2106 A 440       I   HET NEDERLAND T E H U E R E N OF TE K O O P E N, TERSTOND TE jiENFEIRDEN. M. D. CC.LXXXIV.   HET NEDERLAND T E HUEREN of te KOOPEN, TEKSTONT TE AENVEIRDEN. D At ik aen dit Tra<:taet denTytel geef: Nederland te Hueren of te KoorEN , terftond ie aenveirden, zal van fomige aenmerkt worden als een al te ftoute zaek , ja eenige zullen het aenmerken , als of ik het dede om den Hoogen Souvereyn of den Erfftadhouder en de zeven vrye Gewefïen zelve te hoonen. Maer verre van daer, en ik twyffel niet , of zoo zy my met aendacht lezen , elk zal met my moeten bekennen , dat het niet te ftout zoude hebben «eweeft, al had ik gezet aen 't Hcofd van dit Werkje : de Zeven Infolvente Provintien, by Executie Aengeflaegen . voor de meeft-biedende te Hueren of te Koopen, Maer neen ik zal my by den eerden Tytel houden en deszelfs gegrondheyd zoo kort en zaekelyk bewyzen als my mogelyk is. Een iegelyk weet dan wat het te zeggen is Huyzen Erven, Landeryen ofte andevzints te Hueren of te Koopen. Zulks fproyt voord, uyt meer dan eene oorzaek; de eerfte reden daer van is doorgaens, ofte ten minfte al veel maelen , door dat de Eygeuaers van zoodaetiige vafta Goederen komen te Overlyden , en dat de Erfgenaeme des uverledens nalaetingfchap verdeelende, voor al , zoo daer minderjaerige Kinderen zyn , eenige dier vafte Goederen ter betaeüng der Boedel fchulden verkoopen , en andere ter opvoeding der minderjaerige verhueren. A  (4) De twe.de cor7aek kan men nemen by levendige lwe, van den Eygenaer, watffieer zoodaenig een B zitrer van \ aiie Gronden, door zwaer Disfortuyn ofte teger.fpoeden , in een vervallen Siaet geraekt, en hy Jerf laeiten dour fchulden gedrukt , onmacht g word, om aen zyn Crediteuren verpanding en nood-ge Reparatie op te brengen , waer door hy in de ongelukkige noodzaekelykheyd word gebragt, zyn Eti'eclen' ie moeten verkoopen , zoodaenig een Menfch is w-ierlvk te beklaegen , en verdiend een iegelyfcsmedelyden. De ütaüe oorzaek is veel fch;mdelyker wanneer r.oodaenig een Eygena'er van vafte Goederen, door verzuym van affairens , Debauches, zindelyk leven, en het onnut door brengen van zyn Kapitael, zig zelve ruineerd en bederft, en eyndelyk daer door uyt zyn doen , en als men zegt, Daekt en bloot op den Dyk geraekt. De vierde oorzaek is min fehand^lyk, en kan men in zeker opzigt ongelukkig noemen , naementlyk, als den Eygenaer geen genoegzaeme Oordeel-kunde bezit, om zyn vafte Goederen behoorlyk ten voordee'.en te regee'ren , en uyt dien hoofden verznymd, zacken die de noodwendigheyd vereyflchen , om zyn Kapitael in ftand te honden , laet {ben te verbeteren , ol dat hy door zotte Koopmanfcliappen zyn geld door onkunden verl'peeld. De vyfde oorzaek , kan hier uyt fpruyten , dat een groot gedeelte Eygendommen, vaftigheden van Hnyzen, Landeryen , Kafteelen en wat dien aengaende meer is, door verfterving of uyt andere oorzaeken , onder vérfcheyde en menigvuldige Erfgenaemen komt te vallen , en uyt dien hoofden tti Erfgenaemen goedvinden , om i yt de bekwaemfte en aetizienlykfte gnder Lüc ecr.igï Mannen uyt te kiezen en te benoe-  (5) men om zpodaenige aangeërfde Goederen ten voordeden van de algemeene Erfve te derigeeren, ie adminiftreren. Welke Adminiftrateurs met genoegen der in dié vafte Goederen deel hebbende Herfoonen, een Rentmeefier verkiezen , om de zelve gatde te llaen , dat de Landen van genoegzaeme Aerrebeyders worden voorzien, de Slooten, Kafteelen en Huyzen niet in 't verval geraeken, Je TuynerJ en Hoeven met bèhoörelyke Weiren , Haegtn, en{. worden voorzien, op dat de Vruchten niet door de Wiide Gedierten worden vertieeden , of dat de Dieven daer niet met koutten en fchoenen , door dat de werven bloot leggen , daer hol of over bol iuloopen , en alles weg plunderen; en dat zoodaenig een Rentmeefter zig in het bewind ziet gefteld om als hoofd van die coniïderable Naelaetenfchap te regeeren, zig begint te verbeelden dat het opzigr dat men hem toevertrouwd heeft , een recht verfchafr, dathy meerder 3 en hooger verheven is, als de Adminiftrateurs, die hem hebben aengclïeld , dus hy alles niet zoo als zyne Erfgenaerae het geirn hadden, maer na zyn eygen hoofd, en ten voordeden van zyne. p ivé beurs, en dat hei meeft met zyn eygen belang overeenkomt, regeerJ , zonder acht te (laen dat den algemeenen Boedel daer door benaedeeld word. Gfie ook aldus, dat zoodanig een Rentmeefter, óf algemeenen Opzigter zoo zeer geen eygen belang onder het oog heeft , en inderdaed een eerlyk man is, maer Cafte:ynen van de Kafteelen, Opzigters over de Htiyzen, Direfienrs over hetWerkvolk, Aichiteclen, Metfelaers , Timmerlieden , Hoveniers, Schaep- en andere Vee-hoeders onder zyn direflie heeft, welke alle, of voor het grootfte gedeelte niets beoogen , als hun eygen belang, en fchoon onkundig zynde, of moedwiilens, hun door Nabueren of Groote voor  (6). Geld of Ampten laeten omkoopen. Nochtans, hem Rentmeefter in de Verbeelding weten te brengen , dat zy hun Ampt zeer getrouw bekleden, en niets anders beoogen dan de voordeelen van het algemeen Eifdeel , en voorders hun konnen in zulk een hoogen top verheffen, datfchoon de minfte Oordeel bezittende Erfgenaemen, Jaet ftaen de aengeftelde en veikooren Voogden ofie Adminiftrateurs, zonne klaer zien , dat de Kafteelen en Slooten vervallen, de Iuwoonders der Htiyzen klaegen , de Tuynen zonder Haegen zyn , de wilde Gedierten en Dieven daer in iiroupen, nochtans den braeven Rentmeefter , die niet overal in Pérfoon kan zyn , weeten te misleytlen , en in zoo vei re zelfs weeten in te neemen , dat fchoon de verkooren Voogden; door de menigvuldige klagten van de Erfgenaemen in het algemeen , zulks aen den Rentmeefter te kennen geeven , met aentooning dat hy misleyd word , nochtans meer geloof aen zyn Huerlingen llaet, als aen de gezeydens en getrouwe waerfchouwing der Voogden , ofte Adminiftrateurs, ja zelfs een haet krygV , tegens die geene die zoodaenig een Rentmeefter het hoogft 1'chatten woeft , te weeten de zulke die het fterkft voor de algemeene belangens der gezaementlyke E;fgenacmen ipretken , zonder na re gaen , hoe meer dat den alge«leenen Boedel verbeterd word , hoe luyfteryker zynRentmeefterfchap is : te meer gevaer loopt zoodaenig een Nalaetingfchap, wanneer noodwend;g daer uyt volgen moet, dat de getrouwde Adminiftrateurs , beginnen te begiypen , dat zy als Aenftelders van den Rentmeefter, recht a's Meefter hebben, om eenige zaeken die zy aen den Rentmeefter by oogluyking gepermiteert hebben, hem daer in te beteugelen , en die wederom te trekken; want die misleyders maukeeren dan niet 5 om deu  (r) Rentmeeftet in de verbeelding te .Brengen, dat fi$ in zyn eer en voorrecht, dat men aen zyn toevertrouwde Ampt oogluykende vergund had, ( en dat derhalve geenzints een RecJuwas.dat hem toekwam) fcefnoeyd. Hier uyt fprnyt, eerft een foort van verwydering, tnflchen de Adminiftrateurs en den Rentmeefter , voornaemlyk zoo den laftgenoemden de Loontrekkende Dienaers de hand boven het hoofd houd, dat ten laetften ruchtbaer geraekt, onder alle de gezaementlyke Erfgenaemen, waer van den e nen meerdere Landeryen en vafte Goederen bez»t, .dan ilen anderen. Die'er het minft in hebben en het weynigft oordee'kunde bezitten , ziet men in zulk een gjlegenheyd al dikwils dat zeden kant van den Rentmeefter aenkleeven, als verblind zynde door zynen luyfterlyken Staet, zonder te bezeffen dat de Adminiftrateurs inderdaed , -fchoon ieder hoofd voor hoofd zdo aenzienlyk niet vertoond , nochtans gezaementlyk van grooter mueht en aenzien zyn* en voor de gezaementlyke Erfvenis of vaftigheden waeken. In het eerft, is dat altemael noch maer een fmeu'end vuer, tot dat de liuerüngen van den Rentmeefter beginnen te begrypen , dat hy gevaer loopt en het bedrog ontdekt zal worden , en derhalven dé minft in middelen bedeelde, of ook wel baetzuchtige Adminiftrateurs door lift op hun zyde trekken, zoo dat Je zelve publiek het hoofd tegens die Adminiftrateurs , welke de zaeken getrouw waerneemen opfteeken. Ongelukkig ftaen de zaeken , zoo bet zoo ver komt ; want de verwarring en het misvetftand , dat tuffchen de Adminiftrateurs , den Rentmeefter en de deel hebbende Esfgenaemen in gemelde vafte goederen heerfcht, firek't tot nadeel van het Capitael, en de noodïge voorzorg word verA 3  (8) . ziiymtl, zoo dat de Slooten hoe langer hoe meer vervallen , de Huyzen onbewoond of onbekwaem om ie bevvoonen en de Tuynen en Hoeven zontier Ilaegen of Schuttingen geraeken en de ongedierten en dieven den vryen toegang hebben , oni alles te bederven en te fteelen, de Schaepherders" achteloos , de Schaepen gevaer loopen om veriiroyd te worden en dat de Wolven haer verfijnden. Dat gebeurende hebben de Huerlingen van den Rentmeester het naer hun zin, en weelende minft bedeelde' Erfgenaemen in het Confept te brengen, dat alles door de getrouwe Adminiftrateurs komt, om dat zy den Rentmeefter dwarsboomen en geen willekeurigen Voogd maeken ,ov er de geheeleNalaetenfchap,. daer echter niets onvoorzigtiger zou zyn dan zulks te doen. — Ongelukkig, ja droef en eyflelyk ongelukkig is het dan gefteld met de geheele Errfenis ; zoo 'ei dia geen biaeve Deelhebbers van meer dooraigikunden zig opdoen, die zonder partyfchap, enkel om voor het algemeen belang der vafte Goederen, te waeken,zig bevly i«ea, om, waerdatde Oproerige, het zy de Adminiftraieurs of den Rentmet-fter zoeken te overvallen, den vei blinden hoop, door Daeden , Reden of Rechten , te beteugelen.. Noch ongelukkiger is het gefteld, als zulke wel meynende Oordeelkundige in dit hun heylzaem Oogmerk r uyt een.teeken van wantrouwen Gedwarsboomd worden», want dan kan daer niet anders uyt volgen , of de geheele zaek. loopt hoe hnger hoe meer in verwarring, het vafte.Kapitael word minder weird , hier en daer vervald een Slot. ef I afteel en word een wooüjLng- van. Raeven , Bonte-kraeyen, Nacht-uylen en 200 vqocJ ;. en zoo gaethet met de geheele zaeS rxot dat eyndlyk het geheele Kapitael zoo< verminderd.-,, dat welssr zoo aenzjenlyk w, dat het. de-onkoftem  C9> dié daer aen gemaekt worden niet goed kan maeken ; en ten laeften moei het zoo loopen , dat men het in't g'heel niet kwyd zou konnen geraeken. — Dus om zulks voor te komen , de Adminiftrateurs moede wordende , befluyten om noch een kleyn weynigjen aen de Erfgenaemen te laeten toekomen , de Valiigheden, die zy anders zelfs hadden konnen bezitten , te Hutr of te Koop te ftellen aen de meeft-biedende: dit gebeurende ftrekt het zoo my voorkomt, tor groote fchande van den eerften Aenlegger van zoodaenig een Verval. Deze vyf voorftellingen , waer door veel tyds Verhueringen en Verkoopirgen van vafte Goederen voorvallen , befchouwd hebbende, zoo zal ik de zelve eens op den Toetfteen brengen , en zien in hoe verre zulks over-een-komt met de fituatié , daer onze zeven vrye Geweften in geweeft hebben, en daer wy die noch in zien yen dan twyffel ik niet, of een iegelylt die wat doorzigt-kunde heeft , zal moeten zeggen dat myn Tytel die ik dit Traclaerje geef, Neerland te Hueren of te Koopen , terflond te Aenveirden, niet. oneygentlyk , maer zeer toepaifelyk in deze tyden is. De eerfte Oorzaek, dat bezittinge van vafte Goederen door verfterving.te Hueren ofte Koopen komen, konnen wy zeer toepaifelyk op onze Nederlanden brengen. Ten tyde der Graeven van Holland, wanneer dit Land al dikwils door verfterving andere Heeren en IMeefters heefr gekreegen, waer onder men dikwils-de zulke vond, die een gedeelte daer van in: Leen ofte Huer bezaeten, en- andere, die daer in eenige Heerlykheden , Kafteelen of Sloten kochten, van. de .Erfgenaemen. des overledenen Gr.ae.ve .o£ Graevinne.. Be;tweede.' owzaeis by leveudigen Lyve,. door Dis»  (10) fortuyn voordfpruytende , heeft ons Vaderland meer dan eens beproefd : onder alle Voorbeelden , om de korthtyd te betrachten , maer een op te haelen , weeten wy hoe Vrouwe Margareta door haer eygen Zoon Willem, beoorlogd en deze Landen daer zy als Graevinne over heerfchte , door een bloedige doch ongelukkige Batai'le heeft verlooren , en hoe naderhand genoemden Graeve Willem , zinneloos wordende, rie Landen onder verfcheyde Heeren geraekten ; en zoo als men in de gefchiedenilien van ons Vaderland kan zien , de gene die het meefte Geld befteeden , het meefte kreegen. De derde oorzaek , die ik fchandelykernoem,dan de twee andere , wanneer zooduenig Eygenaer zyn Kapitael verheft door eygen toedoen , van een Hecht leeven ; hier van zou men menigvuldige Voorbeelden konnen ophaelen.In de aloude Gedenk-fchriften ftaet, hoe dat vele Graeven van Holland door liederlyk gedrag ; uyt het Graellykbewind zyn geraekt, ja zelfs om het leven zyn gekomen; want als men de oude Kionyken mag gelooven , is Graeve Flooris door het Ver- krachten of Beflaepeu van Gerrit van Velden zyn Echtgenoot, niet alleenig zyn Graeffchap maer zelfs zyn leven kwyd geraekt , woidende dien Graeve in een hinderlaeg op een wreede wys vermoord; de verdeeling welke door die Fatale moord het Land heeft moeien ondergaen , is aen de mii ft belezenfte te zeer bekent, om hier te melden; zoo dat de Landen te Huer of te Koop, aen den meeftbiedenden veil waeren, daer zig de vermoogenfte Heeren die veel geid hadden hun ook meesterlyk van bedienden en den opvo'genden Graef vry minder bezat, dan den vermooiden Graef Flooris wel eer had bezeten. De vierde oorzaek, als den Eygenaer geen ge-  (II) noegzaeme Kennis bezit om zyne vafte Goederen behoorlyk te derigeeren, kan men zeer bekwaemlyk t'huys brengen op de Koningen van Spanjen, die deze Landen , als de laetlte Graeven van Holland , geregeerd hebben ; want had Fhilippus I. Koning van Spaenjen den raed gevolgd, die zyn Vader, Keyzer Karei, hem gaf, toen hy zynen Zoon het Graeflyk bewind in handen ftelde, miiïchien waeren . de Nederlanden nooyt tegen hem opgeftaer., alzoo den Keyzer wel uytdruklyk zyn Zoon Fhilippus waerfchouwde, dat den aerd der Nederlanders aldus beftond, " dat men hun niets met dwingelandy „ moet afperflen , en voör-al hun niet met trots,, htyd Regeeren, en geen Vremdelingen op een „ zichtbaere wyze met verfmaeding van eygen 's „ Lands Kinderen voor hen in bedieninge van „ Ampten Hellen; want dat zulks dry zaeken wae. „ ren, die zy niet konden dulden, dus wilde Phi„ lippus gelukkig regeeren, moeft hy de belaftin„ gen van de Nederlanders met zagtheyd en als „ iets dat zy vrywillig opbragten, invoorderen ; dat „ als dan geene Natie gewilliger en met mindere- murmureering, wanneer zy met zagtheyd be„ ftierd wierd , en dat zy befpeurde dat men de „ Vremdelingen niet boven hun ftelde, haere fchat- tingeri betaelde " Keyzer Karei kende de Nederlanders, doch Fhilippus ,onkundig van hunnen aerd, floeg deze Letten inden wind, en wilde hun by zyn eygen Spaenfche Natie , die wel trots maer tevens vaddig , luy, traeg en niet ondernemend was, vergelyken, en de Nederlanders even als zyne Spaenfche Onderdaenen regeeren. Zoo deden ook den gemelden Koning zyne ISavolgers, Fhilippus den II. en III. en handelde geheel tegen ftrydig tegens de Leffea van Key-  (12) zer Karei, Graeve van Holland. Ejj niet tegenftaende de gemelde Koningen meer dan een« door Nederlandfche Heeren wierden gewaerfchouwd, toen de Volkeren dezer zeven vrye Geweiten het hoofd opftaeken , dat Bato's krooft, dat een Hollander met geen geweld te regeeren was , en liever veel eer op de puynhoopen van zyn Wallen zig zoude laeten nederfabelen, als met geweld hem te laeten overheerflchen; zoogingen echter cie gemelde Koningen hunnen gang, alzoo de Spaenfche Hovelingen en Vleyers , de gemelde Vorfteninhet Confept brag:en,dat hetfchande voor zulke groote Vorflen , als de Koningen van Spanjen waeren, zoude zyn , wyl zy zulke uytgelirekte Landen hadden,dat zy hun van Volk, dut flechts een Hand vol Land bezat, lieten dwingen, Zoo dat het van erger, tot erger ging, tot dat ten laeften Philip den III., na hy den Herrog van Alva naer deze Nederlanden als Gouverneur gezonden had, en welken door onmenfchelyke w eedheden te pleegen de Nederlanders meende af te fchrikken, dac zy de Waepenen zoude nederleggen , te laet befpeurde , dat hy onkundig was geweeft , en zyn onkunde van den aerd der Nederlanders, veroorzaekie, dat hy van zyn Recht als Graef aiftand dede, en deze Geweften voor vry gevochten Landen verklaerde. —• Ik zal niet behoeven te melden hoe droef het doen met Nederland is geweeft , want het ging noch voorder als te Hueren of te Koopen, ierflond te Aenveirden; neen men prefenteerde dit gemeene beft voor niemendal aen Vrankryk , als ook aen Engeland weg te geven , en dat die Vorften het zelve zouden bezitten ; maerzy bedankten'er voor , en wilden het niet hebben. God behoede ons, dat het niet wederom zoo gaet, ten mirften, zoo niet fpoedig den Land van Eendracht, die onze Macht uytmaekt, met  (13) fnoeren van onvervalfchte Vriendfchap word toegetrokken ! den Hemel weet wat ons boven het hoofd hangd!!!!!! De vyfde oorzaek , dat vafie Goederen , hier boven gemeld , door verilerving of anderzims onder verfcheyde Erfgenaemen komen te vervallen, en vervolgens verhuerd of verkocht worden , en welk wel het vooinaeme Artikel nyt.maekt,daer ik den Tytel van dit Traclaetje op gebouwd heb , heeft alle over eenkomften met den Staet dezer Landen ; want na onze Voor vaderen deze , naer een tachéntig Jaerigen Oorlog, voor hun Goed en Bloed gekocht hadden, en dat Pkilipoui den III. Koning van Spanjen , die gedwongen wierd vry te verklaeren , zoo wierden alle de Ingezetenen dezer vrye Geweiten Erfgenaeme en Deelgenooten van de Glorie-ryke bevochtene Vry. heden en Privilegiën noodwendig Voogden, Adminiftrateurs of anders gezeyd hooge Machten : Staeten der Landen uyt de vermogenfle, en aenzienlykfte Perïoonen wierden gefteld , zoo in het Staeten als in hst Stedeiyk bewind ; doch alzoo men Willem den I. Prince van Oranje en Naflau, door deszefs dapperheyd en beweezen trouw, als een der eerfte Grond-leggers van deze Republiek mogt aenmerken, zoo benoemden hem de Staeten der Landen met bewilliging en tot genoegen der Inzetenen , die Eygenaers door het ftorten van hun Goed en Bloed waeren geworden van deze zeven vrye Geweften, tot Stadhouder , dus dien Vorft in zoo verre Rentmeefter wierd , als zynde verplicht van zyn doen en laeten Rekenfchap aen de hooge Machten te geeven. Staende dezen Vorft zyn Regeering valt 'er op zyn Stadhouderlyke of Rentmeefterlyke Regeering niet te zeggen. — Naer het overlyden van dezen Prins, die met  alle recht den Vader des Vaderlands genoemd word, wierd deszelfs Zoon Prins Mauritt tot Stadhouder verkoren. Wy zullen met voordacht het haetelyk gedrag met Johan van Oldenharneveld, dat geheel niet tot Vorft Mauriis^zja rotm ftrekt, in zoo verre met ftilzwyging voorby gaen , dat wy alleen maer zullen aenhaelen, dat d.en Prins , Rentmeefter of Stadhouder geworden zynde , door de geloofweirdi°fte Schryvers, te lafte word geleyd , dat hy van een anderen aerd als zynen overledenen Heer Vader, een grooter zelfs-verbeelding van zig had, en niet gedoogen kon, dat de Staeten of Adminiftrateurs vanNeêrlands algemeenen Boedel, de Boeken wat nauw doorkeeken , en het Stadhouderlyk , of Rentmeerfterlyk bewind Pael en Perk fielden , muntende onder de Adminiftrateurs in trouw en eerlykheyd daer boven al in uyt, den genoemde Oldenharneveld, die door de onvergeeliyke flapheyd van zyn mede Adminiftrateurs , weike den Stadhouder ts veel gezag hadden toegelaeten , fchandelyk op het Hof-fchavot, bereyds tachemig jaeren oud , naer hy twee-en-veertig jaeren de Landen had helpen Adminiftrateeren, onfchuldig onthoofd wierd, het welk dien gryzen Vader ook dedezeggen, wanneer hy het Hacfche Moord-tooneel betrad, ik zal hier grooten loon krygen voor myne getrouwe Dienden, die ik twee-en-veertig jaeren aen de Landen heb betoond. Ik gaen alwillens hier de Lychefterfche Regeering voorby, toen de Adminiftrateurs den Boedel van Nederland , zoo verward vonden, dat zy haer toevlucht tot de Koninginne Eliiabethxzn Engeland moefte neemen , en het Erf van Dato; Holland met Recht aen de meeftbiedende te Hueren ofte Koopen, terRond U Aenveirden, mogt genaemt worden. ' Naer  (15) Naer het overlydc-n van Prins Maunts , verkorren Nederlands Executeurs, Adminiftrateuren of Staeten der Landen , Hoog-deszelfs overleeden Prins zynen Broeder , Frederik üenderik , tot Stadhouder of Rentmeefter. Dezen Vorft volbouwde, dat zyn Vader begonnen en zyn Broeder voortgezet had, en beveiligde de vryheyd van deze Gesveften. Frederik Hendrik, het tydelyke met het eeuwige verwiiïeld hebbende, naer hy deze Landen loffeiyk als Stadhouder beftierd had, is vervolgens zynen Zoon Willem II. tot de Stadhouderlyke weirdigheden verheeven: dezen vergat, alsmede dat hy maer Rentmeefter was, zoo dat hy zoo ftout wierd om zelfs de Adminiftrateurs, die in het bewind zaeten gevangen te neemen, en na Loevefteyn te voeren. Hier noch niet te vrede mede zynde, overviel hy daer en boven Anilterdam; en dat om geen ander reden , als dat de Stedelyke Opperhoofden of Regeering van die Stad, meende recht te hebben , om hem den toegang in haer Raedzael te betwiften: een Recht waer op hy als Stadhouder zelfs wel wift, geen aenfpraek te hebben. Dezen Vorft leefde niet zeer lang , en ftierf in den bloey van zyne jaeren , dat zommige voor de Republiek als geen groot ongeluk aènmerkten; de blyken.diehy in het begin van zyn Rentmeefter- of StadhoudJrfchap gaf, lieten niet veel hoops na, dat, zoo hy machtiger arm gekreegen had , dat hy in 't vervolg naer de ftemmen der Adminiftrateurs, \sLands Opzichters of Staeten der Landen, zou geboord hebben. De Republiek Weef toen een geheele wyl zonder Stadhouder, Opzichter of Rentmeefter , zoo dat de Landen «eregeerd en de nageiaeien Goederen , die B  ( 16 ) onze Voorvaderen door het Zweird bevochten, en wy van hun geërfd hadden, bellierd wierden, door onze, mede deel in die Erfnis hebbende, verkooren Hoofden , Staeten of Adminiftrateurs dezer Landen. Maer gelyk het gemeenelyk gaet, dat een groot getal van Voogden in een aenzienlyken Boedel in Confepten verfchillen , en de andere Erfgenaemen daer deel in nemen , vallende zommige de eene en geene de andere party toe, zoo ging het even het zelve in die dagen; zoo dat eyndelyk Prins Willem JI1. tot Stadhouder verkooren wierd. Onder de Regeering van dezen Vorft zag men wederom een voorbeeld, hoe gevaerlyk het'er voor een Land uytziet, en in watjperykels 's Lands getrouwe en waerhevd lievende Executeurs zyn, wanneer men aen Stadhouderlyke Rentmeefters te veel gezag toelaet. De Gebroeders Jan en Cornelis de Wit, konnen getuygeniffe van die zaek draegen; de fchreeuwende moord, aen die twee Zuylen van Staet, vind men met zwarte fchandletteren afgemaeld in 's lands Hiftorie-Blaederen. Will-m III. geftorven zynde bleeven de Landen wederom onder het bellier van de Staeten, als Adminiftrateurs, zonder Stadhouder ofzoogenaemden Rentmeefter tot den jaere 1747, wanneer de Ingezetenen en voor al het fmalfte Gemeente, het zy dat zy opgezet waeren door eygen belang zoekende, groote Deelhebbers in Neerlands bezittingen , ofte anderzints , dat zullen wy daer laeten, om een Stadhouder riepen. Vraegd men: wierden zy ook te hard gehandeld? en moeten zy onder der Staeten Regeering meer opbrengen, als ren tyde der Stadhouders ? verre van daer, de ondervinding heeft hun geleerd en leer.1 hun noch dagelyks, dat zoo gouw den nieuwen Stadhouder Willem Carel Hv>  (I?) drik Frifo Prince van Oranje enNaflau, den 4 Meï van het zelve jaer tot Stadhouder was verkooren, zy van ftonden aen veel zwaerder belaft wierden , des niet tegenftaende, en hoe veel bevinding Neerlands Volk had , dat een Stadhouder even als een Rentmeefter afhanglyk dient te blyven van de algemeene Adminiftrateurs van den Boedel, zoo vond men goed aen den Stadhouder niet alleen verfcheyde Voorrechten te vergunnen, die zyn Voorvaders nooyt hadden genooten, maer zy begonnen noch daer- en- boven, onvergeeflyke Dwaeshcyd! om dien Prins het zelve jaer 1747 den 16 November voor Erfftadhouder te verklaeren, zoo wel in de Vrouwelyke als Mar.lyke linie, even of zy zckerheyd hadden, dat alle dien Vorft zvn Nazaeten zulke getrouwe, vleyiige en verftandige Rentmeefters voor Neerlands allegemeenen Boedel zouden zyn, als hy; want men moet dien Prins de eer oeven, die hem toekomt; weetende door deszelfs aen^ebooren heusheyd en beleefdheden, als door grondigheyd, den aerd der Nederlanders bekend zynde , attes met goedheyd te verwerven. Gemelden Prins leefde naer zyn verheffing van Erfftadhouder niet langer dan 4 jaeren 1 maend en 8 dagen , als verwilfelende het tydelyk met het eeuwig den 23 Ocïober 1751; nalaetende twee Kinderen, zyn*de de oudfte een Princes, Carolina genaemd, thans Gemallinne van den regeerenden Prins van Wylburg, en den jongften een Prins, welken onzetï tegenwoordigen Erfftadhouder Willem V. is. ° Willem Carel Hendrik Frifo dood zynde , fuccesfeerde hoogs de zei /e weduwe Anna, Kroon-Princefle van Engeland , in haers doorluchtig Gemaelf plaetfe, als Douarriere Gouvernante dezer zeven geünieerde Provimien Haer Regeering was  ( i8> niet zonder Rsmp'poeden verzeld; want, de Fngelfche, een van otiJs bekende roofzuch jge en verbondbreekende Natie, benadeelde op een verregaende wyze onzen Koophandel en Scheepvaerd , dat den fteun dezer Landen is, daer wy ons beftaen van moeten hebben. Het mankeerde niet aen klachten, welke zoo wel de hooge Machten als de Kooplieden dezer Geweften hier over aen de Gouvernante inbragten, doch alles zonder vrucht; want de Gouvernante, een Doch.er zynde van den toenmaeligen Koning van Engeland, zoo hield zulks tegen, dat wy geen geweld met geweld te keer gingen, en wat de Staeten der Landen betrof, al hadden die zulks willen doordryven, de zaek was te haggeiyk, alzoo de Gouvernante te wel bebolwerkt was van eygen belang zoekende Slaeven, om tegen de Engelfche een onderneeming te doen zoodat d,e roofzuchtige Kade onnoemlyke fchaeden aen de Nederlanden toebragt Dus was het even gefield en had de zelve overteasurBit, als of een Boedel, waer onder veel Koornlanden .gelegen zyn onder de handen van een Rentmeefterffe was , wiens Vader veel Verkens had • ladende zyn Zwynen-hoeders hun geborfield Ge' d.erte in zyn Dochters aenbetrouwd Koorn loop»n om haer te verzaeden en de relt te vernielen , en fchoon de Erfgenaemen en zelfs de Adminiftrateurs d. er landen daer klach.ig overvallen, geen »ehoor konnen verwerven om de Verkens met Sakken dood te flaen of ten minften te verdryven ; want de Rentmeefterfle boven de werten zynde, aiS zynde dien poft voor haer en haer Nakomelingen e. flyk verklaerd, dus zonder vrees dat'er een "ander in haeie plaets veikooren zal worden, wey-  ( 19 ) gerd de Verkens van haer Vader te beteugele* om hem geen ongenoegen te geven. Genoemde Kroon-Princeffe Anna. overleefde haer Gemael noch geen acht jaeren, onzen tegenwoordigen Heer Erfftadhouder noch geen u jaeren bereykende, derhalve minderjaerig zynde , wierd , toÊ foo lange men oordeelde hy voor meerderjarig e* bekwaem verklaerd kon worden, om de Landen als1 Erfftadhouder te regeeren, onder Voogden en Op' zichters- gefteld , hebbende aen den eenen kanf als Voogden den Koning van Engeland en den Hertog- Louis van Bruni by als eenen. loontrekkenden Dienaer, wel door Brie»  C 21 ) ven, maer geenzints door een Memorie zich mogï hebben geaddrelieerd. Gefteld zulk een geval gebeurde eens in een Boedel, waer in Voogden of Executeurs het opzicht hadden en den Rentmeefter noch te jong zynde om de aaeken van den Boedel, die meeft uyt vifchryke Waters beftond, en hoedaenig men op Zee het Wand moeft uytwerpen , om Vifch te vangen, en men gaf hem ter opvoeding aen een Weftfalinaer-Voogd, die wel weet hoe men Verkens, Ganzen &c. hoed ; en hoe men des Alderhoogftens Aerdbodem door de Seys bearbeyd of lcheerd , maer nooyt nauwslyks Water, noch veel minder Zee gezien heeft, zoude het niet te dunken zyn, dat zoodaenig een jongen Rentmeefter, tot meerderheyd van jaeren gekoomen zynde, weynig kunde van de Zee of Viftchery had ? ik meen van ja. Even is het hier gefchaepen: den Hertog een Duytfche r, den aerd der Nederlanders niet bewuft zynde, wilde hun vergelyken by zyn Bovenlanders, die zoo veel afhanglyke Slaeven zyn , en geen Schaduw van Vryheyd kennen ; want het alderkleynfte: Duytfche Prinsken , al bezit hy pas half zoo veel Land als een middelmaetigen Hollandfchen Boer, zoo duld hy niet dat een van zyne Onderdaenen een woord tegen fpreeken zal, al worden zy noch zoo «*edrukt, gekweld of geplaegd. Heel anders is het hier oeftcld, de minfte de allerarmfte, vermag voor zvn recht fpreeken, al is het zelfs dat hy vermeend door den Sonvereyn der Landen of door den Erfftadhouder zelfs beledigd te zyn. Dus de duytfche Natie is van die natuer , dat een Hertog, Prins of Baron, zoodaenig met de grootrreyd; en Edeldom van zyn geboorte voor ingenomen' is-, dat hy niet kan- dulden, dat iemant r die  ( 21 ) Jfeen Adelyke Kwartieren voerd, al is hy noci 4oo ryk, verftandig of een aenzienlyk Koopman, gemeenzaemelyk met hem omgaet. Dus moet, en men behoefd 'er niet aen te twyffelen , het den Heer Hertog vremd voorgekomen hebben en vry hart gevallen hebben, te moeten zien, dat zynen Vorftelyken Opvoedeling of Pupil allen eerbied moeft betoonen aen Staeten dezer Landen, waer van verfcheyde leeden Koopliederr waeren, — Zoude het wel onmooglyk zyn ( het is eene vraeg: ) dat den Heer Hertog zyne Doorl. Weeze onder het oog heeft gebragt, even als dê vleyers van de Spaenfche Monarchen, als ze Doch Graeven van Holland waeren, wel eer gedaen hebben i te weeten, dat den jongen Vorft meerderj aerig wordende : zyn hooge Geboorte beter moeft keten gelden, dan zyn Voorvaders hadden gedaen, en zich geen Wetten te laeten voorfchryven van Staeten , waer onder verfcheyde zyn, die geen Adelyke Waepens konnen toonen? Ik herhael, het is een vraegï Willem V. onzen tegenwootdigen Erfftadhouder meerderjaerig geworden, en aen het hoofd der Regeering gekoomen zynde, hadden de Ingezetenen van Neerland hop, nu den zeiven niet meer onder de Voogdy van den Hertog ftond, dat zy als Erfgenaemen van Neêrlands Boedel, ter eeniger tyd de Intreften van hun Voorvaders Zweet, Bloeden Goed zoude trekken, te wete» den naeften te zyn tot het bekleeden van Ampten en Officien i maer alles behalven dat gebeurde, want fchöon wy uyt' het geheele gedrag van Neêrlands Erfftadhouder moeten gelooven en toeftemmeu , dat dien1 Prins een goede Ziel voor de Neerlanders- bezit, en de Na-  ( *3 > tie een toegenegen hert toedraegt, zoo zag men echter , dat het zyn oude gang ging , en 'er zeer weynig voor de rech.e Erfgenaemen over was, en de Ampten , die ik de Legaettn van onze verftorven Voorvaders noem , aen vremde Vleyers gaf. Dus het zeldzaem was, zoo eens den Ingezetenen of inboorling voort geholpen wierd, dat noch zelden gebeurde, of men moeft een der eygen belang zoekende Slaeven van den geweezen Voogd op zyn hand hebben. Maer om eyndeling tot de beoogde zaek te komen Neerland te hueren ofte koopen, serfiond te aen~ veirden. Ik heb in de vyfde oorzaek, waer door vafte Goederen te hueren of te koopen geraeken, aengetoond, dat zulks kan gebeuren, eerftelyk, als de Voogden over de nalaeienlchap een Rentmeester verkiezen , die Eygenbelang beoogtj dit is een zaek die altyd kwaede gevolgen, voor de nalaetenlchap en de Erfgenaemen in het generael, moet hebben. Even is het ook gefteld met het Gemeenebeft onzer Republiek; want de Voogden of hooge .Machten, welke aen het Roer van Staet zitten, een Etuinenihoofd voor Stadhouder verkooren hebbende, ( te meer voor Erfftadhouder ~) vinden hun zoo wel als Ingezetenen en Inboorlingen deerlyk bedroogen , als zoodaerrig een Stadhouder een Eygenbelang zoekend menl'ch is, en in het Confept komt , om dat hy aen 't Hoofd van de Republiek geplaeift is , dat hy meerder is, dan den Souvereyn of de hooge Machten , die hem aengefteld hebben. Doch alzoo wy beter denkkbeelden van onzen tegenwoordigen Erfftadhouder durven veronderftellen zoo zullen wy hier niet breeder over handelen.  ( 24 ) Neen, wy durven onderftellen ,dat Willem V. zoo zeer geen Eygenbelang beoogd, en zyn Door!. Hoogheyd geenen zyner Voorvaderen in deugd of trouwheyd behoeft te wyken. Doch of het met alle die hem omringen zoo gefchaepen is , zullen wy op den Toetfteen brengen. Toen deezen Vorft aen het hoofd der Regeering kwam, bevond ons Zeewezen zich bereyds in eene Hechte omftandigheyd; doch in de plaets van daer aen te denken, of hart op verbetering aen te dringen, zoo wierd daer maer heeflauwlyk, en op een verbetering van Land troepen fterk aengedrongen. Het is te bekend' om 'er om te vynzen, wie den man was, om zoo fterk op een vermeerdering van Land-troepen te ftaen , e.i geen zin had, noch geitn zag dat het Zeewezen eerder verbeterd wierd; den Hertog, anders niemant, daer echter het uytruften van Oorlogfcheepen veel noodzaekelyker by de hooge Machten en voor al die der Kooplieden geoordeeld wierd. Daer naer is ook gebleeken van wat gevolg het is geweeft! wanneer de onluften tufichen America en Engeland uytborften, alzoo wy op Zee tot zulk een laegte waeren bepaeld, dat wy geen kleyn Convooy aen onze Koopvaerders konde verkenen Nochtans moeten wy van dit alles de fchuld niet aen onzen Erfftadhouder geeven; maer aen de zulke, die den zeiven als vrienden voorkomen en om het belang van nabuerige Mogentheden, aen wie zy verbonden zyn, den Erfftadhouder misleyden. Een Prins, al is hy noch zoo deugdzaem, zelfs braef beftaende, word door zulke Vaifchaerds lichtelyk misleyd; want alle herten by zyn eygen vergelykende, kan hyniet denken , dat'er zulke Monfters gevonden worden, die hun Vorft en het V»-  ( »5 ) derland, daer zy alle goeds van genieten, zullea misleyden en verraeden ; dus vertrouwe ik dat het met zyne Door]. Hoogheyd gegaen is , en dat wy het alleen aen alle vuyle Engelfch-gezinde, eygenbelang zoekende Monfters te danken hebben, °dat wy zoo Godvergeeten door de Britten beroofd zyn geworden; als wy hebben moeten ondervinden. Ja dat het die zelve Monfters zyn ,die , toen wy bedacht waeren op tegenweer, oorzaek zyn geweeft, dat onzen Scheepbouw zoo traeglyk voortgang had, en toen wy een aental Scheepen in gereedheyd hadden, 'er echter niets mede uytgevoerd wierd : dit is geen zeggen, maer dat kan beweezen worden , door eene Memorie , welke de getrouwe Regeering van Amfterdam ingeleverd heeft, daer die Vaderen des Vaderlands 'er opentlyk voor uytkomen, dat den Heer en Raedpenfionaris van Blyswyk , meer dan eens aen verfcheyde Leden van Staet geklaegd had, dat den Hertog den geenen was , die door zynen Invloed op den Geeft van den Erfftadhouder de heylzaeme oogmerken van 'tLand vertraegde; 't is waer, den Heer Erfftadhouder fcheynt dat te ontkennen, en dat meer is, fcheen over die getrouwe waerfchouwing geftoord te zyn geworden; waerfchouwing die alles behalven haet verdiend , het welk zichtbaerlyk aen eenige Getrouwe en ieverige 's Lands Sttnnpilaeren betoond word. Het was te wenfchen , dat zyne Doorl. Hoogheyd begreep, dat zulke zuylen van Staet, die voor Neêrlands algemeenenBoedelfpreken , opdathy niet Infolvent geraekt, niet te hoog te fchatten zyn ; om dat het welvaeren van zyn Huys aen het heyl der Landen verknogt is; het had lang te wenfchen geweeft , dat den Prins het aldus begreepen had, dan hadden mogelyk de getrouwfte Vaderen des Vader-  ( OÖ ) lands, zich niet in de noodzaekelykheyd gezien, om aen onzen geliefden Erfftadhouder te toonen , dat,