VERKLAARING PRENTVERBEELDING voor J. van VONDELS GYSBRECHT van AEMSTEL. Te AMSTERDAM, By AREND FOKKE, Simonsz. Boeken Kuast-verfcooper, in de Bcrgftraar. 1775.   VERKLAARING r £ r PRENTVERBEELDING voor J. van VONDELS GYSBRECHT van AEMSTEL. J3efchouw in dit Tafreel Heer Gysbrechts ongeval: Daar blinde wraakzucht hem zyn dierbre Stad ontroofde; Die lang den ondergang van Aemftel en zyn wal, Tot zoen van Floris dood zich zelve ftout beloofde. Geweld door list geftyfd', vermeesterde op het lest, Na ruim een jaar belegs, de weerelooze vest. £ Het eerde vak verbeeld ons Vosmeers fnoode laagen; Hoe zyn verfierde taal voor waar word aangezien; Daarhy doorGysbrechts gunst gulhartig word ontflaagen, En door zynfchelmery deftraf dus weet te ontvliên. Ach! Gysbrecht! hoe benaauwd zal u dit namaals vallen! Gy üeept den vyand zeifin de afgeftrcede wallen! A z II. Het  II. Het rondaandeanderezy' ,vertoond ons,hoe 'tgeweld Geen acht flaat op het recht, op dreigen, noch op fmeeken. De forfe Diderik, by wie geen rede geld; Poogt hier mecdoogenloos het klooster aan te fteeken; Vergeefs, 6 Willebord! fteunt gy op recht en wet: Het is het zwaard alleen dat krygsliên paaien zet. III. Het groote middelrondi aal ons te kennen geeven, ^ Hoe moordlust, aangehitst door wraakzucht, hevig woed. Hier ziet men Gozewyn,en ginds de Nonnen fneeven. DeSparrewouwerReus,fleedsdorstende naar bloed, Ziet men aan de eenezy'. De Bode inBorslenskleêren, Toont ons aan de andere kant, hoe 't onheil hem kan deeren. IV. In 't vierde vak, befchouwt men Gysbrechts ongeduld, Om 't naar verhaal der moord, en 't woeden aau te hooren: DatBadelochmet fchrik,haar kroost met vrees vervult. De Bode kwytzyn plicht en ftelt hen klaar te voorcn Al 't leed dat hy door 't wocn van Haemfteê had gezien, Toen hy, in Borslens fchyn.dcn vyand kwam befpiên. V. Men  V. Men ziet in 't laatfte rond, met teder medelyden, De bittre droefheid van Heer Gysbrechts Ega aan; Die,nevens haar Gemaal, voor 's Vaders Erf wou dry den: Doch'tweenen heeft haast uit :zy zal eerlang verdaan Door Engel Rafaé'1, tot troost in al haar treuren, Wat Heil, haar en haar Stad, hier namaals zal gebeuren.  Bv den Drukker deezcs is meede nog gedrukt cn te bckoomen: ' ni, het tweede Eeuwfeest v"°:n:«. I««°"o DicMk-e , onder de m** Lretnebber v k, mM Historrfcbe AqstdUITAS PEKFIC1W vv-. j 5 ■„ ,i„ hpioesenna; van den 27 ^i<-jr ^weinige PróeffcnHèn « Zoomen a 6 tav. Nog de volgende Prentverbeeldingen, alle getee. kenden gegraveerd door SrMO» FoK.cn. „ ,„n hpt OUDEZÏDS HeERE- Ak I Afbeelding van net uuu* . AwmtnAM, van binnen te t o g e m e n t tot Amsterdam» zien,benevens de manier van t Verloop» van Silderva, ,daar, naar •tLeev«„g«teete. , *en • Ho BrSCHRTfVINGEN DEEZER bTAD ftigom in alle Beschr i te kunnen worden geplaatst. - - / • . Dito Proefdrukken met verandering. , i vvf Phaten tot de Vyf Bedryven van J. van Von, JL G« hecht van Aemstel, en één voor Nafi?el KloRis en Roosje, zo als die fiukl efop ns voorig Toneel in HedendaagfcheKle. dtag zyn vertoond. De Letterdruk a ƒ i: - en Proefdruk a ƒ i: 4 - 111. Een  III. Een Werk van zes Nederlandfche Gezichten, na Teekeningen van H. van Averkamp, byge ■ naamt de Stomme van Kampen, zynde alle Zomer- en Wintergezichten, als: I. Wintergezicht van de Haarlemmer Meer, zo als ze zich vertoonde A°. 1625. II. Zomergezicht van Ouderkerk aan den Amstel, A°. 1622, III. Wintergezicht Buiten Alkmaar, A°. 1619. IV. Zomergezicht van 't Dorp Schellingwou, a°. 1619. V. Wintergezicht van 't Dorp Sloot en, A°. 1624. VI. Zomergezicht van 't Dorp Amstelveen, A°. 1624. Waar van de Origineele Teekeningen thans berustende zyn, in 't Kabinet Papierkunst van den Graveur. De Prys is compleet a ƒ 3: -: IV. Zes Tytelplaaten voor de volgende Toneelfpelen, als voor Jacoba van Beijeren, Ada, De Belegering van Haerlem, Aristomenes, olimpia, wederge vonden Zoon, a 6 ftuiv. en Proefdruk a 8 ftuiv. en voor de oopening van apolloos tempel, k ïo Huivers.   GYSBRECHT van AEMSTEL; TREURSPEL.   J. V. VONDELS GYSBRECHT VAN A E M S T E L- T R E U R S P E L. Gelyk het op den Amfterdamfchen Schouwburg vertoond word. Ti AMSTERDAM, bt JAN HELDERS, in de Nes. 178-1. Met Privilegie.   DEN EDELEN HEERE HUIGH DE GROOT, Gezant der Koninginm en kroone van Zweden, by den allerchriftlykjlen Koning^ Luidewyk van Bourbon, Koning van Frankryk en Navarre. MYN HEER! Hetryzen van onzen nieuwen Schouwburg, gevcrdert door de Heeren Weesvaders, en inzonderheid door den yver des Raadsheeren Nikolaes van Kampen, niet onbedreven in de Bouwkonst, en liefhebber van alle fraaie geesten en weetenfchappen, dede onzen lust ryzen, om dit aanzienlyk gebouw in te wyden met eenig werk, dat deze ftadt en Bürgerye mogt behagen: waarom wy voor onze Ttoffe uitkozen de jammerlyke verwoestinge van Amfteldam, en ballingfchap van Gysbrecht van Aemftel: toen Heer derzelver ftede: Genus & quo principe nojlr um: De rechte ftam van Amfteruam. Het is kennelyk datd'aeloude Dichters poogden de gedichten den volke fmaekelyk te maeken met zaeken te ververfchen, die hunne Vorftenen voorouderen betroffen. Homeer verhief de daden en rampen der Grieken, zyne landslieden, en trompette wat geduurende en na het * 3 be-  beleg van Troje gebeurde. Maro geleide iEneas, na Trojens ondergank, van Xanthus aan den Tiber, huwde het Latynfche aen het Trojaenfche gedacht, waer uit de Romeinen gefproten zyn. Silius voert den Punifchen, Lukaen den burgerlyken oorlog. De Poëten onzer eeuwe volgen der aelouden voetftappen. Der Christenen ooren luisteren na Tasfo, terwyl hy Buljons christelyke dapperheid voor Jerufalem zingt. Ronfard kittelt dc Vranken met zynen Frankus, Hektors oir, den ftam der Franfche koningen: en Hooft, de Drost van Muiden, ftreelt d'Amftellanders en zyn geboorteftad, in Velzens treurfpel, met de voorfpelling van de Vecht, en de Baethouwers met zynen Baeto, der Katten vorst, waer van de Baethouwers, nu Hollanders genoemt, hunnen oirfpronk rekenen: en onder de Griekfche tooneeldichters hangen Sofokles, Euripides en iEfchylus doorgaans om llium, en wat daer aen vast is, gelyk wolken om het gebergte, en bouwen hunne bloedige toneelen te Thebe, t'Argos, en elders, en fmelten tot traenen van droefheid, of raeken aen 't hollen van dolheid en ydele inbeeldingen: Gelyk het Pentheus docht, wanneer zyn brein aan'tglyen Gemekte, dat hy zag ontelbre Razernyen. Twee Thebens in de lucht, tw?e zonnen , klaer vanftrael: Of Agamemmns zoon Orestes, t'eikemael Op 't hoog tooneel gejaegt, terwyl met Jchrik bevangen Hy vloot van 's moeders geest, verzien met zwarteJlangen En tortfen, daer de Wraek den drempel dicht bezet. Het is ook de reden niet ongeIyk,dat onze eige zaekenons meer ter hartegaen dan die van vreemden  den en uitheemfchen. Beneffens dit inzicht prikkelde ons hier toe de genegentheid, om eens (waer het mogelyk) den fchoonen brant van Troje t'Amfterdam, in het gezicht zyner ingezetenen, te ftichten, naer het voorbeelt des Goddelyken Mantuaeners, die een vier ontftak , dat geuriger en heerlyker blaekt dan de hemelfche vlam, die den fenix verteert; gelyk Virgilius d'eenige fenix is, in wiens fchaduwe het ons lust (zyn wy des waerdig) laeg by de aerde te zweven,en uit wiens asfche eensom dehondert jaeren, een fenix te voorfchyn koomt, dien ik nu met den vinger niet hoef te wyzen, naer dien de glans van zyn pennen alle de waerelt in de oogen fchittert. Wy bouwden dittreurfpelop de gedachtenis, ons by de fchry vers en de faem daer van naergelaeten; en ftoffeerden en bekleedden de zaek naer de goude vryheit der edele poëzye; ook naer de tooneelwetten ,waer tegens wy wetende niet misdeden, 't en waer misichien in talrykheid van perfonagien, dat wy qualyk konden vermyden, zonder het werk zynen eisch te weigeren. Of eenige Amfterdammers mogten walgen van den zwaeren val hunner muuren en 't verftrooien der voorouderen te hooren; zo wort die bittere nafmaek verzoet, doorRafaëls voorfpellinge van de heerlyke verryzenisfe der verdelgde vesten en verftroielingen; dat wy nu op 't allergelukkigfte beleven, onder de wyze regeeringe der tegenwoordige Burgermeesteren, die het gemeene beste boven hun eigen behartigen, en geene oorlog pryzen, dan die om vrede gevoert word. Ikvermatmy verwaendelyk dit uwe * 4 Ex-  Extie. op te dragen, en dat te vrypostiger, overmits Uwe Extie. van den treurigen tooneelftyl, die de hoogdraavenfte, onder allerlei flag van fchryven de kroon fpant, niet afkeerig fchynt, gelyk blykt by den gekruisten Christus, eertyds in vryheit, federt by de Thebaenfche dochter in gevangenis, en onlangs by den degelykenjofephin ballingfchap geteelt, en van ons, zowy best konden, op het Nederduitfche tooneel gebragt, tot ftichtelyk vermaek dezer loflyke burgerye, en van alle eerlyke lieden. Wy vertrouwen dat dit uwe Extie. te min zal mishagen, aengezien hier, onder de oudfte en treffelykfte edelen en bondgenooten, niet oneerlyk in 't harnas fneuvelt de ridder Heemskerk, een adelyke en manhaftige rank, uit dat bloet, waar van uwe Extie. zyn brave afkomst telt. Ik offere u dan in uwe ballingfchap mynen Gysbrecht van Aemftel, den godvruchtigen en dapperen balling. Omhels hem uit medoogen, die eer medoogen dan gramfchap waardig is, en leef lang ter eere van uw Vaderlandt. Uwe Extie. ootmoedige dienaar J. v. VONDEL t'A'T.fterdam clo Io cxxxvr. den xvi van Wynmaanc. VOOR-  VOORSPEL VAN GYSBRECHT van AEMSTEL, AEN SCHOUT, BURGERMEESTERS, EN WETHOUDERS VAN AMSTERDAM. D e trotfe Schouwburg heft zyn fpitfe kap Nu op, en gaet de ftarren naderen, En wedekomt mee dertel handgeklap Al 't Raedhuis, en ons wyze Vaderen. Hec heilig Raedhuis wyd den Schouwburg in, En wacht met zyn aendachüge ooren, Zovierig, als Karthagoos Koningin, Belust het droef verhiel te hooren, Hoe Ilium van Argos wiert verplet, En door de torts in d'asfchc raekte, Dat zoeter, dan al 't Afrikaensch banket De tong, haar lekre zinnen fmaekte. Het nieuw tooneel drie eeuwen fpringt te rug, Om Aemftels vesten te. verftooren , En bouwt de wreedheit eene biesde brug. 't Aeloude Troje wort herbooren, En gaet te gronde in 't gloeiende Amfterdam. Onze Aernftel za! een Xantbus ftrekken, Gevenvt van 't bloet: de Kermerlandfche vlam, Als 't Griexe vier, de daeken lekken. Hier zweemt 't beftormt ftadthuis naer Priaems hof. Hoe kort kan 's waerelds pracht verandren! Hoe ftuiftze weg voor wind in rook en ftof! Kristynen ftrekken hier Kasfandren, By t hïir gcfleurt. De Bisfchop Gozewyn Befprcngkelt, als Priaem, d'autaeren: * 5 Daer  Daer Pyrrus woed en moort, in Haemftees fchyn, En geen Klaeris noch gryze hairen Verfchoont. De helfche en Goddelooze Vries Geen fnoode Ulysfes wykt in boosheit. Nooit leè Heieen door 't fchaeken dit verlies, Dat door des fchenners trouweloosheit Vrouw Machtelt lydt. De fchalke Vosfemeer Bootst Sinons aert naer in 't ftoffeeren. Het zwanger paerd van Troje baert 'er weer De Krygslièn, die de kans doen keeren. Heer Gysbrecht draegt zich als Anchifes zoon, En wordt door tegenfpoet niet flapper; Zyn deugden ftaan in top voor elk ten toon, Niet min go.lvrnchtelyk als dapper. Proost Willem ftort in 't prieflerlyk gewaet Als Par.thus Febus priefter, neder. Vrouw Badeloch , die op Kreüze flaet, Verheelt ons, hoe getrouw en teder Oprechte liefde in rampen is belaên Met haer beminde wedergade. In Veenerick herleeft de kleene Askaen, Waar meê de heldt op Gods genade Zich fcheep begeeft, en op een beter wacht, Dat wy ter goeder uur beleeven, Nu Amfkrd im en 't Aemftelaars geflacht Zyn kroon ten hemel heeft geheven. Zo eens de vieê ons fcheepryk Y beftrael', En 't oorloghs onweêr rust van ruifchen; Kiest gansch Euroop dees ftadt tot Amirael; En 'k zie eerlang ons zilvre kruisfen Bezaeit met gout van Harren, eerst ontdekt, En 't wapen tot een Hemelsch teken, Ou hooch, van mist noch aerdfchen damp bevlekt > Den Zeeheld hart en moedt in fpreken. Daar hy , beducht om t gieren van de naelt, Door 't Ys naar Indus dwaelt. OP  OP DEN NIEUWEN SCHOUWBURG, MKOLAESvanKAMPEN. bootfcn 't grootc Rome nner in 't klecn, Nu kampen bezig is met bon ach , En trots ten hemel vaert met hout en ftecn. Gcfchut noch donders van kortouwen Veifteuren hem, terwyle Spinoh Van boven ziet zyn maenden krimpen Tn 's Princen weken, en hoort in Breda Ons kort zyn lang belegh befebimpen. De Bouwkunst bloeit in 't midden van 't gevecht, En opent Schouivburgh en tooneelen : Daer ftrykt de gryze Raedt het voorhooft hecht, En, word door croeve en blyde fpeelen Verquikt: daar groeit onze Amfterdamfche jeught, Die in haer' fchik den bouwheer pryzen, Zo dat zyn naem, op 't fchatten van haer vreught, Tot in den boogh om hoog komt ryzen, En fluit 'er op, en berst ten venflren uit. Pompejns zou zyn eer benyden, En Sc'aurus zelf, vernamen zy 't geluidt, Dat nae 't verloop der eerfte tyden , Hun faem verdooft; mits 't oude Rome vlak Ter aerde plofte met zyn wallen, En 't ysfelyk gevaerte kreegh een' krak, In puin begraven of vervallen. De krygh ziet heilig noch onheiligh aen: Wat kan 'er tegens ftaen! AEN DEN RAEDSHEER kort  KORT BEGRIP. GYsbrecht van Aemftel, heer van Aemftel en Aemfterland, met meer treffelykeheeren en edelen, om het vangen van graefFloris, die den ouden adel verdrukte, en vrouw Machtelt van Velzen, zyn zusters dochter, fchendïg verkrachte , lang in ballingfchap omgezworven hebbende , quam , na de doot van 's graeven erfgenaam, weder t'Aemfterdam: maer de graefgezinden (waer onder Kennemers en Waterlanders de verbitterden waren) belegerden hem in zyneftadteen ront jaer lang, en om die te vermeesteren, verzierden ten lesten eenen aenflagh , en geheten zich of ze aftrokken : die van de ftadt vervoïghden hen een fluks weeghs , en brogten Vosmeer, den doortrapten fpie, uitgemaakt om d'Aemfterdammers te bedriegen, gevangen. Dezen', van Gysbrecht ondervraeght, wert het leven gefchonken , en belast het rysfchip, genoemt het Zeepaart (waer in het puik" van ridderen en knapen, en de bloem der krygslieden met den reus verborgen lagen) te helpen inhaelen. Ter middernacht, zynde Kersnacht, eer de maan op, en terwyl de burgery zonder achterdenken ter kerke in haren y ver opgetrokken was, overweldighde de verborge laegh de Haerlemmer poort, en Vosmeer (lichte branr. uit het rysfchip door al de ftadt; waer op Diderik van Haerlem met zyn krygsvolk , dat zich heimelyk in 't Katuizers Kloofter onthiel, en voort Willem van Egmont met het gantfche leger,'t welk fpadeinden avont wederkeerde, binnen rukten. Heer Peter, deken van de groote kerk, brogt d'eerfte cydinge op liet huis,zoo mevrouw van Aemftel over haren droom en gezicht vast bekommert was; dies de Heervan Aemftel gevolgt van de reedfte bloedverwanten en bondgenooten , naer den Dam vloogh, en daer cn elders orden zocht te ftellen, en kerk en merkt te be-  bcfcherme, doch al vergeefs: waer van Badeloch befcheit kreeg door zyn broeder Arent. Hfitraethuis midlerwyl beftormt en vermeestert zynde, raekte Gysbrecht van daer in het Klaerisfe Klooster, begeeiigh om bisfchopGozewyn van Aemftel, zynen oom, en d' abdis Klaeris van Velzen, zyn nicht,te bergen;hec welk zy weigerden. De vyanden op d'abdy aenvallende, dwongen den heer over den binnen Aemflel te vluchten. Hy aldacr de nieuwe zyde verloren , en de oude mede in brant ziende, en hoorende de ruitery de Doelebrug overtrekken, week naer de brug met eenen hoop vluchtelingen, en verhaelde zyn gemaelin het overige van zyn vvedervaeren, gelyk ook de bode kort daarop hem vertelde hoe het rriet de abdye en al de ftadt voort afgeloopen was. Tcrftond viel men van het (lot uïc: maer zy werden binnen gedreven , met verlies van Arent van Aemftel, dien de broeder doodtlyk gewond boven brogt, daer hy daetlyk den geeft gaf. Strax quamde Heer van VoorenhetHuisopeisfchen,het welkGysbrechthem rustig affloeg. Maer terwyl hy yverde om gemaelin en kinders met allen den gevluchtenfcheep te brengen, en voor had zelf het huis te verdadigen , verfcheen 'er Rafaël, een der zeven engelen, die hem vermaende zich met allen den zynen te water en naer Pruisfen te begeven, en daer een ftadt, die noch Hollant heet, te ftichten, en vertroofte den godvruchtigen helt met de voorfpellinge der toekomende grootheid van Aemftcrdam , en het geluk zyner nakomelingen: waarop Gysbrecht het {lot verliet. AAN  AAN DEN L E E Z E R. T\it voortreffelyk Treur/pel, waarmeede in den jaare 1638 de Nieuwe Schouwburg allereerst zyne gnrdyntn ontfloot, dat nu byna een eeuw zyn ftand heeft gehouden, Jchoon het in dien tusfchentyd eenige honderdreizententooneelegevoerd en herhaald is; verfchynt nu voor het oog der Leezerenineens gedaante, overeenkomende met die , waarin hst zich zo voorliet 'oog als voor 't oor der Aanfchouwers vertoont, 't Is allen bekend , dat dit Jluk nu niet kan gefpeeld worden, zo gelyk de Dichter 't gefchreeven heeft. Sedertveele jaar en heeftmen er, onder't vertoonen, hier en daar vaarzen , en geheele brokken , uitgelaaten; en als 't op 't veranderen van een woord aankwam , zo 'deedt yder Speelcr zulks naar zyn eigen verkiezing : doelt de een met meer oordeel dan de ander. Om dan eenemaal alles, het welk noodzaakelyk diende veranderd te worden, op een vasten voet tc brengen,om te beletten, dat de Atmfchouwendt Leezer niet zie,het geen men hem niet wil laaten hooren;in 't kort, om overal het gefprokene enhet gedrukte te doen overeenkomen, zo heeft men goedgevonden, de meergemelde veranderingen in een' nieuwen druk aan allen gemeen te maaken; zynde deezen nieuwen druk niet aangeleid, om gevoegd te worden by de andere werken van Vondel,maar alleen om tc ftrekken ten dienjle des Schouwburgs,cn der geenen die denzelven bezoeken. Men zal hier ook de verdeeling der Bedryven anders e n. W7 Willem y a n E g m o n t. W y zynby 'tkloolter weer, daar Willebord invreê Met al de broeders woont, en Hort zyn avontbeê. 't Zal noodig zyn dat wy den hopliën openbaeren liet geen op handen is. Diederik van Maerlem. 't Is tydt, zy willen garen Wat heimlyk by ons broeit: verlos hen van de pyn, Wi l le m van Egmont. Manhaftc hopliên, hoort: wy hebben, onder fchyn Van onderling krakkeel, een' aanflagh voorgenomen, Om beter tot ons wit op eenen lprong te komen. Men heeft daer op het heir van daegh tc rugh gevoert: Maer dat en is het niet,waer op de veltheerloert,(pelcn. Noch 't geen men onder 't volk veel dagen hoorde momOns wit is dezen nacht den vyant t'overrompelen , Nu hy zich veiligh acht, en buiten kryghsgevaer. Voor't opgaen van den maen(het dunke niemant zwaer) Zal 't leger meefter zyn van poorten en van veile. Wat is 'er dan voor u een ryke buit ten befte! Hoe zultge weiden gaen op't flot, en in de ftadt! Zoo yemant ftreeft naer eer; ik toon hem 't rechte padt, De heirbaen van de deugt, om moedigh op te fteigeren. Zy offert ude prys, 't enzy't uw handen weigeren. Wie ruftigh is die fpreeke, en hou de wapens reè. Wie zich flauwhertigh vint, dat die te rugge treê. Ik heb my op dit ftuk met weinigen beraeden; En  16 GYSBRECHT van AEMSTEL, En't zeepaert,dat eerft lagh aen 't Y,met rys doen laden, Op dat 'er de ioldaet geruft in fchmïen moght. De Sparrewouwer reus, met yver aengezocht, Ging met de bioem des volx,en 't puikvan al de grooteu, Te nacht grootmoedig fcheep, op 't noemen van de loMyn Broeder Wouter zelf, Vianeu, mee de zorgh (ten: En hope van zyn huis; Abkou, en Ryzenborgh, . Put,Grobber,Kuilenburgh ,met Arkel,Borsflen,Vooren En 'sGraeven zoonenbeide:en 'tfchip,nadatwyhooren Uit onz' doortrapten fpie, is al in ftadt gehaelt, Door Voffemeers beleit: zoo 'dat'er niet en faelt Dan nu te nacht, zo ras zy poort en floten breeken, En Zwaenenburregh viert, te letten op dat teken, En voort met alle maght te volgen op het licht Des fchrikkelyken brants,van Vosmeers toorts gefticht. HoPLIEDE n. DeVeltheer gcefflechtslaft,aenons zal nietgebrecken. Willem van Egmont. Waer zal men beft een deel van't oorlogsvolk verfteeken? Diederik van Haerlem. 't Katuizcrs kloofter is ons 't reedft, het leght hier by. Willem van Egmont. Dat volk is liefft verfchoont, en van inlegring vry. Hoplieden. .'t Is voor een korte wyl. Wi llem va n Egmont. Een kloofter zo t'ontwyen ? Bi heb het lang verfchoont. Diederik van Haerlem Laet my daer meê betyen. Gy hopliên, voert terwyl den voortoght hervvaert aen , Wanneer gy komt,dan zal het kloofter open ftacn , Of't moft my aen de maght, dat zweer ik hun, ontbreeken, Wil-  TREURSPEL. t7 Willem van Egmont. Ik ga terwyl naer ftadt, om Vosmeer noch te fpreeken Die ter gezette tyt komt zwemmen door den boom. ' Verfteur de broeders niet, maer hou u wat in toom En roep niet luit,men moghtuw ftemte verre hooren. Diederik van Haerlem. Een krygsman laet zich van geen paepen ringelooren. TWEEDE TOONEEL. Poortier, Diederik van Haerlem, WlLLEBORD. "\\7" Poortier. W ie klopt 'er ? Diederik van Haerlem. Doe vryop, en vrees niet: 't isuwvrient. Poortier. 't Is avont, en een tyd dat ons geen vrientfchapdient, Kom morgen vroeg by daegh. Diederik van Haerlem. Wat zal ons hier gebeuren ? k Zeg anderwerf doe op. . Poortier. Men opent hier geen deuren Zoofpade: ga uw'gang: koom morgen tydig weêr. Diederik van Haerlem. Ikzegvoor'tleft, doe op, endoetgy't niet, ik zweer... P o o r t ie r. Wie zytge, die dus raeft, als wilt en uitgelaeten? Wy dochten langer niet om ruiters nog foldaeten. Heer maerfchalk, wel hoe dus? wat jaeghtu hier zoofpa? Men fioeg u 't heilig kruys, toen 't leger optrok, na. B -'k Ge-  18 GYSBRECHT van AEMSTEL. 'k Geloof niet dat gy ons al weder zoekt te quellen. En koomtge dus alleen? waer zyn uw rotgezellen ? Diederik van Haerlem. Ik koom alleen. Waer is uw meefter Willebord ? Poort ier. Ter kerke, daer hy vaft, en zyn gebeden ftort. Diederik van Haerlem. Ga roep hem, want ik moet dien goeden vader fpreken. Poortier. O hemel, fta ons by, dit is een mislyk teken. Ik heb gebelt. Hy komt. Diederik van Haerlem. Ga, roep den vader, flux. Poort ier. Soldaten brengen ons heel zelden veel gelux. Wy zienze noo van voor, en alderlicfit van achter. Diederik van Haerlem. Wie eenen hopman huilt,dieheeft een'trouwen wachter. Poortier. Wy hooren met verdriet het kraaien van dien haen. In oorlogh houden eerft abdy en klooster aen. Diederik van Haerlem. Gy zat hier in't beleg voor alle moetwil veiligh. Poortier. Wy weten 't Egmont dank,en houden hem voor heiligh, Daer is de vader zelf, zo bleek en afgevaft. WlLLEBORD. Heer maerfebalk, wel wat nu ? Died rik van Haerlem. Ik koom by u te gaft. WlLLEBORD. Gy zyt my weltekom, al komt gy ongebeden. 'kVer-  TREURSPEL. 19 *k Verwachte 111' avond niet, en luider naer dereden Dat gy dus fchichtigh keert: daer is wat meer aen vad. Diederik van Haerlem. 't Verzoek alleen op u, en dat door Egmonts lad. Of ik wat krygsvolk magh te nacht in 'tklooder leggen. Het is een krygsmans beê, gy mooghtze niet ontzeggen. WlLLEBORD. 'k Geloof gy deunt met my. Diederik van Haerlem. 't Is erreiid, en geenfpel, En Egmonts eigen lad: hy gafme dit bevel, WlLLEBORD. Hoe zal men dit verdaen ? heeft Egmont dat bevolen ? Hy dak noit klooderaen, noch zocht zich by de kolen Te warmen van dat vier. 't is enkel misverdant. Gy zyt my wellekom, myn heer; daer is myn hant. 'k Zal u en uwen doet gewilligh innelaeten, Maer 't klooller op te doen baldaedige foldaeten, Of ruitren, 'k ly het niet :'k vermag 't met geen gemoedt. Ja eer ik zulks gedooge, ik dort veel eer myn bloet. Wie't kloolter raekt,die raekt den appel van onze oogen. Heer overltc, geloof, 't is buiten ons vermogen. Diederik van Haerlem. 't Is om een uur of twee te doen, ten hoogden dry. Ik blyf u borgh, en hou uw kerk en kloofter vry Van overlad en fcha , en zal de boosheit ftraffen. WlLLEBORD. Metkryghsmalis borreghtoghtenheb ik niet te fchaffen. Alwacr 't de vehheer zelf, ik zey 't hem in 't gezicht: Dit is een overout en vordelyk gedicht, Vcrzorght in vrede en krygh met zegelen en brieven, Dat wie het quelt, gedenke een vord des tyx te grieven, Die zegt: hy raekt myn kroon die 't klooder yet misdoet. Sint Andfies is 't gewyt: het pad geen krygsmans veetr Ba 't  2o GYSBRECHT van AEMSTEL, 't Zy verr' dat Diedrik nu 's Katuizcrs vyant werde. Twee Alexanders zelfs, de vierde en ook de derde, Gelyk de tweede Urbaen, beveiligden dit flagh Van kerkdienft, daer men Bruin wel d'ecr van geven Ta op dat geen gerucht zou fleuren ons gemoeden,Cmagh, 'Magh niemant deze plaets, beneden honden roeden, Betimmeren, veel min bezwaaren met den lad Die de oorlogh naer zich fleipt, of eenigh oorlogsgaft. Wy ftaen op keizerlyke én pauzelyke wetten. Diederik van Haerlem. De wetten zwygen ftil voor wapens en trompetten. WlLLEBORD. Het zy daer meê zoo 't wil men opent nu geen poort, 't ls Kersmis, 't kloofter viert de vrolyke geboort; De hoogfte feeft van 'tjaer; dns laetditwerrekfteeken. Diederik van Haerlem. Katuizerbroêr, hier geit geen prevelen, noch preeken, Bewilligh myn verzoek, en fla myn bede toe, Of anders ly dat ik het ongeboden doe. De tyd verloopt, 't is fpa: daer komen mynfoldaeten. WlLLEBORD. 'k Getrooft my eer de doot , dan ik dit toe zal laetei'. Wat wilt gy 't helfche vier op uwe halzen laên ? Diederik van Haerlem. Voort mannen,vaert vry voort,en fteek het kloofter aen : 't Is.kout, zoo mogen wy ons by de kolen warmen. WlLLEBORD. Och maerfchalk, hou gemak: och wil u toch ontfarmen. Het is geen deugtfaem menfeh die brant in klooftera fticht. Al wat het kloofter heeft, huisvefting, vier en licht, En fpys, en drank, het is voor'tkryghsvolk al ten befte, Diederik van Haerlem. Nu mannen, trekt vry in: trekt voor,ik blyfdekfte. D E lv-    TREURSPEL. 21 DERDE TOONEEL. Vosmeer, Willem van Egmont. IVosmeer. k koom al heimelyk gezwommen door de grachten. Waer famriielt Egmont nu ? hy zou my hier verwachten, 't Is donker. Ik ben nat, en klippertant van kou. VVr [llem .van E g m o n t. Wel waer of Vosmeer blyft ? ons affcheit was, hy zou Voorzeker op dees uur alhier zich laten vinden. Vosmeer. Hier is de man al zelf, wie zich derf onderwinden Een' aenÜagh, vol gevaers, moet pasfen op zyn tyt. Willem van Egmont. Weeft welkoom, brave borft, nu blykt het, dat ge zyt Een krygsman, op wiens woort men wel een kerk magh bouwen. Hoe hebt gy 't met den heer van Aemftel al gebrouwen i Vosmeer. Zoo geeftigh , dat 'er niets aen dezen aenilagh faelt. De burgery heeft zelf het zeepaert ingehaelt. Met zangen en triomf, als die van Troje deden, (den Ik Huurde en hiel het roer: maer'toorloghsvolk, beneIn \ fchip, liep groot gevaer. de bodem llorpte 't nat, Duor 't itooten op een pael, waer door een yder zat ]n 't water tot de knie, en vreesde te verhakken. 1 let ongemak was groot, noch durfde niemant kikken: Doch 't lek geraekte dicht, en flopte wonderbaer Van zelf, toen broght de hoelt ons weder in gevaer; Vermits men't fchor geluit bcfchcidelyk kon hooren: Had niet de vreught verdooft desAmlteldammers ooren, Wy waeren van ons ftem en eigen keel verraen. Ik gaf my zeiven moedt, en hief eens rultigh aen B 3 Te  22 GYSBRECHT van AEMSTEL, Te zingen,dat het klonk,fchoon hert en nieren krompen. Dan trandelde ik van kou:dan viel ik eens aen 't pompen. Zoo raekten wy in Rad, daer, als een waterval, Al 't vollek 1'choot naer 't t'chip,van ftraet en burreghwal. De geeft van out en jong door een fcheen uitgefpannen ; Men broght het Vosmeer toe met kroezen en met kannen. Maer 't zagh 'er deerlyk uit, toen Gysbrecht liet gebiên, Men zou de naelte poort en 't flot van rys voorzien: Want door het lang belegh , en door de koude dagen Was al de torfverbrant. Ik holpze ruftigh draeghen, En fcheen de gaeuft van al, in't bangfte van dien noot: Want had het lang geduurt de zolder waer ontbloot, Waer onder'tkryghsvolk lagh gedoken in zyn laegen; Doch d'avont viel heel kort, en ik begon te klaegen, En hielme ganfch vermoeit, en riep van daegh genoegh Geflaeft; men valle aen 't werk,na 't hoogtyt ,'s morgens vroeg. Het wachthuis is verzien, het is nu tyt van vieren, Naerdien gyvan den fchrik der Hollantlche banieren Genadig zyt verloft, en ik 'er 't lyf af broght Men fchonkze vry gelagh, en gaftze geit. ik zocht, Geveinft, den arrebeit om "t hoogtyt uit te ftellen. De tyt gehengt nu niet u alles te vertellen: Hoe zorghlyk het in 't fchip en onder 't krygsvolk ftont, En elk verfcheelde, en wat eenyder raetzaemft vont; Hoe ikze menighmacl met dreigen holp aen 'tzwygen, En konze, om 't leven zelf, niet aen 't bedaeren krygen: Hoe Arkel, heel verkoudt, zyn eigen ponjaert bloot Gezet had op den ftrot, en troofte zich de doot, Om al zyn makkers niet door't hoeften te verklikken. Nu fchort 'er dat wy elk ons werrek voort befchikken Het zeepaert, zwanger van gewapende zal gaen In arbeit,envan vracht,voor't opgaen van demaen, Omtrent ter middernacht, verloflen, als de kerken (ken: Op't hoogtyt zyn gepropt van menfchen,die nietmerDan «al de laeg in twee gedeelt, eer 't ymant hoort, Ter-  TREURSPEL. 23 Terftont vermeefteren de Haerelemmer poort, En rammenze met kracht: en ik, om u te lichten Van verr', zal daedlyk brant in 't holle zeepaert ftichten, Dat midden in de ftadt by d' andrefchepen leit. Willem van Egmont. De maerfchalk wacht op u in 't kloofter, al bereit Terftont met duizend man de muuren in te trekken, En 't leger lcght niet verre: ik ga het hun ontdekken. Vosme er. En ik al weêr naer ftadt. nu velthecr, pas op 't ftuk. Willem van Egmont. Ik wenfch dat u en my dees aenflag wel geluk. Einde van liet Tweede Bedryf. B 4 DER-  24 GYSBRECHT van AEMSTEL, DERDE BEDRYF. EERSTE TOONEEL. Badeloch, Gysbrecht van Aemstel, Heer Peter,Bontgenoten, Arent van Aemstel. 1Badeloch. k trok noch pas myn belle en hooghtyts kleêren aen, Om in de kerk, met al de ftadt, ter leeft te gaen, Of raekte in eenen ftoel aen 't (luimeren en droomen, En ben benaeuwt en bang uit mynen ilaep gekomen ; Gelyk de dauw getuight, die op myn kaeken leit. Gysbrecht van Aemstel. Myn halve ziel,wat 's dit?hoe zietgczoobefchreit? Wat nevel van verdriet bezwalkt uw blinkende oogen, En heeft den hemel van uw aenfchyn dus betogen? Nu zyt geruft, en zegt, wat is het dat u fmart? Badeloch. My leght, helaes! my legt een zwaerigheit op't hart. Ik heb in mynen ilaep yet fchrikkelyx vernomen. Een droom bezwaert myn hart: gezichten doenme fchroomen. Gysbrecht van Aemstel. De droomen zyn bedroch: gy vreeft uit misverftant. Badeloch. Nicht Machtelt, dochtme , (tont voor myne ledekant Bedrukt,en in dien fchyn,waer in zy by haer leven My dik haer hartewee te kennen plach te geven, Toenze in haer traenen fmolt, en, van gedult berooft, Dehandendeerlykwrong,hethairtrok uitheur hooft, De blanke borftenkrabde,en fcheurde't kleet aen flarden, Enzaghbegruift vanftof ,zoodatik'tnaeu kon harden, Nocb  TREURSPEL. 25 Noch hooren al'tgekerm, en Jammerlyk misbaer, Noch'tfchelden op den graef, voor fchelm,geweldenaer, Verkragter van een vrouw, zoo kuifch, zoo welgeboren. Helaes! zy quam my niet in die geftalt te vooren, Gelyk haer zuivre ziel, van droef heit afgepynt, In'tleven, nu om hoogh voord'engelen vcrfchynt, Met eenen pallemtak in haer fneeuwwitte handen, En in het fneeuvvit kleet, en oogen, die nu branden In't hemclfch paradys, als Harren aen de lucht. Ik fprakze al fchreiende aen, na eenen diepen zucht: O adelyke lpruit van't hooge huis te Woerden, Om welker ongelyk de helden oorlogh voerden; Dat oorlogh, 't welk,na dat gy in den hemel trokt, Zoo onvcrzoenelyk tot noch toe fmookt, en wrokt, Wat oirzaek dryftuhier op ongcrufte paden? Of komtge om onzent wil, met zwarigheit beladen, Om d'uwen by te ftaen, in 't kommcrlyk belegh ? Nicht Machtclt, 't is vergeefs: de vyanden zyn Wegh. Wat treurtge ? wy zyn vry vanlaegen, van befpringen: Dus help ons nu om hoogh met vreught triomfe zingen Omring uw hooft met licht, in fteó van lauwerkrans, En ley der englen rey met vrolykheit ten dans. (deren Zy fchudde 't hooft, en fcheen van gramfchap te veranIn 't aengezicht, en flocg de handen van elkandèren En Reende, en zuchte zwaer, en borft in 't endt dus uit, Maar met een heefche keel en dof en fchor geluk:. Onnoofle, zytge nu van vyanden ontflagen?' En flaeptge zoo geruft?en vreeftge niemants lagen? Daer gy, om mynent wil, op 't allerniterft zyt, En naeft aen uwen val? op op, het is geen tyt Van Raepen: het is tyd naer andere geweften Te vlieden van dit huis. de vyant heeft de veften. De zeeftadt ftaet in brant: het is met haer gedaen: Oom Gysbrecht heeft vergeefs zyn burgers voorgeftaen. Geen tegenworftelen noch ftrydeu magh ti baeten. De heilgen hebben kerk en oiïters lang verlaten. B 5 Op  26 GYSBRECHT van AEMSTEL, Op op, berg Gozewyn, voor al myn eenigh pand, Klaeris, myn eigen hart, eer 't heilig kloofter brand, F er eenigh booswicht haer mishandele en misbrmke Naer zyn' vervloekte luft, en zy haer oogen lmke. Al zvn de ftraeten dicht bezet, en naeu bewaert, 'kZalGysbrecht,ongequetft van fpiets of eenigh zwacrt, F n zonder eene nop van 't kleed door 'c vier te zengen, Geleiden, en gezont op dezen drempel brengen. Verlaat dan flux dit flot: fteek af, op ons gena, En scef u zeewaert in. voort,voort, eer tworttelpa. Al d'englen zullen u voor normen en voor ftranden Behoeden, dat de vloot behouden magh belanden. Gedenk eens welk een fchrik myn flaeprigh hart beving. Mvn hair dat rees te bergh, en aen een yder hmg F en droppel nats: bet zweet begoft myuitte breeken. Mvn lyf wert kil, als ys: ik wou, en kost niet fpreeken, Fn fchoot uit mynen droom, al beevende enbevreeft; Greep toe, en zocht vergeefs t'omhelzenhaeren geeft, Die door myn armen droop,en weghftoof uit myn oogen, En lietme heel verbaaft, en van het fpook bedrogen. Dit is het datme fleurt, en in de zinnen fpeclt. Gysbrecht van Aemstel. 't Is louter ydelheit, die zich het brein verheelt. Badeloch. Och of het ydel waer! ik heb myn uur verflaepen, Om naer de kerk te gaen. "t is fpade. Heer Peter. Wapen, wapen. Badeloch. Bescherm ons hemel, ach! behoe ons voor gevaer. 'k Hoor onraet. och ik zorgh myn droom is al te waer. Gysbrecht van Aemstel. Heer Peter, wel hoe dus ? wat port u zoo te roepen ? Wat jaeght u hier by nacht? Heer  TREURSPEL. 27 Heer Peter. 'k Ben bly, dat ik de troepen Des vyands ben ontvloön, ter doot toe afgemat. Gysbrecht van Aemstel. Wat vyandt ? hoe! gy raeft. Heer Peter. De vyant is in ftadt. Het is met Amflerdam en met zyn hooge wallen Gedaen: zy is de wraek in 'tend te buit gevallen. De gruwelyke Reus heeft eene poort vermant. Het zeepaert loft zyn vracht,en Vosmeer lticht den brant, In 't barnen van 't gevecht, met fchimpen en braveeren. De wachters vechten flaeu, en zien hen niet te keeren. Het leger trekt valt in met duizenden, een maghtZoo groot als VVaterlant noch oit te velde bracht, En Kennemer, en Vries, en Zeeu en Hollant t'faemen, Met allen, die, op ons gebeeten, herwaert quamen. De kersnacht heeft gedienttotditverraeders werk, Beftaen voor manefchyn, toen 't vollek in de kerk Met oftren bezigh was, en zingen in de kooren;(ren, Terwyl de Stadt, vol vreught, 'fcheen als op nieu herboWy weder uit den muil der bleeke doot verloft. Vergeefs heeft dit belegh u zoo veel zweet gekoft, En bloet en arrebeit, nu alles loopt verlooren. Gysbrecht van Aemstel. Ik zal terftont om hoogh gaen zien van Schreiers toren. Gy dienaers, brengt hier flux myn wapens by der hant, Badeloch. Hclaes! wat gaet my aen, in dezen droeven ftnnt! Is dat triomf? heet dat zyn vyanden verjaegen? Nu kent men Haerlem eerlt: nu blyken Egmonts laegen. Nu lachenze om myn ftadt, zoo Jang van hunbenyt. Myn goede vrome man gaet quynen, en verbyt Zyn lect des daeghs, en brengt de nachten door met waeken. Ik  GYSBRECHT van AEMSTEL. Ik vind hem menigmaal met traenen op de kaeken : En vraegh ik wat hem deert: hy zucht,cn antwoort niet» En kropt zyn hartcwee, verdubbelt myn verdriet. Hoe veel gelukkiger zyn arme en flechte dorpen, En hutten raegh gebouwt, min dormen onderworpen Dan eenigh heerenhuis, dat door't geboomte (leekt, En daer het bulderen des wints zyn kracht opbreekt! Weet hier van eenigh men(ch,ik weet'er van te ipreeken. Als ik den gantfehen tyt myns levens overreken, Van myno bruiloft af, van dat ik zat verlooft, Wat ftormen waeiden my niet federt over't hooft? Wat toren is zo hoogh , van waer myn oogh de baren, De zee kan overzien van al myn wedervaeren? En wie ziet noch een endt van dien begonnen ftryt? lliermeê raak ik myn'man,myn'troo(l,myn' toevlught, Heer Peter. (quyt. Gedult,mevrouw,gedult;zoo proeft men d'uitverkoren. Gysbrecht van Aemstel. Ik kan befcheidelyk en klaer't geklikklak hooren En't rammelen van 't ftael; 't geluk koomt dichter by. De fcheepen branden al, en fchitteren in 't Y, En in de Diemermeer en alle burregwallen. Ik zagh het groot gebou, Jan Witten gevels, vallen: Het naefte huis daer aen ftaet rede in lichten brant. De klokken kleppen vaft. de heele waterkant IV; al in rep en roer. het bloedigh zwaert gaet weien. Men fteekt 'er de trompet: men hoort de menfehen fchreien. Brengt hier myn harrenas; voort dienaars,fchaft geweer. Al wie in 't harnas derft, die derft met krygsmans eer. Waer vrienden in den noot ? waer zyn ons Boutgenoten? Heer Peter. Voor 't huis vergaderen de treflykden, de grooten; Heer Heemskerk, die vol viers om uwe zuderquam, Oudshoren, en Polaen, hoe grys hy is en drain.  TREURSPEL. 20 Hoer Zwieten, Teilingen,en Waermont,en uw broeder, En Kuik, en Rraienhorft. geen leeuwen zyn verwoeder, Om aen te gaen op roof. Gysbrecht van Aemstel. Men roep hen voor den dagh. Bontgenoten. .vlyn heer, 't is vechtens tyt, zoo vechten helpen magh. , Wy zyn getrooft met u te leven en te nerven. Gysbrecht van A.emstel. Gy zult in eeuwigheid om hoogh uw' loon verwerven, Voor dezen trouwen dienft, in mynen leften noot. Gy ziet hier anders niet voor oogen dan de doot: Doch zooge zyt gezint den vyant te verletten, Zoo veel ons inooglyk zy, en 't leven op te zetten By ftad en burgery, zoo volgtme: dat 's u voor. Bontgenoten. Wy volgen algelyk, en houden 't zelve fpoor. Badeloch. Befchermt myn' lieven man, dat bid ik, vroome heeren. Arent van Aemstel. Mevrouw ,betrouwme vry ,'k zal zonder hem niet keeren. TWEEDE TOONEEL. Rey van Klaerissen, zingende. O Kersnacht, fchoonder dan de dagen, Hoe kan Herocles 't licht verdragen üat in uw duifternifle blinkt, En wort geviert en aengebeden. Zyn hoogmoede luiftert naer gean reden, Hoe fchel die in zyne ooren klinkt. Hy  30 GYSBRECHT van AEMSTEL, Hy pooght onnoofkn te vernielen, Door 't moorden van onnoofle zielen, En wekt een ftadt, en lantgefchrey * In Bethlehem, en op den akker, En maekc den geeft van Rachel wakker, Die waeren gaet door beemt en wey: Dan naer het weften, dan naer 't ooften, Wie zal die droeve moeder trooften, Nu zy haer lieve kinders derft ? Nu zy hen ziet in 't bloet verfmooren, Verg ien , die naulyx zyn geboren, En zo veel zwaerden root geverft ? Zy ziet de mellek op de tippen Van die beftorve en bléeke lippen, Gerukt noch versch van moeders börft. Zy ziet de teêre traentjes hangen, Als dau, aen druppels op de wangen : Zy ztetze vuil van bloet beinorft. De winkbraeu dekt nu met zyn booghjes Gelökene en geen lachende ooghjes, Die ftraelden tot in 's moeders hart, Als ftarren die met haer gewemel Het aenfchyn fchiepen tot een' hemel, Eer 't met een mift betrokken wert. Wie kan d'elende en jammer noemen, En tellen zo veel jonge bloemen, Die vroegh verwelkten, eerze noch Haer fritTe bladeren ontloken, En liefFelyk voor yder roken, En 's morgens dronken 't eerfte zoch ? Zoo velt de zicht de korenairen. Zoo fchud een buy de groene blaeren, Wanneer het ftormt in 't wilde wout. Wat kan de blinde ftaetzucht brouwen, Wanneerze raeft uit misvertrouwen! Wat luit zo fchendigh dat haer rouwt! Be- 1 i  TREURSPEL. 3£ Bedrukte Rachel, ftaek dit vvaeren : Uw kindeis fterven martelaeren, En eerftelingen van het zaet, Dat uit uw bloet begint te groeijen, En heerelyk voortaen zal blueijen, En door geen tieranny vergnet. DERDE TOONEEL. Gozewyn van Aemstel, Klaeris van Velzen, Rey van Klaerissen. HGozEwyn van Aemstel. et loopt met Amfterdam, gelyk gy hoort, ten ende. En wy verwachten deel aen d'algemeene elende, 't En zy dat elk van ons zich daetelyk verzie. Voor my,'k ben out en traegh;my voeght niet dat ik vlie; Zoo veele moeiten is dit leven my niet waerdigh. Belieft het hem, hy koom': zyn dienaar ltaet al vaerdigh: Hy hael my in zyn' troon en aengenaeme ruit. Maer gy, myn dochter, wie het leven beter luft, En in het bloeienft zyt van uwe jonge jaeren, Zet gy 't op vluchten aan, of u 't geluk wou fpaeren, En helpen in den noot. Klaeriffe, reine maeght, Die t'onrecht noch den haet van vader Velzen draeght, Begeef u op de vlught: al d'artderen zullen volgen. De vyant, blint van wraek, is bitter, en verbolgen, En allermeelt op u. ó moeder! vlught voorheen. Ik help u in dien noot met traenen, en gebeên, En volge u met myn hart, daer my geen voeten brengen. Ga hene, Maghtels kint, of 't noodlot wougehengen Dat gy geborgen vvert: 'k ben meelt met u begaen. Klaeris van Vèlzen. Och, vader Gozewyn 1 waer zietge my voor aen ? Zoo ik u dus begaf, hoe zou dat my betaemen; Gy zyt myn maegfchap toch, naer vleefeh en geeft te zaemen. Zou  32 GYSBRECHT van AEMSTEL, Zou ik u hier alleen veriaeten tot een' roof, Die my een vader ftrekte, en 't onvervalfcht geloof ln 't herte prcnte , vroegh van kintsbcen af hcrbaerde, Den geeft verfterkte, en 't lyf in 'reinighcit bewaerde ? 'k Verlact u nimmermeer. Rey van Klaerissen. Dit outer is ons wyk. Gozewyn. Q edele maeghdeke, hoe zyt ge zo gelyk Van' acrt .die Klaeré zelf, naer wie gy heet KlaeriiTe? Waer'vinde ik ondcrfchéit in dees gelykeniffe V' Toen 't Sarazynfche heir vermeefterde al de ftad, Daer Suite Klaere was, hoe droeghze zicli ? zy tradt Grootmoedig in de poort van 't kloofter daerze woonde; En zagh den vyant wegh, zoo ras hy zich vertoonde. Haer moedt, haer fterk geloof, en yverig gebedt Verftrekte haer een zwaert, en harnas, en heimet. Gy mooght dan, nu gy hebt die zelleve gedachten, Met my, voor dit altaer, de vyanden verwachten. Maer trekme (dat myn doot zy verr' van fchande en Eerft aen dit ftramme lyf myn ftaetigfte geivaet, (fmaet) Gelyk eenBiffchop voeght,eerkrygsliönonsverraffen. Zet my den myter o,p: hy zal niet qualyk paffen Op deze greize kruin, breng hier den gouden ringk, En fteek aen deze hant, die beeft, den vingerlink, Daer ik de bruit van 't Sticht, de Roomfche kerk, meê troude. Geef my de herdersftaf, tot fteunfel van myne oude, Daer 'ik myn kudde meê gehoedt heb, en geweit; Tv Heb noit de tekens van het Bisdom afgeleit Met wil, maer door bedwangk; al leef ik als gebannen j Al "ruimde ik Henrik plaets, en Willem en twee Jannen. En 't waer een klein verlies, al had men my verkort In naem en eer, was Hechts geen dierbaer bloet geftort, En zoo veel zaets vertreên van menfche- en paerdevoeten. Moft    TREURSPEL. 33 Moft niet 't onfchuldigh volk de fchult der heeren boeten? Nu kinders, zet u hier,verheft voor 't left uw ftem, En zingt benevens my, den lof van Bethlehem. Zang van Klaeriffen. VIERDE TOONEEL. Gozewyn van Aemstel, Klaeris van Velzen, Rey van Klaerissen, Gysbrecht van Aemstel. DGysbrecht van Aemstel. at u de hemel fpaere ! is 't hier noch tyt van zingen! De vyant zakt valt neer, om 't kloofter te befpringen. Oom Gozewyn, kom hier: gy zytftokout en traegh; Gedoogh dat ik u op myn beide lchouders draegh. Klaerifle nicht, gy zult my volgen met dees reien, Waer 't lot, of 't goet geluk ons allen wil geleien. Nu vader, volgh' myn' raet. de vyant woedt en raeft. Wie 't leven bergen wil, die bergh het in der haeft. Gozewyn. Gemak, myn trouwe neef, gymooght dees moeite derven Rey van Klaerissen. Wy zyn al eensgezint, en wel gctrooft te derven. Gysbrecht van Aemstel. Hoe nu? heb ik my dan, door water en door vier, Dooripietsen zvvaertgeredt, enmenigh blank rappier, Dat ik den Biflchop noch voor 't outer zou zien flachten, En in het lacuwe bloet de nonnekens verkrachten? Dat werde nimmer waer. 6 deugdelyk gedacht! Nicht Machtels geeft verfcheen myn lietïle dezen nacht: Een llem belafte my haer kint en oom te bergen. Haer fchimme waert om u, en moet ik 't u noch vergen ? En maéktge zelf uw ziel noch fchuldigh aen dien moort? De krvgslicn zyn niet ven-' van deze kloofterpoort, C Die  34 GYSBRECHT van AEMSTEL, Die leght met eenen flagh ter aerde neergeworpen : En dees gewyde vloer zal'tkuifche bloet haeft florpen. Het krygsvolk nadert vaft, ik hoor Het aen't gedruis: Laet ik niet zonder u weerkeeren op het huis. Vergunme dezen trooft, in zoo veel zwaerigheden, Dat ik uw leven berge, ó vader! dat ik heden Onfchuldigh blyven magh aen uwer aller bloet. Dit eenige is myn wenfeh: en kan ik uw gemoedt Doorfmeeken, noch gebeên, noch bittre traene buigen, Zoo neem ik u, en al dees nonnen, tot getuigen, Dat geenerley gevaer, noch zelf de felle doot, My hinderden uw lyf te bergen in den noot. Gozewyn. Gy hebt u in uw' plicht, myn waerde neef, gequeten. Wy zullen ook,noch hier,noch namaels,nooit vergeeten Van uw opregte trou die allerlefte blyk. Wy bidden u, fta op: gy doet ons ongelyk, Dat gy ter aerde knielt voor fterflelyke menfehen. Hoe zou ik fchooner doot na't lange leven wenfehen, Dan hier voor martelaer, op deze heiige fteê , Te offeren myn bloet in 't vicrigft van myn be6, Op 't allerhoogfte feeft van de geboorteniffe! Waer of de doot vertoeft? ik heb een rein gewiffe, En hackte lang te gaen naer aller zielen bedt; Al federt dat ik uit myn' zetel wert gezet, Toen Uitrecht, dat den vorft, gelyk zyn' vader eerde: Doorftaetzucht opgeruit, my wars den nek toekeerde: Van die tyt was ik al dit laftigh leven moe. Gysbrecht van Aemstel Daer is de vyant zelf. ik vliegh naer boven toe, En zal, zoo lang ik magh, de kloofterpoort befchutten. Of myne hulp noch koft uw leven onderftutten. Einde van het Derde Bedryf. VIER-  TREURSPEL. 35 VIERDE BEDRYF. EERSTE TOONEEL. Badeloch, Arent van Aemstel. TT Badeloch. i I eerbroeder, wel, wat 's dit ? hoe! keertge dus alleen! Hjlaes! waer blylt myn heer? is hy gebleven? Arent van Aemstel. Neen. Badeloch. Wat tyding brengtge dan ? zegh op, is hy gebleven ? Arent van Aemstel. Ik liet hem voor 't ftadhuis gezont en noch in 't leven. Badeloch. (hooft. Helaes ! waar magh hy zyn, myn trooft, myn hoop, myn En keertgc zonder hem ? dit hadge niet belooft. Arent van Aemstel. Vcrfla u niet, maer toef. gy zult hem haeft aenfchouvvcn. Badeloch. Dat toeven valtme bang. och! was hy flechts behouwen In 't onweer, dat den ftaat in zee dryft zonder roer. Ik bid, verhaelme toch al wat u wedervoer. Arent van Aemstel. (wen? Gy eifcht een' z waren eifch. wie zou daer niet voor gruHet zal ons hartewce en droefheit Hechts vernuwen; Wie hoort dit treurfpel aen, die niet zyn traenen laet ? Al ftont hier Grobber zelf, en 't heiloos baftertzaet, Het waer onmogelyk dat hy dit horen konde. Het is een nieuwe flagh in myne verfche wonde. Ook fteekenwe alle bey noch midden in den druks En wachten op den flag van 't ukerfte ongeluk, Ca " Ten  35 GYSBRECHT van AEMSTEL, Ten zy een fterker band den vyant wil bepaelcn. Doch nu gy 'tzoo begeert, hoor toe, ik zal tyerhaelen. Wy quamen niet zoohaeft omtrent den Middeldam, Daer wat vergacring was van burgren, men vernam , Hoe 't ingetrokken heir de nieuwe zyde aireede Vermeeftert had, het volk onnutten Weêrftant dede;_ Diens Gysbrecht liet gebiên, men zou in vaerdigheit De bruggen, daer de ftadt zich recht in 't midden fcheit, Verbranden, en vooral den Middeldam bezetten; Om's vyants overkomst, waer't mooglyk, te beletten, En dat men d'oude zy moght vryen voor gevaer, Schoon of het krygsvolk van de nieuwe meefterwaer, Hy zellef was de voorfte, om ellek moedt te geven, En ging daer op met ons naer merkt en raethuis ftreven, En broght met al zyn maght de burgers op de been, Die rukten hier en daer van allefins by een. Men fpande ketenen, voor't haeftige verralfen. Men ftopt den toegang dicht met zakken,kiften , kanen, En alles wat men rcedft kon vinden by der hant. Toen vlogen wy met hem te zaemen naer den brant, Om, waer het mogclyk, daer order op te ftellen: Maar laes! het was te fpa. wat mont kan u vertellen Den zuuren arrebeit van dezen naeren nacht, En met hoe groot een'moort die overwort gebraght? Men zagh de doón geflxoit langs burregwal, en ftraeten, Geen'kruiswegh, die niet dichtbezet was van foldaten. Men ziet'er allefins verbaeftheit, en men hoort Zich mengen onder een bloetftorting, brant en moort. De groote aeloude ftadt, vermaert in oorelogen, Zoo fcheepryk, en voor wie zich zee en ftroomen bogen, De vreemde en nagebuur en ryken tot ontzagh, Gaet plotfelyk te grond , en zinkt met eenen ilagh. Wy worden niet te min door wanhoop aengedreven, Dat menig graefsgezinde en Kenner koft zyn leven: En 'tAmfterlantfche bloet en fneuvelt niet alleen. De lyken groeien aen, en leggen onder een, Het  TREURSPEL. rj Het aenzicht naer de ftraetgekeert,ofophun ruggen. De kennis van den wegh, van ftegen, ftraeten, bruggen, En ftadts gelegentheit, by 't fchynen van de macn, Quam dapper ons tc baet, en hiel de drommen itacn Der vyanden, die liet zetten op ccn loopen. Dan ging'er eens een deur, en dan een venftcr open. Wy groeien in getal en moedt, en rukten voort, Of't mooglyk had geweest de Haerelemmer poort, Die overweldight was, met dooden te verkroppen; En weêr met kracht, al wat in ftcê was, uit te kloppen! Maer kwaemen veel te fpa. de nau ontflipte wacht Vcrhaelde ons, hoe alree de voortoght met de kracht Der ruitren binnen was: wie zou daer tegens mogen? En fchoon men hier en daer eenbrugh had opgetoogen, Men rechten weinig uit. de brant nam immer toe. d'Onftcltheit was te groot, menwift niet waer, ofhoc. Myn broér, prooft Willem,qunm geladen onder d'armen Met overfchot van 't kruis: helpt, riep hy,helpt befcherOns hooftkerk,ryk gebout ter eere van Katryn, (men En van Marye zelf. ö burgers, berght Krillyn, Heer Gysbrechts zu(lertoch;ennaulyxkofthyfpreeker, Ik hebze in 't vrouwekoor al bevende verfteeken, En raekte naulyx uit. de lantreus is 'er veur. Men hoort zyn item, hy loopt met hoornen op de deur. Gaet baten: u,om de kerk op't hoogefcefttc ontzetten. Wy Ichieten derwaert aen, om 't onheil tc beletten, Alstygers', die, by nacht van honger uitgejaeght, Gebeten zyn op roof, wyvliegcn onverfaeght (gen : Door vieren zwaerdenheen, noch vreezen 'tlyftewacMaer vinden voor ons komftde kerkdeur opgeflaegen , En hooren eenen galm , die uitberft over ftraet, En over al de ftadt, en hem voor't voorhooft flaet, In zynen hoogen troon, als eer de kerk der Joden. d'Altaeren en het koor zyn opgehoopt met dooden. Wat bleef'er ongefchent! watkreegh 'er niet een'krak ! 't Gevluchte vollek zit op trans, gewelf, en dak , Rn biet noch tegenweer, en quetft ons zelf met fteeneu Eu  3» GYSBRECHT van,AEMSTEL, En hout uit misvcrftant. men hoort de vrouwen weenen, En kinders, die vol fchrik krioelen hier en daer, De binnetranflcn langs. De kaerflen op 't altaer Zyn zommigen gebluicht, en zommigen die blaeken. De kerrekfchenners woên, en pallen wat te raekcn , En vechcen om den buit, en plondren 't al: ook zelf Het Marianum, dat de pronk hing acn't gewelf, Word afgerukt, men zet in't glibbrigh bloed zyn Rappen, Men torft 'er kelken uit, kafluiffèlen, en kappen, Die Ryf Raen van geReente, en parlen en root gout, Om 't heerelykR, als't plagh, wanneer men hoogtyt houdt, En koor en outerkleên, de Kersnacht lagh in Rukken. Badeloch. (ken! Hoe ging 't u met KriRyn ? hoe moR dit Gysbrecht druk- Arent van Aemstel. En myn;bedenk dat eens. hoe Raet my't fchoufpel voor! Men fleipteze by't hair uit ons lievrouvve koor, Om d'armen dun en teer met koorden Ryf gebonden. Hoe diep ging dit in 't hart,die naer haer huwlyk Ronden. DochHeemskcrk meeR,die dol dit langer niet verdroegh Toen zy naer 's hemels troon haer blaekende ooien iloegh. Wy floten ons wel dicht, en volghdcn hem al t'famcn Enruktenzeuit de maght des kuevlers. daer op quaemen De Gelderfchen, de Zeen, de Vries en Kennemacr Van allezins te hoop, vol fpyts, op't groot misbaer En om d ontrukte maeght. men zagh 'er 's graeven zoo' nen' (nen: Men zagh 'erd'Egmonts zelfs cnDiedrik mee zichtooOm 't moedigftc in dien flrydt, met Grobber, hclfch van De winden buldren zoo , eer't byflerweêrbedaert(acrt. Des wmters , tegen een, en weeten van geen flrykcn En zetten in gevaer de dammen en de dyken, Door'tperflen van den vloet. de vyant wert te flerk, En  • T R EUR S • P E L. 39 En groeide, en dcc met kracht ons deinzen uit de kerk, En vvyken naer den Dam, om verfch tezyn gelieven. Neef i [eemskerk had by 't kooralrcê den geeftgegeven; Die ridderjyke helt en cere van zyn' (tarn. Polaenen viel'er by, die hem te hulpe quam, Eu niemantweek in moedt noch billykheid van oordcel, EnKuik,h'em zeer gelyk,hier had de deught geen voordeel. IIetï leilighdom van 't kruis dcnProoft dcc weiuigh nuts. Geen ftool befchutte hem, noch geen vierkante muts; Geen onverfaegtheit kon denvroomen priefterhelpen, Toen wy, ó Willembroèr, uw bloet niet mogte Helpen; Daer gy te fneuv'len quaemt, regt over't hoog altaer. Badeloch. Wat hoor ik hier al leeds! hoe voel ik my zoo naer! Verhael my evenwel al d'overige elende. ('tende. 't Begin vernoeghtme niet, 'k verlang met fchrik naer Hoe kolt myn droeve man zoo fcheiden van zyn bloet? Arent van Aemstel. In zoo veel rampen hiel hy al den zeiven moedt, En yverde om den Dam te houden onbezweeken, Waer langhs den Vyant zochtgeweldighintebreeken : Gelyk een waterftroom gevvelt baert op een Huis, En elx gehoor verdooft met yflelyk gedruifch. De deuren kanten zich gevveldigh tegen't wringen !)es fpringvloets,voor een wysLtöt dat zy open fpringen, geven 't water ruimt, den fpringvloet vryen toom; Die wint dan velt, en rukt de wortels met den boom, En huis en hof om v.eer, en zet de laege landen in eene baere zee, met groene en nieuwe itranden. Dus ging 't, na dat men wel een heel uur lang den Dam .Vcrdadight had, zoo dra de burgery de vlam Ten daeke van de kerk ten hemel uitgellaegen, En 't hcerelyk gebouw zagh branden lichter laegen , En hoorde 't moortgefchrei desvolx, dat out en jong Van boven, om het vier te ontgaen, te berfte fprons, C 4 Of  40 GYSBRECHT van AEMSTEL. Of in de fpietfen viel ter aerde. dit gezichte Benam hun al den moedt. De helfche Grobber ftichte Met een gewyde toorts den brandt in 't heilig dak. Is 't mogelyk , dat hem de moort niet eer en flak! Toen was het, elk voor zich, een yder bergh zyn leven, Myn broeder riep , ik zou my flux op 't flot begeven, En zyne gemaelin en kinders gade flaen. Hy zelf week op't ftadthuis , en bleef de lefte flaen. Ik wert op wegh verlet, en koom den burgh bewaeren En hoop, het goed geluk zal myn heer broeder fpaeren, Badeloch. Een hoopelooze hoop. och Gysbrecht, waerde heer, lk reken u al doot, en zie u nimmer weer! TWEEDE TOONEEL. Rey van Amsterdamsche Maeghden, Badeloch. Reyvan Amsterdamsche Maeghden "V^aer wert oprechter trou •Dan tuflehen man en vrou Ter werelt oit gevonden? Twee zielen, gloénde aen een gefmeet, Of vaft gefchakelt en verbonden In lief en leedt. De band, die 't harte bint Der moeder aen het kint, * Gebaert met wee en fmarte, Aen haere borft met melk gevoedt, Zoo lang gedraegen onder 't harte, Verbint het bloet. Noch fterker bint de bant Van 't paer, door hant aen hant Verknocht, om niet te fcheiden , Na  TREURSPEL. 41 Na datze jaeren lang gepaeit Een kuifch en vreedzaem leven leiden, Gelyk van acrt. Daer zoo de liefde viel, Smolt liefde ziel met ziel, En hart met hart te gader. Die liefde is fterker dan de doot. Geen liefde quam 't volmaekte oit nader, Noch is zoo groot. Geen water blufcht dit vuur. Het edellt dat natuur Ter werelt heeft ontfteeken, Dit is het krachtigfte ciment, Dat harten bint, als muuren breeken Tot puin in 't endt. Door deze liefde treurt De tortelduif, gefcheurt Van haer beminde tortel; Zy jammert op de dorre rank Van eenen boom, verdrooght van wortel, Haer leven langk. Zoo treurt nu Aemftels vrouw, En fmilt, als fneeuw, van rou Tot water en tot traenen. Zy rekent Gysbrecht nu al doot, Die om zyn ftadt en onderdacnen Zich geeft te bloot. O hemel! licht haar kruis, Dat zy den helt op 't huis, Met blydfchap mag ontfangen, Die tuffchen hoop en vreeze dryft, En zucht, en uitziet met verlangen Waer Aemftel blyft. Badeloch. Myn dunkt ik hoor gerucht: daer roept een aan de pooit. O vreugt! het is myn heer: ik heb zyn Item gehooit. C 5 DER-  42 GYSBRECHT van AEMSTEL, DERDE TOONEEL. Gysbrecht van Aemstel,Badeloc ii. ~h Jiï Gysbrecht van Aemstel. lVlYn lief, hoe hebtge dus uw oogen uitgekreetcn ? Badeloch. Nu gy behouden zyt is al myn leet vergeeten, (fchat: Myn trouwe bruidegom, myn hooft, myn trooft, myn Nu gy behouden zyt wat geef ik om de ftadt, Om al het wereltfch goedt! hoe zytge hier gekomen ? Gysbrecht van Aemstel. Na dat de vyant nu den Dam had ingenomen, Nam ik en 't overfchot naer 't raethuis toe de wyk, En hiel hem ftaen met kracht, als water voor den dyk, Daer 't lantvolk opgeklept zich zoekt by nacht te redden , En brengt vaft zoden aen; en fteenen, paelen, bedden, En bulfters, en al wat den zecdyk Hutten kan, Waer die is doorgeweekt; en zweet met alle man. Dat lpcet den grooten reus,die liet zich vreeslyk hooren; En ftak met hals en hooft, gelyk een fteile toren En fpitfe, boven't volk en alle hoofden uit, En fcheen een olyfant, die omfnoft met zyn' fnuit. Zyn fpietfe was een maft in zyne grove vingeren. Ik zagh hem man op man, gelyk konynen füngeren Wel driemaal om zyn hooft, gevat by 't eene been, En kneuzen dan het hooft op Hoepen of op fteen. ïly kan met zynen pols een burgwal over fpringen, Hy proeft op grendelen de deugt der ftaele klingen, Houwt fel met eenen {lag door yzer en door ftael, En proeft zyn bekkeneel op poorten van metael.(kudde. Hy fcheen een Polyfeem, het krygsvolk fcheen zyn De toren van 't ftadhuis beweeghde zich en fchudde, Zo dik hy op een poft, of op den gevel ftiet. Hy vreesde Herkies knods nocli Samfons vuiftenniet. J De  T R E U R S P E L. 43 De Kenners volgen hem, en Noorderlantlchc knechten; Men voert den'tlormhok aen: men gaet de ladders rechEn klimt, met d'ecne ham ten gevel uitgeftrekt, (ten, In d'ander met den fchilt, die hals en hooft bedekt Voor eepe hagelbuy van fteenen, hout en bylen. Ons jeught,daer tegens aen,die wentelt heelëftylen, En eike balleken, en uitgeleezen hout, En Wat 'er is van outs tot pracht en prael gebout, Van boven in den hoop; en of ze luttel hoopen, Zoo dient het om hun huit ten dierite te verkoopen, En burgermcefteren en raeden voor te ftaen, Tot quytingh van den eedt haer overheit gedaen, Men ziet 'er zelf het bloet der overheit verhitten, En ftyven de gemeent: behalve die hier zitten Blootshoofts, en half geklcet, en zonder v, eer te bièn ; Van zwakken ouderdom; en durreveir wel zien Zoo cerelyk een doot kloekhartig onder d'oogen; En vechten met hun hart, nu handen niet en mogen. Een deel der burgery beneên met hcllcbaerd En fabelen en fpiets de poort en muur bewaert. Ik fteegh den toren op, die boven 'tdakkoomtijzen , In 't midden van 't ftadthuis; van waer men ukon wyzen De tenten om de fladt, cn hoe al 't leger lagh , En van wiens trans men flaeu den Dom van Uitrecht zagh P>y klaer en helder weer. 'k zag hier ufthoe zeilreden, En met den ftorrembok de poort gewelt aen deden, En ramden reis op reis, verdadigt door een dak Van fchilden, dicht gevoeght, de deur gaf krak op krak. Wy (lelden flux in 't werk de diffels, en eb bylen, En hieuwen in het ront in (lukken alle flylcn„ En (lieten (pits cn al 't gevaart van boven af; liet welk een' flag en rook de merrekt over gaf; En maekte een vreeslyk loch in zoo veel yfre koppen; Dat anderen terftont, gevoeght in orden , floppen. Tenvylc (lak de kerk de naefle huizen aen : Van daer begon de vlam in *t leien dak te flaen Van  4* GYSBRECHT van AEMSTEL, ■ Van't raedhuis;cn de rook en fmook verblinde ons oogen. De poort bezweek, het volkquamrazende ingevlogen, 'k Was al myn vrienden quyt, cn llont verbacil en ftom. Badel och. En zacgtge toen noch niet naer vrouw en kindersom ? Gysbrecht van Aemstel. In die verbaaftheid fcheen een nevel uk den hoogen En hecrelyke glans te blinken voor myn oogen, En uit die heldre wolk quam eene ftemme voort. Ik heb het licht gezien, en zelf de Item gehoort: O Gysbrecht, laetge nu Klaris uw nicht verlegen ? Magh u oom Gozewyn, die gryzc, niet bewegen ? En fteltge huis en vrouw en kinders in gevaer? Toen fchrikte ik, en fteeg af: en pakte my van daer, Door een' verholen gang, die uitkomt in een' kelder; Ik volghde 't ftralent licht., dat voor my ging zo helder, En raekte op ftraet, en quam in 't kloofter vrank en vry. Maer niemant gaf gehoor, noch luifterde naer my, Die tegens 't ongeval noch reukeloos wou wryten, En boven op het dak my in het uiterft quyten : Want eer ik boven quam, lagh poort en post om veer. Dies gleê ik by een touw in 't kloofterfchukje neêr, Dat juift nog achter lag, en 'k voer den Aemftel over: Daer klom ik op een boom, nu dor en zonder lover, En luifterde hoe 't met het kloofter voort verging. My docht dat ik 't misbaer met by myn ooren ving , En zagh, toen ik een poos verbaeft had zitten pronken , Een' dikken rook en fmook, en na den rook de vonken. Ik hoorde paerdevolk, dat langs de Doelebrugh Ouam trapplen naer ons toe. myn voeten werden vlugh. IS Ien had, o groot verzuim, dees brugh niet afgefmeeten.' Ik vloogh 'er heen en zocht te Rillen dievaflkreeten , En gaf hun moedt,en wou de Ruiters houden flaen; Zy zouden achter my de brugh in Rukken flaen , Of Reeken haer in brant; maer niemant durfde 't waegèV. Ook  TREURSPEL. 4J Ook zagh ik d'oude zy nu branden lichter lacgcn; Een voorbó van het geen was nadcrhant gebeurt; En dat de Middeldam alreê moeft zyn gefcheurt; Dies gaf ik 't op , en voort de gantfche ftad ten befte, En waerfchuwde yder een, en gafme langs de veile Naer 't flot toe, met een' fleip van menfchen,arm en ryk, Een' troofteloozen hoop, die herwaert neemt de wyk. VIERDE TOONEEL. Gysbrecht van Aemstel, Badeloch, B ode. MBode. ofl ik den Biffchop noch zien fterven end'Abdiiïc ? Och vader Gozewyn! och, reine maeght Klaerifl'e! Gysbrecht van Aemstel. Hoë is het mogelyk dat gy 't hebt konnen zien ? Bode. 't Is mooglyk, guntge my dat ik u daer op dien. Toen HeemskerkBorflellen geveld hadt voor uwe oogen. Lagh 't lyk ter zyden 't koor,in eenen hoek getogen; Na dat ik in den drangh des vyants my verftak, Mits gy tc rugge weekt, en vielt dat pas te zwak. Zoo dra men,om den brandt,de groote kerk moft ruimen, Ontwapende ik den doode, en zette hoed en pluimen Van Borflelen op 't hooft, en toogh zyn rufting aen , En bond het zwaert op zy; om in dien fchyn te gaen. Ons vyanden befpiên, en letten hoe men 't maekte. Ik volghde Haemftee na,toen hy in 't kloofterraekte, En vloogh de kerkdeur in, daer Gozewyn noch zat, In 't midden van den rey; die even vierigh badt, En op haer eigen deught zoo ftout, zoo moedig fteunde, Dat niemant zich het woên der vyanden bekreunde. Hv fcheen een zon gelyk, en zy de klaere maen; Al  46 G VS BR K C FIT van AEMSTEL, Al d'andrcn ftarren die met vreught ten reye gaen, En juichten om dees twee, daer zy haer' glans uit fchepMeii zaghze uaulyx yetdan kuitche lippen reppen, (pen. Maer Haemltce vaert hem toe met ópgeftroopten arm, Beklad en root, en van Kriftynes bloet noch warm, 'En vat hem 'by den baert met d'eenc, inet den degen Gercet in d' andre hant, bebloet en bloot.- toen-ftegeu De nonnen op, en geeii, hoe lieflyk van gemoedt, Die geen leeuwin geleek, wanneerze brult eii woedt, Dewyl de jager 't neft wil plondren en beroven. Zoo 'quam oprechte trouw en eedle gramfchap boven. Zy worftelen een wyl.. Klaeris zet voet by voet, Omarrcmt Gozewyn, omringt van haeren ftoet. Wie zou dat gryze hooft een hair bezeeren konnen, 'Omheint met eenen muur van kuifche en eerbre nonnen, Gcftrcngclt arm in arm? ó wonderlyke knoop! Ik zie de deughden zelfs, Geloof, en Liefde en Hoop, Met haere zufteren, die tegens Ondeught ftryden, En naer de zege ftaen door kruis en medelyden. De vyant ftont verfuft, en deisde om deze zaek: Maer 't aenzien van Klaeris beweeghde 't hart tot wraek, 'En braght hem in denzin den moort van zynen vader, En dat zy d'af komft was van Velzen , den verrader. Hyblackte,en kreegh een koorts,en doordekoortfe dorft Naer hcur en Acmftels bloed, en ftiet eerft door de borft Met zyn'bebloeden dolk dan d'eene non, dan d'andere. 'Zy vielen overhoop, en lagen by clkandere 'ïn't ront, gelyk een krans van roozen, wit en root. Toen ftond Klaeriffe daer by Gozewyn, ontbloot Van menfehelyke hulp. gy zoudze by zien pronken , Als bloemen op haer'fteel, in eenen beemt, verdronken 'Van eenen rooden plas. d'cen zuchte noch, en d'een Vertrok het hooft, die d'arm, en deze noch haer been. Een ander had den geeft zoo dactelyk gegeven. De Biflchop , fchoon hy ftont op d'oever van zyn leven , Betoomde zich niet eens van gramfchap en van rouw, Uw    T R E U R S P E L. Uw vader ley de hant wel eerloos aen een vrouw, Maer zoop noit vrouwenbloet, of is daerom gelaftert. Dus blykt het datge zyt een overwonnen baltert, Naer lichaem en naer geelt, nu gy uw aert betoont Aan nonnen, die altytin 'twoeden zyn verfchoont. End'ander antwoorthem: gy zult deze eedle reien,, Alsbaftertbiffchop, dan gaen volgen, en geleien. Hartnekkige, legn nu den valfchen mytcr neêr. Zoo fprak het baftertzaet, en rukte hem om veer Met ltool met al in bloet: de myter viel 'er mede. Klaeriffe viel'er by, toen zy haer befte dede, En hiel hem even fterk om zynen hals gevat, En fcheen gevormt albaft, met purper overfpat. Uy duwde 't blocdigh zwaert in 's gryzen ltramme zyde Tot acn't verguit geveft. zoo zagh men eer, ten tydc Van't blinde Heidendom, voor 't aengefteken vier, Met 's priefters mes gekeelt een' witten offerdier, Met gulde hoornen, en wiens rugh de kranffen dekken. Gysbrecht van Aemstel. Hoe droegh Klaeriffe zich? Bode. Zy holp den degen trekken Uit's ooms gewonde zyde, en zette hem terftont Den myter op het hooft, en kuft den bleeken mont. Hy opent pynelyk zyn halfgelokene oogen, En zietze noch eens aen , en fchynt met haer bewogen, Die hem zyne oogen luikt, hy geeft den leften zucht. Zy vangt den vecgen geelt, en die^enaude lucht, (der En zwymt een poos van druk. maemaemftede,eerze weBekomt, die werrept haer op't doode lichaem neder, En boet'er fchendigh meê zyn' eervergecten lult. z'Ontwaekt in't ende,en wort van't fchellemftuk bewufr, En roept: myn bruidegom , zie neder hoe ik lye, En hoe men my fchoffeert. ó zuivre maeghtMarye! oKlaere,aenfchouwt ge dit?vrouwMachtelt,zieuw kind. De  48 GYSBRECHT van AEMSTEL, De booswicht flaetheurklagten woorden in den wint, Gelyk een vogelgryp 't gepiep der fimple duiven , Als hy'er uit de vlucht een valtkryght in zyn kluiven. Ga hene, zeght hy, klaegh uw moeder uwe {mart. Hy trappeltze op den buik, en op 't benaude hart, Dat haer het bloedt ten neus en monde uit quam gevlogen» En zy den dootfnik gaf, en floot die hemelfche oogen. Gysbrecht van Aemstel. Was toen zyn moedt gekoelt van alle fchendery, En d'oude wrok gepaeit ? Bode. Het bleef 'er noch niet by. Niet verre van 't altaer, vereert met ryke gaven, Stont een albafte tombe: in deze lagh begraven Het koftelyk gebeente en d'overheilige afch Van een', die om 't geloof wel eer gemartelt was; Daer moft de fnode fchelm zichzelven noch aen wreeken. 't Is wonder, in zulk woên, dat dooden niet en fprceken. (bloet; Hy fchonze, en floegh 'er aen zyn klaeuwen vuil van En brakze brullende op met grooten overmoedt. Terftont quam hem eengeurenyet watlieflyks tegen: Maer die verwaten menfeh wat zou zyn hart bewegen!) Vaerc grimmigh voort,en ftroit de beenders hier en daer, En fmyt de tombe in twee; en breekt 't gewyde altaer, Gebiet terftont den brand in 'c kloofterdak tefteeken. Het vier nam d'overhanr, waer voor de plondraers weeIk quam omtrent de Beurs, te water uit gebouwt, (ken. Nu half gebrant, en zagh al 't zilverwerk en gout, Geplondert heilighdom, tapyten , en fchilderyen, Scharlaken en fluweel, langs.heen de gaeleryen Geworpen overhoop, daer Grobber hiel de wacht. De vlammc fpeelde in 't gout, en fchitterde by nacht. Men zaah 'er by een fchaer van weduwen en weezen, Be-  T R E U R S P E L. 49 Bekreeten en bedrukt, en die noch erger vreezen, Zoo mekte ik ohbekent door 't krjghsvolk heen by't flot, Tot berging van myn lyf: en wacht op uw gebodt. De wint fleekt op,men hoort hem in de vlammen bruizen: Een zee van gloet verdrinkt al d'overige huizen. De burgh lyt laft. 't waer beft dat gy een' uitval deed, En dan de brugh afbraekt. Gysbrecht van Aemstel. Myn broeder ftaet gereet. Einde van het Vierde Bedryf. D VYF-  50 GYSBRECHT van AEMSTEL, VYFDE BEDRYF. EERSTE TOONEEL. Badeloch, Arent van Aemstel, Gysbrecht van Aemstel, Heer Peter, Rey van Edelingen. TV/" Badeloch. W At zien we te gemoet ? de feurgzaet komt gevloden. Myn man loopt weêr te rugh, en zoekt vaft by de dooden Zyn' broeder, dien hy mift, en al te trouw bemint, En met veriaeten zal, 't en zy dat hy hem vint En levendigh of doot magh tornen op de rug"-e,' In 't uiterfte gevaer. Daer floopenze de brugge. Helaes! wat gaet my aen? waer vinde ik mynen heer? Arent van Aemstel. Och, broeder, laetme los. Gysbrecht van Aemstel. Hoe is 't ? Arent van Aemstel. Ik kan niet meer. Badeloch. Hoe is het Arent broêr? Heer Peter. Nu doe ons eenigh teken. Arent van Aemstel. Ik ben den adem quyt. Ik kan niet langer fpreeken Myn hartbezwymt door 't bloên. Ik heb myn'plicht volMyn vaderlyke ftadt ten ende voorgeftaen. (daen, Na dat ik heb zoo lang in ballingfchap gezworven. Heer broeder, 'k neem verlof; en als ik ben geftorven Zoo  TREURSPEL. 51 Zoo voer, indienge moet veriaeten deze plaets, Myn lyk met "u , op dat de wraeklult des lbldaets Het niet onteere, en gun het een gewyde (lede. Gedenk, gedenk myn ziel, ó priefter, in uw bede. Ik fchey,ik zwym, ik fterf. myn tyt is hier geweeft. Och vrinden, bidt voor my. Heer Peter. Daer geeft hy zynen geeft Die zich onfterfiyke eer en glory heeft verworven. Gysbrecht van Aemstel. Hy is met kryghsmans eere in 't harrenas geftorven, En volght zyn' broeder Ot in 't hemelfch vaderlant, En triomfeert met hem. Badeloch. Gy mift uw rechte hant. Rey van Edelingen. Nu zal hy zich voortaen ten uitval niet beledigen, Noch 't Vrelandfch flot, noch dit, met zulk een' moet verdedigen, Noch't Amlterdamfche recht befchutten met zyn zwaert, En draeven door het heirop eenluidbriefchendpaert, Om prys en eer in'tftofdoor zweet en bloet te winnen. Gysbrecht van Aemstel. Men trekke't lichaem uit:men draeg' den dooden binnen TWEEDE TOONEEL. De Heer van Vooren met den Trompetter Gysbrecht van Aemstel. MHeer van Vooren. Yn heer, uw ongeluk ié ons van harte leet. Wy ftaen voor deze graft tot ftorremen gereet. 't Waer tydt en meer dan tydt, dat gyukort beraede. D 2 En  5i GYSBRECHT van AEMSTEL, En gacft het huis voort op, methoope van genade, En fchutte d'ongena, ik eifch 't uit's graeven naetn^ Door veltheer Egmonts laft. Gysbrecht vam Aemstel. Gy eifcht dat ik 't my fehacm. Ik fchei 'er zoo niet af, als met myn eigen leven. En eer ik fneve zal noch meenigh met my fnevcn. Heer van Vooren. Is 't eere dat een helt zich zelf verreukcloos' ? Gysbrecht van Aemstel. Men houdt de plaetsophoop. Heer van Vooren. Uier is gem hoop altoos, Met houden is hier niet met allen uit te rechten. Gysbrecht van Aemstel. Dat magh men dan bezien, wy zullen 'er om vechten. H eer van Voor e n. 't Was vechtens tyt, eer noch de vyant uwe fladt, De poorten, en de veil geheel vermeeflert hadt. Toen alle klokken brant en moort en.onraet klepten, En burger en foldact om 't zeerft hun handen repten. Nu die verweldight zyn, het raethuis al'gebrant, En wat in 't harnas blonk, gelheuvelt en vermant, Is 't al vergeefs het flot en overfchot verdadight. Bera u kort, gy wort miflehien noch begenadight. Gysbrecht van Aemstel. 't Is myn gewoonte niet te bidden om gena. Heer van Vooren. 't Is wysheit dat men zich uit noot te buiten ga, En zyn gewoonte flaeke,en flel 't gevaervooroogen. Zy kiezen 't beft van twee, die beter niet en mogen. Gysbrecht van Aemstel. 'k Verwacht een uitkomftdan;engeefhetopaan't lot. Heer  TREURSPEL. 53 Heer van Vooren. Wat uitkomft wachtge toch? gy zult terftont dit flot Van alle kanten zien beladderen, en befpringen. Gysbrecht van Aemstel. Men zalme van het Y zoo lichtelyk niet dwingen. ]k heb noch overal veel vrienden op myn hant. Myn lefle toeverlaet is Y en waterkant. Heer van Vooren. Geloofme,'k zuek u niet met woorden tevertfaegen, Gy zult het van dien kant zoo heerlyk op zien dagen, Met fchuiten zonder tal, eer u de zon befchyn'. Wat riemen voert of zeil heeft amiracl Perfyn Bctlaegen in zyn dienft by Vries cn Waterlanderen. Al 't omgelegen volk rukt haefligh by eikanderen, En trekt vaft op den brant van kerk en torens aen. Hoe is het mogelyk die maght te vvederftaên, Met zoo een hantvol volx, dat door de nederlaegen Der verfch vernielde ftadt vol fchrixis, en verflaegen ? Gy vielt, 't is waer, van 't Hot op uwen vyant uit: Wat holp 't? men dreef u in. gy waert zo kort geftuit, En keerde op uwen burgh met roó bebloede koppen, Van vreezc dat men u den toegang toemogt ftoppen. Gysbrecht van Aemstel. 'k Ontfïng geen leedt; alleen myn boezem zagh bemorft Van bloet, vermits een kay, geflingert langs myn borft. Het vel had afgefchuurt, cn clicn't vlcefchgewreven. Geen dootfehrik dreef ons meer dan wy ons zeiven dre- Heer van Vooren. (ven. Daar niet gewonnen wort is 't ydel dat men ftryt. Gysbrecht van Aemstel. Een kryghsman wint genoeg, al wint hy niet dan tyt. Heer van Vooren. 't Was raedzaemft by verdrag, en niet uit noot gegeven. D 3 Gys-  SA- GYSBRECHT van AEMSTEL, Gysbrecht van Aemstel. Myn moeder leerde my, dat ik geen' raet zou leven Met vyanden, waer van men 't arghfte moet vermoên. Myn heer, ik heb uw' raet voor dees tyt niet van doen. Heer van Vooren. Myn meefters harte trekt naer alle brave helden; Die voor hun eere en erf zich vroom ter weere Relden, d'Onmaetigheit van wraek, gepleeght na Velzens doot, Heeft Egmont noit beRemt,nog iemants fchult vergroot. Ik ken hem, als my zelf:hy mint u in 't byzonder. Gysbrecht van Aemstel. Hy mint my, a'ls het blykt, en keert het bovenfle onder. Hy mint my averechts, zyn liefde Raet ons dier. Wie heeft de ftadt vernielt,vervvoest met zwaert en vier, En al den nacht gevvoedt, als wilt en uitgelaeten? Wie dopt den Aemftel toe met dooden ? wie de draeten? Waer ziet men niet de vlam van dien gedichten brant? Wat grafdeê, wat altaer, wat kerk heeft 's roovershant Verfchoont? wat heiligdom, kappellen,klooders,nonnen Zyn van die klaeuwen niet gelchantvlekt,en gefchonnen? Op dat ik niet en repp', hoe gruwzaem zyn foldaet, Na 't fchennen, mart'len durf den geedelyken daet; Daer al de volgende eeuw met lader van zal fpreeken, En 's hemels dreng gerecht te zyner tyt wil wreeken. Heer van Vooren. Dit, leider! was een nacht vol ramps,vol ongevals : Maer dat men overden wil fchuiven op den hals Al wat 'er is misdaen by kryghsliên zonder orden, En die door geen gezagh in toom gehouden worden By die gelegenheit, dat lydt de reden niet, Noch leert d'ervarenheit, en is wel meer gefchiet; Byzonder daer het hart van wraeklud was bezeten. Wie keert een' dollen leeuw, na 't breeken zynen keten f Hy volght zyn wreeden aert, en vlieght met eenen loop, En grabbelt blindeling den reedden uit den hoop. Wan.  TREURSPEL. 55 Wanneer 't verbolgen zwaert geraekt uit 's kryghsmans fcheede, Het keert 'er langfacm in, en acht gebodt noch bede, Ziet vorft noch vclthecraen. het zwaert, geterght van wraek, En gramfchap, vint in "t bloet des vyands zoeten fmack. Ue duifternis des nachts maekt alle ding ook gruwelyk: Danfchynt het, wat men daeghs zich fchaemenzou, min fchuwelyk, In dees bloetdronkenfchap, en blinde en dartle lult, Die tot een vonxken toe al t licht van reden blufcht, Uit tamme menfehen fchept onredelyke dieren; Men moet, men wil of niet,dan 't heir denteugel vieren. Myn mcefter, toen hy eerft voor uwe veilen quam, Wou wel bemachtigen den muur van Amfterdam ; Maer in den gront de ftadt zoo fchendigh te verdelgen, Was noit zyn wit, en 't valt hem bitter te verzwelgen: Hoewel het kryghsrecht hem verfchoont:hy verreght niet Het uiterft van zyn recht, en llraft noch met verdriet: Is tot verzachting en verfchooning meer genegen, Dan al te ftyf te ftaen op 't punt van zynen degen. Verfchoon uw leven toch, en gun dees eer aen my. Gysbrecht van Aemstel. Ik ben met eenen doot voor al myn leven vry. Vertrek, en wacht u my meer tydingen te brengen, 'k Getrooft my alles, wat de hemel zal geheugen. DERDE TOONEEL. Gysbrecht van Aemstel, Badeloch, Heer Peter, Rey van Edelingen, a d e l g u n d, ve e n e r ik, b o d e, r a f a ë l. TV7 Gysbrecht van Aemstel. W y gaven Vooren kort en duidelyk befcheet. Gy hoort, hoe 't oorlogsvolk tot ftormen ftaet gereet: D 4 Waet-  56 GYSBRECHT van AEMSTEL, Waerom het nodig waer, eer zy dit huis beiluiten Van achter met een vloot van fchecpen en van fchuiten, My van onnut gezin, en die geen nootweer biên, t'Ontflaen, en met de bloem der mannen te voorzien, Die machtigh is 't gewelt des vyants af te keeren, Het welk ons komt aen boort met ftorrembrug cn kóren, Myn lieffte, geef u fcheep: al is het fchciden pyn, 't Is noodig. Peter zal uw trouwe leitsman zyn, En dit gevluchte volk en u cn uwe kinderen _ Vervoeren naer een wyk, daer niemant u kan hinderen. Nu ga,. getroost u daer een wyl te wachten tot Dc hemel ons weêr paere, cn g'unne een beter lot. Badeloch. Helaes! wat ga ik aen ? wat komt my weder over ? Waerzentgemy, myn lief? Perfyn den giooten roover Uw' vyant in den mond, die op ons vlamt en loert Uit Zwauenburgh, daer hydes graeven vlaggc voert? 't Verdriet hem zulk een tlot en vallen burgh te derven, De ongerechte gift. uw zact, uw wettige erven. Te blusfen in haer bloet, is al zyn wensch en wit, Op dat hy onverlet volharde in 't nieuw bezit. Heer Peïer. Mevrouw, zyt wel getroost: ik zal u zelf geleiden, Gysbrecht van Aemstel. 'kNeem oorlof met een' kus. Bad e l o c h. Ik zat van 'thuis niet fchciden, Noch fcheep gaen zonder u,myn heer,myn waarde man, G v s b recht van A e m s t e l, Ik volg u eer gy 't weet. Badeloch. Daer weetge luttel van. Gysbrecht van Aemstel. Dc fti-oom is wyt genoeg; al Hopt men deze haven., * Een  TREURSPEL. 57 Een fchuit ontflipt het licht. Badeloch. Men zal u hier begfaeven * Bcftulpen onder 't puin. Gysbrecht van Aemstel. Gy fielt u 't zwaerfte voor. Heer Peter. Uw droefheid houd geenmact, 't benevelt brein geen Rey van Edelingen. (fpoor. Nu volleg de raet, mevrouw, en laet u toch gezeggen. A d e l g u n d. Och , moederlief, wat raet ? zy komen 'thuis beleggen. Bewaer myn reinigheit, myn macgdelyken ftaet. Badeloch. Och, dochter, moeders troost is kranke tocverlaet. De klokhen dekt vergeefs het lidderende kicken Voor een'doortrapten vos met fchaduw van haarwieken Hy gryptze beide, en llroit de pluimen in den windt' En koelt zyn' lust, en rukt de moeder van het kint' Gysbrecht van Aemstel. Zult gy dan oorzaek zyn dat beide uw kinders fneven. Badeloch. Ik zou om eenen man wel bey myn kinders geven. Gysbrecht van Aemstel. Bewceght uw krooft uniet, dit jongske klcen en teêr? Badeloch. Niet luttel, maer myn man beweeghtme noch al meêx- Vee n e r ik. Watfchreitge, moederlief, zyt gy bedroeft om vader ? Badeloch. Om vader fchrei ik kint, om u cn ons te gader. Dj Gys-  38 GYSBRECHT van AEMSTEL, Gysbrecht van Aemstel. . Uw moeder keert zich niet aen u noch uwe fmart. Badeloch. Met fmerte baerde ik 't kint, cn droegh het onder 't hart. Myn man is zelf het hart. 'k heb zonder hem geen leven, 'k Zal u om lief noch leedt bezwyken noch begeven, 'k Beloofde u hou en trouw te blyven tot de dood. Gysbrecht van Aemstel. t Is ook getrouwigheit, wanneer men fcheit uit noot. Heer Peter. Men fcheidt om beters wil, om weder te verzaemen. Badeloch. Indien ik van hem fchey, wy komen nimmer t'zaemen. Heer Peter. Gy fcheide menigmael, en zaegbt hem weêr gezont. B adel oc n. Ik fcheide noit, daer 't zoo bedroeft gefchapen ftont. Heer Peter. De weêrhaen van de kans kan lichtelyk verkeeren. Badeloch. 't Verkeerde noit zo fnel, of 't was om my te deeren» Heer Peter. 't Was best de kinders dan in zekerheid gebroght. Badeloch. 't Was beft ,en hielme niet de bant des echts verknogbu Heer Peter. Een vrouw gedyt tot laft: zy weet niet uit te rechten. Badeloch. Beftelme flechts een zwaert, ik ben bereit te vechten, Te fterven aan de zy van mynen vromen man. Gysbrecht van Aemstel. Gy hebt een vrouwen hart.  TREURSPEL. 59 Badeloch. Neem eens een proef daer van. Heldinnen Ronden eer als onbeweeghde poften. De faam van vrouwen roemt, die ftadt en volk verloften. Uw moeder Baerte toont hoe veel een vrouw vermagh, Wanneer zy Yffelftein verdacdigt jaer en dagh. Bode. Ik waerfchouwu,myn hcer,eerwe overrompelt worden. De triomfeerder ftelt zyn vaendels in flaghorden, En d'eerdes eerften ftorms vergunt men aen den Vries , Die 't volk in orden ftelt; ons dient geen tydt verlies. Men voert de ftormbrugh aen: men fteekt 'er de trom'tls over tydt den muur en torens te bezetten, (petten. Gysbrecht van Aemstel. Al lang genoeg gemart, dewyl de noot u preft, Gehoorzaem uwen heer, cn kus hem eens voor 'i léft. Badeloch. Zeer gaerne, braeve helt: vergun me Rechts een bede, En ruk, het is myn wil, dit lemmer uit de fchede, En ftoot het door dees borft , en doop het in dit bloet. 't Is beter dat gy 't zelf dan Vries of Kenner doet: Als ik u heb den geeft zien geven door uw wonden, Myn zoontje zonder hoofd; myn dochterke gefchonden, En hoor al 't huis vervult met brant, niet moortgefchreeuw, Zoo fterf ik noch uw vrouw, geen kinderlooze wceuw! Zo magh myn kint of gy noch by deze oogen luiken, Naerdien ik's levens licht niet langer mag gebruiken, Gysbrecht van Aemstel. O gruwel, Badeloch ! ben ik van zulk een' aart; Dat ik een vrouw, en noch myn eigen, met myn zwaert, Zoo eerelyk voor haer, voor kinderen en magen,' En dccze goe gemeent myn leven lang gedracgen, Vermoorden zou , gelyk een gruwelyk tyran? Zoo ben ik langer niet uw bedgenoot a uw man: Zoa  6o GYSBRECHT van AEMSTEL, Zoo hebt gy onbekent dus lange my verfleeten, En ik myn adeldom verzaekt, myn plicht vergeten. I Ine laetge zulk een woort uw' kuilchen mont ontgaen ? 01* wilmie, dat ik u al t'zamen zal verraên, En my aan uwe doodt en fchennis fchuldig maeken? *t Is tyt- om weer te biên: de vyanden genaekcn. Het eerloos baftertzaet, beweegt door geen misbaer, Dat onze nicht Klaeris van Velzen, voor 't altaer, En zcllef in 't gezicht haers bruidegoms verkrachte; En trappelde op het hart, en om den dootihiklachte, Zal dactlyk dezen burgh veroveren verwoed. Ik zal myn vrouw, myn zaet, zien in elkanders bloet Verflikken, Grobber zal 't in eenen beker fchinken, En dat, zoo kieuw als 't is, den Vader op doen drinken, Op dat d'óiitrultc geeft doorvvaer' zyn ingewant, En pynig' voor zyn doot het los en vlot verftant. Waer zytee dienaers ? waer mvn lyfwacht? waer myn ■ knapen? (pen! Brengt herwaertmyn geweer, op mannen, wapen wa1 Iet is de jongfte dag < en met dit huis gedaen. Noch zal het wraekeloos zoo niet te gronde gaen: Daer moet een groot getal met ons ten hemel vaeren. Kom volgtme daer we flus in 't harnas bezigh vvaeren In 't midden van den moort.'k gevoel een nieuweJascbt. Badeloch. Waer wilt ge heene? u zelf verdrinken ifi de gracht? De flotbrug brant vall af. of hebtge yot(r te fterven, Zoo neem ons t'zaemen meê; hier zyn uw Wettige erven, De huwbacre Adelgund, d'onnoofle Veeriwik. Myn hairen flaen te berg: hoe klopt myn hart van fchrik; Och vader,'t is myn fchult: och, zyt zoo niet verbolgen. Bedaer wat: ik ga fcheep: ik zal den Deken volgen, Te water en te land: hy voerme waer 't hem lult, Of naer den wilden Yr, of aen de Noortfche kuit. (den. Nu vrees ik geen gevaer, noch geene uitheemfche (tranik ueem verlof, ik ga: ik kus voor't lelt uw handen, Ge-    T R E U R S P E L. 61 Gehoorzaem uw gcbodt, gelyk een vrouwe paft. Ik fchrey en klaegh vergeefs, och mannen, houdt hem Rey van Edelingen. (valk Myn heer, ontferm uw toch om uw bedrukte vrouwe : jjy luiftert naer uw' raetzy zwymt: zy fterft van rouwe. Adelgund. Och, vader, moeder fterft. wat gaet my leider aen! Rey van Edelingen. 't En zy gy wat bedaert, het is met haar gedaen. Heek Peter. Ik bid u, geef gehoor: gy ziet hoe zy u minnen. Gysbrecht van Aemstel. Wat razerny is dit! wat onverzetbre zinnen. Men recht met jammeren noch janken hier niet uit: De tranen doen 't hem niet. de wreedheit wort gefluit Met dapperheit en moedt, waer laet gy u vervoeren! Het kermen is onnut: men moet de handen roeren. Scheep, fcheep. nu zyt getroofl, myn lief, de tyt is kort. Badeloch. Voor 't fcheiden, laetme toe dat ik myn bede Hort. R AFAëL. O Gysbrecht, zet getroost uw fchouders onder 't kruis U opgeleit van 't lot. 't is al vergeefs dit huis Verdaedigt; hadden wy 't in ons behoed genomen, Het waer met Amflerdam zo verre niet gekomen. Dus wederftreef niet meer uw trouwe gemaelin. , Verlaet uw wettig erf, en quel u.nergens in. Al ligt de ftad verwoed:, en wil daer van niet yzem Zy zal met a;rooter glans uit afch en ftof verryzen! Want d'opperfte beleit zyn zaeken wonderbaer. De Hollantfche gemeent zal, eer dry hondert jaer Verloopen, zich met maght van bontgenooten fterken, Eu fchoppen'tRoomfch altaer met kracht uit alle kerken: Verklaeren 't graeflyk hooft vervallen van zyn recht, En  62 GVSBRECHT van AEMSTEL, En heerfchen itaetsgcwys: het welk een bits gevecht, En endeloozen krygh en onweer zal verwekken. Dat gantfeh Europa zich te bloedigh aen wil trekken. In 't midden van den twili, en't woeden nimmer moe, Verheft uw ftadt haer kroon tot aen den hemel toe, En gaet door vier en ys een andre werelt vinden, En dondert met gefchut op alle vier de winden. Üw afkomft raidlerwyl zal geenüns onder gaen, Maer ecuwig adelyk en eerlyk beltacn, Op ilotcn en in fteên, en loffelyk regeeren, En Aemftels oude naem zal geenen lof ontbceren, Als uw naemhafte ftadt haer' Schouwburg open doet, En voert op 't hoogh tooneel uw daeden te gemoet Den burgermeefteren, en drymael twalef raeden, Gezeten op uw' fchilt', van kruiffen overlaeden. Dus geef u haeftig fcheep. de vyant, die valt racft, Zal ltrax hier binnen zyn: 't is tyt dat gy u haeft. Ik zal u met een'mist en dikken nevel dekken, (ftrekken, En voorgaen met myn glans, den volke een leidltar In 't midden van den ftroom. fchept moedt,en wanhoop, Maer volgh gehoorzaem na het geen ik u gebied, (niet. Myn wil is , dat gy trekt naer't vette lant van Pruiffen , Daer uit het Poolfch gebergt de WylTelftroom komt ruisfchen, Die d'ocvers ryk van vrucht genoeghelyk befpoelt. Vcrhou u daer, en wacht tot dat de wraek verkoelt. Gy zult in dit geweft een ftadt, Nieuw Hollant, bouwen, En in gezonde lucht, en weelige landouwen , Vergeten al uw leet, en overbrogten' druk, Waer door uw nazaet klimt den berg op van 't geluk. Gysbrecht van Aemstel. Nu buigh ik my, en zwicht, myn lief, myn uitverkoren: Nu weiger ik gcenfins naer uwen raet te hooreu, En legh hier 't harnas af. hier baet geen tegenweer: Nu 't huis veroordeeld is en geit'er zwaert noch fpeer. Al'tvolk ga voorjdan'tlyk: en niemant hoef te vreeze n; Ik  TREURSPEL. 63 Ik zelf met myn gezin zal d'allerlefte wezen, En fluiten dezen tocht. Hoort mannen, hoort naer my, Wanneer men uit den ftroom en Pampus raekt voorby, Zoo doet ter flinker hant in zee zich op wat weilani, Dat Marken heet van outs, een laegh en visfchers eilant, Het welk een kloofler draeght genoemt Mariengaerd, Een ryke en oude abdy: wy zullen derrewaert Ons fpoên , voor wint, voor ftroom, met riemen en met zeilen, En daer de vloot verzien, en voorraet ommedeilen, En leven wyder raet. gaet fcheep in die geftalt, Gelyk ik heb belaft. Rey van Edelingen. Helaes ! hoe bitter valt Het fchciden van zyn lant, daer alles loopt verloren! Heer Peter. De liefde tot zyn lant is yder aengeboren- Badeloch. Verdelghde ftadt, wy gaen, en komen nimmer weêr. Gysbrecht van Aemstel. Vaerwel, myn Aemfterlant: verwacht een' ander heer. Einde van het Vyfde Bedryf.   p