I  S TUKKEN VOORDE VADERLANDSCHE HISTORIE.   STUKKEN VOOR DE VADERLANDSCHE HISTORIE, uit de verzameling van Mr. G. van HASSELT. EERSTE DEEL. te ARNHEM en AMSTERDAM, ky W. TROOST en ZOON en J. ALLART. MDCCLXXXXII.   VOORBERICHT. Het is voor den Lezer nodig, dat hy met een woord gewaarfchouwd werdt, dat voor dit Werk een byzonder Deel (het laatfte*) zal worden aangelegd, waar in hy, behahen een beknopt Vertoog over deszelfs algemeenen Inhoud, en, behahen voldoende Bladwyzers van Naamen en Zaaken, een onderfcheidentlyk ver* * flag  vi VOORBERICHT. Jlag van den Inhoud van jeder Jiuk, tevens met ftaaving yan deszelfs gezag, ontvangen •t ii jiaaaao o v zal. STUK-  STUKKEN VOOR DE VADERLANDSCHE HISTORIE. N<\ i. Philips van montmorency , Graui tho Horrne, Fryheer to Neuell, Het to Althenae , Weert vnd Corterfem, rel; der Co: Ma*': des Furstcn* dombs Gelre vnd Graeffchaps Zut* phen Stadtholdsr und Capiteyn GeneraeL Erentfeste vnd frome lieue befunder. Wellicher geftalt die Conincklicke Mat: onfer Gen: Heer, om oirfaecken in zyner Ma": openen brieuen 5 daer van etlicke afFdrucken hier by verwaert, begreepen vnd ge~ fpecificeert, generalick alle Arnptluyden ende Officieren defer Furftendombs Gelre vnd Graeffchap Zutphen In den Atnpten vnd officien daer zy in geweest vnd zyn, doch yetfondt (om redennen oick in den vurfz. bryeuen begrepen) to zyner Ma": dispofition ftaende by prouilie gecöntinüeert heeft , oick wes die felue zyne Ma': ferner geordonneert vnd beuolen ö fult ghy vuyt denzeluen hier by gevuechten afFdrucken allenthaluen vernhemen , Vnd Is demnae In ftatt vnd van wegen derfeluer Ma«: ons gefynnen, dat ghy die felue brieuen vnd zyner Mats; beuehei in den Ampt uwes beuehels aenttondt verkundigen vnd publiceren f]« deel, A oiete  * STUKKEN VOOR DE oick op den Kerckdeuren ende gewoentlicke plaetzen opllaen laet , daermit nyemant van den inhaldt derfeluer ignorantie oder onwetenbeyt gehadt to hebben pretenderen moege, Vnd folgents alfoe by zyne CoMat: alle die generaele Statuyten Ordonnancien endê placcaten die Key: Ma"; zyner Mats: Heer vnd Vaeder opt Huk van den Secten, munten, Victualiën ende anderhns heeft vuytgegeuen vnd doen publiceren, geratificeert zyn worden, Is (dijrch vuytdruckelick zvner Mats; benei) onfe meynongh dat ghy die felue fcherpeheken onderhoudt ende obferueert ende achteruolgende derfeluer inhalt onderhouden ende obferueren doet • Procedérende ende doende procedéren regens den ouer' treders by executie van den penen daer inne begrepen fonder eenige faveur , disfimulatie olf verdrach allee zoe lange vnd bifs ter tyt anders daer inne geordonneert zall zyn. Defs verfehen van wegen dick Hoich berumpter Co: Ma*: wy ons alfoe tot U. U dem Almecbngen Heere beuelende, Gefchreuen tot Arnhem den xvjen dach Nouembris XVCLV. , \jn dorfo ftond.] [was get.~\ T. ROOS. Dem Erentfesten vnd fromen Onfen Lieuen befunderen Henrick van Ghendt Heere tho Ghendt, ErfFkemerlinck, Amptman In Ouerbetuwe. N D*ch voirbehaMe; dat ghy van den getaele vnd namen fullicker knechten ZTXu?d loetvoeie dffiaegen fy *edient ^ ben «ehalden wordt certifficatien to brengen, goede fpeahcatie te maecken, vnd dair van Rekeninge'to doen alst behoiren fall. Doch hyerenbauen , foe veele die peerden aengaet Die ghy amptshaluen vnd funst to hal. f«V ËIC ' ten van weSe,i dick iJoichstberump. ter co. Mats. wy v weten dat indyen to eenigen tyde bfuondtn wordt dat ghy derféluer (uwer plictich nae) nyet by getaele genouch gehadt vnd gehalden hebt v die ghene dainnne ghy gebreckelick geualien in den vuytgeuen uwer Rekeninghen f>oe billicbj geroyeert vnd nyet gepasieert lullen worden. Twelhck wy u nvet folleii bergen v dair nae to richten. Vdem a'mechti gen beuelen e, Gegeuen tot arnhem den x»«. Martii xvc. lvij. (was geh.) T. ROOS. Deze Brief was aan Henr. van Genot Ampxtnan in Overbe tmve. — Van het Stadhouderfchap van den Graef van Hookn vindt men, behalven de hier voorgebragte «ukken, niet veel m was na voorgaande toeflcmuiing van Bannerheeren Ridder-' .cDap hoofd en kleine Steeden , opgevolgd aan den Graef van Hoogstraten , die op den laetften Tuny etttor ven was, en bediende dat Ampt **/ al jukke prilten L de emolumenten ah w^lcn M voorfaer genooten hadt. Zvne Ummtsfie is van den vyfenaetwyutichften dach van Septembre ,n t jaer ons heren du/ent vyfionderf lv. Jn Augustus des  VADERLANDSCHE HISTORIE. 7: des jaers 1*59 w ierdt Hoorn daer van ontflagen, offclioou by zich nog boven een onuitgegeven brief van den 22. Jan. 1560. Co Ma. des Fiiyilendoms Gelre ende Graeffchaps Zutphen Stadhouder r^emt. De reden dac men van dit Stadhouderichap vwnig ontmoet, is uit de bynae ,geduenge afwezigheid van dien Heer optemaeken. Deze afwezigheid blykt ge«jegzaera uit zyn antwoord regens de belastingen van den Procureur Generael des Konings by Bor. B. IV.fol. I3S- hy betrok daerom ook niet het Vorftenhuis te Arnhem, maer liet dat aan Anna vanRennenberchLalaing's, zyns voorgangers, weduwe over. Dat Vorftenhuis was anders al in dien tyd het Stadhouders hof, en daerom van Philips van Lalaing Graet van Hoogktraïten bewoond. Om dezelve reden deedt hy het Ta^ermeefterampt door Carel van Veltrrugcen op Velu. we, als zynen Lieutenant bedienen: gelyk my blykt uit een br'ef van Th. Roos gebonden op bl. ui. in het boek A van Landzaken Ordonnantiën en Placaten ter Griffie van den Ilo< ve van Gelderland berustende. N*. 4. Propofitie des Greven van Hom Stadthohler\ gedaen optèn Landtdach 't Arnhem in Martio 1556. T~»dele Waelgeboren Strenge "Erentveste Vrome EsrrV. fune Voeifigrige heren und vrunden ! Key. Ma]«. oiifer "aller eenedigfie here heeft U. E. I. und gonften tegenwoerdelick doen verfchryven vnd uerfamelen omb die felue to doen verthonen ind veiftendigen welcke geftalt zyn Key. Mat. uit vaterlicke gemuet vnd gansfer oprechten lieffde die dezelue tot defe zyne erffnederlanden altyt gedraegen beeft vnd noch dragende ïsl, nyet anders foeckende en begerende, dan derfeiuer landen gemeyn welvaren, rust, vrede vnd verfekerheyt onlancx verleden ontboden vnd uit Spanien in dele nederlanden heeft doen comen den hoechstgebaren durluchtichften here vnd Prince , here Philippen pnnce A 4 van  8 STUKKEN VOOR DE van Spangen zyn enyge zoene, then eynde dat zyn P incel-cke Durlnchticheyt diefelue erffnederlanden fien fleren vnd kennen mach, ind den onderdanen der! fel ver thonen vnd bewyfen die genede eene^nrh^ vnd liefde die hy tot he'n dragend? iT^Z^T^ de des to meer tot zyndere princelicken durluchticheit als oere toecomende erffheer vnd lantfurst genegen vnd verplicht zyn vnd blyven moegen Kp?mM,tde\dcke Und anderf wflSÖB redenen zyn Key. Mat. 0g voergenomen heeft vnd gefloten zvne llT^ ^,lr'uchticheii ontfangen httldeti T$J?TaA y den Stende" iDd littmaten van alle die eritnederlanden voer eenen toecomenden oeveriten Erffheer vnd Landfurst, umb by hem zyne erven vnd naecomal.ngen neer zyne K. Mat. „verleyden, 't welck Got immers lange verbueden will , ind mvet oen die voerlT erffnederlanden als recht i'nd waSadi heer aentovangen te gebtucken und to befuten fonder dat als dan van noeden zyn zall zynder princelicken Durluchticheyt enyge nyeuwe eedt to doèn als die voersf: huldmge by d andere erffnederlanden airede gefchiet is. Deefe Prcpofitie van den Stadholder is van 't jaar i«ó" en de brief aan den Amptman H. van Gpndt , waar od zv volgt, gedateerd den XIXMartii XW Lm. Aldus lees ik in twee affchriften, waarvan het eene zelfs geauthentifeerd is. Ik bragt om die reden deefe gebreekige dagteekening ook met dezelve letters in druk over: edog niemand zal het twyfy$Uf 'e,ekenen.' of 0Dder dien brief voor den XIX Martii worden *** ]W Vr0eger' dat ™ XFC LFl' moet herfleld PhU  VADERLANDSCHE HISTORIE. 9 Philips by der Gratiën godts Comnck van Cajtilien , van Leon, van Arragon , vcin Engelandt, van f^ranckryck, van Nauar~ re, van beiden Sicilien, van Maillorque 9 van Sardeyne , van den Eylanden Indien ende vaster eerden der zee Oceane, Eertz* hertoge van Oifienryck, Hertoge van Bourgoingnen% van Lothric, van Brabant, van tembourg, van Luxembourg , van Gelre ende, van Melanen, Graue van Habsbourgy van Flaenderen , van Arthois , van Bour' goingnen Palfgraue, Ende van Henegou* we, van Hollandt van Zeelandt, van Namen ende van Zutphen , Pr ine e van Zwaue, Marcgraue des Heylichs Rycx, Here van Vrieslandt, vanSalins, van Mechelen% van der Stadt fteden ende landen van Vt' recht Oueryjfel ende Groeningen , Ende dominateur in Afie endt in Afrycke. Wy laeten weten. Allen den gheenen , die Leenguedere hebben off befitten , van onfen Furftendomb Gelre ind Graeffchap Zutphen tho leen rurende , dat die fllue bynnen zes weecken , naer den tienden dach May, naelt volghende bynnen onfer ftadt Arnhem comen inde aen onfen Cantzeler onfes voor» fc:ireuen, Furftendombs, den welcken wy daertoe verordent hebben , oere leenguederen verfuecken, oiren eedt vernyeuwen off oire leenen ontfangen daernae dattet met eens yeders belenonghe ghelegen zyn fall. Ind dat fieh hier in nyemant en verfuyme , veriaeten wy ons tot eenen yederen intlyck. Ghegheuen in onfer ftadt Nymmeghen, den vyffthieaden Aprilis. Anno, vyffthienhondert, zes ende vyffricb. CL. S.) A 5 Men  «i • STUKKEN VOORDE Men zal ra dit Werk agt Placaten vinden, om te (trekken tot een proef van 't geene door W. van Loon in zyne twee Deelen des Groot Gelderfcken Placaet Boecks, in welke verzameling nogtans veel meer ontbreekt, niet verfciiaft wierdt. Ik geev ie met m «gtneeraing der fpeltrant uitmyne,namvlyksgebrekige, bezitting van oorfpronglyke drukken, of gelyktydige geauthennfeerde affchriften van Gelderlche Placaten; eene opfpooring waar voor zich de Raadsheer van Loon in zynen tyd nooit eepige moeyte fchynt gegeven te hebben. N°. 6. Ick Philips van Montmorency Graue to Horne Fry. heer tho Neuel , Heer to Altenae , Weert ende Corterfhem. etc. Ritter van der orden des gulden vlies , der Con= Mars: van Spaengnien , Engelandt etc. omes allergen: Herren der Furilendombz Gelre ende GraefiTchap Zutphen , Stathalder ende Opiteyn generael in crachte der.volmacht derfeiuer Con: Mats: als Hertoch van Gelre vnd Graeff van Zutphen hier verleren , Geloue ehdc fwere op die heilige Gods Euangeho, dat zyne Con. Maitt: den Bannerheer, ende gemeyne Ridderfchap des Quartiers van Nymegen, vort Burgermeyfteren Schepenen ende Raet gemeyne Burgeren Ingeletenen. ende onderdaenen der Stadt van Nymegen , oick der anderer cieyne Steden defleluen Quartiers , nementlick Tyel ende Sakbommel ende alle andere welende van den vuilT: quartier als getrouwe ende gehoirfame onderfaten by ruil, vrede, recht ende guecie policié halden fall , oick by oire preuilegien, vryheide'n, alden berkhoemen, guede gewointe , zegel ende brieuen blyueri laten ende halden , dergeiyck van alle gewalt, beladinge ende befchedenisfe b-fchermen ende befchudden, woe eyn genedichlter Furst fynen getrouwen ende gehoirfamen onderfaten té doin fchuldich ende gehaldén is , alles nae vorder luyr, ende in- halt  VADERLANDSCHE HISTORIE. 11 halt des Tractaitz tusfchen Key: Maitt: , oick onfen allergenedigften heren ende den Bannerheren Ritter» fchap ende Steden, als Stenden der furltendombs Gelre ende Greefffcbaps Zutphen vurff: vor Venloe opgericht , Ende all fonder argelilr. ' Soe moet my Gott helpen, ende alle heiligen. Aldus apemlichen gedain bynnen Nymegen vp die Cruys vor Thomas van Trieftz buyfirge aen gemeynen onder- , daenen des Quartiers Nymegen. Bone. borch et Peelz cuuü'ttliDiis. Men zal by vergelyking van dit Eedtsformulier met die forme des eedts, welke in 't Geld. PI B. I. 68 en 69 gelezen Vjordt, een onderfcheid in den fpeltrant befpeuren , en dat daerby ook niet de plaets is opgegeven, alwaar die eed te Kymegen gezworen wierdt. De Raadsheer W. van Loon heeft, volgens flads Commh/ïe en Policie Boek, op den 6 Feb. 1699» en 4. Aug 1702. wel gebruik bekomen van de Land en Quartïers Receifen, als mede van de Placaten op de naem 1 n ■ t Provintie, als anders geëmaneert, ter Secretarie va rnhem berustende, maar niet van de Boeken dei Landzaeken, in welkers N". 3, lopende van 1551 tot 1564 dit uittrekzel, in alles overeenkomltig met myn eigen handfchrift, gebonden is. —• Het kruis, waerup te Nymegen dien eed gedaen wierdt, was een (leen van plegtigheid: Wy zullen by vervolg op den li. Juny. 15/8 den ftadhouder Grave Johan van Nassauwe oo.k *ien zynen eed afleggen, eerst voir die Landfchap op 't Hof binnen Nymegen , ende dairnae op ten Cruys voir die gantfeke Gemeynte. Ik heb over diergelyke JVy-fteenen op 't woord frFye by Kilian gehandeld: In de Had van Leyden [vergelyk Orlers bl. 34 enz.] was een blaauwe fteen , waer op borgers ontborgert wierden ; en te Arnhem in het jaar 1461 dk [onuitgegeven] flatut beraamd. Inftitutum latare Jheruf: anno Ixi. Op den fleen, die in 't raithuys voir der bancken leegt, en fa II nynuint ft aen , dan die gkene; die fynen eedt duet, die anders dair op ftatide , als men richt, verliest der flat et» pont, ende den Richter fynen banne.  ia STUKKEN VOOR DE " Da" voor,.het Nymeeg-ch kruis, mag ik noch uit myne charter-verzamehng van den tyd van Karel van Egmomd het va gende (luk voorleggen. w«u«u net voi- Coram Jan van Meieren ind Steven van Ruytenborek ZZPfZUTn! Hem1Ck?e GrfErf^t tot Ercklens ind meyflerArnt van den Gruythuys, myt recht gebaedt, vmb een getuych der waerheit to geven, ind tuegen ah naebefchreven: In den yrflen tuycht Henrick die Groiff Erffai°ht tot Ercklens, dathonwittich ind kondich is, Ilsolfegen. I. Heer ,n vurleden Jaeren etzeliche van den Ratsheren van Nymegen, van Nymegen gevangen, ind op MyddelZ had doen brengen md dat zyn furft: g„: van MyddTr myt Rpteren md knechten gekoemen zyn bynnen Nymegen daer Ercklens op ten Cruyfvan wegen zyner furfl: l„ Tur die femcnthcke burgere van Nymegen dat woerdt gedaen ind onder anderen opentlick vytgefproicken , dattetallver geven ind vergeten wes tot den dach to geboert ind gefchiet veer. all weren daer oick kynderen gegeten, ind dit des anderen daighs die Raedtsheren op ten Borch gekoemen zyn ind gebeden, dat zyn furft. gen: zynen torn wolden laeten vallen-, Daer Ercklens wederom van wegen,zyn furfl- zenaen Raedtsaeren van Nymegen in tegenwordicheit 'zyner F: G: ind zyner f: g: Raeden noch eens ter antwort gegeren heeft, dattet all vergeven ind vergeten, wes tot den dach to geboert ind gefchiet weer woe vurfz. Reet in dat zy guede luyde zyn folden, zyn furft: g„: wolden hon een guet Heer zyn. Ind tuycht mede als van den afgebroicken Egmontfchen torn, dat waell te mercken ft eet, dattet mytter Raedtsheien wi 11 gefchiet is, van die ftadt aie helft e van den fteen gekregen , ind aen der ftadt werek gekoernen is luycht meyfler Arnt vurz., dat hon wittich ind kondich ts, dat Jjacktmvan Wy Borchgreue to Nymegen, doe onfe gen l Heer Zeliger mytter Jelver ftadt onwillioh , ind op Myddelerwas, allen vlyt ind nerflicheit aenkyerde vmb onfen gen l. Herrn in der ftadt vurz- to verenigen, tnd ghenen arbeit en fpaerden af ind aen to ryden, in zyn lyfind guet vur aen zyn Furfl: gn: prefenrterde to ftellen, Ban zyn F: gn: mochten ter felver tyt op zyn F: G: gemuede ind opinie blyven ftaen , fodat die Borchsrèvegheen moet en hadde tmfchen zyn F: gn: ind der ftadt vurz: guet te doen, ind dat hy by die Ruyteren in V nyhe Ooefter liggende, ryden wolde, ind hebbent laeten flaen Dan dureb meyfler Amts vurz: bede aen onfen gen: l. Heer  VADERLANDSCHE HISTORIE. 13 Heer zeliger, heeft hy den Borchgreue myt zyn F: Gn: wille wederom geroepen, ind by zyn F: Gn: gebracht, dat zyn F: Gn: hem noch eens gunden bynnen Nymegen to ryden , als hy myt allen vlyt ind nerflicheid dede, ind foe verre myt vrunde magen ind guede bekende gebracht, dat zyn F: Gn: mytter groten eeren van Myddeler bynnen Nymegen quemen ; Dan van den geloeften hy der Stadt vurz: gedaen folde hebben, dat zyn F: Gn: geen veftenyfe bynnen der ftadt maecken, ind alle oere privilegiën halden folde , is hen nyet claerlick bewuft, dan heeft vaicke hoeren feggen, dat hem fulchr grtaejfte, hy aen der ftadt vurz: vur zyn Furft: gen- noch in der Stadt was, ind myt zy teerden , ind vrolick weren. Dyt allet wee vurz: gefchien twefen * halden fy by oeren beften weten, et praterea ambo juraverunt ad fancta. Actum op Gudesdach poft Simonis et Jude. anno xvc. xxxvni. Men vindt deefe kondfchap in het Schepen Actenboek der fkd Arnhem. ■ Waerom nu die fteen de gedaante van ee» kruis hadt zal een ieder uitleggen. Crux pellit omne ntxium. Zong reets Prudentius. Fac cum vocante fomno Ca ft urn pet is cubile, Frontem, locumque cordis Crucis figura ftgnet. Crux pellit omne noxium. En om die reden was het zweeren met de voorffe vingeren op een kruis ook het meelt in gebruik. Men deedn den eed met opgerechte vingeren, 't geen ik genoemd vindt vytgeftreckeder armen myt lyfflickén Opgericht en vyngeren, ik ken bewyzen, dat alzo vrouwen ook zwoeren. [Zie A. van Bemmel Befchr. van Amersfoort. D. I. bl. 269.J men deedt eed met ééne hand op 't Euangelium , gelyk hier boven in 'c formulier; met ééne hand op reliquien of een heiligdom kajfe [hoedanig kastje uit een Stads-rekening in de Kronyk van Arnhem op 't jaar 1537 wierdt voor den dag gebragt] men deedt eed per pectus, gelyk priefters en vrouwen leiden oere handen op oere borften, maar het zweeren op het kruis was meelt gewoon. In alle des Konings Rekenkamers mogt men  '4 STUKKEN VOORDE terenae, daar ,4 /^1? 0#»«*«. <* defe Camere fir. , M«r op ten eede te ont/angen, ende aftenemen N° 7. Erentfeste, vnd frome, befunder iruedp Vr,mjt r. , vuitdruckelick beuell derTK^?' Dürcfl Engelandt etc. Onfes allergen .HeereffSpae"Snen verbalden , vnd van weeën'zvner E ƒ Ty "yet v, dat alzoe die Ko Kev Et ^ ordonnéren wy guede? S^cknï,^a^nen erSeve»> vnd dan der generale ende folempnele nm^L « lc™ckken om Ê^tte^^^ *saa dingen aelmo ?en r |rac,e' doende -bftinencie, be, ffi werêken dPn' ' ende andcre deu^le. frnH. 1? • de,n,a,mechtigen Heere aengenaem we- &Vtem^£vn,M,2,? ïddende' de'"P-foen Schil wn Se Sa™*? ^^waeren, derfeiuer verkenen h^laAMShL^^ reyfe' ende die zelue mit daer ïvSlfwbafLfeyden ter>«ene ende plaetze, «er zy tho welen begeert, vnd dat ghy eenen yede- ren  VADERLANDSCHE HISTORIE. 15 ren vermaent dermaeten zich hier inne to employéren, vnd bevlietigen , als fyne Key. Mat regens oen ouermitz groote forchfoldicheit lieffde, vnd funderlinge affectie ende genegen theyt, die zy altyts foe wael to oen als to oire befchermenisfe, rulle, vnd waeluaeren gedraegen , verdient heeft , V den almechtigen heeren beuehelende. Gefcreuen tot Arnhem den ixvmen Sep. tembris XV"c felT en vyftich. onder flondt. Die Raden des Conincks geordonneert in gelderlant. was getekend. t. roos. Het opfchrift was. Dem Erntfefteu vnd fromen heynrick van Gendt, her tho Gendt. Amptman in ouerbetuwe, Onfen befunderen gueden vrundt. N°. 8. Philips by der gracien Godts enz. A Izoe wy hierbeuorens in den Jare M. D. les enJt\ de vyfftich den vyffthienden Aprilis by onfe opene brieuen van Placcate doen verkondigen hebben dar. alle die ghene die Leenguederen hebben ofte belicten van onfen Furftendom Gelre ende Graefffchap Zutphen tho Leen merende, bynnen fes weeken naer den thienden dach May doen naeftuolgende bynnen onfer ftadt Arnhem commen folden, ende aen onfen Cantzler onfes voirfz Furftendombs den welcken wy daer toe veroerdent hadden oere Leenguederen verfuecken oiren eedt vernieuwen oft oire leenen ontfangen daer nae dattet mit een yders beleeninge gelegen ware. etc. Soe dan den feluen tyt lange ouerftreken, vnde wy beuinden, dat die felue onfe placca'en van etlyckeu Leenluyden nyet nae gegaen, die welcke oire leenen nyet verfocht oft oire eeden vernyeuwt noch oik geene vuytItelliage om tfelue te mogen doen begheerc ofc verfocht en hebben, SOE EEST Dat wy nochmael gebieden ende beuelen allen den gheenen die tot noch toe in t geene voirfchreuen verfuymelyck geweeft Dat zy  16 STOKKEN VOOR DE zy luyden commen ende erfchynen tusrchen dit ende Alre Heyligen naettcommende bynnen onier Stadt Arnhem , vnde aen onfen voirfz Cantzler, den welcken ■wy daer toe verordent- hebben, oire leenguederen verfuecken oiren eedt vernyeuwen oft oire Leenen ontfangen naer dattet met een yders beleenonge gelegen fyn lal, Op verlies van de Leenen gehalden by den gheenen hier inne verfuymelick beuonden fullen worden , Ende dat hier inne nyemant gebreckelyck en valle, verlaten wy ons tot eenen yderen intlyck. diegenen in onfer Sradt Arnhem den leften Augusti M D, Soeuen ende Vyffcich. CL. S.) In den oorfpronglyken druk is een feyl: het Placaet begint daer in Alzoe hierbeuorem; maer het woord wy was ter griffie met de pen daer boven gefchreven. N°. 9. Vp dye propofition vnfers genedig: hern Stadtholders Grauen tho hoirn etc. in name Kon. Maft van Hylpanien Engellandt etc. vnfers aller genedichft: heren, vp gyftern der Lantfchap vurgearagen geuen Banerherr verordenter der baenerheren Ritterfcbap ind ge» deputierden der hoefFt ind kleine Steden des furftendombs Gelre ind graefffchap Zutphen thoe onderdeni. ger Antwordt, dat die felue als getrouwe ind gehoerfame ind guetwillige onderdanen hoichftgedachter Kon. Maft tot derfeiuer Kon. Msfi inkumpst hulding ind kriechsnoeden een vererung, nae orren genuge vermoe. gen tho doin gemeint, daer tho dan verordent fyn twe maell honden dufent Carolus gulden ieder vurfz gulden tot twintich ftuuer brabants fair; off ain anderen gol-  VADERLAND SC HE HISTORIE, j? golden off filueren paiement in der tyt der betalingen in dem furftendomb Gelre ind greefffchap Zutphen geng ind geeff binnen den naeftuolgende drie jaren eygentlick ind wael to betalen, war van der eerden betaeldach wefen fal purificationis mnriïe des naeftcomende jaers negen ind vyffrichlt, um dach Petiï ad Cathedram daer naeftvolgende waell betaillt tho fyn , Daer toe onfen G. Heren Stadthelder tien Dufent derfeiuer Carolus gulden tot een vereringe verordent. Ende defer voerf. pennongen vtto fetten tho verdeilen ind inuorderen tholaten nae adnenant ind gelick dye pennongen in behoeff Romfcher Keif. Maft. oeck onfer aller genedichften heren anno vyffden hondert foeuen ind veertich leftleden by den lantfchap bewillicht, wyder inhalt der notelen daervan opgericht, voerbehalden dat die gefchickten van den vurlT Steden oren verhaell airt iren mede raithsfrunden vnd burgeren fulien moegen hebben, f (post alia.) Actum den vyffciende Martii anno xvcixuj. n°. m fhilips by der Gracien Gods enz." Alzoe wy zeekerlycken geaduerteert ende bericht fyn van den practyken , de welcke van wegen des Conincx van Vranckryck Oeftwerts gedreuen worden , alwaer de felue Coninck van Vranckryck airede heeft doen lichten ende toe fynen behoeue verfamelen groot getall van krychfvolck in meeninge daer medé defe onfe landen van Gelre, Zutphen $ ende daer omtrent liggende te oueruallen, waer toe hoechgelyek nodic\i es in tyts met alle mogelycke middelen te verflen, omme twelcke dan zoe veel moegelyck voor tho L desl. B koiÉ;4  18 STUKKEN VOOR DE kommen , tho (leuren , ende te beletten, VVv eeno. dicht worden ons met onfe Leenluyden onfes Furftendombs Gelre ende Graefffchaps Zutphen, als oick met andere te behelpen, es dairom ons ernfte gefvnnen ende beuelen, alle onfe Leenluyden onfes vurff, Furften. dombs ende Graefffchaps by den eedt die fy ons van trouwen gedaen hebben , dat fy fich van Honden aen met oiren knechten , peerden , harnayfch , ende se. weer, vuytruften, rede maecken ende veerdich holden op dat zoe wanneer die felue by ons thoe diende ontboden , gereet vnde veerdich om tho trecken daer tzel. ue van node ende by ons geordonneert fall wefen beuonden moegen worden , vnd dat nyemant hyer van en fy in gebreke. Verlaten wy ons tot eenen veee lycken intlycken, gegeuen in onfer ftadt Arnhem den tweeden dach May M. D. acht ende vyfftich. (L. S.) N°. ii. Dit hiernavolgende heft Con. Mat. den Deputierden van Gtlderlant, apart vp dunxtach den achtjïen Augufli Anno etc. negen ende vifftich, durck myn Heren Tyfenack, doen muntlich vordragen , ende volgens denfeluen fchrifftlich bthanden laten op den negenden Augufti Zauents bynnen Genth. Edell, Welgeboren, Strenge, Erentfeste, Vrome ende vorfichtige Heren ende Vrunden. Die Coninck ons aldergenadigfte here, hefft uwe Ed. ende L. ende allen anderen Staten van defer fynder M. Nederlanden ghifteren onder andere doen verclaren , die redenen , wairomme dat fyn M. fyn reife ende vertrek naer fyn Co-  VADERLAND SC HE HISTORIE. i§ Coninckrycken ende Landen van Spaengnen nyett en hefft konnen langer vuytltellen ; befondere foe fy in foe voele jaeren , haer in defelue hnere Rycken nyet gefonden , maer altyt gehouden heffe bynnen fyn Nederlanden, die fy mitz der orloge ende periculen, daer inne die felue hadden in haer affwefen mogen vallen, nyet en hefft deur die goede ende als vaderlicke affectie , die fy totten feluen Landen dragende is, konnen verlaten , vor ende aleer die faken tot eenen beteren, ende fulcken State, als men foude hebben mogen begeren by den genade Godts gebracht fyn geweft. Ende is S. M. hertelyck leedt , dat zy vor 't felue fyn vertrekken fyn F. G. ende G. Z. nyet en heffe kunnen befoecken , d'wekk fy altyt nochtans in den fyn gehadt te doene , ende altyt gehaept hefft gehadt voer 't felue vertreck te mogen volbrengen. Maer alfoe 't felue mits der vorff: orloge ende derfeluen noitturfft is belet ende verhindert , ende zedert nae den peys by der genade Godts vercregen bynnen fo corten tyde, fynder M. nyet doenlick geweft en is, fo en hefft fyne M. nyet konnen onderlaten die gedeputïerden van den F. ende Lantfchap van Gelre alhier te doen befchryven, om hen mitten anderen Staten 't felue te kennen te gheuen. Ende hefft Zyn M. in funderlunge genade afgenomen , dat V. E. ende L. alfoe gehoerfamelick alhier gecommen ende erfchenen fyt. Ende houdt Zyne M. vor nodeloos alhier te verhalen, 't gene des by der propofitie vordere is verclairt geweft , d'wekk U. E. ende L. by der tranalatien van dien, die hen fal worden gecommuniciert, verftaen fult. Alleenlick en can nyet onderlaten U. E. ende L. infonderheit te kennen te gheuen, dat fyn M. foe haer te voren ouergebracht fyn geweft, diuerfche doleancien van wegen der Staten des vorff: Furltendoms , dat fy noyt van andere meynynge ende intencie geweft en is, dan die Staten ende onderdanen van den feluen Furftendom altyt te onderhouden in goede rufte ende Juiticie , ende hen te obferueren ende onderhouden, ende oick doen onuerbreekeliok onderhouden alle punten van den Tractate van Venlo , preuilegien , ende al 't gene wes denfeluen foe by der Key. Mat: hochloffeB 2 lichen  STUKKEN VOOR DE lichen gedachtenisfe zynder Mat: heere ende vadere ?n^yrfyn-df Mat' is beloeft ende toegefecht glweeft' ende fal oick zynen Stadthaldere, die van fvnen Rade ende andere fyn officieren ende dienereïbeffin defen Sten 7 F^rf1^ maueF Cn Can nyet on" aenaten V. E. ende L, daer by te oenenen dat Am Mat. verftaet ende zyn ernftelidte meynSè is dat die onderdanen van denfeluen Landen ende Ln vege ick van hen befunder draghe fynder Mat. fynen slaT Mat. wegen aldaer alfnu geordiniert zyn oft naeuiaels geordineert fullen worden , wederomme allebeEïl e eere ende gehorfamheit , ende dat infgelicx fyne Mat oick in haer gerechticheit, hoeheit ende auctoriteit onuercort mach blyuen , well willende oick hier bvvoegen , dat zoe zyn Mat. verfiaet, dat fommige in 't particuher hen zouden gevordert hebben dairteïen te vfurperen , jae oik van den voirf: F. te willen fcheiden ende anders dan behoorlick te handelen, dat zv 't fel! iU,l"yetiTenigedenck^ te/erdn,Sen oft eenichlins toe te laten. Ende roerende den doleancien fynder Mar als bouen gefecht is , ouergegeuen , vp welcke fyn Mat. hyr te voren haere intentie verclaert heft gehadt , ende foe defelue Staten op diuerfe puncten van dier noch nadere remonftrantie gedaen hebben, foo eelt dat fyn Mat: hebbende 't felue al verftaen, daer op voer fvn vertreck wel heeft willen refolueren, als fy in de erlte Dachvaert by fynen Stadthaldere defelue Staten fal doen verclairen , willende V. E. ende L. alhier jigenwordelyck wel te kennen geuen ende aduerteren , dat alfoe fyn Mat. daennne fukke Refolutie genomen heft, foe fy m haer confcientie , ende naer die Obligatie . die fy totten feluen Staten ende Landen heeft , heeft beuonden te behoirene, fynder Mat. meyninghe ende verftand is, dat die Staeten hen daermede te vreden houden , ende laeten vernuegen , fonder eenige voirdere difputatie , oft difficulteiten, hebbende fyn Mat. uwer E. ende L. alhier jegenwordich fynde 't felue alhier wel willen verclaren , ten eynde dat V E ende L mogen den anderen voirtz toefeggen , ende te kennen geuen fulcke fynder Mat. eygen meyninge ende wille  VADERLANDSCHE HISTORIE, ar te wefen. Ende fo verre alnoch yemant van den onderdanen wil, oft oyck namaels foude willen pretendéren , eenichlins by Stadthaldere Cantzler ende Raede vorff: tegen die tractaten ende priuilegien vorff: bouen redene ende billicheyt, befwaert te wefen , is fynder Mat. myninge dat fy 't felue haer oft in haerder abfentie zynder Suftere der Couuernante generale van defen fynen Nederlanden, naer luydt ende inhoudt des voiiff: Tractaitz van Venlo te kennen gheuen. Ende fo verre die clachte beuonde worde, fal dien aengaende van ftonden aen verfien worden, foe na redene behoren fall, willende niet min fyn Mat:, dat daer en tuffchen ende totten tyde, dat daerinne fal verfien we. fen den Stadholdere Cantzler ende Rhaden voirff: niet min dan fynder Mat: felue alle gehorfamheit ende onderdanigheid bewefen wordde. Ende fal fyn Mat: altyt fynen goeden vafallen ende onderdaenen van den voirff: F. G. ende G. Z. wezen goede ende genedige heren'. Ende hefft oick fynder Suftere der Hertogynne gouuernante generale beuolen diefelue altyt in goede ende flnguliere recommendatie te houden. N°. 12. BT BEN CONINCK. Lieue getrouwe, wes wy omb die noetwendige ge» fcheffcen van onfen anderen Staten opgefath hebben myt goedts hulp vnsf to fchepe to geuen mytten ierften windt, omb in onfen Coninckricken van Hispanien, in wekken landt wy begeren van onfen Neuen den Graue van Hoirn by vnfe perfoen ons to dienen , foe dan die felfge Graeff gehadt heffe tot defer tyt toe het beuehell van Stathalderfchap van onfz landts van Gelre, hebn wy hem waell aldair willen fenden, vmb v aen te genê" by geruerte vertoch , inde daerbeneffens auer to leueren die Aniculen by v auergegeué" B 3 ind  « STUKKEN VOOR DE md daer noch by vnfz geapoftilliert, welcke apostillen wy en twyuelen nyet ghy en fait fy' redelick vyndef "tod dwyle fy alfo zyn beuelen wy v des tachtervolgen ind te geloeuen yoins den gefachten Graue, in t gh«n hyv leggen fall van onfent wegen, gelick als shv onfz eige perfoen doen folt; ind mochte waell feker 5-,d"« wy fullen verfien in die gefach e Stattholderfchapp van een ander perfoen, fulcken des wy nyet en twyuelen zy zall v aengenaem zyn, welck wy betrouwen aen onfe zyde, oick ghy fult hem fulc ken gehoerfamheit ind eher bewyfen , als wy van onfen guede ind getrouwen onderdanen behoeren te verhaepen, Lieue getrouwe onfe heer Godt 2y mvt v Gefchr: vuyt onfer Statt van Ghentt dem ix^ dach* van Augusto A°. Duyfent vyrfhondt L1X, [ondertl hencT\ Philips, [V opfchrift was] Onfe Lieue en getrouwe die Banerhern Ritterfchappen ind Steden ons Furftendombs Gelre ind Graefffchapp Zutphen. N°. 13. Phlips by der gracie gaits Coninck van Caftillien, van Leon , van Arragon, van Nauarre , van Napels, van Secihen, van Maillorke, van Sardeynen, van den eylanden Indien ende vallen landen der zee occeane, Eertzhertoge van Oiftenryck, Hertoghe van Bourgoingnen, van Lothring, van Brabant, van Lemborch van Luxemborch, van Gelre ende Melaen, Graue van Habsburch, van Viaenderen , van Artois , van Bourgomgnen Palsgraue, ende van Henegouwe, van Hollandt, van Zeelandt, van Namen ende Zutphen Pritce van Zwaue , Marcgraue des hylicx rycx , her van Vriefiandt, van Salins, van Mechelen, van der Stadt, Meden ende Landen van Vtrecht, van Oueryffel, van Groeningen, ende dominateur in Afye ende in AtTrycke, Allen den gbeenen die defe onfe iegenwoirdige fullen iien fajuyt.' Doen te wetene, dat om die goede ken-  VADERLANDSCHE HISTORIE. *3 kennisfe die wy hebben van den parfoone van onfen lieuen ende getrouwen reuen Ridder van onfer ordene, Stadtholder en Capne Gnerael van onfz Graeffchap van Henegouwen, heeren Kaerle van Brimeu, Graue van Meghen, Vryher van Wefemael, Heer van Humbercourt etc. ende van fynder wysheyt, vromicheyr, difcretie en gefchickelicheyt wy den feluen Graue van Megen volcoemelick betrouwende fynder getrouwkheyt ende goede neerfticheyt, zunderlinghe in aenfieninge van den gueden ende getrouwen dienden by hem ge daen hierbevoerens wylen van zeer lofflicker memorie den Keyfer ons beren ende vaiders ("wiens ziele Godt bermhartich wilt wefen) int bedienen vant gouuernement ende Stadtholderfchap van onfz Hertochdomme van Luxemburgh en Graefffchap van Chini, als oock in die van den conqnedeerden landen van Vermandois ende Picardie , ende tot nu toe int exerceren van den Stadtholderfchap van Onfen vurfz Landen van Hene. gouwen , als in voel anderen ende diuerfche beueelen gecontinueert ende hoopen hy noch doen fall, hebben onthouden , gedelt , geordonneert en gecommitteert, onthouden , dellen , ordonneren ende committeren by defen onfen Stadthoudere generael van onfz Furstendomme van Gelre ende GraeflTchap van Zutphen , in die plaetfe van onfen lieuen ende getrouwen neue Ridder van onfzr oerdene , die Graue van Hoerne, den wekken ouermits wy hem verfien ende gepromoueert hebben totten daet van onfen Admirael van der zee, ende dat wy begherren ons van hem te dienen by onfo perfoone, waardoir hy dair toe nyet en mach vaceren van 't zeltTde Stadthouderfchap , mit zynen voir» willen ende confent ontlad ende veriaeten hebben, ontladen ende veriaeten by defen, geuende den voornoemde Graue van Meghen volcoeme macht , auctoriteyt ende funderling beuell 't vutfz Stadthouderfchap voirtaen te houden exerceren ende bedienen, onfe hoocheyt, heerlicheyt, inkoemen, veruallen ende demeynen van onfz vurfz Furdendomme van Gelre ende Graeffchap van Zutphen, de Bainreheren gemeyn Ridderfchap ende Steden, edele ende onedele, geedelicke ende weerelycke , arme ende ryeke , ende alle andere onfe onB 4 der-  "H STUKKEN VOOR DE derfaeten ende inwoenende , aldaer te houden ende « gieren, doen houden ende «eieren in Tl w by huere Lantrechten, preuilegn v™ hffi goede pollecie nae vermoegen den tractaet wn vïi« gemaect defelue te befchuoden, wSteï bS^Sï de befchermen van alle fortfen vjolencien cracht ennV gewelt, mitfampt van tvergaderen ende'gaerden vïn eerughe crychsluyden , heerloofe knechten§ oft andere tl' lardt .^'erende » go^e forchfi,ld?ge JJefich e nemen , foe in 1 corrigieren ende ftraffen van de ï . thenanen herdoopers ende andere ketters huere complicen ende faultueren , als oick om te bewaeren Steden huyfen ende fterckten van onfenTo?rnomde Jurftendomme , aldair guede wake te doen houden bv dage ende by nachte , ende dair toe bedwingen allen den geenen dient behoiren fall , nae eelerenS l den tyde. Die Staeten van onfz vorfz Stlli Va" ende Graefffchap te befcryuen™!? veït^Z^Z tl t ]em/eS V?n °nfen we§en beuo^« fall wefen onfe leenluyden aldaer toe hulden ende manfchap torn fangen ende van hueren Leengoeden verlyt «ge"n" ende pasferen nae recht en costume desfdffs IaS ende voirts generalyck te doen alt gene dat een Sr ende getrouwen Stadthouder fchuldich es ende behoir te doene alles naevolgende tinhouden van zekere In ftructie , die wy fullen doen concipiëren , ende hem oirerleueren totten wedden van Twee Duyfent ponden van vertich groten onfer vlaemfcher munte't pont fiaers ende duyfent gelycke ponden voir een faerlixfche pen* fion, te beginnen loop te hebben op huyden datePvan defen, ende voirtaen foe lange als hy 't voirfz gouuernemCnt bedienen de houde* f £ g gouuer ende penfion hy betaelt fal worden by handen vTn on. ï?ntmenT: ge"erael van Gelderlandt in die tyd eeyre^rLah^en U„rJ,aer-te 'iaIUe e"de Voi«s eeren rechten, preeminencien, vryhevden ende DrnfFV ten dair toeftaende ende behoh'ende, zoe lange als ons" seheuen zall , wairop ende van hem int fefffde Stad! houderfcnap wel ende deuchdelick te quytene die voir- H^mnde <ïraUe ,Va" Megen Seh0«den wordt den beho r. heken eedt te doene m handen van onfen lieven ende be.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 25 beminden Suster, die Hertoghinne van Parme ende van Plaifancie etc. voir ons regente ende gouuernante generaele van onfz eilTnederlanden , die wy dair toe committeren, ontbieden dairomme efi beuelen onfen lieuen ende getrouwen die Baenreheeren gemeyne Ridderfchap ende Heden van onfer vurfz Furftendomme van Gelre ende Graifffchap van Zutphen, onfen Drosfart, Amptluyden, Beuelhebbers, Officieren , Rentrnr*:, Wethouders, ende alle anderen onfen onderfaten aldaer, ende elck van hen befundere, foe hem toebehoiren fall, dat zy den vurgen: Graue van Meghen voirtaen houden ende kennen voir onfz Stadthouder generaell van Gelre ende Graefffchap van Zutphen, ende ouer fulcke hem eere ende reuerenc'te doen ende bewyfen , ende voirts hem obedieren ende gehoorfaem fyn, foe fyn ftaet en« de beuel toebehoirt, ende van dien mitgaders van den eeren, rechten, preminencien , vryheyden eft proffyten vurfz , hem doen laeten ende gedoogen ruftelick efi vredelyék genieten ende gebruycken, celTerende alle beletten e i wederfeggen ter contrarie , ontbieden voorts onfen lieuen ende getrouwen die hooffden treforier generael en gecommittierde van onfz demaynen ende financiën , dat zy by onfen voorn Lantrentmr: generael van Gelderlandt in die tyt zynde, doen vuytreycken ende betaelen de voornoemde Graue van Meghen die voirnoemde wedden van twee duyfent ponden ten pryfe voirfz, mitgaders van zyn vurfz penfion van duyfent gelycke ponden, ten termynen te beginnen, efi foe lange alft ons gelieuen fal, foe voirfz es, den welcken onfen Lantrentmre: in der tyt zynde wy oick beuelen dat alfoe te doene, ende mits ouerbrengefi defen onfen brieff vidimus op copie auctenticque van dien voir eens ende derfte reyfe , ende foe dickwils alft van nooden wefen fall quitantie van den vurfz Graue van Meghen hier op dienende , alleenlick wy willen al tghene des hem ter caufe vurfz gegeuen ende betailt fall worden, geleden ende gepalïïett zy int vytgeuen der rekeninge ende afFgecort van den ontfanck onfz vurfz Lantrentmre: generael van Gelderlandt in der tyt zynde, dient behoiren fall ende betailt fal hebben by onfen lieuen ende getrouwen, die prefident ende Luyden van onfen B 5 re-  26 STUKKEN VOOR DE gelieffr. Des tolicond^ ie hier aen doen hangen , gegeven in onfer Stadtï Brueffell den acbth enden dach van rnnin in» heren Duyfent vyffhondert zeftichvaJ„Tnfe„ rVcke °2 wetene van Spaengnen, Sicilien etc. hef vyffle ende van Napels tzeuenfte, [op die ploye ftondt geftreuenl By den Comnck, [ende onderteyckent] vandet Z/> [vnd op ten rugghe van den feluen (rondt getaen 1 op huyden den vi.jen dach van Julio XVcfeS heer Kaerle van Brimeu, Graue van Meghen , R dder van der oerdene etc Stadthouder generael van'den Fu ften" domme van Gelre ende Grefffchap van Zutphen ide. nomineert int wyt van.defen heeft gedaen den behoord eedt van den vonft Staet eii officie van Stadhouderfchap van den Furftendomme van Gelre ende Graefffchap van Zutphen dair aff mentie breeder gemaect es int vurfz wyt, ende dit in handen van onfzr Hertoein! ne van Parme, van Plaifancie etc. regente efi goE name generaele etc dair toe gecomitteert by zyndr Ma" ïe BruelTele den dach ende Jaer als voóren/rondergefcreuen] my jegenwoordich, [onderteyckent] van der Aa/ [noch Itondt op d« voirfz rugge gefchr:] Les Chiefe trefoner general et cómis des finafi du Roy nre: fire Col ientent entant que en eulx eft , le contenu ou blancq de ceftes e«re furny et accomply tout ainfi par la meifme forme et man.ere que fa Mate. ]e veult et mande effte faict par Ice les. Escript foubz les fei„gz manuelz d s. d. Chjeffz trefoner generael et cómis le ixe jour de Tuillet xvc Soixante. Et eftoit foubfigue Barlemon? J. Damhoudere et van den Berghe. ™" - De Graaf van hoorn hadt het Stadhouderfcbap van Gelder~if T ft Zyn AdmiraiIfchaP willen behouden. Zie de aangehaalde fchryvers in de Fad. Hifi. D. VI. bl. 44. Hv ging voor inhaalig door. 44 1 Er.  VADERLANDSCHE HISTORIE. *7 N°. 14. Erfame vnd verfichtighe byfondere guede vrunden, Alfoe id die Co. Mat, tho Hispanien etc. onfen allergen. heer heliefFt, dem Edellen vnd waelgeboren Heeren Kaerl van Brimeu, Grauen tho Meghen, Fryheeren tho Wefemale, vnd Humbercourt, Heeren tho Housdaing, ErrTmarfchalck van Brabant vnd Ritter van der oirden des gulden vlies, voir fyner Mats Scadtholder defer Furftendombs Gelre vnd Graefffchaps Zutphen tho kiefen, Hellen, vnd verordenen , daer van wy yetz fchrifftelick by die Durchluchtige Hoichgeboreit Furftinne Hertoughinne tho Parma etc. yetz hoichlt bemelter Co. Mats. generale Regentinne, alle defer lan» den van herwaertsouer, verftendiget fyn worden. Demnae is (achtervolligende oirer f. G. fchrilftelicken beuehele) van hoichflbemelter Co. Mats, wegen onfe gefinnen, dat uwe Er. waelgedachten Grauen tho Meghen voer eenen Stadtholder generael fyner Ma:s. ouer den voerfz defen Furftendomb Gelre, vnd Graefffchap Zutphen erkennen, halden, vnd fyne Ed. alle gebuerlicke vnd fchuldighe ehre vnd gehoirfaemheyt bewyfen, vnd leiften, vnd by den burgeren vnd onderdantn defer Stadt, vnd Schependombs Arnhem bewyfen vnd leiften doen, woe fullicx dick hoichftgedachter Co. Mat*, ernfte wille vnd meinonghe is, vnd fullen voirts (achtervolligende denfeluen hoichgedachter Hertoughinnen tho Parma Regente etc. beuehele) die felue uwe Er. onvertochlick den Burgermefteren, Schepenen, vnd Raeden der cleyner Steden, vnd voirt yederen van den Ritterfchap des Quartiers Arnhem hierafF fchrifftelick verftendigen. Daermit fy vnd yeder van oen gelyckfals waelgemelten Grauen tho Meghen voir Co. Mats. Stadtholder generael erkennen, halden, vnd fyne Ed. oeck(woe bouen gefacht is) alle behoirlicke vnd fchuldige ehre vnd gehoirfaemheyt bewyfen vnd leyften. Vnd dat uwe Er. hier inne niet fuymich fullen fyn willen van dick hoichft gedachter Mats, wegen wy ous alfoe to denfcluin (die wy hier mit den almechtigen Heeren be*  *8 STUKKEN VOOR DE benefieten ) verfihen. Gefchreuen tho Arnhem rf™ »"J*» July xvc lx. (lager fiondO Cantzler vnd Rae" d« Cnnincks in Gelderlant verordent, Edl' hoe dat wy voer onfe perfoenen" end^van^r**11* den wegen feer verbliet fyn ind van herL* Ste* hoert hebben uyth V W. Edl. ind I S gern §e' woolgedachte Graue tho meghen der ÜnSTr",,*1* nen Statholder geordineert is" ende fy^SSh^V?" toe accepteren, en alle behoorlicke en u m ind Reuerentzyeende gehoerfaemheVtbo, ^ alzoe vorgange ja-ren (to weten xvc. xLiirl ll^ Pnnce van Orangnen lofflicher memorien dat'stadthol6 ders ampt renuntierden en die Graeff van HoichftSel ten oick lofflicher gedechtnis fulx acceptierden! en « hek fals Anno xvc lv doe die waelgeboren Graefffo' Hoerne etc. myt dat Staetholdersamps verfien w?rdt gebruyekt ende obferuiert is , dat die Landtfchïbe* fchreuen en by den anderen geroepen en tf S Lko-" men fyn umb volgends die Inftructie ende beSe van den houe den nyen Stadtholder myt behoerSe Reverentzy ende verehrongh to ontfangen en tho ac cepteren, foe bedunckt ons dat in defen den alden gebruyek nyet achtervolght werden , ende dat oick den waelgemelthen Graue van Meghen nyet genoegh uocï gelycke verrehrongh efi Reverentzy int annemeS vï' Stadtho derampt geboeren folde , ais den voirgaende Stadtholders tot noch toe ys gefchiet foe »JT fchryffthch aduertierden , fonder (volgens id alde gebruick) die Landfchap ierft tho befchriuen , om efn. drechtheken der gewoentelichen annemongh eü vercoiongh tdom, inde des toe meer gemerekt wy befinden mt emde van der Hertoginne Refolutien eiü ordonnant- zy  VADERLAND SC HE HISTORIE. 31 zy den Gedeputierden defes furftendombs in verleden Martio to Bruesfell fchryfftlichen beualen tzyn , van tghone hun begegent ys den Bannerhern, Ridderfcbap ind Steden defes furftendombs Gelre ind GraefTfchap Zutphë guet Rapport tdoin, dat welcke efi gefnechgelich mit einer verfchriuongh fall moeghë gefchien, dair. beneffens wy oick beduchten dat die frienden van den deinen Steden efi Ridderfchap onfen fchriuen in defer faicken gaer weinich fullen achtervolgen, begeren dairom guetlich om alle nywicheit te fchuwen en by dea alden gebruyck to bleiuen , ende dat den waelgedachten Grauen tho Meghen gelicke verehrongh mach we« derfaeren als anderen volgende Stadtholders diefes furftendombs gefchiet is, eh dat eindrechtlick idt Rapport van den voirfz gedeputierde nauolgefi die furstliche Refolution gefchien mach, dat welcke onfe verfueck wy betrouwen ftatt te fullen gewinnen , niet te myn defes ein toeverlatige wederbefcherfi antwort begeren v: diefelue V. W. Ed. ind L. die Godt alm: tot lange tyden waelfarefi behuede. Gefchreuen onder der Stadt van Arnhem Secreet Siegell, dat wy dytmael hier thoe gebruicken op ten ij Augusti etc. (onder ftondt) UG. die Ratt der Stat Arnhe fampt verordéce Raitzfrunde der fteden N. R. en Z. Dye beflaetene misllue (daervan Copie hier vorfchreuen fteet) hebn: die Gedeputierden in name der vier hoeffcftede Nymeghen , Ruremund , Zutphen en Arnhem, myn heer den Cantzlair , heer Adriaen Nicolai, geprefentiert , myt begeerte fyn w. diefelue erapenen, durchlefen, efi den verordenten myt ein gunftiger antwott to bejegenen laten, dair vp iyn w. die felue ver> lefen , en na uerlefongh den Gedeputierden van den Steden geantword , was by Cantzlair ind' Rhede an den hoefftfteden gefchreuen is, om den Greff van Meghen (die ein naberfreind efi gnediger heer is , onfe Duytfche fpraick verftaht efi fptekende, en ongetwifelt gemeint fyn fall fteetz, ommers die merendeill des tyts, bynnen landtz tho bliuen voer einen Stadtholder anthonemen, tho kennen, efi geboerlieke en fchuldige Ehr, re-  3* STUKKEN VOOR DE reverentzy en gehoerfamheit to leiften, tfelue h fchiet vuyts beuehei der Hertoghinne rhn, p, JL ' ge* or.ffeefi trouw, dat welcke tho wS, • ma, etc* Cantzlair efi Rhede machttb°™™d*Ka m nyn htem die Landtfchap tho6 v.fchrinT, Sjj. haue an hoichlïgemelte furftjn moiteverf"ebt S h\ om die verfchriuongh tho doin, en dat\£n den al den gebrnick der annemongh en verehroSgh des Sta * holders gefchien foll, als oick tot eïné maill TJ 5 port etc. En wart myn heer Cantzïir p fsti efit fyn voinge antwort , niet erachten nodic" vmh rf« &°» tho do.8n> die Bannerhern, RiSfcW ind Steden to befchriuen, gemerckt die Refóh on der h" toginne in fchrifften verfatst en iedewn icaer natioen by R. K. vnd I{0. M. vnd Chur vnd Surften wgeruept, aengenaemen vnd ingewillicht, daer in vermeldet , woe fich eyn jeder in religioens faeken mucht, vud hedt zuhallten. Vnd heeth my zu left Godt durch fwaere kranckheit noch vorder gedreuen vnd zuget'uert , wie dem vuilen efell das fleifch , dat fich 111 Gottehcken faeken nith will bereden laesfen noch der vuill efell voert will, Godt meilT dan dea vuilen efell mit kolben, kluppelen, ruiten, vnd aller» ley cruitz, lieden, vngeluck, wederfpoeth, vnd wiederwerticheyt, voeitdryuen vnd herzuvoeren. Ader foe der vuil efell dan noch nith voert vnd gehoer geuen will, genflelick zu left mith den Konninck Pharoe verftocken, verblynden vnd ewich verwerpen. Dat es hoge zydt myth my der ropender ftym des Heren zugehoeren, vnnd myn hart nith zu verharden ; dan foe voell my vilT Gottes genaeden muegelick myns vngerechten lebens affzulraen, vnd Gottes woerdt vnd die bekante waerheit mits merer ernll vnd eyffer then harten thoe nemen, vnd derhalben nae erlangter gefontheyt zu left my vuergenaemen, myn Kirch vnd vnderdaenen thoe Keppell bynnen vuer mynen dueren mith gefunder heililamer leer des Gottelicken woerdtz thoe veiforghen , vnd derhaluen myn Kirck thoe Keppell vuer myner dueren verfiehen mith eynen guteii pattoer vnd predicanten, Gottes woerdt getrouwelicken zu leren vnd verkundigen, foe heeth men my den feluen predicanten geen veertzien daege durch des ledigen Satans aenftifftong , konnen noch willen laesfen fon der mit gewaepenter handt, vnd daetelicker gewallt by nacht in myn fteetkeu Keppell, dat eyn frye Ricfes leen is,  VADERLANDSCIIE HISTORIE. 37 sefallen, vnd mynen predicanten gefheht, vnd gefenckelick nae Arnhem wllen fueren, als ick aber.gewaerfchouwt vnd den predicanten des aeuents en wechgeftak dat fie desf gemift vnd nith geuonden , fynt fy voert'geueren, vnd meinen fchoelmeifter, den ick in gemelten fteetlin Keppell oyck geftalt , die joeget vnd kynder in Gottes woerdt vnd frucht fl!etich zu leren, vnd inftitueren, mith gemelffter daet vnd gewaldt van fynen b«*dt vngekleydet vnd mit bloten benen gelenckelicken mith nae Arnhem genoemen , onueiklaecht, onuerburcht, vnd fonder innyghen vuergaende rechten, vnd ftrncx widder allen rechten, freyheitten, tractaten, priuilegien des Furftend. Gdlrer vnd GraefTch. Zutphen. vnd den frydtftand des H. R. Ryx in religioens zaecken . in tween verfcheyden Rvxdagen by K. vnd K M Chur vnd Furften bewillicbt, ingegaen vnd beftêdicht. Soe ick dan derhaluen midtlerwiel geyne predicanten noch fchoelmeifter wedervmb heb konnen bekhommen , die fich fullicker gefaerlicheyt vnd daetelic. ker handelongh heef willen off dueren gewegen , heb ick mitt bekummerten hertzen vnd gewisfen die Kerck defolaet moeten laeten liggen , m verhoffong der Almfchtisre Godt folldt eyns die aeuericheyt benedigen, verlichten, vnd mit genedigen barmhertzigen aegen aenfven fyn ftelichmaekende woerdt thoe dulden vnd lieden , vnd feluer wes dnergegen weer abzudoen , vnd Chrifto den Koninck der eeren oer poerten vnd grenzen oerer landen vpzudoen, vnd mit lyn fahchmaekende woerdt inrieden laesfen. Nou wolld ick waell das ich nyth een Kirch hedt zu vergeben, das eth my meer van den mynen daer zu gekort, dan ick fchryven will, vmb der blynder werllt zu myn aenlaesf tot onrou zu «eben, foe lange men Gottes woerdt nith dulden will. Ick wolld oyck bynnen myner herlickheit Keppel nye geen Kirch geweeft weer, vnd noch geen weer, daermit ick myn gewisfen zu freyen bedde. Die Kirch weer oyck bynnen myner heerlicheyt Keppel. weynich van noeden geweeft , vnd oyck noch foe tot myner Kirchen thoe Keppell fcherp twyntich buefer, vnd nyc dan arme bettlers vnd onuerftendige wichter thoe Kirchen hoeren, vnd vuer der bruggen thoe Keppell m C 3 tvvee  SS STUKKEN VOOR DE twee off drye baege fchuth weges twee off drve Kir fpels Kuchen fyn, dye wyntter vnd foemer"onder voet wtt hoemaken thoe bekhommen, vnd woldwaell da S lLPaft°ne!} dl,e remhen der K"ch™ binnen KeP li Kddcn,» i^ lck.geyn Kerek bi™en myner herhckheit Keppel hedde. Nou fie aeber daer ta, bid ick V G. vmb Gottes willen, dat V. G. nith tegen den mie kei ftrieden, noch fich leggen willen noch rein r^r" tes woerdt vnd befehel doTn. Ata fynteftfflerfS dede, doe hy byDamafco daer nidder geflaeghen wordt vnd willen my genedich by Gottes inftttonghbefehel' vnd woerdt vnd den frydtiiant des Ryx in reltóS faeken, vnd Chrilteliker ordenongh, viiddefeluendk ms vnd prediger fryheit heffen,'foe will T S Godt, myth fyner hulff, bieftandt, vnd gen? d'e des heilhgenge,ftz nyn Kirck vnd raderdaeSïrbvnnen Keppel loe mitt Gottes woerdt, ftyftongh, vnd beneiel ve-fihen vnd verforgen , dat'ick dnrW genaede" dei A m! ht ^°ff mya klevnes Pondtlin my van den rln rSe" G°df verleeDth> gctrouwelick zu der ee ren Gottes aenzuleggen. Dan gegen myn gewisfen zu doen (foe myn huysfrow vnd ick Keppel ovck Swh lange gedencken zu behaltten, dan la£Sin itTr gheweeft vnd noch vnfen kynderen Keppdl "ndVoer! rfnf^ryneiuhuysfr0Wen Suctere« ««Sintel, rl°nf^leben^yner gueter zubetraegen , v"d mitt Gottes hulff vnfen alther , die vns vaft bevden tril fwaeckheyt beghint thoereyeken , foe voel GoJe eer is, vnd genaede verkenen will, in frieden vnd! waeren eyffer vnd ernft fyns wordtz mit belferongvnz™zu tobrenghen) kan ick mit inchten my in be-eben vnd ttf00? ^ fyn W0£rdt ^erw%en"'v7as aber V. G. aeder jemantz anders mith der daeth n(F andera daerfnne vuernemen , olF doen machten des Lf 3Ck^V myns Sewisfen ««» Godt Safben zu befryen VVoe whael ick verhoffder Almech ,ger Sdt" «Jencken vnd behartugen, vnd daer widder int zudoen, noch.'  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3j> noch vurnemen. Bid ick doch vnderdenich vnd dienftlich vmb zyn genedige amwordt my daernae mitt genaede Gottes zurichten. Dat gebeurt my myth mynen geringen dienft, vngefpaertten flietz vmb V. G. zuver» dienen, dem ick hyr mitt dem almechtigen Godt in fa. ligen ftandt vnd lanckwieliger geluckfaelicheit vnd resierongh behelden. Datum zur Horst vff dem xvj dach Augusti. Anno Zeftich. [onder ftont] V. G. vnderheniger guetwilliger diener. [getekend] Johan van Palant, Heer toth Voerft vnd Keppell. etc. N°. 18. Mynen guetwilligen dienlt vnd fruntlichen gruiff/uvoer. Erfame, wife, furfichtige, bifunder guede frunde. Ick fchick V. E. by jegenwordigen Copien der fchriffcen myns G. Heeren Grauen toth Meghtn etc. Siatthelters der religioen betreffende, aea my ge. fant zur Horst im ftifft van Collen, van dato Arnhem den xxix. July Anno Zeftich , vnd myner anttwordt daer vff aen fyn G. wederumb, van dato zur Horst den xvj Augusti gemeken zeftichften jaers , daer in dan V. E thoe erfehen vnd vernemen, weff gemelten myns G. Heren meynongh , vnd weff ick mit Gottes genaede fyn G. daer vff dienftellg vnd vnthertenxh beantwortt; diewiell dan nou V. E. oen zwyfel noch in frisfcher gedechtenisfe woe daetelicken , vnd geweldelicken ick hyr beuoerens fonder allen vuergaenden rechten in religioens zaeken, in myner Herlickheit Keppel aebeifallen, zu widdes alle rechten, fryheitten, privilegiën vnd trameren des F. Gelrer vnd G. Zutphen, vnd in religioens faeken vffgerichten frydtftantz des H. R. Ricks Dutfcher nation, des ick my dan hoichelicke aen die aelynge lantfchafftbanerheren, Ritterfchaft vnd ftede des F. G. vnd G, Z. beklaecht, vnd zu recht berueffen, dan, leyder Godt erbaxmes, weynich troiftz bekommen , woe waell doch deffe dyngen voel meer C 4 vnd  4° STUKKEN VOOR DE vnd hoeger , dan eerdtfche tieteliche priuilegien dan die eer Gottes, vnd privilegiën vnfrr -K™Z, r^ fvns Cbriftus der foen Gorf ?„ ™zuerïchmvrh r ^ duerbaeren bloeth am galgen desC^ erSen'"in ewichejt acntreffen. vnd belnngen dat efr rhnp l'i men vnd oyck allen Chriftcng waeïv, d 1 ertzellSen zu bedencken, dat die blynde werllt ScSS^ die gegen Gottes woerdt vnd eer fyn , tuS én vrd woerdt vnd religgn& den, hoeren „och lieden. Diewiell nouVE foue ren vnd vernhemen muegen viiT vuerfchrieben V V jugefchickte cop.en, welf vnfes G. fStheJdXvfn fyn G. noch aller ierfter ankumpft im k c £ v ïelentz vuernemen fie , daer viff dan t , macht, dat vnfen Fryheiten, FJevitien vnd ^" heb lck als eyn inges * deg F W° «er nith konnen noch willen ondexlasfen V. E. désfer din ghen Utheken zu verwittigen vnd wrftVn^T™ 1 * ick nieth auerzelit, SySïtóïnft hette zu lange daer'nieth ^iS^StbS&'& • tyde vff ander wege vnd mittlen muegen trachten Vnd -ceren^« fijnen heiligen Gek vnd ^«delSTwi?» VT vnd der aiynger Jantfchaffc die ogen des benzen,vh gemuedtz zu eroffenen, deffe dingen foe i j ? pehck vuer thoe nemen vnd bedenrt™ j! , ne" ken moege tott Gottes Ti^^ïï^ J . 1 ter-  VAD ER LANDS C HE HISTORIE. 41 terlandt vnd grentzen zueverjaegen vnd vertrieben, vnd eyns. gaer kommen vmb die priuilegien vnfer armer' neten , daer durch dan God oyck eyns geoerfaeckt fyn hant gaer van vnff affthoetrecken, dat wy zu lest oyck eyns kommen „vmb alle vnfe tietelicke freyheytsn , gerechticheyten, vnd priuilegien, vnd foe eyns das rechte klaechlied muilen fingen. Die fcbryfft leert vns dac Rick Gottes vnd fyn gerechticheyt ierlten zu verzieken , vnd dan fall vns alle ander tietelicke noetdroft thoegeworffen warden , dan Godt will nith lieden dat achterfte voer vnd dat tietelicke vnd eerdfche ierlten toeiuecken , vnd fyn ryck , woerdt vnd eer in den vvinth ilaen vnd vaeren laeten. V. E. hebben oick waell mith ernfl zu bedsneken , dat der geilt Gottes bleefc waer er wil, vnd Godt den eynen frue den anderen laet in fynen wiengart ruefft , vnd by Godt geyn maefs noch tvdt is; die fynen alltydt myth ernfl vnd (breken eyffer viff des Buuels Rick vngelouen , vnd aiF> godderien zurueffen vnd viffzuvoeren , vnd mit erken» teniffe vnd eylfer fyns faelichmachenden woerdtz thne verlchten vnd begnaeden, off dan Godt V. E., offce? derzelver ehegemaelen, kynderen, burgeren, off ander ingefeeten mith ftareken geift, eyffer, vnd gelouen tot rrkentenisfe fyns woerdtz viff aller aff^odderien vnd blyntheit gefordert vnd geroeffen hedde, off noch viff genaedevnd barmhertzicheit rueffen vnd vorderen wolld, off dan V. E. gern oerfaeck fyn, vnd helffen geuen wolden, dat V. E. derfeluen ehegemaelen , kynderen, vnd burgeren bauen alle gerechticbeyrten, r'reyhevtten, tractaten, priuilegien vnd meer gemeltten in religioens faekên des ilicks frydtftandt beröebt, betruebc, vntergedruckt vnd aeberlallen fullen warden. Bidde dèrhal. ven V. E. mit ander ftede vnd lidtmaeten des Pi G. vnd G. Z. vvaell vndt grondtlick behartigen willen , vnd desfe dinge nith foe fchoon aenfien, als fie fchienen. Dan warher desfe dingen inth left vnd ende hen gereyken wolden , vnd dat V. E. my eyn gnetliehe gunltige vuerfchryfft mith deilen vnd geven willen aen vnfen g. Heren Stadthelder , dat ick bauen recht, fryheitten , vnd tractaten , vnd duckgemelten des RiVksfrydtflandt, nyeth betruebt noch aberfalle weer Je. SuJcx C 5 ver-  4* STUKKEN VOOR DE ïmhhVFick altydt ger,n mith mynen willigen dienft. rnnb V. L. woewaell ick my deiles genffeïchea toth V. E. verhoff, begeer ick doch by gegenwoerdkhen V. E. guethcb toeuerlaetige wederbefchreuenTrwórdr ten. vnd will V. E. hyr mith in langen gehicferacli gen regiment, vnd waelfaert befeelheuDa2zur Horst vff den xvi. dach Augufti anno zeftkh [GeZendl Johan van Palant Heer tot Keppell. etc. ^tmenal N. i9. Mynen fi-nntljchen dienft vnd gruyff ZU UOer: Erfame Wiefe furfichtige bifonder guede frunde; m ick V. li hyrbefoerens woe oyck anderen hoefftfleeden des burltendombs Gellrer thoegefchickt ectzehckc Schriften : myn genediger heer graue toth Me. ghcn etc. Stadthellder der religioen haluen aen my gedaen vnd myn anttwordt daeruff wederumb aen fvn G. heb ick doch van ettzelicken, den doch billick die •n e.th, meyft aen*elegen fo'd fyn, oyck eyn guedt vifkns hebben , weff hem hyr beuoerens oyck der rehgioen haluen wederfaeren deff fie fich dechelix noch beclagen weymch troyftes moegen erlangen. Nou heb ick , weyil Godt, myn fchrieben aen die vier hoeffcfteede des furftendombs Gelrer nith gedaen , als das ick in faecken die Godt vnd fyn woerdt betreffen vff mentenen myn vertrouwen ftell, dan derhalben das mv nieth acngelacht , diewiell die faeke der ganff* lantlchofft vnd oeren priuilegien nuth betreffen , waervmb ik fulcx der lantfchofft nith tietelicken thoe erkennen bette gegeuen. Die lantfchofft doe nou weff fie will vnd innen guedt duncke, foe heb ick doch vff gottes geyft fterck vnd erbarmende genade by my belloffen gegen Goites woerdt, vnd fonderling in offentlicher affgodenen nichts zu doen, dan eff in alltem vund nyen teftamenten the erfehen , woe fchreckelick vnd ernft-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 4S ernflbafftich Godt allfydt die affgodderie mith ewigen verderben geliraeft heb , als die daer offentlichen ge1'chehe wedder die bekantte waerheit, vnd eyn funde in den heilligen geift is , die noch hyr noch hyr naemaels nith vergeuen fall worden. Daer gegen dan Godt alle ander funde vnd lalter durch Jhefum Chriftum fynen f jen , wanneer men der berou vnd leethwefen heeth genetichlicken vergiffc, wanneer men fich fiietich voer affgodderie wachtet; als the fehen aen Da» vid, der grouwelicke funde vor Godt gedaen mit aeuerfpoll, doetflach, vnd tellong des Vollicks : dan noch facht Godt he hette eynen man nae fynm willen gevonden , alleyn daerumb dat David fyn leuen lanck geyn aftgoderie gedreven , noch toegelaeten in fynen Koninckrieken , vnd Landen, Soe dan V. E. mynen dienrer vuer anttwordt gaeuen , dat V. E. guedt beducht die anttwordt aen mynen G. heren Sadthellder zu rugge zu hallten bilt vlfden lantdach, heb Ick V. E. raedt daer in geuollicht , vnd die antwordt bif noch in verhoffong des lantdaeges zu ruck gehallten : foe dan nou desf lantdaeges geyn gewach en is, vnd myn G. Heer Stadtholder nou wederumb mit eygenen baeden der anttwordt van my heeth doen gefynnen , vnd ick dan oyck derhaluen myn meynongb mith fryen gewiflen nith veranderen kan, heb ick nith langer dueren vnderlaeten , fyn G. die antwordt thoetofchicken , gelick vnd in allermaeten ick die V. E. hyr befoerens thoegefchickt heb. Vnd foe vern my Godt gefunt fpaert, will ick my, will Godt, oyck" vp den ierften lantdach verfuegen , vnd vuer die ganiiTe lantfchoft daerftellen zu verantweren in alle des geenen my van mynen G. Heeren Stadthelder offte die racde vfferlacht mucht worden : oyck mynen geloue frie vnd offentlichen , durch Gottes geyft, krafft vnd erbarmende genaede , zu bekennen , daermit eyn ieder wiff, daff ick geyn ketzer ader widdertoefer fie ; dan der fich gern gottes vnd fyns heilligen woerdts mit ernfl vnd eyffer aennemen wolldt , vnd my dan voert vnder ander gewarfom onthollden , foe Ick vermerck men doch Chriltum den foen Gottes vnd Koninck der eren in Furftendomb Gelrer nith herbergen, lieden, noch hebben  44 STUKKEN VOOR DE ben will, vnd derbaluen geyne geringe plaegen, Wintbc, vnd eu-,gen eygendomb gemellren Forfrendombs ftf-E T vinv?shr^ ?s' Niemandts vff der werit , fie fyn bocches radde newderichs ftanrs , fullen mV Oodr loff, ,n geyne nnfmmheyt vnd oneer mit *** ben konnen mefeggen , ward ick dan umb Gottes vnd fyns woerdt* willen aeberfallen, moyft Ick -redenVfcen , dat ick niets meer byn dan Qbtwtui der heer eluer, den d,e Wynde werllt vmb fyns woerd ts willen veriolhcbt vnd greernytziget heett. Wil Ondt my myt fyn genaede flereken , wardt Ick gheen oerfaeck aeder verwilhgong geuen affgoderie aemoerichten Wordt aeber fulcks wieder mynen willen gedaen, woe fie doch binnen Keppel hyr beuoer jredaen hebben rroyffick heden $ vnd heb myn gewiffen daerin vuer Godt zu befryeri, vnd diewiell oyck die leste pafroer bynnen Keppel lange verfroruen, vnd die paftorie iure deuoluto der reylen aen den preffoff officiael deuoluiert byn lek der roynengen my der Kercken bynnen Ken! pel vnd oeren renthen gaer nith zu kroeden , noch vnderwynnen , dan dem praeft off officiael oerers ve*neyntten rechters gewarden thoe laeten. Dith heb Ick V. E. nith konnen verballtten fich hyr in des bellen zu bedereken , vnd wael then harten thoe r6men Laesfen Wy vns nou den fiuerltab , vnd inwilhW defi Rieks, die vns Godt in der handt gegeben dïirch blynrheit vnd huchelerie viff der hant nemen welf doch zu lelt vner Mymheit , ewiger eygendomb', vnd nnders daer vifl erloJlgen wil); vnd wordt Godt vel. licht fc.rciten , dat die goene fich nou mith huchelerie fmncken , vnd den haeff dantz verdienen willen dan die ierlten fyn , die des cruitz vnd verderben droegen vnd erlieden warden. Esf ift mit Godt vnd zyn woerdt nith toe fporten.. Desfmoegen V. E. acht hebben Spotten vnd biiöheJen wy daer mith, er wórdt vnfer gewiilelick wedernwb fpotten , vnd in ewigen eigenoomh verderbe*;, vnd btóbeit geraeden, vnd verfuecUm Isercn. Vnd will V. E, den Ick fVunrelieker zu rjterïefl vnd wiifnerni gans wiliicb , den almechrisen «tod* befeUfem Datum zu Isfom den m dach Sep. »d-Hb. anno Xeftio,). Tjpiekixd.l Johan van Palam liter toth KeppeU. e:c. yj^  VADERLANDSCHE HISTORIE. 45 Np. 20. Wy Burgemeifteren, Schepenen vnd Raedt der Stadt Wageningen, Doen kondc alle den gheene die defen Brieff zullen fien vnd hoeren leien , dat alzoe fich hierbeuoirens begeuen , dat wy den proften Co. Ma«s tho Hifpanien eic. onfes allcrgen. Heeren alhier to Wageningen, om verfcheiJen oirzaicken geweigert hebben fop zyn verfoeck) alle auondt to leueren die floe elen defer Stadt , und die zeiue Droften zulhcx nae' aldenberkomen to behoiren, vnd dat hy die zelue iloetelen bewaeten fol gefuftineert, vnd wy gefuftineert hebb.n ter contrarien, uui id nu zyne Co. Mat. belieft heeft ons ouermiis dyen, dat Wy nu dte voorla Iloetelen in handen onfes geuedigen Heeren Grauen to Mea'-en etc. zyner Ma". Staitbolders vnd Capiteyas Generaels deftt furftendombs Gelre vnd graefffchaps Zutphen, durch beuel zoe wael hoichllberumpter Co. Mats als zyner G. ondtrdenelick geleuert hebben, om die voorts to ftellen in handen ces Urofts ofte laeten daer id zyne G. guedtduncken fol to confenteren vnd. aller genedelicxt gunnen dat ons Burgermeiftersn, Schepenen vnd Raedt der Stadt Wageningen 111 der tyt dickgemelte iloetelen weder geleuert worden zullen. Wv daerentegen zyne Mat. ende derzeluer eruen en. de nakomelingen hertoughen to Gelre vni Grauen to Zutphen gelotfc hebben ende geloeuen, ouermits delen voor ons ende onfen nakommelingen Burgermeifteren, Schepenen vnd Raedt defer ftadt Wageningen, vuor die Stadt vnd voor derzeluer Burgers ende inwooners, dat voortaen in tyden van oirloge kryeghüoepen oproer, oder funrt ander ougemack, olF wanneher andersfins den Stadtholder defer iurltendpmbs Gelre vnd graefffchaps Zutphen vurfz inder tyt zynde om bevveeelicke oirzaicke alzoe guetduncken zal , wy zyne G. Zïï den gheenen die zyne G. daertue verordent wirdt tot behoeff hoichftgedachter Co. Man., die vooriz floe. telen wederomme ten handen ftelltn zullen fonder eenige weygeringe off wederfeggen , vnd deff to vaster  46 STUKKEN VOOR DE vnd onverbreeckelicker ftedirhevi- h.uu voorfz ftadt VvaeenineenSS-V r* i £ben wy der aen defen hangen Sten £wcintJl<*e beneden den vierden S Nou^bü ^ - WaSe™.«n, 5. IS3* A' ™ S"-«^ . &yM. fa, 50, N°. 21. nhun wedernmb aetï mJ S rVKeppdI geftaitt v«d vorder wege vnd oeSlh e ^ïJSffi gern ders vnd wieders m,r ~.lueKen, •> my aliet wie- bfen den 'xx Vprüis«mi ™?rdt daer.v,r '» ter Copien mynsn iLSf S"1° JMrs ' mi<" >>yge!aeg. fchaef.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 47 fchaeffenu , als men my gern mit onrecht toth merer betruebenisfe vnd daetlicker inngreff vffdrayen , vnd my daer mith vellicht gein by V. E. vnnd anderen der Landfchofft aengeuen vnnd vermaekenn wolden , ein gunftiges mithwiflen toth gelegener thidt hedden, vnd off V. E. vellicht oick toth inniger thidt, als dat eth der arlinger Lanttfchoffc innige nhaedeilige volhge geuen vnd geberen mucht, der dingen wieder bedencken zu nemen bedacht worden, dan myns bedunckens mits dits kleine woerdtken , der hoeger oebericheit, dat deff nith gracht vnd waer genhaemen word , fold men mit der thidt im furftendomb Gellrer vnd graeffchofft Zutphenn, alle herlickheitten, frieheitten, priuilegien , vnd tractaten vffheben, vnd vuerneoien alles wesfhem nith gefiell, ftonde der hoeger oebericheit ieres willens vnd gefallens abzuflellen vnnd veranderen. Dith heb Ick V. E. vuergemellter meynongh, woe Ick lulx dan oick den anderen hoefftfteden Nymmegen , Ruermonde, vnnd Zuttphen in geliker maeffen zugefchickt, off fich die thiden eyns anders begeuen, fich deff dan gunftich wiffen zu erinnerenn , dienftelicken nith willen verhalten, vnd moifl" mittlerwiel wefs my van den almachtigen vfferlacht inn gedult nemen. Vnd will hyr mith V. E. denen ick fruntlichen zu dienen vnnd will fchaeren zu jederer zidt guitwillich befunden fall wardenn , dem allmachtigen Godt in langen geluckfaeligen regiment vnd voerfpoediger waellfhaert befelhen: Datum Isfom vff den xx dach apiïlis, anno lxii. Johan van Palant heer tot Keppell. N<\ 22. Unfen vriendtwilligen grueth fam. alles goedts ver. moegentz voer. Gheltreiige Erntfefter hoeche heer. Wy moege. . . Geflx ende Ernt. h. w. nicht barg. dat foe wy ende desfe Con. . Stadt voermaels (v. Geftr. Ernt h. w. bewiyl.) onder die protectie en*  48 STUKKEN VOOR DE ende befcbarrn des furfl van Gelder Hertoch Kaerll ete. hoechlofflyker memonen gefhmden vnd derhalven wall feeckerl.ch tho vermoeden eylyke anthekeninghe ende befcheidt van fegell ende breue en anders inder Cancelne aldaer beuonden, daer duffe Stadt priuatim marckl gelegen. Hebben Wy derwegen an v Geftr. en K. h. w. afigeveerdight vnfen Secretarium Altingk legen, woirdigh thoener van defen, denftlick begerende diefelue geheuen wolle hem m fynen angeuen idtzundt vollenkomen geloue in delen, gelyck vnsf feluen, tho geven èSL&S vp ynfen,c.osten Copien antheutyck mithdelen ende volgen lachen van igene defer Co ^'ua*0? Xn h°f,e private faecken dienflich ende hoeghflged. Con Mat. vrdfr. allergenedigfter here onfchadehcken fyn fall, verfchulden ons tallen tyden vnies vermogendts vlymch geherne vmb defelue v Geftr ende Ernt. f. w. Die wy hyr mit den Almachtiger! tho langen tyden geluckzalich bevheien. Gclcrenen onder vnlf fignete den ix. Septembre. jj63. -i Borghermefleren en Raedt der Stadt Groeninghen. (Het opfchrifi was) Den Geflrengen Erntfesten hochwilen Heren Adriaen JNicolai Con. Mat.Canuelerin fyn Mats. verordent. Raedt in Gelderlant vnfen bifonders groetgunftige heren e» gueden vrunde. De Secretaris gaf een lyfl over 'van negentien charteren dog hem wierden niet meer dan agc van die negentien in aflchrift vergund ; by de Hukken , waar van hem affchriften wierden toegeftaan, ftondt habeat, en die waeren de volgende. Een parchemyntn brief witter ftadt van Groningen Ze. gel bezegelt, dairinne die Abten , Prelaten, Johckeren Houfflmgen ende èygen erfden der Landen mfchen der Emfe ende der Lauwerfe etc. Hertoch Carel van Gelre gehult ende gefworen hebben in jegenwoirdicheyt van den Burgemeejler ende Raidt der ftadt Groningen, gelid die van Groningen voir  VADERLANDSCHE HISTORIE. 49 voir hen gedaen hadden, In dato A xvc xxl. Een paveie, mynen bezegelden brief van den vurf: ftadt Groeningen , bezegelt, wefende feerfte aennemonge ende verbont dat tusfchen Hertouch Kaerl ende die y'uffl tladt opgericht it. In date xvïil Een certificatie gefcreven in parchemjn , ende mit twee vaythangenden Zegelen tri groene warfe bezegelt van mr: Eve-t Jargis Doctor ende Paftoir der Kerckeh van f* Harten bynnen Groenijigen. inhaldende woe die Kerf' pelen Blyham ende Hellinge-volde hy den Bisfchop van Manfier den van Groènhïjen afgedrongen fyn. In date A. xv° xxx Een 'auctenticque copie gefcreven in parchemyn, inhaldende zekere tractaet tufchen Heeren Ilenrick Bifchop tho Munfler, en den vsn Groningen gemaect, Ao. xiiii» ïxxxii. Een copie in den wekken Bifchop Renrick van Mui! ff eren verfchrft ende verpant der ftad Groningen, id gericht in PFefterwoldingerlanden auer vyf Kerfpelen. etc. in date xiiii'Ixxtcii. Een mifiue van Roilof Coenrards gefcreuen aen deu furft belangende die fVeflerwoldelandm die ftadt Groningen afgedrongen by den Bifchop van Murifterèn mede beroerende. Een brieff van Hertouch Kaerl, dairuine hy approbièrt die huNir.ge ende te Je die den G-aue vaH Moers van die Abten Prelaten, Houfflingen etc. der omlanden van Groeningen ontfangen heeft, mits dat die vürfti Abten, Prelaten Houfflingen etc. den Furften een reders brief , gelyck die Ra/it Groninge gedaen heeft, geven folden. Een vuytfpraecke oder verdrach tufchen mynen gen: Heeren-, en^ de die ftadt Groeningen ot> zekere v:f artickelen. - Oe (tukken waar naad het woord habeat niet gezet ftondt, en die dus ongemerkt wierdan voorbygegaan, althans niet geseven-, kan ik bier ook alle elf laeten volgen. Eene gecasfeerde bezegelde brief onde>- 't Zegel ^an die Ditme'rfchen , inhaldende zekere verdrach tu fchen Hertouch Kaerl van Gelre ende de ftad van Groeningen ter eynre, ende die vurff: Ditmerfchen ter andere fy den , belangende zekere afkomen guederen, ende anders. Een groote bezegelde citatie gefchreven in parchemyn , ende mit een vuythangenden Zegel in rode wafe bezegelt .' dairby dm Uifchop van Vtrecht gcciteert wordt te Coe%n 'te comparéren op aenhalden der Burgermeefteren. Schepenen ende raidt der ftadt Groeningen. Een Copie van ze. kere aecordt tufchen 'die gemeyne gemeynte. der landen van ffefterwolde mit die burgermeiReren, raedt ende mcyne gemeynte in Groeningen. ' In dato a» xitii'xlvpi. Een Copie van Her Frederick van Blanekenhem bisfehop van Vtrecht, I. DEEL. D dair  50 STUK KEN VOOR DE dair inne hy der ftadt Groningen id gericht 'bynnen ende bui ten der mueren van Groningen hondert jaren in pachte ie geuen heeft, fiaers voir xxviii a/de go/de franckryckfche fchil den op fekere condicien in date xiiiio v. Copie van zekere verdrach tusfchen Egge van Weflerwolde, ende der flidvan Groemngrn dair inne hy Egge overgheeft fyn hun in date JTZttï DtVer(crhe f:fiuen & den "«deren gebonden van den Bifchop van Munfteren, ende van den Stadt kolder vnd Hoep'mannen der Itadi ende omlanden van Groeniusen se fcreven aen Hertouch Kaerl, mit fommïghe minuten by den vurf hertoch aen den vurg: Bifchop gefchreuen al beruè rende etlicke geeftelicke Jitrifdictie , ende 'gerechtichcyt in Croeningenlande. Een libel voir aie ftadt Groenineen " dair by dat zy fuftineren , dat die Bifchop van Munfteren ve~ vallen foude fyn van fyne gerechticheyt der gkeeftelicker f'u rifdictte in Groninger landt. Een quoyrken van CopJen van privilegiën der ftadt Groningen, ende van Wefterwolden landt, oick mede Friefiandt angaende. Overdracht- tus fcken Hertoge Kaerll in der ftad Groningen van zeke 'e fckaden zy malcanderen gedaen hadden, vnd dat die onderfaiten ten beyden fyden van yder beeft' fy in des anders landt coeften geuen folden een vueryferen. Perbontrrrsfe ende tractaet Caroli mit die van Groeningen ende on 'landen opgericht ao xvcxviii, op ten vridach nae den fonnendach Esto mihi ende by den furfl geaggreè'ért. Een ver. drac'i ende concordie by myns gen: Hn: Ra eden tuiïchen die gemeynte ende Raitsheeren der ftadt Groeningen opgericht a» xvxxvi. ° N°. 23. A chtbare Erenuefte, Hoichgelerte , fuifichtige vnd Zl wiefe, mein freundtlich gruefz, vnd ftetzwilliger dienft , neben wunfchungh eines giuckhsfften rhuinvigen newen jars , fey E. Acht. weifs, hochfles fleifs zuuorn bereit, infonders gunftige liebe Heren. Was naasien in denen eine zeitlang irrig fchwebenden fachen zvvyiTchen der Ce: Matt: zu Hifpanien &c. vnd des- 'iïn  VAD ERLANDSCHE HISTORIE. 5* fen vnderthanen an einen, vnd der Koningin zu England anderen theils, neulichën tage ein frledftant ge. Moffen, zu der meinungh das am ende ïtz laultenae Monafz, eine Communicatie Zwifclien benïerfcidtz Commisfarien vorgenommen werden folie, dcffes vmbftendige gelcfcenheit haben E. Acht. weifs aus beilig* gende Conci einer Proclamation, om newen1 jars tag offantlich Hyer zu Antwerpen vonden newen Stathauls f dennuer abgetefen , auch. vorgengig zu Brull^l publlcurc, noch aller nottruffc zu ;ernemmen. D^eill dan E. Acht. Weifz. vngen zweiuelt aucti aus Relation der Erenuesien vnd Hochgeie;ten Lubberten von Wii ff n , vnd defe teichen Schriff Was gemeine Hanfilcne Socieiet zu comprehenderen , ertlfic 1 zu Lubeck vor ratbfim angefehen, vnd nachmals zu Bruslèll, hahender Inttruclion, vnd beuelch nacht refpective zu werck geitelt, tich gunltiglich zu er ïnneren, fonderlich aber auch zu berichten wisfen , das zu Hoff, vmb defto mehere vnd beffere occafion, fich gemeiner Hanfilchen Sociecet myt an zu nemen , zu gewinnen , als ratbfain vnd vur guet angefehen das E. Acht. VV. neben iren zugehoriiïen den anderenOuer-lleffchen, GeHerfchen, vnd Frefifchen Stetten, als der Coning: Ma«: zu Hifpanien &c3 vnderthanen eine doleance vbergeben folten. Daiauff man eine glimpliche anknmpft, gemeine Societet fache myt Inzufueren, haben mugte , darait dan diefe falche , daran algemeiner wolfart fo vieH vnd m-rckhch gelegen, defto bafz befordert vnd fchrejini. ger vorgeftelt wurden; So hab Ick diet muhe mich nemen wollen, eine vernotelungh gemelter doleancen auff das papier zu brengen, die Ick hiermit E. Acht. W. zu kuitzen zu bringen, auch zu verbefferen, zu fchicken , der zuuerficht, weill ich vorr anfang bei denen lachen ohn vnderlafs , vnd zum funfften mail in Englandt gebraucht worden bin , das in facii deduébioue nicht gefelht, noch geirret fein folie. Gelangt derhalb in namen vnd von wegen gemeiner Hanfe Stett' mein ganfs freuntlich gefinnen , vnd vur meine perïbn auch gantz dienfllich begeren an E. A. Weifz. die wollen bei iren an vnd zugehorigen die D 2 gun'  STUKKEN VOOR, DE gunftige beforderungh thusn , das gemelte ddleanc» enrlten, vnd wo muglich noch vor beider fddr; rnt m«farien zufamenkumpft zu Rr ff i,ïebrachV ™i vbergeben d mu^ gemener Sociëteit, vnd fich feJbfl ein,- i.iVv .r/ " I befeS S°iWirÉ CS 3Uch ZU Hoif 4 r \ ;,k im heiten auff vnd angenommen wcr.tcn Aw Aa" 7e-iter meine ptifon bétKffc, rollen E. A. W. A-)gefertigten , mich entvvi der bw so Aoï werpeq oder zu Brulèell perfonlich ananirIffJ Ue„ dafelbs ich auff den fall, da einigc vnend ron» ah zu leiiten, willig gefpueret werden wolle. Ë. A W ft1'?em Almechtigen in gueten wolftinut vnd rVfè* famer Regierung zu gefriften beuellend , ,Dyt dl fl . ±fnpktVbe-gege^ertigen hote!1' ^n'id^derUg.n allem abgefertigt, difs mein fchreiben myt erclera, s was ich gewerd* fein folie zu beantworteu. Date Antwerpen am January A°. 1565., E. Acht. Weifz. Dienftwillig HIKRICH SUÖERATAW. Dodor, HANSAE SYNDICUS. Wnn A,chtba;en' Erenuesten , Hochgelerten furficfr5f (I.Vf?dnWeile" Zwieren , ScheW vnd RhS* Heren Deuenter» meinen Mond™ gunfligen liebeii laar vinden \2. ««w. op net zeltde Acht-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 53 N°. 24. A chtbare, Erenueste , Hocbgelerte, furfichtige vnd /\ weife, mein freundtlich gruefs vnd willige dienfte fein E. Acht. Weifz. Zuuorn bereit,, Gunftige hebe Heren, vur vier tagen hab Ick einen eigenen Boten -myt hrielfen vnd einer doleancen, in fachen gemeiner Hanfe Stett wieder Englandt geilek , vor Antwerpen, ab an E. Acht. Weifs gefertigt, vnd bm der vnoezweuelter Hoffnung vnd Zuuerficht, das E. Acht. Weifz. Irzbemelter bryeff vnd doleance nu mehr entpftngen baben werden* ' Nun bat fich ab^r fithero zusetraegen , das der Durchleucbtig vnd Hocbgeborner Her Wilhelm Printz zu Vrainen &c, mich von Antwerpen alhier gen Brufsell zu fich forderen, vnd vnder anderen fich als rathfam, eesten lasfen, das Ich abermals an E. Acht. Weifs fchreiben vnd dUfelben meinen vorigen brieuen vnuerzup-lich nachzukhomen, damit alfo ob bemelte dolearce vör dem. endt vnd ablauff itziges Monats hier zu Houe ingebracht werdeft mugte, ermanen folte, der vrfachen, dat Ire F. G. es dafür hielten, das gegen den 26 vngefer diefes Monatz die handhng zu Brugk myt" den Englifchen angefangen werden folte , vnd derwegen die nottrulït enfordente, das gemeiner Hai.fe Stett fich zuuór myt berathfchlaget , vnd wes fich die Gefanten zuuerhalten haben follten, der Inftruftion myt inuerleibet werde, D'weill dan an denen fachen E. Acht. W. vnd lontt allen anderen Benachparthen gemeiner Stett verwandten mercklich vnd viell gelegen, fo wolle Ich r,it Zweiuelen fondern E. A. W. werden an mughchen Heil» vnd'beforderung, damit mehrgemelte doleance zeithch enusi inbracht werden' muge nxhtz mangelen lasfen. Welchs Ich alfo auff gnedig guet achten Hocbgemelts Hern Printzen E. Acht. Weifs. nyt verhalten follen. dielelbe dem Almcchtigen in fnedfamen Regie" ' D 3 ™g.h  54 STUKKEN VOOR DE rungh vnd gluckfeligen wolltandt zugefristen benellond datum Brufsell am 7. January A°. ijoj beuel,end» E, Achr. Weifs. Dienstwillig. HF-NRICft Dotftor. gemeiner hansE1 srett syndicus. Den Achtbaren , Erenuesten furfichtigen vnd weifeti Burgermeuteren, Scheffen vnd Rattn, der ftatt DeuS ter, meinen grosgunltigen lieben Heren. Na. 25. T^urcMuchtiger Hcchgebaren, Furflln , Genedige I^f rrau E. t. G. fuegen wir hiemit'm vndertbenilkeu zuwifzen was n.afzen die vhralte hfflche Srcie let, der demfcher Hanfze gnandt , die funstn v ei ï an eren, oimeren , alfo auch durch den mherentheil weillandt der furnembflenn Koninge zu En St hochmilt gedechtemfce van mehr dan vber drt honden Jaren an, mit etfehen vielen herlchen, vnd be. fonder prerogatmen , ireyheitten exemptien vnd immuuitenen gantz ftaethch verfehen gewefu,, als ntmbfch onder anderen das bemelter Societet angeborige, ohn onderfcheit allerkauffmans waren, vnd |ueter, %uf> vnd von allen best gelegenen oirtteren in berurt Kon! ningreich Engellant anbrengen vnd dagegen alle vnd jedere gemeltes Cormiachreichs commoditete», a]s Wollegewant, Syen, Blye/werc, vnd dergleichen, an alle vnd iedere men wodgefellige orter (allein dér reicb» kontbare viant aufegefcheiden) aufz tueren moegen! gegen erftattungh e.nes , bey Zeitten 'Weilandt Koen.gl Edowardt des eerften, Hoichberumpter gedechrenus im Jar der wennger Zall. ia8l. benanïeii vnnd ein.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 55 eingewillichten Zols, wie derfejuiger in emer befonderer brieftTc'ier vnd' befegelten kondtfchafft fpeaficert, auch vinchmals durch weillandt f.lgende Elouardum den Zweitten. Edouardum den Dritten, Ricbardum den Zweitten , Henricum den Vicrtten , Henricum den Funfften , Henricum ö>n Sasten , Edouardum den Viertren, Rychardum den'Dritten, Henricum den Siebenden, Henricum den Achten, Edouardum den Sechften vnd Fnu Mariam, alle Kocnirgen vnd Koemgin zu Engellandt (den Got grade:) ar ff gemelter Socie. tet mit verwanten , tranfférlert, beftediget, vtrl confirmeert , kraffc wekher transzlation , beftetiging vnnd confirmation , vnd dan a'rch von weaen, etlichen b.efouderer ewiger vertrège, zwifchen Weillandt Hoicbfr, ermelten Edouardo den Vierten vnd gemeiner Hanfi1'cber Societet, mit vurwiszen vnd confént aller Geilt» lichén vnd Weltlichen ftande der Kronen zu Engel, landt ingangen onleugbar gefolget, das gemelter Societet verwanttene oberurtter vnd funst auch aller anderer prerogatiuen Exemptionen Immuniteten vnnd freyheitten, wie diefelue 'in Hoichftgedachter Kosnftgen ondcrfchcitüchen verfiegelten brieuenn nach der lange auf? gedrukt , in rcuwigen gebrnch , befirz vnd posfesfion, je vnd alle weeg gewcfen, die f-lbe posfesfiüt) vnd gebrauch auch von einen Konigen bis auff den anderen vnnd lellen Edouardum des Sechlten Hoichmelrer gedechtenifze «mtinuierr. Vnnd ob wol kortz vur thotlichcn abganck weilant ietz Hoichermelten Koer.igen Edouardi des Seften , by weren der deszeben minderjaricheit fich zuaetraegen des gemeyner Hanfze 'verwantten, onder ein fchein eines vermeintten vnd nichtigen aufzgangeren decreetz, an obansrerechter posfesfion vnd befiiz etticher mafzen angefechten deren auch fridtfam zugebrauchen, eine zeit von monaten verhindert worden. So ift doch bald hernacher , als weilant F. Maria Hiilter gedechtenifze zu der Konnichlicher regierungh beroeffen , auf vurgehende vielfeitige handlung traftation, vnd erkentenifze duich beiderfeit/. Commisfiirien ordentlich vnrsenommen, alle berurtes Decreerz balber iBgefallene taii&hegelii[&fn gantz vnd zumael auffgehabén, c D 4 Def-  - 56 STUKKEN VOOR DE jÖefces zu mherer vnd beftendiger verficherumrh fla die jetz hoichft emante Frauvye Maria, nicht allein alle oberurte Prerogatiuen, Privilegie, Exemptionen vnd Immuniteten, zu fampt den altem trnclaten, vnd ewi. gen verregen ingleicher formen vnd wejfen, wie durch ade andere Ho-chfternante Ire vurfaeszen, Koenigen zu Engeliaudt, vur gengigh gefchehen, genehem gehalten, auch onder Ires Konflichreichs groïzen Icfegel (medi-rst cocnrmiert, beftedjgt vnd apprabieft hat , lonaern da mit auch mebrgemelter SoCietet verwantten derfelben vvirclchch, reuwich vnd ohn einich verhinderung alfz bald widderom zu gebrauchenn haben mucbten ire b°fondere Placatenn au allen Seepoirten vnd H^n be waerereu auch funft andere Officieren vnd Collectoren aufz geben iaf«en. Wfe wol nhu meher gedachtér Societet verwantbe Kaïifneuthe auff viel erraelt Konnichreich Englandr handtierendt , noch fulcher vergleichungh vnd dar auff gefolchte srenediglle Confirmation beide der alten verr cge vnd Privilegiën oban geregter freier aufz vnd iniuer, al'erley gefeliiger wahren vnd gueter auch aller anderer Exemptiorien vnd Immuniteten (wie dafzelbich bey Weillandt Koennichs lienrichpm des Achten, aucfi anderer vorigcf Koètfigen zeitten gewoniich gewekt) gegen daerle|ungh vnd erftatten'- allein der'alten vbu* maels bewilhehten zollen, ohi e einige Infperrungh iich zu erfreuwen angefangenn dabey auch eine geraume zet cehandthabet vnd vertbedicht worden, vnd demnae lïch nith anders dan eines rewigen wefens vnd " freier tiandtierungh verfrhen folr. S-r hadt fich doch alfzbald im onderen Jaer Hoicfc beruemf.ter Koningin Marie Regiemngh abermaels ge.gen aller zuuerzicht begeben , das auf eigen nützich vnd rugelich vnbekant der Londifchen Kaufflputhcn (Merchantz Acluenturkrers gnam) anhringen vnd verfileren , als f jlte die verftatte frey handling und ohn onderfcheidr heuffig At vnd Zuicir, offr bemeltcr HaUfilcher Kaïfflujth , irer Ko M. an iren faerli'en In. kompiten gefellen vnd domeynen, vngeburlkhe abzihun? verurfachèn inen auch an i.er handtjerung vnd fphifflart, fundethch auff ditfc der Ko. Man zu Hitfpe- men  VA DE RL AND SC HE HISTORIE. 57 nïen &c Vnfers genedigften Heren Erbnidderlanden nachteilich vnd fchadhafft fein vnderin fchein eine mefcieune oder moderation einzufueren*, etliche hoich befweiliche Conftitutiones vnnd Ordnunghen auiF gericht vnd derfelben Stat vnd Rhauwen zu geben, auch daer nach gemeinen kauffmans handtierung vnd gewerb zu regulieren in gemeiner Societet verwanthen mit befonderen ernst gedrungen worden. Als ab-r nhun folche Conftitutiones vnd vnuerbofTe né verungh den fo kurtz zuuor auffgerfcbten yertra-h vnd vergleechung auch befchener Confirmation zu widder vnd vngeaiees vu.genommen vnd anderen, sleich im insanck das gemeyner Hanfze zustendige Kanffleuth fich' aller aus vnd zufur des Enghfchen ge. wantz auf diefe Nederlanden, Brabant, Flanderen , Hollandt, Zeelandt &c. gans vnd Znmael enthalten lolten vrnd funst noch daer vber viele andere hoichbefwe'rlxke, aich viel benarren Priuilegien vnd alten vertrsen gans widdeifiunige vmftendichz mehr, fo heulfich nut fich bracht, das daer auf einige gleichmeszige kauffnans handl*g nóch traricque vnder den verwanten der Hanfifchen Societet anztittellen vnmugbch befunden worden. Hat diefelbe ordnuhgen an zu nehemen oder das in zu bewilligen viel gemelte Societet nith allein irer gebur, noch auch funst der reden vnd billicheit gemehes zu fein , nith erachten kunnen fondera auch entlich dieftlhe daer fur halten mufzen, das daer -usz v;el berunen difzéh Nederlanden ins gemem, ein nifh eeringer abbruch oder nachteil entftehen wurde fintemael durch mehr angerichte Conftitutiones ynd Ordnungen , die Hanfifche Kauffleuth , von aller alter wol hereebrachter gertcht-cheit auch onangefochtener sewoonheit aus dem Konnichreich Englandt, atiff diefe Landen zu handtieren vnd zu traficqueren alfgedrongen werden fjlten. Nhu haben aber nith desto weiniger rnher angerechter Societet verwantten auff gemeyner Stett verfamblungh aus viellerley bedencken fonderlich das nith zu vermue-en where , das viel hoich ernante K-enigin Widder ire fo ftaetlige zufagen / auch fo newhea mit D 5 2e'  J8 STUKKEN VOOR DE geteilte fiegel vnd! br-eue , ohne einige gegebenc rech meftige vhrfache folte handlen willen fich Iceïne andere Zuuerfich gemaecht dan das gernelte widderwmL ge Ccaftirutiones, mit verfweignngh wahrer vmbftendiger geiegenhen, aufcgeworben wheren, vVdas del rohalben die Kon. M. der vorige handlu ngh, vnd daer auf gefolchten vertrachs , vnd^ergldchnnln'dkns.ï cl, e jnnert auch bericht, was maften ire onderthïnen zu dagen aller dmgh vnbefuccht , nit allein die befwerl£ che ordnung vnd daer auft herfiieftende neuwerunïh abzulfellen fondern auch mehrgemelte PriuileSe S gleich den alten vnd neuwen vertragen zu haher? fich gnedighch vermoegen vnd beween laszen wer'"n Ob nhu wol aufz fclcher ietz faerurter eige'ntlicher perfuafion , vnd ongetzweiffelcer toeuerficht f mSl melte Societet, an Weillandt viel hoichft ername Koe. nmgin Manam ierftlich driemael vnd nachderl!-«£ gleichfals an E. Elifabethen Jetzlge K0r]ngin r 1? finten , auf r«ere vncoften affgefatigbtf auch « beide ire Kon. W. von der Ro. Key fe. Hoichmif ter sedechremsze , vnd da beuor auch vurgen]ich lieï ho-chll ernanrer Ko Mat. z„ Hispanien &c S die ftlbe durch eheiiche vermabelungh dem Koimgreich Engjant verwant worden:) Staetliche Intercesfion vnd vuifchnfften letzhch auch perfunhchen beiflant "u ch dem Edelen vnd wnelgebaren. fleren Gomefium de Fiquercn Graeffen de Fervs auftbraeht , vnd dael auf vielfeltige handlung, vmb einige pilliche vnd tre liche verglejchung in der gueie zu Wen gepfloS Auch als diefelue nu Statt gewinnen moegen, fich itiche maal, nith allein zugleich meftigem rechten vnd erkenremfte vnpanyfscher Cpmmïsfarien vielfaltich erpotten fondern üaneben auch-fo fchriffifich , fo munt.ch fich erclert das fy die obgemelte Societet, beide hoichft ernanter Keys. vi:d Kon. Maten femptliche auch fonderhnge interuentiori , vnnd allergebédigfte vnaerhandlung zu erwhelung vnnd wolgefailen irer der Kon. W zu Engellant leiden kunten. Ja das ire Kon. W. diefelbe genedichlich znzulaszen geruwen wolten am dienfthgften vnd inftandigften gebetten , mit^och dem . weit-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 59 wre'tteren anharg das auch von wegen verhohung der alter Z c t, auf pijiiche zeit vn-i mas vielberurte C nfe eraiio» fich ingelasfen folter. So hadt doch dis' alies nith angenommen werden wollen , fondern es zu noch grol'zeren befwer gemeiner Societet gefolget , das man ire an vnd zugehorige verwanten auff Enaellandt traficquerend mit funff vnnd f chsmael geduppelten Zolpbflichien den hellen boickft nen viel' angerechter Priuilegien vnd vertregen zu wid .er uberladen, denfelben auch funlt vielualtige tegliche verhinderungh , jnfperrung vnd auffhaltung, an gewonlicher aufzfpir irer guther auff dilse Landen, vnrt anaers wo hin zugefneger. _ ; Zu dem das auch frauw Eüfabetha Ietzige Koenigin , noch widder die mehr angerechte Priuilegien irer furvetter hoichlöbiicher gedachtnus, noch auch mit denfelbigen ingegangenen alten verdregen , unnd Entrecourfen , nich dan auf ontregliche vnnd geines weges unnimliche Conditiones beftettigen vnd Cmurmeren, vnd eutlich das auch der ftat Londen vorweler (der Nteior gênant) vnd deszen adherenten etliche gar alte mit ireff\ vürfafzën getroffene wilkoir vnd Contraften, onangefehen dat die niet allein mit confent der Kuningen aufgericht, fondern auch durch diefelbe authoriiiert, nith langer genehtm halten wollen, fondern denfelben zu widder vieie nachteillige newerungh angewant. Nacht dem es aber nhu gnedige Furftin vnnd Frauw, mit den viel angerechten Prerogatiuen exemptionen |mmuniieiten vnd'anderen gerechtigkeyten gemeiner Hanfi. fcher Sociëteit gleichfals, auch was den alten vertregen vnd Entrecourf-n in verleibt. Erltiichdie gelegenheit hat das diefelbige nith bloeflich aus gnaden vnd eigenwilligen hoigftgedachten Koeningen wolgefallen berkommen , finderen eins deilles vielberurter Societet zu danckbar erf' tattungh, vur viifaltige ertzeichte nachburliche dienften vnd wolthaten, auch geleilten hulff, vnnd treuwen by. ftaudt in zeit der benoetigung,' anders teils auch zu ergetzungh furtrefflichen grofrenn vnnd mircklichen fchadens durch abnhemingh bey werenden freiatltandt, vnd als man dazu am weinigiten nith befueget gewest, Sie-  öo STUKKEN VOORDE Siebentzich geladener Schipff.die rechte werde 7U xwev. niael honden thnufent pfandt Sterlinges , fich eE barl.cher frenndtlchaffc vnd bei'derfeitz entrecou f n vb« wd E daerS£thaen vnd bewefen werden Kan Zum anderen auch waer vnd onleugbaer das fo wr.il allen naturlichen als auch befchrekeSrecïz fatzun Es' znVinV/'l VmUnffc V»nd Sf mees zu fein befonden wort, das aus obange zoirenen vhrfachen vnd mie fo hoghen befchwerhX Sen erlangtte Prerogatiuen, Privilegia , Immunitete vnd &nrv%iten'nichtnach eiSe" willen d ren, fb defelue verlehenc vnd gegunt, widderroefièn, ode C durch gefe hge verenderung der Priuilegierten f fonder hch wan chefelbe frembde ,\Dnd nith ££ d£?t derthanen fein) zu nachteil geringert werden S'en bo haben aufz dozen allen E. F. G. leiclrlich ah zunehrnen was mafzen gemeine Hanfifche Socktet ficK obbemelten entziehung irer fo gans muedtfam vnd kost■ bar ich etworbener gerechtichkeit, mit allen Wen vnnd pilhgken am hoichflen zu befwerèn hadt. g Dvveill dan wir Gelderfche, Oueryefzelfche vnd Frie. fche Stetten viel gemelter gemevner Vhralten Hanfi fchen Societet glidter vnd verwanten vonSderidS lichen Jaeren je vnnd al weg gewefen derfelbe£ cietet gerechtigkeit auch an allen oimerên veSh V"d theilhafftich zu fan erkant worden, wie noch; Ons auch /onderlichter nhu mehr bey nae gantz 'entwa ! ter Priuilegien, in dem Koenighreich EnglaDdt! nebea dilzen E. F. G. fich auch ongetzweiffelt genedichlich zu erjnneren wifzen , das beide die Romifche Kev M... Gotfehelicher Gedechtenus, auch KoE *u Hispamen, vnlere allergcnédigfte Heren la irer Ma,.  VADERLANDSCHE HISTÖRÏE. 6i Mi". Weiden inkompfïen vnder anderen, dat fey ons nith allein bey vilgemelter Societet gerechtigkeit laszen fonder auch dabey defendieren vnd handthaben wolten, allergenedigst gegunt, confentieren globt vnnd zu geflacht vnd ons ietzt gleubhch zu wtfzen furkompt, was mafzenn E. F. G. die fur etlichen monatten ïnsefallene gebreken , mit der Kon: W: zu E'iglandt, woe mueglich zu vergleichen ,. fich in O.iderhandlung vnd traclation zubegeben fusbabens fein folte. Damit dan vielgemelter Hanfifche Societet verwanthen vnd wir , in oberurten befchwerlichen zultandt, auch einmael die gebur , vnnd funst was recht , vnd pitlich erhalten vnd kunffciger zeit meherer befwerung, newerung vnd anfechtung emhaben werden moegen. So eelanckt an E. F. G. hier mut, onfer, als der Ko: M:.«: tho Hispanien auch E. F. G. gehoirfamer vnd'eithanen vnderthenich pitten vnnd erfuechen , die wollen onfere mituerwanten vnd vns , als vntheilbar Rleidtmafzen einer Corporation vnd Societet fampt vnnd befonder, nith allein in vurftehenden verdracht, mit Hoichstgemeher Koeninginn begreiffen , vnd comprehendieren, fonder auch aus obertzelten vtfachen, vnd (vnferes verhofFens) rechtmefdgen bedenckens die fache dahin genedichlich beforderen helffen , das gemeiner Societet, vnd vns , ire alte, waeluerdienfte Pnuilegia , dazu beiderfeidtz aufeerichte veitrege vnd entrecourfen ("wie von zeitten Willandt Koningen Henrichen des dri'ten , bis auff die ietzigen Koningen jederzeit gefchehen; guedigst confirmiert, vnr.d beltetigt, auch inder guthe gehalten. O-Ier uas daervber, vnd funst alle andere, eingerifzene befwerung vnnd gebrechen , viel hoichermelter Con: Mat: zu Hifpanien, vnfers genedigflen Herrn , oder funst anderer vnpartyfcher in« teruentionn ader auch auff dem pfal, da diefelbe vtffruchtbar ablauffen wurde rechtliche vnnd ordentliche erkentenisfe, vnd entfchuldigung, durch billiche vnnd gleichmefzige aufztreg (war zu gemeyner Societet , fich offt vnd vilfaltich erpotten) an Irer Senten genadigst zu verftatten vnnd in. zu rsmmen vernuget werden moge , daeran erzeigen E. F. G. was gemeiner Societet, auch onfere notturfft erfordert, So fol es auch  62 STUKKEN VOOR DE auch der Aimechtiger Got, vmb diefclbe als die dw, Ire gebo.rfame onrterrhanen vnd aite benachparrï F' den, by recht, eheren, gedeien auföZP ' meyner Wolfart „halten vnnd g^en vt ' ™f entziehung woluerdienter ger^chttkJir ,5Cntfi vnnd miltighch vergeken. 1Lnjr'"en , mcahch N°. 26. i»/?r«rtw M8 den vraegh/Jucken, ende arttculen om informatie te néme» bynnen der Stat Aernhem, 0p >t sl fie wes in die ^edeghte ƒƒ deIëKa;vorde?0nge Vnde °£rfaicke füI« vnWye myns G. Heeren des Stadtholders b-nde inri «meren ia de Stade nyet en vvolden TySInt'coLn Wie fyn G. het groff gefchur vuyterStad t, SS we * acË'A™P?men nyet en woWen laeten voVen Oft die Schutters der dryer fchutterven"deSIS» 4 hier ten feluen tyde oock gemeetdert fvn vin n ïrf nen, ende van hoe veele y V " perfoe- ^ Wairomme dïetoè meerderinge der fchutters gefchie- Item wat den alden , vnde nveuwen fchJt** ter tyt mnnüick ader fchriflick ^Z£nTSlWtll.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 63 By wyen bun 'tzelue voorgegeuen is geweeft, ende vuyc wyeus benei. Oft daer ooe-k fchrifcen ondertekent worden, end d. inboude der feluen Oft in de vergaederingen van xxmien ende xtvmen, gilden, fchutteryen, ofte andere op Co. Mat 0ft myn heer den Siadtholder is gefmat, oft cleynicheyt gefacht geweeft. Oit den oirfpronck van de nyeuwicheyt vuytten rawoenders der Stadt offte van buyten is gecommen. Oft yemandt van de Stadt by fchrifcen ofte anderfints van buyten tot eenige nyeuwe religie fyn verfocht geweeft, het befcheet daeraff ende van de antwoorde daer op gedaen. Oft die van de Stadt, ofte eenige burgers der zeluer confpiratie ofte cenigen handel gemaeckt hebben mette confiftorie t' Antwerpen , ofte andere , wye die fyn, ende wat daer gehandelt is. Oft die. van den Schepenftoel der Stadt Arnhem der nyeuwer religiën ende geuferyen toegedaen fyn , ofte eenige derfeiuer, ende wye die fyn. Hoe dat die van den vooriT: Schepenftoel, ofe enige van dyen Co. Ma. toegedaen fyn. Wye dat van den gemeenten vnd borgeren der nyeuwicheyt van religiën , ofte geuferyen toegedaen fyn , vnd daeruan beruchticht ader behupt. Oft het meeftendeel van der gemeenten defer Stadt noch van den alden catolycque geloue fyn, ader nyet, vnde van als die redenen van oere wetenheyt. Oft etlicke inwoenderen der Stadt Arnhem hebben geforderc vnde willen inhaelen ofte doen inhaelen predicant, oder predicanten van Deuenter, daer ombtrent, ofte van anderen oerden, oder plaetfen. Ofte etlicke der Inwoenderen van Deuenter vuyt Deventer bynnen Aernhem hebben willen brengen fekere predicant, ofte predicanten. Wie die felue geweeft zyn, wat predicanten dat wa« ren, ofte van waer die hercommen fouden. Oft fy van 't gene des voorfacht is nyet en hebben hoeren leggen. Oft fy nyet geweeft en fyn op oerderen vnd plaetfen,  «4 STUKKEN V-OORDÈ fin , daer die Graue van den Berge oder van Culen* borch bynnen defen Furftendomb oder Gratff'c'an 7nr phen fyn «weeft, in den jaere XVC fïs^de Sfttt geSVym geWeefl mt'andere P^nen Wat aldaer by .gedachte Gauen oder anderen vurgedraegen ind gegeuen is geweeft. g Wat daerop is geantwordt vnd verafflcheyt, oder wat fy van 't gene des voorftcht is , gehoert hebben uafi ftenüombs Gelre ende Graeflfchaps Zutphen ruy eren oder knechten van wegen Co: Ma: daer cotnmen en folden ingelaten vnd ingenomen worden. Tot opheldering van deefe vraagflukken zal mogen dienen t geen uit Stads Raadfignaaten in myn Kronyk van Arnhem op dit jaar is te berde gebragr. •»'«««* N°. 27. -öm Eerweerdigen Herrn vifiLio *m zuich'km , Proest van Ste. Baue to Gent, Cancellier van de oir den ende hooft, ende Prejident van Co: Ma". Raed van State , en Secret. 0. b. g. H. ende gueden Prundt. A lfoe die Graue tho Megen, defer Landen Stadtfl holder, op ten xxne Marty laestleden ons onder anderen gefchreeue, dat die fpraeke daer te Btuefiel ginge, dat in den Landen van Gulick ende Cleue ende daeromtrent voele knechten ende krychsvolcken aengenomen ende vergadert worden , ende oick dat hier vn>  VADERLANDSCHE HISTORIE. óy vmtrent zekere heimelicke vergaderinge van knechten ende krychsluyden gefchieden lollen, ende dat daeromme wy ons informeeren fouden, wat daer van waere, dat oick wy om zullicke informatie tonemen , twintich of dertich dalers niet anfien follen , ende dan fyn G. van 't ghoene, wes wy vernemen follen, verftendigen, vnd wy nu zyn G» daer op gefchreuen, daer af niet fonderlinghs gehoirc to hebben, dan, indien wy fullicx verfilmden, dat wy alle vliet aenkeeren wollen, om die waerheit daer van to vernemen : doch dat wy alleenlick verftaen hadden, dat die Graue van den Ber. ge alle fyn leenluyden to dienfle verfchreuen hadde , zonder dat wy wusten (als wy oick noch en doen} die oerfaecke of tot wat meinonghe. Ende diewyle wy nu oick niet zekerlick en weten, of zyn G. noch daer to Houe fye of niet, diewyle wy verftan hebben, als foll diefelue der meinonge zyn nae Artoys to verreifen: hebben wy (als wael vermodende, dat fullicke fyner G. fchryuen aen ons gedaen , durch beuel van onfe genedichfte vrouwe die Hertoughinne to Parme, generaele Regente , gefchiet zie:) V Eerw. oick hier van wael willen verftendigen. Eerweerdige, Hoichgeleerde, Hoichwyfe, infunders gunftighe Heere en Vrundt, nae onfe gants frundtlicke en dienstlicke recommandatie tot V Eerw. willen wy diefelue hier meede Godt Almechtich in alle waelfaert en voerfpoet beuehele. Gefchreuen tot Arnhem den eerften dach Aprilis XVCLXVI. Vwer Eerw. gantzwillige Die Cantzler enz. N°. 28. Onfen vrientlichen gruet mit gunjtigen willen tho vtren. Erfame, wyfe ende vurfichtige hefondtrs guede grienden. I. B2EL. E Na-  65 STUKKEN VOOR DE Navolgende denjfgefcheit bynnen die Stat Zutphen den xvnjen Mey genomen, fint alhier vergadert gewest die Heer van Batenborch als Bannerheef de hïïf™5 CnuI?borch' e" He« van LyndenTer Le' hede en de Oudenweert, in deefen Nymeegfchen Ouar! tier gelegen, mit fampt voell RitterfcLnpfn Tn gue der an all, nellens die gefanten van Tiel ende Zaltbomme , en hebben die fupplication ende union odir verdrach rot vnede ende einicheit erfireckende verhol? daer op m,t rype deliberatie in beider faik geliden' de volgens accordirt diefelve fupplication to laten V£ fentteren, daer to dan deputirt fint Gerit Ingen NulanT Wilhelmen Tuyll , ende eyn van onfen Burgeïïe! fleren die gemeine faick mitten anderen Deputierden van U Erfe. en den anderen quartieren to helpen be. vorderen en d,e Deputierden begerende verfekerheit 1S die union alhier in fulcker geltalt ende wefen gelaten ende onderteekend fonder dair by aff off toe tooien ende dat iiyth reedenen. Dewyl doch nyet anders ge! focht noch begert wurd dan by Landt ende Statrefb ten gehalden to moghen werden, ende vander hem ï beker gefaerheker inquifition ontlast to blyven ende nreiFLarnrdedfP ryn°nglV°,dir geftaIt' wy «ebben an D'. Elberts die Leuwe gefchreeven to erfaren die be. queme tyt, wanneer idt geleegen zyn fall, dat die Deputierden to Ilove fullen komen die Lantfcliappen ftrickt te verfolgen , om fulex wetende fich dair nae to rich ten, wes ons vor antwort beiegent, fullen wy terftont overfchryyen an U. Erle. ende den anderen Hoiftfteeien-^ ,da.,r, mit die Deputierden op eyne tyt gelick to BruilTel inkomen mogten , wy hebben an een Erber Rait der Stat Ruremond die meynong overgefchreeven die ons geantwort , dat die befchreven in fo feer geringen getalle angekomen , dat die tegenwoirdige fich gheme handelong hebben inlaaten konnen, fonder vor guet aengefien eynen eintlichen dach, als nementlich den xixe kompfiiges mainds Juny anrofiellen , evnen jederen weeder mit emir to verlchryven des avends, fonder enige ontfchuldigong off fyne Volmacht to fchicl Ken, to Rueremund lp to komen, om eyndrechtelyck nut to lenen. VVair na oir Erfe. 0ns verwittighen wilJCD» So  VADERLANDSCHE HISTORIE. 6j So dat wy ons nyet anders verfien, dan; Dat eyndracht by ons allen betonden fall worden , tot eer Cone. Maj«. onfs alregenedigften Heren ende Vried ende enicheic in den Lande; daerom wy gans frientlich begeren , dat U Eerfe. ons vertrouwter meinonge willen overfchryven , wes by den Arnhemfche quartieren geflaten ende accordirt is. Dair nae mit eyndracht, die faecke tot gueder eintfchap to verfolgen laten , by deefen onfen bode, U Erfe. hier mit den Almagtigen Gott in gefontheit beveelende. Gefchreeven den lesten dach May anno LXVI. Burgermeifteren, Scheepen en Rast der Stadt van Nymeegen. (V opfchrift was.) Denn Erfamen, Wyfen, ende Vuerfichtigen Burgermeifieren, Scheepen ende Raet der Stat Arnhem, onferen befonders gunftige Vrienden. N°. 29. Copia eytier misfiven , gefant an en Erber Raet der Stat Zutphen. Eerfame, Wyfe ende Vurfichtige , befonders guede Vrienden. Op huyden angehoirt hebbende 't gheene by den Zutphenfen Quartier op Manendach nae dem Sondach Exaudi is accordiert , ende wesvolgens'U Erfe. rneynong fy, op onfe daer na .uytgefante fchryven, die gemeine Landfchappen faicken betreffende , voegen wy voer guetlick antwort ü Erfe. toe weten , dat onfe Nymegefche Quartier in groten aental van Ritterfchappen alhier erfcheenen, ende in guede eenicheit betonden , tegens die gefairlicke inquifition tot bevorderen E a fulcx,  6°P STUKKEN VOOR DE fulcx, dat allein refr. die union toe accordieren , ende dat tot verfekerheit van den verordenten foe toe Brusfel reifen fullen, dan onfes Quartiers verordenten verfekerheit begeeren , ende dewyl wy famenderhaud dair op geflooten ende oire Commisfion daer op oick ingeftalt, verhapen wy ende twyvelen over all nyet U Erfe. quartier wirden neffens die andere tween mit ons Remmen ende accordiren fullen, gemerckt onfere quartiers verordenten anders nyet gemeynt fyn die reyfe aen thoe neemen , ende wy en konnen nyet befinden dat mit die fchriftliche verfatte union ietwes tot nadeil Co«. Majt. onfen alregenedigften Furften ende Heren dan alles tot fyner Majt. eer ende vried in den Lande foll konnen gereicken, ummers wurd alleinlick verfocht dat eyne yeder voer fyner geboirlicher Overicheit tot Lant ende Statrechten gefialt moegen worden ende blvven ; dit felve wy gunftiger meynong U Erfe. hiermit verltendigen, verwachten, daerom van den O^erquartier nae oire L. bykompst, 0p den xx«. aengeftempt geboirhcke ende bilhcke accord tot vried ende eeniohheit, begeren oick dat U Erfe. quartier midler tyt oick fich der union halven ercleren , off dat beter ende redelicker middelen werden aen ons verwittigt, dan gelet die faicke, overmits myn Heer van Berge na korten dagen nae Hispanien wird verryden , daer mit dan der Landfchaps vorderong in faicken der religion kond erapent werden. U Erfe. hier mit dem Almogenden Gott in gefontheit bevelende. Gefchreeven den x« Iudv mwo LXVI. J ' Burgermeifteren , Scheepen ende Rait dir Stat van Nymegen. N°. 30. Atn die gemtin Ritterfchap des Otvr. quartiers. On-  VADERLANDSCHE HISTORIE. Onieren Vruntlicken groetz, fampt gunfttgen willen tho voerens. Edell Ehrntfeste und froeme frunden ; Nadem ons angekomen dat UL. den XIX dach deefer maent Juny binnen der Hoeffiht Rurmunde begert fynt in tho kommen , om in faicken der Landfchap und onfer allerwolfaert belangende tho accordieren, daer mit die verordenthe van de vier Quartieren op Brusfel geferdicht, und die faecken van der Ordinantie in der Cantzelryen, als van der gefaerlicker inquifuions vermoge twee verfatte Supplicatien beforderen moegen , und dat tot oer und ons aller verfekerrheit, die verfatte union betekent werde , alfo mit malkanderen in ennicheit und vrede verblyven , tot eer und waelfaert Conings Majefteits onfers Genedigst Heeren und Lantfurften, und onfer allen daer van wy die meynong gefchreeven hebben aen die Vrunden van Zutphen und Arnhem per Copiam hier by gefoegt, gans fruntlich begerende 5 dat UL. mitten Steedefrunden des Averquartiers hier in rypelicken voirtfaeren , und oer verordenthe bewilligen die Legation an tho nhemen , und fich bereyt fynden laten tot fulcken dach als wy toe ierlier gelegentheit (voir al doch wetende dat UL. in die union und einicheit mit onfen Quartier accordieren, und vol. gen) den verordenthen verftendigen fullen. Die Gefant des Graven van den Berg fynt nominirt, die oick neflens die onfe bereit befonden fullen worden , die Legation 't doen. Ende ons Genedige Heer Stadholder, Graven tho Megen, heft ons gifteren doen aenfeggen, dat fyn genaede op Brusfel verreyst, und mach erlyden, dat defe fordrung gefchie in bitlicker manieren , wil oick den Gefantten, fo tho Bruifsel kommen , gunftige aflistentie doen. Der Almechtige Gott gunne ons fyne Gotlicke gnade tot ruft und vrede in defen Landen. _ „ Anderdeels begerende fo al noch der Reformation halven , in den Lantrechten tufichen den Steden und UL. defs punthalveu mit malkanderen goetlicken accordieren , ofte den ftoot an den anderen drien Quartieren remittiren ende verblyven willen, naefolgende die Union, om ter naefter Verfamelong der Lantfchap E 3 daer  m stukken VOOR Dë daer inne goede middelen tho gebruicken tot fordrun * der geërfden onderdanen, und Vreede in den Lande fa matnTnd H**" * * ^ «en nen f, uu °P .condltien voersz voirtganck gewin¬ nen. Wy hebben in glicker geftaltenisfe ffefchreven "wat ÜLdmi/rUnde#rdeS AH^S ^ SS re wat UL. mit oir Erfe accordieren ons bv defen d nefaTerognsfClh-eVen ,** ^ ' d^ da^op "verbei" bevelhende ^ ^ ff GoCt ia gefontheit Gefchreven den xvjen juny anno Lxv> Burgermeefteeren, Schepen und Raedt der Stat van Nymegen. N. 31. Onfen fruntlhhen Gruyth, myt ver moegen alles guede thoe befoeren. E,fFrmunden/.UrfiChdSe "** Wyfe bef°ndere gunffiSe Wy hebben op itzigen alhir bynnen Ruirmunde an. geftalte ind gehaldenen quartiersdach eygenHen angehoirt wes d,e Gedeputirden van Bamierheeren Rit" tcrfchaft ,nd Steden defes Furftendombs Geïe' ind Greffchap Zutphen, bynnen der Stadt Zutphen , r airlam bedacht ind «wegen hebben; ind laiïen on» det selvige yn allen deelen gefallen. Derhalven wir 0uch D.denchen van Holthuifen van defes Quartiers wegen und op koest ind verfecherongh van defen OuMrieï myt op Bmefsel toe fchicken verdrage. hebben dte verfatte Supplication , belangende die "nquifi ion Hertoeginne thoe Parma thoe prefentierende helnen my,ten begeren wie in der SuppliSttien vermeldt. ^ Aver deis Articuls durch die Erbair van Nymegen al-  VAD E RL AN DSC HE HISTORIE, f* slhir na overgefanth umb myt in die Supplication geftalt thoe werden , desfelvigen hebben die Stede fich etlicher maeten befwert fonden, wie wir gelichfals die verfatte und gefchikte Union der van Nymegen,'noch ter tyt thoe onderfchryven niet foe hoichnodich eracht hebben , nyettoemyn wes indemdeel^ den anderen dryen Quartieren gefellich ind by denfelvigen ingerumpt wirdt, ind ons Copien myt namen ind toenaemen der genige die gedachte Union ieglicher in fynen Quartier onderfchreven toegefueght wurde wolden, wir ons ongeme van oir Erfe ind den anderen Quartieren al'fonderen , fonder ror meer eyndracht in den Articull verwilligen ouch die Union gelichermaiten myt onder* teykenongh bekreftigen , wes nu derhalven by oir Erfe verdrage off gefchiet fyn mach begeren wir fruntlich ons by brenger van defen mytdeilen willen oir Erfe die der Almechtiger Gott waelfaerende langh gefriften wil. Gegeven den xxj. Juny a°. lxvj. Burgermei der, Schepenen ind Raidt dir Stadt Ruirmunde. ['tOpfchrift was.} Der Erfiimer Vurfichtigen ind Wifen Burgermeilleren, Schepenen ind Raeth der Stat Arnhem , onfen befonderen gunftigen guede frunden. N°. 32. In kraffc der Credentzy, in naeme eyns Erbaren Raith der Srat Nymegen , op gisteren expedyrt, heb ick Johan van den Have Nymegefcher Secretarius, Gerrit van Ryswick, Johan van den Bergh ende Pelgrum van den Gruythuys, Burgermeefteren ende Raetzfrienden der Stat Arnhem, by ein anderen op de Raitkamer verfaE 4 mek,  ƒ» STUKKEN VOOR DE mek, .ende die anderen Heren abfent wefende aneete. ven mit erbiedong guider nabuirfchap. Dat in faeke der Landtfchap ende om die Legation op Brusfel te bevorderen, ende alle Suspition van on. Jen wederparthien ende misgonners hin wech te ftel. len die bykompft des Nymegfchen Quartiers alfo gewelt; dat die verfatte Union in faick der gefaerlicker ïnqunition is angenoomen, ende befteedicht by den perionen op de bykompft teegenwoerdich wefende, IJoch op behaegen der andere Quartieren Item dat dairom Gerit Ingen Nulant, Wilhelm van 1 uyl ende eyn Burger, der Stat Nymegen fint orde. niert, van wegen des Nymegefchen Quartiers. Item dat bier van den Heeren der Stat Zutphen, op een xe. Juny die meynongh is overgefchreven. Jtem IX Elbertus Leoninus van Loeven, is den xu Juny to Nymegen gewelf, ende heft vor guet angè. Hen , dat men die gemeine faick als oick umb der inquihtion verlaten to wefen to hove fal doen bevorde. ren. Item ons Genadigen Heer Statholder den xve Tunv to Nymegen fynde, en verftaende. 3 Dat die Lantfchap na die ordinantie der Cancelere as van die inquifition willen fupplicieren heife ver! clairet vorguet anfiende dat fulx gefchie, prefentierende gunftige afsistenzy in billicher manieren. Item van allen vorgaenden handel is gefehreven an die Ritteifchappen eyns ende an die Steeden verordenten anderdeiJs des Overquartiers, in fulcker mevnongh, dat men fich genflich verfet, dat idt Overquartier dair tho verftain fall, to befinden in beiden misiiven per copias hier by gefuecht. Is oick gethoint die ondertekende Union, en dat Verbael oder Recefs tho Nymeghen den xxvn ende x.xvnje Mey opgericht ende verlefen. Verfoickende ende mit ernft begerende, dat eyn Erber Kaet der Stat Arnhem, mit allen vlyt dair an fva ende alfo verforgen. Dat die veifatte Union in forme end geltaltenis dir hier bevorens is overgefant, ondertekent ende bevestigt werde van die Ritterfchappen ende Steeden des Arnhemfcheu Quartiers, gelick end© in  VADERLANDSCHE HISTORIE. 73 in mathe tho Nymegen gefchiet is, en dat yrstdaechs, om alfo ende tot welckoir tyt idt Overquartier oire mevnongh verclairt heffe. Den fekeren dach na die Legation an tho neemen , an den Deputierden to verwittigen, begeerende des antwort. Die Heeren van Arnhem vorf: hebben verclairt, dat oir Erfe oire mede Raets frienden yrstdachs, ummers then langhlten op neeltvolgende den Vrydach diefe guede meynong wollen verftendigen, ende dair nae lich tho ercleren. , , . „ , Verhaepende dat in diefer faick ghein affonderonge bevonden fall worden ; doch nyet willende ditmaell eintlich dair op antworden. Acfutn bynnen Arnhem op maenendack den xvij. Juny anno lxvj. N°. 33- Propofitie gedaen binnen Nymegen den vief ten dach Augufti Anno. Ixvi. Ertntfeste, Frome, Erfarae, voerfichtige Burgemrs: Schepenen, Raedt ende M». van Ster Claes Gilde dtfer Stadt Nimmegen, voirt gefante Raedtsfrunden der andere Hoefft ende cleyne Steden defes Furftendomes Gelre ende Graeilfchaps Zutphen gunftige Hec re ende Vrunden. Die Edele ende waelgeboren mynen G. Heer die Graue van Megen , Stadtholder ende Capitein Generael dezer Furftendomes Gelre ende GraenTchaps Zutphen aenmerckefi den geveerlicken tyt voer handen zynde, die welcke (leider) alle menfchen te veel kundickende gewaerfchouwt zynde , wellicker geftalt eenige vytheimfche furllen ende Heeren fich in delen handel mengen, ende eenige wervinge van zekere groote aen« tal van Ruyter ende Knechte doen zolden, denwellicke oick een monlterplaetze ende dach in den Lande HerE ^ touch  n STUKKEN VOOR DE deitrSir^ saraas f7b,;en ■in vallen, ende oire wille daer mi,^ Zut?hen ts Godt Almecbticb verhoeden wi ?fe" » ,\Welk villicht ^^^h^t^rs liefde ende nrofti ,i, ; "nderlaete vwer de bewL,„i5™ fa s,e e,f ^^'ong»» en. g^SSe^SS defelue (daer doch Godt voer zyej voerviele ten a er^dSe.frSe1^ £a dT^^ d » ja^er ende ellen'de 'SSCSS^bS^S. de foe die ouaetwjlige ende wederwerti'e ,m een rvr lanck ende noch dagelicx vuytgeuen ei £ » ïpSde f te^ti^nfot l0Sei!fChtige d-^njlrecke": rn. K hene der onderdang van zyne Co: Mat: oere natuerlicken Heere afté wenden ende tot oproer te verwecken. . weriuen ende PJP0erbegreu- ,myn,G; Heere Zonderlinge* dat Vwe L ende G. fulhcke boefen voerflel , eglieen Loof 7n g^BV^mu fich tegens 2yne Co. M ^dfe welcke defe Landen bisher toe in goeden ruste e „de vrede bv wehickch;v;eeMetpf ji-fen' ?de ^y^Sotx wemelt zyse Ma* denfeluen gelooft gehaldet ende re hendhauet heeft, ende hinvoort altyt to halden f„ dehanthauen gemeint ende hinweitomm» in allës (wie bilhck) holt getrouw ende gehoirftS^nhonS ende vinden laaten, ende alle alfullicke eere ende roem behalden, as zy bbüëil andere zyner Ma» lfnden Sr-Sf verandtn"ge ofte nieuwicheit laten verwecken offte vervueren,'t weliick fonder twyffel defer alin- ger  VADERLANDSCHE HISTORIE. 75' ger Lantfchap by Co. Ma*, tot eener fonderlinger genade fall gedyen , wie oick ongetwyffelt zyne Mat. in merckelicke genade uwer Liefden ende gunften afnemen fall, dat diefelue v fo an hev die predicatien ende irrige leeringhen , foe in andere Landen ende Steden voergenomen , vnd tot verleidonghe des gemeinen eenfoldigen volcks gedaen worden niet toegelaeten , maer daer tege geweest zyn, begeerende derhalue oick zyne G. dat uwe L. ende G. daer inne volherden, fullicke predicanten ende oire leringen niet toelaeten, ende daer mit fullicke zyner Mats. genade aen fich behalden willen. Ten lesten, foe zyner G. in defe Stadt Nimmeghe gekommen zynde verftaen heeft, dat eenighe boofe menfchen alhier vuytgegeuen ende onder den volcke gefpreit hadden, dat zyne G. in meinonghe waere eenighe Ruyter ende Knechten in de Stadt to brengen. Soe heeft fyn G. my beuoelen uwe L. ende gunden aentofeggen, dat fyne G. 't felue niet gedacht, oick geen beuel daer toe gehadt en heeft, ende niet tho doen gemeint en is, ten waere dan dat fullicke noot voerquame, dat tot conferuatie der Stadt ende belcherminge der Borgeren 't zelue gantz van noode waere , in wellicken gevalle zyn G. zya lyff en lenen by denfeluen ende den anderen Onderdanen defer Landen willich is op tho ietten ende todrecken. Hier op heeft zyn G. den Gefanten der Steden voer replicq aenfeggen laeten , dat fo die bewarong der Steden alleenlick den Burgermeifteren , Schepenen, Raedt ende Regierders derfeiuer aengaet, is onnodich geacht worden die Bannerheeren ende Ritterfchap (den dit niet aengaet) to defen daege tho befcheiden , dan begeert zyn G. dat oire L. en G. op 'c ghoene wes huyden voirgedragen verdacht zyn willen , ende indien zy eenige 'dincks bedaruen , fyne G. daer af aduertere , die dan den feluen in alles byftaen will, vnd woe dan niemaeis noodich, dat tot befchermongh der alinger Lant. fchap , die Bannerheerë , Ritterfchap ende Steden to famen befcheiden worden, fall zyn G. 't zelue gefchien lae-  7* STUKKEN VOOR DE tydongh van Ruyter, Knecht ende viinden dfn iSen daer van verftendigen, ende al!e„ Raet Seelen Soe veel defe befweerniefe van Harderwvck dede zyn G. leggen dat zyne G. }„ S meïon,h geweest woe oick noch niet alleenhck d?e van Haï derwyck maer oick gheene der Steden of vVcken d?- f ^3nde{? met £enige Knechten nmeyelick to zvn fcedde oick des geen beuel offt last, foe lange die noot' des niet forderde. Ende foe wye'fyn G^fuflkx t£ ders naefachte die lachte buyten die waerheit Da„ foe voel oire L ende G. niet verhaldende , dat foe 3 huys van den Schuylenboirch, in die Graefffthap va„ den Berghe, geitclaueert weere, ende men veritoS alsf loll daer eenige hooptluyden vertroostinge gegee. «en zyn fyne G. wael der meinongh were x of vir haecken Ichutter offc Knechten daer of te doen leggen daer am id zelue huys niet ouerylet en worde S& * Op dit punct van der inquifition dede fyne* Q f> oicl^ls dinBa'LrbeerS dtrinTfre;.h fyn feu-die AJraa'es Auerst belangende die gementioneerde Snppl.xatiqn aen  VADERLANDSCHE HISTORIE, m aen die Hertoughinne, erachten zyn G. niet nodich die ouer tho geuen, diewiele men een generale refolutie verwacht, ende een vertroostinge verhopende weere, dat men niet alleene deefe maer oick die andere Nederlanden der ontlastet fullen worden ende blyve. Op 't punct des huyfes tho Hirderwyck ende aenneminge der Knechten , verclaerde zyn G- dat daer oick niet aen en waere , ende daer van gheen beuel gedaen hadde, dan foe fyn G. verftaen, dat die Graeff van den Ber?,h mit verfcheide hoipluyden communicatie gehalden , foe hadden fyn G. dat huys ter Schuylenborch oick doen bef.rgen , ende daer op tot benoeff van Co: Mat. moeten verdacht wefen. Actum quinta Augusti XVCLXV1. —_ , N°. 35- Cairll van r.RiMRo , Graeff thoe Megtn , Friheer to Humbrecourt, Here tho Hoinsdaingh vnd Esperlecq, Ritter van der oirden des gulden vlies Con, Mat. thoe Hispanien, etc. Statholder vnd Capitein Generael des Furftendombs Geldre vnd Graeffchaps Zutphen. Erfame, voirfichtige, befundere, goede frunden. Vwe Er: lal ongetwiefelt noch imiechtich fyn, dat op te jung'te thoe Niemegen gehaldene bycoropfte by ons Vwe Er: fampt andere hoelft vnnd kleyner"Steden Gefanten onder anderen aengelangt vutsd voirgehalden, dat wy verhoepten by Con. Mat. onfes aller gen. Heeren vnnd fynre Mats. generaele Regentte defer Nederlanden thoe erhalden, dat defe Landen der inquili. tion vry vnnd ontledicht fyn vnnd bliuen follenn, vvair vann wy oeck oir Hoecheyt verwittigt. Vnnd nu op huyden fulcke tydoage vau die felue oer Hoec- heit  STUKKEN VOOR DE heit erlangtt, dat wy van hoechberoempter Con. Mat* wegen VEr: vund der alinge Lantfchap defer furdendomb Geldre vund Graefffchap Zutphen, tho fessen vnnd verfeeckeren kunnen, als wy oeck by defe to feggen vnnd yerfekeren. Dat defelue defe Lantfchap tmtter Vur ff: mqutfttton met belasttt worden, dan derfeluer vry vnnd ontledicht hliuen fullen. Soe verre nochtans die felue fich die religion haluen behoirlicker wyif draegen vund vermenen laeten , vnnd die geferlicke vnnd onbehoerlicke predicatien (die nhu in ennige oirden voirgenomen vnnd gedaen worden behoirlicker wyfl wederftaen vnnd keren , welcke predicatien yemantz meer in defen Landen, niet meer dan innen Rycke off annhggende des Ryckslanden vnd furitendommen (daer fy geenfyns nu worden geftadet) nu behotenn geleden offt rogelaten to worden, wair mit dan die felue Landen fulcke Eher vnnd ruem, als fy dientbaluen bis her an fich geworuen vnnd verdient heb" ben (die fyne Mat. hun one enige twiffel in hoger genade afnemen fal) an fich behalden, welcke fyne Ma (als die felue by fyne Mats brieuen, in date van den* irften defes maents Augufti aen ons gefchreuen feer onlancx hier fyn fal. Vwe Er. oeck niet vergende dat indien defelue villicht enige hulp oder bydant bederuen muchte (als wy doch erachten niet noedich to fullen fyn) hebben VErb. niet anders dan 't felue ons toe uerftendigen vnnd wy willen dan dergeflalt dair by fyn dat VEr. defen gefuecklicken fullen hebben nae te gaen, Vnde op dat die gantfche Lantfchap hier van moege, foe voel toe eer verftendiget worden , foe fyn wy to vreden und hebben in fiat Co. Mat. Fwe Er. dair tho geautoriziert und autirizierenin craft diefes' dat dit felue anftont die ftenden uwes quartiers ver', fchriuen , tot foe kortten dach als 't immermeer moegelick is , vnnd denfeluen 't ghene wes vurff: is anngeuen: Eyntlick Raitzflagende concludirende vnnd iluitende , welcker geftalt VEr. mitter feluer ftenden fich om dit fekuge voirtekomen , hier inne toe halden gemeynt fyn , vnd ons dair van op 't fpoedelicxc vnnd ten langden voir ïdt eynde defes maents Augudi (of wy villicht nodefck van hier to trecken hadden) fchriff-  VA DE RLANDSCHE HISTORIE. 81 telyck aduertiren, denfeluen nochmaels verfeeckerende, dat wy die gene niet cn fyn (als ons eenige quaetwil. lige vund ongunftige nagefacht moege hebben) die ennige niewicheit intoefueren , mer ter contrarien die La°ntfchap by oire priuilegien vnnd vryheiden toehal• denn vnnd hanthauen gemeynt fyn. Vnnd V Er: hier mit den Almachtigen beuelh?nde. Gegeuen toe Arnhem den xv. Augusti anno XVCLXVL (was getekent.) CHARXES DE BRIM2Ü* (in dorfo flont.) Ontfangen opt' xv August' anno LXVL (en 't opfchrifi was.) Den Erfamen vnnd voirfichtigenn , vnfenn befunde renn guedenn frundenn , Burgermeilfeeren , Schepenen vnnd Raidt der Stat Arnhem. N°. 36. Erfame, wiefe ende vurfichtige, befunders gueden Vrienden L Belandende idt fchriuen des Statholders vmb die Stenden defes Quartiers tho befcheiden by malcandere te komen , die predicatien te weeren en dairop toe concluderen &c. , en fyn G. dair van toe verwittieen, hebben wy fyn G. geantwoirdt nyet raidtfam te fyn , dan vergefflyk van die verfekerheit der in. quifition deefer Quartier alleen to verftendigen, in vèrhapynge, als dat fyn G. die alynge Lantfchap fal doen vergaderen. Ende foe nu beuonden , fyn O- meynonge te fyn, dat jeder Hofftftat zynen Stenden fald doen vergaderen , dair mede dan die Lantfchap gefcheidenj L DEEL* F «1**  82 STUKKEN VOOR DE ende geen eendrechtich antwoirdt gegeuen folde worden , were onfe meynongh ende geuoelen oick begheren , dat V Erf: dair van den Vrienden der Stat Zutphen verwittichden, vmb toe weten oer Erf. meynongh dan óns erschtens folde nutter eü beqwerner wefen* dat U Erf: wetende die meynongh der Vrienden van Zutphen , fyn G, anlanghden ende verzochten , vmb die alynge Lantfchap toebefchriuen, alfoe eyn eyn. drechtige antwoirdt fyn G. toegeuen. Ende foe 't fel. ue afgeflagen were, onfe meynongh, die Gedeputyerden van den vier quartieren toe laten by malcanderen tho komen , van defe fsecke to communiciren , ende volgens tho accordiren die legntion toe doen, dair toe wy gantz gemeyndt fyn.toe beuordereu diefelue, ende vmb verfekerheit toe erlangen der gevairlicker inquilition verlaren toe bliuen: hier op gelieuen V Erf: te communiciren ende accordiren. Ende wes V Etf: foe van die Vrienden der Stat Zutphen , als van wa'elgemelthen Stathelder beyegent , begheren wy aen ons ouergefchreeuen tho worden : dair nae defe faicke toe beuorderen. Wy fchriuen deefe meynongh oock aen die Vrienden der Stat Ruremont des wetenbeit te hebben , hyer myt V Erf. den Almogenden Gott in gefontheit beuelende. Gefchreuen den xx Augusti anno vyfftien hondert fes ende festich. Burgemeifteren, Schepen efi Raith der Stat Nymegen. N°. 37- Eirfame, wiefe ende vurfichtige groutgnnftige Vrienden ! mit erbiedongh onfers vermoegen an v Erf. vuygen wy guetlick to weten. Dat in defen gefaerlicken tydén hochlick van noeden ons myt malcande. ren toe _ befpreken, belangende die gefairlicher inquifition dair van die waelgebaren onss genediger Herr Stat-  VADERLANDSCHE HISTORIE, 83 Statholder &c. an die vier hoeftfteden gefchreuen, vmb die bannerheren Ritterfchap ende Steden toe verwittigen jeder in fyn quartier, dat men der inquifition verlaten fyn ende wefen fal , by alfo dat wy ons in der religion gebuerlicker wiefen anthonen , ende die nyhe predicatien weren, ende van ons keren, ende wy ffelue nyet raitfam beuynden, hadden wy S. G. gefchreuen , dat hierop die Lantfchap befchreuen wurde om eyn eyntrechtelick antwoirdt toegeuen, &c. 't welck fyn G. noch ter tyt nyet bewillicht , ende diwiel alle da. rrhen alhier nyeuwe tydongh vyt Brabant ende andere landen aenkomen , fulcx dat groite veranderongh voirgenomen, ende vmbtreynt onfer Stat oick op fint Laurensdach inftaen , ende op andere volgende heilige daghen eyn predicant buyten onfer Stat angekomen 1 ft geleert hefft , dair toe fich dan eyn grote .menigte van volck fuyget , foe vyt onfer flat als van andere plaetzen , ende wy onlancx waelgemelthen Statholder gefchreuen ons tho willen benerftigen des heiligen Ricxordonnantie ende affcheiden gemeess tho halden efi dair by thoe verblyuen ; waer van V Erf. ende den ande* ren hoeftfteden , neffens den anderen Deputierden van den vier Quartieren onfe meynongh willen ontdecken , dairom vrientlick begerende V E:f. derfeiuer Raitzvriendcn als oick die verordente Ritrerfchappen ende cleyne Steden van V Eif. Quartier (die VErf. gelieuen hier van tho verftendighen) op Zondach den irlten September fauentz in onfer Statt inthokomen , volgens deeghes myt malcanderen toe communiciren ende toe accordiren eyn eendrechtige meynongh ende raith Onfer genedigen Heeren Stathelder in nhame der Lantfchappen authogeuen. Dat funst ein hoofftftat buy« ten voirweten der anderen ende funder hier op irst die Gedeputierden verordenten der Bannerheeren ende Ritterfchappen van der vier Quartieren gehoirt t'hebben , nyet gebueren wil, gemerckt dat nyet raedtfam ons van malcanderen toefcheiden , als V Erf. wael kunnen betrachten , vns funst in alles als guetwillige nhabuyren erbiedende tot VEtf. diefelue den Ainvichti-ie Gott in gefontheit beuelende. Gefchreuen den xxui Augusti auno lxvi. Fa Bur-  84 STUKKEN VOOR DE x Burgemeifteren , Schepen ende Raith der Stat van Nymegen. (7 opfchrift was.) Den Erfamen , wiefen ende vurfichtigen Burgermei. «eren Schepen efi Raith der Stat Arnhem, vnferen befunderen guetgunftigen Vrienden. N°. 38. Nach dem durch tweifpalt in der Religion, grote Conmckricken ende Landen, lampc Steeden und Vlecken ondergangen ,. ommers in ongemack und fchaden geraken, woe dit aliet in den Historiën und Chromcken tho befynden, daer van vel und diverfche exemplen vuer handen und durch misgunneren, in tegenwordigen Jaer die gefairlieke inquiiition vurgenoemen om m tho nhemen. Daer durch dan villerley misverftant verrefen, fulcx dat neuwe Predicanthen opgeltaen, und die Leer Chrifti und Gades woirt wie fv aneeven predigen willen. 6 Is om beters willen tot rust, vreede und eindracht, raedtiam bedacht vur een goet middel, dat ftaende und hangende m queftie defe vurs*. onverltanden, die ave. ncheiden geburlich infiens hebben, nhemen und draegen, dat die gemeint oder ingefeten ende der Steeden ondemchtet und beweecht werden moegen fonder op. roer oder muterie thomaecken oire gebreken an de oeyencheit brengen, und kommen laten, fo voel die Predicatie und Leeringe van Gadts woirdt belanget, und Ceremoniën van beelden, fchilderien in de Kercken allnoch tegenwoirdich wefende als oick in den geiflehekea Cloefieren, van Mans ader Vrouwen perfonen. is vur raedtfam erachtet: Dat die Geiftelicke Capittels Heeren und Conventualen vre^Kercken und huysferen in oire rustinge und ge-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 85 «eftaltenisfe, wie dlefelve alnhn zyn fullen hebben und behalden , daer inne Gadts woirt leren und predigen und Gaedesdienft exercierende. Dat inglicken die andere inheimfche perfonen io d e nve «ngekomen Prredicanten begeren tho hoeren, daer bv fullen moegeu kommen , gaen und itaen, und olie fchoen derfave nye angekomen Predicanten fich mit ter Lthre der andere Geeftelicker perfonen und Predi. canten nicht verglicken, fonder contrariering. \ So en fal dem nach die een den anderen mit wonden mit .Weken daetlicker wyfe niet attentieren noch furwerden 'ofte fich tekens malkanderen ftreeven , dan in vreede und eenicheit mit ein ander converheren lee. ven und verkeeren. Item en fall noch den een off ander ter Kercken gaende gein geweer van Vuurroers , oder andere heimelick noch apenbaer by fich hebben , draegen ofte gebrueeken dan vry fyner Religion in der Kercken , daer 't hem gelieft hantieren und folgen. Sullen oick die weltlicke perfoenen und burgeren alle geestlicke perfonen fo in den parochie oder Collegeaten als in andere Kercken, als oick in den Goederen vry und ongemoeleftirt laten ire Religie gebruicken fonder enich behindernisfe letfel, fchandahfatie ofte fchade in de Kerken und Conventen denfelven geedelicken Prielteren ofte perfonen an tho doen. Und wie befonden wort ietwes daetliches eigener authoriteit fonder toedoen Confent und bewilligung ei. nes Evbair Rates irer geburlicken avericheit teegens den anderen mit. woirden ofte wercken vurgenamen ofie ^edaen te hebben denfelven ein ofte meer, fal und wil die Overicheit der avertredung halven doen und laten ftraffen an oire lyve in exempel van anderen, uit oor- faklrstlich , dat die gelove is ein gave Godts, und behoirt niemandt thot den gelove gedrongen te werden, dan komt uit den gehoir des Gotlicken wonds. Ten anderen dat die wehrlicke avericheit van Oot innegeftalt, omme oeveldaat te ftraffen die froemen fchutten ende befchermen, und den gememen vreeden tho forderen und goede policie und ordinung t onderhalden.  SS STUKKEN VOOR DE Ende dit allet fal geduiren und onderhalden werden rZ rL r%dat d,e ^"pLandfcbappen, Bannerheeren Ritterfchnppen, Hoeft und deine Steeden, by ein ander geweft und gecommuniciert hebben, om ein goe- heilt^l%0rdnmg dCr Gotlicken woirde und der beiljige Schnffiutren getnees mit vurweeten und jrelieven rter hogher Avericheit als Coninglyke Maiefieit tho Dele artln : fyndt den Mn. van Sf. Niclaes die xxWa imd vier Ampten vur geleien om achrervolcht te worden , dat ein Erb. Raedt wil mit die moetvviüicheit ende daetlieke baudlung onder dem Burgeren , averil mcht geliaden und dat ein lederen fyn latdun mit geburlieken Rechten vervolgen fal, ende die avertreeders gedenckt men te ftraffen daer inne die mevlterea vunschr: bewillight. "itynereu Gefchiet binnen de Stadt Nymegen in tegenwoird.cheit eines Erb. Raedts op ten leften dach Augufti Anno lxvj den namiddag om morgen gepublïcier werden (onder ftont gefchreven) proeclamatum ï me ILbns ^ A ffCrdeD Pr£COne' D°iniDica Prima Van defe vurfchreeven und andere faecken is den Heer van Batenburch Bannerheer, den verordenthen «er Rirterfchappen Hoeft und cleine Steeden der quartieren Nymegen, Ruirmunde und Arnhem die mevnons fiS&^ü rfr ^er-mit begeert' dat oir Edell?| Lierren und Erfe. bier inne goede middelen willen helpen bederken, om an den Stadholder Graven tho Megen tho btcreftigen und brforderen. Dat die Landichap by ein anderen kommende und eine beftendi^e Oruinantte opgericht moege werden, und midlerteyt d Soe Dirrick Vygh Scholtis, fampt een Frhor d j der Stat Thieil, ongeueerlick vvffHrh + ^ -Raedt yyfftich Knechten, 'dat SSSellSSeï*,^ F* in foldye aengenomen hadden. Alfoe dï^ ^ï» beducht waren , ende nvt enrelirt 1 bu'Seren meynongh off durch wieS beSS \Wa£ Sfdirr \°eCk/0e dk « Sto fiem gofgh?' ten ^^r^" fich meerderen eïdg?n fr0: ten getall w«ffen folden, waerom die Burgeren fich Z fweerden , dat villicht daer ut te fchiSnIr c Thiell een RoelThuys te wor den , S XroS fSf onweHaert Con: Mat. roe Hispan en &c onfers all"rgen: Heren, ende tot nadeell der burgSn vurfï tn deffals in erwegungh defer voereeroerter Lerlln Y Sprutt van wegen der burgeren hoer by den Scholris fampt een Erber Raedt vurfz; verfuesen Iwl ' ende E« in a«-guetlickhdt7ertTgnen^eL'dhd°Lr fèr  VADERLANDSCHE HISTORIE. 95 fer faeck geftaltenifse voerdragen wolden . als nementlick, dat fy hoer by eede, ende burgerlicker enicheit wolden verobligieren eaheen Cloefteren , Kercken , off Goetzhuyfen in den Gerichte van Thiell ende Santwiek neyet te befchedigen noch funst eenige destructie te doen, off voer te nemen, noch egheeh vreemde Pre. dicanten bynnen den Schependom van Thiell of Santwiek nyet te lv>len, Alzoe ende waerom onno lich folde fyn ennige Knechten in foldye aen te halden, hesft myddelen tyt einen der burgeren by den Scholtis geweest, ende fy beide woerden gekregen, alloe dat obgenr Scholtis tuitten feluen opten Kerckholl van Sr. Marren is gekoemen, hebbende een bloet rappier-in fyn hande , oeck fyn hont by hem wefende , lopende onder dat Volck, oeck daer by fynde een van den aengenomen Rnecnten by hem hebbende een Stock; idt felue die burgeren fiende geworden , iyu fy beducht geweest, voer' ennige ongemack off vervollrongh, daer ut te ontftaen, ende dat die aengenomen Knechten geuollicht folden hebben , vermitz welcke aenftondt onder die gemeynte een grote commotie verrefen, ende vo-elick nae huys gelopen hunner geweer toe haelen, ende op die Merck bynnen Tiell by mallecanderen ver. famelt, vnd alfoe vergadert wefende . hebben die burgeren aen Clacs van Auenzaeth , Henrick van Doer. riek , Toest Spruyth, Claes Sall end Gysbert van den Goyn 'begeert , fy tusfehfln der Auericheit ende den gemeynen burgeren , defenthaluen een loetfeliche Ordinantie *nde enicheit maken ende oprichten wolden , dat welck voergeroerte onderhandelers goetwillich mirten Scholtis ende een Erber Raedt aengegaen, vnd veraccordiert, naevolgender geftalt. Item der Scholtis in Stat Con: Mat. fall hem waditen nyt weder off contrarie der Srat Privilegium itwes voer te weinden , noch die felue burgeren nyet te apprehendieren , dan die te Hellen, ten Schepen vondenis , allet vermogens den Priuilegium; imfall opgelt: Scholtis defen contrarie doende worde, fal Heer Claes Vygh Amptman , als Pandtholder des Amptz hem ontfetten, ende een ander bequamer Scholtis in fyn plaeta Rellen, off i'elffs dat Scholt Ampt be lieuen. . Ir.  96 STUKKEN VOORDE Melick dat die aengenotnen Knechfen, aenflont hoeren gedaenden eedt ontflagen fullen fyn , vnd van nn voertaen myt mallekanderen een burger wefen , oeck byn vorder geen Knechten, meer in off aen te nemen dan by will ende confenth van Burgermensen, Schel burgeVnvurfl* ' fimpt ** GedePu^en van den Item dat hier en tegens die famptelicke burgeren ende inwoenderen by hoir eede mitten Scholtz, ende ^„ JffP , f verr°bhgie,ren eSheen Kercken Cloefteren off Goetahuyfen in den Gericht van Tiell ende Santwick niet te befchedigen , oder dien aengaende enmghe deftructie te doen, ofte vremde Predicanten in die voergeroirae Jurisdictiën nyet te lyden, ten weer atfulcx gefchieden . tot ons Hoffitat Nvminghen oft ?u^heftnïT?.,s1?an. fu en » die burgers off inwoendeis deler ftat Tiell, m allergeftalt fulcx oeck mogen doen fonder daer aen gebroeckt te hebben, off dair voir aen! gefien te worden , der tyt ende wyelen toe dar hv Con. Mate, toe Hispanien &c. Onlers aller Gen Heren , off der alynger Lantfchap , anders in der Reliek verordiniert wordt, ende wie hier en bonen ytwes con trarie dede fall daer voer aengefien ende geftraft worden, myt geboerlicken rechten. 6 Item is oeick by gemelte Auericheit ende der femptheken Burgeren onuerbreeckelicken ino-eruvmpt end? in aller gader butchelicker verenigongh' eenheldfch entfloten, defenthaluen in enmger manieren gefchiet moei;, te fyn , fall vergeten ende vruntelicken vergcuan weefen , fonder die lelue aen der hoger Ouericheit olf funst te melden , off te kennen te geu.n ader' op eghenen rieken oder armen ennige naedecckèn toe benalden, en alfoe die gemeyn burgeren ende inwoende. ren fampt die Auericheit defer Stat Thiell hynvo'rder m aller eendracht, nymant exeropc off utgeïbndert. eghene perfonen ende burchgelicker lyeffde conuet fleren ende leuen als gode ende trouwe onderdaenen (hoerer aller pacht nahe) eyght ende geboirt. t Item die voirighe reltierenoe pennongen ennige van den gemeyne Gildebroeders off anderen burgeren noch van, als aen die Stat van Thiell then achteren fyn, en-  VADÈRLANDSCHE HISTORIE. s>f ende oeck die kosten in dëfer commotien, byden bu * Jeren defen verleden mcht ende huydigen dach gefch.t Kde e'daen van Chruyt ende Loot, fullen die UurIrïeiite en vïn wegen der Stat Thiell betaelen. CS ei defén periculofen tyt fullen tween rattenen wt een Erber Raedt vnd tween vrommen burgeren vTrordiniert worden, die Stoet*en van der S at Stén te bewaren in aller troüwichett ter tyt ende foe langh anders verdragen end verordmiert Worde, item is verdragen , dat die Kremers ende Schema, kinnen Thiell ende Santwick woenachtich in den SEÏÏÏ mit haer Kramer, ftaen op den Dam endTSae omtrent opwartz in die Vleisltraet van ge* ur^n hatien dien vreemden te ftaen, vnd dat die KoXKviS" Men in die Gasthuysftfaet ftaen, omtrent Qrlnen van den Steemhuvs vnd voertz opwartz van die S ^hff beneden Peter Foiert, die Lakenkoepers NymSeff iel ende volgens Salbommell ende daet naest Eigende alle vreemdelynge , myt haren kramen, rure™ den anderen te ltaen, omtrent dat geWainthuis na den alden gebruyek, vnd dat op een peen des contrade llonde, gebrwickt te hebben, vier golden oft fchilt, vnd dat o'ck nymandt buyten vry marekten voort doen «ff vercopen en fall allet opter peen vurfz. °ffVndTs nöch ouerdragen dat die Heren van den Gericht °en GÜden ende eenen yderen honne Segell ende brieuen cnderhalden fullen , allet nae inhak van diens Set lullen die Gilden wederom doen nae wbalt der Menen, nemtliek hoir hatniifen ende geweer te heb- bekem is oek ouerdraghen t die Aftie , Koop", oeck donaüe ende den aencleuen van dten geheel ende alt Sff te fyn , vnd id wekedingh te continueren, vnd fy«»n wnirtsranck hebben laeten^ ^ïtem s§ noch overgegeuen ende verdragen dat yder mentlick aen die Stat Muyren ende aen die Stat WallTaènftont openongh doen fullen , die lyne Muyrett ende" wSSi int omgaen onbehyndert ter noet te mO- ^Ite^Ts^verf'ragen dat gheen Raedtzbewanr, noch hunnen kynderen off bonnen Dochters Mannen ennige Statguederen pachten off hueren fulïen.  4* STUKKEN VOOR DE R^'tmeilfni ^r"^ dat ghee-n Rei>^eifler langer tt. ntmeilter fall wefen, dan twee iaeren, ende den afrenden Renrmeifler fall gehalden fyn bynnen een halfr j r by onderlrant eens E. Raedtz alle fyne reflande p^nnongen wt te forderen, off by gebreck van dwn ft den nihen Rentmeffter'den alcïerf SS&SJSii vt: doen peynden rer Expandabitur. Item is nocb verdragben dat die twaelff Gedeputtérden alle Jaer op Sonnendach nae den heiligerSenjaarsdach mit toedoen eens Erberen Raetz def r St?t jfcMl mytten burgeren twaekff Gedeputierden, ende fy luyieo mitten Raeth onder mallekanderen, einder twaelff bequame perfuenen, vuyter den gemeynen burgeren e i. Wgn-i ende kiefen fullen, dl!hn Weï Tr Stat oerber aengaende confulieren fullen,. doch Con. Mï toe H.spamen , &c. onfers aller Gen. Heren Hoicheit in defen onuernadeilt , ende der Stat Priuilegien onge- XVC rV A1JUS eedaen df" veertienften Oftobris a.fno XVC (Lfs vndc festiCtl ? ther prefentie yan (pnderftondo Accordiert by my. (was get.) H. ST0XR- N°. 44. Overgelevert den . . . . bris xvc Lxvr. Aen den Gefirengen, Bedelen , Wy/ètt myn Heeren den Awpsman Scholtz Burgermeifteren , Schepenen fampt den Raedt der Stat Tiell. Coe ghy heren vurff: am laetlten affgefcheit vns ther VJ antwoerat gegeven hebben vp cnfe vnderdanyge peticie, dat wy vnderdanen eyn weynich vns verlyden lolden , ende als dan fo mochten Wy vm eynen gue- den  VADÊRLANDSCHE HISTORIE. 90 den predicant fien, ofte myn E. ende L. Heeren wol. den daer vm filien etc. daer wy nichtes van hoeren, ofte vernemen dat gefchiet is : Soe is noch vnfe der Burgers vnderdanyge bidden vnd hertelick begeren om v E. ende L fie fy altehans eynen gueden Predicant weten + dair Wy borgers toe verhopen , dat hy vprecht idt woerdt Goedts verkondigen ende preken fall, nae de pure ende reyne Apostolicxfche Leer, ende vns burgers Rchten ende leren fall tot vnfer alderfelicheyt end vrede vnder malkander daer Godt Almechtich doer geehrt end geloeft mocht werden, dat myn E. ende L. Heeren gelieven willen, nu mit vns fchamelen Bor» ge'rs alfo eyne Chriftelicke auericheyt fulcx wil helpen ordinéren, dat idt woeit Goedts mach verkundiget werden fonder eunige befwarynge des lasterens noch fchel°' deiis , oeck nymant toe belchedigen myt woerden ofte wercken , dan alleyn eyne bequame Stede daer tho te hebben, des Wy eyndrechtelick vnderdanych begeren , vnd verhapen van V. E. ende L. heren eyne guede enne Chriltelicke antwoirt tho kriegen. D^lT Wy mit lyff vnd guedt jegen V. E. ende L. heren alle tyt gein verfchulden. Dit verzoekfclirift was op den rug in een myner affchriftèn getekend, xv. 0!t. xvc lxvi in een ander .... OcH. ijóff in een derde ultimo Otiob. 1568. Dat 1568 kan in 't geheel niet betlaan, eu het is ook buiten twyfTel van een vroegeren dag dan den xv. van wynmaand; denkelyk heeft het oorzaak gegeeven, en wel zekerlyk, tot het Thielfch verdrag, 't geeri nien hier vooren onder de dagtekening van den xrv Oftober xvc lxvi. op N°. 43. gelezen heeft, en dan zou men het mee wegneeming van de x op den v. Oót. best hebben moge* geeven. N°. 45. Kaerl van Brimeu, Graue to Megen , Friheer tho Humbtrcourt, Heer to Housdaingh ende EJperlecq en Ritter G 2 vöW  100 STUKKEN VOOR DE van der oirden des Gulden Vlies t ende Co. Ma», der furftendoms Gelre ende Graeffchaps Zutphen, Stad. bolder ende Capitein Generael. Erfame vnd voerfichtighe bifundere guede Vrundenl Alzoe enige moetwillige Seftarisfen efi andere op» roerifche, die defen nyen vrempten Predicanten ende ketterfche Leeraers toegedaen id verdrach by die durchtochtige Hoichgeborne furftinne die Herthouginne thoe Parma &c. generaele Regente op ten xxin Augufti laatsleden gemaeckt, anders verftaen ende geinterpreteert oder vuytgelacht willen hebben , oick onder den eynfeldigen Onderdanen, die nit beter efi verftaen anders verbreien ende vuytgeuen , dan id in der waerJeit is, feggende dat men die Predicanten niet aenfangen misdoen noch ftraffen , maer fy luyden onbehindert predicken, laten foll &c. 't Welck doch mit. ter waerheit niet foe, maer gentz contrarie waerafftich is, demna hebben wy id feluige verdrach fampt die renverfaele der Edelluyden, vermeldende die beloffce ende eedt by hun gedaen &c. 'c wellick eerst in welfchen oder frantcoifcher tale gemaeckt in gemeiner nederlandlcher Ipraeke trouwelick ouerfetten , ende volgens in drucken yuytgaen laten , V Erf. enige affdrucken daer aftoefchickende , to dem eynde, dat Vwe Er. diefelue verfpreien , vnnd den inhalt van dien , den gemeinen volcke alhier binnen defe Stat Arnhem to wetenfchap komen doen , op dat id listige verleiden ende bedriegen der moetwilliger ende listiger in der licht komen, ende yedermalhck fich daervoer des to beter moeze weten tho vermeiden. Vnd wy beuelen V Er. d-n Almechtigen gegeuen to Arnhem den xvr Ocrobris xvc lxvj. (was get.) t, hoos. O opfchrift was.) (nog  VADERLANDSCHE HISTORIE; 101 (neg lager in dorfo ftont.} Ontfangen opt xxn Oftobr. anno lxvi vnd verlefen in prefentie van beiden der Burgermeifieren Poelwiek efi Ryswick, Ringenberg, Oemeren, Kempinck, Gruithuys und Zandt. N°. 46. Onfen lieue befundere Schepenen, Surgemeifteren ende Raedt der Stadt Saltbommcl. Margarita van Godts genade, lieue befundere, wy zyn geloofliek bericht,woe der Capellaen offt Pastoer aldaer aengenomen by den van den Capittel om te preken , Godtsdienst todoen ende de heilige Sacramenten to adminiilreren volgende de oude kerftelycke gewoente nu in defen oprorige tyt tegens zyner eedt ende voergaen maniere by hem dus lange gehouden, fich voirdert nieuwe feclen met zyn prediken inne te brengen, ende de Sacramenten in andere ongewoentlycke manieren to administreren, tegens d'infettinge van der heilige Kercke ende authoriteit van der ouericheit tot groote fcandahfatie onruste ende verderffenisfe van de geheele gemeinte ende oude Catholicxce religie , 't weilick C»ls wefende oick teegens wil ende meynongh des Conincx onsfes genedichs lieffs Heeren) gheenfins en behoert geftadet to worden, derhaluen begerende daar inne to verfien, tot conferuatie ende erhaldongh des weluaeren ende der ruste der Stadt Saltbommel, wy niet en hebben fullen laeten v fullicx to verftendigen by defe,met gantz ernfte meynongh ende beuel van wegen zyner Ma", dat gy terftont ende zonder enich vertreck vervueght ende verfchafft, dat der voersf. Capellaen afgezet ende veriaeten, ende een andere goede oprechtighe ende Catholycke in zyn plaetfe aengenomen ende geftalt worden, fonder enige nyeuwicheit by den vs, Ca-  iq2 STUKKEN VOOR DE prllaen offre den burgeren aldaer toe to laten ten evn de die Stalt niet en valle in ongenade fJner' m! y"" pencul ende gefaerlicheit vwer SriS «de Lï? rechten, maer ter contrarie alle moeJelE K wendet die a'de Cacholvcke religTe to «halden tot noch toe gehalden ende gebfuySt is geweest nn dat ghy daer meede danck en genade Lf lll ' F der ftadt en priuilegie derfelue K iït0^ feluer wedercompfte in defe Landen fn » ■ m der" mits godtlicke hulpe com, £' ^J11? ver' Vier dagen tydongh ontfangen hebben fvn lirl bWmn erlangen, waer aen wy fSh"x bv ï doen ™« l* m°egt nedelick halden fullen , vndl\h Z X" eneahant id onderhalt des CaDelIaen, óff d C ver^n, dat id Capittel to on&^^^^S' Clyn is, beuelen v daer op wyderdat Sv nï' ende datum Bruebfel den xvm Oclobris xvc lxvi. N°. 47. Kaerel van brimeu, Graue to Mege».> ïnheer tho Humbercourt, Heer tho Housdainch ende Efperlecq, Rid. det- van der orden des gulden Vlies ende Co: Ma», des Furftendombs Geh Zude G™ffch«P' Zutphen, Stadtnolder ende Capitein Generael.  VADERLANDSCHÉ HISTORIE. 103 den niet verhalden, wellicker gelhut wy op huyden omtrent den middagh alhier tho Nimmeghen mcomende , ons wel drie oder vier duyzent burgers mit oiren bannier tegen gecomen zyn, wefende wel gemoet (foe ons dochte) te onderhouden ende te leuen nae de olde religion, ende alfoe wy verftaen hebben dat eenige van de gheuüe (die meeffendeel derwelcker van hier geweecken) aldaer tot Arnhem vertoegen zyn, zult gy v informeren zoe voel moegel; wat daer van zye , vnd indien ghy eenige derzeluer aldaer verneempt, ons daer uan aenftont aduerteren , ten eynde voergekomen worde dat aldaer oick geen muterie aengerichtet worde vnnd wy beuelen u dem Almecbtigen. gefchreuen tho Nimmegen den xtx Oftobris xvc lxvi. (onderteckent) Charles de Brimeu (de opfchrift was deefe.) Den Strengen , weerdige, Erentfeste Hoichgelerten ende trome Heere Cantzler ende Raaden des Conircx in Gelder, lant verordent. Onfe befundere goede Vrunden. N°. 48. Kaerel van brimbu, Graeftho Meghen, Friheer toe Humbrecourt, Her thoe Hoensdainch vnd Efperlecq, Ritter van der oirdenn des gulden Vlies , Con. Matt. thoe Hispanien, Stathelder vnnd Capitein Generaell des Furftendombs Geldre vnnd Graefffchap s Zutphen. Erfame voirfichtige befundere goede frunndenn: wy fyn itzo Cll°ch nyet voir die gewisfe wannenJ in erfarong gekomen, als folde voele Burgeren van defer Stat Nimegen , buefen fynde , vermitz onfe ancompst , van hier geweecken nahr Arnhem hch ergeuen hebben, ende foe wol te dencken is, die ielue loe fv aldair in der Stat een tyt lanck verbleuen ennige 3 G 4 °P"  m STUKKEN VOOR DE rT?d muiter,ie' wie fv a'lenthaluen hier aenge. richt, folden maecken. onderden Borgeren aldair £ durch yoel quauz gefchdpen fyn folde toe er iW hebben wy derhaluen V Erf. des onuermeldet niet wü-' en laeten op dat die felue V Erf. goede reS vnd toeuerficht dair op willen nemen , vnd dair nfe rr7rh ten indem aldair enige oprulr g« worderd?2' Ier fly, vnnd macht behindert vnnd dair Sfo vnnd V wie die felue bisher gedainn guetlich ™aUebi'licheit draeget vnnd vynden laet, wair mit V Erf. Se Je„ade der Con. Ma. to Hispanien &c. one twife wol K. der, fullen 1 Vnnd in dem V Ér. eingen hu p ende by ftant van ons (foe des noet weer) begeren, fullen VEr ons altyt hulp vnnd byftand VEr. toe ertzegenwil- mtu Gegeuen tot Niemegen den xix Oélobris anno charles DE brimeu. ('t opfchrift was.~) Den Erfamen voirfichtigenn vnnd Vromhenn Burge^"r' Schepenen vnnd Raith der Sta^ Arnhem onfen byfonderen gueden frunden. Arnhem , (lager in dorfo ftom.') Ontfangen opt xx dach Oclo jris anno lxvj. Opgelefen in prefentie van Poilwyck, Kempinck, Ryswyck vnnd Zand opt xxi Odlob. anno lxvj. " - : ~ 1 EirwT tefficE? j^*>F°®* Grienden, *-4 wy peaancken y EifT. van de guede toneigong  VADERLAND SC HE HISTORIE. iqS in 't verfoick van onfe handelong ende oproir gifteren opgeltanden; waer op v. erff. foegen to weten , dat mit guede enicheit die gemeinte van malcanderen ge. fcheiden fyn, ende die van die nye religie eyndeils •inweken fyn , ende fo ons g. heer Statholder alhier gekomen, fal moegen communiciert werden, om goede enicneit to beramen. Wy hebben an die Heren van Coilen gefchreven onfe onfcholt des vycblyuens den Torck ftuir belangende, ende wes wy moegen van die bvkompft des Lantdachs erhalden , fullen wy terftont ouerfchryuen. V. Erff. diefelue dein Almechtigen Gott beiiel.-nde. Gefch. den xix Oftob. anno lxvi (onder ftondl) Burgemeifiere, Schepen und Raet der Stat van Nymegen. (V opfchrift was) Den Erfacpen, wyfea ende vurficatigen Burgermeyiteren , Schepen ende Raet der Stadt Arnhem, onfen gunftigen vrienden. De tyding der Nymeegfche eenigheid mogt op den 19 October aldus overgel'chreven worden, offchoon zy by d'uitkorast wat al te voorbaerig fchynt. Zie de Chronyk van smkTius, bl. 1*8-135' Kaerel van brimeu , Graeff tho Megen, Friheer tho Humbercourt, Heer tho Housdainch ende Efperlecq , Ritter van der oir den des gulden Vlies , Co. Mn" tho Hispanien, Stadholder ende Capitein Generaal des Furftendombs Gelre ende Graefffchap Zut' phen. Strenge, wertige, Erentfefte, Hoichgeleerte vnd frome befundere guede frunden. Ontfangen hebbende vwe brieuen gedateert op gisteren, fullen ▼ daer G 5 op  ï°<5 STUKKEN VOOR DE op niet verhalden , dat alle dinp-on f,;», „„i i zh. men föii kunnen' beo!-™ g j zaJ wel Saen» mit den Rae^t alhkr ,e ccorde'ert^JL^^T laü, vnd belandende die ordennno-h thj, „ j i * de Stadt van Arnhem te ll^X ^ ïtlcï daer innekompt , wy hebben dienthaluen aeTBurit filteren Schepenen el Raedt derfelue Stadt Jchg uen vnd zyn der toeuerficbt, dat zy daer hm^ aT geftak handelen, ende fullicke ordenonghf Is 'tte hoert) (tellen lullen. En twyffelen o ck niet of zven fullen (exempel nemende aen 't ghoene alhier gefcbkiï wol daer aen fyn, dat aldaer geen mnherie en lefch en? wy fchicken v oick hier by de Conie rt Jr „„ ' hebt to fien wat yetzond/die DuSc ft Eg gebornefurfttnne Hertoughinne tho Parma, a rTdie SS van Lomel fchrvffc , v„d beuelen v in fcbutz de i Al Wy fchicken oick vluyden Copie van den eedt die borgeren alhier allenthSön doen moeten waer ghy luyden fien fult, hoe alle dingen alhier^ dan zyn auer met meer noch als drie die den eldt gedaen hebben , onder welcke een gode mede is ende gy moecht ons verltendigen wat v van denfeluen èedt duucVt Mmeichm) Charles de btS^XfcMft was defe,) Den Strenge wurdige , Erentftste haSe lette vnd frome Co 4«tho &paÏÏCCantzler vnd Raeden des furftendomes Gelre vnd GraeffichaDs züt phen, onfere befondere goeden Vrunden. For.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 107 N°. 51. Forma des Eidts fo die inheimfche odir inwonende borger en der Sta Nynegen doin fullen, die welcke begeren der Stat privilegiën ende vrykeiden to gebruicken ende tho genieten. Alle Borgeren odir Itwoneren der Stat Nymegen, fo den nyen Predicant ingefuirt, olF desfelven leer ende predick gehoirt, ende mit hem converfiert hebben , ende van hon felfs fonder bedwanck iiyther Stat gegain ende ontweeken fyn, fullen fweren wie na« volgt jeder befonder. Ende wie van den borgeren diefen eidt to doin orbiedich , fal terftont ende yrfter gelegentheyt op einen guedes dach , wefende Raitzdach voor den Rait erfchienen ende den eidt doin. Ende wie buyten der Stat blyft ende gefordert wurdt van ein Erber Rait om den eidt to doen weigert, fal diefelve uyth der Stat blyven , ende der Stat privilegiën buyten niet genieten, ende ein orber Rait en gedenckt die felve oick niet to verdedingen , ten fy dat die felve in der Stat komen ende den eidt doin als navolchr. lek gelave ende fweere van den Burgemeifteren , Schepenen ende Rait voirt meifteren van Senter Clais gilde, defer Stat Nymegen nyet to fullen noch willen icheyden ofte affwicken, dan by denfelven my to hal, ded 'in alle eindrechticheit. Sall ende wil oick gein verbintenis ofte vereidong doen , ofte maicken , ende fo enige verbontenis ofte veredong gemaicc weer teegens Coningl. Majefteit ons alregenedigfle Heeren, fyner Majefteits Statholder ofte tegens deefer Stat-borgeren erflreickende fall diefelve verbintenis ende beëdong hier mitcasfirt, gedodet ende to nyt gedain fyn weefen ende blyven. Sal ende wil oick van nu vortaen gein vergaederong heymelick off apenbaer by dach ofte nacht bynnen noch buy-  IoS stukken VOOR L)e Sndener venten LSÊTdr ^ . der Stat ende ScheVendot^rfS^11 Pfediken * ichutten ende fchermen Sn% 1 dlf£lve helPen fns oick in eenicheyt by^Jto£Tm*°JI ende Reren te verblyven" end^ °o?LILSeÏÏ^Ï* bedenken tho volgen. Welcken €Ï, l £aidf;Lm ter tyt to dat bv Conin»lvt=»/■ a ?tat hebben fal dizfien Heeren ate^^Jl£^hm*'1^ S&^t%&rSa» tarten, W °ft°bris °» «SoTcS N°. 52, fchappen ende Anrpten der' sï 'van^Nyi^S^Ï b^chToVbTdS", aswp« fich felfs off dich yemawMdïi arenb,aer > bV myt wercken, ^inwte ^Z n0ch canderen leven, ^d^Bm^^^S }mlt maI* de Raet vort meifteren van ISefrw,'i?epalM" fullen in eyndrechticheit ^nde"Sr iZCt aKo Sers eïdès.318 getr°UWC BorSeren» S ZfiZilefboï Soe.  VADERLANDSCHE HISTORIE. iok> Soe oick enige idt fy mans oft vrouwe perfonen enige nye tiedong tot oproericheit erftreickende , willen verlpreien onder die gemeinte , fall diefelve der worden geftant doen , ende bewaren mit ten ghoene , fo die nieuwe tydong ende worden aenbringen, off moit dair vor inftain ende bewyefen. Doch wie enige adtie of forderongh op ende teegens den anderen vermeint to hebben , fall diefelve fulcx bevorderen ende daitlichs nyet attenderen doin oft* furwenden, ende wie befonden wurd hier tegens doinde fall geftraift worden in exempel van anderen , tot erkentenis eins Erfamen Raitz. Item alle wederdoepers fullen fich uyther Stat begh*ven, ende dair in nyet verblyven, ende alle wederdoepers hier bevoren uyther Stat gelacht fynde, fullen oick nyet wederomb dair in komen noch benachten , off diefelve wil men dair voer aenfien , dergelicken en fal nymandt enige wederdopers huifen noch Herbergen by der ftraiff myner Heeren. Is alnoch overdraegen , dat alle borgeren van der nyhe Religie fo vergangen dagen in defer oproericheit ende gemeiner borger verfamelong , idt fy dat fy om oere Comenfchap to verfolgen ende 't doen , off funst by oir felfs uyth der Stat gegain fyn ende gereist, irftdache wederom bynnen der Stat Nymegen komen fullen, doch oir Commenfchap ons nadeilich , ende in der Stat gekommen fynde, fullen fy desvolgenden daechs ummers op ten yrften guedesdach nae oirer inkompften, wefende Raitzdach voermiddach erfchienen, voer den Erberen Rait, doende eynen eidt, den men denfelven fall vorltaven , ende dair nae diefelve gelaven fullen by Burgermeyfteren, Schepenen ende Raet, voort meifteren van Senter Claisgilde to blyven in eyndrechticheit allet navolgende den Borger eidt , in kraft van wekken eyn jeder Borger fynne Oevericheit behoirt tho volgen ende gehoirfamheit to leiflen. Ende dit allet fall geduiren ende onderhalden werden by provifie ter tyt dat by Coninglyke Majefleit ons allergenedigflen Heren ende der alïnger Lantfchappen Gelre ende Zutphen eyn beltendige ordinantie der Religion halven opgericht zyn fal'. Al-  lïo STUKKEN VOOR DE Aldus overdragen op ipfo undecim millium Virnnurö anno 66. k|uuui -— — i .... Onfen vrientlichen gruet thovoren , Eirfame Wvfe ende Vurfichtige befonders guetgunftige V iendï Naedem in name der anwefender verordenten Rel nerheeren Ritterfcbappen, Hoift e„5e fine 'sSn der dnen Quartieren Nymegen, Ruremund ende Arn hem, den ije Seprembns neift verleden aen den Waelgeboren Graven tot Meghen , onfen genedigen Heren Stathelder , -fchrifthch is begert ein anftemming Vv"es Lantdages, waer op fyn G. gefeqreven tnde* S. wort ,n fyner G. macht nyt to fyn , fünder fur£eten der generael Regentinne ende onfer genediger VronwfS fulex te doen, doch willende hier* op TfoSvK Hocheits genedige meynong verftaen , ende waiït die tyt verlopen , ende wy dair van eghein vertroi li, hl antwort ontfangen, ende alnu in onfei Sm ende op meer andere platzen grote commotie , oproir ende on? eemcheitCGot betert) der Religie halven Js end wïïd * V * d 'udegullX h?e,langer hoe meer Soe heft ors guet ende hoich noed,ch bedoebt, om by gn^de middelen 't felve vonhoknmmen, vor'raidtfaem* Sende dat die v.er Hoifrfteden mit oeren verorden n ! der Bannerheeren ende Ritterfchappen , immers eyn' deiï dair van irft daches, nemlich den derden dach Novem! bns neistcoemende den avent bynnen onfe Stat in tho komen afverdigen willen, om volgens daechs waekedachte onfen Genedigen Heeren Stathelder in onderdenicheit tho verfoicken , om die generael bykompst van den dryen Staten defer Furftendombs Gelre Se GrerTchaps Zutphen toe confentieren, alfoe guede mid. ric£l^bedeDCken/n d«Rdj«fon, daer mit oproericheit tho vermyeden, ende die ingefeten der Steeden • als opten platten Landen in enicheit toe moeghen onl der-  VADERLANDSCfIE HISTORIE, iu derhalden, bis tot dat eyn generael ordinantie opgericht fvn fall. Gantz frientlich b-gerende ende verfoickende dat U Erfe. hier op rypehck letten ende gunftichlick accordiren ende die verordenten van voirfchreve Quartier, Bannerheeren, Ritterfchappen" ende':Sfe§i den Ychrifthcheu advertiren willen , om op ten voerf: blekenden derden dach Novembris den avent by ende mit U Eirfe. Raitsfrienden alhier tho erfchynen , die faicke voerf: des volgenden dachs in 't werck to bringen ende na befinden der antwort , fo waelgedachter Statholder gevende wurd toe raitllagen, ende ,foe vern uoedich ende raidtfam bevonden wurd enige to depu^ rieren om op BruhTel aft' to verdigen ^ die gemeine LantfchapPen faicken mit goeder manieren , in onderdenicheit to bevorderen. Wy hebben ingelicker geftalt ende formen aen die andere Hoiftfteeden gefchreven, verhapende oir Erfe. dair in bewilligen fullen, tot vorderong gemeinsbelten gediën ende waelvaren , ende wes Ü Eirfe. hier in raidtfam bedencken , ende to doen gemeint fyn, begeren wy by derfen onfen boden evn wederbefchreven antwort van U Erl«. diefelve dem Almechtigen Gott in gefontheit bevelende. Gefchreeven den xxjte Octobris Anno Ses ende Sestich. Burgermeifteren, Schepen ende Rait der Stat van Nymegen. t .; • » yxn UlJK'V' 9*?- iVflSTO fti 9& Wy fchicken U Erf. over die overdrachte alhier gemaeckt ende publiciert, in fake der Religion, dair nae tho procediren, getekent den xxuj= Octobris, anno 66. Ct epfchrift was.) r; '••'•«> S3W» \™ •«09Qi Den Erfamen, Wyfen en „Vurfichtigen Burgermeifteren , Schepen en Raet der Stat Arnhem, onfen befon* ders' goetgunitigen Vrienden. Wy  212 STUKKEN VOOR DÉ m 54. ken ende maecken oopenbair, dat wv od hnltZ J van defen tot «fc/^e/endeSdSchtiSStte ftadt voorff: ende der gemevne bonrerpn . ! r tenen derzeluer ftadt, nfitten"verorde' „ "nd £& teerden van den fchutten ende gilden der voorff S verdraegerj, en vaftlycken ouercomen ende° iefloSen op 't ftuck van der Religie defe hyer „ae bSewn punften, ende articulen. oeicreuen In den eerften dat die predicant op die Sonnendagen , ende gewointlycke heylige dagen «n T™« oder predicke des fmorgens «nheftTf^ïoeSïS zoeuen vren ende eyndigen toe negen vre? of"dS voir, ende des naem.ddaegs aenheffen ter eenre vren ende eyndigen toe drye vren, oft dair voir S nien fal voir aenbeffe fulcker p'redikinge^ ende na evn! den derfelver fyngen moegen : des 4 men die gS* lickheyt dair toe vermoegen , dat zv oir? llf ende dienft by tydt de/senioïï, nJeTfoeTnochS ercéren zullen Ende in der weeckefal men predickeï moegen des Woenfdachs ende Vrydaeges tergen e2 de in manyeren als voirff:, mit zulcke befcheyde oft die mifle voir antfanck des Sermoens aengebaffet waere , dat die fonder fyngen eyndigen fal moegen Rem die Pnefters en zullen in der Kercke onder dén Seï moen gheen misfe doen als voirff:. Noch oeck ennige clocken luyden voer dat idt Sermoen vuyt fal weel fen; voert en fal men nyet weygeren die Kerek o7pZ te doene als men dat Sermoen zal willen doen. Ten vierden zoe en fullen Schepenen, Burgemeylterén noch nyemant anders aennemen oft in der Stadt laeten eent ge ruyteren oft knechten , dan by wille ende Lfent Her Gedeputeerden. Ten vyffre en fal men d,e dS noch nacht waeke nyet vermeerderen noch vermindï ren, dan by wille ende vurweten der Gedepute™ de7 Ten zesten zoe wy op terwaecke voerff: beroepen ïf^ die  VADERLANDSCHE HISTORIE. 113 flje en fal fich nyet in dronkenfchappe oft anders onverlaetich aenltellen, ofc vulenie aen yemants toenen in woerden off daeden op een broecke van acht ponden , dat eendeel tot behouff der bürgemr:, ende die andere drie deelen voir den weeckeren te verdrincken. Item ten zeuénden , en zal nyemant van der gemeynte muige kercke ofte doelleren befchedigen, noch oock beelden noch fchilderien, ten waere by wille ende confent der hooger ouericheyt , ende der gemeyner landts. Item Schepenen, Burgevneifteren zullen laeten gebieder! drve Sonnedagen nae den anderen volgende , op een broeck van drié ponden rot behouff der armen, dat nyemant man noch wyff noch kynderen den Predicant, of die een burger den anderen beroepen oft lafleren en fuilen. Item dat nyemanit, hy zy burger oft inwoender yemandt anders ennige eedt oft geloeften doen, oft gehaut ende trodwe toe wefen, dat welck onfe burgers ende inwoenders in 't gemeyn ennichfins tegens mocht gaen, ende ofter yemandt weere enmch oproer,, twilt ofte rumoer maeckende , ende dair oerer enmch hynder creech , dair van en fal diefelue egeen bericht hebben daft fal fulcx ftaen ter kennisfe van Schepenen , Biirgemeeiteren ende Gedeputeerde voorff: Item oft nuw oft tot ennige tyde yemandt van der gemeynte ofte Gedeputeerden hynder aenquaeme om defer faecke oft Chr'iftelycke religton, ende geloeue wille j dat men denzeiuen handt zal helpen houden, op ftaen. de voet mit guedt ende bloet denfelven voirftaen ende te befchermen. Item dat Schepenen , Burgemeeftereri nikten Gedeputierden eerftdaegs fullen fetten op gewer, foe wel die Inwoonders als Schutten ende Borghers , elck nae fyne qualiteir. Item ofc daer ennige traeten of gebroecken mueren lanex den walc.mdt moehte zyn , alfoe dat men dair deur by nachte ofte by daghe Wyt ofte in foude moegen coemeii< zul* te doen reparéren , om alle quaedt daer mede te vernueden , dat dair duere coemen mochte ende dat voor foo veel defer Stadt doenlyck ende moegelyck is. Item oft noch yemants van node weere tot nut ende oorruir der gemeynte ende by Schepenen, Burgermeefteren ende den Gedeputeerden verdraegen worde, lal men holden, als. li DEEL, H <»£  114 STUKKEN VOOR DE dir vooriT: ende dit allet te mogen vermeerderen ende verminderen by Schepenen ende Burgemeefteren ende Gedeputeerden. Voirts belangende den onderhalt van den Cappellaen fal men hem jaerlicx toeleggen , ende van vierdeel jaer tot vierdels jaeren te betaelen honden dalers tot dartich ftuuers Brabands 't ftuck en. de zulcx vuytgericht toe wordden by den Capittel " Conuenten, ofte andersfins, als by Schepenen, Buree! meefreren ende Gedeputeerden gevuechlixten beuonden fal worden. Ende dit alle voorff; hebben Schepenen, Burgermeefteren metten quartiersluyden Cvuytgefondert Henrick Ottenli, die abfent was) mit oeren gedaenen eede se loeut onuerbrekelyken toeonderhalden tachteruolsen ende nae te comen. Ende dit allet woe voorff- is aU dus by Schepenen, Burgermeefteren , den quartierlluvden voirff: , ende by den Gedeputeerden der Schutteryen en de gemeynre oeuercomen, gelloeten ende verdraegen om alle irconuenienten voirtoecoemen ende guede eendracht ende naebuerfcap onderlingb metten anderen tohalden, ende defe ftadt in guede rufte voor alle reduien , commotie, beroerte te preferuéren ende te onderhalden. Edoch fonder ennige prejudicie ende verminderinge Co. Mts: hoocheyt ende gerechtichevt dan alleeniycken om deefe zyne Mts: Stad tot behouff zyne Mr. in rufte ende vrede voir alle onwille ende moetwilhcheyt te moegen conferueeren , ende te bewaeren, ende dat deur ende der tyt toe by die alinge Lantfchap, Bannerheeren, Ritterfchap ende hoeft ende cleyne Steden defer furftendoms Gelre ende graeffchaps Zutphen mitten anderen gecommuniceert fullen hebben om een guede Godtlycke ende beftendige ordinge den Godtlycken Woorde ende der Heyliger Schrift conform ende gemes met voerweeten ende geliefuen Co. Mat: als die hooge oouericheyt bevurdert, vercregen ende* erlanght fall wefen , ende mede alles onfer Stadt priuilegien, vryheyden, immuniteiten alden hercomen ende gewoent onvermindert. Des alles t'oirconde der waerheydt hebben wy Schepenen, Burgermeefteren mitten quartiersluyden der Stadt Secreetzegel onder op ipacium van dekn doen ende heyten drucken. Ge- teniet  VADERLANDSCHE HISTORIE. lij fcliiet ende gedaeu den drie ende rwintichfl'n dach Octobris. a° xvc fes vnd t felrich. (Onder ftont) Accordeert dtfe jegenwoirdige Copie mittcn betegelden origiuael, 't zelue ick Arnt die bye fcriba iura.us oppid'i Saltboemelenfis attestor fubfcripto oko chirograplio. (Onderteyckent) a. d. bye. Men hadt zekeren Capellaen ap'oftaet, Jan van Venray ingehaeld om van hem die leringe van Calvyn te booren prediken. De Hertoginne van Parma hadt aan de Pvegering gefchreeven om dien Pradicant uit de Stad te verjaegen. Maer de tneenigte op het verftaen van dit bevel hielt het zelve voor valsch ende gecontrefeyt, trok met trommelflag en ontrolde vaendeleu na de markt, verklaerende den Cappellaen te wil. len behouden iu fpyt van de geenen, dien het leef was: men (telde overal wagten uit, men maekte zich meefter van de geheele Stad , men lei eene Vergadering in de groote Kerk aan, men droeg daerin voor om met Stadsgeld harnas en geweer te koopen, men eyschte Stads haeken , buskruid en lood, men liet de facritlie in de groote Kerk omiluyten om te zien of aldaer eenige waepenen of geweer van de Papen verborgen waeren, men brak de muer en den dyk buiten die Oensfelfepoort door, men verkoos Gedeputeerden , alle SecTarisfen. Door deefen wierdt dit verdrag ontworpen: de Magiflraet zeide , dat zy daer toe gedwongen was : toen volgde de Beeldenftorm. N°. 55- C O M M 1 S S I O N. Die Verordente van Bannerheeren, Riiterfcbappen Hoiffc ende cleine Steden defes Furftendombs Gelre ende GrafTchaps Zutphen, alnu bynnen der Stat Nymegen verfamelt, hebben befonden hoichnoedich in delen gefarerlicken tyden einige middelen tho belencken 3 die onderdanen defes Furftendombs ende GrefH a fehap*  *ï oproer ter orfake die twifpalts der Reffi defsfelvige Landen opftande toeftellen ende heynto ° nemen, w dair op van fyner Majt. aen Hochïemekê Regente d,e antwort geweft , dat fy die voerfcSeve verfamelong in affwefen finer Majefteit foll aenftaen Taen und dat diefelve Majefteit gemeynt was ko ?s ove toekomen, om felfs perfoenlick in defen faicken n ZZ fenhong oere hochwechricheit (hoe oeck dan fynner Majefteit und nyemanden anders van wegen des hSen van God derfelver fyne Majefteit operiacht ampt ge? bont) toe verfien und remedyren, als die bevinden fal toebehoeren Nyet willende fynnen Majefteit, dat d*. fer faicktn halven dunch eintlick oder provifionael verdrach ordmarcie oder middel pneveniert oler vor'e. fchreven , oder oick dat op enige verandering der Rehgion , in afvveezen fynner Majefteit (wol gtfichtl gehandelt worde woe dan bewurd, die in bykomfie Iemelte ftenden fol mogen gefcheiden, dorich indringong und opeitzung die ghenige , foe 'toe nyewicheith?e' neigt , die felve dageheks fyn fuyekende unde praétifi. rende diewile nu den alfo, und dat uyth der Supphan. ten mitgegevene Commisfion oick defer Suppffion aff toeneemen , dat men vermeynen foll een middel in der Rehgioen by Provifie toeftellen und maicken ï welhckdirectebck is tegen fyner Majefteits meyninge wie voirgemelt, unde darboven dan id eynen nyeuwe und ini den Lande van Gelre ongehorte faicke jfs die Lantfchap aldaar der Religion halven toe verfchrieven und verfamekn; hebben die Supplianten uyt defen allen fich hchtehek toe ennneren woe ore hoevgheit ghenswegens wil geboiren , djefe hier begerte paiticulare bykompfte one fyner Coninglyke Majefteit vorwe. ten und bevelen toe accordieren und bewilligen , unde diewyle fyne Majefteit reisverdich wes herwarts' wyll oir Hoichsyt fich toe den Lantfchap ontwyflick verfyen fy werden fynnen Majefteit ankompfte geduldehek eerwarden , ende den Traclaet van Venlo na ghel ne  VADERLANDSCHE HISTORIE. 119 ne geftaden, ende oick oir Gedeputirden toe. Wen nae, foe toe Gent als hier voir oir Hoicheit, als men om a 'bvdding der fchickungh daer ire Landen van den inquifitoren onder anderen aengehalden gedaen , by die alde Catholice Religioen toe wyllen benarren, und gheene veranderungh daer in geftaden , unde fich funst in alles, als getrowe unde gehorfame onderdanen bewyfen und halden, allenthalven fich fchicken richten unde nakommen und in den fuige parttcnlare gelederen der vurfr. Stenden eenige guede unde sefoechet laeten, daer mit uwe Erf: ind L. tho bedencken, vnd by deri Gedeputeerden der landtfchappen van Veluwen ofc enige meer qnnrtieren als uwe Erf: ind L guederï Raedt bevynden fall nae vuerige opgerichte Vnion trouwehek helpen beforderen willen , (diewyle wy docil pnter.iaecke an der gemeyoner landtfchap geerne to willen Hellen an onfen G. Heer Stadtholder Co. Mat», tot meermaelen foe fchriftlick als muntlick altyt erboeden hebben vnd noch erbieden) op dat mit gerneynneh Raedt deffen faerheken anflegen betegent mocht werden 3  VADERLANDSCHE HISTORIE. 121 den , vnd dat uwe Erf. ind L. hyer inne dat befte doen als wy fulcks denfeluen toe betrouwen , dat wy rae onfui vermoeden altyt gemeynt fyn toe yerlchulden, Bevelende V Erf. ind L. hyer mit m fchutx des almechtigen. Datum Harderwyck den xviij" Dïcembns anno LXVje, Eurgerrreyfteren, Schepenen vnd Raedt Utr Stadt Harderwyck. Over defen Drost zie Bondam op de Onuitgeg. Stukhen. D. IV bl 214 en ais- Men noemt hem overal Otto van den Zande, of van de Sande, maer hy fchreef zich Oir van den Zandt, en zyn pitcier was een fchild met drie klaver-bladen, waar boven, volgens het meest gewoon gebruik der festiende eeuw, de eerde letters zyner naamen gelezen worden, namelyk OVZ. dus dat dit wapeu ten eenemael verfchildt, van het wapen van die Sandes, waar op Gelderland met zo veel regt roemen mag , en welken zich ook eigentlyk niet van de of van den Zande, of van den Zandt fchreeven, dan. gelyk my uit een meenigte brieven van RenieS, en zyne twee Soonen bekend is, van dem Sande. N°. 58- Kairll van Brimeu, Graeff toe Megen, Friher toe Humbercourt, Her toe Hoensdaingh vnd Esperlecq , Ritter van der Oirden des gulden Vlies, Co. Ma. thoe Hispanien etc. Statholder vnd Capitein Generaell des Furftendombs Gelre , vnd Graefffch p Zutphen. Erfaeme. voirfichtige, befunders goede frunden. Alfoe Wy verftaen , als follen ennige moitwilhghe H 5 W-  "2 STUKKEN VOOR DE doen verfaemelen, dien niét feSSe' ^LH™ £e tans hebben Wy niet, onrierlaeten fullen u^Er hier nut guecehck te verrnaenen , vnd v,,r s van h i,ut roempte Cor. Ma. wegen eidts vnd „pis hnii e, te vtedetr/oeï voet, dair fy ^&^n'*%d£££*™^ bekroeden , tot fulcker verf,emelingen tegen fvïè J" ma vnd meynongh , fich niet en ergeven noch vel mande fchicken , dair mit dan die felue , V Er S ftat< fyner Mt: groote ongenaede , die fy fuS* fone ennige twiefell , fich felffs 0n ten hals Lu r ,S ne di cretelick vnd' wieiTdick fch'ouwen tnd^ttwie Jen fullen, vnd v doch in die f.ecken die Religion aSn ttffïr^anl eonfi! s^lïghe" ïl^ ¥B fien moege, vnd dat dan by die fllue fvne'Ms. ?Jn generaell Information in die dfngen X, diesel ke V. Er. a fdan mit genieten fullen. Wy verftaen oeck dat etzlrcke onfere wederwittige ons nae gefacht folden hebben, dat wy die Stat Graeuen folden hebben doen meten t zy ons ouerdencken vnd liegen , Vnd gerne fien follen V. Er vuyt den goeden propooft, wygghv biirher gehatt, treden follen, dairom wy v des onSer ftendiget niet hebben willen'laeten , ten eynde shv die ghene d,e ons fulcks vaiflelick naedraegeV L' g§eenen deel gelden, foe wy des niet gedaen, ine weynll ger  VADERLANDSCHE HISTORIE. 1*3 srer gedacht hebben. Ons van fyne Mat: wegen ganz vaftelick tot V. Er. verfiende , fy fullen ons m d.fen eehorich , vnd (toe der feluer beft nut vnd welfa» t) niet weieerich fyn , die hier mit den alrnechtigen beuelhendé. Gegeuen tot Niemegcn den xxvt L.cember 156Ó. f getekend) Charles de Brimeu. {op de rugje Rondt.) Oen Erfatnen vnd Vohfichtigen vnff lieuen befi.nder Burgermeilteren, Schepenen vnd RaMt- dei Stat Arnhem. (Daer onder) Ontfangen op St. Jnhaus .«.u? anceliften dach A°. LXVI. vnd by den Erfamen Rait verlefén. Extract hors cfune lettre efcript par le Roy a Madrid le 27 de Novembre 1566. a Monfeign'. Le conté de Meghen. Et pour fatisfaire au defir que vous dictes auoir de me voir de brief par de la, je vous advife que je luis refolu de me partir d' ichy pour tout le mois de Feburier prochain et y arr.uer au plaifir du Dieu avant que le prinstemps expire. N°. 59- Vor Schepenen Jan van Ringenberch und Cornelis van VVehe fyn gekomen in Schependomb WiU hem Muyfs und Gerrit die Kremer van Zutphen, ther inftantien Wilhems van Poelwyck und Gerritz van Ryswyck Burgermeifleren in der tyt, myt recht gebaedt umb getuichenisfe der waerheit tho geven , und hebben getuicht ind gefacht , dat gedachte Gerrit die Cremer myt Evert van de Zand und Philips van Calis op ten ixen off xe Decembris leftleeden , ongeferlick r 'des  I24 STUKKEN VOOR DE des avonts, by Wilhelm Muys in fynen huysfe heb. ben ftaen callen, fo ifs mynen Raitzheer Con*. Maits mi Gelrelandt myt fyner Diener daer inne gekomen wael belchenckt zynde , ende fraegden wat daer nyehes ware; Antworden Wilhelm Muyfs dat mucht men U werden fraegen. Myts dien heeft gedachte myne ein Copie van ein misfive by onfen gen. Heren Stadtholder ain Cantzler und Raeden gefchreeven vurbrachc und den tytel des vurfchr. bryfs mytter tydongh daer inne begreepen geleefeu , belangende die Belegerong van Valchyn , d ier by feggende , ofte uytten bryelf leefende (: wes van beiden hebben fy eigentlick nyet behalden •"> dat den Bobch desgelicken oeck folde geboeren Fraegden gemeken mynen Gerrit Depofant vurfr- volgents , off hy wail Latyn kunde, Antworde G?rrit vurfr: neen, fachc mynen voertfr: tot Evert van Zand vurfr:, Ghy kende wail Latyn, Antworden Sand ick weet daer nyet aff, dat ifs my al vergeten. Sacht gedachte mynen , leest in 't ierfte boeck der Mach;ib3en in 't darde Capitrel , noemende in Latyn ethche woerden uytten vurfchreven Capittel, daer in idt getal gefondeu foll werden , van idt Jaer i«66. llaende op ten loep defer tyt van verftoerung der Kercken , und heeft voirts noch ein Capittel allegiert dat fy nyet onthalden, llaende op 't foeven indt festichite Jaer, als hy fachte, dat uytfueren folde. Dat die Steden daer fu'cx gefchiet, deftruert werden. Sacht wyders, dat hy tot Utrecht geweest ind ein Mefsmaecker, in die Stad woenhafuch, gefraecht hed. de , nff fy wael folden moegen lyden , dat hy in oer predicatie quaem; Antworden die vurfr: mefmaicker jae hy folden Godt dancken, dat hy uit die duyfternhTj in 't licht gekomen waer, daer op hy mynen srtfacht hy begeerden ner predicatie nyet to horen , daer by 'fuegende als Gerrit Depofant vurfchr: fachte , und Wilhelm Depofant nvet eygentlick vur en Heet, dat idt verfuerrers und Ketters waeren, Edoch Wilhelm tuycht und gedenckt wael dat hy die predicatie gelasten, dan heft die woerden in fpecie nyet behalden. Daer op Wilhelm Depofant vurfr: gefacht, hoe kundt ghy dan weet n wat oer predicatie is, als ghy het felfs nyet geboert hebt. Ant-  VADER.LANDSCHE HISTORIE, iajr Antworden mynen vurfr: ick heb all daege ein oedet oer predicatie gehat ende weet wail wat daer geleert wurdt; T . _ Antworden Gerret tuich opgem: jae Heer ein Spyn neempt idt fenyn uyt die bloem, und die by dat hoe* nich , dar omb fold men U W. beter geloeff geven hadt ghy idt felfs gehoert. Sacht gedachte mynen oeck wyders tot Even van 'Zand, hy wolde oeck tot Ambfterdam komen; Antworden Evert, kompt, byn ick een goefs, ick fall uwen naem kundich maicken onder den Goefen wat ghy vur ein man bynt. Tuychden Gerrit Depofant vurfr: wyders, dat gedachte mynen oeck onder anderen gefpraeken, wy kennen waell einen Hoeckelom, einen Jan Voet und einen Rensfen genoempt , welches wyfs Sulfer fy woldan geevn den predicant , hebben die twee ierlten elck aufent guldens sjares , die fal men leggen tottes Connincks taeffel, Tuychden Wilhelm Depofant obgemelt 't gheene vursfr: alfo geichiet tho zyn , uytgefundert dat hem nyet en gedenckt, off Jan Voet genoempt wurde , und insgelicken van die Dufent gulden siars tot des Conincks taeffel tholeggen , foe die woerden moegelick gefpraken moegen fyn, als hy all ind tot fynen arbeit gegaen. Tuychden beide wyders , dat gemelten mynen tot Gerrit Depofant vurfr: gefacht, wanneer fullen wy we* der 't famen waken , off is uwen Viant alle wech; Antworden Gerrit wat Vianden , wy hebben gheen Vianden , facht mynen vurfr: dat fach men waell, doe myn Heer e wech wafs doe was idt waken gedaen; facht wyders dat toeduyten van de bruggen verdroet myn Heer nyet weinich , men fach wael hoe fich fommige burgeren doe tyerden , die 's deels die cruymen oft broot van Cantzler und Raeden noch in den beek hadden, facht Wilhelm Depofant, Ghy meint einer onfer gyldbrouderen Jaü Hellebrandts; Antwoerden mynen jae , und noch ein metzelaer Barmers Zwager, facht Wilhelm , waer Jan Hellebrandts hyer, hy folde fulcx nyet gern hoeren, ind ick byn oeck daer by in den Doelen geweest, dan heb hun nyet meher hoeren fpreken dan ein ander ; Sacht Wilhelm wyders , fold  126- STUKKEN VOOR DE ghy foe waall ein woert ontholden, off ein burger war fpraeck, Antworden mynen jae, daer wacht ghy u voTe Item dopten Gernr Depofant vurfr- n™ r u f, ' ind facht, Gerrit wy ken/en u wSÊfiFggtS goet, _vyy fullen u waell vinden, Antworden Gerrir Heer ick hoep ghy kendt my in ghenernuader ' hebt ghy u Rekenfchap daer op^ïï^Sfe»* Svvnrbbew^fdJsht m: ayet.beter als die Coninck kompf dan dal Z% Landt van Gelre then besten geve Ant»,^ hem Muys, ein fiafF in die hanT gry^ndef SS iflS.^ wy vec^P* L;/S tayn Tuycfa der Wilhelm Muys, dat gemelte rnynen fulc ke off dergekeke woerden die hy avermyts Sefticheï in fpecie nyet behagen, gefpraeken , daer op hv ne pofant ein ftaff in die handt grypende gean^ord? wt Und hebben Wilhelm und Gerrit tuveen obiremPir dyt, wie vurfr alfo tho zyn geheiden by^den e1TSn Con. Majt onfen ^ ^ Heemi od > ,vn Arnhem gedaen hebben. Actum xxviti™ Decernhri? Anno Dom. XVC fefs und tfestich J Utceffibns No. 60. Synt bynnen Nymegen erfchenen den xxx. Decembris in dieRaetkamer by eyn Erber Rait aldair dTvl . ordente der vier quartieren, Nymegen, Rueremond Zutphen ende Arnhem, die vier gefanten tho Brusfel gewest zynde tho weeten, ^»uatei Doctor Dederick Noyer, Dederick van Lynden Heer tot Hymmen, Wilhelm van Merwick ende Cornelis van Wefe. ^.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 127 Dl* welcke oire Commisfion hebben laren opleftn, vur danckfaegong gefchiet mit etbiettong. Ende volgens in ieder quartier ger.ullaeget zynde, U bv^erYndeil der Hemmen befonden, dat van dele js by .meK""cl' .m ende >c aheene by die generael heeren Ritte-fchappcn ende Steeden communiciert werSnS doch overmits die abfentie der vrienden van Ruiremund, is eendrechtelick gellaten, dat die Steeden E enTnd , Zutphen ende Arnhem ,inwendich ach daS fich ercleren fullen aen eyn Erber Rait der Stat fNfmeegen fcbriftlichen. Of oer Eirf. leder m fyn Sier te doen gemeynd fyn , die verfchnvong dair ïï da Nymegefche quartier fich hed tho regulieren, omb oer quartier oeck to befchriven laten dat welcke dte anwefende Rairz Vrienden aengenhomen tho willen doen , m verhopenongh dat oer meede Raitsyrienden fulS fullen nbakomen. Wilhem van Merw.ck.heft Sengebaden 't felve aen die Erb. van Rueremund tho willen verwittigen. Die Erentfeste Ernst Witte, Burgermeifter der Stat Harderwick, heft geprafentirt zyn Supphcation dair op beierende eyn verbitc aen den Stathelder die geaccodiert is , Belangende den duertocht van den Landts knechten is oick accordiert umb gefchreyen tho weraen die union anno XVCLXIV opgericht , umb by Stat ende Lantrechten gehanthaeft tho Werden , is op begeren des gefchickte van Harderwick voirlefen, dair ^Stoffighe vurfr: in 't Jair XVC Sefs ende Sestich. Die  «8 STUKKEN VOORD penei, ende Raedt der Stadt NymegenfSi S fel, dat die Supplianten fich wael to effa neren ende bedencken weten die faecken der verlui,tot nyemants anders dan'Sctt ge d c Z°S oder des voeriT: Hertogen , als by lyne Mar/daer toe g comtnitteert ende verordent, ende erke,te- hisf to ftaen en gehoiren, oick demnae nvemanden rf»n fyner Ma« Cömmisfarisièn by 2yne F?gÏ dae? toe verordent te geboeren , die informatien derha]uen m nemen, welhcke informatien zyn F G derh"ln^,\ nelt onuerhindert to laten voiftvarén ES ^r0Mfangene" be,Ue,S' Edochfon^rpreÏÏ c^ Stadt Nymegen rechten oder prfaileeien in rt»m r eeniee definthaluen hebbe Gedaen rnr'n 1. xvj dach Jany. XVeLXVif °C Brueslel den' N°. 62. Kairll van brimeü, Greefthoe Mé. ghen, Fryheer thoe Humhercourt tier toe Housdaingh vnd Esperleca' Ritter van der eirden des gulden Vlies Coe. Mats. thoe Hispanien & Statholder vnnd Capitein Generael des Furftendoms Gelre vnd Graeff Jchaps Zutphenn. -u Erent-  VADERLANDSCHE HISTORIE. iaQ Erentfeste Erfame vnnd voirfichtige befundere goede Vrunden. Alfoe wy ouermorgen onfen knechten fuilen doen monlteren , hebben wy V des nyet willen ve balden , want alfoe balde die knechten gemonftert, «„ wy der meynongh anitont op tho thyen vnnd foe m den Landen van Veiuwen oick die Betuwe gherne van fchade vermyt zegbenn , aunckt ons nyet ongeraitfam, inden V des goetdunckt dat V Erf: den ïan Harderwick verflendigen , inden, fy gemeynd myt ons eenighe verdrach aentegaen dat fy des aleher wy o„ opTn toch begeuen doen, vnnd te ^fe^ een want foe wy eynmal op ten toch fyn, follet vil& waell voir hen te fpade vallen , wairom ghy fy uyden nhu irhen fchade te wenden vnnd voir te komen int goet hebt te vermannen, woe eher woe beter, vnnd V Er: die wy, jeder tyt myt genade genegen, dem Almachtigen beuelen. datum jelentz. Dnell den viffJen February anno XVCLXVIJ. (enderftont gefihrewi Charles de Brimeu. Q't opfcHrtft ms deeje.) Denn Erentfestenn Erfamenn ende vooifichtigenn Burgemeifteren, Schepen £Ü Raith der Stat Nymegen, onfen byiun deren goeden Vrundenn. Deéfe tegenwoirdige Copie is mit oire originael mi-slive van woirde tc woirde inhaldende accordiert befunden durch my. (was geteekent.*) Adam van den Stein Secretaris. N°. 62. Vnfe vrunteHcke groit ende alles goitf te vorenen. Erfame wiefe ende vurlichtige befüuders suede frunden 1 Wes vnfer genediger Her Stathelder Graue tho Megen ons van den van Harderwick heöt doen fchrieuen , hebben V Erf: vyc S. G. brieff, den wy I. deel. 1  13' STUKKEN VOOR DE deefen nhamyddach tho tweën ubren ontfangen dair 12 £rPyf hl!f Ver^irC' th0 ^™hemen ,gdwiei wy dan den frunden van Harderwick dair van nu oick vel ftendigt, vnd Copy dair aff oick toegefchick indragern fyen folden , dar nyet alleen deefe i llZ Beton vnd Veluwen befïhadfcht" d n oicfd e s£ aen" Se?w;av?rferrdC ou^e" werde« ^ aen, nebben wy V Erf: onfes genedrge Heeren 31^« & oat felue acceptiren die van Harderwick in alle onderdenige danckberheit. raerw,c* in 8. Item den achten punct beroerende ennige van verbonrenisfe gemaikt tbo hebben offte te maic" ken, die E.rfame van Harderwick weeten van geene verbintenisfe dan die by de gantze Lantfchap gemakt, begerende gheene andere h0 maic ken , ende by diefelue Lantfchap ende Cone Man. ln a„e geborfamheyt tho verblyueii 9. Item aengainde die genade etc IQ. Item aingainde den tbienden punct als van die ver- Zlfgh Ó% VUrffi P"ncten ffiit h0"riert duyfend derfeiuer gulden , verclaren fy fich dat fy fb gewichtige burgen nyet en fuilen kunnen noch mogen bekomen , prsefentirende dair voir cauuonem ïuratonam. " 51' IFem.den. M puncte aingainde dat fy den Schol Ml^tr Rmlï hJa"ea der Stat^Iarderwick fullen laten mit vrede woonen , fyn ampt offre of-  VADERLAND SC HE HISTORIE. 135 offieie rustelick ende vredelick exerceren , erbiden fy fich dat fy lyden mogen datter Scholtis wederom in der Stat mitter woen komme, ende foe yemandt van den burgeren fich aen denfelue misgynghe wille eyn Eirf: Raidt aldair denfeluen nae gebuir dair uoir aenfien ende ftraffen. Vnd bidden onderdenich Gefanten der Stat Harderwick dat fyn G. genedich gelieuen walde denfelffflen tyt to vergunnen, fy defe vuriT: puncten aen eyn Eirl. Raidt ende burgeren aldair (:foe fy doch diefelue nyet gehokt ende hochwichrich fyn:) muchten tho rugh brengen, ende fyn G. op 't fpoedelixt m alre onderdenicheyt dair uan tho verftendigen, der verhapongh eyn Erber Raidt der Stat Harderwick mit hoire Burger diefelue geallegierde articulen in alle onderdenicheit naleuen ende nacomen fullen. De vurf: verfatte onderdenige responfien op onles genedigen Heeren des Stathelders articulen is durch der Stedefrinden vuriT: diefelue fyn G. ouergegeeueri dair op eyn genedige tovèrlaringe antwort dienstlick begerende mit gedain declaratiori op der responfionael articulen der van Harderwick , diewelcke responlion lyn . G. fchrylftlichen hefft doin beantworden ende reloluiren in nauolgende geftak. Folcht refolution ons genedigen Heeren des Stathelders. I Aenfenckelicken den irften punct belangent dat die van Harderwick den anntheuen , fait dair voirts op geyne funderlinge disputition auer_ foe voell den Drost aengaet , dat fy oir dair mne befweren hem weder aen te nemen fecht myn genediger Heer Statholder , dat fulx wol redelich , ende die billicheyt gemeff fyn lolde hem weder aentoenhemen , diewiele hy fich eyn getrouwe diener Con*. Ma», erzeicht vnd gewest 2. Vp den anderden punct dit geweer belangende, fiet myn genediger Heer genedichen aen vnd I 4 ver-  ï3 y,der Hertougmnen aenleggen , dat diefelue Burchtoucht nyet langer als tot Cone ivL.ts. aencompst gedueren fal. JU Belangende den Scholtis, dat fy daer toefyen, dat hem megeene oueldaet moitwil ader fchade werde a.ngedain , auer foe fulex gefchiedenbedenck men des op ter flat vnd Burgeren te ve?. »r ,baa'eD» ™d hen dair voir aintofien. " Weluerffaende dat myn genediger Heer alV ^r» puncten fielt, allet op "behaigen fan d Hertouginne 10 Parma etc. alle beist ainweinden oir hoichevt de, £ nedichlichen gelieuen to accordiren. 5 g£" Vnd ontfangen hebbende van onfen G Heren deefe vorf. refoiutien in den leger to Vucht den xuij February, heffi  VADERLANDSCHE HISTORIE. 137 heffe denfeluen fyn G. den van Harderwick acht daesen tyts gnediclick vergoust om die refolution aen hoere frunden tho reportiren, ende dan aenftont fyn G. oire meynongh tho ontdecken ende fyn dair mede van fyn G. gefcheydenn. N°. 66 Bynnen der Stat Saltbommel is oick enige verandering gefchiet van der religie, dairom dan die Stathelder Graue tot Meghen in Bommelrewerde t Driell mit Ruyter ende Knechten gecomen is , ende alfo is eyn accord odir verdrach gemaikt, wair uan walgedachte Stathelder nauolgende Copie eyn erber Rait der Stat Nymegen heffe mitgedeilt den xiiij February anno LXVI1. t. Tn den irflen fullen die van Bimmel vertbien 1 alle verbontenisfe teegens Co: Matt. to His. panien &c. onfes allergenedigfte Heeren dienst {trekkende, oick fullen voirtain egheine nyeuwe maeken. a. Item fal den verdreuen prasbeant nyet wederom togelaten worden, noch egheine andere in zyne platz ingefuirt fonder confent des Capittelz. o Item fy fullen egheine vbwoming der nvewer religion in der Stat lyden, ten fy dat fyne Matt. enige reformation dair inne maikt, ende wanneer fulex gefchiet fullen fy des als andere landen en Steden mede genieten. /. Ende fullen den Priefteren ende gesstelicke luyden den dienst Goits laten doin, gelick van olts gebruickelick , fonder dat hem dair inne ymantz hinderlich oder lestich wefen fal. I 5 5.  133 STUKKEN VOOR DE alles wes hon van weggen fVneM% T™,™ fal worden. Edoch wwf honïfe, Ke, Tuï dat den tracta.t van Venlo to wederfy. » 6. Ende want die van Bommel deeiè vurf: arciculen alfo na to kommen gemeint fi,!iP„ r«, der Stat oick hunne begeren ende ' „wo^er n £™ rt0 verfekerheit van defen miuer Stats Zegell befegelt hier onder verbynden. N°. f57. BZlht vT* Petiti™Jy Burgermeifte, ren, Schepen vnd Raidt mit die vier vnd twyntich gemeinsluyden der Stat Harderwick r op die refolution onfes genedigen Heren Stathalders &e _ _ gedain. ^ * Oitfangen bynnen Harderwick den xix February anno lx vir. Belangende den eerllen artyckell, diewyele fyn eenade fich des laet benuegen vnd geen verder dlsn» tatie daer vp en valt, isf men des vredich da: men den Drost Otto van den Sande, dat die wéder alhier op ten huyfe foude komen etc. Bidden die H Sewyck onderdenichlicken dat uwe Genaden oer Licks' willen veriaeten vnd eynen anderen Drost over hen in die ftede Cf fo vern uwe G. eyn tho fetten S-nevnt 1 geheuen wil tho Hellen, om alle inconuenfenteTvVid verbitterheit tusfen hem vnd den BureereiiZ • blok verloren hebben ftwelck ol R » t fW Burgeren alhier gehalden wort:) vor l l£ derheyt dieweyle hy doch airede bouen Ce oerSe die hy alhier gedain, vnd bouen geleide die S fi£ na-  VAD ER-L AND SC HE HISTORIE. 139 nade onfen Gefanten vrunden vnd oeren Dieneren tho Gefchreuen fich tegens den Roedrager van Harderwick nu onlancks tho Vuicht in 't leger mit een vuyst in «genwordicheyt der Gefanten frunden, aen den hals flaen. ontghaen heffr. . . Ten anderen beuinden fich die van Harderwick hoichlick befwaerc, dat fv alle oer gefchut ende munition dair tho dienende mit alle oer ander geweer ouergeuen vnd op Co: Mat», huys alhier brengen folden, dair op fesgen fy, nyet dat fy als moetwiilegen t felue begeren to behalden , dan om t' euiteren t qwaet bedenplPn van enige oire misgunneren vnd nyt to vallen in den verwvt oler notam als off fy van enige oeueldaet eeconvincert vnd verwonnen weren , vnd het geweer llfoe van hoir hedden moeten geuen. Vnd op dat V G. moegen fpoeren, dat fy nyet anders dan als gehorfame mit defelue to handelen ende to accordiren gemeint, fyn to vrede fo yoel aengaet het gefchut van Co: Ma*, huys gehalt, fol 't felue nu cerepariert vnd als 't behoert thogerust, dat voer hen in 't flvck gelegen (: doch der Stat gerechncheit dair ain hier mede onuercort to fyn:) mit dien dair toe befonden munition opten vorff: huyfe to leueren. Belangende het ander gtof gefchut der Stat tobehorende begeren dat 'r felue in des Stads busfenhuys gefielt ende thogefloeten mach werden , rait fekere tofaae vnd geloeffie datief felue vuytten busten huys nvet getoegen off gebrocht fall worden om tegens Co: Mat: of uwe G. directelick off indirectelick to gebruyc ^Vnd foe voel het ouerleueren van alle ander geweer aengaet, bidden fy gans Jonderdenichlick , dat uwe G hen des genedichlicken verlaten willen om redenen vo'er yerbaelt, foe 't felue fyne Mar. noch uwe G. nyet gebruickt noch in 't werck geflak fal worden. Aengainde het derde wort hierna in 'c negende begheert vnd verhalt. Belangende dat nu, v, vi, vit ende achte puncten off arryckelen, verbliuen fich die van Harderwick by uwe G. gedaene refolution. Vnd dat negende betreffende , dat die van Harderwick ,  '4° STUKKEN VOOR DE fe£ „d^„"te" ~vï£ alfoe naegain willen als op ten f-lften hv 2 Y r m ten Vrunden ouergeleuert is. y °!re Sefan* Vnd dit allet gedurende tót Co- Mus nedichilen heeren eerften ajncotmït Hn,iIrege' Harderwick mit defen in T Vercre^^ d woruen tractaten, rece-sfen hrv.„L ■S5 ■ Se" " Se" ftT4 «-^^Si,^ Bidden derhaluen nochmails onderdenichlick d??'van Harderwick, dat uwe Genade aenedelick 3!» r ° uen punten vnd articulen accSrdiren end, Zr ^hre' willen, dit doende ccc. dCCOrairen beforderen N°. 68. ger-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 141 germeifteren, Schepenen ende Rait. fampt meileren van linter Clais Gilde der Stat van Nymegen, die ETppueste frome ende vuriichtige Frnst Witte, Reinier Wolffz Raitzfrunden , Pellegrum Petersf ende Gerit Hogerdorp Gefanten der stat Harderwick, mit ende nefFens Henrick van der Cappellen J, Gefanten der Stat Zut. ■CoSraif vair Mekeren 7 Ridderfchap'pen ende Gifanten Ouïl van Lennep \ des Quartiers ende Stat Art.Cornelis van Wefe J hem. . Ende is verlefen die verhandelong mit onfen G. Heeren Stathelder Grauen tot Meghen, in faicken tufchen fyner Genaden van wegen Con'. Maitts*. ons allergenedichften Heere eyns ende den Gefanten der Stat Harderwick anderdeils , tot Ofterwick ende Vuicht vergangen dagen tractirt ende vorgenommen, cair op die Gefanten van Harderwick begert hebben gueden Rait ende byftant in allre billicheit ommers eyn yorsfchnffc tho moghen hebben ain fyn G. infonderheit fo dair fwaricheyt valt. ■' , ,'■ 1. Van dat geweer geheel van figh to keren, b- haluen eyn rappier efi poingard. _ a. Item van fo groite borchtail to moiten ftellen van hondert dufent gulden, o. Item fich fo entlick tot die genaid van Con*. Ma», te fullen moiten begheuen. Hier uP eyn Erber Rait der Stat Nymegen fich bedacht endei vor guet ende billich aengefien heilt, die vorfchriffc ain den Stathelder mit to deilen, dan wurd eracht noidich vur irst die faicken to Harderwick der gemeinten an to gheuen , ende alfo to verhoren oire ^pStirende in defer faicken alle geboirlicke middelen to helpen bedencken mit ende neuens die Heeren Gefanten der Steden Zutphen ende Arnhem, die welcke hier in bewillicht hebben. Denna is op begeren der Stat van Harderwick Ue« fanten accordirt ende bewillicht. L Item dat die Stedefrienden vurff: oire Raitzverwanten mit vp Harderwick fullen fchikken alle fne6e^  142 STÜKKEN V Ö O R DE middelen to helpen bedencken tot vried ende enicheit erltre.ckende ende die borgeren van HarderwS ende alle anderen bewoneren van Adell ende HnZ Jl e oumoch der Ruyteren ende tae^S^"^ ledigen, fampt andere inconuenienten te fchouwen Hier op die emtecke mevnon<* end? „ Raitzfrknden ende Borgeren'Tan Harde^w ck vTiS hebbende fall ende wil men die vorbitlicke fchHffr feuenthiende February anno feuen ende festich H^n auent bynnen Harderwick fynt inkomen , to wete„ Arend van Bonenborch Heer tot Vbbergen BurgeS fter, Hennck van Ghent Heer tot Ghent Raicfffit ende Johan van den Haue Secretaris der Stat Nvme gen, mit ende-neffens die vorff. perfonen van Zutnhen ende Arnhem. Ende hebben den achtienden ffiar? defen vorff: meynong eynen Erberen Rait der Stat S derwick vorgedragen , mit erbiedong allen mogelicken ylyt ende middelen tot vried ende enicheyt dienlick i! t ghone ain oir L. ende Eirff: begert wurd, to willen helpen voirwinden ende bedencken. Die Heren ende Raitzfrienden der Stat Harderw.Vk hebben mit Danckfegong an den Heeren Gefanten Jer dryer Hoifflieden die_ prefentation angenommen , wil. lende op die dry articulen oire meynong by gefchrifft ouerfatten ende dair vp der Heeren Gefanten guet beduncken begeren ende antohoiren. Des heffe D. Frederick van Boëymer tot verfoick der vrienden van Harderwick fyne intention ende vorraiS fchnflthchen ingefteilt ende den Burgemm. fampt Ra- ™ fnenoen van Harderwick om to verlefen ouergeleuerr Dair nae die Burgemeifter Johan Voet ende andere Raitzfrienden van Harderwick to dry uhren namiddag op die dry articulen van den gefchutz ende geweer item van die genaid ende van die burchtail oire meynongh lchriffthchen geprefentiert, begerende myner Heeren raufam bedencken ende guetgefalien Die welcke na gehalden berait vorgegeuen, dat, dat oire  VADËRLANDSCHE HISTORIE. ifö oire erachtens diefelue antwort gheyn flat grypen fal bv den Stathelder , ouermitz fyn G. tho Vuecht ercleert hefft, ghein veranderong to konnen erleyden ende want dit allet genochfam den Gefanten is ontdeckt, hedden myn Gefanten verhaipt, dat eyn erber Rait die Gemeynten follen hebben bericht die dreglicke middelen na gelegenheit destyts an tho nemmen, infonderheit weren myn heeren der drien Quartieren nit alhier er. fchenen om die onuerllanden fo der dryer punten vorfielen tot gueden verllant to helpen bringen, dairom dan vor billich ende raitfam anfiende dat die vrienden van Harderwick des Stathelders meynong van den gefchutz ende geweer guetwillichlichen volgden ende annemmen , belangende die andere twe punten van die borchtail ende genaid wol men die vorfchrift inftellen laten der borchtail verlaten to werden ende die genaid tho erhalden , vor ende eer men die knechten op den huys komen laten fall, met meer redenen ende groiten fchade ende ongenaid die vollgen fall indien dit accord nyet en treffc &c. Dair vp die vrienden van Harderwick nochmailz by oire Gemeynsluyden gegain fyn fy tho berichten, doch is bedencken genommen bis tot den xix February. Den xix February is van wegen der van Harderwick den Heeren Gefanten der dryer hoifftlteden aingegeuen dat oir nyet raidtfam bedunckt dat gefchutz ende geweer to verlaten vyth voillerley oirfaicken , dairom fy dan oire meynongh by gefchrifft verfatet in meynonge oir prefentatie ouertofchicken , verfoickende dit felue ain den Stathelder ten besten to verkallen laten. Des die Gefanten wederom fich befpraicken hebbende defe nauolgende meynong verdragen laten. Oir L. ende Eirf: hebben in defer faicke gern ende willichlichen irstlick an den Stathelder ende al nu alhier allen vlyt vorgewant om guede middelen to helpen bedencken tot rost ende vried erllreickende , prefentirende vurtain 't beist na oiren vermogen to willen doin, tot welcken eynde eyn form oder concept eyner vorfchriffr, is gemackt, die welcke geprefentirt wurd om to vifitiren mit condition, fo die vrienden van Hardervvick diefelue begeren in enigen deill verandert verkort oft' ver-  144 STUKKEN VOOR DE ver engt thebben dat fulx gefchie ende fulx wetende willen die Heeren Gefanten jeder in fyn HoS rfVr concept m den Rait prefentiren, ende alln mS eken vlyt furweinden om die pasfirt to werden, vo£ den shonen fo van wegen der Stat Harderwick ffi rei fen an den Stathelder ouerteleueren mit erbiedong aSr vnentfchap,guetwill,cheyt ende nabuirfchap na^eboir So dan die prefentatie ommers by den Statheldfniet fal konnen ol willen Rat hebben , dunct dervrlénden raidtfam den Deputierden der Stat Harderwick eynbe fegelde procuratie mit gedeilt ende gegeuen wprri* Ü eyntlick mit fyn G. to accordiren. g g de' 0m Die vrienden van Harderwick hebben dat concent ende die erbiedong mit danckberheit angerrcmmen willende dair op oiren gefoelen den beren Gefanten in den Herberge ouerbnngen ende verltendigen Den namiddagh is gereftitujrt dat concept om dair na die vorfchriffc to expedyren , wair uan den "nha hier na uolcht en ingehck die articulen al nu by die vnenaen van Harderwick ingeftelc om ouergefind? tho fifek^ Ha^erwick."65 ^ van (was getekent) JOHAN VAN DEN HAVE, w. S. N«\ 69. M0va7urictsMdefen* -C°mr jfi fuis aaue»i quil ya aulcuns des pnncipaulx et des plus chargés a i faict des troubles pasféz, qui font retou?né2 au duché de  VADERLANDSCME HISTORIE. 14S de Geldre et Comté de Zutphen, et conuerfent journellernent en nubiicq en vilipendence de la justtce et au grand fcandale d'ung chacun , et que je ne treuue conuenable de fouflrir plus long temps telz garneaiens; Espeallement ceulx a . . . connoist des imaige?. Ayant iaict faire les dits brizez Sacrileges, et ayans por éi les armes conrre fa Mate, et afin que la dite apprehenfion foit faicte dextretnent d'ung mesme temps et jour par outes les villes et lieux aux Duché de Geldre et Comté de Zutphen pour que le faifisfemeot de lung en Temps diners ne caufe la fuyte et retraite de L' autre. Vous requiers que precifement le n,« du mois prochun iour des cendres faictes apprehender au corps tous ceulx que trouuerez chargez & excedente information desCommisfaires y deputez fur le faict des troubles et annotaüon des biens des fugitifz ou latitans des crimes et delicts fusdits , employant les dites Commislaires es villes et lieux , ou verrez leur partie la plus necesfaire nour effctuer la dite apprehenfion, et pour les aultres villes et "lieux, ou les Commisfaires ne pourront vacauer en vng meme temps y commettrez les officiers que trouuerez entiers non fuspectz et nullement adon. nez a ces nouuelletez pour faire la dite apprehenfion. Et ou les trouuisfiez 011 aulcuns d' eulx aulirez prendrez en le lieu telz que cognoistrez a ce quahnez, et donnerez aus dits Commisfaires et Officiers respectmement chacun en fon quartier celle asfiftence ayde fecours et adresfe dont ilz auront befomg pour le meilleur accomplisfement de ie charge. E: estant Je dit exDloict et apprehenfion faicte ordonnerez ausdits Commisfaires et Officiers respectiuement de dehurer les d ts prifonniers a leur ju ge ordinaire et competente pour auoir la coignoisfance de leurs faictz crimes et mesuz et proceder contre eu'x par le dernier lupplice ou aultiement felon 1'esigence des ciz , et alm quilz ne faifent aulcune difficulté les auctoriferez a ce de ma part, leur en chargeant d'auantaige que de temps en oultre , ilz vous aduertisfent de la fentence quilz auront pronunchie contre les dits Delinquants et de 1 execution dicelle doutmaduertirezfemblablement bien entendu routes fois que le magiftrat foit Catholyckque entier non fusI. deel. K peet  i46 STUKKEN VOOR DE peet et nullement adonne aux nouuelletez et fcauant que le trouuez on aulcuns en icelluy aultres les-deporterez et commectrez en leurs lieux telz que verrez con- denfaireer COmme par aultres mes lettres vous ay re i ««maen van den luyden zu en ,lL 1 \Rekencamer in Gelderlandt . ende muilen, alle de guederen by den voir- rnm„,;cr 7 opgereyckentin handen van den voir? Lam™ Sch yveï« °fC anderf,'^S °«behoirlick Sri cocnt, veilet oft getransporteert foude mogen heb'nfr wSiS^SSii gUediren 3IS hïeflyc. by hem gecomitieerr, Qm by dyen middelen te verf l, op zyn verrreck ende de Fiscalen ^38^% l,rm i V0Ii^ Gomisfai^n alle vuyterlte debuou'ende nerflicheyt doen om te onderzoecken ende coZ en or g ™vÏÏItefefehMn de §uedere" 5ö3STvS o.aue yan Culerrburch , zoe onruerende als hacflvrfc* precienre. vervrempt:, vercochc oft getranspor teerty i„ dervuegen als bouen i Ende zoe verre ben EirKM ende genoechfame blycke, dat de iSSeSSgffi ende vercoopmge gedaen is binnen den rvt va, d™ vouf: deiicte by hem gecomitteerr, zullen daer van n hm .gebdoigneerde particuliere no'te houden ende ? gebruyck van alzulcke guederen zoo haeSi- oft rue «nrie.als onruerende guederen laten den ghenen ie" dair van m posfesfie zyn, behondelyck dat zy teeau fe van dyen ftellen ende fe:ten goeci vaste en genoech faem borchtocht nae aduenam , "ende SZ%7lï de vouf: precieufe haehel: -oft merende gueïeren ende de vruchten van eenen geheelen jaere van d? voirfonruerende guederen zullen mogen verdrag n, begin nende ten dage als die voirf: adnotatie ÏÏK&rïïït ge gedaen ende de voirf: cautie sxeLw ,1 Plciy,uin* -Ende op vuyrdruckel: coLine""dafle^ohfcreTefgel bruycker dezelue guederen nyet cn zalOmogenveilt pen , belasten oft alieneren binnen denvoirfiLre dl rectel, oft mdrrectel; in wat vuegen oft Sieren dafl E 8 tet  VADER.LANDSCHE HISTORIE. 151 tet 7v , zonder oirloff , wete ende porferH,»» zyne SWl ofc den Hertoge van Alue etc Stadtholder ende Gouuemeur Genefael voir zyne Mateyt. ,n deeze zvne voirf. landen, van herwertsouer. . yF nde ineeualle de voirf. Commisfaryfen yet anders toequte ende hen doch* van noode breder inftructie te nebben, om beter totte waerachnge kermisfe van de guederen vaS den voirf: Graue van Culemburgh te molen geraecken, ende om hueren voir!: last te volbrenlln zullen daer af zyne Exellentie mogen aduerteren S'daeïinne Svoirifene, zoe de voirvallende zake hen occafie geuen ende zyne voirf: Excellencie beuiadpn 7al te behoiren. . •> . , Voirts meer hebbende voirn. Commisfaryfen haeretv voirfcreuen last volbracht , zullen hun gebefoigneerde Jvne voirfcreue Excellencie ouerfeynden. Gedaen te SS-sfele den xxiten dach van Febrnano XVC zeuen t zÏ cbInde was onderteyckent.)^^ D'alua (noch lager fiont gefcreuen.) duer beuel van zyndet Excellert, (get.) d» Ouerloepe. N°. 72. Concept der vorbitliche fchrift fo die Steden Nymegen , Zutphen ende Arnhem ielick apart gelieuen fal to doin aen den Stathelder Vor die Stat Elborch. Edel walgeboren genediger Heer, mit anbiedong onfer goetwillicheit ende gehorfamheit tot V. G. in flat'Cone. Matt: ons alregenedichfte Heere en Lantfurst gheuen V, G. wy in onderdenicheit to kennen verfocht to fyn van die Erbere onfe guede vrienden der Stat Elborch, om eyn vorbit an V. G. toe beter K 4 0118  U2 STUKKEN VOOR DE oirS verjTog fy vor hadden tot effiet efi we,ckor« ongenaid bon operlacht fol konnen worl den dat fulcxder Lantfchappen to gefallen genedicl hek nagelaten fonder diefelue mit die verfochte boe ct tatl van hondert Mgulden to befwaren , of voir die ver. jekerong der genaden knechten op >t huys to bringen laten nochmaüs onderdenich bittende dat U C A' . geprefentierde articulen der Stat Harderwick'mit genaden aennemen en accordiren vyth orfak ende om redenen wtlle wesf firlcx ende alle genade genTlick tobetrout wirdt V G: ende geboret vns 0 wie wv oick vns hier mit erbeden tot allen tyden wederom Z verfchulden , vmb die Wuc V G. die GoT a u t lange tyden m geluckfalich leuen efi regirent welfaren behuyde. Gefchreeven den xxij February anno LX VIL Burgemm. Schepen en Rait der Stat Nymegen. - Van dit alles wie vurgefc; is myn hern durch Cornehs van Wees opt xxi February anno LXVI vuïw kfen vnd reportiert prsfentibus Ringenberch Kem pinck Burgemrn }„ der tyt, Poel wiek , Berg'h, Oe-* meren, Ryswyck, Gruithuys, Gelder, vnd is volgens fache* êemai WegenS V3n Harder^yck Dat men die felue vurfchrifft als die ouer gefchr? uen mededeillen fal, act. op dach vurf: An  VADER.LANDSCHR HISTORIE. 155 N°. 74- An der Stathelder. Hoch Edele en walgeboren genedigen Heer : Negst onfe ganz dienstlicke erbiedong t uwer Cr, weghen , Wy diefelue V G. onderdeniger geftalt te weten hoe dat by den w. Heer Wi Frederick van Boeymer den wy onfentbaluen mit V.G. to fpreken en to bidden verfocht en gerequiriert hadden, ons durch enige orff. Rairavcrwanten-en Gedeputierden der Stadt Elborch vertoint fy die articulen ende Conditiën toe acht in > !t getall by V- G. handt ondertekent, dair van Copie hier 'bv verwart fyn is mede gegeeueh , en nadien wy diefelue articulen ende Conditiën nae onien creringen verftant ouergemerc'tt, en die van der gemeinte voraehdden Iv.bben, ganzlich geneicht gtóaejnf en fchuldich fynde V. G. in Stat en van wegen Gone, Matt. onfen alregenedichften heeren alle bchoerlyke reuerentie eii gehoerfamheit to leisten , lullen wy .te vreden fyn 't inhouden van die vorff: geproponierde articulen lo voel doenlick en mogelick by billicheit natogaen en vollentrecken. Edoch fo voel 't ouerleueren van ons geweer aengaet fullen to vreden fyn fo voel metajen en anderen grofis gefchutz , als bynnen der Stat Elborch moghen fyn , te leueren in 't bu.fenhuys. uer vorff. Stat, mitrfsccker toefage ende beloeften , dattet felue vythen vorff. busfenhuys nyet vertogen en fal worden buyten belieueu en confente van V G. dan.allein to gebruyck in tyt der noits tot defenfie der Stat in behofff Con: Matt: beheltelick dat wy moghen bebalden onfen geweer en wapenen defènfifr. Edoch pre, fentirende dat vorff, geweer to verborgen ieder vur fyn oerfoin, die fulx begert to behalden, alfo dat t felue tegen Con: Matt. efi. V G. noch derfeiuer dieners en Officyrs in 't groit noch clein nyet gebnuckt fullen  $6 STUKKEN VOOR D E worden, efi belangende die borcbftellinge van die viff. tidh dufenc K. Galden, genediger Heer konnen wyV G. d.enstlycwr meynongh nyet verbalden. dat hoewel wy ghem f.vancheit en maicken, die vorff eau on en boreh töftehen, f Ide nochtans' bouen ï "Se™ hek fyn enff tot dte vorff: borchftellinge oder cmion te ye.byndeo, vermitz feer lestïch valt en nymant K ne .n allodane fatcke borge blyfft, nyettomin oP aatv G. fporen mogneu dat wy a|s geringe ende gehorfatne onderdanen vari fyne ftfi* gern dosn folde'r |eene ons roogehek, fo fulkn wy belonen by eede f.lemneS tho presten aen handen van den ghenen, die-dair to van V G. last ende bevell geuen hl , dat wy denfel nen to weder nyet I en fullen doin, en den ghoenen ftotjen en fhuren nae behoor, die dair tegeYS walden en dair voir obligiren en verbinden, indien die ftraifl alfoe n,et gedain noch nngeleuet worde onder des Srats £ge II alle onfe Stats renthen ende incomen vorbehalden ahois opgemelder Stat en inwoenderen oi res rechten efi gerechticheiden en den Venlosch trac tatt fampt andere priuilegien onnadeJicb. Den lekten" artikell beroerende , ltellen wy 't ghone wy misdaen moghen hebben tot genade van hoichberoimpte Mint en V C, als derfeiuer Mats: Stathelder, gS wy altois gedain hebben en vorts willen doin honen de en oick fonder enich twyuel vertrouwende , dat Cor:Ma«. en V. G. rypelyck ouerwegen hebbende f:welk oir-geftalt wy nauolgende d exempel van ver. icbeiden groten Reden in fyne %. Erfnederlanden vyth fimpelheit verftm en gekome fyn:) mit defe vor" geafelte onderdanige erbiedonge artielilen ende punten en genedich benoeghen hebben, en alfo by Hoichitae. dachter Con: Matt: als by die generael Regen^inne genedige beuorderong doin willen , om van den genaden fekerheit to hebben en alfo to beter in vrede en enicheit onder malcanderen tho moghen leuen ende ver keren , h.erto verlaten wy ons gai flhek mit onderdamger bit V u. ons dainnne behulpelick wefen willen t welck wy tegens V. G. bnuerfchult nyet en fullen laten, dair: mede V.G. den Alm: Hern in fylie fchut" en*  VADERLANDSCHE HISTORIE. 157 ende fcherm beuelende , vyth Elborch den xx.j*. February anno LXVil. V. G. guetwilHge onder, denige B. S. ende Rait der Sta: Elborch. N°. 75- n ghebiede myn «er ^^^^fe 1 deW*" ^^n^fflStfittWhe. heb/waer £ ïrSheeVt te welL" de'ghelegentheid zynder kinderen klederen: Aen*aende de niewe maren , die hyer zyn , en kan vfe nauweUck vet zekers fcbryuen , want wy bynaeft nrleenen dach drie ofte vier niewe tydinghen hebben. ' L ïe veel ift, dat hier noch acht hondert knecnPen aengheSen zyn om onfe ftadt te defenderen alhè dat wy met Godts hulpe zonder zorge zyn , dan j it«K óns borgers wac verfleghen zyn doer Bre« fLlTS geb yt, die welcke men zeyt, dat van Antd it^mefrrroTer haefte te water te land naer huys ghewerPen;mtlJZ hv van de roye ruye achtervolcht wor- oh^n doer Gorcum harwaerts aen , daer hy oeck zeer ghen poer uuituiu ^ een  ij? 'STUKKEN VOOR DE dingbe van den coempfte des coninckx. Maer m-n zeyt bier, dat liet ce Amrterdam zeer qualick flaer want daer die ftadt in tweën ghedeelt V 1t gnefen den borghemeyfters alie gefche^ ben. Maer Wy zyn, God dandcn To Z n T ± naer gheleghemheit des tyts, want men fcliarpe wacïc liout m alle houcken. Hier mede blyft gode beurtï mitter baeit tien xxvi. Febrüary. a rn f' JLm By mvn uwen Dienaer. Di^ der Goude (Het opfthrift.) Aen myn goede, eerwae" dighe, wyfe encKrwe! zeer vermaerde bee're , Jeere meyfter Boudewyn Rekenmeyfter der Co. Ma vVn Gelderlandt tot Arnhem. (Ban lei noch in deefen bih ƒ een papier waer op gefchreven was.) Den xxvi February tfauonts ten zenen vren heelt Hartoch Erichios van fyn huys to Lyfuelt ghetogben met ontrent u c ghefcbickter gbewapender mannen naert huys te oermer dat thul chen zyn huys ende thusfcben Vianen leyt, ende heeft daer verflcgben ofte veriaecht viC ma" iien die welcke meeftendeel verlopen , ende verdreuen beroyde Walen waren , ende zeer qualick gheweert van Brederodens knechten , ende men zeyt dat daer wel een iinc a/F «beliegen is. Daechs hyer'nae zoe ?s de greefl van Meghen tfauonts hier t Utrecht fnéhe! commen; ende op huyden de laefte February zoe v inwachten wy zyn knechten tot x vaendelen toe, die. noch te Jmfaes legghen, ende onfs borghemeefters eyfchen nieuwen eedt van den principaelen guiefen ende daer ys er fommighe dyt weygheren to doen : het fchynt men wilt oncruyt wac.wtwyhen, want wv fu'. len van daech ofte morghen wel xvi off xx vliegende vaendelen zoe buyten zoe binnen hebben , ende met maecht ende vaert groeten hoep van den fchanicoruen, daer al een deel van ons knechten heen fyn ghetoghen! alwaer tot hoer vordel een vrye marckt van broet van eyer, botter, caes, ende ander noettruit , oiTghe'lefen is van onfen raer. Het fchynt dat ze Bredenrode te lyrt ende Vianen vernielen ; wat daer aff is dat zal. men in lancklten vernemen. Alfus en hebben wy, god danck , noyt beter neet ghehadt, dan nu. Oeck mede zoe is den xxvi. Febr. ncch wt het hoff van Bru.  VADERLANDSCHE HISTORIE. i59 nrnfelt ghecommen eeuen van onfen ftaeten wtghefon5 \\f welcfe ick hoore, dat oeck zeer wonder goe.."t'vdLhe ï orenghendè van den toecoemlte onfer de tydingne is d 5 djnck wederom m C^T™£*^»™* gher*en< sefchreuen den laetften February met groter haefte. 1567. Marter Dirck van der Goude is Schoolmeefter geweest Meefter Uirck va Utrecht. Boudewyn van der Z^d/zynTw foons Arnold en Wuxeh by hem, yder ,tl, Kar gukb op fchool en in huis gedaan. Voor die ^ n1 S den wierdt yder kind 0»*r/»«A» »* W«» / fte«f«.»» 7;' , ,/ drinken, beforgen van voor ^S'isrs*^v- •» boe nog nader uit deefe ftukken bekend worden. N°. 76. Vnfe vruntlicken groith tho voeren , Ernueste vnd Hoichgeleerde infunders guitgunfïtge Vrunt. V. E L fchriften gedariert defe, **. Marty, hebben wy Stftgen, vndlonnen V. E. L. niet verhalden, hoe wv V E. L. fchrraent na tho leuen vnd binnen VitTecht 'tho erfchinen ernstlick gefinnet fyn geweest, dan angefien hier ruchtbair is dat den getrouwen Con: SS onfes allergenedichlten Heren Onderdanen om fommige moitwillige, die fich allenthaluen vnderlaten niet velich en fy tho reifen , vnd wy oeck om affwe? n e zeliker onfer mede Raidtfz vrunde leer wein ch fyn, alfoe dat idt wal hoich van noden vhtich tho the fien vnd onfe Stadt van H.ichstgedachter Co: Ma», wegen vnd onfes G: Heren des Stadtholders ouet■ defen Furstendomb Geldre &c. in defen geuerliken tiden tho bewaren vnd alle perturbatie tho yermiden, foe en htffr. ons niet geraden gedacht ons vith der Stadt tho  JSo STUKKEN VOOR D-E FrgerUeDwili?nernaIU-H Wy -S3ntz ***** begeren V vVfynTc elVeSt,S £rw?:df'Ch vim oet.K aie articulen laitstmail van ons dnrrh onfo™ heit:) niet belweren en willen , vnd geuen W defen ItVLtïï:^^6 "tihabiri belonend? nat v. l,. die lölue Conditiën van verdrach bi ons all vo.rgefc; ingewiiliget alfo van onfes ,Stad,s we-ver dragen vnd eyndtlick inwilligen, vnd oeck Sds dT," van Harderwyck fnlcks begeret vndI erhneet™d a„ ders niet) insgelicken om Reuerfa Ibr euen% fvn G- icnuiocn om v. ü. l. diefelue hierm t in fchut? de« Burgemeilteren, Schepenen vnd Raidt der Stadt Elburch. (V Opfchrift was.) Denn Erntuesten vnd Hoicbgelerden Heren Doctor gtd^vrVuanndS°eyme^ Mfen «"ft G. G. Tho Vitrecht. Kaer.  VADKRLAND3CHE HISTORIE. M N°. 77- KAF.RLE VAN ER1ME0 , Cff Hele thoe Housdaingh, £/#«7^ e,c. Uhter van ^rOerden, van den gulden Hies, Kon. Mate, de.s Furicndmps Geldre ende Graeffchaps Zutphl, Siadtholder ende Capitey» Generael. tnaent met willen laten , _ , h als Leenbrenghen, den Eedt ende$**JJ» *e |hy V ^ man hoichft beroempte K°»J*W'Ó%J?^ Maie. Geldre ende Grauejan ZJ^**^ ue iy [ Sf SS 'nde" ^^feroït^ ^ defelue fyne Maie. holdt ^^^ï^laeten < M*ie. befte voor te wenden \f to , uwe Leen f^.L^^ te bemannen, ende thoe bewaeren, fyne„ Leer^ doen, dat een guet end gh^nm. y ^ ghy heere thoe doen fchuldicn 15 » c£ , , voorff. ghe. nochte yemant anders alzulckten ^ '°° S daen hebbende, betamen en lolde, denuiwdiu.j Snieren cffte dar jegens «^Léffiuffi^jSffi occlc niet en verliet ofte «^^J^JgSL den) hebben wy dan noch v als wy r, ca ,en fynre Maie, ^«^^i^S 5 met al maeninghen niet willen ^P^g^| endé SST, naeghekommen ende ja eghe leth woM- nunchierende ende verthyende van a ie ende confederatien , die ghy vilucnc (deS wy on^an I. DitKL - *^  I6i STUKKEN VOOR DE noch tot v niet en verfien) met yemanden hier en te. mvTnIhemaed'eL°fft in^aen ffiocht hebben , v v mydende en tegbens den voorsf; Eedt vetwes thoe doen offta voor ,ho2 nemen ennigher Sere^ bv verbuerte ende verlos uwes Leens offteLeeS' Gefmnende met brenger defes Brieffs , offte tra & feiV'\Z V'erthien d;?hen' nae ontfanck deffel Brieft van v een vo komen claere onbedeckte on*re- runcten voojK thoe doen oder thoe laeten . ende hoe ghy v met offt tegen fyne Maie. als uwe' Leenheer thoe ghehruycken, halden ende draeghen ghemeS? fvr e^t Ar°°rde aen °"« ^egin o^leTrffwefen Graefftt^ffn °P°he;iieites Furftendombs ende l>ra h,n dei, van dtn genen die daer toe van zynre G last en* de benei hebben zal. ■ bt en? Edoch ofc yemant van der Stadt voerfz: wilde het Jangh geweer vuyter Stadt brengen , fal "u cTmL°en coen ende aldaer laeten verblyuen fonder het zeTue rf oick ander nyeuw gecoft wederom in de S!adt 2 bren gen buyten belieuen van Con: Mal oft zyne G S Co=. MaV,e,bei,rte VC Ca'; guid: S^'ff ™ tVeluerffaende dat Hoocbstbemelier Coe. £3 vernoemen hebbende die obediëntie daer thoe die van der Stadt voerfz: brh begeuen zullen hebben , zYue \la« bynnen een halff Jaer naer defen ace,orde'den geho r-' feStueren Venr0UWten oir Cewe" wederom zll S Dat zy den Ketterfphen predicanten , indien en.Ve aldaer noch zyn, aenffondt vuyter Stadt'dryu n fulS? belonende geene meer thoe admitteren, oick ge", e v r' nyeuwongh in der Catholyfche Religie'meer t£ mztt kelende ÏÏl^T Sradt/ul'e» J"*™ den MonnicRen ende Papen die van der Catholyfche Religie aeJ gen Sbeï ^ Dyeuwe '^«l Item dat zy alle Sacramentshuyfetf, Altaren Clenodien ende Ornamenten, die zy vuyter Kcrcke etTöï ZVemï Ê?^' 4 resrhuCeeere„bee, de* repaieren laetende in Kercken ende Gloesteren den Prieen ,ndep"de andtre Geestelycke perionen die Sac am I ten ende andere ceremoniën celebreren naer alder «. woente, fonder denzeluen daer inne te doen enige verhmderongh ofte belet fel. § " Weluerilaende indien dat Hoichstgedachter Coe Mat vt^Vr8' ref°rmatie ofE veiaderingb? fat'ftJS van de Rehg.e ,e maecken, dat die van der Stadt Fl- zuikn * Dat  VADËRLANDSCHE HISTORIE. 1S9 nat zv zullen renuuchieren alle verbonden met Steden oft Heeren gemaeckt , indien zy enighe gemaect heïbïn, indien nyet dat zy geen verbonth buyten beve„en van zyne Mat. maecken zullen. - Ende 't gene die Stadt Elborch oft Inwoenderen van dien misdaen moegen «ebben zal blyuenlben to geaL 1 7vnp Mat • Weluerftaende oit die Stadt oix vfman? van*"inwo^derra derfeiuer in 't generael oft Sier zvne Mat». G. nyet vertrouwen en wilde , beSnde recht fid men denfeluen rechte laeten we- deSeSncknazeyrnbGWIalsn,een Stadtbolder vuer den Futftendom Gel« ende Graeffchap Zutphen geneycht alle LeXckVvlyt voirtoewenden , op dat die van der Stadfvoerf"/ gratie ende genade ofte andersfins een aenediahe compolitie moegen erlanghen. g Weluerftaende dat die van der Stadt Elborch voerfz: v, lt vollentreeken van de voeifz: Conditiën onder o r Sta Street Zegel verbinden ende verobhgeren zullei alle oire Stadt Renten, in ende opcoemen, doende dser beneuenz een eedt ten fyne voerfz. Vntbehaldende ofc gebuerde dat een oft meer fonArt-xSen ende Conditiën van accoordt ouertrede ende d\nSuen contravenieerde , fal dfelue daer voir aengefi2ende «flnft worden naer exigentie ende gelegentn it van fyn mifdaet, zonder dat daer deur enich ver5 op de voerfz: Camion gerekent oder genoemen zal W°S' zal al 't gene voerfz: is ftadt grypen ende on- S^SSÏSm^ vibon,.n,S? des Sndcs end. Tnwnenderen goederen dueren ende Itaen lat. 1 Edoch oft d?e van der Stadt voerfz: enige penninghe tot bevorderongh oirer Stadts gefchaften van doen hed. den, zunen°zy daer thoe voerfz: Stads goederen moeL 5 #eu  l7o STUKKEN VOOR DE S^e" mfe ^ guld: Ende alhoewel zyn G. het inhouden van dlfen toe accorderen vennoegens zyne G. Inftrucrie nyet wel ™chtich w«l nochtans ter contemplatie van der 3 derffemsfe van der omliggende Landen, die durch wevgennghe van de voerfe: Conditiën volgen zolde Y Ende geconlydereert die voirbede der drven Ro^ Reden des Furftendoms Gelre ende GraaflcISp zftphïn alle moegehcke neerfticheyt doen aen der detJlSRe Hoocbgeboornen Vrouwe Hartoginne toe P rrof énde Plalanfe, genraele Gouuernante defer zvne Pf e vE» Nederlanden ten fyne oire Hoocheyl:hx ghene vJrS "ë!S?tCh:,,,ck ^ewil!i»he' «Wdei endeaSLme. Nyet thoe nun eer zyn G. aen die HoochevT van Gouuernante fcryuen, verfoockt zyn G. aenftorï vo.riz., oft zy defe articulen aentenemen willich zvn prefenierende die van der Stadt voerfz: te ge ,en brL' ÜEÏ H Drrt.by §edaene verlèkerPheyt , dat indien Hoochgedachter Gouuernante ha pene voerf/nyet en accordere, dat zyn G. die vaï, der S ack dele articulen wederom zal restitueren , ende zy ftaen zullen voir hyn. CL: SO N°. 80. EWv hVl hP nd r ' S06de Heeren ende vunden. j Wy hebben ontfangen uwe brieuen van den xvji defer maent , ende by defelue verftaen 'c gundt ghy rltZ T alïAgerri ^S^ndc 't feyt van V lie er Comnhsfie ende InRructle , om te befoigneren op dé goeden van den Graue van Culenborch. Wairop wy V Luydeu wel hebb* willen voegen voor ainwoirde7, dat  VADER. LAND SC HE HISTORIE. 171 dat nopende 't Rentmeefterfchap generael van denfeluen goeden ghyluyden daer tho fult moegen committeren jan Cuyck in uwe brieven genoempt , hem affnemende den eedt ende cautie daer toe behoirende , op 't gewoonlicke traictement , dat hy plach te genieten. Ende foe veel raect de partien begrepen in de memorie by uwe voorff: brieuen ghevoecht, fult diefelue int openbair ten meeften prouffyte verpachten voor fulcken tyt als ghyluyden dienb'ck vinden fult. Beroerende den ontfanck van de eoeden die de voorff: Graue van Cu. Wiborch heeft jn den Landen van Bueren ende Gelre, chyluyden fult die oude Rentmeefters van gelycken continueren , indien zy Carholyck zyn , ende indient nyet oft dat ghyluyden fulcx nyet oirbairlick en beuondt , fult den ontfanck van dien den Rentmeefters van den quartiere beuelen , fonder des te willen wefen jn o-ebreke. Hiermede Eerfame , befundere goede heeren3et.de vrunden, onfe Heere Godt zy met v. Vuyt Brueffele ten bureele van der Financien den xxne Martii 1567. voir paefchen. {Onder ftondt gefchreuen.') t Hooft Treforier Generael, ende Gecommitteerde van der financien. (Onderteyckent.) Renigout. (Die opfchrift was.) Onfe Eerfame bezundere goede Hoeren, ende vrunden Bauduin van der Boe, Rekenmr: in Gelrelant , en.Je pieter van ff«. pieters. Jegenwoirdelick Commisfaryfen totrer befchriuingh der goeden van den Graue van Culenbourg. N°. 81. V\en xxui. Marc'tU'Anno 1567. bv ons Commisfa. ryfen ontboeden zynde Mr. Henrick Wickraedt rechtzgeleerde , eertyts geweeft zynde Raedtsheer des voorff: Grauen van Culenburch, in meynonge om hem te verdragen van fynen eedt , heeft ons verclaert woe dat hy ouer lange begeert hadde van zynen ftaet verlaten te moegen worden, ende tfelue feyt hy gefchiet te  m STUKKEN VOOR DE te zyn vuyt oirzaecke dat hem die veranderinge in der religie nyet aen en ftonde. Ende 't felve «SriGraeir heefft doen aenfeggen in utyo Anno XVcLXvï durch den Drollen Jochem van Hoemen, ende Henricte van Galen vvaer nae hy oick zyn oirloff van dei fel«en Graeil heeft gecregen in Octobri daer aenvofie Ende heeft hem zedert altyt gedragen als vuyTnidTensc zynde. Sulcx dat ons nyet van noode gedocht heeft hem van zynen eedt te dePonéren. Ende gevraechc zynde na de pappieren, lettraigien, ende andere char teren , feyt dat omtrent na den tyt', dat hy gedepor teert was duer een RentmeeiW vuyt het Lm tho Guhck alle de pappieren , charteren , ende lettraigien van Culenborch verfaert zyn geworden , ful x dafa dair nyet en is„ weet oick nyet darter èenige aliera e foude gefcniet zyn , foe zy„s bednnckens die Grï e nyet vermeyndt en hadde dat die zat eken foe verre Byt7w^kreanedf;bben' ft n«v 82. Achtervolgende der ons op erlachte Commisfion ons hy myn Gen: Heren Stadcholdersampt Cant' zeler en Raeden gegeuen in date den acntentwymichften1 Marcy XVC zeuen ende tzestich , fyn wy Gommislaryen onderfcreuen gecommen opren vierden Anri. lis bynnen der Stadt Harderwyck , vnde nae dat wv ten feluen daegfa Mr; Frederick van Boyemer by ons hadden doen commen efi hem aengefacht dat wy be geerden , hy den Burgemrn, Schepen en Raedt worde" aenfeggen dat wy aldaer waeren gecommen omme te procederen tot vollentreckonghe der artyckelen bv myn Gen: Heeren Stadtholder en den van Harderweek geraempt, ende der duerluchtighe Hoichgeboeren FurItmne Hertoechinne tho Parma en Plaifance &c geaggteert, twelck hy alzoe te doen aangenoemen. Ende es  VADERLANDSCHE HISTORIE. 173 es daer nae die voerfz: Boyemer metten Burgen1 . Merten Coelwagen Burgen*, in der tyt, en Geryt Maurysfen/gefubtfitueert zynde in de plaatfe van Wilt van Bro ckhuyfen, Burgen,*, in der tyt , die van Hardei* SS om noetlycke fyne gefcheften (zoe fy feyden) verreden was, weder by ons gecommen, vncte nae dat wv henln bet inhouden onffer Commisfion muntlict vYrhaelt hadden , noch begeert defelue henl». vurgelefen mocht worden , als oock gefchyet. Vnde nae dat fv in defelue Commblie te ftaen bevonden dat men nae dat men die Burgem». Scheper! en Raet fampt die Vierentwintighen den eedt aff folde genoemen hebben , oock den gemeynen Burgeren fulcx doen en affforderen foUe hebben fyluyden daerinne fvvaencheyt gemaeckt: feggende dat defelue airede in de artyclen hadden geconfenteert en defelue bewillicht, vermeynende en ons vurhaldende dattet oers bedunckens genoch fyn folde , SS die Burgen»». Schepenen en Raedt aldaer prefent rvnde en oock die vierentwintich den eedt deden, feggende 't felue oock alfoe altyt gebruykelyk geweett te fvn • Ten anderen befweerden fich die voerü: Bureemrn.' zeer in den achttien artyckel, inhoudende dat fv die Sncramenthuyferen , Altaren , Cleynodien ende Ornamenten , die fy vuyter Kerke genomen en gedestrueert hebben, follen restitueren ende repareren: feggende dat zoe wanneer zy zulx by eede geloefden oeie auaetwillighe fchier oft morgen fouden moegen feggen nit ofte dat was hyer beuoerens alfoe geweest en ghyluyden hebt beloert tzelue alfoe weder te doen maecken en repareren alst vurhen is geweest, en nu ghy t zelue alzoe nyet gedaen hebt fyt ghy te culperen als mened'ch , daer vuyt dan vuele inconvenienten rylen folden &c. Vnde nae dat fyluyden ons die yoerlz. fwaricheyden gemoueert hadden, hebben wy henluyden geantwoert en gefacht dat fyluyden onsfe Commislion hedden heeren vurlefen , ende zoe veele ons betrelten mocht dat wy daerinne nyet connen veranderen otte deHue nyet conden te buyten gaen, begerende deihiluen fv oere mede Raedtsfrunden fampt die Vierentvvynticb des morgens toccoemende by den anderen wolden doen commen, wolden wy ons daer tegens gereet hol-  174 STOKKEN VOOR DE den oam by henlX te comtnen en wyders met hen'» defenthaluen Communiceren. 'T welck fyluyden aï zoe te doen aengenoemen ons dach beteyckenende del morgens tusfchen acht en negen uuren Des Saterdaechs den Vyfden Aprilis hebben wy Commisfanen des morgens tusfchen acht en negen vren aen Raethuyfe der Stadt voerfz: gefant en den Herin doen aenfeggen, dat wanneer henluyden gelegenTvvaer wnU den wy daer by henK commen : daer op fy oS 2boeden dat fy ons folden laeten weten foe Jannir ?V. luyden metten oeren gefproecken folde hebbenTd er op wy dan oock gewacht; Ende zyn daer-nae tul fchen thyen en elff vren by ons in der hiber"eH Te' commen die voerfz: Merten Coelwagen en Geryt Ma?, ryffen , en van ons begeert wv op den Raathuvfe al waer oere mede Raetsfrunden fampt die Vie emwvn tich vergadert by malcander warenP comme™E omme te aenhoeren die fwaricheyden die fyluyden vonden in de voerfz: articelen. Twelck wy gedaen en Se dat wy op den Raethuyfe gecommen eïdfhS?ri?vS nochmaels Jet inhouden onsfer Commisfiot, mm Kïï verhaelt , heeft Mr. Frederick van Boyemer E? by hunln op den Raethuyfe fynde , vuyt oeren , aem begeert die Commisfie voorlefen te worden a?s S gefchtet, vnde heeft die voerfz: Boyemer daer nae ter bede der voerfz: Burgemr». en Regierders weder verhaelt die voerfz: fwaricheyden bouen des vurleïen daechs geproponeert. Ende nae dat by den voirfz" Boymer t felue als voeren verhaelt , feVde die Burge. rat Johan Voet noch een artyckel daerinne te fyn hem. luyden wefende zeer befwaerlick. Te weten h» artyckel, vermeldende dat fy den Ketterfchen predican. ten vytter Stadt dryuen vnd nyet meer admitteren foï len &c. Seggende dat vellicht geboeren mochte dat een predicant Ketters fynde zoude moegen zyn in de Stadt en nochtans voor goet geacht en aengenommen waere! oer luyden geobjicteert zoude moegen worden dat fv geloeft en gefworen gheen Kettcrfche predicanten e hoeren , dat fy daer durch oock menedich gefcholden follen mogen werden, daer durch dan als voeren oock inconuenienten ryfen mochten , doch nae dat hemluy den  VADERLANDSCHE HISTORIE. J?y («pn aengefacht dat die articlen nyet zoe Captiofe te finne te verftaen, en dar Co: Mat. meynonghe nyet en wa re yemant te verraffen, ofte duerfulcke buister mevnonzhe te bedroeuen, hebben fy fich daer mede genoch fedighen laeten , doch begeerte vvy aen myn G-n- Heren Stadtholder helpen bidden wollen zyluyden met' zulcken eedt als in oere ouergegeuen fcnft begrenen en nyet nae inholt onder Commislien, volftaen mochten daer op wy geantwoert, zoe verre myn Heer Stadtholder zulcx confenteerde , wolden wy ons oick daer mede fedigen en genoege laete ; en baeden ons die voerfz: Burgem". zoe verre wy buyten onfie ComJ misfion zulcx nyet toelaeten fullen connen te willen mettet geene voerfz: fuperfederen, ter tyt wy die meynonghe ons fes Ger: Heeren Stadtholders geboert en verftaen follen hebben. Ssggende en affirmerende dat die fwaricheyden voerfz: nyet om vuytfiuchten te foecken oder fonst geproponeert , dan dat fyluyden in alles fvn Co: Ma« meynonghe te achtervolgen gemeynr, ende fyn Co: Mat. in alles holt getrouw en onderdanich fvn en blyuen wollen, waermede wy ons hebben fedighen laeten, met fnlcken befcheyde dat die dmghen foe baltit moegelick beftalt mochten worden , en alle onnutte costen te vermyden, 't welck die voern: Boyemer in aller diligen: te doen aengenoemen; volgent» twelcke wy aldaer verbleuen totten negenden Aprihs, als wy die antwoert op denfeluen dach gedateert zynde van myn Heeren Cantzeler en Raeden hebben gecregen den thienden desfelffs maents, hebben wy wederom die Burgem™. Schepenen en Raedt fampt die gemeente op den Raethuyfe doen verfaemelen , omme achtervolgende onfie beuel te procederen tot vollentreckonahe onsfer Commisfion, vnde nae dat wy aldaer by de Burgemm. Scepenen en Raet gecommen daer van etlvcke" te weten dry oder vier abfent waeren, als men naemen Wilt van Broickhuyfen, Amt Witte ende Brant van Delen , wefende defelue Delen, foe fy fey. (j£n Ende naer dat by myn Heer Appel. toern hëmluyden aengefacht verhaelt en vorlefen was die antwoerde op de gemoueerde fwaricheyden , ons by myn Heeren Cantzeler ende Raeden toegef jnden, heefc  l76 STUKKEN VOOR DE heeft die Burgemm, v3n jj». Frederick van Boveme.» begeert hy ons remonftreren en verhaelen folde zekere fw;.ngheyt heurluyden bewegende , belangende het ar tyckel van Ketterfche predicanten nyet teVen noren oft admitteren , 't welck fy oock hye? beuoeren-* gemoueert hadden ende hyer bouen brèede TerS Raet dan foe fyluyden by JvK Frederick van Boyemer defenthaluen onderricht fynde , ende van ons vK den dat wy gheen benei hadden het voerf,: artycke £ veranderen , heeft die voorfz. Boyemer aen^ïoemeï met mynen Gen: Heren Stadtholder defcnïffi tl conmumceren , daer mede fyluyden fich hebben f-dï ghen laeten , vnde hebben voorts in de Raetcamer t by wefen van Burgemm. Scepenen ende Raedt, die' ar tyckelen ons met gegeeuen aldaer openbaerlick ver efen vnde daer nae denfe uen den eedt ik in Lr i * begelachte Cedele met A. geteem,' vïrg'elZV^ ftaeft den fy oock alzoe gedaen , hebben denfelüïn oock affgeeysfcht oere brieuen van Obligatien . daer mede fy der Stadt renten en incompften follen tot vol* lentreckonge der artyckelen verbinden, ende verobiS ren , de fy ons oock tho geuen beloeft hebben en naemaels oock geleue; t. "cuoen , en Vnde nae dat tfelue gefchiet was heeft myn Heer Huys Co. Ma«, als'oock ael dÏÏtrefcen b^ o""h S den te repareren, daer op fy ons met antwoerde befe gent als dat fy airede alle die gelaefen óTs Hu* St maecken beftaet hadden , oock airede plancken en an dere gereetfchap, tot reparatie des Huys dienende «I coft hadden , en dat fyluyden metten eerften He* vfvt wolden voorwenden, ons het voorfz. Huys alfo tS vurhen geweest te maecken en repareren f verdarende voorts dat fy der Kercken haluen noch *™ ™^ leert hadden , dan dat fy eerstdaeehs die Altaeren en fonst met alle neerft.gheyt wollen doen repareren vm" mers voor eerst zoe veele dat die Prielleren La«r zynde fich daer mede behelpen folden connen. — Ende hebben dyen volgende voorts geprocedêert die artyckelen vur den Raethuyfe , den gemeynï£ Jereï  VADERLANDSCHE HISTORIE. ï77 aldaer durch die Clockluydinghe vergadert fynde, doch in clevnen getaele erfchynende , vürgelefen en denleluen burgeren den eedt als in defe hyer by vetwaerte Cedele met B. getekent vürgelefen en geftaeft, den ly oock alzoe gedaen. ,. r Heeft oock myn Heer Appeltoertt voornt. die voorfz: Burgemm. Schepenen en Raet doen verlefen den tweeden artyckel in uwe W. brieff ons toegefcreuen, belangende , als follen in de verleden Heylighe daeghen van Paeffchen den terminaris, die den dienst Gaets gedaen eenighe fpottelycke en irreverentelycke acten gedaen fyn, wyder inhalt deffelffs fcryvens, daer op öns die femptlycke Burgern". Scepenen en Raedt voor antwoerde gegeuen , dat oers wetens fulcx nyet gefchiet én waere , hadden oock daer van noyt gehoert , dan begeerden wel dat men heurl« wolde verlïendigen wye fulcx aengebracht mochte hebben , op dat fyluyden te beter daer nae mochten vernemen , nyettemin wolden alle diligencie doen om tzelue te moegen vernemen, en zoe verre fy den gheenen zoe fulcx folde gedaen hebben becommen c mden , wolden fy denfeluen ftraffen naef behoeren. Ende fyn alzoe van hemluyden ge. fcheyden. (Was ondertekent.') —, peter van appeltorn. cobert pannekoeck. Van Sts. Pibters. (Onder ftond.) Hebben oock wy Commisfarysfen voorn: den Burgemm. Schepenen ende Raedt acbteruolgende het beuel ons gedaen , durch den Secretarius der voorfz: Stade Harderwyck doen aenfeggen, dat fy ons Commisfaryen etiffe Vacatiën follen betaelen , twelck die Secretaris voorn»* te doen aengenoemen, als Oock gefchiet. Ende hebben daer nae die voorfz: Burgemrn, Schepenen en Raedt Mr. Frederick van Boyemer aen ons Commisfaryen gefchickt, die ons van wegen derfeiuer heeft aen- I. deel. M ge-  l78 STUKKEN VOOR DE gegeuen, dat die voorfz: Burgem«. Schenenen en Ra** begeerden dat die Vacatiën den C^S^S Ma«s wegen betaelt mochten worden, foe Zytfelue nyet folden connen doen fonder tfelue oere oLeyns. luyden vur te draegen, dewelcke nu meeftendeeT vuv" ter Stadt en nyet by huys en waeren, nyettemTn woï den betaelen 't gene by den voorfz: CommlSsferin der Herberghen verteert was, prefenterende daer he nefTens foe verre hemluyden by myn Gen- Her™ holder ofte by Cantzeler ende Raeden nK len worde de voorfz: Vacatiën te bétae en fda? zyl zelue oerbodich fyn altyt die te betaelen , doch begerende tfelue hémM vur defe tyt, om ghene nyeuwe en de .meerdere fwaericheyt by den burgeren gSeert^ moegen worden, veriaeten mocht werden /al oock bv den voerfz: Commisfarysfen gedaen is, Vemifs dyen men die prefentacie nyet ombillick te fyn bevonden! (JVas ondertekent.) peter van appeltorn. Van Ste. Pieters. g°dert ranne™- N°. 83. Don_Ferdinando Aluarez van Toledo, Hertoghe van Alue etc. Stadtholder, Gouuerneur ende Capiteyn Generael. Lieve ende byfondere. Alfoe wy tonfwerts begheren the behouden , ende allene die kennisfe te nebben van alle procesfen, die altehans begonll, ende alnoch te beginnen fyn , beruerende die preuilegie van enige lieden, ende provinciën van herwertfouere op de indaginge, apprehenfie , opfchriuinge ende confiscatie yan^de goederen van de ghene die befchuldicht fyn in de  VADERLANDSCHE HISTORIE. 179 de voorleden turbelen , wederfpennicheden , ende be. ruerten tzy fy jegenwoordich ofte vlucbtich ende verLpen V" oi latitéren, ter occaGe ende oirfaecke van diere, mitgaders oock van den procesfe genitenteeit offte te intentéren by enige crediteuren op ende jegens den goederen van den voorf: befchuldichden, oftce em£e van hen, in wat vuegen ende manieren dat tet fy. 'Ordinéren ende beuelen wy V daeromme wel ernfthck, dat ghy V van nw voortaen verdraecht van enige vordere kennisfe te nemen van den voorff: procesfe , foe verre daer enige voor V hangende fyn, foe wel benoJende die voorff: preuilegien , ende coftumen , als; de fchulden offre andere actiën gepraetendeert, ofte tepretenderen by de voorff: crediteuren, ende ons dfelue: refpectivelyck metten eerften ouerfeyndt m fulcke ftate, als die felue jigeuwoordelick wefen mogen , om dair van by ons gekent, gevuyt ende getermineert te worden , foe wy in der gerechticheyt ende goede Juftuie bevinden fullen te behoiren , doende ten feluen eynde ophouwen alle executien, die ghy dyen aengaende foudt niogen hebben gedecemeert ende gegeuen, ten verfuecke ende veruolghe van enige van de crediteuren van de voorff: befchuldichden , ende des en fyt in ghene gebreke. Lieue byfondere onfe heer Godt fy met V. Gefchreuen te Bruesfele den xxix» dach van Martio 1567. voor Paesfche. (Ondergetekent.) A. Duc dAlua , ende noch benede Mefdach. i&opfchrift was ) Onfe lieue ende byfondere die luyden van fKonincks Raede in Gelderlant verordent. N?. 84. Monfieur 1 Jay receu voftre lettre datée du troifiefme de Mars, fuyuant icelle ne veulx laiffér vous aduifer que pieca ay fait cognoiftre a fon Alteze le deu debuoir , que recognois et defire d'accomphr comme loval Vafful vers le Roy mon Prince naturel, n enten' M 2 dant  i8o STUKKEN VOOR DE dant par confederation vn amrement [comme auffy mon intention ne fuft jamais autre] contravenir Ie ferment et fidelité de ma part vnefois promife , comme auify m'aiTeure bien , que vous pour voltre difcretion ne voudrey auoir aultre opinion dé moy, cc que feroy touliours preft le monftrér par effect, comme gentilhomme et homme de bien. Atant Monfieur Je prie , qiie la pourete, de mes fubjcctz puiffe refentir voltre faueur a lendroict les foldats de voftre charge. Cequé me trou» uerez preft a le deferuir, me recommandant bien affectueufement a voflre bonne grace, aores auoir fupplié le creatéur vous donnér la fieniie. De Wirthem premier d'Apuril. 1567. Vostre bien affectionr;é amy a vous faire feruice. [Signé.J FJoris de Pallant, [La fu. perfcription estoit.'] Monlieur, Monfieur Le Conté de Megem, Gouuerneur et Capitain General de Gueldres. N°. 85. Alfoe by den Burgemeefleren, Schepenen ende Raedt fampt die Gedeputeerde van der Gemeenten der Eirfamer Stadt van Harderwyck, ons ondergefchreuen Commisfaryfen in naem ende van wegben rCo: Ma», tho Hifpaengen etc. onfes allergeil: Heren , by den Hoich Edelen VVolgeboeren , oivfeh genedighen Here, den Graue van Meghen, Hoichst gedachter Co: Mats. Stadtholder ouer den Furltendomb Gelre ende Graefffchap Zutphen, gecommitteert, fwaricheyt gemoueertis worden van to doen ener abfoluten eedt, het inhouden van feker Conditiën ende Articlen van Verdrach , tusfchen wolgedachten Heren Stadtholder ende der Stat Harderwyck onlancx opgericht, gemaeckt en bewillichet, allenthaluen na tho gaen , te vollentrecken ende t achtervolghen , ende foe etlicken derfeiuer articulen fpreken foe generaliter ende indeterminate ,-alfoe fy ons tho kennen gegeuen ende infonderheyt d'artyckel van der reparatie forgende, ofte by hem yetwes achterge. lae«  vader.landsche historie. i8ï laeten vergeten , ofte verfuympt worde , fy van oere SminJren ende calumniateurs met meyneedt: bewo:ïn eideoeck achten folden hun bebioickt t hebben, daer vuvt Sn verfcheyden ineoouenienten verryfen endf ontken mochten, omme alle t welcke voor te comJe ende foe voel mogelick te: euueren hebber, opgempltp Rureemm. Schepenen ende Raedt der Stadt WarSSïSSïff: ^n ons verfocht, dat wy wolgedachtelHere ^Stadtholder dair van «rftendigen . en helpen i ^ ? dat fvn Gen: gebuerlicken dPir inne verfeverbidden , dat iyn uei.. »f rf h deH ewech nemen. S d^n wv" gene JoSfveS aen den weerdighen F°r ntftSteTenSch^lamen Heren Co: Ma«s. Cancefer ende Raeden gefchreuen , vnde oere Lerw: voorts i ?M„ Hpren Stadtholder daer van verwitticht rijfde ï. fvn^ Gen: in naem ende van wegen als ïCb5n tn V-den «ewMst ons daer toe geauctorifeert SbSn e opfemelte Rnrgemeesteren M n -iPrtPn famct die gemeynte , als bereyt iynde den eït ïenera TePdoen f dieWz: Conditiën ende den eedt generai i , ende tfi vollentrec- ^e»^Sr%nXfeWen acte folden verle. Sn ' du fv Tn Sluen eedt nyet behaelt noch ge- vergeten ««V^nTze fulcx TvS °STÏS Ir voorfo Stadt Har. de Raedt, lampt aie ë.ew verleent hebben en- derwyek, van.'t eene voorft. ,s |)nde de verlenen ^^^^^T kppel.toern ende fcfeS ?SeL'»°c1e^nde  m STUKKEN VOOR DE N«. 86. Wy Burgermrn Schepenen vnd Raet fampt die vier en twyntich gemeynsluyden der Stadt Harder! wyck, Atteiteren ende beloeuen vermits defe £„! woirdige acte dat alfoe ons by den Commisfarien £ IZLr 't VCrlrent ls.rrden' dat in^en moegeHck yetwefs by verfuyrnenisfe ofte inadvertentie in den re. paratien der Kercken vergeten worde, vnd wv dan daer toe vermaent wordende 'tfelue noch repaSden tfelue ons nyet vuer ongenaede an%enomen noch geacht worden en fall wy der inhalt derfeiuer acte demnae beloeuen wy Burgermm. Schepenen en Raet'famot Gemeynshryden voorn:, alle tghene wes naemaels SE ken en bevonden fall worden vergeten offv^mX te zyn , dat wy alle tfelue aenftondt daertoe veSSÏ wefende onweygerlick fullen doen restitueren e^enare. ren. In oukonde der waerheyt hebben wy B?rS? Schepenen ende Raidt fampt Gemeyn.luVden gv™ der Stadt Secreet Segell hyer onder op^fi vin de- ÜTkËlï AIdus §edaen binnen rKwvck defen thyenden Aprilis Anno XVC en ^ea^g CL. so N°. 87. digen Heren qIIaI ^ ^rdrach ons van °nfen gene- Har-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 183 Hartouchinne tho Parma etc. Gouuernante geapprobeert, vnd WY Sr Stadt Guederen ende opcomende Ren. Ihen wort vollentrecken derfeiuer to verbynden vnd verobligeren , geloeft vnd angenomen hebben op tyden Inde Cbnditien in den vurfz. articulen vermelden Soe ffr dat wv mits defen om defellfde articulen vurfz: nae 0 gaen v^rd ?e vollentrecken onfer Stadt Rendierivnd oocomelin-en ten fyne vurfz: verbynden vnd verobhge«n doch0 by alfoe dat alle alfoedaene acte als die wee'rdige Hoichgeleerde vnd Erentfeste Doctoers Peter vïn ApeldoernVd Godert Pannekouck, Raeden g Commisfari.fen, vnd Peter van S.nte Peters Grefierals adjunct onderteyckent, vnd ons van wegen onfes gene •digen Heren Stadtholders wedergegeuen , mits dezen Syft gebreuckt dan in hoerer weerde blyuen fullen. In "irkonde der waerheyt hebben wy onfer StadtSecreet Sesell beneden opt fpatium van defen gedruct den jenden Aprilis Anno XVC Soeuen md tlteltich. (L, SO N°. 88. Philins bv der gratie Godts Coninck van Caftillien h tc. Onfen ieuen ende getrouwen Mr. Boudewyn ,n der Boe meefter van onfe Rekencamer in GelderSt enïe^eTer fe Sancto Petro, Greffier van onfen T eenhoue aldaer , faluyt. Alzoe kenlyck ende openbaei f, davoele ende verfcheyden perfonen van defin onfen Erfnederlanden onlanx hen vervordert hehj ben confistorien op te richten , ende Jtellen . °P ™| volck ende onderfaten penningen te lich ten, h^en *nJe collectéren, verfaemelingen te maecken, ende houden, 't voirff- volck te verleyden ende abuféren , Mckenae üïï,degehoirfaemheyt, ende debuoir daer inne ZyTonswettsherbonden zyn, ende voirtz alle macht  184 STUKKEN VOOR DE ende anthoriteit ouer ons voerlT: volck ende onderfaten aentenenien, vfurpérende by dien middele d'authoriteyr, die nae de gotlicke rechten ons , ende onfen rechteren ende officieren [daerthoe van onfen wegen wettelicke geftelt ende geordweert] toebehpirc, waerop nairder ende oprechte informatie dient genomen te worden Ende want veele Edelluyden, coopluyden, ingefeïenen, ende andere onfe particuliere onderdanen van allerlev quahteyt vuyt onfen voorif: Erfnederlanden vertrocken ende verlopen zyn , ende noch dagelix vertrecken ter oorzaecke van de torbelen , wederfpennicheyden ende ongeregeltheden aldair opgecomen, ende gefchiet. Ende hoeren goeden, foe wel roerende als onroerende, vercoopen, opdraegen, verfetten ende belaften, in mevnonge nyet alleene 't recht van confiscatie, 't welck ons daer aen foude moegen competéren , te ontgaen. ende frustiéren , maer oick die fteden van hoere woeninge, ofte refidentie van recht van yfiue , mit lampt die goede coopluyden ende onderfaten, van 't gen» zv hen rechtueerdelick fchuldich mogen wefen te frauderen , ende beroeuen , mitswelcke ende omme daerinne te verfien van noode zy te procedéren totten toellach, aentaltinge, ende opfchryuinge van de goeden van fulcke verloopen, oft vluchtige perfoonen, ofr van den geenen , die vuyt zaecken van des vooiif: is , mogen latitéren, oft hen bedeckt houden. Ende oick die felue te doen dachuairde-n , te commen, ende erfchynen in perfone voor onfen zeer lyuen, ende frundtlicken Neue, Ridder van onfer orden, Stadtholder, Gouuerneur ende Capiteyn Generael van onfen voorif- Erffnederlanden, den Hertoge van Alue, Marquiz van Cona etc. om hen van hun vlucht, vertreck. oft latitacie te verantwoirden , ende ontfchuldighen. Ende eenige bequame ende getrouwe perfonnaigien te committeren om daer tho te verftaen ende 't zelve te volcommen I ende effectueren , volgende der inftructien daer op gel maect : Doen te weten, dat wy defen aengefien begerende mitten eerden volcoomelick ende oprechtelick onderricht ende geinformeert te zyn van de delicten misbruyeken, ende infolencien voirfcreuen, om daernaè des te beter ende te gevoechlicker te moegen aduiile- ren.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 18S ren, ende ordineren , 't gene dat ^«^gjgg® van onfen ouden oprechten geloue ende Catholycx'che Re°i«n9e ende van onfen hoocheyt ende authonteyt ende" tot bewaerniiïe ende verfekerheyt van onfen goeoen onderfaeten, mitfgaders onit defelue in rufte ende vrede te hanthouden, beumden fal te behoiren. Ende ons volcomelick betrouwende uwer wyfheit , rechtu-erdichevt, ende goede neerfticheyt, hebben Vby deMberaüe va' onfen'vooiff: Neue den Hertoge van Alue ^committeert, ende geordineert, commntéren ende ordiié en by defen , om mit v genomen die Ampttayden van de fteden ende plaetfen van Bommel ende Thiel, Thielre ende Bomelreweerdt, van het ampt van Beeft ende Renoy, van Daelhem ende van Bocxmeer, due. Se de voorn: beroerten , gefchiet ende aengencht moegen wefen mit defter aencleefft, mitsgaders op den genen, die des culpabel oft befchuldicht zyn, namentfcken'op die hooffden, autheurs, oproeiden, ende promoteurs , oick op de debuoiren ende officieni,, die Snfe officiers ende wethouders van de vootff: plae fen eedaen hebben, zoe wel belangende 't ftraffe van fulcÉ mifdaden, als op 't belet, ende «üstencie van dien zoe verre aldair eenige gefchiet zyn; procederende insScx totte opfchriuinge, toeflach ende aentaft.nge van de roerende ende onroerende gueden, mitfair.pt van alle atóén van fulcke gevluchte, verloopen oft lanterendeTerioenen, gelegen oft vindtbaer m de plaetfen boven genoempt, ende doende diefelue gevluchte, verloooen ofthüter nde perfoenen, dachvaerden te commen ende erfchynen inperfoone voor onfen voorn: Neue den HeS van Alue, oft voor de geene, die hy daer tho S deLéren, om hen van hun vlucht, verweck, oft Sitatie te ve'rantwoirden ende ontfchuldigen. Alfes nae vüytwyfen der Inftructien , v defhalven gege. len des ïe doene mit defen aencleeft, geven wy v voU comen macht , authoriteyt ende zunderlmgh. beuel. OnTeden voorts allen onfen rechteren , justicieren, SfiSren amptluyden, ende onderlaten, dien dit aenfen fal^' daTzy v'tfèlue- doende ernftelick verftaen, I de obed^ren?fonder eenich wederleggen, oft zwarTcfeyf, want'ons ^gelieft. Gegeuen m onler  iM 4TUJCKEN VOOR DE Stadt van Brueffele den thienften dach van Anriï in V jaer ons Heeren duyfent vyffhondert zenen en leffirh hnhrZl B^dV Contcf hl- was onderteykent.) D'Ouerloepe. Coni0ck- N°. 89. 7«^W* w ü/r. Wö/<ï va)} dgr Boe meefier van der Rekencamere m Gelderlandt, ende Peter de Sanc to Petro, Greffier van den Leenhoue a datr, om te procederen tot ten toeJtaea; ende aentaflinge van der goe» aen van den geenen \ die hen geabJent eert ende vlucht ick gemaeckt heb. ben, verhopen zyn oft latitéren, en. de hen bedeckt houden, ter oirzaec *e van de tor beien , wederfpennic. heyden, ende ongeregeltheden in den lande van herwerts ouere gefchiet. Ende dat ouer die Steden * Bommel ende Thiel, Thtelreweerdt ende Bom. tnelreweerdt, ouer het Ampt van feefi, ende Renoy, ende ouer DaeU hem, mit hen genomen die Ampt lm. aen aldaer respectiuelick. VtÜ?* eC'5e-n fullen hen by de Pastoirs> ongefufpec 1 teerde officteren, ende vvethouderen, oft andere goede ende Catholycke perfonen, in elck der voorff' quar tieren respectiuelick neerftelyck informéren, oft aS eemge geablenteert , verloopen ofc vluchtkh zyn f oft latitéren , ende hen bedeckt houden , nyet gebannen wefende ter oirzaecke van de voorff: torbelen f wede? fpennicheden, ende ongeregeltheden, mitgaders van de con-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 187 confpiratien, verbonden, compromisfen, _ vyrfettingen contributien , oproerige vergaderingen , int beymehck oft openbair , brekynge van beelden , bederffenisfe van kercken ende doelleren, draginge van wapenen, ende Eendenden, dier nagevolchc zyn, ende van de geene dte beuonden zullen zyn alzoe ; geabfenteert, ver, oft gevlucht te wefene ofc latiterende , ende hen deckthoudende, daeraff hen blyke by depofit.e v., twee getuvgen, oft van eenen alleene, wefende weer. dich fan ygSeloue, oft anderffins behoirhcken by ge. nniichfime indiciën, fullen die felue Commisfaryfen doS^ÏÏaeïrlntil&n ende in de fequefterhant ftellen alle die haeffelycke roerende ende onroerende goederen, mitgaders hun actiën , ende gerechtheden die fulcke geabfenteerde, verloopen, oft vluchtige oft latiterende, ende hen bedeckt houdende, perfonen moegen hebben, ende fullen vindelyck zyn m de voorfz: plaetfen ende quartieren , doende alle die felue haefteIvcke off roerende, ende onruerende goederen , ende gerechticheden vooilf: ftellen wel particulierlycken by «effbrif e ende goeden inuentaris, verclarende daerinne de Plaetfen daer de voorif: guederen ende gerechticheden gelegen zyn. ende beuonden fullen worden. Ende tot bewaernilfe van de haeffelycke, oft ruerende goederen, die beuonden fullen worden in de fteden ende Ampten voorff: fal worden gecommitteert den Rentmeefter van Bommel voorff: Peter de Groot , om te bewyfen ende ouerteléueren in tyden ende wylen, als hv des fal vermaent worden, ten ware dat die huyffrouwe , kindt , oft andere wilden goede vafte , ende genoechfame borchtocht ftellen van ongefufpecteerde netfoenen , voer de reftitutie van de voorff: goederen, oft die weerde van dyen, mitz welcke borchtochte die vooiff: Commiffaryfen fullen hen moegen laten volgen, die handelinge ende 't gebruyck van defelue goederen , doende tot dyen eynde daer affdoen rechtveerdighe pn. feringe ende eftimatie. Ende aengaende die onroerende guederen dincomen, orouffvten ende vervallen van dyen fal die voern: Rentmeefter daervan oick die handelynge ende adminiltratie hebben , ende hem daer inne vuegen ende reguléren  188 STUKKEN VOOR DE nae inhak der Commiffie , die daer op gernaect ende hem gegeuen fa! worden. F gemaect, ende Van welcke handelinge ende adminiftrarje die voorn: Rentmcefter gehouden fal wefen den behoirlicken eed te doene ende te Rellen goede vatte ende genoecVame borchtocht , ende fulcke, als na de groofe van 7ynS admm.ftratie voorfl: ende tot meerder bewaernifte ende verzekerheyt van zyne M. beuonden fal worden te behoiren ende dat m handen van den Luyden van zyne M. Rekencamere m Gelderlandt , ende fullen alle die guederen by den voorn: CommilTaryfen opgetekent n handen van den voorn: Rentmeefte/ouergeleuertwo" den, m bywefen ende jegenwoirdicheit van der iuftitie ende gerechte ter plaetfen wefende. J Ende indien de vooilf: CommilTaryfen verftaen ende worden onderricht, dat die voorff: geabfemee de, ver' loopen oft vluchtige perfoenen, oft latitérende,' ende hen bedeckt houdende , eenige guederen oft gereendeheden m anaere quartieren ende jurifdictie hebben lui. len zy daerafl mit alle vliet ende neerfticheyt aduerteren oen CommilTaryfen aldaer , om gelycke debuovr ende toellach te doene. 3 ueouoyr al°°Al ^ m!U 'wiffelt> ende oick te beduchten ftaet, dat vele ende diuerfche Edelluyden, ende andere van allerley qualiteit hen onderwonden , end? 1 moyt hebbende mme yoirleden beroerten ende factiën hebben ftcretehek by derder hant, oft andetffins onbe! hoirhcken vercocht, verfeth oft getranspo. teert zoe wel oere onruerende guederen , als oick oire haffelicke oft merende , zonderlinge die coftelicke precieufe guederen, oft een deel van dyen zedert 't delict ende mefuz by hen gtcommitteert, om by dien middelen Te verfien op hun vertreck, ende de fiscalen te defraudéren zullen die voorH: Commjsfaryfen alle vuyterfte debuoir ende neerfticheyt doen , om te onderzoeken ende commen tótte waerachtige kennisfe van de guederen van alfulcke perfoenen , zoe onroerende als haeffe. heke praecieufe yervrembt, vercoft, oft getransporteert n der vuegen als bouen ende foe verre hen behoirheke ende genoechfameheke blycke, dat die voorfi: verfettinge oft vercopinge gedaea is byitnen den tyt van den  VADERLANDSCHE HISTORIE. «0 APn vnmff- delicte by hen gecommitteert, fullen daer van tn gebefoijneerde8 houden particuliere: note , ™de laten 't gebruyck van alfulcke guederen, foe haeffel ck off roerende als onruerende guederen , den gee- f orr?n ende de vruchten van eenen gehelen jaire Stadtholder ende Gouuerneur Generael voor zyne m. '^^TxS&^^i, in der manieren voS SaeS zynde , die felue de voorff: geabfenteerde, ver open oft P« Shuere"ksre woededen /ende by openbaere vuyt. 3S Snd«^^»l^ Tnerfone bynnen drie weken daeraae eerftvolgende le zyne ^^S*£**^^^^*^^S ?he , vluch?, ende latiteringe, op pene dat denfeluen fyt óuerltreecken zynde, ende by gebreke van «ww comparitie men tegens hen fal pwcedéten zoe m zulc Ii-p 7aecke fal beuonden worden te behoiren. weiuerLndelndten zy comparéren, ende hen purg^n van de lasten die men hen fal willen opfeggen, ofc opgeftyt Si hebben, dat in .ukken gevalle , hantljchnjge van alle oire guederen costeloes hen verleent fal wor- *  190 STUKKEN VOORDE den, gelyck in zulcke zaecke beuonden dl u»»^,. recht ende redene te behoiren. 1 W°rden nae Ende 0p dat de Fiscalen van zyne M in tvr* ™. waerfchoudt ende .geaduerteert moegen wordenTa fdê zaecke, daer mede de voorff: eeabi&Hp ,» 1 oft vluchtje perfoenen, oft hS^^dïïïnïf deckt houdende, fullen belaft wefen: de voorff. Com misfaryfen zullen fyne Excellentie overfendS copie v?n huere informatien ende gebefoingeerde, ende da? W nen fulcken tyde nae dat 't felue fal volbrocht ende in t zuyvei■ geftek wefen, dat die voorff; Fiscalen 't felve moegen hebben ach dagen voer den leften dach van de voorff: dne geasfigneerde oft betekende weken. Oick fullen overgefonden worden die relatien van de amnr luyden , inhoudende goede ende brede Fpec ficatie ende verclarmge , ende ingeualle den voorff: ComSLvfer, yet anders toequame ende hen dochte vaS noóde b-e der inftruct.e te hebbene , om beter toSwaerachuee kennisfe van de goeden van de voorin ^ ZIT"' off,vluchtife, off latité/endf 2 ^ moegen geraecken, ende om heuren voorff: la t te Voï ÏÏÏS31' Zy ZUHin d?Craff Zyne Excellent fmoegen aduertéren , om daer inne te vorziene zoe de voftval lende zaeken hen occafie geven, ende rvne ™™rr Excellentie bevinden fal te behoiren. Y °°rfr: Ende den voorff: last volbragt hebbende in de fteden ende plaetfen voorff: zullen die voorn: CoLisffrvfen hen oick vinden ende transportéren tot Boxmenden ande van Cuyck , ende mit hen genomen ,die Amt. uyden aldair gelycke informatie nemen, ende de tatie doen als boven. m7 Voorts meer fullen hen insgelycx informéren oft de Pnnce van Oraengnyen, Grave Lodewy™ van Na 'fou zynen broeden», de Grauen van Egmont ende Hoorn" wylen den Marcgraue van Berghen5op den Zoom die Heere van Montigny ende Brederode Gra°en'van Culenborch ende van den Berghe, ende andere pnnci pale perfonaigien nyet en hebben gepoccht, ende hun debuoir gedaen in 't generael oft particulier by vorm? van inductie, perfuafie oft brieuen te winnen ende SI.  VADERLANDSCHE HISTORIE. i9t romneren den Edeldom, de Richters ende Wethouders, oft de principale officieren van eenige Heden van herwertsovere, om te beftaen ende aentenemen eenige zaecken, diewelcke fouden geweeft zyn tegens den dienft van God Almechtich, van zyne M., ende van de gemevne rufte ende wellvaert, ende eynthck van alle alfuleke lasten, als zy vindén zullen refulterende tenens hen, ende elcken van hen respectiuelick , van dewelcke zy in hun gebefoingeerde goede ende particuHere opteykenynge houden fullen. Gedaen te Bruiffele den x dach van April. XVC zeuenentzeftich voer Paesfchen fOnderteykenO F. A. Duc d' Alua. (Noci. leger'fiondt gefchreven.) Duer beuel van zynder Excellentie. (Onderteykent.) D'Ouerloepe. . " -\fK i ■■ ■■■ j jbTOJpcai R* kI> «w> N° QO >:^r.i — i i caliïi 3b Wy Burgemeefteren, Scepenen en" Raedt der Stadt van der Elborch myt onffe Gemeente, doen kondt en bekennen mits defen onllen openen brieue, dat ind alfoe wy die Articlen ende Conditiën van Verdrach, ons van onlïen Genedighen Heeren Stadtholder, Graue tho Meghen, vurgehalden en bewillighet , oick bv onlfe Genèdigfte Vrouwe die Hercoechinne tho Parma etc. Gouuernante geapprobeert, vnde wy onifer Stadt guderen en opcoemende renten voor 't vollentrecken derfeiuer tho verbinden efi verobligeren J geloefc vnde aengenoemen hebben, op tyden en Conditiën in de voorfz: articlen vermeldet. Soe eest dat Wy mits defen om diefelue articlen voorfz: naethogaen vnde tho vollentrecken, onffe Stadt renten en opcomelinghen ten fyne voorfz: verbinden vnd verobligeren doch by alfoe, dat alle alfoedaene acte als die weerdighe Hoichgelerte Erntfeste Doctor Peter van Appeltoern , als Commisfaris, ende Peter van S*e. Pieters als adjoinct, ondertekent vnde ons van wegen onsfes Gen: Heren Stadtholders weder gegeuen, mits defen nyet gekrenckt dan in  192 STUKKEN VOOR DE in oire weerden blyuen fullen. In oerkonde der waerheyt hebben wy onlfer Stadt Secreet Segel beneden op fpacium van defen gedruckt den twaelffden Aprilis Anno XVC zeuen efi tzestich. (L. so N*. 91. Wy Burgemeefteren, Scepenen efi Raedt der Stadé Elborch met onsfe Gemeente , attefiieren vnd beloeuen , vermits defe jegenwoitdighe acte, dat alfoe ons by den Commlsfaryen fekere acte verleent es worden , dat indyen moegelyck yetwes by verfuymenesfe ofte inaduertentie in de Reparacien der Kercken vergeten worde, vnde wy dan daer toe vermaent wordende tfelue noch repareerden. 'T felue ons nyet vur ongenaede afTgenomen noch geacht worden en fall, wyder inholt derfeiuer acte demnae beloeuen wy Burgemm. Scepenen tn Raedt met onsfe Gemeente voornt. alle tgene wes naemaels blycken en beuonden fall worden vergeten oft verfuymt the fyn , dat wy alle tfelue aenftont (:daer toe vermaent wefende:) onweygerlick fullen doen reftftueren vnde repareren. In oerkonde der waerheyt hebben wy Burgemeefteren , Schepenen , Raedt fampt onsfe Gemeente voorn*, der Stadt Secreet Segel hyer onder «v fpacium doen drucken. Aldus gedaan bynnen der Et. borch den twaelffden Aprilis XVC fruen en tfestich. (L. SO Al-  VADERLANÖSCHE HISTORIE. i9S N°. 92. A ifoe bvder Burgemeefteren, Schepenen ende Raedt A fmptdi Gedeputeerden van der Gemeenten der Fh\iS?Stad? van der Elborch, ons ondergefchreuen Ü,iriamer oiaui wegen Co; Ma*: tho Commisfarien,in naar ™%w£MreB bv den Hoch- SXTS^aï^oS^sfcn Gen: Here den G* * In Methen Hoichstgedachten Co: Mar*: StadthoU to^^ Fu'rftSSinD Gelre ende Graefffchap ZutSn McSitteert, fwaricheyt gemoueert es worden P tFSftM eenen ab'foluten eedt het inhouden van ^kere coSn ende articulen van verdrach tusfchen wSdStt^Hecten Stadtholder ende der Stadt van der Elborch onlancx opgericht gemaeckt ende^bewiU r L allenthaluen nae te gaen te vollentrecken ende ta Ï&v5 gen" Sndne fce* etlicke derfeluor Aniculen Kreken zoe generaliter ende indetermmate. Aloe fy £s thoe kennen gegeuen ende inlbnderheyt d'artyekel L derreoaratie, fdrgende ofte by hem yetzwes ach- lergefate,Ter£™ °ft. worde' % !S 2? Sminneren ende Calumniateurs met meyneedt beweS ende "ck achten folden hun bebroukt hebben daer vuvt dan verfcheyden inconuenienten yerryfen enfe ontftaen mochten:. Omme alle twelcke voor te commen ende foe voel mógelyck te euiterên: Hebben orSielte Burgemeefteren , Schepenen ende Raedt der S van der Elborch voerfz. aen ons verfocht , dat Sv hem luyden gelycke afte, als die van Harderwyck Sgeuen, oock mede deylen wolden , ende zoe wy CoSfaryen voern: dan defenthaluen al vurhen aen rten ïïeerdfehen Héren Cantzeler ende Raéde-n gefctireJen, endTons d'zelue geauthorifeert hebben hemluyden gelycke Acte te mogen geuen , hebben wy hemluiden vuyt crachte der voerfz: onfe* gegeuener auc Siteyt gelycke Ade als die van Harderwyck verleende. Alfoe dat fy in denfeluen eedt nyet behaelt noch gecapïeeit en^ullen worden der geftalt ofte by hem yeïwes inde voerfz. Conditiën gemeldet, ende infon- I. DEEU W  104 STUKKEN VOOR DE derheyt in de Articulen van reparatien etc: achtereelsten verfuympt ofte vergeten waere, dat fy dan ("daer toe vermaent wordende hetfelue noch repareren A.w hun nyet voor ongenade afFgenoemen noch geacht worden zal, daer omme oers eedts vergeten ofte dat fv yetwes dyenthaluen gebroeckt fullen hebben, den welcken nae wy ondergefchreuen Commisfaryen in crachte ons by welgemelten Heren Stadtholder gegeuene auctomeyt opgenanten Burgemeefteren, Schepenen ende Raedt fampt die Gemeenre der voorfz: Stadt van der Elborch van tgene voorfz: is verleent hebben ende verlenen nuts defen behoirlicke A&e. In oirconde der waerheyt hebben wy Peter van Appelthoern Comrois. lans ende Peter van S». Peters adjoind , dele meionie naemen ondergeteyckent opten xv« Aprilis xvc feuen ende tfestich, " Wf' N. 93. Achtervolgende der ons nabefcreuen operlachte Commislion , ons by myn Gen: Heeren Stadtholder fampt Cantzeler en Raeden gegeuen, in dato den acht en twyntichften Ivlarcy XVC,zeuen efi tzesdch , hebben wy ons gevonden opten elffilen Aprilis anno voorfz: bynnen der Stadt Elborch , geasfocieert met Mi. Fredenck van Boyemer, ende hebben aldaer in den Con. vente by ons doen commen twee van den Raedt als nemhck Lubbert Sanders en Henrick Reesfen , ende hemln aengefacht dat wy aldaer gecommen waeren omme te procederen tot vollentreckinghe der artycklen by myn Gen: Heren Stadtholder met die van der Elborch geraempt, ende der Duerluchtighe Hoichgeboe. ren Fulhnne Hertoechjnne tho Parma en Plajfance etc geaggreëert, dat fyluyden daerom tzelue oeren medé Kaet frunden tho kennen geuen en aenfeggen wolden, t welck fyluyden alzoe te doen aengenoemen , ende naederhant weder by ons commen ons gefachc dat fy den  VADERLANDSCHE HISTORIE. i95 dén Burgemm. en andere oere Raetsfrunden zulcx hadden fenScht, en dat fyluyden des volgenden daechs des morfen^ tho acht vren by den anderen opten Raetshuvfe derfeiuer Stadt folden vergaderen , en ons alsdan whemS ontbieden, om voorts gedaen te worden nae Krpn Des anderen daechs nemptehck den twaelffn^ Aor'ilis hebbendie voorfz: Burgemm. Schepenen en rS Ï öndergefcreuen op den Raetshuyfe voorn: l ,!!l!n daer wv oeck erfchenen, vnde naer dat dXr bv mvn He e Appeltoern het inhólt onffer ComJSS munt X SaeK hen defelue oock van woorde tot woorde vorlefen worden, vnde naer dat defelue Z LZu,™ ildaer prefent fynde aengehoert was, vnSe mae Sle Ra'etffrunde'n, als Geryt the, Boekop fLrLambert Francken , abfent waeren , hebben ons cefeue JdaeTpr fent fynde verclaert dat oerens weÜn. nvemant aldaer waere die in den handel vurhennen Siter^fghM^, daet ofte oerfaecke daer toe hadde gegeuen, dan dat fyluyden altyts naer oere verboeten daer tegens geweest en allen moegelycken vlyt om fSue moegen beletten voergekeert hadden, fegTJl daer bv dat zyluyden zoe verre mitten eenen f "kalt, g^nehandït en'enrlick onder oere Raetsfrunden | S ten waeren en ingegaen hadden dat iy noch^die lemeente oer handen aen geen Kercken Cloe.uren, noch eenighe goetshuyfen 'trecken lolde; hoewel dyen noch ans contrarie naderhant gefchiet, 'twelck hemluyden le« geuoch geweest, foe fy die daegen oers leSs vnd'e regieronghs nyeuwerts anders, gejneynt dan Co- Mat. van Spaengen elc. onsfes allergcn: Heren, als oeren Lantfursten alle gebuerlycke gehoirfaemheyt Je thoeSen en leysten, mouerende derhaluen ons zeke1 hXerenisfe fesaènde dat hem luyden nyet moge. iwn^ï\lXb' fo fulcken Itate als, vurben geweest was tho ftelhn , jae all wolden fy oock alle diTstadt goederen daeraen hanghen, veimeynende dat fvluvdcn oere goede wille en afFectie toenen en repa«S t gen inlere macht waere daer mede volden en geSxcufeert follen worden, leggende daer beneffens befwaerhek the follen wefen , dat die ghene die, daer toe geene fchult gehadt daer voor geurait en aengeiien Na 101  196 STUKKEN VOOR DE follen worden: dan waer hun aengefacht dat als fyluyden oere guede wille en obediëntie vertoeuden , mies voor eerst reparerende een AJtaer twee ofce dry, dat men dan die faecken zoe hefftich nyet voornemen dan dat fyluyden wol eenighe remisfie folden erlangen, daer op wy hemluyden gefacht dat fy nu onsfe Commisfie hadden hoeren vorlefen, ende dat die articlen daer waeren die wy nyet connen veranderen, oock onlTe Commisfie nyet conden the buyten gaen , dat fyluyden daerom fich mochten bedencken vnde ons oere meynonghe verclaren , wolden wy ons gaarne vertreckea vnde onlTe Commisfie oerluyden in handen laeten, om .nochmaels tho yifiteren, t welck fyluyden oeck begeert. Vnde fyn daer nae die voorfz: twee Raetsfrunden, als Luhoert Sanders en Henrick Reeffen voorfz: by Mr. F-edei ick van Boeyemer gegaen , en daer nae weder commen metten voorfz: Boyemer, heeft defelue Boyemer begeert wy ons weynich vertrecken wolden , op dat hy metten Voorfz: Burgemm. Schepenen en Raet fich weynich mochte op de fwaricheyden by hem.'uyden gemoueert befprecken , vnde naer dat fy ons weder bynnen hadden doen commen , heeft die voorff Mr. Frederick van Boyemer durch onthyet en Van wegen der Burgemm. Schepenen en Raedt ons aengefacht, •woe dat etzelycke artyckelen waeren zeer generaliter en jnterminate geilek, als tho weten, van de reparacie en anders begerende derhaluen van wegen die van der Elborch , dat men diefelue van der Elborch folde willen verlenen en geuen gelycke acte als die van Harderwyck gegondt ende geaccordeert was, om allé incontienienten te fchuwen wolden fyluyden in fulcken geualie in aller geftalt fich halden en reguleren als by die van Harderwyck gedaen. en gefchyet was , twelck wy hemluyden daer toe geauctoiïfeert fynde op de voorfz: Conditiën geaccordeert en gegeuen hebben. Ende hebben dyen volgens en op Conditiën voorfz: die voorfz: Burgemm. Schepenen en Raedt ter feluer tyt dié artyckelen hen>. luyden vur eerst vürgelefen wefende , ghefwoeren vt in Cedele hyer by gevuecht , met A. betekent. Ende heelt die voorfz: Boyemer zoe hemluyden by ons geuraccht was, wat fy alredt in der Kercken gerep?reert etc.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 197 •etc. wv 'ere inholt der Commisfie ons gegeuen geftyt, foe wy in der Kercken geweest aldaer wel gelyen hadden t gene fy airede begost hadden te *PF«,reJV?$ nodich erachtcn ons daer op wyderen hermin thft doen, ende zoe wv aldaer bevonden m der preken alre wee Altacren vernyeuwt en. prepareert te fyn. belóëft vorder reparacie te doen en alle neerlUMt ten fyne voorfz. voer tho wenden hemluyden mogelyck fvnde. Ende hebben daer nae volgende onffe vooil/-: Commislie begeert fyluyden oere gemeyn burgeren naer oere gebruyek by den anderen convoceren en doen. commen wolden, omme denfeluen mede den eedt aff tho"nemen , 'twelck aldaer gefchiet vermits bodmghe van:huys thot huys , ende alfoe het laet op den middach was ende die meestendeel vuyt waeren en vellicht nyemant folde tegenswoirdich commen en 't felue gheen naemiadaechs weick en was, hebben wy den Burgemm. tegen des anderen daechs nae die predicati gedaen lyn folde doen befcheyden , om alsdan den voorfz; eedt te doen, ende middelertyt doen heitellen dat alle het groue gefchut in den buffenhuys was (foe fy factiten) alle het poeder 'tgene van de plaetfen daar t vurhen geftaen hadde gedraegen was , weder ter plaetfen daer t vurhen geweest gebracht fal worden, dat oock alle het geweer der inwoenderen ende burgeren en die t zelue tl mede nyet vuyrgebracht hadden oft bynnen acht datghen naer date defes nyet vuytbrengen wolden , tfelue teren des anderen daechs morgens op fekere pkeifeop den Raethuyfe daer toe verordent brengen lolden ürde hebben daer nae die voorfz. Burgen,- Schepenen en Raet van ons begeert dat zoe 'ï^fm^ moegen eenighe moetwillige en oproencilche lich lolden onderftaen gfeh den regierders ofte oockJe. burgeren der Stadt Elborch, als wetende dat fyluydt 1 gheen geweer in handen hadden, oueruallen ende oueifast doen follen moeaben , wolden fy wel begeert hebben dat men hem Burgemm. Schepenen en Raet fampt oere Stadt dienaren yergounen wolde oere geweer ih oere behuyfinghe te moegen beholden , dan alzoe wy daer op hemluyden geantwoert dat fucx te doen in Ser mach? nyet en was , eflde Mr. Freder.ck van N 3 ijoye-  198 STUKKEN VOOR DE Boyemer fulcx vermits fupplication aen myn gen: Hee» ren Stadtholder tho verfuecken aennam, hebben fyiuvden fich daer mede fedighen laften . doch begerende wy t felue in memorie haldeu en defe oere peticie in onlfen Verbael mfereren wollen, en fyn alzoe van den Raethuyfe affgegaen , en die dinghen tot des anderen daechs berusten laeten. Des anderen daechs des morgens tho negen vren on. geuerhck zyn die gemeyn burgeren vur den Raetbuyie erfchenen , en heeft men hen aldaer in bywefen van Burgemm. Schepenen efi Raet die Conditiën en ar. ticlen vürgelefen , en daer nae die burgeren den eedt vurge'efen en gefiaeft, die fyluyden oock gedaen, ende hebben voerts die Camer op den Raethuyfe, daer op het geweer, gebracht, daer geen llotel toe en was en o> ck maer twee harnesfen van burgeren gebracht behaluen doch die baecken zoe op ■ den! Raethuyfe gehan» gen met Co: Ma» Secreet toegefegelt, als wy van gelycken het buslenhuys en den toern daer op het cruyt gebracht gedaen hebben, hebben oeck den Sdioltes beuolen hy den Burgemm. Scepenen, Raet lolde aenfeggen uat ons beuel waere dat fy luyden onlTe Vacatiën loilen betaelen , 't welck hy Lubbert Sanders aengelacht die tfelue fyn mede Raetsfrunden aangeuen wolde. Ende hebben daer nae ons weder voor antwoort gelacht dat fyluyden doen wolden in aller geftalt, als die van Harderwyck gedaen, begerende men hen nyet hpegher wilde befwaeren , doch altyt oerboedich, als hem;n. tfJue by den Stadtholder ofte Cantzeler en Raeden beuolen worde, dezelue te betalen. Es naderban»erlchenen Geryt tho Boeckop, dewelck abfi nt geweest en heeft zyn t-xcufacie aen ons gedaen dat hy noorte. iyck vuyt hadde moeten wefen , begerende het felue nyet voer oeuel mocht aifgenoemen worden. Aldus gedaen bynnen der Stadt Elborch den dertienden Aprilis AVC Ziuta en 't zestich. (Was ondertekent.) pk ter van appeltorn . Van Ste. Pieters. Kaerl  VAD ER. LAND SC HE HISTORIE. 109 N°. 94- Kaerl van Brimeu, Graue tho Me. ghen, Friheer tho Humbercourt, lieer the Honsdainch vund Esperlecq etc. Ritter van der Oirden des gulden Hies, vund Co. Ma*- des Furften. dombs Gdre ende Graeffch^ Zutphen , Stadtholder ende Capitetn Generael. E"»,fame en voerfichtige bifiundere guede Vrunden. ' Se vast voele Co. Ma», tho Hispanien .onfes alIeWH« n defer Furftendombs Gelre efi Graefffchans ZuSnj onderdanen, in grote getale en me31 f als wy bericht fyn worden) fich na Vianein ÏÏI Herr van Brederode begeuenebbe ' wellick dan zyner Co. Ma», verbode (-onlancx verkundiget:) gantz to weder is , fot VEr: feluer Mats. wegen ons gantz ernfte gefinnen, d« ^ ^r voerte ^eSs "oegebck mi iTen ernfte informeren ende erkund.gen S dner die ghoene zyn, die flch in den djenfe van den van Brederode bouengeruert ergeuen hebben derfeiuer namen ende bynamen 0^^°».^ beneffens vernemen (voer foe voel ^g)™ ™| geftakenisfe oick hoe ryck ^\miC)^a^S%^t fullicx allet ordentlick , claerhck ende eigemhcypge Kent zvh , die felue opteickemnge dien «eeren &X SU bp^tettcconer^^ om dan to zvner tyt oirenthaluen fich te halden nae De. Sr °vnTeeyntitck dat V^eh^g^^ die fich (: woe bouen gefacht:) in di^ Jef Brederode begeuen hebben goederen atoeftach leggen e^nde halden * ter tyt ty ende foe toge , dat jan Hoichstberumpter Co. Mat. wegen v ™c , , geordonneert fal zyn , vnd des neyvellicke tho weten ende VErf. M eSen, wie W fyn VEr: allen vliet aenkeereri fuïenVjMiè'den voerf: keere van Brederode foe wel binnën als buyten Vianen gedient hebben aenftont ende onuerfuymlick aenfangen , ende dan diefelue ende vederen van hun ftraffen doen al? rebellen, endes VianS fvn r Co- Mar: ende derfeiuer Landen, hennne fuUicS vliet aenkeeren als dat beboert, ende van HoichstgeSchter Co: Mats: wegen wy ons tot VErf: Seben§, diefelue den-Almachtig*t HeereHielende. Gegeuen tho Arnhem den xiiii May xvc. lxvii. «Si. -t.t'U H, l *V '• a.,iia, tflfi' .Vl/l.'ÜS» rtO> $p). , ...>•.„; .;,;;„s net ■ T. R00». ;is^ amna ^niwirèn y's <' >» •"" ,s'/'V,V' .[' '"J^ll* N 5 C'  202 STUKKEN VOOR DE O Opfchriffi Was.) Den Erfamen en Voerfichtigen BurgermeifW q^i,» (Lager ftont.) Ontfangen Ipfa Pentecoiies xvc. txvïr n°. 06. Marbubrite hy der gratie Gods, Bertogmne, van Par me ende van thufance , Regente ende Gouuer. name. Lieue befundere. AToe wy onlancx mitten Heere van Pwly ontfangen hebben briefte, van onfen Heeren den Conmnck by denwelcke fyne Mat. ons 0Dt. biet, dat nadycn defelue nyet fo geringe herwertouere en heelt konnen gecommen, als by verhoopt ende wel begeert hadden om den noot ende het gebreck die a' hier is van fyne jegenwoirdicheyt om op d'affeyren van herwertfouere een oprecht, vast ende bequaam remed,_e te ftellen, fyne voirf, Ma«e,t nyet laaten en foude mitter hulpe Gods bynnen deefe landen te commen ten aldereerften , dat derfeiuer mogehek foude weefen ende dat noch voir d'eynde van defen fomer, daer van wy onS wel verzekert mogen houden. Ende want wy wel dencken, dat deefe groote ende goede tydinge en. de nyenmaren allen goeden ende getrouwen Onderfaten van fyne Mat. grote blyfcbap ende genuegen geven zullen , foe hebben wy nyet willen onderlaten V van to verwittigen by defe ende mitenen wegen V te vermanen ende verfueckeu, dat ghy particuliere ende guaele oft gemeyne bedingen doen wilt ende oick doen doen  VADERLANDSCHE HISTORIE, 203 doen voir die goede ende voufpoedige reyfe van fyne m f ?oe wanneer die zelue veerdjch wefen zal die MA, z°e -vanneei uw * herwertsouer a^n te neemen ende te zeyle te g-en uiu ™ S strS / nde om den gehelen ende umuerfe. pristen geioeue voirf. Landen de handt houden en Staet van delen vo, goedertierenheit ende b6h^e da r' vTn zyn Sto. ouf alle hoope geeft te genade, da.r van zyne natuerlicke inclinatie S "genegln"he'yt elyï deV ons aireede tot ver. r hTvde aonden zulcx gefchreuen heeft, daer by vue- andere'opinie off vermoedemsfe van hern hadde , ge „'1 /ar ZVne Mat. niet en compt om tyne Steden f hmlerS te bedevfuen, maer om die te bewae- j Amhem berichten ende aduerteren fult. Ne- vouf: Mat. ye e, b ou ende paf. S L S&F*. op te» ™ezT\ ignotantie en zoude mogen pretendeeren, beueLn v t zelue alzoe te doene, ende noticie*^ ho"^ va^£ gheene die vertrocken zyn off alnock ^eTn. ™ Z] fertrecken zonder des in gebreke te wefen. Lieue be fundere onfe Heere God fy met V. G-lchreuen c Antwerpen den 111 dach van Juho ijö/. (get.) vs Margarita. ('; Op-  304 STUKKEN VOORDE Q Opfchrift was.-) Onfen lieuen befunderen den BorsermevfWn c i penen ende Raet der Stat Arnhem. * ' Scü8° (Lager flont.) Ontfangen den vi July txvij. N°. 97. hftrucne van wegen der Hertoghinne van Parme , P/acentz etc. kV en te ende Gouvernante C'. Ma". Landen vanherwertfouere, voir den Gommisfans/en vyt den Raede fyner Md» tn den Landen van Gelre verordent, van f gheene fy te doen fullen hebben tn den Steden Ruremtmde. Fer.loe, B.oemel, Harderwyck, ende F', burch in wellicken haer hoocheyt' tTecken n fi Us?ectiue/yc* * X' Di!,V0i,fr: Commiflarisien fufjèn hen met deh: JL/ alrer eerfteii refpectiuelyck vue^hen in rf.v Vonffi to ende hen aldai/met ale1"ende discretie informéren van alle tghcene aldair gebS es aengaende die beroerten, oproer, predicatien ' beeldeftorminge , kerekefchendinghe,' ende anS ■ SangS:'^"1 Ênde altmtien i« verleden jaer 2' khUommfndymeren ^ WMr $ °e"Prcnck 3' )v-ye a# oirfaeck fyn geweeft. 4. Utt dirfclue binnen die Stadt fyn , offt da'tet e? mge van buyten fyn geweeft. * " j. Oft  VADERLAND SC HE HISTORIE, aog < Oft fv by eenige gefolliciteert fyn geweeft by brieff. uen, tot invaeringe der nyher predicanten ende predicatien der fectarifchen , van wien die follicitatie gefchiet es, ende dat men die onginale brieffuen f die men wel weet desfals gefchreuen te fyn) fampt die minuten der dairop gefchreue dntwoerde exhibere ende ouergeue. . • 6. Offt der magiftraet dair aff fchuldich es, offte eenige onder hen endë wye. 7. Woe der Magiftraet geneicht ende geaffectioneert 7 es, foe well der Riligie halffuen , als tegens fyne Ma"?'. r i a 8 Oft der Magiftraet ende die gemeynte lich onder' linge met malcanderen well verftaen. o. Van wat religie die gemeynte es , otfce t meeite deel derfeiuer. ''* -ü io Woe die Hoppluyden ende knechten fich halden met den Magiftraet, ende burgeren. 11. Of men dair noch eenige predicatie doet ot vergaderinge maeckt, foe in 't openbaer als heymelyck. 12. Wy die predicanten waeren. 13. Waer fy gelogiert waeren. ,S 14. Met wyen fy meeft omgingen, foe wael eer fy beftonden te predycken, als nae. ic. Wye die hoofden ende Leytsmans fyn geweeft der beeldeftormeren ende auteurs van die wapenen in die handt te nemen , ende fich met rebellie , ongehoirlaemheyt , ende wederftandt tegen fyne Mat. toe ftellen. 16. Sullen met fecht procederen tegens die hootden, auteuren, principaele, ende den ghenen , die des gheene voirfeyt es, meeft fchuldich fyn, foe well die noch jegenwoerdich fyn , als deu gheenen die geweecken fyn. 17. Sullen met hulp ende aflistentie des crychsyolcx met gevuechlycke wege , ende middelen , als ly van den Grauen van Meghen Stadtholder etc. verftaen fullen den gheufen' die wapenen affnemen , nairdien fy eygentlyck erfairen, ende geinformeert fullen hebben, wye die gheufen fyn. 28. Indien fy eenigen BurgeruJ. Schepen oft ander ot-  fioö STUKKEN VOOR DE ficier bevinden fchuldich te fvn , fij'len die feli,ë sttlteilen om andere ia hoer ftatt sefurrogeert te worden , dair fullich van fyner Mat*, we*en gedaen mach worden, ende daer niet, fullen den gheenen, die den Magiftraet, ende andere officieren op ende afftellen berichten , ende dairhin bewegen , dar. fy felfs fullicx doen , ende dat felue nodich es, alfoe gedaen toe worden tot waeFaert ynd vreede der Stadt, vnd oeck om fyne Mit; deshaluen tho wilfaeren. Ende indyen hyer inne fwancbeyt viele, fullen dahalf aduerteren'om dair inne verben te worden. Van gelycken dat fy toecompftlyck niemant en ftellen oder annemen in ee= nich beuell oder dienft publyck, hy en fie dan der oprechtiger alder Catolificher Religie, oeck dat hy in defen verledenen beroerten fich met ongehóerfaemheyt weder fyne Mat. njer, bewefen heb'be. 10. Ende hoewel! men int feecker well weet, dat die gealtereerde Steden fiants van Gelre in den maent van Decembri by den gedeputeerden van den Corë fiftorie der fectarifchen van Antwerpen gefordert fyn geweeft , oere gedeputeerden aldaer toe fchicken op feeckere bycompste der generale Confistorien, lullen nochtans fich ervaeren ende informeren oft fullicx alfoe gefchiet es. 20. Wye die gbeene' fyn die op die voergef: bycönpste t Antwerpen verordent ende gefchickt lyn geweeft.- 21. Wat aldair gehandelt ende affgeredr es geweeft; 02. Wat dair nae (dien achtervolgende) by hem 'gedaen, ende dit alle wel particulic rlyck thoe vernemen , ercundigen ende oproeteyekenen. 23. Die hooffden ende autbeurs der rebellie , febeyns dinge ende prophanatie der kercken , en connen niet ontgaen die hoochfte ftratT met confiscatie hoe. rer goederen , foe dit es crimen Lefte Mads. in weilick alle priuilegien ce fleren. 24. Ende aengaende 't gemeyn volck, 't welck die hoofden ende autheuren voiriT: gevolcht mach hel * ben, fall 't felue gereferueert worden tot 't gheene fyne Mat. geiieuen fall hyrnaermaels dairop tho verordenen ende beueelen, niettemin dair mit ee» nich  VADERLANDSCHE HISTORIE. ao? nich exempel ende fchreck gegeuen worde, fall d entlyck fyn , dat eenighe van hen ter galeven eeuwelvck pecondemneert worden, op peen der eal'e. indyén fy vuyt die galeyen ontquemen, en. de In fvn Ma». Landen van herwaertf uiere wederomme gevonden worden , indyen fy in d executie der voirgefchreuene dingen merckelycke fwaerichevt bevynden nair gehaldene informatie, foe waell tegen ''t lichaem der fteden , als tegens die mrticuliere, fullen ten belten, dat fy fullen connen, eenige ordinongh dair inne ftellen, ende volsents in den Raede hoeren ahnghen handel femptlvck conferéren ende communicéren , ende op als hoer bedencken , ende advys verfatten ende ftellen. Ende daernae fullen die Cantzler ende Mombaer haer hoocheyt van als Rapport cotnen doen, om 't felve gehoert op all der geboer nüe verordent toe worden. Gefchiet t' Antwerpen onder die handt haerer hoocheyt hyer onder gefte t den xvii. dach luly. XVCLXVII. (Onderteyckent.) Margarita. (Ende noch heneden.') Berty. N°. 98. Erentfeste ende Frome, befunder guede Vrundt. Alfoe als wv van den Gefanten der Burgermeefteren , Scheepenen ende Raedt der Stadt Nimmegen verftaen oire Er. befaert ende beforgt zyn, als follen die knechten foe hier boven om her Eken ende (:als men verftaet.) omtrent ende in der Graeffchap van den Berge veta lessen , idt hooft nae diefelve Stadt Nimmegen keeren ende derfelver eenighen hoomoet aendoen, jae (• woe fv kunden) overrumpelen und inneemen willen, h weilick den Con: Ma', tho Hispanien onfen allergenedigen Heer, der wy ende oick ghy fementhck met llleenlick by eede maer oick als onfe natuirhcken Heer verplicht zyn , to grooten weeder wille weelen fol.  aó8 STUKKEN VOOR. DÉ und daromme bülick und noodich, dat alle Wehiw' foe yetz in der yle voer handen daer tegen gebruickt worde , demnae fa in Stat ende yan wegen hoich" he rnmpter Coninglyke Majefteits ons gantz. ernfte 'meinongh, dat ghy aenftortdt ende fonder eehich vertiwt öp begeere der voerfr. Burgermeefteren a Scheepenen ende Raedts, alfoe voele huysluyden 'uwe SS Ampts (:als oer Er. van u begeren werden) opbieden laetet, und hun beveelt fach onweigerück mi? oiren geweer, binnen dïe voerfr. Stat tho ergeven. Diefelve als oire Hooft Stadt te helpen verdedigen eid» rh> Vianden daer aff tho keeren, und funst fich dair'inne foe te bruycken und vernemen laten, als goede ende getrouwe onderlaten oiren Heeren fchuldich, und vau fyner Conrag . Majefteits wegen wy oiis to' hun verfihen , und dat oick ghy alle möegelicken vliet defenthalven aenkeeren wordet. Betrouwe van Svner Maie feits wegen wy ons oick alfoe tot U, mit bevehelongh des Almechtigen. Gelchreven tho Arnhem den laetftïn Octobris xve lxvij. (Onder Jiond.) Die Raeden des Conincks in G«% derlandt Verordent. (Was getekend^ . t. ROOS, (V opfchrift v/as.) Den Erentfesten ende Fromeri Henrick van Bonenburch, gênant van Honfteyn , Burchgrave tho Nimmegen, onfe befundere goeden Vrundt.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 209 , N°. 99- Dit fynt die gebreeckén, dis Johan van Holtzwyler Co. M*". Droft to Hattem , myn Heren van de Rckenyn in Gelderlandt verordent te kennen ge-fr , d^ £ allen Pan chy off Kerspelkercken, oick Collegien, Cloosteren Conuen ten ende Goidts huyferen binnen defe Staft ende S Se." pendomb van Arnhem gelegen, opt allerfpoedehcxst toe luiken dagen , als daer toe beraempt ende verkundichr woiden fullen proceslien generael niuten Hoichweerd chften heiligen Sacramente geh,tden, ende oick bedioghen abfttnentien aünodfn, fuffragien en^e andere duecndehcke wercken gedaen worden, ten effecte ende eyn. datV- Fr mi&'1UH begrCpen' vnd ^«nteyndens dat V. Er: ordene nellen ende Ordonnancien , ende Statuten ma.cken , allet woe diefelue misiiue wyders ènde int anghe vermelden doet , ende ons georK neert wordet uwen Erf: tho beuehelen , deff willen tut uwen Erf: verlihen , mit beuelongh des almechriXv'cLXVir'11 th° Anihem d£n XXI->en De«ml>ns' (JVas getekem.) (t Opfchrift was.) Den Erfamen eii voerfichtigen Burgert". Schepenen ende Raedt der Stadt Arnhem , onfen bifupderen 2oei den Vrunden. 6 Dy.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 21J N°. 102. Dvfe nabefchreuen Furften vnd Steden haiffen ith niytden Goefen, zamen verbonden. Der Palfgraiff bei dem Rhejn. Der Hertzoch van Wyrttenborcb. Der Herzoch van Nonnbergen. Der Prins van Condé. Der Prins van Orangen. De vyer foen des Palfgraeffen. Herzoch Hans Wilhem van Saxen. Marckgraeiï Jorg Frederich van Aenipach. Der Herzoich van Pomeren. ËpOchfti» Meyde.bo.ch fdlen das geit offbrengen. Tho Zegen in der Graeffichaft van Nasiau is ein lauffT Ï53 KeSnls^erglichen oich ein lauffplaits. tSM^^^ wer opwackens van noden. N°. 103» T7eu par Monfeignenr le Dnc d'Aba etc £8 def- V laultz obtenu par le P^f1' ^""^l 'J.^ Jpetrant de mandement cnmme «; ^ndeur^ vrre  216 STUKKEN VOOR DE Corneille de Linnewevere du village de Appelteren et Dr.es Hovmaeker du v.llaige de Leeu^T, tous' " pays de Geldres entre la Meufe et le WaelaSroÏÏ a comparoir en perfonne pardevant fon Ex. 01 cen'x du confeü pour eulx venir purger de leur Ce ïg fence ou latitatton a caufe des troubles pasfez deu* em nt contuuiaces et deboutéz de routes eLptions ec deffences d'aukre chargez, tous d'avöif fervy aVtc armts les rebelles contre fa M. A fcavoir lil . Ru t Pelen et fes fliz en Frife 1'efié patfé foubz le Cn I Loys de Nasfau frere de Guillauae Con?e de N fau Pmce d'Oranges, Chiefz des Rebelles de fa M e depuys fervy contre fa d. M. en Ja ville de W er* frt quentée les reprouues prefches des M niftres Sectal res et Calviniftea , Jehan Ciomptmakere! Ky e £ Wtle de Boisleducq les rebelles er feccaires foub7 An thome deBomberKhe, chiefdes rebellies e^p è," fe trouué a la lurp i„fe de la ville de Ga? ^ Pmmi les d. prefches. Corneille de"[nn we, e fervy auec armes feu Henry Sr. de Brederode et e d. Uryes fervy les vivandiers a Vianen foubz'le d Brederode. Veues ausly les informations exhibées par le d. Procureur a la verifjication des faictz deS Z féz, .enfernble les actes et exploictz y joinctz: et mr efpecial 1'acte de deboutement des d. adjournéz de tZ tes exceptions et deffences. Sm Ex. vuydanf 1ma. fict des d. deffmlu et deboutement, bannyt le?d a journées a jamais hors de tous les Pays et Seieneul res de fa M, fur la hart: et confi.sque Kus eVqK concques leurs b,ens au prouffict de fa d. M. Fscta Bruxelles le virie j0Ur de Janvier ^68 T^iler^u lm** Par ordonnance deJ fPfc^^^fft?£ Torre. Prononchée le xvue jour du JaLnvfer Gddedand. J lmJs lorgfesStfn%T len het tegendeel bewyfen. ^wennen zul- Veu  VADERLANDSCHE HISTORIE, 217 N°. 104. Veu par Monfeigneur le Dt>c d' Alve etc. les. dèf. faultz obtenuz par le procureur general de fa M. lmpetrant de mandement criminel et demandeur d une part contre Antioine van B-ckhorst , Aert Beyer, Burchart J nfz, barbier, Dierick van Heteren, Lhenck Hoevel, alias glaefemaekv, Gu.llaume van Heuckelom Guülauine van Steenberghen, Gerrit Gaymans , Gerrit Buys G^rritsz., Guillaume Ridder, Gm laume Kelleneer, Henry ter Ciaer, Jacques van Swlich, Jacques ter Claer, Jacques Gayman , jehan van Erp , Jehan K-lieneer, P-erre van Gmndt, Pierre Roucken, Reyen Bever Sweer van Ringhelenborch, Walraven ter Claer, tous de la'ville de Nemegben, adjournéz a comparoir en perfonue pardevant fon Ex. ou ceul* du confeil lez eile puur eulx venir purger de leur fuyte, abfence ou lati-ation a caufe des troubles pafVéz deuement contumaces et deboutes de toütes excepdons et deffenles d aultre , chargez afcavoir premierement le d Anth ;tne van B ickborst d'avoir mene en la ville avec aultres iectaires inaugré le Magift.at et de tous les bons Catholicques le predicant fecraire et converfé journellement av-c luv; fe irouvé en armes auec aultres complices a ' h'deüerc du d. predicant, lors qu'i! fut encnasfé hors de la ville rar les Catnolieques; aüsfy fe trouvé par deux foi" avec les d. fectaires et rebelles en armes lur le Valckhoff et le cimetiere de ft. Anthoine contre le d Magistrat: collecte aulmoifties es prelches du d. predicant et frequente fes prefches tant dehors que deans la ville- reffufé de faire fon ferment comme aultres bons bourgeois tl'obfervér certains articles conceuz par le d. Magiftrat pour la pacification de la ville, et levé lentant de Borchart Jansz barbier, baptifé a la prefche par le d. predic mt f-craire: Aert Beyer accompagné le d. predicïüt a f >n entrée en la d. ville , et reffulé de faire le ferment fufd. Le d. Borchart Jansz. faict baptizer fon enffant par le predicant. Dierick van Heteren eftant au temps des d. troubles de la loy de la d. ville  518 STUKKEN VOOR DE ™L?VGnT1 1S d' Predicant> & trouué a la feconrïe emotio n en la compaignie et asfemblée des d. fectaires et rebelles reffufé de faire le ferment fusd., efte v,g des depu:éz de par les d. fectaires pour requerir le Magutrst, que lèur fut perffiis et Mté de * han. ter et conveifer avec le nouveau predicant et oyr fes prefches lans en ellre recherchéz et d'exercér leur rel», gon en relle eahfe que bon leur femblerat. Dierick Hoevel, al-as gelafemaker, affigné a introduire le d predicant, collecié aulmoifnes a la prefche , contribué pour aller quenr a Heydelberch au Palatinat vng nreicheur fecta.re tenu le rolle des d. fectaires, leffufé de faire le d. ferment, et eflé vng des deputez diceulx fectaires vers le Magiftrar. Guillaume van Heukelom eltant du confetl de la ville au temps des d. troubles le trouvé prerent a la corclufion prinfe par les fectaires de leur accordér les deux poincz mentinnnéz es cliarges de Dierick van Het teren , et esté vng des deputéz des d. feciaires vers le Magistrar , et fe trouvé a 1 asfemblée d ceulx fectaires le xviue. d'Octobre lTo6 requerant confmnation des d. aniclcs, dict a ceulx du Magistrat, qu'ilz ne vouloient oyr lire les lettres de la Court, pu\squ'elles ne pouoient contenir cbofe que fut a leur advantaige, adheré et favoiïfé le ri. predicant oy fes prefches, et journellement coiverfé avec luy et le conduicr, et rammend allant it retoumant de Ja prefche, commandé de ouvrir la grande eglife, affin que les d. fectaires y executaffent leur volunté au briiernent .des Images, puysqu'il falloit que tout v fut rompu, ie trouvé en armes fur le Va!cons exhibées par le d aultre. veu» * y yeriffication des charges contre ?r Vif-  VADERLANDSCHE HISTORIE. «3 Hennck Kech , Gn,sJen Bra » Raddai„, Albert V™l?m Ta auSvan Ae de et Dierick in'die Cavan Delen, Jac^u" ^Vnnté de Zutphen, Adjoarmer de Diem tous de la Conté ^ ^ ^ j "é8, %n cS le" el e pour eulx venir purgér de f6UlXf„t e ?bfnee ou latitation a caufe des troubles leur fuyte abience uu deD0Utez de toutes ex- p3ffe2 deuement contuyaceaet nee ^ ceptions et deftknfe». dodne charg ^ ^ ?nnryenVaFri^T eué dS cS fa M. comme auff, belles en Fnae 1 j e Broickhtryfe pere et fiïz, ont faict les d. GhisDeiT v j et ?' dm1^emefë;Vy t ulSs le Se'van den Bergb de ]e d. pere tervy uu . . é te participant en Confeiller en tous fes aff^ £ ^P,\ Gar. fes entreprii.fes. Et Je J. *ng coatn?fa d. M. rit Bominck ^^^^^mr» au d. Confur la madon de Uüii > f a f de te van,den toh. ^Vofiolt van Pluïen, Capitaine, « les °. ^mp ^ pere et fite, Ro ge van ^ ? EJerdt Smidts, ec Gerken Brants, Ghwlten uiw ' pi de taa,bu. S EEt f^-CSSC Herman Vitinck rr>ourk Henry Schulinck et Henry Srrobant, Conde boutier, newj10 Wefeker fervy en bnze dert van Dulhcken et Band W y ^ de ^ Eé^SS au üege de la d .Mailde Hf' glrS AdSS Totw^tn feil weft , Gerrit Atillegner e d< ^ Hp Vlfft et depuys partout le fuyvy. Veuea ausiy fes Smanons StU P« J? * P^-'a""!». la veriffication des faictz desfus P^.'^^tfdu £ actes et exploicts y jomets et par efpecial 1 acte dude^  a&4 STUKKEN VOOR DE boutement des d. adjoutnéz de routes exceptions et deffenfes: fon Ex. vuydant ie prouffic: d. s d. deffaultz et debouremanr, baunyt les d. a.ijournéz , et chacun deuJx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur fa hart. Et confïsque tous et quelconques leurs biens au prouffict de ft d. M. Faict a Bruxelles le xxvn, /du* de Janvier isW» [Ainfi foubzfcript.-] Par ordonnance de fon Ex'e [Signé.\ J. de la Torre. Prononche le xxixe f0Ur de farr. vier i'an fusd. J N°. 10S. Don^ Fernando Aluarez de Toledo Duc d? Alue. etc. Lieuteuant Gouutrtieur et Capitaine General. Chier et bien amé. Nous auons rrceu voz lettres du dernier de Januier, er pour au'tant, que touche le premier poinél y 'coinenu, allendroict Je louaise des biens confisquez au prouffict cte fa Ma. au diftnctde voltre charge , en vferez felon que trouuerez par 1'aduis de ceulx des comptes en geldies pour le plus grand prouffict de fa Ma. conüenir. Excépféz et re* feruez les meubles precieulx, fi comme vasfdles d' argent, tapiferies, linges, fourrures, et chofos femblables, detquelles nous enuoyerez declaration, et ne les vendrez fans noftre ordonnance. Quant au louaige des maifons , et reparations dfcelles, les lonerez pour vng ou deux ans, lil est aulcunement poflible, fi non prendrez le terme de troiz ans, et les liurerez au louagier, reparees de couuerture, et feneftres , et d'aultres reparations inexcufables par aduis desd. des cornpres. Au regard du Ilje. poïnr. Attendu que ceulx des comptes en Gueldres n'ont encoires du tout la co°-noilfance de leltat ou nature des parties des biens efcheuz  VADERLANDSCHE HISTORIE. |»J efcheuz a fa M. par confiscatiqn, efcripuons aufd de» rnmnres oue Dour cefte première fois , Hz deputent ?Xn' d'ïnul «lx, lePquel a la faifonproucbaine fe trouuera fur le lieu auecq vous pour yilitér les reparatiqns neceffaires a faire mefmes les dicaiges , et 1 entretenement, qu'il fault des teftes de bois et aultres gardes, qu'on eft accouftumé de faire fur Rimeres non feuUement pour gaigner accroisfance, maïs pour la preferuation des dicques. • , Au furplus donnerons ordre que les fentences- des banniz ou executez de voftre diftrict, vous feront enuoyees, et cependant ne vous pourres ayder de voltre .... Auiz tieiidrez les biens annotez en bonne et feürê garde, et n'eft aulcunement nöftre intention, que les femmes des banniz, ou vefues des executez tiengnent leurs maifons , ny les biens meubles eftants en icelles , ne fust en preftant par elles bonne et loum, fante caution pour iceulx. Atant chier et bien arné nöftre Seigneur vous ayt en fa S. garde, de Bruxelles le XI. de F,b. 1568. (Signé.) F A. duc d Alve* (plus bas.) Mefdach. (La fuperfcnption eftott.) A. nöftre chier et bien amé Jacques Garbrants , Rentmaiftre du quartier de Nymegen. N°> 109. Aen die Steden Ruer-, munde-, Harderwyck, Elborch. : ! Eae«l van bkimeu, Graue t9 Megen &c. Eerfaeme, Voerlichtige, befundere guede Vrunden! Eerfame, lieue, befundere! wellicker geftalt die Durchluchtige Hoichgeboren Furst, die Hertoge to Alue , Lieutenant Gouuerneur ende Cane. Generael Co: Ma«. onfes allergen: Heeren Erffnederlanden aen ons I. deel. P vnd  2C6 STUKKEN VOOR DË vnd Syner Mats. Cantzler vnd Raeden alhier gefchreuen, Hebben Ghyluyden vuyt hier inne gefloten authenticke afficbritt to vernhemen, vnd diewyle wy den b'eüehele in fullick fchryuen begrepen voer foe veel • 't felue ons betrtfFt geröeynt fyn nae to komen doe 1 wanneher wy van V verftaen hebben fullen waer ghvluyden binnen den drye maanden nae omfa'ck vanf dfen in die fiecke in denfeluen fchryuen geruert gedaai fult hebben, dem nae is van Hoicbstberumpter C >" M ts: durch beuel hoichgedachtes Heeren Hertoughtn onfe gantz ernfte gelinnen, dat ghy luyden aenftonts aenfiehens defes britffs daer aen fyt vnd verfchaffi , dat die verbroockene verdoruen vnd van beelden beroofde Kercken, Altaren ende Cloifteren wederomme opgemaeckt, gerepareert ende in eherlicken ende behoirlycken wefen efi State geftelt worden , dergeftalt, dat zyne F. G. beueheiet, efi tot dem eynde ende binnen opgemelte drye maenden in fyne F. G. fchryuen vermeldet, vnd dat voirts ghyluyden oick achreruoïligen 't felue fchryuen ons (:of onfes afwefens den Heeren Cantzler vnd Raeden vurfT.) certificeren t goene, wes dien aengaefi fal gedaen wefen, om voerts fyne F. G. daer aff achteruolligen derfeiuer meynongh by ons to werden verftendiget, dat oick ghyluyden gheen onfchult of vuytftellinge en doet off latet nemen op die koften die daeromme gedaen fullen moeten worden , vnd funfte dat ghy allenthaluen verfchafft. dat fyner Ma«. vnd F. G. meyninge in defen onverfuymlyck vnd onverbrekelyck worde naegekeft, vnd fyner F. G. in allen puncten vollentrocken , want by gebreke van dien wy fyne F. G. (: woe billicke vnd cfer feluer beuehele mit brenght:) allet particulierlyck vnd waer und aen weyen id gebreck valt ouerfchryuen , vnd ons mit vluyden to verdedingen gemeynt zy , daer op ghy v moeget weten to bedencken. Gegeuen to Arnhem den xxt February xvc. lxvui. Aan  VADERLANDSCHE HISTORIE. a*7 Np. iio. Aen de Stadt van Venlo. *• Kaerl van Brimeu. &c Tdem als aen de voerff: drye Steden tot in den f. I rchnuen geruert gedaen fult hebben inclufive, üc LtfnSnnf. doch iy verftaen ; en der dere KercJte nyet fonderlincx dan m een Cloofterke alleenlvck feer oecuel aengeftelt geweest te zyne , dem,nae vnd op dat Co: Mat», ende fyner F. G. meynon. ge ende beuel vokoemelyck worde^gekeft: 11.onfe lefvnnen dat VErf: aenftont , aenfihens defes biiefrs fat len fyn vnd verfchaffen, dat die felue Kercke ende Cloofterken wederomme opgemaeckt &c. ut lupra tot wnt bi gebreke van dien exclufive fic contmuando, op dat wy fyne F. G. van UErf: düïgenue en ern, fficheit aduerteren moegen VErf: den Almechngen Heere beuelende. Gegeuen to Arnhem den xxi *ebr. xv c. lx vin» N°. in. TTeu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. lesi defV faulcz obtenuz par le Procureur general de la M. impetrant de mandement criminel er demandeur d une part contre Gerrit van Rynsfen Allaertsz. de Oilterholt, Corneille de Oldenburch . Hanfz de Zetten , Dierick Bercx de Delft, Nicolas GoricX bollengier de Adgheren , Gerrit Verfellen coulturier de Aert, E*m Warién merchier de Herwen, Jacob Rutgers et Reuver Willemfz alias Moiler de Randwick, tous de Ouerbetuwe, Pays de Geldres ; adjournés a comparoir en perSe'pardeuaut fon Ex. ou ceulx du Confed lez elle P ^ puut  STUKKEN VOOR DE pour eulx venir purgér de leur fuyte, abfence ou IatfJ tation, a caufe des troubles pasféz deuement contumaces et deboutes de toutes exceptions et detTenfes d'au tre. Chargez afcavoir les d. Gerrit van RyniTen, Corneille van Oldenburcli , Dierick Bercx, Renyer Willemfz. et Jacob Rutgers d'avoir fervy et prins les aimes defloubz feu le Sr. de Brederode contre fa M., et le d. Nicolas Goricx efté a la deffaicte de Oiftruwel les Anuers du cofté et party des Rebelles et fectaires , Evert Warien fe trouvé a 1'aMemhlée tenue a Weerdenbroeck contre fa d. M., et Gerric Verhellen [ayent demeuré en Anuers au temps des troubles] chargé de f'etre retiré d'illecq pour f'avoir meflé dts d. troubles. Veues ausfy les informations exhibées par le d. procureur general a la veriffication des faictz desfus pofez, enfemble les aétes et exploictz y joincrz et par efpecial l'adte du deboutetnent des d. adjouméz de toutes exceptions et deffenfes , fon Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur la hart, et cnnfisque tous et quelzconcquès leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Bruxelles le xxvi jour de Ftbuii.r ijóö. Prononche le dernier jour de Feb. 1'an fusd. N°. 112. Don Fernando Aluarez de Toledo, fJër. toch van Alua & Liet/tenant Gouuerneur ende Capiteyn Generael. Walgeborën Lieue befundere : Alzoe wy bericht _ worden, dat in eenige Steden en Dorpen, alweer in die voórledehe beroerten men die beelden Kercken, Altaeren ende Cloilleren geftormt, gebroocken, geruineert én. berooft heeft, defelue Kercken noch alfoo blyuen liggen, fonder dat men yèt doet om defel-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 229 felue wederomme op te maecken en verchieren als 't neïoirr ot grooten fcandale, waer »newy w,lknd t mit neerfticheit geremedieert worde^Jta 4™ nm? en ordineren van wegen des Conincx omes auer gen- Heeren' mit ernst , dat ghy terftondt ende f mder venreek allen Officieré ende ^ud^^teden Pnrie Dorden . foo wel zyner Mat. als derie uer vasS vwe^jurisdiction dïer eenighe^nghe verderuinehe ende beroou nge van beelden Kicken , ai taerelTende Citeren is geweest van W^u| ivner Mats. weeten laet; ende zeer fcherpelycK ne feelt dat fy verforgen dat defelue Kercken, Kloolïers ende wederomme 0^^? de in eerlycken ende behoirlycker,.wefen \Mt worden, foo dat den dienst Gods, ende die r^erc kei Cren2e' geeftelycke' Officien daer moegen gedaen worden mit fullicke betaemhcheit en _weerd.cheit als fnllirv hehoirt. ende dit allet binnen den tyt van cirye m nden, t rekenen van den dach af, dat d,t tegenwohdiclf gebop hen gedaen fall zyn geweest ende dat TertSS: nae Uganck der drye maenden. d«Mg*jfi Gfficers ende Wethouders v certificeren gene: d en aengaende gedaen fal zyn geweest, om wJgï.^gG! ons by v geaduerteert to worden , wel pamcuherlyci ende bv goede fpeciale declaratie in wat Steden ende Dorpen, dier brekinge verderuinge ende beröumge van heêlden Kercken ende Cloifteren is geweest, ghy ait Sot zult hebben doen doen , in «ken men by Kra-ie ende relhuratie als gefeyt is denfeluen geboK och gedaen fat hebben, ende in well.cke nyet let overfchfyuinge der redenen ende oirzaeken van fuïck ffS «n voirder daerinne te ordineren , a s nae eeftelteni^fè der faechen wy beuindeh fullen te behoor!?- fonder dat wy verftaen. dat men eenige ontfchk ófïuSftellingedet voeilT: reparatie fal moegen p 3  230 STUKKEN VOOR DE re die oirfaecke fyn geweest van 't quaet, ende gegaen hebben tot andere Sermoonen dan Catholycke g ende anderfins hen bewefen hebben der „veuwicheïdèn van den Sectarisfen toegedaen ende gunlticb geweest te Ivne, ende daeromme dat in 't gene voerff- is Seen 11 breek en valle, Welgeboren Lieue befundere6 God^v met v. Gefchreeuen te Bruesfele den ZTdicl, Feb? wat leeger) Bertty. Ue Supfiripfie was.) Den W£e! boren Heere Kaerl van Brimeu &c. Stadtholder elden onfen Deuen befunderen Cantzler efi R^den 'des Co" nincx in Gelderland verordent. Den Waelgeleerten Erentfesten vnd fromen M™. Jollen van Cra. nevelt der rechten Licentiaet ende Raedt Co: Mats;, in den Lande van Gelre en Zutphen. Idem. Den Hoichgeleerten Erentfesten vnd fromen onfen lieuen befonde. ren Heeren Johan van Stalborch, den rechten Doctor vnd Raedt Co: Mats; in den Lande van Gelre en Zutphen. K4ERX van BruMEU, Graue u Megen cjrV. WaG?vle£^ Erentfes* »nd f™™ Lieue befunder. Gouuerneur ende Capiteyn Gnael &c. by zyner F. G. brieuen van den xïv uet Tr f***™" ^ adminisiraïon nal*- Beïldeftor^r Geuan§e"e Kerckebrekers vnd «ee deltormers, vnd dat men die den Magifiraten der Steden, foll beuehelen &c. vnd dat wy die £ tho ?Z len  VADERLANDSCHE HISTORIE. 4$ dattet goet waere, d^,ra^" „n , ri r0iien wy v to fesfores daer by voechde &c.vnd daer up loaen y vtdfs^rneU onfe tneynonge, dat gby'ft ?4TlallTcS» Sc P a^pfdaeromme aen malbck ar,, ï I fijnen fo wy vets oick aen gemeïren Heere V>v mail ckkanderen to Rueremunoe viiu y " ^ r,mpr F G mevnonee nae die Justitie, oc S'n.^tt^^'W ende Raeden yedere SlLVn"d om tlSSTvollentrecken. Soo ist,. dat in S en^He? ughen Regents ende Gouuerr^ gnae s &cWy v ordonneren dat ghy op 't fpofidebc^n v'dereb der voornoemde Steden Ruer»o°dte,« Jn,Ve^ Inn den Burgemm. Schepenen vnd Raedt beaehlt d e i' t der vo«lT. Geuangenen onweigerlyck aen o vnd bvfunder geauctborifeert hebben , efi ..ucthonieren cracht' defes hunluyden yoerts aenfeggende dat ly f mit vluyden beydeo, den wy gelyckfals beuehe en fVhals A'fesfores by bun to fuegen, vnd m.de me oick vair bouengeruer'te aucthorifatie vnd meede van^t  232 STUKKEN VOOR DE goène wes fy v wederomme daerop fullen andtwoirden gerichtelycke fchyn maecken laetent vnd bewaerr vnd folgents van alle uwe wederfaeren ordentelycke opteecken.nge maeckt , ende die Sententien affchriffiei haldei., waer ub ghyluyden wael fult weten to behoiren vnd dat yeder fich vqerts in fyne Commisfie ergeue, ende die felue f: als daer by ende omher itreckefi :j volfuere, vnd folgents Co: Mats; dienst op 't allerfhetichst waernheme als van fyner M^s; weg»n wv ons gantzlyck tot v vertrouwen. D n wy hier mit den Almechtiïen Heeren beuelen. Gegeuen tho Arnhem den ix Martii xvc. ixviii. N°. 114. Op huyden xie dach Marty xvc. LXVIIr. Die Edd vnd Waelgeboren Heere Graue to Meghen , Stadtholder vnd Capueyn Generael defer Furftendombs Gelfe vnd Graefffchaps Zutphen, in tesenwoirdicheits Hee. re Peters var.> Apeldören, Johans Wrdt Momboir vnd Dionys van Wefenhaegen,'alle Raeden heeft den Burgemm. Schepenen vnd Raedt defer Stadt Haerderwyck voer foo voel der in der fiat tegenwoirdich geweest ' als nementlyck Marten Coelwagh, Harman van Oldenl bernenck, Hadaman van Wynbergh, Brant van Delen Jacob Hegerman, Willem van Wynbergen , Evbert Renger, vnd Gerrit Voet aengefacht vnd verclaert dat van wegen der Co: Mat. tho Hispanig &c. onfes' allergen: Heeren durch vuytdruckelyck beuel des Durch. luchtigen Hoicbgeboren Furften Hertouge to Alua' &c. Kegents, Gouuerneurs vnd Capiteyns gnaels, fyn G* hunluyden vnd yederen van hun als Burgm" Schel penen ende Raedt ver'liete van oire eeden, die fy CoMa": ende~defer Stadt Harderwyck gedaen hadden" der meynongh zynde in oire Stat ende plaatfe andere to ordonneren , hunluyden beuelende fich daer nae to richten , vnd heeft voirts denfeluen afgeheyst alle die  VADBRLANDSCHE HISTORIE. 233 Sloetelen der Stadthuyfen, Stadtk|sten vnd der Gameren daer alle der Stadt pryfflegjeri, registeren ende boucken van den Stadtrechten ende anders inne bewaert worden , ende beuolen die ouer te geuen ende ouer to leueren om dén gheenen , die geftelc woiden fullen , te behahdrn. TweïUck Dirck Voet Secretaris tegenwoirdich zynde aenlïoudt gedaen ende die voerf; Sluerelen, die hy hSdde zV* g. |" handen gegeeuen, vnd fulcx gefchiet zvnde, beeft zyn G. oick beuolen t zelue oire meede Raedtsfruuden nyet tetgenwoirdich zynde aen to feggen, fich daer nae to richten, hebben voirts die vurf. perfoonen alle zyn G. aengefacht, fy hadden fyner G. voirdragen aengehoirt, wollen fich ïvck daer nae gehoirfamelick halden vnd draeghen, dan waeren ootmoedelyck biddende fyn G. wol, hün daer van acte verleeneti , begeerende oick, dat zyn G. die fur zyn commisfie committeren wol, om lich to iuefien op ten Raethuyfe , ten eynde dat fy denfeluen alIer der Stadt priuilegien, Registeren ende Boucken onder behoirlicken Innentaris muchten leueren, vnd ful. bcx bv fvn G. gehoirt nae daer op genomen deliberatie ende verltaen hebbendedat die Commislansfen om'andere wichtige gefchetten nyet daer toe f.llen kunnen vaceren, heeft zyn G. daer toe, vnd om fullicke ftiicken priuilegien ende anders &c. behouiick to muentarKferen die felue to ontfangen, vnd hunluyden daer af recepisfe to geuen , vnd voirts den Nyen Raedt ouer te leueren , gecommitteert ende committeert in cracht defes Jacobben Botter , Lantfchryuer op ter Veluwen teaenwoirdich en fullicx aennemen , den voern: Comparants veileent deefe teegehwoirdige acte. Aldus gefchiet tot Harderwyck ten dage en jaere voerfl; P 5 Me-  234 STUKKEN VOOR DE N°. 115. Memorie van 't goene by den Edele vnd fVaelgrboren Heere Graue tho Megen &c. dezer Furftendombs Gelre vnd Graeffchap Zutphen , Stadtholder vnd Capiteyn Generael, den nyen geftelten vnd verorden te Schepenen der Stadt Harderwick, om fich daer nae to richten , aengefacht vnd hun beuolen is vnd noch beuolen wordt. Eerffelyck, dat fy fementiyck verordente vnd nvelyck aengtfarte Schepenen vnd Wethalders den behoirlycken Eedt doen, in banden der Heeren Commisfarislen Peeters van Apeldoren Rsedrs, vnd Johans Wrdts oick Raedt ende Momboirs, die om denfeluen nae alder gebimck to ontfangen gecommitteert zyn ende worden , in cracht defe?. Item, dat fy (: fullicx gedaen zvnde:) die Secretanlf: Rentmrs. aenftondt affzetten, vnd voirts Poortiers Stadtdienaers, ende funst alle Officiers, die zy niet wel vnd zekerlycken weten goede'oprechte Catholycke to zyn, mede affetten vnd andere goede Catholicke in oire plaetfe veroirdenen, mit oick, dat fy eenen Harman Leydecker (: die welcke om dat hy den Drosten in dienfte Co: Mats; geuangen zynde gefuechlyk geweest hadde;) algelèt was, wederocjme reftitueren ten fy dat zy andere oirfiecken hebben 'ter contrarie. , Dat oick fy aenftendc vier vnd twinticli guede Ca. thohcos kiefen tot Gemeynsluyden, vnd dan die felue fyn G. yets hier zynde ouerleueren , om den Drosten to behanden, die van Co: Mats; wegen die twelff wraken , ende die andere twaelff goet doen fal, nae alden gebruyek ende gewoonte. Dat oick fy op 't fpoedelicxt verfchaffen , dat achteruolhgefi den fchryven des Hertoghe to Alue &c. Regents Gouuerneurs ende Capiteyns gnaels, uaer ?ff oiren voerfath onlancx Copie toegefant, die gebroken Kerk-  VADERLAMDSCME HISTORIE. *25 Kerkkë Altaeren &c. ^der gerepareert ende opgetaaeckt worden , vnd funst fulhcx fynder F. G. beuehele allenthaluen naegeletfft. Vnd daer en t'eyndens dat fy indien eenige in de Cedulle, die hun Vuergeleuert benoempt vnd op nye tot Schepenen verordent zyn nyet, tegenwoudich vvehere, danafwefenden, 't felue to aenfeggen om fien mede hier nae to reguleren, Vnd eyntlyck , dat fy fich allenthaluen alfoo reguleren vnd drnegen vnd infihens hebben dot deefe alfoo worde naegegaen, dat nyet noodich en fye, dat fy daer voer aengefien , vnd hun gefchie als ub oiren voeïfaSn gefchiet zye. Actum to Harderwyck op ten Huyfe Coe. M*«. den *ie. Marty xvC' Lxwn' N°. ii6. Alfoo diuerfche onderdanen van Driel in den ampte van Boemelreweerdt, in den voldeden jaire Lvr den Cappellaen die aen den Altaer quam om die milfe aemi-heffën met grooter ,violentie ter Kercken wtge. Saecht ende met fwyn ftauen kaetzbalger ende andere geweer geflagen hebben , daer aen zy tegen Co. Mt: arootelick gebruect hebben. Gemeict diuerfche andere rebellen oft guefen die den H;ere van Brederode gedient hebben, ende andere feyten van oproer fedme ende rebellie gepleecht hebben, dair duer huere goeden aen Co. Mat. als geconfisqueert zynde veruallen 7vn in alle welcke breucken ende confiscatien in den ampte van Bommel, Bommelre ende Thielre weerden geuullen Robrecht van Heerde amptman aldair, volgende zyne Commiffie hem dair van onder Co. Ma«. Zesel gegeuen , in date xxn Augulli a». xvc. lxvi, pretendeert hem de helft van 't fuuer (d'oncoften affgetogen) toe te comen, daeruan die Luyden van der Rekeninge in Gelderlandt by huer brieuen, 111 date xxvii Tanuarv leftleden, myne heeren van der financien hebJ ' ben  itf STUKKEN VOOR DE ben geaduerteert omme daerop huer Ed. meyninghe te veiftaen. daerop die felue by heur Ed. brieuen in date xvi. February killeden voir antwoirde gefcreuen hebben, dat mén nyet en verftaei, dat van de confisGatten wt zaken van defe voirleden troublen oft geuferie fmnkende crimen hik Matis. den officieren eenich paert oft deel behoert te competéren, gemerct dar extraordineerlyck tegens geprpcedeert wordt. Ordonnerende daeromme dien van de Rekeninge zulcx den amptmari te kennen te geuen, ende om alle queftien te neder te leggen met hem op behaegen van mynen voorl: heeren van der financiën te handelen , volgende den advyfe van die van den Raede ende 'r voetf: fcryuen aen den voerf; heeren van der financien gefonden, dien achtervolgende zyn de voeri: Luyden van de Rekeninghe opt behaegen van myne heeren van der financk m-tte voirf: Robrecht van fleerde amptman verdraegen ende overcomen in der manieren hiernae volgende. In den eerften d'amptman zal verlaten worden , ende oick veriaeten zynen pacht allervuegen, ofhy gheene pacht en hadde ende bedienen d'ampt op naecte Comm ffi by behoirlicke Acre daerop t' expediëren hair r.efeié ende tot zyne voirfl: Commiflk, ende anderflins tpt wederroepen als an leren officieren Commiffien vermelden ende-metbrengen. Sall oick veriaeten alfulcke paert als hem eenichfins zoude mogen competéren in de bruecken oft confiseatien van dè ghenen die in 't vergangen fair te Driel den Cappellaen wt der Kercken datclyck geleyt ende gellegen hebben als vohff. b. Sal oock verlaten alfulcke paert als hem eenichfins zoude moegen competeren in de bruecken ende confif. catien der Rebellen ende geufen, foe in zyn alingen ampt gevallen zyn, ofF ncch zoude mogen 'vallen met t'geene daer aen cleeft, die alle finaecken crimen lajfa; Ma"s., ende evenwael zal hy amptman alle behoirlicke affistentie tot apprehenfk ende ftraff derfeiuer doen als hy eedt ende amptfhaluen fchuldich is te doen ' ende indien hy ter caufe van dien eenighe bewyflick oncoften dede , fal men hem die in der redelickheyt betaelen, oft in Reekening lyden nair behoeren. En-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 237 w 4- ™ Hnr de voerff: amptman d'ampte te beter byj^if^srbJK 2ff ^tr5Se van zyn eerïeReekening den „m*. n h k St eden tot wederroepen genen tot een onOctobris lelt eden tor r * djn y£m derholt weddens deJg«e ™ betaPelt te worxl gr. vi. t pont jaerlicx, 0m penningen oen by zym, «ftÏSJ, breuken,'ende CümTn inVzvnen bent arn'pte vallende. Ende daeramenden in zynen DC"U1* . d neift van *t zuuer finB=hel'telick dat hy op defe gaigen zal fchuldich zyn ■» ^innHpn drve revfiae peerden om zyn ampt te i ° t £ ten mii lbl twee claudiren oft dienaers rollv aPP ehtfie dTenende, ende voirts alle andere Sten in zvn1 vorige Commiffie begrepen zelffs draegen. Bonen d^fcn fal men hem betaelen vol t gene men 1. 11 ui voir zvn Ie Rekening fchuldich is geblelln 'ende'zï van"dirlte jaer $de derzeluer Rekenng'oS sheenen pacht geuen als voerlcreuen is, Fnde de rette van alle de voerwaerden in zyn Comniirfiï ende Ipftructie begreepen defen nyet eontranerende, zal meS hem Jan s Conincx wegen roelaeten, ende de voerff: ampTman fal JÈ zelue oick fchuldich zyn fach. "IS" gedaen ende geaccordeert in de Camer van der Rekening, ons heeren des Conincx 1' Aernhem op ren xix dach Marcy. xvc. Lxvm. ftilo communu Ende bv S amptman voirff: met myn eygen handt onderS-ckent ten dage ende jaire als bouen.(OndtrteyckenQ Robeen van Heerdt, amptman van Bommel, Thielre vnd Bommelreweerden. Veu  a38 STUKKEN VOOR DE N°. tij, Veii par Monfeigneur le Duc d'AIve etc. les def. faultz obtenuz. par le Procureur general de fa M impetrant de mandement criininel et demandeur d'unê part contre Allart de Goyer, Aliarr Jansz. brasfeur, Anthoine fon filz , Abraham et Joffe verdere freres Rruyn für la Hauendyck, Dierick van Hattem ïansz ' fire Jehan Diericxz vicarius, Herman Cornelisz ïo'e' ftensz., fire Jehan Thoniz filz du couiïelier, fire Tehan fon beaufilz , ayant efté chanoine, Jehan Zaghersz eftanmer, Engbert Vremdt, Jehan de Voz, Meeus Tan Meeusz. alias Ereeckwint, Roeloff Claeyfz. alias Roel de Boef, Wouter Matheusz., Matheyz van Es fa le 'den l^^&gj&t^s yeder van ftonde , als gny van ome weg, , worden, hun weder bevel doet verd ch ge von de,a to > ende dat yedere van hun lich da o mit «enj*n P den, mit hamen, touwen ende lunlt nav wael gerust ende gereet om te,Ueken geï ^  *4Ö STUKKEN VOOR DE daer voer geftraft te worden / ™ ^ Ê ïnTlvTn ffi ctdltien'hV^ d cnei vïvenyiaentPï B°Cr by UWen Scholdsfen off Ceiv?„ Sr, A?" ""S bev,ehelongh des Ala.ech.igen" lÏvuJ r mr.re: tsten dach APri^xvs. gcteekend.) O Opfchrift was.) T' K00S* Den Erentfesten ende Fromen . onfen Lieven , befunderen Henrick van Boenenborch gênant Hontftein, Burchgra- ven tho Nimmegen. N°. 121. Inventaris.,van alle alfulcke Munitiën van Oorloghe ende andere Meubelen, op den Huyfe van Boxmeer bevonden zyn op ten tweeden May. xvc. lxviii. end eerfte. Op de Stove. Een,,cken.ei tiCh bors£fluck« • «de dertich rugge. ÏSoch 'vïerthien yfere fchuppen'rnet holtefteelen. Noch  VADERLANDSCHE HISTORIE. 247 Nnrh drv lange roers. Noch fe7tonnekenS groff-haecken-'miyts. In de Caemer naeft die Stoeue. Arht iïeene vormen tot haecken ende yfere ftucxkens. Noch drv ende veertich foe loode als yfere clooren totte yfere ftucken , ende noch twee ende veernch foe loode als yfere clooten wat cleynder wefende. Noch een metale vorm totte metale Ruiken*. Noch vier yfere haecken vormen. In de Saele aen de Poort. Seven ende twintich kuyfen met yfere pennen.^ Noch negen halue fpyesfen. , Buyten op de Wallen. Twee metale dyne veltftucxkene. _ Noch twee cleyne yfere ltuckskens op raderen. Noch twee fteenbusfen , het een op raderen , en ander op een penne. Seven Hart haeken m« caemeren. Noch een ende twintich cleyne caemerkens. Noch achtien dobbelde haecken. Noch fefthien halve haecken.' Noch vier groote caemeren. •Twaelff falconnette, ende een yfere cloot. Vier kruyt-vaten. Twee ketfchuppen totte veltftuckskens. Noch dry yfere ftarthaecken fonder camers. Noch viërtien fchanfkorven. Noch op een Busfen Kaemerken. Een lade met loyen vau dobbele haecken. Drv polver hoirnen. Drv iwarte laden tot haecken fonder loopen. Dry ofse vier lonten met dry Reene vormen. Het overige van defen Inventaris bellaat in allerhande huisraad. Q4  MS STUKKEN VOOR DE NQ. 122. Aen den Hertegke to Alua &c. "pVuerlrchtigé Hofchgeboerner furst gerjedichfler He-r LJ wy gebeden ons opt oitmoedichst efi onderdl v 1 a,V £oe,de S^tie van v F. G. Genedichste Heer. Alfoo m't volfueren der Coinmisfiel, by v F G. den meefren deel, jae bynae. ons allen geffeïen on te preiïCLfie der beelden ende ^ekenlto&E"I Jl beden Confilloriale &c. vnd annotatie der guederen - des fugmyen veifcheide zwaericheyden voergeualle op to erlangen aldaer.to-Houe geweest, doch diefelue refolunen ncch nyet foo klaer beuonden , cff daeen zyn mek eenige geweest, daer en waere dan mit onfen genedighen Heere den Stadtholder, Graue thoMheSn &c op to communiceren noodich, als wy gedaen heb. ben ende daeromme by desfeluen Heere Stadtho ders ende onfe mitfiue hier by liggende , begeerende endè oitmoedeick biddende, zyn ons nochmaeL mve F G meynonghe daerop genede.lyrk to worden ouergefchrel uen. Vnd foo genediebfier Heer middelertyt in 3e5 Lande van Gelre ende Zutphen , defe gu&hé en£ oproensfche rebelle handel vnd gefeerlicke tyden veel ongemacks gemaeckt vnd nyet weynich anxs.rer de perikels mnegebracht hebben , als uwe F. G. bulten allen twyhel meher als ons bewust vnd daeromme wy ders te icnryuen ondienrlyck is , vuvt eirfaecke VL vvelhcke vnd fonderlinge'zoo dWeVadtA^hVr! (: zynde de plaetfe onfer refidentie:) voirnemelyck aS wy zekerlyck bericht wneren, gedreycht is geweest' if negenomen to fullen worden, vnd indien wy doen daer vuyt getogen hadden, wy den Regierderen ende anderen gueden Burgeren oick den moet doen verliefen ende oie vluchte to nemén veroiriaeckt follen hebben' want fy follen nyet die comideratie, dat wy i, onfe Conmisfien waere genomen vertogen, maer dat wy gevlucht hadden gemeynt hebben, ^nyet moegehcfc f P • noch  VADERLANDSCHE HISTORIE. e4S> ™~h geraaden geweest en is (ra's oick »c felue doe. mael /heensfins zonder grooren peryckel onfes lyues «fctaÊ?kSgO ^ noch toe in onfe Communiën (som die tereynde toe to volfueren:) to «reken* Als oick nv zedert by v F. G» (:daer wy die felue «n hoichften affdancken, diewyle jd een zeer nut oirhaerlVck vndPuet werek is:) geordonneert vndl beuole. Se defeStadt Aernhem to vesten, tot well.ck werek fv oick een goed deel onfer om regard daer op to nebben , die adminiftratie der betalonge waer to neerrï? die huysiuyden to dem dienlle to befcheyden 'daer inne Co! Mafs. Hoocheit to bewaeren, vnd d« andere Lar tfaecken vaceren oick om corresponden t iit waclgedachten Heren Stadtholder, Graue tho Me. Sen (:die nv in Krychshandel oick fyner Mm dienf Van hier vertogen is:) to balden daer by oick tot iewarrongh defer Stadt een opfihen tho hebben fonSghe fo fyne Mat. efl deefe gatusfche Lantfchap Oom verfcheyde oirfaeken uwe F. G ongetwyllelt by deu voerf: Graue to Megen allenthaluen ontdeckt:) rTrckelyxk daer aen «telgen is hebbende vaceren Sn oick noch nyet moegelyck off doentlyck ge. wees fo? zyn , onfe Communiën voerff: te voltueren cff fdt een cff idt ander en musten achterwegen ende o g daen blyven , zoo hebben wy nv a s t fcrjynt , Saf de troubelen alhier een weynich cesferen (:Goi •Almcchtich geue dattet lange dueren, ende die faecke eens wéder tot vrede gebracht worden moeite* ge" nyTop halden kunnen , off wy en hebben bedts vnd plichtshaluen (:die wyle wy gherne alle dingen wael vuytpericht fien, vnd egheues weges oerfaecken geuen wollen , dat op ons eenich bedencken van neg gligentie genome worde:) defe aen v F. G. fchryueu moeten , mit allerdienstlicHSt begeeren vnd bidden, dat v F G geuedélyck belieuen wil op 't fpoedel.cxst ons to verltendigen, wat wy hier voirdt to doen vnd wat  850 STUKKEN VOOR DE wy to laten Tullen hebben, want onfe Commisfien voh fuerende die justicie ende administratie des gemeyner faeckeu, mit oick ,d werek alhier in frilftandt tho bly?flel?wa,?en 18: Eco"tra vtl(1 wv O a's die gehoir. r^fwlh"? " ,"yet 0D^n Owoe'biKick vnd wy fchuld,ch fyn:) uwe F. G. meynongh beiieuen ende ordonnanae voer foe veel ons eenighs wege» moege. Jykt fyn:) nae to gaen. 6 s WvUhn1lChti^^Ho,C;hgebv.0erner furst wnedichfter Her. Wy bidden Godt Almachtich uwe F. G. in hooffe voerfpoedighen Regimenre lange ende gefondt leuen to ïvrLrxini.GefChreeüe11 t0t ArDhem den ™° M*y N°. 123. Erentfeste., und Frome , befunder guede Vrundt van wegen der Coninglyke Majefteit tho Hispal*n "%onr" ^«edigen Herea, 16 onfegefynren, dat foe baldt ghy vernheempt, dat eenige durchtocht van Rnyteren off eenige Knechten fyner Coning. lyke Majesteits, id zyn dan Spaenfche off andere, fn tien Ampte uwes bevehels voirfaüen off kommen foll G in meynongh oiren wech und durctocht herwerts over te nemen.) ghy, aenltondt ons daer van mit eygene boden (: den wy hier lonen fullen laten) fchriftebck verlfenaiget , und des en wilt nyetfuymicb zyn , u dem Almechtighen Got bevehelende; Gefchreeven tho Arnhem aen xxvij. May xvc rjcvuj. Die Raeden des Conincks in ,.^n-r v Gelderlandt verordent. / Opfchrift was.) (get.) T. R00S, Den Erentfesten und Fromen Henricken van Bonen borch, -gênant Horsteyn , Burchgraven .tho Nimmeghen , onfen befunderen s gueden Vrundt. Veu  VADERLANDSCHE HISTORIE, 251 N0.. 124- Veu par le Duc d'Alue, Marquiz de Coria Gouuerneor et Capitaine genetalsks charges, examens, et conSons de Ghysbrecht de Batenbourg. auecq fL „rifii-itions et fes fignatures fur ce faicrcs , ayant oms pr'es la prJentation de la Reqnefte de. confederez foubzfigné 1'abominable hgue et confederaS au logis du conté de Culembourg, fe trouué auecq 1« aulïre i Rebelles et confeieréz a St. Troy, e te preet prins en protecion illech auecq les aul- des fectaires ayant accepté par defluz ce le feruice du Sr de Brederode pour la garde de f,s> villes et: pays de Vianen , auecq vne enfeigne de piedtons fe&vpf .nrnit mene% par dedens la ville.de Ruremonde ou au- oir nco s6 en'rofé quelques yWs receu du branlcat. ej bu in de fes foldatz cinquente florins vetians du clo 0. e deè Religieufes et Dames aupïes de Thiel pays de Gheld es ayant auffy auecq les huict .enfeignes desployées f leur partemenr: du dict Vianc efté a ouwerkerke e illecq refolu de faire vne fausfe alarme auecq hu.ct tambourins et quelques harqueboufiers a yne porte ue h vilk Amfterdam en intention auecq la correspondcnce des fectaires de la dicte vüle .y entrer par vne auhre porte. Veu aufly tout ce qu'it a voulu d.re et Snés pour ces deffences et decuarges.. Son excelfen'ce le condampne eftre mis a mort declairant tous les fiefr heiitaiges , meubles et adtions la part ou üz foyenr. S uéz coJfislué's au prouffict de fa Ma- A Brnxeles é xxvm' de May- «63. figné le duc d Alue. [D«- riï&ikJt ercriPt.1 Coilation eft faicte a Ion onginal {poïaif el Ssile moy fectetaire foubz efenm et ïrouuez accordéz de mot a auhre par moy. [S!gné.J De la Torre. Veu  S52 STUKKEN VOOR DE N°. 125. Veu par le Duc d'Alue, Maxquis de Coria t5tj£ nant Gouuerneur er Capbaine general les charges, examens, et confesfions He Theodóre de Batenbourg ayant a la perfuafion du ffr. de Thouloufè, foubiigré a halter Ia deteflable et abominable ijgué' èt conjuranon des confedeiéz d'cfïïster 1'vng 1'aultre au»cq Corps et bieis, en cas que fon eu cVulu recercher 1 un d entreeu x pr,r 1'inquifirion, pïaccarz ou a rnifon de leur d.hgue, et fe trouté mandé par lettres du feditteulx miniftre des fectaires Hermanrs en la ville de <_»and , peur auoir a deliuré vns aduocat fectaire con. ltitué pnfonnier au confeil de Flandres, requ rant au Prefident du d. confeil delors ne plus vfer dVmprifonnemens a caufe de la religion efté a fiinct Troy, auecq les aultres confederez, prins charge en Amlbrdam du fcr. de brederode pour leuér vne compagne et enfeigne de pietors pour la garde de fez ville et pays de Vianen, enuers et contre tous, et reccu du d. Brederode tjuatorze eens daldres auecq lesquellz il et Ghyfbrechc ion trere ont leue chacun vng enfeigne de Pietons, et lts mené psr la ville de Ruremond a enfeigne defplo\é» va d. Vianen , ayant dü d. Vianen enuoyé queiou-z les loldarts harqueboufiers en vng cloiftre de dames a thiel en gheldres. D.squ.dz il a receu pour fa parr du brandlcat et hutin cinquante florins fayant ausfy en abvt desguifé trcuué a Bois le duc et y communiqué auéc «omberghe capitaine des fectaires et rebelles illecq et Én apres eftant de retour du d. Boisleduc fe transpórté cu d. Vianen , vers Ouwerkerke , cu en fa prcience conclufion suoit efté prinfe de faire vne faulfe alarmedeuant la ville d'Amfterdam, et par ce moyen, et 1'intelhgence qu'dz auoient cears la furprendre, et eftant la d. faulfe alarme faillie, qu'il feroit embarequé auecq les autres Capitaines en intention de fiiyure le d Brederode vers Empden, n'cuft esté la prinfe du bateaji ou qu?l is eftoit auecq lts aultres capitaines etqu lques iojdazts. Vtu ausfy tout ce que le d. Theodore a vou" . iu  VADERLANDSCHE HISTORIE, m , j- o» olWnei pour fes deffences et defcharges , fon exceuenc1 fi^onïempne d'eflre mis de vie a^nort Ion exceueiiLc i<= . heriia ses , meubks et declairant tous fes bien • faelzfv ^ta^u recouurableS, . actions, la part ou -lz loyent. Ictuez o ^ confisquez au % Te Duc d'Alue. [öe XWW d„e M7vl5n8>lii£,on est iaicte a fon original foubz efton efcr^, Qg*£S^gubl efcript', et accSde^raUae??^/- «P» moy. [^1 De la Torre. N°. 126. Don Fernando Aïuares de Tolodo Duc d'Alue eet. Lieutenant Gouuerneur et Cafitaine General. T'mg* pt bien ame. Comme nous ayons le r£S l e duoa'sfe Pou et au nom du Roy monxx k" nv 1-p Conté ? n den Berghe hors de tous *m S Mak perpetSelement et a ia- ou te fo ent Iotm _P?" f compamion,  c5t STUKKEN VOOR DE des di ville chafteau et conté de Berghe rendre toute deae obeysfince a fa d. Mate. et a la méfme fin faire renoueller leur ferment, fi befoing eft. A tant, tres chier et bien ame, nöftre feigneur vous ayt en fa fainte girde. De Bruxelles le mie de Juing. 1*68. fSoubz figne.) Duc d'Alue Mefdach. (La fuperfcn%L^t) A nöftre tres Chier et bien ame Johan van Mekeren, Drotiart de Zutphen Capitaine Drosfaert et fuperintendent des vihe chaiteau et Conté de Berghe. N°. 127. Don Fernando Aluarez de Toledo duc d Alue etc. Lieut: Gouuerneur et Cap: General. r rpres chier et bien amé. Comme nous ayons le L xxviii du psfie pour et au nom du Roy mon feigneur banny le Conté de Culenbourg hors de tous les pays et feigneuries de fa Majesté perpetuellement et a jamais, et decjairé confisqnéz tous et quelconnuez fes biens meubles et immeubies, droictz et actións, fiets et heritaiges de quelle nature ou qualité , et la Kfe*^ et pourrom eftre trouuez »' profyt dicelle fa Ma': a fanlte de fa non comparition. et comme contumace. A ceste caufe vous ordonnon! q"e ^ye,Z l. pr,endre la P°if«fion au nom de fa dicte ma: de la Mayfon ter Leye, appertenante au dict Conté auecq la folemnité requife, et que la justice y foit doresenauant faicte et adminiftrée abfolutement au nom dicelle, apphcant ausfy le reuentte en procedant an Prouffit de fa d: Ma:, et au mefme effect ferez leuer. la mam fequeftre, foubz lsquelle la dicte maifon a etté tenue, josques a maintenant, comme eftant pour Iheure du. appropriée a fa dicte Ma: et finablement ferez aux iubiectz et inhabnans de la dicte Maifon ter Leye, rendre toutte deae obeisfance a fa dicte ma:, et a  VADERLAND SC HE HISTORIE. 25? i la tnefme fin faire renouueller leur ferment fi befo n*est. A tant tres chier et bien ame! nöftre; SeigSr° von. St en fa faincte garde De Bruxelles le Hiie Tour de Juing. xvc lxviiii.. (Soubzfcnpt.^ F. A <\nr d'Alue. (Stenig Mesdach. (La Juperfcnption est.) A nostre tres chief en bien amé Christoffle Spierincic Chaftellain de la Maifon ter Leye. N°. 128. Erentfeste und Frame befundere guede Vrierdt. Alfoe tot behoeff der Coninglyke Majefteits tho His< panien etc. onfes allergen. Heeren, een zeer groote antaell van Ruyter und Knechten op khommende wege hemerts is , die wellicke een leger optlaeii und vrye merckt halden wirden. Deronae is van wegen Hoichst. berumpter Coninglyke Majefteits ons ernll gefynnen dat ohv aeiiftondt in den ahnge ampte uwes bevehels uvtroepen und verkundigen laetet Dat alle provandiers, viuandiers, foutelaers, backers, brouwer ende dereelvcke die oire waere tho verkoepen begenca , fich aenftondt mit allerleys proviande verfehen, und de Krvchsluyden bifs in den leger daer fy neher flaen, wirden volligen dair mit die voerfr. Krychsluyden nyet veroirfaeckt en worden die platte landen to bedarven, ende den armen Huysluyden id oire to ftelcn und nemen op dat oeck (: wanneher hun voir oir geit proviande by der handt is, ende fy dan daer en boven yemanden oeverlast doen:) men fy met faege der ge. ouer naer moege ftraffen &c. daer aen gefchiet hoicftberumpter Coninglyke Majesteits wille und meyninghe, und wy bevehelen u dem Almechtighen. Gefchreven tho Arnhem den vij. Juny xv lxviij. Die  &56 STUKKEN VOOR DE Die Raeden des Conmcks in Gelderlandt Verordent. (JVas getekend?) ri* ^ri -re >. T' ROOS. Qt opjehrtjft was.) Den Erentfesten und Fromen Henricken vnnBonenburch, gênant Honfteyn , Btirchgreve tho Nimmegen } onfe befundere guede Vruiit. N». 129. Monfeigneur nous nous recommandons le plus hum* blement que faire pouvons en la bonne grace de yoilre Excellence. Monfeigneur] fuyuant la commisfion du roy noltre fire et 1'inltruction de voftre excel* lence fur nous le x du mois d'auril dernier pasfé de* pefchiez, pour 1 affaire des rebelles et fugicifs a caufe des troubles pasfez, au quanier de Bommel, Thiel Thielre et Bomclreweerden Beeft et Renoy et Daelhem , nous nous fommes trouuez aufdicts quartiers et nous auons nous pour le premier informé de ceuk qui font coulpabks et notoirement abfents et fugitifs et confequament faict faire les annotations des biens diceulx, enfamble 1'adiournement de leurs perfonnes par dier. votre excellence ou celluy qui a ce par voftie excellence fera commis. Et feront trouué lesd. adiournees en deux billets desquelz 1'unq comprend le nombre de xxn et 1 aultre ue in perfonnes, come ap. part par les relations des officiers Joinctes. a 1'informa. tion a fe ieruante figné A. Les deUX comprins au fêcond bidet, iurent encoires en la ville quant nous v entrafmes, maïs aiants mandé de comparoir (en inten- tion  VAD ER LAN DSC HE HISTORIE, aj? tion de les ïnterroguer fur aulcuns poinrs s desquelz ilz eftoient charge*) fe font ilz faict latitans, comme appara par les d. relations des officiers aultres deux de« quelz cy apres deffoubz la lettre H. leur refponce", comparoient. Et comme nöftre Commisfion ne porte que de faire faire annotation des biens et adiournement des fugitifs, les auons lailfé aller de nous, attendans lintention de voftre exce. uir cefte Lettre, laquelle pour eftre tant plus fecrete, est efcnpte de la niaiii propre d'ung de nous. En l office de Beeft et Renoy font efte trouuez deux perf.nnes fugitifs. Affcauoir Cornehs Hermans dict Pennenelis, et Adonis Jansz aict Cryfman, lesquelz ausfy femblablement auons faict adiourner , comme par ks relations auecq 1'information comprins en nöftre befoingne y jdncte, figné B. foliis I. Vfo VI. VII. X. et Verib XI. et XII. La caufe pourquoy qations enuoié de ceft office de Beeft lenticre beioingne est pource que ne fcauons que jusques ores a e té prins quel. que information fur la fpoliation de 1 aboaye de Marienweert (fcitué au rnefrne office) faic;e par les gens de Brederode non obftant fauuegarde a 1 Aobé données. Et affin que voftre ex*, poura fcauoir ce que elt paslé «tenant la porte de la dicte abbaie, la fuuuegarde du Prince d'Oranges, de laquelle aufll de celle de Brederode , est copié en nöftre befoingne , et beaucoup des armes de Brederode en 1'Abbaie daté;s ijói es verrieres et deuant la chetninée , en vngne ciiambre, appellée la chambre de Brederode. Sur quoy poura eftre prins regard, fi d'auenture 1'intention de V. E. elt, fi tout cecy debuoit eftre oflé ou alteié en cefte matfon et abbaie, pour caufe des rebeliions par eulx perpetréi , et actencdu q'a nöftre fire le roy (comme ducq de gueldres) compete la protexion, ec qui o aultre ilz; nont que faire. i r . .c De 1'annotation des biens des fus die:s fugitifs est deliure eufeignement au recepueur de B memel et ia femblable fera faict en la chambre des comptes de la Ma. a Arnhem. . . P , Eftants venu a Bommel et ne ayants trouué ïntormatioa du faict chapellain fectaire du quel les trou- I. DEEL* K  *j8 STUKKEN VOOR DE bies illecq fe difent auo;r eu comenchement, et que par Ja dicte commiffion de fa Ma«*. nous est enjoinct de nous informer de plus pres, nous nous fommes en partie- informez des predications du dict chapellain fectttrt. Comme par 1'extraict de nöftre befoinge cy •joincte, fiffné C. . Et comm; fe trouua par la dicte information , que en la ville fufdicte auoient efte bnfez aulcunes ima. ges de famcts et faincres, qui encoires nelloient reftaurez, auons faict debuoir de les faires reltaurér en leur prilhn ellar. Auffi faict admoneflér le magiftrat, o auoir regard fur le recreur maiftre d'efcolle illecq', tombie eftant f-pecte d'auoir faict bapiifer du dict chapnellam fectaire fon enfant, et en langaige flamen%t contre Ia commune vfance, comme par 1'extraict de nöftre dict befoingne figné D. Monfeigneur pour fommairemént rementenoir a vostre E. le principal des troubles, qui font efté en ceste ville de Dommel, comme il fe treuue par les informattons des coi feillers le Sr: d'Ysendoren et Me, Johan Vrd et la nöftre, eft affcauoir, que aulcuns de Ia d. ville eftans adonnez a la predication du dict crnppellain fectaire ou pour aultres caufes encoires a trouuez ont commencbez a faire affemblées, et le magiftrat ne le pouant impedier , a par la gouuernante generale la ducesfe de Parma efté efcripte certaine lettre de laquelle copie cy joincte figné E. Laquelle lettre eftant publiée par Ie Magistrat a efté par beaucoup du commun a Icelle réclamé, et- font tumultueufement eflé prins les armes, et a tambourins ec enfeignes le commun efté alfemblé, la munition tiré au marchié et aultrement, et durant cefte trouble a efté forgé certain anyckelfchrift ou verdrach (comme ilz appellent) du quel Copie joincrr a la dicte Lettre de Ia ducesfe gouuernante , et la aj res font encoiro eftez aulcuns aultres actes ou affemblées fans le confentement du Magifttat et par ainfy a eftimér comme ieditieufes. Ce neantmoins nous difoit on que le pluspart diceulx qui ont eftez contraire au Magiftrat a nöftre venue eltoient encoires frequentants la ville et le pais, com»  VA DE RL AND SC HE HISTORIE. aj9 comm* prrfents entre lefquelz beaucoup des deputéz menriowéa au dict verdrach, et attendu que nöftre Comuiiffion et inftruction feulement declaire, que dict eft de faire faire annotation et adiourrernent des lugityffs ou abfans et latitans, nauons fceu faire proceder contre eulx, fans aultre commandement* Les diets Seigneur d'Yfendoren et Confeiller Vrd corütriiffaires precedents ont oys le Magiftrat pour entendre des diets actes et debuoir qu iz ont faict pour empefcher les troubles que fexcufent cornme elt leur depofition figné F: femblabiement font ilz encoires efté cx'mv éz particulierement, comme eft la ieconde in* formation des diets commiflaires en court diliureej Les diets deputcz (comme eftants beaucoup dentre eulx de la dicte information des diets commisfaires) chargiez de ces tumultes, ne font oys par ferment, et eft auffi a prefumer fi on les comenche auffi a demander mainctenant, que beaucoup deulx fuiront, reltë a refouldre fur ce poinct. . . n. Et affin que voltre E. poura fcauoir qm lont elté les d. deputez et que eelt de leur faict, fenuoye cy joinct la decliration des noms telie comme a nous esï deliuré ligné G. Le dict Confeiller Vrd nous a declaré quil a dihuré de court fe'mblable dec'.aration (dont copie attaché a cefte) contenant vne perfonne moins et que fes informations et certain extraict ou recoeil des diets informa» tions font aufïy en court , et que par ledict recoeil poura fommierement eftre trouué, dont chacun de ces deputez (entre aultres) est chargé particulierement et pour ce que les diets informations et recoeil lont tort grand ne les auons de rechief enuoié , penfant qu on le trouuera a la court. Au dit extraict ou recoeil (fur la lettre I) le treuue que en beaucoup de actes et troubles il y a elté préfent et comme principal vng gentilbomme de Bommel appellée Joolt Turck , lequel na eu (comme le magiftrat aftirme) aulcun office de magiftrat et fans en auoir efté authdrizé par eulx, a il faict preitez et re. ceu certain ferment folemnel du commun et des boursois, le quel cé nonobilmt (comme auons enten iu) * . Ra ets  a6o STUKKEN VOOR DE eft frequentant Ia ville et pais comme aulïï faifoient deux aultres, lung appellé Daniël, qui a fonné le tambourin, et vng autre nommé Pieter Driesz, qui a tiré la munition au marchie, lesquelz deuï derniers par nous font examinez fans firments, et enuoions copie de leur refponce ou confeffion figné H. Et comme auons de plus pres examiné le magiftrat fur le fa-ct des diets deputez ausfy du dit Turck et les diets deux aultres desfusnomméz et que leur refponce et tefmoignaige femble (foubz correction) pertinent en eelt affaire, en enuoions copie cy jointe figné I. Et fichant comment qu'on debura faire de ceulx la et de leurs femblables ou reis que par V. E. feront exprimées, et ferons faire felon 1'intention de' V. E. et entretant toufiours diligenter toute poffible information et 1'annotation des biens et adiournements de ceulx qui trouuerons fugitifs a caufe des troubles et rebellions paflez. Encoires vng aultre poinct que fe treuue icy comme ailleurs a fcavoir que aulcuns gentilhommes ont porté vngne medailge , figné de Gueulx, en re lesquelz feroient efté icy Charles fr: de Wairdènburch, vng aultre appellé N. d'Yffelftain, vng aultre nommé Dirrick van Haefften de Gameren , encoires vng aultre nommé Frans van Haeften, le deux premiers fe tiennent, en ce quartier , les deux aultres ny font pas. Dirrick a elté vng temps (comme entendons) de la familie de Brederode, et Frans auroit demouré certain temps a Ia •Haye en Holhnde, fi que ne fcauons comment les pouoir tenir pour fugitylfs d'icy* Et comme par auenture ilz feront troutiez entre ceulx , qui ont figné les compromifies des gueulx et pour pouoir plus fceurement proceder icy contre eulx et leurs femblables, femble (foubz correction) expediënt qu'on nous list auoir les noms.de ceulx de cefcun quartier, qui ont figné les compromiffes, auffi nous aduertir ce que de eulx et de ieurs biens deburuns faire faire, et fi fur ce partement de medailges ou fignes de guenlx, piendrons Information, comme de iacionaires ou rebelles et femblablement des aultres aiants portéz les hanaps ou flacconnets des goeulx. Nous  VADERLANDSCHE HISTORIE. 261 Nous procederons femblablement es aultre* quartier*i, et fommes fur nöftre partement pour aller a thiel et pour mieulz fcauoir comment nous yconduire et anlli pour parfaire laffaire de bommel plaifra til a V. lans fair" auoir la refoluttón fur les difficaltez en cefte ^T'tant monfeigneur prions dieu de donner a voltre Excellence fel.cité, et en fanté bonne longevie. Eiftvipt a Airnhem le x?. du mois de Juing 1568. de yo. ftre E - ellence les treshumbles ferwteur [&g« (W<'f%>?' non eftoit.-] ,A Monfeigneur Monfeigneur le duc cAU ua , Wqui* He Coria etc. Gouuerneur et Capitain General du paif bas de fa Mate. Een aanval op de beelden was te Bommel, reets zedert eenigeti tyd in navolging van 't gebeurde te Antwerpen voorzien Wy moeten dit uit het convenant, hier voor onder Nu \i aangevoerd, opmaeken. Het blykt ook uit kondfchap. een dat zekere Henkick Fobis al van te vooren gefprooken hadt'van het beeld van Tonis, 't welk door hem met een fmaadmaam het blok genoemd wierdt, in 't waeter te zullen fmakken eveneens als, ingevalle door de Kacolyken Melis tn den hallen maen [aldus heette men het H. Sakrament] zou. de worden omgedraegen, dat door hem insgelyks in den pat bv het Nonnenkloofter zou verzopen worden. Herman ce Wever hadt zich ook al vooraf onder het volk uitgelaeten van Sint Severus met een touw om den hals na beneden te zullen trekken : En men voorzag van dien tyd af aan eene aleemeene beeldenfchemiis. Ook kende men by naam en toenaam het grootfte gros der geenen , die hen daervan kwyten zouden. Etndelyk waren vyftien of festien defer gasten tot dien einde in de herberg, al waer de vier Heemskinderen uuhingen , byeengekomen. Zy zaten daar tot ongeveer negen uuren en toen vermomde men zich, den een zyn hoofd met een ouwerwetfehen kovel bedekkende, den andere met een bonten borftlap, de overigen op eene andere wyze. [De Kovels wierden reets voormaels tot vermomming te baat genomen. Die van buten komen ende in der Stat willen ry. den, ende vermomt fyn, dat men der nyet kennen en kan, R 3 /**  96» STUKKEN.VOOR DE fullen die poirtwechters vragen , wenfe kamen , ende lathen oir kouell van den anficht flricken , dat men fe kennen mach, vnd weer yemant, die des nyet doen *n wolde fal men voir der poirtcn lathen halden, ende yrst an den Burgemeifteren brengen, eer men fe inlet ryden. Vojgens eet» Arnhemfche publicatie van 149'-] Deefe perfoonen begaven Zich daerop na buiten en aan 'c werk. Eerft moeit 'er de b rg van Calvarien aan, toen een beeld of bafrelief van de heilige drievuldigheid, vervolgens het L. Vrouwen beeld , Kaande op den hoek van de Gamerfcheftraat; dat der heilige drievuldigheid hadt ook op ftraat in een huifke geftaan ; •n alles wierdt in den puc geworpen. In de groote Kerk zag men den elegantem tapetem in quo coena Domini artificiofe contexta, en welken ik vind, dat in 1558 door den Kanonik Joahnes Raet gefchonkeii was, doch dac tapeet wierdt niet aangeroerd: zelfs bleeven alle de kerken van Bommel 011gefchonden , zo dat in het hierop volgende and woord van Alva gedooid wordt , hoedanig ook in dien brief Jehan Chbistofle in plaetfe van Jan Korstf.nss gefchrevei: ftaat. Nopens het wegneemen der waepenteekenen, Zeide P, Bondam übictmque imagines vel infignia gentiliti* Nobilium damnatorum et profugorum, ftve publicis locis adfixa- vel depieta, five aedificiis ac januis domorwn incifa vet infeuipta invenirentur, exfeindi et centert jufftt. m Orat S\e. de Foed. Traj. p. 28. en het zal niet onaangenaam zyn de'bewyfen, welke onfe geleerde man hier voor aanvoert, daer on. der in een noot te lezen. Men hadt daar ook kunnen byvoegen, hoe greetig Alva , dien den afgunst fiak wegens al het groote dat door Pr. Willem L venigt wierdt, en van zyne Voorvaderen was verrigt geworden, uit Breda de (lukken gefchuts met de wapenen van Hongheryen, zo veel hy konde, ontvoerde, om dat zy tevens zyns Voorvaders vroome feyten verbreidden [Apol. van Prins Willem I. bi. 62. van m. uitg]. Met defe, voor het huis van Nasfauw zo vereereade, Hukken is het daarna niet zorgvuldig genoeg toegegaan ; zy wierden byna alle, die nog overig waren zerfert defe laatlle twintig jaaren tot aieuw kanon of ander grofgefchut vergooten: misfehien uft loutere onbedagtzaamheid. -Ik vond in het jaar negentig twee derzelven vorór het giethuis in 's Gravenhaege liggen, om insgelyks zó zó het zelve lot te ondergaan , dan daar van »an den Heer Erflladhouder kennis geevende, wierden zy met haere fchoone opfchriften voor dien ondergang behoed. — Aangaande den Geufen penning bleek aay uit te kondfehappen, dat die door Karel van Waerden- burg  VADËRLANDSCHE HISTORIE. 263 BURG .»> « «* m JJJjg, s - 1»S-- fiscane da 1goederai ]eg£^ k van j MakküS uitgegee- ^"l^$\ToStë& Vis Garneren defe volgende Hertogelyke beftelling. Si la mere de van «^^ttïïLlw^ " SelSiSedfSS " SÏS^eilA ,a rn.fon de G, Sfo^s ralfon- „ #£^j^£2& » -ble,-ec rnoy—t „ «»j^o^ tJle pr,fent „ bonne et fouffican e „ inent a i- ^ van „ caution de payér le „ enco.re « ^ fl ^ » iwn' deVil powra laiffér babitér la d: mere du d: Haeften en luage pour „ tel prisqu'ilpourra conuenir auecq „ elle." Wy zullen nopens Jonkheer Dederick van Haeften op het jaar 1610 nog nader befcheid aantreffen. N°. 130. Aen den Hertoghe tho Alua gfr. T^uerluchtiger Hoichgeboerner furst, genedichfte Her. D Wy gebkden ons op t oitmoedichst ende onder. R 4  ü64 STUKKEN VOOR DE in onfen Cornrnisfien en vertrocken &c. aen die felue V' G. gefchreuen ende verfcheiden redenen, waerpmmefulhck orfe vertrecken achterwege geiaerèn was, in t felue onfe fchryuen voergewant, als v F. G. woe wael fy vil-icnt des noch in bedencken mucht hebben, hl IV? %verfloten affichriffx nochrnaels fal beüewen senedehckarTteneeraen, vnd of nu fchoon, gene-hch. lt r Her! Wy vns vertroosten mnchten willen, denckende dat v F. G. diewyle v. F G. ons daer op nyet en beeft mit andtwoirde bejegent onfe hier blyuen tacite foll approheren , foo kompt dan noch ons voer als mucht v. F. G. durch mrnichfol Mm wichtigen Krychs ende anderen faecken belet wefende die antwoirde te fchryuen, vnd fchicken behindert fyn'worden , off in vergetende geftelt hebben, vnde hebben daeromme, (top dat wy auers by uwe F. G. nyet b2 dacht oft mit ongenaede moegen belaeden worden •) iiyet laeten kunnen v F. G. nochmaals in alle ondeidantcheit tho yermaenen ende to bidden , dat uwe F G. met alleenlyck om den redenen in onfen voeri-i fchryuen begrepen , die wellicke noch alle milite ffi Zyn ons onbedacht, maer oick geexc ifeert tho halden beheue, want aengemerckt meede, dat, hoewael die trouble een weynich tyts gecesfeert hebben gehadt , idt fich leydtr begeeft, dat die drouwinge der Geuf»n ende rumoer oire fame, dat fy deefe (fanden fonderhnge ou-rvallen, ende in den feluen ofte op ren grentzen van dien oire bopplactzen neemen wollen , lich nv dagelycks vermeerderen , oick confidereren dat die Graue to Megen &c. defer Landen Sta Itholder (• ye s binnen Groeningen leggende:) ons nyet alleenlick niet byftendich weehn kan, dan oick meede onfen mit nrZ r^' h0ilT V'm C™ev^> die yetz die aldlle ïï? J$&f !? 10 -P!aetze eynes Cantzlers (daer van Wy oick leyder gepntieert zyn:) prefiderende is , by fich om redenen als v. F. G. vuyt Exrracte fyl ne G. fchryuens oick hier inne verwaert belieueu fal to vernhemen , to forderen , veroirfreckt efi oick gefordert heeft, t wellick hoe wael gantz billick redelick ende goet is, ons nyet to weyniger alhier ' om die faechen defer Landen tho bevroren f een afbrueck doet,  VADERLANDSCHE HISTORIE. *6$ dcet, zynde die felue van Craneuelt oick meede een van den Coromisfarisfen, die te Venloo in den Ampte van Krieckenbeeke ende Kesfel gecommitteert is . vnd daer beneffens genedichfter Her kunnen wy v h. ly. op 't onderdaenichst niet bergen, hoe dat die aerree Onderdaenen , ende d;e hier omme liggende Cloolteren mit die rnenichfoldlgeri doertochten van Ruyteie vnd Knechten foo feer befchedicht ende bedoruen worden, dat wy alle dagen ghecner dachten ontiediöht zyn, vnd dat arger is , zvn d;e Knechten die hier bmflen deefe Stadt' Arnhem leggen , foo thoetwilhch ende ongehoirfaem (:ouermits dien dat fy gheene beiaiioge en krvgén:) dat wy (mit allen toedoen vnd behulp der H Piuyden vnd beuelhebberen:) die felue Knechten n et vuytten vorsf: Cloofteren, noch van den huysluyden en kunnen halden noch keeren , daer wy vast dagelycx (:offchoon hier anders nyet to doen en waer O ons genoucn meede hebben to berauyen, lynde die voersf: Cloosteren fo benauwt en bcaoxst, dit fy vuyt den conuente to verloopen en die to veriaeten m andere Cloosters oirens ordens fich to ergeuen gemeynt fyn 't welck bouen den dat feer fchandaleus, en hun ende* den aermen Onderdanen fchadelyck waere , wy fckerlyck weeren by onfen allergen: Heeren den Conii'Ck en oick by v F. G. als befchermers en voerftenders der Geestlickheit ende der goeder alder Chris.* ten religion, niet gerne gefien noch geleden en lal wor. den, bidden daer beneffens dat v. F. G, tho betradve belieue dat deele Staat Aernem (:woe wael v F. G> vuyt gantz goede ende genedichlte meynongu die to doen fortificeren beuolen:) nv in desfe gelwinden tyden f ouermits diefelue fortificatie.) nyet gefterckt maer voel eher gefwackt fye, nyet dat idt werek qualyck begonst oft gtconcipieert, maer daeromme dat middelertyt en al eher idt vslfuert fal kunnen worden (: 't wellek wy dannoch fekerfck befjrgen) nyet fo'ndci merekelycken byftant van v F. G. tho fullen kunnen gefchien , eenige ouerloep of aenflach van den Vyanden daer op fol moegen gematckt worden, welcke Vyanden die felue Stadt yet zonder in eenigen plaetfen gebrooken en geopent, en noch nyet geresiitueert noclt 6 R 5 Sc'  266 STUKKEN VOOR DE gefloten beuinden follen, daeromme ons tho meer geraden docht om in tyden der noot den Burgemm. Schepene ende Raedt mit oick den voerf: Hopluyden alhier mit rade ende dade behulpelyck tho fyn vnd oick om in de voirf: zaecke voer fo veele in ons is to remediëren efi allen inconuenienten voer tho komme:) alhier to verblyven nyet to weyniger, wat v F. G. meynonghe ende belieiie fye nochmaels op 't onderdanichst mit een wooit fchrifFrs iho weten begeren , om ons daer naer moegen weten tho richten, Durchluchtiger Hoichgeboerner Furst genedichfter Heer, wy bidden God Uwe F. G. in hoogen voerfpoedigen Regimeute lange ende gefont leuende tho behueden. Gefchreuen tho Arnhem den xxte Juny x\c LXVIII. N°. 131. Don Fernando Aluarez de To/edo duc d'Aiue etc. Lieutenant Gouuerneur et Capitaine General. Tres chiers er bien amez. Nous auons receu voz lettres du x« du prsefent, auecq les pieces jiinctes, et pour vous refpondre fur icelles. Eu premier ferez bien de nous enuoyer les inuentoires des biens par vous annotez, et quant a ceulx, qui deptiis leur comparition pardeuant vous fe font abfentez , ou latótans, procederez a 1'adjournement de leurs perfonnes, et annotation de leurs biens. Et au regard de labbaye de Marienweerdt ou nous efcripuez eftre deuant la porte la fauuegarde du prince D'oranges, et celle de Brederode, et mefmes beaucoup des armes du dict de Brederode en la d: abbaye, vous ordonnons, que ayez a faire ofter les d: fauuegarde et armes, par tout le dit monaftere. Et comme trouuéz par voz informations que le chap. pel-  VADERLANDSCHE HISTORIE. a6> péllain de Bommel a efté a commenchement des rronbles illecq , voullons que Icelluy foit apprehendé , et Uu,é es mains de Ton Luefoue, Pil est prefent, fi non, et uu'il fe foit rendu fugitit, annoteréz fes biens. Vous auéz bien faict d'auöir donné ordre a la reparmon des eglifes de la dicte ville de Bommel , et vous Svons bongre, fignament o'avou admonefté le MaSftrat , de tentr la main , et auoir le regard fur les Ü« dVcollÓS, et aultres offices que conmentv pour le re'tabliifement de nöftre faincie foy cathobcque. Et entant oue trouuons que. par la mauueule doe trine du dict chapellaln , et aultrrs chofes, depuis enfüvues" beaucoup de troubles et emotions font adueS en la dicte ville de Bommel, psqaez a prendre fef armes, fonr.éz le tambaurin , et de mener les munitions fur le marchie, nöftre intent.on est, et, fuymr t SceHe, voullons que tous ch.tfz , capitaines et orincipaulx aücteurs de telles feditious , emotions et mmules,'meif..nes les chiefz des deputez, mentionnes en vos d. lett.es » foyent apprehendéz,. et quant aux Stres, vous vous en infmmerez, et icelle votre Information redigée par efcript nous enuoyerez pour kelle veue en eftre vherieurement faict et ordonné, comme trouuerons en bonne raifon et juftice conuenir. D'a-iltrepart; comme nous trouuons auoir esté de -la meifmeïedition Joost Turck, gentilhomme_ ayant au dehors le confemernent' du magiftrat iaict faire ferment a la commune , vng Daniël, porte par vos d: Es, Gerit de Weuere, vng Albeit et Jehan Chrisiofle, ayans fonné le tambourin , meifme vu Pierre D esfe, ne fauldres les auffi laire etconftituer prifonriers en prifon feUre, et d'annoter leurs biens < def. queiz et de ceulx que desfus nous enuoyerez auffi 1 ^vSzTt'tres nous reprefentent auffi ceulx , qui penuent auoir poné le fignal des gueulx. Vous vous informerez dis charges particulier**, que fe pourrout rouuer contre eulx, au faict des troubles, et aduernz de ce que refultera contre eulx, en ordonnerons, comme de raifon. Finablement; Quant au compromillaireS Ion regardera de faire diesfér le billet des nonw  a68 STUKKEN VOOR DE et furnoms diceu'x, et vous fera icelluy enuové a la première commomtê. Atanc tres chiers et bien aml, nodre feigneur vous ait en fa faincre ?arde. De Brux' elles le xxmr. Jour de [u:ng. i5ö8. fV/W l p t" Duc d'Alue [plusbas.-] Mcftacb. [_/a fuper/cription èftoit\ Anoz tres cmers et bien améz M< Boudmn vander Boe, Confe.lier du Roy et maitie en 1, chambre de fes comptes en Geldres, et Pierre de S» Petrogdffiï de la court leodalle IceM, et a chacun d' eulx n°. 132. Naemen van die ghene , die ver'achuaert fu.'kn werden, omme voor die gecommitteerden van de Exe. van den Hertoiighe van Alua etc. tot Antwerpen te compareren vuyt ernchte van den mandainente te Antwerpen gegeuen Hen acht ende twintichllen Juny 1508. Le Baftard de Culenborch. De baPaerdt van Culenborch fonde genoempt fvn Melch tor van Culenborch, ende es de Zoen van een mr. Gerret van Culenborch wefende oock een baf taerdt van Culenborch, ende heeft dfeiue MeJchior fvn refidentie gehadt tot Culenborch. Le Sr. de Hunneppele. Def uerfbetmen dat genot mpt foude fyn foncker Joelt van Bronckhorft ende van Batenburch , wonende in den Lande van Cleue buyten Calcar tnffchen Cal car ende Rees in fyn heerlicheyt van Hunneppel» erde zoude getrouc hebben die Zuftsr van den heere' van Urederode. Dirick  VADERLANDSCHE HISTORIE. 269 Dirick van Haeften. TVfe foude wonen in Bommelreweerdt tegens Haeften ouer nde wardt gefeyt, dat hy als edelman den Heere van Brederode gedient heeft, ende den Prjnce van Orange geconuoyeert met twee paetden. Eftienne van Herteuelt. Defe foade fyn een hoepman onder de geufen, ende daPhv Plach te redderen omtrent t huys te Hurmeppef in den lande van Cleue gelegen tusfchen Calcar ende Rees. Wynolt Auguftynf van Deuenter. Defe foude fyn lette refidentie, als enige feggen, gelanden hebben buyten Deuenter ontrent Hennep, ende ata eenigen andere feggen, Twel in den lande van Gelre, tegens Deuenter ouer. Dan ftaet zoe des aengaende, als d'andere voergaennaeder te vernemen van huer iefte refidentie, omme dair na by den Commiiïuyien in Gelderlandt de citatie gedaen te mogen werden. Gecoltccioneert jegens t geene by myn heere Sasbout ouergefonden is geweest ende accordeert by my, P. van fto. Pieters. In hoe verre dit een en ander afwykt van of overeenkomt met de naerigten in de Hhtorie van het Verbond der EdeIn van den Ho.ggel. f. W. te Water. Zal men wt het Tf St bl «9. 505. 4S5- 457- en 333- kunnen opmaeken. — o'J?m)efur van Culenbllek. ziet ook A W. K. Vfag van Ounsawui». Uiitor. Befchryv. van Culemborch. bl.  a;o STUKKEN VOOR DE 102. De woonplaats van Wynolt AugustYns* omtrent tu'^T °mtem Hatlne^: het ter Hunnepe óf gelyk ik lees op een geiyktydïg opfchrift op een da" 't'£ee,9* ik bezit, to der hunp. <■ w <=cu ém, tgeen N°. 133. Z>o« Ferdinando Aluarez de Toledo duê d Alue. etc. Lieutenant Gouuerneur et Capitaine General. Tres chers et bien amez. Nous auons entendu par vos I ettres du xxvj de ce prefent mois , et ce que nous eft reuu d.re voftre confrère maitrê Guit laume de Ghend, la prinfe de la ville de Bergh par les gens des Rebelles, pour a quoy remedier? nfefmS pourueoir a la garde du chafteau au dict Bergh , Z. oant que trente enfeignes d' Infanterie EfprórSte mar. chans .deha vers la Conté de Zutphen y arriueSr £ en leront cefte nuict xvij a SanthÓuen en ia campai" ïue Efei?UUOnS bie" qUe Parr que!*ue ^tilbomme que admleres a propos vous faictes aflemblér en Ia plus,grande diligence, Je plus de gens du pays que fe pourra pour entrer au dict chatelu er le fecoïrir er coupper la gorge a ceulx qui ont prins la ville ce que ?™Lgran,de difficUlté P»»qoe Ccomme enteSoX) il y a moyen dentrer au dict chafteau , et que ceu'x qui ont prins la dite ville ne font comme Ion nous a refere que trois eens ou enuiron, faifant ausfy mtctre au dict chafteau quelques uiures et munition de guerre lil y en a moyen a Arnhem ou ailleurs. Et a tout ce nous autorifona par cefte et vous et le dict gentilhom. ine, jusques a ce que le Conté de Meghen y aura a3trement pourueu fdon que le luy efcripuons prefent., ment. tt cependant et attendant larriuee des dict gens de pied Espaignolz, il conuient que tenez la mam auec diligence de faire le myeulx a obuier a vl- te-  VADERLANDSCHE HISTORIE. W terieUr exploict des diets S « S tant myeulx pouoir pourvenir a ce que 'rlÜ liZ? rpmiis nous falfons compte de vous ap^ocTer t eftrT a'layde de dieu vendredy prochatn a 3educeq. ttaut Gheldres. N°. 134- Hoechverdighen, Vermoeghende Canzeller ind Raeden. Ich heb duck ind mennychmael gefcreuen, i„d angehaldeu om victaly ind gefchut dair men het hnvs ter Scnlembor ch mede bewaren folie, lttunder, wyTdfe noet kommet , dat ment gebrudcer,*U. ern beffr ment nyet, fus lange heft men gedreuben danmedfdem fpoeï, als ich om het felue forderen was. Laet fch einmadl v. w. herren wetten, dat die knechten onSllSS bynnen. angefyn dar op ghen bir noch coeftu v n oir luden te fpysfen , ind ich heb myn geit jerft ecket onder den knechten , in die knechten hebben g , gïlt, ind hedden fy fchon geit , fy em konnen Ihen koelt cryghen : het principael is oir luden, dat dair ghen bvr , aeder maelt is. Vermoegende heren ï die l!anddrJt heff beff her toe gefacht ind ontboeden S t by goet ontfet woede, ^t heff hy nv wael b wesfen an dem van den Barrich; die guede gefellen fynnen jamerlich bedraegen. Ich begere te wetteni , wat ordninghe ind mennonghe myn vermoghende heren^bynnen , off ich oeck verfyu fall worden myt het vor 1. ind olf dtetf oeck ontfet werdt kommen, als ich be egen byn. Myn peifoen is beryt opten huysfe to bly.  272 STUKKEN VOOR DE uen totten vttenuffi» toe , mer ich verft min nvet mvt dar fèin vollicn het huys te halden , dwiel daer theu voirff: victaly op ia. Hvc met wyl ich v. E. W Heren den aimechiigh Keren mede beuellen. Datum, «ffffc den a8. Juny, [Onder ftondt.] V. Er. gans onderdanighe vrundt. [Onderteyckent.] Otto van Ruwenoert Drost tfchulenborch. [Noch lager.] Ich hebb ftroefiên knechten m vir daeghen, ind heooen ten allen vertert yder xvi f. brab. Beueres hebben in 10 daghen xx. f. brab. gehat, yder perfon van myn geit. ind kan oir luden nyet mer helpen, nochtans heb ick ein veder geprekmirt x. f., dat fy nyet hebben wollen. [Het opfchrift was defe.] Erenifeste. Hoechwerdighe, ind diffcreten heren, heren Canceller ind Raeden thoe Arnhem m forstendom ind Graefffcap , myn vermoeghenden her ind vrunden. Otto van Ruwenoert was by Commisfie van Koning Philips oP deu 29. Maert 1559 gefteld tot Drost van 't huis en flot van Schulenburch , met last om aldaer Heets te onderholden negen goede, gJterufte'[dat is gewapende] weker* afttge mannen : vnd wanneher [(laat verder in dien Mbriefl JFj in tyde van vehede oder funfl in andere forgeheken ty. de vnd loepen me her garnifoens zullen willen leggen op deu voorsf: huyfe fall zullicx wefen tonfen coflen. En dit was hier 't geval. N°. 135. Don Fernando Aluarez de Toledo Her. toch van Alua, &c, Lieue befundere. Alfoo der Graeff van Meghen ons gefchreeuen, dat die fortificatie aen dTe Stade Aernem aengeuange noch wael nij e guidea füi kos. ten ,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 273 ten. hebben wel willen v defen jegenwoirdigen brieff RhVyüen , ten eynde ghy bedenckt, of daer nyet een Sddel en fol weefen," om fullick geit aldaer to konnen vinden , ende ons fuelicx ouer te fchryuen, daei nae der geboer uae defenhaluen gefcnten to laeten, vnde fyn v genedelycken vnd gunftelycken gemeynt. Uaturn Antwerpen den xxrx Jnny xvc Lxvni. [0»*rt«ckent 1 Duc .''Alue. [Ende wat leger.] Berty, [de Jupfcriptie was.] Onfen Lieuen befundere» den Raeden des Conincx" in Gelrelant verordent. N°. 136. T""\urchluchtiger Hoichgeboirner Furst Genedichfter I 1 j-]er. Wy gebieden ons opt onderdanichlt ende dienftlicxt'in die goede gratie van V. F. G. Genedichfter Her t die Burgermeifteren, Schepenen ende Raedt der Stadt Harderwyck , hebben ons tegenwoirdelick gefchreuen van zekere waerfchouwinge den Statholder vnd Paftoir aldaer fchriftelick by een vrouwe, ("alft fchynt) gedaen, als v F. G. vuyt copie fullickes oires fchryuens mit A vnd derfeiuer waerfchouwingen mit B verteyckent, genedelick fall belieuen aft' tho nemen, daerop wy hun weder geantwoordet, dat wy v. F. G. daer van aduerteren follen, vnd middelertyt hun ségundt eenige byftandt van huysluyden om to waecken als v. F. G. vuyt copie met C geteyckent , genedelick fall belieuen aff to nemen, dan aengaende die reftitutie oires gewehers, foe ons dyenthaluen nyet ert ftunde to disponeren vnd wy (woewael (onder correctie) id fchynt dat oire begerte der billickheyt gemefi wenere , nademmael die quade ende rebelle id verbott ende die transactie ouertredende, oire geweher alfmen verftaen heymelick hebben, vnd die guede daer fonder zyn , daer mit fy by vall van noode achter futen lollen , wy nyet en wuften , wat uwer F. G. genedich belieuen daertian waere hebbeu wy 't; felue fonder te 1. eeel. S be-  274 STUKKEN VOOR DE beantwoirden voirby getreden : V F. G. wil belienen ons to ordonneren wat men defer faecken ende fon Ier* lmge betr.ffende die geraempde ende voirgenomen verraderye doen fall , wy hebben mitten hoopman die yoorhm mit fynen vendlin knecbte daer binnen geWen heeft vnd nv alhier leght, gefproken hem die faecke geopent vnd id heeft die felue hoopmaii algereets twee lyner knechten (die men vermoeder als mochten van den gnomen zyn, die in de vurfT: waerfchouwinge vermeldet ftaen) ende derfeiuer mitplichtieh zyn aengrVpen doen , wat wy wyders erffaren fullen wy v F G nyet onverftendiget laeten. ' * Durchluchtfeer Hoichgeborner Furst genedichfter Her. wy h.dden Godt Almechtich uwe F. G. in hoogen voerlpoedigen Regimenten lange ende gefondt leuende to bewaren. Gefchreuen tot Arnhem den laetsten dach Juny. xvc lxviij. Uwer F. G. Oitmoidichfte ende onderdanichfte diners. Die Raeden etc. A Copie. Weerdige, Hoichgelerte, Erenrfefte zeer difcrete gebiedende heeren vnde vrunden. Wy kunnen v. W. und L. neet verhalden, hoe ons van onfe pastoer heer Rutger van Baer fyner weerden op huyden den xxvm Juny gehantrecket is een breelf: noch paftoer (als hy feit) noch wy wetende van wee fe mach gefchreuen fyn , off waer fe heer komt , off hoet myt den breeff mach fyn m die duere des pastoers by lichten daeghe ge. uonden van een vrouw, fo et fchynt vuyt dat'fchrifft gefchreuen, in welcke diewyle fremde vnd feldfame voernemen betreffende hoechberumpte Co, M«. onfes allergen: heern , ende ons fyn Mat. onderfaten beuonden werden , als v W. vnd L. wyder vnd breder vuyt hier ingelachte ende bygevoechde copie autentyck hebben te vernemen ende verftaen, van vvoert tot woert luydende fonder opfchrift, vnde naem des ghoenen die fe gefchreuen heeft als die principael brieff van  VADERLANDSCHE HISTORIE. &75 van den pafloer geuonden vnd ons van hun gehant. reicket is , welcke wy hier geholden hebben om tho vernemen aen die ham wee fe mocht gefchreuen hebben: vnd foe dan defelue mede brenght van HIJ Rotmeefters , daer die knechten onder leggen, die fullicx onder fich follen hebben, doch die wy niet befchuldisen dan v W. vnd L. hebben to vernemen, aen den hopman , off vuyt die rotten knechten vp Vlffc geuangen geweeft fynd, wollen wy wael fruntbcken van v. W. vnd L. bidden, vnde begeren v. W. vnd L. wollen ons doch met eenige middelen vnde goeden raedt verfebn, daer mit men fullicken boefen voernemen vnd moetwilligen opfet mochten remediëren vnd behinderen, dat Co. Mt. fyn Mt. Stadt, ende wy fyn M«. onderfaten mochten tegens fullicke liftige heimehcke antlagen vnd ouerylonghe gepremunieert ende bewaert fyn , doch dat des tho bequemer vnd voegehcker mocht gefcheen, is oick onfe bede ende begeerte, dat v W. vnd L. ons wollen gunnen vnde aen den Scholten van omliggende dorpen fchryuen , als nemelick aen den Scholtis van putten, ermel, dat wy vuyt putten vnd ermel alle nacht mochten hebben om in onfe ftadt to waecken omtrent dartich weraehtiger mannen, diewyle wy doch oick vernemen ende verftaen, dattet tot elborch vnd anderen oirden meer gefchiet, oick mede v werden vnde L. fruntelick biddende, dat v. W. vnd L. ons doch willen vorderlick wefen, dat wy onfe geweer mochten krigen, als wy oeck hier beuoerens van v. W. vnde L. gebeden ende begeert hebben, om foe veel het ons mogelick is die moetwilligen helpen tho weren , willende v. VV. vnd L. neet bergen , dat wy oick fulcks aen onfen G. heeren die Stadtholder Graue tho Megem etc. gefchreuen hebben, dan aen v. W. vnd L. eerft off ons die eydt toelaeten veel om v. W. vnd L. dat belte hier in te doen, hier mede willen wy v. W. vnd L. den Almogenden Heeren beuelen. Gefchreuen tot Harderwyck den xxviij Juny. Anno. 1568. [Onderjiondtgefchreuen.'] Burgermeefteren, Schepenen vnd Raedt der Itad Harderwyck. [D'opfchift was defe.] Dem zeer discreten heeren Co. Ma". RaeS a öei*  a?ö- STUKK EN VOOR DE den uerordent in Gelderlandt onfe gebiedende heeren und frunden femptelick ende een yeder bifunder. B. Statholder vnde Pastoer wilt het verftaen, die fommige burger van haiderwyck een Raedt hebt aengegaen die Stadt to verraen, ende wel driehondert inan van buyten ende van binnen, vnde wilt dat fpul op ein nacht beghinnen, fe hebben daervan desfe vier kneehren thoegekofft, die nv tot Arnhem leggen, dat fe hem dat geloefft hebt, dat fy hem de breuen op dat huys tbo Vlfft gedragen hebben vnde wederomme gebracht haer tegenbreuen, ende hem fonder verbeiden die Graue van Megem teecken verweilft, dat hy v mede doet v knechten, want het is groor noot, dat die burgers neet en waecken , want fy willen die wacht by nacht opnemen , haer aenflach foe wel gemaeket, vnde mei. nen voort to faren, ende v ende die drolt by nacht van zyn bedde tho haelen, vnde myn weer leedt, mifqueem v yet, ghy fyt myn goede vrundt, nv moecht ghy v dinghen wisfelicken inneleggen v eigen vrunden worden u vianden, daer fynt vier rott daer die vier ftuck fchelms onder fynt, die Rotmeefter, die tot Henrick van Jeneuers, die knecht die tot Wolter Hegemans lach, vnd die knecht die tot Nelle lach, vnde die tot Wilt van Broichujfens lach: onder die vier rott leggenfe, want ick heb dat fpull foe wel verhoert, dat fy den raet Horen, want ick ftont daer verborgen, daer ick dit hcerde , ende ick en will tho harderwyck niet blyuen, fue voel heb ick wel gehoert eer daer knechten ingecomen fynt , nu en kan ick v neet foe voel fchryuen , als daer toe dan is het vierendeel nicht. Gefchreuen mit der haeft, gefchreuen op Sft. Jansdach. [Onderfiondt gefchreuen.] Gecollationneert tegens fyn rechte originael ende bevonden mit denfeluen t accorderen by myn fecretarium m. Peter van Zeuener. Hensken van Ingen die by broeckhuyfcu gelegen heeift vnd forier geweeft is , als die knechten hier legen, fall v W, vnd L. wael berichten , waer defen knechten gelegen hebben vnd hoe lè van namen fynnen.  VADERLANDSCHE HISTORIE. a?7 'Erfame vnd voirfichtige bifundere guede vrunden. Wv hebben ontfanghen uwer Er. MiiTive, gedateert op ghifteren fampt Copie eynes bryeffs uan waerfchouwongh aen den Statholder vnd Palto.r aldaer haldende. Vnd hebben daeromme aen den Durchluchtigben vnd hoichgeboren furften vnd heren hertoughen tho Alua, vnd den Edellen Vnd Waelgeboren heren Grauen tho Megen etc. gefchreuen, vnd oick copien fullickes bryeffs toegefandt , dergeftalt dat wy hoepen baldr, daerinne der gebuer nae to fullen verfehen worden, als oick 1 mitten hooptman Strueft hier leggende gefproken, die nae die knechten, die fchult hebben moeghen , doen vernhemen , ende woe hy fy bekhommen kan, doen aentaften zall. Vnd foe voel dan belanght dac v Fr gherne vuyten ampten van Putten vnd Erme had« den XXX mannen off huysluyden om des nachts to waeken, laeten wy v Er. weten, dat van wegen vnd in ftet der C. M«. tho Hispanien etc. onfes allergene' digiten Heren Wy v Er. geauthorifeert hebben, vnd authoriferen in cracht defes, den Scholtisfen der vurfl: ampten van Putten vnd Ermel, vnd .vederen van hun te beuehelen totte dertich huysluyden van den gefchickften oirer ampten uwer Er. begeerten nae to boden, vnd vederen nacht binnen Harderwyck to fchicken om to waken ter tyt toe, vnd foe lange tot dat anders geordonneert ende daerinne verfehen fall fyn, V Er. den Almechtigen Heren beuehelende. Gefchreuen to Arnhem den xxix Juny xvc LXviij. Die Raeden etc. N°. 137- Ick Tacob Pieck Co: Ma": Raedt in Gelderlant doe kond, ydermentlick voir die gerechte waerheyt eertificerende, wekker geftalt ick als een Inwoonder der  178 STUKKEN VOOR DE ftadt Tiell durch vorderinge eens Eerfaem Raets daer by ende ouer heb eeweest, dat zekere Vnion ende verdrach tusfchen Scholtus, Burgemeifteren, Schepe! nen ende Raet der ftadt Thiell eens, vnd den geS borgeren itzgeroerter Stadt anderdeels opgericht , i„ welcke Vnion onder anderen puncten. Vnd articulen allenrhalnen begrepen, aldus luydende. *[^men 4 Item dat hier en tegens die femptlicke borgeren ende inwoonderen by hoir Eede mitren Scholtis vnd een eerbaer Raet verobligeren, egheen Kercken, Cloofteren ofte Goedtshuyfen in den Gerichte van Tyell ende Sandtwyck niet en fullen befchedigen, oder dien aangaende eenige^ destructie te doen, of vrcmde Predican. ten m die vnirgeroerte Jurisdiction niet te lyden . ten weer alfulcx gefchiede tot ons Hoffftadt Nimmegen off Ztrphen alsdan fullen die borgers en Inw^onders SS ÏLThy/n in a,!erPftaIt Mcx oock moegen doen , fonder daer aen gebroeckt te hebben off daer voir aengefien te worden, der tyt ende wylen tot dat by Co: Ma«; to Hispanien ende onfer aller Gen: Hel " ren off der Ahnger Lantfchap, anders in der Reliffie verordineert wordt, vnd wye hyer en bouen yetwes contrary dede fall, daer voir aengeflen ende B worden mit geboerlicken Rechten. 8 ™E Soe dan Claes van Auezaet, Henrick van Doernick Joost oprayt, Claes Holt ende Gysbert van den Gheyn! onderhendelers tusfchen den Raet ende den borgeren geweest heb anders niet gehoert dan dat zy waell tot Co: Ma«t. affecrioneert weren, vnd fulcke handelinge anders ingheene meynonge (:myns weetens:) voirge. noemen dan alleenhck tot conferuatie ende befchermenisfe, Kercken, Cloosteren ende Goedtshuyfen, ende tot onderhaldonge borgelxker Eenicheyt ende Lyffde voirbehalden altyt wes by Co: Ma«: oder funst anders* daer mne verordineert fall warden. Vnd hebben mid. Jerwylen totten huydigen daegen toe een eerbaer Raet ende die gemeyn borgeren in aller eendrachticheyt, foê ick anders niet gehoort noch verftaen en hebbe , fich g^halden ende erthoent , als zyne Ma««. gehoerfame ende getrouwe onderdaenen eycht ende geboert, des to oirkonde ende om der waerheyt getuychgenisfê to ge° uen,  VADERLANDSCHE HISTORIE. »79 s,en heb ick mvnen Zegell op Spatium hier onder op do", drucken. Gefchiet in den Jaer ons Heeren XVC S ende 'tfestich, den vyfften des maents July. (L: S:) N°. 138. Achteruolgende de last ende Commisfie gegeuen, mv Arnold Sasbout Raidt Ordinans in den Houe van Hollandt, by Misfiue van Exc. van den Hertouge van Alue etc. Lieuremnt Gouuerneur ende Capitein Gnael van Co. Ma«s Landen van herwertouer van date den feuenden July lestleden tot s Hertoge- '/dTche, omme ter executie doen leggen zekere dachlajrdmge by zynder ExC doen depesferen, ten verfoecke van den Procureur Generael van Co: Ma«:, teeens enyge Edelluvden geconfedereerden daer mm- gennemppt gegeuen in' iranchovfe tale, ende my gelast om il onPfcrB?mene tale ouer te doen feiten, hier anne gehecht, heb ik Arnolt Sasbout voorn, geauctorifeerc ende auctorifere mits defen Christiaen de Wee• Duer; waerder des Co: Ma": in den Houe van Hollandt, die vd f dachvairdinge alhier binnen Ysfelfteyn ter behoirlycker executie te ftellen, volgende 't inhouden der maildamente voer zoe voele het roert, den perfoon va Aelbrecht van Huchtenbrouck daer inne genominee t ende ouer te fenden zyne befoingne, ende «latie aleer dte xilip dach dienen zal in handen van den Lrocureur Generael omme gedaen te worden als nae redenen , ende hoewel in 't zelue mandament ftaet, dat den voorfcr. Huchtenbrouck gehouden foude weefin te comparirm voer zyne Ex«. daer hy wefen zal in den lande van herwertsouer, hebbe nochtans mit deleo geauctorifeert den voorf. Deurweerder, volgen myn fast denzeluen te verdachuaerden voor ^ne Excellentie, oft die Gecommitteerde van zyner Ex«. die weS 4  a8ö ■ STUKKEN VOOR DE fen zullen binnen der Stede van Antwerpen. Actum tot Isfelftein onder myn gewoentlick'en handtevcken den twelfflïen July anno xvc lxviij. (Onder 'RmdtS Sasbout. J Copie. Achteruolgende de auctorifatie van myn Heer M*. Arnouldt Sasbout, Raerft ordinaris van Con. Mats onfer allergen: heeren in Hollant, als Commisfaris by de Excellen van den Herroghe van Alua, Marckgraue van Coria &c. Lieutenant Gouuerneurs ende Capiteyn gnael van Co. Ma's. landen van herwertsouer, in defen beroerende de voerleden troublen ouer 't Quartier van Rynlant in hollant voorf; gecommitteert, heb ik Christiaen de Wees Duerwaerder van zyne Mat. in hollant voorfcr. vuyt crachte van zeekere mandement Crimi. neel van zyne voorf: Mats. Raide, zynde in franchoyfe fpraake by den voorf: Commisfaris in onfer gemevner Duytfcher tale getranslateert aen de merge, van dewelcke deefe myne relatie geannexeert is, ten verfoecken van den Procureur gnael my geuoriden op den veertlnenden July xv* ixvnr bynnen der Stede van Is* felfteyn, ende heb aldair fonder Clockenflach alfoe den Droslaert ende Burgem". aldaer nyet toelaten, en wilde die clock te luyen oft te deppen, zoe die maniere gelyck zy zeyden, daer te gefchien nyet en was, van der pueyen by openbaer edict van zyne Mats., wegen gedacht te commen ende compareren in perfonen, op pene van den eewygban ende confiscatie van goeden Aclbrecht van Huchterbrouck, bynen drye eerstcomende veerthien dagen, daer van den eerflen xmi dach als wefende den xxvme defer maant July , ick hem beteyckent ende geasligneert hebbe voor den eerften rechtdach van der veenhienften dach als wefende den xi Augusti; voor den tweeden rechtdach ende den derden xni dach wefende den vyfentwintichften Augusti voorlr. voor den lesten ende peremptoiren dach van rechten, fonder ander te verwachten voor den voorfcr Hertoughe van Alue, daer hy wefen zal in den Lan.' de van Herwertsouer, oft voor de Gecommitteerde vau • - zyn-  VADERLANDSCHE HISTORIE. s8i zvnder Ex», die wefen zullen bynneti der Stede van Antwerpen, om hem te purgeren ende te verantwoirden op zulcke finen ende Conclufien als zyne Mats. Procureur Gnael yegens hem zal willen doen ende neernen omme de voorf. zaake wille ende andere die hy ten d'age dienende breder tot zynder lasten zal willen proponeren ende voortftellen, heb my oick gevonden fnae dat Ick Copie van 't voorfcr. mandaat met het tioen van myn Exploict aen die duere van de principale Kerckduere bynnen der voorf. Stede van Ysfellt'evn seafiigeeit hadde) ten huyfe ende lester rendentie van den voorfcr. Aelbrecht van Huchtenbrouck, doende aldaer d infinuatie, op dat hy geen ignorantie en zoude pretenderen, daer my ter antwoirde gegeuen worde dat zy kennisfe zouden dragen van d miinuatie gedaen te zyn, vermoegende certificatie 't zelue al'dus gedaen ende gefchiet te zyn, ten tyde ende plaetfe ais boven. Ne. 139- le Tehan Grauwels preuoft de 1'hoftel de fa Mate. conI fesfe par cefte, que meffieurs les commisfaires de fa dicte Mat». m'0nt liuré en mes mains en prefence de Monfr: 1'Amptman et 1'escoutette de Bommel trois prifonniers, affcauoir Pieter Mom, Wolter van Onfel etGervt de Weuer. Lesquelles je ay prins a ma charge en bonne et fceure garde felon le contenu de la dicte lettre enuoyé par Meffes: les Confeillers de fa Mate. Datée le xve de Juillet 1568. En tesmomg mon fejng manuel cy mis le xvi Jour de Jouillet xvc Soixante huyt. (Signé.) J. Grauwels. Defe Ptevoft de Vhijiel of de la Court de fa Majeste is dezelve, die Tan Grovels by Bor genoemd wordt; en in s j m  ali STUKKEN VOOR DE Zyn V. B. fol. 194. aan een hoogen galg is opgehangen. Hy wordt ook de R.00 Roe Jan Grovels van Hooft. B V bl 191. genoemd Bor fielt hem voor gierig ende vreet' toon. My bleek dat hy msgelyks door die eerlte ondeugd bekroopen wierdt f. toen hy met Pieter Mom en de twee andere gevangenen uit Bommel vertrekkende zyne verteerine in de herberg onbetaeld liet. Hy ftelde zich in die Stad ook pnlydelyk hoog aan, bedreigende dadelyk by zyn aankomft den Amptman van Heerd, eu zulks zonder de minfte reden van aanftonds te zullen vertrekken, indien hem niet op het zelfde ogenblik die drie menfchen wierden overgegeven Ondertusfchen, wat de fchryfwyze van Grovels voor Grauwels betreft, men leefde in deler voege veeltyds met de Brabandfche namen: aldus vindt men Cobel en Coibfl zie de Hist. van 't Ferb. der Ed. I. St. bl. 361. nor, In dat Werk St. I. bl. 434. hiet d'Overloepe insgelyks d'Overloope. Tosse.Courtewille wierdt het meeft Courteville genoemd, Wa. cenaer hiet hem ook Courteville, edog ook Cortevllï. Dan Wagenaer kon altemet omtrend de eigene namen onbekommerd zyn. Den geheimfchryver Berty, die hem evenwel zeer bekend was, doedt hy tweemael Bertry heeten 7ie de Be/ch. van Awfl. D. III. bl. 382. en 592. Hy heelt den Hertog van Anjou Karel genoemd: in de Pad. Hift ü. VI bl. 467. en in de Bladw. der Vaderl. Bist. bl. 7. de naam 'van onfen Arnhemfchen Cr'spinus van .'alsbru^gen is in dat zelvde D. bl. 260. Kre^fyn van Zeltbrugge. De naam van oen Graave van Hoorne was niet Mommerancy, gelyk voornaa. me gefchiedfchryvers dien opgeven, maar Moktmorency zeide de Heer J W. te Water in de Hist van V Ferb der Edelen. $t. I. bi. 113. not., en hy hadt Wagenaer op het oog. Zie b. v. Vad. Hist. D. VI. bl. 42. In D. VIL bl 15 en 26. leest men Doktor Elbert Leontus of Leoninus. Edog offchoon door my elders bewezen wierdt, dat de geflagtnaara van Leonikus le Lion was, Leoninus wierdt nooit Leonius genoemd, en denkelyk, dat Waeben^er zyne eigene handteekening gezien hebbende, daar uit by misflag gelezen hadt Leo. niu9 in plaatfe van Leonin9, gelyk die aldus by verkorting door dien onvergelykelyken Staatsman voor 't meest gefchreven wierdt. — Voorts zal men by vergelyk van dit getuig, fchrift van Jehan Grauwels met den brief van Beur. Cesa- Rius, welk in de befchryving der ftad Bommel'bl. 181 193. herdrukt wierdt, den naam van Pieter Mom kwalyk gefpelt vinden, en ook wie dat daar Gerrit N. is. Hem  VADERLANDSCHE HISTORIE. 283 N°. 140. Item Adolph Wifch ende Johan Wyntgens, hebben 1 bevde eendrechtelick gemycht : in den eerften vvve fy des for.nendaechs den vierde July verlede ontrent thoe acht vren voirmiddaeghs, als d.e ftadt Ber. ghe weder vau wegen des Graven van den Bergh* Bh lenomen, gekoemen waeren, ind wye oen die Drost Bla:-ckebyll doe affvraecht, waer fy hynnen quaemen, ende wve fy daerop antwoerden van Diedam, in dat doe den Drost vurf: gefraecht waer die Richter van Diedam biedt, ende fy daerop fachte fy en wuftans nvet ind wie dat den Drost daerop fprack, hedde lek den Richter hyer lek wolde on in een dyeftsgat werpen , daer hy fyn leven lanck nyet weder vyt folde commen. Ind hebbe vorder getuycht, wye fy des vol. genden manendachs ten Berghe op ten. wail hebben üaen arbeydeu, ind wye fy ter tyt Cnspmus tweemael hadden hoeren fpreeken ende by Gaecits cruys geiwaeren na dem die Richter metce huysluyden met oer geweer nyet en quaemen, wye hy on gefchreven, dat hv foe balde hy den wal ten ende hadde , wolde hy fho'e Diedam treden , ende fteecken fy felfs tfaemen in brandt, hy hyelde die felue foe wael voer vyanden als die Gelrefehe. den xvii. July 1508. N°. 141. WY Tan Grauweels Prevoost des Marefceaux general van zyn der M. Nederlanden, ghefien hebbende die ordonnantie van zynder Excellentie ende die advyfen van de Heeren van den crimineelen Raide van zynder Excellentie, ende vp al gehoort die deffentie van defe voirgen: patiënten, te wetene van den perloon  234 STUKKEN VOOR DE foon van Peeter Mont, ende Guakier van Onfel, ende Gheent die Wever alle drye gevanghene binnen der ftadt van Bommel, ende dezelve patiënten hebben geween: als rebellen, ende gedaen teghen crimen lefse Majeftatis , al blyckende by de advvfen van de Heeren van den Raide van zynder Excellentie. Soo eeft dat ick Grauweels ex officio condempnere ende con. dempnere by defen defe drie voirgen: patiënten , dat die zelve zullen gheëxecuteert wordden metten zweerde, ingevalle dat dezelve patiënten heurlieden ftellen in ftaete van graden, ende heurlieden biechten voor den priefter , al nae d' inhouden van onfe oude religie, ende Roomfche-kercke, ende ingevalle nyet, dat dezelve pacienten henlieden nyet en willen biechten, ende fterven, als andere, t zy Calviniften, ofte Martiniften , ofte in andere fecten, foo eeft dat denfelven zullen worden verbrandt metten viere, ende al tot datter die doot naevolgst, ende heurlieden goeden gheconfisqueert tot proffyte van onfen genadighen heere den Coninck. Ghedaen ende gepronunchiert binnen der ftadt van tfhertogen-boflche den yjen dach van Aueusto xvc acht en tfeftfch , ende onderteekent by my. {Was getekend.] J. Grauweels. [In margine was gefchreven.] Ende defelve pacienten zyn geëxccuteert binnen de ftadt van Bommel op te merct aldaer. Peeter Mom was in dit origineel Peiter Mont genoemd. Ongeloofiyk flordig ging men met de naemen te werk: ik heb daer voor elders voorbeelden aangevoerd, ook zullen die deefe band opleeveren. No. 142. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alve: les deffaultz obtenuz par le Procureur general de fa M. Impetrant de mandement criminel et demandeur d'une part con-  VADERLANDSCHE HISTORIE. W u-«,n;Pr wan Soeulden, Jehan ter Wefen, Mre. Andnesfen, wou 0 Hoemaeckere , Paul W w demeuS fur le marchie de la ville de Pelfmaeker, de^eI;™^rJateur de ia d. ville, Daniël Harderwyck, Goert i rvit f ^ Reywfen, ^Jj "j^^, Willem Cnief een kisteWoltersfe, Wolter f filz foyeurs de Fof'tonï bourg^e is efmannans de celle ville de HarS° \T Xurnéz a comparoir en perfonne par dederwyck , ad3^"^ £ é de leur fuyte ab- i taitaS a caufe des'troubles pasféz , deuefenC? 1 lace " et deboutea de toutes exceptions et tT TSe charge* affcavoir les d. Reynier van «fut ' fehS ter W?fen , Mre. Willem le barbier, Speulde, Jehani ter , ch van g lde Hendnck Hazens, uerm Ra[n- HubeF^tteAndriS^^, wS Hegheman, Claes Car5en' r tsnèr Aerent Lubbertsz, Jehan Hoemaec , S^ïffl^rOoert ferviteur de la d. ville et KniH Revnfen d'avoir commis bris d'ymages, faccaD* ? K ies eslifes , monafteres et lieux facrez en *éu?X et ault e ce Iceulx, Renyer van Speulde, - »R V. ^RpBfen loaé les predicans ét les induict et Hf ■ t « mefches et les d. Colin et Coop van SpeulAlben Wdtersz , Wolter Hubrechtz, Willem Cnv'efF « Gerrit Zegen avecq fon filz prins les armes Sinuf fa M , et fe mis au fervice de guerre du Sr. . 5e B ederode notoirement «belle., contre fa d. M. Veuez ausfy les informations exhibées par 1d. Pro weeral'a la veriffication des faicts deslus poféT: enSTe le^ actes et exploictz y joinctz ,J■ P* isMcial 1'acte de deboutement des d. adjoumez ae Sfexceptions et defiènces, fon Ex. vuydant le nrouffic ïesddeffaultz et deboutement bannyt te d. Sjf éz et chacun d' eulx ^«^f mais hors de tous les pays et-Seigneuries de fa d. M.  s86 STUKKEN VOORDE fur Ia hart. Et confifque tous et quelzconcques leun b.ens au prouffict de fa d. M. Faict a Bois le duc le xvii. d' Aougsr. 1568. N°. 143. Don ^Fernando Aluarez de Tokda duc d'Alue. &c. Lieutenant Gouuerneur et Capitaine General. &c, Tres chier et bien aimé. Pource que defirons que la vdle de Culemburg foit purgée de ceulx qui y font journellement hantans et conuerfans en public au fcandal d'ung chacun, a cefte caufe vous ordonnons que auecq la meilleur dexterité et le plus discretement que porrez ayez a aprehender et conftituer ppfonniers tous iceulx que verrez denommé au billet cy joinct et ce debuoyr faict feres proceder a lannotarion de leurs biens et de chacun d'eulx et le ferez mectre es mains du Recepueur commis au faict des coi fiscations au quartier et de voftre exploict en c^cy nou? aduertirez er envoyre joinctement 1 inuentoire des biens ainfy annotees, et en ce ne vueilles faire faulte Atant tres chier et bien aimé. nöftre ffr; vous ayt en fa faincte garde, de Boifleduc. le xixe d'Aoud: ic68j {Soubjcriu] f. A. duc d'a'ue \et plus bas.] Mesdacb. [La fuperfcriptien.] A nöftre tres chier et bien aimé mefle Robert van Linden Chevalier et fuperintendent de ia ville de Culembourg, Deefe Robert van Lynden voerde eigentlyk den tytel van Capiteyn Drosfaet ende Superintendent der Stede, Slet ende Gtaefjchap van Culenborch. Hy wierdt in het jaar 1570 wars van dat Superintendentfchap, en verzocht daer van ontlast te mogen worden, en toen volgde hem, by Commisfie van Ko. Flips op de Schildknaap Alonso Lopez Gallo. Deefe Commisfie is van den 14 Juny. 1570. VVeerr  VADERLANDSCHE HISTORIE. a*7 N9. i44- Weerdige, Erfame, Wyfe , ende discrete Heere en vrundt! Wy hebben ons op die naem des Heren van Perfingens foen geinformeert , vnd beuynden wie dat die felffde Ott van Apelteren genumpt es als blvckt by den Extracten van de Informatien hier by verwaert.yDien welcke gy fult mogen myn heer Sasboudt ouerfeynden, vnd zyne W. puerfcryuen, dat wv noch ter tydt geen vorder informatie van den voorn. oTt en hebbend vnd dat hy oick als noch by ons nyet geciteert en es, vnd nyet en weten off wy hem citeren fullen, wye wel dat hy vluehtich, en als wy verftaen . gernerct dat onfe Commisfie vorder nyet en ftreckt, dan binnen der ftadt Schependom vnd het Rvck van Nymmeghen in den ampte van Maes ende Wail, vnd Middelaer. Ende foe wy villicht gelycke Commisfie noch fullen auer die heerlickheyden crygeri, folde goet zyn dat die voorsf: Sasbout ons ouerfchickte zyne Informatie, foevoer fyn W..eenige vanJen voorn: Ott van Apeltheren mocht hebben. Hiermede v den Almechtighen beuelen. Vuyt Nymmegen den xx« Augusti. xvc LXviij \Ondtr ftondt.] By ons CommifHris ende adjonckt Amehs van Aemftell1 yan Mynden, P. Zouteland. [V Opfchr.fi.] Den Weerdigen, Erfamen, Wyfen ende discreten Heren mr: Boudewyn van der Boe, Raedt en Rekenmeefter des Conynx in Gelrelant refiderende tot Arnhem. EXTRACT. Ont 17 gevraecht off nyet die Graue van den Berge alhier in der Hadt geweest is, als die tweede oploep alhier binnen Nymmegen verrefen, zy feyde dat die Graue van den Berge des auonts tovoren in der ftadt gecommen was, als des anderendachs daernae die twede oploop gefchiet is, vnd dat fynder Genaeden den nacht in die crabbe ter herbergen fy geweest.  888 STUKKEN VOOR DE Op 't xxxvnie gevraecht wie ter feluer tydt am mee£ ten by fynder Genaden geconuerfeert, vnd vergefelfchapt hebben, vnd eyntelick wat fynder Gen: an erde vuytgericht heeft. Seyde nyet to weten wat gefelfchap zyn Gen: in die krabbe gehadt heeft, dan hy , die fpreeckt, feyt gefien te hebben, dat fynder gender ftadt vuytrydende een wagen mit vier peerden by fich gehadt heeft. Seggende voorts die faem geweeft vnd noch to zyn, dat zynder Ger: mit etlicken anderen Edelluyden defes Landts van Gelre (ter feluer tydt mede in der ftadt zynde) alhier waren gecommen om feeckeren dach tusfchen die Guisfen vnd den Raedt van der ftadt to halden. Gevraecht wie die Edelluyden waren. Seyde Herbert van Bra.ckharst, Alert van Bemmell, des heeren van Perfingens foon, vnd een van der Voort, mit meer anderen, die hy feyde hem, die fpreeckt, ontdacht to zyn, alhier denmael op den dach der Geufen, off om den felffden to halden geweeft to zyn. Seggende hier mede op idt xxxixe geantwoord te hebben. {Onder ft ont.] Geëxtrahiert vuyt die depofitie van Daniël Tryfens voor Doctor Jehan Stalburgen vnd my onderff: den xi February. anno ixviii, gegeven , ende is dairmede taccorderen beuonden by my. [Getekend.] Amelis van Aemftell van Mynden. den xiii. February. Dirrick van de Camp weerdt in den ancker op ter Lege Marckt alt ongefeerlick vyft" ende twyntich jaeren by Lenert Reyersz. (dair toe geauctorifeerf) verdachfaert, vnd by ons Commisfarien geedet, vnd gevraicht op idt een ende veertichfle artykell. OfF nyet die Geufen op St. Antonis Kerckhoff voor, vnd op den Valckhoff naderhandt in den jaire van 66 vergadert , vnd wie die felffde fyn geweeft , vnd wat aldair gehandelt is. Seyde op St. Anthonis Kerckhoff als die guefen - aldair vergaerdert waren noeyt geweeft te hebben , vnd dat hy getuyge maer eens dair duer heer gegaen fy, als die Guefen fich op den Valckhoff ver-  VADERLAND SCHE HISTORIE. 280 ïïtld in den yfcen liraep, Jacob vnd Hennck ter naire Wölem Pels, Aelbert van Bemmelwonende •Hpferen Henrick fchiptunmerman , Peter Valcfcen- den xix. February. a° IJÖS; jr^ysbert Koil poortier and eboynrepoor.: .1 o^grfkc (j lick acht ende tzertich J«'d^rt ^ v^TMeerlo (daer tp geauctonfecrt) y-e^^*5^C geedet alft behoirt, vnd gevraechi inhou^ vvff ende veertichfte artykell wat hem getuyge eonaicn vytt enae veeruuiuc j . d poorten is van den tweden oploop VH^wa> l"non Sevde bejegent van des Heren yan P^rCngeus «oon. fceyde dat ter felner tydt, als die twede "P^P £hierJnQJg ftadt in 't jair vaa 66 was, vols loops aen der poor. I. DÈEL. *  29o STUKKEN VOORDE ten by hem getuyge commen lopen is des jegenwoïr* digen heren van Peerfinaens Toen , vnd dat die felffde tot hern, die fpreekt, {lichte Gysbert poortier laet my vnyt: Ick en heb metter faicken nyet to doen, vnü feyJt hy gettiyge den voorif: van Peerfnrgen dairop geantwordt té hebben , hebt ghy dair nyet mede to doen, wair to balt ghy dan oren (denoterende die Geufen) dach-. Vnd dat die jonge heer van Peerfingen tot hem getuygen daerop weder gefacht heefr. Ick wolde des oick voor v wel doen, foe verde ghy my gebeden hadt. Vnd foe eender Ott Schmck gênant tot hem getuyge fachte.. Laet hem vyt: Syn Lyeffde is my noch bewanr. Seyt by getuyge den ielffden van Peeriingen, dyens achtervolgende vytgelaten to hebben. Seggende dat die voorsf: Ott ScheOCk by hem Poortier geltalt was om oire naemen op to teyck-nen, die in ende vytganghen , vnd fóe hy getuyge by fynder poorten beeft moeten verblyuen, feyt vorder nyet to weten vnd heeft dit met fyn marck onderteyckent, [ende was met fjdanige marck geteyckent.] (plaets van V teken.) [Onder ftondt.] Defe Contfcbap gecollationeert, ende gepasfer-rt als bo:ren te accorderen by my. [Getekend.] Amelis van Amflell van Mynden. EXTRACT. Den xx. Augusti xvc txvin. Johan van Boetberghen Richter tot Nymw^gen, olt omtrent acht ende vyfftich jaeren gevraecht 9 wie hy comparant op Sr. Lucas dach in den jare van lxvi voor den Valck'hoff al gefien heeft, als die van den nyeuwe Religie aldair vergadert waren , ende die tweede oploop ten feluen daghe daerna gtfchachte; fedt by den eedt den hy ïn 't ftuck van fyn Offitie Co. Mat. gedaen heefr, dat hy dtponent op ten voorsf: dach fmorgens omtrent tulTcnen acht ende negen vren opten Valckhoff vuyt Tvuder deponents deure commende gefien heeft zynen INceff Ott van Appelteren, ftaende onder die poort van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 291 van 't hoff met eenighe borgeren, hem die fpreeckt ondacht, ende dat die voorn: Ott des Heer van Perfineens foen hem deponent fiende wardende, by hem, die fpreeckt, ghecommen is, hem gebiedende goede morgen. Ende als hy deponent fynen neue voorsf: vraechde wes hy hier te doen hadde. Seyde hy deponent dat die voorrf: Appelthern tot hem , die fpreeckt , ïantwoort heeft, dat hy alhier een dach had te halden met de borgeren omme aen 't Raidthuys te gaen. Ende na dat hy getuyge ende zynen neue voorsi: een rVdt larck onderzie luyffele by den anderen geaduifeert hadden, feyde hy deponent dat die voorsf: Appelteren van hem, die fpreekt, gefcheyden ende voor den Valckhoff by den anderen gegaen is. Ende dat hy deponent om'tuetefien hoe den handell yergaenïo de cevolcht és, ende voer der poort van t hrff voortt. Sin fitten heefr. Vnd feyt dat hy deponent aldair gefien heeft Willem van Heuckelum, Willem Pnck, Anthonis van Boekhorft, Gerrit die Zwart voorfpraeck, ende veel meer andere hem deponent vuyter memo-ie, vnd feydt hy, die fpreeckt gefien te hebben, dat Willem van Heuckelum fyn onthalts het woord: voerde , midden onder hemluyden ftaende fonder «hoert te hebSn wat zvluyden ïpraedcen. Dan dat fy naderhandt alle te fame'n naer het Raethuys gegaen fyn , vnd dat nyet lange dairnae (hy getuyge voor de poerte om oirfaecken als bouen blyuen fittende) gefien heeft dat acht ofte thien van de voorff: borgeren wederom te rugge vuvtter burchpoort commen lopen zyn. Roepende ter noorten vuvt, ter poorten vuyt, eensdeels na der veetIZZ ende anders deels eibers, vnd feyt hy deponent voorts dat die voorss: van Appeltheren van gelvcken vuyt die burchpoort, by hem die fpreeckt commen lopen is. Vnd dat hy badde lieue Oem , wair fall ick blyuen, daerop hy getuyge fachte fynen neue geantwordt te hebben , wat hadt ghy daer te doen , blvft hyr by my futen. Ende fiende dat een huyTnrm den berch opquam, leyden een peert van den hoen* derpoort op is die voorff: Appeltheren nae de poorte gegaen, ende voorts naer Perfingen gegaen.  292 STUKKEN VOOR DE [Onder ftont."^ Gf.ëxtraheert vuyte principale informatien van date als boven. Eide es bevonden daermede te accordeeren by ons [getekend.'] Amelis van Aemftell van Mynden. P. Zouteland, N°. 145. Mesfeigneurs. Suvvant la charge que j'ay dé 1'Exe. de Monfir. le Dus ,• j'enuoye a voz feigneuries buic copies ces fenterces, et condempnation^ des Srs: er grans perfonaiges, afïcauoir du Prinche d'Oranges, feuz les Contes d'Egmond, et de Hornes, des Contes de Hoochltraren , van den Berge , et de Culemburg , enfamile du feu le Sr. de Brederode, et Conté Loys de Nasfou, pour les faire enregiftrér, et y gardér le droiél de fa Ma"., et comme icelles feruiront auffy eftre enregistréez en la chambre des comptes en Geldres, a 1'effect que desfus, feréz bien de les enuoyéf par propre homme, fytoft qn'en aurez faict a MefT". de la d. Chambre, leur mandant que apies la regiltrature ilz les ayent a renuoyer en mes mains a la première op. porrunité. Et a tant, Mesfeigneurs, apres m'eltre re. commandé a la bonne grace de voz Sriw, je prie nöftre Seigneur donnér a icelles vne heureufe vie et longue. De Bruxelles ce 111 d'Aougst. 1508. [Soubzfcript ] de voz d: S''«. tres affvélioné Seruiteur et confrère M 'rrin van den Berghe. [La fuperfcription eftoit.] A M sfeigneurs. MefTrs: les premiers et aultres gens des comptes du Roy, nöftre Sire en HolJande. Eer-  VADERLANDSCHE HISTORIE. *93 de den cronle heeren, ende peifdnaöen,,*_^"e™ *„ denPthche ».n Orainjtne, w,ta de Gm S-'nnën laeten de voirffi acht Op»n by *M«M!» Ïa7 eftn uwe, E oner ,e <^<£%*g££ teyckent.) R. van Valkelteyn. De Sententie van Willem I. is van J. Maïkus op bl. 70. uitgegeven, en de feven anderen zyn daer by ook bedagt. ,r _ « Veu 1 a  m STUKKEN VOOR DE NQ. 145. Veu par Monfeigneur le Duc d'AIve eet. les def. ,nJSV U; Par le Procurei>r General de fa M. impetrant de mandement criminel et demandeur d'une Adrien^ Ael'nt Beraarts» rtZlIr™ flblafe' Goefen Aertfz, Cloetyn ou Cloetgens , Claes Aertsz de pater, Claesz Aertsz Dyc£e loeneoz., D.enck Diericksz alias Ruyt, Dierick Jansz Roosboom, Ghisbrecht Woltersfe? Gom: Aryï He,Sf,vjpkSr V3n^en Pol> Heindrick Michielfz, £ vS M, Jehan Goorisz S TM f' Hl" C,aey^fe Naffieur' Michiel Hen. dnexz. Th elen Thomas Tbomasz, Pierre de Ley- tASeyttt Jehan Pietersz'Brey Coustmier rPlS Z Dl£rJCXZ ' t0Us de Ia ville de Bommel en Oelre, adjournéz a comparoir en perfonne pardevant fon Ex. pour eulx venir purger de leur fuyte , abfence ou latitation a caufe des troubles pasfez deuemenr contumaces et deboutes de toutes exce?tions et deffeï- exliibees llt'T* ^ VeU£S aUsfy les ^nnations exlnbees par le d. procureur general, emfamble les ac uLl expl°lctz 7 J°inctz et Par efpecial Pafte du deboutement des d adjournés de toutes exceptions et defïaLces. Son Ex. vuydant le prouffict des d. def. faults et deboutement bannyt les d. adjournés et chacun d eulx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur le hart, et confi Tm"^ -C quel«orques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict en Anvers le premier jour de Septemore 1561. Prononché le 2 de Sept. 1568. Veu  VADERLANDSCHE HISTORIE. 29J N°. 147. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alue Marquis de Coria etc. Lieutenant Gouuerneur et Capitame General pour le Roy nöftre Seigneur des pays de par dtca les deffaultz obtenuz par le procureur general de fa Mat«. unpetrant de mandament criminel et detnandeur d'une part contre Jehan Henrycxz aha*; Jehan Tauw Corduanier, ftelbrecht Corne ts Tifleran, e. Guillaume Lnbbertsz, desfoubz 1'ampt de Bameuelt pays de Gelre, adjournez a comparoir en perfonne, pardeuant fon Excellence pour eulx venir purger de leur fuvf , abfence ou latitation a caufe des troubles paifez deuement contumacez et deboutez de toutes excep. tions et defftnees d'aultre. Veuez ausfy les ïnformations exhibées par le dict procureur general a leur charge, enfemble les aftes et exploictz yjomctz et par efpecial Pafte de deboutement des d. adjomnez de toutes exceptions et deffences. Son excellence yuydant le prouffict des d. deffaulrz et deboutement bannyt les d. adjournez, et chacun d'eulx pwpetuelleinent, et a jamais hors de tous les pays et Sne.. de fa Ma * fur la hart et confisque tous et quelzconcques leurs biens au prouffict de la de Mt:. Faict en Auuerf le premier de Septembre. \Ainfy foubzefiript_] Par ordonrjance de fon Excellence. [et Signë.] J. de la Torte. Men kan bierby zeggen, dat over de geheele Velnwe in vder ampt, goederen, bosfehen of thlenden gevonden wierden , waer van de eygenaers waren uirgeweeken: en die dus voor des Konings Schatkist waren aaugeilaegen. Ieder Rekening daer van bedaet ci-xxxi bladen. Zy begint met de bezittingen van Tokheer Joh.n van Reke, te Wdp en elders «legen, men vindt daer in ook het Edifche Veen van Cr.spinus van Salsbruggen een Arnhemschborger. [Zie over hem ook Dor B. IV fol. 166.] Men vindt 'er het goed Segelaer van Philips Schrasseet te Meulen - Lunteren, en t geen hy T 4 tê  2$>6 STUKKEN VOOR DE te Barneveld en in d'Arkemheen bezat, men vindt 'er het huis Staveren, de bezittingen van Reyner van Speulde, van Coüsyn van Speulde en van Coop van Speulde, en van zo veele mindere menfchen, [waar onder nogthans nog bekenda bóeren namen] dat het getal te groot is, om die'hier altè uittetrekken. N°. 148. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alue Marcquis de ' Coria. Lieutenant Gouuerneur et Capitaine Genéral pour le Roy noltre fe des pays de pardeca lés deffaultz obtenuz par le procureur general de fa Mat. impetrant de mandement criminel et demandeur d'une part contre. Adfian Cornëlis ThyffeAerndt Bernarts, , Ad'ien Pletfz. de Pater,„Claes Aertsz <-Dycke toenen Z^Dierick Di'ericksz., alias Ruyr.^Dlerick Jansz. Roosboom ,/Ghisbrecht Woherffe,,-Goert AerysfeGerrit Jansz, van den Pol^Heindrick Michielfz.,,,Heindrick Philipsz. ^Huychman Jansz.'vjehan Goorisz. de Venloev.Jehan Thyffe^Jehau Elias Jansz., Jehan de Raedt Otterisz., Jehan Claesz. nauieur. Michiel Hendricxz. Tbielen, /Thomas Thomasz.,/Pierre de Leydecker , alias Stovter,/Jehan Pietersz.,/Brey Coulturier et Goer / fen Diericxz , tous de la ville de Bommel en Gelre adjournéz a comparoir en perfonne pardeuant fon excellence pour eulx venir purger de leur fnyte, abfence, ou latitation a caufe des troubles pasfez deuement contumaces et deboutez de toutes exceptions et deffences d'aultre chargez etc. Veues auffy les informations exibées par le dict procureur 'general, enfamble les actes et exploictz y joinctz, et par efpecial l'acte de deboutement des diets adjournez de toutes exceptions et deffences. Son excellence vuydant le prouffict des d. deffaultz, et deboutemens bannyt les d. anjournez, et chacun d?eux perpetuellement, et a jamais hors de tous les pays et Seigneuries de fa Mat?, fQr ia hart, et con-  VADERLANDSCHE HISTORIE. U97 ffcque tooi et quelzcDnques leurs biens au prouffict. de fl d• Mate Faict en Anuers le premier jour de Sep- Smber 1568. J^"*™* fon Excellence, [et Signé.] J. ^ la lorre. N°. 149. Hoocbaeleerde, Eeinwerdighe, Wyfe, ende vroeme Heeren/ ■V.fW. -brieff van den xvi.i des maeods Septembris hebbe iele ontfangen , ende wel uerftaen met een aencleeffs claufule getogen wyt eencn brieff aen V. W. gefchreuen van mr: Arnoult Sasbout, belangende de faFcke van Bauwen Adriaenfl geweeli BoSmeefter alhier, begerende te weten, oft ick m ïaecke vet vuyt gericht badde. y. W. zullen wetn da ch overLnge beuel gehad hebbe et lich te ap. pretenderen ende annoteren hoen goedt d'welck om Fdrfaeke wil ich zoe langhe vertogen hebbe, ben lieckewelder maymng t hertoch van Aluen gebiedt te volbrlngen, hebbende aluoer die bereitfl daer toe gemaect, omdat mer geen fchandt aff en zoude crygen, hehhe een cedele van etlicke my daertoe genoempt, dan en is my van Bauwen AdnaenlT noch oick CorneK« AertiT niet vérmaent, vermeyne nochtans dat mr: N van den Borcht wefende Commisfaris op de tourbeien ten Bosch hst particulier hebben, als die gene d e nae de apprehenlie hier moedt foe ick: durch zyn brieue verftaen, corner., ende omdat V. W. L. beter zöudet myn coramisfiep fien, ick fch.ck V hier een Copie der lester brieff hier aen gec eeft, biddende v. W my willen in hen goede gratie ftellen aen de welcke ick my hertelyck gebiede. Gefchreven Culemhurg den xxii Septembris. 1568. V. W. goetwillige vrundt vnd Diener. Rob. van Lyenden. T 5 r*  298 STUKKEN VOOR DE [V Opfchrift.^ Eerweerdigen, hoochgeleerden, wvfen zeer discrete [iéeren Boudewyn van der Boe C Mt: Raet en Rekenmr:, ende Peter van (te Peter leengrefl fier in Gelderlant,Commisfarien op de Zaken der graeff. fcap Culemborch , mie fampt op die Zaken der troublen ouer die Steden van Bommel ende Thiel, Bommel ende Thielre weerden toe Arnhem. N°. 150. Erentfeste ende Frome befunder goede vrundt. Van Coninglyke Majt. tho Hispanien &c. onses aller, genediglten Heeren wegen is onfe gefmnen, dat ghy aenltont uyt den bevoelen ampte vier goede ftereke peerden bodet ende folgents den Huysluyden beveelt, lich mit dieRlve oire peerden op morgen to twee uhren des naemiddaes voer den Helm aldaer to Nimmegen vinden to laten, om als dan in de wagen van den Cayaihero Horologio Ingeniaire (:die in dienfte van fyner Majesteit verryden moet.) gefpannen to worden, ende denfelven Ingeniaire allbe op 's Hertogenbosfche te vueren ende brengen, fonder hier inne fuimich oder nalatich to zyn, defs verfihe van derfelver Maj.-fteits wegen wy ons alfoe tot U L und wy bevehelen ü dem Almechtigen, Gefchreeven to Arnhem den xxaen dach Septembris xvc lxviij. Die Raeden des Conincks in Gelderland verordent. [Was geteekent.'] t. roos. 't Opfchrift was. Den Erentfesren Fromen Henrick van Bonenburch, gênant Honsteyn, Burchgraven tho iSimmegen. onfen befunderen goeden Vrundt. Don  V AD E RL AND SC HE HISTORIE. e99 N°. Don Fernando Aluarez de Toledo Duc d'Alue etc. Lieutenant Gouuerneur et Cafitaine General etc. Tres chiers et bien amez! Nous vous enuoyons cy loket certain billet contenant les noms et furnoms de'plufieurs prifonnkrs et executez, les quelz SrLlcuns d'eulx pouroient auoir et temr quelques Hens au^s et «taché de Geldres et Conté de Zutphen point encoirez annocez. A cefte caufe vous ordonnons,que ayez a encharger de nöftre part «K crnïisfa res chacun en fon diftrict de eulx informer f», Y a gifai.s aulcuns biens de ceulx mentionnez au A rt hdlet et que en ce cas ilz les annotent, renfeign'ent efdeliureTt au Recepueur cornmls fur lefa.cn les confiscations au quartier, et quilz enuoyen.les inuentoires endreffez a ceulx de nöftre confeil eftant pSeTent en cefte ville. Et comme il y a aulcuns g rf et pïeurs gentilzhomes fugitifz pour les troubles paffez delia bannis et aulcuns■ autres executez , qui tiennent jurifdiftion et Sf»es auecq hauke moyenne et baffe juftice, qui font devolues au prouffict de fa M. en vertu des fenteoces de confucrtion fut « rendues, nous voubns que fi auant les d. commisfaires ou lvag d'eux trouuent en leur dïftriét aulcuns telles terres, et Sries ilz ayent a les feifir et en prendre la deue posfeslion pour et au nom de fa d. M. auecq lafoleiBpmté requife y faifant abfolntement adminil rer la juftice au nom d'icelte fa M. Feront ausfy aux inhabitans des d St'ries renouueller le ferment de fidelité pour fa d. M Et en aprez renouuelleront la loy illecq, rejectans ceulx qu'ilz trouueront aulcunement fufpectz et mal fentans de nöftre f. foy Catholicque ou n eftre affectionnez au feruice de fa d. M. comme d trouuent, de laquelle nöftre intention aduerurez les d. Commisfaires refpeétiuement. Et pour ce que en 1 an 1566 011 aprez aulcuns de banniz ou executez fuf d. pourroient  3QO STUKKEN VOOR DE auoir vendu, ou aliené ou transporté aulcunes de leurs naaifons, terres et Sfties, que ftroit vrayfemblablement aduenu pour direclement frauder le fi.sque. Les Sf" Commisfaires auront non obltant icelle ven iition alienation ou transport a faifir telles parthies, et en'prtndronr^la reelle posfesfion , comme des aultres. Et en cas aoppoütton pouront iceulx oppofans intemer leur achon et faire preuue de leur bon droict, pardeuant le coriftil pr umcial, lbubz le q iei ilz font reforttsfans, felon qu il eft porté par Je placcart fur ce depuis nagatres oresié et pub'ié. Daultreparr les d. commisfaires 1 iifjrmeront afffy de tous ceulx qui fe font mis au feruic^ du Prirce d'Orange, et le conté Lodewyck Ion frere, et d'aulrres leurs adberens en cefte derrie e rehelhon, et hoftdité couimife contre le pays de fa d. JM., fi comme en 1'affèmblée prez Daelhem et Gromngue, et en leur empriië de maintenant, mtfmes'de ceu x, qui peuuent auf d. rebelles auoir prellée, et prdtent piffiftntement faueur ou donnent aulcune asfistence de vivres, munition de gperre ou aultrement, et telz qu'ilz trouueront en ce coulpables et abfens, vou. lons qu'ilz loyent par leS diets commisfaires adjournez pardeuart nous ou ceulx a ce commis de nöftre part, et que joincfement ilz annotent leurs biens , le tout fur ie pied, et en conformité de leur inftruétion premiere au regard des aultres abfens et fugitifz, dont et de ce que dtsfus aduerterez femblablement les d. commisfaires. Au furplus les Commisfaires Banduur van der Boe et de S'e Peeters nous ont aduerti, que Nicolas Vyghe Amptman de la ville de Thiell faict ::ifficulté et ne véult eiltendre a lVxbibition de 1 inuentoire des biens appertenans a Jehan Vyghe fon filz, fugitifz pour les troubles pasfez, pour cenames raifons par luy alleguez, neftans aulcuuemer,t fondées ny' de dioict. Et a ofte caufe luy elcripuons praïfentement qu'il ayt a furnir a fatiffaire aus d. Inuertoires es mains des d. commisfaires a paine d'encourir 1'indignation de fa M., et de priuation de fon eltat, d'ont vous auons bien voulu aduertir, affin que a fauhe de 1'exhibition des diets Inuentoires ayez a faire proceder contre le d. Amptman, par apprehenfion de fa perfonne ou tel- le  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3°i 1- takTÉ vove que trouuerez pour le mieu x conuemr. le aultre voyes ftoirdt. gSTSf SSS de" Dememonde, efchappé de la p* J fon de Hoochftraten. Executéz. Tehan de Elois dit Trelon. Ba.tholomé de la Val. Lieuin Peltier. Loys Carlier. Jacques d'Ylpendam. Pierre de Wattepatte. p;,ilippe Wattepatte. Philippe Trieft. pierto  302 STUKKEN VOOR DE Pierre Daudelot. Jehan Rumault. Arthtis de Baudechon. Gyfbrecht de Baten bourg, Theodore de Barenbourg. Philippe de Wingles. Maximilien de Blois dict Cock de Neringe. Conllantin de Bruzeel. Syeurt Beyma. Hartman Gallama. Quinctin Benoit. Phiüppe de Namur. Sr: d'Huy. Jehan de Mantigny Sr. de Vtllers. Robert de Bailleul. Jehan de Nedruchel Sr: de Hannecarn. Jehan de Beausfarr. Nicolas de Salengre de la Benthie. Criftofle de Traifnel de Sailly. Guillaume de Meur» de Tournay. Jacques Bukeau du d. Tournay. Gerryt de Weuere de Bommel. Gaultier van Onfel. Idem. Pierre Mom. N°. 152. Don Fernando Aluarez de Toledo duc d'Alue eet. Lieutenant Gouuerneur et Capitaine General, etc, Tres chiers et bien amez. Nous auons receu vos Lettres du xxme c'u pnffé, auecq les Inuentoires y fcruans. Kt comme Nicolas Vyghe Amman et piincipal officier de la ville de Thiel faict difficulté a ce que nous efcripuez de vous exhiber 1 Inuentoire des biens de fon filz Jehan, fugirif pour le faict des troubles , et que pour les raifons alleguees par vos dies Let-  VADERLANDSCHE HISTORIE. S03 t ertr>s ne trouuez les allegations du dit amman aulcuInr fnndees Luv efcripuons par les Lettres cy Sés ayt'a voïs obey'r fur la paine y contenue &n Zu -cnl, par le donble des diets Lettres- Et ce le Nous auons femblablement efenpt a c,u x da fi.iiVn Gueldres fur ce mefme faict, et a eu'x en, c°haS ,que en cas dvlterieur relfus du dit Amman ,te S a procedet contre luy par apprehenfion de f Sornr ou par telles aultres voyes quilz trouueront Kenir p. ur le faire venir a ia radon. . Au ur Plus auez bien faict de nauoir prins aulcune comoiu5.ee au mif nauant de la femme de Comdis Poft, P^etendant aulcuns biens appertenir a les enftans r,ar ceffion et tranfport du pere, et en conéormué de ce vou regterez allendroict des aul-res, qoe fe pouront «DÏÏen> bru.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 305 " brufler tout ce qu'ilz ont au dehors d'icelle ville, faifaas " d'heure a heure telles et femblables inuafions, ou traiges et hoftilités infouffrables." enz. Dan dit genoeg: mede tot opheldering van een (tuk 't geen wy h.er agter m t II. D. op deu xvi Feb xvc Lxxv ontmoeten zullen, en tot bevestiging van den brief van Amderlecht in D. HL oP den xu. May. 1579 ingelast. N°. 153. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alue, Marcquis de Coria etc. Lieutenant Gouuerneur et Capitaine General pour le Roy nöftre ffe des pays de pardeca les deffaultz obtenuz par le Procureur general de fa MU, Impetrant de mandement crirmnel et iemandeur d'une part contre Guillaume Boeck Cornet11e Poft , Heiny Wynant, Herman Jansz., Guillaume Weyman , Adrien Tengnagell Sechgerkin , Anthoine Conensz , fuec fon Fre&re jehan Vygh, Jehan Willemsz Coufturier , Chriftofle van den Bofch Corduanier N.colaes le Tisferan, Jehan et Beruard Jordensz , Gisbert Caetbolte , Jehan van Romen, Guillaume Noemel, Nicolaes Huyken, jehan Valck, Corneille van Myrloe Je. han Quaeckel, Thonisz Ryck ferruner , et Reynhoud Zeuerynen, tous de la ville de Thiel en Geldres, adfcrnez a comparoir en perfonne pardeuant fon Ex", ou ceulx de fon confeil, pour eulx venir purgér.de feur fuyte, abfence, ou latitation a .caufe des troubles paftez,deuement contumacez et deboutez de toutes; exLptions et deffenfes, d'aultres charges, alfoauoir les d?xv premiers fufnommez, d'auoir eftéenroléz foubz Je ft de Brederode et feruy contre fa Maté, et le* aultres feruy le Prince d' Oranges contre ü M^ ta la furprinfe de Graue et ailleurs. Veues auffy les nforSons exibées par le dict Procureur General a la veriffication des charges fusd. enfemble: adtes et exploiccz y joinctz, et par efpec.al 1'aft*1 d debou ernent des d. adjournez de toutes exceptions et deffenfes. Sog I. DEEL. "  3pö STUKKEN VOOR DE Excellence vuydant le prouffict des d. deffaultz, et deboutement bannyt les d. adjournéz, et chacun d'euïx pertuellement et a jamais hors de tous les pays , et geigneuries de fa Maté fur la hart. Et confisqu- toils et quelzconcques leurs biens au prouffict .fe fi d: Matt. Faict en Anuers le xttil, Jour d'Octcéte 156'-* \Soubzfcript.] Par ordonnance de fon excellence. [_Et tignéJ] J. de ia Torre. Prononché le xvie d'Ovtobre 1'au lusd. N°. 154. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. les defaultz obtenuz par le procureur general de fa M. Impetrant de mandement criminel et demandtur d'une part contre^Anthoine Jansz dict Crysman et Gottjefflé Hermans dict Pennenelis, des villaiges de Beeft et RenoyyJoffe Turcq,/Dierick van Moers, Evert van Venlo f/Aert Jscobsz. ,^Corneille Driesfz ,vHenry Jajiszi Serrurier^Corneille Potters coufturier ^Herman de Wevere alias Vantersz.^Daniel le Venier ,/Albert a la Steygerftraete ^Jehan Corftennz. fiffre, et/Pierre Andriesz machon, tous de la ville de Bommel Duché de Geldres adjournés a comparoir en perfonne pardevant fon Ex, ou ceu'x du confeil lez elle, pour euix venir purgér de leur fuyte, abfence ou latitation a caufè des troubles pafféz deuement contumaces , et deboutes de toutes exceptions et deffenfes daultre chargez les d Anthoine Jansz et Corneille Hermans d'auoir efté enrolléz et fèruy le Sr. de Brederode en fa ville de Vianen contre fa M. Et le d. Josfe Turcq grand fectaire et fauteur du Chappellain apofbat prefchant les faulfes doctrines de Caluin, et animé le d, Chappellain de demeurer ferme et conltaiit en les d. doctrines et prefches, et efté le principal autheur des troubles advenuz en la d. ville, et de la confpiration tenue au Ooiftre des religieufes illecq, et y propofé a la commune eer-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3o7 certains articles fedirieulx contre le Magiftrat, et dict que l*™?£. les confentant a leur donner harqueboufes et aultres am munitiors de guerre, et fe trouué auec les aultres ae ™ au logisSdu d! Hendryck Philipsz. Aert Jacobw fort familier auec le d. chappellain apostat et au ietour du d. chappellain en la ville tenu guet furie marchie contre les Catholicques a fa deffence, et par tout fe trouué avec les fusd. deputéz tant au Cloistre et Morien que ailleurs, et mal parlé a ceulx , qui ne vouloient eftre de leur party, comme ausfy ont taict les fusd. Corneille Dryes, Aert Finck et les aultres deputéz fufd. et le d. Aert Finck. oultre ce collecté aulmoifnes apres les prefches deuant 1 'eghfe; Aert Mornick vng des principaulx fectaires efté a Vianen ve s les Rebelles contre fa M. et entreprins de troubler la procesfion du St. Sacrement; le d. Herman de Wevers dict publicquement, que Ion debuoit tirer tuz a tout vne corde 1'image de St. Severin, et ausly esté caufe de 1'ouuerture des d. murailles, et menaslé le_Magistrat comme tous les fusnomméz deputéz; Daniël le Verrier fervy les d. fectaires de tamburin en leurs elmotiors fur le marchie , et efté vng des principaulx des d. troubles, et hanté le d. chappellain ; et le lulct. Alben auffy fervy les fectaires de tamburin, et Jehan Corftensz. de fiffre; Pierre Dryesz. dict au Magistrat nous voulons retenir le d. chappellain ou aultre chole en aduiendra , et aydé a menér 1'artillene fur le marchie et a rompre les fusd. murailles, et efté ausfy autheur des d. troubles et nouuellitéz, porté les bancqs en leglife pour asfeoir es presches des d. fectaires et parle indiscretement contre les fusd. lettres de fon Alteze, Veues ausfy les informations exhibees par le d. V s pro-  3io STUKKEN VOOR DE procureur general a la veriffication des faicrs desfus pqfez, enlëmble les aftes et exploictz y jotncrz, et par efpecial Tadte du deboutement des d. adjournés de toutes exceptions et deffenfes, fon Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz et chacun d'eulx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M, fur la hart. Et confisque tous et quelzconcques leur* biens au prouffict de fa d. M. Faict en Anvers le xve jour d'Oétobre. 1568. [Soubzfcrjpt.] Par ordonnancc de fon ïx. [et figné.'] J. de la Torre. Prononcbé le xvie jout d'Oc"tobre. lau fusd. N°. i55- Ve. Novembris 1568. T Teer Johannes Storm Pastor van Gameren — getX 1 vraecht zynde na de perfoon van Dirck van Haeften, geweeft hebbende dagelicx Heer van Gamere/,, f gt die felve altyt geweeft te zyne van den huyfe van Brederode, zoe zyn moeder een natuerlyke dochter was van wylen Hoeren Reynolt van Brederode, ende de voors: Dirck van Haeften wylen Heeren Henriek van Brederode in zyne zaecke der troublen angaende aenhengich geweeft ta zyn , zoe zy gehoert' hebben, ende als die gemeene faem is, ende die feluï flLiChticii te zyn, ende gedachvaert. Angaende die moeder ende dochteren fegyen die felve te zyne Catholick, ende angaende die zaecke van haer f>en altyt beclaecht heeft, ende noch doer. Ende angaende die perfoen van Ahxander van Ysfelfteyn, die een van de doeneren getrout heeft, fegt by jfomtyt te fyn op Gameren, ende fomtyt elders, ende geen feekere pl.etze te holden. Wyders gevraecht zynde off hy gedragen heeft idt goefen teyken aen een rode ft >eyer oft nyet, fegt hy, hem 't zelve om den hals te hebben fien hebben, en-  VADERLANDSCHÉ HISTORIE. 3" gen. Den VI. Novembris, 1568.' ^«0 van Arkel Pattor tot Wel, ende Hendrik Henft a21 Scholt feggen - vorder gevraegt, off alV tl ^eldefto4vnge , oft kerckfchendinge getC.^fflÏAfa» gehadt hebben, a d fulcx ny gefchiet te zyn , anders dan dat die aldair lui» "ï Adriaen Ariansz. van Aelft op voorgaende kotter gen. a kg SST «b- heeit ny op. d'eene genoempt Toeft Koeloffs, rdrrand rTggenaemte^GerritsVende zyn alle defe drie vuyten dorpen vertogen. — [/« a D? Schok is bevolen die guederen van de ft peilen Irf toeflach te ftellen, ende Inventaris dairvan overtefenden. N°. i57- Kaerl van Brimeu. enz. TT7eerdige, Erentfeste, Hocbgelerte , Erfame vnd \V Frome , befundere guede Vrunden. Wy hebbenverfbïï uyt uwe brielen van den xxx vergangeV 4  31* STUKKEN VOOR DE nes maents O&obris die onderredongh, die ghv gehadt mit meifter Rutger Rendefcheit aen v Luvden vytten Cleefffchen Raede affgeverdiget, belangende id Ootdliehaam. D. 111. bl. 6.5. en de myne <»amen van Bree. O, en O, verwiffdde» Mrt ; w vau Berken derooub en B^roodb wo^J de Latynfche Voor. roede afgeleid, gelyk »• *d>an< Zie ƒ>• En 20 rede voor H, Har.üs h«ft ^ pgL Goofe, anfer; by is ook Goern, Goom Ga«J*«, <;^ ^ ^ N°. 161. Tl Tonffr. nous nons nomfg^l^ JV1 en voftre bonne grace. MonUr. °ouf , de fuS et celles certaine..«g^™%«rï,C^fonBommel, xv perfonnes de I^XT5e«>ltóM nes de Boxmeer avecq les intormations ae | ec  32Q STUKKEN VOOR D*E et' fuge Nous faifons encoires . . aduertiflement a monflr: le fecretaue Mesdach de deux aultres de Bee*t et Renoy. Priant au furplus au createur de vous Monffr auoir en fa fainfte garde. D Arnhem ce xu fou■ d> Januier 1569. Stilo coi: \_Embas eftoit efcript.l Vos hum bles feruiteurs [Signe.] Bauduin van deff S Sinte Pieters. \_A la maindroicte eftoit efcript.1 Mon ff. • II vous plaiira nous faire auoir pertinent recepilTei XLa fuperfcnpuon eftoit.] A Monffr; Monflr le Pm cureur General du Roy nollre fire m. Jan du Bois et en fon abfence a Monfieur le Secretaire Mefdach V., court. * r"1 Verclarynge van de namen van alle de geëxecuteerde ende verdachvairde perfonen in het diftrict van de Commiffien van Bommel, Thiel, Bommelre ende Thielreweerden , Beeft ende Renoy, Daelhem ende Boxmeer. Namen van de eerfte verdachvairde tho Bommel den xxx. May. xvc lxviij. vilyt zaecke der troublen, ende zyn gebannen. Adriaen Cornelis Thysz. Cloetyn off" Cloetken. Adriaen Pletz, alias Biasf. Claes Aertsz. Dycke Toenen foen* Dirck Janfz Roesboem. Goert Aertsz. Henrick Michielsz. Huychman Jansz. Jan Thysz. Jan die Raet Ottensz. Michiel Henricxz. Tyelê. Arnt Berntfz. Claes Aertsz. de Pater. Goefen Aertsz braetael. Dirck Dircxz. alias Ruyt. Gysbert Wolterfz. Gerryt Jansz. van de Pol!. H:n«  VADERLAND3CHE HISTORIE. 3" Henrick Philipsz. Jan Gorisz, van Venloe. Jaa Elys Jansz. Jan Claesz. Schipper. Thomas Thonisz. Noch drie namen gedaen dachvairden den m« Juny xvc Lxvin. Peter Leyendecker. Jan Brey. Goei'en Dircxz. Namen van drie geëxecuteerden tho Bommel. - Peter Mom. Wolter van Onsfel. Gerryt de Weuer. Namen van de tweede verdschvaerde tho Bom., mei den xv. July xvc LXvni. Jooft Torck. Goert van Venloe. Cornelis Driefz. _ Aert Morrieck. Henrick Jansz. Sloetmaker. Herman die Weuer, alias Wo.tersz. Aelbert h>de Steygerltraet. Peter Driesz Metzelair. Dirck van Moers. Aert Jacobsz. Jan Rinck Woltersz. Cornelis Potters. Daniël de Glaefemaecker. jan Corstensz Pyper. Noch fes namen van de geene, die de Commisfaryen voor de derdemael hebben doen dachvairden tho Bommel den n« January xv» t deel. X Her-  322 STUKKEN VOOR DE Herman die Bye. Thonis Jans van Loenen: alias corte Thonies. Dirck Zelisz. -Dirck Arysz Marienkenr. Willem Matheusz. van Wageningen. Thys Jansz. Noch xvn namen van de geene die de Commïsfanen voor de vooriT: derdemael hebben doen dachuairden tho Bommel den n«» January xv« lxix. Dirck Goefens Goltfmir. Jan Petersz. de Joede. Jan Vorsterman Janfz. Gerryt Willerosz. Cuyper. Anthonis Vorsrerman. Henrick Claesz. Hangeloir. Dirck Andriesz. Arent Anthonisz. de Keyfer. Joost Gysbertsz. Dirck Willemsz. Olyfleger. Michiel die Ruyter. Roeloff Arentsz. Jacob Jansz. Roeloff van Huesden. Jan Jansz. Henrick Jansz. Bruyn BruyfteniT. Naemen van de gedaichuairde tho Thiel den ven July. xvc lxviii. Willem Boeck. Henrick Wynant. Adriaen Tèngnagell. Thonis Corllensz, Dirck Korstensz. Jan Vygh. Christoffel van den Bofch. Schomaker. Jorden Jordensz. Gys-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3*3 Gysbert Clairboets. Willem Noeroel. . Jan Valck. Beynhem Seuerynen. EÏÏnJaS. alias Willem Meyman. Sechgerken. Jan Willemsz. Snyder. Claes de Weuer. Berndt Jordensz. Jan van Romen. Claes Huyken. Cornelis van Myerloc Ryck Sloetemaecker. Jan Quaeckel Thonisz. Namen van de geene die de Comm^f^bben doen dachuairden voor deerfte maei Thielreweert den u« January. xv<= lxix. Thonis Jansz. 1 yan Tayl. Robert Jansz. ) Reyer Maesz. — van R^pt. Adriaen Gielisz. t Greyn — van Herwynen. Anthonis van Dorsten.1 Pn.nvck Jan Gerrits Cuyper. V van Enspyck. Jan de Weuer. j Naemen van de eerfte gedachuairde in Bommelreweert. Cornelis Bruyefl. Willem die Snyder. Adriaen Reynsz. alias Bolttart. Jan Peters Rinck. Marten de Coman. , Mathys de Wagen geboren van Rosmael. Claes Boem. • Jacob Jansz — al van Driel. Jan Rutgers — van Roslem. jan  3H SjT UKKEN VOOR DE Jan Bïanckebyl. -> Peter Reynen. / Jan Bernten: alias Lapper. f van Heel' Matheus Hellen. J Ariaen Ariaensz. van Aelft.-. Jan Roeloffsz. j Van Amerzoyen ende is Jan Gerntfz. ï een heerlicheyt apart. Dirck van Ingen. J Dirck van Haeften - van Gameren. Namen van de eerfte gedachuairde in het Ampt van Beeft ende Renoy den xxxen Mey. xvc lx 'iii. Thonis Jansz Crysman. Cornelis Hermansz. Pennenelis. Namen van de rweede gedichvairde in *t voorff: Ampt den ven Septembris. xvc lxviii. Ariaen Goesfens. alias Lange Ariaen. öaes Vonck Thonisz. Namen voor de eerfte mael doen dachvairden tho Boxmeer ende Sambeeck den eerften Jan. uary. xvc lxix. Willem Scoelken.l „ p Jan Leuwen. J van B^meer. Jan Pott. -j Jan van Schaefferden. I Henrick Vertogen. ' „ , , Jan van Dorsten. ^ van Sambeeck. Jan Hack. I Henrick Slange. J In den brief van Henricus Casarius worden twee-en-zeventJg burgers van Bommel gezegd hare vaderlyke ftad verlaten, en  VADERLANDSCHE HISTORIE. 4ij te hen in vreemde Landen begeeven te hebben, verkiezende Svk MÏw Kever met Gods volk kwaad te lyden, dan ffdelyke nuttigheid der zonden te gebruiken. N°. 162. Eerzaeme bezundere goede Heere ende vrundt! Al» zoe aen de C. M. by confiscatie onlancx aengecommen , ende veruallen zyn, die goeden ende heerUcheyden van vele ende diuerfche Heeren, ende leenmannen van herwertfouere, zoe geëxecuteerde als vuytlandiehe , die dezelue huere goeden leenen ende heerivcheyden ofte d'meeftendeel van dien van zyne M. te kene gehouden hebben, waerdeur zyne M« Leencamere van Ghelderlant gefchapen foude wefen te nyete S «ene, ende zyne voirlT: M. gefruftreert te worden van zvne rechten ende hergewaeden tot zulcke leenen ftaende ende toebehoirende. Ende want van eenighe van de voirff: heerlicheyden by dezelue zyne M. Leen. mannen te leene gehouden, andere achterleenen dependéren, die welcke fortéren moeten die natuereyan den principaele heerlicheyden , daer van by V registre gehouden wordt, ende zulcks wel behouden aen zyne M« Leencamere in de plaetfe van den principaele goeden ende Leenen geappliceert te zyne. Dus verzoeckeS Wy V ende niet min van zyne Mts wegen ordineren/dat ghy alomme in den Hertochdomme van Ghddèrlant, by behoirlycke publicatie doet bevelen eenen yegelycken , van wat quahteyt hy zy; heure achterleenen die eenichfins .van den gecounterde* heerlicheyden, van den voirff: Hertochdomme van GheL derlant dependeren , te commen verheffen nutter ydeler handt, defelue te recognofcéren, ende zyn M. als Hertoch van Ghelderlandt, daeraff van nieuws hulde, eedt ende manfchap te doene, gelyck dat behoirt, waer toe ende om zulks te doene Wy V gecomm tteert ende geauctorizeert hebben, committeren ende X 3 3UC*  3a5 STUKKEN VOOR DE auctorizéren by defen om alle defelue achterleenen, metten boucken blaffaerden ende registeren daer van gehouden te applicéren , ende te v'ueghen aen zyne Mts Leencamere van Ghelderlant: ende vorts daraffre. gistre ende bouck houdt, mitten anderen zyne M. boucken ende registeren van derfelver zyne Mts Registrecamere ende Leenen van Gelderlandt. Ende dat al by prouifie, ende totter tyt toe anderif by zyne M. daerop zal worden geordonneert. Hiermede, Eerzame bezundere goede Heere ende vrundt, zyt Godt den Heere bevolen. Gefcreuen te Brusfele ten bureele van der Financien den xvn. dach van Januario Anno. 1569. {Onder flondt.] Die hoofden Treforier generael ende gecommitteerde van der Financien der Co. M. {Getekend.] J {Het opfchrift was.] Onfen Eerzaemen bezunderen goede Heere ende vrundt. Den Greffier van de Leene van Gelderlandt. [Daer onder.] R. 26. January. 1569. Op de ondertekening was een inktvlak, en die daer door onleesbaar. N°. 163. Edele, Welgeboren, Groetvermogende Heeren. Ick gebiede my dienst elick, ■ ende in aller onderdanicheit in de guede gracie van uwe Groetvermo' genthetden. Groetvermoegende Heeren. Ick heb op gisteren ontfangen fekeren bryeff by uwe Groot uerm. aen my gefchreuen in date den xvn January lestleden , daerby my beuolen wordt, dat ick alomme in den Hertochdom van Gelderlant by behoirlicke publicatie fou«  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3*7 foude doen beuelen eenen yegelycken van wat qualiS hv ware alfulcke achterleenen, als hy eenichfins SeeniS der geconfisqueerde heerlicheyden van den voorsfi Hertoechdom van Gelderlandt dependerende hebben mach, te commen verheffen met ydelrehant defelue ^coS'fcéren, ende Co. M. als Hertoghe van Gdde^daeraff van nyeuws hulde eedt. ende,manfchao doen, gelyck dat behoirt etc, Ende dat uwe groe?verm. my, om fulcke publicatie te laeten doen Inde eedt te Wangen committeerden ende „tho* feerden wyder inhallt deslelfis bryeffs. En heb ick uwe Gr'oetverm. daerop ter dienftelycker antwoert nyet Sen berin, woe dat ick denfeluen bryeff van uwen ^ïwS^comniiiniceert hebbende met myne, Heevan dén Raede alhyer defelue my dairop gefacht, dat oere bedunckens foe verre fulcke publicatie by my l^Pr dafr toe van de Ex. van den Hertoghe van Alua SfoJnStSrende Capitain generael fpeciale GomSisfie last oder beuel te hebben, gefchiede, nyet mSomira en foude werden, dan bedunckt oere W. [doch onder correctie] dat fyne Ex. behoirde deStadt. InWer Cantzler ende Raeden te ordonneren allure ïubl catie £ n den bryeff van uwer Groetverm. verSt opC. M. naem te" laeten vuytgaen, ende puohS en. Vnde dat die Stadtholder der leenen oock gewoonlyck is den eedt van alle vafiökn eer luyder leen rSende, 't fy metter lediger hant oft anders, die by dén griffier der leenen alleenhcken voerge. ftaefft wordt, tffcenemen ende te ontfangen. Ende Kt men le ten, off oeck nodich fyn wurde defe ve Senfnyden,, al eer men hen luyden tot nyeuwen eedt ffie% den eedt oeren voerigeti ende gewennen leenhere eedaen te ontllaen, ende verlaten. Ende Swel ick wel willich ben uwe Groetvermoe. ge^e beueUiae tho gaen, heb ick .nochtans van t gene voerfl: uwe Groet verro: wel willen adu-r éai ai ken fulcke publicatie te laeten^ doen, ondjrdanely ende dienftelyken biddende op 't gene vofi* te m\ len letten ende mv ter eerfter gelegentheyt [loe du. iaefce ffiVcgnf ^reauiréren] fe willen ver!tend.gen ofl ick vuyt crachte van den voerf; bryeft by uvve Groet X 4  338 STUKKEN VOOR DE vernro. aen mv gefcreuen fulcke publicatie fal later? doen, oft dat fyn Ex. den voerff: Stadtholder Cantzler vnd Raeden fulcx zal behoiren te beuelen; infonder» heyt aengemerct onfe Gen. Heer Stadtholder die Grave van Meghen etc., nu onlancx vuytten hoeue gecommen fynde, die van den Raede alhyer aengefacht heeft, dat zyn Gen: van eenighe van den Raede van zynre Ex. aengefacht was, dat fyne Ex. nyet en verftonde, dat yemant, wy hy oeck waere fich met eenighe faecken, die confiscatien eenichllins beroerende folde onderwinden , fonder te hebben expresfe last van zynre Ex. ofte van die van den Raide neffens zynre Ex. geordonneert, als allet breder by die van den Raede alhyer aen uwe Groetverm: by Memorie verthoent ende ge» fcreuen is. Oeck, Groetverm. Heeren. Soo den voorsf: bryeff van uwer Groetverm: van achterleenen van den hertoechdom van Gelderlant dependerende alleenlycken fprekende is ende niet van de ghene, die van de Graef* fchap Zutphen dependeren, mocht men my in eenen wege weten laeten oft die meyninghe nyet en fy, dat zoe wel die achterleenen van de Graeffchap voorf: dependerende daer onder mede begrepen fullen zyn, als die van den Furftendom Gelre. Hoe oock zeliger gedachten die Graue van Boirne alhyer aen defen furftendom Gelre leenrurich fynde tho leen heeft ontfangen die borch ftadt ende heerlicheyt van Weert, ende oeck die ftadt Wyffen etc. folde ick wel dienfteliek begeren mede erftendicht te werden , oft nv die achterleenen daer van dependerende hyer oeck ontfangen fulien werden oder nyet, omme die publicatien daernae te moegen doen dresferen, ende in defelue heerlicheyden oeck doen opllaen, op dat nyemant ignorance en hadde te pretenderen. Edele Wel Gebooren Grootvermogende Heren. Naer myne dienftelycke erbiedonghe tot vwe Groetvermogentheyden , bidde ick Godt almechtich uwe Groetvermogenden in langhen voerfpoedighen regimente te willen erholden. Gefchreven uyt Arnnem den xxvii„ January. 1569. Stilo communi. [Onder ftondt.~\ Den Edelen Wolgeboernen Groetvermogenden Heren mvn , He-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3*7 Heren die Hoefden Treforier Generael ende Gecommitteerden van den Financien ons heren des Conyrxx myn gebiedende Heren. Tot Bruysfel. N?. 164. Wy Cornelis Jacob Roelanfs Stadhouder, Adriaen Merceliff ende Berthólomeus van Zeuerdonck Schepenen des Dorps van BarlebolTche doen kondc eenen yegelycken, certificerende voor die gerechte waerhevt, dat op huydent date defer ten emftiger verfoecke van Peter Feiten dienaer van den Lantrentmeifter van den Lande van den Berch, Dirick Hillebrants Coopmans-bode van Amfterdam, Jan van Hees Facteur van Bonavonture Bodecker, Cofters Koopman tot Antwerpen , ende Reynir de Verwer borger tot Nymegen voir ons in hunnen properen perfonen gecommen ende ge. compareert fyn Thomas Cornelis Knollaerts oudt ontrent lxxv jaeren, Hans van Breda Cremer tot Homborch oudt ontrent xliiii jaeren, Lodewyck Alewyns oudt ontrent xxvn jaeren, Hans Smidt van Mecnelen oudt ontrent xxvn jaeren, ende Jan Jansf Valck van Amfterdam oudt ontrent xxx jaeren, ende hebben verelaert ierft rechtelyck daer toe gearrestiert ende gedaegd zynde by fulempnelen eede elcken van hun daer toe by den voirf: Stadtholder lyffelick aen den heyhgen gehouden , ende dat op feeckere aengedrachtes by de voirn: perfonen aen hun luyden gedaen, hun zeer wel kenlick ende indachtich te fyn, 't ghene des hiernaer volcht. Te weten dat fy op ten xvj February lestleden vntrent een vre naer middach met Joachim Jacobs Schipper van Dordrecht tfamen met meer andere compagnyen van Dordrecht affgevaeren zyn, commende buycen de gaetkens ontrent een halff mile van Dordrecht, aldaer zynde hebben vyff perfooneri tutende op te denne van denfelven Schepe, gheüen hebbende eea Schuyte commende met noch dry perfoonen aen X 5 net  33° STUKKEN VOOR DE het voorsf: Schip, ende doen zy omtrent de Schene quaemen , hebben die vyff perfoonen vpt voirf: Schip fittende , opgeheven ende gefongen ettelycke falmen d welck gedaen zynde, hebben zy den voirf: Schink per van fyn roer gejaecht ende fynen knecht gefmeten ende inne de denne gejaecht, roepende tlamen Vive les geux, ende fchoten met dien aff ettelycke roeren totten volcke, zittende zoe in den roeff, dennen ende voironder, wel ftraffelyck feggende dat hen nyemant en zoude vermeren oft vuytkiken , ofte fy zouden haer duerfchieten, ende hebben twee perfonen, zoe fy wilden vuytkiken deerlyck in haer hooft gewondt; ende daeroae hebben fy een yegelyck in 't voirfchip zynde heur geweer affgeheyft, ende fortfelycken affgenomen • d welck gedaen zynde, hebben terftont gevraecht nae den diener van den voirn: Lantrentmeifter , feggende dat zy denfelven dienaer wel veerthien daeghen hadden vervolcht, ende vervolcht zouden hebben werwerts dat hy oick gereyfl; hadde, ende hebben hem genomen allen t ghene dat hy by hem hadde. Joachim Prunier "an Antwerpen oudt ontrent xliiii jaeren vercleerdt by eede, dat hy gefien heeft fittende in den voironder dat de voirf: gaften een koffer zeer fwaer zynde vuyt den voironder genomen hebben, ende dit gedaen fynde hebben terftont gevraecht nae den man van Nymegen die fy feyden in de herberge buyten de vuylpoorte' gel naemt Amfterdam tot Dordrecht verfpiet te hebben ende feyden , dat hy ghelt by hem hadde, ende heb' ben hem genomen eenen wetfer met geit, nyet wetende hoe veel datter inne was. Daerna hebben fy den bode van Amfterdam fynen leerexi fack affgenomen , ende gefpolieert, behalven die brieven, die fy hem we. derom gegeven hebben. Ende voirts hebben fv alle het Schip duerfocht, ende hebben in de denne gevonden een tonne , daer inne gepact was een yferen ftock, toecommende den Facteur van Bouavonture voirf:, ende gewicht hebbende datfè zwaer was, hebben fy die bouten tonne ontftucken geflaegen, ende den yfer ftock vuyt den Schepe geheyft, ende in huer fchuyte ge. daen , mitfgaders den voirff: facteur oick genomen et bofiet, mantel ende hoet: Thomas Cornelis Knollarts de-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 331 deponent voirf: ende Gerrit Cornel.iT van Leyen oudt ontrent xxim jaeren verderen oick by eede, dat fe gefien hebben, dat de voorf: gaften een borfe toebehoirende Hans van Breda voirf: vuyt fyn bofiet genonen hebben. De voirf: deponenten verderen alnoch, dit de voirf: aasten met hun ende met de andere goede mannen in 't felve Schip fynde, het Schip met gewelt gevoert hebben op het landt, ende het roer van het felve Schip affgenomen, nyet wetende waer fy daermede gebleuen fyn, ende hebben alfoe het voirf: Schip veriaeten, ende fyn met huer fchuyte ontrent den auont met den buyt wech gevaeren. Ende dat zy deponenten met die andere goede mannen int voirf: Schip hebben moeten blyven tot des anderen dachs toe, tot dat daer een ander Schip aen haer boert is gecommen, die haer luyden aen 't landt gefet heeft. Ende want men fchuldich is der waerheyt getuychnisfe te geuen, befonder des verfocht fynde, foe hebben wy stadtholder ende Schepenen voirn: onffe Zegelen hier onder op t fpatium defer gedruckt defen xvij dach February Anno XVC negen ende t zeftich. [Onderteyckent.] B. Pieterff. N°. 165. Veu par Monfeigneur le Duc d' Alve etc. les deffaultz obtenuz par le Procureur general de fa M. Impetrant de mandement criminel et demandeur d une part contre Lambert Franckz Bourgemaiftre, Franck Hendrickz alias langhe Frans, Hendnck ten Holte Secretaire, Johan Thyzz tisferant, Jacques Arendtsz half paep holtellain, Herman Brenck, Herman Difmars , fehan van Putten, Hendrick ten Velde, Jonas Feydt, Ryck Ruffffe , Albert Dippe , Herman et Hendrick Kerppinck, lacques Janfz. Sergeant, Gernck Piecker , Guillaume Diericxz, Kinne Ghilde, Jehan Feyt ou leg het, Hendrick Roefzen le jofne, Jehan ten Water et ihy-  33* STUKKEN VOOR D È Thyman Lackay, tous de la ville de EIburg Duche de Geldres adjournéz a comparoir en perfonne parde* vant fon Ex. ou ceulx du confeil de fa M. lez elle pour eulx venir purger de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz, deuement contumai ces et deboutez de toutes exceptions et deffences d'aultre chargez. Afcavoir les d. Lambert Franckff, Hendrick ten Holte Franck Hendricxz. et Jacques Arentsz. half paep, d'avoir efte les principaulx autheurs et chiefe des emotions, troubles, prefches, brifemens, et desordres advenuz en la d. ville, et les d. Hendrick ten Holte half paep et Franck Hendricxz logé les predicans fectaires, et les d, Jehan Feyt, Guillaume Diencxz, Kinne Gilde, Jonas Feydt, Herman Brenck , Johan van Putten , Johan Thysz. Herman Difmars, Hendrick ten Velde , Ryck Ruifsz , Albert Dippe, Herman et Hendrick Scherpinck, Jacob Jansz, Gerriek ou Gerrit Piecker, Hendrick RoefFzen le jeufne, Jehan ten Water, Thyman Lackey touz commis bris' dimages, et le di Lambert FranckenlT efte enuoye auec Hendrick Reyfsz ie vieu de la part de ceulx de la d. ville a Nemegem pour avoir nouuelles, comment on fy conduict au faict de la religion, et rapporté pour reponce, quilz y auoient oy vng excellent predicant, nayans oncques veu ny oy fon pareil, et que les images y auoient efte brifees, et que Ion ny difoit plus de meiTes, et dict fi deans xuue jours les aultres villes nauoient refponce de leur Gouverneur fur leur difficultéz, quelles fuyuroient 1'exemple des d. de Nemeghem, et le d. rapport faict feroit alle a la maifon du Curé de la d, ville, et 1'appellé fur les mes, et le tanché pour ce qu'il difoit encoires la meffe, et eftoit tant adonné a Icelle, le menachant f'il ja continuoit dê dire, qu'il le feroit privér de fa cure: Et le d. Hendrick ten Holte fecretaires efte querir a Hatthem vng predicant fectaire , et le amené avec luy et logé en fa maifon et fur ce que le Conté de Meghem leur Gouverneur avoit efcript au Magiftrat, qu'ilz neusfent a recevoir aulcuns predicans fectaires, et eftans les lettres de ce donnees au d. fecretaire pour les lire publiquement au college pour effectuer le eontenu d'icelles., ieel-  VAD E RL AN DSC HE HISTORIE. 333 icelluy fecretaire auroit refpondu, qu'il eftoit trop tard, et que defia y eftoit venu ung des d. predicans: Et les d Tohan Feyt, Jehan ten Water half pape et aules allumé deux feuz fur le latre, et y jecté et bruflé tous le" imaiges et aultres meteriaulx de bois bnfez en 1'ealife, et entendans, que aulcunes femmes Lattioiic. oues auoiert faulue hors du d. briz vne grande image de nöftre Dame , et la cache au Cloiftre aupres le d. faw P»rS tiré hors du d. Cloiftre et la brufle au d. feu, difant le d. Halfpape a la d. imarge, Venez ca la mefcante vous ne vous.eftez de long temps efchaifffée efchauffez vous maintenant: Et les d 1ranct Henryaa auec Hendryck Reyffen le jeufne. Herman Bdnck, Halfpape et aultres conftrainct le Couftre,de ouurir a facriftie ou eftoient en garde les ciboires et aornemens de velours et femblables, dediéz au femme divin et iceulx decoupé en pieches , et apres les faict porter au d. feu allumé fur le cf. latre, et y jetté dedans. Auffy rompu tous les rehquaires d'argent et aultres : Ryck ou Henry Rensgen eftant marghfeur de 1'hofpital faict tirer les cordes des cloches en hault, affin de ne plus fonnér aux matines Ave Maria , ny aultre feruice diuin, de maniere que de long temps on ' nv a dict meffe ny fonné aulcune cloche: Et le d. lecretaire, Joaas Feyt, Jehan Tho water et aultres bnfeurs apres le brifement des images commis en la d. ville courru auec grande furie hors icelle ville et ruïne le mont de Calvaire avec diuerfes ftatues tant du Crucifix, que des difciples, le tout y conftruict a 1 honneur de la pasfion de nöftre fauveur: Le d. Herman Dillemars eflé auec Arnt van Gorle a Kinpis Pays de Gempden et prins auec luy le fceau de la ville, et ramené de la deux predicans; et les d fecretaire Jehan beyt , Halfpape et Henryck Reyffen le jeune ausfy c induict de la maifun du d. Halfpape vn Predicant et le introduict avtc procesfion et armes en Peglife, deffendans au Curé de pluz prefcher ny monter fur la chayre, dilant le d. fecretaire au d. Curé, f'il montoit fur la chayre, que le Diable feroit fon Dieu: et le d. fecretaire famé d avoir luy mefmes baptifé fon propre enffant, vifite les lectaires malades et iceulx conforté en leurs erreurs, en mei-  334 STUKKEN VOOR DE mes rompu le repofr.toire du St. Sacrement. Veues ausfy les informations exhibées par le d. Procureur general a la veriffication des faictz desfuz pofez, enfemble les actes et exploictz y joinctz , et par espe'cial 1'aéle de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et deffences. Son Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz et chacun d'eulx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur la hart, et confisque touz et quelzconcques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Bruxelles le xvm. jour d'Avril. 1569. apres pasques. Prononché le xxui. jour d' Avril 1'an fusd. N°. 166. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. les deffaultz obtenuz par le Procureur general de fa M. impetrant de mandement criminel et demandeur d'une part contre Claes Thuenisz, Me. Joachim le barbier natif de Arnhem de Scberpenzeel, Philjppe Schrasfer Burger Jansz. a la maifon des ladres , Aris Albertfz alias vlieger, Henry Adriaensz. Gilles Snapper, Roeloff van Staverden ou Elbertsz. Meynt Aelbertsz, Claes Elbertsz, Swaft Hauskin, Hendrick van Brienen, Oncruyt van Vianen, Henry Goesfensz. , Aert Ryckz. dit leyden, Wolter Peelen et Ryck Byfler de Nykercke, Coufin van Oldenbarneuelt de Putthem, Jehan de Eruyn de Ermell, Jehan Wolffen Doerenfpyck, Jacques Cockaerts de Heerde, Jehan Fransfen et Jehan Joriensf alias Craeck de Eep, David van Wyckele et Melis van Staverden de Voerst tous de la Veluwe pays de Geldres , adjournéz a cemparoir en perfonnes par devant fon Ex. ou ceulx du Confeil de fa M. lez elle pour eulx venir purgér de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz, deuement contumacez et deboutéz de toutes exceptions et deffences d'aultre char- gez  VADER LAN DSC HE HISTORIE. 335 £ez d'avoir tous porté les armes cóntceTa d. M. As. cavoir les d. Claes Theunisz., Me Joachim le barbier Cnufin van Oldenbarnevelt, Jehan de Bruyn et Tehan Wolfsen foubz la conduicte de feu le Sr. de Brederode, et les aultres foubz la conduicré du Conté Lovz de Nasfau dernierement en Fnfe et Groeningen , et le d Henry Adriaenz oultre ce ayant a caufe de ce efte prins et conftitué prifonnier es pnfons de la ville de Arnhem , enfrainct la d. prifon , et f en faulue. Veues ausfy les informations exhibées par le d. Prooireur general a la veriffication des faictz des d. pofez enfemWe les aftes et exploix y joincts et par efpectal Pafte de deboutement des d. adjournéz de toutes ex. ceptions et deffences. Son Ex. vuydant le prouffict des d deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz et chacun deulx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur la hart, et con. fisoue touz et quelzconcques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Bruxelles le xxj Jour ci'Aunl apres pasques 1569. {Ainfi foubzCcript.} Par ordonnsnce de fon Ex. ISigHéJ] J. de la Torre. N°. 167. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. les deffaults obtenuz par le Procureur general de fii^ M. impetrant de mandement criminel et demandeur d une part contre Pierre Reynen et Jehan Blanckebiel Drosfart tous deux de villaige de Heedel au pays de Geldres adjournez a comparoir en perfonne pardevant ton Ex. ou ceulx du Confeil de fa M. pour eulx venir purgér de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz, deuemant contumaces et deboutés de toutes exceptions et deffences d'aultre chargez. Afcavoir le d. Pierre Reynen d'eftre diffamé d'avoir] commis brisdimages en la ville de boifieduc et d'estre rebaptifé et le d. Johan Blanckebiel drosürt de la ville de ' B:r*  33? STUKKEN VOOR DE Berghe efté vng des Capitaines ayans reprins et tenu ia d. ville contre la M., et efcript a 1'officier de Diedam et luy commandé de faire venir fes fubjectz pourveuz de vivres et armes pour ouurer a la fortification de la d. ville, les menasfant en cas de reffuz d'y bouIer le feu et les tenir pour ennemys. Veues ausfy les informations exhibees par le d. Procureur general a la veriffication des faictz desfuz pofez , enfemble les actes et exploix y joincts et par especial Pafte de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et de& fences, fon Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz perpetuelle» ment et a jamais hors de touz les pays et Seigneuries de fa M. fur la hart. Et confisque tous et quelconcques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Bruxelles le xxviil. jour d'Avril, 1560. Prononché le 11 jour de May 1'an fusd. Nc. 168. Memorie by den Land Rentmr Gnael van Gelrelandt Gideon van der Houue, meede Rentmeefter der fugitiuen latiterende ende gecondempneerde perfoonen goederen ouer de Steden en Schependommen van Arnhem, Harderwyck, Elburch, Hattem en Wagheningen , ouergefonden aen myne Heeren van den Raade des Conincx neffens zynder Excel/en. vp de faeken van de troublen , omme daerop huerer Eerweerd. meeninge ende ReJolutie te verftaen. Si le Receueur a fait aul- A lfoe by Extract wt fyn- cun partaige deuant la £\ der Exce Misfiue aen ïeception des lettres icy die Heeren van der Reeke. men- nin-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 33? «,0ntinnnPes dont il fera ninghen in Gelreland ge- toentionnees, oonc efcreuen in date xxm«, deuement Wgl™^™* Nouembris A°. LxvnK partaige t ndra l! u et ny Rentmeelteren beuolen fera innoue par ïescn ^ jeeenltaende t CCUer ruSr^Tuvu'arf v^rticlVvShuerder In- ffiSS " et poun onï les ftructie, dat zy tenemen V fn ^ femm»s ou enfans en aenuangen hebben de Vefues, temm-SÜU' - u voUe posfesfie van den ge- ^^onfSleurs aucun ^« «n nroyen ^SJggS: £n Pïacaï ZulleVn "moe. SSh^SSP S genintenteren. Begheertde ïSx^S^tkTOP«* voorfcr. Rentmr. te weten Se nou ceulx , quils leur of men oock aenvangen en 1,iJe?rtSe iartiedebie aentasten zal die posfes- laaien teile• P«™ = r fie der goederen van Wedu- quil trnuuera conuennpour u- * Kynderen Stat? lp Rcc-ueur fur tout bon en zyn , ot dat men foing et reg,rd que ceste haer laaten zal. affaire fe face flfcs au'cune fraude ou maluerlaüon: pour par ceste voye ne donner occaüon que chacun viengne alleguer fa pourete et nauoir dequoy vivre. TT Indien men de Wedu- 1J' Wen, Vrouwen of Kynde. ren haer part ende deel lae. ten zal, te weten wat part of deel, errde hoe veel van deu geheele masfe vanheu- I. DEEL» x  338 STUKKEN VOOR DE re goederen, zoe wel van den zyde van haer man als haer zyde, ende hoe men zich daer inne aal hebben te reguleren. HJ. Ende ingefalle neen of men die posfesfie van den reede ende onreede goederen van Weduwen, Vrouwen en Kynderen voorf: voor haer deel of helft alleenelick zal aenvangen eft die vercopinghe derfeiuer meublen gereede goederen verhuyeringhe van huyferen efi landen zal op hou* den ter tyde toe die Weduwen, Vrouwen en Kinderen huere actiën geintenteert zullen hebben, ende dezelue gehoirt, daer op geordonneert zal zyn, en of menfe daer toe en om zulcx te doene een feekeren dach zal doen aenftem- . men hoe ende doer wyen. »RJ» Dan of men dezeluen goe¬ deren der Weduwen, Vrouwen en Kynderen voor£ meede aan/tont en metten anderen oire mansgoederen en deel zal vercoopen en4ie verhuyren. »• Indien jae of men die Weduwen , Vrouwen off Kinderen haer paert en deel daer van zal moegen laeten volgen, of dat men het zelue paert en deel meede zal ontfangen ende opbueren ter tydt toe die Weduwen, VI. Vrou-  VADERLANDSCHË HISTORIE. 33? Vrouwen en Kinderen (als voorf:) gehoort, anders geordonneert zal zyn. VT Of men die Huysvrouwe J* die langhe voor date vati begonnen troubelen in de huyferen, meublen en gereede goederen getucht zyrde dzelue tucht zal laaten gebruycken onder behoorlycke Inuentaris ende cautie of dat men , zoe lange haer mans in leuen lyfue zyn, de helft van den huyferen ende gereede goederen zal aantasten, en hoe 't men met de helft van zelue goederen en huyferen van al zulcke getuchte perfooneu zal maeken. vff Of men de Huysvrou- Vi> Wen, Weduwen ofte Kin- deren volgende de heylicx voerwaerde by de goederen by haer felfs innegebracht en van baerder zyde gecommen , laeten zal, of hoe men 'er meede handelen zal. YjtT Of de Huysvrouwen oick s' huer zullen geeuen van huy¬ fen daer zy heur helft en deel aen hebben, en met haer kinderen felfs Inne ge. woendt hebben en noch woenen, zedert den toelhch afgelopen is totte opeubaere verhueriughe toe voor het geconfisqueerde deel van huer mans ofte kinderen. ,v Of men der fugmuen ,A' Voerkinderen haer goede. X. Y a res  S4o STUKKEN VOOR DE ren haer by doode van haer moeder aenbeftoruen niet en zal laeten volgen, en hoe men hen daerinne halden zal. X. Of men in 't afieelen metten Huysvrouwen, Weduwen ende Kinderen die vwtfchulden pro parte zal aennemen , en daer geen maechgenfchyt oft heylicx voerwaerden en is, hoe men daer meede de afdeylinghe zal doer. XI. Le Receueur fadretTera Of men den Rentmr. in a ceulx de la Chambre des *t vercopen van den meuComptes en Geldres aus- bien (:ncch onvercocht:) quelz Ion a escrit fur le en t' verhuyren van den huycontenu en ceste, feren en Landen met ye- manden woter Camere vari den Reekeninghe tot Arnhem C:om prefent te zyne ende de contrerolle te houden) mede zal geuen , off dat hy 't zelue alleenlyck in 't prefentie van eenige uwte weth ter plaetfe daer de vercopinge ofte verhueringe gefchiet zal doen, ende of huere attestatien op zyn rekeninghe genoch zal zyn. XII. Icelluy Receueur en Of men die Weduwen, vfera felon que verra con- Vrouwen en Kynderen niet uenir pour le plus grand meede zal laten copen en proufict de fa Ma«e. auecq huyren , mits voir de beladuis desdits des Comptes talinge genouchfame borghe en Geldres. ftellen: tot erckenniffe des Gerechts: indien neen , is te beduchten dat in defe cleyne fteden daer gheen XIII. ge-  VADERLANDSCHE HISTORIE» 34» gewoenheyt en is van boelhuyferen te houden ot vercopinge van meubles te doen, efi die Innewoendre meest order den anderen maesfchap zyn, dzelue meubien niet off weynich te gelde zullen ftaen en quaelick veicocht offverhuyert werden, zoefeniemantouermbs der Vrouwen helft olt deel zal begeeren te huye- Tdem *Hue men hem houden 30". Idem' zal metre geene van den fugitiuen die alleene eenich lllfe Ve VJe Vlje VIIJ» IXe X« oft XII» paert aen den huyferen meublen ofc landen hebben; of men zulcke paert vaü «toen huyferen die olders daer inne felfs woenende met de meublen en Landen f: niet van de zynne zynde wt oorzake van oir een of twee Kynderen genncxte deel haer ende haere andere Kinderen meefte paert efi deel te verhuyren of vercopen , maer felfs blyuen gebruycken:) laeten zal tot estimatie van Schepenen en tot zulcke pryfc als anders gelycke meublen, huyferen of landen gelden zouden moegen, oti «at men volgende 't XVI. An » onfer inftructie pmtt W genftaande de redenen An» prïcedend gefeydtO hen XIV. Y3 VM  34* STUKKEN VOOR DE daertoe hadden zal, dat zy huere meerendeel meede zullen moeten gelickelick laten vercoopen ende verhaeren y[V mette rninfle paert. A1V" Indien de meublen (: doch van gene zonderlinge bedu. de zynde:) niet genouchen. nae de pryferinge en kon. den gelden, hoe men daer ,r„ meede handelen zal. xv. Lon ne procedera a Off men mede zal proaulcnne vendition des biens cederen tot vercopinge van hors de ceulx qui ne fe den meublen en verhuvrinpeunent garder. ge van den huyfen eil lan¬ den van den geenen, die ge. citeert ende alnoch niet geconpdempneert en zyn , off dat men mette Vrouwen en Kynderen accorderen zal van huyer totte condempnatie oft abfoulutie gegaen zal zyn, en in wat maniere eh wanneer die huere aen» gaen zal. AVI. Le Receueur denom- Soe binnen Harderwyck mera les perfonnes ausquel- is beuonden dat eenighe les ce la touche auec fpe- fugitiuen ende gebannen perciiication de leurs biens, et foonen huysvrouwen O nae enuoyera joinctemeot Co- de Kerckbrekinghe:) van pie de leur trarcte de ma- den vrienden van haerder naige, fy aulcun y a, pour zyde eenige goederen aen» apres y ordonner. geerft zyn, efi en waere huere mans ten tyde van zeiuen aeneruinge ncch nies fugityff, te weeten hoe hem v\m t ^ hier meede houden zal. AVll. Les cenffcurs fe. Soe meede die Rentmru. rontcruz fur leur ferment, in oire inftrtictien de onlans en ylera le receueur roerende goederen aengaenielon droict escript et la de beuolen is te recouure. cou- ren  VADERLANDSCHÊ HISTORIE. 343 eouftume en lieu et felon ren Copie ^ctentycke van verra conuenir pnur !e den hnyrcedulle ende ou* plus grand pro-ffict de fa van de leste quitarct-. Enï »I»ntie.D.e8Vefur de foe onder defen Rentfederale demande Ion ne nrnbedreyf weynich landen peirpourueoiraultreoient. ^«^R^ffi worden en geene quitan, want in defen Landen onder den Borgeren en gemeyneluyden geen gebruyck en es quietan te geuen, ot men *t zelue de pachtere en andere by waere woerden geloeven zal, off dat men haer 't zelue by eede in prefentie van weth zal doen verclaeren en daer van certificatie nemen efi tot wiens coste,efi of men den pachteren op huere verclaringe de landen en huyferen in pachte laaten zal of op nieus verhueren. XVIII. Le Receueur exige- Defen Rentm' beuiendt ralafommeicymentionnee voor memorie in deni lnet de celluy que bon luy uentans hem ouergebuert famhlera geftelt te zyne, dat een van *amblera° fugiiiue huysvrouwen ten tyde dat haer man gefochc wordde om geuangen te wordden, vercocht heeft om gereet geit twaelf molder rogge, die terftont betaelt zyn, maer heeft die Rentm* verftaen dat die Cooperfe borge voor haer penningen genoomen heeft. te weten of men de helft van den pennin" die Coopersfe afuordere, off hoe men daer meede maeken zal. XIX. Y 4 Heeft  344 STUKKEN VOOR DE XIX. Hen vfera felcn quil Heeft de Rentrrr (tot Har. trounera pour la plus grand derwyck zynde:) meede verprouffict de fi Mate conue- nomen datter een jaar twee mr suecq iaduis des djts of drie geleeden by een van des Comptes, fugitiuerïeen cleyn buysken fn de Stadt gecoebt ende niet betaeltenis, tfi dat die Coper 't zelue huyske (;ouermits hy de macht niet en hadde te betaelen:) weer aen de Erfgenaemen, daer 't affgecocht is, zoude ouer» gedraegen hebben voor de : fomme van ixxxuij dalers , en zyn de Erfgenaemen van vercopers C: zoe 't zelue huysken riet meer gelden en zal;) te vreden (: mits hebbende restitutie van huere voors lxxxiiij dalder:) Conincklycke Mac 't huysken te leveren, te weten hoe den Rentnr hier mee. de zal handelen- XX. Les liures reprouuez Den Rentmrbeuindteenife mectront esmains du ge befegelde brieuen en anCommis de lEuesque et les dere papieren mede geinuenaultre? lettraiges vers les dits tarifeert te fyne, en zyn de des Compres pour veoir brieuen meest olde bneuen aquoy iceulx fervent, andere partyen, aengaende als oock eenige boecken fuspeet en anders, te weten , of hy defelue brieuen en boecken zal ouer maken onder zyn recepisfe , of hoe hy dser mede handelen zal. XXI. Le receueur en vfera Soe 't nu laet in den tyt que ce est dict fur le xixroe is, ende dat eenige faetlanAile. den , die ten haluen efi derden garue plagen gebruyekt te wordden , uwter pacht XXII. zyn,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 345 zyn , ende by de olde pachteren berust, ende den llandts goeden wert, te wee» ten ofse die Remm* (: om oerfaeke voerfs.) voer dit jaer die felue pachteren zal laeten gebruycken, zoe zy die in 't voerleden jaer gebruyctet hebben , en de helft van coren off faet al eert gemaiet wordt tot Coninc ïycke Mat proffyte in 't openbaer op den velde vercoopen, of hoe hem daer in holden en hebben zal. XXII. Le receueur fera par- Soe kortelyck tot kennisuculierement apparoir de ce fa Van den Rentmr gecomqua este prins et mengé par men is, dat mits de duerles foidats, et foubz quel tochtenderSpaenfche,Wal!Capkeineilzestoyent,et qui fcne en Duytfche Soldaten estoyent ceulx que auoyent binnen Harderwyck en der les dits biens en garde pour Elburch eenige geinuentaapres y ordonner. rifeerde goederen , clede- ren , coren, eetwaer ende andere meublen gegeuen ende onthandt zyn , alleen hem by de Commbfaris die Inuentaris van meublen en roerende goederen tot Harderwyck en Elburch genoomen ouergeleuert zyn geweest, begeert te weten hoe hy hein hier inne tot verifficatie van zyne Reekeninge houden en reguleren zal. XXIII. Le Receueur en- Die Commisfarisfen hebvoyera particulierement de- ben tot huerder asQsten geclaration des vacations icy bruyckt die Scholtisfen en mentionnees y exprimant les Secretansfen van de Steden, iours et en quoy ilz font zoe omme die goederen te J * este Y 5 in*  S4<* STUKKEN VOOR DE fste employez, pour ce veu y ordonuer. XX1IIJ. Le dit receueur pourra faire faire les reparations necesfaires de petitie irnportance, et dont Ion ne fe peult pasfer auecq Padufs des dits des Comptes , ou li les onuraiges ftiffent grands en envoyera icy la fpecification et la prifer, a quoy pourront reuenïr iceulx otiurages auecq laduis des dits des Comptes. XXV. inuentariferen, opfcryven, in toellach leggen als adders* fins, placaten en citatien te fcryven ende publiceren al in jegenwoordicheyt der Schepenen en van alles cernfi. catien te geuen, als oick die Boden ende Dienaren van den Steden om de bewaernifle van der» opsefcreuen goederen en de vercopin. ghe van eenighe verderfeliche waere te doene, e% dat zy ingelycken den Rentmr om tot kennisfe van Landen en onroerende goederen te commen in alles asfisteren , waer inne zy groote moeyte en diligentie gedaen hebben ende alnoch doen, begheert die Rentmr te weeten , hoe hy dezelue zal contenteeren en te vreden ftellen 9 en wat men daer van in andere plaetfen den Rentmr in gelycke te dóene beuolen heefr. Of men die pachteren van den huyferen dzelue naer de costume van de Steden nyet dack, want, venfter en glas dicht zal ouerleueren. ende defelue tot zyne Mats coste nae de quote doen repareren , als oick eenighe molens ende dycke die tot laf. ten van verluierden landen fouien moegben ftaen, en voer wat tyt van jaeren men deefe huyferen en landen fal verhuyeren. Be-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 347 XXV.Icelluvreceueur pourra a eest effect escripre aux receueurs icy mentiounees pour fcauoir fiiz ont aulcunes refolutions feruansau faict de fa recepte et de fon _ quartier, II fadreffera aus dits des Comptes ausquelz les Sentences icy requifes fenuoyent. Faict a Bruxelles ce xxvm. d'Avril. 1569. Mesdach. Begheert oick defe Rentmr zoe hy zyn inuentarien Eerst onlancxgecregen heeft, off mynen Eerw. heeren op def;r gelycke ende meerdere vraeghen endememoirien die regieringe van der fugitiuén off lanterende en gecondempneerden perfoonen goederen, aengaende den anderen Rentmr: in den Lande van Gelre (: te weten van Nymegen, Bommel ende van fe/anwOeenighe refolutien gegeeuen hadde,die hem Co: Mats: diende en proffyte mededelig waeren , dat myn heere belieuen by den brenger van deefe hem daer van de Copien ouer te fenden , om hem naer defen en de voors. Copien mede te moeghen reguleren. Soe defen Rentm* noch geene fententien condempnatoir der fugitiueu vnd lanterende perfoonen, binnen der Elburch gewoent hebbende , ontfangen heeft, begheert, dat mynen heeren gelieuen zal hem dezelue by den brenger van defen te fenden, omme, dezelue hebbende, aldaer mede zyne commisfie nae te leuen. Veu  3;8 STUKKEN VOOR DE N°. 169. Veu par Monfeigneur le duc d'Alue etc. les def. faultz obtenuz par le Procureur general de fa M. impetrant de mandement criminel et demandeur \AinR foubzfcnpt ] Par ordonnanée de fon Ex. [** fignè^ J. de la Torre. Prononché le ij jour de May 1'anfusd. Ne. 171. T7eu par Monfeigneur le duc d'Alve etc. les defV faultz obtenuz par le Procureur general de ia M« impetrant de mandement criminel et demandeur d une part contre Corneille Bruystensz. , Martin de Coman, Guillaume le Coulturier, Mattheu die Waghen natit de Rofmael, Adriaen Reyersz alias bol-ftart, Claes van den Boem, Jehan Pietersz. Rinck , Jacques Jansz dict Hemert, Jehan Rurgersz, Jehan Bernten alias Lepper mesfagier du Conté van den Berch , Matheus Hilteii, Adriaen Adriaenfz de Aelft, Joolt Roelofsz , Jehan Gerriisz et Dierick van Inghen charpentier, tous ce. Bommelreweert, adjournéz a comparoir en perion na par devant fon Ex. ou ceulx du Confeil de fa M. lez elle, pour eulx venir purgér de leur fuyte, abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz, deuement contumaces et deboutes de toutes exceptions et deitences d'aultre chargez: Afcavoir les d. Cornelis Bruyftensz, Martin de Coeman , Mathys die Waghen , Adrien Reyersz alias bol-ftart, Claes Boom et Jthan Pietersz Rinck d'eftre fauté'z d'avoir prins les armes contre la M. foubz feu le Sr. de Brederode, et Guillaume le coulturier fervy le capitaine Anthoine de Bomberge a Boifleduc lors quil f'cstoit fait chief en la d. ville a Ia deffence des fectaires illecq, Jacques Jacobsz alias; Ha. meit fervy au camp du Pnnce d'Oranges, Jenan Bernter, alins lapper fervy a la viile de Berch foubz le I. o.iEL. Z Uros*  354 STUKKEN VOOR DE Drosfart Blanckebyl contre fa d. M., Mattheus Hillen faict baptifér fon enfant a la Calvinifticque par mi. niflre fectaire ; Adriaen Adriaer.lz couftre cbanté la ruyct de Noël Pan lxvi en 1'eglife de Well les PfeauL roes et les dix commendemens en allemand a la mode des d. fectaires auec Joost Roelofz et Jehan Gerritsz, et le d. Adrien fervy en la ville de Graue foubz le capiiaine Turcq contre fa M., et Dierick van Iiahen famé d'avoir fervy au dict Boisleduc foubz le fusd. Capiiaine Bomberghe. Veuez ausfy les informarions exhibées par le d. procr. gnl. a la veriffication des faictz desfus poféz, enfemble les aótes et exploix y joinctz et par efpeci?l pafte de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et delft nces. Son Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneurfes de la M. fur la hart. Et confisque touz et quelzconcques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Brüxelles le dernier jour d'Aurl. 1569. Pronorché le ij jour de May. N«\ 172. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alva etc. les def. faults obtenuz par le procureur general de fa M. impetrant de mandement criminel et demandeur d'une part contre Jehan Back et la femme de Abraham le verrier tous deux de la ville de Cuelemboürg , adjournéz a comparoir en perfonne par devant fon Ex. ou ceulx du Confeil de fa ma. lez elle, pour eulx venir purger de leur fuyte, abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz , deuement contumacez et deboutéz de toutes exceptions et deffences d'aultre chargez, afcavoir le dict Jehan Buck d'auoir frequenté les prefchts des ftctaires et eflé vng des principaulx fauteurs er adherens des d. fectaires, et des brifeurs d'imaiges, et que en fa maifon ont esté porté par les diets brifeurs plu-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 355 plufieurs aornemens d'eglife hors du Cloiftre de Poths , et la dicte femme de Abraham le verner ausfy frequenté les d. presches ec le jour du bris des images en 1'eplilë de fte Barbe fouuent courru et raccourru en la d eglife demonftrant favorifér le d. bris. Veues auflv les informatioiis exhibees par le d. Procureur general a la veriffication des faitz desfuz poféz,_ enfemble les aéles et exploix y joincts et par efpecial lacte de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et delfences: fon Ex. vuydant le proufficc des a. detfaultz et deboutement bannyt lesd. adjournez perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et leigneuries de fa M. fur la hart, et confisque touz et quelzconcques leurs biens au prouffict de la d. M. Faict a Brüxelles le 111= jour de Juing. 1569.. lAtnJt foubzfcript.\ Par ordonnance de fon Ex. [et Signé] J. de la Torre. Prononché le xt jour de Juing. 1 an lusd. N°. 173. Don Fernando Aluarez de Toledo duc d' Alue etc. Lieutenant Gouuerneur et Capitaine General. Chier et bien amé. Pour respondre a voz lettres du dernier du mois pafl'é par lesquëlles nous repreièntéz , que plufieurs fe trouuent deuers vous pour releuer leurs arriereiiefz, qu'ilz tiennent tant du jadiz Conté van den Berghe, Culembourg et aultres , les quelz craindans que cy aprés Ion les pourroyt coulpér de negligence , defirent afts de leur diligence et comparition. Sur quoy vous auons bien uoullu advifér que aultreffois que comme delirons pourveoir fur ce poinct generallement ne les admectés encoires au dict reliëf ains les pourréz defpecher acte de leur d. comparition auecq claufe exprcffe, que touttes et quanteffois qu'ilz feront appellés 'par voye de publieation ou aultrement Z 2  356 STUKKEN VOOR DE ilz feront tenuz de comparoir fans refpeciér le d. acte de paine de tembér es mulctes et amenoes en tel cas obferuées. A tant chier et bien atné , nöftre Seigneur vous ayt en fa faincte garde. De Brüxelles le vu. de Jmns 1569. [Sigtié.] F. A. duc d Alua. [Plus bas.] Mefdach. [La fuperfcription.] A. nöftre cnier et bien an é mr. Pierre de St. Pierre Greffier des fiefz du Duché de Geldres. [Plus bas ] Geldres. NV 174- Veu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. les def. faultz obtenuz par le Procureur general de fa M. lmpetrant de mandement criminel et demandeur d'une part contre Stoffel van Vancum et fa femme, Pelfken Smittiens pres 1'Hofpital, Joost van Meerff, Coenrard Krieckelmans, Goert van Bracht, Plans ou Jehan Na. gel et fa femme, Floris de Glaefmaecker , Michiel Scheurbier, Nys Clays, Erafmus Scheerers, Jehan de Cuyper pres le Laerpoort et fa femme , Hanskin de Wever et fa femme, YVolttert van Zittart , Thonis Pelfer, Baltazar Ifercremeret fa femme, Hubrecht Timmerman et fa femme , Leonard Knopfchroeder et fa femme , Daem van Beeck et fa femme, Dierick Verfteghe et fa femme, Thysken Raemmaecker et fa femme, Arent in den Croen et fa femme, Henryck Mercator, Henrick Buenen au Vryborch et fa femme, Jehan Kannegieter Annaffe , Pieter van Gelder , Goert Wynen, Willem Manftert, Jacob Vryts et fa femme et Poppen Schroeder bode, tous de la ville de Venloo en Geldres, adjournéz a comparoir en perfonne pardevant fon Ex. ou ceulx du confeil de fa M. lez elle, pour eulx venir purgér de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pafléz, deuement contuinacez et deboutez de toutes exceptions et deffences , d'aultre chargez, afcavoir les d, hommes d'auoir tumulté et eulx eflevé contre le Magistrat et Officiers et fe mis  VADER LAN DSC HE HISTORIE. 35? pt, «me* et occnpé le cloiftre de Tranfcadron, et Suns Teu x ouSePet chargéz , fi comme Pelfken SmXs dW efté efleu pour femeur fervy avec armes le Sr. de Brederode, et pafte par desfus les muX! du d. cloiftre et y faict entrér les rebelles auec eu Predicant fectaire, Joost van Meerfen pnefenté reauefte et requis (comme vng des deputéz des fectai?es) le d. Magistrat de vouloir contnbuér leur part es trois mil ionsSd'or pour obtenir de fa M. Uberté de confeience, et ausfy de permectre leur d. predmant eftre en la d. ville aultres huyct jours, et faict au d. Cloiftre de Tranfcedron les bülets de 1'elect.ori des diacres et fenieurs de leur confiftoire et raené les d. feSires Cetons au d. Cloiftre) en armes comme leur fecret et lettres efcriptes par le d. feu Sr- de Brederode e le Conté de Cuelemboürg au dict Magiftrat efté des premiers, qui fe font mis en armes et en grande hantife auec leur predicant fectaire; Conrard KrieciteiSs reqiïs d'avoir les nouuelles prefches en la ville S efté vng des deputéz choifiz pour requenr le Masiftra , que le d. predicant y pouroit encoires demeurér huYCt jours , amené et conduict icelluy en la d. ville e* feruy en armes le Prince d'Oranges contre fa M Goert van Bracht auffy esté vng des fufd deputéz' Hans ou Jehans Naghel en grande hantife auec e d. predcant fectaire, Dierick Kreynckens efte vng lfM Brincioauix autheurs des troubles et efmouon adS iiuf au d! VenTo; Michiel Kreynckens ftUtité vers ï Maaiftra pour avoir les nouuelles prefches en la ville ef efté vng des fusd. deputéz et vng des prem ers qu fit8 mis en armes contre le d. Magiftrat, S apr'és fe re ré de la d. ville auec le predicant fee taire? Floris de Glaesmaecker efté vng des chiefz: ayans efté en rmes ; Michiel Schuerbier faict baptifér vng fien ïïfflS paï le Predicant fectaire a eur mode; Ny^ Claes et Baltazar Ifercremer follicité les nouuelles pre£is en la ville- Hubrecht Timmerman affisté a conïm 11 orceVn E ville le Predicantfectaire ; Daem ,„ T>pPrk er Thvsken Ramaeckers elle des deputez des Ktm^ « «qu», r leur predicant y pouroic Z 3  358 STUKKEN VOOR DE encoires eftre huyct jours; et le dict Thyfkeri nffi té a y introduire par force le d. predicant et dict pubhcquement, qu'il failloit plustoft obeyr a Dieu que aux hommes quant au faict de ]a religion ; Arent in den Croen tenu ftcretes aiTamblées en fa maifon de ceulx qui f'alloient mectre en armes au fufd, Cloiftre de Cedron, Hendrick Mercator et Henryck Buenen efté des fusd. deputéz des fectaires, follicité vers le Msgilbat pour y avoir les nouvelles prefches et vne eglife pour les y tenir et en charge entre ceulx qui feftoient elle. ué en armes au d. Cedron; et le d. Henryck Buenen oultre ce praefente Requeste au Magistrat pour obtenir la liberté de confeience, et esté vng des principaulx entre les d. fectaires, et fort converfé auec leur predicant; et les fusd. femmes, chargees d'avoir frequen. te les nouuelles prefches des fectaires et comme opi. niaftrés et mal fentantes de 1'anchienne religjon Cath. Rom., d'eftre retirées avec leur d. marys. Veues ausfy les informations ex ïiré.-s par le d. Procureur general a la veriffication des faicts desfus poféz , enfemble les aétes et explofx y joincts et par efpecial l'adle de de. boucement des d. adjournéz de toutes exceptions et deffences: fon Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz et chacun d'eulx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur la hart. Et confisque tous et quelzconcques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Brüxelles le xx jour de Juing. i56o. Prononl che le xxui. N°. vis. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. les def. faultz obtenuz par le Procureur General de fa M. tmpetrant de mandement criminel er demandeur d'une part contre Peter in den yferen Craem , Leui van Differn, Henrick van Ae, Willem Zaerts , Michiel van Ro-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 359 Rofendael Cremer , GftJ Kfêg» «' ffiS Schram van Dulcken, Henrick et Ont van W slen, Leona" Dorpman van Gelre, Peter Tesfers, Tys^vtó Hoern Dries Kannegieters , Thy* Kanneaneter,, Claes Ma Sl oft Hongres: Ghereth Hudi-^ecW van Wachtendoro . Incob Kraetzpot , Meeus Beckere , bngei Beggartz'.jiachim Scheydemaecker, Frans in den Inghel Jehfn va'n Wynter glaétmaeckef u^J^ deu hevlieen geelt, Henrick van de Grave ott badens, jo l an van de Grave , Tehan van Heinsberch fcryver , Gangelt, Leus Boerenmac kerTF'»»8 Hoetkens Euertl"Z' B£Cc «ft Henrick van Smiifen Apoteker , Thys Severins oft Herven der alde, Gerit Ploncx Johan, van Lom bas tart racob van Iloltzwilre, Jacob Rooft, I hys van BueL Peter Bylemaecker, Dierick Stelt, Daniël kocx, Tohan van Someren, Meus Kuyp, Willem Filker, Smit, Pieter Scroeders et Henrick Kocx, tous de la ville de RuremoSe au ducbé de Geldres adjournéz a comparoir en perfonne pardeuant fon Ex. ou ceulx du confeil de fa Ma. lez elle, pour eulx venir purgér de leur Ste abfence ou latitation a caufe des troubles pafféz, Sement contumaces et deboutez de toutes exceptions et deffenfes daultre chargez. Afcavoir Peter injden yle feren Kraem, Willem Saerts, Henrick van Western, Jacop Kratanot, Engel fieggar», Joachim Scheydemaecker , Frans in den Engel , Jehan van Winter , Thys Pelfers, Henrick et Jehan van den Graue Jehan van Heynsberch , Herman Klee Johan van Gangelt, Leeus Boeremaecker, Frans Hoetkens et W Hem Falken tous d'avoir brifé les ima.ges et faccagé les egl fes an d- Ruremonde, et oultre ce aulcuns deux encoires particulierement chargéz: Afcavoir Peter indeyfere kraem d'avoir este caufe que le predicant fectaire a elté mené en la d. ville, ené le P«nCiPaluc^^d'Sieret taires, faict faire bares de fer pour bnfér es eglifes et emporté les livres dediéz pour chanter le femc di vin , Willem Zaerts ausfy este caufe que le d predicant'a elté introduict en la ville et prins 1Ie. armes pour refilter contre le Magistrat, Henryck van Western ausfy introduict le d,. predicant, elté vng des cent Z 4  3óo STUKKEN VOOR DE deputéz des d. fectaires et montre aux brifeurs lettres du Prince d'Oranges cnitenum, qu'il failloit permectre le d. bris, et pourveu les d. brifeurs durant le brifement de vivres , Jacob Craetzpot ouuert 1'eglife aus d. brifeurs pour y brifer et y deftrobe vng calice, Henrick et Jehan van den Grave efté des principaulx brifeurs comme ausfy a eflé Jehan van Heynsberch et le d. Jehan van de Graue foubsfigné le povoir des deputéz enuoyéz de la part des d. fectaires, vers ceulx du confiftoire d'Anuers pour communicquer avec eulx, Her. man Klee rompu les tbuys de Peglife pour y brifér, Jehan van Gangele introduyet le d. predicant en la ville. et foubzfigné le fufd. pouoir; et Lem van DillTen eflé vng des deputéz des d. fectaires et caufé des d. nouvelles prefches et introduict le d. predicant fectaire auec armes en la ville et le logé en fa maifon et fort fe meflé des troubles, mefmement este enuoyé ca et la pour les affaires des d. fectaires, et figné le fufd, pouoir, Plenrick van Ae efte le principal confeiller des fectaires , et caufe qu'ilz fe font mz en armes efte querir au pays du Conté Palatin le d. predicant fectaire et figné le fusd, pouoir, Michiel van Rofendael introduict le d. predicant et ausfy esté auteur des armes, ofté par force les clefz de la ville au Magiftrat vendu le ferraiüe, procédé du brifement et faccage' ment des eglifes et defigné les deputéz des d. fectaires ; Cornelis Coppens oft firemer esté caufe des nouvelles prefches , et introduict en la ville le d. predicant, et efté vng des principaulx entre les d. fectaires et logé les deux freres de Battembourg, capitaines des Rebelles foub zfeu le Seigneur de Brederode, executez efté vng des deput z des d. fectaires, et figné le pouoir fusd. et esté auteur de prendre des armes en mains • Schram van Dulcken efté autheur d'introduire par for' ce le d. predicant en la ville , et 1'asfisté en fes prefches, garny de Haiqueboufe Leonart Dorpman ausfy asfisté a introduire le d. predicant et efté margfifeur cm temple des d. fectaires; Peter Tesfers fe vanté d'introduire Ie d. predicant comme depuis il la faict vng des autheurs des d. armes, et des principaulx efmoteurs des troubles , tenu registre des noms. des d. fee- tai-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 361 taires et fa'ct donner vng tonneau de ceruoile aux brifeurs des eglifes ; Thys van Hom faict faire vne nouvelle ferure a 1 huys de 1'eglife pour la renir clofe, adfin que le curé ny peult entrér; Dryes Cannegieters ausfy eflé autheur des d. armes , donné du fer pour faire des inftrumens pour enfondre les thuys des eglifes • Thys Kaunegierers efté vn des marglifeurs du temple' des d. fectaires et autheur des d. armes, Pieter Becx eflé vng des deputéz enuoyéz vers les confifto» rians d'Anuers , efleu receveur des dictz fectaires et efté vng des principaulx ayans eflé en armes auec fes filz ■ Henryck van der Smitzen et Thys Seueryns esté faulteurs des d. fectaires et des principaulx d'entre eulx , et efté enuoyéz vers les d. confistorians d'anuers , et le d. Thys Severyns incité et animé les brifeurs; Gerit Ploecx fort adheré les d. fectaires et frequenté les nouvelles prefches et efté du nombre des cent deputéz et ter.u guet auec ks d. fectaires durant le d. brifement, Tehan van Lom fort hanté le d. predicant , esté vng des deputéz des d. fectaires, et esté enuoye ca et la pour leurs affaires ; Jacob van Holtfwiller frequenté les d prefches, elté du confeil d'iceulx fectaires comme vng des principaulx d'entre eulx, tenu la eene a leur mode et fouuent donné a difnér au d. predicant; Jacob Roost frequenté les d. prefches , efté faulteur des d. fectaires et vng des principaulx d'entre eulx et du nom-. bre des cent deputéz; Claes Martels alias Hongers efté du confeil des d. fectaires, et vng des chiefs, tenu la eene a leur mode et fouuent donné a difnés au d. pre. dicant • Gerit Huedemaecker alias Cromkremer ayde a introduyre le d. predicant et le logé et elté enuoyé vers les confistoires du d. Anuers; Thys van Buel fort converfé et hanté auec le d. predicant, efté en armes et vng des principaulx, ayant aufïy efté enuoyé au d. Anuers vers les confistoriens; Peter Bylemaecker fervy les d. fectaires de tambourin et cryé a haute voix, que tous amateurs de la parolle de Dieu fe trouuasfen iur le marchié en armes; Dierick Stolte eflé marghfeur des d fectaires , payé les prifeurs et ordonné les bancgs nóur oyr ks nouvelles prefches, et esté des principaulx des d. fectaires, leur faulteur et avantparleur; *" Z j Da.  362 STUKKEN VOOR DE Daniël Koix esté du nombre des cent deputéz et enuoyé en Anuers "ers les a. conlïstorians; Jehan van Soemeren conuoyé Conrardum predicant fectaire et efté en Anuers vers les d. conlïstorians et grant faulteur des d. fectaires et vng de leurs deputéz; Meus Kuyp prefché la nouvelle religion entre les fimples gens et leur perfuadé de ne plus allér au St Sacrement, Peter Schroeders efté vngs des principaulx autheurs des troubles et fort familier auec les predicans fectaires, et efté vng de leur marglifeurs, Henricx Kocx efté du nombre des cent deputéz et enuoyéz en Anvers vers les confiftorians. Veiies ausfy les informations exhibées par le d. procureur general a Ia veriffication des faictz desfus poféz , enfemble les actes et exploix y joincrz et par efpecial l'aéle de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et deffenfes. fon Ex. vuydant Ie prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz et chacun d'enlx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et Seigneuries de fa M. fur la hart et confisque tous et quelzc^ncques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Bruxelles le xxi. Jour de Juing. 1569. Prononche le xxtn Jour de Juing 1'an fusd. N°. 176. Vu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. les deffaultz obtenuz par le procureur general de fa M. Iropetrant de mandement criminel et demandeur d'une part coni.e Jacob Holracker et fa femme, Jacob Duyfen alias Wointers, Peter Swagermans et fa femme, Ciaes Stoppelman, Thys et Gerrit van Loon, Thonis van Bon et fa femme, Peter van Straalen et fa femme, Dierick Efon orfeure, Sibert van Bleerick et fa fem' me, Jacop Zesfen et fa femme , Henryck van Berringen , Dierick die Wiltfchut, Goert van Aersfen die lange, Henrick die murer et fa femme, die olde Hendrick ,  VAD ER LAN DSC HE HISTORIE. 363 drick, Paeuken, Thys Schermer, Dierick Timmerman, Fuert van Doesborch, Goert Vorstermans, Jehan Duyc ker et fa femme, jacob Goris et fa femme, Goefen et ïohan van Louendael, tous de la ville de Venloo au duclé de Geldres, adjournéz a comparoir en perfonne pardeuant fon Ex. ou ceulx du confeil de fa M. lez ene p< Bf eulx venir purgér de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pasiëz, deuement contumrces et de.boutéz de toutes exceptions et deffences d'auhre chnrgez. Afcavoir les d. femmes d'avoir frequente les nouvelles prefches des fectaires, et comme obftinees et mal fentantcs de 1'anchienne religion Cathofcque Romaine , avoir habandonné le pays avec leurs d. marys, et les aultres; Afcavoir Jacop Holtacker et bcop Duyfen esté eileus anchiens entre les d. fectaires, et grandz brifeurs d'images et des aultclz, et esté en armes auec les aultres fectaires et rebelles au Cloiftre de Cedron contre le Magiftrat, et le d. Holtacker esté leur mesfagér et Jncop Duyfen oultre ce asfi^té a introduire par force en la ville le predicant fectaire , Peter Swagermans et Claes Stoppelman brifé en 1'eglifï St. Nicolas , et le d. Claes oultrece fe trouvé en armes au dict Cedron, Thys van Loon efté efleu Diacre , Gerrit van Loon filz de Henry le taincturier brifé et' follicité pour avoir les prefches de la nouvelle religion en la ville , Thonis van Bon efté en armes au d. Cedron, et y brifé et asfisté a introduire le d. predicant fectaire , et eftant , pour ce prins, enfraincc la prifon et Pen enfuy , Pieter van Straelen efté vng des principau'x autheurs des troubles et brife les images et faict eflection des Diacrcs et Senieurs, et dict au curé portant le St. Sacrement a vng malade, vous malheureux n'auez vous point asfez longement manye la bourfe dè judas? aufiy efté en armes au d. Cloistre, et asfisté a introduire le d. predicant; Dierick Efon brifé au d. Cloiftre; Sybert van Bleerick ausfy brifé au d. Cloistre , introduict en Ia ville Leonardum predicant fectaire et efté en armes et en charge de Capitaine entre les d. Rebelles , Jacob Zesfen ausfy asfisté a introduire par force le d. predicant et eflé en armes au d. Cloiftre, et y brife les imaiges, et, eftant pour. ce apprehendé, enfrainct la prifon, Henryck van Berin-  354 STUKKEN VOOR DE ringe fervy le Sr. de Brederode foubz les Capitaines de Batembourgs, et efté leur portenfeigne, et ayant pour ce efté prins a Haerlinge auec les d. Batembourgs et aultres efté eflargy foubz vmbre d'eftre Clevois et fubject au duc de Cleues, Dierick die Wiltfchut brifé et bruflé les imaiges au d. Cedron, Goert van AerlT* die lange, Henrick die Murer, die olde Hendrick Paeu! keu, Evert van Doefborch et Thys Schermer, Goert Vorstermansz et Dierick Timmerman fervy avec armes le Sr. de Brederode contre fa M. , Jan Duycker donné argent aux fectaires pour fervir contre fa d. M. ef fort fcandaleufement parlé contre le Curé portant le St. Sacrement a vng malade, efté en armes au d. Cedron et fervy le Prince d' Oranges contre icelle M. Jacob Gons efté efleu Diacre et Senieur, requiz le Magistrat leur eftre ouuerte vne eglife pour y prefchér la nouvelle religion , efté querir a Teghelen Leonardum predicant fectaire, et efté vng des principaulx entre les d. fectaires, mefmes leur avantparleur, Goefen et Jehan van Louendael freres efté ausfy des principaulx et efté en armes au d. Cedron , et y brifé et introduict par force le predicant fectaire. Veüez ausfy les informations exhibées par le d. procureur general a la veriffication des faictz desfuz poféz , enfemble les actes et exploix y joinctz, et par efpecial 1'acte de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et deffences: fon Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz et chacun d'eulx perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur la hart. Et confisque tous leurs biens au proffict de fa d. M. Faict a Brüxelles le xxi. jour de Juing. 1509. Prononche le xxm. jour de Juing Fan fusd. Veu  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3^5 N«. i77- Veu par Monfeigneur le Duc d'Alve etc.^ les deffaultz obtenuz par le Procureur general de fa M. roetraii de mandement criminel et demandeur d'une ï ï Jehan et Pieter van Bracht, MrD.enck 5f Wilde m«. d'efcole, Jehan Leyendeycjere, Jacob van Wel, Renyer in den Betu, Frerick Zeuen , LeV , ^ Wilde fmit. Stoffel Kannegieter Gehsz., Goe. ferI Kes^nSfeflSÏ, Baftien" die Schroeder et P?eter Stelt de Coster, tous avec leur fernmes de la vi\i de Venloo au Duché de Geldres , adjournéz a comparoir en perfonne pardevant fon Ex. ou ceulx du Fl d> fa M lez elle, pour eulx venir purgér de w fuvte abfence ou latitation a caufe des troubles oasféz deuemem contumacez et deboutez de toutes Sc Ptions et deffences d'aultre charges: Afcavoir les d. femme ? d'avoir continuellement frequenté les nouvelles Shea des predicans fectaires er comme mfeclees et Kees en leurs erreurs, retirees de ces paysauec obltinees en icu » . h yan Brachl. eftTvrTdes i ci auix aSeurs des troubles advenuz ela d ville et ellen fenieur entre les dictz fectaires, r uv-^'vers le Magiftrat adfin d'auoir heu en la ville ^ ftirTSs nouvehès prefches, conduict hors du batpour lair; les r predicant fectaire et 1'mtro- SEt en h dTvUtoS le logé en fa maifon, efte vng dmct en " • deputéz des d. fectaires vers le d. Süri'ftaP van Bracht logé en fon batteau hors ^ fnortes de la d. ville le d. pïedicant (lors qu il fut Brfcht MkUé verf le Magistrat rifla ,«e Ie d., p.«■ MOT c^efi Sft&j nSe dè Sscedron et marye au d. Cloihe: fa fi 1 = Pifmode des d. fcmta, Mr. Dierick de W.ldedlé  366 STUKKEN VOOR DE efleu ancien et follicité vers le Magistrat pour avoir les nouvelles prefches en la ville, pratfenté au d. Magistrat la requelte de trois millions d'or pour obtenir la liberté de confeience , elté en armes au d. Cedron et vng des deputéz des d. fectaires ; Jehan Leyendecker efte efleu fenieur et folücité d'auoir les nouvelles prefches en ia ville , demandé du d. Magistrat jour de confeil pour confulter filz habandonneroient leur predicant ou non auec lequel jl a efté fort familier , fe trouvé vers le d. Magistrat comme vng des deputéz des d. fectaires pour obtenir huyct jours de delay pour retenir icelluv predicant en la ville et efté vng de fes principaulx difciples, Jacob van Wel efté choify diacre, demandé au Magistrat lieu en la ville pour faire les nouvelles prefches et jour de confeil fur le renuoy du d. predicant , efte vng des principaulx ayant efté en armes au d. Cloiftre, et fuyvy le predicant Leonardum a fon partement vers Teghelen, Renyer in den Bern efté efleu diacre et fenieur, et faict inftance vers le d. Maauec menasfes adfin de povoir faire les ' d. nouvelles prefches au Cloiftre de Transcedron, efté en armes au d. Cloiftre , pasfé parmy k guet jusques a la maifon de la ville et faict requefte au Magistrat de par les d. rebelles et fcctaiies (eftans en armes au d. Cloiftre) adfin d'avoir Thonis van Bon eflargy de prifon et este fort familier auec le d. predicant, Frederick Zeuen esté es'eu fenieur, fe transporte auec aultres bourgeois a Teghelen querir le d. predicant et faict baptifér fon enffant au d. Cloiftre par le d. predicant • Lenart die Wilde fmit ausfy faict baptifér vng fien enffant au d. lieu et efté en armes avec les aultres au d. Cloiftre. et y brifé les images; Stoffel Kannegieter fort fe mefle des affaires des rebelles efleuez en armes au d. Cloiftre et requis la demeure de Leonardus predicant fectaire, et brifé les images et aultelz au d. Cloiftre de Cedron; Goefen Kaes efté efleu fenieur et diacre et fe trouué en armes au d. Cloiftre, et follicité la permisfion des nouvelles prefches en la ville Frans Huyfkens ausfy eflé en armes et brifé au d. Cloiftre et feruy feu le Sr. de Brederode , Baftien die Schroe' der conduict auec armes k predicant fectaire en Ja ville,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3tfj le et elté vng des principaulx autheurs des troubles ct 'faict baptifér vn fien enffant par le d. predicant a la nouvelle maniere , et Peter Stelt eflé coultre des d. fectaires et ouvert et ferré 1'eglife au cl. Cedron aprés leurs prefches: Veuez ausfy les informaiions exhibées par le d. Procureur general a la veriffication des faictz desfuz poféz, enfamble les actes et exploix y joinctz et par efpecial Pafle de deboutement des d. acijournéz de toutes exceptions et deffences, fon Ex. vuydant le prouffir des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M„ fur la harr. Et confisque touz et quelzconcques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Brüxelles le xxii. jour ede Juing. 1560. Prononche le xxiii. N°. 178. Veu par Monfeigneur le duc d'Alve etc. les def. faultz obtenuz par le Procureur general de fa M. impetrant de mandement criminel et demandeur d'nne part contre Jehan Raemaeckere le vicu, Jehan van Loon Jansz , Philips Booms , Jehan Kiefpenninck der lang , Simon Thonisz mr. Thonisz , Willemken van Bree chappe!lie<-, Laurens de Metzeler, Pieter Vorckel van Vierfen, Peterkin Verkenswyn, Jehan Lunemen, Dries Scherders, Willem die Dregner alias quyts, Jehan Timmermans Theeusfe , Hans Hoemaecker , Jehan Krieckelmans, Venlo die Dregher, Goert Huyskins, Ot van der Graef et Juhan Joost van Mersfem ollle Zoen, tous de la ville de Venloo au duché de Geldres, adjournéz a comparoir en perfonne pardevant fon Ex. ou ceulx du confeil de fa M, lez elle pour eulx venir purger de leur tuyre abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz deuement contumnces et deboutez de toutes ex. ceptions et deffences, d'aultre chargez afcavoir Jehan Raemmaeckere d'auoir aflisté a introduire par force' en la  358 Stukken voor de la ville hors du bateau de Peter van Bracht le predf. cant fectaire et le logé en fa maifon, et que ayant parcydevant esté conderopné de abiurér publicquement toutes herelies et hanté 1'eglife et fervice divin et porté fur la poltrine et doz vng calice en paincture, auroit comme relaps fauorifé les fectaires et nouueaulx predicans Jehan van Loon Jansz. efté efleu fenieur et brife en 1'eglife parochiale illecq et fe trouué en armes au Cloiftre de Cedron et eté vng des deputéz des d. ftctaires vers le Magistrat, pour lesquelz mefvz ayant efté conftitué prifonnier feroit efchappé de prifon" p,rr ]a cheminee; Philips Booms efté efleu fenieur et faict requeste au Magistrat pour avoir lieu pour leurs prefches et efté vng des deputéz des d. iectaires vers le d. Magistrat, introduict avec Johan Kiespenninck et aultres le predicant en la ville auec armes , et efté au Cloiftre de Cedron avec les rebelles, et le d. Booms les fervy de fecretaire et le d. Jehan Kiespenninck oultre ce efté diacre et cueille auec vn facquelet aulmoifnes es prefches des d. fectaires, et efté me. des ouuraiges de leur temple; Simon Thonis mr. Thonisz. enuahy le d. cloistre de Cedron et ofté au prieur fes chefz par force, parlé fort fcandaleufement au Curé portant Ie ft. facrament a vng malade et asfisté a introduire en la d. ville Leonardus predicant fectaire, et brifé au fusd. Cloiftre; Willemken van Bree efté en armes au d. Cedron et y brifé les aulteiz comme ausfy y a brifé Lau. rens die Metfeler; Peter Vorckel et Peterken Verkenswyn feruy feu le Sr. de Brederode contre fa M. et efté en armes au d. Cedron, et le d. Verkenswyn ausfy feruy le Prince d'Oranges et mefmes baillé argent fur le main a aulcuns pour les attirér au d. feruice, Jehan Lumen et Dries Scheres esté en armes au d, Cedron, Willem die dregere efte en armes au d. Cedron et y brifé et fervy les fectaires de mefiagier auec Venlo die dreger, lequel a ausfy esté en armes au d. Cedron, Jehan Timmerman efté efleu fenieur, demandé auoir lieu pour faire leur nouvelles prefches, efté vng des deputéz des d. fectaires et leur fecretaire et fe trouué en armes au d. Cedion; Hans Hoemaecker efté vng des principaulx, ayans par iorce introduict en la d. ville Leo»  VADERLANDSCHE HISTORIE. 369 Leonardus predicant ficaire et le convoyé iusqu.es a la maifon de Goert Huyfkens et y demeuré auec luy; Tehaii Krieckelmans introduict le d. predicant auec arie n la d' ville, et le d. Goert Huyfkens elte efleu des d. fectaires [affamblé* fur le marcuie en grand nombrei pour faire Lrequete au Magiftrat, afin queJe d. Leonardus predicant fectaire pouroit venir en la ville el pSher au d. Cloiftre de Tranfcedron , et vfe en V» Hp mpnaffes et loaé les predicans fctaires y ve. luz SIrxiïJi» d. Magiftrat h requefte.de trois millionsd'or pour obtenir la liberté de confc.ence, faict bapiifer au d. Cloiftre vng fien ^^"^J» mode des d. Iectaires, et y eu chargé .'es atfamblees S convenricles; Oth van den Graef eflé en armes au d. Cedron et fervy le d. Prince d'Onmges , et Jehan Jooft van Meerïen olite foen ausfy fervy le d. Prince. Veues ausfy les informatie s ex ubees par le d. Procureur general a la veriffication des faicrz desfus pofé?, enfembll les aétes et exploix y Joinctz, et par espedal pafte de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et deffences , fon Ex. vuydant le prouffict desd. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et Seigneuries de fa M. fur la harr. Et confisque tous et quélconcques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Brüxelles le xxn. jour de Jumg 1569. Pronone hé le xxili. N°. 179. Ven par Monfeigneur le Duc d'Alve etc. les deffauhz obtenuz par le Procureur general de fa M. Impetrant de° mandement criminel et demandeur d «ne part contre Willem Geeritsz, Hendrick Lubbertsz , Lambert de Snyder, Willem J™**Oth™®?J^ rit de Hollandeï du villaige de Aen(tootdel nye de Ee, et Wolter Jansz. du villaige de Barnevett I. DEEL. Aa * 3  37° STUKKEN VOOR DE pays de Geldres, adjournéz a comparoir en perfonne jpardeusnt Fon Ex. Ou ceulx du confeil de fa M. lez elle pour eulx venir purgér "de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz deuement contumacez et deboutez de toutes exceptions et deffences d'atilrre chargez d'avoir fervy avec armes feu le Sr. dé Brederode, notoirement rebelfe de fa M. Veues ausfy les inf irmations exhibéas par le d. procureur general a 1a veriffication de ce que desfüs, enfemble les actes et exploix y joincts, et par efpecial Pafte de deboutement dts d. adjournéz de tomes exceptions et deffences foa Fx. vuydam le prouffict des d. deffaultz et deboutement bunr.yt les d. adjournéz perpetuellement et a ja» mais hors de tous les pays et feigneuries de fi M. fur la bart. Et confisque tous et quelzconques leurs biens au prouffict de fa d. M. Faict a Brüxelles le xx ij jour de Juing, 1569. Prononché le xxm jour de Juing 1'an fusd. . N°. 180. Soe den Hartoch van Aiua foen Don Frederick torr Arnhem koemen was, hebben oniT heere fyn g. in kruicken op het hofplaten brengen xxxti quarten wyns, ende fyn genade gefchenckt. Valet . . v.g.-xnif.tt.-vir.bi. Dat Fredrik Aluarez de Toledo op den 5 July van Nymegen te Arnhem kwam, is van J. Smetius in de Chron bl 136 verhaald geworden: in dezelve Rekening, waar uit dit uit'trekzel _gegeeven is, vind ik gefchenkt den Secretaris Straiten UU Daelders, foe hy myn heeren tegen den hdrtoughen /oen van Alua verdolmefte, dat is gezegd, voor tollt diende. Co-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 37£ N°. 181. Colrer ofc registre van den gegoeden fugitiven of latitanten perfonen, die verdachtvairt fint , zoe wel binnen der üadt Groeningen, als ten platte Lande by my Commisfaris Caaerles Quarre, TVter Ryperda, Wicbbolt Ryperda, ende die twee JK andere gebruederen Ryperda. Christoliel van Eensfen. ffigffi,m^m^zonen van Erzaert Reyn' gerts. Berndt te Campe. Welle Coenders. Thema Schatter. Jonge Jan de Mepfche. Reynt Alberda. Jan Hermans van Enfelens. Johan ten'Holte. Egbaert Schatter. Lutgen Horenkens. Tjasfo Hayens. Reyner Horenkens. Albert Horenkens. Amele Rengers. . Henrick van Weerfr. te Middelftem. Alle Theys vuyt Weftvrieflant. Jan Coenders. Welle Eyckema. Lubbert van Coevoerden. Hilbrant Rolteman. Erneft van Coefvelt. Thomas Vienlicht. Edzaert Valcke. ' Eyfe te Lelleus. n.. Aa 2 UR  372 STUKKEN VOOR DE Dit Cohier is den Rentmeifter Feicke van Fritema gelevert geweest den ix. July. 1569. N°. 182. Veu par Monfeigneur le Duc d'Alue eet, les deP" faultz obtenuz par le Procureur general de fa M. impetrant de mandement criminel et demandeur d'une part contre Jacop Jacquelin dict Zwarte, Heyncken Korfinaecker , Jacop Cellien tilTerant, Hendrick van Weerden au Lint, Jan Mets Jacopsz., Giel Korfmaecker Willemfz, Jehan Rochus et Dierick in den Hoot, Reynier Kannegieter, Metken Mercx, Hendrick Stic* kers, Goert Mercator, Willem Zwagermans , Hen. drick Murer , Hendrick Loyen, Dierick van Loon et Wynant Sloetmaecker tous de la ville de Venlo adjout: éz a comparoir en perfonne pardeuant fon Ex. ou ceulx du conféil de fa M. lez elle pour eulx venir purgér de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pasféz deuement contumacéz et deboutéz de toutes exceptions et deffences d'aultre chargez. APavoir le d. Jacop Jacquelin d'avoir eflé vng des plus reoommés fectaires de la d. ville ayant affisté a la furprinfe de la ville de Grave, et par force emmené de devant la d. ville de Venlo au camp du Prince d'Oranges deux che. vaulx appertenant aux noirs harnais eflans a la foldée de fa M.; Heynken et Giel Corfmaecker fervy feu le Sr. de Rrederode contre fa d. M.; Jacob Cillien asfisté a introduire en la d. ville, maulgre le Magistrat , le predicant fectaire et fervy les d. fectaires de mesfagier, Hendrick van Weerden fe trouué avec fon filz (comme vng des chiefz) au Cloistre de Cedron en armes auec les aultres fectaires et rebelles contre le d. Magistrat; Jan Mets Jacopsz. ausfy fervy le d, Brederode et apres fe joinct au Camp du Prince d'Oranges a fa venu 1'efté dernier en Brabant, Jehan in den Hoot et fes  VADERLANDSCHE HISTORIE. 373 fes deux filz , afcavoir Rochus et Dierick asfisté «Jatroduire en la d. ville avec armes le ^ predicant et eulx trouuez ausfy en armes au d. Cloiltre de cedron et'S graud^nfiance vers ^ M^t«t*« avoir les nouvelles prefches en a d. ville, Renyer Kannegieter ausfi aflisté a introduire icelluy predicant. Metken Mercx efté reputé ^re des d. ectaires, et aflLté a fauluer par certaine feneftre de fa, 4• m»^n> rtfpondant fur les fosfez de la ville• «rtains bnfcmi d'imaiges, que Pon y venoit apprehendér, ausly recep• té en fa maifon le predicant fectaire et foufferte y faire fecretes prefches, et parlé fort irreverentement contre Madame la Ducesfe de Parme lors Regente et:Gouvernante etc; Hendrick Stickers conuoyé auec ar mes le predicant fectaire jusques a la maifon de Goert Huyskens, et y demeuré auec luy bancquetant; Goert Mercator follicité pour avoir les nouvelles prefches en la d. ville, Willem Swagerroans grand fectaire et inhs'é pour auoir le d. predicant fectaire en la d. ville; Hendrick Murer et Hendrick Loyen efté en armes au d. Cedron auec les aultres rebelles contre le d. Magistrat, Dierick van Loon efte efleu par le confistoire des d. iec taires vng de leurs anchiens et furueillans; et Wynant Sloetmaecker n'auoir voulu permectre baptifér Ion ent. fant a 1'anchienne maniere Catholicque , et rettulé de laiffér la frequentation et hantife des nouvelles prelches non -obftanc i'interdiction luy en faicte par le d. Magistrat. Veues ausfy les informations exhibees par le 4 Procureur general a la veriffication des faictz desfus poféz, enfamble les aftes et exploix y joinctz , et par efpecial Pafte de deboutement des d. adjournéz de toutes exceptions et deffences. Son Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz perpetuellement et a jamais hors de tous les pays et feigneuries de fa M. fur la hart: et confisque tous et quelzconcques leurs biens au prouffict de la d. M. Faict a Brüxelles le xv jour de Jullet. 1569. [Aw/t foubz/cript.] Par ordonnance de fon Ex. Ut JtgniA J. de la Torre, Prononché le xxvi jour de Jullet. L au fusd. Aa 3  374 STUKKEN VOOR DE Ne. 183. Veu par Monfeigneur Ie Duc d'Alve etc. les deffaultz obtenuz par le Procureur general de fa M. impetrant de mandement criminel et demandeur d'une part contre Jehan Hoemaeckere Jansz, Peter et Renyer Pecx freres , Evert Bootken, Gerrit Michiels, Nys Schrorder , Thys Pelfers , Michiel vaft Rofendael le viel, Jan Poelman off Haemich , Peter Leyenriecker , Jotchim Baertman, Thonis van Gangelt of Wasfenberch , Gerrit Schroe ier Jelisz, Goht opte Smits off Speek, Claes Rycken, Tryn van Hueckelhoouen; Henrick ende Jan van den Smitzen Heniycxi; Gerrit Kourif of S'ynen, Gerrit Beckers van Beftl, Herman Pelfer, Jan Hoemaeckere oft metten hoyen, Thys Pelfers , Jacobsz; Chys Zakeus van Brey ofc Buel, Reynier Babazara, Peter van Beynsberch, Theeus Schoenmaeckers van Heynsbercb, Dierick Strick, Cryn Schroeder, eft van Gülic'i, Willem Leyft ofc Ingen quaëck < Otm oft Michiel Kaeck, Jan Feuck, Thys Pelfers Willemfz., Keyck Ingen quaeck, fan Maeflander, Gerrit Goltfteyn, Tryn Dulkint, Neel van Ae, Goesfen Rycken, Janes Roost, Dierick Hootken, Lysbet Heef; oft van Grave, Tryn Coppens , Marye Hongers oft Zomeren in 't hongers ofc ploecx, Dingen van Weert oft Rofendael, Griet Berntz oft Tesfers, Jeles Ketelbayter, Lyns Saelmaeckere, Jelis Claeyfen , Gerrit Knaeckers Corstensz, Arnt Hongers ofc Martels, Jan Wordels oft Bordels et Leyns Hemen , Thys Severynsz. tous de la ville de Ruermonde, adjournéz a comparoir en perfonne pardevant fm Ex. ou ceulx du conleil de fa M. lez elle pour eulx venir purgér de leur fuyte abfence ou latitation a caufe des troubles pasléz , deuement conttimacez et deboutéz de toutes exceptions et deffences d'aultie chargez afcavoir lés d. Goirc op 't Smits, Tryn van Hueckelhoven , Thys Pelfers Jacobsz , Renyer Baltazars, Willem Leyst, Chil Kaeck, Jehan Feuck , Neel van Ae , Janes Rooft , Gerich Knackers, Gerrit KourfT, Gtrrit Beckers, Gerrit MiAa 4 chiels,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 375 chtels, Claes Rycken, Jan Maeflander , Goefen Rycken et Thys Pellers Willemff, d'auoir donné aslisten* ce et porté vivres au camp du Prince d'Oranges chief des rebelles contre fa M. et la d. Tryn van Heuekelhoven offert argent aux pietons des Batembourgs (pasfans par la ville) pour tuér le curé d'illecq , et Ryclc Ingen quaick fervy Brederode de tamburin , et donne argent a certains bourgois pour férvir le d. Brederode, et les d. Thys Pelfers, Jehan Poelman Theeus Schoenmaecker, Dierick Strick, Cryn Schroeder, JeÜs Kerelboyter, Peter Leyendecker , Joachim Baertman, Thonis van Gangelt, Hendrick van Smitzen et Jehan fon filz, Herman Pelfer, Jan Haernaeckere, Chys van Buel et Peter van Heynsberch, d'auoir eulx porté fort fedicieufement et pour les plus grandz mutins entre les fectaires contre les officiers et Magistrat de la d. ville, et le d. Jan Poelman aydé a brufler les imaiges: et les d. Peter et Renyer Bccx, Gerrit Goltfteyn, Tryn Dulkens, Lisbette Heefe, Tryn Coppens, Merrye et Jut Hongers, Dyngen van Weert et Gryt Bernts fort hanté, converfé , et communicque auec les predicans et miniftres des d. fectaires ; et les d. Gerrit Schroeder, Arnt Martels , et Lys Hernens amené dü pays du Conté Palatin les d. predicans et miniftres; et les d. Gerrit Goltfteyn, et Jut Hongers oultre ce tenu et faict la eene a la fachon Caluinifticque et le d. Mart ls donré et adminiftre viandes aux brifeurs; et les d. Ettert et Dierick Hootken, Nys Schroeders et Jehan Wordels notoiretnent actainctz du bris d'images, commis au d. Ruermonde, et lês Evert Hootken et Nys Schrorder ené'ausfy en armes contre le d. Magiftrat, et enfrainct la prifon, et eulx enfuyz, comme auslï ont faict les d. Thys Pelfers, Michiel van Rofendael jrequenté les prefches des d. fectaires et hanté ks asfamblée* illicitts des d. miniltres, uotamment du d, Jehan Hoeymaeckere Jansz., vng des d. miniftres, et ks d. Lyns Saelmaeckere et Jelis Claeyff efté creëz procureur et commis diceulx fectaires et miniftres. Veues ausfy les informations exhibées par le d. Procureur general a la veriffication des faictz desfus poféz, enfemble les aftes et exploix y joincts, et par efpecial Pafte  3-76 STUKKEN VOOR DE l'acte de deboutement des d. adjournéz de toutes excepi tions et deffenfes fon Ex. vuydant le prouffict des d. deffaultz et deboutement bannyt les d. adjournéz perpetueiltment et a jamais hors de tous les pays et fei« gneurits de fa M. fur la hart: et confisque tous et quelzconcques kurs biers au prouffict de fa d. M. Faict a Brüxelles le xxvn. jour de Septembre 1569. N°. Ï84. Erbaer ende frome goede vrundt! Ontfangen hebbende uwe milïïve op ten laetllen dach nouembris laetftleden gedateert, mit ingelacbte gerichtelicke bekenrniffe buyten pynen gedaen by Johan Thoniffen ende Frederick JaiiT aldaer bebaffcet zynde ftmpt etlicke liedekens, die fy fdees gefongen ende fdeels verkofft; follen Wy v daerop voer andtwoeide niet verhalden, van wegen der Co. M. tho Hispanien etc. onfes allergen: Heeren v ordonnerende ende beuelencte, dat ghy beide die voerff: gefangens, nementlick Joban Thonisfen, ende Frederick Janff openbaerlick by den Scherprichter wael dapperlick doet gheiffelen , vnde folgenrs fy beide vuyt defen furftendomme Gelre, ende Graeff. fchappe Zurphen bannet [daertoe van hoichftbtmelter Co. M. wegen wy v geauthorifeert hebben ende authoriferen in cracbt defes,] Welverftaende dat ghy zy banuet oire leven lanck vuyt den voerfl: furftendomme ende Gaefrlcbappe to blyven fonder meer to moe. gen daerinne komen by arbitrale correctie oder ftiaff, vnd Wy beuebelen v den almachtighen. Gefchreven tho Arnhem den derden dach Decembris xvc lxix. [Onder fiondt.] Die Raeden des Coninks in Gelderlandt verordent. [Getekend] T. Roos. [Het opfchrift was.] Dem.-Erbaren ende fromen Berent Meyerirck Statiiiulder des Scholtis to Zutphen, onfen goeden vrundt. De  VADERLANDSCHE HISTORIE. 377 De kondfchappen leerden my, dat defe zangers Grollenaer waren en ook aldaar by den kop gevr.t geworden. In Grol l dt het allereerst van alle de Gelderfche Steden onder de reuring van Furs de, zo genoemde, kettery befpeurd. Op den 12 May. 1550 g«ven Cancelaer en Raeden reets last, om aldaer Her Thomas! die to Keppell zeer fthandaleufe ende lulde Ketterfche predicken vnd fermoenen tegen onfer key. Ter Chi/len gdoue gedaen hadt, to behaften doen , als mede Heren lLJ Hutinck, die oick to Keppell geweeft ; vnd dl Dupjcker falmen ftngen hadt helpen. Alle defe zaken wierdenValthans met geen onverfchillig oog, van Johan va» PaIaS Heere van Keppel «ingezien. Ik heb hem h.er boven onder N°. 15. 17. 18. en 19. bekend gemaakt: maar toen will fknïg niét dat de Stadhouder Graue van Megen in het jaar iV.a aan zvne verl'chillen een einde maakte, met aan den Proost van Deventer als ordinaris Geeftelicke ouencheyt, eenen Heren Guerdt Sterck te prafenteren tot eenen paftotr aldaer to Keppel, en , dat die Proeft denfelven mitte Pajiorte verteken hebbende, de Landdrost Johan van Mekeren by een brief van den Stadhouder, gegeven tho Arnhem den tx. January. xvc LXii- deefe aaanfehryvitig ontfing. „ Vnd wy foleertz Top dat die voortganck der faicken vnd inleydongh " desfelfs Heeren Guerdts gefuegliclter, folempnehcker ende fonder wederfeggen der onderdanen gefchien moege] eenen " Commisfaris defes Holfs verordent ende gecommitteert heb" ben die wellicke mitten feluen Heeren Guerdt trecken vnd " hem' to Keppel voorf brengen zal: Demnae is van hoichft" berumpter Co. Ma. wegen onfen gefynnen, dat ghy op gue" desdach naellkommende, nemenrlick den xvm dach defes " maents, v to Doesborch vinden laetet, om folgemsdacfc " met gemelten CommiiTaris, nementlyk mm: Jooft van Craneueit, Raedt zyner Ma. in defen landen, ende den voorf: " heeren Guerdt [die dan daer oick zyn zullen] wael vrooch " " to Keppel to trecken, vnd aldaer denfeluen Heeren Guerdc " in de posfesfie der voorf: paftorie te helpen ftellen ende „ fetten.'