad er wederom van verlost, zynde zy op aannadering van een Corps Pruisfen er uit geretireerd. IJLT dem, (Uedem) Steedje in 't Kleefiche, vierdehalve u. Z.O. ten Z. van Kleef in eenen ftreek, waar veel graanen groeijen. —In 1784 w'ren er 215 Huizen en 976 Menfchen. U f l e n , (Ufeln of Saltzuflen) kleine Stad in 't Graaff. Lippe aan de Sakze derdehalve u. ten N. W. van Lemgou. — 250 Huizen. Ulm, (Ober-Ulra en NidetUlm) plaatfen in Keur-Mayntz in 't Ambt Ulm, aan den Rhyn één en 2 uuren ten Z.W. van Mayntz. U l m e n , kleine Stad of Vlek in Keur - Tr er 4'u. ten N O. van Manderfcheit, vierdehalve u. ten Z O. van Hildesheim. UNNA, Stad in 't Graaff. Marck, de Tweede, in rang, 3 u. ten O. van Dortmund, tusfchen Roer en IJppe, bij de Kottelbeek, die N. Westwaards by Luynen in de Lippe loopt, 4 u. ten Z. van Ham, in eene groote vruchtbare vlakte. Zy is met Muuren en Gragten omringd en heeft ruim 400 Huizen. In 1776 telde men er 419 Huisgezinnen. De Hoofd, neering is Akkerbouw, Jeneverftooken en Bierbrouwen. — Digt by de Stad zyn Zoutbronnen en Zoutkeeten , waar verbaazend veel Zout gemaakt werdt, Een geheel Leger van werkvolk is daar. Het Zout word veei in Schepen over den Róer afgevoerd. S. Uksane, (S. Urfits.Sonderfits ) Steedje in 't Bisdom Bafel 6 u. ten Z. O. van Montbeillard aan de Riv. Doux; 3 u. ten Z. van Porentruid. VA.  12© V A. V A. Valencyn, (VALENCIENne) voornaame , zeer fterke Vesting in Fransch Henegouwen, op welke en op de' Vesting CONDé (2 u. N. ten O. van Valencyn ) thans elks nieuwsgierigheid gehecht is, ftaande thans het Ocstehryksch Leger omftreeks deeze beide Vestingen, om ze, het zy door geweld van wapenen het zy door gebrek, tot overgave te noodzaken. Ook heeft reeds daaromftreeks tusfchen Va'lencienne tn Condé den i deezer Maand Mei een zwaar gevegt plaats gehad, waarby de Franfchen, die fle gemeenfchap tusfchen Valencienne en Condé wederom wilden openmaaken, te mg geflagen zyn; hebbende de Oostenrykers toen ook reeds bezit 'genomen van de Hoogten van Anfin ten n. W. een CUiart-ieruurs van Valencienne. — Den 8 , 9 cn 10 Mei vielen er wederom bloedige gevechten voor te Vicogne, Raimes ,• S. Amand en Hasnon, om de Oostcnrykfche Posten aldaar te overmeesteren, dus de gemeenfehap tusfchen de twee Vestingen te herftellen en het benaanwde CONDé van behoef, ten te voorzien ; den 16 Mei is er wederom bloedig gevochten. —• Deeze thans zoo merkw. Vesting ligt 2 u. Z. ten W. van Condé aan de Schelde en voor 't grootfte gedeelte op een klein Eiland , dat aldaar door de Schelde gemaakt wordt. In 1677 is zy door Lod. XIV. c denkelyk by verraad ) ftormenderhand ingenomen, en is in den Nimweegfchen Vrede aan Frankryk moeten afgedaan worden. En toen heeft Lod. XIV. ze door Vauban dermaate laaten verfterken, dat zy thans eene der voornaamfte Vestingen der Tran- fche Nederl. is. — In den fuoc cesfie Oorlog van 1702 tot 1713 hebben de Geallieerden Valencienne en Condé laaten liggen, en zyn verder doorgedrongen ; doch wel-l ken grooten misgreep zy ook na-i derhand ellendig geboet hebben, inzonderheid, omdat deeze Vestingen aan de Schelde liggen , langs welke krygs- en mondbehoeften: he-t beste naar het Leger konden! gevoerd worden, en waarvan men toen teMarcienne aan de Scarpe 411. ten w. van Valencienne, de groote: Magazynen moest aanleggen, die: in 1712 door de Franfchen ver-' meesterd wiérden, en welk fataal 1 verlies den fchaadelyken Utrechtfchen Vrede deed verhaasten. — De Stad is voorzien met eene fter- ■ ke Citadel aan de Schelde, en er zyn goede Sluizen. — NB. Tusfchen Valencienne en Condé kan alles geinundeerd worden dooide Sluizen , die in de Stad Condé zyn; Valencienne is dus nu nog .maar van twee zyden te attaqueeren, doch welke daar ook uitgebreide en fterke Vestingwerken hebben. De Stad is groot , fchoon en prachtig gebouwd. Om- den Handel te bevorderen liet Lod. XIV. een Steenweg aanleggen over S. Amand recht uit tot Rysfel. • Er zyn uitneemende Manufaétuurcn van Batist en Wollen-goed; ook worden er zeer veele en de kostbaarfte Kanten gemaakt; in 1785 waren er wel36ooKantemaakfters,welker onderhanden zynde werk wel 400,000 Livres bedroeg. — Plet Land tusfchen deeze Stad en de Scarpe is zeer . Bosachtig, zynde daar de Bosfchen van S. Amand , van Vicogne &c., dus allerbest ter defenjïe. Vallendar, groot Vlek van de Heerlykh. Vallendar, over welke Keur- Trier zich het gebied blyft aanmatigen. — De Scheepvaart op den Rhyn verfchaft aan dit Vlek veel neering. Vals-  VA. V E. Valsheim, kleine plants 3 u. ten Z. van Manheim. Varenne, kleine Stad in 't Clermontfche aan de Riv. Ayr , 7 u. ten Z. van Stenay. dus maar omtrent 11 u. van de Grenzen; nu zeer vermaard door 't aanhouden van LOD. XVI aldaar den 22 Juni 1791. (Zie Parys). V as s y , Steedje in Champ., aan de kleine Riv. Blaije omtrent 3 u. ten Z. van S. Dizier. * Vaucouleur, Steedje in Champ. 4 u. ten Z.W. van Toul. In deszelfs omtrek ligt het Dorp dom-remy, alwaar de beruchte Maagd.van Orleans is gebooren.j Vaudemont, Vlek in Loth. 6 u. Z. O. ten Z. van Toul op de Landftraat. Omftreeks zyn de beste Graan-landen van heel Lothar. Vaudrevange, (Walderfingen) kleine Stad in Loth. aan de Saar ten N.W. van Saar-Louis. VECHT, Rivier, die door Overysfel , niet verre van Zwol in 't Zwartewater en daarmede vervolgens in Zee loopt. — Zy ontftaat in het Munfterfche Ambt Horstmar en ontfangt niet verre van Maxhaven (waar het Munjlerjche Kanaal nu eindigt) omtrent het Dorp Wetteringen de beek Aa. Deeze Rivier, hoe gering ook in haaren oorfprong, is tot aan den Hardenberg, en in natte faifoenen zelfs tot Noorthom (in 't Bentheimfche) bevaarbaar en van veel gerief voor het transport van goederen tusfchen Munfter en Holland. Denkelyk op hoop , dat zy verder opwaards in 't Bentheimfche bevaarbaar gemaakt zou kunnen worden , heeftBisJchop Clemens August een Kanaal doen graaven, beginnende, niet van de Riv. ems (hebbende dit Kanaal nog hoegenaamd geene gemeenfchap met de ems;) maar by Munfter even buiten de poort. '— Het is van Clemens-haven door Bisfchop Maximiliaan (of Max) verder voortgezet tot Maxhaven; zie de Kaart. Een kwartier uurs van Maxhaven meen ik daar wandelende V E. 121 ontmoet te hebben de beek Aa, die ik niet verre van daar in de Vecht zag loopen. Of nu daar ter plaatje reeds de verdere doorgraving en vereeniging met J» Vecht mogelyk zou Zyn, dan of zulks nog wat laager en nader by het Dorp Ohne zou kunnen plaats grypen, is eene zaak, die zeker door bckwaame lieden diende onderzogt te worden, te weeten, wanneer het mogelyk ware, dan verder door middel van verfcheidene Sluizen, in het Bentheimjche aanteleggen , de Vecht tot Noordhom bevaarbaar te krygen. — De mogelykheid daarvan eens vooronderjleldzynde. (gelyk ze my door kundige daar woonende lieden verzekerd wierd) zouden de kosten, hoe groot ook, niet dienen aftefchrikken; dewyl eene onafgebroken e Watergemeenfchap van de Zuider-Zee af tot de Stad Munfter van onbedenkelyk voordeel voor AMSTERDAM, zwol en munster zou zyn; welke Steden, ingevalle 't Graaffchap Bentheim daartoe niets wilde bydraagen, zeker zeet gaarne zulk een werk moesten willen bekostigen. — Verfcheiden zwarigheden heb ik in 't Bentheimfche en ook zelfs in Overysfel hooren opperen, alle daarop uitkopende; deels dat de Vecht van de mogelyke vereeniging met het Kanaal af tot den Hardenberg veel te veel verval heeft; — deels dat de Bentheimfche Boeren nu veel voordeel uit het transport per as hebben, 't geen zy dan zouden misfsn. — Doch deeze laatfte zwarigheid is van weinig gewigt ; vermits het Bentheimfche mede veel bloei zoit erlangen door zulk eene Vaart, en denkelyk meer dan het. nu by de vragt - voordeden te lande heeft. En wat de eerfte zwarigheid belangt ; men diende tot voorbeeld te heemen het bevaarbaar maaken der Roer door Sluizen ( zie Roer) en naauwkeurig door kundige lieden te laaten onderzoeken, of niet insgelyks door verfcheiden Sluizen 'de zwarighet den van het groot Verval der Vecht zouden kunnen tt hven gekomen worQ 4en;  »*3 V E. den ; >*- NB. „ En dies te ernfllger „ diende dit alles zelfs by herhaaling „ onderzogt te worden ; dewyl ik van „ voornaame Kooplieden langs de Ems, 5, waar dezelve bevdkrbavr is, verno„ men heb, dat zy niets liever zou„ den wenfchen , dan dat het Kanaal e, Oostwaards at' in de ems gr, „ bragt,en dus een water-gemeen„ 1'chap met de Noordzee ge'„ maakt wierde," iets dat men voor zeer mogelyk houdt , en waar by Zwol en AMSTERDAM zektr geene rekev.r.g zouden vinden ; te meer, indien het Plan van de Eins, naar 't voorbeeld der Roer, hcoger pp bevaarbaar te maaken, eens wierde uitgevoerd; en waartoe ook nog onlangs nieuwe en dringende voorflellen van de zyde van Pruisfen gedaan zyn. 'Veldentz (WeIdents),Stad van den Keurpalts op den Hunds»-uek niet verre van den Moezel, a u. Z. W. vnn Trarbach. Er is een gefortificeerd Kasteel, en digt by ook eene Kopermyn. St. Venant, kleine Stad vsn Artois by de grenzen van Fransch Vlaand. aan de Riv. Lye 2 u. ten O. van Aire. Haare Vestingwerken Waren voordeezen aanmerklyker; zy is echter nog fterk uit hoofde van haare ligging tusfchen Moerrs- f, n, en kan door de Beeken Rohtck euGarbeck geïnundeerd worden. Venningen, Dorp derdehalve u. ten N. van Landau. VERDEN, (Ferden) Vorften, dom in den Wesrpb. Kreits, gren > zende ten W. aan den Wefer en aan •t Hertogd. Bremen , ten Z. aan de Aller &c, ten N aan 't Luneburgfche. 'tlsöm. lang en breed.— Meest Heide en Geestland, ook Bosch, doch langs den Wefer is het vruchtbarer. De Koning van Eng. is Hertog van dit Land, gelyk ook van 't Hertogd. Bremen, Ver den, Stad in 't evengen. «Hertogdom, gelegen aap, de Aller welke daar bevaarbaar is, en mn. rept 3 u. verder fc den Wefer loopt,- V E. VERDUNr- Hoofdftad en ge-, wigtige Vesting in de Landftreek: Verdunois, die in Frankr. langs de : Maas zich uitftrekt. — Zy ligt: aan de Mans, beftaat uit drie dee- ■ len, n. 1. Boven- Beneden- ea Nieu- ■ we Stad. *—Ilaare Vcstingw. zyn 1 van de Ville en Vauban; boven 1 dien heeft zy nog 'eene goede Ci- • tadel. •— Deeze Vesting is van 1 veel gewigt ter verdeediging van Champagne , fluitende daar den toegang der Maas, welke Rivier door de Stad loopt. — Voorleden jaar wierd zy door de Pruisfen ingenomen , doch by het ongelukkig uitloopen van dien Veldtogt Dok wederom verlasten; trekken. 1 de toen het door ziekte verzwakt Pruifilche Leger af naar Coblentz, Vermand, Vlek in Picard. 2 u. ten W. van St. Quen in aaij de Beek Mignon. Ver m a n t o n , kleine Stad in Bourgogne, aan de Beek Care waar zy in de Yonne loopt, 4 u. ten Z. O. van Auxerre. V e r t l s , kleine Stad in Champ. 6 u. Z. W. van Chalons op de Landftr. in eene vlakte aan den voet van een Berg, waar redelyk goede Wyn groeit. Ver vi er s, Stad in 't Bisd. Luik by de grenzen van 't Limburgfche Z W. van Limburg,511. Z. O. ten O. van Luik, omtrent 2 u. ten N. van Spaa aan de Beek Weze in een laag Da!. — 1000 Huizen. — De Voorftad ligt over de Brug op het Limburgfche Territoir. De Hoofdneering is La-. ken-wevery en groote Handel daar mede. Wy trekker er veele Lakens van daan (die men zegt, dat ook wel eens voor Leidfche La-' keus verkogt worden). Vervins, kleine' Stad in Picard. aan de Serre op eene hoogte , 5 u. O. ten Z. van Guife op de Landftrj 1—'- bekend in onze Vaderl.- Historie wegens den Vervinfehen Vrede tusfchen Henr. IV e»  V e. -v i. en FilipsII. in 1598, welke voor ons toen zeer zorgelyk was, wordende echter dat gevaar door een heimiykhulptraétaat van Ilenr. IV met ons veel verminderd. Verwik of Wervik, Vlek in Oosten. Viaattd. aan de Ley een u. Z. W. ten \V. van Meenten. Vesk, Rivier in Champ., loopende voorby Rheims en vervolgens Westwaards in de Aisne> Vesly fur VAisne, Vlek in Isle de Ff* aan de Aisne, 4 u. ten W. van Soisfons. Vksoui,, Stad in Franche Compté, dist by de BeekDurgeort op de Landftraat, aan den voet van een Berg. — In verfcheiden oorlogen heeft zy veel geleden. Veurne, Stad in Oostenryks Vlaand. tusfchen Nieuwpoort en Duinkerken, een onzer oude Barrières , doch ontledigt e 1 de Vestingwerken er van geflecht; nu den 31 Juli door de Franfchen bezogt en ook weer virlaaten. Vezela-y, Stad in Orleanois by de kleine Riv. Cure 8 u. ten Z. van Auxerre. Vkzelize, Steedje en Ambt Jn Lotharingen aan de Beek Brenon, ruim 4 u. ten W. van Nancy» VIANDEN , Hoofdplaats van het Graaffchap Vianden, gelegen in 't Luxemb. en toebehoorende aan ons Doorl Erfftadhouderlyk Huis (hoewel de Prins van ls.0ngh.ien hetz-dve in bezit genomen heeft). Dit Graaff. is vry groot en beft.tac uit 7 Meyeryen, die veele Dorpen hebben. ■—> De kleine Stad Vianden ligt aan de Riv. Our of Ouren, óu. ten N. van Luxemb.; rondom tusfchen Bergen. Er zyn Laken-manufaftuuren. V1 c fur Seille, Steedje in't Aartsb, Mets, 5 u. O. ten N. van Nancy. Vic {ar VAisne, Vlek tusfchen» Soisfons enCompiegne aan de Aisne. Vicogne, Abdy in Henegou-wen omtrent anderhalve u. ten N, W van Valencienne aan den Steenweg van Valenc. door St. Amand naar Rysfel. — Omftreeks is öök het Bosch van St. Amand en Vicogne. In deezen ftreek vallen thans digelyks gevechten Voor tusfchetj dewederzydfcheLegers.gelykzuiy reeds den 1 Mei 1. 1. plaats had, en wederom nog bloediger den 8 Mei, op welken dag de O )stenrykfche Posten van Vicogne* van R ai mes CN. ten O. naast Vicög ne) van St. Amand , ruim eene u. ten N. W. aan de Scarpe, en van II a s n o n, eene u. ten Z. W. van St.Amand ook aan de icarpSjVïüChu loos aangevallen wierden. Den 9 ea 10 zyn er wederom gevechten' ten nadeele der Franfchen voorgevallen, ook zeef bloedig den 16. S t. V1 e t , Steedje en Heerlykh in 't Luxernburgfche, mede gelyit Vianden aan het Doorl, Hun van Oranje toebehoorende, doch ook in bove.igen. o nfla idigheden^Zta Vianden;. — HetSeelje ligtotn" trent 7 li. ten N. van Vianden. Da Heerlykheid behelst 85 Dorpen. VILLINGEN, Stad in Oostenr Breisgau ten O. van Breifach en 3 u. Z. W. vzn Rottwyl, — aan de kleine Riv. Briege, in eenet vruchtb. ftreek, —■- voordeezet iets gefortificeerd, — rondom in Bergen geleegen , synda fleohts een enge toegang n.:ar de Stad ;du* eene veilige plaats, welke in oof ■ logstyden altyd voor de Oostenrykïrs tot eene Bergplaats of Maga-« zyn die ide. Vilvoorden, kleine Stad in Oostenr. Brab. aan 't Brusfislfch» Kviaai by den famenloop der Sen* ne e:i IVolave, tusfchen Brusfele\ Mechelen. —* Er iseenoudSlot^ wel eer een Staatsgevangenhuis. Vinstingen (niet Vinftrin* gen), Zie Fbnestrange. Vi r n e n 3 u r g , Slot e,l Vll'ï in 't Graaffchap Virnenburfj, grsttzende aan 't 'Keulfche en Trierfche , ii 't Eiftels- Gebergte. *t Vlek ca Slot ligt 9 u, een W. vsa. Co'jietitz. I Q2 Viset  iH VI. V L. Viset, Stad in Bisd. Luik aan de Maas, omtrent 2 u. ten Z. van Maaftricht. i Virton, kleine Stad in Oostenr. Luxemb. o u. W. ten Z. van Luxemb. (dus volgens Bufching en de Kaarten; doch Bachine in zyne Kaart en Befchryviug plaatst het in Fransch Luxemburg. VITRI-LE-FRANCOIS, eene der voornaamfte en grootfte Steden van Champagne, aan den rechtfchen oever der Mame met eene Brug er over, omtrent 5 u. Z. O. ten Z. van Chalons, en eene halve u boven den inloop der Or- ney in de Mame. Zy is vry welgebouwd, offchoon de Huizen meest van hout zyn, en dryft ook veel Graan-handel. Na dat de Troepen van Karei V de oude Stad Vitri, eene u. ervan daan aan de Omey, verwoest en verbrand hadden, liet KoningFrancois I dit Vitri, dus tiaar hem genoemd, bou. wen. — Het oude Vitri is nu flechts een Dorp of Vlek.— De ftreek rondom heen is een der aangenaamften van Frankryk. Vitteaux, kleine Stad in Bourgogne aan de Braine, tusfchen gebergten, waar goede Mariner gebrooken wordt, 11 ü*. ten W. van Dijon, 5 u. Z. O. van Semur. VLAANDEREN, Graaffchap, en eene der grootfte van de XVII NederlandfcheProvinciën(wel omtrent 30U. lang, en meest 10,12 tot ï6u. breed)— algemeen genomen het rykfté eigenlyk Graaffchap van de Waereld. — Wegens deszelfs grootheid, Rykdom en vermaardheid wrerden voordeezen alle de Nederlanden Vlaanderen en derzelver Inwooners Vlamingen ( Flatnands) genoemd; evengelyk nu Holland buitenslands onze geheele Republiek, en thans ook Braband alle de Oostenr. Nederlanden dikwyts genoemd worden.— Geheel VLAANDEREN grenst ten W. V L. aan de Noordzee, ten O. aan Braband en Henegouwen, ten N. aan deSchelde, ten Z. aan Artois.— Het is federt lang verdeeld onder drie Mogendh. — STAATS-VLAANDEREN (ons deel) ligt het Noordlykfte, langs de Schelde, en is Hechts een fmalle ftrook, in den Spaanfchen Oorlog vooral tot beveiliging van ZEELAND en van de Schelde veroverd , en om die zelfde groote zoo billyke en onveranderlyke redenen ook aan ons volkomen afgeftaan in den Munfterfchen Vrede — OOSTENR. VLAANDEREN ligt in 'tmidden.- FRANSCH VLAANDEREN is het Zuidelykfte gedeelte, en daar in liggen de zoo gewigtige Steden DUINKERKEN,RYSSEL,en veele anderen.Buiten noodzaak en enkel uit Heerschzucht en grootschheid, om (ware het mogelyk) door de verovering van alle de Nederlanden Parys in 't midden van zyn Ryk te hebben, heeft meest Lodewyk XIV dien gewigtigen brok vanVlaanderen afgefcheurd ,eninzonderheid ook om dus de reeds te voren afgefcheurde geheele Provincie ARTOIS dies te zekerer te kunnen behouden. >— Volgens alle NATUURfdai is GODLYKEj en daarop gegrondeyi e ns c h l y k e rechten zyn dus d3. redenen, waarom Vrankryk dit zoo important Zuidelyk deel van Vlaanderen bezit, hemelsbreedte onderfcheiden van die groote redenen van BESTAAN en VEILIGHEID, waarom wy den Noordelyken fmalleren, veel kleineren ftrook van Vlaanderen bezitten en behouden moeten; doch welks behoud aan een zyden draad zou hebben gehangen; indien de Nationaale Conventie volgens haar ontzettend Decreet om de Schelde open en de Oostenr. Nederlanden tot een onaf hanglyken vryen staat (in waarheid echter tot "een Aanhang fel van Frankryk, of met den tyd tot een gedeelte daarvan) te maaken, had kunnen flagen: waarby, herzeg ik, ons Bezit van STAATtfVLAANDEREN aan een zyuendraad '  VO. VR. WA. ras V L. draad gehangen zou hebben en geheel nietig zou geweest zyn 5 van welks behoud ondertusjchen de veiligheid van zeeland en van de republiek aan dien kant onbedenkelyk veel afhangt:—NB. Zonder nog eens te fpreeken van de onzekerheid van onzen geheelen zoo allergewigtigJlen RHYiNliANDEL , welke dan ook al in volgende lyden by ongelukkige oorlogen met zulk eene nieuwe Belgifche Republiek, (.o/Appendix van Frankryk) ons zeer ligt hadde kunnen worden ontwrongen door (volgens het oude Plan van Spinola) de Maas met den Rhyn ergens te vereenigen, en zelfs nog door andere middelen,, te breedvoerig om hier medetedeeien; — zullei.de dit toch yjel T h a n s genoeg zyn tot bezaadigd en billyk nadenken.-—(Zie RHYN. j De Bodem van Vlaanderen is meest vlak, doch Zuidwaards ook bergachtig.— Er zyn uitneemende goede Graan- en Weide - landen.— Verbaazend veel Vlas word er geteeld, het beste in FranschVlaanderen omftreeks S.Amand,dat niet alleen boven maate lang, maar ook zoo fyn als Zyde is, en waarvan de allerjynfte Batisten gemaakt worden. (Te St. Amand en daaromftreeks word de allerfynjle Vlasdraad tot Kanten en Batisten gefponnen , die in de waereld bekend js.j — Groot en vermaard is de Koophandel, die met de VLAAMSCHE LINNENS van allerlei ■ foorten, en met veele andere Linnen-manufacturengedreevenwordt.Ontelbaar zyn de Weeffroele 1, .welke men in Oostenr. en Fransch Vlaanderen daarvan vindt. — In geheel Vlaanderen telt men 62, zobemuurde ,als openeSteden, 1164 Dorpen en meer dan 250 Vlekken en Heerlykheden. — De Schelde ftroomt gedeeltelyk door deeze Provincie en ontfangt by Gent de Ley of Lis, by Dendermonde de Dender, by Rupelmon. tie de Rupel. —- B.halven deeze Rivieren zyn er nog verfcheiden Trekvaarten van Stad tot Stad , inzonderheid 'in 't Westlyk gedeelte van Vlaanderen. — Oostenryksch Vlaanderen word thans doorgaands in OOST- en WEST-VLAANDEREN verdeeld. Vogees, Vogefisch gebergte, zie Elfas. V o 1 d , Vlek in 't Hertogd. Bar 4 u. W. ten Z. van Toul, behoorende tot het Diftrict van Toul. Er is een Slot, dat voordeezen zeer fterk was. Vollena'y, Dorp in Bourgogne , waar uitneemend goede Bourgogne-Wyn groeit, 2 u. Z. van Beaune. V0 ns h eiM, kleine plaats 211. Z.O. van Creutzenach. Vry, kleine plaats iiv't Land van Mesfin 3 u. ten N. X). van Mets op de Landftraat. w. Wachenheim, weigebouw Steedje in den Keur-Palts ten W. van Manheim , 4 u. te 1 Z. W. van Worms. Er groeit goede Wyn. Wachtendonk , Steedje in Pruislisch Gelder aan de kleine Riv. Niers 2 u. ten Z. van Gelder , voordeezen gefortificeerd, en in onzen Spaanfchen Oorlog vry bekend. •— In 1781 'woonden er 976 menfchen. Walcourt, kleine Stad in Oostenr. Namen, op deu Zuidwestl. hoek, naby de Beek II®vre, 4 u. ten Z. van Charleroy. —De Fortificdtien zyn geflecht. In 1689 wierden de Franfchen daaromftreeks door ons Leger gefiagen. Waldeck, Vorftend. in den Opper - rhynfchen Kreits, grenzende ten N. aan Paderborn, ten O. en Z. aan Hesfen &c. ten W. aan 't Hertogd. Westphalen; omQ 3- trent  ia6 W A. WA. W Ë. trent 6 mylen lang en 5 breed; Veel Graanbouw en Veebedryf; goede. Bosfchen; en in de Uebergten Yzer, Lood, Koper, ook eenig Goud; (in de Riv. Eder, die er doorvliet, Stof-goud); — voorts ook Marmer, Albaster en Leljen. -— 13 Steden en een Vlek. -— Er zyn Manufacturen Van grof Doek, Barrakan, Kalmink &c. ook van Papier, in a heeft dit Vorftend. veel van ranfchen en Geallieerden geléeden liet jaarl. inkomen van den Vorst van Wa'deck bedraagt , in of meer 100,000 Ryksd. — BACH is de Hoofdftad. Waldeck, kleine Stad op een Berg, 3 u. O. ten Z. van Co'-bach, niet verre van de Eder. Het Slot, dat op eene kleine R.ots ftóndt, Is iri 1762 verwoest. Waldersingen , zie Vaudrevange. Waldkirch, kleine Stad in Ooster.r. Breisgau, cp een eiland je aldaar door 'dé E'tts gemaakt, 2 u. N. ten O. van Fryburg. De Hoofdneering beftaat in het flypen van Graana"t en Berg-Kristal. Waltshëim, Dorp 2 u. ten N. van Speyer. Waldsiiut, kleine Stad in Oostenr. Breisgau, aan den Rhyn 7 u. ten W. van SchafFhaufen, by den ingang van 't gebergte Zwart•woud. Zy is eene der vier Öostenrykfche Woud-fteden. Wallenburg, {Waldenbtirg) Zwitfers Steedje in 't Canton Balel omtrent 4 u. Z. ten O. van 'Bafel, aan den Berg Ilouwenflein, (een gedeelte van de Bergketen Jura). Daar ter plaatfe is in 1740 een weg door 't gebergte gehouwen en gangbaar gemaakt. Er is een fterk Kafteel. Deeze Post is voor den doortogt van Troepen gewigtig in porlogstyden. W a r e n d 0 r p, eene der beste Steden In 't Bisd. Munfter, 4 u. O. ten Z. Vafl Munfter aan de Riv. Ems op de Landft. Er. zyti zeer tierige Linnen - manuftctuuren , ook eene groote Linnenbleekery en veel koophandel met Linnens, ook is er wat Graanhandel. — Van Warendorp moet alles per As naar Munfter gevoerd worden , vervolgens op 't Kanaal, en voorts weer over land. naaf Noord-Horn, of den Hardenberg, en van daar over de Viel» naaf Holland. Warneton (of Waesten), Steedje in Oostenr. Vlaand. tusfchen de Leye en de Beek Doive, ruim 2 u. Z.W. van Meenen. Voordeezen was het mede een onzer Barriereplaatfen en had Staatfchö Bezetting. De Vesting»* zyn geheel vervallen, 't Hoort toe aan 't Doorl. Huis van Oranje. W a s s e l n u e i m , '( Wasfe'nheim) Steedje en Heerlykheid ij den beneden Elfas omtrent 5 u. W. ten N. van Strasburg op de Landftr. 3u. Z.tenO. van Sabcrrt. WassenbeRG , kleine Stadeft Ambt in 'tGuIichfchesandenfloef. Wat te, kleine Plaats in Fransch Vlaand. aan de Aa 2 u. ten K van St. Omar. Wave ren, kleine Plaats ifi Oostr. Brab. aan de Dyle 4 u. ten Z. van Leuven. Er is veel Graanhandel. Weert, (Weord) Steedje in Oostenr. Gelder, 4 u. W. ten N. van Roermond. Aldaar is de beroemde, doch wreede, Generaal Jatf van Weert gebooren, een gemeene Schoenmaakers jonge (of volgens een oud volks-lledje Jan van Weert de Verkensheerd,. Hy wierdt niet alleen Generaal maar zelfs Onderkoning van Bohemen. V/eibstadT, Stad van't Bisd. Speyer in den Opper-Rhynfchen Kreits 4 u. Z. O. van Heidelberg. WËIL, vrye Ryks.ftad in den Schwasbfch.cn Kreits aan de Riv. Wurm, rondom in 't Wurtembergfche gebied, 6 u. Z. ten O. van Sfortsheim. WEIL-  W E. W E. ia? WEILBURG , welgebouwde Stad op een rotllgen Berg aan de Lahn, over welke daar eene fteene-Brug. Door een Kunstwerk wordt het water uit de Rivier om hoog in de Stad gebragt. DeLandft.aat die door de Stad naar Braunsfels gaat, is Lynrecht en niet Bo men geboord. — De Stad behoort tot Nassau Weilburg. Weingarten, Vlek in den Keurpaltsten Z.van Philipsburg.—Een ander Weingarten ligt 2 u. Z. W. van Speyer. Weiniieim (Winneheim), Stad van den Keurpalts in den fchoonften ftreek der Bergftraat geleegen. De Wyn die daar groeit, brengt jaarlyks aan den Keurvorst op by de 22040 Ryksd. Weissenau, groot Dorp aan den Mayn, digt by Kostheim, onlangs in b;and gefchooten. WEISSENBURG aan den Rhyn , Stad en fterke Vesting in den Neder-Eifcs by den yöeï van 't Vogeesch Gebergte aan de Lanter (ei'genlyk ligt zy niet in den Elfas maar in Speyergau). Sedert 1749 is zy met nieuwe Vesttngw. voorzien geworden. — By deeze Stad begint ook de Defenfie-Linia, welke langs de lingfche zyde der Lanter tot aan den Rhyn of Lauterburg loopt, en Ligne dt Lutter, of de Lauter*linie genaamd wordt, — De Stad ligt omtrent 4 u. Z. ten W. van Landau en 3 u. van den Rhyn, •— In deezen oorlog zeer bekend. Welmich, Steedje en Ambt van Keur-Trier aan den Rhyn fchuins tegen over Rhynfels. Welschbillich, Steedjein Keur-Trier ruim 3 u. N. ten W. vanTrier opdeLandftraat. Het Ambt Welschbillich heeft 22 Dorpen. St. Wend el, Stad van KeurTrier aan de kleine Riv. Blies omtrent 6 u. N. ten O. van Saar-Louis. — Het Ambt St. Wendel, waar toe deeze plaats behoort, ligt dus geheel afgezonderd van de KeurTriérsLanden. Het behelst i^Plaatf. W e r c h a 1 n , Vlek in Fransch Henegouwen 2 u. Z. ten W. van Valencienne. NB. Ten N. en N. O van d't l'lek ftrekt zich uit de nu zoo bekende Viakte van fa.mars , op welke de aldaar verfehanfte Franfche Armee den 22 en 24 Mei d j, fel door de Geallieerden aangegreepen en genoodzaakt wierd haar Camp te verlaaten en verder naar Bouchain enz. te retireeren . Werden, Stad en Abdy in den Westph Kreits, langs denRoer 4 u. Z. O. ten O. van Duisburg.— Zy ligt in 't Graaff, Mark en grenst aan 't Hertogd. Berg en de Abdy Esfen, — By de Stad Werden zyn Steenkolen en Kalkfteen. Te Werden en Ketwich (dat tot de Abdy behoort) zyn Laken-manufafturen; ook zyn er Yzer- en Koper - flagmolens, 2 Papier-molens, en drie Walkmolens. — De Stad Werden aan den Roer, heeft omtrent 300 Huizen. — In't «V erdcnfche gebied liggen ook fluifen in den Roer tot welker aanleg (meen ik) de. Koning van Pruisfen het geld gefchooten heeft. Werdt, kleine Plaatsin den Neder-Elfas 2 u, ten N. van Hagenau. we rme rs kirche n, Dorp in 't Hertogd. Berg, omtrent3 u. ten Z. O. van Solingen, ruim anderhalve u. ten Z. W. van Lennep. Er zyn Yzer- en Staal-flagmolens, zo als te Remfcheid &c. WESEL, Stad van 't Hertogd. Kleef aan de rechtfche zyde des Rhyns by den inloop der Lippe in denzelven en in den Noordlyken hoek aldaar, 7 u. ten N. O. van Venlo, 10 u. ten Z. O. van Nimwegen, 6 u. ten Z. O. van Kleef.— In 1784 telde men er 1457 Huizen en 4409 Menfchen min of meer. — Er zyn Zyde en Wolle-weveryen; men maakt er verfcheidene foorten van Leder, ook Garens, Hoeden, Kousfen &c. Men dryft er handel op Munfter en Holland met Wyn.  123 \V E. W E. Wyn. Alle 14 dagen gaat er een Beurtfchip heen en weder naar Holland. — Van de Stad af naar den Rhyn (toe is de Haven voor de Schepen,die op den Rhyn vaaren.— Aan de Landzyde liggen vruchtbare Akkers, en de Inwoners hebben ook veel Akkerbouw enVeebedryf. In 1757 wierd Wefel door de Franfchen ingenomen. In 1763 na den geflotenen Vrede wierden de Vestingw. geflecht, blyvende toen alleen de Stads muur en gragt en de Citadel. —Voorleden jaar vreesde men er ook voor een bezoek der Franfchen , wcshalven het Guarnifoen er verfterkt wierd. Dit jaar is er eene Schipbrug over den Rhyn gelegd tot overtocht der Troepen en zwaare Artillerie. La Fayette is er eenigen tyd als Staatsgevangen op de Citadel bewaard geweest. In onze Vaderl. Historie is Wefel zeer vermaard. Wefer, vry groote Rivier van Duitschland , welke voorby Minden , Hoija, Verden en de Stad Bremen in de Noordzee loopt. Voor den Koophandel van Breinen en Minden en de Landen er langs geleegen is deeze Rivier van veel gewigt. — By Hameien (eene uur buiten 't bellek der Kaart) is een Zalmvang gemaakt, op de volgende wyze. Men heeft midden door de Rivier eene meenigte zwaare Masten zodanig ingeheid, dat de voorfte hoog en de agterfte glooijend laager liaan; en alles is met dikke planken bekleed. Over deezen Masten dan ftort de Rivier eenige voeten af en maakt een Kunst - Waterval, tegen welken de Zalmen niet op kunnen fpriugen. Voor en langs, dien Val word de Zalm met groote Kruisnetten gevangen. Wonderlyk heb ik gezien, hoe er de Zalmen twee- en driemaalen om hoog tegen den Val opfpringen, om er over te komen, 't geen hun Comtyds, en dan. alleen maar kan gelukken, als de Rivier beneden den Va! zeer hoog is. Er is eene Schut-Sluis, en er wordt Scheeps-tol betaald. Westerburg, Sceedje en Heerlykheid van 't Graaff. Leiningen , op eenen Berg ruim 5 u. ten N. van Diets. De Heerlykh. heeft goede Graanlanden. Er worden veel Houtkoolen uit den grond gegraaven, die men by ftreeken 30 voeten onder de aarde vindt. De kleur en gedaante deezcr verfteende Houtkoolen bewyzen, dat zy wezenlyk Hout geweest zyn. Westhoven, kleine Stad en Ambt in den Beneden - Elfas 4 u. N. W. ten W. van Strasburg. Westiioven. Steedje in 't Graaff. Mark tusfchen Swiert en Syberg niet verre van den Roer. 118 Huisgezinnen; Akkerbouw, Veebedryt' en Handwerken. WESTPHALEN , Hertogdom behoorende tot het Aartsbisdom Keulen (zie Keulen). Het grenst ten O. aan Paderborn, Waldeck en Hesfen; ten Z. aan Witgenltein Nasfau en Berg ; ten W. aan Mark; ten N. aan Munfter en Lippe. Volgens de natüurlyke ligging is het in drie deelen verdeeld en van onderfcheiden vruchtbaarh. Het Nederig gedeelte (de Helweg genaamd) heeft veel Graanbouw en Vee-bedryf; het Hooger gedeelte (de Haardrank) ligt in 't midden en is minder vruchtbaar. Het derde gedeelte (Zuiderland gewoonl. iur- of Saur-land) heeft Bergen en Dalen, goede Weiden en Bosfchen, •—veel Yzer-Erts, ook Lood en Koper , ook Zilver en Goud, doch dat wegens het water in deMeinenbe- zwaarlyk te krygen valt. De Roer ontftaat er in, ook de Lenne die in den Roer loopt, de Bigge die in de Lenne loopt, de Dimel die in den Wefer, en de Lippe die in den Rhyn en de Alme die in de Lippe loopt. ■— Het getal der Steden is 25 en der Vlekken 10. Wet-  V Ë. VI. Pfrttter, kleine Rivier in de Wetterau die riiet verre van Gieten ten Z. ö. ontftaat en vervolgens Zuidwaards in de Nid loopt. WETTERAU, uitgebreide Landftreek in Duitschland tusfchen Hesfen, den Rhyn, Westphalen en Frankenland (misfchicn aldus genoemd naar de evengen. Riv. [Vetter). ■— Het Noordl. gedeelte der Wetterau wordt ook Westemald, en de Vorften die daar goederen hebben ,Vorften van 't Westenvald (of frestenvoud) genaamd. — Dit gedeelte behoort tot den Westphaalfehen Kreits; doch het Zuidelyk gedeelte der Wetterau tot den Opper-Rhynfchen Kreits. WETZLAR, Ryks-ftad, en Refidentie van het Kéizerlyk en Ryks-Gereeht, dat federt 1791 van Spyer dafirheenen verlegd is. Herhaalde reizen heeft dit Collegie verzogt wederom naar elders b. v. naar Frankfort aan den Mayn verlegd te worden, doch zulks is tot hiertoe niet gefchied. — De Stad ligt aan de Lahn by eenen Berg 10 u. ten N. van Frankfort.-—Voorl. Najaar vreesde men er ook voor eèn bezoek van de Franfchen,doch die zeiven deeze vrees weguameu door te verklaren, dat de Zetel van het Ryks-Gerecht ongemoeid Boude blyven. —- De Landgraaf van Hesfen-Darmftad is Schutsheer ' yan de Stad en houdt er eene Compagnie Soldaaten. WiLDESri aüse n, kleine Stad 15 u. ten Z.W. van Bremen aan de 'Hünte , in 't Ambt Witdeshaufen, welk Ambt tusfchen Osnabruck Diepholtz &c. gelegen is. Uit dit meest fchraal Landje komt jaarlyks veel Werkvolk naar Holland om 'Surf te baggeren, &c. — Men breid er veel Kousfen. -— Er werd ook Rogge en Wol uitgevoerd, ook Was en Honig. Wi s b a d e n , Stad van NasfauSaarbruck-Ufrngen 2 u. ten N. von Maynw, SeteJ der Vörstlyke Re- geëring, eri Regeeriags-Collegïeri^ welgebouwd; omtrent 400 Huizen. Er zyn warme Baden , eenë kookend-heete Bron, uit welfcé het water door pypen in de Huizen geleid wordt; ookkoudZvvavel water \ — Deeze Stad wordt veel door Vreemden bezogt WlTGE NSTEIN , Graaffchap*'j grenzende aan Nasfau-Dillenburg, Westphalen &c; bergachtig ea veel Bojch, Yzermynen en Smelteryen en Slagmolens; ock Kopér en Zilver; — weinig Graanen; Door dit Graaff. loopen de Lahti en Eder, die er niet verre van de Grenzen ontftaan. 't Graaflylé Refidentie Slot Witgenftein ligt op een hoogen berg omtrent 3 U. Zi O. ten O. van Berleburg. WORMS, Bisdom in deri Opper Rhynfchén Kreits, langs den Rhyn, omtrent 5U. lang, grehzen. de aandenNeder-PaltZj aan't op. pergraaffchap Katzenellebogén éS aan Keur-Maynts, door deeze LMden genoegzaam als omringd; meest vlak Land., hier en daar goedS Bosfchen ; ook wat BergacH-ig by Neu- Leiningen; —-goede Gr'lan cn Grasgronden, ook Wyn-bouw? — door verfcheidene Beeken bewaterd, die alle in den Rhyn lod. pen. — De' B:sfchop van Worms Haat onder den Aartsb'isfchop van Mayntz.. WORMS, Ryks-ftad ïn den Opper rhynfchén Kreits midden iri 't evengen. Bisdom', digt by den Rhyn, in welke daar da vereenigde Beeken Print, Els en Giefe invloeyen jvermaarddoor dén Worrnfcheri Ryksdag, op' wélken Luther gedagvaard ftoutmoedig verfcheen; in 1680 verbrand en verwoest door de Franfchen; federr. wel wederom herbouwd , doch thans nog niet boven 700 Huizen en dooo menfchen (de loödénéa derzelver Huizen uitgezonderd).— in 1743 wierd er een Traktaat geflooten tusfchenOo*ténryk,S*rdl• ritsi  130 Wl. WO. WY. YP. nien en Grootbrittanje. — In 1758 liét er de Bisfchop een nieuw Paleis bouwen, dat zeer fchoon is.— De Magiftraat is verdeeld in behendige en afwisfelende. De beflendige beftaat uit 25 Leden meest oude Heeren, en word de oude Raad genoemd; de afwisfelende uit 13 Leden en wordt jonge Raad genoemd. De Stads-lasten zyn maatig, Jaarlyks geene 30,000 fi. bedragende. — By Worms groeit de zoo aangenaame mollige rhyn. fche Wyn , die Lieve-Vrouwen-Melk genaamd wordt. In den Rhyn ligt het Eiland Sponsweerd. «— De Keurvorst van den Palts is Schutsheer van deeze Stad. Voorleden winter is zy ook door de Franfchen bezeten geweest, die er Jacobynfche Clubs &c. hebben aangelegd , doch in Aprii, meen ik, er uit hebben moeten verhuizen. WURTENBERG, wyd uitgebreid Hertogd. in den Schwaabfchen Kreits, grenzende ten N. aan Speyer, Keurpaltz enz., ten Z. aan Oostenr. Breisgou enz.— ten w. aan Baden-Baden en BadenDurlach, enz. —■ Dit Hertogd. maakt het grootfte en vruchtbaarRe gedeelte uit van den SchwaabfchenKreits.—Overvloed vanGraanen , zelfs tot uitvoer. — Veel Hennip en Vlas; verbaazend veel Boomvruchten ; geheele Laanen overal door het Land van Appel- en Peereboomen, van welkerOoft men een foort vanMost of Wyn maakt; — ook genoeg aangenaame en gezonde roode en witte Wynen, die in 't algemeen Neckar-Wynen genaamd worden, wyl de Neckar de Hoofd-rivier is, -— ook Zydenbouw; — wel nog veele fchoone Eike- en Beukenbosfchen ,doch die reeds wat gedund zyn. — Ook over het Gebergte veel hoog Dennen-Hout, (zie Zwartwoud). Ook opverfcheiden plaatfenTurft—Veel Vee op 't Zwartwoud, doch de meefte Schaapen opdenk, (ee¬ ne andere groote Bergketen van dit Land); eenig Yzer, doch niet genoeg, ook eenig Koperen wat Zilver; voorts Zwavel, Steenkolen, Zoutbronnen, Porcelein- en andere Bakaarde; fchoon Marmer een doorfchynend Albaster, Agaat-en Kristalfteen enz. — goede Molenfteen. — Mineraale wateren en Gezondheidsbaden. — Wél 600,000 menfchen min of meer; — 68Steden, (groote en kleine) en omtrent 1200 Vlekken, Dorpen en Gehuchten. — Verfcheiden Manufafturen en Fabriken — als vanZyden Lakens , Wolle Stoffen , Linnens , Katoen-drukkery, Goud- en Bontpapier, Kousfen, Hoeden &c Spiegel-' en ander Glas. — Yzer enStaal-Slagmolens&c—-NB.Uitvoer van veel Hout. De Invoer van vreemde Waaren , inzonderheid Hollandfche, gefchied meest over Frankfort. Wynoxbergen, flecht bebouwde Stad in Fransch Vlaand. doch met goede Vestingw. voorzien , en met 2 Forten (Lapin en Suisfe\) aan de kleine Riv. Colme, anderhalve u. ten Z.O. van Duinkerken. Van 't Fort suisse af tot aan 't Kanaal van Duinkerken kan alles geïnundeerd worden.— Eene uur gaands er van daan ligt het Fort f r a n 9 01 s aan 't Kanaal van Duinkerken. Y. YpEREN (Iperen) Stad in Oostenr. Vlaand. in eene vruchtbare Vlakte, 5U. ten O. van Kortryk, na by den oorfprong der Beek Tperle, welke door de Stad loopt; ■— voordeezen eene Barriere-ftad van onze Republiek; ook zeer bekend in onze Vaderl. Historie; — geene Vestingwerken van belang;-— den 6 Juli 1744, na een beleg van 15 da-  YS. ZA. ZU. Z O. 131 15 dagen by Capitulatie ingenomen door de Franfchen. Zy met Korrryk heeft ten aanzien der Wollen- manutaétuuren en Ververyen den oudften en grootften roem, zynde deeze twee Steden in üuropa de Eerfte daarin geweest. Ys.se L (oude Ysfel),kleine Rivier ontftaande in of by het Munfterfche en voorts door het Kleeffche en Zutphenfche by Doesburg in onzen bekenden grooten Rhyn> Tsfel loopende. YSENBÜRG (Opper-yfenburg) Graaffchsp in den Opper-rhynfchén Kreits grootendeelsin deWetterau geleegen, deels ten O. deels Zuidelyk van Hanau, dus ten N. en ten Z. van den Mayn.—Vruchtbaare Akkers, beste Weiden, redelyk goede Wynbouw, goede Bosfchen. De kleine Rivieren zyn de Kinzig, Saks, Bracht, Seemsnbach, Nidda en Nidder. — Van hetYfenburgfche Huis zyn 4 regeerende Linien. —— NB. het Graaffchap Wed er-ysenburg ligt in den Keur-Rhynfchen Kreits. z. Za b e r n (Saverne) E l s a s-Z ab e r n, Stad in den Neder-Elfas aan de Riv. Sorr, 6 u. ten N. O. van Strasburg op de Landftraat, die van Strasburg door 't Vogefisch Gebergte voor by Pfaltsburg loopt 2 u. ten Z. O. van Pfaltsburg. ■— NB. Hier omftreeks is het Vogeesch Gebergte vry fmal en de gemaklykfte doortogt naar den Elfas; — dus een gewigtige Pas in oorlogstyden. Zabern (Rhyn-Zabern) Vlek ten Z. O. van Landau aan den Rlryn. ZURICH, Canton in Zwitferland, welk omtrent geheel op de Kaart te zien is. Het grenst tenN. aan Schwaben en SchafFhaufen, ten W. aan het Graaffchap Baden en de Vrye Ambten, ten Z. aan de CantonsZwits(Schweits) en Zug; ten O. aan Thurgau &c. C buiten 't beftek der Kaart). — Bergen, Dalen, Bouwland, Wyngaarden, Meiren, Rivieren, in één woord, alles wat men in geheel Zwi ferland ontmoet, vindt men hier te famen; weshalven dit Canton ook het kort begrip van Zwitferland genaamd word. >— Op en langs het Zuricher Meir, dat omtrent io u. lang, doch flechts ééne breed is, ontmoet men'de allerheerlyk» fte Gezichten. Naastaan ziet men over kleine Heuvelen fchoone Akkers en Wyngaarden zich verbreiden ;. achter dezelve verheffen zich allengs hoogere en hoogere Bergen , en eindelyk ziet men de met ïheuw en ys bedekte bergtoppen van de hoogfle Zwitferfche Gebergten , die zich ten Zuidoosten en Zuiden als eene reeks van verheevene Wolk - koppen aan de lucht vertoonen. — De Greiffer en Pfeffiker-meiren ten O. der Stad Zurich vertoonen zich niet minder fchoon en met de verrukfykfte gezichten rondom heenen voorzien.—Langs en door het Noordl. gedeelte van dit fchoone Canton loopt de RHYN, die daar de Tliur, de Tós en de Glas na eikanderen ontfangt &c. — Het getal der Inwoners bedraagd min of meer 175000. Het Canton Znrich is na BERN het grootlle en magtigfte van Zwitferland. Zyne Militie is in vier Brigaden felkvtnvyf Regimenten en elk Regim. van 10 Compagnien, en elke Compagnie van 80, 100, tot 120 man) verdeeld en bovendien nog 14 Comp. Ruiters, elke van60, 80 tot 100 man, en ook een Corps Artiller. ZURICH, Hoofd-ftad van 't Canton en eene der voornaamfte van Zwitferland aan 't Noordlyk einde van het Zuricher Meir,wor> R 2 de»-  Igf ZUr Z W. fiende door deszelfs fmallea uitloop (Aa genoemd) in twee deelen gedeeld, die door twee Bruggen'gêmeenfchap hebben. —Zy |s ypprdeelig en aangenaam in eenen yrugtbsren ftreek geleegen , heeft omtrent 1300 Huizen , goede Vestingw. , 5 welvoorziene V/apenhuizen, en tusfchen 11 en 12000 Inwooners. Den 1 Jan.1519 deed 'er de vermaarde Kerkhervormer zwinglin (Zwinglius)zyjpg inpreeds-predikatie en in 1524 kwam de Reformatie door 't geheele Canton tot ftand. — Men maakt er goede wolle en halfzyde Stoffen , Krep, Krepon,Kalamink, hal/- en heel - zyde Neusdoeken , aljèrlei Draad en Naaizyde, Fluweel , Zyde- en Katoene Kousfen, Ngteldoek, Zilver en Gouddraad, Boorden, §:c»ckc.—-Ook worden gr Klokken , Kanon enz. gegooten. ZwALM.(Schwalm) Dorp by $lpermpnd ten N. aan de Beek Étyalitt. — Aldaar wierden den 2' Maart d. j. de Franfchen geflagen door den Prins" van Wurtenberg, ilf/aar cp de overgave yan Roerjnpnd volgde. t " Zwart-woud, groote merkwaardige Bergketen in Schwabcn , aanjfnerklyk voor ons, dewyl wy uit perzelver Bof fchen veel Hout ontvangen. — Zy word Zwart-woud genaamd , dewyl ze veel begroeid $ met Dennebosfchen die donkergroen of zwartachtig zjch vertoo- Ïea. Zy ftrekt zich uit van 't ;uideri naar ?t Noorden omtrent dfjer geheel Sphwaben , beginnenjiende ten Z. van de vier Woudgecien aan d^nRhyn enNcordwaards Z W, voortgaande tot Sfomheim (me« zie deeze groote uitgeftrektheidiu de Kaart.) — Van Sfortsheim loopt zy langs de kleine Riv. Na. golts, tot de kleine Stad van dien naam, en van daar over Horb naar Sults langs den Neckar ftroom-op ; welke Rivier, gelyk ook de Donau, de Ents, de Nagolts en Kin: zig uit deeze Bergketen voortkomen, gelyk uit de Kaart te zien moet zyn. Ten Westen naar den Rhyn toe verheft zich dit Gebergte zeer hoog, zo dat men uit den Elfas en Baden hetzelve als eene aaneenfchakeling van zeer hooge Bergen ziet liggen. — Het Zuidelyk gedeelte van deeze groo-r te Boschryke Bergketen wordt het Opper, het Noordlyk gedeelte het Neder-Zwartwoud genaamd. —— De Inwooners hebben er hun beftaan meest uit Veebedryf, Hout en Harst. — Op veele plaatfen maakt men er den grond op volgende wyze vruchtbaar: men legt eenige Dennen-fchieren ;doorgezaagde ruuwe Hukken) van elkaar op den grond, en daaroyer Ryshout en op dat Ryshout plaggen, en zoo voorts een hoop van Ryshout en Plaggen. Zulke hoopen fteeken men in brand, en de asfche ftrooit men over den grond, die dan 3 a 4 jaaren vruchtbaar blyft, en daarna ongeploegd voor Weiden blyft liggen. — Voor den Houthandel komt byzonder in aanmerking , dat er de Eike-Bosfchen ten aanzien van zwaar hout vry wat minderen of gedund worden; zo dat men in % houwen hier en daar wat fpaarsamat zal moeten te werk gaan.  Byvoegscl. ,3S f A R Y S3 Verbaazende Hoofdftad van Frankryk op de beide Oeveren iet Seine-, in haaren geheelen omtrek 5 uuren groot; — misfchienwel 37000Huizen , en veelen daarvan opgepropt met verfcheiden Huisgezinnen, tot 5 ia 6 verdiepingen hoog, zelfs tot onder de Daken meer dan 6,50000 Inwooners ; — prachtig en fchoon door meenigvuldige Paleizen , grootfche Gebouwen en treflyke Gedichten op ruime opene Plaatfen; aanzienlyk en beroemd wegens den Bloei van meest alle Weetenfchapperi en Kun (ten in haare Muuren , byzonder van de Natuurkunde, Wis- en Sterrekunde, Genees- en Heelkunde, Gefchichten Oudsheidskunde, Krygskunde, Schoone Letteren, Toonkunde, Teken- en Schilderkunde, Bouwkunde, enz. — Als zoodanig eene Hoofdftad van het volkrykfte, vruchtbaarfte, bestgelegene, fchoonfte en magtigfte Koningryk des Aardbodems was PARYS nu wel twee Eeuwen boven alle andere Waereld-Steden vermaard en uitblinkend. Doch thans zyn er andere ontzettende zaaken, welke het oog van alle Volken op die verbaazende Hoofdftad gevestigd houden. Ik begin met twee byzondere Merkwaardigheden, die wel oud en door geftaadige herhaalingen, in alle Patriotfche Gefchriften van Frankryk als afgefleeten zyn, doch welke nu , in dit Tydflip, voor PARYS zoo hachlyk! dag aan dag ontzettender en epne nieuwe ftof van veel nadenken worden. De Eerfte dier Merkwaardigheden is: „ dat dit zelfde PARYS, federt meer dan hónderd jaaren, tellens de Hoofdzetel was van fchier alle mogelyke Dwaalingèn en Verderflykheden." Niet, als of London en andere dergelyke Steden daarvan zouden moeten vrygekend worden. Zeker niet! maar het zonderlinge beftaat hierin: „ dat PARYS geduurende allen dien tyd de eigeniyke groote hoofd-ader was, uit welke doorgaands alle Befmetting het eerfte. opborrelde, of het gemaklykfte, fnelfte en aigemeenfte voortftroomde." Wel is waar Q gelyk men dit ook doorgaands antwoordt) dat de Volgzucht van andere Natiën vrywillig. is. Doch men lette nu op de Tweede Merkwaardigheid, namelyk: „dat het vermeerderen van Pracht en Praal, het aanmoedigen van alleAanloklykheden even veel welke , het heusch vereeren der Hooffche Lichtvaardigheid in alle haare trotfche of wulpfche Gedaante - verwisfelingen, het door de vingeren zien van alle losbandigheid, van alle ondeugden, van alle zedelyk kwaad, hoe odk genaamd, 20 't manr tot vermeerdering der vermaaken kon ftrekken , dat alle deeze grondoorzaaken van Verleiding en Verderf voorteftaan, aantemoedigen of infchiklyk te gedoogen, zelfs een gewigtig PoinÜ van Regeer-en Staatkunde voor Frankryk, inzonderheid voor den Bloei en Rykdom van PARYS ferekend wierd; om aldus nr.ar deszelfs waereld-ruchtige Auters van racht en Wulpsheid geheel Europa als ten offer te lokken, en er zyne fchatten in blyde bezwymelingen dies te overvloediger en onbezorgder te doen fpillen. En wat was PARYS of geheel Frankryk in deezen zynen zoo fchirterenden, zoo veele fchatten aanvoerenden ftaatvan zaaken? — Een fplosfaal Lighgarn, mrgt van voedfel langs allerlei wegen ontfangenR 3 de,  I3+ PARYS. ïri fchulden, en verre het lï W*»^ göhee' F«»kryk flaverny gedompeld gr°°tfte g£deelte der Nacie in ««noede en opvol^rs02" Zyne'J P°St °mVlUgte"- De BZT^lTon Jen n?^reSte"' n8V.ee!e °nlusten> "ede hunne postmnederie"! met alleen, msar overtrof alle verwaetinc — Nrr» P • een, der gefleependfte. zeker toch een Sfe vroome e„ doórzichtiS Staatsmannen, d,e veel zeldzamer, veel nuttiger en veelveSvöor de Volken zyn, deezen beproefden, kundigen en deuJamenman hoe «er ook Protestantse* en 't eerfte voorbeeld, nam LODEWYK tot zynen Eerllen Minister aan. En nu herleefde 'alle hoop" N™ er geen kon.ng ,n de waereld zoo burgerlievend als LODEWYK* 0P wscksrs raad befchreef LODEWYK toen wedemm de Nota So^Aflr00;.den 27 Dec' 1788 eene Vergadering der STA ATEN STrTrTT^°ntWierp' JV0l£O0ide en bezwoer eene NIEUWE CONMU UIxE, voerde dezelve in en wierd toen door eene Andere ou- £ vief 'e?nl r "T^" ^ h°°gen TiteI bleefvoeren. ffioJJ. roN?Tm™ die wederom een NIEUWE CONSTITUTIE ten doel had, doch welke van Haar niet kon daarge- nni, Za™ 5- wes"a! ve" Zy do°r eene Extraordinaire Vergadering wierd opgevolgd, die onder den naam van NATIONAALE CONVENTIE nog voortduurt. — De Verrichtingen deezer drie opgevolgde Verga. wonrgwen 6 dl*Tt Verkn°gte Gebeurtenisfen maaken'de tegenITplf r zoo voorbeeldelooze Merkwaardigheid van PARYS en van %*n \ï UU.' e.nzvnde 5«houd van het volgende Verflag, dat, vTo- en S,eJerga-denïBtn afgedeeId' in d'e Tyd-orde, zoo al alles en na geoeurde, beknopt en zakelyk hier is famengetrokken. EER-  PARYS. 135 EERSTE NATIONAALE VERGADERING. Zy begon als STAATEN GENERAAL teVerfailles den 5 Mei 178c; doch eerst den 27 Juni kon de K. te wege brengen , dat de twee Eerfte Standen zich rnet den Derden, die reeds als N. V. zat, vereenigen moesten , en dat niet Stands- maar hoofds-wyze zou geftemd worden. Necker had den K. tot dit alles overreed. Vreeslyk was toen de verbittering der meeste Ryks -grooten tegen Hem. Door voorgeftelde gevaaren vervoeren zy den radeloozen K. tot hun plan om met geweld het geheel verval van hunne Voorrechten te ftuiten. Met nec ker moest alles beginnen. Den 11 Juli kreeg hy 's Konings bevel om plotslyk en ftil het Ryk te verlaaten. Hy voldeedt terftond. Geweldig was toen de opfchudding te Verfailles, noch verfchriklyker het uitgeborften oproer te Parys, daar den 14de Bastille beftormd en ingenomen wierd. — LODEWYK over zynen mislkg verfchrikt, riep n ecke r even plotslyk te rug, vertrok zeif met 300 Leden der N. V. naar Parys, verklaarde zich daar op 't Stadhuis plegtig voor de Natie, zette de Nat. Coquarde op enz. «— Necker deed er vervolgens ook zyne Triomf-intreede. De Rust aldus te Parys herfteld en alles naar Verfailles te rug gekeerd zynde tot het begonnen groote Staatswerk, bekragtigde LODEWYK daar den 13 A.ig. het heerlyk Befluit der N. V. van 4 Aug., om alles aftefchaffen wat Landman of Btw ger drukte, en ontfing van de N. V. den hoogen Titel van HERSTELLER der FRANSCHE VRYHEID. Doch die heldere Vreugdedag wierd ras wederom door een zwart onweder, van Parys opgekomen, geheel verdonkerd.— Den 5 Oei. (dag van 't grootfte broods, gebrek te Parys) floegen 's voormiddags eenige duizend gemeene Wyven, 's namiddags eenige duizend gewapende Burgers met La Fayette, op weg naar Verfailles, de Wyven om brood voor zich en ftraf voor de Koningl. Gardes te vraagen, de Mannen om den K. en de N. V. naar Parys te haaien. —■ Schriklyke nagt en morgenuuren had men toen te Verfailles. De K., tot alles bereid, vertrok met dien wilden Legerftoet van Vrouwen en Mannen , doende' nog 's avonds den 6 Oct. zyne intrede in Parys, daar Hy federt met zyne Familie bleef, en werwaards 14dagen er na de N. V. hem volgde, om er mede te blyven refideeren. PARYS, dus de Zetel der N. V. en des Konings, wierd nu geheel het Hoofd toneel der Staatsomwenteling. Alles hier te befchryven is onmogelyk; doch om de tegenwoordige Merkwaardigheid van Parys te vertoonen , zal het genoeg zyn eene zakelyke lyst der Hoofdbedtyven te geeven. — Dezelve is in Tyd-orde, zoo als nu volgt. De Nationaale Vergadering te Parys. Den 19 Odt. Hielt Zy in PARYS haare Eerfte Zitting en decreteerde den 1 Nov. alle geestelyke goederen Nationaal te zyn en ter bel'cliikking van de Natie te liaan; ook omtrent dien tyd decreteerde Zy de opfchorun^ der Parlementen 1790. den 4 Febr. verfcheen de K. in de N. V. zonder ltaiie. Hy verklaart overtuigd te zyn van de noodwendigheid eener nieuwe orde van zaaken, „ doch in kalmte en rust te vestigen, en dat Hy alle goede Maatregelen „ ten dien einde op alle mogelyle wyzen zou voorstaan; dat de verse- „ niging van Monarch en lieprefentanten des Volks een geest des Vredes en „ van goeden wil door ,t geheele Ryk zat verbreiden; dat Hy de „ Conjlitutioneele Fryhcid zal handhaven; dat Hy zyn Zoon overeenkamllig , die nieuwe orde van zaaken zal opvoeden en tot dezelve voorbereiden; — Vcrbaazata waien ds fOïjuicaingen, en 'savonJs was geljeel Parys geïllu-  PARYS. — Êer/le N. f)en Den Den Den ; > j i / E Den 1 I t n Den . i /' l £ Dsn : ii fc i 3J ii > .3 van die jaar kan men de volgende ,e!len voornaamte merkwaardigheden iö: Ap.tl warden de eerfte 4co Mill. Asfignaaten gedecreteerd c bnceeren van 400 MUI. ASfigDMten kost 2,38000. L™> ~'vC 7 f" w.crd het recht van Oorlog of Vrede aan de Na ie toe'e-ZZTt ^'volgen-» Juni de a/fi^iig des Adeldoms SCd^retZdl^l^J^^^ ten door den K. bekragrigd zyn. ndere Üecree- 14 Juli wierd het CONFEÜLRATIË-FEEST 00 't VeJ.i ™„ ** doende de Koning daar den lied mt.S^^SroSSSff 8ev,erd' vJZ%^LTRtAi MZyU ?nifla« geraagd en ontfangenThebben voorts voigue het Decreet tot vermenging der Parlementen —n.n n<£ben' — fclnedde de Declaratie nit naam ^ êJ^^rS^^^ASt Den 27 Nov decreteerde de K. V., na hevige debiripn Z ,,M/n- ' lyken den Burgereed zullen doen, ^DelnOT^Si-^ V' Geestkragtigd wierd,- ook zond de K. nog voo,Se van^c S den,f" -be" eene nadruklyke verklaaring aan alle de Dcve heBbeK derTr££WMrd,g ^ lyks den Burger Eed,te doen. vcmtooers aer Tioepen om. uisge* den tg F.ebr. vertrokken 's Konings Tantes naar Rome . r™,„ 1 „ >mflonder toen onder 't Volk en^den K. wierd overïast^arêe^aa^n V™ olgens kwam net ftuk nopens het verblyf der Ambtenaar. In Ï n 7~ V Cr" ierlieid betfeklyk den K.,ter Tafel - over wien ^ C Ryk> lnzon- n gelykheid met alle A^ta^rSdffiedS^te^^f diSCrwie ert gedeelte der Leden; een blyk hoe me, er toen reèds ov^ P tc°°- TM?0* üglieid begon ,e denken, 1— De^"geïïSteSntSB^iÏÏ%#"ï2 vederom den 0 fnaan herfteld. ftie™BV. %'eenzóo^f 'antheon wierd toen voor zulke groote Mannen gedecreteerd ë ' 16 Apnl omftond er groote beweeging onder 't volk ter gelegenheid d-r M ^. tot verder berde! zyner gezondheid en om wat rust ,e IJlït ft. Cloud wilde vertrekken. Teéen de orders en LI"» „ . " ' naar M«* en van den Generaal der Gutü ftpte wlaTiIcK ^ ehouden. Hy verfcheen den ,7 in de N V. en beklaagde zTcn daar ov'e, .« tayeite wilde toen ook volltrekt zyne dimijlie, doch liet Th tiMtiS og door de Nationale Garde verbidden , terwyl a Ie de Bar Jon, ï A led aan de Wet en hunne Opperhoofden cbreef Motrtmorin op 'sEf ngjs Last eenen nadruklyken brief aan -He t ..nbas.adeui s van Frankryk buitenslands, om alle booi- gcruch en nools de .evolutie tegen te ipreeken. faeiuunen nopens de Mei wierdt de PAUS in beeltenis verbrand door 't volk, cn den 8 VëU vres Stol en Kaam door de N. V. gedecreteerd een eigendom Xr'mül e zyn j voorts wierd Voltaires Restant met grooie flau! Ta 't pIÏÏ tast Mtrabcau geplaatst. a 1 l atnne°n ... Md lloeg de N V. het merkwaardig decreet, dat alle twee jaaren eene teuwe Wetgevende Vergadering NB. zonder famenroeping des Kon Z tnu andgrypen Voorts wierd er genadig oyer verfebeideneJ*S IJL nster der Koning!. Waardigheid tèkendl, gedeba^fexd, b HvVr \ tt :haffen van het Recht des Konings om Pardon te verkenen, enz 9 Mei gaf de vermaarde Abt Raynal een zeer mefcwaaidig Adres'over 1 | welk hy, na de Vergadering met haaren arbeid, geluk geweVc e I eb.' en den tcgenwoord.gen tOeftand van Frankryk onder andeten ÜW vry* ioed,g affche.st: - ., eene Regeering verilaaid aan de Volks - tirannie; he Heihgdom der Wetten omringd van toornlooze Menfchen , die dezelve beurtung wtllen vornlchry.ven orWeren; .een Koning , de eerfte vnend van zyn volk, .n droefheid gedompeld, gehoond, gedreigd! alle gezag ontbloot en de Publike MagC nergens berustende San onder d° i1" ,' *" *elke, onkundige en ruuwe menfchen over alle de Foiiuque Voorftelien u.tlpraak dur-en doen." HtlaaS! (dus vervolgt hv) ifc was vol hoop en vreugd , toen ik u de grondllagen van bet algemeene welzyn zag leggen, de gebroeken oplpeuren, alle de verfctaillende gedeeltLö dss KyM on.d,er eene gelyklonuige Regeering brengen; maar de traa„in „ fcbo9=  PARYS. —' Eerfte N". V. 'i& ■ j, •• \ ,> fchooten my in de oogen, toen ik vervolgens de aiierandeugendffe'meni, fchen de laagfte kunstgf-fcepen zag gebruiken Otn de omwenteling te bevlek■i ken; toen ik den heiligen naam van Vaderlandsliefde aan de Rhelmery i, ten beste zag geeven en de losbandigheid onder de Bannieren der Vry heid zag optrekken Welke foort van Regeering, vraagt by einrfelyk, „ zou loch tegen de overheerfchim; des Clubs beiiand kutir.en zyn? — „ Geheel Frankryk is thans in t*ee partyen verdeeld .' de eene beftaat uit :i gegoede en genaaugde Lieden , die nu ftom en neergellagen zyn; terwyl „ de andere party uit geweldaadige menfchen beftaat &c. .. . Slaat „ nog eenmaal de Jaitboeken der waereld open; roept de wysbeid der „ voorige eeuwen jn, cn ziet, hoe veele Ryken door de Anarchie zyn te gronde gegaan! — Het is tyd, dat de Regeering'oosheid ophotide enz."Dit Adres van deezen Tagtiajaarigeu, Staatkundigen Grysaard in de N. V. geleezen zynde, wierd geoordeeld uit verlufte liersfenen gebooren te zyn. Den 4 Juni heeft de N. V. den Koning het Recht ontnomen van Pardon te verleeiien of de ftraf van veroordeelde Misdaadigers te verzagten. De Koning, die met zyn Familie ledert den 16 Apr. geen voef buiten pa'rys durfde zetten uit vrees voor't volk, die zich dus aldaar als gevangen rekende, en er zyne rust dag aan dag zag verminderen en zyn levensgevaar vermeerderen, ondernam den 20 Juni 'snagts door de vlugt zich in veiligheid te Hellen. Hy wilde naar Montmedy; doch wierd den 21 ontdeKt en 'snsgts tti Varenne aangehouden, en kwam den 25 in Parys te rug. Snel en ver- wonderlyk waren de zorgen der N. V. by deeze vlugt, om in parys en door 't geheele Ryk alles in orde te houden. De Koning te rug gekomen zynde, wierden er vreeslyke eisfcber. tegen hem in de N. V. gedaan; maar eindelyk wierd na veel onderzoeks en debats, 'sKonitgs vlugt in z«/L»'tydS'Oniflai]diljbeden als iets menscniyks aangezien, en voorts de ONSCHENDBAAR» HEID VAN DEN PERSOON DES KONINGS als eene GPONDVvET gedecreteerd den 15 Juli, Over welk Decreet cduer den volenden dag gioote opfchudding ontltond, wordende op het veld van Marsch door veel volks een Icherp en vinnig Adres geteekend tot afzetting des Konings en alfchoffing der Koningl. waardigheid. Dan deeze beginfels van Oproer wierden gelukkig door de Nariönaale Garde 'g'-demt ■ ook verlieten de meeste Leden der N. V. toen de Jkcobynfche Club, als de oorzaak van zulke oplchnddinger; zodat, ztlls na deezen vrees'yken fchok van s Konings vlugt, zien wederom alles ten goede fcheen te leilikker Den .5 Sept. wierd gedecreiecrd dat de Constitutie voltooid was, en non s avonds wierd zy aan den K. giprefenteerd., die dezelve roo ongemeen gunltig oniiiiig, dat de Rapporteur der Deput.au'e in zvn veniae aan tic N V zeide, het etnde der Conftituiie als het einde det Revolutie ie belch ouwen. Den 13 Sept. fchrcef de Koning aan de N, V. in eenen breedvoerinèr, ' zeetnerlwaaraigen Brief', datlls de Conflitutie aannam, en, den'voiffendèn dai m perloon deeze zyp'e «afneéming monddyk zou kooien bevcsri' er • waarop de'Vergadering vol blydfchap, op voorlid van La FaVbttV terflond de vernietiging decreteerde van alle procedures betreklvk 'sKoni SKSw."? dat dCS anrtercn daa"'5 £<-'n Ptb'!ca zou "'geleverd worden van GÊNERAALE AMNESTIE, die zich ydlfirekt tot alles zou ai7j!^Z" wat ten aanzien der Revolutie nu onderling vergeeten en vergeeyeu moester. tla^TA °?rnS- W1Êld 6,r E-nè defutatie van óo Leden benoemd ora lerftond den Koning van deeze gevoelens en heuglykë usüurten der VWdering te verwittigen. v<-.-aDen l4 sept. verfcheen de K. verheugd in de. N. V. en bezwoer zeer Dieai» ribera aangebodene Confhtutle. Zich aldus uitende : ., Mijne Heer?n '> /l „ kom hier plegtig bevestigen de aanneeming der Confluiaie." — ' „ Ik Zweere, dat ik getrouw zal zyn aan de NATIE en aar de WET' " E?LZ™££ÏeTmyne vt ***** de coxsrrrui ie mktm*, „m de WETTEN ten uitvoer zal brengen! - Mogt dit eroot en . „heuglyx Tydjtip teffens dat der VEREENIG ING der Franfche „Natie zyn en tot onderpand pekken van den Voor (poel énd" Rust . »des R^ ■ °P n^ oogMbUlt, dat de Koning deezeu zoo gewigugen Eed van Aanneeraing Zwoer, ging't Gordyn open van eene kleine Loge MBJ dsn Z«wl d^Koapg- geplaag, ea dc Lningin, TLl" , S ' ftr.  W PARYS. — Tweede N. V. vertoonde op dat zefrde ernjlig oogenblik ten Jongen KROONPRINS tot een aandoenlyk teken van Deelneeming in den Eed. dien de VADER deed — Voorts wierd oek op deezen dag eena GENERAALE AMNESTIE gedecreteerd; zeggende de N. V. m dit raerkw. Decreet, „dat, daar de Revo„ lutie e«n einde moet neemen met liet oogenblik der voltooide en door den „Koning geaccepteerde Contlitutie, eindelyk nu de tyd gekomen is, om site „ twisten utttedooven in een onderling gevoel van Vaderlands- en Brocdcrlvke „ liefde en van genegenheid voorden Monarch , die zelf nct voorbeeld van clce- „ ze edelmoedige vergeetelheid gegeeven heeft." Ook behelsdedit Decreet van Generaale Amnestie de Herroeping van het harde Decreet omtrent dcEmi- granten Aldus fcheen bet groote Staats werk en de Merkwaardiglte onder- neemmg, die ooit in eenige Monarchie onder 't Menschdom plaats had, zoo gelukkig als luisterryk voor Monarch en Volk ten einde gebragt door eene Vergadering, welker gevolgde fpoedige fcheiding men naderhand algemeen betreurd heeft, en misfchicn voor altoos betreuren zal. Den 18 Sept. wierd de CONSTITUTIE te Parys met alle die plegiigheid ge. , proclameerd , welke zodanig eene gedenkwaardige zaak vorderde. - Den 25 wierd er te Deum gezongen. Voorts gaf de K. by Brieven aan alle Hoven en by Proclamatie aan geheel Frankryk kennis van deeze zyne vr> aanneeming. * Ben 30 wierd deeze Eerfte N. V. geindigd en door den K. in perfoon met eene treflyke aanfpraak bellooten. TWEEDE NATIONAALE VERGADERING. Den 1 Ocft. hielt zy haare Eer (te Zitting, conftituecrde zicli als NATIONAALE WETGEEVENDE VERGADERING, en deed met opgclievene Handen den Eed op de HANDHAVING DER CONSTITUTIE. Ben 5 Oei:, wierd reeds hevig en zonderling gedebatteerd over 't Ccrimonieel, cf de wyze , hoe men den K. in de N. V. zou ontfangen • wordende bet befcheiden gedrag tier ecrlte N. V. geheel verworpen en uitgevaaren over 'sKonings Arm/loei, over de woorden Majeftcit en Sire , over de pewoone 1 Buigingen van den Prcfident &c. &c. ; tegen alle welke verecringen der Koningl. Waardigheid van de Eerfte Vergadering nu door deeze Tweede opalgemeen gefchreeuw een Decreet geflagen wierd, dat reeds by den aanvang raf door een zagter en rede'yker middel het zelfde htilzaam oogmerk te Le-eiken dat ae N. V. bedoelde, deed, voleis deltf.vc door  PARYS. — Tweede N. V. »35 door de Conftitutie aan Hem toegekend, den 12 Nov. eene Proclamatie uitvaardigen om de Emigranten toe rede te brengen, dezelve terug te doen koeren en de verdere verhuizingen voor te komen. PETION wierd tot Maire van Parys verkooren den . . . Nov. Den 14 Nov. klaagde de K. in een brief, dat men in zulk een dringend gevaar der Oolonien zvn Minister ( hoewel t'onreclnj van informaliteiten befchuldigde, en dus door kleinigheden de befpoediging van prompte voorzorgen voor de Colonicn vertraagd?. Den 29 Nov. zond de N. V. eene Deputatie aan den K om fcherpe Maatregelen voortedraagen tegen de famenrottmgen en wervingen der Emigranten in Duitschland fjzie 14 Dec.) Den 8 Dec.wier- den er by alle de voorgaande nog 200 Mill. Asfignaaten gedecreteerd, waarmede er'nu reeds 2003 Mill. gedecreteerd waren, en thans was er 40 percent verlies op dit papierengeld. Den 14 Decemb. verfcheen de K. in de N. V. verdag geevende van 1 geen hy gedaan had nopens liet voorftel der Depuratie van 29 Nov. namelyk: „ dat Hy den Keurv. van Trier enz. eene nadruklyke Aanzegging gezonden had om vóór 15 Jan. alle vyandelyke toebereidfels der Emigranten te doen op |uouden, of 'Hem anders voor wand van Frankr. te zullen houden enz ; —— dat Hv verder aan Keizer Lebpold gefchreeven had om, als Hoofd des Ryks en ovèreenkomftig zyn goed voorbeeld, ook de overige Vorften van alle vyandl. oogmerken af te houden. Voorts verzekerde de Konmg de N. V., dat Hy intusfehen ae Krygsmagt in ftaat bragt om deeze zyn nadruklyke Verkiaaringen te doen eerbiedigen, en dat Hy, zo deeze laatfte pogingen met mogten baaten. den Oorlog aan de N. V. zou voorftellen. • Het Slot van 's Konings redevoering was allermerkwaardigst en luide als volgt. „Laa„ ten wv ons haasten om de Middelen in 't werk te Hellen, die , ingeval „ van onvermydelyken Oorlog, ons den goeden uitflag daarvan kunnen ver„ zekeren. Vestigt ten dien einde, Myne Heeren! uwen aandagt op den „ Staat der Financien , en laaten Uwe Raadpleegingen, altyd aan de „ Conftitutie onderworpen, eenen defiigen, moedigen en treffenden Joop „ bouden, den eenigen, die aan Wetgevers van een groot Ryk betaamd. „ Laaten de aan*efte!de Magten eikanderen eerbiedigen, om zich ontzachlyk „ te maaken. Laaten zy zich onderling alle hulp toebrengen in plaats van „ hindernisfen in den weg te leggen; op dat men eindelyk erkenne, dat zy „ onderfcheiden, doch niet vyandig zyn. Het is tyd om de vreemde ' Natiën te toonen, dat het FRANSCHE VOLK , deszelfs REPRESENTANTEN en deszelfs KONING maar één zyn. Aan deeze Vereeniging. Z en (laat ons dit nimmer vergeeten) aan den Eerbiedwelken wy de Re„ veeringen van andere Staaten zullen toedragen, zyn de veiligheid, het ont- , zach en de Glorie van het Ryk allernaauwst verbonden. Wat my „ betreft, Myne Heeren! men zal te vergeefs trachten , my van de oefening van het aan my toebetrouwde Beftuur afkeerig te maaken. Ik verklaar voor »eheel Frankryk, dat niets myne volnarding kan doen verflaauwen ., of mvne pogingen verflappen; en het zal zeker myne fchuld niet zyn , indien "de WET niet worde de fteun der Burgeren en de fchrik der Rust' verftoorderen. Ik zal het dierbaar pand der CONSTITUTIE getrouw bewaaren, en niets zal my kunnen doen befluiten, om te gedoogen, dat " 'er eenige hindernis aan toegebragt worde; en indien menfchen, die niets dan wanorde en onrust zoeken, van deeze myne ftandvastigheid gebruik " maaken om myne gevoelens te lasteren, zal ik my niet vernederen, oin „ met woorden het beleedigend wantrouwen te wederleggen, dat zy mogten !, goedvinden te ftooken. ■ Zy toch, die met een aandagtig oog eii „ zonder kwaadwilligheid den loop der Regeering gade (laan , zullen altyd ' erkennen, dat ik nimmer van den ConftiMtioneelen v- voorgeleezen, hoofdzakelyk behelzende: dat zy geen yytindh oogmerken hadden tegen de ConP.itutie ven Frankr.; dat zy enkel en alleen hun gedrag naar dat der Franfchen zeiven zouden regelen; dat zy ondertusjchen niet groot leedw/ezen en ongerustheid eene feBe {de ïacobyNEfO zagen ioeneemen, die kwaad brouwde tegen den K. en de'bezworene Couffitutle, tegen welker gevaarlyke bedoelingen de Aust cn 't Evenwigt van Europa nun verpligtte op hunne hoede te bly'yen. - (NB. dit geheele Artikel wierd door ten groot gedeelte der Vcrgad. met gemor of gelach ontfangen>. Imusfchen nam de Party der Jacobynen, derzelver fainenbaii , ,. * Jlur?e" ■ het Vaderland is tn gevaar! t {ai!hefSlw™ de Gec°^reerden Cwel ioct»Da.r 0 onheil brouwend Decreet: ., ?c onderzoeken of de TliiJL..m/. ir^mJl^A**, ^"'"S deel had aan zulke onderhandelingen"; en gelyktjd-K yeuoonde men toen fchrikkelyke Adresfen, als b. v. een van Ancnk.s, inhoudende: „Weteeevers' T'ouis YVi r,»,,rt „ , , „ Wet en zyne t^^^^^^^. En'™ Sd'deS dü S,L'fPENSIf! uit, en Parys ^beh^udenl"^ frh, ^ K mnR oper,l-vk 111 du Vergadering door eenige leden uiteeg ov Tn ^rZTZ yraier^S * e,f doorgedreven te rifcfêg »en ovu aen vooillag van die van Angers. Dus in de Vereadcrin/r i„ tnt]™ r l18^' vervu!den geheel Parys met zodanigen Eisch, nons^h ns tSSSS^ by- 7, 5°^ verhi«e Maifiliaanen met 2 ka- zZen tvri'e k^W " ^T", * 'eS ,tegcn dcn KoninS nog verder aan. Ten wy k t" °?k de drc,f.ndeJ Declaratien van Pruisfen en Bruns- de5 oou i rMn I h ?dC 7" "V% N ^ branden' vSls cis L „ fni>deï Gecon.federeerden en Marfiliaanen waren, om ï^^rfssas-wicrdt scwe,dig ™rs DenAd^esSh,bd^NV£mfsaa^'th00fd Sïï CCne De"ut=«ie, een fchriklyk Adies in deN.V. cm den Koning te SUSPENDEEREN, zeggende: ,. dat " en er hf»*^!.* ^f'" meerderheid „fcr ïn^oonerln van Paiys, " /,' ^ byzonder het volgende zeer merkwaardige Pointft byvoegende : . „ Dat dewyl het onzeker is, of het Franfehe Volk zyn vertrouwen •,, aan^ den Regeerenden Stam zal willen continuceren, dc Verga. „ dering eenen lï aad benotme uit haaren Boezem, om provifmneeCde „ Funuien der ül voerende Magt te vervullen, tot dat het Volkzvnen Wil „ in eene NATIONAALE CONVENTIE zal hebben uitgedrukt^ -~ „ Deeze verfchrntlyke Petitie, hoe zeer ook van eeneö .'i'n zyn post om pligt. " ~7 gCfuspendïrden« PE'n0N zeker m«dc "« v.iaakzucht beltookt en /2WOORF&P r^Tm^^ *ovenrfien regelrecht tegen de BE■fe^w v C,0!SS^I1LTI^ en d£ herhaalde Eè.DEN " feK.aan^ Q?eJ\^a"- e" 7 wicrd editer nïéttegen. " ritSSr ' S' r°Md6 N' Y- ^nomm en in handen van het extraor„ dinau Committé geftdd\ om den loJlug. daarvan Rapport te doen .'NB. » Zie io AugO'—- Dc llotregcl van dit lUirildyl. Adres was: „dat ieder » op zyn beurt foldaat zy, en zweet e, voor zyn fieryen een [laaf of een jj Jyran te do oden ! 1 Middenin dit barnend gevaar, dat door dit Adres van PETION vreeslyk ftondt tc v. orden fchry t de Koning neg deezen 3 Aug. een .aneoenlyken brief vol droef^nif," im \Y\t?rt enbevreeaiging. Doch niets hielp, en het re- gende van fcbotfchriften, als: Fraagen aan Louis en Maria Antüinette, - tXZ"" ■ a' ~T~ * k-loK der rtsH*. in alle welke fcbtikly. lyke ilukken men uit«rooidei-_en luidkeels langs ftraat prediktè, &Aw4 ^ PETION-huSvUUn laaten vermoorden, eene St. hart els-nagt te Sarrs aanrichten enz. enz. Vcrvaarlyk was de toeftand van Pai ys thans ,- et .i Kruidmagazyn ! Overal fineulden en glimden er brandende Lonten. Slechtst een vcrvloogen vonk was et nodig. - En by alle het voorfchreevene kwam nu ook nog de zaak van LA FAYETTE. Hy had PETION en de Jacobynen m deN.V. aangekaagd (z.eJunOwas opryn beurt wederom door uie Party a;'"Se;'aagd, doch wierd nu, en na hei haalde (lemming (enNB.eïn vpoi üén) tot verbysienng der Jacobynen onfchuldig verklaard. Vreeslyk verbef zich toen bet gedruiscl, en het fchelden der Galderyen daar tegen aan. oio teilen der N. V. wierden op ftiaat aangevallen en miiliandeld; én onder . ■; — . «i- i  I V A R Y S. «- Tweede N. V. al dit dreigen en woelen wierd de Afzetting des Konings in de Vergadering aangedrongen. Het finaal Decreet wierd echter nog den 8 Aug. geadjourneerdj maar toen wierd ook de Volks-gisting ten hoogften top gedreeven. —— In deeze laatfte alleruiterfte nooden deed de Koning eene VERONTSCHULDIGING, door Hein en zyne Ministers ondertekend, openlyk aanplakken ; doch zy wierd overal door de Geconfedereerd en en Marfiliaanen met woedende handen afgefcheurd. —— Zoo naderde het fchriklyk Nood-uur. X AUG.—'s nagts tusfchen oen 10 Aug. luidden alle klokken. Alom floeg't Alarm.. -i- De N. V. zat.... De Koning met zyne Familie komt plotslyk en in de ■*- uiterfte verbyftering om lyfs - berging in den Zaal by dezelve vlugten. —. +~ De Tuillerien , waarin de aangevallen Zwitfers- zich verdeedigden, wierden be« +- ftormd, overweldigd', enz Geduurende het yslykfte bloedbad aldaar', ■+- komt eene Deputatie der Nieuwe Re'prefenianten van Parijs , .met 3 Vaandels h- Vadrrlano, gelykheid en vryheid, in de N. V. 'sKonings SUSPEN» +- SIE ftout eisfehen en wordt toegejuicht, falies in tegenwoordigheid des +- Konings , die wat agteraf in eene -Loge zich had moeten begeeven , de4- wyl de Vergadering begreep, niet in 's Konings byzyn te mogen raadplee- +- gen. Eindelyk floeg de N. V. het bedoeld Decreet, en NB. juist +- volgens den inhoud en eisch van PET/ONS Adres van 3 Aug nameivk - „ om eene NATIONAALE CONVENTIE te beroepen en den'Koning b'v +_ „ voorraad te SUSPENDEEREN, tot dat die nieuwe Extraordinaire Vcrga+- „ dering uitfpraak zal gedaan hebben." Voorts wierd La faybtte fchuldig verklaard enz. De N. V. beftond flechts uit 284 Leden, en 'zoo wal ^_ PETIONS wensch en Triomf nu volkomen. De Koning en zyne Fami- lie wierden als gevangenen in den Tempel gebragt den 14 Aug. en op dien +. dag ook het Standbeeld van Henr. IV. om verre geworpen. Eindelvk +- wierd deeze Nieuwe JACOI3YNSCHE REVOLUTIE bekroond door eea 4- Decreet der N. V. „ dat alle jaaren op den 10 Aug. de Wetgecyende Ver+- gadering zou zweeren, VRYHEID en GELYKHEID (de tegenwoordige +- hooge Lenze) te zullen handhaven. Voorts wierd een nieuw Ze<*el gede-t- creteerd fjpiek der Vayheid met het omfchrift: in naam der Fransche •*- Natie) en een Leger van 40,000 m. by Parys te verzamelen. NOTA. Dusdanig was het noodlottig einde der heilzaame PATRIOTSCHE Rgvo« LUTiE, die de Eerfte N.V. in weerwil van veelerlei fchokken en gevaaren • door het vormen en voleinden eener nieuwe , veelzins bewonderens - waar- d.ge , Conftitutie voltooid had. Nu begon eene nieuwe TACOBYNSCHE Revolutie— Reide deezeRevolutien zvn, zo in Grondjlellingen en Oogmerken ais in Üryfyeeren en Bedryven, hemelsbreedte van eikanderen onderfeheiden.- Jacobynfche Revolutie. C NB. — „ Buiten allen twyfel is deeze TWEEDE Revolutie geheel onderTcheU „ den van de Eerfte. — De EERSTE had tot GRONDSLAÖ de Stelling van „ Montesquieu en van alle beroemde Staatsmannen, namelyk: „ dat voor een zoo „ groot en uitgebreid Land als frankryk, en voor eene zoo tahylce Natie van „ zulk een byzonder en onverandetlyk NATIONAAL KARAKTER als Het Eran„ fche Volk tl, -— dat,zeg ik, voor zodaanig een Land en Volk, om gelukkig te s, zyn , eene Monarchaale Regeering de beste en vol/irekt noodzakelyk is. En ae„ wyl de Oude Monarchaale Regeeüng van Frankryk, in haaren oorfprong of laa„ tere Inrichting zter gebrekkig, en in haare Uitvoering zeer verdefüvk wac „ geworden; zoo had de Eerfte'of Patriotfche Revolutie tot OOGMERK die ,, Gebreeken en Verderflykheden wegteneemen, dus de geheele Monarchie als te'het„, vormen en eene nieuwe Monarchaale Conftitutie volgens alle die Gronden inte„ richten en te vestigen, welke de fehranderjle Staatsmannen van de voorgaande „ en deeze Eeuw vooral MONTESQUIEU dienaangaande fcherpzinnighadden „ onderzogt en veelvuldig ten toon gefpreid." Maar deeze TWEEDPof „ Jacobynfche Revolutie, algemeen genomen, heeft tot GRONDSLAG• dat „ voor elk Land en Volk, evenveel welk, eene DEMOCRATISCHE of VOt'ks. „ REGEERING door Reprefentanlen de besteen vol/lrekt noodzakelyk is tot des „ zelfs geluk. ~~ Haar OOGMERK is eene Democratie voor Frankryk iitel „ voeren en dezelve tot een voorbeeld van Navolging voor alle Volken des AardL „ dsms t e vestigen. Boor de Jacobynen U deeze TWEEDE Heyolmie votr- u bit  PARYS. — Tweede N. A bereid en doorgezet, en word daarom Jacobynfche genoemd. — Doch wil iemand v ze anders heeten, dit is om t even, zo men maar dingen oude; fcheid, die in .f> hunnen aart en natuur wezenlyk onderfcheiden zyn?' ) ïn de eerfte veertien dagen deezer nieuwo "Revolutie floeg de N. V. verfcheiden Decreeten als:. „ nu moijrier in plaats van La Fayette (die zyn „levens-gevaar ontvlugtte) tot Commandant der Armee; - o'Avck- „ h0ui.t in itaat van befchuldiging; Alle Zwitferfche en andere vrcem- :, de Regimenten afgedankt; — Luckner afgezet en KbllErman in zyn „■plaats; De twee Montmorins in gevangenis; Bannisfcuient p van alle pnbcöedigde Priesters, zo zy binnen 14'dagen den eed niet doen;— „ Paine,en Cloots en alle buitenlanders, die zich als Vootftanders der Fiai fche „ Qacobynlche) vryheid beroemd maakten, met het Burgerrecht van Frankryk „ tp vereeren, Luckner. herlleld en tot Generalislitnus van alle dc Le- „ gers; —;-— Alle geweeren (except die der N, Gardes) 's nagts opge,t liaajd. 's Konings Biegtvader gearresteerd." . Deeze en meer Dtcree,, ten en Bedryven, te veel om hier opretcllen , hadden, gcljk gezegd, in ,, de eerfte 14 dagen deezer tweede Revolutie te Parys plaats. $en 2 Sept. geheel parys in bcwecgip.g geraakt zynde, op de tyding dat Verdun ppgeëischt was, floeg de Raad der Gemeente het fchrikbaarend Decreet en liet uitroepen: te wapen Burgers.' te wapen ! de yyand is voor de Poorten .' Gelyktydig floeg de N. V. een Decreet van Doodftraf tegen! alwie gevorderd om uittetrekken, of zyn Geweer te leenen, zulks zou weigeren, en tegen alwie san de Maatregelen der Uitvoerende Magt eenigen hinder mogt toe brengen Befde deeze Decreeten in dit tydftip van algemeene gisting bragten de ftad verder in iep en roer, en hadden de yslykfte gevolgen: want fles Nagts tusfchen 2 en 3 Sept. brak liet Gemeen in zvne woede de Gevangcnisfen open en vermoordde op de aileiyslykfte wyze de Staatsgevangenen, onder welke . Qok dc twee Montmorins. Veel anderen zyn er toen mede vermoord. Het uitftrooifel, dat de Gevangcnisfen vol geweeren lagen, cn dat de Staatsgevangenen met de Contrarcvolutionistcu zouden famciifpannen , zo dra het Volk- tegen den vyand zou, zyn uitgetrokken, word gehouden voorde naaste oqrzaak van die Gruwelftuk. Onder de vermoordde Staatsgevangenen, waren voornaame PerfooBen rds Montmorin en meer anderen, wier levend getuigenis by 't onderzoek van dc zaak des gevangenen Konings van 't uiterfte gewigt moest zyn, |5en 4 Sept, ftelde de lieer Chaoot aan dc N. V. vóór, dat er booze uitfirooifels vuren, die de yverigjle Leden der N. V. verdagt maakten by hel volk, name lyk ,als of zy heimelyk met de vyanden des Vaderlands heulden en dc Kroon aan den HaRTOG van ¥ork of aan der. Hsrtoc van Brunswyk wilden opdraaien enz. zeggend.: verder: dat het zeker, niet'aan deeze Vergadering, maar aan de Natie (l'end te bsflisfen, of Frankryk een koning moest hebben dan niet, en (.indigende toen deeze zyn zonderlinge Redenvoeripg aldus: „Verklaart iu 't byzonder, dat Gy overtuigt zyt van de ondeugden der Koningen .en der Koninglyke Mag!, en dat Gy die tot den dood verfoeit! De N. V. hier- ap fne'l 'in geestdrift getaakt', ryst op cn riep: fa dit zweeren wy, GEEN KONING MEER TE WILLEN! (zie 14 jan. en 7 >/.) — PETION, Santrrre en anderen verfcheenen ook in de N. V. eri zwoeren GELYKHEID cn VRYHEID te zullen handhaven. Intuslcben ging men door 't geheele Ryk voort met het verkiezen der Leden v00; deaanllaande NATIONAADE CONVENTIE, die meest Jacobynsch en afketrig waren van dc Monarchaale lle-geering, pen 9 Nept', wierden ook te Verfailles de Sraattgeyangenen allerfchriklykst verjnoord.' 'Zy waren 54 in getal en onder dezelve de Minister de Le'ssArt, de tteuog Brisfac en anderen. Eenige Vrywilligers uit Parys naarOrleans getrokken om ze naar Verfailles te voeren, deedën reeds vooraf vermoeden, wat men met die Staatsgevangenen vóór had. Ook te Lyon wierden op deezen zeilden 9 Sent. alle Gevangenen vermoord. pe;i 24 Sèpt. wierd door de N, V. aan den Hertog van Orleans dc •zonderlinge nieuwe Familie-naam van EGAI.ITé toegeftaan. Den zi Sept. hielt deeze N, V. haare laatfte zitting. Te 12 uuren vcrfcliecn eene Deputatie yan 12 Leden uit de N. C. en zeide: Burgers! de NATIONAAL CONVENTIE is Geconftitu'eerd! — Hierop 1'cheiddc deeze TWEEDE Nationaale Vergadering; wordende te huif éi'n doox de N. C. orgevolgt.  P A R. Y S. — N. Conventie. 14; NATIONAALE CONFENTIEi PETION was PRESIDENT. Die zonderlinge Man, aan wien de Koning dett 21 Tu'ri. gezegd had ,,caa heen en doe uw' pligt" beleefde nu de ontzettende'. Glorie van als Prcfident ZEI.F bet Decreet van afzetting van dien Koning in deeze zijne eerde Zitting te kunnen flaar. — Md NU EL , (Petiöni$ groote vriend) ftelde voor, om den prcfident der N. C. te doen woonen ui een NATIONAAL PALEIS, en altyd te doen voorgaan door eene Magtj welke zyne waardigheid aankondigde , welk Voorftel echter verworpen,wierd. — Daarna ftelde Maiinelvoor, om terftond tot dc VERNIETIGING DEP. KÖNINGLYKE WAARDIGHEID overtegaan, een ftuk, zeide hy. éaarty dé Rust des Volks zoo veel belang heeft.— Dit hoogfte Poiri , v,PlS-ï'e^hJrn,: LOD- XVI voor dc BaIie de>' N. C, en, na op de Artikels van Befchuldigmg geantwoord te hebben, verzoekt Hv een Raad dieitl „ en den GODSDTENST en al te vernietigen, door denzelverf " t„?- vaa' we8teneeme» «* bet NationaalOnderwvs, en de «X der aat ny een A rHEIsT of verlochenaar van God en Godsdienst was en nop,,, ilnde!jVen 7dfïyk ^'T™; ZC^ende y^^MverTieTSl van de Monatchaale Regeering, de GODSDIENST een belachlyl ten kX^hti *«B *o«zy» mdeRepublikeinfche Franfche Conftitutie: dewyl d God die', f /««, dat men GOD meer moet gehoorzaamen 'dan de Menfch-n en/ w« J6 0pe"baare GODS-VERZAAKING wierd door de meerderheid"an dTele Wetgeevende Vergadering enkel beantwoord met het zeggen, lat raakt ons HS'voelen! gyzyt toch een eerlyk Man (honnéte h*,c) - D wei " f Leden die tegen DU PONT opkwamen, wierden zodanig uitgejouwd Vp ^h1 Yan>hun' "'"^er zulke grottwelen kunnende aanhooren, u t dé «™ V'rgadennS > e" ook daarover l.artelyk uitgelachen wierd. ' di?,CVZiChyn\L?rmT'^ V0M delweedemaal en nu met zynen Raad voor deeze Wetgeevende Vergadering De Prefidcnt zeide: Louis/ de N e heeft SJ^rcteerd dat gy heden voor de laaifiemaul zandt gehoord worden, hr^ZTJf 2 ' ' De „Raad van LODEWYK ontvouwde toen breedvoerig de redenen van zyn onfchuld. Dit gedaan zynde ftond LODe" WYK op en fprak in eenen moedigen toon aldns: ut' „Burgers/ men heeft U myne redenen van Verdediging opengelegd en ik " ve ktarT/ Z ^'V ' U W' ^"atfteLh fpïcekende, „ verk aar tk, dat myn Geweeten my mets yerwyt, en dat myne verdeedigerl „ U mets dan de Waarheid gezegd hebben. Nimmer heb IkgefcZootTZt » Se%"3 openlyk onder zogt wier de-, maar myn-hart is rerfcheurd door " Votht Va'n WJde "VWH ^ Mm, dat ik%tlheiTt „ Volks had willen doen ftroomen, en dat de Rampen van den zo Aa« oi>mv „ »e rekening gefield worden. De meenigvuldige blyken, die tte f a len » tyde gegeeyenheb van myne Liefde voor hetVolken de wyzevan myn J'ra" „ toonen aan , dat ik met vreesde my bloot te fielten om het bloed des Volts te » rpaaren. cn dus voor altoos zulk eene befchuldiging te yerwyderen (Hier mede zag de K. op zyne order om niet te fJhietcn of geweld S bet Volk té' gebruiken.) De Verdeedigde Gevangene wederom weggebragt fv"dè omftond cr eene vreeslyke wanorde in de Vergadering deezer Wetgefver . Men nóëg er zich met vuisten. Marat fcbold P/STLONuh voor Koning Petion lli l fomnd^r'^" Van P/QhM\om de mst ce ncrfte!len wa™ vruchtloos, en ; iSS&'ASé^ ^ g,nSC" C" Mn ',U"ne 2*"T"T U 1793. Na ondeifcbeidene Deüberatien en Debatten over de zaak van I OD XVI ontftond den 6 Jan. wederom een affchuwlyk tumult in de N. C. ■ Men icholdt er zich over en weder voor fchurken, Oproer-makers , fchaam-.eloofe Lasteraars, — vervloekte fchelmen ya>r de oude Regecringl form —- verdoemde Faüie van Roland enz Des anderen daags raadpleegden dee- ze Wetgeevers verder over de zaak des ongelukkigen Konings ; doch het langer raadpleegen verveelde zodanig, dat men van al e hoeken fehreenwdewaarom niet terflo-nd geflooten f - - ten eerflen . - / er is over die taak alles gezegd wat men zeggen kan &c. — en eindelyk wierd toén na veel raazens het fluiten der Debatten gedecreteerd. Den  PARYS. — Ar. Conventie. ttf Ben 14 Jan. wierd door deeze Wetgeevende Rechters by Meerderheid gedecreteerd, eerst, dat LOUIS CAPET fchuldig is aan Hoog verraad, en toen, ech¬ ter met eene kleinere Meerderheid, dat het Vonnis, hoedanig ook, niet ter bekragtiging der Natie zal ftaan (NB. Zelfs PETION behoorde hier toe de Minderheid en Heinde voorliet Appel aan de Natie.) Den 18 wierd by eene vry geringe Meerderheid de Doodilraf gedecreteerd. , Maar het doodvonnis dus gellagen zynde, bragten de Raaden van LODEWYK den volgenden Brief vap Hem in de N. C. —— „ Ik ben aan my „ zeiven, ik ben aan myne Familie yerpligt, niet te onderfchryven aan een „ Vonnis, welk my eene misdaad oplegt, die ik my niet verwyten kan: der„ halve verklaar ik, dat ik APPELLEER AAN'DE NATIE ZELVE van „ het Vonnis haarer Reprefentanten ; en ik gelast by deezen myne getrouwe „ Vertegenwoordigers, om aan de N. C. dit myn APPEL op alle de hun mo„ gelyke wyien ter kennisfe te brengen , en te eisfehen, dat er in de JBe „ van haar Zitting Aanteekening van gedaan worde." Na leezing van deezen'-Brief vertoonden de Raaden allerzekerst uit dat zelfde Lyfftraflyk" Wet» boek, welk de N. C. als Rechter zelve ten gronddag had aangenomen, s> dat zy verpligt was, dit Appel AANTENEEMEN ; dewyl volgens de aan„ gehaalde Wet twee derde der ftemmen gevorderd wierdf om het dppel aan „ de Nafie te weigeren, en in dit geval lang geen twee derde het Appel af- „ geltemd had." Doch niets hielp en op voordel van ROBESPIERUE decreteerde de N. C. h'et Appel van Louis Capet voor nul, en een Verbod • aan elk Burger om aan dit Appel eenig gehoor te geeven op pene van als verfioorer der Algemeene Rust geftraft te worden. Den 19 Jan. Decreteerde dc N. C. met de nog gerin?er meerderheid van 38a tegen '310 ftemmen, de Doodftraf van LOUIS CAPET niet uiueftellen, en 'sanderen daags dit Decreet aan LOUIS CAPET bekend te maaken. Aldus wierddit allerontzettendfte Doodvonnis finaal geflaagen in weerwil van eene Minderheid., die geftadig in getal toenam, dieuitde kundigfle en vermaardfte Leden beftnnd, en wier voortgebragte Redenen meest eenvoudige handlastlyke Waarheden zyh , die de Leden der Meerderheid nimmer wederlegd hebbed. Den 21 Jan. wierdt LODEWYK XVI. onthoofd's voormiddags kwartier over tien, openlyk op een Schavot op de plaats der Tuilhrien. Den 1 Febr. floeg de N. C. het zoo berucht en fingulier Decreet van OORLOOS VERKLAAR ING tegen den KONING VAN ENGELAND en den STADHOUDER VAN HOLLAND (welk Decreet,H. H. M. onze Staaten Generaal m HoogstderzeJver Misfive van 10 Feb. aan de Refpcctive Provinciën zoo buitenfpoorig noemen, dat de Gefchiedenisftn der Volkeren geen voorbeeld opleveren van een Stap zoo vol onkunde en onrechtveerdigheid als die welke op naam van 't Franfche Volk ten opzichte rar. het Onze^gcdaan wordt. Ben . . . Febr. liet DUMOURIER zyne PROCLAMATIE (een gelchnft te Antwerpen gedrukt) uitgaan, by welke by zynen Aanval op onze Republiek aankondigde. Onze STAATEN GENERAAL bragten Zeiven dit (nu zoo fin. gulier klinkend - pronkftuk van DUMOURIER onder 't oog der Natie. Hier op volgde de bekende aanval op verfcheidene van onze Grensfteeden- .... En toen de N. C. het ttiompheerend bericht van DUMOURIER ontfing van zyne fnelle progresfen, en van zvne heïdhafte verdere voorneemens, wat gebeurde toen reeds in de N. C. te Parys ï Den 2 Maart delibereerde de N. C. reeds by voorraad over een Decreet hoe „ namelyk de Franfche Revolutionaire Magt in Holland zich zal h-b'ben te „ gedraagen, dat zy het STADHOUDERSCHAP, de STAATEN. » GENERAAL, de JUSTITIli-HOOVliN &c. &c. ecc. zal hebben afte„ fcliaflen, tot er ook eene Nationaale Vergadering in Holland zal beroepen ,. zyn, om er ook eene Nieuwe Conftitutie te maaken &c. etc." .Maar ziet! wat gebeurde gisteren elders ? Den . Maart geraakte de geheele Oostenr. Armcé onder den Veldmarfchal ■ Prins COBURG onverhoeds iu beweeging, trok over den Koer en de concert werkenden met de Pruisfen aan den kant van Venlo, dieef zy in eenen fnel voortrukkenden aantogt alle de Franfche Troepen terug, omzette Maestricht &c terwyl de Wlllcmftad onder den Dapperen Gouverneur yan DüIiTSEI AAR', Ti «n  15» PARYS. — AT. Qnwentic. < en Ileusden cn andere Grensposten van Holland met onverfchrokken moed het verder doorbreeken van *t Fransch Geweld tegenhielden, en dus gelegenheid gaven q'n de Waterfterkte der Republiek aan dien kant door dc foelie en ftandvasti«e zorgen van 's LANDS VADEREN qnovcfwinlyk te. maaken enz. .... cn wac gebeurde op de Tyding van dit alles toen wederom te PARYS 2 Den 8 Maart deed de N. C. en de Raad'van Parys de volgende 1'chrikbaarcnde Proclamatie: ,, Te Wapen, Burgers I te Wapen ! Indien Gy draalt,is alles ver- „ looien! . . Aaken, Luik en Brusfel moeten thans in 's Vyands handen zyn. „ De zwaare Artillerie, de Bag.igie, de fehat van de Armee trekken met ver» „ haasting naar Valencienne de eenige ftad, die den Vyand eene wy» kan te„ genhouden. —— Dat niet volgen kan, zal men in de Maas fmyten. DU„ MOURIER maakt Veroveringen in Holland; maar indien geduchte Magtcrf „ hem daar niet ondcFfteunen, kan DUMOURIER, en met hem de kern'oer „ Franfche Armeen, verflonden worden. Paryfenaars! befchouvd de „ grootheid van t gevaar! .... Paryfenaarsi het is byzonder tegen „, U, dat deeze affchuwlyke Oorlog gericht is. . . . Paryfenaars! enz! i „' Het is heden de laatfte flryd tusfchen de MENSCIIEN en de KONINGEN*! „ tusfchen de flaverny en de vryheid.'! ! ." Voorts gedecreteerd „ 82 Cómmisfarisfén naar de vetTchillende Départs, menten zenden, om het p'olk van de nieuwe Geyaaren te verwittigen, em het Contingent der Departementen te verhaasten, om des noods, alle Burgers opteroepen enz. enz " Nog gedecreteerd, alle Gevange¬ nen, om fchulden lostelaaten, mits zy naar de Armée vertrokken. Den 11 Maart, na 't leezen van 'een Brief van DUMOURIER, riep Datw ton: „ Wy moeten ageeren! DUMOURIER moet in Holland!... Wy moe. ,, ten Holland hebben, om Frankryk te redden, en om Holland te hebben,„ moeten wy maar Mannen zenden.'" Onder alle deeze Noodkreeten der Volks-Reprefentanten geraakte geheel Parys wederom in eene verbaazende gistng. Men fchreeuwdc overal varï verraad', yan ophangen &c. &c. — te breed en te'verward om hier te verhaalen. By deeze gelegenheid wierd op voordel van verfcheiden wyken wedeiom een nieuw extraordinair Gerichts - hof door de N. C. aangefteld onder den Titel van GERICHTS - HOF DER REVOLUTIE , om ■ zonder appel de Samenzweercrs tegen de N. C. &c. terftond te firaf- fen- Nog geftadlg vermeerde het Tumult in de Stad; — De Zwarte- . Vlag van 't Vaaerland is in gevaar wierd uitgeftooken ... men fchreeuwde, en byRequest, daternog 28000vermoord moesten worden&c.... Voor de toegangen der N. C. fchrceuwdc men niet anders dan van Moorden cn Doodllaan.... PETION zelf wierd door het woedend Volk nageloopen, uirgelcholden, gedreigd enz. enz. Den 12 Maart cn volgende dagen bleef allerlei verwarring in Parys voortdnu. ren; echter den eenen dag meer dan den anderen, en de N. C. nam ten dien einde verfcheiden Dscreeien. Ook vreesde men voor Hongersnood. Den 22 Maart, terwyl ferfert eenige. dagen de Tydingen van de Beweegingen dei Contra-revoltnionisien in andere Departementen Parys bleeven ontrus en, komt de Brief van DUMOURIER in de N. C, houdende: Het is met veele drosflieid, dat ik U verpeg doe van den doodelyken tcgenjpoed &c. (namelyk van de Neerlaag der Franfchen te Neerwinden by Tienen, d. 18 Maart).— Marat op den fprtekftoel geireeden, zeide: „ Het Gordyn is opengerukt! j, Men moet alles zeggen: Wy hebben geene Generaals, die den Vyand' „ kunnen ftaan, en geene Troepen in ftaat om llag te leveren." Vreeslyk was het geraas daartegen. J?en 28 Maart gedecreteerd ., DUMOURIER voor de Balie te roepen, — Vyf Cómmisfarisfén uit de Conventie naar zyn Armée te zenden urn alle Generaals, Officiers &c, die hun verdagt zouden fchyncn, te Suspendeeren, te Arresteeren &c. „ Doch die Cómmisfarisfén by DUMOURIER gekomen zvtlde, wierden „ er vier van hun, benevens de Gen. Bournonyille door DUMOURIER „ zeiven , als de.oiders der N.C. niet erkennende, gearresteerd en alsKrygs3, gevangenen den 2 Apr. naar den Prifis van COBURG gezonden; mel„ dende DUMOURIER in zynen nevensgaanden Brief verder, dat zy hem „ wilden komen arresteeren en voor de Balie leiden, doch heimlyk beve] H hadden om hem onder weg te laaten vermoorden; —» voorts fchry. „ ven.  PARYS. — N- Conventie. 151 f „ vcnde, dat hy Morgen mef zyn Armee zon optrekken, om allen deznl„'ken te vernielen, die zich verzetten tegen bet- Algemeene Welzyn, en „ om aan 't Koningryk den Vrede en de ritst weder te secven." Den 3 April gedecreteerd terftond een ander Generaal in plaats van DUMOURIER aan te ftellen, Hem voor verrader en vogelvry te vei klaaren, en 300000 Ltv. en de Burgerkroon voor al wie Hem levend of dood te Parys bréngt. - —_ In volgende Zittingen gedecreteerd, wegens het gevangen houden der 4 Cómmisfarisfén enz. de geheele Familie der Bourbons te Arresteeren de'Gcvangcnen in den Tempel'in ffiatu quo te blyven houden &c. &c. ('s daags te voren was Egslité in de Gevangenis van de Abdy -gebragt en wierdt vervolgens naar Marfeille gevoerd) > Gedecreteerd nog 40,000 m. op de been te brengen om den Vyand bet indringen te beletten; —— Gedecreteerd een- COMMITTé van 't Publiek Welzyn aatiteftelleh, om in 't geheim te raadpleegen ea 't oog te houden over den Uitvoerenden Raad. Den .... April begreep nu eindelyk de N. C. de verkeerdheid van haar berucht Decreet van 19 Nov. om Hulp aan alle Volken te verkenen, die ziel: tegen de Onderdrukking hunner Tyrannen wilden verzetten, en Decreteerde NU tot deszelfs Herroeping als in een tyd van Vervoering genomen: „ dat zy zich in „ geene* dcele met de Regiering Van andere Mogendheden zalbemoeyen &c. Dodt „ 'decreteerde verder de Dooditraf tegen den gèenen, die voordellen zou om met „ vyandl. Mogendheden te handelen , welke niet vooraf plegtig de Franfche „ Natie, Haare Souvereiniteit, de onveidcclbaarheid cn eenigheid der Repu,, bliek, gevestigd op Vryheid en Gelykhéid, hadden erkend.'' Gedecreteerd, het Paleis en de Tuin der Louvre te herdoopen met den naam van het Paleis kn de tuin der Natib. Gcvifiteerd de Kamers der Gehangenen in den Tempel, of er ook potloot, papier &c. mogt zyn; doch niets gevonden. Pen 24 April (nadat in verfcheidene Zittingen veel geredeneerd en gedebatteerd was over eenige Pninétcn der onder' hahdehzynde Nieuwe Condittttie) deed CLOOTS, Lid der N. C, eene brcede Redenvoering over die aandaande Conftitutie, „ waarin hy opzettelyk de Leer van 't AANWEEZEN van GOD cn van den „ GODSDIENST openlyU in deeze Vergadering van Wetgccvers aanrandde, en zoo fchimps'nd'm lasterlyk, en ronduit ontkende, dat zeker nu geen „ mensch twyfielen kan, of dc N. C. uit Lieden beftaa, die de Erkenning „ van eenen ALMAGTTGEN SCHEPPER, ONDERHOUDER en OPPER„ HEER vau 't HEELAL, cn het bcJjv.en van GODSDIENST ten minlten „ voor een zeer onverfchillig ding houden, waaraan den liurgerdaat en deszelfs „ Hooge OVERHEID weinig of niets behoeft geleegen te liggen: Want „ jndien de Meerderheid deezer Wetgeevende Vergadering van Frankr. anders ,, dagt en den minden eerbied voor God en Godsdienst liad, fpreekt het van „ zelyen, dat zy zeker het openbaar uitbraaken van Godver loocheningen,. en ,. Lastertaal tegen allen Godsdienst in haar midden zeker niet zou dulden. „ Zeker is dit de grootjle en [chriklylifie- Merkwaardigheid van het Tegen. „ woordige PARYS : zynde buiten PARYS, geen voorbeeld op deezen Aard» „ bodem bekend van zodanig een grouwel." Den . . . Mei hielt de N. C. haare zitting in 't NATIONAAL PALF.LS, dat is in It Kasteel der Tuilleries zelf, welk 1111 zoo genoemi wierdt ; zullende dit Paleis voortaan de Vergaderplaats zyn. Den 31 Mei luidde (na veel onrast federt eenige dagen) de Alarmklok. Dc Trom ging in alle Wyken, eri geheel PARYS was in rep en roer. Den 1 Ju¬ ni nam men allen verdagteh Burgeren dc Gcweeren af. —— Minister Cla- viere ontfnapte, doch F.xminister Roland met y.y .e Vrouw wierd gevat. In de N. C. wierd gedebattee d ov^r él: ten vau het Alarm. Van de Galderyen wierd gel'chreeuwd; .. WY i-yn de oorzaaken! .— WY hebben de „ Alarmklok getrokken!" De jonge Robespierre ftond op en fprak: „ het verraad van uwe Generaals ! de neenaag van Famars ! het Bombardement „ van Valencienne', onze Armeé in 't Noonien in wanorde! .'linnenlandlche „ Samenzweerers in onze Vergadering.' . , . Ziet daar! uit r.eefc dc Alarm„ klok doen luiden!" —— 's middags ywas weder groot Tumult en Alarm door alle Wyken. 't Oogmerk van alle deeze heweegiigen was, om 2a • Leden der N. C. in [iaat van btfchuldigirig te brengen. pen 2 Juni komt eene Deputatie van de 48 Wyken en van alle de Gecontinueerde Magten van Parys in de N, C. en eischt te Decreteeren : ,. dat die Leden „ la vertrouwen- der Natit onwaardig zyn, en hun te arresteren " ——- Zeg-  parys. - at. Convtntk. fWeVÖy jï^V*V± fe!zy"-' °f Wy verklaren u dat W* ■owwsnmwijrj? "TS beging »°eg °o N. C. toen een Dez.ak "t ™,w„ S ?* 22 Vde"' die et andere vuspcnaceiaz en m Arrest het rcetnen. — Onder de aldus iiir de Veroa SlritTeri"? ^ N-C' ^j» W6" Van Boutdeaux en Rennes om de fcheSnede v 'v ""o C-gf'yke C" Ogende Adrusfen en eis- ïcnen onttong de n. C. federt uit verfcheiden Departementen.") — Den 1 Tui. wierd m de n. C. geproponeerd: „ om _ dewyl wegens net Decreet var. " een^PARYs * elders ^ <*«* ftm^zweeri^ T * i!« „ , ontftaat, en verlcheiden Leden der N. C. hunne posten ver" GeKaIe1?S^VW PARYs/Pletten deswegen" eene a tj , 1 °I'ROEPING van mie de Leden der N, C. te doen - en oi> „ Paf des doods te verbieden alle deliberatien elders- over de Conttu > of de gewapende Magten te houden.- Ook liet het Departement PARYS aanplakken een Adres der Cómmisfarisfén van de Armee tegen dInfurZ- De" J^nVT dC, 'aatfle ^rtÜ;e,S v!m de VO0l,Senome Tweede NIEUWE CONfll Jgedecreteerd, ilaande toen alles in den Vergaderzaal op, roepende.J,vat de■ Conftitutie I Vivat de Vryheid • fCONDORCET l id der ^i&S&È&f^ 6n fne£dig Ma"' is de vooi-naamfteopftelle? Den 30 Juni proponeerde het Committé van publieke veiligheid aan de N C " ™T dlenzelfdt" CONDORCEÏ , henevens nog andere leden der n C. vJt .t w1tn; welknv°°rllel Serenv°yeerd wierd aan 't Committé van 't Publick Welzyn om Rapport. Imtisfchen ontfnappen van tyd tot tyd gearrelteerde Leden , en 't getal vrv «nTtemen n" ' ^ VÓ01' hU" e" tegen PARYS in beweeging zyn , wordt vry groot. — De tyd moet leeren, wat hier van de gevolgen voor PAUiS en geheel Frankryk zullen weezen • onnets AANGENOMEN, en over t,Deef i 'S T?f hCd^n den 13 JuIi de hi,{le Merkwaardigheid, welke hier kan medegedeeld worden nopens PARYS, en waarmece het af, rukken van dit tab bhd du KORT BEGRIP der geheele Revolutie van 't begin ef tot op den huldigen dag, zal moeten befluiten. Er is geene plaats om tot flot iets verder te zeggen dan dit: dat zwaare Wotken van Onheil over PARYS en geheel frankryk hangen , of, naat veeler meening. misfehien nog over geheet Europa! Prudens futuri temporis ex'tum Caliginofa r.oifte premit Deus, V~ S. Men gelieve de Drukfouten in een Boek, als dit,-te verfckoo'neU zynde dezelve hier veel onvermydelyker dan elders?- b. v. een Tvolr ^2tll/nHY^VLENr'S-^ — Laul"n ™' Lauffen «