3165 F 23  NIET UITLEENEN  VERLICHTINGE DER B S. -A. 3 -A. ® S CJ 3 £ EN ANDERE NEBEELASFDSCBE OUDHEDEN OFTE F AD EK LANDSCHE FER. HANDEL1NGE Over eenige Urnen ofte Lyk-vaten, onlangs door de zorg en bekostinge van den Eerwften Heere Godefridus Hermans, Prelaet der Abdye Tongerloo, ontdekt by het Dorp Alphen, in de welke beknooptelyk word vertoont oft aengeraekt: 5- 1°. De Oudheyd van het dorp Alphen, door wie, wanneer, en op wat voet aldaer Urnen zyn ontdekt, item den loop eeniger Roomfche Heyr-baenen, daer ontrent en elders nog verduystert of doör eenige overblyf'sels nog kennelyk. §. 11°. Het verfchil of onderfcheyd tusfchen de Roomfche en nieuwlings ontdekte Urnen, de manier van te begraeven en te verbranden de doode lichaemen in oude tyden &c. J. III0. Den ftaet der Konften in Nederland onder de Roomfche Heerfchappye, de Oudheyd der ontdekte Urne, verkondinge des H. Evangelie, en ophouden van verbranden alhier. §. iv0. De ontdekkinge eeniger Urnen in andere Dorpen van Braband, voörnaementlyk tot Ravels en Meerhout, kort Relaes wegens de zelve, item wegens de meer berugte als bewuste Alven-bergen of woonplaetfen der zoo gezeyde Kabauter» mannekens, rede der zoo lange behoudenisfe van de doörgraeve Graf-Heden &c* Dóór A. H. C. T. Quidquid fub terra eft in apricum proferet als van den Schepper in zulke wyze gefchaepen. Wel bewuft, oft ten minfte met rede gisfende dat in zulke werken, doör onze Voörvaederen oft hunne Beheerfchers tot zekere gedagtenisfe opgeregt, gemeenelyk eenige gedenk-ftukken berusten, doórgaens zeer nut en dienstig tot onderrigtinge der weétgierige, en vervoorderinge der konften en weétenfehappen, zoo befloöte hy , voör de liefde, de welke hy deéze voörwerpen toe draegt, die zand-bergen te doen doörgraeven, en hun ingewand te doen doörzoeken. Hy dede dan voör eerft kruys-gewys doörfnyden twee de meeft verheve, onverre van eikanderen , gelegen weftwaerts tusfehen het voórfz. Pastoreél - huys ende den Windmolen aldaer. In den eenen 6. a 7. voeten hoog, en ontrent 200. in den omvang, vond men eenen ouden geêlagtigen flegt- gebakken aerde-pot, zeer nae hoog 17, en breed 1. voet : welken doörzogt zynde, be- waerheyd dies fyns gevoelen zy, dit is egter gewis, dat reeds in de VII. Jfceuw deéze plaers zeer bekend was, en dat die ontrent den jaere 711. aea den H. fVUkbrordus dóór zekeren Engelbtrtus, ten grooten deele, is gelchonken geweeft, wezende waerfchynelyk alsdan aldaer het Christen Geloof al eenige Eeuwen geplant; vermits de Romynen terwylen zy doör het licht des évangelie medtdeels befiraeld waeren , over eenige honderde jaeren aldaer hunne ltand-plaets en doörtogt, als gelegen op hunne groote Heyrbaene , (waer vanhier naer not. (E)) veélweégs zullen gehad hebben, en men in t leven van voörfz. H. van de geloofs verbreydinge, aldaer dóór hem gedacn, ook niets en leéfl, en den brief, by welken hem die plaets gelcnonken word, tot Tilborg door 2. Priesters geteckend is, zoo men kan zien by LE Roy not. Marchion. S. K. I, pag. 46, Richebourcq uit. verb. mor. 11. p. 367. &c. rot» t    C 5) fpeurde men daer in niets als asfen , en ftukken van fchier verbrande beenderen, met de welke men de zejfde wederom vulde. In den anderen ontdekte men ioortgelyken pot, wezende gevuld als den voórigen; maer vee'1 klynder van beworp. Hunne ftoffe zeer liegt en broos zynde, en gevolgentlyk zeer liet aen fcheuren en breken onderworpen, hebbe, om de mekomehngen een egt denk-beéld daer van aster te laeten, de zelve met eenige andere doen eraveéren en dus word hunne geftalte hier verbeeld N«> i en Nro 5. (b ) Syne voörgemelde Hoogwft- dodr zoo gelukkige ontdekkinge verder aengemoedigt, dede naer verloop van eenige maenden , andermael de fchup aen vatten tot doórlnydinge der min verheve zand-heuvels gelegen noörd ooft-waerts het voórfz. Pastorcél -huys. Men begon op 17. JUI11 1792., en de nieuwe onderneminge had even voorfpoedigen aenvang : immers nauwelyks was de fchup in de aerde, oft zy ontmoetede de Urne alhier te zien Nro 3. men bevond by doórzoekinee' de zelve: gevuld, als de eerfte, met asfen en Hukken van fchier verbrande beenderen. De volgende dagen den aerbeyd voord-zettende en ontrent 20. vermynde Graf-plaetzen doórfneden  ( 6 ) hebbende, wirden ontdekt de geéne alhier Nf0 i.9 N"° 4., Nro 6. worden vertoont 9 alle op voórige wyze gevuld ; behalven Nr0 4., de welke «fchier geene asfen omhelsde ; maer als teenemael gevuld was, en alzoo nog word bewaert , met witte gebrande beenderen op eikanderen als gemetft. (c) Men zoude ongetwyffelt meerder andere zulke Urnen ofte Lyk-vaten "hebben aengetroffen , hadden de ftormende en aenhoudende winden, regens oft andere oorzaeken het zand van fommige aldaer nog liggende heuvels niet weg-gedreven , en de daer onder fchuylende Urnen aen de vroetende en vernielende gedierten blood geftelt, en den tyd zelf, dóór fyne langduerigheyd, geene overdekte verflonden. (d) Blyk hier van zyn de asfen, beentkens en fcherven , welke men in eenige plat op de aerde nog hééft befpeurt; doch deêze, zoo wynig aenzienelyk zynde, hebben niet bewaerens-weêrdig gefcheénen. In meeninge dat de nog overige lit-teekenen van vermeende Graf-plaetfen ook niets anders meer zouden opleveren , als ver- Ce) By de Romynen was't ondertusfehen in gebruyk, dat zy de verbrande beenderen en asfen ziftede, en dus die van eikanderen fcheyde, oft ook doör den wind zuyverde. Zulks kan ook by andere volkeren plaets gehad hebben, en gefchied zyn ten opzicht van de geéne in N°- 4. bewaert worden, als zynde aen zoo gezifte of gezuy verde zeer gelyk. Cd) Men ondervind maer al-te-zeer de waerheyd van Ovidius gezang: Tempus edax rerum, tuque invidiofa vetustas Omnia destruitis, vitiataque dentibus avi Paulatitn lenta" confumitis omnia morte. 15. Metam,  (7) ftroyde asfen en eenige fcherfkens, hééft men de opzoekinge geftaekt: ondertusfchen ik verhoópe, en beneffens my veéle andere curieufe, en minnaers des oudheden, dat de tyden wat geruster zynde ontrent de gemelde opzoeking-plaets ( ik zegge tot Alp hen ) door de zorg en vlyt van fyne voórfz. Hoogw*- oft andere, de wetenfchappen ook wel toe-gedaen , alnog fchup en hak zullen gebruykt worden, is 't niet zoo zeer tot doórzoekinge van de heuvels, die'er als litteekens van Tomben nog overig zyn, ten minften tot naeripeunnge van de oude Roomfche Heyr-baen, de welke van Bavay nevens, oft door de nu zoo genaemde Plaetfen Berge» , Engèien , Afch, Ruyshroek , Niel, Hoogjiraeten langs deéze voórfz. ontdek-plaets geloopen heeft op Dort en Utrecht, f» van welke baen men nog veéle lit-teekens befpeurt by eenige der voórfz. plaetfen, te weéten by Bergen, Engblen, en Afch' maer wynige of geene over den regten boort des RuCe). Van deézen weg fpreékt DeRoches aldus : „ eodem tempore (Tab " êg.rif>PAa &a,,lar"m prafeao) alite vis militares ftratte funt, adhuc in „ Belg.ca nostraluperftites. Omnes a Bagaco in Hannonia, quafi è com„ mum centro ducunt initiura : prima tendit per Tungros Coloniam ASriD„ pmam . • • odava per Angiam atque Asfcham in Brabaniia, ubi adhuc „ vifiiur, UltrajeBium usque tendebat. Ëpit. hi/i.Belg. r. i p 22 » p Lam S ll°J^fl ontdekker der oudheden, als Seérs.igen opzoeker dJr zelve, befchryfr deézen weg zeer naukeurig in deézer voeaen- on tira * l?U,nT iTu nC Bavaj ?ne ci»1uieme Chausfée vers le noïd-eft" qui eft „ encore tres-belle en certaines camons, elle fepare les villages d'Hon &c de " Ifr T?,?Z y ïr t E%hitn 3 queltlue distance fur Ia gauche, pourfuit „ par Keuter, Afch en Brabant, travers la riviere de Rupel a Ru/sbroek,  C 8 ) pels, zynde die nog oft onder de geploegde aerde begraeven, oft dóór 't zand overdekt, en ergens dóór de veenen en moerasfen verduystert. g Tot Hoogftraeten is over eenige jaeren, by het Kasteel ( zoo my door eenen oog - getuygen is verhaelt ) wel ontdekt geweéft zekere laeg van witten fteen en keyen , doórgaende als een Kasfy-weg; doch of die als een overblyfzel van gemelden Roomfchen weg, te aenzien is, derve ik hier voor zeker niet boeken 3 denkende ondertusfchen die zeer waerfchynelyk te wezen , zoo uyt hoofde dat de voórfz. baene aldaer of daer ontrent zekerlyk haere direétie heeft gehad , als om dat die plaets van de zelve baene haeren naem nog fchynt te behouden, zynde in Vrankryk en in ons Walfch-Braband. die oude Heyr-baenen over al meeft bekend en genaemt met den naem van Hautchaussê, welk fchier even zoo veéi te zeggen is, als by ons Hoogftraeten. (f) Dan om weder te keeren tot ons ontwerp, zy hier ; fur Ja pofition d'Anvers, ou l'on trouve une indice de fa continuation par Hoogjiraten, nom que port un lieu du quartier d'Anvers, fe divife enfin „ en deux branches dont une conduit . . a Dordrecht.. Pautre a Utrecht &c. Disfertation fur les Colonies Romains repandues dans le Pays-bas. pag. 19. Zie verder hierover Bucherii Belgium Rom. p. 18.- Disfertat. de Roman. monument. P. J. Heylen t. jv. pag. 437. Memoires de PAcadem. dc Bruxelles. &c. Cf) 'T is te verhoópen dat men des wegens verdere opzoeking zal doen ter plaetze , daer reeds eenen weg tot verdere ontdekkinge ge- baend is.  (O $. II. Onderzoek oft de onlangs ontdekte Urnen oude Roomfche oft Relgifche zyn, en verfchil tusfchen de eene en andere , maniere van hegraeven in de oude tyden &c. HOewel het als eene gemyne gewoonte en overlevennge by de inwoonders deézer Landen is , als 2y in eenige bergen, heuvelen oft ook wel in effe aerde, ontdekken eenige potten oft kruyken , vervuld met asfen en gebrande beenderen , die te aenfchouwen als overblyfzels der aldaer begraeve Romynen , ofc hunner onderdaenen en weth - genoöten, bezonderlyk als zulks gefchied ontrent of by de oude Heyerbaenen dies volks, (a) zoo vermeene ik doch dat de boven vertoonde; niet tegenftaende die op zul- (a) Hier toe kan hun aenlydinge gegeven hebbende overleveringe dat de Romynen meefideels alszy nog hier verbleven , gewoon waeren hunne doode te verbranden en de overblyfzels aldus re plaetfen, zoo als ook datzy wel gehoort of gezien hadden dat 'er uyt de doörgraeve Tomben of Bergen op den weg van Bavay op Tongeren ondertusfchen zyn Roomfche Urnen en andere gedenk-ftukkeo opgehaelt, welk nog plaets gehad hééft a°- i747 zoo door mynen B. Broeder P. J. Heylen is aengeteekent disfert. de Monament. Roman. X iv, memoires de C'Academie de Bruxel. p. 444. en 44cr. verders dat de Romynen hunne voórnaemfte Graf-ftede mceli opregtede aen , en benefiens de groote wegen, wyzen de overblyfzels nog uyt, en ?«« r ïLl*XY a r Ta™,001" ?iet du^ter te kennen> wezendek,™Sn >Coi a " -C GraJ ?ede ook noemde ) getrokken van monere ( vermaehZl kJa VJ^J00* bunne °Prchriflen ™ gedaente vermaenende van hunne fterflykheyd. Monumenta fecundum viam quo prcetereuntes admoneani Crfejuisfe, & tilos esje morta/es, zegt Verro. zie breeder hier over loc. cit.l B  C io ) ken voet en plaets ontdekt zyn, geene andere asfen en beenderen te omhelzen, als van onze Heydenfche Voorvaderen, van de oude en vrye inborelingen deézer land - ftreék. De reden welke my zonderling tot dit gevoelen overhaelen , onftaen uyt het verfchil, welk ik meene te bemerken ,.en'er te vinden te zyn, zoo wegens de ftoffe, maekfel en vul/ei als wegens de (lelttnge, grootte &c. tusfchen deéze, en de geéne, de welke de oudheyd- kundige vóór zeker als overblyfzels en gedenk - ftukken der Romynen oft hunner onderdaenen herkennen : immers, voör af gelet , dat de Belgen , en alle de Noördfche volkeren nog gedompelt in de duysternisfen des Heydendorns,. even als de Romynen, en Grieken, gewoon waeren hunne doode te verbranden, (b) ende de overgebleve beenderen en asfen in kruyken of aerde potten te verzae- item Bosn Roma fotterranea, Kirchman de funerib. F. n. c. 22., MoMSTELi-iUs depompa fun. lib. iv. &c. en iiier op zag ook Juvenalis als hy fchreéf: quorum jiamimd tegitur cinis alque latind fat. 1. Item Prudentius met de Geesien oft Seherm-godender Geesten lacchende rl. *. contra lymmach.. Ecce deos manes cur inficiaris haberi 1 Ipfa patrum monumenta probant : Dus manieus, illic Marmora fecla lego, quEecumque latina vetustas Custodit cineres denfisque falaria bustis. (b) Zoo blykt uyt duyzende oude potten de welke met asfen en beenderen gevuld op verfcheyde plaetfen van Duytsland, Denemarken en Zweden, waernoyt de Romynen zyn gezien geweéft, voórtyds zyn ontdekt, zoomen by Thorschmidt antiq. Ploc. p. n 1. c. rr. in Hijior. Lufat. t. 1. c. xxu. by Loccen :antiq. Sueo-gotk. &c. zien mag. -- Tacitus gcéft dit ook genoegzaem te kennen, als hy van de manieren der Duytsfchers fchryft : funerum  C ii ) melen ende die met aerde, zand, rus of anderzints te overdekken, (c) en gevolgentlyk dat men uyt zulke gevulde potten en kruyken ontdekt wordende , niet vaft kan befluyten die de overblyfzels te behelzen van deéze of de geéne, zoo denke ik egter dit onvermetelyk te mogen doen uyt het tastelyk verfchil , welk ik I°- mcene te zien tusfchen de hof der c-ngetwyffelde Roomfche en de hier vertoonde als wezende deéze laetfte, alle van zeer flegte leemagtige aerde met keykens doórmengeld , en nauwelyks het vuer gefmaekt hebbende; terwylen de Roomfche doörgaens gevrogt zyn van goede en wel bereyde pot-aerde , en door 't vuer wel zyn verhard. ( d ) 3 Capud&crmanos nul/a ambitio, id folum obferuant ut corpora clarorum virorum eertis hgnis comburant. Zoo blykt ook (om verdere bewyzen voör bv te gaeti) uyt het leven van den H. Arnulfus, in welk men lééft van zej's : utJanêuenil.s ca,Piu amputato, cadaver more gentilium ignibus comburendum traderetur. Zie Eckhart rerum Franc, oriënt : t i oae 7o JZm7nïZlVIgAeTl an'iq ni l' C-53 Jae eeniRe Noördfche volkeren deden dit zoo ttraf, dat 'er geen het minite been mogte overblyven , volgens 't géén men lééft by Bartholinus in antiq. Denic. pag. 496. , item p alwaer den zei ven, uyt den ouden fchryver Snorro^verhaeït, dail Othin ' reeds vóór de gehorte ons Zaligmaekers, deéze Weth gegeven had : at a/la üaud menn skyuh brenna : dat men naer de dood ider moeft verbranden waerom men dit tyd-park ook noemde Bruna-olld of Brendeold, dat is ' brand-tyd. Het zelffie is te zien by Loccenius Antiquit. Sueo-goth. c. xxv. ' tJ° 5 S^PulchJum Czegt Tacitus de morib. germ.-) eespes erigit. Monumentorum arduum & operofum honorem, ut gravem defunétis aspernamT nS,^ ,?t ^ de Liefhebbers der oudheyd zoo bekend, dat zy op den eertten oogQag hier doör die van alle andere weéten te onderfcheyden.  II0, Aengaende het maekzel en gedaeme, des wegens meene ik geen minder verfchil tusfchen de eene en de andere te befpeuren; want de eerfte, ik zegge de zeker Roomfche, heb ik, en zekerlyk alle die de gelegentheyd gehad hebben eenige Cabinetten van oudheden te doorfnuffelen, bemerkt ten alle plaetfe, wacr men die vind , (e) ganfch effen, fyn, net, en zeer wel na de konft gevrogt ; daer de tweede, of hier befchreven wordende, zeer grof, oneffen oft, (zoo men fpreékt ) gehuld en gebuid zyn opgemaekt, en niet het minfte na de regels der konfte fmaeken. De eerfte zyn ook doörgaens; jae fchier altyd (hoe verfchillig zy voör het overig van geftalte zyn ) boven of naefl hunne openinge véél enger en nauwer, als in haer midden (f) (zoo by een klyn voórbeéld, de hier boven , N° 8. vertoonde, genoegzaem bewyzen ) daer in tegendeel de tweede ( als men ter zelve plaetfe ook ziet) boven zeer ruym, oft ontrent zoo breed wezen, als in hun midden, of zoo genaemde buyk. (e) Dus hebbe ik (dank zy den Hemel) het geluk gehad van in verfchcyde Cabineiten van Italien , te weten tot Napels, Roomen, Florentien, Bolonien &c. als ook hier te lande tot Tongeren, Bavay, Leyden &c. by aendagtige befchouwinge te mogen bevinden. (f) Kundige Vaderlanders zullen hier over geen twyffel maeken; onkundige vermeene ik wel te zullen des wegens geloot geven aen't geéne daer van Ichryf't den geleerden Oct. Ferrarius : Urna erat (zegt hy) vas fcrmè jiïïile oblongum, corpore rotundo, collo procero angusto ac fistu„ latim poTfeQo adje&is hinc inde anjis. " De lucernis fcpulch. by Grevjüs antiquit. Rom. t- xir- Col. 1013.  C n ) II1° Raekende het vulfel of de ftoffen ia de Urnen befloten, aenmerke ik ook groot onderfcheyd tusfchen de nieuwlings ontdekte , en de geéne men in halten en elders, daer de Romynen hunne zetels langft hebben behouden, opgraeft en ontdekt. By , of in deéze bevind men gemeenelyk nog of eenige penningen, ofc jampkens,traen-fleskens, hals oft arm-cieraed oft iets diergelyks; (G ) daer men , in de hier vermelde, niets ioortgelyks heeft bevonden , nogte ook by de asfen de welke men buyten ofte zonder Urnen in de doörgraeve heuvelen hééft ontmoet. IV° Wegens de of geleg der Urnen over de welke deeze verhandelinge loopt en de geéne alle kundige zonder haperen voör oude Roomfche herkennen by hunne ontdekkinge, vermeene ik ook aenzienelyk onderfcheyd te bemerken : immers de laeft genoemde, zoo de nauwkeurigfte navorfchers des oudheyd heb- (G) Zie Lazius Comment. Reip. Rom. ï m. cxviii., Gutherius de jure mamum 1. u. c. xxxu., Balt. Bonif. Hifi. Ludri : ] xx c. rrt disfertat. de 7. dormientibus edit. Komae 1741. pag. +ï. alwaer- cer'li aurum argentum ,gemmas in monumentis rrponebant ( gentiles Romanï) quod q mos gentium non habet. Item Jüvenalis Sat. xv ierrd clauditur infans. ( k ) Gracus exurit, Per/a defodit zegt Lucianus de Lu&u. De rede, om de welke de Perfianen het verbranden verfoyden, gééft ons uyt HeroDOTüs J. Pontanus: Per/a ignem(zegt hy ) dtum arbitrantur, &ideonefas putabant Deoobjici dtpascendum cadaver hominis. Atlica Bellar. fynt. 11. § ci.  C 15 ) zyn zoo klyn van beworp en begryp , dat zy nauwelyks een pond asfen zouden konnen behouden en icnynen overzulks maer gedient te hebben vóór kinderen der volkeren aen de Romynen niet onderworpen , nogte hunne manieren volgende. Vlo Eyndelyk(om kort te maeken en verder onderfcheyd vóór by te gaen ) zoo dunkt my hier te lande niet aUeen groot verfchil te wezen tusfchen de Urnen der Romynen en der Belgen ; maer ook tusfchen hunne Graflieden en zoo genaemde Tomben. Üe eerfte, willende bevvaeren de gedag-tenisfe eeniger hunner Veld-beeren of uytmuntende Helden, waeren gewoon , by gebrek van fteen oft tyd , zoo veel aerde by-een te brengen, en die op de Urnen, Lyk-busfen oft potten hunner doode te tasfen , dat die als onder hooge aerde thorens of zuylen van EgVDten begraeven fchenen : (l) de andere, zoo Tacit-us van manieren der Duytfchers fchryvende leert faO waeren maer gewoon flcgce en Iaege Graf - fteden van t^«3ïknook %^Ag;romn hunDer Vaderen hier ^ ^  C 'O rus of zand op-té-fchieten. Dusdaenige wezende de onlangs geopende, fchynen die overzulks eerder te wezen van de oude Belgen als wel van de trorjfe Romynen ; wordende dit nog waerfchynelyker uyt hoofde dat nog in de zelve, nog by de zelve, nogte op de potten eenig opfchrift , verbeéldingen , inftrumenten of iets diergelyks is bevonden, zoo als by oft in de Graf-ftede der Romynen was geploógen, (n) gelyk de gefchiedenis-kundige , zoo wel als de Ryzigers, overvloedig bekend is Wat doch van de beftandigheyd mag wezen van al het opgehaeld verfchil, welk ik zoo wegens de ftof, maekjel en vulfel, als wegens de flellïnge en grootte meene befpeurt te hebben en 'er daedelyk te vinden te zyn tusfchen de hier gewaegde, en de Roomfche, dit laet ik aen het óórdeel van oudheyd-kundigere, als ( n ) Duyzende zulke opfchrifren zyn 'er nog in wezen ; maer geene gemynder als de geéne onder andere behelzen deéze woorden : Jiste viator iter — hic Jüus eji— jia viator &c. en boven alle deéze twee of dry letteren. D. M. -- D. M. S. dat is. Dis ofte Diis Manibus Sacrum. Waer van de Catholyke naermaels gemaekt oft gelezen hebben Deo Maximo Sacrum. Hier over mag gezien worden Orsato en andere, fchry vende den gemelden Autheur in fynen vyfden brief : bier van aldus,, cka questo fasfo Jia fepole- rale , fenfegnano a Jufficien^a le due uniche lettere D. M. d'es/o fcholpite , » le quali da tuti/t fpiegano fen7^a discrepan\a Dis Manibus ; perchè ndla j, jitsf i quifa, che noi inauguriamo le nostre memorie con quelle tre lettere „ D. O. M. cioè Deo optimo Maximo, nel la medejma gli Etnici coostuma,, vano di far col Dis Manibus, a quali la tutela de loro fepoleri recom- mandata ttnevano. Marmi Erudiii pag. oo. " Zie hier over ook Brissonius de Formul. c. vu. p. 690., 691- &c. item 705. alwaer hy ook van de opfchrifren der potten zegt : „ nee monumentis modo ,fed & Urnis atque ollis „ titulos inferibebant ( Romani. )  C «7 ) ik ben. Ik heb hier, met onderwerpinge myns gevoelen, en onder verbetering van zulke, enkelyk geopent myn gedagt: in meeninge van aldus cienftig en nut te mogen wezen , en eenige voldoeninge te konnen geven , zoo aen de nieuws en ouds-gezinde deézer tyd , als aen onze naerkomelingen , de welke ligtelyk , • niet min als wy, zullen beluft wezen om te weéten wat voor hunnen tyd is gefchied, en wat in hun Vaderland van de duysternisfen is gebragt in 't licht. Nu iets wegens de oudheyd der ontdekte Urnen. §• HL Onderzoek des Oudheyd van de nieuweling* ontdekte Urnen, den ftaet der Kon ft en onder de Roomfche beheerfchinge, verkondinge des Evangelie alhier &c. DEn egten ouderdom der Urnen of Kruyken , de welke men op verfcheyde plaetfen en tyden ontdekt en zeer verfchillig van gedaente aentreft , valt te ftellen, is volgens het gevoelen van de minnaers der zelve zeer moyelyk ; (a) dies niet tegen- O) Van zulk gevoelen is onder andere Thorschmidt , den welken wegens de bepaelinge des ouderdoms fchryvende daer van zegt : „ in Urna„ rum copid fdzUurn ^Ézfcre(antiquitatis) diffitillimum eji. Antiquit. Plocens. p. ixi. c, n. c  C ) ftaende denke ik evenwel uyt het geéne ik vodrgaende§. hebbe aengehaelt ,en het geéne ik in de Historie wegens de manieren van graeven in de oude tyde hebbe ontmoet , zonder vermetentheyd te mogen gisfen, dat de onlangs ontdekte, en hier boven ver* toonde wel in oudheyd te boven gaen de heerfchinge der Romynen in deéze landen, en gevolgentlyk dat de zelve al voör de geborte ons Zaligmaekers zyn gevrogt geweéft : immers federt dat Gesar, fchier teenemael deéze land-ftreék hadde overmeestert en fyne opvolgers daer van in bezit zyn gebleven, ik zegge federt ontrent eene halve Eeuw voör de menfchwordinge des Woörds tot in de IV. Eeuw, (b) was hier alles in tamelyken fchik en goed order geraekt, en waeren de konften , die by de gemelde Romynen bloyden, hier ook allengskens ingevoerd, (c) weshalven fchynen (b) Zie Ghesouiere ASta SS. SdeEt. t. rr. p. 333., 337., Des Roches Epit. hiji. Bdg. t. 1. p, 15., 19. en volg. (c) De Stad Trier was in deze landen, als een Roomen in Italien , en als een 1'choöl en hoofd van 't welk de Konften en Wetenfchappen daelden over al de Leden van Belgenland. Ausonius kan haer niet genoegzaem verheffen. Hy zegt onder andere van haer en haere onderhoorige : Salvt magna parens frugumque virumq. Mofdia Ingenittm natura tuis concesjit alumnis • • memorabo quietos Agricolas legamque caros fandique porentes &c. ZozYMUS noemtfe : Tranfalpinarum urbs maxima. 1. 3. Theodosius : Clzrisjima ciuitas. in Cod. t. 5, Athanasius : Galliarum Metropolis, in Apol. de fuga fua. Ammianus Marceelinus : Domidlium Prinópum. 1, xv. c, n. z. Memoire. couronné du Mr. Romjeaü J773.  deéze ongefchaefde en lompe Urnen, als geenen fmaek des konft hebbende, onder hun beftier niet gemaekt maer wel voor die tyden, dat zy hier bezi? hadden genomen. uu™ Dit word zoo veel te Waerfehynelyker om dat de zelve geplaetft en gevonden zyn onverre van de oude Roomfche Heyer-baen, by de'welke men we/t door hun de prngt.gfte Graf-fteden doórgaens te zyn op°e regt geweeft ( d ) en dat die buyten Italien a°daer hun voorn aemfte verblyf hielen, iaer dodr de daer ontrent woonende Belgen de bestegelegentheyd hadden om de Roomfche wel-gefchaefde werken af te-lecren en naerteboetfen.tot welk zy, volgens de getuyee "»fc van Cjesar zelfs, (e)"z'eer behendigyfe. kwaem waeren. ïerwylen nu de doórfne^de Graffteden zeer laeg en gering waeren, terwylen ook de meer gemelde Urnen zeer grof en lomp zyn, en niets van de konft en hebben, zoo fchynen ly ten tyde dac de Belgen met de Romynen doórmengeld waeren ook met gem?ekt te zyn , maer wel eer dat deéze hun esfen hadde gegeven en hun de konften mede gedeelr 't zy by voörheéld, 't zy by dwang. g '  C 20 3 Dat de voórfz. Urnen van geen laeter tyd-perk en zyn , als de Roomfche beheerfchinge hier geduert heeft, fchynt uyt de gewaegde ongefchaeftheyd ook niet duysterlyk te volgen , dewyl de konften, en wel voornaementlyk het bakken der aerde, hier ingevoert zynde , federt gemelde Heerfchappye tot in onze dagen, zoodaenig noyt (chynen vervallen te zyn geweeft, of men zoude nog altyd netter en vaster aerdgebak en maekfei voordgebragt hebben, als deéze zyn: jae ! (zoo Thorschmidt aenmerkt (f) ) hoe lomper en ongefchaefder de Urnen zyn , hoe ouder^ men mag oördeelen die te weézen, en hoe netter, Koe naeder aen onze tyden te komen. Tot ftaevinge van de vermeende oudheyd der bewuste Urnen, dient ook het gezag van JVJacrovius , den welken geichreven hebbende in de IV. Eeuw , getuygt dat in fynen tyd reeds het verbranden der doode lichaemen onder de Roomfche Heerfchappye merkelyk ; jae op eenige plaetfen teenemael, was opgehouden, (g) en overzulks fchynen uyt diën hoofde deéze Urnen, ( niets behelzende als verbrande beenderen en asfen ) al vroeger gevrogt als de IV. Eeuw. ( f)„ Probabile habetur materie diverfce , crasjioris mox ac rudioris, mox „ tenuioris ac politioris Urnas, diverfa tempora cetatisque dejignare. Posterior ,, enim cetas politum magis amavit opus, & in nigrioribus Urnis ad marmo„ ream ftrè accesjit pulchritudinem libro citato p. 111. c. 11. ( g) „ Licet Urendi corpora dcfunclorum 'ufus , nostro faculo , nullusjit: lectio tarnen docet. &c, lib. vxi. c, vu.  C 21 ) De oudheyd der zelve word nog verder onderfteunt en bevestigt dóór de Historie, leerende dat reeds in de IJ. en 11T. Eeuw het licht des H. Evangelie in vericheyde plaetfen deézer landen was verfchenen (h) om welke te verbryden ( zoo d'Heer Bergier wel heeTt aenmerkt(i)) de groote Heyer-baenen zeer goede gelegentheyd gaven. Terwylen nu de ontdekkmg-plaets Alphen op oft nefFens zulke weg wird bevonden , zoo is waerfchynelyk die al vroeg van dat Goddelyk licht deelagtig geweéft en vermits ( zoo ons de Historie verder leert) de Oeffenaers der Catholyke Religie het verbranden verfoyden en doemden, (k) zoo fchynen die ontdekte kruyken al gemaekt en gevuit, eer het Evangelie aldaer was aenveérd ,en dus al vroeg. „/ Vi ^ n bewczen door den geleerden Heer P. J. Ghesquiere stBa *\ Aeletïa t.1 p. 57. , 58., 73. , 74. &c. Bartholet t. t. Histoire de Luxemb. p. 289. en volgende. Gelemus de Magnit. Col. 1. 1. lynt. v. &c. (1 ) „ Cette Empire (Romaine) eft devenu ainfi grand & ample, pour „ lervir de champ a la predication de 1'Evangile , a quoy 1'ouvrage de „ grands chemins estoit merveilleufement utile & comode qui conlide- „ rera, que de le temps premier de la predication de PEvangile les oum vrages des grands chemins estoient deja faits, ne s'estonera les pas tant de ,, ce qu eu li peu d'anneés les Apostres ont voyagé par tout le monde. &c. tiistoire de grands Chemins 1. m. t. 1. p. 393. Ck) Dit blykt uyt de klagten der Heydenen by Minutius Felix in Octavio, alwaer zy van de Christenen zeggen : „ extcrantur rogos & damnant „ ignium fepulturam. Irem uyt de werken van Tertulianus t'en welken met het verbranden der Heydenen lacht en zegt :nego magis ridebo vuteus, ,, tune quoque cum ipfos defunclos atrocisjimè exurit, quos po/imodum gt/os- *tZ£tmi%£/urreS' 7in zeket teeken dat by de Cath0]*ke zulks  C « ) My is niet onbekend, dat nog langen tyd naer de II. en III. Eeuw jae wel tot in de IX. Eeuw het verbranden der doode by verfcheyde naebuerige volkeren hééft plaets gehad; maer in aendagt genbömen dat die alsdan nog gedompeld lagen in de duysternisfen des Heydendoms, en het Roomfch jok oft noyt hadden gedraegen, oft al vroeg hadden afgefchud, is zulks voör dié plaetfen niet vremd zoo lang de oude manieren onderhouden te hebben : doch zoo haeft die tot het Christendom gebragt zyn geweéft en beheerfcht dóór Catholyke Vorsten , is die manier wel haeft verbannen en afgefchaft geweéft , en door de zelve aen hun, op verbeurtenisfe van hun hoofd, verboden van daer inne de Heydenen te volgen, (l) Terwylen dan de Catholyke Religie ter opgraefplaetfe zeer vroeg fchynt ingevoerd te zyn geweéft, en de trotfe Romynen aldaer wel een zonderling verblyf fchynen gehad te hebben ( m) en by de zelve, gelyk ook waerfchynelyk by alle hunne onderdaenen , het (l,) Zoo leéze ik onder andere gedaen te hebben Garel den grooten, den welken voör Weth geltcld hééft : „ Si quis Corpus defun&i kominis fe- cundum rïtum paganorum flammis confumi feeërie , & osfa ejus ad cineres „ redegerit, Capite punietur. by Baltjzius t. i. cap. 25a. Cm) Tot zulk gevoelen worde ik geneygt zoo doör zekere opgeworpe Zand-wallen , gelegen in de Heyde tusfchen de Pastoreéle huyzen van Alphen en Kiel, welke my voorkomen als lit - teeken en grond-llagen van een Roomfche Heyer • plaets of Leger-veld, als doör verfcheyde Roomfche pennigen aldaer voörtyds, en nog onlangs gevonden, van welke ik eenige , met de borft-beelden van Titus, Vespasianus, Trajanus, A- Severus, Philippus, Auremanus &c. beftcmpeld, bcwaere.  C n ) verbranden is buyten gebruyk beginnen te gaen in kH' vCT' £n Verders ^ hun en onder bun gêhed de konften meer bloyden als de ontdekte on?efchaefde Urnen wel toelaeten , meene ik vry te mogen gisfen mag tk niet vaft befluyten, dat de aldaer T^r?" °ai ^ "alle fehyw voor de beheerfehmge der Romynen in, deéze landen door de nog konftloofe handen der Belgen gevrogt zyn Dit zv genoeg wegens de Urnen ontdekt doöÏl70t en bekostingc van den Hoogw«<" Heer Prelaet van Tongerho, ten jaere 1791. en 1702. (N) Nu ' woord wegens eenige Urnen op andere plaetfen der woeste Kempen ontdekt in deéze Eeuwe i I V. Ontdekkinge van eenige Urnen tot Ooien, Gheel Ra veis , Meerhout &c., iefcbryving, van eenige der zehe, item van de zoo genoemde Ahen-bergen &c. ZOo gedreven als ik altyd ben geweéft dóór eene opregte üefle vóór 't welzyn myns Vader ands zoo genegen ben ,k ook altyd geWj^m£"S Alphen ten jaere ,77a. no? , Urne/l™ „ / " ««««egde plaet. eo volfel als de b&hreévV mae, voe/dê 3°l, bv K"" 5"fMn"!' ■ iie vervaeren zyn, doch meende de VÏÏÏL kV y W,™« wisie waer b-JKld Ie worden ; ondergacö te bebbeA. ^moB^ !«> van ve,.  ( *4 ) én verlichtinge der onbekende of duystere zaeken van het zelve, (a) en tot ontdekkinge der dingen, die het nog verhoölen in fynen fchoot mag behouden : derhalven hebbe ik verfcheyde Dorpen en Vlekken meermaels met eene oplettende oog doorwandelt, het gel eg, gefteltenisfe en bouwinge hunner Akkers, Wydens en Heydens op de zelve wyze befchouwt en de Lands- lieden , Bouwers , Graeversen andere naukeurig' ondervraegt wegens de oudheden , de geéne ik peysde of meende , dat doör hun oyt zoude konnen ontdekt zyn, of by hun alnog verborgen zoude konnen fchujlen. Wat ik al op deézen voet ontdekt oft agterhaelt hebbe , waere te wydloopig hier te boeken, en zoude ook gaen buyten de paelen van myn bellek: (b) dus wille ik hier (om de boven verhandelde florTe te vervolgen) enkelyk voörftellen het geéne ik wegens ontdekte Urnen , en dat daer betrek op hééft, by verhael heb gehoort en by ondervindinge beproeft. (a) Daer van kan den Gem. Leézer bewys vinden in de Historifche Verhandelingen over het nut en voordeel doör de Religieufen der Kernpen aen Kerk en Staet toegebragt &c. N° I., II., III., IV., V. , VI. VIL, VUL, (gedrukt ten meesten deele by Le Tellier tot Lier,) alwaer eenvoudiglyk honderde zaeken (ik zeg het zonder waen ) zyn aen 't licht gebragt, de welke meftdeels dit noyt en zouden hebben gezien, waeren de befcheeden daer van in andere handen gevallen, oft daer voör geen zonderlinge zorg doör my genomen. (b ) Dit zal misfchicn (_ tyd en omftandigheden toelaetende ) nog ftof konnen wezen voör foörtgelyke verhandelinge, als deéze en de gemelde Historifche Verhandelinge zyn ; doch kan hier van den Geminden Letzer Eiet verzekeren.  C 25 ) Ik zegge dan, dat ik by voörz. middels tot het ontdekken der verborge oudheden door my gebruykt, doör eenige Akker-lieden en graevers ben onderrigt en verzekert geweéft, dat zy altemets wel eenige kruyken oft potten, als omgekeerde bie-korven oft als fnuyfpotiefen met asfen en beenderen vervuld, met de fchup in fommige zand-heuvels, oft met de ploeg in de akkers hadden ontmoet en boven de aerde gebragt; maer in klyn getal. Voegende daer by, dat zy zulks gedaen hadden onder het Dorp Ooien en in de Vryheyd Gheel, ( c ) zynde dit geleden ontrent 30. jaeren. Andere min kundige lands-genooten hebben my het zelve verhaelt van de Dorpen Grobbendonk (d ) ELetby en Desfchel; maer wisten den vasten tyd-ftip der ontdekkinge niet te bepaelen, nogte ook het lot dier oudheden , dan enkelyk, dat zy waeren als de gemeenc fnuyf-potten oft zoo genoemde potiefen. Cc) Ik moet hier voegen ( om den leézer te kennen te geven de vremde gedagten der Akker-lieden) de antwoord welke my van zekeren perfoon is gegeven , als ik hem ondervroeg wat hy peysde van de beenderen en asfen, die hy hadde bevonden in de Urne onder Gheel ontdekt. 'T was deéze : „ ik peysde ( zegde hy ) dat het beenkens waeren eener vrugt doör eene „ Man en liefdeloofe Moeder verdaen en dus verduystert."»A.nder gevoelen, des wegens, zie hier beneden nota (f). (d) In dit Dorp zyn meermaels Roomfche penningen op - gegraeven, waer van ik'er eenige ter plaetfe hebbe bekomen en nog bewaere. Hier uyt is 't wel waerfchynelyk dai de Romynen aldaer voörtyds eenig verblyfzullen gehad hebben ; doch wat de Urnen belangt, volgens relaes diër Dorpelingen , en in agt genomen 't geéne §. II. is opgehaeld, ben ik van gevoelen dat die eerder doör de Belgen zyn gemaekt geweéft, als doör het gemeld volk. D  C ) Wederom andere hebben my verzekert zulks ook gebeurt te zyn onder het Dorp Ravels ter plaetfe gezeyd klyn Ravels tusfchen de Kerk, en heyde , ten jaer'e 1770-, alswanneer men aldaer eenen voörflag inaekte van eenen weg op Turnhout. Deéze Potten ofte Urnen waeren, volgens hun verhael, gevuld als de ontdekte tot Alphen, en van geftalte zeer gelyk aen de zelve; doch in grootte doörgaens wat minder , zoo als men boven Nro 9. kan zien, alwaer eene der zelve is verbeid , na het befchryf en opgeven daer van my naermaels gedaen door den Eerw: Heer Buysen voörtyds Capellaen aldaer, en oog-getuygen deézer opgraevinge. ( e ) Op alle de voörfchreéve' plaetfen dan zyn voörtyds doör de Akker-lieden en andere, Lik potten of Urnen gevonden , wezende een vaft teeken dat die zeer vroeg zyn bewoont ofte bevolkt geweéft volgens het geéne §. IH. is aengehaelt, en gevolgentlyk dat onze Kempen de 10. eerfte Eeuwen zoo volkloos niet is geweéft , als veéle zig wel hebben ingebeéld, en fommige thans nog vermeenen. (e) Van deéze zyn door den Eerw. Heer C. Van Eyxel ( zoo voórfz, Il.er my hééft verhaelt) eenige overgebragt geweéft nae de Abdye 1'ongerloo , ten tyde hy ter gemelde plaets bezig was voör 'i inrigten oft meten cener baene ofte dyk op Turnhout : dus onderrigt , hebbe, naer véél onderzoek des wegens gedaen te hebben, eyndelyk de voldoeninge gehad vannog eene gebroke te konnen zien, wiens ftof niet ongclyk en is aen de voörbefchreve, nogte ook in gedaente niet merkelyk verfchillig is geweéft; dan r'ht deéze boven wat breeder is geweéft, cenigzints dikker van ftof, en wat meerder betrek hééft gehad op eenen hoogen ftoöf - pot als op eenen biekorfj aen den welken de eerfte vcél gelyken.  C ^7) Verders niet alleen op de gemelde plaetfen ; maer /Ook tot Mol, Balen, en Meerhout zyn voörtyds verfcheyde Urnen ontdekt geweéft, volgens verhael der ouderlingen en nog bloyende lands-lieden. Jae; van deéze laetfte plaets is my doör de daer wel bekende verklaert, dat 'er meer dan 50. binnen het verloop van 25. jaeren uyt zekeren zand-berg , by de omliggende lands lieden genaemd den Akenberg , 'Alvinnenberg en Aldermnder.berg ( f ) aldaer zyn opgegraeven geweéft, en nog geduerig wirden opgegraeven. (f) Dus mislchien genaemt om dat men veéle foörten van lcherven daer in oft op vind. Onder den naem van Alvenberg fchynt hy doch meer bekend, en deézen is zeer gemeyn aen veéle zand bergen der Kempen, waer over ik hier wel een woörd wil ophaelen. Men wéét dat de gemeene landslieden de Moeder-taele dikvvils zoo verkorten en veranderen, datze als on« verftaenbaer word aen de geéne volgens de letter ïpreken. Hier van hééft men een (taclken in het gemeld woörd Alvenberg; dit word ook by fommige (als tot Rethy en elders) uytgedrukt doör Aberg en Asberg, op andere doör Alsberg, Alfberg &c. doch is niet anders als Alvenberg of Berg, waer volgens bygeloovige overleveringe, voörtyds de Alven of zoo genoemde Kabautermannekens zoude gewoont hebben,, de welke volgens het wangevoelen eeniger liegt onderrigte lands-lieden de potten en kruyken,die daer ondertuslchen gevonden worden, zouden gebruykt hebben. Zulk liegt gedagt is ook gemeen in Duytsland, in Polen en andere Ryken , waer van Christ. Manlius Hist. Lu/at.I. r. c. xx11. aldus fchryft : „ Thuringi Nanos his {\Umis ) u/os, qui olim in febergo excavato habitarint, opinantur. ,, Cujus rei Fabricius quoque meminit itinere chemnicenji his verjibus : Poft hasc anfatas febergi inquirimus ollas Montis, ubi perhibent, Pygmasis vascula quondam Triiiceas colerent dum terras, forte relicla. Verders. Zoo genaemdc Bergen vird men in de Kempen onder de Dorpen Rethy, Mol, Baelen, Casterle,fVesterlooby den windmolen &c. welke voörtyds als doör tooveryen en fpookeryen vermaerd, aen de onwetende lands-lieden en kinderen zeer vreefelyk en veragtelyk voorkwamen. Zie Lamdtmeter De vet. Cler. ï. u. c. Lxxxi.p. 216., Delrio disquifö, magie. 1. 2. q. 27. fee. 2.  C 28 ) Beluft dan om de waerheyd diers zeggen te beproeven , hebbe my den 17. September des jaers 1792. daer-, waerts begeven, en den voörnoemden Berg naukeurig' doörfnuffelt; doch hebbe niets merkelyks aengetroffen , als eenige (lukken van gebroke Urnen of Potten. Dan by de aengelege lands-lieden verder onderzoek wegens deéze zaek ged.aen hebbende , is my van hun gezegt, dat 'er doör hun waerlyk verfcheyde reyzen zulke Potten waeren ontdekt geweéft , en die misfchien wel konden beloopen ten getalle van 50.; doch dat zy dit niet juft konden bepaelen, nogte weéten, vermits zy die Potten, als ondienftbaer aenziende, de zelve hadden gebroken of in verlaete hoeken verworpen; behalven eenen, den welken zy over weynige jaeren aen zekeren Student des voórzeyde Dorps voör eenige ftuyvers hadden verkogt, die den zei ven , volgens hunne meeninge , hadde nae Brusfel gefchikt. Dus hun verhael. Verder gevraegt hebbende oft zy ten minften geene gebroöke hadden behouden , is my eyndelyk nog eenen vertoond, den welken met boonen gevuld in eenen kelder ofte fpene geplaetft was. Deézen verzoekende, is my opgedraegen geweéft, en word hier boven vertoond Nro 8. Voör deézen, hoewel van klyne wcêrde, hun mildelyk geloond hebbende, en wel voörnaementlyk ten eynde van den ondergang van verdere zulker agtbacre ftukken, als 'er nog zouden konnen fchuylen en ontdekt worden? voor-te-komen , is my doör hun beloöft  C 29 3 geweéft, dat zy voortaen de geéne zy misfchien nog zullen ontdekken , zorgvuldiglyk zullen bewaeren, en my met vlyt zullen tragten te behandigen. Godt geve' dat zy hier inne mogen voldoen, en dat zy zoo ligtveerdig de werken en gedenk-ftukken hunner Vóórvaederen met meer verbryzelen of verworpen, en aldus niet meer naedeelig zyn aen de geéne die hun in de kennis der Oudheden zoeken te vervoorderen, (g) W at de ftof en maekfel belangt van de voórfz. gebrooke Urne, fy is in beyde merkelyk overtreffende de eerlt befchreeve. Den leem oft pot-aerde is véél beter beryd, en ook meer door 't vuer gehard. Haere gedaente is véél netter en meer gefchaefd : buyten en binnen is fy van geêlagtig coleur; maer de ftukken afgebroken , zyn op den boord zwart of hoog-donker Haere oudheyd derve ik niet vaft bepaelen; doch uyt het geéne ik §. II. heb voórgebragt, meene ik meerdere reden te hebben om te gisfen dat fy ook vroeger gevrogt is als de Roomfche heerfcbinge hier hééft plaets . («0 ó ! Hoe waere het nut voör de wetenfchappen'dat men de o\Id7flukken die ontdekt worden wei bewaerde ! wat is'er nu doör zorgloosheid en onkundigheyd niet verloren of verborgen 't géén men zoude glweéte/beb" ben, had men alles dat'er uyt den Ichoot der aerde is getrokken , wel behouden 1 wat is'er nog niet verborgen, en zal verloren blyven indien men zoo ligt de oude ftukken blyfc vernietigen 1 let dan wel op liev'e landsmannen ! C« alle die dit leézen zult of hooren) bewaere wel't géén % vind en word bezield met eene behoorelyke eerbiedigheyd voör de Oudheden : peyft gelyk den geleerden Cardinael Polignac 1 rebus in eli ver % ülZTu ™ ™* T rr alS e£D Z6ker ,eerfch^d cd gezag in de zei™ ffhuylt Dan zult gy voordeehg wezen aen de wetedchabpen, en de liefhebbers zullen uwe zorge loven en yver mildelyk loonen, «etneaoej*  ( 3° ) gehad, dan wel laeter: ondertusfchen, mits fy zoo in ftof, als maekfel meerfchynt te naederen aen de zekere Roomfche, als de eerfte, en men ontrent die ..plaets voörtyds ook eenige Roomfche penningen hééft gevonden , zoo wil ik geêrne belyden dat deéze ook wel het werk der Roomfche handen kan wezen. Hoe het zy, ik houde my vergenoegt met de naerkomelingen hier van een kort verhael naergelaeten te hebben en een egt denkbeeld van haer maekfel te hebben bezorgt, (h) JVlisfchien zal het veéle vremd voorkomen dat zulke bergen en tomben, als hier befchreéven zyn, naer verloop van zoo veéle Eeuwen in 't midden der velden en heyden zoo lang zyn ongehindert gebleven , cn van doórzoekingen bevryd; maer indien het hun (h) Alle de vernietigde, zoo als my den 24. ?ber deézes jaers 1793. (wanneer ik andermael den voórfz. Alvenberg hebbe bezogr en verder onderzoek gedaen) van de vinders is gezegt, waeren omtrent van de zelve gedaente; doch de eene wel wat grooter, dan de andere. Op eenige waeren ook nog de fcheélen , op andere niet. Verders is my alsdan gezegt dat'er byjouffr.de Weduwe Van Ham nog 2. overig waeren met asfen en beenderen gevult, waer op ik my tot de gemelde Jouffr. hebbe begeven, de welke my met véél beleéftheyd des wegens onderrigt hééft, getuygende dat fy die waerelyk had gehad; maer over 4. jaeren hadde vereert aen zekeren liefhebber tot Loven , dat de zelve anderzints my geerne zouden gefchonken zyn geweéft &c. Ben dus verblyd vertrokken dat'er ergens evenwel nog iets uyt diën vermaerden berg bewaerdword. Ben ook ter zelve tyd onderrigt geweéft dóór andere geloofweêrdige en agtbaere getuygen dat over ao. jaeren zekeren fpot- vogel uytgeftroyd hebbende tot Olmen en elders, dat in gemelden berg wederom gehoort wirden de Alven en men hunne woonfteden onder de aerde konde zien voor eenen ouden kruys Patacon, verfcheyde van de genoemde Parochie zig derwaerts hebben begeven ; maer dat zy gewaer wordende het bedrog, met zoo véél confuüe en fpyt zyn nae huys gekeert, als zy met vlyt en blydfchap gekomen waeren.  ( 3i ) bekend is , en van hun aenmerkt, dat voörtyds fchier by alle volkeren de Graf-fteden in groote eerbiedigheyd wirden gehouden en als HH. plaetfen aenzien, (i) en de fchendinge der zelve als een facrilegie geagt, dat door de oude Salifche Wethten, de welke alhier genoegzaem laet zyn in voegen geweéft, (k) het zeer ftraf, op eene boete van 600 penningen is verboden geweeft (l) de Graf-fteden om roofswil te doorzoeken, oft anderzints te verftroyen, en dat misfchien ook verfcheyde doórgraeven zynde, geene ftukken, de onkos- tnwii 1 ■■! mm^ urn na. 1 ^.imt^. r i T|—'"•Tar:BMrjr"~"^rTlr ■■■■■■■■MMBMpmMM» III Wl llIIMUlUJUiLliMLU. CO Sive Christianus, Jive Paganus, Jive infans etiam non baptira„ lus aüquo in loco fepdiatur, fecundum Romanorum inftituta., locus ille „ religio/'us appdlabitur zegt Beleth divin. offic.explic. cap. clix. -- zie ook boven §. II. not. (f). Item Balth. Bonifac. Histor. Ludric. 1. v. c. xxm. ahvaer hy fchryft : „ violati fepulchri tam atrox erat crimen, ut contami„ nata defunEtorum religio facrilegii posnam habêre diceretur. " pag. 140. edit. Brux. an. 1666. — Item Sertorio Orsato Marmi eruditi pag. 236, 25° \ 25r' 252- &c- en zonderlings bladz. 349. alwaer een oud opfchrift eyndigt in deéze woorden : Fodere noli. ne- sacrilegium. committas. (k) Hier over kan den nieuwsgierigen en weétgierigen Leézer zien de Pryfsn der Academie van Brusfel des jaers i776. en 1782. over het gebruyk des regts en wethten eertyds in Nederland in voegen. (i<) Paclus legis Salicse tit. 58. „ Si quis tombam fuper mortuum hominem „ expohavent dc. den., qui faciunt folidosxv. , culpabilis judicetur --deéze weth is wederom vernieuwt geweéft onder Karel den Grooten, fchier in de zelve woorden : „ Si quis (zegt hy) tumulum fuper hominem mortuum „ expohavent vel disfipaverit 600. denarios , qui faciunt iblidos ,5., culpabi„ hsjudicetur. " by Baluz. tom. I. Capit. Col. 318. — Voor zulke geftoöle lomme moeft ten minfte eene llaeve ( gelyk den grooten hoop voörtyds was zoo N° III. Historifche Vtrhandelinge getoond is) onderftaen 600. ftokilagen, ingevolge de gemelde Salifche Wethten rit. xin. N» I. :,, Si quis fons cafa quod vaient n. denarii furaverit,-& ei fuerit adprobatum ; aut „ centum yiginti idlus accipiat, aut cxx. den. qui faciunt folid. tii., cul,, pabilis judicetur, excepto capitale & delatura. " Dus vóór 1. fchelhng of 40., penningen 40. ftok- Hagen en voör 15. fchellingen 6oo. &e.  C 3* ) ten weêrdig, opgelevert hebben: indien zeg ik dit hun bekent is,en van hun aenmerktzal hunne verwonderin-. ge des wegens wel haeft verdwynen en zal't hunjreenfmts meer vremd vóórkomen dat'er hier en daer nog eenige ondoórzogte en ongeichonde zulke heuvelen en bergen gevonden worden, konnende nog eene andere rede hier van vezen de op wetentheyd en onmagt der bezitters of eygenaers dier plaetfen. Verders dat men hedendags niet en vreeft zulke plaetfen te doórgraeven , moet ook niemand verwonderen, vermits het genoegzaem bewuft is, dat de gemelde Wethten , des aëngaende, nu teenemael zyn buyten gebruyk, en men vermeend meerder eerbied en zorg te draegen vóór de werken en overblyfsels van die onze ongelukkige Voór-ouders , met ze aldus in 't licht te brengen en -op betaemelyke plaetfen te bewaeren , dan wel met de zelve te laeten rusten in zulke plaetfen, in de welke men vóórziet, dat zy by verloop van tyd dóór de ftraffe regens en winden zullen worden blood gefteld , en naefmaels dóór de beesten verftroyt, of dat ze door onkundige Akker-lieden opgegraeven , van de zelve zullen worden verbryzelt of vernietigt. Dit is Bern. Leêzer ! 't géén ik wegens de Urnen, in de Kempen deéze Eeuwe ontdekt, myne Vaderlanders hebbe willen mede deelen, in meeninge dat dit ten minften aen eenige der zelve zoude aengenaem wezen. Is't dat in andere zulks geene plaets  C 33 ) en vind, geduld ! als'er maer ettelyke mynen yver voor de ontdekkingen der verborge en nog fchuvlende Oudheden gelieven te evenaeren of^te overtreffen , zoo zal we haeft alhier vervuld wezen mvnen wenfch en voltrokken myne Zin-fpreuk : QuL qmd fub terrd eft m apricum proferet atas.