D E
HISTORIE
.VAN
ENGELAND
VERKORT.
zedert den Jaare 800 tot op deezen tyd.
NAAR DEN VIERDEN VERBETERDEN DRUK; UIT HET ENGELSCH VERTAALD.
IN TWEE D E E L E N.
Te 'sGRAVENHAGE, by J. C. LEEUWESTYN. MD C C X C 1 I I.






VOORREDEM
VAN DEN ENGELSCHEN SCHRYVER.
DE ongemeene aanmoediging met welke dit Werkje het licht ziet , maakt my te (louter om op de gunft van het Gemeen te duiven ftaat maken: om die reden heb ik, m deezen Vierden Druk, het zelve op 't uaaukeurigfl: vergeleken , en overzien, tegens de befte en nieuwfte Hiftorilchryvers , daarom durf ik my vleyen, dat, indien het in zyri voorgaande gebrekkelykheit eenigfins verdiende in aanmerking te komen, het thans zulks vjy meerder waardig zyn zal: * 2 ge-



^OORREEDEN.' gemerkt de moeite, die ik genomen heb, om de gevallen op nieuw te (chikken, en de Tyd reekening 'er overal, in haar grootfte volkomenheit, by te brengen.
Hetgroote oogmerk van dit werk is, de Jeugt tot de Historiekunde van haar Vaderlant op te leiden. Doch, hoewel het ten voornaamften deele voor haar gefchikt is, zoo kan het echter van dienft zyntvoor zulke volwaflene peiionen, welke, onkundig zynde in de Engel~ Jche Hiftorie , begeerig zyn, om in dezelve ervaren te worden ; of ook voor anderen , welken dezelven in de Hiftorie van Rap'm, of eenig ander wydlopig fchryver, in 't uitgebreide
beoef-



VOORREEDEN.
beoerTent hebbende, beluft zyn om hun geheugen te ververfchen, met de voornaamfte byzonderheden kortelyks te herhalen.
'T is verwonderens waardig, dat niemant,voor my, ondernomen heeft, om een kort begrip van de Engelfche Hiftorie te maken, in den fmaak, waar in ik den Lezer dittans aanbieder te meer , dewyl 'er ,reets over lang, korte uittrekzels van andere byzondere Hiftorien in onze taal zyn uitgegeven. De Griekfche en Romeinfche Htftorie, houd zekerlyk een aaneenfchakeling in van de allervoornaamfte Gebeurteniflen,- maar dezelve gaan ons zooveel niet aan, als de Gevallen, die betrek* 3 ke-



V O O R R E E D E N. kelyk zyn tot ons eigen Lant.' De geboorte, of de dood van Souvereine Vorften heeft het vermogen, om den geeft van meeft alle zyne onderdanen te verheugen of te bedroeven I doch deeze harts-tochten zyn fterkerof zwakker naar maate, dat dezelven uit omftandigheden voortkomen die hun belang j 'er hen in doen nemen. Het zel-l ve onderfcheid heeft plaats tusfchen een Roman, of een Eigentlyke Hiftorie van ons Lant : in den eerften word onze ver-| wondering wel aangedaan, als wy'er den oorlprong van den Staat, den aanwas, en het verval I des zelven,in eenen opgecierden trant,in vinden: maar wy nemen een belang inde anderenen dat
ver-



VOORREEDEK verbind ons veel fterker, fchoon men 'er zulke hoogwonderlyke gevallen niet in en vind.
Na de Griekfche en Romeinfche Hiftorie is 'er, myns wetens, geene welke een grooter verandering van merkwaardige Gevallen uitlevert, als die van Engelant 5 voornamentlyk • als wy de fchielyke veranderingen in dezelve, welke zeer bezwaareJyk in eenige andere Geichietlenis kundige verhalen te vinden zouden zyn in agt nemen.
Ik heb getracht, om de zaken met de meefte onzydigheit ter neer te ftellen, zonder de minfte aankleving aan eenige party. Indien het echter mogte gebeuren , dat de Lezer eenige plaatfen mogt vinden,
* 3 &Q



•VOORREEDEN: die tegens zyne byzondere gevoelens aanliepen zoo bid ik hem in aanmerking te nemen, .dat ik niets by brenge dat niet met wezentlyk gezach en autentycq bewys verzeld gaat, ^n dat myn eenige voornemen ■geweeft , is om zyn goedkeuring, wegens de behandeling deezer Hiftorie te erlangen.
Ik ben eenigfins verfchuldigt aan een klein Franfch Werkje genaamt Methode pour apprendre l'Hiftoire de l'Angleterre, en aan de laatfte Levens befchryving van de Koningin Anna^ door den Heere Boyer.



HISTORIE
ENGELANT.
BY WYZE VAN Vragen en Antwoorden.
Vrage VJWffl Elk is het Lant dat gy Groot V^yaM Brittanien noemt ? Mi Antwoord. Het Eiland dat ^^®*^de Koninkryken van Engelant en Schotlant begrypt.
Fr. Hoe lang is het met den naam van Groot Brittanien bekent geweeft?
Ant. Sedert het begin der Regering van Jacobus I, die om het verfchi!, of Engelant of Schotlant in den Koninklyken tytel 't eerft zoude genoemt worden, wech te nemen, dien van Koning van Groot Brittanien aannam: herftellende daar mede een' naam die lèdert het begin der negende eeuw agter den bank was gefchoven.
Fr. Welk is de gedaante van Groot Brit' tanien?
Ant. Het is driehoekig : de Hoeken zyn , in 't wetten s de punt van Lezard;
A ia
VAN



% HISTORIE
in 't ooften die van Foreland , of Zanduoich, aan de kant van Doimres; en die van het Straithy-head in 't noorden.
Fr. Van welke Zeen is Groot Brittanien omringt ?
Ant. Aan de zuid zyde wort het door 't Kanaal, var, Vrankryk gefchetden;in 'tooften, tLüchen Engelant, Flaanderen, Duitslant en Denemarken, is de Duit/cue Zee;m\ noorden de Noort, of Ts Zee; en in 't weiten de Trfcbe Zee.
Fr ln hoe veel deelen word Groot Brittanien verdeelt?
Ant. Jn twee, Engelant en Schotlant; het eerde in 't zuiden, en het ander in 't noorden van het Eiland gelegen.
Fr. Hoe groot is de eigenclyke uitgeftrektheit van Groot Brittanien?
Ant. De weft-zyde, gerekent van de Punt van Lezard in Cornwal in Engelant, tot Catbnis in Schotlant, langs de bogten van het ftrand uit gemeten,is 812 Mylen: deOoftzyde is 704 Mylen : de zuid kuft, die de breedfte is, 320 Mylen ; en den geheelen omtrek van het Eiland 1836 Mylen.
Fr. Wanneer is de Naam van Groot Brittanien, in dien van Engelant verandert geworden ?
Ant. In het Jaar 585 of ƒ 86, kort na het inftelleo der Zeven Koninkryken , met de eenparige toeftemming der zeven Koningen.
Vr. Hoe wort Engelant bepaalt ? Ant. üour de r-ivièren de Tweed en de Solway en door het Gebergte Chiviot, 't welk
het



VAN ENGELANT. 3
het van Schotlant fcheid: het overige is bepaald door den Oceaan.
Vr. Door welke volkeren is het outtyts bewoont geworden?
Ant. Door de Brittons, anders de Gaulen of Troiers; en door de Engelfchen.
Vr. Welke volkeren hebben 'er het oppergezach gehadt.
Ant. De Brittons, de Romeinen, de Saxen of Engelfchen, de Deenen, en de Noormannen.
Vr. Hoe veele Koningen hebben 'er geregeert ?
Ant. Het is niet mogelyk om het nette getal op te geven van de geenen die voor het Jaar 800, wanneer Egbert de Monarchy begon , geleeft hebben , dewyl hunne Historie niet in gefchriften bewaart is geworden.
Vr. Was Engeland, voor Egbert niet verdeeld in Zeven Koninkryken?
Ant. Ja, en het wierd genaamt, de Saxifche Heptarchy: die Koninkryken waren. 1. Kent; 2 South Sex. of van de Zuid Saxen; 3 Weft Sex, of van de Weft Saxen; 4 Eaft Sex, of van de Ooft Saxen; 5 Nortbumberlant. 6 Eaft Angelen. 7 Murcia.
Fr. Zyn al de Koningen van Engelant federt Egbert afkomftig van het zelve Geflachte?
Ant. Neen , het geflachte dat thans op den Troon zit is het zevende.
Fr. Noem my de geflagten, en het getal der Koningen die uit dezelven voortgekomen zyn?
Ant. Het eerde was dat der Saxen,of de En* gelfche Koningen, van welken 'er Zeventien zyn: het tweede dat der Deenen, van wel,A 2 keri



4 HISTORIE
teen 'er flech^s drie Koningen zyn ;het derde dat der Noormannen, die 'er mede drie uit gelevert heooen ; en dat van Champagne , welk het vierde geflagt is, heeft maar eenen Koning op den Engelfche Throon gehad.
Vr. Weike zyn de overige ?
Ant. Wy moeten hier eerft in agt nemen dat het geflagte des Plantagenets, of van den Huize van Aniou,'t welk het vyfde is , verdeeld wort in twee takken; die der Plantagenets, van wien men agt Koningen gezien heeft, en die van York of van Lancafter, uit welke drie Koningen gekomen zyn.
Vr. Noem my de Overige?
Ant. Dat der Titdors heeft drie Koningen, en twee Koninginnen gehad;dat van Stuart vier Koningen , en twee Koninginnen; en het Brunfwylfcbe, 't welk nu od den Throon is, tot noch toe maar twee Koningen.
VAN DE KONINKLYKE MAGT.
Vr. "\T7elk een foort van Regering is de W Engelfche.
Ant. Het word geregeert door een' Monarch wiens vermogen bepaalt is door het gezach van het Parlement. De kroon is 'er erflyk,en de Vrouwen worden in de opvolging toegelaten.
Vr. Wa3r in beftaat eigentlyk het Oppergezach der Koningen van Engeland?
Ant. Zy hebben alleen de niagt om vreede of Oorlog te verklaren , Verbonden te maken, Traktaten aan te gaen , Gezanten te ontfangen, of te zenden, Geld te flaan
mits



VAN ENGELANT. 5
mits datzy degangbaare waarde'er van niet bepalen kunnen: Voorregten en Gunft-giften te bekragtigetj of in te trekken ; over de verfcheideneRegerings plaatzen en Ampten, zoo ter Zee als te lant te befchikken. in een woort alle aanftellingen, 't zy dan datze voor imants leeftyt of voorkorter bepaling zyn, hangen van de befchikking des Konings af.
Vr. Gaan de voorregten der Koningen niet verder?
Ant. Zy zyn erfgenamen in den laatften graat in hun Koninkryk, van alle Leen Landen voor welken geen Erfgenaam opkomt: deeze Landen keeren, of vervallen wel weder aan hunnen eerften Heer, maar zoo'er geen en is, dan komen ze aan dea Koning.
Vr. Vervolg verder?
Ant. Zy hebben de voogdyfehap over al de Staten en goederen der Minderjarigen, zoo die ommiddelyk van de kroon geheven worden ; zy kunnen de inkomften van die goederen, als ze meer zyn als tot onderhout der minderjarigen nodig mogte wezen , tot hun eigen gebruik aanleggen, zoo lang tot die minderjarigen een en twintig jaren berekt hebben, als wanneer zy meerdeijarig worden; cn dan kunnen dezelven niet trouwen zonder konmk'yke toeltemming; doch dit laatlteis wech genomen door het Statut 12 Car. II. c. 24.
Vr. Hebben de Koningen van Engelant eenig gezach over het Parlement?
Ant. Zy hebben alleen de magt om de Parlementen te beroepen, of z? te doen fcheiden;Zy kunnen de Koninklyke bekragtig.ng A 3 wei-



6 HISTORIE
weigeren aan de Aflens van het Parlement, zonder gehouden te zyn om 'er redenen van te geven; en de geheele kragt en't vermogen dier aclens vloeit uit dit bekragtigen voort, kunnende dezelven geen wet worden zonder die bekragtiging.
Vr. Won het recht gepleegt in den naam des Konings van Engelant.
Ant. Hy is overal in Groot Brittanien , de Hoogde, of' de Lord Opperrechter; Hy benoemt in alle openvallende rechters ampten, de geen die hy 'er toe verkieft ; heeft de vryheit om in alle rechtbanken , in alle gevallen voor te zitten, uitgezondert het Hoogvcrraat, in welk geval hy zelf aanklager is.
Vr. Heeft hy geen vermogen in 't Kerkelvke?
Ant. Hy is de Opperbejlierder van de Kerk van Engelant, over alie perfoonen, en in alle gevallen zoo geeftclyke als wereldlyke : deze tytel wierd door de Koningin Èlizabeth aangenomen, voor dien van Opperhoofd , welke Hendrik VIII en Eduard de V1. gebruikt hadden. Hy benoemt de Bisfchoppen , en verfcheide andere Ampten. Hy eifcht tiendens en inkom(len,en op zyn aaiifchi'y ven aan de Biflchoppen vergaderd de Geeftelykheit, en zonder zulk aanfchry ven zyn hunne vergaderingen en befluiten zonder eënig vermogen.
Vr. In wat geftalte word de Koning van Engelant bediend.
Ant. Geknield, en niemant heeft de vryheit om voor hem gedekt te zyn, uitgenoomen de Courcy, Baron van Kingüle in Triant.
Vr.



VAN ENGELANT. 7 Vr. Wie is de tweede Perfoon in het Ryk'? Ant. De Koningin.
Vr. Heeft zy eenige byzondere Voortra" ' Zy mag zulke goederen kopen, als zy nuttig denkt te zvn voor het Koninkryk, en over de zelve beichikken, mits dat zy een a£te van Naturalizatie van 't Parlement voor haar heeft. Zv mag haare zaken brengen voor zulk een'gerigts hof als zy 'er toe gelieft te kiezen ; en indien zy, weduwe zynde geworden, mogte komen te herhuwen, al was het met een gemeen edelman , zoo worden haar echter de Koninklyke eerbewvzingen gedaan.
Vr. Hoe word de Oudfte zoon van den Koning van Engelant genoemt.
Ant Men noemt hem Prins van Wallis; hy is altoos de Erfgenaam die voor de Kroon eefchikt is ; en als hy vyftien jaren bereikt , betoonen hem zyne onderdanen hunne onderwerping.
Vr is het veel jaren geleden dat de oudfte zonen des Konings deezen tytel hebben aangenomen? , , ,
Ant. Eduard I. (om te tellen, ge^-k de Engelfchen gewoon zyn van de Pnnfrn der Noormannen af) won dien in 1282 van Llewellyn de laatfte Prins van Walles ; en, Helde zich in 't zekere bezit 'er van, met David, de Broeder van Llewellyn gevangen te nemen, en vervolgens in te ont-
lUVr "wie van de zoonen der Koningen van A a Eni'-
A 4



8 HISTORIE
Engelant heeft het eerft den tytel van Prins van Walles gevocrt ?
Ant. Eduard II. welke geboren was te Carnarvan-Caftle in het Prinfdom van Walles; door dien de Koning zyne egtgenoote derwaarts gezonden had om 'er het Kraambedde te houden, op dat de Wallers te meer behagen mogten nemen in den Prins dien hy over hen wilde Hellen.
Vr. Heeft 's Konings oudtfte Zoon eenigen andren tytel?
Ant. Ja: hy is geboren Hertog van Cor». wall, uit kragt van welken hy meerderjarig is van den dagh zyncr geboorte aan , en geregtigt om bezitting en opdragt teeiffchen van 't gezegde Hertogdom.
Vr. Wanneer is die Waardigheit het eerft aan 's Konings oudften Zoon gegeven ?
Ant. Door Eduard III. Daar omtrent moet opgemerkt worden dat het zelve Hertogdom door de gifte van dien Monarch niet vervalt op de Erfgenamen van de Kroon in 't algemeen, maar op den zoon, en wel op den eerft gebooren zoon des Konings. Dus was Ricbard van Bourdeaux, zoon van den Zwarten Prins, welke ltierf zonder tot de Kroon te komen, geen Hertog van Corn•wall door zyne geboorte, maar by verkiezing. Ook was Hendrik Vill, na de dood van zyn' Broeder Prins Arthur, geen Hertog van Cornwall, om dat hy de oudftezoon niet was.
Vr. Heeft de Prins van Walles eenig vaft inkomen ?
Ant. Hy heeft ontrent 20.000 pond fter-
lings



VAN ENGELANT. 9
lings inkomen van deMynen in het Hertogdom Cornwall Zyn tegenswoordige Majeiteit heeft 100. 000. pond üerling jaarlyks by acte van'c Parlement voor den Prins van Walles vaftgefteld,
Pt. Met wat jaren is hy Souverein van Walles?
Ant. Met zyn veertiende ; tot welken tyd dat Prinsdom geregeert word door comnijjariffen , die uic de goelteiykheit, en uit den auel gekoren worden.
Vr. Hebben de overige Konings kinderen eenige tytels die hen eigen zyn?
Ant. iNeen, de Koning verziet hen van zulke tytels als hem wjlgevallen,waar omtrent echter in agr. te nemen is, dat de tytel van Koninklyke Hoogheit hen moet gegeven worden, en dat men knielende by hen ter handkus komen moet.
Vr. Heeft de Koning eenig vaft gefield inkomen?
Ant. In 1660. maakte het Parlement een acte ten voordeele van Karei II. by dewelke de Koninklyke inkomften voortaan gefield wierden op 1.200.000 pond fterlings jaarlyks, welke gevoegt by noch eenige andere taxen, zyn Majefïeit een inkomen opbr^gten van 1.500.oco pond fterlings ;zynde omtrent 30 Millioenen.Franfch geld. D'e gemeene belasting van 't Gouvernement, of de Civiele lyft, zoo als men ze thans noemt,was, ten tyde van laatfte zyne Majefteits komite tot den Throon, by het Parlement vaftgefteld op 700.000 pond Jaarlyks, op de zekerfte fondfen van Engelant. 'Zyn tegenwoordige MajesA's teit



io HISTORIE
teir. heeft 8co, ooo pond. Doch men fchat dat inkomen gemeenJyk op ontrenteen Millioen.
VAN HET PARLEMENT.
. \W At is het Parlement van Engelant. sint VV De algemeene Vergadering van de Staten des Ryks. Vr. Door wien is het ingefteld ? Ant. In een ruimen zin genomen is het al zoo oude, als da Saxifche Regering in dat Konmk-yk , en de gemeentens zyn ongetwyfl-eld overal inde Regeringgereprefenteert geworden, maar de wyze op welke die reprejentatie gefchied is, is niet zeker; daar is geen eerder beroeping van dezelvcn by beicnryviDg gedaan als onder Hendrik Hf, toen zy't eerft in een byzonder Huis byeen gekomen zyn.
Vr. Waar van is eigentlyk het Parlement oorfpronkelyk?
Ant. Van de Parlementen, Vergaderingen, or Kyksdagen,die '-nder de Noordcr Volkeren gehouden wierden,toen de Anglo Saxen ove kwamen. In de eerde tyden.is het zoo geregeld door de Britfche Koningen niet gehouden geworden, als 't vervolgens wel geichiet is door de Plantagenets, onder welken het zich ontzachH k begon te maken.
Vr. Door welke flappen is het tot die hoogte van msgt gekomen die wy het fom. tyts hebben zien gebruiken?
Ant Daar is het toegekomen door de gierigheit of de overdaad van zommige Koningen: door hunnetoegeeflykheit voor hun.
ne



VA N ENGELANT.
ne gunftelingen, en door de Staatzucht van eenige byzondere Perfoonen.
Vr. Op wat wyze heeft het Parlement vermogen gekregen door de gierigheit of door de overdaad van zommige Koningen?
Ant. Ais de Jaarlyks vadgedelde Inkomsten te kort fchotén , of dat die gelden uitgefchooten waren, zoo waren de Koningen gehouden om nieuwe beladingen te maken; en dewyl de gelden die daar door geheven wierden, verbruikt of wel onder de begunstigden verkwift wierden , zoo delden al de Grooten , die 'er hun deel niet van gehad hadden'er zich tegen, en namen voor, niec te zullen dulden dat de Koning andere taxen dan die hemby de Staten van het Koninkryk toegedaan waren invoerden.
Vr. Wanneer nam het Parlement dat gezagh aan?
Ant. Onder de Regering van Koning John; en het bevedigde 'er zich in onder zyn* zoon; die, gelyk hy zelf, altoos geld gebrek hebbende, het Parlement zeer dikmaals beriep: ln deeze Byeenkomden kwamen zy alleenlyk tot zulke befluiten als dienen konden om het Koninklyk gezag te fnuiken.
Vr. Stelde de Koning zich niet tegens hunne maatregelen?
Ant. Het was niet in zyn vermogen; hy was naauwlyks in daat om zyne kroon te bewaren. Daarenboven hebben de middelen die hy, en andere zwakke Vorden gebruikt hebben, om hun gezagh te handhaven , al» toos gedrekt om het zelve te verminderen. . Vr. Op wat wyze ?
Ant.



12 HISTORIE
Ant. Als de verdedigers der Vryheit het Komnklyk gezagh. onder naauwer bepalin* wilden brengen, en hun voornemen door acteiis van 't Parlement wilden doen doorgaan, zoo moert de Koning,wilde hy2de overnam hebben, een Parlement byeen roepen dat hem getrouw, of door hem omgekogt was , om daar mede de aftens die m het voorgaande Parlement gemaakt waren te herroepen. En op deeze wyze had het Parlement onder de zwakke Koningen,(die 'er veele in Engelant ge weeft zyn ) , altoos de overhant , 't zy dan dat het op zyn ftuk ftaan bleef, of dat het toegeeflyk ware.
Vr. Was het Parlement ook zoo vermogend onder de berugte Koningen ?
Ant. Neen, des zelfs vermogen was onder die Koningen van geen belang: Eduard de III. Hendrik IV. V., VII. en VIII, en Koningin Elizabetb, maakten het Parlement afhar.kelyk van hunnen wil; doch het heeft federt zoo buigzaam met geweeft.
Vr. Hoe dat?
Ant. Om dat het tans doorgaans uit twee partyen beftaat, waarvan de eerde meeft is iaamgcfteld uit creaturen van het Hof, welke party gemeeniyk een tcgenwigt heeft aan de
eenen üie üe vryheit ende voorregten van un Landt verdedigen. Dir
--0 M^MVI^JUKUrj IC"
genwroeten, was oorzaak van de dood van Karei 2, en van al deomkeringen die fins zvn voorgevallen.
Vr. Zyn dit al de wegen larrjis welken het Parlement tot die hoogte geklommen is ?
Ant.



VAN ENGELANT. 13
Ant. Wy moecen 'er noch byvoegcn, de groote liefde welke zommige Koningen voor" hunne gunftclingen gehad hebben; en den haat die de Engelfche hebben voor al de geenen die in gunlt zyn ; en dewyl de gunftelingen nooit vermogen gehad hebben, als on* derzwakke Koningen, zoo hebben degroote mannen van het Koninkryk altoos de Regering op zulk een voet weten te brengen als zy wilden, en beft dagten; zelf heeft de Staatzucht van zommigc noch grooter veranderingen te weeg gebragt.
Vr. Wat deden zy dan daar toe ?
Ant. Zommige Prinfen, die toeleg op den Throon maakten, trachtte middelen uit te vinden, om hunne geweldenaryen koleur te geven; dit konden zy niet doen, zonder de regerende Monarch eenige misdry ven aan te tigten, en, eenig vermogen aan de hand te hebben , dat konde kennis nemen van die opgetigte misdryven : waar toe zy dan het Parlement verkooren , 't welk, by ontwyffelbaar regt, de magt heeft, om de opvolging tot de kroon te regelen , en 't geen door dit middel, dikmaals over het noot-lot der Koningen uitfpraak gedaan heeft.
Vr. Wat voorbeelden hebben wy daar van ?
Ant. Het Parlement riep Eduard II, om rekenfehap te geven, op de aanklagte van zyn vrouw en oudften zoon; het zette hem af, met der zeiver toeftemming, plaatfende Eduard III, op den Throon. De verdeeldheden tuflehen de Huizen van York en Lan-
kajter



14 HISTORIE
kafter leveren ons een menigte voorbeelden van dat foort uit. Vr. Zeg 'er my eenige van ? Ant. Eduard IV. deed Hendrik IV, onwaardig verklaren tot het behouden van de kroon ; hy heeft hem afgezet t en tot een eeuwigduurende gevangenis doen vcrwyzen: En Hendrik zoo veel voordeel op zyn Vyand behaald hebbende, had hem lichtelyk kunnen doen veroordeelen om onthalfï te worden, als fchuldig aan hoog verraat.
Vr. Welk zyn de leden daar het Parlement uit beftaat ?
Ant. Uit de drie Staten, de Geeflelyke, en de Wereldlyke Lords, en het Huis der Gemeenten: de twee eerfte maken het Hoger-Huis uk, en de laatften het Lager-Huis. Anderen verdeden de drie Staten zoo, dat zy den Koning als den eerden , de Geeftelyke en Wereldlyke Lords als den tweeden, en de Ge* meentens als den derden Staat aanmerken: Doch dit ftryd tegens den opentlyken inhoud van veele wetten.
Vr. Wie zyn het die zitting hebben in het Parlement?
Ant. De Koning,de Prinfen van den bloede* de Biflchoppen, de Hertogen, de Marquifen, de Graven, de Vicomtes, en de Baronnen of Lords, welkers getal, (de 16 Pairs voor Schotlant zyn 'er onder begrepen ), gemeenlyk ontrent de 200 uitmaakt: en by eene Wet gemaakt 30 Car. II. mogten de Lords die geen belydcrs waren vandenProteftantfchen Godsdienft, geen zitting meer hebben, of mede ftemmen in het Hoger-Huis.
Vr.



VAN ENGELANT. 15
Vr. Zyn 'er ook anderen die 'er by geval zitting hebben?
Ant. Ja, de Regters, de Konings raadt, en de meefte Leden in de Cancelery, als zy geroepen worden om hun advyfen in een punt van eene Wet te geven. Doch die mogen inliet by zyn van den Konings niet zitten. Hier komt noch by de Klerk van de Kroon, en de Klerk van het Parlement, de laatfte noch twee Klerken onder hem hebbende, die geknield agter hem ichryven.
Vr. Wie zyn het die het Lagerhuis uitmaken ?
Ant. De twee afgezondene of representanten van ieder Lantfchap, in 't welke Engelant verdeeld is: Die van de 26 Steden, die het regt hebben, om 'er ieder twee te zenden, uirgezondert Londen dat 'er vier zend; de reprejentanten van de Univcrfireiten van Oxfort en Cambridge, de Barons der Vyf Havens , en 330 Burgers uit 168 Steden van Engelant, welken 'er ieder een of twee zenden, na dat hunne voorregten zyn,24 van het Prinsdom Walles, en dan noch 45 van Schotlant. makende in 't geheel 588 Leden; van dewelken 'er niet minder dan veertig by een mogen zyn, om eene wettige Parlements zitting uit te m k n.
Vr. Uit wien worden die reprejentanten gekoren ?
Ant. Gemeenlykuitde zonen, of uit de Families der Edellieden,of van den kleinen adel; en de Landfchappen, om hen ze ven te meer eeraan te doen, kiezen gemeenyk de zoonen van Hertogen, Marquifen, Graven en
Lords;



HISTORIE
Lords; dezelven moeren hun een en tvvïntiglte jaar over zyn , zynde de tyd die by de Wee vaftgefteld is, om een Parlements Lid te kunnen zyn.
Fr. Waar in ceitaat het gezach van het Parlement?
Ant. In het maken van nieuwe Wetten, in oude weder te verniewen, of uit te breiden ; en geen Wet word gemaakt, zonder driemaal in de beide Huizen gelezen te zyn, en dat ze vervolgens door den Koning bekragtigt is. Doch een Bil van indemniteit van den throon komende, gaat door met eene lezing in elk Huis. °
Vr. Moeten alle Wetten eerft in het Huis der Lords ontworpen worden ?
Ant. Neen,het is het zelve in welk Huis die t eerft voorgefteld worden. Uitgezondert Subjidie Bills, welke in het Lager-Huis beginnen moeten, en zoo in het Hoger-Huis moeten overgebragt worden.
Vr. Welk zyn de zaken die het HogerHuis buiten het Huis der Gemeentens verrigten kan ?
Ant. Het mag zitten over leven en dood; en in burgerlyke zaken vollen uitfpraak geven in appellen,die van andere Regtbanken voor den hunnen gefchieden. En in geval van Felonie of verraat, mogen zv hun eigen leden onderzoeken; en in alle andere gevallen zyn de Gemeentens aanklagers.
Vr. Welk is het geen byzonder door het Lager-Huis verrigt word?
Aat. De verkiezingen der Parlements Leden van hunne kamer te onderzoeken, hunne
eigene



VAN ÉNGELANT. 17
éigene Leden af te zetten, dezelven of anderen na de gevangenis te verwyzen, openbaare misbruiken en abuizen te doen verbeteren , en bekende misdaders te doen ifraffen. Ten welken opzichte * de Gemeentens,- als het Parlement zit , de magc hebben, om alleperfoonen, hoe groot ook* aan te klagen , voor de Lords die hunne Regters zyn. Doch hun grootlte Voorregt is dat de geldbil by hen opgeüeld word, geiyk reets gezegt is.
Vr Welk een Manier houd men in hec voordellen van eene nieuwe wet?
Ant. Dezelve wort in fchrift opgefteld, t en door eenige der Leden ingebragt, en door eenige anderen onderfteund , en alle Leden hebben de Vryheit om eenmaal, voor, Of tegen dezelve te fpreken , doch niemanc mag wederlpraak maken op een anders zeggen, als alleen in Comittées, die door een der Huizen, of door het geheele Huis verkoren worden.
Vr. Waar word het Parlement gehouden ?
Ant. Overal daar 't den Koning behaagt, doch het is reets lange jaren te Wefimunfter gehouden geworden.
VAN DE GEESTELYKHEIT.
Vr. \\t Ie maaken de Geeftelykbeit uit in" W Engelant? Ant, Twee Aarts Bilfchoppen, te weten die van Canterbury en die van York, 24 Bisfchoppen 26 Dekens van Kapittels 544. Prebenden , en omtrent 9700 Rectors uit geB buurten,-



i8 HISTORIE
buurten, welken ieder een,en fomtyts meer kerken onder hun opzicht , en noch een groot getal curators onder hen nebben ; al deeze perfoonen te zamen maken de Biflchoppelyke Geeftelykheit uit.
Vr. Wat gezagb, hebben de twee AartsBiffchoppen ?
Ant. De Biflchop van Canterbury is de eerfte Payr van het Koninkryk, en zit voor alle, uitgezondert de Koninklyke Familie. Hy kroont gemeenlyk den Koning, of de Koningin, en is altoos een Lidt van den geheimen Raadt. De Aarts-Biflchop van York heeft plaats, naaft den Aarts-Biflchop van Canterbury voor alle andere Lords , uitgezondert dg Lord Kanfelier; deze Geeftelyke Kroont de Koninginnen, Vrouwe van Koningen. De eerfte is getyteld Primaat van Engelant, en de andere van ge heel Engelant: zy kunnen beide, by 's Konings aanlchryven, de Geeftelykheit van hunne Aarts-Bisdommen beroepen , en onder dezelven voorzitten , en aan dezelven dagh van hervatting flellen, of ze doen fcheiden , na het den Koning goed vind; zy oordeelen andere Bisfchoppen uit hunne Provintien; Stellen Coadjuteurs voor Biflchoppen die verzwakt en buiten ftaat zyn ; Hebben hunne Geeftelyken gerichtshof, tot 't welke men zich van de vonniflen van andere Biflchoppen beroepen kan; Zy keuren de Teftamenten goed. Zy hebben de voorkeur in het vergeven van alle waardigheden , die onder de Biflchoppen die door hen of ingeweid, of beveftigt zyn openvallen : doch dit Voorrecht



VAN ENGELANT. io>
recht heeft alleen den Biflchop van Gjti-
terbury.
Vr. Wat gezagh hebben de Biflchoppen?
Ant. Zy ontfangen de orders, van den Aartsbiflchop, en Hellen dezelven ter' uitvoer, geven aan de Predikanten bevel om te Prediken , en vervullen de overige Herderlyke beftiering in hunne Bisdommen.
Vr, Wat zyn Dekens van Kapittels?
Ant. Zy waren outtyts een Lichaam van de Geeftelykheit, en een geduurzamen Raad van den Biflchop ;zy vergaderden met hem in zyne Hooftkerk, en door hem wierden zy onderhouden: doch hunne afhankeiykheit van hem is by trappen vermindert, en zy hebben tans hunne onderfcheidene districten, welke in zyne Staaten hen aangewezen zyn; zy zyn gemaakt tot collegiale Lichaamen, en hebben tans niet alleen vermogen en gezachin hun eige Lichaam, maar lomtyts geeftelyke jurisdictie in nabuurige plaatzen en Dekenfchappen ; en algemeene wereldlyke jurisdictie om Proceflen te horen op hunne byzondere wyze.
Vr. Zyn 'er geen andere Dekens behalven de Dekens van Kapittels?
Ant. Ja de Dekens van Croyden in Surrey, van Battle 'mSuJfex, en van Boeking in EJfex; en fommige weinige anderen zyn Dekens zonder eenig Kapittel, doch hebben een byzonder foort van jurisdictie. Noch zyn 'er Dekens van de Koninklyke Kapel, van St. Georges Kapel te Windfor; Kippen en Geurnfy zyn alleen getytelde Dekens zonder eenige jurisdictie. Daar zyn infgelyks Land DeB 2 kens,



io HISTORIE
kens, of Arcbipresbyters, welken onderden Biflchop en Aartsdiaken, de byzondere zorg hebben over dediftriften,in welkeonzeBisdoinmen verdeelt zyn, genaamt Dekenfchappen; hun gezagh en gebruik is tans ichier geheel vervallen , ibmmmige Bisdommen hebben 'er eenigen,enm die worde zy jaarlyks gekoren door de Geeftelykheit, op derzelver byeenkomflen ; doch die omftandigheit ftrekt alleen om een vrolykheit aan hunne Broederen te verfchafTen.
Vr. Wat is het ampt van een Aarts diaken ?
Ant. Hy wierd outtyts uit de Diakenen verkoren om een afiiftent te zyn van den Bisfchop; doch by deatte van Uniformiteit, moet hy tans een Priefterlyk perfoon zyn. En als de Biflchop maar eens inde drie jaaren door zyn Bisdom rond gaat, zoo is den Aarts diaken gehouden om het de twee andere jaren te doen.
Vr. Welk is de talrykfte Sefte onder de Godtsdienften in Engelant?
Ant. Die der Presbytrianen , welke te grooter fchynt om dat alle andere gezintheden , die 't met hen, in het ftuk wegens het ontkennen van de Aarts-Biflchop. pelyke magt en waardigheit, eens zyn, onder dien naam genoemt en begrepen worden.
Vr. Noem de overige Sextens?
Ant. De Independenten, de Wederdopers de Kwakers, daar wy by mogen voegen de Arianen, Philadelfers, en eenige anderenzonder te fpreken van de Roomfcbgezinden
welker



VAN ENGELANT. zt
welker Landen dubbeld belaft zyn in de gewoonelyke taxen en Schattingen : doch in anderen opzichten zyn zy vry en ongemoeit, mits dat zy onderdanig zyn aan de Regering.
VAN DEN ADEL.
Vr. TT Oe word den Adel in Engelant onderfcheiden ?
Ant. In den Adel eigentlykzoo genoemt, en in den kleine Adel.
Vr. Wie begrypt gy onder den tytel van den Adel ?
Ant. Hertogen, Marquifen, Graven, Vicomtes, en Baronnen.
Vr. Is den Hertooglyken tytel oud onder de Engelfchen ?
Ant. Wy worden berigt dat hy eerft in den jaare 1335 aan Eduard, , Prinfe van Walles, genaamt de zwartè Prins, gevoert is geworden, van wien nader zal gefproken worden in de Lyft 'van Creffy, en van Pdtiers, welken toen tot Hertog van Cornivall verheven wierd.
Vr. Hoe oudt zyn de tytels van Marquis en Vicomte?
Ant. De tytel van Marquis is 't eerft ge* geven door Koning Ricbard 7/in 't Jaar 1385. sanRobert de Vere Graaf van Oxfort, die tot Marquis van Dublin verheven wierd. En de eerfte die den tytel van Vicomte gehad heeft was Jobn Beaumont, tot Vicomte verheven door Koning Hendrick VI in 't Jaar 1439. den 12 February De oudtfte tytels zyn die van Graaf, en van Baron.
B 3 Vr.



%2 HISTORIE
Vr. Hebben de Payrs eenige hooge Voorregten ?
Ant. Zy hebben ingang, ffem, en zitting in het Parlement, en kunnen niet valt gehouden worden als in gevallen van Hoog verraat, felony, ruft verftonng, verwyzing van het Parlement, of contempt van den Koning; hunne proceilen worden aanftonts in het huis der Pairs gebragt; en als de Gemeentens hen aanklagen wegens verraat, Felonie, Malverfatie, of anderfints, zoo kunnen zy niet anders onderzocht worden, als door hunne mede Payrs, met appel tot meerder aantal.
Vr. Zyn dit al hunne Voorregten? Ant. Als zy in 't Parlement gezonden worden hebben zy vryheit om op 's Konings gront te jagen, zoo in 't gaan na hunne bezending, als in het te rug keren. De geenen die hen eenigfins beledigen worden geftraft volgens de wet van Scandalum Magnaturn. Ook en heeft de Scbiriff, noch geene van zyne Officieren, in geene gelegenheden, de vryheit niet om hunne huizen te onderzoeken ,zonder dat de Koning 'er eerft order toegeeft , en dat die order getekent is door zes Raadsheren van den geheimen Raadt: in een Woort, zy hebben een menigte andere Voorregten.
Vr. Zyn de Hertogen niet onderfcheiden door hunne kleding?
Ant. Zy dragen een Hertooglyke kap, en een mantel van Staat, met welke zy mogen verfchynen overal daar de Koning niet tegenwoordig is. Doch zyn zy gehoude die aan te
heb-



VAN ENGELANT. *3
hebben als zy hem in het Parlement verwachten , als mede by de Kroning.
Vr. Dragen de andere Payrs ook ceremonie klederen?
Ant. Ja, maar gelyk de eene graad van Adel verfchild van den anderen, zoo mag een Marquis zyn ceremonie kleed niet dragen in 't byzyn van een Hertog , in 't byzyn vaneen Marquis , cèn Vlcon e niet in 't by zyn van een Graaf, eo een Ba* ron niet in 't by zyn van een Vicomte, uitgezondert in't Parlements Hui*, Óf by dc Kroning van een Konirr of K ogin.
Vr. In wat andere omftandigheden ver» fcheelen zy ?
Ant. In deeze, te weten, dat al de jonger Zoonen der Hertogen, en Marquilen, Lords zyn; en de oudüe zonen der Graven hebben denzei ven tytel, maar hunDC jonger zonen,en die der Vicomten, en al de Mannelyke kinderen van Baronnen., zyn niet meer dan byzondere edellieden.
Vr. Zyn de Wapenkroonen by den Adel niet lang in gebruik geweeft.
Ant. Die der Graven zyn van den tyd van Eduward III., die der Vicomten van den tyd van Koning Jacobus I. , en die der Baronnen van den tyd van Karei II.
Vr. Wat verftaat gy by den kleinen adel ?
Ant. Baronnen, Ridders , en Schild-knapen , welke alle Edellieden zyn, enkelykzoo genoemt; deeze maken een gedeelte der Gemeenten, uit.
B4
VAN



HISTORIE
VAN DEN DERDEN STAAT.
Vr. IT7 Aar uit beftaat den derden Staat? Ant. W Uit den Kleinen Adel, de Edelluiden van den langen tabbert, de Edelluiden van de kleer-kamer, de vrye Leensluiden, de Koopluiden, de Tappers,Handwerkslieden en Boeren.
VAN DE ENGELSCHEN
IN 'T ALGEMEEN.
Pr. T> Efchryf my de Engelfchen in 't alXj gemeen ? Ant. Zy zyn ten meeiten deele Menfchen van een goed gelaat; groot van ogen, en gezont van geftel, hebben licht haair, en zyn wel gefchapen: Hunne Vrouwen zyn zeer fchoon, en hebben grooter Voorregten dan die van andere Landen.
Vr. Gy hebt niets gezegt van hunne neiging ten aanzien van den Oorlog?
Ant. Dat zy een dapper volk zyn is onbetwiftelyk: men heeft ze zeldzaam hunnen Vyand zien ontvlugten; doch zy zyn niet bekwaam om groote moeilykheden uit te ftaan, zynde van natuure teder en niet zeer genegen tot zwaren arbeid; zy zyn gebooren mee een groor geduld, 't welke in veel gelegenheden voordeeliger is dan eene driftige voortvarendheit. Vr. Zyn de Engelfchen groote handelaars ? .Ant, Ja,yoornamentlyk federt den tyt van
Hen.



VAN ENGELANT. 25
Hendrik VII. Dezen-Monarch overleggende, hoe hy zyne onderdanen belt bezig zoude houden , om hen geen tyd te laten tot het maken van aanflagen en muiteiyen , opende hen een Zeevaart, welken zy fins met groot voordeel geoeffent hebben , zynde in hunnen handel eerlyk, en zonder bedrog.
VAN ENGELANT IN 'T ALGEMEEN.
Vr. 1 S de lugt van Engelant Gezont? Ant\ Zy is zoo gezont dat wy dikmaals van de inwoonderen gezien hebben,dat die een leeftyt van 100 Jaren bereiken; echter zou men denken dat ze zeerongezont moeste zyn, dewyl de lucht vol milt en nevels is, voornamentlyk te Londen, alwaar het Volk dikmaals eikanderen in de ftraaten naaulyks zien kan.
Vr. Zyn 'er de regens en dampen heel gemeen?
Ant. Zoo gemeen dat het fchier een algemeene regel is te Londen,dat zoo het in den morgen niet dampig is, dat het dan nademiddag regent; en ingevalle'er in den morgenltont een milt ontftaat, is men genoegzaam zeker van een goede nademiddag: en dezen regel gaat door fchier in geheel Engelant.
Vr Dan mag men veronderftellen dat het 'er vry koud moet zyn?
Ant. Minder dan men zoude denken, want de warme Zee winden, die 'er uit den wetten waaien , verzachten grotelyks de ftrengheit der koude.
Vr. Hoe is den aart van het Lant?
B j Ant.



26 HISTORIE
Ant. Het is vry vrugtbaar, brengende alles dat tot het leveH nodig is in grooten overvioed voort : en indien 'er de druiven konden rypen zoo zou het zekerlyk een der beifce lantichappen van de Wereld zyn. Het vloeid over in lieflykheit; de Zee en de Rivieren leveren een menigte goede vifch, de velden zyn 'er bedekt met oflen,en fchaaps kooien,de melk,boter, kaas, en 't vleefch is er by uitnementheit goed.
Vr. Waar in beftaat de voornaamfte inKomlte van het Lant.
Ant. In den handel van de wol, die 'er zeer fyn is. En van de Lakenen , welke om hunne fchoonheit en duurzaamheit over al den voorrang hebben. Vr. Heeft men 'er veel tarri gedierte? Ant. Ik heb reets gezegt, dat de velden 'er vol met vee zyn, ik zal'er noch by voegen, dat zy goede ruiters paarden hebben, ook goede paarden tot dejagt,en voor de ploeg, welken al zoo goed bevonden worden als de fpaanfchen, zynde langer van aaffem, en klein van kop. Men heeft 'er ezels, doch weinig muilezels; en een groot getal doggen, die beter gefchat worden dan eenige andere in Europa.
Vr. Is het waar dat 'er geen Wolven in Engelant zyn?
Ant. Daar waren'er eertyts in menigte, maar de Koningen van Engeland hebben een fchatting gelegt van hondert Wolfskop, pen op de inwoonders van Wallis, en het was zeer gemeen dat men de fententie van
een



VAN ENGELANT. 27
een doodfchuldigen veranderde , met hem het leveren van zoo veel wolfskoppen op te leggen : waar door zy zoo opgevangen zyn dat *er geene altoos zyn over gebleven.
Vr. Zyn 'er Mynen in het Lant?
Ant. Strabo zegt dat 'er gout mynen zyn. En Cicero was van het zelve gevoeien, maar daar zyn 'er geene in deezen tyd bekent: daar zyn eenige weinige zilver mynen in het Prinsdom Walles,ook zyn 'er een menigte loot, en ftaal mynen ; en het is bekent dat Cornwal het.befte tin des Werelds uitlevert, en dat de koolputten , byzonderlyk omtrent Nieuw Cajile, en de fteengroeve op veele plaatzen gevonden worden.
Vr. Noem my de voornaamfte Rivieren van Engelant ?
Ant. De Teems, de «Stoer»,'en deHumber.
SAXISCHE KONINGEN
Egbert. de eer He Monarch van Engelant.
van het Jaar 801. tot 838.
Ptuzen. Oojïerfcbe Keizers. Wejlerfcbe Keizers. Lio III. 795. Irene Keizerin Charlem. 800. Steph. V. 816. 797Paschal I. $17. Nicephor. 802. Koningen van Eugen.II. 824. MichaelI. 811. Frankrykmede Valent.I. 827. Leo V. 813- Charlem. 768. Greg. IV. 827. Mich. II. 820. LoDEWYKl.814. Teoph. I. 829.
Vr. Wie was de eerfte Monarch in Engelant?
Ant.



28 HISTORIE
Ant. Egbert de laatfte Koning der Wcfl-
Saxen.
Vr. Wiens zoon was hy?
Ant. Van Alemund, afkomftig van Inigjïl, broeder van Jua, Koning der IVeft Saxen. Zyne ongemeene verdienften maakten den yverzucht van verfcheide perfonen aan het Hof van Koning Britbric tegens hem gaande, zoo dat hy 'er dat onthaal niet ontmoette 't welk hy verwacht had, en zynde verwezen geworden en het hooft te verliezen , ontvlugtte hy, en ontkwaam dus de woede zyner Vyanden.
Vr. By wien vlugtte hy?
Ant. By Offa, Koning in Mercia, en vervolgens aan het Hof van Cbarlemagne, Koning van Vrankryk.
Vr. Hoe wierd hy van Cbarlemagne ontfangen ?
Ant. De Koning, door zyne goede hoedanigden bekoort, behandelde hem met veel agting aan zyn Hof, geduurende den tyd van twaalf jaaren, en nam hem mede op zyne Reizen na Frankfort , en vervolgens na Romen.
Vr. Was 'er dees tyd iets aanmerkelyks te Romen te zien?
Ant. Paus Leo III. Zou de Keizerlyke Kroon op het Hooft van Cbarlemagne zetten.
Vr. Wanneer is dit voorgevallen?
Ant. Even na de dood van Britbric, op Chriftmasdag in 't Jaar 867. in de St. Pieters Kerk te Romen.
Vr. Wat deed Egbert toen hy de dood van Britbrick hoorde ?
Ant.



VAN ENGELANT. 29
Ant, Hy nam affcheid van Cbarlemagne, die hem het zwaart van zyn eigen zyde vereerde, en vertrok met allen fpoed naar het Koninkryk der Weft Saxen.
Vr, Wierd hy gunftig by het volk van dat Koninkryk ontfangen?
Ant. Met een ongelooflyke vreugde; dit gefchiede in 't Jaar 801. De Adel van zyn gebied vatte groote genegenheit voor hem op, en met hunnen byftant overwon hy de Brittons, die de kuften van Corraixsall, in Walles, bewoonden. Hy verfloeg Witglapb, Koning van Mercia, veroverde zyn Koninkryk,voerde vervolgens zyne wapenen tegens de Koningen van Kent, Eaft Anglen, en EJJex , en maakte zich meefter van hunne Landen?
Vr. Watdeede hy, na hy daezeKoninkkryke met de zy nen vereent, en den Koning van Nortbumberlant tot zyn vaffaal gemaakt had?
Ant. Hy beval dat alle Landen die aan hem onderworpen waren voortaan zouden genoemt worden Engelant; zoo dat hy aangemerkt word als de eerfte Souverain van de geheele Anglo Saxifcbe natie?
Vr. Was het overige van zyne Regering vreedzaam ?
Ant. Ja , uitgezondert dat zy op het einde door de Deenen ontrufti wierd , welke in 833 een inval deden in Engelant, en het Leger vernoegen dat hy tegens hen gezonden hadt.
Vr. Plukten zy lang de vrugten hunner overwinning ?
Ant.



3o HISTORIE
Ant Neen, want twee jaren daarna ver» floeg Egbert hen geheelyk ; joeg hen te rug na hunne fchepen, en uit geheel Engelant, daarzy, geduurende zyne Regering, nooit weder in kwamen?
Fr. Welk is het karakter van dezen Vorft ?
Ant. Hy had al de hoedanigheden die in een' overwinnaars vereift worden.
Fr. Hoe lang regeerde hy?
Ant. Zeven en dertig jaren en zeven Maanden, Hy rtierfin 838. (of volgens anderen in 336 of 37. ) en wierd te Winchefier begraven.
Edelwolf II Koning van Engelant
van 838 tot 858.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfche Keizers die mede Franfcbe Koningen viaren.
Greg. IV. 827. Theoph.1. 829. Lodew. L 814.
sergius II. 844. MlCH. III. 842. lotharius 84o.
Leo IV. 847. Lodbw. II. 855.
Bened.111. 855.
Fr. Wie Volgde op Egbert?
Ant. Edelvoolf, zyn zoon, die zyne Regering begon in 't Jaar 838, of volgens anderen in 836.
Fr. Had Egbert geen andere Kinderen?
Ant. Het blykt niet dat hy 'er had, en't geen het noch meer onwaarfchynlyk maakt dat hy 'er zoude gehad hebben, is, dat fommige hiftorie fchryvers zeggen dat hy tot de geeftelyken ftaat opgevoed was geworden



VAN ENGELANT. 31
den. Het is nochtans zeker dat hy in hec vierentwintigfte Jaar van zyn Vaders Regering een Leger gebooden heeft,'t geen hy mee zoude hebbe mogen doen zoo hy een geeftelyke geweeft was ; gelyk door Alftan, Biflchop van Sberburn, en door anderen gezegt is.
Vr. Wat karakter geven hem de Hiitorie fchryvers ?
Ant. Dat hy een godtvrugtig, wys, dapper, en Goedertieren Prins was; een beminnaar van den Vreede, en zeer Yverig voor den Godtsdienft?
Vr. Welke aanmerkelyk Gevallen had men geduurende zyne Regering?
Ant. De Deenen vielen in Engelant, na-| men Londen in , en plunderden het; doch hy trok in 851 tegens hen op, en hakte de meeste van hen in Hukken ; hoewel dat zy twee Jaren daar ni weder kwamen?
Fr. Wat uitflag hadden de Deenen in hunnen tweede inval?
Ant. Edel-voolf verfloeg hen ten tweedemaal , won twee zulke volflagen Vi&orien op hen, de eene ter Zee, en de andere te lant, dat 'er niet een van hen kon ontkomen om de tyding in hun Lant te kunnen brengen?
Vr. Aan wien fchreeft hy deeze groote overwinning toe?
Ant. Aan den Heere der Heirfcharen; en om een te groter betuiging van zyne dankbaarheit te geven, deed hy met zyn zoon, uit een grond beginfel van Godtvrugt, een reis na Romen, daar hy zeer vrindelyk
ont-



32 HISTORIE
ontfangen en behandeld wierd van Leo IV.
Vr. Wat deed hy ten vooTdeele van den H. Stoel?
Ant.Hy maakte 'er zyn Ryk aan onderworpen, en verplichtte ieder hui (gezin in zyne heerfchappy om jaarlyks eenfchelling te betalen, en dit is het geene men in Engelant noemt Romo Scot, of St. Pieters penning.
Vr. Heeft men niet gezegt dat hy zyn zoon inlgelyks verpligtte om het gelchrift te tekenen, door het welke hy zich tot het betalen van die fchatting verbond ?
Ant. Ja, als mede dertig Baronnen, van zyne Vrinden, welke fchatting betaald is geworden ter tyd dat Hendrik VIII. de zelve heeft opgefchort.
Vr. Genoot Edeluoolf een langduurigé Regering?
Ant. Hy regeerde 20 Jaren en flierf in 857.
l/r. Was hy ooit gehuwt.
Ant. Tweemaal; eerft met Ofburgh een Engelfche Prinfes, en vervolgens met Juditb dochter van Karei de Kale, welke hy deed kroonen met de toeftemming van de Drie ftaten van het Koninkryk.
Vr- Wat was de rede dat hy hen daar toe bewoog ?
Ant. Om eenige heiligheit aan die plegtigheit by te voegen, en om het verbandfchriftvan den tribut tot voonieele van den H. Stoel gemaakt, uit te wifielen?
Vr. Had hy eenige Kinderen?
Ant. Niet by zyn laatfle Vrouw, en dé Hiftorieichryvers verzekeren ons dat hun
Huwe-



VAN ENGELANT. 33
Huwelyk zyn volle beflag niet gehad heeft, maar hy had vyf zonen by zyn eerfte Koningin , waar van de eerfte is Adelftan , die Koning was van Kent ;doch dezen overleed voor zyn Vader; de anderen volgde hem op in de geheele Monarchy; als mede eene Dochter, gehuwt aan Buthred Koning van Murcia , te Pavia overleden in 888. De Saxifche Hiftorien berigten ons, dat Edmund, ontrent deezen tyd , vyftien Jaren oud zynde , tot Koning der Ooft Angelen gekroont wierd. Hy was een zoon van Alcmund,een Prins'uit het Koninklyke bloed der Eaft Angelen, die na Duitflant getrokken was, toen Offa zich in 't bezit ftelde van Eaft Angelen ?
Eoelbald en Edelhert tefamen, maken de III Koning van Engelant.
Van 858 tot 860.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers die mede Koningen vanFrankryk waren.
Bened. III. 855- Mich. III. 842. Lodew.II. 855-
NlKOLAAS 1.858
Vr. Wie van de zonen van Edelwolf volgde hem op?
Ant. Edelbald, zyn oudtfte zoon, die tegens zyn Vader opgeftaan was, (geduurende des Reis na Rome) om zich tot Koning in zyn plaats op te werpen?



54 HISTORIE
Vr. Wanneer begon hy zyne Regering ? Ant. Jn 't jaar 838.
Vr. Wat Karakter geeft gy aan dien Prins? Ant. Dat hy nooit de Dapperheit noch de Godtvrugt van zyn' Vader], noch van zyn'Grootvader had; en dat hy door zyn gedrag zich den haat van zyne Onderdanen op den hals haalde.
Vr. Verrigtte hy iets byzonders ?
Ant. In die twee Jaren die hy regeerde, had hy weinig gelegenheit om uit te munten.
Vr. Wien, trouwde hy ?
Ant. Jnditb, zyn's Vaders tweede Vrouw, welke daar na huwde met Baldewyk Grave van Vlaanderen, van wien afkwam 'Mand , de Vrouw van Willem de Veroveraar. Doch dezen Koning leefde niet lang.
Edelb.ert IV» Koning van Engelant. Van 860. tot 866.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers fl/efterfche Keizers ' die mede Koningen van Frankryk waren.
Nikol. L.'SsS- MiCH.III. 824. Lodew. II.858.
Vr. Wie volgde Edelbald op'in de' Regering ?
Ant. Zyn Broeder Edelhert, die reets Koning van Kent, Ejfex, en Suffix geweeft was.
Vr. Welk een Karakter ichryft men toe aan dien Prins ?
Ant. Dat hy goed van geaartheit, dapper, wys, en zeer Godtvrugtig was.
Vr.



VAN ENGELANT. 35
Vr. Waar door muntte hy uit? Ant, Hy vervolgde de Deenen die in zyne Landen ingerukt waren, mWmchefter in de aflche gélegt hadden, en voltrok dus volkomen 't geen Ofrie en Edelivolf, Graven van Weft Saxen, begonnen hadden. Vr. Had hy eenige andere overwinningen? Ant. Neen; maar hy bereide zich tot uitnemender zaken, wanneer de dood hem in 't Jaar 866, het zefde zyner Regering, wechrukte. Eoelred V. Koning van Engelant. Van 266. tot 872. Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfthe Keizers die mede Koningen van Vrankryk waren.
Nicol. I. 858. Mich. III. 842. Lodew.II. 855. Adeia.'II. 867. Pasil. I. 867.
Vr. Wie volgde-op Edelhert?
Ant. Zyn Broeder Edelrèd die in 866 tot de Throon kwam uit kragte van het Teftament van zyn Broeder.
Vr. Wat is 'er van dezen Prins in sgt te nemen ?
Ant. Dat dè Godtvrugt den regel van al zyn doen was. Ook is hy geroemt wegens zyne dapperheit, voorzichtigheit en rechtvaardigheit.
Vr. Wat deed hy naar 't aanvangen van zyne Regering? ' '
Ant. Hy verdreef de Deenen, welke in zyne Landen ingevallen waren ; beveiligde het Ryk der Ooft Angelen; nam de Stad Tork in, en plunderdeze ; en maakte een groote C 2 om-



36 HISTORIE
omkering in het Koninkryk Murcia.
Vr. Wat deed hy meer aanmerkelyks ?
Ant. Hy zond hulp aan den Koning van Murcia,die door de Deenen bcnaauwt wierd, en verfloeg dezelve, maar in een anderen flag raakte zyn Leger te niet, by Witting? ham, doch hy zelf verloor 'er het leven.
Vr. Wanneer kwam hy te overlyden ?
Ant. In 'e Jaar 872. het zefde zyner Regering.
Vr. Maakte de Deenen eenig voordeel met die overwinning V
Ant. Zy verfterkten zich in het Koninkryk van Eaft Angelen, alwaar zy Edmund in 820 hadden afgezet, ontruftende heel zeer den Koning Alfrid,die Broederen Opvolger van Edmund was.
Vr. Had hy kinderen ?
Ant. Ja, een zoon genaamt Alfrid , die Overgroot - Vader geweeft is van Edelveard, den Hiftorifchryver.
Alfrid, gebynaamt den Groote, VI. Koning van Engelant. Van 872. tot 900.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers die mede Koningen van Vrankryk waren.
Joon.VIII. 872. Basil. I. 867. Lodew. II. 853. Mart. II. 882. Leo VI. 886. Karel II. 873. ADRiA.III.884. KarelIII. 880.
steph.III.885. Aenold. 888.
FoRMOsus. 890. Lódew.III. 899.
Vr, Wie was de Opvolger van Edelred?
Ant.



VAN ENGELANT. 37
Ant. Alfrid zyn Broeder, die de regering in handen kreeg in 872.
Vr. Was hy niet een Prins van een uitnement Karakter?
Ant. Weinig Engelfche Monarchen hebben zulke groote hoedanigheden gehad; hy was volftandig en vol moed in tegenfpoed ; gematigt in voorfpoed; en met een overgroot geduld zocht hy na de middelen om zyne ongevallen te boven te komen ; ver» ftandiglyk deede hy zyn voordeel mee alle gevallen; in een woort hy was dapper zonder drift; godtvrugtig zonder gemaakheit; gtootdadig, mild, en begaaft met zoo veel deugden dat zy hem den Tytel van de Groote waardig maakten.
Vr. Wat geluk had hy in 't begin zyner Regering?
Ant. Zeer weinig; want de Deenen, welke tans in groot getal in Engelant W3ren, vielen in den S'agh by Wilton, met zulk een woede op hem aan, dat hy geflagen wierd, en zich gelukk'g agtte da*- hy by verdrag een gedeelte van Engelant behield. Êgter had hy zoo veel aanzien onder hen dat zy hem Gyzelaars gaven, tot zekerheit van het onderhouden van dien Vreede.
Vr. Bleef die Vreede eenigen tyd in ftaat ?
Ant. Tot de Deenen een gelegcnheit vonden om dezelve tot hun voordeel tc breken;
Vr. Waren zy gelukkig in dezen nieuwen Oorlog?
Ant. Rollo , dat berugte hooft der Normamen kwam in Engelant, met een Vloot: C 3 doc\v



3g H I S T O R I E
doch hy vond dat Alfrid op zyn hoede was, en moeit zyn fortuin in Vrankryk gaan zoeken. Daar na verzamelden de Deenen een groot Leger', en veroverde Chipenham in Weft Sex\ dit verbaasde de Wefi Saxen zoo grootelyks dat'zy alle Alfrid verlieten, die daar op zyn veritrooide Volk weder verzamelde in een Ofïeftal, ophetEilant Atbelingen, in Sommerfet.
Vr. Bleef hy daar lang ?
Ant. Wanneer Rollo afgetrokken was, en Hubba een der ontzachlyklte Deenfche Overftens door de Engelfchen, die hy in een fterke plaats belegerc hield, gcflagen was, zoo ftelde Alfrid zich aan het hooft van zyn Leger , en floeg de Deenen gehcelyk, en dwong hen om hunne Landen tc verlaten, of zich te laren dopen.
Vr. Befloten 'er eenigen tot het laatfte?
Ant. Ja, onder anderen Guthrum, aan wien Koning Alfrid de Koninkryken van Northumberlant en Eaft Anglen gaf, onder voorwaarden dat hy hem wegens dezelven zoude hulde doen.
Vr. Kwamen de Deenen vervolgens weder in Engelant?
Ant. Neen, zoo lang niet als deeze Regering duurde, en toen Alfrid zyne Landen in ruft gebragt had, reifde hy na Romen om van Paus Adriaan II, zich tc laten kroonen.
Vr. Wat deed hy vervolgens na zyne te rugkomft ?
Ant. Hy maakte goede Wetten tot zekerheit zyner Onderdanen , en tot aanmoediging van Konften en Wetenfchappen, die
toen



VAN ENGELANT.
39
toen in't verval waren: ten dien einde ftigt-
te hy de Univerfite.it van Qocfort. Hy nodigde verlcheide Geleerden uit andere Landen, en ftelde jaargelden voor hen valt; hy bouwde twee deftige Abdyen, en begiftigde dezelve met ryke inkomften; hy verboude de Stad London, die in de laatfte Oorlogen geheel verwoeft was. Onder andere goede i'chikkingen die hy maakten, was het aanftellen van Rechters; ook heeft hy het Koninkryk in Shires of Lantfqhappen, en verder Onder verdelingen gebragt.
Vr. Aan wat kwaal overleed hy?
Ant. Aan een opkrimpmg der Zenuwen, waar aan hy twee jaren groote pynen uitgeüaan heeft.
Vr. In wat jaar kwam hy te overlyden ?
Ant. In *t jaar 900. 't 28 van zyn Regering.
Eduard de Oud*, VIL Koning van Engelant. Van 900 tot 924. Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Weflerfche Keizers. Stev.VII. 885. Leo VI. 886. Lqdew.III.8oq. Theod.II. 901. Alexander II. Coenr. I. 912. Tohan.IX.90I. PU- . HpnrikI. 919.
Êenud.IV. 905. Constantinus Koningen van Leo V. 90S. Proph. 912. Vrankryk. Christof. 906. Kapel VI. 898-
Sero. III. 907- RoBERTlI.922. Anast.III.9I0. RaoülI. 923.
Landon. 912.
johan.X. 913.
Vr. Wie van de twee zonen van Alfrid volgde hem op?
0 C 4 AnU



HISTORIE
• Ant. Eduard zyn oudtfte zoon: die zyne Regering begon in 't jaar 90O,engebynaamt wierd de 'Oude.
Vr. Waarom wierd hem die naam gegeven ?
Ant. Om dat zyn haair van zyn eerfte Jeugt af grys was, of liever om hem te onderlcheiden van Eduard de Martelaar, en van Eduard de Belyder, die met hem ter zeiver tyd leefde, toen hy Prior was.
Vr. Welk zyn de hoedanigheden van dezen Monarch?
Ant. Hy bezat zoo veel liefde niet voor kunft en befchaaftheit als Edelred, doch hy was hem gelyk in dapperheit, Godtvrugt, yver, en in 'een rechtmatige uicdeeüng van 'c recht, en had een ongemeene liefde voor zyne Onderdanen.
Vr. Hoe oudt was hy, toen hy zyn'Vade1" opvolgde?
Ant. Dit weet men niet zeker;al wat wy daar van zeggen kunnen, is dat hy mindeijarig was, en dat in het eerft van zyne Regering zyne Moeder het Koninkryk beftierde. Ècn omftandigheit van welke de Heer Rapin geen melding doed.
Vr. Hoe gedroeg zy haar in die Regering?
Ant. Met zoo veel bülikheit en befcheidenheit dat de Engelfchen noch lange jaren na dat zy overleden was , zich over haar verlies beklaagden.
Vr. Verrigtte Eduard eenige gedenkwaardige zaken?
Ant. Hy verplichtte Conftantin III., Koning van Schotlant, hem om den Vreede te
laten



VAN ENGELANT. 41
laten bidden; dwong de Wallers, die opgefhaan waren, om weder toe hunnen pligt co keren. En wanneer Edelward , zoon van Edelberd, de Wapens tegens riem op nam, met hulp van de Deenen, van liet Koninkryk Mercia, die 'er hem totKomng van gekroong hadden, zoo wilt hydie te dwingen om Edelward te verlaten , uoor hen met een magug leger op het lyf te vallen , eer zy in ftaat waren om zich te ve dedigen. Edelward vertrok daar op in Normandyen, alwaar hy een magtige byftand van de Noormannen kreeg, enkeerde weder na Ejjex, waagde een Slag, doch verloor in den zei ven hec leven.
Fr. Zyn dit de voornaamfte bedryven dis ons van het leven van Eduard bekent zyn ?
Ant.tiy vereende het KoninkrykNorthumberlant, mee dat van Eaft Angelen, aan zyne Kroon; lligtte de Univerfiteit van Cambridge, ( doch in dit geval zyn het alle Schryvers ; niet eens) en nam een byzondere zorg voor de opvoeding van zyne kinderen.
Vr. Had hy 'er veele?
Ant. By Elfrida, zyn eerfte Vrouw, had hy zes Dochters, welke alle Nonnen wierden , uitgezondert Edgiva, die gehuwc was aan Karei de Simple, Koning van Frankryk , en Edilda tweede Vrouw van Hugo, gebynaamt de Groote, Vader van Hugo Capet, afkomende van de derde tak der Franfche Koningen. By Edgiva, zyn tweede Vrouwe, had hy twee Zonen, te weten Edmund, en Edred, welke beide tot de Kroon kwamen; ook had hy Egwina, en een Natuurlykc C j Zoon,



42 HISTORIE
Zoon , genaamt Adelftan, welk aanftonds hem in de Regering opvolgde.
Vr. Hoe veel jaren regeerde hy ?
Ant. Vierentwintig jaren, en ftierf 925V
Adelstan VIII.Koningvan Engelant. Van 924 tot 941. Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfshe Keizers.
johan.X. 913. constantinus hendriki.912.
Leo VI. 92S. Porph. 912. Otho L 936.
STEFii.VIII.929 Koningen van
j0han.XI.931. Vrankryk.
Leo VII. 93$. Raoul L 923-
Steph. IX. 939- L0Dfiw.IV.936.
Vr. Volgde eenige der Zonen van Eduard de Oude hem op in de Regering?
Ant. Neen , niemant uitgezondert Adelftan, zyn Natuurïyke Zoon, wiens ongemeene Deugden, de lmette zyner geboorte bedekten; de Engelfchen Kroonden hem, met eenparige toeftemming, in 't jaar 92$-.
Vr. Nam hy de Kroon aan ?
Ant. Ja, onder voorwaarde, dat dezelve na zyne dood, tot de egte kinderen van zynen Vader zoude keeren.
Vr. Muntte hy zoo uit dat hy voldeed aan de groote verwagting, die de Engelfchen van hem hadden?
Ant. Hy had verfcheide overwinningen over zyne Vyanden.
Vr. Geeft'er een nader befchryving van?
Ant. Hy dwong Hoel, Koning van Walles y



VAN ENGELANT. 4*
ïfj om hem tribuc te betalen ;verfloeg verfcheidemalen de Krygsmagten-van Conjlan\inus HL, Koning van Schotlant, die zyn iepen verloor inden Slaghvan-Brnnenbii-.g^met ,:es andere Trfche, en Weljcbe Koningen ;dcn pïlag van dat gevegc, moet byzonderlyk oegefchreven worden, aan de 'dapperhcit /an Turketul, Althejlans Neef, in 't vervolg IDC van Croylant: hy veroverde de Hoofc;tadt der Noorder Brittons, en nam de Landen van hunnen Koning in. Niet min gelukkig was hy in zyne Oorlogen, tegens de Irittons, die het wefter gedeelte van Engelant bewoonden, want hy zette hen uit uun Koninkryk, na hy Exeter, de Hoofdfrad in genomen had.
Vr. Wat verrigtte hy noch aanmerkelyks?
Ant. Hy overwon de tomifche Britten, en vernielde demagt der Deenen geheeiyk, door net innemen van het Kafteel van York, dat iy flegtte.
Vr. Zyn dit de eenige aanmerkcns waarde gevallen van zyne Regering?
Ant. Hy befchermde de Koningin Ec'gin.i, honing Eduards Dochter, en de Vrouw van Karei de eenvoudige, Koning van Vratikryk, velke vlood, om aan het Hof van haren 5oon eenverblyfte vinden, tegens de w:eediieit van den geweldenaar Raoul: hy bragt ook vëel toe, tot het herftellen van ecnen Lodewyk , genaamt de Tranfinarine, of,van Overzee, welken hy beval in de gunft van Villem, gebynaamt 'Langzwaart, Hertog van Yormandien. In zyn tyd leefde. Gui van W&ï«d-jberugt wegens dathy CoU)rant.DeenJch
Kamp-



44 HISTORIE
Kampvcgter , de groote Goliath van dat Volk, overwon, by,4de Vellen van de Stad Winchefter.
Vr. Genoot hy een lange Regering?
Ant. Geduurende XVI. Jaren , hy flierf den 28 Üctober 941.
Edmuno, gebynaamt de Godtvrugtige, IX. Koning van Engelant.
Van 941 tot 948.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers.
Stf.ph.IX. 939. Constamtinus Otho.I. 936. Makt. III. 943. Porph. 912. Koning van
Vrankryk Lodew.IV. 936.
Vr. Wie volgde op Adelftan?
Ant. Edmund, gebynaamt de Godvrugtige, de wettige en oudtfte Zoon van Koning Eduard.
Vr. Wat Karakter is aan dien Prins toegefchreven?
Ant. Uitzynen bynaamblykt dathy hooj*
jvk Lroatvruijcis wïs: ook was nv een arooc
voornander van het Reac. liv eenoot veel
heit, maakte hem 'er geagt, niet alleen op zyn Eilant, maar over al elders.
TS~ WTaU, „roi-or. ~ ov^.,.o o »,1! .vO „ A „
den?
Ant. Hy gaf zyne Onderdanen heerlyke
nr. n i- it. ..i .. r . i . f
vveccen; vernoem ue i\oriDumoerianaers. cue
........ . j jjv.. ~-
pen



VAN ENGELANT. 45
pen van Cumberlant en Weftmorlant aan MaU Mm, Koning van Schotlant, op voorwaarde, dat die Prins zich zelf zou verpligtcn, om'er hulde van te doen, en in het Hof van den Koning van Engelant zoude komen, op alle hooge Feefien, en wanneer hy zoude ontboden worden.'Hy gafookgroote voorregten aan de Kerken. Vr. Hoe ftierf hy?
Ant. Hy wierd vermoort, als hy ter Feefc was met zyuen Adel, op zyn Landgoed van Pucklekirk in Glocejlers Hyre, alwaar hy de gedachtenis van de bekering der Saxen vierIde, op den 26 May 948, in het agtlte jaar zyner Regering.
Vr. Wie beging dien vreeflyken moort?
Ant. Eenen Leolf, een vuilen wreedaard, idie hy gebannen had.
Vr. Liet hy eenige kinderen na?
Ant. Hy had twee Zonen by Elgiva, zyne Vrouwe, te weten Edzuyn of Edwy, en Edgor, die te jong waren, om de Regering aan te neemen, en daarom hem niet aaniftonts opvolgden.
Edred X. Koning van Engelant. Van 948 tot 955.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterftbe Keizers.
IAgAPUS 946. constantinus OïHO I. 936.
Porph. 912. Koning van Vrankryk. Lodew.IVi 936.
Vr. Wie volgde na de dood van Edmund, :op tot de Kroon van Engelant?
Ant.



4ó\ HIST O R I E
Ant. Edred, tweede Zoon van Eduard dé Oude.
Vr. Volgens wat Regt kwam hy tot de opvolging?
Ant. Hy wierd 'er eenflemmig van den Adel, eh van de Geeftelykheit toe verkonen dewyl de omftandigheden der zaken imant vereifchte die dezelve wift te behandelen, en dat de Zonen van Koning Edmund, te jong waren.
Vr. Wanneer begon hyzyne Regering?
Ant. In 't jaar 948.
Vr. Had EdredVveéde, na hy de Northumlerfche Deenen 't ondergebragt hadt ?
Ant. Ja, en die Vreede gaf hem de genegenheit-om een Godtvrugtig leven te leiden, volgens den raad van Dunftan, Abt van Glafterbury, die veel op hem vermogt:zelfs zoo veel, dat hy zich zomtyts zoo laag aanbood tè vernederen, dat hy toelaten wilde om van hem gëgeefïeld te worden.
Vr. Waar leide hy in zyne Regering voornamentlyk op toe?
Ant. Op het bouwen van Kerken ,' en Kloofters, hy fligte byzpnderlyk dat van Glafton, dat hy begiftigde met ryke inkom» ften.
Vr. In wat Jaar ftierf hy ?
Ant. Int Jaar 955. na hy zeven Jaar geregeevt had.
Vr. Liet hy geen Kindrèn na?
Ant. Ja , twee, Elfrid, en Bedfrid, die zeer jong waren, en hem niet opvolgden.
Vr. Waar wierd hy begraven?
Ant. In de Oude Kerk van de Stad Win-
chefter



VAN ENGELANT. 47
chefter. zyne beenderen , met die van andere Monarchen, zyn tot deeze dagh bewaart lin een goude Koffertje, gezet in de Zuidzy:de van de muur van het Choor.
E d w y XI'. Koning van Engelant.
Van 955' tot 959.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keiztrs.
JÖH.ANJÜI.953. ' OTHO I. 936. CoNSTANTINUS
Porph. 912. Koning' van Vrankryk. Lothar.1. 954.
Fr. Wie volgde op Eircd?
Ant. Edwy, zynen Neeve, en de Oudtfte Zoon,van Edmund, en zyn Vrouw Elgiva.
Fr. Wanneer begon hy te regeren?
Ant. Anno 8jj..zynde toen niet meer als veertien Jaren.
Fr. Wat zeggen de Hiftoriefchryvers van dezen Prins ? ,
Ant. Dat hy de Monniken haatte, 't geen in dien tyd een groote misdaad was; hy ontnam hen hunne inkomften, en gaf die aan wereldlyke perföonen. Deeze zoo genaamde vervolging maakte dat de Monniken zeer over hem klaagden., Dunftan wierd uit het Ryk gebannen , en vluchte na een Kloofter in Vlaanderen.
Vr. Lieten de Engelfchen hem in zyne gruwelen maar zoo voortgaan ?
Ant.



48 HISTORIE
Ant. De Geeftelykheit maakte 'er hevige vertogen tegen, waar op hy de alleryverigfte onder hen het lant uitbande ; en de gemeente, na zy eenigen tyd gemort had, kwam op het laatft tot eenen opentlyken opftant.
Vr.Wie waren het die 't eerft den opftant verwekten?
Ant. Die van Mnrcia. Vr. Wat deden zy ?
Ant. Zy zetten zyn'Broeder Edgar in zy ne plaats , waar over Êdwy zoo gevoelig aangedaan was, dat hy van droef heit ftierf.
Vr. In wat jaeris hy overleden?
Ant. In 959. zynde het vyfde van zyne Regering, zommige Hiftorie-fchryvers zeggen dat hy afgezet~wierd.
Edgar, XII. Koning van Engelant.-
Van 959. tot 979.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers.
j0han.X1I.9S3. romanus de otho II. 953,
Bened. V. 964. Jonge 959. Koning van
Joh. XIII. 9S5. Nicephor. 963. Frankryk.
Domk. II. 972. Joh.Trim. 969. Lothar. 1.959. Bened. VI. 972.
Vr. Op wat wyze kwam Edgar tot den Throon ?
Ant. Die van Murcia opgeftaan zynde tegens Edvoy, zette de kroon op Edgars hooft, in 959. toen hy zeftien jaren oud was.
Vr.



VAN ENGELANT. 49
Vr. Wat aanmerkelyke zaken worden van dezen Prins verhaalt?
Ant. Dat hy zyne onderdanen eene geduurzaame vreede deed genieten, waar door hy den naam van de vreedzaame verkreeg* Echter genoot hy die niet door een vreesagtigheit die hem alles deed toegeven om den zeiven te verkrygen , maar veel eer door het Leger dat hy in 't Noorden op de been hield; zoo dat hy zonder het zwaart uit de fcheede te halen, de Koningen van Walles , van irlant, en van het Eilant Man , dwong, om den eedt van getrouwigheit afteleggen, en hem voor hunnen Souverein te erkennen.
Vr. Wat verrigtte hy in 't begin van zyne Regering?
Ant. Hy ftraftte de Magiftraats perfoonen die zich door geld hadden laten omkopen: en veranderde de Tribut van geit en vee, welke de Wallers hem jaarlyks betaalden, in een fchatting van drie honderd Wolven koppen; dit gefchieddein 961. Hy herriep de geenen die in Ballingfchao verzonden wiren , en onder anderen Dunftan, die Aartslrfichop van Canterbury gemaakt wierd; Hy kweekte de gcleertheit aan , had veel bekwaamheit en liefde voor de konften, en fehonk het leven aan verfcheide doodfchuldigen.
Vr Op wat voorwaarden?
Ant. Dat zy hem een zeker getal wolfstongen zouden brengen, na maate van de grootheit hunner misdaaden. Hy ontblootte al dé geenen die door zyne voorzaten met den tytel van Koning begiftigt waren, van dien waardiglijk, doch liet hen in 't bezit D der



5o HISTORIE
der Landen: onder voorwaarden dat zy hem voor de zeiven zouden hulde doen, en hunnen gewoonen tribut betalen.
Vr. Wat deed .hy ten voordeele van de Karfel
Ant. Paus Johannes XIII. gaf de vryheit tot het houden van een Nationaal Conjilie in zyne Staten, om de wereldlyke geeftelyken te hervormen, die in dien tyt zeer ongebonde leefden , van de zelve wierden'er veeIe afgezet, en veele Monniken wierden uit hunne kloofters verjaagt; 't geen echter groote wanorder veroorzaakte onder de volgende regering.
Vr. Had hy eenige kinderen ?
Ant. Ja, by zyn eerlte Vrouw, een Norne, d;e hy uic een kloofler fchaakte, had hy eene Dochter, Editba genaamt, welkers heiligheit grootelyksgeroemt word; by zyne tweede Vrouw, Elfieda de Scboone, had hy een Zoon, genaamt Eduard, die hem opvolgde ; en by zyn derde Vrouw, ( de overfchoone Elfrida, _) had hy een zoon Edelred genaamt, die Eduard II. opvolgde, lïy had Elfridaas Man omgebpgt.
Vr. Op wat wyze geschiedde dat?
Ant. Elfrida w;js de Dochter van Ordgar, Graaf van Dewnfbire, en was berugt als de grootfte fchoonheit in bet Koninkvyk. Edgar weduwnaar zynde, was begerig om haar te trouwen; en vreezende dat hy 'er in mogt bedrogen worden, zo zond hy zyne gunlteting Edelmoold, om te vernemen en te zien, of, zy zoo fchoon was als van haar gczegt wierd, cn indien dat zoo was, om haar dan
ten



VAN ENGELANT. $t
ten Huwelyk te vragen van den Graaf haren Vader.
Vr. Volbragt Edelwold zyne bevelen getrouwelyk ?
Ant. Neen, door de luifter van Elfrida's fchoonheit getroffen zynde, vroeg hy haar voor hem zelf ten huwelyk , en om 's Konings toeftemming te krygen , zoo gaf hy hem een gantfch verkeerde befehryving van haare bekoorlykheden : vervolgens verklaarde hy aan den Koning dat hy ze wenftte te trouwen, om'er zyn fortuin mede te maken, dewylzy een fchoone Huiver inkomen had, behendigiykde Koning ingevende, dat de geringe fchoonheit van zyn meeftreffe geen Koning waardig was, maar echter dat zy met haare goederen het geluk van een byzonder man konde maken.
Fr. Stemde de Koning toe in zyn begeerte?
Ant. Hy beminde hem te veel om'er zich tegen te ftellcn.- Dus huwde Edelwold met de Princes , en om dat men niet ontdekken zoude , hoe onwaar het was 't geen hy van haar geringe fchoonheit gezegt had , zoo hield hy haar buiten allen ommegang, in een Kafteel, en wilde haar nooit laten uitgaan.
Vr. Kon hy haar lang verburgen houden?
Ant. Neen: want de Koning bedelde een jagt in Harewood , welke Hechts een voorwendzel was, want hy keerde na het Kasteel, zag Elfrida, en was zoo betovert door haare fchoonheit, dat hy aanltonts belloot haar tc bezitten, en zich te wreeken wegens het bedrog van Edelwold. Eenigen tyd daarna wierd Edelwold dood gevonden,midD 2 den



52- HISTORIE
den in een bofch, en men twyffelde niet, of hy was door's Konings bevel omgebragt, toen men zagh dat die met de weduwe huwde. Zy geheel onfchuldig in haar mans dood zynde, bouwde op dekplaats daar hy gevonden was , een Kloolter van Nonnen, om over hem te zingen.
Vr. Wanneer ffierf Koning Edgar?
Ant. Den agtfte July 975, na hy zeftien jaar geregcert had, in het 32ite jaar zynes ouderdoms.
Eduard II., XIII. Koning van Engelant
Van 975- tot 979.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wejlerfebe Keizers. Bened.VII.97S- Basil.II. 975. Otho II. 973.
Koning van Vranhryk . Lothae.I. 974.
Vr. Wie van Edgars zonen volgde hem op ?
Ant. Eduard IJ. die hy by Koningin Elfl'e had. Hy begon zyne Regering in 975.
Vr. Wie verklaarde zich voor Eduard?
Ant. Dunftan, en al de BuTchoppen, en een andre party was voor Edelred zyn broeder: maar Dunftan, kroonde dejonge Prins Eduard', die maar twaalf jaer was , in wederwil van den tegenftant die by de andere party gemaakt wierd.
Vr. Genoot hy een vrcedzaame regering?
Ant. Neen, want deverbanneGeeftelyken van zyns vaders tyd, geen middel van be-
ftaan



VAN ENGELANT.
ftaan vindende , ontrufte zyne Regering, terwyl zy dezelve ongeregeldheden vervolgden, 't geen groote verwarringen in het ryk veroorzaakte.
Vr. Door wie wierden die aangekweekt?
Ant. Door de Koninginne, zyne fticfmoeder, en den Grave van Murcia, welke te famen fpanden, en een zoo fterke party maakte, dat 'er Koning Eduard door overweldigt wierd.
Vr. Op wat wys ftierf hy?
Ant. Op een dag jagende in eenbofch, zoo dwaalde hy af van zyn gevolg, en gins en herwaarts rydende kwam hy op 't laatft in een Stad ,daar zyn Stiefmoeder haar verblyf had, genaamt Corvensgate of Corf Cas* tle op het Ëilant Purbeck, (volgens Gomden.) Deeze wreede Prinles hem van verre ziende komen, beval een van haar knegts om hem om te brengen. Ën om 'er te beter in te Hagen reed zy hem te gemoet met een vrindelyke houding. De Koning zeide haar dat hy groote dorfl had,zy beval dat men wyn zoude brengen,cn terwyl hy dronk, gaf de moorcer hem twee wonden in de buik met een Pook.
Vr. Stierf Eduard op het ogenblik ?
Ant. Hy wildé het ontvluchten, doch van het Paart vallende, zoo kwam de gezegde moorder en maakte hem voort af. Of, zoo anderen zeggen,hy wilde vluchten toen hy zich gewond voelde, maar door het verliezen van zynüblocd verzwakkende, viel hy van het Paart, eo bleef met het eene been hangen in deSteigelreep,en wierd dus langs D 3 • bofch



54 HISTORIE
bofch en velden gefleept, toe eindelyk het lichaam leggen bleef haaft de woning van een ouden blinde man.
Vr. Wanneer is dat geval gebeurt?
Ant. Den 18 Maart 978. in het derde Jaar zyner regering. Hy wierd eenigen tyd daar na onder de heiligen geplaait, en geteld onder de Martelaren. En men heeft voorgegeven. Dat 'er menigte wonderen op zyn graf gefchied zyn.
Edelred II., XIV. Koning van Engelant
Van 979. tot 1016.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers.
Bensd. VII. 975 Basil. II. 975 Otho II. 973
Johan. XV 984 Otho III. 983
J01iAN.XVI.985 HenRIkII.IG02
Gregor. V. 996 Koningen van
SiVESTERlI.999 Vrankryk
Joh.XVII. 1003 Lothar.1. 954
J0H.XVIII.1003 Lodew.V. 986
Serg. VI. 1009 Hugo Cap. 987
Ben.XIH.ioi2 RobertI. 997
Vr. Wie volgde Eduard de Jonge op ?
Ant. Zyn Broeder Edelred, hy begon te regeren 979. op zyn twaalfde jaar. Hy was de Zoon van de overfehoone Elfrida.
Vr. Wat word'er van hem verhaalt?
Ant. Dat hy zeer vreesagtig van aart,en zeer dommelyk van verftand was. Dat hy uitermaten gierig was, en dat hy noch meer diergelyke hoedanigheden had.
Vr.



VAN ENGELANT.
55
Fr. Gebeurde niets byzonders op zyne Krooning ?
Ant. Men wil dat toen Dunftan de Kroon op zyn hooft zette, hy hem als een Profeet voorzeide, dat de misdaad, die zyne Moeder begaan hadt, met het moorden van zyn' Broeder Eduard , nooit zoude uitgewifcht worden, als door ltroomen bloedts van zyne ongelukkige Onderdanen.
Fr. Is deeze Profecy vervuld?
Ant. De Engelfchen namen het geweer op om dat zy zich niet aan de dwinglandy van Edelred wilden onderwerpen. Ook deed Suoeyn, Koning van Denemarken, zynen vyand, hem den Oorlog aan.
Fr. Waarom?
Ant. Om een geheim en verfchrikelyk bevel, dat hy gegeven had, om al de Deenen, die in menigten in Engelant woonden, te gelyk om te brengen.
l/r. Bleef deeze barbaarfche onmenslykhc-ic lang ongeltraft?
Ant. Neen , want aanftonts daar na , viel Svoeyn in Engelant, aan het hooft van een magtig Leger, verlloeg het Leger van Edelred, en belegerde de Stad Exeter. Edelred, door zyne Edelen geraden,gaf Swcyn 48,000 pond, om uit Engelant te trekken, welke dnar op wech zeilden, met al dien buit die hy gemaakt had.
Fr. Kwamen zy niet weder?
Ant. Korts daar na, kwamen zy weder, met een magtig'er en talryker Leger, waar mede zy Engelant veroverden, en Edelred dwongen om by Richard, Hertog van NorD 4 nian-



56 HISTORIE
mandyen te vlugten, met wiens zufter Emma hy getrouwt was.
Vr. B'eef hy daar lang?
Ant Na de dood van Sweyn, te weten, den 3 Jannuary 1015. keerde hy aanftonc's wedèr in Engelant. Cannut, of Cnut, hield het Veld tegens hem, doch was gedwongen om in zyne S heepen te vlugten:
Vr. Kwam Cnut niet weder te rugh?
Ant. Korts daar aan; en dewyl Edelred zich zedert het vertrek van Cnut aan allerlei vermaken overgegeven had , zoo kon hy Cnut het Landen niet beletten ; doch hy ftuitte hem in zyne overwinningen, in het begin van het jaar 1016, wanneer Edmund, oudtfte Zoon van Edelred, met een lichaam Troepen hem tegen trok, en zou hem gedwongen hebben, om de Zee weder over te gaan. Zoo hy niet mifleid waar geweeft door de verraderfchen Edrik, welke mee Edmund famen fpandde om hem te misleiden , zynde zyn tegenwoordigheit vry nodiger aan een ander oord van 't Ryk, gemerkt zyn Vader overleden was.
Vr. Wanneer is hy overleden ?
Ant. Den 23 April 1016. toen hy 50 jaren oudt was, na dat hy zeven jaren geregcert had.
Vr. Liet hy eenige nakomelingfchap na?
Ant. By Elgevia, zyn eerfte Vrouw, had hy Edmund, die hem opvolgde, Adelflan, die jong ftierf, en noch een Zoon, genaamt Ed-wy, beneffens drie Dochters; de oudfte genaamt Edgiva, was gehuwt aan een Engels Graaf, die in een Slag omkwam. De twee-



VAN ENGELANT.
87
de, genaamt Edgits , had het ongeluk dat zy gehuwt was, met den verraderfchen Edrie, Hertog van Murcia: en de jongfte, ge-! naamt Edgina,was gehuwt aan Utbred, Grave van Northumberlant. By Emma van Normandyen, zyn tweede Vrouw, had hy /?d/raZ, en Edward, en een Dochter genaamt Gorfa, weikc eerft getrout was aan Gautier, Grave van Manten,en daar na aan Euftacbius, Graaf van Boulogne.
Edmund, gebynaamt Ironjide , XV. Koning van Engelantj
Van ioiö. tot 1017.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfche Keizers. Ben.VIII.ioi2 Bazil. II. 975 Hendr. II. 1001 Koning van Vrankryk RobertI. 997
Fr. Wie volgde op Edelred?
Ant. Zyn Oudtfte Zoon Edmund II, die de regering begon in 't Jaar 1016, en gebynaamt wierd Ironjide (of Yzerrib.)
Fr. Waar om dat ?
Ant. Om zyn ongemeene fterkre. Hy was een van de grootfte Krygslui zynes tyds, doch had het ongeluk van een magtigen tegenftrever te lubben.
Fr. Aan wien?
Ant. Aan dutte Koning van Denemarken, de Zoon van Sweyn, die het grootfte gedeelte van Engelant in h ïd toen Edmund tot D 5 den



58 HISTORIE
den throon kwam. Cnut rukte voor London, 't welke genoegfaam de eenige Stadt was die niet aan hem onderworpen was en belegerde het. Vr Nam hy 't in?
Ant. Neen, want Edmund won twee volkomen Veltflagen op hem, en dwong hem het beleg op te breken. Korts daar na floeg hy hem ten derden maale, doch niet mee zoo veel voordeel, dewyl hy bedroogen was door de raadgevingen van Edric, die zich met hem verzoent had enkelyk met dat oogmerk om hem te mifleiden, Cnute floeg hem in zyn' te rugh komft, en bragt zyne zaken op zoo lagen voet , dat de geenen die hem tot dien tyd zeer ernftig aangekleefc hadden , hem verlieten en zich aan den overwinnaar onderwierpen.
Vr. Wat wegh floeg Edmund in deeze ongelukkige omftandigheit in ?
Ant. Hy verzamelde de geenen die hem genegen waren by een, rukte voort om zynen vyand te bevegten, en als hy Cnut aan het hooft zagh van de Troepen dien hy onder hem had, zoo reed hy van het hooft der zynen af, en Cnut hem te gemoet gekomen zynde, zoo ging'er het hevigfte gevegt aan dat tufTchen twee Helden gefchieden konde: doch geenen op den anderen eenig voordeel behalende, zoo beüooten zy om het Koninkryk te famen te delen.
Vr. Hoe gefehiede die verdeling?
Ant. Cnut had voor zyn aandeel het Koninkryk van Murcia, en Northumberlant; en Edmund het geheele Lant bezuiden den
Teems,



VAN ENGELANT.
59
Teems, met London, EJJex cn Eaft Angelen, daar hy maar korte dagen bezit van had. Vr. Hoe dat?
Ant. Edric zyn Schoonbroeder , deed hem , door twee van zyne knegts , vermoorden. Sommige zeggen dat hy zyn eigen Zoon met dat gtouwzaam Feit beiatiic. Dus ftierf dien braven Prins: Edric, die zich veel verbeelde wegens den dienft d;en hy nu aan Cnut gedaan zoude hebben, liep ai zyn belt om 'er hem het eerfte de tyding van te brengen, Cnut die door zulk een fchelmftuk ontzet was, betoonde zyne gevoeligheit niet uiterlyk, maar verburg zyn ongenoegen om het den verrader te beter te vergelden; hy beloofde hem ver boven alle Lords te zullen verheffen ; ook hield hy vervolgens zyn woor: doch op een andere wys als Edric gedsgt had : hy deed hem onthoofden, en zyn hooft op een der hoogfte Poorten van London zetten.
Vr. Wanneer viel de dood van Edmund voor?
Ant. Jn 1017 na hy ontrent een Jnar geregeert had ; maar geduurende zoo kort een regering,heeft hy dikmaals blyken gegeven van een aller uitnemendfte dapperheit, een onvergelykelyke voorzichtigheid, en een overgrooie goedhëit.
DEEN-



60 HISTORIE DEENSCHE KONINGEN.
Canut of Cnut XVI, Koning van Engelant
Van »t Jaar 1017 tot 1036.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfch e Keizers. Ben.VIII. 1012 Basil.II. 975 Hendk. II. 1002 Joh.XIV. 1024 Const.X. 1025 Koenr. II. 1024 Ben. IX. 1033 r0man.IH.1028 Koningen van Mich. VI. 1034 Frankryk
RobertI. 997 Hendrik 1,103 r
Fr. Is Sweyn niet eigentlyk de eerfte Deenfcbe Koning in Engelant gcweeft?
Ant. Ja, maar om de kortheit van zyne regering, en mogelyk om dat hy niet ge» kroont is geworden , zoo hebben de Hiftoriefchryvcrs deczen Prins niet op de Naamlyft der Koningen van Engelant ,ge{\e.\é.
Fr. Wie volgde Edmund op ?
Ant. Cnut, die in 1017 verkoren wierd.
Fr. Wat was het gevolg van deeze verkiezing ?
Ant. Door dezelve eindigde een Oorlog, die reets over te 200 jaren geduurt had, en aan de beide Natiën op meer dan 300,coo man kwam te ftaan , die gebleven waren in vyftien Veld-, en agtendertigZecflagen ; zonder van een oneindig getal ichermutzelingen, en belegeringen te fpreeken.
Vr. Hoedanig is het karréler van Cnut?
Ant. Hy was een groot Koning, en verdiende regtroatig die gloriejyke tytel, zoo
wy



VAN* ENGELANT. 6i
wy het later gedeelte van zyne Regering in agt nemen: de laatfle jaren van zyn leven, waren zeer verfchillende van het begin, want hy wierd nedrig, zedig, rechtvaardig, en zeer opregtelyk Godtvrugtig.
Vr. Op wat voet fchikte hy de Regering van Engelant?
Ant. Zyn natuurlyke goetheit en gematigtheit won hem wel haalt de harten der Engelfchen ; hy fchikte het alles, na hy dagt dat het den Volke zoude aangenaam zyn; Helde zyn grootfte vertrouwen op het zelve, tot zoo verre, dat hy het gebied over zyne Legers, tegens de Koningen van Schotlant en Noorwegen, aan Engelfchen gaf.
Vr. Vergierde hy het Koninkryk niet door verfcheide gebouwen ?
Ant. Hy deed de Steden, de Abdyen, en de Kerken herbouwen, en verminderde de Taxen , welke de voonge Koningen , tot het voeren van den Oorlog, hadden moeten Hellen.
Vr. Had hy geene Oorlogen te voeren ?
Ant. Hy overwon de Koning van Schotlant, die een' inval gemaakt had'in Engelant, en verpligtte hem, om zynen Onderdaan te worden. Hy veroverde Noorwegen, welkers Koning in 'Denemarken gevallen was.
Vr. Wat kwade bedryven verhalen fommige van hem?
Ant. Dat hy Edmund, en Eduard,Zonen van den laatften Koning Edmund, als mede Edwy, Zoon van Edelred II., lafhartig dagt te laten vermoorden;die door de voorzienigheit toen behouden wierden.
Vr.



62
HISTORIE
Fr. Wat deed hy om die vlakken uit te wiflchen?
Ant. Onder menigte andere dingen , boude hy een overfchoone Kerk voor Edmund, Koning van Eaft Angelen , die door de Deenen vermoort was , en noemde ze St. Edmunds Bi'.rry, en vergroote de Stadt in dewelke die Kerk geftigt was.
Fr. Gaf hy niet eenige doorlugte blyken van zyn godtvrugt?
Ant. Staande op een tyd aan 't Strand,zeide een zyner Hovelingen tegens hem dat hy, was Heere van Zee en Aarde; waar op, hy zittende op'tStrant toen de Vloed op kwam, tot de Zee fprak ,o Zee gy zyt aan my onderworpen, en dit Lant behoort my, ik beveele u vm niet te naderen aan de zyde daar ik ben , wagt u de voeten van uwen Meefter nat te maken. Maar als de Zee ongezien zyn bevel, noch hoger kwam en zelfs tot op de plaats daar hy zat,en verder, zoo keerde hy zich tot den Vleier.
Fr. Hn wat zeide hy hem?
Ant. Laat ons , zeiüe hy, bekennen, dat 'er geen Souverein is die den tytel van Heere van de Aarde en van de Zee toekomt, als dien , die ze gefchapen heeft, door zyn almastige kragt, en die dezelve door zyn oneindige goetheit bewaart. Laaten wy daarom heen gaan , en , ons aan hem onderwerpende , hem voor de Heere van Hemel en van Aarde erkennen.
Fr. Wat deed hy ten dien einde ? Ant. Hy ging aanftonts na de Abdykerk xznSt,Pieter te Winchefter, nam de Koninklyke



VAN ENGELANT. €$
lyke Kroon van zyn hooft,en kroonde mee dezelve een Crufitix; ook wilde hy dezelve vervolgens nooit weder op zetten, als kennende zich dat teken van magt onwardig.
Vr. Bleef hy altoos in die Godtvrugte denkbeelden?
Ant. Ja, tot het einde zyns levens, dat voorviel den 12 November 1036". na hy negentien Jaren geregeert had.
Vr. Was hy getrouwt?
Ant. Ja, en hy heeft drie Zoonen nagelaten , die alle tot de bekwaame jaren waren om te kunnen regeren ; hy verdeelde by zyn uiterfte wil zyn Koninkryk onder hen: aan Sweyn, de oudtfte, doch die niet wettig was, gaf hy Noorwegen tot zyn deel; hy gaf Engelant aan Harold, die van dezelve Juffer gebooren was ; aan Canut, of Hardecnut, die hy by Emma van Normandyen had , het Konikryk van Benemarken: Gunilda, een Dochter van de laatfte, was gehuwt aan Keizer Hendrik IV.
Harold of Harefort, XVII. Koning van Engelant. Van 1036. tot 1039.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfche Keizers. Ben. IX. 1033 MicH.IV.1034 Coenr.II. 1034 Koning v an Vrankryk. Hendrik I.1031
Vr. Kwam Harold zonder tegenftand tot den Troon?
Ant.



64 HISTORIE
Ant. De meefte groote van het Ryk zouden Hardecnut voor hem gekoren heb» ben, maar dewyl zyns Vaders Teftament in zyn voordeel was, en dat hy veel Vrinden had zoo kwam hy 'er toe.
Vr. Wat wort 'er van dezen Prins gezegt?
Ant. Dat hy zonder nakomelinge overleed , zonder eenige aanmerkelyke daad verrigt te hebben; zyne godtloosheit en onjegtvaardigheit, zyn ongebonden leven, en Jlegten geeft, hadden hem zoo hatelyk gemaakt voor zyne Onderdaanen, dat hy op 't punt ftond om afgezet te worden, toen de dood hem wechrukte.
Vr. Wanneer ftierf hy ?
Aut. In 1039, zynde het derde Jaar van zyn regering, hy ftierf in den winter, die eene der felfte was die ooit in Engelant gevoelt zyn.
Canut II. XVII. Koning van Engelant. Van 1039. tot 104t.
Pauzen. Oojierfcbé Keizers. Wefterfcbe Keizers. Clem. II. 1047 Mich. IV. IC34 CoenRi II. 1034 Kon: van Vrank ' Hendrik 1.1031
Vr. Wie volgde op Harold ?
Ant. Canut II. die de Kroon aangeboden wierd door die van Mercia, en Weft Saxen; en uit Benemarken kwam met 40 Schepen.
Vr. Hoe begon hy zyne Regering?
Ant. Hy liet het lichaam van zyn' broeder Harold, uit het graf halen, en inden Theems
wer-



VAN ENGELANT. 'omwerpen: dit lichaam wierd door de Viflchers gevonden, en aan de Denen overgeven, die, het begroeven te London.
Vr. Wat deed hy vervolgens ?
Ant. Hy lei een zwaren Tax op [het Volk, dezen Tax wierd genaamt het Deenegeld, en, was oorzaak van groote onluften.
Vr. By wat gelegenheit?
Ant. Die van Worcefter den zeiven geweigert hebbende, zoo liet de Koning de meefte inwoonderen ombrengen, en'de Stad vier dagen plunderen, en vervolgensin brandfteken.
Vr. Wanneer ftierf Canut II. ?
Ant. Hy overleed zeer fchielyk in het tweede jaar zyner Regering, en was zeer gehaat om zyne wreetheit, gierigheit, ea gulzigheit. ■
Eduard III., gebynaamt de Belyder. Van 1041. tot ic6c5.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizerrï
Clem. II. X047 Mich.IV. 1034 Coenr.II. 1034.
Kon: van Vrank; Hendrik 1.103b
Vr. Wie volgde op Canut II.
Ant. Eduard III. de zoon van Edelred II*
Vr. Was die de naafte tot de Kroon?
Ant. Neen Eduard, de zoon van Edmund de XV. Koning van Engelant, was 'er nader toe.
Vr. Wat deed hy om zich op den Throoa te beveiligen?
Ant. Hy verzoende zich met Goodwyn» (dien hy wegens de moord van zyn Broedss



*o"4 HISTORIE
der Alfried onder de Regering van Canut ver* volgd had) onder voorwaarde dat hy mee zyn dochter Trouwen zoude.
Vr. Wat deed Goodwyn in zyn voordeel ?
Ant. Hy beriep een algemeene Vergadering van Engelant, in welke hy de zaken zoo beltierde , iiat Eduard voor Koning erkent wierd.
Vr. Hoe word zyn Perfoon befchreven?
Ant. Als zwak van geitel, klein van begrip, en van weinig verdienden;zyne zwakheit om te beiluiten, was alzoo groot als zyne belemmering in't uitvoeren. Hierdoor maakte Goodwyn en andere Groote zich fchier meefters van 't gezach: en 't is denkelyk dat Goodwyn de zaken verder doorgezet zoude hebben,zoo niet Siward, Grave van Northumberlant, en Leoffrick, Hertog van Mercia , die den Koning zeer genegen waren, zyn gezach gehanthaaft hadden.
Fr. Hebben wy geen bewyzen van Eduards geftrengheit?
Aut. Hy nam de fchatten van Koningin Emma , zyne Moeder, die zy te Wincefter had; en zonder eenig het minfte opzicht voor haar te hebben , ontnam hy haar al haare Staten, latende haar flegts een klein inkomen, tot haar beftaan. Verfcheide Historiefchryvers zeggen, dat hy haar befchuldigde met een eerlozen handel met Alwin, Biflchop van Winchefter, en dat zy verplicht was , om haar aan zyn vooroodeel te on* derwerpen, en de vuurproeve uit te ftaan.
Vr. Op wat wyze gefchiedde dit?
Ant. Negen gloeiende Ploegyzers wierden
op



VAN ENGELANT. 65
1 op gelyke afftanden van den anderen gelegt, ( over welke de befchuldigde, geblind en bloot\ voecs, heen moeit gaan, en zoo zy 'er onbeI fchadigc afkwam , wierd zy onfchuldig verSi klaart, anders wierd de befchuldiging voor I goed gehouden.
Vr. Kwam zy'er mee eere af?
Ant. Ja, en zy ging'er onbefchadigt over, 1 tot groote verwondering van al de aanfchouwers.
Vr. Maakte Eduard eenige veroveringen top zyne Vyanden?
Ant. Hy verdreef de Deenen, die ecnen i inval gedaan hadden in Zandwich. Siward, Graive van Northumberlant, een van zyn Geneiraals, floeg de Schotten, en doode hunnen I Koning Macbets. Alfgar een Engelfcb Edetiman, en Griffin, Koning van Wallis, maakte :een inval in Engelant, namen Hereford in, en :plunderden het, dochzy wierden geheel gefla!gen door Harold,Zoon van den Graaf Goodwin, :die op zyn eigen naam een Leger in de Provintie geligt had. In een woord, Edmund verfloeg in eigen perfoon, of door zyne Getneraals, al de geenen, die hem dorllen aanvallen.
Vr. Wat deed Eduard tot welzyn van de Regering van zyn Koninkryk?
Ant. Hy overzag de Wetten die door zyme Voorzaten gemaakt waren, te weten die der Denen, en Saxen, en der Murcianen en maakte uit dezelven een Lichaam: uitkiezende die het voordeligfl: waren voor Ide Onderdanen , en beval dat zy zouden onderhouden worden ; en 't is in deeze E Wet-



66 HISTORIE
Wetten , of Voorregten, dat het geluk der Engelfche beftaat, en door welken zy van alle andere Volkeren in Europa onderfcheiden worden. Vr. Hoe worden deeze Wetten genaamt/ "Ant. De Wetten van Eduard. Dezelven wierden aan een zyde gelegt onder Willem de Veroveraar , die 'er het oovfpronkelyke van vernietigde, zoo wel als al de affchriften die hy 'er van bekomen kon.
Vr. Wierden dezelven dus geheel uitgeroeit? „
Ant. Eenige weinige affchriften ontlnapte, en zekere overblyfleien wierden 'er na* derhant van gevonden,, welke Koning Hendrik I. deed inlyven in 't geen men de Magnus Charta noemt, van welken w y-in 't vervolg meermalen zullen moeten iprecken ; hy vernietigde dien zwaren tax, die men Denen geld noemt, en door Hardecnut opgelegt was, en die in 40 Jaren meer dan 40,000 ponden's jaars bedragen had.
Vr. Welk waren de hoedanigheden van Eduard ?
Ant. De Kerk eert hem als een grooten Heilig, en fommige Roomfche Schryvers verhalen, dat Godt door hem een groote menigte
Mirakelen verngt neert, geuuurenuc z,yu reven, en na zyne dood, op gebeden die aan hem gefchiedden;dat hy een önfehendbaare kuisheit onderhield met Ediiha zyn huisvrouw, doch anderen zeggen, dat de rede waarom hy geen gemeenfehap met haar had zynen afkeer was voor den Graaf Godixyn haren Vader; Koning Eduard was in 't gemeen



VAN ENGELANT. 67
i meen van een miidcn vreedzamen aart. Hy \ was een liefdadig Prins, en gebruikte hec ;geld, 't geen andere Koningen in dartelheit f verkwillen , in aalmoeflëfi. In een woort, hy | was vry meer goed als kwaad, doch had niet j' veel geelt.
Vr. Wat word 'er noch meer van hem aan[gemerkt, door de bovengenoemde Roomfcbe '. Eliftoriefcbryvers.
'Ant. Dat hy door zyn aanraken het Zeer [ genas, dat men thans het Koningszeer noemt: ■■doch ik wil hier niet onderzoeken, hoe ver ;de inbeelding in zulk een genezing mede 1 werkt.
Vr. Welke voorname Gebouwen zyn door ihem geftigt?
Ant. Van een gering Kloofter heeft hy leen fchoonAbdykerk gemaakt,die hy Wefitmunfler genoemt heeft,alwaar hy zyn eigen ; graf het maken, en van welke naderhant de [grafplaats van alle Engelfche Koningen ge!maakt is; noch een andere Kerk genaamt \trSt. Margariet, ftaande onder die Abdy; de i eerfte wierd met ryke inkomften begiftigt. Ook ftigte hy het College van St. Mary Ottery in Devonshire, en verplaatfle de Biflchoppel'yke Zetel, van Credingtan te Exeter. Fr. Wanneer ftierf hy? Ant. Den 5 Jannuary 1065, in de kamer ivan zyn Paleis PVeJlmunfker ,die nu genoemt iword de gefchilderde kamer, en hy wierd begraven in de Abdy van JVeftmunster. Hy regeerde tweentwintig jaren, was de laatfte Koning van 't geflagt van Egbert» maar niet ;de laatfte Saxifche Koning, gelyk fommige E 2 hem



68 HISTORIE
hem Hellen, dewyl hy mede erfgenaam was van dat Lantfchap.
HaroldII. XX. Koning van Engelant Van 1065 tot 1066.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers. Alexah.II.io6i c0nst.XII.1059 Henr.IV. 1056
Koning van Vrankryk Philip. I. 1060
Vr. Wie volgde op Eduard de Beleyder?
Ant. Sommige Schryvers willen dat hy Willem de basten, Hertog van Normandien, verklaart had tot zyn erfgenaam. Doch den afkeer die de Engelfche hadden van een vreemden diemt, maakte dat zy'er hen tegen zetten.
Vr. Hoe gedroegen zy hen in die gelegenheit?
Ant. Indien de Edelen, die vergadert waren om een Opvolger voor Eduard te benoemen, alleen op recht en biliikheit,en op het oude gebruik in het Koninkryk gezien hadden, zoo zouden zy niet lang getwift hebben, op wien de Kroon vervallen was: Edgar Adeling was de eenige Prins van den bloede van hunne oude Monarchen , eri gevolgelyk was hy de eenige tot wien de Kroon met regt behoorde. Maar Hendrik, had zyne banden zoo valt gelegt, dat hy eefiftemmig verkoren wierd, zonder dat imant opkwam om voor het regt van de wettige opvolging te fpreken.
Fr.



VAN ENGËLANT. 69
Vr. Wat deed William daar op ?
Ant. Hy zond na Harold , om hem te doen aanzeggen, dat hy zyne Kroon af te liaan had , en , in geval van weigering, pern het verbreeken van zyn eedt te verrvyten, en den Oorlog te verklaren.
Vr. Wat antwoort gaf Harold?
Ant. Dat hy in ftaat was om zyne regten :e verdedigen, tegens alle en een iegelyk lie hem deelven zoude willen betwiften. "
Vr. Liet Willem het daar by na hy dien imbafladeur gezonden hadt.
Ant. Neen, Koning Harold, Broeder van Toston, zyn gefhgen vyand,had de zufter van Villems Vrouw, de dochter van Baldeivyn, Jraaf van Vlaanderen, in huwelyk: met de;en vatte Willem de wapenen te famen op, loorwelken hy inftaat dagt te zyn om zy-' ie broeder de Kroon te betwiften : en daar >oven noch gefteunt wordende door een ♦yftant van den Graaf van Vlaanderen , zoo tak hy over in Engelant, doch wierd 'er gelagen.
Vr. Wat deed Tofton na dezen flegten dtflagh?
Ant. Hy ging na Schotlant , en vervol;ens na Noorwegen , alwaar hy aan Harold, gebynaamt Harfager, het Conquest van En■elant aanbood), 't welke volgens het verhaal lat hy van de zaak gaf; gemakkelyk te vercrygen was. Waar op Harfanger zyn Leger infcheepte op een Vloot van 500. Zeilen, daar hy mede in Engelant kwam , en de 5tad Torks wech nam, maar niet tegenftaandedie voordeejen, en de goede gelegentheit E 3 van



?0 HISTORIE
van zyn Leger, zoo wierd hy geflagen zoo wel als Tofton, die mede omkwam.
Vr. Verloor Willem den moed met het verhezen van dien Slagh?
Ant. Neen, hy ruftte een magnge Vloot uit, en vertterkte zyn Leger met verlcheide benden Krygsknegten, die hem door de nabuurige Printen gezonde wierden , en met dezelve ftak hy weder over in Engelant.
Vr Waar landde hy?
Ant. Te Pevenfey in Suffex , op den 29 September , rukkende voorc na Haftings ralwaar hy een tweede fterkte bouwde,) aldaar gefchiedde dien grooten flagh tufichen de Engelfche en Noorfcbe Volkeren. Een flag die boven alle anderen gedenkwaardig is en die by ongeluk verlooren wierd, na 'er door de Engelfchen met de uiterfte dapperheit gevogten was: het groot getal wonden die Harold ontfing, eer hy kroon en leven verloor, en de menigte der Engeljcbe Soldaten die'er in den ftryd bleven, betoonen eenoegfaam op wat onverfchrokke wyze die Helden getracht hebben zich tegens het juk van vreemde heerfchappy te verdedigen.
Vr. Wat rede gaf hy van zyn inval in En*
^Ant'. Drie. Lom de.dood van Prins Alfrid, broeder van Eduard, te wreken. II. üm Rohert, Aartsbiflchop van Katiterbury, weder op zyn' Zetel te helpen. III. Om de Engeljchen zynen byftand te geven, tegens de geweldenary van Harold. Doch al deeze voorwendzels, waren geheel zonder grondt.
Vr.



VAN ENGELANT; 7r
Vr. War. zeggen de Hitloriefchryvers dat voor de Noormannen veel toegebragt heefc, tot het winnen van den Slag?
Ant. De tahgdüürjgè Vreede, die de Engelfchen genoten hadden, geduurende vyfrig jaren, t'zedert zy zich van de voorige tiranny der Deenen omflbegen , waar door zy de Krygsoeffemng verzuimd , en hen zeiven tot wulpsheit overgeven hadden, hier by komt noch de ongeoondenheit der GeelTelyke, de verwyftheit, gulzigheit, en onderdrukking der Edelen, en de dronkenfehap en ongeregeldheit van het gemeen.
Fr. Wat is het eigentlyke van dc zaak?
Ant. Dat het Harold 's"eigen fch iid was, dewyl hy, trots zynde op zyn g.-luk by Stamfort, het geene op het Velt gerooft was voor zich had behouden , zonder de Soldaten deel aan den buit te geven, of iets onder zyne Krygslui uit te deelen, 't welk hen ongenoegt en morrende maakte, en dus den Slag deed verliezen; zonder te fpreeken van de byzondere manier, die de Noormannen hadden van te vegten met lange bogen, 't welk de Engelfchen, daar omtrent onkundig zynde, zeer veel tot hun nadeel ftrekte. En gelyk hun eigen Hiftoriefchryvers verhalen, dat in deeze Hooftflag de Engelfchen hunne oude gewapende, zoo kort ineen lichaam hielden dar niets het zelve konde breken : doch de Noormannen,zich houdende, als of : zy vlugtten, bragt zulks de Engelfchen in desorder, en door dat middel wonnen de Noormannen den Slag.
E 4 Vr.



7z HISTORIE
Vr. Wierd het lichaam van Harold gevonden?
Ant. Ja, na lang zoeken vond men het onder dedooden, als mede de lichaamen van zyn twee broeders Gurtts en Lewin; dezelve wierden gebragt in Waltham Abdy, die hy jl; zelfs gefticht had.
Vr. Liet hy eenige kinderen na?
Ant. By zyn eerite Vrouw, welkers naam niet bekent is, had hy Goodvoin, Edmund, en Magnus; by de tweede,genaamt Algitba, Zufter van Morcar, en Edwin, had hy een Zoon, Wolf «enaamt, die Ridder gemaakt wierd door Willem Rufus; en twee Dochters, de eerfte genaamt Gunidda, wierd blind, en fleet haar dagen in een Kloofter; de tweede huwde met Waldemar, Koning der Ruffen, bywien zy een Dochter had, welke aan Wal' demar, Koning van Denemarken, huwde.
KONINGEN VAN NORMAND YEN.
Willem, gebynaamt de Veroveraar, XXI. Koning van Ekgelamt,
Van 1066. tot 1087.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterftbe Keizers. Alexan.II.io6i Const.XII. 1059 Hend. IV. 1056 Greg. VII. 1073 Roma.1V. 1068 Koning van VictorIII.io86 MicH.VII.1071 Vrankryk
Niceph.I. 1078 Philip. I. 106» Alexis I. iogi !
Vr. Wiens Zoon was William?
Ant.



VAN ENGELANT. 73
Ant. De Zoon van Robert, Hertog van Normandyen, en van een zyner minnaresi ien , genaamt Harlotte (daar van lbmmige 1 menen dat het woort Harlot {boer) van afkomftig is) een Bontwerkers Dochter van Falaife , waarom men hem noemde den Bastart, welke naam hy daar na veranderde in die van Overwinnaar, toen hy Engelant verovert had. , ^
Vr. Geef ons een verhaal van dat liefde geval ?
Ant. Als Robert op een dagh uitgereden was om lugt te Icheppen, ontmoette hy een gezelfchap van Lantjuffrouwen, die vrolyk waren , en in 't Veld danften, en wierd zoo getroffen door de fchoonheit van eene der zeiven (dit was de bovengenoemde Harlot) dat hy haar verzocht om met hem te leven, 'e geen zy deed en toen dit tien maanden geduurt had beviel zy van Willem.
Vr. Volgde hy zyn Vader op in de Staten van Normandyen?
Ant. ]a, Robert was zeer met hem ingenoomen ;en men verhaalt dat het Kint even na zyne geboorte eenig ftroo voor de hand vindende, 'er eenige halmen van vatte, en dezelven zoo vaft hield, dat men eenigfins moeite had om ze uit zyn hant te krygen; in kragt en moed opgewaffen zynde fchikte Robert het zoo, dat hy voor zyn Zoon erkent wierd, eer hy zich aan het hooft van zyn Leger ftelde, dat mede ter Kruisvaart naar het H. Lant zoude gaan.
Vr. Aan wiens zorgen beval hy hem?
É j Ant.



74 HISTORIE
4nt. Aan die van Hendrik I, Koning van Vrankryk, die zorg droeg voor zyne opvoeding , hem tegens zyne rebellige Onderdanen verdedigde, en befchermde, als mede tegens fommige Grooten die dagten dac zy regt hadden om zyn Hertogdom te betwiften. Doch eenige jaren later voerde Willem een gelukkige Oorlog tegens Hendrik.
Vr. In wat jaar wierd Willem de veroveraar geboren?
Ant. In 1026, en zyn Vader deed hem voor Opvolger in Normandyen erkennen, in 1033, zynde het gebruik van dien tyd, om by uiterfte wil over de Koninkryken te befchikken.
Vr. Wanneer volgde hy hem op?
Ant. In de Maant Juny 1035,zynde maar negen jaren oudt; en zyn geluk inden Slag van Haftings, gaf hem de Kroon van Engelant, op den 14 O&ober 106Ó.
Vr. Befchryf my de Peribon en de hoedanigheden van Willem'?
Ant. Hy was kloek, gezet van geftalte, en zoo dik dat het hem in zyne laatfte jaren veeltyts verveelde. Hy was zoo fterk dat de Hiftoriefchryvers verklaren, dat niemant als hy zelf, zynen boogh (pannen kon. Zeer werkzaam van aart, en gehart tegens al de moeilykheden van den Oorlog, geduldig in hitte en koude, honger en dorft; hy had een grootfche ziel, en een verheven geeft, dien niets ontflippen kon ; hy was zeer genegen tot den Oorlog,verftondze heel wel, en had een groot geltk in den zeiven. Als hy eens in toorn ontfteken wierd, kon men
hem



VAN ENGELANT. 75
hem niet licht bezadigen, Dit ondervonden de Engelfchen tot hunne fchade: want Willem gevoelig zynde, over hunne opftanden, handelde hen op zoo een harde wyze, dat het ten uiterften na tiranny geleek. Vr. Hoe was dat zoo ? Ant. In 't eerft handelde hy de Engelfchen niet veel toegeeflykheit en beveiligde hunne voorregten: maar toen hy daar naar bevond dat zy hem van den Throon zogten te ftoten , zoo veranderde hy van houding, en ftrafte de Muiters zonder genade, en hen uit hunne bezittingen ftotende, gaf hy hunne goederen aan Normandyers, en aan eenige Engelfchen, die hem genegen waren;hy ontblootte de Engelfchen, zoo veel hy kon van hunne voorregten; vernietigde hunne Wetten , en ftelde de Normandyfche in ; doch anderen roemen zyne goedertierenheit wegens dat hy Edgar Adeling, in genaade aannam , die veilcheide opftanden verwekt had. Vr. Wat deed hy noch al verder? Ant. Hy befloeg de fchatten en inkomften der Kloofters, onder voorwendzel, dat de Rebellen aldaar hunne meefte en befte goederen verborgen hadden ; ontblootte de Engelfchen van allen trooft en voordeel; lei het regt van Riddersdienft op alle Landen die van de Kroon afhingen. Hy liet nette Kaarten maken, van de Landen zoo als ze gelegen waren, met de grootfte naauwkeurigheit onderfcheidende, welke aan hem behoorden, en wat Landen van hem ter Leen geheven wierden , welke Kaarten in een boek gebonden wierden, dat genoemt wierd
het



76 HISTORIE
JicE Dnomsday-Book. Hy Jeide vervolgens een taks van zes fchellingen, op ieder Hide * in navolging van den Tax , die genoemt wierd het Deenen geld, 't welk Eduard afgefchafe had,en 't welke in hunne gedachten de elendens vernieuwde, welke zy onder het voorgaande juk geleden hadden.
Fr. Wat deed hy hen vervolgens verbieden?
Ant. Het jagen en hout hakken in zyne bollenen, zonder een daar toe uitdrukkelyke toeftemming verkregen te hebben; ook gebood hyhen de JNormandifche fpraak aan te nemen in hunne regtbanken , deed de Lantwetten en Statuten, in die Taal uit het Engels overbrengen, en beval dat ze in de fchoolen zoude geleert worden. In een woort hy regeerde Engelant als een overwonne lant, in zoo verre dat nooit Koning, voor of na, zoo oppermagtig en eigendunkelyk gehcerft heeft. Eenige later fchryveren verzekeren dat hy de Corfen inftelde, doch daar en is geen bewys voor, noch zulks is niet te vinden in eenig Hifloriefchryver van dien tyd Zie Rapinin fol. I.Deel pag. 171. notel(i).
Vr. Keeren wy weder tot den flag van Haftings , welke waren de gevolgen daar van ?
Ant. Na de Engelfchen dien flag verlooren hadden , wilden zy weder een nieuw leger ligten, doch Willem liet'er hen den tyd niet toe, maar rukte met groote fpoed op London aan, hy verpligtte de Inwoonders 'er van
om
* Een Hidt is ontrent vceitij» Roeden.



VAN ENGELANT. 77
om hem een bezending te doen , die hem de fleutels bragt, hoewel Edwin, en Morcar, graven van Northumberlant, en Murcia, getracht hadden, om de kroon, op het hoofr van Edgar Adeling te zetten, die 'er de regte erfgenaam van was ; waar in den overigen Adel mede geftemt zouden hebben, hadden zy niet gezien dat de Biflchoppen weiffelden.
Vr. Trok Willem niet tegens hen op ?
Ant. Ja, en Stigant Aartsbiflchop van Canterbury (volgens het fchryven van zommi• gen), geweigert hebbende, om hem te erkennen en te kroonen, zoo zeiden de anderen met meerder grond, dat het was om dat 'er in zyne inveftiture eenig gebrek was ; de plegtïghcit wierd gehouden te Wefimunfter, dooi- Aldred, Aartsbiflchop van York, op Cbrijlmas dag anno 1066.
Vr. Kwam gants Engelant onder zyne Heerfchappy ?
Ant. Neen, York en Oxfort bleven 'er buiten , en hy ftrafte hen met zulk een groote geftrengheit wegens hunnen tegenftant, dat de allerftoutfte 'er door verfchrikt wierden ; waar na zy ieder om 't zeerft zich trachtte aan herp te onderwerpen.
Vr. Duurde deeze onderwerping eenigen tyd?
Ant. Zommige Edellieden, gingen over in Denemarken, en kwamen overeen met Sweyn, Koning van Denemarken, dat hy zyn Broeder Ojbern, met een vloot van 200 fcheepen in Engelant zoude zenden: |die 'er gekomen zynde, nam de ftad York in; maar korts daar
aan



7g HISTORIE
aan verfloeg Willem hem , en de rebelleü waren gehouden, om hem vergiffenis te doen vragen.
Vr. Gaf hy haar afflag van die fchuld ?
Ant. Ja, maar hunne hervatte opftanden deden hem befluiten, om met hen te handelen , gelyk ik reets gezegt heb: en vervolgens merkte hy hen aan, als een volk, dat door goetheit en vrindelykheit niet te leiden was, maar daar door in zynen muitzucht geftyft wort.
Vr. Welke andere oorlogen had hy ?
Ant. VeiTcheide met de Wallen zyne Gebuuren , die hy in eenige Veldflag'ëo overwon , en dwong om hem fchatting te betalen. Maccolm , Koning van Schotlant , tafte hem infgelyks aan, doch moeft hem eindelyk hulde doen voor het gantfche Koninkryk van Schotlant: Het geen door de Schotfle Hiftorie fchryvers ontkent word, welken zeggen dat het alleen geweeft is voor het Graaffehap Cumberlant. Ook deed hy den Hertog van Bretagne den oorlog aan, om dat hy hem hulde weigerde.
Vr. Had hy geen verfchillen met Vrankryk?
Ant. Verbittert zynde om dat Rhilippus de Stadt Dol ondevftant gegeven had toen ze door hem belegert was, en om dat hy den opftant van Robert, zyn oudrften Zoon, had geitookt, zoo rukte hy in Vrankryk , aan- het hooft van een magtig leger, belegerde, nam in , en plunderde Nantes , en ftak het vervolgens in den brant, doch die wreede daad kofte hem het leven.
Vr,



VAN ENGELANT. 79
Vr. Zeg my de oorzaak van zyne dood? Ant. Hy ging zoo na by het vuur dat de hitte des zelfs, en van de lugt en 't taifoen, hem een koorts deed krygen dewelke met een .breuk die hy in 't darmlcheil kreeg,hem in een ftaat (telde dat hy met een draagftoel moed gebragt worden na Rouan, alwaar hy overleed dén. 9 September 1087. 'n het vyftigfte Jaar zynes ouderdoins en het vierentwintiglte van zyne Regering. Vr. Waar wierd hy begraven ? Ant. In St. Stevens abdy te Cain, welke hy in die Stad opgericht en met ryke inkomften voorzien had. Vr. Was hy niet gehuwt? An. Ja hy trouwde Mand of Matbild dochter van Baldowyn V. Grave van Vlaanderen.
Vr. Had hy eenige kinderen by haar?
Ant. Vier zonen, te weten, 'Robert, Ricbard, William, en Hendrik; en vyf dochters, te weten Cecilia welke Abdis vznCaen was; Conftantia , die met Alain Fergent Hertog van Bretagne huwde; Adelita die aan Harold belooft was, deeze ftierf in haare jongheit; Adela huwde met Steven giave van Blois ; Gundred was de Vrouw van William Wavren Grave van Surry; en Agatba , deeze huwde met. Alfonfus Koning van Gallicien.
Vr. Op wat wyze verdeelde hy zyne Landen onder zyne zoonen?
Ant. Aan Robert, de oudtfte, gaf hy Normandien ; Richard wierd omgebragt van een wild dief in New foreft; a*an Willem gaf hy Engelant, vertroofte hem., en beloofde als
voor-



8o HISTORIE
voorzeggende wyze, dat de heerfchappyen zyner broederen op hem zouden komen,.'t geene naderhant gebeurde. Egcer is het niet zeer waarfchynelyk dat Godt onmiddelyk zyne beiluiten aan een Prins als dezen was geopenbaart zoude hebben.
Willem II., gebynaamt de Roffe, XXII. Koning van Engelant.
Van 1087. tot 1100.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Weft erfcbe Keizers. Vict.III. 1086 AlexisI. 1081 Hend.IV. 1056 UrbanII. 108S Koning van
Paskal.II. 1099 Vrmkryk
Philip. L io<5o
Vr. Wie van de Zoonen van Willem volgde hem op den throon van Engelant?
Ant. Willem II, gebynaamt de Rojje, zyn tweede Zoon; Robbert, de oudtfte was uit gefloten, om dat hy de wapenen tegens zynen Vader opgevat had, en had Normandyen alleen]Vk tot'zyn deel.
Vr. "Waarom wierd hy gebynaamt de Rojfe.
Ant. Om dat zyn hair die kouleur had.
Vr. Wat deed deeze Prins om de Kroon te bekomen.
Ant. Hy gebruykte Lanfranc, en eenige andere Edellüi, om in zyn voordeel te arbeiden , en zy flaagden zoo wel, dat Willem gekroont wierd door Lanfranc, Aarts-Bifchop van Canterbury, op Zondag 27. September



VAN ENGELANT. Si
tember io87- doch hy wierd door zynen broeder zeer belemmert.
Vr. Gebeurde 'er iets aanmerkelyks?
Ant. Odo Biflchop van Bayeux, Grave van Kent, zynen Oom, jaloers over de gunft van Lanfranc, maakte een fterke party in het Koninkryk, om Robert , Hertog van Normandyen, op de Throon te brengen ; en deezen Prelaat had zyne zaken zoo wel belegt, dat een iegelyk dagt dat Willem zekerlyk verlooren was.
Vr. Wat redde hem uit die verlegentheit?
Ant. Zyn eigen naarftigheit,want hy liet de Muiters den tyd niet om in een lichaam by malkander te vergaderen, maar verftrooide hen geheellyk eer Robert in Engelant kon over» komen.
Vr. Nam Willem in 't vervolg geen wraak van zynen broeder?
Ant. Hy viel in Normandyen, aan het hooft van een magtig Leger, en nam verfcheide fterke plaatzen in ; doch hunne gemeene vrinden bevredigden hen in ioqi. onder beding dat de langft levende van hun beide , den eerft ftervenvende ,in zyne Staten zoude opvolgen, in gevalle hy zonder kinderen kwame te overlyden.
Vr. Duurde die vrindfchap langen tyd ?
Ant. Neen , Willem viel weder in Normandyen, en nam verfcheide plaatzen in , doch eenigen tyd daar na verbond Robert zich tot den kruiftoght, en, geen geit génoeg hebbende om zyne onkoften tot het verblyf in 'tH. Lant goed toemaken,beleende hy zyn Hertogdom Normandyen aan zyn' F Broe-



ga HISTORIE
Broeder William , voor tien duizent Mark zilver, dat in dien tyd een groote fomme gelds was.
Vr. Begaf Willem zich noch in andere Oorlogen ?
Ant. Hy dwong Malcolm, Koning deriSchotten, om hem dezelve hulde te doen, die hy aan zynen Vader gedaan had; eemgen tyd daarna floeg Willem, Malcolm, en deszelfs Zoon, in een Veldflag.
Vr. Had hy noch geen andere Vyanden af te weren die magtiger waren ?
Ant. Ja, de Wallers, die van tyd tot tyd invallen maakten in zyne Landen, alwaar zy groote verwoeftingen aanrcgten.
Vr. Op wat wyze nam Willem 'er wraak van?
Ant. Hy dreef hen te rug in hunne B'osfchen, en door behulp van eenige Overlopers, drong hy zeer diep door in 't gebergte, echter verloor hy meer Volk, als hy van zyne Vyanden verfloeg. De Welfcbe hun zeiven beveiligt hebbende, in hunne Rotzen, en ongenaakbaare plaatzen, kon hy toen niets meer verrigten,dan dat hy het Kafteel van Montgommery, weder opbouwde, dat geflegt was ge weeft.
Vr. Op wat wyze verhalen de Hiftoriefchryvers de dood van Koning Willem ?
Ant. Zynde op een tyd te Jagt in Neuforejb, wierd hy toevallig gekweft, door een Pyl, die gefchooten was door eenen Waltes Tyrnel, een Frans Ridder, een zyner bedienden , van welke fchoot hy overleed, op
den



VAN ENGELANT. 83
den 2 Auguftus uco., oud zynde vier-enveertig jaren.
Vr. Hoe veel jaren Regeerde hy?
Ant. Ontrent dertien, en hy liet geen nakomelingfchap na, zoo dat Hendrik, zyn broeder tot de Kroon kwam.
Vr. Wat waren de hoedanigheden van Willem lh
Ant. De eenige goede hoedanigheden, die men in hem aangemerkt heeft,was, da<- hy een ongemenen moed had , die nochtans uic een zekere woeftheit zyne oorfprong nam. Hy had groote veifchillen met Anfelmus9 Aartsbiflchop van Canterbury. In een woort, hy bragt zyne ondeugden en tiranny toe zulk een hoogte, dat de doodelyke wonde, die hy ontfing, niet aangemerkt wierd als een ongeval, maar als een rechtvaardige beftiering van den Hemel, om de Onderdanen van zulk een Prins te verloflen.
Vr. Maakte hy eenige merkwaardige gebouwen ?
Ant. Hy herbouwde de Brug van London, bragt een nieuwe muur om den Tour , en bouwde Weftmunfterhall. Onder deeze Regering wierd Glamorgansbire , door twaalf Engelfche Ridders ingenomen en veroverd.
F 2 Hen-



54
HISTORIE
Hendrik L,gebynaamt Beau Clerc, XXIII. Koning van Engelant.
Van iioo. tot 1135.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterftbe Keizers. PaskalII. 1099 Alexis I. 1081 Hend. IV. 1056
GeLAS.1I. ii18 johannescom- HEND. V. II06 calist. II.iii9 mekinus. i Il8 loth.II. II2S
Honor. II. 1124 Koningen van
Innoc.II. 1130 Vranbyk
Philip. I. 1060 Lodew.VI.iio8
Vr. Liet Willem eenige Erfgenamen na ?
Ant. Neen; Robert zou hem hebben moeten opvolgen , volgens het laatfte Traktaat, dat tuflchen hen gemaakt was,maar Hendrik zyn jonger broeder, deed voordeel met zyne afwezendheit, en befchikte zyn zaken zoo wel, dat hy na het afleggen van den gewoonen Eed, voor Koning van Engelant erkend, en gekroond wierd, te London, door den Biflchop Maurits, op den 5 Auguftus 1100.
Vr. Waar was Robert doen ter tyd ?
Ant. In zyne te rug Reis uit het H. Lant. Hy had zich in het Lantfchap Apulia opgehouden, om daar te huwen;en door dien uitftel, gaf hy zyn' broeder gelegenheit om de Kroon wech te nemen.
Vr. Wat deed hy toen hy dat kwam te horen ?
Ant. Hy maakte een inval te Portsmouth, alwaar hy zonder tegenftant ontfangen wierd.
Vr.



VAN ENGELANT. 8s Vr. Wat geluk had hy in zyn onderneming ?
Ant. Zyne en zyns broeders Vrinden kwamen tuflchen beide om de zaak te middelen, : zoo dat zy den pais maakten: waar op Robert van alle zyne eifchen afftond , onder beding van een Jaarlyks inkomen, van duizent Mark zilver, die hem betaalt moeften " worden, en een edelmoedig pardon voor al i de Engelfchen, die de Wapenen voor hem ! hadden opgevat.
Vr. Was deeze Vreede geduurzaam ?
Ant. Neen , Hendrik den goeden inborft. 1 kennende van zyn broeder, betoonde hem :zoo veel beleeftheden, en beftierde de zaI ken zoo kunftiglyk met hem, dat Robert het | pennoen, dat zyn broeder hem belooft had, iafftond; maar het miflen dierfomme, hem tbekrompenheit veroorzaakt hebbende, beIklaagde hy zich deswegens, doch te laat. I Daar op zeide hy, dat zyn goede aart hem imisleid had, en mengde onagtzaam eenige Ibedrygingen met zyne klagten , waar op iHendrik,die alleen na een voorwendzel wagt:te, hem den Oorlog aan deed, en met een magtig Leger in zyn Landen viel, nemende iverfcheide fterke plaatzen in.
Vr. Stelde Robert 'er zich niet tegen ?
Ant. Hy lichtte een lichaam Troepen , itrok tegens Hendrik, en hem ontmoetende Iby Tincbebray, een ruime Stad in Neder Nortmandyen, leverde hyhem Slag , in welken 1 hy zyne Vryheit en Landen verloor.
Vr. Wat deed Hendrik met zyn broeder .Robert?
F 3 Anh



36 HISTORIE
Ant. Hy bragt hem in Engelant, en zette hem gevangen in het Kafteel van Cardiff, in Malles, alwaar hy van droefheit ffji-f, pa eer: gevangenis van 26 Jaren, latende een Zt.on na, die genaamt was Willem Crito, die al zoo rampfpoedig v/as als zynen Vader.
Vr. Had Hendrik vervolgens geen verfchdien met de Franfchen?
Ant. Lodewyk de Dikke onderfteunde de kleme Heren in Normandyen, die toen ter tyd toeleiden om hunnen Souverein den Oor'og aan te doen, en ze hem vervolgens opentlyk verklaarden ; ook nam hy Gifors en andere flerke Plaatzen in.
Vr. Viel 'er iets merkwaardigs voor in dezen Oorlog.
Ant. Hendrik keerde weder in Normandyen , en was fchier omgebracht door een Frans Ridder in een Slag, maar hy nam hem gevangen, en floeg de Franfchen. De groote Standaart van de Franfchen wierd in dezen Slag genoomen, en in Triumf te Rouaan gebragt.
Vr. Hoe eindigde dezen Oorlog?
Ant. Paus Califtus II, en de beide Koningen , hielden een by eenkomft, te Gifors, in 1120, en beflooten tot een Vreede, doch die was gaauw gebroken ; de Oorlog begon op nieuw, en wierd met een gelyk geluk gevoert, tot men op nieuw weder Vreede maakte. Lodewyi de Dikke, welke voornemens was om Willem Crito Zoon van Robert, in het bezit van Normandyen te nellen', gaf hem eerft het Graaffchap Vlaanderen,
't geen



VAN ENGELANT. g?
't geen hy niet lang behield want het Jaarldaar aan kwam hy om, in het beleg van Aloft.
Vr. Wierd Koning Hendrik in geen andere Oorlogen ingewikkeld?
Ant. Ja, tegens de IVelfche, die hy wel haaft na hunne Hollen, ,en Spelonken tc rug dreef; Doch vervolgens fchonk hy hen den Vreede.
Vr. Deed hy iets ten nutte van de regering en van zyne Staten ?
Ant. Hy fchonk zyne Onderdanen een zeer voordelig Wetboek, in 't welke eenige der Voorregten , hen door de Saxifche Koningen verleent, beveiligt wierden. Hy voegde 'er een zeer gewigtig Artykel by,te weten, de beveiliging van de Wetten van Eduard. Hy verbeterde de misflagen, die by het Hof ingeflopen waren , en ftrafte de overtreders met veel geftrengheit.
Vr. Waarom was Anjelmus tegens hem ?
Ant. De Koningen van Engelant hadden in dien tyd het regt om de inveftituuren te geven, van de Herderlyke Staf en Ring, en om een Eedt van getrouwheit te vorderen van de Prelaten; deeze gewoonte veroordeeld zynde door een Concilie , dat te Romen gehouden wierd , in 1104. befloot Anfelmus niet te dulden dat de Engelfche Biii'choppen den Eedt van getrouwheit deden, en ook weigerde hy om ze voor zyn Perfoon te doen.
Vr. Wilde de Koning hem 'er niet toe dwingen ?
Ant. Ja:en in 't eerft gmgAnfelmus met groote gematigheit te werk, en zond eenige Bil00 F 4 fchop-



83 HISTORIE
fchoppen na Romen,om zyne regten te verdedigen: en vervolgens ging hy in Perfoon derwaarts en verdedigde zyn eige zaak; maar toen het Roomfcbe Hof zyn gantfche gedrag goetkeurde, zoo verbood Hendrik hem ooit weder onder zyn gebied te komen; en door deeze ftrengheit raakte hun verfchil beflegt. Vr. Hoe dat?
Ant. De Paus ziende dat het onmogelyk was om dien Prelaat te doen herroepen , gaf de Biflchoppen de vryheit om dien Eedt af te leggen.
Vr. Was Hendrik ooit getrouwt?
Ant. Tweemaal, eerft met Maud, Dochter van Malcolm, Koning van Schotlant, en naderhant met Adeliza Dochter van Godefrooi, Graaf van Leuven, by welke hy geene erfgenaamen had.
Vr, Hoe veele Kinderen had hy by de Koningin Maud?
Ant. Willem, Hertog van Normandyen, en Maud , de eerfte, welke met eene andere Maud, Gravinne van Peveke, zyn natuurlyke Zufter, ongelukkig omkwamen, door dien de Scheepslui die hem en haar van Normandyen na Engelant zouden overvoeren , dronken zynde, op de Klippen by Barfleur zeilden, dit gefchiedde in 1120, welk onvoorziene ongeval Zoo veel vermogen op den Koning had dat men hem nooit vervolgens heeft zien lachen. Hy liet ook twaalf natuurlyke Kinderen na , van welke de voornaamfte geweeft is, Robert, Grave van Gloucbejler.



VAN ENGELANT. 89
Vr. Wat wierd 'er van de Koainginne Maud?
Ant. Zy herhuwde , eerft met Keizer Hendrik V\ en naderhant aan Godefrooy Platagenet, Grave van Anjou.
Vr. Wat zeggen de Schryvers van Hendriks dood ?
Ant. Men zegt dat hy zoo veel Lampreien at dat hy 'er de Koorts van kreeg 'die hem wech nam, in het Kafteel van Lion, in Brai, na by Rouaan.
Vr. Wanner ftierf hy?
Ant. Den 1 December 1135. na hy vyf Jaren geregeert had. Zyn lichaam wierd in verfcheide ftukken gefneden, om te konnen ingebalfemt worden, en is begraven in de Abdy van Reading in Engeland.
Vr. Befchryf de hoedanigheden van deezen Prins?
Ant. Hy was zeer dapper, en had groote bekwaamheit, was zeer matig, onverbidde]yk voor die ;haar misgingen, was een liefhebber van geleertheit , waarom hy Beau Clerc gebynaamt wierd , en was zeer gemeenzaam : maar zyne goede hoedanigheden, wierden door wreetheit,gierigheit,en morfigheit befmet. Om eenigfins deeze gebreken uit te vagen moet men zeggen dat hy de Biflchoppelyke Zetels van Ely en Car\ijle oprigtte, als mede verfcheide Abdyen.
F ƒ HET



9o HISTORIE HET HUIS VAN BLOIS.
Steven, XXIV.Koning van Engelant. Van 1135. tot 1154.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers.
iNNOC. II. ii30 JOHANNES CoM- LOTH. 'II. ii2s
Celest.II. 1143 men. 1118 c0enr.III.1138 LuciusII. 1144 Ema*uel Com- Freber.1. 1152Eugen.III. 1145 men. 1143 Koningen van Janast.IV.ii<;3 Vrankryk AdriaanV.U54 Lod. VI. 1108
Lod. VII. 1137
Vr. Wie volgde op Hendrik I. ?
Ant. Stephanus, gebynaamt van Blois op den 2 December 1135.
Vr. Wat eiflchen had hy op de Xroon van Engelant?
Ant. Hy was de Zoon van Adela, Dochter van Willem den Veroveraar, en van Steven} Graave van Blois, die omkwam in een Slag tegens de Saracenen, in Syrien, m 1112.
Vr. Wat Tytel had hy voor dien tyd ?
Ant. Die van Graaf van Mortain en Bow legne , zyn perfoonelyke verdienften , de kuiperyen van zvn broeder Hendrik , Bisfchop van Wincbefter, Legaat van den H. Stoel, en de voorregten die hy den Engelfchen beloofde,maakte dat hy gekoren wierd voor de Keizerin Mand, die toen ter tyd afwezig was.
Vr. 'Waar in beftont de verdienften van Steven?
Ant.



VAN ENGELANT. 91
Ant. In de grootheit van zynen moed, in zynen verheven geeft,in de groote uirgeftrcktheit zyner ontwerpen,- en in de fynbeit van zyn oordeel; hy was volkomen kundig in de Oorlogskunft, hy had groote ondervinding, had een groot geduld in het fluiten van Traktaten , en in het maken van VerbintenifTen. Zyne goedertierenheit en waardigheit waren ook geene van de minfte zyner deugden: alle welke opgeluiftert wierden door een wakkere geflalte, en een Vorftelyke zwier van zyn Perfoon, in een woort, door iets dat niet uit te drukken is, 't welk hem een der beminnelykfte Vorften van de wereld maakte.
Fr. Wat voorregten fchonk hy de Engelfchen ?
Ant. Hy gaf hen een zeer voordeelig Charter , waar van de hooftzaken zyn: Dat by
erkende, de Kroon volgens geen ander -regt te bezitten , als om dat bet Fnik en de Geeftelykheit 'er hem toe verkoren hadden, dat by de voorregten der Kerke beveftigde; dat by al de Wetten vernitigde, rakende de Jagt ; en beloofde het Deene geit af te fchaffen. Hy wierd gekroont te W'eftmimfter, op den 20 December 1135.
Fr. Was hy een vreedzaam bezitter van zyn ingenomen Throon.
Ant Neen, de Welfche maake eenen inval op de Frontieren, en namen een ongelooflyken buit mede. De Engelfchen verlooren. ve.el volk in een Slag, die zy den Welfcben. leverden by Caerdingen Geduurende dat die gelchiedde, maakte David, Koning van Schotlant,



92 HISTORIE
lant, eenen inval in Engelant, en won verlcheide fterke plaatzen; doch deze Oorlog eindigde met een Vredens Traktaat. Eenigen tyd daar na maakten de Schotten en de Weljcben nieuwe invallen in Engelant.
Vr. Maakten de Baronnen geen opftand?
Ant. Ja, en voornamentlyk eenen, doch zy wierden alle gedempt door Steven.
Vr. Trok Maud niet in Engelant ?
Ant. Ja: in 1139., met de Graaf van Glocefier haar Broeder;
Vr. Hadden hunne wapen grooten voorfpoed?
Ant. De. Graaf van Glocefter overwon Steven, die zich met uitftekende moed verdedigt had, by Lincoln, in 1140. en nam hem gevangen; in deeze vi&orie zou Mand de Engelfche Kroon bekomen hebben, had zy zoo trots niet geweeft.
Vr. Op wat wyze ?
Ant. Zy verzond met de uiterfte hoogreit, Koningin Maud, de Vrouw van Koning Steven, die op de onderdanigfle wyze, om de vryheit van haar man verzogt, belovende van de Kroon te zullen afftaan, en hunne dagen in een Kloofter te gaan eindigen.
Vr. Wat was het gevolg van haare weigering ?
Ant. De Koningin gevoelde die fmaatzoo levendig, dat de 'haat haar nieuwe kragten byzette, zy ligtte een party volk, en verkerkte dezelve met die van den Prins Eustacius haar te hulp bragt, zy trok uit en zogt haare Vyanden, en die ontmoet hebbende,



VAN ENGELANT. 93 bende, overwon zy dezelve: erf nam de Graaf van Gloucefter, gevangen, die tegens Koning Steven uitgewiflelt wierd, op Allerheiligendag, in 1141.
Vr. Duurde dien Oorlog noch lang daar na?
Ant. Tot den 9 November 1153. wanneer Steven zynen eenigen Zoon , Eu/Iatius, verloren hebbende die in Auguftus van 't voorledenen Jaar overleden was, Hendrik, de Zoon van Keizerin Maud, een Zoon aan nam , en dus voor Hendrik de Engelfche Kroon verzekerde.
Vr. Wat word 'er wegens die aan neeming verhaalt?
Ant. Dat Steven, gemerkt hebbende de flegte omftandigheden zyner zaken, en de edele hoedanigheden die Hendrik bezat, en om dat het regt dat hy tot de Kroon had , fterk gehandhaaft wierd, eindelyk zich liet overhalen om uit die redenen zyn toeftemming tot den vreede te geven, op de voorwaardens die door Hendrik voorgeflagen waren.
Vr. Leefde Steven noch eenigen tyd na het fluiten van deeze vreede?
Ant. Hy ftierf den 25 Oftober 1154. in 'e vyftigfte jaar zynes ouderdom, hebbende geregeert negentien jaren, en wierd begraven in de Abdy van Feversbam, die hy voor zyn eigen begraafplaats, en voor die van zyn geflacht had ópgerigt.
Vr. Had hy eenige kinderen ?
Ant. Ja, doch maar een wettige Zoon, genaamt Willem, die Grave van Boülogne was,
door



94 HISTORIE
door 't regt van zyn V: ouw moeder, ook had hy een Dochte-, geöaarflt Maria, die, na zy reets de geeftelyke K .p aangenomen had, met Philip van Alfatien huwde, en na de dood van haar man , weder cot den geeftelyken ftaat keerde. Hy had een natuurlyke Zoon genaamt Willem , even als de wettige, 't geen oorzaak is dat fommige Schryvers door die geiyke naamen bedroogen zyn, fteliende dat Steven geen andere dan een baftert Zoon naliec. Hy had noch een natuurlyke Zoon genaamt Gervaas, die was- Abt van Weftmunfter.
DE PLANTAGENETSE LYNIE OF DIE VAN DEN
HUIZE VAN ANJOU. Hendrik II., XXV. Koning van Engelant, Van 1154. tot 1189'
Pauzen. Oofierfche Keizers. JVefterfcbe Keizers
Adr. IV. 1154 EmanuelCom- Freder.1. 1152
Alex.III. 1154 min. 1143 Koningen van-
LuciusIII.1181 AlexisII. 1180 Vrankryk
Urban.III.ii85 Andron.I. 1183 Lod.VIII. 1137
Greg.VIII.ii87 IzaacII. 1185 Philip. II. 1180 Clem. III. 1188
Vr. Wie volgde Steven op ? Ant. Hendrik II, gebynaamt Plantagenet, Hertog van Normandyen, die de luiftervarnte



VAN ENGELANT. 95
'Engelfche Kroon vergrootte met de Staten van 'Guienne , Poitou , Saintonge , Maine , An•iou , en Touraine, dewyl hy dadelyk bezitter was van die genoemde Staten. Hy was de oudfte zoon van Godefroi, Grave van An■pu , van Toureine, en van Maine ; en van de Keizerin Maud, eenige erfgename van Hendrik I. Koning van Engelant, en Hertog van 'Normandyen.
Vr. Welke byzonderheden worden van zyne jeugt verhaalt?
Ant. Hy wierd geboren te Mans, den 5 Maart 1133. en wierd Ridder geflagen'.op Witte Zondag 1149. door David, Koning van •Schotlant; deed zyn eerite velttogt in 1152.; Steven, Koning van Engelant, nam hem ten zoon aan den 6 November 1153.
Fr. Wanneer wierd hy tot Koning van Engelant gekroont?
Ant. Den 19 December 1155.
Vr. Welk is het karakter van dien Prins?
Ant. Hy bezat duizend goede hoedanigheden ; was dapper, edelmoedig, grootdaIdig , goedertieren , rechtvaardig en voorzichtig ; maar zyne Staatzucht, en zyne duften waren onverzadelyk ; zyne begeerte iom de palen van zyne heerfchappy uit te :zetten, buiten maaten, en zynen haat vry heftig en langduurende.
Vr. Wat deed hy aanftonts na zyn komfte tot den Throon?
Ant. Hy dreef een groot deel vreemdelingen die Steven in geroepen had , uit zyne Regering, de welke ten oorlog genegen 'Zynde, al deeden wat zy konden om den
vreede



06 HISTORIE
vreede te breken; Maar Hendrik verwoefte de Kaftelen , die aan byzondere perfonen behoorden, en behield die allen, welke hy tot verdediging zyner Landen nodig agtte; hv herriep ook al de giften, die zyne voorzaten vaftgefteld hadden , en benaderde de Landen weder die vervreemt waren: hy gaf ook IVeftmoorlant weder aan de Koning van Schotlant: die hem 'er Northumberlant en Curnberlant voor inruimde. Vr. Wat deed hy daar na? Ant. Hulde gedaan hebbende aan Lodewyk VIL Koning van Vrankryk, voor zyn Hertogdom van Normandyen, en voor zyne verfcheidene Graaffchappen, viel hy op Godefrooi, zyn oudfte Broeder, zette hem af, uit zyne regering, en verklaarde daarop den oorlog aan Raymund, graaf van Touloufe,gegront op eiflchen die zyn vrouw Eleonora, op de Domeinen van dat Lant had. Vr. Wat gevolg had dien oorlog? Ant. Hendrik nam Cahorm, en belegerde Touloufe, maar 't had geen gevolg; waar op hy den Vreede floot, en Lodewyk, de jongfte, Koning van Vrankryk, zich aan dezyde van den Grave van Touloufe gefteld hebbende gaf hy zyn dochter Margariet ten Huwelyk aan Hendrik, de Koning van Vrankryk's oudtften Zoon, Willem van Blois,zoon van Koning Steven, ftierf in zyn te rug komft van de Onderneming op louloufe, alwaar hy den Koning verzeld had. .
Vr. In we'ke andere oorlogen wierd Hendrik ingewikkelt P _ . . Ant. Dermoutb,een Terfch Koning, in yer-
fchil



VAN ENGELANT. 97
fchil zynde, met de andere kleine Souvereinen 'van datEilant, verzogtden byftand van Hendrik II. die, in dien tyd met Vrankryk in oorlog zynde, zelfs de hulp verzogt had van Robert Fits Stevens, en van Richard Strongbouw, graaf van Pembrooke. Deeze twe Kapiteinen ,met alleen 1600 man, overwonnen de Terfche Prinfen wel haaft, en dwongen hen onder het gewigt van zyne wapenen te buigen. Henrik rukte over in Yerlant, en benoemde Hugo Lacy tot Gouverneur in dat Eilant in zyn plaats, met den tytel van Qpperrichter.
Vr. Was hy gelukkig in al zyn ondernemingen ?
Ant. Hy nam Willem, Koning van Schotlant, gevangen , die had een inval gedaan in Noorthumberlant; hy overwon Philip, Graaf van Vlaanderen , die een inval in Engelant gedaan had met een magtig Leger ; en na de dood van Graaf Godefrooi, zyn Broeder, die door het Engelfche Volk Graaf van Nantes gemaakt was, verpligtte hy Coman, Hertog van Bretagne, die Nantes belegert had, om zyne Dochter Conftantia , erfgenaame zyner Staten, ten huwelyk te geven aan zyn' derden Zoon, genaamt Godefrooi.
Vr. Wat deed de Koning van Schotlant om zyn vryheit weder te bekomen?
Ant. Hy verplichtte zich om alles wat I hy de Engelfche ontnomen had weder te geven; en deed in perfoon hulde voor zyn . Koninkryk aan dien Vorft. Hy tafte ook de , Welfchen aan, die groote verwoeftingen in i Engelant aangeregt hadden.
G Vr.



9% H I S T O R I E
Vr. Begunftigde de Fortuin hem in alles?
Ant. Neen; want om niet te fpreken van de groote moeite die hem de Paus aandeed, om dat hy Thomas Bec'.et, Aartsbiflchop van Canterbury, gedood had; zoo ftonden zyn Vrouw, en zyne Zoonen tegens hem op; en bezwaarlyk gaven zy hem de laatfte tusfenpoos van vreede, van het jaar 1173. tot aan zyn dood.
Vr. Zyn de redenen van die opftanden bekent?
Ant. Zy worden toegefchreven aan het weinig deel dat Hendrik aan zyne zoonen gaf in de Regering, aan zyne hoofdigheit met aan zich de Souvereiniteit veler Staten te behouden die hy hen toegewezen had voor hun aandeel, en aan zyne liefde voor Alice, dochter van Lodemoyk de Jonge, die belooft en ondertouwc was aan zyu tweede zoon, Ricbard.
Vr. Is die liefdehandel van Hendrik met Alice niet maar een verdigtfel ?
Ant. Al de Engelfche Hiftoriefchryvers halen ze aan als wezentiyk,en zeggen dat Hendrik een kint had by'Alice,dat hy zyn beft deed om den Egt met Leonoor te breken, en befloten had, ingevalle hy 'er in kwam te flagen , om zyne twee andere kinderen te onterven , om dat zy tegen hem opgeftaan waren , en om de kinderen die uit dit huwelyk zouden voortkomen, tot zyne erfgenamen te verklaren.
Vr. Wat was den uitflag van zyn oogmerk?
Ant. Hy wierd 'er door ingewikkeld in
ver-



VAN ENGELANT. 99
verfcheide oorlogen met Lódewyk de Jonge, en met Philip. Zyn zoon Richard weigerde om de Princes te trouwen na de dood van zyn Vader.
Vr. In welke oorlogen wierd Hendrik ingewikkeld?
Ant. Richard, verwoed om dat hem Alice geweigert was, nam de wapenen op, en voegde zyne kragten by die van Frederik Augustus , en verdreven de bejaarde Hendrik uit de Stad Mons, en uit Verfcheide andere Steden.
Vr. Overleefde Hendrik den vreede?
Ant. Neen: de moeüyke kwelling die hy voedde over zyn ongelukkigen uitllag in den oorlog met Vrankryk, en de naukeurige gemeenfchap die zyn geliefde zoon Johan gehouden had met Vrankryk, vervoerde hem zoo verre dat hy den dagh zyner geboorte verwenfte , en vervloekingen uitfprak over beide zyne zonen. Korts daar aan ziek wordende, te Chinon, deed hy zich na de Kerk brengen voor het Hoog Altaar, alwaar hy overleed. Zyn lichaam wierd gebragt na Fontevraud, dat hy tot de plaats van zyne begraving gefchikt had,
Vr. Wanneer overleed Hendrik II. ?
Ant. Den zesden July 1189. in het zes-envyftigfte jaar zynes ouderdoms, na een regeringvan vier-en-dertig jaren, agt maanden en twaalf dagen.
Vr. Aan wie trouwde Hendrik II. ?
Ant. Aan Eleonoor van Aquitanien, Hertoginne van Guienne en Gafconie, Gravinne van Poitiers en Xaintonge.
G 2 Vr.



I00 HISTORIE
Vr. Was zy'niet van te voren getrouwt
gewe<, It ?
Ant. Ja: aan Lodewyk de Jonge, by wien zy twee Dochters had, doch hy, over haar gedrag misnoegt zynde, had den Egt met haar gebroken,in het Nationale Concilie van Bois genei, onder voorwendzel dat zy hem te na in den bloede beltondt.
Vr Had Hendrik eenige kinderen by haar?
Ant. Vyf zoonen, waar van drie, te weten , Richard, Johan, en Godefrooi, hem overleefden. Godefrooi zyn derde zoon, liet een dochter na. Ook had hy drie dochters, te weten Maud , gehuwt aan den Hertog van Saxen; Eleonoor, vrouw van Alfonfus,Koning van KaJUlien, en Jobanna, vrouwe van Hendrik 11., gebynaamt de goede, Koning van Sicilien.
Vr. Had Hendrik niet een menigte Minnareflen ?
Ant. Ja, maar de fchoone Rozemont had het meefte vermogen op hem, en was daarom ook het grootfte. voorwerp van de jalouzie der Koningin, die niet vermyden kon haar te bedrygen. Hy dacht haar wegens haar leven zeker te kunnen Hellen met haar te bewaren in een doolhof, dat hy ten dien einde bouwde te Woodftok. Die voorzorg was echter onnut, want geduurende zyn af-j zyn in Normandyen, vond de Koningin middel om haar het leven te benemen. Hendrik weder gekomen zynde floot zyn Koningin in zeer naauwe gevangenis op, daar zy in bleef tot haar doodt.
Vr. Had hy geen onwettige kinderen ?
Ant.



VAN ENGELANT. IOi
Ant. Hy had 'er twee by de fchoone Roizemont, dochter van de Lord Cliffort, te weken William, gebynaamt Langzwaart, Grave tvan Salisbury; en Gedefrooi Aartbiflfchpp van Work. By een dochter van den Heer Ralpb IBlewet, had hy een andere zoon, genaamt V.Morgan, die tot Biflchop van Durbam verfkoren zynde, de toeftemming van den Paus rfliet kon erlangen, om dat hy weigerde de inaam van zyn Grootvader van 's moeders ;zyde aan te nemen.
Vr. Verhaald het geval van Thomas, Aartsbiflchop van Canterbury.
Ant. Zyn naam was Thomas Becket, de :Zoon van een Koopman te Londen, en zyn 'Moeder was een Sirifche vrouw. De Koning rmaakte hem Lord Opperkanfelier, en vervolgens Aartsbiflchop van Canterbury, maar izedert hy tot die waardigheit verheven W3s, geliet hy zich in alle gelegenheden als onaf hankelyk van het Hof. Hendrik wis'er zoo gevoelig over dat hy hem met hoogverraat befchuldigde. Doch Thomas appelleerde voor Iden Paus, en vlugte na de Abdy van Ponrtigni, 'm Vrankryk, en naderhant tot die van Colombe de Sens.
Vr. Wat onthaal gefchiedde aan 't Aartsbiffchoppelyk appel te Romen?
Ant. Alexander III., die op dien tyd Paus was, een fterk voorftander van de voorregten der Geeftelykheit, nam opentlyk de zaak van Thomas aan, 't geen Koning Hendrik zoo ■verwoedmaakte dathy op 't punt ftondom ;een Verbond te fluiten met BarbarouJJe\ en met Paskal^e tegen Paus, waar over Alexander G 3 zoo



ioa HISTORIE
zoo gevoelig was dat hy dreigde het Koninkryk Engelant in den ban te doen.
Vr. Wat was den uitflag van dit gefchil?
Ant. Zy wierden verzoent den 22 July 1170 waar op Thomas weder in zyn plaats keerde, na hy zeven jaren gebannen was. Vr. Was deeze verzoening van duur? Ant. Neen want de Koning verfcheide zaken aangediend zynde rakende den Aartsbiflchop , beklaagde die zich opentlyk, dat hy niemantaan zyn Hof had die hem wraak verfchafte wegens de belediging die hem door dien Priefter aangedaan wierd, waar op vier van zyne bedienden zulks horende, aanlfonts vertrokken na Canterbury, alwaar zy Thomas ombragten, in zyne Hooftkerk, terwyl hy bezig was met de Vefper te zingen, op den 29 December.
Vr. Wat volgde op deezen moort ?
Ant. De Paus deed Koning Hendrik in den Ban; maar na hy een opentlyke verklaring gegeven had dat hy onfchuldig was aan den moort, en na hy al verrigt had dat hem was opgelegt, zoo ging hy na Ayranches, een Biflchoppelyke Stadt in Neder Normandyen, alwaar twee Legaten hem de kwytfchelding gaven.
Vr. Berufte zynen yver daar mede ?
Ant. In 1174 ging hy in Bedevaart na het graf van Becket, alwaar hy verfcheide aflaten uit handen van den Prior der Monniken ontfing.
Vr. Verfchillen de Hiftoriefchryvers met
zeer



VAN ENGELANT.
103
zeer veel in het karakter dat zy dezen
Aartsbiflchop toefchryven?
Ant. Zeer veel , want veele onder hen hebben hem gefteld op de Lylï der beroemfte Martelaren, terwyl anderen dagren dat zy hem met regt den tytel van een eerlyk man, en goed Kriften konden weigeren, en vyfrig jaar na zyne dood, ontftont 'er een vèrfchil te Parys of zyn ziel in den Hemel of in de Hel was, zoo dubbelzinnig was het met zyn godtvrugt.
Vr. Wat vryhcden wierden van Hendrik gefchonken ?
Ant. Hy deed de Wetten van Eduard herleven , en beveiligde het Wetboek van Hendrik 1. zyn Grootvader; maar deeze toegeeflykheit van den Koning, was enkelyk een fchoon voorgeven.
R1 c h a r t I. gebynaamt Leeuwshart, XXIV. Koning van Engelant.
Van 1189. tot 1199.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. JVefierfc 5 e Keizers.
eLEM.IH.Il88 izaac ii. Il8S FrEDER.I. ii52
Celes.III. nor ALEXisM.1195 Hend.IV. 1190 Innoc.III. 1198 Philip. I. 1197
Koning van Vrankryk Philip. I. ngo
Vr. Wie volgde op Hendrik II. ?
Ant. Richard I. zyn Zoon.
Vr. Van wat Karakter was deezen Prins?
G 4 Ant.
Iknoc.III. 1198



ïo4 HISTORIE'
Ant. Hy was zoo dapper dat hy 'er den bynaam van Leeuwshart door vei kreeg. Maar na deezen lof aan zyne dapperheit gegeven te hebben ,moct men ook zeggen dat. de woeüheit 'er gedeeltelyk oorzaak van was, en dat men bezwaarlyk eenige andere deugd in hem zoude vinden die roemens waardig is.
Vr. Hoe befchryft gy zyn Ferfoon ? i Ant. Hy was welgelchapen, hy had blauwe ogen doch vol vuur ; ,en zyn hair was kaftainje bruin met lofle krullen.
Vr. Welk zyn de voornaamfte gevallen van zyn leven ?
Ant. Ma hy een vreede met Philip Augustus gellooten had,die hemMons wedergaf, zoo "wel als de overige Steden die hy van Hendrik genomen had. Ging hy na Rouaan, alwaar het Hertooglyke zwaart hem in handen gegeven wierd, en den 2oJuly u8ö. ftelde hy zyn Moeder,Koningin Eleonoor,m vryheit, na zy zeitien jaar gevangen had gezeten, trok over in Engelant, en wierd op den 3 September des zeiven jaars gekroont te JVeftmwifter.
. Vr. Wat deed hy in 't begin zyner Regering?
Ant. Hy ligtte een Leger van vyf-en-dertig duizend man, om 'er mede na het H. Lant te gaan: hy ftelde zyn broeder Jobannes over zyn Graaffchappen. Stelde de Regeringvan Engelant in handen van Willem Lor.gchamp,[Biflchop \aaEly, zyn Kanfelier, en s' Pauzen Legaat, te lamen met den Bisfchop van Derham, trok over in Vrankryk,
had



VAN ENGELANT. icj
had een byeenkomft met Philip te Vezela op den 25 Juny 1190. vertrok na Marjeille, en van daar na Sicilien, alwaar hy den winter met Philip, die zich iusgelyks tot den Kruistogt verbonden had, doorbragt.
Vr. Kregen deeze twee Monarchen geen verfchil in die Stadt ?
Ant. Ja: door toedoen van Tankreed, Koning van Sicilien, die misnoegd zynde op Richard, de Koning van Vrankryk op zyn zyde zocht te trekken: maar Philip, een Vorft zynde die veel wysheit en gematigheit had, voorkwam een zoo nootlottig ongeval, en ging na Acon, dut de Krifteuen reets belegert hadden.
Vr. Volgde Richard hem niet ?
Ant. Hy ging eenige dageu daar na te fcheep, maar een ftorm verbrak wel de helft van zyne Vloot op de Kutten van Cypres^, wanneer Zzaac.Koning van dat Eilant,zealle in gevangenis ftelde die het gevaar ontkwamen, en wilde de Prinfes Berenga van Navarre, die met Richard ondertrouwt was , en de Koninginne weduwe van Sicilien, niet toelaten, dat zy hun behoud in de haven vonden.
Vr. Was dat wreet gedrag niet nootlottig voor Izaac?
Ant. Ja, Richard verfloeg de Troepen van Izaac, zette hem uit zyn gebied, ketende hem met zilvere ketenen; maakte zich meester van Cj^m.leid'er fterke bezetting in, en na hy zyn huwelyk met Berenga voltrokken had, in de Stad Limqffb, in Cypres, ging hy vervolgens in het Leger voor Acon.
Vr, Kwam het misverftant tuflchen Philip G 5 en



roö HISTORIE
en Ricbctrd nier weer boven?
Ant Ja, Richard een gezach gekregen hebbende, dat de Koning van Vrankryk zeer fmertelyk viel, zoo brak de jaloufie vanPMlippus uit in alle gelegenheden.
Vr. Wat maatregelen nam Koning Philip?
Ant. Acon ingenomen zynde in 1191. en de Koning zeer ziek zynde, verliet het Ler ger : gevende het gebied over het zelve aan den Hertog van Bourgmidien; hy ftak weder in Zee en kwam gelukkig in Vrankryk.
Vr. Muntte Richard zoodanig uit dat hy de groote naam die hy in de wereld gekregen had beantwoordde?
Ant. Den 7 September 1191. floeg hy't Leger van den Saladin geheelyk, daar bleven omtrent 40,000. man van des zelfs Soldaten, fly herftelde de Zeefteden Afcalon, Joppe, en Cefarea, welke Saladin verlaten had , na hy 'er de veftingen van geflegt had , en was eenigen tyd daar na gehouden om in Engelant te rug te keren.
Vr. Wat was de oorzaak van zyn te rug reis?
Ant. Het gebrek aan leeftogt, zynde door de Kriften Prinfen verlaten, en de vrees daar hy in was dat Philip eenige Staten in Vrankryk mogt in bezit nemen geduurende zyne afwezendheit , als mede dat hy kwam te horen dat zyn Broeder een opftant gemaakt had.
Vr. Wat deed hy voor zyn vertrek ? Ant. Hy huwde habelle , Koningin van
7*



VAN ENGELANT. 107
Jeruzalem, met Hendrik, Graaf van Champagne, zynen Neef, welken hy tot Generaiiimus over het KriÜen Leger deed verkiezen , in plaats van de moorder van den Marquis de Montferrat; hy gaf zyn Koninkryk Cypres aan Lufignan, en lïoot een.Treves voor drie jaren met Saladin.
Vr. Was zyn reis gelukkig? Ant. Neen, want hy wierd wech gevoert na de Kuft van IJlrien, eii een befluic genomen hebbende om door Duitjlant te reizen in een boeren kleed , viel hy in de handen van Leopold, Aartshertog van Oqftenryk, dien hy beledigt had in de belegering van Acon. Vr. Wat voor onthaal ontting hy van hem? Ant. Hy hield hem zeer naauw gevangen, en gaf hem vervolgens over aan KezerHendrik Vil,zyn gezwoore Vyand,die,na hem verpligt te hebben tot het betalen van een rantfoen van 100,000. mark zilver, hem zyn vryheit gaf. Richard ging te Antwerpen te Scheep,om in Engelant over te fteken, en kwam gelukkig te Sandwich den 13 Maarc 1194. na hy vier jaren had uit het Lant geween: van welken hy vyftien maanden in de gevangenis had doorgebragtv Vr. Waar ging Richard vervolgens ? Ant. Weder gekroont zynde (na het afftaan van fommige Kartelen, die den aanhang van zyn Broeder in bezit had.) trok hy aanftonts over in Vrankryk, alwaar PM' lip, die de Rebellie van Johannes zyn broeder aanftookte, zyn lant ingenomen wierd. Richard verzoende vervolgens met zyn Broeder Johannes te Roaaan.
Vr.



io8 "HISTORIE
Vr. Wierd deezen Oorlog niet gevolgt van een wapenfchoröng ?
Ant. Ja , en die wierd geflooten voor vyf jaren, in een by eenkomft die zy te famen hadden. In welke men overeenkwam dat ieder behouden zou 't geen hy ais toen bezat. Dezen Oorlog is vyf jaren gevoert geworden , en wierd telkens afgebrooken door traktaten, die zeer liegt onderhouden wierden aan beide de zyden.
Vr. Om wat reden?
Ant. Richard belegerde Chalus in Limoufin, om Meefter te worden van een groote fchat die een Edelman van die Provintie in zyn lant had gevonden.
Vr. Wat gebeurde te Londen geduurende zyn afwezenheir.
Ant. Daar was eensn opftant die door een burger verwekt wierd die zeer gezien was by het gemeene Volk, maar hy wierd gevangen,en met negen van zyn medeftanders opgehangen.
Vr. Wat was de uitflag van de belegering?
Ant. Zy was doodelyk voor Richard, want hy wierd met een Pyl gekweft, die door een Boog-Schutter *, genaamt Bertram Gordon gefchooten wierd , daar hy door omkwam op den 6 April iiqq. het tiende jaar .van zyne Regering, en het 43 van zynen ouderdom. Cbaluz wierd noch voor zvn overleiden ingenomen. Hy wierd begraven .te Fontevraud.
Vr. Liet hy eenige natuurlyke kinderen na?
Ant.
* Ljpdnun Tan Cro/s,



VAN ENGELANT. 109
• Ant. Alleen een Zoon genaamt Philip, die hy de heerlykheit van Coignac, in het Graaffchap Guienne, gaf. Richard was de eerfte IKoning van Engelant, die drie Leeuwen in ,zyn Wapen aannam , en waar in hy van zyn opvolgers nagevolgt is. Geduurende ,zyne regering , begon de Stadt Londen ten laanzienvan zyne regering een nieuwen form laan te nemen, men deelde ze in verfcheide ilichaamen , <of by eenwoningen; of gelyk !die nu genoemt worden Compagnien.
Johan, gebynaamt zonder Lant, XXVIL Koning van Engelant.
Van 1199. tot 1216.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers.
Innoc.III. 1198 ALEXisIiI.1195 Philip. I. 1197 :HoNOR.III.i2is AlexisIV.I2oo OthoIV. 1208 AlexisV. 1204. Franfche Keizers Theod.I. 1204 te Conftantinep: Boudew.I. 1204 Hendr. I. 1206 Koning van Vrankryk Philip. II. 1180
Vr. Wie volgde op Richard. 1? Ant. Zyn Broerder Johan, gebynaamt zonder Land. uit kragte van het Teftament van Richard, en het gezach van vier perfoonen, 1 te weten , Huibert Aartsbiflchop van Canter1 bury, Willem Murshal, den Lord Opperregiter, en van zyn Moeder, de Koninginne
Eelo*



iio HISTORIE
Eleonora. Hy kwam in Engelant en wierd gekroont te' Weflimnfter den 28 May, dooiden bovengenoemden Huibert. Richard had te voren Arthur, Hertog van Bretagne, zyn Neef, Zoon van Godefrooi, zyn oudtlte Broeder, tot erfgenaam benoemt.
Vr. Bezat hy zyn ryk in ruft?
Ant. Philip nam Arthur onder zyne be« fcherming, doch zyne Wapenen hadden weinig geluk, dewyl de Graaf van Vlaanderen, en de Keizer Otho ,Neef van Johan, in zyn belang zynde, Pbilippus wel voorzag dat dezen Oorlog voor hem het goed gevolg niet zoude hebben 't geen Johan hem beloofde.
Vr. Welk. waren de voorwaarden van dien
vreede?
Ant. Dat Philip geen byftant geven zoude aan den Herfog van Bretagne: dat hy aan Johan, het Graaffchap van Evreux weder 'zoude geven, als mede Berri ,Auvergne, en alles wat hy de Engelfchen ontnomen had federt den dood van Richard, en dat Johannes geen byftant altoos zoude geven aan Keizer Otho, die met Vrankryk m Oorlog was.
Vr. Was deeze vreede geduurzaam < Ant. Neen ,want Koning Johannes zynen egt gebrooken hebbende met Avifa, zyn tweede vrouw, dochter van den Graaf van Glocefter , zoo trouwde hy met habella, dochter en Erfgenaame van Aimer, Vicomte van Angoulefme, die ondertrouwt was aan Hugo, Graaf van la Marche; welke befloot om'er wraak van te nemen, en daarom de
Edel-



VAN ENGELANT. in
Edellui van Poitou in de Wapenen bragt. Vr. War was het gevolg hier van ? Ant. Philip daagvaarde Johannes om voor zyn Parlement te komen 4 om reden te geven van dit zyn bedryf. Koning Johannes weigerde het, waarop Philip het dus lchikte, Idat hy met den degen in vuift 'm Normandyen trok, en zond aan Arthur, aan wien hy 'Maria zyn oudtfte dochter ten huwelyk geigeven had, een lichaamJTroepen ,[om een iafwending aan die kant te maken.
Vr. Muntte Arthur noch niet uit door een :gedenkwaardige daad?
Ant. Verraft zynde door Koning Johan, in , Mirabel, waar van hy het Kafteel had laten I belegeren, en by welke Elonora, zyn grooti moeder gevlugt was, zoo wierd Arthur gei vangen te Rouaan- gebragt; en de Koning i volgens eenige Hiftoriefchryvers, deed hem i vermoorden , en zyn lichaam in de Leine \ werpen.
Vr. Bleef deezcn moord ongeftraft?
Ant. Philip daagvaarden Johan, om te veri fcheinen voor het Hof der Pairs, om rekenI fchap te geven van zoo barbaarfche moort; i maar hy weigerende te gehoorzaamen, zoo ' verklaarde men, dat hy fchuldig was aan I hoog verraat, en zyne goederen verbeurt; daar op rukte men voort met een magtig Leger, en heroverde Ancon, Tourain, Mav: ne, en Poitou, en hereende gantlch Normani dyen aan zyne domeinen, na dat het drie 1 honderd jaarvan de Franfche Kroon afgerukt ' was geweeft door Karei de Onnozole.
Vr. Trachtte Koning Johannes zich niet
tegen



I 12
HISTORIE
tegens die veroverigen te (lellen.
Ant. Aizoo hy zich geheel aan zyne vermaken overgaf, zoo zond hy Hechts eenigen byftant aan die van Poitivins, die zich voor hem verklaart hadden. Hy trok over de Zee in 1206. en onderwierp het grootfte gedeelte, van Poitou, doch ziende dat Philip hem over mogt, verzogt hy, en verkreeg de wapenfchorüng.
Fr. Had hy geen verfchil met den Paus?
Ant. De verkiezing van den Aartsbiflchop van Canterbury, veroorzaakte hem veel onlullen.
Fr. Hoe kwam dat by ?
Ant. Eenige jonge Monniken uit hetKloo» fter.van St.AuguJiin, in Canterbury, hadden inj't geheim Reginald, hunnen Opperden, verkoren tot Aartsbiflchop, doch deKoning'er door beledigt zynde , zoo (tonden zy af van de verkiezing. De Koning vervolgens den Biflchop van Nor-wich aangeprezen hebbende, zoo wierd dien door al de Monniken verkoren, en op den Biflchoppelyken Stoel gezet.
Fr. Wat was het gevolg van dat verfchil?
Ant. De Paus weigerde de eene en de andere verkiezing te erkennen; en beval de Monniken die te Romen gekomen waren over die zaak, om den Kardinaal Langton, een Engelsman, en Doólor te Parys, een man van groote kennis, geleertheit en zedekunde, te verkiezen.
Fr. Wat deed de Koning van Engelant in dit geval ? Ant. Hy maakte zyn proteft tegens die
ver-



VAN ENGELANT. 113
verkiezing, en verdreef de Monniken van St. Anguftin uit hun Kloofter, waar op zyn geheele Koninkryk onder een lndïSt geraakte,'c welk hem zoo hooglyk Gntruftte, dat hy al de Geeftelyken, die aan 'c IndiGt gehoorzaamden, uit zyn heerlchappy bande: handelende al de geene die'er zich aan hielden , na de tyd tot hun vertrek benoemt verftreken was, als wederfpannigen, en verbeurde al haare bezittingen.
Vr. Wat maatregelen nam de Paus in deeze gelegenheit?
Ant. Hy excommuniceerde Koning Johannes , gaf zyn Koninkryk aan Philip, en verleenden aflaat voor al de genen die hem den Oorlog zouden aandoen.
Fr. Wat uitwerking had dit ;op Koning Johannes ?
Ant. Hy trok af na Douvers, in 't aanzien van al het Volk, nam de Kroon zelf van zyn hooft, en leide ze aan de voeten van den Legaat Pandidf, die den Paus reprefenterde ; en door een zwakheit van geeft, die door al zyne onderdanen veracht wierd, nam hy aan, dat indien ooit, hy zelf, of zyne opvolgers mogten weigeren om den Paus onderdanig te zyn , zy als dan al hunne regten tot de Kroon zouden verliezen.
Fr. Bracht deeze onderwerping hem weder in ruit ?
Ant. Neen: maar het was tot ondergang van de Vloot van Philippus, die door de Graaf van Flaanderen gecommandeert wierd: H De



II4 HISTORIE
De Graaf van Salisbury gebood de Engelfche, die de Franfcbe wel haalt verftrooide.
Vr. Wac deed Johannes na deeze Overwinning?
Hy nam het Inderditt wech, waar na hyiu Poitou rukte, en aanftonds die Provintie t' onderbragt. Van daar rukte hy in Anjou. Philip toen in het neder gedeelte zynde, zoo trok Prins Lodewyk, zyn Zoon a3n het hooft van een magtig Ltgerop. Johannes beflootin't eerft om hem aan te taftten,doch de Poitevins weigerde hem te volgen, en dus was hy gehouden om met eenige verhaafting af te trekken. Een weinig daar na gaf hem Philip een wapenfchorfing van vyf Jaren.
Vr. Was dit het einde zyner ongevallen !
Ant. De Barons vorderden van hem dat hy de Wetten van Eduard heritellen zoude , als mede de regten en voorregten vervat in het Charter van Hendrik I. 't welke hy hen toeftond; doch hebbende vervolgens zyn woort gebrooken , verkoren zy voor hunnen Generaal Fitz-Walter, en gaven hem den tytel van Marfchalk van het Heirleger Godes , en der Kerke. Zy belegerden dan verfcheide Kaltelen en rukten op Londen , fchryvende dreigende brieven aan al de Heren die in s' Konings belangen waren, waar op die tot de Baronnen overgingen. Koning Johannes nu beVreeft zynde, gaf die Baronnen al wat zy vorderde, en tekende twee Charters, de eerlte was genaamt de Charter der Vryheden. Magna Charta; en
de



VAN ENGELANT. 115
de tweede de Charter der Boffcben. Deeze twee Charters hebben t'zedert den grond geweeft voor al de voorregten van de Natie.
Fr. Trachtte Johannes zich niet te wreken op de_Baronnen?
Ant. Ja, door het lichten van een Leger vreemdelingen ; door welkers hulp hy verfcheiden overwinningen maakte : maar de Baronnen Lodewyk, de Zoon van den Koning van Prankryk, te hulp geroepen hebbende , met belofte van hem de Kroon op het hooft te zullen zetten, zoo landde Lodewyk vervolgens te Sandwich, de vierentwintigfte May 1216, en wierd gekroont, volgens fommige Schryvers, (doch hier is aan te merken dat geen der Engelfche Hiftoriefchryvers meldingen maken van die Krooning, ) en vervolgens maakte hy zich meefter van het befte gedeelte van Engelant.
Fr. Leefde Koning Johannes lang naa alle deeze rampfpoeden?
Ant. Na hy in een geduurigen onruft geleeft had , overleed hy op den 8 Öctober 1216. uit droefheit,om dat hy zyn rykevelttuig verloren had , welke droefheit hem de koorts aanbragt,die toe nam door het eten van te veel Perfiken.
Fr. Hoe oudt was hyP
Ant. Ontrent een en vyftig Jaren, waar van hy 'er agtien, geregeert had ? , Vr. Wat is het karakter van dezen Prins ?
Ant. Na het zeggen van Mattheus vanPcir t rys, bezat hy verftand, doch van het boo1 ze foort,was hard in zyn haat,ruftelooos en e fchielyk van gemoed, had geen wyze van H 2 be-



116*
HISTORIE
befluiten, als in zyn eerfte drift, die over zynde was hy week, ftomp, vreefagtig, en weifelend ; hy was wreed , welluliig , en begeerlyk , had noch geloof noch Godtsdienft,"noch geweten, noch verwachting van een' toekomenden tydt. Nochtans moeten wy hier aanmerken dat deeze Hiftorifchryvers, welke het Leven befchreven hebben, van de Prinfen die niet van de Hofparty van Romen waren , met zeer veel omzichtigheit en onderfcheiding moeten gelezen worden; en dat het eenige middel om van het karakter dier Vorften te oordelen, is, dat men het uit hunne bedryven opmaakt.
Vr. Was hy ooit getrouwt ?
Ant. Ja, driemalen; eerft aan Alice dochter van Hugo van Morton; ten tweede met Avifa erfgenaame van den huize Glocefler; welke hy verftiet, en huwde met habelle, dochter van Aimar, Grave van Angoulefme.
Vr. Liet hy eenige kinderen na ?
Ant. Hy had 'er geene by zyn twee eerste vrouwen,maar hy had 'er vyf by de laatfte, te weten Hendrik, die hem opvolgde; Richard, Grave van Cornwal , en Roomfch Koning. Joanna, vrouw van Alexander II. Koning van Schotlant. Izabelle, vrouwe van Keizer Fredrik II., er Eleonora, die eerft ge. huwt was met Willem Marchal, Graaf van Pembrook , en vervolgens met Simon van Montfoort, Graaf van Licejler. Noch had hy zes natuurlyke kinderen.
Vr. Had Johannes geen verfchillen met zyne andere gebuuren?
Ant.



VAN ENGELANT. 117
Ant. De Koning van Schotlant deed hem hulde in Lincoln, de Prins van Walles inigeIvks, tc Wooiftock. Hy nam de Koning Connougbt gevangen, dit was een Trfcb Prins, die opgedaan was, en de gantfche Natie t'onder gebragt had.
Vr. Welk waren de voornaamde gevallen in andere Landen geduurende zyn Regering?
Ant. Het inneemen van Conftantinopolen, door de Franfchen, en de Venetianen in 1204. en de Kruidogt tegens die van Albion, waar uit de Inquifitie ontdaan is.
Hendrik III., gebynaamt van Wincheder, XXVlII. Koning van Engelant.
Van 1216. tot 1272.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfche Keizers.
Honor.III.i2i6 Theod. I. 1204 OthoIV. 1208
Greg. IX. 1227 Johan.III. 1222 Freder. II. 1212
Celes.IV 1241 Theod. II. 1225 Franje Koningen
Innoc. IV. 1243 Johan. IV. 1259 te Conjlantinap:
Alex. IV. 1254 MiCH.VIlI.1259 Hendrik 1.1206
Vrban.IV.i26i Fietep II, 1217
Clem.IV. 1261 Rob: de Cour
1221
Boudew.II 1237 Koningen van Vrankryk Philip. II. n 80 Lode.VIII. 1223 St.L0u1sIX.1226 Philip.III. 1270
Vr. Wie volgde op Johannes zonder Lant?
H 3 Ant.



n8 HISTORIE
'Anti Hendrik III. zyn oudtfte Zoon, die noch maar in het tiende Jaar zynes ouderdoms was, zynde geboren den i Oótober 1207. Hy wierd gekroont te Gloucefter den 28 üclober.
Vr. Door wat middelen kwam Hendrik tot de Kroon ?
Ant, De Graaf van Pembrook wikkelde de Heren die Johannes aangehangen hadden in, om hem voor hunnen Koning te erkennen ; de Grave van Pembrook wierd tot Regent benoemt, en de Legaat deed Prins Lodewyk in den Ban.
Vr. Wat gevolgen had dat ?
Ant. Deeze cenfure haalde 'er veele over, onder welken waren Willem Marshall, oudtfte Zoon van den Graaf van Pembrook; en de reis die Lodewyk gehouden was te doen na Vrankryk, om volk en geit by een te brengen, gaf den Grave van Pembroek gelegenheit om over de andere parry heen te zitten, de Vyf havens verklaarden zich mede voor Hendrik.
Vr. Wierd Lodewyk geheel verlaten ?
Ant. Ja, want de Graaf van Perche had de berugte Slag van Lincolm, en te gelyk zyn leven verloren, op den 19 May 1217.cn den byftant die hem de berugte Blanche , vrouwe van 'Lodewyk, toezond, op den 24 Auguftus.mede verflagen zynde,door de vloot der Vyf havens, zoo was die Prins gehouden een Traktaat aan te gaan, by het welke hy afftond van allen eifch op Engelant, en daar op verliet hy,en de Franfchen, het Koninkryk.



VAN ENGELANT. 119
Vr. Aan wie was Prins Hendrik dien gelukkigen uitflag verpligt.
Ant. Aan Willem , Grave van Pembrook, hy was het die den Slag van Lincolm won, en die het Traktaat van af (land flooc mvxLodewyk-.hy deed verders de twee Charters handhavenen , en hy beftierde het Ryk met veel geiuk tot aan zyn uoodt.
Vr. Aan wien wierd de Regering van het Ryk opgedragen eer Hendrik tot zyn jaren kwam.
Ant. Aan Huibert de Burg, die Dovers verdedigt had, en Lord Opperrechter van Engelant was verklaart, en aan den Biflchop van Winchefter.
Vr. Hoe gedroegen die twee Staatslui hen in de Regering ?
Ant. Volkomen wel, zoo lang zy ïn'gefpannen waren om de dingen van den jongen Prins met yver en regtmatigheit te beltieren: maar van het ogenblik dat zy in zyne gunft trachtten in te dringen, raakten zy overhoop, e.nde Burg die in gunft bleef, verklaarden den Koning meerderjarig,in het Parlement dat gehouden wierd in 1226. endeed de gemelde Biflchop't jaar daar aan afzetten.
Vr. Was het groot aanzien van de Burgmet nadelig voor het Ryk?
Ant. Hy belette zyn Souverein, tot tweemalen, het overfteeken 'm Vrankryk, met een magtig Leger, om de ongenoegden by te Iprmgen, 't geen. hem tot groot voordeel hadde kunnen ftrekken.
Vr. Kon hy vervolgens Hendrik van dien overtogt afraden ?
H 4 A^>



iio HISTORIE
Ant. Neen , de jonge Vorft ging over, niet tegenftaande al de moeite- die hy aanwendde om het te beletten; hy landde te St. Malo , alwaar de Hertog van Bretagne hem kwam ontmoeten , maar hy maakte geen regt gebruik van die voordeden; want in plaats van in Normandyen in te trekken, ging hy na Poitou, en van daar na Guienne, doch op het zelve ogenblik kwam hem den vyand tegen, en hy moeit, vol fchaamte weder na Engelant keeren-
Vr. Wat deden de Engelfche in deeze gelegenheit?
Ant. Zy vereende haar zeiven, en beftierden hunne zaak zoo gelukkig, dat zy den Koningoverreedde , dat hy Hubert de Burg,ü\e een natuurlyke Zoon van den Koning der Schotten t en voormaals Grave vanA"era£ was, uitbandde; ook herriep hy den Biflchop van Winchefter weder tot de Regering. '
Vr. Gedroeg dien Prelaat zich beter als zyn voorzaat?
Ant. Vry flimmer:en de Engelfchen wierden zoo verbittert toen zy zagen dat hy alle openvallende plaatzen met vreemdelingen vervulde, dat zy de Wapenen opvatte, onder het geleide van den Hertog van Pemhrooke, die des Konings Leger floeg, en den Monarch verplichtte zich zeiven op te fluiten. Nochtans ftierf dien Edelman ongelukkig door de kunsjes van den B;flchop van Winchefter. Deezen Prelaat geraakte in ongunft, op het verzoek van den nieuwen Aartsbiflchop van Canterbury.
Vr.



VAN ENGELANT. 121
Vr. Stilde het afzetten van den Biflchop (.de beroerte.
Ant. Ja, doch dezelve brak korts daar : aan weder uit, de Koning had in 1236 ten '. huwelyk genomen Ekonora, dochter van Raymond, Grave van Provence , zyn Hof geraakte daar door vol vreemdelingen, waar van de meefte met Ampten voorzien wierden , en de Engelfchen door die begunftiging yverzugtig geworden zynde, fpanden- te famen tegens hunnen Koning.
Vr. Wie was hooft van die famenfpanning.
Ant. Sïmonvan Montfoort, Grave van Leicéfter, die de Baronnen tot hunnen Generaal verkoren.
Vr. Waf verrichtte de famen verbondenen ?
Ant. Zy dwongen den Koning om fommi; ge Artykelen te tekenen, welken genaamt ■ wierden, de Statuten, of Expediënten van Oxfort, en verpligtte hem om het Souve: rein gezagh neer te leggen , en in de plaats te ftellen vier en twintig Commiflariflen die : zy Bewaarders noemden; twaalf der zeiven ' wierden benoemt van den Koning, en twaalf 1 benoemden 'er de Bontgenoten.
Vr. Was deeze overeenkomfl; van geduur;zaamheit?
Ant. Neen, men nam van wederzyde de Wapenen op; maar Koning Hendrik verloor 1 den flagh, by Lewes, op den 14 May 1264. i en hy wierd gevangen genomen, met zyn ;zoon, zyn Broeder, en zyn Neef.
Vr. Hoe behandelde de Graaf van LeicesH 5 ter



122
HISTORIE
ter deeze doorluchte gevangenen ?
Ant. Hy floot Prins Eduard, de zoon van Hendrik,'s Konings broeder, op, in 't Kasteel van Douver, zette de Koning der Romeinen in den Tour te Londen, nam Koning Hendrik o.cral met hem, als of hy'er zyn Triumf mede maakte, door de Steden van her. Ryk, en nam het Souverein gezach in handen, op den naam des Konings.
Vr. Bleeven de verfchillen langen tyd in dien flaat?
Ant. Dezelve duurde een Jaar, ten ein» de van het welke Eduard vat zyne gevangenis ontfnapre, en een lichaam Troepen by een bragt; waarmede hy den Graaf van Leicefter ontmoette op den 5 Augufhis 1265. en hem (lag leverde, in welken de Graaf, én al zyne zoonen het leven verlooren.
Vr. Maakte deeze overwinning een einde van de famenfpanning.?
Ant. Simon, zoon van den Grave van Leicejler, verduurde eenen oorlog op hetEilant Èxholm, doch na een fchoonen en dapperen, tegenüand , was hy gehouden zich over te geven; en wierd hem toegedaan dat hy het Koninkryk mogt verlaten. Korts daar na voegde hy zich by eenige Kapers, uit de Vyfhavens, en met dezelve plunderde hy onmededoogend al de Koopvaardyfcheepen die zy ontmoetten.
Pr. Was de Ligae toen niet te niet?
Ant. Neen, een anderen Muitemaker, genaamt Adam de Gurden, in de wapenen gekomen zyndè, in Hampshyre , zoo trok Eduard derwaarts: en Adam raakte gevangen in een
flag



VAN ENGELANT. 123
flag die gegeven wierd , hebbende Eduard de edelmoedigheit om hem lyf en vryheic te fchenken. Eenige dezer verbondehngen verfterkte zich in het Eilant Ely, alwaar zy bleven tot 1267. wanneer Prins Eduard hem dwong om zich aan den Koning zynen Vader te onderwerpen, en de Graaf van Gloucefter, Zoon van het Hooft van de Ligue, ftond'er van af, te Londen, in dit zelve jaar 1267.
Fr. Was Engelant vry van beroertens na dezen afflant?
Ant. Ja, en het Koninklyk gezach wierd op zoo vallen voet gefteld , dat Eduard dacht in zekerheit een reis na het H. Lant te kunnen doen, daar hy niet veel byzondcrs verrigtte. Nochtans gaf hy de Saracenen een proef van het geene zy van hem zouden te wagten gehad hebben , zoo hy met meerder macht geholpen ware geween;. De ongeloovigen zonden eenen omgekogten uit, om hem een dagge in den borftte planten, doch Eduard weerde de fleek af met zyn arm, daar hy gevaarlyk in gekweft wierd. Demoorder meinde de floot te herhalen, maar Eduard fliet hem met zoo veel kragc op de borft dat hy ter aarde viel, cn van Eduard omgebragt wierd.
Fr. Waar ftierf Hendrik?
Ant. In de Stad Londen, den 16 November 1272. oud zes en feftig jaar , van welke hy 'er zes en vyftig, en twintig dagen geregeert had.
Fr. Was hy ooit getrouwt ?
Ant. In 123Ö trouwde hy Eleonora van 1
• Pro-



124 HISTORIE
Provence , by welke hy negen kinderen hud, daar 'er vyf van ftierven in hunne ktndfche jaren ;, en twee zonen en twee dochteren , die tot hunne jaren kwamen.
Vr. Hoe hietten zy?
Ant. Eduard, die hem opvolgde; Edmund, Grave van Lancafter, aan wien Paus Innocent IX , -die het Huys van Zwaben van den Siciliaanfchen Troon trachtte af te helpen, de aanftelhng in dat Koninkryk gaf; doch den Adel geweigert hebbende om ten dien einde geld op te brengen, zoo was deeze gift voor hem van geen de minfte waarde altoos. Margariet, de oudfte van zyne twee dochters, maar negen jaren oudt zynde rrouwde met Alexander III., Koning van Schotlant: Beatrix, de tweede, met Johan de Dreux, Hertog van Bretagne.
Vr. Welk was het Karakter van Hendrik III.
Ant. Het was een Prins van zeer verfchillende hoedanigheden: hy was onftandvaftig en eigenzinnig van aart. Hy was buitenfporig gretig na 't geld, doch vervolgens verkwitite hy 't zonder rede of maat, zoo dat de overgroote fommen die hy van zyne Ünderdaanen ligtte,hem nooit ryker maakte; men zou niets tot voordeel van zyn courage kunnen zeggen, dewyl hy 'er nooit eenig zichtbaar blyk van gegeven heeft. Maar hy mag geroemt worden om zyne ingetogenheit,en om zyn groot afzicht van alles wat na wreedheit geleek, hy heeft altoos het ftraf genoeg gertkent als lïy de Rebellen fchatting kon doen opbrengen,orn alles by een te beflui-
ten



VAN ENGELANT. n5
ten, zyne zwakheic om zich te laten regeren door Raadsheren die hun eigen belang voor 'tzyne behartigden, en de willekeurige manieren welke hy van zyne eeriie kindsheit aangenomen had, zyn de wezenüyke oorzaken van de beroeringen in zyn Ryk.
Vr. Kwam 'er geduurende deeze Regering geen groote verandering in de Gefteltenis van het Parlement.
Ant. Ja, voor het 49 jaar van HendrikIII. beftond het Parlement uit de AartsbilTchoppen, Abten, Graven , en Baronnen. Van de Baronnnen waren 'er twee foorten de groote Baronnen, of die hunn' tytel onmiddelyk van den Koning hadden door eigentlyke Baronnyen die zy bezatten, en de minder Baronnen, welke van de eerfte afkwamen,en door krygs-. dienften die eer verkregen. De eerfte hebben beroeping in het Parlement door verfcheide fchriften,en de laatfte (dat zy n die welke dertien en een vierde Ridderlyke Leen bezitten) hadden in't algemeen beroeping tot hetScberiffampt in ieder Stadt. Deeze zaken gingen dus tot het 49 Jaar van Hendrik III, wanneer, in plaats van den ouden voet te houden, de boven dryvende party dacht dat het nut zoude zyn geene andere der groote Baronnen te verzoeken als die hunne party genegen waren. En in plaats van de later Baronnen , die met zeer ruime volmagten gezonden wierden, zonden zy in hunne plaats keurlingen tot het Scberifffchap , om dus te maken dat in ieder Scberifffcbap twee Ridders gekoren wierden , en voor ieder Burgt een der Burgeren, om het lichaam
van



126
HISTORIE
van het volk te verbeelden, dat in die Landen en Plaatzen woonde, en zoo is dit gebruik vervolgens ingevoert geworden.
Eduard IV.,gebynaamt Langbeen,XXIX. Koning van Engelant.
Van 1272. tot 1337.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Weflerfcbe Keizers.
Greg.X. 1271 Michael VIII. Fredr.IL* 1212
Innoc. V. 1276 1259 Rodolf. 1.1273
Adrian.V. 1276 Andronicus II. AdolfvanNas-
]oh.XXI. 1276 1283 sau 1291
Nicol.III. 1277 AldertI. 1298
Mart. IV. 1281 Koningen van
HoNOR.IV.1285 Vrankryk
Nicol.IV. 1288 Philip. III. 1270
Gelest. V. 1294. Philip. IV. 1285 BONiF.VIII.1294 Bened. IX. 1303 Clem. V. 1305
Vr. Wie volgde op Hendrik III?
Ant. Eduard, gebynaamt Langbeen, zyn oudtlte Zoon.
Vr. Waar was hy toen zyn Vader over» leed?
Ant. In de te rugh reis uit Palefiina, en komende in Sicilien wierd hy zeer gunftig
ont-
* Na de dood van Frederik, was 'er een tuflchen Regering in het Ryk tot Rudclfüs: geduurende welken tyd de volgende Prinfen Regeerden of veikoren wierden, te weten, Cotnraad lil., Willem Graaf van Hellar.t, Richard, Grave van Ctrnvial, 's Konins Oom, Eduard IV., en Alfenfus, Koning van Caftilien.



VAN ENGELANT. 12?
ontfangen door Karei van Anjou. Tc MeJJina hoorde hy de dood van zyn'Vader, hy trok na Romen,om een bezoek by den nieuwen Paus af te leggen, die zyn oyzonderen Vrint was, daar na nam hy den wegh na Vrankryk, en deed hulde aan Philip te.Guienne ; wanneer hy , naar zyne zaken daar geveftigt waren, in 'Engelant overftak, daar hy gekroont wierd den 19 Augullus 1274. Alexander III., Koning der Schotten. Johan Hertog van Bretagne, en al den Adel van het Koninkryk 'er tegenwoordig zynde. De Historielchryvers verhalen dat op deeze plcgtrigheit vyfhondert Paarden los wech door dit Lantfchap liepen, met vryheit voor de geenen die dezelven konden magtig worden om ze te behouden.
Vr. Welk waren zyne eerfte verrigtingenV
Ant. Hy verklaarde den oorlog aan LU' txiellyn Prins van Walles, om dat die geweigert had by die plegtigheit van zyne krooning tegenswoordig te zyn, zich ontfchuldigende met hem hulde te laten doen.
Vr. Wat geluk had hy in den zeiven?
Ant. Of fchoon Llew'ellyn een dapper en ervaren Kapitein was, wierd hy doch geflagen, gedwongen , van zyne fterke plaatzen berooft, en verpligt zich aan den overwinnaar te onderwerpen, die hem met de uiterfte beleeftheit en befcheidenheit behandelde.
Vr. Genooten de Welfchen dien vreede langen tyd? Ant. Neen, David, broeder van Llewel-
Vyn



128
HISTORIE
lyn was geftadig bezig om zyn broeder op te zetten tot het opvatten der wapenen om zyne vryheit weder te bekomen en het juk arteichudden; waar op Llewellyn de Wapenen op nam , en vervolgens een inval deed in de Landen der Engelfchen, verflaande hunne Generaals.
Vr. Wat deed Eduard in deeze gelegenheit?
Ant. Hy trok in Walles, aan het hooft van een tafryk Leger. Llewellyn zich op een berg vertrokken hebbende die Ichier ongenaakbaar was, kwam van de zelve af, en op de Engelfchen aan niet merkende ophetongelyk getal; de Prins kwam op de plaats om, en zyn Leger wierd geheel geflagen. Eduard, liet zyn hooft afhouwen, om het op den Tour van London te zetten; eenige tyd daar na wierd David, zyn Broeder gevangen, en op een wreede wys onthooft.
Vr. Had dezen Prins eenige opvolgers?
Ant. Neen; -wam Eduard nam het gantfche Lant in bezit,en wetende hoe hatelyk een vreemde regering was voor de Welfche, zoo haalde hy de Koningin, die zes maanden zwarger was , om 'er het kraambed de te houden , 't geen zy deed, bevallende van een Prins,dien hy den naam van Eduard, en den by naam van Caernarvan gaf, na de plaats zyner geboorte, dezen was de eerfte Prins van Walles, die te gelyk oudtfte Zoon was van den Koning van Engelant, en fins is dien tytel op al de oudtfte Zoonen der Koningen van Engelant overgegaan.
Vr. Wat voor aanmerke!\ke bedryvett venigtte Eduard noch meer?
Ant.



VAN ENGELANT. 129
. 'Ant. Alexander III., Koning der Schotten, geftorven zynde, en zyn klein dochter Margariet, die aan den Prins van Walles verlooft was, hem maar eenige maanden overleeft hebbende , zoo viel 'er twift tulfchen Robert Bruce, en John Baliol, om het bezit van de Schotje Kroon , in welke gefchil Eduard tot fcheidfman gekoren wierd.'
Vr. In wiens voordeel verklaarde hy zich?
Ant. Ten voordeele van John Baliol, die aan Eduard hulde deed na zyne krooning, in voldoening van de beloften die hy hem gedaan had, om hem in zyne belangen over te halen.
Vr. Hoe namen de Schotten deeze zyne onderdanigheit op?
Ant. Zeer liegt , en Baliol was 'er zelf zoo befchaamt over, dat hy flegts na gele.genheit wagtte om opentlyk dezelve te we;derfpreken ?
3 Vr. Kwam 'er eenige gelegenheit voor?
Ant. De Oorlog die Eduard in perfoon in Vrankryk voerde was voor Baliol zeergunftig;
■ maar een wapenfchorfing die'er gefloten wierd was hem weer zeer nadelig: de wederkomfl van Eduard in Engelant; het verlopen van Robert Bruce, dat zyn party grootelyks verzwakte; 't verliezen van een Slag tegens de Engelfchen, de groote voordelen die Eduard behaalde na deeze Victorie, zoo dat hy zelfs het grootfte gedeelte van Schotlant bezat, waaren alle zaken van zulke flegte gevolgen voor Baliol, en al den Adel, dat zy geen ander open zagen,dan zich zeiven over te ge-
. ven op genade en ongenade, waar naar Baliol { hem



130 HISTORIE
hem het Koninkryk afftont, om 'er over te befchikken na zyn welgevallen.
Vr Wat wierd 'er van Baliol ?
Ant. Eduard nam hem gevangen, en zette hem in den Tour, alwaar hy gevangen bleef totjuly 1299. wanneer Eduard de Kroon en Scepter van Schotlant, en de berugte fteen van Sione, in Engelant liet brengen, waar na hy geheel Schotlant veroverde , en tot een Engelfche Provintie maakte, het overladende met zwaare Taxen , en groote guarnizoenen, 't welk alles te famen hem egter de gerufte bezitting van dat Lant niet verzekeren kon.
Vr. Om wat reden ?
Ant. Eene Willem Wallace, een Soldaat van 't Fortuin, ligtte een lichaam Troepen, ontroofde hem verfcheide fterke plaatzen, en verkreeg zulken roem onder die iN'atie, dat de eerfte Adel zyne Standaart met vermaak volgde. Hy wierd door zyn Leger tot Regent van 't Ryk verklaart.
Vr. Duurde dit lang?
Ant. De Edelen eenigen tyd daar na ter harte nemende dat hy van vry minder afkomft was dan zy , waren zeer fchorvoetende als zy gebooden wierden; en op 't laaft voerde zy zulke hevige twiften, dat het onmogelyk was hen te verzoenen , onaangezien een zegevierend Leger, dat door Eduard zelf geleid wierd , in hun gezigt was.
Vr. Deed hy eenig voordeel met die oneenigheit? Ant. Ja;hy tafte Falkwk aan,en floeg hem,
ver*



V AN ENGELANT. i3r
Vervolgens trok hy weder af, om dat dezelve in 't noorder gedeelte niet te volgen was. Eduard nam al de plaatzen weder in die li'allace genomen had, en bragt Schotlant in zulk een naren toeftant, dat hy het voor die Natie onmogelyk dagt ooit het Engelfche Jok af te fchudden.
Vr. Vergiüe zich Eduard niet ?
Ant. Wallace de regering afgedaan hebbende, zochten de Schotten eenen Comyn in zyne plaats, die het gantfche Koninkryk tegens de Engelfchen deed opftaan, waar op Eduard ten derden male in Schotlant kwam, en het Schotfche Leger geheel verfloeg.
Vr. Was Eduard vernoegt met dat voordeel?
Ant. Neen, hy bragt zyne Wapenen tert vierde maal in Schotlant, met een zoo talryk Leger, dat hy geen de minfte tegenftant ontmoette. Het innemen van het Kasteel van Sterling was het flot van deeze vierde verrigting van Eduard, en zyn derde overwinning. Dezen Monarch deed de brave Wellace wredelyk {haffen, als fchuldig aan hoog verraat.
Vr. Maakte deeze wreedheit de Schotten befchroomt?
Ant. Neen, Robert Bruce, Zoon van dien daar wy van gefproken hebben,en den jongen Comyn, die beide eifchen op de Schotfche Kroon hadden, maakten te zamen een traktaat om gants Schotlant de wapenen te doen opvatte. Comyn wilde voordeel doen met dien opftand, hoewel tegens zyn gegeven woort en beloften, maar Robert was hem voor, en I % ftiee



I32 HISTORIE
{tiet hem met eigen handen een dagge in de borft,doende zich vervolgens plegtelyk kroonen ce Sione.
Vr. Was hy bekwaam om Eduard tegen te ftaan?
Ant. Hy vond daar veel werks aan; want hebbende twee Hagen agter den anderen verloren tegens den Graaf van Pembrook , die Eduard hem tegen gezonden had , had hy de lraerte dat hy zich van zyne fterke plaatzen zag beroven; dat zynen aanhang vervolgt , zyn vrouw gevangen , en zyn broeders gedood wierden; zoo dat hy, in 't algemeen verlaten zynde, zyn eigen Lant verlaten moeft, en in eene de Hebreides*zich verfchuilen,alwaar hy hem bedekt ophield, by een van zyn bloedverwanten , in verwachting van gunftiger tyd en gelegentheit.
Vr. Maakte Koning Eduard eenige aan'merkelyke overwinninge geduurende zyne afwtzenheit?
Ant. Hy verliet zelfde meefte fterktens, en den winter te Charlijle doorgebragt hebbende, trok hy uit Schotlant. Robert Bruce kwam toen weer uit zynen fchuilhoek te voorfchyn , verzamelde het overfchot van zyn verftrooide Leger , en verfterkte het met nieuwe ligtingen; met deeze Troepen taftte hy de Graaf van Pembrook aan, die de Luitenant van Eduard was in Schotlant, floeg hem, en nam hem gevangen ; en meefter van 't veld zynde maakte hy zich meefter van verfcheide vafte Plaatzen.
Vr. Hoe geliet zich Eduard toen hy die tyding hoorue?
Ant.
* De Htheides zyn de Wefteifthe Eilanden van SthvUtit.



VAN ENGELANT. 133
Ant. Hy wierd hefcig ingenomen tegens de Schotten, en had befloten om dat Koninkryk van de eene Zee tot de andere re verwoeden , maar hy was noch naauweiyks te 'tarlijle gekomen, met een zeer fraai Leger, of hy kreeg een ziekte die een einde van zyn leven maakte.
Vr. Wierd de Koning van Engelant in geen anderen Oorlog ingewikkeld? i Ant. Ja, tegens Vrankryk, met een even Ifiegt gevolg; hy verloor gantfch Guienne, 't geen hem by Traktaat weder overgegeven' wierd ;■ en niet tegenftaande hy een imagtige verbintenis gemaakt had met den Graaf van Vlaanderen, Adolf van Naffou, geikoren Keizer, met Albert, Hertog van Oosterryk,de Aartsbiflchop van.SreM/m,en eeni!ge andere Duitfche Vorften , de Hertog van [Brabant, de Grave van Hollant, en van CruMcb en Berg, en van Luxemburg , had hy :echter het ongenoegen van 'er geen vrugt van te zien tot zyn voordeel, te meer de,wyl dat alles alleen diende om de glory van zyn tegenftrever te meer luifter by te :zetten.
Vr. Befchryf my Koning Eduard? Ant. Hy was uitnement wel gefchapen, ien was het hooft langer dan de menfchen iin't gemeen zyn. Hy £011 van een volmaak1 te gertalte geweeft zyn indien zyne beenen ;aan de overige welgefchapenheit van zyn ] perfoon evenredig geweeft waren ; om dat 1 mifltal wierd hem de naam van Langbeen geIgeven; hy was een uitnement Koning, een ■igoed Vader, een geducht Vyand, en een • 13 ' dap-



i34 HISTORIE
dapper Krygsman; hy was rechtmatig, voor* zichtig ,en bezadigt,zyn genegenheit voor het H. Lant was zoo groot, dat hy bevel gaf dat men na zyne dood, zyn hart derwaarts brengen zoude, makende dertig duizent pond fterlings tot onderhoudt van het H. Graf. In zyn laatfte levens ogenblik vermaande hy den Koning, zyn Zoon, om den Oorlog met Schotlant te vervolgen, voe» gende 'er by , laat myne beenderen voor u heen
fedragen worden, want ik ben verzekert dat de lebellen voor dezelven nooit beflaan zullen. Vr. Waar ftierf Eduard? * Ant. Te Boroug on the Sands,een kleine Stad in Cumberlant, den 7 July 1307. na hy vier en dertig jaar, zeven maanden, en twintig dagen geregeert had, oud zynde agt en feftjg jaren. Hy had eene onveranderlyke gezontheit genoten , en was zeer kragtig van geftel, maar een bloedloop rukte hem wech. Zyn Lichaam wierd gebragt na Waltham, en van daar na Weftmnnfker Abdy, alwaar het met wit Wafch bekleed wierd, en gelegt naaft het Lyk van Koning Hendrik, zyn Vader.
Vr. Hoe dikmaal was Koning Eduard gehuwt?
Ant. Tweemaal, eerft met Eleonora van Kaftilien, by welke hy vier Zoons, en negen dochters had. Eduard II. die hem opvolgde , was de eenige Zoon die hem overleefde. Eleonoor, zyn oudtfte dochter, was
§ehuwt met Hendrik, Hertog van Bar ; ■oanna, was gehuwt met Gelbert Clave,Grave van Gloucefter, en naderhant met Ralpb
van



VAN ENGELANT. 135
van Menthermer ; Margariet, was getrouwe met Johan, Grave van Brabant; Elizabetb , aan Johan, Grave van Hollant, en naderhant aan Humpbry. Bohun, Grave van Herefort % Bercuiguella, Alice, Blanche, en Beatrix, ftiervcn in haar kindze jaren, of waren nooit gehuwt. By Margareta van Vrankryk, zyn tweede vrouw, had hy Thomas, Grave van Norfolk, en Graaf Maarfchalk van Engelant; Edmund, Grave van Kent, en Eleonoor, die in haar kintsheit overleed.
EduardII.,XXX. Koning van Engelant.
Van 1307. tot 1327.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers. Clem.V. 1305 AndronïkusII. AlbsrtI. 1278 Joh XXlï. 1316 1278 Hend. VU. 1308
Fred. II[. 1314 Koningen van Vrankryk Philip.IV, 1285 Lodew. X. 1314 Philip. V. 1316 Karel IV. 1322
Vr. Wie volgde Eduard I. op?
Ant. Eduard II. zyn oudtfte Zoon , by Koningin Eleonoor van Kafiilièn.
Vr. Wanneer bègön hy zyne regering?
Ant. In 1307. Hy was een van de gemakkelykfl geaardfte en welgefchapentfte menfehen zynes tyts, en had zoo Konink» Jyk een houding, dat het onmogelyk was I 4 hem



I3d HISTORIE
hem aan te zien, zonder dat men ter zeiver tyd agting voor hem had.
Vr. Beantwoordde de deugden van zyn ziel,aan de ichoonheden van zyn Lichaam?
Ant. Neen; hy was, noch Krygs, noch Staatsman: zonder yver voor het welzyn van zyn Lant, en ongemeen glory ziek; hy had geen hebbel}kheit voor moeilyke zaken, had nooit geeft genoeg om iets te befluiten , ook had hy geen onderneming , noch uitvoering: en dit waren de gronden daar de ongevallen van zyne regering hunnen oorfprong uit kregen.
Vr. Hoe dat ?
Ant. Hy liet de beftiering van zyne Staten geheel op zyne begunftigden ftaan.
Vr. Wat verzogt hem zyn Vader toen die op 't fterf bedde lagh?
Ant. Dat hy een huwelyk wilde aangaan met Jzabelle van Vrankryk, dochter van Pbilippus de Jchoone , die de groofte fchoonheit hares tyds was.
Vr. gehoorzaamde hy dat verzoek?
Ant. Zoo gaauw hy op den Throon gekomen was, ging hy aanftonts over na Boulagne,om dat Huwlyk te voltrekken ,'t welk dan ook gefchiedde, in 't byzyn van vier Koningen , namelyk Pbilippus, Koning van Vrankryk Lodewyk , Koning van Navarre , Karei, Koning van Sicilien, en den Roomfcb Koning.
Vr. Hoe gedroeg hy zich in 't begin zyner Regering ?
Ant. Hy was geheel overgegeven aan eenen P. Gavejion, een Gqfcons Edelman, die - " ' door



VAN ENGELANT. 1:371
door den Koning zynen Vader gebannen was geweeft. Hy liet de geheele behande- : iling der zaken op hem ftaan, en was zoo (overdadig in zyne gunften ontrent hem , Idat de Engeljchen over de weekheit van hunmen Souverein , ende grootheit van zynen 'Minifter ongeduldig wierden, en Koning EIduard dwongen om h-^rn te bannen, in 1309-
Vr. Riep hy hem niet te rugh ?
Ant. Ja; het volgende jaar : echter was hy gehouden om hem ten tweedemaal te ibannen : doch hy kwam weder in 1312 , itoen raakte het gehee'e Ryk in roeren, hy ■ wierd belegert in Scarboroug, gevangen ge-1 nomen, en gebragt te Warwik Caftle, by de 1 Graaf van die naam, die hem deed onthoof-
1 den. . , ,
■ Vr. Maakte zyn dood een einde van de
onluften? , . , ,
, Ant. De Engelfchen vervoegden zicii by den Koning in- perfoon, verpiigte hem om de voorregten van de Magna Charta te bekragtigen, als mede de Statuten van het Parlement van Oxfort: door welke alle vreemdelingen onbekwaam gekent wierden om eenige plaats van bediening in Engelant'ze bekleden.
Vr. Wierd het Koninkryk op dien tyd niet ontruft.met buitenlandfche oorlogen?
Ant. De oorlog van Schotlant wierd flepende gehouden ; en Robert Bruce had de Legers geflagen die tegens hem gezonden waren, waar door hem de fterktens die de Engelfchen in zyn lant bezaten , weder in handen vielen; hy was bezig mee het heI S IeS



138 HISTORIE
leg van Stirling, toen de faamgefpannenehen zwaard opitaken , en alle vyandlykheden verboden.
Vr. Kwam Koning Eduard hen op zyn beurt niet omruilen.
Ant. Hy trok aan het hooft van een Leger van 100,000. man, om het beleg van Stirling op te broeken: maar Bruce hem ontmoetende by Bannock-Bourn met een Leger beltaande uit 30,000. man, veriloeg hy hem gehelyk, en deed hem vlugten den 25 Juny 1314.
Vr. Haalde de Engelfchen hunne fchade niet in?
Ant. De naam van Robert Bruce was tans zoo verfchikkelyk, dat de Schotten veroverde waar zy onder zyn commande maar om kwamen ; Berwik verovert hebbende , nam hy vervolgens al de Engelfche Provintien in , die aan zyne Landen gelegen waren, ftelderi ze onder contributie, verzekerde zyne Kroon, en gaf eene algemene vreede aan zyn Koninkryk.
Vr. Genoot Koning Eduard eenigen tyd ruft in zyn Regering?
Ant. Neen:want ineen Parlement,gehouden te Londen in 1312., namen de Engelfche Edelen ,Hugo Spencer, de jonge, tot zynen Kamerling by zyn Perfoon aan: die door zyns Vaders raad wel haaft zoo veel gezach kreeg , dat hy 's Konings gunfteling, en eerste Mimfter wierd , daar door de jaloufie der Baronnen gaande gemaakt zynde, was zulks den gront van veel wanorders.
Vr. Hoege.ietcn zy zich?
Ant.



VAN ENGELANT.
i39
Ant. Zy klaagden dac de jonge Spencer zoo hoog geklommen was, dat hy hen met zeer veel veragting handelde, waarom zy befloten hem te bannen,en ten dien einde maakten zy een famenfpanning, van welke Thomas , Grave van Lancafter, Zoon van Ea\ mini Crouchhack , en klein Zoon van Kor ning Hendrik III. zich het hooft verklaarde.
Vr. Had die famenfpannig een gewenfl; gevolg?
Ant. De jonge Spencer was in 't eerft gehouden om het Koninkryk te verlaten, en voer te Kaap voornamentlyk op Engelfche Schepen, gedurende zyn hanniffement heroverde Eduard eenige fterktens op de Baronnen, herriep de beide Spencers, en voerde het voordeel zyner Wapenen tegens de Baronnen, met zulk een goeden uitflag, dat de Graaf van Lancafter aldaar gevangen wierd, met negen en vyftig Baronnen of Ridders: de Koning liet de Graaf en verfcheide Edellieden onthalzen.
Pr. Maakte deeze geftrengheit een einde van de verdeeldheit?
Ant. Ja:voor eenigen tyd, maar de Koningin, met de Spencers niet gediend zynde was op wraak bedagt, daarom maakte zy een party, en ligtte opentlyk een lichaam Troepen, óm hen t' onder te brengen. Vr. Waar was zy toen der tyd ? Ant. Aan het Hof van Karei de Schodne, haar broeder, de Koning van Prankryk, alwaar zy haar Zoon Eduard gebragt had, die hulde deed aan Z. A. K. M. voor Guienne, en Pmthieu.
Vr.



i4o HISTORIE
Vr. Wit deed de Koningin ?
Ant. Zy floot,en bekragtigde, een Traktaat met Willem van Hainauld, en beloofde de jonge Prins Eduard aan de Prinfes Philippa, de dochter van dien Graaf,
Vr. Wat deed zy vervolgens ?
Ant. De Koningin verkreeg van den Grave van Hainauld een magtigen byftand, onder hec gebied van Graaf- Jan, zyn broeder.
Vr. Wat geluk had zy met deeze magt?
Ant. Zy landde in Engelant, waar op de famengefpannene haar hec gantfche Koninkryk opdroegen, en de Koning was zoo algemeen verlaten', dat hy in Trlant zocht te vlugten, doch door tegenwind gekomen zynde op de Kullen van Zuid Walles, was hy gehouden om zich te verbergen in de Neath Abdy, hebbende de oude Spencer gelaten in Briftol, daar hy gekregen , en gehangen wierd. De jonge Spencer wierd insgelyks ,kort daar aan , gekregen , en te Herefort opgehangen.
Vr. Wat wierd 'er van Eduard ?
Ant. Hy wierd gevangen gezet in het Kasteel van Kenelworth, door het Parlement van de Kroon afgezet, en zyn' Zoon in zyn' plaats tot Koning verklaart. Waar op het Parlement vervolgens aan hem een bezendig deed, om hem van de Kroon te doen afflaan.
. Vr. Wilde de Koning 'er wel in toeftaan?
Ant. De afgezondene hadden hem zoo dra niet gezegt waar zy om kwamen, en • we'ke de befluiten van het vergaderde Parlement wareD, of hy viel in flaauwce, en
ver-



VAN ENGELANT. 141
vervolgens bekomen zynde,(mok hy wech in traanen, en gaf zyn toeftemming toe alles wat hem voorgefiagen wierd.
Vr. Wat wierd'er vervolgens van hem?
Ant .Hendrik van Lankajler,zyne lyfwachc, by de Koningin,met welke hy een geheime byeenkomft hield, als mede aan haar' gunsteling Montimer, verdagt zynde, zoo deed zy hem uit het Kalteel Kenelworth overbrengen, in dat van Berüeip, alwaar Sir Thomas Gourney, en Sir Jofm Maltravas, hem de alleronwaardigfte behandeling aandeden , en hem daar na op een allerwreefte wyze ombragten : want men ftak hem , door een hooïne buis, van agter in het lichaam een gloeiend yzerin, op dat men niet zou kunnen onderkennen hoe hy omgekomen was , en in deeze wreede pyne overleed hy in O6I0ber 1327. na hy twintig jaren geregeert had.
Vr. Wat wedervoer zyn vyanden? _
Ant. Twee der wreede moorders die dit gruwelftuk begaan hadden, kwamen vreeslyk aan hun einde, te weten, Gourney door Beuls handen , en Maltravas verging van elende en gebrek: Edmund,Grave van Kent, de broeder des laatüen Konings,wierd onthooft door de kuiperyen van de Koningin, en Mortimer: Mortimer\ die de ziel van de famenfpanning fcheen , wierd op Tyburn gehangen, om dat hy de Graaf van Kent ten onregt befchuldigt had, dat hy de gemeene Treforie beftal; en de Koningin wierd voor haar leven valt gezet, in het Kaftel van Rifing, Vr. Wat erfgenaaraen liet Koning Eduard na?
Ant.



i42 HISTORIE
Ant. Hy had by Izabeile van Vrankryk , zyne Egtgenoote, twee Zoonen, en twee dochters: te weten, Eduard.II!, zynen opvolger, en John, die in zyn eerfte jongheit ftierf: Joanna, zyn oudfte dochter, was getrouwt met David, Koning van Schotlant ; en Eleonoor, zyn tweede dochter , was vrouw van Reinaud, Hertog van Gelder.
Vr. Wat merkwaardige gevallen gebeurden in deeze Regermg?
Ant. De aller droevigfte aardbeving die ooit in Engelant gevoeld is ; en een zoo vreeslyken hongersnoot, dat men eikanderen verfcheurde: deezen hongersnoot duurde drie jaren. Ook wierd de Ridder Order van de Tempelieren in dezen tyd uit geroeit.
Eduard III., XXXI. Koning van Engelant. Van 1327. tot 1377.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers.
Joh.XXII. 1316 Andronicus II. Fred. III. 1314 Ien. XII. 1334 1283 Lodew.1V. 1330
Clem. VI. 1342 Andronic. III. Karbl.IV. 1347 lNNOC.VI.1352 1332 Koningen van
Urban.V. 1362 Johan. V. 1341 Vrankryk Greg.XI. 1370 Johan.VI. 1355 KarelIV. 1322 Philip. VI. 1328 Johan. I. 1353 KarelV. 1364
Vr. Wie volgde op Eduard II?
Ant. Eduard III. zyn Zoon, een jongeling van veertien jaren, deeze volgde hem op in 1327.
Vt



VAN ENGELANT. 143
Vr. Welken Karakter word hem toegeifchreven?
Ant. Dat zyn gezigt eerbied en agting inboezemde ; dat hy gunftig en goeddoende voor de goede, en onverbiddelyk ftreng ■voor dekwaade was. Een vrind voor Wedurwe, een Vader voor Wezen, en een byftan!der van alle ongelukkigen, en zyn vermaak iWas de ellendigen te trooften. Zyn moedt was tot verwondering van de geheele wereld, nochtans was ze hem geen voorwerp Lvan eigen liefde , noch verwekte geene ;grootshartigheit in hem. Zyne Onderdanen \ waren hem dierbaar. De onverzettelyke ieenigheit die tuflchen hem, en de Konini gin beftond , vermeerde zyn geluk. In 't i kort, hy had als een volmaakt Vorft kuni nen aangemerkt worden, zoo niet de Staati zucht hem op een hatelyke wyze den vree;de had doen bretken die hy met de Schotten [gemaakt had.
Vr. Welk waren de eerfte aanmerkelyke : zaken in zyne Regering?
Ant. Hy had groote moeite om de Faöie i die in het Koninkryk om zyns Vaders zaak j gemaakt waren te dempen. Robert Bruce i met deeze onluften zyn voordeel doende , : zond een Leger in Engelant, 't welk, gewoon zynde te overwinnen, des te vrees1 lyker was.
Vr. Had dit Leger eenig byzonder geluk ?
Ant. Het maakte een vreeslyke verwoesi ting op de Engelfche Frontieren. Eduard i verzamelde een Leger van 6"o, ooo. man, eh i trok uit om hem flag te leveren. De twee
Le-



144 H I S T O R I E
Legers bleeven in 't gezicht van elkande» reD geduurende veertien dagen , en toen trokken de Schotten af, in hun eigen Lant, waarna Eduard een vreede met hem floot, en om dezelve geduurzaamer te maken zoo huwde David, zyn oudtfte Zoon aan Bruce , en zynen waarfchylyken erfgenaam , met Joanna, Koning Eduards zufter.
Vr. Borft den oorlog met Schotlant ver* volgens niet weder uit?
Ant. De 'Lord Beaumont, die, zedert zyn bannifTement, in Vrankryk geweeft was , ging door order van den Koning van Engelant na Baliol, Zoon van Koning Johannes, ■en maakte hem de verovering van Schotlant zoo fchynbaar gemakkelyk, dat hy hem overhaalde om met hem in Engelant te gaan; alwaar hy gekomen zynde, Koning Eduard beloofde, om een lichaam Troepen te lichten , om zynen fchoon broeder tegen te g^an , onder voorwaarden dat hy zynen Vaflal moeft worden.
Vr. Welk was het gevolg van die onderneming £
Ant. Baliol won vier Veldflagen, in korten tyd, en verplichte David, en de Koningin zyn Vrouw, om in Vrankryk te vluggen, Baliol deed hulden aan Eduard voor zyne Kroon, waar na Eduard het Masker afhgtte , Berwyk belegerde, en innam, en de regering die David in Schotlant aangefteld had, geheelyk vernietigde.
Vr. Wierden de Schotten door deeze overwinning t' ondergebragt?
Vr. Neen, een lichaam ongenoegden verdreven



VAN ENGELANT. 145.
dreven Baliol, die by Eduard vlugtte. De Koning nam de Wapenen op, verwon hec grootfte gedeelte van Schotlant, en gaf de regering 'er van aan den Graaf Athol. De* zen Graaf wierd korts daar aan gedood, in een batalie, die hy verloor.
Fr. Stonden de Schotten niet weder op ?
Ant. Robert Stuart, die vervolgens Koning van Schotlant wierd , krygskundig geworden zynde in de oorlogen, die Koning Eduard met Vrankryk gevoert had: maakte dat David II. te rug wierd geroepen, die daar op in Shotlant kwam, en met een uitgezochtte manfehap, in Northumberlant trekkende , doordrong tot aan Darham, 'e welk hy innam, doende al deszelfs ïnwoonderen over den kling fpringen; daar op belegerde hy het Kafteel Wirk, behorende aan de Gravin van Salisbury, die'er zelf in was: David ontmoette hier een wakkeren tegenftant,en zag af van zyne onderneming, op de tyding dat de Koning Eduard op hem aankwam.
Fr. Wierd Eduard eenigen tyd voor dit Kafteel opgehouden?
Ant. Hy leide een bezoek af by de Gravin van Salisbury,' t geen de Hiftoriefchryvers gelegenheit geeft om te zeggen, dat hy ten hooglten op haar verheft was, doch zonder gront: en dewyl die Hertstocht, hy zy dan waare, of vallche, geen de minfte gevolgen gehad heeft, is zy hier geen onderzoek waardig. Korts daar aan maakte Eduard. een wapenfehorfing met David.
Fr. Op wat wyze eindigde dezen oorlog?
K Ant.



tA6 HISTORIE
Ant. Philip overrede David, om een inval in Engelant te doen, welke hy vervol? gens deed, met een Leger van 30, 000.man, dringende door tot voor Derham. Koningin Philippa ondernam den vyand af te keren , en ten dien einde ftelde zy haar zelf aan het hooft van haar Leger , bevogt den Schotjehen Koning, die drie wonden kreeg, krygsgevangen gemaakt wierd, en 20,000. man op 'c Slagveld liet. Naderhant wierd hy opgeüöten in den Tour te Londen,doch verkreeg zyne vryheit dooreen Traktaat, dat een einde maakte van dien oorlogh.
Vr. By wat gelegenheit maakte Eduard oorlog met Vrankryk.
Ant. Karei IV. gebynaamt de Scboone, Koning van Vrankryk, overleden zynde zonder mannelyke kinderen na te laten, zoo volgde hem zynen Neef Philippus de Valois op, uitkragc van de Salyke Wet, welke ter zeiver tyd Koning Eduard van de opvolging uitfloot ; Eduard maakte eiflehen op dezelve uit hoofde van de Koningin zyne Moeder ,die een dochter'was van Philippus de Scboone, en zufter van Karei de Scboone, daar Philip de Valois maar een Neef van was.
Vr. Was dit een billyke gelegenheit?
Ant. De Salyke Wet fluit de Vrouwen, en hunne nakomelingen, uit van de Kroon: doch hier in moet aangemerkt worden , dat die Wet eerft ten tyde van Philippus de Lange ingevoert is, ten nadeele van Johanna, dochter van Hutin, als mede dat veele Heeren het gezach van die Wet niet wilden erkennen. De Hertog van Bourgondyen deed 'er
een



van engelant. j47
een proteft tegen, in 't byzyn van al de Pairs, tot verdedeging van de regcen van Johanna, aan welke hy wilde dat de Kroon behoorde, door het regt der natuure en der Volkeren. Daar en boven is het bekent dat deeze Wet niet als onwederfprekelyk word aangemerkt. Philippus de Lange overleden zynde , kwam Karei de Schoone, in nadeel van zyne Nichten, op den Throon, en federc dien tyd is de Salyke IVet nooit weder tegen gefprooken. Nochtans nam Eduard den tytel van Koning van Vrankryk aan , die zyne opvolgers altoos behouden hebben.
Vr. Deed Eduard hulde aan Philip?
Ant. Ja ; doch het was na zeer grooten tegenftand,en niet eerder voor Philip hem deswegens gedagvaard had;en dewyl hy noch minderjarig was, was hy gehouden om de hulde te doen. Daar toe ging hy na Amiens, met een pragtig gevolg , en een fleep van duizent Kuiters. Hy deed daar zyne hulde aan Philip, in 't byzyn van dep'Koningei} van Navarre, van Maiorka , en van Bohemen , voor het Lantfchap Guienne, en het Graaffchap Ponthieu, doch hy had eerft een ftil proteft gedaan tegens die huldiging.
Vr. Welke waren de gevolgen van dien Oorlog?
Ant. Zy waren verderflyk voor Vrankry&i Eduard maakte groote verwoeftingen int Vrankryk, en bragt 2yne overwinnende Wapenen tot voor de poorten van Parys; daar na won hy , op den 26 Auguftes 1346 de berugte Slag van Crejfy tegen Philippus, E* duard, Prins van Walles , gebynaamt de K 2 Zewat,



I4g HISTORIE
Zwarte ,noch maar zeftien jaren oud zynde, en doende toen zyn eerften Veldtogt, had de eer van die overwinning. De Franfchen hadden een groot verlies in deezen Slagh, onder de doden waren de Koning van Bobemen , die , hoe wel blind zynde , voor Vrankryk het geweer trok, maar omkwam , gelyk hy lang gewenft had: de Hertog van Alencon 's Konings broeder, de Hertog van Lotharingen , de Graaf van Vlaanderen, de Graaf van Blois, vyftien andere Edelheden van den grootflen rang, en 1200 Ridders, bleven'er, en ontrent 80Standaarden wierden 'er verovert. De Hiftoriefchryvers melden dat de Engelfchen in dienSlag't eerft gebruik maakten van 't Kanon, en dat de Franfchen van het zelve in 't geheel niet voorzien waren , zoo dat de gevolgen van dezen Slagh toe te fchryven zyn aan de verbaallhcit welke deeze nieuwe Krygstuigen veroorzaakten.
Vr. Had Koning Eduard eenig merkelyk voordeel uit deezè overwinning?
Ant. Hy belegerde Calais, en nam het in, na een jaar belegs, Philip trok met een Leger van 150,000 msn,om die plaats te ontzetten, maar Eduard was zoo fterk begraven dat het niet mogelyk was hem aan te taften.
Vr. Op wat wyze wierd de Plaats geno-
Ant. De belegerden waren meelt geftorven, waarom de overige een verdrag moesten aangaan, zynde de werken van die Plaats noch in den zeiven ftaat als op den eerften dagh van het beleg. ■
Vr,



VAN ENGELANT. 149
Vr. Behaalde deezen Monarch geen andere voordelen op de Franfchen ?
Ant. Eduard, Prins van Walles, eenen optocht gemaakt hebbende tot voor de poorten van Bourges, met een Leger van 12,000 man, kwam Jan, Zoon,en opvolger, van Philip, met een Leger van 60,000 man, dat hy by hem verzameld had, ontrent Poitiers, op een plaats genaamt Maupertuis , en dwong hem tot den ftryd.
Vr. Welk was de uitfiag van dat gevegt?
Ant. Het was zeerglorieryk voor den Prins van Walles,die de Franfchen geheel verfloeg, Koning Johan, en zynen vierden zoon Philip, gevangen nam, en ontrent 6,000 Franfchen in het ftof deed byten , daar onder den Hertog van Bourbon, en de Conftabel van Vrank* ryk, ontrent vyftig der eerfte Edelen, en 800 minder Edellieden. De Prins van Walles behandelde den gevangen Koning met zoo veel zedige edelmoedigheit, dat hy de verwondering van een ieder wierd. Zyn vader, Koning Eduard, handelde hem op het alleruitmuntenftc; maar Koning Eduard, befloten hebbende, om zyne Wapenen in Vrankryk te voeren, zette Koning Johannes gevangen, in den Tour te Londen.
Vr. Was zoo veel geluk geen oorzaak dat Koning Eduard zich vleide met het veroveren van geheel Vrankryk?
Ant. Ja; en de opftant van Karei de Kwade , Koning van Navarre, beveiligde hem te meer in die hoop.
Vr. Was hy gelukkig in dezelve ?
Ant. Neep: want Karei V., op dien tyd K 3 Bau-



i5o HISTORIE
Daufin, brak al de grooce voornemens die Eduard gemaakt had: hy overwon de Koning van Navarre,zette hem gevangen , en fchikte alles zoo wel, dat de Koning van Engelant , na hy ongelukkig de belegering van Keinis had ondernomen, en alles tot voor de Poorten van Parys had verwoeft, en geen mogelykheit ziende om 'er Philip uit te dry> ven, tot een vreede toeltemde.
Vr Waar , en op wat voorwaardens , wierd die gefloten?
Ant. In het Dorp Bretigny. Koning Jahannes betaalde drie hondert duizend goude Kroonen voor zyn losgelt, en ftond aan de Engelfchen de geheele Souvereinitcit af van Guienne , Xaintonge , Angoulesme, Agenois , Perigrord, Rouerge , Limojïn , Query , de Graafschappen van Guines, vanPonthieu en van Poitou: Boulogne, en Calais. Ik gaa de verdere voorwaardens van dien vreede voorT by , dezelven wierd getekent den 8 May 1.360.
Vr. Wierden dezelve nagekomen ?
Ant. Ja, Koning Johan geraakte in vryheit, na hy vier jaren, een maand, en vyf dagen gevangen had gezeten ; hy onderhield tot de allerminfte voorwaardens van den Vreede, onaangezien de belediging die daar door aan zyne onderdanen gefchiedde : zelf ging hy over na Engelant, om eenige punten in gefchil, met Koning Eduard, te regelen , en ftierf den 8 April 1364.
Vr. Onderhield Karei V. mede de vreedens punten getrouwelyk?
Ant. Neens wanc hy deed Eduard den
oor-
'-



VAN ENGELANT. xst
oorlog aaa , welke zoo nootlottig voör dien Koning was, als de voorgaande hem voordelig was geweeft ; want den wyzen Monarch floeg hem in verfcheide Veldflagen, fchoon hy nooit een voet uit zyn Paleis zette, en dreef hem uit de fterke Plaatzen die hy in Vrankryk had, uitgezondert uit Calais.'
Vr. Wierd Koning Eduard niet in andere oorlogen ingcwkkeld?
Ant. Hy nam de belangen aan van zyn fchoonzoon, Johan, ürave van Montfoort, tegens Karei van Blois; en wyl hy zoo gelukkig met was dat hy dien oorlog ten einde bragt, toen hy in Bretagne overtrok, zag hy'egter, dat dezelve na zyn wenfchen. uitviel. Want Karei verloor hier te famen zyn Hertogdom, en leven, in den flag van Avrai, die voorviel den 29 September
Fr. Wat voor andere aanmerkelyke daden verrigtte Eduard.
Ant. De Engelfche Kooplieden hem geklaagt hebbende wegens de Spaanfcbe Kapers , die de Kuften onveilig maakten, en groote fchade toebragten, zoo beloofde hy zulks te beletten. Ten dien einde eenige Scheepen by een gebragt hebbende, kwam hy met dezelve op hun af, floegze , en nam zes-en-twintig van hunne Scheepen, deed 'er eenige in den gront zinken , en verdreef de overige. Dit , fchoon geen zaak van groot belang, fcheen Eduard eën verrigting van zoo veel glory , dat hy g, 4 pronk-



',J2 HISTORIE
pronk penningen deed liaan op welken zyn perfoon op het boord van een Schip, met het Zwaart in de hant vertoont wierd, zoo gaarne wilde hy de gedachtenis hier van bewaren.
Vr. Wat Ridderlyke inftelling word aan Eduard toegefchreven ?
Ant. Die van de Order van de Kouzebant, de allerberugtfte ïn Engelant, en in de geheele Wereld.
' Vr. Weet men by wat gelegenheit?
Ant. Men wil dat het gefchiedde ter Jgelegenheit van den Kouzenband,van de Gravinne van Salisbury, welke op een Bal, terwyl zy danltte van haar been vallende, door den Koning opgeraapt wierd,maar zy dacht dat de Koning iets anders voor had , en haare verbaallheit daar over, door den Koning opgemerkt zynde, zoo zeide hy, om haar en zich zeiven te regtvaardigen. Oneer zy bet voor dien'er kwaat uit denkt,daar hynoch by voegde, menig een die om de Kouzeband gelachen heeft, zal zich noch gelukkig agten met diergelyke vergiert te zyn; hier word noch bygevoegt, dat hyin gedachtenis van dit geval, de Ridderorder van de Kouzeband inltelde, en den zin der gezegde woorde* aan dezelve tot een zinfpreuk gaf.
Vr. Geef eenig berigt van zyn geilacht?
Ant. Hy had by Philippa van Hainaut, £duard , Prins van Walles, gebynaamt de Zwar» te, (om zyne zwarte Wapenen) de aller-
dap-
* Htny fait fui mal y penfe, is de fpreuk van die beïiijte Oider. De Hollanders hebben'et Voor gezegc dit *rg itnkf > vaart arg in 'i kart



VAN ENGELANT. 153
dapperfte Prins zynes tyds; de Koning gaf hem de Regering zyner buitenlandfche Lan? den. Hy muntte daar in uit, door een menigte doorlugtige bedryven : hy ging na Spanjen, om Pieter de Wreede op te volgen, en Uoeg Hendrik Trajiamare, die hem de Kroon betwiüte; en na hy een onfterflyke Glory verkregen had, ftierf hy in den bloei zyner jaren, den 8 J'Jny 1379- zynde zes en veertig jaar ; de gantiche Engelfche Natie be-? treurde zyn verlies. Hy bezat alle deugden in den hoogften top, zyn ondervinding als Generaal, was al zoo groot, als zyne dapperheit als Soldaat, dapper zonder woeftheit, trots in 't gevegt , en zedig in den ommegang; zoo dat hy een ieder tot ver? wondering ftrekte. Hy was gehoorzaam en onderdanig aan den Konmg , zyn Vader , dien hy nooit eenige rede tot ongenoegen gaf: Edelmoedig- en milddadigheit was zyn grootfte vermaak, ook erkende hy de verdienften daar hyzc vond: dus bezat hy al de eigenfchappen van een waar Held. Het Parlement was op zyne begraaffenis.
Vr. Was hy ooic gehuwt?
Ant. Ja, met Jobanna zyne Nichte, dochter van Edmund, Grave van Kent, onthooft in 't begin van deeze Regering, als reets aan gemerkt is; zy was Weduwe van Thomas,' Graaf van Hollant, de Koning zyn Vader, dacht dat het billik was, in erkentenis van de groote dienften van zyn Zoon, . hem dat huwelyk toe te ftaan, dewyl hy zeer hartelyk op haar verheft was; en zoo uitnement was haare fchoonheit, dat zy K 5 al.



154 HISTORIE algemeen genoemt wierd, de overfchoöne Jabanna.
Vr. Had hv eenige kinderen by haar?
Ant. Ja: Eduard, welke ftierf, zeven jaren oudt zynde, en Richard, die tot de Kroon van Engelant opvolgde.
Vr. Welke zyn de kinderen van Eduard HL?
Ant. Hy had'er twaalf in 't geheel, by zyneKonmginnen,waar van'er fommigeyoor hem ftierven. William van Hatfield; Lionel, Hertog van Clarence; John van Gaut, Hertog vanLancafter, deeze was tweemaal gehuwt in zyn Vaders leeftyd, en had kinderen van welke in de volgende Regering zal gefproken worden. Edmund, Hertog van York, Willem van Windjor , ftierf jong; Thomas, Hertog van Gloucejier, en vier dochters, te weten Izabelle, die aan den Graaf van SoisJbns trouwde, Joanna, belooft aan den Prins van Kaftüien, kwam om, op haar reis na Spanjen, alwaar zy heene ging om haar huwelyk te voltrekken. Blanche, die maar korte jaren leefde; Maria, die met den Hertog van Bretagne trouwde, en Margreta, Vrouwe vaü Johan Haflings, Grave vun Pembrook.
Vr. Van wat kwaal ftierf Eduard IJL?
Ant. Aan dé Shingles * , in zyn Paleis té Sheen, nu genaamt Richmond, gelegen op de Rivier de Teems, den twee-en-twintigften Juny 1377. in het vyftigfte jaar zynes ou* derdoms, en het vyf- en- veertigftc zyner Regering. Eer hy de wereld verliet zach hy zieh van de wereld verlaten; Alice zyne be-
mind$
* Andeis 't Wilt, cf St, fitihmt vuur.



VAN ËN GE LA NT. 155
minde Minnares, hem na by aan zyn einde ziende,pakte by een watzy dierbaard: krygen kon, rukte de ring van zyn vinger, en ging met dien roof henen, zyne Hovelingen, en Kapellanen, gaven hem geen minder bewyzen van hunne ondankbaarheit.
Vr. Leefde Johannes Wie klif niet onder deeze Regering?
Ant. Ja: overtuigt zynde van valsheit der Leere der Perfoonlyke aanvyezenrheit, de Pelgrirnaadies; 't Vagevuur enz. zoo had hy in al zyn Predikatiën,het heel heftig tegens deeze Hellingen, en tegens de Geeftelykheit; deswegens voor den Biflchop van London geroepen zynde, zoo onrftond daar uit een groote verwarring: Wicklif was een man van bekende Godvrugr. en geleerrheit, doch in een vergadering gehouden te Oxfort, wierden zyne Hellingen opentlyk veroordeeld, nochtans ontkwam hy de kwaataardigheit zyner vyanden, en ftierf in vreede in zyn Carfpel in Lutterwortb, in 1384. Hy word met recht voor een der grootfte hervormers van de Kerk gehouden.
Richard II., XXXII. Koning «araEngelant, Van 1377. tot 1309. Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefierfcbe Keizers. Greg.XI. 137b Johan.VI. 1355 Kakel IV. 1347 Ükban.VI. 1378 üj4an. II. 1391 Wencisl. 1378 Bonif.IX. 1389 Koningen van
Vrankryk Karei. V. 1368 Karel VI. 1380 . Vr. Wie volgde Eduard op?
Ant,



iS6 HISTORIE
Ant. Richard II. zyn fchoonzoon, geboren te Bourdeaux op den 6 January 1366. tot Prins van Walles verklaart in 1377. en gekroont den 16 July des zelvcn jaars, 24 dagen na het overlyden van Eduard, in het elfde jaar zynes ouderdoms. In dezen tyd melden , de Hiftoriefchryvers eerft de maniere van Kampvqgten in Wcjlmunfter Hal, by wyze van uitdaging, fchoon het zeker is dat de zaak van veel langer tyd zyHen oorfprong heeft.
Vr. Wie regeerde het Koninkryk geduurende zyne minderjarigheit?
Ant. De Hertog van Lancafter, de Graaf van Cambridge, die vervolgens Hertog van York wierd, en den Hertog van Glocefter; zyne Oomen : deeze de Regering tragtende in handen te houden, hadden geduurig iets tegens zyne beftiering te zeggen, ook maakten zy het volk op tegens zyne •gunstelingen.
Vr. Welke waren zyn voornaamfte gunstelingen ?
Ant Robert de Vere, Grave van Oxfort, welke door Richard tot Marquis van Dublin, en Hertog van Yrlant verheven wierd, Alexander Navel, Aartsbiflchop van York: Michiel de la Pole, Zoon van een Koopmanvan Londen, en den regten Trejibaan, die nooit verzuimde 's Kopings wil, en begeerte met fchynbaare redenen goed te keuren, en 'er in toe te ftemmen.
Vr. Welk een gedenkwaardig geval gebeurde in 't begin zynen Regering?
Ant. De Schotten vernoegen het Engel-
Jche



VAN ENGELANT. 157
li-bt Leger, waar op een driejarige Trevef volgde. De Franfchen roofde langs de Engelfche Kuiten, waar op Richard zyne Wapenen in Vrankryk bragt, doch zonder goea gevolg. Dezen Oorlog "eindigde met het fluiten van een ïTreves voor twintig jaren, en met het Huwelyk van Izabelle , dochter van Karei VI, met Richard.
Vr. Had hy geen onluften geduurende zyne Regering?
Ant. Ja: om niet te fpreken van die welke de navolgers van Wieklieff, in Londen, en andere Plaatzen veroorzaakten , zoo waren de Hertogen zyne Oomen (die van Glowcefter in 't byzonder} meelt altoos tegens hem in de Wapenen.
Vr. Wat redenen gaven zy van hunnen handel?
Ant. Het leet dat zy te verkroppen hadden, met menfchen van een laage geboorte, in de plaatzen te zien die zy diende te bekleden: zonder dat zy (preken wilden van den toeleg die de gunltelingen op hunne levens maakte.
Vr. Wat was den uitflag van deeze fcheuringen.
Ant. Zy bragten het Koninkryk op dén kant van zyn bederf, en veroorzaakten de dood van verfcheide Edellieden : want de Koning kondfchap hebbende van den geheimen handel van den Hertog van Gloucefter, tegens hem, liet hem fmoren te Calais, alwaar hy gevangen zat: 'Richard Fitz Alan, Graaf van Arundel, wierd onthooft Thomas Beaucbamp, Grave van Warwick, wierd
ge.



i53 HISTORIE
gevonnift toe een altoos duurende ballingIchap op het Eilant Man, en Hendrik, Hertog van Herfort, moeit uit het Koninkryk.
i/'r. Maakte dit een eind van al de opftanden?
Ant. Neen: want de Hertog van Herfort, nu Hertog van Lancafter zynde, door zyns Vaders dood , die uit het Kyk geweken was, by Karei VI., wierd door den Engelfchen Adel weder uit Vrankryk geroepen , om het hooft te zyn van de ongenoegden, die befloten hadden om 's Konings lafheit en overdaad niet langer te dulden.
Vr. Had Lancafter moeds genoeg om zich te wagen?
Ant; De Hertog van Bretagne, hem Schepen en Volk bygezet hebbende,zoo landde hy ontrent Vames , in 't begin van July , en kwam behouden in Engelant te rug, op een plaats genaamt Roveerspur, in Yorkshire, alwaar hy ontfangen wierd als of hy een Engel ware geweeft, uit den hemel gedaald om hen te verlolTen.
Vr. Vond hy geenen tegenftand?
Ant. Richard was toen in Yrlant, om de Yren t' onder te brengen, dewelken rebelleerden; en Edmund, Hertog van York, op dien tyd Regent, zich zelf aan alle kanten verlaten vindende , en onbekwaam zynde om eenig Volk te ligten , ging die na zyn eigen Paleis te rugh , dewyl hy vond dat 'er geen middel was om den oploop te ftillen.
Vr. Wat gebeurde vervolgens ?
Ant.



VAN ENGELANT. 159
Ant. Richard uit Trlant te rugh gekeerc zynde, wierd gevangen gezet, in 't Kafteel van Flint, by Chefter; en daar na gebragt te London , alwaar de Hertog een Parlement beroepen had, 't welk de Koning voor hunnen Regtbank deed komen, en hem van de Kroon afzette, door een Atte van den 30 September 1399. in het twee-en-twintigite jaar van de regering van dien ongelukkigen Prins.
Vr. Waar wierd hy mede befchuldigd?
Ant. Dat hy zyne Onderdanen met zware laften gedrukt had; nemende hun inkomen wech, tot zeer flegte gebruiken; verrykende zyne gunftelingen ten koftevanhet bloed van zyn Volk; gevende aan die het gantifche beftier der zaken in handen; en dat hy de Hertog van Gloucefter , zyn Oom , ter dood had gebracht, zonder hem te regt te ftellen, volgens de Wetten van het Koninkryk : Eindelyk; wegens de ruine van een. menigte, en de dood van een groot getal zyner Onderdanen.
Vr. Wat wedervoer die ongelukkige Prini al verder?
Ant. Hy wierd gevangen gezet, in PontefraSt, een Kafteel in Tor kt s Hyre. Hendrik verzond hem met agt man onder het geleiIde van Pyers Exton, Richard befloot zyn lyf zoo duur te verkopen als 't mogelyk zoude zyn , maakte zich meefter van een ftrydbyl , van een der genen die al op hem aangevallen waren, en verdedigde zich zoo dapper dat 'er reets vier van hem ter neder leiden. Maar zoekende op het laaft, by Ex-
ton



ïöo HISTORIE
ton te komen, die op een Cbaife geklommen was, kreeg hy zoo vreeslyk een flag van hem op het hooft , met een knots, dat hy dood ter aarden viel : dus ftierf die ongelukkigcn Prins, op het drie-en-dertigfte jaar zynes ouderdoms.
Vr. Was hy ooit gehuwt?
Ant. la, tweemaal ; eerft met Anna van Luxenbiirg, Zufter van Keizer Wenceslaus, en naderhant met habelle, dochter van Karel VI., maar hy had geen erfgenaamen by dezelve. .
Vr. Welk een Karakter fchryft men hem
tCAnt. Dat hy de fchikkelykfle Monarch was van de wereld , van een onverfchilligen aart, goed, en grootdadig, maar daar by week , vreesagtig, en te veel overgegeven aan zyne gunttelingen.
Vr. MaakLen Wat Tyler, en Jack Straug ceen groote beroeringen ?
Ant. Ja ; en zulks wierd veroorzaakt door de hevige geldheffingen waar mede Richard het Volk verdrukte, 't welk in verfcheide gedeeltens van Engelant opltond : een der tolheffers van het hoftgelt aan Wat Teyler, om het zelve vooreen van zyne dochters gevraagt hebbende, zoo hield die ftaande dat zy onder de jaren was, die 'er de Wet toe vaftgefleld had. De Unt. fanger wilde 'er onderzoek na doen ter plaatze daar het hem niet vry ftond , en Teyler nam daar op een hamer, en Ilocg hem voor den kop dat het brein er uit ftoof: daar na hondert duizend man by een
roepen-



VAN ENGELANT. 161
roepende, zoo fielden zy zich in flagorde op Blaik-beatb, en trokken van daar op London , daar zy grooten moetwil begingen ; maar op een pardon dat hen aangeboden wierd, keerde een groot getal weder tot harent. Doch dertig duizent gingen weder na den Koning te Smitbfteld, aan wien Tyler zulke buitenfporige voorflagen deed, dat Richard niet wiit wat hy hem antwoorden zoude. Tyler lichtte zyn zwaart van tyt tot tyt, als om den Koning te dreigen 't geen Walwortb , Lord Major van Londen, niet kunnende dulden, hem een zoo geweldigen flag aan den Rebel deed toebrengen dat hy dood nederviel: Jack Strou zyn makker, die de Inwoonders van Ejjex, tot het opnemen der Wapenen opgezet had, wierd door 't Geregt veroordeeld; de overige Rebbellen moeften hen insgelyks onderwerpen.
HET HUIS van LANCASTER.
Hendrik IV., gebynaamt Bullingsbrook, XXXIII. Koning van Engelant.
Van 1390. tot 1413. Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfche Keizers. Bonif.IX. 1389 Emanuei. II. Wencesl. 1378 Innoc VII.1404. 1391 Robert le Pet
Greg. XII. 1406 i4°o Alex. V. 1408 .Sigismund 1410
J0H.XXÜI.1410 Koning van
Vrankryk KarelVI. 1380
Vr. Op wiens hooft wierd de Kroon van L Enge-



i62 HISTORIE
Engelant gezet na het afzetten van Richard 1L1 Ant. Op 't hooft van Hendrik van Lancaster , gebynaamt Biillingbrook, na de plaats zyner geboorte ;hy begon te regeren op den 30 September 1399.
Fr. Wiens Zoon was hy ? Ant. Van John van Gaunt, (naar zyn geboorte plaats ) derde Zoon van Eduard III. Vr. Wat Karakter had deeze Prins ? Ant. Zyn opperfte hoedanigheit, was een ongemeene jalouzy ontrent de Kroon, die hy door zulke middelen, verovert had, die algemeen niet goed gekeurt wierden. De moort van Richard II., is een altoosduurige fmette op zynen naam, en al zoo weinig is zyne roof van de Kroon goed te maken, noch de wyze op welke hy verfcheide daden verrigtte,die geenen lofverdienen. Hywas de eerfte die de Lollards, dat zyn de geene die de gevoelens van Wickliff volgde, verbrande. Willem Savotre, was de eerfte Martelaar over die zaak; hy wierd levendig verbrand. Vr. Zat hy geruft op zynen Throon ? Ant. Neen: zyne Regering was een aaneenschakeling van opftanden, die Engelant met bloed en ellenden ophoopten; hy triumfeerde echter alom over dezelve, maar het groot getal aanzienlyke luiden, die hy ter dood bragt, om dat zy dezelve berokkend hadden, maakten dat hy den bynaam van Wreed verkreeg.
Vr. Wierden zyne Onderdanen niet opgezet door vreemde Mogenheden ?
Ant. De Schotten onderfteunden Tercy , Grave van Northumberlant, maar zynde in
ver-



VAN ENGELANT. 163
verfcheide gevegten geflagen , wareu zy gehouden, om hunne vyandelykbeden te ftaken. Zy verlooren ook hunnen Prins Jakobus , welke Koning Robert, in Vrankryk gezonden had. Dezen jongen Prins viel m handen van Hendrik, die hem in den Tour, te Londen opfloac. De Franfchen, hielpen den berugten Owen Glendour, die de Welfchen tot den opftant bragt, en den tytel van Prins' van Walles aannam, alwaar hy zich zei ven langen tyd met goed geluk handhaafde. Hendrik trok op tegen Glendour, die naar Sno-wden HUI vertrok, maar een groote ftorm opftekende, was Hendrik gehouden om weder af te trekken. D^e itormen waren in dier tyd zoo ongemeen, dat de Engelfchen meinden , dat Glendour een verdrag gemaakt had met den Duivel, om den ondergang van zyn Lant voor te komen. Eenigen tyd daar na, ging Glendour zyn' leven in een onbekende plaats doorbrengen.
Vr. Hielpen de Franfchen de ongenoegde Engelfchen ook niet met Volk?
Ant. Ja;zy lichtte magtige Legers, daar zy Guienne dikmaals mede overvielen , en namen in het zelve veele Steden in. Zy trachtte ook Calais in te krygen , doch met weinig, geluk, om de inwendige beroertens die Vrankryk verfcheurdén , deeze beroertens waren oorzaak dat zy geen Leger te voet op den been konden 'brengen dat voor eenigen' aan eenvolgenden tyd magtig genoeg was tegens een' buitenlandfchen Vyand.
Vr. Stookte Hendrik deeze giftingen Onder de Franfchen niet aan?
L 2 Ant.



HISTORIE
Ant. Hy hielp den Hertog van Orlmns, met Troepen , dewelken toen ze door den Vreede nutteloos geworden waren, en niet betaald wierden van de geene die hen gebruikt hadden, groote onluften veroorzaakte in Normandyen, Touraine, Maine en Anjou.
Vr. Aan wat kwaal ftierf Hendrik?
Ant. Mezaray zegt,dathetwasaanLazery. Na hy 'er drie maanden mede geplaagt was geweelt kwam hy'er eindelyk aan te iterven op den 10 Maart 1413. Het veertiende Jaar van zyne Regering, en het zes-en-veertigfte van zyn' ouderdom, in de Jeruzalems Kamer, in de .Abdy van IVeJlmunfter , volgens eene voorzegging die hem gedaan was. Anderen zeggen dat hy aan een beroerte overleed.
Vr. Was hy ooit getrouwt geweeft?
Ant. Tweemaal, eerft met Maria de Bohun, dochter van Humphrey, Grave van Hereford , naderhant met Johanna van Navarre , Weduwe van Johan V., Hertog van Bretagne, by welke hy geen nakomelingen had.
Vr. Had hy eenige kinderen by zyn eerste Vrouw ?
Ant. Ja ; Hendrik V. , die hem opvolgde, Humphery, Hertog van Gloucefter; en twee dochters , namelyk Blancbe , gehüwt met Lodewyk Barbatus , Keurvorft van den Paltz aan den Ryn, en Pbilippa , Vrouwe van Erit, Koning van Denemarken, en Noorwegen.
Vr. Welke uitmuntende Mannen had men onder zyne Regering?
Ant.



VAN ENGELANT. 165
Ant. De berügte Robert Knolles, die Gouverneurvan Guienne ge weeft was, en onder l'Eduard III. zeer uitgemunt heeft. Willem V, Jof Wickham, Biflchop van Winchefter. Sir TRicbard IVittingêon, Maior van Londen, zeer. iberugt door hunne liefdadige werken, en jde nuttige ftichtingen, die'zy gemaakt hebben. Dezelve Regering is ook berugt door [Godefrooi Chaucer , en John Gower, beide l'Poëten, welke men voor de eerfte hervorjmers der Engelfche Taal houd ; onder de Rei^erin van Hendrik, wierd de Stad Londen mee de droeve plaag bezogt,die meer dan,30,000 van de inwoonders wech fleepte.
Hendrik V. ,gehymamt Monmouth, XXXIV. Koning van Engelant.
Van 1413. tot 1422.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wfterfcbe Keizers.
fOH XXIII.I4IO EMANUEL II. SlGISMUND I4IO
MARTINV.1417 ï39t Koningen van
Vrankryk Kar el VI. eu KaeelVII. 1380
Vr. Wie volgde op Hendrik IV?
Ant. Hendrik V., zyn oudtfte Zoon, geboren in 1288. te Monmouth, en tot Prins van Walles , dat is denkelyke erfgenaam van de Kroon van Engelant, verklaart, in 1390-
Vr. Wanneer begon hy zyne Regering? Ant. in 1413.
L 3 Vr ,



i66 HISTORIE
Vr. Befchryf my zyn Perfoön ?
Ant. Hy was welgefchapen , en een Krygsman in zyn geftalte, een ervaren.Kapitein, een goed Staatsman in zyn gedrag: hy had een zeer uitgcftrekten en bevatbaren geert, die zeer vrugtbaar was in groote ontwerpen: daar wy noch by moeten voegen, dat hy al zyne Ondernemingen zoo wel aanlei, dat ze hem altoos gelukten. Hy was een groot liefhebber van gerechtigheit, hy gehoorzaamde zelf zyne eigene geboden , en maakte dat anderen dezelve gehoorzaamden. Hy was Godvrugtig zonder gemaaktheit, en "een groot befchermer van de Kerk en van de Geeftelykheit. Hy is misprezen wegens zyne onbepaalde heerfchluft ; en wegens dat hy niet zeer mild, en een weinig naar de wreede kant was, hy had een vry ongebonde leven onder zynen Vader geleid.
Vr. Wat eifchen maakte dezen Prins ten aanzien van Vrankryk?
Ant. Hy maakte eifchen op Normandyen, Anjou, Maine, en Poitou, en handhaafde het tegt dat Eduard III. op de Kroon van Vrankryk, gevorderd had.
Vr. Wat handelwyze gebruikte hy in 't eerft daar toe?
Ant. De onderhandeling; en daar toe vervoegde hy zich by Karei VI., Koning van Vrankryk, om een afftant te bekomen van de bovengenaamde Provintien ten zyne voordeele, doch zulks niet Hagende, verklaarde hy dien Monarch den oorlog.
Vr. Waar begon hy die het eerfte ?
Ant.



VAN ENGELANT. i6>
' Ant. Hy ontfcheepten een Leger te Ha<vre de Grote in Normandyen. den 21 Augustus 1415. belegerde Harfleur , 't welk hy wechnam, na een dapperen tegenftand , en met Engeljchen bevolkte. Geduurende deeze belegering wierd wel zyn halve Leger door de Franfchen in ftukken gehakt , of verging door verfcheide ziektens.
Vr. Waar ging hy daar na?
Ant. Hy ging na Caux , trok over de Somvie by de plaats Agencourt, alwaar hv hec Franfche Leger verfloeg, 'c welk viermaal zoo fferk was als het zyne, en af kwam om hem flag te leveren op den 25 üótober van 't zelve jaar; verfcheide Franfche Prinfén en Edellieden kwamen'er om, als mede een groot getal gemeene Soldaten , ontrent 10,000. man in 't geheel. In hec hevigfte van deeze Mtie wierd hy moedig aangevallen, door de Hertog van Alencon; die, met een flag van zyn Strydbyl, dé kroon die op zyn Heimet was, in een 11 ig half af floeg. Sommige Hiftoriefchryvers verhac len, dat de Engeljchen alleen den Hertog van Tori, den Graaf van Suffolk, vier Ridders, eene Schildknaap, en agt*en-twintig gemeene verloren. Maar andere zeggen roet meer waarfchynlykheit dat de Engelfchen 400. man verloren.
Vr. Vemoegde Hendrik zich met zyne overwinning. - •
Ant. Na zyne Vloot de Franfche geflagen had, in het begin van het volgende jaar, maakte hy een inval in Normandyen in July 1417., en nam verfcheide Plaatzen en ProL 4 vinnen



ï6B HISTORIE
■vintien wech,hy bragt den winter daar door, en de volgende zomer trok hy uit om zyne veroveringen verder voort te zetten. '
Vr. Wat Steden nam hy in?
Ant. Byzonderlyk Cherboroug, en Ronaan, in 1418, de laatite Stad wederftond eene belegering met eene ddpperheit die zoo groot was als ooit van gehooort is, en zou nooit genomen geworden zyn , zoo zy niet gedwongen ware, door hongersnood , welke zoo groot was, dat zy leer aten, en dat alle foorten van dieren, en vermorzelbaare zaken hen tot voedzel moeften dienen.
Vr. Trachtte de Franfchen niet om- die Stad fpoedig te helpen.
Ant. De Daufin was zeer begerig om het te doen , maar zyn Leger was niet fterk genoeg om zynen vyand te dwingen, hy had den Hertog van Bourgondien verzogt om hunne magt by een te voegen ; die gaf voor, dat hy zyn Leger op de been gebragt had, enkelyk tot ontlafting van 't Volk, en dus maakte hy 'er geen ander gebruik van dan dat hy 't Volk van Karei 'er mede in beweging hield , en de veroveringen van hunnen gemeenen Vyand bevorderde. Zoo dat Roman , na eene lange belegering uit geftaan te hebben, zich moeit overgeven.
Vr. Bleef Hendrik hier mede ftil?
Ant. Hy maakte zich meefter van het overige \aï\*SVormandyen , eer het jaar 1419 ten einde liep. 215 Jaren na den tyd dat Philip Auguftus, Koning Johannes'er van had afgezet, en het met zyne eigene heerfchappyen vereenigt had.



VAN ENGELANT. 169
Vr. Was het geluk hem verders gunftig?
Ant. Hy u&vciPontoife met de ladder,ook veroverde hy het geheele Lancfchap van. Vexin , in Normandyen ; nochtans, waren de voordeden die hier behaald wierden , veel geringer, als die, welken hy bedong in een Traktaat, gefloten te Troies, in Champagne, op den 2Q May 1420.
Vr. Waar in was dat Traktaat zoo voor- ' delig voor Engelant ?
Ant. Karei VI. ftond toe, dat de Prinfes Katbarina, zyne dochter, met Hendrik zoude huwen ^erkennende hem voor eenige erfgenaam van zyne Kroon, in nadeel van den Daufin zyn Zoon ; en verklaarde hem ter zeiver tyd Regent van het Koninkryk.
Vr. Wierd dit Traktaat heiliglyk onderhouden?
Ant. Hendrik trouwde met de Prinfes, en wierd erkent voor Regent, en in die hoedanigheit leide hy eene bezetting in Parys, en in verfcheide andere Steden van het Koninkryk , niet. tegenflaande de Daufin hem zeer in zyne overwinningen ttgenftond , en dat zyne Troepen een lichaam Ruiters gefbgen hadden , en de Hertog van Clavenu, en broeder van Hendrik, te Bange gebleven waren, op den 3 April 1421., is. het echter fchynbaar, dat Hendrik, de verklaring van zyn fchoonvader door de Wapenen zoude hebben doen gelden, zoo niet zyn doodt, die veroorzaakt wierd dooreen buik* loop, te Vincennes, den 31 Auguflus 1422., zulks belet hadde inhet vier-en dertigfte jaar zynes ouderdo'ms, na eene glorieryke ReL j ge-



i7o HISTORIE
gering, van negen jaren, en vyf maanden.
Vr. Overleefde Karei VI. zyn fchoonzoon Koning Hendrik eenigen tyd ?
Ant. Maar vyfcien dagen , en zyne dood gaf een' nieuwen draai aan de Engelfche zaken.
Vr. Was Hendrik een vyand van de Ldlards?
Ant. Ja; Sir John Oldcaftle, Lord Cobhan, eene van de hoofden der zeiven, wierd door zynen Broeder gevat, en in den Tour gevangen gezet, waar uit hy ontvluchtte; doch naderhant weder gevangen zynde, wierd hy opgehangen. Hy ftierf meteen verwonderlyke gereedheit, en was de eerfte onder de Édelen , die om den Godtsdienft omkwam.
Vr. Liet Hendrik eenige erfgenaamen na?
Ant. Niet meer als een zoon, Hendrik VL, die hy had by zyn Vrouw Katharina, deeze niet tegenftaande zy Weduwe was, van zoo groot een Vorft,en afftamde van de berugtlte Huizen van £«rqpa,.huwde zy eenigen tyt daar na met een iVelfch Edelman, genaamt Owen Tndor, waar door de Franfchen, en de Engelfchen, zeer geergert wierden. Men wil dat dien Edelman , afftamde van de oude Welfche Koningen, doch ik weet niet hoe het te bewyzen is. Zy had by dien Owen Tudor drie zonen, Edmund, Gafper, en Owen; de oudtfte trouwde met Margariet, eenige dochter van John Beaufort, Hertog van Somerfet, fchoonzoon van John van Gaut, Hertog van Lancafter, en van Katharina Voet, zyn derde Vrouw. Hy was Vader van Hendrik VII., als in 't vervolg blyken zal.
Hen-



VAN ENGELANT. 171
Hendrik VI., gebynaamt van Windfor, XXXV. Koning van Engelant.
Van 1422. tot 1461.
Pauzen. Oofterfcbe Keizers. Wefterfcbe Keizers. Martin V. 1417 Eman. II. 1391 SiGisMUND.1410 EuGEN.lV.1431 Johan. VII.1426 AlbertII. 1438 Nicol.V. 1447 Const.IJI. 1448 freder.IV.i440 CALiXT.III.14s5 laatfte Oofterfcbe Koningen van Pius 1. 1458 Keizer. Vrankryk
KareL VII. 1422 L0DEW.XI.1440
Vr. Wie volgde op Hendrik, V.l
Ant. Hendrik VI. zyn Zoon, zynde maar negen maanden oud.
Vr. Waar wierd dien Prins geboren?
Ant. Te Windfor, op den 6 December 1421; Het volgende jaar vo'gde hy zyn Vader op; en na de dood van Karei VL, wierd hy voor Koning van Vrankryk erkend, door het halve Koninkryk. Hy wierd onttroont in 1461. doch bekwam zyn Kroon weder, in 1471-: en in 1472. verloor hy dezelve nochmaals, en met een zyn leven.
Vr. Welk is het Karakter van Hendrik VI.?
Ant. Hy was een goed rechtvaardig, eerlyk , gematigt , en godtvrugtig Prins ; en geheelyk overgegeven aan de belangen van het Koninkryk. Hy was gebooren met een uitnemend geduld in al de zwarigheden des levens'. Zyn groot en eenige gebrek was, een zoort van domheit,die hem onbekwaam
maakte



nt HISTORIE
maakte om zonder de hulp van anderen te regeren.
Vr. Wie wierd 'er gedurende de minderjari^heit van Hendrik VL , met de regering be-
lalt? ■ '
Ant.' De Hertog van Bedfort , deeze wierd gemaakt Proteiïor, in zyne afwezentheit wierden Humphrey, Hertog van Gloucejler , en Thomas Beaufort , Hertog van Exeter, en de Biflchop van Winch?fler , belaft met de opvoeding van den Prinsf.
Vr. In >wat ftaat waren de Landen van dezen Prins by zyn opvolging. ' Ant. Engelant, en Trlant, genooten een diepe ruft, maar Karei VII. bevlytigde zich met alle vermogen, om eens in ftaat te zyn van met magt op den Throon van Vrankryk te klimmen.
Vr. Was hy gelukkig?
Ant. Neen , want hy verloor de fkgen van Crevant, en Verneu'il; een corps Engelfche Troepen wierd geflagen by Gravelle, doch dit bragt hem geen voordeel toe, en de Engelfchen , ontroofde hem zoo veel fterke Plaatzen, dat de eenigen tytel, die zy hem tans gaven , was , die. van Koninkje van Bourges, en men mach wel vaft ftellen, dat zy hem wel haalt aan de andere zyde van. de Loire zouden gedreven hebben, zoo zy Orleans ingekregen hadden.
Vr. Belegerde zy het?
Ant. Ja, zy kwamen'er voor den 12 October 1428 , en na zy verfcheidemalen de manfchapgeflagen hadden,die uitgezonden was. om yer leeftogt in te bezorgen , zoo
hield



VAN ENGELANT. 173
hield men het als verloren, wanneer Johanna $ Are, een jonge Schaapherderin (j van twintig jaren , geboren in het Dorp Domrimy in Lotharingen , te Chinon kwam, alwaar Koning Karei toen zyn Hof hield. Zy zeide dat zy door den Hemel gezonden was, om de belegering van Orleans op te flaan, en hem vervolgens na Reims te brengen, om hem in die Stad te doen' Kroonen.
Vr. Sloeg men eenig geloof aan haar zeggen ?
Ant. De Koning ftelde haar aan het onderzoek van eenige Godtgeleerden, die op maakte, (ik .weet niet waar uit) dat zy van Godt gezonden was. üp deeze. inbeelding gaf Karei de Maagt van Orleans ,een groot lichaam Troepen, aan 't hooft van 't welke zy haar ftelde, en de Engelfchen geheelyk buiten poftuur bragt; daar op toog zy in Orleans, waar na zy ontrent 8oco man in ftukken hakte (volgens de Franfche Hiftoriefchryvers ,de Engellchen,fpreken van 600.) in 't beftormen van verfcheide flerktens die de Engelfchen rondom deeze Stad gebouwt hadden,en die het beleg'er van met fchande moeiten opbreeken,op den 12May 1429; Maar dien fchielyken nederlaag der Engelfchen, word tocgefchreven aan de fterke inbeelding, en de verbaaftheit met welke zy bevangen waren, in het denkbeeld dat zy hadden dat 'er een wonder gebeurde.
Vr. Vervolgde de Maagt van Orleans haare overwinningen niet?
Ant. Ja zy vervolgde het. vyandlyke Leger >



i74 ' HISTORIE ger, en ontnam het Gergean, Melun, Bangenei ,Troyes, en Cbalms zy floeg hem te Patay, in Beauce en nam de dappere Talbot, hunnen Generaal gevangen, na het welke zy Karei te Reims bragt, al de Steden die op haren wegh waren wech nam, en even gelukkig was op haren te rug komft; moedigende de Franfchen in dier voegen aan, dat zy reets zoo ontzachlyk waren als de Engelfchen geweeft waren, flaande hen in alle Piaatzen , daar zy dezelven ontmoette.
Vr. Wat wierd 'er vervolgens van die Heldin?
Ant. Zy wierd gevangen , in een ftorm die op de Engelfchen gemaakt wierd, in de belegering van Compiegne, op den 25 May 1430. waarna zyhaar te Rouaan bragten, alwaar de Engelfche Minifters haar veroordeelden om verbrand te worden, op den 30 May 143 i-j egter gaf haar dood geen de minfte verandering in de zaken van Vrankryk, gelyk haare vyanden, zich daar mede gevleid hadden.
Vr. Wat maatregelen nam de Hertog van Bedfort om hunne verdere overwinningen voor te komen?
Ant. Van gedachten zynde, dat de Franfchen , die Koning Hendrik aanhongen te grooter aanklevenheit en liefde voor hem louden hebben, als hy gekroont was tot Koning van Vrankryk, bragt hy hem na Parys, alwaar zyne krooning gefchiedde , in de Kerk der H. Maagt, den 17 December 1430.
'Vr. Wat maatregelen nam hy ?
Ant.



VAN ENGELANT. 175
Ant. Hy lichtte volk in Engelant, eo in Yrlant, en verfterkte 'er zyn Leger mede; maar de Hertog van Bourgondien verzoent zynde met Karei VIL, en zich voor hem verklaarende, na den vreede, die te Arras gefloten wierd,en het jaar daar aan,die van Parys zich aan Karei imgelyks onderworpen hebbende, verloren de Engelfchen daaglyks Lant, en tot volmaking van hun ongeval , verloren zy den Hertog van Bedfort een man van dapperheit en ondervinding, die zeer van de Soldaten bemint was.
Vr. Wie volgde hem in het gebied?
Ant. Richard, Hertog van York, die vervolgens opgevolgt wierd door Edmund Beau* fort , Grave van Somerfet, doch de laatfte verloor al wat de Engelfchen in Vrankryk bezaten , door zyne weigering om Fovtgeres af te ftaan , 't welk Francois, de Surieres, gebynaamt van Arragon, geduurende de onderhandeling had wech genomen.
Vr. Op wat wyze wierd het verloren?
Ant. Geheel Normandyen wierd verovert in 1456., en Guienne in 1451., na het aan de Engelfchen 300 jaren onderworpen was geweeft.
Vr. Kwamen de Inwoonderen van die Provinciën niet in de Wapenen ?
Ant. De Edellieden van dat Lant hereifchtte de Lord Talbot, de eerfte Graaf van Sbrewsbury , een Engelfche Generaal , welken te Bourdeaux en in eenige anderen (leden ontfangen wierd, maar ontrent Cakillien geflagen en omgekomen zynde, in 1543., zoo onderwierp zich alles aan Vrankryk,
en



i76 HISTORIE
cn zedert dien tyd hebben de Engelfchen géén eenen duimbreedte bezit in dat gantfche Lantfchap gehad,
Vr. Behield Koning Hendrik eenige fterke plaatzen in Vrankryk ?
Ant. Calais, Guines,en hunne omleggende Landeryen bleven hem onderworpen.
Vr. Bevlytigde hy zich niet om zulk een ongelukkigen aaneenfchakeling van tegerifpoedeu te verhelpen ?
Ant. Zulks was buiten zyn magt, hy was jong, onervaren, en ftond onder het gebied van zyne Minifters; en fins dat hy de regering in handen nam tot dat hy in Éngegelant afgezet wierd, was het nooit zonder beroerte of wanordens.
Vr. Wat veroorzaakte al die onluften ?
Ant. De kwaaden uitfiag van zyne zaken in Vrankryk, de itaatzucht der Koningin, en de eiflchen van derï BilTchop van York.
Vr. Hoe hiette die Koningin?
Ant. Margareta van Anjou,- dochter van René, getyteld Koning van Sicilien: zy was 'uitneemend fchoon, en had veel geeft, en een verltand, dat veel verder ging als het gemeenlyk in de Vrouwen gaat: waar by kwam een mannelyke moed en onvertzaagtheit, die de grootfte Kapiteinen van haren tyd berugt zoude gemaakt hebben.
Vr, Wat beroertens veroorzaakte dieVorftin?
Ant. Zy won een volkomen vermogen op den Koning, nam de regering in handen, en deed de goede Humphrey, Hertog van Gloucefter, dien zy haate , gevangen zetten ,
onder



VAN ENGELANT. 177
J onder voorgeven, dat hy voornemens was geweeft, den Koning tevennoorden, en de Kroon meefter te worden. Indien men de Hiftoriefchryvers van dien tyd gelooven magh, zoo wierd hy twee dagen na zyne gevangenis geworgt, te St.Edmunsbury doof haar bevel, waar naar zy Willem de la Pore, Hertog van Suffolk, toe eerfte Minifter be:; noemde, die vervolgens uit het Koninkryk gebannen wierd. Deze Minifter wierd opgevolgt door Edmund Beaufort, Hertog van Somerfet, een man die by de Engelfchen gehaat wierd, om dat Normandyen,èmc hy Gouverneur van was, in zynen tyd verlooren ging.
Vr. Veroorzaakte deeze verandering niec veel ongenoegen?
Ant. Het was onmogelyk of zulks moeft veel menfehen misnoegen : en Richard, Hertogvan York ,die eifchen op de Kroon maak. te, nam dit tot een voorwendzel om een Leger te lichten.
Vr. Waar op waren zyne eifchen gegrond?
Ant. Hy was een zoon van Richard , Graaf van Cambridge, die onthooft was, wegens Rebellie, te Souihamfton, in 1415., en fchoonzoon van Edmund van Langley, Hertog van York, vyfde zoon van Eduard III. Hy was van 's Moeders zyde, de eenige erfgenaam van den Huize van Montimar, of Murcb, en dit Huis kwam af van Lionel, derde zoon van Eduard III., en oudtfte broeder van John van Gaut, Hertog van Lancafter.
Fr. Hadden de Vrouwen in dien tyd ook de opvolging van den Throon van Engelant^
Ant. Wy hebben reets een voorbeeld 'er M Van



178 HISTORIE
van gehad, in de Perfoon van Mant, ingevolg van 't welke de Mortimers, tot de Kroon gerechtigt waren, met uitfluiting van de Hertogen van Lancafter, en, zoo is het geheele regt van die Princes vervallen op Ricbard, Hertog van York, als erfgenaam van zyne Moeder , volgens 't welke hy eiflchen mogte maken op de Kroon.
Vr. Maar dan was Hendrik VI. een geweldenaar ?
Ant. Zulks is waar,en zoo was hyookde fchoonzoon van een Uzurpateur: maar zyn oorlogszugt, de ongelukken van zyn Regering, en de onftantvaften aart der Engelfchen, die met alle nieuwigheden gedient waren, maakten, dat Hertog Ricbard een gefchil deed herleven, van 't welke hy in de twee Voorgaande regeringen niet had durven fpreken.
Vr. Beantwoordde zyn geluk de Hoop die hy opgevat had ?
Ant. Hy verfloeg het Koninklyke Leger te St. Albans , in 1455., nam Konig Hendrik gevangen , en deed zich zelf tot Protedter verklaren, doch hy maakte geen verderen voortgang.
Vr. Wat deed de Koningin ?
Ant. Het was ten hoogden haar belang dat zy haar tegens zyne oogmerken ftelde, daarom rukte zy een party Troepen by een,en trok tegens den Hertog en zynen aanhang, en na het verliezen van twee flagen te Botheath, in Northampton, verfloeg zy hem te 1 Weckefild, in December 1460., doode Richard, en zynen tweeden zoon, de jonge Graaf van I
Rutb-



VAN ENGELANT. 179
Rutblant, zynde maar twaalf jaar oud, huni ne hoofde wierden op de Wallen van York geplaatft, met dat van den Graaf van Salisbury.
Vr.-Verviel de tegenparty des Konings na de dood van Ricbard ?
Ant. Eduard, Grave van Marcb,zyn zoon, en Ricbard Nevil, Graaf van Warwik, namen te zamen 't gebied over het overfchoc van't Leger,'t welk zy verfterkte met nieuwe ligtingen, en de magt der Koninginne tegen hen opkomende, zoo wierd, op Palmzondag, in 1461. , de berugte flag van Towtort 1 geievert, die in den morgenftond eerft op* i hield, en met den gantfchen neerlaag van 'C 1 Leger der Koningin eindigde. De Hiftoriefchry vers verzekeren ons dat 'er 36.776 man in dezen flag omkwamen.
Fr. Wat was de vrugt van deeze overwinning?
Ant. Eduard, Grave van Mark, wierd den ü 5 Maart, tot, Koning van Engelant uitgeroeid pen, en gekroont, binnen Londen, op den ■i 29 Juny des zeiven jaars. n Vr. Hoe oud was Koning Hendrik toen hy onttroont wierd ?
Ant. Negen-en-dertig jaar, en ontrent drie it maanden, hy had by Margareet, zyn huis(• vrouw, maar een zoon, genaamt Eduard, in] welke negen jaren had, toen dit ongelukzy!( nen vader over kwam. Dit jaar was aan!■ merkelyk, wegens eenen wreeden hongersts noot, die groote verwoeltingen maakte in % Vrankryk, en in Engelant, en die door de * droevrgfle aller elendens gevolge wierd. ;i- M 2 DE



i8o HISTORIE
DE WITTE ROOS,
OF HET
KONINKLYKE HUIS van YORK.
Eduard IV., XXXVI. Koning van Engelant.
Van 1461. tot 1483.
Pauzen. Keizers van 't Koningen van
Duitfche Ryk. Vrankryk Pius H. 1488 Frederik IV. Lodewyk IX. Paulus II. 1464 1440 1461
SixtusIV. 1467
Vr. Wat wedervoer de Koningin na die nederlaag?
Ant. Zy vlugtte in Schotlant, met den Ko. ning haar Gemaal, en met den Prins van Walles, haar Zoon,en wierd daar vrindelyk ontfangen.
Fr. Van wien ?
Ant. Van Maria van Gueldres, Moeder van Koning Jakobus III., aan wien zy Ber■wick affront, om de Koningin te beter in haare belangen over te halen, en een lichaam Troepen te verkrygen , om zich weer meefter te maken van 't geene zy verlooren had.
Vr. Verkreeg zy eenige Troepen ?
Ant. Ja, als mede van de Koning van Vrankryk , en dus een aanzienlyk Leger Franfchen en Schotfe Troepen by een ge-
bragt



VAN ENGELANT. ï8r
:bragt hebbende, trok zy in Northumberlant, lin 1463.
Vr. Was haar onderneming gelukkig?
Ant. Neen ; zy wierden geheel verflagen, Idoor Johan Nevil, Baron van Montacut, de Koning 's Jaars daar aan ia 't onzeker zynde of hy wederkeeren zoude, en bevreeft zynde dat de Scbottenhem mogten overleveren, zoo keerde hy weder in Engelant, in voorneemen om zich aldaar onbekent op te houden, maar hy wierd ontdekt,gevangen, na [London gevoert, en op een fmadelyk wys, in den Tour gevangen gezet.
Vr. Waar ging de Koningin heenen ?
Ant. Een geval dat Monftrelet verhaalde, had fchier gemaakt dat zy mede na Engelant gekeert was , om haar aldaar bedekt op te houden, indien zy had kunnen bedenken iwaar 't belt was te ontfehepen , dewyl zy de 1 Schotten niet vertrouwde. De Hiftoriefchry,vers, door ons aangehaalt , vermelden, dat de Koningin, en haren Zoon, in handen van ftruikrovers vervielen , die hen van alles beroofden ; onderwyl dezelven den buit :deelden , nam de Koningin, de Prins in haar armen, en vlugtte in het diepfl: van het iBofch, alwaar zy van droefheit en elende, izoude geftorven zyn, had zy niet een boer ontmoet , die haar uit medelyden aan de Zee kant bragt,daar een Schip lag , 't welk haar na Vlaanderen overvoerde ,, van waar zyna Vrankryk ging, by den Hertog van , Anjou, haar Vader.
Vr. Zat Eduard na dezen nederlaag gei ruft: op zyn Troon ?
' M 3 Ant,



i8a HISTORIE
Ant. Men vertoonde hem dat het zekerfte middel om 'er op geveftigt te raken, was 1 een .verbond aan te gaan met Lodewyk, Ko- ! ning van Vrankryk ; waar op hy de Graaf 1 van Warvoick zond, om Bona van Savojen, 1 Schoonzufter van dien Koning, ten huwelyk te vragen , maar zoo als men gereet 1 was om deswegens te befluiten, zond hy I den Graaf bevel om de onderhandeling af | te breken. Fr. Om wat rede ?
Ant. Koning Eduard zyne ogen hebbende laten vallen op Elizabetb Widville , We- ; duwe van den Heer Johan Grey, en dochter van Richard Widvüle, die daar na tot Grave van Rivers, en Konftabel van Engelant verheven wierd, verliefde zeer heftelyk op haar, en het onmogelyk vindende om haar tot zyn wil te krygen, befloot hy om ze te huwen.
Vr. Gaf zoo ongelyk een huwelyk wel genoegen ?
' Ant. De Graaf van Warwick, befloor. om zich te wreeken over de fmaat hem in Per- [ foon aangedaan ; en den overigen Adel kon met geen onverfchillige ogen zien dat | de vrinden van de Koningin tot de eerile j waardigheden verheven wierden.
Vr- Wat was het gevolg hier van ?
Ant. De Graaf van Warwick, de Marquis II van Montacute, de AartsbilTchop van Tori, en ■ den Hertog van Clarence, broeder van Ko- I ning Eduard , namen maatregelen om £- I duard te onttroonen; hier toe namen zy de I Wapenen op, in het Jaar 1469., verfloe- I
gen I



VAN ENGELANT. 183
gen Koning Eduard, namen hem gevangen, in het volgende jaar , en zonden hem te Middleham Caflle, in Yorksbyre.
Vr. Op wat wyze ontkwam hy?
Ant. Hy kogt zyne wagten om, en ligtte vervolgens en fterker magt van Troepen dan de voorgaande; met dezelve taftte hy den Graaf van Warwkk zoo hevig aan, dat hy gehouden was in Vrankryk te vlugten', met den Hertog van Clarence. Maar gedüurende zyn afwezen , namen zyne vrinden gelegenheit uit Koning Eduards onachtzaamheit , die zich geheel aan zyne vermaken over gaf, dat zy, die in grootén yver op alles lette, hem gelegenheit gaven om weder over te komen, en zich aan hun hooft te ftellen.
Vr. Had hy meer geluk in deeze onderneming?
Ant. Ja, want hy dwong Koning Eduard om in liollant te vlugten, en ontzette Hendrik van den Throon , den 14 Oclober 1470., beriepen een Parlement , waar in Eduard voor een verrader en geweldenaar en al zyn goederen verbeurt verklaart wierden.
Vr. Bleven zyne zaken geduurende eenigen tyd in dien bloeienden ftant?
Ant. Neen: Koning Eduard keerde weder in Engelant, tegens het midden van Maart 1471., endeed eenen inval te Ravenspur, hebbende 2.000 man met hem gebragt. In een korten tyd lichtte hy een magtig Leger, waar op de Graaf zich na London fpoeide, maar in' een ftryd in gewikkeld zynde, te M 4 Bar-



i84 HISTORIE
Barnot, verloor hy zyn leven in den zeiven , zoo wel als de Marquis van Montacute, jzyn broeder, wanneer Hendrik vervolgens in gevangenis geraakte, in den Tour, \ welk gefchiedde op den 14 April 1471. En Eduard ftapte weder op nieuw op den Troon.
Vr, Wierd 'er geen toeleg gemaakt om hem te onttroonen ?
Ant. Koningin Margareta kwam aan het hooft van een magtig Leger, dat door Prins Eduard, haar Zoon, door den Hertog van Sommerfet , de Graven van Devonshire, en van Oxfort en andere Perfonen geleid wierd.
Vr. Wat deed Koning Eduard in die gelegenheit?
Ant. Hy trok op hem aan, en hen ontrent Twisbury ontmoetende, verfloeg hy dat Leger geheelyk,op den 3 May,Eduard, Prins van Walles, cn de Koningin, wierden gevangen genomen, en de Prins vervolgens moordaadig omgebracht ; de Hertog van Sommerfet, wierd gevangen, en onthalft, en de Graven, Pembrook, en Richmond, moeffen in Bretagne vlugten,daar zy gevangen wierden genomen.
Vr. Wat wedervoer de Koning, en de Koningin?
Ant. Koning Eduard offerde Hendrik aan zyne zekerheit op , in zyn vyftigfte jaar ; en wat de Koningin aanbelangt, zy wierd in den Tour gevangen gezet , en verkreeg haar vryheit niet weder voor 1475., wanneer zy in Vrankryk overtrok, belovende Lodewyk, te betaien jo.000 goude kroonen
•in



VAN ENGELANT. 185 ia vyf jaren, voor haar losgelt, 't welk hy ook nakwam. . //r. Wat deed Koning Eduard vervolgens i Ant. Hy trok door al de Provinticn, van zyn gebied, en deed ontrent 1400. Edellieden , die of befchuldigt, of overtuigt waren, dat-zy de belangen van Hendrik aankleefden, ter dood brengen: en om deeze bloedige verrigtingen te voltrekken, liet hy de Hertog van Clarence, zyn broeder , in een Spaanfcbe Wynpyp verdrinken. Vr. Om wat roden?
Ant. Om dat hy in zyn drift met te veel vrvmoedigheit van den Koning gefproken had, en zich had laten on;vallen dat hy een baftert was. Aan de andere zyde haalde hy de haat van de Koningin op zyn hals,en van Ricbard,Hertog van Gloucefter, de broeder van Eduard, die na zyne dood toeleg maakte op zyne Kroon-
Vr. Zyn dit de eenige gedenkwaardige gevallen van Eduards regering?
Ant. Hy verpligtte Jakob , Koning van Schotlant, om Berwicb af te ftaan, 't welk Hendrik IV., hem ter hand gefield had , waarna hy in Vrankryk overging, met een groote magt van Krygsvolk.
Vr. Verrigtte hy eenige merkwaardige zaken in dit Koninkryk?
Ant. Neen; want de Konftabel St. Paul hem het woort niet houdende, 't geen hy hem gegeven had, en Karei, Hertog van Bourgondien , zich niet met een Leger by hem voegende, gelyk hy belooft had, was hy wel ha.afl tot den vreede te dwingen, M 5 op



186
HISTORIE
op de voorwaarden die Lodewyk Xf. het eerft voorfloeg, en die zy in dezamenkomft te Pequigni floten, op den 29 Aug. 1475. zoo beveiligde hy ook een Alliantie met Poortugal, vernieuwde een andere met den Koning van Denemarken, aangaande de Han-. Je Steden; fluitende mede noch een verbond met den Koning van Kajlüien.
Vr. Hoe gedroeg Koning Eduard zich na zyne oorlogen geeindigt waren ?
Ant. Hy heritelde de regering, en bragt ze op den goeden voet daar ze voor den oorlog op geweeft was, en deed alles tot aanmoediging van den Koophandel, en van alle befchaafde wetenfchappen.
Vr. Welk waren de hoedanigheden van Koning Eduard?
Ant. Eer hy Koning wierd, was hy ver"wonderlyk werkzaam, dapper, en krygszugtig, maar hy was zoo draa niet met de Koninklyke waardigheit bekleed , of hy gaf zich volkomen over aan zyn vermaak; toen hy tot de Kroon kwam, was hy een van de aangenaamfte en bevaüigfte mannen in Engelant, en mogelyk in gantfch Europa.
Vr. Wat verhalen de Schryvers van zyne dood?
Ant. Philippus van Commines, wil dat hy zeer ellendig overleed, dat LodewykXI., de verbintenis met het Huis van Oojlenryk voor die van zyn geflagt verkoor, doch dat is niet waarfchynelyk , zommige hebben de Graaf van Gloucefier befchuldigt , doch op wat gront weet ik niet, dat. hy hem ver. geven had , want het is waarfchynelyker
dat



VAN ENGELANT. 187
dat zyne onachtzaamheit ontrent hem zeU ven zyn leven verkortte. Doch dit zy zoo 't wil, een fterke koorts nam hem wech, den 9 April 1483., in het veertigfte jaar zynes levens, en het twee-en-twintigfte zyner regering.
Vr. Wat nakomelingfchap had hy? Vr. Hy had by Koningin Elizabeth, zyn vrouw, drie zonen, en agt dochters , van welken een zoon, en twee dochters, in hunne kindsheit overleden zyn, de andere zyn Eduard , die hem opvolgde , en Ricbard , Hertog van York: de dochters die hem overleefden waren Elizabeth, namaals gehuwt met Hendrik VIL, Cecilia, gehuwt met den Lord Wells; Anna, met Thomas Hovjard, Hertog van Norfolk, Brigitta, die in 't Kloofter ging. Maria, die ongehuwt overleed , 'Catbarma , gehuwt met Willem Courtney, Graaf van Devonshire.
Vr. Had Koning Eduard niet verfcheide MinnarelTen ?
Ant. Ja, maar hy was byzonder verflin» gert op drie Juffers, waar van de eene was Johanna Sbore, de aller waar dfte vrouw, in zyn gedachten, die in de wereld was; de tweede, de verftandigjle , en de derde de heyligfle, om dat zy nooit uit de Kerk kwam of hy liet haar halen ; Eduard liet twee onechte kinderen na, die hy had van Elizabeth Lucy , welke men zegt dat hy trouwbelofte gaf. Zy waren geheten, de eerfte , een zoon , Arthur , gebynaamt Plantagenet, verhoogt tot Vicomte van^i"-
le,



i88 HISTORIE
Ze, door Hendrik VIII., en Elizabeth, zvn zufter, getrouwe met Tomas Lumley.
Eduard V., XXXVII. Koning van Engelant.
In het Jaar 1483.
Pauzen. Wefterfcbe Keizers. Koning van Vrank_ ryk. SiXTüsIV.1471 Fred.IV. 1440 Kar. VIII. 1483
Vr. Wie volgde op Eduard IV.
Ant. Eduard V, zyn oudtfte Zoon, zynde twaalf jaren; hy begon zyne Regering in 1483.
Vr. Geef eenig verhaal van zyne Regering? ö
Ant. Zy duurde maar twee maanden, en twaalf dagen, dewyl hy, en zyn broeder, door den Protector, Richard van Gloucefter, hunnen Oom , vermoord wierden die vervolgens tot de Kroon kwam.
Vr. Verhaal de byzonderheden van die Revolutie ?
Ant. . Richard, eenigen tyd opgemerkt hebbende, dat zyn'broeder niet lang leven zoude kunnen, dewyl hy wel haaft onder den vloed van zyne ongebondenheden moeft yerfmoort worden, ftelde alle looze ftreken in 't werk, om den jongen Eduard, uit de handen van Antonie IVoodvüle  Graaf van . Rivers , zyns Moeders broeder, en Ri. chard , uit de handen van de Koninginne Moeder tc krygen, welke om de gezontheit na de Abdy van#V^w«/?frgevlugt was.
Vr.



VAN ENGELANT. 189 Vr. Hoe handelde hy deeze twee Prinien?
Ant. Hy ftelde ze in den Tour , alwaar de Engelfchen Koningen gewoonlyk hun verblyr hadden eer zy gekroont wierden, daar op verfpreide hy, om hunne Moeder die afgezondert leefde te misleiden, een gerugt, dat de laatfte overlede Koning, en de Hertog van Clarence zyn Broeder, de vrugten waren van een onwettige minnehandel, en dat hy zelf de eenige wettige Zoon van den Hertog van Tork zynde, hy met regt en reede als de opvolger tot den Troon moeft erkent worden ; en verders dat de Prinfen, zyne Neven, onwettiglyk ontfangen waren, of ten minften van een twyffelagtige geboorte.
Vr. Wierd zyn zeggen eenig geloof gegeven?
Ant. Zy geloofde den ProteSlor, eerder, dan zy hem durfden tegenftaan; ook had hy een fterke party, die met het Zwaart in de vuift op kwam, door welke middelen al zyn doen en laten goed gemaakt wierd, en het gemeene Volk door Hendrik, Hertog van Buckingham ,het hooft van de party , opgemaakt zynde , bood aan , om hem de Kroon op het hooft tc zetten.
Vr. Naam hy ze aan ?
Ant. Ja: na hy zich eerft gelaten had als of hy gedwongen wierd om het gefchenk aan te nemen , en even na zyne kroning deed hy zyne beide Neven ombrengen.
Vr.



ïoo HISTORIE
Vr. Op wat wyze wierd dit yflyk Huk verrigt ?
Ant. De Protctlor , gaf het Gouvernement van den Tour aan James Tyrrel, om dac Robert Brackenbyn, weigerde om zulk een hatelyk (luk te plegen , zoo gebruikce die eenen Miles Forefi, en John Dighton, de eerfte zyne Lakay, en de andere een fchelm, dien hy tot het plegen van den moordt gehuurt had, deeze Monfters gingen in de kamer daar de twee jonge Prinfen ftiepen, in 't holftè van den nagt, en doorftaken dezelve, waarna zy aldaar begraven wierden, onder een trap. Dit is vervolgens geopenbaart door Tyrrel, die onder Hendrik Vil. wierd veroordeeld. Door bevel van Karei 11. wierden hunne beenderen, in 1674,van daar genomen, en in de grafftede der Koningen van Engelant, in Weftmunfter Abdy begraven, alwaar een gedenkteken ten hunner gedachtenis wierd opgerigt.
Richart III., gebynaamt Crookback , dat is kromrugh, of de gebochelde, XXXV11I. Koning van Engelant.
Van 1483. tot 1485,
Pauzen. Wefterfcbe Keizers. Koning van Pronk» ryk.
SixtusIV. 1471 Freberik IV. Karel VIII. Innocent VIII. 144c 1483
1484
Vr. Door wie wierd Koning Richard III. op den Throon geholpen ?
Ant.



VAN ENGELANT. igi
Ant. Door het Volk, den Lord Maior, en !de Aldermans,die hemde Kroon aanboden, Idie Eduard IV. gedragen had , welke hy aannam.
Vr. Befchryf de Perfoon en de hoedanigheden van Richard ?
Ant. Schoon hy reets genoeg bekent is, idoor de boven verhaalde wreede daad, zal ;zal ik hem egter befchryven gelyk de meesi te Engelfche Hiftonefchryvers zulks doen; 1 by was klein van perfoon, zeer krom en I gebocheld, was een groot bedrieger, een : fchynheilig, een huichelaar, en een over ; groote wreedaart; met alle deeze flegte hoedanigheden had hy een groote perfoonelyke dapperheit, was lchrander, en wilde de uitdeeiende gerechtigheit gehandhaaft hebben, aan alle zyne Onderdanen , zonder onderfcheid, als het maar niet gefchikt fcheen, om hem in 't bezit van de Kroon te benadelen ; zeer ervaren in Staatzaken, hebbende het grootfte vermogen op zich zeiven, om zyne voornemens te verbergen.
Vr. Genoot die Prins langen tyd de vrugt van zyn bedrog?
Ant. De Hertog van Bukkingham, by den Koning niet meer zoo gezien zynde , en deswegens een overgroote fpyt gevoelende, beraamde met John Morton , Biflchop van Ely , om Richmond, die toen in Bretagne was, op den Throon te zetten. Vr. Wierd dit uitgevoerd ? Ant. Koning Richard de zamenfpannig ontdekt hebbende trok hem tegen. De Hertog van zyn Leger verlaten zynde, verborg zich
in



192 HISTORIE
ïn het huis, van een zyner oude Huisgenooten, genaamt Banifta die hem verried; waar na hy te Schrewsbury gebragt, en onthooft wierd.
Vr. Was Koning Richard vervolgens beveiligt op den Throon.
Ant. Meen, want ce Graaf van Richmond zeker wetende dat de Engelfchen zeer begerig waren om hem tot Koning te hebben, ging na Harfeur, op den 30 July 1485. en landde te Milford Haven , met 2.000 man , welke Karei VIII. tot zyn hulp gezonden had.
Vr, Ontmoette hy daar eenige vrinden ?
Ant. Ja, Sir Rice ap Thomas en met hem een aanmerkeiyk getal Welfcbers. De Lord Stanley kwam met j.poo. man by hem, en zy broeder Sir Willem Stanleg, kwam met 2.000. man, met dit Leger, 't welk met de hulp uit Vrankryk, op ontrent 12.000. man kwam, jukte hy na Koning Richard , en marfchte met hem by Bofwortb den 22 Augullus 1485, wanneer hy hem in een ftryd inwikkelde , in welken Koning Richards Leger wierd geflagen, en hy 'er zelf verloor'er het leven»
Vr. Was Koning Richard ooit gehuwd?
Ant. Ja, aan Anna, tweede dochter van Richard Nevil, Graaf van Warwick; by dewelke hy een Zoon had genaamt Eduard, die hy tot Prins van Walles benoemde, en welke in April 1484. overleed, in zyne opkomde jeugt, Ricbard het twee onwettige kinderen na, Jobnvon Gloucefter, en Catharina , gehuwt met Willem, Graaf van Hut» tington.
Vr.



VAN ENGELANT. 193
Vr. Wat wierd 'er van Koning Richard?
Ant. Hy wierd onder de doden gevonden, gantfch naakt, en met bloed en vuiligheit bemorft,en in die toeftant leide men hem dwars over een paart, met het hooft aan de eene,en met de beenen aan de andere zyde over hangenden , om na Leicefier gebragt te worden ; alwaar het lichaam twee dagen voor het volk ten toon gelteld wierd: waar na hec in de Kerk aldaar begraven wierd, zonder de minfte plegtigheit; hoewel Hendrik VIL ,in later tyd , een gedenkteken over zyn Graf deed oprigten.
Vr. Wat ftraffe moeit Johanna Shore ondergaan ?
Ant. Richard befchuldigde haar een toeleg op zyn leven gelineed te hebben, mee den Lord Hajiings, die hy onthooft had > doch zy verdedigde haar zoo wel dat geen redenen konde gevonden worden om haar te veroordeelen ; nochtans was Richard niet van voornemen om haar ongeürafc los te laten : en daarom liet hy haar door deGeestelykheit veroordelen, wegens het ongeregeld leven dat zy geleid had. Zy wierd dan verwezen om boete te doen in St. Pauls Kerk, in een wit hembd, en met een brandende Fakkel in haar hant, in tegenwoorheit van al het Volk.
N
VER-



194
HISTORIE
VEREENING VAN DE HUIZEN YORK, en LANCASTER.
Hendrik VII.,gebynaamt Salomon, XXXIX. Koning van Engelant.
Van 1485. tot 1509.
Pauzen. Wefterfcbe Keizers. Koningen van Vrankryk.
InnocentVIII. Frederik IV. Kakel VIII.
1484 1440 1483
Alex.VI. 1492 Maximiliaan Lodewyk XII. Pius III. 1503 I. H93 H98
Julius li. 1503
Vr. Wie volgde Richard III. op?
Ant. Hendrik VU., gebynaamt de Engelfche Salomon , die zyn regering begon in Auguftus 1485.
Vr. Wat eiflchen had hy op de Kroon ?
Ant. Al de eiflchen van den Huize van Lancafter ; van wegens zyn Moeder, (Margareta , Gravinne van Ricbmont, oud klein dochter van föhn van Gbendt, Hertog van Lancafter ) en dus was hy het hooft van dat groot geflagt geworden, door de dood van Eduard, Prins van Walles, Zoon van Henirik VL, by deze eifièn kwamen noch die, van den huize York, door zyn huwelyk met j de Princes Elizabeth, oudtfte dochter van j Koning Eduard VL
Vr. Welk waaren zyne hoedanigheden ?
Ant.



VAN ENGELANT. 195
Ant. Het kan niet ontkent worden dat hy ( een zeer bekwaam Prins was : kuis , ger matigt, en een vyand van alle publyke en 1 fchandelyke gebreken , geduurig in Godt\ vrugte bezigheden , werkzaam , behartin* ,1 gende het recht , voor al in zaken daar 5 zyne hooft belangen niet in ingewikkeld • waren. Als hy niet gehouden was de WaI penen op te vatten, was hy een groot liefI hebber van den Vreede. Hy is zeergeroemt [ geworden over de goede wetten die hy ge;duurende zyne Regering heeft valt gefteld. I In 't kort hy verdiende de agting van geheel . Europa. Aan de andere zyde, was hy on1 verzadelyk begeerlyk , en de dood van den I Grave van Warwick, eenigen Zoon en Erf* i genaam van den Hertog van Clarence , zal ;ieen altoos duurige vlak op zyne gedachte* nis zyn.
Vr. Was hy van zyne Onderdanen bemint?
Ant. Het was hem onmogelyk hunne geinegenheit te winnen: zoo dat zyne Rege1 ring een aaheenfchakeling was van onlus1 ten,en verdeeldheden: dezelve wierden wel i meed verwekt door Lambert Simael, en Per» 1 kin Warbeck.
Vr. Verklaart die omftandigheit wat nader?
Ant. Simnel was een jong Student, van 1 Oxfort, de Zoon van een Bakker; hy was ieen welgemaakt man , en geleek zoo won* ; der wel na den jongen Graaf van Warwick , ;die in den Tour gevangen zat, dat men ze beiZwaarlyk zoude hebben kunnen onderfcheiiöer).Ricbard.Simon,een Prielter van Öxford.eea 1 man van geleertheit,doch zeer Staatzuchtig, N 2 bé<



ipó HISTORIE
befloot om hem de Kroon van Engelant op I het hooft te zetten ; wel verzekert dat de Engelfchen heel zeer voor de nieuwigheit zyn.
Vr. Wat deed hy om zyn oogmerk te bereiken ?
Ant. Hy dagt Simnel voor den jongen 1, Crave van WarwicA te doen doorgaan: en L die, van een Staatzuchtigen geeft zynde, deed alles waar men hem bekwaam toedagt. L Simoft, nam hem na Yerlant, alwaar hy als Graaf van WerwicA erkend wierd, en men \ wendde aanftonds groote vlyt aan om hem L tot den Throon te verheffen; het volk verbeelde zich dat hy 'er een goed regt toe \ hadt, en kroonde hem dierhalven tot Ko* , r ning van Engelant, te Chrifi Churcb, in Du- ,,, Min.
Vr. Wierd hy alleen by de Teren erkent? |
Ant. Margareta van York , He-toginne |j]
Weduwe van Bourgondien , een zufter van ;
Eduard IV., een gezwoore vyandin van het [c Huis van Lancafter, zond hem twee dui-
zent oude Duitfche Soldaten; en John de la 1 L
Pole , Grave van Lincoln , zoon van den h
Graaf van Suffolk, de Lord Lovel, en ver* L
fcheide anderen. K.
Fr. Hield hy zich op in Yrlant? L
Ant' Vindende dat hy met een Leger ver- L
fterkt was, en 't gebied in handen konde nc- h
men , om iets uit te voeren, zoo ging hy [
in Engelant over, in 1487. doch de Konings L kragten met hem opkomende, naar een Dorp
genaamt Stoke, in Nottinghamsbire, floeg zy- L
ne Troepen geheelyk, in een gevegt dat drie L
uuren l1



VAN ENGELANT. 197
jlmuren duurde. Hendrik VIL fpaarde zyn lefvenj en gebruikte hem eerfl inden keukenIdienft, en maakte hem daar na een van zyne /Valkeniers, in welk ampt hy het overige zyner Idagen doorbrsgt. En wat aangaat den Pristcr, die wierd in gevangenis gezet, en zoo iwel bewaart, dat men nooit van hem gehoort noch gezien heeft.
Fr. Om te komen tot Warbeck , wiens zoon was hy?
Ant. De zoon van een bekeerde Jood van 'Tournay, John Osbeck genaamt, en van Katharina la Fare. Hy was geboren in Engelant, en bezat die taal vry wel. Hy was bekwaam, welgefchaapen , had een Edele zwier, die genegenheit verwekte, en het volk overreedde om hem te nemen voor Kicbard, Hertog van Tork, Broeder van E» duard V., die, gelyk reets gezegt is, een ■flagtoffer wierd van zyns Ooms Staatzucht:
Vr. Wie zette hem 't eerft aan om dien •ol te fpelen ?
Ant. De Hertoginne Weduwe van Bourvmdien, een openbare vyandin van Koning Hendrik VII. ; die, ziende dat het bedrog van Simnel beter had kunnen flagen , by haar zeiven befloot om haar voordeel te doen met de ontroering, en de gefteltheit van de Natie, met deeze zoo genaamden. Hertog van York 'er over te Hellen.
Vr. Wat maatregelen nam zy ten dien einde?
Ant. Vindende dat Perkin , een recht werktuig was voor haar oogmerken , zoo zeideze hem wat hy doen moeft, en om al» N 3 Ie



ip8 HISTORIE
le arg voor te komen , zond ze hem na Poortugal, en van daar keerde hy na Yrlant,
Vr. Bleef hy daar noch lang?
Ant. Daar ontftont een oorlog tulTchen Hendrik VII., en Karei Flll. , Koning van Vrankryk , waar op Karei, Perkin aan zyn I Hof nodigde , alwaar hy als Hertog van York ontfangen wierd; docli de eenige rede waarom hy dit deed, was om den Koning van Engelant te dwingen om de Artykelen van den Vreede met te meer fpoed te tekenen , om dus een gelegentheit te hebben tot het doen van een reis na Napels.
Fr. Wat gebeurde Per kin?
Ant. Hy ging na Vlaanderen, en vervoeg» de zich by de Hertogin van Bourgondien , die zich in 't eerft gehet hem niet te kennen , maar echter erkende zy daar na dat hy den Hertog van York was , en hield hem in 't openbaar daar voor, zeggende dat de fchelmen die Richard UI. gezonden had pm hem te vermoorden , hem zyne vryheit gegeven hadden, na verfpreid te hebben , dat de Prins van Walles, zyn ouder broeder, overleden was.
Vr. Wat deed zy om hem op den Engelfchen Throon te zetten ?
Ant. Zy handelde hem overal als haar' Neef, en hem in ftaat gefteld hebbende om een' inval te doen in Kent,en van daar ten I tweedemaal in Yrlant, welke beide niet ge- j lukten, zoo ging hy na Schotlant; verzeld van verfcheide Engelfche Heren van zynen aanhajQg.
Vr. I



VAN ENGELANT. 199,
Fr. Hoe wierd dezen bedrieger daar ontfangen ?
Ant. Koning Jakobus IF. ontfing hem met veel ondericheiding, en gaf hem Ka, tharina Gordon, dochcer van den Graaf van Hintley, een van zyn aanbehuwde vrinden, ten huwelyk. Vervolgens trok hy twemaal met hem in Engelant, aan het hooft van een Leger, doch in zyne oogmerken niet gelukkende, verliet hy "hem, en men floot een Vreede in 1479.
Fr. Waar henen trok Perkin vervolgens ?
Ant, ln Trlant , alwaar hy het volgende jaar hoorde dat de Cornwallers de Wapenen hadden opgevat ;hy ging derwaarts , en verzamelde een Leger van 3.000. man by een, ging daar mede Exeter belegeren, doch zoo gaauw hy berigt kreeg dat 's Konings Leger in aantogt was , vluchtte hy van hen wech.
Fr. Was het mogelyk voor hem om het te ontfnappen ?
Ant. Hy wierd zoo kort vervolgt, dat hy tot het Altaar vlugtte, in het Kloofter van Bovoley, in New Foreft, hy kwam'er uit op 's Konings beloften van zyn leven hem te zullen laten, waar na hy in den Tour ie Londen gevangen wierd gezet.
Fr. Zat hy daar langen tyd ?
Ant. De Koning bengt zynde , dat hy eenige middelen in 't werk gefteld had om uit te breken, met de Graaf van Warwick , liet hem ophangen , op Tyburn, en onthoofde den Graaf: Hendrik wilde gemeen gemaakt hebben dat hy deezen jongen EdelM 4 man



ZOO
HISTORIE
man opofferde alleenlyk aan de jalouzy van Ferdinand de Katbolyke , dewyl die weigerde , de Infante, zyne dochter, te laten trouwen met den Prins van Walles , zoo lang als de Graaf zoude in 't leven zyn. Maar wy mogen giffen dat dit flechts een voorgeven is geweeft daar Koning Hendrik zich mede zocht te dekken.
Fr. Welke merkwaardige gevallen vielen 'er meer voor onder deeze regering?
Ant. De Inwoonders van Cornwal maakten een opftand, verkooren de Lord Andley tot hunnen Generaal, en drongen door tot by Bleak heath , alwaar zy geflagen wierden , in 't Noorden was het Volk mede opgeftaan , om dat hen een zekeren Tax opgclegt was geworden. Hy fielden Sir John Evremont aan hun hooft, en rukte na London; maar zv wierden geflagen; door den Graaf van Surrey , en gedwongen om hen zeiven te onderwerpen, Hendrik wetende dat hy niet bemint was, beftelde een wagt van vyftig Boogfchutters , die genoemt wierden de Lyfwagten, om altoos by zyn Perfoon, en by dien van zynen opvolger te zyn.
Fr. Wierd hy niet in buitenlandfche Oorlogen ingewikkeld?
Ant. Hy gaf voor dat hy voornemens was, om Karei VIII.. Koning >van Vrankryk den Oorlog aan tc doen; hy floot een Verbond met Maximiliaan , Koning der Romeinen, met Ferdinand, Koning van Spanjen,ea met Pbilip Aartshertog van Ooftenryk; en met een Leger te Calais landende, tafte hy Bon-
logne



VAN ENGELANT. 20*
logne aan, doch zonder goed gevolg, en niet lang daar na , floot hy een vreede mee Karei VUL in 1492.
Vr. Wat was 'er aanmerkelyk in het huwelyk van zyn ;Zoon Arthur , Prins van Walles ?
Ant. Dezen jongen Prins was gehuwt met Katharina , dochter van Ferdinant, Koning van Arragon, maar men wil dat hun huwelyk zyn volle beflag niet gehad heeft, hoewel verfcheide Schryvers het tegendeel verzekeren, en onder anderen Warham, Aartsbiflchop van Canterbury, die met al wat hy kon het huwelyk van die Prinfes met Hendrik VUL hinderde.
Vr. Had hy magts genoeg om het te beletten ?
Ant. Neen;de gierigheit van Hendrik VII. (van welke Empton en Dudley, twee Rechtgeleerden , de onwaardige werktuigen waren ) maakte dat hy liever verkoor om Hendrik , zyn tweede Zoon , haar ten huwelyk te geven,dan te zien dat zy met de bruidfehat zoude vertrekken, die op 200.000 goude kroone beliep: en Paus Julius II. gaf de nodige dispenfacien:
Vr. Hadden de vertogen van den Biflchop geen uitwerking ?
Ant. Sommige Schryvers verhalen, dat, hy niet tegenftaande de Pauslyke difpenfatie, opentlyk zeide , dat dit huwelyk volgens geene "Godlyke of menfchelyk'e Wetten beftaan kon. Maar.des niet te min in het zelve geftemt hebbende, wierd het voltrokken, N 5 in



202 HISTORIE
in 1509. en den tegenftand van den Aardsbiflchop rechtte niets anders uit dan dat zy naderhant diende om het- huwelyk te doen breken, als in het vervolg zal gezien worden.
Fr. Welk een dood is Hendrik F"!!, geftorven ?
Ant. Aan de Teering,den 22 April 1509., in het twee-en-vyftigfte jaar zyns levens, en het vier-en-twiniigfte van zyne Regering:hy wierd begraven in de Kapél van Weftmunster Abdy, welke Kapel hy met de meefte pragt opgebouwt had; dat ftuk word in Engelant als een fraai voorbeeld in de bouwkunde aangemerkt. Vr. Met wien was Hendrik getrouwt ? Ant. Met Elizabeth , uit den huize van York,oudfte dochter van Koning EduardIF., by welke hy de volgende nakomelingen had; Arthur, Prins van Walles, die met zyn zeventiende jaar overleed; Hendrik, die hem opvolgde; Edmund die met zyn vyfde jaar ftierf, en Eduard, geboren in 1500. doch kort na zyne geboorte overleden. En vier dochters , twee 'er van ftierven in hunne kindsheit, Margareta, was gehuwt met James 1F., Koning der Schotten; en Maria , welke beloofd was aan Karei, Aartshertog van Ooftenryk , huwde aan Lodewyk XII. , Koning van Frankryk , en naderhant met Charles Brandon, Hertog van Suffolk.
Fr. Had men in deezen tyd niet een befmettende ziekte?
Ant. Ja, en dezelve maakte een groote verwocfting. Het Paleis te 5/jeew,daar #272-
drik



VAN ENGELANT. 203
drik gemeenlyk zyn verblyf had, verbrandde, op den 21 December 1489,eenigen tyd daar na herbouwde Hendrik hec zelve , en hiette het Richmond, waar na het Dorp dus genaamt wierd.
Vr. Welke andere byzonderheden weten wy meer van dien tyd.
Ant,. Chriftoffel Columbus ging van Calais fclieep, om een nieuwe Wereld in Ajnerika te zoeken ; Hendrik CMcely, Aardsbiflchop van Canterbury, was zeer berugt om zyne verdienften, als mede Thomas Woolfey, die namaals Kardinaal wierd. Hendrik bouwde een Kapel te Windfor, en verlcheide Kloosters voor Dominikaner en Franciskaner Monniken. Hy maakte het Paleis van Savoy, dat onder Hendrik Hl. gebouwc was dooi Peter, Graaf van Savoy , tot een Gaühuis.
Hendrik VIII.,XL. Koning van Engelant. Van 1509. tot 1547.
Pauzen. Wefterfc' eKeizers. Koningen van Vrankryk.
JuliusII. 1503 Maximiliaan Lodewyk XII.
Leo X. 1513 I. 1493 1498
Adeiaan VI. KarelV. 1519 Francois 1,1515 1522
Clem. VII. 1523 Paul. III. 1534
Vr. Wie volgde op Hendrik VIL ?
Ant. Zyn tweede Zoon, Hendrik VIII. die zyne Regering begon op den 22 April IJ09. zynde ontrent agt jaren oudt.
Vr.



204 HISTORIE
Vr. Befchryf zyn Perfoon en hoedanigheden.
Ant. Hy was een fchoon, wel gemaakc man, doch wierd in zyn ouderdom zwaarlyvig. Hy was zeer gaauw in alle lichaams oeffeningen, dapper zonder opgeblazenheit, van een vrye en eerbaare houding, en buiten gemeen mild Hy beminde de Studie, en maakte veel voortgang in zulke Wetenfchappen als men anders zelden by de Vorften gewoon is te ontmoeten. Hy was volkomen kundig in de Muzicq, en geleert, zoo in de Filozofy, als in de Godtgeleertheit. Aan de andere zyde , was hy wreed , en zeer vol van zich zeiven, 't welk oorzaak was dat de Vorften daar hy verfchillen mede kreeg dikwaal door hem mifteid wierden.
Vr. Was hy een groot voorftander van den Roomfchen Stoel ?
Ant. Niemant zou meer yver voor deszeis dierft kunnen betoonen als hy deed in 't begin zyner Regering: zelfs fchreef hy een Boek tegens Luitber, genaamt de zeven Sacramenten; waar door hy den Tytel van Verdediger des Geloofs verkreeg, Leo X. vereerde hem met den zelve, in zyne Bulle van Ï521. en zyne nakomelingen hebben dien vorders altoos behouden, zelf na zy zich al van die Kerk afgefcheiden hadden."
Vr. Bleef hem die yver vervolgens altoos by ?
Ant. Neen: want het R oomfche Hof weigerde hem het genoegen te geven om zyn' Echt te breken,daarom fcheide hy zich van
die



VAN ENGELANT. 105
die Kerk af, en zyne Onderdanen volgde hem na.
Vr. Wat verftaat gy door dien Echtbreuk?
Ant. Ik heb reets aangemerkt dat hy getrouwt is geweeft met Katharina van Arragon, die Weduwe was van zyn' broeder,maar naar agtien jaren famenleving, en na hy drie kinderen by haar had, befloot hy, om zich van haar te ontdoen. Men wil dat de Kardinal IVolfey, die zich trachtte te wreeken aan Karel V., om dat die de belofte, van hem toe Paus te doen kiezen, niet gehouden maar zyn woord gebrooken had , door Hendrik Langland, zyn Bigtvader, de Echefcheiding mee Katharina deed voorflaan, om dat gelyk zy voorgaven, de heele Wereld'er door geërgerd was, hem ter zeiver tyd te kennen gevende, dat de Paus de palen van magt die hy heeft had te buiten gegaan, toen hy • hem een difpenfatie tot dat huweiyk gegeven had.
Vr. Hoe ver kon Karei V. daar door beledigt worden ?
Ant. Hy was een Neef van Katharina, die een zufter was van Johanna van Arragon, zyne moeder, tweede dochter van Ferdinand de V., Koning van Arragon, en van Izabelle, Koninginne van Kaftilien; ook was hy zoo gevoelig over de fmaat die zyne muië aangedaan wierd dat hyalle gelegenheden zocht om haar te wreeken.
Vr. Hoe nam Hendrik den voorflag van Wolfey aan ?
Ant. Dewyl hy van een ontftantvaftigen aart was, verveelde het hem zoo lange met
een



2od HISTORIE een en dezelve vrouw getrouwe te zyn, hier kwam noch by, dathy in zyn confeientie bezwaart was, wegens dit huwelyk met Katharina, zoo dat hy toeftemde in den voorflag van den Kardinaal.
Vr. Wat gebeurde vervolgens?
Ant. Zeer verheft geworden zynde op Anna Boleyn, beval hy den Kardinal fVolfey, om van den Paus de Echtfcheiding met Katharina van Arragon , te verzoeken.
Vr. Wie was Paus in dien tyd?
Ant. Clement VIL die men dagt bekwaam te zyn om Hendrik in zyne neigingen te helpen, dewyl dien Paus veele flegt onthalingen ontfangen had van den Keizer, die hem in het Kafteel St. Angelo had opgeiloten, na hy Romen door zyn Krygsvolk had laten in nemen en plunderen.
Vr. Gaf hy hem die begeerde Egtfcheiding?
S- Ant. Hygaf'er hem in 't eerft eenige hoop toe, die Hendrik te driftiger maakte, maar zyn fchroom om een huwelyk te ontbinden dat agtien jaren geduurt had , en op de dispenfatie van een' voorigen Paus aangegaan, en met drie kinderen gezegent was, waar van 'er noch een leefde,daar noch by kwam de vrees om een Vorft als Karei V., te vertoornen, al die redenen zeg ik, deeden den Raus van zyn voorige befluit veranderen.
Vr. Wat wegh floeg Hendrik in ?
Ant. In 't eerft gebruikte hy allerlei Vleiery, verzoeken, bedriegen ,geld,en het aanzien in het welke hy was by Iran*
coit



VAN ENGELANT. 207
ais I., en vervolgens betrok hy de kennisneming van die zaak tot zyn eigen heerfchappy : en verkreeg Woljai, zyn eerfte Minifter , en den Kardinaal Campeius , tot Commiflanffen in dezelve. Na al die verfcheiden flappen gedaan waren, en dat de zaak voor die twee Prelaten, (beide zyne onderdanen,) bepleit was, zonder te hebben kunnen verkrygen 't geene hy zoo ernstelyk begeerde, zoo wilde hy zich met de flaauwe manier van procederen, na de wyze van het Roomfche Hof, niet langer ophouden.
Vr. Vervolgde hy zyne zamenleving met Katharina ?
Ant. Neen ; hy zond haar na Kimbolton, eene des Konings huizen in Huttington's hyre, en trouwde in 't geheim met Anna Boleyn, die hy 's jaars te voren tot Markgravinne van Pembrook verheven had , en die op den 1 Juny 1533. gekroont wierd.
Vr. Was zyn voonge huwelyk gefcheiden?
Ant. Ja ; Cranmer wil dat het by den Aartsbiflchop van Canterbury verbrooken was: door een uitfpraak op den 13 May 15-31. doch zonder die van het Roomfche Hof.
Vr. Liet Hendrik het hier by?
Ant. Neen: daar wierden verfcheide Statuten gemaakt in dewelke vaft gefteld wierd, (24. Hen: VIII. c. 12. ) dat voortaan niemant meer voor het Roomfche Hof zoude appelleren, in eenige zaak, hoe ook genaamt: maar dat al de Geeftelyke
ge-



208 HISTORIE
gevallen in het Koninkryk zouden geoordeeld worden, door de 'Biflchoppen ; dat geen eerflelingen, Annatas, noch St. Pieters penningen, langer zouden betaald worden, dat 'er noch Bullen, noch geweide Klederen, noch difpen(atien,*van wat zoort ook, van het Hof van Romen zouden geheven worden. ( 25. Ren: TUI. c. 2021. ): en dat al de geene, die deeze inftellingen tegen ging, de ftraffe zoude ondergaan, die in de Statuiten van Provijien en Prcemurire begrepen zyn.
Vr. Hoe geliet zich Clement VU. in deeze omfhmdigheit?
Ant. Hy bedreigde Hendrik met den Ban , ingevalle hy weigerde zyne fout te verbeteren met alles op den vorigen voet te brengen , en Katharina weder by hem te nemen: nochtans kwam Francois I. 'er tuflchen, en in een famenkomft die hy met den Paus had, teMarfeille, haalde hy hem over om den Ban op te fchorten, tot zoo lang dat hy zoude getragt hebben, om hem weder onder de gehoorzaamheit van den H. Stoel te brengen.
Vr. Gefchieddeditmet eenig goed gevolg?
Ant. Francois I. zond John de Bellay, Bisfchop van Parys, na Koning Hendrik. De Bellay ried hem om niet by zyn befluit te volharden. Die Prelaat gedroeg zich met zoo veel voorzichtigheit en gematigheit, dat Koning Hendrik hem eenige hoop tot zyne onderwerping gaf, en beloofde, zich niet van de Kerk af te zonderen, mits dat de Paus den Ban niet uit en fprak.
Vu



VAN ENGELANT. 209
Vr. Kwam dit zoo met 's Pauzen genoegen over een ?
Ant. Jean de Bellay ging te poft na Romen, óm'er die tyding te brengen, alwaar hy vorderde , dat men hem noch meer tyd toeftond om met Koning Hendrik nader te arbeiden, 't geen groote zwarigheden en nafleepen had, en wanneer de anhangers van Karei V. niet magtig genoeg waren, om van den Paus te verkrygen dat- hy zoo billyk een verzoek weigerde, wierd het zeiven echter bepaald op den kortften tyd die 't mogelyk ws:s,en dewyl 'er geen nader berigten uit Engelant kwamen toen dien tyd verftreken was,hielden zy zoo fterk 'er op aan, dat den Ban in 't jaar 1535- uitgefprooken, en op alle plaatzen gemeen gemaakt wierd.
Vr. Wat voor een uitwerking had zulks ?
Ant. Het was zeer nadelig voor den Roomfchen Stoel; en de Paus, die nu die fchiei lykheit zelf veroordeelde, hy vond geen middel om Hendrik weder te bevredigen, want dezen Monarch, nu ontheft van de Roomfche boejens, en van die Kerk afgefcheiden zynde, zoo verklaarde het Parlement hem tot hooft van de Engelfche Kerk ; ftonden hem de eerftelingen , en de tiendens der ïnkomften en ampten toe , als mede het benoemen van de Biflchoppen. Het Parlement maakte noch een andere Adïe, Waar by al de geenen die aan verraat fchuldig waren van de geeftelyke Voorregten verfto-' ken wierden. Dies eindigde het gezag van den Paus in Engelunt in 1535. Vr. Wat was Hendriks laatften ftap ?
O Ant.



210
HISTORIE
Ant, Hy ftraftte de geenen die zich tegens zyne voornemens ftelde,en deed, Tho' mas Morus, Opperkanfelier, en John Fisher, Biflchop van Rochefter, die zyn Voogt geweeft was, onthoofden: Hy beval noch dac men de beenderen, van Thomas Becket ^Aartsbiflchop van Canterbury , opentlyk zoude verbranden.
Fr. Stelde zyne onderdanen zich niet tegens deeze behandeling?
Ant. üe leken hadden de groötfte afzicht en haat voor de Geeftelykheit; zonder te fpreken van de ergernis die hy opvatte over het fchandelyk gedrag der Monniken.
Fr. Wierd de Geeftelykheit niet gaande "by deeze gelegenheit?
Ant. De Monniken predikten met groote hevigheit tegens de inbreuken,en de Priesters zette de Boeren in't Noorden van Engeland aan tot het opnemen der Wapenen,dit gefchiedde in 1536. en hoewel de muiters een algemeen pardon aannamen, vatten zy echter de Wapenen weder op, maar wierden geflagen, en de meefte van hunne geleiders geüraft; dus wierden zy t' ondergebragt.
Fr. Omhelfde Hendrik de nieuwe gevoe» lens nietP
Ant. Neen, hy kleefde de regels van de Roomfche Kerk volftandig aan, en liet zelf verfcheide Proteftanten verbranden.
Vr. Wierd hy in geene Oorlogen ingewikkeld?
Ant. Hy trad in if 11. in de Confederatie met Paus Julius H., tegens Lodewyk XH., in welke dé Venetianen met den Koning van
Spanjen



VAN ENGELANT. 21 r
Spanjenbegrepen waren: deeze mifleiden Hendrik, en gebruikre de Engelfche Troepen om hec Koninkryk Navarre te veroveren; Hen» drikg 'raakte naderhant in een ander verbond, met Leo X., de Keizer Maximiliaan , en Ferdinand, Koning van Arragon;doch hy wierd ten tweedenmaale miileid, en gehouden om alleen den Oorlog ia Picardyen te voeren, tegens de Franfchen. Vr. Verrigcte hy daar iets bezonders ? Ant. Om niet te ipreken van de groote eer die hy ontfing met den Keizer ren zynen korte te onthalen, zoo nam hy Terouane, Tournay, en andere plaatzen in, en triomfeerde in zeker gevegt dat men de Battel of the Spurs genoemt heeft, het welke voorviel den 18 Auguftus 1513. Vr. Waarom wierd het zoo genoemt ? Ant. Om dat de Franfchen hunne fporen 1 meer gebruikten dan hunne zwaarden. Vr. Hoe eindigde dezen oorlog? Ant. Met een vredens Traktaat, dat 's ijaars daar aan gefloten wierd.
Vr. Was dit de eenige oorlog die Koning !Hendrik met Vrankryk had?
Ant. Neen, hy had een verbond met Kawel V. aangegaan, om Vrankryk den oorlog maan te doen, dies flak hy over Zee, landde te lCalais,en maakte een begin van den oorlog, ïme.t hec belegh van Bologne, waar van hy zich :eindelyk meelter maakte, den 14September 1544. door de lafheit van Vervitas, die 'er ;)het gebied binnen had.
Vr. Zyn dat .al de oorlogen daar Koning Uiendrikin is gewikkeld geweeft?
O 3 Ant,



Vi# HISTORIE
Ant. De Schotten trokken in Engelant, om een afwending te maken, met een Leget? van <5c,ooo. man, aan 't hooft van dewelken hunnen .Koning, Jakobus IV., zich gefteld had; de Graaf van Surrey ging hen te gemoet, met 26,000. Man, tafte hen aan te Floddon, den 9 September 1513. alwaar zy zeer voordelig gelegert waren ,en floeg hem volkomen; van Jakobus IV heeft men na dien flag nooit meer gehoort, fchoon het zeker is dat hy zyn leven op" dien tyd verlooren heeft.
Vr. Heeft Hendrik niets meer verrigt ?
Ant. Jacobus V., Koning van Schotlant, belooft hebbende te York te komen , om daar met Koning Hendrik te Confereren, brak zyn woord, en Hendrik trok in Schotlant , om zich te wreeken, waar op dit Schotfche Leger de vlucht nam, echter maakten de Engelfchen een groot getal krygsgevangenen. Dit verlies, gevoegt by andere rampen , was zoo groot voor den Koning van Schotlant, dathy van droefheit ftierf, den 14 December 1541»
Vr. Van wat ziekte overleed Hendrik?
Ant. Een afvloeiing van fcherpe humeuren vielen op een oude wonde in zyn been, waar aan hy overleed, op den 28 January 1547., oud zynde zes-en-vyftig jaar, in het 38 van zyne regering.
Vr. Had hy eenige nakomelingfchap?
Ant. Twee dochters , Maria, en Elizaheth, en eene zoon, genaamt Eduard; Maria had hy by Katharina van Arragon; Elizabeth by Anna Boleyn,Qïx Eduard byjobanna Seymour.
Vr.



VAN ENGELANT. 213
Vr. Hoe regelde hy de order vaa hunne 1 opvolging?
Ant. Hy beval by zyn laatfte wil, dat j Eduard hem zoude opvolgen; dat in geval) ]e hy zonder nakomelingfchap kwam te Jfterven, Maria als Koningin zoude erkent ; worden ; en dat zoo die zonder kinderen kwam te fterven, Elizabeth tot de Kroon moeit komen. Vr. Hoe veel vrouwen had hy? Ant. Zes, de eerfte was Katharina van Ar; ragon, by welke hy de Prinfes Maria had, die hy , by Acle van 't Parlement, onbekwaam tot den Throon liet verklaren, welke Acle hy naderhant in trok. Hy had noch twee andere kinderen by haar,dewelke jong overleden. Vr. Wie was zyn twede vrouw? Ant. Anna Boleyn by welke hy alleen ee: ne dochter had, genaamt Elizabeth, die Ko-
■ ningin Maria opvolgde. Anna Boleyn wierd onthooft den 16 May IS36. om dat de Koning met yverzugt tegens haar ingenomen was. De Lord Rochefort broeder van de Koningin, wierd befchuldigd bloetfchande
■ met zyne zufter te hebben begaan: hy werd onthooft, met vier van de bedienden der Koningin , welke befchuldigd wierden met haar gelegen te hebben. Maar daar is nooit overtuigende blyk van deeze befchuldiging
; geweeft: en wy moeten hier aanmerken da-t . de Roomsgezinden alles hebben aangewend wat mogelyk was, om haaren naam te brantmerJcen, dewyl zy de hervorming was toegedaan. Vr. Wie trouwde Hendrik vervolgens ?
O 3 Ant.



2i4. HISTORIE
Ant. Jobanna Seymour, met welke hy daags daar aau in 't huwelyk trad, kronende h.ar met de uitvoerigftc pragt; deeze Koningin verlofte den 12 O&ober 1537. van Prins Eduard, die zynen vader opvolgde, doch zy üierf in het kraambedde.
Vr. Wie was zyn vierde vrouw?
Ant, Anna van Kleef.
Vr. Wie was de vyfde ?
Ant. Katharina Howard, Nicht van den Hertog van Norfolk , en naalte bloed Neef van Anna Boleyn;zy was een groote fchoonheit, en hy was zeer op haar verheft, doch het was van geen' duur, want zy wierd befchuldigt met Echtbreuk. Dercham, Mannock, cn Culpeper , bekenden dat zy menigmaal met haar gelegen hadden ; deeze drie wierden daar op onthooft. De Koningin bekende het, maar dat zulks voor haar huwen gefchiet was, doch zy ontkende, zoo zeker als zy eeuwig hoopte te leven ,dat ooit 's Konings bedde door haar bevlekt was. Zy wierd door een Acte van 't Parlement verwezen om haar hooft te verliezen , 't welk gefchiedde op Tower HUI, den 12 Fe; bruary 1542.
Vr. Wie was zyn zesde Vrouw?
Ant. Katharina Par weduwe van den Lord Latimer. Zy was zeer aangenaam, en had iets zoo verrukkelyks dat zy de agting van een ider won;wy moeten hier noch by voegen dat zy een uitgeftrekten en doordringenden geeft had , zy omhel fde de Leere van Lutber, doch dat fcheen haar het leven te zullen koften.
Vr.



VAN ENGELANT. ZI5
Vr. Hoe ontfnapte zy de wreetheit vaa
Hendrik ?
Ant. Haar ftreelingen en behandelingen waren zoo voorkomende dat hy de order herriep die hy gegeven had van haar om te brengen: echter was zy fchier omgekomen had de. dood eenigen tyd daar na Koning Hendrik niet wech gerukt.
Vr. Geef een verhaal van de geenen die de hooft oorzaaken geweeft zyn dat Engelant 55jch van Romen afgezonderc heeft.
Ant. Thomas Woljey , die de eerfte was die voor de Echtbreuk ltemde, was een Slagers Zoon van Ipfwich, in het Graaffchap Suffolk, geboren 1471., hy was een Student in hec Magdalena College , te Oxfort, en maakte zich door zyne gaven zeer geagt. Hy had in de voonge Regeringen geweeft Reftor van Lymington,in Hampjchire. Fox, Biflchop van Wincejter, bragt hem aan het Hof, en maakte hem Aalmoelfenier van s'Konings huis. Het volgende jaar was hy Deken van Lin», .colm.
Vr. Wierd hy tot noch hoger waardigheden verheven?
Ant. Hendrik VIII., die een groote geneegentheit voor hem had, maakte^hem Lid van den geheimen Raadt-, verhoogde hem toe eerften Minifter, kort daar aan tot Biflchop 'van Lincolm, en vervolgens tot Biflchop , van York; en Francois I. deed hem tot Kar, dinaal verkiezen. Hendrik maakte hem Lord Kanfelier , en verkreeg dus een' Commiflie van den Paus by dewelke hy tot Legaat A» 'latera verheven wierd.
O 4 Vr.



ai6 HISTORIE
Vr. Voldeederi zoo veele hooge waardig* heden zynen Staatzucht?
Ant. Neen, hy reikhalsde naden Pauslyken Stoel,tot weiken Karei V. hem belooft had te zullen brengen;maar als dien Keizer in twee verkiezingen zyne beloften niet na* kwam,in de eerfte van welken A&riaan ,$vi zynen opvoeder geweeft was, 'er toe verheven wierd, zoo befloot Woljey om hem fpyt aan te doen, en daarom overreedde hy Koning Hendrik tot de Echtfcheiding; doch dit diende vervolgens tot zyn' val.
Vr. Üp wat wyze?
Ant. Woljey geen credit genoeg hebbende aan het Hor'van 2to»zera, om d;e dingen te verkrygen met welken hy'Koning Hendrik gevleid had, zoo wierd hy hatelyk voor dien Vorft, welke, vermoeit door de onophoudelyke k'agten die over hem gedaan wierden, en door de herhaalde aanzoeken van Anna Boleyn, al zyne inkomften, papieren, geld, en meubelen in beflag nam, en hem van hoog verraat befchuldigde,'t welk hem zoo fmartte dat hy van droefheit ftierf, in Le\cejlers Abdy, den 29 November 1530.
Vr. Wat hebt gy te zeggen van Thomas Cramer ?
Ant. Hy was geboren van Ajlackton, in Nottingham'shire ,en in het Jezuite Collegie, in de Üniverfiteit van Cambridge, groot gemaakt. Hy had gereift in Duitslant, alwaar hy de fchriften van Lutber gelezen, en zyne gevoelens omhelft had. Hy was het die den Koning het middel aan de hant gaf, om zyn huwelyk met Katharina %an Arragon te breken



VAN ENGELANT. 2-17
1 ten met aan al de Univerfiteiten van Eurol m hunne gevoelens, over zulk een geval in \ Wchrift te vragen; 't welk toe zyn voor5 nemen diende. Üe Koning benoemde hem tot Aartsbiflchop van Canterbury. Vr Nam hy die waardigheit aan? Ant ja, en daar na vernietigde hy het huwelyk van Hendrik, ook had hy moeds genoeg om een Bin tegens den Paus uit te Inreken, en zat voor,geduurende het ovenge van 's Konings regering, over al de zaken die de Geeftelykheit van Engelant betroiien. Vr. Wat gebeurde hem onder Koningin
Maria? _
Ant. Hy trok de party van Jobanna C-rey, tekens de Koningin Maria, dewelke als Koningin van Engelant erkend zynde, hem deed vatten , en als een ketter ten vuure doemen. Maar hy had de ongelukkige zwakheit van zyne gevoelens om zyn leven te verraden, doch hy herkwam weder van die zwakheit, en ontfing volftandig en glorieryk, de kroon der Martelaren. Vr. Wie was Thomas Cromwell? Ant. De zoon van een Groflmit van Put' ney • Hy was eerft een van de Huisbedienden van Woljey. Hendrik maakte hem algemeen Onderzoeker der Kloofters, welke in 1530 afrefchaft vvierden. In 't kort hy maakte he°m onder Regent in Kerkelyke zaken , en Graaf van EJfex. Maar alzoo hy een Proteftant was, en den Koning mishaagt had, met het huwelyk van Anne van Kleef te verhaaften , zoo wierd hy befchuldigd met hoog verraat,en wierd onthalft in 1540.
Oj vr.



2i8 HISTORIE
Vr. Dewyl de affchaffing der Klooftere onder deeze Regering voorviel zoo geef 'er my een denkbeeld van?/
Ant. Het getal der afgefchafte Kloofters, in deeze,en in de naaftvolgende Regering beloopt het getal van zes bondert drie-en vyftig, behalycn noch negentien Colleges, twee duizend drie bondert en vier-en f'zeventig Ka* nmnikdyen en Kappellen, en bondert en tien Hospitalen. Voor hunne affchaffing bragten zy de wardy van 15.258 ponden,. 13 fchellingen, 10 pens op, maar het is nagerekent dat de Landen, en de inkomften der zeiver nu waardig zyn 30.503.400. ponden. En den fchat die 'er in gevonden wierd, word op 100.000. ponden fterlings begroot. Uit den roof van deeze Kloofters, maakte Koning Hendrik de inkomften voor de Bisdommen van Brifiol, Cbefter, Oxford, Gloucbefter, en Peterborougb.
Eduard VI., XLI. Koning van Engelant.
Van 1547. tot 1553.
Pauzen. Keizers. Koning van
Vrankryk
Paulus 111.1534. KarelV. 1519 Hendrik II. juuus III. 1550 1547
Vr. Wie van Koning Hendriks kinderen, volgde hem op ?
Ant. Eduard VI.,d\e als toen in zyn tiende jaar ging, hy was reeds al vry wel ervaren ia de Latynfcbe, en Franfche Taal, en
had



van engelant. 219
;had de beginzels van de Grietfcbe , de Spaart' 'ifche, en de Italiaanfcbe.
Vr. Aan wien wierd de beftiering zyner ï zaken vertrout, geduurende zyn minderjarig heit.
Ant. In gevolg van Hendriks uiterftewil, overviel dezelve aan twaalf Raden, en zesitien Regenten, welke niet te min, Eduard, xSeymour, Grave van Herford, en Hertog van ISomérfeit, eene der Regenten, en Oom van iden K ning, tot ProteBor verklaarden.
Vr. Viel'er iets aarunerkelyks voor geduu1 rende zyne regeing?
Ant. Seymotir, die de gevoelens der Hervormers aangenoomen had, (welke gevoe! lens hy aan Eduard in zyn opvoeding mede inboezemde), had het opper vermogen niet zoo gaauw in handen, of hy keur■ de Koning Hendriks affcheiding van de Roomfche Kerk goed, en bevorderde grootelyks het weik van de Reformatie, 't welk tot hier toe zeer onvolkomen was geweeft. Vr. Op wat wyze deed hy dat ? Ant. Het Parlement onderfteundehem met al zyn magr.
Vr. Wat (tappen deed hy om dezelven op een vaften voet te ftellen ?
Ant. Hy fchafte de geheime byeenkomsten af, en liet de Kelk aan de Leken uitdelen. Belafte dat men al de Beelden uit de Kerken zoude wech nemen, liet het Formu! lier Gebedeboek verbeteren, en beveiligde de Reformatie door Acte van het Parlement.
Vr. Veroorzaakte zoo menigte verande. ringen geen verwarring in Engelant ?
Ant.



£2o 'historie
Ant. Ja: hec gemeene Volk nu zoo gemakkelyk zyn beftaan niet kunnende vinden, om dac een groot gecal Monniken die verdreven waren, by hec affchaffen der Kloofters, nu werken moeiten om te eecen, maakte verfcheide opftanden, zoo dat men in eenige Landfchappen in Engelant de Wapenen opvatte.
Vr. Waren deeze opftanden van eenig gevolg ?
Ant. De Rebellen in verfcheide gevegten geflagen zynde , namen eindelyk het algemeen pardon aan , dat men hen aanbood. Wegens deeze opftanden, wierden de Lords Luitenanten der Lantfchappen beroepen.
Vr. Wierd de ProteStor in geen Oorlogen ingewikkeld?
Ant. De Schotten geweigert hebbende om Maria Stuart te laten trouwen met Eduard, daar zy al aan verlooft was, zoo rukte de Proteftor in Schotlant, met een. Leger van 18.000 man; verfloeg dat van de Koningin te Mutfelburgb, op den 10 September 1547. fchoon het beftont uit 30.000 man: 14.000. man bleven op 't Slagveld, 1 joo wierden 'er gevangen, daar onder goo. Edellieden; en om te beter de Victorie te doen blyken , trok hy in Schotlant, daar hy veel 'fterke plaatzen in nam, en Edenburg plunderde.
Vr. Wierd den Oorlog aldaar met een gelyk geluk gevoert?
Ant. Neen; Hendrik. II. zond 6.000 man in Schotlant, die zich by de Schotten voegden , en de Engelfchen al de plaatzen weder ontnamendie zy in bezit hadden, doordrongen



VAN ENGELANT. 221
gen tot Newcaftle, en een groot buit mede fleepte, in fpyt van den Protetlor.
Vr. Hoe kwam het by «dat hy die veroveringen niet en iluitte?
Ant. Het Hof was vol ongenoegden, en ae Proventien vol muiters; daar en boveri lichtte Vrankryk nieuwe troepen , en bedreigde Engelant meteen vreeflyken Oorlog.
Vr. Op wat wyze kreeg hy al deeze wanorders gered?
Ant. Hy bragt de ongenoegde t onder door hetKoninklyk gezach, terwyl de Troepen de muiteryen in de Provintien dempten ; en de Franfchen niet Hagende in hun beleg van Bouhgne, veranderden het in een blokkade.
Vr. Had de Protetlor alom geluk ?
Ant. Neen, hy was zoo ongelukkig, dat zyn Broeder Thomas Seymour , die getrouwt was met Katharina Pan, en tot Baron van Sudley, en Opper Admiraal was verheven» hem overal in den wegh was, zoekende zich in zyn plaats ih te dringen. Hy wierd ook befchuldigd van tegens de Regering aangefpannen te hebben,'t welk echter nooit wel bewezen is. Het Parlement verwees hem om zyn hooft te verliezen, en hy wierd op den 20 Maart 1^49- 'er van berooft.
Vr Had de ProteSlor geen andere Vyanden?
Ant. John Dudley , Graaf van Warmck, en laatfllyk noch verheven toe Hertog van Northumberlant , had hem uit de Regering gefloten,en vervolgde hem , met zoo veel hevigheit, dat 'er een Acte van het Parlement



222 HISTORIE ment gemaakt wierd, die hem verwees om onthooft te worden, als fchuldig aan felony, het vonnis, dat de Koning met het uiterfte leedwezen getekent had, wierd uitgevoert den 22 Jannuary 155-2.
Vr. Wat verrigtte Dudley geduurende zvne Regering?
. Ant- Hy iIoot een Vreede met Vrankryk m 1550. en gaf Boulogne weder, onder beding dat Hendrik aan den Koning van Engelant betalen zoude 400.000. goude kroonen. Schotlant wierd mede in Öéèze Vreede begrepen , waar op Koning Eduard van zyn huwelyk afftond, en de plaatzen die hy van Schotlant in had te rug gaf.
Fr. Wat aanmerkelyke zaken verrigtte de Koning geduurende zyne regering?
Ant. Hy beveiligde de gifte van Koning Hendrik VIII. aan de Stad Londen, van de Gafthuizen van J. C. en St. Bartholomeus , en bouwde Bridewel en St. Thomas Gafthuizen en verfcheide Schooien. Ook moedigde hy den Koophandel aan, en gaf groote voorregten aan de Kooplieden ;hy zocht ook na de beste wyze om de Reformatie in Engelant in te voeren, wanneer hy door de Tering wech gerukt wierd. Vr. Wanneer overleed hy? Ant. Den 6 July 1553., in het ötfte jaar zynes ouderdoms, van welken hy'er zes geregeert had.
Vr. Welk waren de hoedanigheden van dezen jongen Prins ?
Ant. Hy had een groot verftand, en was volkomen ervaren iq het belang van zyn
Ryk.



VAN ENGELANT. 223
IRyk. Hy was van een gelukkige geaartheit zoo dat hy niemant ter dood wilde laten i brengen over eenig Geeftelyk gefchil ;noch;tans verzekert 'Dudley,Hertog van Nortbunv \ berlant, dat hy de Reformatie zeer ter harte [nam, en daarom zyn zufter Maria, en Ellifabetb, onterft had.
Pr. Wat beoogde Dudley hier in ?
Ant. Hy trachtte zyn eigen geflacht op 1 den Throon te brengen. 1 Vr. Waar op waren zyne eiflchen ge; gront?
Ant. Zyn vierde Zoon, de Lord GuïlU ,fort, was gehuwt met Johanna Grey, oudt: fle dochter van den Hertog van Suffolk, wel-. ke Konig Eduard tot zyne opvolgfter verklaarde.
Vr. Wat eifchen had deeze Johanna op de Kroon ?
Ant. Maria, dochter van Hendrik VII. , Koninginne weduwe van Vrankryk, nam Karei Brandon, Hertog van Suffolk, tot haar tweede man, by den welke zy eene dochter had , genaamt Francina, die gehuwt was met Hendrik Grey, Marquis van Dor/et, en namaals Hertog van Suffolk, by welke zy drie dochters ter wereld bragt, van welke Johanna de oudfte was.
Pr. Gelukte Dudley in zyn oogmerk?
Ant. Als hy merkte dat het fchier ondoenlyk zoude zyn om 's Konings Teftament ter . uitvoer te brengen, of hy moeft Maria, en Elizabeth, eerft in handen hebben, zoo beval hy haar in 's Konings naam om ten hoove te komen, maar de Graaf van Arundel
ont-



HISTORIE
ontdekte aan Prinfes Mina, zyn voornemens als mede de dood van Koning Eduard, welke daar op na Framlingsham CaJUe, in 'c Lantfchap Suffolk, de vlugt nam.
Vr. Deed deeze verandering Dudley zyn voornemen ftaken ?
Ant. Neen, want aanftonds na de dood van Eduard deed h'y het Teftament bekent maken , en Johanna tot Koningin uitroepen, en kröonen, op den 10 July, en niet tegenftaande den weerzin die Johanna 'er in had, wierd zy te London voor Koningin erkent : maar hunnen Staatzuchtigen vader wierd te meer gehaat, en op het aannaderen van het Leger van Maria, wierd Johanna van een iegelyk verlaten.
Vr. Was 'er niet eenen Ket, een Leertouwer, die groote beroerte maakte, geduurende deeze Regering?
Ant. Hy maakte eenen opftand in Norfolk , in 1549 , verzamelde aldaar 10,000. man , en verfloeg den Marquis van Northampton, die hem tegen gezonden was met 1100. man , en dreef hem na Norwicb , maar John Dudley, de Graaf van War mek, hem aan het Hooft van een groot getal volks aangetaft hebbende, wierd Ket geflagen, en vervolgens te Norwicb, gehaDgen.
Maria j j



VAN ENGELANT. 225
Maria, XLII. Monarchvan Engelant.
Van 1553. toe 1558.
Pauzen. Keizers. Koning van
Vrankryk
Julius III. 1550 KarelV. 1519 Hendrik II. Marcel.II.i55S i5*9 Paul IV. 155S
Vr. Wie volgde op Eduard VL?
Ant. Maria, zyne zufter , dochter van Katharina van Arragon, welke, zoo als te voren is aangemerkt, beneffens haar zuster Elifabetb onterft was geworden.
Vr. Waar wierd zy tot Koningin verklaart?
Ant. Eerft te 'Norwicb, en vervolgens in het geheele Koninkryk , in 1553 , na de party van Dudley te niet geraakt'was.
Vr. Op wat wyze geraakte die te niet ?
Ant. Dudley was zoo gaauw niet eenigfins .van de Stad geweken , of de Graven Arundel , en Pembrook , te famen met de Maior,en de Aldermans,die eerft een eedt van getrouwigheit van Johanna genomen hadden, verklaarden zich voor Maria, en haar tot Koningin verklaart hebbende,dagvaarden zy den Hertog van Suffolk. ( die zich zeiven met Johanna in den Tour opgefloten had), om die Sterkte,zich zeiven, en zyne dochter, over te geven:'t welk hy deed, dewyl toen hy vond dat 'er geen middel meer was om zyns dochters enTchen te
handhavenen. T7 p • Vr,



226 HISTORIE
Vr. Ontkwam Dudley?
Ant. Neen : hy was gehouden om zich
aan Koningin Maria 's goeddunken over te i geven.
Vr. Spaarde zy hem ?
Ant. Zy verwees hem om onthooft te worden, 't geen gefchiedde den 22 Auguftus, AL en vervolgens liet zy veele die hem behulpzaam geweeft waren insgelyks onthoofden. L Johanna Grey, en de lord Guildfort, haren f; bedtgenoot, wierden weder na den Tour te l rug gezonden, na zyn hunne fententie ont- 1, vangen hadden.
De Hertog van Suffolk wierd in Vryheit J;.
gefteld, maar korts daar aan wikkelde hy l„
zich in een famenzweering in, met Thomas 1V[
Wyat, die, 6. oco man by een gerukt hebben- 1,
.de, in London kwam,denkende vafteiyk dat |,
de inwoonders de Wapenen zouden opvat- m
ten: maar het viel geheel anders uit, en hy L
was gehouden zich zeiven krygsgevangen te |, geven. Dezen opftand verhaaftte de dood van Johanna Grey, die den 12 February Ï554.
onthooft wierd, moetende op het fchavot het 1
onthoofde lichaam van haar' man noch eerft m
zien, dewyl hy even tevoren die executie 1
ondergaan had. De Hertog van Suffolk wierd I,(
den 21 derzelve maant onthalft, en Thomas ft, Wyat den 4. April.
Vr. Op wat wyze begon Koningin Maria- II
haare regering? _ E
Ant. Zy ftelde de Roomskatholyken in
Vryheit, zette de Pauslyke Biffchoppen mede |0(
in hunne beftiering, eh gaf een volkomen I
vryheit van consciëntie, tot dat 'er een Par- 1-
lement; ï"



VAN ENGELANT. 127
ilément zoude zitten-: dit vergaderd zynde «wierd by adte van 't zelve de oeffening van lallen anderenGodtsdienft buiten de Room/ebI Katholyke, verbooden; zy trok ook verfcheide Undere A6tens in van de vooftge regeringen.
Vr. Gaf zy geene andere blyken van haren yver?
Ant. Haar zeiven gefterkt hebbende door een verbont met Pbüippus II. Koning van \Spanien,met weiken zy huwde,te Winchesder ,op den 21 July 1554. Zoo beriep zy een inieuw Parlement, in 't welkzy, en Philippus, voorzaten: de Kardinaal Pok maakte eene 'fraaje redenvoering in het openen van hec :zelve, na dewelke de beide Huizen de hervormde Godtsdienft affchafcen, en de zaken linden zeiven ftaat herftelden daar zy in verweeft waren voor den tyt van Hendrik VIII. de Kardinaal, bovengenoemd, verzoende de natie met de Roomfche Kerk, na hy dezelve van de Kerkelyke Cenfures ontheft had.
Vr. Wierden deeze Wetten algemeen gehoorzaamt?
Ant. Een groot getal bleef volftandig den hervormden Godtsdienft aankleven, welken door Koningin Mina met groote geftrengbeic geftraft wierden : zy verbrandde 'er meer dan 300, onder welke was Crammer , Aartsbisschop van Kantenburg, Ridley Biflchop van Wonden, Latimur van Wor chefter, Hoopen, van 'Gloncefter, en Ferrar, van St. Davids.
Vr. Wierd Koningin Maria in eenigen" oorlog ingewikkeld?
Ant. Ja ; want op aanhouden van haar Gemaal verklaarde zy den oorlog aan Vrank-' P 2 ryk



2Ï8 HISTORIE
ryk. C tegens den eedt dien hy gedaan had)' en zond hem 8,000 man in Vlaanderen ,in 155-7, die zeer veel toebragten tot de overwinning by St. Qiiintin.-
Vr. Trok zy eenige voordeden uit dien oorlog?
Ant.- Neen , en den Hertog van Guiol, generaal van 't Franfche Leger, ontnam de Engelfchen , in 1558, Calais, Guines en het Kafteel van Hames , en al wat zy in Vrankryk bezaten.
• Vr. Hoe namen de Engelfchen die tyding aan?
Ant. Met grooten fpyt, en in de woede van hun'ongenoege fchreeuwden zy opcntlyk tegens Koningin Maria 's regering: en men zegt dat de droef heit die zy des wegens gevoelde, en denafkeer die Philippus voor haar betoonde, alzoo veel?tot haare dood toebragten als de Waterzugt.
Vr. Wanneer Stierf zy ?
Ant. Op den 17 November 1558,in haar 43lte Jaar, na zy vyf jaren vier maanden en elf dagen geregeert h3d.
Vr. Welke waren de hoedanigheden van deeze Koningin.
Ant. Zy was buiten maten kerkelyk, en daar kwam een zeer geftrenge en wraakzugtige ceaardheit by,die zymet een yver voor den Godtsdienft trachtte te bedekken : doch toen 'er geen kans was om die twee te famen te knoopen , was zy volkomen overtuigt van haare wreedaardigheit. Wy kunnen in het gedrag van Maria maar een goede omftandigheit aanmerken, te weten het ver-
vjct-



VAN ENGELANT. 229
■werpen van den Foor/lag, die den fpaanfcben gezant deed, van baar abfolut te maken , en de wetten van bet Ryk en de Vrybeden van het volk mét voeten te trappen. Zy liet niet veel bekwaamheit. zien in het bellieren van haare ■Ryken, en het verliezen van Calais zal een. eeuwigduurende fmet op haare regering zyn zoo wel als meer andere hatelyke omftandigheden.
Elizabeth, XLIII. Monarch van Engelant.
Van 1558. tot 1603.
Pauzen. Keizers. Koningen van Vrankryk
Paul IV. 1555 Ferdinand Hendrik II.
Pius IV. 1559 I. 1558 1547
Pius V. 1565 Maximiliaan Francois II.
Greg.XIII.is72 U.. 1564 1559
StxtusV. 1585 Rudoleh II. KarelIX. 1574.
Urban.VII.i590 Hendrik III.
GREGXIV.1590 1589 Innoc IX. 1591 Clem.VIII.i592
Vr. Liet Koningin Maria eenige Nakomelingen na?
Ant. Neen; Elizabeth, haar zufter, doch» ter van Hendrik VIII., en van Anna Bouleyn a kwam tot de Kroon, in haar vyf-en-twintigje jaar.
Vr. Befchryf de perfoon van Koningin
Elizabeth ?
Ant. Zy was matelyk fchoon , en had een groocfche en Vorlleiyke houding. Maar hec P 3 geene



sSo HISTORIE geene haar by 't gemeen geagt maakte was eigentlyk een zekere gefpraakzaamheit,daar! zy al de geenen mede won die met haar ingefprek kwamen.
Vr. Welke waren de eigenfchappen van haaren geelt?
Ant. Zy was kundig in veele zaken, en van een goed en zuiver oordeel, daar een groote huiihoudelykheit bykwam. Zy was geleert, en fprak verfcheide talen, en had zoo fynen draai in Staatszaken, dat zy de verwondering was van alle Spuvereinen van haaren tyd. Zy openbaarde 'nooit de minste van haare geheimen, maar verburg dezelven voor een iegelyk, zelfs voor haare eerfte Minifters en Gunftelingen , die alle met de uiterfte gehoorzaamheit aan haar onderworpen waren: zy ftrafte dezelve ook met de uiterfte geftrengheit zoo dra zy in hen de minfte neiging ontdekte om het Souverein gezachte na te komen, of het eenigiins aan hen te trekken. Maar 't geen haar alle agting waardig maakt,is, dat zy de Engelfchen tot een geluk bragt dat by hunne voorzaten, onder meeft al de Koningen, onbekent is geweeft; en, dat onder haare Regering.de uitbreiding van derzelver Scheepvaart, en Koophandel, verder dan die. ooit gevoert was is bekent geworden.
Vr. Was zy geleert ?
Ant. Cambden verzekert ons dat zy vyf of zes talen fprak, zy.is geroemt om de ongemaaktheit van haare houding, om haare opregtigheit, gefpraakzaamheit, en Vrindfchap: om haar neiging voor rechtvaardig.
heit,



VAN ENGELANT. 231
heit, mildadigheit , en grootmoedigheit;
1 daav wy noch by moeten voegen haar goed] heit voor alie perfoonen 'van eenige ver-
1 diemten, de byitand die zy aan de bedrukten gaf, en de groote edelmoedigheit daar zy dezelven in hunne behoeftigheit mede byfprong.
Vr. Waar is zy hooftzakelykft over te roemen ?
Ant. Wegens dat zy den Proteftanfchen i Godftdienft valt gefield heeft. Zy verklaar1 de haar zei ven tot hoofc van de kerk, en nam den tytel aan van Opperbefiierder der Kerke in haar Koninkryk, zoo in tydelyke, als geejle• lyie zaken: in een Woort, Elizabeth itelde 1 de kerk van Engelant op den zeiven voet als : zy was onder Eduard IV., zy deed verfchei1 de Jezuiten ombrengen, dewyl die geftadig 1 op haar perfoon en regering toeleiden.
Vr. Over wat zaken is zy noch geroemt.
Ant. Wegens dat zy de Protestanten in , Vrankryk, Schotlant, ende Nederlanden bygeiftaan heeft: maar de dood van Maria, Koiningin van Schotlant, die Elizabeth aan haar ; eige zekerheit opofferde, is een fout daar ; geen verfchooning voor te vinden is.
Vr. Verhaal de byzonderheden welke die 1 ongelukkige Koningin aangaan?
Ant. Zy was dochter van James V., Koning van Schotlant, en van Maria van Lotharingen, oudfte dochter van Claude, Hertog ivanGuife, en weduwe van Lodewyk, Herttog van Longueville: zy trouwde met Francois II, Koning van Vrankryk , en nam den lytel van Koningin van Engelant aan, onder i P 4 voor



23 a HISTORIE
voorwendzel dat Elizabeth onwettig was ," en gevolglyk onwaardig tot de Kroon.
Vr. Had Koningin Maria eenige wettige eiflchen op de Kroon van Engelant.
Ant. Zy was kleindochter van Jakobus IV., en van Margariet, oudtfte dochter van Hendrick III.; en uit kragte van dat regt, wierd Jakob Stuart, zoon van Koningin Maria, voor erfgenaam van de kroon verklaart, na de dood van Elizabeth.
Vr. Verhaal noch eenige verdere omftandigheden aangaande die Koningin ?
Ant. Weduwe zynde, door de dood van Francois II., zoo keerde zy weder in Schotlant, daar zy Koningin van was; dat Koninkryk was' toen in tween gefcheurt , te -weten de Roomfche Katolyken, en de Proteftanten, by de eerfte van welken zy haar voegde; doch haar zeiven te zwak kennende om de laatften tegenteflaan, welke Jakob Stuart, ende Grave van Murey , haar baflert broeder , aan hun hooft hadden , zoo huwde zy met Hendrik Stuart , Lord Damley , zoon van den Graaf Lenox , de aangenaamfle man van Groot Brittanien.
Vr. Bragt haar Huwelyk haar niet in nieuwe onluften.
Ant. Ja: zy had een ongemeene afkeer vóórhaar'nieuwen bedgenoot, die wel haaft bekend wierd. Hendrik , aan zyn kant vatte jalouzy op tegens David Riczo, een zoon van een Muzikant van- Turin, die zich zoo wel by de Koningin wift in te dringen dat zy hem eerften Minifter maakte; zoo Buchanem geloof verdiend , zoo had zy een
oneer-



VAN ENGELANT. 233
oneerlyken handel met Riczo, en het agterdenken van Hendrik wierd aangeftookt door de vyanden van Riczo.
Vr. Welk was het gevolg van Hendriks jalouzy?
Ant. Hy vond Riczo in het Kabinet van de Koningin , die aan tafel was , en liet hem door Dovoglas ombrengen, even buiten, het vertrek : biddende zy zeer vuuriglyk voor zyn leven. Zy wierd voor eenige maanden gevangen gezet, doch gedroeg haar met zoo veel fchranderheit ontrent haar' man , dat zy hem ontfnapte, en den Graaf van Murray te rug riep, die zy voor een fchranderStaatsman kende,en door haren'man verzonden was.
Vr. Was de Graaf dankbaar voor die gunft ?
Ant. Ja; maar de Graaf van Botbwell,<l& gezwoorevyand van Murray,dezelve plaats in 't harte "der Koningin ingenomen hebbende die Riczo 'er eerft in bezeten had, raadde de Koningin om Murray wech te zen» den. De Koning , op nieuw ten uiterften door de Koningin beledigt zynde , vertrok naa de Graaf Lenox , zyn Vader. Naderhant wierd de Koning omgebragt op den 10 February 1566, en men verdagt Botbvjell, en de Koningin , met het ftuk, te meer toen zy korts daar aan, te Edenburg, met Botbixiell trouwde.
Vr. Wat gebeurde vervolgens?
Vr. De Graaven van Argyle , Morton , Marr, Athol , en Glencarn , die alleen na. gelegenheit wagtte om zich van Botbwsll te p j ont-



234 H l S T O R I E
ontdoen, namen de Wapenen op, om dat huwelyk te breeken. De Koingin trok haar tegen aan het hooft van een leger; maar zy van hare troepen verlaten wordende, was gehouden haar zeiven in de handen der verbondelingen over te geven, welke haar na Edenburg bragten, van waar zy. twee dagen daar na gevangen overgevoert wierd na Locblevin Caftle. Botbwel, ontfnapte, en vlugte na Dunbar, en vervolgens op een der Orkadifche Eilanden , alwaar hy kaper wierd. Naderhant ging hy na Denemarken, en bragt daar noch" eenige jaren in de uiterfte elende door.
Vr. Wat wierd 'er vervolgens van Maria?
Ant. De Graaf van Murray die drie maanden in Vrankryk geweelt was, nu in Schotlant wedergekeert zynde, nam het Souverein gezagh in handen , in naam van den jongen Jakobus, dezoon van Koningin Maria, by Hendrik Stuart. Maarden 2 May 1568. ontkwam de Koningin'uit haare gevangenis, van Lochlemin-Caftle.
Vr. Nam niemant de wapenen voor haar op?
Ant. Sommige Roomfche Heeren , verzamelde een Leger van 6.000. man by een om den Grave van Murray te Itraffen , maar zy wierden geflagen , en Koningin Maria verpligt om in Engelant te vlugcen.
Vr. Vond zy daar haare behoudenis ?
Ant. Neen: Koningin Elizabeth zette haar in gevangenis, daar zy agttien [Jaren doorbragt. De redenen dat Koningen Elizabeth •dus te werk ging waren deze, eerlt, de
wraak



VAN ENGELANT. 23$
wraak over het geene Koningin Maria haar aangedaan had , met haar zelve door een Mamfeft tot Koningin van Engelant te verklaren, en Elizabeth een onrechtvaardige bezitfter en een baftert noemende; en verders om dat Koningin Maria de hant had in da famenzweringen die 'er tegens Elizabeth gefmeed wierden; maar de hooftzaak was, de Jalouzy die Elizabeth tegens haar had ongevat, om het regt dat Koningin Maria bleef hebben, zoo Elizabeth zonder kinderen overleed, en haren vrees dat Maria, haar noch van de Kroon mogte beroven.
Vr. Had deze bedroefde Koningin geen vrinden die haare Party kooren ?
Ant. Meelt al de Vorften in Europa gebruikten de allerernftigfte aan zoeken, om haare vryheit te verkrygen ; Karei IX., en Hendrik III. gebruykte zoo wel bedreigingen als verzoeken, doch zy waren niet gedugt wyl de binnelantfchc oorlogen tot harent hen werks genoeg verfchaften.
Vr. Wat voorwendzel gebruikte Koningin Elizabeth'?
Ant. Zy befchuldigde Maria met het ysf lyk ftuk dat Botlwell begaan had; en daar zy haar niet al te wel in verdedigde. Na deeze befchuldiging zocht Koningin Elizabeth naar noch andere redenen ten haren lafte, en befchuldigde haar deel gehad te hebben in de famenzwering tegens haar perfoon, en maakte zulks het voorwerp van haar vervolging.
Vr. Wat was den uitkomfl van 't geding van Koningin Maria?
Ant.



236 HISTORIE
Ant. Koningin Elizabeth liet haar ontV hoofden,op den 8 February ij8?. in Totheringay-Caftle, in fnyt van al de vertogen van Bellievre, welke Hendrik III. had gezonden, om dit vonnis voor te komen. Maar zoo wy du Maurier mogen geloven, zoo had Bellievre geheime orders om de executie van de Koningin van Schotlant te verzoeken , fchoon hy zich geliet of hy een geheel andere belafting had.
Vr. Liet de Koningin niet eene overgroote droefheit zien toen haar de tyding van Marïa's dood gebragt wierd?
Ant. Zy betoonde, zoo grooten droefheit als door zugten en tranen verbeeld kan worden: zy liet ook haare geheime raden uit haare tegenwoordigheit vertrekken, en gaf bevel dat zy in de Starkamer * by een zoude komen.
Fr. Wat voordeden hebben de Engelfchen door haar genoten?
Ant. Zy maakte in ijcTo een zeer voordelig Traktaat van Commercie met Johannes Bazelovuitz, groot Hertog van Muskovien; te famen met een byzonder Traktaat 't welk dien Prins begeerde , in 't welk zy haar over en weder verbonden, om elkan. deren by te fpringen , ingevalle een van beide uit zyne heerfchappy verdreven wierd.
Fr. Wierd Koningin Elizabeib in geen oorlogen ingewikkeld?
Ant. In zeer weinige; en zy regeerde En-
ge-
* f)ctze \amtT was iet gewccne Htf van Juflitie, zynit een k^mer te Weiïmunfter, dmh die zit tint is in 1641, ef&efcbaft rfcfr Kanl 1,



VAN ENGELANT. 137
plant in ruft en vreede,en hulp haare bontgenoten met Troepen die zy hen toezond: J_)e Hollantfcbe Republyk is oneindig gehouden aan deeze Koningin , en aan dezelve ten grootften deelen haaren opkomft verpligt. Zy hielp de Proteftantcn in Frank' ryk met geld, en Hendrik IV. insgelyks, waar door zy hem den wegh na den Throon baande; zy hielp ook Don Antonio, die den tytel van Koning van Poortugaal aannam, met hem fchepen en volk by te zetten.
Vr. Had zy geen andere oorlogen daar zy in ingewikkeld wierd ?
Ant. Zy zond in ijo5. vlooten op de S paanfche kullen, welke Cales innamen, en verwoede, verjoeg hen uit Pharo in Algar<ue, en maakte een verfchrikkelyke omkering langs al die kullen.
Vr. Wat was de reden van deze feitelykheden?
Ant. Koningin Elizabeth deed zulks om een nieuwen inval van Spanienvoor te komen,en om haar zeiven wraak te verfchaffen wegens Koning Philip II., die in 1588., Engeland met een magtige vloot, aan welke hy de naam van de Onverwinnelyke gegeven had, aangevallen was. Die vloot beftont uit hondert en twe-en-dertig icheepen , behalven twintig karavelen, ten dienfte van het Leger; en tien kleinen vaartuigen, ider met zes floepen, hebbende aan boort 8,766. Matrozen 2,088. galy flaven 21,855. Soldaten; en 3,165. flukken kanon; zynde met mond en krygsbehoeftens voor zes maanden voorzien. De Hertog van Medina Celi was 'et
Admi-



238 HISTORIE
Admiraal van,en de Hertog van Parma zou deeze Vloot met een Leger van 30.ooo.Man voetvolk, en 1800. Paarden bygekomen zyn ; maar hy kon zyn voornemen niet uitvoeren: De Nederlanders, hadden zyne overtogt verhindert, door de Havens van Vlaanderen met een magt van krygsvolk te bezetten,en haar Vloot daar voor te doen kruifen.
Vr. Verrigtte deeze zoo genaamde onver■winnelyke Vloot 't geen 'er de geheele wereld van verwagtte?
• Ant. Neen: een gedeelte derzelve wierd door een Storm verbryzeld,en de lord Ho-' ivard , Opper Admiraal van Engelant, met Draak, (die de Wereld rond gezeld was) Hawking, en Forbisher, Vice Admiraals, de fpaanfche vloot in 't Kanaal ontmoetende, namen, verbrandde, en verürooiden het overige zoo dat van de 132 Schepen 'er maar 97 in Spanten te rug keerde. Het verlies dat de Spanjaarden in deeze ontmoeting kwamen te leiden , was zoo groot, dat zy 't nooit hebben kunnen te boven komen. Het Admiraals fchip wierd door de Engelfchen genomen , na het en verfchrikkelyke tegenftant geboden had,in 't welken Hugo de Moncada, die het commande 'er op had , zyn leven verloor. Koningin Elizabeth dankte Godt voor deeze verloffing; gaf den Admiraal een jaar geld, als mede aan al de geene die gekweft waren. Watter Raleigh had twee aanflagen in Amerika, doch die waren zonder geluk. Vr. Was zy ooit getrouwtP Ant. Neen haar ftaat-kunde, en haar liefde voor de Vryheit was zoo groot, dat zy
een



VAN ENGELANT. s39
IC'en volkomen afzigt had voor het huwelyk.
Vr. Hoe blykt haare ftaat-kunde daar uit?
Ant. Al de jonge Vorften in Europa, of ! die welke zonen , of broeders hadden die Huwbaar waren, behandelden haar met de :grootfte oplettenheit, want zy gaf hen alttoos eengront van hoop, en .nooit eenvolkoime ontzegging; dezelve rede was oorzaak ;dat al de jonge Edellieden in Engelant, die tvan hooge geboorte waren,zich altoos aan haar Hof bevonden.
Vr. Wie waren de gunftelingen van Koningin Elizabeth?
Ant. Robert Dudley, zoon van den laatften iHertog van Northumberlant ,Zy maakte hem iGraaf van Leicefter, en onderfcheiuen hem ; boven al de Heren van haar Hof. Haar :tweede gunfteling was Robert Devereux, ^Graaf van EJJex. Die zy met verfcheide ampten en tekenen van haare gunft overhoopte, Dit maakte hem ftout en verwaant , en op :eenig ongenoegen dat hy opvatte , maakte hy een famenzwering tegens de Koningin. Hy flaagde 'er niet in, en wierd met eenige andere van zyne medeftanders onthooft, den 25 February i(5io. Op den dag die tot zyne executie gefchikt was, fcheen de Koningin an 'c onzekere te zyn, 't geen ftof tot verfcheide Romans,en Toneelftukken gegeven heeft, in welke zy als door liefde en haat geftingert, Ingevoerd word. Zy was toen in haar agtenfeftigfte jaar: een faifoen waar in Ide liefde zon zelden fterke ftralen fchiet.
Vr. Was de Regering van Elizabeth vry van onluften?
AnU



Ho ' HISTORIE
Ant. Neen, want zonder van de Jezuitert te fpreeken, van welken 'er menigte over hunne lamenfwering tegens de Koningin omkwamen , zoo maakte de Graaf Fir-oen eentoeleg om de Engelfehen uit Yrlant te dryven, cn nam de Wapenen op, in Ulfter. De Graaf van Ejjex wierd tegens hem gezonden mee een leger, doch hy deed niets, de Koningin nam dit zoo kwalyk dat zy hem in aneft deed nemen. Vervolgens Helde zy Charles Blount, lord Montiory, tot Viceroi over Yrlant Hy floeg Fir-oen in verfcheide gelegen'thcden, en dwong hem om tot de genade der Koningin toevlugt te nemen.
Vr. Wanneer ftierf Koningin Elizabeth?
Ant Op den 24 Maart 1603. in het zeventigfte jaar hares Ouderdoms? en het 45 harer regering.
Jakobus I., XLIV. Koning van Engelant, en de eerfle van Groot-Brittanien.
Van 1602. tot 1625.
Pauzen. - Keizers. ' Franfche Koningen. Clem.VI1I.i?92 Rudolpiius Hendrik IV. Leo IX. 1605 II. 1576 1589 Paulus III. 1605 MathiasI.i6i2 Lodewyk XIII. Greg.XV.i62I Ferdinand 1610 Urb. VIII.162S II. 161^
Vr Wie volgde Koningin Elizabeth op?
Ant 7acob VI. Koning 'van Schotlant eh de eerfte van Engelant? zoon van de ongelukkige Maria , Koningin der Schotten , en van Hendrik Stuart, Lord Damley.



VAN ENGELANT. 241
• Pr. Waar wierd dien Prins gebooren? Ant. Op 't Kafteel van Edenburg den 19 ijuny 1566, en was gedoopt in de Roomfch ^Katolyke Kerk,in de maant van December, idoch wierd vervolgens in de Proteftaniche :belydenis opgevoet , en had de berugte IHiftoric fchryver Bu.chananx.ox. zynen Voogt. IToen de Graaf van Murray , de Koningin zyne Moeder gevangen gezet had, wierd Koning Jakobus de Kroon op gezet, in IJÓ7.
en de bovengenoemde Graaf regeerde onder ihem in hoedanigheit van Regent.
. Pr. Hoe lang was de Graaf in de regering?
, Ant. Tot den 23 January van 15 20 wanneer ihy vermoort wierd, Hy wierd in de regering opgevolgt door den Grave Lenox , en anderen, tot 15-79. wanneer de Koning de regering zelf in hinden nam. In 1630. erkende de Koningin, Elizabeth hem voor haren wettigen opvolger, hy kwam te Londen en wierd daar gekroont op den 25 July, op den dagh, van St.Jacob, van 't zelve jaar.
Pr. Befchryf my de hoedanigheden van dien Koning.
Ant. Hy was een geleert en middelmatig Vorft , den eenen tyd betoonde hy den grootften yver voor den Godtsdienft en den anderen was hy 'er zeer onverfchillig ontrent; hy was in zynen aart alzoo vreedelievendeals Elizabeth, zyne Voorzaate hoog van moed en doorliepen was, waar op zommige fpotters een briefje voor de deur van zyn Kabinet plakte daar zy hem Koningin, en Elifabeth,KoQ ning



242
HISTORIE
ning in noemde *, 'c is zeker dat Engelant nooit in min bloeiende ftaat geweeft is als onder zyne Regering: de Engelfchen ftonden 1 toen bloot voor de befchimpingen van al de andere naden, dit maakte dat zy den Koning des wegens zeer verfmaadde.
Vr. Trachtte hy niet om zyn moeder uit K de gevangenis te verloffen?
Ant. Hy zond verfcheide malen gezanten na Koningin Elizabeth om voor haar te fpreeÈen, doch durfde geen verdere (tappen doen, dewyl Elizabeth hem bedreigde met hem te zu'len onterven, zoo hy ietstegens haar belangen onder nam.
Vr. Welke gedenkwaardige zaken verrigtehy, zedert hy tot de Engelfche Kroon gekomen was.
Ant. By zyn komen tot de kroon beloofde hy op het allerkragtdadigft dathy de wetten die Koningin Elizabeth tegens de Rooms Katholyken ingefteld had zoude handhavenen , en beval de Jezuieten en de Priefters om uit zyn gebied te vertrekken. Korts voor zyne kroning wierd en gewigtige famenzwering ontdekt: te weten,om Arabella Stuart,zyne naaite bloednicht, tot de kroon te brengen ; en fommige der rebellen wierden onthooft. Degeleerde en agtbaare Walter Raleigh wierd hefchuldigt 'er in begrepen te zyn ,J fommige Roomfch Katholyken, van de welken Ca- j ïesby het hooft was,ondernamen,om het Parlement , en den Koning om te brengen, met i • het Parlement door buskruit te doen fprin- a
gen* c
* Elifabeth was hing bn.t lames is a Quee»,



VAN ENGELANT. 243
gen, op den 5 November i5of, doch den toeleg wierd gelukkig ontdekt door een I brief. Verfcheide wierden 'er over ter dood i gebragt, en onder andere Guy Faukes, die ge' fteld was om 'er den brant in te Heken. Vr. Welk een tytel nam de Koning aan om de gefchillen te doen ophouden tulfchen de Engelfche en de Schotten ? Ant. Die van Koning van Groot Brittanien. Vr. Waar in deed hy een byzondere ge* i negentheit voor Schotlant zien?
Ant Hy ftelde een Koninklyken Raad aan in dat Ryk , of liever hy continueerde de oude, en ïtelde ze in met meer gezach dan zy hadden , toen de koningen in Schotlant haar verblyf hielden.
Vr. Wierd hy in fommige oorlogen ingewikkeld?
Ant. Neen hy handhaafde zyne heerfchappy in een diepe doch geen glorieryke vreede, en verfpilde al zyn denkbeelden in negotiatie. Echter zond hy eenige Troepen aan Frederik , Keurvorft van den Paltz, en Koning van Bohemen (zyn fchoonzoon) wien 1 de Keizer Ferdinand en de koning van Spa! nien uit hunne Landen en Bezittingen verdreven hadden. Ook zond Koning Jakobus Troepen naar Duitflant.
Vr. Wat was de ernftigfte bezigheit van Koning Jacobus?
Ant. De Godtgeleertheit; hy fchreef zelf verfcheide ftukjes om een eind te maken aan het gefchil dat 'er was tulfchen de geene die voor de Biflchoppelyke en tufTchen de Diüencers die onder zyne Regering waren.
Q * E?\



244 HISTORIE
Vr. Wie waren 's Konings gunftelingen's' Ant. Hy had 'er verfcheiden,doch devoornaamften zyn Robert Carn, Graaf van Sommerfet en üeorge Villars, Hertog van Bukkingham.
Vr. Wat beroemde mannen bloeiden 'er onder Koning Jakobus?
Ant. De berugtfte waren Sir Waker Raleigh, Hiftorifchryver van een werk over de Gefchiedenis van de geheele Wereld, ende Lord Kanlelier Bacon, wiens geleertheit de verwondering is g<_weeft van geheel Europa.
Vr. Waar fturf Koning', Jakobus ?
Ant. In zyn Paleis te Tbeobalds aan een derdendaaglcbe koorts,na drie weken buiten kennis geweeft te zyn,hy ftierf op den 27 Maart 1625. in het 59. jaar zynes ouderdoms.
Vr. Hoe veel jaren heeft hy geregeert ?
Ant. Tweeen twintig over Groot Britta~ nien, en vyftig over Schotlant.
Vr. Wien trouwde hy ?
Ant. Anna, Dochter van Frederik 11, Koring van Benemarken, en van Sophia van Meklenburg.
Vr. Hoeveel kinderen had hy by haar?
Ant. Zeven , namelyk Hendrik, Prins van Walles, die ongetrouwd overleed op den 6 November 1612. Hy was een van de volrnaakfte Prinfen die ooit geleeft hebben , riet alleen in Engelant, maar in gantfeh Europa, zoo wy de Engelfche Hiftorifchryvers geiooven mogen -.Robert die zeer jong ftierf, Karei I. Koning van Engelant, geboren in
Schot-



VAN ENGELANT. 245
'1'Scbotlant den 19 November 1600. Elizabeth, ; gehuwt op den 14 Februaty 1613. met Freiderik V. Keurvorft van den Paltz en daar na (Koning van Bobemen. Mirgareta, geboren 124 December 1 s9i> in Schotlant, en jong 'gcitorven , Maria , geboren in Engelant in fcêDf. in haar kinder jaren overleden , en jaaitlyk SopAia, geboren te Gremvoich, den 21 Juny ióoó., doch daags daar aan Overleden.
!Karel L, XLV. Koning van Engelant.
Van 1625. tot 1648. en 1649
Pauzen. Keizers. Franfche Koningen.
.Urbaan VIII. Ferdinand II. Lodewyk XIII.
1623 " 1619 ióio
Innoc. X. 164+ Ferd. III. 1637 LoD. XIV. 1643
Vr. Wie vo'gde Koning Jakobus op ?
Ant. Karei I. zyn zoon , die gekroont tvierd 2 Feb. 1625. N. S. 26. •
Vr. Wat waren de hoedanigheden van Idien Prins?
Am. Hy was Godtsdienftig, kuis, matig, ibeleeft , gefpraakzaam , en dapper als hei vereifcht wierd, hy had een groote doordringentheit, een vaft oordeel, en in een woort was een uitnement man; maar eeni!ge Hiftorifchryvcrs zeggen. Dat hy tc zeer verzot was op het Prerogatif, en dat hy de ^zwakheit had om zich te laten regeren door gsyne Vrouw en Gunftelingen ,cn dat hy op hun aanraden verfcheide zaken deed , diefcerfl. maakten dat zvnc onderdanen murmuQ 3 reer'



24-6 HISTORIE
reerden, en namaals in een openbaare ré»" bellie uitborften.
Vr. Wac verrigtte Karei L in het begin van zyne regering ?
Ant. In 1625. zond hy een Vloot na de kuiten van Spanien, om de Gallioenen te onderfcheppen,doch dezelven kwam in 1628. terug, zonder iets verrigt te hebben, op het lterk aanhouden van den Hertog van Bukkingham, zyn gunfteling, zond hy fecours aan de Proteftanten van Rochel, welke Stadt met een belegering bedreigd wierd , doch het zelve wierd niet wyilyk genoeg beltiert om van goed gevolg te zyn: want zy wierden opgehouden door een affchutting die hen belette omnaby genoeg aan de Stad te komen, en voor hunne ogen zagen zy dezelve wech nemen. Georgo Villerst Hertog van Suckingham ,die het oppergebied had in deeze verrigting, wierd op den 23 Augultus door een' Felton, Luitenant te voet, dood geftoken, by Portsmouth.
Vr. Had Koning Karei geene oorlogen in zyn Koninkryk?
'Ant. Ja; en die alle waren zoo nootlottig in hunne gevolgen dat zy hem tot een ongelukkig einde bragten , gelyk wy in 'e vervolg nader zieu zullen.
Vr. Wat veroorzaakte zoo droevigen uitkomft ?
Ant. Het ongenoegen der Schotten, die het eerft de Wapenen opvatte.
Vr. Wat was de oorzaak van hun ongenoegen?
Ant. De hervorming was in SclMlant-am*
geuo-



VAN ENGELANT. 247
I genomen geworden door een publyk ge: zagh, onder de Regering van Koningin Ma! na, in 1560. een weinig voor de dood van francois II. , en terwyl de Koningin zyne . Weduwe, noch in Vrankryk was: In !jÖ5. keurde de algemeene vergadering plegtelyk dc kerken tugt van Zuoitzerlant voor goed, cn wilde dat 'er geen' onderfcheiden rang onder de leeraars zoude zyn , Koningin Maria bekragtigde zelf dit decreet. Nochtans toonde zy geen de minfte opmerking voor het zelve te hebben, dewyl zy den Aartsbiflchop van St. Andreux te rug riep tegens de wil en de vertoogen der Vergadering.
Vr. Was dit de eenige rede die de Schotten tot klagen hadden?
Ant. Koning Jakobus had de kerk van Schotlant op den zeiven voet trachten te brengen als'dien van Engelant, en had daar toe de Biflchoppelyke Waardigheit in al haren lui fter herfteld: maar als Karei trachtte om met dat voornemen verder voort te gaan, zoo kreeg hy al de Presbitrianen tegen , de edelen verborgen hun ongenoegen wel, maar de Koning was zoo gaauw niec uit Schotlant geweken of het zelve borfl: o.pentlyk uit.
Vr. Wat was haar eerde onderneming'?
Ant. Zy begonnen met zeer veel ongere-geldheir, en verfpreide verfcheide oproerige Manifeften, en Proteftatien;cn korts daar aan weigerden zy opentlyk om het formulier van gebeden, 't welk hen den Koning gezonden had, te gebruiken; en op 't laait zyn Maiefteits goedheit misbruikende, maakQ 4 ten



248 HISTORIE
ten zy in 1Ö37 de berugte Ligue, die zy de naam gaven van de Convenant.
Vr. Wat maatregelen nam de Koning om die wmordens voor te komen?
Ant. Hy wilde die famenfpanning verbrooken hebben, maar de Schotten ziende dat hy geen toebereidzelen maakte om 'er hen toe re dwingen , lachten met de bevelen die hy zond, en daar op maakten zy hen een algemeene vergadering te Glasconw , alwaar zy het Biflchoplyk gezag vernietigden , ende menigte declaratien van Koning Karei, en van zynen Vader ontrent dat ftuk, intïokken.
Vr. Strafte de Koning hunne floutheit met?
Ant. Hy wilde het doen, maar vindende dat het volk zeer ongenoegt was, wegens fommige onwettige en willekeurige handelwyzen van hem, en voornamentlyk wegens dat hy geen Parlement beroepen had ledert Maart 1629. zoo dagt hy het niet nut om 'er een in deeze tyds gefleltenifien by een te roepen, om in Haat gefield te worden tot het lichten van krygsvolk, Fchter beval hy den adel om te Tori te komen, met al de Paarden die zy by een zouden kunnen brengen , vervolgens naar Tork gaande ftelde hy zich aan het hooft van zyn leger, en trok na Schotlant.
Vr. Wat geluk hadden des Konings troepen ?
Ant. De Rebellen buiten vermogen zynde om hem tegenftand te bieden verzogtcn* den Vreede, welke gefloten wierd den 17 Juny
1639.,



VAN ENGELANT. 249
1639., en niec tegenftaande den Koning de magtigfte was, en daar en boven in ftaat gefield om hunne baldadigheic te firaffen, zoo wilde hy nooit tot een Traktaat veritaan dat alzoo beledigend voor zyn eer,als voordelig voor de Schotten zoude zyn.
Vr. Was deeze vreede van duur ?
Ant. Koning Karei beflooten hebbende, om het vernietigen der Biffchoppelyke Waardigheit niet te dulden , brak denzelven in 1660. en verzamelde een Lea;er om Schotlant in te rukken. Doch de Schotten voordeel op hem hebbende, en hy niet geneigt zynde den oorlog langer te voeren, fchonk hen den Vreede, op den 7 Aug: 1641.
Vr. Waren de Engelfchen onderdanige^ dan de Schotten?
Ant. Die bragten de dingen tot het aller üiterft, in het bcrugte Parlement 't welk Koning Karei in \6xo. beriep,- het verklaarde zich zeiven altoos duurend , in weerwil van het oude regt der Koningen van Engelant.
yr. Wat deed het Parlement?
Ant. Het fameldeal zyne oude en" nieuwe klagten by een, en fchaften al de Taxen af. Het dwarsboomde al de voornemens des Konings, taflxen de geenen aan die onder zyne Hovelingen hem het meeft mee yver diende, onthoofde den Aartshiffchop Laud, en den Graaf van Staffrod, verklaarde een opentlyken oorlog tegens den Koning , en tegens de Koninklyke Mogenheit , traden jn een Verbondc met de Schotfche Rebellen, Q 5 om



25o HISTORIE
om de Koninklyke waardigheit te vernietï- f gen, en een Volks regering op te regten.
Vr. Ontbond de Koning dat Parlement Biet ?
Ant. Hy wilde het doen, maar als hy op den 28 April 1642. weigerde een Bill te teke- jf nen,die het Parlement hem liet aanbieden, tot 1 de opregting van een militie, zoo maakce ! men zicti van weder zyde gereedt om de | Wapenen te gebruiken, de Koning ligtte een !'; leger, en ftelde zich zelf aan het hooft, en I' in 't begin van 1642 ,na hy vergeefs getragt had meefter van Kalle te worden, rukte hy aan om de rebellen tc bevegten, verfcheide gevallen waren'er tuflchen zyne Troepen, en die van het Parlement, van het Jaar 1642 tot 1645. voornamentlyk te Edgehill, Tod' taster, en Gijborough, S'altheath, te Straften, Landsdouw Roundwey Down Alresford, Cropedybridge ca Langport. Doch daar gefchiedde geen befliflende flag tuflchen hen, maar het Leger dat door Prins Rupert, neef van den Koning,geboden wierd, wierd te Mars* ton-Moor verftrooit , door den Grave van Manchefter , die het Leger van het Parlement gebood: naderhand wierd de Koning zelf geflngen,te Nqfeby,den- 14 Juny, door lord Fairfax. Deze twee nederlagenbragten hem tot een flegten ftaat. De Koning ging na PValles,na hy deeze verliezen gehad had, en van daar komende wierd hy geflagen^ te Chefter. waar na hy zich na Oxfort retireerde. Vr. Wat maatregelen nam den Koning? Ant. Op de aannadering van Fairfax te ] Oxfort, uit welke plaats de Koning vlugten
moeft, j
lord Fairfax. Deze twee nederlagen bragten |r



VAN ENGELANT. 25r
moeit, om niet gevangen te worden, met wetende waar heen hy zyn behoudens zoade zoeken , ging hy over naai hec Schotje Leger, op den 5 May 1646". denkende dac zy minder tegens hem ingenomen waren, dan de Engeljchen. Vr. Hoe wierd hy van hen ontfangen ? Ant. Zy gaven hem in 'r cel! de eer die zy aan zyne kroon verfchuldigt waren, maar ter zeiver tyd bezette zy hem zoo van na by, dat hy wezentlyk ge\angen was. Vr. Hielden zy hem lang? Ant. Neen, want de Schotten gaven hem over in de handen van de Commiflariflen van het Parlement op den 23 January 1646. welke hem reets langen tyd, en op verfchei» plaaczen, gevangen hielden; Waar omtrent aan te merken is, dat noch de Schotten, noch de Presbyterianen, noch het Parlement, maaide Independent en, die hem haatte als de pelt, dezen ongelukkigen Vorft ter dood gebragt hebben?
Vr. Trachte de Koning zyne vryheyt niet weder te bekomen ?
Ant. Hy vond op den 11 November een gelegenheit om uit zyn gevangenis van Hamptoncourt te ontkomen , en ging vervolgens na het Eilant Whigt.
Vr. Was hy daar eenigen tyd ongemoeit?
Ant. Neen, hy wierd van eenigefoldaten, die Cromwel daar toe gezonden had , weder gehangen genomen, en gebragt te Hurfl Caftle, daar na te Windjor,en op 't laaft te St. James Houje.
Vr.



253 HISTORIE
Vr. Hoe ging het met Koning Karei na zv hem weder hadden ? y
Ant. Het huis der gemeentens, dat in 'c geheel uit lndependencen beftond, ftelden een zoo genaamde Hoogen raadt vanjuftuie W, om over den Koning te vonniflen (waar toe het Hogerhuis nooit wilde verftaan ) en benoemde Fax r fax Cromwd, Hendrik JonJon Sr. Hararifs Waller, Philip Skippote» nog 145 anderen, alle Independenten, johnBradt baw was preüdeni van die Hof.
Vr. Wat was het zakelyke van zyne befchuldigmg?
Ant.'i. Wierd hem te laft gelegt krygsvolk geworven te hebben om hec Parlement, en in het zelve hec volk dac hec verbeelde den oorlog aan ce doen, en een eige en eigen-' dunkelyke regering op te rigten, na zynen
ijiauuin.in.ii »»ii v. 1 i ucgcti te, en tot ondergang van de rcgten des volks. 2. om dat hy daar door oorzaak was geweeft van al het bloed vergieten, dat nu üns vyf jaren dat de burger oorlog duurde gefchied was. En laatstelyk ten 3. om dat hy de Tv en tot rebellie gebragt had, waar door 41.000. Engelfchen omgekomen waren in 1041. Vr. Hoe handelde zy met zyn gedin^ Ant. Zy dwongen den Koning om vier'malen voor dien eerloozen rechtbank te verfchynen, wanneer de voorzitter hem telkens vorderde op de gezegde punten te antwoorden.
Vr. Deede hy zulks? Ant. Hy weigerde het gezach van dat Hof ce eikenncn zoo wel als van de geenen die
he t



VAN ENGELANT. 253
bet valt gefield hadden. Aan de andere zyde wilde het Hof niet eens horen na de redenen waarom hy weigerde he; gezach des zeiven te erkennen. Het veronderftclde Hechts dat het gezach der geren die het aangcüeld hadden genoeg was;en 't was deeze omltandigheit welke de Koning wilde wederleggen, endaar by niet tce komen konde. Op 't laaft vindende dathy daar ontrent geen gehoor kon krygen gaf hy zyn redene by gefchiïfte.
Fr. Kon dit hem eenigfms dienen?
Ant. Alichoon hy 'er op ftaan bleef dat zy niet het minfte regt hadden om hem te oordelen, en dat 'er geen rechtbank op aarde was daar hy voor konde beroepen worden , zoo wierd zyn weigering van zich te verantwoorden, volgens de Engelfche regten , genomen voor een bekentenis. Even eer zyn Vonnes opgemaakt wierd verzogt hy ernftig om voor de beide Huizen gehoort te worden, hy had een zeer gewigtigen voorflag aan hem te doen , maar zyn verzoekfchrift wierd niet aangenomen. Men heeft algemeen vertrouwt dat zyn oogmerk was om aan de beide huizen zynen aflbmt van de kroon ten behoeve van Karei zyn oudtfte zoon, voor te flaan.
Fr. Welk een Vonnis gaf het Hof over de Koning ?
Ant. Hy wierd veroordeeld om zyn hooft te verliezen, en het vonnis wierd gelezen in zyn tegenwoordigheit den 27 jannuary 1648. N. S. en 1649.
Fr. Wierd dit vonnis uit gevoert.
Ant.



'254 HISTORIÉ
Ant. Ja,op woenfdag den 30 dier maant, op een ichovot dat op de draat opgericht w is naad de Venders van het banquetting huis te Wbit hal. De Koning onderging Jen dood met veel ftaudvaftighéit en zonder hec minde kenteken van zwakheit of ontzetting te geven. Zyn lichaam, naar het eenige dagen voor het volk ten toon gedeld was, wierd in een der kamers te Whithall na Windfor gebragt, en begraven in St.Georges Kapel.
Pr. Verhaal my de omdandigheden van zyn geflagt?
Ant. in 1625 trouw Ie hy met Henrietta, Maria dochter van Hendrik'IV, en van Maria de Medicis , by weike hy vier kinderen had, Karei II. Jakobus de II beide Koningen van Groot Brittannien, en Hendrik, Hertoch van Gloueefter, die in Engelant dierf, oud ontrent 20 Jaren, korts na de rextoratie.
Vr. Had hy geen dochters.
Ant. Hy had 'er vyf, drie derzelven waren op dien tyd in 't leven. Maria geboren den 2 May 1631. den 2 May 1641 gehuwt met Willem van Naffau, Prins van Orange, Vader van Koning Willem III, Elizabeth gebooren den 28 December 1635, die ongehuwt dierf, in IÓ50. Anna , geboren den 17 Maart , 1637. in haar kindsheit overleden, en Katharina, die in den zeiven tyd ontrent overleed. Henrietta, geboren te Exeter, den 16 Juny 1644. gehuwt 1661. aan Philip, Hertog van Orleans , eenige Broeder van Lodewyk XIP, Koning van Prankryk,zy dierf in 1670.
Vr.



VAN ENGELANT. 255
I Vr. Wat voor andere aanmerkelyke gelallen zyn 'er in deeze regering ?
Ant. In 1635 wierd den Koning eenen Thomas Parr aangeboden, die 152 jaren oud sas, genietende een volmaakte gczontheit. Hy was geboren in 't laatfte jaar van E'duard IV.
TUSSCHEN REGERING VAN HET ENGELSCHE
:G E M E E N E B E S T. Van 1649. tot iojo.
Pauzen. Keizers. Franfche Koning.
ïnnoc. X. 1644 Ferdinand III. Lodewyk XIV.
LAlexander 1637 1643
VII. 1655 Leopold 1658
Vr. Maakte de droeve dood van Karei I. icen eind aan den haat der Independenten?
Ant. Het Huis der Gemeente begeerde niet idat hy met de minfte plegtigheit begraven wierd , het deed verfcheide opfchriften iwech nemen die in zyn eer gefteld waren , :en deed .'er anderen in de plaats zetten daar men hem Tiran in noemde. Vr. Gingen zy noch verder ? Ant. Zy kondigde een verwyzing af tegens de uitroeping van Karei Stuart, den laatften Konings oudtften zoon, tot Koning of eenig ander wie het ook zoude mogen wezen, onder bedreiging van. als fchuldig aan hoog
ver-



iS<5 HISTORIE '
verraat geftraft te zullen worden, vervolgens maakten zy een acte tot affchaffing der Koninklyke magt, als onnodig, nutteloos, en gevaarlyk;en eenigen tyd daarna ftcidert zy zyn hooft viermaal op prys, en zonden den Hertog van Gloucefter, en de Princcs Elizabeth, die in hunne handen waren, gevangen aan de Gravinne van Leicefter , die met de zorg voor hunne opvoeding belaft wierd.
Vr. Welk een Regeringsform was toen in Engelant boven ?
Ant. De Gemeentens vernietigde het Huis der Lords, waar na zy eene Gemeene beft oprigcte, en al de geenen die eenige openbaare bediening hadden verplichten, om nieuwe eden te doen , en hen zeiven tot het doen derzelve bekwaam te msken.
Vr. Stemden de andere Koninkryken toe in dezen handel?
Ant. De Tren erkenden Koning Karei II. tot Koning , en zette de Marquis ó'Ormond aan hun hooft , die voor Dublin geflagen wierd , door den Colonel Tones op den 2 Auguflus,en genootzaakc om te vertrekken in verwachting van een verfterking die men hem belooft had.
Vr. Wat maatregelen nam het Engels Gemeenebeft op de tyding daar van?
Ant. Olivier Cromwell wierd eenftemmig tot Lord luitenant van Trlant verkoren. Hy had de bovengenoemde Jones onderftant gezonden, en ftak vervolgens zelf over in Trlant, aan het hooft van 12.000. man, floeg de Konings gezinden in verfcheide gelegent-



VAN ENGELANT.' 257
heden, en, na hy zich meefter gemaakt had ;van Drogheda, en Kilkemy , wierd hy meefter van meelt al de fterke plaatzen in dat eilant.
Vr. Was hy lang bezig om al die veroveringen te doen?
, Ant. Hy ging na Trlant in Auguft. 1649 :en moeit in Juny 165-0. weder in En» gelant te rug keren , op een berigt 't geen hem van het Parlement gezonden wierd, dat de Schotten de Wapenen ten voordeele van 1Karei II. hadden opgevat, die zy te rug geroepen hadden om hem de kroon op het ihooft te zetten, en die daar op den 16 Juny laangekomen was.
Vr. Gelukte het Olivier in Schotlant zoo iwel als in Trlant ?
Ant. Fairfax aan hem het oppergebied van het leger overgegeven hebbende zoo trok hy tegens de Konings gezinden , floeg ze te IDunbar den 3 September 1650. en maakte izich meefter van Leitb, en Edenhurg. . Vr. Was des Konings party magtig om noch iets te doen na dit verlies.
Ant. De kroning van deezen Prins wierd :plegtig volbragt te Scoon den ijanuary .1651. :en daar na ftelde hy zich aan het hooft van :een Leger van 15.000 man voet, en 3.000 man paarde volk. Hy pofteerde zich zeer voorceelig, waar op Cromivel aanftonts op hem aantrok ,die echter weder aftrekken moeft,om :dat het hem niet mogelyk was de Koning in :zyne verfchanfingen aan te taftcn. Koning 'Karei in de plaats van te volden trok in En■gelant, en drong door tot Worcefter alwaar hy met eerbied ontfangen wierd.
R Vr.



253 HISTORIE
Vr. Ontmoette de Koning al om het
zelve geluk?
Ant. Olivier Cromvoell volgde den Koning met verhaafte marfchen en floeg zyn veldleger op, ontrent een uur van Worchefter, waar op de oeide legers handgemeen wierden, op d,eh 3 Septembeï 1Ö51. en na een gevegt 'twelic eenige uuren duurde , wierden de Konings Troepen eindelyk te rug gedreven , en gedwongen om in de Stad tc w\ken. De vyant dezelve beginnende in te trekken, zoo vlug» te al de ruitery,en liet het voetvolk alleen, dat vcrmoort, verflrooit, of gevangen wierd; de Koning was gehouden om door de St. Martin s poort uit 'te trekken omkomende te naauwernoot het gevangen nemen.
Vr. Wat deed Koning Karei daar na?
Ant. Hy nam het befluic om over te fleken m Vrankryk, en vertrouwde zich ten dien einde aan een getrouw leidsman , die hein kleedde als een boer; en ging zoo met hem op wech. In d'eezen toeflcl bragt hy een geh celen df.gh door in een digc getakten eikenboom die hy ontmoette in Staffordsbire niet ver van den gemcenen wegh , wanneer hy onder hem door zag gaan die van hem fpraken en htm wenfehten te ontmoeten. Hy reifde altoos by nacht, nemende zyn leidsman dc wagt waar by dag, verbergende hem in gehugten daar zy niet bekent waren, alwaar hy leefde van fchier niets als van wat 'welk.
. Vr.. Vond hy eenige gelegenheit om te ontkomen ?
. Ant. Na hy geduurende twee maanden
groote



VAN ENGELANT. 259
groote moeite uitgeftaan had, en het g'-oot-
ite gedeelte van het Ryk:, van Worchefter tot
iop de kaften van Suffex door gereilt was, en
ihonderden gevaren gelopen naü, Kwam ny 3 gelukkig in Normandyen den 22 Üclobef. : Vr. Was Engelant in dien tyd niet inge* wvikkeld in buuenlantfche oorlogen ?
Ant. Ja met de Vereende Provintien. Daar ;gelchiede een zwaaren 1'cheepsftryd tuflchen :de Vlooten van het Engelfch en van hei Holtldntfcb Gemeenebefte in 1652. »
Vr. Deed Cromwell eenig voordeel met het [onder brengen van 's Koning party.
Ant. Hebbende al de onluften in Engelant ■en Schotlant geftild,'t geen hy in korten tyd ideed, zoo nam hy het fouverain gezach na ,zich , met her leger op de been te houden, hy zond het Parlement heen op den 20 A:pril en koos 144 Perfoonen uit (bekent by : den naam van 't Barebonës Parlement} om zorg te dragen over de regering, welken hy korts idaaraan mede affchafce, doende zich zelf itot Proteétor verklaren van de Ryken£«ge\lant, Schotlant, en Trlant den 16 December ■^53-
IOLIVIER CROMWELL
PROTECTOR
Van 1653. tot 1658.
Vr Hoe gedroeg zich Cromwell geduuren1 de zyne regering.
Ant. Hy nam een groter gezag aan dan R 2 ooit



sóo HISTORIE
ooit Koning gehad had, en dewyl hy een magtig leger had, 't geen hy op de been hield, en een magtige fcheeps Vloot, welke beide van zyn wenken afhingen ; zoo beftierde hy het Parlement zoo als het hem geliefde, met een behendigen draai daar hyde aller uitfporigfte loosbollen meede in eerbied wift te houden. Daar wierd een famenzwering teegens zyn perfoon geformeert door Gerard,en Vozuel, maar dezen, in plaats van te gelukken, gaf hem gelegentheit om ,met de uiterfte eigendunkelvkheit te regeeren.
Vr. Wat verrigtte hy in het begin van zyn Prorcftorfchap ? 3
Ant. Hy floot een Vreede met de Vereende Provintien, en het Traktaat wierd getekent den 5 April 1Ö54. De Hollanders konden ze niet verkrygen voor dat zy zich verbonden om 3oo.ooo.!ponden te betalen voor deSchadensdiezyde Engelfchen hadden toegebragt geduurende den tyd van dertig jaren, ïlunne fchepen betaalden aan die van 't Engelfch Gemeenebeft de zelve eerbied als aan de fcheepen des Konings. Zy trokken hen van Karei II. af, en verbonden zich om geen Bannelingen uit Engelant tot hunnent ichuilplaats te geven.
Vr. Zochten de Franfchen zyne vrind, fchap niet?
Ant. Ja, niet tegenftaande dat in 1652 de Engelfche Vloot niet ontzien had de Franfche Vloot aan te taftcn, die tot hulp van Duinkerken kwam, dat toen belegert was van de Spanjaarts ,enin dat zelve jaar genomen wierd.
Niet



VAN ENGELANT. z6i
[Niet tegengaande dat affront zeg ik, zochten de Franfchen zyne Vrindfchap, en den Vreede wierd geflooten te London den 23 Dótober 1655.
Vr. Hoe handelde hy met Spanjen? i Ant De Koning van Spanjen had zich ten faooglten tegens het Parlement verklaart. Doch Cromwell , was zoo gaauw geen Protector othy zondPere , den 24 December, jom een Inval te maken in het Eilant Hifi paniola. en om St. Domingo wech te nemen,'c Iwelk Verables echter vrugteloos deed uitvallen; van daar zeilde hy na Jamaika en wierd 'er met kleine moeite meelter van, op den 16? May i6j£. Eenigen tyd daar na namen Blake en Montague twee rykgelade Spaanfchs fcheepen, in't gezicht van Cadix, en boorden ser verfcheide anderen in den gront. Blake i verbrandde zes Spaanfche Galleoenen ,by het Eilant Trampa, deeze Admiraal ftierf aan 'c ooord van zyn fchip in zyn te rug reize na Engelant: Cromwell liet hem met groote pragc gegraven, en wilde zyn gedachtenis ecren met hem in de Kapel van Hendrik VIL in Weftmunfter Abdy by te zetten.
Vr. Verrigtte Cromwell eenige andere zaken van gewigt?
Ant. Hy maakte een Ligue met Vrankryk tegens Spanjen, in 1656. toen het geconfedereerde Leger Duinkerken en Mardyk ingenomen hadden , welke in [Cromwels handen gefield wierden,
Vr. Gaf hy noch eenige andere kentekenen van zyn Gezach ?
Ant. Don Pantaleonfa, Ridder van Malta % R 3 ea



t% HISTORIE
en de broeder van den Ambafladeur van Portugal een moort begaan hebbende, deed hy dien onthoofden, Olivier had den Ambaffadeur gedwongen om hem over te geven, deeze daat maakce veel gerugt in de Wereld , en daar wierden hevige klagten gedaan te Lisbon; doch alzoo de Portugeezen op dien tyd niet in ftaat waren om hen te wreeken zoo wierd 'er een vreede geflooten in 1656.
Vr. Wat hebt gy noch meer te zeggen van den Geweldenaar.
Ant. Na hy zyn gezach geveftigt had op de ruinen van het Parlement, welkers leden zoo veele Haven van zyne begeerten's waren, en na hy het Proteclerfchap in zyne familie erflyk had gemaakt: na hy de Kroon geweigert had, die hem door het zelve Parlement aangeboden was, zoo ftierf hy aan een derdendaagfche koorts den 3 September iöj8.
Vr. Befchryf de Hoedanigheden van Olivier Cromv.ell.
Ant. Het blykt uit het geene wy reets van hem gezegt hebben, dat hy een' roemrugtig krygsman was, een groot ftaatkundige , en een man van de allerdiepfte en naaukeu rigfte Voorzichtigheit, ook dat hy kunft had van zich bemint en gevreeft te maken. Hy was alzoo zeer gedugt voor Vrankryk,en Spanjen, en voor de Nederlantfcbe Provintien , deeze drie Mogenheden zochten zoo aanhoudend na zyne Vrintfchap , dat wy mogen verzekeren dat de ftappen diezy gingen om dezelve te verkrygen
ten



IVAN ENGELANT. 2€3 ten uiterften laag'geweeft zyn. Ja, zoo • zeer was hy gevreeft in Vraniryk,diuMaza'éin verzette alshy hem hoorde noemen Ka» 'rel Gufiavus, Koning van Zweeden rekende thet zich eer zynen Bontgenoot en byzontderen vrind te zyn. De Kpnuigi gezinden belaften Cromwell met een onbepaalde Staat* kucht, met een onverzadelyke bloeddorft, en zeggen dat hy zoo een grooten huichelaar en bedrieger was als 'er ooit is gevon.den geworden.
Vr. Hoe veel zoonen had hy? Ant. Twee, de oudtfte wierd genoemt RiiriWideezen was niet bekwaam om dehooge i waardigheit te dragen die zyn vader hem na1 liet. De tweede hiette Hendrik en was een i man die voor de pen en voor den degen geibooren fchecn: de lieveling van de Soldai ten en van het Volk. Cromwell had hem Gou■ verneur van Trlant gemaakt,na hy Fleetwood, i te rug geroepen had, dien hy tot Luitenant General verhief in de plaats van, 'JLamberty . dien hy uit al zyne bedieningen ontzette, verdenkende hem dat hy een der hoofden was in een complot dat tegens hem te famen gefpannen had, Hendrik was in Trlant ten tyd van zyns Vaders dood , in de laatlle dagen van Cromwslsleyea ftelde hy zyn zoon Ricbard toe zyn opvolger. Vr. Hoe veel dochters had Cromwell ? Ant. Vier, te weten Bridget, eerft gehuwt aan Hendrik Ireton,en naderhant aan den Luitenant Generaal Fleetwood \ Elizabeth , zyn lieffte kint, gehuwt aan Claypole ;\Maria, aan den Lord Vicomte Falconbridge; en Francina R 4 c!e



È#4 HISTORIE
de vierde en de jongfte eerft aan Mr. Rkh en namaals aan Sir John Raffel.
Fr. Van wat gefljgc was Olivier Cromwell afkomftig?
Ant. Van de CromwelsofWilliams,een Walfcb geflagt een van welke gehuwt was met een zufter van Lord Cromwell, Koning Hendrik VIII. Vicaris-Generaal in 'tgeeftelyke, wiens zoon, Richard Williams den naam van Cromwell aannam, en op zyne nakomelingen overbragt. Olivier was geboren te Huttington , op den 25 April 1509., zyn Moeder was nicht van Sirt Robert Stuart, van het eilant Ely; en zyn vrouw Elizabeth was de dochter van James Bouchier. Hy ftudeerde te Sidney College, in Cambridge. Daar was niets zeer aanmerkiyks in zyne opvoeding, en 't is niet bekent hoe zyn gedrag geweeft is tot zyn vyf en-dertigfte jaar. Zyn eerfte plaats In den dienft onder de Troepen, was die van Capitein van een Compagnie paarden van waar hy opklom tot die van Generaal 'over de geheele magt van het Parlement, en zoo ■van hoogte tot hoogte; de begrazfnis van Olivier was ten uiterften pragtig : Na al de plegtigheden die by de lykpligc aan gekroonde hoofde waargenomen word wierd zyn Lichaam bygezet in de Capel van Hendrik Vil. onder die der Engeljchen Monarchen; doch fommige denken dat men het in den Teems heeft laten zinken, of, dat men het m Nafeby-field begraven heeft.
Hl-



VAN ENGELANT. 265-
«RICHARD CROMWELL II PROTECTOR.
Ant. Welk zyn de voornaamfte gevallen :onder de Regering van Richard?
Ant. Richard wierd den 4 September geproclameert , zonder eenigen tegenftanc ; :doch korts daar aan beflooten de Hoofden hvan het Leger om de Koninklyke magt zelf in handen te nemen; en zynde zeer wel ge» izien by de overige Officiers en Soldaten , <zoo booden zy een petitie aan, by dewelken izy verzochtten de magt te mugcii hebben om zelf hunnen Generaal te kiezen. Die iweigerde Richard volltrekt, en beriep een Parlement dat op den 27 Jannuary i6j| by eenkwam.
Vr. Wat gefchiedde in het zelve?
Ant. Niet met al; en Richard, daar in fofh'mige kentekenen van zwakheit gegeven heb:bende, zoo wierd het ontbonden door een ;order van de hoofden van het Leger, wel;ke volltrekt van hem vorderden du hy hec :zelve liet fcheyden , zynde zy zeer geërgerc wegens het verbod dat het Parlement had Haten doen, te weten, van geen Krygsraad te houden , geduurende de zitting van hec Parlement. Na dit Parlement gefcheiden was wierd Ricbard aangezien als 'een o in 't cyffer , echter behield hy zyn' tytel van ■Protector, Den Raad oer Hopmanden nam de Regering in handen, en na :en korte Anarcby verkoren zy Karei Fieet» R 5 iwjoi



26-6 HISTORIE
wood tot hunnen Generaal,bragten Lambert weder in , een man van onmatelyke ftaat-. zucht, en herriepen hetDuüKtNO Parlement door Cromwell afgefchafc in 1653.
Vr. Gebruikte dit Parlement meer gezagh dan het voorgaande?
Ant. Het belïoot om het Prote&orfchap af te fchaffen, en Richard af te zetten, die geen den minlten tegenlhnd daar in bood , maar de magt neerlei zoo gaauw hem zulks gevorderd wierd, onder beding dat zy zyne fchulden betalen zouden, en hem een inkomen verzorgen dat genoeg w is om fatzoenlyk van te kunnen leven:Hendrik zynen Broeder onderwierp zich aanftonts aan de bevelen van het Parlement ; maar het is waarfchynelyk dat zoo hy gewild had, hy de nieuwe Regenten veel fpuls had kunnen maken , dewyl hy algemeen geagc en bemint was. Al de Hiftorifchryvers in 'c gemeen fchryven hem een goed karakter toe.
Vr. In wat (laat was Engelant te dier tyd? _ Ant. Het was verdeeld in drie partyen; die van het Parlement of Gemeenebefi , die van Lambert of van het Leger, en die van de Konings gezinden, welken ,eer zyzich te famen voegden afwachten óat Moni hem zeiven aan het hooft geiteld had van de genen die alleenlyk wagtte na gelegentheit om hun zeiven voor hunnen Souverain te kunnen verklaren.
Vr. Behield het Parlement het gezagh?
Ant. Het handhaafden zich zeiven eenigen tyd, maar Fleet-wood,en Lambert,dwongen hec om zyne zitting te verlaten , waar op
een



VAN ENGELANT.
267
teen Raad van Bescherming aantgeflcld wierd , aan welken 'c bellier der [faken wierd overgelaten, op den 20 Odtoïber, om dus een ibort van regering te forrmeren.
Vr Wat was het gevolg 'er van?
Ant. Deeze Comhutté, welke uit 23 Perfoonen belton 1 , w is zeer oneenig , hec ivoorige Parlement dat door een dwang gefcheiden was, liet degantfche magt in handen van de Officiers, doch deed zyn beft :om Monk, Gouverneur van Schotlant, aan hunine zyde over te halen.
Vr. Welk was den uitflag van al die kaI balen?
Ant. Monk,die de Koning wilde herftelleri; ideed zyn voordeel met deeze ömftandigheic , len verklaarde zich voor het Parlement. Hy maakte zich vervolgens meefter van eenige der frontier fteden, terwyl zyn Leger van : alle kanten by een trok. De Gouverneur 'Van Portsmoutb vei klaarde hem mede voor "t Parlement, het Leger volgde hun voorI beeld , en nam Lambert gevangen , die in iden Tour ter bewaring gezonden wierd, ;zoo dat het Gebroken Parlement 'weder by een fpartelde, den 26 December 1659.
Vr Wierd Monk door die omwenreI ling van zaken niet verhindert in zyn oog1 merk ?
Ant. Neen hy maakte het voorwendzcl ■Van het Parlement by te fpringen, om zyn 1 Leger onder gezach te krygen, en trok op 1 na London, daar hy de inwoonderen op zyn
zyde



268 HISTORIE
zyde kreeg. Hy beriep vervolgens het Parlement dat in 1048. uitgeftooten was , 'c welk in korte dagen fcheidde , en tegens den 25 April daar aan volgende een vrv Parlement beriep om den Koning te herltellen.
Vr. Wierd hy niet gedwarsboomt in zyn voornemen ?
Ant. Lambert, die uit den Tour ontfnapc was alwaar hy gevangen zat, Helde zich aan het hooft van eenige Troepen, doch by wierd gevangen genomen door den Colonel Ingoldsby, zoo dat Monk in zyn voorneemen niet gehindert wierd. Vr. Op wat wyzesvoerde hy het uit? Ant. Karei zond&Y John Granville na London met een' Brief aan het Parlement, en een anderen aan den Generaal Monk, die mee vreugde ontfangen wierden : in 't Parlement wierd befloten dat zy eenige hunner Leden zouden afzenden om den Koning te verzoeken dat hy geliefden weder te komen, waar op hy tot Koning van Groot Brittanien verheven wierd; op den 8 May 1660. Vr. Waar was hy al dien lydt? Ant. Te Breda in Hollant, Hy ging fcheep uit den Haag op den 23 May en Landde te JJovers den 25 , met den Hertog van York, de Hertog van Gloucefter en een groot getal edellieden. Te Douvers nam hy eerft een koets , maar ontrent tweemylen van daar ging hy te paart zitten, zvn broeder rydende aan zyne regter,en de Generaal Monk aan zyne fhnkerhant; dus kwam hy te Bauterbu* al waar hy dargs daar aan Monk tot Ridder van de Koufeband verhief, twee dagen
daar



VAN ENGELANT. 2*9
I daar aan kwam hy te Rocbefter van daar te l Blatkheatten alwaar het Leger in het veld [ van St. George ftond , de Lord Major gaf 1 het zwaart aan zyn Majefteit, die van daar 1 na Londen geleid wierd, en op den 29 May, i in zyn Koninklyk Paleis te Wittbeal kwam ;met de uiterfte pragt, doende zyn Majefteic 1 daar op aanftonts zyne dankzegging aan den . Almagtigen.
1 Karel II., XLVI. Koning van Engelant, de III. van Groot-Biuttanien.
Van 1660. tot 1685.
Pauzen. Keizer. Franfche Koning.
, Alex.VII. 1655 Leopold 1658 Lodewyk XIV. i Clem. IX. 1667 1643 i Clem. X. 1670 [ Innoc, XI. 1676
Vr. Wanner wierd Karei II. gekroont?
Ant. Den 23 April ióöi. zynde op den 1 dagh van St. George.
Vr. Welk is het karakter van deezen Prins ?
Ant. Hy was overdadig mild, uitnemend :gefpraakzaam , en zoo vry in ommegang, ;dat hy ("cheen al de wereld dienft te willen idoen. Hier by kwam een levendigen geeft, :en een verwonder! yk begrip, gepaart mee :een fyn oordeel. Hy verftond de belangen van zyn Ryk beter dan imant onder zyne Minifters. Geduurende zyn uitlandigheit had hy toegelegt op de kennis der Natuurkunde, der Wiskunde, en byzonderlyk op den
fcheeps-



fl?o HISTORIE
fcheepsbouw, waar in hy zeer kundig wasi Deeze hoedanigheden zouden hem genoeg-, iaam in ftaat geitelc hebben om zyne Landen zoo te regeren als met de glorie voor zyn perfoon, en met het welzyn van gants 'Europa 't belt over eenkwam , zy zouden hem zelf des Scheidsman der Vorften gemaakt hebben, maar hy was te groocen liefhebber van gemak en van vermaak, en hy is rechtmatig gelaakt wegens zyn te groote genegenheit voor de Sehoone Kunne.
l/r. Wac deed hy toen hy,eerft tot de Kroon kwam?
Ant. Het eerfte dat hy deed,was het maken van een adte van kwycfchelding , uit welke 49 van's Konings vcrwyzers uitgefloten waren , die tot de dood veroordeeld wierden; egter zyn maar weinige met dedood geftraft, en de anderen op andere wyze,als door gevangenis, ballingfchap, cn verbeuring van hunne Staten en goederen.
Vr. Wat deed hy verder?
Ant. Hy herriep al de wetten die ten voordeden van een Volks regering gemaakt waaren ; beloonde de genen die hem eenigen dienft van aanzien gedaan had; herriep de BifTchoppen in hunnen dienft, waaruit OUvier hen, ten gevalle van de Presbytrianen, met welke hy zich verfterkt had, verftoten hadt, en in een woort zette de zaken op den zeiven voet, als zy waren in 1640.
Vr. Had hy eenigen Oorlogen geduurende zyne Regering.
Ant. Hy had den Oorlog in 1(564. met de Hollanders ; Ten aanzien van de redenen
waar-



VAN ENGELANT. 271
waarom, die heeft hy nooit als zeer algemeene bygebragt, als enkel het nemen van twee fcheepcn in Ooft-Indien , tot vergoeding van 't welke de Staten toegedaan hadden dat de Compagnie in een geding mogt betrokken worden om die fchaade goed te maken.
Vr. Gebeurde eenige byzonderheden m deezen oorlog?
Ant. Verfcheide Hagen wierden gelevert, de eerde van welke zeer bloedig was: de Hertog van Tork die de Engelfchen Vloot gebood, gaf de zekerlle tekenen van een uiterde moed, en een ongetwyffelde dapperheit, en triumfeerde over de Hollanders op den 3 Juny 16Ó5.
Vr. Leden de Hollanders groote fchade in dit gevegc ?
Ant. Opdam, hunnen Admiraal verloor 'er zyn leven , en fchip ; 19 andere fcheepen wierden genomen of in den grond geboort, met omtrent 6.000. Man, en fommige verzekeren dat de gantfche Vioot zoude vernield geworden zyn , had niet Breuker hunnen ondergang vei hoed met al de zeilen die hy konde by een tefamelen om de vyanden te vervolgen: die daar door wech geraakte , terwyl den Hertog diep, die ook deze orders "gegeven had. eer hy zich te flapen leide.
Vr. Hadden de Engelfchen zulk een goed geluk in de vordere gevegten?.
Ant. De beide Natiën doegen verfcheide malen met. groote dapperheit, doch geen van hunne gevegten waren bedillende ,voor
den



272 HISTORIE
den flag van Sandwich -waar in de Ruitermet de uiterfte dapperheit te werk ging. De Hollanders kwamen vervolgens in Juny 1667. zeilden de Medway op , een verbrandde verfcheide Engelfche Scheepen te Chatham, en herhaalde hier rykelyk haar voorige fchade, de Koning zoo wel als de Hollanders tot den vreede genegen zynde, zoo wierd den zeiven korts daar aan geflooten.
Vr. Was het jaar 1665. niet nootlottig voor de Stad Londen?
Ant. Ja; in een jaar nam een kwade ziekte 67.576. perfonen wech; en het volgende Jaar ontftont 'er een woedende brand, die in "korten tyd 13.200. huizen, en 89 kerken verteerde: tiet volk fprak zeer verfchillig over de oorzaak van dezen brand.
Vr. Waar wierd de Vreede tuflchen £«• gelant en Hollant geflooten ?
Ant.'Te Breda,en dezelve wierd te London en in den Haag Gepubliceert, op den 24 Auguftus 1667. Waarna hetbcrugte Traktaac genaamt de Triepie Alliantie tuflchen de Engeljchen, Hollanders, en Zweeden, gefloten wierd, dit Traktaat W3s geflooten in den Haag in 1668.
Vr. Trok Karei eenig voordeel uit dien Vreede ?
Ant. Hy gaf hem een byzondere een gunftige gelegenheit om de gemoederen des Volks geruft te ftellen en te winnen, door de verklaring van de vryheit der confeientie die hy gaf in Maart byzonderlyk ten voordeele van de Rooms-Katolyken; doch hy was gehouden om de zeiven in 't begin van 't jaar 1673. weder in te trekken.



VAN'ENGELANT. 27$
Vr. Was die Vreede met Hollant geduurzaam ?
Ant. Tot den 24 Maart, van het jaar io"7 2. Wanneer Karei dezelve op zeer flegte voorwendzels verbrak en den oorlog verklaarde: Lodewyk XIP. verklaarde hen op den zei ven tyd den oorlog, en de Bilfchop van MunJter een maanc later. De Keurvorlt van Keulen voegde zich by Vrankryk, zoo dat Hollant door vier Magten overvallen wierd. . Vr. Wat was den uitilag van deezen oorlog?
Ant. De Engelfche Vloot, gebooden door den Hertog van Tor^,zich-toyde Franfche gevoegt hebbende, waar op de Graaf d'EJlrées Admiraal was,raakten zy met de Hollanders in gevegt by Solbay.Het verlies was aan beide zyde genoegfaam even groot, en beide de partyen fchreven zich de overwinnig toe. Des jaars daar aan wierden drie andere Zeeflagen gele vert, doch geene derzelven wezen de victorie uit.
Vr. Hadden de Hollanders in den oorlog te lant even veel geluk?
Ant. De Koning van Vrankryk, geholpen door den Keurvorit van Keulen, trok aan hec hooft van zyne Troepen, nam verfcheide van de voornaamfte Hollandfche Steden in , en trok door tot Utrecht: terwyl de BifTchop van Munfler ter zeiven tyd in de Provintie van Overyjfel viel, en die van Grooningen, en \anVriefland vervolgens aantailte, zoo dac den Hollanderen alleen twee Provintien Hollant en Zeelant overbleef. De Hollanders de overwinningen van Lodewyk XIV, geftuic S heb-



574 HISTORIE
hebbende, en Spanjen den oorlog aan Vrankryk verklarende, was Lodewyk gedwongen' om al zyne overwonne plaatzen in de Ne: derlandm weder te verlaten , uitgezondert Grave,m Majtrigt,daar op:wierd den Vreede geflooten te Munfler, den 28 Februarv 1674. J
Vr. Waren de Engelfchen vergenoegt wegens d:cn Vreede?
Ant. Niet tegenftaande dat Lodewyk XIV. Koning Karei als bemiddelaar van een algemeene Vreede erkend had, deden de EngelJchen al wat zy konden om Koning Karei'te doen befluiten tot het verklaren van een' oorlog aan Vrankryk, en prefenteerde daar over verfcheide Adreflen m het Parlement dat in 1077. gehouden wierd.
Vp. Hoe ohtfing Koning Karei dezelven ?
Ant. In 't eerfl beloofde hy in alfemeene bewoordingen Vrankryk den oorlog aan tc zullen doen. Hy beklaagde zich vervol, gens hooglyk in het Lagerhuis dat men hem overreed had om een of en defenjive Alliantie met de Hollanders aan te gaan. Nochtans de Prins van Orange te London komende , na het einde van den Velttogt des zelvea jaars, en hebbende op den 4 November de oudfle dochter getrouwe van den Hertog van York, zoo beftierde die de zaken zoo wel met den Koning, dat hy met hem overeenkwam , en dat men in een of. defenfive Ligue tegens Vrankryk trad , welke getekent wierd in den Haag op den 16 January 1677.
Vr. Wat was den uitkom!! van deeze LU gue ?
And



VAN ENGELANT. 275 'Ant. Paar kwam niets van , Karei ligtte < een leger van 30.000. Man, als of hy voori nemens was om den oorlog voort te zetten. 3 De Hollanders ziende dat Karei niet voornemens was om hen te helpen, fiooten een Traktaat met Lodewyk XIV. op den laatflen I Juny 1678. in de ftad Nimwegen. ' Vr. Wat deed Koning Karei geduurende i den Vreede ?
Ant. Hy trachtte do Gemeentens te dwars1 boomen, welke verfcheide A&ens pafleerden i tegens de Roomsgezinden, en den Hertog van : York zochten uit te fluiten van hetErfregt tot 1 de Kroon. . .
Vr. Ten voordeele van wien wierden al 1 die bewegingen gemaakt?
Ant. Ten voordeele van Jakobus, Hertog van Monmouth, een natuurlyke zoon van den Koning, welke door zyn aanhang voor wet1 tig verklaard wierd.
Vr. Wie waren het die zoo ftout een fl.uk i meenden te kunnen verrigten?
Ant. Het Huis der Gemeentens; en na ■ verfcheide debatten ging het zelve door'met 1 een groote meerderheit van ftemmen , en 1 men maakte een bil waar mede den Hertog van York uitgeflooten wierd, doch de bil 1 tot het Huis der Lords gezonden zynde om ; hunne toeftemming, zoo wierd dezelven opi gefchort.
Vr. Wat deed Koning Karei daar ontrent i Ant. Hy verklaarde dat hy nooit getrouwe 'was geweeft met Juffer Barlow, de moeder . van rden Hertog van Monmouth, waar na hy 1 verfcheide Parlementen fcheidde, die hem S 2 adres-



$j<S H I S t O R I E
adrefle aanboden om den Hertog van York uit te fluiten.
Fr. Wat was de reden waarom zy den' Hertog van York zoo zeer haatte?
Ant. Hy deedopentlyk belydenis van den Roomfcben Godtsdienft, en hun afzigt voor den zelven,te famen met de ontdekking van een complot in ic5ó8. door de Roomfche opgemaakt, en in het welke - den Hertog betrókken was , volgens de bekentenis van B'edloe , op zyn doodbed aan den Lord opperrechter North , deed hen alles aanwenden om hem uit te fluiten. . Vr. Was 'er niet zoo men zegt een famenzwering van Proteflanten?
Ant. Ja, tegens den Koning, en den Hertog van York: door deze famenzwering die genoemt word het Rye Houfe complot, (na een Huis in Hertfordshire dat zoo hiette} zouden de famenzweerders, na men zegt, de Koning en den Hertog van York hebben willen ombrengen, als zy van Newmarket wederkeerden in 1683. 't welk de Koning 1 langer aldaar deed vertoeven als hy voorgenomen had. Dit zy zoo het wil, verfcheide wierden 'er befchuldigt deel in te hebben, en'wierden ter dood gebracht, en onder anderen den Lord Ruffel. De Graaf van Effex wierd in den Tour met een afgefneede ftroc gevonden. De Hertog van Montmouth die. mede befchuldigd was , was voor eenigen tyd in ongenade , doch verkreeg eindelyk 2yn pardon. De Graaf van Schaf'tsburry vloot in Hollant, en eindigde daar zyne dagen.
Vu



VAN ENGELANT. 277
Fr. Welk een famenzwcring wierd 'er by de Papilten gefmeed?
Ant. Titus Oatus, niet wetende hoe hy zyn beltaan zoude vinden , was weder tot do Roomfche kerk gekeert, en was onder de Jefuuen aangenomen,hy befchuldigde hen van op 's Konings leven, op den Proteltantfchen Godtsdienlt, en op de Regering toegelegt te hebben. Hy verzekerde verders dat de Paus, de Koning van Vrankryk, en den Hertog van Tori, en verfcheide andere edelieden 'er in begrepen waren , en dat Thomas Whyte of Wittebrood, provinciaal der Jezuiten , aan hun hooft was.
Fr. Wat volgde op die befchuldigingen ?
Ant. De Koning was zeer onachtzaam in deeze zaak, en op zyn weigeren om dezelven te onderzoeken, zoo hoorde het Parlement Oates,en Redloe,en zetten verfcheide Roomfche gevangen, welke gevonni(t,en ter dooü gebragt wierden, onder welken waren verfcheide Jezuiten, en Coleman, fecretaris van den Hertog van York.
Fr- Waren dit al de beroertens die in de Regering van Karei voorvielen ?
Ant. Meelt al de Parlementen die hy beriep waren vol beroertens; de Schotfche Pres~ bytrianen namen de Wapenen op; vermoorden Sharp, AadsbilTchop van St.Andries ,en begingen groote wanordens, maarzy wierden geheelykgeflagen, door den Hertog van M011mouth. In Londen vielen groote onluften voor by het verkiezen der Sberifs, maar Karei regeerde geduurende het overige zynes tyds ponder Parlement ;yerpligtte de Inwocnders S 3 " va n



i78 HISTORIE
van Londen na zyn' wil te doen, en ontnam hen veele hunner voorregten.
Fr. Wanneer ftierf Koning Karei ?
Ant. Den 6 February i68fin den oudervan 54 Jaren hebbende geregeert 25 Jaren na zyne herftelling. En niet tegenftaande hy opentlyk denProteftantfche Gootsdienft beleed, zoo ftierf hy, na het zeggen van velen , Rooms Katholyk.
Vr. Was hy ooit getrouwt?
Ant. Ja, op den 12 May 1662. met Katharina, dochter van Don Jan van Portugaal; dié voor haar portie twee Millioenen Kruzados had,dat is ontrent 3.000.000 ponden fterlings: als mede de Stad Tangis,en het Eilant Bombay jn de Ooft Indien, zy was geboren te Villa Viciosca, den 14 November 1638.
Vr. Had hy eenige kinderen V
Ant. Ja hy had'er verfcheide van de beide fexen doch zy waren alle onwettig.
Vr- Welke waren het ?
Ant. By Juffrouwe Lucy Walters , anders Barlow, had hy James Scot, naderhand verheven tot Hertog van Monmouth ,by Elizabeth, Vieomteffe Sbannon, Cbarlotte Jemia,cx\Hcnriette Maria ; by Juffrouwe Katharina Pegge , Charles Fitz iTflrdl,gemeenlyk genaamt, Don Karlos,verheven tot Graaf vzx\Pleymouth;by Barbara,Gravinne van Clevelant, Charles Fitz Roy, verheven tot Hertog van Soutbampton, Hendrik Fitz Roy, verheven tot Hertog van Graffa, George Fitz-Roy , Hertog van Northumberlant , Arma Fitz Roy , Charlotte, getrouwt aan den Graaf van Licbtfield, en Barbara\ by Juffrouwe Hellin Gwyn, Charles
Beau-



VAN ENGELANT. 27-9
Beauderc. Hertog van St. Albans , en een andere zoon genaamt James, die jong ftierf, by Louizade Qiierouaille, een Britfche juffer, verheven tot Hertogin van Portsmouth, Charles Lenox, Hertog van Ricbmont; by Juffèé Maria Davis , Maria Tudor , gehuwr aan Francois, oudfte zoon van den Graaf van Dertventvoater.
Vr. Was 'er nietieen denkbeeld dat deKo» ning vergeven was?
Ant. Ja, want toen zyn lichaam geopent wierd, liet men geen tyd genoeg om zyne ingewanden te onderzoekeh .' ten anderen eenige uuren na zyn dood, begon zyn lichaam zoo fterk een lugt van hem te geven dat niemantin de kamer duüren kon; een verwondcrlyke omftandigheit in zoo gezont, en zoo ftefk een lichaam , en 't geen in geene deele het gewoon gevolg is van een beroerte. Echter is het gemeen dat als Vorften fchielyk fterven dat de Wereld zulks aan kunftenaryen toefchryft, voornlmentlyk als de tyd en wyze met ongewóone omuandigheden vezeld gaat.
Vr. Wat voor andere merkwaardige gevallen had men onder deeze Regering?
Ant. De Lichamen van Cromwel , Bradsbaw en anderen , wierden hit hunne graven gehaalt, en te Tyburn opgehangen. In 1S6Ö wierd de Koninklyke Sociëteit opgericht. Zekere Blood fcheende Kroon, de Scepter en de Werelt-kloot geftoolen te hebben, die uic den Tcrargemift wierden. Iri 1683 was'er een harde vorft in Engelant; en 't jaar te voren on'flng Koning Karei twee cxtraordinans S 4 Aa>



28o HISTORIE
Ambafladeurs, een van den Koning van Fez, en Marokko, en een anderen van den Koning van Bantem.
JacobusIL, XLVII. Koning van Engelant, en de IV. van Groot.Bkittanien.
Van 1685. tot 1688.
Pauzen. Keizer. Franfche Koning.
ïnnoceht IX. leofold 1658 lodewyk XIV.
1676 I643
Vr. Wie volgde op Koning Karei II.
Ant. De Hertog van Tork, zyn Broeder, genaamt Koning jacohus 11 van Engelant, en de VII van Schotlant ,hy was geboren te St. James, op den 14 Oftober;ic>33. tot Koning uitgeroepen den 6 February "1685. en gekroont den 23 April i68s- Weinig Prinièn zyn met meer toejuiching van het Volk, noch met meer genoegen tot den Troon gekomen.
Vr. Had hy niet eenige voornaamen posten bekleed onderden Koning zyn broeder?
Ant. Ja, die van Lord Opper-Admiraal van Engelant, in welke hoedanigheit hy de Vloot geboden had in den Oorlog teegen de Hollanders.
Vr. Wat deed hy in het begin van zyne Regering?
Ant. Hy beriep twee Parlementen, het eene omgehouden te worden in Engelant, het andere in Schotlant, die hem alles toeftonden wat hy begeerde ; dat van Schotlant hechte de inkomften van den excys voor altoos aan dc Kroon jen gaf hem een Jaarlyks



VAN ENGELANT. 281
inkomen van twee honden en feftig duizend pond fterlings. Het Engels Parlement fchonk hem een inkomen van twee millioenen ponden fterlings, litus Oatusen Thomas Dangerfield wierden zeer ftrengelyk gegeezelt over haare befchuldigingen en ontdekkingen ontrent de Papiftifche , in de famenzwenng van Meal Tubshe, die het met de dood moeft betalen.
Vr. Was 'er niet een famenfpanning welke die gelukkige beginfelen fcheen te zullen omwerpen;
Ant. Jacobus, Hertog van Monmouth, natuurlyke Zoon des laatften Konings,wederkerende uit de Nederlanden, alwaar hy gebannen was geweeft, landde, en wierd ontfangen in de kleine Stad Lyme , in Dorfetshire, den 11 Juny 1685.
Vr. Welk een verklaring deed hyaan het volk tot rechtvaardiging van zyn gedrag?
Ant. Dat de eenige rede waarom hy de Wapenen opvatte, was de handhaving van den Proteftanfchen Godtsdienlt, welke Koning Jacobus, ( die hy flegts Hertog van Tork. noemde) meinde t'onder te brengen, hy verklaarde dat zyn moeder wectelyk getrouwe was geweeft met Karei 11.
Vr. Gelukte hy in zynen onbedagtentoeleg?
Ant. Hy kwam te Axminfter, cn van daar te Taunton alwaar hy zich zeiven tot Koning verklaart had, onder den tytel van Jakobus 11. Hy trok weder uit, ging na Bridge water, alwaar de Troepen des Konings, geboden door den Graaf van Feversham, hem bykwamen, en floegen: twee dagen na den s 5 SIaS



sS* HISTORIÉ
Slag wiêrd de Hertog gevonden in een floot, met ruigte bedekt, om zich te verbergen, hebbende wat peulen in zyn zak. En het is waarfchynelyk dat hy niet anders gehad heeft om het leven geduurende twee dagen mede te onderhouden, gevangen genomen zynde, wierd hy na den Tour gebragt. » Vr. Wat gebeurde hem vervolgens?
Ant. Toen de Koning dage, dat het tot zyne zekerheie nodig was den Hertog op te offeren, gaf hy zelf order dat hy zoude onthooft worden. Doch ik vind niet dat de Koning hem volgens de gewdone wyze na de we.ten heeft laten veroordelen, hy wierd onthooft den 15 July 1635.
Vr. Was hy de eenigfte die de Wapenen tegens den Koning opvatte ?
Ant. De Graaf van Argyle kwam uit Hollant,en latidde,op den 20 May in Schotlant, denkende dat de Schotten ten zynen voordee* le de Wapenen zouden opnemen , maar in korten tyd was hy Verlaten van een jegelyk, wierd vervolgens gevangen, en verwezen om zyn hooft te verliezen , 't welk gefehiedde te Edenburg op den 30 Juny.
Vr. Was dit dé laatfle die met de dood geftrafc wierd.
Ant. Neen, daar wierden anderen omgebragt op een zoo wreede en barbaarfche wyze als in eenige eeuwen gefchiet was, gemerkt de onbekwaamheit der elendigen die om kwamen, om misdaden te doen. De eerflc diö onder de bloeddorftige handen van den Lord opperrechterj^^Her viel (Waritdic. Was met hoedanigheit was hy 11a hetweften gezonden
met



VAN ENGELANT. 283
met bevel omteZweraen te befluitèri) was Juffrouw Alicia bijle oudt ontrent agtien jaren, weduwe van den Lord Lijle een der Rêgters van Karei I. welke befchuid'gt zynde wegers dat zy Mr. Hicks, een Presbyteriaans 1 redtkant, behorende aan den Hertog van Mon-. mouth, verborgen had, als medé Ricbard Neldrop zynde een vreemdeling, en de eerfte in een proclamatie, zoo (prak de Jury hr;r in drie reizen vry,als oilfchuldig, maar Jeffreis bedreiging had zoo veel kragt dat zy Ichuldig verklaart en onthooft wierd. Maar om niet tot al te veel byzoriderheden te komen, Jeffreis deed te Dorcbëjler 29 Menfchen ter dood brengen, 80 te Exeter , en verfcheide in andere plaatzen. Hy verwees ontrentjoo Menfchen, van Welken 'er 239 (overeenkomftig met die welke de minfte noemen) waren die ontlyft,in vieren gedeelt, en hunne lichhaams deelen op de voornaamfte plaatzen op ftads toorns en wallen gefield wierden , ten aflchrik der vodrbygaanders. In Londen wierd eene Elizabeth Gaune opentlyk verbrand , om dat zy een van Monmoutb's aanhang had geholpen om te ontfnappen. En uit vrees van den Lezer te vervelen fchuiven wy 't gordyn voor een oneindig getal andere wreede gruwelen , die in deeze Regering door Jeffreis gepleegt zyn.
Vr- Was hy het eenig werktuig van deeze barbaarshei t?
Ant. Kolonel Kirk fpeelde ook voor flagter ontrent zulke ongelukkigen , want na den flag van Taunton het hy aldaar 90 Man ophangen , onder fluiten fpel, trommelflag,
en



£84 HISTORIE en trompetten gefchal, die de vrolykheit vaa zulk een feeft maakten. Maar een ander ftuk van Kirk is al zoo ongeloof! yk. Een jonge dochter gekomen zynde om zich voor zyne voeten te werpen , om voor haars broeders leven te bidden,verplichtte hy dat zy zichaanzyne vuile begeerte zoude overgeven, beloovende onder die voorwaarde haar' -broeder het leven te zullen fchenken , maar toenhy zyn boosheit volvoert had, bragt hv de jonge dochter voor het venfter daar zy haar broeder, aan de zydevan het huis, in vierkwartieren gehakt kon zien hangen. Die vreeflyk gezichc had zulk een fterken indruk op den geeft van dit ongelukkig meifie dat zy op 'c ftaande voet haar verftant verloor. ' Pr. Maar welk een dood vonnis maakte' de meefte onluft?
Ant. Dat van den Alderman Cornish, Sheriff van London, een zeer bemint edelman, diein Odober in Neugate gezet was,en 's weeks daaraan omgebragt wierd,onder een voorgeven van hoog verraat, als hebbende toegelegt op het leven van Koning Karei U. met den Lord Ruffel enz. in het verraat van de Rye Honfe, en niet tegenftaande dat 'er een klaarblykelyke wederfpraak was in het geene de befchuldiging tegens hem aanging, zoo wierd hy nochtans veroordeeld, en als een verrader ontlyfe, op den 23 Odtober 1685. de Hr. Batenieneen zeer geagt Surgeon, wierd mede 'om verraat onthalft.
Pr. Wat 'Happen deed Koning Jakobus om den Roomfche Godtsdienft aan te Stellen,?
Ant,



VAN ENGELANT. 2%
Ant. Hy ondernam op een en dezelve tyd twee zaken die beide even bezwaarlyk om te doen waren. De eerfte was, dat hy zich boven de wetten wilde {tellen, en de twede dat hy den valt geflelden Godtsdienft wilde veranderen. Hier toe ontfloeg hy fommige zyner Officieren en Bediendens van de Tejléed. Hierna ftelde een bende Rechters die door den Koning omgekogc waren, dat zyn Majefleit van de penale wetten kon difpemeren, ingeval van nootzakelykheit; en dat hy zelf de eenige was die van die nootzakelykheit moeft oordeelen. Aan die refolutie was Koning Jakobus , wel hooftzakeiykft zyn ongeluk verlchuld.
Fr. Welke andere maat regelen nam hy om de Roomfch Godsdierft in te voeren.
Ant. Hy zond een brief aan al de Biflchoppen, met een bevel,waar door zy aan de onderhorige geeftelyke moeiten aanzeggen,dat zy voortaan over geen geloofs gefchilftukken meerder zouden hebben te prediken: doch fommige dachten zich niet na dat bevel te moeten fchikken. Dr. Sbarp, R edtor van St. Gilliïs, en vervolgens Aarts-Biflchop van York , in 't byzonder, verhandelde fommige punten van gefchil, in gevolg van 't welke hy by den Koning aangebragt wierd, en 'c fcheelde zeer weinig of doctor Sharp wierd afgezet , volgens 's Konings gevoelen en dat van den Biflchop van Londen.
Fr. Gehoorzaamde de Biflchop?
Ant. Hy weigerde te gehoorzamen aan de bevelen die hem van 's Konings wegen gezonden wierden, die hem daar op ontbood
om



286
HISTORIE
om voor de nieuwe geeftelyke commiffie te verfchyncn dcwelken beftond uit Prelaten, en uit Wetgeleerden: de Lord Kanfelier Jeffreis was een der Leden van dit Gerigtshof.
Vr. Welk een vonnis fprak het uit 7
Ant. DeBilTchop wierd in zynAmpt, enin de bediening deszelfs opgefchort, en buiten alle geeftclyk juiisdicle gefield, zoo lang her zyn Majefleit zoude goedvinden. Eene JobnJbn,cen van de Geeftelykheit, een geichnft voor het Leger opgefteld hebbende, wierd op de Fillory gefteld, ftrengelykgegeefield, en verwezen om 500 marken te betalen , dus fehond Koning Jakobus de Statuten van de beide Univerfiteiten van Ojm fcrt, en Cambridge.
Vr. Was dit al wat de Koning deed ?
Ant. Hy had, om te beter de papery in te voeren, over al een refolutie voorgehouden om vryheit van confcientie te verlenen, en ten dien einde een declaratie in 1687. doen opftellen , die hy eerft zond in Schotlant , alwaar dezelve door den Raad eenftemming wierd aangenomen, en vervolgens door het gantfche Ryk wierd gemeen gemaakt.
Vr. Hoe wierd die declartie in Engelant ontfangen ?
Ant. Dezelve fcheen ten voordeele van alle, zoo genoemde, Deffenters,en de meefte Sextens in Engelant omringen dezelve met groote vreugde, en dankten zyn Majefleit door hunne Adreffen, in een woort alle waren zy hooglyk 'er mede voldaan, uitgenomen de leden van de kerk van Engelant.
Vr. Kon de Koning van het Parlement niet
ver-



VAN ENGELANT. . 287
verkrygen dat het toeflemde dat de Penaale Wet, en den Teft Eed ingetrokken wierden?
Ant. Al fchoon hy al zyn vermogen aanfpande om het over te halen vond hy echter nooit mogelykheit om het te kunnen doen, waarom hy het fcheide,of Ichoon hy in alle andere gelegentheden reden had om 'er over vergenoegt te zyn.
Fr. Welke andere kentekenen van volftrekte magt gaf Koning Jakobus?
Ant. Hy zond Roger Palmer, Graaf van Cajlburain te Romen, om zyne drie Koninkryken met den heiligen ftoel te bevredigen, maar dien gezant wierd metflegte gratie van den Paus ontfangen. Koning Jakobus deed ook Ferdinand Dada, in de hoedanigheit van Nuntius in Engelant komen.
Vr. Wat uitwerking had de tweede verklaring voor de vryheit van conlcientie?
Ant. Sancroft, Aartsbilfchop van Canterbury , en de Biflchoppen van St. Afapb , Ely, Cbichefter, Bath, en Wels , Peterborougb en Briftoï, geweigert hebbende deeze verklaring in de kerken van hunne Bisdommen te doen lezen , wierden na den Tour gezonden. Doch vervolgens geoordeeld zynde voor 's Konings bank wierden zy vry gefteld.
Vr. Wat gebeurde geduurende dezen tusfchen tyd?
Ant. Den 10 July 1688 beviel de Koningin van een Prins , by welke gelegentheid de Roomsgejinden tr'iumfeerden , terwyl de proteflanten ten uiterflen bedrukt en verlegen waren ; na de geboorte van dezen Prins befloocen de Engelfchen om de voor-
ne-
"



288
HISTORIE
ncmens des Konings met magt te fluiten.
Vr. Wat deden zy daar toe? Ant. De Biffchopfgezinden vereenden met de Diifenters, en beilooten de Prins van Orange op den Troon te zetten. In dit denkbeelugingen verfcheideEdellui naden Haag, onder verfchillende voorwendzels , om daar met den Prins van Orange te^handelen : die volkomen befloten heboende om zich aan het hooft van die party te (tellen, voor zich de hulp van dePrinfen zyne gebuuren verzekerde, in geval dat Vrankryk, Hollant, of de Nederlanden mogtte aanvallen in zyne afwezendheid. Hier op rufte hy met alle mogelyke ipoet in 't geheim een Vloot uit.
Vr. Kon hy dit geheim zo bedekken dat het niet bekent wierd ?
Ant. Mr. Skeliton, Koning Jacobus En» voye, in den Haag, gif 'er eenige kennis van aan Jacobus, gelyk mede deed Mr. de Veraal: van Geneve , door het zelve Kanaal : doch op deeze berigten wierd geen agt gegeven, 't zy dat om dat men zich al te zeker dagt, of't zy dat de Graaf van Sunderlant, weigerde om ze aan den Koning te vertoonen.
Vr. Hoe gedroeg zich de Koning van Vrankryk in deeze omftandigheden ?
Ant. Men wil dat hyaan Koning Jacobus, een Vloot en 30.000. Man aanbood , doch dat de Graaf van Sunderlant de aanneming van die aanbieding voorkwam. Dit zy zoo 't wil, Koning Jacobus wees dit fecours af, op een veronderftelling dat 'er geen nootzakelykheit voor was.
Vr.



VAN ENGELANT. s»?
Vr. Wat maatregelen nam Koning Jacobus, om zich tegens den Prins van Orange * e verdedigen ?
Ant. Hy befcheidc de Graaf van Teversham, Generaal van zyn leger, en den Graaf van Dartmoutb, om de Vloot te commanderen, beftaande uit 60 fchepen, waar onder 23 van Linie waaren.Hier na fchaftehy, hoewel met leedwezen,de geeltelyke commiffie af, fchonk de Stad Londen, zyne oude regten weder, zette de Roomfche Rechters af, en Proteftanten in hunne plaatzen, en nam de opfchorting van den Biffchop van Londen wech.
Vr. Deed dit den Prins van Orange van zyn oogmerk af te zien ?
Ant. Neen: hy vertrok van de Hollantfcbe kuften , verzeld van den Marfchalk Scbom» burg, de Grave van Solms en NaJJau, de Heeren OuwerkerkenBentink,en verlcheide andere Perfoonen van Qualiteit, op den 19 October 1688. met een Vloot die uit 50 Oorlogsfcheepen , 28 Fregatten , verfcheide Branders, en 400 Fictalieen Tranfport fchepen beflond, en was gereed om onder zeil te gaan , hebbende ontrent 12 of 13 duizent man Lant militie aan boort.
Vr. Was hunne reis voorfpoedig?
Ant. Die gantlche Vloot zeilde uit de Havens, en had zyne kours beginnen te ftellen, wanneer een ftorm opkwam waar door dezelve weder in de Havens te rug moeff. keren ; echter ging zy den 1 November in zee
Vr. Trok's Konings vloot die van de Prins van Orange niet tegen?
91 Ant.



29q HISTORIE
Ant. Ja , de Graaf van Dortmoutb, EngeU fche Admiraal, beloofde den Koning om deflbilandfcheVloot te zullen onderfcheppen,maar zulks gelukte hem niet ; en de Prins zich houdende tulfchen Calais en Douvres, om de fchepen die noch niet by hem waren in tes wagten, landde in Torbay , op den 5 November,zonder deminfte hinder,en maakte aanftonts verfcheide Declaratien gemeen.
Vr. Welk was het zakelyke van deeze Declaratien?
Ant. De Prins verklaarde daar in, dat hy door een groot getal Edelen van dat Koninkryk verzogt was geworden om in Engelant te komen ; en dat het eenige oogmerk van zyn reis was om met hen het opregten van een tiranyke magt voor te komen, en den val van de kerk van Engelant te verhoeden', die wel haalt met de Rykswetten moeft te gronden gaan.
Vr. Stonden de Engelfchen de onderneming van den Prins van Orange niet tegen.
Ant. Neen, het grootfle gedeelte merkte hem als hunnen verloüer aan. De perfoonen van aanzien kwamen aanftonts by hem. De Lord Cernbury, zoon van den Graaf van Clarendon, was de eerfte Officier in het leger ,die zich tegens den Koning verklaarde, en verzamelde alom nieuwe Troepen, aan welkers hooft hy na Exeter trok, waar van de Prins bezitting genomen had even na zyne landing.
Vr. Hoe gedroeg zich de Koning in deeze omftandigheit ?
Ant. Hy ging m Salisbury daar zyn Leger
was.



VAN ENGELANT. agt
was. De dagh van zyn aankomft, welke den 19 November was, verklaarde veele van de Officiers aan hunne Generaals, met allen eerbied, dat zy dagten in confcientie niet te kunnen vegten tegens den' Prins van Oran'ge. De Koniug vond in deeze verklaring dat hy op zyn leger niet tellen kon.
Vr. Hoe gedroegen zich verfcheiden Heren in 's Konings Leger ?
Ant. Prins George , de Hertog van Ormond,Qn Grafton, de Lord Churchill 's Konings Gunlteling, die namaals Hertog van Marlbourg wierd, gingen over tot den Prins van Oraragè, met verfcheide andere perfoonen van aanzien : voornarnentlyk de Prinfes Anna, des Konings oudfte dochter.
Vr. Wat maatregelen nam de Koning?
Ant. Vindende dat 'er geen zekerheit by zyn leger voor hem was , zoo vertrok hy, en keerde na London, om die Stad te verzekeren.
Fr. Wat middelen nam de Koning by de hand om alles weder te bevredigen?
Ant. Hy verzamelde te London de Geestelyke en Wereldlyke Lords die in die Stad waren : zond commiflariflen aan den Prins van Orange, om met hem tc handelen; verklaarde ter zeiver tyd dat hy een vry Parlement wilde beroepen, 't welk aangefchreven wierd tegens den 15 January, vervolgens floeg hy voor dat de beide legers op een' gelyken afftand van London zouden blyven.
Vr. Hoe ontfing de Prins die voorflagen ? Ant. Vry wel, maar daar na maakte hy T 2 forn*



ïT2> HISTORIE
fommige voorilagen aan den Koning, die hy ook wel zoude aangenomen hebben, zoo hy (gelyk veronderfteld word) met de Roomsgefinde Raden niet overlegt had wat hem te doen ftond,en met hen bèflootenom in Vrankryk over te fteken. Die zeiven raadgevers ontrufte mede het hart van de Koningin , zoo dat zy met de Prins van Walles na Vrankryk vlugtte. Koning Lodewyk de XIV. ontfing haar te Verfailles, met de grootjfle tekenen van genegentheid.
Vr. Hoe lang Bleef de Koning te London?
Ant. Hy vertrok in den nagt tuflchen den li en 12 December 1(588. alleen verzeld van Sr. Eduard Hales , Mr. Scheldon , en Mr. Abbadie (een Franfchman) om in Vrankryk over te fteken, waar op zy aan boort gin» gen. Doch hebbende te veel ballafl in het fchip genomen, daar zy mede overgaan zouden, zoo wierden zy door Feversham aangehouden, en door eeriig volk, die hen in 't eerft vry liegt handelde ; maar de Graaf Winchelse , Lord Luitenant van dat LantIchap daar by gekomen zynde, overreedde dezelve den Koning, om weder na London te keren.
Vr. Wat deden de Lords te London by deeze tyds gelegentheit.
Ant. Zy zonden vier Pcrfonen uit hen,na den Koning, om hem te verzoeken, dat hy weder te Whiteball wilde komen, hem verzekerende dat hy met alle agting zoude ontfangen ■worden: ook beichikten zv ar.nftonts hunne koewen, om hem af te 'hakn.
Vr;



VAN ENGELANT. ^
Vr. Kwamen zy dit alles ftiptelyk na ?
Ant. Ja , en zy bragtende Koning weder te London, alwaar "hy zyn intreede deed den \6 December, omtrent te vier uuren na den middag ; en wierd met zulke toejuichingen cntfangen, dat men zoude gedagt hebben dat hy van een groote viclorie weder kwam.
Vr. Wat deed de Prins van Orange gedurende al deezen tyd?
Ant. Hy zond eenige Troepen na London, die JVhithal vczekerden , er verzogt toen aan den Koning of hy London geliefde te ruimen, en zich na Ham te begeven, een Huis behorende aan de Hertogin van Lauerdale.
Vr. Quam de Koning dit verzoek na.
Ant. JSla hy de Koningin verzekert had dat hy haar aanftonds zoude volgen, begeerdde hy te gaan na Rochefter, dat hem toegelaten wierd; en op den zeiven dagh, zynde den 18, kwam de Prins van Orange te London , wanneer het Volk vreugdevuuren maakte over zyn' aankomft.
Vr. Bleef de Koning eenigen tyd te Rochefter ?
Ant. Neen;'.hy ging flil uit zyn kamer op den 23 December , en zynde alleen verzeld van den Hertog van Berwick, zyn natuurlyke zoon , en de Heren Scheldon, en Abbadie, ginghy na dezeekant,en vervolgens fcheep, in een licht Fregat, 't welk gelukkig landde te AmbletnCe van waar zy na Verfailles gingen.
T3 -
TUS*



©94
HISTORIE
TUSSCHEN REGERING
Van den 2f December in 't jaar ie>88. tot den 13 February 1689.
Vr. Wat maatregelen namen de Engelfchen na den Koning dus gevlugt was?
Ant. De Pairs vergaderd zynde, zonden een adres aan den Prins van Orange, verzoekende dat hy de Regering op zich wilde némen, tot den tyd dat zy de Staten van het Koninkryk vergadert hadden, onder den naam en den tytel van de Conventie, welke belaft wierd dat gehouden zoude worden den 22 Jannuary 1689.
Vr. Wat was het befluit van deeze Con* ventie ?
Ant. Het Huis der Gemeentens verklaarde dat den Troon openftaande was door des Konings vlugt; maar het Huis der Lords wilde in 't-eerft daar toe niet ftemmen, en waren echter gehouden om een Conferentie te houden met de committé van het Huis der Gemeentens; maar eindelyk dreef die party boven, welke de ware belangen van het Vaderlant behartigde, en de Troon wierd open verklaart.
Vr. Waren dit al de flappen die zy deden ?
Ant. Daar wierden verfcheide regerings* vormen voorgeflagen, maar de Prins van Orange hen te verfiaan gevende,dat hy aanftonts weder mHollant wilde keren ingevalIe zy zyne Egtgenoote tot Koningin verklaarden zonder hern in de Koninklyke magt
mede



van engelant. S05
Kiede in te lyven, zoo beüoten zy om hem de Kroon aan te bieden.
Vr. Welk was het laatfte befluit van de Conventie?
Ant, De beide Huizen ftemden dat de Prins en de Prinfes van Orange, zouden zyn, Koning en Koningin v aw Engelant,te famen; en dat de regering in handen van den Prins zoude zyn. Dit wierd beflooten,en van den Prins van Walles wierd niets 'gemeld, als dat fommige Lords voorfloegen een onderzoek te doen wegens zyne geboorte, doch dezen voorflagh wierd verworpen, om verfcheide redenen. De Prins en de Princes van Orange kwaamen den 12 February iö"8q. ]N.S. 90. en fcheenen zeer voldaan over de refolutien die genomen waren. De Prins en de Prinfes, de Kroon welke haar aangeboden wierd, door de twee Huizen van de Conventie, aangenomen hebbende,wierden verklaart tot Koning en Koningin van Groot-Brittanien, onder den naam van Willem en Maria, op den 13 February, met het uiterfte genoegen van het Volk.
Vr. Was Koning Jakobus gehuwt?
Ant. Hy was tweemaal getrouwt, eerft met Juffrouwe Anna Hyde, dochter van Èduard Hyde,namaak Grave van Clarendon, en Lord Opper Kanfelier van Engelant, welk Huwelyk nooit bekent gemaakt was toe i661.
Vr. Wie was zyn tweede vrouw?
Ant. Maria Jozefa van Efte, dochter van Alfonfus van Efte, Hertog van Modena, en van Laurenza Martinozzi.
t 4. Vu



296 HISTORIE'
Vr. Had hy Kinderen by dezelve ?
Ant. By zyn eerde vrouw had hy vier Zonen, welken in hunnekindsheit overleden,-en vier Dochters, van welke 'er maar twee tot jaren van onderfcheid kwamen, te weten Maria, geboren in 1662. en gehuwt aan Willem van Naffau, Prins van Orangen; en Anna, geboren in 1ÖÖ4., en den 28 Jury 1683. gehuwt aan Prins George van Denemarken, zoon van Frederik, Koning van Denemarken, en van Sopbia Amélia van Lunenburg.
Pr. Hoe veel kinderen had hy byzyn laatfte vrouw?
Ant. Een zoon genaamt Karei, en een andere zoon , en ten laatften een veronderftelde zoon, genaamt Prins van Walles, geboren den 10 Juny 1688- 's morgens teniouuren.
Pr. Had hy geen dochters ?
Ant. Ja , en na zyn uitlandig verblyf in Vrankryk, wierd 'er hem noch een geboren, te St. Germain, den 18 Juny 1692, dezelve ovcrleefde haar' Vader niet lang. Hy had daarenboven vier natuurlyke kinderen; drie by Juffrouw Arabella Churcbill, en een by Catbarina Ledley, Gravinne van Dorcbefter.
Vr. Wanneer, en op wat plaats ftierf Koning Jakobus.
Ant. Te St. Germain, den 6 September ïyoi. in het 68 Jaar zynes ouderdoms.
Pr. Welk waaren den Hoedanigheden van deezen Prins?*
Ant. De Hiftorie fchryvers die onpartydig gefchreeven hebben geven hem het volgende karakter; dat hy een goed Vader, een goed E^tgenoot, en een go^d Meefter was, en
een



VAN ENGELANT. 297. aen goed Koning zoude geweeft zyn,hadtde nugr met in handen, van zyne booze Mmifters geweeft; dat, indien zyne grootfte vyanden niet ontkennen kunnen, of hy liet in vei fcheide gelegenheden veel dapperheic blyken toen hy Hertog van York was, zoo ook zyne befte vrinden gehouden waren te bekennen dat hy meer Godtsdienftigheit dan Befluit ha i, toen' hy Koning van Engelant was;in een woort, dat den Godtsdienft dien hy beleed den grond geweeft is van zyne ongevallen, doch dat het zeer waarfchynélyk is dat hy gelukkig geregeert zou hebben, zoo hy Proteftants, of zyne onderdanen Rooms geweeft waren. Hy had zoo gelukkig kunnen zyn als hy verftandig was , zoo hy de wetten tot het richtfnoer van zyne bedryven genomen had, en niet zoo veel geluiftert hadde na zekere Iperfoonen : Hy had met de kennis van veele zaken, de Geeft en de geaardheit moeten kennen van het Volk dat hy regeerde, en moeten weten dat het geheel ondoenlyk was den Godtsdienft af te fchaffen, en 'er een' nieuwen in te voeren.
Willem III. en Maria ÏL Koning en) ■ Koningin XLVUl. van Engelant, en deV. van Groot-Brittanien.
r
Van 1688. tot 170!.
Vr. Wanneer wierd Koning Willem, en Koningin Mina gekroont? Ant. Den 11 April daar aan volgende . in T s Weft'.,



2QS historie
Weftmunfter Abdy met de gewoonlyke pleg* tigheden.
Vr. Onderwierp zich Trlant infgelyks? Ant. De Graaf van Tyrconel handhaafde 'er het grootlte gedeelte van voor Koning Jakobiis)KonmgtVilliams party,die alleen in het noorder gedeelte bovendreef, nam de Steden Kilmore , Colraine , Innis killing en Londonderry m. Koning Jakobus landde te Kingfah Marenden 12. en kwam te Dublin op den 24(ten April, de Stad van Londonderry, van welken Mr. Walker,een Geeftelyk Perfoon tot Gouverneur verkoren wierd, belegerd zynde door een Leger van Koning jakobus,verdedigde zich dapperlyk. Ook wierd door de Stad lnis killing, een wakkeren tegenflant geboden.
Fr. Maakte het Leger van Koning Jakobus geen verdere voordeden ?
Ant. De Hertog van Schomburg landde op den 13 Auguftus io"86,met een lichaam Engelfchen Troepen , waar op Koning Jakobus aanrukte ommen te bevegten, doch vond daar toe geen gelegenheid gedurende den gantfehen velttogt, zoo trok hy met de winter weder naar Dublin te rugh.
Fr. Was Koning Jakobus het volgende jaar gelukkiger?
Ant. Neen, Koning William, verzeld van Prins George, den Hertog van Ormond, en verfcheide andere Edelen, ging over in Trimt, op den 14 Juny 1690. en zich met den Hertog van Schomburg te famen voegende , trok hy na Dublin met 36.000. Man, «ri 60 uukken kanon.
Vu



VAN ENGELANT. 2pg.
Vr, Liet Koning Jakobus hem de kans afzien?
Ant, DieVorit, met omtrent 25.000. Man, en 12 ftukken kanon, rukce voorwaarts om Koning William by te komen, en befloot om hem ftagte leveren op den overtogt van Boyne; alwaar de beide legers aan elkanderen geraakte, op den eerften July itfoo
Fr. Welk was 'er den uitflag van ?
Ant. Koning Jakobus beval op de Troepen aan te vallen, die 't eerft overgetrokken waren, te Slane bridge, terwyl de Tren een' anderen pas becwitten te Old Bridg?t met den Dapperen Hertog van Schomburg, alwaar hy zyn leven verloor, na hy 'er een ontlterflyke eer behaald had; maar de orders niet gaauw genoeg in agt genomen zynde, wierd de regter vleugel gebroken, in fpyt van de kloekmoedigheit des Hertogen van Berwick, van den Ridder Hoquincourt, die zyn leven in dat gevegt verloor, en van Ha» milton, die krygsgevangen gemaakt wierd. In deezen Slag verloor Koning Jakobus 15,000. man en Koning William omtrent 5.000. Na dezen nederlaag ging Koning Jakobus na Dublin , daar hy maar een dagh bleef, van daar na Waterfort, van waar hy na Vrankryk zeilde ; daar na belegerde Koning William, Limerick, doch moeft het beleg opbreeken, en ia Engelant trecken op den 6 September.
Pr. Viel 'er niets na dit alles voor?
Ant. Het volgende jaar (1091.) zond de Koning van Vrankryk een verfch lichaam, Troepen in Trlant, welken ge voegt by het overfchot van Koning- Jakobus Troepen, weder een aanzienlyk Leger uitmaakte, ver-
fcher»



f3oo HISTORIE
fchcide flagen wierden 'ergelevert,'dochalle met flegc gevolg voor Koning Jakobus en in dien weike te Agrim a;e!evert wierd, op den 12 July, kwam St. Rutb, de General van het Franfche leger om, waarna de Engelfche Generaals , van welken Ginckel het hooft was, meefter wierden van al de Iterke plaatzen, als; mede van Limmerik, (alwaar Tyrco» nel onlangs overleden was) , 't welk op zeer eerlyke voorwaardens overgegeven wierd,op den 3 October 1695. en dit was het laatfte dat door Koning Jakobus aangewend wierd.
Vr. Erkenden de Schotten, William en Maria infgeiyks voor hunnen Souverain?
Ant. Zy wierden tot Koning en Koningin van dat Ryk uitgeroepen, op den 11 April, wanneer drie edellieden na London gezonden wierden om hen de Kroon aan te bieden , en de Kroonings eedt af te nemen , welke vervolgens gefchiedde te Weftmunjler op der 11 May 1689.
Vr. Wierden Koning William, en Koningin Maria, in geen andere oorlogen ingewikkeld?
Ant. De Koning van Vrankryk alle foort van feitelykheden tegens de Engelfchen plegende, onder voorwendzel van den Koning 'Jakobus te helpen , zonder te willen aanhalen hoe Engelant gehouden was om de wapenen op 'e vatten tegens den geenen die de Nimv eegfche vreede kwam te fchenden", zoo verklaarde Koning William, door een Manifeftjin dato den 7 May 1689. den oorlog
tegens



VAN ENGELANT. sof
tegens Vrankryk welke eeve te voren den oorlog verklaart had tegens den Keizer, en de Hollanders.
Vr. Bleef Engelant in volle ruft geduurende 's. Konings afwezigheit?
Ant. Neen: een yflyke famenzwering wierd te London, en in andere plaatzen opgerekt: doch dezelve wierd door de wakkerheit van de Koningin ontdekt. De Franfche Vloot verfcheen op de kutten om de famenzweerders te hulp te kernen , maar fchoon die party zeer fterk was , nam de Koningin zulke juifte maatregelen, dat de vyanden afgewezen wierden. Schoon de Franfchen de Saamgevoegde Engeljchen en Hollantjche Vloo» ten kwamen te flaan. op den 3c Juny.
/^r.Verhaatte deefe zoo gewigtigeomftandigheden de te rug reis des Konings niet ? '
Ant. Zich zelfs geruft Hellende in het beleid der Koningin, voltrok hy den veldtogt, en kwam niet eerder te London als den 11 September 1690.
Vr. Wat gebeurde in Hollant?
Ant. De Koning voer over na Hollant in January iögi.en dewyl het indien tyd moeilyk was om 'er te landen, zoo ging hy aan boordjvaneen floep, verzeld van den Hertog vanOrmowi,de Graven vanDevonshire,Dorfet\ Portlant,en anderen, waar in zy de gantfche nacht doorbrachten, bloot gefield aan de ongemakken van het Saifoen:'t welk zoa geftreng was dat hy met groot gevaar van zyn perfoon in Goeree aan land flapten, van waar hy aanftonts op den Haag trok, en'er den J9 aankwam.
Vr.



302 HISTORIE
Vr. Hoe wierd hy daar ontfangen?
Ant. Niet tegenftaande de Hollanders zeef verwondert waren over zyne komit, daar zy geen de minfte kennis van gehad hadden , waar door zy geen toebereidzelen had* den kunnen maken om hem met de ftatelykheit die zy voornemens waren te ontfangen, gaven zy echcerde allergrootfte blyken van hunne vreugd , en eenige dagen daar aan deed hy zyne openbaare intreede. De Praalbogen, en het overige van de Pompe met welke dezelve verzeld ging, was op het allerplegtigft: hy wierd met de toejuichingen van al het volk over hoopt, 't welk de uiterfte betuigingen deed van hunnen yver en genegenheit voor dezen grooten Prins.
Vr. Wat verrigtte Koning William in Vlaanderen ?
Ant. Met de opening' vati den Velttogt ftelde hy zich zeiven aan het hooft van zyne Troepen, en aan die van zyne Geallieerden , doch den vyand tot geen flag hebbenden kunnen krygen, zoo keerde hy op den 13 April weder in Engelant, 't welk de Koningin geduurende zyn afwezen geregeert had, met haar gewoone voorzichtigheit en beleid.
Vr. Wat gebeurde in 1692?
Ant. De Koning won de berugte Zeeflag tegens de Franfchen, op den 19 May, in welke zy hunne befte fcheepen, waar onder den Admiraal was, verloren, hoewel het zeker is dat zy nog grooter verlies hadden, van een menigte tranfport fcheepen, die in de nabuurige havens verbrand wierden,,
n.



VAN ENGELANT. 30$
Vr. Hoe kwam de Koning van Vrankryk een flag te wagen , daar hy wift dat hec verliezen defzelr's zoo ten uiterften nadelig moeit zyn voor zyn Koninkryk?
Ant. Daar van hing het gevolg van een nieuwe famenzwering in Engelant af, aan welkers hoofd de Lord Prefton, en andere waaren , welke famenzwering hy hoopte dac zich tot op de Engelfche Vloot zoude uitgeltrekt hebben.
Vr. Wierd'er niets verlooren in de voorgenoemde velttogten.
Ant. De Koning had de fpyt, dat hy Mom, en iVfl»2era,moelt zien.wech nemen, 't geen aan zyne Geallieerde te wyten is, dewyl die hem met met de nodige hulp byfprongen,omeen ftoot te kunnen uitftaan; nochtans vond hy dit voordeel 'er in, dat zyne tegenswoordigheit , de Franfchen belette hunne veroveringen verder voort te zetten? Maar hy had het ongeluk, de Franfchen meefters van het velt te laten , in het gevegt van Steen» kerken, en daar met groote eere van af te trekken ; hy had hen de victorie met zoo veel dapperheit betwift, dat hy hun geen mogelykheit liet om 'er eenig voordeel uit te rapen, anders als dat, dat zy zeggen konden gevogten te hebben.
Vri gefchiedde 'er niet een andere famenzwering tegens Koning William ?
Ant. Een Frafcbman, die genaamt was Grandval, ondernam den Koning William in Vlaanderen om te brengen, maar het gruwlyk ftuk by tyds ontdekt zynde,en den eerlozen moorder, van het zelve volkomen o-
ver-



HISTORIE
vertuigt zynde, zoo wierd die verwezen toe deftralfe die verraders verdienen, en te Eindhoven ter dood gebragt, op den 13 Auguftus 1692.
Vr. Wat wierd 'er in 1693 verrigt?
Ant. Ontrent den 18 .luly, viel den flag voor by Landau, rnet een gelyken uitflag, als die van Steenkerken. De Geallieerde gingen met alle bedenkelyke dappetheit te werk, en Koning William muntte in allen deelen uit in dapperheid en beleid. In het begin van September daar aanvolgende ondernamen zy de belegering voor Cbarleroy,'t welk verdragen moeft: doch het liegt Saifoen de wegen onbruikbaar makende, was het ondoenlyk voor het Leger , om de Stad te hulp te komen. Ook maakten zy hen Meefter van Heidelberg.
Vr. verhaal my de voornaamfte gevallen, van 1694.
Ant. Het voornaamfle was de dood van Koningin Maria. Die aan de Kinderziekte overleed op den 28 December. 1694.
Vr. Geef een befchryving van de hoedanigheden van die Vorftin?
Ant. zy was verciert met een waareGodtvrugt , en een ongemeene goedgeaardheit, had een groote bcvalligheit, die met Majesteit vezeld ging. een zwier van grootheit, zonder het mirfte teken van praal, haar gedrag was verwondering waardig, en zy had de opregtfte aariklevirg , voor den Koning haar gemaal, welke hy haar met de ongefchonderfte gencgentheit vei golden heeft: een detgt die des te gtooter is, wyl de zeiven



VAN ENGELANT. 305
ven onder groote perfonaadies zeldzaam gevonden word: eindelyk zy was volkomen onderworpen aan den wil van haren Schepper , waar van zy zulke klaare blyken gegeven heeft in haar laatfte uuren, als geduurende haren gantfche voorigen leeftyd. De Koning liet haar begraven met groote ftatie.
Vr. Gaf die dood geen nieuwe verandering in den ftaat der zaken ?
Ant. Neen, want fchoon de Koning ten uiterften bedroeft was, wegens het groot verlies 't geen hy ondergaan had, was zulks echter niet magtig om zynen moed ter neder te flaan, want hy trok over in Hollant, alwaar hy aankwam op den 14 May 1695. en zich aan het hooft ftelde van zyn Leger, gelyk hy in de voorige veldtochten gedaan had.
Vr. Hoe was de uitflag van dien Velttogt ?
Ant. De Franfchen, wetende op hoe veel bloed hen iVamera kwam te ftaan, en de krygsliften die zy gedwongen waren geweeft te gebruiken, dagten dat als zy'er de werken van verfterkt zouden hebben, zoo veel hen doenlyk was , het zelve onwinbaar zoude worden, echter ondernam Koning William, niet tegenftaande dat alles,het beleg'er van, of fchoon de fchynbaare onmogelykheit om het in te nemen vergroot wierd, door dien de geallieerden niet magtig waren den Marfchalk de Bouflers te beletten, om 'er met een magtig fecours in te vallen, waar door het guarnizoen beftond uit 15.000 man : deeze omftandigheit, gevoegt by de goede geV fteld«.



3oè* HISTORIE
fteldheit van de plaats, waren oorzaak dae de Franfchen met die onderneming lagtten.
Vr. Hadden de Franfchen geen magt genoeg, om de belegering te doen opflaan?
Ant. Zy hadden een fterker leger onder het gebied van den Marfchalk de Villeroy, dan de beleggers; waar op zy hunen marlch begonnen, en na Namen voortrukcen , waar van den Marquis de Guifcart Gouverneur was. Doch zonder den minften aanval te durven doen , of fchoon het Saifoen zeer gunftig , en de Rivieren niet vol water waren om hunnen overtogt te hinderen, gelyk twee jaren te voren toen Koning William dat alles tegen had,wanneer hy tot ontzet dier ftad op marfch ging.
Vr. Hoe lang duurde dit beleg?
Ant. De loopgraven wierden 'er voor geopent op den 12 july, de ftad verdroeg op den 4 Auguftus, en het Kafteel gaf zich over den i September N. S. Dus brangt Z. G. B. M. in min dan zeven weken,menfehelyker wyze , alleen door de magt zyner Wapenen, een der fterkfte plaatzen van de Wereld t'onder; daar dezelve verdedigt wierd door een fterk garnifoen, in 'tgezigt van honderd duizend man goede Soldaten, die den oorlog en defzelfs arbeid gewoon waren.
Vr. Door wien wierd het Ryk geregeert geduurende 's Konings afwezigheit ?
Ant. Door eene regering die Uit zeven van de Edelluiden beftond , welke zyn Majefteit voor zyn vertrek verkoren had.
Vr. Was de Regering geruft en ongeftoort py zyne te rughkomft.
Ja



VAN ENGELANT. 30?
Ant. Ja,zoo uiterlyk fcheen, maarinwendig wierd ze door droevige beroeringe gefchud, die door een groot getal onruftïge wargeeften verwekt wierden.
Vr. Op wat wyze?
Ant. Een nieuwe famenzwering, ( welke
door de Heren Peudergras en de la Rus eerft ontdekten) wierd 'er gefmeed in 1694. 1695. 1696. van een yflyker, en verfchnkjyker omftandigheit,dan al de geene die toe hier toe gefmeet waren geworden , den toeleg was het vermoorden van Koning Willem III. en het herftellen van Jacobus op den Throon.
Vr. Wie was het hooft van die famen- * i zwering?
Ant. Wy mogen vrylyk verzekeren dat Ihet Jakobus zelfs was, dewyl dezelve in : zyn voordeel gefchiedde , en hy verfcheide I bevelen gegeven had om de Wapenen op 1 te vatten.
Vr. Maar was hy begrepen in dat deel 1 der famenzwering dat op het leven van Koining Willem betrekking had ?
Ant.Wy zyn te dien opzichte grootelyks in 1 'c onzekere ,en de geene die in zulke zaken igiiïinge willen maken, moeten eerft al de byi zondere gevallen en omftandigheden daar om1 trent in agt nemen, eer zy hun oordeel vellen.
Vr. Verhaal fommige van die omftandig1 heden ?
Ant. In Vrankryk wierden groote toebereidzelen gemaakt zoo te water als te lant, i maar tot wat oogmerk kon niemant zeggen; 1 hoewel dezelve wel bekent en opgeheldert V a wierd



3oS HISTORIE
wierd toen de uitvoering der zeiven zoude gefchiden. De Koning van Vrankryk, openbaarde nooit zyn ontwerp maar zich zeker agtende wegens den uitflag, zoo fprak hy opentlyk van de herftelling van Koning Jakobus, als van een zaak die zekerlyk moeit gebeuren; in gevolg van die gedachten was die Prins den 18 February in perfoon al na Calais gegaan: doch zynde door tegenwind eenige dagen opgehouden, zoo wierd hem berigt gebragt , dat de famenzweering tegens Koning William ontdekt was. Welke ontdekking mede bragt dat zyjuift zou ter uitvoer gefield geworden zyn op den tyd toen de Franfchen meinde te zullen kunnen landden.
Vr. Wat deed Koning Jakobus: toen hem 'er de tyding van gebragt wierd?
Ant. Ih plaats van zyn üuk te vervolgen, als men natuurlyk denken zoude dat hy doen moeit, zoo hy alleen op zyneperfoonlyke dapperheit, de magt van de Vloot, en op zyne Landmagt, en vrinden in het Ryk, die in getal niet konden afgenomen zyn, wyl 'er niet meer dan 30 of 40 op zyn hoogftin hegtenis genomen waren geftelt waren geweeft, in de plaats van dat te doen, zeg ik , wachtte hy op den uitflag, en toen hy hoorde dat 's Konings Perfoon in zekerheit was,en dat hy zoude gehouden zynom hem in 't veld té moeten tegen trekken, zoo wierd 'er verder niet gefproken van over zee te fteken, en de foldaten, met hunnen geleider, waren gehouden te rug te keren, zonder iets verrigd te hebben.
Vr. Maakte de verfcheide famenzwerin-
gen



VAN ENGELANT. ,3o£
gen die tegens het leven van den Koning gemaakt waren niet' dat hy verbitterd wierd :n door den oorlog wraak zocht van zulke oehandelingen?
Ant. Hy voerdde den oorlog met dezelve gematigtheit als te voren, en vergaf al zyae moorders, uitgezondert, Charnack, King, Sir John Fremd, Sir William Per/eins, Rock' uüood, Cranbum, Lowick , en Sir John Feuwick, die ter dood gebragt wierden.
Vr. Hoe ontfong hy de vredens voordagen welke hem de Franfchen deden?
Ant. Als of den oorlog hem niet verder oetrof als in de Koninklyke waardigheit„ en dat zyn perfoon nooit deel gehad had in üit groot gefchil.
Vr. Strekte die Vreede, die zoo zeer tot lyn glory was,ook tot zyn eigen nut?
Ant. Ongetwyffeld,dewyI'er hem het beidt door verzekert wierd van het Konink,yk, 't welke hy door de genegenheit zyner onderdanen verkregen , en zoo dapperyk verdedigd had, om'er niet by te voeden dat hy 'er weder door in het'bezit getaakte van zyn Prinfdom Orange, 't welk ïy volgens erfregt opeifchtte, en waar van ïy onregmatig verftoken was.
Vr. Waar wierd die berugtte vreede gefloten die Éuropa weder in Ruft bragt?
Ant. Hy wierd gefloten te Ryfwyk en aldaar ;etekent op den 10 September,in een HeerlykHuisdat aan Koning Willem behoorde, en gelegen is tulfchen Delft en den Haagbjn Hollant, deeze omftandigheit verftrekte tot groote eer aan dien Vorft, en is een klaar bewys dac
v3 ^



riö HISTORIE
hyials de befchikker over vreede en oorlog] aangemerkt is geworden.
Vr. Was de vreede in Europa, zeker door dit Traktaat?
Ant. Koning Willem, denkende,dat de dood van den Koning van Spanjen, (die men als voorde deur zagh) Kuropa in groote beroertens zoude kunnen brengen,en dat,dewyl de Engeljchen het groottte gedeelte hunner kragten gei'pild hadden, zy geen groote genegenheit zoude hebben om hen in nieuwe oorlogen in te wikkelen, nam de nodige maatregelen om dien oorlog voor te komen, en de Kriften wereld voor nieuwe rampen te bevryden , en floot ten dien einde op den ip Auguftus 1698. een Traktaat van Verdeling met Vrankryk, in betrekking tot de Spaanfche erf opvolging, ingevalle dien Koning zonder erfgenamen kwam te overlyden.
Vr. Namen de Franfchen dit 'Traktaat naauwkeuriglyk in agt, na de Koning van Spanjen overleden was ? Ant. Neen.
Vr. Wat maatregelen wierden 'er genomen.
Ant. Dewyl 'er groote reden is om te geloven dat het geheele oogmerk van den Franfchen Koning, in zyne toeftemming tot dit Traktaat, enkelyk is geweeft, om Koning William, en de Nederlantfche Provintien, te mifleiden ; zoo maakte Lodewyk'XIV., aanllonts na de dood van den Koning van Spaiijen, die op den 1 November 1700 N. S. voorviel 3 zich meefter van de.
Spaarm



VAN ENGE LA-N T. 3t%
Spaanfche Monarchy, uit kragte van het laatfte Teftament, 't welk zyn' Ambafladeuf te Madrid, te famen met den Kardinaal Portocarero zyn Katholyke Majefteit hadden doen maken.
Vr. Wat draai gaf het Franfche Hof aan dit fchenden van het verdelings Traktaat.
Ant. De Franfche Minifters bekenden dat hunnen Meefter van den Letter van dit Traktaat was afgegaan , om zich aan den Geelt van het zelve te houden.
Vr, Was Koning Willem met die uitlegging voldaan ?
Ant. Hy verburg) voor eenigen tyd zyn inwendig mifuoegen, wegens de belediging die hem was aangedaan , en hebbende eene nieuwe alliantie gemaakt in 1701. tuflchen Engelant, Holland en het Duitfche Ryk, zoo vertoonde hy de Engelfchen hun eigentlyk en wezentlyk belang, maakte zich gereed om Lodewyk XIV. door opentlyk geweld aan te taften, en een evenwigt van magt in Europa vaft te ftellen, wanneer hy by Hamptoncourt van zyn paart viel, 't geen zyn dood verhaafte en al zyne groote voornemens ten einde bragt.
Vr. Wanneer overleed dien Vorft ?
Ant. Den 8 Maart 1704. in het twee-en» vyftigfte jaar zynes ouderdoms , en hec veertiende van zyne regering in het Paleis van Kenfington.
Vr. Belchryf my de perfoon en de hoedanigheden van dien Monarch?
Ant. Koning William was van een middelmatige geftalte, egter wel gefchapen, en V 4 eenig-



•jia HISTORIE
eenigfins rond van fchouders , langwerpig rond van wt.zen;ligt bruin van couleur,een Romeinfche neus, leevende en doordringende oogen ; hy zag niets liever als een goed paart, als of hy van natuur tot het gebied van een leger gefchapen was; doch zoo zyne geftalte niet in alles uitmuntende was, zoo. wierden die omftandigheden dubbeld vergoed door de- hoedanigheden van zyne ziel, hy had een levendige, gereede, oplettende, en doordringende kennis; een gezond oordeel,en een verwonderlykvooruitzicht; een ftarke memory, en een ftilie en vafte krygsmoed. Behalven hetNederduitfch,zyn JVlóederfpraak, fprak hy de Franfche taal in volkomenheit, en het Engelfcb en 't Hoogduiifcb ; maar het geene waar in hy 't beft ervaren was, was de konft van oorlogen Hy had een volflagen kennis van al de belangen der Vorften van Europa. Hy was onvermoeit in 't veld,en in 't kabinet; zelden liet hy 't op zyn Generaals of Secretariflen aankomen , "in tegendeel gaf hy zyne bevelen zelf met zyn eige mont, en • alle depêches van eenig gewigt met zyn eigen hant. Doch deeze fchoone hoedanigheden waren niet geheel zonder eenige vermenging. Hy was gierig genoeg om 't hem tot een fout te rekenen, en mildadig tot overmaat toe ; zoo weinig als hy wift te loonen , zoo weinig wift hy te ftraffen, wordende zyne goedheit en Vorftelyke genade dikmaals zoo kwalyk geplaatft, als zyne geftrengheit hier en daar verkeert gebruikt wierd. De oorlog was al zyn luft,
het



VAN ENGELANT. 313
het jagen en fchiecen zyne gemeene uitfpanningen. Hy beminde hec gezelfchap der ge1 leerde luiden, en had eene byzondere ag1 ting voor den Heer St. Evremont. In een ■ woort, Willem III. Prinfe van Orange, en Koning van Groot Brittanien, was een der grootfte Mannen zynes tyds. Hy verklaarde zich alom een vyand van geweldadigheit en verdrukking, en na hy zyn eigen Lant behoed had, was hy de Veldoffer van Engelant , en de Befchermcr der Vryheic van Europa.
Anna, XLXIX. Souvereine van Engelant, en de VI. van Groot Brittaniün.
Van 1701. tot 1714.
Pauzen. Keizers. Franfche Koning.
I Clement XI. Leopold. 1658 Lodewyk XIV.
1700 josephus. i705 i643 KarelVI. 1711
' Vr. Bragt de dood van diengrooten Prins die gy zoo even befchreven hebt geen verandering in de zaken van Europa?
Ant. Hy maakte in 't eerft een groote verflagentheit in de gemoederen der Engelfchen die voor den Koning genegen waren, en met den naam van Wigs onderfcheiden wierden; en bragt de Hollanders in de | grootfte verlegentheit. Maar Anna Stuart, | twede dochter van Jakobus II., de roemwaarde egtgenoot van Prins George van Denemarken , welke Koning! Willem III. opvolgde , V 5 nam



3t4 HISTORIE
nam wel haaft al de vreeze wech, met tö verklaren dat zy vaftelyk beflooten had om al do maatregelen by haren voorzaat genomen, om de balans in Europa te herfteilen, te agtervolgen.
Pr. Wat v/aren dat voor maatregelen ?
Ant. De Koning van Prankryk te verplichten tot het weder terugroepen van zyn klein zoon Philip, uit Spanjen, met afftandjvan dat Koninkryk aan Karei, de zoon van Keizer Leopold. Dit was het groote oogmerk van de • groote Alliantie die Koning IVilliam maakte met de Staten Generaal, in I70i.,en met de Koningen van Pruijjen, en Poortugaal, den Hertog van Savoyen, en verfcheide andere Prinfen die 'er vervolgens intraden.
Pr. Was dit uitnement befluit door Koningin Anna uit eigen keus genomen ?
Ant. Het was overwogen in den geheimen raadt , of den oorlog tegens Prankryk en Spanjen zoude verklaart worden , en by meerheit van ftemmen was zulks beflooten.
Pr. Ontmoette deeze zaak geen' tegen» fland in den Raadt?
Ant. Dezelve, beflond uit twee partyen, de Torris of de vrinden van de Biflchoppelyke regering, en de Wigs of die van de ge • matigde party. De eerfte, welken den Graaf van Rocbefier aan hun hooft hadden , de oom van de Koningin van moederlyke zyde, wilde dat Engelant als auxiliaires in den oorlog zoude treden, en anders niet, maar de Wbigs, welkers hoofden waren, de Hertogen
van



VAN ENGELANT. 315-
van Devonshire, en Sommerfet, dreven dat het Eootzakelyk was de verbinceniflen na tckomen die de laatfte Koning gemaakt had, en de Hertog van Marlbourg, onderfteunt door den Graaf van Pembrook, maakte dat de balans aan de kant der Whigfche overftoeg,en dus wierd den oorlog tegens Vrankryk verklaart den 4 May 1702.
Vr. Welk was het gevolg 'er van ? Ant. Meeft een onverhinderde aaneenfchakeling van Voorfpoet , Viclorien, en Triumfen , aan de zyde der hooge Geallieerden, en aan die der Engelfchen in 't byzonder,geduurende den tyd van negen jaaren.
Vr. Welk waren de voornaamfte gevallen in Vlaanderen?
Ant. Het Franfche leger 'c eerfte in 't velt gekomen zynde, onder het gebied van den Marfchalk van Bouflers ; belegerde Keizersmaart, en de Geallieerde troepen kwamen by een te Nimwegen: doch zoo gaauw de Hertog van Marlhouroug zich aan het hoofc der zeiven gefteld had, waren de Franfchen gehouden te vlugten, en hen op de verdedigende wyze te gedragen; ook wierden zy uit de plaatzen verdreven die zy hadden in Spaanfch Gelderlant, te weten Venlo, Roermonde,cn Stevenfuoaart, waar na zy de Stad en 't Kafteel van Luik in namen.
Vr. Wat verrigtte de vereende Engelfche en Hollantfche Vlooten ?
Ant. De 21 May dezes jaars, verklaarde haare Majefteit, zyne Koninklyke Hoogheit, Prins George van "Denemarken, tot Lord Opper



3ió HISTORIE
per Admiraal van Engelant en Trlant. Daaf' wierd een befluit genomen om een ontwerp uit te voeren, dat door Koning William gemaakt was om Cadix te beftormen, daar toe wierden een groot getal troepen ingefeheept. onder het gebied van den Hertog van Ormond; doch of het aan de Generaals toe te fchryvenis, die zich ophielden met het plunderen van Port St. Mary, of dat de velschillen tufTchen Sr. Roch Admiraal der Engeljchen, en den Generaal der Lantmagt ontllaan, oorzaak'er van waren, altoos van die onderneming kwam niet met al.
Vr. Wat verrigtte de Vloot op zynen te rughkomft?
Ant. De Admiraal berigt zynde door Mr. Beauvoir, de Kappellaan vss\Pembrook, dat een Franfcb Efquader, beftaande uit dertig oorlog fchepen , onder het gebied van Monfieur CbaUm R&pauk, en van twee*en-twintig Spaan/cbe Callioenen, ryk geladen, te Vigos searriveert n .ren ; zoo tafte hy met den Hertog v,.n Ormond de zelve gezamender haat aan, op den 12 Oclober, en nam, of verbrandde zc allen, waar na de vloot in Engelant tc rug keerde , geladen met ruim een mïlïioen ponden Sterling aan buit.
I ,\ Wat waren de verrigtingen in 1703?
Ant. De Hertog van Marlbourong, opende den Vclttogt met de belegering van de gewigtige Stad Bon, die in korte dagen overging, daar r.a, terwyl is Franfchen die agter hunne linien in Brabant bleven , belegerde den Hertog Guy , waar nal de Engelfche Generaal voorfloeg de Franfchen in hunne linien



VAN ENGELANT. 3*7
aien aan te taften, doch dat gefchiedde niet, en den velttogt wierd gefloten met het veroveren van Limburg. >
Vr. Hoe kwam het dat de tranfehen dit jaar niets verrigtte in de Nederlanden?
Ant. Hunne ftaatkunde was het op 't ver* dedigende te houden, dewyl de overmagt in Lallen,aan den Rbyn , en in het hart van 't Ryk , hen de grootfte voordelen waren ; maar terwyl de Hertog van Marlbouroug , zyn zaken in Vlaanderen voort zetten had Eugenius, Italien vermeeftert ;de Hertog van Savoyen die onlangs in de alliantie gekomen was bevond zich in 't grootfte gevaar om uit zyne ftaten verdreven te worden, doch wierd op de wonderbaarlykfte wyze gered door den Graaf Starrenburg : de Graaf Tallart had zich meefter gemaakt van de Stad Brifac, en de fterke plaats Landau ingenomen , na hy de Duitfcbers geflagen had by Spyrs. De Keurvorft van Beyeren, 'd zy uit ftaatkunde, of wraakzucht, zich ten voordeele van Vrankryk verklaart hebbende , had de Steden Vim , Regensburg, en Augsburg, en Paffau ingenomen: en met geld en troepen uit Vrankryk verfterkt zynde, zette hy het geheelen ryk in rep en roeren,en fcheen regtstreeks op Weenen te zullen aanrukken.
Vr. Wat wierd 'er in diehachlyke omftandigheit gedaan?
Ant. De Koningin van Engelant, door het advys van haare Minifters , nam het edelmoedig befluit van het ryk te behouden; en den Hertog van Marlbouroug de groote vinder



3i& HISTORIE
der van dat ontwerp, wierd aan het hoofb van 't geallieerde leger gefield:dierukcemet ongelooflyken fpoet in het Keizerryk, dreef de Franfchen, en deBeierfcben, uit de begravingen die zy hadden aan den Schellenberg t om den Donanw te betwiften , namen Honawujert, en door Eugejiius verftrekt zynde tartte zyopden 13 Augurtus 1704deFranjeben. en de Beierfcben aan, te Bleimheim, alwaar zy een allervolflagenfte Victorie behaalden :zy dreeven de Franjeben uit Duijlant, hernamen Landau, en veroverden gants Beyeren.
Pr. Wierd den Hertog van Marlbouroug wel geloont voor zulke groote dienften aan het Ryk bewezen?
Ant. Om niet te fpreken van het Vorstendom Middelheim, 't geen hem den Keizer vereerde, noch van den buit uit Beieren, of van degefchenken der Duitfche Vorsten , zoo wierd hy op zyn te rug komft in Engelant met de lof van de beide Huizen ontmoet, en de Koningin gaf hem Woodjiok Park , alwaar zy,op haar eigen koften,hem het fraai Paleis van Bleimheim bouwde, tot vereeuwiging van die Victorie. Den Admiraal Rooi nam dit jaar Gibralter op den 14 July,en raakte flaags met de Franfche Vloot, gecommandeert door den Graaf van Touloufe, ofjvan Mallaga, waar in de Victorie twyffelagtig was
Vr. Waren de Geallieerde in 't algemeen dit jaar gelukkig?
Ant. 't Was'er ver van daan, want onaangezien de Engelfchen, en de Hollanders, hulp van fcheepen, cn manfehap zonden na Poor-
tugaal3



VAN ENGELANT. vp
, MgaaljZoo konden zy doch de Spanjaarts niet I beletten om eenige landen 'er van aftefchcui ren. En de Franfchen ontnamen den Hertog ' van Savoyen verfcheide fterke plaatzen , in i ïtalien.
Vr. Wat verrigtte de Hertog van MarU bouroug in 1705.
Ant. Hy trok eerft na denMoeJel, aan het hooft van 't voornaamfte gedeelte van 'c Geallieerde leger, om een groot voornemen aan dien kant uit te voeren: maar of het de dood van Keizer Leopold was, die op deezen tyd voorviel, waar door de toebereidzelen Van de Duitfcbers zoo langfaam voort gingen, of wel hunne gewoonlyke flapheit, altoos de Hertog vond zich niet verfterkt door Prins Lodewyk van Baden , noch ontfing den beloofden byftant in Troepen noch inArtillery om Zaar Lowis te belegeren, en was gehouden om lpoedig na Vlaanderen weder af te trekken..
Vr. Trokken de Franfchen geen voordeel uit zyn af zyn ?
Ant. Ja,zy hernamen wel haaft Huy en Luyk, doch terwyl zy maatregelen namen om den te rug komft van den Hertog in de Nederlanden voor te komen, kwam dien bekwamen Veltoverften hen voor, verdreef hun uit Luik en Huy , tot binnen hunne linien , zette een groote ftreek-lants onder contributie, en de Nederlandfche Frontieren wierden uitgezet door het innemen van Leuven, en Santvliet, doch terwyl zy voor de laatfte p'aats waaien , verraltte de Franfchen het Gaarnifoen van Dieft.
Vr.



S2Q HISTORIE
Vr. Wat wierd 'er in Duitjlant gedaan?
Ant. De fchielyken aftogc van Marlbourg, uit Duitjlant, de Franfchen aan dien kan t moed gegeven hebbende, zoo heroverde zy Trier% en Homburg, en tartten de leger plaacs by Lauterberg aan: doch de Duitjchers die het verdedigden , hadden de Marfchalken de Vil-, lars en Mar/in opgehouden, tot Lodewyk van Baden, de nodige Troepen tot hunnen byftant by een gebragt had , en verdreef hen uit Drufenkin, Hagenau en andere poften ,en de Duitjchers betrokken hunne Winterlegeringen in 't Vyands lant.
Vr. Waren de Geallieerde in Poortugaal gelukkig?
Ant. De Graaf van Galway was den Hertog Schomburg opgevolgt in het gebied over de Engelfche Troepen in dat Lant en hebbende door zyne wakkerheit weder order gebragt in het geallieerde leger,zoo toonde zich de fortuin in 't eerft aan zyne zyde, door het innemen van Salvaterneen Marvan, en het verjagen der Spanjaarts uit Sarcas , Valencia, Alcantara, en Albuquerque; maar zy miften in het t'onder brengen van Badajox, door het ongelukkig toeval dat den Lord Galaway overkwam, die zyn regterhant verloor , en gehouden was het beftier van de belegering over te geven, aan den Heer Fagel, die door den MarfchalkdeFleJfé,opgeüa.* gen wierd.
Vr. Viel 'er elders iets aanmerkelyks voor? Ant. Het allergewigtigft geval van dit Jaar is de overgaaf van Barcelona en van de Provin-,



VAN ENGELANT. 321
vintie Katalonien onder 't gebied van Karei Hl. Dit groots ontwerp was van den Prins van Heffen Darmjladt, want niet tegenftaande dien Prins ongelukkig geflagen was te Montinicb, zoo volvoerde de Graaf van Peteriouroug het zoo moedig, dat hy zich in weinig dagen meefter maakte van Barcelona, waar op de gantfche Provintie zich onderwierp, en de befcherming van Koningin Anna verzogt.
Vr. Waarom zonden de Franfchen niet aanltonts tot byftant van Katolonien ?
Ant. Zy wierden van zoo veel byzondere zyden aangetaft dat zy niet over al te gelyk zyn konden. Daar by hadden zy een Plan, om den Oorlog in Italien ,die volk en gele opat, ten einde te brengen, en overal elders zich defenfief houdende, trachtte zy, met alle magt den Hertog van Savoyen t'onder te brengen, doch die Prins verdedigde zyne Landen met groote dapperheit,en den velttogt van 1706 veranderde de gedaante der zaken geheellyk.
Vr. Welke waren de voorname gevallen van dat jaarP
Ant. Vrankryk, dat altyt nieuwe hulpmiddelen heeft,had voorgenomen,om Koning Ka» reis party in Spanien te bederven , de Geallieerden uit hunne conqueften in de Nederlarw den te verdry ven ,en den oorlog in Italien te eindigen , met Eugenius weder over den Frontin te doen trekken, en den Hertog van Savoyen uit zyne Hooftftadt, de eenige die hem overig was, te verjagen.
Vr. gelukte die groote voornemens?
X Ant.



3aa HISTORIE
Ant. Neen, zy miflukten alle, in de eerfte plaats kwam jr7:)07t Lata,tydig tot byftanc van Barcelona, en op zyn aankomft moeft den Graaf van Touloufe zeer haafting met de Vloot van voor de Stad af zakken. Koning Philip, die dezelve met TeJJé aan de landzyde befloten hadden, moeften zoo fchielyk op breken, dat de Graaf van Peterbourmig hem op de hielen volgde, met eenige Troepen die hy by een had, dit gebeurde op den 12 May, een dag op welke men en geheele zons verduiftering had ; elf dagen daar na floeg de Hertog van Marlbouroug de Franfchen geheel en al, te Ramelies,de Franfchen Armé, onder het gebied van den Keurvorft van Beieren, en de Marfchalk de Vïlleroy, welke Victorie gevolgt wierd van de overgaaf der Nederlanden, alwaar een onafgebrooke keten van overwinningen de Geallieerden verzelden. Leuven , Mecheleii , Lier, Brujfel, Antwerpen, Gent, en Brugge opende hen de poorten. In de derde plaats, Prins Eugenius alles dat hem hinderde uit den wegh geruimt, en door een der berugtfte marichen zich by den Hertog van Savoyen gevoegt hebbende, zoo taftte zy het Franfche Leger aan, onder den Hertog van Orleans, en de Marfchalk Marfin, en floegen het geheel en al, op den 1 September, waarop aanftonts het beleg van Til. rin opgebroken moeft worden, en vervolgens de Franjchen uit Italien verdreeven wierden ; een harde zaak voor hen, doch zy vergulde de Pil met een Traótaat gemaakt te Milaan, waar door men wegens de ontruiming over een kwam, en men nam bezi t van geheel Lombaar-
dyen,



VAN ENGELANT. 3x3
<fye»,dat zy in hadden,in den naam van Philippus.
Vr. Wat wierd 'er van dien Prins na zyn ongeluk by Barcelona? •
Ant. Hy zou nooit weder na Spanien gekeert zyn , hadden de Geallieerden flegts hun voordeel gedaan met het gantfche Koninkryk t'onder te brengen. Want het is zekerlyk waar , dat indien de Marquis de Mines, en den Graaf Galivay, die het Geallieerde Leger geboden, na zy Alcantara, Placentia, en andere plaatzen hadden t'onder gebragt, aanftonts op Madrid, aangetrokken waren, alwaar men op den 24 Juny Karei III erkende,en datzy, zig zonder tyd verzuim famen gevoegt hadden, ( 't geen uit Jaloufie of misverftant tuffen de eerfte Minifter van Karei, en den Graaf Peterboroug of Galway nietgefchiedde) in de plaats datWonm% Karei zeer ongelegen zyne devotie ging verrigten, by onze Lieve Vrouw van Montferrat, doende vervolgens een nuttelooze reis na Saragotja, terwyl de Graaf van Peterboroug zich ophield in Valencia, waardoor noch de een, noch de ander zich by de Portugeejche Armé voegde, voor die veel tyd verloren had, in de nabuurfchap van Madrid, en Guadalaxara, zoo had Philip geen tyd gekreegen om aan 't hooft van een magtig Leger weder in Spanje te komen, en de Geallieerden met groote haaft na Valencia niet moeten aftrekken. Dit Jaar gefchiedde de Unie van Engelant, met Schotlant, die gefloten wierd den 23 July.
Vr. Wat waren de voornamen gevallen in 1707.
Ant. Dit Jaar zag men duidelyk de veranX 2 der-



5H HISTORIE
derlyke Staat der ondermaanfche dingen,want de Franfchen grooter vlyt aanwendende, om hunne fchade te vergoeden, als de Geallieerden om hunne winften te bewaren , zoo fcheen de Fortuin zich voor de eerften te verklaren ; in Spanje, tafte Galivay, zeer ongelegen het Spaanfche leger, onder Berwici, by Almanza aan , zonder kennis van Koning ■Karei, en tegens het advys van Peterbouroug, hy wierd geflagen op den 25 April, en verplicht te vertrekken in Katalonien, met het befchadigde overlchot van zyn Leger, dat het koninkryk Valencia verlaten moeft, deeze victorie wakkerde den moed der Spanjaarts, zy dreven de Portugeezen uit Serpa, enMoura, en namen Cividad Rodrigo, terwyl de Hertog van Orleans, Civida innam. Vïllars aan de andere zyde de linie geforceert hebbende by Biel, en Stolhoffen en Wirtenberg gebrant fchat,wierd door de Keurvorft van Hanover (George I.) gefluit in dien voortgang,doordehulpderS«OT, die Marlbourg hem zond; ook was Villars geJioude en groot Detachement te zenden na Toulon, 't welk den Hertog van Savoyen, en de Prins Eugenius, met de Engelfchen Vloot, onder de Admiraal Shovel belegerde. De Engelfchen hadden te meer fpytvan het miflukken dier groote onderneming, om dat Marlbouroug de Franfchen in Vlaanderen meinde tenootzakentot flaan,'t geen niet gelukte, in 't kort de Keizer was de eenige onder de Geallieerde die dit jaar zyn vangft haalde uit troebelwater; want terwyl Vrinden en Vyanden elders bezig waren veroverde zyn Troepen
Na-



VAN ENGELANT. 425
Napels; echter,niet tegenftaande denflegten : 1 uitflag der velttogt, boden de beide Parle1 ments Huizen een adres aan haar Majefleit I' waar in zy zeiden. Dat nooit vreede voor haalt re Majefleit of defzelfs Geallieerden loflyk of , duurzaam zyn ion, zoolang de Weftindien in , de magt van 't Huis van Bourbon waren.
Fr. Wat deed Lodewyk XIV. toen hy dat hoorde ?
Ant. Hy befloot de opflellers van dat a. dres zich der moeite te doen beklagen, en : 1 opgeblaazen door de kleine voordelen van : 1707., maakte hy een' grooten toeleg voor 1708.Eerft met de Staten der Koningin tot den : ftoel des oorlogs te willen maken, en den Pretendent, Jakobus HL, op den Throon te willen brengen, en ten anderen met de Geal. 1 lieerde te verjagen, uit de conqueften, die op 1 den flag van Ramaillees gevolgt waren. Doch lbeide zonder goeden uitflag, en de fortuin Ikeerde dit jaar weder by de Geallieerden, . JJe Engelfche een fterk Efquader van 40 l fchepen in zee gezonden hebbende , onder George Bing , in February vry vroeger als de Franfchen gedagt hadden; vertoonde de Pretenident, die op de Franfche Vloot was, zich ■ wei op de kuften van Scbotlant, doch durfde : niet aan land flappen , en vond zich zeer gei lukkig met de Engelfchen ontfnapt te zyn, 1 naa hy een fchip verlooren had daar verfchei1 de van zyne Officiers in waren. Doch niet ; 1 tegenftaande dit miflukte,vervolgde dcFran\Jchen echter hun oogmerk mVlaaiideren,iAw&&z | het credit van den Keurvorft van Beyeren, met ; de behandeling yan den Graaf Bergeik zoo X 3 veel



p6 HISTORIE veel op de inwoonders van Gent en Brugge vermogten.dat zy aanftonts;voor haare Troepen de poorten opende, de Hertogen van Vendomen en van Burgundien, welke hen gebooden, wonnen een marfch op Marelbouroug, dit zou van meer gevolgen hebben kunnen zyn had niet Monfieur de La Be, Gouverneur van 't Kafteel van Gent hen twee dagen opgehouden. Terwyl, dit gefchiedde rukte de Prins Eugenius, enMarlbourg die met 30.000. man kwam,met veel (poet te faamen in het Campement van Leifines, trokken over den Bender , en vervolgens over de Schelde, by Oudenaarden, en kwamen met de Franfchen te gelyk aan de laatfte plaats, die dezelve meende te hebben eer de Geallieerden 'er by hadden kunnen komen. De Franfche Generaals zouden hebben kunnen vermyden tot een flag te komen, maar het voordeel van den gront hebbende , en de overmaat van volk, befloten zy dien te wagen, dat ze hen beklaagde: want de Ficlorie verklaarde zich voor de Geallieerden ; de gront niet toelatende dat de Ruitery ageerde , was het Franfche Voetvolk wel* haaft geflagen , en zou geheel vernield geworden zvn, zoo de '| nagt hunne aftogt niet begunftigt had, de ^ Prins van Hanovcr ( George II. ) vogt met de uiterfte dapperheit, en won 'er onfterflyke Glory , deeze Actie viel voor den 11 July , eenigen tyd daar na belegerde de Overwinnaars Ryjfel, een plaats van groot gewigt, zulk een ftoute onderneming verhaalde geheel Europa, en ontrufte de Franfchen, welke ten uiterften trachtten om de
ge-



VAN ENGELANT. 327
gevolgen des zeiven voor te komen. Echter durfden de Generaals , fchoon verft er kt met de Gaarnifoenen uit verfcheide plaatzen die Berwick hen aanbragt, het Leger onder Marl' lourogh, dat de belegering dekte, niet aantasten : zy genoegden zich met de Geallieerden de gemeenfchap met BruJJel af te fnyden, van waar de Vivres en Krygsbehoeftens moeiten komen. Hier op vond de Hertog van Marlbturoug een middel, want hebbende met een kleinen hoop volks onder de Graaf Earle, de Franfche kuften laten omrasteren poft laten vatten te heffingen,zoo opende hy door dien wegh een gemeenfchap met Ooftende, van waar hy vervolgens al het nodige verzorgde. De" Hertog van Vendome hier kennis van hebbende, zond Monüeur de la Motte aan het hooft van 24.600. man om haar te onderfcheppen , maar de Generaal Webh, die met 6000 man tot dekking van dat Convoy gezonden was, floeg de 'Franfchen te Wynendal, zoo dat het Convoy gelukkig by de Geallieerden kwam , waar na Ryjfel eenige dagen later aan hen overging, te weten 23 October 1708. En zy het leven vanveele dappere lieden willende fparen , en de werken van het fraaje Kafteel van Ryjfel niet willende verderven,ondernamen om het met de fpa te winnen, hier op verdubbelden de Franfchen hunnen yver en zochten de Geallieerden te ontruften. De Hertog van Fendome, na hy de poft van Leffingen verovert had, en de gemeenfchap der Geallieerde met Ooftende had afgefneden, door groote innundatie tuflchen Brugge enNieuwX 4 poort



3*3 HISTORIE
port, en door hunne verfchanfing langs de Schelde , zond verfcheide partyen, om de Nederlanders te ontrulten, en het lant rondom den Bojch te plunderen. Doch de Generaals der Geallieerden onveranderlyk oplettend zynde op hunne zaak, vonden middel om hunne behoeftens te trekken uit hec Artoifcbe,enun het diltn&van FumesenDixmuiden; tot eenlaaften uitvlugt trok de Keurvorft. van Beieren aan het hooft van ij-.ooo. uirgekipte manfchap na Brujfel; doch de Generaal Pfl/c/ja/,Gouveneur van Brujfel, wederftond al de aanvallen van de Vyanden met zooveel moed als befluit, en Prins Eugenius en Marlbouroug, de franfchen aan de Schelde verftrooit hebbende, kwamen , of liever vlogen, zoo bytyds te hulp, dat de Keurvorft van Beyeren gehouden was met de uiterfte verhaafting de vlugt te neemen,en eenige dagen daar na gaf^Bouflers het Kafteel van Ryjfel over, op eerlyke voorwaardens. Het is zeer waarfchynlyk dat de Franfchen, denkende dat de Geallieerde zich met die verovering vergenoegen zouden,en in een zoo gevordert faifoen niets meer ondernemen,hun Leger daar op fcheidden; doch de Prins Eugenius, en Marlbouroug, gevoelig wegens het verlies van Gctzê, befloten om het weder te hebben, voor zy den velttogt eindigden. Zy berenden het op den 20 December, openden de loopgraven 'er voor op den 24, en niet tegenftaandede ftrengheit van 't winter weder dwongen zy de Heer La*Motte om de Stad op den 31 over te geven, daar hy met 30 Bacallions en 29 Efquadrons uittrok. De o-
ver«



VAN ENGELANT. 320/
vergaaf van Gent wierd gevolge van het verlaten van Brugge, PLijJendaal, en heffingen , en in 't gemeen mogen wy verzekeren, dat men in geene der Moderne Hiftorien een velttogt vinden zal die zoo vol verwonderlyke bedryven is, als die, waar van men hier een denkbeeld gefchelt ziet.
Vr. Welke aanmerke'yke gevallen waren dit Jaar in andere gedeeltens van Europa.
Ant. Defdertogvan Savoyen, i\\s een goed ftaatsman , nam gelegentheit om zich op Vrankryk te wreeken,en de wakkerheit van den Malfchalk de Villars te leur gefteld hebbende,djehem den overtogt van 'tgebergt Cc nis moeft beletten, zyn Koninklyke Hoogheit zich gelatende als of hy voorneemens ware om in 't Daufinees in te dringen, keerde fpoedig na Seffana, verdreef de Franfchen, die niet veel tegenftand maakte, uit de Fortres van Exilles, het Fort la Ceroufe, deValley St. .Martin, en Feneftrill&s. Door deeze Conquesten verzekerde Z K H zyn eigen landen tegens Vrankryk, en won een vryen intrek in 's Vyands lant, en behalven die groote voordeden, mankte hy een gelukkige afwending voor Karei III., zoo dat de Hertog van NoaiU les, gehouden zynde om. een groot detachement aan Vllars te zenden, daar door belet wierd een ander te zenden in 't Roujïllonfche. Het is wezentlyk waar, dat de Hertog van Orleans de Geallieerde uit Sortfa verdreef, en dat de Ridder Haffield, hen uit Donia en Alicanten deed verhuizen; maar Sr- Jonhheake, en de Generaal Stanhope, wonnen groote voordeden op Koning Philippus, de eerfte met het vruchtbaar Eilant Sardinië te brengen onX s der



33° HISTORIE
der het gebied van Koning Karei, en de andere met het winnen van Port Mabon, en het geheele eilant Minor ia, welke hy voor de Brltfche Natie bezet hield, aan de andere zyde hadden de Spanjaarts de verdedigende oorlog in Eftramadura aangenomen; de Portugeefche Armee, verfterkt met de Engelfche Troepen, nam Moara en Serpa,'t welk door de vyanden verlaten was, en maakte een inval in Andalufien. De eenige daad van aanmerking, die in Duitjlant voorviel, was dat de KeurVorft van Hanover, met fommige hulp Troepen , die flegc voorzien waren, het voornemen van den Keurvorft van Beyeren om in Duitjlant te vallen, voorkwam,in zoo verre de laatfte, vindende dat hy niets kon verrichten in den Ehas, op 't einde van den Velttogt, 5n«/7(?/ te vergeefs aantaftte. Niet lang daar na geraakte Groot-Brittanien in een groote droefheit over de dood van Prins George van Denemarken, die den 28 October 1708. overleed,hy was een wys,rechtmatig,en goed Prins; die met zyn Egtgenoote, Koningin Anna, een vreedzaame famenleving, in een opregte huwlyx liefde geleid had: Bemint van de Engeljchen,en 'c algemeen, beklaagde zich over zyn verlies; Behalven dat is 't jaar 1708. aanmerkelyk, wegens verfcheide groote gevallen,de Mufcoviters behaalden verfcheide voordelen op de Zweden; de Keurvorft van de Paltz wierd weder in 't bezit gefteld van den Opper Paltz , met den zelve rang en tytel als dien in het Huis van Beyeren gekomen was, door het Traktaat van Mmfier; de Hertog svan Brunfwyk Lunen-
burg



VAN ENGELANT. 331
burg, of Hanover, wierd eindelyk onder de Keurvorlten als Keurvorft erkent. De Her* tog van Savoyen omring de bezitftelling van Mantua, en Montf'eran, de kyksban wierd tegens den Hertog van Mantua uitgefproken, en eindelyk wierd het erfregt op het Prinsdom Neufchatel door de goede offitien van Hollant en Pruijje aan hem toegewezen.
Vr. Welk waren de gevallen van 1709.
Ant. De Koning van Vrankryk vindende dat hy in zyn laatfte oogmerken niet alleen gemift had, maar dat daar een boven de zaken aan de zyde der Geallieerden verbetert waren, hoorde eindelyk na het roepen van zyn volk,datinelende en armoede verzonken was, en om brood fchreuwde: daarom zogc hy door tuflenkomft van Petkum , Minifter van Holftyn, een vredens Negotiatie, die in den Haag begonnen wierd.
Vr. Wat gevolg had dezelve?
Ant. De Prefident de Rouille , en de Marquis de Torry, met de Minilters van de Keizer van Engelant, en van den Staat kwamen op den 28 May over een wegens de Preliminare Artykelen tot een algemeene vreede; doch by dezelven was bepaald, dat Philip binnen twee maanden uit Spanjen zoude trekken, zulke harde voorwaarde wilde Lodewyk XIV niet aangaan, en daarom meinde hy ongehouden om de Preliminaire, te bekragtigen.
^j-.Wat maatregelen namen deGeallieerden? Ant. Onvemoegttwegens den flinxen handel van Vrankryk , beflooten zy hunne voordeden verder te vervolgen, en den oorlog met alle



332 HISTORIE le kragt voort te zetten. Daar op ftelde Eugenius en Marlbourouglhen aan het hooft der Geallieerden, en trokken op den vyand aan, die zy begraven vonden in het kamp van Lins, onder het gebied van Mr. de Villars. doch vindende dat zy tot geen flag te dwingen waren, zoo belegerden zy Doornik, en in twee maanden naa het openen der Loopgraven was de Plaats,en het Kafleel verovert. Eenige dagen daar na taftte de Geallieerden de Franfchen aan, by Blaregnies, of Malplaket, alwaar zy voordelig verfchanft lagen, en zeer dapper vogten, onder den Marfchalk deFillars cn Bonflers: dryvende de Geallieerden verfcheidemalen te rug, makende een vreeflyke flagting onder de Hollantfcbe Infanterv, doch op 't laaft moeiten zy buigen onder de dappere pogingen der wakkere Engelfchen, die de Graaf Orkney, de Generaal Withers, en den Hertog van Argyle aan hun hooft hadden, zy wierden van hunne verfchanlingen verjaagt, en de Kavallery een openning beko-f men hebbende, zoo was die van de Franfchen wel haalt gedwongen Plaats te maken; de Marfchalk de Villars ontfing een gevaarlyke wond van Kapitein Guy, die hem buiten commande ftelde, waar op Bonflers een geredde afcogt maakte, als een Braaf en Ervaren Generaal ; Deeze victorie behaalde het Geallieerde Leger ten duurfle, doch dezelve wierd gevolgt van de verovering van Mons, op den 20 October, 't welk de Franfchen gaaren gedekt hadden.
. Fr. 'Iriumfeerde de Geallieerden even zeer in alle plaatzen ?
Ant.



VAN ENGELANT. 33$
, 'Ant. Niets, of minder als niets , wierd "er in Duitjlant verngt, 't welk den Keurvorft. van Hanover eindelyk het gebied over het leger deednederleggen, zyncie het zelve zwak , en van al bet nodige flegt voorzien. De Velttogt in Piemont en 't Daufineefche was veel korter als men gedagthad, door de •\ierlchillen die tulfchen de Hoven van Wenen en Turin voorvielen, ten aanzien van de eifchen van den Hertog van Savoyen op '1 Milaneefch. De Spanjaarts onder de Marquis de Boge, floegen de Portugeezen, op de banken van Caya : ende Graaf Galway die al om ongelukkig geweeft was, fins den flag van Almanzara, ontfnapte ter naauwenoot de gevangenis. Eenige dagen voor den Luitenant Generaal Stanhope, met de Engelfchen Vloot kwam,om het Kafteel van Alicanta te hulp te komen, 't welk 's jaars te voren de progreffe van den Hertog van Orleans 'mKatalowfera,opgehouden had,maakte hyzich meefter van Balageur al waar hy 900 gevangenen kreeg. Behalven de bovengenoemde gevallen, betrekkelyk tot de groote alliantie, is in 1709 gedenkwaardig,de Slag van Pultowa,daar het Leger van den Koning van Zweeden geheel vernield wierd, door den Czaar, en Karel XII gedwongen om na Turkyen te vlugten , daar hy becer ontfangen wierd als hy mogelyk by veele kriftenen zoude ontfangen zyn geworden.
Fr. Welk waren de gevallen van 1710.
Ant. 'Zoo draa de Campagne van 1709.' geeindigt was , maaktte Vrankryk vredens voorflagen en de Heer Petken, wierd weder
te



33+ HISTORIE
te werk gefteld, en men hervatte de Negotiatien; doch de Conferentie die te Geertruidenberg gehouden wierden, van Maart toe July, waren van zoo weinig fucces als die van den Haag, van 't voorgaande jaar, en de Franfchen Minifters keerden te rug, niet zonder hun ongenoegen tegens de Staten Generaal, welke de Negotiatien hielden in naam van de Geallieerden, geuit te hebben, voorgevende dat de behoorlyke agting aan hun Karafter niet bewezen was.
Vr. Welk was de oorzaak van den Hegten uitflag hunner tweede Negotiatie.
Ant. De Hollanders bleven fierk ftaan dat Philippus de Weflindien, en Spanjen, afftaan zoude, de Franfchen wilden ze in hunne magt houden, zy verwekte de onluften van den berugtten Sacheverel in Engelant ;zy toeften door hunne zendelingen, en wel byzonder door den Abt Gautier, de geene die tegens den Hertog van Marlbourg waren, de Franfchen, zegik,eenfchielyke verandering in£wgelant te gemoet ziende, wilden tot geen andere voorwaarden verftaan, als tot het geven van een groote fomme gelds, om Philip te dwingen tot het verlaten van Spanjen , en zich te vergenoegen met Napels en Sicilien, en op de weigering van de;Hollanders braken zy de onderhandeling van Geertruidenberg af, op den 13 July.
Vr. Wat deeden de Geallieerde hier op?
Ant. De Hollanders maakte groote khgten wegens den flinxfehen handel der Franfchen, die onder fchone voorwendzels, het grootfte en wezentlykfte punt der voorige onder-
han-



VAN ENGELANT. 335
handeling verwydert hadden, en Koningin Anna, die toe noch van gedachten niet verandert was,keurde het gedrag der Staten Generaal goed. Zoo dat den oorlog vervolgt wierd, enEugeen, en Marlbourg, ontnamen de Franfchen Douay, Bithune, St. Venant ,Aire.
Vr. Wat viel 'er elders voor ?
Ant..De Keurvorft van Hanover, voorzichtiglyk het gebied over het leger neer gelegc hebbende , en de Hertog van Savoyen, behalven zyn ongenoegen tegens het Wener Hof, onbekwaam zynde om iets te ondernemen, zoo wierd niets verrigt dat noemens waartis,noch in Duitjlant, noch in Piemont, doch om dit te verbeteren wierd den oorlog in Spanjen '.met goed gevolg gevoert, wanc Koning Philip zich aan het hooft van zyn leger gefteld hebbende, en door fommige Walen verfterkt zynde, rukte eerft na Bala* guer, gelaat makende als of hy Koning Karei zocht aan te taften, die by die plaats gelegert was, met veel minder magt. De Legers bleven eenige dagen elkander in 't gezicht, zonder aan elkander te komen, maar zoo draa de Geallieerden verfterkt waren door den Generaal Stanhope, die]: uit Italien kwam, en door eenige Troepen van Lampourdan, trok Karei op zyne vyanden aan, de Generaal Peni en Stanhope, de Naguera overgetogen zynde, met negentien Efquadrons Spanjaarden, gefteunt met twee Brigades voetvolk, greep poft by ^/marezara, taftte het zoo hevig aan, dat in min dan een half uur1, hy mee vyftien Efquadrons paarden en Dragonders, hen ontrent 15.00. man affloeg3en een vol-
flage



33ö HISTORIE
flage Victorie zoude behaald hebben, zoo de nagc hunne aftogt, tot onder 'i gefchut ■van Lerida, niet begunftigt had. Koning Karei om dit voordeel voort te zetten vervolgdezynen vyand , met een ongelooflyken fpoed, en hun by Seragojfa aantreffende vernielde haar zyn leger geheelyk, in het gezicht van die Stadt, daar de overwinnaars met glory intraden. Koning Philip , die wegens zyn ziekte niet by den flag tegenswoordig had kunnen zyn, vlugtte,met weinig manfchap, en het overfchot van zyn leger verftrooide over al heen. De Fortuin begunftigde de Geallieerden met een nieuwegelegenheitom Spanjen te vermeefteren, zoo zy geweten had • den hoe dezelve beft was aan te vatten: maar in plaats van een magtigen onderftantte zenden na Navarre, om het fecours dat de Hertog van Vendome de overwonnen toevoerde , zoo trokken zy direct op Madrid, in de hoop van Kaflilin te plunderen, of om met de Portugeefe verfterkt te worden. In het laatfte te leur gefteld zynde, endoor de vrees voor de overmagt van Koning Philip, die daaglyks | : toenam, verzet zynde, zoo kofen de Geallieerden de party om in Katolonien te rukken, doch in hunnen aftogt vervolgde de Jl Vyand hen zoo na op de hielen, dat agt |: Bataillons en zoo veel Efquadrons Engelfchen, die zeer buitens tyts zich in de kleine plaats Brihnega , geworpen hadden en door den Hertog van Vendome aar.getaft wierden I: wel haaft krygsgevangen geraaktte. ,Op 1 het eerfte berigt dat de Generaal Starrenburg kreeg van het gevaar daar de Engelfche in t
wa-



VAN ENGELANT. 337
waren. Trok hy te rug om hen te ontzetten met de Duitjchers en de Hollanders, maar ongelukkig ontmoette hy het .Spaanfche leger, by Villa Viaofen, en wierd in een gevegt ingewikkeld :de flag was heet en bloedig, en wierd door den nagt gefcheiden. De Geallieerden fchreven hen zelve de Victorie toe, en zekerlyk eenigfins met reden , maar de Spanjaarts genoten 'er de Vrugten van, en deden hen Mragon verlaten, verfterkende zich in Katalonien. tDus was het kwaade gevolgvan de Geallieerde by Briheuga ,een fmet op de laurenvan Almanzara, en van Saragojfa; en niet tegenftaande deeze nederlaageh had Koning Philip het genoegen om al de betuigingen van toegenegenheic der Kaibalanen slleen te hebben , en te zien dat de Geallieerden Balaguer verlieten.
Vr. Hoe wierd dit liegt gevolg in Engelant opgenomen ?
Ant. De vrinden van Marlbourg waren 'er zeer over begaan ; maar zyn vyanden die op zyn' val bedagt waren verbleiden 'er zich over. Vr. Welk was hun oogmerk daar in ? Ant. Zy befloten heel wel dat het zekerft middel om hem niet meer van nut te doen zyn het maken van de Vreede was , en de flegte uitflag der zaken dienden hen om een vreedehandel aan den gang te brengen, en te verzekeren dat die ten uiterften nodig was, en dus zette zy voort 't geen reets by de Franfchen beraamt was.
Vr. Wie was aan het hooft van die Vreede Kabaal?
Y Ant.



33S H I S T O R I E
Ant. Robert Aarley , (naderhant Graa£ van Oxfort) een man van een overredende bekwaamheit, wiens aanzien in het Huis der Gemeentens vry groot was, van 't wel' ke hy tot Spreeker was gekoren, in drie agtervolgende Parlementen, en die,niet tegenftaande hy van zyn poft van Secretaris van ltaat was afgedaan, de zaken zoo wel had weten te bellieren, dat hy de vryen toegang by de Koningin behouden had.
Vr. Op wat wys voerde hy zyn ontwerp uit?
Ant. Hy begon met, den Koningin tegens de Whigsm te nemen, die, in het Proces van Sachaverel hunne gedagten, met groote Vryheit geuit hadden , wegens de Koninklyke magt, en deszelfs erfiyk regt. Hy nam vervolgens in agt dat de Koningin jalours was over haar gezach , wegens het groot vermogen dat de Hertog en de Hertogin van Marlbouroug, en hunne Vrinden aan zich genomen hadden, in de Adminiftratie, en in het befchikken over de gunltbewyzen en Ampten, Koningin Anna dus voor ingenomen zynde , begonnen zy met Charles Spencer Graaf van Sunderlant, fchoonzoon van Marlbourg,uk zyn Ampt van Secretaris van Staat te zetten:de Graaf van Godolpbin , wiens eenige zoon gehuwt was aan de oudfte doch. ter van den Hertog, wierd korts daar aan afgezet, uit de poll van opper Trefaurier: het Whigfe Parlement dat dien Hertog genegen was wierd gefcheiden , en een Torris in de plaats geroepen, 't welk ter devotie was
vaQ



VAN ENGELANT £3$
van het driemanfchap dat in de naam der Koningin Regeerde tot aan haar dood. Vr. Wie maakte dat driemanfchap uit? Ant. De Graaf van Oxfort, daar wy reets van gefprooken hebben, en die wel haalt Lord Opper Tréfaurier was. Simon Harcourt, die eerft Lord Stedenhouder, en daar na Opper Kanfelier , en Pair van 't Ryk wierd, en Hendrik St. Jobn,die tot Secrétaris van Saat w:erd verkoren, in plaats van de Vicomte Bollwgbroek. Vr. Wat gefchiedde ontrent Marlbouroug}** Ant. Al deeze nieuwe Minifters waren zoo draa ni t in hunne Ampten beveiligt, en hadden zich zoo gaauw niet op het nauwh>met Vrankryk verbonden , of, uit weiïtaanshalven lieten zy de beftiering over het leger ; I noch voor enigen tyd aan dien wakkeren Krygsman.
Vr. Wat verrigte hy in 1711? , Ant. Prins Eugenius in Duitjlant gekeert 1 zynde , met de Keizerlyke en den Paltifche 1 Troepen,om den Keurvorft van Beyerendie na den Rhyn aanrukte met een Corps Franfchen, inzyne voornemens te ftuiten , was ; alles wat Marlbourg verrigten konde de . Franfchen linien aan te taften, die zy mein. den dat onnemelyk waren , en Bouchin te veroveren, in 't gezigt van een leger van ,t ioo.oqp man.
3 Vr. Wat viel 'er voor in Duitjlant? s Ant. Niets dat merkwaardig was, uitgcs nomen dat Koning Karei III. Vreedzaamlyk a tot Keizer gekoren en gekroont wierd, in èe plaats van zyn broeder Jozephus,d\c op Y 2 den



34° HISTORIE
■den'7 April 17 n. aan de kindere ziekte waar overleede.
Vr. Bragt zyn dood eenige verandering in de zaken te weeg?
Ant. De Engelfche Minifters die tot de vreede geneigt waren, trokken 'er dit voordeel uit, dat zy 'er den Vreede op aannamen, die Monfieur Menager van wegens Vrankryk aanbood , en van welke de Preliminaire getekent wierden den 27. Maar toen de Hertog van Marlbourg niet mede in hunne Maatregelen wilde (temmen, zoo wierd hy op den 31 December verftcken van al zyne ampten,en het gebied over zyn leger wierd gegeven, aan den Hertog van Ormond.
Vr. Wat verrigtte dien nieuwen Generaal in 1712.
Ant. Hy liet zich blindelings geleiden van de geenen die hen verheven hadden; verzuimde een fchoone gelegentheit. die hy had om de Franfchen te flaan ,en die Prins Eugenius wilde waargenomen hebben; weigerde dien Prins en de Geallieerden om haar te hellepen in de belegering van La?idrecy , fcheide zich van de Geallieerde, en trok met de Engelfchen af, verklaarde een ftilftand van Wapenen met Vrankryk, op den 16 July, veroorzaakte daar door de nederlaag by Biiivit,inet opbreken van het beleg van Landrecy, en het verlies van Bouay, Bouchain, en Quefnoy.
Vr. Wat viel 'er aanmerkelyks voor in 1713?
Ant. Niet tegenftaande de fterke vertogen van den Keurvorft van Hanover hadden de
vreed-



VAN ENGELANT. -34r Vreedzaame Engelfche Minifters,die reeds een vredens onderhandeling met Vrankryk begonnen hadden , en Congres geformerc te Utrecht c welkgeopenu wierd 29 jan. i7l2 én -ilwaar de Geallieerde eindelyk hunne Plen'potentiares mocftcn zenden. De Emellche ageerde als middelaars,en Lodewyk X*TCZ Koningin reets over de vreeden, voorwaarden befchikthebbende,verplichten zy de Vorften der groote Alliantie, om dezelve aan
te nemen deKeizernamhernam Stnoeft naderhant en afzonderlvlc irtv\,J l"OL"Baden. Dus bSS?^^ van de Spaanfchen Kroonden af de Viflo ,en en dappere bedryven te kollen van zo" vee" dierbaar bleet, en met zoo groote lommen gel» ,zoo duur gehaald, verdwenen aïïe als 11 ApriPw. Vieeden Wieid ^^nt
Vr. Genoot de Koningin lang de vreede?
Ant. In de plaats dat Europa zoüde in ruft geraakt zyn, haalde zy een menigte beroertens m haar ryk, die haar leven wel haaft ten einde bracht.
noelensVat ^ de °°rZaak van d* ODge-
. De Perfoonen die het Dnmanfchao uitmaakten volgens de gewoone Z hovS lingen trokkeniet lang eenen Iyn , vindende datzy alle ,n hunne hoop en belangen ver!
keerdegeffinpn gemaakt hadden,kwamen toe een rupture,d,e zy met zo veel iver voonzet£">.fn n'« denkende om het refpeft ver. fchuld aan haar Koningin, die hen zoo hoogyk begunftigt had zich niet ontzagen om wt Y 3 fchel.



'342 HISTORIE &e.
fc helden en vervvyten te komen in haar by zyn,en de Graaf van Oxfort vviert van zyn Ampt van Trefaurier ontzet. Haar Maiefteit die aireets in zwakken ftaat van gezontheit was, wierd zoo bedroeft wegens dat zyzich zoo vergift had,in het kiezen van haafMinifters op welke zy al haar vertrouwen geftelt had , dat zy in een foorc van flaapziekte verviel en eenige dagen daar naa overleed, te weten op den i Aug. 17 14. Op den zelve dag wierd den Keurvorft van Hanover tot Koning van Groot Brittanje verkoren.
Vr. Befchryf de Hoedanigheden van Koningin Anna?
Ant. Als men haar byzonder karacler befchoud,zoo was zy Voorzigtig Deugdzaam en Godtvrugtjg: als Souverein was zy Goed en Eelmoedig. Zy wierd door al haar onderdanen betreurt, liet geen kinderen na , doch had vier dochters en twee zoons gehad , en onder die, Willem Hertog van Gloucefler die in zyn 10 jaar .overleed, van wien de Engelfchen groote hoop hadden opgevat.
E Y N D E.
E R R A T E.
De Lezer gelieve de Drukfout op Pag. 222. de 7 reg. van onder daar ftaat, in het öifte jaar; aldus te leezen in het i(Sdc jaar.



VERVOLG
DER
HISTORIE
VAN
ENGELAND.
BY WYZE VAN Vragen en Antwoorden.
George de I. Lfte Souverain van Engéland , en de VII. van Groot-Brittannie, van 1714 tot 1727.
Pauzen. Keizer. Koningen van Vranhryfr.
Clem. XI. 1700. Karei VI. LodewykXIV.1643 lNN0c.XIII.17z1 j7Ir. LodewykXV. 1715. bened.XIII.1723. ' 3
Vrage. ^^^^S^ W)'en was George, Keürira^ll vorft van Hanover, af-
t>^JSj£ffi Antw. Hy was de oudfte 2oon van Ernft Auguftus, eerft Hertog en naderhand Keurvorft van Brumwyk Lunenburg, uit de Princes Sopbia, die Dogter was van Frederik den V. Keurvorft van de Paltz en Koning van Bohemen, en van deszelfs Gemalin Elizabeth, oudfte Dogter van Jacobus den L, Over(grootvader zyner Majefleit. Koning Gecïgej igebooren den 28 Mey 1660, volgde zyn A i V*.



4 VERVOLG der HISTORIE
Vader in de Keurvorftelyke Regering op , in den Jare 1698, en bevond zich te Hanover, op den tyd van 't overlyden van haar Majefleit,de Koningin Anna.
Vr. Wanneer wierd hy geproclameerd tot Koning van Groot Brittannie? „
Antw. Op den zelfden dag, toen de Koningin ftierf, door de Lords Juflices, vooraf daar toe aangefteld by eene Parlements-wet. De Hertog van Marlborougb kwam in die tyds omftandigheid te rug in Engeland, en, dat zyne Koets by Tempkbar aan ftukken brak," veroorzaakte menigerlei aanmer-
k'"/xrra\vat wierd door de Lords Jufiices ver-
nëAntw. Het Parlement byeengekomen zynde, deed de Lord Kanfelier een Aanfpraak tot de beide Huizen. Onmiddelyk daar op wierden adreffenvan Rouwbeklag en Gelukwenfching overgezonden aan zyne Majefleit, met een ootmoedig verzoek, dat hy fpoedig in Engeland geliefde over te komen: waar op de Koning een zeer gunftig antwoord verleende, verklarende in 't flot van hetzelve: „ dat hy geftadig zyn werk zoude maken, van den Godsdienft, de VV etten en Vryheden der Natie ongekrenkt l\ te handhaven, en den voorfpoed zyner ,, Ryken tc bevorderen."
Vr. Wat gefchiedde 'er, geduurende het afwezen van zyn Majefleit?
Antw. Sir Thomas Hanmer, Spreeker van 't Huis der Gemeenten, zeid', in een redenvoering, die door hem wierd gedaan, cm-



van ENGELAND. s
-der anderen : „ dat de Gemeenten geen gro„ ter blyk konden gecven van het betrou„ wen , 't welk door bun op de gunftige «e„ negenheid van zyne Majefleit wierd ge„ field, dan met den Koning het geheele in„ komen te fchencken, waarvan wylen de „ Koningin by haar overlyden in bezitting „ was; een Vorflin (zeid hy) welker hoe„ danigheden ieder een tot verwondering „ ftrekten , en van welker genegenheid zo „ wel als belangneming in den Godsdienfl, „ de Wetten en Vryheid, van dit Koning„ ryk, wy allen zo lang ondervinding heb„ ben gehad." Men hield thans een naauwkeurig toezigt op het Leger en de Vloot, tot voorkoming van eene verwarring ; ten welken einde alle zodanige Officieren', als men betrouwen op kon hebben , elk naar zyne pollen wierden gefebikt, en eene belooning van iooooo pond fterhnguitgeloofd op het in hegtenis nemen van den Pretendent. De Lord Viscomte Bodn^brokewierd, met eenige tekenen van mishagen, afgezet van zyn Ampt van Secretaris van Staat, i en men beval dat alle brieven, aan hem of i den anderen Secretaris van Staat geaddresracerd zouden overgeleverd worden aan i den Schildknaap Jofeph Addifon , Secretaris ' van de Lords Juflices, die den 21 Auguflus de Komnglyke toeflemming hadden gege 1 ven aan een Bulle ter onder fchraging van zy Pf Majejleits Huishouding en van de waardigheid der Kroon.
Vr. Was 'er, in de Groot Brittannifcho A 3 Rv-



6 VERVOLG der HISTORIE
Ryken , niet eene aanmerkelyke Fattie tegen de Koning?
" Antw: Ja; maar Koningin Anna had, in het vierde Jaar van haare Regeering , verftandiglyk zorg gedragen voor alle ruftverftoring , welke aanflonds op haar fterven mogt uitbarften ; door het benoemen van zekere perzoonen om deze Ryken te regeeren, tot dat haar Opvolger in dezelven zou overgekomen zyn. Het Lyk van haare Majefleit wierd den 24 Auguflus, met groote flaatie, ter aarde befteld in de Kapel van Henrik den VII., by welke gelegenheid de Hertogin van Ormond. in 't af wezen der Hertoginne van Somerfet, naaft agter 't Lyk in den zwaaren rouw ging. De Pretendent kwam, op 'tberigt van 't overlyden der Koningin 5 van Lottharingente^r/ö/7/«;doch alzo de Koning van Vrankryk hem den toegang weigerde, zo keerde hy naar Lottharingen te rug. ..' .'ij
' Vr. Wanneer verreisde zyne Majefleit, George de I., van Hanover? j ' Antw. Hy trok met zynen Zoon, den Ko- , ninklyken Prins, van Herrenhaufen, den 31 , Auguflus 1714; hebbende de Adminiftratie 1 van zyn Keurvorftendom overgegeven aan t zyn Broeder, Prins Ernfi, en eenen Raad. ? In V Gravenhage kwam de Koning den 5 , September aan , alwaar hy door de afge- j vaardigden der Staten en de vreemde Afge- j zanten gecomplimenteerd wierd, Den 16 / naar Engeland fcheep gaande, en afzeilen- „ de onder konvooi van een Vloot Engelfche j
en f.



van ENGELAND. 7
en Hollandfche Oorlog fchepen, gekommandeerd door den Graaf van Berkeley, kwam zyne Majefleit met den Prins, den i3, veilig te Greenwicb aan land. Zy wierden 'ervefwellekomd door de Lords Regenten en de Staats-Amptenaaren, benevens een menigte van den grooten en kleinen Adel: terwyl de Koning te voet naar zyn Huis in 't Park van Greenwicb voortwandelde, tuflchen een verbaazende toevloed van verfcheide Aanfchouwers heen. Van den grooten Adel wierden veele zeer gunftjg bejegend, doch men toonde weinig agting voor eenige anderen, die inde voorheen beftemde ontwerpen deel hadden genomen; waaronder zig de Hertog van Ormond bevond, die afgezet wierd van zynen poft van KapiteinGeneraal, welk Ampt men opdroeg aan den Hertog van Marlborougb.
Fr. Wanneer kwam zyne Majefleit en de Prins in Londen?
Antw. Den 20 September. De Intreede gefchiedde met de uiterfte pragt: meer dan twee honderd Koetzen, zo van den Adel als anders, waren 'erby tegenwoordig: de Lord Major, Aldermans, Griffier en verdere Stads-Amptenaaren, vergezelden die heugelyke plegtigheid in hunne ftaatie-kleederen: terwyl de Gilden langs ftraat gefchaard flonden , en de Schuttery den weg naar Templebar , ['t welk de Poort is tuflchen Londen en Weflmunfter,] bewaarde. Aldaar wierd het Vorftelyk Gezelfchap opgewagt door den Groot-Steward, Hoog-Baljuw en de Burgermeefters van Weftmunfter, in A 4 hun-



g VERVOLG der HISTORIE hunne Tabberden van ftaat: zynde de ftraten wederzyds bezet met de militie en wagts van Weftmunfter, tot aan 't Paleis van Se. James. By het inftappen van zyne Majesteit in de Koets, als ook by 't pafleeren over de brug van Londen, was het gefchut van den Tower gcloft, en de ftukken in het Park kondigden s Konings aankomfte in 't Paleis aan. Omtrent den zelfden tyd was 'er een twee-gevegt in de Velden van Marybone, tuflchen den Schildknaap Charles Aldwortb, een lid des Parlements, en Kolonel Cbudleigb, die denzelven voor een Ja<frbiet had uitgemaakt. De eerftgemelde bleef op de plaats dood.
Vr. Wierden 'er geene aanmerkelyke veranderingen in het Minifteriegemaakt?
Antw. Ja: de Lord Couper kreeg het groot Zegel; de Graaf van Nottingham wierd aangefteld tot LordPrefident van den Raad; het Geheim Zegel wierd gegeven aan den Graaf van Wharton; de Graaf van Sundertend wierd aangefteld tot Lord Stedehouder van Ierland; de Generaal Stanhope en de Hertog van Montrose tot Secrctariflen van Staat; de Hertog van Somerfet tot Groot Stalmeefler ; de Hertog van Argyle tot Opper-Bevel hebber van de Krygsmagt jn Schotland ; de Schildknaap, Robert Walhals , tot Generaal Betaalmeefter van het "Leger ; Schildknaap William Pulteney tot Secretaris van Oorlog ; Schildknaap Allan Broderick tot Lord Kanfelier van Ierland; Lord Halifax tot Opperfle Commiffans van de Threfoi-ie; Sir Ricbard Onslow tot eerfte.
Com-



van ENGELAND 9
j Commiüaris van de Admiraliteit; Schildk. I John /ihlabie tot Threlbrier van de Scheepsmagt ; en de Hert >g van Devonshite tot Steward van 's Konings Hofhouding, terwyl de Hertog van Sbreiusbury Groot Kamerheer bleef. Deeze hadden zig aangekant tegen 't voorige Minifterie,en thans wierd, na het afdanken van den Geheimen Raad, ■ een nieuwe aangefteld. Zyne Majefleit gaf daar na eene verklaring, betreffende zyn oogmerk om den Openbaaren Godsdienli te handhaven in Engeland en Schotland , bcfluitende die als volgt: de goede uitiver• kingen van den Eigendom zeker te maaken, openbaaren zig nergens zo duidelyk, noch tot : een zo boogen trap , als in dit gelukkig Koningryk: en ik vet zecker Ulieden, dat 'er : niemand cnder Ulieden is , die ieveriger zal | '. toeleggen op deszeifs behoud, dan Ik. Kort ; daar na wierd de Prins van Walles in den i Geheimen Raad gebragt, en van alle kan■ ; ten kwamen pligtsbetuigingen aan den Koning ; van de twee lTniverfiteitcn, de Bisj i fchoppen, de Graaffchappen elk in 't by[ > zonder, de Kerk van Schotland,de Proteftanten van Ierland,enz. Den n Odtober \ I was 't, dat haar Koninglyke Hoogheid,de t i Princes van IValles, met de Princcs Anna \ I ("naderhand Princcs van Oranje) en Amelia in Engeland arriveerden. De Princes Carolina, ,> toen nog zeer jong zynde, bragt men 'er ,; I eenigen tyd daar na.
Vr. Wanneer wierd de Koning gekroond'? Antvo. Dit gebeurde den 2oOóT:ober, en J wierd verrigt met de gewoone plegtighc\, ■ A 5 den



ïo VERVOLG der HISTORIE
den, na dat vooraf verfcheide Aanftellingen waren gefchied. Onderwyl raakte veel Volks, door 't inftorten van eenige ftellagien, 'mPalace-Tard, deerlyk om 't leven. By gelegenheid van de Kroning gefchiedden alom veel vreugdebedryven , die egop eenige plaatfen verftoord wierden door famenrottingen van kwalykgezinden, in 't byzonder te Briflol, alwaar het gepeupel veel moedwils bedreef. Vervolgens ontftond te Londen zelf een Oproer, onder een gefchreeuw van: de Kerk en Ormond altyd boven , iveg met de Whigs: terwyl men glazen infmeet j de Vergaderplaatfen om ver haalde, enz. Deeze Oplchuddingen wierden onderfteld voor te komen, ten deele van zekere uitgeftrooide pasquillen, ten deele van het gedrag van eenige Kerkelyken. die , in plaats van op de gewoone manier te bidden voor den Koning, doorgaans hun Gebed aldus begonnen : Gy zult bidden voor, enz doch de Regeering ftelde order om zulks, gelyk ook alle twiftredenen over de Drie'éenbeid, voor te komen. Het voorige Minifterie gaf, om zyn gedrag te regtvaardigen, een verraderlyk Libel uit, met den tytel van, Engelfcb Advies aan de Frye Landèigetiaars van Groot Btittannie : tot ontdekking van welks Autheur iooopondfterlings wierd uitgeloofd. Ook gaf men bevel, om zekeren Reukwerkmaker, genaamt John Vine, in Regten te vervolgen wegens 't uitgeeven van een Werkje, genaamd; Redenen, ootmoedig aan 'e Parlement ingeleverd, om de aanmerking van den 3oJanuary
te



van ENGELAND. n
te verwerpen. Den 13 January ontftond een zwaare Brand in de 'f heemsftraat, waar door honderd en twintig huizen in de afch raakten en omtrent vyftig menlchen het leven verlooren. Men rekende de ichade , daar door geleden , op 500000 pond fterlings. Den 1 November was een proclamamatie gedaan tot ftilling van de voorgemelde Opfchuddingen. Omtrent dien tyd wielden eenige Afdrukken van des Pretendents Verklaaring gezonden aan verfcheidene van den Adel, in 't byzonder de Hertogen van Marlhorongh en Sbrewsbury: ook kwam 'er een Proclamatie, tegen alle Roomfchgezinden en Eedweigeraars, uit.
Vr. Wanneer vergaderde het nieuwe Parlement?
Antw. Den 17 Maart 1715 , na hevige twiltingen over de verkiezing der Parlementsleden; maar in dezelven hadden de IVbigs grootelyks de meerderheid, en de Schildknaap Spencer Compton wierd aangefteld tot Spreeker van 't Huis der Gemeenten. Zyne Majefleit zeid', in zyne Aanfpraak tot de beide Huizen , onder andere byzonderheden van veel belang : „ 't Geluk , gemak ,, en voorfpoed van Myn Volk, zal de ,, grootfte zorg zyn van Myn leven. De „ genen, die my byftaan in het voortzet,, ten van deeze maatregelen , zal Ik alp toos voor Myne befte Vrienden houden ; ,, en Ik twyfel niet,of Ik zal, met Ulieder ,, byftand, in ftaat zyn, om de oogmerken ,, te leur te ftellen van de zulken, die my „ van dat geluk zouden willen beroven, 't
„ welk



t2 VERVOLG der HISTORIE
j, 't welk Ik meed waardeer, namelyk, de ,, toegenegenheid van myn Volk." Den 22 April gebeurde die vermaarde Zon-Eklips, by welke zig de Herren vertoonden , terwyl de Vogels en andere Beeften, gedu rende de duifterheid , zeer verlchrikt fchenen te zyn , en het pluimgediert te boomging, als of de nagt aankwam. Omtrent dien zelfden tyd overlecden, Biflchop Bui net, de Marquis van IVbartóri en de Graaf van Hallifiix. De gemelde Marquis liet een Zoon na, die vervolgens tot Hertog wierd verheven. Deeze Heer had een doordringend oordeel, doch door verkwifling verarmd zynde, kantte hy zig, tot herftclling van zyn fortuin, met de uitterfte bitter, heid tegen het Hof. Naderhand trad hyin de belangen van den Pretendent, en trok naar Madrid, alwaar hy, ineen Koets over ftraat rydende, een Brief ontfing van zynen Souverein , met bevel om naar zyn Land te rug te keeren; doch dien Brief fmeethy ongeopend, met veragting, op den grond. Hy ftierf in Spanje. Dien Zomer was 'er een legerplaats afgeftoken in Hydepark, werwaards men een trein artillery uit den Tover deed brengen. Den 3 Auguftus wierd een jonge gaft van 't Dorp Higbgate, van daar tot aan Holloway agter een kar gegeefleld, om dat hy aanmerkingen op de Regering had gemaakt. Den 17 ftierf Don Bertram de "Zara, Ambafladcur van M arokko, en wierd, op 'sKonings koften, begraven indeAbdyKerk van Wellmunfter. Men nam den Luitenant Kolonel van de Gaarde te voet, genaamd



van ENGELAND. 13
naamd Paul, in hegtenis, op vermoeden , dat 'er volk door hem geworven wierd ten diende van den Pretendent. L)e Schildknaap Eduard Harvey, de oude, een Lid des Parlements, zynde onder bewaaring van een Bode, gaf zig zelf een fteek, maar de wond was niet doodelyk.
Vr. Wat wierd door het nieuwe Parlement verrigt ?
Antw. Na het inwilligen van verfcheiden Sommen, voor den dienft van het loopendc Jaar, en 700000 pond fterlings tot onderhoud van 's Konings Hof- en Huishouding, wierd een Geheim Co»»/;//^ aangefteld, van 't welke de Schildknaap Robert IValpole de opperfte was, om onderzoek te doen naar het gedrag van 't oude Minifterie. Op 't rapport van dit Committêe wierd beflooten, dat Henry Viscount Boüngbroke, Robert Graaf van Oxford, en James, Hertog vanOrmond, zouden tc regtgeftcld worden wegens Hoog Verraad; als ook Thomas, Graaf van Stafford over zwaare misdaaden cn ontrouw. Daar wierd een Bill ingebragt (die men vervolgens genoemd heeft de Wet tegen Oproer,) om de famenrottingen van 't gemeen tc beletten. Lord Bolingbroke had, om 'tonweer voor te komen, zig te poft waar Daveren begeven, en was van daar met een Schip naar Calais vertrokken, 't Verflag, dat door 't Geheime Committêe wierd gedaan, kan tot deeze hoofdzaaken worden gebragt: 1 De beimelyke onderhandelingen met Monfr Menager, den Franfchen Agent. 2 De buiter gewoone flappen , die 'er gedaan waren,
om



14 VERVOLG dpr HISTORIE
cm bet Congres van Utrecht te formeeren. 3. Het beuzelagtig gedrag van de Franfche Plenipotentiarifjen te Utrecht, met oogluiking van de Brit tannifcbe MinifterSi 4. De onderhandelingen betreffende den afftand van de Spaanfche Monarchie. 5. De zeer nadeelige Wapenfchorzing. 6. De bemagtiging van Gend en Brugge, om de belangen van Vrankryk te hegunftigen, 7. Het overeenkom/lig te •werk gaan van den Hertog van Ormond, met den Franfchen Generaal. 8. De Reize van Lord Bolingbroke naar Vrankryk. 9. De onderhandeling van den Hertog van Shrewsbury, en Monsr. Prior aldaar . 10. De verbaafle fluiting der Vrede van Utrecht. 11. De opoffering, die 'er gedaan was, van de Catalogners 12. De bevordering van de belangen des Pretendents. De Hertog van Ormond was zeer fchielyk uit het Koningryk vertrokken, voornamelyk, zo men onderftelt, op aanzetting van BifTchop Atterbury De Graaf van Oxford wierd gevangen gezet in den Tower. In de Wet tegen Oproer, wierd de ftraffe des doods gefteld voor alle oproerige Perfoonen, indien zy, ten getale van twaalf of meer, langer dan een uur by elkander bleven , na dat de Proclamatie gedaan was, dat zy elk zyns wegs moeften gaan.
Vr. Waar hielden zig de kwalykgezinden aan bezig ?
Antw. De Koning had zyn Parlement verwittigd, dat 'er, zo buitenlands, als in het Ryk, door eene ruflelooze Fa&ie deffeinen gefmeed wierden, ten voordeele van den Pretendent; waar op, zowei.de Lords als
de



van ENGELAND. if
de Gemeenten, zeer onderdanige Adreflen inleverden, verzekerende zyne Majefleit, dat zy Hem met goed en bloed zouden byftaarii tegen alle zo geheime ah openbaare vyanden ; en Hem fineekende, dat Vr zonder vertoeven een genoegzaame Krygsmagt mogt worden op de been gebragt, om te Jlrekken tot beveiliging en zekerheid van Groot Brittannie. Cë' Wet van Haheas Corpus wierd thans ingetrokken voor een half Jaar tyds, en kort daar na nam men den Hertog van Poivis,de Graaven van Jerfey en Scarsdale, de Lords Lansdown en Dunhar, den Conflabel Sir Marmaduke, Sir John Packington, Sir George Brown, Colonel Paul en anderen, in hegtenis. De Zeekuften wierden zorgvuldig bewaard, en een expreffe toog naar de Nederlanden, om de afzending te verhaaften der 6000 man, die de Staaten beloofd hadden aan zyne Majefleit te leveren.
Pr. Wat gebeurde vervolgens?
Antw. In Schotland borft een Rebellie uit, welke aangeftookt wierd door een andere in Engeland, welke laatfte tot Hoofd en aanvoerder had Mr. Forfter, en die in Schotland den Graaf van Marr. Deeze Graaf was Secretaris van Staat geweeft, en, voor 's Konings ongenade dugtende, als ook om te dieper in zyne Majeftcits gunft te dringen , fchreef hy een zeer eerbiedigen Brief, in welken hy onder anderen zig van deeze uitdrukking bediende. Uwe Majefleit zal in my altoos een zogetrouwenpligtbetragtend Onderdaan en Dienaar vinden, als immer een van myne Familie voor de Kroon is
gi.



i6 VERVOLG der HISTORIE
geweeft, of als ik zelf was voor wylen myn Meefteres, de Koningin. Deezen Brief deedt de Regeering in druk uitgeeven, om de geveinftheid van dien Lord aan degeheele wereld te toonen. Hy had de Eeden afgelegd aan Koning George en de Proclamatie ondertekend, verklarende hem zynen wettigen Souverein te zyn: maar kwalyk nemende, dat 'er zo weinig werks van hem wierd gemaakt, dewyl hy ingewikkeld was geweeft in de ontwerpen"van 't voorig Minifterie, zo begaf hy zig, in 'a voorft van Auguflus, alleen naar de Hooge Landen. Gekomen zynde op zyn Landgoed te Kildrummy, wierd hy bezogt van verfcheide. luiden yan aanzien en vermogen , onder welken zig bevonden de Marquizen van Huntley en Tullibardine, de Graaven van Nitbisdale , Marefcbal, Traquair, Errol, Soutbesk, Carn • watb en Seafortb. Deeze wierden met allen iever aangezet door den Graaf van Marr, om de wapenen op te neemen "voor Koning Jacobus den VIII. (welken tytel hy aan den Pretendent gaf), verzekerende hun van een algemeenen Opftand in Engeland, en hun een grooten byftand belovende van buitenslands, in Volk, Geld en Wapenen. De Pretendent wierd dan, met alle plegtigheden, omtrent den 6 September 17.15. in Aberdeen, Dundee, Per tb , en andere Plaatfen, geproclameerd. Men had toen bykans zes duizend man tegen de Regeering, in de wapenen by een gebragt.
Wierden derzelver booze oogmerken niet fchielyk verhinderd ?
Antw.



van ENGELAND. 17
Antw. Ja; door de onverwagte Dood van Koning Lodewyk den XIF, van wien zy de grootfte verwagting hadden opgevat, als ook, door dien de Hertog van Orleans aangefteld wierd tot Regent van Vrankryk, die zyne alleruiterfte pogingen aanwende, om een goede Verftandhouding met zyne Majelteit, Koning George, aan te kweeken. Niettemin , dewyl de Rebellen zo onvoorzigtig waren geweeft, om zig tot dit godloos beftaan in te laten, befloten zy daar mede voort te varen; behoudende nog fteeds de hope, dat de Hertog van Ormond eenen inval in Groot-Brittannie onderneemen , en dat 'er een Opftand in Engeland voorvallen zou.
Fr. Wat gebeurde verder?
Antw. De Rebellen, tragtende de Stad Edenbnrg by verraffing in te neemen, wierden by geluk daar in verhinderd. De Generaal Wightman had bevel om eene Legerplaats naby Stirling te formeeren, tot de aankomfte van den Hertog van Argyle. Wanneer in; 't Noorden van Engeland, de Graaf van Derwentwater, en Mr. Forfler, met den Graaf van Widdrington uit Schotland, omtrent den 6 OElober in de wapenen verfchenen, wierd de Pretendent te Morpeth, Hexham en elders, voor Koning uitgeroepen. De Luitenant Carpenter toog op de Rebellen aan, die den 9 November te Prefton kwamen, en, niet wetende waarheen zy wyken of vlugten zouden, zig zo goed als *t doenlyk was, in die Plaats verfterkten. Toen de Generaal Wills , die bevel over B s' Ko
1



i8 VERVOLG der HISTORIE
Konings Troepen voerde, kort daar op aankwam , wierd Prefion in order aangetaft. In 't eerft leedcn de Troepen zeer door het fchieten uit de Venfteren , maar, wanneer de Generaal Carpenter met verfch Volk hun onderfteunde, en het Vlek dreigde in de aich te zullen leggen, gaven de Rebellen zig op 's Konings genade over. Van zyne Majefteits Soldaaten waren 'er omtrent honderd en dertig gefneuveld, doch hoe veel van den Vyand is onzeker. Men nam omtrent veertien-hondert van dezelven gevangen, waar onder de Generaal Forffer, de Graaf van Derwentwater, benevens de Lord Widdrington, en nog vyf-en-zeventig Engelfche Heeren; de Graaven van Nitbhdale, iVintown en Carnwratb, Vifèount Kenmure en anderen van den grooten en kleinen Schotfchen Adel, omtrent honderd-drieen veertig in getal. De Rebellen waren gemarfcheerd van Rotbbury naar Kelfo , Jedbwv , Hawick , Langbolme Longtown , Brampton, Penritb, Appleby, Kendal, KirbyLonsdale , Lancafter , en van daar naar Prefion.
Vr. Wat gebeurde al dien tyd in Schotland?
Antw. De Hertog van Argyle, Opperbevelhebber van zyne Majefteits Krygsmagt in Noord-Brittannie, taftte, hoewel maar met 3500 Man, de Rebellen aan, die eens zo fterk in getal waren, onder den Graaf van Mar. Pit gefchiedde te Sberiff-muir, naby Dumblain, op Zondag den 13 November , zynde den zelfden dag, wanneer de
Re-



van ENGELAND. ig
Rebellen te Preflon wierden overweldigd. De Slag was bloedig, en van beide zyden roemde men op de Overwinning Een ontwyfelbaare omftandigheid is, dat de regter vleugel van den Hertog van Argyle's Leger, ras den flinker Vleugel der Vyanden op de vlugt kreeg; doch, terwyl hy dezelve vervolgde , vielen de Hooglanders zo verwoed aan op des Hertogs flinker Vleugel, dat zy aanftonds de trompen der musketten van onze Soldaten bereikten , en derzelver Bajonetten afweerende met hunne Schilden, een elendige flagting onder 's Konings Troepen maakten met hunne breede Zwaarden; alzo, door deeze ongewoone en woefte manier van Vegten, de Engelfche Soldaten met fchrik vervuld wierden. Het bleek egter, over 't geheel aangemerkt, dat 's Konings Volk het meefte voordeel had behaald; alzo de Graaf van Mar aanftonds met zyn Volk naar Pertb te rug trok. In deeze Aclie waren ongevaar agthonderd van de Rebellen verflagen, en een groote menigte gevangen genomen, waar onder verfcheide Heeren zig bevonden. Omtrent den zelfden tyd verdreef de Lord Lovat, (die naderhand onthoofd is, om dat hy zig in 't Jaar 1745 by de Rebellen voegde) dezelven van Invernefs.
Vr. Wanneer kwam de Pretendent in Schotland?
Antw. Hy wierd 'er, met een klein Franfch Scheepje, den 22 December aan Land gebragt. Tot aan dien tyd toe had de Hertog van Argyle in zyne winterkwartieren te B 2 Stif'



zo VERVOLG der HISTORIE
StirUng zig ftil gehouden, gelyk de Graaf van Mar in de zynen te Pertb. Den 5 January 1716, deed de Pretendent te Dundee zvne Intreede, vergezeld door de Graven van Mar en Marefcbal, benevens omtrent driehonderd van den kleinen Adel. Kort daar na deed hy zyne openbaare Intreede te Pertb, alwaar, gelyk ook te Scbone, verfcheide Proclamatien door hem gefchiedden. Hy veftigde 'er zynen Raad, en beval een algemeene Dankzegging voor zyn behouden aankomft. Voorts deed hy de Staaten befchryven, en ftelde den dag zyner Kroninge op den 23 January, waar na verfcheide trappen van Eer, doorhem begeven en eenige Adreflen ontfangen wierden. Hy matigde zig ook andere bedryven aan van 't Koninglyk gezag , die egter niet van duur waren: want zo dra de Hertog van Argy/e, den Generaal Cadogan en andere hoo?e Officieren, benevens een brave trein Artillery hem toegezonden, ontfangen had, en de Troepen uit de Nederlaaden overgekomen waren, verlieten de Rebellen aanftonds Pertb. Voor dien tyd had men in 's Pretendents Raad van Oorlog met veel hevigheid getwift, of de komlte van 's Konings Troepen afgewagt zou worden dan niet. De Hooglanders waren wel tot vegten genegen , doch de Graaf van Mar en eenige anderen, oordeelden raadzaam te rug te wvken ; waar op de Rebellen naar Dmdee 'marfcheerden en verder naar Montrofe, terwyl 's Konings Volk hun digt op de hielen zat. Den 13 February 0 r ver-



van ENGELAND. 21
verliet de Pretendent, in gezeifchap van de I Graven van Mar en Meifort, de Lord DrumI mond en eenige andere Hooiden . zyne 1 Armee; komende met elkander, aanboord van Franfche Schepen, en weinige dagen daar na, in veiligheid te Grevelingen. De Rebellen, zig bedrogen ziende, raakten in 'c kort verftrooid: zommigen van hun gaven zig over, anderen wierden gevangen. , De Pretendent had, geduurende zyn ver1 I blyf in Schotland, den Proteftantfchen Gods1 I dienft niet eenmaal bygewoond. Toen het : I Parlement den 9 January weder vergaderde , deed de Koning eene zeer gunfügc i Aanipraak van den Throon , waar in Hy i zyn Parlement bedankte voor deszelfs grooten iever, pryzende tevens de dapperheid i cn getrouwheid van zyne Officieren en Soli daten. Omtrent doezen tyd vorderde men 1 alle zoort van Menfchen de Eeden [der af1 zweering van den Pretendent, en van ge, j trouwheid aan den Koning ,] af, en de . x meeften der genen , die ze weigerden te i doen, wierden in gevangenis gezet.
Fr. Hoe ging het met de Rebellen, die ; ! gevangen waren genomen ?
Antw. Zy wierden naar Londen gebragt; . ; die van den laagften rang met touwen ge1 i vleugeld op Paarden, welke van Soldaten 1 j te voet geleid werden. Onder deeze Re• ( bellen bevonden zig; Forfler derzelver Ge. t neraal, de Graven van Derwentzvater, Nif i thisdale, Carnwrath, Wintoun ; Fifcount Ken1 ( tnure; als ook de Lords Widdrington en Nai1 • me. Te Londen komende, wierden die van B 3 den



32 VERVOLG der HISTORIE den groten Adel in den Tower gezet, de overigen in Newgate en andere gevangenhuizen. Men bragt den 10 January, de befchuldigde Lords uit den Tower in de Zaal van Weftmunfier, alwaar de Graaf Coivper, in die piegtige gelegenheid, de plaats bekleedde van Hoog Steward. Alle de gemelde Edelen eenige dingen ingebragt hebbende, by wyze van verkleining hunner misdaden, bekenden zig fchuldig (den Graaf van Wintoun uitgezonderd) en fmeekten het Hooger - Huis, aan zyne Majefleit een verzoek te willen doen, ten hunnen voordeele. De Lords Derwent • water en Kenmure, wierden den 24 February onthoofd op Tower-Hill: doch Lord Nitbisdale vond, 's nachts voor de Executie, middel om te ontfnappen, vermomd zynde met een huik over 't hoofd. Lord Kenmure fcheen met een groote bedaardheid van geeft te flerven, maar Lord Derwentzvater toonde zig zeer verbaart , toen hy na de Executie - plaats gebragt wierd, en liet een gefchrift agter. Omtrent deezen tyd verfcheen het Noorder-ligt aan den Hemel, tot groote ontfteltenis van een menigte Menfchen Den 13 Maart wierd de Graaf van Wintoun te regt gefteld, en eindelyk ook fchuldig verklaard, eloch had mede het geluk van uit den Tower te ontfnappen.
Fr. Wat wierd gedaan met de overige Rebellen ?
Antw. Generaal Forller ontvlugtte uit Newgate, en toen wierd een premie van 1000 Pond Sterlings uitgeloofd , aan den genen, die hem weder in hegtenis leveren
zou



van ENGELAND. 23 Zou. Mackintosb kwam ook uit die zelfde gevangenis vry Zommigen wierden 'er geregc in 't Graaficfiap van Lancafter, elf te Prefton, zes te Wigun en vyf te Manchefier. In de Maand Mey wierd Kolonel Oxbwgh en Mr. Gafcoigtie te Tyhurn [de gemeene r'egtplaats van Londen,] aan de galg gehangen, en den 13 July, ondergingen zulks William Paul, een Kerkedienaar, en de Schildknaap John Hall, die Vrederegter was geweeft. Om kort te gaan, eenige anderen , die fchuldig bevonden waren , wierden naar de Volkplantingen vervoerd; zommigen kreegen uitftcl van Executie; anderen wierden gevonnifl: en vrygelatcn, en , die niet te regt gelteld wierden, genoten het voordeel derBittvanGenade-vergunning, welke naderhand doorging. De Marquis van Tullibardine, de Graaf van Mar, benevens nog ettelyken , die uit Schotland ontvlugt waren, wierden door 'tParlement voor Verraders verklaard. Omtrent deezen tyd wiften nog zeven der Rebellen uit Neivgate te ontkomen ; waar tegen verfcheide kwalykgezinden, die men wift dat ftyf hoofden waren geweeft tegen de Herflelling, en vuilaardig op de Regeering fchrolden, gevangen wierden gezet Den 7 Mey wierd de Bill, tot het ftellen van zevenjarige Parlementen , waar omtrent veele hevige debatten geweeft waren, met des Konings toeftemming bekragtigd. Die Winter was aanmerkelyk geweeft wegens een zeer ftrenge Vorft , zodanig dat de Theems te Londen mee fterk Ys bedekt lag, waar op B 4 men



24 VERVOLG der HISTORIE men ganéfche Oflen braadde en veele Kraamen opregtte , weshalven het naar eene groote Kermis geleek. Door de zwaaie koude vrooren veele Poftjongens en andere Menfchen dood. Voor dien tyd, namelyk den 14 September 1715» was het Water zo laag geweeft in de Rivier, dat verfcheide Perfonen, by Wbiteball, dezelve overdwars doorwaadden, enz. Niet lang daar na wierden vyf Oproermakers aan 't end van Salisbury-Plein met de dood geftraft; zynde geweeft onder de genen , die het Bierhuis op dat Plein getragt hadden onder de voet te haaien. Verfcheide zodanige Herbergen of Kroegen waren 'er toen in de Stad en de Voorlieden, welke meeftendeels bezogt wierden door Perfonen, die zig tot Sociëteiten of Genootfchappen hadden vereeriigd, en een uitftekendc iever toonden voor de Opvolging van 't Huis van Hanover. Zyne Majefteit deed in dit Jaar een keer naar zyne Landen in 't Duitfche Ryk, als wanneer een Drievoudige Alliantie getekend wierd, tuflchen Groot-Brittannie, Vrankryk en de Nederlanden. Den 10 Juny pofleerde men Wagts op verfcheide plaatzen van Londen, om het dragen van witte Roozen te beletten, en Fotden, een Drukker, wierd in Newgate-Straat dood gefchoten van een Soldaat te voet, wegens zyn onhebbelyk gedrag. Den 4 December verbrandden meer dan honderd en vyftig Wooningen, naby de Brug van Limeboufe. Pr. Wanneer wierd de Natie verontruft,
door



vam ENGELAND. 25
door eene beoogde Invafie van*Sweden, ten behoeve van den Pretendent?
Antw. Het was in den aanvang des Jaars 1717, dat de Koning, uit zyne Duitfche Landen weder te rug gekomen zynde, aan zynen geheimen Raad kennis gaf, van buiten 's Lands ontwyfelbaare berigten te hebben , aangaande het gedagte Üeffein. Hier op wierd aanftonds de Graaf van Gylletihorg, Sweedfch Afgezant aan 't Hof van Londen, met alle zyne Papieren in verzekering gefteld. Naderhand nam men ook den Baron van G'öm, Minifter van zyne Sweedfche Majefteit in s' Gravenbage. "(die reeds naar de Stad Aarnbem in Gelderland gevlugt was om de vervolging te ontwyken,) op't verzoek van den Brittifchen Envoyé , den Heer Leatbes, met zyne twee SecretarilTen in arreft. Door het in handen krygen van deszelfs Papieren , bleek ten duidelykfte het verderflyk DelTein, dat 'er wierd gebrouwen ; alzo hy zelf daar in beleed, tien duizend fiuks Geweer gekogt te hebben , om de beoogde Invafte te bevorderen. Door het in hegtenis neemen van den Graaf van Gyl/enborg , ontftond een groote beweeging te Londen, onder de Uitheemfche Afgezanten, waar op het Hof hun deed antwoorden , dat zy in 't kort zouden onderrigt worden, om welke redenen men tot dien ftap gekomen ware. De Toeleg dus ontdekt zynde, ging 'er eene Bill door, om allen Koophandel metSweeden te beletten, en men zond eene Vloot van 32 Brittannifche Schepen af, om de Sweeden in hunne B 5 Ha-



25 VERVOLG der HISTORIE
Havens *op te fluiten. Zommigen verbeelden zig, dat deeze verbittering onder de Sweedfche Natie daar uit voortkwam, dat de Brittifche Kroon Btemen en Verden gekogt had van den Koning van Denemarken , door wien zy den Sweden waren afgenomen. Het Ontwerp van den Koning van •Sweden dus te leur gefteld zynde, tragte hy de Vrede te maken met Groot-Brittannie, 't welk naderhand wierd uitgewerkt door de bemiddeling van den Hertog van Orleans , Regent van Vrankryk , die den Pretendent noodzaakte van Avignon te vertrekken , en zyn verblyf te neemen aan de andere zyde der Alpiiche Bergen. Een weinig tyds te vooren, wierd zeker Jood, genaamt Frahcis Francia in 't Geregtshof van de Ohl Bailey te Londen, te Regt gefteld, wegens befchuldiging van eene Verraderlyke Coriefpoi dentie , doch men liet hem vry. In April waren 'er verfcheide hevige i'ebatten in'tHuis der Gemeenten, veroorzaakt door het begeeren zyner Majefteit, om voorzien te worden met zekere fommen Gèlds, tot het fluiten van eenige Alhantien , zonder dat hy het Parlement van de byzonderheden daar van kennis gave. Veelen der Hofgezinden verklaarden zulk eene handelwyze ftrydig met des Parlements Rcgten, waar op 'er verfcheide wierden afgezet. Doch men befloot eindelyk, dat 'er een fom , niet hooger dan van 250. 000 Ponden Sterlings, aan den Koning zoude toegeftaan worden ; om zyne Majefleit in ftaat te flellen, tot het
goed



van ENGELAND. 27
goed maaken van zodanige VerbinteniJJen met
andere Vorften en Staten, ah dienen konden,
om bet tegenwoordig gevaar van de zyde van
Sweden te voorkomen, enz. Fr. Wat andere aanmerkëlyke zaaken
vielen 'er in 't Jaar 1717 voorV
Antw Het Laagernuis der Kerkelyke Con*
vocatie, bragt, door zyn Committêe, een Vertoog in tegen zekere Hellingen, die geopperd waren door Doftor Benjamin Hoadiey,
Biflchop van Bangor , in een Werk van hem, getyteld; Behoedmiddel tegen de gionden en V gedrag van de Eediveigeraars; als ook in een Predikatie, door hem gedaan voor den Koning , en uitgegeven onder dezen naam: de Natuur van Chriftus Koningryk, aantoonende dat bet niet van deeze Wereld zy. Hier op volgden veele hevige twiflfchriften, en beide die Werken wierden gecenfureercï door het Committêe; maar zyne Majefleit
prorogeerde, om een end van die verbittering te maken, de Convocatie, welke zedert dien tyd nooit gezeten heeft om -iets te verrigten. De Graaf van Oxford, die bykans twee Jaaren in den Tower opgefloten was geweefl, de gelegenheid waarnemende van de verdeeldheden , welke toen heerfchten onder 's Konings Vrienden, leverde een verzoek in , om te Regt gefteld te worden, 't wélk hem wierd toegedaan. Men bragt hem'te Water in de Zaal van Weftmunfter, op den 24 Juny 1717 , alwaar de Graaf Cowper wederom als Hoog Steward zat. Onderwyl ontftond 'er een groote twift tusfchen de beide Huizen, in opzigt van ieders



28 VERVOLG der HISTORIE
dcrs Voorregten. De Lords wonnen het en gingen tot de Regtshandeling over, maar alzo niemand der belchuldigers van den Graaf, gedagvaard zynde, zig openbaarde, wierd hy, met algemeene toeüemming van de Lords, vry gelaaten; hoewel men hem egter, op het aanitaan van het Huis deiGemeenten , uitzonderde van de Akte van Pardon, benevens Simon Lord Harcourt, Mattbew Prior, Thomas Harley , Arthur Moore, en nog eenigen. Ettelyke Trommelflagers, behoorende tot de Garde, wierden in de Marshalfea gevangen gezet, wegens het trommelen voor 't Huis van den Graaf van Oxford, en het complimenteeren van zyne Lordfchap over deszelfs vryverklaring. Den 2 November , beviel de Princes van Wales van eenen Zoon, die den naam kreeg van George William , doch in de volgende Maand February reeds overleed. By of kort na deszelfs Doop, (over welken de Koning ftond, benevens de Hertog van Newcaflle, en de Hertogin van St. Albans,) rees eenig ongenoegen, tulfchen zyne Majefteit en den Prins van Wales, weshalve den Prins het Hof verboden wierd. Hier op verlieten hunne Koninglyke Hoogheden het Paleis van St. James, neemende hun verblyf eerft in den Graaf van Granthams Huis in Arlington-Straat ; naderhand in Lekefferhoufe; maar de Kinderen bleven te &t. James. Mr. Shippen, een Lid des Parlements, wierd in den Tower gezet, wegens zyn zeggen; dat het tweedeAuyhelvan 's Konings Aanfpraak, eer gefchoeid fcbeen te
zyn



van ENGELAND. 20
zyn op de Meridiaan van Duitfchland, dan op die van Groot Brittannie; en dat het een groot ongeluk ware . dat de Koning een Vreemdeling was in de Taal en Regeeringsiorm der j\atie. Na dien tyd, wanneer de Koning buiten 's Lands reisde, gaf hy deAdminiflratie der zaaken van zyn Ryk over , in handen van Lords Juflices , daar toe benoemd. Geduurende de gemelde Familieverdeeldheden, hielden de Perfoonen , die in dienft van zyne Majefteit, en dieindienlf. van zyne Koninklyke Hoogheid waren, geen gemeenfchap met elkander. De Koning bezogt deUniverfiteit of Hooge School van Cambridge, in de Maand Oclober. Op den 22 November wierden de Graaf van Carnwrath en Lord Widdrington , zig beroepende op 's Konings allergènadigft Pardon, vrygefproken. Men zette dies tyds de Guinjes op 21 Schellingen Sterlings.
Vr. Welke voornaame zaaken vielen vervolgens in Europa voor?
Antw. Laat ons eerft opmerken, dat den 17 Maart 1718, de Marquies de Paleotti. een Italfaanfch Edelman, en Broeder der Hertoginne van Sbrewshury , te Tyburti gehangen wierd,wegens 't vermoorden van zyn Lakey. Veelen bemoeiden zig met voor hem te fpreken, dog zyn gedrag was zo uitermaten flegt , dat de Koning hem niet pardonneeren wilde. Dien zelfden dag wierd aldaar ook zekere James Shepberd, een Koets-Schilders Leerling , gehangen, wegens hoog Verraad Deeze geeftdryvende Jakobiet, nog geen twintig Jaaren oud,
had



3o VERVOLG dfr HISTORIE
had een opzet om den Koning te vermoor'
' den, 't welk hy , in een Brief aan den Heer Leake , een Éedweigerend Leeraar , den naam gaf van, den Onwettigen Indringer ter neder te (laan in zyn Paleis, De Heer Leake niet t'huis zynde toen die Brief kwam, bragt denzelven vervolgens aan Sir John Fryar, een Alderman van Londen; daar op wierd Shepberd in hegtenis genomen, die zyn afgryzelyk opzet niet alleen bekende, maar tot den laatltcn adem toe zig daar op beroemde. In de Maand April, deed niet alleen de Graaf Coivper afftand van 't groot Zegel, dat gegeven wierd aan Thomas, Lord Parker, naderhand Graaf van Macc/esfield geworden, maar boven dien gefchiedden 'er veele veranderingen in 't Minifterie. Te Londen wierd, den 22 Juny 1718, het Traktaat van Quadruple Alliantie of onderlinge Guarantie, tulfchen den Keizer, GrootBrittannie, Vrankryk en de Staaten Generaal getekend. Met die Verbintenis wierd de herftelling beoogd der rufte van Europa,
, welke de Koning van Spanje 's Jaars te voren, door het aantallen van Sardinië, had verftoord. Voor dat men dit Tractaat aanging, was 'er eene Conventie gemaakt, door zyne Groot-Brittannifche Majefleit, met den Allerchriftelykften Koning, om de voorwaarden van Vrede, tulfchen den Keizer en den Koning van Spanje, gelyk tevens tuffchen den Keizer en zyne Sardinifche Majefleit, den Hertog van Savoijen, vaft te ftellen. De Spaanfchen middelerwyl eene Vloot uitgeruft hebbende om bicflie te
be-



van ENGELAND. 3T
(bernagtigen, deeden in July eene landing Dp dat Eiland , en namen bezit van verfcheide Plaatiën: maar terwyl zy de Citadel van MeJJina aantallen, raakte de Brittifche Vloot, onder Sir George Byng, flaags imet de Spaanfche, en behaalde daar op eene der roemrugtiglle Overwinningen, op Iden laatften dag van July. Niet lang daar na accedeerde de Koning van Sicilië tot de Quadruple Alliantie. Het fiof van Spanje was zodanig vergramd over 't gemelde verilies, dat uet zelve zedert dien tyd, eigent)lyk gefproken , nooit weder met onze Nakie in een regt goed verftand geweeft is. De Koning van Spanje had, door het aantallen van Sicilië, het TraEtaat van Utrecht gefchonden, van 't welke Engeland eender Guarandeuren was Men verklaarde op den 16 December, den Oorlog aan Spanje. OnIderwyl was Monfr. Edward R\Jfe, Predikant te Portbury in 't Graaffchap van Someriet, Idoor het Hof van 's Konings Bank veroordeeld, om tweemaal op de kaak te 11 aan, een boete te betaalen van 600 Pond Sterlings, vier Jaaren gevangen te zitten, en borg te ftellen voor zyn goed gedrag , geduurende zyn gantiche leeven. Hy had de ondeugende Helling gemaakt: dat Koning George e<n onwettig Indringer was, en dat 'er in Engeland, de laat He dertig Ja.tr en, geen Koning ,Parlement nog Wette.,, geweeft waren
Vr. Wat gebeurde in 't Jaar 1719? Antw. In Fi'huary wierden de bytyds gelegenheid gemaakte Conformiteit- en zcheu-
ringr



32 VERVOLG dér HISTORIÉ ring-Bilh verworpen. In deeze Zitting ontftonden hevige debatten , betreffende de ingebragte Bill om het Pahfcbap te bcpaalen. Het Huis der Lords beweerde, daü het getal der Engelfche Pairs niet dan met zes, boven het tegenwoordige, verhoogd mogt worden, en dat 'er in plaats van zestien , die Pairs voor Schotland waren, vyfen-twintig erfelyk mogten worden gemaakt. Ook wierd een beloning van 5000 Livres uitgeloofd, indien iemand den geweezen Graaf van Ormond wift in hegtenis te brengen. De Koning verwittigde den 10 Maan 1719, het Parlement, dat hy een vaft berigt ontvangen had van 't Franfche Hof, dat Spanje eene Invafie op Groot-Brittannie in 't oog bad, ten voordeele van den Pretendent: waar op de beide Huizen aan zyne Majefleit de fterkfte verzekeringen gaven van byftand. Toen wierd aanftonds bevel gegeven , om een fterke Vloot uit te ruften, en men deed veele Regimenten, zo Ruitery als Voetvolk en Dragonders , naar de Weflelyke deelen van Engeland marcheeren, alwaar men dagt dat de Vyand mogt tragten eene Landing te doen Daar en boven wierden Troepen herwaards gezonden uit Ierland, en de Vereenigde Provintien; ja de Regent van Vrankryk, benevens de Gouverneur der Ooftenrykfche Nederlanden, gaven laft, om Krygsvolk ter infeheping gereed te houden, ten einde de Proteliantfcbe Succeffie te handhaven, ingevolge van de Guarantie. De algemeene fondfen in Engeland, daalden, by die gelegenheid *
ze-



van ENGELAND. 33
zeven of agt ten honderd. Den 26 Maart, wierd de Pretendent, te Madrid aankomende in een der Koetzen van den Koning van Spanje , en begeleid wordende door deszelfs Lyfwagten, met alle eerbewyzing, aan een gekroond Hoofd verpligt, ontfangen. Geduurende dien tuffchentyd , was het, dat Karei de XII, Koning van Sweden, die zo men onderftelde, in overeenftemming met den Kardinaal Albetoni het Plan van deeze Invafie had ontworpen, voor Frederikshall fneuvelde; waar door de beoogde lafhartige onderneeming een doodelyke neep kreeg. De poogingen der Spaanfchen waren, by de uitkomft, ook gantfch vrugteloos : want derzelver Vloot, beftaande uit omtrent 50 Tranfportfchepen met bykans 5000 Man, en den gewezen Hertog van Ormond met hun, wierd door ftorm t'eenemaal verftrooid. De Winden naamelyk, hebben altoos Groot Brittannie begunftigd, wanneer het met Pausdom ofSlavemy gedreigd wierd. De Marquies van Tullibardine egter , benevens de Graaven Seafortb en Marefcbal, en omtrent 400 Man, meeft Spanjaarden, landden in April in Schotland, en kreegen ongevaar 1600 Hooglanders by een. Zy hielden 'er eenigen tyd ftand, neemend'e bezit van't Kafteel van Donan, doch Kapitein Boyle verjaagde hun van daar, en de Generaal-Majoor Wightman vervolgens aenkomende , wierden zy eerft van de PalTagie van Glenshill en daarna van die van Strachell verdreeven. De Rebellen hunne Musketten C af-



34 VERVOLG der HISTORIE afgefchoten hebbende , ligtten de hielen. Dus wierden zy van berg tot berg vervolgd, en raakten eindelyk geheel verftrooid. Omtrent 300 van de Spanjaarden gaven zig over, op diferetie, die mengevangelyk zond naar het Kafteel van Edenburg. Tullibardine, Seaforth en Marefchalontmzpien, wykende eerft naar de Orkadifche Eilanden en vervolgens naar Vrankryk. In dit jaar waren 'er groote Opfchuddingen te Londen, doordien de Wevers - knegts de Katoenen Kleederen van de Vrouwluy affcheurden; waar op een Wet gemaakt werdt, verbiedende het dragen van gelchilderde, gedrukte of geverfde Katoenen, enz. Omtrent dien tyd wierd Vigo door Lord Cobbam en den Vice - Admiraal Migbeis veroverd;doch men oordeelde,dat het voordeel, 't welk Engeland daar van had, de onkoften niet kon goedmaken. Den 6 November wierd Job. Mattbeus, een Boekdrukker in Little- Britain, omtrent agttien jaren oud, gë-executeerd wegens het drukken en uitgeven van een Verraderlyk Libel, 't welk den tytel had van, Vox Populi,vox Dei (de Stem des Volks,Gods ftem):waar in gefteld wierd, dat indien de Meerderheid des Volks voor eene verandering der Regeering ware, het billyk was naar dezelve te tragten, zelfs op de gronden der Whigs, [dat is tegen 't Hof en den Koning.] In die Maand hielden hunne Groot Brittannifche en Pruiflifche Majefteiten een Mondgefprek te Hanover. De eerftgemelde bezorgde veel hulp aan de Proteftanten in Poolen, Lithauwen en de Paltz.
Vr.



van ENGELAND. " §j Fr. Wanneer kwam het berugte Ontwerp van de Zuidzee - Kompagnie in trein ?
/Intvo. In 't jaar 1720. Deeze Kompagnie en de Bank van Engeland hadden verfcheide Plans voor 't Huis der Gemeenten opengelegd, om alle publieke Fond/en in een te trekken, tot afbetaaling van de Nationale fchuld, mixte dat baar zekere voordeelen toegejlaan ivierden. Dit bragt veele hevige Debatten voort, maar de Gemeenten deeden eindelyk eene nitfpraak, ten voordeele van de Zuidzee - Kompagnie , welker voorftellingen den 1 February 1720. wierden aangenomen, en in April met de Koninglyke toeftemming bekragtigd. Hier op rees haar Kapitaal verfchrikkelyk; want ieder een zogt zyn fortuin te maken in dien dollen tyd , en de Beurs-Straat was, ten dien einde, dagelyks opgepropt met allerlei ibort van Volk, zo luiden van aanzien als van geringen ftaat. De geheele Natie, zo wel Kerkelyke als Wereldlyke Perfoonen, tegen of voor het Hof, die van de openbaare Kerk en van andere Gezindheden, de Juffrouwen niet minder dan de Heeren, wierden ABieHandelaars, verzuimende hun Handwerk en Bezigheden t'eenemaal, om zig met die Wind-Negotie te verryken. De dwaaze inbeelding vervoerde hun tot zulk een trap, dat het Zuidzee - Kapitaal, na allengs van 100 te zyn gereezen tot 890, omtrent de Maand juny tot 1000 fteeg. Hoewel dit Ontwerp door eenigen met een goed oogmerk aangelegd kon zyn, zo was het een C 2 al-



36 VERVOLG der HISTORIE
alleruicerft bederf voor veel duizend Familien , die t'eenemaal door hetzelve uit haar doen waren geraakt; terwyl een menigte kaale Jonkers zig, op den zelfden tyd, hadden ryk gemaakt.- Omtrent het end van Auguflus begon het Zuidzee - Kapitaal te daalen, en gold te St. Michiel, niel meer dan 150 ten honderd, 't Is te verwonderen , dat de Engelfche Natie zig niet liet waarfchouwen door het Miffifippi - Proje£t in Vrankryk, dat door dien bekenden Schotsman , John Law, was uitgevonden. Diestyds wierden een menigte ontwerpen ter baan gebragt, by wyze van Kompagnien, tot het fabriceeren van Zeildoek, het aanmoedigen der Viflchery en veele anderen. De uitvinders van zodanige ontwerpen (met regt Windhandel genaamd), waar van 'er byna honderd waren, prefenteerden Requellen aan den geheimen Raad, tot het ter uitvoer brengen van dezelven: doch zy wierden naderhand by Proclamatie verboden. Men rekende dat de onvoorzigtigen na genoeg anderhalf Millioen Pond Sterling, door die verfoeielyke Schelmeryen, verloren hadden. Deeze verdwaasdheid , (welke men onderllelde door eenige Hovelingen onder de hand aangellookt te zyn) bragt de geheele Natie in eene gilling,en was een groot nadeel geweeft: voor den Handel, zo binnen als buitenslands; inzonderheid die groote Windhandel van het Zuidzee - Kapitaal. Alzo'er, omtrent deeze tyd, verfcheide Godslafterlyke Gezelfchappen
wa-



van ENGELAND. 37 waren , genaamd Hell-fire Clubs, zo kwam :een bevel uit van den Raad, om die te vernietigen.
Vr. Welk was het noodlot van de Zuidzee - Kompagnie in 't jaar 1721 ?
Antw. P.en voorllag gedaan zynde, dat kle Oirekteurs, enz. op f taande voet een foerigt van hunne Handelingen zouden open leggen voor het Huis der Gemeenten, zo ."wierdeen Committêe aangefteld van dertien iPerfoonen, om onderzoek te doen omtrent alle zaken, die tot de uitvoering der Zuidzee - Atle betrekkelyk waren. Dit CommitMtée, naar het Huis der Kompagnie gegaan, mam bezitting van 't zelve en van de Boc: ken. Veele Perfoonen wierden by die gelegenheid ge-examinèerd, onder anderen de Schildknaap Robert Knigbt, Threforier van de - Kompagnie en Sir John Blunt: welken laatsten men onderftelde de voornaamfte uitvin: Ider te zyn geweeft van 't gedagte fchelm: agtige Ontwerp. Monfr. Knigbt, die het : beroemde groene Boek met zig genomen had, vlugte, zo ras mogelyk, uit het Ryk, en • leefde vervolgens zeer pragtig in Vrankryk. Daar was een premie van 2000 Pond Stcrlings, gefteld op hem te vatten. Omtrent (drie-en-twintig jaar daarna verkreeg hy [ pardon, en men gaf hem, voor een gering fommetje gelds, verlof om te rug te mogen ffceeren en in zyn Vaderland te fterven. NaI derhand is zyn Zoon tot Baron te LuxboWpugb, in 't Ryk van Ierland, verheven. |De Schildknaap, John Aislebie, Kanfelier f.an de Exchequer, benevens Sir George CasC 3 ivali



3S VERVOLG der HISTORIE wall, wierden uit het Parlement verftoöten en in den Tower gevangen gezet. Den 29 July wierd een Bill door den Koning bek-ragtigd, ftrekkende, om den ouden Gouverneur , Direkteurs en anderen Beampten van de Zuidzee - Kompagnie, een Jaar lang, het vertrekken uit het Ryk te beletten; en derzeker effeÏÏen op te fpooren en hun onbekwaam te verklaaren, tot het bekleeden van eenig Ampt of Poft-van aangelegenheid, onder zyne Majefleit, enz. Het Parlement fchikte tot verligting der ongelukkigen, die door 't gedagte Ontwerp benadeeld waren, het gene 'er van die goederen kwam5 latende aan den Onder - Gouverneur en de Direkteurs alleen zo veel over, als 'er goedgevonden wierd. Verfcheiden van de Direkteurs geloofde men, dat gantfeh onfchuldig waren , ten opzigte van de bedriegeryen, die geduurende de Zuidzee - Handel waren gepleegd : ook wierd aan een derzelven, dat een voornaam Koopman was, een Baronet, 50000 Pond Sterlings vergund. Een weinig tyds te vooren, wanneer verfcheide honderden der eigenaren van da Kort - Annuiieitm, enz. op eene oproerige wyze aan de deur van 't Huis der Gemeenten kwamen, om regt te vorderen, zo kregen de Geregtsdie, naars en Wagts bevel om de Leden op te wagtcn en te befchermen: men las de proclamatie tegen Tumulten tweemaal, waar op de eifchers verftrooid raakten, overluid roepende: dat men kin eerft de Beurfen ledigde, en danhuli in de Gevangenis wilde zettin, iwgèns hk klagen daar over. Den 10



van ENGELAND. 39
Auguflus ging de Bill,door tot herftelling van 't publiek Crediet, waar na het Parlement geprorogueerd wierd,en,aangezien deSchild] knaap Robert Walpole veel toegcbragt had om deze verwarde zaak op een goeden voet te helpen, zo kwam hy weder in volle gunste: hy wierd aangefteld tot Kanfelier van de Exchequer en eerften Kommiflaris der Thrclborie, en naderhand tot Ridder, zo van den Koufleband als van het Bad, verheven : hy bleef eerfte Minifter geduurende het overige van zyne Majefteits Regeering en nog vyftien jaaren onder Koning George den II; wanneer hy , verpligt zynde daar van afftand te doen, tot Graaf van Oxford wierd verheven. Den 15 April 1721. was haare Koninglyke Hoogheid,de Princes van Wales, gelukkig bevallen van een Prins, die genoemd wierd William Auguflus, zvnde de tegenwoordige HERTOG VANCUMBERLAND. Voor dien tyd zag men de bevrediging tot ftand gebragt in de KoninglykeFamilie, zo dat aan den Prins van Wales zyne Lyfwagt, als gewoonlyk, wierd toegeftaan , die dan ook voor Leicefterhoufe optrok. In Auguflus wierd te Londen voor de cerftcmaal de proef genomen van de hiowlatie der Kinderpakjes, op zeven misdadigen in de Gevangenis van 'Newgate, met een gewenfehten uitflag.
Vr. Wat waren de aanmerkelykfte voorvallen van het jaar 1722?
Antw. Een weinig te vooren was de vrede in het Noorden gelukkiglyk herfteld-, door het fluiten van een Traktaat -tujfcben C 4 Rns-



4o VERVOLG der HISTORIE . Rusland en Zweden. Ook wierd een groote menigte van Brittifche Onderdanen, die Slaven in Marokko waren , vrygekogt. Deeze , omtrent driehonderd in getal, te Londen aangekomen zynde, trokken in Proceffie door de Stad heen naar de Hoofdkerk, om den Allerhoogften te danken voor hunne verloffing; vervolgens naar 's Konings Paleis , om hunne erkentenis aan zyne Majefleit te betuigen, die hun nog een gifte van 500 Pond Sterlings deed en de Prins fchonk hun 250 Pond Sterlings, te Leicefterhoufe. De Koning wierd, na dat Hy op zekeren dag de fchouwing gedaan had van deGuarde te voet, gecampeerd in Hydepark, aldaar ten pragtigfte onthaald door den Graaf Cadogan, onder een Paviljoen, welk Prins Eugeen eertyds den Groot Vizier had afgenomen. Ten dien tyde wierden verfcheide deelen van Europa jammerlyk door de Peil geplaagd. Den 6 Auguflus deezes jaars beitelde men het gebalfemd Lyk van den wytberoemden Hertog van Marlbourgh, met een ongemeen groote ftatie, in de Abdy van Weflmunfler ten grave. Hy was getrouwd met Sar ah, de Dogter van den Schildknaap Richard jfertnings, in 't Graaffchap Hereford; die by hem één Zoon had, gnaamd John, in den jare 1703 te Cambridge geltorven, en vier Dogters Den 28 Auguflus was een allerfchrikkelykfte Orkaan op't Eiland Jamaika, zo dat agt - en - twintig Schepen, benevens een derde deel van de ftad Port Royal, vernield en veele Familien geruineerd wierden, door het geweldig fteigeren van de Zee, tot eene
on-



van ENGELAND. 41 onbefchryflykc fchade voor het Ryk. Dien Zomer deed de Koning, in gezelichap van den Prins zynen Zoon, een keer na de westelyke deelen van Engeland. Hy reisde door 't Graaffchap Hants, alwaar hem de fchuldige eerbied wierd beweezen, en overnagtte in 't Paleis des Hertogs van Bolton te Hackvoood, waarna hy, op de grenzen van Wiltshire, door den groot Sheriff, van dat Graaffchap plegtig ontvangen zynde,twee dagen in Salisbury vertoefde. Geduurende zyn verblyf in die Stad, welke met ontallykc menigten Volks vervuld was, en fierlyk ge-illumineerd;deed hy dewapenfchouwing over de Troepen , leggende op de vlakte van Salisbury. Hy fliep in 's Biflchops Paleis, en hield 'er des avonds Maaltyd in 't openbaar. Voorts trok zyne Majefleit, na het betuigen van het uiterfte genoegen, wegens de Receptie, die hy had genoten, en het fchenken van meer dan 2000 Pond Sterlings aan den Armen, naar Winchefter, in welke Stad hem dergelyke eerbewyzingen gefchiedden. Van daar" reisde de Koning naar Portsmoub. alwaar Hy, na 't bezigtigen van de Werven en Magazynen, aan boord ging van 't Oorlogfchip Canterbury, terwyl de Dokken en het Want van alle Schepen, die in de Haven lagen , van Volk krielden. Zyne Majefleit, een gefchenk van 500 Pond Sterlings aan de Werklui hebbende doen geeven, vertrok voort naar Stanftead, de Luftplaats van den Graaf van Scarborough, en van daar, een omweg neemende over Guildford in Surrey , retourC 5 neerde



42 VERVOLG der HISTORIE
neerde de Koning in welftand te Kenfington. In alle Dorpen en Vlekken, daar Hy van Portsmouth af door paffeerde, hadden de Inwooners Yreugde-vuuren gebrand , en de Huizen waren fierlyk ge-illumineerd. Den 9 October, toen het nieuwe Parlement,zynde het tweede Zeveiijaarige, by een kwam, gaf cle Koning aan 't zelve kennis van een nieuwe onderneeming tegen zyn Perfoon en Rcgcering geimeed, ten voordeele van den Pretendent. Daar op wierd de Acte van Habeas Corpus, na eenige Debatten, opgeichort, men deed den Graaf van Orrery, I ïoctor Atterbury , Biflchop van Rochefter, benevens de Lords Nortb en Grey, als ook vervolgens den Hertog van Norfolk, wegens Hoog Verraad in de Tower gevangen zetten. In den aanvang van 't Jaar 1723 wierden Doclor Freind, John Phmket, George Keüy, Dennis Kelly en Chriftopber Layer een Advokaat, insgelyks in hegtenis genomen en gehouden. Deeze allen , uitgezonderd Biflchop Atterbury, Layer, Plunket en Keily, 'ontfloeg men op borgtogt. Ondcrwyl geviel het, dat Philip Neyno, een Kcrkclyk Perfoon, zynde een der voornaamlte Getuigen tegen de ZamenzWeerders, uit het U nis van den Bode tragtende te ontvlugten, in de Theems verdronk.
Vr. Wat ftraf wierd de Zamenzwccrders aangedaan ?
Antw. Biflchop Atterburry , uit het Ryk gebannen zynde, wierd aan boord van het Ooïlogfcfiip Aldborough gebragt -en te Calais aan Land gezet: George Kelly tn Phmket,
moes-



vak ENGELAND. 43
moefte'n hun Leven lang gevangen zitten. Den 17 Mey 17235 wierd Layer naar Tyburn gèïleept, aldaar gehangen en gevieren° deeld, waar na men zyn Hoofd boven Tem1 plebar ten toon ftelde. Dit gefchiedde [volgens zyn Vonnis ] wegens het formeeren 1 van een verraderlykeZamcnzwcering tegen i den Koning en de Regeering des Ryks • het 1 aanneemen van Volk ten dienft van den 1 Pretendent, om eene Rebellie te verwek1 :: ken; te tragten zig meefter te maaken van den Tower van Londen , de Poorten der 1 Stad, 's Konings Perfoon; enz. Het Wagtwoerd zoude zyn; deezen Morgen. Men had ï dit Complot zo behendig aangelegd en s voortgezet, onder verfierde namen , dat ser de uiterfte vlyt en fchranderheid vereifcht wierd, om enigen derPerfoonen, die door i deze namen betekend waren, te ontdekn ken. Onder anderen kwam 't woord Dighy i menigvuldig voor; 't welk de Heer Crawi ford, 's Konings Refident te Parys, eindelyk > uitvond te zien op den Luitenant-Generaal 1 Dillon. In de voorgaande Maand February 1 was een Wet doorgegaan , genaamt de Zwart-Akte, om dat zy ftrekte tegen zeke* i re Perfoonen, die gewoon waren gewapent , en vermomd, (namelyk met de Aange-zigteh zwart gemaakt,) in verfcheide BolTchen tc s gaan , alwaar zy een groote -menigte Harten doodden en de alleruiterfte geweldeharyen \ pleegden; 'twelk tot een Halsmisdaadvert klaard vyierd.
Vr. Wat waren de vérdere gebeuftenis, \ fep van't J'aar 1723?
Antw.



44 VERVOLG der HISTORIE
Antw. De Haarburgfcbe Loterye maakte veel gerugts onder deeze Zitting, wordende door de Gemeenten verklaard voor eene fchandaleufe en bedrieglyke onderneeming. Den 22 February kwam ter Wereld de Prinfes Maria, tegenwoordig Gemalin van den Landgraaf van Heuen-Kalfel. De plaats van algemeene ergernis genaamt de Munt, in Souibwark, wierd in dit Jaar weggeruimd. De Graaf van Harold, eeniglle Zoon van den Hertog van Kent, ftierf ongelukkiglyk door dien de baarden van een Koorn-Air in zyne keel bleven ffeeken. Deezen Jaare wierden de Proteftanten in Vrankryk bitter vervolgd: veelen der Leraaren hing men op, na dar zy met een ftrop om den hals, tot Amende b'onorable, (of openbaare Boetdoening) gedwongen waren , en de genen, die derzelver Predikatiën hadden bygewoond of hun een fchuilplaats vergund, zette men op de Galyen. Vyf Engelfchen wierden den 12 September, zeven mylen van Calais, door Struikrovers vermoord. Toen het Committêe, aangefteld om onderzoek te doen naar 't bovengemelde Complot, zyne zaaken had ten einde gebragt,bleek het, dat verfcheide Perfoonen van aanzien binnen 's Lands,te zamen met eenige Verraaders buiten 's Lands . een toeleg gemaakt hadden, om den Pretendent in 't Ryk te brengen, dat, om zulks uit te werken, een korps gereguleerde vreemde Militie, ten tyde der Verkiezingen van de ParlementsLeden, moeit ingevoerd worden. Dit oogmerk niet gelukkende, hadden de Zamen-
zweer-



van ENGELAND. 45
zweerders, vervolgens befloten, daar toe eene poging te doen, wanneer de Koning, zo men onderftelde, in Hanover zou zyn; maar die toeleg viel even vrugteloos uit; zo door het formeeren van een Campement in 't Ryk, en het ontbieden van 1 roepen uit Ierland, als doordien de Hertog van Ormond te rug gehouden wierd en dat de Staaten Generaal zich volvaardig vonden om zyne Majefleit byfland te bieden. Niettegenftaande zulkshadden de Samenzweerders hun afgryzelyk' voorneemen zonder eenige onderfteuning van buiten getragt te volbrengen , door het bepraten of omkoopen der Officieren en Soldaten van 's Konings Krygsmagt; 't welk nogthans, door s' Hemels gunfte, tot niemands, dan tot hun eigen nadeel, uitviel.
Vr. Wanneer vergaderde het Parlement wederom ?
Antw. Den 9 January 1724; by welke gelegenheid zyne Majefleit de Leden geluk wenfchte met den goeden uitflag hunner poogingen tot beveiliging van het Koningryk, en aanmerkte, datderyzing van 't publiek Crediet, als ook de bloeiende ftaat der Engelfche Koophandel en Manufacturen, aan hun wys gedrag toe te fchryven ware. Toen wierd de fom van i. 407. 280. Pond Sterlings geligt,door defchikking gemaakt over de verbeurde Goederen der gewezene Zuidzee - Directeuren; als ook een fom van 62.236 Pond Sterlings, uit de aan de Kroon vervallen Bezittingen der Schotfche Grooten. In Mey zond de Koning
eenen



4f5 VERVOLG der HISTORIE eenen Brief aan ieder der twee UnkerfiteiteiU even eens van inhoud, tot aanmoediging van de Studie der hedendaagfche Hiftorie en Taaien op dezelven: in welken Brief de volgende gewigtige byzonderheden waren. ,, Hebbende in ernftige overweging geno„ men het nadeel, dat onze Univerfiteitcn „ moetenlyden wegens het gebrek derStu„ die van 'de hedendaagfche Hifiorie cn ,, Taaien; alzo dikwils luiden van vreemde
Natiën worden gebruikt tot het opbrcn,, gen en onderwyzen van de jeugd, zo wel
in 'tRyk als in het reizen buiten s' lands;
als mede dat groote menigten, 't zy, „ van den grooten of kleinen Adel, of zo ,, dra zy van School komen buiten 's lands „ gezonden, of van de Univerfite-iten, eer „ deloop hunner Studiën kan zyn voleindigt, „ afgenomen worden ; en dat de Kroon dus 3, de gelegenheid mift, om Leden der twee „ Univerfiteiten te gebruiken cn aan te moe„ digen , door hun , 't zy binnen of buiten „ s' lands,op te dragen zodanige bedienin„ gen, tot welken noodwendig een tamely5, ke ervarenheid in het fchryven en fpre3, ken van de hedendaagfche Taaien word
vereifcht: ten einde, derhalven, deeze en ,, diergelyke gebrekkelykheden te verhel,, pen, hebben Wy, enz." Daar wierd dan op ieder Univerfiteit een nieuwe Hoogleeraar aangefteld, met eene wedde van 400 Pond Sterlings in 't jaar ; naamelyk de Heer Harris voor die van Cambridge en de Heer Gregory voor die van Oxford. Zy waren verpligt twee Taalmeefters te onder-
hou-



van ENGELAND. 47
den op ieder Univerfiteit, moetende in ieder twintig Scholieren voor niet worden onderwezen, 's Is onbetwiftelyk, dat 'er niets in ftaat zy meer toe te brengen om de zaaken van Groot Brittannie wel te doen flaa;gen, dan de opregting van bekwaame Akademién,en de behoorlyke aanmoediging der befchaafde Weetenfchappen: waar uit onze benyders, de Franfchen, dagelyks een onmitfpreekelyk voordeel trekken. Den 7 December kwam Princes Louifa, Wylen doorlugtige Koningin van Deenemarken , ter wereld. In deeze zitting des Parlements wierd aan den gewezen Viscount Bolingbro\ke, Monfr. St. John, toegelaten in zyn Vaiderland te rug te komen. Den 16 November wierd te Tyburn ge - executeerd de berugte Booswigt, John Shepherd, die verfcheide malen, op eene byna onbegrypelyke «wyze,uit de Gevangenis van Newgate was gebroken.
Vr. Wanneer wierd Thomas, Graaf van 'Macclesfield, te regt gefteld?
Antw. In 't jaar 1725. Hy had tc vooren lafftand gedaan van 't groot Zegel van Enigeland, en wierd vervolgens befchuldigd van zwaare misdaden en wmngedrag, weigens 't ontvangen van overgrote lommen Gelds van Perlöonen, die tot Meefiers dér {Kanfelery wierden toegelaten; veelen van welken ten uiterfte onagtzaam waren geweeft omtrent het in verzekering fteilen :der effecten van verfcheide Vervolgers in Kegten by den gezegden Hove, tot derzelver grote fchade. De Graaf wierd, door de
Pairs,



■48 VERVOLG der HISTORIE Pairs, fchuldig verklaard en verwezen tot eene boete van p.oooPondSterlings3 moetende gevangen zitten in den Tower, tot dat die boete zou zyn voldaan: maar de. zelve voldoende, den 22 July 1725, wierd hy in vryheid gefteld. De misdryven, om welker oorzaak de Lord Macc/esfield moeft lyden , waren onder anderen Kancelieren ook gepleegd, doch niet tot zulk een vervaarlyk hoogen trap gekomen. Deezen jaare behaagde het den Koning de oude en edele Orde, der Ridders van 't Bad, te herftellen; als wanneer 'er zeven - en - dertig ge - inftalleerd wierden. De Hertog van Montague kreeg den tytel van Groot Meester by die gelegenheid, en Prins William wierd ook met het Ridderlyk Lint begunftigd. Den 17 Juny gefchiede de inftallatie van de Ridders met de grootfte plegtigheid, in de Abtdy van Weftmunfter: Zy gingen in hunne koftelyke Tabbaarden, elk met zynen Schildknaap verzeld, in procesfie, en wierden daar na op eenen zeer pragtigen Maaltyd onthaald. In dit jaar ftierf Pieter de Groote', Czaar van Muskovie. De Clans in de hooge Landen van Schotland wierden door den Generaal Wade ontwapend. De Koning verklaarde, in Juny, den Lord King tot Opper-Kanfelier van Groot Brittannie. Omtrent dien zelfden tyd reisde zyne Majefteit naar Hanover, alwaar een wilde Jongen, die in de Bosfchen van dat Land was opgebragt, en de gewoonte had van op handen en voeten te loopen als een Beeft, aan den Koning
wierd



van ENGELAND. 4$ wierd vertoond. De Kompagnie van Oostende , onder den Keizer opgeregt, gaf een groot misnoegen aan de Engelfchen cn Nederlanders, en by die gelegenheid wierd tene Defenjive Alliantie te Hanover gefloten, op den 3 September, tuflchen hunne Majefleiten van Groot Brittannie, Vrankryk en Pruiflen; zynde voornaamelyk gefchikt, om tot tegenwjgt te dienen van het Traftaat tuflchen de Roomfch- Keizerlyke en Spaanfche Hoven.
Vr. Wat deed de Koning toen hy van Hanover te rug gekomen was, in 't jaar 1726?
Antw. Het Parlement vergaderde elf dagen na 's Konings terugkomft, naamelyk den 20 January; aan "t welke zyne Majefleit, na eene breedvoerige betuiging van het genoegen, 't welk hy'had in de Leden weder te ontmoeten, voorflelde, dat de verbintcniflen, in welken eenige vreemde Mogendheden getreden waren, fcheenen gevaarlyk te zyn voor de rufte van Europa en nadeelig voor den Britfchen Koophandel; dat hy, om zulks te verhelpen, oirbaar gevonden had de gemeide Defenjïve Alliantie te fluiten met Vrankryk cn Pruiflen: voegende daar by, dat zyn oogmerk was in 't voorjaar ecnemagtige Vloot in Zee te hebben; dat de Vyanden van zyne Regeering buiten 's lands, in 't geheim daar tegen famenfpanden, ten voordeele van den Pretendent; doch dat hy niet twyfelde, of by het Parlement zoude zorg worden gedragen , om alle zodanige Ontwerpen te doen verD val-



5© VERVOLG der HISTORIE vallen, en dat het Ryk in een goed poftuur van verdediging zou worden gefield.
Vr. Waren 'er geen zwaare Debatten geduurende die Zitting?
Antw. Daar wierd een voorflag gedaan om een Committêe aan te flellen, tot het opmaken van de fchuld der Natie.- Deeze voorflag kwam van de zyde des Volks en wierd met veel drift onderfteund, doch de Hofparty gaf daarop ten antwoord,dat zodanig een onderzoek, in die omftandigheden, gantfeh ontydig ware; zynde het veeleer nuttig ,den Koning in ftaat te flellen tot het vervullen van zyne onlangs gemaakte vcrbinteniflen tot den welvaart van GrootBrittannie, en kragtdadiglyk te keer te gaan de defleinen der vyanden van de Kroon. Na een lange twift,wierd de gemelde voorflag, met eene groote meerderheid van ftemmen, verworpen. Vry hevige Debatten ontftonden 'er ook, over het Traktaat van Alliantie in Hanover door den Koning getroffen, op Zich zelf. By het open leggen van dit Traktaat voor 't Parlement, deed de Schildknaap Horatius Walpole, Ambafladeur van Groot Brittannie aan 't Franfche Hof, een aanfpraak.in welke de groote moeite, die door den Koning, van zyne komfte tot den Throon af,zonder ophouden was genomen,om het geluk van zyne Ryken te bevorderen, breed wierd uitgemeten Die tegen 't Hof waren bragten in, dat het Traktaat van Hanover, alleenlyk tot onderfteuning van zyne Majefteits Heerfchappyen in Duitfchland, Groot Brittannie in eenen oorlog zoude inwikkelen,



van ENGELAND. 51 len,• 't welk ftrydig ware met de Wet van Vaftftelling. Daar op antwoorden de Hofgezinden, dat de regte meening van die Wet niet was, Hanover geheel uit te fluiten van allen byftand van de Groot Brittannifcbe Natie, maar alleen den Souverain te verhinderen in het aangaan van een Oorlog tot onder1 fteuning zyner byzondere en van de Kroon vreemde Heerfchappyën, zonder de toeflemming des Parlements; welks werk het ware te befliffen, ■of zidk een Oorlog noodig zoude zyn of niet. Daar na wierd een voorflag gedaan,om den Koning te danken voor het mededeelen van ; den inhoud des gemeldenTraktaatsaan zyn ! Parlement, en hem te verzekeren, dat men : zyne Majefleit kragtdadig onderfteunen ;zoude, ingevalle eenigen van 's Konings i Heerfchappyën, niet aan de Kroon van Groot I Brittannie behorende, aangetaft kwamen te 1 worden. Dit ging door, met eene meer;derheid van 285 tegen 107 ftemmen,en de I Lords fchoeiden hun Adres aan den Koning io, dien zelfden leeft.
Vr. Welke Vlooten wierden in dit jaar luitgeruft?
Antw Alzo men in Rusland een groot ;getal Oorlogfchepen gereed maakte, zond het Brittifche Hof, ten einde de Muskovi:ters het aantallen der Sweden te beletten, :een fterk Esquader in de Ooftzee, onder 't :bevel van Sir Charles Wager. Deeze Vlootvoogd zeilde eerft naar Koppenhagen, alwaar hem de Koning van Denemarken op't gunstigfte ontfing; vervolgens vertrok hy naar lElfenab, by Stokholm, in welke laatfte ftad D 2 hem,



52 VERVOLG der HISTORIE hem, van wegen den Koning van Sweden» niet minder eer wierd aangedaan. Toen voortgezeild naar een Haven, omtrent drie Mylen van Revel, zond hy van daar een Koninglyken Brief van beklag en verwyt aan de Czaarin, waar van een gedeelte dus luidde: Ook kunnen Wy voor Uwe Majefleit niet verbergen , de ongemeene verwondering daar Wy mede bevangen zyn geweeft, door te hooren, dat, terwyl Wy minnelyke onderhandelingen tragtten voort te zetten, en van onzen kant geen den minflen aanfloot gegeven hadden , aan Uw Hof maatregelen genomen wierden , ten voordeel van den Pretendent op onze Kroon, en dat men deszelfs Aanbangelingen grootelyks aanmoedigde. Hoewel de Czaarin verftoord was door te zien, dat haare Havens opgefloten waren door deBrittannifche Vloot, dagt het Haar nogthans beft haare gevoeligheid te verbergen. Zy gaf dien- . volgens een voldoenend Antwoord. De Graaf de Rabutin, des Keizers Minifter aan het Hof van Petersburg, deed wel al wat in zyn vermogen was om de Onderhandelingen te ftremmen, doch zonder vrugt. Behalve de gemelde Vloot in de Ooftzee, werd een andere gezonden naar de Weftindiën, onder 't bevel van den Admiraal Hofier , die aldaar een langen tyd lag, om de Spaanfche Zilver-Vloot het uitloopen te beletten. Een derde Vloot, onder Sir John Jennings, zeilde naar de Kuft van Spanje. Tegen 't einde van dit Jaar ftierf in het Kafteel van Ahlen, gelegen in 't BrunswykLunenburgfche, alwaar zv veeleJaaren haar
Ver-



van ENGELAND. 53
Verblyf gehouden had , Sophia Dorotbea, die aan zyne Majefteit gehuwd was in den Jaare 1 682, hebbende ter waereld gebragt den tegenwoordigen Koning van Groot-Britnic, George II. en Dorotbea Sopbia, Koninginne Douariere van Pruiflen, geboren in 1687 , [nu overleeden.] Den 22 OStober viel een fchrikkelyke Orkaan voor in Jamaika, die aan de Plantagiën en Schepen een byfter groote fchade toebragt.
Vr. Wat gebeurde'er in 't jaar 1727?
Antw Het behaagde zyne Majefteit, ten verzoeke der Kooplieden handelende op de Ooftindiën , derzelver Oktrooy te vernieuwen, met magt om Corporatiën op te regten te Madrajf en Bombay, als ook te Fort William in Bengalen. Wanneer het Parlement , den 17 January, zyne Zitting weder aanving , maakte de Koning in zyne Aanfpraak gewag van de fchielyke en zeer onverwagte vereeniging tuflchen den Keizer en den Koning van Spanje; merkende, ten flot, aan, dat de Spaanfche Kroon een groot getal Troepen in de nabuurfchap van Gibralter had by een verzameld, even of zy voorneemens ware die plaats te belegeren; doch dat zyn denkbeeld was, dat deeze Toerufting alleenlyk gemaakt werd, om de voorgenomene Invafie; ter begunftiging van den Pretendent, te bedekken. De Lords leverden, reeds den volgenden dag ,een Adres dien aangaande, in, maar in 't Huis der Gemeenten ontftonden deswegen hevige Debatten. De tegenwerpingen, die mea op het onmiddelyk inbrengen van een Adres D 3 had



54 VERVOLG der HISTORIE had, waren, dat aangezien Vrede en Oorlog zaaken zyn van 't uiterfte gewigt, het Huis zich verpligt vond, alles rypelyk te overweegen, eer men tot eenige vaftftelling kwame. Niettemin wierd het Adres met een groote Meerderheid van Stemmen doorgedreeven. Een der Leden zeid, geduurende deezen Twift, dat reeds 4 Schellingen in 't Pond fterlings toeftaan waren op de Landeryen, zynde een zeer zwaare Belafting, en dat, indien de tegenwoordige Clauful wierd gepaffeerd, het eveneens zou zyn of men den Staart ging vatten van een zeer grooten Walvifch', die vervolgens de overige 16 Schellingen weg zou kunnen fleepen. Kort daar na wierden 20. 000 Zeelielieden ten dienfte van het loopende Jaar ingewilligd.
Vr. Maakte de Zaak van den Graaf <uan Palm,Roomfch-Keizerlyk Refident te Londen, aldaar niet een groot gerugte?
Antw. Ja. Dit kwam by gelegenheid, dat hy een Memorie inleverde aan zyne Majefteit, in welke hy,na getragt te hebben de Vrede,die te Weenengeflooten was, te verdedigen , verklaarde, dat de Offenfive Alliantie , van welke in zyne Majefteits Aanfpraak wierd gewaagd, t'éenemaal ongegrond ware; gelyk ook die der geheime Artikelen, ten voordeele van den Pretendent gemaakt. Men merkte die Memorie aan, als volkomen valfch en ten hoogfte verongelykende voor zyne Majefteits Kroon en Waardigheid. Alzo dezelve openbaarlyk in druk verfpreid wierd, met een noch onbefchaamder Brief
van



van ENGELAND. 55
van den Graaf van Zinzendorff aan den gezegden Graaf van Palm, zo wierd de laatfte niet langer aangemerkt als een openbaar Minifter, maar men beval hem van ftonden aan uit het Ryk te vertrekken. Ook prefenteerden de .beide Huizen een Adres aan zyne Majefteit, betuigende hunne aandoening en verontwaardiging over den hoon, dien de Koning van gemelden Afgezant had geleden.
Vr. Welke waren de Debatten betreffende de Mout-BUI.
Antw. Daar was een Voorflag gedaan, om zyne Majefteit tc magtigen tot het belleden van zulke vSommen, als noodig zouden bevonden worden om alle Onkoften en Verbindteniflèn goed te maaken,in welken getreden was, of zoude zyn, voor of tot aan den 25 December 1727, door zyne Majefteit, en tot het neemen van zodanige maatregelen , welke den Handel en Scheepvaart van Groot Brittannie beft beveiligen, en de rufte van Europa handhaven zouden kunnen. Tot onderfteuning van den Voorflag wierd aangehaald, dat eenige onvoorziene toevallen een verdere bekoftiging mogten komen te vereifchen , welke als toen niet kon berekend worden, om dat zekere Traktaten nog niet tot fland gebragt waren. Hierop wierd geantwoord, dat deeze manier van Onderftand te verzoeken , zonder eene begrooting daar van te maaken, tegen des Parlements Regten ftreed; dat zulk een onbepaalde magt nimmer in een vry Gouvernement mogt worden toegedaan, D 4 uit-



56 VERVOLG der HISTORIE
uitgenomen wanneer deszelfs eigen Weezen in gevaar ware; en dat het afwyken van de gewoone manier ongewaarwordelyk de Parlementen nutteloos zoude maken. Niettemin wierd die Voorflag, met 225 tegen 109 Stemmen, doorgedreven.
Vr. Wat gebeurde daar naV
Antw. De Koning vervoegde zig, den 15 Mey, in 't Huis der Lords, en befloot, na het geeven van zyne bckragtiging aan verfcheide Bills, die Zitting met een zeer gunftige Aanfpraak, in welke Hy, na het Parlement bedankt te hebben voor deszelfs iever en bezorging der Publieke Zaaken, kennis gaf van de Belegering van Gibralrer,doch dat Hy niettemin van voornemen was te beproeven, wat 'er door vriendelyke Voorflellingcn uit te werken mogte zyn; eindigende met vcrklaaring, dat de Kroon van Sweden geaccedeerd was tot het Traktaat van Hanover, en dat 'er werkelyk een Conventie getekend ware, tusfchen Groot Brittannie, Vrankryk en Denemarken. De Keizer had zyn uiterfle poogingen aangewend, om Sweeden en Denemarken te voorkomen in het accedeeren tot het bovengemelde Traktaat, op voorwendzel, dat "hetzelve enkel flrekte tot omkeering van de gehecle Conftitutie des Ryks: maar dit wierd ten vollen wederlegd door zyne' Majefteit, die de vreedzaamheid en opregthcid Zyner inzigten klaar aantoonde, en redenen gaf voor het in Zee zenden van de Brittifche Vlooten, die ontegenzeggelyk waren. De partydig-
heid



van ENGELAND, 57 heid tulïchen de Britfche en Spaanfche Hoven wierd vermeerderd , doordien de Koning van Spanje den Hertog van Ripperda, die zyne fchuilplaats genomen had in 't Hotel van dén Groot Brittannifchen Ambalfadeur, in hegtenis deed nemen. Schoon Gibraltar belegerd was , maakte 't zelve niettemin, door de dapperheid der Engelfche Troepen, een wakkere verdediging, en 't Beleg wierd na 's Konings dood, uit hoofde van een Traktaat van Vriendfchap, opgebroken. Den 20 Maart overleed die groote Wiskonftenaar, Sir I/aak Newton, Meefter van 's Konings Munt en Preiident van de Koninglyke Sociëteit.
Vr. Wanneer vertrok de Koning buiten 's lands?
Antw. Op Saterdag, den 3 Juny 1727, na dat hy de Lords Juflices benoemd had, 't welke waren; de Aartsbiflchop van Caraierbury, de Lord Kanfelier, de Hertogen van Devonshire, Dor Jet, Grafton, Bolton, Argyle , Newcadle, de Graaven van Berkeley en Godolphin, de BurggraaVen Townsbenden Harcourt, de Lords Carteret en Trevor, benevens Sir Robert Walpole. Zyne Majefteit ging te Greenwicb aan boord vari 't Jagt Carolina; vergezeld met de Lords Islai en Townshend in een ander Jagt. Deeze bleeven, tot Maandag toe , te Gravefend leggen , wanneer zig, naby Gunfleet, de Schout by nagt Morrice daar by voegde, en meteen goeden Wind afgezeild zynde , kwam dé Koning , 's Dingsdags te 's Gravendale in Holland aan, wordende van daar, met een E Sta-



j8 VERVOLG der HISTORIE Staten-Jagt, naar de Paart gebragt, alwaar zyne Majefteit den 7 aan land flapte en dien aagt vertoef de.
Pr. Was Jeeze Reis niet doodelyk voor 11 den Koning?
Antw'. Ja. Van de Paart verreisde zyne Majefteit den volgenden ogtend naar Hanover, onder 't geleide der Detachementen, welken de STA ATEN tot zyn Escorte'gefchi'kt hadden over hun Grondgebied. Op Vrydag den 9 Juny , 'tuflchen tien en elf uuren 's avonds, kwam de Koning in redelyke Gezondheid te Delden, alwaar hy dien avond vry hartig at, inzonderheid van een Meloen, die zyne Majefteit niet wel bekwam, zo 't fenyrit : want den volgenden morgenftond, te drie uuren weder op reis gaande, was Hy niet ver, of wierd bevangen met Kolyk. Te hingen komende cn geen luft tot eten hebbende, deed de Koning , die 'er zeer op gefteld was om zyn eigen Heerfchappyen tc bereiken, zig aderlaten , cn reisde voort; fchoon de Heercn van zyn Gevolg hem zeer crnftigfmeekten, dat Hy te hingen zou vertoeven. Hy wierd dan, al voortrydende in de Koets, bevangen met een foort van Slaapziekte , en leunde tegen een Heer , die de eer had van nevens zyne Majefteit te zitten , tot dat Hy eindelyk zeide, 'tiséetmy ie'dddii. Men bragt den Koning egter, nog levendig, omtrent te tien uuren 's avonds , in 't Paleis van zyn Broeder, den Hertog yan Tork, te Osnabrng , alwaar Hy omtrent een uur na middernagt, (tc één uuren's morgens den
11 I



van ENGELAND. 59
Ti Juny 1727) na nog eens adergelaten te zyn, overleed. De Koning ging in het 68fte jaar zyns Ouderdoms en net 13de van zyne Regeering. Zyn Lyk, naderhand in Lood bewonden, wierd in ftilte ter aarde befteld by de overblyfzels van zyne doorluchtige Voorouders. Hem volgde, zo in zyne Koninglyke als Kcurvorftelyke Heerfchappyen op, zyn eenige Zoon, de Prins van Wales, federt Koning van Groot-Brütannie, onder den naam van GEORGE den II., die, met zyne Gcmaalin , de Koningin Carolina, den 11 October van dat Jaar gekroond wierd.
George de II. LIfte Souverein van E Nc eland en de VUIfte van GrootBrittannie.
Van 1727. tot 1750.
Pauzen. Keizers. Franfche Koning. Bened. XIII. Karel VI. Lodewyk XV.
1724 1711 1715
ClemensXII. Karel VII.
1730 1740 /
Bened. XIV. Franc. Steph.
1740 1745 Clemens XIII.
Ï758
Vr. In welken ftaat waren de zaaken, toen George de II. den Troon beklom? ■ Antw. In eenen hachlykenten aanzien E 2 der



6o VERVOLG der HISTORIE der vryheden van Europa, maar niet ten opzigte der rulle van Groot - Brittannie: wiens volkeren voorgenomen hadden, hunne rechten cn vrvhedcn , benevens de opvolging in het Doorluchtig Huis van Hanover te handhaaven.
Vr. Welke waren de eerfte flappen, die in den beginne deezer regééring gemaakt werden ?
Antw. Zyiie Majefteit verklaarde m de Raadsvergadering, dat hy den Godsdienft, de wetten en vryheden van het Koningkryk befchermen, en de verdragen , door den laatften Koning ingegaan , onderhouden wilde. Toen het Parlement op den 27 Juny, J727. vergaderde, was des Konings aanfpraak van den Troon een vroegtydig blyk van de vaderlyke teederheid zyner Majefteit voor zyn volk. Men vernam 'er terftond uit, dat zyn ontwerp , met betrekking tot de buitenlandfche zaaken, niet verfchildc van dat van wylen den Koning, zynen Vader. Door de beide Huizen werden den Koning brieven van rouwbeklag en gelukwenfching aangebooden. Den 29 Juny beflooten de Gemeenten eenpaariglyk, aan zyne Majefteit , om de koften zyner Hofhouding goed te maaken, dezelfde fom, naamelyk 700000 ponden fterlings 's jaars, toe te ftaan, als wylen de Koning, zyn Vader, fteeds genooten had. Vervolgens werd by het Parlement vaftgefteld , dat men aan haare Majefteit, de Koninginne Karolina, ingevalle zy haaren Gemaal overleefde, tot onderhoud van haaren Hof ftaat , iooooo
pon-



van ENGELAND. 6r ponden fterlings 's jaars, benevens het Paleis van Somerjethoufe , en het huis en de landeryen te Richmond-Old-Park inwilligen zoude. Het behaagde zyner Majefteit het Opperbewind der Zuidzee - Kompagnie aan te neemen. De Heer Robert Walpole ftond niet minder in gunfte by den tegenwoordigen Koning, dan hy by den laatften Souverein geweeft was. By het eindigen deezer korte Zitting, zeide zyne Majefteit, het Parlement bedankt hebbende voor den onderftand aan hem en zyne familie ingewilligd, onder anderen het volgende : „ 't Is een groot geluk voor my, dat ik de Natic in eenen zoo voorfpoedigen en bloeijenden ftaat zie; in het hoogfte toppunt „ van eer en roem; magtig om het even„ wigt van Europa met kracht ftaande te ,, houden; verdeedigende haare oude voorrechten cn bezittingen; en dc glorie der ,, Groot-Brittannifchc Kroonc handhaaven,, de ". Voorts betuigde hy zyn groot genoegen wegens de cendragt, die tuflchen de Kerk van Engeland en de Proteftantfche Ongelykfonnigcn ftand greep. Den 7 Auguflus deed de Koning, by eene Proclamatie, dit Parlement fcheiden, en een nieuw uitfehryven,
Fr. Welke maatregels werden 'er vervolgens genomen V
Ant-w. Het Minifterie, dcRaad en 'sKc> nings Huishouding werden vaftgcftekl. De Hertog van Newcajli? , en Lord'f'ownfbend, blecven in de waardigheid van SekretariiTen van Staat. De Heer Pelham werd aange.E 3 ftcltl



62 VERVOLG der HISTORIE field tot Sekretaris in zaaken van Oorlog. DeHertog van Rutland tot Kanfelier van hec Hertogdom Lancafter. De Heer Robert Walpole tot Kanfelier van den Excbequer, cn eerften Lord-Thefauricr. Door de vereeniging üeezer twee bedieningen in zynen perfoon, werdhy als eerfte Staatsdienaar aangemerkt. Lord Torrington werd aan het hoofd der Admiraliteit geplaatft; de Graaf van Chesterfield werd benoemd tot Ambafladeur na Holland, en Lord Carter et tot Onderkoning van Ierland. Op Lord Majors dag, vereerden hunne Majefteiten het feftyn, by die gelegenheid gegeeven , met hunne tegenwoordigheid. De Spanjaards belegerden GibraHar , cn weigerden het Zuid-ZeeSchip , Prins Frederik genaamd , weerom te geeven. Er werden onderhandelingen begonnen tulfchen Groot - Brittannie en Spanje ; en zelfs een foort van vergelyk geflooten te Pardo, naby Madrid. Een verdrag , welk naderhand veel geruchts maakte , werd getroffen tuflchen zyne Brittannifche Majefteit cn den Hertog van Brunsncyk-Luncnburg-Wolfenbuttel. Den 23 January 1727. begon het nieuwe Parlement zyne zitting; wanneer de Schildknaap Arthur Onslow met volkomene eehpaarigheid tot Spreeker verkcoren werd ; in welken verhoeven ftaat hy bleef tot den r8 Maart 1761. als wanneer hy 'er afftand van deed, hebbende grootere eerbewyzingen ontvanhen, dan men ooit te vooren aan iemand zyner voorgangeren betoond had. Zyne Majefteit gaf, in zyne aanfpraak, te kennen ,



van ENGELAND. 63 dat hy hoop had tot het herftel der ruftc van Europa; en beval de vermeerdering der Zeeluiden , met ernft, aan. Deeze aanfpraak, die eene eerlyke genoemd werd, was van eene zeer goede uitwerking; en by deeze gelegenheid waren de Addreiïên der beide Huizen aan den Koning met de leevendiglte uitdrukkingen van getrouwe aanklecving bezield. Vervolgens werd een onderftand ingewilligd. De Heer Robert Walpole was nu in zyne volle magt. Het Karakter van deezen Staats-diénaar is, dooide Gcfchiedfchryvers, zeer verfchillende afgebeeld; fommigen leggen hem te lalt,dat hy zich heeft laaten omkoopen; doch anderen pryzen zyn Staatsbeftier, als allen lof verdienende. Hy bezat 't geen men, ten opzigte van eenen Heer van middelen, voor eene genoegzaame geleerdheid aanziet ; doch ny kweekte het flechts in zoo verre aan,-als hy oordeelde, dat het hem, als eenen Staatsdienaar, eens van nut zou kunnen zyn. Als ccn Sprcekcr in het Parlement was hy koel, doch klaar. Miilchien fprak hy ccn weinig tc dikwyls, naar eenen perfoon" van zynen rang gerekend; maar dit moet men alleenlyk daaraan toefchryven, dat hy, beter dan iemand zyner vrienden , de zaaken verftond, en ze daarom ook beter kon ontvouwen.
Vr. Verhaal dc overige verrichtingen van dit Jaar.
Antiv. Naa ccnen hecvigen twift in het Laager-Huis , werd 'er beflootcn , de Heljlfche Krygsbcnden wederom te gcE 4 brui-



64 VERVOLG der HISTORIE bruiken. Den 26 February werd een, onderftand, van byna vier Millioenen, vergund. De misnoegden namen uit de vermeerdering der Nationaale uitgaaven gelegenheid, om zich ftyf daar tegen te verzetten ; fommigen hunner hoofden bragten eenen ftaat van 's Lands fchulden aan 't licht, De Heer William Pulteney benoemde de verandering der Geldmiddelen , beftaande in eene voortzetting der Schattingen ; en beweerde krachtiglyk, dat het zinkend-fonds Hechts een prachtig en grootfeh ontwerp was, welk, zedert het in't gebruik geraakt was, 's Lands fchulden merkelyk had doen toeneemen. Deeze werd beantwoord door den Heer Nathaniel Gould, een'Koopman en Lid van het Parlement. De Hecren William Pulteney , Shippen en Daniël Pulteney , die van wege zyne zeer uitgeftvekte kennis der openbaare en buitenlandfche zaaken in groote achting was , kweeten zich, ten deczen tyde, by uitftek. De twift omtrent het groote ftuk "van 's Lands fchulden eindigde ten voordeele van den Staatsdienaar. De ftaat van 's Lands fchulden werd voor zyne Majefteit opengelegd, die den 28 May een einde van de Zitting maakte.
Vr. Wat werd 'er buitenslands verricht?
Antw. Den 19 Juny werd 'er tc Soijfons eene Vreede-handcling geopend, welke dc oogen van gantfeh Europa tot zich trok. De voornaamfte Gevolmagtigdenvan GrootBrittannie, waren de Schildknaap William Stcgibope, (naaderhand Graaf van Harring-
ton;)



van ENGELAND. 65 ion ;) de Schildknaap Horatius Walpole , (naaderhand Lord Walpole;') en de Schildknaap Stepten Points. Die van den Keizer, waren de Graaven van .Zinzendorf, en van Windisgratz, en de Baron van Pentenriedter. Voor het Franfche Hof, verfchcenen de Kardinaal Fleary,de Marquis de Fenelon, en de Burggraaf de Brancar: cn voor dat van Spanje, de Hertog de Bournonville, de Marquis de Santa Cruz, en Don Ignatio de Bernachea. De Hollanders , de Zweeden, de Deenen, de Ruffen, de Polakken; als ook de Hertogen van Holftein, en Parma, en de Keurvorften van Beijeren en den Pa/f *, hadden 'er insgelyks hunne- verfcheidene Afgezanten. Eenige dagen werden 'er in pligtpleegingen cn fcftynen doorgebragt, Uit den Hechten voortgang , dien het Hof van Spanje maakte , bleek het klaar , dat deflëlfs oogmerk- alleenlyk was , de Bondgenooten van het verdrag van Hanover zoo lang om den tuin te leiden , tot dat hunne Gallioenen behouden zouden binnen gcloopen zyn. De Spanjaards drongen fteeds aan op het herftel van Gibraltar en PortMabon; cn de Keizer verzuimde de Maatfchappy van Oftende te onderftcunen. De gemelde Vreedchandeling liep naaderhand tot niet. Dewyl de Hertog van Parma den Pretendent genpodigd had , om in zyne Staaten zich op te houden, zullende hem de eer , die den Koning van Groot-Brittannie toekomt, beweczen worden; zoo kreeg deffclfs Agent, de Heer Como , bevel, om binnen twee dagen uit het Koiiingkryk te E 5 ' ver-



66 VERVOLG der HISTORIE vertrekken. Het belang, der Proteftantcn in Duitfchland leed een mcrkelyk verlies, door den dood van den waardigen Prins, zyneKoningklykeHoogheid, Ernjt/luguftus, Biflchop van "Osnabrug , Broeder van Koning George den I. Den 4 December kwam zyne Koningklyke Hoogheid Prins Frederik, van Hanover te S. James aan , tot groote blydfchap der gehcele Natie, die zich met recht het allcrbeminnelykfte denkbeeld van deffelfs Karakter geformd had. Zyne fchielyke overkomft fchreef men , in 't algemeen , toe aan fommige zwaarigheden, die door den geheimen Raad daar uit opgemaakt werden, dat 'er geen Prins van Walles, in Groot-Brittannie, tegenwoordig was. Men hield fteeds een waakend oog omtrent dc zaaken van Ierland , alwaar Lord Carferet met byzondere eenpaarigheid en toejuiching ontvangen was. Ten deezen tyde werden iv 1. :n -bouw, de Handwerken, enz. ia dat Koninkryk, grootelyks, verbeterd. De rds gingen fteeds voort met hunne 1 ingco (zynde niet anders dan daa/.1 • r::ovcry, en van de onmeni 're wreedheden) in Amerika, daar
ccn Éfquader Engelfche Oorlog-Schepen, onderbevel van den Vice-Admiraal Hojier, vtii. Middekrwyle werden de onderhandelingcn wegens "den Vreede tc Fontainebtet - ■ n ec ernfl, voortgezet. Dc Koningin yan S an[es eene achterhoudende, moedige cn Iiftige Vorftin, en hebbende een byzonder doelwit om haare familie groot tc maaken , handelde bedektelyk. Tuffciieu
de



van ENGELAND. 67
de Koningklykc Huizen van Spanje en Portugal werd een wcderzydfchHuwlyk geflooten.
Pr. Welke waren de gebcurteniflen des jaars 1728?
Antw. Het Parlement vergaderde den 21 January 1728.ZyneMajeft.cit toonde zich, in zyne aanfpraak, zeer bcgecrig om het uitberften van eenen Oorlog voortekomen ; welke zeer beruchte aanfpraak van lbmmigen aangemerkt werd, als een famcnftelfel van de lift der Staatsdicnaaren ; terwyl anderen dezelve voor eene oprechte verklaaring van den waaren ftaat van Europa hielden ; voor zoo verre Groot - Brittannie in het gewichtig ftuk van Vreede of Oorlog begrecpen was. Deeze tcgenworfteling der Er. gel ft ben , ten aanzien van hun deel neemen in eenen Oorlog, was zeer voordceiig voor hunne Vyanden. De plunderingen der Spanjaarden in Amerika waren zoo onaangenaam als verongelyker.de ; waarvan daan de Engelfche Natie als van begeerte brandde om ze te beteugelen. Het Addrcs veroorzaakte zeer heevigc krakkeelen , by gelegenheid van deeze weinige woorden in de aanfpraak, te wecten: om den Koophandel van het Ryk te beveiligen; voor welken de tegenparty had willen gefteld hebben, 07» den Koophandel van het Ryk te berjheüen. Toen het onderzoek , waarom de Vloot van den Admiraal Hof er zoo lang buiten ccnig bedryf in Amerika geweefl was , in overweeging genomen werd , maakte dc Admiraal Pei non eene aanmerkelyke vertooning in den twift daar over : De bekwaara-
ttc



68 VERVOLG der HISTORIE fte Spreekers, zoo voor als tegen de maatregels der regeering, deeden hun uiterfte beft; waarop, ten laatfte, beflooten werd, dat het woord beveiligen blyven zou ; en het Addres werd overgegeeven. Prins Frederik was toen incognito in het Huis der Gemeenten tegenwoordig. ' Vervolgens werd 'er over het Leger getwift.
Vr. Decden de Spanjaards hunne verongelykingcn nog al voortduuren ?
Antw. Jaa , 't welk de Natie ook nog meer aanhitfte ; in zoo verre , dat veele Steden en Burgten , voornaamelyk Briftol en Liverpool, over dat onderwerp, verzoekfchriften by het Parlement inleverden. Van den anderen kant dreeven de Spanjaards, dat dc Engelfchen zouden uitgeflooten worden van het recht zoo om verwhout in Ccmpeachy te hakken , als om handel te dryven op die Baai. De Gemeenten wendden zich toen tot den Koning, hem onderdaaniglyk verzoekende, dat hy zyne uiterfte poogingen wilde aanwenden, om derooveryen der Spanjaarden te bedwingen: waarop zyne Majefteit zeer gunftig antwoordde. Zeftig duizend ponden, ten dienfte van het laatfte jaar geheft , doch niet berekend zynde, gaven gelegenheid tot grooten twift; Voorts werd onderzoek gedaan (voornaamelvk op aanhouden van den Generaal Oglethorpej na den ftaat der openbaare Gcvangkeniffen; en, dewyl het bleek, dat 'er groote wreedheden in bedrecven waren, inzonderheid aan den Ridder William Ricb, die in de F/eeï-Gevangkenis,
op



van ENGELAND- 6o cp bevel van den Provooft met boeijen bekaden was; werden Thomas Bambridge , die toen Provooft was, en John Huggins^az. in de Gevangkenis van Newgate gebragt, en naauw opgeflooten; 'er kwam ook een Bil ten voorfchyn tot verbetering der Fleet. Gevangkenis.
Vr. Maakte niet het onmaatig gebruik van eenen fterken drank, Jenever genaamd, ten deezen tyde, eene groote verwoefling onder het gemeene voik ?
Antw. Jaa, en dit maakte, dat 'er eene belafting van vyf Schellingen op het Gallon (a), voor den Verkooper , gelegd wierd; en twintig ponden in het jaar voor de vergunning om het te moogen verkoopen. De jaarlykfche onderfland zyner Majefleit werd tot 800000 ponden verhoogd, en hy tefFens in ftaat gefield , om 'van de Heeren Eigenaaren van Karolina alle hunne tytels en belangen in die Provintic tc koopen. Men bragt eene Bil in tot krachtdaadigere weering van kuipery en omkooping , welke door de Lords zeer aanmerkelyk verbeterd werd. Het gerucht aangaande de overgaave van Gibraltar, welke men waande , dat wylen zyne Majefleit beloofd had, werd hernieuwd. De Bil om aan den Koning 115000 ponden toe te flaan tot goedmaaking der achterftallen zyner Hofhouding , vond grooten tegenftand in het HoogerHuis. Geduurende deeze Zitting van het Parlement viel 'er zeer veel voor. Men
deed
(n") [Gallon is ectrc Engelfche maat , houdende drie Hcllandfclji mingcls.]



70 VERVOLG der HISTORIE deed eenen voorflag , om te Gibraltar een Burgerlyk Gouvernement op te rechten, en het "tot eene vrye Haven te maaken. Den 14 May werd deeze Zitting geëindigd , wanneer zyne Majefteit verklaarde, dat hy voorneemens was, zyne Didtfche Staaten tc bezoeken , cn de' regeering middelerwyle in handen der Koninginnc te laaten. De Kardinaal Fleury wendde zyne uiterfte vlyt aan, om alle de partyen in eene goede gezindheid te houden. Zyne Majefteit vertrok dit jaar na Duitfchland, met oogmerk, om fommige verfchillen , tulfchen de Regeering van Hanover en den Koning van PrUiffen gereczen , by tc leggen. De zaak des Hertogs van Mekelenburg, die door den Keizer wegens wreedheid, dwingelandy,enz. befchuldigdwerd,maakte ecnig gerucht.
Vr. Wanneer werd het beruchte Traktaat van Bevitte tulfchen zyne Brittannifcbe Ma]cfteit cn den KatholvkenKoning geflooten?
Antw. Ben 9 November 1728. De GrootBrittannifcbe Gevolmagtigden waren de Kolonel Stanhope , naaderhand Graaf van Harrington (een man van groote oprechtheid en bekwaamheden ten aanzien van buitrmlandfche zaaken) en de Heer Keene; en die van Spanje waren de Marquis de las Paz, cn Don Jofeph Patinbo. Volgens het negende artvkél van dit Traktaat,moeften 6000 Man der Krvgstroepen zyner Katholyke Majefteit in''Leghorn, Porto Ferraro, Parma cn Placentia gelegd worden,om de onmiddelbaare opvolging van Don Carlos in dc gemelde Staatcn te verzekeren. Van
den



van ENGELAND. ?t den anderen kant werden ook de verfchiïlcn wegens de genoraene Schepen en derzelvcr Laadingen, en inzonderheid de zaakwegens het Schip Prins Frederik beflisiL Dit Traktaat (te'ffehs met dc andere gebeurteniffen) bragt naaderhand groote veranderingen , ten aanzien der magt in Europa , tc wecge.
Vr. Wat gebeurde 'er in den jaare 1729?
Antw. Het Parlement kwam by een den 13 January 1729., wanneer zyne Majefteit hetzelve geluk wenichte over den getroffen Vreede met Spanje, cn de voorkoming van de rampen des Obrlogs. Deeze aanfpraak gaf gelegenheid tot zwaare debatten in beide Huizen , wordende 'er verfcheidene tegenwerpingen tegen dit Traktaat gemaakt. Eene wolk van Schryvcreh vatte ter deczer gelegenheid hunne Pennen op; en men moet bekennen , dat de Advokaaten van den Staatsraad, in 't algemeen, de allerflcchtfte Schryvers waren , waarvan men zich had kunnen bedienen. De tegenftreevers , gebruik maakende van bekwaame Spreekeren en Schry veren, drukten der Natie (voornaamclyk het handeldryvende gedeelte van dezelve) dc ftcrkfte vooringenomenheden tegen de geheele onderhandeling in. De Keizer was' grootclyks geftoord over dit Traktaat ; en hy bereidde zich hierom ten oorloge. Gebrek van geld hebbende , floeg hy eene onderhandeling voor om 4CC000 ponden fterlings in Engeland ter leen te ncemen , waarover dc Regeering zeer te onvreeden was ; zy verbeeldde



ja VERVOLG der HISTORIE beeldde zich, dat men 'er gebruik van zoü maaken om de ruft van Grobt-BHttdnnïe té ftooren; en hierom werd 'er een Bil mgcbragt om te beletten, dat geene Engelfche Ondcrdaanen , zonder 's Konings uitdrukkelyke vergunning, eenig geld aan vreemde Mogendheden zouden rnoogen lecnen. Dit verwekte zeer heevige debatten. Voor den dienft van het loopende jaar werden 17709 Man Land-Troepen ingewilligd. Ook werden twee Schellingen Land - tax tocgeftaan. Dat de Heffifche troepen, en die des Hcrtogs van Woljenbuttel , in Ens-elfcbe foldy bleeven , gaf aanleiding tot eenen heevigen twift. Men bragt eene Bil in, om perfoonen die eenige bediening, van zyncMajeftcit af hangkelyk,bekleedden, of eenige Jaarwedde van den Koning ontvingen , onbekwaam te verklaaren om in het'Parlement tc zitten. Zy werd de Penfion-Bill genoemd, en in het Hooger - Huis - verworpen. Dccze Bil veroorzaakte een fterk krakkeel tuffchen de Staatsdienaars cn hunne Tegenftreevers. De Gemeenten gaven een Addrcs in, betreffende de Veilingwerken van Duinkerken. Men was 'er nu over uit, om den Ocjl-IndifchenHandel.men tc leggen , zynde de handveft dier Kompagnie3 toen zeer naby haar einde. Den 9 April werden, ten dien einde, eenigeVerzoekfehriften by het Laager-Huis ingeleverd ; doch , niettegenftaande zy dooiden Heer John Bamard , en andere aanzienlyke Kooplieden , met ernft, werden aangedrongen, verwierp men dezelven.



van ENGELAND. 73
Vcrfcheidcne Bils werden in deeze Zitting goedgekeurd. De Zout-tax werd afgefchaft; en eene zeer treflyke Akte, betreffende de betere fchikking der Juries of der vergaderingen van gezwoorene Goemannen , toegeftaan, en dus alle onrechtvaardige Samenraaping van dezelven daar door verhinderd. Ook werd 'er eene andere Akte goedgekeurd , dienende ter uitbreiding cn verbetering ecner Akte, ten voordeele van Schuldenaaren , met betrekking tot het in hechtenis neemen hunner Perfoonen. Ten deezen tyde had eene al te groote flaphcid in de regeering de overhand in Engeland ; het laager flach van Volk gaf zich over tot allerleie foort van godtlooshcid; en die van hoogeren rang leefden zeer ongebonden. Brand-brieven gingen iterk in zwang; en de Staatsraad werd door Schotfchriftcn zeer geklierd. Het Parlement werd toen verfchooven tot den 14 July eerftkomende. Het Parlement van Ierland was , onder Lord Granville, onvermoeid beezig in het beraamen der belle maatregelen tot welzyn van het gemeen.
Vr. Welke waren de meell aanmerkelyke buitenkndfche Gcbeurtenilfen des jaars 1730?
Antw. De jonge Czaar Pieter overleed aan de Kinderpokjes. De Kroonprins van Pruiflen, ondernomen hebbende zynen Vader te ontvlugten, werd te rug gebragt en naauw opgellooten; terwyl Katt, zyn byzondere gunfteling , onthoofd werd. De beroemde VitJor Amadeus, Koning van F Sar-



14 VERVOLG der HISTORIE
Sardinië, deed afftand van den Troon; en wilde dien naaderhand wederom beklommen hebben , doch zyn Zoon wilde het niet toelaaten. De Bulle Unigenitus veroorzaakte groote oneenighedcn in Frankryk. De Spanjaards bouwden een Fort , welk 'een groot gedeelte der Baai van Gibraltar beftrcek. Paus BenediStus de XIII. overleed, en werd opgevolgd door den Kardinaal Corjini, onder den naam van Clemens den XII. Die van Corfika vatten de Wapens op tegen de Genueezen, hunne onbarmhartige Souvereinen. De Groote-Heer werd afgezet en in de Gcvangkenis geworpen ; en zyn Neef Mahomet in zyne plaats op den Troon gebragt ; welke buitengewoone opftand door eenen Patrona Alii; een Hecht Kaerel, begonnen werd. De Koning van Ziveeden werd Landgraaf van HeJJen-KaJJel, door het overlyden van zynen Vader. Het vermoogen van den Heer Robert Walpole, en deffclfs familie , nam dagelyks toe ; en zyne naabeftaanden en vrienden werden tot de gewichtigllc Bedieningen bevorderd. Dit ftiet veelen ouden Bedienden van de Kroone grootelyks tegen de borft, die daarop hunne Ampten neerleiden ; en, onder anderen, Lord Townshend , die , een oprecht Voorftander der Proteftantfche opvolging , een gunfteling van wylen den laatften Koning geweeft was.
Ph Wanneer begon de Zitting van het Parlement in den jaare 1731 ? Antw. Den 21 January. De Keizer, en
zy-



van ENGELAND. 7j
zyne Staatsdienaars, verklaarden zich nog fteeds tegen het Traktaat van Seville. Het Dank-Addres wegens 's Konings aanfpraak gaf, thans , aanleiding tot fterke debatten in het Laager-Huis. De PenfionBill werd nu wederom herleevendigd; wanneer de Bilfchop van Bangor eene reedevoering deed , waardoor hy zich de ver^ ontwaardiging van alle de tegenftree veren der regeering op den hals haalde. Deeze Bil werd door het Hoogcr - Huis gantfehelyk verworpen. Men maakte eenige beweeging tegen het aanhoudend verblyf der Heffifcbe Krygstroepen , ten getale van 12000 Man , in Brittannifche Soldy ; als mede tegen het betaalen der onderftandgelden aan den Hertog van Wolfenbuttel; doch beiden werden ten laatfte goedgekeurd. De zaaken van Gibraltar , alwaar men bevel gegeeven had een Burgerlyk 1 Gouvernement op te rechten , hielden 1 het Laager - Huis , grootelyks , beezig. Pasquillcn fchryven ging nu op eene allerI buitenfpoorigfte wyze in zwang. Omtrent i deezen tyd kwam 'er een zeer berucht Tydfchrift, de Craftsman genoemd, ten ' voorfchyn. Wylen Lord Bolingbroke had i in deffelfs opftcl mede de hand; maar de ' voornaamfte Schryver van hetzelve werd
gezegd te zyn de Heer IV. P. , die zich, in Green-Park, in een tweegevecht begaf, met Lord Hervey, by gelegenheid van een merkwaardig ftaatkundig Pasquil. Ook werd bevolen , dat alle Gerechts - handelingen F 2 voort-



76 ■ VERVOLG der HISTORIE voortaan niet meer in het Latyn , maarin het En%elfcb zouden begreepen zyn.
Vr-, Wat voerden de Keizer en dc Koning van Spanje uit?
Antw. Eene onderhandeling , tuflchen de Hoven van Weenen en Londen begonnen, was nu tamelyk verre gevorderd; wanneer de Spaanfche Ambaffadcur te Parys verklaarde , dat de Koning , zyn Meefter, zich volkomen ontflagen rekende van de ver-
Èligtingen van het Traktaat van Sevüle. )en 16 Maart werd een Traktaat, het tweede Traktaat van Weenen genoemd , getekend tuflchen den Keizer cn zyne GrootBrittannijche Majefteit. Naa verfcheidene zwaarigheden, voegden de Algemeene Staaten zich by dit Traktaat , waardoor de Kompagnie van Oftende vernietigd werd. Men leverde fommige Verzoekfchriften , tegen de verwoeftingen der Spanjaarden , aan het Laager - Huis over , waarop groote twiftingen ontftonden. De belooningen der Gerechts-hoven werden, in deeze Zitting, emftiglyk, overwoogen : het bleek , dat deeze Rechtbanken niet minder eene hervorming noodig hadden dan de Gevangkeniflen. Men bragt ook eene Bil in van het grootfte belang voor den Koophandel van Grooi-Brittannie, om 's Konings Suiker-Plantaadjen in Amerika beter te beveiligen en te bezetten want men vernam, dat 'er een zeer zwaare handel begonnen was tuflchen Nieuw - Engeland en de Franfche Volkplantingen in Amerika ;



van ENGELAND. 77 tot volftrekten ondergang der Engelfche Suiker-Eilanden. De Penfion - BUI werd goedgekeurd in het Laager-Huis, doch verworpen door dat der Lords , die over deeze tegenkanting grootelyks gebelgd waren. Deeze Zitting was zeer woelig; en de tegenkanting werd met groote kunft en niet mindere drift begonnen en voortgezet. De Heer Charles Wager zeilde met eene Vloot na Spanje; cn toen Don Carlos geruft gezeetcn was in Italië , keerde de Heer Charles met zyne Vloot na Engeland te rug ; dit gefchiedde den 10 December 1731. by welke gelegenheid de Natie dacht, dat 'er eene vlek op de Brittan-
nifche vlag gekomen was. In dit jaar ovcrleed Fz'fo/tf, Hertog van Wharton , een heer van zeer groote vermoogens, waarvan hy echter het allerllcchtfte gebruik maakte. De Hertog van Lotheringen bezocht Engeland, met oogmerk, gelyk men zederd onderftcld heeft, om eens naa te vorfchen,in hoe verre zyne Groot-Brittanv.ifche Majefteit, met wien hy verfcheidene geheime mondgefprekken hield , zyn voorgenomen Huwlykmet 's Keizers Dochter en Erfgenaame goedkeuren mogte.
Vr. Wanneer vergaderde het Parlement in den jaarc 1732?
Antw. Den 13 January; wanneer zyne Majefteit zyn volk geluk wenfehte met den voorfpoed, dien zy genooten , en teffens met de herftelde ruft van Europa ; en zyne aanfpraak met deeze woorden befloot: „ De pligtfchuldige gehoorzaamheid en F 3 „ toe-



78 VERVOLG der HISTORIE
,, toegeneegenheid myner Onderdaancn, zyn de gcheele vergelding, welke ik, ter beantwoording aan myne vaderlyke „ liefde en zorge voor hun, verlange". Omtrent deezen tyd overleed de Heer Daniël Pulteney, een zeer waardig Edelman van uitftcekende bekwaamheden , wiens verlies een gevoelige flag voor de tegenflxeevers was. Een Dank-Addres, wegens de bovengemelde aanfpraak, werd vervolgens toegeltemd. De Heer Horatius Walpole trachtte , in eene lange reedevoering', het gantfche gedrag der regeering te billyken. De twift, voor en tegen het op de been houden van een Leger, werd aan beide zyden met gelyke drift, en fomtyds met bitterheid, voortgezet. Eene Bil ter vernieuwing van de Zout - tax werd door beide Huizen goed gekeurd. De zaak deizoogenaamde Corporatie wederom op het tapyt gebragt zynde, bleek het, dat fommigen van derzelver dryvers zich aan de alleronrechtvaardigfte handelingen hadden fchuldig gemaakt : waarop de Heeren Robert Sutton en Arcbibald Gr ant uit het Huis gejaagd werden. De eerfte werd door veclen beklaagd. By deeze gelegenheid werd een Brief van Belloni, den Bankier des Pretendents te Rome , over de ftraksgemelde Corporatie, op de Koningklyke Beurs, in 't openbaar, door Beuls handen verbrand. Lord Gage ontdekte een allereerlooft bedrog , in de verkooping der verbeurde goederen van wylen den Graaf van Derwentwater ; waarom de Sersjans Bircb en Den.
nis



' van ENGELAND. 79
nis Bond uit het Huis gedrecven werden, 't Is zeker, dat, in verfcheidene takken dei' regeering , nog fteeds eene flapheid bleef heerfchen. In het Parlement eenige woorden ontftaan zynde , tuifchen de Heeren Pelbam en Pulteney, volgde 'er eene uitdaaging op-, waarop zy beiden uitgingen; doch, door de tuffchenkomfte van het Huis, werden zy met elkander wederom verzoend. De Zitting werd geflooten den 1 Juny. Deezen Zomer bezocht de Koning zyne Staaten in Duitfcbland, laatcndc de Koningin als Regentes in het Ryk. Omtrent deezen tyd verwekte de Bilfchop van Saltsburg eene heevige vervolging tegen zyne Protcftantfche- Onderdaanen. Dc Stad en Vesting Oran in Barbarye werd door de Spanjaards belegerd en ingenomen. Het Huwlyk des Kroonprinfen van Pruiflen met de PrinfciTe van Bevern, bragt eene verzoening tulfchen den Koning, zynen Vader, en hem te weeg. Groote heevigheden borften aan alle kanten onder het volk uit, opeen vermoeden , dat een algemeene Akfys zou ingevoerd worden.
Vr. Wanneer werd het Parlement geopend in den jaarc 1733.?
Antw. Den 16 January; wanneer zyne; Majefteit eene zeer genadige aanfpraak deed. Het Addres der Gemeenten baarde, by die gelegenheid, zeer fterke debatten ; dewyl men Vermoedde, dat de Regecring een algemeene Akfys zocht voor te ftellcn. Het geval der Spaanfche roovcryen veroorzaakte insgelyks zwaare debatten, op eene F 4 voor-



8o VERVOLG der HISTORIE
voorftel, door den Heer Wilfred Lawfon gemaakt , met betrekking tot 's Konings KommiffariiTen in Spanje. De Hoven van Londen en Madrid hadden zich op de plechtigfte wyze verbonden , hunne uiterfte poogingen aan te wenden, ten einde te beletten , dat geene ongeoorloofde daaden door hunne wederzydfche Onderdaanen gepleegd wierden. De zaak der Suiker-Plantaadjen werd hervat. Dit was een artykel van de grootfte aangelegenheid voor het belang van Groot-Brittannie en van onze Suiker-Plantaadjen; en eindigde in eene Akte, „ ter betere beveiliging enaanmoe„ diging van den Koophandel van 's Ko„ nings Suiker-Plantaadjen in Amerika". De Heer John Barnard deed, in den loop van het twiftcn over het bovengemelde onderwerp , zien, dat de oplegging van zwaare laften op eenige Waaren, dc allerftcrkfte verzoeking tot 't Huiken is, die men bedenken kan. Uit het zinkend fonds werden 500000 ponden geligt, waarover een hevige twift in het Parlement ontftond. De Land-tax was nu tot éénen Schelling in het pond verminderd.
Vr. Wanneer werd het beruchte ontwerp van Akfys (om Schattingen van de Wynen en den Tabak te heffen) voor het Parlement gebragt ?
Antw. Den 14 Maart ; en het gaf tot eenen zeer vinnigen twift 'gelegenheid. Een Committêe vaftgefteld zyn de, bleek het, dat nog fteeds groote"bedricgeryen en misbruiken in zwang gingen ten aanzien
van



van ENGELAND. 8r van den Tol, tot naadeel van den Handel, en vermindering der Inkomften. Dc Schepen Perry befloot zyne reedevoering, welke hy tegen die Bil deed,"met te zeggen: ,, Dat hy niet zonder tegcnworftcling kon „ ftil zitten, cn hooren dat het geheele „ ligchaam der Kooplieden van de Stad „ Londen als Schelmen , Smokkelaars , „ cn trouwlooze Handelaars aangemerkt „ wierd ". Geduurende deézen twift , werd de Heer Robert Walpole by die roofzuchtige Staatsdienaars Empfon en Dudley vergeleeken; waarop hy een zeer fcherp antwoord gaf. Ten deezen tyde, waren alle de omleggende Plaatlèn van het LaagerHuis opgepropt van gemeen volk, dat zeer oproerig was; en wanneer de Heer Robert Walpole zich , onbedachtzaamelyk , de woorden van jtoute Bedelaar en liet ontvallen , werden zy nog veel meer verbitterd. De twift duurde tot twee uuren in den morgenftond. De afkeer van het ontwerp werd algemeen : het volk merkte dat aan als eenen voorlooper van willekeurige magt; en het werd door Schotfchriften en Pasquillen zoo fterk aangehitft , dat men byna voor eenen opftand beducht ware. De Schepen Barber , toen Lord - Major van Londen, was 'er met alle magt over uit, om een zeer nadruklyk verzoekfehrift der Stad Londen , tegen die Bil, ten voorfchyh tc brengen. V an alle de andere voornaamfte Steden des Koningkryks werden, insgelyks, krachtige Smeckfchriften in gezonden. De Heer Robert Walpole moeit y in zyn F 5 gaan



fcs VERVOLG der HISTORIE
gaan na , en wederkeeren van het Parlement, menigvuldige belccdigingèn van het gemeen ui titaan ; en eens werd zyn leqven gered door den Heer Cunningbam , een Schotfcb Parlements-Lid, die , zyn zwaard trekkende, het graauw verftrooid'e. Ondertuffchen bleef de Bil fteeken, zonder haar beflag te krygen, 't welk groote vrcugdebedryven veroorzaakte , waarvan fommigen zelfs zeer baldaadig waren, wordende de Staatsdienaar, ten deezen tyde, in beeldtenis verbrand.
Pr. Wat voor zaaken kwamen vervolgens op de baan ?
Antw. Die van de Zzjz^-Zee-Kompagnic, welke eenigzins ontfteld waren ; zynde de Bewindhebbers wegens bedrieglyken handel verdacht gehouden. Ten deezen tyde was Don Gemldino (Fitzgerald) hier Agent des Konings van Spanje , met betrekking tot het /ijftento- Verdrag (a). Willem de I v., Prins van Oranje, een Heer , zoo wegens zyne groote vermoogens, als wegens zyne glansryke deugden, zeer beroemd, trouwde met Anna, Kroonprinfes van Engeland, wier Bruidfchat in 80000 ponden beïtond. Men was van gevoelen , dat deeze vereeniging het belang der Proteftanten , merkelyk ,
ver-
(<0 [Het Spaanfche woord ^AJptnto word gebruikt, om het verdrag of vergeiyk uit te drukken , welk de Koningen van Spanje fomtyds met vreemde Moogendheden niaaken , wanneer zy haar tegen eene zekere geldfomme de vryheid vergunnen , om , voor eenen bepaalden tyd, met Negers of Slaaven uit djrika op Amerika te bandelen.]



van ENGELAND. 83 verfterken zou. Een groot getal der Saltsburgeren, die uit hoofde der vervolging hun Vaderland verhaten hadden, werd na Georgia overgevoerd , (om welk ontwerp ter uitvoer te brengen, de Generaal Qgletborpe onbefchryflyke moeite aangewend had;) het Parlement Hond , ten deezen einde , 10000 ponden toe. Den 11 Juny maakte de Koning een einde van deeze Zitting, in eene korte, maar zeer ernftige, aanlpraak tegen zulken , die verdeeldheden hadden aangerecht. De Ongelykformigen zochten fommige wetten, ;ten hunnen voordeele , veranderd te krygen; doch zy bereikten hun oogmerk niet. Dc Nederlanders werden , grootelyks , ontroerd door een ongeïooflyk getal Zee-wormen , die het Paalwerk vernielden, en hunne Steden in merkelyk gevaar fielden ; doch naaderhand verdweenen deeze Wormen wederom. De Koning van Spanje opende een nieuw ontwerp van Koophandel voor zyne Onderdaanen, tusfchen Oud-Spanje en de Pbilippynfcbe Eilanden , waarover de Nederlanders grootelyks gebelgd waren.
Vr. Welke waren de merkwaardigfte verrichtingen des jaars 1734?
Antw. Den 1. February, overleed Auguflus de Eb., Koning van Poolen, waaruit een ontzachlyke oorlog in Eurppfi ont'fton'dr By deeze gelegenheid waren de Stemgerechtigden in drie partyen verdeeld ; de eene was voor Stanijlaus, eene andere voor den Keurvorft van Saxen, en eene derde voor eenen Inboorling van Poolen, metuit-
llui-



84 VERVOLG der HISTORIE
fluiting van Stanijlaus ; die toen in Frankryk was, en ten laatfte voor Koning van Poolen uitgeroepen werd. Dewyl hy de Schoonvader Zyner Allerchriftelykfte Majefteit is, zo werd hydoor dien Monarch, krachtiglyk, onderfteund, cn kwam, eerlang , over land, te Warfchau aan. TerHond hierop trokken de Troepen des Konings van Frankryk, onder den Hertog van Berivik, na den Rbyn , en waren 'er zeer gelukkig. Hunne wapens waren ook zeer voorfpoedig in Italië. Tuflchen de Hoven van Frankryk, Spanje en Sardinië ,. werd oen verdrag ontworpen ; ten einde Don Carlos tot den Troon van Napels en Sicilië te verheffen. De Hertog van Fillars voerde het bevel, onder Zyne Sardinifcbe Majefteit , in Italië; daar hunne wapens eenen zeer fchielyken voortgang maakten tegen de Keizerlyken , welken zy verfchcidene Steden ontnamen. Het fchriklyk oorlogstooneel , thans in Europa geopend , was voor het Hof van Groot-Brittannie geenzins aangenaam : derhalve gaf hetzelve aan den Heer Keene , 's Konings Afgezant aan het Hof van Madrid, bevel, zyne uiterfte poogingen aan te wenden, om het verfchil tusf hen den Keizer en zyne Katholyke Majefteit by tc leggen. De Graaf van Montijo was toen in Engeland , als Spaanfche Ambafladeur ; deeze Staatsdienaar ftelde alle zyne kunftftreeken aan het Brit fche Hof in 't werk, om de heerfchzuchtige oogmerken der Koninginnc van Spanje te bevorderen ; verklaarende , dat zyne Majefteit



van EN GELAND. 85
de toevlugt nam tot de bemiddeling zyner Brittannifche Majefteit; ten einde, daardoor, eene vriendelykevoldoening tekrygen wegens de beleedigingen, fchaaden en inbreuken op het grondgebied , en tegen den perfoon van Don Carlos, zynen Zoone, gepleegd. Het vertoog , door den Graaf van Montijo aan den Britfcben Staatsraad overgegeevcn, deed klaarlyk zien, dat het Spaanfche Hof tot den oorlog geneegenwas. Middelerwyle wendden dc Staaten der Verecnigde Nederlanden alle moog'elyke vlyt aan om de oorlogende Moogendhcden met elkander te bevreedigen.
Vr. In welke Maand des jaars 1734. werd het Britfche Parlement geopend?
Antw. Den 17 January. Zyne Majefteit maakte, in zyne aanfpraak, gewag van den ftaat der zaaken in Europa , die toen zeer hachlyk was. In den Staatsraad vielen, thans, groote veranderingen voor; de Graaf van Cbeflerfield leide zyn ampt van LordOpper-Rechter neer; wanneer de Hertog van Bolton , Lord Cobbam , en anderen, insgelyks afftand van hunne Bedieningen deeden. De Heer Talbot werd tot LordKanfelier , en de Heer Philip Torke tot "s Konings Opper-Rechter aangefteld. Het Dank-Addres voor 's Konings aanfpraak, gaf gelegenheid tot zeer heevige debatten in het Laager-Huis; als ook tot den voorflag, die toen gemaakt werd: dat , naamelyk , de Brieven van volmagt , aan de Engelfche Staatsdienaars in Frankryk en Spanje gezonden , met betrekking tot het Traktaat van
Se-



86 VERVOLG der HISTORIE Seville, voor het Parlement zouden opengelegd worden. De Heer Robert Walpole deed, ten dien tyde, eene zeer merkwaardige Reedevoering. Het vreedzaam gedrag van deezen Staatsdienaar werd, door zyne vyanden, voor lafhartigheid, of eene gehe ime onderhandeling met Frankryk, uitgekreeten. De Heer Horatius Walpole, in de kennis van Staatszaaken doorkneed, betoonde zich in het Parlement zeer bcezig. Op het melden der woorden omgekochte meerderheid , ontftond 'er een geweldige twift. Het Hemmen wegens de noodige Krygsmagt voor dit jaar, baarde zeer heftige vertoogen; wanneer de Heer Winnington, ccn Edelman van groote bekwaamheden, inzonderheid uitmuntte. Wegens het bovengemelde onderwerp werd inhetHoogcr-Huis eene Bil ingebragt. De Graaf van Chcfterf.eld bediende zich van alle de kracht der welfpreekendheid ten voordeele van die Bi!; doch hy werd tegengefprooken door den Graaf van Scarborougb , een Edelman van groote vermoogens en oprechtheid; en zy werd vervolgens ook verworpen. Men leverde eene Bil in ter beveiliging der vryheid van het Parlement, door het getal der Bedienden in het Laager-Huis te bepaalen; doch zy bleef vruchteloos. Men moet bekennen, dat het kwaad, waarover ten deezen tyde , geklaagd werd , verbetering i'cheen van nooden te hebben. Eene Bil, om de eerlooze ftreeken, in den Aktiehandcl gepleegd , te beletten , ging door beide Huizen, en werd in eene wet veranderd



van ENGELAND. 87
derd voor drie jaaren. Door deëze -Bil werd, byzonder, en zeer nadruklyk } ge' waakt tegen dat foort van Aktie-handel, 1 die, bedricglyker wyze, onder de gedaante van weddingen , gedreeven werd. Men bewees zeer duidelyk , dat de Aktie-handel t met meer ichaadclyke gevolgen verzeld j ging dan het Spel. Liet voorftel tot heri roeping der zevenjaarige Akte , veroor; zaaktc eenen zeer gewichtigen twift in het Laagcr-Huis.
Fr. Wanneer kwam de Prins van Oranje in Engeland aan ? Antw. Den 7 November 1733.. Hywas, ;' by voIrMgï, tot Ridder van den Koulfeband ' verkooren; en werd , met alle moogelyke i blyken van gencegenheid, door het KoningI lyk fluis , te Londen ontvangen, terwyl het f volk mede allerlcie vreugde-bedryven aani Helde. Den 14 Maart, daar aan volgende, j werd het Huwlyk tulfchen het Vorftelyk : paar voltrokken. Vervolgens gaf het Par1 lement zyne toeftemming tot eene Bil, / waardoor aan zyne Doorluchtige Hoogheid het recht van Inboorlingfchap vergund werd. De Prins ging, met zyne Gemalinne, den 22 April, aan boord, om na Holland over te fteeken. Ook werden 'er opene Brieven < goedgekeurd, waarin aan de Kroonprinfes, geduurende haar leeven , 5000 ponden 'sjaars gemaakt werden. Den 16 April werd deeze Zitting ten einde gebragt, door eene zeer beweeglyke Aanfpraak, waarin, ; onder anderen , deeze merkwaardige uitI drukkingen voor kwamen: „ Dat 'er geen



88 VERVOLG der HISTORIE „ onderfcheid zy dan alleen van zulken, „ die de handhaaving onzer tegenwoordi„ ge zeer gelukkige gefteldtenis in Kerk „ en Staat bedoelen, en van zulken , die „ beiden wenfehten omver te ftooten! Dit is het eenig onderfcheid, dat de over„ hand behoorde te hebben in een Land, „ daar het.belang van den Koning en het „ Volk een en het zelfde is; en daar zy „ niet beftaan kunnen, dan langs deezen „ weg ". Op dc vernietiging van het Parlement , was de gcheele Natie zeer begeerig, dat 'er een nieuw verkooren wierde; doch het voornaamfte ftuk , dat zy in 't oog had , was de verkiezing der 16 Schotfche Pairs.
l/r. Welke was de ftand der buitenlandIche zaaken in deezen tyd ?
Antw Koning Stanijlaas werd genoodzaakt , heimelyk , van Dantzig te vlugten, en de Poolfche Kroon aan Auguflus, Keurvorft van Saxen, te laatcn. De Franfchen waren zeer voorfpoedig in Duitfchland. Prins Eugenius voerde het bevel over het Keizerlyke Leger; en de Hertog van Ber<wik , die aan het hoofd der Franfche Krygsmagt was, werd voor Philipsburg gedood. In Italië was de Veldtocht zeer bloedig. Don Carlos nam bezit van Napels, waarvan zyne Katholyke Majefteit hem Koning verklaarde. Dc Graaf van Merci, die de Keizcrlyken gebood, kreeg de neerlaag in den flag van Parma. Dog de Maarfchal van Brogiio, een Franfch Generaal, werd op de vlugt gcflaagen. en verloor omtrent 2000
man.



van ENGELAND, 89 man. Dc groote voorfpocd der Franfche Wapenen, in dat gcweft , was, voornaamelyk, toe te fchryven aan de dapperheid en het beleid des Konings van Sardinië. Engeland betoonde , geduurende deeze Krygsverrichtingen , eene volkomene onzydigheid; en onderhield eene aanzienlyke Zee-magt, onder het bevel van den Heer John Norris, eenen bekwaamen, doch niet gelukkigen, Vlootvoogd. In den Haage werden onderhandelingen , tot het bewerken vaneenen Vreede, begonnen. In Engeland ■ werden, ter bcfcherming van deffelfs rusi te, groote Krygstocruftingcn gemaakt. De oudfte Zoon des Pretendents diendein het Leger van Don Carlos, en gaf byzondere blyken van dapperheid. Een voordeelig Verdrag van Koophandel werd met Rusland geflooten.
Vr. Wanneer begon het nieuwe Parlement zyne Zitting?
Antw. Den 14 January 1735.3 wanneer : zyne Majefteit hetzelve bericht gaf , dat
i hy de bemiddeling tulfchen de oorlogende /'. Moogendheden op zich genomen had; dat
i hy een Traktaat met den Koning van Deei nemarke geflooten had ; en dat het voor 1 Groot-Brittamiezeet dienftig zou zyn, zich
ii in eenen ftaat van tegenweer te ftellen. '' Wegens Addreflen aan den Koning , vie-
llen, in beide Huizen des Parlements, fter1 ke debatten voor. Een getal van dertig . i duizend man werd voor den Zee-dienft des j jaars 1735. bepaald, ingevalle de Franfchen : en Spaanfchen hunne Zee-magt vermeerderG den.



$o VERVOLG der HISTORIE den. De verkiezing der 16 Schotfche Pairs hield, thans, de aandacht van het gemeen, alomme, gaande. Den 13 February leverde de Hertog van Bedford een Verzoekfchrift van de Schotfche Pairs by het Hooger-Huis in, behelzende, dat verfcheidene onbehoorlyke handelwyzen, en onwettige ftreeken, in den loop deezer verkiezing, in 't werk gefteld waren; en, naaderhand, werd 'er ook een vertoog van den zelfden inhoud overgegeeven : doch het Smeekfchrift werd, ten laatfte, wegens verdeeldheid van de hand gewcezen. Het Traktaat met Deenemarke werd, vervolgens, in overweeging genomen, en 'er ontftond een twift op, ten aanzien van denonderftand, welke, by die gelegenheid, beloofd was. De vyanden van den Staatsdienaar fchreeuwden tegen de onkoften; terwyl zyne vrienden , integendeel , aanmerkten , dat het, thans , eene hoofdzorge van Groot-Brittaniiie behoorde te zyn, zich door verbindteniffen met andere Moogendheden te verfterken, opdat het in den tegenwoordigen oorlog niet betrokken wierd. Sommige leden waren, in 't algemeen, tegen zulke verbindteniffen, uit kracht van welken zekere onderftand - gelden aan uitheemfche Vorften moeften betaald worden : doch, ten laatfte , werd de twift ten voordeele van het Traktaat bygelegd. Men deed een onderzoek omtrent het Poft-Comptoir;k\aa.gende de tegenftreevers, dat 'er Brieven geopend waren; waarop geantwoord werd, dat men onmoogelyk eenige kwaade ftreeken,



van ENGELAND. s>r ken, die tegen de Regeering mogten gelmeed worden, zou kunnen ontdekken , indien zy geene willekeurige magt had, om in tyden van algemeen gevaar verdachte Brieven te doen openen.
Vr. Welke waren de verdere verrichtingen van dit jaar ?
Antw. Groote veranderingen werden 'er gemaakt in de Muitery-Bil; de Bedienden , die de omfchryvingen deeden, werden gehouden, yder perfoon, die voor den Stadsrechter eene zaak te bepleiten had , aan té geeven. Dc gevangkelyke opfiuiting van de Wethouderschap der Koningklyke Burgt van Haddington, in Schotland , maakte eenig gerucht. Uit de hierover ontftaane debatten bleek het, dat de Schotfche Wetten , ten aanzien van de vryheid der Onderdaanen, zeer gebrekkig waren. Uit naam der laatfte algemeene Kerkvergadering van Schotland werd een Smeekfchrift overgeleverd tegen de Patroonaatfchappen ; als 2ynde eene groote bezwaarenis , en door geene Gefchriften bekrachtigd. De beberuchte Plaats-Bil werd ingeleverd, doch naaderhand verworpen. De Gemeenten zochten , in deeze Zitting , de Wetten, met betrekking tot de armen, in orde te brengen , en Werkhuizen voor hun op te rechten; maar, dewyl de Zitting teneinde liep , werd 'er niets in gedaan. De Schotfche Leden hadden een groot aandeel in de debatten , geduurende deeze Zitting voorgevallen ; en de Heer Forbes, Lord-Advokaat van Schotland, een Man, zoo bekwaam G 2 als



m VERVOLG der HISTORIE
als oprecht, maakte 'er eene zeer merkelyke vertooning in; voornaamelyk in dat, waar- I jn hy trachtte te bewyzen , dat men , ^n Schotland , Krygsvolk behoorde op dc been I te houden, om de misnoegdheid der Hoog- I Janders te beteugelen , en de Hechte gewoonte van Huiken te verhinderen. Zyne Majefteit werd onderhouden aangaande de Spaanfche rooveryen; doch, dewyl de Zit- , ting, thans, (den 14 May) reeds lang geduurd had, werd in de bovengemelde zaak niets verricht. Den 15 May bragt de Koning deeze Zitting van het Parlement ten einde; geevende, tcffens, aan hetzelve te kennen, dat hy voorgenomen had, deezen Zomer, zyne Ouitfcbe Staatèn te bezoeken, cn de Koningin , middelerwyle , aan het roer der regeering te laaten. De Koningvermaande het Parlement,dien zwaarwichtigen poft zoo ligt voor haare Majefleit te i maaken, als moogelyk zou zyn. ;
Vr. In welken Hand waren de buiten- 1 landfche zaaken ?
Antw. De uitkomft toonde, datdcFrflK- « fchen 'er niet met ernft op bedacht waren, { om Stanijlaus op den Poolfcben Troon te j handhaaven. De Keizer was, grootelyks, t verwonderd over het vreedzaam gedrag zy- n ncr Groot - Brittannifche Majefteit. De on- tj derhandelingen in den Haage werden nog f voortgezet, en liepen, voornaamelyk, over | deeze ftukken : of Stanijlaus, afftand doen- v de van de Poolfche Kroon , den tytel van Koning van Poolen behouden zou ; over j, Don Carlos bezitneeming der Koningkryken
Na-



van ENGELAND. .93
Napels en Sicilië; over de herftelling der Plaatfen, doorbrankryk veroverd; en over de bekrachtiging der pragmatieke Sanctie, door alle de Moogendheden van EuropaOndertulTchen verydckle de hoogmoed van het Keizerlyke Hof, telkens, de vcrfcheidene poogingen , welke door de Hoven, die de bemiddeling hadden op zich genomen , waren aangewend, om een Vreedeverdrag te weeg te brengen. TulTchen de Hoven van Madrid en Lijfabon ontftondeen gefchil, by gelegenheid van eenige verongelykingcn , den wcderzydfchen Afgezanten aangedaan; en , dewyl zyne Portugeefebe Majefteit zich tot den Koning van Groot-Brittannie wendde, zeilde eene fterke Vloot, onder den Heer John Norris, na LiJJabon. Ten deezen tyde waren byna alle de partyen het oorlogen moede. In Italië, hadden de Franfchen, de Spaanfcben en de Sardiniers de overhand; en Don Carlos was tot Koning van Sicilië gekroond. Alle de maatregels, die door den Kardinaal Fleury genomen werden, hadden den Vreede tot haar doelwit. Naa menigvuldige onderhandelingen by de verfcheidene Hoven, werd, ten laatfte, een ftilftand van Wapenen getroffen, waardoor de verdere bloedvergieting in Duitfchlanden Italië geëindigd werd: en, middelcrwyle, werden de onderhandelingen tot eenen algemeenen Vreede fterk voortgezet.
Vr. In welke Maand kwam het Parlement by een, in den jaare 1736?
Antw. Den ij January. Zyne Majefteit G 3 open-



94 VERVOLG der HISTORIE
opende het met eene gunflige aanfpraak. |i Men twiflte, grootelyks, ten aanzien der | verkiezing van de Leden voor de Graaf-1 fchappen York. en Norfolk. Tegen den on- | derfland, die voor dit Jaar vergund werd, | werd Hechts geringe tegenftand gebooden. | Op Kersmis des Jaars 1735., waren de (] Lands-fchuldengereezen totzeve.n-en-veer- f tig Millioenen en 938298 ponden Sterlings; | en verfcheidene ontwerpen werden 'er ten I voorfchyn gebragt, om de interes te vin- H den. Op den 27 April trad zyne Koningly- | ke Hoogheid, Prins Frederik, in den echt I met Prinfeffe Augufia, Zufter des Hertogs I van Saxen-Gotha. Nooit gaf eene Prinfes grooter genoegen aan eene Natie; en nooit bad eene Prinfes eene rechtvaerdigere aanfpraak tot haare geneegenheid. Lord Delaware geleidde haare Hoogheid tot Greenwicb. Hunne Koningklyke Hoogheden ontvingen, by deeze heuchelyke gelegenheid, de gelukwenfchingen van den Lord - Major en de Schepenen. Beide Huizen wenfchten den Koning geluk, over deeze gewenfchte gebeurtenis ; cn de Heer , nu Lord , Lyttleton, en de Heer William Pitt, laatfl Sekretaris van Staat, deeden, by deeze gelegenheid, reedevoeringen,gelyk aan die der befte Reedenaaren, welken Athene of Rome ooit gehad heeft. By het Parle-, ment werd een Verzoekfchrift ingeleverd, by gelegenheid van den Jenever , klaagende dat het onmaatig gebruik van dien fterken drank de zeeden eener ontelbaare menigte volks verwilderd; hen in allerleie ge-
bre-



van ENGELAND. 95 breken en godtloosheden ter neer geftort; en veele duizenden verwoeft had. De Heer Jofeph Jekyll, Bewaarder van de Regifters der Kanfelerye , was een geweldig vyand van het groot misbruik , dat men , thans, van de fterke dranken maakte ; en hy was het, die , met eenen waaren patriotichen yver, allerleie middelen in 't werk ftelde , om den fchriklyken voortgang daarvan te fluiten. Men bragt eene Bil in , om opalle fterke dranken eene belafting te leggen; waartegen de Kooplieden in Suiker , en de Eigenaars van Suiker-Plantaadjen in Weft-, Indie een Smeekschrift overleverden. Op dit Smeekfchrift ontftonden heevige debatten. Men deed fterke poogingen, doch te vergeefs, om het drinken van Pons toe te laaten, zonder dat 'er eenige belafting of Akfys op gelegd werd. Ten laatfte werd de Bil, ter beteugeling van het gebruik der fterke dranken, door beide Huizen goedgekeurd. De Land-tax voor dit Jaar was twee Schellingen.
Vr. Watdeeden deKwaakers ten deezen tyde?
Antw. Zy gaven een Smeekfchrift aan het Parlement over , verzoekende, dat ze van het bctaalen der tienden, enz. mogten ontheft worden ; als 't welk hen aan zwaare vervolgingen bloot ftelde ; doch werd deeze Bil , voor het Hooger-Huis gebragt zynde , verworpen. De Heer Jofeph Jekyll bragt eene Bil in, om te bepaalen, dat niet zoo veele Landeryen aan zekere Gilden, Genootfchappen en Broederfchappen G 4 weg-



o6 VERVOLG der HISTORIE
weggcfchonken wierden; waartegen de Urn-' verfiteiten van Oxford en Cambridge, enz. Smeekfchriften inleverden: doch, naa verfcheidene verbeteringen, werd ze echter in eene Wet veranderd. De Thee-handelaars bragten een Verzoekfchrift in tegen het Huiken; verklaarende, dat, indien deeze verderflyke gewoonte niet ingebonden wierd, en de Koopman en 's Lands inkomfte , by vervolg, grootelyks zouden benaadeeld worden. De Bil, ter deezer gelegenheid , ingebragt, werd, door 's Konings Staatsdienaar, niet aangedrongen, als zynde fteeds zeer naauwgezet omtrent alle dingen, die betrekking tot de inkomften hebben ; een der grondbeginfelen, waarop deeze Bil gegrond was, beftond hierin , dat de vermindering der beladingen teffens tot vermindering der fluikerye moeft verftrekken; en dit heeft men, naaderhand , ondervonden, tot verbaazend voordeel der inkomften, ten dien opzigte. De Heer Charles Turner was Voorzitter van dit Committêe. Deeze Bil vond heevigen tegenftand in het Laager-, maar nog meer in het Hooger-Huis ; doch zy werd, ter laatfte, in eene Wet veranderd. Men deed eenen voorflag ten voordeele der Ongelykformigen , om de Teft - AEt in te trekken ; doch het mislukte. In de Akte, tot meer krachtdaadige voorkoming van kuipery en omkooping , werden fommige verbeteringen gemaakt. Het Traktaat, den 2 December 1734., tuffchen den Koning van Groot - Brittannie en de Czaarin geflooten, en voornaamelyk zyne betrekking hebben-



van ENGELAND. 97
bende tot den Koophandel, werd voor het Parlement opengelegd. Deeze Zitting eindigde den 20 May , wanneer zyne Majefteit, in zyne aanfpraak, te kennen gaf, dat 'er onderhandelingen zouden begonnen worden , met oogmerk, om eenen algemeenen Vreede te weeg te brengen ; en dat hy voorgenomen had, deezen Zomer , zyne' Duitfihe Staaten te bezoeken , en de Koningin tot Regentes te laaten.
Vr.. Welke waren de voornaamfte Gcbeurteniflen.des jaars 1737?
Antw. De Koningftichtte een nieuw Eerampt, onder den tytel van Veld-Maarfchal der Legers van Grooi-Brittannie. De voorafgaande punten tot eenen algemeenen Vreede werden nu tot ftand gebragt. Den 1 February werd het Huwlyk, tuflchen den Hertog van Lotharingen, en de oudfte Aartshertogin van Oofienryk, met groote pracht enflaatfie, voltrokken. Te Edenburg viel een heevig oproer voor , by gelegenheid dat een Wilfon, wegens fluikery, te recht gefteld wierd, Porteous, Kapitein van de Bezetting der Stad, gaf zyn Krygsvolk bevel onder het graauw te fchie'ten , waardoor verfcheidene onfchuldige perfoonen gedood werden: de Kapitein werd, hierop, wegens eene halszaake, gerechtelyk onderzocht , en fchuldig bevonden ; doch het vonnis uitgefteld zynde door de Koningin, toen Regentes, brak het Janhagel de deur van het Gevangenhuis open , fleepte Porteous 'er uit , en hong hem , aan eenen Verwers poft, op; over welke verongelyking G 5 haare



5>S VERVOLG der HISTORIE haare Majefteit en de Regeering, grootelyks, verftoord waren. In dit Jaar overleed Prins Eugenius, een der dapperfte en kundigfte Krygslieden van zynen tyd. Thans deed zich aan den Staatshemel van Europa een nieuw verfchynfel op, naamelyk Theodorus, Baron van Stein , gebooren naby Keulen in Duitfcbland. Hy landde op CorJïka, een Eiland, onderworpen aan de Genueezen, die de inwooners van Corfika, met groote ftrengheid, behandeld hadden. De Baron, met opene armen door de Muitelingen ontvangen , werd tot hunnen Koning verkooren, en gekroond ; waarop hy zich aan het hoofd hunner Krygsmagt ftelde. Doch zyne beloften, wegens onderftand in Volk, geld, enz. niet vervullende , werden de Corfikaanfi be oproerelingen, ras, afkeerig van hem, waarop hy hun Eiland verliet. Hy had de houding van een groot man, maar zyne vcrmoogens waren niet zonderling ; zyne grootfte bekwaamheid beftond in eenige liftigheid; voor 't overige was hy trots en wreed. Ten deezen tyde, waren de zaaken tuflchen de Hoven van Weenen en Madrid , in eene netelachtige gefteldtenis; doch , ten laatfte , werden de Onderhandelingen zoo wyzelyk beftierd , dat een algemeene Vreede op handen fcheen te zyn.
Vr. Welke opfchuddingen braken ten deezen tyde uit?
Antw. De belafting op den Jenever veroorzaakte veel meer opfchudding, dan men ::zich verbeeld had. Geheele hoopen gemeen
volk,



van ENGELAND. 99 volk, die zich omtrent Spütlefields, Sboreditcb, enz. famen gerot hadden , werden door eene bende Ruitery van de Waeht,en de Schuttery verftrooid. De oprechting van Tolhekken gaf gelegenheid tot eenigen oproer in het Wellen; en een ongelykformig Geeftelyke , Nixon gehcetcn , werd gevat en in hechtenis gezet , omdat hy , in M'eftmunfter-Hall, een pakje, met Buskruid gevuld, in brand gcftooken had. De Zitting begon den 1 February. Zyne Majefteit gaf, in zyne aanfpraak, by volmagt gefchied , kennis van den voortgang der onderhandelingen over de voorafgaande punten; merkte aan , dat Groot-Brütamiie zich tegen alle fnoode onderneemingen behoorde te wapenen ; en verklaarde zyne verwondering over de menigvuldige famenrottingen en oproeren , die, zoo onlangs, waren uitgeborften. Beide Huizen gaven zeer getrouwe en pligtfchuldige Addrefien, wegens deeze aanfpraak , aan den Koning over. De zaak van den Kapitein Porteous gaf gelegenheid tot vier befluiten van het Hooger-Huis , waardoor de Provooft van Edenburg, de Ópper-bevelhebber der Krygsmagt in Schotland, enz. bevel kreegen, voor het Parlement te verfchynen. De een en ander werd, afzonderlyk, verhoord; doch men bevond hunne getuigeniften zeer verward. Men oordeelde het noodig,terhandhaaving van de eere der Regeering, tegen de Stad Edenburg te handelen ; naademaal de Kapitein Porteous ter dood gebragt was, niettegenftaande haare Majefteit het vonnis
uit-



ico VERVOLG der HISTORIE uitgefteld had. Deeze zaak werd bykans nationaal, verklaarendc het volk van Schotland zich voor de Stad Edenburg. Ondertuflchen werd, in het Parlement, eene Akte goedgekeurd, waardoor de Ridder, Alexander Wilfon , onbekwaam werd verklaard, om voortaan eenige bediening, enz. tebekleeden, en der Stad Edenburg opgelegd, aan de Weduwe van den Kapitein Porteous 2coo ponden fterlings te bepaalen. Omtrent deezen tyd , overleed de Lord - Kanfelier Talbot, eender befte, en grootfte Mannen, die ooit in de Kanfelery gezeten hebben. De Heer William Lee werd tot 's Konings Opperrechter, en de Heer John Willes tot Opperrechter in de gemeene Pleit-zaal aangefteld.
Vr. Wanneer brak het gefchil , tuflchen wylen zyne Majefteit en Prins Frederik, uit ?
Antw. Omtrent February van dit Jaar. Plet gefchil ontftond by gelegenheid , dat zyne Koningklyke Hoogheid verzocht, dat 'er, in plaats van 50000, integendeel ioooco ponden, 'sjaars, aan hem mogten toegeftaan worden , op dezelfde wyze als die fom aan den Koning, zynen Vader, toen hy nog Prins van Walles was, toegeftaan was. Deeze zaak werd, krachtiglyk , gedreeven door de tegenftreevers , by welken zyne Hoogheid zich toen voegde ; 't welk den Heer Robert Walpole , grootelyks, verleegen maakte. De Heer Pulteney ftelde in het Laager-Huis voor , dat men , wegens het bovengemelde onderwerp, den Koning een Addres overhandigen moeft; doch zulks
werd



van ENGELAND. 101 11 werd afgekeurd; gelyk ook in hetHooger-
Huis gefchiedde. Veelen merkten nu, den "• Prins van Walles aan , als het hoofd der e tegenpartye ; waarby zich de Hertog
van Argyle , die als een Krygsman , een i Reedcnaar en Staatkundige uitblonk , ook
nog voegde. Het getal der Speelhuizen i werd ingekort, en alle nieuwe Spellen moe-
i ften eene vergunning van den Opper-Kamerling hebben: dit was , hoofdzaakelyk, veroorzaakt door een fchertfend Tooneel-
ii ftuk, waarin die Staatsdienaar, grootelyks, mishandeld en belecdigd was. Lord Cbes-
|! teifield verzette zich, in eene zeer nadruk« lyke en welfpreekende Recdevoering, hier i- tegen ; oordcelcnde , dat de vryheid dei Drukperffe , cenigermaate , daardoor zou " bepaald worden. — Deeze Zitting eindig? de den 21 Juny.
Vr. Welke waren de huislyke gevallen it van dit jaar?
Antw. Een geeft van mededeelzaamheid 3 nam, merkelyk, de overhand. De Generaal Ogletborpe kwam van Georgia te rug, e hebbende die Volkplanting in eenen zeer ? bloeijenden ftaat gclaaten. Aan den ande5, ren kant, was het gemeene Volk zeer bal1 daadig geworden ; het wilde zich ook van ; het gebruik van fterke dranken niet laaten ni| aftrekken. De boete van 100 ponden,den :■ i verkooperen opgelegd, werd by ondervindt | ding ontdekt al te zwaar te zyn. Dr. Wake, is ! Aartsbiflchop van Canterbury, een zeer verg ) ftandig Kerkvoogd, overleed, en werd ops gevolgd door Dr. Potter, Biflchop van Ox; ! . ford,



102 VERVOLG der HISTORIE
ford , beroemd door zyne Griekfcbe Oudheden. De Heer John Norris kwam , in April, van Liffabontc rug, daar zyne Vloot van uitneemenden dienft geweeft was. Dewyl het Gemeenebeft van Venetië groote achting voor den oudften Zoon van den Pretendent betoond had , kreeg deffelfs Refidcnt, te Londen, bevel, om, binnen drie dagen, Engeland te verlaaten. Zyne Koningklyke Hoogheid , Prins Frederik , deed de Prinfes van Walles , zyne Gemalin , toen naby haare bevalling, van Hampton-Court (daar hunne Majefteiten , ten dien tyde, hun verblyf hielden) na St. Ja..mes brengen , daar zy dien zelfden nacht, van Prinfelfc Augufta verlofte ; hy verwekte daardoor ccn gefchil tuflchen hunne Majefteiten en zyne Koningklyke Hoogheid. De Schotten waren, grootelyks, misnoegd wegens dc zaak van Kapitein Por. teous. De ftrengheid der Bil tegen de fterke dranken, waardoor de verklikkers, zeer merkelyk , aangemoedigd werden ; maar vooral nog, de Spaanfche rooveryen , die fteeds voortduurden, maakten het volk zeelverdrietig; en de Kooplieden booden den Koning een Smeekfchrift aan , tegen de gemelde rooveryen. De Heer Keene bragt dit voor de Spaanfche Staatsdienaars. Den 20 November overleed de Koningin KaroUna aan eene verhoolcn breuk, in het vyfcn-vyftigftc jaar van haaren ouderdom. Haare Majefteit bezat groote vermoogens van geeft; en de Koning was, wegens "haar verlies, ontrooftbaar. De Kardinaal Fleury,
alle



van ENGELAND. 103 alle wiens maatregels, by voortgang , op den Vreede uitliepen, zag, thans, zyne magt tot het hooglte toppunt gereezen. In dit Jaar brak tuflchen de Ruften en de Turken , als mede tuflchen deezen en de Keizerlyken,een vinnige oorlog uit. De GrootHertog van Tóskane (de laatfte uit het Huis van Medicis) overleed in dit Jaar, en werd door den Hertog van Lotberingen opgevolgd; waarover haare Katholyke Majefteit, die haare liftige ftreekcn nog al in 't werk ftelde, zeer onvergenoegd was.
Vr. Welke waren de voornaamfte verrichtingen des jaars 1738?
Antw. De Zitting werd, den 24 January, geopend. De ftaat der Zaaken tuflchen Groot-Brittannie en Spanje , werd, nu, in overweeging genomen; wanneer de Kooplieden op Weft-Indie , een Smeekfchrift, klaagende daarin, onder anderen, over het onderzoeken van Engelfche Schepen, in de Amerikaanfcbe Zeën, door de Spaanfchen, aan het Parlement overleverden. Men overhandigde ook nog andere Verzoekfchriften, welke alle tot een Committêe van het gantfche Huis verweezen werden. Op het voorftel, dat men zyne Majefteit verzoeken zou om Affchriften van de verfcheidene Smeekfchriften , Voorftellingen , enz. met de daarop gegeevene befcheiden , ten opzigte der Spaanfche plunderingen , ontftond een langduurige twift. De Heer Robert Walpole was tegen den oorlog, en wilde het antwoord, laatftelyk, van het Hof van Spanje gezonden , niet ten voorfchyn
bren^



ic4 VERVOLG der HISTORIE brengen: en zocht derhalve het verfchil in der minne by te leggen. Geraldino , de Spaanfche Afgezant te Landen, verergerde de zaaken, ten deezen tyde, merkelyk. Men gaf Papieren over , waarin geklaagd werd over de allerwreedlte behandeling , welke de Engelfchen van de Spanjaarden moeiten ondergaan, wanneer zy door hen Krygsgevangen genomen werden. De Heer Pulteney ftelde eene Bil voor ter betere beveiliging en aanmoediging van den handel der Onderdaanen zyner Majefteit in Amerika; maar de Heer Robert Walpole kantte zich, tegen de tweede leezing van dezelve , uit alle zyne magt. Die Staatsdienaar was , geduurende deezen twift, zeer verongelykt geworden. De Heer Charles Wager, toen eerlte Kommiiïaris der Admiraliteit, verklaarde, dat dc Engelfche Zeemagt niet in itaat was , om zich met Spanje in eenen oorlog in te laaten, en daarop liet men de Bil vallen.
Vr. Wat gefchiedde 'er naaderhand ?
Antw. De zaak van eenen Jenkins, wiens oor, gelyk men zeide, door een rot Spaanfche Kuflbewaarderen afgefneeden was, en die voor de balie van het Huis verfcheen,maakte, natuurlyker wyze, een verbaazendgerucht, zoo in het Parlement, als daar buiten. De Heer Pulteney , die deeze zaak, naauwkeurig , onderzocht had , leide eene menigte befluiten, allen tegen de Spaanfchen genomen , voor het Laager-Huis open. In deeze befluiten werd, onder veele andere byzonderheden, gezegd: „dat de Groot-Brittan-
nifche



■tan ENGELAND. loj I a, nifcheSchepen, onwettiglyk,indeopenI „ baarc Zeen genomen , geplunderd en I „ verbeurd verklaard ; de Matroozen be„ roofd, in boeijen geflooten en tot Slaa, ven gemaakt werden, tot zeer groot ver| „ lies der Kooplieden ; tot belemmering | i, van den handel, en fchande der Na; „ tie ". De Heer Robert Walpole floeg i fommige.verbeteringen , ten aanzien dee| zer befluiten , voor , die , alhoewel niet j dan naa cencn zeer vinnigen twift , goedi gekeurd werden; ook werd een Addres ontij worpen cn toegeftemd, om door beide 1 Huizen des Parlements overgegeeven te r yvorden. Ten zelfden dage,'werd deeze l Zaak, in het Hooger-Huis, verhandeld, > doch met veel grootere plechtigheid. Lord \ Carteret, die het verfchil grondig naage) fpeurd had, deed eene yoortreffelyke rce: devoering, waarin hy vertoonde, dat geen r Schip, door de Spaanfcben , behoorde ont derzocht of aangehouden te worden , ten s zy zulke Schepen , metterdaad, in de 5 Spaanfche Havens waren. Vervolgens gaf i men een Addres aan den Koning over, hem s verzoekende, om der beleedigde Natie I recht te doen; waarop hy een zeer gunftig :j antwoord gaf. Ten deezen tyde , vielen s 'er groote verfchillen tuflchen de Staatsdier naars der beide Hoven voor-, 'te weeten : 1 den Heer Keene, den Groot - Brittannifchen f Afgezant aan het Hof van Spanje, die verI toogen overgaf; en Don Sebaflian de la I Quadra, die dezelven beantwoordde. Deeze oncenighcid tuflchen Groot ■ Brittannie H én?



io6 VERVOLG der HISTORIE en Spanje, trok de aandacht van het gemeen 1 geheel en al tot zich , in zoo verre zelfs, J dat 'er byna van niets anders gefprooken I wierd. In deeze Zitting werd eene Akte tot den bouw van de IVeftmunfter-Brug 'm* gewilligd; en eene andere tot beteugeling van het misbruik der fterke dranken. De Zitting werd den 20 May beflooten , wanneer Zyne Majefteit, in zyne aanfpraak, beloofde, zyne uiterfte poogingen, by het Hof van Spanje , in 't werk te zullen Hellen, ten einde zynen beleedigden Onderdaanen vergoeding te verfchaffen. Zyne Majefteit begon zich , thans , ten oorloge te bereiden; een Efquadre, onder den dapperen Admiraal Haddock, kreeg bevel, om na de Middelandfche Zee te ftevenen.
Vr. Welke waren de gevolgen deezer kloekmoedige fchikkingen ?
Antw. In September, werden de voorafgaande punten getekend, als de grondflag van een Traktaat van vergelyking : Zy maakten de beruchte Conventie of Verdrag uit, welk naaderhand oneindig veel ge- k luchts door geheel Europa verwekte , en r de ruft van Groot-Brittannie , zeer groote- m lyks, verftoorde. Het was den 14 January I 1739. gedagtekend , en onderfchreeven É. | Keene, en Sebafiian de la Quadra. In dit fa Verdrag , ftelden de gevolmagtigde Afge- ja zanten de eilTchen zoo wel der beide Kroo- Pr: nen, als haarer Onderdaanen, vaft ; en de y; Koning van Spanje moeft zyner Groot-Brit- n tannifcbe Majefteit betaalen 95000 ponden fej fterlings ? als eene fom, volgens flot van j
re--



van ENGELAND. 107 rekening, aan de Kroon en de Onderdaanenj tan Groot - Brittannie , toekomende, 't Is zeker, dat de grondbeginfels , waarop die Verdrag gebouwd was, op geenerleie Wyze konden vcrdeedigd worden. De yslyke berichten, aangaande de wreedheden, doof de Spanjaards, aan de Engelfchen gepleegd, in de Nieuwspapieren, gemeld, en door de Gefchriften der Tegenftreeveren, krachtiglyk, aangedrongen , hadden de Ertgelfcheri van allerleien rang tegen het gemelde verdrag , grootelyks, verbitterd. Een Haintt? Drukker van een ïydfchrift, den Cr aftsman geheeten, en voornaamelyk tegen den Heer Robert Walpole gericht, gevat en onder-* vraagd zynde, werd fchuldig bevonden, ia boete geflaagen en gevangen gezet. Co. mins, een Timmerman, die, te Gibraltar* in 't openbaar, doch onrechtvaerdiglyk ge. gecfleld was , den Gouverneur (Generaal Sabine) in rechte vervolgende , werden den Lyder 700 ponden fterlings ter vergoeding toegekend. De openbaare ongeregeldheden bleeven nog al voortduuren; dagelyks werden maaien met Brieven beroofd , en moorderyen begaan.- De Stad Londen werd* door den Heer John Barnard , by uitftek wel beftierd; maar de Rechters van Weftmunfter (in 't algemeen gefprooken) gedroe^ gen zich zeer onbetaamelyk. De Prins en Prinfes van Walles hadden zich, ten deezen tyde, na Norfolk-houfe begeeven. Op den 24 May , werd haare Koningklyke Hoogheid,- gelukkiglyk, verloft van eenen Prins, die by den Doop George genoemd wérd, Hz (thans



io8 VERVOLG der HISTORIE (thans onze zeer genadige Souverein) dien, de Hemel lang bcwaare ! Dc ftichting van het Manfion-boufe, voor den Lord-Major werd beflooten. Kapitein Coram had onvermoeide poogingen aangewend om een Handveft voor een Vondelingen - Huis te verwerven , wanneer 'er een te Bath, en een ander tc Edenburg, opgerecht werd.
Fr. Welke Perfoonen van aanzien ovcrleeden in dit Jaar ?
Antw. De Graaf van Carlijle, een Edelman van groote verdienften; Lord Windfor ; Lord Burggraaf Townsbend, een Staatsdienaar van alom bekende bekwaamheden ;, George Bailey, van Jervife - ivood in Schotsland, een Lord - Th'efaurier , en een man van de beproefdfte deugd; de voortrcflyke Ridder Jofeph Jekyll; en de wydberoemde Leidfche Hoogleeraar , Doclor Boerhaave. In Oftober bezochten de Prins en Prinfes van Walles de'Steden Bath en Briftol , alwaar zy met de uitfteekendfte blyken van, vreugde ontvangen werden. Omtrent het Franfche Speelhuis, vergaderde op de Haoimarkt eene groote famenrotting; • en in het Wellen van Engeland ftond eene groote menigte Lakenhandelaars pp; en, toen zyverfcheidene baldaadigheden gepleegd hadden , werden fommigen derzelven te recht gefteld. Middelerwyle, werden de Onderhandelingen te Madrid voortgezet , daar, men in verbeelding was, dat de Engelfche Regecring eenen fchrik voor den oorlog had. De Spaanfcben hadden eenen onrechtlaerdigen-eifch van 68000 ponden fterlings,
oj



van ENGELAND. ioj> op dc Zuid-Zee-Kompagnie, gedaan; welke doodelyke vyandfehappen baarde.
Vr. Wanneer werd de Zitting geopend in den jaare 1739?
Antw. Niet voor den 1 February , of fchoon men dezelve op den 8 January bepaald had , welk uitftcl tc onvoorzigtiger was, hoe meer het de verleegenheid van den Staatsdienaar aan den dag' leidei By deeze gelegenheid , bediende Don Sebailian de la Qtindra zich van cene groote kunftgreep. Zyne Majefleit gaf , in zyne aanfpraak, aan het Parlement kennis , dat hy een Verdrag geflooten had. Ten deezen tyde , werd tegen de Rcgcering , wegens haare traagheid, zeer hcevig uttgevaarea; dc Engelfche Schepen blecvcn nog fteeds zonder eenig bcdryf in Aw.cïika ; cn dc dappere Admiraal Haddock fukkc'dc in dc Middeiandfcbe Zee ; alle welke onbehoorlyke dingen, natuurlykcr wyze, een algemeen geroep verwekten : 'dc Rcgcering • zocht dit wel door redenen te ftïllen, doch alles tc vergeefs : het gemeen was , met recht, tegen de Spaanfcben verbitterd,zoo dat geen onderzoek, geen onderzoek, het algemeene geroep wierd. De Stad Londen cn de Kooplieden, 'gaven aan het LaagerHuis een Smeekfchrift in , tegen het Verdrag. Ook werden 'er nog andere Verzoek* fchriftcn ingeleverd. Dc Zucht des Staatsdienaars voor den Vreede had gemaakt, dat hy zich , ten aanzien der belccdigingen , welken de Matroozen en Kooplieden , van' de Spaanfcben t moeften ondergaan , al te ■ H 3 toe.



li©. VERVOLG der HISTORIE toegeeyende getoond had; doch, ten laat*.!
fte, gelafte hy den Heer Keene, aan het f
Hof van Spanje te verklaarcn, dat, in ge- e
valle zyne Katholyke Majefteit de voor- l<
waarden van het verdrag niet terftond deed '
vervullen, de Engelfchen, zonder uitftcl, '
reprefalien zouden doen ; en hierop werd '
eene aanzienelyke verfterking van Schepen f
aan den Admiraal Haddock gezonden. De ,!
Gevolmagtigdcn der Volkplanting van ! Georgia leverden een Smeekfchrift in tegen de Spaanfcben , die zc nu opeifchten. Insgelyks werden van alle de Steden Verzoekfehrifren tegen het verdrag ingezonden. De Tegenftreevers , ten einde de
Natie nog meer in rep en roer te brengen , '
fmeedden een ontwerp, om zich van hunne 1
vcrpligting in het Parlement los te maa- (
ken. Men deed een voorftcl wegens een f
Addrcs, welk een heevig twiftvuur in het '
Huis ontftak: doch, ten laatfte, werd het 1
echter doorgehaald. Hierop verklaarde de f
Heer William Wy?idbam, in eene zeer wel- (
fpreekende reedevoering, dat hybeflooten 1
had , nooit wederom in het Parlement te ' veifchynen; wanneer de Heer Robert Walpole , van den anderen kant, met grootcren
moed, fprak, dan men wift , dat hy ooit ge - 1 daan had. De zaak wegens het verdrag werd
in het Hooger-Huis, haauwkcurigcr , on- '
derzocht, dan in het Laagcr-Huis gefchied I
was. De Stad Londen, en de Kooplieden , *
leverden Smeekfchriften by het Hooger-; ' Huis in. Het gedrag van den Heere Keene
werd door de Tegenftreevers gelaakt; maar, j
door



van ENGELAND. nr (foor den Lord Hervey verdccdigd, Zyne Majefteit verklaarde, in zyn antwoord op het boven aangeroerde Addres, dat hy zyne uiterfte poogingen wilde aanwenden , ten einde voldoening te krygen van de Spaanfcben. Het gedrag der Zuid - ZeeKompagnie werd , door alle de partyen, grootelyks, berispt; dewyl het den Spaanfcben gelegenheid gegeeven had om het verdrag om verre te ftooten : waarop de Bewindhebbers antwoordden , dat de Koning van Spanje hun eene veel grootere fom fchuldig was, dan die hy van de Kompagnie vorderde. Don Geraldino dreigde hen, nu , met zyns Meeftcrs gramfchap, in gevalle zy aan deffclfs eiffchen niet voldeeden. Dit alles gefchicdde , in hoope, dat de Engelfche Rcgccring , ten laatfte, genoodzaakt mogte worden, om een Traktaat te fluiten , waarby de Spaanfcben berechtigd zouden worden , om alle de Engelfche Koopvaardyfchepen, in de Amerikaanfche Zeen te onderzoeken. Omtrent zeftig Leden , tot de Tegenftreevers behoorende , hadden zich van hunne verpligting in het Parlement ontflaagen.
Vr. Wanneer werd het Traktaat met den Koning van Deenemarke gellooten ?
Antw. In May van dit Jaar. Het Huis willigde eene Akte in , waarby _ 15000 ponden fterlings voor zyne Koningklyke Hoogheid den Hertog van Ctmiberland; -en 24000 ponden voor haare Hoogheden, Amelia , Karolina , Maria cn Lcuifa , 's iaars , bepaald werden. Het Parlamcnt H 4 kocht



lift VERVOLG der HISTORIE
Kocht ook Juffrouw Stephen's GeneesmidV del tegen den Steen voor 5000 porden. Den 14 Juny, bragt zvne Majefteit de Zitting ten einde door eene aanfpraak, waarin hy zyn ernftigft verlangen betuigde, om de eensgezindheid onder zyne Onderdaanen te bevorderen. De Spaanfcben werden zoo trots en baldaadig , dat het onmoogelvk was, den oorlog langer te vermyden ; zy biceven onverzettelyk ftaan op de vryheid om (le Groot - Brittannifcbe Kbopvaardvfchepen, in de Amerikaanfche Zeën te onderzoeken. Hierop , werden in Engeland zeer groote toeruftingen gemaakt om den oorlog, met alle moogelyke kracht en na■druk, door tc zetten: 't welk de Kapitaalen merkelyk deed ryzen. Toen werden de laatfte bevelen aan den Heer Keene gezonden ; by welke gelegenheid de Spaanfcben « zich op eene allerhoogmoedigfte wyzeaanftcldcn. En nu werd ook bevel gegeeven, den 10 July , om overal reprefaïien op de Spaanfcben tc neemen, die zich vervolgens ook ten oorloge bereidden; hoopende daarin door de Franjeben te zullen geholpen worden. Deeze hadden den AJJiento-hanüd van nooden; en moeiten den Spaanfcben handel m Franfche Schepen dryven. Het Hof van Verfaillès maakte de Staaten der Verecnigde Nederlanden zoo bevreesd , dat zy zich. by de Engelfchen niet durfden voegen ; offchoon de eerften zwaare klagten • wegens de Spaanfche rooveryen hadden ingebragt. Het Hoogc Admiraliteits - Hof van Groot-Brittannie gaf, nu, Blieven vin
mus



van ENGELAND. 113 marqué uit. De Kapitein Vernon , een Krygsman van grooten moed , werd bekwaam geoordeeld, een Efquadre OorlogSchepen te gebieden , om den Spaanfcben in Amerika afbreuk te doen; en, ingevolge van dien, werd hy tot Vice-Admiraal der blaauwe Viagge aangefteld : den 10 July ging hy , met negen Oorlog-Schepen en eene Sloep , onder zeil, om over alle des Konings Schepen in Amerika het bevel te voeren. De Britfche Zeemagt was , ten deezen tyde, in eenen ontzachlyken ftaat; wanneer de Spaanfche Staatsdienaars van hunne flaapzucht fcheenen te ontwaaken: zy gaven ccn Manifeft uit, met betrekking tót het laatfte verdrag; en gelaüten, dat men van alle de Britfche Onderdaanen in Spanje weerwraak zou ncemen. De inhoud van dit Manifeft was daar heene gericht, om gantfeh Europa tc doen gelooven, dat de uitzinnigheid der Engelfche Natie hen tot deezen ftap genoodzaakt had. Zvne Katholykc Majefteit bragt ook een Gefchrift ten voorfchyn, waarin hy de redenen open leide , die hem bewoogen , de 95000 ponden Sterlings , by het Verdrag bedongen, niet te betaalen: waarby hy teffens verklaarde , dat de Engelfchen zich aan zeven wanbedryven , als zoo veele Vreedebreuken, hadden fchuldig gemaakt.
Vr. Wat gefchiedde vervolgens" aan het Spaanfche Hof?
_ Antw. Het gedroeg zich zeer hoogmoediglyk: weshalve zyne Groot-Brittannifche Majefteit geen ander antwoord op het Mali 5 aifeft



TM VERVOLG der HISTORIE nifeft gaf , dan door eene meefterlyke Verklaaring in 't licht te gecven , waarin hy het alleronrcchtvaerdigft gedrag des Konings van Spanje der wacreld ontdekte; en vervolgens door ternaaken, dat dé Oorlog, met de'gewooiie plechtigheden , tc Londen, afgekondigd wierd, De Engelfchen hadden eenen toeleg om de Spaanfche Zilvervloot te vermeefteren ; doch zy ontkwam het , door middel van een AdvysJagt, welk men haar van Oud - Spanje te gemoct zond. De Admiraal Haddock nam een Spaavfch Schip , S. Jofeph geheeten, van 800 Ton , cn op 120000 ponden gefchat. Frankryk fcheen zich, nu, de zaak van Spanje aan te trekken; cn maakte groo, te Krygstoeruftingcn zoo tc Water als te Lande. De Spaanfcben bragten , metter haalt, eene groote menigte Kapers in Zee , gelyk ook de Franfchen onder Spaanfche Vlaggen deeden ; en deeze namen een groot getal Engelfche Schepen , waardoor het handeldryvend gedeelte der Natie, grootclyks , ontftooken werd. De Stad Londen was , nu , zeer verbitterd tegen den Heer Robert Walpole. Micajab Perry, een van de voornaamftcn der Tegcnftrccvcrcn, was toen Lord-Major, In Guildball werd beflooten, de Leden der Stad te bedanken voor hun beleid, in het Parlement gehouden. Ook werden hun Volmagts-Brieven gegecven , opgevuld met dc ftcrkfte verw.yt.ingen tegen den Staatsdienaar. De Heer George Champion, de oudfte Schepen , en een vriend van den Heere Robert Walpole,
werd



van EN GELAND, iif werd voorby gegaan in de Lord-Majors verkiezing én dc Heer John Saiter tot die gewichtige bediening aangefteld. Het ge, mecne Volk bleef nog, by aanhoudendheid» zeer ongebonden ; cn de fterke dranken werden niet minder gebruikt, dan voorhecne. In dit Jaa* kwamen dc Naavolger? van Dr. Whitfidd eerft ten voori'chyn , onder den naam van Methodiftc-n.
Vr. Wat gebeurde 'er in Amerika?
Antw. Toen men tyding kreeg van de wreedheden ,. door de Spanjaarden aan de Engeljchen in Amerika gepleegd, werd de Natie, billvk, hoe langer hoe meer aangehitft. Zv hadden yeele vyandlykheden bedreevcn óp S. Anguftyn. Ondertuiïchen namen de Engeljchen veele rykgelaadene Spaanjcbe Schepen in Amerika. Den 5 November begaf dc Admiraal Vernon zich, met zeven Schepen, van Jamaika na Porto-Bello. Dc eerfte aanval gefchiedde tegen het Yzcr-Kaftccl , wanneer alle de Bevelhebbers, inzonderheid de Schout-by-nacht Brown, met groote dapperheid en onverfchrokkenlvcid vochten. Onze Matroozen, de een op des anderen Schouders, beklommen dc Battery, cn de Krygsknechten achter zich daarop trekkende , vernoegen zy de Spaanfche bezetting. Vervolgens nam. de Admiraal het Kafteel Gloria in; waarop dc Veiling Porto-Bello in onderhandeling trad. De" Admiraal toonde, by deeze gcr Icgenheid, eene wecrgaalooze dapperheid, onbaatzuchtigheid en" mcnfchlievendheid. Toen dc Engeljchen de fterktc der Plaats,



nö VERVOLG der HISTORIE welke zy ingenomen hadden , aanfehouwden, Honden zy zeiven over hunnen voorfpoed verbaasd. De Admiraal deed, door •middel van het Kruid , op de Spaanfcben veroverd , de Veftingwerken in de Lucht fpringen ; en vond meer moeite in dezelven te vernielen, dan men aangewend'had, om ze te vermeeftéren. De Leden der Tegenpartyen, die zich van hunne verpligting in het Parlement ontflaagen hadden , keerden nu te rug in hetzelve. Den 15 November werd de Zitting geopend, wanneer zyne Majefleit, in zvne aanfpraak, tc kennen gaf, dat hy eene' bende Mariniers opgerecht had ; cn teffens over de aanhoudendheid der verdeeldheden en verbïttcringcn klaagde. Wegens het Addrcs, by deeze gelegenheid aan te bieden, vielen in beide Huizen zeer hcevige debatten voor; doch, ten laatfte, werd het Addres zonder eenige verdeeldheid bcflootcn. Een voorftel werd 'er gedaan, en goedgekeurd, om zyne Majefteit onderdaaniglyK te verzoeken , nooit eenig Vreede - verdrag met Spanje tc willen ingaan, ten zy het recht der Engelfchen, om de Amerikaanfche Zeen te bevaaren , zonder dat hunne Schepen aangehouden of onderzocht moogen worden, vooraf erkend wierdc. De Graaf van 'JMidaiefex in het Hoogcr- Huis gezonden zynde , om eene byeenkomft, en teffens de, toeftemming van het Huis ten aanzien van dat voorftel te verzoeken, werd zulks, gereedelyft , ingewilligd; en den Koning ïangebooden zynde, behaagde hef hem ,
een



van ENGELAND. ■ ilj een zeer gunftig antwoord daarop te gee-ven. Zes Regementen Mariniers werden 'er geworven, om na Amerika gezonden te worden.
Vr. Welke waren dc verrichtingen des Jaars 1740?
Antw. Den 12 February, werd aan zyne Majefteit , op eene boodfchap van den Troon , wegens onderftandgclden , ccn Millioen ponden toegeftaan , uit het zinkend-fonds, ten dienftc van dat Jaar; behalve nog andere fommcn. Dc lieer Charles Wager bragt eene Bil in , om dc Bootsgezellen in 't Stadsboek aan te teekenen doch , dewyl dit, naaderhand, eene Franfche gewoonte genoemd werd , offchoon men bekennen moeft , dat het eene zeer. noodzaakelvke was , werd deeze Bil verworpen. Den 6 Maart gaf zyne Majefteit aan het Parlement te kennen , dat hem een voorflag gedaan was wegens het Huwlyk van de Prinfeffe Maria , zyne Dochter, met den Prins Fr.ider.ik van Heffen , Zoon van den Landgraaf; waarop 40000 ponden tot haaren Bruidfchat ingcwiili;;dlwcrden. Voor den dienft des loopenden Jaars, werden vier Schellingen van de Land-tax toegeftaan. Ten deezen tyde , had de Koning van Spanje, met de gewoone plechtigheden , 'den Oorlog tegen Groot - Brittannit verklaard. Men deed verfchcidene Schepen van twintig mikken Kanon bouwen, om op dc .Spaanfche Kapers tc kruilTea. Zes Oorlog-Schepen, met eenige VoorraadSchcpen, werden, ter verfterking van den
. Ad-



lï8 VERVOLG der HISTORIE Admiraal Baddoek , na de Middelandfché Zee gezonden. Hec einde des Jaars 1739. en het begin des volgenden, zyn merkwaardig geworden door eenen zoo fterken Vorft, als men ooit in Engeland beleefd heeft; wanneer de Theems, met Ys bedek: zynde, van Winkels en Rytuigen opgepropt was. Vogels en Viffchen werden in menigte, door den feilen Vorft dood gevrooren, gevonden ; de Armen leeden onbefchryftyk veel, en veelen derzelven kwamen 'dooide koude om. Doch deeze elende werd, door de liefdaaülgheid van veelen der Ryken, merkeiyk, verzacht. Toen Kapitein Renton dc tyding der verovering van Porto-Rello brag't, bedreef men, overal, zeer groote vreugde - teckens. Nog Griekfch , noch Roomfch Veldheer , vond ooit grootere toejuiching, dan de Admiraal Vernon, wegens zynen voorfpocd , by deeze gelegenheid , van het gemeen ontving. Den 1 February werd een beflag op alle dc Schepen gelegd, 't welk den Kooplieden, grootelyks , mishaagde; doch, op zekere voorwaarden , tuflchen de Regeering en hen geflooten, werd hetzelve den 14 April, daarop volgende , wederom weggenomen. In deeze Zitting , die den 29 April een einde nam, werden verfcheidene voortrcflyke Wetten vaft gefteld. De Natie was geneegen, den Oorlog, met alle kloekmoedigheid , voort tc zetten ; en vooral in Amerika, daar men den Admiraal Vernon de vryheid gelaaten had , om op zulk eene wyze tegen de Spaanjfhen te handelen, als
hy



van ENGELANÜ, U9 ' hy oordeelen zou, dat men hun de rneefte . afbreuk zou doem De Spaanfcben dreigden , onder het beleid des HertogS van Ormond, eene landing cn inval in Engeland te doen* Hun Efquadrc van Cadix had zich, nu, by dat van Fenol gevoegd; waarop eene Vloot van 10 Schepen, onder bevel van den Heer Jebn Norris (aan wiens boord zyne Koningklyke Hoogheid , de Hertog, als Vry willige, diende) na fenol fteyende, om, zoo net moogelykwas, de Spaanfche Schepen in de Haven te verbran* den ; doch deeze toeleg mislukte.
Fh Wat werd 'er, ten opzigte van Amerika, verhandeld.
Antw. Men befloot eene verflcrking van Land-troepen derwaards te zenden , onder het bevel van Lord Cathcart , eenen uitmuntenden Krygsman; en die wegens zyne groote ftandvafligheid, dapperheid en beleid zeer beroemd, en by alle partyen bemind was. Deeze Krygstoerullingen in EaU geland , bragten Franktyk en Spanje in roe-, re ; het laatllgemelde Hof gaf bevel dat hunne Vloot van Fenol na de JVeft-Indieti zeilen zou. Middclcrwyle, hadden de Franfchen verfchciden hunner Schepen » in Ierland, met voorraad gelaaden; waarop een bcflag op alle dc Schepen aldaar gelegd werd, Ten deezen tyde, cifchtcn de Fran, fchen en dc Nederlanders de vryheid , om Spaanfche Goederen aan boord hunner Schepen te moogen neemen; onder voorwendie], dat vrye Schepen vrye Goederen maaken. De Marquis d'Jntin ging , met twaalf groote
Schc-



-120 VERVOLG der HISTORIE Schepen, van Breft na de Weft-lndien on* der zeil; en een ander Efquadrc van gelyke fterkte moeit, ten zelfden einde , van Toulon in Zee ftceken. Dewyl men een zoo aanzienlyk getal Land - troepen voor Amerika worf ; ontltonden 'er groote debatten in den Krygsraad , ten aanzien der plaatfen, welken men daar , gevoeglykft, zou kunnen aantaften. Dc Admiraal Vernon had zich in zyne Brieven zeer onvergenoegd betoond, dat men het zonder noodzaake, gelyk hy zich verbeeldde, zoo lang uititelde, hem nieuwe verfterking in Schepen, Volk, Mondbehoeften en Krygsvoorraad, toe te zenden. In den Raad, was de eene party voor de belegering vau Kartbagena, en de andere , voor die van de Havana , op het Eiland Kuba: doch, ten laatfte , vond men goed , dat Lord Catbcart, met den Admiraal Vernon , op hunne aankomft te Jamaika , in eenen Krygsraad, bepaalcn zouden, welke Plaats .aangetaft zou worden. Den 24 Maart werd het Fort Cbagre veroverd; by welke gelegenheid de Kapitein Knovoles, die als Ingenieur diende, zich byzonder kweet. De Oorlog tulfchen 'Groot-Brittannie en Spanje werd, met den grootftcn ernft en nadruk, gevoerd. De Princejja, een Spaanfcb Oorlog-Schip , werd genomen: maar de Spaanfche Kapers namen, integendeel, een groot getal Engelfche Koopvaardy-Schepen weg. '
Vr. Wanneer ging de groote Vloot, met de bovengemelde Krygsmagt voor Amerika, van Engeland onder zeil ?
Antw.



van ENGELAND: . 121 t Antw. Den 31 Oótober. De Troepen beftonden uit zes Regementen Mariniers, uitmaakende omtrent 6000 Man, behalve nog eenige kleinere Benden; ftaande allen on-r der het bevel van Lord Cathcart; (onder wien Wentvoortb, Guife, en Blakeney, als Brigadiers dienden;) en de Vloot uit 27 Schepen van Linie; behalve de Fregatten, Branders, Bombardeer-Galjoots, Voorraad-
■ en Transport-Schepen, allen onder de aanvoering van den Heer Cbalenor-Ogle. Dat
i de Vloot zoo laat uitliep, yerftrekte, grootelyks, tot haar naadeel, offchoon de Regeerihg- alle moogelyke vlyt had aangewend, om zulks te verhaaften. Men was van gevoelen , dat het Spaanfche, Ryk, in Amerika, by deezen tocht , merkelyk, lyden zou. Het Hof van Verfailles, bemerkende , dat de Engelfchen, onverzettelyk , bleeven by hun vóorneemen, om de Spaanfcben in de
. Weft,-Indien aan te tallen , wierpen , ten laatfte , het masker af. Als een voorboode van den Oorlog werd-het aangemerkt, dat. zy de Vellingwerken van Duinkerken begonden te heffteilen, 't welk met het Traktaat van Utrecht llreed. . De Franfchen gaven eene Verklaaring in druk , waarin gezegd werd, dat zy niet ftil konden zitten,, terwyl de Engelfchen zulke groote Scheepsvlooten, . tegen de Spaanfcben ,na Amerika', zonden. Omtrent deezen tyd keerde zyne Majefteit uit zyne Duitfche Staaten te rug; wanneer de dood van Frederik Willem, Koning van Pruijfen , van Karei den VI., Roomfch-Keizer, en vixxAnrnJwanowna^ l Czaa-



122 VERVOLG der HISTORIE Czaarin van Rusland, den ftaat der zaaken in Europa, grootclyks, veranderde, 's Keizers dood bragt byna gantfeh Europa in rep sn roer. Den 8 May gefchiedde de" ondertrouw der Prinfcffe Maria met den Prins van Hejjen-Kajjel, by volmagt; en, in July daaraan volgende , werd ,■ te KaJJel, het Huwlyk , pïcchtiglyk , voltrokken.' De Schaarsheid vanKoorn veroorzaakte'geweldige opfehuddingen, voornaamelyk te Newcafl.le en V/isbitcb, op het Eiland Ely. Veelen der Muitelingen werden by den kop gevat, doch allcenlyk twee derzelven terecht gefteld ; de overigen werden na de Volkplantingen gezonden.
Fr. Hoe gedroegen zich, thans, de Tegenftreevers ?
Antw. Dewyl de volgende Zitting de laatfte was van dit Parlement, ftcldcn zy hunne uiterfte poogingen in 't werk, om ccn nieuw te krygen , welk , insgelyks, tegen de maatrcg'cls van den Staatsdienaar mogt gekant zyn.- In de Stad Londen beipeurde men eéne groote oneenighcid, omtrent dc verkiezing van den Lord - Major ide Schepen Heatbcote werd' den Hécr Robert Godfcball voorgetrokken ; en dewyl deeze die hoOgc bediening van de hand. wees, werd de Schepen Parfojis tot die waardigheid verkooren , niettcgenftaande de Lieer Robert Godfcball' de oudfte Schepen was. Den 18 November, opende zyne Majefteit de laatfte Zitting van het Parlement, met eene aanfpraak, die eenen geeft van vr ymoedigheid en groothartigheid adem-



van ENGELAND. 123
de; en waarin hy hen vermaande, den uitvoer van Koorn te beletten, ten einde de Vyand daarmede niet mogt voorzien worden. De Kapitein Anjon werd benoemd om met een klein Efquadre Schepen na de Zuid-Zee te ftevenen, en den Spanjaarden in hunnen handel aldaar afbreuk te doen; met bevel , om , ingevalle de Admiraal Vemen in zyne . ónderneemingen gelukkig mogte zyn , over de Land-engte van Darien den weg tot gemeenfchap met hem te openen. De Vloot onder den Heer Cbalenor-Ogle, uit 170 Zeilen beftaande, kwam' te Dominika, èen onzydig Eiland, aan, alwaar Lord Catbcart aan eenen bloedgang overleed, tot zeer groot naadeel van den voorgenomen tocht : hy werd opgevolgd door den Generaal Wentworth, eenen Man,, geenzins bekwaam om dien zoo gewichtigen poft wel te bekleeden. Het HoogerHuis was, geduurende deeze Zitting ,; het groot tooneel van Staatkundige gefchillen; terwyl de. uiterfte poogingèn wérden aan-i gewend om den Staatsdienaar den voet te ligten, tegen wien men, nu, in beide Huizen , eene perfoonlyke befchuldiging zocht in te brengen. Door 24 Pairs werd een fterk Proteft ingeleverd, waarin zy het gedrag van den Heer Robert Walpole, geduurende den Oorlog gehouden,; hoogelyk , berispten. Men deed een voorftel, doch het werd verworpen, naamelyk: dat 'er een byzonder Committêe zou aangefteld worden, om het beleid des Oorlogs tc onderzoeken; beftaande uit alle de Lords , die tot 's Ko-.
1.2 ning*



i24 VERVOLG der HISTORIE nings geheimen Raad behooren. Ten deezen tyde , werden 'er nog veele andere voorftellingcn gedaan , met oogmerk, om te toon en , hoe noodig het ware , dat de Heer Robert van 's Konings tegenwoordigheid en Raad vervreemd wierde. Dus waren de zaaken., in deeze tydsomftandigheid, in eene zeer hachlyke gefteldtenis.
Vr. Welke'was de. ftaat der Zaaken zoo binnen-, als buitens-lands?
Antw. Het Franfche Efquadre, van Brejl na de Weft.-lrJ.ien gezonden , onder bevel des Hertogs van Antin, was genoodzaakt, in het Voorjaar wederom na Frankryk te kecren , .in de uiterfte verlegenheid, hebbende , door ziekte, eene menigte Matroozen verlooren, en, deswegen , niets van eenig belang uitgevoerd, ten voordeele der Spaanfcben, wier Vloot, in eenen niet minder jamnicrlyken ftaat, te Karthagena cn Forto-Bello lag. Fre,derik, de nieuwe Koning van Pruiffen (die zich , zederd, zoo zeer beroemd gemaakt heeft) bragt, zeer onverwacht, ..een magtig Leger op dc been, doende, fchiclyk , eenen inval in Siiejie , waarop hy aanfpraak maakte, met 30000 Man. Deeze ftap trok de aandagt van alle de Moogendhcdcn van Europa , en voornaamelyk van Groot-Brittannie , tot zien. Zyne Wapenen maakten eenen verbaazenden voortgang in Silejie, ten zelfdentvde, wanneer hy der Koninginne van Hongarye de vriendelykfte hulp-aanbiedingen deed voorftellen, die, echter, te Weenen, hoogrfiöédiglyk .■ afgéweczen werden.' GrootBrit'.1



van ENGELAND. xaj
Brittannie was nu in zeer onaangenaame omftandigheden. Het was in oorlog met Spanje, en Hond pp het punt, om ook met Frankryk te breeken. Het was met den grootften der Proteftantfche Vorften in Duitfchlani oneenig; en had niet het minfte uitzigt op de hulp van de Staaten der Verecnigde Nederlanden, die door Frankryk waren bevreesd gemaakt, en door Pruijfen gedreigd: terwyl dc Noordfche Magten verdeeld waren; en Groot - Brittannie zelf aan gfbotere uitgaavcn bloot gefteld was , dan het ooit, op eenen en den zelfden tyd,verpligt geweeft was tc doen. De nationaal? Troepen werden nu tot 51515 man vermeerderd , behalve nog die yan Ierland. Den 13 February, deed de Heer Sandys eenen voorflag, in het Laager - Huis , orn een onderdaanig Addres aan zyne Majefteit over te leveren , dat het hem genadiglyk behaagen mogt , den zeer Eerwaardigen Heer Robert Walpole van zyne tegenwoordigheid en geheimen Raad, vpor altoos, uit tc fluiten. In het Hooger - Huis werd dc voorflag gedaan door Lord Carter et. Groote debatten ontftonden daarop; doch naa veel drift en heevigheid werd dezelve verworpen. De Heer Robert, Walpole deed, ter dcezer gelegenheid > eene zeer merk, waardige reedevoering , waarvan een gedeelte, op deeze wyze., afljép. Men ,3 heeft, in deeze dagen, zeer veel gefproo? ,,' ken van het Patriotfchap \. een recht eer„ waardig woord (Sire!) wanneer het be; hoorlyk beoefïend word. Maar het doe» I 3 »



p6 VERVOLG der HISTORIE ,, my leed (Sire!) te moeten zeggen s dat 3, het onlangs zoo zeer gehuurd is , dat „ het in groot gevaar is van in ongunft 'te „ vallen. Het denkbeeld zelve van een ,, waar Patriotfchap is verlooren geraakt j 3, en men heeft zich niet ontzien, dat dier3, baar woord op de fnoodlte 'ontwerpen ; 3, toe te paffen. Een Patriot (Sire!) hoe 3, komen thans de Patriotten zoo fchielyk 3, voor den dag, als Paddeftoelen uit den ,, grond ? Ik zou wel vyftig binnen de ,3 vier-en-twintig uuren kunnen verwekken. „ Ik hebbe zelfs wél veele zulke Patriot„ ten (Sire!) in eenen nacht verwekt. Men ,, behoeft Hechts te weigeren , eenen on- i „ redelyken of buitenfpoorigen eifch te ver-
vullen, en terftond fpringt 'er een Patriot 3, ten voorfchyn. Ik ben nooit bekommerd i „ geweeft , zulke Patriotten te maaken, ,, (Sire!) maar ik verontwaardige en ver- ( „ achte alles 't geen zy doen kunnen! " —• j De grondflag der geheele befchuldiging, j tegen den Staatsdienaar ingebragt, was het | fluiten van het eerfte Traktaat van Hanover. \
Vr. Hoe handelde zyne Majefteit met , betrekking tot de Koningin van Hungarye ?
Ant-w. Hy verklaarde zich, in zyne aanfpraak, van den 8 April, zeer ten haaren voordeele. Dezelve werd, van beide Huizen, door ernftige en beweeglyke Addreifen be- , antwoord. Geene twee Moogendheden werden ook , door de natuur , erger ge- ; paard, ten aanzien der rufte van Europa,, , dan zyne Pruiffifche Majefteit , en de Ko- f njngin van Hmgcrye, die op gcenerleie c
wyze



vaèt ENGELAND. 127
wyze kon overgehaald worden, om hem een duim breed van Silefie af te ftaan. Dit maakte zyne & oot-Brittannifche Majefteit, grootelyks, vcrlccgen, dewyl hy een van beiden verlaatcn moeit, of de Koningin van Hungarye, of zynen nabeltaanden , den Koning van Pruiflen , wiens Krygsmagt toen ui;; ioooco Man beftond. Middeiervvyle had zyne Pruiffifche Majefteit zich meefter gemaakt van Breslau , de Hoofdltad van Silefie, daar hy met vreugde ontvangen werd. Vr. Wat gefchiedde 'er in den jaarc
174.1 ? ' ,. ,
' Antw. De Graaf yan Neuperg , die het Opperbevel over de Oofienrykfcbe Troepen voerde, trok den Koning van PruiJJ'en tot Mnlwits te gemoet, waarop een bloedige Veldflag tuffchen hen voorviel ; aan beide kanten V.ecven omtrent 4000 Man dood, cn een ongemeen groot getal van üooge Krygsbevelhebbcren was 'er gefneuvetd. De Koning van PruiJJ'en en zyne Troepen behaalden , in dit gevecht, eenen onitertlykeii roem. De Algemeene Staaten oordeelden het niet dienftig te zyn , der Ivoninginne van Hungarye hulp tc bieden, dewyl haare Staatsraad een ontwerp gefmeed had, om de Landen des Konings van Pruiflen, onder zekere Moogcndheden, tc vc;v 'deelefl; en dewyl de gemelde Konlrjg vermoedde (alhoewel fteeds zonder grond) datzyne Grcot-Brittannifche Majefteit hu: , daaromtrent, met hun eens v. as ■, ■ zoo befloot hy zich met Frankryk tc vtrbjnd.cn: cn den Keurvorft van Believen tot den K*. iI 4 £er*



158 VERVOLG der HISTORIE zerlyken Troon te helpen verheffen. Dee-i ze laatfte was arm , en werd Hechts als het f werktuig van Frankryk gebruikt. Hy was ,'! inderdaad, wel een deugdzaam Vorft, doch | bezat niet die fterkte des gemoeds, welke» vereiicht werd in iemand, die na eene Kroon jj' ftond. Andere Keurvorftcn van het Rykl waren omgekocht , ten einde hunne ftem-Ir men te krygen. Zyne Majefteit ftelde hetli Parlement, den 25 April , eene wyletydsl' uit, en deed het naaderhand te niete;| maar niet zonder het te bedanken voor hun-1 pe onderfteuning van het Huis van Oojten--1 ryk; voor de handhaving van 's'Lands crediet, en de verfterking zyner Regeering. Groet Brittannie moeft ten deezen tyde,: pntzachlyke onkoften draagen. Zoo ras het Parlement uit elkander' gefcheiden was,* brak de grootfte gifting onder de Natie uit. By gelegenheid der verkiezing te WeflmunJler 'ontftonden 'er hecvige opfchuddmgen; Lord Sundon' en de Heer Charles Wager kwamen van de Hof-zyde; en dc Admiraal Vernon en de Heer Edwin van de zyde der Tegenparty in aanmerking. Deeze oproe- fe ren hadden eenen zoo fterken invloed op i de gcheele Natie, dat de Staatsdienaar niet c vertrouwen kon , in het aanftaande Parle- G ment, twintig Hemmen voor zich te zullen t hebben;
Vr. 'Wat werd 'er in Amerika verricht? E Antw. Het fterke Efquadre onder Lord f; Cathcart had noodzaaklyk eene lange uit- 11 fufting vereifcht, en werd naaderhand door ia tegenwinden opgehouden ; doch toen het i
zich



van ENGELAND. i%9
aich by den Admiraal Vernon gevoegd had, maakten zy te famen de geduchtfte Scheeps,vloot uit, welke ooit in Amerika gezien
was. En thans ging deeze üritjcoe vioot, uic omtrent 115 Schepen beftaande, met 15000 Matroozen, en byna 12000 man Landtroepen aan boord, van Jamaika onder zeil. Dewyl het, nu , in eenen Krygsraad , beilooten was , Kartbagena aan te taften , zoo te Water als te Lande, en zulks met alle magt; zoo ankerde de Vloot, (die nu 124 ^ Schepen fterk was,) den 4 Maart in Playa grande , loefwaards van de Stad Kartbagena , die , ten deezen tyde, zeer vaft gemaakt was. De Engelfchen beilooten zich, met geweld , eenen weg te openen tot de Haven, eh van daar de Stad te befchieten ;■ 't welk eene zeer gevaarlyke onderneeming was. Dc Kapitein Knowles gaf den Admiraal zoo veel bericht, als hy maar krygen kon, aangaande de fterkte en de gelegenheid der plaats. De Heer Cbalenor - Ogle had bevel gekreegen de Forten en Batteryen aan te taften, waarmede men op den 9 February een begin gemaakt had. De Forts S. Jago en S. Filip ingenomen zynde, dceden de Generaal Weniwórtb , Brigadier Guife en Kolonel Wolfe , de Regementen van Harrifon en Wentworïh , zonder eenigen tcgenftand te vinden, aan' land treeden. Doch toen brak 'er een krakkeel uit tiisfchen den Generaal WenUvorth en den Admiraal , die over Wentwortb's traagheid , luid uit , klaagde. In den aanval op de Barradera Battery , verloor Lord Aubrey I 5 Beau-



■
i3o VERVOLG der HISTORIE htauderc, Kapitein van het Oorlog-Schip I Prins Frederik, zyn leeven, tot groote droef- I held der geheele Natie. De Engelfchen namen, vervolgens, de Forten Bocca-chica en & Jojefm , cn veroverden teffens een pmanjch Oorlog-Schip. By deeze gelegenheid veiiooren zy omtrent 400 man, onder welken dc Kolonels Douglas en Watfon, en de Kapitein Moor waren. Naaderhand werd het Fort1 Caftillo grande nog veroverd. De Haven dus met geweld ingenomen zynde, werd de tyding van deezen voorfpoed na Engeland afgevaerdigd; en in zulke bewoordingen uitgedrukt, als of de verovering van Küïihagena reeds zeker was geweeft ; 't welk, echter, een groote misflagwas, dewyl dc Spaanfcben van het Fort S. Lazarus nog meefiets waren. Ten deezen tyde, was 'er een doodelyke haat tuflchen den Admiraal Vemen en den Generaal Went<uoorth; zy befchuldigdèn' de een den anderen. Het Fort S. Lazarus werd aangetafl, doch op de alleronverftandigfte wyze, hebbende dc Generaal verfcheidené misgreepen begaan. Dc aanval op den Berg werd * begonnen door den Generaal Guife aan het 1 hcofd van 1200 man; wanneer de Kolonel 1 Grant zyn leeven verloor, cn de Engelfchen 1 zoo onzacht, door de Spaanfcben begroet, werden, dat zy genoodzaakt waren te rug i te trekken , met verlies van 600 hunner » belle manfehap. Het gedrag van den Ad- 8 miraal Vernon, by deeze gelegenheid gehouden , verbyfterde yder eenen. De Ge- k ncraa! Wentwortb had moeds genoeg, doch
was.
É



van ENGELAND. 131
was niec in ftaat om het bevel te voeren; en de Admiraal, die hem ten uiterfte verachtte, gedroeg zich zoo, dat 'er, mét reden , op hem niets te zeggen viel. Tot eer van den Admiraal, moet men aanmerken, dat hy alle moogelyke zorg voor de Vloot droeg. Thans begon de ziekte onder de Engelfche Troepen te woeden, zynde , in minder dan twee dagen , van 6645 , tot 3200 man verminderd : waarop, in eenen Krygsraad, den 23 en 24 April gehouden , beilooten werd, na Jamaika te rug te zeilen; vooraf vernielden zy Bocca-chica en de andere Forten, de Haven, enz. en vervolgens kwamen zy behouden te Port-Royai, eene Haven in Jamaika, den 19 May, aan. Dit was het ongelukkig gevolg van eenen tocht, waarvan men de heerlyklte zaaken verwacht had. Den 18 July bereikte de Admiraal , met negen Schepen van linie, behalve de Transport- en Voorraad-Schepen,en omtrent 4000 man van de Troepen aan boord . de Haven van Waltenham, in Kuba. De Admiraal noemde ze de Haven van Kumberland , ter eere van zyne Koningklyke Hoogheid, den Hertog. De Admiraal wilde eenen aanllag tegen S. Jago waagen , doch door den Generaal Wentnoorth tegengefprooken zynde , gingen zy den 20 November wederom aan boord, en keerden na Jamaika te rug. Men heeft gerekend , dat 20000 Britfche Onderdaanen, in deezen doodelyken tocht, om het leeven geraakten.
Vr.



m VERVOLG der HISTORIE
In weiken ftand waren de zaaken ■ van huropa? 1
. Anti», De Kardinaal Fleury had zyn vreedzaam ontwerp nog fteeds in 't oog gehouden , doch werd genoodzaakt' hetzelve te vci iaateii, toen het Huis van Brandenburg met de Komnginne van Hunearye braks omtrent welken tyd dc Graaf van Beiiifle * .een Krygsman van groote bekwaamheden ,~ dappcrneid, beleid, yriendclykheid en gelukkig m het maaken van ontwerpen, den Koning van Prankryk vertoonde , dat het nu, de tyd was, om het Huis van Ooftehï ryk tc vernederen ; en den Keurvorft van Begeren tot den Keizerlyken Troon te ver-' peiteri. Zyn gevoelen was , dat men tal' ryke Leges na Duitjchland moeft zenden! en de Vorften van het Ryk trachten over te haaien, om voor zich in den bint, uitden ondergang van het Huis van Üofienryk te verwachten, mede te deelpn. DeKeuryorft van Beijeren bood aan, het recht d-t .Komnginne van Hungarye op dat Koningk£yk te erkennen, mids zy hem het Graaf fch.ap Tyrol en het Oojienrykfcb Schwaben wilde afftaan,'t welkzy weigerde. De Koning van bram,,yk gaf nu bevel aan eenigen zyner Troepen na den Rbyn te trekken • om de vryheid der aan'ftaande Keizers-verkiez-mg te beveiligen, gelyk hy verklaarde, werd de Maarfchal Graaf van Bellijle gelaft, zyn eigen ontwerp ter uitvoer tc brengen! als AmbalTadcur en Generaal. Mon had toen beflooten, daf de Keurvorft van Bel
jcren j



van ENGELAND'. f33
jaren met de Keizerlyke waardigheid zou ■bekleed, en de Staaten der Koninginnevan \ Hungarye verdeeld worden. Zyrie PruifflIfcbe Majefteit trad met Frankryk in een 1 verbond, en BelHJle bezocht verfchcidene \Duitfcbe Hoven. De Franfchen zonden twee ILegers, yder uit omtrent 40000 man beI ftaande, na Duitfchland; waardoor de Keur' vorft van Beijerèn zich aan het hoofd van • 70000 man zag. Hy verklaarde toen den [Oorlog tegen de Koningin van Hungarye,' en nam verfchcidene Steden in. Het ftaat.kundig gedrag van Frankryk was, ten dee<zen tyde, zeer berispelyk. Zyne GroottBrittannifcbe Majefteit, die zich fteeds in* : zyne Duitfcbe Staaten ophield; en, groo1 telyks , te onvreeden was op de Koningin ' van Hungarye, omdat zy weigerde zich met 1 den Koning van Pruiffen wederom te versoenen, verklaarde zich voor de onzydig1: heid ten aanzien van Hanover ; hy was
■ 1 daartoe bewoogen , door de berichten, wclfken hy ontving, dat de Staaten der Veree-
■ 1 nigde Nederlanden, insgelyks, de onzvdigI heid omhelzen wilden. De Keurvorft" van iBeijeren maakte eenen zoo fchielyken voortgang, in weerwil van alle de poogingen,' 1 welken de Generaals der Koninginne van
. Hungarye, mannen van groote bekwaamhe1 den en trouwe, aanwendden , dat Weenen ; zelf gedreigd wierd. Hierop nam de Ko1 ningin, met haaren oüdften Zoon, de wyk ma. Presburg.m Hungarye; daar zy de vier 1 Standen deed vergaderen, die allen, met idc grootfte toegeneegenheid , eenen eed
dce-



134 VERVOLG dér HISTORIE
deeden, dat zy haar met de uiterfte kloekmoedigheid belchermen zouden ;zy gaf ook een Te gén- Manifeft tegen den Keurvorft van Beijeren in 't licht.
Vr. Welke gevolgen had -hunne yver voor haare Hungaar] che Majefteit?
Antw. Zy. bragten een Leger van 30000 man op de heep, onder het bevel van den Graaf Paljy; welk tot ontzet van Bohème derwaards trok." Doch 't is waarichynlyk, dat alle de ondemcemingen van haare Hungaarjcbe Majefteit niet zouden geholpen hebben, hadden dc Franfchen het ontwerp van Bellifte ,' naauwkeuriglyk , gevolgd want zy noch alle de Troepen vcrïchaften noch de noodzaakelyke artykels , welken zy , by deeze gelegenheid. beloofd hadden , Vervulden. De Graaf van Kbevenhuller was haarer Majefteit , der Koninginne van Hungarye in deezen Oorlog, van zeer grooten dienft. De Keurvorft van Beijeren beging eenen grooten misilag en die zette zyne zaaken, mcrkelyk , achteruit, toen hy, in plaats van na Weenen te trekken, zich integendeel na Bohème keerde. De Keurvorft van Saxen had zich, nu, by den Keurvorft van Beijeren cn de Franfchen gevoegd , waarop zy na Praag trokken , en die Stad veroverden, daar de laatftgemelde Keurvorft tot Koning van Bohème gekroond werd. Doch, naaderhand, floeg het Krygsgeluk over tot de zyde der Oojienrykjc'hen; Thoring, de Beijerjche Generaal, werd ten eenemaal vcrflaagen, en liet meer dan 3000 man op het' Slagveld liggen. DeMaarfchal
Bell-



van ENGELAND. 135
iBelliJle verweet den Bondgenooten hun I Hecht gedrag; en klaagde, dat zyn ontwerp miet ter uitvoer gebragt ware. Middeler1 wyle gaf de Koning van PniiJJen doórflaani de blyken zyner groote bekwaamheden, en \ veroverde fommige gewichtige Steden. De I Keurvorft van Beijeren werd te Frankfort :tot Keizer verkooren ; en Koning George ■kwam, den 19 Ocfober, in Engeland te rug. Op den 4 December kwam het nieuwe Parlement by een, wanneer de zeer Eerwaaridige Arthur Onslow, Schildknaap, wederom tot Spreeker verkooren werd. De Koning imaakte, in zyne aanfpraak, gewag van den Oorlog met Spanje ; van het bondgenoodfchap , tegen de Koningin van Hungarye igefiooten; van de poogingen , welken by in 't werk gefteld had, om de krygvoerenide partyen met elkander te bevrcedigen; verzoekende den verderen byftand des Parlements, en vermaanende zyne Onderdaanen tot eensgezindheid. Het Addrés , by gelegenheid deezer aanfpraak over te leveren, baarde heevige debatten : zyne M'aïjefteit was 'er niet mede te vrecden , dat i men zyne Keurvorftelyke Landen verdeedigen wilde , ingevalle zy aangetaft wer1 den. De Heer Robert Walpole was in de ; grootfte onzekerheid, ten aanzien van de' jefteldheid der Leden van dit nieuwe Parjiemenc. De Heer Pulteney deed eene zeer : uecvige reedevoerihg tegen den Staatsdieaaar; doch deeze laatfte beantwoordde die net groote kloekmoedigheid, en daagde de fegenparty uit om den ftaat der Natie, op
ce-



Ï3T6 VERVOLG der HISTORIE eenen te benoemen dag, in overweegiiia te neemen; welke uitdaagïng aangenomen 1 en op den 22 January 1742. vaftgefteld: werd.
Vr. Welke waren de overige vemen-Ij tingen van dit Jaar?
Antw. De Lords leverden éèri veel krach-U tiger Addies over, dan dat der GemeentenJ was. Drie Leden der Gemeente, te weeJ ten de Heèren Bromley , Stepben Fox, enl Howe, waren', in deezen Zomer,: tot Pairs! verkooren; ten einde het evenwigt in hetf! Hooger-Huis dies tc beter te kunnen ftaan-B de houden. Dé Heer Robert Walpole beJ ging eene groote fout, dat hy den Heerj Earl, een' Man, die niet bemind was, totjj Voorzitter van het Committêe der verkie-l zingen, opwierp; in tegenftelling van Dr.1 Lee, eenen Heer van een gantfeh onberis-> pelyk Karakter, die tot Voorzitter benoemd werd ; dit gaf eene doodelyke wond aan des Staatsdienaars belang. Hy befloot, deï» halve, nu, zyne bedieningen neer te leggen , naadat hy alles, dat moogelyk was j in 't werk zou gefteld hebben , om zynen Vrienden dienft te doen ;" en dus te beletten , dat 'er geene maatregels' genomen wierden , om eene b'efchuldiging tegen hem in te brengen. De ontbieding van Krygsvolk , by gelegenheid der verkiezing te Wellmunfter, heeft , gelyk men wel vermoeden kon , a'anftöot' gegeeven, en den Staatsdienaar eenen grooten haaf op den hals gehaald. De Tegenparty , die voornaamelyk uit oude Wigs, of heevige lorries



van ENGELAND. . 137 r rïes beftond , begon nu van voorwaarden t te fpreeken. De Staatsdienaar verfcheen mog fteeds in het Parlement, tot de beflis1 fing der verkiezing van Chippenham, wélke, [ den 2 February , Hechts door eene ftem , t ten zynen nadeele uitviel. Hy was , geiduurende deezen twift , met zoo weinig ; achting behandeld , dat hy in het portaaL betuigde, hy wilde nooit weder in het Parlement verfchynen : en Prins Frederik verklaarde , dat hy den Heer Robert Walpole als eenen zoo grooten hinderpaal tuffchen :zyne Majefleit en zyn volk aanmerkte, !dat hy naar geene voorwaarden van verzoening luifteren kon, voor dat hy van 's Konings tegenwoordigheid zou uitgeflooten zyn. De Heer Robert Walpole, zederd eenigen tyd, gelyk reeds gemeld is, voorgenomen hebbende, zyn gezach neer te legigcn , en van alle zyne bedieningen afftand te doen, bragt zulks ook, den 11 February, inderdaad, ter uitvoer; naadat hy door zyne Majefteit tot Baron van Hougbton , Burggraaf Walpole, en Graaf van Orford, verheeven was.
Vr. Wat gcfchiedde 'er na den afftand -van den Heer Robert Walpole ?
Antw. Het ontwerp van vermoogen, met betrekking tot den volgenden Staatsraad, was, aireede, vaftgefteld; maar 't was een geheim, aan weinigen bekend. Den 3 February, ftelde zyneMajefteit de zitting der beideHui:zen uit tot den 18 derzelve maand, 'twelk :eene zeer groote gilling verwekte; verklaarende veelen rond uit,datditgefchiedwas, K al-



138 VERVOLG der HISTORIE alleenlyk, om den laatften Staatsdienaar te dekken. Daags naa zynen afftand , hield de tegenparty eene groote byeenkomft : met oogmerk , om hem in rechte te vervolgen, en hunne vaftgeftelde punten ter uitvoer te brengen. De hoofden der tegcnpartye verfcheenen allen ten hove wanneer tuffchen zyne Majefteit en den Prins van Walles eene verzoening te weeg gebragt werd. De uitfluiting van den Heere Robert Walpole uit den Staatsraad, veranderde de maatregels in geenen deele; doch er vielen nog veele veranderingen in de nooge Staatsbedieningen voor. De Heer Sandys werd aangefteld tot Kanfelier van denLxchequcr; Lord Wilmington, tot eerften Lord der Thefaurie; Lord Harrington, tot Lord Voorzitter; Lord Carter et, tot Staats-Sekretaris; de Marquis van Tweedale, tot Staats - Sckretaris van de zaaken van Schotland; de Hertog van Argyle, tot Opziener van 't Gcfchut ; en dc Heer Pulteney werd tot de waardigheid van Geheimen Raad herfteld. De Koning hield eene groote bevordering van Opper-Krygsbevelhebberen ; en in de laagere Bedieningen werden groote veranderingen gemaakt. De .Natie was, nu, in eene fterke bewceging, ciflchende het volk, dat 'er in veele bvzonderheden eene verandering voorgenomen wierde. In eene tweede famenkomft yan de Leden der jongfte tegenpartye, floeg de Hertog van Argyle geweldige middelen voor, met betrekking tot den laatften Staatsdienaar ; maar de Heer Pulteney ried de
ge-



van ENGELAND. 133
gemaatigdheid aan. Vervolgens, werd de Graaf van Wincbelfea aan het hoofd der Admiraliteit geplaatll; en, de Hertog van Argyle zyne bedieningen neergelegd hebbende, werd de Graaf van Montague,, in zyne plaats, tot Meefter van het Gefchut benoemd, en de Graaf van Stair tot VeldMaarfchal van 's Konings Troepen. Het volk fchreeuwde , thans, uit, dat de Natie bedroogen, en de Heer Robert Walpole gedekt was. De Spaanfcben hadden, in den tyd van omtrent twee jaaren , ter waarde van meer dan eene Millioen en 200000 ponden fterlings aan Groot - Brütannifche Schepen genomen: doch de Spaanfche Schepen, in dien tyd door de Engelfchen veroverd, : bedroegen eene nog veel grootere fom.
Vr. Welke waren de merkwaardigfte gebeurteniffen des jaars 1742?
Antw. Den 20 January, begaven de 'Kooplieden zich, in grooten getale en geen mindere ftaatfie, na het Laager-Huis ; en leverden daar een Smeekfchrift in , klaa;gende, voornaamelyk, wegens hunne verliezen, door de Spaanfche rooveryen geleerden ; wegens het verzuim van Konvooijen te verleenen ; cn wegens het prelfen van hun Scheepsvolk. Den 26 derzelve maand, 'gaven de Lord-Major, de Schepens en de tVroedfchap , een nog nadruklyker Veraoekfehrift aan het zelfde Huis over ; gelyk ook Briftol, en andere Steden, deeden. Men gaf bevel , dat een groot getal Ge"fchriften voor het Parlement opengelegd twierden. De Vrienden van den jongften K 2 Staats-



140 VERVOLG der HISTORIE
Staatsdienaar drongen , krachtiglyk , aan, dat de pryzen, thans, op de Engelfchen gemaakt, veele minder waren dan die onder de regeering van Koning Willem, en Koninginne Maria. Den Heer Glover werd, door dc Kooplieden en andere Verzoekers, opgedraagen , het bewys op te neemen, naadat het Committêe hun onderzoek geëindigd had, De Heer John Barnard gaf aan het Huis tc kennen, dat 'er geen genoegzaam getal Kruilfers uitgeruft was; en dat de handel van Groot-Brittannie op Portugal te gronde lag, wegens het niet geeven van befcherming , cn het uitftellen van de Konvooijen ; waarop men eene Bil inbragt, om den Koophandel en de Scheepvaart van het Koningkryk , ten tyde van Oorlog, beter te befchermen en te beveiligen. Zy werd goedgekeurd in het Laager-, maar verworpen in het Hooger-Huis; dc Graaf van Winchelfea plaatfte het gebrekkige van dezelve in het fterkfte daglicht. Deeze weigering vernederde de tcgenparty grootelyks, en maakte veelen bevreesd , dat de partyen zich vereenigen zouden. Ten einde den nieuwen Staatsraad te beproeven, werden de Penfion- en PlaatsBils ten voorfchyn gebragt; doch zy vielen in het Hooger-Huis verkeerd uit. Den 19 Maart , deed Lord Limeric, Lid van het Laager-Huis, een man van goede bekwaamheden, het voorftel van een geheim Committêe te beleggen; om het beftier der zaaken , geduurende de laatfte 20 jaaren, te onderzoeken ; welk voorftel verworpen ■ : ... ... werd;



van ENGELAND. i4r werd ; doch , naaderhand , werd 'er een voorflag gedaan, om zulk een onderzoek, geduurende de 10 laatfte jaaren, in't werk tc ftellen; welke voorflag goedgekeurd, en daartoe een geheim Committêe van 21 perfoonen bepaald werd. Deeze, met eene uitgeftrekte magt voorzien, begonden hun onderzoek , en benoemden Lord Limeric tot hunnen Voorzitter. Zy eifchten, vervolgens , alle de Boeken en Papieren der Thcfaurie op. De Heer Paxton , die Solliciteur der Thcfaurie geweeft was, weigerende te antwoorden noopens 500 ponden, door hem , in den jaare 1735 , gegeeven aan eenen Bolder, ten einde zyne verkiezing voor Wendover door te haaien , werd in de gevangkenis van Newgate gebragt. Het bleek, dat 'er , geduurende de tien jaaren , in welken hy Solliciteur geweeft was, 95000 ponden fterlings aan hem uitgeteld waren. Gtayn Vaughan , Schildknaap, werd, insgelyks, voor het geheim Committêe gedagvaard ; cn bcfchuldigd zynde met iets, dat ook den jongften Staatsdienaar, dikwyls, te lafte gelegd was; naamelyk: den Bezitter van eene plaats of bediening te verpligten, om eene zekere fom uit de inkomften of voordeden van dezelve, aan eenen of meer perfoonen , door den Staatsdienaar voorgefteld , te betaalen; verzocht de Heer Vaughan van het antwoord verfchoond te moogen blyven ; en daarop werd 'er ook niets meer in die zaak gedaan. De Heer Scrope , Sekretaris der Thefaurie, ondervraagd zynde ten opzigte K 3 van



142 VERVOLG der. HISTORIE van eene Millioen en 52211 ponden fterlings , die, binnen den tyd van tien jaaren , in handen van hem, en den Heer Robert Walpole, gegeeven waren , verzocht, insgelyks, van het antwoord verfchoond te blyven, zeggende, dat de uiterfte geheimhouding in acht genomen was, ten opzigte van penningen, die voor geheime dienften uitgegeeven waren : voorts werd niets meer in deeze zaake verricht , 't welk veel gemor veroorzaakte ; maar een zeker Bell, die tot het Poft-ampt behoord had, weigerende te antwoorden , werd in bewaaring van den Provooft gefteld.
Vr. Wat werd 'er vervolgens ondernomen?
Antw. Eene Bil van bevryding , met betrekking tot zulke perfoonen , die wegens de gefteldheid van 's Lands penningen, of bedieningen , eenige ontdekkingen zouden doen, werd in het Laager-Huis goedgekeurd ; maar , dewyl veelen dezelve onrechtvaardig oordeelden, werdzy door het Hooger-Huis verworpen. De verwerping deezer Bil bragt veelen in ongeruftheid , die zich verbeeldden, dat de bewyzen tegen den Heer Robert Walpole , met opzet en voordacht, onderdrukt waren door hen, die in de bevordering van het onderzoek alleryverigft geweeft waren. De hoofd-befchuldiging tegen hem was , dat hy zich , by verfchcidene verkiezingen van omkoopingen bediend had. Men deed een voorftel, doch het werd verworpen , om, naamelyk, de gemeenc Lands-fchulden op te neemen,
te



van ENGELAND. 143
te onderzoeken en in orde te brengen; welk voorftel de Vrienden van den laatftgemelden Staatsdienaar, grootelyks , verleegen maakte. Vervolgens floeg men voor een onderzoek te doen na den ftaat van Minorka, welks Veftingwerken en Kafteelen,op eene fchandelyke wyze, verwaarloosd waren; want het bleek, dat van ioKrygsbevelhebbers , die op dat Eiland moeiten zyn, Hechts 5 op hunnen poft waren en hoe naadeelig zulke vcrwaarloozingen dikwyls werden, heeft mennaaderhandklaarblykelyk gezien , toen wy naaderhand dat Eiland verloorcn hebben. De Generaal Anjlruther was, ten dien tyde , in Engeland; doch van deezen voorflag kwam niets. De Land-party onderzocht, thans, naauwkeuriglyk, alle de Papieren , die betrekking op dc buitenlandfche zaaken hebben , in hoope , dat zy iets zouden ontdekken, waarop zy eene befchuldiging tegen den Staatsdienaar konden veltigen. Onder de ftukken, die voor het Parlement open gelegd werden, vond men het ontwerp eener Verbindtenilfe tuflchen fommige Moogendheden van Europa, om de Staaten des Konings van Pruiflen , onder elkander, te verdeden ; welk ontwerp men , op geenerleie wyze , befpeuren kon , van den Groot - Brittannifcben Staatsraad te komen. Men gaf een Addres aan den Koning over; en verzocht hem ondcrdaaniglyk , dat alle de Vertoogen en Brieven , tuflchen zyne Majefteit en den Koning van Pruiflen geK 4 wis-



144 VERVOLG der HISTORIE wisfeld , in affchrift voor het Parlement mogten open gelegd worden; waaropzynej Majefteit, den 25January 1742., tot anti woord gaf, dat hy hun verzoek, voorzod verre het dienftig zou bevonden worden 1 vervullen wilde. In dit Jaar 1741., waren den Koning meer dan vyf Millioenen en 700000 ponden fterlings toegeftaan. De Zitting eindigde den 15 July. De zaaken der Komnginne van Hungarye hadden,nu, eenen zeer gelukkigen keer genomen.
Vr. Het behaage u de verdere onderhandelingen des Jaars 1742. te vernaaien?
Antw. 16334 man Groot - Brittannifcbel 1 roepen werden na buiten gezonden , orvJ der het bevel van den Veldmaarfchal, GraiÊJi van Stair ; hebbende de Hertog van Argyle} alle zyne bedieningen wederom ter neer ge- f lcgd. Op hunne aankomft ter beftemder f plaats, zouden zich zoo veele Hanover fcheJ en 6000 Man HeJJifche Troepen, in Grootl Brittannijche foldy ftaande, by hen voegen. Dc Graaven van Stair en Chefter field waren i na Holland gezonden, met oogmerk, om,| mdicn het moogelyk was , de Staaten der Vereenigde Geweften over te haaien, in dena Oorlog tegen Frankryk deel te neemen;! doch de Heer van Hoey , der Staaten Af-fl gezant te Parys , wift 'de zaaken zoo te draaijen , dat zyne Meefters verhinderd 1: werden, deel daar in te neemen, waarover men , in Engeland , gantfeh niet wel tef vreeden was. Middelerwylc, waren Khe-\ venhuiler, en de Ooftenrykfche Generaals,! in Duitfcbland, zeer gelukkig; de Koningin |
ver-1



van ENGELAND. 145
verwaardigde Khevenhuller met eenen zeer geneegcn Brief, en vereerde hem haar Afbeeldfel en dat van haaren Zoon. By CzaJlau, viel een bloedige Veldflag voor tusfchen den Koning van PruiJJ'en en Prins Karei , .waarin de eerfte de overwinning behaalde. Door den gelukkigen invloed zyner Groot-Brittannijche Majefteit , werd tulfchen Oojlenryk en PruiJJen een verdrag geflooten, waardoor Silejie aan den Koning van PruiJJen afgeftaan werd; Saxen voegde zich ook by dat verdrag ; en de Vreede werd, den 17 September , te Dresden afgekondigd. Dit noodzaakte de Franjeben, met grooten haaft en verlies, na Praag te trekken ; welke Plaats door Prins Karei met 60000 Man belegerd werd; beftaande de bezetting daar binnen uit 26000 Man. Tulfchen de Genevaals van beide zyden werden onderhandelingen begonnen. Geduurende de belegering van Praag, deeden de Franfchen verlcheidene wanhoopige uitvallen ; doch , ten laatfte , werden zy door hongersnood grootelyks benaauwd , wanneer Maillebois , met 42000 Man, tot ontzet der Stad aanrukte. De Graaf van Saxen begon, toen, aan het hoofd van een Franjcb Leger , eene aanzienclyke vertooning' te maaken. Prins Karei veranderde het beleg van Praag in eene blokkecring. De OoJlenrykers vonden zich te zwak , om de blokkeering van Praag voort te zetten, en braken daarom dezelve op ; waarop de Maarfchallen Bellifle en Broglio uit de Stad trokken , doch, kort daarnaa, gedwongenwerK 5 den,



U6 VERVOLG der HISTORIE den , zich wederom daarin te begeeven. Maillebois deed,geduurende deezengeheclen tocht, uitmuntende blyken van bekwaamheid en krygskunde zien. Ten laatfte bragt de Maarfchal Beliijle , met groote fchranderheid en oordeel, zyn Leger uit Praag; en bereikte, in twaalf dagen, Egra, zonder eenen Man te verliezen, (volgens zyn eigen bericht, ) uitgezonderd door de geftrengheid van het weeder. Dus eindigde deeze gedenkwaardige Veldtocht in Duit/ebland.
Vr. Wat gebeurde 'er , middelerwyle , in Italië ?
Antw. Het Hof van Spanje eifchte, naa den dood van Keizer Karei den VI. , alle de Ooftenrykfcbe bezittingen in Italië. In gevolge van dien , zeilde Navarro , dc Spaanfche Admiraal, met 5000 Man Landtroepen aan boord, na Italië; de Engelfche Admiraal Baddoek maakte zich gereed,om hem aan te taften ; doch de Opperbevelhebber van een Franfch Efquadre , van Toulon, verklaarde, dat hy vyandlyk tegen de Engelfchen handelen zou, zoo deeze ondernamen , op Navarro aan te vallen. Dit noodzaakte Baddoek , na Gibraltar te rug te ftevcnen; vervolgens zeilde hy na PortMahon, daar hy ziek werd, 't wélk (gelyk men zcide,) daar door veroorzaakt werd, dat het hem niet gebeuren mogt, zyn Vaderland , metterdaad, dienft te doen; en hy ftond zyn Bevelhebberfchap aan Leftock af. Dewyl het met de zaaken der Koninginne van Hungarye, in Italië , niet voordeclig



v an ENGELAND. 147
r. gefchapen ftond, maakte zy eene verbindc- tenis met den Koning van Sardinië , eenen r- Vorft, wegens zyne dapperheid en beleid St zeer beroemd. Hy voegde, uit kracht dier 5- verbindteniffe, zyne 1 roepen by die der Koninginne van Hungarye , ten einde de d- Spaanfche en Napelfche Krygsmagten te bera ceugeten. Op deeze voorwaarde kreeg hy e- aanzienlyke onderftandgcldcn van Engeland; ie' en zou , teffens, door een Efquadre Groot1- Brittannifche Schepen , in de Middelandfche Zee, ohderftcund worden. De Hertog van :, Montemar voerde het Opperbevel over het ' vereenigde Spaanfche en Napelfche Leger, aa Dewyl de Hertog van Modena zich voor de Spaanfcben verklaard had, dreef de SarIn dinifebe Monarch hem uit alle zyne Staaten, uc en bemagtigde zelfs zyne Hoofdftad. De l Admiraal Mattbews werd, met zeven Schcit pen van Linie , na de Middelandfche Zee n gezonden, ter verfterking van den Admiraal Leflock. Het karakter van Mattbews in beftond in openhartigheid en vryheid; maar a dat van Leflock in het tegendeel: Mattbews 3- was heet en driftig. Beiden weiden voor !it dappere Krygsbevelhebbcrs gehouden ; en ij dewyl Mattbews den Admiraal Leflock eene 1- geweldige vyandfehap toedroeg,oordeelde k men, dat de nieuwe'Regeering , dezelven l in het Opperbevel famenvoegende, niet ver':• ftandiglyk gehandeld had. Onder Mattbews, nv verbrandde de Kapitein Callis verfcheidene £ Spaanfche Schepen in eene Franfche Haven. i« Dewyl de Koning van Napels 20000 Man lig zyner Trpepen by die des Konings van
Spanje



148 VERVOLG der HISTORIE
Spanje gevoegd had, zoo vaardigde de Admiraal Matthews den Schoutbynacht Martin af, om den Koning van Napels te verklaaren, dat, indien hy zyne Troepen niet terftond van de Spaanfcben te rug ontbood, en de onzydighcid, welke hy opentlvk beleeden had, waarnam, de Stad Napels zou gebombardeerd worden ; welke bedreiging den Koning zoo zeer ontftelde, dat hy het verzoek der Engelfchen , zonder eenig uitftel, vervulde. Dc fchiciykheid, de uitflag en het gewicht van deezen tocht , vind naauwlyks een voorbeeld in de gefchiedenilfen, cn verworf den Schoutbynacht Martin zeer grooten roem. Het terug roepen van deeze Napelfche Troepen , uit den Spaanfcben dienft , was de ondergang van het Leger onder den Hertog van Montemar. De Spaanfcben hadden nu, ten derdenmaa. Ie , een aanzienlyk getal Troepen , ten voordeele van den Infant Don Filip , na Italië gezonden. Van de Franfche en Spaanfche zyde werden de fterkfte poogingen in 't werk gefteld , om den Koning van Sardinië van zyne tegenwoordige verbindtenisfen af tc trekken ; doch alles te vergeefs. Terwyl de Admiraal Mattbews de Spaanfcben benaauwde, kwam de Admiraal Rowiey met eene verfterking by hem. Dewyl de Genucezen den Franfchen en Spaanfcben zeer ongeneegen waren; zooiiet Mattbews de Scheepvaart en de Landen der Genueezen ongehinderd; en fommige Groot - Brittannifche Schepen wierpen Bomben , en gloeijende Kogels, in verfcheidene Steden
langs



van ENGELAND. 149
I langs de Kult van Katalonie. Het Franfche I Hof trachtte, doch vruchteloos, zyne Sartdinifche Majefteit over te haaien, door de 1 belofte, van hem in 't bezit van Genua te : zullen ftellen.
Vr. Wat viel'er in Amerika voor? Antw. Het ontwerp , om S. Jago, in Hispaniola, aan te taften, was (gelyk bo' ven reeds aangeroerd is,) door de oneei nigheden tuiTchen de Zee- en Land - Offii eieren verydcld. Men zond eene verfter! king derwaards, beftaande uit 3 Oorlog: Schepen, 4 Bombardeer-Galjoots, met om-
. 1 trent 3000 Man Landtroepen , aan boord ■ van 55 Transport-Schepen. Op derzelvcr ; aankomft, werd een nieuwe tocht befloo-
3 i ten. De Krygsraad beftond uit den Vice. Admiraal Vernon, den Ridder Chaknor-Ogk,
)] 1 den Brigadier Guife , en den Gouverneur Trelawney. De Kapitein Lee ftelde voor; ; alle de Spaanfche Veilingen aan de Rivier Duke, cn het Meer van Micaraqua te be1 magtigen; doch dit ontwerp werd niet ter 1 uitvoer gebragt. Een ander ontwerp werd 1 door den Luitenant Lo-wther ingeleverd, ! om, naamelyk, Panama aan te taften; doch i dit gelukte niet. In de Krygsraads-verga1 deringen, ter deezer gelegenheid gehouden, I heerfchten de fthandelykfte verfchillen. De , Admiraal Vernon kruifte heen en weêr op 1 de hoogte van Karthagena, en blokkeerde ideffelfs Haven. Dewyl de Landtroepen 1 niet tydig genoeg aankwamen, zeilde hy na . Porto-Bello, daar hv beloofde, de Inwoo1 ners te zullen verlchoonen , byaldien zy t . hem



ï5o VERVOLG der HISTORIE
hem van Muilezelen , en Mondbehoeften voor de zieken, wilden voorzien. Doch, hoe 't ook zy, de toeleg op Panama werd , voor dat Jaar, ter zyde gefteld ; waaromtrent de Admiraal Vernon heevige klagten tegen de Land - Officiers inbragt. Hierop keerde de Vloot , met alle de Transportschepen, den 15 May, terug na Jamaika. Dus eindigde de allergewichtigfte en koftbaarfte tocht, ooit door Groot - Brittannie ondernomen , met fchande en fchaade. De Engelfchen veroverden , naaderhand , het Eiland Rathan, waardoor men meende, dat de handel in Verw-hout zou bevorderd worden. De Spaanfcben deeden eene landing op de nieuwe Volkplanting in Georgia. De Admiraal Vernon en Generaal Wentuaortb werden te huis ontbooden ; en de Heer Chalenor - Ogle kreeg bevel, daar te blyven en zoo wel de Vloot als de Landtroepen te gebieden. Naaderhand brak een heevige twift uit, tulfchen den Gouverneur Trelawney en den Heer Chalenor - Ogle. Toen men, in Engeland, bericht ontving, dat de Spaafchen eenen aanflag op Karolina wilden waagen ; werd de Heer Ogletborpe (een man van eenen onvermoeiden geeft,) tot Generaal over alle des Konings Troepen in dat Geweft, en in Georgia aangefteld, cn hy voerde te gelyk een Regiment met zich over. Hy werd vergezeld door den Kapitein (naaderhand Ridder) Peter Warren , die zich op eene byzondere wyze kweet. Hy taftte vervolgens S. Auguftine, 'mFlorida, aan, doch zonder gevolg; want
die



van ENGELAND. i$t
die van Karolina , dwarsboomden alle de maatregels , die door den Generaal Oglerborpe genomen werden. Des niet te min „ leeden de Spaanfcben , ten deezen tyde» onnoemelyke fchaade. Van Kuba Helden zy, met 3000 Man en fommige Schepen, eene onderneeming tegen Georgia in 't werk. Zy landden aldaar, en trokken na Frederika, de Hoofdftad, wanneer Ogletborpe zich aan het hoofd van eene kleine Bende ftelde , en de grootfte kloekmoedigheid betoonde. Verfchcidene bloedige gevechten vielen 'er voor; waarop de Spaanfcben, ten laatfte, gedwongen werden, met fchande, na Kuba terug te keeren.
Vr. Wanneer werd het Parlement geopend ?
slnt-iv. Den 16November, wanneer zyne Majefteit eene zeer gunftige aanfpraak deed, waarin hy zyn volk kennis van den ftaat der zaaken gaf. De geeft van partydigheid woedde in eene zeer groote maate. Lord Carter et, een Edelman van zeer groote vermoogens en invloed, fcheen nu alle de maatregels te bellieren. De nieuwe Staatsdienaar had Hechts weinige perfoonlyke Vrienden, cn het overblyffel der laatfte Regeering had nog zeer groote kracht. Dewyl een zoo groot Leger, in Vlaandere, in Groot-Brittannifcbe foldy ftond, meende het volk, dat Engeland alle de onkoften, welken de onderftcuning van het Huis van Ooftenryk vorderde , alleen moeft draagen. Dit verwekte onbefchryflyk veel misnoegen; en de Drukpers zuchtte onder de aller-



152 VERVOLG der HISTORIE
leronbetaamelykfte aanmerkingen , waarin zelfs de allerhooglte karakters niet verfchoond werden. Lord Carter et , die nu I' de Staatsdienaar genoemd werd, hield den ftroom van verongelyking, die tegen zyne ( maatregels uitbrak, met allen moed tegen. t Veelen der jongfte tegenpartyewerden nu, in gewichtige poften gefteld ; als Lord i Gower, Lord Batburft, enz. Het voorftel t in het Laager-Huis , wegens de betaaling i der Hanover [che Troepen , veroorzaakte 1 zeer fterke debatten, tulfchen de beide partyen. De tegenwoordige tegenparty broeide eenen nieuwen Zetregel uit, te wecten: dat Groot-Brittannie zich in geenen oorlog, op het vafte Land, behoorde in te laaten; 't welk tegen de grondregels der Whigs, onder Koning Willem , en Koningin Anna vaftgefteld, regelrecht aanliep. Deeze beruchte Zetregel vond den grootften tegenftand; die, echter, gelyk de uitkomftnaaderhand toonde, zeer goed geweeft ware. Het geweldig misnoegen, dat men ten deezen tyde beipeurde, fchynt het zaad dier muitcrye , welke twee jaaren daarnaa uitfchoot", gezaaid te hebben. Het fterk gefchreeuw, dat men, thans, tegen Hanover maakte, deed veelen denken, dat de Natie geneegen was , het genacht van Stuart te herftellen. Het Franfche Hof, en de oude Pretendent met deffcïfs Zoon, waren zwak genoeg, dit te gelooven ; en gelyk de Kar- t dinaal Tencin zyne opkomft aan den Pre- l tendent verfchuldigd was, zoo behartigde hy c ook zyne zaak te Verfailles, met allen ernft. k
Vr.



van ENGELAND, 153 Vr. Welke waren de voornaamfte gebeurteniflen op het einde des jaars 1742, ten in het begin des jaars 1743.
Antw. Groote onderftanden inmanfchap en geld, ten dienfte van dit jaar, werden toen ingewilligd. De Graaf Stanhope floeg voor , dat men zyne Majefteit onderdaaniglyk verzoeken moeft, zyne Onderdaanen te ontheffen van de grievende en laftige uitgiften, welken de veelvuldige loontrekkers vereifchten ; doch de Graaf van Bath (te vooren Heer Pulteney,*) bediende zich van alle de kracht zyner welfpreekendheid, om het tegendeel te bewyzen ; veele reedevoeringen werden , ter deezer gelegenheid gedaan ; en , ten laatfte, werd het voorftel verworpen. De Land-tax was, dit jaar, vier Schellingen. De aanfpraak van den Troon keurde de maatregels, toen genomen , goed, en drong ze aan; en, naa eene verdeeldheid omtrent den onderftand , maakte men eene verandering in de belasting op de fterke dranken, en de Jeneverakte werd ingetrokken. Veelen der gemocdelyke Leden van het Laager-Huis werden, grootelyks, daar door geërgerd; zy merkten de herroeping dier Akte aan als eene vergunning voor het volk, om zich zeiven te vergeeven. De Bil vond heevigen tegenftand in het Hooger-Huis. Veelen der Biflchoppen verzetteden zich, uit het gemelde grondbeginfel , zeer krachtiglyk , daar tegen. Lord Cbefterfield fprak , by deeze gelegenheid, met groote fchranderheid en drift; verklaarende, dat de voorL ge-



154 VERVOLG der HISTORIE gefielde belafting veel erger was, dan die, welke door Vespafiaans' wegen en middelen beraamd was. Desniettemin , ging deeze Bil tot eene Akte over. Het Committêe wegens de onderftandgelden, had meer dan zes Millioenen toegeftaan. Over deeze milddaadigheid des Parlements was de Tegenparty, hoogelyk, geftoord.
Vr. Wat werd, vervolgens, in het Parlement verricht?
Antw. Men deed, in het Laager- Pluis, den voorflag tot eene Plaats-Bil; doch zy werd verworpen. Thans , werd 'er eene nieuwe fchets van regeering gemaakt , bekend onder den naam van broad-bottomfebeme. Men ftelde voor , het Committêe tegen den Graaf van Órford te'herleevendigen; doch het werd afgeweezen. De groote onkoften, veroorzaakt door het Leger, dat Groot-Br.ittannie buitenslands hield, gaf gelegenheid tot heevige debatten. Men deed een voorftel wegens de Gefchriften, die tuflchen zyne Majefteit en de Koningin van Hungarye gewifléld waren ; maar het werd verworpen, als zynde gevaarlyk, niet gebruikelyk , en onredelyk ; want indien dit doorging, kon geen Hof in Europa met dat van Groot-Brittannie, veiliglyk, handelen. Een ander voorftel om geene GrootBrittannifche Troepen na Duitfchland te laaten trekken, werd insgelyks verworpen. Zyne Majefteit maakte, den 21 April, een einde van deeze Zitting , door eene aanfpraak , die hoofdzaakelyk handelde omtrent het geen hy ten voordeele der Koninginne



van ENGELAND. 155 iginne van Hungarye gedaan had; en de bevelen , aan zyne Vlooten in de Middelandfche Zee en de Weft-lndien gezonden. Dewyl geene breuk fchandelyker kan zyn, dan die der trouwe van een volk; zoo befloot 'zyne Groot - Brittannifche Majefteit , ter handhaving der Pragmatieke Sanótie , zelf :te Veld te trekken, en na Ouitfcbland over ;te fteekcn. Met dit oogmerk ging de Koning , met zyne Koningklyke Hoogheid , iden Hertog van Kumberland, den 27 April, londer zeil na Holland ; doch zy kwamen miet voor den 6 May te Hanover aan. In ihet Leger waren groote bevorderingen ge'fchied, voor dat de Koning Engeland verliet. Een gedeelte van het Regement Hooglanders van Lord Semple , naby Londen izynde, cn weigerende buitenslands te gaan, liep weg ; doch naagejaagd en gevangen :zynde, werden drie van hun in den Tour van Londen opgeflooten.
Vr. Wat werd in Duitfchland verricht ?
Antw. Egra was geblokkeerd. Prins Karei van Lotheringen , aan het hoofd van het Ooftenrykfche Krygsheir , verfloeg de Beijerfchen by Branau , die, behalve hun Kamp , meer dan 5000 Man verlooren ; waarnaa de Oojlenrykers geheel Beijeren overftroomden , en Munchen werd door Khevenhuller wederom ingenomen: zoo dat Ide Keizer , op eenmaal, buiten het bezit van alle zyne Staaten gefteld was. Deeze Veldtocht was zeer bloedig ; de Franfchen leeden, geduurende de boven aangeroerde vlugt, groot verlies. En , nu, begonden L 2 de



i56 VERVOLG der HISTORIE de Groot ■ Brittannifche Troepen, met hun- ' r ne hulpbenden , zich te beweegen: heb- J|i bende de 16000 Man Hanoverfche enHeffi- li fche Troepen bevel gekreegen, om zich by li'i de Britfche Krygsmagt in Vlaander e tc voegen. De Hertog van Aremberg, een braaf, doch al te toegeevend, Generaal, voerde het Opperbevel over de Oqftenrykfcben in de j Nederlanden. Hy was 'er voor , dat men de Krygsverrichtingen , niet in de Nederlanden , maar in Duitfchland , beginnen moeft; waarin hy, grootelyks , verfchilde van den Graaf van Stair, die van gevoelen was , dat men de binnenfte deelen van ■Frankryk aantallen moeft. Doch het eerfte voorftel behield de overhand. Den 18 Fe- 1 bruary 1742. overleed de Kardinaal Fleury, in den ouderdom van 89 jaaren. Hy was 1 een zeer onbedorven, maar al te vreedzaam, Staatsdienaar geweeft; en zyn dood had ee- { nen grooten invloed in de zaaken van Eu- '[ ropa. In February 1743. trok het Leger ,. der Bondgenooten uit Vlaander e na Duitfch- C land. De Graaf van Stair gaf den Keizer r, te kennen, dat het eenige beweegrad, dat K de Groot - Brittannifche Troepen in Duitfch- land deed trekken, was, om delfelfs Vree- \, de te befchermen. Hy verzekerde de Wethouderfchap van Frankfort, dat zy niets te \; vreezen.hadden; en dat de aannadering der Groot - Brittannifche Troepen tot voordeel w van den Koophandel hunner Stad verftrek- « ken zou. Ondertuffchen , verliet de Kei- yi zer, echter Frankfort , en begaf zich na k Munchen. De Staaten der vereenigde Ge- (jt . . ' wes- ;



vanENGELAND. 157 [wetten vermeerderden ook, terftond, hunIne Krygsmagt , in weerwille van alle de ■Kunftltreken, die door den-Heer de Fenelon, Franfchen Ambaffadeur in den Haage , in 'c werk gefteld werden, om zulks te beletten. Ten deezen tyde, deeden eenige toevallige Vaerzcn van den Heer van Haren, een' der Afgezondenen , een' jongen :en geeftigen Edelman, eenen uitfteekenden dienft aan de gemeene zaak. De Algemeene !Staaten verbonden zich , 20000 Man ten voordeele haarer Hnngaarfche Majefteit te leveren ; cn hielden ook hun woord. De -Koning van Frankryk bericht .hiervan ontvangen hebbende, nam voor, den Keizer te onderfteunen , en den Oorlog in Duitfchland te vernieuwen. Hv gaf,hierop, denMaarifciial Noailles bevel, zich aan 't hoofd van 70000 Man te ftellen, en tegen de Engelfchen cn hunne Bondgenooten op te trekken. Lord Stair had, nu," zyn hoofdkwartier te .Afchaffenburg aan den Main ; daar zyne Groot - Brittannifche Majefteit, cn de Hertog van Kumberland, den 19 Juny, aankwamen, Het Leger der Bondgenooten beftond uit 137000. , en dat van Noailles uit omtrent 158000 Man.
Vr. Wat volgde 'er op 's Konings aankomft aldaar ?
Antw. Het vercenigde Leger had met 1 groote zwaarigheden te worftelen, en was, wegens gebrek van voeraadje, grootelyks, iverlcegen. Zy beilooten, nu, tot Hanau. terug te trekken; zynde en de Heffifche cn ;de Hanover febeTroepen, die indeKeurvorL 3 «e.



ï$t VERVOLG der HISTORIE ftelyke befolding ftonden, nog niet by hc Leger aangekomen. Het Leger der Bond genooten trok, met hetaanbreeken van dei dag, m twee kolommen, na het Dom Bet tingen. De flag-orde, door zyne GrootBrittannifche Majefteit gefchikt, was rechl meefterlyk. De Koning , aan het hooft yan zyn Heirleger zich vertoonencie , gal den _Krygsknechtcn nieuwen moed. Dc Bntjche , tegen den vyand aantrekkende , gaven al te ichielyk vuur. De Franfche zwarte Ruiters , zich van hunne Linie afzonderende, en fpoorflaags op het voetvolk der bondgenooten aanvallende, werden alle m de pan gehakt. Het vuur werd nu algemeen ; wanneer de tegenwoordigheid zyner Groet- Brittannifche Majefteit ,dic zich, overal, op de gevaarlykfte plaatfen, in de grootfte onverfchrokkenheid, liet zien, het a°7c Vf," d,eczen daS beflisde. De Maarfchal Noailles betoonde , in deezen VeldhV groote dapperheid. De Hertog van Knmberland werd, in 't heetfte van het gevecht, aan de kuit van 't been gekwetft. Ondertuffchen duurde het niet lang, of deMaarfchal Noailles, de bloem zyner Krygsknech. ten verlooren hebbende, gaf bevel tot den aftocht. In deezen flag verlooren defranfchen 6000 Man, en eene menigte Officieren , benevens eenige Vaandels, Standaards, enz.; maarde 'Engelfeben fiechts 2500 M?n Men oordeelde, dat de Maarfchal Noailles zich, m dit gevecht, aan fommige verwaarlozingen had fchuldig gemaakt. Dewyl de Bondgenooten van de voordeden,
waar-



van ENGELAND. 159
waartoe deeze overwinning hun gelegenheid gegeeven had, geen gebruik maakten, verwekte zulks groot naadenken; over dit gedrag werd, verfcheidcntlyk, voor cn tegen , gefprooken. De Bondgenooten trokken, vervolgens, ha Hanau; doch zy waren, tot hunne onbcfchryflyke fmert, genoodzaakt, hunne dooden en gewonden op het Slagveld te laaten; alhoewel zy, echter , op verzoek zyner Groot - Brittannifche Majefteit, allen, met de grootfte zorg en vriendelykheid , door de Franjchen behandeld werden. De Hejftfcbe en Hanoverfche Troepen zich , ten deezen tyde , by het verecnigde Leger gevoegd hebbende, wilde de Maarfchal Stair, dat men de Franfchen , op nieuws , aantallen zou ; doch deeze voorflag werd niet ter uitvoer gebragt , omdat zyne Groot ■ Brittannifche Majefteit </eene Hoofdparty in deezen Oorlog was. Men bood toen wel eene bemiddeling tot Vreede aan, doch zy werd door de Koningin van Hungarye verworpen.
Vr. Kreegen 'niet de zaaken der Koninginne van Hungarye , thans , ccne andere en betere gedaante?
Antw. Broglio, cn het Leger onder zyn bevel , was 'na Frankryk terug getrokken. De Keizer en dc Franfehen waren zich, omtrent deezen tyd , de een den anderen, hartelyk , moede ; waarop de eerfte, in July , eene verbindtenis van oncenzydigheid met de Koninginne van Hungarye floot. De Maarfchal Noailles zyn Leger den Rhyn wederom hebbende doen overtrekken, en L 4 Duitfch-



i6o VERVOLG der HISTORIE
Duitfchland , thans, van de Franfchen byna gezuiverd zynde, leiden Prins Karei en de Graaf Kbevenbidler een bezoek by den Koning van Groot - Brittannie, te Hanau, af; een weinig .te vooren was 'er , tuflchen de Bondgenooten en de Franfchen, een vergè. lyk wegens de uitwiflelingder Krygsgcvangenen getroffen. Prins Willem van HeffenKaffel had eenige onderhandelingen f tot herftel van den Vreede, begonnen; waarin hy door den Groot-Brilt annifchen Afgezant te Hanau aangemoedigd werd. Deeze onderhandeling maakte, naaderhand, een zeer groot gerucht in Engeland. De voorafgaande punten tot eenen Vreede tuflchen den Keizer en de Koningin van Hungarye werden wel ontworpen; doch, vervolgens, door de Britfche Regeering afgekeurd ^ die niet toeftaan wilde , dat Groot - Brittannie de zwaare onkoften, welken de onderfteuning zyner Keizerlykc Majefleit veroorzaakte , alleen draagen zou. — Om tot dc zaaken van Italië te komen , daar de eerzucht der Koninginne van Spanje de ruft nog al ftoorde: Den 3 February, was, te Campo-Santo, een bloedig gevecht voorgc. vallen tuflchen de Spaanfcben onder den Graafje Gages, van de eene, cn dc üoftenrylfcben en Piemonteezen , onder den Graaf Traan , van de andere zyde; waarin de eerften omtrent 3000, en de laatften omtrent 2000 Man verlooren. Don Fïlip was nog meefter van Sawje ; en de Koning van Sardinië had eene groote begeerte om m het bezit van Final, eene Zee-Haven in
de



van ENGELAND. 161
de Middelandfche Zee, toen aan de Genueeun toebehoorende, gefteld te worden. Dit werd, in 't eerft , tegengefprooken door 1de Koningin van Hungarye, doch, naaderihand, in het Traktaat van Worms, in September geflooten , toegeftaan. Uit kracht van dit Traktaat zou de Koning van Sardinië een' onderftand van 280000 ponden fterlings in 't jaar , van Groot- Brittannie, trekken; rerwyl de Groot-Brittannifche Onderdaanen, daartegen , zeer groote voordeden in den Koophandel en Scheepvaart genieten zouden. Dit Traktaat, welk eene groote verandering in den ftaat der zaaken •van Europa te weeg bragt, werd , den Q.o\ September, te Londen bekrachtigd ; doch. door veelen gehakt, zeggende , dat zyne' Sardinifche Majefleit eene Zee - Moogendiheid trachtte te worden. Het Leger der Bondgenooten trok na Worms , daar de Koning van Groot - Brittannie by het zelve kwam : hier ontdekte Palavicini, der Genueezen Afgezant, het Traktaat van Worms: waarop zyne Meefters, heimclyk , beilooten , zich onder de befcherming van Frankryk te begeeven, verklaarende zich ook tegen dat Traktaat. De Staaten der Vereenigde Nederlanden zonden 20000 Man na Duitfcbland, maar zy kwamen te laat, om eenig deel in de Krygsverrichtingcn aldaar, tc hebben. Prins Karei zocht den Rbyn over te trekken, doch de aanflagmislukte. In October betrokken de Bondgenooten cn de Ooficnrykfcben de wintcr-lcgcringen. Dc Maarfchaj Stair , misnoegd zynde . dat dc L 5 Fran-



162 VERVOLG der HISTORIE Franfchen niet aangetaft waren in Frankryk zelve, leide het hem opgedraagen bevel neer; in eene onderllelling , dat de Hanoverfcbe Generaals meer invloed hadden, dan hy zelf: doch een weinig daarnaa volvoerde hy eenen laft by de Algemeene Staaten, maar op eene wyze, die, den Koning mishaagde. De Koningin van Hungarye bleef nog al hardnekkig; waarop zyne Pruiffifcbe Majefteit zich by den Keizer voegde!
Vrï Brak dc Oorlog tulfchen Rusland en Zvueeden niet op nieuws uit?
'Antw. Jaa; en zulks grootelyks tot naadeel der laatften, die, ten eenemaal , uit Finland gedrceven werden. Doch , niet lang daarnaa, werd de Vreede tulfchen de Ritfj'en en de Zweede;: , te Abo, herfleld. La Cbetardie, de Franfche Ambalfadeur aan het Hof van Rusland , zette aldaar zyne onderhandelingen , zeer liltiglyk , voort. De Marquis de Botta , Afgezant der Koninginne van Hungarye te Petersburg;, werd by dc Czaarin zeer verdacht gehouden ; wegens eene onderllelling , dat hy ccn groot Vriend der in ballingfchap gezondene RuJJifcbe Familie was. Den 17 November, werd, te Altona, het Huwlyk tulfchen de Groot - Brittannifche Prinfes Louifa , en den Kroon-Prins van Deenemarke, voltrokken. De Admiraal Mattbeuas hield nog fteeds een waakend oog op de vcrecnigde Franfche en Spaanfche Vloot, te Toulon ; en nam verfcheidene van hunne rykfle Schepen. Dewyl verfcheidene Schepen van des Admiraals Vloot, thans, in eenen Hechten
ftaat



van ENGELAND. 163 ftaat waven ; zoo vreesde hy door de vereenigdc Franfche cn Spaanfche Zecmagt te zullen aangetaft worden. De Britfche Vloot, ondev Chalenor - 0<v/g , was in Amerika gantfch niet gelukkig. De Schoutbynacht Anowies werd , met eenige Schepen , gezonden om La Guirra en Porto Cavallo, op de kuften van Carraccas , aan te taften ; doch deeze toeleg mislukte. Naaderhand taftte hy Porto Cavallo aan , doch ook zonder gevolg. In dit Jaar ovevlecden de Heer Charles Weiger, en de Admiraal Cavendifo. Den 14 November, beviel de Prinfes van Walles, gelukkiglyk, van eenen Prins , die Willem Hendrik genoemd werd; enden 15 derzelfde Maand kwam zyne Majefteit uit Duitfchland tc rug. De Heer Knigbt, voor deezen Kalïier der Zuid - Zee - Kompagnie, kreeg verlof om wederom in zyn Vaderland te komen. Den 1 December deed de Koning eene zeer gunftige aanfpraak , waarin hy zyn Parlement, ondev andeven , kennis gaf van het definitief Traktaat, dat hy met de Koninginne van Hungarye, en den Koning van Sardinië, geflooten had. Ten aanzien der Hanov'erfcbe Troepen , vielen 'er zeer heevige debatten voor. Men klaagde nu , dat één Man , in het Kabinet, zich al te veel magt aangemaatigd had.
Vr. Op welken voet was, in deezen tyd, het openbaar credict?
Antw. Op eenen zeer Hechten voet. Aan het Hof werden groote veranderingen gemaakt. De Heer Pelham werd aan het hoofd der Thcfaurie gepiaatft ; Lord Sands wevd
tot



164 VERVOLG der HISTORIE tot Pair verheeven ; en den Generaal Wade werd het Opperbevel over het Leger opgedraagen. In het PIooger-IÉiis werd een voorflag gedaan, om de Hanoverfcbe Troepen, welke toen in Britfche foldy Honden, niet langer dan tot den 25 December aan« flaande, te betaalen. De twift, die op dit voorftel ontftond , duurde zeer lang , en was zeer heevig; de Hanoverfcben werden befchuldigd wegens ongehoorzaamheid, buitenfpoorigheid en lafhartigheid, in den flag by Dettingen betoond; maar alle deeze bcfchuldigingcn werden door Lord Carteret , krachtiglyk , wederlegd; en wegens verdeeldheid bleef de voorflag fteeken. Een diergelyke voorflag werd in het Laager-Huis gedaan ; en, naadat 'er verfcheidene Reedevoeringen, voor en tegen, over gehouden waren , door meerderheid van Hemmen verworpen. De Heer Sydenham ftelde de herroeping der zevenjaarige Akte voor ,• doch dat voorftel werd afgekeurd. De Reedevoeringen, in beide Huizen, tegen de Hanoverfcben gedaan , maakten dat Krygsvolk by allerlei flach van lieden ongemeen verhaat ; alhoewel het zeker is, dat geene Troepen zich beter zouden hebben kunnen kwyten. Het geld,' in dit Jaar geheft, bedroeg , Hechts een weinig minder , dan tien Millioenen ponden fterlings.
Vr. Wanneer zochten de Franfchen eenen inval in Groot-Brittannie te doen ?
Antw. In den Jaare 1744., waartoe zy, gelyk boven reeds aangeftipt is , door het byria algemeen gefchreeuw tegen de Ha-
110-



van ENGELAND. 165
',.no<uerfchen aangemoedigd werden. De Kar1 dinaal Tencin was een groote Voorftander < deezer onderneeminge; en zoo wel Bellijle, als de Graaf van Saxen , dachten, dat het eene zeer gemakkelyke zaak was, eenen inval in Engeland te doen. De laatltgemelde zou het Opperbevel daar over voeren. Hec Hof van Frankryk verbond den ouden Pretendent, zynen Zoon, toen omtrent 23 Jaaren oud, te leencn, om, ware het moogelyk, deezen toeleg daar door te bevorderen : en Spanje nam deel in deeze ! 1 'onderneeming , door geld op te fchieten, ! 't welk Frankryk , toen, niet in Haat was ; te kunnen doen. Middelerwyl verliet de jonge Pretendent Italië, en kwam , onder i voorwendfel van eenen Spaanfcben Renc boode, omtrent den 20 January, te Parys, 1 aan. Geduurende deezen tyd , werden in 5 Frankryk , groote toerullingen gemaakt , ( om eene landing in Engeland te doen. Een , groot getal Transport-Schepen zouden , te \ Duinkerke, 15000 Man, onder bevel van ï den Graaf van Saxen , en anderen , aan ■ boord neemen. De jonge Pretendent was ook aan boord deezer Vloot, waarover RoI quefeuille en Barrail het bewind voerden. '. De Heer John Norris nam het bevel aan ' over de magtige Vloot, die, toen, te Spitbead vergaderde. De Franfchen maakten, - nu, fpoed met de infeheeping te Duinkerke, '. daar 7000 Man Land - Troepen aan boord gingen; maar een fchielyk opftaande itonn dreef de gcheele Vloot op ftrand; (zynde de winden toch altvd voordeelig voor Enge-



166 VERVOLG der HISTORIE geland!) Dewyi de Heer John Norris, met eene magtigere Vloot , tegen Roque- II feuille op kwam , en hem nogthans liet ontfnappen , zonder hem flag te leveren; zoo werd Norris, offchoon een braaf Man, van veelen, by deeze gelegenheid, wegens gebrek van moed , befchuldigd. De voorgenomen inval werd egter , gelukkiglyk, verydeld; wanneer zyne Majefteit, den 15 February 1744., door eene boodfchap aan beide Huizen, hun kennis gaf van denaanflgg zyner vyanden, en teffens van de gcvaaren, die daarmede verzeld gingen; wel- j ke boodfchap zulke getrouwe en pTigtfchuIdige Addreflên te weeg bragt, als 'er ooit overhandigd waren. Van alle de aanzienlyke Gemeenten in Engeland werden ook Addreflên in gezonden, waar onder dat van Londen , in 't byzonder uitmuntte ; maakende deflelfs Kooplieden, ten getale van 250, een vergelyk, om het openbaar crediet ftaande te houden. De ongelykformige Kerkdienaars en de Kwaakers leverden, insgelyks, zeer krachtige Addreflên in. De Kuften werden, toen, verzekerd, en alles, 't geen noodig was, om eenen inval te wederftaan, met alle moogelyke vlyt, in 't werk gefteld. Kort daarnaa kwamen , in Engeland , 6000 Man Hulptroepen uit de Vereenigde Geweftcn aan; omtrent welken tyd zeker bericht inliep, dat de jonge Pretendent te Calais was , in welks nabyheid omtrent 20000 Man, met de noodige Transport-Schepen, gereed lagen.
Vr. .



van ENGELAND. 167
Vr. Welke maatregels werden, vervolgens , door de Groot - Brittannifche Regeering genomen?
Antw. Het Laager-Huis overhandigde zyner Majefteit een allergetrouwft Addrës. De Heer Tbompfbn , bevolmagtigd met de Groot - Brittannifche zaaken in frankryk, kreeg bevel, om te begceren, dat dc jonge Pretendent zou genoodzaakt worden , uit de Franfche Staaten te vertrekken; maar hy ontving geen voldoenend antwoord. Den aoMaart 1744.,verklaarden de Franfchen den Oorlog tegen Groot - Brittannie ; wanneer den Heer Thompfon , door den Franfchen Staatsraad , bevolen werd , Frankryk te verhaten; en op den 31 Maart werd in Londen , de Oorlog tegen Frankryk afgekondigd. Den 3 April, gaf de Koning van den Troon aan zyn Parlement kennis van de wederzydfche gedaane Oorlogsverklaaringen ; 't welk door de getrouwfte en allergeneegenfte Addreflcn beantwoord werd. Eene Bil werd ingebragt, en ook goedgekeurd , uit kracht van welke men alleBriefwilTeling en ■ïcmcenfchaphouding met de Zoonen des Pretendents voor eene misdaad van HóógVerraad verklaarde. By deeze gelegenheid, vielen, in beide Huizen, heevige debatten roor. Den 12 May , maakte de Koning een einde van deeze Zitting , door eene aanfpraak, die eenen zoo voortrcflyken Vader van zyn volk betaamde.
Vr. Welke waren de hoofd-verrichtingen des jaars 1744?
Antw.



i68 VERVOLG der HISTORIE
Antw. De Franfche en Spaanfche Vlooten, door Matthews, zederd eenigen tyd, opge^ flooten gehouden , namen voor, zich met geweld eenen weg te openen, en de Engelfche Scheepsmagt aan te taften. Hunne Vloot beftond uit 40 Zeilen , onder welke 11 28 Schepen van linie en 6 Fregatte waaren, c zynde alle hunne Schepen in een goede k ftaat en volkoome bemant ; het Spaanfche li Admiraals - Schip voerde 114 ftukken Ge- i1 fchut. Daarentegen was de Engelfche Vloot s ten opfigte van haare Vyanden in een zeer . |' ongelyke ftaat en pofteerde zig in deezer voegen : De Admiraal Rowley gebood de voorhoede der Groot - Brittannifche Vloot; de Admiraal Matthews het middelpunt ; en de Admiraal Leflock de achterhoede. De Court voerde het bevel over de Franfche , en Navarro dat over de Spaanfche Vloot. Den ir February ging dc Admiraal Matthews los op den Spaanfcben Admiraal, en gaf den Kapitein Cornewall, op het Schip Marlborough, bevel, hetzelfde te doen. Omtrent deezen tyd, had Matthews den Admiraal Leflock, en zyn Efquadre, uit het gezigt verlooren , zynde vyf i mylen ooftwaards van hem vervallen. In 1 het gevecht, verloor de Kapitein Cornewall, fi die wonderen verrichtte, door een keten- « fchoot, zyn leeven; waarop het Laager- r Huis, om deffelfs dapperheid te vereeuwi- p gen, in de Abdy van Weflmunfter , eene J fraaije Graftombe , ter zyner eerc , deed i oprechten. Kapitein Hawke, nu Admiraal, r vocht kloekmoediglyk met het Schip Ber- v
wiek;



van ENGELAND. 169
wiek ; hy wikkelde zich in .het gevecht met het Schip Poder, en noodzaakte het te ftryken. De Admiraal Rowley en de Kapitein Osborn , kweeten zich zeer dapper. De Admiraal Matthews betoonde grooten moed aan boord van de Namur. De nacht deed het fchieten , aan weerskanten, ophouden; en dc vereenigde Vlooten-deeden hun beft om, onder begunftiging der duifterhifle, den Engelfchen uit het gezigt te geraaken. Men heeft geoordeeld,dat eene perfoonlykc vyandfehap tuflchen Matthews en Leflock den voorfpoed der Britfche wapenen, zeer grootelyks, gehinderd hebbe, door den vyand gelegenheid te geeven, om het gevaar te ontkomen. Diergelykc haat heeft ook tuflchen de Admiraals der Franfche en Spaanfche Vlooten plaats gehad. De Engelfchen hadden niet boven 400 Man, aan dooden en gekwetften; maaide vyand verloor in dit gevecht meer dan 1000 Man. Men kwam , in 't algemeen, hier in , over een , dat , indien alle de Britfche Bevelhebbers hunnen pligt hadden in acht genomen, (hebbende dc Kapiteinen Burrisb , Norris , Williams , en anderen zich niet wel gekweeten) zulk eene uitftcckendc overwinning zou zyn behaald geweeft , die een einde van den Oorlog zou gemaakt hebben. Een foort van papieren kryg , brak daarnaa uit, tuflchen Matthews en Leflock, die, naa dit gevecht, door Matthews in zyn Bevelhebberfchap opgefchort werd. Op het ernftig verzoek van Leflock, werd een Krygsraad belegd, M om



ï70 VERVOLG der HISTORIE om hem en zyn gedrag te beproeven ; maar op eenen voorflag , in het Laager-Huis gedaan, ftelde men een Committêe aan, omde befchuldigden te onderzoeken. Het Committêe had een zeer moeijelyk werk, geduurende het onderzoek. De drift van Matthews fcheen hem , in zyne befchuldi-ging, tegen Leftock ingcbragt, al te verre gedreeven te hebben. Het onderzoek geëindigd zynde , deed Leftock eene kunft'igé verdeediging voor de baalie van het Laager-Huis ; maar Matthews eene eerlykc. Het Huis was zoo zeer verbyfterd, dat het niet in ftaat was, tot een daadelyk befluit te komen. Ten laatfte overhandigden zy een Addres aan den Koning, hemfmeekende, dat hy de noodige verordeningen wilde geeven , tot het houden van eenen Krygsraad, om het vonnis over de befchuldigden te vellen. Zyne Majefteit antwoordde , dat zulk een Krygsraad zou gehouden I worden; gelyk ook, in gevolge van dien, metterdaad gefchiedde. Verfcheidene Kapiteins werden gerechtelyk onderzocht, en , naaderhand , Matthews en Leftock. Deeze Krygsraads • vergaderingen veroorzaakten der Regeering verbaazende onkosten, en hielden het gemeen langen tyd in twyfel. Leftock werd met roem ontflaa-
en; maar Matthews werd onbekwaam ver^
laard. Om Ooit WPrWnm nn Ap l*V>n,\-.cvt-
lyke Vloot dienft te doen; over welk vonnis het gemeen , grootelyks, verwonderd was.
Vt. Wat viel -er in Duitfchland voor?
Antw.



van ENGELAND. 171
■ -Antw. Dc Franfchen hadden het ontir'uimd; maar het was, onder tuflchen, wel 1 verre van in eenen geruften en vreedzaaï men ftaat te zyn; De Keizer was van alle ,zync Staaten beroofd ; de Koningin van • Hungarye werd door eenen wraakgeeft gei droeven; en zyne Pruiffifche Majefteit oori deelde het noodzaakelyk , het evenwigt ider magt in Duitfchland te herftellen, om - zich zeiven daar door te beveiligen. Het i Traktaat van Breflau was nog in zyne volle 1 kracht , en de Koning van Pruiffen gaf 1 voor , hetzelve, fteeds, te zullen naako-
men; ondertuifchen, merkte hy, ten zelf* ;dcn tyde, de Koningin van Hungarye aan,
als een Ruft-Verftoorderes van het Duitfcbe I Ryk, door zich tegen zyne Keizerlyke Majjefteit, hardnekkiglyk, te verzetten. Prins 1 Karei van Lotheringen maakte zich gereed :öm Frankryk, aan de zyde van den Elzas , laan te taften. De Algemeene Staaten hadden beilooten hunne Troepen te vermeerderen : het Leger der Bondgenooten, toen in de Nederlanden zynde , was in eenen ivoortreflyken ftaat ; cn de zaaken der !Franfchen en Spaanfcben, in Italië, hadden
eene Hechte gedaante. Terwyl de zaaken op deezen voet ftonden, begaf zyne Pruisfifche Majefteit zich, in 't geheim, na IFrankfort, daar hy , den 11 May 1744., een Traktaat met den Keizer floot; waarby 'zich de Keurvorft van den Palts en de Koning van Zweeden, als Landgraaf van Hesfen-Kaffel, voegden. Het oogmerk van
hetzelve was, gelyk men verklaarde , de M 2 Kti-



172 VERVOLG der HISTORIE 1
Keizerlyke waardigheid , en de ruft van Duitfchland tc hcrftellen ; doch , naaderhand, vernam men , dat hunne Keizerlyke en Pruiffifche Majefteiten zich , daarenboven, omtrent een geheim artykel, vergeleeken hadden , uit krachte van welk de laatfte zich verbond , alle zyne krachten aan te wenden , om geheel Bobeeme , en Opper-Ooftenryk , voor den Keizer te bemagtigen; waartegen zyne Keizerlyke Majefteit aan den Koning van PruiJJen , niet alleen verfcheidene Kreitfen, Landftreeken en Steden overgeeven, maar ook zyn recht op Opper-Silefie aan hem afftaan zou. Vervolgens , gaf zyne Pruiffifche Majefteit een Manifeft, of vérklaarfng, tegen de Koningin van Hungarye, in 't licht'. Het GrootBrittannifcbe Hof werd , daarin , niet gefpaard: Men befchuldigde het gemelde Hof daarin, dat het dc Koningin aanhitfte. Het hoofd-oogmerk der uitgaave van dit berucht Manifeft, of verklaaring, was, om het Parlement van Engeland op zyne zyde te brengen. Zyne Pruiffifche Majefteit fprak, daarin, het volk, en niet den Koning aan; 't welk men , in Engeland , als niet zeer gevoeglyk aanzag ; en, daarom, beantwoordde het ook niet aan het oogmerk des Konings van PruiJJen. Het Britfche Hof had, in deeze tydsomftandigheid , de handen vol werks. De Czaarin weigerde de 12000 Ruften, welken zy zich, by Traktaat, verbonden had, aan Groot-Brittannie te leveren; en de Koningin van Hungarye drong zyne Groot-Brittannifche Majefteit3
fteeds,



van ENGELAND. 173
fteeds , aan, ten einde hy zyne goede dienHen in 't werk ftelde, om haaren Gemaal, toen Groot-Hertog van Toskaane , van de Keizerlyke Kroon te verzekeren. De eerfte Groot - Brittannifche Staatsdienaar wendde alle zyne poogingen aan, om haaren toeleg te doen gelukken ; maar de Heer Pelbam, zyn Broeder , en andere voornaame Perfoonaadjen, oordeelden het al te onvoorzigtig, dien weg in te flaan; een groot gedeelte der Natie was van gevoelen , dat Groot - Brittannie aan dat verfchil weinig geleegen lag. Ten deezen tyde , hadden de Hoven van Weenen en Vzrjailles, van weerzyden , als hoofd - partyen, elkander den Oorlog verklaard. Terflond daarop, viel de Koning van PruiJJen, met een Leger van 84000 Man , door Saxen , in Bobeeme.
Vr. Wat volgde daar op ?
Antw. Een ander gedeelte der Pruiffifche Krygsmagt , uit 20000 Man beftaande , trok, door Silefie, in Moravie. Zyne Pruis* fifche Majefteit belegerde Praag, welk de Generaal Harscb, met eene bezetting van 13000 Man, verdeedigde. Den 2 September , werd de Bevelhebber van Praag , door het onophoudelvk en allerheftigfl vuur, dat de Pruiffen uit hun grofGefchut maakten, en teffens door de fterke begeerte van de inwoon eren der Stad , genoodzaakt , dezelve met verdrag over te geeven, volgens welk de bezetting Krygsgevangen bleef. Den geheelen Winter'door , had het Hof van Weenen toeftel doen maaken» M 3 orn



174 VERVOLG der HISTORIE om den voorgenomen overtocht van PrinsKarei over den Rbyn te bevorderen ; terwyl de Franjeben, van hunnen kant , alles in 't werk Helden , om dien te beletten. De Maarfchal Coigni gebood een Leger van 50000; Bellife een van 30000 ; en de Maarfchal SekkendorJ een van 12000 Man. Prins Karei vermoeide de Franfchen en Keizerlyken , grootelyks , door zyn geduurig heen en weer trekken. Omtrent den 2 July , was het groote Oojlenrykjcbe Leger over den Rhyn getrokken. De Generaal Nadafti, en de vaardige Baron Trenck muntten, by deeze gelegenheid , merkelyk, uit. De Oojlenrykfchen namen Weisfenburg in, en vonden daar onnoemelyken buit; doch, kort daarnaa, moeflon zy het wederom verhaten, Tulfchen de Ooflenrykfchen en hunne Vyanden , yielen verfcheidene bloedige Schotgevcchten voor; en Prins Karei verwierf , geduurende deezen Veldtocht in Duitchland, den roem van eenen zeer bekwaamen Veldheer. ■ Vr. Wat gebeurde 'er in Vlaanderen ?
Antw. Het Franfche Leger, dat eenen inval daarin doen zou, Hond , toen, in den ■ omtrek van Ryjfel. Terwyl de Hoven van j Weenen, Verfailles, Berlyn en Frankfort, de Herkfle betuigingen hunner vreedelie- j vendheid deeden, voerden zy alle de Schrik- .< beelden des Oorlogs, ten openbaaren too- \ neele. De Verecnigde Geweflen waren,! by deeze gelegenheid, zeer traag, waaruit j de Franfchen geen gering voordeel trokken; terwyl de Britjcbe Staatsraad , ten zelfden !
tydel



van ENGELAND. . 175
tyde , daar door bevreesd gemaakt werd. Den 1 May kwam de Koning van Frankryk in Vlaanderen aan; hy had een Leger van 120000 koppen , met eenen verbaazenden trein grof Gefchut voorzien. De Graaf van Wajjenaar, Ambaifadeur der Algemeene Staaten, kwam hier, om met zyne Majefteit in onderhandeling te'treeden; doch te vergeefs,. De Koning was door den Maarfchal Noailles, die zoo wel in het Kabinet als in het Veld , grooten roem behaald had; en teffens door den Graaf van Saxen, natuurlyken Zoon van Auguflus den II., Koning van Fooien, verzeld. Ten aanzien der Krygsverrichtingen, hingdefranJche Koning, voornaamelyk, van den Graaf van Saxen af. De Bondgenooten verfcheenen, toen, ook te Velde. Hunne Krygsmagt had moeten beftaan uit 22000 Engelfcben, 16000 Hanoverfcben, 18000 Ooftenrykfcben, en 20000 Hollandfcben; doch deeze Troepen waren niet alleen niet voltallig, maar, daarenboven , niet naar behooren met Bevelhebberen bezet, die zelfs nog, geftaadiglyk , met elkander oneens waren. De Engelfchen en Hanoverfcben ftonden onder het bevel van Wade, die Aremberg, den Opper-Bevelhebber der Ooftenrykfcben, eenen haat toedroeg. De Graaf Maurits van Naflau voerde het bevel over de Hollandfche Troepen. Tulfchen de Opper-Bevelhebbers van het Leger der Bondgenooten ontftonden groote verdeeldheden , waarvan de Koning van Frankryk zich, met voordeel, bediende. De Franfcben namen M 4 Kortr



176 VERVOLG der HISTORIE
Kortryk, Meenen, Iperen, Veurne , cn andere fterke Veilingen in Vlaanderen, in Jvorten tyd, zonder eenige moeite, weewaarop hun Monarch , die , geduurende deezen Veldtocht, by uitftek wel gediend was , eene (oort van zeegevierenden intocht m Duinkerke hield. De Graaf van UermoM, een af (lammeling van den grooten tonde t offchoon een Geeftelyk Perloon, maakte zich, ten deezen tyde,zeer beroemd. Icrwyl de.Franrcben hunne ver. ovenngen, op deeze wyze, met eene verbaazendc fnelheid , voortzetten , bleeven de Bondgenooten , ter hunner fchande , iteeds werkeloos , en hadden zelfs eene zeer hechte verftandhouding wegens de be dryven hunner Vyanden. Dewyl het verecnigde Leger zeer zwak was , en weinig uft tot vechten betoonde , zoo fchynt het , dat de Franfchen , by deeze gelegenheid, eenen grooten Staatkundigenmisflag begaan hebben , daarin dat zy hen niet aangetaft hebben, in plaats van zoo veele Steden te belegeren ; want deeze hadden noodzaaklyk m hunne handen moeten vallen , zoo zy de Bondgenooten geflaagen hadden. Naaderhand, werden nog vier hritjche Rcgemcnten na Vlaanderen gezonden ;.cn de Algemeene Staaten decdennog elf Benden Voetvolk , en twee-en twintig Benden Rmtery, derwaards, trekken , doch niet voor dat zy hun Gcmcenebcft in het -uiterfte gevaar gefteld zagen.
™n™^Ci,ke Wauen' vervo,gens, de meeft aanmerkelyke geheurtenillen ?
Antw.



van ENGELAND. 177 Antw. Prins Karei , den Rhyn overgetrokken hebbende , maakte , ten deezen tyde, in den Elzas , eenen fnellen voortgang ; 't welk den Franfchen Koning bewoog , met 40000 Man Vlaanderen te verhaten , en in perfoon , ter onderfteuning van den Elzas , zich derwaards te begeeven. De Graaf van Saxen bleef in Vlaanderen , met een Leger, veel zwakker dan dat der Bondgenooten ; doch , dit niettcgenftaande, volhardden zy nog al , op eene fchandelyke wyze , in hunne werkeloosheid. Om, echter, den uiterlyken fchyn, van hunnen pligt gedaan te hebben, te bewaaren, trokken zy over de Schelde, naar oogenichyn om den Graaf van Saxen aan te taften; doch zy bevonden, dat hy al te ïlerk begraaven lag. De Maarfchal Wade was in geenen deele onderneemende. Het vereenigde Leger, dat nu in eenen zeer goeden ftaat was , had gebrek aan zwaar Gefchut, welk men te Oftende gelaatcn had. De Bondgenooten hadden den Maarfchal van paxen , kunnen verltrooijen, en Ryjfel bemagtigen, indien zy hem maar met eenigen moed aangetaft hadden. Wade ftelde eenige zeer heilzaame maatregels voor;doeh zy werden door Aremberg verworpen, die te ■ eenen meer geloof vond, dan Wade ie Londen. Daar de Bondgenooten , thans, eene zoo fchoone Krygsmagt hadden, was het volk in Engeland, grootelyks, verwonderd, dat zy niet alleen niets uitvoerden , maar, of(fchoon zoo fterk zynde , zelfs nog toelieten , dat zy , -nu en dan, door de Franfchen M 5 be-



t78 VERVOLG der LIISTORIE befprongen wierden. De voeraadje , naa- I derhand , wat ruimer wordende, trókken I de Bondgenooten wederom over de Marqué Doch dewyl de vyandfchappen en partydigheden tuflchen de Opperbevelhebbers fteeds, hooger reezen; trokken zy, eerlang! na Gent te rug. Een weinig voor deezen terug tocht . had zich eene zeer voordeeligc gelegenheid opgedaan, om den Maarichal Saxen aan te taften ; doch het werd door Aremberg verhinderd; die, door den drank betoverd, toen hy van Wade eenen Brief van het; uiterfte belang ontving, den \ zeiven onder zyn hoofdrkuffen leide, en niet % voor den volgenden dag las. Den 30 September, trok de Maarfchal Saxen zyn Leger, in de grootfte verwarring, te rug, en moeft 25 ftukken Kanon achter laaten; en, omtrent den 20 Ocfober, betrokken de Bondgenooten de winterlegeringen. Dus eindigde een Veldtocht, zoo loflyk voor de Franfchen , als fchandelyk voor hunne Vyanden.
Fr Werwaards begaf zich de Koning yan Frankryk, ten deezen tyde?
Antw. Na Mets , de Hoofdftad van Lothenngen, daar de Generaal Schmeltau hem, uit naam des Konings van Pruiffen, eenige yoorftelhngen deed. De Franfchen hadden ïi6000 Man te Velde, maar de Ooftenrykfchen met meer dan 71000. Te Mets werd de Koning door eene koorts aangegreepen, die tot zulk eenen trap toenam , dat men aan zyn leeven begon te wanhoopen; doch hy werd 'er, naaderhand, nog van hcrfteld.
In



van ENGELAND, 179 In Auguftus , trok Prins Karei , met een zeer gering verlies, te rug; en, in het gezigt van een veel talryker Leger, bragt hy zyne Krygsmagt, gelukkiglyk , wederom over den Rhyn, waardoor hy onfterflyken roem verwierf. De Koning van Pruiffen had zich, nu, meefter van geheel Bobceme gemaakt, Omtrent deezen tyd begaf haare Hungaarfche Majefteit zich na Hungarye, daar zy van haare Onderdaancn , aan wier hoofd dc oude Graaf Palfy , de Palatyn, was, de allerheerlykfte blyken hunner getrouwigheid ontving. Terftond daarnaa trokken 44000 Hungaaren te Velde ; en 30000 Man hield zich , daarenboven, in gereedheid , om in geval van nood gebruikt te kunnen worden. Toen de Saxifche Troepen, ten getale van 16000 Man,, zich by het Leger van Prins Karei , dat nu 90000 Man fterk was, gevoegd hadden, moeft de Koning van Pruiffen, zeer fchielyk, en niet zonder merkelyk verlies , geheel Bobeeme vcrlaatcn. Hy zond bevel aan Einfidale, den Gouverneur van Praag , hetzelve té ontruimen, met 11000Man;waarnaazyne Pruiffifche Majefteit zich na Silefie wendde. Tot deezen ftap werd dé wyze cn dappere Pruiffifche Monarch gedwongen, omdat hy door de Franfchen bedroogen was; want de Koning had zich verbeeld , dat zy Prins Karei, zekerlyk, zouden afgemat, enbui! ten ftaat gefteld hebben , om iets tegen hem te ondernecmen: daarenboven , hadden zv hem verzekerd , dat de Keurvorft van Saxen zich by het Traktaat vae Frankfort



ito VERVOLG der HISTORIE
fort wilde voegen; doch, voornaamelyk, had hy gefteund op den weeldrigen Graaf van Brubl, die, met weinig of geene vermoogens, de gunft van zynen Souverein, op eene verbaazende wyze , had tot zich getrokken. De Koning van Pruifen gaf, nu, opening tot een vergelvk met de Koninginne van Hungarye, by "welke gelegenheid zyne Groot-Brittannijche Majefteit aanbood , de bemiddeling op zich te willen neemen: doch zy verwierp de voorftellingen, hoogmoediglyk; en gaf een Manifeft tegen den Koning van PruiJJen in 't licht waarin zy verklaarde, dat zy tot den Vreede van Breflau gedwongen geweeft was , en, derhalve, recht had dien wederom te breeken. Zyne Pruiffifche Majefteit maakte een Tegen-Manifeft waereldkundig. Vr. Hoe ging het met den Keizer? Antw. Hy werd in zyne Erf - Landen herlteld, waarnaa hy zich zeer gemaatigd gedroeg Den 30 Oóïober , ondernamen de franfchen het beleg van Freiburg , den neutel van Neder-Oojtenryk. Zy gebruikten , om die Vefting tot de overgaaf te dwingen, eenen verbaazenden trein zwaar Gefchut ; de Koning zelf begaf zich derwaards; en, ten laatfte, werd zy, door de dapperheid en het beleid van den beroemden Graaf Löwendabl, ingenomen. — Wat Itahe betreft, de Franfchen zonden 2000b Man , onder den Prins van Conti, derwaards, tot onderfteuning van Don Filip , die nu
u°a L£ge? van 60000 Man onder zyn bevel had. De Koning van Sardinië, die een Leger



van ENGELAND. 181
ger van 30000 Man gebood , bleef het Huis van Ooftenryk, fteeds, getrouw. De Franfchen namen de Veilingen Villa - Franca en Montalban , met geweld, in; offchoon de natuur en kunft dezelven onoverwinnelyk fcheenen gemaakt te hebben. Zykreegen een groot getal Krygsgevangenen, onder welken was de Marquis de Suze , een natuurlyke Broeder des Konings van Sardinië. Deeze Monarch verliet het grondge bied van Nice, en trok naar den kant van Koni; by welke gelegenheid hy het grootfte beleid vertoonde. De Spaanfcben ver-' looren, in hunnen terug tocht vmBreglia, aan dooden en Krygsgevangenen 4000 Man. De Franfchen maakten zich meefter van de Barricades, (eenen, zoo genaamden, doortocht,) offchoon men zulks byna ondoenlyk geoordeeld had ; doch die onderneeming koftte hun ook omtrent 4000 Man. Op deeze wyze bemagtigden dc Franfhen en de Spaanfcben alle de toegangen. Vervolgens namen zy Demont, eene zeer fterke Veiling, in; 't welk zyne Sardinlfche 'Majefteit, grootelyks , verflagen maakte. Het vereenigd Leger floeg, hierop, het beleg voor Koni, omtrent welken tyd de Koning van Sardinië door de Ooftenrykfchen, onder den Generaal Pallavicini verfterkt iwerd, waardoor zyne Krygsmagt tot 36000 'Man aangroeide. Den 24September, viel de Veldflag by Koni voor. De Franfchen behielden de overhand, offchoon zyne Sar'dinifche Majefteit dc uitneemendfte proe\ ven van zyn beleid en dapperheid gaf, gelyk



mtt VERVOLG der HISTORIÉ lyk de Prins van Conti ook deed. Liet verlies, dat het Leger onder den Koning van Sardinië leed, bedroeg omtrent5000 Manen van de Spaanfcben ■ lheuvelden byna 3000 Man. Plet vereenigd Leger werd, ten laatfte , genoodzaakt , het beleg van Koni op te breckcn , naadat het wel 6000 Man voor die Stad verlooren had. De Marquis de las Minas , Opperbevelhebber der Spaanfche Troepen , werd terug öntbooden , cn viel in ongenade. — De Prins van Lobkowits voerde , thans , het bevel in Italië, tegen de Spaanfcben en de Napelfcben , onder den Graaf de Gages. Offchoon de Koning van Napels een vergelyk van onzydigheid geflooten had , hield hy 'er zich , nogthans , niet aan. Lobkowits zocht, toen, in het Koningkryk Napels in te dringen; en, middelerwyl, deed de Graaf Brown , een zeer bekwaam Ooftenrykfcb Generaal, eenen inval in Abruzzo. Deeze Krygsverrichtingen werden door den Schoutbynacht Long , die een Efquadre Britfche Oorlog - Schepen onder zich had, begunftigd. Brown taftte Velitri, met zoo ■veele lift en kloekmoedigheid aan, dat het weinig fcheelde , of hy had den Koning van Napels, en den Hertog van Modena , in hunne Bedden, betrapt. Dit niettegenftaande, dreef de Graaf de Gages de Oofienrykers, met groot verlies, te rug. Lobkowits, hebbende nu alle hoop , om Napels te bemagtigen, verlooren, wendde al zyn vernuft aan, om het Leger, veiliglyk, te rug te brengen ; doch hy werd door den
Graaf



van ENGELAND. 183
Graaf de Gages, vervolgd, die 700 Ooftenrykfchen Krygsgevangen maakte. Kort hier naa, betrokken zy, van weerskanten, de Winterlegeringen.
Vr. Wanneer kwam de Heer Anfon van zynen bcruchten tocht rondom deii Aardkloot te rug?
Antw. In den Jaare 1744. Hy was in September 1740. met zyn Eiquader uit Engeland onder zeil gegaan, en beftonduit de volgende Schepen, te weeten : dc Centurion van 60 Stukken , Schoutbynacht Anfon ;. de Gloucester, dc Severn, de Pearl, de Wager, de TriaU Sloep ; met twee Proviand-Schepen en omtrent 470 man Land-Troepen , onder het bevel des Kolonels Cracbevode. Te Madeira, werd de Kapitein Norris, van het Oorlog-Schip de Gloucefter , genoodzaakt, ter herftelling zyner gezondheid, na Engeland te keeren. Het oogmerk van deezen tocht was, in den beginne, na de Zuid-Zee gericht , om de Spaanfcben in dat waereldgedeelte te benaauwen. Ten zelfden tyde ruftten de Spaanfcben ook een Efquadre derwaards uit, onder Don Jofebh Pizarro, om dat van Anfon te vernielen; doch zulks gelukte hun niet. Het Engelfche Efquadre, eene ontelbaare menigte rampen doorgeworfteld hebbende, was daardoor, grootelyks, verminderd. Een gedeelte van hetzelve zeilde, rondom den Aardkloot, onder Anfon, die, by deeze gelegenheid, onfterflyken roem verwierf. Den 15 Juny 1744., liep hy in de Haven van Spitbead wederom binnen, van waar de aanzienlyke
fchat,



.184 VERVOLG der HISTORIE fchat, dien zyne dappere Matroozen veroverd hadden , op Wagens, zeegepraalender wyze, na Londen, gebragt werd ; het Volk ontving hem daar met de grootfte toejuichingen. In deezen tocht namen de Engeljchen de Stad Paita , in Peru, weg, daar zy eenen grooten fchat vonden ; en bemagtigden, naa een heet gevecht , een ryk Aquapulco-Schip.
Vr. In welken ftaat was Engeland, ten deezen tyde?
Antw. Het Leger was nu voltallig. De Zoon des Pretendents dreigde Engeland met eenen inval. De Maarfchal Bellijle cn zyn Broeder, die door den Koning van Frankryk aan den Keizer gezonden waren , om een ontwerp te maaken , waarnaar men de Krygsverrichtingen , in den aanftaanden Veldtocht, fchikken zou, werden te Elbingerode, irj het Keurvorftendom Hanover, in verzekering genomen ; van daar na Engeland gezonden , en in het Kafteel van Windfor opgeflooten. De Graaf van Holdemejje, Ambaftadeur van Groot - Brittannie by het Gemeenebeft van Venetië , werd , niet verre van Nurenberg, door de Keizerlyken aangehouden, doch kort daarnaa wederom ontflaagen; en kreeg , wegens den hoon, hem aangedaan, voldoening. In dit Jaar, waren aan zyne Sardinifcbe Majefteit 200000 ponden ftcrling, by wyze van lecning, overgemaakt. De Heer Cbarles Hardy, met de Engelfche Voorraad-Schepen na de Middelandfche Zee, door de Vloot van Brejl, in den Taag, geblokkeerd zynde;
werd



van ENGELAND, 185 'werd de Heer John Balchen gelaft, in Zee te flceken, om Charles te verloffen,'t welk hy, gelukkiglyk, deed: doch na Engeland terug keerende , verloor hy zyn leeven op de Vickory. Dit Schip, dat voor liet fraaifte in de geheele waereld gehouden werd, op de kult van Alderney gedreeven zynde, leed Schipbreuk. Hier door, verloor men honderd en tien metaalen Hukken Gefchut, en, 't geen nog oneindig meer te beklaagen was, 1100 dappere lieden, waarvan iooVrywil-ligers cn Edellieden van vermoogen waren; .By deeze gelegenheid hadden de Algemeene Staaten den Engelfchen een Efquadre Oorlog-Schepen bygezet; die echter , volgens hun voorgecven , in eenen Hechten Haat zouden geweefl zyn. In dit Jaar overleeden Sarah, Hertogin van Marlborough , die in haaren hoogen en aanzienclykenfldat, eene zeer doorluchtige vertooning gemaakt had; -en de Heer Pope , een der aangenaamfle Poëeten, welken Engeland ooit gehad heeft. De Schoutbynacht Barnet werd met een Efquadre Oorlog-Schepen na Oofl-Indie ge* zonden , daar hy drie Franfche, zeer ryk gelaadene , Ooft - Indifche Schepen, nam. Twee anderen zyner Schepen namen een gantfeh ongemeen ryk Schip van Manilla. De Britfche Efquadres in Amerika maakten zich, in dit Jaar, zeer geducht en beroemd , maakende de Schoutbynacht Warren een groot getal aanzienclvke pryzen: maar op het valte land van Amerika waren de Britfche wapens niet voorfpoedig, zynde Canfé door de Franfchen verltrooid. Den 28 October 1743, had men, op Jamaika, eenen



i86 VERVOLG oer HISTORIE allerontzachlykften Orkaan, die onbefchryflyk veel fchaade, zoo aan Strand alsaan'de' Schepen , toebragt. In dc Middelandfche Zee viel niets van belang voor. Rowley, die Matthews in het bewind opvolgde, had eenen zeer gevaarlyken poft door te ftaan niettegenftaande zyne Vloot 34 Schepen van Linie , 7 Fregatten , enz. fterk was.. Men verwachtte, dat de Franfche en Spaanfche Vlooten, vereenigd zviïde , den Admiraal Rowley aantallen zouden ; doch zy deeden het niet, waarover veelen verwonderd waren. De Engelfchen waren, toen, eenigzins bekommerd wegens Gibraltar. In dit Jaar verlooren zy de Nortlnimberland, en eenige andere Oorlog-Schepen. De aanJcomft van Torres, met dc Spaanfche fchatten, in Odlober gefchied, redde Frankryk, ten deezen tyde , van een algemeen banfcefoet. De Engelfchen waren grootelyks misnoegd, toen 'er van de Krygsverrichtin-
fen van dit Jaar, op het vafte Land , reenfehap gegeevcn werd ; en de zeer bekwaame Graaf Granville , die toen Staatsdienaar was, werd onderfteld,allede magt in het Kabinet alleen te hebben. De Staatsdienaars , wier werk het was geld te ligten, waren voor den Vreede. De Heer Pelbam fcheen zeer te verlangen na eene vereeniging , en , toen dezelve getroffen was , ftond de gemelde Staatsdienaar , niet lang daarnaa , van zyne bedieningen af. Den 27 November , opende zyne Majefteit de Zitting van het Parlement, met eene zeer merkwaardige Aanfpraak.



van ENGELAND. 187 Vr. Welke waren de voornaamfte verrichtingen des Jaars 1745?
Antw. De Staatsraad , nu , veranderd zynde , fcheen 'er eene volmaakte eensgezindheid in beide Lluizen te heerfchen. Öm tc beletten, dat de zaaken, buitenslands , niet verkeerdelyk uitgelegd wierden , gaf de Koning allen zynen Afgezanten aan de buitenlandfche Hoven bevel, te verklaaren, dat de verandering , in de regeering gemaakt , geene verandering in den openbaaren ftaat der zaaken te weeg brengen zou< De Gemeenten ftonden zes milliocncn en 462890 ponden fterlings ten dienfte des volgenden Jaaps toe. Te Warfchau werd tulfchen zyne Groot-Brütannifcbe Majefteit, de Koningin van Hungarye , den Koning van Poolen, en de Algemeene Staaten, een verbond geflooten. In Maart, werd zyne Koningklyke Hoogheid, de Hertog van Kumberland, tot groote vreugde des volks, tot Kapitein-Generaal over alle des Konings Troepen, in Groot - Brittannie en daar buiten aangefteld.' Omtrent deezen tyd overleed de Heer Robert Walpole , Graaf van Orford. De Graaf van Cbefterfield was tot Ambaffadeur by de Staaten der Vereenigde Geweften benoemd ; en, fchoon hy niet verwerven kon 't geen men van hun begeerde , oordeelde men , echter , dat hy meer deed, dan iemand anders zou hebben kunnen doen. De Keizer Karei de VIL overleed in 't begin van dit Jaar, waar door de gedaante der zaaken in Europa, merkelykj veraaderd werd. In deeze Zitting N 2 werd



iS8 VERVOLG der HISTORIE werd eene Bil goedgekeurd , welke het draagcn en inbrengen van Kamcriksdoekén 'en Franfche Linnens verbood. Het voorftel deezer zeer nuttige Bil was men alleen aan den Heer Jan/Jen, naaderhand Lid van het Parlement, en Lord-Major , verfchutdigd. Den 2 May , eindigde zyne Majefteit de tegenwoordige Zitting des Parlements , cn gaf den beiden Huizen te verltaan, dat hy voorneemens was na Duitfchland te gaan. Hy verklaarde toen, dat hy , als Keurvorft van Hanover, voor zich zeiven deel in den Oorlog nam. Dit was dies tc edelmoediger gehandeld , naademaal de zaaken der Koninginne van Hungarye f thans, eenen pngelukkigen keer genomen hadden, daar, integendeel , die van Frankryk in eenen bloeijenden ftaat waren ; offchoon 's Keizers dood hun geheel ontwerp van ftaatkunde verydeld had. Zy fielden, derhalve, den Koning van Poolen voor, hem met de Keizerlyke waardigheid te bekleeden,doch hy weigerde het; en ten aanzien des Konings van PruiJJen waren zy in de uiterfte onzekerheid ; om welke reden de Koning van Frankryk befloot, zich met de verkiezing van eenen Keizer niet te bemoeijen. Dit niettegenftaande , wilde haare Hungaarjebe Majefleit, echter, het oor niet leenen aan de voorflagen van Vreede, welken men haar deed. Hierop vergaderden de Legers in Vlaanderen, daar de Bondgenooten veel zwakker in getal van Manfchap en Gefchut bevonden werden dan de Franfchen. De Hertog van Kumberland was nu
"aan



van ENGELAND. 189 aan 't hoofd van het Leger der Bondgenooten in Vlaanderen, daar ook de Koning van Frankryk, met den Dauphin, aankwam. Dc Maarfchal Saxen had het bewind over den Veldtocht ; toen hy Doornik belegerde, ondernamen de Bondgenooten , hem , indien 't moogelyfc was , te noodzaaken, het beleg op" te breeken. Dit gaf gelegenheid tot den berechten flag van Fontenoy. Niettegenftaande de Franfchen zeer fterk begraaven lagen , en ontzachlykc Battcrven opgerecht hadden , beilooten de Bondgenooten , echter , hen aan te taften. Den 30 April, bcgonden de Britfche Troepen den aanval , en dreeven de Franfchen tot op den top eener hoogte naby huh kamp. Den volgenden morgen, den 1 May, vielen de Bondgenooten, met groote onvertfaagdheid, en teffens met goed gevolg, op de Franfchen aan, tot dat eene verborgen Battery eene yslyke fcheuring maakte onder de Engelfchen ; die den Nederlandfchen Troepen, onder den Prins van Waldeck, verweeten , dat zy zich , ter deezer gelegenheid, niet wel gedraagen hadden. Zyne Koningklyke Hoogheid, dé Hertog, moeft,. eenigzms, terugtrekken, int hoofde van het verbaazende vuur, dat de Franfchen op hem maakten; dochhy hervatte,fchielyk, den aanval, en dreef hen van het llagveld. Ten laatfte, verklaarde de overwinning zich ten voordeele der Franfchen, die, naaderhand, erkenden, dat de Engelfchen , in 't gemeen , zich , op 'dien gedenkwaardigerdag , als helden gekweeten hadden. De N 3 Her-



190 VERVOLG der HISTORIP Hertog van Kumberland ftelde alles in 'r werk, 't geen men van eenen bekwaamen Veldheer verwachten kon ; en de KoS van Wry* en de Dauphin Saakten ff ne dapperheid cn beleid , by die «eieren heid, zeer beroemd. Men rekende g£ 7000 Bruten by dit gevecht, hun leeven" verlooren; doch men verbeeldde z ch, da? de franfchen een nog grooter verlies 2? veeieni;hfIden' Aan -^«kaïSnwaS veele heden van aanzien gefneuveld. De Bondgenooten verlooren eene grootê me
sSda'al of?Utf "laar ^"vaande™" Standaards of Keteltrommen. Dc Franfchen weigerden, naaderhand, deWgetSe! ncn uit te wiffelen, onder voofeSdfcfSS Vafthoudmg van den Maarfchal iS en zynen Broeder, die, echter,Lfdaarna"
We^'°Wa? ?Cfen gdkd -Sden ' ^ ; ^ gebeurde 'er voor Doortó ?
herttre'nïa/enrXeIdfla§ van
Stad en ^Frafbcn het beleg; namen dé
ü tS o ^ en iïwendabl hadden
gelee d °Cn df bdegercn zeer ^
geieerd, en de franfchen voerden P-eHnn
niernaa , overrompelden zy Gent cn be ^gft^W ' benaarde , Den dn'
Kfn tu5thei? Antwerpen cnBruffel ge,
tdCr ZICh tCgen de ^anfehen tc & aa"-<anten; wier Koning zeegepraalende na Parjir wederkeerde, - DcSnl ™»
der j



van ENGELAND. 191 der Verecnigde Gcweften beilooten, hunne Krygsmagt met 12000 Man te vermeerderen. La Chetardie , de Franfche Ambaifadeur in Rusland , fmeedde allerleic liftige aanflagen, tot nadeel van Groot-Brittannie, en deffelfs Bondgenooten ; maar, toen zy ontdekt werden, werd hy in hechtenis genomen , en verpHgt het Ruffifcb Grondgebied te verlaaten. De Koning van Poolen fcheen der Koninginne van Hungarye, fteeds, getrouw te blvven. De Koning van Zwee.den, als Landgraaf van Heffen-Kaftel, nam de 6000 Man , die in Groot - Brittannijche foldy ftonden , uit 's Konings dienft. , en voegde ze by de Keizerlyke Troepen in Beijeren. Middelerwyl, onderdrukte Maillebeis de onzydige Staaten desftyks. De jónge Keurvorft van Beijeren, in overweeging ncemende , met welke fiielheid de Oojienrykjche Troepen tegen hem aantrokken, maakte een verdrag met haare Hungaarjche Majefteit. Dc Franjchen, onder Mailiebois, gingen in Duitfchland zeer wreed tc werk; verkeerdelyk voorwendende , dat zy daar ftonden, alleenlyk om de vryheid der Keizers-verkiezing te handhaven. Doch , in weerwil van alle de liftige ftrecken, welken het Hof van Verfaïlles in 't werk gefteld had, werd, echter, de Groot-Hertog van Toskaane , in September , des jaars 1745. , te Frankfort, tot Keizer verkooren ; en kort voor dien tyd, waren de Franjchen genoodzaakt, zich wederom over dea Rhyn na den Elzas te begeeven. Deeze gelukkige omkeering, in de zaaken van EuN 4 roPa*



IS>2 VERVOLG eer HISTORï^ S Pnhï ' voo!?aame,yk, aan de
maatiegds, door zyne Groot - Brittannifche Majeftat genomen, gefchifct hebben "zoo
garyo zulks met belet had. Hy nam der
behaalde , den 3 Juny, eene uitfteekende overwmnmg over de Oofwn4r\he Cn Scmche Troepen , onder Prins Kali Va Lomnngen Vervolgens poogde hv de Czaarin te heweegen, om hem by te /aan doch zy verkoos liever onzydig te £ ' Te Hanover, daar zyne Groot -BrittanTm, Majefteit, toen, was, werd een verSfuf fchen hem en den Koning van S£ zyn' Zufters Zoon , geflooten ; doch he? zelve werd door OojLryk en Ver worpen ; haare Keizerlyke Majeftd be toonde zich, by deeze gelegenheid zeer oiidankbaar ten opzigreW £ts Z Groot-Brittannie , die zich als een' VadÏÏ
nmg van PruiJJen den Oorlog tegen den Keurvorft van Saxen verklaard hebbende fe^"^'0 dat KcurvoSni Sro/ d,>^ " ScPtemb^ werd Prins
t-nt 1 n-' <d001' hem verflaagen. Hv tok, toen, m Silefie, en, vervolgens in i
fler



van ENGELAND. 193 fter van Gorlits, Leipzig cn Dresden , daar de geheele Koningklyke Familie van Poolen (dc Koning alieen uitgezonderd , die de vlucht na Praag genomen had,) was, welke hy met de grootfte vriendelykheid behandelde. Ondertuflchen duurde'het niet lang, of 'er werd een Traktaat van Vreede geflooten tulfchen de Keizerin - Koningin en zyne Pruiffifche Majefteit. In het fluiten van deezen Vreede, gedroeg;zich de Pruis* fifche Monarch zeer edelmoediglyk omtrent het Huis van Saxen. — Wat aangaat den Oorlog in Italië; dc Prins van Lobkowits, Generaal der Ooftenrykjche Troepen aldaar, en geenszins geichikt om het Opperbevel te voeren, werd door den Graaf de Gages vervolgd; die, naaderhand, op het Grondgebied der Qenueezen trok. Zyne Sardinifche Majefteit bood aan, Final over te gecven, ten einde de Genueezen aan zyne zyde tc brengen. Kort hiernaa, werd het Traktaat van Aranjues tuiïchcn Frankryk, Spanje cn Genua geflooten ; welk Traktaat voor het belang van het Ooftenrykjche Huis in Italië doodelyk werd. Genua verklaarde mu den Oorlog tegen zyne Sardinifche Majefteit. De Groot Brittannifche Vloot in de 'Middelandfche Zee, beftond uit24Schepen van Linie , onder bevel van Roivley , die ide Spaanfche Vloot ingeflooten hield. Die Admiraal , by wien zich nu de Admiraal 'Medley gevoegd had, zond den Schoutbymacht Cowper af , die Genua , Final , St. 'Reino en B iftia , op het Eiland Korfika , ^bombardeerde. Inmiddels, waren Don Fi-, N 5 lip*



IP4 VERVOLG der HISTORIE lip, met Maillebois , en de Ffanfcbtn cn Spaanfcben, zeer gelukkig in Italië; zynde Turin ter naauwernoot vry gebleven, van niet in hunne handen te vallen,
Vr. Wat voor eene gewichtige onderneeming werd, nu, beilooten ?
Antw. De belegering yan Louisburg, het Duinkerke, of de borft weeringècrFranfche bezittingen in Amerika. Dit was dc groote Kweekfchool hunner Zeelieden; en delTelfs Viffcherycn waren van zeer veele waardy. Deeze tocht werd eerfl ontworpen cn beilooten in Nieuw-Engeland, Tien OorlogSchepen, onder den Schoutbynacht Warren , cn omtrent ocoo Man Land-Troepen, onder den Heer Pepper el, werden tegen die Plaats afgezonden. De Stad werd terftond ingeflooten. Louisburg was door natuur en kunft zeer fterk , en teffens van eene genoegzaame menigte Gefchut voorzien. Dé bezetting beftond uit 1200 Man, onderden Heer Cbambon. Den 30 April, kwamen de Oorlog-Schepen, enz. binnen de vier mylen van Louisburg aan ; en de Engelfchen bcmagtigden het , naa een beleg van 49 dagen. By deeze overwinning 'behaalde het Krygsvolkvan Nieuw-Engeland grooten roem; want, offchoon onlangs eerft geworven , kweeten zy zich , echter , als Lieden, die reeds lang in dienft waren geweeft ; hebbende het beleg met ongelooflyken moed en dapperheid voortgezet. Niettegenftaande deeze Stad met groote kloekmoedigheid belegerd , en verdeedigd werd ; hadden de belegeraars echter niet
meer



v a n E NG ELAND. ~ 195 meer dan iqo, en de belegerden 240 Man verlooren,
Pr. Geef my, een net verhaal van den opftand des jaars 1745?
Antw. Den 14 July, ging Karei, de jonge Pretendent, toen omtrent 25 Jaaren oud, Hechts met zeven Aanhangercn, in de Haven St. Lazare, in Bretagne, aan boord van een Fregat van 18 Stukken, en met wapenen voor 900 Man voorzien, Kort daarnaa, voegde zich daarby het Oorlog - Schip, de Elifabeth, van 64 Hukken, tuflchen welk, cn het Engelfcb Oorlog-Schip Lyon, van 58 Hukken, onder Kapitein Brett, een bloedig gevecht voorviel. Karei landde, korten tyd daarnaa, in het weften van Schotland, nabv het huis van Kinhch Moidart. Deeze opftand werd door Frankryk „en den Kardinaal Tencin , grootelyks, bevorderd, By Karei voegden zich, thans, Cameron van Lochiel en zyne makkers. De Standaard des Prctcndcnts, nu , opgerecht zynde, kwamen 'er gcheele hoopen na toe vliegen. Onder deezen , die met Karei over kwamen, waren Macdojiald,, Sheridan en Sullivan, allen uit Ierland afkomflig; zy waren, echter, in dc Krygskunde, weinig of niets geocffend. Deeze drie waren zyne Gunftclingen , als ook George Kelly, die Kapellaan by Biffchop Atterbury geweeft was; cn de Marquis van Tullibardine, oudfte Zoon des Hcrtogs van Athol. Lord George Murray , Broeder van den Marquis , nam in deeze verraderlyke zaak ook deel. Niette, genftaande alle deeze tocbereidiels , dooy
Ka*



iqö VERVOLG der HISTORIE Karei en zyne Aanhangers in 't werk gefteld, fcheen de Schotfche Regeering degeheele onderneeming als eene enkele hersfenfchim aan te zien en te behandelen ; gelyk ook het meelte volk in Engeland deed. Doch men ontdekte eerlang, dat het iets meer was ; weshalve de Heer John Cope, de Opperbevelhebber van 's Konings Troepen in Schotland, lalt kreeg, het oproer in zyn begin te fluiten; maar zyn gedrag was flecht, en gaf den vrienden van Koning George grooten aanftoot. Den 3 September, deed de jonge Pretendent, te Dunheid, zynen Vader voor Koning uitroepen ; den volgenden dag trok hy in Pertb, daar naby gelegen ; en zyne Troepen monfterende, bevond hy ze omtrent 3000 Man fterk te zyn; maar het grootfte gedeelte derzeiven was armhartiglyk gekleed en gewapend, 't Is merkwaardig dat de Leden der Kerke van Schotland , naamelyk de Presbyterianen , den Koning ftandvaftiglyk , aankleefden; terwyl de Schotten , die Leden der Kerke van Engeland waren, zich voor den Pretendent verklaarden. Karei, die,bydemeefte gelegenheden, eene byzondere gemaatigdheid vertoonde , trok, nu , op Edenburg aan; de Wethouderfchap fcheen geneegen, de Stad tot het uiterfte te verdeedigen ; maar dit was louter bedrog; en de Stad werd, genoegzaam zonder tegenftand te bieden, aan de muitelingen overgegeeven. De Generaal Gueft voerde, toen, het bevel in 't Kafteel, welk hy in de befte orde verdeedigde. Hier vergaderden zich veelen, die
de



van ENGELAND. 197
de zyde des jongen Pretendents koozen; en zyn Vader werd van 't Stadhuis van Edenburg voor Koning uitgeroepen, van welks puije teffens drie Manifeften , door hunne Booden, afgekondigd werden. Die Manifeften beloofden der Schotfche Natie goudene bergen; en Helden Karei tot Regent van Schotland , Engeland, en Ierland aan. Zy werden gedrukt , en door het geheele Koningkryk verfpreid. Het Leger der mui.telingen was nu tot omtrent 4000 Man aangegroeid.
Vr, Wat volgde daarop ?
Antw. De Heer John Cope keerde met 's Konings Troepen (die, nu, door de Schotten, grootelyks, veracht werden) naar den kant van Edenburg te rug. Te Haddington , kwam de Heer Drummond, laadt Lord-Provooft van Edenburg, en een Troep vrywilligers , by herm Cope was, nu, gelegerd, en nam bezit van Kolonel Gardiner's huis, Hy vernam, toen, dat hy geene Konftapels had, zynde die van Londen afgezonden waren, nog niet aangekomen. Hoe fterk's Konings Troepen , in dien tyd, waren, is niet bekend. De oproerigen deeden, in deeze tydsomftandigheid, byzondere trek? ken van liftigheid blyken. Den 11 September viel de flag van Prefton-Pans voor. De Muitelingen kweeten zich zeer dapper , doch 's Konings Troepen zeer lafhartig; de Dragonders koozen eerft de vlucht, en werden wel ras door het voetvolk gevolgd. De Generaal leidde de Dragonders na Ber<wick , maar het Voetvolk werd ten eencr
maal



198 VERVOLG der HISTORIE maal verftrooid. De braave Kolonel Gardiner verloor zyn leeven, en veele andere Krygsbevelhebbers werden door de Oproerigen gevangen genomen. Vier honderd Man van 's Konings Troepen werden gedood; en omtrent twaalf honderdKrygsgeyangenen gemaakt, met den trein grof Geichut, Tenten, Baggaadje, enz. en byde 6000 ponden ftcrling aan geld, Het verlies, door de Muitelingen geleeden , was van geen belang. De Heer John Cope , de Kolonel Lascelles , en de Brigadier Fomoke werden, naaderhand, in eenen Krygsraad onderzocht, en vry gefprooken. Dc Generaal Guefi bedacht eene Krygslift , om de weerfpannelingen van hunnen voorgenomen tocht na Engeland af te trekken; hy hield zich, als of de bezetting van het Kafteel groot gebrek aan voorraad had; 't welk de Muitelingen bewoog., hetzelve te belegeren. Doch de belegering werd, fchielyk, wederom opgebroken ; Gordon van Glenhucket, met Lord OgiMe, en omtrent 400 Man voegden zich by hen , waardoor zy, nu,byna 6000 Man fterk waren; en, thans, beilooten zy eene kans tegen Engeland te waagen. De jonge Pretendent gaf, toen, een nieuwe en zeer buitenfpoorige verklaaring uit. Den 22 Oótober, hielden de Muitelingen eene algemeene monftering over alle hunne Troepen ; omtrent deezen tyd werden zy verfterkt door de Lords Pitjïigo en Balmerino, en den Graaf van Kilmamock. Vier Schepen brachten hun geld, wapens en krygstuig uit Frankryk.
Vr,



van ENGELAND. 199
Vr. Wanneer kwam zyne Majefteit uit Duitfchland te rug?
Antw. Den 16 Auguflus, wanneer 'er, van alle kanten, zeer getrouwe Addreflên over« gezonden werden. De Kooplieden van Londen kweecen zich, in deeze tydsomftandigheid,in 't byzonder zeer deftig, door het openbaar crediet ftaande tc houden; gelyk ook dc Edellieden deeden, door verfcheidene Regemcnten op de been te brengen. Het Graaffchap York gaf aan de reft deiNatie een heerlyk voorbeeld van getrouwheid ; zy maakten eene verbindtenis onder elkander, aan het hoofd van welke Dr. Herring, toen Aartsbiflchop van York, en naaderhand van Kanterbury, was. Den 16 October , opende zyne Majefleit het Parlement door eene zeer genadige aanfpraak, Idie door de allerwelraeenendfte Addreflên beantwoord werd. Te Newcaftle vcrfamelde een Leger van 14000 Man , onder den Generaal Wade. De Muitelingen , uit omtrent 6000 Man te voet, en 260 te paard beftaande , trokken na Engeland; daar zy zich van Carlijle en deffelfs Kafleel, naa een kort beleg, onder dc aanvoering vau Pertb, meefter maakten. De Verklaaringen [des Pretendents wérden, op de Koningklyke Beurs , te Londen, door Bculs handen verbrand. Dewyl de Franfchen, Groot-Brittannie met eenen inval dreigden , werd de 'Admiraal Vernon benoemd, om over eene lBritfche Vloot in het Kanaal het bevel te voeren; hy gedroeg zich hierin by uitftek wel ; een. Franich Schin , onder, anderen
Char-



200 VERVOLG der HISTORIE Charles Ratcliff, Broeder des Graaven vari . Derwentwater, aan boord hebbende, werd genomen. De onderftandgelden, ten dienfte van dit Jaar tocgeftaah, beliepen te famen op zeven Miilioenen, en 63251 ponden fterlings. De openba'are Maatfchappycn, en veele byzondere perfoonen, tekenden , met groote liefdaadigheid , eene aanzienlyke fom in, om 's Konings Troepen in 't Noorden te kleeden; en de Rechtsgeleerden kwamen met elkander over een, om uit hun midden een Regement op te rechten, waarover de Koningklyke Opperrechter, Lord Willes, het bevél zou voeren. Te Londen, werd een Plakkaat afgekondigd, om de Jefuiten en Roomfche Priefters in hechtenis te neemen ; om de Kusten tc bewaaren;en om het Vee meerlandwaards in te brengen. Onder het Landvolk werden wapens uitgedeeld , en men beraamde zekere tekens, om, ingevalle de gedreigde inval plaats zou grypen , het volk by tyds kennis daarvan te geeven.
Vr. Welke waren de onderneemingen der Oproerigen, naadat zy Carlijle bemagtigd hadden?
Antw. Zy lieten eene bezetting in die Stad, en trokken voorwaards na Manchester , welke Stad zy in bezit namen ; doch hier voegde zich Hechts een zeer gering getal by hen , 't welk den jongen Pretendent , grootelyks , verfiaagen maakte. Men bragt, nu, een tweede Leger by een,zullende door den Hertog van Kumberland, en, onder hem, door den Lord Ligonier,
aan-



van ENGELAND. 201 aangevoerd worden. Die Leger, uit omtrent 13000 Man beftaande, floeg zich by Lücbfieicl ter neer. De Muitelingen, nu in groote verleegenheid zynde, zochten in het Hertogdom Walles in te dringen / maar zy vonden het ondoenlyk ; en dus wendden zy zich na Derby: In die plaats aangekomen zynde, hielden zy eenen Krygsraad, cn beflooten, daarin, ten laatfte,na Schotland te rug tc kecren. Omtrent deezen tyd, nam zyne Majefteit het befluit, om bevel te geeven tot de oprechting des Standaards van Engeland op het Veld van bïmhïey; en daar, onder zyn eigen bevel, een Leger te verfamelcn. De weerfpannelingen dit hoorendc , weeken met den uiterften ïpoed te rug, en werden , door zyne Koningklyke Hoogheid, den Hertog, met verbaazendc fnelheid vervolgd. De GeneraalWade was , geduurende deezen gantfehen Veldtocht, zeer draaiende. De Generaal Oglethorpe zette de Muitelingen , met grooten yver, naa; doch hy konde ze niet innaaien. De Hertog trok, fteeds, voorwaards; en toen hy te^Clifton kwam, hield hy een Schotgevccht met hun, waarin, van weerskanten , verfcheidenen dood bleeven. Het gros van het Leger der Muitelingen was , nu, te Penrith, alwaar, in eenen Krygsraad, naa ryp overleg, goedgevonden werd, dat zy, met allen moogelyken fpoed, na Schotland te rug zouden trekken; daar, gelyk men uitftrooide, hunne zaaken eenen zeer gunftigen keer genomen hadden. In gevolge van dien , floegen zy den weg in na O . Car-



sou VERVOLG der HISTORIE
Carlijle, yan waar zy , eene kleine bezetting daar binnen gelaatcn hebbende, verder over de Rivier Eden trokken. Eenige dagen hiernaa, werd Carlijle door den Hertog belegerd, en, naa eenen geringen tegenftand, den 3 f December ingenomen; geevende de Muitelingen zich aan 's Konings genadé over. Dus eindigde hunne tocht in Engeland, die, alle de omftandigheden wel gadé geflaagen zynde , een zeer verwondcrenswaardige tocht was ; dewyl zy noch van Paarden , noch van Voorraad, noch zelfs van Wapenen voorzien waren. Op deezen terug tocht na Schotland, werden verfcheidene Plaatfen , door de Muitelingen , geplondcrd. Geduurende deezen tusfchcntyd , was Edenburg door 's Konines Iroepen, herwonnen; en de Inwooners van Uasgouw gaven de heerlykfte getuigeniflen hunner getrouwheid jegens zyne Maj° u ' 'c welfc dc Oproerigen hun , naaderhand, wel duur betaald zetteden.
. FJJ\ Hoe ging het verder met den opftand m Schotland? r
Antw. Lord Loudon, en de Heer Forbes, Lord-Prefident der Zitting , hadden zich, in t Noorden van Schotland, kloekmoediglyk, gedraagen, ten voordeele der regeering ; waar tegen Lord Lodewyk Cordon, ISroeder des Hertogs van dien naam , en de beruchte Lord Lovat, zich met gelyke kracht verzetteden. Deeze Man (het hoofd van het geflacht der Frafeh) was de gevaarlykfte en magtigfte van alle de weerlpaiuichngen, die toen in Schotland waren.
Geen



van ENGELAND. 203 Geen grooter veinsaart was 'er ooit op den aardbodem. Hy maakte dat zyn Zoon, een veel bcloovend Jongeling van negentien jaaren, deel in den opftand nam. Ten deezen tyde, was Lord 'John Drummond, met omtrent 6 of 700 Man, in Franfche foldy ftaande, geland. De eerfte zorg van Lord Loudon was , het Fort Auguflus te hulp te komen. Macleod en Monzo, een troep volks, ten voordeele zyner Majefteit op de been gebragt hebbende, werden door Lord Lodewyk Gordon, verftróoid. Middelcrwyl, waren dc Muitelingen , in 't Zuiden van Schotland, gelukkig; 't welk zy aan dc hulp , die zy uit Frankryk ontvingen , en aan de beloften van nog veel krachtdaadigere onderftcuning, voor een gedeelte , verfchuldigd waren. Zy trokken , toen, na Stirling, floegen dc belegering voor die Stad, en maakten 'er zich meefter van. Op de tyding van deezen voorfpoed der Muitelingen, deed de Regeering een nieuw Leger oprechten , beftaande uit omtrent 10000 Man ; het bevel daar over werd aan den Generaal Hazvley gegeeven, die, offchoon' hy een zeer onvriendelyk karakter had, voor een' dapperen Krygsbevelhebber gehouden werd. Dit Was nu in den beginne, des Jaars 1746. De Muitelingen, omtrent 8000 Man fterk, waren na Falkirk geweeken, daar een Veldflag (waarby de jonge Pretendent in perfoon tegenwoordig was), gehouden werd, grootelyks tot nadeel van 's Konings Troepen ; 400 van dezelven , en veele braave Krygsbevelhebbers, enin't O 2 by-



2C4 VERVOLG der HISTORIE byzonder dc Heer Robert Monzó , biceven-1 op het Slagveld dood ; zy verlooren ook zeven Hukken Kanon; alle hunne Tenten Eaggaadje, enz. ; by de 300 Man werden Krygsgevangen genomen : de weerfpanne-' lingen hadden , in 't geheel, Hechts 200 Man verlooren. Naa deeze neerlaag trok 's Konings Leger rta Edenburg. 's Daags naa deezen Veldflag , hervatte dc jonge Pretendent het beleg des Kafleels van Stirling, doch tc vergeefs; wordende hetzelve , door den Generaal Blakeney, op eene kloekmoedige wyze verdeedig'd. Ondertuffchen , verwekte de neerlaag der Troepen zyner Majefleit tc Falkirk, thans, eene groote verflaagenheid te Londen ; waarop zyne Majefleit goed vond , zyne Koningklyke Hoogheid, den Hertog van Kumberland, tot Opperbevelhebber tegen de Mui- , telingen aan te,flellen. Ingevolge van dien, vertrok hy , den 25 January, 's morgens. ten een uur, van St. James ("zynde de vorfl, toen, zeer flreng,) vergezeld door de Lords Cathcart en Bury , en de Kolonels Conway cn Torke ; en kwam den 30 te Edenburg aan, daar hy als hun Befcherm-Engel met blydfchap ontvangen werd. Tcrftond daarnaa, verfamcldc zich'het Leger wederom, wanneer zyne Koningklyke Hoogheid zyne uiterfte poogingen aanwendde, omhetvertrouwen des volks te winnen, en den moed ■ der Krygsknechten te doen herleeven; door welke middelen hy eenen grooten toeloop van volk kreeg.. Den 31 January, trok de Hertog met zyn Leger , van Edenburg, op
ia I



van ENGELAND. 205 in twee Kolommen. De Muitelingen beilooten, toen, in eenen Krygsraad, noordwaards te wyken , en hunne Magazyrfen aan dc vlam op te offeren. Zy fielden het ook in 't werk; trokken met verbaazenden fpoed voort, cn kwamen te Invetnefs ; daar het maar zeer weinig fcheclde , of de jonge Pretendent ware , in zyn Bed, gevangen genomen, door Lord Loudon; wiens uitfteckende dienflen van zeer groot voordeel voor 's Konings zaak waren. Desniettemin, namen de Muitelingen, kort daarnaa , den 21 February, het Fort George; vervolgens de Citadel van Invernefs ; en naaderhand ook het Fort Auguflus in; 't welk tot groot naadeel voor de zaak zyner Majefleit verfkekte. Alle deeze voordcelen maakten de Oproerigen zeer Hout, cn moedig.
Vr. Welke waren de onderncemingen 'zyner Hoogheid, ten deezen tyde?
Antw. 0000 Man Heflifche Troepen geland zynde, beraamde hy, terflonddaarnaa, :de noodige maatregels, met den Prins van "Hefl'en, die vergezeld was door den Graaf van Cravaford, een' Edelman van geringe middelen, doch die de grootfte kloekmoedigheid bezat , cn in de . Krygskunde by 'uitftek wel ervaren was. Den 1 Maart, kwam 's Hertogs Leger, te Aberdeen, aan. '. Niettcgenftaande het weeder, toen, zeer ruw cn koud was, betoonde zyne Koningklyke Hoogheid zich , echter, onvermoeid beezig. pen deezen tyde waren de Muitelingen byi zonder moedig. Zy waren in 't bezit van ver•fcheidenen der vruchtbaarfte Gcweftenvan O 3 Scbot.



206 VERVOLG der HISTORIE
Schotland; en hadden teffens geld om hun-j ne noodwendigheden, daarvoor, van hunne! Vrienden te koopcn. De Generaal Blond zocht Roy - Stuart, te Strathbogie, aan te taften ; doch hy hield geen ftand. De Oproerigen hadden een merkelyk voordeel over 's Konings Troepen ; dewyl hun de gelegenheid des .Lands volmaaktelyk wel bekend was. Verfcheidene kleine Benden der Koningklyke Troepen werden, door de Muitelingen, overvallen, en krygsgevangen gemaakt ; en hunne zaaken fchecnen jiu eenen meer gunftigen keer te neemen.! De.Heffen, wier Dragonders onder het be-; vel van Crawford ftonden , dreeven Lord G. Murray na Invernefs. Middelerwyl, was zyne Koningklyke Hoogheid genoodzaakt, te Aberdeen te vertoeven; zyne Krygsmagt was in drie kolommen verdeeld , én gelegerd ; door welke maatregels hy het Land dekte, en alle de Misnoegden in de laage Landen ontwapende. Dit niettegenftaande , hadden dc Muitelingen , te Domoch geland, het gewapende Landvolk van Sutherland, overrompeld en op de vlucht ge-j flaagen: welk verlies, echter,rykelykver-] goed werd, door het herneemen der Hazard Sloep , door het Oorlog-Schip dei Sbeernefs. Men kreeg tyding, dat men met] de mfcheeping te Duinkerke , en in andere Franfche Havens, nog fteeds, voortging; 't welk den Hertog deed befluiten , zyn geheele Leger famen te trekken , cn tegen het Hoofdleger der Muitelingen te Inver- ' nefs aan terukken; ditgefchieddeook met.
ter-



van ENGELAND. 207
terdaad den 8 April. Hy trok de Rivier de Spey, zonder tegenftand te ontmoeten, over, en kwam te Nairn. De Muitelingen lagen toen te Culloden , wanneer het geheele Koningklyke Leger, den 16 April, des morgens vroeg , in vier kolommen van Nairn opbrak. Het Leger der Oproerigen maakte front in dertien verdeelingen, zynde zoo veele ftammen onder hunne aanvoerende Hoofden.
Vr. Geef een kort verhaal van den ilag van Culloden?
Antw. De Muitelingen begonden , omtrent twee uuren, een heevig vuur tc maaien , 't welk , echter , eene zeer Hechte uitwerking had; terwyl dat van 's Konings Lcucr, eene yslyke fchcuring maakte. Zy taftten dc Koningklyke Regementcn van Barrel en Monro, met groot geweld, aan, doch werden met zeer veel verlies tc rug o edreeven. Onmiddelbaar daarnaa, was het niet langer een gevecht , maar eene llachting. De jonge Pretendent, offchoon zyne achterhoede nog niet in den.ftryd geweeft was , nam in vollen gallop de vlucht , zonder den minlten tegenftand te bieden. Het middelpunt van het Leger der Muitelingen werdgantfchelyk verftrooid, en voor het grootlte gedeelte in dc vlucht ter neer gemaakt; omtrent 2000 Man van de weeri'pannelingen bleeven op het Slagveld , en tuffchen dat en hwenejs, dood. Elk Leger belfond uit byna 8000 man. De dooden en gckwetlten, "in 's Konings Leger, beliepen fiechts op 310 Man ; onder welken was de O 4 braave



203 VERVOLG der HISTORIE braave Lord Robert Ken. Al het Gefchtit en de Voorraad, benevens een groot getal hnapnaanen en Degens , den Muitelingen toebenoorende, werden buit gemaakt. De Graaf van Kilmarnock werd gevangen ^enorhen , met veele andere Bcvelhebbercn Deeze overwinning had de allèrgelukkigfte en gewenfchte gevolgen. De Muitelingen gaven naaderhand voor, dat groote menigten van hunnen aanhang in koelen bloede gedood waren geworden, en dathetgeheeJe Land niet anders dan een yslyk toonvel van moord en brand geweeft wa« 't Is waar, men heeft met de Perfoonen en bezittingen, en mogelyk ook, in eenigen op. zigte, met de genachten der Oproeriger!, ftrengelyk gehandeld: maar ftaande te hou! den, dat dc ongehoordfte wreedheden , op bevel zyner Koningklyke Hoogheid , des Hertogs , gepleegd waren , is voor eene ,volltrckte onwaarheid verklaard geworden, 't Is ook zeer wel bekend , 'dat de Muitelingen zich aan het fnoodfte wangedrag hadden fchuldig gemaakt. Omtrent deezen tyd , werd de Graaf van Cromartie en zyn aanhang , gevangengenomen; insgelyks zeker Boyer, die zich Marquis de ttf'f hei no™, en voorgaf, eenen Ambafladcur des Konings van Frankryk te zyn ; verder, Lord Balmerino, en de Marquis van Tullibardine, teffens (en 't geen zeer vreemd is) met vier Mevrouwen, die oen jongen Pretendent eene menigte Vrienden bezorgd hadden ; cn eene derzelver Mevrouw Mac-Intosb, fchoon haar Gemaal,
toen



van ENGELAND. 209-' toen, in dienft der regeering was , bragt, echter , ccn groot getal van haar gcflacht te velde. De Franjcbe Krygsknechten en Bevelhebbers, ten getale van 310., werden, tc fcheep van Invernefs na Newcaftle gebragt. De jonge Pretendent, naa het ver-' lies° van den Veldflag van Culloden , met den uiterften fpoed , de vlucht genomen hebbende (gelyk boven reeds aangeroerd is) aan het hoofd van eenige Ruiters, trok iovcr de Rivier Nairn, ziende daar de elen-" idige overblyffels van zynen linken vleugel, Idie hun noodlot bitterlyk beweenden, cn iaan hunne wonden ftierven. Lord Lav'at ried hem te rug tc keeren; maar hy verlliet zvn gevolg, (eenige weinigen uitgezonderd;) en deezen, etlyke dagen daar1 naa , ook. Naadat 'er 4Ó000 gouden Pilooien , uit Frankryk, aangekomen waren, 1 werd in eene vergadering onderzocht, of imen den opftand wederom aan den gang : zou helpen ; maar hier kwam niets van. 't . Is zeker , dat, indien deeze voorflag ter uitvoer gebragt ware, een nieuwe opftand : zou uitgebroken zvn , dewyl veele andere (. genachten gereed 'ftonden , de wapens op I te vatten: doch de wyze cn kloekmoedige : maatregels des Hertogs van Kumberland, en de lafhartigheid des'jongen Pretendcnts , verydelden dit voornoemen. Dc wyshcid' der maatregelen zyner Koningklyke Hoogheid, des Hertogs, werden fchielyk ontdekt door haare gevolgen , moetende verfcheidencn van de hoofden der Muitelingen zich zeiven overgeevcn. Weinige dagen O 5 daar-



sïo VERVOLG der HISTORIE daamaa, werden niet boven 50 van hun in eenen Troep by elkander gezien. De Heileg vanKumberland, dit vuur van muiterv dus gelukkiglyk uitgeblufcht hebbende", keerde te rug na Londen, daarhy door een danKbaar volk, met alle moogelyke vreugdeteekencn, ontvangen werd. - ÏU Wanneer verfchecn zyne Majefteit m het Hooger-Huis ?
Antw, Den 14 January 17405. , wanneer zyne Majefteit melding maakte van de verkiezing des Keizers; van het vergelyk tusJchcn dc Keizerin-Koningin, en de Koningen van Poolen en Pruiffen ;van het zenden van Hulptroepen na Italië ;vu\ denbvftand aan de vereenigde Geweften verleend ; en van zyn voorneemen , om, vroeg in het Voorjaar, eene fterke Vloot in Zee te brengen. In den Engelfchen Staatsraad waren, toen, groote verdeeldheden ; willende fommigen, dat men den Oorlog tegen Frankryk, met allen ernft , moeft voortzetten, terwyl anderen wederom van een geheel ftrydig gevóelen waren. De Staaten der vereenigde Geweften konden nog niet tot een valt befluit komen ; niet tegenftaance de Heer van Haren zvne uiterfte poogingen daar toe aanwendde. De Rrins van Waldeck had ccn ontwerp ingeleverd waarby hy verzocht, aan 't hoofd van 100000 Man gefteld te worden. Dit ontwerp werd na Engeland over gezonden; doch de Natie ionue hun, toen, met zoo veel kracht niet oyitaan, als volgens dat ontwerp vereifcht werd , aangezien de opftand hunne geld-
mid-



van ENGELAND. 211
middelen, grootelyks, verzwakt had. Lord Harrington gaf , in eenen Brief, hiervan kennis 'aan de Staaten , die wel aannamen de van hun gevorderde 40000 Man te leveren ; doch den Oorlog tegen Frankryk niet verklaaren wilden. Hierop werden, door fommigen in het Engelfrh Kabinet , fterke poogingen in 't werk gefteld, om de Natie te beweegen, het grootfte deel in de onkoften des Oorlogs te draagen; doch dit vond zulken heevigen tegenftand, dat byna de gehecle Staatsraad het befluit nam, hunne Bedieningen neer te leggen. De Hertogvan Newcajile, Lord Harrington, cn veele anderen , deeden 'er , inderdaad , afftand van; waarop de Graaf Granmlle tot eerften Staats-Sekrctaris aangefteld werd. Doch, naademaal, door deeze verregaande vyandfchappen, alle de openbaare zaaken , thans, genoegzaam als geftremd waren, en de onderftandgelden niet konden geheft worden, gaf de laatftgemelde Edelman de zegels wederom over; en zy , die te voren hunne Bedieningen neergelegd hadden, namen ze wederom aan. Omtrent deezen tyd begonden veele Perfoonen te denken , dat Groot - Brittannie zich , reeds, al te groote kollen op den hals gehaald had , door het voeren van den Oorlog op het vaftc Land ; en dat het, derhalve, dwaasheid zyn zou, dien langer voort te zetten, ten zy dc Keizerin-Koningin en de Staaten der Vereenigde Nederlanden hun deel , naar evenredigheid , daarin neemen wilden. Lord Granuille had de zegels aangenomen , in onderlid-



ei* VERVOLG der HISTORIE jtetaig» dat de onderftandgeldcn, bvtvds hadden kunnen geligt worden ; doch nu het tegendeel vermoedende, gaf hv ak een wys Staatsdienaar, ze wederorlover De Staatsraad dus vaftgefteld zynde, wieden de zaaken der Natde, met de >■ 0o ff n eensgezmdheid , voortgezet. Wegens de
gen oenaaid, gaf het Pariementeen Dank Addres aan zyne Koningklyke Hoogheid
Sn ^70g'Over' en ^neirikomftenwer! ;ci met 25COO ponden fterlings in 't Sr verhoogd. De &tó,/ffc regeerfng ^^ ZiCh, ten deezen tyde. zeer gemaaS Dewyl de meeften der BiffchoppISlr -ke m Schotland Prëtêndents-gezinden wa ren werd op hunne byeentomftén een verbod gelegd ; ook gaf men bevel L2
Hooglanders ontwapend worden. Omtrent deezen tyd nam de Maarfchal Saxen bZ Je! , cn naaderhand ook Leuven in : dóór welke veroveringen de Bondgenooten hun ne gemeenfchap met de bezettingen van
ïALxembwg verlooren.
tc2'd^Cftéi^n Mukelingen werden
Antw. De Graaven van Kilmarnnrk nu
^rtnhZl L°rd ^?S*deg dror htmnP P gcv"anSen gieten hadden,
wei™ Ffmmno huldig bevonden zynde, warden.deeze twee, den iSAuguftus on ï°ur-hill, ter dood gebragt. Cv£S(di?
ook



van ENGELAND. .213
rok fchuldig bevonden was) behield zyn leeven ; maar werd tot eene geduurige gevangkenis verwcezen, en kreeg eenmaatig onderhoud. . Lord Balmerino ftierf met groote onverfchrokkenhcid; maar de Graat van Kilmarnock was bevreesd. De Muitelingen, die tc Carlijle ofte Culloden gevangen genomen waren, werden na New-Goal in Southwark gebragt, (naa dat zymiW mte waren opt'jellootcn geweeft,) m Julv onderzocht, fchuldig bevonden, en ter dood veroordeeld ; wordende, vervolgens, fommigen van hun , op het Veld van Kenmngton , te recht gefteld. Drie-cn-veertig deezer Oproerigcn kreegen het doodvonnis; doch het werd Hechts aan zeventien ter' uitvoer gefteld: onder deezen waren, Townley, Kolonel van het Regement van Mancbefter; Morgan , een Rechtsgeleerde, die een zeer tcgènftrydig karakter toonde; en Hamilton,der Muitelingen Gouverneur van Carlifle. De andere Oproerigen werden m 't Noorden van Engeland beproefd. In 't algemeen gefprooken, werden zy met groote" zachtzinnigheid behandeld, en alleenlyk aan fommigen van hun het vonnis des doods uitgevoerd. Lord Lovat, in het Huis der Pairs , ter toets gebragt zynde, verfcheen de Sekretaris Murray als een getuige tegen riem; wanneer de eerfte fchuldig bevonden, en, in den Jaare 1747- ■> °P Tpur-hiü ^onthoofd werd. Naa zyne vcroordeehng, beleed hv , dat hy een Prctendents- en Roomfchgezindc was: bv zyne te rechtftc Eng was zvn gedrag vry jGaaakfch , doch



214 VERVOLG der HISTORIE tellens gemaakt. Op het Schavot verklaarde hy (doch zeer valfchelyk) dat hv als een Martelaar voor de vryheVvan zjmVa derland den dood onderging 1
Vr. Wat gebeurde 'er , geduurende al deezen tyd, buitenslands 9 ■
Antw. De Maarfchal Saxen voerde zyne zeegepraalende wapens , in Vlaanderen , nog al fteeds om, en noodzaakte de Bondgenooten te rug te wyken. De Franfchen bemagtigden, den 9 May, Antwerpen; en S M™> St. Guillain/charle-
roy en Ndmur. Ten deezen tyde , was het geheele. Leger der Bondgenooten onder beyel van Prins Karei van Lótberinsèn ;en
IZ^x?,0?1 het' g^uurende deezen gantfehen Veldtocht, niets van gewicht uit voerde. In Oef ober viel de VeldHag v „ Lier voor; waarin de Maarfchal Saxen eenen wanhoopigen aanval deed. De Bond-
wyken, hebbende omtrent 5000 Man verlooren: daar 'er , van de zyde der Fran fihen, m dit gevecht , ioooo Man , zoo men wilde, gefnetiveld waren. Deeze Veld tocht was zeer ongelukkig voor de Bondgenooten. Middelerwyl f had de SJche Staatsraad het groot ontwerp gefmeed, om een Leger na Kanada over te%oei?n en Uiiebek weg te neemen: doch daar werd mets uitgevoerd, fchoon men grooteToe oereidlels, zoo in Engeland als 'in Amerika, fLi < ondernee™ng gemaakt had. De *™When nogthans, hoopende Louisburg te herneemen, Annapoüs te bemagtigen ^en
Kaap



van ENGELAND, 215 Kaap Breton te herwinnen , rulleden, te Brejt, een llerk Efquadre uit , met 35000 Man Land-Troepen, onder bevel van de la Jonquiere , wordende de geheele Vloot door den Hertog van Anville gebooden. Doch deeze tocht viel allerongclukkigft uit, zynde , in zyn geheel, niet anders dan eene aancenfchakeling van rampen en ongevallen. Eene landing op de Kullen vatt Bretagne was , nu , valt gefteld, waartoe 16 Schepen van Linie enz. onder den Admiraal Leflock, en 5800 Man Land-Troepen , onder den Generaal Sinclair, gebruikt werden. Dit gefchiedde in September. De Troepen geland zynde , trokken na Port VOriënt, en belegerden die Stad, doch te vergeefs: zy waren genoodzaakt, eerlang, wederom te fcheep te gaan. Deeze tocht, die van groot voordeel voor Engeland had kunnen zyn, was zeer Hecht aangelegd; en weinig of geene krygstucht was 'er onderhouden.
Pr, Welke waren de Krygsverrichtingen, in Italië voorgevallen?
Antw. Zyne Sardinifcbe Majefteit overrompelde Jlfti , eene zeer fterke Veiling, en maakte de Franfche bezetting, uit 5000 Man beftaande, krygsgevangen. Het Franfche Leger in Italië Hond onder het bevel van den Maarfchal Maillebois, en het Ooftenrykfche onder dat van den Prins van Licb'tenftein. De laatftgemelde Troepen., en de ■ Piemonteezen waren, thans, in dit Geweft , zeer gelukkig in hunne onderneemingen;
zy



2iö VERVOLG der HISTORIE zy floegen de Franfchen en Spaanfcben over al ; doch de Graaf de Gages, Opperbevelhebber over de laatften , bewaarde , door zyn voortreffelyk beleid , de Franfche cn Spaanfche Legers, voor den gantfchelykcn ondergang. En r thans, voegde Maillebois . zich by DonFilip , wanneer de Franfchen tn de Spaanfcben, onder de Gages , bevel feeegen , de Ooftenrykfchen aan te tallen. Toen werd de Veldflag van Placentia ge. houden; m welken de Franfchen en Spaarfeben omtrent 6000 , en de Ooftenrykfchen omtrent 4000 Man verlooren. Terftond naa uit gevecht, vereenigden zich de OoJtenryuftben met de Piemonteezen; wanneer het geheele Leger, uit 64000Man beftaande, onder zyne Sardinifche Majefteit ftond. Oe Generaal Bctta volgde den Prins van Lichtenftein, die, ter herftelling zyner geZondneid , het Leger verliet, in het bevel over de Ooftenrykfchen, op. Ten deezen tyde overleed Filips de V. , Koning van Spanje ; een ongevoelig cn weelderig Vorft Kort daarnaa viel de flag van Rotto-Freddo voor , waarin zyne Sardinifche Majefteit en de Generaal Botta eene volkomenc zeege over DonFilip Maillebois, en de Gages behaalden. De eerften veroverden Placen- ■ tia , en deeden in het weftelyk gedeelte van Genua eenen inval. Het bevel over het Spaanfche Leger werd , thans , den Graaf de Gages, ontnomen; en aan den Marquis (te Las Mmas wederom opgedraagen De Genueezen , op eene fchandclyke vvyze , door de Spaanfcben verlaaceazyn.de, dron-
. geu I



van ENGELAND. 217
gen de Ooftenrykfchen tot in hunne Voorrieden door, en cifchten , dat ze de Stad, en wel op zeer harde voorwaarden , zouden overgeeven. Botta gedroeg zich, ter deezer gelegenheid, gantfch buitenfpoorig ; en, toen de Stad aan hem ingeruimd was , bedreeven zyne Krygsknechten daar menigvuldige wreedheden; 't welk de Genueezen zoo zeer verbitterde , dat zy , met eenen edelen drift voor hunne vryheid bezield, opftonden , en het üoftenrykfche juk afwierpen. De Spaanfcben, nu, genoegzaam , uit gantfch Italië, verdreeven zynde, wilde Botta , dat men Napels bemagtigen zou; doch Groot-Brittannie wilde zulks, in geenen deele , toeftaan; waarop men dan befloot, dat Brown, een zeer onderneemend Generaal, de Faro zou overtrekken, en in Frankryk indringen ; terwyl de Koning van Sardinië, door de Groot - Brittannifche Vloot geholpen , het beleg voor Antibes Haan zou.
Vr. Wat volgde hier op ? • Antw. De Genueezen zouden zich, zeer gaarne, met Engeland verzoend hebben ; doch zyne Groot - Brittannifche Majefteit weigerde Doria, dien zy als hunnen Ambaffadeur derwaards wilden zenden, te ontvangen. Frankryk was, nu, door de Ooftenrykfcben en Piemonteezen , te famen een Leger van 50000 Man uitmaakende, aangetaft ; de Generaal Brown voerde het Opperbevel over het vereenigd Leger; en de Groot-Brittannifche Vloot, onder den Admiraal Medley , onderfteunde hunne P Krygs-



si8 VERVOLG der HISTORIE Krygsverrichtingen , 't welk van grooten dienft was Brown trok met byzondere kloekmoedigheid in Frankryk ; terwyl het beleg van Antibes, met kracht, voortgezet werd : doch dewyl hy vreesde , dat hy te ver mogt trekken; en Bellijle, die, nu, de i'ranfcbe Generaal was, een magtig Le<-~er verfameld had, ging Brown, zonder eenig verhes , wederom over de Faro. Zyne Sardinifche Majefteit verwierf, geduurende deezen Veldtocht, onfterflyken roem. — Om, nu, na Ooft-Indie over te ftappen, (daar de Engelfche Ooft Indifche Kompagnie haai- belang, grootelyks, verwaarloosd had;) de Heer de la Bourdonnois , Franfche Admiraal , boot den Schoutbynacht Peyton een gevecht aan; doch, dewyl deeze zich, by die gelegenheid , aan een fchandclvfc' wangedrag fchuldig maakte, nam de eerfte Madrajs, en alle de goederen, welken de Engeljchen daar hadden, weg. Dupleix was, toen , Gouverneur van Pondicherry. De Franfchen waagden eenen aanflag öp iwa St' David:> doch te vergeefs. In de IV?ft - Indien viel, ten deezen tyde, niets van merfcelyk belang voor. De Spanjaards bragten hunne Schatten behouden in OudSpanje. De Schoutbynacht Mitcbell, door den Admiraal Davers afgezonden zvnde, om eene 1'ranfche Vloot, van Martinikókomende, te onderfcheppen, gedroeg zich zeer lafhartig , en het hun toe te ontvluchten; waar voor hy, ftrengelyk , getuchtigd werd. Den 18 November , deed zyne Majefteit eene zeer genadige aanfpraalc , die door
zeer



van ENGELAND. 219
zeer getrouwe en allertoegeneegenfte Addreflên beantwoord werd; niettegenftaande *er eene omftandigheid, die groote beweeging veroorzaakte , in die aanfpraak voorkwam , te weeten: „ Dat de geldmiddelen, „ ter onderfchraaging der burgerlyke re,, geering, aangeweezen , zederd verfchei„ dene jaaren, grootelyks te kortgefchoo„ ten waren, ten aanzien der fomme, die „ door het Parlement toegedaan was". De geheele onderftand, ten dienfte van dit Jaar ingewilligd, beliep negen Millioenen en 425254 ponden fterlings.
Vr. Op hoedaanige wyze ontkwam de jonge Pretendent uit Schotland?
Antw Zie hier eene fchets van het verhaal , dat hy zelf daar van gegeeven heeft. Terftond naa den befliflenden Veldflag van Culloden , op den 16 April voorgevallen, vlood hy na het Fort Auguflus. Te Glenbias-dale was hy in eenen jammerlyken ftaat ; hebbende verfcheidene nachten en dagen zonder flaap , en bykans ook zonder leevens onderhoud doorgebragt. Zyne opwachters ontflaagen hebbende, zworf hy, hier en daar, te voete om. Offchoon men eene belooning van 30000 ponden fterlings beloofd had aan hem, die den jongen Pretendent gevangen overleverde, kon, nogthans , die groote fom zelfs den armften onder het volk niet bekooren, zich van hem te verzekeren. Ten laatfte kwam O'Neal, een zyner aanhangeren , en gaf hem te verftaan , dat alles verlooren' was. Den 26 April ging hy in eene opene Schuit , en P 2 zeil-



s20 VERVOLG der HISTORIE
zeilde na Long-Ijk. Naa eenen tocht var* twintig mylen, en het doorftaan van fchrifc lyk Onweder, landde hy aan een hoofd, Rojmisk genaamd. Hier begaf hy zich wederom aan boord, en , in eenen heevigea ftorm onder zeil gaande, werd hy, den qo, aan het eiland Scalpay of Glafs gedreevem Daar geland zynde, begaf hy zich na een iandmans huis, onder het karakter van eenen Koopman , die Schipbreuk geleeden had. in deeze verfcheidene plaatfen had hy na een Schip gezocht, om hem na Frankryk over te voeren. Omtrent deezen tyd vericheenen 'er eenige Engelfche Schepen, en ter naauwer nood was hy nog bedekt eebleeven: thans, beftond al zynvoedfel lenig en alleen in gedroogde Vifch, dien hv en zyn medgezel op de klippen vonden. Den 16 May, vandaar na het gebergte van Corodale gevlucht zynde, laghy, fomtyds,geheele nachten, alleen, op de barre rotlen; zynde bevreesd voor het Landvolk, s Konings Troepen, en dcMatroozen, die hem, overal, zochten: want, men wift nu zeer wel, dat hy in dieftreeken omdoolde. JN iet alleen was zyn voorraad, ten deezen ty- i de, al lang geconlumeert, maar zynekleede- i ren waren nu ook byna gantlchelyk venleeten; zoo dat Karei , in deezen eiendigen ftaat , fomtyds gedachten kreeg , om zich aan den Generaal Campbell over te geeven Jigter om zyn ontkome ten uyterfte tc toetiere, verltak hy zich in vrouwen kleederen: en dus vermomd, kwam hy by eene ionge Dame, Hora Macdonald geheeten , en
ging 1



van ENGELAND. 221. ging voor haare Dienltmaagd door. Deeze twee, naaderhand , het water overzettende , werd 'er door het Landvolk op hen gefchooten. Vervolgens waren zy genoodzaakt , om twee nachten op de Steenklippen door te brengen. Karei werd, in zyne vrouwclyke kleederen , eenige maaien gezien van lieden , die beezig waren hem te zoeken, doch zonder den mmlten achterdocht op hem te hebben. Maar toen hy daarnaa befpeurde , dat het ruchtbaar geworden was, dat hy in een vrouwelyk gewaad zig verkleed had, trok hy dat van eenen dienftknecht aan. Dit gebeurde omtrent den 4 July. Twee Franfche OorlogSchepen, die hem geld, enz. gebragt hadden, kruiften, toen, op die Kult, om hem in te neemen; doch te vergeefs : zoo dat zv, zonder hem aan boord te hebben, weg zeilden: zy namen, echter, der Muitelingen in, en bragten ze in Frankryk aan land. Den 10 July, kwam hy te Borrodale aan. Den 18 geraakte hy midden onder eene bende van 's Konings Troepen , welken hy de wacht hoorde afloffen , en tot elkander fpreeken. Hier gebeurde het, dat een Jongman , dien zy voor Karei aanzagen , op itaande voet gedood wierd, dewyl hy i weigerde zich over tc geeven of te ontdekken wie hy was. Dit behield den jonigen Pretendent, die, naaderhand, door ! verfcheidene Legerplaatfen trok ; en ten I laatfte, tulfchen de Schildwachten van eene I,bende heen ging, en bleef aldus, tot den 7 Augultus, in eenzaamheid, dag en nacht P 3



222 VERVOLG der HISTORIE
tabak rookendc. Omtrent den 14, werd
SÏÏS^rf Camerm
if? 2fv T.' ^fe™, te recht gefteld
vende M t?Chaa*'en
vende , met naauwlyks eenen rok om 't
lyf, en barvoets. Hier had men hem zoo
het gerucht van zyn dood niet alimeen
waar geweeft gegrcepen. N a veele om
zwervmgen kwam hy, den l6 Sep^eT
ber, te Lochnanaugh m Moidau aan , daar
een Franfcb Schip (de Bdlona van NaZ
cy) gereed lag , om hem in tc neem'n •
wanneer hy, met verfcheidene Ken'
aan boord ging. Karei, die, toen, in ee'
nen Hechten ftaat van gezondheid was
Baaf Te? ** Baai , met eene gryze wvde ov?rbroek -leRoscou, mbyMorlazx , m Frankryk topte hy aan land, daar hy VcLlyTSfe
fchvl 1 uWeLdhy' daar, naar oogenlcnyn, wel onthaald: doch dit was Jnn<-«. geveinsdheid, indien wy^K £ cm, en zynen aanhang uitzonderen Hv en zyn broeder (naaderhand tot foSnaïïlS i
T feLeSÏneVein'-} kreege" even zo° latelgelden, als'er vereifcht werden om
STJï gCV°?gIyk tC ^e&en. I iJe £rm£fe, vonden 'er hunne rekening I
zóV^t^' V00r, hT en z>'ne aanhanger» I
zorgden ; deeze laatften namen in deFran. I
fcbe Legers dienft. - Hoe gelukkig; zou 1 hv ee? Boe? J°ngmang—Lyn /indien
hL I , arc geb°oren geweeft 1 hv I
had dan een leeven moogen leiden, bevryd I
van



van ENGELAND. 223
van die groote gevaaren , in welken zyne ftoute onderneeming van na eene Kroon', waartoe hy geen recht had, te liaan, hem ter neer Hortte : en nog gelukkiger zou het geweell zyn voor die menigten, die in zyne verraderlehe zaak deel neemende , daardoor in het verderf geileept werden ! — Voor den Heer John Barnard werd, op de Koningklyke Beurs, een Standbeeld opgerecht , om de gedachtenis zyner Patriotfche dienftcn te vereeuwigen.
Vr. Welke waren de krygsvernchtmgen des jaars 1747 ?
Antw. De Admiraal Vernon leidc het bevel over de Vloot neer; en dc GeneraalMajor Oglethorpe, gerechtelyk onderzocht zynde, waarom hy de Muitelingen niet met grooteren ernll en yver vervolgd had, werd op eene eerlvke wyze ontflaagen. Beide deeze Edellieden waren van het Volk by uitftek bemind geweeft. Men begon ook onderhandelingen , om eenen Vreede tusfchen Groot - Brittannie en [Spanje te bewerken, doch zy werden fchielyk wederom afgebroken. De Marquis van Tabernega werd, by deeze gelegenheid, gebruikt. Te Breda, werden ook byeenkomften gehouden ; maar met geen beter gevolg; gedragende de Franftbenzich, in die byeenkomften , zeer hoogmoedig; en , hierom , be reidden .zich de Moogendheden , die met Grooi-Brittannie in verbond waren, ten Oorloge. Men wendde fterke poogingen aan, om de Algemeene Staaten te beweegen, den Oorlog tegen Frankryk te verklaaren;
P 4 waar-



224 VERVOLG Der HISTORIE
waartoe zy door de manlyke welfpreekendheid van den beroemden van Haren aangefpoord werden. De Dauphin trouwde met eene Pnnfefle van Saxen , welk huwlyk eene groote verandering in de zaaken van Europa te weeg bragt. De Franfchen haal. den de Hoven van Zweeden en Deenemarke over , om onderftandgclden van Frankryk aan te neemen ; en de Koning van Pruiiïen was, nu , onzydig. Doch de Graaf van Maurepas helde tot den Vreede over , cn bragt een berucht ontwerp ten voorfchyn, om de fcheepsmagt van Frankryk ft erker te maaken, dan die van Groot - Brittannie en de Vereenigde Geweften te famen ; en de Engelfchen uit alle hunne bezittingen in Amerika en de Ooft - Indien te verdryven. Ondertuftchen deed dc Koning van Frankryk toeftel maaken , om den Veldtocht in de Nederlanden te openen met 150000 Man; terwyl 60000 Man in Provence zouden dienen. De Graaf van Saxen werd tot Generaal Veldmaarfchal aangefteld. De Franfchen trokken dan te Velde, gelyk de Bondgenooten onder den Hertog van Kumberland msgeïyks , deeden. Deeze laatften hadden de befte fchikking gemaakt , om den Veldtocht vroegtvdig te openen. De Prins van Waldeck gebood de Nederlandfche Iroepcn . en de Maarfchal Bathiani de ' Ooftenrykfchen. De Franfchen onder den Maarfchal Saxen vielen , terftond , in Staatfcb - Brabant; en , ten zelfden tyde, gaven zy eene beruchte en zeer lilh'ge vcrklaanng m 't licht, om hun gedrag te bil-
iy-



van ENGELAND. 225 lyken. Terwyl deeze vcrklaaring met de fterkfte betuigingen van vriendfchap jegens de Vereenigde Geweften opgevuld was , ging zy teffens met groote onheilen , ten hunuen opzigte, gepaard. Want, terftond daarnaa, begon de Maarfchal Saxen , met zynen naabcftaanden den Graaf van L5wendahl vereenigd, de krygsverrichtingen. De laatfte wendde zyne magt tegen StaatfcbBrakant , veroverde eerft Sluis, en vervolgens ook Sas van Gent , en Huift , in welke laatfte Plaats het leeven des Hertogs van Kumberland in oogenfchynelyk gevaar was. Middelerwyl , dekte de Maarfchal Saxen, met 120000 Man, Antwerpen, en de Franfche veroveringen in de Nederlanden.
Vr. Toonden de Nederlanders zich over deeze aanvallen niet zeer gevoelig ?
Antw. Men oordeelde dat het Land in veel gevarelvker omftandigheden was , dan toen Lodewyk de XIV. , in den Jaare 1672., eenen inval daar in deed; en eenig misnoegen tegen de Overheden opgevat hebbende , befloot men eenen Stadhouder te verkiezen; en, ingevolge van dien , werd Willem Karei Hendrik Frifo, Prins van Oranje, Gemaal van Anna , oudlte Dochter van George den II. Koning van G oot-Briu tannie, tot die waardigheid verheeven. Die Prins, zoo wel als zyne Gemaalin , waren met de edelfte begaafdheden verfierd. Voor zyne verheffing , was zyn Hofhouding in Vriesland, en men had weinig opmerking op zyn perfoon en verdienfte gehad. De Algemeene Staaten namen een kloekP 5 moe-



226 VERVOLG der HISTORIE
moedig befluit, gcevende , den 12 Mav; een bevel uit, dat alle ds Schepen, dieüit vyandlyke Havens kwamen, zouden aangetaft worden. Dc gedaante der zaaken in de Vereenigde Geweften was , nu , grootelyks , veranderd ; en de Algemeene Staaten beraamden thans de krachtdaadigfte maatregels tegens Frankryk ; in welker bevordering de Prins van Oranje onvermoeid bcezig was. Den 22May, kwam de Koning van Frankryk te Brujfel aan. In het begin van July werd 'er een Veldflag gehouden , waarin de Bondgenooten, aan dooden en gekwetftenomtrent 6oco,cn de Franfchen omtrent 11000 Man verlooren. De Generaal Ligonier, trachtende den Hertog van Kumberland te ontzetten , werd krygsgévangen genomen; welk ook het lot van veele andere Krvgsbevelhebberen was. De dapperheid en hét beleid van den Gel heraal Ligonier , deed groot voordeel aan het vercenigd Leger. De Bondgenooten veroverden zeven Standaards , met zeftien Vaandelen, en maakten 760krygsgevangenen ; waarvan zeftig Krygsbevelhebbers waren. Het geheele verlies werd bynadoor de Engelfchen , de Hejftfcben en de Hanoverfcben geleeden; geevende de Engelfchen voor , dat de Oofrenrykfche en Staatfcbe Troepen zich , in dit gevecht , niet 'wel gekweeten hadden. Zyne Koningklyke Hoogheid trok na Maajiricht. Hierop , werd de Graaf van Lb<wendabl , met een Leger van 30000 Man , onverwachts, afgezonden, om Bergen-op-zoom te belegeren
De».



van ENGELAND. 227
Deeze Veiling werd genoegzaam voor onwinbaar gehouden, zynde een meefterlluk van Koehoorn, enz. Den 15 July opende Löwendabl de Loopgraaven voor die Stad. De Prins van Heffen - Filipsdaal voerde , toen, het bevel in de Stad, en de Prins van Saxen-HildburghauJen was, met 20Bataillons en 14 Efquadrons , in de Linien gelegerd. Deeze was de merkwaardigfle belegering geduurende den geheelen Oorlog. Löwendabl deed de Stad opeilïchen; waarop de Gouverneur antwoordde , dat hy ze tot het uiterfte toe vefdeedigen wilde. Dc oude Baron van Kroonftrom kwam 'er , naaderhand , en voerde het bevel over dc bezetting ; ondertuffchen zette Löwendabl het beleg met groote kunft, en niet minderen ernft, voort. Van den ftorm, die, vervolgens , ondernomen en ter uitvoer gebragt werd , zyn , door beide partyen , zulke verfchillende berichten gegeeven, dat het ten uiterfte bezwaarlyk zou zyn, deeze gefchiedenis in een helder licht te zetten. Kroonftrom was, ten deezen tyde, zeer ongevoelig ; en hadden de Hooglanders van Lord John Murray, die als Leeuwen vochten , zulks niet verhinderd, Kroonftrom waare by de overrompeling der Stad in zyn Bed krygsgévangen genomen , waar over zeer veel bedenking viel. Dit alles gebeurden op den 16 September 's morgens ten vier uuren, en kofte aan over de 3000 dappere Krygslieden van de bezetting, benevens verfcheide Burgers het leven. Löwendabl werd door deeze overwinning tot Maarfchal
van



«28 VERVOLG der HISTORIE
vanFrankryk verheeven. BeideLegers verlieten, hierop , het Veld, en betrokken de Wmtcrlegermgen. De Hertog van Kumberland keerde te rug na Engeland. Ten deezen tyde , nam het gerucht van eenen kort aanmaanden Vreede de overhand. Vr. Wat werd in Italië verricht ? ' Antw. De Maarfchal Bellijle en zvn Broeder waren, in dat Geweft , zeer gelukkig tegen de Ooftenrykfchen ; zy noodzaakten den Graaf Brown, Provence te ontruimen, en bemagtigden verfcheidene Steden. Genua was, toen, door de Ooftenrykfchen, onder den Generaal Scbuilenburg, belegerd* doch de Franfchen bragten die Stad' alle' moogelyke hulpe toe. Naaderhand, werd 'er een voorflag gedaan, om de bezittingen der Genueezen, de Stad met haar grondgebied alleenlyk uitgezonderd , tuflchen de Huizen van Weenen en Turin te verdeelen. Maar Scbuilenburg was , ten laatfte , verpligt, het beleg op te breeken. Dus werden de Genueezen , offchoon op het punt van hunnen ondergang gekomen, nog gelukkiglyk , in hunne vryheid , en teffens jn hunne Staaten gehandhaafd. De Franfchen hadden twee nieuwe Vlooten uitgeruft, de eene, onder de la Jonquiere, na Amerika, en eene andere , onder de St. George , na Ooft-lndie ; waarop de Engelfche Regeering, insgelyks, eene Vloot van 15 Oorlog-Sche. pen, behalve de Sloepen en Branders, onder bevel van den Vicc - Admiraal Anfon , en den Schoutbynacht Warren , uitzond. Den 3 May., ontmoette deeze Vloot, op
de



van ENGELAND. aa»
dc hoogte van Kaap Finifterre, de Franfcbe Vloot, uit negen Oorlog-Schepen beftaande Daarop viel een gevecht tuflchen beide Vlooten voor. De Engelfchen veroverden verfcheidene Franfcbe Schepen, 't welk een lallergevoeligfte flag voor Frankryk was. In Ewelanci , werd deeze overwinning zoo Koog gerekend , dat zyne Majefteit den 'Admiraal Anfon tot de waardigheid van Lord, en den Schoutbynacht Peter Warren, tot die van Ridder van het Bad , verhef te. 1 Aan boord der veroverde Franfche Schepen, idie naa verloop van eenen dag of twee van ■elkander zouden gefcheiden zyn, werd een ïaanzienelvke fchat gevonden. In Juny , Ikwam eene Vloot van 170 Franfche Sche1 pen van St. Domiwro, waarvan het Britfche ] Efquadre 46 bemagtigde. De Regeering I bericht ontvangen hebbende, dat de h an* fche Amerikaanfche Vloot , uit 250 Koopvaardy-Schcpen beftaande, toeftel maakte, , om na Weft-lndie te zeilen; werd de Admiraal tiawke met 14 Oorlog-Schepen afgevaardigd. Den 14 Oótober, nam hy , naa een lang en hardnekkig gevecht , op de hoogte van Kaan - Finifterre , zes Franjcbe Schepen, waarvan hy zelf drie veroverde, naamelyk : le Terrible van 74 ; le Trident van 64; en la Severne van 50 ftukken. De Franfchen kweeten zich, in dit gevecht, zeer'dapper ; hebbende omtrent 800 Man aan dooden en gekwetften , en meer dan 3000 aan krygsgevangenen verlooren. Van de Engelfchen, waren Hechts 154 Man gedood, en 558 gewond.



£3° VERVOLG der HISTORIE
Vr. Wat viel in de Middelandfche Zee voor?
Antw. De Admiraal Medley wachtte daar nog fteeds, op de Spaanfche Vloot van Kar' thagena; naaderhand werd hy verfterkt door den Admiraal Byng, die, naa den dood van Medley, het bevel over het Britfche Efquadre , in de Middelandfche Zee , kree"\ — In de Ooft - Indien , maakten de Engelfchen nog al eene droevige vertooning ; zynde Madrafs, thans, in de magt der franfchen Ten deezen tyde, bragt de Schoutbynacht Griftin, eene nieuwe verfterking voor het Britjche Efquadre aan ; 't welk , naar alle waarfchynelykheid, de Franfchen belette, het Fort St. David in te neemen. In het begin van November , ging de Admiraal Bojcawen, met een fterk Efquadre, na Ooftlndie, onder zeil; aan welks boord een goed getal Land-Troepen was , waarover Bofcawen ook het bevel voerde , zynde hy tot Generaal en Admiraal aangefteld. In Ooftlndie aangekomen zynde , trok het Engelfche Leger onder hem na Pondicberry, waar. van Dupleix Gouverneur was. Bofcawen floeg het beleg voor die Stad, doch zonder gevolg; zoo dat hy genoodzaakt wierd na 't Fort St. David te rug te wyken. Naaderhand beliep hem een ftorm , op de Kuft van Koromandel ; waarin hy verfcheidenen zyner Schepen , en 1200 Man verloor. Middelerwyl, kweekte de heldhaftige Koning van Pruiffen de Geleerdheid , de nuttige en fraaije Kunften, de Handwerken en
den



van ENGEL A ND. 231 den Koophandel zoo aan , dat hy daar door, geenen minderen roem , dan door zyne weergaalooze Krvgskunde, verworf. Den 8 December, werd Charles Ratcliffe (Broeder des Graaven van Derwentwater) die in iet Jaarc 1715- gevangen genomen, en ter Idood veroordeeld, maar ontfnapt was, op tTour-Hill onthoofd. Het Parlement maakte verfcheidene Akten , om te beletten, dat i'er, in 't toekomende geen opftand wederom 'uitbrak; en eene in 't byzonder, welke de erflykc Rechtsgebieden in Schotland (eene ■ryke bron van Muitcry ) affchafte, en de.zelven wederom aan de Kroon hechtte. Éjc Was een groote rfiisftag, dat men zulks niet aan het "Parlement toe voegde. Deeze Zitting eindigde met eene Akte , ten aanizien van 's Konings vrye, algemeene en allergcnadigfte vergifnis, met uitzondering , echter van 86 perfoonen. Naademaal de :Staaten der Vereenigde Geweften fcheenen igcneegen te zyn, om zich in eene naauwe «vereeniging met Groot-Brittannie in te katten, mids een nieuw Parlement verkooren 1wierd ; zoo deed zyne Majefteit, den 18 Juny, het oude fcheiden; maarniet, voor 1 dat hy hun zvnc hartelykfte en allergeneej genfte dankzeggingen betuigd had , voor i hunne getrouwe en ftandvaftige aankleeving ; aan zynen perfoon en^regeering. VervolI gens werd 'er een nieuw Parlement uitge: fchreeven.
Vr. Welke waren de overige merkwaar1 dige verrichtingen deezes Jaars ?
Antw. Ten deezen tyde, .woedde,hier,
eene



232 VERVOLG der HISTORIE eene allerfelfte peft onder het Hoorn-Vee; om welker voortgang, ware hetmoogelyk^ te fluiten , verfcheidene bevelen werden afgekondigd. Het fluiken thans al te grof gaande, maakte het Parlement eene Akte, om dat misbruik , zoo naadeelig voor' 's Lands inkomften , als voor braave en oprechte Kooplieden , te ftremmen. Verfcheidene Sluikers werden gevat, onderzocht en te recht gefteld ; hebbende het Parlement, op het aanbrengen van eiken Sluiker , eene belooning van 500 ponden fterlings gezet. Veelen van hun hadden zich niet flechts aanfluikery, maar ook aan roovery en moordery fchuldig gemaakt; en, daar door , over al , waar zy kwamen , grooten fchrik verfpreid: doch' hunne aanflagen werden , in korten tyd, verydeld, 't welk men aan de onvermoeide poogingen van den Heer Janfen, voornaamelyk, dank te wyten had. De verkiezingen werden, door geheel Groot - Brittannie , met groote eenigheid , en zeer weinig opfchudding , volbragt; en men voorzag , dat dit Parlement van dezelfde gefteldheid, als het voorgaande, zoude zyn. Zyne Groot- Brittannifche Majefteit benoemde den Graaf van Sandwich, en den Heer Thomas Robinfon, om als zyne Gevolmagtigden, te Aken, de onderhandelingen wegens het herftel van den Vreede by te woonen. Den 10 November , opende de Koning het nieuwe Parlement met eene zeer genadige aanfpraak, waarin hy opening gaf van de voorHagen , welken men tot eene algemeene
be-



van ENGELAND. 233 bevreediging gedaan had. Geen Parlement gaf ooit heerlykere blyken hunner gcneegenheid voor zyne Majefteit, dan dit,hebbende hetzelve acht Millioenen en 507930 ponden fterlings ten dienftc des jaars 1748. toegeitaan. Toen de Boeken tot eene infchryving van zes Millioenen en 300000 ponden fterlings geopend waren; werd die ilbm , en nog twee Millioenen meer , in weinig uuren, ingefchreeven. Men keurde eene Bil goed , waarin verbooden werd, 'Franfcbe Schepen tc verzekeren; en eene andere, om de aankweeking van Indigo, in •Amerika , aan te moedigen.
Vr. Wat gebeurde 'er inden Jaare 1748? Antw. Frankryk was, nu, in de uiterfte (verlegenheid, wegens gebrek aan Koorn, .dat in Engeland overvloedig was, en waarrmede het Frankryk , heimelyk, voorzag ; Ëit veroorzaakte, onder het Engelfche volk, menigvuldige klagten. Om dezelve^ te feilen, gaf men , den 19 February , eeu bevel uit, waarin allerlei Koophandel,hoe ook genaamd , met, Frankryk , of eenige andere Landen, tot de Staaten dierKroonc behoorende , fchcrpelyk verbooden werd. I De oogen van gantfch Europa waren op de aanftaande Vreede - handeling te Aken geweftigd. Het Hof van Rusland was zeer inaauw verbonden met Groot - Brittannie, (terwyl dat van Zweeden , naar evenredig! heid , afkeerig daarvan was. Het gedrag 1 des Konings van PruiJJen, ten deezen tyde, 1 was zeer diepzinnig ; hy gaf zynen Agent 1 te Lenden bevel , over het fchenden der Q . Pruis-



234 VERVOLG der HISTORIE Pruiffifche Vlag te klaagen. Dit werd dooide Groot-Brittannifche Regeering beantwoord , doch niet naar genoegen des Konings van PruiJJen; die nu begon, zich met frankryk te vereenigen , en groote gunftbewyzen te bctoonen aan den SchotJcben Graaf van Marjbai, (die aan den op. ftand des Jaars 1715. fchuldig geweeft was;) zynde deeze Edelman , door den Koning van PruiJJen, aangefteld tot zynen Ambasiadeur aan het Hof van Frankryk; 't welk men , in Engeland , als eene beleedigiim van het Groot - Brittannijche Hof aanzat De Koning van Poolen kwam in weinig of geene aanmerking; en zyne Deenjche Majefteit fcheen op eenen goeden voet met Engeland te zyn. In zulk eene gefteldheid waren de bovengemelde onzydige Moogendheden , toen de Vreede-handeling, te Aken, den 11 Maart , geopend werd. De voorafgaande punten beftonden uit 24 Artykelen; behalve een geheim. Niettegenftaande deeze onderhandelingen zoo gelukkiglyk voortgingenwerden, echter, de Krygstoeraftingen, met den grootften ernft, door de Bondgenooten voortgezet. In deezen tullchentyd, vielen in de meeften der Vereenigde Geweften heevige oproeren voor • ftaande het gemeene volk zeer ftyf op dè affchaffing der pachterven. De Bondgenooten verfcheenen tamélyk laat in't Veld, 't welk men , voornaamelyk , aan de gewoone traagheid der Ooftenrykfchen toe-
!i Ï7ven moeft' Den 8 Maart, werd de Prinfes van Oranje, op het Loo, verloft
van



van ENGELAND. 235 van eenen Zoon, die Graaf van Buren genoemd werd. De Engelfche regeering was nu geneegen tot den Vreede; waarvoor de Heer Pelbam zich , opentlyk, verklaarde. IDen 20 Maart, kwam de Maarfchal Saxen, te Bruffel, aan ; wanneer hy, terftond daarnaa , het Franfche Leger deed by een trekken. Lötvendahl rukte, met omtrent45000 'Man, tegen Maaftricht. De Stad werd, den 15 of 16 April , berend ; en , den 3 'May, door den Gouverneur, Baron van ■ Aylva , met verdrag overgegeeven ; trek. kende de bezetting met de gcwoone krygs:eere uit. Men zeide , dat de Franfchen (wel 6000 Man, in dit beleg , verlooren, [behalve 5000 , die door de geftrengheid ivan het wecder omkwamen. Den 19April, 1 werden de voorafgaande punten, uit naame ivan drie der oorlogende Moogendheden, : geteekend. Den 12 May, gaf de Koning i aan het Parlement te kennen, dat hy voor1 neemens was, zyne Duitfche Staaten te Ibczoeken; den indeed hy de Zittingeint digen; wanneer hy teffens aan beide Hui» ï zen bekend maakte , dat alle de vyandlyki heden in de Nederlanden , en het Kanaal, ; geftaakt waren. Een Itilftand van wapenen iwerd, in Londen, afgekondigd. Niet lang (daar naa, kwamen de Gevolmagtigde Staats(dienaars, te Aken , in het eigentlyk Vree< de-Traktaat over een , en teekenden het; ; alhoewel niet zonder zeer heevige debat1 ten: en 't is zeker, dat geen Traktaat van Vreede, in 't algemeen gefprooken , ooit minder genoegen gaf. De Verdrag maakenq 2 de



235 VERVOLG der HISTORIE
de Moogendheden waren, haare Keizerlyke Majefteit, de Koningen van Groot-Brittannie , Frankryk, Spanje en Sardinië, dc Staaten der Vereenigde Geweften , de Hertog van Modena en het Gemeenebeft van Genua. Dat men Frankryk Gyzelaars toegeftaan had, werd zeer ongunftig opgenomen; offchoon 'er in de Engelfche Hiftorie voorbeelden van gevonden worden. Niets was 'cr beflooten ten voordeele van den GrootBrittannifcben Koophandel ; en het hcrftel van Louisburg gaf groot misnoegen. Maar Frankryk was niet minder onvoldaan wegens den Vreede, dan haare Keizerlyke Majefteit , en de Koning van Sardinië. De tocht der Ruffen, door het Duitfche Ryk, na de Nederlanden , gaf den Koning van Frankryk grooten argwaan; doch deeze zaak werd, naaderhand, in der minne bygelegd, en de Ruffen werden te rug gezonden, 't Is waar, Frankryk toonde zich in 't fluiten van deezen Vreede zeer toegeevende; doch het rechte beweegrad daarvan was, dat de Graaf van Maurepas gelegenheid mogt hebben om zyn ontwerp , uitgevonden om de fcheepsmagt van Groot-Brittannie te vernielen , ter uitvoer te brengen; hy begon ook zonder uitftel het noodige in gereedheid daar toe te doen brengen, door bevel te geeven tot het bouwen van eene groote menigte Schepen van Linie, enz.
Vr. Hoe ging het in Amerika ? Antw. De Franfchen porden, zonder ophouden , de Wilden van Noord - Amerika
aan,



van ENGELAND. 237
iaau, om allcrlcic wreedheden tegen de En1 gelfcben te bedrvven; geevende voor ydere Iharffenpan der Engelfchen , door de KanatMaarten over geleverd, 3 ponden fterlings. De Schoutbynacht Knowles, aangefteld tot 1 Gouverneur van Kaap ■ Breton, kreeg laft, i het bevel over het Groot - Brittannifche Ef1 quadre in Jamaika zelf op zich te neemen. Hy had toeleg gemaakt , om St. Jasro, op Küba aan te taften ; doch zulks ondoenlyk 1 bevindende, waagde hy eenen aanflag op . Port - Louis, in Hispaniola, en bemagtigde ] het; 't welk van groot voordeel voor den ] handel van Jamaika was. Hy hervatte, toen , zynen toeleg op St. Jago , doch mifte daar in. In September, werd deeze Admiraal, kruiffende op de hoogte van het Eiland Tortudas, om de Zilver-vloot te onderfcheppen , door de Spaanfche Vloot , onder Reggio en Spinola aangevallen. By Knowles 'had zich de Kapitein Holmes gevoegd. Het gevecht werd zeer heet ; en de Spaanfcben werden genoodzaakt , zich na de Havana te wenden. Knowles wachtte, toen, op de Zilver-vloot ; dcch door een Spaanfch Advys • Jagt , welk hy nam, verneemende, dat de voorafgaande punten tot den Vreede , te Aken , geteckend waren , werd de moed van zyne Onderbevelhebbers en Scheepsvolk, die door de hoop van eenen ryken buit, grootelyks, aangezet was, merkelyk uitgeblufcht; en, toen, befchuldigden zy zich wegens wangedrag in het jongfte gevecht. Dit was het laatfte gevecht van eenig belang, geduurende dee O ^ zen



238 VERVOLG ter HISTORIE zen oorlog. Den 11 July, ontving de Adrmraal £wg, toen in de Middelanafcbe Zee kruiflende , bevel om na huis te keeren Men rekende, dat de voordeden , op de' pryzen , ftaande deezen Oorlog, door de Engelfchen genomen, volgens overflag, op twee Millioenen ponden fterlings behepen Dus eindigde een bloedige en koftbaarè oorlog, in welken de Engelfchen en FranJcben, de twee hoofdpartycn , niets wonnen, maar wel eene bepaaldere kennis van de magt hunner ftaaten verkrcegen. Naa het fluiten van den Vreede, werd den iongen Pretendent, toen in Farys zich onthoudende,, te verftaan gegeeven, dat een langer verblyf in frankryk hem niet dienftig kon zyn ; doch, dewyl hy deeze waarfchouwing m den wind floeg, en weigerde te vertrekken, werd hy, toen hy in zyne Koets zou itappen om na de Schouwburg te ryden door eene talryke bende der Lyfwacht des Konings van Frankryk opgeligt. Vervol gens werd hy gelyk een gemeen boosdoender gebonden , na Fincennes gevoerd en van daar, met eene wacht, uit het Koningkryk gezonden. Zyne Groot - Brittannifche Majefteit,toen in Duitfchland zynde,heeft te Gottingen eene Hooge School gefticht Den 23 November, kwam hy, naa eenen gevaarlyken overtocht,in Engeland wederom aan, wanneer hy, den 29 daar aan volgende, de tweede Zitting des Parlements, met eene zeer genadige aanfpraak opende. Het I 'ank-Addrcs, welk in het Laager-Huis in voorflag kwam, werdtegengefprooken door
de



van ENGELAND. 239 de Vrienden van wylen den Prins van Walles; .tuflchen wien , en zyne Majefteit, toen, een groot misverftand plaats had. Men zeide , dat zyne Koningklyke Hoogheid^ van zekere voorrechten , die hy in het Graaffchap Kornwallis bezat, beroofd was. Dcch niettegenftaande deeze tegenkanting, werd de voorflag, echter, goedgekeurd. DeTegenparty van het Hof belfond , nu, uit eene vereeniging der Vrienden van wylen den Prins van Walles, en eenige weinige LandEdcllieden.
Vr. Wat werd 'er, vervolgens , in het Parlement verricht?
Antw. Zy namen in overweeging, welke gcldfommen 'er vcreifcht werden , voor eerft, om de toezegging , door het Parlement aan zyne Majefteit gedaan , te vervullen ; ten tweede, om fchulden af te betaalen; ten derde , om 't geen 'er te kort gefchooten was goed te maaken ; en ten vierde , voor den dienft des loopenden jaars. De fom, ten dienfte van dit Jaar geheft , beliep op zeven Millioenen , en 930382 ponden fterlings. De Kommiflarisfen van Appellen werden bevolmagtigd, om de gefchillcn , over het ftuk van pryzen ontftaande, te hooren, te onderzoeken en te bcfliflen. Omtrent deezen tyd, werd 'er eene zeer merkwaardige Bil op het tapyt gebragt en ook doorgezet, naamelyk, om de Krygsbevelhebbers , die in halve foldy ftonden, op dezelfde wyze, aan de Krygswet te onderwerpen, als of zy de geheele foldy trokken. De Muitery-Bil, door den q 4 Heer



24o VERVOLG der HISTORIE Heer Fox , Krygs-Sekretaris, ingeleverd, gaf gelegenheid tot verfcheidene heevige en ongewoone debatten. By deeze gelegenheid, voegden de aanhangers des Prinfen - van Walles zich by de Tefenparty, en ver
SfVi'V'?,11 yder befluit, welk het hoofd of de hoofden des Krygslegers met eenige gevaarlyke magt fcheen te bekleeden. De gemelde Bil vond grooten tegenftand van de zyde der Lords ; doch werd, naaderhand, echter, goedgekeurd. Dit gefchiedde in den jaare 1749.
Vr. Welke waren de merkvvaardigftegebeurteniffen van dat Jaar ?
Antw. Eene Bil, nopens de uitbreiding en bevordering van den Koophandel op AJrika, (van zeergroot belangvoor GrootBrittamne) veroorzaakte menigvuldige onruft. De Afrikaanfche Kompagnie was lang m eenen kwynenden ftaat geweeft; zy verzochten, derhalve, om eene krachtdaadigc en duurzaame onderfteuning, hen in ftaat irellende, om zich van hunne fchulden te ontdoen; cn hunne Forten en andere ftichtingen, tegen de poogingen hunner vyanden, te kunnenbefchermen en ftaandehouden. Deeze Bil werd verworpen door de L-ords, die zich, echter, tot zyne Maieiteit wendden , hem onderdaaniglyk verzoekende, dat 'er een naauwkeurig onderzoek na de gefteldheid van dien handel, en terrens na de weezendlyke belangen dier kompagnie mogt aangefteld worden. Den 8 february, werd een Committêe benoemd, om den ftaat der Groot. Brittannifche Vis-
fchery



van ENCELAND. 241 fchery op te neemen. Men keurde eene Bil goed tot oprechting van eene Vifchmarkt te Weftmunft'er; en eene andere , tot aanmoediging van den Walvifch-vangft. Men gaf ook eene Bil over tot aanmoediging van de Groot - Brittannifche Haaring- en Kabeljauw-vificheryen ; 'doch dewyl het Jaargetyde nu te verre verloopen was , werd 'er niet eer, dan in het volgende Jaar, iets in gedaan. Een befluit om de vaart en handel op Hudfons-Baai te openen, werd goed gekeurd; doch, naaderhand, bleef die zaak fteeken. Den 13 Juny , eindigde deeze Zitting; wanneer zyne Majefteit zyn Parlement te kermen gaf, dat het verdrag van Vreede, te Aken geflooten, zyn volle beflag gekregen had, en reeds ter uitvoer gebragt was. Te Oxford ontftond eene heevige opfchudding, by gelegenheid, dat fommige jonge Lieden op de gezondheid des Pretendent» dronken , en zich aan eenige andere ftrafbaare bedryven fchuldig maakten. Twee van hun (Dawes en Whitmore) werden gerechtelyk ondervraagd en in de gevangkenis geworpen. De Hertog van Newcajile werd tot Kanfelier der HoogeSchool van Cambridge aangefteld ; en men zeide,dat zelfs de Prins van Wallesgeneegenheid tot die hooge en aanzicnel'yke bediening gehad had. Zyne Koningklyke Hoogheid had , door zyn beminnenswaardig karakter, eene groote liefde onder het volk verworven. Om der Franfcbe Fabrieken afbreuk te doen, verbood hy aan allen , die in zvnen dienft waren, eenigen van dat Ryk 0.5 te



242 VERVOLG der HISTORIE te draagcn; met het zelfde oogmerk deed hy Adat/ons Rato , door zyne kinderen yertooncn. Omtrent deezen tyd , werden er door zekere famengerotte menigten verfcheidenc baldaadigheden gepleegd , voornaamelyk te Litcbfield, daar fommige perfoonen van aanzien , en inzonderheid de Hertog van Bedford, grootelyks , mishandeld werden. De Graaf van Halifax, en hetKommercie-Hof, gaven een voorftel, om in Nieuw - Schotland eene burgcrlvke Regeering op te rechten ; welk voorftd door zyne Majefteit goedgekeurd werd. In gevolge van dien, gaven zich 3750 perfoonen en famihen aan , om na die volkplanting te trekken ; waarvan, terftond , zoo veelen werden overgevoerd, als de Transport-Schepen, gevoeglyk, bergen konden; de Kolonel Komwallis was tot Gouverneur aangelteld. Zy kwamen 'er, den o2 Tunv, behouden aan ; en , kort daarnaa , leiden zy er eene Stad aan, die Halifax genoemd werd. Den 27 April werd , te Londen, wegens het flmten van den Vreede , een heerlyk Vuurwerk afgeftoken; naadat men, op dezelfde heuchlykc gebeurtenis , twee dagen te vooren, den 25 April, een plechtige Dankdag gehouden had. Ten doezen tyde, gingen groote menigten Kunftcnaaren in Wollen - fabrieken , cn Scheept * Timmerlieden, over Zee. In verfcheidene deelen van Engeland ontftonden heevige oproeren;en voornaamelyk te Briftol, dakr dc Koolwerkers aan 't muiten floegen; by deeze gelegenheid werden eenige Tolhekken



van ENGELAND. 243 ken om ver gehaald. Naa het fluiten van den Vreede , kwamen 'er vreemdelingen, (en inzonderheid Franfchen) in grooten getale , in tngeiana over ; 't welk het gemeenc volk , grootelyks , te onvrecden deed zyn.
Vr. Welke was de gedaante der openbaare zaaken in Europa V
Antw. De Czaarin vatte eenigen argwaan op uit dc al te fterke verbindtenis tuflchen de Hoven van Frankryk en Zweeden; en gaf, daarop, bevel, dat een aanziend yke troep Krvesvolk na Finland trekken zou. Dit bewoog den Koning van PruiJJen, zyne geheele Krygsmagt op de been tc houden; waarvan hy aan zyne Groot - Brittannijche Majefteit,' door cenen Brief, kennis gaf. Omtrent deezen tyd , was zyne Pruijftfchs Majefteit 'er op bedacht , om zyne Afiati-, fche Kompagnie te Embder. voort te zetten; en de Franfchen ftelden alles in't werk, om hunne Zeemagt in eenen ontzachlyken flaat te brengen. Den 26 November, werd het Parlement geopend ; wanneer het hoofdonderwerp van 's Konings aanfpraak was de onlangs geflooten v'reedc. En thans, maakte de "Regeering haar voorneemen bekend, om de intres op de gemeene Fondfen te verminderen ; 't welk , ten aanzien der Lands-fchulden, op deeze wyze, gefchiedde , dat de houders van Obligatien 4 ten honderd voor één Jaar ,3! ten honderd voor zeven Jaaren, en 3 ten honderd vervolgens, altyd zouden trekken. Dit werd als eene
ftoute



244 VERVOLG der HISTORIE ftoute onderneeming van den Staatsdienaar aangemerkt.
Vr. Welke waren de aanmerkelykftc gebeurteniffen des Jaars 1750?
Antw. In deeze Zitting , werd de Bil wegens de Haaring-Viffchery goedgekeurd, en daar by vaftgefteld, dat 'er eene hoofdfom van 500000 ponden fterlings , doch niet meer, zou ingetekend worden , waar van de eigenaars , naar evenredigheid der daarin betaalde lommen, geduurende veertien Jaaren, 3 ten honderd, 's Jaars, zouden trekken, Ook gaf men zyne toeftemming tot eene verccring van 30 fchellingen op de Ton. Zyne Koningklyke Hoogheid, dc Prins van Walles, (die zeer met deeze ondernceming ingenomen was,) werd verkooren tot Gouverneur ; Slinsby Bethel, Schildknaap , tot Prcfident ; cn Stepben Tbendore Janjjen, Schildknaap , tot VicePrefident. Deeze, met nog 30andere Heeren, maakten den raad der gemelde Viffchery uit; van welke nationaale onderneeming, natuurlykcr wyze, de grootfte dingen verwacht werden. De Heer Janjjen was de hoofd-bevorderaar deezer Bil geweeft, met den Generaal Ogletborpe, cn den Admiraal Vernon. Men maakte eene Akte tot aanmoediging van den Zyde-bouw in de Zuidelyke volkplantingen van Amerika; en teffens eene tot bevordering van den Ajrikaanjchen handel. Weinig ftaatkundige zaaken werden in deeze Zitting verhandeld; maar de verkiezing der Leden voor We/Iraimjler veroorzaakte zeer groote oneenig-
heid,



van ENGELAND.
heid, by gelegenheid van twee der mededingeren, naamelyk, van Lord Tr entham s en den Heer George van de Put, voor den eerften van welken de meerderheid van ftemmen was : en dewyl eenige Franfche Tooneelfpeelers, ten zelfden tyde, in de kleine Schouwburg, op de Hooimarkt, een Spel vertoonden , gaf zulks aanleiding tot eenen Herken oploop. De verkiezing van den Heer George werd, door den Prins van I Walles, kloekinoediglyk onderfteund. Middelerwyl, breidden de Franfchen zich , in , Amerika, zeer merkelyk uit, waar omtrent :de Engelfche Gouverneurs menigvuldige I klagten overzonden; doch op deeze werd, i ongelukkiglyk, maar al te weinig acht geflaagen. De Franfchen hadden eenen aanflagge' fmeed, om het geheclc ryk van Noord-A• w.erika aan zich te brengen. Te Londen, werden in February en Maart, twee Aardbeevingen gevoeld ; welke , offchoon ze niet heevig waren, het volk, echter, eenen verbaazenden fchrik aanjoegen. Deeze Zitting eindigde den 12 April, wanneer zyne Majefteit het Parlement kennis gaf vanzyn voorneemen, om eene reis na Duitfchland te doen. In de Maand May van dit Jaar, brak in Newgate eene befmettelyke ziekte uit, die , geduurende de Zittingen in de oude Baalie, aan den Lord-Major, aan twee der Rechteren, aan verfcheidenen der Advokaaten, en aan de meeften der Gezwoorenen, enz. doodelyk werd. De Heer Jansfen, ten deezen tyde, een der Opperfchouten van Londen en Middlefex, maakte zich
in



Ho" VERVOLG der HISTORIE
in die hooge bediening zeer beroemd; voor» naamelyk, door de burgerlyke magt, grootelyks, wederom te herfteilen. Den 31 July , overleed de Koning van Portugal. Den 24 Oclober, werd een definitief Traktaat tulfchen Groot-Brittannie en Spanje geflooten. In dit verdrag, was het voornaame ftuk, te weeten: het onderzoeken der Groot Brittannijche Schepen in Amerika, in 't geheel niet aangeroerd. Het groote oogmerk van 's Konings reis na Duitfchland, was dc verkiezing van den Aartshertog JoJeph, oudften Zoon des Keizers en der Keizerin -Koninginne , tot Roomjch - Koning. Den 4 November , kwam zyne Majellcit in Engeland tc rug ; doch het Parlement werd niet geopend voor den 17 January des volgenden Jaars. Het onderzoek, met betrekking tot Lord Trentham, en den Heer George van de Put,\vas met ongelooflyke heevigheid en drift voortgezet; wanneer, eindelyk , de eerflgenoemde in het Parlement Zitting nam. De Heer Crowle, een van den raad des Heeren George van de Put, was genoodzaakt, voor het Laager-Huis, op zyne knien, vergifnis te verzoeken; 't welk de Heer Murray , Broeder van Lord Elibank, weigerde te doen; weshalve hy in de gevangkenis van Newgate naauw ópgeflooten werd. Deeze zaak gaf, zoo binnen- als buitenslands, een groot gerucht.
V,. Door welke gevallen is het Jaar Ï751. berucht geworden?
-Antw. De Engelft he Natie kreeg eenen geweldigen flag door den dood van Frederik,
Prins



van ENGELAND. 247
Prins van Walles; die den 20 Maart overleed. Deeze uitmuntende Vorft bezat een allergoedwilligft hart, waarvan hy , dagelyks, doorllaande bewyzen gaf. Niemand had ooit de gefteldheid , en de waare belangen van dit ryk, neerftiger onderzocht. Als een Echtgenoot, als een Vader , gaf hy het heerlykfte voorbeeld. Hy was een groot voorftander niet alleen van den Koophandel en de nuttige Kunllen, maar zelfs ook van die , welke tot fieraad dienden ; waarin hy eenen zeer goeden fmaak had. Hoe teedcr hy van het volk bemind was, kan de droefgeeftigheid, die by zynen dood , over het gehecle Land, verfpreid werd, getuigen! —» Dat zyn doorluchtige Zoon, en Opvolger , dit groote verlies vergoede (*)! De Prinfes was, ten deezen tyde, in haare zwangerheid verre gevorderd;, en naaderhand verloft van eene Prinfes, die Matbilda geheeten werd. De dood zyner Koningklyke Hoogheid veranderde den ftaat der verfcheidene partyen in Engeland geheel en al. Men keurde eene Bil goed, om eene beftelling te maaken aan-
gaan-
(*) Zyne Koningklyke Hoogheid liet de volgende Spruiten naa , te weeten: Prinfes ^Augufla, geboorenden It Auguflus 1707. George (den thans regeerenden Koning van Groot - Brittannie,) gebooren den 24 May, 1738. nen Hertog van Tork , gebooren den 14 Maart 1739» Prinfes Elizabeth Carolina , gebooren den 30 December 1740. Prins Willem Hendrik , gebooren den 14 November 1743. Prins Hendrik Frederik, gebooren den 27October 1745. Prinfes £»*»/"> .Anna, gebooren den8Maart 1748. En Prins Frederik ff'illem, gebooren den 13 May 1750.



248 VERVOLG der HISTORIE gaande de regeering, ingevalle de Koning overlyden mogt, eer zyn Opvolger den ouderdom van achttien Jaaren bereikt had ; en , ingevolge van die , werd de Prinfes Weduwe van Walles aangefteld tot Regentes , met eenen raad van regeering. Den 6 April , overleed Frederik , Koning van Zweeden, en Landgraaf van HeJfen-KaJJel. Een Gefchrift, onder den tytel vanCoi.fiituticnal queries uitgegeeven, en waarin een perfoon van Koningklyken bloede , hoogIyk, belecdigd was, werd door Beuls handen verbrand. In dit Jaar , maakte men eene zeer nuttige Akte, tot affchaffing van den ouden Styl ; waarvoor de Engelfchen den geleerden Graaf van Macclesfield verpligt zyn. Den 25 Juny, werd deeze Zitting des Parlements ten einde gebragt. Omtrent deezen tyd, werden JuffrouwBlandy, om het vergecven van haaren Vader, en een jong Vrouwsperfoon, Jefferies genaamd, met Swan, haaren Minnaar , om het vermoorden van haaren Oom , ter dood gebragt. Integendeel, blonk, van den anderen kant, een geeft van liefdaadigheiden mededeelzaamheid, ten deezen tyde, zeer heerlyk uit , zynde verfcheidene nieuwe Godtshuizen gefticht. Den 11 October, overlced de Prins van Oranje, in het 4ifte Jaar van zynen ouderdom. Deeze Vorft bezat van natuur groote vermoogens, welken hy, door neerftigheid , nog merkelyk uitgebreid had ; en zyn karakter was, in allen opzigte, zeer beminnelyk. Hy liet twee Vorftelyke Spruiten naa, te wceten de Prinfes



van ENGELAND. 249 fes Karolina,en den Graaf van Buren, Den 19 December, overleed Louifa, Koningin van Deenemarke , jongfte Dochter zyner Groot- Brittannifche Majefteit. De uitmuntende hoedaanigheden , waarmede zy begaafd was , deeden haaren dood zeer betreuren. Haare Majefteit liet eenen Prins, en drie Prinfeffen, naa.
Vr. In welken ftaat waren de zaaken op het vafte Land?
Antiso. Verfcheidene Moogendheden van Europa, de zoete vruchten van den Vreede genietende, kweekten, in hunne Ryken, de Kunften, met alle moogelyke vlyt, aan; doch de Franfchen arbeidden fteeds aan hunne Zee-magt, en ftelden alle hunne poogingen in 't werk , om de hidiaanen , in Noord-Amerika, tegen de Engelfchen, hunne Vrienden, op te rokkenen; en daar zy maar al te zeer in Haagden. Middelerwyl, deeden de Keizer en de Keizerin-Koningin alles, wat in hun vermoogen was, om hunnen Zoon , den Aarts - Hertog Jofef, tot Roomfch-Koning verheeven te zien; waarin zy door Frankryk en den Koning van Pruisfen gedwarsboomd werden. De Spaanfche regeering vermeerderde 's Lands Zeemagt, en zocht ook den Koophandel van Spanje verder uit te breiden; welke beide ftukken door de Engelfche Kunftenaars, die hun Va» dcrland vcrlaaten hadden, grootelyks bevorderd werden. Het Parlement kwam den [4 November by een. De Onderhandelingen, geduurende deeze Zitting voorgevallen , waren zeer eendragtig. De Handveft R der



250 VERVOLG der HISTORIE der Afrikaanfcbe Kompagnie werd door de Regeering gekocht ; en de handel daarvan door een Committêe van Kooplieden van Londen, Brijlol en Liverpool , gedrecven. Men bragt eene Bil in , en zy werd ook goedgekeurd , om zekere fchikkingen te maaken aangaande de openbaare Herbergen; wordende allen, die dezelven hielden, door die Bil verpligt , eene vergunning daartoe te verzoeken. Naaderhand werd 'er nog eene Bil goedgekeurd, waardoor een groot gedeelte der f'ondfen tot een gebragt werd.
Vr. Welke waren de gewichtigfte gebeurtenilïen des Jaars 1752?
Antw. Men maakte eene Akte , om de Moordenaars, des daags naa dat het vonnis des doods tegen hen uitgefprooken was , te recht te Rellen. Den 26 Maart, werd deeze Zitting des Parlements ge-eindigd; en tot den 4 Juny verfchooven. Een Traktaat van Vreede cn Kommercie werd tuflchen GrootBrittannie en Tunis en Tripoli geflooten. In dit Jaar overleed de beruchte Henry St. John, wylen Lord Burggraaf Bolingbroke. Hy bezat groote vermoogens, en was een zeer vernuftig Schryver; maar van natuur onftandvaflig , en los in zyne grondbeginfelen. Den 30 Maart, gaf zyne Majefteit te kennen, dat hy voorneemens was, eene reis over Zee te doen ; doch hy bereikte Hanover niet voor den 10 April. De Heer Peter Warren werd tot Schepen van Londen verkooren ; maar onderrecht zynde , dat deeze bediening met die van Admiraal niet beftaan kon, bedankte hy bcleefdelyk daar
voor;



van ENGELAND. 251
voor; wanneer de keus op William Beekford, Schildknaap, viel. De Gemagtigden van Georgia, buiten ftaat zynde die volkplanting te befchermen, gaven ze over in handen zyner Majefteit. Omtrent deezen tyd, werden 'er zeer fnoode ftreeken gepleegd , te weeten: men vond Lieden , die Schepen boven hunne weczendlyke waardy deeden verzekeren , cn ze , naaderhand, verbrandden , of lieten zinken; om welk grouwelftuk een Schipper, Ldncy geheeten, gevonnisd werd. Benfort, Lid van het Parlement wegens Barnftable; zich fterk voor hem verklaard hebbende , verliet zyn Vaderland. Den 18 November, kwam zyne Majefteit behouden , uit Duitfchland , te St. James te rug. De Graaf van Harcourt, en de Biflchop van Norwicb , (zederd van Londen) die het opzigt over de opvoeding des Prinfen van Walles gehad hadden, deeden 'er afftand van en werden door den Graaf van Waldgrave en den Biflchop van Peterhorougb, opgevolgd. De Koning van Pruiffen eh het Hof van Londen waren » merkelyk, tegen elkander verbitterd , wegens het Vorftendom Ooftvriesland , en eenige andere zaaken; en, hierom, deed de eerftgenoemde de geldfommen, door de Engelfchen op Silefie gefchooten, inhouden. De Heer Michel deflelfs Gevolmagtigde aan het Groot-Brittannifche Hof , gaf aan den Hertog van Newcaftle, eene Verklaaring der beweegredenen (gelyk hetGefchrift genoemd werd) over, waarin hy te kennen gaf, dat zyn Meefter de betaaling inhield, uit hoofR 2 de



i5% VERVOLG der HISTORIE de van het neemen van verfcheidenen zyner Schepen , door de Engelfchen. Doch de gemelde verklaaring werd door het Hof van Londen zoo nadruklyk beantwoord , dat zyne PruiJJifche Majefteit , edclmocdiglyk , het ftuk opgaf.
. Vr. Was het Jaar 1753. niet vruchtbaarder in gebeurtenilfcn ?
Antw. De Zitting werd, den 11 January, geopend door eene aanfpraak. In het Addres der Gemeenten, had een Lid van het Laager-Huis iets in te brengen tegen den roem , aan zyne Majefteit gegceven , wegens zyne wysheid, in bet bellier derbuitenlandfche zaaken , betoond; doch het Addres werd goedgekeurd , zonder zulk eene verbetering te maaken. De Landsfchulden beliepen , dit Jaar , op vierenzeventig Millioenen, 368415 ponden fterlings. Ten deezen tyde werd de handel op Turkye, ingevolge een Verzoekfchrift deiKooplieden van Liverpool, Tarmouth, enz. vry gegeeven. Geduurende deeze Zitting, werden twee Bils goedgekeurd, die , zoo wel binnen- als buitenslands, een zeer groot gerucht verfpreidden : naamelyk, eene om toe te Haan, dat Perfoonen, vandenjoodfchen Godtsdienft belydenis doende, door het Parlement met het recht van inboorlingfchap befchonken mogten worden ; en eene andere om de verborgene Huwlyken dies te beter voor te komen. Voor en tegen de eerfte Bil werden verfcheidene Smeekfchriften ingeleverd; en de Stad Londen fprak ze met ernft tegen. De Hof-
par-



van ENGELAND. 253 party, in't algemeen befchouwd,was voor de Bil, De voorltanders van dezelve drongen aan, hoe voordeelig het was, eene menigte wel gezeetene Menfchen in het Koningkryk te hebben, die de Engelfche Fabrieken in alleWaerelddeelen verzonden; terwyl de beftryders deezer Bil inbragten, dat de goedkeuring derzelve totmerkelykeonteering van den Godtsdienft verftrekken; dc voortreflyke Ryksgefteldheid in gevaar brengen; cn den Koophandel hooglyk benaadeclcn zou. Doch, deeze Bil ging, ten 'laatfte ,, door beide Huizen, en verwierf 's Konings toeftemming. De Bil tot verhoeding van verborgene Huwlyken, vond nog grootere tegenkanting , dan de eerfte. De Heer Pelham was 'er fterk voor ; maar verfcheidene uitmuntende Reedevoeringen werden voor cn tegen dezelve gedaan. De Heer Fox in het Parlement de Bil in zyne hand houdende, gelyk Antonius op het vermoorde Lyk van Cce/hr wees , bediende zich, by die gelegenheid, van zekere regels , uit een gedicht van Sbakespear. De tegenftreevers deezer Bil dreeven, dat, indien zy in eene wet veranderd wierd, alle de goederen van het Koningkryk door groote cn ryke geflachten zouden tot zich getrokken worden: terwyl de begunftigers van dezelve aanmerkten , dat de ongeregeldheid van eene menigte Huwlykén, voornaamelyk van die op de Vloot , voor veelen allerverderflykft ; en , in 't algemeen , eene fchandvlek voor de Natie was. Zv ging ook j ten laatfte, in eene wet over.
R 3 Ik



254 VERVOLG der HISTORIE In deeze Zitting, werd 'er ook eene Akte gemaakt, om, door middel eener Loterv het Mufmm, of de vcriameling van den Heer Hans Sloan, met die van Har In te koopen; en teffens eene algemeene eVbc kwaame bewaarplaats voor die, als mede voor de Boekery van Cotton , en die des Konings te bezorgen. Ingevolge van dien, werden alle de bovengemelde bvzonderhcden gekocht ; en zyn nu zeer 'deftig eeplaatlt in het Huis van Montague , daar zv de fraaie veriamelmg, die elders van diefgelyke Hukken in de Waereld gevonden word, uitmaakcn. Wylen de eerwaardige Spreeker, de Heer Omlow, had zeer veel toegebragt , om deeze ffichting te doen doorgaan. Den 7 Juny, eindigde de Zitting des Parlements. Dit Jaar werd ge denkwaardig gemaakt , door de verfierde zaak van Elizabeth Cannïng , eene Meid die voorgaf , dat zy , op Nieuwjaarsdag 1753- 5 onder Ber/lam-wall, door twee nvmnen gegreepen was, die haar de kleederen van 't lyt fcheurden, haar eenen bal inden mond Hopten , en dus na Evfield - Wafb voerden; daarzy, gelyk men voorpaf, bvna eene geheele Maand, alleenlyk van een oortjes-broodje , geleefd had. By deeze gelegenheid , werd eene Maria Sqtiires , eene goedcrgclukzegfter , onderzocht en veroordeeld om den dood te onderpaan; doch, naaderhand , werd dat vonnis , tot groote vreugde van alle Lieden van gezond verftahd, opgefchort; en Canning wegens meineed ondervraagd zynde, werd, in den
Jaare



van ENGELAND. 255 Jaare 1754, voor al haar leeven gevangen gezet. De ontdekking van dit vuile bedrog , welk de ruft van 't gemeen, grootelyks, Hoorde, was men aan dc onveimbei'de poogingen cn naavoriching van den Heer Crisp Gascoyne , toen Lord-Major van Londen, voornaamelyk verfchuldigd. Den 7 Juny, werd Dr. Cameron, Broeder van den bemchten Oproermaaker Locbiel , te Tyburn, wegens hoog verraad , te recht gefteld. Te Briftol lloegen de Koolwerkers, uit hoofde van den uitvoer van Koorn , aan \ muiten; by welke gelegenheid verfcheidenen hun leeven verlooren ; gelyk ook te Leeds , Mancbefter , enz. daar het graauw, wegens de Tolhekken cn de duurte der leevensmiddelen , eenen vinnigen opftand verwekte. De Hoven van Groot-Brittannie en Vrankryk, Komminariflen benoemd hebbende , om de Grensfcheidingen in NoordAmerika te bepaalen; bleek het, in hunne byeenkomften aldaar, dat de Franfche Aardryksbefchryvers, naar hun eigen goeddunken , Landfcheidingen verzonnen , Rivieren afgetcekend, en zulke naamen aan de verfcheidene volkeren gegeeven hadden, als met hunne eiiTchen beft overeen kwam: door welke middelen, zy zich het grootfte gedeelte van 't geen , eigen tlyk, NieuivScbotland zou gencemd worden , aanmaatigden. De Franfche Kommiffariffen bleeven op deeze onrechtmaatigc bezittingen zoo ftyf ftaan , dat die van Engeland wederom te huis ontbooden wierden. De Franfcbea hadden insgclyks begonnen, aan R 4 de



256 VERVOLG der HISTORIE de Rivier Obio vaftigheden op te werpen < en, in andere deelen van Amerika , veelè vyandlykheden tegen ée Engelfchen te pleegen. De bovengemelde onrechtvaerdi^c aanmaatigingen waren de oorzaak van den Uorlog die met lang, daarnaa, uitbrak. Jriet larlcmentkwam, den 15 November, by een. Ten deezen tyde werd de Akte, onlangs ter begunftiging der Jooden gemaakt, welke het gemeenevolk tot raazens toe aan den gang geholpen had, wederom ingetrokken ; naa dat zy het Parlement groote onruft verwekt had. In dit Jaar werd een Genootfchap opgerecht tot bevordering van Kunften, Fabrieken en Komrriercie; waarvan men dc grootfte voordcelen voor de Natie verwacht.
Fr. Welke waren de gewichtigfte voorvallen des Jaars 1754?
Antw. Men deed een voorftel, dat, echter , naaderhand, verworpen werd, om toe te ftaan, dat 'er eene Bil ingebragt wierd tot aflchaffing der eeden ; die flèchts tot meineedigheid den weg baanden. Den 6 April, deed zyne Majefteit deeze Zitting en het Parlement eindigen ; en fcheen, in zyne aanfpraak, met den vinger aan te roeren , dat de Natie op het punt was van in Oorlog te geraaken. Kort hiernaa, fcheidde het Parlement; en men gaf bevel, dat er eenige Geichriften , nopens den ftaat der zaaken met Frankryk , zouden uitgegeeyen worden. De Heer Pelham , die, etlyke Jaaren lang, als de eerfte Staatsdienaar aangemerkt was, overleed in de Maan d
Maart



van ENGELAND. 257 Maart van dit jaar. Hy kwam fchielyk opIn den jaare 1715., woonde hy, als Kapitein van de Dragonders , het gevecht te Prefton, tegen de Muitelingen, by. Zyne Vrienden fchilderden zyn Staatsbewind in de allerbevalligfte koleuren af; terwyl zyne Vyanden het zelve integendeel op het allerongenaamfte voorftelden. In Ierland braken, by gelegenheid dergeldbils,groote partydigheden uit. Ten deezen tyde, zetteden de Franfchen hunne indringingen in Amerika nog Iteeds voort. Zy hadden zich aan de Rivier Obio valt gezet; wanneer de Majoor Washington , afgezonden om hen van daar te verdry ven, en, indien het moogelyk was , dc lndiaanen tot dc party der Engelfchen over te haaien, terneer gemaakt werd. De Franfchen hadden dei;zdiaanen, de zes Natiën gcheetcn, en veelen anderen opgerokkend; en integendeel al zulke lndiaanen,die maar de minfte vriendfchap voor dc Engelfchen betoonden, weggejaagd. Dus waren dc Groot-Brittannifche Volkplantingen in Noord - Amerika in gevaar, van door de Franfchen verwoei!: te worden. Dewyl dc klagten, hier over aan het Hof van Vcrfaiïles gedaan , in den wind geflaagen werden, en de Franfchen niet ophielden , verfcheidene vyandlykheden tegen de Engelfchen te pleegen, cn zelfs fommige Engelfche Forten overvielen; zond de Groot-Brittannifche Regcering bevel aan de Gouverneurs in Nieuw-Schotland , om een foort van bondgenootfehap met de lndiaanen te fluiten , en geweld met geweld te R 5 keer



253 VERVOLG der HISTORIE Leer te gaan. De Engelfche Staatsraad was nog op verre na niet vereenigd; en de dood van den Heer Pelham gaf tot verfcheidene veranderingen gelegenheid. De Hertog van Newcajlie werd tot eerften Lord-KommiiTaris der Thefaurie; en dc Heer Thomas Rohinfon tot Staats-Sekrctaris, in zyne plaats, aangefteld. In den jaare 1751, waren de zaaken der Engelfchen, in Ooft.lndie , in eenen Hechten ftaat; doch , kort daarnaa, werden ze herfteld , door het uitmuntend beleid en de dapperheid van den Kapitein (nu Lord) Clive , die, een Prokureurs Zoon in Londen, Hechts in de hoedaanigheid van Klerk, of Schryver in dienft der Ooft-Indijebe Kompagnie , uitgeloopen was ; ('t welk tot zynen grooten roem gezegd zy!) Deeze buitengewoone man trok, door zyne groote-kloekmoedigheid, vriendelykhcid en krygstucht , de geneegenheid van alle de Lands-inboorlingen tot zich. Dc Majoor Lawrence, die uit Engeland derwaards ge. zonden was , behaalde in deezen Oorlog groote eer. De Heer Dupleix, Gouverneur van Pondicbery , beftierde de zaaken der Franfchen in dit Waerelddcel; en verfcheidene Nababs, of kleine Vorften van dat Land, namen deel in den Kryg : doch in November des jaars 1753., troffen de Franfche en Engelfche Ocft-ïndifche Kompagnicn ccn vergelyk, om den Vreede in Ooft-Indie te hcrftellen. In den jaare 1754., braken 'er tuffchen den Koning van Frankryk, en het Parlement van Parys , zeer verre gaande vyandfehappen uit. De Franfchen
had-



van ENGELAND. 259
hadden, geduurende eenige jaaren , hunne bezittingen in Noord- Amerika , krachtig, uitgebreid; terwyl de Engelfchen aldaar, in tegendeel, op eene verbaazende wyze werkeloos waren; en fommige Engelfche Handelaars bedienden zich, omtrent de lndiaanen , van de allerfchandelyklte ftreeken; om niet te melden, dat veifcncidenen der Gouverneurs , na de Grcol - Brittannifche volkplantingen gezonden, lieden van geen goed karakter waren ; terwyl de franfche Gevolmagtigden , daar tegen , by uitflek onderaeemende waren. Omtrent het jaar 1746, hadden de Akadiaanen, of de onzydige Franfchen, zich opentlyk met dc Kanculiaanen vereenigd; ten einde het gchccle Gewelf in handen der Franfchen te leveren; door wier liftige inblaazingen, de Wilden van Kamda ook eenen aanflag op de nieuwe Volkplantingen van Halifax waagden. In den jaare 17.51, verbrandden de onzydige Franfchen de kleine Stad Dartmoutb, aan den anderen kant der Baai van Chebucto gelecgen; doodende, op dc alleryslykfte wyze, alle de B itfche Onderdaanen, welken zy aantroffen. De franfchen werden in andere deelen van Amerika zeer geducht; en bouwden 'er een groot getal Forten, als by voorbeeld Crown- Point , Fort Fronteniac , enz. welke of aan de Groot - Brittannifche Kroone, of aan de Britfche lndiaanen toebehoorden. De oprechting deezer Forten was bv oogluiking der Engelfchen gefchied ; en fommigen dcrzclven waren al voltooid, zelfs eer het bekend



ü6o VERVOLG der HISTORIE ' kend was, dat zy daaraan begonnen hadden. Dus had het Hof van Verfailles een ont, werp gemaakt van een ryk in Amerika, zoo uitgebreid als dat van oud Rome ooit geweeft is.
Vr. Wat viel 'er in den Zomer van dit Jaar voor ?
Antw. Dewyl men vermoedde, dat het uitberften van den Oorlog naby was , deed de Koning eene groote bevordering van Opper-Krygsbevelhebberen. De verkiezingen gingen, in 't algemeen gefprooken,als naar gewoonte. Den 3 r May , werd het nieuwe Parlement geopend door den Hertog van Kumberland en andere Lords, door zyne Majefteit in 't byzonder daartoe bevolmagtigd ; wanneer de Lord - Kanfelier eene aanfpraak overleverde. En den 5 Juny , werd deeze Zitting door de daartoe bevolmagtigde Lords ten einde gebragt. In dit Jaar , nam de twift omtrent de verkiezing van Opperfchouten een begin, terwyl de Ongelykformigen weigerden die bediening te bekleeden ; waarop een Rechtsgeding ontftond. Omtrent deezen tyd , omhelsde de Erfprins van Hejjen- Kajjel , Gemaal van Maria, Prinfes van Engeland, den Roomfch-Kutholyken Godtsdienft; tot groote fmert en droefheid van zynen Vader,en verbaazing van alle Proteftantfche Hoven. De Heer Wall, Staatsdienaar des Konings van Spanje, bevorderde te Madrid, het belang van Engeland, krachtdaadigïyk; in tegenstelling van dat van Frankryk: terwyl de Portugeezen , in hoope, dat zy . door twift te
ftoo-



van ENGELAND, 161
ftookcn met Engeland, hunnen Koophandel zouden uitbreiden , de Engelfche Kooplieden , die zich in Portugal ter neer gezet hadden, zeer flecht behandelden; doch, ten laatfte, moeften zy, echter, toeftaan, dat de zaaken den gewoonen loop hielden. Niettegenftaande de Franfchen zoo veele fterke poogingen deeden, om Noord-Amerika in hun bezit te krygen, braken, echter, nog de heevigfte vyandichappen uit tuflchen de Gouverneurs van fommige Engelfche Volkplantingen , en derzelver Inwooners. In Penfylvanie ontftonden ook groote partydigheden. Des niettemin hield de Regeering in Engeland een waakzaam oog omtrent derzelver belang ; en gaf bevel, dat verfcheidene Regementen derwaards over zouden gevoerd worden. Het Parlement vergaderde den 14 November, wanneer zyne Majefteit, in zyne aanfpraak, eenig bericht gaf van de Nationaale verfchillen met Frankryk. De onderftandgelden beliepen, in dit Jaar, op vier Millioenen en 73779 ponden fterlings. De Regeering was nu , wegens gebrek van geld , grootelyks , verleegen; 't welk klaarlyk bleek, omdat zy den toevlugt nam tot dat zekere , doch verwoeftende, middel, eene Lotery. De Franfchen ruftten eene groote Scheepsmagt uit, en maakten teffens toeftel , om 's Konings Duitfche Staaten aan te taften ; ten einde hen 'te noodzaaken, eenen Vreede naar hun wil en welbehaagen te fluiten. By gelegenheid der verkiezing van Oxfordsbire , ontftonden 'er groote oneenigheden. Ten deezen



26i VERVOLG der HISTORIE zen tyde ging het rooven en moorden fterk m zwang; doch, naaderhand, werd het merkelyk belet door middel eener Pelicye of burgerlyke Wethouderfchap, in den jaare 1754., ontworpen door wylen den Heer Henry Fielding. ; en welk middel, zederd dien tyd, gclukkiglyk in 't werk gefteld is door zynen Broeder en Opvolger, den Heer John hielding ; wiens onafgebrokene waakzaamheid'tot de ruft van de (Hoofdftad des Ryks en van het omliggende Land zeer veel toebrengt. Aangezien men dagelyks eenen Oorlog met brankryk te gemoetezanwerd de Generaal-Majoor Braddock gelaff,' met eenen aanzienlyken troep reguliere Landtroepen, na Noord - Amerika te Zevenen , ter onderftcuning der Provinciaalc Krygsmagt aldaar.
Fr. Welke waren de gewichtigfte gebeurteniffen des jaars 1755?
Antw. Den 27 Maart, werd den Koningin gevolge van deffelfs boodfchap aan het Parlement, eene Millioen ponden fterlings toegeftaan, om hem in ftaat te ftellen, zyne Krygsmagt zoo wel ter Zee als te Lande te vermeerderen. Ten zelfden tyde dat het Hof van Verfailies de plechtigfte verzekeringen van deffelfs vreedzaame oogmerken gaf, ontving men te Londen ontwylelbaare berichten , dat eene Franfcbe Vloot, met een groot getal Landtroepen aan boord, gereed lag, om van Bre/t en uit andere Havens van Frankryk in Zee te fteeken. Hierop , werd , onder de Admiraals Bolcawen eaHolbome, eene Vloot uitgezonden, met
be-



van ENGELAND. 263
bevel die van Frankryk, welke na Amerika gezeild was , te volgen. Den 25 April, deed zyne Majefteit deeze Zitting eindigen. De Hertog van Mirepoix , de Franfcbe gevolmagtigde Staatsdienaar aan het Hof van Londen , en een man van eer , verklaarde aan de Groot-Brittannifche Regeering , dat het eerfte ftuk Gefchut, in vyandlykheid afgefchooten , het Oorlogsvuur door gantfch Europa verfpreiden zou; doch dit, wel verre van de Engelfche regeering te verfchrikken, diende alleenlyk, om haar misnoegen dies te grooter te maaken , en haar aan te fpooren , om de krachtigfte Krygstoeruftingen, met ongelooflyken crnft enfpoed, voort te zetten. Naadcmaal de Koning verklaard had, dathy voorneemens was zyne Duitfche Staaten, deezen Zomer, te bezoeken ; was de Natie in groote bekommering , uit vreeze dat hy door de • Franfchen mogt onderfchept worden ; behalve dat men vermoedde , dat 'er , geduurende 's Konings afweezendheid, geene goede eensgezindheid onder de Leden der. regcering heerfchen zou. De Generaal Braddock vernam, by zyne aankomll in Amerika, dat men in de toeruftingen , tot zynen tocht , tegens de Franfche Forten aan de Obio , vereischt , zeer achterlyk geweeft was. Des niettemin, trok hy voorwaards , aan het hoofd van omtrent 2000 man. Op deezen tocht, werd hy , door zyne Onderbevelhebbers, ernftiglyk, gewaarfchouwd , dat hy met de uiterfte pmzigtigheid moeft voortrukken, en fteeds
00



254 VERVOLG der HISTORIE op zyne hoede zyn, om in geene hinderkagen te vervallen; doch hoogmoedig zyn de, floeg hy hunnen raad in den wind;'en fteeds voorttrekkende tegen het Fort du Quesne, werd hy, door zyne vyanden,uit eene hinderlaag befprongen , cn deerlyk gellaagen. Hy fneuveldc in het gevecht, waarin meer dan de helft zyner krygsmagt, Op eene jammerlyke wyze, het leeven verloor. Men zeide, dat deeze flagting door de Franfcbe lndiaanen gefchied was. Deeze neerlaag werd, voornaamelyk, toegefchreeven aan Braddocks hoogmoed, en aan het onderwys, dat hy in de Krygskunde genooten had; welk hem alle de'irreguliere Troepen deed verachten. De tyding van dit verlies, baarde zoo wel in de Volkplantingen, als in Engeland , groote ontfteltenis. De Gouverneur Shirley , nu tot Generaal verheeven, kreeg bevel om tot de Meiren Erie en Ontario , daar Vaartuigen zouden gebouwd worden , voort te rukken : doch dit werd nooit ter uitvoer gebragt. Ondertuflehen dreef de Kolonel Monckton de Franfchen, met de uiterfte dapperheid, uit alle hunne Forten in de Baai van Fundy ; waarnaa 15000 Akadiaanen, of Franfcbe onzydigen, genoodzaakt werden , hunne wapens neer te leggen. De Admiraal Bofcawen, en de Franfcbe Vloot, onderden Admiraal de la Motbe, omtrent ter zelfden tyde, op de hoogte van Newjoundland aangekomen zynde, konden zy, ter oorzaak'van den zwaaren mift, elkander niet zien; doch de Alcide en Lys, twee Franfcbe Oorlogfche-
pen,



van ENGELAND. 265 pen , werden door den Kapitein Howe (naaderhand Lord) en den Kapitein Andrews genomen; hebbende de eerfte zich by uitftek dapper gekweeten. De Franfchen klaagden hct'tiglyk wegens dit gevecht; doch de Engelfchen keerden die klagten op hen te rug, beweerende, dat zy , door hunne onrechtvaardige indringingen in Noord-Amerika , zulks verdiend hadden; en hierop gaf de Groot - Brittannifche Regeering bevel, om overal, in Europa zoo wel, als in Amerika, reprefalien tegen de Franfchen te gebruiken ; en dat alle de Franfche Schepen, 't zy uitgaande of te huis keerende, zouden aangehouden, en in Groot-Brittannifche Havens opgebragt worden. Den 24 July,liep de Admiraal Hawke, met eene Vloot van 21 Schepen van Linie, enz. uit, zynen koers weftwaards neemende , om op de Franfche Vloot te kruiffen, welke hy,echter , niet ontmoette. Den 14 Ocfober, werd hy, door den Admiraal Byng , met eene Vloot van 22 Schepen van Linie, enz. gevolgd, met oogmerk , om de Franfche Efquadres onder Duguay en de la Mothe te onderfcheppen; doch hy had geene gelegenheid om iets van belang uit te voeren. Middelerwyl, werd de Franfche Koophandel , door de Engelfche Kruilfers , grootelyks, belemmerd; want, 300 KoopvaardySchepen, en 8oco Franfche Matroozen, waren , voor Kersmis reeds in Groet Brittannifche Havens opgebragt. Dit deed den roem van Groot-Brittannie, merkelyk, ryzen,en in tegendeel dien van Frankryk laag daalen;
S of-



«66 VERVOLG der HISTORIE offchoon deeze de ftoutheid haddén , dè Engelfchen Zeerovers te noemen.
Vr. Wat gebeurde'er in Noord- Amerika? Antw. Het Fort Oswego was, wegens de traagheid der beweegingen van den Generaal bbirley, met bchoorlyk verfterkt. Hv zoude Niagara aangetaft hebben , doch die onderneeming werd ter zyde gefteld; en zyn tc rugtocht zou ten hoogfte gcvaarlyk geweeft zyn, had niet de Heer Johnfon, een ■Ier van geboorte, en een naabeftaande van den Heer Peter IVarren, aan het hoofd van bet Landvolk en de provinciaale Troepen, den Iranfchen, naby het Meir George, eene zeer gevoelige neerlaag toegebragt; waarin Dieskau gewond en gevangen genomen werd Deeze overwinning had voor het belang der Engelfcoen , in die Geweften , allergelukkigfte gevolgen. De oneenigheden gingen nog al haaren gang tuflchen dc Engelfche Ondcrdaanen in de noordlyke Volkplantingen ; waardoor ook de groote en loflyke onderneeming,tc ^/temVvoorgefteld, om, naamelyk , alle de byzondere Gouvernementen deezer Volkplantingen, in een foort van flaatkundig Gemeencbeft , onder een hoofd, te begrypen, tot groot nadeel dier Geweften , ftceken bleef. Onder het voortreffykbeftiervan den Marquis van Hartimton (naaderhand Hertog van Devonsbire,) Underkomng van Ierland , werd dc oude
Wr? ' « tle ruft van dat Eiland > Ia"gen tyd , geftoord had , weggenomen : zynde de verdeeldheden onder dat volk voor de Regccring gcvaarlyk geworden, De onderhan-
de.



vak ENGELAND. 267 delingen, in dit jaar, door Engeland, met buiteiitandlchc Vlongcndhedcn gehouden , bleeven zeer geheim ; zy waren van het grootfte gewicht. Geduurende al deezen tyd, hiela Spanje bet, onveranderlyk, met Groot - Brittannie ; waartoe de Heer Wall aieer veel eocbragt. Di Franfchen zochten ie Duitfche Vorften tc bepraaten , en waren ook , ten opzigte van den Keurvorft van Keulen , in hunne poogingen gelukkig; zynde hun geheele oogmerk alleenlyk, het Keurvorftendom Hanover te bemagtigen. De twee Keizerinnen waren, in het Traktaat van Petersburg , overeen gekomen in zeker ontwerp van verdeeling der Staaten zyner Pruiffifche Majefteit; de Koning van Groot-Brit'tannie werd genoodigd , om in dat Traktaat mede deel te neemen ; doch zyne Majefteit verwierp den voorflag met verontwaardiging. Omtrent denzelfden tyd, werd 'er een onnatuurlyk Traktaat tuflehea de Hoven van Weenen en VerfaHles geflooten. Zyne Groot - Brittannifche Majefteit eifchre, toen, van deKeizerin-Koninginne de Hulptroepen, welken zy volgens Traktaat verpligt was te leveren; doch zy werden, uitdrukkelyk, geweigerd. De Hoven van Weenen en Verfailles, haalden de Keizerin van Rusland over; en trachtten, doch te vergeefs , het Hof van Madrid, insgelyks ,' op hunne zyde tc brengen. Zyne Majefteit, die, geduurende al deezen tyd, te Hanover geweeft was, kwam den 15 September in Engeland wederom aan. De Koning had, terwyl hy zich in zyne Duitfche S 2 Staa-



atfé VERVOLG der HISTORIE Staaten opgehouden had, een Subfidie-Traktaat met Rusland geflooten ; volgens welk haare Keizerlyke Majefteit een Leger van 55000 Man , en 40 of 50 Galeijenf in gereedheid houden moeft ; om ten zynen dienfte gebruikt te kunnen worden. Ten zelfden tvde , ging hy ook een Traktaat met den Landgraaf van Heffen-Kaffel in, om 8000 man Heffifche Troepen in zvne foldy over te neemen; en, naaderhand, nam hy nog 4000 man meer van de gemelde Troepen Zoo ras deeze Traktaaten in Engeland bekend gemaakt werden , ontdekte men in het Parlement eene heevige tegenkanting tegen dezelven.
Pr. Welke waren de gevolgen deezer tegenkanting?
Antw. Het Parlement kwam, den 15 November, by een, wanneer zyne Majefteit, in zyne aanfpraak, den Leden van het Parlement kennis gaf van de maatregelen, welken hy, ten voordeele van Groot - Brittannie, en de gemeene zaak, genomen had; en eindigde met hun te onderrechten aangaande de Traktaaten, welken hv met Rus. kmd en HefJenKaffel geflooten had, geevende teffens bevel, aat beide die Traktaaten voor het parlement zouden open gelegd worden. In beioe Huizen werden zeer getrouwe Dank-addreflen voorgeflaagen, doch niet, dan naa zeer heevige debatten, goedgekeurd; zynde de onderfcheidene partyen, in deeze tyds omftandigheid , grootelyks verward De Heer Thomas Robinfon, de regels der Sekretary van ftaat neergelegd



van ENGELAND. 169 hebbende, gaf zyne Majefteit ze wederom over aan den Heer Fox; en de Heer Legge zich tegen de nieuwe maatregels, met buitenlandi'che Moogendheden genomen, verklaarende, werd als Kanfelier van den Exchequer , en Kommilfaris der Thcfaurie, door den Heer George Lyttleton opgevolgd; en Lord Barrington werd, in de plaats van den Heer Fox, tot Sekretaris in zaaken van oorlog, aangefteld. Men erkende, dat, dewyl de Koning, toen hy buitenslands was, door zyne weigering , om in eenigen der voorfteïlingen, hem door het Hof van Frankryk gedaan, die voor het belang van GrootBrittannie naadeelig waren , op eenigerleie wyze te bewilligen, gelegenheid gegeeven had tot verheffing van den ftonn , die gereed was tegen zyne Keurvorftelyke Staaten uit te berften; de billykheid, derhalve, van Groot-Brittannie vorderde, Hanover te befchermen. De uitkomft toonde ook, dat de Traktaaten, met Rusland en HeffenLCaffel gemaakt , ter bevordering van het Groot - Brittannifche belang dienden. Den 24. November, werden 50000 man ten dienfte der Zee, met de noodige Land-Troepen , onderftandgelden en anderen voorraad, voor het jaar 1756., toegeftaan. Den 1 November , viel 'er eene allervreeslykfte Aardbeeving voor, welke LiJJ'abon eene yslyke verwoefting aanbragt. Geene vertooning kon, miifchien, fchrikkelyker en geduchter zyn, dan het gezigt van die Stad. Meer dan iocoo perfoonen verlooren daarby hun leeven; doch de Enselfcben, zich toen, te S 3 Lis-



270 VERVOLG der HISTORIE Liffadon, ophoudende, leeden het minnV Den 28 November , werden, op eene al' lergcneegcnfte boodfchap zyner Majefteit, 100000 ponden fterlings toegeftaan, ter onderfteunmg van het, grootelyks, verleegen volk van Portugal. Een groot gedeelte dier fom werd in Ryft, Koorn, Meel , Ie kb Oiïenvleesch, en verfcheidene andere nooddruftigheden , overgezonden, Zyne Portugeejebe Majefteit betuigde den Koningen het V olk van Groot - Brittannie den harte, lykften dank«, voor deeze zoo rechttydige onderfteuning.
Fr. Welke waren de gedenkwaardigfte voorvallen des Jaars 1756V
Antw In January , werden tien nieuwe Kegementcn Voetvolk ingewilligd ; en 115000 ponden fterlings (behalve 5000 ponden voor den Heer William Johnfon) als eene belooning voor de dienften, door dc Invvooners van zekere Volkplantingen in Noord-Amerika beweezen. Insgelyks, werd de oprechting van elf benden ligte Dragonders toegeftaan. De geheele fom der onderftandgelden , ten dienfte van dit Jaar vergund , bedroeg zeven Millioenen, en 229117 ponden fterlings : dus maakte Groot - Brittannie, zeerwyslyk, toerufting ten Oorloge, op dezelide wyze , als of die reeds verklaard was. In deezen tulfchentyd, hadden de Franjeken , heimelyk , toeftel 'gemaakt, om het Eiland Minorka tcbemagtigen; en men zeide, dat de reden, waarom de Fmrelfcbe regcering geene fterkere Vloot uitzond, dan die onder den Admiraal Byng



van ENGELAND. 37* in Zee geftooken was, hier in belfond, dat men in Engeland bevreesd was , ;of Frankryk miifchien eenen inval daarin doen mogt; 't welk hen bewoog, eene aanzienlyke Zeemagt by de hand te houden, tot dekking van Groot - Brittannie ; hierom wilden zy ook niet toeftaan, dat 'er een Efquadre onder zeil ging, om dc Haven van Toulon tc blokkecren. In het begin van April, zeilde de Admiraal Byng met tien Schepen van Linie, na de Middelandfche Zee; met bevel, dat, ingevallc hy vernam, dat de Franfche Vloot de ftraat van Gibraltar uitgezeild was, hy dan eenige Schepen zou afzenden onder den Admiraal Weft, om zich te voegen by die, welke te Flalifax waren,ofderwaards ftcvenden. Doch, indien 'er geene Schepen door de gemelde ftraat gezeild waren, zou hy, terftond, zynen koers na Minorka zetten ; ten einde dat Eiland, cn teffens Gibraltar te dekken. Middelerwyle , had de Admiraal Galliffoniere met 12 Schepen van Linie en 5 Fregatten, en eene menigte Transportfchepen , die meer dan 1600a man aan boord hadden, eenige Troepen op het Eiland Minorka ontfeheept; cn het Fort S. FiUp berend ; in weerwil van den tegenftand, die door den Generaal Blakcney gebooden werd. Ten deezen tyde , deed de Koning van Pruiffen, om den tocht der Kliffen in Duitfchland tc beletten, eene plechtige verklaaring ; dat hy zich metterdaad verzetten zou tegen alle de vreemde 1 roepen, (de Franfchen zoo wel, als anderen,) die hei Duitfche Ryk betreeden zouden.
S 4 Kort



272 VERVOLG der HISTORIE Kort daarnaa , werd 'er een Traktaat tm
£-f\iUnnae Grm' brittannifche cTpSs' fifihe Majefteiten geflooten, waarby zv zAch verbonden (om Duitfchland tegen de ram pen des Oorlogs te beveiligen . niet toe ftaan, dat Troepen eenerandereJat edaarS
effenden de beide Moogendheden de zaak wegens het geld , door Engelfche On^
zyner iV«#/c*e KjcSSï ^2SS?"B5 li May , werd het gemelde Traktaat dooï den Heer ibx ln he&t Laager-Hu tingele verd ; met eene boodfchap van denX
Svne ^%brT^ °P ^Trakfaa't met zyne Pra^ie Majefteit had. Inee-
tro^ftf/ boodfchaP^erd een allei|etrouwft Addres overgegeeven; eneeneMilhoen ponden fterlingsingewilligd om regeenng in ftaat te flellen , zX mïtre gels te neemen, als de gefteldheid Sa" ken veraffchen mogt: inbsgdyfa^pZ0t den fterlings tot goedmaaking der verbind
lafplMT j^'** denToiftng van Prmffen. Deeze gelukkige wederver-
ftSl Z:wce hrfden van hec ^Te-
DiMen ïfr f UrT ' vero«rzaakte, vrSüS'e enTfbnUIfnSlandSJ 0«befchryflvke » ° fr e Te".deezen tyde, zond de fleer
S als utï1ranSdienaar desK°™& van ffiE 2r,V r naai-n van zy°en Meefter, eenen buitenfpoorig trotfen Brief over, waS-
werden^ï'^r'^ Zeero°vers behandeld werden , en eifchte onmiddelbaar herftel
der



van ENGELAND. 273 der Franfcbe Schepen; waarop de Heer Fox, op bevel zyner Groot - Brittannifche Majefteit, een zeer ernftig en nadruklyk antwoord gaf. De zaaken in zulk eenen hachlyken ftaat zynde , gaven de beide Moogendheden verfcheidene Memorien en Manii'eften uit; en, dewyl het Franfche Hof, dat van Groot-Brittannie onbuigzaam vond, deed het toebereidlels maaken , om den, thans voorgenomen, Oorlog , zoo wel ter Zee als te Lande, met alle kloekmoedigheid te voeren. De Hertog van Mirepoix verliet Engeland zeer plotfelyk, en keerde te rug na Parys. Middelerwyl, deed de Engelfche regeering, tot groot genoegen der Natie, de Krygstoeruftingen met den grootften yver voortzetten. Zyne Majefteit verzocht, door den Kolonel Torke, van de algemeene Staaten der Vereenigde Nederlanden , 6000 Man Hulptroepen ; doch dit verzoek werd niet ingewilligd , en de algemeene Staaten namen een plechtig befluit, om zich onzydig te houden. Den 18 May, verklaarde Gr ootBrittannie, met de gewoone plechtigheden, den Oorlog tegen Frankryk ; 't welk de Franfchen, naaderhand, tegen Groot-Brit' tannie wederom deeden.
Fr. Welke waren de overige merkwaardigfte gebeurtenilfen des Jaars 1756?
Antw. Lord Loudon ftevende na Noord Amerika , als Opperbevelhebber over de Groot-Brittannijcbe Troepen aldaar. De Hanoverfcbe Troepen , ter befcherming van Groot-Brittannie verordend, landden te Chatham. Den 30 May , werd het Parlement S 5 ver-



274 VERVOLG der HISTORIE vcrfchooven toe den 18 Juny; kort daarnaa, kreeg men tyding, dat de Admiraal Bynk eene kans met het Efquadre van GaUisfonS' gewaagd had ; maar dat 'er aan weerskan! ten weinig uitgevoerd was. Ook liep 'er een bericht in, dat Ofwego door de Fral Jcben ingenomen was. De Admiraals Hawke cg&mfrrs fchortten het bevelhebbcrfchap van den Admiraal Byngm deMiddelandjcbl' Zee op; en de Lord Tyrawiey werd als Gouverneur na Gibraltar gezonden. Den 18; Juny,werd het Parlement wederom uitgehold; en, omtrent deezen tyd, ontving men de tyding, dat het Fort S. kip zich aan den Hertog van Ricbelieu overgegeven had. Den 12 Auguflus, kwam de Admiraal Byngm Engelanlte. rug, en werd, in het Hospitaal van Greenwicb, ter bewaaring gefteld. In den Zomer van dit Jaar, waren alle daHanove.fhe en He (fiche Hulptroepen, m Engeland, aangekomen, daar de groote fchaarsheid van Koorn aanleiding tot heevige opfclmddjngen gaf. Dc Koning van Pmifjen verydelde, door zvnen fchicivKen tocht m Saxen, de oogmerken zyner vyanden. In September werden , door de Engelfchen , drie Hollandf<he Schepen es nomen , onder voorwendfel , dat zy den Koophandel van Frankryk begunftigden. De Koning van PruiJJen behaalde , bv Lowojebuts, eene groote overwinning, en veroverde Drcsdcn. Omtrent deezen tyd waren er groote verdeeldheden ten Hove; en de Heer Fox leide de bediening vanGróotZegelbewaarder neer. In November kreeg
men



van ENGELAND. 275 men de blydc tyding van den voorfpoed der Engelfchen, in lndie, onder den Vice-Admiraal Watfon. En thans werden'er groote veranderingen in de Regeering gemaakt: de Hertog van De-vonshire werd aan het hoofd der Thcfaurie; de Graaf Temple aan dat der Admiraliteit ; de Heer Legge aan' dat van den Exchequer, geplaatft; en het Ampt van Groot-Zegelbewaarder werd door Gevolmagtigden waargenomen ; hebbende Lord Hardivicke daar voor bedankt. Den 2 December, kwam het Parlement by een, en werd door eene geneegene aanfpraak geopend; kort daarnaa, werd WilliamPitt,_ Schildknaap, tot een van 's Konings voornaamfte Staats. Sekretarifl'en aangefteld, in de plaats van Henry Fox, Schildknaap; en de Hertog van Bedford , tot Onderkoning van Ierland benoemd. Door middel eener openbaare intekening , door den OpperRechter Fielding voorgefteld, werden 400 jonge Straat- en Landloopers gekleed , en aan boord van 's Konings Schepen gebragt. Vervolgens werd 'er eene Maatfchappy (door den milddaadigen Jonas lianway , Schildknaap, ontworpen) opgerecht onder den naam van de Zee - Maatfchappy (a); welke, zederd dien tyd, de Zccmagt met 5452 Man, en 4452 Jongens vermeerderd heeft; wier gevoeglyke bezorging, by het
her-
Ca') Ik fchryye Üt, zegt de Engelfche Schryver, in December des Jaars 1761. De Heer tlamvay heelt het gemeen door een zeer merkwaardig en gewichtig Verhaal van deeze Zee-Maatfchappy verpligt, waarvan men reeds zes Uitgaaven heeft.



*7£ VERVOLG der HISTORIE ^bSiS^ —^anzeer
In deeze Maand, werd de MHide RTr e"'
ffc°"\>byC.S.(a) De edele SchiVver vai da Stukje bericht ons, dat zyne VerhaT deling met de goedkeuring vanK Z" ggngklyke Hoogheid ° den fi va„ drtdatlw? ?* -Se,Wecft- «et vooï zulke Land-Troepen trekt, is zeer 11 f*fearblykelyk,P-1m*u*^d%Z' gewricht; dewyl men daar door Z Vall
SS reoulicre gededS zenden 6 Tn v P°epen na Dtdtfcbland te f^'he^
Ten-me m een allerhardnekkigft geveS
ïïsSZS"?*' V011 Fra$b™ Kaper van ft. jifa/o , gedood , met omtrent ion
2£ï 3aonJeCrskanten- Het Parlement £f
Scr ^vH'ng tOC Cen °bftrvationsa-egcr, gelyk het genoemd werd , om de
r i ^ j , Keur-
Gedrukt te Londen hv ? „



' van ENGELAND. 277
Keurvorftelyke Staaten zyner Majefteit, en die des Konings van PruiJJen te belchermen: ook was 'er in het Laager-Huis een ernftig en naauwkeurig onderzoek begonnen, naar het gedrag van den Staatsraad en het laatfte Admiraliteits-Hof , met betrekking tot Minorka. Den 14 Maart, werd de Admiraal Byng, volgens het vonnis, tegen hem geveld, aan boord van het Oorlog-Schip, The Monarque geheeten, dood gefchooten. Omtrent deezen tyd, floeg zyne Groot- Brittannifche Majefteit eene fchaadelyke onzydigheid, hem wegens het Keurvorftendom Hanover aangebooden , edelmoediglyk af. In April, deeden de Heeren Pin en Legge afftand van hunne bedieningen; en de Stad Londen vereerde hun de Stads-vryhcid, in gouden doozen. Voorts werd 'er een nieuw Admiraliteits Hof benoemd , en de Graaf van Winchelfea aan deffelfs hoofd geplaatft. Den 9 deezer Maand, begaf de Hertog van Kumberland zich op reis na Hanover, om het Opperbevel over het Obfervations-Leger te voeren. In May, verlieten de Hesjïfche Troepen Engeland wederom, alwaar by gelegenheid der onmaatige duurte van het Koorn, nog al fteeds heevige oproeren voorvielen. Men kreeg tyding, dat het Oorrlog - Schip Greenwicb , door een Franjcb Efquadre , in de Wejl - Indien , genomen was. Dewyl het gewicht des Oorlogs dagelyks zwaarder werd, ftonden de Gemeenten eene Millioen ponden fterlings toe, om, naar vereifch van zaaken en omftandigheden, te moogen worden aangewend: insge-
lyks



2?8 VERVOLG der HISTORIE lyks 50000 ponden ten dienfte der Ameri. Manen, en 20000 voor de Ooft*IndiPcbe Kompagnie. De Koning van PruiJJen verfloeg den Graaf Brown naby Praa?; en berende vervolgens die Stad. Toen de'iW fcben 111 IVeJtpbalen drongen, trok de Her tog van Kumberland te Velde, aan het hoofd van het Obfervations-Leger: JVLddelerwyl, vielen de Ruffen in de Staaten des Koningsjan PruiJJ'en. Omtrent deezen tyd, leed de Koning van PruiJJen eene neerlaag, by Kqlhn , daar de Graaf Dam het Üolien. rykfche Leger gebood: deeze neerlaag noodzaakte zyne Pruiffifche Majefteit, het beleg van Praag pp te breeken. Kalkutta, eene i>tadm Üojt-Indie, werd door den Nabob ingenomen, en 170 Man van de Engelfchen werden m eene diepe onderaardfche1 gevangenis geworpen. De Hertog van Kumber. land over den Wejer getrokken zynde , werd door dc Franfchen aangetaft , welken hy, echter, te rug dreef. De groote Patriot, dc Heer Pat werd, op nieuws , tot Staats-Sekretaris; dc Hertog van Newcaflle tot eerften Lord der Thefaurie ; de Heer Legge tot Kanfelier van den Excbequer; Lord Anfon tot eerften Lord van de Admiraliteit; en de Heer Fox tot Betaalmeefter van t Leger aangefteld. Den 4 July, deed zyne Majefteit deeze Zitting des Parlements eindigen; zynde dc Keet Robert Henleytot ^root-Zegelbewaarder benoemd. Omtrent deezen tyd, namen de Franfchen bezit van Vjtende en Nieuwpoort. Een geheime tocht werd ondernomen (tegen Rolbefort, gelyk,
naa-



'van ENGELAND. 279
naaderhand, bleek,) wanneer de Vloot gebooden werd door de Admiraals Ha-wke , Knowles en Brode rik ; en de Landtroepen door den Heer Johan Mordaunt. By Hastenbek, viel een gevecht voor tuflchen den Hertog van Kumberland en den Maarfchal d'Eftrées, waarvan de Franfchen zich de eer der overwinning aanmaatigden. Zyne Koningklyke Hoogheid trok te rug, met oogmerk , om Bremen en Verden tc dekken, en de gemeenfchap met Stade open te houden, werwaards de Archieven, enz. van Hanover gezonden werden. De Kapitein Gilchrijt vocht, aan boord van den Southampton, met uitfteekende dapperheid, tegen vyf Franfcbe Kapers. De Heer de Mntcalm veroverde het Fort William Henry in Noord- Amerika; en de Admiraal Watfon, die in de Oofi-Indie overleeden was, werd door den Schoutbynacht Pocock opgevolgd. De Admiraal Ilolhourne hield Louisburg ingeflooten. De Zweeden bcgonden vyandlykheden tegen den Koning van PruiJJen. In fommige Graaffchappen braken oneenigheden uit, welken men aan 's volks misverftand , ten aanzien van de natuur der Militie-Akte, toe tefchryven had. De Hertog van Kumberland tékende epn Verdrag van onzydigheid voor Hanover, met den Hertog van Richelieu, die zich, nu, meeffer van dat Keuvorftendom gemaakt had; welk verdrag, kort daarnaa , door de Franjchen, wederom gefchonden werd. Er liep bericht in, dat de Vloot onder den' Heer Edward Hawke , en de La.;d-Troepen onder den Heer John Mordaunt,
11



s8o VERVOLG der HISTORIE
daunt, van de reede van Rocbefort te rug gekeerd waren, zonder eene landing teonderneemen; hebbende alleenlyk een Fort, op het kleine Eiland Aix geleegen, verwoeft' over den kwaaden uitflag van deezen tocht was het volk , grootelyks, te onvreeden. In October, kwam de Hertog van Kumber. land, uit Duitfchland, terug, wanneer hy alle zyne Krygsbedieningen neerleide; zynde het eerfte Regement der Lyfwacht aan den Ridder (nu Lord John Ligonier') gegeeven. In deeze Maand, zeilden de Admiraals Hawke en Bofcawen uit, op eenen nieuwen tocht. Een verfchrikkelyke Orkaan , in Noord-Amerika voorgevallen, bragt aan het Efquadre van Holbourne zeer groote fchaade toe. Zyne Pruiffifche Majefteit, behaalde by Rosbach eene volkomene enallerheerlykfte overwinning over de Franfchen en Ooftenrykfchen, door den Prins van Soubife gebooden ; doch de Graaf Daun verfloeg den Prins van Beveren, naby Breftau; en nam hem krygsgévangen. Onder het fchynbaar voorwend'fel der onlangs gcflootene onzydighcid , bedreeven de Franfchen de ongehoordftc buitenfpoorigheden, in het Keur vorften dom Hanover; waarop de Troepen zyner Groot - Brittannifche Majefteit de vyandlykheden wederom begondem De Koning van Pruiften overwon den Graaf Daim, by Liffa. De Hertog van Richelieu dreigde het Keurvorftendom Hanover , te vuur en te zwaarde, te vernielen ; hy verbrandde ook de Voorlieden van Zeil , doch werd door den dapperen Prins Ferdinand gefluit.
De



van ENGELAND. s8r
De Koning van PruiJJen hernam den 19 December, Brejlau, de Hoofdftad van Silejïe; maakendc by die gelegenheid , meer dan 17000 Man Oojlenrykjcben , en, onder dezelven , een aanzienlyk getal voornaame Krygsbevelhebberen, gevangen : Prins Karei van Lotharingen ontkwam , zegt men, in een Boeren gewaad, de handen der PruisJen. Door deeze drie zeer groote overwinningen , in den tyd van zes weeken behaald, kreeg de groote Koning van PruiJJen, die kort te vooren merkelyk in 't naauwe gebragt was, en zelfs zyne Koningklyke Hoofdftad Berlyn, in de magt der Ooflenrykjcben gezien had , de handen wederom ruimer. Het overfchot des Ooflenrykjcben Legers verliet Silejie, uitgezonderd Schvoeidnits, en betrok , in Bobeeme , de winterlegeringert. Den 28 December , overleed de Prinfes Karolina Elifabetb , derde Dochter zyner Groot Brittannijche Majefteit ; eene Prinfes , die met de uitmuntendfte deugden begaafd was. De Heer Beauregard, een Franjch Oorlogs-Kommilfaris, deed, in deeze Maand, te Osnabrug , vier wagens met geld, van Amjlerdam komende, aanhouden; zich verbeeldende, dat hetzelve Engeljcb geld, en voor het HanoverJcbe, of Pruiflijche Leger gefchikt was : doch de daarin belang hebbende Bankiérs van Amjlerdam en Hamburg, eifchten het geld te rug , en bragten genoegzaame bewyzen by, dat het tot andere einden gefchikt was, dan de Franfchen vermoedden; waarop het ook, eerlang, terug gegeeven werd.
T Vt



282 VERVOLG der HISTORIE
Vr. Door welke gebemteniffen was het Jaar 1758. beroemd?
Antw. De Kapitein Lockbart , van het Oorlog-Schip den Tart ar , werd, ter belooning zyner dapperheid, in het handhaaven van den Koophandel betoond , door de Kooplieden van Londen , met een koftbaar Zilverwerk ; en door die van Briftol, met eenen gouden Beker, befchonken. De Kapitein Forreft, voerende het bevel over het Oorlog-Schip de Augufta, kweet zichbyuitftek dapper tegen deFranJcben. Ingevolge van eene boodfchap zyner Majefleit, werden, eenpaariglyk, 100000 ponden fterlings toegeftaan , ten dienfte en ter voltallighouding van het 1 eger , in zyne Keurvorftelvkc Landen. De Maarfchal , Hertog van Ricbelieu, werd, uit hoofde zyner roofzuchtigheid, te huis ontbooden ; en de Graaf van Clermont, Prins van den Bloede, volgde hem, den 14 February , in het Opperbevel over het Franfcbe Leger, op;"en, in dien tuflehentyd, waren de Franjeben, door dien Krygskundigen Veldheer , den Prins Ferdinand, die nu het vercenigd Leger der Bondgenooten gebood , uit een aanzienlyk gedeeke van het Keuivorflendom Hanover, verdreeven. De Erf-Prins van Brunswyk kweet zich , by die? gelegenheid , by uttneemendheid dapper. De Franjeben, die , geduurende deezen te rug tocht, zeer groot verlies zoo aan Manfchap, als aan Magazynen en ander KrWsmiD-. WH<=>n
pelden, echter nog, 's nachts, tuflchen den 15 en 16 January de Stad Bremen; doch op
het



van ENGELAND, 283 het aannaderen der Hanoverfcben moeften zy, den 24 February, dezelve wederom ver* la'atcn. Zy hadden voorgenomen, alle de inkomften des gantfehen Keurvorftendoms Hanover zich aan te maatigen; maar de Hertog van Randan , de Franfcbe Gouverneur van Hanover , behaalde grooten lof en roem, door zyn vriendelyk en zeer pryswaardig gedrag, in dien póli fteeds gehouden: en geenen minderen roem heeft dc braave Marquis d''Armentieres , Franfcb Kommandant te Celle, door zyn edelmoedig gedrag, in den uittocht der hranfehen, uit die Stad, betoond, verworven; wordende, uitnaam der gantfche Burgcry, plcchtiglyk deswege bedankt. De Foudroyant, een Franfcb Oorlog-Schip , met den Franfchen Admiraal du Quefne aan boord, werd door den Kapitein Gardiner genomen ; doch de braave Kapitein verloor zyn leeven in 't gevecht. De Orpheus, een Franfcb Oorlog-Schip, werd insgelyks genomen. In 't begin van Maart, hadden de Franfchen het geheele Keurvorftendom Hanover ontruimd: Minden , eene Pruiffifche Stad in Wefiphalen, was toen nog wel in hunne handen; doch zy ging nog in deeze zelfde Maand , naa een kort beleg, aan Prins Ferdinand over , zynde , by die gelegenheid, aldaar, 3704 Man Franfchen Krygsgévangen gemaakt. De Schoutbynacht Holmes heroverde de Stad Embden, op den 20 Maart, welke verovering van zeer groot belang was. Ondertuffchen hield het Franfche Leger, onder den Prins Soubife, in het Landgraaffchap Heffen-Kaffel, enhetGraafT 2 fchap



284 VERVOLG der HISTORIE fchap Hanau , zeer Hecht huis: doch het duurde niet lang , of zy verlieten, daar ook, Kajjel, Marburg, en andere plaatfen meer. In April, werd te Hanover, Brunsvoyk, enz. een plechtige Dankdag gehouden wegens de verlosfing van dc Franfchen. Verfcheidene Oproermakers , die de Militie-Akte zochten te dwarsboomen , werden opgehangen ; omtrent welken tyd dc NoodBrug, opgeflagen Hechts voor dien tyd, dat de Brug van Londen hcrfteld werd , door fommige booswichten verbrand werd. De Admiraal Pocock vernielde het Efquadre van den Heer d'Ache in Oojt-Indie; en de Engelfchen namen Senegal , in Afrika geleegen, in. De Koning van PruiJJen, in April , Scbvoeidnits heroverd hebbende, blyvende de Ooftenrykfche bezetting , uit omtrent 5000 Man beftaande, Krygsgévangen; rukte met een gedeelte zyner Krysmagt in Moravie , en berende Olmutz ; doch de Graaf Daun had het geluk, het Konvooi, dat een zeer aanzienlyk getal wagenenmet allerleie Mond-en Krygsbehoeften belaaden, en voor de belegeraars gefchikt, geleidde, te flaan,en daar door denPruiJJïIcbenMomrch te noodzaaken, het beleg op te breeken, 't welk niet zonder merkelyk verlies aan de zyde der Pruiffen gefchiedde. Lord Anfon werd benoemd, om het Opperbevel te voeren over eene Vloot, die uitgeruft werd, om eerkng in Zee te fteeken. De Schoutbynachts" Keppel en Tyrrel, met de Kapiteins Dennis, Faulkner en anderen , behaalden
groo-



van ENGELAND. 285 grooten roem in hunnen Zee-dienft.' Ten deezen tyde werden 'er groote toebereidleis gemaakt tot eenen tocht tegen trankryk, onder de aanvoering des Hertogs van Marlborougb. Prins Ferainand de hranfcben tot over den Rbyn gedreeven hebbende , en zelf met zyn Leger , den 10 Juny, by Lobith, die Rivier, gelukkiglyk, overgetrokken zynde , bragt hun , den 23 der zelfde Maand, by Krevelt, eenen zeer gevoeligen flag toe. Hy trok , vervolgens , tot DuJJeldorp voort ; welke plaats hy bemagtigde. Omtrent deezen tyd, geraakte de Erfprins van Brunswyk in leevens gevaar, wordende , met zyn gevolg , door eene bende gewapende Gulikfche Boeren, uit eene hinderlaag, overvallen, die hem het Paard onder zyn lyf dood fchooten; vyf van die Booswichten werden gevat , en aan het hoofd des Legers leevendig gerabraakt. Den 23 July, viel 'er, byEllenbacb, naby Kajjel, een heevig gevecht voor tulfchen de Hanoverfche Troepen onder den Prins van Ifenburg , en de Franfchen onder den Prins van Soubife, en den Hertog van Broglio; moetende de eerften voor de groote overmagt der Franfchen wyken. Ten deezen tyde, waren de Ruffen , wederom, in PruiJJ'en gedrongen, en hadden Koningsberg, deszelfs Hoofdftad, bezet.
Vr. Wat viel 'er , vervolgens , in dit Jaar, binnenslands voor?
Antw, Dr. Hcnfey befchuldigd cn gegerechtelyk onderzocht wegens het houden T 3 van



«86 VERVOLG der HISTORIT? van ongeoorloofde Briefwiffeling, werd ter dood veroordeeld;doch, naaderhand, werd dit vonnis in zoo verre verzacht, dat hv flechts uit het Koningkryk gezonden wierd! In Juny, maakte de Kapitein Tburot, met den Frmfaben Kaper, den Maarfchal BHMe genaamd, op de Kuilen van Schotland, eene groote menigte pryzen; doch hy behandelde zyne gevangenen , fteeds, met byzonderc vriendelykheid. Men kreeg het onaangenaame nieuws, dat het Fort 5". David m lndie, door de Franfchen, ingenomen was. Dc Groot-Brittannifche Troepen, onder het bevel des Hertogs van Marlborougb, deeden eene landing te Canaille , niet verre van S Ma'o. Doch, dewyl zy zich hier te zwak bevonden , om die Stad met hoop van een goed gevolg aan te taften, verbrandden zy omtrent ico Wiepen; en daarnaa wederom mgefcheept zynde, zochten zy te Coerbourg aan Land te ftappen; doch, naademaal er eene groote menigte zieken in het Leger waaren, keerde het zelve na Engeland tc rug. Lohisburs: door de Engelfchen belegerd zynde ((taande de Vloot, voor die plaats , onder het bevel van den Admiraal Boscawen en de Land-Troepen, onder dat van den Generaal Amberft) gaf zich den 27 Juny over; en de bezetting, uit 5673man beftaande, werd Krygsgévangen gemaakt. De Generaal Wolje maakte zich, in deeze belegering, zeer beroemd.
Fr. Welke waren de overige merkwaardige gebeurteniffen , waar door het Jaar -758. beroemd werd?
Antw,.



van ENGELAND. 287
Antw. De Generaal Abercromby zich vertponende voor Ticonderago (zynde de braave Lord Howe, geduurende dien tocht, gedood : tafr.ce de Franfcbe vcrfchansfingen aldaar aan ; doch met een zeer ongelukkig gevolg, verliezende byna 2000 man. Niet lang naa deeze mislukte onderneeming , vaardigde hy omtrent 3000 man Provinciaale Troepen af, onder den Kolonel Bradftreet, tegen het Fort Frontiniac , waarvan 'hy zich meefter maakte , en welk hy vervolgens in de lucht deed fpringen. Prins Eduard , (nu Hertog van York.) met den cdelftcn moed bezield, ging aan boord van het Oorlog-Schip, de Efj'ex, gevoerd door den Schoutbynacht Howe, toen de Vloot in Zee ftak, om eene kans tegen Cberbourg te waagen. Aldaar landende , vernielden zy delïelfs beruchte kom , en deeden de Vestingwerken fpringen; zy verbrandden ook alle dc Schepen, welke in die Haven lagen. De Engelfche Vloot ftcvende van daar na 5. Mak; men deed ook eenige mylen van £. Cas eene landing; doch door den Hertog van Aiguillon , Gouverneur van Bretagne, tegengeftaan zynde , werden van de Engelfchen , in hunnen terug tocht, by de 600 man gedood, en 400 krygsgévangen genomen. By deeze gelegenheid , verlooren verfcheidene Engelfche perfoonen van rahg hun leeven ; onder welken waren de Generaal Dury, en de Heer John Armitage, van Yorkfhire. De ftukken Kanon en Mortiers, welken de Engelfchen te Cberbourg veroverd T 4 had-



*88 VERVOLG der HISTORIE hadden, werden in den Tour van Londen geplaatft. De Engelfchen deeden vervolgens eenen aanflag op het Eiland Goree , doch dezelve mislukte. De Kapitein Harvey zedroeg zich zeer dapper aan boord van het Uorlog-Schip, de Monmouth. Volgens eene lchets, door John Fielding, Schildknaap, ontworpen, weid, in May des Jaars 1758, het Afylum, of het Huis van Toe vlugt, voor Weesmeisjes van den ouderdom van 10 tot 13 jaaren, naby dc Brug van lieflmunller, opgerecht. En in Auguflus daar aan volgende, werd het Magdalena-Huis geopend, m Prescot-Jïreet, van Goodman's Field, ter opneeming van boetvaardige Vrouwlui, die ïiC}Ve v??ren als u&e kooijen gedraagen hadden. De oprechting van dit Huis ismen, voornaamelyk, aan den menfchlievenden Ro. hert Dingley, Schildknaap, Thcfaurier, verschuldigd. - Deeze beide Uienringen hebben haare groote nuttigheden en voortreflykheden.
Vr. Verhaal bidde iku, kortelyk, het vervolg der voornaamfle gefchiedeniffen van dit merkwaardig Jaar?
Ant<w. Den 17 January, werd de verbindtems zyner Groot-Brittannifchen Majefteit met den Landgraaf van Heffen - Kaffel vernieuwd, en verder uitgebreid, dooreen Iraktaat, waarby vaftgefteld werd, dat de Landgraaf nog 6902 Man, ten dienfte des Konings van Groot-Brittannie, in gereedheid zou houden ; terwyl zyne Majefteit daarvoor eene jaarlykfche onderfteuning van
97582



van ENGELAND. 289 97582 ponden fterlings , aan Heffen - Kaftel betaalenzou, Insgelyks, werd den 12 April des jaars 17s8., te Londen , door daartoe gevolmagtigde Staatsdienaars, een nieuw Verdrag, tulTchen zyne Groot-Brittannifche Majefteit en den Koning van Pruiffen geflooten , en getekend; uit kracht van welk zyne Pruiffifche Majefteit, van het Britfche Hof, eene onderfteuning van 670000 ponden fterlings in geld ontving. De Ruffen, over welken de Graaf van fermer , thans, het Opperbevel voerde, waren , uit PruisJen , in Brandenbu, gfch Pommeren en de Nieuwe-Mark gevallen, en hadden zelfs het beleg voor de Stad en Vefting Kuftrin geflagen , wanneer zyne Pruiffifche Majefteit tot deffelfs ontzet aanvloog : waarop, den 25 Auguflus, by Zorndorf, niet verre van Kuftrin, een bloedig gevecht gehouden werd, in welk 21529 Ruften, en Hechts 2000 Pruiffen gedood werden : de oorzaak van dit zoo gantfch ongelyk verlies, werd aan de Hechte behandeling en uitwerking van het Ruffifch grof Gcfchut toegefchreeyen; want te hoog gefteld zynde, was deffelfs vuur, ten eenemaal, vruchteloos ; terwyl de Pruiffen , zulks ras bemerkende , daardoor gelegenheid kreegen , dies te onverfchrokkener op hunne vyanden los te gaan, en zulk eene yslyke flagting onder hen te maaken. Door deeze overwinning had de Koning van Pruiffen de maatregels van den Graaf Daun, ten eenemaal, verydeld. Naa de gemelde neerlaag, ontruimden de Ruffen T 5 de



290 VERVOLG der HISTORIE
de Mark-Brandenburgjcbe en Pommerfche Landen des Konings van PruiJJen; gelyk de Zweedfbe Troepen , insgelyks , deeden. JHetHof van Groot-Brittannie had, in den Zomer van dit jaar, eene aanzienlyke verlterkmg van volk , in omtrent ioooo Man beftaande, na. Duitfchland , ter onderftcurung van Prins Ferdinand , gezonden. Het Fngelfcb Krygsvoik , waarover de Hertog van Marlborough het bevel voerde , Rapte te h.mbden aan land , en trok , door OoflFnesland, na Munjlerland. Ondcrtuifchen had lrins Ferdinand, deels, om den vernieuwden inval der Franfchen, in het Hesjen-KaJJelJcbe, en het' Hanoverfebe ; deels, om dies te beter, met de verfterkingonder den Hertog van Marlborough te kunnen vereenigen, het Kleeffebe verlaaten , en was wederom over den Rbyn getrokken. Doch er viel, toen, niets van cenig belang , in die Geweften , meer voor. De Troepen begaven zich in de winterlegeringen. De braave Hertog van Marlborough overleed, den 20 September, te Munjler, in Duitfchland, werdende van veelen zeer betreurd. Den 3 September, des nachts, omtrent elf uur, werd de Koning van Portugal, vaneen zyner Lufthuizen na zyn Koningklyk Paleis wederkeerende, door fommige overgegeevenc Booswichten , moorddaadiger wyze, overvallen , en gcvaarlyk gewond. ' De Maarfchal Graaf Daun overrompelde des nachts, tulfchen den 13 en 14 September, het PruiJ/ifcbLegei mbyHocbkirken, wanneer
'er



tan ENGELAND. oor
'cr 7000 Pruiflen op de plaats dood blecven, en onder dezelven de Prins Frangois. van Bruns-wy'i , en de dappere Veldmaat--. fchal Keitb. Prins Ma-wits van Anbalt- Desfan, mede een Generaal van grooteverdienften , werd gewond ; en toen hy in de Koets wilde treeden, om zich na Bautfen te doen brengen, werd hy door de Ooftenrykfchen Krygsgévangen genomen : niet lang daarnaa overleed hy aan zyne wonde. Den 23 November, kwamen de beide Huizen des'Parlements by een ; wanneer de Zitting', van 's Konings wegc, door eene volmagt geopend zynde , de Groot-Zegelbewaarder eene aanfpraak deed, waarin hy kennis gaf van de verfcheidene heuchlyke en voordeelige gebeurtc.niflen, welke dat Jaar inzonderheid beroemd maakten, en drong, uit dien hoofde , op eene kloekmoedige onderfteuning aan. De Franfchen geene hoop meer hebbende om het Fort du Oitesne te kunnen verdeedigen, verlieten het zelve; wanneer de naam van dat Fort (gelyk fommigen zeggen) veranderd werd in dien van Pittsburgh, ter cere van den HeerStaats-Sekretaris Pitt, wiens maatregels zoo glorieryk voor Engeland geweeft waren. De Generaal Forhes had, in deezen tocht tegen het Fort Du Quiesne, het Opperbevel over de Land-Troepen gevoerd, 't welk hem zyn leeven gekoft heeft. Degehcele fom der onderftandgclden , in dit gedenkwaardig Jaar, door het Parlement, ingewilligd beliep op tien Millioenen en .586457 ponuen fterlings.
Vx



292 VERVOLG der HISTORIE
Vr. Welke waren de voornaamfte verrichtingen des Jaars 1759?
Antw. Naadat verfcheidene perfoonen , van den eerften rang in Portugal, op eenen en den zelfden tyd, naamelyk den 13 December 1758. zeer fchielyk, in hechtenis genomen waren, uit hoofde van den ondernomen, alhoewel mislukten, Koningsmoord: werden zy, van deeze misdaad van gekwetfte Majefteit overtuigd zynde, den 13 January 1759,, te Lijj'abon, op een Schavot, in 't openbaar, te recht gefteld. De Hoofden van dat afgryslyk Vloekgefpan , die, op eene fchandelyke wyze , ter dood gebragt werden , waren Jofeph Mascarenhas, Hertog van Aveiro; Donna Leonora TbomaJïa, Marquifin van Tavora; benevens haaren Gemaal Frangois de Affis, Marquis van Tavora; en twee Zoons van dezelven, Lodewyk Bernard, Marquis van Tavora , en Jofeph Maria van Tavora; insgelyks zyn Schoonzoon Hieronymus d'Attaide, Graaf van Attouguia ; vervolgens , Braz Jofeph Romeiro, Ritmcefter in het Regiment vanLouis Bernard van Tavora; benevens eenige Bedienden , als: Antonio Alvares Ferreü ra, Kamerdienaar van Jofeph Mascarenhas van Aveiro; Manui'l Alvares Ferreira, deszelfs Broeder , ook Kamerdienaar van den gemelden Hertog van Aveiro,; en Jodn Miguel, Lakei van Jofeph Mascarenhas , Hertog van Aveiro: zynde alleen Jofeph Po. licarpio de Azevedo, Schoonbroeder en Medegezel van Antonio Alvares Ferreira , door
de



van ENGELAND. 203
de vlugt, de handen van 't Gerecht ontkomen. En, dewyl die Pelten der Maatfchappy, de Je [uiten, volgens het Vonnis van den 12 January 1759. te Lijjabon , tegens de Koningsmoorders uitgefprooken, in dien vervloekten aanflag, een groot deel gehad hadden, werden zy, uit alle de Landen en Staaten des Konings van Portugal, voor eeuwig , gebannen. Het Plakkaat, waardoor zulks verordend werd, was den 13 September 1759. getekend. In gevolge van hetzelve , werden deeze geeftelyke Vaders , op een gering getal na, die hunne Orde met eene andere verwiiïeld hebben , te Scheepe, na Italië, in het gebied van den Kerkelyken Staat, gebragt; daar de heilige Vader ze zo lang tot koftgangers hield, tot dat zy elders anders hun onderhoud vonden. Kapitein Tyrrel taftte, in de Weft - Indien f/ drie Franfcbe Oorlog-Schepen aan; en maakte zich, by die gelegenheid, zeer beroemd. Den 12 January , overleed haare Koningklyke Hoogheid Anna, Prinfes van Oranje, oudfte Dochter zyner Groot - Brittannijche Majefteit , in den ouderdom van ruim 49 Jaaren. Deeze Prinfes was met de edelfte begaafdheden , rykelyk , voorzien. De Schoutbynacht Keppel bemagtigde het Eiland , clë Forten en de Bezetting van Goree, in Afrika geleegen ; eene verovering van het grootfte belang voor den Goud- en Gom-handel , enz. Omtrent deezen tyd overleed Ferdinand de VI. , Koning van Spanje, wordende door zvnen Halven Broeder ,



SQ4 VERVOLG der HISTORIE der,den Koning van Napels en Sicilië, opgevolgd , onder-den naam van Karei den III. De Heer Lally, een Franfcb Generaal, belegerde Madras, doch te vergeefs. In Maart kreeg men bericht, dar de Generaal Hobfon , en de Schoutbynacht Moore , eenen vruchteloozen aanflag op Martiniko gedaan hadden , doch, naaderhand , in dien- op Guadeloupe beter geilaard waren. Door geheel Duitfchland waren, nu, de Veldtochten geopend. De belafting op allerleie drooge Goederen werd vyf ten honderd verhoogd. Dewyl men in Engeland voorgaf, dat de Nederlanders den Franfchen Koophandel met hunne Schepen drcevenjnamen de Engelfchen verfcheidenen hunner Schepen, waar over de Nederlanders zeer -klaagden , en , grootelyks , te onvreeden waren. In Duitfchland, werd dc Krvg, met groote drilt en wakkerheid, gevoerd. Ten deezen tyde, namen de Kapiteins Gtlcbrifi en Hctham, de Diana, een Franfcb Fregat; en dc Kapitein Elliot een ander , la Mignonne genaamd. In April , kwamen drie buitengewoone Afgezanten der algemeene Staaten in Engeland, om vertoogen te doen ten aanzien der Nederlandfche Schepen, die Verbeurd verklaard waren : zynde deeze Ambaffade bekleed door de Wel Edele Heeren Jakob Boreel , Raad en Advokaat-Fiskaal ter Admiraliteit tc Amfterdam ; Jan van de Poll , Schepen derzeifde Stad; en Gerard Meerman , Penfionaris van Rotterdam. De Prins van Ifenburg verloor zyn



van ENGELAND. 295
leeven in eenen Veldflag, die, den 13 April, tuflchen een gedeelte der Troepen van den Prins Ferdinand en het Franfche Leger onder den Maarfchal Broglio , by het Dorp Bergen , niet verre van Frankfort aan den Main gelcegcn , voorviel. Broglio veroverde , hierop , Kaffel: en het Franfche Hoofdleger , onder den Maarfchal de Contades, noodzaakte het Leger der Bondgenooten tot diep in het Hanoverfche te rug te trekken; daar, eerlang, de kans veranderde. Prins Hendrik nam Pasfberg in, en maakte meer dan qcco Ooftenrykfchen Krygsgévangen. De Graaf van St. Floremin, een Franfcb Oorlog-Schip van 64 flukken Kanon , werd door den Kapitein Barrington ; cn de Hertog van Qbartres, insgelyks, een Franfcb Oorlog-Schip , door den Kapitein Faulkner, genomen. In May, maakten dc Franfchen, thans , grootelyks, verbitterd wegens hunne menigvuldige verliezen , langs de Kullen van Normandie en Pikardie, zeer groote toebcrcidfcls , om Engeland aan te vallen ; op welke tyding, de Engelfchen , met ongclooflykcn fpoed, hunne Landtroepen op de been bragten. Omtrent deezen tyd liep 'er een bericht in, dat de Eilanden Giadeloupe , Marigalante , - -enz. door den Schoutbynacht Moore , en den Generaal Barrington , veroverd waren.Den 2 Junv , deed de Koning , door zyne Gevolmagtigdcn, met eene Aanfpraak, de tegenwoordige Zitting des Parlements eindigen ; en dezelve tot den 26 July verfchuiven. Den 4 Juny, wanneer de Prins van Walles



*96 VERVOLG der HISTORIE
les (zyne tegenwoordige Groot-Brittannifche Majefteit) meerderjaarig was, werden 'er, by die heuchlyke gelegenheid, groote vreugdetekens bedreeven. In July, wanneer men eenen inval, van de zyde van Frankryk, in Engeland verwachtte , werden de noodige maatregels in 't werk gefteld , om dien, kloekmoedig , af te keeren. Omtrent deezen tyd, deed de Engelfche Admiraal Rodney eenen tocht tegen name de Gr ace ,die, niettegenftaande hy de Stad bomdardeerde, en eenige platbodemde Schuiten in de Haven verbrandde, echter aan de verwachting van het Bi itfche Hof, niet ten volle beantwoordde. De Heer William Jobnfon bemagtigde het Fort Niagara, eene Plaats van zeer groot belang ; gelyk de Generaal Amberfi , Tikonderago en Crown - Point veroverde. Den i Auguflus, werd die beruchte Veldflag van Minden gehouden , waarin Prins Ferdinand eene heerlyke overwinning over den Maarfchal Contades, die, thans, het Op-
erDevei over net üranjcbe Leger voerde, ehaalde. De Franfchen verlooren . in dir.
gevecht, meer dan ioooo Man. Het Engelfche Voetvolk (waarvan meer dan aoooMan of gedood of gewond waren) verworven, by deeze gelegenheid , onfterflyken roem. • Ondertuffchen , werden 'er fterke klagten ingebragt tegens het gedrag van den Generaal Sackville. die de EnveVche Ruitery op den rechter vleugel gebood , en ■ niettegenftaande het herhaald bevel van Prins Ferdinand, om de Franfchen aan te taften, zulks
ech~



van ENGELAND. 207 echter naaliet. Het bevel werd hem, naaderhand , ontnomen, en aan Lord Gi anby , die hetzelve met veel lof' gevoerd heeft , opgedraagen. Het verlies , den Franfchen door deeze neerlaag toegebragt, was zoó gevoelig voor hun , dat zy het geheels Keurvorftendom Hanover, en ook byna het gantfche Landgraaffchap Heffen-Kaffel ontruimden, en geduurende deezen Veldtogt, niets van eenig gewicht meer onderneemen konden. Den 23 July , viel 'èr, tuffeller» de Pruiffifche Troepen , onder den Generaal Wedel, en de Riiffifchen , onder den Graaf Soltikof, by Zullichau, een heevig gevecht voor , waarin het verlies aan weerskanten byna gelyk was; de Ruffen behielden , ech* ter , het Veld : doch , den 12 Auguflus , daaraanvolgende, werd de heldhaftige Koning van Pruiffen, door de Ruffen, by Kunnersdorf, naby Frankfort aan den Oder, geflagen.
Fr. Welke gebeurteniflen hebben dit jaar nog beroemd en merkwaardig gemaakt?
Antw. De Admiraal Boscawen , zich in een Zee-gevecht met den Heer de la Clue, die het Franfcb Efquadre van Toulon, uit 15 Oorlog-Schepen beftaande, gebood, op de hoogte van Algarve, inlaatende, bragt hem eene gevoelige neerlaag toe; hy nam of verbrandde vier groote Oorlogfchepen. Den 4 September, overleed de Prinfes Elizabeth Karolina, tweede Dochter van wylen den Prins van Walles. Het heffen van Krygsvolk ging zeer voorfpoedig in 't werk. Omtrent dee»



298 VERVOLG der HISTORIE zen tyd, werd Qjiebec, de Hootdftad van het Franfche Ryk in Noord- Amerika, door de Engelfche Troepen, onder bevel van den Generaal Wolft., ingenomen,- die Generaal verloor,by deeze onderneeming, wel zyn leeven; doch verkreeg teffens onfterflyke eere De Generaal Munckton, die eene gevaarlv' ke wonde bekomen had, had zich zeer dapper gekweeten. De Generaal Townshend had de eere , de Stad tot de overgaaf te noodzaaken. Den 20 Ocïober , werd den Koning, uit hoofde deezer gewichtige voordcelen, door de Engelfchen in Noord-Amenka behaald, door den Lord-Major en de Regeering van Londen en Weftmuyjter, te Kenfmgton, een Addres van gelukwenfching, op eene zeer plechtige wyze, overgeleverd, in November , wanneer de vrees wegens eenen _ inval toenam , werden de noodige lchikkmgen gemaakt, om dien te vervdelen. H-t Lager-Huis gaf zyne toeftemming tot de oprechting eener Graftombe, in de Abdy van Wejtmunjier, ter gedachteniffc van den braavcn Generaal Wolfe. In deeze Maand kreeg men wederom tyding, dat ook üebraiifche Eilanden in Wefl-Indie, te wecten S. Bartbelemi en S. Martin, door den Kapitein Cooke, veroverd waren. Omtrent deezen tyd, vermoedde men, dat de FranJchen eene landing in Ierland zouden onderneemen. Den 20 November , ontmoette de Generaal Ha-ivke de Franfche Vloot onder den Admiraal Conflans, by het Eiland Belle-Ijle, tulfchen de Haven van l'Oriënt,
w



van ENGELAND, 299 en de Baai van Bourgneuf ; hy tante dc* zelve aan, en verfloeg ze ; hebbende vyf hunner Schepen genomen of in den grond geboord ; acht van dezelven gedwongen", dc Rivier Vilaine op te zoeken , en de overigen verftrooid. Dit was eene der grootfte overwinningen , welken de Engelfchen, zederd de neerlaag aan de Spaan* febe , zoo genaamde , onovcrwinnelyke , Vloot in den Jaare 1588. toegebragt , ooit in een Zee-gevecht behaald hebben. Deeze overwinning heeft den naam van den Admiraal Hawke vereeuwigd. Het Laager-Huis betuigde hem , door hunnen Spreeker» op de edelmoedigfte wyze, hunne dank-erkentenis; en, naaderhand, werden hem twee duizend ponden fterlings jaarlyks toegelegd, enz. Men kreeg ook , uit Ooft-lndie, de aangenaame tyding , dat Suratte , door de Engelfche Troepen, in het begin van de Maand Maart, bemagtigd was. De Koningen van Groot - Brittannie en Pruiffen bragten eene Verklaaring ten voorfchyn, zynde dezelve door zyne Hoogheid, den Hertog Lodewyk van Brunswyk- Wolffenbuttel, Veldmaarfchal der Troepen van de Vereenigde Nederlanden , aan de Staatsdienaars der oorlogende Moogendheden , die in '» Gravenhaage hun verblyf houden, overgeleverd , en waarin gemelde Majefteiten hunne ernftige begeerte te kennen gaven, dat 'er eene byeenkomft van Gevohnagtigden der oorlogende Moogendheden gehouden wierde , om het bloedvergieten te ftaaken, en V 2 ee-



3oo VERVOLG der HISTORIÉ eenen algemeenen Vreede te bewerken In Engeland deed men vry willige intekeningen, ten behoeve en voordeele van het Groot. Brittannifche Voetvolk, dat zich, by Min. den en voor Qiiebec, zoo dapper ^kweeten had; msgelyks, voor de Weduwen en Weezen van de zulken, die in de gemelde gevechten fneuvelden; en tot kleeding der
Franfche Krygsgevangenen. Alle cleeze
uitmuntende blyken van weldaadigheid hadden zeer gewenfehte gevolgen. Het Parle ment eene leening van acht Millioenen ponden fterlings toegeftaan hebbende, was de ïnfchryving terftond vol. Omtrent deezen tyd, werd Prins Ferdinand, die, uit hoofde van zyn beleid cn dapperheid, inzonderheid ook in den Veldflag by Minden betoond, door den Koning van Groot-Brit. tannie tot Ridder van den Kouffeband aangefteld was , aan het hoofd van het vereemgd Leger, met veele plechtigheid omhangen met de Tekenen dier Ridder.Orde, die uit Engeland derwaards gezonden waren • Lord Granby had, ten dien einde, op den telsberg, met verre van Gieiïen, een Gebouw laaten oprechten, dat met verfcheidene 1 enten als omringd was, en kunnende , van rondsomme , uit het Leger beichouwd worden, waarin de plechtigheden verricht werden. Het aanmerkelykfte was, dat men , van hier , het geheele Franfche Leger over zien kon. In Silefie was, geduurende dit Jaar 1759. niets van eenig belang voorgevallen ; zynde de zaaken; ge-



van ENGELAND. 301 noegzaam, in den zelfden ftaat gebleeven, waarin zy op het einde van den voorgaanden Veldtocht waren : de Koning van Pruisfen was nog in het bezit van het grootfte en befte gedeelte van dat Hertogdom. De Krygsmagten in Duitfchland begaven zich, nu, in de Winterlegeringen.
Vr. Welke waren de merkwaardigfte voorvallen des Jaars 1760?
Antw. De Brigadier - Generaal Murray werd tot Gouverneur van Qtiebec aangefteld. In het laatfte van January 1760. overleed de regeerende Landgraaf van Heffen-Kaffel, te Rintelen, in den ouderdom van omtrent 78 jaaren : naa wiens dood , deflelfs Behuuwd- Dochter , de Erf - Prinfes Maria , Dochter zyner Groot-Brittannifche Majefteit , de Regeering van het Graaffchap Hanau, welk op haaren oudften Zoon moeft vervallen, als Moeder en Voogdes, aanvaardde. Op het einde des voorleedenen Jaars, was te Dublin, in Ierland, een heevige opfchudding ontftaan ter gelegenheid van een uitgeftrooid gerucht, dat men het Parlement van Ierland vernietigen wilde. In February, deed de beruchte Heef Thurot met 1000 Man eene landing op de Kullen van Ierland; doch hy werd,niet lang daarnaa , gedood in een gevecht met den Kapitein Elliot , enz. Omtrent deezen tyd , kreeg men tyding uit Zuid-Kcrolina, dat de Natie der Cheroquoifen , lndiaanen, waarop men, van lange jaaren her , ftaat maakte, als getrouwe Verbondelingen aan de GrootV 3 Brit-



3o2 VERVOLG der HISTORIE Brittannifche Kroon , thans aan 't muiten geflagen zynde, door den Gouverneur Liu tleton, tot reden en onderwerping gebragt waren, zynde teffens een Traktaat met die lndiaanen geflooten: Doch hetzelve werd, kort daarnaa, door de Che? oquoifen wederom gebroken ; by welke gelegenheid, zy veele Engelfhen om hals bragten. Den 5 May , werd de Graaf Ferrers, wegens den moord, aan den Heer Johnfon , zynen Rentmeefler gepleegd, op Tyburn te recht gefteld. Omtrent deezen tyd , werd Lord George Sackville, in eenen, daartoe, door den Koning, benoemden, Krygsraad, onderzocht, fchuldig bevonden , en onbekwaam verklaard om ooit, in eenigen Krygsdienft , zyne Majefteit te kunnen dienen. De Kapitein Skinner, aan boord van het Oorlog-Schip Biddeford, en de Kapitein Kenne, dy, aan boord van het Oorlog-Schip Flamhorougb, tafttcn vier Franfche Schepen, met ongclooflyke dapperheid, aan; waarby de Kapitein Skinner zyn leeven verloor. Den 2 Juny, ontving men de blyde tyding van den byzonderen voorft>oed der Engelfchen, onder den Vice-Admiraal Pocock, tegen de Franfchen in Ooft-lndie. Den 28 "juny, werd het aangenaame nieuws aangebragt, dat dc Franfchen, Quebec belegerd hebbende , door den Generaal Murray genoodzaakt waren geworden , het beleg, met grooten haaft cn merkclyk verlies , op te breeken. Den 3 July , ontftond 'er een gevaarlyke brand in 's Konings Magazvn te Portsmouth,
Om-



van ENGELAND. 3°3 Omtrent deezen tyd,'betrokken fommige Regc mcnten der Land - Troepen eene Legerplaats tc Winchefter. Dat de aanbieding, door de Koningen van Groct-Brittannie en Pruiffen, op het einde des voorgaanden jaars gedaan, om eene bycenkomft tot het bewerken van eenen algemeenen Vreede te houden, vruchteloos was , bleek uit de vroegtydige opening van den Veldtogt in Saxen , Silefie en Duitfchland. De Koning van Pruiffen, die den Maarfchal Daun, langen tyd, iri ongeruftheidgehouden had, waagde in den Zomer van dit jaar, eenen aan/lag op Dresden,, die, echter, ongelukkig uitviel. Ter ontzetting van Silefie, dat door de Ooftenrykfchen benaauwd werd, aangevlogen zynde , werd de Generaal Laudohn , den 15 Auguflus , in zynen tocht, tulfchen Lignits en Parchwits , door zyne Pruiffifche Majefleit aangetaft; wanneer 'er 7000 Man van de Ooftenrykfchen gedood of gckwcift ; en 4000 krygsgevangenen gemaakt werden ; ook veroverden de Pruiffen go Hukken Kanon; doch deezen hadden niet boven icoo Man verlooren. In Oclober, viel Berlyr in handen van de Ruffen. Dit riep den Koning van Pruiffen na Saxen te rug; daar, den" 3 November , die heevige en hardnekkige Veldflag, by Torgau, voorviel ; in welken de Pruiffen het Veld behielden ; hebbende de Generaal van Ziethen, in dat gevecht, zynen Koning eenen alleruitfteekendllen dienft gedaan. Dc Generaal Laudohn , naa dat hy , by het belee: van V 4 'GlatZi



304 VERVOLG der HISTORIE Glatz, met groot verlies te rug gedreven was, nam, kort daarnaa, den Generaal Fou quet, in een zeer hardnekkig gevecht, krvasgevangen. Zederd Berende hy Brejlau; doch hy moeft, wegens den aantocht der Pruiffen onverrichter zaak, wederom af trekken' Den 22 July, kreeg men tyding, dat de Admiraal Rodney de Franfche Ruften, grootelyks, in rep en roer gefteld had. Omtrent deezen tyd , behaalden de 'Troepen onder den Erf-Prins van Brunswyk, naby Erxdorf, eene aanmerkelyke overwinning • by welke gelegenheid de Ruitery van Elliot zich zeer kloekmoedig gedroeg. Den -u July, viel de Veldflag by Warburg voor, tuiicnen een gedeelte van het Leger der bondgenooten , en het grootfte gedeelte van dat der Franfchen ; waarin de laatfto-enoemden de neerlaag kreegen. De Marquis Granby, en de Engelfchen, verworven grooten roem m dit gevecht. In September, overrompelde de Erf-Prins van Brunswyk de Stad Marpurg; en deed , kort daarnaa, eenen tocht tegen het Kleeffcbe, zoekende Wtzel den Franfchen te ontneemen; 't welk echter, dewyl de Franfcbe Marquis de Castrus eemg; voordeel op de Troepen van den h.ri-Prins behaalde, vruchteloos afliep. Het beleg van Gottingen, door Prins Ferdinand ondernomen, werd ook, eerlang, opgebroken De Kapitein Byron , voerende het Oorlog-Schip Fame , verftrooide , in de Oo// van S. Laurens, drie Franfche Fregatten, en nog eenige andere Schepen.
Vr.



van ENGELAND. 305
Pr. Welke waren de andere gewichtige voorvallen van dit Jaar, tot dat zyne tegenwoordige Majefteit, Koning George de III., den Troon beklom?
Antw. Den 9 September , behaalde de Erf-Prins van Brunswyk groote voordeden over het Franfcbe Leger naby Ziet enberg, Den 21 der zeilde Maand , liep de Admiraal Poco' k, met het Oorlog-Schip Tarmoutb, enz. uit Ooft-Indie komende, daar hy zich vyf jaaren opgehouden had , te Portsmoutb binnen , met 16 Ooft-Indifche Schepen, onder zyn geleide, wier laadingen van eene onnoemelyke waardy waren. Niet lang te vooren , was ook de Generaal Clive uit Ooft-Indie te rug gekomen, met eenen zeer grooten fchat, wordende zyne jaarlykfche Inkomften op 70000 ponden fterlings begroot. De Engelfche Goft-Indifche Kompagnie deed den gcmelden Generaal , en den Majoor Lawrence eene plechtige Dankzegging doen; en befloot,de gedachtenis deezer Krygshelden , door Beelden en Schil* derftukken , voor de Naakomelingfchap te vereeuwigen. Den 23 ontving men eenen Brief van den Kolonel Coote , Bevelhebber van 's Konings Troepen in lndie, behelzende een naauwkeurig verhaal van den voorfpoed van 's Konings wapenen in dat gedeelte der waereld. In Afte , was op de Kuil: van K01 amandel, niet verre van Pondichery , een heevig gevecht tuflchen dc Engelfchen en de Franfchen voorgevallen , waarin de laatften, met groot verlies, door V 5 de



306 VERVOLG der HISTORIE de eerften geflagen zyn. Den 5 OcTobcr, bragten de Kapitein Dean, en de Majoor ferry tyding , van Lord Calville en den Brigadier-Generaal Amberfi , dat de bezetting van Mantreal, in Amerika, zich, den 8 September, Krygsgévangengegeeven had. Omtrent deezen tyd, werd het Fort, op het Franfcbe Eilandje Dumet geleegen, cn waardoor de Haven van Creijic beftrecken word, door den Lord Howe, wien de Admiraal Hawke, ten dien einde , met drie Oorlog. Schepen afgezonden had, veroverd. Den 6 October, begon het Leger by Winchefter op te breeken. Men maakte, nu , toëftel tot eenen grooten tocht. Den 16, gaf de Lord-Major een onderdaanig Addres aan zyne Majefteit over , om hem , wegens de t'onderbrenging van geheel Kanada , waardoor de Franfcbe Kroon, van alle haare bezittingen, in Noord-Amerika, ten eenemaal, beroofd was, geluk te wenfehen. Een Algerynfebe Xebek van 20 ftukken Kanon , was, omtrent deezen tyd , te Mountsbay, op de Kuft van Comwall, vergaan , hebbende het volk , ten getale van 170 Man, hun leeven gered: een geval, dat, zederd 25 jaaren, niet gebeurd was. Den 23 zag zyne Majefteit een Eataillon van deLyfwacht door Kenfington trekken. Dit was de laatfte maal, dat wylen onze allcrgenadigfte Souverein gelegenheid had, zyne Krygsmagt te monfteren ; zynde hy, den 25 Oólober, des morgens tuffchen zeven en acht uuren, in zyn Paleis te Kenfington, zeer fchielyk overvallen met
eene



' van ENGELAND. 307 eene geweldige beroerte , by welke gelegenheid de fpraak hem begaf, en hy, kort daarnaa overleed ; offchoon alle bedenkcly» ke poogingen tot zvn herltel in 't werk gefield waren. Zyne Majefteit overleed in het zeven-en-zevehtigfte Jaar zyns ouderdoms, en het vier-en-dertiglte zyner Regeering. Zyn fchielyke en onverwachte dood was een groote flag voor de Natie; by welke hy, wegens zyne Vorllelyke deugden, groote'lyks geëerd en bemind was. Het Lyk van wylen den Koning werd , den 11 November , des avonds , ten negen uuren , in de Koningklyke Kapel van Hendrik den VII., in de Abdy van Weil-Munfter , by gezet. Het lag in eene dubbele looden kill , met purper"fluweel bekleed, en bedekt meteen doodkleed van dezelfde ftoffe, met wituitgemonfterd , cn verfierd met tien groote wapens, op Satyn gcfchilderd. Het werd, onder een purper Verhemelte , door 12 Helbaardiers van de Lyfwacht, gedraagen. Voorafgingen de Edelluidcn en Amptcnaars van het Huis des ovcrlcedenen Konings. De Hertogen, Graaven, Baronnen en Edelen der drie Ryken , vcrzelden en volgden het Lyk, in hunnen rang. Het Lyk in den Grafkelder gelaaten zynde, deed de eerfte Wapen-Heraut eene korte aanfpraak. Ondertuflehen was reeds , op Zondag , den 20 October , zvne Koningklyke Hoogheid George, Prins van Walles , (dien de Hemel lang fpaare ! ) te Londen , voor Koning uitgeroepen , niet de gewoone
plech-



3o8 VERVOLG der HISTORIE plechtigheden, en onder de blydfte en openhartigfte toejuichingen van een getrouw en zeer geneegen volk, dat, uit hoofde der welbekende voortreflykheid zyner gefteld heid, hoopt, allerleie aardfche zegeningen onder zynen Scepter , rykelyk te zullen genieten. Hiervan behaagde het zyner Majefteit een gunftig en zeer aangenaam vooripel tegeeven, op den dag zyner komfte tot den lroon van Groot - Brittannie, door de volgende zeer genadige Verklaaring , gedagtekend Carleton-Houfe, den 25 0ct.ober, luidende als volgt: „Het verlies, dat ik en 3, de Natie door den dood van den Koning, „ mynen Grootvader , gelecden hebben „ zou wel, ten allen tyde , zeer gevoeld „ geweeft zyn ; maar , daar het in eene „ zoo hachlyke tydsomftandigheid, en tefaJ fens zoo onverwacht, komt, is het in »* yee,ei> opzigte merkelyk verzwaard, en „ de laft, die daar door, nu, op myp-eval„ len is, grootelyks vermeerderd, fk ge„ voele myne eigene onbekwaamheid, om „ al het gewigt van dien laft zoo te tors3, len, als ik wel wenfehte; maar bezield „ met de allertederfte geneegenheid voor „ dit myn Vaderland, en vertrouwende op „ de raadgeeving, ondervinding en be„ kwaamheden van uwe Lordfchappen; op „ de onderfteuning en hulp der Natie, nce" ?-eilki deezen zwaarwigtigenlaftblymoe„ diglyk op my ; en zal, myn gantfche s, leeven door, myn voornaamfte werk daaryan maaken, om de glorie en den s, voor-



van ENGELAND. $09
„ voorfpoed deezer Koningkryken in allen „ opzigte , metterdaad te beverderen en „ uit te breiden; om de goede gefteldheid „ in Kerke en Staat te bewaaren en te be„ veftigen; en , naademaal ik den Troon „ beklimme in 't midden van eenen ,,.wel koftbaaren, doch rechtvaardigen en „ noodzaakelyken Oorlog, zal ik alle my„ ne poogingen aanwenden , om dien op „ zoodaanige wyze te voeren cn voort te „ zetten, dat ik , eerlang, met goedkeu„ ring myner Bondgenooten, eenen eerlyit ken en duurzaamen Vreede te weeg moo„ ge brengen."
VER



Verklaaring
van fommige WOORDEN en
uitdrukkingen,
A ct , of Act of Parliament ; dus word, in Engeland, het Raadsbefluit, of de Wet van het Parlement genoemd , fpruitende uit eene Bil, wanneer die door 's Konings toeftemming bekrachtigd is.
Addres, is een ootmoedig fchriftelyk Verzoek, dat het vergaderde Parlement van Engeland, omtrent het een of .ander geval , den Koning overgeeft. Doch, in 't gemeen, draagen ook alle de andere Vertoogfehriften , uit lafte van het Parlement aan den Koning overgeleverd , den naam van AddreJJen : hiervan daan heeft men Addreflên van Dankzegging , Addreflên van Gelukwenfching , Addreflên van Rouwbeklag, enz.
Alderman ; dit woord betekent zekeren Magiflraatsperfoon in de Engelfche Steden ; wy zeggen 'er voor Schepen. In Londen zyn a&Aldermans, die,benevens den Lord-Mayor of Opper-Rechter, den Raad uitmaaken en de Stads Regeering waarneemen.
Bill; onder deeze benaaming komt voor, zoodaanig een opftel, of ontwerp, van eenig Plakkaat of Wet, dat in het Parle-
men
In deeze verkorte Hiftorie van Engeland voorkomende.



van Sommige WOORDEN enz. ment word gemaakt, of ingegeeven, met verzoek, om het te toetien , en, goedgekeurd zynde, in eene Wet te veranderen. Ten dien einde word het aan het vergaderde Parlement , opcntlyk, voorgeleezen; en , naadat de beide Huizen, en vervolgens ook dc Koning, hunne toeftemming tot zulk eene BUI gegeeven hebben, en die daardoor bekrachtigd is, draagt zy den naam van een Act.
Committêe ; zoo heet men in Engeland, dc Vergadering van zekere perfoonen, uit de Leden van het Hooger- of LaagerHuis verkooren , en gevolmagtigd, om deeze of geene zaak, die aan het Parlement voorgedraagen is , behoorlyk en grondig te onderzoeken : welk gefchied zynde, moeten zy hun genomen befluit, en het verflag van die zaak aan het Parlement mcdedeelen ; welk dan het een en ander in overweeging neemt, en , naa daarover gehoudene redenkavelingen , zulks of in 't geheel , of ten deele aanneemen, of ten eenemaal verwerpen: in welk laatfte geval de zaak doorgaans aan eene nieuwe gemagtigde Vergadering opgedraagen word.
Habeas Corpus , is , in Engeland, zeker Gefchrift , welk iemand , die , wegens fchulden , of om eenige andere geringe misdaad , voor d e Vreede-Rechters aangeklaagd , en gevangen gezet is, van 's Konings Rechteren erlangen kan ; uit wiens hoofde hy dan uit zyne naauwe hechtenis ontflagen , en of na dc Koningklyke
Ge-



VERKLAARING
Gevangkenis in Southwwk, of na elders* gebragt , en hem , daarby vergund word. onder het gebied van die Gevangkenil (welk, voornaamelyk in Soutbwark, uit verfcheidene Straaten en Velden beitaat) te moogen woonen, ook, zoo verre zich dat gebied uitltrekt, ongehinderd uit te gaan , en zyne zaaken te verrichten : Maar, byaldien hy deeze Grenzen overtreed , en van zynen SchuldeiiTcher, of de Overigheid, op eene andere plaats aangetroffen en aangehouden word: zoo kan hy in dit Pleidooi verder geen Haeeas Corpus verkrygen ; maar word in net eerlooze Gevangenhuis, Newgate geheeten, geworpen, en niet eer wederom Josgelaaten,dan tot dat hy zynen Schuldeillchercn voldaan, alle onkollen betaald en der Overigheid genoegzaame voldoening gegeeven heeft. Independenten, anders ook Puriteinen genoemd , zyn luiden , die, ten tyde van Koning Karei den I. , omtrent het Jaar 1643., m Engeland en Schotland , opgekomen zyn , en , onder voorwendfel ee. ' ner grootere zuiverheid in de Leereen de Godtsdienft-oeffening, zich met de Engeljche Kerk niet vereenigen konden. Jury, is eene gezwoorene Ooemanfchap , dat is: een Gezelfchap van Gezwoorene Mannen, 't zy van 24. , die de Grand jury genoemd worden; of van 12 Perfoonen, welken men de Petty Jury noemt, aan wieruitfpraak, in Engeland, de Rechtszaken, 't zy burgerlyke of misdaadige
zaa-



van Sommige WOORDEN, enz. zaaken , gelaatcn worden. Deeze Gezwoorene Goemannen, die door den Droil van die Provincie, waarin de zaak voorvalt, verkooren worden, moeten , volgens de wetten des Lands, eerlykc Perfoonen zyn , en ook daaromtrent woonachtig; en, indien de aangeklaagde een Vreemdeling is, dan moet de helft van de Jury, van denzelfden Landaart zyn, als daar hy van is. Zoo 'er ook iemand onder is, die hem niet gevalt, of, welken hy meent zynen Vyand te weezen; dien mag hy uitzonderen. De Grand Jury onderzoekt de daad, of de befchuldiging wel gegrond is, eer de Misdaadige in het Gerechtshof komt ; cn geeft uitfpraak volgens meerderheid van Stemmen: maar de Petty Jury, naadat de Getuigen , opentlyk, gehoord zyn, en de zaak bepleit is, begeeft zich in een afgezonderd Vertrek, daar hun noch fpys , noch drank, nöch vuur, noch licht gegund word, opdat zy te eerder tot een belluit zouden komen; en, wanneer zy het allen eendragtig eens geworden zyn, doen ze uitfpraak: Indien zy nu den Befchuldigden vryfpreeken, dan is hy ontllagen; maar, zoo ze hem fchuldig verklaaren, dan fpreckt de Rechter, daarop, het vonnis, volgens de wetten, uit» Lord Chief Justice, is de Tytel van's Konings Opper-Rechter. In Engeland zyn 'er twee Perfoonen, die deezejatTytel voe* ren, en in misdaadige zaaken vonnilfen; zynde het Koningkryk , ten dien einde, ;tj twee groote Kreitfen verdeeld.
X Lorp.



Lord-Mayor van Londen, is deeernVMi gillraatsperfoon, of de Hooft! nffli, die Stad. Hv heeft p^n ffiaervan welk zich r\L ,n en groot gezach, wtuv zien met alleen over die Snd nn
een groot gedeelte der Voorlieden maa?
Mcï ichterï° ' "°g f tot ïviecieiechteis , waarin de Raad bellaar
en waarmt hy jaarlyks (want nv bekleed
deeze bediening niet langer da/een jaS
Dende2o ü9cf5Pte^ber ^oln^Z] JJen 29 Uctober daaraan volgende di™
den
j- Vrdaven5 Burgeraaven pn vanh'et ook *&7m£
Wrd^^rs Z " ^ gen°emd vm r ,*j*" r<2J" voeren allen den Tvtel
van Lord, cn bezitten zeer groote Voï-
W;, waarvan op Bladz. 124. van het
/'er-



van Sommige WOORDEN, enz. Vervolg melding gemaakt word: 't Zal niet ongevoeglyk zyn, hierby aan te merken , dat deeze PoHcy geenzins is de oeffening eener willekeurige magt; maar het eigentlyk gevolg en de uitvoering van wetten , door een vry Volk (in vereeniging met de twee andere Staaten) gemaakt, om hun onderling geluk en welzyn te bevorderen. — Men zie, over dit Ruk, breeder een Werkje , onder het volgende Opfchrift: Origin and Ejfe&s of a Police, hy John Fielding, Efq. te Londen, gedrukt, by A. Millar, in den jaare 1756.
Pragmatieke Sanctie; onder deeze benaaming, word bedoeld de Verordening, welke Keizer Karei de VI., in den jaare 1713.-, gemaakt heeft, om de vrouwlyke opvolging in zyne Erflanden te beveiligen; uit krachte van welke zyne oudfte Dochter,. Maria Therefia , hem ook daarin opgevolgd is, naadat zy met het Huis Beieren, enz. eenen heevigen Oorlog, deswege, gevoerd had.
PrjEmunire, geeft te kennen eene verbeurte van Land en Goed aan den Koning, benevens de Gevangkenis des Overtree-. ders. Deeze wet van Prmmunire werd, in Engeland, eerft gemaakt ten tyde van Richard den II., tegen allen, die eenige Opdragten van Ampten , Vonnilfen van Kerkbanningen, of Bullen, van Rome komende, zouden overbrengen , of koopen; om alzoo daardoor de indringende magt der Pauzen te beteugelen: en, dewyl de uitvoering derzelve gefchiedde uoor een X 2 zo»



VERKLAARING zeker Schrift, dat met deeze woorden begon, Premunire facias ; zoo heeft die gekild4 , dennaamvan^«»«»--
Saiake Wet, of, Lex Salica, is een oud en wydberoemd Recht in Frankryk, waar door de Vrouwen van de opvolging tot de Kroon, ten eenemaal, uitgefloStcn, en onbekwaam verklaard worden
Sheriff vmSÉire^eea Graaffchap, en het oude Saxifche woord Reve , een Baljuuw afkomftig, betekent eenen Droft of Opperlchout, waarvan'er, jaarlyks, dooiden Koning een over yder Graaffchap van> Engeland gefteld word , uitgenomen oe Provincie Middlefex, waarin Linden geleegcn is : want daar worden 'er, jaarlyks twee aangefteld. Hunne magt ftrckt zich verre uit: want, als Koningklyke Amptc-
S'Knnmen Zï in alle B"rgerlyke cn ftiaffchuldige zaaken, het RechtersAmpt waar; brengen de Koningklyke bevelen ter uitvoer, ontvangende opentlyke Inkomften , Belaftingcn en Geldboeten ,
VT?ieICcfn Zr in * K°ni«gWyJv-c Kamer Deeze Sbertfs verkiezen ook de -furies, of
. Gezwoorene Goemannen.
bHERiFscHAP, geeft te kennen het Ampt van mik eenen Sherif, of den tyd, geduurende welken, iemand het Sherifs-Ampt bedient.
Subsidie, beduid het Onderftandgcld of de Schatting, die, jaarlyks, door het Parlement, aan den Koning, tot goedmaaking van s Lands-r.oodweiKiigh.eden, ingewilligd word. . b
Tour



van Sommige WOORDEN, enz, Tour of Tower , geeft in 't byzonder te verftaan het Kafteel van Londen , aan den Theems, van den midden daarin ftaanden Toren zoo genoemd. Dit Kafteel is, voor deezen, de Verhlyfplaats der Koningen, en eene Fortres der Stad geweeft, gelyk ook nog tegenwoordig, naa eens Konings dood, de Opvolger deezen poft, terflond, in bezit doet neemen. 't Is een oud Gebouw ; en heeft eene Engelfche myl in den omtrek; is met' eene Muur en Grachten omringd, en met veele Hukken Gefchut bezet. Hier worden dc Ryks-Kleinoodien, de oude Archieven, de echte en oorfprongkclyke opftellen der Wetten, der Privilegiën van alle drie Standen, en der Verbindteniffen met uitheemfche Moogendheden bewaard.IIier is een Tuighuis, waaruit men altyd 60000 man in de wapens kan fteeken; als ook de Gevangkenis voor Staatsperfoonen, en de Muntplaats van 't geld. By gelegenheid van overwinning, of op andere plechtigheden, worden de Hukken van den Tour geloft. De Kommandant van deeze gewichtige Plaats word the Connetable of the Tower genoemd, en is, gemeenlyk, een Sheriff van de Provincie Middlefex, en deffelfs Landeryen. Westmunster-Hall ; aldus word genoemd eene prachtige en zeer groote Zaal, in het oude Koningklyke Paleis te IVeftmunfter; welké Zaal tot Vergadering van het Parlement , en van eenige hooge Gerechts. Kollegien gebruikt word.
X3 LYST



LYST der KONINGEN
VAN
ENGELAND,
Van den jaare 801. tot 1760. Met de jaaren hunner Regeering , en Aanwyzing der JJladzyden, op welken hunne Gefchiedenis, in deeze Hiftorie, by verkorting, verhaald word.
EERSTE DEEL.
Saxische Koningen.
2. Edelwelf, va:i 838 tot 858.
3. Edelbald en Edelhert te famen, van 8<r8
tot 860. 3
4- Edelhert, van 86.0 tot 866. {i
5- Edelred, van 866 tot 872. i? 6. Alfrid, de Groote, van 872 tot 900. 36 7- Eduard, de Oude, van 900 tot 924. 30
8. AdHftan, van 924 tot 941. }X
9. -E'^wzMe Godvruchtige,van941 tot948. 44
10. Edred, van 948 tot 95 j. 45
11. Edwy, van 955 tot 959. J.
12. Edgar van 959 tot 975. .3
13. Eduard, de Tweede, van 97? tot 979, 52
14. Edelred de Tweede, van 979 tot Ï016. <4 IS- Edmund, de Yzerrib, van ioiótot 1017. 57 Deensche Koningen.
16. Canut of Cnut, van 1017 tot 1036. 6c
11. Harold oï Harefort, van 1036 tot 1039. 63
XV. Lanut of Hardecnut, van 1039 tot 1041. 63 Britsche Koningen.
19. Eduard, deBelyder, van 1041 tot ro6j. 63
*.o. Harold, dc Tweede,van 1065 tot 1066. 68
Nor,



LYST der KONINGEN.
Normansche Koningen.
21. Willem-, de Veroveraar, van 1066 tot
IOS7- ' Bladz. 72
22. Willem, de Tweede, van 1087 tot 1100. 80
23. Hendrik, Beau-Clerc, van 1 lootot 113j. 84
Koningen uit het Huis van Blois.
24. Steven, van 1135 tot 1154. 90 Koningen uit het Huis van Anjou.
25. Hendrik, de Tweede, van n 54 tot 1189. 04
26. Ricbard, het Leeuwenhart, van 1189
tot 1199. I0
27. Johan, zonder Land, van 1199 tot 1216. 109
28. Hendrik, de Derde, van i2i6tot 1272. 117
29. Eduard, Langbeen, van 1272 tot 1307. 126
30. Eduard, de Tweede, van 1307tot 1327 i«
31. Eduard, de Derde, van 1327 tot 1377. jA
32. Ricbard, da Tweede,van 13771011399. 155
Koningen uit het Huis van Lancaster.
33. Hendrik, de Vierde, van 1399 tot 1413 161
34. Hendrik, de Vyfde, van 1413 tot 1422. 16c
35. Hendrik, de Zesde, van 1422 tot 1461. i?I
Koningen uit het Huis van York.
36. Eduard, ie Vierde, van 1461 tot 148?. 180
37. Edmrd de Vyfde, in het jaar 1483. 188
38. Ricbard, de Derde, van 1483 tot i48S. 190
Koningen uit de Vereenide Huizen van York en Lancaster.
39. Hendrik, de Zevende, van 148$ tot 1509. 194
40. Hendrik , de Achtfte, van 1509 tot 1547. 20?
41. Eduard, de Zesde, van 1547 tot 1553? 218 4ï- Maria, van 1^53 rot 1558 2Zt 43- Uizabetb, van 1558 tot 1603. 229
Ko-



L Y S T der KONINGEN.
Koningen van Groot-Brittannie.
44. Jakobus , de Eerfte , van 1603 tot
1615:. Bladz. 249
45. Karei, de Eerfte, van ióij tot 1648 ,
l6A9- 245 TujJcben*Regering van het Engelfche Ge-
mee'nebeft, van 1649 tot 1653. 2$5 Olivier Oomwell, Proteftor, van 1653
tot 1658. I,j9 Richard Cromissell, Tweede Proteélor. 26j
46. Ka- el, de Tweede , van 1660 tot i68f. 269
47. Jakobus, de Tweede, van 1685 toti688. 280
TuJJchen-Regeering, van den 25; December 1688, tot .den 13 February 1689. 294
48. Willem, de Derde ,en Maria, de Tweede,
van 1688 tot 1701 en 1702. 297
49. Anna, van 1702 tot 1714. 313
TWEDE DEEL.
50. George, de Eerfte, van 1714 tot 1727.
Blad. 3
51. George, deTweede, van 1727 toti7ó"o.
59
E Y N D E»