325
F
454
J






1 E T S
VOOR DE H W
BURGER!
VAN
GRONINGEN
Ter Verdediging der Brede Raads Refolutie van den 7 January 1786; by welke de Reclame der Regten van Taalmannen enGelwooren Gemeente alsReprsefentanten derliurgery is. gepggreërC
TEGENS DEN
SCHRYVER van het ANTWOORt
VAN
JOSEPH aan BENJAMIN.
DOOR EEN VOLKS VRIEND.
Eerfie Stukje. ALOMME TE BEKOOMEN.






co
Geleerde en Waarheid-zoë* kende Broeder, belanghebbende Medeburger!
jVfét veel gevoel van dankbaarheid las |fc lw antwoord op den brief van Broeder Berf» jamin : Gy hebt dcor demededeejïng vati Uwe gedagten omtrent de Staat onzer ge> mcenfchappelyke belangens, fëkéf ons ge* hee! Broëderichap by uitnementheid verpligt: Te meer als men in agt neemt, dat onze Oudfte Broeders onder fig hebben allé papieren en befcheiden de famifie zaken betreffende , zonder dat zelv onze twede Broeders deze anderfints gemeenebeWysdomrnen'9 mogen infien; en dat wy jongere Broederen uit dieii hoofde over het algertieen van de ei"gentlyke ftaat onfer gemeené Boëd'i onku > dig zouden moeten blyven, indien niet een. iegelyk o'nder ons,die er wat van weer. frocfr den dag komt, óm de overigen te verugteh. en te beftieren
« Dit heeft ook itiy, die met U ondef de jongere Broeders behoort, dog die bedugt ben, dat, zo het Broëderichap niet van tyd tot tyd omtrent de waare ^taat der gémeene za« ken word onderrigt, de boedel door onkunde en drift in de warrc zal koomen, overgehaalt tot hetb'èfluit, om, hoe zeer ik overA, tuigd



.tuig j ben, van myne onkunde omtrent nog veélè familie zaken, egter iets van het weinige, dat ik weet, ook ten gemeenen nutte op te geven.
Vooral vond ik my hier foe, en teffens, om het geene ik wilde mede deelen betrekkelyk te maaken tot U antwoord, verpligt, door iien ïkm veele opfigten met Uin lentimcnten verl'chille , en dus hier door onze broeders gelegenheid word gegeven, om deZelve .zaaken, ook van een'andere kante te befiei.; het geen dlkwyls van groot nut isora ag er Je wiarheid te koomen; waarom het ons dog alleen te deen is.
Uit ditgrondbeginJ'el werkende, (om my zondere vc rdere omwiniels duidelyk.uit te drunken ) verwagt ik van uwe cordaatheid, daan onze bedoeling dezelve is, namelyk de b.-vordering van het ware heil der Maatichappy, en om onder inwagting van de hulpe en byftant van Ncerlands Godt, delchoone gelegenheid, w. lke daar toe in deze dagen gunftig word verleent, ons ten nutte te maken, dar gy myne pogingen, fchoon ik i iet altyd met Uwe begrippen kan inftemmen, egter met een Brocderlyk hart en welgevallen , zult opneemen.
Ik b paaie my dan terftont, by de voornaame bedoeling van Uw Antwoord, het ondepjp^k namelyk naar de wettigheid, of onwettigheid der Reclame door Taalmannen eii
Ge-



C \ )
Gefwooren Gemeente op Saturdag den 7 January 1786 m den'Breeden kaadt geda,,n:
Waaromtrent ik van oordeel ben, dat het gedrag van Taalmannen en Getwooren (genieën te te regte door den Raadt is geaggreert:
En dat het er verre af is, dat ht t zeive zo zeer van grond zoude zyn ontbioot , als opentlyk m Uw antwoord word beween.
De bedoelde Reclame beheïft, naür diens inhoud een voordel door 1 aaimanneti en Gefwooren Gemeente gedaan , by hel: tyelke zy pJegtig te kennen geven, M zy zèdert een geruime tyd, 'tnlgr en mcr mdérpm* de.nde, dat de Burgery dezer Stads in 't jiük der Stads Regeer ing word voor by gegaan Mor 'Derzelver Reprafentauten Taalmannen en Gr■fwoorens niet te fetinen in alit■■ Zaabn bit zijn van de Stadt en provincie concjèrfkfèfi-
de, bet vervjaarloojen der Cofijtttïiïis
ten dezen opligte befchouwen, als een zaak van verten uitjlgt, en jcliadjykc gtvo;gen voor de Gemeente, Om dat zu'ks aan hen, aan ffièn hyzonder is toevertrouwt de zorge om voor de regten der Burgery te waaksn , het middel en 'de gelegenheid beneemt, om tot dat gc%igtig einde beboorlyk werkzaam'te zyn t waarom zy va li ftellende, dat hei regt der Burgery om als gelègt, te worden gekent, fteunt op de oor/pronglyke Regeerings Constitutie dezer Stadt, welke zy hoeden, nam-xurig te zyn uitgedrukt in het ft', artic. van i Kegl.
A i Re-



co
Reformator de volle exercitie van al dat regC conform het zelve tl. art. reclameren, of te rugge eiffchen.
De wettigheid niet alleen, maar ook het pligtmatige van dezen handel, en de be voegtheid der Gelworen Gemeente om de Reclame hunner regten in dezer voegen in te rigten, ftaan op % zeiven by my vaft, en de gronden van deze fteliing zal ik beneden aan ü mededelen.
Dan ik \ inde my verpligt vooraf aan te merken, dat het verfchil, of different in U antwoord voorgeftelt, en de groote zaak, welke gy by het zelve hebt goedgevonden ten nadëele van de Gefwooren Gemeente te beflififen, nog tegenswoordig een point van different tuffchen den Raadt en Gefwooren Gemeente is, nog immer bevorens na de gedane Reclame een different tuffchen dezelve is geweeft.
In tegendeel omtrent de hooftzaake zyn beide Collegien het volkoomen eens, en daar omtrent is zelv geene de minfle verfchillende gedagte geweeft.
De Reclame, welke gy in U antwoord zo fl-erk antaft, is zo ras niet wegens de Gefwooren Gemeente in den Breden Raadt gedaan , of dezelve is ook in alle zyne deelen door de geheele Regeering geaggreert, en dus gegrond en wettig gehouden.
Dit blykt uit de Brede Raads Refolutie feiv
op



(O
op de Reclame gevallen, welke aan de Gemeente ten dezen opfigte kan verftrekken tot een onloochenbaar bewys, voor 't gene wy zeggen (a)
Met dit aggreëren, was de principale Zaak afgedaan, en het regt der Gefwooren Gemeente erkent.
Dan om een geheel Regerings Collegie, waarvan de werkzaamheid, zedert onderikclyke tyden hadde ftille geftaan, zonder verwarring te veroor faken, wederom in beweging te brengen, wierd conform de propofitie in de Reclame vervat een commiffie benoemt om de vorm en -myze te beraamen, op welke dit voeglykfl: kondc gefchieden.
En deze CommUTie is by herhaling gehouden , dog telkens vrugtcloos afgebroken, zonder dat tot hiertoe een feker point bekent is, of geroemt kan worden, waarin de Gecommitteerden van eikanderen in gedagten verfchillen
In tegendeel fchynt in ieder Commilne, wat nieuws ter baane te zyn gebragt, althans de zaak is onafgedaan gebleven , en de Gefwooren Gemeente heeft fig met een geaggreërde Reclame moeten Contenteren, zonder daarvan te hebben eenig effect, tot nu voorkorten, wanneer gelyk bekent is, de Gefwooren Gemeente is geroepen by de Deliberatien van den Landsdag.
A 3 Hier-
(a) Bylage. x.



C Ó
Hierom meen ik., in de eerfte plaats op de Voord ragt van Broeder Joieph met grond te kunnen aanmerken, dat daar by verkeerdelyk aan do Gemeente word ingeboefcmt het denkbeeld van .een verfchil uiilehen den üaadt en de Gemeente, het welk inderdaad niet ex teert', of aanwefig is . En ten tweden te moeten verklaaren, dat ik d;t verlchil, op grond van de.zo even aangehaalde Refolutie, met betrekking tot de Raadt en Gefworen Gemeente, wat de PrincipaleZaak betreft, gelykfe waarlykis, voor afgedaan houdende, de zaak by het antwoord, voorgeftelt, thans niet hoger opvatte, of by dezen dien aangaande iets anders bedoele, dan. om van agteren de wettigheid van het gedrag der Regeering in dezen te doen ge* blyken, en teffdnsalle verkeerde induétieh, welke uit de raifonnementen in, het antwoord ter nedergefteit mogten.worden ver-, wekt, voor te koomen en weg te neemen.
Onder de/,e voorafgaande betuiging tot de voorp-efte'de zaake "overgaande;
Is,het naar aiyn.gedag.ten, zal dc Gemeente behoorlyk in ftaat zyn, om over het ge-., fchil inü'w antwoord behandelt.eeniger mate te kunne i oordeelen, nootfakelyk, dat men fig in de eerfte plaats bjpaald by de Oude en Voorig.; Regêrings Conftitutie dezer Stadt, om dat het buiten dit moijelyk is, lig een denkbeeld te vormen van het gefu.'tineer-



C7)
neerde by de Reclame, dat namelyk deeifch der Gefwooren Gemeente fteunt op de üorfnronkelvke Conftitutie.
Tot dat einde wil ik de voomcRegenngs Conftitutie de/.er.stadt beföhouwt hebben in? drie onderfcheidene Epoques, of Tyd vakken, genomen naar de onderfcheiden toeltand, ot omftandigheden, waar in fig de stadt bevorens heelt bevonden; om daar uit te doen fien welke afwykingen van deoorlpronkelyke inrigting der Regeerings Conftitune-de veranderde staat der faken van laatere tydenheeft te wege gebragt.
In't groot beloop der zaaken betreffende het Hiftoriééle van de Sadt, ftel ik, om niet te hoog op te klimmen , het eerfte Tydvak tot de voorgeftelde befchouwing, te Öegift>nen, met den aanvang van de 15de Eeuw en te loopen tot de annemir.g van Graat Euzort tot Befchuts Heer, het welk ïfi het begin van de 16de Eeuw heeft plaats gCh.:dt.
Het twede zeeiert de aanftelin g van GraatEdzart tot aan de Reduétie van de Satd* tot den Utrechtfchen Unie, en deileivs ver emging tot EencProvincie met de Ommelanden,' welk een en ander in het laatfte van die zeilde Eeuw voorviel.
En eindelyk neem ik voor het derde 1 ydvak de afloop zedert die Vereeniging tot de invoering van het Reglement Retormatoir. Deze onderfeheiden Tydvakken houd nc A 4 da**"



( 8 )
daarom met betrekking tot de Oude Regee*W Conftitutie reraarquabel, om dat men geduurende het Eerfte vindplaats te grypen eth Plan van Regering, het welk van zyne ooilpronkeiyke fuiverheid en ngting 'nog niets, of weinig heeft verlooren, en het zelve kan befchouwen als een tyd, in welke, om hier de woorden te gebruiken van de Heer M' yrotiu$v deze Stadt genoot eene vrye regen ng zonder Eigen Heer en (k) ^ Hst twede tydvak onderfcheid fig door dê afwykingen van de herbraate conftitutie veroorfaakt door de magt, welke dePrincen otHeeren geduurende het zelve hebben uitgeoefent.
■En het derde eindelyk, door nog veel srooterafwykingen, en veranderingen, welke er «a de. Reductie hebben plaats gehadt.
Geduurende de Vm 'Regering was,''de Regfinngs Conftitutie. dezer Stadt, zo ik myriet oedriege, zeer Democratifch, of Volks, eii mm vond toen in de dadelyke magt en invloed van het £elve een genoegfaam tegenwigS tegensde Ariftocratieen overheerfchinaTan particuliere jngefetenen.
Vim Mejkg invloed de Conftitutie volkoomen was beveiligt tegen dat bederf, waar Mïl m latere ïyden, na dat ze mer-
ke-,
O) H^Grotfua Verantwoordfnge van de wettige regeering van Holland en Friesland benerftns een'fee Aüml
novunciQH pag. 4. 6



( 9)
kelyke veranderingen hadde ondergaan, bevonden is onderhevig te zyn, en waar tegens men eiudelyk door de invoering van het Reglement Reformatoir een gepaft hulpmiddel vermeent heeft daar te ftellen.
Ter ftaving van welke gefielde Volks invloed ikmy beroepe:
Ten eeilten, op de OnderfcheideneReprefentatien, welke in het uitoefenen derLegiflarive magt door alle deflelfs deelen neffens den Raad omtrent dezen tyd werki'aam zyn geweeit, ook buiten de Gefworen Gemeente; deze Rcprtefentatien koomen vooronder de benammge van de Wysheid der Stadt, de Gemee* neJchte, (cj de Bouwmeefter der Gilden, enz. zo D 5 als
(c) TVysheid en Achte. Volgens van Wicht is Acht een oud Friefch woord, zie het II regifter van oude woorden agtcr hetOoftfr.Landregt,en betekent volgens pag. -287 in not. zo veel, als verfameJing of conventus: Ter welker plnatze teffens word gdeen dat naar het getuicheniflè van duFrefne in gloÏT. med. et inf. Lat. in Italien de voornaamfte Burgers die mede aan het roer der regeering faaten fapientes genoemt worden: Dat die felve perfoonen op het oud Saxitch en Friefch thiixïta oder Witena gena3mt wierden, Deze hadden vervolgt van Wicht op de Ryksdagen en van hun genaamde IVitena Gemot of Conventus S'ip'tentum en by ons Etha mena Acbte oder Loge, in de gemeene Acbt ofte V°.rfameting fic en ftemme, en worden ook daarom achtbare ge-noemt, hier by alleueerde Siccama ad Leg. Frif. p 109. en Suffridus Petri de Script. Frif. Dec. VII. cap. 10. Schilter glofT. pag. 878.
Hier mede ftemt ïn de Burgem. Aking wanneer hy fegt Meerite latine Populus eft, en Acht congregatio irt unum Corpus, quod pradare cognoscitur in veteri codice legum Groninganarum in quo paffim Senams Populus que Groninganus appelkrur, Bttrgemeefteren en Raadt met de g?metpe acbt zie Notitia Germ. Inf. P. 1 lit. m. VII. pag. 95.



( io )
als dit uit het geene beneden is opgegeven, nader kan geblyken.
Ten fweden öp deVryheid derKeure van den Raadt door Gefwoorne Meente Mannen, wrlke meer dan wuarfr-hynlyk in de eerfte tyden hunne onmiddelyke anfteiiing hadden van de Gemeente, of het Volk zelv !
De Wetten wier Jen in deze tyd gemaakt by wyze van Verdrag, of Overeehkomfl in gegaan tuffchen hun, die dezelve in het-toeKom ftigè zouden verbinden, en alleen de toeftërrvmmge van het Volk, door Deffelvs Repvaefentantr n , welke hier in buiten de Raadt c'oneurreeruei, gaf deKragt en Sanótie aan den Vet; men gebruikte toen de woorden ^ati Verdraagen, cuOvereenkoomen, in plaats van Gebieden en Beveeieu, waarvan men fig naderhand heeft bedient.
hen aantal van diergelyke oude Wetten of Verdragen zyn voorhanden in het oude Stads boek, welke ten allen tyde voor het nafcomehnglchap zullen opleveren de bewyzen van het eenvoudig fchoone onzer Oorfpronkelyke Conftitutie, waarvan zondereen gebie.lende fupenoriteit te kennen, degrondftag was, Egaliteit tuffchen Burgers.
In deze Wetten of verdraagen komt hef Volk, of de Gemeente op eene ondericheide wyze door Reprasfentanten voor, ais Wetgever, neffens Burgemcefteren en Raadt. Even als het was iu het maaken van Wetten,



C ii )
ten, was het ook gefchapen met het behartigen van des stads politique belangens; deVerbonden en Overeenkomften niet Nabuureu ofte Vreemden wierde van Stads wege ingegaan, niet door Burgem en Raad alleen,: maar door eie Raadt, met en neffens deMeénn of Ut Valk, onderfcheidentlyk gerepre-
fen teert u ü t
En dit is na myn tegenswoordig befteK genoeg van dit tydvak.
]n het zelve had de Raadt, zo als vatii Ouds, en gelyk- nu, de excercitie van de Civile en Cnmméële ]urisdi&;e, en zou daardoor in ftaat zyn geweeft om deiïelvs magt ten nadeele van het volk te vergrooten;
Pnn de groote invloed van het Volk door onderf-heidene repraefentatien, waar van dewerkzaamheid Vry was, en niet wierd belemmert door de invloed,van een Heer of'Prins, gaf een genoegfaam tegen wigt, waar door felv de minfte transgreflie tot vermeerdering; van byzondere magt, wierd voorgekoomen.
IntulTchen wierd"toen, gelyk nu de Ra \dtuit hoofde van de nngt aan dezelve opgedraagcn in de uitoefening van deCivile en. Cnmlneele juftitic-, terwyl fe teffens concurreerde in de uitoefening, van alle overigedeeleu derOppermagt, eifbeftond uit de eerften en voornaamften des Volks , te regte gch"dden voor het Hooft van de Burger ftaat, iehoon Dezelve in het Huk van regeering niets ver-
rig-



rigte,dan met overroeping en goedkeurin* yan die geene, welke het Volk meer onmiddelyk reprfefenteerden.
Dit erkenden zelv de Gilden, wanneer ze kort voor de anneming van Graaf Edzart zig 111 het geval bevonden, dat aan hun direct met voorbygang van den Raadt, een brief Handelende overregeringsfaaken, wierde geaddrelfeert, volgens het getuicheniffe van de Heer Benmga, Cd) uit welke'de Heer Ëmmius het onderftaande heeft overgenoomen.
Dan deze Staat der Zaken veranderde* nootfakelyk in den afloop van het twede tyd vak, door den invloed der Prinfen of Heeren, welke geduurende het zelve heeft plaats gegreepen, en natuurlyk altyd is gerigt tegens de groote invloed van 't Volk
Wel is waar daten Graaf Edzart, en Carel van Gelder, en de de Princen uit het Huis van Bourgondien, alle by hun anftelhngplegtigzig verbonden, om deregten en privilegiën te zulien handhaven, en heilig en ongefchonden bewaaren, dog dat hun charaóterin geen bloote Eeretytel heeft beftaan, Hei ik met den i>chryver van het antwoord voor, iets dat niet kan worden tegen gefprooken. Dan offchoon door de invoering en aangroei
^LS' Beni"2a PaS- Ui U. Emmius Rer. Frif. FM. pag054. — SetutM fe haËere eaput chifatis, fi quid vellenc
öaxones ad hunc Scriberenc -~ nee Senatum hic age-
• e anquid ignaris aut non probantibus ordinibus coetris.



C n )
groei van de magt dezer Princen of Heeren, de invloed des Volks nootlakelyk minder wierd, valt het egter moeijlyk te bepaalen hoe dit by Succeffie is gefchiet.
Het is inmiddels zeker, dat deze Prinfen in de deugdzaamheid der Conftit utie ter bereiking van hunne byfondere oogmerken een geweldige tegenitant nebben gevonden; getuigen hier van zyn de mislukte anfiagen van Care4v^afreetder, dieomzyn magt vergroot te krygen, fig dan eens by den Raadt, dan eens buiten den Raadt, alleen by 't Volk vervoegde , dog te vergeefs, om dat men het eens was op hét maintien der vaftgeftelde conftitutie Ce)
Onder deBourgondifche Regering ging het verder, men fogt met gewelt de conftitutie te verkragten, en alles eindigde in eene volflagen Verwarring.
Dan niet tegenftaande dit, is het my niet gebleken, dat er een daadelyke ailchaffing of intrekking van eenigeOude Volks Reprsefentatie geduurendedeze Epoque heeft plaats gehadt.
Alles verkreeg eindelyk eene geheel nieuwe gedaante met de Re'duótie van de Stadt tot de Unie : En de UiHpraake , dat Stadt en Lande voortaan zouden uitmaken Eéne Heerlykheid ende Provincie:
Door het eerfte raakte de Stadt, welk voorheen
(«; ü. Kramius pag. 33<5. 837,



C *4 )
heen geheel op haar felvén ftond, en alleen tempoieel. of vooreen bepaalde tyd vanjaaren niet: de Ommelanden rergëmeene verdédiging Was verbonden, onder de Unie, orhet verbond tüfichen- de Zeven Vetvenigde Nederlanden, waar onder de Stadt, lehoon dit onfeker is, ook bevoor. qs naar de 11 ei)mg van fommige, voor een korten tyd was 'begreepen ge weeft:
Door het twede wierd de Stadt onaffcheidelyk verbonden met de Ommelanden , wa; r nit ons Provinciale Wezen, het geen nimmer -bevorens'hadde geexteert, /yu oorlpronf nam. i ■ >-P
By dit veranderen van des Sra Is Omftandigheden nfoct ik, tot veiitand van de wyze waarop vervolgens de Cnnitn :Ü~tic is irigerigt , twe pointen nog wat nader in overweging brengen.
Voorecrft, dat de Stadt hier door wierd een Medelid van een Bondgenootfchap, waarvan de belangehs medebragten , dat het omflagtig faamenftei der herbragte Kegeermgs Conftitutie ter bevordering van meen ere expeditie, wier de te zaamen getrokken, en nauwer ingebonden.
En ten twedendat het Huis van Bourgondien kort voor de Reduclie mcefter zynde van de Stadt, welke door de afval van Rennenberg wederom aan deSpaanfchezyde was gebragt, na uit dezelve de Patriotten
te



( 15 >
te hebben verjaagt, de kunftgreep hadde gehad, van aan de gemeene ingefetenen van dezelve aanfi.enlyke nieuwe voorregien te geven, of oude te vernieuwen, en ie .continueren. j
Het geen ten gevolge hadde, dat, hoedrukkent men ook kort bevorends het spa miche Juk hadde gevoelt, hier door ten tyde van de Reduétie der Stadt door oe Wapenen eer Bondgenootcn , de Spanjaarden, hadden en •behielden een aanmerkelyke anhang onder de Burgeren en lmiefetencn: (J)
't Welk een en ander de naaite anleiciing gaf, waarom Hun Hoog Mogende, welke aan het behoud der stadt mcae veel gelegen was, by de herovering, oordeelden, dat net 'meelt met de regels van voorfigtigheid overeen kwam, om alle invloed des Volks op de regering en het beft uur der zaaken ot volkomen te doen ophouden, of althans der•wv.lè te verminderen, dat er van die Kante geduurende den Oorlog niet te vreefen was. , . Hier uit alleen kan men fig een denkbeeld vormen, hoe het mogelyk is g. weeft, dat of fchoon by het 1U artic yan deCoidirien waar op de Stadt wierd oxergegeven, word vaftgeftelt en bedongen , c.yt uit zan Groningen zullen onver.kort zyn en blyttn in alk
nun-
{f) Bor Ned. Hift. VT D. 37 B- 9-
Aitftma Zaken van Staat en Oorlog II D. 18 B. png. 569'



HO
hunne Privilegiën, Liberteiten, Regten en Pry* heden, egter vervolgens in het XVUI artid. van dezelve Conditiën , de Gefworen Gemeente word gefuspendeert in het regt om. de keure van de Regering, overeenkomftig de Conftitutie, uit te oefenen, wordende in tegendeel de bepaling van de Keurheren, by het zelve .artic. welke naar de Keurwetten door het Lot tnoeft gefehieden, geduurende den Oorlog overgelaatën aan den tocnmaligen Stadhouder, die meefter van de Bonen zyn e, ook hier door meefter was van de Regering, en het Beftuur der zaaken.
Uit deze om Handigheid van Zaaken, en uit dezelve alleen, moeten ook gehaait worden de Motiven , waardoor Btm Hoog Mof, zyn gepermoveert, om in den jaare \6ou niet alleen by provifie de magt des stadhouders omtrent de Keure nog te vergroten, maar om daadelyk tweOude Repragfèntaticn. door welke het Volk bevorens op de Regering invloeide, te doen ophouden, door den Raad te interdiceeren. tot deiiegering van deStad en des Stads Zaaken, niet te admitteren de Boumee fiers, Oldermans en Hovelingen van Se Gilden nog ook de Wysheid van de Stadt: En teffens de Gefwooren Gemeente aan zodane banden te leggen, dat Zy daar door in het vervolg meer de ftaat en gedaante van een bloote Machiene of Werktuig, dan van een nuttige Volks Reprasfentatie hebben
over-



( i7 )
overgehouden, gelyk dit een en ander door eene ïlelblutie, expreffelyk daar toe genoomen, in den jaare 1601 is gefchied. Qr)
Het neemen dezer maatregelen wierd on» derfteunt door den Militairen Arm, dóór welke op eene wyfe, volgens het getuiehennTe van de Heer Grotius, by een Vry Volfe ongehoort, de Burgery is öntwaapent. Q))
Hun HoogMog. koomen in de zoo even angehaalde Refolutie van 'tjaar i6oï voor, als de magt hebbende om den Raadt te gelaften. Ge Boumeefter en Wysheid te doen 1'wygen; de Gefworen" Gemeente te dreigen met caffatie. Terwyl zy de Keure der Regeering, welke naar de Conftitutie van het Lot, en dus van Godt, afhing, bevelen , aan de byfondere oplettenheid van den Stadhouder.
En dit zy genoeg om eeniger mate te doen zien, met welke groote afwykingen van deOorfpronkelyke Conftitutie, het derde Tydvak, by my tot verftant onfer Conftitutie bepaalt, zyn anvang nam.
Het Volk wierd door deze gemaakté fchikkingen ontfet van deffelvs invloed op B de
CgO %hge 2.
(h) II. Grotius Antlales lib. IX* pag §50 noefflt het befluit onder anderen ook hier toe genoomen, aart Confilium, liher'isque Gentibus vix ufitatinn. Bor Ned, ïüft, VI D. 37 B. fol. 7.



C 18 )
de Regeering, en heeft dezelve nooit wederom gekregen.
Op grond van dezelve Refolutic van 'tiaar 1601 verloor in 't jaar 1.663, uitwyfens de Verbaalen van het geflagen Doodvonnis, de Boumeefter Zyn Kop:.CO tal §g de Raad in den jaare 1724 meefterlyk van dezelve ■Refölütie bediend.;,, om daar uit de magt van ^de Gelworen Gemeente in 't ftuk van'Regering te beoordeelm,(k)
De Gefw.oren Gemeente wierd inmiddels wederom,geftelt' in het Regt der Keure, en Was daar door Meefter van de anftelling der Regeering.
Dan het einde van de Zaak is gewèeft, 't welk veele onzer hebben beleeft, dat de band gelegen m de invloed des Volks ten eehen maale zynde verlooreir, en de Gefworen Gemeente fig met den Raadt hebbende, vereenigt, het Schip van Staat , na het doorworftelen van veel gevaren is vaftgeraakt op dat Strant, waar van men.het zelve door middel van het Rcgenngs Reglement van den jaare 1749 getragt heeft,' Weder a'tebrengen.
Na deeze algemeene befchouwing van Zaken, zal ik my ter nader betoog der Wettigheid van de gedaene Reclame, en daarop gevolgde Kelblutie, in het tweede ftuk-;
(j) Bylage 3. ^ >
(i) Bylage 4.



( 19 )
je, meer byzonder bepaalen by het Coïlegie van Taalmannen en Gefworen Gemeente , en ü opgeeven, zo kort raogelyk, wat my voorgekomen is van Hunne Oorfpronkelyke betrekking op de Gemeente of bet Volk, en waarin de magt en werkfaamheid van dit Collegie hebbe beftaan tot aan de
Terwyl' ik eindelyk in het derde ftukje my wat nader zal bepaalen by de Staat der Zaaken na de Reduótie; om ü te overtuigen, dat gy daar uit hy Uw antwoord verkeerdelyk de Oude en Ooripronkelyke Regerings'Conftitutie deezer Stadt opmaakt en beoordeelt:
En teffens te doen zien, dat de dwaling, waarun Gy de Gefworen Gemeente in het Reclameren.van hun regten fchuldig houd, zo groot niet is, als men naar üw opgavea zou moeten beüuitén.
6 2 CO-



COPÏA
j ' Extract uit het Secrete Re-
folutie Boek der Stadt Groningen,
Sa turnt den 7 January 1786%
Burgemeefteren en Raad, Oud en Nieuw , fampt Taalmannen en Gefwooren Gemeente, op heden vergader? ?iynd.e, is door dè oudften prafenten Taalman Altingh, uit aller naam voorgedragen, dat Haar Ed. Agtb. eenige bedenkingen waren voorgekomen over de non obfervantie van het tweede Artic. van het Regl. Refbrmatoir, infterende in de volle exercitie te worden géftelt derRecht(n, welke conform de origineele Kegerings Conftitutie, nauwkeurig in het gemelbe üde Art, uitgedrukt aan Taalmannen en Gefworen Gemeente toekomen, zo dat dezelve mede geroepen moeften worden over alle Zaken, het welzyn van de Stad en Provin. cie betreffende, en dat overzulks eene CommiiTie wierde gedecerneerd om na te gaan en te onderzoeken, op welke gevoeglyke wyze vt zelve zoude kunnen worden geeffeftueerts . Waarop zynde gedelibereert, hebben de H. Heeren Burgemeefteren en Raad Oud en Niejw Sampt Taalmannen en Gefworen Gemeente de propofitie geaggreëerd, en diens conform de E. E. Heer Pragfiderende- Burgem. van Berchuys en zyn Edelh, Heeren AdfeToren, benevens den Sindicus Tiddens verzogc en Gecommitteerd, om met de Heeren Taalman Akfogh, Geftvorens Bufch, Entrup en Driefïèn (by H. Ed. Agtb, zelve genomineerd) in commiffie te befoigaeren, op
wel-



(21 )
welke wyze zulks het vóeglykfte zoude kunnen worden geef. fedueerd, doende daar van ter vergaderinge rapport. . Aldus gedaan in Commiiïïe in Groningen den 19 Janu. »ry 1786.
TJ. van Berchuys. M. H. Altingh.
H. WoLTHERS. j. busch.
H. L. Wichkrs. W. Entrup.
S. Trip. A. P. Driessen.
C. H. Gockinga. Hebben de H. Heeren Burgemeefteren en Raad Oud en Nieuw, fampt Taalmannen en Gefworen Gemeente, na ge. houdenè deliberatie, de Heeren Gecommitteerden voor hunne genomene moeite bedankende, zich met het rappo.t ge.
conformeeid." - ,
Coll. Aceord.
COPIA
Extraót uit het regifter der Re-* • folutien der Hoog Mog. H. Hee¬
ren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden.
Sabbathi den 13 January 1601.
>, Ts ?ekzc:i 7-eker Co..icapt van afte van auftorifatie van l I Setting des Miriftraars van Groningen en gearrefteert, „ gelvk d&eiveWetm volgt, en gelaft te Schreven aan den „ Welaeborcn Heére Grave Wilhelm, deze Refolutie 't zy„ net tyd na te koomen en te effectueren, en an de Gedeputeerden aldaar wefende de goede handt daar an te hcuden-
B3 • ]>



C 24 >
De Staaten Generael der Vereem'gde Nederlanden begerende te verfien en order/ te ftelhn, i dat 'de Stade Groningen' voor het toekomcnde'werde geregeerr door'een goede JViagiftraat daar mede de goede Ingefetenen van de felve in de mee» fte eenigheid en welvaren gehouden, en gemaintinccit, cn de Generaliteit teffens gediept en gefecondcert mag worden , Voor den Wclftant en Vc-rfekertheid, niet alléén 'van de Provincie van Stadt Groningen én Ommelanden -in. het Particulier, waartook van den .Lande in het genera;!hebben den Wel Geboren Heere Grave Wilhelm Ludewich 'van -Naiïauw Stadhouder van Vrieslandt Stadt Groningen en Ommelanden etc., geauAorifeert en Zyn M. in handen geftelt, auctorife. ren en Hellen Zyn E. in handen mus-dezen, in conformite van de meining en opregte intentie; van 'c inhoud des#i8 Étdl culs van 't Tradtaat van Reduclie.-met Stad Groningen gemaakt den 12 july 1594. niet alleene de eledlie van de-vyf Bonen van.de gea&pdie den Raadt voor 't toekomende jaar zullen hebbe te verkiefL-n, maar ook de vyf Boonen die de Gefwoorne Meente zal hebben te vernieuwen: mits dat Zyn E. de vyf EleBeurs of VerMefers refpetlive zal inf mieren en anfeggen, dat zy na oude gewoonte uit de Gefwooren Gemeente niet en zullen mogen fluiten de Edelluiden en andere iiotabelc Borgers. en voorts de Taalmannen en Gcfwoorqtif verbieden by pozna van Ca f]at ie van haar: luider Collegie'bittten den Rflcdt te Vergaderen, om den yryen Keur of des Raads Raadfr.gen en Refolutien te contramineren, maar dezelve veel eer te flyven en te fterken daar de gelegenheid fulks [al vereifche;;.
Interdicerende ihsgelyks de Raadt tot de Regering van de-Stadt en des Stads S'iken mede te admitteren de B.oumefters Oldcrmans en Hovelingen van de Gilden nog ook de Wysheid van de Stadt ei> overfulks de nieuw in de Raad ge. koofene (indien dezelve, Gildcbroederen van eenige gilden zyn, geen Seijb te. verdunnen ofte zy cn hebben bevoren die gilde bchoorlyk ppgefegt; Welverflaande dat de Welge. melde Heren Grave [onderling zal hebben te letten op de ver.
kie-



C 23 )
kiefwg van< de voorfchrevin Bonen, teneinde dtiarinhe als nu nocb m toekomende iyden er. geen mhflag en gêfcbiede ie. gen de goede meening-enJnUniie Vfln der.VöÖrft Heeren Straten Generael. .AkWs gedaan, den.'9'januai'y lóoi. gercfumeert én gearrefieerc'den isden ï'601. ■
COPIA
3-
Alfo uit de genomcne.infonrtatien ende ei?ene bekentenis ' van Gerrit Harmens Warendórp 'gewefene Houwmes, lier der achtien Gilden' tegenswoorai*h gevangen, denReclïte genoeghfaam is gebleeken: Dat niet tegenftaande niet gcoorlooft is iets te jftTeintèren 'ofte onVermerren ,• tor verbreekinge, van de fujidamentcele Wetten, waar op de Uegeringedezer Stadt'i^ge'fundeert, ende jfel'vë 'onder Öodts genad^cn Zegen foo lange jaaren heeft bèltaan c-mlc gcfl-rcf't, veel min fig te bppoferen teghens $jfik Weitylyckc Ma^ftraaï ende Övethéidt,' ende dezelve nféP&KtgM ni ft orV ge weidt te conftringeeren tor Zaeken die WM£"^\xP !'>dt en aanbevoolen Ampt, niet konnen toegéltaar. wr.rdcn. !
Ende dat daarenboven hem Gevangen* vél 'vrs bekéftf dg 'Refolutie van Haar Hoog M;gl van den W\tfndeH Jan.ua', riifelïbiéu hmdtrï een, zén «evolge welke die van de GÜÜett to: de Re;';eeringe van' de -Stadt, ènrfei St.ds §^èken niet ea mochcr worden geadmitteer:; hv even uol kciaavtly • Icii heeft onderfban,' fo wel :n der «are 165- nl> den jfn I ■xcleden van 1661 onder éenige gelogte Traetexten (van 1... L linge van Regeeringe en Vermindering van Prpv.inttak la|jea te bevorderen), verfcheyden aparte Convendculen en Ccr-w" catiea der Gilden aan te ftellen. .
(Ceteris OöüffiO
1 Soa
l



( 24 )
. Sód is 't, dat d* Heeren Burghermeefteren en Raet den Gerrit Harms Warendorp hebben ghecondemneert en Coa. deroneren mits dezen, om door den Scherprechter met den Swaerde gheexecuteert te worden, dat de doodt daarop volgt.
Aldus gepronuncieert binnen Groningen den feühienden jPanuary fefthien bondert drie en feftigb.
Ter Ordonnantie der H. Heren voorfz. DocT-or A. LüDOLPHi Secret.
COPIA
m Extract uit het Refolutie Boek
*r der Stadt Groningen.
Sabbathi den 26 Auguftl 1724.
Borgemeefteren ende Raadt op Maandag den 3 July 1714 Vergadert zynde, en volgens Oude gebruik zonder dat eeni^e befchrevene Wet zulks vereifcht, by haar hebbende doen roepen de Oude Raadt, benevens Taalmannen en. Ge* fworen Meente, om Derzelver Advys en Stemmen mede in te neemen over de Ordonnantie en Initructie voor de Adminiftratoren dezer Stads Weeskamer, is met zeer veel bevreemding voorgekoomen: dat hoewel de Oudfte Taalmanin der tyd verklaarde wel voor zyn particnlier niet te hebben tegens ce Ordounantie, egter uit naam van Taalmannen en Gefwoorne Meente eerft ende vooraf werde verlbgt, Copie uit de Ordonnantie, welke Propofitie naderhand by de volgende Taalmannen en Gefworens is geinhereert ofte geaVanceert.
Waar over rypelyk zynde gedelibereert, verklaren Borgemeefteren en Raadt,' dat deze manier van Voarftel is een nieuwigheid.
(Ceteris OmiffrY)
Ende



( 55 )
Ende alzo is net regt van vrye Verkiefinge als van Oud* wederom gegeven an Taalmannen en Gefwoome Meente, welker ampt'bovens het bevorens gefielde regt van Vrye Keur vervolgens is, piet om eenig byfonder Corpus, Separaat part ofte anndeel in de Reqeering uit te maaken ofte te hebben , waar als regte Gefworens dezer Stadt volgens Refohttienvan "aar Hoog Mogende in dato den 9 en 13 Jamary \6oi en volgens haar gedane Eedt Borgemeefteren en Raadt dezer Stadt ftvf en ftark te maken ende te houden in haaren regte; Voo- ts *een aparte Verfameling te houden, ofte Verbond te maakent als met Borgemeefteren en Raadt en buiten haar Confent niet. Weshalven Borgemeefteren en Raadt met eenparigen advyfe van de Sittendeen Oude Raadt, aan Taalmannen cn Gefworen Gemeente ernftlyk Recommanderen en Ordonneren om geen nieuwe quade Hellingen op te volgen, of nieuws geinventeerde manieren van befoignes tragten in te v eren maar fig inkorafttg van zulke en diergelyke ondemeemingen fa onthouden, en fig na die van ondenkelyke tyden GeetablüTeerde forma van Regering en Keürwetten te reguleren: Zullende deze in het Secrcete Refolutie Bock worden gein''- eert en aan ieder Perfoon van taalmannen en Gefwoome Meente onder Cahet van den Secretaris eene ter hand worden geltelt.






VOOR DE
BURGERY
VAN
GRONINGEN
\.
Ter Verdediging der BredeRaadsRefoiutie van den 7 January iyS6; by Welke de Reclame der Regten van Taalmannen en Gefwooren Gemeente als Reprsefèntanten der Burgery is geaggreërt
TEGENS DEN 3CHRYVER van het ANTWOORT VAN
JOSEPH aan BENJAMIN.
DOOR ÊEN VOLKS VRIEND.
'tweede Stukjé,
alommk te bekoomen.






( i )
Geleerde en Waarheid-zoekende Broeder3 belanghebbende Medeburger!
]^Ja de algemeene befchouwing van zaaken in het voorige Stukje opgegeven, zal ik my tans, ter betoog der wettigheid van de gedaane Reclame, en daarop gevolgde Refolutie, wat nader bepaalen by het Collegie van Taalmannen en Gefwooren Gemeente, en wel by zonder.
By den Aart van desfelfs inrigting; En de Magt aan dit Collegie volgens de Oorfpronkelyke en Oude Regerings Conftitutie toe behorende.
Betrekkelyk het eerfte is het zeker, dat de benaaming van Gefworen Meente of Gemeente, onder welke dit Collegie reeds eenige Eeuwen herwaarts is bekent geweeft, veel toebrengt om daar uit het regte denkbeeld van zaaken te erlangen.
Hiertoe merk ik op, dat naar het eenftemmig begrip der taalkundigen het woord Meente, of gelyk men fig naderhand heeft uitgedrukt, Gemeente bevoorens even het zelve heeft beduid, als het Latynfche woord Foplus, of hetNeerduitfche woord Volk, het welk men tegens woordig gewoon is te gebruiken.
Ter ftaaving waarvan ik my beroepe op het gefag van de Beide-, door hunne Gèleerdheid en A Oud_



(O
"Oudheidkunde zo beroem/Ie Burgers van Groningen, de Profeffor Ubbo Emmius, en de Eurgemeefter Menfo Alting, wier auètoriteit in een zaak als deze, niemant met regt kan wraaken.
De Profeffor Emmius, of fchoon hy anders be'trekkelyk de magt van de Gefworen Gemeente ■zeer verknogt is aan de denkbeelden van zyn tyd, en nog wanneer Hy de Hijtoria Remm Frificarum fchreef, fchynt befet geweeft te zyn, met dezelve fchrik voor de invloed van de Gefwooren Gemeente, welke men kort na de Spaanfche tyden, niet zonder reden, voor dezelve hadde, noemt egter ter beveftiging van 't geen wy zeggen, de Gefwooren Gemeente, Concilium XMV, virum deleïïontm Populi (dat is) Het Lichaam der Vierentwin. tig verkof ene uit het Volk:
En op een ander plaats Conciftwn Populi Juratum (dat is) het befwooren Lichaam uit, of van het Volh{a)
De Burgerheefter Altmg drukt figtdezen angaahde niet minder duidelyk uit, wanneer hy fegt: Meene enim vel Meente pro quo hodie Gemeente dicimus latine Populus eft. (dat is) want het woord Meéne, waarvoor men tegenswoordig fegt Gemeente., betekent zo veel, als het Latynfche woord Populus; welk laatfte Latynfche woord
Populo) Rer. Frif. Hift. lib. 24. pag. 374. op het jaar 1455,
Dezelve lib, 42, pag. 650.



( 3 )
Populus even het zelvde betekent en uitdrukt, als het Neerduitlche woord Volk{b).
Zo men hier by nu in agt neemt, dat in Oude Autentique Hukken, de Gefwooren Gemeente voorkomt onder den naam van Meente Mannen, en van Gefwooren Meente Mannen [c).
Dan volgt hieruit, de zaak beoordeelt uit de naam, welke aan dezelve eigen is, datvanOuds de Gefwooren Gemeente was een Lichaam, of Corporatie, van Volks Mannen, of van Gefwooren Volksmannen, uitmakende een Reprefentativ van het Geheele Volk, byfonder uit het Zelve verkozen, en tot de behandeling van zaaken voor en wegens het Volk onder Eede gebragt.
Wanneer deze Volks Repraefentatie hier ter Stede het eerft tot ftant is gebragt,'ligt met de opkomst der-Stadt in de diepe Oudheid begraven.
Men vind van dezelye onder den naam van Gefworen Gemeentereen gewag gemaakt voor het begin van de XV. Eeuw: Dan dit is geen bewys, dat voor dien tyd deze Repraefentatie niet aanweng zou zyn geweest; dezelve kan .worden gehouden, mede begreepen te zyn, (waar van ook laatere voorbeelden kunnen by gebragt worden ,) onder de meer algemeene naam van A 2 Meen-
(b) Notitia Germ.Inf.P.I. Ut. M.VII. pag.a$. CO Stadsboek van 't jaar 1425. h B. art. 32.



( 4 )
Meenu, of Gemeene Meente, welke ons in de Handelingen van de vroegfte tyden neffens de Raadt voorkomt.
Het is intufchen niet onwaarfchynlyk , dat in het begin van de XV euw, wanneer men na het eindigen van een allergeweldigftc Burgerlyke Beroerte, veroorzaakt door de Partyfchap tufchen de Schieringers en Vetkoopers, (d) welke mogelyk in zyn aart niet veel verfchilde, van de Partyfchap tufchen de Democraten, of de Voorftanders van de regten des Volks, en de Aristocraten, of de Voorftanders van de magt der Grooten, van laateren tyd (e) over het al-
ge-
(d) Idzinga U, D. p. 230. Kronyk van Gron.enOml. op het jaar 1415. Schotanus Hift. van Fries'l. op dit felve jaar p. 74. J. Benin?ia Cron. p. 3. 4. 5. Fmmiuf Fasti Confulares ad annum 1415.
00 Volgens dc antckening in de Nootc pag. t ï 81. van de Befchryvtng der Vereenigde Nederlanden van Bu-
, fching door Sachiene Uitgegeven , had de Parthyfchap tufchen de Schieringers en Vetkoopers, welke in Friesland en ook in deze Provincie plaatsheeft gchadt, veel overeenkomst met die in Gelderland tufchen de Hekeren en Bronkhorften, en in Holland tufchen de Hockzen en Cabeljauwfchen gelyk tydig plaats greepen: De Heer H. de Groot geeft ons eenig ligt omtrent de aard dezer fattien in een advis in het IÏT* D. der Holl. Conf. Conf ?7-6. n. 84. alwaar hy fig omtrent de Hoekzen, welk indezefactk tegens de Schieringers overftaan, uitlaat in dezer voegen: Te weten dut de Parthy die men de Hoekze noemt, niet en is geweest eene' factie, maar een deel yan Onderdaanen van het land, die volftandig
biet-



( 5 )
gemeen, niet alleen in de Stadt maar ook in
de Ommelanden is beng geweest, met het mwendig beftuur van zaaken te redrefferen, [j ) Lc ter dezen gelegenheid, de Relatie van de Gefworen Gemeente op een beftendtger, en naar de toenmalig toeftant van zaaken, voor het Volk meer nuttige en gefchiktevoetts gebragt.
Dan vraagt gy door wien deze Gefwooren Meente of Corporatie van Volks Mannen eerft is angeftelt, ik antwoorde, door 'iVolk'
Voor welke ftelling, fchoon my, voor deze^ noe eeen direct bewys is voorgekoomen > egterr zo veel waarfchynlykheid is, dat er aan dien» gegrondheid niet kan worden getwyfelt. ^
lig felven te kiefen, fo als naderhand ts gefchiel was wel mogelyk, na dat er dade^k eer, Colleg e plaats hadde , dog een teder begrypt ligt, dat er een aniteiling en keure buttea het Collegie moet zyn geweest, waardoor hetzelve eerst zyn anwefen verkreeg. _^
Uloz <ie Vertelen van ',^yfc men oot
Stad, uitwyicr>s het oude Stads boevan j op een meer iekciciv tok te brengen.



( 6 )
Deze anftelling te zoeken by den Raad*, is ongerymt, en het is nog ongeryrnder te denken, dat fe zou zyn gefchiet door eenig Prins of Heer, om reden dat in de Stads Hiftorie geen Perfonagie bekent is, bekJeet met fuik een magt als vereifcht word , om an de angeftelde Gefworen Meente Mannen te geven de uitoefening, van die Eminente Re-ten, in de dadelyke poffesfie van welke het Collegie dezer Meente Mannen zedert ondenkelyke tyden is geweeft.
Dit te doen, of te kunnen doen, bepaald fig nootzakelyk by de Gemeente of het Volk felv.
Behalven dat, zo men let op de groote magt en invloed van het Volk in de vroegfte tyden, alle denkbeelden daarop van felv neer koomen, Dat, het Volk, Volksmannen, of byfondere Volks Repraefentanten van noden hebbende, die ook felv heeft verkofen en angéftelt.
Het getal van deze Meente Mannen fchynt van den beginne te Zyn bepaald geweeft op vier en twintig, dit getal komt althans reeds voor byden Heer Emmius, op het jaar 1455. (g).
Zynde daarvan, meer als waarfëhynlyk, van Ouds uit ieder van de vier Kluften, waarin de Stadt gelyk nu, ook in de aller oudfte tyden is verdeelt geweeft, fes perfoonen gekoofen. Dit vind ik ten minften eens gepractifeert in
la-
fe) Rer. Fris. Hift, lib, 24. pag. 374,



< 7 ) "
latere tyden, en wel ter gelegenheid van den afval van Rennenberg in 't jaar 1580. Wanneer de Stads Regering buiten gewoon wordende verandert , de verkiefing der Gefworen Gemeente is geweest by de Gilden, door welke fes perfoonen uit ieder kluft zyn gekoofen, om vervolgens het Collegie te componeren, (Ji)
By deze Gefwooren Meente of Volks Mannen was van ouds de keuze van den Raadt:
Volgens de inhoud der keurwetten, welke ons in het Oude Stadsboek op't jaar 1425. voorkoomen, wierd tot dat einde jaarlyks de Swoorne Meente op het Raadhuis verdagvaart, omdoor het Lot by uittrekking van 5 fwarteBoonen, vermengt onder een grooter getal witte Boonen, uit hun midden 5 K.eurheren te uitvondigen, om vervolgens den Raadt te kiefen.
Zo dat de Raadt zedert dien tyd, hoe aanfienlyk men Oesfelvs magt gelieve te ftellen, niet anders kan worden befcliouwt, dan als een Collegie waar van de Leden zyn Verkoofene of Geconftitueerden van de Gefworen Gemeente, vaa welke de Raad afhankelyk was, en bleef, door dien de keure was Vry, en lig uitftrekte totde„£#over de Gekeeie Stadt, ,zonder eenige verpligting, om de Oude Raaden wederom in te kiefen ij).
A 4 Hier~
(T) Bor II. Del. l4£oek.3\ !«7(ü Bylage No 1. Stadsboek art. 2.



( 8 )
Hierin exerceerde de Gefwooren Gemeente niet alleen eene zeer aanficnlyke magt, maar teffens een magt, die ons van zelv doet denken aan een ommiddclyke Volks repraefentatie.
Want tog naar de algemeene invloed en infage, Welke de Gemeente of het Volk van ouds hadde op de Regeering en het Beftuur van zaaken, kan men nimmer; fo er anders eenige regelmatigheid in de Oude Regerings Conftitutie heeft plaats gehadt, veronderftelkn, dat een regt van zulk een uitnemend gewigt, zou worden toevertrouwt, dan an onmiddelyke Vertegenwoordigers van de Gemeente of het Volk, waardoor als by opklimming het Collegie van Burgem. en Raadt desfelvs anwefen,en magt verkreeg, en in der daad was, het Voorbrengfel eener vrye Keure van het geheele Volk.
De Gefworen Gemeente als een Reprefentativ Lichaam van het geheele Volk, oefende hier in uit eene van de voornaamfte R egten des Volks voor en in name van het Zelve, terwyl de eigendom daar van onvervreembaar bleef aan den Regten Eigenaar het Volk.
Op grond van dit onvervreemt regt van eigendom wierd in laatere tyden, wanneer onder de Spaanfche Regering de Conftitutie met geweld ook opfigtelyk de vrye keure wierd angetaft, en de Hertog van Alba door de Commandant van deal' hier



( 9 )
hier Garnifoen houdende Militie de fwtrtc 01 witte Keurbonen deed opeifchenenbewaarenC*), dit befchouwt, als een fchenntiTe in een regt de Gemeene Ingefetenen behoorende, uitwyfens de inhoud der klagte van die Vaderland bevende Groningers, die om hetSpaanfch gewelt teontwyken, als Ballingen een tydlang buiten lands hebben omgefworven, en de akelige toeftantvan het Vaderland onder de Spaanfche Tirannie zeer nadrukkelyk aan de Stenden des Duitfchen Ryks hebben voorgedraagen oP dsa Ryksdagtot.piers in den jaare 1570. gehouden.
ÏD welkevoordragt, onder dePointen der Spaanfche overheerfching, buiten andere befwaaren ook geklaagt word, dat daar de Burgers en Inwoonders van Groningen toekwam de v rye keure hunner Overigheid, enAmtenaren, dit hun was «prhoden en met Militair geweld bekt ï). V Oe Heno, van Alba zag namelyk geen kans om de Groningers onder de knie tekrygen, en me»üer te worden van het beuuur van zaaken, dan door fig meefter te maaken van de Keurboonen.
Hun Hoog Mog. floegen, fchoon met eengunftiger oogmerk, by de Reductie dezelve weg in, A 5
(£) Hor. II. Boek fol. 56. /) Gerdes Hift. Reform. Tom.8. pag.7«de Concerneute CLautels bylage N.a.



( w )
cn maakten fig, zo a3s boven gefegt is, met geen ander oogmerk meefter van de Boonen, danaileen ©m meefter te Zyn van de itads Regering, en dus ran het bewint van zaaken. ï :De hoope alleen dat men het gebruik der Bonen of Vryekeur, waar van het behoud der Wyheid vao;de Stad eenig en geheel af hing, byprovifieuit hahden van den Stadhouder, aan welkebyde Reductie de beftelling der Keure wierd overgelaaten, weerom mogt krygen,. was naar liet Getuichenis' fevan Aitzema van de geheime redenen, waarom na het overlyden. van Graaf Lodewyk van Nasfan, Stadhouder dezer Provincie, die van de Stadt liever zagen, dat dc Stadhoudcrlykewaardigheid, wierd opgedraagen aan Prins Maurits, dan aan Graaf Ërnft Zoon van deüverleden Stadhouder {m\ En hier in bereikten ook de Groningers hun oogmerk: door dienfe volgens dezelve HiftorieSchryver behendeiyk van Prins Maurits bedongen, by feparaet revers, datdiy aan de Stadt het haar eigen Raets befiellwg door looting de/ Bonen.
In voldoen ng. waar van ook Prins Maurits Stadhouder zynde geworden aan de Groningers con-; eedeerde by affonderlyke. acle het regt om de Keure in't vervolg te mogen doen conform Stadsboek^) 3 Het welk geduurt heeft tot dat de Stadt
— . .. ein-
{m) Aitzema zaken van Staat en Oorlog I B p 7. C«y Byiagc by de memorie van byna 800 Burgers en Ingefetenen fub Ut. F. -No. 5.



< II)
cindelyk in den jaare 16+1- door eene formeelö afriand van Hun Hoog Mog. in de volle excercitie van het Regt der Vrye Keure is heritelt. (0)
Dit angelegen Regt, het geen van Ouds was, en nog is de Grondjlag* en het Mtdèh om te beholden, de Vryheid, Gerustheid, en Welvaart, der Stadt, (;) is oorfpronkelyk toe vertrouwt geweeft aan de Gefwooren Volks mannen, en het zelve is tot op dezen dag by de Gefwooren Gemeente in weerwil van alle omwentelingen, die er plaats gehad hebben, verbleven.
Dan aan deze Gefwooren Meente, of Volks Mannen was niet alleen overgelaaten, het regt der Keus, maar dezelve concurreerde ook met den door hun verkozen Raad in de uitoefening van alle deelen der Oppermagt van Stadswege, met uitfondering nog thans van de Adminiftratie der Civile en Criminele ]uftitie, welke van Üuds her Privati'/elyk by den Raadt is geweest.
Dus wierden voor de anneming van Graaf Edzart dé wetten of Verdragen gemaakt mede door de Gefworen Gemeente, die daarin nertens de Raad en andere Reprefentatien, door welke het Volk nog meer Onmiddelyk wierd gekent, concurreerde.
(0) Bylas:e No. 3. '' _ . .
(p\ Nodige verantwoording van Burg. en Raadt op het Ommelander vertoog van 'tfiaar 1645. Zie de Bylage fub. Lit E.N0. 4. agter de Memorie van bynatf 00Burgers en Ingefetenen.



( 12 )
Zo is het Verdrag, door *t welke, de Verfameling van Oude Wetten, in het oude Stadsboek voorkomende tot een Statutair Regt fchynt geftelt te zyn, in 'tjaar 1425. ingegaan door Burgemeefteren en de Meene Raadt en de Wysheïd van de Stadt Groningen. Zynde hier onder de uitdrukking van Meene Raadt ontegenfeggelyk mede begreepen de Gefworen Gemeente, gelyk dit uit het volgende 32 Art. van het eerfte Boek dezer verfameling, duidelyk is op te maaken.
Doorgaans word egter de Gefworen Gemeente by het maaken van de Wet uitdrukkelyk genoemt; ter ftaving waarvan , om in een faak , welke geen tegenfpraak lyd, zo veel mogelyk kort te zyn , my beroepe op de onderfcheidea voorbeelden pag. 6. en 7. door den Schrym van het Antwoord aan Benjamin uit het oude Stadsboek bygebragt, en hondert andere in het Zelve Stadsboek voor handen.
Waar uit het Zonneklaar geblykt, dat, niet alleen voor de anneminge van Graaf Edzard, maar ook vervolgens gedurende den afloop van ons twede tydvak, en onder de Bourgondifche Regering tot aan de Reductie, de wetgeving over de Stadt regelmatig, door de Gefwooren Meente of Volks Mannen, neffens de Raad, is uitgeoefent. Met opfigte tot dit point' ftrekte fig voorts de Magt en Infage van de Gefwooren Gemeente uit
tot



( 13)
tot allerhande Toon van zaaken 5 niet alleen tot het Civile of de Wetten , by welke voor de fekerheid der regten en befittingen van de Ingefetenen word geforgt.
Maar ook tot het Crimineele of de Wetten, welke de akemeene veiligheid bevorderen door het vaft fiellen van ftralfen tegens de Overtreders, En teffens tot de wetten betreffende de handhaving der goede order in het dagelyks beftuur der Stadt.
Zonder dat er eenige grondwet voorhanden is, altans zo ver de zaak my is voorgekoomen, uit kragt van welke, kan begreepen worden, dat Zelv het geringfte gedeelte van de Wetgevende magt ter afzonderlyke uitoefening aan den Raadt alleen ,en buiten Concurrentie van de Gemeente, zou afgefuan of overgelaaten zyn.
Dan het was de Gefworen Gemeente niet alleen, welke in de \V er gering met 3e Raadt concurreerde, maar hier in wierden ook gekem neffens dezelve andere Volks Rcprefentatien, of liever het Volk zelv, onder de naamen van Wysheid, Eerbaarheid, Boumsejlers van de Gilden, Gemene ackte, Gedeputeerden, enz.
Waarin de werkzaamheid van de "zo even genoemde byzondereReprsefentatien, die ten allen tyde een fpreekend bewys zullen opleveren hoe zeer onze Oude Conftitutie naar het Democratifche overhelt, hebbe beftaan, naukeurig te bepaalen is zeer moeiiyk. Het



( 14 )
Het is myn tegenswoordig plan niet, om my in het onderzoek daar van te verdiepen, waarom ik thans omtrent Dezelve alleen op rnerke.
Dat de invloed van deze Reprefentatien oP de irtads Regering, naar myn inden, daarin onderfcheiden is geweeft van de invloed der Gefworen Gemeente; dat vooreerft in deze Overice Reprefentatien het Volk meer onmiddelyk in anfchouw kwam, en werkzaam was: en ten anderen dat de invloed van de Gefwooren Gemeente als een bepaald Collegie beftaande uit een felcer getal perfoonen, byzonder tot het mede behartigen van des Stads welzyn door eede verbonden, was meer regelmatig, en fig meer beftendiguitftrekte tot alles.
De Wysheid en Eerbaarheid fcnynt nog uit gemaakt te hebben een Vaft Collegie, nog te hebben beftaan uit zek.re bepaalde Ferzoonen, nog ook altyd te Zyn geroepen en gek ent.
Onder deze naam wierd meer dan waarfchynlyk begreepen de Oud Raad, en de Oude Gefwoorens, beneffens verdere Wyze en belanghebbende Ingezetenen, welke egter geen afconderlyk en voortduurend Regerings Collegie uitmaakten; maar alleen dan haar magt en invloed vertoonden, wanneer dezaaken Zo waaren gefchaapen, dat men Oordeelde, het te neemcn befluit, ook met de toeftemming van de Wyste en Vooraaamftc Burgers te moeten bekragtigen.
In



( T5 )
In welke ligt de faak wordendebefchouwt, het terftont duidelyk is , dat door de Wysheid eit Eerbaarheid ih het ftuk van wetgeving en anaere rëeerings zaaken te kennen , meer een gedeelte van het Volk zelv, dan wel een eigentlyke Voiks Repraefentatie wettig op de Regering en het beftuur van zaaken invloeide.
De magt van de Bouwmeefter der Gilden was uitnement groot: de Heer Emmius noemt dezelve P leb is Patrom inpnmis ïntercesfionis jure Pollentes, (q) dat is, Voorfpraaken van 't Gemeen, bekleet met een Magt van op de beiluiten tegens hun fin genoomen de hand te kunnen leggen, en daar van de uitvoering te beletten.
Door deze Boumeefters Wier den zaaken van Wetgeving en Regering gebragt ter deliberatie van een aanzienlek gedeelte van het Volk felv, in zo verre naamclvk, als het zelve behoorde, en verdeelt was in de Ünderfcheiden byzondere Cor^ poratien, of Gilden, welke van Oudsher hier ter Stede hebben plaats gehadt.
Het bewilligen des Boumeefters in het te neemen befluit was dus in effecte en kragt, de bewilliging van het grootfte gedeelte van het Volk felv. Waaruit gemakkelyk valt op te maaken de uitneemenheid, zo wel als den Aart van hun
in-
(j) Rer. Frif. Hift. L. I. p. I*.



( 16 )
invloed, terwyl teffens een iedet ligtbegrypt, dat by het veranderen van des Stads omftandighedenin laatere tyden, en het vermeerderen van Desfelvs betrekkingen, een diergelyke invloed nimmer konde voort duuren, zonder den Burgerftaat bloot te (tellen, aan een geduurig gevaar van de uiterfte verwarring.
Wat men door de Gedeputeerden, welke ook fomwyl in het ltuk van wetgeving worden genoemt , hebbe te verftaan, ligt meer in het donkere j Men vind dezelve geduirende de XVI. Eeuw in enkele gevallen gekcnt: zeer waarfchynlyk zyn dezelve geweeft, Gecommitteerden, uit de Regeering en het Volk belast, met het onderfoek, of het in order brengen van deze ofte geene bepaalde zaake op rapport, welke Gecommitteerden men by het arrefteren en het befluiten in dezelve faaken expresfelyk noemt en beftempelt met de naam van Gedeputeerden.
Door de Gemeene Achte, welke men ook in de Wetgeving neffens de Raadt genoemt vind, verfta ik (fchoon deze benaaming niet altyd bepaald in den felven fin fchynt genoomen te worden) op de Auctoriteit van de Heer Alting, de Gefwooren Gemeente, en verdere vertegenwoordigers van het Volk ter behandeling van de gemeene Zaake in een lichaam met de Raadt vergadert,



64deft(r)i zonder dat men onder deze benaming aan een byzonder Collegie of Werkfaamheid te denken nebbe;
De invloed j welke Wyskeid tn Gilden bevorens an de Wetgeving en andere Regeringszaaken hebben gehadtj kan men dus belchouwen als eene meer onmiddelyke invloed van het Volk zelv, welke wel verre van de Werkzaamheid der Ges fwooren Gemeente > befchouwt als eén algemeen* Volks Repraefentatie4 te doen ophouden, in te* gendeel dezelve ondériteunde, en kragt byfette.
ïerwyl deze meer onmiddelyke Volks invloed-, ook na dat de band tusfehen de Gef wooren Gemeente en de Gemeente zelv was te zoek geraakt j een behoedmiddel opleverde tegens Ariftocraufche overheerfchirig.
Altans zodanig vind ik, dat de Gilden hunne betrekking tót dê Gefwooren Gemeente hebben begreepen en opgevat in den jaare 166a, wanneer Zy ter bekooming van hun toenmalig oogmerk de Gefwooren Gemeente wilden doen fwygen j volgens den inhoud van e€n requeft in dat jaar op ttaame van Boitmeejteren en Gecommitteerden van de Ganfche Gemeente aan den Raadt gepr-tfenteert, op deze grond „ Naardien de Gefwooren Ge* ^ meente niet anders geconfidereert konde worB » den,
M Alting Nótitia Getm. Inf. P> t* Ut M. VU. pag. 95 gie verder pag, 9. van het Eerfte ftukje iade noot»



( i8 )
„den, dan als Gecommitteerden wegens de Ge„ meente, welke behoorde itille te ftaan, daar de , „Gemeente als Haare Committenten, en Princi9, paaien waaren fpreekende. Cr)
Uit de befchouwing van al het welke ik befluite; dat de uitoefening der Wetgevende magt in de Stadt, naar de Oude Regeerings Conftitutie is geweeft, by den Raadt met de Gemeente oi het Volk.
Het welke men in de eerfte tyden, offchoon er eene regelmatige Volks Repraefentatie in de Gefwooren Gemeente anwefig was, by de Voorkoomende gelegenheden meer onmiddelyk heeft gekent.
Niet alleen om dat het Volk dit met regtkonde eifchen, en Zulks op dien tyd, zonder verwarring te veroorfaaken konde gefchieden, maar ook, om dat het aan de middelen ontbrak, een belluit buiten concurrentie van het Volk genoomen, ter executie te leggen, ofte doen ftandgrypen:
Ln tenens, dat de Gefwooren Gemeente in het ftuk van Wetgeving, byzonder en in onderfcheiding van de Raadt Reprefenteert de Gemeente of het Volk, en naamens het Volk uitoefende een regt aan het Zelve Oorfpronkelyk toebehorende :
Het
0) Aitzema Zaaken van Staat enOoilog 42Boek pag.



( 19 )
Het fegt om «yn eigen Wetten te mogen maaken, word daarom ook in de optellingder Regten waarin fig de Groninger Ballingen, by het boven aangehaaldeSmeekfchrift op den Rykdag tot Spiers overgegeven, beklaagen door de Spanjaarden te Zyn verkort, door Hun gehouden voor een Regt den Inwonnen toebehorende ; dit Zyn de woorden, waar van zy fig bedienen.
„Zo haben zum anderen gedachte Einwoner „Mehrberurter Stadt und Land, alle ire Regten, „ Satfungen, Statuten, und Ordwingen felb ft gemacht „(die daarumb auch Staft und Landrecht genen„ net) unddie felven nach irengefallen, jederzeit, „géenden, vermeret, und vermindert.
Uit het gedrag van deze uitgeweken Vaderlanders , (waaronder fig veele aanfienlyke Ingefetenen zo uit de Stad, als Ommelanden bevonden, endenamen van Horenkens ,Coenders, Alberda, Starkenborch , Lubbert s, Dmi>s, Gruis, Mepfche, Tjaffe, Hajes, niet onbekentzyn, Welke ook Alle, neffens nog een antal andere Braaven,voor de Vryheid en de Regten des Volks als Martelaaren hebben geleeden in de Condemnatoire Sententien op order van de Hertog van Alba tegens Hun gevelt, waarby Hunne goederen zyn geconfisqueert, en zy gelukkig geftelt buiten het bereik van 'tfwaart.van dien Geweldenaer, ten euwigen B a dag«



( 20 )
dage zyn gebannen uit hun Vaderland, (?) is nog een ander bewys te haaien voor de Conftitutioneele Magt, en Invloed van de Gefwooren Gemeente, en »t Volk ten tyde ook der Spaanfche vervolging., en wel bepaaldelyk uit hunne Brief in den jaare 1569 iih Bürgem'eéftefeh ën Raad afgezonden, waarin fe op het fterkfte aandringen, dat de Stadt fig hunne zaake met nadruk mogt aantrekken , terwyl fe hun verzoek tot deze protectie voornaamelyk daarop gronden, dat door hun niets was gedaan, dan met confent ran die de Gefworens, ook alle die veornaamfte Burgers fampt de Gilden. {«)
Ten blyke, dat zy dit Confent befchouwen, als iets het welk aan hunne daaden de vereifchte wettigheid gaf.
Dan zo duidelyk als de uitgeweken Groningers, <tg ter dezer Gelegenheid uitlaaten over de Magt en Invloed des Volks, of der Gemeente, en diens Concurrentie met den Raadt in het eene geval als conftitutioneel befchouwen, Zo duidelyk' verklaeren fy fig op een ander plaats, omtrent de exercitie van de Judicature in alle Civile en Crimineele zaken, als een Regt dat Burgemeesteren en Raadt van Ouds aan fig hadden behouden,
ij) Zie de Sententien van den Hertog van Albauitgefrrooken in zyncn Bloedraad, uitgegeven door Jacofe Markus pag; en volgende.
(u) Bylage No. 4.



( at )
den, en 'twelk door Hun wdert Rustelyk, Vredelyk, en Covtmueelyk was gebruikt, en nog wierd gebruikt.
Hier omtrent drukken zy fig duidelyk uit m een andere Brief, door Hun in den jaare i$% direct aan den koning van Spanjen verzonde* , met Oogmerk om, 2» mogelyk door het gepiecgt Gewelt, en de Verkragting van de befwoorea Conftitutie ter zyner Rennisfe te brengen, Hem te bewegen tot het neemen van fagter maatregels, {v)
Gelvk het wyders gefcftapen ffond met de-Uitoefening der Wetgevende Magt in een bepaalde fin genoomen-, was het ook geftelt met Bet öehartigen van des Stads overige belangens j In t maaken van Vree Je en Oorlog; Het aanneemenvait Heeren j Het maaken van Verbonden, heïbettuur over des Stads Befittingenj en wat dies meer & In allen rieefèri concurreerde ook de Gemeente of Seïv, of door-Repradentanten neffens denRaad?.
Dus vind men, dat de Commisfie van Defenfè, in het Besm van XVI. Eeuw benoemt, ter verdediging van de Stadt, en om de directie te hebben in den Oorlog door de Groningers tegen» de Saxeis, gevoert, heeft beftaan uit 16 I'erfaonen, waarvan 4 waaren gekofen- uit den Raadt,
»a?nvf'"0 pfw fc'J't 8<(nifR.a 3 ';l ', rT (j>) Bylage No. 5»



' ( 22 )
4 uit de Ge/moren Gemeente, 4 uit Je Gilden, en 4 uit de Bejie Burgers, w)
De Conditiën waarop in 't jaar 1506 de anneming van Graaf hdzart tot Befchutsheer zou ge^ fchieden , wierden eerst volgens de antekening "van Beninga ter deliberatie , en onderzoek gebragt, van Burgemeefteren en Raad, Swoorne Meente, Gemeene Gilden en de Beste Burgers, (x)
lerwyl in de daadelyke anneminge en huldè van den Se; ven, van Stadswege voorkoomen Burgemeester en en Raadt, Ge/waren Meente, Bouwwees* ter der Gilden en andere Gemeente der Stad. <y)
By de anneming van de Hertog van Gelder als Befchuts Heer in den jaare -5i3 wierd de Souverainiteit van Stadswege gerepraefenteert, door Burgemeefteren en Raadt, met Swoorne Gemeente , Bouwmeester en Hooftlingen der Gilden met de ganfche Gemeente der Stadt. {%)
De Hulde aan Reifer Carel de Vde als ErfFurst en Hsere, gefchiede in den jaare 1536 van Stads wege, door Burgemeefteren en Raadt, Hooft mr^ren. Gilde Meefters, Gefworen Gemeente, en ƒ«. woonders der Stadt, (cf)
De
£5 fic^,Benin,ge.Cbron' °P jaar 150$. pag.m. (-r) L<eze!veop't jaar 1506. pag. ^ö. ^g'1"1
(f) Dezelve pr;2; 167. b {%) frehocanus m. Tablino pag. 0
land fv'Z ?hëAl°Hfiï?Gn'mP Hift- van Ooftvries* land m .y&cn. Anal. Med. Aevl Tom. IV. pag.ó*J8.



( 23 )
De Eed aan Philips honing van Spanjen als
Erf-Heer der Stadt, is van Stadswege afgelegtdoor Burgemeejteren en Raadt, En Gefworen Gemeente Boumeejteren en ganfche Gemeente der Stadt. {b).
In het aangelegen Odtroi door de Koning van Spanjen in 't jaar 1582. aan de Stadt gegeven, koomen voor, Borgemeefteren en RaadtOldenNyey Samt Taaimans en Sworen meente, en de Bouwmeejteren der Gilden, ook de Gemeene Burgeren en Ingefeteuea*{cI
Wat voorts des Stadsbefïttingen, en eigendommen aangaat. Ook hier omtrent was de magt der Gemeente of van 't Volk uitneement groot Men vind niet alleen in de eerfte acquifitie zo van het Oldampt, als van 'tGorecht, het Volk neffensdea Raadt genoemt^; maar de magt des Raadswas ten dezen opügte door expreffe wet zodanig bepaalt, dat dezelve niet vermogt een Stads arve te verhuuren, veel weiniger verkoopen, buiten expres confent van de Gefwooren Gemeente, f»
Op eene gelyke wyfe itont het gefchapen roet andere huishoudelyke zaaken en Inrigtingen5 onderfcheiden Gilde Rollen, welke nog voorhanden Zyn, zyn mede door de Gefwooren GemeentebeB 4 kraS-
(b) BylageNo. 6.
(c) Alting Paerl. en Pyl. pag.23.
Ofl Emm Rer. Frif. Hift. Lib. 17. pag. 240. 241. en Lib. 1. pag. 18. , .
(«) <\rt. 32. eerfte Boelc van't Oude Stads Boekvant ]aar 1425.



( 24 )
kragtigt: De OrdonnantieoverhstGildrcchtwierd in 't jaar 1439. tot ftantgebragt door de Raadt met Confent der Gefwooren Gemeente: zo wel als het Verdrag, of de Ordonnantieinden jaare 1446. noopens de Koophandel, hier in de Stadt gemaakt, üitwyfens de faandfchriften, welke daarvan voorhanden zyn: De befchikkingen omtrent het Brouamt y^n 't jaar 1436. zo wel als over de Vrymarkten ran't jaar 1522. zyn mede beraamt door de Gefwooren Gemeente, (ƒ) Het zelve Collegie moeft worden gekent in 't winnen van Burgerfchap of Buurmaalen^), en foortgeiyke faaken meer, zo als dit uit het oude Stadsboek, ende Refolutien, welke men gewoonlyk by het zelve gevoegt vind,ten overvloede kangeblyken, waartoe ik my, om in een onbetwifte Zaak niet wydïoopig te Zyn, dit maal gedraage.
Het ingaan erndelyk van Verbonden met Nabuiren, ter gemeene Defenfie en Onderling voordeel was niet het werk alleen van den Raadt, maar ook hierin concurreerde de Gemeente of het Volk:
Ter ftaving waarvan, my nu alleen beroepe op het Verbond tusfchen.de Stadt en de Ommelan, den eerft ingegaan in 't jaar 1428, vernieuwt in't jaar 1473. en andermaal vernieuwt in't jaar 1482.
Wei-.
Cf) Stadsboek IX boek Appendix. Cg) Stadsboek VI boek art. 9.



( 15 )
Welke Verbonden geflooten zyn aan kante van de Stadt, door Borgemefteren en Raadt en Ghemente of Meene Meente in Groningen.. \Ü)
Wy beroepen ons op deze Verbonden des te liever, om dat uit Dezelve voornaamelyk moet gekent worden de betrekking, welke er tufchen Stadt en Lande, voor dat beide Leden tot eene Heerlykheid en Provincie zyn 't zaam gefmolten, heeft plaats gevonden, en uit dien hoofde in dezelve ligt de eerfte üorfprong van ons Provinciale wefen.
Of egter de Gemeente, of de Gefwooren Gemeente0, welke dus in het behandelen der gemeenfchappelyke zaaken met dievandeOmmelanden, wierd gekent, ook voor de Reductie en de vereenigmg van Stadt en Lande tot eene Provincie, altyd Ferfoonlyk, de Landsdagen of Vergaderingen, welke er ontegenfeggelyk nu en dan hebben moeten gehouden worden, ter beraaming van het geene de gemeene belangens mede bragten, hebben bygewoont en beklect, is tot nog toe by my onfeker.
Zeker is het; en hier van zyn voorbeelden dat ook wel de Gemeente ten Landsdage is verlchreven geweeft, dit heeft in diervoegen plaats gehad ter gelegenheid van den Landsdag in h jaar 1568. gehouden op welke door de Hertog van Alva aan B s de (ft) Idfinga Staats Regt II Peel pag. J49« 4°3« 4l8«



( 26 )
de Groningers kennisfe wierd gegeven, dat Zy by
den Koning, zyn meefter als Rebellen wierden befchouwt, die hunne Regten en Privilegiën hadden verbeurt, en teffens aan de Groningers opengelegt de genadige wille des Konings omtrent het verder beftuur van zaaken zo in het gceftelyke als wereldlyke. (i)
Voorts ftaat het over het algemeen vaft, dat het zy de Gefwooren Gemeente alleen, of met een gedeelte van 't Volk felv perfoonlyk die Vergaderingen hebben by gewoont, dan niet, in allen gevalle althans zo lange de Conftitutie geen geweld wierd angedaan, of volftrekt wille keurig •gehandelt, er op deze landsdagen door de Raadt alleen, niets de Stadt betreft ende heeft kunnen worden afgedaan, of met effect gerefolveert, Zonder dat Dezelve vooraf de Gemeente hadde gekent, en fig met diens welmeening gefterkt, als Zynde buiten dit gedcftitucert van alle middel om een genoomen befluit, de vereifchte executie te doen erlangen.
En hier mede ga ik over tot het geene na de ReduÓüe van de Stad tot de Uitrechtfe Unie, en de daarop gevolgde Vereeniging van Stadt en Lande tot eene Provincie, fig aan onze iefchou, Wing opdoet.
Het
($) Ror. I Deel IV Boek fol. 44. a.endeOrigineelePropofitie gedrukt voorhanden,-



( *7 )
Het welk het Onderwerp van het derde ftukj« Zyn zal, en zo als ik vertrouwegenoegfaameaanleiding zal geven, om ü nader te overtuigen, dat de Gefwooren Gemeente, als het Reprsfentatir van het geheele Valk * by hunne Reclame eifchende naamens de Burgery gekent te worden in alle zaaken het welzyn van de Stadt en 1 rovincie betreffende, zig te regte heeft gegrond in de Oorfpronkelyke Regerings Confütutie dezer Stadt,
Co-



( 28 )
COPÏA
%i Oude Stadsboek van
't jaar 1425. eerfte Boek artic. 2. Van die Raadt toe Kielen.
De Borgemefteren ende Raadt zullen alle jaar vier-» tyn dagen voor Sant Piecers dachad Cathedrans toe faemen koumen op dat Raadthuis undc zullen de Gefwooren Meente by fich daegen Laeten, ende lbo. zullen de Gefwooren Meente uit hen lotten vyf perfooncn met vyff fwarte Hoonen mit andere Witcc Ronen, daer toe gemenget, voor'Elk eenen Boonc, die daar dan gl'kooraen is, unde eene van die borgemeüeren fal die boonen al toe fnemen werpen in een verdqck» tenhoet, unde hy fal eiken manne van den Gefworen, meente een ëoone uit den verdekten hoed neeir.cn hiaten, welke perfoonen de die vyf fwarte boonen kyygen. defulientyn nieuwe Raadtluydenkielen, toe den. tyn Olde Kaadluyden die daarinne blyven zuilen dat inkomende jaar, undc die vyf perfoonen, die den Raadt kielen, lullen terftonc opltaan voor den Tryiour voor de vier Burgemeiterm, en zuilen finiietnieniantberaaden, unde een van de Korgemelterc'n zal hen wvenden fcedt Staven, eer zy baaien keure doen, unde zy zullen alle vyve, buiten den Raadt blyven dat inkomende jaar.
Gy Sweeren dat ghy fullcn kiefen thvn perfoonen over alle die Stadt de Raadtluiden wefen zullen metden thyn Olden Raadtluyden, dat inkoomende jaar die uw dunkt nuttichts en belt toe uefen, toe raaden voor deze Stadt, unde dat ghy dat niet laaten zullen, om lief noch om liet, om firunde noch omme maegen omme partye noch gener faecken wille dat juw.Godt zoheipe unde alle fyne Heyligen.
Co-



( 29 )
COPIA
Extraft uit het Smeekfchrift in den jare 1570. door eenige voorname Ingefetenen van Stadt en Lande, fig wegens de dwingelandye van Alba buitenlands ophoudende 3 'op den Ryksdag te Spier ten behoeve van hun Vaderland Overgegeven , gedrukt te Franfurt J-573-
(:Ciaufula concernens:) Ceteris omisfis
W7?e auch zum dritten die' tók Mgt^É \V ]ar die frcie Khur und Wal irer Obngkelt unü aüer irer Amptlcutt und Hauptleut dalelbft QWfök Sn den Lieu^cnant aussgenomcn, c erdan noch mehr machtt.nitchatt, dan der Haupt leutt uner. (: Ceteris Omisfis:)
r0l « Auch'ift den Einwonern dafelbftett die gewSctó'erwelung der Obrigeit und Ampter, deren ffffi ündWalwneI gebrancht genomen, fondern zwinget und dwmget der Obritt er S3SS Welfchen Knecht, die wes lm, feinen eigrien luftca nach ieder zcitgüaUich fein mach. •



COPIA.
3. Acte voor de Magiftraat
der Stadt Groningen, wegen het Verkiefèn derfelver aldaar,
De Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden allen den geer.en die defen zullen zien ofte horen lefon, faluitdoen tc weten, dat de Heeren Horgemeesteren ende Regeerders der Stadt Groningen ons heeden pebben laten repnefenteren en voordragen door den heere Wigbolt Aldringa, en is ons voorts gebleken, dat d'Verkaefinge van de Magiftraet van Groningen van Oude tyden af is gelehiet geweeft door vyf Perfonen uit de vier en twintig Gefwoornen ofte Vroetfchappen by uitlootinge van vyf fwarte boonen, maar dat Ao, '^94. by de Reductie van de voorn. Stadt Groningen (ten infigte dat wy geerne perfonen van de religie en liefhebbers van defe Staet tot de Magiftrateurs begeerden geè'mployeert te hebben) is geftipuleert, dat gedurende defen Oorlog inplaatfovan deefe UitlotingemetHoonen de nominatie van de vyf perfoonen uit de vier en twintig Gefworenen zouden liaan aan de Heer Stadthouder, dog dat federt den voorn.Jare 1594. den ftaat en gele-
§entheid der zaken zulks is verandert ende vcrvolcens y Refolutien vaftgeftelt, dat voorgaande redenen ten eenemaal nu komen tccesfeeren, waar over zyn Hoogheid tegenwoordig Stadthouder van de Provincie van Stadt en Lande, als mede zyn Hoogheid Prins Willem in kragte van de Survivance an defelve vervolgens opgedragen, beide refpectiveiyk aan ende ten behceve van de gemelte Stadt Groningen hebben gcaccordeert, en "By gefchrift gepasfeert Acte van renunciatie, van gelykén inhoud als de voorgaande Heeren Stadthouderen fuccesfivelyk aan de mecrgemeltc Stadt Groningen hebben gegeven gehad , nopende de verkiefinge van de Magiftraet



(ft*)
«rirrraet derfelver Stede door uitlotinge van vyf fwarte
fonen Ende, of wel de HeerCtl dC °™ *ndCn lU' auiraSt'en Contra de meergenoemde Stadt Groningen Gereaui"eerden, in het derde Capittel vanhaaren Lyich m Snveróe van het bewude grote proces hebben geconcEt eehad op de prafuppouuen ende ConfaderaüenC by hu/geallegeert en 1^^'^^ frntentie verklaart zoude worden, dat de nominatie en electie van Vcrkiefcrs der Magiftraet en Ge woornen Gemeente zouden behoren te gefchieden zulks de volSnde het Tradtaat van de keduftie Anno .f,94 ajgjl Srdee t Waar jegens de Magiflraat de, meergem. S?adt Groningen Gcrequircerden hebber, gefegt gehad, daFfe de volrfchreven prcfuppofitien en conüderatien fulks en invoegen die by de Requiranten waren gcftelt ontkenden ende voorts alle excipienten om de redenen en mo iven in 't lange ende breede daar by geallcgeert, rnlt dien geconcludeert, dat by onfe Sententie verklaard zoude worden, dat de requiranten geen recht of Sc gefchapen was, omrae over de mamere van keure •in de Stadt Groningen jegens hun verweerders en Excipienten in de Voorfchr. Conventie eenige Aftie te moveren, waar op wy by onfe fententie den 24July inden Voorleden Jaare 1640. hebben verklaart te admitterj de voorfchr Exceptie van wegen de Opgemelte Stadt Groningen als Gerequireerdens en Excipienten geproponcert , en vervolgens dat den Requiranten geen Actie enis competerende; Dog om defes aangaande eenmaals allerdings en allerfyts cintlyck en fmalyck geruft geftelt te mogen worden / hebben de Welgemelte Heeren , Borecmeefteren ende' Regeerders der meergemelte Stadt Groningen, ons door'den Voorn. Heer Aldrmga la en verzoeken, dat wy geliefden tc verklaren, datdefelve voorts-aan de voorverhaalde Vcrkiefingc van de Magiftraat derfelver Stadt door uitlotinge van de voorfchr. vyf fwarte boonen volgens het Oude gebruik zonder bekreun van iemand fullen mogen doen, en dat hun dienvolgens werde overgelaten't reeht, Aftie ofte Gerechtigheid, dat de Generaliteit daar toe gecompeteert heeft ofte nog zoude mogen competeren. Alle het welke aangemerkt en by ons daar over rvpelyk gedehbereertzynde, zoo ift dat wy in het Voorfchreven verzoek gecon^ ' fenteert



< £ )
fenteert cn gcaceordeeft hebben, gelyk wy daarinné Confenteren ende accorderen by delen, verklarende dienvolgens, dat dc raeergemclte Heeren Borgemediercn en ><aad der meergemelte ->tad vroningen voorts an dc voorverhaal de v erkichnge van de Mughtraat derfelver Stede door üitlotiiige van de voorfchreven vyf fwarte boonen volgens het oude gebruik zonder bekreun van Jemant zullen mogen doen, ende word de meergemelte Heeicn Borgemeefteren ende Regeerders der meergenoemde Stadt in desfelvs (lede, name en tot behoef vart dien,kragt defes dien volgens overgelaten ende gece* deert, 't recht, Aétie ofte Gerechtigheid, dat de Ge-.: neralitcit tot het geene voorfclir is, gecompeteertheeft ende nog zoude mogen competeren.
Gegeven in onfe vergaderingc onder onfen grooten Zegele, Paraphure, ende den Signature van onfen Griffier in den Hage op den 2iMay 1041.
C o p i a.
4< MisfiVe aen den Heeren
BorgheriieeiTieren ende Raedt der Stadt Groeningen,
Eerbare, wyfe vnde voarfichtigbe Heef cn, hae eerbiedinghe onfes dienfts vnd plicht, konnen wy V. E. E. M. niet onghemeldet laten, wo tot onfe kennifle gekomen,'datmen ons op den twee vnd twhtichften fimij ionxt verganghen, heeft afgheroepen, omme binnen die drie np,efte weecken edder achtc dagen, iri Ferfone voor dem Heeren Duc dAIua, cdder fyne F. D» Ghecommitteerden, tho erfchynen, nae wydcre meldung der feluer Citation ,daer op wy E. E. W tho kennen gheuen, dat V. E. E. W. wol bewuft, dat die' Prcdicatien by confent van alle die ghefworene, ook alle die
voor*



( 33 )
voorneemfte Borger, fampt die Gilden, mit raedt ende voerwetcn des Heeren Lieutenants,derMimebrocders, Paltoren, ende meer andere gheeftelicken, fyn inghelaten, und dac by die van den Raedt voer raedtlaeni aenghqfien, dat de Suppleanten af folden nemen , dat hoer in die weghe muchte ftaen , waer toe beuoren verorden ten by die felue gheltelt, ook die Minrebroeders, om fulks tho doen,'aengelanget, der Stadt Boumefter vnd arbeyders aenghebocden waren, vnd ara laetlten die Suppleanten, der Predicatien daar toe ver« ordent ghewee.lt, denen by voeghende twee Raedtfverwantcn, vnde die vacrghenoemde Boumefter, und Stadt Arbeyders, den welckcn oock dorch beuel des fel nes der Renthemelter ghelonet vnd betalet heeft i fulcks dat daer ouer wy gheene fehade behooren toe draghen, die E. E, W. daèromme voorghekomen vndeverdeghent behoort te- worden.
Willen daèromme V. E.E W. ghebcden hebben,dat E. E W. onfe faccke met allen vlydt willenaennemen» mitsdien aen Con. Maie. verfoekende, dat die dcfenfievnfer faccke vor E E. W. per Procuratorem fal moghen g-nefchien, vnde- by ghebreecke van dien, dat E. E W. vns niet in ongonft willen afnemen, dat wy de faeckevoer ons op het aller voeghclyckft verdedighen ende teRechte brenghen, het fy by wat middelen dat am besKen ghefchien can.
Hierop E. E. W. antwoordt op het fpoedichft ver-, wachtende, oft holden anderlins dat E. E. W. met ftiHe fwyghsn, ons. alle mkidelen van defenfie confentcrèn* Hier met willen wy E E. W. den Almoghendeu- bcWlen,helbben,deniij juny. Anna l 5 <5
Voor ons vnde allen anderen, fo opten twee en twintichften Juni| binnen Groeninghen afgheroepen, ende alhier, prefent zyn, onderteekkent.
Johan Theden» Schatter» Hcflfc» Aijfma, tfÓf. 7. $
C Co-



( 34 )
C O P I A,
5- Misfive aen den Coninck.
VErthoenen in aller oetmoedt, die ondcrfchreuen Suppleantcn, hoe dat tot hunne kennifleghceomcn is, dat Borghcmcefters ende Raedukr ftede Groeninghen, doer lalt van den gheftrengen Heeren, Carolus Quarre, Ridder en Maicf. Raedt ordinaris m den Hove van Brabant, ende nu ter tyd in uwe Maies. Commifiie binnen Groeninghen zijnde op de xxvj. Aprilis by pubiice proclamatie hoer ghecitcert hebben, om op den xvij. Maij naelicomende , voor den doerluchtigen ende hoochgeboren Furlten en Heeren,FerdinandtdAlqares, DucdAlua, Marquis de Coria &c. oft zijne Furftelicke doerluchüghen ghecommitteerden, in Perfone Cc compareren, om hun van hunne ablcntie ende fchuylinge ende voorts van tgene hun te lafte ghelecht fal worden, te ontlchuidighen, nac brecdcren inholdcn der feluer publice proclamatie
Waer op die Suppleantenuwe Maje by hunne oetmoedighe Supplicatie, in alle ghehoorfaemheyt tc kennen gheuen, dat in AnnoxvC. fes ende dertich voorleden, Borghemeclters ende Raedt, mitfgaders die Borgheren, Ingheletenen, Onderdanen, ende Verwanten dervoerfehreuen Stede hun eerften begheuen hebben onder die fubiectie ende ghehoorfaemhcvt van Keyf. Maie. uwe ' Maic. Heeren Vader, ten welken tijde feeckere Tractaer rufichen Keyf Maie. ter eenre, ende die van den voerfe. ftede Groeningen ter andere zyde is gemaect, waerinne dc voorfchreuen Keyf. Maie" gheloèft, onthielen ; er.de aenghenomen heeft, die vander voorfchrcuen Stadt, by alle hunne gerechticheden, Heerlickhedèn, Vryhedcn, ende allen Priuilegien, die fy tot dien tndc toe, ghebruybkt ende ghchadt hadden, tc laten büjuen, oock daer intie tc befchutten ende befchermen. Onder alle de welke Gherechticheden, Heerlickheden , vryheden , ende Priuileirien, eene de principaelftegheweeft is, dat de voorfchreuen Borghemeefters ende Raedt der voorfchreuenen, Stede aen hun gheholden ,
ende



( 35 )
ende van dien dashc af ruftelijcken, vredehjeken, en-
dccontinueliickenghebruyckc ende gheexerceert hebben, ende nis" noch gebruyekon ende exereceren d e iudvfcure van alle Ciuile ende Cnminaele feecken, die binnen hun voorfchreuen Stede vailen, tonder datdaer van oyt eenighe Euocatie ghefchiedt ofte voorghenomen is eheweeft. . . ,
Ende breit mede uwe Maie. int aenueerden der voorfchreuen Stede, tghene voorlchreuen is, met e*. nreffc woorden noch wtdruckeheken ghcloeft, onthieten ende aenghehömen, ende die vandcr voorfchreuen Stede daer by ruftelicken ende vredeheken tot defen da^-lre1 toe laten blijuen , oock daer inne volgende uwe Maieic Tractaet ende gheloefte,ghcnadehjckenbelchuttet ende befchermet. Ende en weten die Suppleanten niet dat uwe iVaieft. die vander voorfchreuen Stede eewarlde ecnige fchriftlicke ofte mondelicke priuatiem die voorfchreuen hunne bherechticheden , Heerlicheden Vryheden, Priuilegien, Ciuile oft Cnminale ïudkature ghedaeh hebben, gnelijck fy oock gheheel met en twiifföien , oft uwe Maie. fal vander voorfchreuen Stadt daer inne ghcnadelicken holden, befchutten ende befchermeiV, veel min verhmdcringhe ofte priuatie doen.
Ende allo dc voorfchreuen Citatie ende Euocatie by den voorghenoemden Borghemeefters ende kaedt,do<?r lalt der voorehenoemdëö Heeren Commiffarisgeichiedt, mitfeadèrs die beichrhringhe der goederen ende het aen; leef van dien die voorfchreuen Judicature gheheel endo al, verhindert ende wech neemt, fo hebben die Siï] plèanten uwe Ma-e- tfelue by oetmoedighe Supplicatie wihen voerdraghen, ten cyndc by uwe Maie daer inne behoorücken gneremedicert, ende fy Suppleanten van den voorfchreuen nieuwicheyt ende aer.gedanefwaricheden gheuryet fullen moshen worden. Bidden ende bcgecren daer omme feer demoedclijcken uwe Maief. wil gclieuen de voorlchreuen Citatie, Euocatie, ende Befchrijuinge der goederen, ende tghene daer aen cleeft af en te niete te doen, nnde hoer Suppleanten, mitfgaders hunnebelaftinghe, waer van fy hun, naeallen Rechten, ghenoechfaem fullen connen verdedighenvoer de voorfchreuen Borghemeefters ende Raedt teremuoyeren. om daer inne nae tbehooren van Rechte ghedaen te worden. Dit-doende, &c.
C a Doe-



( 36* )
Doctor Hefielus Aijlma. Herent Coenders. ReyncjKorenkens. Frederick' Coenders, voor hem felfs.ende als Coniuncta perfona voor Dierick Coenders zijn Vader. Fuert Coenders zijn broeder, ende Keint Alberdg zijn Swagher. Halo Herens Doctor Mishael Camps Johac liarenda, Berem te Campe Meefter Coert voor hem feluen, ende als volmacht van Alnert Horenkens. Roeloff steuens. Willem Drewes voor hemfeluen ende als volmacht zijnes Broeders Peter Drewes. Fvlert Aima voor hemfeluen, ende van weghen AibertCrabbe. Luytken rotter. Antgonis Lakenfcherder. Henrick Maler, Swarxc Claes. Joelt de aweerdtfegere, &-c.
CoPIA
6- Eedt van Philips Ko¬
ning van Spanjen.
Wy Johan van Ligne Grave tho Arenbarge, Vryheer tho Barbanfon. Here tho. Bufirc, Riddervan den Orden des Gulden vlies en Roms Keiferl.Mats. Stadholder Genl over Ylei en Groningen, ^sLèeniecfrn tiget, en daartho fpeciaal commifnVund bevel hebbende van D. H. ff und H. Heeren Philips Konink van, Spanjen, van beider Cecil icn&c. r:.rtzharto.ug van Uuttenryk Kartougc van Burgoendien van Brabant &;c. Grave van Hausburch van'viaendcren &c. doen kunt und> bekennen vermits defen önfèn breve
Na denn de Staten der Stadt en Ommelanden van Groningen achtervolgende Keyferl. Matf Unfer- aller genedichfter Her gnede gelieftc, wille und meninge» fich bewillicht hadden fyn P. D. en zyne. arven en ha* komclingen als natuurlyke arfheren van Gron. en der Ommelanden the ontfangen hulden en' fweren voer thekomende arfheren van Gron en der- Ommelanden vorf. na hoechgedagten Keiferlvkc Majcftcits aflyvig-.
heit,.



( 37 )
*eit und fulke huldingc und ede ophuden data van Sn door abten, Prelaten, Hovelingen, egenarfden unde Gemeente, Borgemeefter en Raadt unde ge/woMeente Boumeefteren unde ganfche Gemeente der Stadt virsf. gedaan - und by ons ontiangen ïeeweft zo hebben wy uitten name und alsgemecht 4e van fyne P. O. hen wederom eed gedaan so het inholden van woerde tho woerde volcht.
Des Konings Eedt Wv Tan van Ligne, Grave tho Arenbarge, Vryherr tho Barbanfon, Here tho Bufire, Xidder van der ??rdenn des Guldèn Vlies Stadholder Generael van SS^Srt Mats. In den lande van ^ieslandt Overyffe, der Stadt en Ommelanden van Groningen als Vulniechtich utn den name van den D F. unfen G. H. Her- ips Pnnce van Spangien van beyde Cecihen und van Hierufalem, Ertshartouge van ^eftenryk, Hartouge van Bourgondien , van Brabant, Grave van Ho Lrt en Heren van Vrieslandt en der Stadt en Ommelanden van Groningen beloven cn fweren op defen Godes Evangelium, dat fyne P. D. tot fyner ankomft en nxcesfien tot ter heriicheyden van denftUven Stadt en Ommelanden van Groningen , der Hilliger Kerken fall vocrltaan , Weduwen unde weten belcharmen, Burgemeefteren unde Raedt, gemeene Borgeren cn Ingefetericn der Stadt Groningen, voert alleri Pradaren, Hovelingen Egen arffden, en lngefeten der Ommelanden mit alle horc to behoren, fal laten b yven en beholden in alle hoere gerechtigheid, herlichheit, Stadregten, Landrechten , Dykregten Zy hechten und in alle hoere andere posfiesfien, privilegiën, Coutumen en gewoenten, elk in dat zyne zo le de van Oldcs dagelyks hebben gebruikt, unde noch gebruiken fo wal van de keuze als andere vryheiden.
Unde voert alfo voer tho ftaan , belchutten und befcharmen en allent doen ende onderholden na inholt der breve van confirmatie van dato vyitienhundert und fes en dartich den vyftiendeia dag junh unde Zegell van van Kciferl Majeft. unfen G. H. den wy daaraf hebben Unde voert de Vurff. Stadt en Ommelanden van Groningen hoere Borgers und Ingefctenen met^lle



( 38 )
hoer toebehoren allcnt dat een giiet. arfT turft und Here fehuldig zal wefen tbodone, fo moet ons Godt helpen und alle fyne Hilligen. Und want dit aidus gefchiet is; fo wy des tb oirkunde dezen briefmit onttn name ondertekent, und onfen fegel daar an doen hangen. Gegeven in den Jare onfes Hefen Dufentvyffiondert und vyfftig den ic<i. dag des maands Januarii.
Jan van Lignej



■