313
L
84
2






D E
ZUIDER-H A AKS.






ZHJID ER-HA A KS,
TOONEELSPEL.
door
IZAAK SCHMIDT.
Te AMSTELDAM,
Gedrukt voor Rekening van den Dichter, en zijn te bekomen bij A. MENS jansz, Boekverkoopec ia de St. JUicia Steeg, 1785.






t o e w ij i n g
AAN BE WEL EDELE GEBOREN VROUWE, MEVROUW E
MARIA JACOBA KERCKRINCK,
REGENTESSE VAN BET A A LMO ES S EN1ERS WEESHUIS DEZER STAD:
WEDUWE VAN DEN
WEL EDELEN HEERE
JAN CAREL van NOTTEN,
i n



IN L E E V E N,
DIRE CTEUR
VAN DEN LEFANTSCHEN HANDEL,
EN DE
NAVIGATIE IN DE MIDDELANDSCHE ZEE,
Een deugdfaam Huisgezin, gedompeld in verdrie:,
Dat zich, door fchipbreuk, kan a!s Weeuw en Wees befchouwen,
Dat Man en Vader reeds bejammerd. — eischt dat niet Een' fteun, een toeverlaat waar op het kan betrouwen ?
ó Gij! die 't Weeske.dat in nood is,bijftand biedt, Daar ge uitmunt in een Rei van liefderijke Vrouwen,
Hier is 't u afgebeeld, als zaagt gij 't in 't verfcbiet: — Tree toe dau om almeê zijn heilftand op te bouwen.
Wijs



Wijs deze Treurende niet met haar kindren af. Maar neen , gij beurt hen op, gij zijt hun fchild en ftaf: Uw gunst doet, met haar leed, ook vuigen laster wijken;
Wied£f Verfchui,t zicb voor dat griJ'nzend monster
t
Zelfs wel de reinfte deugd?....Weg fmaad, weg ongelijken!
Van notten's naam ftrekt thans mijn Arbeid ten Banier?
IZAAK SCHMIDT.
Den ijlen April 1786.
VE1|.



VERTOONERS.
COESELIA.
FljTJE, ouijie Dochter"} i
AALTJE, jongfle Dochter > van CORNELIA,
!
COENRAAD, Zoon J
EERKHART, Vrijer van FIJTJE.
COEDAART, een Koopman, en Boekhouder van een Schip.
EEK LIJFKNECHT van COEDAART.
FR ANC1JN.
Z W IJ G E N D E. DRIE MATROOZEN.
D E



D E
ZU ï D ER-HAAKS,
TOONÈELSPEL.
EERSTE T O O N E E L.
Het Tooneel verbeeldt een gering burger-binnenhuis. c or.Nfc.lia, FjJTJE.
De eerfle, Jla-mde aan eni tafel, bezig met groenten te verleezen, en de andere, zittende te naaijen.
c0rnelia.
Ik mng mij wel haasten met de pot, wijl Aaltje over
een korte poos uit fchool zal komen. Hoe laat zou het wel wezen ?
FIJT JE.
Ik geloof, over half twaalf.
CORNELIA.
Wel dan begin ik te fchroómen Dat ik niet tijds genoeg het eeten krijg te vuur:
FIJT JE.
Maar moederlief hoe kan je zo fpreeken ! al eeten we
nog in geen anderhalf uur, Heeft zij den tijd nog , en kan vroeg genoeg van den
achtermiddag weer fchool weezen. Altijd ben je ook bekommert en met noodelooze vreezen.
C0RN ELIA
[a kind dat kan ik niet helpen; het is zo mijn aart:
A Zo



2 DE ZUIDER-HA AKS,
Zo is het ook, als ik om je vader en broer denk; al hoor ik nog zulke goïde tijding van hen, toch gaat dan altijd mijn blijdfchap met (chroom gepaaft.
De hemel weet,waar zij zich tegenwoordig bevinden!
FIJTJE.
Mogelijk digter bij als wij eens vermoeden: dat zeggen alle onze goeden vrinden.
■Een ieder is van gedachten, dat wij hen , binnen acht "dagen, t'huis zullen zien.
Weez dan onbekommert en laat alle zwaarmoedige
denkbeelden vliên;
Neem een voorbeeld aan mij; je ziet, ik werk , van ochtend tot avond, vol van blijdfchap en verlangen,
Omdat ik weet dat,door zijn weêrkomst,ikBernhart, als mijn echten man zal ontfangcn;
En daar de voltrekking van ons huwelijk alleen maar na zijne thuiskomst wacht,
Bsn ik nog niet verdrietig.
CORNELIA.
Mijn lieve Fijtje jou voorbeeld en ijver geeft ook zo wel mijn geest als mijn ligchaam kracht:
Jij benteen exempel voor alle kinderen,en daarom zal de hemel zijn' zegen op je laaten leunen,
Want als jou ijverig handenwerk n.ij en mijn huishouden niet hadt heipen onderftcunen,
Hadt het 'er flecht uitgezien, dewijl het geld, datje vader mij, bij zijn vertrek, achter litt,
Op verre na tot zijne wederkomst, buiten jou winsten, niet rond fchict.
FIJTJE.
Och mijn lieve moeder! ik bid, wil toch al die loftuitingen verzwijgen!
Gij



T O ONEELSPEL. 3
Gij doet, door zulke redenen, bij van fcbaamte een kleur krijgen.
Ik toon , door miine werkzaamheid", Hechts een ftaaltje
van mijn fchuldigen plicht, Die maar een zwakke erkentenis is vooral het geen,
gij, van mijn vroegfte jeugd afaan, tot nu toe,
aangaande mij, hebt verricht.
En buiten dat, ben ik immers verplicht voor mijn eigen belang, te verdienen het geen mijn vader mij beloofd heeft, meê ten huwelijkte geeven,
Zo hij t'huis komt van zijne voordeelige reiz om een ftand voor Bernhart te koopen, waar door wij burgerlijk zouden kunnen keven.
Och was hij reeds gekomen I was hij met zijn fchip reeds behouden aangeland!
Dan waren wij alle hinderpaalen te boven geraakt, en ik gaf aan mijn' goeden Bernhart, bij mijn hart, mijne hand'.
Maar hoor ik niet iemand aan de deur? ó ja, wie zou daar wezen!
TWEEDE T O O N E E L.
CORNELIA, F1JTJE, FRANC1JN. FRANCIJN.
Zo ik niet mis heb, moet hur een naaister wnonen, die Fijtje hiet, en die mij door mijne zuster is aangepreezen?
FIJTJ E.
Ja vrijster, die ben ik : maar wie is je zuster, die mij aan jon heeft gerecomandeerd?
F R A N C IJ N.
Ik bi t I'rancijn , en mijn zuster Woont bij mijnheer Goedaart als keukenm id.
A 2 cos-



.4 DE ZUID ER-HAAKS,
CORNELIA.
ö Dat is de Boekhouder van mijn mans fchip; wel we zijn met die gunst zeer vereerd.
FR AN CIJN.
Ik heb hier een lap katoen van drie el en een verrendeel ,
daar ik wou, dat je me een jak van maakte. Maar ik moest het van de week nog t huis hebben.
FIJT JE.
Dat is me onmoogelijk; bedenk ik raakte Van de morgen ten vier uüren, door de drukte van mijn werk, eerst in 't bed;
En, tot mijn ongeluk, juist, daar ik tegenwoordig zo met werk ben bezet,
Zijn allebei mijne naai-meisjes, door onpasfelijkheid, genoodzaakt geweest, om van daag t'huis te blijven;
Zo dat je ms niet kwalijk zult moeten neemen, dat ik je deze week onmoogelijk kan gcrijven.
FR AN CIJN.
Dat fpijt me daanig! maar zie dan voor 't minst, dat je 't van de week pas-klaar maakt?
FIJTJE.
Daar zal ik mijn best toe doen, en zien dan, dat het in
de toekomende week vroegtijdig afgeraakt. Maar ik zie hier geen goed tot voering bij.
FRANCIJN.
Neen dat moet ik nog gaan koopen. Hoe veel el hilverfumfcbe baai moet ik hebben ? als ik dat weet zal ik 'er voort om heenen loopen.
FIJTJE.
Vier ellen, en dan hou je nog wat over, tot verftellen als het noodig is.
FRAIÏ-



TOON EEL SPEL, s
FRANCIJN.
Ik had je de voering wel meêgebrogt, maar niet weetende, hoe veel ik hebben moest, kost ik het niet koopen bij de gis.
Ik zal dan maar om de voering gaan.
FIJT JE.
i Maar rust eerst wat.
FRANCIJN.
Nou een oogenblikje, coch dan moet ik je niet van je werk afhouwen.
Zij zet zich op een Jloel.
Maar apropo.is 't waar, mijn zuster heeft me vertelt, dat je haast gaat trouwen ?
FIJTJE.
Dan heeft je zuster je niet te vooren geloogen, maar de zuivere waarheid verteld.
FRANCIJN,
Als ik niet te nieuwsgierig ben wat is het voor een knaap, is hij nog al wei gefteld?
CORNELIA.
Hoor vrijster, ik zal, met korte woorden, onze zaaken, Onze omftandigheden ,en voorneemens tot je kennis doen geraaken.
Om dat ik bemerk, dat je goedhartig bent en ons je > gunst toevoegt;
Anders hou ik niet van praaten , ik leef hier in dit achterhuisje, met mijn twee dochters, ftil en vergenoegd;
Ik ben onbekend bij de buuren, en heb mij altoos van haar en haar klappernij afgezonderd;
Wij bemerken ook , dat men ons, om deze achterhoudendheid , met nijdige oogen bewonderd.
Maar ter zaak. Weet dan , dat mijn mans en mijn zoons beidei beroep is, om te vaaren op zee.
A 3 De



$ DE ZUIDER.HAAKS,
De eerfte als fchipper, en de tweede als ftuurman : op een fchip van mijnheer Goedaart, dat nu laatst van de r'eê
VanM rfeïtle gelievend is, om voor Amftcrdam t'huis te vaaren :
Ik verwacht mijn man alle dagen hier, en heb grond om tc gelpoven, dat hij, bij deze reiz, wat heeft kunnen overgaêien.
Mijne dochter nu heeft een vrijer, dat een deugdzaam jongman is, ma.;r van ambacht Hechts een kuipers knecht.
Deze heeft een halflerrigen vader, die volftrckt niet toe-Hemmen wii in hunnen echt
Ten zij ik zo veel aan, mijn kind ten huwelijk geef, als genoeg is om hem, als baas, in een ftand en winkel te zetten;
En zo lang als dat niet gefchiên kan, wil hij dit huwelijk volftrekt beletten,
Omdat 'er een ander meisje zijn zoon hebben wil, welker ouders zijne voorwaarde uanftonds kunnen voldoen.
Begrijp nou, daar wij,met zo veel zorgen en floovcn, werk hebben , om met fatsoen,
Heel bekrompen in mijn mans afziju, te kunnen leeven,
Of ik haar dan geld, om een kuipers ftand te koopen, meê ten huwelijk kan geeven'?
Daarom verlangen wij, reikhalzend, naar de t'huis-' komst van mijn' lieven man,
Die, voor vast en zeker, dan aller wenfehen en begeerte vervullen kan,
FRANCIJN.
Wel die vader is dan wel een kwastige vent! wie zoii het durven droomen.
Om te eifchen, dat alles, van één kant, zou moeten komen.
F IJ-



TOONEELSPEL. 7
FIJT IE.
Neen dat wil hij juist "niet, maar hij wil eerst met zekcrheid van onzen kant geld zien-,
En dan.zeit hij, zullen we niet te klaagen hebben over het geen wat of van zijnent wegen zal gefchiên :
En hoe zeer wij hem van mijn's vaders voordeeligereiz verzekeren, zijn wii is niet o:ii te zetten.
Zo lang hij dit voordeel niet zeiver ziet zal hij ons huwelijk beletten.
FRANCIJN.
Het moet daa toch een koppige kaerel weezen, ja een onbennhartig beest,
Die heel en al vergeeten is , dat bij zelfs jong is geweest.
DERDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE, FRANCIJN, BERNHART.
FIJTJE.
VV el heden Bernhart! jij hier op dit uur? dat gaat buiten mijne gedachten.
BERNHART.
Ja lieve Fijtje, ik docht wel, dat je hier ieder, behalven mij, zoudt verwachten.
FRANCIJN.
Nou vrinden, ik wensch je lui goeijen dag, en Fijtje
ik ga voort om het goed Voor de voering; en zal het jedaadelrk brengen,maar
maak vooral met mijn jak wat fpoed. FIJTJE.
Dat beloof ik je! dagFrancijntje.
CORNELIA.
Dag vrijster BERNHART.
Dag zus. A 4 VIER*



p DE ZU I DER-HA A ES, VIERDE T O O N E E L. CORNELIA, FIJTJE, BERNHART.
Ik . ■ • S . ,:
FIJTJE.
D'e heb ik weêr tot een klant gekreegea.
BERNHART.
Qm voordeelshalven ben ik 'er blijd om , maar aan de andre kant maakt het me verlegen ,
Om dat jij je niet alleen af moort bij dag, maar ook een goed gedeelte van den nacht, FIJTJE
Pat doe ik met blijdfchap. Maar breng je ons wat goeds meê?
BERNHART.
Daarom kom ik juist zo onverwacht. Weet dan, dat me iemant verteld heeft, dat ,je vader
jn goejen welftand gepraaid zou wezen', Bij de vlaamfche banken; ik beb het van een'vrind,
die het, voorleeden weck, zelf in de krant
heeft geleezen.
CORNELIA.
Wel is het mogelijk! wat je zegt! maar voorleeden week al?en we hebben 'er nog niets van verftaanl
BERNHART.
Je weet, dat 'k zelf nooit de krant lees, en nou kom ik
bijna zo fpoedig met die tijding aan Als ik hein zelfs gehoord heb.
CORNELIA.
Mqar hoe begrijp ik hef
met dat praaijen,
Kon de wind hem niet zo fpoedig,als die hem praaide, na Texel waaijen?
i, „ EEK IJ»



TOONEELSPEL. $
BERNHART.
Dat zei ik je zeggen; dat fchip dat hem gepraaid heeft is een Kof,
Die'er voor bekend is, dat altoos zeilt bij't vliegen of, En daarom hem zo ver is voorn it geraakt.
CORNELIA.
Wel die tijding doet al mijn fchroomen in vreugd verkceren. Komt jongens, op die blijde boodfchap, moet ik je lui tradteeren.
Ik heb boven nog een vies Madera ■ wijn ftaan, die mijn man me reis, voor jaar en dag, heeft meêgebrocht,
En ik als goud heb bewaard ; maar nu is de rechte tijd, dat hij uit zijn fchuilhoek wordt opgezocht.
Ik ga heen, om een kelkje te fpoelen, en de vies van boven te haaien.
V IJ F D E T O O N E E £. FIJTJE, BERNHART. FIJTJE.
Ik kan de vreugde,die ik gevoel, naauwlijk inhouden of bepaal en:
Ik heb je nu wel tweemaal zo lief, als anders,om dat je komst met zulk een goeije tijding gaat gepaart.
BERNHART.
Maar is zulk een goeje tijding voor den brenger dan ook geen loon waard"*
FIJTJE.
è Ja,van ganfcher harte, ik zal 'er je wel drie zoenen voor geeven.
As BEEN'



|o DE ZUIDER.HAAKS,
BERNHART.
Och mijn lieve engel, nu begint mijn hoop eerst recht te Ieeven,
Nu zal mijn onbuigzaame vader moeten toeftemmen in onze trouw,
Waar door ik, het geen mij verrukt, de beste der meisjes, verkrijg tot mijne vrouw.
Mogelijk, dat men ons, in de toekomende week, al Bruid en Bruigom zal kunnen heeten ;
Deze bedenking doet mij het hartkloppen van vreugd, en allen tegenfpoed vergeeten ,
Want, als ik mijn Fijtje bezit, wil ik met niemant van ftaat verruilen , al was het met een burgemeester van de ftad,
Offchoon hij ook nog zo overvloedig voorzien was van geld of fchat.
FIJTJE.
Ja mijn lieve Bernhart, wat is ook geld en goed, als men zijn waar vergenoegen moet misfen;
Het kan prachtig doen leeven, het kan verkwistend doen opdisfehen,
Het kan alles rijkelijk doen koopen, behalven liefde en eensgezindheid tusfehen vrouw en man,
Foor veelen van die ftrekt het dikwijls tot een onoverkomelijken berg daarin, dat de dagelijkfche ondervinding ons genoeg leeren kan :
Als ik het hartvan mijn Bernhart alleen bezit, en de hemel mij flechts een gering beftaan wil toevoegen,
Offchoon dat ik, van mijn kant, daar toe ook zou
moeten werken en zwoegen, Dan ben ik rijk genoeg, en zal niemant kwalijk neemen
kunnen, dat mijn Haat word benijd, Dewijl ik rondborstig verklaar, dat gij alleen het regte
voorwerp van mijn vergenoegen zijt. ,
BERK-



TOONEELSP EL. ?j
b e r n h h B 'J , /jflaj- kusjende. Ik wil en moet 'ie lieve lippen bedanken, die zulke
zoete woorden hebben gefprooken, Als we getrpawd zijn zal ik ook altoos bij. je blijven,
nimmer zei je, buiten mijn werk, van mijn Bij-
wez.n zijn veiftoken:
Laaten andren vrij naar kroegen en kolfbaanen Ioopen, en daar hun tiid flijtcn, ik gun hen dat verma..k,
Maar, voor mij, zal het altoos zijn degLnoegelijkfte taak
Om, als mijn werk gedaan is, al hit nieuws, dat ik weet, mijn vrouwtje mede te deelen,
Of met haar te gaan kuijeren of te doen wat haar gevalt; en zo ik kinderen heb met die te fpeelen,
Of met die te keuvelen, cn haar lieve eenvoudige vraagjes op te losfen: me dunkt, dat is een geneugt,
Hetgeen, in waardij, overtreft de beste herbergs vreugd, fijtj e.
Zulke gevoelens doen het vuur van blijdfchap over mijn aanrhande geluk hoe langs hos heftiger in mijn hart ontbranden.
bernhart.
Maar dewijlwe zien dat ons huwelijk zo kort is op handen,
Moesten we,dunkt me,reis zo overleggen wat ons al te doen zal itaan,
En zo eens van onze meubeltjes en het huishouden fpreeken; meisje men hart kan men open gaan,
En het water me in de mond komen, als ik van ons huwelijk zo, tusfehen vier oogen, reis mag' fpreeken.
Ik heb, want ik kan het toch niet langer bij me hou* wen, het moet 'er uit, een mooi theetobbetje voor je gekuipt, dat waard is ora te worden bekeeken;
Ook



12 DE Z UI D ER-H A AKS,
Ook heb ik een ouwe rok, met nog eenige prullen van me, aan een fmous verruild
Voor een dozijn pastelijn theegoed , want ik docht je gemoed zou maar hebben gepruild,
Zo je dat tobbetje bezag en toch niets hadt, om 'er op te zetten.
FIJTJE.
Wei Bernhart, daar heb je me waarlijk meê verrascht, docht ik dat je zo met aandacht op de zaaken zoudt letten?
Dewijl ie nu zo openhartig bent, moet ik je ook wat . vertellen; heb je gisteren die nieuwe lloelen wel in de gang zien liaan ?
BERNHART.
Wel ja 'k loof dat 'er wel zes waren.
FIJTJE.
Wel nou die heb ik zeivers voor ons huishouden wezen koopen gaan ;
Ik had, van tijd tot tijd; daar een Huiver of een dubbeltje voor weg gelegd , door mijn zuinig fpaaren :
Nou kon ik ook niet langer zwijgen, maar moest je mijn geheim, in vergelding, openbaaren. BERNHART.
En zijn die mooije ftoelen waarlijk voor ons? alleriieffte, allerwaardigfte meid !
Je neemt hoe langs hoe meer mijn hart in door je vriendelijkheid,
Qch wat zou het opfpringen, wat zou mijn gemoed zich verblijden,
Zag ik me alreeds met jou in een ileetje na de keik toe rijden.
Maar Fijtje lief, wat dunkt jou van de befchikking daar van,
Zou-



T O O N E E L S P E, L. 13
ZouJen we ook niet een opgefchikt paard voor de Bruid-ileê neemen?men hoopt toch maar voor eens te trouwen.
FIJTJE.
Liever zo nedrig als men kan, En ook zo zuinig, als het dan met welvoegelijkheid kan faamen loopen.
Zo wij ook in de gelegenheid zijn, van een winkel of
een ftand te koopen , Of een weikplaats te huuren , zou het naar mijn keuze
het best komen te pas,
Zo 'er voor ons een wooning op kamers, boven zulk een werkplaats, was ;
Want is het niet beter, dat,men laagjes begint, en dan geduurig aanwast in vermogen V
Als dat de Waereld zeggen moet „ dezen hebben het „ zeil te hoog in top getppgen,
„ Daarom flaat hun huikje nou op zij, dat mogelijk „ wel haast fchipbreuk lijden zal."
Niets beter mijn vriend dan nedrig, en toch niet kruipende ; want hoogmoed konit voor den val. B £ R N H A R M.
Waar zou ik toch, al zocht ik met een lantaarn onder
al mijne goede bekenden en vrinden, Zulk een verftandige raadsman, als mijn allerlieffle
lijfje is, kunnen vinden! Ik beloof je ook, dat ik niets .aangaande de befchikking
van onze zaaken, op mijn eigen houtje, zal doen', Maar het eerst met jou, als mijn beste vrindin, be-
raamen.
FIJTJE.
Dat is wel goed maar alles behoudens je
fatfoen.
Want



14 DE ZUIDER-HAAKS,
Want ik zou, om al des waerels goed, den naam van meesterachtig boven mijn' man niet willen
draagen;
Een man, in zulk daglicht befchouwd, komt mij affchuwelijk voor en da nom zou je mij, als zodanig 't minst kunnen behaagen;
Naar mijn gering verttand, wil ik je gaarne raaden, maar je eigen zin te volgen, moet je altoos volkomen vrijftaan:
BERNH ART, haar willende kusfen. Je fteelt mijn hart door je infchikiijkheid.
FIJTJE.'
, , Laat af Bernhart
daar komt mijne moeder aan.
ZESDE T O O N E E L.
FIJTJE, BERNHART, CORNELIA
met een vies en een kelk in de hand.
CORNELIA, inschenkende en drinkende.
Zie daar Bernhart, ik znl het je, op de gezondheid
van mijn' man, eens toel rengen, En ter eere van de go'je tijding.
BERNHART.
Ja op die nobele conditie, moet ik een voldertje p! ngen. Fijtje lief, ik breng het je, tn wensch , dat we je vader, benevens zijn zoon, hiergaauw, in goeden welftand mcugen zien.
FIJTJE.
Het goed fortuin van mjjn's vaders t'huis reiz, op dat alle bekommernislen ons, voor eeuwig, ontvliên!
COR-



TOONEELSPEL. 15
CORNELIA.
Bernhart wil je.nog een. glaasje?
BERiSHART.
Nesn ik bedankje, als ik meer dronk, mogt het me in 't hoofd ftijgen. Nu brand ik van nieuwsgierigheid, om iets naders te verneemen. Zou men hier niet ergens een krant te leen kunnen krijgen ?
Al was hij maar van gisteren, mogélijk ftaat 'er wel wat naders van je man in;
Want deze goede tijding woelt en fpeelt me geduurig in den zin.
CORNELIA.
Laat ik me eens bedenken... ja loop fpoedig heenen Naden wïjnkooper op den hoek,die man is mijn huisheer , en zal ine daarom wel een paar kranten léenen.
En als je daar meê weêr om komt, lees ze dan overluid, Dan kan je me ook uitleggen, wat of een onverftaanbaar woord beduidt.
BERNII ART. ■Kom aan , dat 's goed bedacht, ik vlieg heen.
ZEVENDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE.
CORNELIA. Ik hoop dat die kranten zullen maaken, Dat wij gaauw, uit onze twijfeling, in eene geruste zekerheid raaken.
FIJTJE.
Ja daar verlang ik ook na, als een visch naar 't water doet.
Maar,



16 DE ZUID ER-HAAKS;
Maar, het fchijnt.dat het al twaalf uuren wezen moet, Want daar komt Aaltje t'huis uit fchool.
ACHTSTE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE, AALTJE.
AALTJE.
Dag lieve moeder,
Dag Fijtje zus.
CORNELIA.
Hoor hier eens meisje, we hebben goeje tijding van je vader en je broeder,
En dat ze hier, mogelijk binnen korten tijd,zullen zijn.
AALTJE.
ó Daar ben ik blijd om! wat zal ik ze om den hals vliegen en zoenen!
. .'. CORNELIA.
Daar is nou ook een half kelkje wijn,
Dat kan je, op de gezondheid van je vader, leegen,
AALTJE, g'dronken hebbende.
Moeder wat fmaakt dat lekker ; ik wou dat we dikwijls zulke goeje tijdingen kreegen.
CORNELIA.
Maar kind, hoe fta je met je leeren op fchool?doe je wel zo als het de meester van je begeert?
Pas je wel genoeg op? zal je vader kunnen bemerken, dat je vooruit bent geleerd?
AALTJE.
Moederlief, of ik oppas en vooruit leer, zal ik je
zeivers Laten uitleggen, Want in plaats, dat de meester mij langer bij hem in
de Letterkunst laat opzeggen,
Heb



T O ONEELSPËL. 17
Htb ik nou al, zedert ecnige dagen,bij hem opgezeid in de krant,
En hij prijst me altoos, en zeït, dat ik de woorden
uiifpreek met een goed verftand. Maar daar komen wel woorlen in voor, die ik niet
veria, al ga ik daar mijn harsfens nog zo op
flijpëri,
Zo al? van de morgen nog, in mijn les,kon ik 'er een heele boel niet begrijpen;
Want daar kwam in van Br eveertien, van Zuid haaks vast zitten, van Marfeiljes, en zo al voord. CORNELIA,
Wat zeg je me daar! van Marfeijje en Zuid haaks vast zitten! heb ik het wel gehoord?
Is het een nieuwe of e-n ouw: krant daar je tegenwoordig bij de meester in moet leezen?
A A LTJ E.
Moeder hij was vol vlal ken en d-arom geloofik \ oor vast, dat het een ouwe moet wezen.
CORNELIA.
Wel dat ftelt mijne ong irustheid weer een weinigje te vreên.
FIJTJE.
Maar moeder lief, men gebruikt op de fchoolen meest ouwe kranten die dingen befclu ijven , dewelken al veele jaaren zijn geleên :
't Is toch ellendig,dat je jou over "t minste wisjewasje gaat ongerust maaken. NEGENDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE AALTJE, BERNHART. B E '< N H A R T.
Hier kom ik nou , met twee kramen voor een an.daar wij misfehi 11 wel tot een volkomen kennis door zullen raaken.
B Ik



18 DE ZUID ER-HA AKS,
ïk ben wat lang weg gebleeven, dat komr, om dat dis lompe li.offin van een wijnkoopers meid,
Maaralleen t'huis was. en ze hadt de kranten door heur weiken verleid.
Hij zet zich op een ftoeh
Kóm an , ik zal me hier in 't midden zetten : luister je lui nou toe met aandachtige zinnen.
5k zal eerst di: van gisteren leezen,en als ik daar meê gedaan heb, dan die van van daag, in vervolg, beginnen.
Hij lee t.
Duitschland en aangrenzende rijken, Weenen den ....
CORNiLIA.
Lees ons liever eerst de zee tijding voor, Waht, dewijl mij dat het meest raakt, kan je wel denken dat ik dat liefst het eerst hoor. BEUKHAR T.
Kom an, dan fla ik dat maar over, als ook Italien, Napels en Romen,
Hij vervolgd met leezenl
En ja tot de Nederlanden. Hier heb ik het. Awfïcrdam den ig*« Oïïober, den tSde» is in Texel binnen gekomen
D'.fk Pietersje van Bourdeaux, Hans Bikkeljleen van l' Oriënt,
En Tpke Koenes van Morlaix. En zijn uitgezeild Steven Prent
Na Curacaa, J. Krijgsman na Surinamen; en Broer Hansfen na A'oorweegen,
Ophoudende met leezen.
De wind Zuid-Oost, Van je man heb ik nog niets onder 't oog gekreegea
Tet nog toe.
COR-






IJaielijfe ! wat heh ik daar voor een tijding' geleezeulvervloetó papier.



TOONEELSPEL. is>
cornelia.
'Nóu lees dan maar verder voord, Want wij hebben zekerlijk al de zeetijdingen nog niet , . gehoord. B.i» i 'j .
bernhart, vérder voordleezende. Den i6*« is het Oost - Indisch RetourfcHip de Ganges, daar men in onze vorige melding van maakte
Genaderd tot aan Breeveertien: de wind West waar door
niets na zee raakte. Gisteren heeft het Schip de Roozehoom, Schipper Frederik
Trouwhart, komende \an Marfeille, het ongeluk
ondergaan,
Om. in een zwaare mist, tegen de Zuider - Haaks vast te raaken en vervolgens om te jlaan;
Het fchielijk uitzetten der boot heeft al het volk toch kunnen baaten
'Hun lijf te redden; alleenlijk de Schipper... die zijn bodem niet kon verhaten...
Is zelfs verdronken.
bernhart laat de Courant uit de hand vallen}
(laat de handen te faamen, en Jiaat op van zijn
jioel met een neirhangend hoofd.
cornelia, gillend- uitroepende.
: Verdronken! hemel wat zal mij....
Zij valt in zwijm.
fïjtje werpt haar naai-goed van de fchoot, en
vliegt na haar moeder.
bernhart.
IJsfelijk! wat heb ik daar voor een tijdins geleezen! vervloekt papier.
Waarom moest ik dat leezen waarom haalde ik dat hier!
U 2. FIJTJE



so DE ZUIDER-HAAKSj
FrjTJE.
Och mij ongelukkige! och mij ellendige! wat zal mij' nog overkomen!
Mijn vader om 't leeven, en mijne moeder mede in een ftaat, waar voor ik moet fchroomen. AALTJE /nikkend weenende.
Mijn allerlieffte moeder... mijn va...der heeft mij verlaaten, verlaat jij me toch nou niet.
Och Fijtje, moeder fterft! och zij fterft! och moedertje zie toch mijn verdriet!
Wil voor 't minst voor jou Aaltje trachten te blijven in 't leeven,
Waar zou ik arme weez, zonder vader of moeder mii heen begeeven? '
FIJTJE.
Och Bernhart wat zal ik beginnen? zij is zo bleek en blaauw, of ze de geest alreeds uitgeblaazen heeft.
Zo men haar geen hulp toe brengt,is het onmogelijk, dat zij lang meer leeft.
EERKHART als uit een diepe mijmering
ontwaakende.
Wat is 'er tc doen ? ik ben als raadcloos en mijne zinnen maaien.
Wacht... ik zal om haar aangezicht te befprengen wat koud water gaan haaien ,
Ik boop dat zij daar door weer bij haar zelve komen zal!
FIJTJE.
ö Verlaat mij toch nu niet, want koud water heb ik hier a].
Het ftondt hier al in een emmer klaar om groenten in te wasfehen'.
Help mij toch, bid ik je, om haar te befprengen, eer de dood haar veege leeven komt verrasfehe'n !
TIEN-



T O O N E E L SPEL. ar
TIENDE T O O N E E L.
CORNELIA in zwijm, F IJ TJE,AALTJE,BERNHART de moeder befprengende, FRANCIJN.
F R A N C IJ N.
Hier heb ik nou de voering voor me jak.... maar
lieve tijd! wat is hier gefchied? Daar even woonde hier de vergenoegdheid zelf, en
nou zie ik niets dan akeligheid en verdriet. FIJTJ E.
Och mijn lieve Francijntje, we hebben de heillooze tijding bekomen dat mijn' vader met zijn fchip voor Texel is gebleeven!
Dit heeft ons in deze doodeüjke wanhoop gebragt, want mijne moeder leit op de oever van haar leeven.
F R A N C IJ N.
Goede hemel kan het mogelijk zijn! hoe onverwacht en ras
Verkeert ge 'smenfchen lot! maar legt zij nog in zwijm?
wagt ik heb een vlesje in mijn tas, Daar is eau de Luce in , dat een fterk vocht is, om de
geesten weêr bij te brengen.
BERNHART.
Maar me dunkt, ze begint al zo wat te fchrikkendoor de koelte van het water fprengen.
F R A N C I j N.
Dat is goed; dan zat dit ruikende vocht het beste uitwerking doen.
Zie je wel zij vertrekt het gezicht al door de fterke lucht? ze zal wel haast bekomen na mijn vermosn;
B 3 Daar



sz DE ZUIDER.H A AKS,
Daar opent ze de oogen; regt 'er nou een weinig overeind, op dat ze zachtjes kan bedaaren. CORNELIA, zij Jlaat de «ogen op ieder in 't bijzonder. '
Och! waar ben ik geweest?... en waar ben ik
nog? ... Fijtje Aaltje....Bernhart maar
wie ben jij ? wil het me verklaaren. FR ANCIJ N.
Och ik ben een goeje vrindin, die genegen is, jq bij te ftaan; Rel je hart wat gerust.
CORNELIA bitterlijk fchrijende.
Mijn hart gerust fiellen daar mijn man vergaan is! en dat zo na bij de Hollandfche kust.
Arme Frederik ! goeje huisbezorger! trouwde deimannen !
Zal ik je dan nooit weder zien! nooit! ó hemel ik kan dat denkbeeld onmogelijk verdraagen, en toch nooit uit mijn gemoed verbannen?
Het zal me aan de zinnen raaken... Ach mij deernis.
waardige vrouw! Ach mijne ongelukkige kinderen! dit geval zal mijn
hart deen verünelten van drocffenis en rouw.
FIJTJE.
6 Wee mij arme verlaatene! ó fiag, die op eens mij
alles heeft kunnen ontrooven! Zie daar alle mijne nieuw gebouwde kalleden in de
lucht als kaf verftooven. Och lieffte vader, die mij, van jongs af aan, zo teder
hebt opgevoed, Die mij altoos de deugd zo fchoon voorilelde, op dat
ik voor verleiding zou blijven behoed; Moest ik dan zulk een alles overtreffend ongeluk van
je hooren ?
Was



TOONEELSPEL. 23
Was dan het loon voor je goede trouw, om zo ellen» dig in hst water te moeten verfmooien?
Och goede hemel! wat hebt gij niet al toegelaaten? ° ho: heeft het kunnen gefchiên?
Och waardige man! was dan iedereen zo onnatuurlijk wreed, om jc te weigren de behulpzaame hand te biên ?
Ondankbaare matroazen, ruuw zee-gedierte! verëelde harten!
Die trouwlooze hulploosheid veroorzaakt aan mijn ziel
de bitterfts fmarten.
BERNHART. Het komt mij als een donderflag over, ik weet niet,
waar of ik mij wenden of keeren zal; En kom ik tot nadenken, krimpt mijn hart, om de
gevolgen van dit doodelijk geval.
CORNELIA.
Och wat is mij overgekomen! ik mijn man verlooren!
ik weduwl och hemel hebt ge alreeds onzen
huwelijks - band willen verfcheuren? Sta mij dan nog die gunst toe, dat ik mijn hart mag ts
bersten treuren; Want, hoe kan ik mijn ongeluk verdraagen, met ge»
noegzaame ftantvastigheid, Daar mij niets, dan wanhoop, niets, dan het gemis
van mijne zinnen, fchijnt te zijn bereid.
F R A N C IJ N.
Ta.fchrei, en ftort je hart vrij uit, nooit hadt iemand
meer reden tot fchreijen ; 'tZou ijdelheid zijn, van je te raaden, het gemoed
alreeds met gerustheid te vleijen; Pe traanen , die je ftort verdient de nagedachtenis van
jou echten irwn :
B 4 Maar



»4 DE ZUI D ER-H A AKS,
Maar evenwel ben ie veifchuldigd voor Jen hemel, ora te Joen al wat je k n
Als moeder voor je kinderen; daar voor alleen dien jij je gemoed met troost te fterken ,
Voor die; en voor die alken moetje blijven leeven, mo.ten jou geesten blijven werken.
FJJ-I Jti.
Allerlicffte moeder, Fr nrijntje fj rèekt r»cht; want ofichoo ij i hart . h ia ftukken is verfcheurd,
En al mijne toekomen'e hoop in rook vervloogen dienen we toch te worden opgeoeurd. ' * B E 11 N H 1 RT,
o Ja, 'er dient, op; 't fpoedigile, te worden raad ge-
fch ft in deeze verwarde z taken; Bédaar dan goede vrouw, ik zal, van mijn kant, alles
doen, wat ik km, om den rampfpoed je' draa-
pelijk te maakeöi
Ik zal, dewijl je nou goed gezelTchap hebt. op Maanden voet. vliegend naar den boekhouder Goeda rt gaan.
En hem op t ernstig*!; af vraagen, wat 'er door ons in deze omftandigheden dient te worden gedaan?
Ook zal ik daar, aangaande deze droevige gebeurtenis, zekerder bericht kunnen erlangen,
Dewijl dit Heer na alle gedachten daar de echte tijding van zal hebben ontfangen.
CORNELIA.
Ga in vrede, de hemel zal je goed h?rt zegeneg, al wat je doet zal welgedaan ziju.



TOONEELSPÈL. 2j
ELFDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE, AALTJE, FRANCIJN. FRANCIJN.
Deze heer GoeJanrt. ben ik verzekerd, is een gemoedelijk man, en zal al veel d jen, tot ver. lichting van je pijn,
Wil je dan met een mannen moed aan des hemels wil onderwerpen,
En offchoon het hart een zucht en het oog een traan ontglipt, tracht daarom jou verftand te fcherpen ,
Om voor je gezin te ;.orgen,op de bekwaamde wijze, en zo die Heer dat merkt en veriiaat,
Zal hij je niet alleen onierlt'eunen met raad, maar ook wezentlijk nut de daad.
Maar Fijtje, daar je moeder na raad fehijnt te luisteren, vervalje dunkt me in nieuwe verdrieten.
FIJTJE.
Och verwijt of belet mij niet, dat ik, in ftilte, laat mijn traanen vlieten.
Ik verlies aan mijn' dierbaaren vader veel, oneindig veel,
Niets dan zielpijnigcnde vooruitzichten vertoonen zich voor mij als mijn toegelegde deel.
Mijn 's leevens gelukftaat is, door dezen llag, vernield en als rook vervloogen:
Befchuldig mij dan niet, dat mijn haft zich. voor 't minst, ontlast door mijne oogen ,
Ik zal niemant aanftoot geeven , door de veelheid mijner klachten, maar, in ftilte, verkroppen mijn harteleed.
B s Msn



36 DE ZUIDER.H A AKS,
Men hoort aan <ie deur kloppen. Bernhart heeft moge'ijk de voordeur toegetrokken, wanc daar wordt geklopt , zo ik niet beter weet.
6 Aaltje loop reis fchiwlijk na vooren, om open te maaken.
TWAALFDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE, FRANCIJN. FIJTJE.
Ik hoop niet,d3t 'er vooreerst, bij de ruzie van onze fchroomelijke zaaken,
Iemant mij werk komt beftellen, dewijl mijn hoofd 'er in 't geheel nou niet na ftaat. FRANCIJN.
Wel dat geloof ik wel: maar al was dat zo, ieder moet wachten, dewijl je zelf?nou voorgaat,
Want daar je rouw-kleêren moet maaken voor jou, voor je zuster en voor je moeder....
DERTIENDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE, FRANCIJN, AALTJE, COENRAAD, en drie MATROOZEN.
AALTJE ten wéinig vooruit inkomende.
M oeder, moeder fchrik niet! daar is Coenraad, daar is mijn broeder.
CORNELIA omarmende haar' zoon.
Och mijn Coenraad, mijn lieve zoon! mag ik jou dan toch nog weder zien ?
Dit



TOONEELSPEL. 27
Dit is ook de eenigfte troost, die mij de hemel, in mijn ongeval, aan kan biên ,
Anders zou ik onmogelijk de zwaarte van mijn ongelukkig lot kunnen verdraagen, COENRAAD zijn moeder bij herhaaling kusjende.
Pag lieve moeder, dag goede vrouw, hoe vaar je al? hoe heb je 't? ik merk an je klaagen
Dat je niet meer onkundig bent van het geen ons overgekomen is.
CORNELIA.
Och zwijg 'er van, of 't zal mijn verftand krenken! ik voel dien flag maar al te gewis.' "COENRAAD zijne zusters beurtelings kusfende.
Dag Fij lief, hoe heb je 't al meisje? en jij mijn lieve kleine Aal ?
FIJTJE,
Arme Coenraad! ongelukkige jongen! wat een akelig» welkomst groet, wat een fmeitelijk onthaal
Ontfang jij hier van ons allen, wie hadt dat ooit kunnen vermoeden?
COENRAAD.
Maar heb je niet wat brood in huis, om deze gasten hunne leege maagen te kunnen voeden?
Die arme kaerels hebben, in geene twintig uuren, iets genuttigd, tot verlterking van het hart.
CORNELIA.
Maar Cotntje, denk je dan niet om je zelfs ?
COENRAAD.
Ik kan niet eeten, 't is of mij, door innerlijke fmart,
De maag geflooten is. .
FIJTJE



2.3 DE ZUIDER-Ha AKS,
FIJTJE.
Zie daar vrinden is brood en kaas, anders kan ik je lui niet opdisfcheu.
CORNELIA.
Qch Fijtje geef je broer een glaasje uit die vies. zoon dat moet je gebruiken, om, voor *t minst, bet hart te verfrisfchcn.
FIJTJE fchenkt COENRAAD een glas wijn in, dat hij uit drinkt.
Och hemel! van die zelve drank dronken wij nog flus ter goeder trouw,
Op zijn behouden t'huis vaaren, weinig denkende, dat die zo fpoedig dienen zou,
Ter gelegenheid van zijn omkomen; och ik kan mij niet onthouden; ik kan mijne traanen niet bedwingen.
Mijn lieffte Frederik, mijn beste man, kost jij dan alleen je niet uit de klaauwen des doods ont* wringen!
Coenraad Coenraad ! kost je dan je vader niet helpen? kost je hem dan niet bijftaan in den nood?
Och! was liever al het volk maar verdronken, en je vader benevens jij gered van den dood.
Al was hij naakten beroeid geweest, dan had ik 'thoofd
nog blijmoedig op kunnen ftecken. Maar goede hemel, vergeef mijn drift die mij mogelijk
zondig doet wenfchen en fpreeken!
COENRAAD.
Moeder ik zal je mijne geheele reiz verbaalen, en dan zei je kunnen zien
Üf ik mijn lieven vader wel meerder bijftand heb kunnen biên.
Na



TOONEÈLSPEt. öt)
Na dat wij, den eerften Augustus, met een gunstigen wind van Marfeillê waren in zee gefiooken,
Zeilden wij de geheele middellandfche zee door, zonder iets te weêrvaaren, waardig om van te worden gefpiooken:
Wij kwamen toen verders tot in 't naauw van de ftraat,
Daar moesten wij, door geduurige weste winden,lang laveeren, en vertoeven in een fukkelenden ftaat;
Eindelijk raakten wij gelukkig den hoek van Kaap St. Vincent te boven,
Daar ons een ftorm beliep, waar door wij fpoedig.tot aan Kaap Finifterre, voordllooven,
Alwaar wij 's nachts in donker wat al te digt kreegen een fchip op zij,
Waar door onze groote ra fchade leedt, benevens nog
eenige touwen van het loopend wand daarbij, Hetwelk wij, zo goed als wij konden, herftelden en
daar rneê zo lang weêr goed maakten, Tot dat wij eindelijk op de hoogte van Brest geraakten ; In welke haven wij moesten binnen loopen, om te
repareeren , en ons te heniellen van onze bé-
komene fchae:
Wij vertoefden hier veertien dagen, en begaven ons daarna,
Met een gunstige bramzijls koelte, op reiz, ftevende het Canaal in, zeilden de hoofden deur, en praaiden bij de Vlaamfche banken,
Een tweemast Koffcheepje , dat ons inhaalde en voorbij vloog;de fchipper daarvan was den beruchte Bareut Franken,
Zo als wij vernamen, die ons ook ras raakte uit het
gedicht:
Ein-



30 DE Z UI DER-HAAKS,
Eindelijk raakten wij voor Gaats, kreegen een Loots aan boord, cn hadden tot hier aan toe onze reiz tamelijk voorfpoedig verricht.
Maar, ó heme! waf fiaat mij nou te verhaalen, hoe zal ik het overige aan je lui kunnen te kennen
geeven,
Zonder weêr op nieuw, onze wonden op te krabbe»
en de harten te doen beeven.
Eergisteren, bij 't vallen van den avond, viel 'er tevens een zwaare mist,
Die mij, als Huurman, niet alleen, maar ook de Loots en mijn vader verbijiterden, zo dat men niet zeker wist
Waar ons het veiligfte te fiuuren of heen tebegeeven, Tot wij ons onverwacht, ó ramp! bevonden tegen de
Zuider - haaks aan te zijn gedreeven. Na dat wij hier een poos gezeten hadden, begon de wind meer aan te wakkeren bij het meer aannaderen van den nacht,
Waarom een ieder op de berging van zijn lijf wierdt bedacht,
De boot werdt uitgezet, en door het volk hals over
hoofd ingefprongen;
Ik was de laatlle, die nog op 't fchip bij mijn vader Itondt, en meê van doods-angst wordende gedrongen ,
Bad hem, terwijl ik hem omarmd hield met eene bee-
vende hand,
Dat hij zich met ons zou begeeven; doch hij door verbaasdheid geheel overmand,
Bleef befluiteloos, als een pilaar, ftaanjmijn fmeeken kon niets baaten;
't Was, of hij onmogelijk zijn fchip kon verlasten;
Tot



TOONEELSPEL. 31
Tot dat eensklaps door een rukwind het fchip op zij fchokte, waar door een zeil floeg over boord.
Dat ons meê nam en deedt in zee ftorten rdeMatrOozen, die in de boot waren, wierpen voort
Touwen uit, om ons te red Jen, waar ik, bij wondere beftiering, een end van heb bekomen,
Èn daar door ben behouden gebleeven , doch van mijn' armen vader, heb ik, federt, niets vernomen.
Hij heeft, waarfeliiji.Ujk, door de duisternis en ontroering, geene touwen of boot kunnen bemerken of zien,
En dat heeft hem doen vergaan. Oordeel nu of ik hem wei an.ire hulp heb kunnen biê;i ?
CORNELIA.
Och Frederik, wat een hard noo.llot! kost dan je deugd jou niet langer, ah een fchild voor zulk een' ontijdigen dood, bedekken'?
F R ANCIJN.
ó Hoe dikwijls ziet men de deugdelijkfte menfehen in vollen bloei ons door die vreesfelijke kiaauw, onttrekken1
Daar integendeel de ondeugd, die men wel wenschte te inisfen, tot een hoogen ouderdom geraakt.
C ORNELIA.
Vaar voort Coenraad, ik viel je in de rede; hoe heb je 't toch verder toen gemaakt? COENRAAD.
Ik ben dan, zo als ik heb gezeid, door behulp van deze gasten, behouden in de boot gekomen ,
Waar meê wij voord roeiden, roepende en fchreeuwende, 0111 ons bekend te maaken, tot dat wij eindelijk door een Loots • fchuit wierden overgenomen ,
Die



32 DE ZÜIDE R-H A A K S,
Die ons aan 't hoof.l van de Helder heeft aangezet; waar van daan
Wij over 't Zand, tot aan Alkmaar, zijn te voet gegaan:
Van daar hebben we ons, met de Beurtman , naar Amfterdam begeeven;
We zijn eerst zo even aangeland, en het geen mij hier voort na toe heeft gedieeven ,
Is om je, met voorzichtigheid en v;n Iêngfaamerhand, deze naare gebeurtenis te doen verdaan,
Die ik echter befpeurd heb,dat mij miar al te welwas vocruit gegaan,
Door dien de Loots, die ons gered heeft, en wij van ons wedervaren hadden kennis gegeeven ,
Naar alle gedachten, op (taanden voet, ons ongeluk heeft overgefchr.even.
Aan deze drie mannen ben ik het meest, boven de anderen, mijne behoudenis verplicht,
Daarom heb ik hen meê genomen, om met een mondvol eeten te loonen, het geen ze aan mij hebben verricht.
CO RN K I A.
Ach goede \'rinden, ik bedenkje ut grond van mijne ziel! ó dat ik mijn dankbaarheid, door daaden, kon betoonen!
Maar, daar ik arm ben, kan ik alleen wenfehen, dat de hemel u des te rijkelijker mag beloonen :
Je lui ziet, ik ben cene verlaatene vrouw, die haar man mist, aj haar toeverlaat,
Die voor haar ellendig huisgezin geene uitkomst ziet in düc/.' wanhoopigen ftaat.
Ach moest mij, zo onverwacht, zulk een bitter onge' luk treffen!
F IJ T J E



TQONEELSPEL. 33
fijtj e.
Moeder lief, de droefheid, die mijn hart verfcheurt, kan niemant genoeg befeffen,
Maar Iaat ons beide moed fcheppen, ik zal je bij blijven zo lang ik adem fchep,
Want voor wien kan ik het nader, dan voor mijne moeder doen? maar ik bid je, rep
Geen woord, om mij voor mijn ijver te prijzen, óf mijne plichtmaatigheid te bedanken,
Dit zou mij maar meer bedroeven, ik haat zulke vleijende klanken.
coenraad;
Fij, je zelt mij, in kinderplicht, niet kunnen befchaamen, ik zal al voor mijne moeder doen wat ik kan,
Voor 't minst zal ik 'er op uit fnuiven, om wat te verdienen , en draagen mij als een man,
Lukt het me niet, om fpoedig genoeg als ftuurman an te raaken,
Dan zal ik, al moest ik van de winter ook fjouwen dat
me de ribben 'er van zouden kraaken, Toch maaken, dat mijne goeje moeder komt aan 't brood.
cornelia.
Och nu zie ik, dat braave kinderen de beste vertroostingen zijn , in ramp en nood.
francijn.
Aldus befpeur je duidelijk, dat zo de hemel, aan dö eene zijde kastijdt hij, aan den anderen kant, weêr kan zegenen;
Vertrouw op dien alleen, dan kan je nog geluk genoeg bejegenen.
C co*-



34 DE ZUID ER -HAAKS,
CORNELIA.
Jij betoont je, eene getrouwe vrindin te zijn , ik zal mij zien te onderwerpen, maar recht gelukkig word ik nimmermeer.
V'E ER TIENDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE. AALTJE, FRANCIJN, COENRAAD, 15ERNHART, drie MATROOZEN.
BSRNH ART.
Ik heb mijnheer Goedaard niet kunnen fpreeken wijl hij belet hadt; maar een ander heer,
Die daar in 't voorhuis ftondt, heeft mij helaas! de bevestiging dier droevige tijding gegeeven,
Die ik hier wcêr op 't allerkrachtigst bevestigd zie en vertoont naar 't leeven.
Dag Coenraad, hoe heb je 't mijn oude vrind? hoe gaat het mijn beste maat?
De traanen, die barsten mij ten oogen uit, hoe of ik mij bedwing, om jou allerëllendigiten ftaat.
Dat is een Dag! dat is een vreesfelijke flag, die ons allen, op 't onvoorzienst, wanhoopig heeft verfingen !
Als ik alles te rug,en dan weer vooruit, denk, kan ik onmogelijk mijne denkbeelden verdraagen.
Ach hemel, wat zal 'er van mij in 'tbijzonder worden ! F R A N C IJ N,
Maar heb je niets bij den heer Goedaart vernomen, of hij iets tot onderfteuning of tot troost zou onderftaan?
B £ EN-



T O O N E E L S P E L.
BERNHART.
Hij liet mij zeggen, dat hij zelf aan 't huis van de weduw wilde komen, zo dra ■ zijn b.elet was heen gegaan;
Dat hij mij kort op de hielen dacht te volgen: dus zal hij mogelijk hier fpoedig wezen.
FRANCIJN.
Zie je wel dat zijn menschlievend hart verlangt, om je te verlichten in je angst en vreezen. . FIJTJE.
Bernhart, je ziet, dat door deze noodlottige gebeurtenis, daar nog een ieder van ons voor beeft,
Door deze vreesfelijke fchipbreuk, ons huwelijk mede fchipbreuk geleeden heeft,
Jij zult je daarom, hoe zeer mijn hart 'er ook om zal treuren,
Voor eeuwig van mijn liefde moeten trachten afte- fcheuren;
Want, dewijl ik nu arm ben, en geen ander uitzicht heb, dan mijn ijverigheid,
Waar door ik hoop, dat mijne bedroefde moeder het lobere onderftand zal worden bereid,
Weet jij wel dat die berg onoverkomelijk voor je vader is, hoe zeer je ook jou tong door welfpreekendheid wilde fcherpen :
Het ftaat je zelfs nou vrij, öm je geheel en al aan zijri wil te onderwerpen;
Om je, als gehoorzaamd zoon, te gedraagen, en vati zijne hand te ontfangen een gegoede vrouw
Want heden is het volftrekt onmogelijk,om te denken op mijne trouw,
Terwijl ik, in ftilte, mijn ongeluk zal beweeneh,
En mij eeuwig beklaagen ,dat de hemel mij geen gunstiger lot heeft willen verkenen.
C 2 BEKN-.



36 DE ZÜIDER.HAAKS,
BERNHART.
Ik kan het niet harden Fiitje, dat je, zo koelzinnig1, van mijne liefde fpreekt;
Denk je, om dat 'er een kei,in plaats van een hart,in mijn' vaders boezem fteekt,
Dat, door dit ongeval, het mijne naar zijn zin zou moeten verandren?
Neen, zo wij dan, door onnatuurlijken dwang, belet worden, om, vooreerst te leeven met malkanderen ,
Dan wacht ik Hechts zo lang, tot dat ik mondig ben,
En weet, dat ik dan geene dwinglandij van een' vrekken vader meer ken;
jou hart, daar ben ik van overtuigd, zal voor mij altoos onveranderd blijven,
Tot zo lang, kan 't niet anders zijn, zal ik wachten, en befchikken dan mijne eigen bedrijven ;
Door ijver en fpaarzaamheid is, tegen dien tijd, mogelijk het benoodigde, opgegaard.
FIJTJE.
Maar mijn goedé Bernhart, denk je dan, dat onze gevoelens hier in gaan gepaard ?
Moet men maar alleen, tot dat men mondig is, zijne ouders gehoorzaam wezen ?
Mag men hen dan vrij uitdaagen of trotfeeren, zonder te behoeven des hemels toorn te vreezen?
Neen mijn vrind, het past ons, onveranderlijk , te gehooizaamen, ja zelfs de wenken van 't gezicht
Gade te flaan van hen, dien'wij, naast den hemel, ons beftaan zijn verplicht.
Geloof me vrij, dat al waart ge gekomen tot je mondige jaaren,
Ik geene vrijheid in mijn gemoed zou hebben, om met
je te paarea, „
Zo



'TOONEELSPEL. 37
Zo het dan , buiten de toeftemming van je vader .moest gefchiên....
Vaar dan, voor eeuwig, wel Bernhart zo ik jou
recht mag gelukkig zien.
Zal dat mijn hart, in al zijne bekommering, nog kunnen verheugd maaken.
BERNHART.
Nu nog in eeuwigheid kan ik, buiten jou, geluk fmaaken;
Zo mijn vader, dat ik vreez, zich hardnekkig weigrig houdt,
Dan fla ik ieder af, en blijf altoos ongetrouwd.
Ach bezat je wat minder deugd, was je wat meer na-
laatig in je plichten! Dat zou mijn bitter ongeneucht nog metter tijd kunne»
doen zwichten.
COENRAAD,
Och ftaak toch die redenen, ik zie zij baaren mijne moeder maar bitterheid en verdriet; Die arme vrouw lijd genoeg, folter haar dan, door zulke verwijtingen, niet.
BERNHART. Mijn beste Coenraad, ik zal zwijgen, ik zal mijn leed verkroppen, maar ben ik niet waardig om te beklaagen ?
F IJ T ] E, fchreijende. De goede hemel kent mijn hart, die weet wat pak het heeft te draagen.
FRAN CIJN.
Mij dunkt ik hoor gedruis in de gang ... daar zal magelijk mijnheer Goedaart zijn.
BERNHART.
A Ja daar is hij.
c 3 riJF-



S8 DE ZUID ER-HA ALS,
F IJ F TIENDE T O O N E E L.
CORNELIA, FIJTJE, AALTJE, FRANC IJ N, COENRAAD,BERNHART,COEDAART, een LIJFKNECHT, drie MATROOZEN.
GOEDAARD. Goeden dag vrinden. Arme vrouw ! kan ik u verlichten in uwe grievende pijn, Dan zal mijne komst tot uw heil en mijn genoegen deszelfs doelwit befchieten?
Uw hartelee! treft me. ik wil deelneemen in uwe verdrieten,
Ik wil u onderlteunen en behulpzaam zijn zo veel ik kan;
En dit zijn geene bloote woorden, maar dat zal ik nakomen als een eerlijk man.
CORNELIA.
Och mijnheer! ik kan bijna uwe edelmoedigheid, zo min als mijn verdriet, verdraagen. Zij valt voor hem op de knié'n.
Sta toe, dat ik mijne erkentenis aan je voeten ftort,en daar mijn hart met een mag uit klaagen.
GOEDAART.
Foei vrouw Trouwhart, zoudt gij mij te voet vallen!
laat af van zulks te beftaan ; Ik ben hier nog maar pas ingekomen, ik heb nog niets
voor u gedaan,
En zoudt gij mij alreeds zulk een al te nediige hul.le bewijzen ?
Dat kan ik niet dulden: Iaat ik u opheffen, wil weêr van voor mijn voeten oprijzen.
k COR-



TOONEELSPÊL. 39
CORNELIA, nog knielende.
Het gevoel van fmert heeft mij al te wel getroffen, ijc ben verzwakt en vernederd van lichaam en geest,
Misgun mijne ziel het genoegen niet van te klaagen : Och is 'er wel ooit iemant ongelukkiger dan ik ben, geweest V
Och mijnheer Goedaard wat een deugdzaam man heb ik, wat een voorbed deli;ken vader hebben mijne kinderen verlooren!
Wat was hij trouw en bereidwillig voor zijn' meester! en wat was zijn affchtid teêr; och dat denkbeeld kan- mijne ziel het gevoeligst doorbooren !
Goeje Frederik, beste Frederik; wie weet met welk eene bekommering je nog aan jou Cornelia hebt gedacht,
Toen je die fchroomelijke nacht overviel, die laatfte, die eeuwige nacht!
Och eeuwig, eeuwig en altoos van hem te zijn gefcheiden, hoe kan ik dat denkbeeld verduwen!
Het komt mij, als het akeligfte fpook, .voor, mijne ziel kan nergens meer in angst voor gruwen,
Wat heb ik mij nog kort te vooren meteen.aangenaa;n vooruitzicht geftreeld,
Wat heb ik mij al aanftaande lieve oogenblikken .verbeeld ,
Zo veel te gevoeliger treft mij nu deze flag. och! och!
GOEDAART, haar opheffende.
Reis op, bid ik u, en Haak dit overmaatig treuren,
Gij zijt verplicht, om u, zo veel als 't mogelijk is,op te beuren:
Daar gij nu zijt zonder huisbezorger, misfendenw hoofd en man,
Dienen wij liever bedacht te zijn, dat, zo veel men kan, C 4 Al-



40 DE ZUI DER-HA AKS,
Alles worde in 't werk gefield, om u een redelijk be-
ftaan te doen genieten, Waar toe gij u, ten eenemaal, onbekwaam zoudt maa-
ken, door het koesteren uwer verdrieten. Ik herhaal, dat ik alles zal trachten bij te brengen ter
verzachting van uw leed, Pp dat gij, door mijne liefdaadige poogingen , uwe
rampen eenigermaate vergeet.
CORNELIA. Maar .... daar ik, van natuure hooghartig ben, kan
uwe edelmoedigheid mij heden het grievendfte
treffen:
Neem het mij niet kwalijk mijnheer, doch alleenlijk het befefFen,
Van,onverdiend,liefde brood te zullen moeten eeten, veroorzaakt mij, nog boven mijn ramp, eene onlijdelijke fmart.
GOEDAART. Ik roem die verhevene gevoelens van uw hart, Waarnaar ik mij, tot uwe gerustftelling volkömelijk zal kunnen gedraagen,
Indien gij kunt aanneemen wat u door mij zal worden voorgeflagen.
Luister, uw man hadt, onder die menfchcn, waar van ik word bediend,
Een aller naauwverbondenften boezemvriend,
Die daarom ook altijd voor u en uwe kinderen een al-
lertederfte vriendfchap in 't hart voedde: Deze man nu heeft mij ernftig betuigd , van voor u te
willen vaaren, op dat hij de vrouw van zijn'
vriend yoor gebrek behoede : Hij zegt, datditnaauwe vriendfchaps - verbond hem,
om bijzondere redenen, verplicht,
Al-



TOONEELSPEL. 41
Mies aan te wenden, wat tot uw voordeel kan worden verricht.
CORNELIA.
Ik fta verftomd en verdagen, om die aanbieding! zulk een onbegrijpelijk teken
Van vriendfchap verbaast me: ik heb echter mijn man nooit van zulk een' vriend hooien fpreeken.
(JOEDAARTj
Deze man heeft het mij niet tegenftaande verzekerd.
CORNELIA.
Maar zou dan door die liefdaadigheid,
Mij niet de allergrootfte fchande worden bereid,
Daar mij een onbekend man zulke onverdiende gunsten zou betooneh?
COEDAART.
Neen goede vriendin, hij begeert.dat gij hem wel degelijk voor deze diensten zult beloonen:
Hij doet voor af een' eisch, doch vreest dat gij hem dieu niet toe zult willen Haan.
CORNELIA.
Dit is een ongerijmde vrees, wie zou niet gaarne alles bieden aan,
Al was 't ook het allerduurfte, om daar'voor zulk een
lot te wedervaaren ? Hoe grooter dit loon is, hoe gerustor ik zal wezen,
laat hij flechts zijn begeeren openbaaren.
FIJTJE.
Och wat is dit een goeje engel, die ons dus onverwacht zijn hulp aanbiedt ! Alles hebben wij voor hem ten besten,
BERNHART.
Wat een heiizaame
balfem is dit in ons verdriet.
C 5 Laat



42 DE ZÜIDER-HAAKS,
Laat bij flechts eifchcn, vdj zullen hem zijn' eisch dubbele! doen erlangen.
CORNELIA.
Wat loon begeert hij dan toch ?
COEDAART.
Uwe dochter als zijn
eigendom te ontfangcn.
CORNELIA.
Goede hemel! mijne dochter 1
K Ij TJE. Wat zegt gij! mij ? BERNHART.
Wil hij Fijtje trouwen! och ik verlies mijn verftand!
COEDAART.
Welk een ontfteltenis! ik dacht dat zijne aanbieding
waardig was uw dierbaarst pand? Maar ofcbekend maakt onbemind, en daar uit ontftaat
ongetwijfeld uw vreezen, Zo zijn beminnelijk voorkomen u bekend is, zult gij,
vermoed ik, gezeggelijker wezen:
En jonge dochter, zo uwe keuze dan naar zijn verlangen overhelt,
Zal hij zo voort door mij als febipper op een nieuwnagel worden gefield.
CORNELIA.
Och mijnheer Goedaart.de rampfpoed fchijnt ons,van alle kanten, te wiilen verdrukken!
Gewichtige redenen, die ü onbekend zijn, doen de uitvoering dezer aanbieding volftrekt mislukken.
Uwe ijver en goedheid. bedank ik hoogeliik, maar ach.. .het kan niet... het kan onmogelijk gefchiên.
GOED-



T O O N E E L S P E L. 43
GOEDAART.
ó Wat «s dan toch het beletfel? ik verg niet die vereen igiug juist zo fpoedig te zien,
Wijl hier de droefheid nog veel te versch is, maar zo het een poos is geleeden
. BERNHART. |
ó Wreede vader! nou.voel ik eerst het gewigt van je
hardnekkigheden: Handelde je als een liefhebbend vader, mij {lellende
in een'ftand en ftaat. Dan zou ik nou uit de borst durven fpreeken, en dien
ftocten onverlaat, Dien medevrijer, op een gevoelige wijz, zijn eisch kunnen ontzeggen.
COENRAAD. Ik kan mij niet begrijpen wie of dit wezen mag, hos zeer ik bij mij zelf dit uit wi! leggen. COEDAART tegen FIJTJE. Ik merk gij zijt verbonden. echter wil ik, dat gij da waardige perfoon, die ik u voorfla zelve zult zien.
FIJTJE.
Och behoed mij daar voor! ik wil die cn alle minnen
voor eeuwig ontvliên; En deze bekentenis kan ik plechtig voor den hemel
met duure eeden ftaaven.
BERNHART.
ó Foei. wat betuig je daar Fijtje! och lag ik ook bij
je vader in zee begraaven. Dan zou ik hier niet ten prooi ftaan voer meineed
fchande en fpijt.
COEDAART.
Maar gij Fijtje luister nog eens en voor 't laatst : eer gij door zuike duure eeden, verbonden zijt,
Zoud



44- D E Z U I D E R-H AAKS,
Zoad gij den man, die u bemind, voor 't minst één oogenblik kunnen aanfchouwen,
En dien dan zelfs verklaaren of gij hem wilt verachten, dan als uw liefhebber behouwen?
CORNELIA.
Ik bid mijnheer, Iaat af, zij mogt u iets beledigends zeggen. Och Frederik. wat brengt uw verlies ons alle in lij?
GOEDAART tegen CORNELIA.
Dan moet en wil hij u zien en onderhouden , want om recht uit te fpreeken hij is hier naderbij
Pan gij allen denkt, het is — mijn knecht, die daar ftaat en met mij is gekomen. jtlle de oogen vestigen zich op dezen knecht, die op de laatjle voorden van GOEDAART, zijn vooinedergejlagene hoed af fmijt, een zwarte pleister van zijn tent oog afrukt, en zich ontdekt als FREDRIK, die haar om den hals valt.
Kom mijn Keetje aanfchouw in mij uw eigen man die
piet gebleeven is in de ftroomen, Maar door des hemels bijzondere goedheid nog voor
u is gefpaard.
Ik heb in mijn vermomming mij geweldig moeten bedwingen tegen mijne neiging en aart,
Eindelijk kon ik mij onmogelijk langer wederhouên.
CORNELIA valt op een Jioel neder , hefchouwt
hem een poos met de armen kruiswijze over de
borst, rijst weêr op,en valt hem op nieuw
om den hals.
Ja hij is het, hij is het mijn eigen Frederik, die weêr mijne oogen aanfchouwen.
GOED-



TOONEELSPEL. 45
GOEDAART.
Geef haar eens te drinken , de heftige vreugde mogt haar nadeel doen.
F R A N C 11 N fchenkt een glas wijn in, en doet
CORNELIA drinken.
F IJ T J E vliegt met haar zuster naar FREDERIK
en valt op de hiièn met opgeheven handen en oogen.
Och mijn vader mijn dierbaare vader! gij behoudenI wie hadt dat durven denken of vermoên.
Dank dank duizendmaal, dank bermhartige hemel, voor deze gfootfte van alle zegeningen!
COENRAAD.
Och vader dat ik je in mijne armen druk! vreugde traanen ontfpringen
Mijne oogen , die niet gelooven durven, dat ze je wederzien :
Hoe heb je toch, tegen alle verwagting, den dood kunnen ontvlién ?
CORNELIA haar' man op nieuw omhelzende.
Welkom uit dien dood, welkom, driemaal .welkom ia het leeven,
ö Aangenaam bedrog van mijnheer Goedaart,waar door mijn hart met woeker zijn verlies wordt te rug gegteven.
BERNHART.
ü Mijnheer Goedaart! de blijdfchap belemmert mij de tong tot fpreeken, gij leeft mijn aUerwaardfte vrind
Dat is genoeg.
FREDERIK.
Het is mij bekend, dst ik van je lui allen word bemind;
Uit



46 DE Z ÜIDER-H AAKS,
Laat mij dan toe, dat ik één voor één druk in m'.jne armen.
Ja lieve kir< deren de hemel heeft zich over ons ailcn willen erbarmen.
AALTJE.
A Lieve vader! wat ben ik blijd, dat ik je weêr in mi in bouten vat,
Daar ik alzo bedroefd huilde, om dat die leelijke zee
je verdronken had.
FREDERIK. Dewijl je dan duidelijk ziet dat ik door den goeden
hemel, ais van den dood, ben verreezen, Moet je dien daar voor danken, en ook je best doen
om ahijd een zoet kind te wezen. AALTJE kaar handjes te faamen leggende. & Lieve goeje heinei ik bedank je, altijd zei je van
me zien
Dat ik het weêr leevendig worden van men vaderdeur mijne zoetigheid, verdien.
FRANCIJN.
Dat lieve kleine kind doet me de oogen vaaaancccriiag overioopen.
COEDAART.
Kom hier eens kieine meid, en geef me een zoen ,zie daar heb je wat, om een koek voor te koopen.
COENRAAD.
Maar vader ik bid je, verhaal ons nou de oorzaak van je behoudenis,
Ik brand van verlangen om te weeten, hoe die bijgekomen is,
Dewijl het fchip, toen wij in 't water vielen gewis moet zijn omgellagen.
Ir re-



TOONEELSPEL. 47
FREDERIK.
Dat is een valsch gerucht dat verkeerdelijk is overge*. draagen :
Het fchip fchokte wel op zij, doch floeg niet geheelijk om,
Waar door ik in 't water raakte, en geen boot kunnende bereiken , was het dat ik zwom
Te rug, en.befioo.t mij weêr fcheepwaards heen te waagen,
Daar ik, ó wijze befchikking! juist het zeil dat ons had overboord geflagen,
En dat nog binnen's boords, met het ondereinde, zat vast,
In 't water onverwagt aangreep, alleen maar bij de> tast:
Mijne tegenwoordigheid van geest kwam mij te baat, ik trok mij voort, mijn beweeging werd radder;
Eindelijk diende mij dit noodlottig zeil als een bekwaame ladder,
Waar bij ik mij op-palmde met digtknijpende kniën, ■ en een vastgrijpende hand,
Tot dat ik, offchoon met moeite, weêr behouden op het fchip was geland:
Zo dat het de Voorzienigheid behaagd hadt, dat zelve middel tot mijn behoud te verkiezen ,
Waar door ik eerst dacht ongelukkig mijn leeven te verliezen :
Toen dankte ik die Voorzienigheid voor mijn wonderbaare redding; waarna die nacht,
Wel zonder fluimering, doch niet zonder vreez wefdt door gebragt;
Doch door dien de wind minderde en eindelijk geheel bedaarde,
Wierdt



48 DE.ZÜIDER-HAAKS,'
Wierdt mijne hoop leevendig, die mijn uitzicht weêr geheel en al opklaarde.
Des morgens vroeg deed ik noodfchooten en feinen, waar door men mij eindelijk werd gewaar:
Ik kreeg Loods - fchuiten en Lichters tot Adfiftentie, die mij voor eerst in veiligheid fielden uit mijn gevaar,
En daar na aan 't bergen der laading begonnen ; 't waren wakkere kaercls, die mij hoop gaven, dat zij zouden,
Na de ontlaading, met de vloed het fchip waarfchijnlijk kunnen behouden :
Mijn hart fprong op van vreugd toen men mij deze tijding had gemeld.
Ik heb mij dan eindelijk, na dat ik op alles goede orde had gefield,
In allerijl, hier na de ftad gefpoed, en tot kwijting van mijne plichten,
Mij het allereerst tot den heer Goedaart vervoegd, om die mijn wedervaaren te berichten;
Om dat een verkeerd gerucht hem mogelijk in een angfiige onzekerheid houden mogt.
Deze goede heer in 't vaste denkbeeld zijnde, dat ik verongelukt was, meende toen ik hem bezocht,
Dat hij niet mij zeiven, maar alleen mijn' geest zag waaien.
Toen hij alles wist, vondt hij vermaak, mijne behoudenis te verklaaren,
Op zulk eene verrasfehende wijz, als daar zo even is gefchied.
CORNELIA.
Wat vreugd wat ongemeene vreugd na zo veel lijdeioos verdriet 1
CO EK-



TOONEELSPEL. 40
COENRAAD.
Vader nooit was ik voorheen zodanig door verwondering geflagen
Als nou , daar ik je ala uit den dood zo onverwagt zie opdaagen; '
De vreugd, die ik daar inwendig over gevoel, zou met geene pen kunnen worden uitgedrukt, FIJTJE.
Durf ik mijne oogen nog wel gelooven? is het ook een aangenaame droom die mijn vei ftand verrukt?
Och neen , het is mijn vader wezentlijk , ik hoor het aan zijne Item, die lieffelijkfte aller klanken.
Nimmer zal ik ophouden om dagelijks den goeden hemel voor deze wedergaaf te bedariken.
GOEDAART,
Nu vrouw Trouwhart, gij weet wat ik belooft heb, dat zo uw dochter dezen knecht, beminnen wouw,Ik hem dan als fcbipper op een nieuw nagel Hellen zou: Dewijl zij nu eindelijk daartoe haar woord wel zal willen geeven.
Kan ik dan mijne belofte ook niet weêr intrekken , en uwe vordering wederftreeven.
CORNELIA.
A Mijnheer! wat verrukt mij uwe goedheid! riooit is 'er een mensch, zo vreemd als aangenaam, dus verrascht.
GOEDAART.
En gij Coenraad, die mij ook voorkomt te zijn een kloeke en onderneemend gast,
Ik ben van voorneemen, om, zo het fchip mogt komen vlot te raaken,
D En



50 DE ZUIDER-HAAKS,
En het behouden blijft, u in plaats van uwen vader daar fchipper op te maaken.
COENRAAD.
Mijnheer ik bedank je duizendmaal voor je goedheid, ik zal mijn best doen dat mijne daaden aan mijn voorkomen voldoen.
FREDERIK.
Heer Goedaart gij maakt mij fchaamrood, door de overmaat van gunst, hoe kan ik met fatfoen,
Me genoeg van mijn' plicht kwijten, en uw goedheid erkennen?
GOEDAART.
Mijn goeje man ik doe Hechts mijn plicht, want deugd en goede trouw eisfchen belooning, anders zou ik de wetten van billijkheid fchennen.
BERNHART.
Fijtje, is het nou nog je meening,dat ik voor eeuwig van je af moet zien ?
Staat het me nou nog vrij, om me geheel en al a?n mijn vaders wil te onderwerpen in 't geen hij mij aan dorst biên ?
FIJTJE.
Beïnhart je kent mijn hart; verwacht dan op die vraag een antwoord van mijnJ vader.
FREDERIK.
Hoort lieve kinderen, ik beloof u heilig dat, zo ik nader
En zekerder bericht heb,aangaande de goede uitkomst van mijn ongeval,
Ik uwer beider wensch met mijne toeflemming bekrooncn zal.
BEEN-



TOONEELSPEL. 5I
BERNHART met drift FREDERIK de hand kusfep.de.
Door die verzekering is de waare vreugd weêr in mijn bui te rug gekomen.
GOEDAART tegen F IJ T J E.
Wel jonge dochter, ik heb van je vader zo iets aangaande dit huwelijk vernomen,
En dat het maar alleen aan de vervulling van een zekere voorwaarde hapert; kinderen ftel maar vrij uw hart gerust,
Ik heb lust, om mij zelfs met deze zaak te bemoeijen. BERNHART naar FIJTJE toeloopende.
Och mijn heer de hemel zegent je! Fijtje lief, daar eens hartelijk op gekust.
FIJTJE,
Mijnheer mijn hart vloeit van dank over.... waarom mij woorden ontbreeken....
BERNHART.
Zij is befchaamd; neem het dan haar niet kwalijk, dat de woorden halverweg blijven fteeken.
Maar mijn heer, wat heb je me flus daar een'doodelijken fchrik op het lijf gejaagd:
Dat was toch wat hard.
GOEDAART.
Wel dewijl ik u beide dan wat al te grievend heb geplaagd, Betaamt het, dat ik dit kwaad met intre«t tracht te vergoeden,
En om mij met die vergoeding naar uw verlangen te
fpoeden,
Weet ik niet beter, dan dat ik de eigenzinnige luim Van uw'vader, hoe eer hoe liever uit den weg ruim, D 2 Want



52 D2 Z'ÜIDER.H A AKS,
Want dewijl ik toch voorneemens ben, om, als gij baas zijt, u tot kuiper van het valwerk mijner fcheepen te verkiezen,
Behoef ik immers, of fchoon ik nu geld vooruit fchiet, naderhand niets daar bij te verliezen,
Dewijl ik dan altoos,zo als men zegt, het hegt heb in de hand.
BERNHART.
ê Mijnheer wat
GOEDAART hem in de rede vallend;.
Vaart alle wel kinderen en gebruikt uw fortuin met goed verftand.
Zij buigen en nijgen allen. Frederik kom t'avond nog eens bij mij, want morgen dient gij weder te rug naar Texel te keeren,
Om het oog over alle de zaaken te hebben, en dus verwarringen te weeren.
FREDERIK.
Het is zeer wel mijnheer, ondertusfchen dat wij alle uw onderdaanigfte dienaars en dienaaresfen blijven , zult gij altoos befpeuren door blijk op blijk.
ZESTIENDE en LAATSTE TOONEEL.
CORNELIA, FREDERIK, COENRAAD, FIJTJE, AALTJE, BERNHART, FRANCIJN, drie MATROOZEN
FREDERIK gaat een poos binnen om GOEDAART uit te laaten, doch komt kort daarna weêr op het looneel. CORNELIA.
De hemel zegene dezen zonderlingen man! waar vindt men zijn's gelijk.
£ E K N-



TOONEELSPEL. 53
B U R NI I A R T,
Nergens, nergens, dat wil ik zweeren? Hem zou ter
eere een ftartdbeeld pasfen. 6 Goede hemel, wat heeft zijne edelmoedigheid daar
mijn uitzicht weeten te verrasfehen! Hij wil een man van mij maaken, hij wil mij, als baas-,
zo voordeeiig begunstigen; ó gezegend woord' Zeg lieve Fijtje, heb je die aangenaame belofte wel
uit zijn mond gehoord'? Nou is me je gewenschte bezitting nabij ,nou zei niets
je meer van mij af kunnen febeuren. Maar jij fpreekt niet, mijn troost.
FIJTJE.
Och! ik ben bedeest en verflagen! maar deze dag zal mij altoos heilig zijn, wijl die een eind heeft gemaakt van mijn treuren.
COENRAAD.
Nou zal ik weêr kunnen eeten moeder, want ik begin te voelen, dat de maag mij knijpt. CORNELIA.
Och dat is goed mijn jongen.
FREDERIK.
Keetje als je 't ook zo,
als ik denk, begrijpt, Zullen we allen, die hier zijn, dezen heugelijken dag ter eeren,
Op een burgerlijke middag-maaltijd gulhartig tracteeren'?
CORNELIA.
Van gantfeher harte mijn lieve man.
FREDERIK.
Maak daar toe dan alles op het fpoedigfte gereed.
D 3 fKlH-



ji DE Z UI DER-HA AKS, enz.
F R A N CTJ N.
Wel goeje vrinden ik neem van harte deel in je geluk, even zo ais ik deed in je ramp en leed.
Deez' dag zai ik eeuwig bewonderen; en Fijtje mijn vriniin, het jakje, dat je voor me zult maaken,
Zal voor geen geld van de waereld nit mijne handen kunnen raaken,
Want daar bij zal ik altoos kunnen bedenken, hoe veel leecs, en weder, hoe veel vermaaks,
Jk heb, in een kort tijd*-hellek, zien gebeuren,door de uitwerking van de Zuider-haaks.
EINDE.
N A-



NAREDE.
jDit Stukje is zijn geboorte verfchuldigd aan de leezing
eener zeetijding, voor eenige jaar en geleeden, in eene der Nieuws - papieren geplaatst; namelyk de gebeurtenis van een fchipbreuk of vervalling op de Zuider - haaks, waar bij de fchipper, door een al te getrouwe verkleefdheid aan zijn bodem, omkwam; wordende Zijn zoon, door eenig fcheepsvolk, dat zich reeds in de Boot begeevsn Had, door het uitwerpen van tnuwn, waar van hij 'er gelukkig één greep, gered; hst welk den vader jammerlijk miste. Over dit geval zeer aangedaan zijnde, dacht ik bij mij zeiven: „ wat sou het een onuhjpreeker „ lijke vreugd zijn geweest, indien de mr.i, door eenig, „ aan zijn fcheepelingen onbekent toeval, was behouden „ gebleeven, en bij zijne bitterlijk bedroefde Huisvrou,, we, zo onverwicht als vsrrasfchenie t huis gekomen" Ter zeiver tijd viel mij in. „ Zoude ik niet kunnen „ beproeven, om een Tconselftukje, van dit geval op te „Jlellen, dat een gelukkiger uitkomst hid. met eenige „ niet ongepaste verdicht? bijvoegfelen ver Siert, om het ,, tot een onderwerp voor het Tooneel gej'chikt te kunnen doen dienen.'" Dit ontwerp heb ik langen tijd, ja jaar en aclitereen in mijn gedachten gekoesterd; doch gebrek aart tijd en andere verhinderingen, zjn mij in de uitvoering geduurig tegen geweest. Eindelijk in eenige ledige en driftige oogenblikken 'er mij toezetlende., vooreerst met het ontwerpen van een Plan, dreef mij de lust dermaate dat ik het voorgaande Stukje, in een zeer korten achtereenvolgenden tijd, vervaardigd had. Als hetzelve met zo veel vermaak geleezen wordt als ik liet heb gefchreeven, zal ik mijt' wensch volkomen beantwoord zien.
Men zal mij mogelijk vraagen of dit Stuk, daar het jlechts van één Bedrijf is, om deszelfs crnstigtn iiilwud niet wanvoegelyk voor een Ndjpel zou dienen? of het niet eigenaartiger is dat na een ernstig en Viel al droefheid verwekkend groot Stuk , een klucht of boertig geval volgt, waar door een ieder in een' vrol jkcn luim uit den Schouwburg naar zijn huis kan gaan ?
Ik beken gaarne dat zo een afwisfeling van het treurige
met



s 'NARED E.
met het blijde niet i' te wraaken, en dat, dewijl de mensch toch altots naar verandering haakt, die gewoonte zeer welvoegslijk is; doch kan het niet gebeuren, dat de Amfclouwer dtor dien vrolijken luim, waar in hem bij voorbeeld een Broershart, Gewaande Advocaat, Pefroen, Duifje en Snaphaan, Kloris en Roosje, en foortgelijken, heeft gefield, tot het losbandige wordt overgebragt, en zijn' overigen avond tijd,na het eindigen van 't Schouwtooneel in dartelheid verfpild? — Zo 'er integendeel ais dan een ernstig, aandoenlijk, en dus leerzaam Nd/rukje vertoond was geweest. (_vcronderjlel, 'er was vooraf een Blijfpel gefpeelt, waar door dan integenoverjielling, om der veranderings wille , het blijde door liet treurige wierd afgewisfeld) hadt men dan geen grond om te vermoeden, dat de nu meer bedaarde luim, hem naderhand verjlaudig zou heb! en doen gedraagen. Hadt men dan ook piet te verwachten dat liiden van meer aanzien en verhevener fmaak (die, om dat het hen verveelt kinderachtige en laage fnaakerijen lang aan te hoor en , op de helft van het Stukje, opflaan en vertrekken, het geen leen geduurig gedruis maakt, dat den aandacht hindert') door hst belangrijke van het Stuk, genoodzaakt wierden tot het einde te blijven? Moet dan dat gedeelte van Aanfchouwers, bij (lot van rekening, zo fchaars voldaan, en flechts liet gemeen met een fchuddende lever meest altoos naar huis gezonden 'worden ? — Zo deze mijne veronderjlellingen nu , niet als ongerijmd of verkeert gisfende opgevat, maar integendeel als bondig aangenomen worden, durf ik nedrig dit Stukje als een proeve ter naarvolging tentoonflellen ; overdeszelfs behandeling heb ik ni;ts te redenkavelen, als alleenlijk dat ik onder de lijst der Vertooners den naam van fkederik weggelaaten, en hem aldaar flechts in zijn vermomming aang'jiipt heb, om door zulk een voorbaarigheid geen hinder aan de verrasfende ontknooping toetebrengen, om welke 'reden ook in plaats van een Voorbericht, deze NAREDE fikr is toegevoegt.