278 A22 HISTORISCH
WOORDENBOEK
O F T
KORTE BESCHRYVING
Van alle de Mannen , geboren in- de XVII Isederlandfche Provimien, de welke door verftand, bekwaeraheden, deugden, dolingen , en/,, fedcrt de geboorte Jefu-Chrifti tot op heden hebben uytgefchenen.
Om tot Byvoegzel te dienen aen HET SCHOUWBURG DER NEDERLANDEN EERSTE DEEL,
TOT jiM STERDAM,
En men vind-\e te koop rot ANTW'LR.P'EN',
% C. M. Spanoghe, Drukker enBoek-verkoopc* op de Suyker-ruye.
U, D. C. C," L X X X V i.






HISTORISCH
WOORDENBOEK,
A.
AA, ( Petrus Van der ) Boek-verkooper tóê Leyden die in 't jaer 1729 nog in f leven was, gaf een wereld-befchryving in 200 kaerteif uyt, gemaekt volgens de agtervolgens gedaene reyzen federt de XIII eeuw tot op het eynde der kefte. Men heeft deze kaerten , het meeftendeel onvolmaekt, gebrogt in een opzaemeling van af beeldzeis, bekent onder den tytei van de luftbaere galery der wereld , alwaer men bemerkt in een groot getal van kaerten eo afbeeldingen, de keyzerryken , koningryken , republieken , provintien , fteden, der vier deelen van de wereld, Leyden 66 vol. in fol. , de welke in 35 gebonden worden. Dezen boek niet zynde als een verzaemeling van kaerten en printen zonder redenvoeringen, is min voor de wyze gemaekt, als voor de onwetende aeo welkers nieuwfgierigheyd hy voldoed.
Aarsens , zone van eenen geregts-fchryver der Staeten-generael van de Vereenigde Provintien , wird opgevoed door du Plellis Mornai, en werkte om aen fynen meefter gelyk te worrfen. Hy maekte zig in fyn Vaderland lofA 2



4 DOORLVGTIGE MANNEN. waerriig door den voorfpoed in lyne afgezant* fchappen naer Vrankryk, naer Italien , naer Duytflanden naer Engeland. De befchry vingen , de welke hy er van uytgaf, zyn met genoegzaeriie nouwkeurigheyd gemaekt in al het gene «le vooroorrieelen rier i'e&e niet atngaet.
AaRSENS ofte Aarse.\( Perrus ) in het Italiaanfch genoemd .Pietro Longo , fchilder , geboren tot Amfterdam-in'tjaer 1519 . overleden in'tjaer fcheen uyt in de fchilderliukken ,
verbeeldende een keuken met haere werktuygen , en in de aut-aer (hikken.
ACRONIUS , ( Joannes ) Les-gever in de medieynen én wiskonft rot Bazel , Turf in deze Jiad in 'tjaer 1563. Men heeft van hem verhandelingen op het verroeren des aerdkloot en op den hemelkring. Hy was van Vrieflaud, een der Vereenigde Provintien.
Adelman, kanorlik en fchoMer van Luyk . bilfchop van Brede in de XI eeuw, fchreef aenen brief op her H. Sacrament des Autaers aen den ketter .Berenger, in welken hy dit myftene met een wysbeyd en gematigheyd , gelyk aen de waerheyd , verdedigd; Men vind dezen brief in een verzaemeling op het H. Sacrament des Autaers, uytgegeven tot Loven in 'tjaer 1561 in-#vo, en in de Boekzael der Vaderen. Hy overlydde in 'tjaer I062.
Adrian , ( Comelius ) vlaemfchen Predikant van het Order van den H. Francifcus, gebortig van Dordrecht, en overleden in't jaer 1581 , oud feftig jaeren. Defzelfs werken fyn vol lotfe uytdrukkingen , en malle boerteryen.
Adrichomius , (Chriftianus) geboren tot Delft in 'tjaer ^533, priefler geweyd in 'tjaer I561, overlydde tot Ceulen in 'tjaer 15^5, alwaer hy zig vertrok , naer uyt fyn land door de proteftanten , verjaegd te zyn. Syn vermaerdfte werk is den Theatrum terra: fanflïR , met |and - kaerten, Ceulen 1643 in-foL Men heeft



DER NEDERLANDEN. 5 Van hem ook Veteris Jeroiblymce deiciiptio ïn-8vo ,• en eenen jaerboek van het oud en nieuw teltament, in welken fomtyds de redenziftingen ontbreken; Ceulen in-fol. 1682, hy was beteren aerd- als gefchiedenis befchryver , fyn heylig-land befchryving is zeer geagt, Bonfrerius heeft er de kaerten verbetert. Synen ftam-naem was Adrichem van welken Adrichomius voortskwam ; ziet de gedenk-fchrilten van Niceron tom 38.
Adriaxus den VI wird tot Uytrecht geboren in'tjaer 1455 uyt eenen byna zoo flegteo ftam als dien van Adrianus den IV. Synen vader was eenen wever en wird Florentius genoemd, den zone met veel verftand begaeft, wird Lefgever in de Godfgeleerdheyd benoemd, Deken van de kerk , en onder CancelHer van de Univerfiteyt van Loven , in de welke hy op eenborze geftudeerd had. Den Keyzer Maximilianus den I verkoos hem tot Leermeelter van fynen klyn zone: den Arts-hertog Carolus-Ferdinandus, koning van Spagnien , by denwelken hy afgezant was geweelt, gaf hem het Bifdom van Tortofen in Catalognien. Naer!de|dood van Ferdinandus, verdeylde hy de regering van Spagnien met den Cardinael Ximenes, nam die alles aen fyn verdienden, even als Adrianus, moeft toefchryven; eyndelyk alleen Onderkoning voor Karei den V. Wynig tyd daer naer in 'tjaer 1522, wird hy verkozen om op te volgen aeu Leo den X, den welken hem tot het Cardinalaet benoemd had. Adrianus hield zig bezig om de geeftelykheyd en het hof van Roomen te ervormen. De hoedanigheyd van ervormer gevoegd by die van vremdeling belettende hun van door de Romynen zoo bemind te worden 5 als fyne hoedanigheden het wel eylchien. Op fynen fterfdag , voorgevallen in 't jaer 1523 , fchreven eenige moetwilligers op de deur van fynen medicyn-meefter, ae» den verloffer vaa A 3



€ D0 0RLUGT1GE MANNEN. het Vaderland. Dezen Opperden - priefter was in veel gelyk aen Adrianus den IV, den eenen en den anderen deden niets voor hunnen dam, en 't was hun beyde leet van den Opperpriefterlyken doel aenveerd te hebben. Adrianus 'den VI, was zoo eenvoudig in fyne manieren t en zoo fpaerzaem , als fynen voorzaet , Leo tien X verkwidend en trots was geweed. Als de Cardinaelen hem praemden om het getal van fyne huysgenoten te vermeerderen, was fyn antwoord dat hy eerft voor al de fchulden der Kerk wilde eifen-maeken. De dal-knegten van Leo den X eenen van hun afgezondercfhebbende, om hem de bediening te verzoeken, zeyde hy; hoe veel ltal-knegten had den overledenen Paus-? honderd , antwoordde hem den redenvoerder ; hier op maekte Adrianus het teeken des H. Kruys en zeyde hem : ik zoude er met vier genoeg hebben ; dog ik zal er twaelf houden, om er eenige meer als de Cardinaelen te hebben. Dezen Paus is onder het getal der Kerkelyke Schryvers, door fyne uytleggingen op den vierden Boek der Spreuken, Parys 1513 in-fol. Dezen boek is gedrukt terwylen dat hy tot Loven de lefle gaf; hy wird door fyn bevel erdrukt, als hy het hoofd der Chriflene Wereld was. 'Men heeft er dezen voor* ftel bemerkt : dat den Paus kan faelen, zelfs in het gene dat het Geloof betreft. Het welk verdaen moet worden van het gene de bezondere gevoelens der Paufen aengaet, en niet aengaende hunne wetboeken , aengenomen.door de vergaederingen der BifTchoppen. Van hem heeft men^alnog Qutediones quodlibeticas, 1531 in-8vo. Gafpar Burman gaf in 't jaer 7727 tot TJytrecht, in-4to. Het leven van dezen Opperf en-priefter in den druk, in die Eeuw , wan«eer de gefchiedenis van alle de natiën de droevigfie aendooten heeft onderftaen : men heeft genea nieuw-gezinden Priefler gevonden die zig



DÉR NE DE RL AND EN. r tïgen de gedenk-fchriften van dezen Opperdenpriefter heeft willen aenftellen , om hem te brengen onder het getal der Neul'wyze. Men heeft mee meer van noode als dit eenig werk om deri fchry ver van den boek getytelt, les élémens dMiltoire generale, te kennen. . -Adson ( Hemericus) Abt van Luxeuil in 't jaer 960, heeft eenen boek gefchreven van da wonderen van den H. Wandalbertus, derden Abtvan Luxeuil, inden welken men wel een wynig meerder redentwiftinge zoude verzoeken. Gy moet den zeiven niet nemen voor Adfon, Abt van Deuvres in het Bifdom van Bour°?s den welken overlydde in 'c jaer 992 , en door den welken men de levens van den H. Bercairus, van den H. Fredtbertus en van den H. Manfuetus befchreven vind.
AlïLST (Everardus van) Schilder, geboren tot Delft in .'t jaer 1602, overleden in 't jaer i65S : hy verbeelde met voorfpoed de onbezielde voorworpzels , bezonderlyk doode vogels , yzere bordwaepens, helmetten, en alle foort van oorlogs gewaet. Syne werken zyn met aendagt en no.uwkeurigheyd voltrokken • de klynde zelfs zyn met een volkomen waerheyd uytgedrukt : ook zyn fyne Schilderyen, «Ihoewel van wynig belangen , altyd wel betaelt en zeer raer.
Aelst, (Guillielmus van) Schillder, tot -Delft geboren in 'tjaer 1620, en overleden in 'tjaer 1679 was neve van den voornoemden ■en door hem opgevoed. Hy reyfde in fyn ion°-heyd naer Vrankryk en Italien, en dede z?" van de perfoonen van 't hoogde gezag aenzoeken den Grooten-hertog van Tofcanen , «af -hem een goude keting met een medaille' v°an het zelve metael , om hem fyne toejuygin0' te bethoonen. Opgehoopt van goederen "keerde 'Aelft weder naer fyn vaderland, waer fyne verken in agtinge waeren, en zeer duer ver-



» D O O RL V GT1G E MA N N EN.
kogt wirdm, hy trouwde er fyne dienftmaegc! » uyt de welke hy verfcheyde kinders gewonnen heeft. Hy fchilderde de bloemen en vrugten met groote konlt ; fyne coleuren fyn fchoon er» naturelyk , fyn bloemen levendig en fyn vrugten naer het leven.
Aertsen , (Petrus) bygenaemt Pietro Longo uyt hoofde van. zyne grootte , fchilder tot Amfterdam geboren in 't jaer 1519 en overleden in die flad in't jaer 1573. Van tien ouderdom van 18 jaeren maekte hy zig vermaert door zyn ftoute en trotze manier de welke aen niemar.t als aen hem zoo wel pafte. Het gencotfchapder fchilder-konft van Antwerpen was bezorgt om hem te (tellen onder het getal van hunne litmaeten. Hy kende de gronden , de bouwkunde en de verdiepgezigten. Hy was buytengewoon in de kleeding en ciraeden van zyne figueren, de welke fomtyds aen gemaskerde vergeleken : deze bezondere manier fcheen hem als eygen te zyn. Zyn eerfte werken waren keukens met hunne gereedfchappen , de welke hy zoo waer verbeelde , dat zy bekwaem Waeren oai tot beguygeling te brengen. Hy fcheen niet min uyt in de gefchiedenis te fchilderen, en dede zig daer in verwonderen. De fchilderyen verbeeldende de dood van de H. Maget, de welke hy fchilderde voor de ftad Amfterdam , en ook die, de welke hy maekte voor dg nieuwe kerk van de zelve ftad, waeren onwaerderelyke Hukken. Ongelukkiglyk is dit laefte, vaneen overgroote kracht , infgelykx als eenige andere, de welke dezen fchilder gemaekt had, vernield in de beroertens der religie oorlogen. Aertfen jalours om aen het naegellagt zyne voortbrengzels te laeten , had veel droefheyd van de zelve alzoo voor zyne oogen te zien vergaea, Zyn klagt-reden waeren hier over fomtyds buytenfporig : alhoewel dat er nog genoegzaemg Hukken behouden zyn , om te doe» oordeeles



DER NEDERLANDEN. 9
dat dezen konfienaer de kragt van zyn pinceel wiü te gebruyken , ouderlteunt door die der coleuren.
Aguillon, Aguillomu* (Francifcus) vermaerden wiskonftenaer, Jefuiet van Bruflel; oveNlydde in 't jaer 1617 in den ouderdom van 50 j-acren. Men heeft van hem een behandeling over de optica , hoog geagt in dien tyd, en tot Antwerpen gedrukt in 't jaer 7614 in fol. agtervolgens is dezen boek nutteloos geworden , federt dat Newton daer over heeft gefchreven ; hy kan zeer voordeelig aen Newton , geweeft zyn.
• agylee , -Agylceus (Henricus) een geleerd man, was geboitig van s'Hertogen-BofcH , overleden in 't jaer 1595 , in den ouderdom van 62 jaeren ; hy heeft den nomocanon van Photius , yertaelt met meerdere getrouwheyd als keurlykheyd van Hiel, Hy bezat de Griekfche tael in de Uytterfte volmaektheyd.
AlTZEMA, (Leon van) wird in 't jaer 1600 tot Dockum in Vriefland van eenen edelen ftam geboren. De Anfeatifche fteden maekten hem hunnen verblyf-houdèr in den Haege, alwaer hy overlydde in 't jaer .1669 met de faeme van een eerlyk man , van eenen goeden ftaetkundigen, en vaneenen minzaemen wyzen. Daer is ons van dezen man in 't Hollandich een gefchiedenis befehryvinge van de Vereenigde Provin* tien overgebleven in 7 vol. in-fol. en in 15 voL in-4to fy is lofwaerdig door de openbaere acten de welke fy in zig bevat, federt het jaer 2621, tot het jaer 1669: fy is in 't algemeyn getrouw en nouwkeurig , bezonder in het deel, het welk den auteur gemaekt heeft op de gedenkeniffen, de welke kundige perfoonen hein hebben overgelevert ; men heeft een vervolg van deze gefchiedenis-befchryving in 3 vol. in-fol. uytgegeven , de welke komt tot 'tjaer 1692. 't Is ^edecltelyk uyt Aitzema dat voorts gebrogt is.



ÏC DOO'RLÜSTIGE MJNNEN De gefchiedenis-befchryving van de Vereenig*-* de Provintien 8 vol. in-4to, Parys 1757 1^7/ men heeft aluog van dezen fchryver de latynfche gefchiedenis-befchryving van den Munfterfchen vrede 1654 in-4to , geagt ten opzigte def nauwkeurigheyd dog niet voor den ftyl.
Alain van RylTel, bygenaemt den algemeynen Leeraer, was geboortig van Rylfel in Vlaenderen ; hy was in groote agting in de nniverliteyt van Parys in 't midden der XII eeuw. Hy had het habyt van den regel van den H. Bernardus, in 't leven van dien Heyligen •aengenoiilen , en was den eerften abt van Rïvour in het bifdom van Troyes, en agtervolgens biffchop van die ftad. Hy verliet de biffchoppelyke weerdigheyd , in 't jaer n6j om zig tot het eenzaem leven te begeven hy was in de kerkelyke vergaedering van Latranen in't jaer 1 j8o ; zyn ongedigte en gedigte werken zyn tot Antwerpen in't jaer 1654 in-fol. gedrukt* Hy wird als eenen geleerden van den eerften rang aenzien, en men zeyde van hem: Suffi* «iat vobis vidifte alanum. ' AlaRDUS van Amfterdam, in die ftad geboren in 't jaer r4Qo, van welke hy den naer» heeft aengentimen . maekte zig in de griekfche en latynfche tael bekwaem ; hy oeftende zig in de wetenfchappen en letterkunde , in de welke hy tot Amfterdam, Ceulen, en Loven heeft Les gegeven , in welke lelte ftad hy overlydde in 'tjaer 1544, naer fyne boekzael aen de weezen tot Amfterdam voor erfdeel gemaekt te hebben. Men heeft van hem een groot getal werken op de taelgeleerdheyd en de twiftreden» Deze laefte zyn met meerdere godvrugtigheyd als wysheyd vervult. Men kan van deze den naemlyft zien in de bibliotheca belgica van Foppens.
ALBEMARLE ( Arnoldus-Juftus van Keppel , lord van ) geboren in Guelderland in 'tjaer 166$



SER NEDER LA N D E N. I» tfafl adelyke ouders, behaegde zeer aen Guilielmus den III Prins van Oragnien , van welken hy pagie was geweeft. Dezen prins den throon van Engeland beklommen hebbende, maekte hem fynen kaemer-heer, ridder van het .order van den Koufleband , en graeve van Albermarle. Naer de dood van dezen koning , den welken hem een zwaer penfioen bezettede, was hy in't jaer 1703 , bevel-hebber over de eerde verdeyling der lyfwagten van de koninginne Anna ; de Hollanders verkozen hem tot generael van hunne ruyterye, en in deze hoedanigheyd ftreydde hy in dé laelte oorlogen van Ludovicus den XIV. In 't jaer 1712. overweldigde men fyne befchanfingen tot Denain en hy was verpligt van zig aen den maerfchalk van Villars gevangen te geven , voor dat den prins Eugenius hem ter hulpe had konnen komen. Hy overlydde in 't jaer /718.
Albericus oft Albertus , was kanonik en kerk-toezigter der kerk van Aken , en volgens andere fchryvers, van Aken in provincen De eerfte kruys-togten niet hebbende konnen volgen in de verrigtingen , ondernam hy van er de gefchiedenis van te befchryven, op de verhaelingen van eygenoogige getuygen. Sy ftrekt haer uyt van het jaer 1095 tot het jaer iuo , onder den tytel van Chronicon Hierofylymitanum. Helmfladii 2584. 2 vol. in-4to. zeer raer, en in-fol. in de fefta Dei door Francos Ió 11,3 vol.
Alegambe , ( Philippus ) jefuiet van Bruf•fel, geboren in 'tjaer 1592 , wird gehym-fchryver van fynen generael tot Roomen , alwaer hy overlydde in 't jaer 1652. Hy heeft het werk 5 de Boekzael der Schryvers, van fyne Vergae? dcring , in een klyn boekdeel in-Svo befchreven door Ribadineira, vermeerdert en vervolgt, van't welk hy een in folio maekte, gedrukt tof Antwerpen in 't jaer 2643 ^oor ('e zorge vaij ZJolandus, en erdrukt tot Zoomen in 't jaer



«s D O O RL UG TI G E MA NNE N.
1675 Den geleerden pater Odin heeft'een boelczael opgemaekt van de fchryvers , zynde jefuiten , wydloopiger en nauwkeuriger als die van Alegambe, Van dezen laelien heeft men verfcheyde andere werken , in de welke de godtvrugtigeyd met de geleerdheyd te faem vervoegd is, : ALGERUS, gebortig van Luyk, wird eerft kanonik en deken van de collegiaele kerk van den H. Bartholomeus , agtervolgens kanonik de* cathedraele van de zelve ftad. Hy bedankte van deze weerdigheden, om fyne dagen tot Clugny te gaen eyndigen , alwaer hy mpnik wird. Hy overlydde ontrent het jaer 1730, hy was in onderhandeling met de berugtfte mannen van fynen tyd. IVjen heeft van hem een werk de Mifericordia & Juuitia gevoegd in den Trefor des Anecdotes van dom Martene P. ic?o II. de veritate Corporis & Sanguinis Domiiii in Eucharitlia , tegen Berenger van Tours. Erafmus hield dit werk in zoo gro.ote agting , dat hy er een uytgaeve van dede tot Antwerpen , voor de welke hy zelfs bezorgt was. Agtervolgens heeft men dit erdrukt tot Loven, in 't jaer 1561 en gevoegd in de boekzael der vaderen tom VI, Bellarminus heeft er nogtans eeni«e yeronagtzaemde ftukken in bevonden.
Alckmaar( Henricus van) rymdigter van de XV. eeuw , is Autheur van het vermaerd verdigtzel van den Vofch, een vernuft rymdigt in de nederfaxifche tael, waer in het meeftendeel der menfchelyke gebreken worden opgehaeld, onder de verbeeldfngen der dieren, en° bezonderlyk onder die van den Vofch. Dit werk, met een behaegelyke eenvoudigheyd gelchrel ven, en vol van uytrnuntende leffen, is in Slle de taelen van europa overgeltelt. M. Uottfched heeft er eenen fchoonen druk in 't hoogduyts van uytgegeven, vereert met printen en eenige voorafgaende redenvoeringen.
ALME.LQY1SEN, ( Thomas Janffonius van ) {Jollandlchejj



DER -NEDER LA ND EN. 13 feollandfchen medicynift, heeft de befehryving der kruyden van Malabar gegeven, in den Hortus Malabaricus Amfterdam 1678 enz. 12 vol. in-fol. by de welke men moet voegen Flora Malabarica 1696 in-fol.
Almeloveen , ( Theodorus JaniTonius d' ) lefgever in de gefehiedenis-befchryving, in de griekfche tael en de medicynen tot Harderwyk overleed tot Amfterdam in 'tjaer 1742. Men heeft van hem Uytleggingeu op verfcheyde autheurs van den ouden tyd , en op andere werken. De meell bekende fyn. I. De Vitis Stephano» rum Amfierdam 1683 in-12 , II. Onomafticum rerum inventarum 1684 in-12. III, Bibliotheca promiffa & latens 1692 in 12. IV. Amccnitates theologico-philologicte 7694 in*8vo. V. Plagiariorum fyliabus. VI. Fafti Confulares Amlïerdam /740 in-8vo
Altixü, ( Henricus ) gebortig van Embden in 'tjaer 1583, onderwyzer van den Paltz keurvorllelyken prins, bewind-hebber- van her. -collegie der wysheyd tot Heidelburg, fcheen uyt in het hand-haeven der partey van de Gom, mariften in de kerkvergaedering van Dordrecht. Alwaer hy afgezonderden was van wegens het Paltzfehap. Als Heidelburg wird ingenoi> men in 't jaer 1622 , zoo vermeynde Alting hec leven te verliezen , hy liep zeer haeftelyk toe het huys van den cancellier, om zig te ontmaeken aen de verwoedheyd der foldaeten, waer hy wird wederhouden door eenen Heutenant-colonel, die hem zeyde deze oorlogs-» byl heeft van daeg thien mannen omhals gebrogt, den leeraer Alting zoude wel haeft den elflten zyn,wifiik hem te vinden. Akiog ontfnapte het, hem antwoordende dat hy beftierder was van het collegie der wysheyd. Hy bekleede agter? volgens tot het eynde fyns levens den keraersfioel in de gods-geleerdheyd tot Groeningen : by overlydde in 'tjaer IÓ44, dezen piotella.QE
f- Deel B f



U &Ö0 RLUGTIG E MANNEN,
heeft veel gedrukte en gefchreve werken agter» gelaeten , de welke niet meer gelezen worden, Alting , ( Menfonius ) borgermeefter van Groeningen , overleden in 't jaer 17i3 is autheur van eenen Jaerboek der heyligen en van de befchryving van Nederduytfchland , Amft. 1697 , in-fol- de welke voor een der bette gehouden word van die ten dezen opligt zyn uytgegeven. Deze twee werken zyn in 't latyn ; den fiyl is een wynig ongefchikt.
Amama , ( Sixtinus) lefgever in het Heforeeuwfch in de academie van Franeker, wird in Vriefland geboren, en liirfin de maend decemher 1629. Dezen proteftantfchen Gods-geleerden droeg eenen zonderlingen haet tegen de algejnyne overzetting des Bybels, de welke niettegenttaende eenige ontbrekingen , verre overtreft alle de overzettingen der fedtariffen , piet alleenelyk door het gezag, het welk haer het lang gebruyk geeft, dat men in de kerke Gods van de zelve doet, de ftemminge der H. Vaders, de raedsbefluyten der kerkvergaederingen enz,, maer ook door haere edele en zielroerende eenvoudigheyd, de welke alle de Hebreeuwfche en Joodfche letterzifteryen niet hebben konnen wederleggen, Amama begon de overzetting van de vyf boeken van Moyfes iiyt te pluyzen en hy eyndigde door een uytgezifte opzaemeling van onderwys - redens tegen de aengenomene overzettinge der Catholyke. Deze verzaemeling verfchynt onder den tytel van Antibarbarus Biblicus 1656 in-4to eene zoo lompe als ongegronde letter-ziftinge , jn de welke den auteur als woedende uytvalt tegen de kerkvergaedering van ïrenten.
AMES , ( Guilielmus ) lesgever in de Godsgeleerdheyd tot Franeker, heeft gefchreven over de ftukken raekende het gewifch , en heeft verfcheyde werken over de geloofs-gefchillen geinaeiu tegen Bellarminus enz. 5 voj. in-12 Amft»



DER NEDERLAND EN. *5 1658, hy overlydde in 't jaer 1634 in den ouderdom van 57 jaeren.
andreas , C Valerius ) wird in Braband geboren in 'tjaer Ï5.8S ; hy gal' les irJ de regten tot Loven, en had het beftier der boekzaels van de univerfiteyt. Syne Bibhotheca Bergica , de Belgis vita fcriptifque Claris, word mee re«t oehouden voor een der bette werken van dien °aerd , maer hy zoude ten minden eemge afschriften er hebben moeten uytlaeten, en eenige gebrekkelyke Rukken verbetert hebben 3 hv °af de zelve uyt in 'rjaer.,1643 i men heeitle agtervolgens erdrukt in 'tjaer 1739 , 2 vol. in-4ro met de byvoegzels van Foppens. Men heete alno» van Andreas Valerius eenen bynopüs Juns canonici, en les Faftes de 1'univerhte de Louvain , hy overlydde den 29 meert 1655-
Ansegises , abt van Lobbes, oft van Fontenelle, vol»ens de waerfchynelykfte gevoelens , gaf een Verz°aemeling uyt, getytelt les Capuulaires de Charlemagne & de Louis le Debonnaire, de welke Baluzus heeft doen drukken ui 't jaer 1677 , 2 vol in-fol, Hy overiyddp in 't jaer 834.
Anselmus , ( Antonius ) gebortig van Antwerpen , alwaer hy verfcheyde jaeren fchepenen °'eweeit is, en advocaet fifcael van het bifdom° overlydde ia 't jaer 166S byna in den ouderdom van tachentig jaeren. Hy heeft veel «refchreven op de regten van de Nederlanden. Men heeft van hem 1 een verzaemeling van Wetten in 't Vlaemfch 4 vol. in-fol. Antwerpen 1Ó48 , II Codex belüicus Antwerpen 1649 in-fol. HL Tribonianus belgkus Breidel i663 in-fol. IV. Commentaria ad perpetuum ediöum, Antwerpen 1656 in-fol. Confultationes enz. Antwerpen 1671 in-fol. deze werken fyn zeer onderrigtend gel'chreven , en worden zeer van de Regtsgeleerde geacht.
antixe , ( D. Maurus Francifcus d') geboren tot üouvreux in het bifdom van Luyk , in
B 2



1» DOO RLUGTIGE MANNÉN 'tjaer 16St!, Beneciftien der vërgaederrogt van den H. Maurus, ftirfvan een »eraekthevd m tjaer i746. Men heeft van hem verfcheyde werken , hy maekte en gaf de vyf eerfte deelen van du Cange in 't licht in 'tjaer i7>x6 Hv werkte agtervolgens aen la Colleöion des hiftonens de france, begonlt door D. Bouquet : men heeft ook door hem ; l'Art de verifier les dates i7So ln-4to : een uytmuntend werk , erdrukt in 'tjaer 1770 in-fol. door de zorg van D. Clement, den welken het zelve merkelyk heeft vermeerderd. '
A n toni de s , ( Joannes Van der Goes) rymdigter van Zeeland , overlydde in 't befte van fynen tyd in 'jaer 1684. Men gaf fyn* Werken tot Amfterdam in druk in 'jaer 1174. in-4to. Men bemerkt in al fyne rymdigten een ichoon vjoeying, doordringendheyd en fioutheyd. Syn belle rymdigt is dat-, in «het welke hy uytgalmd de rivier de Y, op de welke Vimiierdam gebouwd is.
Ara n d a , ( Emanuël d') geboortig van .Brugge. Hy ging in fyn jongheyd naer Spa«Bien, van waer willende in fyn vaderland we*derkeeren , wird hy door de Zeeroovers van Algiers genomen , en bleef twee jaeren ilaef. In fyn land wedergekeerd fynde in 'tjaer 164- gaf hy een befchryving van fyne gevangenis' met een kort begryp van de oudheden de°r ftad Algiers, de welke tot Brulfel en tot Parys «redrukt is geweeft, en overgezet in het cn«e]fch en in't vlaemfch. Men heeft er eenen vermaarden druk vanuyrgegeven tot Brugge in 'jaer 26^2
Arieh, (Jacob-Judas) Joodichen Leer'aer der fynagoge van Amfterdam, is aufheur van een wyze Befchryving van het Tabernakel • het zelve is verfcheydemael in druk «regeven in-4to, in't fpaenfch , in't hcbreeuwfêh°in 't vlaemfch enin'tlatyn. Dezen Jood bloevde in rie.laefte eeuw. 1 . Ar.uinius, c Jacobus) hoofd der Arminiaen*



DER NEDERLANDEN. 17 fche feite, ofte Reraonftranten , wird tot OudeWaeter geboren, ftad van Holland, in 't jaer 15Ó0. Hy dede eenige van fyn ftudieu tot Geneve ; op de koften van de Stads-overheyd van Amfterdam. Hy was verpligt Gerieve te veriaeten , omdiefwil dat hy te veel iver bethoonde, om de wyfgeerigheyd van Ramus te verdediger» naer vericheyde reyzen in Italien en Switzerlandl gedaente hebben, komt hy weder naer Amfterdam alwaer hy vyfthien jaeren bedienaer geweeft is. Men verkiert hem agtervolgens om den zetel der Gods-geleerdheyd binnen Leyden te bekleeden in't jaer 1603; de lellen, de welke hy gaf op de voorfchikkinge, op de algemynheyd der verloffing enz. brogten de oneenigheyd onder de protellanten. God niet konnende aemien voor dufdanig als Calvien hem voorbrengt , dat is de menfchen tot de zonden even als tot de deugd voorfchikkende, nam hy een ander voorworp aen, by verminderde het regt der gratie, en verheftte te veel den vryen wil. Hy wird naer den Lïaeg ii;ontboden om rekening van fyn leering te geven. Het hertfweer dac hy onderliond , en de laften der reyzen overvielen hem duldanig, dat hy er van overlydde in't'jaer 1609. Hy liet verfcheyde leerlingen achter, de welke Arminiaenen genoemd wirden. Deze fedte , die nog niet uytgedoofd is, en die W-aerl'chynelyk alle de hervormde feilen zoude inzwelgen, alzoo defzelfs keringen veel redelyker zyn , geniet tegenwoordiglyk in Holland , de dulding , toegeilaen aen alle de gods-dienlien , als men er den Ca;holyken uytzonderd 9 van den welken alle openbaere pleging ftiptelyk verboden is. Min heeft van Arminius ver? fcheyde werken uytge°even onder den tytel van Opera Tlïeologica , tot Francfort 163* ofte 1635 in-4to : de bezonderfte zyn. I. DiP> putationes de diverfis Chrifüante Religionis Ca>puibus. II, Examen libelli Guilielmi pekinfi de



T8 D00RLUGT1GE MANNEN. prccdeftinationis modo & ordine. III. Diirertatia de vero fenfu Capiris VII ad Romanos. IV. Analyfis Capitis VIL ad Romanos: &c. De Armeniaenfche leering heeft onder haer verfcheyde mannen gehad van de hoogde geleerdheyd , Epifcópius , Courcelles, enz.
ARTEVELLE ( Jacobus) Vlaming en Brouwer, oproerig welfprekend en ftaetkundig, veroorzaekte veel onrufien aen den Graeve van Vlaenderen. Hy had in alle de lieden onderhandeling, en meynde Vlaenderen aen Eduardus Koning van Engeland te onderwerpen ,• alfwanneer 't volk van Gend , verbittert zynde om dat men hun onder dat jok wilde brengen , hem vreedelyk doodde , in 't jaer I345. Philippus Artevelle fynen zone , zig aen het hoofd van 60000 wederfpannige gefield hebbende , wird gedood in den veld-llag van Ro?bec in't jaer 1382.
Arumjetjs ( Dominicus ) oft van Arum geboren , tot Leeuwaerden, in'tjaer 1579 begaf zig teenemael tot de wetenfchappen d'er regten; hy overlydde tot Iene in 't jaer 1637. °!VIen heeft van hem een groote menigte van werken op de regten, van welke het befte was DilcurfusAcademici de jure pubiico imperii ; Leipficlt 1633 , 5 vol. in-4to.
Athias , (Jofephus) Jood, Drukker van Amfterdam, gaf in 't jaer 16Ó1 en 1067, den hebreeuwfchen Bybel in 2 vol. in-8 in druk, het welke hem een goude keting met de medaille dede verdienen , met de welke de Staeten-generael hem begiftigden. S.yne uytgaeven wirden door de wyze zeer opgezogt voor dat die van Amfterdam in 't jaer 1705 2 vol. in-8vo in't licht kwamen. Hy overlydde in'tjaer 1700.
Aved (Jacobus-Andreas-Jofephus) zone vsn •enen medicyn-meefter van Douay, wird geboren in 'tjaer 1702 en overlydde tot Paryï in 't jaer 1766. Hy was weeze van fyne kindsheyd. De printverbeeldingen vae den vermaerdea



DER NED E RLAND ÉN. tg Bernardus Picard, brogten hem groote verwondering by , en trokken fyne genegentheyd teencmael tot de fchilder-konlt. Naer Vlaenderen doorloopen te hebben , komt hy tot Parys , in't jaer i]i r, in de leden van de bede kondwerkers, de grondbeginzels uytputten , de gene hy noodig had. Hy wird den toegang verleend by Le Bel van de koninglyke academie der fchilderkonli; hy had voor vrienden Karei Van Loo , Boucher, Chardin , en Dumont den Romyn , zynde jonge kweekelingen, even als hy. Deze onderrigteden hem en trokken hem tot de academie. Hy was nouwelykx feven - en - twintig jaeren als hy er toegang kreeg in't jaer 1729. Hy wird er volftrektelyk aengenomen in 'tjaer 1734. Alfdan wird fyn faem rngtbaer, en den afgezant van de Porte , Mehemet Eftendi, willende fyn portrait aen Lndovicus den XV ofteren , verkieft Aved als den beden fchilder. Het portrait wird van den Koning goedgekeurd , en van het volk verwonderd. Den goeden uytval, den welken deze fchilderye had, brogt hem wel haed de eer toe van den Koning zelve uyt te fchilderen , den welken hem tot het hof had ontboden. Aved had een wonder geheym , van in fyne portraiten niet alleen de afbeeldinge te verthoonen ; maer ook den eygen aerd , de inbord, de gaeven en de gewoonten van deperibonen die hv teellende. By de hoedanigheyd van goeden fchilder, voegde hy die van eerlyke man. Hy was van een minzaeme inbord , ftout en kloekmoedig ; en heeft toegebrogt alle goed dat de fortuyn hem toeliet.
AVE SN ES ( Bauduinus van) broeder van JoanneSj Graeve van Henegouw , leefde ontrent het jaer 1289 men heeft van hem eenen jaerboek van de Graeven van Henegouw , die tot Antwerpen is gedrukt in 't jaer 1693 in-fol. met gefchiedenis-aenmerkingen door Jucobus le Roi.
AuRliLlUS ( Cornelius) Hollander ,.kanonik



20 D00RLUGTIGE MANNEN Regulier van den H. Aguftinus , en Leermee» fter van Erafmus, wird door Maximilianus met de kroon' van Rymdigter verrykt. Synen leerling overtref'te hem ver. Aurelius is autheur van twee verhandelingen, de eene getytelt Defenlio glorias batavina: ,• de andere Élucidarium variarum quteitionum luper Batavina Regione. Men weet niet in wat jaer hy ftierf; men beweerd dat hy nog leefde in \ jaer 1520.
AüvTGNY (N Calires d') in Henegouw geboren , verbleef eenigen tyd by den Abt van Fontaiues, die hem fyne onderrigtingen gaf. Ily ging agtervolgens onder het ligt peerde-volk, van de lyfwagt , en wird gedood in den fla<* van Ettinghen in't jaer 1743, in den ouderdom van een-en-dertig jaeren. Hy was eenen man van veritanu en vol van inbeddingen. Men heeft van hem de beweerde Gedenkfchnften van JourFr". van Barneveld in het Franfch, 2 vol. ih>»2y II. Etn kort verhael der gefchiedeniflen vari Vrankryk, en van de Romynfche gebeurteniffen , door vragen en antwoorden 2 vol in-js de welke tot voordeel der jongheyd konnen ftrekken. III De dry eerfte Deeien en de heiligt van het vierde der gefchiedeniflen van Parys in 5 vol. in-12. IV De 8 eerfte Deeïett van de levens der doorlugtige mannen van Vrankryk , in-12: den IX. en X. zyn in druk uyt* gegeven in 'tjaer 17*4 .door fynen broeder, kanonik van het order van Premonftreyt. Den heer Pereau , en M. Turpin hebben dit werk vervolgt. Auvigny heeft Jynedeelen met fcherpzinnigheyd gefchreven ; men vinder aenmerkenfweerdige gedenklhikken , en daeden , byna onbekend. Dog dezen fchryver fteld de oppronking van den fiyi voor de nouwkeurigheyd der gefchiedeniflen , op tyd den fmaek hebbende va» de boertige verdigtzels, waer in dat M, Turpin hem voikomentiyk heeft gevolgd. AYiSKRT, (H.) jnonikBencdiaien, gcborïfi



DER NEDERLANDEN. 2t fn.'t jaer 1060 , in 't bifdom van Doornyk , wird priefter geweyd door Burchardus bilTchop van Cameryk, met een bezondere magt van in fyn celie de IIH. Sacramenten van de biegt en des autaers te mogen bedienen : een vermogen dat door Pafchafïüs den II. en Innocentius den II; beveftigt wird. Dog hy zond de biegtelingen tot hunne Biffchoppen , ten zy dat fy eenigen tegenftryd hadden van zig aèn hun te biegten. Hy dede alle dagen twee mifTen een voor de levende en een voor. de doode , oeffende groote ftrengigheden ; boven al zoo wird fyne onthoudinge als een wonder teeken gehouden. Hy overlydde op den feëftdag van Paeflchen in 't jaer 1140. Defzelfs leven is terftond naer fyn dood befchreven en aen ATvifns, Bilfchop van Arras opgedragen.
13.
T> Aan, ( Joannes van) Schilder van Haerletn -IJin de zeventhiende eeuw, fcheen uyt in fyne portraiten. Hy overlydde in den Haeg in 1 jaer \7°2 in den ouderdom van negen - en - zeilig jaeren.
' Baart , ( Petrus ) latynfchen en vlaemfchen Rymdigter, is autheur vaneen zeer geagtrymdigt , het weik voor tytel heeft : De handelwyze der Landbouwers van Vrieüand het zyn -xiaemfche landgedigten. Syne landgenoten hebben hem by Virgiiius vergeleken ; dog de vremÖeHngen , zonder Baart te mifagten , hebben hem minder gewaerdigd. Men heeft van hem nog een rymdigt getytelt ; den Triten van Vrielland ; ■hy was ook Medicyn-meefter. Het jaer fyns overlyden is onbekend.
Baccarellk s , ( Gillis ) van Antwerpen , vermaerden Landfchap-i'childer, even als fynen



22 DOORLÜGTtöE MANNEN. broeder Guilielmus. Defzelfs ftam heeft verfcheyde goede fchiiders voortfgebrogt.
Bacherius oft Backer , ( Petrus ) Predikheer van Gend, Leigever in de Gödfgeleerdheyd tot Loven, overleden in't jaer 1602 ; is autheur van een wonderbaer werk , getytelt : Jurgium conjugale contra Reformatorum gentem, 1585 in-4to.
Backer , ( Jacobus ) Schilder , gebortig van Holland , fcheen uyt in de portraiten : hy overleed in 't jaer 2614. Daer zyn nog andere fchiiders van den zeiven 'ïiaem
Badius , (JoiTe ) bygenaemd Affenlïus , om diefwille dat hy tot Aifche , groote burgt tuffchen BrulTel en Aelft , in 't jaer 1462 geboren wird ; hy (ludeerde in Vlaenderen en Itaiien en kwam tot Lyons in het Griekx les geven. Joannes Trefchel, Drukker van die ftad maekte hem Feyl - verbeteraer van fyn Drukkerey , en gaf hem fyn dogter ten houwelyk. Robertus Gaguin , van wie hy de ;gefchiedenisbefchryving van vrankryk tot Lyons gedrukt had, lokte hem naer Parys. Het is van fyn Diuklrerey dat men zoo fterk gefproken heeft onder den naem van Prcelum Aflenfianum. Hy gaf verfcheyde fchoolboeken uyt , op de welke hy zelfs uytleggingen maekte Hy overlydde tot Parys in't jaer 2536 naer alvorens verfcheyde werken, behalvens fyne uytleggingen, gemaekt te hebben. Hy dede ook in 't latyn drukken Het Schip der zottinnen. In't jaer 2501 in-4to.
Baius oft De Bay , (Michaël) wird tot Melin geboren in 't regts-gebied van Aeth in 't jaer 1513. Keyzer Karei den V verkoos hem om de H. Schriftaer tot Loven uytteleggen in 't jaer 2552 : hy was agtervolgens cancelier der Univerliteyt , befchermer van defzelfs voorregten , en algemeynen geloofs onderzoeker. De Univerliteyt zouder.de hem uyt,, met (lemming van den Koning van Spagnien, om hem tot ds



DER NEDERLANDEN. 43
algemeyne kerkvergaederinge van Trenten te zenden , met Joannes Heffels , met wie hy een onfcheyilbaere vriendfchap had gemaekt , die nouwer verknogt wird door de evenredigheyd hun 'er manieren van doen. Een gedeelte fyn 'er werkjes was reeds in druk uytgegeven DeSorbonne , tot de welke men agt voorllellingen van den Hoogleeraer gezonden had , keurde de zelve afin 'tjaer 1560. Pius den V veroordeelde er zes-en-zeventig andere , door fyn hulle van den 1 oftober 2567. De veroordeeling' wird in 't algemyn en opzigtelyk kenoaer gemaekt ; .dat is te zeggen, dat men den zin niet ten vollen befloot, in den welken ider van deze zig veroordeelbaer maekte , den pater Peretti, generael der minderbroeders, ( agtervolgens Paus onder den naem van Sixtus den V : ) Melde zig vueriglyk aen tegen den hoogleeraer van Loven , ten aenzoeke der francifkanen , fyne medebroeders , de welke Baius opgehitft had , door de veragting hun er fchool-leeraers, en verergerd door de nieuwigheyd fyn er leering. De bulle veroorzaekte een groote beroerte in de univerliteyt. Den Cardinael Granrivelle , die er mede belaft, was, dede de zelve aenveerden. Baius naer eenige moeylykheden , gehoorzaemde zelfs aen deze , dog hy zeyde , volgens de gewoonte der veroordeelde Leeraers, dat deze voorftelüngen van hem niet waren , ofte wel dat fy met bedrog waren voorgefteld. Gregorius den III, keurt de beüuyten van Pius den V goed. Den jefuiet Pollet, deze bul naer Loven gedraegen hebbende, erkende Baius door fyn handfchrift, dat hy vele van deze fes-en-feventig voorllellingen had ftaende gehouden ; dat fy veroordeeld waren in den zin , die hyze gegeven had , en dat fy dit verdienden. Syne bezonderfte dolingen waren : m dat federt den val van Adam , i> alle de werken der menfchen , gedaen buyten j». de gratie, jonden zyu : dat de vryheyd ,



24 DOORLUGTIG E MANNEN. 11 volgens de H. Schriftuer, de ontmaeginge » is der zonden ; dat fy is overeenkomende ia met de noodzaekelykheyd , dat de beroer„ ten der natuer niet tegenftaende tegen wil, %■, door het gebod ongeoorloft fyn, en dat fy »> in de gedoopte een zoude zyn, als fy in flaer. n van zonden ervallen fyn : dat de dood-zonde ti niet vergeven is door een volmaekt berouw, li het welke in zig den wenfch van het doop« zei oft onillaeginge befluyt , is 't dat men het » zelve niet opregtelyk ontfangt : dat men het » eeuwig leven kan verdienen eer dat men geregt„ veerdign is enz. Op nieuws ondernomen hebbende van aen fyne gevoelens eenen voordeelgen zin te geven , en fyn oogwit niet konnende volbrengen , overweegde hy niet anders, als om in vrede te fterven. Men heeft een Opzameling van fyne werken in'tjaer zóoó in-4to tot Ceulen gedrukt ; dat is te zeggen in Holland. Quefnel en P. Gerberon, waren van deze de verbryders. De verzameling wird gedoemt tot Roomen den 8 Mey 2797. Den flyl van Baius overtreft verre dien der fchool-leeraers van fynen tyd : hy is eenvoudig en bondig. Men ziet dat Baius veel op de oudvaders geftudeerd heeft men zegt zelfs dat hy negen mael de werken van den H. Auguftinus gelezen heeft : en dat het te wenfch en was, dat hy zig van dezen vader bedienende, zekere plaetzen beter had uytgelegd , oft wel dat hy zig gedraegen had aen de gevoelens der godfgeleerde , door de kerk goedgekeurd. Door misbruyk van zoo hooge oeleerdheyd, heeft men hem aenzien als den voorlooper der twift-reden, opgerokt door de leerlingen van den Biffchop van Ipre. Het fchynt dat hy de wonderbaere gevoelens beminde ,■ want in fyne verhandelinge op de ertzonde , betragt hy vueriglyk goed te maeken, dat, js't zaeken dat onder de menfcben, den eenen fwaerdere driften beeft als den aadwe» 3 ha is,



DER NEDERLANDEN. 2? «Sat fy meerder deelagtig zyn geu eelt aen de erlzonde : den hoogleeraer Baius overlydde den 16 feptember 1589; hy iligtte een collegie by fynen uytterften wille, het welke fyn belten werk is geweeft. Synen neve (Jacobus Baius) infgelykx hoogleeraer van Boven, overleden in 'tjaer 1624, heeft een Verhandeling op het H. Sacrament des Autaers naegelaeten , in de zelve ftad gedrukt in-#vo 1605, en eenen Catechifraus in-fol. Ceulen 2620, hy heeft ook het lykfermoon van fyn oom gemaekt,in het welk hy verzekert dat den overleden aen hem verfchenen is in den ftaet der gelukkige.
Balduinus Rithovius , ( Martiiius) gebortig van het dorp van Rithoven, onder het retgs-gebied van 's Hertogen-bofch , eerften Biffchop van Ipre ; was tegenwoordig in de algemyne kerk-vergaedering van Treinen , in 't jaer 1562 ; en zat voor in die van Mechelen in 'tjaer 2570. Hy hield een fynode tot Ypre in 'tjaer 1577 welkers beftuyten hy dede afkondigen. Men heeft van hem eene verhandeling op den Meefter der Zinfpreuken, en den Manuale Paftorum.
Balen, (xYlathias) geboren tot Dordrecht in't jaer 1612 , heeft fyne bezonderfte ftudien ■gemaekt op de oudheden en de gefchiedeniden van het vaderland. De vrugt van fyne opzoekingen en van fynen aerbeyd is in de tael van fyn land verfchenen , onder den tytel van de Befchryving der ftad Dordrecht, van defzelfs oorfprong, aengroeyingen en tegenwoordigen ftaet, enz. 1677 in-^to. zeer dik : daer zyn wynige werken van dien aerd de welke tnet zoo veel zorg gemaekt zyn. Synen fterfdag is onbekent.
Barleus , (Gafpar) van Antwerpen , eerlr, bedienaer in Holland, verdedigde Arminius, en wird door de Gommariften van fyn bediening berooft. Hy gaf les in de wy fgeerigheyd lot Amfterdam alwaer hy overlydde in 't jaeï
i. Deel. C



*5 DOORLUGTIG E MANNEN 1648 aen een wonderbaere razerney, peyzende in fyn Iaefte ziekte , dat hy nu van glas, van boter en van ftrooy was , en hy vreefde van gebroken, gefrrolten oft verbrand te worden. Men heeft van hem een boekdeel van vertoogreden , geagt voor den ftyl, dog in welk niets te leeren is. Syn rymdigten zyn tot Leyden gedrukt in't jaer 1628 en 1631 in-4to. Men bevind er meer verftand als konft , en grootere vuerigheyd als nouwkeurigheyd ; men heeft van hem ook eenige brieven, Amfterdam 1667, 2 vol. in-12 en een gefchiedenis-befchryving van Bralilien Amfterdam 2647 in-fol.
BARL.EUS, (Lambertus) Lefgever in 't Griekx in de Academie van Leyden, was broeder van den Voorgaenden. Men zegt dat hy het Griekx even als fyn moederlyke tael fprak ; waer door hy van wegens de Staeten van Holland , wird verkozen om op het nouwkeurigffe met Jacobus Revius in die tael de belydenis van den ervormden Godsdienft over te ftellen, Hy overlydde in't jaer 1655,. Men heeft van hem, De Staets - zaeken van Lucianus, met profytige opmerkingen, en een goede verklaering op den geflagtboom der Goden door Heliodus.
barland , ( Adrianus) gebortig van BarJand , dorp in Zeeland, Lefgever der welfprehendheyd tot Loven, overlydde in't jaer 254? rraer verfcheyde werken in druk uytgegeven te hebben. De bezonderfte zyn : I. aenmerkingen op Terentius, op Virgilius, op den jongen Plinius en op Menander. II. Een kort verhael op de algemeyne gefchiedenis-befchryving federt J. C. tot het jaer 1532 in-8vo 2603. III Den jjaerboek van de Hertogen van Braband, in't franl'ch overgeftelt met fig. 1603 in-fol. IV. De Litteratis urbis Romte principibus in-4to, en pieer andere werken.
BaRneveld , ( Joannes van Olden ) Advq* /jaet Generael der Staeten van Holland , bekwam rfs ngting des Republiek, en yan andere. Mo»



DER NEDERLANDEN. 27 gendheden in fyne onderhandelingen en afgezantfchappen. Men mag hem (lellen onder de fligters der Republiek. Henricus den IV. en deKoninginne Elifabeth agtte grootelykx dezen bekwaemen onderhandelaer. Barneveld betragtende het gezag van Mauritz van Oragnien te beteugelen , wekte de Arminianen op tegen de Gommarifteu , aenklevers van dezen Prins : Mauritz , om zig hier over te vreken , dede tot Dordrecht een Synode vergaederen , van alle de Calvinfche Kerken, uytgezonderd die van Vrankryk , in't jaer 161S en 1619. Deze vergaedering veroordeelde met zoo hevige ftrengheyd de Arminianen, even oft fy van de zelve gemeynfchap niet geweelt waren , en even oft de ervormde aen de Kerk het regt van over de twiflredens te vonniffen, niet hadden ontnomen. Barneveldt geoordeeld door zes-en-twintig Commiffaritfen, is onthoofd in't jaer 1619, onder voorworp van fyn vaderland aen de Spaenfche kroon te hebben willen overleveren, die integendeel met zoo grooten iever gewerkt had om het zelve aen die Mogendheyd te onttrekken. Men zond tot hemden bedienaer Walacus, om hem tot de dood te bereyden : Barneveld fchreef in dien ftond aen fyn vrouw. Wanneer hy dezen zag binnenkomen , zeyde hy tot hem , dat hy oud en van over langen tyd genoegzaem bereyd was , dat hy dienfvolgens die moeyte konde fpaeren. Den bedienaer volherdde : zit dan neder zeyde Barneveld tot dat ik mynen brief voltrokken heb. Als den zeiven geëyndigd was, vroeg hy aen dezen Walacus, wie hy was , overwoog met hem eenige poindten van den Godfdienft , en hield niet op van fyn onnoozelheyd te betuygen. Op eenige voortlellingen van den bedienaer , zeyde hy hem , »als W ik het gezag had , heerfchtte ik volgens de « grondregels van dien tyd ; en alfnu ben ik n veroordeeld tot de dood volgens die, van C 2



a# D00RLUGT1GE MANNEN 11 den tegenwoordigen tyd. « Syne twee zonen Renatus. en Guilielmus, het voornemen gemaekt hebbende van de dood huns vader te vreken., maekten een faemenrotiing , de welke ontdekt wird. Guilielmus nam de vlugt ; Renatus wird gevangen en ter dood verwezen. Syn doorlugtige moeder vsrzogt voor hem genade aen den Prins Mauritius, den welken tot haer zeyde : s> het ichynt my vremd , dat gy voor uwen zone » doet , het geene gy gewygerd hebt te doen ■>■> voor uwen man.' de waere huyfvrouwe van j» Barneveld , antwoordde hem met veragtinge, » ik heb geen genade voor mynen man gevraegt li om reden dat hy onfchuldig was ; roaer ils « vraege die voor mynen zone om dat hy pli"-j> tig is. «
Barre , ( Ludovicus Franciscus Jofephus de la ) van de academie der infehryvinge , wird tot Doornyk geboren in 't jaer \688 en overleed tot Parys in't jaer 173S naer verfcheyde werken in 't ligt gegeven te hebben : I. Imperium Oriëntale in 2 vol. in-fol. gezaementlyk met Don Banduri. II. Verzameling der Medaillien van de Keyzers federt den tyd van Decius tot aen den hellen Keyzer Paleologus ; werk waer in Dom Banduri een groot °deel had. III. een nieuwe uytgave van "den Spicilegus van D. d'Archeri. IV. Een andere van den Woordenboek van Moreri 1725. V. Een deel in-4to, aenmerkingen om te dienen aen de befchryving van Vrankryk en aen die van Bourgognien, bekend onder den naem van dagboek van Karei den VI : in 't franfeh. VI. Een uytgave van den Geheym-fchryver van het Hof, en van den Geheym-fchryver van het Cabir.et 2 vol. in-i2 , de welke doen blyken dat La Barre meerder wysheyd dan liiel bezat. Het oordeel dat hy bekomen had door de oude handfehriften, diende hem niet voorde hedendagfche werken. Barth, ( Joanues) geboren tot Duynkeike



DER NEDERLANDEN. 20 tfan eenen flegten viiTcher, is meer berugt als wel dat hy fyn geborte aen eenen Monarch fchuldig was geweeft. Van het jaer 1675 was hy door zoo wonderbaere als ftoute daeden zeer vermaerd. Het zoude te lang wezen deze alle op te haelen. Syne heldadigheyd in verfcheyde voorvallen uytgefchenen hebbende, bekwam hy her. bevel in 'tjaer 1692 over zeven fregatten en een brandfchip. Twee-en-dertig oorlogs-fchepen * zoo engelfche als hollandfche, blockeerden de zeehaeve van Duynkerke. Hy vond den middel van door te geraeken en des anderdags nam hy vier engelfche fchepen, rykelyk gelaeden,. de welke naer Mofcovien zeylden. Hyging zesen-tachentig fchepen verbranden , zoo vaertuygen als koopvaerdye-fchepen. Hy dede eenen af togc naer Neucalfel ; hy brandde er ontrent 200 huyzen en brogt tot Duynkerken voor 500 duyzend patacons buyt op het eynde van het zelve jaer 7693 , hebbende gaen kruycen naer den Nooden met dry fchepen van den koning, kwam hyeen hollandfche vloot te gemoed, met graen gelaeden , vergezeld door dry oorlogs - fchepen : Barth randde de zelve aen, neemt er een, naer de andere op de vlugt gejaegt te hebben, en maekte zig meefter van felthien fchepen van deze vloot. In 't jaer 1693. had hy het bevel over het fchip U Glorieux van fesen-fe(tig canons, om te dienen in het zeeleger onder bevel van Tourville, den welken de vloot van Smyrna verrafchte. Barth zig van het leger afgefcheyden vindende , kwam by Faro fes Hollandfche fchepen te gemoed , alle rykelyk gelaeden : hy dede de zelve alle op ftrand zeylen en verbranden. Dezen zee-held wei kzaem, en onvermoeybaer vertrekt eenige maenden daer naer met fes oorlogs - fchepeu naer Vrankryk , uyt de haeve van Vkkeren om een vloot gelaeden met graen te geleyden. Hy brogt de zelve gelukkiglyk tot Duyukerke , alhoewel dat C3



go D ÖORL UGTIG E MANNEN.
de Engelfche en de Hollanders zwaere fregattes hadden afgezonden om \ zelve te beletten. In het begin van den zomer van het jaer 1694, voer hy met de zelve fchepen in zee om een vloot met graen gelaeden, voor rekening des Konings binnen te brengen , de welke verbleven was in verfcheyde haeven van den noorden. Deze vloot was reets vertrokken ten getalle van meer dan honderd zeylen, onder 'tgeleyde van twee Deenfche en een SweedTch oorlogs fchip. Barth had niet veel moeyte om haer te veroveren ; tuffchen Texel en Vlie, wird fy ontmoet door den Onder-Admirael van Vriefland, genaemt Hides de Vries, die onder zyn bevel een Efcader had , opgemaekt uyt acht oorlogs-fchepen, des anderdags kwam Barth haer op de hoogte van Texel te gemoed , en niet tegenilaende min» der in getal en grofgefchut , ontmaekte hy hem fynen buyt , nam den onder Admirael en twee andere fchepen. Deze groote daed dede heni de opene brieven van edeldom bekomen : twee jaeren daer naer veroorzaekte Barth alnog een merkelyke fchaede aen de hollanders , zig van een deel van hunne vloot meeüer maekende, de welke hy te gemoed kwam fes meylen van 't Vlie oft van Vlieland , naebuerig eyland aen Texel. Syn efcader was opgemaekt uyt agt oorlogs-fchepen en eenige kuepers, en de hollandfche vloot uyt 106 koopvaerdye-fchepen, vergezeld door eenige fregatten. Barth randde de zelve aen met geweld , en kampte zelfs aen op den bevelhebber , neemt dertig' koopvaerdye fchepen en vier van het geleyde, zeer wynige fchaede geleden hebbende. Dog hy konde van fyn verovering geen voordeel rapen. Agtervolgens komt hy 12 hollandfche oorlogs-fchepen te gemoet; een vloot onder geleyde hebbende , de welke naer den noorden zeylde ; hy wird gedwongen het vuer in fynen buyt te iteken, om te beletten dat den



DER NEDERLANDEN. fri Zeiven weder foude gevallen hebben in de handen van fyne vyanden. Hy beveyligde zig zelfs enkelyk door het geweld der zeylen,, van de vervolging van eenige andere fchepen. Dezen berugten zeevaerder overlydde in 'tjaer 1702111 den ouderdom van 51 jaeren , zonder begunRiger en zonder iemands hulp gehad te hebben , als fyn eygen kloekheyd , word hy het hoofd van een zee-leger , naer met alle de zee - bedieningen verrykt geweeft te.zyn. Hy fprak wynig en fle°gt, zynde zeer ongemaniert, en zig over-al kwytende en voegende als eenen matroos. Wanneer hem den ridder de Forbin aen het hof voorbrogt in 't jaer 1691 , zoozeyden de guychelaers va^n Verfailles , laet ons den ridder de Forbin gaen bejdiouwen , die den béér leyd. Men zegt , dat hy te voorfchyn kwam met een broek van goude laeken, gevoederd met zilver laeken : de ongemakken die hem deze voedering veroorzaekte gaven hem een genoegzaem vermakelyke geltalte. Joannes Barth was niet agtbaer als op fyn fchip. Een ftoute onderneming was hem zeer cygen , maer hy was onbekwaem om een doornuft voorworp te maeken.
Baudius, (Dominicus) Lefgever in de welfprekendheyd tot Leyden, overlydde in die ftad in 'tjaer 2Ó13. Hy was tot Ryflèl geboren in 'tjaer 156/ en was tot Advocaet aengenomen in den Haeg in 't jaer 1587 , hy gaf zig uyt als Regts-geleerden en-als Tael-kundigcn. Ond'er fyne latynfche werken , de welke hy naeliet, neemt men fyne rymdigten uyt , en bezonderlyk , fyne Jambjca /670, in-8 , men vind de zelve vol vuer en edelheyd. Men heeft van hem ook eenige beweeg-reden en zendbrieven , Leyden 1650, in-12 in de welke hy veel verftaud en yd'ele eerztigt bethoont. De ongebande liefde en den wyn benamen den luyfter van fyne faem.
Bauduixus den J, Graef van Vlaenderen-, zig onder het getal der Kruyfvaerders geitelt heb-



3ï D O O RL UG TIG E MANNEN bende, om naer het H. Land te gaen, wird tot eerften latynfchen Keyzer van Conftantinopelen verkozen, naer de overwinninge van die ftad, door de franfche en venetiaenen , vereenigd in 'tjaer 1204. Men kon geenen beteren keus doen; Bauduinius was godvruchtig , lieftallig, voorzichtig in fyne ondernemingen , kloekmoedig in fyne uytwerkingen, en bezat alle krygs-hoedanigheden. Den nieuwen Keyzer ging naer Adrianopelen om er het beleg te doen ; dog hy wird er overwonnen en door de Bulgaeren gevangen. Joannes Koning van die barbaeren, dede hem vreedelyk dooden in 'tjaer 1206. Eenige zeggen dat men hem de ermen , de beenen, en het hoofd afkapte, dat men fy« lichaem aen de wilde dieren en aen de roofvogelen tot proye gaf. De andere dat hy hem door fyne honden dede opfreten; andere dat hy fyn bekkeneel in goud dede beflaen , omhein in fyne maeltyden tot beker te dienen.
Bauduinus , (Francifcus) wird tot Arras, geboren in 'tjaer 1520. Hy was lefgever tot Bourges, tot Angers , tot Parys, tot Strasburg , tot Heidelberg. Antonius van Bourbon, Koning van Navarre, den welken aen hem de opvoedinge van eenen zyn'er natuerlyke zonen had toebetrouwd , zond hem naer de algemyne kerk-vergaedering van Trenten, om er fynen redenaer te fyn. Henricus den III maekte hem Raeds-heer van ftaet. Hy overlydde goed Chriftenen den 24 october in 't jaer 1573. Den pater Maldonatus jefuiet, was in fynen doodftryd tegenwoordig. Baudouinus had met Calvitn genoegzaem gemynfchap gehad , en eenige van fyne fchriften hebben den fmaek van deze gemeynfchap ; dog het overlezen van Georgius Caffander gaf hem een walging van deze nieuwe fedte. Hy was geoelfent in de letterkunde , in de regten , die hy mede van de eerfte met bryn verhandelt heeft, en in de kerkelvke cefchie-



DER NEDERLAND E IV. 33
denis-befchryving. Hyis den uytgever van twee uytmuntende werken : S. Optati libri de fchifmate donatiflarum, &c. Viftoris uticenfis de pérfecutione vandalica, Parys 1569. Hy bethoont klaer in een zeer geagt voprberigt de gelykvormigheyd der fcheuring van de Calviniften met die der Donatiffen. De aenmerkingen van Bauduinus op den H. Optatus, fyn gelyk geftelt met die van den geleerden Gabriël Aubefpine, in de uytgaeve der werken van dezen vader, in 't ligt gegeven door Karei Paulin Jefuiet , Parys /631. in-fol. Joieph de Buihinck , Raeds-heer van den Keurvorlt van den Paltz heeft in 't ligt gegeven het voorberigt van Bauduinus, overzien eh vermeerderd Duifeldorf*
Becanus , d Martinus) lefgever in de wyfgeerigheyd en de godfgeleerdheyd by de jefuiten , bigtvader van Ferdinandus den IJ, wird tot Hilverenbeek in Braband geboren , en overlydde tot Wccnen in 'tjaer 1624. Men heeft van hem een algemeyne verhandeling over de Gods-geleerdheyd, in-fol. een verhandeling over de gefchillen der godfdienft-punten , verfcheyde andere ichriften ; het meeft gelezen en het profytigtte is, de Anologia veteris & novi teftamenti, 1 vol. in-#vo, een werk, in het welk de overeenkomften van het Evangelie met .de oude weth aengethoont worden , en de wonderbaere aeneenfchakeling de welke alle de geopenbaerde waerheden te zaemen in een beknoopte leering vervat volkomentlyk overeenkomende vervoegd met alle hunne deeleij.
Becanüs ( Guilielmus ) Jefuiet, tot Ypre geboren in 't jaer ]<5o8 en tot Loven overleden den 11 December 1683. Men heeft van hem zeer geagte rymdigten , en onder andere een befchryving van den intrede van den Prins Ferdinandus, infant van Spagnien, in Vlaenderen , .met fchoone figucren verciert, afgefchets door



34 DOÖRLUGTIGE MANNEN Rubbens, en voltrokken door Cornelius Gallé Antwerpen 2636. Voorts eenige klagt-digten , waer in men die geleerde bevalligheyd vind de welke den waeren aerd der veld-digten uytdrukt. Antwerpen 2655,. men heeft de zelve dikmaels gedrukt, met de digtkuude van Sidronius Hofchius.
Beck ( Joannes Baron van ) bevelhebber van het Hertogdom van Luxemburg, Lieutenant Generael van den Koning van Spagnien , fcheen uyt in den veld-flag van Diedenhoven , alwaer Piccolomini de Franfche verfloeg in 't jaer 1640 ; hy nam agtervolgens de Stad Arien, bevond zig in 't jaer 2641. in den veldflag van Honnicourt, en in 't jaer 1148 in dien van Lens. Hy ftirf van een wonde die hy aldaer ontfong, en de welke hy door een krygsedelmoedigheyd niet wilde laeten verbanden. Beck was eenen Poftillon voor dat hy zig tot den krygdienft had begeven ; fynen kloeken moed en deugdzaem gedrag brogten hem tot een zoo hooge fortuyn, de welke hy des te meerder verdiende , om diefwil dat hy dezelve noyt misbruykte en dat hy geenzins „trots nog opgeblaezen was. Syn grafschrift het welk men in de Kerk der recolleéten binnen Luxemburg befchouwt, betuygt dat den vermaerden Walflein tegen den Keyzer Ferdinandus den II opgeftaen zynde , alle moeyte heeft te werkgeftelt, om den baron Beck tot zig te trekken, dog dat alle fyne werkftellingen de deugdzaemheyd van dezen Generael niet hadden konnen mifleyden.
Beyerlinck , (Laurentius) Arts-diaeken van Antwerpen, fyn vaderland, en beftierder van het Seminarie van Antwerpen overlydde in 'tjaer 1627 oud negen-en-veertig jaeren. Hy gaf in 'tligt een nieuw werk getytelt Magnum theatrum vitae humante door Zwinger met aenmerkelyke vermeerderingen, in 7 vol. in-fol.



DER NEDERLANDEN. 35
Men heeft van hem ook BibJia facra variorum tranflatorum 3 vol. in-fol. Antwerpen; mee eenige andere werken.
Bek, (David) van Pelft, fchilder van den Koning van Engeland , leerling van den Ridder Antonius Van Dyck maekte zig gelyk aen fynen meefter. Veele mogendheden riepen hem om hunne afbeeldinge na het leven door hem te doen fchilderen. ïly fchilderde zoo fpoedig , dat Karei den I, hem op zekeren d,ig zeyde. Ik geloove dat gy wel eenpeerd, zoud konnen fchilderen, dat in poll zoude loopen. Hy overlydde in den Haege in 'tjaer 2656.
Bekker ( Balthazar) geboren tot Warthuyzen in de Provintie van Groeningen in't jaer 2634, was bedienaer in verfcheyde kerken en overlydde tot Amfterdam in't jaer 1698. Syn werk ; de bezetene Wereld ; dede fyn bedienaers ampt verliezen : Dezen wydloopigen en verdrietigen boek behelit dat er noyt bezetene, nog tooveraers zyn eweeft ; en dat de duyvels zig met de zaeken der menfehen niet bemoeyen. Benjamin Binet wederlegt dit werk zeer grondig , in fyne verbandelinge der goden van het Heydendom , in12, welk men gemynelyk voegd a'en het werk van Bekker. Men heeft ook van hem onderzoekingen op de cometen in-8. II de H. godsgeleerdheyd , III. een uytlegging op de voorzegging van Daniël, enz. Bekker was fchroojnelyk leelyk ; en alhoewel hy aen den duyvel niet geloofde, was hy door zyne geftaelte aen hem zeer gelyk. Hy was van eenen levendigen en zeer vuerigen aerd , ongeruft en vol moed om zyne wetenfehappen te vermeerderen ; dog hy wird wederhouden in fyne vaftftellingen, en was oubekwaem om den fmaek der goede redens te beproeven , de welke hem bedreden.
Bentzeradt (; Karei Henricus) in de provintie van Luxemburg geboren , aenveerde den regel van Citeaux tot Orval, in den



•5 DOORLUGTIGE MANNEN. ouderdom van li jaeren, hy was aldaer Abt ten tyde van negen-en-dertig jaeren, en dede den tyd van fyn beftïer uytfchynen, door de érftelling van den ftrengen kloofter-regel, den welken D. Bernardus van Montgaillard, gemynelyk genaemt den klynen Feuillant, aldaer had ingevoert. Hy overlydde in 't jaer 1707.
berghem , (Nicolaus) uytnemenden landfchap-fchilder , geboren tot Amfterdam in't jaer 1624 , betoonde van fyne jongheyd af een groote genegendheyd tot de fchilder-konft. Het kafteel van Benthem alwaer hy langen tyd woonde , ftelde hem zeer aengenaeme en veranderende vertoogen voor het oog , de welke hy naer het leven afteekende. Defzelfs fchilderingen zyn verwonderenfweerdjg door de menigte en de ver■fcheydentheyd van fyne afteekeningen , door een verwe vol van bevaliigheyd. Den Koning van Vrankryk heeft er twee van deze. hy overlydde in'tjaer 1683. Synen aerd was zoetaerdig en vMegen , en dien van fyne vrouw zeer gierig , fy was te faemen een fcherpagtig en boos°wyf. Sy maekte zig meefter van fyn geld en liet hem kwalyk fynen adem haelen : fy was in een kamer onder fyne werkzael, om tegen de zoldering te kloppen, ieder reys als fy zig liet voorltaen , dat haeren man in flaep zoude vallen. Het eenig vermaek van Berghem was te fchilderen : hy zeyde al fpottende , dat het geld onnoodig was aen die zig weeten bezig te houden
Berken (Ludovicus) gebortig van Brugge, vond uyt het klieven van den diamant , ontrent het jaer 1450.
Bernardus Van BruiTel , bekend door fyne jagten, in de welke hy naer het leven Keyzer Karei den V , fvnen befchermer , en verfcheyde
andere groote heeren van fyn Hof uytfchilaerde. Men heeft van hem tot Antwerpen nog een fchildeiye van het laelten oordeel, van de welke
hr



DER NEDERLANDEN. 3> by «ïen grond vergulde voor dat hy er de verwe op leydde , op dat den fchyn van het goud de blaekinge des hemels des te naturelyker zoude maeken. Den dag fyn'er gehorte en dien van fyn fterven zyn onbekend.
Bertholet , ( Joannes) Jefuiet, geboren tot Salm in het Hertogdom van Luxemburg, overleden tot Luyk in 't jaer 2755, is autheur van een befchryving der inftellinge van het H. Sacraments-dag ; Luyk \j46 1 vol. in-4to, in de welke meerder oordeel word verzogt. En van een kerkelyke en borgerlyke gefcbie'denis-befchryving van het Hertogdom van Luxemburg en het Graefschap van Chiny 8 vol. in-4to,i dit is een wydloopig werk , met wynige opgepronktheyd gefchreven ; dog alwaer men de geleerdheyd en andere aenbelangende zaeken ziet doorftraelen , die men te vergeefs eldera zoude zoeken. Dit werk word hedendags meer gezogt, dan ten tyde van fvn uytgaeve , ia 'tjaer 2742,
Bertholet, (Bartholomeus Flemale ) geboren tot Luyk in 'tjaer 1612 fchilderde meÉ voorfpoed ; men gaf hem een plaets in de academie en wird agtervolgens lefgever tot Parys ; de ongefchoende Carmeliten van die ftad hebben van hem een opneming van Elias, da groote Auguftynen, een aenbidding der dry Koningen , dog' het grootfte gedeelte van fyrt fchilder-ftukken fyn tot Luyk .- men verwonderd voornamentlyk de bekeering van den' H. Paulus, de welke in de Collegiaele is van dien naem, van de welke Bertholet Canonik was ; een hemelvaerd van de H. Maget iir. de kerk der Predikheeren een verwekking van Lazarus in de Cathedraele, enz. Hy overfydde» tot Luyk in 't jaer 1675.
Bertius, (Petrus) geboren tot Beveren, klyn dorp in Vlaendereu, in 't jaer 2565, lefgeyer in de wyfgeerigheyd tot Leyden, wirdr



_SÖ DOORLU&TIGE MANNEN. J, 'van fyn bediening beroofd om de partey der Arminiaenen aengekleefc te hebben. Ily begaf Zig naer Parys, alwaer hy de proteftantfche fecle afswoor in 'tjaer 1620, hy wird verrykt met het .ampt van des Konings wereld-befchryver ; met de plaets van overtalligen Koninglyken lefgever jn de wiskonft, en met den tytel van gefchiedenis-fchryver van Vrankryk. Hy overlydde jn het jaer 1629 , oud zynde vier - en - zeftig jaeren ,• fyne land-befchryvende werken zyn meer 'geagt als alle het gene hy op de Gommariftea £n Arminiaenen heeft uytgegeven. Men heeft van hem Cctnmentariorum rerum Germanica^um libri tres in-12 Amfterdam 1635 , in die korte befchryving vind men er een genoegzaeni goede befchryving van Duytfland, en een kaert van het ryk van Karei den Grooten II, theatrum geophiffi veteris, Amft. 2618-1619, 2 vol. in-fol. Deze opzaemeling, de welke byna alle de oude landbefchryvers vervat, opgehelderd door wyze /aeumerkingcu, is raer en gezogt. III de Notitia Epifcopatuum Gallite Parys 1625 in-fol. IV de Aggeribus &Pontibus, Parys 2629,^-8. een verhandeling gemaekt ten opzigte van den dyk der Rochelle. V. Introdudtio in univerfam Geografhiam in-;2. alle deze werken fyn overzien door die, de welke delandbefchryvinge behandelen, en die deze wetenfchap befchryven. Hy is autheur van de voor-reden, de welke men yind aen't hoofd van eenige werken van den boek van Boëtius de ^Confolatione philofophice, Leyden 2643 in-24,
Beuckelts oft Beckelins ( Guilielmus ) ïierugten Hollandlchen vilfcher, vond den middel uyt ontrent het jaer 1^16 van den Haring te zouten , en te tonnen, om den zeiven vervoerbaer te maeken. Hy is tot Biervliet overledden in 't jaer 1447. De Hollanders fielden een gedenkfchrift op fyne begraefplaets, het welk Karei den V uyt nicuwsgierigheyd heeft gaen belchouwen.
Beverland ( Adrianus) leerling van Voft



DER NEDERLANDEN. & Sus en hoogleeraer in de regten, wird tot Middelburg in Zeeland geboren , en overlyddef in 't jaer 1712 ; voor eerfi maekte hy zig in't letterkundig Europa bekent door eerloosheden. Hy brogt in 't ligt in't jaer 16S0, lyn> verhandeling de Stolatte Virginitatis jure , tof Leyden in-tf. Hy werkte ten zei ven tyde aen nog een ongeregelder werk, getytelt de Prodibulis Vererum. Hy zoude de verraetendheyd gehad hebben van het zelve in 't ligt te geven/ zonder den raed van fyne vrinden die zulkxbeletteden. Votfius fynen vrind , brogt eenige var» de zelve_ in fyn opmerking op Gatullus. Deverhandeling van Beverland , de Peccato origirïali Philologicè elucubrato 2678 in-12, 1679.vn-8. in 't franfclv overgeftelt 1714 in-12, irr de welke hy het gevoelen van Agrippa vernieuwde , dede hem kerkeren ( ziet fyne werken ) fyne vryheyd wel duer gekogt hebbende,, zoo bulderde hy uyt tegen de Itadsoverheyd en? de lesgevers van Leyden , in een liegt lafterfchrift, en ging agtervolgens over naer Engeland, alwaer hy alle zyn geld befteede aeiï öiitugtige Schildereyen. Men zegt dat hy vare fyn dwaeling weerkwam ; ten minden fynerv boek de Fornicatione Cavenda tot Londen 1697 rn-8., in den welken nogtans wel wulpfch©fpotwoorden gevonden worden, doed zulkx peyzen. Hy derft kinds naer zot en libertierï geleeft te_ hebben. Syn zotheyd be'tond hier in= dat hy zig door 200 mannen vervolgt dogt, de welke fynen ondergang gefworen hadden?
Bkverwyk (Joannesvan ) Beverovicius tot Dordrecht in 't jaer 1594 van eenen adelyken? dam geboren; in fyn jongheyd opgevoed onder het gezag van Gerardus Joannes Vodius r .hy doorliep verfcheyde Univcrliteyten om tot voliuaektheyd der medicynen te geraeken , en dede zig voor hoogleeraer tot Padoua aenveerden,. Hy eeflïnde deze wetenfchap in fyn vaderD 2



*0 DOORLUGTIGE MANNEN land, alwaer hy ook verfcheyde bedieningen net uytllekendheyd volbrogt. Hy overlydde in 't jaer 1647 in den ouderdom van een-en-vyftig jaeren fyne bezonderfte werken zyn. I de Termino Vitse , Fatali an mobili ? Rotterdam 164^ in-8. en Leyden 1651 in-4to. de Excellentia fexus keminei Dordrecht 1639 in-8. III. de CalculO Leyden 1638 -164/ in-8.
BlDLOO ( Godefridus ) rymdigter en medicyn-meefter, lefgever der ontleed-kunde in den Ilaege , en medicyn-meefter van Guilielmus den III Koning van Engeland , wird tot Amfterdam geboren in 't jaer 2649, en overlydde tot Leyden in 't jaer 1713. Hy bekleedde in die Stad den lefgevers-ftoel der ontleed en heelkunde. Syne Hollandfche rymdigten zyn tot Leyden in druk uytgegeven in 't jaer 1719: ender fyn andere werken , is den meeft geagtcn fyne Anotomia humani Corporis in-fol., met zeer fchoone figueren van Laireffe , tot Amfterdam 1635; dezen boek is van een wonderbaere uytwerking ; dog men moet de eerfte voordellen : die van 2739 en 1750 zyn zoo fchoon niet, alhoewel dat zy volltrekter zyn.
Blaeu , den welken van eenige genaemt word Janfon ( Guiilelmus ) leerling en vrind van Tyco Brahé, heeft eenen grooten naem bekomen door fyne aerdryks-befchryfkundige werken en fyne fchoone drukken. Men heeft van hem eenen Atlas oft Schouwburg der wereld , in 3 vol. in-fol. Amfierdam 1638 , een verhandeling op den aerd en Hemels - kloot. Dezen nytnemenden drukker overlydde tot Amfterdam , fyn vaderland, in 't jaer 1638 oud zeven-enzettig jaeren. Syne zonen Joannes en Cornelius hebben een nieuw werk op den Atlas van hunnen vader uytgegeven. In 't Spaenfch in jo vol. in-fol. in 't Vlaemfch in 9; in't latyn in 11 ; en in't Franfch in 12. Deze verzaeme■4i"g word zeer duer verkogt. Boven al den



'fiÈR NE DERLANDEN. 4f
Franfchen Atlas, wanneer hy ten vollen is. Eenen' brand , in den welken Bleau alle zyne goederen der drukkerye verloor op den 25 februari 1Ó72 heeft dezen boek zeer raer gemaekt. De thien deelen van den fpaenfchen Atlas , zyn byna niet meer te vinden. Joannes Bleau is den autheur der teekeningen van het nieuw Schouburg , van Italien Amfterdam 1704 4 vol. in-fol. nfec figuren ; eenige boekkenders geven uyt dar Joannes Bleau en Joannes Janfon twee verfcheyde drukkers en mededingers zyn. Men Kan hier over infien de nouwkeurige biblioteek van David Clement 3 deel p.. 208.
Bloemart, (Abraham) geboren tot Gorcum in 't jaer 1567 , fcheen uyt in alle flag vair fchilderkontt , dog boven al in de landfchappen. Hy had een gemakkelyk oordeel, een vlugge hand' en ryke opmaekingen,' enkelyk word hem ver-» v/ctzn dat hy fomtyds den natuer te buytcn heeft gegaen. Hy overlydde tot tJytrecht in'tjaer 1647. Hy was vader van Corneiius en Fredericus Bloemaert bevde. beru"te plaer-fnv» ders. " r * 3
Blosius oft de Blois, fLudovicus) vanhet huys van Blois en van Chatillon, geboren in 'tjaer 150Ó, op het kafteel van Don Stephanus, 111 het Prinfdom van Luyk, dit by Beaumont in Henegouw, had de abdye" Van Leflies by Avefnes in Henegouw en ervormdede zelve.Hy overlydde heyliglyk in 'tjaer 1566 oud negen en■vyftig jaeren , naer het Arts-bifdom van Cameryk ontzeyd te hebben. Defzelfs leerling Jacobus Frpjus gaf fyne werken van godvrugtigheyd in 't licht in 'tjaer 1572 in-fol. met fyn leven, hetwelk een voorbeeld is van, alle deugden. Het bezonderfte is fynen Speculum religioforum. In 'tjaer 1641 heeft men. een vertaehng van fyne zaemeufpraeke nvt»e"e* ven, Valencyn 3n-i2. -00 BL.QfTLi.NG. ofte BLOETLl.NG eenen der vê-**-



gs D 00 RL U G TIG E MANNEN inaerdfte werkmeefters, werkte met voorfpoed) met het graveeryzer en in de fwartekonft.
boch oft Bochius, (Joannes) wird tot Bruffel geboren in 'tjaer 1555 en fcheen vroeg uyt door fyne rymdigten tot Ceulen gedrukt in 't jaer 1615, hy doorliep Italien, Polen en Rufland. Naer Mofcou gaende bevrozen hem de Toeten, en men overweegde oft men hem de zelve zoude afzetten. Lyfland, alwaer Boch woonde, verrafcht zynde, bekwam hy 't gebruyk van fyne beenen weder door den fchrik. Hy overlydde in't jaer 1609. Men heeft van hem rym en rymlooze werken. De eerfte hebben hem door Valerius Andreas, den Nederlandfchen Virgilius doen noemen Men moet bekennen dat Boch, eenen goeden rymdigter van fynen tyd was, en dat fyne rymdigten de grieklche en romynfche digtkundige fchoonheden zeer naederen. FrancifcuS Swert heeft de rymdigten van Boch , vader en zoon vergaederd, en heeft de zelve in druk r.ytgegeven Ceulen 1Ó15.
Boerhaeve , (Herraanus) wird geboren irt 'tjaer 1 668 tot Voorhout by Leyden. Synen vader predikant van die ftad , was fynen eerften meefter. Van den ouderdom van elf jaeren , was hy ervaeren in't griekx, latyn, de letter-kucde en zelfs iéts van de landmeterye. Veerthien jaeren oud zynde kwam hy in de openbaere fchoolen tot Leyden, en dede zig aldaer verwonderen. Synde vyfthien jaeren geworden verloor hy fynen vader. Tot het bedienaer-ampt even als fynen vader voorfchikt zynde, zoo leerde hy het hebreeuwfch en chaldeeuwfch , tot kennis van da heylige boeken , en zes verfcheyde andere kerkelyke boeken , zonder fyn oogwit op de medicynen te verliezen. Hy wird in deze wetenfchap tot hoogleeraer aengenomen in 't jaer 1693 in den ouderdom van vyt'-en-twintig-jaeren. De nniveriiteyt van Leyden, de welke hem een gou^ medaille had vereerd in den ouderdom van



DER NEDERLANDEN. 43
twintig jaeren, om fyn verdienden te vergelden hem aen te moedigen , gaf hem wel aenftonds verdere teekenen van agting. Hy heeft en dry aenzienelyke plaetzen in die fchool gehad ; hy was te zaemen lefgever in de medicynen, ftofscheyderye en kruyd-kunde. De vremdelingen kwaemen in menigte fyne leffen hooren ; geheel Europa zond hem haere leerlingen toe. Hy onderrigtte hun, moedigde hun aen , troolle hun in hun Leyden , en genas hun in de ziektens. De academie der wetenfchappen van Parys , en die van Londen, verbonden zig met hem. Hy deelde de een en de ander mede van fyn ontdekking in de ftofscheyderye. Europa geniette reeds van alle fyne werken op de midecynen. Hy voegde te zaemen in alles en bezonderlyk in fyne zinfpreuken het befchouwend met het werkelyk. Hy heeft deze wetenlchap tot klaere en verligtende grondregels gebrogt. Boerhaeve is den Euclides der medicyniften. De verhandelaers dezer wetenfchap konnen zig van fyne boeken niet onthouden. De uytgezonderfte zyn. I. Inftitutiones medicse Leyden 1713 in 8vo. in alle taelen overge'ielt, zelfs in 't arabifch. II. Aphorifmi de cognofcendis & curandis morbis in-12, Leyden 1715. La Mettrie heeft dezelve in 'tfranfch met opmerkingen, overgeftelt in ;o vol. in-12 van Swie-* ten heeft de zelve uytgelegt in 5 vol. in-4to. III. Praxis medica five commentarius in aphorifmos 5 vol. in-j2. IV. Methodus difcendi medicinam, Londen. 1726 , in-#vo. V. De viribus medicamentorum. 1740. in-12. door De Vaux in 'tfranfch overgezet in-;3. vol. VI. Elementa Chymite , Parys 2733. 2 vol. in-4to. VII. De morbis nervorum Leyden 1761 2 vol. in-8vo. VIII. De morbis oculorum Parys 1461 in-i 2. IX de Lue venerea , Franeker 27^8 in-12. X. ILftoria plantarum horti lugduni Batavorum 1727 in-/2, alle deze werken fyn in den Haege



4# DO-O'RLÜGTIGE MANNEN.. gedrukt geweeft 1766 en tot Venetien 173^ in ^to , hy overlydde in 'tjaer 2738. En liet aen een eenige dogter vier millioenen van ©ns geld , die langen tyd van voorts in- de wifkunde tot fynen onderhoud had moeten lefgeven. Men heeft tot Leyden in de kerk van* den H. Petrus een praeïgraf opgeregt tot eer van dezen hedendagfchcn Hippocrates. De edele eenvoudigheyd, de welke in dezen grooten man uytfcheen, luyftert op ditpraelgraf, aen welkers onderfte men deze woorden leeft, de welke een wynig den fmaek des hey.dendoms hebben :■ Salutari Boerhavii genio facrum. Defzelfs faem: was zoo uytgeftrekt , dat eenen Mandaryn van» China hem onder dit enkel opfchrift" eenem brief beftelde aen den doorlugdgen Boerhaevemedicyn-meefter in Europa , die hem ter haiul^ geftelt is geweeft
BoETit's Epo , veruiaerden regts-geleerdem van de nederlanden, in Vriefland geboren in* 'tjaer 1529 en tot Donay overleden in't jaer 15995alwaer hy les - gever was in de univerliteyt nieuwelinkx opgeregt door Philippus den II men heeft van hem verfcheyde werken op deRegten en andere ftofl'en.
Bol, (Joannes) eenen vlaemfchen Schilder, geboren tot Mechelen , overleden in't jaer 2593, in den ouderdom van zeftig jaer, was voorna'mentlyk vermaerd door zyne drapperyen , naeboetzingen , en landfch appen.
Bollandüs ,. (Joannes) wird tot Julemonf in het landfchap van Limburg geboren , een meyl van Herve , in'tjaer 1596 verkoos hemde focieteyt Jefu, wiens regel hy aenveerd had, om ten eynde te brengen het oogwit dat Rofweydns, gehad had van de gedenkftukken te verzaemelen, de welke de levens der heyligen ftandbaer konden maeken, onder den tytel van Acta Sanftorurn ,• Bollandüs was fcherpzinnig , verflaadig en vol iver, noodig tot zoo een 03»



der nederland en. 45 derneming in 'tjaer 1643, zag men in 't ligt 1 Komen de Heyligen der maend january in 2 I vol. in-fol. in 'tjaer 1658 die van february, I »n 3 vol. Hy had begonft in de maend meert s wanneeer hy liirf den 12 feptember I1665, den P. :: Henechenius, fynen boezem-vriend, is vervoker I Jndu w'erk geweeft. Men gaf hem tot onderftand den P. Paepenbroek , eenen der weerdiglte opvol. gers van Bollandüs. Dit onmaeiig groot werk is 7 vergeleken geweeft aen een net dat alle Mag van Viltenen vervattede. ( Sagenre ex omni genere 1 pilcium congreganti marth. ij.) men bevind in I de zelve alle de verhaelingen , waere , twyfelag1 tige en valfche : de wyze verzaemelaers dezer zaeI ken , handelen het meeftendeel over de daeden , en q ondericheyden de gefchiedenis-befchryving der Heyhgen , van de Fabels daer de onkennis , oft i| een liegt geplaetfte godvrugtigheyd , de zelve a mede overlaft had , bollandüs , den vader van j] deze verzaemelinge was min nouwkeurig als fyne opvolgers. Men noemt de zelve naer fynen naem Bollandiften. Dit groot werk belet door de vernutinge der Societytis by bevel van de Keyzerinne Koninginne op nieuws begonft in't jaer 1779, tot groot vergenoegen van de wyze Chriftenen. Sedert dat het erkent is, naer de vrugtelooze poogingen der Wyfgeeren , dat men geene volftandige mannen , geene goede inwoonders , geene getrouwe 011: derdaenen en kan hebben zonder de groote wetI ftellingen van den Godsdienft; moet ons de 1 gefchiedenis-befchryving der Heylige, zoovol - van voorbeelden, zoo bekwaem om geoeffende I lellen te geven aen allle Staeten in het gef meyn , meer als oyt agtbaer wezen. Het vier1 de deel van de maend Odlober is in 't licht s verlchenen 111 't jaer 1781 opgedraegen aen den Arts-hertog Maximilianus van Ooftenryk. 1 De autheurs langen tyd tot Antwerpen geI plaetft, zyn als nu tot, Brulfel. De Venetiaenen



«5 DÖO RLÜGT1GE MANNEN drukken opvolgendlyk dit werk na maete dat de deelen in 't ligt verfchynen ; dog dezen druk is ongelyk minder aen dien van het nederland.
BoLOGNE (Joannes de) gebortig van Douay, leerling van Michaël Ange , vercierde de merkt van Florencen met een fchoone groep , verbeeldende de opneming van een Sabine. Van hem heeft men ook het peerd van Henricus den grooten], het welk men op de nieuwe brugge tot Parys befchouwt. Hy overlydde tot Florence ontrent het jaer ióool' - Bolswerd , ( Scheldt) gebortig van de Nederlanden heeft veel gefneden met het graveeryzer , naer de werken van Rubbens, van Dyck , en Jordaens, en heeft volkomentlyk gevolgd den fmaekvan deze groote meefters. Adam en Boëcius Bolfvert, uytiiiuntende graveerders van den zeiven naem,zyn nogtans aenScheldy niet te vergelyken.
BoMERG ( Daniël) berugten boekdrukker gebortig van Antwerpen , en tot Venetien gehuyfveft, overleden in 't jaer 1549, bragt zig eene groote faeme toe door de drukking van den Hebreeuwfchen Bybel en der Rabbinifche boetten. Hy befteede alle goed aen die groote werken. Ily onderhield by de honderd joden,om de zelve te verbeteren ofte over te Hellen t is aen hem dat men den Talmud fehuldig is in 11 vol. in-fol. Men verzekert dat hy voor vier millioenen gulden boeken drukte. Synen Hebreeuwfchen Bybel tot Venetien gedrukt, 15^9. 4' vol. in-fol. is in een grootagting
BOXFRERIUS ( Jacobus ) jefuiet wird in't jaer 35~3 tot Dinant geboren , Stad van het prinfdom van Luyk , en wird jefuiet in 't jaer 1592:. De wyfgeerigheyd en godsgeleerdheyd onderwees hy tot Douay , alwaer hy ook les-gever der Schriftuere en der Hebreeuwfche taele. was-, een bediening, de welke hy met e&r



DER. NEDERLANDEN. 4*
éerfcheyd veele jaeren volbrogt. Hy overlydde tot Doornyk den 9 mey 1645. Men bemerkt in fyne Ichnften dat hy zeer geoeifent was in de tyd - rekening en oordeelkunde , en volmaekt in de H. Land befchryvinge. Swertius drukt_ hem uyt in dezer voegen : Non vulgari doctrina inftruflus , & raris virtutum ornamentis infignitus, induftria mirabili, incredibili in rebus agendis prtidentia , acerrimi ingenii, (bïidilllmi judicii. Valerius andreas tytelt hem, Multiplicis vir eruditionis , ingenii fagacitate, judicii maturitate, fiyli facilitate ac nitore,memona; denique tcnacitate in primis excellens, Aen deze getuygeniflen mag men die geloofbaere voegen van M. Duflen „ van alle deje5» fuieten , uytleggers der H. Schriftuer , is » er ingevolge myn gevoelen, niemand die be« ter leerwyze heeft gevolgt, en die meer«» dere wysheyd en regtveerdigheyd in fyne • uytleggingen bezit, als Jacobus Bonfrenus. « Syne voorberigten op de H. Schriftuer zyn v zeer voordeelig en fchoon. Hy heeft er verv kort het meeftendeel van de verfchil-punten *i der twiftreden, de welke Serarius in fyne « voorreden verhandelt had , om er in te be» fluyten al wat .de H. Schriftuer aengaet, m en brengt aldaer te voren in een korte befchryving al wat tot deze ftofte noodig is. P Syne uytleggingen fyn uytnemende. Hy legt ,t> er fyne zinfpreuken uyt, en den inhoud van « fyne fchriften met een behendige uytgeftrektr heyd, vlugtende den te korten ftyl van fomr> mige , en den al te langen van andere ; hy « gebruykt geen buyten - reden, zonder een « vaft oogwit. Van dezen uytlegger heeft men , I. Praeloquia in totam fcripturarn facram , Antwerpen 1625 in-fol. III. Onomafticon urbiura & locorum facrcc fcripturie Parys 1631. infol. Deze twee werken fyn gevoegd geweeft in dat van JWeuoghius in druk uytge<jeyen door den



$8 DÖÖRLÜGTIGE MANNEN. P. Tournemine. III. Pentateuchus moylisconimentario illudratus. Antwerpen 1625. in-fol. IV. Jofue, judices & ruth commentario illuftrati. Parys I731 in fol, Bonfrerius heeft alnog uydeggingen gemaekt op den boek der Koningen , en den Paralipomenon , op de boeken •van Efdras, van Tobias , van Judith , van Edher en van de Machabëen ; op de vier Evangeliën , de werken der Apodelen , en op de brieven van den II. Paulus Hy had ondernomen den Pfalm-boek van David uytteleggen en hy was tot den XXXIX wanneer de dood hem uyt het leven rukte.
Bo NTEKOE (Cornelius) Hollander, medicynmeeder van den keurvorft van Brandenburg, en lefgever tot Franckfort-op-den-Oder, in't belle van fynen tyd overleden , liet een verhandeling op den Thé , en op het zevende jaer der klimmende, ook het moord-jaer genaemt, men delde de zelve in 't Franfch over in 't jaer 1699, 2 vol. in-12; des zelfs werkenzyn tot Amderdam in druk uytgegeven /Ö89 in-4.
Büntius , ( Gerardus ) lefgever in de medicynen in de univerliteyt van Leyden , op het laede der XVI eeuw , was eenen man van hooge geleerdheyd, en zeer geoeftent in de griekfche tael. Hy wird tot Ryfwyk, klyn dorp in Guelderen , geboren. Hy overlydde tot Leyden dei; 15 fepteinber 1599 in den ouderdom van dryen-feltig jaeren. Bontius is uytvinder van een •menginge van pillen , de welke van fynen naem genoemd worden pilulee tartara; Bontii ; de Hollanders hebben het zelve geheym voor ons langen tyd verborgen gehouden ; fy hadden zelfs wet-tlellig gemaekt van het zelve niet te openbaeren , waer 't dat de vernuftheyd van eenige me» dieyn meeders, hun niet had ontnomen , het welk eene liegt gegronde begeerelykheyd tot alfdan had doen veriwygen.
' BOODT, (AnJeimus p Uoëfiös de) medicyn-
meefte/



DER NEDERLANDEN. «
Jöt Brugge overleden in 't jaer 2660, heeft zi* belaemt door een verhandeling wynig bekent in c franfch overgeflek , onder den tv tel vaa den vermaerden Juwelier, oft de befchryvin* der gefteenten , in 't latyn door Boodt, m£ Sgueren van Andreas Toll, en in t franfch overgefielt door Bachou, Lyons 1644 in-3o Loonaerts, ( Olivier) oft Boonardus jeiuiet_, tot \pre geboren , in 'tjaer 1570 , overleden in de zelve Had den 23 „Sober ,65c Tvy hebben van hem. T L'infiitution des heitres xanomques, Douay t€b& en 163, in-8vo. II. Accord de la fcience & de la foi, in den Hae* 1005 m-4to. III. Commentaire fur 1'ecclélïaftique Antwerpen 1643, in-fol. IV. Commentaire im Lfther, Ceulen .647 in-fol. Deze boeken worden zeer geagt. Dezelve zyn in Ylatyn ze.ichreven, met eenen zuyveren fiyl. 0
BooT,(Arnoldus) Caivinifl, in Holland retoren ontrent het jaer 1606 hield zig bezi-irr' de leeroeflemng der wyze taelen en de artacnye-kunde, de welke hy in Engeland en Ierland oeflende. In'tjaer 1644 vertrok zighy naer -Parys, alwaer hy zig teenemael tot de letteroefeningen begaf en overlydde in 't jaer'ï051hy maekte verfcheyde werken om de opre^tigheyd van den hedeudaglchen hebreeuwfehea text _ te verdedigen ; die beledigt wird door Morin en Joannes Cappel, den P. Le Lon°* heeft m fyn H. Boekzael ( p. 290 ) verfcheyde rmflaegen opgehaeld aen Boodt oufnapt, in fyne Ammadverfiones ad textum hebraicum Londen 11664, wy hebben alnog van hem Obfervationes medicte, Helmftad 1664, in-4to. Hy heeft deel gehad in de Phjlofophie naturelle reformée Dublin 16^2, in-4to, door fynen broeder Ge, xardus Boot in druk gegeven overleden tor. Dublin in 'tjaer 1650, het is een oordeelkutw (Je op de wyfgeerigheyd van Ariftoteles. Bos, (Lambertus} Lefgever ia 'tgrieks is



§0 DOORLUGTTG E MANNEN. de univerliteyt van Franeker, tot Work urn » in het Nederland geboren, in 'tjaer 1670, is in Vrankryk wynig bekent, als door een werk van de grieklche vertaeling der 70 overzetters en in druk gegeven tot Franeker 1709 in 2 vol. ln-4to , met wyddrekkige voorreden. Hy overlydde in 'tjaer 1717 ; hy heeft nog andere werken gemaekt onder de welke men uytzonderd fyne Obfervationes in N. Tedamentum i?°7t in-8. - In quofdam Audtores Groeeos, 1715, in-8, en fynen nieuwen druk van de Griekfche Spraek4ionft van Vellerus , met vermeerderingen.
BOSSCHAERTS, (Thomas-Wiilebrordus) fchilder tot Berg in Vlaenderen geboren in 't jaer 1613. Het potloot en het pinceel waren in fyn jongheyd defzelfs fpeeltuyg ; twaelf jaeren. geworden zynde, teekende hy fyn eygen afbeelding. Den Prins van Oraguien verwonderaer van fyne fchildereyen , kogt de zelve alle op , cn riep den kondenaer naer den Haege alwaer ky 'hem bezig hield met fyn paleys te verderen. Dez'en Schilder fcheen uyt in de bloemftukken en de coleuren,
BosCHIUS, (Joannes) geleerden Medicynmeefter van de XVI eeuw, in 'tland van Luyk geboren, wird in 'tjaer 1556 naer de univerliteyt van Ingolftad ontboden , alwaer hy een fchoone redenvoering dede op de hoedanigheden van eenen goeden Medecyn-meefter en op verfcheyde fchryvers de welke deze doffe verhandeld, hebben , gevoegt in het eerden deel van de redenv-oeringen dezer univerflteyt ; men beeft van dezen autheur verfcheyde andere werken in 't latyn. 1. De klyne ooge van Luciathis ofte Achilles met aenteekeningen , Lo\^n 1554. II. Een verhandeling op de pelt , In* golftad 1562 enz.
BosQUiER , (Philippus) Reccllea, tot Bergen \n Henegouw' geboren, in 't jaer 165 r, hield p« iierk befig, met het prediken, met eenigg-



DER NEDERLANDEN. 5» Tverken in 't latya overteftellen, en dezelve mee aenmerkingen te voorzien. Defzelfs werken agtervolgens verfcheydentlyk gedrukt, zyn in % vol. in-fol., te faemen uytgegeven tot Ceulen 162/. Men bevind in fyne fermoonen , gelyk byna in alle die yan fynen tyd, veel verhandeling uyt de H. Scrifituer, van de oudvaders, der rabinyffche boeken , der twillredenaers, der rymdigters en van byna alle de grieklche en latyniche autheurs. Hy overlydde in 'tjaer 163 6.
B o t h , (Joannes en Andreas) fchilders, geboren in Vlaenderen , beyde geftorven in 't jaer 1650 , hadden Bloemaert voor meeftèr; de eendragt van deze twee gebroeders was zoo groot, dat zy* niet alleenelyk hunne ftudien efï reyzen te faemen deden, maerzelfs hunne fehrldereyen. Joannes verkoos de handelwyze van Lotharingen , en Andreas van de Leedjefrotting ; den eerden fchilderde de landfehappen en den tweeden de figueren en dieren ; dog hunne wei ken , alhoewel door verfcheyde handen uytgewrogt fcheenen van eenen den zeiven te zyn. Sy wirden fterk gezogt en duer betaeit. Drzè konllenaers fchenen het meeften uyt door hun lichte hand ; een redènkragtigè uytdrukking , en een coleur vol vuerigheyd.
Boldaert , ( Jacobus ) geboren tot Biriche in Henegouw, in 't jaer 1622. 'Godfgeleerden kanonik van den H. Petrus tot Ryflel , heeft een Godfgeleerdheyd in 't ligt gegeven, tot Loven gedrukt 1760,6. vol. in 8vo en tot Ryffel, 2710 2 vol. in - 4to hedendags wynig in agting, daer zyn eenige voortellingen , de welke den fmaek fchynen te hebben , van gedoemde dolingen, hy overlydde tot' RyiTel, den 4. november. 1702.
Boud Evv in , ( Michaël ) Hoogleeraer in dé medicynen , geboren tot' Antwerpen , bekwam een goede fa era in fyn vaderland, hy ' E 2



DOORLüGTlGÈ MANNES was Stads-dodtor van het gafthuys der H. ElilV feeth , en Voorfitter van het collegie der medicyïiilten ; hy is autheur van het Ventilabrum medico theologicum , Antw. 1666 in-^to. het is in twee deelen verdeylt , het eerfte behelft de pligten , der Medicynmeefters, het tweede raekt de ziekene, de doffen zyn .er behandelt ingevolgede grondbeginzels der Godfgeleerdheyd °en die" der Artzenyekunde. Onder andere voorftellingen, genoegzaem wonderbaer, zooonderzogt men er zeer iirengelyk, oft de Medicynmeefters, van Godt mogen verzoeken, dat sr velefiekene fouden komen. Dit werk is met wysheyd vervult,dog~ dikwils ontaerd van de ftoftè, van de welke de verhandeling is. Uoudewin heeft deel gehad in de Pharmacia Antverpienfis i6óa, in-^to. Hy everlydde tot Antwerpen den 29 october68n. . Boullier, ( David Renaldus) bedienaer toe Amfterdam, agtervolgens tot Londen , afkomftig Van Auvergnes, en tot Uytrecht geboren den .29 meert 1699 overleden den 24 december 1750 Bet fynen iever en begaeftheden voor den Godsdienft blyken , zeer dikmaels aengerand zyndedoor de nieuwe wyfgeeren. Hy verdedigd de zelve met groote vuerigheyd, als kragt en zoo jedenkunde. 't Is jammer, dat fynen (iyl , byna altyd nouvvkeurig , dikwils welfprekend , fomtyds den Cnaek heeft van het land dat hy bewoonde,. Dit gebrek en belet nogtans niet dat fyne werken een opzameling zyn van uytneinende befchermmiddels, tegen het vergift der ongpdyrugtighéydr De bezonderfte zyn T. Diflertatio de esiftentii Dei i7i6 IL Effai Philó'ophique fur 1'arne des bêtes , 1728'm-13 ; en J737 2 vol. In-SjVq, III expofition de la Docinne orthodoxe de la trinité 1734111-12 IV Lettres fur les vraies principes de Ia religion , ou Ton examine le Livre de Ja religion elfentielle a 1' iiomme I741 2 vol. in-12. Vr. Recherches fur les vertus de Peau de goudron , Trad uit es. dg.



DER NEDER LA ND E N. 53 Berklei 1 7^5 in-12. \ I. Sermons i/48(in-8vo. VII. Differtationum Sacrarum Sylloge 1750 inSvü. VIII. Court examen de la Thefe de 1'Abbei de prades & obfervations fur ion Apologie 1753. IX. Lettres Critiques fur les Lettres Philofophiques de Voltaire r/5/ /in-12. X. Pyrrhonifma de TEglife Romaine ou Lettres de P. Hayer, avec les reponles 1757 in-8vo. XI. Obfervationes .mifccllanetc in Librum Jobi 175S in-3vo. XII. Pieces & Penfées Pliilofophiques & litteraires 1759 2 vol. in-12 Bouillier was proteftant, en in fyne fchriftëh tegen de Roomfche Kerk , had hy alle de voorteekens van fyne fecte.
Bourignon, ( Antonetta) wird tot RylTel in Vlaenderen geboren in't jaer ióió , tot den ouderdom gekomen zynde van te konnen houwelyken , zoo vlugtte fy naer de wildernis , als een ïleremytinne gekleed zynde. Den Artsbiifchop van Cameryk verleende haer eén eenzaeme plaets , alwaer fy een klyne gemeynte opregtte, zonder ander begeerte en anderen regel éls de liefde Gods en die van het Evangelie. Deze wondere zaek dede haer weg zenden , fy ging zig als dan tot RylTel in een kamer ophouden , alwaer fy tentyde van vier jaeren alleen woonde , en liep agtervolgens in verfcheyde fteden , naer Gend^naér Mechelen,naer Amfterdam,naer Frane ker, alwaer fy overlydde in't jaer 1680. Deze dogter van een flap verftand , en een flegthoofd , geloofde vanGodt den lalt ontlangen te hebben om't Chriftendom te ervormen , men heeft van haer 2t vol. in-tfvo. vol van haer dwaelzinderye , tot Amfterdam gedrukt in 'tjaer 1686, ( Poiret) haeren leerling, heeft deze verzaemeling van het leven van deze verligte opgecierd.
Boxh-jrn , ( Maricius-Suerius) Lefgever in de welfprekendheyd tot Leyden, en agtervolgens van de ftaetkunde en van de gefchiedenisbefchryving, wird tp: Bergen - op - den - Zoom geboren in 'tjaer 2053. Men. heeft van hem.
Li 3



$4 DOORL UGTIG E M ANNÈ Iv* % Hiftoria univerfalis, Leipzick 1675, in*4f0*, II. Obfidio Bredana 1640 in - folio. III. Vi~ rorum illullrium monnmenta & Elogia Amfterdam 1638 in-fol. IV. Chronologia facra,, Bautzen, 1677, in-fol. V. Poëmata 2629, in-22. VI. Theatrum urbium Hollandise 1632 in-fol. 'tls wynig anders als een verzaemeling van Guichardinus en van Valerius Andreas.VII. Scriptores latini minores hiftorite auguftte cum notis, Leyden 1631 ,4 vol. in-12 dit werk is vol fauten , waer over Boxhom zelfs befchaemt is geweeft. VIII. Poëtce Sntyrici minores, cum commentis 1632 in-8vo. IX. Aenteekeningen op JuMinus , op Tacitus , op Julius Cefar , en Verfcheyde andere werken..
Brand , ( Gerardus) proteftantfehen Godsbeleerden , geboren tot Amfterdam in 'tjaea1626 is opvolgelyk bedienaer geweeft tot Neukoop, tot Hoorn , en tot Amfterdam ; hy over» 4ydde tot Rotterdam den 21 odtober 1685. Syöi bezonderfte werken fyn. I. De befchryving vaiv de ervorming van het Nederland in-4to, in 'c. "vlaemjch ,• het eerfte deel kwam tot Amfterdam in 't licht, in 'tjaer 167/; het tweede '3n 'tjaer 1674 , de twee andere deelen verfchenen niet dan naer de dood van den autheur Rotterdam 1704; Richardus Cumberland , BifTchop van Peterboroug zettede de zelve irg \ Engelfch over, Londen 172.0 en 2723 3 vol. "iu-fol. , fy is verkort in 'tfranfch in 3 vol. in-12. Deze gefchiedenis-befchryving is zeer hevig aengerand door Henricus Ruleus bedienaer van Amfterdam, Den Grootpenfionnaris Fagel zeyde op zekeren dag aen den Bilfchop Burnet, dat deze gefchiedenis-befchryving de inoeyte weerdig was om het vlaemfch te leeren ; dog wynige perfoonen zouden van dezen raed Kvillen deelagtig zyn. Men vind er zeer onbetoomde fmaedhe den tegen de Spagniaerts geJch reven, zynde het verdedig-fchrift van den.; ïej$afld x en alle hst,, merg jan fyu fefie.



ïïÈk N E b Ê R L J A*D È ,V. |g: II. Tiet leven van den admirael Ruyter in 't Éranfch overgezet door Aubin , Amfterdam 1698' in-fol, III. Eenen dagboek in den welken hy aenteekend de geborte en de fterfdagen van de helden, van de wyze en van de konftenaers r Amfterd.im 1689 in-4to. IV Rymdigten door Borremans in 'tlicht gegeven, Rotterdam 1649 in-8vo. -Men heeft alnog eenige fchriften van Brand tot verdeging der remonftranten. Hy liet twee zonen agter, Gafpar en Gerardus, dewelke als hunnen vader , de _ wetenfchappen ©effende en verfcheyde werken in druk uytgaven*.
Brand, (Joannes) Gehymfchryver en agtervolgens Borgermeefter van Antwerpen, al» waer hy geboren was in 't jaer 1559 > over» lydde den 28 Augufti 1639; hy liet agter. IEen werk getyttlt Elegia Ciceroniana romano» ■ rum domi Militkeque illuftrium, Antw. 161& in-^to , men vind er alle de hiftorifche trekken a. in de verfcheyde werken van Cicero beknoopt, op de levens van de doorlugtige mannen irtde beftiering en den oorlog. II. C. Julius Casfaris opera , voorzien van ftaet - kundige ennauwkeurige aenmerkingen , Francfort 1606. in-4to , een zeer geagt werk. III. Spicilegium eriticum in omnia Apufei opera, in den druk. van Apuleus door G. Elmenhorft 162/. IV De perfetli & veri fenatoris ofticio, Antw. 1633, in-^to, en eenige andere werken die niet zyn uytgegeven. Brand was zeer veritandig , zedig , geneygt tot de wetenfchappen en altyd bereed, tot den dienft van de gene die zig in. de zelve ophielden.
Brauwer ,braur oftBROWER, (Adrianus) fchilder , wird tot Oudenaerde in Vlaenderen geboren in tjaer z6o.8. Hy begon in fyn jong? heyd op lynwaerd bloemen en vog-els te ver* beelden, de welke fyne moeder alfdan aen dë buyten lieden verkogt, en eyndigde door fnaek5verken, en klyne figueren., de. welke men te^ea



'f bÖORLÜGTïGË MjNNÈ'tf «et goud opkogt. Syn werkzaelen waren »è* mynelyk flegte herbergen. Hy mengde zig "altyJ- tuffehen de twiften der dronkaerts, naer zi<* ?elve met hun dronken te hebben gezopen! x\aer voor verfpieder t'Antwerpen opgehouden te zyn, verzogt hy van mogen te werken. Hy «eide zig aen het fchilderen van fpaenfche foldaeten , bezig zynde met te fpelen , en verbeeldde de zelve met zoo groote vuerigheyd en eyendom , dat Rubbens voor de zelve fchilderve 600 guldens biedde , en verkreeg fyne vryheyd met eenborge te Hellen. De overdaed van den drank p-dirt_fyn bloed. Hy overlydde tot Antwerpen in 't jaer 1640, in den ouderdom van tweeen-dertig jaeren, zoo arm dat men heeft moeten almoelfen omhaelen om hem te doen begraeven. Dog hy verloor noyt fyne blygeeftiglieyd zelfs niet in de grootlte ellende ; alle Jyne ichildereyen verbeelden lullende vertoogen. Men belchouwd er herberg-twifien , oOU-dieven Ipelende met de kaert, fmoorders, dronkaerts, ioldaeten en boerebruyloften. Den natuer is er uytgedrukt na het leven. Hy was ligt in de hand , fyn coleuren zyn zeer wel getroffen , en lyn figueren hebben een (lei ke uytdrukkiir». Defzelfs werken zyn duer en raer.
Brederode ( Henricus van ) jongen heer, a.komftig van de oude graeven van Holland, en eenen van de hoofden der faemenrotting , die voorviel in 'tjaer 1566, hy was dufdanig als er verzogt wird , voor een alzulke rol ; een geweldig gemoed, zynde vyand van de gehoorzaemheyd , maekte hem zeer bemind by de wederipannige. T'is hy , die aen het hoofd en in den mem der faemegeiVoorne , een fmeekfchrift vol drygem-nten aen Margareta van Parma , Land voogdelfe der Nederlanden opdroeg'. Den Graeve van Berlaimont , om Margareta den fehn.v te benemen, haer in d'oir gezegt hebbende dat er niet te vreezen was, en dat het



'ï>ER TvEDÉ R 'LAffb E tf. 57 met als een bende fchoeyers was, gaf Brederode, die deze redens gehoort had, aen de Faemenrotting den naem van Geuzen die fy totop heden behouden. De faemen-gefworenegaeven hem laft om krygbenden te ligten , met de welke hy zig in Holland vertrok , welkers onafhangelykheyd hy betragtte. De Land-voogdeflfe verzogt eenen nieuwen eed van de Stadsoverüeden en van de bezonderfte heeren van het land, Brederode wygerde den zeiven en bedankte yaa fyne bedieningen. De hoofden der faemen-zweering in oneenigheyd zynde en zelfs eenige hun vaderland verlieten hebbende, bleef Brederode onberoert, in de hoop van Holland te bekomen, dog hy vond zig wel haeli .verpligt van er uyt te vertrekken en naer Duytf.land te vlugten, alwaer hy betragtte eenige .krygbenden te ligten, maer dog hy wierd er ziek en overlydde in razerney , de welke hem van de reden eerft , daer naer van het leven, beroofde , in 't jaer 156.8.
Breenberg. ( Bartholomeus ) geboren tofr Uyirecht, in t jaer 1620 , berugten Schilderen graveerder fcheen uyt in de landfebappen ende dieren ; hy teekende fyne voorworpen af door fterkwater.. Men ziet in de opzameling des Konings en in die van M. den Hertog: van Orleans eenige Schilderyen van dezen meefler. Hy overlydde in 't jaer 1660.
Brenius ( Daniël) fociniaen. en Arminiaen % leerling van Epifcopius ; gebortig van Harlem ■in *t jaer 1594, en overleden in 't jaer 1664 ». heeft aenmerkingen op de Schriftuer naergelaeten en eenige andere werken den fmaek hebbende van fyne doolingen. Het meeflendeel zyn onder dezen tytel 111 't ligt verfchenen. Dan, Brenii opera theologica. Amfterdam 1664 in-foL Syne werken maeken ook een deel uyt van de Biblioteek der Poolfche broeders.
BgE.UGIiEL C. Petrus ) bygenaemt BRE/JGEfft



53 i>0ÖRLUGTIGE MANNEN. den ouden , wird tot Breugel in Holland ge- . boren in 't jaer is65 \ dezen Schilder fcheen uyt in de boere feeften. Den eygendom , de handel-wyze en uytwerkzels der boeren zyn er zeer nauwkeurig uytgedrukt. Men heeft van hem ook leger - optogten , aenrandingen van Schepen, enz. Syne Jandfchappen worden boven al zeer geagt mét de welke hy verfcheyda van fyne- Schildereyen verciert. Eenige van deze worden aengetoont in het Konings-paleys tot Parys, defzelfs fierf'dag is onbekent.
Breugel , ( Joannes ) oudJlen zone van den voorgaenden, bygenaemt Fluweelen-Breugel, om diefwil dat hy gemynelyk in deze ftofte gekleed , ging , Schilderde eerft bloemen en vrugten , daer naer Zee-gezigten met klyne fguerkens en landfchappen zeer lieflyk uytgevrogt. Rubbens gebruykte hem in eenige van fyne Schilderyen om deze deelen te fchilderen. Hy had een ligte hand van Schilderen en fyn figueren waren volmaekt. Hy overlydde in 't jaer 1642, oud zeven-en-fefiig jaeren.
Breughrl , ( Perrus) bekent onder den naem < van Breugel den jongen, anderen zone van Breugel den ouden, fcheen uyt in brandftig- : tingen , vueren , belegeringen , thorens tooveraers, en duyvels ; het welk hem den naem • toebrogt van den Helfchen-Breugel.
Briard ( Joannes ) Ünder-cancellier van de Dniverfiteyt van Loven, was van het dorp Baillieul by Aeth in Henegouw, hy was Erafmus zeer aengekleeft, en overlydde in 't jaer J520 ; men heeft van hem verfcheyde verhan' delingen in 't latyn, een op de loterye, een ander aengaende de zaeken van den aflaet, enz. .Leiph'ck 1510 men moet den zeiven onderfcheyden van Lambertus Briard voorzitter tot Mechelei/, overleden den 10 Oöober 1557 en Autheur van eenige werken van de regten.
jBftlLL ( Mattha;us) gebortig van Antwerpen,



DER NE DER LANDEN. & Cü overleden tot Roomen in 'tjaer 1584 , fcheen Uyt in de landfchappen. Gregorius den XIII, gebruykte hem aen het Vaticaen en gaf hem een pennoen, het welke tot Paulus Brill, fynen broeder overging, erfgenaem van fyne talenten. Den jongften vervoorderde de werken van den oudlten. Hy nam uyt even als fynen broeder, in de natuerelykheyd en de aengenaemheyd van fyne landfchappen. Hy overleed tot Roomen in 'tjaer 1626, men befchouwt fyne Schildereyen in het Koninglyk paleys en in het cabinet van den Koning van Vrankryk.
BrOx\chorst, (Everardus) gebortig v,an Deventer in 't jaer 1554 lefgever der regtsgeleerdheyd tot Wittemberg, tot Erford en tot Leyden , overleed in deze befte in 'tjaer 1627 pud dry-en-zeventig jaeren. Hy was een wys en beleeft man. Men heeft van hem werken Op de regten. Het meell bekend, is getytelt. Controverfiarum juris Centurise Leyde 1621 in4to. Den autheur betragt er verfcheyde tegenftrydige gevoelens tot een gelyke overeenkomft te brengen.
Broukhusius , (Janus) geboren tot Amfterdam in't jaer 1 649 , latynfchen rymdigter en Capiteyn^van een fchip , overleed in't jaer 1707 , men heeft van fyne rymdigten een fchoon werk tot Amfterdam in druk uytgegeven in't jaer 1711. in-^to. Men heeft ook door. hem de werken van Propertius en Tibullus. Het een' en het ander met aenmerkingen in-^to , het eerfte in k jaer 2702, en het tweede ju 't jaer 1708.
Brouwer ,( Chriftophorus) geboren tot Arnhem ontrent het jaer 1560, Jefuiet, tot Trier overleden den 2 Juny 1617 , liet agter I. Fuèdenfiurn antiquitatum Libri IV. Antw. 1612 in-4to defzelfs jaerboeken zoo borgorlyke als gecftelyke van Pulden zyn zeer wel gefchreven tot het jaer 3606. II. Antiquitates annalium Trevirenlium 65 pf ifeopQrum Meteuhum, TüUe&ftum. & Verdut



Co Ï)ÖÖRtÜGTIG Ê MJNNEN «enfium, Ceulen 1626 in-fol. Het handfchrift van die werk is onderzogt door de Raedsheeren van den.Keurvorlt , de welke meer genegen tot de belangen van hunnen meefter als tot die der waerheyd , er aenmerkelyke veranderingen in deden ; bet is in dezen ftaet , dat het ^zelve verfcheen in het jaer 2626 , wordende niettegenftaende deze , wynigen tyd daer naer verboden. Dezen druk is raer. Den P. Mafenius gaf er eénen tweeden druk van in het licht, en voegde er dry -by de tweeen-twintig van P. Brouwer; dog. fy gingen wederom door de handen van de Raedsheeren, de welke er op nieuws veranderingen inbrogten. Dit werk wird tot Luyk in 2 vol. in - fol. gedrukt in 't jaer 1670. De voorreden van P. Brouwer worden boven al geagt. Sy vervatten een ©ntelbaere menigte van doornufte ophaelingen, boven al ten opzigte der oudheden en gebruyken van de volkeren , die het land bewoond hebben van de welke hy de gefchiedenis befchryft. Den geleerden Joannes Eccard naer zig beklaegd te hebben , over de wynige goede geschiedenis befchryvingen , de welke men heeft van de Bifdommen van Duytfland , voegd er by Uuus BroWerus vir Pius, probus & dodtillimus, fupra vulgus caput extulit, & annales trevirenfes adornavrt, qui licet ah invidis, & veritatis etque eruditionis folidioris oforibus diu prelfi & ferme opprelli fuerant, tandem tarnen a mafenic» contumatore aliquantulum licet immutati & Caftrati in publicum enfiffl funt, & Metropolis ïrevirenfis hiftoriam ea in luce pofuerunt , ut auctori fuo seternas illa gratias debeat. M. de Hontfeeim fuffragaen van Trier, heeft een nieuwe bebefchryving van dit Bifdom gegeven in't latyn 3 vol. .- Ausburg r^oIII. Venantii H.C. Forïiati opera, met byvoegzels en aenmerkingen, Mentz 1630 in-4to. IV. De levens van eenige fleylige vajj Duytfland , getrpkken uyt oude faaïldfchriften,



VERNEDERLANDEN, öt
kandfchriften, Mentz ióió in-^to. Den P. Brouwer was hoog geleerd : Baronius fpreekt met lof van hem in fynejaerboeken. (Het thiende Deel).
Brugge , ( Joannes van ) Vlaemfchen fchilder, broeder en leerling van Hubertus Eick , (ziet Eick) is uytvinder van het fchilderen met olie. Dezen konltminnaer oeflende ten zeiven tyd de fiofscheyderye en de fchilderkonft. Op zekeren dag dat hy eenen vernis opzogt, om luyfter aen fyn werk te geven, vond hy dat de lys-olie oft die van noten, gemengt met de coleuren , een <ruRe en glinfierende zelfstandigheyd uytmaekte , die geenen vernis noodig had. Hy bediende zig van ditgeheym , dat met hem naer Italien overging , en van daer door geheel Europa. De eerfte fchilderye op deze wyze gefchildert, is aen Alphonfus den I, Koning van Napels voorgedragen , die zig over dit nieuw geheym verwonderde. De tweede is die van' het Jam van den Apocalypfis, gefehUdJërt voor Philippus den Goeden , Hertog van Bourgognien. Joannes van Brugge bloey.de in 't begin der vyfthiende eeuw. Die, de welke ingevolge IVIr. Lefling het fchilderen met olie hebben doen opklimmen tot de elfile eeuw . fcheynen met ilegte aendagtigheyd het fiuk van Theophilus gelezen te hebben , op het welk fy zig grondveften : men vind deze ftoft'e wydioopig aengehaeld in den dagboek der gefchiedenuïen en der letterkunde , Luxemburg den i january i;ó5 pag. 20.
Bruyn , ( Nicolaus de ) van Antwerpen, Graveerder met het fteekyzer, van welken verfcheyde fyne dog onaerdige ftukken overgebleven zyn. Hy was in 't begin der zelihiende eeuw nog in 't leven.
Bruyn , ( Cornelius de) fchilder en grooten reyzer , geboren in den Haege in't jaer 1632 , bebegon fyn reyzen naer Mofcovien, naer Perjiea *
U Deel, F



ISs ï)OÜ rL.UGTIG E MANNEN en naer Oftindien in 't jaer 1674 , en voltrok d* zelve , earfi in 't jaer 170*. Deze wirdcn tot Am.ilerdam , in druk , uytgegeven : de reyfe van den ©often , in't iaer 1714. in-fol. die van Mofcovien , Perfien, enz. In't jaer J71S , 2-vol. in fol: Dit werk word geagt ten opzigt van fyne figueren dog dat van Rouanen in 5 vol : in-4to.is nutter, om dieswil dat den Abt Banier, den fiiel verbetert heeft, hebbende het werk met uytnemeude aenmerkingen vermeerdert, en de reyfe van des Mouceaux er by gevoegt'enz. De Bruyn is eenen naukeurigen onderwyfenden reyfiger ; dog hy is altyd niet ftiptelyk , en desfelfs fiiel is ver van de jhoogdraventhyd afgewyderd.
Bry , ( Theodorus de ) bekwaemen teekenaer en graveerder , geboren tot Luyk in 't jaer J530, men Helt hem gemeynelyk onder de liefhebbers der klyne afteekeningen , Theodorus heeft boven al in het klyn uytgefchenen dezen konftïiiinnenden overleed in'tjaer 1625, hy heeft de drukletters afgeteekent van de welke byna alle devolkeren der wereld , zig bediend hebben Francfort. 1596 , in-4. en het meeftendeel der Figueren de welke in de opfaemeling gevonden worden , die men de groote en klyne reyfen noemt, Francfort. 1590 , a 1634 , 7-Vol. in-fol. vervattende 23 deelen voor de groote en twaelf voor de klyne. De afteekeningen , de welken hy naer andere half uyt* getrokken , en die hy tot het klyne heeft gebrogt, fyn dikwils beter als de oorfprongelyke. In fyn ileekyfer word de uyterlyke netheyd en eygen,dom , dog ook fomtyds een wynig ftyvigheyd be» jonden.
Buche , (Henricus Michaël ) fchoenroaeker, gebortig uyt het Hertogdom van Luxemborg , overledeu in't jaer 1666 , was den inllelder, der gemeynten , van de broeders fchoenmackers erj broeders-kleermaekers. Dele fyn ambagts-lie4en, vergaederd om Chriftelyk te leven, in ge^evreaemheyd te werken, en het overig y&a



DER NEDERLANDEN. ë$ ïnmnen arbeyd , buyten hunne noodfaekelykheycl aen den armen te belleden, Renti eenen Normandifchen Edelman , en Coquerel hoogleeraer der" Sorbonne, gaven hun de wetten de welke fy hedendags nog onderhouden.
Bisson , ( Joannes de ) ofte Rubus geboreft tot Vil, by Aeth , in Henegouw , hoogleeraer def Univerliteyt van Douay , alwaer hy overleden is den 12 April 1595, heeft ons achtergelaeten , I. een Vertaeling, der redenkunft van Arüloteles Ceulen , 1572 , in-^to. II. Gefchiedenis - Befchryving , en over een llemmigheyd der Evangeliën , Luyk , 1593, in-12. die Antonius Arnoldus, verbeterde , en in't licht gaf, tot Parys, 1654, mer* heeft de felve geilek in't Franfch , in den bybel? van Saci, Parys 2725 , in-fol: 3 deelen :
Buister , ( Philippus ) beeldhouwer, var* Brullèl gebortig, verlulite Vrankryk met verfcheyde van fyne werken, ontrent het midden der 15-de eeuw door het praelgraf van derï Cardinael van Rochefocauld , het welk de kerk van de H. Genove^'a verriert , en verfcheyd« andere Hukken , die men in de warande van Verfallien befchouwt
BüKENTOP , (Henricns van) geleerden Recolleft van Antwerpen, geboren ontrent het jaer 165^ hield zig bezig aen de letter-oeffening der wyze taelen en op de H. Schriftuer, hy wird tot verfcheyde bedieningen van fyn order verheven r en overlyde tot Loven den 27 mey J71Ó. Men heeft van hem veel latynfche werken op het H. Schrift ; de bezonderlle zyn : I Woordenboek in den welken men de moeyelykfle woordeiv van de gemeyne overzetting ontvouwt, Loven 1706, in - 8., profyiig en geleerd gefchreven. II. Grondregels tot de kennis der Schriftuer, getrokken uyt de HH-Oudvaders 1706. III. Verhandelingen op den zin van de H. Schriftuer 1704. Hy verhandeld deze ftolfe op een zeesr wel toegepafie wyze , en ontvouwt met fchraa>-
F *



^4 DOORLUGTIGE MANNEN «lerheyd de dobbelzinnigheden. IV. Lux de Luèfc •p den tytel van Ceulen, en dadelyk tot Brufiel gedrukt, 1720 in-4. Een werk in dry Deelen verdeyld : in het eerlle gebruykt hy de eorlprongelyke texten , om den zin der tweevoudige en dobbelzinnige uytdrukkingen der algemeynê overzetting wetflellig te maeken ; in net tweede Deel onderzoekt hy de veranderingen van de algemeyne overzetting en houd de wettigheyd van den keus goed , den welken men gedaen heeft ten opzigte der uytgave van Sixtns den V en Clemensden VIII., in het derde •yerweegt hy beyde deze werken en haeld lliptelyk aen alle de verfcheydentheden , die van wymge aengelegentheyd zyn , en wederlegt e* *oor een dadelyk blykftuk, den Bellum Papale van Thomas Jamès. Hy maekt agtervolgens wyze aenmerkingen op de gefchillen van deze twee werken, en op de onderfcheydentlieden de welke in die van Clemens den VIII. bevonden worden van het jaer 7592 en van he» jaer 1593, even als van die, de welke onder deze laelte en die van Plantyn zyn. Hy heeft alnog verfcheyde werken gefchreven tegen de vlaemfche overzetting der Pfalmen en van het nieuw leltament, tot Emmerik gedrukt, alwaer tiy de ongeloovige poinöen en andere mifflagen Van n t! ,de Witte aenhaeId. Alle de werken van P. Bukentop zyn in zeer fchoon en verfiaenbaer latyn gefchreven. _ Burman , ( Francifcus ) gebortig van Leyden in t jaer ió28 was Lefgever in de Godfgeleerdheytf tot Uytrecht. Hy dede de Univerliteyt van «leze htad bloeyen , en overlydde in 't jaer 1670. naer in >t licht gegeven te hebben : I. een volle verhandeling der Godfgeleerdheyd, in twee vol in-12. de welke in de grootagting der proteffanten is. II. Academifche redenvoerin°en. III. Onderwylredenen op de Schriftuer , Rotterdam vol. 111-4. en verfcheyde andere boekea.



DER NEDERLANDEN*. 63
Borman , ( Frarrcifcus) zone van den voorgaenden, tot Uytrecht geboren en Lefgever in de G-odfgdeerdheyd even als fynen vader, overleed in'tjaer i7i9,oud acht-en-vyftig jaeren. "Syne bezonderfte werken zyn : ï. Theologus live de lis, qute ad verum & confummatum Theologum requiruntur , in -4. II. De Perfecu'tione diocletiani, in-4. III. Verfcheyde onderwyzinger* op de Rymkunde in-4. in 't latyn, hy was niet als eenen verzaemelaer.
Burman, (Petrus) broeder van den voor-gaenden , Lefgever in de welfprekendheyd en de gefchiedeniflen tot Uytrechr, agtervolgens in 't Griekx en de ftaetkunde , overleed in 't jaer 17^1 met de faem van eenen wyzen , werk zaemen ew onvermoeybaeren uytlegger. Men heeft van hem; verfcheyde werken in druk op de latynfche au-theurs, voorzien met opmerkingen, Velleius: Parerculus, Quintilianusr Valeiius Flaccus, Virgilius,. Ovidius, Suetonius, Lucianus , enz. De meeltgeagte zyn die van Phredrus en Petronius.; dog: den text is in de opmerkingen verfmagt. Van* dezen hooggeleerden heeft men nog een verhandeling op de hoofdlallen der Romynen, Uytrecht in-s. bewyfredenen, reden voeringen*, latynfche rymdigten. Hy bezat meerder weten» fchap als oordeel.
Burman-, ( Joannes ) Kruydkundigen Lefgever en Medicynmeefter tot Amfterdam , heeft twee werken op de kruydkunde uytgegeven $ het een genaemd Rariorum Africanarum plarjrtarum Decades X, Amfterdam 1738 en 2730in4. met figueren. Het ander , Thefaurui 'Zcylanicus ibidem 2737 \a-p fy zyn zeer gezogt enniet gemeyn.
Bury , (Guilielmus) tot BrulTel geboren in 'tjaer 151 j? , tot Roomen voorzien geworden synde met een bediening in de hoofd-kerk van Mechelen , en in deze laefte overleden in 'tjaer J700 , was in de kerkelvke oudheden geoeffentJ-
L, Deel, ■ F 3.



Bö DOOR LUGTIGE MANNEN.
men heeft van hem een korte verhandeling vafl de levens der Pauzen , alwaer men de ftiptheyd en wetenfchap aenmerkt. Men vind op het eynde ran dit werk een Onomafticon Etymologicum , het welk eenen klynen woordenboek is , in welken Bury de duyftere woorden uytlegt , die in de kerkdienften en in den miflael voorkomen , en dit werk belluyt nouwkeurige en wyze zaeken ; daer worden nogtans eenige ongegronde uytleggingen gevonden. Men heeft boven dien van dezen autheur verfcheyde Hukken en latynfche Terzen, die betooneu, dat hy in de letterkunde zeer geoeft'end was.
Busbec, ( Augerus Giflenus) wird tot Comines geboren in *t jaer 1522, de hoog ge» leerde mannen van Parys, van Bolognien , vat» Venetien , van Padoua waren fyne onderwyzers. Wanneer hy in de Nederlanden was wedergekeert, ging hy over naer Engeland onder het gevolg van den afgezant van Ferdinandus Koning der Romynen. Dezen Prins riep hem tot Weenen en belallte hem met een afgezantfchap by Soliman den II, Keyzer der Turken. Op fyn wederkom!! wird hy toezigter over de kinr ders van Maximilianus den II. benoemt, e'ö geleydde hunne zufter Elifabeth naer Vrankryk , ten houwelyk betleed aen Karei den IX. Hy bleef aldaer als Keyzerlyken afgezant. Wederkeerende in de Nederlanden in 'tjaer 1592, wird hy kwaelyk behandeld door eenige Franfche Soldaeten, waer aen hy, door de kortfe bevangen wordende, overlydde in het huys van Mr. Mailloe tot S. Germain byRouanen, alwaer hy den bevelhebber bad van die, da welke oorzaek fyn'er dood waeren niet te ilrarlen , zyn geheugen wird niet in ondagtenis gelaeten van letterkundige lnyden , welkers befchermer hy was , en van de goede inwoonders, van welke hy het voorbeeld was. Busbec yerzaemelde in den Oollen verfcheyde opfchrif.



DER NEDERLANDEN. 6?
ten, die hy tot Scaliger, Lipfius en Grutee dede overkomen. T' is aen hem dat men fchuldig is het Monumentum Ancyranum ,• Marmer gevonden tot Ancyren , en koftbaer voor de Wyze. Honderd Griekfche handfchriften de welke hy op fyne reyzen by een vergaederde , verreykten de boeazael van den Keyzer, en zyn er op heden nog van de fchoonfte vercierzels. Syne brieven op zyn afgezantfchap naer Turkeyen in IV boeken, in 't Franfch overgezet door den Abt de Foy. 3 vol. in-u , moeten door de bemiddelaers wel doorknibbelt worden : fy zyn een voorbeeld van goeden ftiel voor de afgezanten die "ekening doen aen hunne meefters, van het gene dat er voorvalt aen de hoven alwaer fy verblyven. Sy zyn daerenboven , vervult met land-befchry vende aenmerkingen en Pitorifche afbeeldingen, de welke het lezen der zelve zeer aengenaem maeken, van den anderen kant fchetfi hy er niets af, dat tegenftrydig is aen de eerbaerheyd en de deugd , die de welke hy fchreef aen den Keyzer Rudolphus als hy in Vrankryk was, zyn een aenbelangende afbeelding van het Ryk van Henricus den III ; in wynige woorden galmt hy veel uyt, nog de groote bewegingen, nog de klyne gebeurteniflen overllageude. Hy helderd de zaekea met zoo groote naturelykheyd op, dat fy fchynen aen den lezer voor by de oogen te gaen. Syn conlilium de re militari contra turcas. inftitueuda , en zyn reys naer Conftantinopeien , en Amalien konnen die, de welke met onderhandelingen aen de porte belaft zyn , aenleyden. Men heeft de zelve te faem gevoegd aen fyne brieven in de uytgaeve van fyne werken, gegeven door Elzevir, Leyden 1633,63 Amfterdam 1660 in-24.
Busse'iï ( Joannes) Jefuiet, geboren tot Nimweghen in 't jaer 25.//, tot Mentz overleden in 'tjaer 1611, alwaer hy ten tyde van tweeën-twintig jaeren lefgever is geweeft in de Gods-



©' DO O RL ü G Tl'G E M A NNE W g-eleerdheyd, de Schriftuer en de twift-reden, is autheur van eenige godvrugtige boeken zeer geagt t en van verfcheyde boeken nopens de twift-reaen. Hy haeld de ketters met eeue zoetigheyd aen, het welk het voorbeeld van fynen aerd was. Hy heeft eenen druk uytgegeven vande werken van Petrus Blois, de brieven-van Hincmar, van Rheims, en de werken van Tritheme. Petrus Bulfée fynen broeder en' jefuiet als hy, is bekent door een uytlegging de welke hy gemaekt heeft op den Catechifmus van Canifius, Ceulen 2577 in-fol. Hip was tot Nimweghen geboren ontrent het jaer 1540 ,• en was lefgever in de H. Schriftuer, ende Hebreewfche taef tot Weenen in Ooftenryk.. Hy overlydde er den 12 April 1587. Gerardus Bufée broeder van de twee voorgaende r. geboren tot Nimweghen ontrent het jaer 1538 Canonik. van Zanten , overleden ontrent her. jaer ^582, heeft zig bekent gemaekt door eenen» Gatechifmus, Ceulen 1572, en door eenige werken op de twift-reden.
Busleyden ( Hieronymus) gebortig van Ar~ lon in het Hertogdom van Luxemburg , wasCanonik van de Kerken van Luyk , Cameryk Mechelen, Bruftel, prooft van den H. Petrus tot Aite, Requeft-meefter en Raedsheer in den ©nafhangelyken raed van Mechelen. Hy maektezig voordeeliglyk bekent door fyn verbinteniffenmet de letterkundige perfoonen en afgefantfchappen by Julius den II , Francifcus den p en Henricus den VIII. Hy overleed tot Bordeaux in \ jaer 1517; de ftad Loven is hem het Collegie der dry taelen fchuldig. Men heeft' van Bufleyden niet als eenen brief aen het hoofd der Utopie van Thomas Morus. Men heeft tot Loven langen tyd in handfchrift bewaerd eenige rymdigten, de welke fyn wydloopige geleerdheyd verzekeren. Hedendags is men onzeker oft zya werken nog in voegen zyn. Fran»



■
DER NEDERLANDEN. 6$ lïfcus Bufleyden, Arts-bilTchop van Befancon , Bunéydrdlnael ' bro£der tot Hieronymus
Butkens , ( Chriftophorus) geboren tot Antwerpen , Religieus in 't Order van Citeaux , agtervolgens Abt van den H. Salvator , overleden in 'tjaer 1650, heeft agtergelaeten , I den wereldlyken en geeftelyken waepenprael van he« hertogdom van Brabant, 4 vol. in-fol: , den Haege i72^, dit is den laeflen druk II. «eflagt-boom van het huys van Lynden. in-foï : Antwerpen 1626. BUZ.elin ( Joannes ) Jefuiet tot Cameryk, I eu overleden tot Ryffel, den 5 Oclober 1626, I hield fig bezonderlyk befig met de gefchiedenisI befchryving der Ooftenrykfche Nederlanden , hy \ beeft gegeven 4 Annales Gallo-Flandricre Douay 1624, in-fol. Deze jaerboeken zyn zeer wel ; gefchreven ; den Autheur haeld byna overal I fyn getuygenis aen , dog voor de eerfte tyl den onbreekt er de nauwkeurigheyd . II. Gallo1 Flandria, facra & profana Douay 7625, in fol. ! het is een wydloopige befchryving van de fte> den , Burgten , Dorpen, oudheden, levenswyzen , | godsdienüen enz. van dat Land ; werk vol van p opzoekingen , met kaerten en met verregtveera digende fhikken verrykt.
Byn^eus ( Antonius ) tot Uytrecht geboren : den^ó Augufli 1654 overleden tot Deventer, in't jaer 1694, proteflantfchen bedienaer, leer; ling van grtevitis, en geoeffent in de taelen , de ge.'fchiedenis-befchryving , en de oudheden , liet : zeer geleerde werken agter, men gaet alnog te raeden I. fyne verhandeling de calceis hebrceorum Dordrecht 695, in-^to. II. de morte Jefu Chrifti Amfterdam 11*91 & ,691 , in-4to werk van eene groote geleerdheyd , III. de natali Jefu Chnfti , accedit difertatis de Jefu Chrifti circumcilioue Amfterdam, 1689, 1799, den HaeSe ' '737 t in-4to. hy tragt voornaementlyk de



fO p O O RL UGT 1 G E MANNEN
lafteringen te wederleggen met de welke de jo* 1 den en de ketters de geboorte Jefu Chrifti
gepoogt hebben te bekladden in fyn reden- J
voering op de befnydenis beweert Eynceus te- I
gen Marsham en Spencer , dat de befnydenis-' 1
by de Joden en Egyptenaers tot vaft gebruyk. I
is geftelt geweeft , om onderfcheydene reden, en I
dat de zelve niet van de tweede tot de eerfte I is overgegaen.
C
(^alvaert , (Dionyfius ) fchilder , tot Ant- | ^ werpen geboren in 't jaer 1552 , regtte een? 1 fchole op tot Bolognien in Italien , uyt de welke 1 gefproten fyn Guido , Albanus, Domiaicus en I: verfcheyde andere groote meefters , weerdig 1: van fyne leerlingen te fyn. Calvaert bezat al- I le de noodige wetenfchappen , die tot de fchil- li derkonft voordeelig waren , de bouwkunde ,. li het verdiep-gezigt , en de ontleed-kunde Syne. 1 aenmerkensweerdigfte werken fyn tot Bologni- li en , Roomen , en Reggio ; de felve agt men 1 ten opzigt der geftalte , der fchikking, edelheyd , r verwe. Calvaert overleed tot Bolognien in't jaer I }6ig.
Camarco , ( Maria, Anna , Cupi van ) een der I vermaerdlte dand'ers van dees Eeuw , wird tct I Brulfel geboren in 't jaer 1710 , overdenkende- 1 bet perykel en ydelheyd van haer beroepinge, ,1' verliet zy den Theater in't jaer 1751 met eene I bezettinge van het hof; en federt haer vertrek I tot den 28 April. 1770 , dede zy zig agten door I een zedig gedrag, billyk en Chriftelyk leven, i
Campkn , ( Joannes van den ) wird in Over- >|: yffel geboren, in de omftreke van de ftad Cam--l pen, ontrent het jaer /490 ,• dede grooten il voortgang in de griekfche , latynfche , en kg- . |



DER NET) ER L AND EN. f\ i ireeuwfche taelen , en was lesgever in het hebreeuwen tot Loven ten tyde van veel jaeren, van daer doorreyfde hy een groot gedeelte van Europa , de peil nam liem weg tot Friburg , i den 7 September. 1536? : wy hebben van hem: L een Jiebreeuwfche Spraekkonft in't latyn , onder verfcheyde tytels tot Parys 1520, en 2533, tot Loven 1528, fy is wel genrtekt, wel toegepaft , en gezuyvert Van verdrietige taelzifteJeyen , met de welke men het meenendeel die werken vertaelt heeft , 'die federt dien tyd verJchenen zyn , II. de uytbryding en verkf.iering der Pfalmen ingevolge den Jlcbreeuwlchen text, in 't Latyn , van welke er een talryke menigte gedrukt fyn in de zeftiende eeuw tot Nurenburg , Lyons, Parys , Antwerpen , Strasburg , en llaezel; de felve is overgeftelt geweeft; in't Franfch, in't Hoogduyts , in 't Vlaemfch , en in't Engelfch ,■ men heeft aen eenige van deze gevoegt een uytlegging op den Eccleu'jfies, van den zeiven Campen. Dezen Aütheuf heeft leer wel den leiterlyken zin der Pfalmen gehouden en legt bondig uyt eenige • moeyelykheden die er te voren komen.
Canisius ,.( Petrus) geboren tot Nimweghefl den 8 mey 1522 wird Jefuiet ; hy predikte met grooten voortgang in de bezonderfte fteden van Duyfland, en wel voornamentïyk tot VVeenen , ! Alwaer hy predikant was van Ferdinai.dus. Hy werkte aen de bekeering van de ketters, en ■was den eerften provinciael van fyn vergaedering in Duyfland, en Nuntius van den ïl. Stoel, benoemd door den Paus Pius den IV ; ■fcy overiydde tot Friburg in lwitzerland in 't jaer 1597 5 Camifius bezat alle de deugden van ^eiien leeraer; dit is 't gevoelen , het welke alle de doorlugngfte perfoonen van fynen tyd, van hem hebben gehad, voornaementlyk de jPauzen Pius den IV, Pius den V en Grego.Cius tien XUI. De ketters, welkers gedurige



f2 DOO RLUGT.IGE MANNEN
geeffel hy was, noemden hem door zinfpeeling den Ooftenrykfchen hond. Wy hebben van hem : I. S. Cyrilli Patriarch» Alexandrini opera Ceulen 1546 a vol in-fol. II. D. Leonis magni Papas fermones & homilire Loven 1566 in-12. 111. D. Hieronimi epiftolaa Ceulen 1674. IV. Commentaria de verbi Dei corruptelis Ingolftad 7583 a vol. in-fol. Canifius wederlegt er de verdigtzels, uytgevonden door de kerkelyke gefchigt-fchryvers van Maegdenburg. V. Korte begrypen en aenteekeningen op de brieven en de evangeliën, Antwerp. 1606 in-12. V , Manuale Catholicorum Antw. 1599. VII. Notte in Evangelicas leöiones, Friburg 1591 2 vol. in-4to. VIII. Summa do&rince Chriftianre Dezen Catechifmus is het werk het welk de meefte eer aen P. Canilius heeft toegebrogt. Den eerften druk verfcheen in 't jaer 155^ voorzien van een uytfluytende voorregt door Ferdinandus, Koning der Romynen. In 't jaer 1567 verfcheen er eenen anderen tot Parys met verbetering , en een nieuw uytfluytend voorregt van den Keyzer Ferdinandus vermeerdert door een klyn rymdigt het welk een korte ophaeling van den Cathechifmus was; de witte boorden der blaederen van dezen druk fyn vervult met aenhaelingen. Den P. Bufée heeft bier van een werk in-folio uytgegeven, alwaer men agtervolgens alle de ftukken vind , die tot preuve moeten dienen. Daer is geenen boek die zoo dikwils erdrukt is, nog die in zoo veel verfcheyde taelen overgezet is. De befte franfche overzetting is die van P. Verjus. Canifius gaf by bevel van den Keyzer Ferdinandus een kort verhael van dezen Catechifmus. Den lellen druk van dit kort verhael is dien van Ausburg 1-62 door de goede zorg van den P. Windehofer. Eyndelyk heeft men gegeven een verhael van het verhael en het is dit 1 bet welke in alle de coilegien in 'tgebruyk
■



DER NEDERLANDEN. 73 is geweeft een klyn uytnemende werk , en door zyn bondigheyd nut om gebruykt te worden t het welk eenen korten inhoud van het Chri* Menen geloof' voor oogen fielt, met zoo groote klaerheyd , fchikkingen , en nouwkeurigheyd ten opzigt der zaeketi , als fuyverheyd en°weerdigheyd, aengaende den ffyj der taelen. Het leven van P. Canifius is gefchreven geweeft in 't latyn door Raderus , Sacchinus, Nierembergu in 't Italiaenfeh door PiiJigaui en in 't franlca door P. d'Origny.
Canisiüs, (Henricus) neve van den voorgaenden ingevolge Valerius-Andreas ; cozyngermyn ingevolge P. Poffevin ; geboren tot Nimweghen, ontrent het midden der itfeeuw, onderwees ten tyde van eenen-en-twintig jaeren tot Jugolftad het geeftefyk-regt. Defzelfs fterfdag is onbekent; dog men weet dat hy in 't jaer ïóog nog in Hieven was: men heeft vanhem. I. Summa juris canonici; Ingolftad , 1615, ea andere werken op de regten, de welke door Valerius-Andreas verfaemeld zyn geweeft Loven 16^9 in-4to. II. Viüoris, Epifcopi Tunnunenlis, chconicon, met het vervolg van Joannes Biclarus : het is den eerften druk van dezen Jaerboek Ingolftad i€oo in-12. III. Hirtoria Mifcella, met noten , Ingolftad 1603 , in-12. Deze gefchiedenis-befchryving is van Paulus Winfridis, Diakeu van Aquileën. IV. Antiqute leftiones, Iegolftad. 160/ 6 vol. in-4to. veel geleerde onder andere Marcus en Antonius Velfen , Georgius Lautherius, Albertus Hunger, de PP. Poffevin , Jacobus Gretfer en Andreas Schott, leveren hem verfcheyde ftukken voor dit werk. Het is erdrukt geweeft door de zorg van Jacobus Bafnage onder dezen tytel: Thefaurus monumentorum Ecclefiaftieorum, feu lecliones antiqute, cum notis variorum , a Jacobo Bafnage in-fol 7 deelen in 4 vol. Amfterdam 1725 Pen geleerden autheur heeft de zelve met wyz* /. Dut, o 1



?4 DÖÖRLUGTIG E MANNEN voorreden , met profytige en nouwkeurige aeflmerkingen opgehelderd, waer by gevoegt zyn eenige aenteekeningen en onderfcheydingen van Capperonier. Deze verzaemeling befluyt verfcheyde aenbelangende Hukken op de gefchiedenis-befchryving der minderjaerighyd en tyd-rekening. Den autheur was eenen man van hooge geleeroheyd , en dat raerder, is wys en zedig.
CanteRUS , ( Guilielmus) tot Üytiecht geboren den 24 july 1541 , doorliep Vrankryk , Italieu, Duytfland, en verbond zig in vriend-fchap met een groot getal van geleerde ,• hy beftede den morgend tot het lezen , en den naermiddag tot het fchryven.. Hy bleef onberoert vaftgehegt aen den >.iodsdienft van fyn vaders, en overleed in groote gevoelens van godvrugtigheyd den 28 mey 1575. Juftus Liplius maekt er het lofschrift van in iynen eerften zendbrief tot Cornelius Valerius. Hy liet veele werken agter I, acht boeken van verbeteringen , uytleggingen en overblyfzels van verfcheyde latynfche autheurs , erdrukt in den fchat van Gruter. II. iyntagma de ratione emendandi Grtecos auctores, Antw. 1572 in-8. III. De boeken en overzettingen van eenige latynfche en griekfche fchryvers. IV. Latynfche rymdigten, &e. &c. Siet Niceron torn 29 pag. 334.
Canterus, ( Theodorus) broeder van den ▼oorgaenden , was etne , der Stadfoverheyd , ep oeffende de wetenfchappen tot Uytrecht. fyn vaderland. In 'tjaer 2611 wird hy van fyn goede.cn ontbloot en gebannen onder voorwerp dathy cie Cathalyke voordeelig was. Hy vertrok zig naer Antwerpen , en van daer naer Leeuwaerdei;, alwaer hy overlydde in'tjaer 1617 , it» den ouderdom van een-en-zeventig jaeren. Men heeft van hem I. Variae leftiones Antw. 1574- IL Aenteekeningen op den boek van Arnobius tegen <ie heydenfche I582 in-8.
Caoursin , ( Guilielmus) geboren tot Douay fifitrent het jaer 1430 was van Hhodes afkon»-'



VERNEDERLANDEN. ?g «ïg; en was in bediening van het order van dien naem, in hoedanigheyd van Geheym-fchryver en Onder-canCellier, zonder aldaer aenveerd te zyn. Hy was getrouwt, en overleed in't jaef 150/. Defzelfs werken die het order van Rhodes vervatten, tot UJm gedrukt, in't jaer 249Ö in fol. zyn genoegzaem raer. De zelve zyn in't Hoogduyts overgezet door Joannes Adolphus -oft Joannes 13rudet, Medicynmeefter tot Strasburg in de zeithiende eeuw. - Carlier , ( Joannes Guilielmus ) Schilder, tot -Luyk geboren in't jaer 1640, was leerling van
xjcuuuiet i'iemaie; en was hyna in wynig tyds fyn meefter gelyk. Hy overlydde in den ouderdom van vyf en-dertig jaeren , in 't jaer 1675 ; de fchilderyen die men van hem heeft, onder
«■micic vau tien n.-jjionynus, verbeeld in de
zolderma' van de Colleorialf» van dipn na»m t^t
Luyk, drukt uyt dat hy eenen der eerlte fchilders van Europa zoude geweeft hebben, waer 't zaeken dat de dood hem in zoo vroege jaeren uyt deze wereld niet had gerukt.
Carpentier , ( Petrus ) Prior van Doncheri, tot Charleville , geboren-in 't jaer 1697 , begaf zig heel jong in de vergadering' van den H.°Maurus. De mil'nóegingen reden hem overgaen tot bet order van Cluny. Hy leefde tot Parys zonder iemand aengekleeft te zyn , zig in de letterkunde oeffenende, en de hand velt- en boek-zaelen doorfnuffelende. Hy oveileed in de maend December 17Ö7. Hyisgedeeltelyk autheur van den woordenboek van du Cange 6 vol. in-fol. en geheel, van het byvoegfel aen dezen woordenboek 4 vol. in-fol. 1766, werk vol opzoeking en geleerdheyd. Men heeft alnog van hem : Alphabericum Tironianum in-fol. 1747 > dit zyn oude gedenkftukken , gefchreven bv manier van aenteekeningen pn ver-
kortweyze, de welke dezen verftandigen man met aenmerkingen op deze verkortingen in het licht heeft gegeven , waer van Tironius, gevreyden van Cicero , voor den uytvinder gehouden word.



$ DOORZUGTIG E MANNES.
Carrion , (Ludovicus) verftandigen en werlzaemen letterminnaer, gebortig van Brugge in Vlaendereu, ontrent het jaer 1547 onderweesde regten tot Bourges en tot Loven, alwaer hy canonik en voorzitter was van het collegie1 der regtfgeleerde , en overleed den 23 jnly 1595Hy gaf de werken van Valerius Flaccus uyt» en van Sallufiius, van Cenforinus , van Aulugellus, enz. Men heeft nog van hem : Antiquarum leótionum commentarii, in quibus var-ia fcriptorum veterum loca fupplentur & corrïguntur Antw. 157Ó. Emendationum libri duo , Parys '5^3 , 'm-4. Idem in de Lampas critica vas Gruterus, gde deel.
Cassandre , ( Georgius) wird geboren in 't jaer 1513, in het eyland Cadfand , by Brugge» van waer hy fynen naem aengenomen heeft. Nasr in de oeffeningen der taelen, de Regtfgeleerdheyd, de Godfgeleerdheyd , en letterkunde uytgefchenen te hebben , begaf hy zig teenemael tot de bekeering der ketters. Hy bezat alle de hoedanigheden noodig tot zoo een aenbelangende bediening ,• eenen werkzaemen iever, een altyd gelyke zoetaerdigheyd, een volkomen onbaetzugtigheyd, een zuyverheyd in fyn manierenen eenen hedendagfchen ftyl. Syn brandende liefde tot de vereening van de proteftantfche kerk met de lloomfch - Catholyke , heeft hem milTchien een wynig te veel aen de ketters doen toeftaen; dog hy is hier van verontfchuldigt, ten aenzien van fyn oogwit en fyn ftandvaftige aenkleving aen het catholyk geloof. Hy had geenen drift dan om de waerheyd te kennen, en geenen anderen wenfch dan van de zelve te mogen onderwyzen. Hy overlydde in't jaer 1566, oud twee-en-vyftig jaeren': alle defzelfs werken zyn tot Parys in't licht verfcheneu, in-fol. in't jaer 1616. De bezonderfte zyn: de Verhandeling op de pligt van den godvrugtigen menfchi iü de gefchilleu van den Godfjieoft, tegen de.»



DER N ED ERLAND E N. 7i kelken Calvien te vergeefs fehreef; en fynen uytnemenden boek der kerkplegten. Men beweerd dat hy den eerften is , die met uytmuntendheyd en met eenige kennis van de waere grondbeginfels heeft gefchreven. Den Keyzer I'c-rdinandus hem aengezogt hebbende van te werken tot bevreding der gemoederen , zoo ondernam hy van de twiflredenvoerende poinclen der confe iie van Ausburg uyt te leggen , en gaf een raedgeving in V licht, door fyne gemae-tigdheyd, weerclig aen eenen bedienaer JefuChrilh Van dezen geleerden heeft mennog een .verzameling van Lofzangen met nouwkeiiri°e -aenmei kingen.
Catthn urg, ( Adrianus ) tot Rotterdam geboren in't jaer 16Ö4, onderwees aldaer de Arminiaenfche Godfgeleerdheyd gedurende ruym vyf-en-twiutig jaeren. Hy leefde nog in 't jaer ■V37- Men heeft van hem , I. Het leven van H. Grotius, Amft. V7if , 2 vol in-fol. in het ■viaemich. II, Eibliotheca Scriptorum Remonitrantium , 1723, in-12. IIL Syntagma fapientire Mofïacce, 1737, in 4. Hy rand er met geweld de godfloochenaers en de godiiten aen.
CaïZ , (Jacobus ) Peniionaris van Holland en van Weltvriefland , zegelbewaerder van de zelve Staeten en Stadhouder der leen goederen , ftaetkundig , bekwaemen en verftandigen rymdigter, bedankte van alle fyn bedieningen , om de letterkunde en de poëfie met gerultigh'eyd te konnen oerfenen. Hy ging uyt fyn vertrekplaets niet, als naer de =rhaelde aenzoekingen van de Staeten, de weKe hem als afgezant naer Engeland zonden , in den ongelfuy migen tyd der republiek van Cromwel. VVedergekeert in fyn vaderland , vertrok hy zig naer Sorgvliet, een van fyn land-goederen, aldaer hy overleed in't jaer 1660. Hy was tot Brouwershaeve in Zeeiand geboren in 't jaer 15.77; fyn rymdigten, fcyna alle zedelyk , zyn verfcheyde-maei in alle G3



;8 DO ORLUGTIGE MANN'Eff. ilag van grootte gedrukt. De Hollanders agtetr deze ten hoogden. Den laeflen druk van fyne werken is van i?i6 in 2 vol. in-fol.
Champagne oftCHAMP aignë , (Philippus)? Schilder, geboren tot Bruflël in't jaer 1602, overleed in't jaer 2674. Hy kwam tot Parysin't jaer JÓ21 en vervoorderde zig in fyn kond onder Pouflin en Ducbefne eerden fchilder van de Koningin. Naer de dood van dezen lief hebber , bekwam hy defzelfs plaets, een verblyfplaets in "t Palys van Luxemburg, en een jaerelykfche inkomd van 1200 franfche gulden. Hy zoude ook eerften fchilder des Konings geweeltzyn , waer't dat de goede trouw, de faem en bekwaemheden van le Brun hem den voet voor deze plaets niet hadden geiigt. Hy was altyd eerbaer in fya fchildering en manieren. Hy was zoetaerdig.» werkzaem, beleeft, en iders goeden vriend : fya fchilderyen zyn vol uytvindingen, fyn afteekeningen volkomen, fyn verwen zeer fchoon , fyn landfchappen aengenaem ; maer fyn opdelingen zyn koel t en fyn figueren hebben gee» genoegzaeme beweging. Hy volgde al te nouw fyn modellen- De kruylling, van het weltzel der Carmeliten in de voorfiad van den H. Germanus, aenzien voor een meederlïuk der verdiepzigtkunde , is van hem. Men ziet nog veel van fyn werken in de koninglyke huyzen en in verfcheyde kerken van Parys.
Champagne ( Joannes Baptifia) Schilder , ne» ve van den. voorgaenden geboren tot Brulfet, in 't jaer 16^3 , wird door zynen Oom opgebron ,hy nam fyn ganfche weyze van fchilderenaen°, dog hy had in. fyn tfchilderftukken minder uytwerking en. kragtdadigheyd. zyn bezonderfte werken fyn tot Vincennen, in het beBeden vertrek der Thuillerie , en in verfcheyde Kerker, van Parys. hy overleed , Lefgeves zynde van de Academie der Schilderkonft y ia'tjaer 168S, en volgens andere in't jaer 1.68.1



NE ï) EJtLJxVÜE PT. f)
Chape auvillE , (Joannes) tot Luyk geboren in't jaer 1551 , kerkelyken Ónderzoeker, irfr jaer 157S ; Paftor van den FL Micliaël, achtervolgens Canonik van de Collegiaele van den H. Petrus onderzoeker van bet Geloot' in't jaer 1582 ; Canonik der Cathedraeie grooten Penitencier in't jaer 158-/ , en het jaer daer naer Groot-Vicaris ; Arts-Diaken in't jaer2589, en eyndelyk Prooft van den H Petrus. Paftor zynde begaf hy zig teenemael tot den dienft der ziekene met de pel geftaegen , niet alleenelyk -van fyn Parochie , maer felfs tot dieën der verlaetene met die fiekte van andere Parochiën , men is aen zyn zorgen ten deele ook grootelyks- fchuldig het opregten van het Bilfchoppelyk Seminarie tot Luyk , hy overleed , verlieten van arbeyden-, ïn't jaer 1617 , by na fond er ruft veertig jaeren van fyn leven befteed hebbende , ten .dienft van dat uytgeftrekt Bifdom , wy hebben van hem I. de Caübus Refervatis Luyk 1615-, ïn 8-vo. II. Elucidatio-Cathechifmi romani 1605, 111. De Adminiftrandis Sacramentis tempore pei* tis Loven 1637, IV. Vita S: perpetui 1601 ,. V. Gefta pontilicum leodienfium 1612 , 1616 , 3-vol. in-^t&. 'tis een wydloopige verzaemo Mng van de gefchiedenis-befchryvers van Luyk met nauwkeurige aenteekeningen ; een werk va.a de geleerde groot geagt.
CAREL , den V, Arts - hertog van Ooften*. ryk, oudfteu zone han Philippus en van Joanna van Caftilien , geboren tot Gend in't jaer 1500. koning van Spagnien- in't jaer 1516. Francifcus den I. Koning van Vrankryk betwifte hem de Keyferlyke kroon, door zyn agliftigheyd en geld-. Karei, welkers jongheyd minder argwaen aen da keurvorften gafvals- den onger«fteri aerd van fynen mededinger, trok de gemoederen tot zig. Deze mededinging ontftak de oorlogs fakkel tuflehen het keyferryk en Vrankryk in't jaer 1521 , Italicn was fcet vüotnaemite fchonwburg van dezen oorlog-.-



&> DÖÖRL VG TIG E MANNEN
hy had in Spagnien zynen ooiTprong genomen , e» was wel haelt in 't Milaneefche overgegaen. Karel maekte zig er meefter van , en verjoeg er Lau» tree , aen Franciscus bleef niet als Cremonien Lodiën , enz. Genua , dat Franciscus nog -aengekleeft bleef, wird hem wel haelt door de keyferlyke ontweldigt : Karei verbonden met lïenricus den VIII. Koning van Engeland , had het voordeel van fig toe-te-eygenen , eenen bekwaemen Generael, den welken de onvoorzigtigheyd van Franciscus den I. te wynig had gefpaert. hy doet voordeelige aenbiedingen aen den rykx - Veldmaerfchalk van Bourbon , en Bourbon dient hem tegen zyn Vaderland. Adrianus den VI. , Florentien en Venetien voe* .gen zig met hem : zyn leger, trekt onder ge-leyde van Bourbon in Vrankryk, doet het beleg van Marfeille breekt het zelve op , en komt weder in itafren in 't jaer 1524 , het zelve jaer, „wirdeu de Franfche onder bevel van Bonnivet tot Biagras geflaegen , en verloren den Ridder Bayard die alleen zoo veel als een geheel leger .waerd was. Het jaer daer naer viel dien bei-ugten vetdflag van Pavien voor , alwaer Fran-cifcus den I krygs - gevangen wird gemaekt Karei den V, alfdan tot Madrid , ontfangt fynen gevangenen met veel eerbied , en bedekte fyn vreugd. Hy verbood zelfs de openbaere verheuging. De Chriftene , zeyde hy, moeten zig niet verheugen ten zy over de zegenpraelingen die fy op de ongeloovige behaelen. Het vangen van eenen Koning, van eenen held , het welk zoo groote omwentelingen zoude hebben moeten verwekken , veroorzaekte niet anders , zegt eenen berugten gefchiedenis-fchryver', als een lofgeld , verwytingen , leugen(lrarfi.:gen , opentlyke en vrugtelooze uytdaegingen. De onverfchilleudheyd van Karei, oft om beter te zeggen, fyn gemaetigdheyd , beroofden hem van de vrugten van eenen zoo grooten zegenprael.



• DER NE D ERL AND E N. tt
fn plaets van Vrankryk aenftonds naer den veldllag van Pavien aen te randen, hield hy zig te vreden met aen Francifcus den I, een verdrag te doen teekenen, het welk, naer defzelfs ontflaging geenzints wird gehandhaeff ; hy verbond zig zelve tegen fynen overwinaaer met Clemens den VII, met den koning van Engeland, met die van Florentien, van Venetien en van Zwitzerland. Bourbon gaet naer Roomen, en word er gedood ; maer den Prins van Oragnien gaet fyn plaets bekleeden: Roomen word geplunderd engerooft- Den Paus in het kafteel van den H. Engel gevlugt zynde, wird er gevangen. Karei was verfchrikt over de buytenfporigheden in dezen voorval begaen. . Hy liet openbaere gebede-dagen inftellen , en voorderde bezoiulere bevelen af tot vrylaeting van den Paus, den welken buyten reden op zig deze ongunft getrokken, had. Eenen verdragshandel gefloten tot Cameryk , genoemd dert verdragshandel der mevrouwen , tuffchen Mar* ■ gareta van.Savooyen, Moeye van Karei den V, . en Ludovica van Savooyen, moeder van Francifcus den I, bevredigde creec twee Monarchen. Karei bevredigde zig ook met de Venetiaenen , en floot het verdrag tot Sforce, even als met fyn andere vyanden. Geruft in Europa zynde, trok by in'tjaer 1535, naer Africa , met een leger van meer dan vyftig duyzend mannen en begon fyn ondernemingen met het beleg van de Gouletre. De ondervinding hem geleerd hebbende dat de voordeden de neerftigheyd volgen, bezogt hy dikwils fyn leger-veld. Op zekeren nagt geveynfde hy zig van den kant van den vyand te komen , hy naederde een fchidwagf, den welken naer gewoonte riep, wie is daer? Karei antwoorde hem , fyne tael veranderende, fwygt ik zal u fortuyn maeken. Den fchildwagt hem voor vyand aenziende , loft op hem eenen mufqutt jcheut den weikeu gejukkiglyk kwalyk. was ast}



ts DÓORLVGTIGE MANNEN gezet. Karei liet terflond eenen fchreeuw", den welken hem kenbaer maekte. Naer de verovering van de Goulette, flaet hy den berugten Eeebewindhebber Barberoufle ; hy komt zegenpraeknde in Tunis , geeft de vryheyd °aen twee-en-twintig duyzend Chrirtene (heven- en erileld IVJulei-halTen op fynen throon. Alzoo hy alle oogenblikken het geval konde ontmoeten van flag te konnen leveren oft aengerand te konnen worden, ging hy altyd voor op, onder de verloore voorhoede. Den Markgraeve. van Guaft was verpligt van hem te zeggen : als Generael, bevele ik u, dat gy u in't midden van't leger zult voegenden dat met de vaendels. Karei om de krygtugt niet te verflappen , de welke hy er had ingevoerd, gehoorfaemd zonder te■genzeggen. Den peys van Camervk , Soairnien
en Vrankryk tot vrede brengende, had hy nogtans de herten der twee Koningen niet vereenigd. Karei den V komt in Provencen met vyftig duyzend mannen, en dringd .door tot voor Marfeillien, flaet het beleg voor Arles, en dede inden zeiven tyd Champagne en Picardien plunderen. Gedwongen van J- te vertrekken, naer een gedeelte van fyn volk Verloren te hshhpn
begon hy op den vrede te denken. Men floot tot Nice eenen ftilftand van waepenén voor
... ijju. iici voigeune jaer
vraegd Karei aen Francifcus den doorto^t door Vrankryk om de wederfpannige Gentenaers te gaen ftraften. Hy bekomt het zelve , Francifcus trekt voor af en Karei blyft tót Parys zonder het minfte te vreezen. "Eenen
apaenicnen eaeiman nem gezegt nebbende, dat, is 'tzaeken dat de Franfche hem niet gevangen hielden , fy wel mal oft verblind zouden moeten zyn. Sy zyn dat beydë , antwooi de hem den Keyzer, en 't is hier op dat ik my betrouwe. Hy betrouwde zig nog meer op fyn wapenen eo bekwaeme veldgverfteo, de welke zi* j



DER NEDE RtAND EN. l gereed zouden houden om de voldoening van fyn öphouding te eyfchen. Karei zeggen de f ranfche Gefehi deois-fchry vers , beloofde aen Franc;fcus de inhullding van het Milaneeich voor eenen va;, zyne Somén ; dog het is zeker dat hy niet beantwoorde als door verfchooningen op de latnlokkingen , die Francifcus hem dede, en [Voltuire fegt , dat dezen monarch een belofte imaer voor een ydel gefeg hield, de Gentenaers Wirden bedwongen en geftraft. den oorlog begon op nieuws in't jaer 1542 , Henricus den VIII. verbind zig met Karei tegen Vrankryk, tden welken niettegenftaende den veld-"(lag van Cerifolen , zig in een aldergrootfie peryket bevond. Den vrede wird tot Crepi gefloten in 't jaer 1545- Eenige jaeren van voorts was . Karei naer Africa oveigegaen tegen barberouffe , dog hy was fonder Zegeoprael te rug : gekomen. Karei den V was zoo door de beroerten : door Luther veroorzaekt als door de Oorlologen van Vrankryk overlali, hy field zig aenIflonds tegen deConfedie van Ausburg, en tef.gen het beledigend en verdedigend verbond der .edi&en van Snalkaede. Dog nog den Zégen. prael die hy op het Leger der nontgenooten tot iMulberg in't jaer 1547 behaeidenog de gevangen - houding van den Keurvorft van . Saxen , en den Landgraeve van Hellen , konden de proteftanten niet bedwingen ; altyd on'tderlteunt door Vrankryk en den Turk , de welke door magtige aftogten den Keyzer bedwongen om met goedaerdigheyd voorts te gaen. hy «.lede in't jaer 15^8, den "grooten Imerim na den fyks'dag van Aus >urg uytkondigen , eenen korter inhoud van het geloof, Catholyk voos deleetiiig, en voordeelig aen dc Ketters voor «je regeltugt: men itoüd'er der kelk aen dc wei reidfche en het houwelyk aen de prieflers toe Deze bèmaetirg voldede iöëfaafcii . i auriuns ,veur■ygrft van Saxen en joachim Keur»otftvan biaa«



14' DOO RL V&TI (5 E MANNEN
denburg , fyn altydduerende vyanden, verbonden met Henricus den II. verpligtten hem in 't jaer 1552, van den vrede van Paflau te reekenen , dit verdrag behelsde dat den Interim zoude gebroken en vernietigd worden , dal den Keyzer minnelyk zoude bepaelen in eenen ryksdag alle de gefchillen over den Gods-dienit, en dat de Proteiianten ondertuflchen een volkomen vryheyd vaa gewifch fouden genieten. Karei den V. was niet gelukkiger voor Metz , door den Hertog van Guifen verdedigd wordende. Hy w,as verpligt het Beleg op te breken : naer deten tegenfpoed nam hy wraek over Terouanen, de welke hy het volgende jaer innam en tot in den grond llegtte. den Oorlog vervoorderde altyd op de Franfche en Italiaenfche grenspaelen, met twyffelagtige .uytvalleu. Karei den V. verouderddoor zyn ziekten en afgematheden, en overtuygt der dolingen van de wereldfche bedriegereyen , neemt voor zig een lang voorgenomen oogwit,door onberoerde overwegingen befloten , ten uytvoer te brengen. Hy dede Ferdinandus, zynen broeder, Koning der Romynen verkiezen , en ftaet het Keyzerryk fif den 7 September 1556', naer alvorens afttand van de Spaenfche Kroon ten voordeele van Philippus, fynen Zone , gedaen te hebben , in de tegenwoordigheyd van Maximilianus , Koning van Bohemen, van de Koningin zyne egtgeïiootjVan de Koninginnen weduwen van Vrankryk en van Hongarien , van den Hertog van Savoyen, van den Hertog van Brunswyk,yan den Prins van Oragnien , van de Groote van Spagnien , van den bezonderften adel van Italien y van de Ooften-' rykfche aederlanden, van Duytfland en van «11e de afgezanten van alle de mogendheden van. geheel Europa. Dezen grooteu Vorft gaf fyn reden waerom hy de eenzaemheyd gang omheleen , de welke hy als loon voor fyn werken ieanamj en fynen z.one .tuffghen fyn ermen.
omhelzende ?



DER IVE D Ë RL AND E N. #5
Omhelzende , (lelde hy hem zelfs op tien Throon. Wat een doorldgtig , aentrekkend , medoogend vertoog ! het welk de traenen uyt de oogen dede vloeyen van deze agtbaere vergaedering. Hy zeyde tot fynen zone, hem verlaetende. 5» Gy kont my niet voldoen over myn teere w liefde , ten zy met te werken tot het geluk n van uwe onderzaeten. Oh oft gy kinders opvi brogt die >u mogen bewegen , op dat gy eens 11 voor een van hun zoud doen , dat ik heden » voor u doen " wynig tyds daer naer vertrok hy "zig naer den H. Julius, in een aengenaeme vallye , op de grenfpaelen van Caftilien en Portugael. De wandelingen, de kweeking van bloemen, de tuygwerkelyke proefnemingen, de getyden en andere Klooflerlyke bezigheden dienden hem tot tydverdryf, van dit nieuw Schouwburg. Op alle de vrydagen van den vallen disciplineerde hy zig met de gemeynte. Men beweerd dat hy in zyn eenzaem leven zig beklaegde den Throon veriaeten te hebben. Een beweering die door de handelweyze van leven , de welke hy met een volkomen ftandvaftigheyd onderhouden heeft, wederlegt is, waer't laeken dat Karei zig beklaegthadde van de oppervorftclyke magt veriaeten te hebben , hy zoude zig opgehouden hebben in alle de (taetkundige voorvallen , hy zoude met de hovelingen verbintenis gehouden hebben , hy zoude verkeeringen gehad hebben , even als al de andere mogendheden, de welke door eenen vrywilligen af Mand, zig het mifnoegen hadden toegebrogt. Hy vertrok zig naer den H. Juftus, zegt den Heer Raynalt, leefde er eerzaem, en ging noyt uyt. Karei den V eyudigt fyn rol door een wonderbaere vertooging , dog van de welke menreeds de voorbeelden had gezien. Hy dede fyn uytvaerd verrigten ten tyde van fyn leven , en Helde zig Jn de gedaente van eenen dooden in de kift , 'boorde voor zig zeiven alle de Kerkdienft,ea 1. Dul. li



$6 DOORLU GTIGE MANNEN. verrigten , de welke men aen Godt opdraegt voor die, de welke er niet meer zyn, en by komt uyt fyn dood-kilt niet meer als om zig in fyn bed te leggen. Een brandende korts de welke hem'snagis overviel rukte hem uytdeze wereld in 't jaer 1558, oud agt - en - vyftig jaeren , zes maenden en zeven-en-twintig dagen. Karei den V wilde nog geprezen nog mifagt worden. Hy riep tot hem fyn gefchiedenisfchryvers, Paulus-Jovus en Sleidan , fyn leugenaers, aengezien den eerften te veel goed en den anderen te veel kwaed van hem gezeyt hadden. De Koningen van Spagnien hebben . den naem van Majelteyt niet gevoerd , ten zy Jiaer het beklimmen van den Keyzers Throon door Karei den V. Led heeft defzelfs leven in 't Italiaenfch befchreven, het welk men in 't Franfcli heeft overgedelt, in 4 vol. in-12. dog men houd voor beter de gefchiedenis-befchryving van den zelveu Prins in 't Engelfch gefchreven door Kobertfon en in 't Franlch overgezet door M. Suard Parys 2 vol. in-^to en 6 vol,
in-12. Sy is met zoo groote waerheyd gefchreven , als men oyt van eenen p-otellant en wyfgeer van de 18 Eeuw zoude konnen verwagten, den welken de gefchiedeniilèn van eenen Catholyken en godvrugtigen Prins befchryft. Om wel te oordeelen over den eygen aerd en de daeden van Karei den V zoo moet men de proteftanten niet aenkjeeven, de welke hem als hunnen eerften vervolger aenzien, nog de Spagniaerts die van hem eenen boven-natuerelyken menfch hebben gemaekt, nog de Pranfche, de Welke door hun nederlaegen en de gevangenis van francifcus den I veroodmoedigd , het een pligt geoordeeld hebben , van zoo veel als mogelyk was de eer van hunnen verwinnaer te verminderen. De onpanydige volkeren , de welke geen de minfte twiliing nog verbintenis met Ooltenryk gehad hebben , leveren



DER NEDERLANDEN. ff
ons min verdagte vonnis-ftreykers „ ik en vin>» de zegt den Graeve van Oxendirn , on» der de Chriftene geenen held , die men aen »» Karei den V zoude konnen voordellen. De» zen Monarch had zoo veel eygen verdienden ,
. 11 als bekwaemheyd in te heerichen. Onder al « de groote daeden , waer van het leven Van » dien Keyzer niet als een faemenfchakeling » is, en vind ik geen meerder verwonderen» » weerdig als den dobbeltn afllandvan het Key» zerryk en van het Koningryk van Spagnien. » Hy kende grondig den valfchen fchyn der « grootheden , en van de hooverdye des we>> relds ; en bevindende dat deze ydelheden de » verbintenis van een groot gemoed niet weer» dig waeren , zoo ftelde hy de eenzaemheyd >» van S. Judus voor aen het Keyzerlyk Pa» leys. hy vond in dien flaet een vader vol» doening , met medelydende oogen de versi blindheyd en onrufl van klyn en groot dezer » wereld aenfchouwende , zoo dat hy geen ver« genoeging vond in den Opperheerfcher van Eu» ropa te zyn " onder de Franfche Schryvers , Zyn'er uytgeleze mannen gevonden , de welke
. de fwakheyd der voorafoordeelen en de landsverbittertheden ter zeyden Hellende , van Karei den V. als van eenen der grootfte mannen hebben gefproken , waer van ons de gefchiedenisbefchryving gewag maekt. Voltaire , naer door blyken goed gemaekt te hebben , dat Karei noyt de daetzugt heeft gehad , de welke eenige fehryvers hem toeeygenen , en naer te hebben doen aenmerken , dat hy zyn daeten overgaf, zonzonder iets voor zig te behouden , doet het gevoelen te niet , het welk het beklag vervoegt aen het vertrek van dien Prins naer het kloofter van den H. Judus. „ den Keyfer ( fegt hy ) » had van over langen tyd voor zig genomen, » door eenen verhaeften en fwakken ouderdom sv van zig van al de zorgen en van alle ver-
H a



tf D00RLUGT1GE MANNEN n warring der zinnen te ontflaen ,... her gemey» gevoelen is dat hy zig beklaegde. Een gevoelen enkelyk gegrond op de menlehelyke fwakheyd , de welke onmogdyk oordeeld dat men zonder hertfweer kan veriaeten , het gene de gcheele wereld betragt. Karei vergat teenemael het Schouwburg op het welk hy zoo groote rol had gefpeelt, dezen grooten Prins zegt den opvolger van Bofluet, verloogende ganl'chelyk aen de wereld-, door het vertrek, het welke hem van alle aerdfche zaeken afscheydde , hy had het vergenoegen , om zoo te zeggen , van fyn eygenzelve te overleven.
CAREL DEN VII, zone van MaximihanusEmmanuël, Keurvoril van Beyeren, wird toe Bruffel «eboren in 'tjaer 1697. Naer de dood van Karei den VI, eyfchte hy het komngryk van Bohemen , uyt kragt van den uytterlten wil van Ferdinandus den I; Opper-ooftenryk., als een afgefcheyden provintie van Beyeren en Tirol als een erfdeel van fynen ftam weggerukt. Hy wygerde van Maria-Therefia Artlherto°inne van üofienryk , voor algemyne erteenaeme van het Huys van Ooftenryk te erkennen, en betuygde tegen de pragmatike fanclie, de welke een leger van honderd duyzend mannen zoude hebben moeten vreywaeren , volgens het gevoelen van den Prins Eugenius. Syn regtfeyffchen waren het voorteeken van den oorlog van 't jaer 1741. De wapens vau Ludovicus den XV, die plegtelyk de pragmatike fanüie aengekleeS: was «ebleven, deden den Keurvorft , Hertog van Ooftenryk tot Lintz , Koning van Bohemen tot Prae°- en Keyzer tot Frankfort kroonen. In 't jaer" 1742 ; zoo gelukkige beginzelen hielden geenen fland. De Franfche en Beyerfche krv^benden wirden allénskens door die van de Kóninginne vanHongarien verflagen. Denoorlo« was eenen laft te fwaer voor eenen Prins, ©verlaft door krankheden , en ontbloot van d_egrooce hulpmiddelen, dufdauig als Karei dea



DER NEDERLANDEN. M VII was. Men ontnam hem alles dat hy veroverd had in 'tjaer 1744. Den koning van 1 ruyuen dede eenen aftogt in Bohemen , Karel nam dit waer om fyn ftaeten te erwinnen. Hy kwam eyndelyk in Munichen fyn hoofdItad , en overlydde twee maenden daer naer ia 'tjaer 2745 in het achc-en-veertiglie jaer fvns ouderdom. ■ J
Charlevoix , (Petrus-Francifcus-Xaverius van) Jefuiet, tot S. Quentin geboren den 29 odtober 2Ó82, gaf met onderfcheyd de leffe ia de grondbeginzelen der latynfche tael en de wyfgeengheyd. Benoemd om te werken aen dea dagboek van Trevoux, voltrok hy dit werk ten tyde van twee-en-twintig jaeren met uytnemende aenmerkingen. Hy overlydde tot La i'leche den 2 february 2761. Syn uytgelezene manieren, en grondige wysheyd maekten hem het voorbeeld van fyn medebroeders, en het. voorworp van hun agting. Men heeft van hem verlcheyde werken die grooten toeloop hebben gehad. I. Gefchiedeniffen en befchryving van Japonien 6 vol. in-12 en 2 in-4to : dezen boek zeer wel gefchreven , en zeer wydloopig belluyt al dat het werk van Ktempfer waer en belangende voorftelt, en men vinder te zaemen het gene een geeftelyke en wereldlyke nouwkeungheyd kan voldoen. II. Gefchiedenis-befchryving van het eyland van St. Domingo in-Ato 2 vol. Parys 2730 Dit werk het welk zeer eenvoudig en gefchikt gefchreven is, is zoo nouwkeung als voorzigtig. Den autheur heeft zig bepaeld, aen de borgerlyke en ftaetkundige gefchiedenisifchryving, zonder te treden in de byzonderheden der afgczantfchappen. III. JJe gelchiedeniffen van Paraguai in-ïa. 6 vol. net is met den zeiven ftyl, met het zelve vernuft en de zelve promtheyd als de voorgaende gefchreven. IV- Algemeyne befchryving van nieuw Vrankryk 4 vol. m-ia. 'tis den beften van alle de
U 3



co DOORLUGTIGE MANNEN boeken op deze ftoft'e gefchreven. V. Het leven van de Moeder Maria; van de Menfchwording Jefu - Chrifti, in-12 ; een werk met bryn gefchreven en eygen tot iiigting der godvrug'ti«heyd. Deze verfcheyde werken zyn zeer geprezen «eweeft door die, de welke zonder vooroordeel vonniffen; men zoude enkelyk een wynig meerder nouwkeurigheyd in den ftyl verzoeken. „ ,
CharLIER, CGilles) geleerden Hoogleeraer der Sorbonne, van Cameryk gebortig , alwaer hy Deken gekozen was in 'tjaer i^1' cheen uyt in de kerk-vergaedering van Baezel in t jaer 1^33, en overleed Deken van de tacui"teyt der godfgeleerdheyd van Parys, in'tjaer 1473 : men heeft van hem, verfcheyde werken op het gewifch , die niet meer gevolgt worden. Sy waren tot BruiTcl gedrukt in t jaer 1478 en 1479 5 2 vol. in-fol. onder den tytel 'van Carlierii Sporta & Sportula.
Charpentier ,(Joannes le ) tot Doornyx «eboren, wird er kanonik regulier, van het order van den H. Auguftinus in de abdye van den H. Aubertus: opgetogen door fyn wetenfchap eri door fyn gewaeude verdienden, be'tragttehy de abtelyke weerdigheyd , en had het mifnoegen' van fyn bepooging te zien miflukken. Agtervolgens begaf hy zig tot de ongeregeldheyd, wird apoftaet, en vertrok naer Holland om te trouwen : hy leefde er in groots armoede , alhoewel dat hy verreykt was door den tytel van gefchiedenis-fchryver der univerfiteyt van Leyden ; en overleed, ontrent het jaer 1670. Op het eynde fyns leven, aengedreven door de knaeging van fyn gewifch , beproefde hy van naer fyn order weder te keeren ,• men beloofd van hem te ontfangen : tot Valencyn gekomen zynde , om fyn voornemen ten uytvoer te brengen, ontbreekt hem den moed, 40 hy gaet weder naer Holland. Wy hebben van



- der neder la nd e n. ?ï kern een geftagtrekenige befchryving van het Nederland, Leyden 2664 2 vol. in-4to; daer zya veel vercierzels in, valfche geflagt-boomen , en de opene brieven die er op het eynde fya bygevoegd , zyn fomtyds vervalfcht.
CÜ A-TEL AI N , (Georgius) Caftellanus, vlaemfchen edelman , opgevoed aen het Hof der Hertogen van Bourgognien , wird gehouden door de ervaerene van fynen tyd , vooreenen die het beft de franfche tael verftond. Hy overlydde in 't jaer 2475, men heeft van hem I. een ver-zaemeling in franfche verzen van de wonderlyke zaeken , voorgevallen in fynen tyd , 153.1 in-4. II. De gefchiedenis van Jacobus Lalain , Antw. 1634 in-y. en andere werken , diehedendags niet meer gelezen worden als van de doornufte , die geern alles zouden weten. Menfchryft hem toe den onbefchroomden Ridder oft de dood van den Hertog van Bourgognien voor Nancy , 1489 in-4.
. CllEFNEUx, (Mathias) tot Luyk geboren ia het begin der zeventhiende eeuw , ging in het order van de Eremyten van den H. Auguftinus, .alwaer hy uytfcheen door fyn onophoudentlyke arbeyding aen de letter-oeffening en door den iver om aen de pligten van fynen. ftaet te volkomen. Hy overleed ontrent het jaer 1670, men heeft van hem I. een uytlegging der Pfalmen in 't latyn , Luyk in-8. wynig in agring. II. Eenen jaerboek gevolgt door den waeren Godfdienft, federt de fchepping der wereld tot den tyd van den autheur, Luyk 1670, 3 vol. in-fol. in 't latyn ; een uytnemende werk.
Chokier-SuRLET , ( Erafmus van ) geboren tot Luyk in't jaer 1569, van eenen adelyken ftam , den welken dezen naem heeft aengenomen van een kafteel, twee mylen van deze ftad op de Maes gelegen. Hy heeft uytgefehenen door fyn wetenfchappen in de RegtfgeIeerdheyd ; door fyn eeroaerheyd , fyn aenge«



fï DÓO RL UGTIGE MANNÉN
kieeftheyd aen den Godfdienft van fyn voorouders, fyn gefpraekzaemheyd, de welke tot hem de liefde en de agting van alle de inwoonders hadden getrokken. Hy overlydde den 19 february 1625. Wy hebben van hem I. de Jurifdictione ordinarii in exemptos & horum ab ordinario exemptione, Ceulen 1629, 2 vol. in-4. dit werk is met een deel vermeerderd door Joannes Petrus Verhorft, Weybiffchop van Trier, Ceulen 1682. II- Tractatus de Advocatiis feudalibus , Ceulen \6if in-4.
Chokier-Surlet,( Joannes Ernefius van) broeder van den voorgaenden, geboren tot Luyk , was agtervolgens Kanonik der Cathedrale van S. Paulus tot Luyk, wereldlyken Abt van Vifé, en Groot-vicaris ; hy overleed ontrent het jaer 1650. Hy had den hoogleeraershoed , tot Orleans aengenomen , en had zig grootelykx bezig gehouden in de Romynfche oudheden , van de welke Juftus Liplius hem den fmaek had toegebrogt. Om zig in die wetenfchap ervaeren te maeken, doorreyfde hy Italien. De gedenkteekens van fyn godvrugtigheyd en van fyn weldadigheyd, als het gafthuys der ongeneefbaere , dat der Repentiften , het kloofter en kerk der Minimen , enz. zullen defzelfs geheugen voor eeuwig duerbaer maeken aen fyn vaderland ; wy hebben van hem I. Aenteekeningen op de verhandeling van Seneca, de Tranquillitate animi, Luyk 1607. II. Een veiklaering op de Staetkunde van Julius Liplius, met verfcheyde verhandelingen , Luyk 7642 , in-fol. III. De Permutatione beneficiorum, Roomen 1700 in-fol. IV. Commentaria in regulas Cancellariaj Alphonfi Soto, Luyk i6f8, in-4. VScholia in preces primarias imperatoris, 2621 in-4. VI. De re Nummaria prifci £evi , collata ad seftimationem monetce prsefentis, 1649 in-8. VIL Vindicias liberutis eccleiiafticae, 1930 in 4. VIII Facis hiftoriarum centurias duas , 1Ó50 in-fol. IVlea aenmerkt er de manieren en gebruykeo



- DER NEDERLANDEN.
van verfcheyde volkeren. Men heeft van hem nog werken op de tvviftreden, enz.
Christeyn , ( Paulus ) geleerden Regtsgeleerden , tot Mechelen geboren in't jaer 2553 , van eenen goeden Ham , overleden in 't jaer 2531 , heeft de volgende werken gefchreven I. ad leges Mechlinienfes Antw. 1642, in fol. II. Dcciliones Curite Belgicte 1671 , j vol. in-fol. Chrifteyn was Syndicus van den Raed van Mechelen geweeft. Defzelfs zoon Sebaftianus, die opvolger in fyn bediening is geweeft, heeft fyn Vaders werken in druk uytgegeven.
ClVlLIS , ( Claudius Batavus ) doorlugtig door fynen adel en fyn manhafiigheyd, leefde in de eerfte eeuw , hy was befchuldigd geweell van de ruft van het Keyzerryk te hebben willen ftooren onder Nero , die hem in de yzers dede Hellen. Galba verlolie hem , dog hy beklaegde zig hier over. Civilis willende wraek nemen over den fmaed hem aengedaen, rokte de Batsviers met des zelfs bontgenooten tegen Roomen op. Hy leyde dezen oproer met behendigheyd aen ; gezworen vyand , zonder dusdanig te fchynen , wift hy de Romynen te mislyden , die hem voor alzulkx niet verdagt hielden ; eenigen tyd daer naer trein hy het momaenzigt af, en zig met de kwaede vervoegt hebbende , flaegt hy Aquilius op den boord van den Rhyn. Door dezen Zegen-prael de duytfchers tot zig getrokken hebbende , vervoegen deze hunne wapens met de zyn. Civilis door dezen onderftand verftout , overwiud in twee veld-ftagen Lupercus en Herennius Gallus, die vitellius aenkleefden , en geveynsde zig , de wapens niet dan tot voordeel van Vefpalianus opgenomen te hebben. Hy bediende zig gelukkiglyk van dit voorwendzel , flaegt Vocula,eu doet eenige legioenen zyn partey nemen ; dog, als den opftand der Gaulen , den welken hy in 't jaer 70 naer de gehorte Jefu - Chriftj opge»



04 DÖORLUGTÏGE MANNEN rokt had , de Romynen mifleyd had , begavetV fy zig naer Cerealis. Dezen veldoverften wird in fyn legerveld aengerand , by Trier , alwaer Tutor en Clallicus zig met hem vervoegd hadden. Hy word geflagen ; dog den moed ernomen , en fyn krygbenden aengewakkert hebbende , verflaegt hy fyn vyanden, en neemt hun legerveld in. Eenen tweeden zegenprael dreef Civilis naer Batavien : dezen wederfpannigen wilt fynert opdand zoo voordeelig op te helderen dat men hem den zeiven vergaf. In ander voorvallen , wird een kloeke borft, die zig niet wilde verontfchuldigen , van de befchulding, hem door haet opgeleyd , veroordeeld tot belooning van fyn dienllen. Hier vind eenen bedrieger den middel , door fyn welfprekendheyd , van de regtveerdige befchuldingen te verydelen , met de welke hy belaft was.
Claudius , C Joannes Jocobus) klyn-zone Van den voorgaenden wird in den Haege geboren in 't jaer 16*4 , 15 jaeren oud zynde , gaf hy een latynfche onderwysreden in 't licht op de zaligheyd der Oudvaders Uytrecht 1702 , in-13 ; achtien jaeren oud geworden fynde fcbreef hy een ander onderwysreden op de" voeders en tugtmeeders. Deze twee onderwysreden zyn té faem gevoegd , en tot Uytrecht in ligt gegeven in't jaer i;02, in 12. zig achtervolgens tot de wetenfchap der godsgeleerdheyd begeven hebbende , wird hy Pador van de franfche Kerk tot Londen in't "jaer 1720 ; hy overleed in't jaer 2712, zeer bejammert. Naer deszelfsdood dede fynen broeder een deel drukken van zyn fermoonen , waer in meer bondigheyd als verciering en beweging gevonden word.
Clinard , ( Nicolaus ) tot Died in Braband geboren ,• Lesgever in de griekfche en latynfche tael tot Loven , doorreyfde Vrankryk , Spagnien en Portugael , om zig in de gebruykbaerfle taelen te oeffënen. Ontrent het



EA4 ' f1Dg hy naer Africa ov" om het arabikh te keren : binnen Fez gekomen zyr!*begroette hy den Koning in\le Arainlche A?.wr i.?e? ,em derwa«» gekomen te zyn om it v n F°eke^e kooPe"'™ de boeizae"!
1-V,an, Eur°Pa do°' de zelve te verryken : hy hield i,„- bezlg. met den hybd , Arab.y h y
h Zf yiieJ" arbeyd was onophoud^tlyk : hy bettragte aen die volkeren het licht van hef ge oof
rn/ ^Cnaaeren' de weliie den Mahome?rchen Gods-dienft volgden ; dit trok op hem de Ver
J«d berooft van de Arabifche boeken die hl Zetfs°VZe h°ftr" by £eU verSaederd had, ?n fn e v iP yrryn eySe" beho"denis niet dart aerM, g!.n- Hy overlydde tot Grenadein ?
van nem I. Latynfche brieven op fyn revzen
Idruk dien ls van *t jaer JÓ . > ? ei J byvoegzels; het Latyn is genoegzaem zuyv f m zoude nog zuyverder geweeft zyn, Jaet\ dat den autheur met zoo veel verfcheyde tae fejS» h""e"e" «iet had belemmer ?È een Gnekfche Spraekkonft, die veel trek hee t 4" had e„ d.e nog by de geleerde in a"£ ? . fy heeft tot groote hulp gediend aen°de hêe' \ ™ ,vanPort-royal,om hun Griek Se 'rond.' > regels op te ftelien. Voffius gaf er tot Amfte!
dam eenen druk van uyt i6<x> in 8 T T f! • P^eeuwfche verdigtzSs?"&J' {gf
< ÉArS? °yv- ( J°1Ie } Jud0CUS Ciiahovëus3; •fem r Ver.NlKUWp°°r^ in Vlaend^n , Hoog.' , Jetracr der isorbonne , Godfgeleerden van Char-
1 Se0 dief?,111 ï r/5«' eenen dr
KmPa vs -befrfed ••' ddzdfs A"»-L"thel
rus, wrys 1524 in-fol., 1S zeer gean. Waer
het zaeken dat de fcherpzinnigheyd°eu erv" ; «ncheyd in cte Latynfche* tael hem niet óut-



56 DOORLU GTTG E MANNEN.
redenaers geftelt zyn geweeft. Hy bezat grondig de H. Schriftuer, en had veel de H. Vaders gelezen. Hy wederlegt met bondigheyd de dolingen, zonder tegen de dooiende uyt te bulderen. Syn Latyn is zuyverder als dat der Schoolfche-godsgeleerdheden en min cierlyk als dat van verfcheyde welfprekers van fynen tyd. Men kan nogtans fyn boeken met profyt lezen, Erafmus noemt de zelve eenen vloed van. goede zaeken : Uberrimum rerum opumarum fontein.
Cloppeneurg ( Joannes ) tot Amiterdam geboren in \ jaer 1593 bezogt byna alle de Proteftanfche Univeriiteyten van Europa. Weder in fyn Vaderland gekeerc zynde , verngtte hy de bediening van bedienaer in verfcheyde plaetzen, hy wird Lefgever in de Godfgeleerdheyd , en Predikant in de Univerfiteyt van Franeker , alwaer hy overlydde , hy gaf verfcheyde werken in druk uyt, de welke byna alle verzaemelt zyn door Joannes van de Mark, defeelfs klyn-zone , onder den tytel van J. Cloppenburgii Theologica opera omnia Amft 16S4. 2 vol. in-4to. Zy bevatten onderwyfredens, onder andere op de offerhanden der Patnar- | chen , op den dag dat Jefus Chriftus en 'de Jo- ■ den het Paefchlam hebben geëten, op eenige 1 plaetzen van het oud en nieuw Teftament, te- • gen de erdoopers en de Sociniaeuen , op de woe- ■ kerye, enz. Syn fchriften bewyzen dat hy r zeer "eoeffent was in de wyze taelen en m de: H Schriftuer; by de Proteftanten zelfs, draegtt men wynig agting voor fyn twiftredige fchriften.. Eenige van fyn onderwyfredenen hebben plaets s bekomen in de Critici facri.
codde ( Guilielmus van den ) Proteftant, tot t Leyden geboren in 't jaer 15751was Lefgever r in de Hebreeuwfche tael in fyn geboorte-Had hy wird van deze bediening afgezet, omdief-• wil dat hy de Arminiaenen aengekleeft was,
eens



N E D E-R L A XT) E V tA •en-geooeizaem wonderbaere uytwcrkin» van f vryheyd der Gods-dienften . zoo fierkdoor
Je jaer ,619. l\len heeft van hem I. aenmer-
"i *to. II SyHoge vocum verfuumgue proverbaium,, 162 3 , enz. Guilielmus van der Codde had dry broeders, Joannes, Adrianus en Gil-
liffonn 'a r met "keren 'Senaemt Corne-
1.1 oon den oor(Frong gaeven aen de lede in Holland genaemt de Prophete* Sy begonnen met de pai}oors aflezetten> als perfoonen , die zi net regt toeeygenden van in de Kerk alleen « lpreken , en die een ledig leven leydden ten kohe van andere. Sy fielden onder hun het doop! da he? fp°^e^omP^S, en hielden ftaeinV dat hef. de Chrrftenen met toegelaeten was, no" S ads-overheyd, nog Soldaet te zyn. Sy ver!
Sof10 • ¥rjyn aUe de ^^iAen vyan het ^ ooi, en hielden zig aen het gevoelen van
©Któ 7^ dë V0°r*hikki»S- Oen buytenzi df" * °annes 7an dt'r Co^e ; beroemde ?Id gumt van den H. Geeft ontfangen te lebben,even als de H. Apoftelen, en dat, als fy over hem daelde, het huys beefde: zekeren Oudaan, Bakker van Stiel, beftierde deze S cSCodde" d°°d V3tl dG Sebroedeis 'van
<ierC°PEnCHD?ft ?°?CK ' Bo^'konftenaer, Schilder en Plaetlnyder, van Aclft gebortig, in Vlaenderen, reyfde naer Italien en Turkéyeo om lyn wetenfchappen tot de hoogde volïnaektheyd op te beuren : in dit laefte konin»ïyk maekte hy een verzaemeling van teekemngen agtervolgens in het houd gefneden, de welke de dienftplegingen van het volk verbeeldden, alwaer hy geweeft was. Hy overlydde w tjaer 1550 fchilder en Bouwmeefter van Karei den V. Men heeft van hem verhandelingen op de landmeterye, op de bouwkunda



• 9 DOORLUGTIG E MA NN EN cn verdiepzigtkunde, met eenige houte en ko pere plaeten. IT ,
COEHORN , ( Mennon ) den Vauban der Hollanders, wird in 'tjaer 1632 geboren. Syn inborft en genegendheyd tot den oorlog en de verfterkingen ontdekten zig ter goeder uer. Inoenieur en Lieutenant-generael m den dientt der Staeten-generael, verfterkte en verdedigde hy het oroocfte gedeelte van hunne Heden. Het was een i'choon vertoog , zegt Henault eerlten Voorzitter, van in 'tiaer 1692 in het beleg van jNaemen , Vauban de fterkte Coehorn te zien belegeren , door Coehorn zelfs verdedigd wordende. Hy geeft zig niet over als naer een wond ontfangen te hebben die doodelyk wird geoordeeld, alhoewel dat fy duidamg met was In 't jaer 1703 den Keurvorii van Ceulen, Jofephus Clemens , de partey van Vrankryk getrokken hebbende en Franfche bezetting in Bonn ontfangen hebbende, zoo gaet Coehorn een zoo hevig en fchroomelyk vuer op deze itaci «reven , dat den Bevelhebber zig dry daegen daer naer overgaf. Dezen grooten man overlydde inden Haege in't jaer i704 ,aen de Hollanders veel plaetzen agtergelaetende , door lyn zorgen verllerkt. Bergen-op-den-Zóom , bet welke hy fyn meefterituk noemde , wird in't jaer 1747 doof den Maerfchalk van Lowendael genomen , mettcenftaende die fchoon verfterkingqn, die haer ■voor onneembaer deden aenzien ; dog men weeï dat de gehyme onderhandeling en nuttige omhandigheden deze verovering vergerrakkeiykten. Men "heeft van Coehorn een verhandeling in »t Vlaemfch over een nieuw manier van de plaetzen te verfterken. •
CoiGNET, ( Michaël) Wiskonttenaer van Antwerpen, overleden in 'tjaer 1623, het een verhandeling op de Schipvaerd in 't Franich 1581, de welke hem eenen berugten naem Jflf fynen tyd toebro^r.



DER NEDERLANDEN. 99
CoiTER , (Volcardüs) tot Groeningen geboren in 'tjaer *5j4 , (iudeerde op de Medicy» nen tot Pifen en Padoua. IIy oeft*ende fyn wetenfchap in Italien , Duytfland en Vrankryk , volgde het Eranfch-lèger om meerder gelegendheyd te hebben tot het ontleden der doode lichaemen ,■ hy overleed in 'tjaer 2600 met de faem van eenen ervaeren Medicynineefter, en eenen uytmuntenden ontleder. Men heeft van hem. I. De cartilaginibus tabulie Bolognien 1565 in-fol. II. Externarum & internarum prineipalium humani corpo.is partium tabulce atque anatomicte exereitationes, oblervationelque varite enz. Nuremberg 2573 in-fol- Loven 1653 in-fol. enz.
Colvius , ( Petrus ) tot Brugge geboren in't jaeri5'>7 en tot Parys overleden in't jaer ïógi, in den ouderdom van fes-en-twintig jaeren heefc gegeven. I. Lucii Apulei opera cum notis Leyden 1588 in-8vo. Den P. Andr.'as Schott hee!'t een groot lofdigt op dit werk gemaekt. II. Sidonii Apollinaris opera cum notis-, hanau iöi/in-tfvo.
Commelin, (Hieronyraus) vermrerden Drukker, tot Douay geboren , oeftcnde eerflelyk fyn wetenfchap in Vrankryk ; dog Duytfland hem als een fchoonder Schouwburg voor oogen komende , zoo huylveflte hy zig aldaer e.1 flirf tot Heidelberg in 'tjaer 1598. Hy brogt de promtheyd der pers zoo verre, zelfs tot hel verbeteren van de oude ha idfchriften der Autheurs, de welke hy drukte. Men heeft van hem wyze aenmerkingen op Heliodorus , en Apollodorus. De overzienders , die hy gebruykte , beantwoordden aen fyn zorgeir^en iver : Cafaubonus agtte zeer fyn werken. Daer zyn nog andere vermaerde Drukkers van den zeiven naem.
Commelin , ( Gasper ) overleden in 't jaer 1732 , heeft met Joannes Commelin des zelfs Oom uytgegeven Hortus Amftelodamenfis 1697, e>3 1701 , 2 vol in-fol. by heeft alleen uyt-



Tco DOORLUGTIGE MANNEN.. gegeven plantce rariores exoticte Horti Antiieïodamenfis 1715 ili - 4to en ander kruyt- kundige boeken, 't is dezen die den lyft van hortus malabaricus heeft gemaekt 1696, in-fol. den welken men aen dit werk voegd, 1678, en de volgende 12 vol. in-fol. fig.
COMMINES , ( Philippus van ) geboren op het Kafteel van dien naem , op de leye gelegen twee myleu van Meenen , nyt eenen adeLyken ftam ,' brogt fyn jonge jaeren over aen liet hof van Karei den ftouten , Hertog van Bourgognien. Ludovicusden XI. die niet veronagtzaera de om die mannen op te zoeken , die hy oordeelde voordeelig te konnen zyn aen Princen van zyuen tyd, trok hem tot zig. Synen niüewen Meefter maekte hem kamerheer , landvoogd van Poitiers en leefde zoo gemeynzaem met hem , dat fy dikwils by malkanderen fliepen. Commines won fyn toevertrouwen door de dienden de welke hy hem zoo in de oorlogen als in verfcheyde onderhandelingen bewees. Hy wird infgelykx bemind van fynen opvolger Karei den VIII, den welken hy vergezelfchapte ih de verovering van Napels. Defzelfs gunlt was van geen duer- I zaemheyd. Men befchnldigde hem onder dezen Koning , departey van den Hertog van Orleans te hebben begunftigt ( federt Ludovicus den XII ) en van aen den zclven de geheymen van het Hof kenbaer te hebben gemaekt, zoo hy ( zeyde men) die van den Hertog van Bourgognien aen den Koning van Vrankryk verkogt had. Hy wird gevangen en naer Loches overgevoert , alwaer hy in een yzere kevie opgeiloten wird-, naer een gevangenis van twee jaeren zoo tot Loches als tot Parys , wird hy ontflagen van sl)e halfpligtige zaeken , die men hem oplydde-. Het welk aen eenige gefehiedenis-fchryvers wonderbaer voor oogen komt, dog dat geen verwonderenfvveerdig is, voor die de wereldkeuken », dit was d.at den Hertog van Orleans fc voö<



DER NEDERLANDEN. lor
IWie hy die ongelyk had geleden , alleenelyk niet het minfte voor hem dede in zoo een lange opij houding, en zelfs dat hy op hem niet en dogt tot de kroon gekomen zynde. Commines had ' Helena de Chambes gehouwelykt van het huys van de Graeven van Monforeau in Anjou ; en hy overlydde op fyn kafteel van Argenton in Poitou den 17 october 1509 in den ouderdom van a vier-en-zeftig jaeren. Hy had benevens een fchoone geltalte , degaeven van't verftand. Den I eygen aerd had hem een memorie en een te} genwoordigheyd des geeft zoo gelukkig verleent, § dat hy dikwils aen vier Geheym - fchryvers in eenen den zeiven tyd de brieven op de alderi nouwkeurigfte zaeken van den ftaet difteerde. i Hy fprak verfcheyde taelen, het Franfch, Spaenfch. : en het Hoogduyts. Hy beminde de mannen van I verftand en bevoordeelde de zelve. Defzelfs gei fchiedenisbefchryving van Ludovicus den XI en 1 van Karei den VIII. federt het jaer 1464 tot het jaer 1498 zyn een van de aenbelangendfte I ftukken van de gefchiedeniffen van Vrankryk. I Men bevind in hem dieën fehoonen ftyl die hem {1 eygen is,het zoet en aengenaem gelaet van een on1 bewimpelde eenvoudigheyd. Den Gefchiedenish fchry ver, verouderd in de zaeken houd de flegs te lezers bezig, en onderrigt de ftaetkundige. li Als veld-overften is hy genoegz aem openhertig; : men heeft hem nogtans befchuldigd van met 3 de wederhouding van eenen hoveling te fchry■ ven, die nog vreesde van de waerheyd te zeggen , zelfs naer de dood van Ludovicus den 1 'XI. den laeften druk van fyn gedrukte fchriften , den welken door een groot getal van wyfe altyd befeten is geweeft , is dien vati den Abt lenglet van fresnoi 4 vol. in 4-to. in 't 1 jaer 1747 , tot Parys, onder den tytel van I Londen. Hy is overzien op het handfehrift \ \ verrykt- met aenmerkingen , met figueren ; met l «en volkomen opzaemeling van verrechtveer»
I 3
I



*0t DOORLUGTIGE MANNE-tf digende nukken , en van een Jange en zeef' nauwkeurige voorreden ; den druk van Elzevier16^8, in-12, is van een gemakkelyker formaet en is niet gemeyn.
KONINK , ( Gillis de ) Iefuiet, tot Bailleul geboren in \ jaer 1571, en tot Loven overleden den 31 Mey 1633, heeft in't licht gegeven I. uytleggingen op het kort begryp der Gods-geleerdheyd van den H. Thomas onder dezen tytel Commentariorum ac difputationur» in univerfam do&rinam D. Thomte de Sacramentis & cenfuris; auclore JEgidió de Konink Societatis Jefu : poftrema editio rothomagi i6jo, in-fol: IL de deo tr.ino & incarnato Antw. 16*5,. in-fol :
Cootwich- , ( Joannes) tot Uytrecht geboren ontrent het midden van de 16de eeuw hoogleeraer in de wereldfche regten ; naer verfcheyde landen van Europa doorloopen te hebben , ging hy naer- Afia over , befogt het H.' land, en onderzogt nauwkeuriglyk al het gene dat. de nieuwsgierigheyd konde verlangen.. Met verhael van zyn reys naer den ooften* verfchenen onder den tytel, itenerarium hierofolymitanum & fyriacum ; in quo variorum gentium mores & inftituta, infularum , regionum T urbium fitns &c dilucidè recenfetitur, antw* 1619 in 4-to: met een groot getal figueren. DitN werk van Cootwich toont aen dat hy zig be-kwaem bad gemaekt in de Griekfche en Lajynfche letterkunde , in de gefchiedenis-befchryving en in de oudheden. Hy overleed irte fyn vaderland in't jaer 1C29.
COQUES , ( Gonzales ) Schilder van Antwerpen, wird geboren in 't jaer 161.V ; hy volgdecfen fmaek- der werken van Rubbens. en van* van. Dyck. In het afbeeld-fchilderen heeft hy ae meelle faem gehad , naer de gefchiedeniflen.. Hy wird belieft ( alhoewel dat hy getrouwt was > naitem jonge.Vlaejclibe. dogter, met dfcW.eJJsgj»



'Der web e rdatvde w. tV$
fcy weg vlugtte : men weet niet in wat land da» Coques fyn gaeven en fwakheyd is gaen ver* - bergen.
Corder ( Balthazar ) Jefuiet van Antwerpen gaf langen tyd met veel roemrugtigheyi les in de Gods-geleerdheyd, tot Weenen in Ooftenryk Hy overleed: tot Roomen in 't jaer 1650, oud zynde agt-en-vyftig jaeren Den voorfpoed , met den welken hy de Griekfche tael oeflende , ftelde hem in ftaet van uyttegeven. h Eenen boek op de werken van den H. Dionyiius Areopagieta ,.in 3 vol. Antwerpen, 163^ Grieks en Latyn,, met aenmerkingen. II. Da v Keten der vaderen op de Pfalmen, Grieks en Latyn , Antwerpen 1643, 3 vol. in-fol. III. Keten 0p denH. Lucas 1628, in-fol. IV. Op den M. Joannes 1631. in fol. V. Op den H. Mattheus. VI. Job elucïdatus Grieks en Latyn 1645, in-fol.VIl.JoannisPhiloponi de mundi creatione , Weenen in Ooftenryk, 1631 Grieks en Latyn met een onderwyfreden op den Paefchen.. VUL St. Cyrilli apologos morales.. IX. St. Cyrilli Alexandrini in Ieramiam prophetam, Antwerpen 1648.
Coret ( Petrus ) geboren tot Aeth in Henegouw , was Kanonik tot Doornyk, alwaer. hy overleed ontrent het jaer 1574.,- van dezen* heelt men I. de verdeding van de waerheyd te"ea ie voordellen van.IMr. de la Noue in 't Latyn Doornyck ^591 dit werk is gevoegd geweeft in een verzaemeling door den P. "Poffevin getytelt judicium de Nure fcriptis, Lyons 159] „ H. den tegenftaetkundigen tegen Joannes ifodin in 't Latyn Douay. i§gg.
Cornhert oft Koornhert ( Theodorus ) eenen opgetogen menfch van de XVlde. Eeuw won eerltelyk fyn brood met zig in het graveeren te oeffenèn ; eenen tegenwalg van^hec fïeekyzer gekregen hebbende , leerde hy het Latfui.. Synen. voortong, was zeer hevig. ,• en wird



te* BOORLÜGTIGE MANNEN Geheym-fchryver van Haerlem. Den Prins vafl Oragnien bediend zig van fyn penne om fyn eerlfe verklaerfchrift op te maeken in 't jaer 1566. De Hertoginne van Parma , ondernomen hebbende dat hy hier van den Autheur was, dede hem tot Haerlem opligten en naer den Haeg overvoeren. Syn vrouw vreezende dat hy noyt uyt de gevangenis zoude komen , wilde de Pefte op zig haelen en hem de zelve aenzetten , en met hem {teven. Cornhert had zoo eenen wonderbaeren hulpmiddel niet nooriig. Hy ontfnapt heymelyk , en neemt op nieuws aen fyn konft van graveerder. Het was als dan dat hy begon te onderrigten. Alhoewel vyand van den Catholyken Gods-dienft, liet hy niet van zig te Rellen tegen Luther , Calvien en de bedienaers van het Proteliantdom. Hy hield llaende, dat, zondereen buyten gewoone zending, onderfieunt door uytgalmende wonderen , niemand regt had om nieuwigheden nog ervormingen in de Kerk te brengen , het welk, in eenén goeden zingenomen, niet volkomentlylt buyten de reden was. De verfcheyde gemeynten , hadden volgens hem , een ervorming noodig , dog in afwagting ,tot dat Godtleeraers en ervormers zoude verwekken, moeiten al de Chriftene feöen zig vereenigen onder een gedaente van interim, defzelfs voorworp was, dat men aen het volk den text van het woord Gods zoude voorlezen , zonder eenige de minfte uytlegging,en zonder iets aen de aenhoorders voor te^fchryven : eenen waeren voorftel van eenen opgetogen menfeh. Hy geloofde , dat om waerelyk Chriftenen te zyn , het niet noo^'ig was litmaet te zyn van eenige zienelyke Kerk Hy leefde volgens fvn grondregels , zig nog met de Catholyke nog 'met de prorelanten , nog met eenige ander fefte vervoegende. Men meynde hem"op te fluyten voor het overig van fyn dagen i dog men vond goed yan hem liever 1%



DER NEDERLANDEN. T05 toeten dwaelgeeften , en in vrede te derven , hy J overleed in 't jaer 1590. Defzelfs werken zya I gedrukt in 'tjaer 1630 3 vol. in-fol.
CoRï ( Cornelius) plaetfnyder van Augudi1 nus Carrache, was- van Hoorn in Holland, aln waer hy geboren wird in 't jaer 1536 ; dog dg 1 meefter-ftukken van Roomen trokken hem dert waerts en hy huyfveftte zig in die uytmuntèn-
I de Stad , hy overleed in 't jaer 1578. Hy is
II ©nder de nauwkeuiigde plaetfnyders geftelt.
Cospav ou Cospeatj ( Phïlippus )°van BcrI gen in Hen=gouw gebortig , Hoogleeraer der i So.-bonne, opvolgentlyk Büfehop van Arien , i van Nantes, en van Liüeux, was leerling I van Judus Lipfius. Hy was eenen van da I bede Predikanten van fynen tyd en eenen 3 van de eerde, den welken in de Sermoonea 3 de aenhaelingen van Homerus, van Cicero en 1 van Ovidius hebben afgefchaft, en die in bybel*r Moffen en hoofdfpreuken van. den H. Auguüii! nus verwiffelden. Hy overleed i>n't jaer 1646, oud -> dry-en zeventig jaeren men heeft eenige werken 1 van dezen Kerkvoogd. Hy gaf eenen verdedigI brief in't licht in het jaer 1622 ten voordeetle van den Cardinael van Berulle tegen de fCarmeliten , vertoornt omdat den iniielder van ' het Oratorie belali was met de beftiering der ' Carmeliten.
). CüSTER, (Francifcus) Jefuiet van Meche-
■ len, genaemt den haemer der ketters, gaf.ver:fcheyde werken tegen hun in 't licht, onder 1 andere Fnchiridion controverdarum , Ceulen
*59°.in-8. , in verfcheyde taelen overgedeld. Daer is van hem L Apologia tertiae partis enchiridii, 1604 in-8. Augmentum Enchiridii i<5o5.in-8. Aenmerkingen op het nieuw Tedament in het Vlaemfch, 1614 in-fol. en andere werken. Hy overleed tot Bruffel in 't jaer 1619 oud acht-
■ en-tachentig jaeren met de faem van eenen wyipn en godvrugtigen matu



io6 DOORLVGTIG E MANNEN.
CoSTER, (Laurentius) inwoonder van Haerlem , overleden ontrent het jaer 1440, was afkomftig van de oude Graeven van Holland, door eenen naturelyken zoon. Defzelfs naem is beru«t door de nutheyd der Drukkerye, om diefwll dat de Hollanders beweeren dat hy den uytvinder is van deze konft , ontrent het jaer 1430. Dog men moet wel valte grondftukketi aenhaeleh, om deze bewering te doen ftand grypen. 't Is maer honderd dertig jaeren naer de eerfte oeffening van deze konft in de ftad Mentz., dat de ftad Haerlem goed gevonden heek zig deze uytvindiog toeteëygenen. Maer tegen bekende en zekere°blykftukken ; tegen uytgalmende over-
blyfzels zonder dobneizinmgneyu , ut . voor dien tyd aen Mentz toefchryven , zyn er enkelyk niet als duyftere overleveringen , oudemans praetjens, vertrekzeltiens, gillingen en met een oedrukt werk het welk men aen Colter kan toeëyoenen. Al wat men aen Haerlem kan toefchryven , is, dat fy een der eerfte fteden is «eweeft alwaer men de konft geoeftend heelt van, met houte plaeten te drukken , het welk trapf<*ewys heeft aengeleyd tot het ontwerp vaneerft eenen boek met houte plaeten , agtervolgens met roerende houte letters, en eyndelyk met. weo-ote letters te drukken. Dan zoud men nog< eerft moeten goedmaeken , dat dit ontwerp tot Haerlem uytgevonden en werkftellig is gemaekt; daer in te-endeel aengetoont is dat Guttemberg eerft tot Strasburg , en agtervolgens tot Mentz met houte roerende letters gedrukt heelt, en dat de ocote letters doorChaffer tot Mentz uytgevonden zyn «eweeft. Den Hooggeleerden Meerman Raedsheer'en Penfionnaris van Rotterdam, ieverig voor de eer van fyn vaderland , heeft de zaek van Harlem met alle vernuft en wetenfchap, de welke
men hier toe zoude konnen genruy kcu , iucuuc gehouden ,in een werk getyteld . Ongines Typjj graphise, in den Haege gedrukt in 't jaer 1-65



DÉR NEDERLANDEN. löf i ïn 2 vol. in-4to , en men mag zeggen dat noyt i een kwaede zaek beter verdedigd is.
Covorde, ( FrancifeaUrfula van) tot Hef( din in Artois geboren, in 'tjaer 1732, overal lydde in opinie van Heyligheyd in het Kloofter [ der Annunt'iaten van den H. Dionyfius , in 't ij jaer 1777 , alwaer fy haer belofte gedaen had i onder' den naem van Maria-Jofepha-Albertina 1 der Boodfchup. Men heeft eenen boek van haer leven aenltonds naer haere dood in druk uyt ; gegeven / vol. in-;2. Het zelve is zonder konft ■ en met een openhertige eenvoudigheyd gefchreI ven , de welke een nieuw vertoog geeft aen de Chiiltene' deugden. Couplet , ( Philippus') Jefuiet, tot Mechelen ; geboren, ging nae China in hoèdanigheyd van Miflicnaris in't jaer 1659 en komt wederin't jaer l68g\ ! zig. op nieuw op reys begevende , fterft hy op :. het fchip in 'tjaer 1693, aY ne^ eenige werI ken in de Chineefche en verfcheyde in de LaI tynlchetael gemaekt. I. Hy werkte met de PP. : Profper Intorcetta , Chriftianus Hendricus en I Francifcus Rougemont aen het werk getytelt: I Coniucius Sinarum Philofophus fivè Scientia '• Sinica Latinè expofita. Gedrukt by bevel van '., Ludovicus den XIV , Parys 2687 in-fol. Het is • raer. Men behandeld er het liorgerlyk en Staetkundig der Chinoifen. In de vorreden haeld ; men de Godfgeleerdheyd aen van dat volk. Men ondervind wel dat het zelve op het fchoonfte is aengehaeld. Naer dat , volgd het leven van Conr'ucius ; en agtervolgens de Jaerboeken de welke men zeer liegt doet opklimmen tot 29.^2 jaeren voor de geboorte Jefu Chrilli. II. Catalogus PP Societatis Jefu ; qui in imperio Sinaru.ri fidem Chrifti propagarunt, Parys 1686, hy had den zelveii eerft in 't Chinees gemaekt. Het is een gefchiedenis-befchryving van de Jefuieten , die betragt hebbeu het Geloof aen de Chinefe»



'log DQORLUGTIGE MANNEN te verkondigen. III. Iliftoria Candidoe hiu Chriitianse Sinenfis. Deze geichiedenis-befchryving wird tot Parys in druk uytgegeven , i6#8. IV. Relatio de Statu & qualitate miifionis Sinicaï. De zelve word byna ganfch gevonden in den Propylceum maji van de Adta Sanctorura.
Cousin ( Joannes ) Kanonik van Doornyk , fyn geboorte - plaets ,'overleden ontrent her. begin van de XVIIde Eeuw, heeft in het licht gegeven. I. De Fondamentis religionis Douay 2597. II. Gefchiedeniffen van Doornyk 1619 in-4. in 't Franfch. III. Gefchiedenisbefchryving van de Fleyligen, de welke met een bezonder godvrugtigheyd tot Doornyk geëerbiedigt worden, 1621 in 8.
COXIS oft CoxiE , ( Michaël) Schilder tot Mechelen geboren in 't jaer 1^97 , leerling van Raphaël, overleed door eeuen toeval tot Antwerpen in 't jaer 1592 , oud 95 jaeren , van een geflel gevallen zynde , op het welk hy werkte. Des zelfs fchildereyen worden zeer gezogt en zyn moeyelyk om vinden.
Crayer, ( Gafpar ) Schilder , van Antwerpen gebortig , en tot Gend overleden , fcheen gelykelyk uyt in de gefchiedenilfen en porrraiten. den berugten Rubbens zag hem voor zy- nen evenaer aen ; het welk geenen klynen lof is voor dezen Schilder. Den eygendom is in fyn werken met een wonderbaer uytdrukking ea vlyende verwe uytgevrogt.
CROESE , ( Gerardus) proteftantfchen bedienaer, tot Amfterdam geboren in 'tjaer 1642, is Autheur van de gefchiedenis befchryving der Kwakers 1695 ', in 8 vol. in f-to Latyn , hy heeft eenen gevrongën ftyl, dog nouwkeurig aen« gaende de gebeurtenilfen ; in r' Engelfch overgelielt en van een ander gekkelyk werk, getytelt: Homerus Hebreus livè Iliftoria Flebrceoru.m ab homero 1704,in 8-vo. hy houd ftaencte dat den Qdifl'us en den Homeerfch-boek
niet



DER NEDERLANDEN. i»f met zyn als ;ecn verhandeling van de H. gefchiejjénis-fchryving. Odifleeus die hy beween! den Homeerfcb-boek voor gegaen te hebben , tegen de aenmerkingen van Longinus, vervat volgens hem , hst gene dat voor den tvd van Moyfes voorgevallen is ; den Homeer'fch-boek is de inneming van Jericho en de overwinning van het land van beloften. Hy overleed in 't jaer 1710, oud 68 jaeren in een naby gelegen Burgt van Dordrecht. De fcherpzinnigheyd van verftand , was fyn onderfcheyden hoedanigheyd niet , .dog fyn werken konnen behaegen aen die, de welke de letterziftereyen en de opzoeking der geleerdheyd beminnen.
CROY , ( Guilielmus van ) Heer van Chievres en Aerfchot fcheen uyt door fynen heldenmoed onder de Koningen van Vrankryk Karei den VIII. en Ludovicus den XII. tot welkers dienft hy overging met toeftemming van fynen Meefter , den Arts-hertog Philippus van Ooftenryk ; maer de oneenigheyd tuffchen Spagnien en Vrankryk opgellaen fynde , keerde hy weder tot de Nederlanden. Philipphus naer Spagnien gaende , benoemde Chievres Bevelhebber van het Nederland. De opvoeding van Karel den V met de welke hy belaft was, brogt hem een jjroote doorlugtigheyd by. Lly overlydde tot Worrns in 'tjaer 152/ oud dry-enfellig jaeren , naer door ganfch Europa eenen grooten naem door fyne wysheyd en regtveerdigheyd bekomen te hebben. Varillas heeft fy» leven gefchreven; 2684 in-ia opeen aenbelangende weyze.
CROY, ( Guilielmus van ) van den zeiven ftam als den voorgaenden, wird Biifchop va Cameryk in't jaer 1516 , naer de dood van Jacobus van Croy , fynen Oom ; hy wird achtervolgens Cardinael , Artsbilfchop van Toledo en Cancelher van Caftilien. Hy overlydde van eenen val van fyn peerd in 't jaer 2521 , oud 33 jnerea K



Ho DOORLUGTIGE MANNEN
C.r user, (Hermanus ) tot Kempen in Overryffel geboren ontrent bet jaer 1510 , Raedsheer van Karei , Hertog van Guelderlaad , achtervolgens van Guilielmus, Hertog van Kleef, overlyde tot Koningsberg in 'tjaer 1574. Hy heeft in 't Latyn overgezet XVI. Boeken van Gallienus , Parys .532 , in-fol. deze overzetting is in verfcheyde andere werken gevoegd geWeell , rle welke men van Gallienus gemaekt heeft ; ♦log eerft overzien en verbetert door Auguftinus Gadaldini van Modena. Hy heeft ook in het Latyn overgezet Plutarchus , Bazel 1564, in-foi: men blaemt hem om dat hy nutteloos de levens van Plutarchus veranderd heeft. Het was eenen man grondig in de taelen geoeffent, in de wysgeerigheyd , de medicynen en de regtsgeleerdheyd.
CuNiEUS , ( Petrus ) Lesgever in de letterkunde , de 'ftaetkunde , en in de regten tot Leyden , wird tot Vlillingen in Zeeland geboren in 't jaer 1586, en overleed tot Leyden 1638. Onder fyn verfcheyde werken neemt men deze ■uyt I. Een verhandeling van den vryen Hebreeuwfchen ftaet in 't Latyn , welken beften druk is van 1703 , in-'^to. ; in \ Franfch overgezet , tot Amfterdam , 1705, 3 vol. in-tfvo. , men (lelt noghtans voor dit werk de zeden der Jfraëliten door M. Fleury den welken de zelve ftof behandelt met meerder fchikking, meerder oordeel, en meerder geleerdheyd. II. Sardi venales Leyden 1612, in 4-to. en in do verzaemeling van tres fatyrte Menippeas G« Corte tot Leiplick 1729 , in-8vo. dit is een ichimpdigt van eenen ftyl en dobbelzinnigheyd, die' men verwondert. Het verbeeld op een fpottende ende verwaende weyze de onwetende Lesgevers, dewelkeop.de onkundigheyd van hunne leerlingen (leunen. Fly heeft er een vertaeliug by gevoegd van de fchimpdigten der . Keyzers , door Julianus den Apoltaet. I$n. w^Kers hoofd hy een opdragt heeft geftelt,



DER NEDERLANDEN. III alwaer hy een alderbotfte ingenomendheyd aen*
. thoont, tot in de ^wolken verheffende de zoo voorgegevene fchoone hoedanigheden van dien
. Prins. III Een verzaemeling van fyn brieven, in 't licht gegeven, in 'tjaer 2725 in-8vo door den onvermoeybaeren verzaemelaer Burman. Wen vind er eenige geheyme Staetfchriften op de letterkundige befchryving van fynen tyd. Cu* naïus was van eenen droogen en hevigen aerd'; dog hy verbeterde deze gebreken door fyn onvermeydheyd en deugzaemheyd. Al defzelfs werken fyn met veel hoogdravendheyd van flyl gefchreven.
Cu per, ( Gisbertus) totHemnen, in het Hertogdom van Guelderland , in 't jaer 1tf4.fi geboren ; tot Deventer overleden in 't jaer 1716, bekleede langen tyd met uytflekendheyd de plaets van eenen gefchiedenis-befchryver in deze Stad , en was een der geleerdfie leden van de Academie der infchryvingen tot Parys. Hy was eenen Taelgeleerden , beleeft, heufch , voorkomende, bezonderlyk ten opzigt^ der geleerde perfoonen ; byna alle de wyfe van Europa kwamen hem te raeden. Defzelfs werken zyn ; I. Nouwkeu. rige en' tydrekenende aenmerkingen 2 vol.in-8. in de welke men onderzoekt al het gene het fcherpzinnigile en duyfterffe in de wetenfchappen gevonden word. II. De vergooding van Homerus, in't jaer 1683 i°-4- III. Een befchryving' van de Gordianen. IV. Een verzameling van Brieven , 1742 in-4.! van welke eenige klyne onderwyzingen zyn op verfcheyde poincten van de oudheyd.
CüRTENBOSCH, (Joannes van ) tot Gend geboren ontrent het begin der zeflhiende eeuw , maekte zig ervaeren in de wyfe taelen ; hy was tegenwoordig in de eerfte kerkelyke zittingen van Trenten , en overleed tot Roomen ontrent het jaer «550, Men heeft van hem een 'verhael van het gene voorgevallen is in de eerffe K 2



1T2 &O0 RLUGT1G E MANNEN zittingen van deze kerkvergaedering in de Colleatio Amplitlima PP. Martene en Purand , tom VIII. Men befchouwt nog een kort verhael van de zelve gefchiedenis in de Bibliotheek der geeftelyke autheurs van Dnpin , tom XV.edit. Amft. i 710.
Curtius, ( Jacobus) Regtfgeleerden , tot Brugge geboren ontrent het jaer 1500, van wie men een nouwkeurige overzetting van Griekfche boeken in't latyn heeft, over de wetten en inftellingen , Antw. 1546.
Curtius , (Cornelius) Religieus Auguftyn , van Bruffel gebortig', was opvolgentlyk Lefgever in de Godfgeleerdheyd tot Bruflél en Loven , Prior tot Ingolftad, tot Weenen , tot Praeg , Vicaris-Generael van de Ooftenrykfche en Beyerfche Provintien, Provinciael en algemeynen Raedgever. Hy overlydde den 9 oftober 1638 tot Waefmunller by Denriermonde , in den ouderdom van zeven-en-veertig jaeren ; den P. Curtius was ervaren in de letter-oefteningen en de gefchiedenisbefchryving. Den Keyzer Ferdinandus den II. vereerde hem met den tytel van fynen gefchiedenis-fchry ver. Hy is den autheur der lofichriften van de Doorlugtige Mannen van fyn order , Antw. 1636, in-4 Defzelfs lof-redens ten getalle van dertig , zyn zeer bondig geTchreven , met eenen , zelfs te keurlyken en uytgezogten llyl. Men heeft van hem ook nog Latynfche Sermoonen , de gefchiedenis-befchryving van verfcheyde heyligen van fyn order , en een onderwyfreden , Antw. 163^ in de welke hy onderzoekt oft Jefus-Chriftus aen het kruys met dry oft vier nagelen gehegt is geweeft : hy bepaeld zig op het laefte gevoelen.
Cuftis, (• Carolus) tot Brugge geboren in 't jaer 1704, heeft er eenige bedieningen inde Stadsoverheyd verrigt, en heeft in de tael van fyn vaderland uytgegeven de Jaerboeken van de ftad Brugge , 2 vol. in-8. Een zeer nouwkeurig en «plettende werk, het welk veele opzoekingen



D E R NEDERLANDEN. lij verzogt heeft. Hy is tot Brugge overleden den 26 february 1752.
Custos ofte Coster , ( Dominicus ) tot Antwerpen geboren ontrent het jaer 2550 , huyfveftte zig tot Ausburg, alwaer hy overlydde ontrent het jaer 1610. Men heeft van hem I. Atrium Heroïcum , Ausburg 1600 -- 1605, 4. vol. in fol. Dit werk befluyt in 't kort de levens en de gefnede portraiten van de Graeven van Tirol, van de Koningen van Napels, van de Hertogen en Keurvorllen van Saxen , van de Hertogen van Beyeren. II. Principum Chriftianorum ftemmata &c. , Ausburg 1610 in-fol. III. Quorumdam illuftrium eruditorum imagines unum in libellum conjedtte, &c.
Cuyck, (Joannes van) Raedsheer en Borgermeefter van Uytrecht fyn vaderland, overleden in 't jaer 156Ö , heeft wynig gefchreven , zegt Adrianus Junius, dog uytmuntende , fchyneude het werk der zang-goddinnen en der bevalligheden te zyn. Men moet aenmerken dat Junius hem deze lofschriften toeëygent in een academifche redenvoering , en dat men de lofreden in dui'danige redenvoeringen gehouden, altyd moet verminderen. Cuyck is uytgever met Cornelius Valerius en Guilielmus Canterus van de bedieningen door Cicero met geagte aenmerkingen en van delevens der Griekfche Keyzers , door iEmilius Probüs. Dit werk is raer en zeer geagt, het is in't jaer 1542 tot Uytrecht in-8. gedrukt.
Cuyck , ( Henricus) tot Culemburg in Guelderland geboren, was Hoogleeraer der Wyfgeerigheyd in de Univeriiieyt van Loven, Orriciael en Grootvicaris van den Arts- biffchop van Mechelen , agtervolgens Bilfchop van Ruremonde in'tjaer 1556. hy beftierde dit Bi ("dom met allen den iver, die den waeren Godfdienft verlangt. Hy bevrydde fyn Schaepen van het verderf der keueryen door fyn uenwakkerinK 3



114 DOO RLUGTIGE MANNEW. gen en fchriften. Hy overlydde tot Ruremonde in 'tjaer 2609»* Men kan niet byvoegen aen de lofreden die van hem Arnoldus Havenüus doet in fyn gefchiedenis-befchryving van de opregtingder nieuwe Bifdommen in het Nederland. Men heeft van hem een groot getal werken cn? de twillreden, redenvoeringen en brieven. De bezonderfte zyn : I. Orationes Loven 1596 in-8vo... De nouwkeuriglte zyn die, de welke de kerkkelyke kruynfcheering , de pligten. der Kanoniken , enz. aengaen. II. Specuhim concubinariorum facerdotum enz. Ceulen 2.599 en Loven 1Ó02. Het is een hevige uytbuldering tegen eenige bedienaers van de kerk. III. Eenen boek op de werken van Caliianus , Antwerp. 1578' in-Svo. De brieven de welke hy aen den Prins. Mauritius, Graeve van N affau heeft gefchreven., en aen eenige andere voorllaenders der nieuwe ketteryen , zyn van een waere Apoftolyke ftandVaftigheyd : zy zyn verfcheydentlyk gedrukt.
Cuypers oft Cuperus, (Guillielmus) Jefuiet, tot Antwerpen geboren den 1 mey \6%6 is eenen uytftekenden opvolger geweeft in het werk van Bollandüs. Hy overlydde den 2 february 174X. Wy hebben van hem. I. Ccm— ment. de St. Jacobo Majore Apoftolo. II. Hy heeft aen 't hoofd van 't eerften deel van de maend' óugufty van de Aöa Sanfiorum gefield een verMandeling op de Patriarchen van Conftantinopelen.. III. De S. Dominico commentarius. IV. Eenverdeding en ondferwyfreden op de verklaeringtegen P. Touron. Ziet de gedenkfchriften van Trevoux April 1745.
Cygne , (Martinus du ) Jefuiet, tot S. Cmer geboren in 'tjaer 2619 onderwees de grondbeginzelen van de Latynfche tael , en boven al.,, byna fyn geheel leven den Rhetorica. Hy overlydde in deze laftige oeffening den 29. meer* 46(59, Wy hebben van hem. I. Explanatio Rhe«ricïB , zeer dikwils exdrukt ; M.. Balthaza-



DER NEDERLANDEN: ?rf Gibert, zegt dat men aen de deugzaemheyd van «ezen Rhetorica niet moet rayffekn ; hy » in; derdaed eenen der beiie die men heeft ; hy is zeer befchikt. II. Ars Metrica & Ars Poëtica, Loven 1.755. Hl. Ars Hiüorica S. Omer 1669.. IV. Fons Eloquentire. fivè M. F. Ciceronis Orationes, Luyk 1.6.75 4. vol. in-12. liet vierde deel behelil een., ontleding der redenvoeringen van Cicero*. Men heeft het aenzien als het bede werk van dat fiag. M„ Desjaruins ki fyn werk op de redenvoeringen vau Cicera Parys 1738 Ü1-4. houd zig vaff aen het voorworp van P. Du. Cygne, waer op hy een. lofschrift maekt. V. Commedite XII phraii cum Piautina , turn Terentiana concinnatEG, Luyk 1679 2 Völn Si-li. De w «Hellingen van het Schouwburg zya er niet onderhouden, dog daer is veel uytvinding en cierelykheyd te vinden , en boven al' een grootagting, voor. de manieren en betaemelykheden..
$ .Cyz » ( Maria van > tot Leyden geboren in tjaer 1050 yan adelyke ouders, wird in ds Caivinlche leering opgevoed; fy wird in den ouderdom van I9jaeren gehouwelykt, aen.eenen-, genoemd. Du. Combe. Twee jaeren daer naer wird ly weduwe.. Sy fwoor haer dolingen af op een reys die fy naer Vrankryk dede, en fligtte de gemynte van den goeden Herder: deze ij ingelield voor dogters. de welke, naer in de ongeregeldheden geleeft te hebben, in de oef. fennigg van boetveerdigheyd willen, fte.-ven; Den Heer fiortte fynen zegen uyt over haer werk en fy had den trooft van honderd leerwezen hebbende Dogters onder haer bewind t* zien, de welke fy tot haer dood beftierde, voorgevallen in 't jaer 169.3.. Defzelfs inftellin°' zoo iioodzaekelyk in de Provintien als in de Hoctdüad, heeft zig in verfcheyde lieden v.ajfc v,r.3iikryk verfpreyd..



Ïi6 D00RLUGT1G E MANNEN
u.
DAELMAN, ( Karel-Giflenus) tot Bergen ïn Henegouw geboren in 'tjaer 2660, Hoogleeraer en Lefgever in de Godfgeleerdheyd tot Loven , Prefident van het Paus-collegie, Ka- I nonik van den H Petrus in de zelve ftad , en Van de H Gertrudis tot Nyvel, overleden den al december 2732 , heelt een Godfgeleerdheyd agtergelaeten (Scholaftico-morale ) de welke verfcheyde mael gedrukt is geweeft in 9 vol. Men vind er verfcheyde latynfche redenvoeringen, die aenthoonen dat hy in de letterkunde zeer geoeffeud was.
Dae.vs ( Joannes) ryken koopman van Antwerpen , jvermaerd door een daed van edelmoedigheyd , van de welke men wynige voorbeelden heeft. Keyzer Karei den V, willende voldoen aen de begeerte die Daens had om hem i ter maelteyd te noodigen , zoo wirp den edelmoedigen koopman op het laefte van het mid- j dagmael eenen wiffelbrief van twee millioenen in 't vuer, de welke hy aen dien Vorft gefchoten had. Ik ben, zeyde hy, te veel be- J taelt door de eer die fyn Majefteyt my aen doed.
Dain , ( Olivier ) zone van eenen boer van Thielt, in Vlaen deren wird baerdfcheerder van Ludovicus den XI, en agtervolgens fy- , nen Staets - dienaer. Defzelfs gunflen duerden zoo lang als den Vorft den Throon bekleedde, maer in het begin van het ryk van Ka» ■ rel den VIII , maekte men fynen plythandel op, en hy wird aen de galg gehangen in 't jaer 14S4, over een vrouw misbruykt te hebben , onder gelofte van het leven van haeren man te behouden, den welken hy door wreedheyd agtervolgens had doen wo-gen. Syo



Baldaedigneyd en barbaerderye hadden hem net voorworp gemaekt van een aigemyneverfoeymg. Synen eerften naem was Olivier den Uuyvel ot't den kwaden. Ludovicus den XI", ; gaf hem dieën van le Dain , oft den Das, als / ny hem edelman benoemde. ; Damery, C Simon ) Schilder, tot Luyk ge: boren op het eynde van de XVIde Eeuw, ) verbet hymelyk in fyn jongejaeren fyn vaders ; huys om te voldoen den drift die hy had, i tot het gaen bezigtigeu der fchoone ontwerpen' ; van Itahen. Hy huyfveftte zig agtervolgens tot I Milaenen en overleed er van de peft in 't jaer \ 1640. Daer zyn tot Luyk eenige Schildereyen van hem, die hem doen verdienen van onder I de goede meetters gerekend te worden ; hy 1 fcheen bezonderlyk uyt door de lieffelyke om~ ) trekken die hy aen fyn figueren wilt te geven 1 Damery,. ( W alterus) Schilder, tot Luyk °eI boren in 'tjaer 161^. Betoonde van fyn jon". I heyd af een genegendheyd tot de konlt, in da j welke hy heeft uytgefchenen. Syn fehoolpli»-j ten en lyn boeken waeren altyd met figueren, | verciert. Synen drift van zig in fyn konft te. </ voltrekken , lokte hem aen om een deel van I Europa te doorloopen. In Italien gekomen zynde , werkte hy verfcheyde jaeren onder de oo«en I van Petrus Bertin van Cortone, en betrante heviglyk van de manier en den fmaek van dieën I vermaerden Schilder te volgen. Damely fcheep ■; gegaen zynde om naer fyn Vaderland weder te ) keeren , wird door de zeeroovers van Algiers ■- gevangen genomen. Hy vond den middel %an ; zig naer eenigen tyd van de flavernye te ontmaeken, en vertrok naer Parys, alwaer hy zut i.bekent maekte door de opneming van Elias op eenen vuerigen waegen , in de kappel vande ongefchoende Carmeliten. In fyn Vaderland jwedergekeert zynde, dede hy fyn faem uytJgalmen door verfcheyde Schilderyen die de.-



Ïl8 DOORLUGTIGE MANNEN. Kerken van Luyk vercieren. Een gcmakkelyke, zoetaerdige en lieftallige manier- verbeelden fyn pinceel.
Damhouder', ( Judocus van ) tot Brugge geboren in't jaer 2507, verhief zig door fyn "verdienden tot de hoogde bedieningen van het regters ampt in de Nederlanden , onder het ryk van Karei den V , en Philippus den II. Ily maekte verfcheyde werkeu , eygen aen fyn bediening en overleed tot Antwerpen in 't jaer 1581 , oud vier-en zeventig jaeren.
Damiens , ( Robertus Francifcus) wierd in 'tjaer 1714, geboren in een der voordeden van Arras , genaemt dé voorftad van St. Catharina. Syne jongheyd duydde aen , het gene hy eenmael zoude worden. Syn boofaerdis-
heden en looze treeken deden hem in fyn land-
bynaemen Kobertus den Duyvel. Hy wird tweemael Soldaet en bevond zig in het beleg van Philipsburg. In Vrankryk wedergekeert zynde , ging hy in hoedanigheyd van diendbode in het Collegie der Jefuieten tot Parys. Hy verliet dit in 't jaer 2738, om te trouwen- Naer in ver-; fchèyde huyzen van deze Hoofddad gediend te hebben , eyndigd hy door een diefte van 2yo goude louifen , de welke hem verpligtten van te vlugten. Dit wanfchepzel fweefde ontrent. 5 maenden in St. Omer , Duynkerke , Buidel, overal buytenfporige redenvoeringen voorhoudende op de twidreden die Vrankryk aenraek» ten. Tot Poperingen, klyn dedeken by Ipre, hoorde men hem zeggen : n is 'c zaeken dat n ik in Vrankryk wederkeere ... ja ik zal er. « komen . .. , ik zal er derven, en den groot»> dei; van het Aerdryk zal derven, en gy zult » van my hooren (preken " het was in de maend Augufti 1756 dat hy die buytenfporig» heden uytbraekte. Den 21 December van het zelve jaer zig tot Falesken , by Arras, bevindende , by eenen van fyn bloed verwanten,



DER NEDERLAND EN. 1,9
fedenvoerde hy aldaer als eenen wanhopendcn menfeh : dat het met het Koningryk , fyn dog\ ter en vrouw gedaen was ! fyn bloed , fyn hoofd , h fyn hert, was in de grootfte hevigheyd. Dezen fchelm aen de goede reden ontvremt, keert . weder naer Parys, en kwam er aen, den 3/ van de zelve maend. Tot Verfailles verfchenen zynde in het begin van het jaer 1757 ; neemt hy ' twee oft- dry daegen opium. Hy befloot het Tchroomelyk bedryf het welk hy den 5 January uytvoerde , ontrent 't kwartier voor zes ueren 1 van den avond. Dezen vervlcekelyken Vorft/moordenaer, brogt aen Ludovicus den XV, 1 eenen fleek van een mes toe aen de regte zyde , ij als dezen Monarch, omringt van den adel van Ktyn Hof, de koets inklom'om zig naer Triatlon te begeven; den moordenaer wird op de fplaets gevangen , en naer eenige ondervrae^in|gingen tot Verfailles onderftaen te hebben, jwierd hy naer Parys overgevoerd. Op den I horen van Montgommeri, alwaer men hem i.een verblyf had bereyd gemaekt, boven de iKamer, waer voortyds Ravaillac had gezeten. sDen Koning beiaftte de hooge kamer van het •1 Parlement, van fynen plythandel op te maken. tBAlhoewel dat hy de wreedfte pynbanken , met cl onbevreelde ftoutheyd ondergong , zoo was het ■ïdog niet mogelyk van uyt hem te weten , oft hy eenigen fchyn van aenhang had. Dezen ellendigén betuygde , dat, waer 't dat hy •zoo overvloedig ader geheten was «eweeft , als 'hy verzogt had , dat hy fyn fchelmfluk niet begaen zoude hebben. Naer hem de fchroomelykfte ^pyningeu aengedaen te hebben , wird hy veriiobrdeeld om door de zelve ftraf te fterven , de . welke de moordenaers van Henricus den IV. hadiden onderftaen. Hy wird met 4 peerden aen liukiken gefcheurt den 28 meert van het zelve jaer. ifDamiens was van een middelbaere grootte was* ,lang van aenzigt , ftout, doordiingeude van op.



120 DOÖHL VGTIG E MANNEN
zigt , den neus krom en eenen ingevallen mond. fly had eenige trekking aen den mond, toegebrogt door de gewoonte van binnen ys monds te mompelen, als hy ergens was; hy was vol ydel glorie , verlangende om in eenige zaek uyt te munten, nieuwsgierig naer nieuwe tydingen ) berisper , alhoewel itilzwygend onveranderlyk in te volgen al dat hy by zig had befloten , Hout om het ten uytvoer te brengen, onbefchaemt , logenaer, v dan godvrugtig en dan goddeloos, van het fchelmltuk tot het berouw overgaende, gelraedig beroert, door het hevig woeden van zyn bloed. Die , de welke voorderen uytleg begeeren op dezen fchroomelyken aenflag, en den aerd en eygendom van het wanfehepzel, die den zeiven begaen heeft, moeten de oorfprongelyke Hukken te raeden gaen, en de plythandels ter fyn'er oorzaek opgellelt, Zpo in het huys van het halsregrerfchap , als in het hof van het Parlement. Le Breton, geheym fchryver der hals-zaeken van die vergaedering, beeft de zelve verzaemt en in druk uytgegeven in't jaer 1757, in 4-to. enz in 12. 4 vol : tot Parys by Simon, roet een tafel op de zeer uytgedrukte ftoffen. Defe nauwkeurige verzaemeling is verrykt met eenen korten inhoud van het leven van dezen boosaerdigen moordenaer. den uytgever heeft in 't algemeyn en met de alderoplettenfte nouwkeurigeyd verzaemelt al het gene by wettelyke ftemmen heeft gebleken. Hy belooft die de de welke aen de wettigheyd van de ftukken zouden twyffelen, van hun over de waerheyd der zelve te overtuygen. Den nieuwen druk die men over dezen plythandel heeft uytgegeven , verdiend geen het minfte vertrouwen , den zeiven fchynt niet uytgevonden te zyn , als om te doen vergeten zekere omfrandigheden , in den eerften vervat, en de welke fomtyds voor fommige perfoouen onruftig fouden konnen worden.
Dan es



DER NEDERLANDEN. til
Danes , ( Petrus Ludovicus ) Tot Kaffel in Vlaenderen geboren in't jaer 16S4, onderwees de wysgeerigheyd met onderfcheyd tot Loven ; by was Paftor van den H. Jacobus tot Antwerpen in 't jaer 1714 ; hy ging naer Ypre ever in 't jaer 1717. alwaer hy Kanonik gradueel , Prelident van het Bifi'choppelyk Seminarie en Penitentier is geweeft , bedieningen , de welke hy met allen den iver, die den waeren godsdienft vereyfeht, verrigtte in 't jaer 1732, keerde hy weder naer Loven om op te volgen aen Daelman in den ftoel van de Godsgeleerdheyd. Hy overlydde er den 28 Mey 1736. Wy hebben van hem, I. Inftitutiones doctrinte, Chriftianse Loven 1713 , en 2768. Het is een I verkorting van de Godsgtleerdheyd , zeer geagt. I II. Orationes & homilite, Loven 1735, IJl. verfcheyde verhandelingen van de Godsgeleerdheyd. IV. Generalis temporum notio Ipre 1726, in 12 dit werk is vermeerderd door Martinus ^ Lepage Loven Ï742 M : Paquot heeft er eenen nieuwen druk met aenteekeningen van uytI gegeven en vervoorderingen tot het jaer 1772, I de welke dit werk zeer aenbelangende maeken 1 Loven 1773.
Dappers , ( Olivier) Medicyn-meefter van J Amfterdam, overlydde in 't jaer 1690, zonder ; cyt eenigen Gods-dieuft, zoo men verhaeld, bele! den te hebben. Hy is bekent geworden door Zyn befchryvingen van Malabar , van Coromandel, van Africa , van Afia, van den Archipel , van Syrien, van Arabien , van Mefopota• mien , van Babylonien , van Affyrien , van natoI lien, van Paleftinen, en van America. Al defe werken zyn in 't Vlaemfch gefchreven. Het is waerlyk niet als een ophooping van andere rysbefchryvingen , dogfyis met genoegzaeme nouwI keurigheyd opgemaekt. De befchryving van AfriI ca en die van den Archipel zyn in het Franfch ,11 overgeftelt en gedrukt ,de eerfte in 't jaer z686, 1. Detl. h



152 D 00 RL UG TIG E MANNEN . de 2de in 't jaer 1703 , d'een en d'ander iü fol. Den Autheur heeft noyt de landen gezien, de welke hy befchreven heeft: hy doorliep de wereld in het binnentle van fyn Cabinet ; dog hy had goed oordeel.
David , ( Georgius J Ketter, van Gend gebortig, zoon van eenen Kwak-zalver , het zig voorltaen ontrent het jaer /525 » .dat hvu den waeren Metiias was , den sden David , geboren van Godt, niet door het vleefch maer door den geeft. Den Hemel , ingevolge dat hy feyde, ydel fynde, was hy gefonden om Kinders te verwekken , weerdig om lfraël te erftellen , niet door de dood als Jefus Chriftus, maer door de gratie. Hy verwirp met de Saduceen de verryflènis der dooden en het laeften oordeel, met de Adamiten verwirp hy het houwelyk en keurde de gemeynfchap der vrouwen goed ; en met de Manicheën , dat het hchaem «Heen maer konde bevlekt worden, en dat de ziel het noyt was. Hy wierd gegeeffelt en gebannen , bet welk hem verpligtte van naer Baezel over te gaen alwaer hy overlydde in't jaer 155° om zyn geettgetuygereyen te beveiligen , beloofde hy al ftervende aen fyn Leerlingen, dat hy dry dagen daer naer zoude verreyfen, De Stadsoverheyd van Baezel deed den derden dag fyn dood lichaem ontgraeven en met fyn fchntteo verbranden. .
DauSöue , ( Claudius) Tot S. Omer geboren in't jaer 1566 , Jefuiet, agtervolgens Kanonik van Doornyk , overleden den r? January 2644. Wy hebben van hem I. een overzetting in 't Latyn van de redenvoeringen van den H. Bafilius van Seleucien , met aenteekeningen , Heidelburg 1604, in 8-vo. II. een verklaenng opquintus calaber Frankfort zó^m 8-vo antiaui novi que latiiorthographica Doornyk 1632 , ? vol in-fol : HL Terra & aqua feu terra: fluftuantes Doornyk 1633, in-4o- de vlotten-



DER NEDERLANDEN. is£ de Eylanden ontrent s. Omer, hebben aen die werk den oorfprong gegeven, alwaer den Autheur van alle diergelyke eylanden fpreekt, van de welke hy kennis heelt konnen hebben. Hy fpreekt 'er nog van ander wonderlyke zaeken , de welke de Zee en de Rivieren aengaen. Dit werk is vol geleerdheyd. Hy heeft nog andere werken uytgegeven die aentoonen , dat Dausque geoeffent was in de wyze taelen , de Godsgeleerdheyd , de natuerlyke gefchiedeniflen , en de wereldlyke oudheden. Dog men fiet ook , dat fyn wetenfchap verder was uytgebreyd , als dat fyn 'oordeel gegrond was. Hy poogde zig te bedienen van uytheémfche woorden, die fyn werken bynaonverftaenbaer maeken.
Decker , van Walhorn ( Joannes) tot Walhorn oft Valkenburg geboren, in de Provintie van Limburg, in 'tjaer 1583, Raedsheer in den Grooten Raed van Braband , overleed tot Bruffel in 't jaer 1646. Men heeft van hem , I. Differtationum juris & decifionum libri duo. Den beften druk van dit geagtwerk is dieën van Bruffel, des jaere 1686 in-fol. Philofophus bonte mentis Bruffel 1674 in-8.
Decker oft Deckher , (Joannes) jefuiet, ontrent het jaer 1559 tot Hazebroek in Vlaenderen geboren , onderrigtte de wyfgeerigheyd en de fchoolfche Godsgeleerdheyd tot Douay , en daer naer tot Loven. Hy wird agtervolgens naer Syrien gezonden , en Cancellier der Univerliteyt van Gratz gekozen, alwaer hy overlydde in't jaer 1619, oud negen-en-feftig jaeren: hy was egnen Religieus van een hooge geleerdheyd en uytmuntende godvrugtigheyd. Allen fynen tyd befteedde hy'aen de letteroeffeniugen en het gebed. Hy heeft agtergelaeten , 'fabula chronographica a capta per Pompejum jerofolyma ad incenfam & deletam a Tito urbem actemplum , Gratz. 1605, i.i-4to. II. Verificatio feu theoremata de anno ortüs ac mortis dg« L 2



hut D 00 R L U GTTG E MANNEN. mini Gratz 1605, in-4tö. Ditwerk was niet als een.blykfi.uk, het welk een ander wydloopiger voorging , verdeyld in dry deelen, getytelt: Theologicarum differtatiouuni mixtim & chronologicarum , in Chrifti iiativitatem , &c. Ditwerk dat veel wyfe menfchen wenfchten gedrukt te zien, wird verboden : den P. Deckers onderHond dit verbod zónder tegenfpreken , alhoewel het zelve hem' den arbeyd van 40 jaereri beroofde. Men vreefde dat fynen tydbefchryvenden opftel, het gezag der leeraers en der Kerk zoude beledigt hebben ; maer men nam waerfchynelyk nietinagt, dat de H. Vaders op de tydrekende vraegftukken niet overeenkomen , de welke het geloof niet aengaen. Dit werk word bewaerd in handfchrift tot Gratz en Loven. _
Decker , (Legardus-Carolus) tot Bergen in Henegouw geboren in 'tjaer 2645, onderwees de Wyfgeerigheyd tot Loven. Hy was Deken van de Hoofdkerk tot Mechelen , alwaer hy overlydde den 14 odtober 1723 Naer indruk uytgegeven te hebben verfcheyde werken tegen hetDGeefielyk regt van Van Efpen. Hy is alnog bekend door Cartefius fe ipfum deftruens Loven 16?5 in-12: in dit klyn werkxken fyn nouwkeurige aenmerkingen; Decker bewyft aldaer dat het valfch was , dat den Paus Zacharias Vigilus gedoemd had, om fkende te hebben gehouden dat er Tegenvoeters waren ; dat den Paus die enkelyk doemde, de welke de Tegenvoeters onder de afflammelingen van Adam niet rekenden. De Dagboekfchryvers van Trevoux en va» M. Dutens hebben federt dién de zelve zaeken aengetoond.
- Delmont, C Godtgaeve) tot S. Truyen , Stad van het Prinfdom van Lnyck, in 't jaer 1581 geboren, was vrind van Rubbens, fynen kweekeling en medegezel op fyn reyzen in Italien. Veel gaven! eenen goeden Leydfma» ,»n de genegendheyd tot de SchUderkopH» bebljea



DER N ED ERLAND E TV. 125 hem den naem van goeden Schilder toegebrogt. Tot Antwerpen befchouwd men verfcheyde van fyn fchildereyen. Hy overlydde den 25 november 1634. Defzelfs opltellingen zyn edel en verheven, he: ontwerp nouwkeurig, fyn verwe en fchildering fchoon. Hy heeft den lof van Rubbens verdiend, het gene genoeg is om den onzen te verdienen.
Delrio , ( Martinus Antonius) wird tot Antwerpen geboren in 'tjaer 1551 ; hy wird Jefuiet tot Valladolid in 'tjaer 1580 , naer Raedsheer van het Parlement in Braband geweeft te zyn, en toeligter van het leger. Deffelfs overften gebruykten hem om de Wyfgeerigheyd tot Douay te onderwyzen in 't jaer 15*9, de zedelyke Godfgeleerdheyd tot Luyk, de H. Taelen en Letteroefeningen tot Loven ; en agtervolgens tot Gratz, alwaer hy Hoogleeraer in de Godfgeleerdheyd wird benoemd. Hy overlydde tot Loven in 't jaer 1608 oud feven-en-vyftig jaeren. Dezen Jefuiet had zig zeer jong tot het fchryven begeven, twintig jaeren oud zynde gafhy Solinus in 't licht, verbeterd op het handfchrifc van Juftus Lipfius fynen vrind. De werken die ,van hem het meeft hebben doen fpreken zyn. I. fyne Tooverkundige onderzoekingen in 't latyn , tot Mentz in-4to 1624. Duchefne gaf er een kort verhael van in het Franfch , Parys 1611 in-8vo alzoo het Menfchelyk verftand nieuwfgierig is tot buyten gewoone gefchiedeniflen , zoo heeft dit werk grooten trek gehad. Den Autheur haeld er menigvuldige fchryvers aen. en een menigte van uytwerkzels, van de welke veel voor de vrugten van een ligtgeloovigheyd moeten aenzien worden , maer een groot getal van de zelve is genoegzaem door omftatïdigheden beveiligt, en bekwaem om verwarring te seven aen de weyfgeerigfte uytkggers. Delrio maekte dit werk om die Schryvers te wederleggen, de welke beweeren, dat, ^ 3



126 DOO RLUGTIGE MANNEN.,
het nieuw Teftament de Tooverkonft heeft te niet gedaen ; hy wederlegd hun uyt de Schriftuer door de II. Vaders , bezonderlyk Origenef, Gre°orius,Nazianzenus, Leo, de Kerkvergaderingen , het Geeftelyk regt, het gebruyk der Duyvelverbanningen, zoo oud als de kerk, de eenftemmige overeenkomft der Godfgeleerde , de toeftemming van alle volkeren, en de ondervinding van alle eeuwen. Eyndelyk fteld hy vaft dat er in die zaeken een mildel-maet moet o-ehouden worden tuiTchen die , de welke alles "dooven. Pfellus, Theophilus, Rynaldus en Gfsbertus Voet, hebben ook grondig deze zaek onderzogt. II. Verklaeringen op het boek Genefis, het hoog gezang van Salomon , en de Bekladden , 3 vol. in-^to , bondig en agtbaer. III. De H. Zinfpreuken van het oud en nieuw Teftament tot Lvons 1612 in \ latyn 2 vol. in-^to. IV. Dry deelen der moeyelykfte en profytigfte plaetzen der H Schriftuer een werk het welke aen de Predikanten kan dienen. V. . Verklaeringen en uytleggingen op de Treur-fpeleti van Seneca, voorgegaen door een verzaemelin- van overblyfzels die ons gebleven fyn van de oude Latynfche Treur-fpeelders. Delria had veel gelezen en was verftandig Hy is verfchillende van Joannes Delrio van Brugge, Deken en Grootvicaris van Antwerpen overleden in 'tjaer 1624, die uytleggingen heefc gemaekt op den CXVIII Pfalm in-12 1617.
DeLVAüX, ( Laurentius) Beeldhouwer , tot Gend geboren , en tot Nyvel overleden den 24 february oud dry-en-tachentigjaeren. Den
David en de aenbidders van de Kapel van het Hof tot Bruffel, den Hercules, die aen den voet van den trap is, de ftandbeelden die den voorgevel van het Paleys verderen; den predikfioel van de Cathedrale tot Gend , ( al te fcherp geoordeeld door den autheur der teeken-rey$ea door Vlaeaderen } en een groot getal «a»



DER NEDERLANDEN. 12?
*n andere werken , zyn de gedenkliukken van fynen arbeyd en talenten. Syn manier befchikt en uytgevrogt naer de oude voorworpen , heeft miffchien meer kragt als behaegelykheyd , meer uytvinding als vertooning. Delvaux gebruykte fynen bytel noyt tot iet dat de eerbaerheyd en de goede manieren konde beledigen 't zy tot den eygendom der zaek , oft tot den voet op den welken hy 't moeit verbeelden ; een zeer raere voorzigtigheyd in den tyd waer in wy leven. Benediftus den XIII , Karei den VI. Maria Therefia , en Karei Hertog van Lorrynen hebben degaeven van dezen berugten konfiwerker geagt ea beloont.
Demarteau, ( Gilles)Graveerder, tot Luyk geboren in'tjaer 2722, tot Parys overleden in 'tjaer 2776, fcheen. uyt in de konft van plaetfnyden , volgens het potloot, zoo als men kart zien in fynen Licurgus, gewond in eenen op« Toer. Een werk gemaekt voor fyn aenneming in de Koninglyke Academie der fchilderkonft, In 't algemeyn fchryft men hem de eer toe van de uytvinding om op die manier te graveren.
denys L-Evvis , bygenaemt den Carthuyzej van Rikel, by Looz in't Prinfdom van Luyk gebortig, leefde acht-en - veertig jaeren by de Carthuyzers van Ruremonde , en overlydde in 'tjaer 2471 oud negen-en-zeffig jaeren , naer da kerk door fyn wetenfchap en deugd gediend te hebben. Syn gedurige aenkleving tot de opge'toogendheyd des geeft, dede hem den naem geyen van opgetooden Hoog -leeraer. Hy fchreef tot den Paus en verfcheyde Chriftene Princetï om hun te bewyzen dat het verlies van het Keykerryk van den Ooften , een uytwerking was van de gramfchap Gods, regtveerdiglyk tegen de geloovige vertoornt, Hy heeft een groot getal van werken agtergelaeten vol van zalige leeringen en zielrakende begaeftheyd, dog zonder fciükking en hoogdravendheyd gefchreven Eu-



128 DÖÓRt VG TIG E MANNEN genius den IV zeyde, dat de Kerk gelukkig was van zoo eenen zoon te hebben. Denys had veel gefchreven en hem ontbrak geen geleerdheyd in de gemeyne zaeken. Hy brogt de Scluittuer-plaetzen welgeplaetft by. Hy was maetig en voorzang in fynen geeftelyken handel, en van geenenmiftyken fchryver worden de werken met meerder aengenamigheyd en vrugt gelezen. Men heeft de fyn vergaderd in 21 vol. in-fol. > Ceulen 1549, waer onder fyn uytleggingen begrepen zyn : fyn verhandeling op den Alcoran, Ceulen 1533 , in-8. is zeer raer. Sy is in 5 deelen. Syn verhandeling de Bello inllituendo adverfus turcas, is verboden geweeft, om zekere oneyene toepaifmgen , en om verfcheyde wonderbaere vifioenen, de welke deze belluyt. In iyn verhandeling aengaende het Vagevuer zyn ook zulke buytenn-ewoone voordellen, dat Pollevin ïn fynen Apparatus Sacer , voor verdagt houd , dat een vremde hand de zelve aldaer heeft ingedrongen. ■ . TT
Denys, (Petrus ) tot Bergen-m Henegouw in 't jaer 1658 geboren , betoonde van fyn jongheyd af fyn genegendheyd tot de konden , en be-zonderlyk tot het bewerken van het yzer. Hy maekte iv bekwaem tot Roomen en tot Parys tot in't jaer 1690, als hy zig aen Godt toeëygende onder den regel ven den H. Benedictus, in hoedanigheyd van leeken-broeder. ( t Is alzoo dat men de wereldfche perfoonen noemt, de welke zig door een wcreldlch verdrag verbinden tot het onderhouden van zekere regels, en van te doen volgens de bevelen der overde
in de oetfening van hun konnen en amoagten , tot de welke fy bekwaem zyn) hy leefde ten tyde van dry-en-veertig jaeren in de Abdye van den H. Dionydus met groote digting ; en overlydde in't jaer 1733 oud dry-en-zefug jaeren. Men heeft hem aenzien als den bekwaemlten werkman in yzer van geheel Vrankryk. Wy--



]V; DER NEDERLANDEN. Ï3|
mge kondwerkers hebben tot nog toe de teerJieyd, de fchoonheyd en de volmaektheyd va* I yn werk konnen evenaren. ( in het tegenwoorI dig jaer 178Ó is 'er eenen leeken-broerier in de L Abdye van Orval, den welken hem overtreft) . 'tis aen Dionyfius dat men alle de yzere ver-. I crerfeli, der Abdye fchuldig is,- de welke in't I algemeyn van de kenders geagt worden , en zelfs 1' .verwonderd van die de welke er de uytterfte 1 kennis niet van hebben.
Deslyons, ( Antonins ) jefuiet, tptBethu-' |! .nen geboren en tot .Bergen in Henegouw dea l|ri July 1648 overleden, heeft rymdigten a»Btergèlaeten, tot Antwerpen in 't jaer 1640 ge1 drukt, en'agtervolgens tot Roomen en Prae«. I.Deze rymdigten, volgens het oordeel der da "I >i:boek-fchryvers van Trevoux , ( January 1-04 .! p. 63. )zyn zoo agtbaer als die van G. Hoflch. I Hy heeft meerderen vloed gegeven aen fyn pen , é.en heeft dë doordringendheyd van Ovidius iiae4-gevolgd.
|-, Despauterus,(Joannes) Vlaemfchea iSpraekkoniienaer. Hy onderwees de letterkunde tot Loven , tot s'Hertogen-Bofch , tot Ber»en St. Winox, en eyndelyk tot Commines, lalwaer hy overlydde in 't jaer 1520. Hy liet jj.agter de latynfche grondregels, een fpraekkonlï. i: eenen Syntaxis, een rymdigtkonft, een verhandeling van leerfpreuken en oneygene fpraek» jweyzen in een deel gedrukt in-fol., onder desa Jiiytel van Commentarii Grammatici, by R0ebertus Etienne , in 'tjaer 1537, defzelfs wer. ken waeren voortyds in al "de Collegien; dos federt dat men. er beter-geregelde heeft gemaekt, ;Zoo worden de zelve niet meer gebruykt, dan idoor degeleerde. Sy zyn uytnemende om den grond der Latynfche tael te leeren. Den Defpauterus van Robertus Etienne is wel onderilcheydea van den verkorttenen gebrekkelvken



Ï30 D 00 RL UG TIG E MANNEN- , Defpauterus, die men voor de fcholieren uyt den grooten getrokken heeft.
deusingius ( Hermanus ) tot Groeningen geboren den 14 Meert 1654, overleden den 3 January 172a, heeft zig beroemt door fyn Hiftoria Aliegorica Veteris & novi Teltamenti Groeningen 1690 in-4to. en Franeker 1701 , en door fyn explicatio allegorico-Prophetica Fliftoriarum Mofalcarum, Utrecht 1719 in-4to. werk vol beufelagtige raeskallingen , de welke hem onaengenaem maeken ; het nagt-mael wird hem gewygert, en men verpligtte hem van zig naer een vremd land te vertrekken.
DlEMERKROECK , ( Isbrandus) tot Montfort in de Provintie van Uytrecht geboren in 't jaer 1609, en tot Uytrecht overleden^ in *t jaer 1674, onderwees met groot onderfcheyd in die Stad de ontleed en artzenykunde. Defzelfs werken zyn, I. vier boeken raekende de pelt in-4. Amlterdam 1665 ook ingevoegd in, een verzaemeling van verhandelingen der Artzenye-kunde, tot Geneve uytgegeven in 'tjaer I721 in-4to ,• den Autheur haelt aen de befchryving van dees fchroomelyke ziekte, beveiligt door de reden en de ondervinding , II. de ontleeding van het menfchelyk lichaem, Leyden en Geneve 1679 in-4. 111. Onderwysredenen op de ziekten der borft en van het hoofd. Al deze werken zyn tot Uytrecht verzaemelt geweeft in 't jaer 2685 in-fol. en tot Geneve i<5#7 2 vol. in-4. door Timann Diemerbroeck , Apoteker van Uytrecht, zone van dezen Medicyn-meefter. De printen van de ontleedkundige boeken zyn niet nouwkeurig , en aen de opmerkingen ontbreekt fomtyds de promptheyd en de waerheyd. Defzelfs ontleedkunde in het Franfch door Proll overgezet , Lyons 1727,2 vol. in-4., is 'm klynagting.
■Diëpenbeeck , ( Abraham ) Schilder tot S'Hertogen - Bofch, geboren ontrent _het jaer



DER NEDERLANDEN. ïgï " ! 1607 ; beoefteude fyn konlt onder Rubbens, 11 en begaf zig eerftelyk tot het Schilderen van Ij gelaezen. Hy verliet alfdan deze oeffening , om • met Olie te gaen Schilderen. Diepenbeeck is i minder bekent door fyn Schildereyen als doop I fyn afteekemngen , die er in groote menigte I: zyn. Men vind in fyn werken een gelukkige en I; gevoegelyke uytvinding; fyn opmaekingen zyn I minlaem ; Jiy befat groote wetenfchap van het . fchaduwen. Syn verwe is kragtig , het grootfte f werk dat men naer dezen meeller heeft uytI gegeven , is den Tempel der Sang goddinnen, E Hy heeft meeftendeel gewerkt aen Geellelyke i( ontwerpen. Het was tot hem dat de Plaetfnyders van Vlaenderen en Braband bunnen toe1 vlugt namen , om Blomwerken , zintwiitingen , » en klyne beeldekens tot gebruyk der fcholen en 1 vergaederingeu te teekenen. Hy overleed tot Antwerpen in 't jaer 1675. Dieu ( Ludovicus de) Lefgever en Overfien V van het waelfch-Collegie tot Leyden, tot Vlif^ ) lingen geboren in 't jaer 1500, overleden dea $ 53 December 1642 , was ervaren in de Oofterfche 1 taelen. Hy liet ons agter: I. Compendium Gram1 maticte llebraicte Leyden 1626, in 4-to II. Apocali liplis S. Joanni, Syriacè, cum verfione Latina I textu & notis, Leyden 1627,^1-4. dezeSyriakfche n overzetting word onder de vertaelde bybels van I Parys en Londen gevonden. Ludovicus de Dieu I heelt in fyn overzetting behouden de regels en i den zin van de Syriakfche tael. III. Animadverit) Hones five Comment. in quatuor Evangelia in quo li collatis fyri, arabis, Evangelii hebrffii, vulgat &c, I verlionibus difficilora loca illuftrantur , Leyden .ï 16ji , in^t.IV. Animadverliones in adtus Apollo1 lorum Leyd. 1644. V. Hiftoria ChrüTi perficè confcripta A. P. Hieronymo Xavier , Latinè reddita 1 & animadverlionibns notata , Leyden 1639, in-4.
de letrerlifterye van Ludovicns de Dieu,rand voor< naementlyk aen al dat Hieronymus Xavier heeft



ï3s DOORLUGTl&E MANNEN, aengehaelt uyt de onzeker , getuygfchriften. VI. rudimenta Linguse Perficoc Leyden 1639 , in 4-to. deze Spraekkonft is hoog geagt,' maer zyis eygenrilyk niet van Ludovicus de Dieu , maer van Joannes Elichma , geleerden Denemarker , VII. Animadverliones in divi Pauli Epiftolas-, &c. 1646 in-^to. VIII. In veteris teftamenti libros, IÓ48N in-*. De zonen van Joannes de Dieu, uytgevers van dit werk , verzekeren dat het inzigt van hunnen Vader was , van de miflaegen der vertaeling van Dordrecht aen te toonen. IX. Critica Sacra Amfterdam 1693 in-fol. Het is een werk vermeerderd met al het gene dat Ludovicus de Dieu op de Schriftuer heeft gemaekt. Men aenmerkt er dat hy meer werks jnaekt van de algemeyn latynfche overzetting des Bybels, als de andere Proteftantfche_ Leeraers. X. Grammatica, Linguarum Orientalium, Hebrteorum , chaldceorum ck fynorum inter fe collatarum , Franckfort 1*^83 in-^to.
DiV-EUS , oft Van Dieye , ( Petras ) Tot Loven geboren in 'tjaer 1536, beoetfende van. jonks af met goeden voortgang de letterkunde. In't jaer 1571 , word hy Geregts-fchryveryati de Stadsoverheyd van Loven en wird-gclalt in 't jaer 1575, om de voorregten van deze Stad op te-zoeken. Hy bedankte van al fyn;.bedieningen in't jaer 2582, om het aendeel van den Prins van Oragnieu aenteklev'en ; het welk doet geïooven dat hy het Geloof van fyn voorouders verliet. In 't jaer 1590, Mechelen genomen zynde door i de Engelfche en de vereenigde Staeten , wird Divaeus Penflonaris van die Stad benoemt. Hy bekleedde wynig tyd dees bediening; want hy overlydde in 't jaer 2591. Hy was verknogt door een fterke vriendfchap met verfcheyde wyfe en bezonderlyk met Juftus Liplius , den welken ve'rfoheydemael gezegt heeft ïn de befchryving van het Nederland en de oudheden ; dat hy veel ouderrigtingen bekomen
heeft



'DER NEDERLANDEN. 133 heeft door de kennis met Divaeus. Wy hebben van Divïeus : rerum Brabanticarum liber; den welken Miraeus tot Antwerpen in 'tjaer 1620, heeft doen drukken : een werk van groote geleerdheyd II. De Gallias Belgicae antiquitatibus liber , iiatum ejus quem fub romanorum imperio habuit , Compiectens. Antwerpen 25155 » III. rerum Lovanienlium lib. 4 IV. annaliura Lovanienfium lib. S M. Pacquot heeft eenen fchoonen druk van al deze werken uytgegeven in J. vol. in fol. met vermeerderingen en tafels, Loven 2757 , Divaeus heeft nog verfcheyde ■andere werken, op de zelve ftof der voorgaende gemaekt ; maer zy zyn in 't ligt niet gekomen.
Dodoens , oft Dodoneus , ( Rumbertus) tot Mechelen in 'tjaer 1518 , geboren , Medieynmeeder van de Keyfers Maximilianus den II. en Rudolphus den II. hy overleed in 't jaer 1585, oud 68 jaeren. Hy liet verfcheyde werken achter op fyn wetenfchap. I. De befchryving op de kruyden in 't Latyn met figueren Antwerpen 16^4, in-fol. De befchryving van de uytlandfche kruyden , bezonderlyk van de Indien, is voornaementlyk ontleent uyt de werken van Karei de 1'Eelufe. II. eenen druk van Paulus Eginette. Baezel 1546 , III. Medicinalium obfervationum exempla rara Antwerpen 25^5, in8-vo. enz.
' Douffet , ( Gerardus ) bekwaemen Schilder, wird tot Luyk geboren den 16 Augufti. 2594, Joannes Taulier, Luykenaer en eenen genaemc Perpetus van Dinant, waeren fyn eerfte Meeflers. Ontrent het jaer 1609 , ging hy naer Antwerpen , alwaer den vermaerden Rubbens hem onder zyn Leerlingen ontfong ; Hy dede er grooten voortgang ; in't jaer 2614 , ging hy naer Roomen , en woonde 'er zeven jaeren , vervoegende aen de ftudie der Schilderkonll, die der rymdigten, en der gefchiedeniffen , zoo noodzaekelyk aeu eenen Schilder tot ordening vaa Deel, M
leerdheyd II. De Gallias Belgicae antiquitatibus
noodzaekelyk aeu eenen Schilder tot ordening vaa



134 DER NEDERLANDEN.
fyn werken. Naer eenigen tyd tot Venetien ve?« bleven te hebben.komt hy weder in fyn Vaderland in 't jaer 1622, Des zelfs faeni' was hem voor op gegaen ; ;eder betragtte hem aen't werk te ftellen , de kerken en de huyfen van de perfoonen van onderfchyd geven nog blyken van fyn wetenfchap dog om een volftrekte kennis te hebben van de begaeftheden van Douffet ten opzigt der uytwerkingen en opfiellingen , zoo moet gy lezen de wydloopige befchryving de welke M. de Pigage geeft over twee groote meefierflukken van degen konltenaer , de welke bewaert worden in de gallerye van het Keurvorftelyk Hof tot Duffel dorff, en die eertyds tot Luyk waren , van de welke er een Num, 39 , de vinding van het ■H. Kruys verbeeld ; de andere No. 65 heelt voor vei beeltenis den Paus Nicolaus den V. , bezoekende het keldergraf van Francifcus van ' Aflifen. Hy fcheen in de gefchiedeniffen en afbeeldingen uyt , defzelfs portraiten zyn uytmuntende , de geftalte des hoofds van een wonder-, baere verandering', en fyn verwe zeer zoet. Hy overlydde in 't jaer 2660.
Dousa', (Janus ) gemeynelyk Joannes van der Doesgenaemt, Heer van Norwyk, zyn va-e \ derland, geboren den 6 december 1545, Bevelhebber der borgerye van Leyden , fcheen uyt 1 jn de verdeding van deze ftad tegen de Spag^j piaerts in't jaer 157^» door een kloekmoedig- , "jieyd , eenen beteren voorval weerdig. Den jspaenfchen Generael de borgers door brieven aenzoekende van zig over te geven , zoo. antwoorde Doufa niet als door dit rympuntje , bet welk hy beneden aen eenen van fyn brie-j ven Helde :
Fijlula dulce ean'tt , volucrem dam decipit auceps, '
Pe belegerde by tyds onderftand bekomen heb-.' bende , wirden de Spagniaerts verpligt van het be-. • ]e£ pp breken. Pen rymdigtterfchen Krygs^



DER NEDERLANDEN. field wird het volgende jaer tot eerften voor-* Zorger der Univefiteyt van Leyden benoemd , de welke er alfdan opgeregt wird. Hy was alzulke bediening door fyn geleerdheyd weerdig, de welke hem den naem van den Hollandlchen Varro dede geven. Hy. overlydde tot Norwyk in't jaer 1604. Aen ïynen moed en wetenfchap , vervoegde hy een uytterlyke zoetaerdigheyd. Men heeft van hem I. De Jaerboeken van Holland , in treurklagtige verzen en rymlooze fchriften. in-4 tot Leyden in 't jaer 1601 ; begonft door Janus Doufa den zoon , en vervolgd door Doufa den vader tot in't jaer 1520,- enkelyk rymloos erdrukt in't jaer 1617 met een verklaring van den geleerden Hugo Grotius. II. aenteekeningen op Salluftius , op Petronius, op Catullus , Tibullus en Propertius, op Horatius ,
Plantus enz III. Echo , Sivè lufus Imagi-
nis jocofse , den Haeg 1603 in-*. IV. Poëmata Leyden 1609 , enz. , een zuyver en cieryk latyn, veel veranderingen , fchoon uytgedrukte gedagten , onderfcheyden de werken van Doufa ; dog de eerelyke lieden verwyten hem altyd van de wetten der eerbaerheyd en fchaemte beledigd te hebben (ziet Niceron, 18de deel). Doufa liet vier zonen agter, de welke den berugten naem van hunnen vader ftaende hielden. De meeltbekende zyn Janus den rymdigtér , wyfgeer > en wiskonftenaer , lefgever van Fredericus-Henricus Prins van Naffau , toeziender der boekzael van Leyden, alwaer hy overlydde in't jaer 1596, oud vyf en-twintig jaeren. Men heeft van hem latynfche rymdigten , 1607 in-#. Georgi'us , ervaeren in de taelen , den welken naer Conftantinopolen reyfde, en in't licht gaf: I. een verhael van fyn reys , Antw. 1599 in-8. II Georgii Codini Selecta de originibus Conftantinopo» litanis in't Griekx en latyn , met aenmerkingen van Meurfius, Geneve 1607 in-8. Georgius Doufa M 2



I3Ö D <J0 RL UGTIG E MJNNEN overlydde in 't jaer 1599 in het eyland van St. Thomas, naer Indien op reys zynde.
Dow, (Gerardus) tot Leyden geboren in't jaer i6i3,wird opgevoed door den berugten Rembrant, en dede grooten voortgang onder dezen meelïer. Dezen konftminnaer heeft zig niet als aen klyn fchilderyeu bezig gehouden,-de welke hy volgens den tyd die hy er aen beftedede , dede betaelen. Syn gewoonte was, van eenen prys vaft te Hellen op twintig ftuyvers par uer:daer is niet zoo volkomen uytgewerkt als fyn fchilderyen : men moet een vergroot - glas gebruyken om de konft en den arbeyd er van te ontdekken , defzelfs figueren , alhoewel zeer fyn , hebben een wonderbaer beweging en uytdrukfel , zyn verwe is doordringend en levendig. Dow fpaerde geenen tyd aen fyn werk, Hy bezigde dry dagen om den fteel van eenen beffem te fchilderen , en vyf dagen aen de hand van eenen perfoon die wilde uytgefchilderd worden , het jaer van fyn dood is onbekent.
Drakenborch, ( Arnoldus ) Lefgever in de gefchiedenisbefchryving en de welfprekendheyd tot Uytrecht, overleden in 't jaer 1748» heeft zig door eenige werken berugt gemaekt, en bezonderlyk door de fchoone uytgave van Titus Livius, 7 vol. in-4., Leyden 2738. De aenmerkingen met de welke hy het zelve werk vereert heeft, brengen veel lof toe aen fyn wetenfchap ; maer wynig aen fyn manier van opliellen : daer ontbreekt zeer veel nouwkeurigheyd. Hy heeft ook een werk uytgegeven van Silius Italicus 1 vol. in-^. het is in den zeiven fmaek van het voorgaende genoegzaem geagt.
DREBEL, (Cornelius) wyfgeerigen ft of fcheyder, geboren tot Alcmaer in Holland in 't jaer 1572 ging over naer Engeland , in't jaer 1604, alwaer hy zeer wel onthaeld wird van Jacobus den I: eenigen tyd daer naer ombood den Key-



DER NEDERLANDEN i»,
d ' C 8eüe men van de bekwaemheyd van dezen wys»eengen verhaeld. Hy maekte zet? Jgo .zekere werk.uygen om den regen hal' fy! ' ™J1X,T yoortteb^ngen, zoo° natuere, K 31 °L de zelve van den Hemel kwamen Huor andere brogt hy een koude voort "eTv a n re van den winfer. Men bewe°erd 'dat ^ «; de p.oef van nam ten aenzoeke van den Koning van Engeland in de fael van W « unfler ; en dat de koude zoo fel was dat de" zelve met verdraegzaem was Hv han » , gemaekt het welk^eHich^£'£^2%
^4z lsSt;r %ft ere? deZ£ -'onderbaer uy::
nevek n la,)d der «"doorgroudbaere
nevels Dezen wylgeerigen liet een werk a-ter terdeyld m twee verhandelingen in "t Vlaemfc' het ,s ,n 't Latyn overgezet", Êranckfor 1628 wee 'J 'ï <J™ onder dezen ty el • twee nj.uer-kundige verhandelingen; de eer/1-" van den eygendom der hoofdlioüen , en de tweeï '*>P het uyttrekken der fynfie ft^ffen p3rv' ■ '6r3, eenige hebben hem d'eer toe'efchr/vJ. ' van uytvinder der verrekykerte zvH« •
» «eweeit ilet verfcheen voor d'eerfle reys M 3 y



1,8 DOORLUGTIG E MANNEN. in't Ser i62«. Fontana fchreef zig dertig j£ ren daer naer leer ongegrond de ft uytvmding toe. Men hond he» ook voor het wMTgJJjH den te hebben het verven van het Scbarlaet. Hy betrouwde dit geheym toe aen fyn dogter , Cuffler, die met' de zelve houwelykte, muctte er het eerde gebruyk van tot Leyden.
Driedo oft driedoens, ( Joannes ) van Turnhout in Braband, was Hoogleeraer en ieTever in de Godfgeleerdheyd tot Loven. Kanonik van St. Peeter, Paftor van St. Jacobs in de zelve Stad; hy overlydde in t jaer 1535» oud vyf-en-vyftig jaeren. Men heeft van hem verhandelingen op de Godlgeleerdheyd , ,n , vol. in-folen in-4to. i533 ^e aengelegendfte fvn • I. De Scripturis & Dogmatibus. II. De ibertate Chriftiana. III. De captivitate & redemptione generis humani..IV. De coneord.a liberi arbitrii & prtedellinationis. V. De Gratie & libero arbkrio , &c
Driessens , ( Antonius) Hollandfcben Godsseleerden, bedienaer tot Uytrecht, agtervollens tot Groeningèu, overlydde m ciezelaefte Stad in 't jaer 174» . oud vier-en-fefhg jaeren. Hv is Autheur van een groot getal werken van Godfgeleerdheyd en twiftredeh , alwaer meerder geleerdheyd , als fmaek en bemaetigmg ge-
"ürwereVc Jeremias ) bekend onder de» naem van Triverius, tot Brackelle in Vlaenderen «eboren ontrent het jaer 1532» V**?** •in de Artzenye-kunde tot Loven, oveilydds in 'c jaer i554- Hy heeft verfcheyde werken a"ter4laeten : I. De miiiione fanguims u pleuritide° in-4to, Loven ^2. II. Medicinte methodus, in-Svo, Leyden >59*. "1. Verklaerm•en op Celfus en Hypocrates, ïn-foL IV. Paradoxa de vento , aëre , aq.ua, & igne, uw gvo , Antw. igf*. nDtlc...; DRUSiUS ofte DR1KSCHES, want DRUSIUS



DER NEDERLANDEN. 139 is fynen verlatynden naem ( Joannes ) tot Audenaerde geboren in 't jaer 2550 , was eenen: der gematigfte Proteftantfche bedienaers van de XVIde Eenw,«hy prees de algemyne overzettino-, en had veel agting voor de H. Vaders. Meni»-mael onderwirp hy fyn fchriften aen het oordeel'der Catholyke Kerk , bezonderlyk in het boek Prteteritorum p. 454- alwaer hy zegt ; Provoco ad judicium eccleike Cathohcte , cu» me meaque jubjicio. Hy was in den Cutholyken Godfdienft opgevoed, maer fynen vader zi°- tot de nieuwe dolingen begeven hebbende, liét hy er zig door defzelfs aenraedingen toe verlyden. Hy°was eerft Lefgever in de Oofterfche taelen tot Oxford, agtervolgens tot Leyden , en van daer Lefgever der hebreeuwlche tael tot Franeker. De Staeten Generael belaftten hem van letterkundige aenmerkingen te maeken op de moeyelykfte plaetiën van het oud Teftament ; werk het welk hy voltooyde , zonder het "enoegen te hebben van het gedrukt te* zien.°Men heeft van hem : I. Uytnemende aenteekeningen op de Schriftuer , verfcheydentlyk zoo in-fol. als in - 4<o 1 uytgegeven. II. Een verzaemeling van overblyfzels van Flexaples»
III. Een Hebreeuwfche Spraekkor.fi , in-4to.
IV. Een verhandeling op de dry teöen der Joden, in een verzaemeling getytelt : triurn fcriptorum de tribus judceorum feftis fyntagma : Delft 1703 2 vol. in-4to. V. Aenteekeningen op Sulpitius Severus , de welke in het werk cum notis Variorumzyn geftelt geweeft. Driefches was zeer ervaren in de kennis der Hebreeuwfche tael Kichardus fpreekt van hem als van eenen bekwaemen vertaelder. Fly had de oude en hedendagfche Autheurs te raede eégaen. Defzelfs werken op het H..Schrift waren raer , voor dat men deze erdrukte in een verzaemeling der H. Taelhïtereyen , in Engeland uytgegeven. Hy overlydde tot Franekeï



M» pobRLUGTïGE mannen
t tj?etrls^; Abel Cnriander , fthoon zoor-
«enl n(j0ï""eS) Z°ne van den voorgaenden , fcheen uyt door fyn vroenvdioe
wetenfchappen, oud%yfjaeren ƒ bezaby reefs
een fchets van de Latynfche taél. Seven jaere
eS 1 ?°ekxruyt- Negen Jaeren oud zynde e n JL T 6£ Hebreeil«"ch ^nder zin «tippel* en voegde er de zelve by, daer fy Vol"ens rie regels ontbraeken, in den ouderdom van twaelf jaeren maekte hy digtkundige en rym! ooze werken , op den voet° der flebreeuwer?, tot de feventfnen gekomen zynde, droe- hy aen Jacobus den I Koning van E,geland% 11 lofreden op de welke het geheel Hof verwon" derdeen behaegde. Dit jong verltand overlydde a?n den Heen een-en.twintig jaeren oud zynde, m -tjaer 1609; naer begonft te hebben van uyt het Hebreuwfch in 't%tyn 0verteT, dH h£t Gebedeboekje van Benjamin van Tudelies, en den Jaerboek van den tweeden
N uèLt p ? S Hiero.nyn>"s ) Schilder van s Hertogen-Bofch was in zyn bloeyen in het begmzel van de XVII eeuw. Ily Se n uv m de belaggelyke , en poetfmaekerfche fi"eren en fpooken. Hy heeft een Helle gelchiEd op een zoo hevige weyze, zoo uytweS fchroomelyk, dat er den aenfehouwe? over yerfchrikt !Sjde zelve befchouwende, even al oft hy in die plaets van afgryzelykheyd te "e„woord.g was. De uytdrukking, de kra't en de yerlcheydendheyd der gedaenten , de ae°rd" heyd van fyn verwe doen fyn werken of,
Sorig.en ™« V"
DüDON, Deken van S. Quintinus , in oesantfehap gezonden door Abertus , Graeve van \ermandien. tot Kichardus den 1 HerwJ



DER NEDERLANDEN. ttf
Van Normandien , wird er van dezen, met weldaeden overgoten. Het is tot erkentenis dat Dudon de befchryving van de eerfte Hertogen van Normandien in 3 deelen maekte ; dog de weyze komen over een , dat dit werk ( eer dooï eenen verdigtzelfchryver als door eenen gcfchiedenis-fchryver ) niet meer geloofweerdig is als den geflagt - boom van Hefiodus , oft den flomeerfch-boek. Dudoö leefde nog in 'tjae* Ï026.
Du jardin , { Carolus ) Hollander , Schilder , geboren tot Amfterdam ontrent het jaer 1640, tot Venetien overleden in 'tjaer 1674, fcheen uyt in de ruyige vertoogen ,• hy was tos Berghem opgebrogt ,• men erkend in fyne fchilderyen de fcherpzinnigheyd , de overeenkoming en couleur der verwe van fynen meefter. Men heeft van hem merkten, Toneelen van kwakzalvers en dieven , opgemoedigdg landfehappen ; al op een geeftkundige en ware manier gefcbilderd Daer is van hem nog een werk van ontrent de vyftig plaeten , de welke hy met fterkwater gehetfi heeft , door zoo groote gezwindheyd , als geeft ; defzelfs uytgeefzels zyn zoo opgezogt als moelyk om te bekomen.
Dullaart, (Joannes) Rymdigter van da XVII eeuw , heeft zig berugt gemaekt in Holland door fyn Treurdigten , Blyfpelen , en andere Rymdigten in de tael van fyn land.
Dullaert, (Joannes) tot Gend geboren ontrent het jaer i470 ; onderwees de YVyfgeerigheyd tot Parys en overlydde er in 'tjaer 1512 ; Joffe Badius, Sanderus en Valerius Andreas galmen eenen grooten lof uyt van fyn wetenfchap. Dog Joannes - Ludovicus Vivès , die fynen leerling was geweeft, beklaegde den tyd die hy by hem verkwift had om fya leffen te volgen , die volgens de omftandigheden van den tyd , niet en helden als op netelige vraegftukken > dog onprofytig. Mea



f42 DOO RLÜGTIGE MANNEN heeft van Dullaert : I. Quteftiones in librof" Phyficorum Ariftotelis, Parys in-fol. II- — In libros de Ccelo & Mundo in fol. III.—In librum prsedicabilium Porphyii , Parys 1521 in-folio.
DuLLART , (Hermanus) Schilder en Rymdigter, tot Rotterdam geboren in'tjaer i6j6 , thoonde van jongs af groote begaefdheyd en oordeel. Dog vermits hy van een teere geHalte was, lieten fyn ouders hem den keus van het byzonderften oogwit tot fyn bezigheyd ; hy verkoos de fchilderkonll. Hy wird naer Amfterdam gezonden onder het gezag van den berugten Rembrant, welkers manier hy zoo deftig napoetfte , dat men verfcheydema*el , Zoo°men verhaeld, de werken van den leerling nam voor die van den meefter. De zwakheyd van fyn gezontheyd liet hem niet toe van fynen drift tot het werken te volgen. En men heeft van hem niet dan wynige ftukken. Hy had van jongs af zig gezamentlyk tot de fchilder konft en de letter-oeflening der taelen en wetenfchappen begeven ; en hy nam fyn ruft in zig op te houden in de oeffeningen van het ivfufiek en de Rymdigtkunde. Hyhad een fchoone ftem , en maekte genoegzaem fchoone veerfen, men aenzogt hem in'tjaer 1673 om in de ftadsoverheyd te komen ; dog by'beweerde dat hy niet-- verpligt was, aen de aenzoekingen van fyne vrinden te moeten voldoen: hy overlydde in 'tjaer 2684.
Dumbar , ( Gerardus ) Tot Deventer geboren in 't jaer 168: , overleden in fyn .vaderland den 6 April 2/44 , bekent door zyn gefchiedenis-befchryving van Deventer in 't Layn 3 vol in 8-vo , verrykt door een groot getal van zeer profytige ftukken voorde befchryving van de Nederlanden,
DuCAN ,.( Martinus ) Tot Kempen geboren in 't jaer 2505. Paftor van Delft in Holland ,



DER NEDERLANDEN. T43
brogt lig een groote faem toe door zynen groeten iver tegen de proteftanten , van de welke hy een groot getal tot den fchoot der kerk wederbrogt ; hy overlydde tot Amersibrt in 't jaer 1590 ; hy heelt verhandelingen over de kerk gelaeten, over de orfsrhande der miffe , over de eerinedinge der beerden enz. al deze werken van welke eenige in't Latyn zyn en de andere in het vlaemfch, bewyzen de vueri«e aenkleeving van den Autheur aen het Catholv°k Geloof. 3
Dynter , (Edmondus) Van-het Dorp van dien naem gebortig , in de Meyerey van s' Hertogen-bofch, was opvolgentlyk Gehym-Schryver van Antonius , van Joannes, den J V, van Phihppus den I. en van Pliilippus den Goeden, Hertogen van Bourgognien en Braband , wadende van het .Hofsche leven , omhelfde hy "den geeftelyken ftaet ; hy wird voorzien van een Jvanomkxdye van den H. Petrus tot Loven ; hy vertrok zig achtervolgens onder de regeltugtige Kanoniken van Corfendonk , by Turnhout, en overlydde tot Bruflèl den 17 February !44^ ; hy heeft naergelaeten ; I. eenen Jaerboek van de Hertogen van Lorynen en van Braband van het jaer 14^2 , in 't Latyn. men bewaerde het oorfprongelyk tot Corfendonk en verfchyde Copeyen in veel JCloofters van liet Nederland ; onder andere , met aenteekenin£en_ van le Mire. Dezen jaerboek verdiend gezien te worden , ter oorzaek van het groot getal der oorfprongelyke ftukken , de welke hy vervat , en van de wonderheden die den .Autheur aenhaekl , van de welke hy eyen*ogigen getuygen is geweeft. II. Geneafogia •eucum Burgundice , Brabantite enz. Frankfort 2529 5 en in de rerum germanicarum fcriptores deFreherus tom. 3 en in die van Struvius tom, 3 dezen geüagt boom is niet couwkeurig,



S44 DOORLÜGTIGE MANNEN
ECLUSE , ( Karei de 1') Clufius, tot Arras ge- ' boren den 18 Februa-y /535 > doorliep een «root gedeelte van Europa al kruyden pluk- , ken.Te. Hy had een befluyt genomen van zig niet dan op fyn eygen oogen te betrouwen , aen*aende de befchryving der kruyden. In j fyn° bef chry vingen en afpuntingen vind men een -aldernouwkeurigüeftiptheyd. De Keyzers Maximilianus den II. en Rudolphus den II, betrouwden hem hunnen gemynen kruydhot toe. Een walg gekregen hebbende van de onderdanigheden aen de hoven , vertrok hy zig naer I Franckfort op de IVleyn, en agtervolgens naer Leyden, alwaer hy Lefgever der Kruydkunds • overlydde in 't jaer 1609, in den ouderdom van vier-en-tagentig jaeren. Delzelis werken zyn by een vergaederd in 3 vol- in-fol. Antw. i6ot , 2605 & 1611 , met plaeten : de zelve behelzen de konft, de welke hy geoeftent heetr.
EDELl\CK C Gerardus ) wird tot Antwerpen geboren 't jaer 1641. Hy leerde er de eerfte beginzelen van het plaetfnyden ; dog het was in Vrankryk dat hy alle fyne gaeven uytftortte. Ludovicus den XIV., lokte hem door fyn weldaeden derwaerts. Hy wird benoemd-om twee derberugtfte Schildereyen in plaet naer teinyden. De Schilderye der H. familie door Raphaël.en die van Alexander, de familie van Darius bezoekende , door le Brun. Edehnks overtrof in fyn printen de meefterftukken de welke hy uytvrogt ,• de copyen wirden zoo fterk als de ooriprongelyke ftukken toegejuygt. Men aenmerkt er, even als in al fyn ander werken, de zuyverheyd van het fteekyzer * een uitmuntende afmaeling en onnaervolgelyke ' verwe.



D E R NEDERLA ND EN- 14$
Terwe. Defzelfs gevoegzaemheyd en neerftigSheyd hebben ons een menigte van koftbaera werken bezorgt. Hy heeft eenen gelyken goeden uytval gehad in fyn afteekeningen , de welke hy gemaekt heeft van hei meeftendeel der Doorlugtigite Mannen van fynen tyd, onder de welke hy zig konde rekenen Dezen konltminnaer overlydde in 't jaer .1707, in het Konmglyk Spookhuys, alwaer hy een verblyf bad, met den tytel van gewoonelyken graveerder des Konings, en van Raedsheer der Koninglyke Academie der Schilderkonli: onder het getal van fyn printen, mag men niet overJlagen , die der Ma»dalena , de ydelheden des werelds verfaekeude , naer een Schilderye van le Brun. Sy is aenmeikens weerdig door de fchoonheyd der .Snykunde en de fynigheyd der pytdrukking.
Egmont , ( Lamoraldus Graeve van ) eenen der eerfie groote Heereu van het Nederland, geboren in 'tjaer 2522, van een zeer doorlugtig huys in Holland , fcheen uyt in den dienft der legers van Karei den V. de welke hy volgde tot in Africa in 't jaer 1544. Veldoveriteu benoemd van 't peerdevolk van Philippus den II, Gaf hy blyken van zynen moed in den flag van S. Quintiiïus in 't jaer 1557 , en in dien van Grevelingen in 't jaer 155*, dog naer het vertrek van Philippus naer Spagnien , was hy den öpltand , die zig verhief in de Nederlanden , zeer begunftigt en verbond zig met het hoofd der wederfpannige ; den Hertog van Alba , die derwaerts gefonden was, om de zelve tot Hilfiand te brengen , dede hem tot Bruffel het hoofd afhouwen op den 5 juny 1568 , even als aen Philippus van Egmont van Montmorency, Graeve van Hornes ; den Graeve van Egmont was in den ouderdom van 46 jaeren. Ily Itirf in de volle onderwerping aen de Catholyke Kerk: eenen afgezant van Vrankryk dede de weet aen fyn hof, dat
1. Deel, N



i46 DÖOELUGTJGE MANNEN
hy dat hoofd had zien vallen , dat Vrankryk
tweemael had doen beven.
Eick, oft van ElCK,(Hubertus) fchilder, tot IVIaefeyk geboren in 'tjaer 1366 ,in het Prinfdom van Luyk , had tot leerling fynen broeder Joannes van Eick, meerder bekent onder den naem van Joannes van Brugge. Hy maekte verfcheyde fchildereyen voor Philippus den goeden , Hertog van Bourgognien , den welken hem open» baere teekens van fyne achting gaf; hy overlydde in 't jaer 1^26.
Eleebodius , ( Nicafius ) tot Caflel in Vlaenderen geboren,dede fyn ftudien tot Padoua ; fyne neerftigheyd jn de wetenfchappen brogt hem de agting toe der groote mannen van fynen tyd. Radecius, Biffchop van Agrien in Hongarien , lokte hem tot zig , en gaf hem een Kanonikxdye in fyn Cathedraele , hy overlydde tot Presburg den 4 Juny 1577 , wy hebben van hem een vertaeling van het griekx in 't Latyn ven jNemefius ; Antwerpen 1565,0-xfort 1671 , en in de Bibliotheek der vaderen , druk van Lyons tom VIII. deze overzetting van een geleerd en profytig werk is door een bekwaeme hand gefchied GeorgiuS Valla had er een voor hem gegeven , waer jn den griekfchen Autheur belaggelyk is afgefchetft. II. Latynfche rymdigten in de Delicia? poëtarum belgarum van gruterus.
Elzeviers, drukkers van Amfterdam, en van Leyden , hebben zig berugt gemaekt door de fchoone werken , waer mede fy de boekzaelen der letterkundige verrykt hebben , Ludovicus „ welkers perflen werkten van het jaer 1590-» Bonaventura , Abraham en Daniël zyn de vermaerdfte. Van dien ftam zyn geen drukkers meer , federd de dood van den Iaeftgenoem4len voorgevallen tot Amfterdam in 'tjaer 1680, Je zelve brogt groot verlies by aen de letterkunde, De Elzeyirs waren 'zoo vermaeril



DER NEDERLANDEN. itf
niet als die van de Stephanus tot Parys , nog voot' de Griekfche en Hebreeuwfche drukken, üog zy weken hun niet in den keus der goede boeken , nog in de wetenfchap der letterkunde. Zy hebben hun zelfs overtroffen in de cierlykheyd, en teerheyd der klyne letteren. Des zelfs virgilius, Terentius, nieuw Griekfch Teftament 1633 , in 12 ,• den pfalm-boek 1653; de naervolging Jefu Chrifti, zonder jaerwyzer. Het vervat der Regten en eenige andere boeken met roode letteren verciert , waere mee.lerftukken van een Drukkerye , voldoen te faemen het verftand en de oogen , door de aerdigheyd en de verbetering, de Elzevirs hebben menigmael den lyft hun'er werken uytgegeven ; den laelten , door Daniël uytgegeven in'tjaer 1674 , in-12 , in 8 deelen,is vervalfcht ,en door verfcheyde vremde Drukken vermeerderd die hy wilde verkoopen to: voordeel van de faem, de welke fynen Ham hem in Europa had toegebrogt.
Emmius , ( Ubbo ) tot Gretha geboren , een dorp van Ooft-vriefland , in't jaer 1547 • .defzelfs wetenfchappen bezorgden hem het beftier over het Collegie van Norden, en over dat van Léer , eyndelyk de plaets van eerften beftierder der Academie van Groeningen en die van Lefgever in de gefchiedenis - befchryving en in de Griekfche tael. Niettegenftaende dar verfcheyde Princen en Steden hem aenzogten, wilde hy noyt den ftoel van Groeningen veriaeten : een geruft leven en eenen middelbaeren ftaet Hellende voor de uytfchynende zotheyd der hooverdye. Wanneer defzelfs onpaffelykheden , hem niet meer toelieten van in h openbaer te werken , zoo hield hy zig in fyn vertrek met verfcheyde werken bezig. De bezonderfte fyn : I. Vetus grrecia illuftrata in 3 vol. in-£vo, Elzevir 2626 zeer voordeelig, voor die, de welke oud Griekenland willen kennen.
N 2



Ï48 POQRLVGTIGE MA N'N EN ' .'Bit werk heeft irr de Griekfche oudheden va8 Gronovius verfchenen. II, Decades rerum Frilicarum in-fol. Elzevir ïóró. Ernmius- thoont aen in een goede boekzifterye dat het meeft der zaeken , aengehaeld op d'oudheyd der Vriefen , verdigtzels ('yn : deze befchryving is zeer geagt , en zoude nog ia grootere agting zyn, waert 't dat hy het Protellantdom niet zoo zeer aengekleeft was geweeft, waer door hy veel zaeken ontaerd heeft. En waer 't dat hy de autbeurs had aengehaeld , waer hy fyn ftoffen uytgetrokken heeft , 1TI. opus chronologicum Groeningen 1619, in folio het is een tydbefchryving van het beginfel der wereld tot den tyd van den Autheur ; met voorreden aen het hoofd van het werk op de Romeynfche tydbefchryving. zy fyn met foo groote regtmaetigheyd als nouwkeurigheyd gefchreven. IV. Appendix genealogica Groeningen , 1620 , iri folio. Deze zyn geflagt-boom taefels , de welke een gevolg maeken van het voorgaende werk. Dezen Hooggeleeiden overlydde tot Groeningen* in't jaer 1625, oud 79 jaeren. Martinus Hanckius heeft_ des zelfs leven befchreven in den boek de fcriptoribus romanis.
L'Empereur , (Conflantinus-) geboren tot Oppyck in't jaer 1.580, Dorp van het Graeffchap van Holland , geleerd en in de Oofterfche taelen zeer geoeifent , bekleedde met eer den zetel der Hebreeuwfche tael en Gods-geleerdheyd tot Flarderwyk en tot l eyden. Hy overlydde in 't jaer 1648 in eenen zeer ver voorderden ouderdom. Alle de werken, de welke hy in't hcht heeft gegeven , geven profytige blyken , en waefemen een diepe rabbynifche en hebreeuwfche geleerdheyd uyt : van hem hebben wy I. talmudis babylonici codex middöth cum commentariis, &c Leyden, Elzevir z63o in-* in't Hebreeuwlch en Latyu. Deze verklaering met zeer couwkeurige plaeten yerrykt,legt feer bevallig de



DER NEDERLANDEN. I49 geheele bouwkunde van den Tempel van Jerufalem uyt van defzelfs autaeren enz. II. D. Ifaaci Abrabanielis & JMoiïs Alfcheehi commentarius in Ifaias Prophetiam, Leyden , Elzevir 1631 iu-Svo in 't Hebreeuwfch en Latyn. L'empereur de verklaeringen van fyne Rabbynen op de voorzeggingen van Ifaias uyt gevende , de welke het lytien en de dood behelzen van den God Menfch , heeft zorg gedraegen van hunne omgedraeyde uytleggingen te wederleggen, en van hunne fchigten de welke zy op het Chriftendom geloft hebben , te rug te dryven. III. Chuldeeuwfche letterkonft , in 't Hebreeuwfch gefchreven, met Latynfche overzetting ; Leyden Elzevir 1631 VI. Itinerarium Benjaminis in *t Hebreeuwfch , met de overzetting in 't Latyn , en aenteekeningen van L'empereur 1633 ; en verfcheyde andere overzettingen van Joodfche Boeken , met weyze aenteekeningen verrykt; dit zyn de belle die men heeft, alhoewel dat fy nogtans niet doorgaens onberifpelyk zyn.
Exgelbertus , ( Cornelius ; zeer berugten Schilder van de XVI eeuw , van Leyden gebortig. Hy had twee zonen, de welke in de zelve konft uytfchenen.
EPISCOPIUS, (Simon) tot Amfterdam geboren in 'tjaer 158J Lefgever inde Godfgeleerdheyd tot Leyden in't jaer 1613, kreeg veel vyanden , om het aendeel der Arminiaenen tegen de Gommariften aengekleeft te hebben. Deze twee , beyde opgetogen eu oproerige fecten verwoeftten alsdan Holland : Epifcopius pleytte voor de eerfte.Hy w ird in't algemeyn en in 't bezonder aengerand, en dede infgelykx op fyn beurt ; de Staeten van Holland hem aenzogt hebbende op de Synode van Dordrecht, konde hy er niet aenveerd worden, niettegcnltaende de reden de welke hy in fchoone redenvoeringen bybrogt , én hy als man van de gedaegde party e, en
N 3



150 D00RLUGT1G E MANNEN niet als Regter aenzog.t was , om er vonnis over te ftryken. De Kerkvergaedering joeg hern weg uyt haer hyeenkomllen , ftelde hem van fyn° bedienaers ampt af, en bande hem uyt de landen der republiek. Hy vertrok zig naer Antwerpen, alwaer hy geen Gommariften vindende om mede te twiftredenen , zig bezig hield, met het zelve tegen de Jefuieten te doen. Synen ban duerde eenigen tyd ; dog eyndeiyk in 'tjaer 1626, kwam hy Weder in Holland, om bedienaer der Remonliranten tot Rotterdam te ' zyn. Ag-t jaeren daer naer, wird hy naer Amfterdam geroepen, om zorg. te draegen over het Collegie, het welk die van fyn feÖe aldaer opregtten. Hy overlydde er in 't jaer 1643, aen een opltopping van water, naer openbaer'clyk geleerd te hebben , de toelaeting vaa -alle fecten , de welke het gezag der H. Schriftuer erkennen , op wat weyze zy de zelve uytleggen. Dit was. de deur aen alle dolingen openen. Dit gevoelen dede hem verdagt houden van het Sociniaenfdom, en hy had deze verrdagtheden niet vernietigt in fyn verktaeringen de welke hy op het nieuw Teftament heefc viytgegeven. Men gevoeld genoegzaem uytfya dobbelzinnige reden dat hy dogt dat Jefus- Chriftu* niet Godt was. Defzelfs werken zyn in 't licht gegeven in- den Haegs in 't jaer 1678, 2 vokin-fol. Epifcopius was zeer wydloopig, dog verligt ; en zeer hevig, alhoewel Leeraer der toelaeting van de verfcheyde GodJienften in Holland. Men vind fomtyds meerder arghftigbeyd als egtheyd in fyn redenvoeringen. Het leven van dezen Sedtaris is aen het hoofd van defzelfs werken geftelt, door Courcelles in 't licht gegeven. Philippus van Limburg heeft het befchreven in 't jaar 1702, in-8. Ziet Niceron ^ Tom. 3 pag. 306.
Erasmüs, ( Defiderius) welkers waeren naenv feERARDUS GHEERA.EDS wss, wird tut Rtójr



DER- NEDERLANDEN. i$ï (erJam geboren in 't jaer 1467 , uyt een onwettige bekenning van eenen borger van Gouda , genaemt Petrus Gheeraeds met de dogter van eenen Dofior. Iiy was Chorael' tot den ouderdom van negen jaeren in de Cathedraele van Uytretht. Veerthien jaeren oud geworden zynde verliet hy fynen Vader en Moeder , en zeventhien jaeren zynde wird by regeltugtïgen Kanonik onder het Order, van den II. Auguitinus tot Stein by Gouda, vyf-en-twintig geworden , wird hy door. den Biffchop van Uytrecht tot het Priefterfehap verheven. Van alsdan erkende men in hem al wat er vani te verwagten was.. Syne fcherpzinnigheyd wasdoordringend , en hy had een gelukkige memorie. Om fyne talenten te voltrekken , doorreyfde-hy Vrankryk; Engeland en Italien. Hy verbleef" byna een jaer tot Bolognien , en ontfong er in 't jaer 1506 de Hoogleeraers-bonnet in (',e Godsgelëertheyd. Het is in deze Stad, dat hy , aenzien geworden zynde voor eenen' Chirurgyn der Peftziekene , ter oorzaek van fynen witten Scapulier, met fteenen geworpen en vervolgt is geweeft ; zelfs met perykel van fyn leven. Dezen voorval gaf hem gelegendheyd van aen Julius den II, te fchryven , om de ontflaeging van fyn beloften te verzoeken 5 de welke hy bekwam. Van Bolognien ging hy over naer Venetien , agtervolgens naer Padoua , eyndelyk naer Roomen , alwaer fyn werken hem voordeelig berugt hadden gemaekt. Den Pauss, de Cardinaelen en bezonderlyk Medicis ( agtervolgens Leo den XI ) ; zogten hem en juygden hem toe. Erafmus zoude zig een gelukkig en uytfchynend lot in deze Stad hebben konnen toebrengen. Maer de groote voordeden de welke fyne vrinden in Engeland hem deden hopen van wegens Henricus den VIII , iverigen verwonderaer van fyn gaeven , deden hem. ds veiiuftingcn van Londen , aen andere voox*



!52 DÖORLUGTIG EMJiVNEÏÏ fiellen. Thomas Morus Groot Cancellier vat het Koningryk , gaf hem een plaets in fyn huys. Erafmus zig tot hem begeven hebbende zonder zig te noemen ; zoo was Morus zoo hoogelyk verwondert over de bevalligheden van dezen onbekenden , dat hy tot hem zeyde : gy zyt Erafmus oft eenen]Duyvel. Men bood hem eenPalloorey aen om zig in Engeland te huyfveften, dog hy wygerde de zelve. Deze bediening en pafte niet toe aen eenen man die fynen lof door de geheele wereld wilde doen verbreyden : by dede een tweede reys naer Vrankryk in 'tjaer 1510, en wynig tyd daer naer keerde hy wederom in Engeland. De Univerliteyt van Oxfort gaf hem eenen zetel van Lefgever in de Griekfche tael. Het fy dat Erafmus uyt den aerd onftandvaftig was, 't fy dat deze plaets hem te leeg dogt Voor fyn Verdienden, hy verliet de zelve om zig naer Baezel te vertrekken, van waer hy dikmaels tot de Nederlanden en zelfs naer En- =j geland overging, zonder dat fyn gedurige reyzen , hem beletteden van een groot getal wer- j ken in 't licht te geven. Leo den X. tot den j H. S*oel verheven zynde, zoo verzogt Eraf* j mus van hem fyn werk in 't Grieks en Latyn j van het nieuw Teftament op te draegen ,enont- I fong een alderverpligtenfte antwoord. Hy is niet geagt geweeft door de opvolgers van Leo en van de andere Souveryne Opperpriefters. Paulus den I!I, wilde hem met het Roomfch Purper vereeren ; Clemens den VII, en Henricus den VIII, fchreven hem eygenhandig om hem tot hun te lokken. Den Koning Francifcus den I , Ferdinandus, Koning van Flongarien , Sigismundus , Koning van Polen, en verfcheyde andere Pnucen beproeflen te vergeefs van hem tot hun te trekken. Erafmus vrind der vryheyd , en zoo vee] als vyand van het bedwang der hoven, aenveerde niet als de bediening van Raedsheer van Staet, de welke Karei van Ooftenryk , agtervolgens Keyzer onder den naem van



DER NEDERLAND E N. r<$
Karei den V. hem gaf. Deze plaets brogt hem een groote faem by, dog zonder groote toegeneygtheyd. Den Arts - ketter Martinus Luther tragtte hem op zynen kant te trekken, maer te vergeefs. Erafmus eerftelyk ingenomen voor de zaeken der ervormers, kreeg eenen walg van de zelve, als hy ze beter kende, hy aenzag hun als een nieuwe foort van menfehen , wederfpaunig, lafterend, Schyn-heylig, leugenagtig, bedriegend , verleydend , woedend, laftig aen een ander , en onder elkaer tweedragtig. . . . men zegt niet wel, zeyde hy fpots-gewyze ,. dat de Luterfche fefte een droeve zaek ïs; wat iny aengaet, ik ben wel overruygt, dat er mets belaggelyker is,want de opening van hun Schouwburg begint altyd met eenig Houwelyk. De ervormers dagelykx tot Baezel aengroeyen, de , vertrok hy zig naer Friburg , welke Stad I hy , naer een verblyf van zeven jaeren , verliet i om naer Baezel weder te keeren , alwaer hy '.overlydde aen den Rooden-loop in 't jaer 1536 1 oud zeventigjaeren. Hy is den geheelen tyd'vaa
■ zyn leven zeer fwak van gezondheyd geweeft ;
1 op het eynde fyns levens was hy met het I flerecyn en Graveel gekwollen ; defzelfs geheugen is zoo hoogagtbaer aen Baezel, welke ;Stad hy door fyn verblyf vercierde, als aen i Rotterdam, die d'eer geniet van fyn geboorte | plaets te zyn. Syn Vaderlanders hebben hem een : Standbeeld in het midden der groote merkt opgeregt met eerbewyzende opfchriften : de vyanden ..van Erafmus hebben zelfs bekent dat hy dit ftand-
■ beeld weerdigwas. Hy was het grootfte verftand, .en in alle zaeken in 't gemeyn den geleerdften van fynen tyd. Het is aen hem dat men fchuldig is , de erleving der letterkunde , den eerden druk van verfcheyde wecken der H. Vaders van de Kerk , en de heylige oordeelkunde. Hy dede de Doorlugtige dooden der oud-
,*ieyd erleven, ea den fmaek van hunne Schrille»



154 DOO RL UGTIG E MANNÊ W boefern.de hy in aen fyn Eeuw. Hy had fynea ftyl naer den hunnen gemaekt : dezen is zuyver , cierlyk gemakkelyk, en alhoewel eenJ wynig kaekelbont, weykt hy in niets aen dién van de Schryvers van fynen tyd , de welke I door een belaggelyke waenwysheyd , poogden van geen andere woorden , dan die van Cicero te gebruyken. Men heeft aen Erafmus , niet zonder reden beflraft de groote losheyd op de ftoffen , den Godsdienfl raeker.de. Hy gebruykt dikwils een ongegronde boekzifterye tegen de heylige Vaders Hy behaegt .zig in de fouten van fynen tyd te vergrooten : noyt is fyn pen , vloeyender in de Schimpfchriften , dan als hy van de Religieuzen en Geeftelyke handeld ; hy" bekend fyn eygen fchuld als hy zegt lib. i. Epif. II. Ut ingenuè quod verum eft, Fatear , I fum natura propenfior ad jocos quam fortaffe deceat & lingute liberioris quam nonnumquam expediat. Op deze reden kan men de voorreden inzien van P. Canifius , op de brieven van den H. Hieronymus , en den H. Toeftel, van P. Poffevin. Zig te veel betrouwende op fyn eygen ligt, dat hy had van den Godsdienft , is hy ' fomtyds van den waeren weg geweken. Het is om deze reden dat verfcheyde van fyn wer-J ken door de Univerfityten der Godsgeleerdheyd Van Parys en Loven fyn gedomt geweeft, en I geitelt in den naemlyft der verbode boeken van het Concilie van Tremen. Dumnatus in Plerifque , zegt eenen hedendagfchen Schry ver 5 Sufpeftus in irïultis , cautè legendus in omnibus. Men moet nogtans bekennen dat fommige tegen i Erafmus de boekfifterye te ver hebben voortgedreven. Het is boven dién zeker , dat hy in den fchoot van de Catholyke Kerk heeft : geleeft en geftorven is , als bewezen heeft : Jacobus Marfollier in fyn verantwoording van i Erafmus, Parys 2713, een werk behalvens dat l aen Erafmus te voordeelig , en tegen wie dea, \



der nederlanden jsS f. Tournemine zig met geweld verheft. Wynige dagen voor fye dood fchreef Erafmus aen Conrardus Goclenius, fynen boezem vrind , dat hy fyn leven elders wilde als tot Baezel eyndigen , uyt hoofde van de tweedragten , de welke de nieuwe letten in deze Stad veroorzaekt hadden. Ob dogmatum difcenlionem malim alibi finere vitam. Dezen berugtten man ondergong , veel tegenfpoed. den welken hy met geen genoegfaem geduld onderliond. Van natuers-wegen genegen tot den lof en de boekfifterye; handelde hy fyn tegenpartye met mifagting en verbitterdheyd Syn leven lang was hy zeer genegen tot de letterkunde ; hy itelde de boeken voor alles, voor weerdigheden en voor rykdommen. Hy was vyand van depragt, maetig , vrye in fyne gevoelens, ongeveynft, vyand der vlyerye, waeren vrind, en getrouw in fyne vrindfchappen ; met een woord hy was niet minder mir.faem als wys. Al defzelfs werken fyn tot Baezel verfaemek door den berugtten Froben fynen vrind , in 9 vol, in-fol de twee eerfte en het vierde fyn enkelyk werken van Spraekkonft, vun welfprekendheyd, en wyfgeerigheyd. Men vind er den lof der fotheyd en de faemenfpraeken ; de twee uytgeftortfte werken van Erafmus. Het eerfte is een hekelfchrift op alle de ftaeten van het leven , van den minften Monik tot den Souverynen Opperpriefter. Daer zyn eenige goede koddighe- ■ den , dog veel meer koude en gevrongene , de bedekte fchimpreden is er akyd niet doornuft; fy is fomtyds te openbaer. Men moet het zelve oordeel draegen op de faemenfpraeken , de welke men meer voor het Latyn leeft , als voor den grond der faeken. Den sden vol. behelfi brieven, van welke het meeftendeel over eenkomft hebben iret de zaeken der Kerk. Densden, boeken van Godvrugtigheyd , lefchreven met eeü zuyzerheyd , de welke



tS6 D 00 RL UGT1G E MANNEN
men in de andere miflyken van fynen tyd nie£ bevind ; het 6de , een overftelling van Het nieuw Teftament met aenteekeningen; het 7de, verklaeringen op het nieuw Teftament : het #fte, overzettingen van werken van* eenige Griekfche Vaders 4 het laeite fyn verweerfchriften. Joannes le Clerq heeft eenen nieuwen druk in 't licht gegeven van al fyne verfcheyde werken, in 12 vol. in-fol. tot Leyden, by van der Aa 1703, den lof der Sottigheyd is afzonderlyk gedrukt, cum notis variorum, 1676 in8vo., en tot Parys 1764 in-22. Men heeft hier van een genoegzaem llegte Franfche overzetzetting , Amfterdam 172-8 in-8vo , Parys 1757 in-8vo, en in-*to, met figueren. De Elzevirs hebben een werk van fyn Sprefkwoorden 1650 in-12 , uytgegeven ; en van fyn faemenfpraeken , ITJ36 in-12. Daer is eenen druk , Cum notis Variorum 2664 óft ï ^93 in 8. Sy zyn in 'tFranfch overgeiielt, door Geudeville, Leyden 1720, ó vol. in-12. fig. Die Erafmus in den grond willen kennen, moeten fyn levens-beichryving lezen en fyn werken in't licht gegeven in 't jaer 1757 , door M. de Burgny , in 2 vol. in-12. Dit aenbelangende werk is eygently k een letterkundige gefchiedenis-befchryving van dien tyd. Men befchouwt nog op heden tot Baezel in een Cabinet, het welk door nieuwfgierigheyd de vremdelingen tot zig trekt, fynen ring , fynen zegel, fynen degen , fyn mes , fynen fteekpriem, fynen uytterlten wille, eygenhandig gefchreven, fyn Portrait door dea berusten Holbein , met een puntdigt van Theodorus Beza.
Erpenius oft van Erp , ( Thomas ) tot Gorcum in Holland geboren in 't jaer 1584, hield zig bezig in de letteroeffening der Oofterfche taelen , door de aenraeding van Scaliger; doorreyfde hy een groot gedeelte van Europa, en hield zig lauden tyd op tot Venetien, om
diefwil



DER NEDERLAND EN rt* diefwil dat hy er eenige" Jóden en Mahom'etaenen vond , de welke hem onderrigtten in de Arabifche, Perfifche, Turkfche , en EthiopiIche taeleu. In fyn Vaderland wedergekeerd zynde in't jaer 1^13 , wird hy Lefgever in de Uofierfche taelen benoemd tot Leyden , alwa°r hy overlydde in 't jaer 1524 : hy liet verfcheyde werken agter op het Arabilch , Hebreeuwfch enz. in de welke men een grondige kennis van deze tael erkend De bezonderfte zyn I De Arabifche letterkonft, Leyden 163Ó , 16*6 1748 nw. zeer geagr. II. Een Hebreeuwfche letterkonft, Leyden 1659. III. Een Syriakfche en Chahleeuwfche letterkonft, Leyden 1659. IV. Een Griekfche letterkonft , Leyden 1662 V Plalterium Davidicum Syriacum cum verlïone' Latma, Leyden 2622 in-fol. Een werk ver.rykt met landkaerren en gedagt-boomen VII Locmam fabula: & Arabum adagia cum interpretatione Latma & notis, Amft 1656 m-4to Hy was een werkzaem man, vaneenen levendiger! Geeft van een uytgedrekte memorie, aen fyne -boeken en aen fyn Vaderland aen*eLieett, wygerende al de aeabiedingen die m»n hem dede , om hem naer Spagnien en naer Engeland te lokken. Ziet Niceron , tom. V
ESPEN ( Zeger-Bernardus van ) tot Loven geboren 111 't jaer 1646, Hoogleeraer in de regten in't jaer i675, bekleedde met veel lof het bellier van het Collegie van den Paus Adrianus den VI. Het gezigt verloren hebbende, oud zynde vyf-en-zeüig jaeren, door een oogvlies, er twee jaeren daer naer afgedaen. was hy, daerom niet min lullig, als neerftïpefzehs gevoelens op den Kerkregel en op de bulle Umgemtus, de foorte van goedkeuring die hy gaf aen de weyding van Steenhoven! afgefcheurden Arts-billchop van Uytrecht, Vevvu.lden defzelfs laefte daegen met dfoefheyd , de welke hy zonder moeyte had konnen vermy-



t=;8 DOORLVGTIGE MANNEN iln Hy vertrok zig naer Maeftricht, van daer Xr Amersfort, alwaer hy overlydde in t jaer ,-728 , van Elpen is zonder tegen zeggen eenen der aeleerdfte Geellelyke regtskundige van fynen tvd ° Defzelfs meeltgezogt werk van de Kegtgeleerde , is het Jus Ecclefiafiicum univerfum. De aenbelangenfte poinden van de Geellelyke re«eltu"t , zyn aldaer fomtyds met zoo groote vvdloópigheyd als wysheyd aengehaeld. Onder andere aenmerkingen , de welke hy maekt op de fchriften der Geeftelyke Regtfgeleerde van de laefte Eeuw, (Operuum, parte v. p. 19*» édit Colon. i748)d'raegt hy zorg van te waerfchouwen , dat men zig moet millrouwen van de afrewekene gevoelens, tot welke zy zig hebben laeten trekken. Men dient er fyn oogmerk wel op teflagen;en men mag er by'voegen dat het niet min noodzaekelyk is van op fyn hoede te zyn tegen de te verre gebrogte llrengheyd van eenige Geeftelyke regtskundige , de welke door een agtinge verknogt aen de regeltugt Van de oude Kerk , zig durven verheften tetf«n de gebruyken , algemynelyk aengenomen door de hedendagfche Kerk. Men heeft tot Parys onder den naem van Loven uytgegeven in 't jaer 1753^ een verzaemeling van al de werken van Van Elpen , in 4 vol. in-fol. Dit werk verrykt met aenmerkingen van Gibert op het Jus Ecclefiafticum, haeld aen al wat het zedelyk , het Geeftelyk en zelfs het boreerlyk regt het aenbelangenfte heeft. Men- vind Ir verfcheyde nouwkeunge en aenbelangende: uytleggingen aengaende dezen Autheur, in een ilouw-boekje, genoegzaem raer , getytelt de Zegero Barnardo van Elpen, &c. Authore Wilhelm o Bachuüo. Dezen Bachulius was even als van Elpen de partey van Quefnel aengekleeft geweeft , de welke hy agtervolgens verliet, en de verhandelingen , die hy er van geeft , ^yn van eenen man, die jn den grond de aagK



DER NEDERLAND EN. 159 kend, die hy behandeld. Hy is tot Brugge, Kanonik zynde, overleden in 't jaer 1779.
Epinoy ( Philippus van ) in Vlaenderen ge» boren in 't jaer- 2552 . van eenen Adelyken Stam , hield zig op in het opzoeken der oudheden en der geüagt - boomen van de edele van fyn land. Den tytel van fyn werk is : opzoeking van de oudheden en den Edeldorrt van Vlaenderen, enz. Douay 1632 in-fol. met fig. Hy overlydde ontrent het jaer 1633.
Estius , C Guilielmus ) oft Willem Heffels van Efl, geboren tot Gorcum in Holland, in t jaer 1542, van de oude familie van Ett, narfl de Hoogleeraers bonnet aen tot Loven in't jaer 1580, Door fyn begaeftheden wird hy naer Douay gezonden, alwaer hy te faemen Lefgever in de Godfgeleerdheyd , Overften van het Seminarie , Prooll van den H. Petrus , en Cancellier der Univerliteyt was. Eltius overlydde in die ftad in't jaer 1613, oud 71 jaeren met de faem van eenen werkfaemen , zedigen , geleerden en deugdzaemen Prielier , Benediftus den XIV. eertytelde hem Doftor Fundatitlimus : men is aen fyne zorgen fchuldig : 1. een uytnemende verklaering , op den uytvinder der zinfpreuken in 2 vol. in-fol. Parys 1696, Naepels 2720, met aenmerkingen van den uytgeever. Dit werk bekragtigt door Schriftuer-plaetfen en H. Vaders word de H. Gods-geleerde door Dupin zeer aengeraeden II. een verklaering op de brieven van den H. Paulus in 2 vol. Rouanen 1709, in fol, vervult meteen wydloopige en gegronde wysheyd. Men heeft er een kort begryp van gegeven, welkers beften druk dieën van Loven is 1776. Eenen hedendagfchen fchryver waerfchouwt dat men dé zelve lezende , moet gedenken dat Eltius, alhoewel goed Catholyk , leerling van Heffels en van Bajus geweeft is , en dat hy defzelfs fpreekwyze fomtyds ontleent beeft. III. Aenteekeningen op de moeyelyke



tio D 09 R L U GTÏG E MANNEN . ' plaetfen der H. Schriftuer , Douay 1628 in-fol. Antw. 1699. Dezen druk is wydloopiger ; dit werk is veel minder als het ander , alhoewel dat het zeer verlicht en gegrom is. IV. Orationes theologicte XIX. Loven. Daer is er een tegen die, de welke hun wysheyd begraeven, en hun verligtingen in hun geheym-kamers opfiuytende , de zelve wygeren in 't licht te geven , 't fy in 't openbaer door goede wer^ïVA fy ln ^ byzonder door raedgevingen. V. Llillona martyrum gorcomienfium. VI. Marryrum edmundi Campiani S. J. è gallico fermone in latinum tranllatum. Alle de werken van Eftius fyn in 't latyn gefchreven.
F
Aericiüs , C Andreas) Lesgever in de wysgeengheyd in de Abdye van de H. Geertrudis tot Loven , Raedsheer der Hertogen van Beyeren en Prooi! van Ottingen , gebortig van Hodeige , een Dorp in't land van i.uyk , overlydde in't jaer 155-1 ; van hem heeft men : Hermonia confeffionis Auguftan» , tot Keulen 15^7 , in folio, aenmerkingen op den romynfehen Cathecifmus, en H. treurdigten.
FAULCONJNrER , ( Petrus) Grootbailliu van de Stad Duynkerken fyn Vaderland , voorzitter der kaemer van den koophandel, volkwara door fynen grooten iver en onpartydigheyd aen de bediening van fyn ampten ten tyde van Co jaeren, en overlydde in't jaer 1735, wy hebben van hem een gefchiedenis-befchryvin<r van Duynkerke, Brugge 1730, 2 vol. in-fol. met fig. ; den fiiel is wynig zuyver en befchaeft.
Febure, (.Tacobus en volgens eenige Joannes ) Jefuiet tot Galjon geboren , Dorp ï$



DER NEDERLANDEN. 161
ïienegouw , onderwees de wysgeerigheyd tot Douay en was Preüdent van het Arts-Biffchoplyk ■Seminarie van Cameryk, tot Beuvrage by Valeucyn opgeregt. Ily kweet zig met eenen onvermoeybaercn iever en neerftigheyd, om de kwekelingen , die hem toebetrouwt waren in te boezemen de verhevendheyd der deugden , die het prielterdom verligten , en die de waere chriftene Herders moeten bezitten, in zyn laefte liekte dede hy zig naer Valencyn overvoeren, alwaer hy overlydde den 29 April 1755, hy is bekent door twee werken , in de welke hy de ongelovige met groot oordeel bevegt ; den eerllen is getytelt Bayle in t1 klyn ; oft ontleding van fyn werken, Douay 1737 in 12. hy verfcheen op nieuws tot Parys 17*7, met een vervolg onder dezen tytel : nouwkeurige onderzoeking op de werken van Bayle : hy bewyft er dat de fchriften van Bayle dufdanige ftoffen bevatten , bekwaem om er een ophooping van onkuysheden, ketteryeti , en godsloocheningen van te maeken ; hy brengt zeer klaerlyk aen den dag de ftrydigheden van de gevoelens , drogreden , lafteringen , vervalfchingen , en verleydingen van dezen berugten twyffelaer den tweeden behelflden waeren Godsdienll, aengetoont tegen de Godsloochenaers , en Godilien , enz. Parys 1744, in 8-vo. een gegrond en welgeregeld werk.
Peithius , ( Everardus ) van Elburg in Guelderland gebortig , maekte zig zeer bekwaem in de Griekfche en Hebreeuwfche taelen. De onruflen der Nederlanden verpligtten hem van zig naer Vrankryk te vertrekken, alwaer hy de agting van Caufabon , van du Puy , en van den Voorzitter de ïhou bekwam. Hy onderwees er eenigen tyd de Griekfche tael ; dog op zekeren dag met fynen knegt naer la Rochelle wandelende wird hy aenzogt om in het huys van fekeren borger te komen ; en federt dien weet men niet waer hy verbleven is, wat onder03



\62 DOORLUGTIGE MA N N EN zoeking de ftads-overheyd dede oft niet, mefï faeeft van hem eenen nouwkeurigen en wyzetiboek in 12 , getytek antiquitates homericce llras-burg 1743, dit werk is in goed Latyn gelchre-vent Hy behandeld er den godsdienlt der Gne•ken , des felfs zeevaert , en gemeyne gebruyken. dit alles is goedgemaekt door de aenhaelingen van alle flag van Autheurs.
Ferdinandus, ( Carolus ) van Brugge -gebortig , Muliekant, Wysgeer en Redenaer , alhoewel blind van fyne jongheyd , onderwees hy de letterkunde tot Parys. Den Paus innocentius den VIII. «ver de Heyligheyd fyns levens en geleerdheyd onderricht zynde , Hond hem toe de wydiiig van Diaken te ontfangen , uyt kragt van welke hy de bediening van Predikant met veel iver en welfprekentheyd oeftende. Hy overlydde in 't jaer 1496 ,. benediaien ia het convent van Cbezal-benediftus, twaelfmy-len van Bourges : hy heeft eenige werken naergelaten onder andere : I. De tranquilkate ammi Parys 1512 , een hoedanigheyd leer noodwendig aen eenen blinden , en even noodzaekelyk aen die wel klaer zien. II. De monafticarum confabulationum , Parys 1515 , men _ fchryft hem algemynelyk toe ,• fpeculum monafticce dif> ciplinte Parys 1515, in-fol.
Fertel , ( Martinus Dominicus) Drukker, geboren ontrent het jaer 1670 , naer Vrankryk en Italien doorloopeu te hebben heeft hy z'ig tot Sint Omer gehuysveft ;. hy heeft uytgegeven de oeffenende wetenfchap der Drukkerye, tot S. Omer 1723 , in 4. met fig. een nouwkeurig werk , het welk befluyt, al het gene dat aen deze konft eygen is. Fly is overleden in'tjaer 1752 , FlENUS ( Thomas) tot Antwerpen geboren in 't jaer 1565, wird naer Loven geropen in 'tjaer 1593 > om eenen Zetel van de artzeneykonft te bekleeden. Hy verliet den zeiven naer iem. zeven jaeren bediend te hebben, om zig-.



DETL NED' EHLAiVDE AT, *<5V tot liet hot' van Maximilianus, Keurvorft vaU Beyeren , te begeven , in lioedamgheyd vaa Mcdicyn-meefier ; hy verbleef er maer een jaer , en kwam naer Loven fyn plaets ernemen, alwaer hy overlydde in't jaer 1631. Hy is aetvgezien als eenen zeer ervaeren in fyn wetenfchap. Daer fyn er wynlge van fynen.tyd, die zig met hem hebben konnen gelyk Rellen in de kennis der naturelyke gefchiedenis-befchryving en der heelkunde Men heeft van hem : I. De Viribus imagrnaïioniiS in-Svo. II. De Förraatione -& de anïmatione fcctus in-8vo. III. Apologia pro libro prcoeed. in-8vo 1629. IV. De caute:riis in-8vo , welkers beften druk van Londen is, i733in-^to. V. Libri Chirurgici 1649 in-4. ■en andere boeken in hunnen tyd wel gezogt. Defzelfs Vader Joannes Fienus, Medicyn-mee'Tter tot Antwerpen , overleden tot Dordrecht in't jaer 15S5,. gaf „een zeer nouwkeurige verhandeling uyt de flatibus humanum CorpuS IMoleftantibus , 1682 in-8.
Filastre ( Guilielmus > Biffchop van Door■vnyk in de XVI. Eeuw, van - den welken wy een foort van tydbefchryving hebben , die de wyze voor al dat Vrankryk aengaet, nog opzoeken , niet tegenflaende dat zy buyten gebruyk is; fy wird gedrukt in 't jaer 1517 , in 2 vo}'In-fol. Men heeft van hem nog : het Gulden-vlies Parys 1530 2 vol. in-fol.
Fisent, ( Bartholomeus ) tot Luyk geboren in 't jaer 1591 , ging in de Jefuieten in 'tjaer 16:0, en maekte zig bekwaem in de Latynfche welfprekendheyd ,' in de gefchiedenis befchryving en de oudheden van fyn land. Fly overlydde den 26 Juny 1649, defzelfs werken zyn L Origo prima feftï Corporis Chrifti , Luyk 1628 in-12. Die befchryving is met zorg gefchreven en heeft veel opzoekingen gekolt. II. Hifloria Ecclefite Leodienfis Luyk 1696 itt-iöï. Het is een befchryving die begint 600 jaeren



16*4 döörlugtige mannen voor Jefus Chriftus, eyndigende met 't jaer iöfS. Men bemerkt dat hy te hoog opklimt, om dat de eerfte Eeuwen met geen daeden, als onwaere , vercierd zyn. Geheel deze gefchiedenisbefchryving is in een en-derrig deelen gefchreven , ider met aenteekeningen voorzien , alwaer den Autheur de moeyelykheden verligt, de welke hy te gemoed komt, en haeld van tyd tot tyd aen verregtveerdigende ftukken. Den ftyl is fchoon ;jae moyelyk.te redenkundig en vloeyend voor een gefchiedenis-befchryving. III. Flores Hiftorite Leodienfis, Ryfiel 1647 infol. Het zyn de levens der heylige van' het Bifdom van Luyk, opgeftelt by manier van Almanach. Fifeu heeft er zeer nouwkeurige uaemlyften der Abten en AbdifTen van het Bifdom van Luyk. ingevoegd. Dit werk is prolytig en aenbelangend.
Floxcel , ( Albertus-Francifcus) tot Luxemburg geboren in 'tjaer 1697 , Advocaet in 't Parlement, Koninglyken boekkeurder van verfcheyde Academiën van Italien, heeft eenen naem bekomen door den iver die hy voor de Italiaenfche tael had. Gehymfchryver van den flaet van het Prinfdom van Monaco benoemt zynde ld 't jaer 1731 , voegde hy aen deze bediening die van Gehym-fchryver der uytlandfche zaeken in 't jaer 1735, onder de Fleeren Amelot en van Argenfon. Hy wird aen de letterkunde ontrooft in 't jaer 1773. Defzelfs boekzael opgemaekt uyt 8000 artykels van Italiaenfche boeken , is naer fyn dood verkogt. Men heeft er een nouwkeurige naemlyft van opgemaekt 2774 3 vol. in-8vo. Me vrouwe Floncel, Joanna Francifca de Lavaux , overleden in 't jaer 1764* oud negen-en-dertig jaeren , had de twee eerfte aften van den Advocaet Goldoni, Venetiaen , overgezet, 1760 in-12.
FLOOR ( Francifcus ) oft FLORIS oft FrancFloüR tot Antwerpen geboren in 't jaer 1*2.0.



DER NEDERLANDEN. 165 I Dezen Schilder, den Raphaël van Vlaenderen'-, I was zone van eenen Beeldhouder ; hy nam fyn
I ontwerp onder fynen Vaedcr aen , en voltrok
II fyn gaeven tot Roomen : in fyn Vaderland" 1 wedergekee'rt zynde, vereierde hy 'het zelve 1 door fyn Schildereyen. Hy verdeylde fynen dag il in twee gelyke deelen , het een bellemt tot het 1 Schilderen , het ander om te drinken. Hy be1 minde min het fpel dan den R-yn, en den wyn é min als het weik. Hy zeyde gemynelyk r het 1 werk is myn leven, en het fpel myn dood. Hy | overlydde in 'tjaer 1570, oud vyftig jaeren;
Florentics , den V, Graeve van Holil land, zone van Guillielmus, Koning der Ro1 iriynen , verloor fynen Vader zeer jong; aen | verfcheyde Momboirs overgelevert zynde^, zoo ;il had hy verfcheyde oneenigheden in fynen Staet : 1; zoo haell hy in perfoon konde heerfchen , zeyde hy de wederfpannige Vriefen den oorlog aen. Aen 1 eenen zekeren Edelman-y-genaerat Gerardus van V Vellen, de buyfvrouwc ontnomen hebbende, wird hy gedood en met twee-en-dertig degeirflck-.n dotrboo.d van dezen jalourzen en v;r.:. bitterden man. Den moordenaer gevangen zynde , wird naer Leyden geleyd , alwaer men hein in een ton , met naegels doorflaegen , fielde : men rolde hem alzoo langs de geheele Stad, en door zoo vreede ftralfe eyndigde hy fyn v leven,- Florentius overlydde in 't jaer '296, naer veertig jaeren geheerfcht te hebben hy liet zeven zonen en vier dogters agter uyt Beatrix , dogter van Guido van Dampierre , Graeve van ■ Vlaenderen , die hy getrouwt had naer de dood vau Chatillon.
Fontaine , ( Jacobus de la ) Jefuiet van Be-gen St. Winox werkte met grooten iever aen de verdedïng van de infielling Unigen'uus , en gaf ten dien Eynde een werk uyt in 4 , Vol. in fol. Hy overlydde tot Roomen op den 18 February 1728 , in den ouderderdom vaa. .78 jaeren.



?6« DO O RL V GTIG E MANNEN
FOREST , ( Petrus ) geleerden Medicyn-meefter , meer bekent onder den naem van Foreftus , tot Alecmaer geboren , begaf zig tot de ftudie der Artzeny-kunde , welke wetenfchap hy agtervolgens in Italien , in Vrankryk en ia de Nederlanden oeffende , alwaer hy overlydde in 't jaer «597 : men heeft van hem aenmerkingen op de Artzenye-kotift, 6 vol. in fol. Frankfort 1623.
FORTIUS , ( Joachim ) oft anders fierk , Wysgeer en wiskonftenaer, meer bekent onder den naem van Fortius Ringelbergius, tot Antwerpen geboren ontrent het jaer 1499 , dede zig van Erafmus, van Opironius , van Hyperius beminnen , even als van verfcheyde andere wyze van fynen tyd. Men brogt hem feer jong aen het hof van den Keyfer Maximilianus déri I, alwaer hy verbleef tot den ouderdom van 17 jaeren; in fyn Vaderland wedergekeert fynde , dede hy eenen wonderbaeren voortgang in de letter - oeffening en wysgeerigheyd. Hy befteedde fyn verluft ueren aen het teekenen en plaetfnyden. Ontrent het jaer 1529 , begon hy de bezonderfte Steden van Vrankryk te doorryfen; zoo haeft hy in eenige Had was binnengekomen : begon hy terltond eenige wetenfchap te onderwyfen , 't welk gemeynelyk maer een maend duerde. Het was niet mogelyk van hem langer in een ftad op te houden ; hy was zeer geneygd tot de oude taelen : men hoorde hem dikwils zeggen , dat hy een zuyver Latynfch woord meer als eenen gouden pattacon agtte , geen wetenfchap was hem zoo aengenaem als de fterrekunde , dog even als byna al de fterreloopkennaers van fynen tyd, hield hy zig op in de verdigtfels der fterrevoorfegkunde. Fly overlydde ontrent het jaer 1536 , des felfs werken fyn verzaemelt geweeft onder den tytel van Joachimi Fortii Ringelbergii lucubratior.es , Lyons 1556, in 8-vo men neemt er een ver-



DER NEDERLANDEN. Ir??
'harfdelidg uyt, de ratione ftudendi , van de welke Thomas Erpenius een geacht werk heeft uytge. .geven , Leyden 1622 : dit weik beftuyt feer fcherpfmnige gevoelens , zoo voor de meellers als voor de leerlingen , dog in berigten , die den fmaek der fchoolmeefters weyl'e hebben. Als Sterrekender droeg hy forg van er het begin van fynen boek mede opteftellen.
FOULLON , ( Joannes Erardus) Jefuiet, tot< Luyk in 't jaer 160S , van eenen edelen ftatn geboren ; predikte met toejuyging ten tyde van 30 jaeren; hy overlydde fchoolvoogd van het Collegie van Doornyk den 25 Oclob. i<5<5g , zynde het flagoffer van fyne liefde geweeft door het dienen der peftfiekene; de II. Schriftuer, de chriftelyke Zedenleer en de befchryving van zyn land , waeren de bezonderfte oogmerken van fyn letterkunde. Wy hebben van hem : I. Commentarii hiftorici & morales inlibros Machabteorum , Luyk 1659, en 1665,2 vol.in fol. feer geagt, II. Vera Ecclefia , omnium in fide errorum commune remcdium , Luyk 1655 , feer nouwkeurig. IV. Fliitoria Leodienfis Luyk 1735, 3 vol. in-fol. De twee eerfte deelen iyn van P. Foullon, Het derde heeft voor Autheurs d1 Heeren van Craffier en van Louvreux , uytgevers va» dat werk. Den P. Foullon heeft het felve gebrogt tot het jaer 1622 , en de naervolgers tot aen den Prins de Bergues.. 'T is het befte werk het welk wy van het Prinfdom van ■ Luyk hebben.
Fouqüieres , ( Jacobus ) Schilder tot Antwerpen ontrent het jaer 15^0 geboren , kwee,keling van Breugel; den landfchapfchilder, en van Rubbens, die hem fomtyds aen fyn fchilderyen gebruykte , werkte aen het Koninglyk Paleys onder Ludovicusx den XIII. Dezen Monarch veredelde hem. Het gedrag van die boedanigheyd , dat hy achtervolgens aennam , dede hem fpotsgewyfe den Baron de Fouqüieres bynaemen. Hy fchilderde by na niet meer.j



f58 DOORLVGTI&E MANNEV
uyt vreeze van zig te verontwaerdigen , en als hy het pinceel in de hand nam, liet liy niet naer van zig met fynen degen te gorden. Hy fiirf zeer arm zynde in 't jaer 1621 ; dezen Schilder heeft gelyken goeden uytval gefiad in lyn klyne en groote (lukken. Hy was eenen berugten Landfchap Schilder ; fyn verwe is van een wonderbaere frifcheyd.
Franciscus, ( Petrus) Lefgever in de welfpiekendheyd, in de gefchiedenis befchryving en het Griekx tot Amfterdam, fyn vaderland , geboren in 't jaer 2645, reyfde naer Engeland , naer Vrankryk en Italien, hy had een genoegzaem berugte faem als hy overlydde in 'tjaer 1704, oud vyf-en-negentig jaeren : men heeft van hem : I. Een verzaemeling van Kymdigten i6gj in-22. Een verzaemeling van Heldedigten , waer in te wynig verheffing , •Herderfdigten, Treurzangen en Puntdigten gevonden worden ; 't is in deze twee laelte foorten dat Francifcus ervaeren was, bezonderlyk in de Puntdigten. II. Beweegreden 1705 in-8. III. Eenige werken die naer fyndood uytgeven .zyn 1 ;o6 in 8vo.
Franciscus Romanus ,gezeyd den Broeder Romyn, van het Order van den H. Dominicus, wird tot Gend geboren in 'tjaer 1646 hy werkte in 't jaer 1684 aen de Bouwing van eenen boog der brugge tot Maeftricht, by bevel van de Staeten van Holland ; Ludovicus den XIV ontbood hem eenige jaeren daer naer , naer Vrankryk om de koninglyke brugge te voltooyen , begonft door M. Gabriël; en de welk» men wanhoopte van te konnen voleyndigen. Dezen goeden uytval dede hem den tytel van toezigter der bruggen en fteenwegen des . Konings in de Generaliteyt van Parys bekomen; hy overlydde in de zelve Stad in 'tjaer J735 oud negen-en-tachentig jaeren. Hy was 2po goeden Monik als grooten B.ouwmeefter ,
gebruykende



DER NEDERLANDEN. i5$ gebruykende voor de pligten van fynen ftaet al den ledigen tyd die hem over was.
FredeiucüS, (H.) Biffchop van Uytrecht en zone van eenen grooten lieer-van Vriefland , beltierde met iver fyn Biidom ,- en ontfong de Martelkroon in 't jaer S38, voor de veroedin»van het geloof.
froidmont, ( LibertUS ) Fromundus toC Ilacourt, Dorp van het land van Luyk, geboren in'tjaer 1585, Hoogleeraer , en koninglyken uytlegger der H. Schriftuer tot Loven, overleed Deken van de Collegiaele Kerk vaa den H. Petrus van die Stad, in 'tjaer 2653; Defcartes en Janfenius waren fyn vrinden. Hy gaf den Auguftinus van den laelten in 't lichc met Henricus Calenus Arts-diaken van Mechelen ; een dienftbetuyging aen welke men hem wynig dank heeft, uyt hoofde van de onruiten, de welke den zeiven heeft toegebrogt. Men heeft van Froidmont. I. Een verklaering 0p> de brieven van den H. Paulus 2 vol. in-fol. 167°- 't Is eygentlyk maer een kort verhael van dien van Eltius. II. Verklaeringen op het Zangboek van Salomon en op de veropenbaeringen van Joannes , wynig profytig , en die den geur hebben der dolingen, die hy heeft aengenomen. III. Vincentii lenis Theriaca, tegen de Paters Jefuieten, Petau en üefchamps ,- die laefte werk beftaet in fchimpfchriften. Men heeft nog van hem in den zeiven fmaek met vremde en belaggelyke tytels : de Lamp van den H. Auguftinus ; en het Snurzel der zelve Lamp; zaemen-fpraek in rymdigt tulfchen den H. Auguftinus en den H. Ambrolius,- defzelfs fchriften zyn in 't latyn.
Froissard oft Froisart, (Joannes) tot Valencyn geboren 111 'tjaer 1337: een levendig en ongeruft gemoed , liet hem niet toe van zi°langen tyd in de zelve bezigheden nog plaetzen op te houden. Hy beminde de jacht, het /. Dtd. p



i?o DOORLUGTIOE MANNEN muziek , «ie kermilien, het optooyzel , hef fmeêren , den wyn en de vrouwen. Deze gezintheden , door de gewoonte verfterkt zynde , flirven niet dan met hem. Men gelooft dat hy tot Chimay overlydde alwaer hy Kanonik en Schatbewaerder was. Froiflard was rymdigter en gefchiedenis-fchryver ; dog hy is meerder bekend onder deze laeffe hoedanigheyd als onder de eerfte. Defzelfs tydbefchryving is verfcheydemael gedrukt geweelt. De minflgemyne, is die van Lyons , in-fol. in 4 vol. 1559 ; fy ftrekt zig uyt van het jaer 2326 tot het jaer 1400. Joannes Sleidanus heeft de zelve verkort. Monftrelet heeft haer vervoorderd' tot het jaer 2^67. Men heeft er een zeer omftandige ontvouwing , jae zelfs fomtyds tot de taellifterye , der aenzienelykfte gebeurteniffen in Europa, geduerende fynen tyd voorgevallen. FroifTard door de Engelfche betaeld , en overgehaelt door de ftreelingen van Eduardus, fpreekt van de zelve altyd niet met een gelyke onpartydigheyd „ even als van de Franfche. Men houd ftaende dat er tot Breflauw een handfchrift van fyn tydbefchryving is, veel getrouwer als alle de drukken. Men heeft van hem nog verfcheyde ftukken van rymdigten , onder de welke men uytneemd defzelfs Herders-gezangen, een wynig te los, voor werken van eenen Kanonik, Hy is eenen der eerfte , die de dry Koppelveerfen in voegen gebrogt hebben.
Fruter oft beter Früytiers, (Lucas) Tru.te.rius, Taelzifter , tot Brugge in't jaer 1541 geboren , kwam tot Parys in't jaer 1566 , en overFydde er in den ouderdom van vyf-en-twintig jaeren. Hy was den vrind van Muret en verfcheyde andere wyze. Men heeft van hem eenige werken 1584 in-8vo, wel gefchreven in 't latyn de welke aen de Letterkunde veel beloofden; alhoewel zeer jong, had hy bet oordeel zoo fyn als de beproeüie gryzaerts»



DER NEDERLANDEN ijt
G.
GAlen, (Mattheus) tot Weft-kappel in Zeeland geboren, ontrent het jaer 1528, onderwees met groote faem de Godfgeleerdheyd tot Dilingen , agtervolgens tor Douay ; hy wird Cancellier der Univerfiteyt van de zelve Stad, dede er de wetenfchappen bloeyen , en overlydde in't jaer 2573. Men heeft van hem I. Commentaritrm de Chriftiano & Catholico Sacerdote , Dilingen 1563, in-^to. II. De Originibus Monafticis. III. De Miffce Sacrificio. IV. De fkculi noftri Choreis ; en andere fchriften vol geleerdheyd , fomtyds van taellifterye onvoorfien , dog met zedekunde vervult.
Galen , ( Joannes van ) berugten Capityn in den dienlt der Vereenigde-Provintien van het Nederland ; van een goede, dog arme familie geboren , begon met Matroos te zyn ; fynen voortgang was zoo groot, dat hy in den ouderdom van fes-en-twintig jaeren Capityn van een Schip was. Hy muntte uyt tegen de Franfche , Engelfche, Mooren en Turken .- in het jaer 1652 omcingelde hy met eenige fchepen der Staeten van Holland 6 Engelfche fchepen, in de haeve van Livornen ; andere fchepen tot defzelfs onderltand gekomen zynde , viel er eenen flag voor , waer in van Galen aen het been gekweeft wird. Men betragtte van hem te verwilligen om zig te vertrekken ; maer hy antwoordde; het is eerelyk te fterven in't midden van den zegenprael, die men voor zyn vaderland behaeld. Men moeit hem het been afzetten, waer aen hy negen dagen daer naer toj Livornen overlydde in'tjaen 1653 : defzelfs lichaem wird naer Amfterdam overgevoerd ; de Staeten deden hem een koltbaer praelgraf
P s



ï?J DOO RL UGTIG E MANNEN opregten, het welke men befchouwd in d'9 nieuwe Kerk tot Amfterdam.
Galle , ( Servatius) Zeelander , tot Zirkzee geboren ontrent het jaer 1630 , tot Kampen overleden in't jaer 1709, is Autheur van een Latynfche verhandeling op de orakels der fybillen 2 vol: in 4-to. Amfterdam 1689', den eerften behelft de orakels , met verklaerende zaeken vervult , die men noyt gedogt zoude Lebben van er te zoeken. Den tweeden vervat onderwysreden op alles wat men kan zeggen aengaende de fybillen. Hy bewyft hunne wefentheyd tegen Socinianus, hy beweert dat fy door «enen duyvel fyn ingegeven geweeft: hy loochent dat zy maegden geweeft fyn , en wilt dat'er niets feker is aengaende des felfs getal. Ify lpouwt fyn gal uyt tegen eenige heylige , aen wie men de gaeve van voorlegging toefchrylt. men heeft van hem een werk van Lactantius Leyden 2660, alwaer hy al fyn kragten geIiruykt , om dc aenmerkingen te wederleggen, de welke Jfieus gemaekt heeft op dién ouden chrifteneti Autheur , en om dezen Lactancius in Hugenot te ervormen. Hy heeft gewerkt aen eenen boek van Munitius Felix die in 't ligt niet verfchenen is.
Galopin , (Georgius) tot Bergen-in-IIenegouw geboren, ontrent het jaer 1600, ÏVlonik benedictiën in het Kloofier van den H. Gifle'nus , flelde lig te hevig tegen de ervorming van den H. Vannus , de welke men in deze Abdye 5nvoerde , en benadeelde daer door grootelykx fyn faem. Hy vertrok zig naer Douay , alwaer hy Lesgever in de wysgeerigheyd wird in het Koninglyk Collegie , en overlydde er in 't jaer 265? , Hy hield zig bezig met goede werken uyttegeven met aenmerkingen van oude Chriftene Autheurs , de welk e nog in 't ligt niet verfchenen waren ; onder andere van het verbum abbreviatum van Petrus de Chantre ,



DER NEDERLAND E IV. i73 van de verklaering op den Pentateuchus van den H. Bruno , Bilfchop van Wurtzbnrg , van den zonnen opgang van Petrus Riga ; het le) ven van den H. Veronus, door Albertus Abc ; van Gemblours ; II. Eenen gellagt-boom van li de Graeven van Vlaenderen , getrokken uyt :> de handfehriften van het Kloofier van Sint li. Giflenus.
Gaud ( Henricus) Plaetfnyder van Uytrecht,
I van een doorlugtige familie , fneed naer de I. Schildereyen van Adam Elshaimer zeven ftuk-
I ken, van een wonderbaere fchoonheyd. Een ai dogter verlieft op dezen konftminnaer liet hem I: eenen minne-drank drinken, den welken in plaets
II van tot liefde te verwekken, hem het verll ftand dede verliezen. Hy wird ganfch onnooI zei, en hy fcheen het zelve altyd te zyn, be;i halvens als men hem van de Schilderkonlt fprak , <t nopens de welke hy tot het eynde fyns levens 1 goede reden voerde ; hy overlydde ontrent het I jaer 1630.
Gazet, (Guilielmus) Kanonik van Arien | en Paftor van Arras, fyn Vaderland , overlydI de in deze laefte Stad in 't jaer 1602 , oud I agt-en-vyftig jaeren. Men heeft van hem : J. | Kerkelj'ke gefchiedenis - befchryving van het /Nederland, 1614. in-4to. II. De levens der 1 heyligen , Rhiems 1613, 2 vol. En verfcheyde 1 boeken van Godvrugtigheyd, Den Autheur is ■\ zeer ligtgeloovig en defzelfs ffiel is plomp.'
Gazet , ( Alardus ) Benediöien van St. Vaaff, 1 tot Arras fyn Vaderland , Prooft van St.Michaë'1 by deze Stad , fcheen uyt door godvrugtigheyd en wetenfchap ; hy overlydde in 't jaer 1626, ri oud feftig jaeren , naer eenen goeden druk van de werken van Caliianus in 't ligt gegeven te hebben , met nouwkeurige aenmerkingen , ArI ras 2628 in-fol.
I Geldeniiaur , ( Gerardus ) GefchiedenisI fchryver van Nimwegen , was eerftelj k regel-



T74 DOORLUGTIG E MANNEN tugtigen Kanonik van het H. Kruys, gehyirtIchryver en voorlezer van den Biffchop van Uytrecht. Hy verliet den Catholyken Godfdienft om de fedte van Luther te omhelzen , en bezonderlyk ten opzigt van een Vrouwe, die meer indruk op fyn gemoed had , als de gevoelens van Luther op fynen Geelt. Hy was Lefgever in de gefchiedeniflen tot Marpurg ten tyde van eenige jaeren : zig van daer naer Wittemberg willende begeven, wird hy door baenftroopers vermoord in 't jaer 1542 , oud vyftig jaeren. Erafmus fynen vrind , toornig over fyne verandering, fchreef tegen hem. Men heeft van dezen Sehryver een befchryving van Holland , Leyden 1611, en Haerlem 1650. Daer zyn veel opzoekingen, dog wynige heusheyd , waer vart men zig kan overtuygen , als hy fpreekt van Philippus van Bourgognien , Biffchop van Uytrecht , men zal niet fpreken van eenige werken van twiltreden ; den Autheur heeft de zelve niet gefchreven , als om eenen reden-toon van iynen afval van den waeren Gods-dienlt uyt te galmen.
Gemma , ( Reynier) gezeyd den Vries, om diefwil dat hy van Dockum in Vriefland was, onderwees de Artzenye-konft met voorfpoed tot Loven , en overlydde in [deze Stad in 'C jaer 2555, oud fes-en-veertig jaeren. Hy wird gehouden voor eenen der geleerdfte Sterre-keykers, en gaf verfcheyde werken van de wifkunde uyt ; onder andere : L Een algemeyne Wereldkaert, goed voor fynen tyd. Hy droeg de zelve op aen Keyzer Karei den V., den welken er eenen miflag in vond in het overloopen
tier /.civc ; i:cu üuluwIii uaiu u-j£c ucinpu:^
tifn anrmlï A flivinr.mir-; _ rtrf.
saentien. tot .oven ser.oren 111 t ïaer 1 siz ;
wird Hoogleeraer in de Artzenye-kuuit benoemt



DER NED ËRLAWD EN. tj% la 't jaer 1570. Hy onderwees er met roemmgtigheyd deze wetenfchap , en was Zoo goeden Sterre-keyker als fyn Vader. Hy overlydde in 't jaer 1579. Men heeft van hem : i. De Arte Cydognomica, Antw. 1569, 3 vol. in-4. II. Coimocritica feu de Naturas divinis characterifmis , Antwerpen 1775, in-8. Het is een afbeelding van de wonderen der natuer. IS. De prodigiosa Cometae fpecie ac natura anni 1577. Het was een deugdzaem man en zeer fierk de goede grondbeginzelen aengekleeft ,• defzelfs werken worden met genoegen en vrugt gelezen, men vind er eenige natuerkundige miflaegen, alfdan algemeynelyk aengenomen, dog in klyn getal en van minder gevolg als die , van welke dg opgepronkfte boeken van dees laefi bedorven Eeuw krielen, alwaer wy onfe voorvaders en meefïers zoo ftrengelyk behandelen. Defzelfs Latyn is algemynelyk zeer zuy ver, den ftieï cierlyk en zoetluydend. lieyerling maekte hen* dit grafschrift.
Quis lapis hic? Gemmte. Gemmam lapis art
tegit ? inquis. Ai condi in Gemma debuerat potiüs. Non iia : nam quievis minor illo Gemma fuiffet ,
Et pofuo d Gemma, Gemma fit ijle lapis.
Godefridus , van St.-Omer , was eenender negen Edel-lieden de welke het order der Templiers inftelden in \ jaer iz<8 , en die het meeft in deze inftelling uytfcheen.
Gerardus, de GROöt , beragt door fyn deugden , fchriften en fermoonen , in 't jaer 1340 „ tot Deventer geboren, overlydde in 't jaer l3g4i oud 44 jaeren. Hy ftigtte de reguliere Leeke - broeders , genaemt de Broeders van het leven in gemeyn ; omdieswil dat zy , zonder zig door eenige belofte te verbinden , te faeiiiea woonden en zig door kunnen arbeyd ,



i?6 D00RLUGT1GE MANNEN die het bezonderfte beltond in boeken der H. Vaders uyt te fchryven , en van de zelve te verbeteren op oude handfchriiten ) alles bexorden 't gene tot hunnen onderhoud noodzaekelyk was , Tonder dat er iemand iets voor zig in 't bezonder behield. Gerardus lügtte ook een vergadering van dogters , die naer hunne geeftelyke oeftening zig infgelykx bezig hielden met handwerken , aen hun geflagt toepalfelyk. Van deze waeren er verfcheyde Kloofters in het jNederland ; beftiert door de manfperlbonen van de zelve vergaedering : hy gaf aen fyn Difcipels voor fyn dood , Florentius Radewyns van Deventer tot bellier Jer, die den geeirelyken lYIeelter van Thomas a Kempis is geweeft : meer dan de heiligt van hun wooningen fyn door de Proteftanten van Holland en Duytfland in de XVI. Eeuw verwoeft geweeft. Deze vergadering door Gregorius den XI. in't jaer 2376 goedgekeurt , is nog in voegen in Bolognien , Wefel en elders. Gerardus was Kanonik geweeft van Aken en van Uytrecht , dog den wenfch tot de eenigheyd dede hem deze kerkelyke Ampten afstaen; wy hebben van hem verfcheyde boeken van godvrugtigheyd ; van welke er eenige onder de werken van Thomas a Kempis gedrukt fyn, Keulen 1660, in 8-vo. III. Deelen: de andere fyn in handfchrift gebleven.
gerlac, ( Petri van Deventer) regeltugtigen Kanonik van het order van den H. AuguItinus in het Klootter van Windesheim , overlydde in opinie van heyligheyd ; in 't jaer iaii, hy heeft Latynfche alleen-lpraeken agtergelaeten in-22 oft in-24, de welke men in't Franfch heeft overgellelt in-12.
Gerlachus ,godvrugtigen Heremyt, welkers lichaem men bewaert in de Abdye van de vrouwen Norbertinerfien , die des zelfs naem voert twee mylen van Maeftricht. In des zelfs leven ,
gedrukt



DER NEDERLANDEN. 177 gedrukt in 'c jaer 17^5 , tot Maeftricht , by Lekens, haeld men wonderbaere zaeken aen, van welke eenige eerder den lof der godvrugtigheyd , als het onderfcheyd der eeuw , in de welke dezen Heyligen geleefd heeft, uytmaeken. . Gertrudis , ( de Heylige) tot Landen in Braband geboren, in 't jaer 626 , dogter van Pepinus Prins van Landen , ïloofd-officier en Staets-dienaer oler Koningen van Aullratien , was Abdifle van Nyvel in 'tjaer 647 en overlydde den 17 Meert 659, oud dry-en-dertig jaeren; defzelfs leven is uytgegeven in 't Italiaenfch door Bonnucci in-12; en in 't Franfch door des Efcceuvres, 1612 in-8vo ; het zelve is zeer ftigtend. Men moet haer niet verwarren met de FI. Gertrudis van Eifleben in Saxen , Abdilfe van het Kloofter van Rodart, agtervolgens van EÏpedian, van het order van den II. Benediftus, die overlydde in't jaer 2292, naer haer tydgenooten door deugden en fchriften geltigt te hebben.
Gestel, (Cornelius van ) tot Mechelen geboren in 'tjaer 165S', was Paltor in de omftreek van Gend, agtervolgens Kanonik van Mechelen, alwaer hy overlydde den 19 January 1748 ; wy hebben van hem Hilloria facra & profana Archiepifcopatus Mechlinienfis met fig., den Haeg 1725 2 vol. in-fol. Deze befchryving agtbaer door de gefchiedeniflen die de zelve befluyt , door de uytgellrektheyd der opzoekingen , en door de gefchiktheyd die er te vinden is, is niet minder, ten opzigt van den flyl.
Ghe'ER/verds , ( Maxcus) Schilder en Plaetfnyder van de XVI eeuw geboren in Vlaenderen, huyfveftte zig tot Brugge, en fcheen uyt in de Landfchappen. Ontrent het jaer 1566 vertrok hy zig naer Engeland , alwaer hy overlydde. Men heeft van hem : I. De Grondteekening van Brugge de welke hy afteekeride
1. Deel. Q



278 DOORL UGTIGE MANNÉN en fneed in de uytterfte volmaektheyd. II. D» waerheyd-zeggende verdigtzels, oft de waerheyd aengethoond door de Dieren , Brugge 1567 in-^to. in 't Vlaemfch. Het zyn de verdigtzels van Efopus , met printen verrykt,door de kenders zeer geagt; de zelve zyn naergeteekent door Wenceüaus HoTlar. III. De konft der print-afzetting, Amfterdam 2705 in-12.
GHEIN , ( Jacobus ) Hollandfchen Plaetfnyder , defzelfs fnyding is uytteriyk nfct en zuyver, dog een wynig ftyf. Men heeft van hem de behandeling der Wapens, 1607 in-fol.
Ghenart , ( Antonius) tot Vifé in het Prinfdom van Luyk geboren ontrent het jaer 2522 , was Kanonik der Kerk van Luyck, Onder-deken , Onderzoeker van het geloof en Lefgever in de Godfgeleerdheyd. Hy was tegenwoordig in de algemyne Kerk-vergadering van Trenten met Guilielmus Poitiers , Prooii van de zelve Kerk, en overlydde den 1 Meert 1595» zeer beweend, bezonderlyk van de arme, welkers waeren Vader hy geweeft was. Ghenart heeft bet grootfte deel gehad in 'twerk van de» róeefter der Zinfpreuken, tet Loven uytgegeven in 'tjaer 1546 in-^to; men heeft nog. van hemï Manipulus cu-ratorum a Guidone de.monte Rocherii; adjundtus eft Ritus celebrandi SS. Mifla; Officium juxta morem Dicecefts Leodienlis. Item Hildeberti, cenomanenfis Epifcopi, Poëma de Officio Miffte ; Antwerpen 1570" in-12'.
GIFFEN, (Ilubertus) Giphanius, Regtfgeleerden van Buren in Guelderland, geboren ontrent het jaer 15331 onderwees het Regt met groote agting tot Strasburg , tot Altorf en tot Ingolftad i den Hertog van Beyeren liet hem niet toe het zelve in die Stad te onderwyzen, als naer het Proteftantdom afgelweren te hebben. Den Keyzer Rudolphus den III, die hem ten hove riep, verryktte hem met den tytel van Raedsheer en Grooten-overziender van 't



DER N ED E ELAND EN.
ïteyzerryk. Giffen overlydde tot Praeg in eenen zeer hoogen ouderdom, in 'tjaer 1604. Men heeft van hem verklaeringen op de- Zede en Staetkunde van Ariftoteles in-8vo, op Homerus, op Lucretius; 'en verfcheyde werken, de Regten betreffende, onder de welke men uytneemd de aenmerkingen op de infiellingen van Juftinianus. Dezen Wyzen is dikwils befchui.ligt geweeft van ontleening uyt andere Autheurs, bezonderlyk door Lambinus ; dog dit is een verwyt dat men byna aen alle de verklaeders kan doen, en men ondervind niet dat Giften dit meer dan andere verdiend.
Girard, ( Albertus) bekwaemen Hollandfchen Landmeter, gaf eenen boek in 't licht ontrent het jaer 2629, gerytelt: nieuwe uytvinding in den Stelregel. Hy handelt er zeer verftandiglyk op de ontkennende wortels , oft aengenomen met het woord minderden bethoond dat in zekere vierkante vergelykingen , oft van den derden graet, altyd dry wortels zyn oft twee vafte en eenen ontkennenden , oft twee ontkennende en eenen vaften. Girard voorzag wel half andere klaerheden , als Defcartes wynig tyds daer naer ontdekte.
GEEN, (Joannes de) Drukker en Plaetfnyder in het houd tot Luyck geboren, ontrent het midden van de XVI eeuw, heeft eenen nouwkeurigen en opgezogten boek uytgegeven , getytelt : de Kleedingen, maniereu , dienftplegingen , handelwyzen, zoo oude als hedendagfche, 3n-Svo,Luyk 1601. Hy is verrykt met 203 afbeeldingen van fyne uyt vinding, in dieër voegen dat den zeiven boeit hem geheelyk toebehoord als den uytvinder , Drukker en Plaetfnyder. Defzelfs afbeeldingen zyn in 'talgemeyn van een volkomen afteekening , en hebben grooten uytdruk. Men heeft nog van hem : de wonderen van de ftad Roomen, met figuerejn.
q 3



ïgb DOORLUGTIGE MANNEN.
Godefridus van Bouillon, tot Bafy voor het midden der XI eeuw geboren, Dorp van Waelfch Braband, twee meylen van Nyvel , was zoon van Euftachius den II, Graeve 'van Bolognien en van Lens. In't jaer 1076 volgde hy op aen Godefridus met den Bult fynen oom, Hertog van Neder-Lorrynen , in het Hertogdom van Bouillon. Defzelfs moeder de godvrugtige Ida, ftigtte hem in de cieugd en in de godvrugtigheyd , en fy had de voldoening van in het zelve haer begeerte te zien volbrengen. De Kanoniken van Antwerpen, hebben "Veer van dezen Chriften-held voor Jtigter te hebben : hy rykte ook groote mildaedigheden uyt aen den Biffchop van Verdun, en gaf hem het Graefschap van fyn Biilchoppelyke Stad. Hy diende den Keyzer Henricus den IV met zoo groote getrouwigheyd als heldenmoed , in Duytfland en Italien. De roemrugtigheyd , die fyn dapperheyd en goede uytvallen hem hadden toegebrogt, benevens fyne godvrugtigheyd, deden hem verkiezen tot eenen der bezonderfte hoofden van de Kruyfvaerd die den Paus Urbanus den II , en de andere Chriftene Princen naer het H. Land zonden. Tot deze uytvoering vertrekt hy in de Lente van het jaer 1096 met fyne broeders Euftachius en Bauduinus. De Grieken poogden te vergeefs hunnen doortogt te beletten. Godefridus verpligtte den Keyzer Alexis Comenes van hem den weg naer den Ooften te openen , en fyne ongeruiiigheden te ontveynzen. Door den verdragshandel die hy met dezen Vorft befloot, zoo moeit hy hem de plaetzen van het Keyzerryk weder geven, die hy op de ongeloovige behaelde, op voorwaerde van het leger levenfmiddelen en krygbenden te bezorgen. Maer Alexis vreefde voor fyn eygene Staeten, volkwam aen niets van het gene dat hy beloofd had. Godefridus ging het



DER NEDER LA DNE IV. i2t beleg voor Niceê'n ondernemen , maekte er zig meefter van, en fynen weg vervoorderende , neemd hy een groot getal (leden in Natoliën. Het leger der Kruyfvaerd beftond uyt Iooooo Ruyters en 500000 Voedgaugers ; een menigte (legt te faemengevoegd , en onervaeren volk : dog den kloeken moed en de fchranderheyd van den Overften, fcheen er te erplaetzen, dat er ontbrak aen de kragt en regeltugt van die onvolmaekte legioenen. Antiochien wird door kryglift ingenomen den 3 Juny 1098 , dry dagen daer naer kwam er een talryü leger voor , het welk de Kniyfvaerders in die ftad belloten , belegerde. Alzoo fy zonder voorraed waren, zoo vonden zy zig zoo verre gebrogt , dat zy genootzaekt wirden van peerdeu en kemels te eten. In dezen uyterften nood worden zy verloft door de waere oft beweerde vinding van de H: Lanciè , ontdekking gedaen door de aenwyzinge van eenen geeftelyken uyt Provencen, den welken een veiopenbaering had gehad. Dezen uytval aenmoedigde dusdaniglyk de Kruysvaerders dat fy vueriglyk de Turkeu wederdreven , op de zelve eenen grooten zegenprael behaelende ; het naervolgende jaer 2099 wird Jerufalem genomen , naer een beleg van 5 weken. Alle de ongeloovige brogt men om ; de moorderye was er fchroomelyk ; alles zwom in het bloed , en de verwinnaers vermoeyt van de flagting , hadden er zelfs eenen fchrik van. Godefridus , wiens godvrugtigheyd gelyk was aen fynen kloeken moed , was fonder twylfel eenen van die , dc welke deze vreedhededen dede ftaeken. Naer de verovering van deze ftad , peysde hy niet anders meer als fyn godvrugtige voornemens te volbrengen , hy leyde fyn harnas af , en trok een wollen kleed aen, ging bloots voet rond-om de ftad,en ging het H. Graf bezoeken Agt dagen naer deze'verovering, verkozen de groote



ISa DOO RLUGTÏGE MANNEN
Kruysheeren hem tot Koning van de ftad en hef: Jand. Dezen Vorft weygerde de Koninglyke eerteekens, zeggende dat het niet behoorde van een goude Kroon te draegen, waer Jefus Chriftus met doornen was gekroont. Hy weygerde felfs den tytel van Koning, en hield zig te vreden met dien van Herrog en befcherrhet van het H. graf. Den Sultan van Egypten verftaende dat de Chrifiene naer foo groote voordeden in fyn land niet doordrongen, en hun dusdanig}yk verflapt ziende, dat van 300 duyfend , de welke Antiochien genomen hadden , er kwaelyk. 20 duyfend overbleven , zond een leger van 400 duyfend ftrydbaere mannen tegen hun ; Godefridus floeg hun in wanorder, en verfloeg er volgens verhael , meer dan honderd duyzend. Dezen zegenprael ftelde hem in bezitting van geheel het H. Land, behalvens twee oft dry plaetzen. Hy peyfde minder van fyn ftaeten te vergrooten, als wel van de zelve te bcwaeren en van er een goede Staetsbeftiering in te brengen. Hy ftelde er eenen Patriarch, ftigtte er twee Kappittels van Kanoniken , het een >n de Kerk van liet H. Graf, het ander in de Kerk van den Tempel, en een Kloofter in de Valley van Jofaphat. Naer dit alles gafhy eenen Wetboek aen fyn nieuwe onderdaenen, de welke het ongeluk hadden van hem , naer een jaer geëerfcht te hebben , te verliezen. Ily overlydde den 18 July 1100 , dit Koningryk bleef achtentagentig jaeren in voegen. Noyt zegt den Abt van Choify ( dagboek der wyze 1711 , P. 119 ) » heeft de oudheyd der ver»• digtzels, eenen held uytgevonden , in alles zoo « volmaekt, als de waerheyd der gefchiedenif»» fen ons in Godefridus van Bouillon vertoont « heeft. Des felfs geboorte was doorlugtig, dog 11 het waren fyn verdienden die hem boven 11 alles verheften , en men mag zeggen , dat v fyn grootheyd het uytwerkzel van fyn deugd



DER NEDERLANDEN. 183
« is geweeft « fynen Wecboek waer van men een afschrift in de Boekzael van het Vaticaeu bewaert, en eenige andere in Vrankryk , zyn overgezet geweeft , dog zonder nouwkeurigheyd , en tot Venetien gedrukt in 't jaer 2535 , men vind er een deel van in de delicite equeftrium Ordinum van Francifcus Mennens , Keulen :<5i3 , in-12 daer is eenen brief aen Godefridus vanBoëmont van Guilielmus de Tyr, lib, 2 Kap. 10, druk van Baezel 1564, alwaer hy aen Boëmont antwoord , die hem gezeyt had van zig van Alexis Comenes te miftrouwen , dat hy de kwaedaerdigheyd van dezen Keyzer kende en dat hy er dagelykx eenige ondervinding van nam. De doorlugtige krygdaeden van Godefridus fyn vervat in , labores Herculis Chrilliani Godefridi Bullionii, Rylfel 1076, in-12 Van IJ. de Waha Jefuiet, werk van een zuyver en bondig Latyn , en in 't verloft Jerufalem van Tallis. Twee Proteftanteu, Kegnerus Reineccius, Lefgever tot Helmftad , en Mattheus Dreflër, Lefgever tot Leipfick, hebben de Kruyfvaerden aengerand ; dog den P. Gretzer Jefuiet, heeft hun zegenpraelende wederlegd in fyn verhandelingen Ue Cruce , lib. 3 ; het welk niet belet dat de hedendagfche wylgeeren , naboetzende aepen van die Sectariffen, de zelve poogen naer te volgen ( rUc S. Bernardus en Petrus den Heremyt). Den Autheur van een verhandeling op de algemeyne Gefchiedenis-befchryving , beweerd dar Godefridus de Boillon fyn landftreek van Bouillon aen het Kappittel van Luyk verkogt; hec welk andere geloochend hebben , aenhaelende dat Godefridus geenen eygenaer was van hec Hertogdom van Bouillon, en dat het zelve Hertogdom het erfgoed van Ida was, lyn moeder, die hem overleefde ; maer deze bewering is valfch, alzoo Godefridus in dit Hertogdom opgevoldg was, in'tjaer 1076 , aen fynen Oom , Godefridus met den Bult, die hem roer fyne» zoon had sengenomeu.



i&4 D00RLÜGT1GE MANNEN
goeree, C Guilielmus ) Geleerden Boekverkooper van Amfterdam , tot Middelburg geboren in't jaer 1635, en tot Amlterdam overleden in 'tjaer m.1, is Autheur van eenige werken op de«efchiedenis-bcfchryving der Joden, de Schilderkonft, en op de Bouwkunde. Deze zyn in 't Vlaemfch gefchreven ; de bezonderlte zvn : I. Dejoodfche oudheden, Uytrecht I/oo 2 vol. in-fol , met fchoone printen verciert. Daer is geleerdhevd in te vinden, dog oofc veel zaeken die'niet te pas komen, en het fchvnt niet dat den Autheur alles grondig nee.t uvfeput. De plaeten dienen er dikwils niet als "tot vercierzel, en men mag gelooven dar. een "root deel van het werk gemaekt is geweeit om de zelve te doen gelden. Het zelve vonnis moet men ftryken aengende het volgende. II. Gefchiedeniflen der Joodfche Kerk, getrokken uyt de fchriften van Moyfes ,1700, 4 vol. in-lol. , niet printen verciert. III. Kerkelyke en bor«erlyke "'efchiedeniffen , Amfterdam 1705, in4to enz. IV. . Aénlyding tot de algemyne Schilderkonft, in-8vo. V. Van de kennis van den meufch ten opzigt van defzelfs eygendom en van de Schilderkonft, ïn-Svo. VI. Algemeyne bouwkunde, enz. Hy was zoon van Hu-o Guilielmus Goerée , tot Mildelburg 1.1 Zeeland overleden ontrent het jaer 1643 , die een vertaeling in het Vlaemfch op de verhandeling van de republiek der Hebreeuwen van Petrus Cunteus heeft gegeven , Amfterdam \o82 in-Svo. Hy heeft alnog uytgegeven een vervolg van deze verhandeling in twee deelen , die nog met een deel vermeerderd is geweeft door Guilielmus Outran , het welk het IVde deel van deze verzaemeling is; Amfterdam: j7o; in-12. Het zelve is ook iu 't Franfch tot Amlterdam in 't ligt gegeven 1705. Guilielmus Goeree , had eenen°zoon genaemt Joannes, die zig een noote faem toebro-t door fyn bekwaemlieyd 0 ui ,



DER NEDERLANDEN. 1S5
in de afteekening. Hy teekende de fchoone Schildereyen die in de borgerlyke zael zyn van hec Stadhuys van Amfterdam ; en overleed in deze Stad, den 4 Jan'uary 1731.
Golius , (Jacobus) in den Haege geboren in 't jaer 159Ó , volgde op aen den geleerden Erpenius in den Lefgevers Zetel der'Arabifche tael in de Univerliteyt van Leyden. Hy doorreyfde Afriken en Aften om zig in de kennis der Oofterfche taelen te voltrekken De Turken lieten hem toe van hunne Boekzaelen tot Conftantinopelen te doorfnuffelen , en men wilde hem er houden, belovende hem groote voordeden te bezorgen ; dog hy agtte veel meer de verluftingen van Leyden, en overlydde er in 't jaer 1667 , oud een-en-zeventig jaeren. Van dezen geleerden heeft men : I. Een werk der gefchiedeniflen van Tamerlan in 't Arabifch, Leyden 1636, in-^to. Inde zelve tael gefchreven door Achmet Arabliad. II. Een ander gefchiedenis - befchryving der Sarrazynen , door Elmacinius. III. "Eenen Perfiaenfchen Woordenboek , den welken men vind in den vyftaeligen Woordenboek van Caftel. IV. Eenen Arabifchen Woordenboek , Leyden 1653, in-fol. geagt door fyn promptheyd. V. De Sterrkundige hoofdftoft'en van Alfergam , met geleerde verklaeringen , Amfterdam 1669 , in-^to. Een werk wynig gemyn. Het is Golius die gegeven oft bezorgt heeft aen de Boekzael van Leyden , de oofterfche handfchriften in verfcheyde taelen , vaniN0.1 tot 211. ziet den naemlyft van Petrus van der Aa , pag. 409.
Golius ,f Petrus) oft Celestinüs van de H. Luduvina , broeder van den voorgaenden , tot Leyden geboren, wird ongefchoenden Carmeliet, en ging over naer Alep , in hoedanigheyd van lMillionaris. Hy volbrogt dit ampt met veel iver door geheel Syrien en regtte een Kloofter op van fyaen regel, op den berg Liba,i. Dut. 11



186 DOORLUGTIG E MAN NE N
dus : agtervolgens ging hy naer Roomen alwaer hy de Arabifche tael onderwees en werkte aen de uytgaeve van den Bybel in die tael ; gedrukt in 't jaer 1671 , door de zorge van Sergius Rifius , geleerden Maroniet, Arts-biffchop van Damafcus. Defzelfs overfte zonden hem ontrent dieën tyd om het zendelingfchap van Ooftindien te bezoeken. Hy overlydde tot Surate ontrent het jaer 1673. Men heeft van hem : I. Een vertaeling in de Arabifche tael van de naervolging van JefusrChriftus, door Thomas a Kempis, tot Roomen gedrukt in 't jaer 1663. II. Het leven van de H. Therefia , in't Arabifch. III. Hy heeft van 't Arabifch in 't Latyn overgezet eenige zinnebeelden en zedeleffen. IV. De Praecipuis Controverliis inter Catholicos & Hïereticos Orientis, en verfcheyde werken van Godvrugtigheyd. V. De beginzels der zendingen van de Paters Carmelieteu tot den berg Libanus In 't Italiaenfch.
GoLTZlus,(Hubertus) vermaerden Oudheydfkundigen tot Venloo in het Hertogdom van Gueldren geboren in 'tjaer 1525, doorreyfde Vrankryk , Italien , en Duytfland , opzoekende de opfchrifcen der oude Schildereyen en gedenkpenningen i defzelfs verdienlten deden hem alle Boekzaelen openen. De ftad Roomen benoemde hem tot haeren inwoonder. In het Nederland wedergekeerd zynde, dede hy een groote menigte van werken drukken. De bezonderfte zyn : Faiii Romani , ex antiquis numifmatibus & marmoribus tere expreffi & illuftrati in-fol. Brugis 2566, typis ejufdem Cl. Goltzii en tot Antwerpen 1618 in-fol. met aenteekeningen van Andreas Schott en Ludovicus Nonius. II. Icones Imperatorum Romanorum , & feries Auftriacorum Gafp. Gevarfii, in-fol. Het is een opzaemeling van gedenk-penningen, zoo door de omwentelingen van den tyd verdoken , als door «'e verwoefting der Barbaren, federt Julius Cte-



DER NEDERLAND EN. iS*
sar tot Karei den V. Men heeft Goltzius befchuldigd , van altyd de waere met de valfche gedenk-penningen niet te hebben konnen onderfcheyden, daer in tegendeel Vaillant bekend , dat naer een nouwkeurig onderzoek, hy er niet eenen gevonden heeft aen welken men kan twyffelen. III. Julius Catfar, feu illius Vita ex numifmatibus in-fol. IV. Ccefar Augullus ex numifmatibus in-fol. V. Sicilia fy. rnagna Grtecia ex prifcis numifmatibus in-foi. Antw. 1617 met aenteekeningen van Andreas Schott. Verftandig en geagt werk. VI- Naemlyft der romynfche Borgermeeders. VIL Eenen Schat der Oudheden, Antw. 157^ , in-4 vol van opzoekingen. Al fyn werken zyn in 't Latyn, en maeken vyf deelen uyt in-fol. gedrukt in 't jaer 1644 en 16*5. Men vind het ook in den Schat der Griekfche en Romynfche oudheden. Dezen Hoog - geleerden overlydde tot Brugge in 't jaer 1583 ; oud feven-en-vyftig jaeren. Hy was Schilder en Plaetfnyder in hout. Hy had ook een Drukkerye in fyn huys , op dat er minder miflaegen in fyn werken zouden glippen. (Ziet Niceron tom 34 )'
Gommarus, (Francifcus) Calvienfchen Godfgeleerden , hoofd der Gommarilien oft Tegenvertoonders, wird tot Brugge geboren in 'tjaer 7563. Naer op de ervaerenfte Calvienfche Godfgeleerde gedudeerd te hebben, bekomt hy eenen Godfgeleerdheyds Zetel tot Leyden in 'tjaer 1594, en bckleede den zeiven met uytltekenheyd Arminius gaf alfdan ook les in de Univerfiteyt van deze Stad ; dezen Sedtaris te veel toegenegen aen den menfchelyken natuer, eygende aen den menfch al de verdienden toe. Gommarus, deelagtig van de gevoelens van Calvien nopens de voorbefchikking, zoo ongeruli als dien Arts-ketter en zoo buytenfpoorig, verhief zig met geweld tegen een gevoelen, het welke hem hec regt
R 2



188 DOORLUGTIG E MANNEN der gratie fcheen te vernietigen. Hy randcfs Arminius aen in 'tbezonder en in 'talgemeyn. Hy hield langduerige reden-wilfelingen , voornamentlyk in de vermaerde onwettige Kerkvergaedering van Dordrecht in 'tjaer 1618, de welke verre van de parteyen te vervoegen, de zelve nog meer verbitterden. De Gommaxiften wilden de Arminiaenen aen de gevoelens ■ van deze verwaende Kerkvergaedering onderwerpen ; een onbeftaenbaer en belachelyke zaek voor die Seaarilfen , die het gezag der Kerk wederleggen , en geenen ontfaelbaeren Regterftoel in ftoife van leering erkennen. Het gemyne volk wynig oft in 't geheel niet onderngt in deze ftoffen volgde blindelings den bedienaer • die fy het beft kenden oft het meeft beminden. De dood van Arminius konde deze Godfgeleerde oorlogen niet bepaelen. Vorlhus wird in defzelfs plaets verkozen , zonder dat Gommarus dit konde beletten. Verbitterd , om dat fyn liften en laegen miflukt waren, verliet hy Leyden, en ging agtervolgens naer Groeningen, alwaer hy overlydde in 'tjaer 16.41 oud acht-en-feventig jaeren ; aenzien voor eenen wyzen, dog hoofdigen man. Defzelfs werken zyn tot Amfterdam in fol. verzaemeld. In 't jaer 1644 ; dog fy zyn maer pond papier.
GOOL, (Joannes van) Hollandfchen Schilder in den Haege geboren in't jaer 1685, overleden ontrent het jaer 1757, had een valte hand in 't fchilderen en een aengenaeme opftellin". Hy heeft in't ligt gegeven een Schouwburg der Vlaemfc.he Schilders , vervattende defzelfs levens en werken in 't Vlaemfch, den Haege 2750 en 1751 2 vol. in 8vo. 't ls met als een verzaemeling der daeden, en eenen lyftvan Schilderltukken , zonder Oordeel op de verfcheyde ftoffen der Schilders.
Gorlee , ( Abraham ) tot Antwerpen geboren , en tot Delft in Holland geftorven ia



VERNEDERLANDEN. i8o ■"tjaer 1569, was uyterlyk geoefend in de kennis der gedeuk-penningen en andere oudheden. Deze was fyn heerfchende geuegendheyd. Men heeft van hem. I. Daöyliotheca tot Nuremburg 1600 in-4to, tot Leyden erdrukt in 't jaer 1695 met aenteekeningen van Jacobue Gronovius en in 'tjaer 1707 2 vol. in-.4to. 't b een verhandeling op de Ringen en Zegels der oude : fy is wys en nouwkeurig. II. 1 hefaurus numifmatum Familiarum romanarum in-iol. tot Leyden 1608. Men vind er een wydloopige Boeklifteiye over he: werk van luillius Uriinus op de zelve fioffe. III. Parahpomena numifmatum. Men aenmerkt in die verfcheyde werken eenen man die zig door de befte Autheurs van de oudheyd onderrigt heeft.
GOROPlus (Joannes) Medicyn-meefter, geboren op een Dorp in Brabant in 't jaer 1518 , reyfde naer Italièn , Spagnien en Vrankryk ; hy was Medicyn-Meefter van de Koningin Eleono'ra , Huysvrouwe vun Francifcus den I».en van Maria Koningin van Flongarien. Philippus den II. bood hem aen om fynen Medicynmeefter te zyn, maer Goropius eenen walg van het Hof gekregen hebbende, hield zig te vreden met een aenmerkelyke gift die delen Prins hem dede ; hy oeffende langen tyd fyne wetenfchap tot Antwerpen. Agtervolgens verliet/hy de zelve om zig teenemael te fteüen in de oefteifiing der oudheden , hy overlydde tot Maeftricht in 't jaer 1572 oud 53 jaeren. Hy was een hoofdig man die belachelyke gevoelens ilaende hield. Des zelfs origines Antverpiana; I.569, in-fol. zyn vol valfche verdigtzels op den oorfprong der volkeren , bezaeyt met die foort van wetenfchap , die in geen het minfte gebruykis. Hy poogd met kragt, alhoewel tegenftrydig , goed te maeken , dat de Cimbriekiche oft Vlaemfche tael die is , de welke Adam gefprokeu heeft. Tot grondltelling van fyne buyten-



*$o DOÖRLUGTIGE MANNEN ipongheden haeld hy niet aen als fpotachti«eoorIprongelykheden. Olaus Rudbeck heeft byna de zelve grondregels ftaende gehouden, men heeft nog van hem. Opera Goropii hactenus non edita Antv. i5ïo , in-fol. een werk als het voor pende , vol van wonderheden en van zotte raes-
5f.fl!, wHy ra"d £r n°Stans te* verlland.glyk de Mazoreeten aen, die den HebréeuwIchen Pext der fchriftuer door hunne zinfpreuKen ontaert hebben. Geropius wird bygenaemt Becanus, omdiefwil dat hy geboren wird in een JJorp, genaemt Hilverenbeek.
Goübeaü ( Francifcus ) Schilder van Antwerpen , kweekehng van Baur , heeft uytgemunt «toor zyne koddige Hukken ; hy overlvdde in t jaer 1640. '
Goudeun, ( Petrus) Regts-geleerden , tot Aetn in lienegouw geboren in t' jaer 1550, Jiield zig fierk op in de letterkunde , en in de oeftemngen der wyfe taelen , hy onderwees langen tyd de regten tot Loven , alwaer hy Hoogleeraer benoemt was in 't jaer 1586 ■ en overlydde den ,8 OSober in 't jaer 1629 , des zelfs werken , agtervolgens verfcheydentlyk in't ligt gegeven , fyn te faemen vervoe»t, en r Antwerpen in druk uytgegeven in't jaer Jüb5 in-foj. Dit deel vervat de vei handelingen i. De jure novillimo II. Syntagmata re<mlarum juris. III. De jure feudorum IV Dé teltamentis. Valerius Andreas fpreekt van hem met grooten lof.
GouTHOVEN , ( Wouter ) Tot Dordrecht geboren in 't jaer 1577 , heeft de jaerboeken van Holland... verrykt met geflagt-boomen en belchryvingen der fteden uytgegeven, beginnende met het jaer 449 en Eyndigende met het jaer lójo.in 't Vlaemfch; men heeft de zelve menigmael erdrukt , den heften druk is van den Haege 1636 , in-fol. Dezen boek vol opzoe-



DER NEDERLANDEN tal
• kingen en aenbelangende zarUm , •,zc.-r n. Gouthoven is overleden ontrent hc-ijner t6iB.
Graaf oft Graef,( Reyoiet de ) MedU cynmeefler, wird tot Schoonhoven in Holland geboren, in't jaer 1641 : des fadof bad lis iberugt gemaekt door verfcheyde tvacter.wcrkituygen, en den Zoone wa^ het dooi eenige ontleedkundige ontdekkingen : naer in Leyden ■en Vrankryk geftudeert te hebben, vertrok hy mig naer Delft alwaer hy overlydde in 't jaer 1673, oud twee-en-dertig jaeren. Hyhad zig een ; groote faem behaelt door fyn geleerde fchriften. I. De fucco pancrecatio Leyden 1664, in-12. en1 2671 in-8. II. de virorum organis generationï :infervientibus , Rotterdam 1668, 6111672, III. Een diergelyke verhandeling , De mulierum or(gams, Leyden 1673 , in-8. Hy beweerd dat al de gedierten hunnen oorfprong uyt eyers nemen ; voor hem had Stenon ftaende gehou1! den van eyers gezien te hebben , Graaf betwifi fl hem dit gevoelen , Swammerdam in tegendeel 3 hield de partey van Stenon. Dog het°fcheync (dat hier over niet te betwifien valt. Valifnien deze gewaende eyers onderzoekende heeft I erkent, oft heeft willen erkennen dat het niet j/als vaeten van een vrugtbaer vogt fyn. Wat er f van is , het gevoelen van de eyer-teeling , heeft f veel aenkleevers gehad , en is nog niet teene' mael veriaeten , niettegenftaende de onrelbaere 1 moeyelykheden die men tegen het zelve ftelt , even als tegen die der andere natuerkundige, ' bezig met een gevoelen uytteleggen, het welk aen het oordeel der grootfte natuerkuudi°-e noyt van de duyyfternilfe klaerlyk ontdekt zal lyn , met de welke den Oorfprong van den na: tuer de zelve bedekt heeft : al de werken van ; trraaf fyn verzaemelt en gedrukt tot Leyden ; ,073 » en 1705'in-tfvo.
Graaf , ( Nicolaus de ) ontrent het midden van de XVlIde Eeuw in Holland geboren 9,



102 DOO RLUGTIGE MANNEN hield zig op in de ftudie der Heelkunde. Hy deed vyf reyzen naer de Ooft-Indien , en overlydde in 't jaer 1687, wy hebben van hem : de reyzen naer de Ooft-Indien , met een nouwkeurige befchryving van de Stad Batavia en van de manieren en den koophandel der Hollanders in de Ooft - Indien opgeregt, in 't Vlaemfch 1703, in-4to ; in 't Franfch overgezet, Amfterdam 1719 , in 12.
Grameye ,(Joannes Baptifta ) van Antwerpen , wird Prooft van Arnheim , en Gefchiedenis-befchryver van het Nederland. Fly doorreyfde Duytfland en Italien, van waer hy naer Spagnien overging maer de Zeeroovers van Afnca leydden hem gevangen naer Algiers. Hy bekwam , fyn vryheyd en keerde weder naer het Nederland. Hy deed aftervolgens nog verfcheyde reyzen, en overleed tot Lubeck in !t jaer 1635. Men heeft van hem : I. Africx illuftraue Libri X, in-4to , 1622. Het is een Gefchiedenis-befchryving van de opgezogfte oudhheyd tot onze dagen toe. Alhoewel de «efchiedeuilTen in dit werk alles overtreffen , zoo°zyn er nogtans ook goede uytleggingen, aengaende de Landmeterye. II. Diarium Algerienfe , Aeth 1622 , in-8vo. Den Autheur is ongelukkiglyk tot de kennis van dit deel der wereld ingenomen geweeft, dog defzelfs ongelukken zyn aen de Aerdrykx-befchryvers zeer voordeelig geweeft. III. Antiquitates belgicte, Loven 170S , in-fol. Een zeer nouwkeurig werk vol opzoekingen. IV. Hiftoria Namurcenfis , Antwerpen 1607, 2 vol. in-4to. Maer deze is van geen agting meer federt die van P. du Marne. Grameye was ook Rymdigter ; dog defzelfs digten zyn zoo agtbaer niet als zyn opzoekingen. .-
Grapheus oft Schriver , ( Cornehus ) Drukker en goeden Letterkundigen , tot Aelft oeboren. was Gehym-fchryver der Stad Ant• werpen;



DER NEDER LA IV D E N. _ 193 werpen ; hy gaf veel klyne Rymdigten in 'c ligt, ter oorzaek van de merkweerdige gefchiedeniflen in fynen tyd voorgevallen , als ook eenige Ileylige Herders-gezangen. Hy overlydde in 't jaer 1558, oud zeven-en-zeventig jaeren. Joannes Servilius heeft aenmerkingen gegeven op de Herders-gezangen van Graphteus, Antwerpen 1536, in-j2.
Graswinchel , ( Theodorus ) van Delft gebortig, Advocaet Fifcael der Domynen van Holland , Geregts en Gehymfchryver van de kamer der halve gedeelten, voor de Staeten Generael , tot Mechelen opgeregt , om de moeyeïykheden der Brabanders en Hollanders te flliffen , overlydde in die Stad in 'tjaer 1666, oud fes-en fefïïg jaeren. Hy was ervaeren in de regtten , in de Letterkunde en in de Latynfche Rymdigten. Defzelfs bezonderfte werken zyn.: I. Eenen boek de jure Majellatis, 1642 ,' in-4to. II. De fide Hsereticis & Rebelfibus fervanda , 1660. III. Libertas Veneta ,feu ■Venetorum in fe ac fuos imperandi jus, 1634, in-^to, het welk hem den tytel toebrogt van Ridder van den H. Marcus. IV. Pfalmorum Davidis paraphrafin, in helden veerfen ; Den Haege, 1643, in-4to. V. Thoma: a Kempis de Imitatione Chrilti libri tres, carmine exprelli, Rotterdam 1661. Men heeft geen moeyte om te raeden wat oorzaek hem belet heeft van den vierden boek van dat koftelyk werk in rym te ftellen. Grafwinchel was bloedverwant en vrind van Grotius ; hy vergezelfchapte dezen berugten man , als hy verpligt wird van zig naer Vrankryk te vertrekken om de vervolgingen der Gommariflen te ontvlugten, en gaf veel boeken in 't ligt tot verdeding der gevoelens van fynen bloedverwant.
s'Gravesande , ( Guilielmus-Jacobus ) Verriiaerden Wiskonftenaer, wird tot s'Hertogen-Bofch in'tjaer 1Ö88 geboren, defzelfs ge-
1. Deel. S



104 DOORLUGTIGE MANNEN lukkige begaeftheden in de wetenfchappen brosten hem van jonkx af eenen grooten naem toe : van fyn agthien jaeren begon hy fyn verhanling op de verdiep«gezigtkunde. In 't jaer 1713 , medefchryver geworden zynde van den Letterkundigen Dagboek, vervulde hy dit werk met uyttrekzels en onderwyf-reden, die het zelve deden in agting komen. Twee jaeren daer naer ging hy over naer Engeland, in hoedanigheyd van Gehym-fchryver van het afgezantfchap ; hy bezogt Newton , dede zig van hem beminnen en agten, en bekomt een plaets in liet Koninglyk Letterkundig genootfchap van Londen. In Holland wedergekeert zynde, bied men hem tot Lyden eenen Lefgevers-zetel aen in.de Sterre en Wiskunde, die hy aenveerde. De Natuerkunde was alfdan genoegzaem liegt itl die hooge-fchool onderwezen. S'gravefaude opent eenen volkomen leertyd der Natuerkunde , den welken hy met de grootfte uytnemendheyd voltrekt. Den landgrave van Heffe hem tot CalTel ontboden hebbende in 't jaer 1721 , om fyn oordeel te ffryken over het wonderbaer werktuyg van Orphireus, die beweerde de gedurige beweging uytgevonden te hebben ; befchouwde hy het met verwondering : dog over het zelve niets konnende oordeelen uyt hoofde dat den Konftminnaer het inwendig verborgen hield, verzogt hy den Vorft om het zelve te doen verplaetzen. Orphireus, eenen hoofdigen man , wilde deze voldoening niet geven , nog aen den Vorft nog aen den Wiskonftenaer. Hy had liever fyn werktuyg aen ftukken te flaegen, en ontnam zig zeiven een- aenzienelyke fortuyn door deze hoofdigheyd. s'Gravefande in Holland wedergekeert , word Lefgever der Wyfgeerigheyd benoemd tot Leyden in 'tjaer 17-34, en overlydde er in.'t jaer 2742 , door het overvloedig werken. De wyfe van fyn Vaderland en zelfs die der vremde landen beweenden fyn



DER NEDERLANDEN. iOj dood , en hy verdiende defzelfs beklaegen ; fyn gemoed was zoo voimaekt als fyn verftand ; edelhertig , mildaedig , rnedelydend ; hy betragte goed te doen aen fynen even menfch, al waren fy hem onbekend ; hy voegde aen fyn weldaeden een zoetaerdigheyd , die zyn andere begaeftheden nog agtbaerder maekte. Behalvens deze wyfgeerigheyd , die de gehymen der natuer ontdekt, bezat hy ook die, veel noodwendiger tot het geluk, de welke tot de ziele leyd. Syn manieren waeren zoetaerdig en gevoegzaem : alhoewel dat hy een hevig gemoed had , zoo konde hy dit nogtans wel bedwingen , en deze hevigheyd ftond hem niet onbevallig', geen de mintte vprandering in fyn gemoed veroorzaekende. Syn voornaemfte werken zyn : I. Verhandeling over de verdiepgezigtkunde , mogelyk de befte die op deze ftof oyt verfchenen is , met verhandelingen op het gebruyk der Donkerkaemer voor de afteekeningen. II. Phyfices elementa mathematica, experimentis confirmata, Jivè introductio ad Philofophiam , newtonianam : een werk voor het grootfte gedeelte gemaekc Op de ïrek-fchuyten, zonder dat nogtans het geraes en geklap der reyzers , hem van fyn overwegingen konde aftrekken , oft zelfs hinder■paelen bybrengen in de aldermoeyelykfte oprekeningen en famenllellingen. Allemand, defzelfs leerling, Lefgever tot Leyden, heeft er e»n fchoon werk van in 't ligt gegeven in 't jaer 1742. Joncourt Paftor en Lefgever tot s'PIertogen-Bofch, heeft het zeiven in 't Franfch overgezet in 'tjaer 1746, 2 vol. in-Svo. Alhoewel vuerigen aenklever van Newton , zoo geeft-er s'Gravefande nogtans verftandige gevoelens, raekende de wynige vaftigheyd over de algeberfche ftellingen , dikwils op loffe beweringen gegront, en op de dolingen, in de welke men moet vallen , fteuner.de op valigeHelde faememftellingeu ; door het gevoelen zelfs, S a



'ïq6 D OORL UGTTGE MANNEN dat de zelve moet grondveften ; zynde een foort van gebrekkelyken omkring , zeer gemyn in de hedendagfche 'Natuerkuhde : Ejus conditionise(i ut non detegatur nifi conferendo computationem cum obl'ecvationibus ; fed computatiotabulas eum in finem conftrufctas pro fundamento habet, & bas fatis accuratas efle quis affirmabit ? iii. Mathefeos univerfalis elementa, Leyden, in-Svo. Het is een algeberfche volle verhandeling , tot gebruyk van die, de welke in de Collegien de lellen booren ; den Autheur gaf deze in 't jaer 1727 uyt ;<hoe kort verhael dat dit werk is, zoo wird het nogtans onder het getal der letterwerken van de eerfte Wiskonllenaers van Europa geftelt. iv. Philofophite IXewtonianae inftitutiones , 2744, in llvo, in dewelke den Autheur fyn Natuerkundige hoofdfioffen verkortte. V. Introductiones ad Philofophiam, Metaphylicam & Logicam. Dit werk wird zoo betragt, dat men het aenftonds tot Venetien drukte , met goedkeuring der onderzoekers. Het zelve is ook in \ Franfch overgeftelt , 1737 i"-12-
Graviüs ; ( Henricus) oft om beter te zeggen fSermol.-inus, Predikheer , nam den naeai ■van Gra.vius aeu , omdiefwil dat hy van Graeve was; hy onderwees de Godfgeleerdheyd, wajPrior tot Nimweghen en overlydde in fyn Vaderland den 22 October I552, met de faem van eenen ervaeren man, bezonderlyk in rle taelen. Wy hebben van hem : i. Annotationes in 13. Cyprianum , Ceulen 15^4. Jacobus Pamelius beeft zig van deze aenteekeningen bediend voor fyn werk van den H. Cyprianus. ii. Scbolia & annotationes in Hieronymi Epiflolas , Antwerpen 2568, en Ceulen 1628. De zelve zyn eygender om de fchoonheyd van den riyl van den H. Hieronymus te laeten aenmerken, als wel om onderngting te geven. iii. Een uytgaeve der werken van den H. Joannes Damai-



DER NEDERLANDEN. iQf cenus, Ceulen 1560, voorzien mee verfcheyile ' Griekfche voorbeelden. IV. Eenen druk, op : de werken van de H. Paulina verbetert, Ceu1 len 2560 , in-8vo. Ziet P. Echard , tom. II.
Gravius , (Henricus) van Loven gebortig, - zoon van eenen Drukker, onderwees de Godf: geleerdheyd met groote faem ten tyde van twintig jaeren. Hy wird naer Roomen geroe5 pen door den Paus Sixtus den V om zorg te 1 draegen over den druk der algemeyne overzetting des Bybels. Gregorius den XIII aenveerde hem in fyn hof; de Cardinaelen Caraffa, Borromeus, Colonna en boven al Baronius, droegen hem met een buyten gewoone genegentheyd, hy overleed tot Roomen in 't jaer i59i > vyf maenden naer fyn aenkomfte binnen die Stad, oud vyf-en-vyftig jaeren; Baronius maekte defzelfs Grafschrift, en fchreef 1 eenen brief aen de Facultcyt der Godfgeleerd1 heyd tot Loven ; alwaer hy al fyn gevoelens ' van droefheyd , over het verlies van fynen 1 vrind uytlegd. De aenteekeningen op het fevenllen 1 deel der werken van den H. Auguftinus, Ant1. werpen 157^ zyn van Gravius.
Griïgorius van den H. Vincentius, tot i Brugge geboren in 'tjaer 1584 , wird Jefuiet tot Roomen in den ouderdom van twintig jae1 ren ; hy was leerling , van Ciavius voor de | Wiskunde , en enderwees de zelve met eenen '. grooten naem tot Loven ; hy wird naer Praeg I ontboden door den Keyzer Ferdinandus den II ï alwaer hy zeer wel beantwoordde aen de ge-
Ivoelens,. die men van fyne bekwaemheyd had. Philippus den IV Koning van Spagnien aenzogt hem om deze wetenfchap te leeren aen Joannes van Ooftenryk , fynen zoon. Den Pater Gregorius van den LI. Vincentius, was niet min agtbaer door fynen iever als door fyne wetenfchap. Hy volgde het leger ten tyde van eenen veldcogt , en ontfong er verfcheyde won-



ïq3 DOORLUGTIGE MANNEN den in de gekwetfte oft dervende Soldaeten de bigt te hooren. Hy ftirf aen een geraektheyd tot Gend in 'tjaer 1667, oud dry-en-tachentig jaeren. Men heeft van hem dry Wiskundige werken. i. Opus Geometricum quadraturte circuli, & Seftionum coni, decem libris comprehenfum , Antwerpen 1647 ia 2 vo^ in*f°k Alhoewel by het vierkaut van den omkring aldaer niet aenwyft, zoo bevat fynen boek nogtans een groot getal waerheden en aenbelangende ontdekkingen. Den P. Leotaud Jefuiet, heeft een Boekiifterye op dit werk uytgegeven Lyons 1654 in-4to. II. Theoremata mathematica Loven iÓ24in-4to. III. Opus geometricum pofthumum, Gend 1668 in-fol. Den P. Gregorius heeft de Landmeterye verrykt met een onbe- j grypbaer getal van nieuwe waerheden , diep- j zinnige voorworpen, en wydloopige onderzoekingen. Leibnitz verheft hem aengaende de uytvindingen boven Galilée en Cavalieri : hy was eenen wydloopigen , doordringenden en oorfprongelyken Authèur, hy heeft het meeliendeel der vraegftukken ontknoopt ; de welke de oude Landmeters zelfs hadden moeten ftaeken , en van die, de welke hy niet ontvouwde, heeft by de ontknoopingen zoo ver gebrogt, als fy door de hedendagfche oprekers nog gelaeten worden. Den berugten P. Caftel zegt ; dat, als menden grond der werken van Gregorius Vincentius wel bezit, men den geheelen Newton verftaet, en dat den Engelfchen Landmeter zig met de ftukken van den Vlaemfchen Landmeter verrykt had.
Grevenbroeck, Vlaemfchen Schilder, fcheen uyt in de Scheepvaerden ; voornamentlyk in de konft .vau klyne af beeldzeltiens , , nytterlyk de verdiepgezigtkunde onderhoudende , en de verheffingen van verfcheyde opper- • vlaktens, den dag en fchaduwen ; met eeoi



DER NEDERLANDEN. 199 voord, de waerheyd van de voorworpen. Hy leefde in de XVII eeuw.
GRIFFIER , (Joannes) Schilder , bekend onder den naem van Edelman van Uytrecht, wird rot Amfterdam geboren in 'tjaer IÓ5S, en overlydde tot Londen. Hy hield zig bezonderlyk bezig met de fchoon gezigten van den Temfch te verbeelden, en' gelukte er zeer in hy fcheen voornamentlyk uyt in de Landfchappen Robertus Griffier, fynen zoon hield de eer van fynen vader met roemweerdigheyd in voegen.
Groesbeeck , ( Gerardus van ) uyt een doorlugtige familie van Gueldren , wird tot den Bilfchoppelyken Stoel van Luyck verheven in't jaer 1564: hy beheerfchte dit woeft Bifdom , in zeer moeyelyke tyden met voorzigtigheyd, en boven af met iever, hevigheyd en moed. Hy behoedde de kudde , de welke hem toebetrouwd, was van de befmetting der nieuwe kettereyen , die in de nabuerige plaetzen zoo grooten invloed had : door een redenvoering die hy in de vergaedering der Staeten uytgalmde , thoonde hy op zoo een vuerige zielroerende weyze aen, dat het geluk van het Vaderland afhong van een onfchendbaere aenkleeving aen het oud geloof, dat al de leden van de Staeten met een algemeyne ftem uytriepen , dat fy bereyd waren alles te pande te ifellen tot handhaëving van zoo koftelyken Schat. Eenige klyne fteden van defzelfs af hangelykheyd zig hebbende laeten mifleyden door de loosheyd der Sedtariflen, en zig tot den opftand bereyd maekende, brogt hy de zelve tot hunne pligten door het geweld der waepenen , hebbende van voorts den middel van zoetaerdigheyd en aenraeding, dog zonder vrugt,gebruykt. Ziende dat de Apoftelen der nieuwe dolingen zig beroemden van tot in fyn Hoofdliad door te dringen, gaf hy een gebod uyt, door liet welke hy verbood aen alle Borgers van



2co DOORLUGTIGE MANNEN
deze Stad , van aen niet eenen vremdeling fchuylplaets te geven, zonder de Stads-overheyd _te waerfchouwen oft dei'zcirs bedienaers. Den Prins van Oragnien, Hoofd der wederlpannige van het Nederland , een leger uyt Duytfland in 'tjaer 1568 geleydende, vroeg om door Luykerland te trekken. Groesbeeck vergaederde fyn Staeten, , ftelde hun voor van wat aengelegendheyd hec was van in een Kerkelyke Stad eenen Prins te ontfan»en , die de waepenen niet had opgenomen0 als om tegen fynen Opperheerfchappeyhebber opteftaen, en 0111 den ouden Godidienli te vernietigen , dienfvolgens wird hem den doortogt gewygerd. Den Prins van Oragnien belegerde de Stad ; maer Groesbeeck verphgtte hem van zig te vertrekken. Gregorius den XIII vereerde hem met het romynfch Purpuf , in't jaer 1578: hy was wynigen tyd door deze weerdigh'eyd verrykt ; aizoo hy overlydde in 'tjaer 1580, oud vier-en-zeftig jaeren. Hy had de beg'infels van fyn beftiering doen uytmunten door een verzaemeling van befiuyten en landwetten , aengaende de plythandel - weyze , de welke- hedeiuiags nog in voegen zyn.
GRONOVILS , ( Jacobus ) wird tot Deventer geboren in 't jaer 16*5; hy ieYfde naer Engeland en Italien , en maekte zig er veele vrinden en befchermers. Den Groot-Hertog van Tofcanen begunftigde hem met eenen LesgeversZetel tot Piza, die hy verliet in 't jaer 1679, om dieën van fynen Vader te gaen bekleeden tot Leyden ; hy overlydde er in 't jaer 2726, oud 71 jaeren , met den tytel van Laiid-belciiryver der ftad , en met de faem van eenen geleerden, dog hoofdigen man ; men mogt hem niet tegen zeggen , zelfs op geen onverfchiliige ftukken , zonder blootgeftelt te fyn aen al dat de gal van eenen hooveerdigen waenwyzen het bitterlte kan uytfpouwen. Defzelfs eygen aerd dede hem meer haeten, als fyn werken hem konden ag-



DER NEDERLANDEN. 2or Ting toebrengen , de bezonderfte zyn '•' I- Den fchat der Griekfche oudheden ; een genoegzaeme goede verzaemeling uyt andere fchryvers in 23 vol- in-fol. Men vervoegt gemeynelyk met deze opzaemeling de romynfche oudheden van Grtevius 12 vol. in-fol. die van Salengre 3 vol. in-fol. de byvoegzels van Polenus , Venetien 1757 , 5 vol. in-fol. De opfchriften van Grutter 4 vol. in-fol. De oudheden van Italien van Gracvius en van Burman 45 vol. 11. Een menigte van drukken, zoo van Griekfche als Latynfche Autheurs, van Macrobius , van Polibus , van Tacitus; van Seneca den treurdigter , door fyn Vader byna vdltrokken , van Porrponius Mela , van Aulugellus , van Cicero , van Amianus Marcellinus, van Quintus Curtius , van Phsedrus enz. De befte van al deze is die van Herodotus , in 't ligt gegeven in 't jaer 2725, infol. met verbeteringen en aenteekeningen. IIIGeographi antiqui Leyden 1Ó94 , en 1699, ins vol. in-^.; geagte opzaemeling IV. verklaeringen op verfcheyde voorworpen , zeer verftandig; opgeltelt V. Verfcheyde twiftfchriften ; gedenkftukken van den haet die fyn hert opknaegde« GRONOVIUS , ( Laurentius Theodorus ) Schepenen en Raeds-heer der ftad Leyden , heeft zig bekent gemaekt door verfcheyde fchriften en door lyn Schatkamer der natuerkunde , die de aendagt der reyzers in menigte derwaerts trok : hy overlydde aen een geraektheyd tot Leyden in 't jaer 1777-
Grotius, (Hugo) Tot Delft uyt eenen doorlugtigen ftam geboren, had een uytnemende opvoeding , en verantwoordde aen de zelve op een uytftekende weyze. Vyfthien jaeren oud zynde , verdedigde hy in 't jaer I598 , de Hellingen der wysgeerigheyd, der Natuerkunde en der Regtsgeleerdheyd , met een algemyne toejuyging ; het jaer daer naer komt hy in Vrankryk met' Barneveld , afgezant van, Hol1. Dul. T



aoa DOORLUGTZG E MANNÉN land , en verdiende er door fyn verftand efl gaeven, den lof van Henricus den IV. In fyn Vaderland wedergekeert zynde , plytte hy iyn eerfte zaek in den ouderdom van zeveiuhienjaeren en wird Advocaet Generael benoemt 24 jaeren oud fynde , Men trachtte hem tot Rotterdam te houden om van fyn gaeven te genieten : hy huysveftte zig er in het jaef 1623 , en wird er peniionaris benoemt ,• de twiften der remonftranten en tegenremonftranten ftelden alfdan Holland in roeren. Barneveld was den befchermer der eerfte. Grotius zig tot de partey van dezen grooten man , fynen vrind , verklaert hebbende , handhaefd hem door fyn fchriften en gezag. Defzelfs vyanden bedienden zig van dit voorwerp om den eenen en den anderen te verderven. Barneveld wird onthoofd in 't jaer 2618 , en Grotius wird in het Kafteel van Louveftein opgefloten. Deszelfs huysvrouw den oorlof bekomen hebbende van hem boeken te mogen zenden , zond fy hem deze in een groote kift ; den doorlugtigen gevangenen floot zig in de zelve en ontfnapte by dezen middel zyne vervolgers. Naer eenigen tyd in het Catholyk Nederland gezweeft te hebben , zogt hy een fchuyl-plaets in Vrankryk die hy er ook vond : in fyn land , befehuldigde men hem, dat hy den roomfch Catholyken Godfdienft wilde aennemen ; maer hy antwoordde aen eenen van fyn vrinden « dat, hoe groot v> profyt hy foude trekken van van een flap aen« deel, het welk hem kwalyk behandeld had , w over te gaen tot een magtig , het welk hem » met opene ermen zoude ontfangen , hy hier « toe niet aengedreven was om zulkx doen..> En i> aengezien dat ik genoegzaemen moed gehad « heb, voegt hy er by ; om de gevangenis te « ondergaen , zoo zal er my , hoop ik , geenen « ontbreken om het ballingfchap en de armoen de te onderftaen. Ludovicus den XT1L Bezet-



VERNEDERLANDEN 203
<e hem jaerelykx een leergeld , dog dit wird hem (legt betaelt. Hy keerde weder in Holland , vond er nog de zelve vyanden en ging dus over naer Sweden , alwaer hy zeer wel onthaeld wird. De Koningin maekte hem haeren Raeds-heer in 'tjaer 1634 en zond hem als afgezant naer Vrankryk. Naer aldaer elf jaeren gewoond te hebben , vertrekt hy naer Stokholm ; hy wird wel onthaeld van Chriftina, vroeg haer zyn afscheyd , bekomt het zeiven met moeyte, en overlydde tot Roftock , naer fyn Vaderland wederkeerende, in't jaer 16^5, oud dry-en-feftig jaeren ; defzelfs lichaem is naer Delft overgevoerd geweeft en men heeft er een fchoon pronk-graf opgeregt , ter gedagtenis van dezen doorlugtigen hoog-geleerden man in't jaer 1777. Grotius was van een minzaeme ge-ftalte ; hy had vuerige oogen , gezont van aenzigt en lachende. Defzell's' ftaetzugt was zeer middelmaetig. Hy fchreef tot fynen Vader als hy Afgezant was : « ik ben verzaed van d'eer. n Ik bemin het geruft leven ; en ik zoude wel te vreden zyn van my niet als met Godt « en de werken, voordeelig aen onze naezae» ten , bezig te houden. « Hy was te faemen goeden Staetfdienaer , uytnemenden Regtfgeleerden, Godl'geleerden , gefchiedenis-befchryver , Rymdigter en groot verftand. Is 't dat hy zig doorlugtig heeft gemaekt door den vrind van Barneveld geweeft te zyn en den voorftaender van de vryheyd van fyn Vaderland , zoo heeft hy zig niet minder eer toegebrogt door fyn werken ; hy is zonder tegenzeggen geweeft eenen der grootfte mannen van fynen tyd, zoo door fyn doorgronde geleerdheyd , als door de begaefdheyd van fyn verftand. Hy bezat volkomentlyk de taelen , de verriigtzels , de gefchiedeniflen, de kerkelyke en wereldlyke oudheden , en boven al de wetenfchap der Borgeriyke Regten. Defzelfs fchriften zyn een BronÏS



S64 D00RLUGT1GE MANNEN ader uyt de welke al de Regtfgeleerde hun nut getrokken hebben. De bezonderfte zyn : I. Een uytnemende verhandeling de jure befli I & pacis, cum notis variorum 1711 in-#v.o, De zelve is overgefteld geweeft door Bartreyjac 1729, 2 vol. in-^to. Dog men leeft met I minder profyt de vertaeling , als het oorlpron- | gelyk in 't latyn; alhoewel den ftyl een wynig . hard valt, gevrongen , en fomtyds onverftaen- ■ baer. Dit werk heeft eertyds voor een meefterKuk aenzien geweeft; en niettegeniiaende de 1 menigte van boeken die op deze ftof zyn uyt- 1 gegeven, zoo verdiend het zelve hedendags | nog' een uytgezonderde plaets , onder die op ! de zelve gefchreven fyn. Daer is nogtans een al te groote opgepronktheyd van wetenfchap i . de aenhaelingen verdelgen er de redenvoerin- ! gen. Verfcheyde zwaere puntten , eygen aen de wet der natuer, dufdanig als woekerye, leugentael, overfpel enz. zyn er met geen ge- j noegzaeme nouwkenrigheyd aengehaeld , en dit is zonder twyfel de reden,' om de welke hy tot Roomen gedotnt is geweeft. Den lellen druk is dien in 3 vol. 1696, 1700 en 1714 met verklaeringen. De overzetting is voorzien met aenmerkingen ; fy word voor zeer nouwkeurig gehouden. II. Verhandeling op de waer-
heyd van den ühriltenen (jodlciienit, overgenem uyt het Latyn in 't Franfch door den Abt Goujet in-12; ditwerk, eerft van Grotius
gemaekt in Vlaemlcne V eerzen om ue mutroozeq in het Chriftendom te verfterken, die naer de Indien reyzen , is in het Griekx , Arabifch, Engelfch, Perfiacnfch, Floogduytfsh en Latyn overgezet. Dog dit is tot Roomen gedomt om eenige doolingen , eygen aen den Godfdienlt van dên Autheur. Daer zyn uytftekende diepzinnigheden in, en Redenvoenngen vol kragt ; Voltaire heeft den zeiven zeer mifagt, waer van men de reden genoegzaem



DER N ED ER L A ND EN. 305 -gevoeld. III. Werken van Godfgeleerdheyd, de welke verklaeringen op de H. Schriftuer, en andere verhandelingen in' zig befluyten, tot Amfterdam by een verzaemeld in 'tjaer i6j(j in 4 vol. in-fol. Men heeft den Autheur befchuldigd van fomtyds tot het Pelagiaen-enfocieniaendbm overgehaelt te hebben , van de ydele wetenfchappen met de heylige ftoffen ontaerd te hebben, van in den text der Schriftuer min opgezogt te hebben , dat hy in zig befluyt , als dat den verklaarder er begeerde te vinden enz., het meelt van i*yn betraffingen zyn gegronr, en men moet bekennen dat verfcheyde° plaetzen van fyn verklaeringen aen de nieuwe Ariaenen voordelig zyn. Men vind in de Poolfche Boekzael, eenen van fyn Brieven aen Crellius, berugten Sociniaen, gefchreven , den welken kragtig vermoeden , aengaende fynen Godfdienftgeeft. Dog niettegenftaendeheeft hy de gevoelens vanSocinianus, ftaende houdende de voorwezendlykheyd van het woord , fterk be'vogten; maer in verfcheyde andere poinöen kwam hy met hem byna overeen..Grotius was eenen der bedaertfte Proteftanten. Is't dat Hy niet Catholyk is'geltorven, heeft hy nogtans groote neygingen gehad om het zelve te zyn. Den P. Petau , den weiken met hem een fterke verbintenis van vrindfehap heeft gehad, was verzekerd, dat de dood defzelfs oogwit had voorkomen, het welk hy genomen had om fyn doolingen af te fweeren op fyn wederkom!! uyt Sweeden , en in dit gedagt maekte hy geen fcrupuel van voor hem Mille te lezen. IV. Rymdigten 1617 en 1622 in - 8vo , daer zyn er eenige vloeyende , dog defzelfs uytgeftrekte Letterkunde verdelgt dikwils de vuerigheyd der Kymdigting. De Hollanders houden deze in groote agting , dog den fmaek der Franfche is nopens deze zaek ganfch onderfcheyden , oft om beter te zeggen, het vooroordeel der zelve en fluyt de oogea



ïorj DOOR L UGTIG E MAN NE N
niet op hunne mifiaegen. V. De imperio furarnarum Poteftatum circa Sacra , den Plaeg 1661 ,. in-12, in 't Franfch overgezet in 't jaer 2751 , in-12, onder dezen tytel : verhandeling van de magt der Staetkundige overheyd nopens de heylige zaeken, is 't dat hy in dit werk een te onbepaeld gezag aen de wereldlyke magt fchynt te geven, nopens de geeftelyke zaeken , zoo moet men gedenken dat den Autheur Proteftant was ; dat de Sectarilfen, die het jok der Kerk hebben afgefchut, grondftellingen van een Zedekundig gedrag hebben ; infteUingen van regeltugt, oft zelfs raedsbefluyten van geloovigheyd , dit is een natuerelyk gevolg , en zelfs een wel verdiende ltraf van hunnen oplland tegen het Geeftejyk gezag , onveranderlyk, onfaelbaer, vattgeftelt door Jefus-Chriftus : alle ketterye legt een menfchelyk jok op den hals ; en het is regtveerdig dat 1'y ligt onder het jok der menfchen : In fervitutem generans, & fervit cum filüs luis ( Galat. 4 ). Dog het waer geloof is van deze flaeveinye bevryd ; de Kerk vau Jefus-Chriltus, die groote en vrugtbaere moeder der Chriltenen, is vry ; van haere leering , Zedekunde eq inltelling is Godt den Autheur , en zy hangt niet als van hem af. Illa autem, quas furfüm elt, quae eft mater noftra (ibid. ) VI. Annales & hiltoria de rébus Belgicis, ab obitu regis Philippi, ufque ad inducias anni 1609, Den Autheur heeft volkomentlyk Tacitus in fyn jaerboeken gevolgd ; hy is als hy, bondig en beknoopt ; dog deze nouwkeurigheyd maekt hem fomtyds duyller. Even als hy, heeft hy al de lillen, al de toeverlaeten, al de oorfprongen der voorvallen ontdekt , van de welke hy eygen oogigen getuy» gen is geweeft. VII. Fliltoria Gothorurn, in-#vo. Minder als de voorgaende werken, aengaende den ftyl, dog zeer profytig voor de opzoekingen op de befchryving van Spagnien, en op den



DER NEDERLANDEN. 20* «ndergang van hec Roomfch ryk. VIII De Antiquitate reipublicss Batavicte, in-24 'een werk vol geleerdheyd. IX. Eenige gerinog Ireurdigten van flegt-uytgekipte ftoifen • deze kwamen in't hgc onderden tytel van Tra^edite enz. .1635, in-4co. X. De origine gent urn Amencarum, Diirert. dute , ,6,2 en "™ Vol in-^vo.XI.Excerpta ex Tragcediis & Corncedns Graecis, Parys 1626, in-4to. XII. Phi.
) * ko • ?neven . id 't ligt gegeven in 'É
nnih687^ m-f?L,XlV- Annota0ta0inBconfnl aïombus Georgu Calfandri. XV. Rivetiani ano ogetici difcuffio : het is bezonderlykTn deze" twee werken, dat men aenmerkt /at hy „ieE verwyderd was van tot den Godfdienft van fS voorouders weder te keeren. Men kan aengaende dezen Doorlugtigen Man defzelfs leven naerzien door M. de Burigny, in 2 vol in-' ^2, 1752 Den Gefchiedenis-befchryver «reeft 5PlP/eedV°en!e «y'^ggingen , op defzelfs°heldedaeden en onderhandelingen. Den ey*en aercl van G rotius gelykt aen fynen ftyl; dat is feleggen,
r,enn'- t hVf'tlg ^ ^ Metl d«
pennnrg.befchryvmg van Holland eenen gedenken" h^V^6', W?kf? ^ Senaemt is «en PhanU van het Vaderland ; het wonder van Delft hegroot. verftand, het ligt dat de aerde verligc". Hy het eenen zoon agter , overleden in den ouderdom van zeventig jaeren. Die in fyn afgezantfchappen uytfcheen, en in de oeffenina van fynen Godfdienft. Ziet Niceron, tom.7cf GRUDIUS ( Nicolaus Nicolaï, geZeyd 9)" Schatbewaerder van Braband, en zoon van eenen. Voorzitter van den onafhangelyken Ra=d " J Holland en Zeeland, overleed tot Venetien
ïfsL geeftelyke Rymdigten, Leyden ,612, 2tt-8vo, ia 't Latyn , vervoegt met die van



o nnnv 7 UGT1GE MANNEN Sbft^"«S.t™.M«l™ en Joannes dentweeden - Antw. 1566, ïn-Svo. Wg?T« , ( Joannes) tot Antwerpen geboren in t jaer ,560 .««^ ^«ïïtode, naem7J?e^en'na 1 wïiw^ manier van
van f^^'U^Xdove" de Moeder van SS£ e" Vrouwe vT root verftand en
i Wittemberf , alwaer den Merro0 v*u
SfKr hf 1VeflSring had over die
wdT't iaer S oud zes-en-zellig jaeren ; Se nïïis zeer berugt door zeery-
tl°n« fflr- *iSï U'SAutheur had veel
S mei van Graeve\an het Keyzerryk dog. Am»!,.'.». .70,. 11. Uopas . «^„"j"



DER NEDERLAND EN. 203
van verhandelingen van by een verzaemek % gemaekt door de vermaerdlïe boekzifters van de zeltiende eeuw, de welke men niet gemakkelyk zoude vinden , waer 't dat hy dezen arbeyd gefpaert had. Joannes Philippus Pareus heeft er een zevende deel by gevoegd in 'c jaer 1623 , het welk niet is als een geweldige eerroovmg tegen Gruter III. Delicite Poëtarum» Gallorum, 3 vol. in-22 ; Italorum 2 vol. Belgarum , 4 vol. Men heeft Gruter hier in naergevolgd^ door het uytgeven der Delicise poëtarum Germanorum, 6 vol. Hungarorum 1 vol. i Scotorum 2 vol ; Danorum 2 vol. IV. Hiftoriaï Augufiaj fcriptores in-fol. & cum notis variorum , Leyde 1672 2 vol. in-8vo. V. Chronicont Chronicorum &c. Franckfort 1614 2 vol. in-8. Dezen Jaerboek begint met degeborte Jefu-ChriftE en eyndigd in't jaer 1613, indezen ontbreekt de nouwkeurigheyd, en hy is wynig voordeelig» aengezien dat er veel aenmerkelyke zaeken zyu agtergelaeten. VI. In F. Ciceronis opera cumnotis , Hamburg ; 3 vol. Joannes Albertus F abricius hield dit werk in groote agting. Gruter; heeft ook werken uytgeven met aenteekeningen , van Ovidius, van Plautus , van Florus, van Seneca den Rymdigter, van Seneca den wylgeer, van Titus Livius, van Velleius Paterculus, van Sallufiius , en een menigte andere werken. (Ziet Niceron tom 9. ) Gruter was eenen werkzaemen man , die geheel den dag , en zelfs een gedeelte van den nagt ftudeerde, en dat altyd liaende. Defzelfs vyanden befchuldigden hem van Godlloochening ; dog fyn aenkleving aen het Proteliantdom komt mee overeen met de befchulding van ongeloovigheyd. Hy is viermael getrouwd geweeft ; zoo hy fyn vrouw verloor was hy wel haeft getrouwd ; 'tzy dat fy defzelfs behaegen wynig weerdig waren ; 't zy dat fyn inborlt zeer onverfchilag, hem niet toeliet lange Weeën en hevke-
/. DeeL V



axoDO ORLUGTIGE MANNEN
droefheyd te maeken: hy was vol bekwaem* heyd en antwoordde noyt op de lafteringen die men van hem uytbraekte, als met een fpreukwyze, die hem geen eer toebrogt , zoo als men zig kan overtuygen door het gene, dat hy tegen Joannes Philippus Bareus gefchreven heeft. De wysheyd , daer hy zig op roemde was hem alleen niet eygen ; hy' wird geholpen door Marcus Velfer en andere wyfe, genoeg•zaem zedig om te zeggen : lic vos non nobis.
Gualther ofte Gautherüs vanC'hatillon, van RylTel in Vlaenderen gebortig, leefde in de XIII eeuw: hy is Autheur van een Latynfche Rymdigt, getytelt Alexandreida, oft gefehiedenilfen van Alexander, Ulm 1559 , in-12 Lyons 155S in-^to, in't Italiaenfch ; eenige zeggen dat dezen Autheur Biffchop Van Maguelonne is geweeft: dezen Biffchoppelyken Stoel is naer Montpellier door Paulus den III overgeftelt in 't jaer 1556, en fy noemen hem Philippus Gualtherus van Chatillon ; dog Cafimirus Oudin , heeft goed gemaekt dat hy geenen Biffchop geweeft is, en dat hy ook niet Philippus genoemd wird.
Güillelmüs van Nassau, Prins van Oragnien , Koning van Engeland, wird in den •Haege geboren, in 'tjaer 1650 van Guilielmus van Naffau , en Henrica-Maria , dogten va Karei den I, Koning van Engeland. Over-klyneone van Guillielmus, vermoord door den Trouwloozen Geerard. (Ziet dit woord} Stadhouder van Holland verkozen zynde, in 't jaer 1672, wird hy Veld-overften der krygbenden van de Republiek , als dan in oorlog met Ludovicus den XIV. Dezen Prins zegt eenen vermaerden Schryver , voedde onder de Hollandfche lydzaemheyd , een vuer van eerzugt en hooveerdye , het welke federt dien , altyd in fyn gedrag uytmuntte, zonder oyt in



DER NEDERLANDEN, al* fyn redenvoeringen zig ie mifgrypen. Hy had een koel en fluer gemoed, fyn inbord werkzaem en doordringend. Defzelfs heldenmoed die noyt verzwakte, dede fyn flap en kwellende lichaem zwaere arbeyden , boven fyn kragten , ondergaen. Hy was moedig , zonder dit opentlyk te uytten ; eerzugtig, dog vyand der hooveerdye , geboren met een onveranderlyka hertnekkigheyd , om fyn tegenftrevers te beftryden ; beminnende de lanrizaeken en den oorlog. Kennende nog de vermaeken die aen de hooge Staeten verknogt zyn , nog die der beleefdheyd. Dufdanig was den Prins die de Hollanders tegen Ludovicus den XIV (lelden : de Republiek vreefde alfdan fterk voor haere vryheyd. De koninglyke legers waren in Holland. Guilielmus bood de inkomften en alle fyne goederen aen , om den Staet ter hulp te komen» Hy dede de dyken doordeken en de weegen onderwateren, langs welke de Franfche in het Land konden doordringen ,• voorgenomen hebbende van het verlies fyns Vaderland niet te overleven , en van te fterven in de laede aenvallen. Als het perykel voor by was, ging hy een verbintenis met verfcheyde Mogendheden van Europa tegen hun aen. Defzelfs onderhandelingen nouwkeurig en geheym, trokken behendiglyk in fyn aendeel, het Keyzerryk, den Raed van Spagnien , den Bevelhebber van, Vlaenderen, den Keurvorfl van Brandenburg. Den veldtogt van 't jaer 2674, was aenmerkelyk door den bloedigen veldflag van Senef» alwaer byde de partyen zig den zegenprael toefchreeven. De verfcheyde goede uytvallen van dezen Oorlog veroorzaekten den vrede van IMimweghen : eyndelyk ceekende men het vredens-tractaet; dog eer het zelve verkondigt was , valt den Prins van Oragnien op den Maerfchalk van Luxemburg ; hy waegt eenen bloedigen veldflag, die een goede weyl duerde en
V 2



en DOORLUGTJGE MANNEN ïierdnekkig voortgezet wird ; en die geen andere vrugten heeft voortgebrogt als de dood van 2000 Hollanders, en van zoo veel Franfche. Guilielmus wilt zekerlyk dat den vrede get'eekend was; ofc dat hy Hond geteekent te worden ; hy wift dat dezen vrede voordeelig aen fyn Vaderland was : dog waegde hy fyn leven , <en verfpeelde dat van verfcheyde duyzende menfchen, tot voorteekens van eenen algemynen peys. Als men hem de noodelooze flagting ■van dezen kryg verweet, zoo antwoordde hy met een koel gemoed , dat hy zig deze laelte les van fyn bediening niet kon wygeren. Dezen vrede ganfchelyk gefloten in 't jaer 2678, wird gevolgd door eenen Oorlog , die hem niet veel eer toebrogt; den Prins van Oragnien had Maria Stuart gehouwelykt, dogter van Jacobus den II; den iever van dezen Monarch ■voor den Catholyken G odfdienft , hitfte fyn onderzaeten tegen hem op. Synen fchoon-zoon ■voorgenomen hebbende dezen opftand waer te xiemen, ging naer Engeland over in 't jaer 1688 , verdreef fynen fchoon-vader uyt fyn Jiuys en van fynen Throon , en ftelde zig in fyn plaets. Naer dezen veroodmoedigenden zegenprael, rokte hy een deel van Europa op tegen Ludovicus den XIV ; op dat hy den cntthroonden Koning geenen onderfland zoude konnen bieden. Hy won den veld-flag van Boine in't jaer 2650, den welken Jacobus den II. verpligtte van Ierland te veriaeten; dog de volgende jaeren wird hy geflaegen tot Steenierken en tot Neerwinden , zonder dat de nederlaegen hem den moed benaemen. Men zeyde van hem, dat hy wonderlyk wel met groote Legers klynen Oorlog voerde ; gelyk Turenne hoogmoediglyk met klyne Legers grooten kryg gevoerd had. Hy dede aftogten, gelyk in waerde aen zyn zegenpraelingen ; hy neemt Namen , en houd altyd het vlak veld. Ludovicus den XIV



VER NEDERLANDEN. 2,3 hem voor Koning van Engeland erkend hebbende , wird den vrede in Europa erftelt. Den verdragshandel wird tot Ryfwyk geteekend in 't jaer 1697. Het Teftament van Karei den II, Koning van Spagnien in voordeel der Bourbons, tot nadeel der Princen Van fyn huys, ftak de Oorlogs-fakkel op nieuws aen. Den Koning Guilielmus, meer als oyt werkende met een lichaem zonder kragt en byna zonder leven, ontroerde geheel Europa om de magt van Ludovicus den XIV te verzwakken. Hy moed zig in 't begin van het jaer 1702, aen hec hoofd der Legers ftellen. De dood voorkomt fyn oogwit ,■ van fyn peerd gevallen zynde ; welken val door een klyne koorts gevolgd wird. Hy overlydde den 16 Meert van het zelve jaer. Guilielmus , den Throon verweUligende , behield de plaets van Stadhouder. Hy behaegde zig niet in Engeland , alwaer hy gedurige onluften onderftond. Men verpligtte hem van fyn Hollandfche lyfwagt te rug te zenden , en van de Regimenten, opgemaekt uyt de Franfche vlugtelingen , aftedanken, de welke hy tot zig had getrokken. Hy ging zeer dikwils naer den Haege, om zig te trooften over het mif-
noegen dat men hem tot Londen aendeect. men zeyde, om fyn gedurig reyzeas wille, dat hy niet als Stadhouder in Engeland was , en Koning in Holland. De Engelfche hielden op van hem te beminnen, zoo haeft fy hem tot Beilierder hadden aengenomen. Defzelfs handelwyzen dienden hem tot fyn voordeel niet : deze waeren trots , ftuer , uytfchietend. Alhoewel dat hy al de taelen van Europa bezat, fprak hy wynig en zonder bevalligheyd. Defzelfs bewimpelen brogt groot miftrouwen by. Altyd zwaermoedig en droevig ; hy bezat grooter oordeel als inbeelding. Ongelukkig was hy aen het hoofd van fyn Legers , even als op fynen Throon. Hy toonde er een groote op-



si4 1)0 O RL UG Tl GE MANNEN lettendheyd , veel eygenzinnigheyd , en zeet wynige bekwaemheyd. Defzelfs haet tegen Vrankryk was oorzaek van al deze inborft. Hy maekte zig het hoofd van een magtige faemenfpanning, en brogt zig in Bond-geuoodfchap met al de vyanden van Ludovicus den XIV , en al de Franfche vlugtelingen waren fyn lof-verkondigers. Al die aen deze afbeelding zouden twyfelen, konnen inzien het IV deel der Engelfche gefchiedenilfen, door M. Smallet, pag. 189, in-4to, tot Londen 1758Guilielmus , Koning der Romynen , Graeve van Holland, llden van diën naem, was zone /van Florentius den IV, Graeve van Holland en van Mechthildis van Braband. Den Paus Innocentius den IV, en de Romynen, tegenlTrevig aen Fredericus den II, befchikten de zaek zoo wel, dat naer de dood van Henricus van Thuringen, Koning der Romynen, den Graeve Guilielmus in fyn plaets wird gefielt , door de verkiezing der zeven groote Amptenaers van het Keyzerryk, tot Verringen, by Ceulen, in 't jaer 2247. Het volgende jaer belegerde Guilielmus Ceulen , nam de zelve naer een beleg van zes maenden , en wird er op Alderheyligen-dag gekroont. Hy was alfdan in den ouderdom van twintig jaeren ; hy verkiert tot Staet-bedienaers , Otho , Biffchop van Uytrecht , en Henricus , Flertog van Braband , defzelfs Oom. Naer de dood van Fredericus, voorgevallen in't jaer 1250 , bekragtigde hem den afgezant van den H. Stoel , in fyn weerdigheyd van het Keyzerryk, het welk men hem niet tegenflaende bleef betwiften. Hy verfloeg de Brabanders en zeyde de Wefterfche Vriezen den Oorlog aen , die tegen hem waeren opgeftaen, dog dezen Oorlog was voor hem ongelukkig. Hy wird vreedelyk omgebrogt in 'tjaer 1256, door eenige boeren die in het



DER NEDERLANDEN". 215,, tiet der MoeraiTen verborgen laegen, alwaer fyn Peerd door het ys zonk.
Guyse, ( Jacobus de ) tot Bergen in Henegouw geboren , wird Minderbroeder en overleed tot Valencyn in 't jaer '139;?. Hy had er gewerkt aen de befchryving van Henegouw in 't Latyn , van de welke men een overzetting heeft gedaen in 't Franfch , onder dezen tytel: opluyftering der Nederlandfche Gaulen , ofc jaerboeken van Henegouw tot het jaer 1244, Parys 1531, 3 vol. in-fol. Nicolaus de Guyfe , defzelfs bloedverwant ook van Bergen gebortig , overleeden den 17 July 1621 , Kanonik van Cameryk, is Autheur van een Gefchiedenisbefchryving der Stad Bergen , met een tydrekening der Graeven van Henegouw tot aen Philippus den II, Cameryk 1621, in-,to. gevoegd in de oudheden van het Nederland, Loven 2702 in-fol. Deze befchryving , zeer wel in't Latyn gefchreven , is niet onvoorzien van uouwkeurigheyd en geregeldheyd.
n.
•
TT aecx , ( David ) Tot Antwerpen geboren in 'tjaer 1595, omhelfde den geeftelyken ftaet , en ging naer.. Roomen over , alwaer hy Camerheer van den Paus Urbanus den VIII. Wird ; men heeft van hem Didtionarium Malaïco-latinum , & Latino-malaïcum , Roomen , uyt de drukkerye van de voortzetting des geloofs, 1631, in-4. dit is in't hollandfch overgezet en tot Batavia gedrukt in't jaer 2707.
IiAEFTENflus , ( Benedidtus ) Tot Uytrecht geboren , wird Benedictiën en ftelde de ervorming in de Abdye van Aflighern, in Braband, volgens de inftellingen der vergaedering van de HH. Vitonius en Hidulfus: de zelve zyn er hedendags



*ai6 DOORLUGTIG E MANNEN
verzagt met toeftemming van den H. Stoel, hy* overleed den 31 July 1648, oud 60 jaeren naer verfcheyde Godvrugtige en wyze werken in 't ligt gegeven te hebben , onder andere difquifitiones monafticte, zeer geagt.
Haer , ( Florentius van der ) Kanonik en Schatbewaerder van de Cöllegiaele van den H. Petrus tot Ryffel, tot Loven geboren in 't jaer 1547 , overleden in't jaer 1634 , oeffende een bezondere ftudie op de gefchiedeniifen van fyn , land en van de geeftelyke oudheden, en gaf in 't ligt L DeTnitiis tumultuum Belgicorum, Loven 15S7 , in-12 't is de befchryving van het gene dat in de Nederlanden voorgevallen is, ten tyde van den Hertog van Alba,- deze is zeer nouwkeurig gefchreven en mogelyk met te groote cierlykheyd. II. Antiquitatum liturgicarum arcana , Douay 1605, inïvb hy geeft er twee uytleggingen op de Miffe de tempore. De eerfte half letterkundig , en half geeftelyke oeffening , belluvt den faemenhang der deelen , de welk den Text uytmaeken : de tweede is een gevolg op de opzoekingen van den oorfprong der dienftplegingen van de Miffe , alhoewel er een gegronde wysheyd gevonden word voor den tyd waer in hy leefde , zoo is nogtans dit werk buyten agting , dóór die er fyn opgevolgd van den Cardinael bona , D : Martenne en den P. le Jlrun. III. De Burgtvoogden van RylTel, defzelfs ouden ftaet, bedieningen en afkomft , van de oude Graeven van Vlaenderen, en een befchryving van den ouden ftaet van de ftad Ryffel enz. Ryffel 1611 , werk gefchreven op goede gedenkftukken , met nouwkeurigheyd en oordeel.
Halloix , ( Petrus ) Geleerden Jefuiet, tot Luyk geboren in 't jaer 2572 , bezat de wyze taelen j en was geoeffent in de geeftelyke Gefchiedenis-befchryving. Hy predikte gedurende verfcheyde jaeren met groote welfpre-
kendheyd



D ER NEDERLANDEN. 21/ Jtendheyd. By de geleerdheyd voegde hy al de deugden, die eenen waeren Monik uytmaekeni Hy overleed den 30 july 1656, men heeft van hem : I. Anthologia Poëtica grseco-latina , Douay 1627 , in-i2i II. Illuftrium ecclefias orientalis fcriptorum qul Sanctitate & eruditione floruerunt, Douay 1633, en 1636, 2 vol. in-fol. het eerde deel heeft voor oogwit de fchryvers der oofterfche kerk van de eerfte eeuw ; het tweede raekt de tweede eeuw. Dit werk is vol geleerdheyd en opzoekingen ; men verwyt hem nogtans de verzuyming der nouwkeurigheyd bezonderlyk aengaende den H. Dionifius Areopagita. Verfcheyde van deze Heylige hebben plaets in de afta fanftorum , III. origines defenfus Luyk 1648, in-fol. opgedraegen aen den Paus Innocentius den X. En aengerand door den Cardinael Henricus de Noris.
FIar^eus, ofc Verhaer, (Francifcus) tot Uytrecht geboren ontrent het jaer 2550 * omhelfde den Geeftelyken ftaet; doorreyfde Duytfland en Italien , kreeg kennis aen P. Antonius Poffevin, en vergezelfchapte hem op de reys de welke dezen Pater by bevel van Gregorius den XIII ondernam. In fyn Vaderland wedergekeerd zynde, wird hy tot Loven met een Kanonikxdye in de Kerk van S. Jacob begiftigd , alwaer hy den n January 1632 overlydde. Men heeft van hem. I. Annales Ducum feu Principum Brabantite totiufque Belgii Antw. 1623, 2 vol. in-fol. Dit werk is in dry deelen verdeyld, het eerfte vervat Braband, het tweede de vereenigde Staeten, het derde de beroerten van het 'Nederland tot aen den wapen-ftilftand van het jaer 2609 ; hec is op alle plaetzen met portraiten verrykt. Deze Jaerboeken houd men voor de befte gefchiedenis-befchryving , die men van Braband heeft: zy zyn in 't algemeen zeer nouwkeurig en,getrouw. II. Coneordia hiftoria; facra; & profanse
/. DuU &



Sl3 DOORL UGTIG E MANNEN per Olympiades & Faftos a Roma condita ufque ad Chriftum palïurn, Antwerpen 2614 in-fol. III. De Vitis fandtorum omnium nationum & temporum, Ceulen 1605 in-föl. Het is een kort verhael van Surius. IV. Biblia facra cum expofitionibus prifcorum patrum litteralibus & myfticis, Antw. 1630, 2 vol. in-fol.: zyn uytleggingen op den Bybel zyn in geen agting.
HARDERWYCK , ( Gerardus ) in Guelderlancï geboren, onderwees de wyfgeerigheyd tor Ceulen ; hy was Paftor van de H. Colomba, en overlydde er in 'tjaer 1503. Hy heeft verklaeringen op Ariftoteles gegeven , op eenige werken van Albertus den Grooten , en op de Boeken der wyfgeeriheyd van den Paus Joannes den XXI, die gedrukt zyn geweeft in 'tjaer 1486 en 1504, in verfcheyde deelen in-folio.
HARTZOEKER, (Nicolaus) tot Gouda in Holland geboren in't jaer 1656, van eenen Remonftrantfchen Kerkbedienaer , oeffende zig in de letterkunde ,[in de taelen, in de natuer en wiskunde. Het genootfchap der wetenfchappen van Parys en van Berlin naemen hem tot litmaet aen. Den Czar Petrus wilde hem met zig leyden ; dog Hartzoeker ftelde de vermaeken van Amfterdam voor die van Mofcovien. Om dezen voorkeur te erkennen , dede men hem op koften der gemynte een foort van befchouw - plaets der natuer-en-fterrekykkunde op een der Bolwerken van de Stad opmaeken. 'tis aldaer, dat hy eenen Brand-fpiegel van verfcheyde ftukken verzaemeld, ondernam, volgens het ontwerp dat hy er van had gezien in de Spiegel-kunde van Zircher. Joannes - Guilielmus, Keurvorft. palatyn hem de tytels van fynen eerften Wifkonftenaer, en van agtbaeren Lefgever in de Wyfgeerigheyd in de Univerliteyt van Heidelberg vergunnende, verliet hy Amlterdam. IXaer de dood van dezen Vorft vertrok hy zig naer Uy-



DER NEDER LA ND EN. 219
wecht, alwaer hy overlydde in't jaer 1725, in den ouderdom van negen-en-zeftig jaeren. Hy was levendig, vlytig, goedaerdig en gevoegzaem, welke goede gaven zyn valfche vrinden, zegt Fontenelle , dikmaels misbruykten. Hy had liever de draeywinden van d'Efc'artes te beknibbelen, als de ydele inbeeldingen van Newton. Defzelfs inbeelding , gaf hem fomtyds zyn aenmerkingen en ontdekkingen in, even als doen hy klaerlyk in de maen een Stad zag , met al de fteenwegen die derwarts leydden. Men heeft van hem : I. Eenen Natuerkundigenloop verrykt door verfcheyde ftukken , die wetenfchap betreffende, in den Haeg in-4to 1730. II, Een menigte van werkxkens, onder de welke er wynig aenbelangende zyn.
Hasech , ( Antonius) Geeftelyken van het Eifdom van Luyk, wird berugt door fynen hoogen ouderdom , en de middels de welke hem tot den zeiven deden geraeken. Defzelfs Biffchop hem ondervraegt hebbende, hoe dat hy fyn magten en gezondheyd ver over de eeuw bewaerd had, antwoorde, dat hy hem getrouwiglyk van dry zaeken onthouden had ; mulurum, ebrietat's & irccundU. (Ziet Leonicenus) hy overleed in 'tjaer 15:6 in den ouderdom van hondert en vyf-en-twintig jaeren , honderd jaeren Paftor geweeft zynde van Guhch oft Gouvi, in het Land van Luxemburg , en volgens andere tot Gelich ofte Geule by Maeftricht. Defzelfs af beeldzei, dat men in 't koper gefneden heeft , word zeer raer.
Havensius , ( Arnoldus ) geleerden Jefuiet , tot s'Hertogen-Bofch geboren in 't jaer 1540, wird Hoogleeraer in de Godfgeleerdheyd tot Ceulen benoemt, alwaer hy deze wetenfchap met toejuyging onderwees; naer zeven-en-twintig jaeren in de focieteyt overgebrogt te hebben , verliet hy de zelve door de liefde diehy tot de eenigheyd droeg, en wird Carthuyzer oud zes-en-yeertig jaeren; hy bekwam aldaes



32o pOORLUGTIG E MAN NEN niet minder agting als in de focietyt; hy wird prior van verfcheyde conventen, bezoeker der Kloofters van de Provintie, en overleed tot Gend, in 't jaer 1611, oud een-en-zeventig jaeren. Hy is Autheur van verfcheyde werken. I. De authoritate fanclorum patrum in decernendis fidei dogmatibus, Ceulen 1620, in-8. Dit is niet als een redenvoering. II. de erectione novorum Epifcopatuum in Belgio, Ceulen 1609, in-4to, III. de credulitate, moribufque prifcorum ac recentium hsereticorum, 1608,, '\n-8yo : werk vol van zaeken , gefchreven met cierlykheyd en aenbelangendheyd.
Havercamp , ( Sigisbertus ) Lefgever in de Gefchiedenilfen , welfprekendheyd en Griekfche tael tot Leyden , en lidmaet van het genootfchap van Cortone in Italien, overleed in 't jaer 1743 , oud agt-en-vyftig jaeren ; hy had zig een groote faem door fyn wetenfchap toègebrogt. Hy bezat byzonderlyk de kennis der pronk-penningen. Onder andere vrugten van fyn werkzaeme bezigheyd heeft men van hem verfcheyde werken op de Griekfche en Latynfche Autheurs van Europa , in-8vo, 1729 : van Jofephus 1726» 2 vol. in-fol. tot Amlterdam» met zeer geleerde aenteekeningen , dog te wydloopig ; van het verdedig-fchrift van Tertulianus. Men is hem nog fchuldig. I. De groote en klyne kopere gedenkpenningen van het Cabinet dér Koningin Chriftina van Sweden in "t Latyn 1740, in den Haege, in fol. met verklaeringen , en in 't Franfch ïn het zelve formaet. II. De gedenkpenningen van den Hertog van Croy , Amfterdam 1738 , in-,to. III. Een gezogt werk , getytelt : Sylloge Icriptorum , qui de graecce linguse refta prönuntiatione fcripferunt, Leyden 1736, a vol. in-4.
HAVERMANS , ( Marcarius ) tot Antwerpen, geboren, regeltugtigen Kanonik van het order van Premonftreyt, was begaeft met een fgherp verftand > levend en doordringend. Maer



DER NEDERLANDEN. 2jt
«et een uytterlyke teere gezondheyd, de welke hy nog meer verfwakte door lyn gedurige bezigheyd in de ftudien. Hy overlydde in 't jaer 1680 tot Antwerpen , enkelyk 36 jaeren oud. Defzelfs eerfte werk is getytelt : Tyrocinium Theologite Moralis Antw. 1675 2 vol in-8vo.
II. De verdeding van dezen boek Ceulen , 1676,
III. Den verdedig brief aen den Paus Innoceutius XI. IV. Godfgeleerd onderzoek op de liefde van den naeften V. Ondervraeging , alwaer hy onderzogt welke liefde noodzaekelyke en voldoende is tot de regtveerdigmaeking in het H. Sacrament van boetveerdigheyd ? fyn werken zyn in 't Latyn : Hy was, zegt Foppens in de Nederlandfche boekzael, » eenen geleerden « man dog van welkers boekzifteryen er eenige »» een fchets der Janfenifterey hebben. *i
Haye ,( Gilbertus de la ) Predikheer, tot Ryffel geboren in 't jaer 2640, dede zig beminnen en agten door de zuyverheyd van fyn manieren , en de zoetaerdigheyd van fyn inborfi : niet tegenftaende dat hy zig fterk tot het Prediken begaf, wift hy den tyd te vinden, om veel oude fchriften der Kloofters van het Nederland te doorfnuffelen , waer uyt hy een groot getal ftukken trok, om de gefchiedenis - befchryving der Kloofters en de fchryvers van fyn order op te helderen. Hy overleed tot Ryffel den 27 Juny 1692. Men bewaerd er in handfchrifc : I, Compendium Hiftorite Provinciaj germanias inferioris F. F. prasdicatorum. Den P. Richardus heeft de zelve waergenomen in de Gefchiedenis-befchryving van het Kloofter der Predikheeren van Ryffel 1781 , alwaer men een zeer goede wederlegging vind van de lefte befchryving van deze Stad ,opgeftelt door eenen wysbegeerigen papier bekladder. II. Bibiiotheca Belgo-dominicana. Den P. Echard heeft dit werk doen (lellen in fyn opvolging der fcriptores ordinis prtedicatorum van P. Quetif, Parys , in-fpl,



222 DOO RLUGTIGE MANNEN
Heem ,( Joannes David van) tot Uytrecht geboren in 'tjaer 1604, tot Antwerpen overleden in 't jaer 1674 ; oeftende fyn konft in 't Schilderen van Fruyt, Vaezen , werktuygen van 't mufiek en van Turkfche kaemer-behangzels. Hy brogt, zegt'M. Lacombe , zyn verfcheyde voorwerpen op een zoo verlydende weyze voor, dat men, zoo dra men-ze befchouwde , er de hand wilde aenflaen. Defzelfs verwe is van een aengenaeme frifcheyd, en fyn hand van een wonderbaere ligtheyd. De ongedierten fchynen op fyn Schildereyen te leven. Hy liet eer.en zoon agter ( Cornelius van II Heem ) die een gedeelte van fyn gaeven erfde.
Heemskerk ,( Martinus ) bygenaemt in fynen tyd den Raphaël van Holland , wird in 't I jaer 1498 geboren, in het dorp van Ileemfkerk , van het welk hy den naem aennam, en j overleed tot Haerlem , oud zes-en-zeventig jae-'j ren, in't jaer 157, : defzelfs ontwerp is vol-^ ftrekt ; hy heeft oordeel en invloed in fyn uytvinding ; dog hy heeft de ftihaduwe te fterk veronagtzaemd. Aen defzelfs ■deeldkleeders ont- j breekt de ligtheyd en acn de hoofden del edelmoedigheyd. Dezen Schilder liet veel goederen naer ; hy maekte eenen uytterften wil Ij by den welken hy een aenmerkelyke fomme d bezettede om alle jaeren aen zeker getal vaniï - dogters tot houwelykx gift uytgereykt te wor- j den ; waer voor zy enkelyk moeften op eenen ii geftelden dag rondom het kruys komen danffen , j het welk op fyn graf geftelt zoude zyn. Me na aenmerkt, dat dit het eenigfte kruys geweeft ïsl dat de proteftanten op de plaets van fyn gratil gefpaert hebben , om tot tytel van ftigting te die-:, nen. De bezonderfte werken van dezen meefter: zyn in het Nederland : naer defzelfs ftukken: heeft men ook verfcheyde plaeten gefneden.
heereboord( Adrianus )Les-gever der wyf-f geerigheyd tot Leyden, nam van de eerfte aen i



VERNEDERLANDEN 333 de.grond-regels van Defcartes, ervormer van deze wetenfchap in Europa, en verftoutre zi<* de zelve te onderwyzen. Syn bezonderfte fchriften » van dezen'aerd, Zyn : I. Melethemata philofophica. II. Philofophia naturalis, moralis & rationalis &c.
Hein (Petrus) Zee-bewindhebber van Holland , van een gemyne af komft, verhief zig door fynen kloeken moed in deze hoedani<*heyd Hy was eerftelyk Onder - Zeebewindhebber van de j ooftindifcheVloot, en dry jaren daer naer bekwam
- hy 't bevel van deze vloot. In't jaer 1616 floe" hy 1 de Spagmaerts op de kuft van Brafilien • hv i nam verfcheyde fchepen , en maekte eenen aen: merkelykelyken buyt, den welken hy in't jaer
'627, naer Holland voerde, alwaer hy zeer ! groote eerbewyzingen ontfong. Het vozende i ]aer maekte hy zig meefter van de Spaenfche ' vloot, gelaeden met goud, welkers weerde tot ;öe 13 mihoeneu beliep , behalvens den mulleus, grouwen amber, bezoard-fteen en een «menigte van zeer koftelyke koop - goederen in
- zyae. Urn zoo groote daeden te verbelden ■ <*af .men hem de bediening van Groot-admirael' van 1 Holland in tjaer 1629; maer eenigen tyd daer
! Wlrd hy °P de Zee ^ood , in eenen ftryd tegen twee fchepen van Duynkerke.
Heinsius , ( Daniël ) tot Gend in 't jaer ' F5«2, van eenen uytmuntenden ftam geboren ,
(de gefchiedeniflen en ftaetkunde tot Leyden. t Wy volgde hem op in den Zetel, naer dién der
Gnekfche tael van fyn twee-en-twintig jaeren bekleed te hebben, en overleed in't jaer z6*r, -men
heeft van hem : I. Overzettingen, genoeg 4trouw 'bezonderlyk van dezin-fpreuk van Tyrus: van dè 'i-ym-d^tzels van Arilioteles , aen de welke
een verhandeling op het treur-gedigt *evoe*t M ; van Heiiodus ; waer hy aenmerkingen heeft
pygevoegt, van Theocritus, van Mofchus, van



S24 D00RLUGT1GE MANNEN Bion... van Clemensvan Alexandrien.il. Aenmerkingen op 'c nieuw Teftament 1641 , in-fol. 1IL Laus afini, & alia ejufdem geueris , Leyde Elzevir 2729 , in-24. IV. Een opzaemeling van defzelfs loP-reden , tot Leyden in 't jaer 1609 , in-4to V. Griekfche en Latynfche veerfen, in de welke den Autheur meer geleerdheyd als rymdigt heeft geplaettt 1613 , en 1616, VI- Werken vau'Horatius met aenmerkingen , treurdigten van Seneca en van Terentius. Hy bezat in der waerheyd groote wetenfchap ; en daer: verfcheen niets aenbelangende op de letteroeffening der oudheyd , oft hy haeftte zig van. er fyn boekzael mede te verryken. De Republiek van Veneden benoemde hem Ridder van den H Marcus ; Guftavus Adolphus betuygde hem veel a"ting, even als Urbanus den VIII. hem had betoont, voor al eer dat hy zig onder den aenhan» der Calviniften had geftelt , en dat hy in de gewaende Kerkvergaedering van Dordrecht tegenwoordig was geweeft.
"Heinsius, ( Nicolaus) Zone van den voorwenden , zoo geleerd als defzelfs Vader , wird tot Leyden geboren in 't jaer 1620 , en overleed in 't jaer 1ÓS1. Hy wird tot afgezant aen het hof van Zweden verkozen , en behaegde zeer aen Chriftina , die zeer geneygd was tot 'de «eleerdheyd , en die hem naer Vrankryk en°Italien zond, om voor haer een opzaemeling van boeken der oudheyd te doen. Sy liet hem fomtyds in gebrek van geld ; genooozaekt zynde van het fyn te befteeden , waer door hy fyn fortuyn beledigde. Defzelts «rootfte geneygdheyd was van fyn vrienden te verpligten en al de gene. die eenig verlangen thoonden om zig in de wetenfchappen te vervoorderen, men heeft van den zeiven verfcheyde werken. I. Latynfche rymdigten , verfcheyde-mael erdrukt; den beften druk is dien van Amfterdam in 'tjaer 1666 , in ia IL Brie-



DER NE D ERL A ND EN 37é
ven , genoegzaem nonwkeurig , en zuyverlyk gefchreven ; door Burman in 't ligt ge»even in defzelfs opzaemeling in 5 vol. flI.°Bneven van de dooi lugtige geleerde. IV. eenen fchoonen druk van Claudius enz. Hy had overvloediglyk gelezen , en op dat fyn geheu«en het welk hy van natuerswege zeer uytgeftrekt had, hem met zoude bedriegen , zoo was fyn gebruyk er uyttrekfels van te nemen. [ HÉtNSItjs, ( Antonius) die Grootpenfionaris van Holland was van 'tjaer 1690, tot het jaer 2720,was zoon van Nicolaus en klynzoon van Daniël Heinfms. Hy maekte geen Latynfche veerzen als fynen Vader , maer hy beIherde Holland geduerende den ganfchen tyd . dat hy deze eerlie Bediening van den Staet bekleedde. Hy wird bemind en bevoordeeld van den Koning Guilielmus ; hy had allen het betrouwen van den Prins Eugenius , en van den Lord Marlburough ; deze dry mannen te faemen vereenigd , maekten gelykelyk een foort van drymanfchap uyt hetwelk ongehoorde onrufteii gedurende verfcheyde jaeren , aen Vrankryk veroorzatkte, zoo verre zelfs , van het te doen vreezen, dat het leger der Bontgenoo1 ten, tot het binnenlle van het Koningryk foude doordringen.
HelmbreIvER. , ( Theodorus ) Schilder, • Zoon van eenen Mufikant, wird tot Haerlem l geboren, in 'tjaer 1624, en overleed in de zel' ve ltad in 't jaer 269, , op de reys die hy naer - Koomen dede, om zig te voltrekken in zyn Kortlt; die van jyiedicis ontfongen hem in hun IPaleys. Defzelfs gedrag , Godfdienltigheyd en 1 meddydende liefde tot den naeften , verhieven igrooteiykx zyn gaeven. Dezen meefler feheeu ! uyt in 't fchilderen der klyne voorworpzels van teygenzinnïghedert
HELMüNf , ( Joannes Baptifta van ) Edelman 1 van Bru Hel, wird in't jaer 15H8 geboren, hy huys/. Deci. Y



225 DOÖRLUGTIGE MANNEN velite zig tot Vilvoorden , aluaer hy een groot gedeelte van fyn leven ombrogt, zig teenemael tot de oeffening der ftofscheyderye en Artzenyekunde begevende : in fyn verhandeling dc magnetica vulnerum curatione , en in andere fchriften ; verfcheyde dolingen geplaetft hebbende, die openbaere Kettereyen waren , volgens het oordeel van de t'aculteyt der Godsgeleerdheyd tot Loven , wird hy gevangen geftelt in de gevangenis van den Biffchop van Mechelen ; hy erriep agtervolgens fyn dolingen , en onderworp al fyn fchriften aen de vonnis-ftryking de Roomfche Kerk , leefde goed Catholyk , geagt van de lieden van aenzien , en overleed naer de H. II. Sacramenten ontfangen te hebben met groote godvrugtigheyd , in 't jaer 1644 , wy nemen deze verhaeling uyt de getuygenis , die er naer de dood van Helmont, ter aenzoeking van defzelfs Weduwe , den Arts-biffchop van Mechelen van gaf, gedagteekent tot Bruffel den 23 Oftober 1646 , Helmont was wynig ervarender als eenen Kwakzalver, en volgde onverfaeft de raeskalligheden van Paracelfus. Defzelfs algemeenen geneefmiddel was een duyfter denkbeeld , dat hem van de dood niet konde bevryden. Hy dede nogtans buyten gewoone zaeken , gebruykende in de langdurige ziekten zwaere. geneefmiddels , die hem gelukten aen de menfchen van eenen fterken natuer. Behalvens dit, zoo bezat hy de hooverdye van eenen Edelen Duytfcher : zig- laetende voorftaen dat hy fyn geboorte ontaerd had , oeft'enende de Artzenye-kunde ; hy verliet fyn Vaderland , en verfcheen er niet dan naer thien jaeren. Defzelfs werken zyn by een verfaemelt geweeft, in-fol. Leyden 1667, en Frankfort 1707, de werken van dezen ftofschêyder fyn het meellendeel naer defzelfs dood in 't ligt gekomen, dog zy zyn wynig geagt , om dat fy zonder regel en faemenbinding zyn , het handfchrift



DER NEDERLANDEN. 237 was aen den drukker overgelevert zonderoverzien te zyn ; men agt nogtans grootelykx die , de welke hy zelfs in % ligt gaf. Alle defzelfs fchriften betreffen , oft de natuer oft de ArtzeT nye-kunde. De bezonderfte zyn : I. Demagnetica vulnerum curatione, Parys 162/ , in-üvo. II. Febrium Doclrina inaudita. III. Ortus Medicince. IV. Supplementum de aquis fpadanis, Luyk 1624, in-8vo. &c. Henricus de Heers, Medicyn-meefter van de Princen van Luyk, Ernellus en Ferdinandus, wederlydde deze verhandeling door fyn deplementum fupplementj de fpadanis fontibus, Luyk 1624, in-8vo. Men vind in fyn verfcheyde fchriften veel gekkeïyke en buytenfporige gedagten
Helmont , ( Francifcus Mercurius van ) zoon van den voorgaenden , geboren in 't jaer i6z8, was minder berugt als fynen Vader ( alhoewel defzelfs grafschrift er van fpreekt ) om diefwil .(at hy alle wetenfchappen doorknibbelc hebbende, zig in geene eenen naem konde verdienen. Hy was eenen wenderbaeren man. Hy had zig in fyn jonkheyd onder een Boheemfche bende begeven , met de welke hy verfcheyde Provintien doorliep. Men hield hem .verdagt van den Philofoophfchen fteen gevonden te hebben ; dit verdagt kwam voorts van dat ny met klyne inkomften grooten zwier maekte. Fly heeft boeken agtergelaeten op de Godfgeleerde ftoffen : L Alphabeti verè naturalis hebraici delineatio. II. Cogltatiories fuper quatuor priora capita genefeos, Amfterdam 169? , in-8vo III. De attributis divinis. IV. De inferno , enz. Men ziet uyt fyn werken , dat hy eenen wonderbaeren en zinnelyken Geeft had, hy geloofde aen de zielverhuyzing. Hy brogt een deel van fyn leven over by de Princen van Sultzbach, ging agtervolgens naer Berlin, ten aenzoeke van de Keurvorihnne vp.n Brandenburg, en overleed wyY 2



225 doorlugtige mannen big tyds daer naer tot Coeln, het welk een deel v.an deze fiad uytmaekt, in't jaer i6q, oud een - en - tagentig jaeren. Den berugten' Leibmtz maekte hem dit eerlyk Grafschrift.
NU patre inftrior, jacet hlc Helmontius alter t Qui junxit varias mentis Cf artis opej :
Per quem Pyrhagoras O Cabbala facra revixit t EUufque , parat qui fua cuncla jïbi.
Daer is eenen Baron van Helmont geweeft, den welken eenen waeren verligtten was, en dieeyndigde met Kwaeker te worden.
Helvf.tius , ( Adrianus ) Hollandfchen medicyn-meefter van de Staeten Generael en van den Prins van Oragnien , bekend door ve.Tcheyde werken vol van buytenfporigheden ctr Stofbranders , overleden in 't jaer 1709-, komt tot Parys zondér eenig inzigt van 'jer zig te huyfveften , enkelyk om de fchoonhéden "van deze klyne wereld te befchouwen , oft wel eet om de ftorfen , van fyn Vaders vermengingen te verkoopen. Dezen geneefmiddel geen°groot vertier gehad hebbende , dede eenen Drogill hem een gelchenk van vyf oft zes ponden Brafilie wortel, het welk hy hem gaf als een koflelyke zaek. Helvetius loopt naer 't Hofpitael om onder vindig te nemen , expcrimentum in anima vili , en naer de kragt van fynen middel tegen den roodenlöop ondervonden' te hebben , dede hy het zelve aenplakken , al de ziekene, met deze kwael befmet, kwamen tot hem , en hy geneefdeze al. Ludovicus den XIV, gebood hem dezen geneefmiddel bekend te maeken , die zoo wonderbaere uytwerkzels dede. Hy verklaerde dat het was den Ipekakuahna, en ontfong duyzend goude Louizen tot belooning ; de eer van deze ontdekking hem betwilt wordende, zoo bekomt Helvetius een vonnis uyt het Parlement, het welke hem den uytvinder van dit °eheym



DER NET) ERLAND EN. S2Q verklaert. Hy word agtervolgens algemynen onderzoeker der Galthuyzen van Franfch-Vlaenderen en Medicyn-meelter van den Hertog van Orleans, beftierder van het Kpningryk. Hy overleed den 20 February 1727 , oud vyf-enzeftig jaeren, eenige werken naerlaetende. Het meelt geagt is fyn verhandeling op de meed voorvallende ziekten , en de bezonderfte. middelen om de zelve te genezen, 2724, 2 vol. in-#vo. Het welk men verfcheydemael heeft gedrukt.
Hemrjcourt, (Jacobus van) Luykfchen Edelman , Ridder van den H. Joannes van Jerufalem (tegenwoordigiyk Maltha ) overleden den 18 December 1403, heeft uytgegeven den wapen-fpiegel der edele vanHasbaye, met figueren, Bruffel 167J, in-fol. Hy word raer en is zeer opgezogt irt hec land. Dit werk heeft tot groote hulp gediend aen al de geüagt-rekenaers vart het Nederland.
Hemnepin , ( Ludovicus ) Minderbroeder van Aeth in Henegouw, alwaer hy geboren wird in 't jaer 1640, begaf zig eenigen tyd tot den dienlt der Galthuyzen, agtervolgens wird hy Veld pater, en ging over naer Quebec in Hoedaenigheyd van Miilionaris , en oeffende deze bediening ten tyde van 11 jaeren in Canada. In 't jaer 1678 , vaerde hy over den poelOntario , doorliep de meefte landltreken naeft den Zuyd-weften van Canada, ontdekt in 'tjaer /680 de Rivier Miffilfipi. Hy gateen befchryvinge van deze ontdekkingen , Parys 16Ï3 en Amfterdam /704. Deze laelte is voikomender. Den P. Hennepin overleed tot Uytrecht , in \ begin dezer eeuw.
Henricus van Gend , was gebortig van die Stad, en fynen ftam-naem was Goethals. Hy was Hoog leeraer en Les-gever der Sorbonne, atgervolgens Arts-diaken van Doornyk , alwaer hy overlydde in'c jaer 1295 , oud zes-en-zeven-



230 D00RLUGTIGE MANNEN tig jaeren. Men heeft van hem I. een verhandeling der doorlugtiglte Mannen , om te dienen tot vervolg aen die van den H. ITieronymus en van Sigisbertus, gedrukt met een algemyn begtyp der Gods-geleerdheyd in-fol. Parys 1518 en 1519. Antw. 1639 in-fol. met aenmerkingen van Aubertus Le Mire. II. Een al-verhaelende Godsgeleerdheyd , Venetien 1613 , 2 vol. in-fol. Dit laefte werk is genoegzaem goed , en handelt ganfchelyk op de werken der Godsgeleerde van den tyd van Henricus van Gend. Vitalis Zuccolius van Padoua, van het order der Camaldulen, heeft er eenen nieuwen druk van gegeven met verklaeringen. 1Tis ten onregt dat hy Henricus Religieus noemt van het order der Serviten. Alioo het in dién tyd het gebruyk was van tytels te geven , zoo noemde men hem den volkomen Hoog-leeraer.
Henricus Harpius, godvrugtigen Recolledt, alzbo genaemt omdiefwil dat hy van Herp was , Dorp in Eraband , thoonde eenen uytiïekenden iver in de belliering der Zielen , en overleed tot Mechelen in 't jaer 1477 , men heeft van hem een groot getal werken van godvrugtigheyd , in 't Vlaemfch gefchreven ; en in 't Latyn en Franfch overgeftek. Defzelfs miftyke Godsgeleerdheyd is in 't Franleh overg'eltelt door La Motte-Romancour , Parys 1Ó27 , in-4to.
Henricus van Gorrighem , alzoo genaemt, omdiefwil dat hy van Gorcum in Holland gebortig was, ondeiweesde wysgeerigheyd en Gods-geleerdheyd tot Ceulen , en was Öi;derCancellier van deze Univerliteyt in 't jaer 1^20., Men heeft van hem : I. De ceremoniis Ecclefiafticis , Ceulen 2503 , in-4. 11. De celebritate fellcrum. III. Concluliones et concordantise bibliorum ac canonum in libros Magiltri fenteutiarum Vcnetiea. 1506 , in-fol. IV eeu ver-



DER NEDERLANDEN, 331 handeling der waengeloovigheyd , gevoegd in, den Malleus maleficarum Lyons 1669
Henricus van den H. Ignatius , Carmeliet van de Stad Aeth in Henegouw , onderwees de Gods-geleerdheyd met lof, en had de aenfienelykfte bedieningen van fyn order bekleed, hy verbleef langen tyd tot Roomen in 't begin van het Pausdom van Clemens den XI , die hem groor agtte ,• en hy overlydde tot Caveé een Kloofter der Carmelieten , by Luyk , ontrent het jaer 1720 in eenen zeer hoogen ouderdom , defzelfs bezonderfte werk is een volkomen begryp van de natuur-kundige Gods-geleerdheyd , genoegzaem leerende , onder den tytel van Ethica Moralis Luyk 1709, in 3 vol in-fol. dit werk word raer; daer zyn eenige zaeken, die de Godfgeleerde niet nouwkeurig hebben gevonden ,• hy is verboden geweeft tot Roomen in 'tjaer 171^ en 1722. Men heeft nog yan hem. I. Eenen anderen boek van Godfgeleerdheyd ook wynig gemyn, getytelt Theologia vetus fundamentalis, ad mentem refoluti Doctoris J. de Bachone, Luyck 1677 in-fol. II. Molinifmus profligatus 2 vol. in-8vo Luyck 1715, III. Artes Jefuiticae in fuftinendis novitatibus , laxitatibufque Soeiorum , Strasburg 1717. IV. Tuba magna mirum clangens fonum. ...de neceflitate reformandi focietatem Jefu per liberium candidum. 't Is een verzaemeling, vol vuerigheyd en wynig overeenkomende met de leering van den Ethica amoris. Den beften druk is dien van't jaer 1 717 , in 2 zwaere deelen in-12. Henricus van den ILIgnatius verklaerde lig opentlyk in fyn fchriften voor de zaek en de gevoelens van M. Arnauld en van P. Quefnel.
Henschenius , (Godefridus) Jefuiet, tot Venrad in Gueldren geboren, in't jaer 1600, werkte langen tyd met voorfpoed aen de wydloopige verzaemeling van de werken der Heyligen met Bollandüs, die fynen Overften is



232 DOORLUGTIGE MANNEN
geweeft, zuyverende op alle plaetzen de legenden van Godvrugtige vertrekzels en miffchien fomtyds wel belaggelyke , met de welke deSchryvers der eeuwen van onwetendheyd, dele hadden vervult, naer met Bollandüs in 't ligt gegeven te hebben de Ada Sanöorum van de maend January en F ebruary , gaf hy met den P. Papebroch , de levens der heyligen van de maend Meert en April. Hy overlydde tot Antwerpen den 12 September 1681 , den P. Papebroch heeft defzelfs leven befchreven , en heeft het geftelt in het zften deel van de Acta Sanctorum van de maend Mey.
Herenthals .(Petrus van) Alzoo genaemt, omdiefwil dat hy tot Herenthals , ftad in de Kempen, onder het Bifdom van Antwerpen , ontrent het jaer 1320, geboren was , regultugtigen Canonik vart het Order van Premonftreyt overleden , den 22 January 1390 , heeft uytgeven. L verklaeringen cp de Pfalmen Ceulen 14,93 , Rouanen 2504 ; dit is niet veel meer dan een verzaemeling opgemaekt uyt verfcheyde uyttrekkingen. 11. Chronica ab orbis initio , in handfchnft, uyt het welk Baluzius de levens der Paufen ; Joannes den XXII, Benediöus den XII. Clemens den VI. Gregorius den Xl. en Clemens den VIT. getrokken heeft , die hy vervoegde met de levens der Pauzen van Avignon , Parys 2693 , in-^to men bewaert nog verfcheyde andere werken in handfchrift van Herenthals, in de Abdye van Floreffe , Bifdom van Naemen , alwaer hy Prior van is geweeft gedurende 30 jaeren.
HERINCX , ( Guilielmus ) Tot Helmont geboren , wird Recolect , en agtervolgens Biffchop van Ypre verkozen , in \ jaer 1677 \ hy overleed het volgende-jaer oud 58 jaeren , men heeft van hem eene loop der Schoolgeleerde en Zedekundige Godtheyd.
HERMANL'S va>i RYSWYCK, Hollander,
wird



,Ï)È-S, NEDERLANDEN. 233 Wird in de gevangenis gefteken in 't jaer I499; 'uyt de welke hy verloft wird naer afsweering gedaen te hebben. Dog een tweede reys fyn dolingen verkondigd hebbende, wird hy levendig in den Haeg verbrand in 't jaer 1512. Hy leerde dat de Engelen van Godt niet gefchaepen waren , en dat de ziel niet önfterffelyk is, by loochende dat er een hel was en beweerde dat de Moffen der elementen van der eeewigbeyd waren , hy verwïp met een de zelve onvermetendheyd de H. Schriftuer, even als deoude en nieuwe Wet.
Hessels , ( Joannes ) Hoogleeraer en Lefgever der Godfgeleerdheyd in de Univerfiteyo van Loven, welkers luyifer hy is geweeft, geboren in 'tjaer 1532, Wird met Bajus naerr de Kerkvergaedering van Trenten gezonden* 1 ot Loven fyn Vaderland wedergekeerd zynde , overlydde hy er in 'tjaer 1566 oud vier-enveertig jaeren. Hy is vermaerd. I. Door een groot getal werken van twiftreden. II. Door. verklaeringen op den H. Matheus, in-8vo ; op den eerften brief aen Timotheus ; op den tweeden van den H. Petrus, en op den eerften van den H. Joannes in-8vo. III. Door eenen uytmuntenden Catechifmus, Loven 1695 in-,#to den welken niet alleen een enkele voorftelling der Catholyke leering is, maer een volftrekt bêgryr» van onderwyzende en zedekundige Godfgeleerdheyd, uytgeput met groot oordeel uyt de H. Vaders en bezonderlyk uyt den H. Auguftinus. Henricus Gravius eerften uytgever van dit werk, heeft er uytgelaeten al dat den fmaete had der gevoelens van Baius. Den Autheur muntte door de welfprekendheyd niet uyt 4 maer defzelfs oordeel was gegrond , en hy beknibbelde de ftoffen met aenda<n de welke hr behandelde.
Heurnius, (Joannes) berugten Medicyn-



434 DÖORLÜGTIGE MANNEN
naer 'de kenniflen van fyn wetenfchap tot Lo* ven , tot Parys en tot Padoua bereykt te hebben, vertrok hy hymelyk uyt Italien , miffchien omdiefwil dat hy er eenige blyken der Calvinilterye had gegeven, en keerde weder naer fyn Vaderland waer hy niet naerhet van zig aenltonds voor die feite te verkiaeren In t jaer 1581 wird hy mer Leyden ontboden om aldaer de les te geven. Hy verrigtte dit met den aldergrootfien luyfter. Hy is den eerften die de ontleding der doode lichaemen m deze Stad heeft aengetoond. Dezen bekwaemen man overleed in 'tjaer 1601 aen het fteen, oud ncht-en-vyftig jaeren. Hy heeft veel gefchreven. Het bette werk is de verhandeling op de hootdpyn in 't Latyn 1602 in-4to : dit overtreft zoo Teel defzelfs andere werken, als het hoofd herlcht ever de andere litmaeten des licbaems ; dit' is ten minften het gevoelen van Julius Scaliger , zeer dikwils buytenfporig in fyn lof-reden , even als in fyn b'oeklifterye. De andere werken van dezen geleerden Medicyn-meefter fyn. I. Praxis medicinse nova in-4to. Leyden 1590. II Inftellingen der Medicynen in 't Latyn Leyden léoo irï-/2. III. Verhandeling op de kortzen in-4. Leyden 1598.IV. De Verhandeling op de pelt in-4. Leyden 1600. V. Verklaeringen op Hipocrates, in-4. Heurnius had zoo dikmaels Hipocrates «elezen , dat hy den zei ven van buyten wilt. J-Iy wird aenzien voor eenen even wyzen en befchaefden man, die aen de wetenfchap der Artzenye die van de letterkunde voegeve.^ De opzaemeling van defzelfs werken is in t ligt sneven tot Lyons in 't jaer 165S in-folio : zynen zone, Otho, tot Uytrecht geboren in 'tjaer 1577 vol"de fynen Vader op in den ^etel van Lef"ever der Artzenye-kunde tot Leyden, alwae°r hy de zelve onderwees gedurende dertig jaeren. Hy overlydde in 'tjaer 1652. Men iieeft van hem Phiiofophia Barbarica, Leyde*



DER NEDERLANDEN. Kjj
'ifjoo in-12: 'tis een gefchiedenis-befchryving
van de Wyfgeerigheyd 'der oude , . oit om beter te zeggen 't is een opzaemeling van wytloopige en talryke plaetzen der oude.
Heuterus , (Pontus) Gefchiedenis-fchryver, tot Delft geboren in 'tjaer 253,5, wird tot Gorcum met een Kanonikxdye begiftigt. Hy wird door de Ketters in eenen Kerker gefmeten in 'tjaer 1572, met het meeftendeel der Religieuzen en Geeftelyke dieër Stad : ondervraegt wordende op den Gódfdienft, fcheen hy te wankelen , en gaf door fyn antwoorden eenige hoop aen de Ketters, dat hy zig zoude laeten overhaelen. Door dezen middel ontging hy hun woede. In vryheyd erflelt zynde , verklaerde hy zig opentlyk Catholyk , en volhérde in het geloof van fyn Voorvaders tot het eynde fyns leven. Hy was agtervolgens Kanonik van Deventer , daer naer Paftor van het Gafthuys van den H. Joannes tot Bruffel,
en eyndelyk. JPaltor en KanoniK van st.-iruyen , alwaer. hy overlydde den 6 Augufty 1602. Men heeft van hem : I. Rerum Burgundicarum lib. VI.'Antw. 1583 in-fol. De getrouwigheyd van deze gefchiedenis-befchryving en den gemakkelyken en vloeyenden ftiel, doen de zelve agten. Den Autheur heeft veel tyds bedeed in het opmaeken der geflagt-boomen van het huys van Bourgognien, en van eenige andete. li. Rerum Belgicarum lib. xv , Antw. I5o8in-4to
. Deze gefchiedenis-befchryving is gegrond op bondige gedenkdukken, de zelve begint in "tjaer 2477 en eyndigt in 'tjaer 1564. Hy heeft nog veel andere werken in 't ligt gegeven onder de welke men uytneemd , de verhandelingen op de gelegentheyd en de grenfpael<?n der Roomfche volk-plantingen in het Nederland : op de geld-fpecien der Hebieeuwen, Griekenen. Latynen. Op de maet-bepaeling der
.reyzen van de zelve volkeren, op de oorfprongJykheyd vau eecig eygen naemen der Duyt-



336 DÖO RLUGTIGE MANNEN fche tael, en eyndelyk een foort van verdSdig-fchrift der Baftaerden, het welke hem geen groote eer heeft toegebrogt : defzelfs geboorte rnag miffchien tot deze verhandeling veel hébtien aengeleyd : Het meeftendeel van deze werken is in 'tijgt gegeven onder den tytel van Opera Hiftorica, &c. Loven 1651 in-fol.
Heyendal , (TMicolaus) tot Walhorn in het Hertogdom van Limburg, in 't jaer 1658 geboren ; naer fyn klyne fcholen tot Aken gedaen te hebben , ging hy naerltalien om er fyn dludien te voltrekken ; maer op de reys door de Venetiaenfche Soldaeten opgeligt zynde s was hy gedwongen van ontrent de vier jaeren cnder hun te dienen in het eyland Corfou. Agtervolgens keerde hy weder naer Walhorn cp den zeiven dag, dat fyn Moeder op de tyding van eenen genoegzaemen amftandigen brief fyn uytvaerd dede houden, in de welke hy tegenwoordig was, zonder te weeten dat deze voor hem zelfs gefchiedde. Hy wird regeltugtigen Kanonik van den H. Anguftinus in de Abdye van s'llertogen-rode in 't jaer 1684, in de welke de regeltugt nu eerft ervormd was, byna op den zeiven voet van die der vergadering van de H- Genoveva, alwaer hynaer door de regeltugt en fyn minzaeme manieren uytgefcheiien te hebben , en naer in de Godfgeleerdheyd en het H- Schrift les gegeven te hebben , Abt Wird benoemt in 't jaer 1712 , en overleed den 5 Mey 1733. Hy heeft veel werken naergelaeten : I. Geellelyke brieven op het leven en de pligtten der bedienaers van de Kerk, in 't Latyn, tot Luyk 1703, \n-i2, II. Regtzinnigbeyd van het Geloof en der leering van den Abt en defzelfs regeltugtige Kanoniken van den H. Auguliinus, in de Abdeye van s'Hertogenrode, enz. in het Latyn en in 't Franfch , en eenige andere fchriften in 't Latyn aengaende de gratie, volgens de grondregels der Univer-



DER NEDERLANDEN. 23?
fiteyt van Loven, gedrukt in 't jaer 1710, J7i2en 1714. III. Eenige Latynfche en Franfche gedenkftukken gedrukt in 't jaeri72S, betreffende de ftaetkundige zaeken en het regtfgebied.
Hochstraet, (Jacobus) alzoo genaemt , omdiefwil dat hy van Hoogftraeten was, klyne Stad in het kwartier van Antwerpen, was Lefgever in de Godheyd tot Ceulen, Prior van het Convent der Predikheeren van deze Stad , en Geloofs-onderzoeker in de dry Geeftelyke» Keurvorften-dommen. Fly had eenen grooten twift met Reuchlin , in den welken hy fynen iver voor het Geloof van fvn voor-vaders lier nvrOhvnpn-
Al de Seótariflen, even als Erafmus, Schilderen den zeiven zeer naedeelig uyt ,• dog het was de bediening van onderzoeker , die hem haetelyk maekte, Hy overleed tot Ceulen in 'tjaer I527. Men heeft van hem een groot getal van twiftredens-werken. Ziet den P- Echard Ilde deel, pag. 67.
homtorst oft Hontorst ,( Gerardus ) Schilder, kweekeling van Bloemaert, wird tot Uytrecht geboren in 't jaer 2593 , en overleed Jn 't jaer 1660. Met de faem van eenen berugten konftminnaer en eerelyk man. Hy fcheen uyt in de nagt-verbeeldingen , en wird aenzien voor den eerften van fyn konft in die foort van Schilderen.
Honderkooter , ( Melchior ) Schilder, tot Uytrecht geboren in 't jaer 1636 , in de Zelve Stad overleden in t jaer 1695, fcheen uyt in gedierten te Schilderen , en bezonderlyk in vogelen, welkers pluymen hy volkomentlyk vertoonde. Defzelfs hand is vaft en uytgeftrekt , en fyn pinceel' vee en kragtig. Syn Schilderftukken zyn in Vrankryk wynig bekend, om diefwil dat de Hollanders voor de zelve zeer
ingenomen zyn , en dat fy deze zeer duer verkoopen.
Hondius, ( JolTe ) tot Wakene, dorp in



-S38 DOO RL UGTIG E MA IV N Elf
Vlaenderen geboren, in 'tjaer 1563 , overleden* ïn 't jaer i6Tz , leerde zonder meefter op het koper en yvoir ihyden en afteekenen, en het druk-letter gieten, in al deze begaeftheden icheen hy uyt. Hy begaf zig ook aen de Landmetei ye, en gaf een groot getal zoo land als Zee-kaerten in 't ligt; ook gaf hy den Landkaert-boek van Gerardus Marcator uyt, vermeerderd en verbetert 1627.
HONERT, (Joannes van den) geboren in't jaer 1693, op een dorp digt by. Dordrecht, wird Paftor en Lefgever in de Godfgeleerdheyd , in de Geeftelyke Gefchiedenis-befchryving, en in de H. welfprekendheyd tot Leyden , alwaer hy overleed in 't jaer 2758. Men heeft van hem een groot getal werken , het meeftendeel twiltredeus, vervult met vooroordeelen der fecle die hy aenkleefde.
Hoofd , (Petrus van ) wird tot Amfterdam geboren in 't jaer 1581, en overleed in den Haeg in 't jaer 1647 > naer door Ludovicus den XIJI , met het Lind van den H. MicKaël vereert te zyn : men heeft van dezen geleerden : I. Blyfpelen, puntdigten en andere rymdigren, min gelezen als defzelfs Gefchiedenis-werken. II. Gefchiedenis-befchryving van het Nederland , naer den afstand van Karei den V, "tot hec jaer 1588, van de welke men eenen fchoonen druk heeft in 't ligt gegeven in't jaer 1703 , in 2 vol. Dit werk is aenbelangend , door een omftandige uytlegging der ftaetkundige liften en laegen, en der bewegingen van de legers. III. Een Gefchiedenis-befchryving van Henricus den IV. Koning van Vrankryk , Amfterdam 1626, in-fol. en 2638, in-4to. IV. Een gefchiedenis van Medicis in \ Vlaemfch , 16*9., V. Een overzetting in 't Vlaemfch van Tacitus , Amfterdam 1684, in-fol. Dit werk dede hem den naem van den Vlaemfcheu TacitttS: verdienen.



DER NEDERLANDEN. JSr»
Hoogstraeten , ( David van ) tot Rotter-<am geboren in 'c jaer 1658, onderwees do grondbeginzelen der Latynfche tael tot Amfterdam , en was er Feyl-verbeteraer van het Collegie. Hy verdronk in 't jaer 1724, oft om beter te zeggen , hy flirf naer agt daegen , van
' de gevolgen van eenen val in de vaerd der Guelderfche kaeye, in de welke hy viel, verblind zynde door eenen donkeren nevel die opgeffaen was, ontrent zes ueren van den avond. Men heeft van hem : L Latynfche rymdigten , in 2 vol. in-8vo , de welke buyten fyn Collegie wynig bekent waren. II. Vlaemfche rymdigten , in 1 vol. in-4to. III. Eenen Latynfchen en Vlaemfchen woordenboek; IV. aenteekeningen op Cornelius Nepos en op Terentius. V. Een werk van Phasdrus, in-4to. tot gebruyk der Princen van Naffau , in de welke hy naergevolgd heeft ad ufuhi Delphini. VI. Eenen goeden druk van rymdigten van? Janus Broukhuiius, in-4to.
Hoornepeek , ( Joannes ) Lefgever in de Gods-geleerdheyd in de Univerfiteyten van Uytrecht en van Leyden , wird tot Haerlem geboren in't jaer 16:7 en overleed in't jaer / 666 , hy heeft verfcheyde werken van Gods-geleerdheyd agtergelaéten , en verhandelingen tegen de Sociniaenen , Joden en afgodiften. De bezonderfte fyn. I. Een wederlegging van het Sociniaenfch-
1 dom 1650, en 1Ó64 , in 3 vol. in 4-to. ( hy had
1 niet noodig van de Roomfche aen te randen, welkers grondregels oneyndclyk zekerder en beter gegrond zyn als die der proteflanten ) om met voordeel de Sociniaenen te beftryden ; want zoo haeft men het gezag en de overlevering der Kerk verworpt zoo is 't onmogelyk van
1 eenige Ketterye te overtuygen, welkdanig de zelve mag wezen. II. Een verhandeling tot overtuyging der joden 1655 , in-^ro. Defzelfs haet tegen de Catholyke doet hem tegen de zelv« eenige uytvallen doen , die hem van fyn



*4© ï)OOktt)GfïÖ E MANNÈft oogwit verweyderen. 111. Een verhandeling tégen de ongeloovige , de Ketters ( onder de welke hy zorg draegt van de Roomfch Catholyke te plaetfen), enz. Uytrecht 1658, in-8vo^ deze wird aengerand door Arnoldus van Poelenburg Remonftrant. IV. vereening der Calvinifien met die der Ausburgfche belydeuis Amfterdam 1663 , in-4to. Werk het welk wederle^d wird door Abraham Calovius , bedienaer van Wittenberg. V. Werkelyke Gods-geleerdheyd Leyden 1663, a voh in-4 , zynde een opzaemeling van eenige Engelfche Autheurs. Deze werken zyn in 't Latyn in eenen duyfteren en wytloopigen ftyl gefchreven.
Horstius ,( Jacobus Merlon ) Paftor van O. L. V. In Pafculo tot Keulen ; tot Horft 4 een Dorp van het Bifdom van Ruremonde , geboren , ( het welk hem den naem van Horftfus dede geven ) overleden in jaer 164?» • is Autheur van verfcheyde boeken van Godvrugtigheyd i zeer gegrond en vol ftigting. De bezonderfte fyn : Enchyridion officii. II. Paradifus ai:im.*2 thriftianse , overgezet en ontaerd onder den tytel van Chriftelyke oeffeningen , getrokken uyt dê H. Schriftuer en H. Vaders door Micolaus Fonteyn, Gehym-fchryver van M, M. De Port-Royal. De overftelling is in verfcheyde Bifdommen van Vrankryk verboden. UT. Septem tubte orbis Chriftiani, Ceulen 1635, ïn-#vo. t' is eee opzaemeling van klyne werken der H. Oud-vaders, om de kerkelyke regeltugt te erftellen, en te doen bloeyen onder de geeftelykheyd. IV. Een werk van verklaeringen van Eftius op de Zendbrieven van den HPaulus, Ceulen 2631 , V. eenen druk van de werken van den H. Bernardus Ceulen 1642 > 2 vol. in-fol. met aenteekeningen. Een werk overtreffende alle die tot alsdan in 't ligt verfchenen waren : de aenteekeningen van Merlon op de brieven van dien H. Vader, fyn geftelt met
die



VERNEDERLANDEN. $ft fie van D Mabülon in de Franfche 0 vesting vani die brieven , door Bourgoin de Vi e' Forte Parys i7,5j vi. een ° boek der naervolginge Jefn Chniüen der ander? werkxfcens van Thomas a Kempis, Ceulen ie." 2 vol in-12. Den Abt Bellegardè heeft de ÜC vein't franfch uytgegeven Parys 169I Dezen deugdzaemen en wyzen Priefter befteedde al de «ogenblikken tot de fturiie , die fyn Paftoorcle bedieningen hem overlieten
FIortünsius, ( Martinus') tot Delft «eboren fcerugtenhterrckyker, vrind en medewerker van Lansberg overleed in 't jaer 1639 , in de bloera van fyn jaeren. Men kan in 5e Wen va? •Gaffendi de agmig die hy tot Hortcnfius drae"t oc rt.Me"S™. »e» een redenvoimg •de Mercuno lub fole vifo & venere invifa ; en en twee loid.gten : de utilitate & dignitate Ma. ■theleos , & de oculo ejufque prreftentia,
Hossch , ( Sidronius ) Jefuiet, tot MerckJern geboren , in 't jaer 1596, een Dorp by Dixmuyden in Vlaenderen gelegen , tot Ton»e ken overleden in 'tjaer ,653, heeft uytgefchV «en door fyn Latynfche rymdigten , byeen-verhemelt ,n 'tjaer .656, in-8vo. De zelve zyn meer dan demg-mael daer naer «edrukt onder andere by Barbou, tot Parys i673 , % heef twee zaken weten te faemen te vöege/, die zelden overeenkomen ; de verheffing en cie! Jykheyd van, den ftyl de nouwkeurigheyd en de vloeying der Rymkunde. Den Pau ° Alexander den VU, die de Latynfche Muien ook oefC van H Vu °'rootdykx de ve<^en , uyt de & van Hollen voorts fpruytende. M. Des-Landes. Advocaet m het Parlement van Parys heeft er teerfln6?!/6,"8611^/811 Se«e™ iÜ Franfche Jvs , ^ .',"kt met den Latynfchen Text ; PaI BaillrV 1 !iSeer d°°r "oodwendigheyd , zege Z verSil; hil °°r Sevoeg=aemheyd , dat ik my 2 S3 Sea£C Va" defl tyd der S^orte es



jA2 D00RLVGT1ÖE MANNES «de dood , even als de hoedamgheyd en de gtf* » boorte-plaets van Sidronius Hofichius aen te * thoonen, uvt vrees van dat men zig mogt bet. driegen „méynende, dat hy geboren was inde „ o-elukkigffe eeuwen , van het bloeyend Roost men , onder voorworp dat hy aen de certte „ onder de oude Latynfche rymdigiers gelyk is , „ de welke het zelve heeft voortgebrogt, en dat » fyn fchriften ons fchynen zoo ver te brengen van de zelve met die te verwarren.« Baillet» cordeel op de werken der geleerde tom. 5 p. 1476' Housta , ( Bouduinus de ) Auguftyn , tot Toubife geboren , Burgt in Henegouw , heett ïiytoefchenen in fyn order door fyn verligungen «n deugden ; hy oeffende de eerfte bedieningen cn overleed tot Enghien in 't jaer 2760. Wen heeft van hem een werk getytelt ; het kwaed geloof van M. Fleury , goedgemaekt door verfcheyde plaetfen der HH. Vaders, der kerk•ver^aederingen en geeftelyke Schry vers, die hy heeft agtergelaeten , vervalfcht, oft ongetrouw in fvn befchryving overgeftelt, Mechelen 1733, i vol. in-Svo. Dezen boek wynig aengenaem cm de gedaenteenweyze van fchryven, vervat een genoegzaem groot getal van aenbelangende opmerkingen; daer zyn er verfcheyde onprofytioe en onnouwkeurige, dog daer zyn er ook gegronde en goed gekeurde op de welkenen verdediger van M. Fleury (den Heer Ofmont du Sellier , beroeper, geprofeften Capucyn, eertyds genaemt den P. Tranquillus van Bayeux ) niets heeft gevonden om er tegen te Bellen. Is 't zaeken dat den P. Houfia zig. fomtyds een ■wvniï verbittert toont ; is 't dat hy gelooit van Sp fomraige plaetfen liegt vertrouwen te ontdekken , alwaer nogtans enkelyk een onaenda°tigheyd en onagtzaemheyd befpeurt word, zoo moet men langs den anderen kant overeenkomen, dat den doorlugtigen IMone-fchryver •oizaek aen gegronde verweyungen heelt je-



DER NEDERLANDEN. 24S geven, dat defzelfs boekzifterye fomtyds doordringend en ftuer is geweeft, en dat hy een ftrenge bepaeling deed, nopens zaeken die zig genoegzaem voordeelig en wel geplaetft vertoonden. Daer en boven zyn er nog verfcheyde hedendagfche verzamelaers , die nog fyn geleerdheyd , nog fyn oordeel, nog fynen iver voor de opregtte leering hadden, die zig van fyn werken en naem hebben bedient, om de verwarring in het geeftelyk en wereldlyk regt te brengen, en den duerbaeren vrede te ftooren, die het Keyzerryk met het Paufdom verknogt hield.
Hoyus , ( Andreas ) Koninglyken Lefgever in 't Grieks tot Douay, van Brugge gebortig , bekwam een goede faem door fyn Latynfche rymdigten , 2587 , in-tfvo , en door fynen Ezechiël Paraphrali poëtica illuliratus, 2598 , in-4. Slen heeft nog van hem : de pronuntiatione Grteca , 1630, in-8vo, en andere werken. Hy overleed in 't beginfel van de XVIIde Eeuw , den ouderdom van tachentig jaeren bereykt hebbende.
Hudde , ( Joannes) Borgermeefter van Ara. fierdam , grooten ftaetkundigen , geleerden Wiskonftenaer, tot Amfterdam overleden in 't jaer 1704 , is Autheur van eenige geagte werkxkens. Francifcus Schoten heeft de zelve in fyn verklaering'op de landmeterye van Defcartes bevoegd.
Hufnagel , (Georgius) wird tot Antwerpen geboren in \ jaer 2545, en overleed in 'c jaer 1600. Defzelfs ouders wilden hem op de bouwkunde brengen ; dog den natuer maekte hem eenen Schilder. Den Keyzer Rudolphus gebruykte hem om alle flag van dieren te fchilderen waer in hy voornamentlyk uytfcheen. Dezen konftminnaer heeft zig nog eenen luylier toegebrogt in de Duytfche en Latynfche rymdigt-kouft. Hy had eenen zoon, die als hy in dé Sclülderkoaft uytfcheen.
A a z



544 DQORLUGTIGF. MANNES
II'. go.\t , X Hermanus ) Jefuiet, tot Bruffeï geboren in 't jaer i§t2., van de peft tot Rhinberg overleden in 'tjaer 1629, is Autheur van een weyze en nouwkeurige verhandeling : De militia equeftri antiqua & nova , Antwerpen 1630, in-ibl. met plaeten in 't koper gefneden. Hy heef: ook uytgefchenen op den Latynfchen Parnalius door zyn Pia deiideria 1654 , in-12. flaer het voorbeeld van Elzevir, met plaeten van eenen wonderbaeren fmaek dog de welke héylige waerheden uytdrukken, en de gevoelens van een teere Godvreelendheyd voeden. Deze Verzaemeling, vervattende vyf-en-veertig ftukken , is in dry boeken verdeyld. Den eerlien Tfoerd voor tytel : Gemitus animte pccnitentis ; den tweeden Vota animoe Amantis. Het zyn verfcheyde Schriftuer-plaetfen , in beweeging geilek , en door zinnebeelden uytgedrukt , de welke den" zin gevoelyker, en het geheugen langduriger maeken. Den Autheur geeft verklaeringen op fyn aenhaelingen door lange uytbreydingen in treur veerfen , de welke met dg hoogwigtigheyd en de hoogdraevende eenyoudigheyd van fyn Goddelyke voorworpen febynen te twiftredenen. Syn gedigtzels zyn tamelyk wel ; zelfe mag men hem fomtyds voor ervaereti rymdigter houden ,• alhoewel dat hy door de. zang-godin van David niet is verligt. Men heeft nog van hem. I. Oblidio Bredana, Antw. 1629, in-fol. Hy was in dit beleg tegenwoordig geweeft. Dit werk is in 't Spaenfch overgezetII. De vera fide capeffenda. III. De prima fcribendi origine & univerfae rei litterariac antiquitate , Antw. 1617 , in-#vo.
Hulsemann , (Joannes) grooten Lutheraenfchen Godfgeleerden , wird tot Efens in Vrieftand geboren, in 't jaer 1602,- naer in Duytfland , Vrankryk en Holland gereyft te hebben. Wird hy Lefgever in de Godfgeleerdheyd , en Opper-toezigter tot Leiplick ; hy over-



DER NEDER LA ND E N. sfg Jydde in 't jaer 16Ó1. Defzelfs bezonderfte werk; is een verhael , in 't Duytfch , van de laemenfpraek van Thorn, werwaerts , hy in 't jaer /6^5, aen het hoofd der Lutheraenen gezonden was geweeft; en van de welke hy , zoo men kan opmerken, de voordeelen aen fyn aendeel toelchryft.
Hulsius , ( Livinus) van Gend gebortig, leefde nog in 't begin van de XVIIde Eeuw. Hy heeft zig berugt gemaekt door fyn ervarendheyd in de landmeterye , in de wiskonft en in de gedenkpenningen. Men heeft van hem : I. XIII. Ccefarum ac LXIV ipforum uxorutn ac parentum effigies ex antiquis nummifmatibus, Franckfort 1596, in-^to. II. Series Numifmatum Imp. Rom. a Julio Crefare ad Rudolphum II, Francfort /603. Dezelve opzaemelingen zyn raer. III. Traniilvanias, Moldavine
6 Walachite defcriptio. IV. Chronologia Hungarite, &c , ufque ad annum 2597. V. De ufu quadrati & quadranris geometrici , &c.
HüNNiEiJS , ( Auguftinus ) tot Mechelen geboren in] 'tjaer 2522 , hield zig bezig met de geleerde taelen , hy was Lefgever in de Godfgeleerdheyd en Kanonik van den H. Petrus, Hoogleeraer en Opper fchoolvoogd der Univerli'.eyt van Loven , alwaer hy overlydde den
7 September 1577. Hy fchreef wel in 't Latyn, en bezat de Griekfche en Hebreeuwfche taelen ; werkte om de wyfgeerigheyd te ontlaften van de wanfpraek, waer mede zy vervult was., Wy hebben van hem verfcheyde werken , gefchreven op het algemeyn begryp der Godfgeleerdheyd van den H. Thomas, overzien op zeer oude handveften ; de befte is die van Antwerpen 1575 in vier vol. in-fol. Den arbeyd van Ilunnteus heeft die zeer voordeelig geweeft , die het zelve agtervolgens hebben uytgegeven. Dezen Autheur heeft deel gehad in het werk des veeltaligen Bybel van Antwerpen.



ti6 DOORLVG TIGE MANNEN
HUYGHENS , ( Chrifiianus ) Hughenius , wird inden Haege geboren, in 'tjaer 2629 van Conftantinus Huyghens , Hollandfchen Edelman, bekent door flegte Latynfche Rymdigten, de welke hy zeer wel getytelt heeft : Momenta defultoria , 1655 , in-12. Chriftiaiius gaf blyken van een zeer groote geneygtheyd tot de Wifkonft. Naer Denemarken , Duyfland, Engeland en Vrankryk doorreylt te hebben huyfvefue hy zig tot Parys , ter oorzaek van een jaerlykfc he, inkomft die Colbert hem bezettede, en van een plaets die hy in het Letter - genoodfchap der wetenfchap van Parys bekwam. Hy ontdekte eenen omkring en eenen derden wagter van Saturnus. Men is hem de flinger - uerwerken fchuldig ; dog het is ten onregt dat eenige Au- I theurs hem willen toefchryven, en dat hy zig zeiven heeft willen toefchryven , het inftrument uytgevonden om alle de flinger-flaegen gelyk te maeken. De verhandeling , de welke hy op deze ontdekking geeft, die den Abt vaa Hautefeuille hem betwilt heeft, kwam tot Parys in 'tligt in 'tjaer 1674 in-fol. Men is hem nog verrekykers fchuldig , volmaekter als die, j de welue men voor zynen tyd had befchouwd. Hy overlydde in den Haege in 'tjaer 1695 , oud fes-en-feftig jaeren, defzelfs werken zyn in twee opzaemelingen vergaederd ; de eerlle getytelt : Opera Varia 1724, 2 vol. in-4to, tot Leyden en de tweede : Opera Reliqua I728 » in 2 vol. in-4to , Amfterdam. 't Is ten onregt dat de twee klyne Gefchiedenis-woordeboekxkens zeggen, dat defzelfs verhandeling van de meerderheyd der werelden tot fchets heeft gediend aen het werk van Fontenelle op het zeiven voorworp. Dezen is in 'tligt gekomen in't jaer JÓ86, en den Boek van Huyghens kwam eerft te voorfchyn in 'tjaer 169S, dat is te zeggen 1 twaelf jaeren daer naer wird den zeiven in 't Franfch overgeftelt door Dufour, gewoonea



DER NEDERLANDEN. 217
Üuziek-meeiter des Konings 1702 in-i2. Den zeiven is genoegzaem flegt gefchreven , en als men de bewyfreden van den Autheur zonder vooroordeel onderzoekt, zoo ondervind men terftond, dat de zelve niet beter fyn als fynen ftyl. Aengezien dat het bewezen is , dat nog den menfch nog eenig bekend gedierte buyten da aerde kan beftaen , dat de zelve in Venus en Mercurius verbranden , en in Jupiter en Saturnus bevriezen zouden , dat de maen de laegfte-lugt der aerds - dampen niet heeft, oft ten minften dat deze onbekwaem zyn tot ademneming en het behouden des levens van al dat een aerdfcb wezen heeft, enz. De groote bewyfreden van de evenredigheyd is niet meer in voegen, en al debeduyten, de welke men daer uyt trekt ten opzigt der meerderheyd van de werelden , zyn te niet gedaen. Van den anderen kant de natuerkennis, bezonder die van Newton, bewyft ons eyndelyke oorzaeken, en zeer gegrond van de wezendheyd der aerd-klooten, zonder zig te begeven tot ingebeelde inwoonders. » Zoo lang (zegt M. De Buftbn) als »> de overvloedigheden , de welke de Zon over« wegen , rondom de zelve zwevende , beftan» dig zullen fyn , zoo Zal fy glinfteren en door " haeren luylter alle de Hemels-kringen der weit reld vervullen. .. Dezen vrugtbaeren vloed » van ligt en leven zal noyt verdroogen , nog « oyt uytgeput worden, omdiefwil dar in eenen i' faemenhang waer alles naer toe trekt, niets « kan verloren worden, nog zig verwyderen « zonder wederkomft... 't Is uyt den boezem » der beweging zelfs dat de ruft der wereld « fpruyt... Deze fterke bewegingen van den » natuer, welkers minde uytwerkzel het voor" naemfte der wereld zoude fyn, de afwezend« heyd der maen en de tegenwoordigheyd van " een nieuwe planeet enz. « op deze ftoffa Han men verfcheyde natuer - kundige, fterre-



&ig d OORL VÓTTGe' mannen kundige en Godfgeleerde opmerkingen befchouwen, in de wyfgeerige waernemingen op de. leerftukken van Newton, de beweging der aerde" en meerderheyd der werelden , Parys, by Berton 1778. Vierde en vyfde faemenlpraek.
Huyghens, (Gommarus) tot Leyden, in Braband, geboren in 'tjaer 1631 , onderwees met ondericheydendheyd de Wyfgeerigheyd tot Loven, en overlydde in 'tjaer 1702, oud een-en-fventig jaeren, Prefident van het Collegie van den Paus Adrianus den VI. Hy was , boezem-vrind van Amauld en Quefnel, welkers zaek hy met geelidryving veidedigde. Men heeft van hem : I. Methodus remittendi peccaca , 2647 en 1686 in-12, in 't Ftanfch overgefteld, ook in-22. II. Conferentias Theologicte , 3 vol. in-fol. in-i2. III. Stellingen op de gratie , in-4to. IV. Een faemenflelling van Godfgeleerdheyd , in ligt gegeven onder den tytel van Breves obfervationes; den zeiven is nogtans in vyfthien deelen in-12. Alle deze werken zyn door den geelt der feite befmet, de welke Huyghens had aenveerd.
Hyperius, (Gerardus-Andreas) Lefgever in de Godfgeleerdheyd tot Marpurg, wird tot Ypre geboren in'r jaer 1511 , van Catholyke ouders ; hy doorreyfde Vrankryk, Engeland en Duytfchland , alwaer hy overging tot de nieuwe gevoe- . lens , en overleed in't jaer 1564 : men heeft van hem twee verhandelingen in-Svo. De een de reetè formando 'fheologiae Studio ; De ander de formandis concionibus facris. De zelve wirden in hunnen tyd geagt. Hy heeft betragt te zwygen op de ftoffen door de Ketters getwiftredend. Den P. Laurentius de Villa' Vincentio SpaenIchen Auguflyn en Hoogleeraer van Loven, heeft eenen druk van dees verbeterde werken uytgegeven. Men heeft van hem nog Godsgeleerde verhandelingen, in 2 vol. in-ïvo. Balei 2570, en 15/1 ; ea verklaerinseu, op den H. Paulus,
Zuricl»



. VERNEDERLANDEN. 24» Ztmch 1582 , en 1584 3 vol. in-fol. vervuk mee laftenngen tegen de Catholyke Kerk.
I.
TMEYSE , (Joannes van ) isberugt in de gefchiex denis-befchryving door de faemenfweering tegen Spagnien. Hy was Ituer , gierig , ftaetzugtig : dog alzoo Gend hem fyn lierkten en verfcheyde bouwingen fchuldig was , zoo trok hy de liefde en agting van het volk tot zig. Men benoemde hem tot Borgermeeiter. Hy bediende zig van het gezag , het welk fyn weerdigheyrl | hem toefchreef , om de Gentenaers tegen "de ; Catholyke opftand te doen maeken in \ jaec 157?- Niet vergenoegd met de goederen van den Kerkelyken flaet aengeflaegen te hebben , -deed hy deze by openbaeren uytroep verkoopen , verwoeftede de Kloofters en kerken , en fenafte ganfchelyk den roomfchen Godsdienft af. Defzelfs oogwit was van zig niet alleenelyk aen hec Spaenfch Regts-gebied , maer zelfs aen dat der Staeten te.onttrekken. Hy verzogt Brugge en Ypre tot hun aendeel , en ftelde er bevelhebbers , ^ven als de ftad Dendermonde , Audenaerde , Aelft, en al de andere klyne plaetfen van Vlaenderen , fy verzaemelden al de klokken van de Kerken , en daer geel en rood koper byvoegende, goten er een talryke menigte van zeer aenzienelyke Canons van. Maer den Prins van Oragnien zig van Gend meefter gemaekt hebbende , 1 joeg er den doorfleepen waengeeft uyt, die de ■ zelve had doen opftaen. Eenigen tyd daer naer ' willende tot fyn pligten en de gehoorfaemheyd ; van den Koning van Spagnien , zynen Opperheerichappèy-hebber , wederkeeren , zoo itelden de wederfpannige zynen plythandel op, en hy wird I onthoofd in \ jaer 1584.
L Deel. JJ fc,



2£0 DOÖRLUGTIGE MANNEN
j.
JACOBUS, ( Nagdalius) gcnaemt Jacobus Goudanus , om diefwil hy van Gouda in Holland was, wird Predikheer, oeffende zig inde •wyze taelen en overlydde ontrent het jaer 1520. Defzelfs bezonderfte werken zyn : I. iErarium ■ poëticum , Ceulen 1506, in-4to. II. correftolium Biblise, cum difficilium diftionum interpretatione & compendium Biblirc, Ceulen 1508, in-4tO. III. Flavii Jofephi liber de imperatrice Ratione, è grseco latinè verfus, Ceulen 1527, in-4to. De overftelling van P. Francifcus Combefis is aen deze voorgeftelt.
jansenius , ( Cornelius ) tot Huift in Vlaenderen geboren in't jaer 251c, overlydde Biffchop van Gend in't jaer 1576 , oud zes-en-zellig jaeren. Fly had dit Bifdom bekomen in 't jaer 150S , cp fyn wederkomfl van de algemyne Kerkvergaedering van 'Prenten , alwaer hy fyn ge- I leerdheyd en zedigheyd had doen uytfchynen. Hy was van voorts Pallor van den H. Martinus tot Cortryk geweeft, en agtervolgens Lefgever der Godfgeleerdheyd tot Loven , en Deken van den H. Jacobus binnen de zelve Stad. Wy hebben van hem een uytmuntende overeenkom!! der Evangeliften, in-fol. II. Verklaeringen op de Pfalmen, op de Spreuken, op den boek der Wysheyd , op den Ecclelialticus, en op de Evangeliën. Al deze werken fyn in 't Latyn gefchreven met groote gegrondheyd en geleerdheyd en fyn algemyn zeer geagt. De zelve zyn in handen van alle de Geeftelyke. Den naem van beyde de Janfenius was Janfens,, van welken fy Janfenius maekten , den zelverc verlatynende naer de gewoonte van hunne Eeuw. Jansenius , (Cornelius) geboren in 't jaer'



DER NED ER L A ND EN. 25T
Ï585 op het dorp van Accoy , by Leerdam in Holland, kwam tot Parys in't jaer 1604. Den Abt van den H. Cyranus plaetfte hem by eenen Raedsheer, om Onderrigter van defzelfs kinderen te wezen. De zelve weyze van peyzen op zekere Godfgeleerde ftoffen , verknogt deze mannen zeer nouw. St. Cyranus ontbood Janfenius eenigen tyd daer naer., naer Bayonne , alwaer fy ten tyde van verfcheyde jaeren te faemen ftudeerden, in den H. Auguftinus zoekende,' dat er niet te vinden - was , dog vermeynende het zeiven er te vinden. Den jongen Godfgeieerden tot Loven wedergekeerd zynde in 'c jaer 1617 , nam de Hoogleeraers Bonnet aen ' in 't jaer 1619, bekomt de beltiering van het Collegie van het H. Graf, en eyndelyk eenen Zetel van de H. Schriftuer in 't jaer 2630. De Univerfueyt van Loven zond hein tweemael tot den Koning van Spagnien, ten eynde van te doen wederroepen , de gedooging aen de Jefuieten toegeftaen, van de grondregels der Latynfche tael en wyfgeerigheyd te onderwyzen in deze Stad ; het welk hem ook toegeftaen wird. Om de gun ft van fynen Opperheerlchappey-'hebber te bekomen , gaf hy eenen boek tegen Vrankryk in 'tligt, getytelt : Mars Gallicus, 1633 in-12 : in 't Franfch overgezet door Ch. Herfant 2638 in-8vo. Dit werk met vuerigheyd gefchreven, was gemaekt ter gelegendheyd van het Bontgeiiootfchap dat de Franfche met de Proteftantfche Mogendheden hadden aengegaen. Den Autheur geeft aldaer een afbeelding, wynig voordeelig aen Vrankryk, van defzelfs verbintenifi'en , verdrags-handels en de beweegreden van fyn ondernomen oorlogen. Wynig tyd naer de uytgaeve van dezen boek , wird hy tot het Bifdom van Ypre door Philippus den IV benoemd ; hy wird ingeweyd in 'e jaer 1636, beftierde deze Kerk tot het jaer £638, als hy overlydde , van de pelt gcllaegen B b 2



«5-2 DOO RLUGTIGE MANNEN jzynde. Dezen Kerkvoogd liet verklaeringen op de Evangeliën in-4to ; op den Pentateuchus, ïn-4to ; op de Spreek-woorden , op den Eccleliafticus, Antwerpen 1614 in-fol. vol geleerdheyd en met cierlykheyd gefchreven. II. Brieven aen den Abt van S. Cyranus , gevonden onder de brieven van dien Abt; en in 't ligt gegeven onder dezen tytel : de geboorte van het .Tanfeniftdom ontdekt, oft brieven van Janfenius aen den Abt van S. Cyranus, federt het jaer i6ij, tot het jaer 1635 ; Loven 1654 in-8vo. III. Het zoo berugt, en te veel verbreyd werk, het welk voor tytel voerd : -.Auguftinus Cornelii Janfenii Epifcopi, feu Doctrina Sancli Auguftini de humante naturte Sanc-' titate , asgretudine , medicina , adverfüs Pelagia3ios & Mafiilienfes ; tot Loven 1640 , en tot J^ouanen 1652 in-fol. Dezen laeften druk is. vermeerderd door een beweer-fchrift, alwaer Janfenius de vergelyking doet der gevoelen en grond-regels van eenige Godfgeleerdë Jeiuieten , met die der Halve-pelagiaen en en van de Marfeilliaenen, zonder genoegzaem te onderfcheyden wat er in de fchriften van deze IVlarfeilliaenen te vinden is, tegenflrydig aen de zalige leering , dat zig met hun zoude konnen gelyk Bellen. Op het eynde van decs verhandeling moet men vinden: De ftatu Parvulorum , fine Baptifmo decedentium. Den Autheur had aeu dezen Boek twintig jaeren gewerkt , by had , om den zeiven te maeken , thieamael den H. Auguftinus gelezen , en dertigmael defzelfs verhandelingen tegen de Pelagiaenen. Dezen Kerkvoogd , 't zy dat hy de ongeftuymigheden voorzag , die zyn wer-k konden veroorzaeken, 't zy dat hy fyn onderwerping aen den H- Stoel wilde doen rugtbaer worden, fchreef wynigen tyd voor fyn dood aen den Paus Urbanus den VIII; dat hy regtveerdigjyk aen fyn uytlpraek en gezag onderwirp den



DER NEDERLANDEN. 253
Auguftinus , die hy kwam te voltrekken ; -en waert't dat denH. Vader oordeelde , dat er eenige veranderingen moeften gefchieden , dat hy daer in met een volkomen gehoorzaemheyd toeitemde. Dezen brief was fligtende, dog wird door de uytvoerders van fynen uyttërften wil, Calenus en Fromondus , agtergehouden. Volgens alle waerfchynelykheyd, zoude men er noyt eenige kennis van gehad hebben, waer 't zaeken dat den zeiven naer de verovering van Ypre in de handen van den grooten Condé met gevallen was, die dezen bekent heeft gemaekt. Janfenius onderwirp nog eenige ueren voor zyn dood , en in fynen uyttërften wil, en fynen perfoon en fynen boek , aen het oordeel en de vonnisftryking van de Roomfche Kerk. Ziet hier de eygen woorden, de welke «y een halve uer voor fyn dood dede fchryven: Sentio aliquid difiiculter mutari pofte ; li tarnen Romana fedes aliquid mutari velit, fum obediens films, & filius eccleliac in qua femper vixi, ulque hunc leftum mortis, obediens fum. Ita poftrema mea voluntas eft. Adum fexta Maii 1035. Aldus wird dezen Biffchop het hoofd van een aendeel, zonder het te willen zyn: Is 'tdat defzelfs verknogting met S. Cyranus en eenige andere: geheyme fchriften, het tegenftrydig hebben doen verdagt-houden , defzelfs laefte woorden moeten aenzien worden als een wederroeping van het gene voor af is gegaen , en defzelfs leerlingen doen blyken door hun gedrag , dat fy van het zelve gevoelen van hunnen Meefter niet en zyn. Al fyn gevoelens, wirden volgens eenen Schryver der Societeyt, hier op bepaeld : dat federt den » val van Adam, den luft den eenigften mid» del is, die het hert des menfch beroerd; " dat dezen luft niet te ontvlugten Is als hy ■» aenpnkkek, en onverwinbaer als hy geko» men is. Is \ dat dezen lult Goddelyic is.



254 DOORLVGTIGE MANNEN n zoo leyd hy toe de deugd : is 't dat den . V zeiven aerdfeh is, zoo trekt hy tot de zonde , « en den wil vind zig noodzaekelyk Bengelt dreven door dien van de twee , den welken « daedelyk den fterkften is. Deze twee ver» luftingen , zegt den Autheur, zyn als de 11 twee bekkens van een fchael; het een kan ii niet omhoog gaen, zonder dat het ander ii nederwaerts zinkt. Alzoo doet den menl'ch ii onverwinnelyk, alhoewel vrywilliglyk het m goed oft kwaed, .volgens dat hy beheerfcht ii word door de gratie , oft door»de begeerii lykheyd. Hier uyt volgd dat er zekere geii boden onmogelyk zyn , niet alleenelyk aen de ii ongeloovige , aen de verblinde, aen de verii ileende ; maer aen de geloovige en aen de „ regtveerdige, niettegenïtaende, hunnen wil, „ hunne poogingen \ en dat de gratie, dewelke „ deze geboden mogelyk konnen maeken , hun „ ontbreeken ; deze ontleding heeft niet nouw„ keurig gefchenen aen eenige deelgenoten „ van Janfenius. Den Abt liacine, heeft er een „ ander van gegeven in fyn Kerkelyke gefchie,, denis-befchryving ; dog de alderberuglie mannen van dat aendeel hebben bekend , dat de leering der twee verkillingen opentlyk die van den Biffchop van Ypre was. Den heer Arnauld twyfelde hier aen niet het minlie, alhoewel dat hy dóór een tegeniireving die in eenen leerling te verwonderen is, den grondfteen van deze nieuwe leering w'ederlydde. Naer op deze ft ofte volgens de grondregels van den H. Auguftinus geredenvoert te hebben, zoo als hy de zelve begreep, „ befchouwt men in al dat niet, voegt ,, hy er by ; van de Qual-ias futns , nog van „ den Aclus indeübenuus op de welke M. „ van Ypre fyn zegenpraelende verlufting heeft „ doen grondveften. Waer in hy zig zekerlyk „ heeft bedrogen : dog het is zeer voorzigtig >, van op het zelve poincf. in geen oaderhaadaj



DER NEDERLANDEN. a«
v> tin» te treden, en van zig tot geen verdienden te rekenen, dat men hem hier in 5» ontkend. Het welk ik met regt belet heb , », dat M. du Til niet heeft gedaen ( Heunebel ) J-et. de M. Arnauld tom. 7. pag. 146. Hoe «et zy oft niet met de gevoelens van Janleiemus ; zoo haeft als fynen boek ia 't lm kwam zoo begon den Geeftelyken ftryd in°de Univerhteyt van Loven ; men zag klyne en groote Doeken er voor en tegen in 't ligt verfchynen. Den Paus Urbanus den VIII, tragtte dit gelcnil te bevredigen , door dit werk te verbieden 111 't jaer 16*2 , als ernieuwde opftelliniingeii door fyn voorzaeten gedoemt; do»- den ftryd geflirt oft ten minden geliilt in Vlaend°eren , ging naer Vrankryk over, en was er veel Geweldiger. Die der Sorbonne keurden vyf voorftellingen af, getrokken uyt den Auguftinus. Innocentiusden X doemde de zelve wynig tyds daer naer in t jaer 1653. De Janfeniften poogden de Bul Rragteioos te maeken door onderfcheyd te Hellen tulfchen den ketrerfchen en den re^zinnigen zin , fy brogten by, dat defe 5 voordellen nu werk van den Vlaemfchen Biffchop niet waren, en was 't dat zy aldaer te vinden waren , gat men hun eenen vallenen zin toeëygende. Den Paus Alexander den VII. blixemde uyt tegen deze onderfcheydingen door een bul van den 16 Oftober 1656, hy verklaert er dat pe 5 voordellen getrokken zyn uvt den boek van Janfenius , en dat de zelve gedoemt zyn in den zin van den Autheur. Dezen Paus maekte een Itelhng op met het grootfte deel der BifIchoppen van Vrankryk. De Janfeniften overtuygt door het groot gezag der aeneenkleving van al de Bilfchoppen , zeyden, dat deze bul-' Ier1 in zig met als een fchikking van regeltugt belloten , het welk niet verzogt als een eerbiebiedige ftilfwygenriheyd ( die fy qogtans niet onaerhouden hebben;; fy namen hunnen toe-'



• i?5 DOORLUGTlGE MANNEN vlugt tot het onderfcheyd van het regt en de uytwerking ; dog dit onderfcheyd wird plegtiglyk gedoemt door de Bul van Clemens den XI Vineam Domini Sabaoth, gegeven in 't jaer 1703 , een Bul, die het gezag bekomen heeft van een onfaelbaer oordeel, door de aeneenkleving der ganfche Kerk en bezonderlyk der Franfche : de Billenoppen van deze Kerk niet vergenoegd met een voorichrilt, het welk fy reeds gemaekt hadden , fielden er een tweede opZiet hier de uytdrukkingen : ik veroordeele met den mond en het hert de leering der vyf voorftellingen , begrepen in den boek van Cornelius Janfenius; welke leering van den H. Auguftinus niet is , die Janfenius kwaelyk heeft nytgeleyd. Dit voorfchrift rokte een menigte van wederfpannige op, en nog meer fchynheylige , en diende wel haeft om de een en de andere te doen kennen, men aenzogt hec Ibandteeken van al die tot de wydingen oft eenige bedieningen betragtten , agtêrvolgtns had Vrankryk eenen borgerlyken oorlog in hec. binnenlte van 't ryk , en dit vuer ligt nog ouder de aflche te vonken , zonder dat de vader-
' , lyke zorg van den oppermagrigen Vorft en hef. gezag der Biffchoppen het zelve hebben konnen uytdooven ,• het kwam zig zeiven in andere ryken uyttebreyden , en in de Catholyk* Kerk eenen algemynen brand te veroorzaekeh. Bittere vrugt van eenen Herffenfchim , vaa welken het des te moeyelyker is om tot de waere oorzaek te komen , omdiefwil dat er in de leering van Janfenius niets eygen fchynt om aenkomelingen te kweeken. Eenen wyfgeerigen Gefchiedenis-fchryver, de Jefuieten wel tegenftrevende.en die men van paitydigheyd nog voorooi ■ deel niet kan verdagt houden , naer voorgeftelt te hebben de verleydingen , de welke de leering van verfchyde arts ketters op de gemoederen der volkeren zoude konnen hebben , voegt hy er by ;
uiers



DER NED ERIanD E AT. , 2ef « niets van al dat, vind zig in de gevoelens, n die hedendags Vrankryk verdeylen ; daer « word niet gehandelt als van afgezonderde „ waerheden , van icherpzinnigheden , de weli, ke de gemeene bekwaemheyd van verre voor>, by g3en, van welke het meeliendeel , zelfs van die deze betwillen , niet veffuen word. „ Verre van het jok te verzoeten , men be„ zwaert het zelve , men maekt van de vierfehaer „ van leetwezen en voldoening een viertchaer n van fchrik en wraek , het fchynt dat men „ er niet voor waer leetwezen erkent, als die „ gewaende leetwezëns , ten minfte mogelyke-. „ en buytenfporige , van welke men een afbeel„ ding .gedaen heeft in het leven der vaders „ van de Woeftynen ; men fpreekt er niet als „ van ftrengigheden , en ilrarfigheden , als van i, verloochening , ten zeiven liond dat men goed „ maekt , dat al de goede werken vrywillige „ gunft - bewyzingen Gods zyn , zoo onaf„ hangelyk van de fchikking der menfchen „ als den regen het is, ten opzigt van de „ aerde ; men fpreekt er niet als van de liefde „ tot den naelïen , van de liefde tot Godt , „ ten zeiven tyd dat men hem als eenen firengen en trotzen meefter afbeeld, die wilt " !?aeven » daer hy niet gezaeyd en heeft, die ,, ftraft omdiefwil dat men niet ontfangen heeft, het welke hy niet oorbaer heeft geoordeelt van te geven , het welke hy gewygerd heeft, „ het Welke hy zelfs heeft afgefchaft ; en men „ wilt verzekeren, dat het de fterkite pooging , „ en de volmaektheyd der liefde is, van dfen^te „ beminnen , op welkers liefde men niet kan „ fteunen ; men wilt dat den mehfch zig ver„ wyt met droef heyd des herte van niefdeug„ faem te fyrf ten zei ven Hond als men hem i, poogt te bethoonen , dat de deugd zoo miri „ in zyn vermogen is , als de fchoonheyd eri I» deleelykheyd van fyn aenfchyn, als de grootte /• Deel; ' Cc



258 DÖ0RLVGT1GE MANNEN
„ oft klynte van fyn geftalte ; met een woord mea „ wilt dat hy zig pligtig gelooft, om difwil dat „ Godt hem niet getrokken heeft uyt eenen hoop „ van verderffenis, waer door men houd ftaen dat j, geheel't menfchelyk geflagt befmet is geweeft door
de fchuld van dien, uyt wie het fynen oorfprong „ ontfangen heeft. Het is zienelyk dat deze gevoe„ lens niets eygen hebben , dat ftreeld nog aeu„ lokt: waerom dan volgd men hem ? waerom „ dan zoo veele tegenftrevingen tegen het ge„ zag, het welke hun doemt en verband? waer* „ om deze voorliefde voor die, dewelke zig „ er aenkleven ? is 't mogelyk dat verligte
verruilden , die opmerkingen niet hebben „ gemaekt, die ik hier kome voorteftellen , ,, en dat fy zig als de vrouwen hebben laeten „ verleyden? dat fy waerlyk defzelfs gevoelens „ hebben aengenomen ? welk is dan hun in„ zigt ? ik vermeyn dat ik dit genoegzaem
opmerk ; dog ik zal my wel wagten van „ hier op uytleggingen te geven, het is aen „ de Mogendheden de welke er byzonder be„ langens in hebben, van daer op te voorzien „ en van dit te beletten, is 't dat fy kon„ nen ". ( Ziet het leven van den Hertog van Orleans t. 2 p. 331.
Janson oft Jansünius , (Jacobus) tot Amfterdam geboren in 'tjaer 15,17 ,• Hoogleeraer tot Loven , Lefgever in de Godfgeleerdheyd en Deken van de Collegiale Kerk van den H. Petrus, overlydde den 20 July 2625. Men heeft van hem : I. Verklaeringen op de Pi'almen in ^to. op den Zang-boek van Salomon in-8vo,op Job in-ol. op het Evangelie van den IL Joannes in-8vo , op den Canon der Mille. II Inltitutio Catholici Eccleiiailae. III. Enarratio pallionis. IV. Eenige Lyk-fermoonen : men zoude er te vergeefs de welfpre-kendheyd zoeken. De verklaeringen op de Schriftuer en hec gene hy op den Kerk dienfl heeft gefchreven, bewyzen dat hy ver afijewe-



DER NEDER LA N D E N. 250
ken was van de noodige kennis om in defgelyke foort van werk te gelukken. Verfcheyde Schryvers , onder andere d'Heer Danès ' zeggen , dat hy de gevoelens van Ba'ïus had ingezogen. Is h dat Janlbn eenigen tyd deze gevoelens heeft gevolgd , hy heeft de zelve agtervolgens bellreden door verfcheyde Hellingen , de welke hy openbaerelyk heeft Itaende gehouden.
Janssens , ( Hermanus ) Minderbroeder , tot Antwerpen geboren in 't jaer 1685, bekleedde al de bedieningen van fyn Order , en oveilydde godvrugtiglyk tot Antwerpen den 5 April 1762 men is hem fchuldig.: I. Prodromus facer, Antwerp. 1731 in 4to,. Hy geeft; er giond-regels om de Schriftuer overteftellcn , en bewyft de miilaegen der Vlaemfche overzettingen. II, Explanatio Kubricarum Miffalis Romani &c. Antw. 1757, 2 vol. in-8vo. Uit werk is meer geagt als het vo.orgaende.
Joannes van Leyden , anders genoemd bucold , gebortig van de Stad van dien naem , alzoo genoemd om fyns geboorte'-plaets wille , Kleermaeker van ftyl, zeer berugt en hoofd der erdoopers. Naer in 'tjaer 153^ , zig met fyn aenhangers Joannes ^Matthieu , Bakker ; Knipper-dolk en andere , van de ftad Muniter meefter gemaekt te hebben, wird hy Koninggekroond , en verdedigde zig langen tyd tegen de Krygbenden van Francifcus, üraeve van Waldeck, Bitlchop van de zelve -Stad. Den grooten hongerfnood , die de erdoopers leydden ten tyde van de belegering , en kun hun niet bedwingen tot overgaeve,- Daer was een Vrouw , befluytende van de daed van Judith gaen naer te volgen , die ondernam van den Biffchop te vermoorden ; maer fy wird op de daed betrapt en niet den zalven degen geftraft, met den welken fy hem meynde om te brengen. Eyndely'k maekt den Biffchop zig door kryg-lift meefter Cc 2



s6a D OORL UGTIG E MANNEN van de Stad, in 'tjaer 1535. Hy dede dezen verwaenden Koning in egtenis nemen met fyn bezonderfte Medemakkers , aen de welke hunne woede verweten hebbende en het önheyl dat de zelve aefl Munfter veroorzaekt had, voornamentlyk aen de Kerken en Beelden de Heylige , dede hy de zelve door wreede tormenten iierven, naer ze eenige daegen rondgeieyd te hebben, door al de naebuerige plaetzen. Hunnen • Koning , als bezonderften Autheur van deze wanorders, wird met gloeyende tangen genepen, en, fyn Lichaem in een yzere Kevie geiteken , en aen het hoogde van den Tnoren van den H. Lambertus gehangen, alwaer het gebleven is, tot dat het door de langheyd van tyd, die alles vernield , in affche is vergaen. Pezen Jan van Leyden had veerthien vrouwen gehad, van welke hy er een eygenhandig omhals heeft gebrogt, omdiefwil dat fy gewygerd had van aen fyn bevelen te gehoorzaeuien. Als hy te peerd lantjs de itraet reed had hy de kroon op het hoofd , en twee J'ongmans gingen voor hem , den eenen met eenen degen en den anderen met het oud Tedament; en het kofte het leven aen al de gene die zig op hunne knien voor hem niet wilden Hellen. Men bewaerd nog tot Leyden de Tafel, die aen dezen gewaenden Koning tot Werk-taefel diende, als hy als Kleermaeker fyn ambagt Otifende. *
JenisCHIUS , ( Paulus ) van Antwerpen , is belrend door fynen boek , getytelt : Thefaurus animarum ; den welken hem fyn Land dede uytbannen. Jenifchius ftirf tot Stutgard in't jaer J647 , oud 89 jaefen , met de faem van een geoeffend man in de taelen en wetenfchappen.
JORpAENS , ( Jacobus ) in 't jaer 1594, tot Antwerpen geboren, leerling-van Rubbens, veroorzaekte jaloursheyd aen fynen Meefter door fyne fterke ,waere en zoete weys var, fchil-



, ^k NEDERLAND EN. i6t deren. Men zegt dat Rubbens , vreezende dat by hein zoude overtreffen , hem langen tyd pezig h.eld met fneubel-papierên te fchilderen , en dat hy dus fyn trots en geweldi* pinceel verhapte. Jordaens fcheen uyt in de grJote Itukften en in die van vertoning. Hy ondernam alle foorten van fchifdering , en gelukte byrS in alles. Men aenmerkt in fyne we, ken een volkomen kennis van het fchaduwen , een »roote uytdrnkking en waerheyd ; aen de zelve"ontbreektfomtyds de verheffing en edefheyd.' Defzelfs bezonderfte werken zyn tot Antwerpen er in ander lieden van Braband en Vlaenderen. Hy overlydde 10 't jaer 1678, oud Sa jaeren Oort bchoon"zoon van den berugten van
niUrNiUS rf'u df JoNGH» (Adrianus) tot Hoorn in Ho land geboren in h jaer ,51», tot Arnemuyden m»t jaer <575. overleden ,°liet agter : I. Verklaeringen , wy„i.r bekend*, op verfcheyde Latynfche Autheurs. "Een gedrgt in rymloofe veerfen , getytelt : Het PhilipfdSm , Londen 1554, in-4to, op het Houwelyk van Philippus den II koning van Spagnien, met Maria Koningin van Engeland. III. Eenige vertaelin-
• gen van. Griekfche werken; dog deze zyn wynig getrouw , en enkelyk in het werk van Euna-
►pius heeft hy meer dan 600 milllaegen gefteK IV Zes boeken van de Animadverfo. um de h3,S C;,r"tei:7,nn'y'-en fciiat der boekffterye heeft gelielt. V. Phalli ex fungorum genere de-
inTn° ' Meyde" l,6°' ' 'f"* > Dordrecht .6.52 , ïn-cfvo. Men vind in dit werk brieven van Jutmis maer daer zyn geen printen in; VI. XVomencIator omnium rerum; 1567, in «vd Dit werk ,s nouwkeurig en opgezogt ; ziet het" eerften deel van de gedenkenifren va°n Niceron den welken een uytdrukkende naemlyft v.ui fyn talryke ichriften. geeft. * ::-T ¥



s<$2 D 00 RL UG TI GE MANNEN
K.
KERCKRING, (Thomas) berugten Medicynmeeiier van Amfterdam , litmaet vau het Koninglyk letter-genootfchap van Londen,brogt zig groote eer toe in de wetenfchap de' Art* zenyekunde , die hy langen tyd tot Amfterdam oefende; Hy omhelfde de Catholyke religie , , en verliet Holland om naer Vrankryk over te gaen , van waer hy tot Hamburg overging," alwaer hy overlydde in 'x jaer 1693, hy maekte zig eenen naem door fyn ontdekkingen en werken. Het is hy die het geheym vond van den geélen Bern-fteen te verzagten , zonder hem zynen weerfchyn te benemen. Defzelfs bezondere werken zyn op de ontleedkunde. I. Spicilegium Anatomicum Amfterdam 1670 , &c. 1673 in-4. II. Anthropggenice Ichnographia Amfterdam 1670 , in 4-tQ. Alwaer hy llaende houd dat men in de lichaemen van alle Vrouwen eyers vind, van welke volgens hem alle menlchen yoortsgefproten zyn. Men is hem nog fchuldig een ontleedkunde, gedrukt in 'c jaer 2671 , in fol, KlLlANT OFT KIEL , ( Cornelius ) tot Duffel by Mechelen geboren voor het midden van de zefthietide Eeuw, overleden in eenen hoogen ouderdom in 't jaer 1607 , was ten tyde van 50 jaeren Feyl-overziender geweeft by Plantyn , die een deel van fynen voorfpoed fchuldig is aen zyn nouwkeurigheyd. Wy hebben van hem : Etymologicon linguse teutonicse Antwerpen /509 , in 4 to. Dit is eenen woordenboek Vlaemfch en Latyn, den eerften die met oplettendheyd «emaekt is. Juftus Liplius heeft er met allen lof' van gefproken: den Autheur vergelykt er de Luytfche woorden roet de Ita-s liaemche Franfche , Spaeufche , Eugellche ».



VERNEDERLANDEN. 26%
Griekfche en Latynfche , de welke eenigen fcbya hebben om er den eygen aerd van te ontdekken. II. Solitudo , h'vè vitae fasminarum anachoritarum ; carmine elegiaco explanataa, in-fol. Het is een verzaemeling van print-verbeeldingen met een vierling veers onder ieder afbeeldzel. Hy heeft een groot getal van Latynfche puntdigten. Een der bezonderfte is een verweerfchrift der overzienders van de Drukkerye tegen de Autheurs, het welk zig bevind in den ïheatrum vita; humane van Beyerlinck ; tom 7 Kinschot , ( Henricus) Regtfgeleerden , 4fproten uyt eenen goeden ftam van Turnhout by Antwerpen, overleden tot Bruffel in 't jaer ióoB, heeft in 't ligt gegeven Concilia Juris, Loven 1633, in fol. De welke fynen zoon, 1-rancifcus Kinfchot , Cancellier van Braband ^rmeerdert heeft, overleden den 3 Mcy 1654',
Kinschot, ( Gafpar) in den Haeg o-eboren in 't jaer 1622 , oeffende zig met voorfpoed in de letteroeffeningen en de regtfgeleerdheyd. Hy was eenen der afgezonderde van de Staeten Generael tot den vrede van Weftphalen Hy overleed in den LIaeg in 't jaer 1649 , enkelyk zeven-en-twintig jaeren oud zynde , men heeft van hem Latynfche rymdigten uytoeeven in vier deelen, den Haeg 1685, in-12 Daer is veel inbeelding , netheyd en cierlvkheyd te vinden.
Koeberger , ( Wenceflaus ) Vlaemfchen Schilder , leerling van Martinus de Vos j voltrok in Italien fyn ervarendheyd in de Schilderkonft en Bouwkunde. Hy vercic-de veel Kerken van Antwerpen met fyn Schilderftukken , en had het toezigt over den bouw van de Kerk van O. L. V. van Scherpenheuvel, gebouwt naer het voorbeeld van die van den H. Petrus tot Roomen. Zoo natuer als Bouwkundig, vond hy den middel uyt om verfcheyde Moeraffchen on-



a*4 DOORLUGTIGË MA IV N E IV trent Duynkerken droog te maeken , en maekte er hcwerkbaer land van , ook goed voor weyland. Dezen bekwaemen man overlydde , oud zynde 70 jaeren , ontrent bet midden van de. XVIIde Eeuw.
KOKRTHEN ,( Joanna) Vrouw van Henricus Block , tot Amlterdam geboren-in 'tjaer f50, overleden in 't jaer 1715, gaf van haerjonkhcyd af gf>ede blykeu vairhaer genegenciheyd tot de fchoone kontien. Sy gelukte wel in wafch beelden en vrugtten te maeken , in op het gelas te fnydeu en op het papier te Schilderen, dog fy fcheen boven al uyt in de uytfnyding , en al het gene dat door het Iteek yzer uytgevrogt wird, brogt fy door de fcheer te voorfchyn. Sy fneed Landschappen , Zeevaerden , gedierten , bloemen en afbeeldingen uyt, alles naer het leven. Defzelfs werken zyn van een zeer nouwkeurige afteekeuing ,■ men kan haer niet beter in haer fnykonft vergelyken als aen Mellan. De sielve op zwart papier plakkende, torogt het ydel de trekken voor, even als van het ffeek-yzer of de penne. Daer uyt is mogelyk voortgefproten die grove uytfnyding van af beeldzels, welkers gekheyd aengroeyde , naer dat men van die der Pantins af zag. De gaeven van Mejouffrouw Koerthen , brogten haer eenen onlterfely ken naem toe in Europa"; verfcheyde Gekroonde Hoofden wilden deel-genooten zyn van haer handwerk , en deden haer , oft giften , oft bezoekingen.' Petrus den Grooten had het vergenoegen' van haer te gaen bezoeken , en van haer werken met den lof te vereeren die fy verdienden. Men heeft agtervolgens éen Werk in rymdigt op de papiere fnykonft van Joanna Koerthen in 'cligt gegeven.
Ejnde van het eerjlen Peel.



HISTORISCH
WOORDENBOEK
OFT
» KORTE BESCHRYVING
Van alle de Mannen, geboren in de XVII Nederlandfche Provintien, de welke door verftand, bekwaemheden, deugden, dolingen , enz. federt de geboorte Jefu-Chrifti tot op heden hebben uytgefchenen.
Om tot Syvoegzel te dienen aen HET SCHOUWBURG DER NEDERLANDEN. . TWEEDE DEEL.
TOT AMSTERDAM,
En men vind-re te koop tot ANTWERPEN, LBy C. M. Spanoghe, Drukker en Boek-verkooper op de Suyker-ruye.
M. D. C. C. L XX XVI.






HISTORISCH
WO ORDE NB OEK
L.
LA CROix, ( Claudms > tot Julernont" geboren in't jaer 1652 , het welk ook het vaderland van Bollandüs is, een dorptuffchen Herve en Dalem, in de Provintie van Limburg, wird Jefuiet in 't jaer 1673 > leerde de zedelyke Godlgeleerdheyd tot Ceulen en tot Munfter Ten overleed tot Ceulen den 1 Juny /714. Men heefc van hem een verklaering op de zedekundige Godfgeleerdheyd van Bufembaum , Ceulen 1719 * 2 vol. in-fol. La Croix geeft ganfchelyk den text van Bufembaum , en in dit heeft hy ongelyk gehad , niet tegenftaende de reden die hy geeft van fyn handel-vvyze. Het werk het welk men zegt tot Ceulen gedrukt te zyn in 't jaer 1757 is verdigt. Het is niet als eenen nieuwen tytel, en een nieuwe taefel gevoegd aen den ouden druk.
Laf.r ofte Laar , ( Petrus van) bygenaemt Bamboche , Schilder, in 't jaer 1623, geboren tot Laar, dorp digt by Naarden in Holland , overlydde tot Haerlem in 't jaer 1675 5 den naem ran Bamboche wird hem gegeven, uy,t A 2



4 DOORLUGTIGE MANNEN hoofde van de wonderbaer gedaente van fyn geftake. Dezen konliminnaer was Schilder geboren : in fyn teere jongheyd, vond men hem geduriglyk bezig met afteteekenen al het gene dat by zag. Defzelfs geheugen vertoonde hem getrouwelyk al dat hy maer eens en van over lang gezien had. Hy was zeer blygeeftig en eenen opregten guychelaer , welken aerd , met fyn mifmaektheyd vervoegt, niet wynig toebrogt om fyn vrinden te vergenoegen , als Pouflin , Claudius den Lorryner , Sandrart, enz. Hy was eenen waeren Hanfop ; dog tot den ouderdom van zeltig jaeren gekomen zynde, verzwakte fyn gezondheyd , en van dees verheugende inbodt verviel hy rot de droefgeeftigheyd. Dezen Schilder wird met vier ander verrafcht door eenen Geeftelyken, vleefch etende in den vaflen, den welken hun met eenen opregten iver berijpte, dat hun Verbitterde ,• Bamboche, onderfteunt van de andere, de welke met hem waeren ; verdronk den Priefter. De knaeging van het gewifch, die hem dit fchelmltuk veroorzaekte, vervoegt met eenige onguhlien , die hy ondergaen had, verhaeftteu fyn dood ; eenige zeggen dat hy zig in eenen put verdronk. Dezen Schilder oeffende zig niet als in klyne voorworpen, als Metkten , Spelen , Kinderen , jagten , landfchappen ; dog daer is in defzelfs Schildereyen veel kragt, geelt en uytmuntendheyd. Den Koning van Vrankryk en den Hertog van Orleans bezitten er verfcheyde van.
Laet , (Joannes de) Bélïierder der Ooftiudifche Maetfchappcy , ervaeren in de Gefchiedenisbefchryving en Landmétcrye wird geboren tot Antwerpen, en overlydde er in't jaer 1649 > men heeft van hem I. Novus Orbis , Leyden in fol. 1633, met een groot getal kaerten en figueren , de welke dieren , planten en vrugten van Araerica verbeelden. Deze befchryving van de nieuwe wereld in i8 boeken, alhoewel fomtyds onnouwkeu-



. ,DER NEDERLANDEN. 5 tig, heeft veel gediend aen de Landmeters. De , Baet Helde zelfs fyn werk in 't Franfch oyer.
IDeze getrouwe dog wynig hoogdravende overzetting, verfcheen in 'tjaer 1640, in-fol. Toe Leyden , onder den tytel van befchryving der nieuwe wereld. II. De gemmis et Lapidibus libn duo, Leyden i6±j, in 8-vo. III. Refpubhea Belgarum in-22 , genoegzaem nouwkeurig. IV. Gallia in-24. Minder geagt als dén voor\ gaenden. V. De regis hifpaniie regrtis et opi-
■ bus 111 24 VI. Hiftoria naturalis Brafüisc G : Fe-
■ fouis & georgii Marggravii, in fol. met afbeel1 duigen, tot Leyden. 1648,'VII. Turcici imperii
■ flatus, 111-24. VIII. Perlia , feu regni perlici fta8 tus, in -24. IX. De imperio hia*ni mogolis, i 1631. X. Portügallia 164.2. XI. Refpublica Po, Ioiude , Lithuaniae, Pruïiiae & Livonix 164.2. * Al deze klyne werken by Elzevir gedruKt ;
vervatten beknooptelykeen befchryving van verfcheyde landen , uyt welk het Koningryk, dat den landmeter doorreyft , is opgemaekt. Men fpreekt er van de hoedanigheden der lugt, van 1 de vrugten der aerde ; van den aerd , Godfdienft, en zedeii der volkeren; van het borgerlyk en ftaetkundig regtfgebied ; van de magt en rykdommen van den ftaet. Dit ontwerp , het welk genoegzaem goed is, is beter uytgevrogt ge1 weeft, door de Landmeters die naer De Laet : gekomen zyn ; dog alhoewel dat deze boekxkens 1 niet veel meer zyn als van de mildelbaere fchry1 vers , zoo worden zy nogtans opgezogt, even als oft de zelve uytftekende waeren, dankzegging fy hier van aen den naem en de faem van den drukker. Een werk van Vitrubius , meer aenzienelyk , ook by Elzevir gedrukt in 't jaer 1649, in-fol., hield hem op het eynde Van fyn dagen bezig ; dit is verreykt door de aenteekeningen van Philander , van Barharo, van Saurriaifè , en door verfcheyde verhandelingen ' van veel Autheurs op de zelve 'dot'. Deze | verzaemeling is geagt.



15 DOORLUGTIG E MANNEN
LAIRESSE (Gerardus ) Schilder en Plaetfnyder ,tot Luyk geboren in 't jaer 1640 , overleed tot «Imlierdom in 'tjaer Ï7/1I, hy had een geoeffend verftand : de rymdigtkutide en hec Muziek waren beurtelings defzelfs bezigheden, en de Schilderkonft defzelfs oeftening. Hy had fynen Vader voor meefter in de afreekeningen ; Laireffe gelukte van den ouderdom van vyfthien jaeren in de afbeeldingen te Schilderen, ily won geld met groot gemak en verteerde het ook op de zelve weys. De liefde was de vergenoeging en den drift van fyn jongheyd ; hy meynde eens van door een van fyn minnarefTèn gedood te v/orden, die hy veriaeten had. Om het voorworp der ongeftadigheyd niet meer te wezen, trouwde hy: dezen Schilder verflond ten uyterften dePoëlie ; defzelfs inbeeldingen zyn fchoon en verheven ; hy vond gemakkelyk uyt, en fcheen uyt in de groote opmaekingen , defzelfs Schilderyen zyn onderfcheyden door eenen ryken grond der Jjouwkunde. Men verwonderd een Hemelvaert Tan dé H. Maegd Maria in de Cathedrale van Luyk , eenen Euridïcès by den Kanonik Dilfui, de bekeering en- Doopzel van den H. Auguftinus by de Urfulinnen. Men verwyt hem van zyn gellalteniflèn te kort gemaekt te hebben cn wynig aeugenaem. Hy heeft veel printen agtergelaeten , met Berk-water gebeten. Men neefc naer dezen meefter plaeten gefneden. Laireffe was Vader van dry zonen , van de welke er twee kweekelingen van fyn konft fyn geweeft. Hy had ook dry broeders Schilders, Ernettus en Joannes, die zig bezig hielden met dieren te Schilderen , en jacobus verbeeldde zeer wel de bloemen. Dezen laelten heeft eenen boek gemaekt op de beoeffende Schilderkonft.
Lairvels , (Servatius) tot Soignies in Henegouw geboren in 't jner 1560 , Abt van de H. Maria ten Bolfche , en ervormer van het order van Premonlireyt, deed fyn ervormiug



DER NEDERL AND EN. ?
goedkeuren door Ludovicus den XIII, die hem loeliond van de zelve in de Kloofters van fyn Koningryk te vervoorderen; zy wirden ook. toegelaeten door de Pauzen Paulus den V eu Gregorius den XV, Den Abt Lairvels bad hec vergenoegen van in Vrankryk , even als in Lorrynen den geeft van armoede, van menfchlievendheyd , van ootmoedigheyd en van verltervin" te zien erleven, die de eerfte difcipelen van den H. Norbertus aenmoedigde. Hy overlydde in de Abdye van "de H. Maria ten Boffche in 'tjaer 1Ó31, naer eenige werken van Godvrugtigheyd in 'tligt gegeven te hebben, op een wydloopige weyze gefchreven. I. Grondregels der ervorming van het Order van Premonftreyt. II. Catechifmus der Nieuwelingen. III. De Li«tkunoe der Regeltugtige van het Order van d°en H. Auguftinus.
Lambertus, (den H.) Biffchop van Maeftncht, fyn vaderland , er ontrent het jaer 6yo Geboren ; wird naer de dood van Childericus uyt fynen Stoel verjaegd , door den Barbaer Ebroïn , in 'tjaer 674, die fevenjaeren daer naer overlydde. Lambertus wird op den Biffchoppelyken Throon erfteld door Pepinus van Heriftal, in 'tjaer 681 ; hy bekeerde een grooc getal ongeloovige, verzagt defzelfs verwoedheyd en wird in 'tjaer 709 door Dodon Gedood uyt hoofde der vrypoftigheyd , met °de welke hy Pepinus berifpte, die een fchandi" leven leydde met Alpaïs. Dodon was den bloedt verwand van deze Byzit. Hy ontfong tot Luyk de Martel-kroon, dat alfdan enkelyk een klyn Dorp was, en hetwelk door diën voorval een aenzienelyke Stad wird, de eerbieding tot dezen Heyligen veel volkx derwaerts getrokken hebbende ; den H. Hubertus was defzelfs opvolger. Daer fyn twee ander Heyligen van dien naem; den eenen Arts-biffchop van Lyons



8 DOORLVGTIGE MANNEN overleden in 'tjaer 68# ; den anderen Biffchop van Vence ftirf in 'tjaer 1114.
Lambertus , by.genae.md den Hakkelaer^ uyt oorzaek van fyn moeyelyke uytipraek , overlydde in 'tjaer 1177 op fyn wederkomli van Roomen , Werwaerts Raonlus , Brlkhop van Luyck , hem had gezonden. Liet was dezen die de Beggynen in het Nederland ftigtte , een inftelling zeer ver uytgeftrekt in die Provintien, zynde van groot nut, zoo ten opzigt van den Godfdienlt als van de gemeen-* fchap ; verzekerende den middel tot de deugd en tot den onderhoud aen een menigte van dogters , zonder hun te beletten van. tot de wereld weder te keeren. Verfcheyde Autheurs tfchryven de inftelling der Beggynen toe aen de H. Begga , dog dit gevoelen is minder gegrond.
Lampson , ( Dominicus ) tot Brugge geboren in 'tjaer 1532 was nouw verknogt aen den berugten Cardinael Polus ; hy volgde hem in Engeland , en vertrok zig naer Luyck, naer de dood van dezen Kerkvoogd in 'c jaer 2558. Hy was aldaer Geheym-lchryver van de Biffchogpen en Princen, Gerardus van Groesbeeck en Ernefhis van Beyeren. Niettegenilaende fyn bezigheden , vond hy nogtans rtentyd van les in de' Schilder - konft te nemen by Lambertus Lombart. Tot erkentenis , befchreef hy het leven van dezen Schilder, het welke tot Brugge in 'tligt gegeven wird door Hubertus Goltzius in 'tjaer 1565 ; hy helderde ook op in Latynfche Veerzen ; de vermaerdfte Schilders van het Nederland, en overlydde tot Luyck m 'tjaer i599.
Lanqean , (Remigius) Schilder, van Bruffel gebortig , overlydde in 'tjaer i6?i, hy was den beften kvveekeling van Van Dyck , en ftelde fyn weyze naer die van- fynen meefter, voornamentlyk heeft hy fyn verwé wel uaergevolgd ;
dog



DER NÈD ERLANb E W. a dog hy heeft de fynigheyd van fyne afteekenmgen niet konnen betreffen. Men ziet wynigë Schilde'reyen van den Schilder-ezel van Lancjean. Defzelfs bezonderfte werken zyn voorworpen f van godvrugtigheyd, in 'tgioot gefchilderd. LANG-ios , oft lanche ,( Caroius ) geboren t volgens eenige toe Gend , en volgens andere tot Bruffel, was Kanonik van dè Kerk van Luyck, alwaer hy overlydde in eenen teeren euderd.om, den 29 July 157?. Hy was door vnndfehap verknogt met Juftus Lipiius, en mee verfcheyde andere vVyze van fynen tyd. Langius was zeer geoeffend in het Grieks en Latyn „ goeden Rymdigter, en eenen der oordeelitrvSendfte Boek-ftfters van fyn eeuw ; al de gene die er van gefproken hebben . komen oveveen dat hy een buytengewoouc geleerdheyd en een. fceer voorbeeldende godvrugtigheyd bezat. Wy hebben van hem verklaeringen op de bedienmngen van Cicero, op Schouw - fpelèn van Plautus , en verfcheyde ftukken in Verzen Hy heeft andere werken in lundfchrift o-elaeten. 0
Lannoy, (Caroius de) eenen van de befugtfte huyzen van Vlaenderen , was Ridder van het Gulde-vlies in 'tjaer u$i5: Bevel1 hebber van Doornyk in 't jaer .521, en 1 ' Unaerkonmg van Napels voor Kevzer Ka■ rel den V in 'tjaer 1522. Hy had "het al«et meyn bevel over de legers van dien Vorft, ' naer de dood van Profper Colonne in 'tjaer l 1523. Hy vereeuwigde fynen naem in den fla°fran Pavien in 'tjaer 1525; dag voor eeuwi?vermaerd door den ramfpoed van Francifcus oen I ; men weet dat dien Prins zig niet wilde overgeven als aen den Onderkoning „ Myn • f heer De Lannoy , zeyde hy in 't Italiaenfch « ziet hier den degen van eenen Koning, dia K verdiend getoond te worden, omdiefwil dat hy
V VtB Z™, den zelven » voor hem afcegeven, 27» Deed 0 '



to DOORLUGTIGE MANNEN 11 bediend heeft, om het bloed van verfcheyda 11 van de uwe te vergieten , die geenen Kryg11 gevangenenis door lafhertigheyd ; maer door ii teger.fpoed der fortuyn. » Lannoy field zig op fyn kniën , ontfangd met eerbied de wapens van den Vorft, kufte hem de hand, en offerde hem eenen anderen degen , zeggende : » ik bid ii Uwe Majelfeyt van voor aengeuaem te hou-. « den, dat ik hem den mynen geve, die het ii bloed van verfcheyde van de uwe gefpaerd ii heeft. Het betaemd niet dat eenen officier ti van den Keyzer, .eenen Koning ontwapend ii ziet, alhoewel dat hy kryg-gevangen is.» Den ii kloekmoedigen Lannoy behandelde Francifcus den I altyd als Koning , vreezende oft dat fyn krygbenden ondernamen van aeu den perfoon -van dezen Vorft de hand te flaen, om zig te verzekeren van hun betaeling , dede hy hem naer het Kafteel van Pizzighitone leydden, om hem agtervolgens te verwilligen van naer Spagnien overtegaen , hy vleydde hem met de. hóóp , dat hy mondelings met den Keyzer zoude konnen fpreken , en dat fy gemakkelyk te zaemen zouden overeenkomen ; hem belovende dat , ingeval van eenige tegenftreving oft hindernis , hy hem weder in Italien zoude brengen. Den verdragshandel gemaekt zynde tuffchen Karei den V en Francifcus den I, geleydde lannoy den Koning naer Fontarabien op den boo?d van de Rivier Bedaffoa, die Vrankryk van Spagnien fcheyd. Keyzer Karei den V gaf hem het Prinfdom van Sulmonen , het Graeffchap van Aelft , en dat van La Roche in Ardennen. Hy overlydde tot. Gayette in \ jaer 1527 van een heete korts, de welke hem op vier dagen tyds weg .rukte. Lannoy was eenen overpeyzenden en overwegenden Yeld-overften , bekwaem om eenen zegenprael door fyn krygo-aeven te behaelen , zoo wel als door fynen iieldennjoed. Zoo eygen tot, hetbefliex der Staet-



DER NEDERLANDEN. 11 Kaeken als tot het flag-veld , hy wift een onderhandeling' te befliflèn en een behandeling' te maetigen.
L-ansberghe oft Landsbergete , (Philippus ) Wiskonltenaer, tot Gend geboren in 't jaer 1561 , was geduerende eenigen tyd Bedienaer tot tot Antwerpen. Deze Stad wedergekeerd zynde onder de gehoorzaemheyd van Philippus den II den 17 Augufti 1585 , zag hy zig verpligt van een fchuylplaets in de Vereenigde-Provintien te zoeken. Hy wird Bedienaer van Tergoes in Zeeland , cn vertrok zig op het eynde van fyn leven naer Middelburg, alwaer hy overlydde in t jaer 2632 oud een-en-feventig jaeren. Men heeft van hem : I. Een heylige tydrekening, Middelburg 2645 in-4to. Progymnafmata Altronomise reftitutse 2629 iu-4to- III. Commentarius in motum terrce , in den voorgaenden verklaerd hy zig voor het gevoelen van Capernicus. IV. TabuHe motuum Cteleftium perpetux , Middelburg 1633 in-fol. Men zegt dat hy veertig jaeren aen deze Tafels werkte. V. Introductio in quadrantem turn Aftronomicum turn geometricum &c. Middelburg 1633 in-fol. VI. Horologiographia nova &c. Al deze werken zyn tot Middelburg te zaemen gevoegd 2663
in-fol. 'Defzelfs Zoon , Jacobus Landsberghe ,
oeflcnde zig ook in de Wiskunde , en gaf een verdedig-fchrift in 'tligt op de werken van fynen Vader, Middelburg 1633 in-4to ,• en overlydde in Holland in 'tjaer 1657. Men moet den zeiven onderfcheyden van eenen anderen Landsberghe , bekend door een befchryving van de ftad Huift, den Haeg 2687 in-Svo. en van N. Landsbcrght bekwaemen Hollandfchen Inge.nieur, die in't ligt gaf de nieuwe wyze van de plaetzen te verfterken ,.den Haeg 2712 in-^to. Ditwerk is nouwkeurig door fyn nieuwe grondregels die er den Autheur voorfteld , en door Bz



12 V OORL UGTIG E MANNEN de konft-zifterye, die hy er op de befte verfterkfte plaetzen byhaelt.
Lassus , ( Orlandus) berugten Mnfikant van de XVIde Eeuw , tot Bergeu in Henegouw geboren in 't jaer 1520 , en tot Munichen overleden den 23 Juny Z593 , was den vermaerdfien in de oeffening -van die konft , in eenen tyd dat het muliek neg tot de hedendagfche volmaektheyd niet gebrogt was. Hy deed fyn gaeven ■uytfchynen in de hoven van Vrankryk, Engeland, Beyeren, enz. Hy was muüek-meefter tot JNapels en Beftierder en meefter der kapel van den H. Joannes van Latranen tot Roomen, Men heeft van hem een groot getal van mufiekllukken zoo op geeftelyke als wereldfche voorworpen , onder den tytel van Saemenmengeling van Orlandus Lalfus, Parys 1576, en een vervolg op de Saemenmengeling, 15^4.1 Men twyffeld aen de zekerheyd van eenige werken, de ■welke de kenders der oude fchriften hem gezaementlyk toeeygenen 3- dufdanig , als Theatrum Mufices ; Patrocinium mufarum ; motetorum cc Madrigalium-libri : liber Mufarum , &c. Defzelfs lydgenooten beroemden hem als het wonder van fyn Eeuw, en verhieven hem boven Orphams en Amphipn ; eenen flegten rymdigter zegt van hem :
Hic iüi Orlandus laffum qui recreat orbem.
Eenen anderen rymdigter maekte hem dit won,-» derbaer grafschrift in 't Franfch,:
Etant enfant, j'ai chanté le deffus ; Adolefcent, j'ai fait la contre - taille , Homme parfait ,'j'ai raifonnë la taille, Mais maintenant je fuis mis au baffus, Prie , paffant, que Pefprijt foit la-fus.
LATOMUS , ( Bartholomeus ) tot Arlon in het Hertogdom van Luxemburg geboren in 't jaer'



DER NEDERLANDEN. .,3 1485 ; was eenen der Mannen van- fyn Eeuw het meeft in de Letterkunde geoeffend. Lly onderwees de welfprekendheyd tot Ceulen, was Opperbefiierder van het Collegie van Friburg in Brifgauw , en ging agtervolgens naer Parys over , alwaer Francifcus den I hem benoemde in 't jaer 1534, om den eerften Zete' der Latynfche welfprekendheyd te bekleeden Sn het Koninglyk Collegie van Vrankryk,, hec welk hy kwam te ftigten. Op het eynde van het zelve jaer, de Sacramentarillen zig verftout hebbende van oneerbiedige fchriften te plakken tegen het Lloogweerdig Sacrament des Autaers en tegen den Koning , befch'ujdigde men er de Duytfchers mede, de welke zig als dan-fot Parys bevonden ; men rokte tegen hun in ftilte op ; Latotnus vreefde van in dezen oproer in gevaer te loopen , maer Francifcus den ï een fcherpe onderzoeking hebbende doen doen op de Autheurs van deze laflerfchriften; bevond dat het al Franfche waren : en ten minilen waren er yier-ei:-twintig , die door de alderwreedfte firaffen. gedood wirden. Latomus onderwees met onderfcheyd tot het jaer 1542 ; agtervolgens vertrok hy naer Coblentz , alwaer hy Raedsheer van den Keurvorll benoemd wird. De Ketters en bezonderlyk Martinus Bucerus randden he-tn aen op fyn wederkomft. Hy behaelde d6or dezen redenftryd veel luyfier, en als man in fynen Godfdienft wel onderrigt, de faem, de welke er door fyn werken van twift-redens op reyfde , hy bewilligde Karei den V om hem naer Regenfburg te zenden tot de vergadering over de twiltreden van den Godfdienlt gehouden in 't jaer I5J.6, om aldaer tegenwoordig te zyn in hoedanigheyd van aenhoordcr van wegens de Catholyke. Hy overleed tot Coblentz in 't jaer 1566. Wy hebben van hem een groot getal werken van de Letterkunde, onder anderede aenteekeningen , op een groot gedeelte der werken



14 DOORLUGTIGE MANNEN van Cicero. Deze aenteekeningen zyn verzaemek geweeft in een werk van Cicero , uytgegeven door Joannes Oporinus , Baezel 1553 »in-fol.
Laurentius , van LUYK , Religieus benedictiën in het Kloofter van den H. Laurentius by Luyk , van waer hy fynen naem aenneemt, ging van daer over tot het Kloofter van den H. Vannus tot Verdun , en maekte eenen jaerboek van de Biffchoppen van Verdun , en van de Abten van den H. Vannus , federt het jaer 1040 , tot het jaer 1144 , gevoegd in het 22 deel van den Spicilegus van dom d' Achery, en in het eerften deel van de Gefchiedenis-befchryving vaii Lorrynen door dom' Calmet.
'Ï.edrou ( Petrus Lambertus ) van Huy gebortig, Religieus Auguftyn, Hoogleeraer van Loven , onderwees de Godsgeleerdheyd in de Univerliteyt van deze ftad met vele agting. Innocentius den XI, van fyn ervaerendheyd onderrigt, ontbood hem naer Roomen, en gaf hem het beftier over het Collegie de Propoganda. De Pauzen Alexander den VIII, Innocentius den XII en Clemens den XI , hadden geen minder agting voor hem. Innocentius benoemde hem tot liet Bifdom in Paftitus van Porphyren. Eenige raifnoegen gehad hebbende by„ voorval der zaek van Quefnel , in de welke hy als Raedgever benoemt was geweeft , vertrok hy zig naer Luyk in hoedanigheyd van Vicarisgenerael van dat Bifdom , hy overlydde er den 6 Mey 172/ , oud een-en-tagentig jaeren. Men heeft van hem.: IV Onderwyfreden op het berouw en de droef heyd , tbt Roomen 2707 , en tot Munichen 2708.
Leeu , (Gerardus) was zeer vermaerd in de XVde Eeuw , door fyu Drukkerye de welke hy tot Gouda in Holland ontrent het jaer 1477 bpregtte, en die hy ontrent het jaer 1484 naer Antwerpen overvoerde, alwaer hy overlydde in \ jaer 1492. Daer kwam een groot getal boe-



vernederlanden: i*
ken uyt defzelfs Drukkerye voorts, hy was eenen man van groote kennis.
Leeuwen , ( Simon van ) Hollandfchen reo-tsgeleerden , tot Leyden géborén in 't jaer 1625, oeiiende langen tyd fyn wetenfchap iret "oe*de f1"1" zYn geboorte plaets , en overleed in den Haeg den 13 January 1682. Hy was in het Koomfch - regt zeer geoeffent, dbg wel voornamentlyk in dat van fyn Land. Defzelfs werken zouden meer geagt worden als iy het zvn waer't dat hy beter de Letterkunde bezeten had' lly heeft gegeven : I. De oeflening tot gebruyk der Beampt-fchryvers , in 't Vlaemfch enz. Rotterdam 1 ?4i , 3 vol: in 8vo. II. Cenfura forenhs Leyden 1^1 , 2 vol. in-fol III. Een uytgaef van den borgerlyken Wetboek Grieks en Latyn met aenteekeningen van menigte neleerde ; Leyden 1663 , i„-foL fchoonen druk IV. De Origine et Progrelfu juris civilis roma-
*J 72TT'-'n r'V°' V- «efchryving van de fctad en Univerfiteyt van Leyden in 't Vlaemfch Leyden 1672. VI. verhandeling van den ooriprong , gebruyken enz. der oude Bataviers in t \iaemlch ; den LIaeg 2685, in-fol, enz
Lemnius , ( Laevinus ) tot Sirikzee in Zeeland geboren, in \ jaer 1505, oefiènde met laem de Artzenyefcunde. Naer de dood van fvn Vrouw wird hy tot het Piiefterfchap verheven en wird Kanonik van Zirikzee , alwaer hy overleed u, 't jaer i568. Men heeft van hem : I. de Occultis Naturte Miraculis, in-é?v0. Een werk nouwkeung en geleerd voor den tyd,in den welken het verfcheen II De Aftrologia, in-8. III. De Plantis Biblias, Frankfort 1591 , in-12 Lemnius is den eerften die aengaende de planten behandelt heeft, van welke in de Schriftuer <*ewag is gemaekt, dog hy fpreekt er op een Genoegzaem half-kundige en onnouwkeurioe wevze van : Scheuchzer heeft dit beter gedaen in fyn fhyftca Sawa. Men heeft een verzaemeling vaa



iS DÖOÜLÜGTtGE MANNEN de werken van Lerrrnius gegeven, Frankfort aen de welke nien gevoegd heeft de verhandeling de Geir.nis de Rueus., Het Latyn van Lemnius is van de kenders geagt. Guilielmus Lemnius , defzelfs zoon was eerften Medieyn-meefter van Ericius den XIV, Konmg van Zweden. Men brogt hem om als dezen Vorft Ontthrooiu wird. Daer is eenen rymdigter van den zeiven naem, Simon Lemnius, die in 't jaer 1550 leefde, en van den welken men flegte puntdigten , iu-8vo heeft.
Lens oft- LENSEI , ( Arnoldus de ) Lenfteus, wird in \ dorp Belccil by Aeth in He.iegouw «eboren. Naer een reys in het Nederland gemen te hebben , ging hy naer Mofcovien over ; wird Medicyn-meeiter van den Czar, en verongelukte tot Mofcou , als deze Stad dooi' de Tartaeten verbrand wird in 't jaer 2.575. Wy ' hebben van hem eeii inleyding tot de hootdiloffen der Iandmeterye van Euclides, tot Antwerpen onder dezen tytel gedrukt ; Ifagoge i« Geometrica elementa Euclidis
Lens , ( Joar.ncs de ) broeder van den voorrenden , Kanonik van Doornyk, en Lefgever in de Godfgeleerdheyd tor. Loven. Hy overleed ïn 't jaer 1593. Hy heeft verfcheyde werken van tvviftreden gegeven. Hy was eenen van die , tle welke in 't jaer 15?» de Kerkelyke verbannin" van de Univerliteyt van Loven tegen Leüius uytgalmden, op de leering 'der gratie,
( Ziet Lefflus ).
leonin oft Leev/ (Elbertus oft Engelbertus} gebortig van het Eyland Bommel in Gueldren , onderwees het regt tot Loven met een buyten«ewoone bekwaemheyd. Hy had een innerlyk vertrouwen met den Prins van Oragnien die hem dikmaels gebruyktte in het ftigten der \ ereeni"de-Provintieu. Léotrin was Cancelner van Gueldren naer het vertrek van den Arts-hertog Mathiasin 'tjaer ijj8r> en eenen der ftr-
0 J gezanten,



DER NEDERLANDEN. i? gezanten, die de Staeten tot Henricus den III , Koning van Vrankryk, zonden. Dezen bekwaemen Staetkundigen overlydde tot Arnheim in 1. tjaer 1598 oud megen-en-feventjg jaeren. Hy was niet Proteltants nog wilde oyt deel nemen, in de voorworpen der mifnoegde tegen den Catholyken Godfdienft. Men heeft van hem verlcheyde werken , onder andere : I. Centuria. concihtrrum , Antw. iS84 , in-fol. II. Emendationum feptem libri , Arnheim 2610 in-4to.
Kegtfgeleerdè hebben eertyds deze twee werken grootelyks gebruykt.
Lernutius , (Joannes) Rymdigter, tof ij-irugge geboren in 'tjaer 2545, naer fyn ftudien geèyndigt te hebben , wilde hy de bezpnderlte (Jmverliteyten van Vrankryk, Italien en Duytfland kennen ; hy ondernam deze reyze met Julius Lipflus. In fyn Land wedergekeerd mettegenftaende de moyelykheden , van eeniee bedieningen , met de welke hy vereerd was i ' verbet hy dog de Zang-goddinnen niet, van de welke hy fyn genoegte maekte; Hy overleed den 29 September 16,9. Men heeft defzelfs Kymdigten verzaemeld onder dezen tytel. Jani Leernuni baiia, ocelli, & alia soemata Leyden , Elzevir, 1612. Deze hebben hem een verzekerde plaets onder de Latynfche Rymdig1 tefs bezorgt.
TiIr,ESCïr^LLES ' (Catharina) bygenoemd de Hollandfche Sapho en de thiende Zang-godin. . fcy overtrof haeren Vader door haer Veerzen. • Den Boekverkooper Ranck , haeren Schoonbroeder, verzaemelde defzelfs Rymdigten in "tjaer 2728: men vind in deze opzaemeling j verlcheyde Treur digten , de welke men op Ihet uytterfte punt niet moet oordeelen. De grond-regels, zyn er dikwils beledigt; dog { van tyd tot tyd word men er de vonkxkens | van een ryp verftand gewaer. Sy overlydde W 'tjaer i7n 0ud twee-en-fcftig jaeren. 11 Deel. c



18 E) 00 RL UGTIG E MANNEN
LessiüS , (Leonardus) tot Bracht, Dorp by Antwerpen, geboren in 'tjaer 1554; trok het Habyt der Jefuieten aen in 'tjaer 2572 , en onderwees zeven jaeren de Wyfgeerigheyd met onderfcheyd tot Douay, en de Godigeleerdheyd tot Loven , van het jaer 1585 tot het jaer 1605. Hy dede ftaende houden in 't jaer 1586, niet overeenftemming van LIamelius fynen 'medebroeder, eenige Hellingen de welke tegenftrydig fchenen aen de gevoelens van den H. Thomas. De Faculteyt van Loven veroor- I deelde er vier-en dertig' uyt de Hellingen van Leifius, oordeelendé dat den Jefuiet, in het Baïanifdom te beftryden , zig in het half Pelagianifdom geworpen had. Stapleton Lefgever tot Loven , verklaerde zig tegen deze veroordeeling in eenen brief aen den Biffchop van Middelburg, gevoegd in de befchryving der vergaedering de Auxiliis van den P. de Meyer pag. 32. de Univerfiteyt van Douay vervoegde zig met die van Loven. In de veroordeeling van Douay heerfcht een klaerblykende hevigheyd , die veel te driftig is. Leilius hier over naer Roomen beroepen hebbende , dede Sixtus den V in een vergaedering de gedomde leering van Leilius onderzoeken , en naer een ftreng onderzoek wirden deze voorftellingen Sams. DoBrlna artïculi verklaerd. Quefnel en Gerberon gaeven een gefchiedenis-verweerfchrif op de ' veroordeeling tegen Leilius van de twee Univerliteyten der Nederlanden ; maer deze twee verweerfchriften wirden gedomt door Innocentius den NII in 'tjaer 1697. Leifius deed de Univerfiteyten vau Mentz , Trier en Ingolftad ten fynen voordeel verklaeren. Men kan al dat dees zaek raekt, wydloopig aengehaeld door M. Habert, Biffchop van Vabres, in fynen boek van de verdeding des geloofs op de gra- | tie, befchouwen. Het 24 Cap. § 9. Dezen berugten Jefuiet overlydde in 'tjaer 1623, oud 1



DER NEDERLANDEN. 19
negen-en-feftig jaeren. Hy bezat de Godfgeleerdheyd , het Regt, de Wiskunde , de Artzenyefcunde en de Gefchiedeniflen ; defzelfs boeken fyn hier van de getuygen. De bezonderfte fyn : 1. De Juftitia & Jure , Lib. iv. in-fol. Den H. Francifcus de Sales agtte dit werk grootelykx, als blykt uyt eenen Brief die hy hem zelfs fchreef : Men bewaerde den zeiven eertyds in handfchrift in het Collegie der Jefuieten tot Antwerpen. Dezen Heyligen Biffchop verklaerd zig in dien Brief voor de gevoelens van Leifius op de voorbefchikking en de gratie. II. De Poteftate fummi Pontificis, een gegrond en wel gefchreven werk, dog den Autheur fcheynt nog eenig vooroordeel te hebben aengaende de tydelyke oppermagt van de Pauzen. III. Hygiaiïicon feu venerado valetudinis bonte & vitïe, una cum fenfuum , & judicii & memorite integritate ad extremam fenedtutcm confervanda ; met een verhandeling van LudovicusCornaro, op de zelve ftof, overgeftelt in 't Italiaenfch door Leifius: Cambridge 1634 in-Svo. Deze twee verhandelingen zyn overgeftelt geweeft in 't Franfch door L. Hardi Parys 1646, en met aenteekeningen door de la Bonnardiere verreykt, Parys I70I. IV. Verfcheyde verhandelingen , verzaemeld in 2 vol, in-fol. vol van verligting en gegronde gevoelens gefchreven met veel klaerheyd , cierlykheyd en aenbelangendheyd. Het leven van dezen Jefuiet is in 't ligt verfchenen onder dezen tytel : De vita &moribus L. Leffii Parys 1644 in-12. Men bewaerd in de Boek-zael van den Artsbiffchop van Mechelen de handveftige onderzoeken op fyn dood opgenomen , in de hóóp dat men eens aen fyn zalig-verklaering zoude werken.
Leusden , ( Joannes ) wird tot Uytrecht geboren in 't jaer 1624 ; hy was Lefgever. In het Hebreeuwfch in fyn Vaderland, en met regt
C a



20 D00RLVGT1GE MANNEN bekwam hy eenen grooten naem ; hy overleer! int jaer 2699 , oud vyf-en-feventig jaeren. alhoewel dat dezen Schryver geen nieuwe ontdekkingen had gedaen in de letterkundige boekzifterey , zoo veritond hy nogtans de zelve zeer wel , *n hy onderwees met zoo groote klaerheyd , als goede manier. Men heeft van hem verfcheyde geagte werken. I. Onomafticon facrum, Tot Uytrecht 1684, in-8vo. II. Clavis Hebraïca <5x ïhilologica veteris Teftamenti 1683 , in-^to. III. jNovi Teftamenti clavis grteca cum annotationibus Philologicis 1672, in-8. IV. Compendium Biblicum veteris Teftamenti, 1688, in-ï. V. Compenadium Grtecum novi Teftamenti, welkers wydloopiglle' werk den druk van Londen is van 't jaer 1688 , in-22 VI. Phüologus Hebreus 1695 , in4to VIL Phüologus Hebrtco-grtrcus 1695 in-4to
VIII. Phüologus Hebrseo-mixtus 2699 , in 4to
IX. Aenteekeningen op Jonas , Joel en Ozeas enz. X. 't is aen hem dat men fchuldig is, de voltrokke werken van Bochart , van Lighfoot, enz. en van den Synoplis der taellifterye van Polus. XI. men moet hem ook den beften druk van den bybel van Athias toefchryven , gedrukt tot Amft. in 2 vol. in-8vo. 27C5 , en van het nieuw Syriachs Teftament 1708 ,2 vol. in-^to. Jludolphus Leurden , zynen Zoon, heeft een nieuw Teftament in 't Grieks uytgegeven.
Leuwenhoek ,■( Ahtonius van ) berugten Natuerkundigen , tot Delft geboren in 't jaer 1632 , fcheen uyt in vergroot-glaefen en brilglaefen te maeken. Defzelfs ontdekkingen hebben hem eenen uytgezonderden naem toegebrogt ; verfcheyde zyn er profytig en werkelyk , dog andere zyn waerlyk maer verdagte. Defzelfs beweering van de zaedige glaefen , welkers porfprong hy uyt de voortteeling trok , heeft geen ander aenzien gehad als een nieuwigheyd ; denkende de eyer-teeling te vernietigen gafhy haer een veel gebrekfcelyker onderftelliug , die zelfs de aendagt van een oordeelkundig man niet



DER NEDERLANDEN. verdienen. De fcherpzinnigheyd om te oordeelen over de gegrondheyd van een waernemingontbrak hem volkomentlyk , zoo wel als de letterkunde, die het ligt tot alle wetenfchappen geeft. Men moet hem ondertuffchen erkennen »ls voornamen medewerker aen de ontdekking van de vrugt - fpruyten , die volgens eenen hedendagfchen wysgeer , alleen genoegzaem zyn om de Godsloochening te niet te doen. Deze zoudenze in der daed te niet
I doen , waer't dat de beweerders van zoo een wanfchapig gevoelen , het bewys van hun be-
I fluyt konden doen. Hy overlydde in 't jaer 1723 , oud een-en-negentig jaeren ; men heeft hem een Praelgraf tot Delft opgeregt , in de
I oude kerk met een bondig grafschrift. Hy heeft verfcheyde werken in het Hollandfch uytgege-
, geven , die in het Latyn zyn overgezet geween;
! en onder den tytel van Arcana naturte detecta verfchenen tot Delft 1695, en 1719, 4 vol. in 4to defzelfs brieven aen het Koninglyk bontgcnootfchap tot Londen , va.i welk hy deel-genoot was , en aen verfcheyde geleerde.
Leyden, (Philippus van) geboren uyt eenen edelen ftam van die fiad , was Raedsheer van Guilielmus van Beyeren , Graeve van Holland , agtervolgens Groot - Vicaris en Kanonik van Uytrecht, alwaer hy overleed in 'tjaer 1380. Men heeft van hem vier klyne verhandelingen , met eenen wanftyl gefchreven, op de konlt van eenen llaet en familie wel te bellieren, Leyden \6\6 , en Amlterdam 170/ , in-4to. Den Auiheur en kende niet genoegzaem , de algemeene en de bezondere ftaetkunde ; het gene hy gefchreven heeft op het burgerlyk beltier, is niet te vergelyken met dat van het huys-beltier. Hy had in de regten tot Orleans en tot Parys Lefgeyer geweeft, en liet nog eenige andere werken naer, die nu buyten geheugen zyn. L e yd e g k e r , ( Melchior ) Calvinfchen



2s bOO RL UGT1GE MANNEN Godsgeleerden , tot Middelburg geboren in 't jaer 1652, Lefgever der Godsgeleerdheyd tot Uytrecht in't jaer 1678 , overleden in 't jaer 1721 , oud negen-en-zeftig jaeren , was eenen ftueren en happigen man , die nog fyn tong nog i'yn pen kon bedwingen. Men heeft van hem verfcheyde werken vol geleerdheyd, dog die menigwerf de nouwkeurigheyd ontbreken. De bezonderfte fyn : I. Verhandeling der Hebreeuwfche Republiek 3 vol. in-fol. Amft. 1714, en I726 , een zeer nouwkeurige verfaemeling , vervult met geheyme fchriften op het hedendags Jodendom. Daer is een wederlegging op de werken van Burnet by gevoegd. Defe verhandeling van de Hebreeuwfche Republiek heeft die van Sigonicus op de de zelve ftof doen vergeten. II. Een verklaering op den Cathechifmus van Heidelberg. III. Een onderwyfreden regen de verheugde wereld door Becker. IV. Een ontknooping der Schriftuer, met de manier van prediken. V. Een befchryving van het Janfenifdom , Uytrecht 1695 in-2vo. VI. Fax veritatis, Leyden 1677 in-8vo. VIL Het vervolg der Geellelyke gefchiedenis-befchryving van Flornius, Franckfort I704 in-8vo. VIII. Befchryving der Africaenfche Kerk in-4to. Nouwkeurig en vol opzoekingen. IX. Synopfis controverfiarum de Ftrdere. Al deze werken zyn in 't latyn gefchreven dog met eenen gevrongen ftyl.
LEYDEN, (Jaannes-Gerbrandus van) aldus genoemd, omdiefwil dat hy van de Stad van dien naem gebortig was, wird Carmeliet, oeffende zig met een groote vlytigheyd in alle de pligten van het Geeftelyk leven, en befteedde het overig van fynen tyd op de gefchiedenis-befchryving van fyn Vaderland. Hy overlydde in't jaer 1504. Men heeft van hem : I. Chronicon Hollandiaj comitum & Epifcoporum ultrajeclenfium , A. S. Willebrordo ufque ad annum 14/7, Francfort 1620 in-fol. II«



DER NEDERL ANDEN. 23 Chronicon Egmondanum, lïvè Annales Abbatum Egmondenfium, in 't ligt gegeven doof Antonius Matthieu tot Leyden 1698 in-4to. Men 1'chryft hem toe een gefchiedenis-befchryving van het Order der Carmelieten , die niet is als een uytfchryving van Arnoldus , Bolius.
Limborch, (Philippus van) Godgeleerden Remonllrant, tot Amfterdam geboren in 'tjaer 1633, van een goede familie, was bedienaer van Gouda in 't jaer 1657, agtervolgens tot Amilerdam in 'tjaer 1667. Hy bekwam het zelve jaer in die Stad eenen Zetel der Godfgeleerdheyd, die hy bekleedde tot fyn dood°, voorgevallen in 'tjaer 1712, oud negen-en-zeventig jaeren. Hy was grooten voorliaender der toelaeting der vrye-oeffening van de Godfdienften ; en dog niet tegenftaende heeft hv fyn fchriften met een alderbitterfte gal tegen de Catholyke Kerk vervult. Joannes de Clerc doed er een groote lofreden van, maer het Sociniaenldom, het welk deze twee te faem vervoegde, maekt dees lofreden zeer verdagt. Men heeft van hem verfcheyde werken, onder de Proteftanten zeer geagt de bezonderfte zyn : Amica Collatio de veritate Religionis Chriftianae, cum erudito judteo , in-12 ; druk van Gouda, in-4to, i68r. dit is raer. Tot Baezel heeft men er ook eenen uytgegeven, in-8vo, 1742. Den Jood met den welken Limborch deze iaemenfpraek had , was Ifaac Orobio van Servilhen , die het Hairklieven kende, maer geenzins het waer van het valfch wift te onderfcheyden. liet was niet moyelyk aen Limborch om denouwe trekken van dezen tegenftrever te wederleggen i dog hy zoud het zeiven met meerder voordeel gedaen hebben , met minder aen den Jood toetelaeten , en met fyn uytbulderingen agtertelaeten, de welke hy er tegen da Catholyke doed, die doen gelooven, dat hy meer oogwit had van zyn laftering tegen hun



24 DOO RLUGTIGE MANNEN uyt te fpouwen, als wel van over fynen te- I genftryder ie zegenpraelen. Selfs ten onderen gebrogt over de dolingen van Calvien en van Sociinanus , konde by die der Joden niet tegenftreven , met die kragtige en wederleggende bewys-reden , die niet eygen zyn als aen die de waerheyd ganfohelyk omhelzen. II. Een volkomen liemenfteliing van Godfgeleerdheyd ,1715 Amfterdam in-fol., volgens de gevoelen en de leering der Remonllranten. Den Autheur ontkend °er alle foort van overlevering, dog zoo er gehandelt word van de Kanonike van de buytenredige boeken te onderfchcyden, neemt hy fynen toevlugt tot de overlevering van de Kerk, zonder agterdenken te maeken op zoo een gegrom tegenzeggen.. III. Hiftoria inquilitiopis, Amfterdam 2692 , in-fol. Men moet op dit link geen nouwkeurige befchryving verwagten door eenen Proteftant. M. le Clerc en P. Niceron. zeggen dat hy dit zelfs uyt de werken ,der onderzoekers heeft getrokken ; dog Limborch plaetlt in den lyft die hy van de -fchryr vers geeft, van de welke hy zig bediend heeft , Fra-paolo Proteftant, onder de Moniks kap vermomt ; den Autheur van het verhael van , Goa, die infgelykx Proteftant is, enz. Daer en boven heeft Limborch in fyn fchriften van de onderzoekers niet geilek als dat hem aenftond, en hoe menigmael heeft hy de plaetfen niet vervalfchti om zig hier van te overruygen , zoo moet men agt nemen op fyn weys^van aenhaelingen ; dikwils zyn het niet als klyne Flarden, van de fleglte fpreekwyzen. Het is in dit werk , in het kort begryp dat er den Priefter Marfollier van heeft gemaekt, in Mevrouwe van Aulnoy, in het Schouu burg van Spagnien, in de algemyne Gefchiedenis-befchryving van Voltaire , enz. Dat men het af gryfelyk voorworp beoogt, dat men zig op de onderzoeking iubeeld : de minngers' der waerheyd die zig er
een



DER NEDER LA N D E N. 2> een beter denkbeeld willen van toeeygenen moeten den Abt Vayrac inzien ( tegenwoordig ' gen üaet van Spagnien , druk van Amft. 1710 tom. 2 pag. 3*,.) Die op deze ftof als een oordeelkundig, nouwkeurig en zeer geleerd man «eelt geiehreven. Een Waernemïng die men niet mag voorbygaen , is dat de volkeren die het sneeft tegen de onderzoeking hebben uytgebulderd , tegen de Catholyke de {grootiie wreedheden hebben gepleegt, die de onderzoekers noyt gepeyft hebben tegen de ketters en de afrevatien geloovige uyt te werken „ de Engelfche, » zegt eenen der grootfte tegenlirevers van d» » onderzoeking, hebben bygeloovigergeweeft, n en zyn alnog onverdraegzaemer als de Pats piften; fy , die met zoo groote vueri»hcyd. » de onderzoeking befchry veu , hebben de°zelv* • * te bovengegaen door beweeneivke wetten , » Jiarbarye en onregt. ... De onderzoeking ' » zelfs in haer wreedheyd, onderfreltVeregeï*. ■« heden j fy neemt onderfcheydingen aen °zco ••' in de mifdaeden als ftrafien ; dat zy firaft, " \s. m'n h« ongeluk van eenen doolenden Godfdienft aengekleeft te hebben, als wel de objp ltmaetheyd van er in te vólaerdeu ; de eerfte p vallen worden niet geftraft dan door Geefteh fyke boetveerdigheden ; fy beroept niet tof het » wereldlyk regt, nog tot de ftraf, dan voor de E> ervallene ; haer grondffeiiingen fya van het menfchen bloed te fpaeren , defóeffs miflae*en f benfpende ; al dat de driften van haer beI» dienaers er in het pleegen onvolmaekt hebben f tysevoegd, is niet begrepen in haer inftel" bng ..... den ban van het,Paufdom , de ftraf •» des doods tegens defzelfs bedienaers in En» geland uytgelproken, kan men voor «-een ? bemaeting nog zoetaerdigheyd aennemen ; •' net is gembeg • dat eenen Catholyken Priefter » overtuygt word van eenige van fyn bedierf mngen geoeffent £? hebi)Qa om y ■ IJ. Veei, D



m DOORLUGTIGE MANNEN
houden en naer de galg gevoert te worden. „ Deze wetftelling, zoo als ikze in eenen der „ voorgaendenumerosheb aenmerkt, is vry wree„ der en ongegronder als de onderzoeking : het 3, ftaet gewifch in den vryen wil van onze „ Geeftelyke , om naer Londen geen Mis te gaen ,, lezen , dog de wet de welke zoo eerlooze <» ftraf aen een zoo genoemd mifdaed toevoegd , „ is meer als een .onderzoekende wet ; het mif3, llaet aen die, welkers Godfdienft tot prys „ van eenen onvoorzigtigen iver , galgen offert, 9, van te willen fchimpen op de Carochas en 9, op de fanbenito van Auto-da-fé". Linguet, Annal. Polit. tom. /, ne. 5, pag. 272. Men kan ook te raeden gaen een klyn werkje tot Luyk gedrukt in 't jaer 1782, onder den tytel van Rouanen, genaemt: Verligting op de toelaeting der Godfdienften. Men heeft nog van Limborch eenige Sermoonen. P. INiceron zegt dat de zelve wel geftelt, gegrond en onderrigtend zyn. Een oordeel dat wynig eer aen dien boekfifter toebrengt. Le Clerc zelfs fpreekter min voordeelig van ; hy zegt dat de Sermoonen van Limborch wynig bemerkt zyn , en dat •er wynig welfprekendheyd in te vinden is ; Limborgh hee't ook het meeftendeel der werken van den berugten Epifcopius, fynen moederlyken oud oom, in druk gegeven, van welkers fchriften hy erfgenaem is geweeft.
LlNDANw'S, (Guilielmus) tot Dordrecht geboren in 'tjaer 1525, was Lefgever inde TL Schriftuer tot Dilingen , agtervolgens GrootVicaris van' het Bifdom van Uytrecht, en Ouderzoeker des -Geloofs in Holland en Vriefland. Philippus den II benoemde hem tot het .Bifdom van Ruremonde in 'tjaer 1562, het welke alfdan maer eerft was opgeregt. Hy jnoeft daer veel lyden ten tyde der beroerten ; hy dede twee reyzen naer Roomen , en Xirogt -aig ia grcjot-agting by den Paus Gregci*



St tot'V/^-n 'C Jaer r58* wird hy overdrTm tot,J «Blfdom van Gend, en overleed ren Ten t" 0Dd d'V en-fefti
' ^eer geagt; onder andere • f)P
«4o in fo IV ?ft,?Pl-a Eva"SeIica> Ceulen 600 Repuïatnm &f t r^ VHUS * 3 mendis fontibns'illuSnr? Am^y I?"6 HebraïCO
^^^^^
fcherpzinnigheyd van .reeft ak I-mJ ? ,
erudiS r£ Um °mnis seneris li»erarura Sï S Tv' VerUm etiam egregii conqui exflia „C „rD0-bl ltatus 'lRii"°nih™ ï quipp, le K m'„,£° ?riPt'on^ . «rumnas incredibibore fil;^rer%«entes , inconcufio roDore fidex caufa fuftinuit. Defzelfs leven ie
Kor' bedleill"Sen van eenen iverigerT
fatoor, zonder op te houden Ta„ fynen ove"
D 2



sfl D 00 RL ü G TIG E MANNEN rigen tyd aen de ftudie ce hefteden. Hy overlydde den 5 Augufty 1696. Hy was zeer geoeffend in de Godfgeleerdheyd en in de wetenfchappen die aen de zelve eygen fyn , en was ook zeer ervaeren in de wereldfche gefchiedenilfen, Wy hebben van hem : I. Hiftoria feu notitioe epifcopatüs Daventrienfis Ceulen 1670 in-12. groot geagt II. De efficacia facrificiorum quae obtulit lex Divino-Mofaïca Antw. 1677 in-12. III. jNotie Catechetics; in Baptifmatis , Pccnitentia?. extretme u-nftionis , ordinis , Matrimonii Sacrameuta ; Ceulen ; 11575 en 1684 , 5 vol. in-12 geleerd en nouwkeurig. IV. Letterlyke uytlegging der omftandigheden van het lyden Ons Heere, 1684 en 2690 3 vol. in-12.
Lipsius , (Jufhis) tot Afch, Dorp by Bruffel, geboren ontrent het jaer 1547» begon te fchryven als de andere kinderen begonnen te leeren lezen. Negen jaeren oud zynde maekte hy^ eenige Rymdigten , tot den ouderdom van twaelf jaeren gekomen zynde, verfcheyde redenvoeringen ; en tot dien van negenthien vervoorderd zynde, een werk , getytelt : Varicc leftiones. Den Cardinael van Grandveües verwonderd en vergenoegd over fyn verdund , leydde hem mede naer Roomen, in hoedanigheyd van fynen Geheym-fchryver. Wedergekeerd zyndenaer Duytfland, gaf hy met verwondering en agting Les in de Gefchiedenis-befchryving tot Jene en tot Leyden , in de Letterkunde tot Loven. Defzelfs lellen brogten hem dufdanige faem toe, dat den Arts-hertog Albertus, en de Infante lfabella zyn Egtgenoot de zelve met geheel hun LIo? ïïingen =aenhooren, en hem Raeds-heer van Staet benoemden. Philippus den II. vereerde hem met den tytel van Aerdryk-befchryver. LIenricus den IV.Paulusden V, en de Venetiaenen betragtten hem aen Loven te ontrekken ; dog dit kon hun niet gelukken, nog door de beloften nog door giften. Liplius was op fyn verfcheyde rey-



VERNEDERLANDEN. 29
Zfia , ook meermaels van Godfdienft verandert : Hy was Catholyk tot Roomen , Luterfch tot Jene, Calvinift tot Leyden, en word wederom Catholyk tot Spa, voor dat hy naer Loven ging onderwyzen. Naer deze befte verandering , de welke regtzinnig fchynt te zyn , had hy altyd een vuerige Godfdienftigheyd tot de H. Maget ; hy befchreef zelfs de gefchiedenilfen van Onze - Lieve - Vrouwe van Halle, zoo als men die zoude gefchreven hebben in de eeuwen der aldergrootfte bygeloovigheyd , hy nam zonder eenig onderzoek de alderonzekerrte overleveringen aen ; en offerde aen de Capel fyn zilvere pen , en maekte by fyn Teftament aen de zelve fynen beften tabbaert. In fynen opdragt-brief der pen in Latynfche veerzen , eygend hy zig zeiven buytcnfpoorige lofreden toe, dog deze eerbiedigheyd kan hem noyt tot oodmoedigheyd- gerekend Worden. Dezen geleerden overlydde tot Loven in 'tjaer 160Ó oud acht-en-vyftig jaeren. Hy was een deugdzaem man , ten minilen federt fyn wederkomt! tot den waren Godfdienft, want men beweerd , dat ten tyde van fyn vervalling van den waren Godfdienft, fyn reden niet beter als fyn geloof waren. Scaliger , Cafaubon en Liplius, wirden aenzien voor het Drymanfchap van de republiek der Letterkunde. Men hield niet op met zig over Liplius te verwonderen. Alle de jonge lieden poogden hem naer te volgen. De weibevalling van het gemeyn is van allen tyd een werktuyg geweeft, het welk hy verheft en nederbuygt naer den zin der berugte Autheurs. Juftus Lipfius had genoegfaem faem in fynen tyd ; om algemynelyk tot voorbeeld genomen te worden. Men konde er nogtans voorzeker eenen beteren nemen. Defzelfs huppelenden en onnouwkeurigen ftyl, met onkennende bywoorden en woord verkortingen bezaeyt, bedirf een menigte fchryvers in Vlaenderen, Vrankryk en



3© DOORLUGTTGE MANNEN
Duytfland. Juflus Liplius meynde zi°- aen Tacitus gelykvormig gemaekt te hebben ; do* hy had mets van dezen fchrvver eygen als fyn duyfierheyd en fcherpigheyd. Hy wilt dezen GeIclnedenis-fchryver van buyten, en op zekeren dag hield hy zig bezig met van woord tot woord op te zeggen, al de plaet'en van defzelfs werken , die men hem zoude bewyzen, toeliaende dat men hem zoude doorfteken , 'ingeval dat hy de zelve niet getrouwelyk zoude °van buyten zeggen. De werken van Liplius zyn in 6 deelen in-fol. vergaederd geweeft, tot Antw. 1Ö37 , en deze verzaemeling word wynig dan door mêleerde geblaederd. De bezonderfte fchriften die fy befluyren zyn ; I. Een verklaering op Tacitus, genoegzaem geagt. Muret beweert dat hec befte dat er in dat werk te vinden is, uyt fyn werken getrokken is. Julius Liplius wird voor eenen uyttrekker gehouden , en maekte geen zwangheyd om uyt ander Autheurs het zvn te trekken; hy aenzag de uyttrekking in 't alg'emeyn als hec mifdaed van eenén Zeelchuymer die aenen anderen Zeefchuymer plundert, en dit gedagt was genoegzaem gegrom. Saumaife , den Voorzitter, Faber den Ridder van Montaigu , en verfcheyde andere fchryvers verwyten hem dit. II. Saturnus-feejten. III. Verhandeling de Militia Romana. IV. Zyn uytgekipte ftukken, V. Een verhandeling van de geftnedigheyd : zynde zyn beften werk voküens eenige Bóek-zifiers. Lipfius was niet te heylig in zvn redenvoeringen ; wy hebben reeds gezien dat met hem fyn verftand van Godsdienft was overgegaen ,• &o™ dit heeft hem mili'chien te beter doen kennen de weerde en de noodzaekelykheyd van de ftandvaftigheyd , als men het geluk heeft van het waeragtig te bezitten. VI. Verfcheyde lellen en werken vau fyn aenkomende jaeren , veel beter gefchreven als die van fynen afgaenden ouderdom, hy ging over van. den goeden tot de«



DES. NEDERLANDEN. $r
kwaeden ftyL; VII. Verhandelingen der Staetkunde ; genoegzaem flegte verzaemeling , en die den Autheur grootelykx beminde : Gelykvormig aen die gekke moeders , de welke al hunne teerhertigheyd aen die kinders betoonen , die door den natuer het minft begaeft zyn. VIII. De una Religione IX De cruce libri tres , Leyden 1695 , in-12. een werk vol geleerdheyd. X. De crucis fupplicio apud romanos ufitato , in de rooml'che oudheden van Hippingius. XI. De Amphiteatris in de roomlche oudheden van Grasvius. De agt lofreden die tot Ipre onder fynen naem in 't licht zyn verfchenen , zyn hem toegeygend door meufchen van liegt vertrouwen , als hy zelfs aenthoont Cent. IV. Mifcell. Epift. 60 ziet tom. 2* der gedenkfchriften van P. Niceron , den welken een deel van fyn aenhaeling getrokken heeft uyt het leven van Liplius, door Aubertus Le Mire, Antw. 2600, in-£vo. * Livineiüs , ( Joannes ) gebortig van Dendermonde , was afkomflig van Gend Levinus Torrentius , Biffchop van Antwerpen fynen moederlyken oom , boezemde hem den fmaek van de H. Letterkunde in. Naer Roomen gegaen zynde, vond hy er de geleerde Cardinaelen Guilielmus Sirlet en Antomus Caraffa, die met hem een letter-genootfchap aennaemen om te werken aen den Bybel der zeventig overeetters, die onder het gezag van Sixtus den V, m het ligt verfcheen in 't jaer 2587. Hy nam den tyd van fyn verblyving tot Roomen waer , in uyttrekzels van verfcheyde Griekfche handvellen te vergaederen uyt dc boeU«eJ van het Vaticaen en meer andere. Livincius Jiccfc vertaelingen gegeven vaa eenige L jme kens der Griekfche Vaders . dc welke hy met ■aenteekeningen verrykt heef:, u-.,::\,n' dat hy eenen goeden bockzifter is , dog dcf•elfs Latyn is hard. AgtcrvokjCQï is hy Ka-



3* D00RLÜGT1GE MANNEN nonik en zangmeetter toe Antwerpen geweeft, en werkte er met Guilielmus Canterus aen hec onderzoeken en 't vergelyken van eenige haudveften der overzetting van de zeventig , en hun opmerkingen wirden geplaets in 't Grieks gedeelte , van den veeltaeligen Bybel van Plantyn ; Hy overleed er in 't jaer 1599 , oud vyftig jaeren. Wy hebben van hem het eerften Latynfeh en Grieks werk der boeken op de maegdelykheyd van den H. Gregorius van Nyffeen , en van den II. Joannes Chryfofiomus, de welke beyde in de opzaemelingen der werken van deze twee Heylige Vaders geflelt zyn geweeft. door P. Fronton du Duc- II. Panegyrici veteres Antw. 1599 , in-8vo. III. Een eerfte vertaeling der Sermoonen van den H. Theodorus Studkes, en de onderwyzingen van den H. Eucherus; Antw. 1602, iu-8vo.
lobel , ( Mathias ) tot Ryffel geboren in 'tjaer 2538, Medicyn-meefter en Kruydkender van Jacobus den I. overleed tot Londen in 't jaer 2616 , oud acht-en zeventig Jaeren. Hy gaf verfcheyde werken in 't ligt , in fynen tyd geagt. I. Plantarum feu ftirpium Fliftoria , Antw. 1576, in-fol. II. Dilucida; fimplicium medicamentorum explicationes & ftirpium adverfaria , enz. Londen 1605 , in-4to. III. Balfami expianafio, Londen 1598, in-^. IV. Stirpium illuftrationes, Londen 1655, in .^to.
Locres , ( Ferry van ) tot Sint Paulus oft Sint Pol , ftad in Artois geboren in 't jaer fgfi , Paftor van den H. Nicolaus tot Arras, overleden in 'tjaer 1614, verdeelde fynen tyd in het volkomen aen de pligten van fyn bediening en in de oefl'ening op de oudheden van fyn Land. Wy zyn aen zyn opzoekingen fchuldig: ï. Redenvoeringen van den Edeldom, alwaer hy gewag maekt van de godvrugtigheyd der Koningen van Vrankryk , Arras 1605, in-8vo. II. Gefchiedenis-befchryving der Graeven, landen



DER NE D ER LA ND EN. 3*
«en en lieden van St. Paul , Douay ióii, in-4. een geagt werk. III. Chronicon Belgicum al> anno 258, ad annum 1600, Arras 1616 ,in-4. 't is eer eenen jaerboek van het Land van Artois als van de Nederlanden. De nouwkeurigheyd , bezonder voor de eerfte tyden, ontbreekt er, lom ofc Lommius , ( Jofephus van ) Geleerden Medicyn - meefter , geboren tot Buren vinr net Hertogdom van Gueldren ontrent het jaer 1500 , oeifende fyn wetenfchap bezonderlykr tot Doornyk en tót Bruffel, en overleed ontrent het jaer 1562. Wy hebben van hem r I. Commentarii de Sanitate tuenda , in pri~ mum lib. de re medica C. Cel ft, Leyden 1761, '"-12. II. Obfervationum medicalium libri tres. Men heeft er een groot getal drukken van mi 't hgt gegeven, den nieuwlien druk is dieën van Amfterdam, in-22. Het is twee mael in'c ' Franfch overgeftek, Parys i7i2en i?§g. III. Dx; Curandis Feb'ribus, Amft. 1761. Het Latyn vare'" Lommius is zuyver en cierlyk. Men beweerd dat niet eenen Medicyn-meelter van fyn Eeuwde ziekten beter heeft doen kennen , nog geen oordeelkundiger nog zekerder oeffening voorfchryft. Al de werken van Lommius zyn toe Amfterdam gedrukt in '1 jaer 1745 en 1761 z 3 vol. in-r2.
tijLomuart , (Lambertus) tot Luyk geboren111 't jaer 1506 , oeffende zig met voorfpoed in. het Schilderen. Hy voltrok zig in fyn konft in Duytfland, in Vrankryk en boven al in ItaHen, alwaer hy onder het gevolg van den Cardinael Polus aenveerd4 wird. In fyn Vaderland wedergekeert zynde, verbeterde hy er al de gebrekkeiykheden der Schilderkonft en der Bouwkunde , en had er kweekelingen die grooten voortgang deden. Hubertus Goltzius gaf hec leven van Lombart in't ligt, door Dominicus Lampion, onder dezen tytel : Lamberti Lombardi apud eburones picloris celeberrimi vita, 11. Deel. . £



$4 Z>00 RLÜGTlG E MANNEN ■«Brugge 1565, in-8vo. Goltzius geeft er eetl uytmuntende getuygenis van van fyn erkentenis óver de leffen die hy van Lo-mbart, had ont-. fangen. Dezen Schilder was nog in 't leven ia 't jaer 1565. Het jaer zyns overlyden is onbekent.
LONGUEIL oft LONGOLKJS , ( Gilbertus van> tot Uytrecht geboren in 't jaer 2507, was Medicyn-meefter van Hermanus, Arts - biffchop van Ceulen, en overleed in die laefte Stad in 't jaer 1543. Omdiefwil dat hy verdagt was* van de Luterfche fefte aengekleeft te zyn, wilde men hem tot Ceulen niet begraeven, en fyn vrinden waren verpligt van hem naer Bonn pver te voeren. Men heeft van hem : I. Lexicon Graeco-latinum, in-8vo, Ceulen 1533 IL Aenmerkingen op Övidius, Plautus , Cornelius jNepos; Cicero, Laurentius walle, enz. tot Ceulen , 4 vol. in-Svo. III. Latynfche overzetting van verfcheyde werkjes van Plutarchus Ceulen, I542, in-8. IV. Een Latynfche vertaeling van de 2de algemyne Kerkvergaedering van Nicéen. V. Een werk Griekx er. Latyn , met aenteekeningen op het leven van Appollonius van Thianen, door Philoftrates, Ceulen 1.532 ,. in-8yo. VI.Dialogus deavibus& earumdem nominibus grrccis, Latinis & germanicis , Ceulen 1544, in-8vo.
Loos, ( Cornelius ) tot Gouda geboren «ontrent het jaer 1546, en Kanonik van die ftad volgens Valerius Andreas; alhoewel dat bet nergens blykt, dat aldaer een Collegiaele is geweeft, vertrok zig naer Mentz gedurende de beroerten van fyn Vaderland. Defzelfs manier van peyzen aengaende de tooveraers, welkers dadelykhyd hy loochende , brogt hem veel onlulten toe. Hy zeyde fyn gevoelens des aengaende in gezelfchappen, en werkteom de zelve in eenen boek te grondveften , alfwanneer hy verraeden wird , zoo men verhaelt, door den Jeiuiet Delrio. , waer door hy in de gevangenis



DER NEDERLANDEN. ,«
geftelt wird Hy weder riep fyn fchriften oiï fyn vryheyd te bekomen. Dog op meuws fya goeddunken verbrydende , wird hy wederom in «Sterns genomen, en wird ook voor den tweeden keer in vryheyd geilek : hy zond er een derde reys ingekeken zyn geweeft, waer 'tdat de doou hem niet had weggerukt in \ jaer *$95: De pleging der bezweeringen, zoo oud als de kerk , die deze goedkeurt , keurde hy ai. C ziet Delrio ) Men heeft van Loos ; I. De tumukuofa Belgarum feditione fedanda , Menrz 15*2 . m-8vo. II. Annotationes in Ferum fuper Joannem,hy haelt er verfcheyde misgreepen aen van terus. III. Ukdtriüm germanite icriptorum Catalogus, Mentz i5s>,. in-i2. Dit is een aenhaehng van negen-en-tachtig duytfche fchryvers.'fynde een onnouwkeurig en onvloeyend ™ 1 I<lllltutioimm Sacr* Tbeolo«ia; libri Yi ,M?ntz 't is een kort begryp van
Melcluor Canus ,- en verfcheyde werken van twntreden en godvrugtigheyd
Loüvrex , ( Mathias Guilielmus van ) toe Luyk geboren in 't jaer 16Ó5, van eenen ouden Vaderlandichen ftam , deed aen fyn Vaderland aenbelangende dienften in de bedieningen de welke hy oeffende, hy fcheen wonderlyk uyt door fyn kenniffen in het bor°erlyk en geeftelyk regt. De Regtfgeleerde °der naebunge volkeren kwamen hem geduri°- raedplegen , bezonderlyk op de ftoffen , de ampten raekende , en defzelfs beftifiingen wirden als eenen vallen regel gevolgd. Den berugten Fénélon veritaen hebbende dat Louvrex in eenen plythandel de zaek van fyn tegenpartyé verdedigde wilde defzelfs opftellingen lezen, en deze doorlezen hebbende, was het hem niet genoeg van lyn eyffchen aftefiaen, maer zond hem boven dien de opzaemeling van fyn werken, vol van de gevoelens der aldergrootfte agting , en aen2ogt fyn vrindfehap: begaeft met een aldergeE3



£6. DOORLUGTIGE MANNEN lukkigft geheugen , kende hy niec alleen de boeken van een groote boekzael, maer wees zelfs zeer dikwils de plaets aen, die hem moeit dienen in fyn zaek : door deze begaeftheyd viel het henf niet laftig naer ganfchelyk het gezigt verloren te hebben, van met de zelve begaeftheyd als van voorts aen fyn fchryvers te dicteren. Hy overleed tot Luyk den ij September 1734, zoo zeer geagt door de eenvoudigheyd van fyn manieren , fyn zedigheyd , onpartydigheyd, en mildaedigheyd tot den armen , als door fyn hooge geleerdheyd. Wy hebben van hem : I. Geeftelyke onderwyfreden op den oorfprong , pligten en regten van de Prooften cn Dekens der Cathedraele en Collegiaele Kerken , in 't latyn Luyk ^729, in-folio. II. Opzaemeling, vervattende de plakkaerten van het land van Luyk en het Graefechap van Looz , de voorregten door de Keyzers toegeftaen , de overeenkomften en verdragshandels aengegaen met de nabuerige mogendhheden, 3 vol. in fol. niec profydge en geleerde aenmerkingen , Luyk 1714 en 2735. Men heeft er eenen druk van uytgegeven , door de zorgen-van Bouduinus Hodiu vermeerderd, Luyk 1751 , 4 vol. in-fol. 211. Uytmuntende aenteekeningen op het werk van Karei de Méan , getytelt Obfervationes & jes judicatse, &c. IV. Het derden deel van de Hiftoria Leodienfis met M. de Craflier.
Lubbert , ( Sibrandus > Proteftantfchen Hoogleeraer in de Univerliteyt van Heydefberg, tot Langword, in Vrieflaud, geboren ontrent het jaer 2556, wird Lefgever tot Franeker, alwaer hy overlydde in 'tjaer 1625. JVlen heeft van hem een groot getal werken , die aenduydeo dat hy eenen gefchil-zoekenden en woelenden geeft was, die zig vergenoegde in alle man aen te randen. Hy fchreef zöq hevig tegen - de Billyke Proteltanten als tegen de Catholyke. Grotius, Arminius } Gretzer,



DER NEDERLANDEN. ' 37 Bellarminus &c. waren de voorworpen fyn 'er uytbulderingen ; Scaliger, die in fiem fynen eygen aerd vond, aenzag hem als eenen geleerden. Defzelfs verhandeling de Papa Romano, 159* in-8vo is het bezonderften werk van zyn Herfchenfchim.
Lucas van Leyden, Schilder en Plaetfnyder, geboren in 'tjaer 149^ had van jonkx af eenen volkomen zin tot de Schilderkonft, en voltrok den zeiven door een gedurige bezigheyd ; twaelf jaeren oud zynde maekte hy een Schilderye door de Kenders geagt. Hy beminde de vermaekeh en de pragt ; dog deze genegenheyd liet hem niet eenen oogenblik verliezen aen fyn werk. Syn begaeftheden brogcten hem de agting toe van verfcheyde berugte Konft-minnaers, bezonderlyk van Albertus Durer, den welken met voordagt naer Holland ging, om hem te zien. Zig inbeeldende, op de wederkomft van een reys in Vlaenderen, van vergeven te zyn, brogt hy de zes laefte jaeren fyns levens over in eenen kweelenden ftaet en byna altyd te bed liggende. Niettegenltaende i hield hy ondertuffchen zig dog bezig met fchilderen en Plaeten te fnydeu. Ik wil zeyde hy, dat myn bed , my diene tot een bed van eer. Hy overlydde in 'tjaer 1533 ? oud negen-endertig jaeren. Defzelfs figueren hebben groote uytdrukking , fyn werkingen zyn natuerlyk, en in de verkiezingen van fyn verwen is een vleyende oog; dog in fyn hoofden heeft hy geen genoegzaeme veranderingen : fyn ftoft'é-ringen fyn niet genoegzaem uytgeftrekt; fyn afteekeningen zyn onnouwkeurig, en fyn pinceel is niet mollig genog.
Lucas Brugensis,( Francifcus ) ofc Lucas van Brugge , Hoog-leeraer van Loven en Deken van de Kerk van S. Omer, overleed in'tjaer 2619, oud zeven-en-zeftig jaeren. Hy> bezat de Griekfche, Hebreeuwfche, Syriakfche



$9 D00RIVGT1GE MANNEN en Chaldeeuwfche taelen. Men heeft van hem : f» V. De reysbelchryving Van Jefus-Chrilius getrokken uyt de 4 Evangeliften. s°. Verklaeringen op de Evangeliën. 3°. Gebruyk van de Chaldeeuwfche verklaering op den Bybel. 40. Aenmerkingen op de aenbelangendfte verbeteringen der Latynfche Bybels en op de veranderingen 50. Nouwkeurige aenteekeningen op de voorbeelden der Latynfche Bybels en der veranderingen. 6". Veranderingen der Evangeliën zoo van den Griekfche» als Latynfchen text. Al deze werken verfcheyde mael gedrukt, fyn met order verzaemelt tot Leyden < J7'2,5vol. in-fol. II. Overeenftemmingen van den Bybel volgens de algemeyne overzetting van Sixtus den V. Hubenus Phalefius, Benedictiën der Abdye van Afflighem in Braband overleden in 'tjaer 1638, gaf er een Wydloopig en nouwkeurig werk van in 't ligt tot Antwerpen, in 'tjaer 1642 in-fol. Hugo van Saint-Cher is den uytvinder van ditwerk, zoo profytig om zonder mocyte dufdanige . Schriftuer-plaets te vinden als men wenfcht te hebben. III. Onderwyzingen voor de Bigt-vaders. IV. Sermoonen en Lyk-gebeden van dry Biffchoppen van S. Omer, Antw. in-8vo.
Lupus, ( Chriftianns ) aldus genoemd, omdiefwil dat fynen Itam-naem Wolf is, Religieus Auguftyn, tot Ipre geboren in 't jaer ióis onderwees de Wyfgeerigheyd tot Ceulen , en agtervolgens de Godfgeleerdheyd tot Loven, met eenen voornamen voorfpoed. Hy bekleedde de eerfte bedieningen van fyn Order in fyn Provintie. Den Paus Clemens den IX wilde hem een Bifdom geven , met het Opper-toezigt van fyn Gerief-kamer ; maer P. Lupus de fludie en de ruft voor de zwaere fiavernye der weerdigheden Hellende, wygerde getrouwelyk 1 het een en het ander. Innocentius den XI en den Groot hertog van Tofcanen toonden hem openbaerg blykeu van hun agting. Geduerends



; VERNEDERLANDEN. 39
«enigen tyd was hy het Jani'enifdom toegeneygt ; maer hy lcheydde zig van dit aendeel, en ftirf goed Catholyk tot Loven in 'tjaer 1681 , oud t eventig jaeren. Hy had zig zeiven een Graffchrift toegeygend , in het welk hy zeer zeegbaer zegt, dat hy was; digiius nomine reque Lupus. ... indignus, non re fed folo nomiue Doctor. Men heeft van hem een groot getal Latynfche werken. De bezonderfte zyn : I. Geleerde verklaeringen op de Gefchiedenis-befchryving van de grondstellingen der Algemyne Kerkvergaderingen , 1665 en ï673 , 5 vol. in-yto. II. ken verhandeling der beroepingen tot den H. Stoel in-4to tegen Quefnel. Men vind er een goede wederlegging op voorbaet gemaekt door eenen berugten Verzaemelaer van onzen tyd, die de doften op een wonderbaere weys heeft afgebeeld , even als veel andere. III. Een verklaering op het berouw , in-4to , Loven 1666 4 zoo geleerd als gegrond. IV- Verzaemeling van brieven en gedenkfehriften op de algemeyne Kerkvergaderingen van Ephefên en Chalcedomen, 2 vol. in-4to, Loven t68i, met aenteekeningen. V. Een verzaemeling van brieven van den H. Thomas van Cantorberi, met defzelfs leven. Brulfel 1682, in-4to. VI. Een verklaering op de verjaering-regten van Tertullianus, Bruliél 1675 , in-4to. VIL Opufcula PoCfthuma in 't ligt gegeven door P. Guilielmus: Wynants van het zeiven order, .Bruffel 1Ó90, ïn-^to ,• deze verzaemeling befluyt verfcheyde onderwys-reden, onder andere op de Heyli»doms-verkooping tegen van Efpeu , op de oude regeltugt der Chriftene Krygbenden, op de uytlielhng van het Alderheyligite Sacrament, op het regt der Regeltugtige van te^en Steyaer: te Prediken , enz. VUL Van den oorlprong der Eremeyten , van' de Leeke-broeders en Religieuzen van het Order van 'den H Auguftinus , Douay, t6$t in-8vo, enz. Al deze



i*0 DOORLUGTIGE MANNEN werken zyn met geleerdheyd vervult : fy zy» in 't Latyn. De zelve zyn te zaemen gevoegd geweeft tot Venetien jn 4 vol. in-fol. 1724 door den P. Thomas Philippino van Ravennen , van het zeiven order.
Lu y ken, ( Joannes ) Hollandfchen Plaetfnyder : men aenmerkt in fyn werken , een doordringendheyd, een inbeelding en een gemak , verwonderens weerdig. Syn werk is aenzienelyk en geagt. Hy was tot Amfterdam geboren in 't jaer 1649, en hy overlydde in 't jaer 2712. Men agt defzelfs Bybel met plaeten, in deze Stad gedrukt in 't jaer 1732 , in fol : en defzelfs Martelaers tonneel met 125 plaeten.
LUYTS , ( Joannes ) Wyfgeer en Sterrekender, in Noordholland geboren in 'tjaer 1655, was Lefgever in de natuur en wiskunde tot Uytrecht . van het jaer 1677 tot fyn overlyde.n , den 12 Meert 1721. Hy heeft uytgegeven : Aftronomica Inftitutio , Uytrecht , 16^9 in-^to. Hy wederlegt aldaer het gevoelen van Copernicus. Men aenmerkt er een groot getal van fterrekundige waernemingen , nouwkeurig en profytig , op een bondige weys uytgelegd , en met veel klaerheyd opgeheldert. II. Introduftio ad Geographiam novam et veterem met veel kaerten 1692, in-^to. zeer geagt.
Lydius , ) Jacobus ) zoon van Balthazar , bedienaer tot Dordrecht, en Autheur van eenige flegte werken van twiftreden , volgde aen zynen vader op in de bediening en maekte zig sen de geleerde wereld kenbaer door verfcheyde boeken. I. Sermonum connubialium libri duo , in-4to , 1643. 'T is een verhandeling van verfcheyde gebruyken der volkeren van zig te houwelyken. II. De re railitari in-^to, 1698 : in't ligt gegeven door van Thilt, die de zelve met verfchyde opmerkingen verrykt heeft. III. Agonoftica facra, enz.Rotterd. 1657, in-/2. IV Belgium glorioSum,Dordr. 1.668 , in-12. - .- c.



DER NEDERLANDEN. 41
M
"jV/T ACROPEDIUS, ( Georgius ) geleerden LetaTJ- terkundigen , tot Gwnert by Graeve geboren , ontrent het jaer 2,75 , ging in bet order «ner Hierommieten , en onderwees de letterkunde met een uytfchynende faem tot *sHerrogen-bofch , tot Luyk , en tot Uytrecht. Hy w»rd fterk geagt; al die In de letterkunde uytichenen , op het eynde van de XVlde eeuw, waeren uyt fyn fchool gefproten. Hy bezat de wyze taelen , en de wiskon/1 ; aen fyn wetenichappen vervoegde hy een voorbeeld-bevende godvrugtigheyd. Men heeft van hem ; Computus ecclefiailicus , 1591 JI. Calandarium chiro««ricura , Baezel .1553, m. Aenmerkin-en 1 op de Goddelyke oelfeningen , om de zelve ' yerftaenbaer te maeken 's Hertogen-bofch i59o, ; au-4. IV. Griekfche en Latynfche fpraekkonit met ■ verlcheyde andere fchool-werken , en een groot I getal toneeldigt-kundige Hukken.
MAHY , ( Bernardus ) Jefuiet tot Naemen J geboren in 't jaer 1684 , predikte met groote 1 laem geduerende zeven - en - twintig jaeren in l verlcheyde Steden van het Nederland. Hy pre" t lna-de Cathedraele van Luyk ten tyde dat i een haelbge dood hem uyt de wereld rukte dea 3 April 2744, hy heeft in't ligt gegeven de gelchiedems-befchryving der Hebreeuwfche vol* Heren tot den ondergang der Synagogen , Luyk "7$Z '3 V°L in"i2, Derzelfs flyl is te redenryk. i-u m^R,J Joarines ) Carmeliet gebortig van ^Gbeel in Braband , was in 't Grieks en Latyn ïgeoeftent ; hy overlydde tot Antwerpen in 'c tjaer 1577 > en het verklaeringen op de zendbrieven van den H. Paulus , op de thien Gelboden en op de latynfche en griekfche.redenvw» II Dei, K



É OORL UGTTGE MANNEN ringen ; dog men vermeynt dat defzelfs wecwerken door hec vuer verflonden zyn.
MaIRE , ( Jacobus le ) berugten Hollandfchen Stierman , vertrok van Texel den 24 Juny 1625 , met twee Schepen , over de welke hy het bevel voerde, en ontdekte in 't jaer 1626 de engte, die fynen naem voerd, naeft het alderzuydfie punt van America, hy overleed tot Batavia in de gevangenis , om dat hy de voorregten der Hollandfche Maetfchappye beledigt had. Men heeft een verhael van fyn reys in een opzaemeling der reyzen van America, Amfterdam 1622 - in-fol. in 't Latyn.
Maire ,( Joannes le) Franfchen Rymdigter , tot Bavai in Henegouw geboren, in 'tjaer 1473, overlydde volgens eenige in't jaer 1524, volgens andere ontrent het jaer :=4Ö. Hy is Autheur van een Leenfpreukig Rymdigt, onder dezen tytel: De dry verdigtzels van Ct'pido en Atropos , welkers eerden door Seraphin is uytgevonden geweeft, Italiaenfchén Rymdigter ; het tweede en het derde door Meefter Joannes Le Maire ,• Parys 1525 in-övo. Men heelt nog van hem verfcheyde andere Rymdigten, in de welke men aenmerkt, een opgefchikte inbeelding, verftand en gemak ; dog 'wynige promptheyd, geenen fmaek nog edelheyd, zelfs geen betaemelykheyd. Een van fyn drukwerken is den zegenprael van de zeer hooge en zeer magtige vrouw...Royne, van den Put der Liefde , Lyons 1530 in-8vo : een zeer dertel ftuk, dat de Letterkunde onteerd. Defzelfs verligtingen op de Gaulen en wonderheden op Troyen , Parys 2512 in-folio, vervatten meerder verdigtzels als gefchiedeniffen. Den OdyHeus van Homerus, den ^nëidos van Virgilius , en den ■Metamorphofeos van Ovidius zyn byna de eenigfte bêtugyers van de daeden die hy aenhaeld. Hy werkte aen de Lof-reden van Margareta vaa Ooftenryk, eenen boek getytelt: De



DER NEDERLAND EN. 43 Magantfche Kroon ,. tot Lyons gedrukt in 't jaer 1549, alwaer hy genoegzaem wondere zaeken aenhaeld van de bryn en antwoorden dezer Princes. Men heeft nog van hem : Verhandeling der afscheuringen van de Kerk en der Kerk - vergaederingen enz. Parys 15^7. Dees verhandeling zynde een bloedige laltering tegen Julius den II ,• is met greetigheyd van de Proteltanten aenveerd geweeit, die deze , in't Latyn overgezet, verfchevde-mael hebben uytgegeven. Petrus van Julie , handelende van de oudheden en den oorfprong der Burgondiers, tweede Boek pag. 380 fpreekt in dezer voegen van onzen Autheur : » De " getnygenis van Joannes Le Maire moet niet « aenveerd worden, als er gehandelt word aen» gaende de Pauzen, en den geheelen Geefte» lyken Staet van de Roomfche Kerk. Hier 5i diend bygevoegd , dat de gene die hem heb» ben gekent, betuygt hebben, dat aen de Krank» heyd fyn'er herfenen den wyn zoo veel « toebrogt dat hy eyndelyk zot ilirf, in een » Gafthuys, naer het welk men hem had over51 gevoerd «.
Malapert, (Karei) Rymdigter en Wiskonllenaer , geboren tot Bergen in Henegouw in't jaer 158/, wird Jefuiet, onderwees de Wyfgeerigheyd tot Pont-a-Mouffon, ging naer Polen over, alwaer hy Lefgever was in de Wiskunde, en had agtervolgens de zelve bediening tot Douay. Philippus den IV ontbood hem naer Madrid om aldaer deze wetenfchap te onderwyzen in de Univerliteyt die hy er kwam op te regten, maer hy overleed op de reys tot Victoria in Catalognien , den 5 November 2630. Hy heeft ons gelaeten : Rymdigten tot Antwerpen gedrukt in 'tjaer 1^34, defzelfs Latyn is zuyver, den opftel net , de afbeeldingen levendig en altyd veranderende , hy heeft zig geenzints begeven tot de woord-fpelicgen en de llegte bywoorden, zoo



44 DÓO RLVGTIGE MANNÉN gerrieyn in fynen tyd. II. Verfcheyde werkerjt vervattende de Wiskonft, tot Douay gedrukt 1620 en 1633.
M alebranche oft MaLLEBR ancq, (Jacobus) Geleerden Jefuiet, tot S.-Omer geboren in 'tjaer 1599 , en overleden tot Doornyk in't jaer 1653, heeft verfcheyde boeken van Godvrugtigheyd in 't Latyn overgezet, en heeft een geagte Gefchiedenis-befchryving in 'tligt gegeven de Morinis & Morinorum rebus , 1629, 16^7 en 1653 *n 3 deelen in-4to. De zelve begint van het jaer 309 voor de geboorte Jéfti - Chrifti, en eyndigt met het jaer 1313. Hy heeft de gefchiedenis-befchryving vervolgd tot het jaer 1553 als Terouanen Hoofditad van dat volk door Keyzer Karei gefiegt is gevreeü : een gebeurtenis door dit Jaer-fchrifc uytgedrukt: DeLetI MorInI. Dit handfchrifc bewaerde men tot Doornyk, in het Noviciaet der Jefuieten ; wat men met her. zelve gedaen heeft naer de vernieling der Societyt, is onbekend.
Mandeville , ( Bernardus van) Hollandfchen Medecyn-meefter,' tot Dordrecht geboren , en tot Londen overleden in 'tjaer 1733, oud dry-en-feftig jaeren , wird beklaegelyk vermaerd door fyn verergerende goddelooze werken. Men zegt dat hy leefde zoo als hy fchreef, en dat fyn gedrag niec beter als fyn fchriften was. Men heeft van hem : I. Een Engelfch Rymdigc getytelt : The Grumbling hive, dat is te zeggen Zwerm der knorrende Bieën, op de welke hy agtervolgens aenmerkingen maekte. Hy gat* al deze tot Londen in't ligt in't jaer 1732 in-8. In 't Engelfch, en tytelde het zelve het verdigtzel der Bieën. Hy beweerd in dit werk „ dat de overdaed en de mifdaeden der bezondere tot het goed en voordeel van de gemynzaemheyd omwentelen. Hy vergeet zig zoo ver, van te zeggen , dat de mifdaeden zelfs



DER NEDERLANDEN. 45 voordeelig zyn", in zoo veel als fy (trekken om een goede wetftelling te grondvesten. Dezen Boek uyt het Engelfch in het Franfch overgeftelt', kwam tot Londen in \ ligt in 't jaer 1740,'in 4 vol. in-8vo. II. Vrye gedagten op den Godfdienft, die groote beroerten veroorzaekten zoo wel als het verdigtzel van de Bieën. III. Opzoekingen op de eer en het nut van het Chriftendom in den oorlog , 2730 in-8. In dezen boek fpreekt hy veel valfche en vermeten gedagten , tegen die hy gebrogt had in fyn verdigtzel der Bieën, en hy erkent de onnoodwendigheyd der deugd ten opzigt van het geluk. Van Effen ftelde de vrye gedagten over in't Franfch, in den Haeg 1723 in-22.
Mansfeld , ( Erneltus van ) natuerelyken zoon van Petrus Erneltus en van een adelyke Vrouwe van Mechelen, wird tot BrufTel in den Catholyken Godfdienft opgevoed , door fynen Peter Erneltus Arts-hertog van Ooftenryk , en dieude met iever en voorfpoed den Koning van Spagnien in de Nederlanden, enden Keyzer in Hongarien, met fynen broeder Karei den Grave van Mansfeld. Syn heldedaeden deden hem wettig maeken door den Keyzer Rudolphus den II. Maer de be* ' dieningen van fynen Vader en de goederen , die hy in de Spaenfche Nederlanden bezat, hem geweygert geweeft zynde , begaf hy zig in 't jaer 16(0, tot het Proteftantfdom ; de vyandlyke feiten der Catholyke Kerk gaeven in al hun ftaeten eenen vryen toegang , en bereyde onderftanden tot de wederfpannigheyd en den oproer : eenen der wreedfte vyanden van het huys van Ooftenryk geworden zynde, het welk hy den Attila van het Chriftendom noemde, ftelde hy zig in 't jaer 1Ó18 , aen het hoofd der oproerige in Bohemen, en maekte zig meefter van Pilfen in 'tjaer 1619. De nederlaeg van fyn Krygbenden in verfcheyde veldflaegen , belettede hem niet van het Paltzgraefschap in ta



46 DOORLUGTIGE MANNEN dringen. Hy nam er verfcheyde plaetfen , plunderde Alfatien , maekte zig meelter van Haguenau , en verfloeg de Beyerfche. Eyndelyk , wird hy zehs ganfchelyk door Walftein verilaegen , in den veldflag van Daffou,in de maend April 1626. Aen den Hertog van Wimar de Krygbenden , die hem overgebleven waren , overgelaeteu hebbende, wilde hy tot de Staeten van Venetien overgaen ; maer hy wird op een dorp tufl'chen Zara en Spalatre , door een ziekte over-: vallen en gaf aldaer fynen Geeft den 20 November 1626, oud zes-en-twintig jaeren. Hy wilde op geen bed fterven, met fyn befte kleeders verciert, den degen aen de zyde , ftirf hy regt ftaende , ondenteunt door twee dienft-knegten. Onder de daeden van dezen berugten veldoverften en wonderlyken man , zyn er voorzeker geen wonderbaerder als die men gaet lezen, onderrigt, zoo ver , dat hy daer aen niet konde twyfelen , dat Cazel, den officier van de fyne op wie hy zig het meeft betrouwde ; fyn voorworpen aen den aenleyder van de Ooftenrykfche bekend maekte, toonde hy hier over nog grammoedigheyd nog droefheyd. Hy deed aen den verraeder 300. Richdalers geven , met eenen brief voor den Graeve Buquoy, in dezen zin opgef.elt , » Cazel uwen genegen dienaer zynde , »i en niet den mynen , zoo zend ik hem u toe, « op dat gy van zyn gedienftigheden zoud ge» nieten". Erneltus word met reden voor eenen der grootfte Veldoverlten van fynen tyd gehouden. Noyt was er Capityn zoo verduldig, zoo onvermoeybaer , nog zoo onvermoeyt in "t werken , in 't. waeken , tegen de koude en den Hongerfnood. Hy maekte legers op, en plunderde de Provintien van fyn vyanden met een byna ongeloofbaere promptheyd : de Hollanders zeyden van hem : Bonus in anxilio, carus in pretio : dat is te zeggen ; dat hy groote dienften deed aen die hem gebruykten. dog dat hy de zelve wel dede betaelen.



T~ "DER NEDERLANDEN. 4?
Mansion , (Colardus ) Drukker en Schryver van de 15de Eeuw , was volgens het algemeyn gevoelen van Brugge, alwaer hy byna fyn geheel leven heelt overgebrogt. Men heeft van hem : L De Zedekundige" geftalt-verwiffelingen van Ovidius, door Manfion in 't Franfch overgeftelt uyt het Latyn van Thomas Waleys , Jacobiet, en door hem in druk uytgegeven in 'tjaer 148^ , in-fol. II. De boetveerdigheyd van Adam, uyt het Latyn overgeftelt, een handfchrift in de boekzael van den ETonin" van Vrankryk , n°. 7864. III Men fchryft hem nog toe de vertaeling van den trooft van Boètius, die hy drukte in 'tjaer 14^7, en van de faemenfpraek der Schepzelen, Lyons 2483.
Mantelius , ( Joannes) wird 'tot Haffelt, Stad in het Graefschap van Looz, in het Prinfdom van Luyk geboren , den 23 September 1599, hy wird Auguftyn ; onderwees met onderfcheyd de Letterkunde en bezonderlyk die der welfprekendheyd , was opvolgenrlyk Prior tot Antwerpen, Bruffel, Ypre, IIaftelt, Ceulen, en onderzoeker van fyn Provintie, hy overleed den 23 February 1676. Men beeft van hem:
I. Halfeletum, Loven 1663, in-4to. Dit is een belchryving van Haffelt en defeelfs omftreken.
II. Fhiforise Loffenfïs libri decem , Luyk 1717, in-4to. Deze gefchiedenis gefchreven met eenen zeer fchoonen ftyl, en gemengt met aengenaeme opmerkingen , is nut voor de Gefchiedenis-befchryving der Nederlanden. Men ziet op het eynde Stemma Comitum Loffenlium door den zeiven Autheur ; en daer naer een verzaemeling van voorregt-brieven , en een klyn befchryving van de Steden van het Graefschap van Looz door Laurentius Robyns, Regtfgeleerden van Luyk. III. een Kaertvan het Prinfdom van Luyk en het Graefschap van Looz, Amff. 1639 Die van P. Le Clerc Jefuiet, is veel nouwkeuriger'en berer tiytgevrof t. Mantelius heeft no£ een gróót getal werken der



4$ DOORLÜGTIGE MANNEN Geeftelyke oeffeningen gemaekt, in 't Latyn met eenen zeer cierelyken fiyl gefchreven en eenige rymdigten.
IYÏarchant , ( Petrus) tot Couvin op de riviere tufi'chen Sar.ibre en de Maes, in het Prinfdom van Luyk, geboren in 't jaer 1585, wird Recollect, fcheen uyt door fyn Geleerdheyd en fyn regeltugt, en wird tot de eerffe bedieningen van fyn order verheven in 't jaer 16 59 ; hy wird algemeynen Commiffaris benoemt met volle magt over de Provintien van fyn order in Duytfland, in de Nederlanden, in de Engelfche Eylanden , enz. Hy is den ftigter van de Provinrie, genaemt die van den II. Jofeph, in Vlaenderen , en den bezonderlien ervormer der Francifcanen , met de weerde zufter Joanna van Jefus, genaemt Neering , van Gend ; dees vergadering is bekend onder den naem van ervorming der zufters Francifcanen van de boedveerdigheyd van Limburg, zy wird goedgekeurt door Urbanus den VIII in 't jaer 1634, dezen man vol iever tot de Geeftelyke regeltugt , overleed tot Gend den 21 November 16Ó1. Men heeft van hem : L Expofitio in regulam St. Francifci, Antw. 1631 , in-8vo. II. Sacramenteélen regterfloel , Gend 1643, a vol. in-fol. en een derde deel tot Antw. 1650. Een Godfgeleerdheyd hedendags buyten gebruyk, die verfcheyde zaeken befluyt, Godvrugtiger als gegrond, onder andere, de verhandeling, getytelt Sanctificatio Sanfti Jofephi in Utero. III. De groudllellingen der Religieufe vergaderingen die hy geftigt heeft, enz. Defzelfs broeder Jacobus Marchant, Deken en Paftor van Couvin , heeft ook uytgefchenen door fyn geleerdheyd en godvrugtigheyd ; men agt . ook zynen Hortus Paftorum, en verfcheyde andere werken in een vol. in fol. verzaemelt Ceulen 1635. MARClLK , ( Theodorus ) Marliliu* , wird
tot



der Nederlanden. --49
tot Arnheim in Gueldren geboren in 't jaer 154!]-.; wet^ een voorduyding van begaeftheden : fyn. fiudien tot Loven voltrokken hebbende , komr, by tot Parys, alwaer hy Koninglyken Lefgever in de wellprekendheyd benoemt wird. Hy overlydde er in 't jaer 1617. Men heeft van hem : 1. Hilloria Strenarum , 1596, in-8vo. II. Lulus de nemine , met Paiferatii nihil , Giiillimaniu aliqdid Parys 1597 , eh Friburg 1611 , in8vo. III. Aenteekeningen en geleerde aenmerkingen op de Bofch-goden van Perlieu , op Horatius, op Martialis , Catullns, Suetonius , Aulu-gellus ; op de wetten der XII taefels in-#vo, en op de inltellingen van Juftinianus. IV. Onderwyfreden. V. Lofreden , rymdigten , lofzangen en ander geleerde werken in *t Latyn ; vol fmaek en met eenen aengenaemen ftyl gefchreven : hy was de ftudie zoo aengekleeft, dat h'y thicn , jaeren zonder uyttegaen in het Collegie van Plellis verbleef, alwaer hy de wetenfchappen onderwees. Ily beminde de arme zoo teerhertiglyk , dat hy noyt de aelmoes wygerde. Petrus Valentids heeft een Hiltorifche lofreden van Marcile gemaekt.
MaRCK , ( Joannes de ) Marchius , proteftantfchen bedienaer totSneek in Vrieflanil geboren in 't jaer 2655, was Lefgever in de Godsgeleerheyd tot Franeker , daer naer Academtfchen beftierder , Lefgever in de Godfgeleerdheyd , en in de kerkelyke Gefchiedenis - bèfchryving tot Groeningen; hy ging in't jaer 1689 naer Leyden over , alwaer men hem de zelve bedieningen toeeygende. Fly overleed er den 30 January 17 32 , en liet een groot getal werker» naer , welkers bezonderfte zyn : L Onderwtfreden tegen die , van P. Craffet op de Sibillen, Franeker 2682, in-#vo. II. Compendium Theologise Amft. 2722 , in-^to. III. Verfcheyde fchriften tegen I. Braunius , fynen mede Lefgever , die zig tot bet Coccianisdom be-». II. Deel. G



f,0 DO O RLUGTIGE MANNEN gaf. IV. Verklaeringen op de Phropheten A»geus, Zacharias en Malachias, Amll. 1701 , 2 vol ; V, Op de openbaeringen van Joannes, Uycrecht 1699 , 2 vol. Hy heeft ook nog verklaeringen gegeven op verfcheyde boeken van de Schriftuer. VI. Exercitationes biblicre in-8. vol. in 't byzonder gedrukt en op verfcheyde plaetzen. VII. Exercitationes mifcellanete , Amilerdam 1690 , zy draeyen zoo op de oude als. . hedendagfche kettereyen : onder deze rekent men die der opgetoogen menfehen en Socinianen ; zig wel wagteude , als goeden Proteftant , van het Pausdom te vergeten. Men heeft eenige van defzelfs letterkundige werken in 2 vol. in-4to. Groeningen 174/, al defzelf werken toonen , dat Joannes de Mark zeer geoeftent was in de wetenfchap der H. Schriftuer , en der H. Oudheden maer dat hy niet veel oordeel bezat. Hy behaegde zig van de zelve te vervullen '1 met een valfche ophooping van geleerdheyd ; defzelfs haet tegen de Catholyke is dikwils zyn redenvoering ; fynen ftyl is duyfter en gevrongen.
Marcy , ( Balthazar ) Plaetfnyder van Cameryk , overleden in 't jaer 1674 ; oud vier-envyttig jaeren , was broeder van Gafpar , ook
.Plaetfnyder, overleden in \ i6rg , oud zes- I en-vyftig jaeren: deze twee geleerde konftmin-
. naers hebben te faem gewerkt aen de Komme van Latona tot Verfailles alwaer deze goddirt eh defzelfs Kinderen in marmer verthoont worden ,• en aen de fchoone Groep, die in een der
■ Muervakken geplaetft was, van waer zy in den , hof van dit Paleys is overgevoert geweeft* Men beichouwt er nog verfcheyde andere werken die eer doen aen de bekwaemheyd en de uyt- ■ muntende manier van deze twee broeders. De ! zelve gaeven verknogten hun door een nouwe
.vnndfehap, ver van te zyn, zoo als het ge- ■ meenelyk is, een oorzaek van twift en lalours-
Jieyd. '



DER NEDE RL A NDEfT.
Marets , ( Joffe des) Jefuiet, van Antwerpen gebortig , maekte zig bekwaem in de GriekIche en Latynfche letterkunde, en gaf een werk van Horatius uyt met aenteekeningen , de welke kort, geleerd en oordeelkundig zyn ; Ceulen _ 1Ó48. Op het eynde is een welgeregelde taelel van fpreekwoorden en fpreekwyfen5 van Horatius. Dezen Jefuiet overleed den 13 December 1637, oud acht-en-veertig jaeren.
■ Margareta , dogteren erfgenaem van Florentius, Graeve van Holland , is berugt door een gelchiedenis , zelfs door die van deze eeuw erhaek : de aelmoes aen een vrouwe gewygerd hebbende die zy op den zeiven tyd van overfpel befchuidigde, iirafte Godt haer in haer te laeten geliggen in 't jaer 1376, van 3Ó5 , zoo jongers als meyskens. Deze Gefchjedenis is op een groote fehilderye uytgedrukt op een Dorp wynig van den Haeg afgewyderd. En ter zyden de lchilderye bel'chouwt men twee roode kopere fchaelen in de welke men beweerd dat de zelve kinderen gedoopt zyn , dog hoe veel zaeken zouden er niet goedgemaekt zyn , waer't dat het genoegzaem was een fchilderlluk tot hun voordeel af te fchetfen : daer is meer waerfchynelykbeyd dat Margareta van zoo veel kinders is komen te geliggen als er dagen in het jaer zyn ; llegte dobbelzinnigheyd , de welke men hedendags fomtyds nog erhaek op den laeken dag van het jaer, om het eenvoudig onder den fchyn van een groot meervoudig aen te duyden. Daer is een ander Margareta geweeft , vrouw van eenen Paltzgraef, de welke in Cracovien kwam te geliggen van ,36 kinders al in 't leven , is \ da: men aen Martinus Cromer geloof wilt geven , en aen Guichardin , den welken hem heeft uytgefchr'even , en vyftig. andere Autheurs die deze leugen naer hun hebben aengehaelt. men moet ondertulTchen niec loochenen dat'er eenige voorbeelden van een
G 2



52 DOO RL UGT1GE MANNEN buytengewoone vrugtbaerheyd zyn geweeft ; "Piek de la Mirandole fpreekt van twee vfouwen , van welke er een van negen , en de andere van II. Kinders kwam te geliggen, Joubertj in zyn dolingen der volkeren, haeld aen dat de Groot-moeder , van de Maerfchalks Vrouw van Montluc , erfgenaem van het huys van Boviile in Agenois in een geliggen negen Dogters heeft gehad , die al in 't leven bleveo en getrouwt zyn geweeft , en van welke men nog het Praelgraf ten tyde van Joubert, in de Catliedraele van Agen befchouwde.
Maria van Oignies , (St.) tot Nyvel geboren In "tjaer r 177 was gehouwelykt van haer 14 jaeren en volherdde in de ftrengigheden die fy van haere teere jongheyd had geplogen. Deze twee Egtgenoten reykten roet;een gemyne overeenftemming hun goederen aen den armen uyt, en befteedden zig tot den dienft der Melaetfche in een Lazarus-huys, genoemd Villembrouk , een wynig van Nyvel afgewyderd. Naer twaelf jaeren, vermoeyd door den toeloop van het volk, het welk den Galm van haer deugden derwaerts trok, dogt Maria het haer pligt te zyn van zig in de Prioorye van Ognies te moeten vertrekken ,nieuwelykx op de Sambre gebouwt, en overleed er den 23 Jüny 1213, oud fes-endertig jaeren. Den berugten Jacobus de Vitri, die de faem van haer deugden tot deze Wildernis had gebrogt, heeft defzels leven be1'chreven , het welke in Surius en in de Acta Sanctorum is gevoegd geweefl. Men bewaerd het hand-fchrifc tot Oignies. Builferet, Biffchop van Namqn , heeft het zelve in t Franfch oveigefield , Loven, 1609, in-u. Men heeft er eenen' nieuwen druk van in't ligt gege« ven, Namen 1719.
Maria , Dogter van Henricus den III, Hertog van Braband, houwelykte Philippus dta Stoauti, Koning van Vrankryk , in't jaer



DER NEDERLANDEN. 53 J274. Sy wird twee jaeren daer naer befchuldigd, dat fy door vergif den oudften zoon van haeren, man die hy by fyn eerfte vrouw gehad had , omhals had doen brengen. Maria zoude gevaer geleden hebben, van met de dood gellraft te worden , zoo fterk waren de blyken, waer 'tdat haeren broeder, Joannes Hertog van Braband , geenen Ridder had gezonden om door den ftryd de onnoozelheyd der Koningin te verdedigen. Den befchuldiger fyn lafteriug niet hebbende durven ltaende houden, wird gehangen , Maria overleefde Philippus den III. fes-en-dertig jaeren, en ftirf eerft in't jaer ijji. Defzelfs lichaem is by de Beggarden te P.irys, en het hert by de Jacobieten.
Marius , ( Adrianus ) Cancellier van Guelderland en Zutphen, tot Mechelen geboren , Broeder van de Rymdigters Joannes den tweeden en Nicolaus Grudius, overleed tot Bruffel in 'tjaer 1568. Hy maekte zig eenen naem door fyn begaeftheyd in de Latynfche Rymdigtkunde. Men vind al dat hy gemaekt heeft in de opzaemeling van Grudius, van het jaer 16'2. Men heeft nog van hem ; Cimba amoris onder de Rymdigten van Joannes den tweeden.
Marius , ( Leonardus ) gebortig van Tergoes in Zeeland, was Hoog-leeraer en Lefgever in de Godfgeleerdheyd tot Ceulen, Vicaris-Generael van het Kapittel van Haerlem , cn Paftor van het Beggyn«hof van Amfterdam. Hy maekte zig bekwam in de Griekfche en Hebreeuwfche taelen, en in de H. Schriftuer en werkte met iever, zelfs dikwils met eenen uytfchynenden voorfpoed aen de bekeering der Ketters. Hy liet een goede verklaering op den Pentateuchus, Ceulen 162/, in-fol. en de Catholyke verdediging der Geeftelyke Kerk-regering, tegen Marcus-Antonius de Dominis» Ceulen 16/9. Defzelfs fchriften zyn in 't Latyn : den Autheur overleed deu 18 Q&ober ^652-



54 D00RLVGT1GE MANNEN Men bewaerd in 't Collegie van de H. Pulcheria tot Loven een groot getal van koftbaer handfchriften op de H. Schriftuer , van dezen geleerden.
MarWe , ( Joannes-Baptifta de ) tot Douay den 26 November 2699 geboren , wird Jefuiet in't jaer 1716, agtervolgens Bigtvader van Joannes Theodorus van Beyeren, Cardinael, Prïns en Biffchop van Luyk , en overleed in die Stad in 'tjaer 1756. Wy hebben van hem: I. Het leven van Joannes Nepomucenus , Parys "74"» in-22. II. Gefchiedenis-befchryving van Namen, Luyk 1754 , in-4to , verrykt met verfcheyde nouwkeurige onderwyfreden : in 't jaer ƒ780 heeft men er eenen nieuwen druk van in 't ligt gegeven, in 2 vol. in-8vo. tot Bruffel , vermeerderd met het leven van den Autheur , en door aenteekeningen van M. Paquot, die zegt; » dat deze Gefchiedenis-befchryving, » het beft gefchreven is, van al die wy on» der die van de Nederlandfche Provintien ti hebben, en byna de eenigfte die den naem « van gefchiedenis-befchryving verdient ; al de 11 andere, hebbende wynig meer als de gedaente v van jaerbóeken oft chronyken , zonder te re» kenen de buyten-loopen , de gebrekkelyk« heyd van den ftyl en de onnouwkeurigheyd Den P. de Marne had een Gefchiedenis-befchryving van Luyk 'ondernomen , en de ftoffen die hy ten dieën eynde verzaemelt had , fchenen hem genoegzaem om die van Namen in 't ligt te geven , die hy uytgaf om te beoogen wat fmaek men er zoude in gevonden hebben , om zig daer naer te fchikken in het uytgeven der ander ; maer de dood voorkwam fyn voornemen.
Marnix , ( Philippus van ) Heer van Mont St. Aldegondis, tot Bruffel geboren in 'tjaer L538 1 was difcipel van Calvien tot Geneve en jnaekte zig bekwaem in de taelen en de reg-



DER NEDERLANDEN. 55 ten. Nouwelykx was hy toe dc Nederlanden wedergekeerd , oft hy wird gedwongen van er uyt te vlugten en vertrok zig naer het Paltz. graefschap alwaer hy Geeltelyken Raedsheer van den Keurvorft was. Maer Karei LudovicusGuihelmus, Prins van Oragnien , hem wyni<' tyds daer naer wedergeeyfcht hebbende , bezigde hy hem in verfcheyde zaeken. Borgermeefter van Antwerpen verkozen zynde, verdedigde hy te vergeefs die Stad tegen den Hertog van Panna, die zig van de zelve meefter maekte in 't jaer' 1585. Marnix overleed tot Leyden in 't jaer 1598 . oud zeftig jaeren, in den tyd dat hy werkte aen een Viaemfche overhelling van den Bybel. Men heeft van hem : I. Stellingen van twiftreden, Antw. 1580, in-fol. II. Eenen orazend-brief aeu de Proteftanten. III. Apiarium live alvearium romanum , s'Hertogenbofch 2571. Een werk in het welk men de wortels van de Godfloochening vind , zegenpraelende wederleg door Joannes Coens, Paltor van Cortryk. IV Afbeelding , waer in men aentoont de verfcheydentheyd tulfchen den Chriftenen Godfdienft en het Pauldom, Leyden 15991 in-Svo. Eenen dollen haet tegen de Catholyke Kerk firaelde door in al fyn werken.
Marsile van INGHEN,aldus genaemt,uyt hooide van fyn geboorte plaets, een burgt ia het Hertogdom van Gueldren, was Kanonik: en fchatbewaerder van den H. Andreas tot Ceulen , en ftigter van het Collegie van Heidelber". Hy overleed in die Stad in 't jaer 2394 , naer een alderboetveerdigft leven geleyd te hebben. Men heeft van hem verklaeringen op den meefter der zinfpreuken , gedrukt tot Strasburg in c jaer 2501 , in-fol.
Martin , Martens en Mertens , ( Diedenk ) geboren tot Alfche, dorp by Aelft in Vlaendereu was eenen der eerfte , die de konft van 't drukken in het Nederland oeüende , ea



£6 DOOR.LO GtlG E MANNEN bezonderlyk tot Aelit en tot Loven, naer liet zelve van Joannes van Weftphaelen van Ofnabruch geleert te hebben. Hy oeffende ook dees konft tot Nimweghen , en overleed tot Aelft irt "tjaer 1533 , Alwaer men defzelfs graf befchouwt in de Kerk der Guüielmieten , met een op* ichrift, beginnende als volgt : Theodorico Marino Aloftano , germanioe , gallise & belgii hujus protochalcographo , &c. ,• het welk niet in den letterlyken zin moet genomen Worden , en niet prompt uytdrukt dat Martin de Drukkerye in het Nederland en in eenige andere nabuerige landen heeft ingevoerd. Dezen Drukker wird erkend als een geleerd en eerelyk man. Men heeft, van hem, behalvens den druk van verfcheyde boeken , eenige werken van fynen opftel. Hy had doorlugtige vrinden , onder an, derc, Barlandus, den berugten Erafmus en Martinus Dorp : dezen heften was eenen geleerden Lefgever van Loven , die, volgens de getUygenis van Erafmus, den eerften was die de oeffening der Letterkunde met die der wyfgeerigheyd en Godfgeleerdheyd te faem vervoegde. Hy overleed in de bloem Van fyn jaeren in 't jaer 1525. Berlandus, fynen vrind, heeft hem een fchoone lofreden gemaekt in fynen jaerboek van de Hertogen van Braband. Men heeft van hem : I. Epiftola de Hollandorum moribus, gedrukt door Martinus van Aelft. II. Oratio de Laudibus Academite Lovanieniis , Loven 2513 , enz.
Martinez de Waucquier , (Matthias) Spraekkonftenaer der i;de Eeuw, tot Middelburg geboren, was langen tyd tèyl-verbeteraer in de Drukkerye van Joannes en Balthazar Moretns tot Antwerpen , en overleed in 't jaer 1642. De promptheyd, met de welke hy fyn bediening beoeffende, belette hem niet van verfcheyde Franfche en Spaenfche werken van Godvrugtigheyd in 't Latyn overteftellen, en van
eenen



DER NEDER LANDEN. 57 eenen woordenboek, Latyn, Grieks, Franfch en Vlaeml'ch uyttegeven. Antw. 1632 en Amft. '7H-
Masius, ( Andreas) tot Linnich by Bruffel geboren in 't jaer 15:6 ; was eenen der wysfte mannen van de ióde Eeuw. Hy deed aenflonds grooten voortgang in de Wyfgeerigheyd en de Kegtfgeleerdheyd , en wird Gehyrn-fchiyver van Joannes van Weze, Biffchop van Conftance : naer de dood van dezen Kerkvoogd, wird hy ïn de hoedanigheyd van Agent naer Roomen gezonden, en nam fyn verbiyving in die Stad waer , om zig in de Syriakfche tael bekwaem le maeken. In't jaer 155S, trad hy in den Houwtlyken ftaet tot Cleef, en wird Raedsheer benoemt van Guilielmus, Hertog van Cleef. Fly overlydde er den 7 April 2573, oud se ven-en-vyftig jaeren , als waeragtigen Chriftenen. Mafius bezat behalvens verfcheyde hedendagfche taelen, het Latyn , het Grieks, het Hebreeuwfch , het Chaldeeuwfch en het Syriaks. Hy was zeer geoeftent in de Gefchiedenis en oude landbefchryving ; niemand van fynen tyd overtrof hem, en men vond er geen die aen hem evenaerden in de H. Boekfifterye. Sebaftianus Munfter zeyde ; dat Mafius oft in oud Roomen oft oud Jerufalem fcheen opgevoed te zyn. Men heeft van hem : I. Een opzaemeling van oude en nieuwe ftukken, uyt het Syriaks overgeftelt ,antw. 1569, in de Boekzael der Vaderen van Margarin de la Bigue« en in de Critici Sacri, 2den druk, tom. 2. II. Syrorum Peculium, Antw. 1571, in-fol, Het is eenen Syriakfchen Woordenboek. III. Grammatica linguac fyricje Antw. 1571 , in-fol. Arias Montanus Mafius gebeden hebbende van aen fynen Vjjeltaeligen Bybel mede te werken , maekte hy deze twee werken , die er ingevoegd zyn. IV. Een verklaering op den boek van Jofuè , Antw. 1574 5 in-fol. en in de Critici
//. DtcJ, H



|& D O ÖRL UGTIG E MANNEN ■Sacn van Londen en Amfterdam , tom 2 Dees verklaering befluyt veel uytmuntende zaeken. V. JJiiputauo de Ccena Domini, oppofita calviniftarnm impns corruptelis, Antv. 1515. VI Uytleggingen op eenige Kappitcels van het Deuteronomium , gevoegd in de Critici Sacri. Hy was bezi* met verk aenngen te maeken op de Gefchiedenisboeken der Schriftuer , als hy overlydde. Hy bezat het berugt Syriaks handveil, gefchreven in t jaer 616., het welk agtervolgens tot den geleerden Daniël Erneftus Jablonskyove Ju" du is het eemgfte bekend handfchrift , het welk ons het werk , in druk uytgegeven door Orbnes, op oen boek van Jofuë , behouden heeft, en van andere Hiftoriiche boeken van het oud Teftament. Het is van woord tot woord oververtelt
tTrr'dl? r r J00rbeeM • eygenhandig verbelert door Lufebius.
o k ' C Gi,f bertus > Bi(i"ch°P van sTIerto-
R n,ï° ',0Verlede,ni" 'c Jaer '6l*' ^svat, Bommel gebortig, klyne Stad in het Hertogdom van Gueldren. Vol van eenen waeren Apoftolyken lever, deed hy de deugd en de wetenichappen in fyn Bifdom bloeyen, en -aftot Ceulen in 't jaer 1613 , uytnemende bevelen raekende fyn Bifdom in * ligt, in * Latyn erdrukt in tjaer 2700 tot Loven, door de zor» van Steyaert. "
■MASSiEUS , C Chriftianus ) bygenaemt CamewoMiax Uyc hoofde der lange verblyvin» die iiy tot Cameryk deed, wird tot WarnetcTii »eHoren in 't jaer 1469. Hy begaf zig onder °de vergadering der Leekc Broeders van hetoemyne leven ; hy onderwees de grondregels der Latynfche tael tot Gend ,■ van daer vertrok hy naer Cameryk, alwaer hy de zelve bedieninoeftende van het jaer 2509, tot het eynde zyn? leven : hy overlydde in't jaer 1546. Wy hebben van hem : I. Een Latynfche Spraekkonft. Antw. 2536, in-^to, Defpauterus beweerde dat JWaL*BS uyt fyn ipraekkonft veel getrokken had



DER NEDER LA ND E N. *o en deed hem hier over harde verwytinoen MalisKus antwoordde hem zeer bondiglyk ° do<* met zulke bemaetiging , als Delpauterus hem met heyigheyd had aengerand. II. Chronicorum multiphcis Iliftoria; utriufque Teftamenti, lib, • An"w. 2540, in-fol. Dezen jaerboek is zeer geagt. Men zegt dat den Autheur aen den zclven vyftig jaeren bezig was. Hy heeft aen het hoold eenen Egyptifchen , Hebreeuwfchen, .Macedonifchen en Roomfchen Almanach «eftelt die aentoont dat hy in de Wiskonft »eoeftent was, even als in de gefchieaéniHen en de Letterkunde.
Matthias è Corona , Carmeliet van Luyk overleden in 'tjaer 1676, oud agt-en-zevent> jaeren , is Autheur van een wydloopige Godfl geleerdheyd in verfcheyde volumen in- fol. 166^ , hedendags onbekend.
Matïhys , ( Gerardus) in het Hertogdom van Gueldren geboren ontrent het jaer 1523, onderwees langen tyd het Grieks tot Ceulen , alwaer hy Kanonik was van de Kerk der twaelf Apoftelen ; agtervolgens Kanonik der tweede Higting in de Hoofd kerk. Hy overleed er ontrent, het jaer 1574. Wy hebben van hem : I. Verklaeringen op Ariftoteles, Ceulen /550. 1566, 2 vol. in-4to. Defzelfs ftyl is zuyvèr, gemakkelyk en verwydert van de ydele oppronkingen , zoo gemeyn in de verklaeringen van Ariftoteles. II. Verklaering op den zendbrief van den H. Paulus tot de Romynen, Ceulen J562.
Mauden , ( David van ) Godfgeleerden , tot Antwerpen geboren in 'tjaer 1575, was Palior van de H. Maria tot Bruffel, en Deken van den
H. Petrus tot Breda. Hy overleed tot Bruffel in't jaer 1641 , in het zes-en-zeftigfte jaer zyns ouderdom '; men heeft van hem in 't Latyn :
I. Een leven van Tobias , getytelt : den Spiegel van het zedekundig leven, Antw. 1631
H 2



po DOO RLUGT1GE MANNEN in-fol II. Zedekundige redenvoeringen op de thien geboden, Loven 1625, in-fol. III. Een waer-fchrift oft uytlegging der waerheyd * 1635, in-4to.
Maugis, (Jofephus) tot Namen geboren in 'tjaer 1711 , ging in het Order van den H. Auguftinus , alwaer hy uytfcheen door fyn Godvrugtigheyd en wetenfchap. Hy onderwees de Godfgeleerdheyd met faem in de Univerliteyt van Loven, alwaer hy overleed in 't jaer 2780. Men heeft van hem verfcheyde gedrukte onderwyfreden , en-- gefchreven Verhandelingen , van welke reeds is in druk gegeven : Tractatus in Apocalypiim Loven 1783.
Mazures, (Ludovicus des) Rymdigter, van Dornyk gebortig , was eerften Gehymfchryver van den Cardinael van Lorrynen, in 'tjaer 1547. Naer de dood van dezen Cardinael wird hy naer Nancy ontboden , alwaer hy de zelve bediening verrigtte by Karei den III, die hem veredelde in 'tjaer 1553. Hy wird van Catholyk Proteftant en Prediker ; hy deed eenen Hugnot van Metz komen om hem ïn dees bediening' volftrekt bekwaem te maeken. Den Hertog Karei van de wanorders, die hy veroorzaekte , onderrigt zynde , gebood van hem in egtenis te nemen ; maer hy nam by tyd de vlugt en wird bedienaer tot Metz. Men heeft van hem eenige Heylige Treur-fpelen , Geneve, 1566 in-#vo, alwaer nog gefchiktheyd in het ontwerp , nog cierlykheyd in de omftandigheden te vinden is. Een vertaeling van den Eneïdos, in Franfche Veerzen , Lyons J560 in-4to ; alhoewel dat hy zig overweldigt verklaerd door de hertftogten tot de Rymkonlt , zoo is fyn overzetting nogtans onaengenaem en gevrongen. Men heeft van hem een overzetting van den zeiven aerd op eenige Pfalmen.
Mean , ( Karei de ) Heer van Attin, tot



VERNEDERLANDEN. 6t
Luyk geboren in 'tjaer 1674, fcheen uyt in verfcheyde overtreffelyke bedieningendoor fynen iever voor het gemyne-beft, en fyn verligtingen in de beftieringeu der zaeken in eenen tyd dat de nieuwe feöen de naburige Provinnen bedirven, hy deed fyn aenkleving aen den Catholyken Godfdienft blyken, door de bekwaemfte maetregels , om den ingang aen de Ketterye te fluyten. Syn wydloopige kenniffen in de ftoffen van de Regten , doen hem befchouwen als eenen der grootfte Regts-geleerde van Europa. Alhoewel dat hy in fyn grooC werk getytelt : Obfervationes & res judicatte* ad jus civile Leodienfium > Romanorum, aliarumque gentium, fchynt het meeft beoogt te hebben het voordeel van fyn Land-genooten , zoo maeken nogtans de Uytlandfche Geleerde er groot werk van. Men vind er waerelyk gegronde en wydloopige voorworpen op de Regtlgeleerdheyd van verfcheyde volkereu : onder verfcheyde werken die men er van in druk heeft uytgegevtn is dat van Luyk het befte i?Vo , 8 vol. in - folio , die er in ^ gebonden worden , met geleerde aenteekeningen op Louvrex ( Ziet dit woord ) en een zeec uytgeftrekte tafel der ftoffen.
Meerbeeck , (Adrianus van ) tot Antwerpen geboien in 'tjaer 1563; onderwees de Beginzelen der Latynfche tael tot Bornhem en tot Aelft. Hy overlydde ontrent het jaer 2627 , en is bekend door eenen algemynen Jaer boek, maer bezonderlyk van de Nederlanden , van het jaer 1500 tot het jaer 1620 in 't Vlaemfch in-fol. met afbeeldingen tamelyk wel gefnedeu : fy.is geagt. Het oogwit van den Autheur is, om de waerheyd der Gefchiedenis-befchryving wonderlyk vervalfcht door de Proteftantfche Gefchiedenis-fchryvers , en bezonderlyk door Emmanuël van Meteren aen te toonen. Meerbeeck draegt altyd zorg van fyn getuygen aea te haelen.



fi DOORL UGTIG E MANNEN
Melart , ( Laurentius) geboren tot Huy ïn het Prinfdom van Luyk in 'tjaer 1578, wird Borgermeefter van die Stad , en befteedde fynen legen tyd tot de ftudie der Gefchiedenis-befchryving van fyn Vaderland. De vrugten van fyn opzoekingen zyn vervat in de Gefchiedenis - befchryving van de Had Huy, liet Kafteel en defzelfs oudheden , met eén Tyd-reken-kunde van defzelfs Graeven en Biffchoppen van Luyk, die er Graeven fyn geworden door begiftiging van Aufridus oft Anffndus , Luyk 164/, in-^to. Daer is genoegzaeme boek-zifterye in den zeiven voor den tyd welken den Autheur beleefde ; dog den ftyl is zoo oud dat men eenen Woordenboek «oodig heeft, om al de zinfpreuken te verftaen.
Mercator , ( Gerardus) tot Rupelmonde, in Vlaenderen, geboren, in't jaer 1512, en niet tot Ruremonde, als het meeftendeel der handfchrift-kenders het zeiven aenduyden, uyt eenen ftam van het Hertogdom van Gulik oorfprongeiyk : hy vergat fynen nooddruft te nemen en te ftaepen om zig in de Land-befchryving en de Willkonft te oeffenen. Karei den V had voor hem een bezondere agting en den Hertog van Gulik benoemde hem fynen Wereldbefchryver. Abraham Ortelius geeft van hem een groote lofreden en noemd hem Mathematicorum lui temporis princeps, ac Geographorum noftri fteculi Coryphïeus. Hy overleed tot Duifburg in'tjaer 1594, oud dry-en-tachentig jaeren. Men heeft van hem: I. Een tydbefchryving van het beginfel der wereld tot hec jaer 156!-;° goedgemaekt door de Zon en Maen-fwymingen, en door Sterrekundige waernemingen, Ceulen , 1508 en Baezel \5i7 , Onuphrus Panvini agtte dit werk grootelykx. II. Tafels oft Landbefchryvende aenteekeningen van de ge- * heele Aerde , aen de welke hy den naem vati Atlas gaf, Duisburg 1595 in-^to. Judocus Hou-



iwi heeft er een werk van in >t li«t W JÏÏT 066 ^/n6- Sroot getal ïlfene i'imit. 1666. III. Harmon a Evanoeliflarnm egen Karei Du Moulin , Duisburg Jij
IV Ken verhandeling , De Creat one 'ac fa" bncamund,. Dit werk wird gedomt uyt hooftlê van eenrge benfpelyke poinflen op de l/Z0 Je
V Een werk van Land-belchryvende tafefs V1 " Ptolomeus, verbeterd, m-So infnl m vervoegde h„ h»t r9 ln"toJ' Mercator IT » .-' , y het vernuft van .lynen oee{ï de behendigheyd van fyn hand ; hy Led en zette zelfs fyn Kaerten af, en maekL fyn wi "
^^^^^ mus heeft defzelfs leven befdü ve " (Z?e Tet joelen dat Poiïèvin van Mercator , en van geeft^om",)'1 fy" UVt=—derde BoekJad
drah^hV* ^ERLE ( Paulus ) <<* Dordrecht geboren in 't jaer i55S-, maekte zi» hl
kwaem in de gefchiedeniffen , in d tae fn en de letterkunde ; om verderre uyt 'elSevd
Vrar£vref,-apper\te geven ■ »P« Vrankryk, Itahen , Duytfland en Engeland t™
fyn Vaderland wedergekeerd zynde, voVd hy h V fri5f' aen-Juftus Lipfii op in den "z", der Gefchiedenis-befchryving in de Univerfkevf van I eyden, hy bezat de konft van aen zy ?efien een aengenamigbeyd te «even en rtl £1 Jeyd der geleerdheyd door° de ^vallykheden Ken. I. jjyn verklaenngen op de overblvfsels van Ennins, ,n-,. II. Een befchryvin/vaV het le >en van Erafmus en een vandat'vln Junhs heydein-4to. HL Een zeer profyti»- Jerk vZl
Cofm°°0UdKealS hed«Wctó LayndbeTchryvin° Cofmographite particularis lib. IV , Levden' 1605, Jn.,t0 , Amft. i636 6 vol • „.M
SfaS?. ^f0^'^ 3lS Wï ; Vrankryk en Itaiien ; t is een groot verlies ,■ ( ze»t Len°ler ï ty het niet voltrokken heeft!^ IV Weyze



$4 DÖORLUGTIGË MA NN E 7v*_ (
van te plythandelen in Holland , enz. in t Vlaemfch : den beden druk is dien van Delft ; 1705 in-^.V. Opera Poftuma, \6?>f in-4to. Sy vervatten vyf verhandelingen de Sacrificiis rornanorum , de Sacerdotibus , de legibus , de comitiis, de prtemiis müitaribus. De zelve fyn geleerd. VI. Uibis romge declineatio , Leyden 1599. VII. Algemyne Gefchiedenis-befchryving, van de geboorte Jefu-Chrilïi tot het jaer twaalfhonderd , vervolgt door fynen zoon tot het jaer ÏÓ14, enz. in't Vlaemfch , Leyden 1627, in fol. Het vervolg is met biafphemien tegen de Catholyke kerk verciert. VIII. Differtatio de Maribus. Dezen geleerden overleed tot Roftok in 't ja'er 2607 oud 49 jaeren.
Metseys , Metsiüs ( Quiminus) gezeyd den fmid van Antwerpen , fchilder tot Antwerpen overleden ia 't jaer 1529, oeft'ende tot den ouderdom van 20 jaeren den Hiel van fmid oft eer van flootmaeker ( deze twee Hielen waren alfdan onder eenen naem bekend ) het was de liefde die hem dezen Hiel deed veriaeten om de fchilderkonft ter hand te nemen, geweldiglyk ingenomen op een dogter van eenen Schilder , vraegde hy de zelve ten houwelyk ; maer den Vader antwoordde dat hy fyn dogter niet zoude gegeven hebben als aen eenen man fyn konft oeffenende. Van dien oogenblik ftelde Metfeys zig zeiven aen het teekenen. De eerfte fchilderye die hy maekte was het afbeeldsel van fyn liefde , die hy door zyn ftandvafti°heyd en gaeven bekwam. Van Mander, defzelfs Hiftorfe - fchry ver , trekt deze verhaelingen in twyffel. Dezen Schilder maekte gemynelyk niet als half lyven en afbeeldingen , defzelfs verwe is kragtig ; fyn manier zeer fyn ; dog zyn pinceel is hard en maeger. Hy is begraeven voor den ingang van de Cathedraele Kerk, en'LampfonHelde onder fyn Portrait dit voorfchrift:
Connubiaus



VERNEDERLANDEN. 6$
Connubialis amor , <& mulcibre fielt appelkm ai de woordenboeken noemen dezen Schilder
Weitent tot Antwerpen en op den rus van ivn
^ffl£pWttf,het welk °p
«er Schilders van 1'lorsncen hangt; men noemr ■met eren, ( Lmmanuel van) wird tor:
*&ïïy5^^»W/ '535- De nieuwe aeuen uengeUeelc zynde, wird hy verplat (Va Vaderland te veriaeten; hy v]ugtte geland alwaer hy overlydde irf 'tjaer ,óia
Sn. ^If* ^ een Gefchiedenis-befchryl
ving der Nederlanden, federt het is** ,
tot: het ..jaer l6i2 , eerlt in ^«*%^ ...
ïïS-dff^fc a/terVA°,glnS in t Vlaemfch* °n !n fi./ j ' Autheul' *eIfs vermeer-
^r^
Van Meteren gevonden heeft tegen "de CarhoJJKe Kerk, en tegen de wettige Orjoerheer fchappye-hebbers van het NederhmdT^Ï hï
v n Revd T T he?ft Sehad- ÈverarduI van Keyd , alhoewel lever gen Proteiiarr
"donnalaHten, V3n "en Van Meter n fyn b£ geloovigheyd, vleyeryen en bewimpelden te verwyrei. : ( Ziet de voorreden van he ° we-? var, Van Reyd. Belli civilis i„ Belïo gefll WttOfia, 161 o, in-fol. ° °
lanJ^vonH *a ^ac?bus) van Alcmaer in Hole eèn "fi uyt , en vereerde
ei een aen dc vStaeten-generael in 't jaer 1600 '



156 DO O RLVGT1GE MANNEN
met verfcheyde pypen, om het gezigt te geleyden naer de afgelegen voorworpen en om de zelve netter te maeken. Den P. Mabillon verzekerd in fyn reys naer Itahen , dat hy in een Kloofter van fyn order gezien had, de werken van Comeftor , gefchreven in de AJJ.1 eeuw , in de welke men een af beeldzei van Ptolomeus vind, die de Sterren aenmerkt met eenen Verrekyker van vier pypen; dog deze pypen waren met geen glaezen voorzien, en Jiet was lacobus Metius die den eerlien.de glaezen in de pypen gevoegd heeft. Deze uytvindin" is «eweeft.e ven als het meeftendeel van alle de ontdekkingen, het uytwerkzel van een gelukkige wiflelvalligheyd : Metius zag Scholieren , de welke in den Winter op het ys ipelende, zi°- bedienden van het onderften van hunne Inkkokers als van pypen, en de welke al guyeelende op het punt van byde deze pypen ttuxkens ys hebbende geftek , zeer verwondert ■ waren van te zien , dat deze door middel der ver afffelcene voorworpen zig tot hun naederdén Dezen Konft-minnaer nam deze waerneming in agt, en vond'de Verrekykers gevoeglyk uyt. Andere zeggen dat het de kinderen waren van eenen Brilmaeker van Middelbur" die oorzaek aen deze ontdekking gaven, loeiende met glaezen in den winkel van
Hunnen Vader Adrianus Metius defzelts
broeder onderwees de Wiskunde' met groote! faem in Duytfland ; dog de liefde tot fyn Vaderland deed hem dees bediening veriaeten ; ; hyhuyfveftte zig tot Franeker alwaer hyde Artzenve en de Wiskunde gedurende acht-en-dertig \ iaeren ouderwees. Hy overleed er den 17 September 1635. Men heeft van hem -verlcheyde werken op de wetenfchappen die hy onderwezen had. I. Doftrinte fphaericse lib. 5 I ranSj fort 1591. II. Aftronomke ur.iverfte ïuhitutio, Franeker 2705, in-8vo. III. Arithmenoe



DER NEDERLANDEN. & geometrix pradtica , röii, in - -#to. IV". De gemino ufu utriufque Globi, Amft. ibiu in-4to. V. Geometrices per ufum Circini nova praxis, *623in-8vo. 'tIs een van die , de welke met de meefte promptheyd de gelykvormigheyd Van de middelltreep fchynen af te maelen , die hy beweert heeft te zyn van 123. tot 355.
METKERKE , ( Adolphus) Taelgeleerden » Gefchiedenis-ichryver, Letterkundigen en Regtfgeleerden Proteftant, tot Brugge geboren in't jaer 2528, overleed tot Londen den 6 October 2591 , een eygenhandig gedenkfchrift naerlaetende , in het welke hy verklaert, dat er geenen waeren Godfdienft is buyten de Roomfche Kerk, en wakkerd er fyn dogters aen om naer Brugge weder te keeren en van er openbaerlyk het geloof van hun Voorouders te beleyden : eenaenwakkering, de welke eenen gelukkigen uytval heeft gehad. Hy werkte aen de levens der Keyzers ,• door Goltzius in 't ligt geveven. Men heeft nog van hem: I. De overzetting van eenige punt-digten van Theoerites in Latynfche Veerzen, Heidelburg 1595 in-8vo. II. Van Mofchus en Bion, met aenteekeningen, Brugge 1565, in-#vo. III. De veteri & recta pronunciacione lingute Grtecoe , Aniwerp. 1576 in-12, en in den Sylloge Scriptorum van Sigebertus Haverkamp, Leyden, j 736. M, De Thou en Valerius Andreas fchryven hem een verzaemeling toe der Aöen van de bevrediging van Ceulen ; maer zy mifgrypen hun ; i'y is van Aggeus Albada.
METZU , ( Gabriël ) Schilder, tot Leyden geboren in 'tjaer 1615, overleden in die Stad ïu't jaer 2658, heeft wynige Schildereyen naergelaeten ; dog de zelve zyn koflelyk door de fynigheyd en ligtheyd van lyn hand, de frifheyd van fyn verwe, de wetenfchap der fchaduwen en de promptheyd der afteekening-eo. Hy fchilderde niet dan in't klyn.
I 2



*8 DOORLUGTIGE MANNEN
Meursius, (Joannes) tot Lofdun , by deflHaeg geboren in 't jaer 1579, gaf buytengewoone blyken voor de Letterkunde en wetenfchappen. Hy ging op de Regten naer Orleans ituoeren met de zonen van Barneveld , die hy yergezelfchapte op hun reyzen. Defzelfs verkeeringen gaven hem de geleerdheyd van de Hoven der Princen van Europa te kénnen en van met de geleerde te handelen. In Holland wedergekeert zynde,bekomt hy eenen Zetel der Gefchiedenisbefchryving tot Leyden in't jaer 1610 , en agtervolgens dieën der Griekfche tael. Defzelfs faem daegelykx vermeerderende , benoemde Chriitianus , Koning van Denemarken , hem tot Lefgever in de Gefchiedenis-befchryving en de Staet-kundigheyd , in de Univerfiteyt van Sora, den 20 September 1625. Meurfius bekleedde dees plaets met voorfpoed. Dezen geleerden en werkzaemen Schryver overleed in "tjaer 1639. Men heeft van hem een groot getal geleerde werken, van dewelke verfcheyde den Staet van oud Griekenland aengaen : I. De populis Atticte. II. Atticarum lectionum Libri iv. III. .Archontes Aihenienlis. IV. Fortuna Attica, de Athenarum origine , &c. V. De feftis Gracorum. Dees verfcheyde verhandelingen, met geleerdheyd vervult, worden in de opzaemeling van Gronovius gevonden. VI. Hiiloria Danica° 1Ó30 ïn-^to. Het is de Gefchiedenis-befchryving' van de Koningen Chriffianus denl, Joannes", en Chriffianus den II. Vil. Een groot getal van o verzettingen van andere Griekfche Autheurs, die hy mee aenteekeningen verrvkt heeft, onder andere : De Roomfch Gefchiedenis-befchryving van Theodorus Metechites, de Brieven van Theophyladtes ; van de Krvg-kunde van Conftantinus Porphyrogenetes; van den oorfprong van Coniiantinopefefl door Georgius Codinus; Beweeg-feden der Griekfche Oud-vaders die tot alfdan iu 'cligt niec verfchenen



DER NEDERLANDEN. 6> waren enz. VIII. Een befchryving der Univerliteyt van Leyden, onder den tytel van, Athcns Batava;, 1625, in-4. IX- Glofl'arium Gra;co - Barbarum Leyden 1614, in-^to. X. Creta , Cyprus, Rhodus, Amft. 1674 , in-4. 't ls een befchryving van die Eylanden en hunne oudheden. XI. Rerum Belgicarum Lib. 1. iój 2, lib. 4. J614 iu-4. Het is de befchryving van het gene dat voorgevallen is in de Nederlanden, ten tyde van de heerfching van den Hertog van Alba. Uen eerften druk van dit werk aen fyn medeoorgers mishaegd hebbende, en deze zelfs zoo ver verbitterd hebbende, tot op het punt van hem van fyn bedieningen te ontbloocen; gaf hy een tweede wydloopiger in 'tligt alwaer hy veel believing aen fyn boek-zifters betoont, zonder agt te nemen op de waerheyd en de nouwkeurigheyd der zaeken ; dog defzelfs beJieving koude de gemoederen niet dillen : hy wilde het zelve aen de Staeten-Generael opdragen ; maer fy wygerden dit, de al te groote regt-zinnigheyd van den Autheur vreezende. Al de werken van dezen geleerden zyn tot Florence verzaemeld geweeft 1741 ,■ in 12 vol. in-fol. ( Ziet Niceron , tom. XII. )
Meursius , ( Joannes ; zoon van den voorgaenden , tot Leyden geboren in 'tjaer 1013, overleed in Denemarken in de bloem van fyn jaeren. Hy gaf verfcheyde werken in 't ligt , onder dé welke men uytneemt ; I. Arboretum Sacrum , five de arborum Confecratione , Leyden 1642 , in-8vo. II, De tibiis veterum m Gronovius.
MEY , ( Joannes de ) Hoogleeraer in de Artzenyekonll, en Lefgever in de Godfgeleerdheyd tot Middelburg , in Zeeland geboren , en overleden in 't jaer 1678, oud een-en-zeftig jaeren , heeft verfcheyde werken in 't Vlaemfch uytgegeven , welkers opzaemeling tot Delft het ligt beeft gezien, in 't jaer 2704, in-fol. en een



70 D OÖRLUGTIGE MANNEN in 't Latyn onder dezen tytel : Phyfiologia Sacra , Middelburg 1661, in-4to. Het is een verklaering op natuerkundige voorworpen , van welke er gefproken is in den Pentateuehus.
meyer , ( Jacobus ) Gefchiedenis-fchryver en Letterkundigen , geboren tot Vleteren den 7 Jariuary 1491 , in de Burgtvoogdye van CaiTel in "Vlaenderen , Ontrent Eailleul, van waer hy den naem van Baliolanus had aengenomen, oeffende zig tot Brugge met de jongheyd in de Letterkunde en Godvrugtigheyd te onderwyzen. Hy overleed Pallor van Blankenberg , den 5 February 1552. Defzelfs bezonderfte werken zyn : Annales rerum Flandricarum , Antw. 1561, ïn-fol. zyn jaerboeken gaen tot het jaer 1477. De zelve zyn geagt; den ftiel is gemakkelyk , vloeyend en genoegzaem zuyver. Men heeft ze erdrukt in de opzaemeling van de Nederlandfche Gefchiedenilfen , Frankfort 1580. II. Flandricarum rerum decas , Brugge I5jl , in-4to, «nz. Antonius Meyer neve, en Philippus Meyer klyn neve van Ja'cobus, hebben in de Letterkunde uytgefchenen ,• het groot getal van rymdigtkundige werken, de welke fy uytgegeven hebben , zyn er de blykftukken van.
Meyer , ( Livinus de ) uyt eenen adelyken Ham tot Gend geboren, wird Jefuiet en fcheen uyt in de Godfgeleerdheyd , de Gefchiedenilfen en de rymdigtkunde. Defzelfs gedigt op de Gramfchap, in dry boeken verdeylt, is algemynejyk geagt door de liefhebbers der Latynfche tael ; men vind er veerzen , die de Eeuw van Auguftus doen erleven. Onder fyn Godfgeleerde werken , heeft fyn Gefchiedenis - befchryving der vergaderingen de Auxiliis, tegen den PJacobus Hyacintus Serry , het grootften gerugt gemaekt , fy is wydloopig , dog genoegzaem nouw keurig, alhoewel dat men er grooten iever aenmerkt tot verdeding der gevoelens van fyn medebroeders; hy heeft veel gefchreven tege*



DER NEDERLANDEN. ?t
de verdedigers van Quefnel, en overleed tot Loven den 19 Meert 1730, in den ouderdom Van vyf-en-zeventig jaeren
Middelburg , ( PaulusGermanus van ) aldus genaemt omdiefwil dat hy tot Middelburg in Zeeland geboren was in 't jaer 1445 , onderwees de Wyfgeerigheyd en Wiskunde in fyn land. Defzelfs geleerdheyd brogt hem vyand'en toe, die de zaeken zoo verre poogden , dat fy hem verpligtten van fyn Vaderland te veriaeten. De fchaede van zoo flegte behandeling wird hem wel vergeld door de bejegening die men hem in Italien dede, alwaer hy zig zeer voordeeligkenbaer maekte door fyn welfprekendheyd, en fchoon Latyn. Men gaf hem eenen Zetel der Wiskunde tot Padoua, en hy wird tot Biffchop van Foffombrone in het Hertogdom van Urbin benoemt, in 'tjaer 1694. Den ieyer van dezen Kerkvoogd, en defzelfs grondige geleerdheyd , brogten hem de agting en genegendheyd van de Pauzen Julius den II en Leo den X toe, die hem afzonderden , om voor te zitten in de vyfde algemeyne Kerkvergaedering van Latrawen , gehouden ten tyde van deze twee Pauzen ; hy aenzogt deze twee Pauzen , de Cardinaelen en de Vaders der Kerkvergadering van den Almanach te ervormen ; een» ervorming noodwendig geworden federt dat de voorlooping der dag - en - nagt - evening en de voortyd-komingen der nieuwe maenen dufdanigiyk de fchikking van den tyd onderbroken hadden, dat men fomtyds de Paefch-feelt een maend voor den tyd, door de algemyne Kerkvergaedering van Nicëen vaftgeltelt, vierde, dog aendringender reden verpligtten den H. Stoel om dees zaek tot eenen andereu tyd uytteltellen. Middelburg heeft zig berugt gemaekt door een zeer nouwkeurige verhandeling en genoegzaem raer, tot Foffombrone gedrukt, in 't jaer 1^13, in-fol. onder dezen tytel ;



« DOORLVGTIGE MANNËN De refla Pafchte celebratione & de die P?filcnis Jefu-Chrifti. Den Autheur beziet alhier met alleen den Roomfchen Almanach °hy onderzoekt er ook die der Smauzen, der iWitenaeren en der Arabiers. Voor afhad hyYen dit werk brieven geftelt, op welken tyd men de Paefch-feeft moeft houden, die aen-erand zyn geweeft door Petrus de Rivo, Hoogïe-raer tot Loven. Dezen Geleerden BilTchop overlydde tot Roomen in 't jaer 153*,oud négenen-tagentig jaeren.
Middendorp, (Jacobus) tot Ootmerflurn , dorp in Over-yftel, geboren , ontrent het jaer 1537 > wud Kanonik der Hoofri-kerk en Paltor der Collegiaele van den heyligen Andreas tot Leulen ; Hoogleeraer in de regten, en Ondercancellicr der Univerliteyt zynde , leerde hy er de Yvyfgeerigheyd ,en bekwam zoo groote faem dat verlcheyde Princen hem verkozen om hunnen gewoonelyken Raeds-heer te zvn. Men heeft van hem : I. Een verhandeling de Academns orbis Univerfi, iS94, in>8vo; een werk van wymge fchikking en onvoorzien van boekfitterye. II. Hiftoria MonaRica, Ceulen 160-5 Hy overleed in 't jaer ión.
Mieris , (Francifcus) bygenaemt den Ouden , tot Leyden geboren in't jaer 1635, fcheen uyt in ftoften te fchilderen ,en bediende'zig van eenen hoilen-fpiegel om fyn voorworpen rond uyt-tedrukken. Defzelfs fchilderyen zyn zeer raer, en van hoogen prys. Hy overleed in de bloem van fynen ouderdom , in de gevangenis tot Leyden, in't jaer 1681. Syn fchulden hadden hem ■er doen opftuyten : men ftelde hem voor van de zelve met werken te voldoen ; dog hy wygerde dit, zeggende ; dat fynen geeft even als fyn hchaem gevangen was. Syn hand was li"t en lyn vcrw doordringend.
Mieris , (Guilielmus) fynen zoon, bygenaemt den Jongen om hem van den voorg'aen-
deu



t*en tf a ^ £ & E R LA ND È N. n «en re onderfcheyden , was ook fchilder doJ tonder ervaren als fynen vader. Hy £ eenen soon agter, infgelykx fchilder als hy "enaemr Jrancifcns Mieris , die min berugï afsfvnen vader en groot-vader was. 8 y
re^lphn',5 %dc*Cl») Schilder, tot AntwerFedLg -n l m t i"eri6". en tót Parys overevenfloV iï'*'6'°',eyndiSde fynen korten leveniloop m den ouderdom van «fi iaeren men beweerd dat fyn begaefthede djatoS heyd van fyn medebroeders opwekten , en dat
^"iW d°°r ver^ ombrogt'. Dezen meefter, kweekehng van Frank , was «oeden
S4:Lln ^ndfch!1P " fcMM« • ^y had
£ ? 7 eens gezien had«voor-
nrogt, tzy in den natuer 't zy jn de werLen van groo£e Me£fters> verwoiderïer van cte fchddereyen van Pouffin , had hy er de wevze van aengenomen. Zyn hand wj o'UvroT-n de hooiden van een goed uytwerkzef en zvn
2nlSkneo"ÏS,e-Ve,,: T5, vSaereennZS ^nneiyken geeft gaeven hem overvIoedWvke voorworpen , in welkers opmaeki™ hv den Mtnur met genoegzaem heeft^S* Syn*fchil-
?? ' £ L y, verwen zyn al te «elykvurmi»Dezen lchilricr, in plaets van fyn konft te ne?* ^nen , hield zig dikwils op iXenen te hot dn;'hTee',k]yne hTO,dieThyS:
VllEIDr,C J°annes ^bekwaemen Tael, ^ rf, h ■ndlgenf ' toc R°»erdam geboren leve rfïV8" I,625'waer hy byna fyn geheel ïn^nA ,etter-kli^e onderwees, overleed
'tokenh,a™JaerTM3- Me" heeft van hei" aen~ teekenrngen op Terentms, Saluftius . Vir»ilius
l\7ZS; VaIeri,us Ma?imus- SltVeSei
•van deze aenteekemngen zyn niet letterkundig ,
"yt ' die alle ^"erkender* K



5-4 DOORLÜGTJGE MANNEN verdaen. De zelve konnen niet nut zyn da» aen de leerlingen en de Leermeeliers van klyne bekwaemheyd. Dit flag van opmerkingen zoud agtbaerder zyn, waer't dat de zelve Hiilorifch, Landmeterl'ch en verdigtkundig waeren.
MlRE , ( Joannes le ) tot Bruffel geboren den 6. january 1560 , Biffchop van- Antwerpen in 't jaer 260^, eenen Kerkvoogd verciert met al de deugden en wetenfchap ., die den luyder aen een Bifdom toebrengen, ltigter van het Seminarie tot Antwerpen, en van verfcheyde beurzen voor behoeftige Studenten tot Douay , overleed in 't jaer 1611, naer' een Kerkvergadering zyns Bisdom gehouden te hebben , tot h«t erftellen der mifbruyken , welkers befluyten tot Antwerpen gedrukt zyn in jaer 1610 ; zy zyn ook gevoegt in de Kerkvergaderingen van P. Labbe.
MlRE , ( Aubertus le ) Mirtcus, Neve van den voorgaenden , wird tot Brulfel geboren in 't jaer 1573. Albertus Hertog van Öoltenryk , maekte hem zynen eerden Aelmoeflenier en boekbewaerder Hy word naer Holland gezonden in 't jaer 1620 , door zynen Oom , Biffchop van Antwerpen , om zig te dellen tegen de beroerten die de Ketters niet ophielden van in fyn Bisdom te veroorzaeken tegen het geloof. Ip 't jaer 1624, wird hy Deken der Cathedraele, en werkte geduerende fyn geheel leven tot voordeel van de Kerk en van fyn Vaderland. Hy overleed tot Antwerpen den 19 Oftober 1640, oud 67 jaeren. Aubertus le Mire, zegt Baillet moet eerder fyn faem aen de doffen die hy behandelt heeft , toefchryven , als aeu de weyze met de welke, hy de zelve aengchaeld heeft. Welkdanig het vooroordeel zy , dat men tot fyn verdienden heeft, zoo beweren nogtans de verligte mannen , dat hy in der waerheyd eenen neerzagen , nieuwsgierigen , en"werkzaemen man was, dPJ wynig nauwkeurig en zelfs fomtyds wynig



DER N ED E RLA ND E N. 75 oordeelkundig, men heeft van hem : Elogia illuftrium Belgii fcriptorum, Antw. 2609 in-4to. Defzelfs lofreden fyn zeer kort. II. Vita Jufti Lipfi. III. Chronicon Ciltercienfe ; Ceulen 2624 ; men vind er een verhandeling van den oorfprong der Beggynen. Hy geeft hun tot ftigters den weerdigen Lambertus Le Begue (Ziet Lambertus enz.) IV. Origines Ctenobiorum Benedittorum Cartulianorutn —. Ordinum militarium Qanonicorum regularium — Ordinis Carmelitani, — Virginum ordinis Beatte Marite Virginis Annuntiatae — Congregationum Clericorum — omnium ordinum religioforum, Deze werken zyn overtreffelyk gefchreven. V. Bibliotheca Eccleliaftica, 2 vol. in-fol. 2639, «649. 'Tis een Boekzael van' geeftelyke Gefchiedenis-fchryvers. Het tweeden deel is door Aubertus Van den Eede defzelfs Neve, die Biffchop van Antwerpen wird. Joannes Albertus Fabricius heeft er eenen nieuwen druk van in 't ligt gegeven tot Hamburg in 't jaer 1718. VI Opera Hiftorica & diplomatica , &c. 'c ïs een verzaemeling van bewylfchriften en yolmagt-brieven van het Nederland : den beften: is dien van 2722 , 3 vol. in-fol. door Joannes Francifcus, Foppens, die de zelve met aenteekeningen, verbeteringen en vermeerderingen verrykt heeft. Dees verzameling is vermeerderd geweeft door 2 vol. en een byvoegzel, door den zeiven Foppens, 1734 en 1748. VIL Rerum Belgicarum Chronicon Antwerp. 1636 in-fol. VIII. De flatu Religionis Chriftiancc per tottim orbem , LIelmftad, 1671. IX. Notitia Epifcopatuum orbis Chriftiani, Antw 1613. X. Geographia Eccleliaftica XI. Chronicon rerum toto orbe geftarum a Chrillo nato. Dezen Jaerboek getrokken uyt Eufebius, den H. Llieronymus, Sigebertus en Anfelmus, Moniken van Gemblours, is door Le Mire vervolgd van 'tjaer. 1200 tot het jaer i6o3. XII. Codex regul arum & conftitutionum Clericalium, met aenteekeningen 1638 , in-fol, Men heeft al fyn



?6 D00RLUGT1GE MANNEN werken op de Kerkelyke Gefchiedenis-befchryving , tot Brulfel verzamelt, in 'tjaer i7^, 4 vol. m-fol. (Ziet Niceron, tom. 7.)
Mirevelt , ( Michaël Janfon ) Hollandfchen Schilder, tot Delft geboren in 't jaer 1588, en aldaer overleden in 't jaer 16,1 , heeft zi» Bezonderlyk tot de afbeeldingen begeven, in de welke hy volkomentlyk gelukte ; hy heeft ook ■Hiitoniche voorworpen verbeeld, guychel-ftukfcen1 en keukens vol wild : raere en opgezcte Schilderyen , voor de goede hoedanigheyd der verwen , de fynigheyd en de waerheyd der Schildering. Hy liet eenen zoon agter zynde iynen kweekeling. 0 }
Moerbeka, (Guilielmus) geboren ontrent het jaer 1215, byNinove in Vlaenderen , wird predikheer, en was leerling van Albertus den Orooten. Hy wird agtervolgens Cappellaen en Penitencier van de Pauzen Clemens den IV en Gregorius den X, dezen zond hem naer de tweede algemyne Kerk-vergadering van Lyons me jaer 2274. Syn geleerdheyd en deugden wirden beloont door het Bifdom van Corinthiea ( alldan onder de Heerfchappye van die van Venetien) en door de eertytels van den Pallium iJezen koel beklommen hebbende, be»af hy zig teenemael tot de Herderlyke pligten en hield zig voorts bezig met Griekfche boeken in 'e ■Latyn over te keilen ; men gelooft dat hy overlydde voor de 3de Eeuw. Men heeft van hem een Latynfche vertaeling van de verklaering van iimplicius op de boeken van Ariftoteles nopens den Hemel en de Aerde , Venetien 1^63 , in-fol. Hy ftelde al de werken van Ariftoteles over ter aenzoeking van den H. Thomas. In verfcheyde boekzaelen bewaert men dees vertaeling in Aaiidlchrift, even als de vertaeling van de werken van Proclus den Philofooph , enz. Ziet Echardus, over de Schryvers van het order van den tl. JJomimcus.



der Nederlanden. 7>
Molanus oft Vermeulen , ( Joannes ) Hoogleeraer en Lefgever in de Godfgeleerdheyd tot Loven , en Koninglyken Boekkeurder , tot Ryffel geboren in 't jaer 1533, in den tyd dat fynen Vader en Moeder, die tot Loven gehuyfveft waren , een korte verblyving binnen deze Stad deden ; hy hield Loven akyd voor fyri geboorte-plaets, en teekende ftandvallig Molanus Lovanietifis- Hy overleed in 't jaer 1585, naer in 't ligt gegeven te hebben : L Een werk der naemlyften van de Martelaeren door Ufuard, voorzien. i°. Van aenteekeningen. 2». Van een byvoegzel. 30. Van een verhandeling op de naemlyften der Martelaeren. 4°. Van een kort verhael der levens van de Heyligen van het Nederland. 50. Van eenen jaerboek van de zelve Heyligen; Loven [573 , in Svo. II. Natales Sanctorum Belgii, Loven 2595, in-za. Arnoldus Raiflius, Kanonik van den H. Petrus tot Douay, heeft er een wydloopigcr W2rk van in 't ligt gegeven in 'tjaer 2626. III. Hiitoria S. S.- Imaginum & pidturarum, Loven 1574, in-8vo , en f771 , in-4to , met aenteekeningen en byvoegzds door M. Paquot. IV. De Canonicis, Loven 1670, een geleerd en nouwkeurig werk. M. Paquot bereyd er een uytgaef van. ■ Het handfehrift was reeds ver vervoorderd in't jaer 2783, even als dat van de Natales Sanctorum belgii. V. De Fide hereticis fervanda , Loven 2585. VI. De Piis Teftamentis, 1584, in-12. VII. Theologiaa prafticae Compendium. VIII. Militia Sacra ducum Brabantise. IX. Rerum Lovanienlium lib. xu in handfehrift. Al dees werken toonen aen, dat Molanus zeer geoef. fent was in de Kerkelyke oudheden, en inde boekfifterye.ten minllen voor fynen tyd. Baronius geeft grooten lof van dezen Autheur in fyn voorreden der Martelaers-lyft van Roomen.
Monceaux, ( Francifcus de) in 't Latyn Moncceus, Regtfgeleerden en Rymdigter vaa



7» DOORL V IGTGK MANNEN Arras oeffende zig. ook in de (iudie der
en' ^!r\ AUet \ 'Y Was Heer van Froideval, en wird door Alexander Farnefius Hertog van Farrna , a s afgezant tot Henricus den IV. Koning van Vrankryk , gezonden. Men heeft van hem : f. Bucohca Sacra in-Svo , Parys ,5f9. II .Aaron Purgatus, live de vitulo aureo , non vitulo libri duo ,1606 in-8. een werk hec welk door Robertus yifonus wederlegd is. Het is in de Critici facri van pearlon gevoegd, en is tot Roomen verboden geweeft in't jaer ,609. III. de Gefchiedenis-befchryving van de openbaerhigen aen Moyfes gefchied , Arras 1594 , in-^to. IV. lemplum jufhtite , rymriigt, Douay 1500 , in *vo. v. Lucubratio in Caput. I. & VII. Cantici canticorum , Parys 1587, Een uytlegging op den 44ften Pfalm. Al dees werken zyn in £ Latyn ,• daer worden opzoekingen en wondere zaeken gevonden.
Monnier , ( Petrus le ) in de omfireken van Kyilel geboren ontrent het jaer J552 , en geworven ontrent het jaer 1615 , doorreyfde vericheyde_ landftreken van Europa en bezonderlyk Itahen. Op fyn wederkomft gaf hy een befchryving in 't ligt zoo van de oude als heden*, dagfche gedenkftukken , die hy op fyn reys aenmerkt had; Ryffel 1614, in-ia.
Monnoyer , ( Joannes Baptifla ) Schilder, tot Ryffel, ftad in Franfch-Vlaenderen , geboren 111 \ jaer 1635 , overleed tot Londen°in 'c jaer 1699. Grcoter gaeven om bloemen te fchilderen als Monnoyer had , kan men niet bekomen in defzelfs fchildereyen vind men een frisheyd , een opheldering , een volmaektheyd , en een waerheyd , die den natuur zelfs betwift. Milord Montaigu , kennis aen dezen berugten Konftrninnaer gekregen hebbende , geduerende fyn luftverblyf in Vrankryk , leydde hy hem mede naer Londen , alwaer hy zig ophield met fyn pragtig huys door Schilderflukken te vereieren. Daer zyn verfcheyde huyzen binnen



DER NEDERLANDEN. ff ?arys door de werken van dezen meefter opgetoyt. Den Koning van Vrankryk bezit een groot getal van defzelfs fchilderyen , die in verfcheyde van fyn lufthoven verfpreyd zyn. Men heefc plaeten naer fyn ftukken gefneden. Hy heeft ook verlcheyde van fyn printen gefneden. Antonius Monnoyer defzelfs zoon , is fynen Kweekeling geweeft , en litmaet van het genootfchap der Schilderkonft.
MONSTRELET, ( Enguerrandus de ) tot Cameryk in de XV Eeuw van een adelyke cn oude familie geboren, wird Bevel-hebber van deze Stad, en overleed in 'tjaer 2453. Hy heeft eenen nouwkeurigen en aenbelangenden Jaerboek oft' Gefchiedeni»-befchryving van al de gedenkweerdige zaeken in fynen tyd voorgevallen naergelaeten, federt het jaer 1400, alwaer dien van Froiffard eyndigd, tot het jaer 1^63, Parys, by Verard 3 vol. in-fol. L. Huillier drukte den zeiven in 't jaer 1572 , 2 vol. in-fol. Dionylius Sauvage gaf er eenen druk van uyt in in 'tjaer 1603. Den Autheur haeld er aen op een eenvoudige en waere weyze, dog geheel wydloopig, de verovering van Parys en van ganfch Normandien door de Engelfche, en de oorlogen die tuffchen de huyzen van Orleans en van Bourgognien ontftaen waren. De Franfche befchuldigen hem, dog zonder gegrondheyd, van de laefte te voordeelig geweeft te fyn. Syn werk is konftbaer, bezonderlyk door het groot getal van oorfprongelyke Hukken die het vervat. De Gotifche drukken, zegt men degetrouwlte te zyn. De 5 laefte jaeren van dees befchryving zyn van een' ander hand.
MOOR, ( Antonius) Schilder, was van Uytrecht gebortig, tot Antwerpen overleden in 'tjaer 2597, oud 56 jaeren. Men noemd hem ook den Ridder De Moor , omdiefwil dat zyn begaeftheden hem met dezen tytel deden veree-



Uo D00RLÜGT1GE MANNEN ren door eenen onafhangelyken Prins, ttét verblyf dat hy in Italien deed en voornamentlyk tot Venetien, voltrok fyn Pinceel, en gaf hem een manier die fyn werken doet opzoeken. Hy wird gezogt in de Hoven van Spagnien , Por• tugatl en Engeland. Syn Schilderyen zyn raer en duer. Hy heeft uytgefchenen in afbeeldingen te fchilderen , en heeft ook eenige FJifiorifche voorworpen zeer wel uytgevrogt. Dezen Schilder heeft den natuer met veeMtraat en waerheyd voorgebrogt: Defzelfs Pinceel fs vet en mollig, fyn hand vali en kragtig. Men befchouwd verfcheyde afbeeldingen door hem in de opzaemeling van het Koninglyk Paleys, M o R i n g E , ( Gerardus) Godfgeleerden , van Bommel in Gueldcrland , was Lefgever vau de H. Gertrudis tot Loven , agtervolgens Kanonik en Palior tot St. Truyen in het Prinfdom van Luyk, alwaer hy overleed den 9 Oftober 2556. Men heeft van hem : t. Het leven van den H Auguftinus, Antw. 1553,111-8. en 1644, met aenteekeningen van Antonius Sanderus.11. Dat van den H. Trudo , van de H. H. Liberius en Eucherus , Loven 15^0 „ ïn-4to. III. Die van den Paus Adrianus den VI, Loven 1536, in-4to, en in de Hiftorifche byeenzaemeling van Adrianus den VI, door Gafpar Burman , Uytrecht 1727. IV. Verklaering op den Ecclefiafiicus, Antw. 1533, fa-YV. Oratio de paupertate ecclefiaftica , &c. Al de fchriften van dezen Autheur zyn in 't Latyn. Men bewaerd in handvefl in't kloofter van den H4 Trudo: I. Vitffi S. S. Antonii & Guiberti Gemblacehfis, II. Praecepta vitae honeftïe. III. Chronicon Trudonenfe, federt het jaer 1400. Arnoldus Wion en den P. Poffevin noemen hem Monik Benediftien tot St Truyen , en zeggen dat hy bloeyd* ontrent het jaer 1100 ; fy mifgrypen bun, even als Cornelius Loos, die hem met Koviomagus verwart.
MOULINS,



DER NED E MAND EN. Pt Moulins , ( Guyardus de ) Priefter en Ka-^ Bonik van Arien in Artois, wird Deken vari iya Kapittel in 't jaer 1297. Ily is zeer bekent door fyn vertaeling van het kort begryp i van den Bybel door Petrus Comefior, onder den tytel van Hiftorifchen Bybel. Hy begon den zeiven in 't jaer 2201, in den ouderdom I van veertig jaeren en had hem op vier jaeren tyds voltrokken. Hy heeft er ingevoegd de zedekundige en Prophetifche boeken ; dog men vind er de Kanonieke zendbrieven nog den Apocalypfis _ niet. Men bewaerd in de boekzael der Sorbonne een handveft van dees overzetting. Guyardus noemt er zig den Autheur van in de voorreden ; het welk doed vermoeden , dar. die de welke het zeiven aen Nicolaus Orefmus hebben toegeygend, zig bedrogen hebben. In deze overftelling zyn wonderbaere zaeken , die tot Parys gedrukt is geweeft, by Vérard , infol. 2 vol. 1490. Deze wird eertyds zeer op* gezogt.
Müde'e , (Gabriël ) vermanden Regcfgeleerden in de 16de Eeuw, van Brecht gebortig, dorp ontrent Antwerpen gelegen , Lefgever "in de Regten tot Loven. In 't jaer 1544 , overleed in 't jaer 1560. Men heeft van hem verfcheyde werken op' de regten.
Muller, (Joannes en Hermanus) uytnemende Hollandfche Plaetfnyders. Defzelfs (teekyzer is van een wonderïyke zuyverheyd en vaftheyd. Zy bloeyden in 'c begin van de 27de Eeuw.
Munnicks , (Joannes) tot Uytrecht geboren den ióden Oaoberió~52, wird tot Lefgever van 'de ontleedkunde, der Artzenye-ea-Kruydkunde I benoemd in't jaer 2680, in fyn Vadeiland , een bediening die hy met onderfcheyd verrigtte. Illy overleed den 10 Juny 1721 ,naer verfcheyde werken in 't ligt gegeven te hebben; onder sandere : f. Differtatio de urinis earumdemquQ M. Dei!, L



«2 DOO RLUGT1GE MANNEN inlpeaione, Uytrecht 1674. II. Chirurgia at? praxim hodiernam adornata , Geneve 1715) in-4t0. De zelve is in \ Vlaemlch en 't Hoogduytfch overgezet geweeft : alhoewel dat het niet als een famenraepzel is. III. De re anatornica , Uytrecht 1697, in-4to. Het is een uyttrekzel van dat men het beft op de ontleedkunde in't ligt heeft gegeven. Dit is wel gefchreven. Hy heeft aen het 4de en 5de deel gewerkt van den Hortus Malabaricus, 1,831685 1 in-folio. Thomas Almeloveen, Joannes Cafeariüs en Gafpar Gommelin hebben in dit werk deel gehad , het welk in-12 vol. in-fol. is.
Muntinck , ( Henricus) Kruydkender, tot Groeningen geboren , in 't begin der 17de Eeuw ; doorreyfde byna ganfch Europa , overal tragtende kennis te nemen van de berugtfte kruyden ; in fyn Vaderland wedergekeert zynde, deed hy op lyn koften eenen kolibaeren en grooten hof opmaeken , den welken by met vremde planten voorzag. De Staeten begiftigden hem met een jaerlykx onderftand geld tot onderhoud van dezen hof, en men gaf hem eenen Zetel der Kruydkennis en ftofscheyderye tot Groemngen. Hy overleed in 't jaer 2658. Men heeft van hem : Hortus Botanicus , Groenin^en 2646, in-5vo.
Muntinck , ( Abraham) Geleerden Kruydkender, zoon van den voorgaenden , tot Groeningen geboren in 't jaer 1626, vol»de fynen Vader op in den Zetel der Kruydkennis en Stotscheyderye , en overleed in 't jaer 1683. Hy is door verfcheyde werken bekent het mee.r opgezogt heeft voor tytel: Phytographia Curiola Amft. 1711 ; met printen,, en in \ jaer ijs? , . in-fol. Het verfcheen a'enlionds in 't Vlaemfch, Leyden 1696, in-folio; en is ook in't Latyn overgezet. Dit is de befchryving van 245 plaeten, verbeeldende de bocmen , kruyden , bloemen en planten , enz. Men heeft nog i * 4 -



DER NEDERLANDEN. t$
van hem : I. De Herba Britannica, 1681 , in-4to. Van het welk de oude zig met voorfpoed bedienden tegen het Scheurbuyk. Hy beweerd dat het water-patientie-kruyd , her waeragtig Engelfch kruyd is. II. Aloës Hiftoria , 26K , in 4to. UI. De waere bewerking der planten, Amft. 2072 , in-.#to, in 't Vlaemfch. Haliét vetwyt hem dat hy de naemen der planten vervremd heeft, en betwift de afbeeldzels die by er van gegeven heeft. ■ MuRMiiLLius , (Joannes) van Ruremonde onderwees de Letterkunde tot Ceulen , tot Munfter , tot Alcmaer en tot Deventer alwaer hy overlydde in 't jaer 1517.. Hy liet agter : I. Letterkundige werken. II. Verklaeringen op den boek der vertroofting door Boëtius. III. Verklaeringen op eenige brieven van den H. Hieronymus. IV. Eclogae Munfter 1504. V. Elegiarum moralium lib. V. VI. De Hymnis Eccleliafticis. VII. Defcriptio urbis Monafterienlis ■, verfn S.apphico , 2502. Men heeft van hem ook rymdigten en aenteekeningen op de oude Autheurs, in-4to. Ziet Niceron , tom. 34.
MUSSCHENBROER, ( Petrus van ) tot Leyden geboren in 'tjaer 1692, in dees Stad overleden in'tjaer 1761, wird Hoogleeraer in de Artzenyekunde benoemd in 'tjaer 17-15; dog hy o'eifende zig bezonderlyk in de nouwkmnge wetenfchappen. Naer een reys naer Londen gedaen te hebben waer hy New'ton bezogt, en waer hy Defaguliers raed pleegde , keerde hy weder naer Holland, en bekwam er welbaeft eepige plaetzen van weerdigheyd- De Univerliteyt van Uytrecht was federt .langen tyd berugt voor de oégening in de Regten , Muffchenoroek aldaer tot Leigever der Natuer en Wiskunde benoemd zynde, maekte de zelve nog berugter door de wetenfchippen die hy er onderwees Leyden riep hem wel hae.: we, der , om aldaer de zelve wetenfchappen te on-
L 2



*4 DOORL UGTIGÉ MANNEN denvyzen , en hy verdobbelde er fyn zorg ont fyn bediening agtbaer te voltrekken, Defzelfs faem onder de Wyze bekent zynde, namen verfcheyde Academiën hem in hun genootfchap aen , en bezonderlyk die der wetenfchappen van Parys en Londen. De oeffening der Letterkunde , der oprekeningen en der natuerkundige ondervindingen hebben fynen levensloop vervuld. Men is hem nog verfcheyde ander werken _ fchuldig. Men befchouwd in fyn ondervindingen, afwaer hy een ongemeyn vernuft voorbrengt, en in fyn oprekeningen een groote nouwkeurigheyd. Defzelfs natuerkundige ondervindingen, in 't Franfch overgeftelt door M. Sigaud de La Fond., en ge- I drukt in,'t jaer 17Ó9 3 vol. in-4to fyn geagt. Den Autheur was het niet min door lyn uyt- I muntendheyd en fyn onpartydigheyd. Syn manieren waren eenvoudig en zuyver, en fyn faemenfpraek korcfwylig. Verfcheyde Oppervor- j fielyke Princen, de Koningen van Engeland, van Pruyffen, van Denemarken bettragten te vergeefs van hem in hun Staeten te lokken ; men heeft nog van hem : I. Tentamina experimentorum, Leyden 1731 , in-^to. II. infiitutiones Phyfica;, Leyden 1748 in-8vo. III. Compendium Phyfiete experimentalis, 2762 in-8.
Muys, (Guilielmus) Medicyn-meefter, tot Steenwyk in Overyffel geboren, in 'tjaer 1682, was opvolgentlyk Lefgever in de Wiskunde , Artüenyekunde, Stofscheyderye , en eyndelyk in de Kruydkennis tot Franeker. Hy overleed den 19 April 2144. Men heeft van hem : I. Hoofdffoffen der Natuurkunde , Amft. 1712 , in .*to. III Beweegreden , afzonderlyk gedrukt. III. Naerboortige werkjes 2749 , in ^to. Men befchouwt er een onderwyfreden getytelt : de Virtute feminali, qua plantoe & animalia generi fuo propaganda fufficiunt. IV. Invefligatio fabricas gute in partibus mufculos componeutibus ,



DER NEDERLANDEN. 85
■ -exffat, Leyden 2741, 'm-4. een doorgrondig en cierlyk werk : aen het hoofd ftaet een lange voorreden , van de welke men een franfche overzetting heeft gegeven , getytelt: onderwyfreden op de volmuektheyd der tydelyke en verftaenbaere wereld, Leyden 1750. Lïy hael'd er aen de wonderbaere tuygwerking , door de welke het Godt gelieft heeft dat het menigerley flag van dieren en planten lig zonde vereenigen. Hy onderzoekt er het eynde , dat Godt voor oogwit gehad heeft in het fcheppen der wereld. Muys begeeft zig hier tot eenige wonderbaere zaeken ; hy beweerd in de weivld een kwaed te vinden , het welk tegenlirydig is aen fyn volmaektheyd, en het welk eygentlyk nog natuurkundig nog zedenkundig is.
IN
TVJ anny , ( Petrus ) Nannius tot Alcmaer
■ A11 geboren in 'tjaer 1500 onderwees met faem
■ de grondbeginfelen der Latynfche tael tot Loven | gedurende 18 jaeren , en bekwam agtervolgens 1 een Canoniksdye tot Arras , de welke hy beI hield tot fyn dood , voorgevallen in 't jaer §?557 » oud 57 jaeren. Syn werken zyn : I.
1 Beweegreden. II. Aenteekeningen op eenige \ School - Autheurs , en op de verhandelingen van eenige vaders. III. Mifcellaneorum Decas, Loven 15^. in-12, en in den Theraurus Criticus van Gruter. Het is een werk van Boekfitterye, alwaer hy aentoont de mifllaegen , de - welke gevonden worden in de drukwerken van verlcheyde oude, en alwaer hy poogt de donkere plaetfen uyt te leggen. IV. Vyf faemenfprae ■ :ken der kloekmoedige vrouwen, 2541 , in-^to: welk werk voor fyn meeiterftuk aenzien word. Het is in 't Franfch overgezet geweeft, 2550,



S6 D OORLUGTIGE MANNEN in-8vo. V Latynfche overzettingen van eert deel van Demoiihenes , van Elchynes , van Synelius. van Appollonius, van Plutarchus, van den IL Bafilius , van den H. Chryfoftomus , van Athenagoras , en van byna al de werken van den H Atha'nalius. Deze laefte vertaeling is niet nouwkeurig. VI. Een vertaeling van 15 Plaimen in fchoon Latynfche veerfen op den XL. Pfalm. veriibus expretii van Jacobus Latomus , Loven j55#. Den Autheur heeft de bevallykheyd der Rymdigtkunde weten te vervoegen met de oppervorftelyke eenvoudigheyd van den LI. Text. VII. In Ctmtica Canticorum Paraphrafes & Scholia , Loven 155^ , ïn-j den Autheur heeft in fyn uytlegging den Letterkundigen en Leenslpreukigen zin te faem gevoegd ; fyn werk is beter als veel lange verklaeringen die men ons op den boek der zangen gegeven heeft ; Nanni eenen bekwaemen boekzifter , goeden Spraekmeefter , en ag'baeren Rymdigter , was maer eenen gemynen Redenvoerder. Defzelfs werken duyrien eenen man aen , die in alle wetenfchappen geoeffent was. Sy brogten hem een zeer uytgeltrekte faem toe. Italien tragtte hem aen de Nederlanden te onttrekken ; maer hy ftelde de liefde tot zyn Vaderland voor al de hoop der fortuyn. Defzelfs inborft was gemaetigt, fyn handel-weyzen zoeten fyn verftand vermaekelyk.
Nassau , ( Mauritius van ) Prins van Oagnien , zoon van Guilielmus , wird hoofd der wederfpannige in de Nederlanden naer de dood van fynen vader, vermoord in 't jaer 1584, door Balthaza'r Gerard. Den jongen Prins was alfdan enkelyk 18 jaeren oud. Capityn Generael der vereenigde Provintien benoemt zyude , ftelde hy den grondfteen dezer Republiek op vaften voet, door fynen \ ader geleyd. Hy maekte zig meefter van Breda in 't jaer 1590, vaii: Zutphen, van Deventer , van Huift , en van Nim-i wtgen in 't jaer 1591. Hy deed verfcheyde ver«



DER NEDERLANDEN. ?,f «veringen in 'tjaer 1592 , en maekte zig het volgende jaer meefler van Geertruy<*ïBberg. Mauritius opgehoopt door d.'ter , ging over tot de Nederlanden langs Zeeland Een geweldig tempeeft verbreyzelde meer als veertig^chepen der vloot, de een tegen de ander Hagende ; hy behoedde figfelven met groot perykel en moeyten. In 't jaer 159^ ging eenen fyn'er lyf'wagten zoo men verhaelt een faemen-zweering tegen fyn leven aen , het welk ontdekt zynde , wird hy tot Bergen geregi. Wy laeten hier agter de verdigte omitandigheden , aengehaelt door zekere woorden-boek fchryver, van een milfe, die gelezen zoude zyn om den moordenaer omzigtbaer te maeken en van de aenraeding van zeke;en ArtsHertog Einelius, eenen verdigten perfoon ,• wy kennen geenen als Petrus Erneftus . Graeve van Mansfeldals dan Bevelhebber van de Nederlanden , die geen het minden deel in dit moordaedig voorworp heeft gehad. Mauritius flaet de Krygbenden van den Arts-Hertog Albertus in tjaer 1*97, en maekte zig van ganfch Holland Meelter. fn 't jaer iöoo, wird hy verpligc het beieg voor Duyukerken op te breken ; maer hy nam hier over wraek op de Krygbenden van Albertus, die hy ganfchelyk verfloeg ontrent Nieuwpoort, het welk hem dog niet tegenftaende het beleg van die ftad deed opbreeken. Rhinberg , Graeve , en Sluys , gaven zig de •volgende jaren over. Mauritius werkte meer voor fyn eygen als voor fyn mede - broeders : hy betragtte de Opper - heerfchappye van Holland; dog den S:ads-raed-gever, Barneveld ftelde zig tegen fyn voorworpen. Den iever van dezen Geleerden republieks-gezinden, kofte hem het leven. Mauritius , verdediger van Gomarus tegen Arminius, nam.den haet waer,. die hy wilt in te boezemen tegen de Arminiaenen, om fynen vyand te verderven , deelgenoot van deze fecle. Barneveld wird



$!? DOORLÜGTÏGE MANNEN ©nthairt in 't jaer 16:9, en deze dood, uyt- I werkzcl van de wreed e ftaetzugc van den Pnns_ j van Oragnien, liet een diepe wond in het hert I der Hollanders. Den ililftand der wapenen met de Spagniaerts geeyndigt zynde, kwam Spinola bet beleg voor Breda flaen in't jaer 1624 , en het gelukte hem van de zelve in te nemen naer een beleg van zes maenden j door lyn doornuft | verhand , door onkcften- en bloed. Den Prins i Mauritius hem van dees Stad niet hebbende ! konnen verjaegen , II erft van droef heyd in't jaer 1625. Hy had deKrygkuude geoeffend in de oude , en volgens de beffen , die hy uyt de I zelve geput had ; gedroeg hy zig. Hy nam al» leenelyk de uytvindingeu van andere niet in j agt ; maer bediende zig van zyn eygene. Het I was in fyn Leger, dat men zig de eerlle mael *j| bediende van verrekykers , van bedekte gangen in de belegeringen , van de konft van de fterke plaetfen te" befluyten, van een belegering met meerder vuerigheyd aen te dringen, van de belegerde plaetfen beter en langer te verdedigen; Eyndelyk brogt hy verfcheyde nutte handelwyzen in 't gebruyk , die hem als den beftgeoeffenden in de Krygkunde deden aenzien. Een Vrouw van zeer liooge geboorte vroeg , hem zeer onvoorzigtiglyk ,■ wie den eerften Veld-overften van fyn Eeuw was. Spinola, antwoorde hy, is den tweeden : dit was te zeggen, dat hy den eerften was. Uyt vrees van • geduerende den flaep verrafcht te worden , had hy altyd 's nagts twee Mannen die aen de zyde van fyn bed waekten , en die zorg droegen van op het minfte noodwendig hem te ontwaeken. Den oorlog tuffchen Holland en Spagnien was noyt zoo vuerig als onder fyn_ bewind. Eenen Turkfchen Keyzer hoorende fpreken van beken bloeds, die deze twee volkeren vergoten , meynde dat zy de bezitting van de arootfte Keyzerryken betwifteden ; en hy ftond
ten
i



DER NEDERLANDEN. gö £n hoogden verflagen , als men hem op dl kaert het voorworp van zoo veel moordaedige vcldflaegen aentoonde. Waer 't dat dit myn Zaek was , zeyde hy met een koel gemoed , ik zoude myn Schans-gravers derwaerts zenden , cn dat klyn beworp van land in de Zee doen werpen.... Mauritius was hevig, en wilde met tegengefproken worden. Hy hield zi« 0n niet de Vrouwen , en deed zig wynig eer%eii door fyn gedrag. Hy had tot opvolger Frede•ricus-Uenncus , (ynen broeder.
Natalis , ( Hieronymus ) Vlaemfchen JeJuiet, overleden in 't jaer 1581 , enkelyk door «en genoegzaem flegt werk bekend, do" dat opgezogt is, ten opzigt der figueren die" het vervat. Het is getytelt : Meditationes in Evanfeeba totius anni, in-folio, Antw. 1*01
Natalis ,( Michafil ) Plaetfnyder, tot' Luyk geboren in 't jaer 1609. Had van jonks af &n behaegen in de afteekening, en maekte zier geheel bekwaem in : den ouderdom van elf jaeren bereykt hebbende , handelde hv reeds het fteekyzer. Defzelfs Vader , Graveerder der munten, was fynen eerffen meefter »m zig te voltrekken begaf hy zig naer Parys en van daer naer Roomen, alwaer hy ondec •de beftienng van Joachim Sandrart, een «edeelte :der Standbeelden van de galderye van Juflinia,nus uytyrogt. Men heeft van hem veel plaeten aaer litius, Rubbens, le Pouflin,, Bertholet, i'lemal, en volgens eygeue afteekenin»en. Men agt bezonderlyk eenen H. Bruno en een halfJyf van den H. Lambertus. Men verzekert dat .•op de uer van fyn overiydden in't jaer 2670,, i ot Luyk eenen Poftryder aenkwam , om hem aen te Kondigen , dat Ludovicus den XIV hem een wooning in 't Konings Paleys met een. jaerlykfche inkomft aenbood.
Nav^us , ( Matthias) in de Hasbaye in het Prinldom van Luyk geboren, was Hoogleeraer U. Dut. w 0



$ö DOORL ÜGTJGE 'MJNNEN in de Godfgeleerdheyd , Paftor van den H. Petrus tot Douay, en agtervolgens Kanonik van Doornyk en Boekkeurder ; defzelfs regeltugt en wetenfchappen brogten hem een algemeyne agting toe. Hy overleed ontrent het midden van de 17de Eeuw. Syn bezonderfte werken zyn : I. Sermoonen op de Feeftdagen van eenige Heyiige , onder den tytel van Prtelibatio theologica in fefta Sandtorum , in-4to. II. Annotationes in lurnmaï theologise & lacrte fcriptura; prascipuas difficultates, in-4to. III. Orationes de ligni Crucis & orationis efficacia, & D. Thomas Aquinatis I.audibus , 1630, in-^to. Hy gaf ook in \ ligt Chronicon Apparitionum & Gcftorum St. Michaëlis , Archangeli, een werk van fynen oom Michaël Navaeus, tot Luyk geboren, opvolgentlyk Kanonik en officiael van Arras, Arts-diaken en Groot-vicaris van Doornyk, overleden in 't jaer 2620.
Navjeus , ( Jofephus ) Godfgeleerden van liet Bifdom van Luyk , Hoogleeraer, tot Loven , was vrind van Opllraet, van Arnauld en van Quefnel. Hy had groot deel in de grondftellingen van het Gaft-huys der ongeneeflyke tot Luyk; en in de ftigting van het huys der leedwezen-hebbende (ziet Chokier-SurUc Joannes Emejius) hy overleed tot Luyk in 't jaer i705 , oud vier-en-vyftig jaeren. Men heeft van hem eenige werken van Godvrugtigheyd , welkers meeft bekend zynde voor tytel heeft: den grondlleen van het Chrilielyk leven.
Ne'ELS , ( iNicolaus ) Neelfius,Predikheer, tot Campeuhout in Braband geboren, Hoogleeraer in de Godfgeleerdheyd, onderwees mét: groot-agting deze wetenfchap in de Univerfi-i teyt van Douay, en was Provintiael van fyn order. Men heeft van hem in 't Latyn , ver-' klaeringen op het boek der fchepping , op het: boek der zangen van Salonion , op de zend-! blieven van den H. Paulus en op de openbaeringi



DER NEDERLANDEN. Of van den H, Joannes. Hy overleed tot Gend in 't jaer 1601 , men bewaerd defzelfs werken in hand velt.
Nk'ercassel , (Joannes van ) tot Gorkum geboren in 't jaer 1623, trad in de vergadering van het Oratorie tot Parys. Naer met voorfpoed de Godfgeleerdheyd onderweezen te hebben in het Bifichoppelyk Seminarie tot Mechelen in 't jaer 1652 , en in het Collegie van den H. Willebrordus en Bonifacius tot Ceulen ; dat het Seminarie van de Hollandfche zenciing was ; hy wird Apoftolyken Provicaris. Alexander den VII benoemde hem tot Coadjutor van Bauduiuus Catz , Arts-biffchop van Philippi nc-n , en Apoftolyken Vicaris in Holland , aen welken hy in 't jaer 1663 opvolgde, onder den tytel van Biffchop van Caftorien. In 't jaer 1670, ging hy naer Roomen om rekening te doen aen Clemens den X over den ftaet van den Cathoiyken Godfdienft in Holland. Hy wird wel onthaeld van den Opper-Priefter , en onderreekende plegtelyk en met eed het formulier van Alexander den VII. Naer een korte verblyving in Roomen, keerde hy weder naer Holland, alwaer men niet als te veel ondervond, door fyn verbinteniffen met het hoofd der tegenparty, dat fyn onderteekening niet regtzinnig was gelchied. Hy overleed tot Zwol in 't jaer 1686. Men heeft van hem dry Latynfche verhandelingen. De eerfte op het lezen der H. Schriftuer ; de tweede op het vieren der Heyligen en der H. Maegd , Uytrecht 2675 ; en de derde op de leetwenzen - hebbende liefde. Het is een verhandeling der liefde Gods in het H. Sacrament van Boetveerdigheyd. Den beften druk der leetwezen - hebbende liefde, is dien van 1684, 3 vol. in-12. De twee ander verhandelingen zyn iti'f Franfch overgeftelt door Le Roy , Abt van Haut-Fontalne. Daer zyn plaetfen alwaer Neercaiièl de dolingen van Janfenius voordeelig is# M 2
]



92 DOORLÜGTIGE MANNEN De leetwezen - hebbende liefde is door Alexander den VIII , verboden door een befluyt der H. Vergaedering. Innocentius den VI, aen wiens raed het voorgedraegen was, wilde dit niet veroordeelen ; dog dat men hier over aen dien Paus heeft doen zeggen : II libro è buono, e 1'autore è un fanto , is een verdigtzel. Zhe ten dezen opzigt het werk gedrukt door bevelvan den Arts-Biffchopvan Mechelen , onder den1 tytel de Caufa Quefnelliana & hiftoria ecclefüe Ultrajectinoe Cornelii Hoynck van Papendrecht Canonici Mechlinienfis. Men moet geenfints °elooven het welk Heufenius zegt in fyn Batavia Sacra, part. 2 , p. 482 : men weet dat hy teenemael het tegenkrevend aenrieel aengekleeft was. Hy gaet zeJfs zoo ver, van tè °ze<™erï dat Néercaffel eenen mifflag had begaen met het ïormulier te onderteekenen, die hy niet had konnen uytwaffchen dan door fyn Apoftolykp" werken , gelyk den H. Cyprianus fyn mifdaeden heeft uytgewaffchen.met fyn bloed voor de waerheyd te vergieten. . ^TEESSEN , ( Laurentius ) tot Sint Truyen m het Prinfdom van Luyk geboren, in 'tjaer 16/1 , Canonik , en Godsgeleerden Predikant der Cathedracle van Mechelen ; was Voorzitter van het -Seminarie der felve ftad. Hy vermeerderde aenmerkelyk de inkomflen van dit Seminarie , op voorwaerde van dat men er niet als wereldlyke Priefters voor Leigevers zoude Rellen. Hy overleed in 't jaer 1679. Meil heeft: van hem een' Godsgeleerdheyd, Ryffel' ^93 2 vol. in-fol : de koffen der- leeringen zyn er maer enkelyk aengeraekt ; eenige vinden hem al te ftraf op fommige poinften van het zedenkundig.
NlDER, ( Joannes ) Predikheer, die tegenwoordig was in de algemyne kerkvergaedering van Baezel , en die overleed ontrent het jaer '4*o > is bekend door fynen Formicarium, alwaer



DER NEDERLANDEN. 9$ Teel zaken aengaende de tooveryzyn aengehaelt; wy hebben ook van hem de reformatione religioforum, Antw. i<5ii , in-#vo.
Nieuhoff , ( Joannes van ) Hollandfchétr fchryver, geboren ontrent het beginfel van de laefte eeuw , aen wie wy fchuldig fyn een geagt _ verhael van fyn afgezantfchap van wegens de Ooftindifche maetfchappey der vereenigde Provintien , tot den Keyzer van China. Dit nouwkeurig verhael is in 't Hollandfch. Joannes van Carpentier heeft er een goede vertaeling van gegeven in 't Franfch , in-fol. Leyden 1605. Dezen druk is raer en dien boek word op^ezogt.
Nieuwentyt , ( Bernardus ) tot Weftgraefdyk in Noord-holland geboren in 'tjaer 1654, thoonde van jonks af genegendheyd tot de wetenfchappen ; dog met den wenfch van alles te weten , had hy de voorzigtigheyd , van zig te beteugelen , hy oefténde zig -eerft in -de konft: van de welfprekendheyd , en doordrong agtervolgens tot het dieptie der wifkunde. Hy ging; over tot de Artzenyekonft en tot de regten* defzelfs voortgang in die konften was niet3 min voorfpoedig. Fly wird door fyn gedurige bezigheyd , en het beoeffenen der uytgeftrektheyd van fyn verftand \ goeden wysgeer, grooten Wiskonffenaer ,berugten Medicyn-meefter , bekwaemen en regtveerdigen man in de Stadsoverheyd. Hy was ieveriger in het oeftenen der wetenfchappen als betragtend naer de eer van het beftier , hy vergenoegde zig van de zelve te verdienen. Hy was dog niet tegenftaende RaedsFleer en Borger-meefter van de ftad Purmerendt, alwaer hy gehuysveft was, zonder bedieningen te willen bekleeden, die hem uyt fyn Geheym-kamer zouden hebben konnen trekken. Dezen geleerden overleed in 't jaer 1728, oud dry-en zeftig jaeren. Defzelfs bezonderfte werken zyn : I. Jien verhandeling in 'ï Hollandfch, in 'c Franfch



§4 DOORLVGT IG E MANNEN overgezet, door Nogues , onder defen ty telde wezendheyd Gods , aengetoont door de wonderheden van den natuer in-4to Parys 1740. Vu werk is uytftekende 'in fyn flag, waer'c'dat het zoo wydloopig niet was, en dat den Autheur zig fomtyds niet bedroog in de voorworpen, die hy den Schepper toeeygend ; het is in dry deelen verdeyld , in de welke hy verhandeld 1 van het maeken des menfchen lichaem , van de hoofdftoffen, van de Herren en hun verfcheyde uytwerkzels. Het is een bron van de .Natuerkunde, in de welke dezen geleerden Schryyer alles ter eeren van het opperde wezen, en van defzelfs werken fchikt II. een wederleggin» van Spinofa in-4to. in't Hollandfch. III. Analyfis infinuorum, tot Amft. 1695: in-4to. IV. Confiderationes fecundse circa Calculi differentialis pnncipia, tot Amft : 1696, in-4to.
NONNIOS , ( Ludovicus ) Medicyn-meefter van Antwerpen, in de 17de eeuw, fcheen uyt door de bekwaemheyd in fyn konft en door een ongemyne geleerdheyd. Men heeft van hem I. Een uytmuntende verhandeling getytelt: Diseteticon, live de re cibaria Antw. 1645, in-4to. Daer zyn in dit werk zaeken , die aen de wetenfchap der Latynfche rymdigters verligting geven. Hy fpreekt er van gerigten die tot vermaek der oude dienden. II. Ichthyophagia ; live de.pifcium esü Commentarius , Antw. i6\6 , in-8. een profytig en behaeglyk werk. Hy toont aen ,' dat den vifch een gezond voedzel is voor ftille perfoonen , oude menfchen ,ziekene,en voor menfchen van een teere geftalte ; om diefwil dat hy wynig voedzel bybrengt, het-welk aen diergelyke geftalten het gezondften is. III. Een zeer wydloopige verklaring in 1 vol. in - fol. 1620, op de gedenk-penningen van Griekenland, op die van Julius Caszar , van Auguftus en van Tiberius. Het vervat de twee werken van Gokzius op het zelve voorworp. IV. Hif-



DER NEDERLANDEN. 95 panïa , five populorum , urbium accuratior defcriptio, Antw. in-8vo , ibo7. Een noodwendige befchryving tot de kennis van oud Spagnien. V. een verklaering op Griekenland , en de Eylanden, enz. vanGcltzius ,■ een zeer geleerd werk. VI. Genoegzaem flegte rymdigten. Men heelt nog verfcheyde ftukken van dezen Medicyn-meelter in den boek de Calculo van Beverwyk ; Leyden 1638, in 12.
Noodt , ( Gerardus ) Lefgever in de regten tot Nimwegen, fyn geborte-plaets , agtervolgens tot Franeker , tot Uytrecht, en eyndelyk tot Leyden , alwaer hy overleed den t$ Augufti 1715 , oud acht-en-zedig jaeren. Men heeft van hem een verhandeling op de doften der Regtsgeleerdheyd , van de welke hy een opzaemeling heeft in 't ligt gegeven, Leyden , 1724 in-fol. Defzelfs werken lezende kan men genoegfaem aenmerken dat hy grondig op de roomfche regtsgeleerdheyd had geltudeert, en op de Autheurs der oudheden , die dienen om deze te verligten : defzelfs ftyl is zuyver dog te beknoopt hy is te ongemakkelyk voor die in de letterkunde van Plinius en van Tacitus niet geoeffent zyn. Barbeyrac heeft-ze in't Franfch overgeftelt en verklaeringen gegeven op de verhandelingen van Noodt, aengaende de magt der Oppervordelyke Princen , en de vryheyd van het gewis, Amft. 1715 in-jra. In de eerfte verdeyling fpreekt nood van het gezag der Koningen als eenen toornigen republieks gezinden ; in de tweede kondigt hy een onafhangelyke.toelaeting aen der Godfdienften , zoo van't geeftelyk als van't wereldlyk , en hy wik niet dat men zoude ftooren, die, de welke nieuwe Godf-dienfteu betragten in eenen ftaet te voeren ; zelfs de verklaerde Afgoderye neemt hy er niet uyt.
Noviomagus , (Joannes) welkers ftam-naem Broachorft was , tot Nimweghen geboren , oa*



£6 D00RLÜGT1GE MANNEN trent hec jaer 1494, onderwees de wyfgeerigheyd tot Ceulen; hy wird Opper-beüiêrder der fchool van Deventer , alwaer hy genegendheyd toonde te hebben voor de nieuwe dolingen, en overleed tot Ceulen in 't jaer 1570. Men leeft van hem : I. S. Dionyfii Areopagitte Martyrium Latinè verfum. 'tis de vertaeling van «en Apocrief werk. II. Bedse Presbyteri Opufcula , Ceulen 1537, in-fol. Dit is een opzaemeling van al de werken van den weerden Beda op de Natuerkunde , op den Almanach , en op de Tydbefchryving vervolgd tot het jaer 153:, dit werk is volgens een oud handfehrift gemaekt ; de aenieekeningeri die er zyn bygevoegt, worden grootelykx geagt. III. De Numeris, libri* duo , quorum prior logifticen & veterum numerandi confuetudinem, pofterior Theoremata numerorum cornplectitur ; Parys 1539. IV. Een Latynfche vertaeling van de Landmeterye van Ptplomeus, Ceulen 1540.
O.
f~\ LeaRiüS, ( Adam) tot Steenwyk , in ^—' Overyffel, geboren in 'tjaer 1603, wiens Vader eenen Mans - kleermaeker was , onderwees eenigen tyd tot Leiplich met veel voorfpoed. Hy verliet dees plaets om tot Holltein overtegaen, alwaer den Prins Fredericus hem tot Geheym-fchryver van het afgezantfehap benoemde , het welk hy tot den Czar en den Koning van Perfien afzond. Dees reys duerde ontrent zes jaeren , federt 1633 tot 1639. Olearius toe Gottorp wedergekeerd zynde, wird in 'tjaer 1650 Boekbewaerder, oudheydskender en Wiskundigen van den Hertog. Hy verligtte dees bediening met toejuyging tot fyn ■overlyden , voorgevallen in 'tjaer 1671, oud
zes-



DER NE DE RL AND EN. O» ogt-en-zeltig jaeren. Dezen geleerden voegdg by fyn kennis van de Wiskunde , die der Oofterfche taelen en voornamentlyk van hèc Perliaenfch. Even ervaren in de nutte zaeken en in de vermackelyke kortiten, oeffende hy het Muziek , en fpeelde met lult op verfcheyde mftrumenten. Hy was vrolyk van aerd , en men lchepte behaegen in fyn tegei<woonu°heyd te gemeten. Men is hem een vertaeling° van fyn reys naer Mofcovien , Tartarien en Perlien fchuldig , in 'cHoog-duytfch ,Slefwik i663in-fol. zoo nouwkeurig als wel uyt gedrukt, men heefter een van in het Franfch door Wiquefort, welkers beften druk van het jaer 1727 is, 2 vol. in-fol. Een overzetting in 't Engelfch door Joannes Davies, Londen 16C6, in-folio, en een kort Verhael in 'r Italiaenfch , Viterbe 1 Cs8t ia-Ato. II. Eenen korten Jaerbock van Flolftein , in-^to. III. Het Dal der Roozen van Perfien. 'c Is een Verzaemeling van de aengenaeme gefchiedeniflen, van goede zinfpreuken en van grondregels , getrokken uyt de Perfiaenfche Boeken. Alles is er niet uytftekende dog daer zyn eenige gelukkige gedagten. IV. Pinacotheca rerum naturalium Gottorpieniis, Slefwick , in-fol. . OPME'ER, (Petrus) tot Amfterd am in 'e jaer 1526 geboren, fcheen uyt door fyn geleerdheyd en door fynen ieve'r tot de verdediging van den Catholyken Godfdienft. Men heeft Van hem : I. Een verhandeling op de Mis. De gefchiedenis van de Martelaeren van Gorcum en van Holland , Leyden 2 vol. in-Svo. 't Is de Gefchiedenis-befchryving der ieverigke Catholyke, welkers bloed de Hollanders geftort hebben , om de Ketterye en den oproer te zaeyen. UI. Eenen Jaerboek van het beginzel der wereld tot het jaer 1560 met byvoegzels door Laurentius Beyerlinck tot het jaer 16/r Antw. ^611, 2 vol. in fol. met figueren. Dit werk is een Van de befte die men van, dia UDul. . jvj



DOO RL UGTI GE MA NN-ETf flag heeft, den ftyl is net en zeer verftaer> baer. Opmeer 'heeft het grootften gedeelte uyC ander Schryvers getrokken. Al defzelfs werken zyn in 't Latyn gefchreven. Dezen Schryver overlydde tot Delft in 'tjaer 1595 oud negerten-feitig jaeren.
Opstraet, (Joannes) tot Eeringhen in het land van Luyk geboren, in 'tjaer 1651 , onderwees eerft de Godfgeleerdheyd tot Loven, agtervolgens in't Seminarie van Mechelen. Humbertus-a-Precipiano, Arts-biffchop van deze Stad , onderrigt zynde van fyn aenkleving aen de Seftc van Janfenius en aen Quefnel , ■ verzond hem als eenen perykeleuzen Man -in \ jaer 1690. Tot Loven wedergekeerd zynde, trad hy in de nieuw opgerokte dolingen , en wird gebannen door brieven van den Zegelring, in 'tjaer 1704, met al de Staeten van Philippus den V. Twee jaeren daer naer tot Loven wedergekeerd zynde, als dees Stad onder het regts-gebied van den Keyzer gekomen was, wird hy toezigter van de Pedagogie den Valk. Hy overlydde in dees bediening in 't jaer 2720 naer de Heylige Sacramenten ontfangen te hebben , en naer een betuyging gegeven te hebben van fyn onderdanigheyd aen de Kerk ; dog niettegenftaende weygerden verfcheyde Collegien en Gemeynten van op fyn begraefténis tegenwoordig te zyn. Dezen geleerden bezat groot verftand , hy had veel gelezen en fchreef genoegzaem wel als hy wilde, zelfs in Veerzen, zoo als men ziet in eenige Hekeldigten tegen de Jefuieten , dog dikwils nam hy moetwillig den School-ftyl aen , die ftipter maer min zuyver was. Syn verligtingen hadden hem het Orakel der Janfeniflen van Holland gemaekt. Men heeft van hem een getal Latynfche en Franfche werken , met vuerigheyd door de aenklevers van Quefnel gezogt. De bezonder' Ite fyn : L.Thefes Theologica:, 1706 , alwaer men



DER NEDERLANDEN. fjtf jchimp.reden vind , gelyk aen die van Luther ; Miffe non refrigerant animas in Purgatario , fed in refeöorio. II. Godfgeleerde onderwyfreden om de manier van het H. Sacrament van Boetveerdigheyd te verrigten , tegen Steyaert , in-12. III. De waere leering raekende het werkelyk Doopzel, 3 vol. in-12 tegen den zeiven. IV. Godfgeleerde onderwyzingen voor de jonge Godfgeleerde. V. Den goeden Herder, alwaer men handeld van de pligten der Paftors. Dezen is overgeftelt in 't Franfch , door Hermant, Paftor van Maltot, hy Caen.in 2 vol. in-12. VI. Den Chriftenen Godfgeleerden , in't Franfch overgeftelt door S. Andreas de Bauchêne en tot Parys gedrukt in't jaer 1723, onder den tytel: Den Beftierder van eenen jongen Godfgeleerden. VII. Godfgeleerde onderwyzing op de menfchelyke werken, 3 vol. in-12. VIII. Onderwyzende , zedekundige , oeffenende, en fchoolfche Godfgeleerdheyd, in 3 vol. in-12. IX. Verhandelingen der Godfgeleerde plaetzen in 3 vol. in-12. Dit is een der meelt geagte. X. Godfgeleerde onderwyfreden op de bekeering van den Zondaer. Den laelien Franfch en druk is van het jaer 1732 , in 2 vol'. in-12, met een verhandeling van het Chriftenen betrouwen, eygender om dees deugd te verderven als om de zelve te grondveften.
Ortelius, ( Abraham ) tot Antwerpen geboren in 't jaer 2527, maekte zig bekwaem in de taelen , in de Wiskonft, en boven al in de landbefchryving. Fly was bygenaemt den Ptolomteus van fynen tyd. Julius Liplius, en het meeftendeel der groote mannen van de 16de Eeuw, hadden verbinteniffen in Letterkunde en in vrindfchap met dezen geleerden. Hy overleed jongman, tot Antwerpen in 't jaer i^gS oud twee-en-zeventig jaeren. Men heeft van hem uytmuntende werken van de Landbefchryving. I: Theatrum orbis terrarum , verlcheyde wael gedrukt, en vermeerderd door Joannes
N 2



ioö DOÓRLUGTIGE MANNEN B-ptilia Vnentius, die het zelve ia 't Latyn , Spaenfch en Italiaenfch heeft uytgegeven : IVJichaël Coignetus heeft er een kort verhael van gegeven. II. Synonima Geographica .578, m-^to. Dit werk is rhet byvoegzels in 't ligt gegeven , onder den tytel van ïhefaurus Geographicus 1578 & 1590, in--bi. III. Aurei fseculi Imago, 1598, in-410. Het is een befchryving van ne manieren en den Godfdiemt der oude Duytlchers met printen. IV. Itinerarium per non nullas Gallias Belgicte partes, door Ortehus, en Joannes Viviane 1588, in-8vo, Iene 168^, met de werkjes van Conrardus Peutinger. V. Syntagma herbarum encomialücum , Antw. 1614, in-4to, Juftus-Liplius heeft hem dit graffchnft gemaekt, die van hem een voordeelia gedagt geeft. 0
Brevis terra eum capit . 'Qui ipfe orbem tërrarum cepit f Stilo Cf tabulis iilaftrayit,
Sed men,e contempfit Oud coelum & aha afpexit , Conjians adverfüm fpes aut metus * Amicitice culior, candore, fide , officiis i Quietis cuhor , fine liie , uxore , prole ;
Fitam habuit quale alius vocum. Ut nunc quoque ceterna ei quies fit, Votis fave Lector.
OrvaL, ( Gilles van) van Luyk gebortig, aldus genaemt, omdiefwil, dat hy Religieus wird tot Orval , berugt ervormt Kloofter van het order van Citeaux, in het Hertogdom van Luxemnurg. Hy bloeyde in de 13 Eeuw. Wy hebben van hem een befchryving van de Biffchoppen van Tongeren en van Luyk, van den H. Maternus af, tot het jaer 1240. Sy maekt deel van de opzaemeling der Hiltorie-fc-hryvers van Luyk , de welke Chapauville in 't ligt heel> gegeven in \ jaer iÓ2i.



DER NEDERLANDEN. lol
ORVILLE , ( Jacobus Philippus van ) wird tot Amiterdam geboren in 'tjaer lógó, van eenen Ham , oorfpronkelyk uyt Vrankryk. Delzelfs genegendheyd tot oe Letterkunde voltrok zig in verfcheyde reyzen naer Engeland, Ita'lien, Duytfland en Vrankryk. Hy verkeerde overal met de Geleerde, bezogt de Boekzaelen, de aenfchouw-plaetzen der oudheden en der gedenkpenningen en trad in genootfchap met al de berugte Mannon der' Letterkundige Republiek. In fyn Vaderland wedergekeert zynde , bekwam hy in 't jaer 1730, eenen Zetel der Gefchiedenis-befchryving ,der welfprekendheyd en der Griekfche tael, tot Amilerdam. Hy verrigtte dees bediening met luylier tot het jaer 17*2, als hy zig vrywilliglyk van de zelve ontmaekte, om zig teenemael tot de ftudie te begeven, en om met meer gemak aen de hukken t,e werken die hy begonit had. Hy overleed in 't jaer 1751 , oud vyf-en-vyftig jaeren. Men heeft van hem : I. Obfervationes Mifcellaneae novae, een werk van Hooge geleerdheyd , en van een nouwkeurige Boekfifterye. De aenmerkingen op het zeiven waren begonit door geleerde Engelfche- Sy zyn vervolgd door Burman en van Orville, die er to volumen met fynen medegenoot van uytgaf, en 4 ander naer dat de dood hem den zei ven ontnomen had. Men vind in dees opzaemeling eenige weiken die enkelyk van hem zyn , onder de welke men onderfcheyd fyn bewyfred«in op de oudheyd van het Eyland Delo.>, en fyn opmerkingen op den Griekfchen Roman van Chariton van Aphrodifes. II. Critica vannus in inanes Joannis Cornelii Pavonis paleas, enz. Het is een zoo geleerd als fpotagtig werk tegen M. de Pauw , Letterkundigen van Uytrecht. Naer fyn dood, heeft M. Burman fyn aenmerkingen op Sicilien in 't ligt gegeven, onder den tytel van Sicula , Amfterdam 1764 , in-fol. ORVILLE , ( Petrus van; broeder vaa dea



102 DÖORLüGTlGE MANNEN voorgaenden , overleden in 't jaer 2739 , oefi fende in den zeiven tyd de konft van Apollo en van Mercurius : hy was handeldryvende , en maekte ook veerzen met voorfpoed. Men heeft van hem eenige rymdigten.
Oudenhoven , ( Jacobus ) Proteftantfcherr bedienaer, tot 's Hertogen-bofch geboren , overleden ontrent het jaer 1683, oeffende zig bezonderlyk in de Gefchiedenis-befchryving van fyn Vaderland , als blykt uyt de werken die hy ons in 't Vlaemfch gefchreven, heefc naer geheten : I. Befchryving van de ftad 's Hertogenbofch en defzelfs Meyerye, 2670, in-^to. Hy fpreekt er van de Catholyken met al de partydigheyd , die men van eenen goeden Proteftant moet verwagten. II. Befchryving van de «ad Heufden , Amft. 2743 in-4. UI. Van Dordrecht , Haerlem 1670, in-8. IV. Oorfprong en oudheden van de ftad Haerlem, 2671 , in-22. V. Eenige oude gedenkitukken, Haerlem 1682; men vind er nouwkeurige verhandelingen aengaende de verfcheyde onderwateringen in Holland voorgevallen. VI. Befchryving van oud Holland oft zuyd-Holland, 1654, in-4to.
0\ erbeke , ( Bonaventura van ) Afteekenaer en Hollandfchen oudheyds-Kender , tot Amfterdam geboren in 't jaer 1660. Hy had een zoo groote genegendheyd tot de kennis der oudheden , dat hy drymael de reys naer Roomen ondernam, alwaer hy teekende naer voorbeeld der Koftelyke overblyfzels van de pragtige oudheyd dezer ftad. Hy maelde eerft de gedenkftukken af die nog in 't geheel waren , agtervolgens fchetfte hy de befchaedigde af zonder er iets aen te voegen ; en volgde al de gelykmaetigheden , met de aldergrootfle nouwkeurigheyd. In fyn Vaderland w'ergekeert zynde, Sneed hy zelfs fyn afteekcningen ; hy verzamelde ook de befchryvingen die men er van vind , in de ervarenufre oudheyd-Kenders, om de zelve aen den kant er by te lteilen, voegende er de



VERNEDERLANDEN. iö$ llaemen by en de gedenkpenningen der Pauzen , die eenige van die gedenkitukken etliek hebben, zonder de oude en hedendagfche opfchriften te vergeten , die aen de zelve eygen zyn. Hy overleed in fyn geboorte-plaets in't jaer 1706. Defzelfs _ opzameling die eerft in 't Vlaemfch was, is in 't Latyn en in 'l Franfch over^eitelt geweeft. Men heeft de zelve in 't Latyn onder dezen tytel overgellek : Reliquite antiqute urbis romanas ,_&c. Amfterdam , 3 vol. in-fol. elk boekdeel is uyt 50 printen opgemaekt en met zo» veel opfchriften verrykt. Men heeft het zelve in 't Franfch uytgegeven Amft. 1700, en 1761, in 3 vol. in-fol.
Oultreman, (Henricus d') Fleer van Rombife.tot Valencyn geboren int jaer 1546, oeffeude zig met veel voortgang in de Letterkunde , in de regten en in de Gefchiedenis-befchryving; van fyn Vaderland , hy was het hoofd dér Stads-overheyd van Valencyn en overleed in 'c jaer 1605. Men heeft van hem : I. Latynfche heyhge rymdigten , en eenige in 't Franfch. II. Befchryving van de ftad en Graefschap van Valencyn, in't ligt gegeven door Petrus d'Oultreman , defzelfs zoon.
Oultreman , ( Philippus d') zoon van den voorgaendeu wird Jefuiet in 'tjaer 1607, predikte met veel voorfpoed gedurende twee-enzeftig jaeren , en overleed den 16 Mey 1652. Men heeft van hem : I. Den waeren Catholyken Chriftenen, Sint-Omer 1622 , in 't En»elfch overgeftelt 1623. II. Catholyken Pedagoog ! Bergen in Flenegouw 1^5, ^50, 2 vol.°in-4to. Flet is uyt de H. Schriftuer en de H. Oudvaders. Jacobus Broquart , Jefuiet , gaf het zeiven in 't Latyn uyt, -tot Luxemburg , en den Pater Brignon gaf het tot Rouanen in beter Franlchuytin 'tjaer 1704, in-4to. Men heeft er een korte verklaring van in ,'t ligt gegeven.
Oultreman, (Petrus d') Jefuiet, broeder van den voorgaenden , tot Valencyn fyn Va-



io4 D ÖORLUGTÏGE MANNEN «Ierland, overleden den 23 April (656, oud vyf-en-zeftig jaeren ; hy. heeft verfcheyde werken in 't ligt gegeven onder andere : I. Het leven van Petrus den Eremeyt en van verfcheyde Kruyfyaerden', Valencyn 1632 , iu-8Vo.ü. Befchryving van de Stad en Graefschap van Valencyn , Douay 1639, in-fol. Hy is eygentlyk niet den Auteur van dit werk , hec welk hy verbetert en vermeerdert heeft. (Ziet d'Oultreman Henricus ). lil. Het Nederlandfch Conftaiuinopelen , f ooniyk 2643 , in-4 'Tis de gefchiedenis-befchryving van Baudouinus en Henricus, Kcyzers van Confï'antinopelen. IV. De ongefchapen liefde over de fchepzelen uvtaeflort, Ryffel 2652 , in-fol.
Outrein, ( Joannes van ) Proteftantfchen bedienaer , tot Middelburg geboren in 'tjaer 2662, was Lefgever in de Wiskonft en in de Heylige oudheden in de Doorlugtigffe School van Dordrecht , en overleed bedienaer tot Amfterdam den 24 February 1722. Men heeft van hem een groot getal van Geeftelyke en Letterkundige werken , het meeftendeel in 't Vlaemfch
I. Kort ontwerp der Goddelyke waerheden, Amfterdam 173Ó, in-12, het wek de Proteftanten in verfcheyde taelen hebben overgezet.
II. Proeve der Geeftelyke zinnebeelden, 1700, 3 vol. in-4to. HL Verfcheyde onderwyfredea ©p verfcheyde plaetfen van de H. Schriftuer. Men aenmerkt er zeer veel Geleerdheyd , dog dikwils kwalyk geplaetft.
P
Daaw , ( Petrus) tót Amfterdam geboren in ■"- 'tjaer 2564, oefende de Artzenye-kunde met voorfpoed. Defzelfs faem deed hem tot eenen Zetel der Artzenye-kunde' benoemen tot
Leyden



DER NEDERLANDEN. Mg Leyden in \ jaer 1589, en naer uytgefchenen te hebben in de bediening van iyn konft, overleed hy in 't jaer 1617. Defzelfs werken draeyen op de Ontleed- en Kruyd-kunde. De verhandelingen, die hy hier over veel nouwkeuriger heelt gegeven , als al het geen dat er oyt van te voren op in 't ligt gekomen was, zyn buyten agting door die , de welke agtervolgens zyn uytgegeven. Alhoewel fommige dees nog opzoeken. De bezonderfte zyn : ï. Een verklaeringe op Vefalius in t Laryn, Leyden 1616 i in-4to. II- Een verhandeling op de peli* in 't Latyn, Leyden 1636", in-12. UI. Hortus Lugduno-Batavus, 1639, in-8vo. IV. Anatornicse Obfervationes, Coppenhaegen 1657, in-8. IVJen vind in de gedenkitukken van iNiceron 4 tom. 12, den lyft van fyn fchriften.
Paetz of Paats, (Adrianus van) Paetius of Patius, Hollander, was ervaeren in de onderhandelingen, waer van hy blyken gaf in Spagnien, werwaerts hy door de Staeten Ge« nerael gezonden was, in 't jaer 1073. Bayle geeft, van hem een groote lofreden 5 hy tytelc hem grooten wyfgeer, grooten Godfgeleerden * en grooten Regtfgeleerden , enz. Die de welke de voortbrengingen van Paetz gelezen hebben » eyn ver verwyderd van aen de getuygenis van Bayle te gelooven ; zy zyn niet verwonderd over dees lofreden , als fy weten dat Paetz de doorlugtige fchool voor Bayle en Jurieu geliïgc had, en dat den zei ven Paetz eenen ièverigen verdediger en van't zeiven gevoelen was, ov er de toelaeting der Godldienlten met Bayle. Hy overleed in 't jaer 1685, oud vyf-en» vyftig jaeren. Men heeft van hem eenen brief, die in 't ligt kwam in 'tjaer 1685, op de laefte beroerten van Engeland , alwaer gefproken word van de toelaeting der Godfdieuften van die , de welke den heerfchenden niet volgen. Daer is nog regtmaeti.gheyd, nog gegrondheyd in die redenvoe^
//. Deel. O



'aoö DOORLUGTIGE MANNEN ringen van Paetz, en de ontleeding die Baylö hier op gegeven heeft ( nouv. de la rep. des lett. 1685, p. 1082) is genoegzaem om defzelfs kragteloosheyd te ontdekken. Men vind ooic Terfcheyde van fyn brieven in de opzaemeling : getytelt : Prseftantium ac eruditorum Epiftolaj, Amft. 1704, in-fol.
Palfin , ( Joannes ) tot Cortryk geboren in 't jaer 1049, Lefgever in de Heelkunde tot Gend, heeft een groote faem bekomen door fyn wetenfchap en door fyn werken. De bezonderfte eyn : I. Een uytnemende Been-verhandeling in 't Vlaemfch , in \ Franfch overgezet en tot Parys gedrukt 173! , in 12. II. Een ontleedkunde van het menfchelyk lichaem , overgeftelt door Joannes Devaux, Geleerden en bekwaemen Heelmeelfer. M. Boudon, Medicyn-meeiter van Vendöme , gaf er eenen volkomen druk van uyt Parys 273^, en M. S. Petit verrykte het zeiven met nieuwe aenmerkingen, Parys *753 • 2 vo1- met printen. Palfin heeft nog ander werken uytgegeven , die met zyn "konft. overeenkomen. Hy overleed tot Gend, in 't jaer 1730, berugt voor eenen der bekwaemffe ontleedkundige van fyn Eeuw.
Paludanus oft van den Broeck , (Joannes .) tot Mechelen geboren , was Lefgever in de Godfgeleerdheyd en der H. Schriftuer in de Univerliteyt van Loven, Kanonik en Paftor van St. Peeters en Arts-Prieffer van het Geeftelyk regtfgebied der zelve Stad, overleed in : 't jaer 1630. Men heeft van hem verfcheyde werken, die door een iegelyk zeer opgezogt worden : de bezonderite zyn : I. Vindicite Theologicos , adverl'us verbi Dei corruptelas , Antw. 2 vol. in-8vo, 2620. Het is een Uytlegging van byna alle de Schriftuer plaetfen , op de welke men twiftreden tuffchen de Catholyke en de Ketters voerde. II. Apologeticus Mammis, Hy behandeld in dezen boek de lofre-



DER NEDERLANDEN. 10/ t!en en voortegten der H. Maegd, uytgegeven in-^to, tot Loven 1623. III. De Sanöo Ignatio , concio Sacra , in-Ovo , ibid in \ zeiven jaer. IV. Officina Spiritualis Sacris concionibus adoptata , in-4to , Loven 1624.
Paludanus, (Bernardus) tot Steenwyk in Overyffel geboren, in 't jaer 1550, Lefgever der Wyfgeerigheyd tot Leyden , overleden ontrent bet jaer 1633, doorreyfde F.uropa, Afien , en Afriken : hy bezat fcherpzinnigheyd, welfprekendheyd en een gefchakerde geleerdheyd, ja dat nog meer is, een oplettende eerbaerheyd. Men heeft van hem verlcheyde werken ; het meelt bekend is een verzameling van aenteekeningen , door de welke hy de Zee-reyzen ven Linfchot verreykt heeft, den Haeg, 1599) in-folio, en in 't Franfch , Amft. 163^, in-folio.
Pa melen, (Jacobus van ) Pamelius tot Brugge geboren in't jaer 1536. (Synen Vader was Raeds-heer van Staet onder Keyzer Karei den V) bekwam pen Kanoninkxdye in fyn Vaderland. Naer veel kenniiï'en tot Loven en tot Parys gemaekt te hebben , keerd hy weder tot fyn Vaderland , om fyn Kanonikfdye te bekleeden ; defzelfs eerfte zorg was van een fchoon Boek-zael op te regten ; van de fchriften der FI. Vaders tegen de oude handveften te overzien , en van zig bezig te houden aen de H. Boekzifterye. Agtervolgens gaf men hem een Kanonikxdye in S. Gudula tot Brulfel , en van S. Jan tot 's Hertogen-Bofch. De Borger-oorlogen , die fyn Vaderland verdrukten , verpligtten hem van naer S. Omer te vertrekken , alwaer den Biilchop hem het Artfdiakenfchap van fyn Cathedrale gaf. Philippus den II benoemde hem agtervolgens tot dit Bifdom en tot de Proofdye van de Kerk van den H. Salvator van Uytrecht. Defzelfs werken zyn : I. Liturgica Latinorura in-4to, Ceulen, 157-1 en'
O 2



zo* D OORL UGTIGE MANNEN 1676, 2 vol, in-4to ; een nouwkeurig en rae^ werk dat de Kerkgebruyken der H. Offerhand© van de Mis in zig befluyt, geplogen door de Apoftelen en H Vaders. II. Micrologus de Eccleliafticis obfervarionibus. III. Catalogus Commentariorum veterum felectionum in univeriam Bibliam ,Antw. 1560. in 8. IV.Relatio ad Belgii1 ordinss de non admittendis una in Republica diverfarum religionum exercitiis, Antw. 1589 , in-8. een werk vol goede godigeleerdheyd en van goede ftuetkunde. V. Een v. erk van den H. Cyprianus, Antw. 1508 ; Parys 16:6 in-fol, fit werk getrokken uyt verlcheyde hand vellen, is verrykt met geagte aenteekeningen, de welke in de werken , die Rigault en Péarfon uytgegeven hebben van dezen H. Vader, gevoegt zyn. VI. Een werk van Tertullianus met geagte aenmerkingen , op het leven van dezen H. Vader, fyn dolingen , en de wederlegging, Antw. 2579," Parys. 1635in-fol. Joannes Ludovicus de la, Cerda en Rigault hebben van den arbeyd van Pamelius zig bediend , cm de werken van Tertullianus in druk uytgegeven. Hy gaf een verhandeling op Calliodorus in 't ligt , de Di.vinis nominibus. Men heeft ook van hem een nieuw werk van Raban-Maur't welk tot Ceulen Maer fyn dood wird uytgegeven in 'tjaer 1627 % door de zorg van Antonius Hennin , Biffchop van Jpre, 6 tom. in 3 vol. Men vind in ditwerk de verklaringen van Pamelius op Judith, en. op den Sendbrief van den LI. Paulus tot Philemon. Dezen geleerden flirt" tor Bergen in Henegouw in 'tjaer 1587 , oud twee-en-vyftig jaeren, en bezit nemen van het Bifdom van Ü. Omer : Hy wird zoo hoog geagt door fyn deugden, als door fyn wetenfchappen.
Pantin, (Guilielmus) tot Thiek in Vlaenderen geboren in 't begin der XVIde Eeuw, Medicyn - meefter tot Brugge , overleden in 'q jaer 1583, liet een geleerde verklaering op de..



DE R N E D E RLAN D E N. 109
verhandeling van Celfus de re medica Baezel 1552 in-folio, die bewyft dac hy in de hooge wetenfchappen geoeffend was. Hy was oud oom van den volgenden.
Pantin , ( Petrus) van Thielt in Vlaenderen , maekte zig in de taelen bekwaem, en onderwees de zelve tot Toledo en tot Sarragoflen; hy wird agtervolgens Kapellaen van Philippus den II, Kanonik van Ipre, Deken van de H. Gudula tot Bruffel, Prooft van Condé , en overleed tot Bruffel in'tjaer 161/, oud zes-eu-vyftigjaeren. Men heeft van hem; I. overliellingen van verfcheyde Autheurs, en van H. Griekfche Vaders. II. Een verhandeling, de dignitatibus & otiiciis regni ac domus regise Gothorum, in de algemyne Kerk-vergaderingen van Loayfa, en in Hifpannia illuftrata , 4 vol. in-fol. klyn en geleerde verhandeling.
PaPENDRECHT , ( Cornelius Paulus Hoynck van) tot Dordrecht geboren in 'tjaer i685 , uyt eenen edelen en doorlugtigen (lam , boven al vermaerd door fyn aenkleving aen den waeren 'Godfdienft van fyn voorouders, aenveerde denGeelielykenStaet , oeft'ende dees heylige bediening in den Haegy„ en wird Gehym-lchryver van den Cardinael van Airacen Arts-biffchop van Mechelen : naer vier-en-twintig jaeren , wird hy algemynen Vicaris van dit Bifdom benoemd, ten tyde dat dezen Cardinael een reys naer Roomen deed. In't jaer 1717 wird hy met een Kanonikxdye der groote Kerk van Mechelen begiftigt; in het getal der Graduelen aengenomen in 'tjaer 1731 , en Arts-prielter van dees Kerk benoemd in 'tjaer 1732. Defzelfs aendagtigheyd was altyd op fyn bedieningen ; dog hy wift den tyd te vinden die hy aen de letteroeffening belteedde, bezonderlyk in de Kerkelyke gefchiedenilfen , en om te ontdekken al de verlydingen van een zeker aen«ieel : uytgeput door den arbcyd, en overval-



*io DOORLÜGTIGE MANNEN len door den ouderdom , overlydde hy tot Mechelen den 13 December i7S3l beweend door alle goede Chriiienen. Men heeft van hem .- I. Hilioria Eccleiite Ultrajeftinse a tempore mutatas religionis in fbederato Bel»io , Mechelen 1725, in-fol. 'tis een Gefchiedenisbefchryving der klyne Kerk, agtervolgens in c Vlaemfch overgeitelt, en in die tael in Holland gedrukt in 'tjaer 1728, in-fol. H. Sex JApiftolte, de hserefi & fchifmate aliquot prefbyterorum UlrrajeSenlium , Mechelen 17-2910-4. UI. Specimen eruditionis Broederliante , Mechelen / 730, in-4to. Dit is de onderzoeking oft boekziiterye op een werk dat Nicolaus Broederfen, Priefter van de Kerk van Uytrecht onder dezen tytel had in het ligt gegeven : Traftatus hiftoricus primus de capitulo cathedrah ecclefiae Metropolitante Uitrajeöinte. IV. Analecta Belgica , den Hae» 174- , 3 vol. in-4to. 0
Papillon, ( Joannes) tot Sint Quintin geboren in t jaer 1662 , van eenen Plaetfnyder in houd , errde de gaeven van fynen vader , en voltrok de •zelve. Hy kwam jong te Parys, alwaer hy in't jaer 2 684 , wird geagt door de Borduerders, de iapytwevers , Gaezewevers , en Lintwevers , voor de welke hy afteekeningen maekte vol aerdigheyd en fmaek ; dog hy wird het meel! door de Drukkers gebezigt. Daer fyn van hem een groot getal vaa bloemwerkskens , hoofden , en andere vercierfels der boeken, met de grootfie netheyd uytgevrogt. Dezen bekwaemen Plaetfnyder overleed in 't jaer 1744. Defzelfs o-ae. ven zyn vereeuwigt in fynèn zoon , die°een befchryving op het fnyden in het houd -'er>eheeit gegeven, 1766, 2 vol. in-8vo , en die overleden is in 't jaer 1776, door de mirinaers der fchoone konfien en fyn vrinden beweent wordende.
Papius, (Andreas ) tot Gend geboren,



D ER NED ERL AND EN. lit
ontrent het jaer 1547 , wird met zorg in da wetenfchappen opgevoed door Levinus Torrentius , defzelfs Oom, die groot-Vicaris tor. Luyk zynde, den zeiven by zig ontbood. Papius wird Canonik der Coliegiaele van den 17. Martinus tot Luyk en overleed zeer jong in 't jaer 1581 - Men heeft van hem een vertaeling in Latynfche veerzen van den boek van Dionyfius van Alexandrien , de litu orbis, van dien der zang-Goddinnen , de Amore Erüs ac Leandri , en een werk van Prifcianus ; alles met geleerde aenteekeningen voorzien, Antw. 2575, in-8vo. Men heefc nog van hem de Harmoniis Mulicis , Antw. i^Si , in-22.
p a t e r, ( Joannes Baptilta ) Schilder , tot Valencyn geboren in 't jaer 2695 , tot Parys overleden in 't jaer 1736 , ftelde zig onder het bewind van Watteau , fynen Landgenoot. Dog dezen Meefter had eenen te moeyelyken eygenaerd om eenen Kweekeling voorts te brengen. Hy verpligtte hem uyt fyn fenolen te gaen en fyn wetenfchappen alleen te gaen oeffenen , zonder andere hulp als die van fyn aenmerkingen en arbeyd. Watteau had fpeyt op 't eynde van fyn leven van aen Pater niet gelyk te hebben geweeft. Hy befteedde de laefte oogenblikken van fyn leven in zyn gaeven te voltrekken ; dog op een Maend tyds rukte de dood hem uyt de wereld : Pater had de verwe in dien fmaek zeer eygen aen de Vlaemingen ; hy zoude eenen uytnemenden Schilder hebben konnen worden ; waer 't dat hy de. afteekening niet veronagtzaemd had , meer betragtende van zig een eerlyke fortuyn toe te eygenen , als wei eenen uytmuntenden naem. Defzelfs ophaelingen zyn liegt befehikt , en zyn Schilderftukken zyn met pratyk opgemaekt. Hy was zeer tot het werk toegeneygd, en liet alle vermaeken varen om fchatteu te vergaederen. Men heeft eenige ftukken uaer de fyn gefneden.



Ui DOORLUGTIGË MA NNE'N ,
Pauwels , ( Nicolaus ) geboren" in 't jaer 1655 , Paftor van den H. Petrus, Prelident van liet Collegie van Atrecht, Koninglyken Lefgever van den Catechifmus tot Loven , fyn geboorte-plaets , overleden in 't jaer 1713, heeft een oeftenende Godsgeleerdheyd uytgegeven in 5 vol in-12 Loven 1715. De zelve is geagt, alhoewel dat den ftyl wynig bewerkt is.
P E c K , ( Petrus ) Peckius, Regtsgeleerden Van Zirikzee in Zeeland , onderwees gedurende 40 jaeren het regt tot Loven ,• en wird in 't jaer 15S6 Raedsheer tot Mechelen , alwaer hyoveileedin 't jaer 15^9. Men heeft van hern verfcheyde werken van Regtsgeleerdheyd , die men tot Antwerpen verzamelt heeft in 't jaer 1647 , in-fol : Petrus Peckius defzelfs zoon , Raedsheer van Mechelen , agtervolgens Raedsheer van Braband , en Raedsheer van Staet , fcheen uyt door fyn geleerdheyd , en erfde van fynen vader een teere godvrugtigheyd , en eehen grooten iever voor de H. Leering. Syn begaeftheyd in de onderhandelingen fcheen boven al uyt aen het Hof van Vratlkryk , Duytsland en Holland , werwaerts hy als afgezant gezonden was geweeft. Hy was tot Bruffel overleden in 't jaer 1625 , en heeft agtergelaeten ; Votum pro fludiis humanitatis» Antw.
P E l l E T I E R , ( Gafpar ) Medicyn-meefter tot Middelburg in Zeeland , bekwam een groote faem door de oeftening van fyn konft, hy wird Schepenen verkozen , en agtervolgens Raedsheer in fyn geboorteplaets , en overfeed in 't jaer 1659. Men heeft van hem tPlantarum, rum patriarum , turn exoticarum in Walachria, Zelandite infula riafcéntium fynonyma , middelburg 1610, in-8vö raer en opgezogt.
PERIANDER , ( Gilles ) tot Bruli'el geboren ontrent het jaer 1540, oelfende zig bezonderlyk in de fchoone Letterkunde , en brogt een groot gedeelte van fyn leven tot Mentz over..
' Wy



DERNEDÈRLANDEN. TT? W'y hebben van hem : I. Germania, in qua docliilimorum virorum elogia , et judicia con~ tinentur , Frankfort 2567, in-12. Dees opzaemeling is geleerd en nouvvkeurig. II. Nobilitas moguutinte diccceiis, metropolitanteque ecclelite, Mentz 1508 in-8vo, met printen. Dit werk is in 't ligt gegeven in het 3 deel van de annales & fcriptores moguntini , gedrukt in 't jaer 1727. Dit zyn lofreden in veerzeu.
Perierus ,( Joannes ) Jefuiet, gebortig van Cortryk, muntte uyt in de oeffening der geeftelyke oudheden , en verdiende van met d& geleerde Heylig-fehryvers vervoegd te worden, die de Acta Sanftorum gefchreven hebben. Hy overleed in 't jaer 1762 , oud 51 jaeren.
Peter nefs , Schilder, tot Antwerpen geboren ontrent het jaer 15*0 , maekte een bezonder ftudie op de Bouw en de gezigtkunde. Defzelfs voornaemften werk belfond in het binnenlien der Kerken te verbeelden. Men aenmerkt in zyn werken , een uytdrukking en promptheyd , van de welke men zig niet kan onthouden in ze te verwonderen. Hy heeft het ligt met veel wetenfchap verdeyld , en fyn manier , alhoewel zeer fyn , is ontaerd. De Figueren fchilderde hy flegt ; hierom is 't dac hy de felve gemynelyk deed fchilderen door Van-Tulden, Teniers en andere. Peternefs heeft eenen zoon gehad die in fyn flag gewerkt heeft , dog hy was zoo begaefc niet als den vader , en daer is onderfcheyd te maeken tuffchen hun fchilderyen : het jaer zyns overlyden is onbekend.
Petit , ( Joannes ) Francifcus le ) wird tot Bethunen geboren in 't jaer 1546, en wird in den Catholyken godsdienft opgevoed, maer hy verliet den zeiven om Proteftant te worden , en vlugtte naer Aken , alwaer hy nog was in 'C jaer 159S. De plaets en den dag van fyn overly» lyden fyn onbekent. Men heeft van hem. I. Eenen jaerboek der vereenigde Provintien ; Dor-
i. DeelK P



*if D 00 RL ÜGfIG E MAN N È Hf drecht 2601 , 2 vol. in fol : alhoewel dat deri zeiven in Vrankryk tweemael erdrukt en in ij Engelfch overgeltelt is, verdiend hy nogtans niet geagt te worden , omdiefwil dat de daeden er zeer dikwils ontaerd zyn , en dat fy buyten 't gewoon hellen tot handhaving der tegenpartye. 1L De Republiek van Holland oft befchryving van de vereenigde Provintien , in 't Vlaemfch , Arnheim 1615 in-4to.
Petreius , ( Theodorus ) tot Kempen, in Overylfel geboren , den 17 April 2567 , wird; Carthuyfer tot Ceulen , alwaer by overleed den 20 April 1Ó40, naer tot verfcheyde bedieningen van fyn order verheven te zyn geweeft. Hy bezigde al fynen legen tyd, oft in boeken te maeken oft in er over te zetten , tot verdediging van het catholyk geloof en tot eer van fyn order. Syn bezonderfte werken fyn : I. Naemlyft der fchryvers van fyn order , Ceulen 2609. II. Jaerboek van de Pauzen en Keyfers, Ceulen 1626 , in-4. III. Van de manieren en dolingen der Ketters , Ceulen 1629 in-^to. De opzoekingen van Petreius zyn niet genoegzaem wydloopig geweeft tot de voltrekkingen van dees werken.
Petri , ( Bartholomtcus) Hoogleeraer en Kanonik van Douay , tot Lintre geboren by Thienen in Braband , onderwees tot Loven , en agtervolgens tot Douay , alwaer hy overlydde in't jaer 1930 , oud vyf-en-tachentig jaeren. Men is hem fchuldig : 1. den Commonitorium van Vincentius van Lerins met geleerde aenteekeningen , Douay 1611. Verklaeringen op de overgebleven werken van Eltius , aen de welke hy vervoegd heeft, dat er ontbrak aen de Canonike Zendbrieven van den H. Joannes.
PlERRE ,( Cornelius Vander ) Cornelius a Lapi de oft Cornelius Cornelissen van den Steen,berugten verklaerder van de H.Schriftuer» tot Bockholt in de Luykfche Kempen geborea,



DER NEDERLANDEN. 115.
ïn 'tjaer 2566 , Trad in de Vergadering va« Jefus, en befteedde zig tot de ftudie der taelen en Letterkunde, en boven al aen die der H. Schriftuer. Naer met voorlpoed onderwezen te hebben tot Loven en tot Roomen , overleed hy in dees laefte Stad den n Meert 1627, oud een-en-zeventig jaeren, in opinie van heyligheyd. Defzelfs Lichaem wird in een bezonder plaets begraeven, om uytgezonderd re konnen worden , waer 't dat er aen fyn zaligverklaering gewerkt zoude worden. Men heeft van hem thien volumen van verklaeringen op de II. Schriftuer vol uytnemende zaeken , dog die altyd niet toegevoegd waren aen de zaeken waer van gehandeld wird ; het oordeel en de boekzifterye waren by ver na niet gelyk aen fyn grondige oeleerdheyd. Het hooglt geagt van fyn verklaringen is dat, het welk den Pentatheuchus en de zend-brieven van den H. Paulus raekt. Den belten druk van al fyn werken, is dien van Antwerpen lóSi en de volgende jaeren , 10 vol. in-folio. Tirinius en Menochius hebben een "root gebruyk gemaekt van dees verklaringen ; fy hebben zelfs dikwils niet anders gedaen als de zelve verkort, agterlaetende ai het gene oneygen was aen den letterlyken zin.
Pl°ET, (Bauduinus Vander) tot Gend geboren in 'tjaer 1546, van een Roomfeh-borgerlyk geflagt, was naer de ftigting der Univerliteyt van Douay , den eerften die den tytel van Lefgever in de Wyfgeerigheyd heeft gehad. Hy wird Hoogleeraer en agtervolgens Lefgever in de Regten tot Douay , en verrigtte dees bediening met uvtmuntendheyd. Den Raed van Mechelen benoemde hem verfcheydemael om litmaet van den zeiven te zyn ; dog Piet wygerde geftadiglyk dees weerdigheyd, meer agtende van zelfs Vonnis-ftrykers te Hellen. Hy was het wonder der groote en van het volk geweeft tot fynen nerf-dag., hy was tot Douay
P 2



Ii6 DOORLUGTIGE MANNEN
ris in' it f • I,ru?lblls- II- De duobui P?„ S" D? ^mP»°ne & venditione IV D*
rS'10!' ( Joal™es ) Geleerden Jefuiet tot
Wr , Sana°run'> tot Antwerpen en
bSvitjnVjy^ T„ '«^eydePgriow uLiwiureaen. Hy overleed den 10 Mev ?7 m Pi ON, (Guilielmus) tot Legden Jebortn' deifSU" de/"-»yekunde, ^eSdê «ie in Jiranuen, m je Indien en tot Am/fpr
SïÏJt van Mauritius0! gXS van x\3llau, fielden hem in ftaet om fyn Hifto-
1 fk' fcdT &indigenarum morbi & mores delcnbuntur, Leyden 164& in-fol. uytge'evenl
ttï ^IT' Va" de Indiïc Strlufque'
wc™JnAU' ,(NicoIauO Plaetfnyder van AnthederdSat fro°te blyken van fyil begaeft-
fneed l^1' Fanlilie die »>y «a Raphaöl
need. De konft, met de welke dit werk in
ÜZ'^n Z^^l'verbetering e? £ werkzel van t oorfprongelyk overtreffen , konnen tot voordeel dienen aen al de «ene die betZ ten vanmdeSnykundedoor de Gra er-n fe" «yt te munten. Onder de werken van Pitan b merkt m verfcheyde af beeldingendie by naer fyn eygen afteekening fneed! en heW & Pan,73" de\H- 'FraA* ^sZes Z
uli llT Thangen- Hyove,leed « fSS
"71 , oud acht-en-dertig jaeren. J -miscus, (Samuëi; tot Zutphen geboren



DER NEDERLANDEN. Mf
«en 3o Meert 1636, Oppertoezigter van het Collegie dezer Stad , en agtervolgens van dat van den H. Hieronymus tot Uytrecht, eyndigde aldaer fyn leven den 1 February 1727 oud ontrent een-en-negentig jaeren. Men heeft van hem : I. Lexicon Antiquitatum Roman trum , Leeuwarde \?i3, 2 vol. in-fol. 'tis een kort verhael der Griekfche en Romynfche oudheden van Gravius en Gronovius, opgelielt volgens de (telling van den A. B C. den Autheur heeft zig de moeyte aengewend van al lyn aenhaehngen goed te maeken. Men heeft van de zelve een kort verhael in 't Franfch in 'tligt gegeven, in 2 vol. in-8vo tot Parys 2766. II. verlcheyde werken van Latynfche Autheurs , met aenteekeningen , wynig geagt. III. Een werk van de Roomiche oudheden van Rofinus, Uytrecht 1701, m-^to. IV. Lexicon Latino-Belgicuni Amlt. 1725 in-4to. 'tis een overzetting van dien van P. Tachard. Arnoldus Wellerhovius neeft er eenen nieuwen druk , verbeterd en aenmerkelyk vermeerderd , van uytgegeven , Amft. '7o8 2 vol. in-^to. Pitifcus was eenen wyzen en werkzaemen man , dog eygender om by eenteverzamelen als om te fchry ven. Hy loopt dikwils buyten den zin , en heeft geen oenoe*zame boekzifterye. Men moet den zeiven ondericheyden van Bartholomeus Pitifcus, tot Silenen, geboren den 2, Augufty 1561 , en tot Heydelberg overleden den 27 July ,623, naer opvolgentlyk Lefgever en Predikant van den Keurvorft van den Paltz, Fredericus den IV, geweeft te zyn. Men heeft van hem eenige werken van de Godfgeleerdheyd in 't Latyn en in t Hoogduytfch. Hy is nog Autheur vaneen zeer raer werk getytelt : Thefaurus Mathematicus, tot Francfort, in-fol. t<5i? , en van een verhandeling op de dry-hoeken ( Trigonometna Parva & magna) welken Ticho-Brahê hoog agtte.



ïl8 DOORLÜGTIGE MANNEN
Placentius oft Plaisant , ( Joannes ) van Sc. Truyen, trad in het order van den H. Dominicus, en brogt het grootfte gedeelte van zyn leven tot Maeftricht over , alwaer men gelooft dat hy overleed ontrent het jaer 1548. Men heeft van hem : Catalogus Antiftitum Leodienfium , Antw. 2592,en Amft. 1633, in-24. Het is een Hiftorifch kort verhael der Biffchoppen van Tongeren en van Luyk tot aen Erardus de La Mark. Den Autheur al te ligt geloovende, neemt al de verdigtzels aen, die hy in de oude jaerboeken heeft gevonden. II. Een eensbeginnende letterdigt van §60 veerzen , getytelt : Pugna Porcorum , Antw. 1530, in-8. en in de Nugte Venales , in-12, welkers woorden al met een P. beginnen ; den Autheur geveynfde zig hier onder den naem van Publius Porcius, en den ftyl komt te evenaeren aen de helden die hy gevolgt had. Hy is den eerften Autheur niet, die zig opgehouden heeft in de knoeywerken der eenflagende letter-veerzen. Onder Karei den Kaelen , maekte zekeren Hubaldus oft Ubaldus Benedictiën in de Abdye van den H. Amandus by Doornyk , een defgelyk rymdigt tot lof der kaelhoofdige, welkers woorden al met een C. begonnen , fy zyn te faemen gedrukt tot Loven in't jaer 1546.
Pontanus oft du Pont , (Petrus)Spraekmeefter tot Brugge, wird bygenaemt den Blinden , omdiefwil dat hy het gezigt verloor in den ouderdom van dry jaeren. Dees mifdeeling van den natuer belette hem niet van geleerd te worden. Hy onderwees met onderfcheyd de Letterkunde tot Parys , en heeft verfcheyde fchriften in 't liüt gegeven , die hem eer aendeden , de bezonderfte zyn : een reden-ryk-konlt, en een verhandeling op de konft van veerzen te maeken. Hy rand er in eenige poinften Defpauterus aen. Hy is Autheur van verfcheyde rymdigten , die niet aentboonen dat hy ia dit flag



DER NEDERLANDEN,
heeft uytgefehenen. Pontanus was eenen geruften Wylgeer , vyand van de flegte uytdrukkingen en van de vleyerye , roinnaer der deugd , van de ftoutmoedigheyd en van de waerheyd.' Hy verklaert zelfs altyd den oorlog gevoert te hebben tegen de kwaede lullen , en hy pryft de Godvrugtigheyd en de liefde to.t den Godfdienft aen. Hy bloeyde ontrent 'tbeginzel def 16de Eeuw.
Pontanus , ( Roverus) Carmeliet, tot Bruffei geboren , overleden in 't jaer 1567 , is bekent door een werk , getytelt : Rerum Memo rabilium ab anno 1500 ulque ad annum 1560-, in rep. Chriftiana Gellarum, libri quinque , Ceulen 1559, in-fol. DeesGefchiedenis-befchryvïng is op de manier van jaerboeken met aenteekeningen. Den Autheur fchynt dees ondernomen te hebben, om het liegt vertrouwen van Sleidan te beweyzen, die de geheele Gefchiedenis-befchryving van fynen tyd ontaerd> heeft , om de Catholyken te blafphemeren.
Pontanus, (Jacobus) tot Hermal geboren, dorp op deMaes tulfchen Luyk en Maeftricht gelegen , en overleden in 't jaer 1668 , was keurder der boeken tot Loven , en keurde met veel lof goed den Auguftinus door Janfenius. Dit verwekte hem eenige moeyelykheden , dog hy vrklaerde dat hy dit werk niet had. goedgekeurt ten zy ten opzigt der faem van» den Autheur, en ter aenzoeking van defzelfs, nytgevers, en dat hy verwyderd was , van de gevoelens die den zeiven belloot. Hy gaf redea om hem verdagt te houden , dat fyn betuyging;. niet opregt was, omdiefwil dat hy daer naer veel boeken goedkeurde tot verdeding van janfenius en de berugte overftelling van het nieuw Teftament van Bergen , het welk oorzaek gaf, dat den Arts hertog Leopoldus , Bevelhebber der Nederlanden , en den Nuntius t van den Paus hem voor een wylvanfyn arapt



«20 DÖ0RLVGT1GE MANNEN af fielden. Men heeft van hem in 't Latyn een Ijk ltimoon van eenen Abt der Abdye van Paik.
Puntius , ( Paulus ) Plaetfnyder van het ÏNetierlard , tot Antwerpen geboren, overleden in 't begin der 17de Eeuw, was eenen nouwkeurigen en Geleerden Aftekeenaer. Men heeft Van hem een groot getal printen , naer Kubbens , van Dyck en J01 daens. De zelve zyn zeer geagt»
POc-t , (Flubertus) Hollandfcht-n Rymdigter, ontrent Delft geboren in 't jaer i6by , eenen boeien zoon, verliet byna noyt de Ploeg, en vond desniettegenftaende den tyd om in de Vlaemfche Rymdigt- kunde uyttefchynen , zoo ver zelfs , dat verlcheyde hem den Heliodug van Holland genaemt hebben. Hy overleed in 't jaer 1733. Defzelfs rymdigten zyn verzaemelt geweeft in 3 vol. in-4to , Delft 1722 , 1734% en opgeciert door fchoone blomwerken.
Püter , ( Paulus) Schilder, tot Enchuyzen geboren in 't jaer 1625, tot Amfterdam overleden in 't jaer 1654, heeft in de Landfchappen uytgefehenen. boven al verwondert men er al dat de vuerigheyd en den glans der zon op de velden kan uytwerken. Syn voorworpen zyn van de befte niet, enkelyk de gezigten van Holland uytgevrogt hebbende, die plat en zeer wynig onderfcheyden zyn. Defzelfs wetenfchappen waren niet volgens de geftalten ; ook Schilderde hy er wynig meer als twee. Hy droeg zorg van de zelve ten deele te verbergen. Wat de dieren aengaet , men kan de zelve met geen meerder waerheyd uytdrukken als dezen meefter. Zyn werken zyn zeer raer in Vrankryk. Du Jardin , eenen van zyn kwee» kelingen heeft zyn weyze naergevolgd.
PouRBt s , ( Francifcus) Schilder, van Antwerpen gebortig , tot Parys overleden in 'tjaer 1622, heeft veel geagte af beeldingen tgemaeku. Men is-hem ook eenige Hiftorïfche voorworpen



DER. NEDERLANDEN. i4t pen fchuldig, die defzelfs uytmuntendheyd in dit flag beweyzen. Dezen Schilder heeft de gelykenilfen volkomentlyk gevolgd in fyn afbeeldingen : fyn verw is wonderbaer , fyn kleeders zyn wel uytgedrukc en zyn afteekeningen zyn zeer uytgeitrekt, hy heeft veel edelheyd en waerheyd in fyn uytdrukkingen gebrogt : den Koning van Vrankryk bezit verfcheyde van fyn Schildercyen : men ziet ook in 'c Konings-pale.ys het af beeldzel in het groot van Henricus den IV, door dezen meefter Geschilderd.
Püteanus , C Erycius ) ofte Henricus dut Puy , oft beter Van den Putte , tot Venlc» in Guelderland geboren in 't jaer 1574 , was leerling van Juftus-Liplius. Hy reyfde naer Italien, en bekwam eenen Zetel in de welfprekendheyd tot ïYiilaenen. Syn faem deed hem , door Pnilippus den III , Koning van Spagnien, voor defzelfs Gefchiedenis-ichryver verkiezen. Den Arts-hertog Albertus, betragtende om den zeiven in het Nederland te bezitten , gaf hem de plaets die Juftus-Liplius had bekleed, hec Bevelhebberfchap van het Kalteel van Loven , en een bediening van Raedsheer van Staer. Deze vergeloingeu moeft men toefchryven aen de verdienllen en hoedaenigheden van den eygen aerd van Puteanu». Hy bezat zoo groote ajedigheyd als wetenfchap. Hy was eenen Chriftenen Wyfgeer , die geduerende meer dan veertig jaeren zig ophield met de kweekelingen, die hem toebetrouwt waren, in de Letterkunde en nog meer in de deugd te voltrekken. Defzelfs ftyl was verwydert van dien der oude , en was gelyk aen dieën van Juftus-Liplius, fynen meeiier. Hy overleed tot Loven in jaer iö^ü, oud twee en-zeventig jaeren. Men heeft van hem een groot getal van verhandelingen op de Gefchiedeniflen, Spraekkunde, Wiskunde, Roomfche oudheden en rymdigtII Dal. Q



tafc DOORL VGTIGE MANNEN kunde. De bezonderfte zyn : I. Statera Belli & Pacis , 1633, in-4to In het welk hy de Spagniaerts aenraed van den vrede te maeken. Men beweerd , dat defzelfs vredegezinde grondftellingen hem in zaeken van liegt gevolg moeiten brengen.- II. Hiftoria Infubrica, Leipfick 1Ó78, in-fol. Hy ohtfong tot belooning een gouden h*ls-cieraed van de Arts hertogin Ifabella. 111. Theatrum Heroïcum Imperatorum Aufiriaeorum, &c. Bruffel 16^4, in-fol. een uycftekende werk. IV, Comus, feu De luxu, ia 1 1 ranfeh overgeltelt door Tsicolaus Pelloqoin ■ Oftder den tytel van Comus oft het ongel'cbikt Giftrnael der Cimmeriers , Parys 2613 , \n-ti{ en een menigte werken , van de welke c. veel -...liter de Roomfche oudheden geplaetlt Byo. Zie Niceron, tom. 16.
Pl 1 tX. HÏus , ( Elias) tot Antwerpen geboren ii *l per 1580, uyt eenen :itam van Aufburg oorfprongeiyk, was enkelyk een-en-twintig jaeren oud als hy Salluftiusr in 't ligt gaf, Leyden 1601, in-12, met de overblyfzels en aenteekeningen. Hy gaf agtervolgens een verzaemeling van dry-en-dertig oude Spraek-kenders , met aenteekeningen uyt , Hannau 1605, in-4. Dézen Geleerden had nog ander werken onder de hand, als hy overlydde tot Stada in 't jaer ióoó, oud zes-en-twiutig jaeren.
f
QUellin, (Erafmus) Quellinus , Schilder, tot Antwerpen geboren in 't jaer i6c? , overleden in't jaer 15/3, in een Abdye van dees Stad, in de welke hy zig vertrokken had , oeffende zig in fyn jongheyd in de Letterkunde, Hy onderwees zelfs eenigen tyd de wyfgeerigheyd; dog fyn genegeudheyd tot de Schilder-



DER NEDERLANDEN. 123. konft teenemael op fynen Geeft heerfchende , verkeerde hy in de School van Rubbens, en gaf wel aenftonds blykteekens van de uytmujitendheyd van fyn vernuft,. Defzelfs ftukken doen eer aen fyn onderneming : zyn verwen geven gexuygèn der Leffen van fynen üoorlugtigen Meefter ; defzelfs hand , is ftandvaftig en kragtig. Quellin heeft egalyk gelukt in klyne en groote ftukken te Schilderen ; en daer zyn wynige Schilders die grooter Schilderyen gemaekt hebben ; die van den Lammen, die men in de Kerk der Abdye van den H. Michaèl tot Antwerpen befchouwt, vervat den ganfchen muer van eer. Kruyskoor. Dezen grooten Konftminnaer , heeft zig grootclykx opgehouden in de Bouwkunde en de afbeeldzels der verdiepgezigt-kuude. Hy had eenen zoon, genaemt Joannes Erafmus Quellin , die de bekwaemheyd van fynen Vader niet had , dog men befchouwt eenige Schildereyen van dezen in verfcheyde plaetfen van Traliën, die hem eer aendoen.
Quellin ,( Anus )neve van den voorgaenden, heeft tot Antwerpen, fyn Vaderland ^ ftukken uytgevrogt, die hem doen aenzien voor eenen uycltekenden Konftminnaer. Dezen heeft de fchoone Beeldhouwerye - ftukken van het Stadhuys van Antwerpen gemaekt, afgeteekent. door ïlubertus Quellin.
QüesnoY , ( Francifcus van ) bekend onder den naem van den Vlaemiuk, Beeldhouwer van Bruffel gebortig , tot Livorno overleden in 't jaer 164^, oud twee-en-vyftig jaeren, heeft bezonderlyk in Italien en in de Neder- ' landen gewerkt. De opmaekingen van dezen wyzen Konftminnaer zyn van eenen wonderbaereri fmaek en cierlykheyd. Hy heeft veel klyne bas releefs in Koper , Marmer, en Yvoir uytgevrogt , enz. en klyne Beeldekens in Walch , die het meeftendeel v Kinderfpeelen, Vastenavonden en andere vermaekelyke dingen'verQ 2



124 DOO RLVGT1GE MANNEN beeldden , afgefchetft met een ongeloof baere konfi en Geeft. De zelve zyn zeer opgezogc door de nouwkeurige.
QüESNoy , ( Hieronymus van) broeder van den voorgaenden, muntte enkelyk uyt in de Beeldhouwerey. Men ziet de meefterftukken van dezen Konftminnaer in de Nederlanden. Men verwonderd boven al het Prael-graf van Trieft, Biffchop van Gend, in de Cathedraele1 van die Stad. Het is een der fchoonfte werken der Beeldhouwerye , die in dat Land zyn : I het is op een Gothifche weys uytgewerkt met oplettendheyd en doordritigendheyd. Hieronymus , welkers gebreken aen fyn gaeven gelyk waren , wird op het voltrekken van dit Praelgraf in de Sodomifche zonde betrapt en in de zefve Scad verbrand den 24 Öctober 1654 , verfcheyde van fyn werken geven fyn bedorven inborlt te kennen.
omierwees met oiulerlciieyd net Kegt tot Douay , «0 overlydde in lyn Vaderland in 't jaer l^rSÖ y in eenen wynig vervoorderden ouderdom. De wetenfchap die hy van de letterkunde, der Griekfche en Roomfche oudheden had , brengt, toe, dat het gene , dat hy gefchreven heeft, met meerderen fmaek en vrugt door de Oudheydskenders als door de Regtfgeleerde gelezen word'.
R.
T> Ademaekèr , ( Abraham ) Hollandfchert -tv- Schilder , tot Amfterdam geboren, muntte ■uyt in de Landfchappcn. Defzelfs ftukken zyn zeer doordringend , raér en zeer koftelyk , hy overlydde tot Harlem in 'tjaer 1735, zeftig jaeren oud zynde.
Rjevardus , (Jacobus) Regtrgeleerden , tot Liffewegen, by Brugge geboren, in 'tjaer 1534,



DER NEDERLANDEN. isg
Defzelfs werken zyn te faemen vervoegd geweeft in 2 vofin-tfvo, Lyons 1623.
Raguet , ( Gilles) tot Namen geboren ontrent het jaer 1666, begaf zig zeer jong naer Parys alwaer hy den Geefiefyken ftaet omhelfde , en wird tot Geelielyken Toeziender der Üoiiindifehe Maetfchappye benoemd. In het jaer 1722 benoemde hem den Koning tot de Abdye der almoeffen , genoemt het klyu Citeaux, en het volgendejaertot de Priorye van Argenteuil.Hy was van 't getal der Letterkundige, aengeftelt tot de opvoeding van Ludovicus den XV, De Autheurs van Gallia Chriftiana , drukken hem uyt onder den tytel van Regis Antefcholanus. Hy overleed tot Parys den 20 .Tuny 17^8. Wy hebben van liern : 1. Gefchiedenisbefchryving van de betuygingen op de Magtbrieven van Dom Mabillon, Parys 1708. II. Overzetting van den nieuwen Atlantides door liacon met vermeederingen, /702 enz.
Rambouts, ( Theodorus ) Schilder van Antwerpen, overleden in 'tjaer 1^42 muntte uyt in 'c klyn, men verwondert in fyn werken de ougevrongendheyd en fynigheyd fyn er hand. Defzelfs Figueren fyn wel afgeteekent en vermatkelyk. Hy heeft Snuyvers , Rookers , dronkaerds enz. verbeeld.
Rampen, (Henricus) Hoogleeraer in de Godheyd , tot Huy , in het Prinfdom van Luyk geboren ontrent het jaer 1572, onderwees hec Grieks en de Wyfgeerigheyd tot Loven , en gaf er gedurende verfcheyde jaeren de Leden der H. Schriftuer. Hy was Voorzitter van heg Collegie van de H. Anna en van het groot Collegie, hy eyndigde fyn leven, dat altyd lligtende was geweelt, den'4 Meert 1641. Wy hebben van hem een verklaring op de vier Evangelilten, die uytmuntende aenmerkingen belluyt , Loven 1631-33-34, 3 vol. ia-4»



t,26 D OORLUGTIGE MANNEN
Ramus, (Joannes) toe Tergoes in Zeeland geboren, in 't jaer 1535, onderwees de welfprekendheyd en Griekfche tael tot Weenen in UolienryK , de Regten tot Loven en tot Douay , en overleed den 25 November ,sn tot Dolen , werwaerts hy gegaen was öm bezittin»te nemen van eenen Zetel in de Regten , die hem geofrèrt was : wy hebben van hem : I. een overzetting van 't Griekx in 't Latyn van den Schild van Hercules, Rymdigt aen Heliodus toegelchreven i dees overzetting is in de uytgaeve van dien Rymdigter gevoelt, die tot Bazel gedrukt is. II. Cornmentarii ad rculas juns utnufque, Loven 1641 , in-^to,en eenige andere werken van Letterkunde en Regtfgeleerdheyd. Ramus was welfprekend en regelkundig. De opregting van de nieuwe liifdommen in het .Nederland afkeurende , en voordeelig van de bevrediging van Gend fprekende, heeft hy zi" aengaende den Godfdienft verdagt gemaekt. ° Rat aller , (Georgius) van eenen adelyken ftam tot Leeuwaerden geboren in 'tjaer *52#, wiid Raeds-heer van den grooten Raed van Mechelen benoemd in 'tjaer 1565, en voor-zitter van deu Raed van Uytrecht in 't jaer 1565. Hy overleed er den 0 Oöober 15^1 met de faem van eenen werkzaemen en opregten befiierder, en van eenen geleerden Letterkundigen. Wy hebben van hem : I. Sophoclis tragedite latitio carmiue redditte, Antw. 1570 in-12. II. Erupidis tragedite , 1,581, in-ia in Latynfche Veerzen. III. Heiiodi opera, Frankfort 154.; in Latynfche Veerzen enz.
Rayestein , ( Joffe ) oft Judocus Tiletanus, tot Thielt in- Vlaenderen geboren ontrent het jaer 1506, Lefgever in de Godfgeleerdheyd en Kanonik van St. Peeters tot Loven, was tegenwoordig in de algemyne Kerk-vergadcring van Tremen , door Karei den V derwaerts afgezonden: zynde, en in de faemenfpraek van



DER ^N E D E RLA ND EN. 127 Worms in 't jaer 1557. Dezen Hoogleeraer was eenen bekwaemen '1 wiftredenaer ,en grooten vyand van de dolingen van Bajus , die hy aen verlcheyde Bifichoppen en Univerliteyten keubaer maekte , enz. VVy hebben van hem : ï. Een wederlegging van debelydenis van Ausburg in 't Latyn, Loven 1567. II. Verantwoording van dees wederlegging 15Ó3. III. Verweerschrift op de inliellingen van de algemyne Kerkvergaedering van Trenten, raekende de Heylige Sacramenten , Ceulen 1607, in-12.
Rega , ( Henricus Jofephus ) Hoogleeraer en eerften Lefgever der Faculteyt van de Artzenyekunde tot Loven , fyn Vaderland , heeft zoo hoog door fyn chriftene deugden uytgefehenen , bezonderlyk door fyn groote menfchlievendheyd in de arme ter hulpe te komen , als door zyn geleerdheyd. Als hem door fyn bezigheden den tyd ontbrak om de arme ziekene te gaen bezoeken , zond hy ander Medicyn-meefters derwaerts, en deed zig den ftaet, waer in fy hun bevonden , kenbaer maeken. Hy is tweémael met het bellier der Univerfiteyt vereert geweeft. Defzelfs te groote bezigheyd leydde hem tot het graf in 't jaer 1754 , oud vier-enzeftig jaeren. De arts Hertogin Maria-Elifabeth, bevelhebfter der Nederlanden , had hem met den tytel van haeren Medicyn-meefter vereert, men heeft van hem : I. De Symphatia, feu de confenfu partium corporis humani, Haerlem 2721 , en Leipfich 1762, in-12. Een geleerd werk én dat hem een groote faem toebrogt. II. De Urinis traftatus duo, Loven 1732 , Franckfort 1761, v in-8vo. III. Accurata methodus medendi, per Aphorifmos propofita, Loven 1737 , in-4to ; Ceulen 2767 in-^to. IV. Differtaüo medica de aquis mineralibus fontis JVlarimontenlis , Loven 1740 &c.
Regius oft de Konincic, ( Henricus ) tot Uytrecht geboren in 't jaer 1598 , maekte



Is8 DOÓÈLÜGTÏG Ê MANNEN Stig bekwaem in (te Artzenye-kunde , en wird Lefgever in de zeive in't jaer i6j8. Defzelfs geneygdheyd tot het Carteiiaendom verwekte hem flegrfe zaeken van wegens Voëtius eu ander tegenftrevers van Defcartes, die hem byna Van zynen zetel beroofden. Alhoewel dat regius «enen der eerlie volgers van het Carteliaensdom is geweeft , hy is ook eenen der eerfte overloopers geweeft. Defcartes gewygerd hebbende Van eenige bezondere gevoelens van fynen leerling goed te keuren , verzaekte dezen aenftonds de gevoelens van fynen meefter. Regius eyndigde fynen levens-loop in 't jaer 1679. Defzelfs .bezonderfte Werken fyn : I. Philiologia , Uytrecht 1641 , in-4to. H. Fondamenta phylices, 1Ó46, in-4to. Hy gaf er een nieuw werk van uyt onder den tytel van Philofophia naturalis, in 't jaer 1061 , in-^to. Dit werk is in 't Franfch overgeftelt geweeft Uytrecht it'6, ÏMen befchuldigde Regius van Defcartes fyn verhandeling op de dieren ontmaekt te hebben , ■en van ze agtervolgens byna teenemael in dit werk gevoegt te hebben. 11F Praxis medica &c. dit is het befte van fyn fchriften, 1657* -in-^fto. IV. E>plicatio Mentis humunfe, Uytrecht 1659, in-4to. V. Hortus Academicus Ultrajectinus. Al dees werken van de Artzenyekunde fyn by een verzaemelt en gedrukt tot Uytrecht in 't jaer 1668 in-4to.
Reidaxus , ( Everardus ) tot Deventer geboren in ?t jaer 1550, was Borgermeefter tot Arnheim , Afgezonderden van de Staeten Generael , en overlydde in den ouderdom Van eenen-vyftig jaeren. Hy is den Autheur van den oorfprong en vervolg van de Nederlandfche Oorlogen , enz , van het jaer 1566 tot het jaer 1601 Amfterdam 164^, in-fol: in 't Vlaemfch. Daer is genoegzaeme nouwkeurigheyd in de riaeden , dog men verzoekt er meerder onpartytligheyd. Daer is er nogtans meer als |in de
fchrifc



DER NEDERLANDEN. Üj. fchriften van andere Protefianten over deze voorvallen ; hy verheft zig opentlyk tegen de valfcheden en bedrog van Van Mèteren. Dees Gefchiedenis-befchryving is in 't Latyfi overgezet door Dionylius Voliïus, Leyden 1633 in-folio.
> Ressius, ( Rutgerus ) Lefgever der Griekfche tael tot Loven, wird tot Maefyk geboren , in 't Prinfdom van Luyk op het laefte van de XV Eeuw. Erafmus geeft een genoegzaem vleyende lofreden van fyn geleerdheyd en handelweys, in eenen brief die hy tot Joannes Robin, Deken van dé Kérk van Mechelen fchryft. Doctior , zegt hy , an invenirï poftit fiefcio, certö diligentiorem ac moribus' puriorem vix inivenies. Vrankryk poogde hem aen dees Univerliteyt te onttrekken door de aenlokkendfte voorftellen, dog dit was vrugteloos. Hy overleed in 'tjaer 154^ naer werken in 't ligt gegeven te hebben» I. Inftellingen op hec Griekx Regt, door Theophilus, . Loven 1536. 31. Zinfpreuken van Hypocrates, 1533. UI. De wetten van Plato.
Reuter, (Joannes) in de Provintie. van Luxemburg geboren in't jaer 1680, wird Jefuiet in den ouderdom van zes»en-twintig jaeifen. • Naer, de Grondbeginzelen der Latynfche tael en der Wyfgeerigheyd onderwezen te hebben, was hy gedurende acht jaeren Lefgever van de Zedekundige Godfgeleerdheyd in de Univerliteyt van ïrier. Men heek defzelfs Lelfen tot Ceulen in .druk uytgegeven in 'tjaer 1756,' 4 vol. in-8vo. Hy heeft ook gegeven Neoconfeffarius prafticè inftructus, eénen boek zeer. voordeelig om de jonge Geeftelyke te voltrekken' tot een voorzigtige bediening van het H. Sament van Boetveerdigheyd. Hy verdeelde fy-, nen tyd in bidden , iiuderen en goede werken te doen. 'tis i'n dees ocffening *dat hy oveclydrie tot Trier in 'tjaer 1762.
//. Deel. R



ïj'o. D OORL UGTIG E MANNEN
REYLOF , ( Olivier ) Schatbewaerder der itaiT Gend, alwaer hy geboren was ontrent het jaer j6/0, overleden den 13 April [742 oeftende met vooripoed de Latynfche Zang-goddinnen, en maekte er een loffelyk gebruyk van. Wy hebben van hem : i. Poëmatum libri tres. & dif» E fertatio depifcibus, Gend 2732 in-j 2. ii. Opera Poëtica, 1735. Het meeftendeel van dees Rymdigten hebben voor oogwit, de Verborgentheden van het Geloof en de Chriftene deugden. I Men vind er waerheyd , cierlykheyd en veel klaerheyd.
: Richardus, (Martinus) Schilder, gebortig van Antwerpen , ov-rleed in't jaer 163Ó in den ouderdom van vyr-e.i-veertig jaeren. Hy was meel! tot de Landf nappen geneygd, en oeftende zig zoo veel als noodwendig w. s, om in: de zelve te gelukken. Men agtte. defzelfs Schilderyen,, die hy met fchoone handwerken vercierde. Den berugten Van Dyk maekte bezonderlyk van dezen Meefter veel werk , en wilde fyn afbeeldzel hebben. Op zekeren dagr Richard de fterkte van Namen naederende, om' de zelve afteteekenen , wird hy als befpieder opgehouden ; dog hy maekte zig kenbaer ea> bekwam fyn vryheyd. Het gene in dezen Schilder te verwonderen is , is , dat hy allecnelyk met den linken erm ter wereld kwam. Defzelfs broeder David Richardus, oeftende zig ook in de Schilderkonft, dog met minderen voorfpoed.
Rivius , (Joannes) Religieus Auguftyn ,' tot Loven geboren, in 'tjaer 1599, zoon van' den Drukker Gerardus Rivius* was Prior en Provinciael van fyn Order en overleed tot Regensburg den 1 November 1665. Men heeft van' hem: I. Een leven van den LI. Auguftinus,; dat tot groote , hulp aen Tillemont gediend beeft. Rivius heeft het zeiven geput uyt de fchriften van dien Vader, en uyt defzelfs tydgenootfche Schryvers. Men blaemd hem ncg^i



DER NEDERLANDEN. ni nas in dat hy(pag. si9) heeft durven (taende houden ; dat de Godfgeleerde, die in Godt naer den val van Adam een befluyt aennemen van aen alle menfchen genoegzaem hulp te geven , om hunne zaligheyd te bewerken , Halfpelagianen zyn. Men twyffeld ook fterk , of het hem gelukt is van goed te maeken dat den H. Auguftinus het Griekx en Hebreeuwfch geweten heeft. De werken van dezen H. Leeraer geven tegen dezen vóorftel getuyenis; men aenmerkt er dat hy wynig kennis van het Grieks had en geen de minfte van het Hebreeuwfch. II. Rerum Francicarum decades quatuor , imperium Belgarum exordium , progreffus ad annum 1500, Loven 1651 , in^to. Hy vleyd er de Franfche geenfints'. III. Poëmata , Antw. 1629. IV. Diarium oblidionis Lovanienhs 1625, 'in-^tq &c
Rivu, (Raolus a) oft van Rivieren tot Bree , klyn Stad in het Prinfdom van Luyk , in de 1 jde Eeuw geboren ; ging naer Roomen op de geleerde taelen ftuderen. Syn geleerdheyd en deugden verhieften hem tot de weerdigheyd van Deken van de Collegiaele Kerk van Tongeren. Hy ftigtte het Kloofter van Corfendonk , en gaf aen de Religieufen van dat huys eenen regel, gelykvormig aen de oude Kerkftellingen. Hy overleed in 't jaer 1*03. Men heeft van hem : I. Verhandeling, van de Onderhouding der Kerkregels, Ceulen 1568, Roomen 1590, in de Boekzael der Vaderen , 6"den deel, druk van Parys, en 24de deel, druk van Ceulen. II. Gefchiedenis-befchryving van de Bilfchoppen van Luyk , van het jaer"^? tot het jaer 2389, in de opzaemeling van Ghapeauville. lil. Kerkelyken Almanach , Loven i5ó8. IV. Den Martelaarsboek in veerzen. Lly had van Roomen verfcheyde boeken medegebrogt , onder andere, een nieuw Grieks Teltament, zeer oud, het welk hy in het K!oo-
R 2



1J2 D O O R L UG TI G E MANNEN fter van Corfendonk liet. Erafmus maekt ef dikwils gewag van : de Religieuzen van dat Kloofter gaven het zeiven tot gefchenk aen der» Graef Olivares in't jaer 1633, en het word he* •dendaegfch gevonden in de Boekzael van hec EfcuriaJ. •
Rombouts , ( Theodorus ) Schilder , tot Antwerpen geboren- in 't jaer 1597, bezat dé verwen zeer grondig; dog met te groote eygenliefde bezeten , vergeleek hy altyd zyn werken met die van den berugten Rubbens, fynen tyd en landgenoot. Dees vergelyking, de welke hy voorzigtiglyk had moeten fchouwen , vergrootte-» in zeker weys, de mifllaegen , en verminderde de fchoonheden van fyn Schilderyen. Naer ftaetige en groote voorworpen' Gefchildert te hebben , begaf hy zig om vergaederingen van kwakzalvers , dronkaerts en muzikanten te verbeelden, enz. Men heeft wynig volgens dezen gefneden. Hy overleed tot Antwerpen, in 't jaer 1637.
Rosweidus, (Heribertus)Jefuiet, tot Uytrecht geboren in 't jaer i§6o, onderwees met onderfcheyd de Wysgeerigheyd en Godfgeleerdheyd tot Douay en t1 Antwerpen , en overleed in de laefte Stad in 't jaer 1629. De kennis der Kerkelyke oudheden fchynt uyt in al het gene dat wy van hem hebben. Defzelfs werken zyn : ï. Een drukwerk van den H. Paulinus, met aenteekeningen, 262». Ij. Een Gefchiedenisbefchryving van de Vaders der Woeftyn Antw. 1628 , zeer geagt. III. Een werk van den Martelaersboek van Adon. met aenteekeningen op den ouden Roomfchen Martelaersboek , Antw. 1623, in-fol. zeer geagt. IV. Fafti Sanöorum , Antwerpen 2607 , in'-Svo. Het is de bekendmaeking van de Levens der Heylige, van welke hy de handveften in het Nederland gevonden had. Den Autheur geeft er het voorworp vari «en fajryke verzaemeling der Bollandifteu (\Ut M » '.«' j y '■! u* .1 % «;! r» ■



DER. NEDER LA ND EN. Ijj
JlOLLANDUS ). V. Een werk van de naervoiging Jefus-Chrillus met het leven van Thomas a Kempis en de onverwinnelyke reden, diè dat werk aen dieën Autheur doen toeeygenen, enz. Antw. i6if. VI: Difputatio de fide Hcereticis fervanda, \6io, iü-8vo. VII. Een werk van de Geeftelyke wyze door Joannes Mofchus, met aenteekeningen, /615, in-fol. Hy heeft ook eenige werken in 't Vlaemfch uytgegeven , onder andere : ï. De levens der Heylige , Antwerpen 1641 , 2 vol. II. Kerkelyke :Gefc!iiedenis-befchryving tot aen Urbanus den VIII, en een befchryving van de Nederland^ fche Kerk, '1623, '2 vol. in-fol. De levens van de H. Maegden , die in de vyfthiendé Eeuw gekeft hebben , in-8vo. '■ Rotgans , ( Lucas) tot' Amfterdam geboren in 't jaer 16^5, begaf zig téene'mael tot dë Hollandfche 'rymkunde , in de welke hy al de rymdigters overtrof die voor hem waren geweeff. Hy nam de Wapens aen in den Hollandfchen Oorlog in 't jaer 1672 ; dog naer twee jaeren gedient te hebben , vertrok hy zig opeen fchoon buyten goed , het welk hy op de Veght had , alwaer hy wyd van het gerugt der waepenen, de vreugd der Zang-goddiniien genoot. Dezen Letterkundigen overlydde aen' de kinderpokxkens in 'tjaer 17T0, oud zes-en-zeftigjaerenl Men heeft van hem : I. Het leven van Guilielmus den III, Koning van Engeland ; een heldendigt, in 8 boeken , geagt van de Hollanders; dog dat door de ander volkeren noyt geilek zal worden onder de werken van Homerus, van Virgilius , nog zelfs van Lucanus. II. Ander Hollandfche rymdigten , tot Leeuwaerden gedrukt in 't jaer (7I5 , in-^to. Rotgans, Hoogvliet, Catz , Vondel en Amonides, zyn de hooglt vermaerde Hollandfche rymdigters. ;v"Roy, ( Jacobus le ) Baron van het H. Ryk , t*ot Bruffel geboren, overlydde tot Lyons; in



Iflf DOORLUGTIGE MANNEN c jaer 17/9, oud 85 jaeren. Hy heeft z\" veel opgehouden in de befchryving van fyn Vaderland en defzelfs arbeyd heeft ons de vol«ende werken bezorgt : ï. Notitia Marchionatüs fanfti lmpeni, 1678 , in-fol. met printen ( vervattende Antwerpen met zyn regts-gebied ). II. Typographia Brabantise i603 , in-fol. III. Caftella & Prastona nobilium, 1696, in-fol. IV. Het Wereldlyk Schouwburg van Braband , 2,-0 , 2 vol. in-fol. met fig. Ziet Niceron , tom.%, pag. 65. M1 Rubbens , ( Petrus Paulus) berugten Schilder, tot Ceulen geboren in 't jaer "577 • defzelfs Vader ftelde hem als pagie by de Grayinne Lalaing, maer zyn genegendheyd trok hem tot de Schilderkonft ; hy vertrok naer Italien naer les genomen te hebben by Otho VanVeen. Den Hertog van Mantoua , van fyn wonderbaere verdienden onderrigt, gaf hem een verblyving in fyn Palys. Het'was in dit laefte verblyt dat Rubbens een bezonder werk maekte van julius Romanus. De Schildereyen van luien, van Paulus Veronefus en van Tintoret, Riepen hem naer Venetien. De oeffenin» die hy op de meefterftukken van die groote Meefters deed, veranderden fynen zin die hy volgens Caravage had aengenomen , om er eenen te volgen die hem eygender was. Dezen berugten Konftminnaer ging agtervolgens naer Koomen en van daer naer Genua, eyndelvk wird hy naer Vlaenderen geroepen door de tyding die hy ontfong, dat fyn moeder «evaereiyk ziek was. Het was ontrent dien tyd dat Maria de Med,cis hem naer Parys ontbood om de Galdêrye van haer Paleys van Luxemburg te Schilderen. Rubbens Schilderde de ftukken tot Antwerpen , en ging naer Parys om de zelve te plaetfen in 't jaer 1625. Daer moeft een evenwydige Galdêrye zyn , de gefchiedeniflen van Henricus den IV. verbeeldende : Rubbens



had er zelfs reeds veel ftukken van begoni? dog de ongunft van de Koningin belette def*elft uytvoering Rubbens bezat meer als een gaet die hem van de groote, waere minnaers der begaeftheden , deed aenZoeken. Den Hertog van Buckingham hem te kennen »e°even heooende allen het verdriet, dat hem dl oneenigheyd tier kroonen van Engeland en Spa°nieu veroorzaekte, belafte hem van fyn belader, aen de infant Uabella kenbaer te maeken, "als
RnuZZ r T- dr Arts-«^tog Albertus. Kubbens toonde in dezen voorval, dat er verkanden zyn die noyt kwaelyk geplaetft zyn, Hy was eenen uytttekenden onderhandelaar £ en de Princes overwoog dat het haer pli^t was van hem tot den Koning van Spagnien ,° Philippus den IV, te zenden, met belaüiug van
én van defzelfs oriderignngen te ontfangen. Den' Koning ffont verbaelf over zyn gaeven , maekte hem Ridder, en gaf hem de "bediening van Gehym-fchryver yan fynen gehymen Raed. Rubbens komt weder tot Bruffel, om rekening » geven, van het gene hy verrigt hadT*ZVolgens ging hy naer Engeland over, met de bengten van den C.tholyken Koning ; eyndelyk wird den vrede gefloten, tot vergenoW der twee mogendheden. Den Koning°van En? geland , Karei den I, maekre hem ook Ridder • hy vereerlykte defzelfs waepens, met er een Uinton met eenen Leeuw ingeplaetll, by te voegen, en trok in het volle Parlement den Degen van zyn zeyde, om hem aen Rubbens te geven; hy vereerde hem den Diamanten Rfng die hy aen fynen vinger had, en eenen Gordel , ïnfgelyüs met Diamanten bezet. Rubbens keerde op nieuws naer Spagnien, alwaer hy ^fnA" Go"de» keutel vereert, Edelman ya de kamer des Konmgs gemaekt, en Gehymfchryver van den raed van Staet in de Neder-



ï36 BOORLUGTIG E MANNEN landen benoemt wird. Eyndelyk met eer en góe-ï , deren opgehoopt , komt hy naer Antwerpen weder , alwaer hy Hclena Forment houwelykte, berugt door den luyfter van haer fchoonheyd. Hy verdeylde fynen tyd tuffchen fyn affairen en het fchilderen. Dezen Schilder leefde alcyd als een man van het eerften aénzien ; hy vervoegde in zig al dat hem aenzïenelyk zou-* de maeken. Defzelfs manieren en handelweys waren adelyk , zyn verkeeringen luyfterlyk , fyn huyzing pragtig en verrykt met het kof-, lykfte dat de konft in alle flag kon voortsbrengen. Hy had het bezoek van verfcheyde oppervorlielyke Prinaen , en de vremdelingen kwamen htm befchouwen als, eenen verwonderens weerdigen man. Hy werkte met zoo groot gemak, dat de Schilderkonft hem niet teenemael' ophield , hy deed z\g de werken van de Ver-, maerdfte Schryvers voorlezen, bezonderlyk van de rymdigters, Syn verftand maekte hem egalyk b.ekwaem voor al het gene dat in de opmaeking der Schilderyen kon voorkomen. Hy vond gemakkelyk uyt, en als het gebeurde dat hy verfcheydemael het zeiven moëft erbeginnen 9 leverden hem fyn inbeeldingen aenftonds Hellingen van een nieuwe pragf. Defzelfs werkingen zyn natuerlyk en verfcheydentlyk , de gefialte van fyn hoofden, fyn van een buytengewoone fehoonheyd. In fyn voorworpen is een overvloedigheyd , en in fyn uytvoeringen een wonderbaere vuerigheyd. Men kan niet genoegzaem fyn wetenfchap van,de fehaduwen verwonderen ; geenen Schilder heeft zoo veel luyfter aen fyn Schildereyen gegeven , geenen heeft in den zeiven tyd zoa veel kragt , overeenftemming en waerheyd evengelyk toe gebrogt. Defzelfs Pinceel is mollig , fyn hand ongevrongen en ligt , fyn vleefch-verwen frifch, en fyn kleedzeis zyn met veel konft geleyd. Hy had zig vafte en doordringende beginzels geilek ,



DER NEDERLANDEN. i$f Hie hem in al fyn werken aengeleyd hebben. Men heek hem niet tegenftaende verweten van de gewoonten niet genoegzaem gekent oft te raeden geweeft te hebben, van fomtyds een lompe afteekening aengenomen te hebben en eenige onvolmaektheden in fyn figueren. De verwonderensweerdige gezwintheyd in het Schilderen , kan hem in dees heffe fout hebben doen vallen, van welke de Schilderyen , die hy met zorg gefchilderd heeft, bevryd zyn. Syn afteekeningen zyn van eenen uyttërften fmaek en van een verheven handelweys, de fchoone verwe en de overeenkomft van alles te iaemen, doen zig verwonderen. Syn Schilderftukken zyn in groot: getal; de bezonderfte zyn tot Bruffel, tot Antwerpen, tot Gend, in Spagnien, tot Londen, tot Parys. Men heeft veel naer dezen meefter gefneden. Den lyft van fyn werken vind men tot Parys by Brialfon en Jombert. Men heefc van hem een verhandeling op de Schilderkonft , Antw. 2622, en de Italiaenfche Bouwkunde» Amft. 1754, in-fol. Onder fyn kweekelingen zyn de berugfte Van Dyck, Diepenbeek , Jacobus Jordaens, David Teniers , Julius VanMol , Van - Thulden , enz.
Rubens, (Albertus) Zoon van den voorgaenden tot Antwerpen geboren in 'tjaer ióif, was in groot-agting by den' Arts-hertog Leopoldus-Guiliclmus , Bevel-hebber der Nederlanden ,• hy verdiende de zelve door fyn wetenfchappen en nog meer door fyn fchoone hoedanigheden. Noyt betragjte hy de eertytels, en hield zig met een gemeyn fortuyn te vrede. Hy overlydde in 't jaer 2657. Men heeft van hem : I. De re veliiaria Veterum, prtecipuè. de lato Clavo, libri duo, Antw. 1665. II. Dia-
tribas de Gemma Tjberiana de Gemma
Auguftoca.... de urbibus Neocoris.... de natali die Ca:zaris Augulti, &c. Dees onderwyfreden worden in den fchat der Roomfche oud*
II. Deei. S



ij» D O O RL V G TIG E MANNEN heden van Gronovius gevonden , tom. 6 eti ii. III. Regum & imperatorum Romanorum jNurnifmata , Antw. 1654, in-fol. Het is een befchryving met aenteekeningen verrykt, van het Cabinet der Gedenk-penningen van den Hertog van Arfchot, door Gafpar Gevarts in 't ligt gegeven , en agtervolgens tot Berlin in 't jaer 1700, met nieuwe aenteekeningen door Laurentius Beger. IV. De Vita Flavii Manlii Theodori, Uytrecht 1694, in-12.
Rueus , (Francifcus) van Ryffel gebortig, overleden in 'tjaer I5S5, is bekent door een Verhandeling getytelt : De Gemmis, iis prtefertim quarum D. Joannes in Apocalypfi meminit, enz. Parys, 2547 : men vind de zelve ook met de Verhandeling de Occultis Naturse miraculis de Lemenius. Men ziet door dit werk dat hy een bezondere oeffening gedaen heeft in de befchryving der Natuer-kunde, en dat hy in de fchoone Letterkunde ervaeren was.
RuiSDAEL, ( Jacobus ) Schilder , tot Arnheim geboren in't jaer 1640, en overleden 5n de zelve ftad in 't jaer 1681 , word onder de befte Landfchap-Schilders gerekent. Defzelfs Schilderyen hebben een doordringend uytvérkzel. Hy heeft het meeftendeel fchoone Handwerken , Zeevaerden, Water-vallen oft Tempeeften verbeeld. Defzelfs ophaelingen fyn aengenaem, fyn hand ligt, fyn verwe kragtig. De Kenders agten ook zeer fyn afteekeningen. Dezen Konftminnaer had gewoonte van fyn Figueren door Van-Oftade , Van - Velde , of Wauwermans te laeten Schilderen. Men heeft naer hem gegraveerd. Hy heeft ook eenige Wyne ftukxkens gefneden. Salomon fynen Broeder, tot Haerlem overleden in 't jeer 1670; heeft infgelyk in de Landfchappen uytgemunt.
Rutgkrus , (Janus) Letterkundigen, tot Dordrecht geboren in 't jaer 2588 , in den Haeg overleden in 'tjaer 1625 is bekent : I. Door Latynfche Rymdigten, gedrukt niet die van



VERNEDERLANDEN. r39
Heinfius, defzelfs Neve; Elzevir 1653, in-22, 1618, in-8vo. II. Door de aenteekeningen mee de welke hy verfcheyde oude Autheurs vergemakkelykt heeft, duldanig als Horaiius , Martialis Apuleus, Quintus-Curtius, enz. III. Door fyn Varia; Ledtiones, 2618, in-4to. IV. Defzelfs Leven door hem zelve gefchreven , door Guillielmus Goes in 't ligt gegeven, Leyden; 1646, in-4to. Hy was Raeds-heer geweeft van Gufiavus Adolphus, Koning van Zweden.
R.uysch , ( Henricus ) Zoon van den voorgaenden fcheen uyt in de befchryving der Natuerkunde , in de fnyd- en kruyd-kunde, hy heeft uytgegeven den Jönfthon de Animalibus onder den tytel van Theatrum Animalium 1728 2 vol. in-fol. vermeerdert. Ruyfch overleed in 'tjaer 17(7. Naer de Artzeneykunde met zoo groote Schranderheyd als geluk geoeffent te hebben.
Ruyter , ( Michaël-Adrianus) tot VhTfingen, Stad in Zeeland geboren, in 'tjaer 1607, was enkelyk elf jaeren oud als hy zig be^on op Zee te begeven. Lly muntte uyt in verfcheyde bedieningen die hy aldaer opvolgentiyk oeftende. Naer Matroos geweeft te zyn, Ondermeefter enBoodfman, wird hy Capityn van een Schip. Lly dreef de Ierlanders te rug, die zig van Dublin wilden meefter maeken en de Engelfche daer uytjaegen. Acht reyzen naer de Weftiiidien, en twee naerBrefilien, deden hem in 'tjaer 2641 de plaets van Onder-zeebewind - hebber verdienen. Hy wird alfdan tot onderfland der Portugiezen tegen de Spagniaerts gezonden. Hy voorderde zig tot in het midden, en gaf zoo groote blykeu van fynen Heldenmoed , dat den Koning van Portugael verpligt was van hem de grootfte lofreden toetefchryven. Hy bekam nog meerder eer voor Salé Stad van Barbarien. Niettegenltaende den tegenweer van vyf Algierfelie S 2



140 D00RLUGTIGE MANNEN Roof-fchepen , kwam hy alleen aen den Wal van deze plaets. De Mooren van Salé , aenfchouwers van dees daed, wilden dat Riiyter zegen» praelende in de Had zoude trekken, op een Peerd , en gevolgd door de Capityns der Zeeroovers te voet. Een Efcader van zeventig Schepen wird in 't jaer 1653 onder het bevel van den Zeebewindhebber Tromp tegen de Engelfche gezonden. Ruyter Mond zeer behendig dezen Generael in dry Zeeflaegen by, die aen den vyand geleverd wirden. Hy doordrong agtervolgens tot in de Middelandfcbe Zee op het eynde van, het jaer 1655 en nam een menigte van Turkfche Schepen , onder de welke zig den berugten Renegatus Amandus de Dias bevond die hy deed ophangen. In 'tjaer 3659 tot onderftand van den Koning van Denemarken tegen de Zweden gezonden zynde, handhaeft hy er fyn oude eer en- bekomt er eeu nieuwe. Den Deenfchen Monarch benoemd hem en fyn afstammelingen tot den edeldom , en gaf hem een jaerlykx teergeld. In 't jaer 1661 deed hy een Schip van Tunis ftranden , brak de ketens van veertig Chriftene Slaeven, maekte een verdrag met de Tuniliers en brogt de Zee-roovers van Algiers tor reden ; de plaetzen van Onder-zee-bewindhebber en van Lieutenant-Admirael-Generael, waren de belooning van fyn daeden. Hy verdiende dees laefte ( de hooglle die hy konde betragten ) door eenen volkomen Zegenprael die hy tegen de Tranfche en Engelfche Vloot behaèlde. De faem-vervoegde magt der twee Koningen had geen ontzaggelyker Leger op Zee konnen brengen als die der republiek. De Engelfche en de Hollanders vogten als natiën , gewoon van de Heerfchappye der Zee te betwilten. Dezen flag geievert in 't jaer 2672 , in den tyd der verovering van Holland , brogt eenen oneyndigen lof aen Ruyter toe. Naer dit gevegt



DER NEDERLANDEN. ii\ brogt hy de Koopvaerdye-vloot der Indien binnen Texel , verdedigende en verryke..de langs den eenen kant fyn Vaderland , als het langs den anderen ten onderen ging. Daer vielen het volgende jaer dry Zee - geVegten voor, tulïchen de Hollandfche, de Franfche en Engelfche Vlooten. Den Admirael Ruyter wird meer als oyt in deze voorvallen verwonderd. D'Eftrées Omier-zee-bewindhebber dér Franfche , fchreef tot Colbert. Ik wilde met myn leven den Zeg°nprael betaelt te hebben, die Ruyter komt te behaelen , Ruyter geuieue hier van korten tyd; hy eyndigde fynen levenlloop voor de ltad Agoulia in Sicilien , in *t jaer \6j6 , in eenen flag die hy aen de Franfche leverde. Hy ontfong er een doodeiyke wond , die hem wynige dagen daer naer uyt de Wereld rukte. Defzelfs lichaem wird naer Amfterdam overgevoerd, alwaer <ie Staeten Generael hem een Praelgraf deeden opregten , op de plaets daer voortyds den Floogen Autaer Itond in de groote Kerk. Zoo groote omwentelingen veroorzaekte de zoogenaemde ei vorming „onder de Chriltenen ! hy was eerft Cajuyt jongen geweeft , dog fyn leege geboorte kon fynen naem niet ver;.uylleren en beletten van hem agtbaer te maeken. Den Raed van Spagnien gaf hem den tytel en de opene brieven vanFlertog, die niet aenkwamen dan naer fyn dood. Del/.elfs kinderen weygerden dezen tytel, die hedendags zoo heviglyk van een iegelyk betragt word, dog die niet voor dieëti van borger geagt kan worden. Ludovicus den XIV, was grootmoedig genoeg om droef te zyn over het verlies van dezen Zee held. Men ftelde hem voor, dat hy ten minften eenen perykeleuzeu vyand was ; hy antwoordde, dat men niet konde beletten van over de dood van eenen grooten man gevoelyk te zyn. RïCQUius , (Juftus) tot Gend geboren in



«42 DO O RL UG TI GE MANNEN 'tjaer 1587, oeifende zig met voorfpoed in de Letterkunde en oudheden. Hy reyfde naer Iialien en hield zig tot Roomen op gedurende verfcheyde jaeren. In fyn land wedergekeert zynde, wird hy Kanonik tot Gend. De werken die hy daer uytgaf, brogten hem den tytel van Roomfchen'inwoonder toe, en deden hem derwaerds roepen in 't jaer 1624. Den Paus Urbanus den VIII, gaf hem eenen Zetel der welfprekendheyd tot Bolognien , alwaer hy overleed in 't jaer 26*7. Hy heeft een groot getal rymdigten in 't ligt gegeven, die zeer geagt zyn. Defzelfs werk de Capitolio Romano, Gend 1617, in-.uo , toont aen, dat hy zeer geoeffent was in de Wereldfche oudheden. Jacobus Gronovius heeft er een'werk van in 't ligt gegeven; Leyden 2696, met aenteekeningen.
Ryssen, ( Leonardus ) Hollandfchen Gpdfgeleerden van de XVIIde Eeuw , bediende zig van de verligting die hy uyt de oeft'ening der Godfgeleerdheyd had geput , om verfcheyde verhandelingen te geven, op de koffen die de zelve befluyt. De befte die men van hem kend is die tegen van Beverland, de Peccato Originali. Dees verhandeling van Ryifen is niet gemeyn ; fy is getytelt : Julia Deteftatio Libelli Beverlandi , de Peccato originali, in-Svo , 2680. Het is èen goede wederlegging , van de onbetaemelyke en onredelyke wonderfpreuk , die Beverland erhaeld had volgens Cornelius -Agrippa , niet alleenelyk tegenlirydig , als wy het zeiven hebben aenmerkt, aen de fchikking, vaftgeltek tot de voordteeling en duerzaemheyd van het mehfchelyk geflagt ; maer zelfs aen het valt Geloof der Catholyke Kerk , de welke altyd in den letterlyken zin heeft aengenomen al dat den Gellagtboek ons leert, aengaende de zonde van den eerlfen menfch ; zoo als fy het zeiven uytlegt in al haer Kerkpleg-



DER NEDERLANDEN. j4,
ten en voornamentlyk in de Mis van het leyden J. C Salutem humaui generis in ligno crucis conftituifti ; ut unde mors oriebatur, inde vita refurgeret; & qui in ligno vincebat, 10 ligno quoque vinceretur.
S.
CAdeler, (Plaetfnyder, tot Bruffel geboren in't jaer 1550 , leerde eerli het Ambagt van ^eelgieter en FluWeel-wever het welk fynen Vader oeffende ; dog de jaeren fyn geneydheden ontdekkende , begaf hy zig tot de TeekenKon t en het Plaetfnyden , hy doorreyfde ganfch Holland en begaf zig by de befte Meefters. Den Hertog van Beyeren ftortte fyn weldaeden over dezen Konftminnaer uyt. Sadeler door dekennis aengemoedigt, maekte voor fynen befchermer afbeeldingen die fyn faem vermeerderden. Wy vertrok naer Italien , en voltrok fyn gaeven door de oeffeningen, die hy daer deed in luylterlyke ftukken te maeken , die de zelve ryke landftreek befluyt. Hy brogt eenige van fyn Inydingen voor aen den Paus Clemens den VIII/ dog dezen ,Paus niet geneygt fchynende om lyn hoop te voorkomen, vertrok Sadeler naer Venetien , alwaer hv wynig tyds naer fyn aenkomft kwam te ove'rlyden. Hy had eenen zoon Juftus oft Jullinus genaemt, van. welken men ook eenige printen heeft die niet zonder verdienden zyn.
.Sadeler , (Raphaêl) Plaetfnyder, broeder van Joannes, en defzelfs kweekeling. Syn gezigt door den gedurigen arbeyd verrïouwd , deed hem eenigen tyd het Plaetfnyden veriaeten. Tot uytrufting begaf hy zig eenigen tvd tot de Schilderkonft ,• dog de genevgdheyd nep hem weder tot fyn eerfte wetenfchap. Üy



«44 D OORL UGTTG E MANNEN
muntte hier in uyt door de verbeteringen der Bttéekeniflgen , en door den eygenaerd die hy aen fyn. Figueren gaf. Hy vérgezeïlbhapte fynen broeder tot Roorr.en en tot Verietien , en overlydde in dees laefte Stad Den dag fyn 'er geboorte is onbekend als ook dien van fyn tierven I\len vind van fyn printverbeeldingen in een Verhandeling , De Opiiicio mundi, 1617 in-*vo.
Sadeler, (Gilles) Plaetfnyder, tot Antwerpen geboren in't jaer 15:0, neve en Leerling van Joannes en Raphaël de welke hy door de verbetering en nouwkeurigheyd van fyn afteekenïitgen en door den zin en netheyd van fyn fnydingen overtrefce. Hy bleef eenigen tyd in Italieu, alwaer hy zig door fyn oeffeningen in de oudheden voltrok. Defzelfs uytgezonderde gaeven deden hem door den Keyzer Rudolphus den 11 naer Duytfland verzoeken, die hem een jaerlyks teergeld toeltond. De Keyzers Matthias en Ferdinandus den II, opvolgers van Rudolphus , waren even eens fyn kootten toegeneygd. Syn Veitigi_ della Antichita Di Romse (Roomen 1660, in-folio) worden zeer opgezogr. Daer is nog eenen ïVhircus Sadeler geweeft , dog die fchynt niet anders als den uytgever van de werken van fyii vrinden gewcett te zyn.
SaLDEN , ( Guilielmus) tot Uytrecht geboren , oeftende het bedienaers ampt in verfcheyde Kerken van Holland en eyndelyk in den Haeg ; alwaer hy overlydde in 't jaer 1694. Defzelfs werken zyn : I. Otia Theologica, iu-4to. Dit zyn Onderwyfreden op verfcheyde voorworpen yaö het oud en nieuw Teftament. II. Concionator facer, in-12. III.. De Libris, varioque eorum ufu & abufu, Amlterdam 1668, in-22. Dezen Autheur had oordeel en wetenfchap..
Sanden , ( Joannes van de ) tot Amfterdam geboren in 't jaer 1579, Lefgever van den al-
gemeynen



DEE IVËD E UtANDÈN. 145 gemeynen wetboek tot Franeker , Raedsheer tot Leeu waerden , ovededen in't jaer 1638 ; zyn wer-s. ken op de Regtfgeleerdheyd , die eerft afgezondert gedrukt verfchenen ,zyn vereenigten gedrukt geweeft met die van fynen broeder ,• Antw. 11574. De Dagboek-fchryvers van Leiplick fpreken vari Joannes van de Sanden in dezer voegen ; Inter celebres Frifiaj jurifconfultos , li non primüm , parem eertè primo loco meruilfe Joannem a Sande; fcripta ejus non Belgio tantum fed & apud mos jure quodam fuo raagni femper a^hïmata demonitrant, &c. C Afta Lipf. 16*4, pag* 271 ).
Sanderus , ( Antonius ) wird tot Antwerpen geboren in't jaer 1586, alwaer fyn ouders zig by geval bevonden , mits fy tot Gend woonagtig waren. Fly was Paftor in het Bifdom van Gend, agtervolgens Kanonik van Ypre, Scholafter en Penitentier van ïerouanen. Hy verliet dees bedieningen in 't jaer 1657 om zig gerufter in de ftudie te oeffenen. i\aer een Zuyver en werkzaem leven geleyd te hebben , overleed hy tot Afflighem in't jaer 166^ , oud zeven-en-zeventig jaeren. Men heeft van hem een groot getal werken zoo in rym als andere. De bezonderfte zyn : I. Flandria illuftrata , in-fol. 2 vol. 1641 — 169^. Erdrukt in 't jaer 1735, 3 vol. in-fol. Den eerften druk tot Ceulen, dog waeilyk van Amfterdam , is door de vlammen verüonden met de Drukkerye Van Joannes Bleau : de wynige exemplairen die er van overgebleven zyn, worden zeer opgezogt : van Lom die den tweeden druk in 't iigc gegeven heeft, heeft er den Fla» giologium Flandrite bygevoegt; de Gandaveniibus... de Brugenfibus eruditionis fama claris ; de Scriptoribus Flandrise, werken van Sanderus, die in't byzonder gedrukt zyn geweeft. 31. Chorographia facra Brabantite , Bruffel [659 4 2 vol. in-fol. en vermeerdert in den Haeg, j/26,3 vol. in-fol. III. Bibliotheca Belgicïs
//. Deel. T



146 DO O RL ÜGTIGE MANNEN raanufcripta , RylTel 1641 -- 1644, 2 vol. in-4; Dit is den lyit van byna al de handvelten det Abdyen van Vlaenderen ,Braband , Henegouw, en van het land van Luyk. IV. Opufcula minora, Loven 1652. Dit is een verzameling van rymdigten , vertoogen, enz. V. Elogia Cardinalium , Loven 1026 , in-4to. VI. Difiërtationes biblicse , Bruffel 1650,^-410. Dees werken betoonen dat Sanderus zeer werkzaem was. Hy bezat de Griekfche en Latynfche tael, en was goeden rymdigter en redenaer. Hy heeft veel tyds hefteed in de befchryving van fyn Vaderland. Den Autheur deed het meeft van fyn werken op fyn koften Drukken , en verkwifte aldus fyn borze, naer fyn gezondhyd ten onder gebrogt te hebben.
Sas , (Cornelius) tot Turnhout in het kwartier van Antwerpen geboren in 't jaer 2593, was opvolgendlyk Lefgever in de Wyfgeerigheyd tot Loven , Kanonik tot Mechelen , en Lefgever in de Godfgeleerdheyd in de zelve Stad , en eyndelyk Kanonik, üfficiael en Vicaris Generael van Ypre. Hy overleed den 8 November 1656. Naer even gelyk uytgemunt te hebben door fyn Godvrugtighyd en Kerklyke kenniffen. Wy hebben van hem : I Een zeer onderrigtende verhandeling ,getytelt; OEcumemcum de fmgularkate Clericorum , illorumque cum üeminis extraneis vetito contubernio , Judicium , Bruffel 1653 > in-^to. Hy beweerd dat de Geellelyke niet mogen nog moeten Vrouwfperfoonen in hun huyzen hebben om hun te dienen, al waren het zelfs oude. II. Epiiome pra;teos virtutum theologicarum , &c. Roomen 2632, in* 12;
Sasbouth , ( Adam ) Minderbroeder, tot Delft geboren in 't jaer 1516, van een edele en oude familie , tot Loven , overleden in ?t 3aer '553 . was ervaeren in de Griekfche en Hebreeuwfche taelen even als in de Godfgeleerdhyd, en ouderwees de zelve in fya



DER NEDERLANDEN. 147 order. Syn werken zyn tot Ceulen gedrukt in 't jaer 1568 , in-fol. en 1574- Het bezon. derften is geweeft de verklaering- op Ifaïas en op de zendbrieven van den H. Paulus. Mic'naël Vofmerus, defzelfs neve, heeft het leven van dezen Geleerden en Godvrugtigen PVionik befchreven , en heeft een verweerfchrift in 't Hgc gegeven tegen die , de welke verzekert hebben , dat de verklaeringen die Sasbouth had uytgegeven , de Leffen waren , die Joannes Halfelius, defzelfs Lefgever, voorgegeven had.
Savery , ( Rolandus) Schilder , geboren tot Cortryk in 't jaer 1576 , tot Uytrecht overleden in 'tjaer 1639 was door Jacobus Savery, defzelfs broeder opgevoed , en werkte in fyn ftag van Schilderen en volgens fyn weyze. Rolandus heeft uytgemunt in Landfchappen te Schilderen ; en alzoo hy geduldig en werkzaem was, ftelde hy veel optoying in fyn Schilderyen. Den Kyzer Rudolphus den II , goeden kender , bezigde langen tyd dezen Konftminnaer , en porde hem aen tot het Schilderen der ryke en veranderende :gezigten, die de bergen van Tirol aen de befchouwers voorbrengen» Savery heeft dikmaels met veel kennis, beken verbeeld, die van de hoogtens der bergen nedewaerts vielen. Hy heeft ook zeer wel de gedierten, plan- . ten en ongedierten afgemaelt. Defzelfs figueren zyn aengenaem, en fyn weyze konftig, alhoe,wel dat zy dikwils een wynig hard is. Men verwyt hem ook van het blouw coleur in 't'algemyn te veel gebruykt te hebben. Men heeft naer hem verfchyde plaeten gefneden, onder ander fynen H. Hieronymus in de wildernis
Schalken , ( Godefridus ) Schilder tot Dordrecht, Stad in Holland geboren, in 't jaer 1643 , en in den Haeg overleden in'tjaer 2706, muntte uyt in de afteekeningen in 't klyn era in eygen/.innige voorworpen te verbeelden' Defzelfs Schilderftukken zyn gemynelyk verligt, oft door een fakkel oft lamp. Het weerfchynende-



14* DOORLUGTIG E MANNEN ligt, het welk hy zeer konfliglyk heeft uytgewerkt, defzelfs fchaduwen, van welke niemand de kennis beter heeft bezeten , de vleefch"- verwen volkomentlyk uytgeftrekt, de uytdrukkingen met veel konft voorts gebrogt, brengen fyn werken op eenen hoogen prys. Dezen Schilder wird naer Engeland ontboden , alwaer hy d'eer had van Guilielmus den III te Schilderen. Schalken was van die hoofdige menfchen, die zig re veel door hun eygenzinnigheyd laeten miflyden. Men verhaeld dat hy het afbeeldzel van den Koning maekende, de vermetendheyd had van hem de keers doen te houden. Den Vorft had de beleeftheyd van zig hier toe te vernederen , en zelfs geduldiglyk te verdragen dat het keerfroet op fyn vingers afdruypte.
ScHEÈLSTRAETEN, ( Emmanuël van ) opvolgentlyk Kanonik en Zanger tot Antwerpen, bewaerder der Boekzael van het Vaticaen , en Kanonik van den H. Joannes van Latraenen , van'' den H. Petrus tot Roomen, overleed in dees laefte Stad in 'tjaer 1692, oud vier-en- veertig jaeren. Hy geniette er van de aenzienelykheyd , die fyn gaeven verdienden , en van het gebruyk dat hy er van nam. Men heeft van liem een groot getal werken. De meert bekende fyn : I. Antiquitates Ecclelite illuffratCG , Roomen 1692 en 2697 , 2 vol. in-fol. II. Ecclelia Africana fub primate Carthaginenli 1679 Antw. in-^to. III. Afta Conftancienlis Concilii, in-^to. IV. Adta Ecclefite Orientalis contra Calvini & Lutheri Herelëon , Roomen , 4 vol. in-fol. V. De Difciplina Arcani. VL Differtatio de auétoritate patriarchali & metropotitana. Hy bezat een groote kennis van de Kerkelyke oudheden, een grondige heyligleer , opregte en zuyver inzigten ; dog fyn geleerdheyd was niet altyd verligt door de uouwkeurigheyd en zin-eygendom. . S c h o n je ü s , ( Cornelius) tot Gouda in



DER NED E RL A ND EN. 140
Holland geboren in't jaer 1541, Latynfchen Rymdigter , heeft Treurzangen , puntdigten enz. gemaekt; dog dat hy in \ ligt heeft gegeven, fyn heylige Blyfpelen ( ziet Pluches , zefde vol. vyfde zaemenhandeling , brief op de opvoeding > pag» 236.) in 'tligt gegeven in 'tjaer *77t, in welke hy den ftyl van Terentius gebrogt heeft, welkers zuyverheyd der uytdrukkingen hy heeft naegevolgd ; een werk des nog te agtbaerder om het voornemen en de geleerde inzigten van den Autheur. Die weten wat bedorventheyd dat zoo de oude als hedendagfche Tonneel-verhandelingen in de zeden veroorzaekt hebben, konnen niet naelaeten van het voor een werk te agten , dat aen het verftand. en gemoed der jonge lieden een foffrt van verandering geeft, die hun aen de onnooozele voorworpen gekleeft houden , en voorkomt aen de opzoekingen oft de oneerbaere vertoogen. De iaem die hy behaelde, vervoegd met de regeltugt van fyn handelweyzen , bezorgde hcm°het bellier der School van Haerlem, een bediening die by met voörfpoed oeftende, gedurende vyfen-twintig jaeren. Hy overleed den 23 November 16/1 , een aenkleeving aen den Godfdienft van fyn voorvaders altyd onfchendbaer behouden hebbende , in eenen tyd dat de Ketteryen al de gemoederen ontftelden. Schonteus is door de befte Schryvers van fynen tyd geprezen geweeft. Mén heeft eenen talryken druk van fyn H. Treur-fpelet! uytgegeven onder den tytal yan den Chriftenen Terentius. De meelt geagte fyn die van Amfterdam 1629, Keulen ló^en f rankfort 1712, 2 vol. in-tfvo.
ScHooNHOVius, (Florentius) Rymdigter, tot Gouda geboren in 't jaer 7594 hield" zig geheel fyn leven op in de Rymdigt-kunde. De gefchillen der verfcheyde feiten van fyn vaderland hem hebbende doen erkennen de noodwèndigheyd van" eenen zienelyken regter.



S$o D 00RLUGT1GE MANNEN wird hy Catholyk en overleed ontrent het jaer 1648, naer in 'tligt gegeven te hebben: I. Poëmata, Leyden 1613 ; dit zyn Herdes , tonneel en eerdigten. II. Emblemata, Amft. 1618, i ïn-4to. Dees werken hebben hem een plaets onder de gemyne Rymdigters bezorgt.
Schott oft scot , ( Andreas) tot Antwerpen 'geboren in 'tjaer 1552. Deed fyn lludien tot Loven , agtervolgens tot Parys, alwaer hy in vrindfchap met Busbeeck en verfcheyde wyze verbonden geweeit is. Agtervolgens ging hy naer Spagnien, en behaelde in de faemenkomli eenen Zetel der Griekfche tael tot Salamanca. Antonius Auguftinus, Artsbiffchop van Tarragone , wilde hem by zig hebben ; hy leefde eenigen tyd met dezen Kerkvoogd , en wird agtervolgens Jefuiet in 't jaer i5#6 ; hy was Lefgever in de welfprekendheyd tot Roomen , en keerde agtervolgens naer Antwerpen weder, alwaer hy het Grieks met faem onderwees, in 'tjaer .1629, alfdan zeven-enzeventig jaeren oud zynde. Hy was een werkfaem, ftout, kloekmoedig, beleefd en gedienftig man. De.ketters hebben hem, zoo wel als de Catholyke lof gegeven. Men heeft van hem : I. Een vertaeling van Photius, tot Parys ge- s drukt in 'tjaer 1606 , in-fol. De nouwkeurigheyd en oplettendheyd ontbreekt er. II. Den eerften druk van de Hiftoria Augufta van Sextus Aurelius, 1579. III. De werken van Cor- j nelius Nepos, Eranckfort ióco , in-folio ; van Pomponius Mela, Antw. 1582, in-^to. Van Seneca den redenaer , met byvoegzels, op de onverklaerde plaetfen, Parys ióoó, in-fol. Verklaeringen op den Pentateuchus van den H. Cyrillus , Grieks en Latyn;de zendbrieven vanden H.Ilidorus van Palullen , Grieks en Latyn , Roomen 2629 , eerden druk ; de Roomfche oudheden van Rolinus , met vermeerderingen Ceulen 1645, in-4to. De Zendbrieven van Paulus Manutius, t



DER NEDER LA N D E IV. 151 Keulen 2624; de werken van Ludovicus Grenade , 1628 van Sicilia Magna Grrccia , enz. vati Hubertus Goltzius met aenteekeningen, 1617 : in-folio ; van de Falli Romani van den zeiven Autheur, 1618, in-fol De werken van Ennodius , van Claudius Mdtnert , met aenteekeningen , enz. Doornyk 1610. IV. Vitae Comparatias Ariltotelis & Demolthenis , Ausburg 1603 in-4to , V. Rouwklagt van Antonius Auguftinus , Arts-biffchop van Taragonen , 1586, en met faemenfpraeken van dezen Kerkvoogd , in 't ligt gegeven met aenteekeningen van Stephanus Baluzius. VI. De bono iilentii religioforum & fecularium. VII. De Sacris & Catholicis S. Scripturre interpretibus,Keulen,i6i8 in-4to VII Adagialia facra novi teftamenti grcece & latine Antw. 1620, in-4to, IX. LittersE Japonicte. X. Tabuke rei nummarise 1615, in-8. Dit werk is uytBuda, Agricola en Ciacconius. XI. Hilpania illuitrata, feu rerum urbiumque hifpania;, Luiitauite fcriptores, Frankfort 16061608, 4 vol. in-fol. XII. De Prifca Religione ac'diis gentium , in het werk dat hy gegeven heeft van de faemenfpraeken van Antonius Auguftinus , Antw. 1617 in-fol: enz. Men fchryft hem nog toe de Boekzael van Spagnien , in-^cto , in 't Latyn ; dog ditwerk is enkelyk op defzelfs gedenkitukken gemaekt. Al dees werken zyn aenmerkelyk door de uytmuntendheyd van fyn Geleerdheyd. (Ziet Niceron tom. 26)... Francifcus Schott, defzelfs broeder, lirmaet van de regering van Antwerpen, overleden in't jaer 1622 , is bekend door fynen Itinerarium, Italite, Germanicc, Gallice, Hifpania;, Weenen 1601 , in-Svo.
Schrevelius , ( Cornelius ) tot Haerlem geboren in't jaer 1615 ,is beftierder der fcholen van de grondregels der Latynfche tael geweeft tot Leyden in't jaer 2642 , en verrigtte dees bediening tot fyn overlyden , voorgevallen den i'i September 1664. Hy heeft meer als eenigen anderen gewerkt



iSïDOÓ&LUGTlVÈ MANNEN aen de School-autheurs, in Holland uytgege» Ven en bekend onder den naem van Vanorum , die zeer fehoon en nouwkeurig zyn, dog dikwils met aenteekeningen vervult, die den Imaek en oordeel ontbreken. Men heelt van 1 hem eenen Lexicon Grieks en Latyn, Leyden 1647 ■> in 'lvo. I)e befle drukken zyn die van Amilerdam 17/0, Parys 1752, en Drefden 1-762. Dn is lyn belieu werk ; men bediend zig er Van in verlcheyde Collegien. Men zotul zeer wel gedaen hebben van "een ongegronde fpottereye van het vagevuer er uyt te laeten. Defzelfs vader Theodorus Schrtevelius , muntte ook uyt in de lctterkude, hy was beitierder der Collegien van de grondbeginfelen der Latynfche tael tot LIarlera en tot Leyden , 2647 , in-4to.
Schut , ( Cornelius ) Schilder , Kweekeling van Rubbens, wird tot Antwerpen geboren in !t jaer 1600. Defzelfs fchilderyen zyn zeer geagt , en van een verftandige opftelling. Hy heeft verfcheyde kerken van Antwerpen met de zelve verciert. Naer dezen Meefter heeft men ook plaeten gefneden. Men moet hem onderfcbyden van Cornelius Schut defzelfs Neve, afbeeldSchilder, tot Sivilien overleden in't jaer 2676-
Seba , ( Albertus ) van Etzéel in Ooftvriefland geboren , litmaet van het Genootfehap der ervaerene, in de Natuerkunde, is Autheur van een zeer groote verzaemeling handveften op de Natuerkunde die hy tot Amfterdam deed drukken en fnyden in *t jaer 1 ?34 , en de volgende jaeren , in 3 vol. in-fol; het 4den deel is niet in 't ligt verfchenen. De uytleggingen zyn ia 'j Latyn en in *t Franfch.
Second , ( Joannes) Secundus, Latynfehen Rymdigter, in den LJaeg in Holland geboren , in 'tjaer 1511 uyt een familie die den naem voerde van Everard , ftudeerde op de Regten tot Bourges, hy ging naer Roomen, alwaer
hy



des. nederlanden. is% hy Gehym-fchry ver wird van Paulus den IV ; agtervolgens oefFende hy de zelve bediening; by Joannes Tavery, Cardinael en Arts-bilfchop van ïoledo, hy volgde Karei den V in de verovering van Tunis op, en keert eyndelyk weder 5n fyn Vaderland , alwaer hy het vertrouwen bekwam van Georgius Egmond, Biffchop van Uytrecht, Abt van den H. Amandus ( die hem tot Gehym-fchryver benoemde , een Ampt dat hy niet bekleed heeft) overleden zynde in 't jaer 1536, oud vyf-en twintig jaeren. Hy wird tot St. Amandus begraeven. Defzelfs Praelgraf verbryzelt zynde geweeft in 'tjaer 1546, door de woede der Ketters, deed Karei de Par „ Abt vanSt._ Amandus, het zelve erftellen. Secundus heeft een menigte werken naergelaeten !n welke men de gegrondheyd en ftiptheyd kan opmerken : wy hebben van hem, 3 boeken Treurzangen; eenen boek Puntdigten, 2 van Zendbrieven, eenen van Lofdigten, en eenen van Herders-zangen, eenen van lykftukken % voorts heeft hy eenige Jokkende digten uytgegeven , die geen goed gevoelen van fyn manieren geven , en die dees veerzen veroorzaekten :
Non bene Johannem fequens , lafcive Secundi f Tu veneris cultor , Virginis iUe fuit.
Dat is : » Den dertelen Second die volgt Sint Jan niet naer
D'Apoftel eert een maegd, Second-een hoerenfchaer.
Defzelfs Juvertalia Zyn vergadert geweeft inde opzameling van Bourbon , en in een deel gedrukt , met de rymdigten van Béza, van Muret, enz. 2757 De verzameling der rymdigten van Joannes Secondus kwam rot Leyden in 't ligC in 't jaer 1612 en 1631, in-12 ; de zelvezys //. Deel. V



*34 D00RLVGT1GE MANNEN
in 't Franfch overgeltelt, 1771 , in-#vo , met het Latyn aen cTeen zyde : Sécondus oeffèndo zig in de Schilderkonft en het Plaetfnyden ; dog defzelfs werken in dit flag zyn wynig bekend: Fly was broeder van Nicolaus Grudius, en van Adrianus Marius, den eenen en den anderen vermaerd door hunne rymdigten , ( ziet defzelfs befchryving ). Hunnen Vader" Mcolaus Everardus, Voorzitter van den onafhangelyken raed van Holland en Zeeland , toe Mechelen overleden in 't jaer 2532, oud zeventig jaeren, is Autheur van twee werken in-fol. getytelt, het een Topica Juris, Loven i552 , het ander Coniilia, Antw. 16^3.
Seghers , ( Gerardus) Schilder tot Antwerpen geboren in 't jaer 1592 , in de zelve Stad overleden in 't jaer 1652 , volgde den fmaek van Rubbens en van Van Dyck. Defzelfs eerfte Schilderyen zyn van een levendige verwe. Syn fchaduwen zyn zeer fterk , en de figueren byna rond. Fly verliet agtervolgens dees weyze om er een luyfterlyker en aertgenaemer te verkiezen. De werken die hy in hunnen onderfcheyden aerd gemaekt heeft, zyn al egalyk geagt. Hy heeft veel voorworpen van Godvrugtigheyd Gefchildert ; hy heeft ook byeenkomften van Tpeelders en Mufikanten verbeeld.
Seghers, (Daniël ) oudften broeder van Gerardus , wird tot Antwerpen geboren in 't jaer 1590 , en overleed in de zelve Stad in 't jaer 1660. Hy maekte .niet . gelyk als dezen ,, eenen ftaet van de Schilderkonft, maer verkoos dees als een tyd verdryf:hy was Jefuiet, en muntte uyt in bloemen te Schilderen. Men kan de konft niet genoeg verwonderen , met de welke hy de luyilerende verwen voortsbrogt, eygen aen dien aerd van Schilderen. De ongevrongendheyd en frisheyd van fyn hand zyn wonêlerbaer. Defzelfs werken zyn koftbaer en ware»



• DER NEDERLANDEN. 15^ fles te meer opgezogt , omdiefwil dat men deze voor geen fomme gelds konde bekomen.
Servilius oft Knaep, ( Joannes) Spraekmeefter van de 16de Eeuw, van Weert gebortig , in het Graefschap van Horn, in het land van Luyk, huyfveftte zig tot Antwerpen. Hy was nog in 't leven in 'tjaer Wy hebben van hem : I. De Mirandis Antiquorum Operibus, Lubec lóoo, in 4to. Een wonderbaer en waenweys werk. II. Geldro-Gallica conjuratio in Antverpiam, Antw. 1542, en in de Shryvers Rer. Germ. van Freherus. III. Dictionarium Tjiglotton , Latyn , Grieks en Vlaemfch, Amlterdam irjoo , in-22.
Sicdama , ( Sibrandus ) tot Bolfwerd, in vrietland, geboren in 't jaer 1570, was in de regten geoeffent , in de Gelchiedenis-befch/yving van fyn Vaderland, en in de Romynfche oudheden. Wy hebben vanhem : I. De judicio Centumvirali, lib. 2. Franeker 1506 , in.12 , en>j«'de Romynfche oudheden van Grrevius, torn-. 2. II. De veteri anno romano Romuli & jNumie Pompilii antithefes. II Faflorum Kaleudarium libri duo ex monumentis & óiunifmatibus veterum ; werk van een groote geleerdheyd, tot Amfterdam gedrukt 1600, in 4to , en in de Romynfche oudheden van Graevius, tom: 8, infgelyk als den voorgaenden. IV. Annqute Friiiorum leges, met aenteekeningen, Franeker iói 1, in-^to.
SiMONis ,'( Petrus) tot Tiel. in Flollandfch Guelderen, geboren , Licemiaet in de Godfgeleerdheyd , was opvolgentlyk Paftor tot Cortryk , Kanonik en eerften Arts-priefter van Geud, tweeden Biffchop van Ipre, in 't jaer 138$, en overleed in 'tjaer 11505, oud zes-en-zeftig jaeren. Hy was fyn verhooging niet fchuldig als aen fyn deugdeu en wetenfchap. Men heeft van hem verfcheyde werken , het meeftendeel tegen de Calviaiften, verzamelt en gedrukt tot.
V 2



15.5 DOORLUGTIGE MANNEN Antwerpen 1609, in-fol. door Joannes Davit?, defzelfs opvolger in de Paftoorye van Cortryk, en agtervolgens Jefuiet. Men neemt uyt onder de fchriften van dezen Kerkvoogd ; I. De veritate. II. Apologia pro verïtate catholica. III. De Hserefeos , hsereticorumque natura. IV. Beweegreden, en Sermoonen wel gefchreven in 't latyn. V. Herderlyke onderwyzing hoe de Paltors zig moeten gedraegen , ten opzigt der uytmaeningen , en der perfoonen , die het zelve aenzoeken ten opzigt van tooverye.
Slingeland , ( Joannes Petrus) Schilder a tot Leyden geboren in 't jaer 1640, overleed in 't jaer 2691. Kweekeling van den berugten Gerardus Dow , volgde hy fynen Meefter zeer nouw naer. Defzelfs werken zyn van een wonderbaere volmaektheyd. Men kan het niet verder brengen als dezen Konftminnaer ; hy had veel geduldigheyd in fyn werken , en de nouwkeurige promptheyd van de minfte zaek'uyttedrukken. Men aenmerkt in fyn werken, een lchoone verbeelding vervoegt met een groote kennis van het fchaduwen, en zyn famenvoegingen zyn even wonderbaer. Defzelfs langzaemheyd in 't werken heeft een wynig koelheyd en ftyfte in fyn figueren veroorzaekt ; ganfcne jaeren was hy aen een Schilderye bezig.
Snell van Roeyen , ( Rodolphus) Snellius Hollandfchen Wyigeer , tot Oudewaeter geboren in 't jaer 1547 , was Lefgever in het Hebreeuwfch en in de Wiskunde tot Leyden, alwaer hy overleed in 'tjaer 1613. Men heeft van hem verfcheyde werken op de Land-meterye , en op alle de deelen van de Wyfgeerigheyd , die in geen gebruyk meer zyn.
Snell van Roeyen , ( Willebrordus) zoon van den voorgaenden , tot Leyden geboren in y jaer 1591 , volgde fynen Vader in 'tjaer 2613, jn den Zetel der Wiskonft, en overleed tot Leyden in'tjaer2636" , oud vyf-ea-dertigjaeren.



VERNEDERLANDEN. 15^
Het is hy, die eerft de waere wet der Strael» breking heeft ontdekt,- ontdekking, die hy gedaen heeft voor Defcartes , volgens de betuygenis van Huygens. Hy ondernam ook van het land te meten door een gevolg van dry hoeken , gelyk aen die, de welke men federt Picardus en Cailinus gebruykte; dog men weet, dat al dees afmetingen tot hier toe genoegzaem flegt zyn uytgevallen : het land kan niet gemeten worden , • ten (y dat men de uytgeltrekiheyd van iederen voet in de beftieriug der Middagkring kend ; behalvens dit valt er niets wel uyt: de opmerkingen van verlcheyde Wiskonllenaers, defzelfs rekeningen en tegendrydige redenvoeringen hebben niets uytgewerkt als de onzekerheyd in de welke wy op dit poinct zyn ,
( ziet de Wyfg. aenm. pag. 29, en de )
Snell is Autheur van een groot getal Geleerde werken der Wiskonlt, welkers meelt bekende zyn : I Den Eratolihenes Batavus livè de Terrje ambitu , ejufque vera quantitate. II. Het Cyclometrium, livè de circuli dimenfioue, 1621, in-4to. III. Tiphis Batavus, livè de INavium curfibus & re navali, 1624, in-^to , enz. IV. Een overzetting in 't Latyn van de werken van Stevin ; Amft. 1608, in-fol. Dees geeft groote blyken van zyn begaeftheden , en men ontdekt er oogmerken , over welke Hoogere geleerde als hy, zig die eer hebben toegebrogt, zonder de zelve aen te haelen.
Snoy , ( Renaldus ) tot Tergouw in Holland geboren ontrent het jaer 1477 , ging op de Artzeny-kunde tot Bolognien liuderen , alwaer hy den Hoogleeraers-hoed ontfong , In zyn Vaderland wedergekeert zynde oeflende hy de Artzeny-kunde ; Karei den V. belalte hem met eenige verrigtingen by Chriltianus, Koning van Denemarken., die zig naer Zeeland vertrokken had , en agtervolgens uaer het Hof van Jacobus den IV, Koning van Schotland. Hy overleed tot



*5* D00RLUGT1GE MANNEN iergouw den 2 Augnfty 1537. Men heeft van hei» l. Ven Plalmboek van David met uytle^ingen m 't Latyn. Dit werk , alhoewel in verfcheyde taelen gedrukt,, is een blykffuk dat Snoy «eenhnts in de boekiifterye , nog in de H. oudheden ervaeren was. II. Een Gefchiedenis-befchryving van Holland in Xlli. boeken , in 't Latyn, Rotterdam 1620 , in-fol : Swertius heeft hem gevoegd in fyn jaerboeken Rerum Beigicarum, riet is een Chronyk die niet als oploopen , veldllaegen en belegeringen befluyt De zelve Eyndigt in 't jaer isig. Renatus Snoy heeft nog eenige werken gemaekt op het zedelyk en «e Artzenyekunde ... Men moet hem ondericheyden_ van Lambertus Snoy , tot Mechelen geboren in 't jaer iS74 , overleden ontrent het jaer 1633 , die veel gewerkt heeft aen de Geschiedenis - befchryving der Nederlanden. Butkens heek van den zeiven gebruyk gemaekt in iynen wapenprael van Braband.
SnYDERS , ( Francifcus ) Schilder en Plaetfnyder , tct Antwerpen geboren in 'tjaer 25*7, in de zelve fiad overleden in 'tjaer 2657 ; had zig eerft enkelyk bezig gehouden in bloemen te fchilderen van gedierten : in dit flag heeft hem niemand te boven gegaen. Defzelfs fagten, - landfchappen , en de fchildereyen , alwae'r hy Keukens verbeeld heeft , zyn ook zeer geagt. fcyn hand is ligt en vatt, defzelfs opmaekingen ryk en onderfcheyden , en de wetenfchap der •verwe brengt zyn werken tot eenen hoogen prys. Als de figueren een wynig groot waren, nam Snyders fynen toevlugt tot Rubbens oft Jordaens, even als Rubens tot Snyders, om den grond van fyn fchildereyen te fchilderen. De handen van deze twee groote Meefters vermengden zig , even oft de hukken van een de zelve hand gefchildert waren. Snyders heeft eenen boek vol dieren gefneden van een uytnemende konft ; men heeft ook naer hem gefneden.



DER NEDERLAND EN. *«■
. SPIftELius , ( Adrianus) tot Bruffel geboren in t jaer /578 , overleed in 't jaer iÓ2S tot iadoua .alwaer hy Lefgever in de Ontleed en Heelkunde was, bediening in welke hy zi» met zoo groot onderfcheyd oeffende , dat de Raedsvergaedering van Venetien hem met den tytel van Ruider van den LI. Marcus vereerde ƒ en Hem met eenen gouden halfihoer begiftigde. Defzelfs werken fyn tot Amilerdam in' 't h>t »e"e ven door Joannes Antonius van der Linden W tjaer 16*j, 3 vol in-fol. in 't Latyn. Men
S^SSlc? fyn verhandeliiJg
Spranger , ( Bartholomeus) Schilder, wird tot Antwerpen geboren in 'tjaer 1526. De <reneygdheyd om te leeren deed den jongen KorTftm.nnaer het reyzen ondernemen : hy komt in
^trel-t' omana"aTr rhy ^ tyds daer ™* vertrekt om naer Itahen overtegaen. Een fehil,
t7r3XT. r°°Iveruae,ridie ^ tot Roomen maekFa'rnpff, a•' ^f^S van den Cardinael m]eSms v.erdtenen , die hem aen fyn Kafteel van Laprarole bezigde Dezen Kerkvoogd bro' hem agtervolgens aen den Paus Pius den V
ZZj SpranSer v"l teekens van
agting en mildaed.gheyd ontfong. i\aer de dood van dezen Opper-pnefter , wird Spranger naer \\ eenen ontboden , om den eerften fchilder van den Keyzer te zyn. Maximilianus den II, erï Rudolphus den II brogten hem grooten rykdom dPrha? °veftoten. hem m" «rtytels. Dees wonde baer befcherming deed hem met onderfcheyd agten zn de plaetfen waer hy door trok op een revs ï6 hfT deeAd- ?nder rae" ander Steden ontSgen hem Amfterdam en Antwerpen , op fynen doortogt, als eenen man van groote uy"'zondertheyd endeden hem eergiften. Spranger heeft zig ,„ fyn vverken ak d 3 f P J-«
digheyd laeten geleyden, zonder den "rondeygendom m igt te nemen. Het welk hem%enen



ï6o DöüRLÜGTjtiÈ MANNEN behandelden fmaek heeft toegebrogt. Defzelfs ©mtrekken zyn te zeer uytgedrukt: dog dezen Schilder had een wonderbaere ligte hand : fyn Schildering is in den zeiven ftond ftout en aengenaem, en fyn pinceel van een wonderlykc eoetigheyd. Hy overleed naer het jaer 1582.
Stadius, ( Joannes ) tot Loenhout, by Antwerpen , geboren in 't jaer 2527 , was Lefgever in de Gefchiedenis-befchryving tot Loven , en agtervolgens in deWiskonft en de Gelchiedenis tot Parys, alwaer hy overleed in 't jaer 1579. Jofephus Scaliger agtte zeer dezen Geleerden. Men heeft van hem : I. Dagtafels van den Sterrenloop , Ceulen i^§6 en 1570 , in-4to. II. Tabulae tequabilis & apparentis motüs cceleftium corporum, 1560. III. Commentarius in Lucium Florum, Ceulen 2600. Stadius was in de Sterreloopkunde geoeffent, dog hy fchynt door de regtelyke Sterrekunde ingenomen geweeft te zyn.
StalpaeRt van der wiel , ( Cornelius } Heel en Medicyn-meefter in den Haeg, fyn Vaderland, geboren in 't jaer 1620, overleden ontrent het jaer 1668, vond den middel uyt om de doode lichaemen te droogen , om des te beter de geftalte te onderzoeken. Men heeft van hem : übfervationes rariores medicte , anatomicaj & chirurgicte, Leyden 16*7 en 2727, a vol. in-8vo., met iig. 'Het is een vertaeling ; het oorfprongelyk is in 't Vlaemfch, Planque heeft de zelve in *t Franfch overgeftelt, Parys, 2758 2 vol. in-12.
Stator , ( Petrus), tot Diedenhoven geboren omhelfde de Calvinifterye , en agtervolgens het Sociniaenfdom tot Geneve, van waer hy naer Polen overging , uyt vrees van het zeiven lot te ondergaeu als Michaël Servet : hy fchreef terftond tegen den H. Geeft ,■ daer naer wird hy wederom Calvinift , omdiefwil dat fyn belangen zulkx verzogten, en overleed ontrent
het



.VERNEDERLANDEN. tSi het jaer 1568. Hy heeft groot deel in den Pool-
™ •?ybd' I5Ü'^' in-füL tot gebruyk der Mitaniien van Polen , en heeft eenige twiftichnlten gemaekt. Defzelfs zoon Petrus , die Moinski genaemt is geweeft, was Sociniaenfchen bedienaer van Racovien, alwaer hy overlydde in t jaer 1Ó05, naer verfcheyde boeken in 'c ligt gegeven te hebben tot voordeel van fvn aen deel. 3
Steenwyk , ( Henricus van ) Schilder , tot Steenwyk 111 Vlaenderen geboren ontrent het jaer 1550, overleed in 't jaer 1603. Hy deed een bezondere oettening op de Ver-gezigt en Bouwkunde. Dezen Schilder had een volkomen kennis van het lchaduwen. Hy behaegde zig in nagten en duyftemiffen door het vuer-li»t onderbroken , te Schilderen. Men kan geen betere als fyn ligt-werken voortsbrengeu. Defzelfs Schilderyen zyn zeer fyn. Men aenmerkt ook een groote ligtheyd in fyn 'hand. Dezen Schilder had eenen zoon, Nicolaus genaemt, die zyn gaeven en fmaek van Schilderen geerft heeft.
StellaRT, (Profperus) tot Doornyk geboren ontrent het jaer is86 , wird Auguftyn, hy was Prior en onderzoeker van de Nederlandfche Provintie, deed een reys naer Vrankayk en Spagnien begaf zig naer Roomen om de aaéken van' fyn order te befchikken, en overleed tot Gaïette in het Kóriihgryk van Napels, den io Augufty 1626. Hy bezat de Letterkunde dog met wynig nouwkeurigheyd. Defzelfs bezonderfte werken zyn : I. De Coronis & tonfuris Paganorum , judseorum , Chriftianorum , &c. 1625. Daer is groote geleerdheyd in , maer het is ook dikmaels óneygen aen zyn voorWorp. II. Rutilii Benzonii Roman* dillertationes & c'ommentaria in Magnificat, &c. Douay 2625, in-fol. III. Fundamina ö» regulte omnium ordinum monailicorum. & Mi*
IL De$. X



WJ2 D QORLUGTIGE MANNEN Iftirium Douay 2626 , in-4to. IV. Annale-3 "Mdriaftici, Douay 1627, in-4to : Dezen gaet niec verder als toe het jaer 1600. Daer zya veel onbekende zaeken in.
Stokmaxs, (Petrus) tot Antwerpen geboren in 't jaer : oi', onderwees opvolgendlyk het Grieks en de regten tot Loven. De faem <lie hy bekwam, deed hem tot Raedsheer van Braband eu tot verfcheyde aenzienelyke ampten in 't jaer 164 3 verheffen. Hy is ook gelalt geweelt met verfcheyde aenbelsngende onderhandelingen en overleed den 7 Mey i6>i. De Brabanders aenzagen hem met regt als eenen van hunne grootfte Regtfgeleerde , en zyn gezag was van groot gewigt voor hunnen Regterftoel ; defzelfs werken , die eerft verfcheydeiulyk in 't ligt gekomen zyn , zyn tot Bruffel verzaemelt geweelt; in't jaer 1700, in-4to.
Stradan., ( Joannes) .Schilder, tot Brugge geboren in \ jaer 1530, tot Florence overleden in 't jaer 1604. De verblyving die dezen Schilder in Italien deed , en fyn ftudien naer Kaphaël, Michel-Ange, en de oude Standcelden , voltrokken fyn gaeven. Hy had een groote overvloedigheyd en veel gemak in de tjytvoering. Hy gaf fterke uytdrukkingen aen fyn hoofden. Men verwyt hem van de kleeders niet vloeyend genoeg uytgevrogt te hebben , en dat fyn afteekeningen te lomp en ey^en hoofdig zyn. Hy heeft veel werken in wa-'èr^erw en in ohe Gefchildert tot FlorsntienTtot Roomen , tot R.eggio , tot Napels ; hy heeft ook veel Bordpapieren opgemaekt vóór de J spyc-wevers. Syn Schildereyen, gefchiedenilfen verbeeldende , zyn zeer geagt ,■ maer defzelfs genygdheyd trok hem tot het Schilderen van gedierten en van jagten : al dat hy van dezen aerd Gefchildert heeft is volmaekt. Defzelfs afteekeningen fyn van een koftelyke voltrekkin".
iWEERTS , ( Emmanuel) geboren tot Sevea-



DER NEDERLANDEN, i6?. herghen , by Breda, bewerkte een groot getaï van vremde bloemen en planten ; hy deed uytteekenen dat het raerlie in dit flig was, en maekte een verzaemeling op , die hy Florilegium tytelde, Frankfort 1611, 2 vol. in-fol.; Amft. 16*7. Dees verzaemeling vol plaeten. wel gefneden, vervat de befchryving in 't Latyn, Hoogduyts en Franfch van het. gene zy verbeelden. »
Swkrt , ( Francifcus) Swertius , tot Antwerpen geboren in 't jaer J5Ó7 , en in dezelve Stad overleden in 't jaer 1629, was in Letterr genootfchap met al de wyze van fynen tyd. Hy was- geoelfent in de be chryving der Nederlanden , in de Romynfche oudheden en da Letterkunde , welkers meeff bekende zyn :
I. Rerum Belgicarum Annales, 1620;, in-fol.
II. Athenre Belgicte , Antw. 1628 , in-fol. 1IJ. Deorum Dearumque Capita ex antiquis numifmatibus , Antw. /602, in-*to. en in de Griekfche oudheden van Gronpvius ,tom. VII. Defzelfs hoordliukken zyn ten getalle van 59,. Swert geeft er in wynige woorden de gtfchiedenis van de Gódheden met de aenhaelingen der. oude, die van de zelve gefproken hebben., IV. Belgii totius defcriptio , /603: V. Seleftte orbis Chriftiani delicise. Ceulen iÓ25,in-bvo. Het is een opzaemeling van grafschriften , die zig in verfcheyde Steden van Europa bevindern Hy heeft de opzoekingen van Nathanaël Chyrree , op het zeiven voorworp waergenomen» VL Sepulehralia ducatüs Brabaritite, Antw. Z6.13. VIL Llieronymi Magii de-Tintinnabulis, cum notis , 01c Amft. 161,4 , &&,
Stn'derhoef , (Jonas) Hollandfchen Plaetfnyder , overleden ontrent de XVIIde Eeuw heeft zig meer bezig, gehouden met in fyn werken een Pirorifche en doordringende kragt te geven , als te doen verwonderen de netheyd en fynigheyd van 'fyn Steekyzer. Hy heeft verX 2



I64DOORLUÖTIGE MANNEN fcheyde afbeeldingen gefneden naer Rubbens er* naer Van Dyck. Dog men agt boven al die de welke hy naer Franshals , eenen goeden Schilder heeft gefneden. Een van fyne fehooufte printen en de aenmerkelykfte, is die van den peys van Muniler. Hy heeft er wonderlyk den, imaek van Terburg naegevolgd , Autheur van de oorfprongelyke Schildereyen, in de welke dezen Schilder verbeeld heeft zeftig volmagtigde, die in de teekening van dezen vrede tegenwoordig waren.
Sylvius, oft du Bois,( Francifcus ) tot Jiraine-le-Comte in Henegouw geboren, in 't jaer 158», Kanonik en Deken van St. Amé tot Douay , onderwees gedurende meer dan 30 Jieren de Godfgeleerdheyd in dees Stad , alwaer hy den 27 February 2649 » in opinie van Hey■ngheyd overleed. Men heeft van hem verklaeringen op het kort begryp der Godfgeleerdheyd van den H. Thomas, en ander geleerde werken , tot Antwerpen gedrukt in't jaer 1698, in 6 vol. inrol. De zoetaerdigheyd van fynen eygenaerd, is m zyn werken te vinden , in de welke men een verwydenng van alle nieuwigheden aenmerkt Hy toonde in al de voorvallen en bezonderlyk ïn de zaeken van Janllenius, een volmaekte onderwerping aen den II. Stoel, lly verliet eeni-e Keeren den H. Thomas in fyn gedenk-boeken , ais hy denkt het zelve te moeten doen. Deze uytgaeve van \698 , is men fchuldig aen de zorg van P. Norbertus Delbecque , Predikheer, even als Sylvius tot Braine-le-Comte <"eboren. Het 5den deel ■befluyt verfcheyde werkjes , en het 6den vervat verklaeringen op de 4 eerRe boeken van het oud Teltament. In het eerken deel zyn agtergelaeten, men weet niét waerom , dc werkjes van Sylvius tegen de opkomende Janlfenilterye. Eltius en Sylvius zyn twee Hoogleeraers die de meelte vermaerdfieyd aen de Univerliteyt van Douay hebben Êoegehrogt. J



DER NED E RL A NDEN. 165
T.
'JMberna oft Taverne , ( Joannes Baptifta ) T r .^t.^yff61 geboren, in *t jaer 1622 , wird Jeluiec in 't jaer 1640 ; hy onderwees lahgenj tyd met onderfcheyd de Wyfgeeri»heyd en°dè Godfgeleerdheyd. De Stad Douay met een algemeene doodelyke ziekte bennet zynde in ï jaer 16S6, betoonde Taberna fyn zorg voor de ziekene , en was het flagorter van fyn liefde. Alen heeft van hem Synopfis Theologite practica ,3 vol. in-12. een uytnemende kort verhael van de zedekundige Godfgeleerdheyd , wel gefchreven , klaer, prompt, en verwydert van twee buytenfporigheden ; de al te groote toelaeting en de ftrengheyd.
Tacquet ( Andreas) Jefuiet van Antwerpen , overleden in 't jaer ióóo, muntte'uyt in de Wiskunde, en ga!'een goede verhandeling van de Sterrekunde. Defzelfs werken in een vol. gedrukt in fol. Antwerpen 1669 en 1707, zyn opgezogt geweeft en verdienen het nog te zyn.:
Tapper, ( Ruardus ) van' Enchuyzen in Holland, 'tot Brulfel overleden den 2 Meert 1559 > oud een-en-zeventig jaeren , was Hoogleeraer tot Loven , en onderwees er 'met f.iem de Godfgeleerdheyd ; hy wird er Cancellicr der Univerliteyt, Deken van de Kerk van deii H Petrus, en onderzoeker van het Geloof.' Kyzer Karei den V, en Philippus den 11 Kuning' van Spagnien , bezigden hem in de zaeken van den Godfdienft, en hy muntte uyt in de Kerkvergadering van 'Prenten in 'c jaer (551. Méi.1 heeft van hem : Explicatio feu vindicitc articulorum , Lovanienlium Adverfus Luthei i errores; een werk met geleerdheyd en klactneyd gefejireven.



1C6D00 RL UCtTIGE MANNEN
TENIERS , gezeyd den Ouden , ( David ) Schilder, toe Antwerpen geboren in 'tjaer 15S2 , in de zelve Stad overleden in \ jaer 1649, leerde de beginzelen, der Schilderkonft onder Rubbens. Den luft van te reyzen deed hein dees School veriaeten , en hy ging naer Roomen, alwaer hy thien jaeren verbleef. Dezen Schilder heeft in Italien in 't groot en in 't klyn gewerkt, volgens het voorbeeld van fyn zoo Vlaemfche als Italiaenfche meelters, dog op fyn wederkoralt naer Antwerpen , Schilderde hy niet meer als Dronkaerts, Stofscheyders en boeren , die hy met veel eygeudom verbeeldde.
ÏENIERS den Jongen, (David) tot Antwerpen geboren in 'tjaer jóio, ir> de zelve Stad overleden iq'i jaer 1604 was zoon van den voorgaenden en fynen Kweekeling : dog hy ovenrof fynen Vader door verkiezing en °door fyn begaeftheden. Den Jongen ïeniers genoot in fyn leven al de faem , de eer en dc fortuyn , die men aen fyn verciienften en goede hoedanigheden fchuldig was. Den Arts-hertog Eeopoldus Guilielmus vereerde hem fyn af beeldzei hangende aen een goude keten , en benoemde hem Edelman van fyn Kamer. De Koningin van Zweden begiftigde Teniers ook met haer afbeeldzel. De gewoonelyke voorworpen van fyn SchilJereyen, fyn verrnaekelyke vertooningen. Hy verbeelde Dronkaerts en Stof-lcheyders , Houwelykx en Dorp-feelien , verfcheyde tentatien van den PI Antonius ,YVagt-huyzen enz. Dezen Schilder handelde het Pinceel met veel gemak. Defzelfs Henuls zyn zeer wel uytgevrogt , en niet een i lytige en verligtende verwe. Hy maekte rie Boomen met een groote ligtheyd, en gaf aen fyrt klyn figuren eenen geeft , een uytdrukking en eert hoedanigheyd verwonderensweerdig. Defzelfs Schilderycn zyn als den fpiegel der natuer, zy konnen met geenen meerderen eygendoin uytgedrukt worden.Men agt boven al def-



> ïf Vi v NEDERLANDEN. «T»
«dfi klyne Schilderfïukken. Daar zyn er die men ^aer-avondmaelen noemt, omdiefwil dat dien
roKok MS aVr°ndS beS°" en °P den zelvel* voltrok. Men moet fyn gaeven, van de befte mee-
Iters naer te volgen , niet vergeten , die hem den iNaepoetfer der Seh,lderkonft°hebben doenbymemen. Hy heeft fomtyds te veel grouw en lomtyds te veel rood gebruykt. Men verwyc hem ook van fommige figueren te kort gemaekt te hebben , en van fyn opmaekingen niet «£. noegzaem verandert te hebben. Ludovicus den -MV, agtte fyn flag van Schilderen niet. Oo zekeren dag had men fyn kamer met verfcheyde fchildereyen van Teniers behangen ; do- zoo haelt dezen Vorft de zelve befchöuwt°had zeyde hy ; dat men van voor myn oo-en dees Baviaener.i wegneeme. Men heeft veel plaeten naer de Schildereyen van Teniers gefneden £ hy heeft ook zelfs veel plaeten gefneden
IHYsius, ( Antonius) tot Harderwyk Geboren ontrent het jaer i6o3 (Meurlius ze«t dat hy tot Antwerpen geboren is , in fynen AtheBatavae , pag 33a druk van 't jaer 262,-) was Lefgever in de rymdigt - kunde en in de Welfprekendheyd tot Leyden , Bibliothecaris der Univerliteyt van de zelve ftad • hy overleed in t jaer ,5>a Hy hield zig met voorfpoed 0p in de oude Autheurs uytteleggen en gaf ons goede werken, genaemt Variomm. I. Van Vel! leïus-Paterculus, Leyden in-8. M II. Van Sallultius, Leyden 1665, in-8vo. III. Van Valerius Maximus , Leyden in-Svo. IV. Senecte Tragedie 1631. VI. Hiftoria Navalis. Dit is een befchryving van al de flaegen tuffchen de Hollanders en Spagniaerts op de Zee voor-eval!i6" ' 'n"4t0 1 fchoonen druk VII Compen-* & m rT)f B*t2vic* '645- VIII. Exercitationes Mifcellaneae , 1639, in-,2. Dit zyn onderwyfreden op de H. Schriftoer en op de Ver«ïStknnde. IX. Guilielrai Foiielli de Kepublica .



ïta DOORtUGflGÈ MANNEN Jeu Magiftracibus Atlienienfium . Leyden 2645, 3ii-z2. ihyfkis heeft er twee ftukken bygevoegd, het eerften verbeeld het Bevelhebberfchap van Athenen , van de opkonift der zelve Republiek tot defzelfs eynde ; het tweede is een verzaemeling van Aiheenfche werken opgezaemelt uyt verfcheyde ftukken der oude en nu gelyk geilek met de roomfche wetten , die het zeiven oogwit hebben. Dees twee ftukken zyn op nieuws verfchenen in de Griekfche oudheden van Gronovius, tom 5. X. Een werk der befchryving van Engeland door Polydorus Virgiüus. XL Van Aulu-Gellus in-ivo , 2 vol : Leyden 1661. In dit laeften werk wird hy geholpen door Oifelius .. . Fredericus en Jacobus Gronovius gaven een werk in 't ligt van Aulu-Gellus in 't jaer 1706 , in-4to , in het welk fy de aenteekeningen en verklaeringen voegden , verzamelt in dat van Thylius. Den Salluftius van dezen Autheur is ook erdrukt tot Leyden in 't jaer 2677 ; en dezen druk alhoewel in alles gelyk aen dien van 1665, is meer geagt door de kenders, uyt hoofde van den fchoonen druk.
Titelman , (Francifcus) tot Haffelt geboren , Stad van het Piinfdom van Luyk ontren: het jaer 1598 , wird Minderbroeder tot Loven ; agtervolgens hebbende hooren fpreken van de ervorming der Capucienen, omhêlfde hy dit flag van leven tot Roomen in 't jaer 1535, en overlydde tot Anticoli in den geur van Heyligheyd,den 12 Septémber 1537. Hy was inde Griekfche .Hebreeuwfche enChaldeeuwfche taelen geoefl'ent. Defzelfs fchriften Zyn in groot getal: de bezonderfte zyn : I. De verklaeringen op al de Zendbrieven van al de Apotielen, Antw. 1540, in-8vo. II, .. .Op de Pfalmen , Antw. 2573 , in-
fol. III Op het boek der Zangen. V
Op den H. Mattheus en Joannes. VI. Ondtrwyfreden tegen Erafmus, enz. Richardus Si-
inon,



'DER N ED E RLAND E 27. xêi mon, die zelden aen iemand lof geefc, doe' dit aen litelman.
. TorrentIüs, (Hermanus) wird tot Zwol 10 Uverylfel geboren , ontrent het midden dac t , ! neüw.' was Lefgever in Zede - kun«e tot Groeningen en onderwees de Letterkunde in fy,, geboorte-fiad tot fynen hoo»eri o derdom , hy pleegde dit nog langen tyd, blind zynde, en overleed ontrent het jaer if>0 Men heeft van hem : I. Uytleggingen op de Lvangehen , Zondagen en Feeft - da»en Deventer i399 in-^vo. IL Een verkhler;
m n cV ,dl8ten van Vi'-gili°s Antw • f562; AÏ\ -fchlf,deuis en Rymdigtkundigen Woordenboek , Parys Dit werk is "opvolgend. Jyk vermeerdert door Caroius Stevens en Fre«encus Morel. Het is naer alle waerfchynelyküeyd dezen , die het werk van Moreri heeft ontleent IV De Lofzangen en Rymloofe werken va„ den Kerkdienft uytgelegt, Antw. ,550 , enz? Al dees werken zyn in goed La'tyn gefchreven
8ften M^rTIÜS' eLivinus )>tDGendTa «Hen Meert ,535 geboren, ging naer Roomen 'b,kwa!n c!e Sulllt derLuyden , die het meeft uytgezondert waren door hun hoedanigheyd en begaeitheden. In de Nederlanden wedergekeert, voorzag hem Georgius van Ooftenryk Bificnop van Luyk , met een goede bedienin»-. Hy verdiende nieuwe weerdigheden door de weyze 0p de welke hy aen het Hof van Roomen z/n atgezantlchap verrigtte , en wird opvolgendlyk Canonik der Cathedraele van Luyk , Artsdiaaen - en Vicaris-generael van den Biffchop Gerardus van Groelbeek benoemt. Philippus den II. benoemde hem tot het Bifdom van Antwerpen tn/r jaer 1576. Hy begaf zig metieverom te et nellen het kwaed dat de ketterye in fyn Bifdom1 veroorzaekt .had. Hy wird tot het Artsbisdom van Mechelen benoemt ; .maer de dood
II- Veil. Y



i7o DOÓRLUGTIGE ÈtANNtti April i5<?5 , Voor dat hy zyn bekragt-brieveri Ontfangen had. Hy maekte by fynen uytterlten wil fyn boekzael aen de Jefuieten , en brogt hun de middels tóe om een wooning tot Loven op tè regten. de bezigheden van zynen flaet konden in hem geenlints uytdooven de genegendheyd tot de Letterkunde. Men heeft van hem verlcheyde ftukken van de rymdigtkunde , die verzaemelt zyn geweeft onder den tytel van Poëmata Sacra , Antw. 1594 ; tytel die niet overeenkomt' met het gene den boek vervat , want al de ftukken fyn niet heyliglyk : de Rymdigten van' Torrentius hebben veel verdienlten ; defzelfs Lofzangen zyn met dezen -geeft niet aengedreVen , die de hoedanigheyd van dit flag van' rymdigten vereyfcht. Zyn verklaringen op Horatius en Op Suetonius , 16ro in-fol : worden onder die der befte wysgeerige gerekent.
Tor re ktiu s , ( Joannes ) Schilder, tot Amfterdam geboren in 't jaer 1589 , fchilderde gemynelyk in'c klyn, en gaf aen fyn werken veel kragt en eygendom. Dezen zóude door fyn' begaeftheden in eenen gevoegelyken ftaet en in" de agting der eerbaere lieden hebben konnen leven , waer't dat fynen drift tot ijle ongebondendheyd , en fynen geeft tot de ongeregeldheyd , hem niet ten onderen handen gebrogt. In der daed hy maekte zoodanige éerlooze Schilderflukken , dat de zelve door de handen van den Beul verbrand wirden in 't jaer 1640. lly wird ook het hoofd van een Ketterye, die hem dede ophouden ,• hy overleed het zeiven jaer op de pynbank.
Tromp , ( Martinus Happertz ) Hollandfchen Zee . bewind-hebber, van den Briel gebortig, kwam door fyn verdienlten tot fortuyn. Acht jaeren oud zynde ging hy te fcheep naer de Indien ; hy wird agtervolgens door de Engelfche en Barbarilche Zee - roovers gevangen , en leerde by hun de onderfcheydentheyd der Zee-gevcgten. Hy liet boveü al fynen helden - moed



DER NEDERLANDEN, xyt blyken in't gevegt van Gibraltar in 't jaer 1007. Tgt de plaets van Admirael van Holland verheven , zelfs door toeftemming van den Prins van Oragnien , verfloeg hy in dees hoedanigheyd in 'tjaer i639 de talryke Spaenfche vloot, en won twee-en-dértig ander Zee-gevegten. Hy wird op het dek van fyn fchip gedood , in eenen ftryd tegen de Engelfche den 10 Augufty 1653. De Staeten-Generael vergenoegden zig niet met hem plegtelyk te laeten begraven in de oude Kerk van Delft, nevens de helden der Republiek ; maer deden nog pronk-penningen flagen om fyn geheugen te vereeuwigen. De verdienden en voorfpoed van den Zee-bewind-hebber Tromp hadden hem veel benyders verwekt ,• dog hy heeft dezelve weten ten onderen te brengen door fyn goede dienften en weldaden. Hy was gefiadig iq ?t midden van fyn fortuyn. Van al°de tytels met de welke men hem wilde vereeren , nam hy , geenen aen , dan diën van Groot-vader der Matroofen en onder die van het Land noyt anderen, dan de hoedanigheyd van borger.
Tromp , (Cornelius genoemt den Graeve van ) Zoon van den voorgaenden , volgde de voethappen van fynen vader , hy wird LieutenantAdmirael-Generael der vereenigde Staeten , en overleed den 21 Mey 1691 , oud twee-en-zeftig jaeren. Hy wa.s tot Rotterdam geboren den 9 September 2629. Defzelfs leven is in 't ligt gegeven, in den Haeg 1694, in-12, en alhoewel dat het min uytfchynende is als dat van fynen vader, zoo is het nogtans zeer aenbelangende.
ü.
T T Tj A C Q , ( Adrianus ) Wiskqnflenaer van V Gend , heeft gegeven : 1. een Latynfche Dry-



Ï7J D OORL VGTJGE MANNEN hoeks-mee'tkunde. Gouda, 1633 , in-fol. II.Logarkbmorum Chüiades centum , 1638, in - fol. In't Franfch overgeheld in-#vo., en uyt welk Ozannm groot voordeel heeft geraept.
urqom, ( Henricus Cornelius ) Schilder tot Flaerlem geboren in 't jaer 1566 , brogt het grootHen deel van fyn leven met reyzen over, en hield zig in Italien op. Hy deed in dees groote fchool fyn noodige oeffeningen om zig te voltrekken. Paulus Bril die hy tot Roomen te gemoed kwam diende hem tot grooten onderhand. Uroom zig met een groot getal ichildereyen ingefcheept hebbende om naer Spagnien te gaen , onderhond een groot onweder, het welk hem op byna verlaete plaetzen floeg, en hem van al fyn Pittorifche fchatten beroofde. Eenige Eremyten , inwoonders van dees wilderniffen , betoonden hem hun menfchlievendheyd , en bezorgden hem wel haeft den middel om in fyn land weder te keeren. Den'fchilder maekte tot erkentenis verfcheyde fchilder - Hukken om hun Kappel te verderen. Dezen fchilder bezat een wonder gaef om Zee-vaerden en Zee-gevegten te verbeelden. Engeland en de Princen van Naffau , bezigden hem , om de Zee-Hagen en Zee-zegenpralen door fyn pinceel te verbeelden , de welke dees twee Mogendheden behaeld hadden. Men maekte zelfs Tapyt-behangzels naer fyn werken. Het jaer fyns overlyden is onbekent.
V.
'ST'Addere , (Joannes Baptifta de ) tot Bruf; fel geboren , omhelfde den Geeftelyken ftaet, wird Kanonik van Anderlecht, en overleed den 3 February 2681 , naer een groot gedeelte Van fyn leven in de opzoeking der oude rouwbrieven en • in de oeflening van de Ge-



VERNEDERLANDEN. \1%
fchi'edenis-befchryving te hebben overgebrogt. Men heelt van hem een verhandeling op den oorfprong van de Hertogen en het Hertogdom van Braband, enz. Bruffel i<572 , 111-410. M. Paquot heeft er eenen nieuwen druk van in 't ligt gegeven , i7%, 2 vol. in-12. waer in den tytel verbetert is , eh met Hiftorifche en nouwkeurige aenmerkingen verrykt. In verlcheyde Boekzaelen van het Nederland bewaer.t men in handveit een groot getal der werken van de Vaddere. Hy haeiite zig niet om de zelve te doen drukken; fynen meert beminden handel was Ama nefciri.
Valerius. (Cornelius) tot Oudewaeter geboren ( en niet tot Uytrecht, als Gafpar Burman en de vervolgers van Moren beweeren )in 'tjaer X5\2, onderwees de Letterkunde in fyn Vaderland en tot Loven , alwaer hy overleed in 't jaer I578» oud zesen-zeftig jaeren. Hy maekte uytnemende Leerlingen. Men heeft van hem een redenrykkonll, in-4to. Een Spraekkonft in-?. Een Wyfgeerigheyd in-4to , met verligting en manier gefchreven. Men heeft van hem nog meer ander werken.
Vanden-Eckout ( Gerbrandus ) Schilder , tot Amilerdam geboren in 't jaer 1621 , in de zelve Stad overleden in 'tjaer 2674, was kweekeiing van Rembrant, welkers wyze hy zoo wel^ heeft aengenotnen , dat nouwkeurige defzelfs Schildereyen niet konnen onderfcheyden. De afbeeldingen en Gefchiedenis-ftukken heeft hy met veel yoorfpoed Gefchildert. Syn pinceel is grondig, fyn hand geeftryk , fyn verwe zoet en van groote uytdrukking.
Van den-Velde ( Adrianus) Schilder, tot Amfterdam geboren in 't jaer 1639, overleden in 't jaer 2672, heeft uytgemunc in dieren te Schilderen. Hy gelukte zeer wel in landfchappen te Schilderen ; defzelfs . pinceel is edel en mollig, fyn verwe lierfelyk en door-



f74 DQO RL UGT1G E MANiVETV dringend. Hy ftelde zoo groote aerdigheyd en geeft in fyn klyn figueren , dat verfcheyde goede meefters tot hem kwamen om hun Schildereyen te verderen. Dezen Konftminnaer heeft nog eenige voorworpen van gefchiedenis afgemaelt. Men heeft van hem twintig printen.
Van den - Velde ,. ( Ifaac ) Vlaemfchen Schilder, muntte uyt in de XVIlde Eeuw door fyn veldflagen, Gefchildert met veel vuerigheyd en kennis. Hy leefde tot Harlem in 't jaer 1626, en tot Leyden in 't jaer 1670. Joannes Van De Velde defzelfs broeder heeft zig ook door het Plaetfnyden zeer berugt gemaekr'.
van den-velde , ( Guilielmus ) bygenaemt. den Ouden, broeder van Ifaac en van Joannes, tot Londen overleden in 't jaer 1693 , muntte uyt in Zee-gezigten en Zee-flaegen te verbeelden. Zig in eenen flag onder den Admirael Ruyter bevonden hebbende, teekende hy zeer geruftelyk af a] het gene voor fyn pogen gefchiedde.
Van den Velde, (Guilielmus) den Jongen, tot Amfterdam geboren in 't jaer 2663, tot Londen overleden in 't jaer 1707, was zoon van den voorgaenden ; hy leerde de Schilderkonft van fynen Vader, en overtrof hem in den fmaek en konft met de welke hy de Zee-gevegten verbeeldde. Karei den II en Jacobus den II Koningen van Engeland , begiftigden hem met jaerelykfche teergelden. Geenen Schilder heeft met meerderen eygendom de kalmte , het doorfchynend , het weerftuytend en het helder ligt van 'c water, even als de tempeeften uytgedrukt. Defzelfs begaeftheden gingen zoo ver, van de ligtheyd van de lucht en de minfte winden te doen gevoelen. Hy was ook zeer nouwkeurig in de gedaenten en in de fcheeps-wanden , eygen aen ider flag van Schepen , af te fchetfen.
Van der Does, ( Jacobus) Schilder, tot Amfterdam geboren in 'tjaer 1623 ,in den Haeg



DÉR NEDERLANDEN. 17c overleden in 't jaer 1673, muntte uyt ih landsnappen -en in dieren te verbeelden. Defzelfs opitellingen zyn doordringend en op-ezo-t.
Van der Helst , ( Bartholomeus ) Schilder, tot Haerlem geboren in 'tjaer 16^.1 , heefc met eenen gelyken voorfpoed de afbeeldingen, de klyne voorworpen van dë gefchiedenilfen , en oe landfchappen gefchildert. Syn verw is verïyoeiui , delzelfs afteekemngen nouwkeurb , fvrt pinceel gemollig.
Van der Heyden , (Joannes) Schilder; tot Gorcum geboren in.'tjaer iöj>, overleed tot Amlterdam in 'tjaer 1712. Delzelfs begaeftneyd bêltond in puyn-hoopen, gezigten , iulthuyzen , tempels, landfchappen , verfchieten enz. te verbeelden. Men kan niet genoeg aenmerken de uytdrukking en de overeenkomft van iyn verwe , fyn kennis van de vér-gezigtkunde en net koftelyk voltrekken van fyn we'rken.
Van der Hulst, ( Petrus ) Schilder tot Dordrecht in Holland geboren in'tjaer 1633, heelt met groote konft en fmaek bloemen en la'ndichappen gefchilderd. Hy heeft fvn Schildereyen met vremde planten, en met kruypende gedierten, die levendig Ichynen te fyn tragten op te pronken.
™ ,-DE]1 KABEL ' C Adrianus ) Schilder en Plaetlnyder, op het Kalleel van Ryfwvk geboren, 'by den Haeg, in 'tjaer 1631, tot J.yons overleden in 'tjaer i695 , heeft groote begaeltheden gehad om zeegevegten en landfchappen te fchilderen , die hy met zeer wet aigeteekende figueren en gedierten verrykte. Men aenmerkt verfcheyde manieren in fvn werken : Benedetti, Salvator Rofa , Mola en de Larraches, fyn de Schilders die hy het meelt getragt heeft naetevolgem Syn DD£a&dviifti<*e weya n tegenllrydig aen den aerd der Vla°emfche Schilders, die voltrokken en opgezogt is. Hy gebruykte flegte verwen die door de langheyd Van tyd teecemael zwert geworden zyn. Hy



1,76 DOORLUGTIGE MANNEN
heeft ook verfcheyde plaeten gefneden , bezonderlyk landfchappen zeer geagt.
Van dyk ,( Antonius) Schilder; wird tot Antwerpen geboren in 't jaer 1599. Defzelfs lVloeder die de landfchappen fchilderde , hield zig bezig met hem van fyn jongheyd af te doen teeken.en, lly kreeg zin tot dees konft, en ging in de fchool van den berugten Rubbens , die hem bezigde aen fyn Schildereyen in het Hiftorifch flag uytgevrogt , die zeer geagt fyn, en hy heeft den naem van Koning der Afoeeld-fchilders verdient. Dezen Schilder bekwam door fyn konft een uytfchynende fortuyn. Hy houwelykte de dogter van eenen lYlilord ; hy voerde eenen pragcigen tryn, defzelfs tafel wird Koninglyk opgedient. Hy had Mufikanten en Stofscheyders in fyn betaling ,• om aen fyn verteer te volkomen , zoo moeft hy fyn winft door fyn werken vermeerderen ; den fpoed met den welken hy alfdan fchilderde laet zig in fyn laefte Schildereyen gewaer worden , die ongelyk minder geagt worden als fyn eerfte, aen de welke hy meer tyd en zorg befteedde. Van Dyk trok naer Vrankryk, dog hy verbleef er niet lang. Hy ging naer Engeland alwaer Karei.den I hem door fyn weldaeden ophield. Dezen Vorft maekte hem Ridder van het Bad , en vereerde hem fyn, afbeeldzel omringt met diamanten, hangende aen een goude keten , bezettede hem een jaerelykx teergeld, een wooning en een vafte aenmerkelyke fom voor ider ftuk van fyn werken. Een al te gellaedig werken veroorzaekte hem dufdauige .krankheden, dat hy aen de fchoone konlten ontnomen wird in 't jaer 16^1. Men erkent in de ppmaekingen van Van Dyk , de grondregels, volgens de weixc Rubbens zig gedroeg ; dog hy was zoo algemeyn , nog zoo geleerd niet als dezen grooten man. Dezen Schilder heeft' fomtyds ge milt tegen de nouw-
keurigheyd



DER NEDERLANDEN. ifi
iteurigheyd der opmaeking, dog defzelfs hoofden en handen fyn gemynelyk volmaekt ; "eenen Schilder heeft oyt beter den oogenblifc weten waer te nemen , als den eygen aerd van eenen perfoon zig ontdekte op de aldervoordeehgfte weys ; hy verkoos altyd behoorelyke Handen. Men kan den natuer met geen meerder gunft des geefts, edelheyd , eygendom üytdrukken. Defzelfs pinceel is vloeyende en zuyverder als dat van fynen m eelter, hy heeft meer fnsheyd aen fyn vleefch couleuren , en meer cierlykheyd aen fyn afteekeningen gegeven. °
Van loom, (Gerardus) heeft uyt het Hollandfch de Bergftoffige befchryvino- der Nederlanden overgeftelt, den Haeg 17% e* de volgende jaeren, s vol. in-fol. met fi°. Een opgezogt werk voor de niéuwlgier-i"e; °'
Verdure, (Nicolaus Jofephus de la°) toe Anen geboren, en tot Douay overleden in tjaer 1717 , oud dry-en-tagentig jaeren, was Hoogleeraer m dees Stad, eerften Lefgever in de Godfgeleerdheyd, en Deken van de Kerk; van den H. Amé ; het was eenen man van groote geleerdheyd , en nog van een wonderbarder onpartydigheyd. Den Doorhingen *enelon vereerde hem met fyn vrindfehap. men heeft van hem een verhandeling op het leetwezen, in 't Latyn , welkers beften drulc is van het jaer 1698.
Verheven, (Philippus) zoon van eenen Handwerker van het dorp Verrebroeck in 't land van Waes, wird geboren in \ jaer iCj8 Hy bearbeydde de aerde met fyn ouders tot fyn twee-en-twintig jaeren, alfwanneer den Paftoc van die plaets in hem veel verftand vindende, hem de grondbegiufelen onderwees en naer Loven zond om te ftuderen. Den jonden handwerker deed er zoo grooten voortgang, dat hy er voor Primus van al fyn mede» II ■ DecU z



«78 D0QRLUGT1GE MANNEN
leerlingen wird verklaert in 't jaer 167?. Naer den Hoogleeraers Hoed ïn de Medicynen ontiangen te hebben bekomt hy eenen Lefgevers Z.etel. Men heeft van hem : I. Een koitelyks verhandeling de Corporis Humani Anatomia, ürufiel_/7io , 2 vol.m-4to ; en Amfterdam 1751, 2 vol in-8. Dit werk is in 't Hoogduyts over» geltelt. Mergagni en Heifler, hebben den zeiven met al te groote ilrengigheyd der BoekJitterye behekeld. Haller heeft ten fynen opziet ïegtfinniger voortsgegaen. Men komt over een, dat men ledert Verheyen verfchyde Ontdekkingen heelt gedaen, die fyn werk onnoodwendiger hebreu gemaekt. II. Een verhandeling de Febribus , en andere geleerde werken. Dezen bekwaemen man overleed tot Loven in 't jaer 2710 oud twee-en-zeitig. jaeren , naer gedurende fyn leven al de pligten van eenen waeren Chrilienen volirogt te hebben Y even als die van een eerlyk man en van Medicyn-raeelier. Hy wilde op het Kerkhof van fyn Parochie begraeven worden ; se templura dehoneftaret , aut nocivis halatibus inficeret ; zoo als hy dit in fyn grafschrift aenhaeld ; het was de Fleelzaeme voorzigtigheyd een wynig te ver brengen.
Verep/Eüs , berugten Tael en Biltoriekundigen , in de Meyerye van den Bofch geboren, fcrogt fyn geheel leven over in de Letterkunde r en overleed Kanonik van 's Plertogen-Bofch den 20 November 1598, oud vyf-en-zeventig jaeren. Hy heeft een groot getal van fchool werken en eenige boeken van godvrugtigheyd 3n'c ligt gegeven.
Versteganus oft VersthegEN ,( Richardus } tot Antwerpen geboren, bloeyde op het eynde van de XVIde Eeuw. Men heeft van hem : I. Theatrum Crudelitatum Flereticorum , A.ntw. 15(2.2, in-4to ; een zeer raer werk , met printen verrykt, gemengt met rymloofe aenjjaelingen en zeer fchoone veerzen in 't Latje*



DER NEDERLANDEN. i7»>
Men aenmerkt er op wat weys dat de natiën, die niet ophouden van tegen de onderzoeking en het wreed regt van den Herto»- van Alba uyt te bulderen, de Catholyke behandeld hebben. En hoe veel de wreedheyd der Hieroniers en Algonquoifen ten opziet van hunne gevangenen verichild tegen die de welke de Sedtariflen geplogen hebben ten opzigt van hun tegenpartye,en bezonderlyk tegen de bedieuaers van het oud Catholyk Geloof. II. Antiquitates Belgicse, Antw. 1Ó13, in-13. Hy houd flaende dat den H. Willebrordus niet alleenelyk het Geloof by de Vriefen gepredikt heeft, maer dat hy ook den Apoftel van Vlaenderen en Braband is. IH. Antiquitates Bntannicae, 1606 alwaer hy tragt goed te mae'ken dat de Engelfche hunnen oorfprong van de Nederlanders nemen.
Eynds van het tweede Detl