HET L Y D EN ^
VAN
JESUS CHRISTUS,
IN ALLE DESZELFS OMSTANDIGHEDEN VOORGESTELD.
I N
VRAGEN en ANTWOORDEN.
En vertoont den troost die de ware Vromen uit Jefus Borglyden voor zich wel eens komen te trekken ; en hoe de Vromen onder 't Lyden , dat hun op aerde overkomt, zich te gedragen hebben.
Vooraf een hort voorjlcl en uitlegging der Namen welken in de Heylise Schrift aen Jefus gegeven en toegeëigend worden.
Hier agter gevoegt, een kort Bellek van het Lyden, van Jefus Christus; eene Order der Lydens Stoffen, en eene uitrekening der zaken die voorgevallen zyn, in den tyd van 24 uuren , rakende het Lyden van Jefus volgens opgave van zomaiige Geleerden. •
Opgefield ten dienfle van alle Christenen
DOOR
Martinus Westerhoutj Oud rustend Leeraer van Brouwerhaven
Te R O T T E R D A M, By
mCOLAAS CO RN EL, en HENDRIK WXT> Boekdrukkers en Verkoopers 1789.



' Ceapprobeert door de Eerw: Clasfi van Schietend.



VOORREDEN.
JJet is zeker, dat 'er geen waerdiger voorwerp van de overdenkingen der Vromen is als Jefus Christus. Hy is overjubbelwaerdig, dat zy met hunne gedagten op hem blyven ftaen; hem (tellen tot het onderwerp van hunne beoeffeningen in allen opzichten. Hy is geweest het voorwerp der overdenkingen en der Zielswerkzaemheden, van de geloovigen van 't Oude Testament , hy was dien eenen Steen op denwelken zeven oogen zouden zyn. Zach. III: 9. dat is alleen de Ziels-Oogen van alle geloovigen, door allen de tyden heen.
Alle de Vromen moeten op Jefus zien, met de oogen hunnes forftands, om hem te leeren kennen in allt zyne beminnelyke hoedanigheden; in allerleie ópzichten; in de namen.die hy al draagt: 1 * zy



n VOORRE D E N.
zy moeten leeren kennen al wat tot Jefus geboorte behoord, wat tot zyne levenswyze behoord, tot 't geen hy op aerde zynde al veracht heeft, de lotgevallen die hy in zyn leven al gehad heeft , wat het al is dat hy geleden heeft als Borge voor zyn Volk, en het heil dat daer uit voor hun is voortgekomen: van zynen dood, begravenisfe, van zyne opftandinge en hemelvaart, zyn zitten aen Gods rechterhand, zyne komst ten Oordeel; zy moeten Jefus in alles leeren kennen, want in Jefus recht te kennen, beftaet de ware Zaligheid. Joh. XVII: 3. Hy is 't voorbeeld van allen de tegenbeelden , het Ligchaeni van allen de fchaduwen, den voornaemften inhoud van Gods woord, het oogwit van Mozes en
de



VOORREDEN. ut
de Propheten , het middelpunt daer alle de Zaligmakende genade op uitloopen. Hy is den fchat- in den Akker, dien paerel, van groote waerde. Matth. XIII. De boom des levens die vele vruchten draegt, den wensen aller Heydenen. Hag, II: vs. 8.
Al wat aen Jefus is, is voor de verloste gantsch begeerlyk: zynen naem, zyn Perfoon, 't geene hy verricht heeft voor zyn Volk, is als eene Olie die uitgeftore js. Hoogl. I; 3.
Op den Overften Leidsman moeten de Vromen zien , met oogen des Gelsofs, met oogen der liefde, met oogen van gehoorzaemheid , om zich in gehoorzaemheid aen zyne bevelen neder te buigen , voor Jefus hunnen Heer. Psalm XLV: f 3 om



i v VOORREDEN.
om haer zyn voorbeeld te wandelen. De overdenkingen van Jefus hunnen Zielsbeminden, moet hunne Ziele zoet zyn. Psalm CIV; 34. De Vromen moeten aen hem peinzen, ook op hunne Legerftede. Psalm LXIII: vers 6, 7. hy is voor hun alles en in allen.
Het bezef én de overtuiging van dit alles was de feden, welke my reeds in den Jare 1742 opwekte, om een Werkje in't licht te geven, getyteld: Jefus wandel ter navolginge voorgejïeld; thans voelde ik my nog even zoo gedrongen om myn werk te maken, van Jefus te ftellen tot het voorwerp van hunne overdenkingen.
Ten dien einden geve ik hun teroverdenkinge dan:
A) De namen die aen hem al gegeven worden. i?)



VOORREDEN.
v
ƒ?) Al 't geen tot Jefus wandelinge ep aerde behoord.
C) Al wat tot zyn lyden en den ftaet zyner vernederinge behoord.
Z)) Al wat behoord tot den ftaet zy, ner verhooginge.
De Heere zegene dezen arbeid derliefde van zynen Kaecht, in zyne hooge Jaren.
Martinus Westirhout. Oud rustend Leeraer van Brouwershaven»
f4 ï N'



& INLEYDING.
C)ffchoon het licht des Enangeliums , zeer klaer heden op den Kandelaer fchynt; oflchoon de Leeraers alle Jaren hun werk maken , om hunne Gemeinten den Lydenden Meyland te Prediken, allen de deelen zynes Lydens , den Volken te verklaren : offchoon 'er vele Boeken zyn , die de Lydensftoffe hebben verklacrd, zoo is en blyft den rechten aert en natuur van Jefus Borglyden zeer velen onbekend; velen befchouwen als zy van dat Lyden hooren Prediken, dat Lyden even, als of het was 't Lyden van eenen Martelaer, waer door zy nog wel eens bewogen worden tot medelyden , dat Joden en Heidenen , Jefus zoo veel fmert hebben aengedaen , doch zien niet recht dat het de zonden zyn, die Jefus dat bitter Lyden hebben loegebragt.
Eenige Leeraers maken veel te weinig werk, van hunne Gemeinten klaer te vertoonen, dat al wat Jefus geleden heeft, van 't begin van zyn leven tot aen
zy-



INLEYDING.
zynen doodt toe, al hetzelve borgtogtelyk geweest is.
Waren daer niet zulken, die daer van verkeerde begrippen maekten, die het borgtogtelyke te veel bepalen tot deze of gene dingen, rakende 't Lyden dat Jefus geleden heeft? —— Immers ja.
Daer word van vele Leeraers niet klaer genoeg gefproken, hoe alles dat Jefus heeft geleden, dat hy dit alles als borge, in de plaets van den Uitverkorenen Zondaer geleden heeft.
Vele Vromen trekken door dien weg, te weinig troost uit'thooren Prediken van 't Lyden, dat alle Jaren hun voorgehouden wordt. —
Daer is wel veel over de Lydensftoffe gefchreven en gedrukt, doch zoo ver my bekend is, is'er geen Werk gedrukt over 't Lyden van Jefus, dat met Vragen en Antwoorden is voorgefteld, geen zaefc is naer myne gedachten nuttiger voor. den Lezer , byzonder voor minkundigen, als 't geen voorgefteld word by wyze van Vragen en Antwoorden.
Dit heeft my bewogen in myne zeer hooge Jaaren, gaende in myn 85fte Jaer, een Werkje uit te geven over 't Lyden van Jefus met Vragen en Antwoorden: — jr> 't Register agter aengefteld, kan elk zien, de met 5 nig-



INLEYDING.
nigvuldige Vragen , die in dit Werkje worden beantwoord.
Het einde en 't oogmerk van dit myn fchryven, is zuiver de eere Gods en 't heil van myne mede-Chris« tenen: als het van velen met die genegentheid zal gelezen worden, met welke ik het zelve gefchreven hebbe, zal mynen arbeid rykelyk beloont worden.
De Heerc geve fchynzel over dit rayn Werk, en geve dat velen op den lydenden Heyland recht verliefd worden, en dat het lezen van 't geen Jefus als borge heeft geleden, voor hun mag zyn als eene Olie die uitgeftort is, en hun gehemelte zoete mag bevonden worden.
Met noodiger en nuttiger zaken kan ik my niet bezig houden, noch daer ik voor myzelfsmeer intrestbyhebbe, die meer zoude dienen tot bevorderinge van myn eeuwig welzyn: in dat licht ftond ook dien grooten Apostel Paulus; uit dat beginfel fchreef hy aen de Gemeinten te Corinthen: ik en hebbe niet voorgenomen iets te weten onder u, dan Jefus Christus en dien gekruisfigt. iCoiu D>. 2. om dat hy by zich zelfs overtuigt ware, dat die leer het middelpunt was, van alle ware heil, troost en Zaligheid.
Uit



INLEYDING.
Uit dat beginfel heb ik een arbeid der liefde geoeffend, om by een te brengen, alle de zaken die tot het Lyden van den gezegenden Heyland behooren, om te worden eenen medewerker der blydfchnp, voor zulke Vromen , die door het lezen van dit Boek, een ware troost en fterkte voor hunne Zielen zullen erlangen, door de medewerkinge van Gods Geest, als hy hun verzegeld, dat al wat jefus geleden heeft hy dat in hunne plaetfe geleden heeft, om voor hun te worden de Heere hunner gerechtigheid, de God van hunne volkomene Zaligheid.
Ik mag tot roem van my zelfs zeggen, ik ben wel zeer oud geworden, doch ik ben niet traag geworden om nog wat goeds te doen, zoo voor my zelfs als voor myne mede - Christenen, zoo dat op my paslen die woorden : Scncfcit non Segnefcit.' ik moet werken zoo lang het dag is, zoo lang God my het leven laet behouden , en my laet blyven by myne Zielsvermogen , en eenige Ligchaemskrachten nog laet behouden : de nacht, de dood zal haest by my komen, die zal my doen rusten van al mynen arbeid.
Hoe Zalig zyn zulke Dienstknechten, die den Heere des huizes, alzoo doende zal vinden. Matth. XXIV: ▼s. 46. Hy



INLEYDING.
Hy zal den arbeid hunner liefde niet onbeloond laten, hy zal dezulken eens toeroepen: wel gy goede en getrouwe Dienstknecht, over weinigen zyt gy getrouw geweest, over velen zal ik u zetten, gaet in, in de vreugde uwes Heeren. Matth. XXV; 21.
God geve, dat alle ware Vromen met het oog des geloofs, eene oneindige' fchoonheid in den gekruisten Jefus te zien krygen, en dat de vrucht van zynen Kruisdood, voor hun gehemelte zoete bevonden worde. Hoogl. Ui 2.. Dit wenscht van harten, hy die bekend alles verfchuldigd te zyn aen de liefde van Jefus, daer Jefus hem mede heeft lief gehad.
Martinus Westerhout, Oud rustend Leeraer van de Gemeinten van Brouwershaven,



VOORSTELLING
DER Z A K E N 3
Die in dit Werkje voorkomen.
i) Dingen die voorgevallen zyn, op de zes voorgaende dagen, eer dat Jefus den Paeschmaeltyd met zyne Discipelen gehouden heeft.
a) Een kleine Catechismus, in Vragen en Antwoorden, die hunne betrekking hebben:
a) Op 't Lyden dat Jefus heeft geleden.
b) Op 't Lyden dat de Vromen wel eens komen te lyden.
3) Een overdenking van zaken , die de Vromen van Jefus moeten overdenken , om daer mede veel werkzaem te zyn.
4) Een befpiegelirg der zaken, die in opzicht van Jefus, dienen tot troost voor de Vromen, en tot hunne blydfchap en fterkte.
5) Een befchouwing der zaken, daer de Vromen veel na te ftaen en om te bidden,hebben, in opzicht van Jefus hunnen beminden.
6) Een overdenking van zaken, daer de Vromen zich over komen te beklagen, betrekkelyk Jefus hun hoofd.
1) Een overdenking van zaken, die hunne betrekking hebben, tot al het lyden dat Jefus op aerde is overgekomen.
8) Een befchouwing van die waerheid, dat Jefus
als



als borge geleden heeft, dat hem op aerde is toegebragt, en dat al dat lyden voldoenend geweest is.
9) Een overweging van de zaken, die de Vromen te overdenken hebben, van het borgtogtelyk werk, dat Jefus als borg voor hun te wege gebragt heeft.
10) Een Befpiegeling der gevallen, in denwelken de Vromen al op Jefus te zien hebben.
11) Een overdenking van de Perfoonen wie die al zyn, die echte gronden voor zich zelfs hebben, om te mogen gelooven dat zy deel gekregen hebben aen Jefus borglyden, en wie die zyn die geenen grond hebben, om Jefas lyden zich zelfs toe te pasfen, en zoo blyvende nooit de vrucht daer van fmaken zuilen.
12) Een Korte Schets, van de ftofre die van de Leeraers, aen de Gemeinten vertoont worden, alszy de LydensftofTe Prediken-
13) Order der LydensftofFen.
14) Een Korte Schets van zaken, die in 24 uurea zyn voorgevallen, betrekkelyk Jefus lyden.
EEN



OVERDENKINGEN
Wat de namen al zyn, die aen Jefus in Gods woord al gegeven worden: in wat al opzichten Jefus diedraegt, en watde redenen van die benamingen al zyn: als ook om wat redenen Jefus met zoo vele namen word benoemt, en hoe zulks tot veel trooft en fterkte dient van des Heeren kinderen.
In Vragen en Antwoorden.
1 Vrag. Welke zyn de eigenllyke namen al die Jefus worden gegeven in 't woord*}
Antw. Daer toe behoort.
a) In de eerfte p'aets de naem van jefuu Men leeft Luc li: ai. als sgt dagen virvult waren, dat men het kindeke befnyden zoude, zoo wierd zynen name genoemt Jefus, welke genaemt was van den Engel eer hy in den ligcharne ontfuiigen was
2 Vrag. Wanneer is hy benoemt met die nae\n(i Antw.
. Al voor zyne geboorte. Luc.I; 31. Den Engel zeide tot Maria, en ziet gy zult bevrucht worden en eenen zone baeren, en zult zynen name heten Jefus.
. . In zyn leven wierd hy met den naem vafj Jefus benoemt
3 Vrag. In wat al opzichten^



Aftttff.
ad) Als God aengemerkt. In die betrekking komt dit ons voor als Johannes, (f Joh. V: 5.) uit roept:wie is 't, die de waereld overwint? dan die gelooft dat Jefus is de zone Godts,
bb) Als mmfcb aengemerkt. In dien opzichte hoord men de blinde uitroepen tot hem: Jefu, gy zoone Davids ontfermt u myner. Luc:X VII!.vs 38.'
cc) Als middclaer aengemerkt. Indien opzichte roept Paulus: dat de geloovigen gekomen zyn tot den middelaer des nieuwen Teftaments , Jefum. üet3r. XII: 34=
dd) Als Propheet aengemerkt: Gelyk de Schare uitliep: deze is Jefus de propheet van INazareth in Galilea. Matth, XXI: ir.
eè) Als Priefler aengemerkt. In dat opzicht; getuigt Paulus: dat de geloovigen Jefus tol eenen grooten Hoogenpriefter hebben, Hebr. IV: 12.
ff) Als Koning aengemerkt. In dien opzichte ftaet 'er: dat dentloogen Priester Jefus ondervraegde van zyne difcipelen. Joh. XVI11: 19.
4 Vrag. Heeft Jefus na zyne verhooginge ook zich zelfs dien naem niet gegeven P
Antw. Hy benoemde zich zelve alzoo, wanneer hy Saul den vervolger der gemeinte toeriep: ik ben Jefus dien gy vervolgt. Act. IX: 5.
5 Vrag. Is dezen naam niet van eene iroostelyke beteekenisfe, voor des Heer en kinderen.
Antw. Ja, die naem beteekend Zaligmaker, Matth. ï: 31. Gv



Gy zult zynen name heten Jefus, want hy-zal zy» volk zalig maken van hunne zonden: en dus zeer verkwikkelyk tegen het gezicht van het gebrekkelyke van de heyligmakinge, tegen de befchuldigingen van de wet, tegen de aenvallen des Satans, tegen de vreeze der Helle en des Doods, terwyl hy als Za» ligmaker hun heeft verloft van 't hoogfte kwaed, en gebragt heeft tot 't bezit van 't hoogfte goed , hun met God heeft verzoent. 2 Cor: V. 19. door eene volmaekte gehoorzaemheit aen de wet. Matth. IV» 15. door betalinge voor hunne zonden , door 't uitftorten van zyn bloed, en dus de Goddelyke Zaligmaker, by wien de volheid der Godheid woont. Cot,. II: 9. de dierbare Zaligmaker van zyn volk, een fontein van alle vertroostinge de volkome Zaligmaker, die zyn volk veiloft heeft van de fchuld der zonde. Col: I. 14. van de finette der zonde. 1 Cor. VI: 11. van de heerfchappye der zonden. Rom. VIII: 2. van de ftraffe der zonde.' ja hun verloft van den toekomende toorn. 1. Thess: I. 10,
6 Vrag. Wat geeft het te kennen dat den naem 'Jefus eenen Hebreeuwfchen naem is, of afkomstig van 't Hebreeuwfchï
Antw, Om te vertoonen dat hy was de Heyland derjxklen.
7 Vrag. Waerom wierd hem ook een' Griekfchs naem,de naeme Chriflus gegeven?
• Antw. Dat hy ook zoude zyn den Heyland der Heydenen. Jes. XLiX: 6. De naeme Chriftus ftamt af van ^<«,ik zalve, en dus beteekent dien naem * a de



dé gezalfde, die van eeuwigheit van Godt is gezalfd SpV VUT. 23. van hem verordineert tot Propheet, Priefter en Koning, tot eenen Heere en Chriftus ge maekt. Act: II. 36. die gezalft is van God, met den H. Geeft en met Kracht. Act. X. 38. te weten na zyne menfehelykenatuur, ter bekwaeramakinge tot zyne middelaers bedierringe.
8 Vrag. Is Jefus met deze naem , met benoemt van »lïerleye zoor ten van menfchml
Antw. Ja die naem vind men hem te zyn gegeven.
. Van de Propheten. Ps. II: vs. 2. vind men al gezegt te zyn: de Vorften beraedfiagen te zamen tegen den Heere eh zynen gezalfden.
. Van de Apoftelen. Paulus betuigde de Jaden, dat Jefus was de Chriftus. Act. XVIII, 15. ."Petrus beleed dat hy was, de Chriftus. Matth. XVI. 16.
9 Vrag. Was die naem ook bekent by de boofegeeften? Antw. Ja, daerom hoort men dezelven tot Jefus
zeggen: gy zyt de Chriftus de zone Godts. Lüc. IV. 41.
10 Vrag. Word Jefus ook niet benoemt met den naem van Immanuel.
Antw. Ja. Jes. VII. 14. Ziet een maegd zal zwanger worden, en zy zal een zone baren , en zyne name Immanuel heten: welke naem beteekent God met ons, Matth. I. 23. als zynde die, welke den Zondaer met God weêr komt te verzoenen.
11 Vrag.



ii Vrag. Van -.uien is Jefus al benoemt met den natm van Heere.
Antw. Met deze naem word hy benoemt van al? lerleye perzonen.
1) Van zynen Vader: Ho«, I. 7 zegt de Heere: ik zal' het huys Juda verloiïen, door den Heere ha* ren Godt.
2) Van hem zelfs. Men hoort hem tot zyne Discipelen zeggen: als [zy u lieden vragen, waerora zyde gebondene Ezelinne ontbonden, dat zy dezulken moeften antwoorden, dat de Heere dezer van pooden hadde. Matth. XXI. 3
3) Van de Engelen, die de Herders bekent maek» ten dat hun geboren was de Zaligmaker, die zy noemden Chriftus, de Heere. Luc. II 11.
4) Van de Patriarchen. Men hoort Enoch uitroepen : ziet de Heere is gekomen met zyn veel duizend heyligen! Jubïï. V: 14.
5) Van de Propheten. By Jeremias Word hy genoemt de Heere onze gerechtigheid. Jer, XXIII. 6. en David roept uit: de Heere heeft tot myne n Heere gefproken. Ps. CX. vs. 1.
6) Van de Apofielen. Zoo riep Petrus uit: zoo wete dan zekerlyk het gantfche huys Israëls, dat Godt hem tot eenen Heere en Chriftus gemaekt heeft, namelyk dezen Jefus dien gy gekruift hebt. Act. II. 36
7) Van ^Geloovigen. In dit opzicht wort 'er gezegt: dat niemand kan zeggen, Jefus den Heere te
* 3 zyn*



zyn, dan door den H. Geesf. i Cor. XII: vs. 3.
ia, Vrag. Word by ook niet in allerleye opzichten, met dien naem van Heere benoemt ?
Antw. Ja, zoo word hy genocmt,
1) Als Godt aengemerkr. Paulus zegt: gy Heere hebt i» den beginne de aerde gegrondet Hebr. I: vs. 10.
2) Als Mensch aengemerkt. Die twee blinden riepen uit: Heere gy Zone Davids, ontfermtu onzer. Matth. XX: 30.
3) Als Propheet. In dit opzicht zeide die Samaritaenfche Vrouwe aen den Waterput: Heere ik zie dat gy een Propheet zyt. Joh. IV: 19.
4) Als Priester, 't Is openbaer zegt Paulus, dat onzen Heere uit Judea gefproten is. Hebr. VII: vs. 14.
5) Als Koning. De Apostelen vraegden hem: Heeïe zult gy in dezen tyd, aen Iïraé'1 het Koninkryke weder oprichten? Act. I: 6.
ijj Vrag, Draegt Jefus den naem van Heere, niet in beide zyne Staten? Antw. Ja.
A) In den ftaet zyner vernederinge. ad) In zyn Lyden. Luc. XXü: vs. 61. word 'er gezegt, de Heere hem omkcerende, zag Petrus aen.
bb) In zynen Kruisdood» Paulus zegt: indien zy Christus gekent hadden, zy zouden den Heere der heerlykheid niet gekruist hebben. 1 Cor. II: E.
cc)



cc) In zyne Begraeffenisfe, Den Engel riep tot Maria: ziet de plae fe daer den Heere gelegen heeft. Matih. XKVlll: 6.
B) in den ftaet zyner Verheoginga.
aa ln zyne Opjlandinge. De Discipelen riepen uit: de Heere is waerlyk opgeftaen en is van Simon gezien Luc. XXIV: 34.
bb) In zyne Hemehaerd. 'tls: de Heere, na dat hy tot hun gefproken hadde, is opgenomen in den Hemel Marc, XVI: 19.
cc) In zyne komft ten Oordeel, Paulus zegt: de Heere zelve zal met een geroep, met de ftemme des Archangels, en met de bafuine Gods nederdalen van den Hemel, i Thess. IV: 16.
14 Vrag. Word Jefus ook niet genoemt de Heilige Gods?
Antw, Ja, men leest dat dien onreinenGeest, tot hemuitriep: ikkenneuwiegy zyt, (namelyk) de Heilige Gods. Marc, 1: 24,
15 Vrag. Wat zyn al de oneigentlyke namen, dis aen Jefus in Gods woord warden gegeven?
Antw. Die zyn byzonder deze, d) Aen Jefus word gegeven den naem van Mam. 1 Cor. XV: 45. deeerfteAdamis geworden tot eene levendige Ziele, den laetften Adam, toteenen levendigmakenden Geest.
16 j Vrag, Waer in was Adam een voorbeeld, des genen die komen zoude, en wel van Christus? Kom. V: 14.
* 4 J/UWt



Antw. Hier in:
.) Adam was onmiddelyk, op eene buitengewoon: wyze Mensch geworden, dus ook Jefus, die uit eene Maegd geboren is.
..) Adam was voor den val, een bezitter van Gods beeld. Jefus word genoemt, 't beeld des onzienüykea Gods. Col. 1: 15.
,..) Adam was van God gefield, om 't hof van Eden te bouwen, dus is Jefus van Godt geftüd, om het Hof van Gods Kerk te bouwen,
b) Aen Jefus word gegeven, den naem van David. Ezech. XXXIV: 23. eu ik zal een;n eenigen Herder over hun verwekken , en hy zal hun weyden (namentlyk) myren knecht Davji. Hosea 111: 5. daer na zullen de kinderen Israëls zich bekeeren, en zoeken denlleerc hunnen Godt en David hunnen Kg» ning. Dus ook Jeu, XXX: 9. Ezech. XXXV11: vs. 25.
17 Vrag. Welke namen zyn het al die Jefus draegtf in opzicijt van zyne Goddelyke Natuur1 ?
Antw. In dit opzicht word hy ge noemt:
1) De Jehova. Hos. 1: 7. maer over 't Huis Juda zal ik my ontfermen. Jsr. XXIÜ: 6. en zal ze verlosfen door den Heere hunnen Godt. Hos. 111: 5. daer na zuilen zich de kinderen Israëls bekeeren, en zoeken den Heere hunnen Godr.
2.) De Adonai. Malach. 111: 1. ziet ik zende mynen Engel, die voor myn aengezichte den weg bereiden zal, en fnellyk zal tot zynen Tempel komen, elie Heere, dien gylieden zoekt.
3)



3) De waarachtige Godt. i Joh. V: ao. deze is 3e waerachtige Godt en het eeuwige leven.
4) De groote Godt. Tit. 11: 13- verwagtende, de ;alige hoope en verfchyninge der heerlykheid des n-ooten Gods en onzes Zaligmakers Jefus Christus.
' 5) De Sterke Godt. Jes. IX: 5. men noemt zynen name, wonderlyk, raedt, fterke Godt.
6) De Godt der Heyrfcharen. Hos. XII: vs. 6. de Heere, de Godt der Heyrfcharen, Heere is zyn gedenknaem.
7-) De Godt der Heerlykheid. Hand. Vil: 2. daer Stephanus uitriep: Gy mannen Broeders en Vaders hoord toe, de Godt der heerlykheid verfcheen onzen Vader Abraham, nog zynde in Mefopotamie, eer hy woonde in Charam.
8) De Godt van Zaligheid. Ps. LXVlll: 21. die Godt, is ons een Godt van vo'.komene Zaligheid.
9) De Godt der Waerheid. Jfcs. LXV: vs. 16. zoo dat, wie zich zegenen zal op aerde, die zal zich zegenen in den Godt der waerheid , en wie zweren zal op aerde, die zal zweren by den Godt der waerheid.
10Ï De Godt des aenziens. GeN. XVh 13. en Hagar noemden de name des Heeren die tot haer fprak, <ry Godt des aenziens.
11) Den Alderhoogftcn. Ps. XLV11: vs. 3 want de Heere des Alderhoogften is yreesfelyk: een groot Koning over de gantfche aerde. _ _
12) Den Almachtiger!. Openb. 1: vs. 8. die is,
♦ 5 en



en die was, en die komen zal , den Alniachtigen,
13) Heere der Heer en. Openb. XVII: 14. deze zullen tegen het Lam kreigen, en het Lam zal ze overwinnen (want. het is een Heere derHeeren, en een Koning der Koningen.
14) DeOverflen der Koningen der eter den. Openb. \. 5. genade en vrede zy u van Jefus Christus, die de getrouwe getuige is, den eerstgeborenen uit de dooie , en den Oveiften der Koningen der aerde.
15) De Heere der Heerklykheid. 1 CoR. II: 8. want indien den üverflen dezer waereld hem hadde gekend , zoo en z -uien zy den Heere der Heerlykheid niet gekruist hebben.
16) Heer uit den Hemel. i|Cor. xv: 47. deeerfte Menfche is uit de aerde aerdsch, de tweede Menfche is de Heere uit den Hemel.
17) Dc Heer die inde Hemelen is. t£pn. vi: q. als die wetet, dat ook uw zelfs Heere, in de Hemelen is.
18) De Heere des Sabbaths. Matih. XII: 8. want de Zoone des Menfchen, is een Heere ook van den Sabbath.
19) Hcerfcher onder de Menfchen,. 2. Sam. XXIII; 3. de Godt Israëls heeftgezegt, de Rotsfteen Israëls, heeft totmy gefproken: (daer zal zyn) een Heerfcher over de Menlchen , eenen rechtveerdigen, eenen Heerfcher (in de) vreeze God?.
ao; Richter. Jes. XXXU1: 22, want de Heere , onzen Richter.
*0



sl) Richter Israëls. MiCHA. VI: '4- zy zullen den Richter Israëls, met de roede op het Kinnebakken flaen.
32) Rechter van levenden en dooden. IJand. a: 42 en heeft ons geboden, den Volke te Prediken en te betuigen, dat hy is, den genen die van Godt verordineerd is, tot eenen rechter van levenden en dooden.
03) De Schepper Israëls. Jes. XLlll: 15. ik ben delieere, uw Heilige: de Schepper Israëls, uw lieder Koning.
24) De Machtige Jacobs. Gei«, XLIX: vs 34.maer zyn boge is in ftyvigheid gebleven, en de armen zyner handen zyn gefterkt geworden , door de handen des machtigen Jacobs; daer van is hy een Herder, een fteen Israëls- — Ook Ps. CXXX1U vs. 2, 5.
35") Jacobs Heerfcher. Jer. XXX: 21. en zyne Heerlykheid zal uit hem zyn, en zyn Heerfcher uit het midden van hem voortkomen.
26) Jacobs Heerlykheid. Amos. Vlll; 7. de Heere heeft gezworen by Jacobs heerlykheia, zoo ik alle hare werken in eeuwigheid zal vergeten.
27) De Heilige Jacobs. Jes. XXIX: 23. en zy zullen den Heiligen Jacobs heiligen, en den Godt Israëls vreezen.
28; De Heilige Israëls. Jts. XL1: 14. en vreest niet, gy wormken Jacobs, gy Volksken Israëls: ik helpe u, fpreektde Heere, en u Verlosfer is de Heilige Israëls. 29)



29) Den Wortel Davids, uit wien David was voortgekomen. Openb. V: 5. ziet de Leeuw , die uit de (lamme Juda is, de Wortel Davids heef. overwonnen, om liet boek te openen, en zyne zeven Zegelen op te breken.
30) 't Hoofd boven alle dingen. Eph. 1: 22. en heeft alle dingen zynen voeten onderworpen, en heeft hem de gemeynte gegeven, tot een hoofd boven alle dingen.
31) De ecrfte en de laeifle, de Alpha en de Omega , het begin en 't einde. Openb. 1: 8. Openb. XXI: 6- ik ben de Alpha en de Omega, het begin en 't einde.
32) Het begin, Col, 1: 18. en hy is 't Hoofd des Ligchaems, (namentlyk) der Gemeynte, hy die het begin is, den eerstgeborenen uit de doode, op dat hy in allen de eerfte zoude zyn.
33) Het begin der Scheppinge Gods. Openb. 111: 14. dit zegt de Amen , de trouwe en waarachtige getuige, het begin der Scheppinge Gods, geen lydend, maer een werkend begin der Scheppinge, als zynde den Autheur en oorfprong der Scheppinge van alle dingen. Joh. 1: 3. alle dingen zyn door het zelve gemaekt, en zonder het zelve en is geen ding gemaekt, dat gemaekt is.
34) De eerstgeborenen aller Creatuuren , niet de eerstgefchapene. Col. 1: ij. Heb*.. 1; 6. en als hy wederom den eerstgeboren inbrengt in de waereld, zegthy, dat alle Engelen Gods hem aenbidden. Ps.
LXXX1X:



LXXXÏX: vs. q8. ook zal ik hem ten eerstgeborenen Zone (tellen, ten hoogften over de Koningen der aerde, tot een betoog van zyne heerlykheid, boven allen de geloovigen.
35) De eerstgeborenen uit den dooden. Otenb, hg* van Jefus Christus die de getrouwe getuigenis, de eerstgeborenen uit den dooden. Col. h 18. als zynde geworden, de eersteling der genen die ontflapen zyn.
36) Het beeld Gods. 't Beeld des onzienelyken Gods. Col. I: 15. denwelken is het beeld des onzienelyken Gods.
37j Het affchynfel van 's Vaders heerlykheid, het uitgedrukte beeld zyner zel/fiandigheid. Hebr.
2,8)Dc Opperfie TVysheid Spreuk. IX: 1. de Opperfte Wysheid heeft haer huis gebouwd. Zy heeft hare zeven Pilaren gehouwen.
39) De Rechtvecrdigen. Jes. LUI: n. door zy* ne kennisfe, zal niynen knecht den rechtveerdigen, velen rechtveerdig maken, want hy zal hunne ongerechtigheden dragen. Zach. IX: 9. verheugd u zeer gy Dcchteren Zions, juicht gy Dochteren Jerufalems, ziet uwen Koning zal u komen rechtveerdig, en hy is een Heyland. Stephanus fpreekt van de korafte des rechtveerdigen. Act. VII: 52. indien iemant gezondigt heeft, wy hebben eenen voórfpraak by den Vader, Jefus Christus den rechtveerdigen. 1 Joh. II: 1. om dat hy was zonder eenige zonden, onbe-
fenet,



«WW»
frnet, afgefcheiienvan de zondaren. Hebr. VII:26« daerom ock bekwaem, om onzen voorfpraak te zyn.
40) Het Heilige. Luc. I: 35. daerom, dat Heilige dat uit u zal geboren worden , zal Gods Zoon genaemt worden.
41) Den Heiligen. Ps. XVI: 10. gy zult niet toelaten, dat uwe Heiligen de verdervinge zien. T?i. XVI: ïo. 1 Joh. II: 20. gy hebt de zalvinge van den Heiligen, en gy weet alle dingen. Openb. III: 7. dit zegt de Heilige, de waerachtige, die den üeutel Davids heeft: die opent en niemant fluit, die fluit en niemant en openr. Zoo mag hy ook met recht worden genaemt, om dat hy in hem zelve heilig is, en de zynen heilig maekt.
4a) Gods Heiligen. Act. II: 27. want gy zult myne Ziele in de Helle niet vet laten, noch en zult uwen Heiligen niet overgeven om verdervinge te zien. Marc. I: 24. riep den onreinen Gees-t tot Jefus: ik kenne u, wie gy zyt, (namentlyk) de Heilige Gods.
43) De Heiligheid der Heiligheden. Dan, IX: 24, om de Heiligheid der Heiligheden te zalven.
44) Den Wetgever. Jes. XXX1I1: 22. want de Heere is onzen Richter, de Heere is onzen Wetgever, de Heere is onzen Koning, hy zal ons behouden.
45) De Amen. Openb. I:. 18, en die leven, en ik ben doodt geweest, en ziet ik ben levendig geworden in alle eeuwigheid Amen. En ik hebbe de fleutels der Helle en des doods. OpuNb. 111: 14. dk zegt de Amen.
46)



46) boerachtige, Opens. 111: 7. dit zegt de Heilige, de waerachtige. vs. 14- dit zegt de Amen, de trouwe en waerachtige getuigen, om te vertoonen de getrouwigheid en ftandvastigheid Christi, in het volbrengen van allen Gods beloften, a Cor. 1: vs. 19, 20. als ook in;zyne dreigementen. Openb. XIX: vs. 11.
47) De Heerlykheid des Heere. Jes. XL: vs. 5. en de Heerlykheid des Heere zal geopenbaerd worden.
48) De Zaligmaker der Waereld. 1 Joh. IV: 14. en wy hebben 't aenfchouwt, en getuigen dat de Vader (zynen) Zone gezonden heeft, (tot) eenen Zaligmaker der waereld.
49) De Zaligheid, en wel Gods■ Zaligheid. Luc. II: 30. myne oogen hebben uwe Zaligheid gezien.
A) Te recht word Jefus genoemt de Zaligheid ;
a) Om dat hy is den oorfprong van de Zaligheid.
V) Om dat hy de Zaligheid heeft te wege gebragt.
e) Om dat hy is de fchatkist van de Zaligheid, by wien een volheid van Zaligheid te vinden is.
</) Om dat hy de Zaligheid den zynen toepast.
B) Ja Jefus word Gods Zaligheid genoemd: d) Omdat God Jefus had verordineert tot eenen
Zaligmaker.
i>) Om dat God Jefus in de waereld gezonden



den heeft, om de Zaligheid voor de zynen te ver* werven,
c) Om dat God Jefus den zondaer fchenkt tot eenen Zaligmaker, i Cor. I: 30.
d) Om dat het gantfche werk der Zaligheid op Jefus rust.
.) Allen de zegeningen zyn door Jefus. Eph. I: -3.
..) God bemind dezulken door Christus.
.,.) God geeft hun vryheid om tot hem te naderen door Christus.
....) Door Jefus rechtveerdigd en heiligt en zaligt hy hun.
Ja, al wat eene begenadigde bezit is van Jefus: al wat zoo eenen verwagt, hangt aen hem; hy is de eenige hope der Zaligheid voor hun. 1 Tim. I: 1. en heeft voor hun verkregen, 't recht tot de Zaligheid: de Zaligheid is door Jefus verkregen, hy is het, in welke de Zaligheid word bewaerd, als ineene Schatkist, en die dadelyk de Zaligheid in hun harte werkt, en die hope daer in levendig houd.
jo) De Wysheid. Matth. XI: vs. 19, doch de wysheid, is gerechtveerdigt geworden van hare Kinderen.
51) De Wysheid Gods. Daerom ook de Wysheid Gods, zegt: ik zal Propheten en Apostelen tot hun zenden. 1 Cor. I: 34. maer hun die geroepen zyn, beide Jooden en Grieken (Prediken wy) Christus,
de



«le kracht Gods, en de wysheid Gods, hy isdeeatfr
wige wysheid des Vaders. Spreuk. Vlli: i. in herd is eene volheid der Wysheid. Col. 11: 3. hy heeft de wysheid Gods .aen de waereld geopenbaerd , hy is vplmaekt in wysheid, die zich uitftrekt tot alle dingen.
Zyne wysheid is uit hem zeiven, door éene wys-. heid die in hem woont, is eene onfeilbare wysheid die geene dwalingen onderworpen is, noch verminderinge, is oneindig, zonder toenemen of afnemen, ja hy kan zyne wysheid aen anderen mededeelen.
52) De kragt Gods. 1 Cor. 1: vs. i\. Zoo malden Heere Jefus in veelderley opzichten genoemd worden. <, -• * - > j
j a) Als God aengemerkt, word hy genoemt de. fterke Godt, hy is ook den Autheur van machtige werken, van de Scheppinge. Col. 1:16. van de onderhoudinge. Hebr. I: o, , (
,' è) ln opzicht van zyn Middelaers Arnpt: hy heeft den toorn Gods gedragen, de macht des Satans verbroken. Col II; 15. en heeft de waereld overwonnen. Joh. XVI: 33. daer een Goddelyke kracht toe wierd yereischt, hy heeft de vrede gemaekt tusfehen God en den zondaer, en heeft eens volmaekte gerechtigheid te wege gebragt, het werk der zaligheid is een werk van groote kragt.
c) In opzicht sis Propheet: hy leerd met macht inwendigidaerem word zyne Leer genoemt^ een kragt Gods ter Zaligheid. Rom. 1: !Ó.
* r' -d) ïfj



Ö In opzicht als Koning: hy vertoont te zytl een machtig Koning, in het onderhouden van het Genadewerk, in de bewaringe van zyn Kerk, in de ten onderbrenginge van de vyanden der Kerke. l*3) Gods ftcrktc. Jes. XXVH: g. ofte hy moest myne fterkte aengrypen, hy zal vrede met my maken*
En zoo word Jefus genoemr.
a) Om dat het Jefus is, in wien de Heere zyne fterkte, tot behoudenisfe van zondaren ontdekt heeft.
h) Om dat ih Jefus als borg, de fterkte voor het gemoed, voor des Heeren Volk gelegen is.
c) Om dat God de Vader, Jefus verordineert heeft, en bekend gemaekt heeft in de beloften, en in de waereld gezonden heeft tot eenen Zaligmaker.
54) De Zoom Gods. Luc. XXII: 70. zy zeiden allen : zyt gy dan de Zoone Gods ? Jefus zeide tot hun: gy zegt het, dat ik het ben. 1 Joh, IV: 14. enwy hebben het aenfehouwt en getuigen, dat de Vader zynen Zoone gezonden heeft, toteenen Zaligmaker der waereld. Openb. II: 18. en fchryft aen den Engel der Gemeente te Thyatiren, dit zegt de Zoone Gods, die zyne oogen heeft als een evlamme vyers, en zyne voeten zyn blinkend koper gelyk. Hy is de eeuwige, denatuurlyke Zoone Gods, zynea eigenen Zoone. Rom. Vlll: 3?.
55) De eeniggeborenen Zoon. Joh. I: 18. niemant feeeft ooit Godt gezien: de eeniggeborenen Zoone,
die



die in den fchoot des Vaders is, die heeft (hem OUS) verklaerd.
56) De Zoone van Gods liefde. Col. I: 13. die ons getrokken heeft uit de macht der duLsternisfe, en overgezet heeft in 't Koninkryke des Zoons zy» ner liefde.
18 Vrag. Wat zyn de namen al, die aen Jefus ivorden gegeven in Gods woord, naer zyne Mcnfchelyk* natuur ?
Antw. In dit opzicht, word hy genoemt.
I) Een Menfche. 1 Tim. 11: j. want daer is een* Godt, daer is ook eenen MiddelaerGods en der Men« fchcn, de Menfche Christus Jeftts. • i 2) De Zoone des Menfchen. Dan. Vil: 13. (voorder) zag ik in de nachtgezichten : en ziet, daer kwam een met de Wolken des Hemels, als eenes Menfchen Zoone. Matth. XVI: 27. want de Zoone des Menfchen zal komen in de heerlykheid zyns Vaders, met zyne Engelen. Joh. III: 14. en gelyk Mozes de flange in de Woestyne verhoogt heeft, alzoo moet de Zoone des Menfchen verhoogt worden. Matth. XX: 28. gelyk de Zoone des Menfchen niet is gekomen om gediend te worden, maer om te dienen, en zyne Ziele te geven (toO een randzoen Voor ve'en. Openb. I: ;a, 13, Johanhes zig zeven gouden Kandelaren, en in 't midden van de zeven Kandelaren, een, den Zoone des Menfchen gelyk zynde, bekleed met een lang kleed tot de voeten, m omgord aen de borsten met eenen gouden gor** a d*l,



clel, en als zoodanig is hy in de volbreü des tyciï in den vleefche verfchenen.
3) De tweede Menfche i Coa. XV: 47. de eerfte Menfche is uit de aerde aerdsch,de tweede Menfche is den Heere uit den Hemel.
4) Een Kind, een Zoone. Jes. IX: 5. want een Kind is ons geboren, een Zoone is ors-gegeven.
5) Mn* heilig Kind. Act. IV: 27. want in der waerheid zyn vergaderd, tegen u heilig Kind J f-is welken gy gezalft hebt, beiden Herodes en Pilatus, met de Heideuen en den Volke Israëls. vs. 30. dat teekenenen wonderen gefchieden door den naem van uw heilig Kind Jefus.
6) Een Knecht ken. Jes. VII: 16. zekerlyk, eer dit Knechtken weet te verwerpen het kwade, en te verkiezen het goede: aal dit land, daer gy verdrietig zyt, verlaten zyn van zyne twee Koningen.
7) Een'' Mannelyken Zoon. Ops-Nb. XII: 5< en zy baerde eenen Mannelyken Zoone, die allen de Héi* denen zoude hoeden met eenen yzeren roede;
8/ Een Man. Act. XVII: gr. daerom, dat hy eenen dag gefteld heeft, op welken hy den aerbodem rechtveerdiglyk zal cordeelen door eenen Man dien hy daer toe geordineerd heeft. Jes. XXXII: 2. en (dien) Man zal zyn, als eene verberginge tegen den wind, en eene fchuilplaetfe tegen den vloed. Jcr. XXXI: 22. want de Heeie heeft wat nieuws gefchapen, de Vrouwe zal den Man ontvangen.
9) Ds Man van Gods rechterhand» Ps. LXXX;
vs.



rvs. 18. uwe hand zy over den Man uwer rechterhand, over des Menfchen Zoone (dien)gy ugefterkt hebt.
• 10 Een Man tusfchen de Myrthen. Zach. I: io. doe antwoordde de Man, die tusfchen de Myrthen ftond , en zeide: deze zyn 't die den Heere uitgezonden heeft om het land te doorwandelen.
11) Een Man van fmerten. Jes* LUI: 3- hy was veracht en den onwaerdigften onder de Menfchen, een Man van fmertèn en verzogt in krankheid.
12) 't Zaed aer Vrouwe. Gen IH: 5- en ik zü vyandfchap zetten , tusfchen u en tusfchen deze Vrouwe, en tusfchen uwen Zade en tusfchen haren Zade: zoo genaemt, om dat hy zyne Menfchelyke natuur niet hadde uit den Man, maer uit eene Vrouwe; die eene Maegd was. Jes. VII. vs. 14. ziet een Maegd zal zwanger worden en zy zal eenen Zoone baren.
13) Zoone van Maria. Luc. 11: vs. 7. en zy baerden haren eerstgeborenen Zoone. Maic. VI: vs. 3; en is deze niet, de Timmerman, de Zoone van Maria?
14) Vrucht des Buih van Maria. Luc. I: vs. 42. Elifabeth riep uit met groote ftemme tot Maria: gezegent (zyt) gy onder de Vrouwen, en gezegent (js) de Vrucht uwes buyks.
15) Wortel Ifai. Je.<v XI: 10. want het zal gefchieden ten [zeiven dage, dat de Heidenen na den "Wortel lfai, die ftaen zal; tot eene baniere der
* * 3 Vol-



Volkeren, zullen vragen, en zyrte ruste zal heerlyk zyn.
16) TFortel uit eene dorre aerde. Jes. LUI: vs. 2. want hy is als' een rysken voor zyn aengezichte opgefchotcn, en als eenen wortel uit eeise dorre aerde.
17; Zoone Abrahams. Matth. I: vs, 1. het bock van het geachte van Jefus Christus, dés Zoons Davids, des Zoons Abrahams.
18; V Zaed Abrahams. Gen. XXH: vs. 18. en in uwen Zade zullen gezegent worden alle Volken der aerde. Gen. III: 16. nu, zoozyndebelofcenisfentot Abraham en zynen Zade.
19) Zoone Davids. Matth. IX: 27. en als Jefus van daer voortging zyn hem twee Blinden gevolgd, roepende en zeggende : gy Zoone Davids ontfermt u onzer.
20) 't Zaed Davids. 2 Sam. VII: vs. 12. waaneer uwe dagen zullen vervuld zyn , en gy met uwe Vaderen zult ontflapen zyn , zoo zal ik uw Zaed na u doen opftacn, dat uit uwen lyve voortkomen zal, en ik zal zyn Koninkryk bevestigen.
21) De Zoone Jofrphs. Luc. IV: 22, en zy gaven hem alle getuigenisfen, en verwonderde zich over de aengename woorden die uit zynen morfce voortkwamen, en zeide: is deze niet de Zoone Jofephs? Joh. I: 46. Philippus vond Nathanaëi, en zeide tot hem: wy hebben dien gevonden, van welken Mofes indeWetgefchreven heefteen de Propheten, (nameJyk; Jefus den Zoone Jofephs van Nazareth, Ijj



In opzicht van zyne afkomst, word Jefus genoemt de Zoone Davids. Matih. IX: vs 27. en in opzicht van zyne opvoedinge, Jefus de Galileër. Matth. XXVI: 69. en in opzichte van zyne woonplaets, Jefus de Nafareër. Joh. XIX. 19.
19 Vrag. Wat zyn de namen, die Jefus worden gegeven in opzicht van zyne Middclaers bedieninge ?
Antw. In dat opzicht word hy genoemt:
1) Een bedienaer des Heyligdom. Hebr. VIII: 3, eenen bedienaer des Heiligdoms en des waren Tabernakels, welken de Heere heeft opgericht en geen Menfchen.
2) Zoone over zyn eigen Huis. Hebr. III: 5» <5. cn Mofes is wel getrouw geweest in geheel zyn Huis, als eenen Dienaer tot getuiginge der dingen, die (daerna") gefprokenzouden worden, maerChristus als de Zoone over zyn eigen huis, wiens huis wy zyn.
3) De Middelaer Gods en der Menfchen. 2 Tim. II: 5.
4) De Middelaer des nieuwen Tcstaments. Hebr. IX: i§, es daerom is hy de Middelaer des Nieuwen Testaments, op dat de dood (daer tusfchen) gekomen zynde, tot verzoeninge der Overtredingen, die onder 't eerfte Testament waren, den genen die geroepen zyn, de belofteiüsfe der eeuwige Erve ontfangen zoude: dus ook Hebr. Xll: 24.
5) De Middelaer eenes beieren Vcrbonds. Hebr,
** 4 V1H;



VIII: 6. en nu heef: hy zoo veel uirnemender bediefiinge gekregen, als hy ook eens beteren Verbonds Middelaer is, het welk in betere belofcenisfen bevestïgt is.
20 Vrag. Wat zyn de namen die Jefus draegt, betrekkelijk zyne Ampten, in opzichte van zyn Middelaer s Bedieninge?
Antw. Dus word hy genoemt:
1) Eer} Knecht des Heer en. Jes. LU: l> Ziet mynen Knecht zal verftandelyk handélen. Jes. XLIX: vs. 3. en hy heeft tot my gezegt: gyzytmynen Knecht Israël, door welke ik zal worden verheerlykt. Zach. III: 8. want ziet ik zal mynen Knecht, de fpruite doen komen.
a) Gods uitverkoren Knecht, die van den Vader is gezonden, om 'tweik als Middelaer uit te voeren , en van hem daer toe bekwaem gemaekt is. Jes. XLII: 1. ziet myn Kne.ht die ik onierfteune, myn Uitverkoren in denwelken) myne Ziele een welbehagen heeft, ik hebbe mynen Geest op hem ge« geven, hy zal het recht der Heydenen vooitbrengen
B) In opzichte van de uitvoeringe van zyn Middel'ers Bedieninge, word-hy genoemt:
1) Getrouwe. Ope.nb. XIX: rr. en ik zag den Hemel geopent, en ziet een wit Paerd, en die op het zelve zat, .was genaemt Getrouw en Waerachtig, en byoordeeld en voert kryg in gerechtigheid»
2) De getrouwe gettdsfi Op Bits. I: 5. die ons het
Euan-



puwigelium uit den fchoot des Vaders heeft gebragt,
en door zynen dood heeft verzegeld.
' 3. Een Herder. Ps. XXIII: vs. 1. de Heere is
mynen Herder.
21 Vrag. JVaromword Jefus zoe genoemt?
Antw. ' '
o) Om dat hy is eigenaer van de Schapen die hem gegeven zyn. Joh. XVil: 6. en gy hebt my dezelven gegeven: hy heeftdezelven gefcogt met zynen bloede Act. XX: vs>»8. welke hy verkregen heeft door zyn eigen bloed: hy heeft het leven voor zyne Schapen afgelegt. Joh. X: 15. ik ftelle myn leven voor de Schapen: die zyne Schapen voed met zyn eben vleesch en bloed. Joh. VI: vs. 55- zegt Jefus.' myn vleesch is waerlyk fpyze en-myn bloed is waer-
lyk drank. * « " ' . „
b) Om dat hy is te goede Herder. Joh. X: 11. ik ben de goede Herder. Hy is eenen Herder. '
.) Die het getal zyner Schapen weet, hy kend die by name.
Die zyne Schapen befchermt tegen de
Wolven.
1 ...) Die de dwalende Schapen te regt brengt. Luc. XV: 4, 5. i' ....) Die eenen genezenden Herder is. Ps„
CXLVll: vs. 3. hy geneest de gebrokene van harten, en hy verbind die in hunne fmerten. Jes. LX1:
vs. i.
) Die een ontfermenden Herder is, die
* * ^ me-



medelyden heeft met hunne zwakheden, die de zynen leid met ontfenninge. Jes XL1X: 10. want haren ontfermer zal ze lyden, die 't kranke flerkt. Ezech. XXXIV: vs. 16. het verlorene zal ik zoeken en het weggedrevene zal ik wederbrengen, en het gebrokene zal ik verbinden, en het kranke zal ik fterken, die zyne hand wend tot de kleinen. Zach XIII: 7. die het gekrookte riet niet verbreekt. Jes. XLIü 3. het) gekrookte riet zal hy niet verbreken , en de rookende vlaschwiek zal hy niet uitblusfchen.
......) Die een verzorgenden Herder is. Ezech.
XXXIV: 4. op eene goede weyde zal ik ze weyden eo op de hooge bergen Isiaëls zal hunne kooije zyn , aldaer zullen zy nederliggen in eene goede kooije, en zullen weyden in eene vette weyde op de bergen Israëls: die zyne Schapen doet nederliggen in graazige weyden, zagijes voert aen zeer ftille wateren. Ps. XXIII: vs, 2.
c) Hy word genoemt; de fierder der Zielen. I Petb' II: 15. want gy waerd als dwalende Schapen ; maer gy zyt bekeerd tot den Herder en Opziender uwer Zielen: ook de eenige Herder. Ezech» XXXIV: 23. en ik zal eenen eenigen Herder over hun verwekken en hy zal hun weyden, namentlyk, mynen Knecht David die zal ze weyden, en die zal hun tot eenen Herder zyn: een Overflen Herder. 1 Pf.tr. V: 4. en als den Overften Herder verfehenen zal zyn, zoo zult gy de onverwelkelyke Kroone der heerlykheid behalen: zoo word hy genoemt,



noemt, om dathy de Leeraers, tot Harders over de Kudde aenfteld. Eph. IV: h. daerom word hy ook genoemt de groote Herder der Schapen. Hebr, XIH= vs. 20. deGodtnudesVredes, die den gr ooien Herder der Schapen, door 't bloed des eeuwrgen Testaments, uit den dooden heeft weder gebragt, (namentlyk) onzen Heere Jefus Christus.
aa Vrag. IFtik» zyn, zyne Amptmamen al, die hem •worden gegeven, die hy draegt en die zien op zyn Trophethch Ampt ? Antiv. In dien opzichte wordt hy genoemt: 1) Een Propheet. Dtur, XV1I1; tg. een Propheet uit het midden van u, uk uwe Broederen als my, zal uden Heere uwen Godt verwekken: na hem zult gy hoeren, znide de uimemendfte Propheet, veel voortrefiyker dan Mofes geweest is. — Jefus is de waerdigfle, de alderwaerdigfré, de alderwyste, de alderwelfprekendfte, de alderaengenaemfte, de alderkragtigfte Propheet.
2) Een Gezant, een Uitlegger, een uit duizend. Job. XXX1I1: 23. is 'er dan by hem een Gezant', een'Uitlegger, een'uit duizend, om den Menfche zynen rechten plicht te verkondigen.
3) Een Getuige der Volkeren. Jei. LV: vs. 4, Ziet, ik hebbe hem (tot; een getuigen der Volkeren gegeven.
4) De trouwe en waerachtige Getuige. Openb. UI: 14. en fchryft aen den Engel van de Gemeenten der Laodicenfen, dit zegt, de amen, de trouwe en waer*chtige Getuige. . 5)



& ten Leeraer der Gerechtigheid. Joëc II: at, en gy Kinderen van Zion, verheugt u en zyt blydê in den Heere uwen Godt, want hy zal u geven dien Leeraer der gerechtigheid.
6) Rabbi. Joh. XX: vs. 16. Jefus zeide tothaer: Maria, zy haer omkeerende zeide tot hem: Kabboni, 't welk is gezegt Meester. ^7) Radt, men noemt zynen name Wonderlvk, Kaedt &c. Jfs IX: 5.' > • » ö3 Vrag. Welke zyn denamen al, die komen te zien zyne Priesterlyke bedieninge ? Antw. In dien opzichte word Jefus genoemt: O De Zaligmaker. Matth. XI: at. gy zult zynen name heten Jefus, want hy zal zyn Volk Zalig maken van h unne zonden: te recht, Jefus is de eenige \ de -Goddelyke, de dierbaare, de volkomene Zaligmaker.
*) Een Heyland. JFS XLV: vs. 21. daer is geen Godt'meer, behalven my, een rechtveerdig Godten een Heyland, niemant is 'er dan ik.
3 Een Verlosfer. Jes. LIV: 5, want uwen Maker is uwen man, Heere derHeyrfcharen is zynen naem, en de Heiligen Israëls is uw' Verlosfer, hy zal den Godt des gantfqhen Aerdbodems genoemt worden, Jes. 11X: ?o. en daer zal eenen Verlosfer tot Zion komen, namentlykvoor die, die z:ch bekeeren van de overtredingen in Jacob, fpreekt de Heere; 'twelk R.om. XI: z6. ook aengehaeld wordt. 4) Een Berge. Hebr. VII: 22. van zoo een veel
beter



beter Verbond , is Jefus borge geworden: "tis Jefös, die hem zeiven tot verzoeninge opgeofferd heeft, i Joh. II: vs. 3. in de plaets van den Uitverkorenen zondaer.
, Door de zonde is 'er oorlog gekomen tusfchen Godt en den zondaer. Jefus is het eenige middel om die vyan lfchap weg te ne nen , om die vrede te hertellen, alzoo die het randzoen der verzoeninge heeft te w.ge gcbragt. 3 Cor. V: 19.
5) Giël, een Verlosfer. Job. XIX: 25. want ik weet myn Verlosfer leeft.
6) Een Voor ff raak. 1 Joh. II: r. myne Kinderkens , ik fchryve u deze dingen op dat gy niet zondigt, en indien iemant gezondigt heeft, wy hebben eenen voorfpraak by den Vader, Jefus Christus den rechtveerdigen, die voor de zynen by den Vader bidt. Rom. Vlll: 34.
7) Verwonden des Heeren. Ps. LX1X. 27. want zy vervolgen dien gy geflagen hebc; en maken eenen praet van de inerte uwer verwonden, als zynde van den Vader gewond. Jes. LUI: 5. maer hy is om onze overtredingen verwondet, om onze ongerechtigheden is hy verbryzeld. Zach. XUI: 6, 7. zoo iemant tot hem zeide: wat zyn deze wonden in uwe handen? zoo zal hy zeggen, het zyn de (wonden) daer mede ik geflagen ben: (in) 't huis myner liefhebbers, zweert, ontwaekt tegen mynen Herder, en tegen den Man die mynen medgezel is, fpreekt dë Heere der Heyrfcharen.
8)



Ö) Primer op Gods throon. Zach. Vh 13. en fiy zal Priester zyn op zynen throon, en de raed des vredes zal tusfchen die beiden wezen: die ais Priester zich zelfs Gode opgeofferd b eft tot een randzoen, om aen Gods gerechtigheid voor de zonden zynes Volks te voldoen.
9) Priester in der eeuwigheid. Hebr. Vil: vs. ïf. want hy getuigt, gy zyt Priester in der eeuwigheid, die altyd leeft om voor zyn Volk te bidden.
10) Een grooie Priester over 't huis Gods. Hebr» X: 22. en (dewyl wy hebben) eenen grooten Priester over het huis Gods.
11) Een Priester naer de Ordcningc van Melchifedek. Ps. CX: vs. 4. de Heere heeft gezworen en 't zal hem niet berouwen, gy zyt Priester in eeuwigheid, naer de Ordeninge Melchifedeks. Hebr, V: 6.
Ia) De grooteHoogenpriestcr. Hebr. IV; 14. dewyl wy dan eenen grooten Hoogenpriester hebben, die door de Hemelen doorgegaen is (namentlyk) Jefus den Zoone Gods, zoo laet ons deze belydenislè vasthouden»
Waer omtrent den Hcogenpriester van 't Oude Testament een voorbeeld geweest is, van Jefus alsHoogenpriesier : waerom Jefus Priesterfchap van hooger Ordeninge was als die van Aaron: waer in Jefus Priesteifchap, 't Priesterfchap van Aaron-al overtreft, en waer die voortreffelykheid al in gelegen is; zyn Zaken die t& vinden zyn in 't boek van
Evers-



Èversdyh genaemt: de Heerlykheid van den Meslias.
\f)Een ontfermenden Hoogenpriester.HEVR. IV: 15. want wy hebben geenen Hoogenpriester , die niet kan medelyden hebben met onze zwakheden, maer die in alle dingen gelyk als wy is verzogt geweest (doch) zonder zonde, zyn de eenenmedelydenden Hoogenpriester
14) Den Hoogenpriester onzer Bclydenisfe. Hebr. 111: 1. hierom heilige Broeders, die de Hemelfche roepinge deelachtig zyt, aenmerkt den Apostel en Hoogenpriester onzer Belydenisfe, Christus Jefus.
15) Den Hoogenpriester der toekomende Goederen. Maer Christus de Hoogenpriester der toekomende Goederen gekomen zynde, is door den meerderen en voltnaekteren Tabernakel, niet met handen gemaekt, dat is: niet van dit maekfel, noch door het bloed der Bokken en Kalveren, maer door zyn eigen bloed eenmael ingegaen in 't Heyligdom, een eeuwige verlosfmge te wege gebragt hebbende. Hebs.
IX: ii, 12.
24 Vrag. Tfat zyn de namen van Jefus, die hunne èetrekkinge hebben op zyve KoninWyke bedieningen
Antw. In dit opzichte word Jefus genoemt *.
I) Een Koning. Ps. LXXll: vs 1. voor Salomo, ö Godt! geeft den Koning uwe rechten en uwe gerechtigheid den Zoone des Konings. Ps. XLV: ia. Zoo zal de Koning lust hebben aen uwe fchoonheid. üoogl, I: 4. de Koning heeft my gebragt in zyne
bin-



binnenkameren. Jefus is een goedertieren en ff* trouw Koning, die zyn Volk re eert met zagtmoadigheid, Ps. LXX11: vs. 4.- hy zal de ellendigen des' Volks richten, hy zal de Kinderen der nooddruftigen verlosfen, vs. 13. hy zal den armen en nco l i uftigen verfchoonen, en de Zielen der nooddruftigen veflosfen.. Hyis een recht veerdig Koning. Ps. LXX11: vs. 2. zoo zal hy u Volk richten met gerechtigheid, en uwe ellendigen met recht: die rechtveerdig is in zyne regeringe en belooningen aen zyne Onderdanen. Jes. XXX11: 1. Ziet eenen Koning zal regeren in gerechtigheid, ook rechtveerdig in zyne ftrafoeffeningen over zyne vyanden. Ps. LXXU; vs. 4. hy zal den verdrukker verbryzelen. , .
, 2^ Een Koning over Zion gezalft. Ps. II: vs. 6. ik doch, hebbe mynen Koning gezalfd over Zion, den berg myner Heiligheid, ,om dus aen te wyzen, dat hy op eene wettige wyze tot het Ryk gekomen is. Vaders Zalvinge geeft ook te kennen, hoe Jefus tot die Koninklyke bedieninge van eeuwigheid was afgezonderd. Spreuk. Vlll: 23. en hoe hy naer zyne Menfchelyke natuur, daer toe isbekwaem gemaekt, . daer toe ontvangen had een overvloed van alle gaven en genade. Jes* LXI: 1.
3) Een groot Koning. Ps.XLVlI: 3. want.de Heere des alderhoogfte is vreesfelyk: een groot Koning over degantfche aerde, een Koning die heerscht van Zee tot Zee. Fs. LXXII: vs. 8. en hy zal heerfchen van de Zee tot aen de Zee, en van de rivieren, tot aen de einden der aerden. 4)



4) Een Koning der Koningen. Openb. XIX: 16. en hy heeft op (zyn) kleed en op zyne dyë dezen naem gefchreven, Koning der Koningen, en Heer der Heeren, die alle aerdfch'e Koningen in hoedanigheden zeer verre overtreft.
5) Een Koning der eere. Ps. XXiV: vs. 4. wie is de Koning der eere ? de Heere fterk en geweldig, de Heere geweldig in den ftryd.
6) Koning Israëls. Joh. I: vs. 50. Nathanaël antwoorde en zeide tot hem: Rabbi, gy zyt de Zoone Gods, gy zyt de Koning Israëls.
7) Koning der Jeden. Matth. II: vs. 2. de Wyzen van'tOosten zeide: waer is de geboren Koning der Joden, want wy hebben gezien zyne Sterre in 't Oosten.
8) Koning over '/ Huis Jakobs. Luc. I.' 33. en hy zal over 't huis Jacobs Koning zyn in der eeuwigheid, en zyn Koninkryk zal geen einde zyn. Jefus regeerden als Koning't Joodfche Volk, had als Koning dat Volk geregeerd, geleid door de woestyne, zyftonden onder eeneGodsregeringe, hygaf dat Volk zyne Wetten, befchermde hun tegen al hunne vyanden, voerden hun uit alle hunne nooden, die Israël gediend heeft tot eenen Leydsman in de Woestyne. Hos. XI: 3.
9> Een Vorst. Ezech. XXXIV: vs. 24. en mynen Knecht David', zal Vorst zyn in 't midden «van kun.
10) Een Heerfcher. Mich. V: 1. en gyBethlehem * * * Eg-



Ëphrata,. zyt gy klein om te wezen onder de düizende van Juda? uit u zal my voortkomen, die eene Heerfcher zal zyn in Israë!. Num. XXV: 19. en daer zal (eenen) uit Jacob heerfchen; zoo eenen die recht en macht hadde om te heerfchen, hy zal heerfchen op zynen throon. Zach. VI: 13. Ps. VUL vs. 7. gy doet hem heerfchen, over de werken uwer handen. Jer. XXX: ai. en zynen heerlyke zal uitjhemzyn, en zynen Heerfcher uit het midden van hem voortkomen.
ji) Een Heerfcher over de Menfchen. 3 Sam. XXIII: 3. de Godt Israël heeftgezegt: denrotfleen lstaëls heeft tot my gefproken: (daer zal zyn; eenen Heerfcher over de Menfchen, eenen rechtveerdigen, eenen Heerfcher (in) de vreeze Gods.
13) Een gebieder des Volks. Jes. LV: 4, Ziet, ik hebbe hem (tot) eene getuige der Volkeren gegeven, eenen Vorst en gebieder der Volken.
Zie daer een geheel Register van Namen die aen Jefus in 't woord gegeven worden: de Heere geve dat zynen naem, allen den Vromen zyn moge als eene Oly die uitgeftort word. Hoocl. 1: 3.
££N



HET
LYDEN
VAN
] E S U &■
IN ALLEN DEZELFS OMSTANDIGHEDEN, VOORGJSSTELT*
i Vrag. Is hei leerfluk dat Jefus bier op der der» de zoo veel geleden heeft, niet het pit, en't merg van de leer des Evangeliums?
Antw. Ja, in 't lyden van Jefus, legt den grondi van 't geheele werk der Zaligheid , en daer in leggen, de ware gronden van troost, voorden uitverkorenen Z aidaer.
i Vrag. Is die waerheid, dat Jefus op aerde i zoo veel geleden heeft, wel een zekere waerheid?
Antw. Ja, die is een grondwaerheid, van ons 'gt* loof, d;e ons geleert is, van allen de Vier Evange* listen, en van de Apostelen.
3 Vrag. Was dit lyden van Jefus, ook abfolmtS noodig ?
Antw. Ja, God, als Rigter aengemerkt, 't ménfelyke geflagt, door Adams misdaed, aenmerkende',' *e leggen, onder ftraffchult.' Röm, V; ï3,' 19 A heeft 5



co
heeft, in den 'act des vredes, voldoeninge, aen zyn gerechtigheid, gevordert, van zyn Zoon, terwyl, zyn rechtvaert igheid, het vorderde, dat, de zonden geftraft wierd. Exod. XXXIV: 7
4 Vrag. Wie keren dit, dat God, wel de Mensen, de fcbuld en jiraffe der zonden, had kunnen kwytfchelden, zonder, dat Jefus, daer voor leed?
Antw. De Socinianen die leeren, dat God, door gemeene goedheid, de Mensch , zyn zonden wel vergeveu kam
5 Vrag. Tot wat einde, leeren de Socinianen, dat Jefus, op der aerde geleden beeft?
Antw. Om zyn leer, daer door te bevestigen, om ons, dus een Exempel van Lydzaemheid, onder kruis na te laten, om voor zich zelfs, daer door, den weg tot de heerlykheid te banen.
6 Vrag. Zr Vr van al het lyden, dat Jefus op aerde geleden heeft, hem niets by geval overgekomen?
Antw. IVeen, al dat lyden, was in Gods raed bepaeld. Petrus leert ons, Act. IV: 28, dat al 't lyden, dat Joden en Heydenen, Jefus toegebragt hebben, in Gods raed bepaeit was, dat zy gedaen hebben al wat Gods hand, en raed bepaeit had, dat gefchieden zoude.
7 Vrag. Wat is de eerfle plaets, daer fa Q0JS ivoordwordgefproken, van V lyden van Jefus?
Antw Gen. III; Tj, daer gezegt word, dat het zaed der flange, hem den kop zoude vermorfelen:
8 Vrag. Word 'er, in de Propbetijcbe fchriftcn,
niet



(3)
niet veel meldinge gemaekt, van 't lyden van Jefus ?
Antw. Ja, Jesaia Cap. 53 , fpreekt daer in 't brede van, Dahiel Cap IX: 26, zegt dat de Mesfias,, moest uitgeroeit worden.
9 Vrag. Word "er in de Pfalmen, niet dikwils gefproken, van Jefus lyden?
Antw. Ja de XXII: Psalm, fpreekt daer van in \ lr:de, en, in meer andere Pialmen, word daer meldinge van gemaekt.
10 Vrag. Hebben de Paesch lammer en , niet Zeer klaer 't lyden van Jefus afgefchaduwt ?
Antvj. Ja, dat die Lammeren, volkomen wezen mcesten, eenjarige Lammeren , die, in 't best van. hun leven waren, gedood moesten worden, en geen been aen hun gebroken wierd, dat zy gebraden wierden, en wel aen een fpit, dat kruisgewyze op-, gericht was, Exod. XII: zag alles, op Jefus.en op zyn lyden. Joh. I: 39, tot ons Pafcba, is voor ons geflacht. 1 Cor. V: 7.
11 Vrag. Waren de Offerhanden, die (leeds op den altaer geoffert wier den, en dien Bok, die op den nierzoendag ge/lacht wierd; Lev. XVI: 5—27. die rooHe Koe, dien Vogel, die gedood wierd. Lev. XIV: 4. SSvu. IX: 2 , 3. niet ziende , op Jefus lyden en dood?
\ Antw. Ja, de gelovigen onder 't O. T. hebben met 't oog des geloofs, 't lyden van Jefus, daer in befchouwt,
A a 13.



(4)
12 Vrsg. Gaf de oprichtinge , van dien koperen paig in de Woestyne, Num. XXI: 9 dit ook, aen de 'gebetene Israëliten", niet te kennen gegeven?
At iiv. Ja , dat dit Jefus lyden en dood afbeelde» gaf Jefir aen JNikode nus te kennen. Joh. III: 14.
T3 Vrag. Zyn ,er geen Perfonen, onder 't O. T. gtwee t, in melken V lyden van Jefus afgefchaduwt is geworden?
Antw. Ja, de ©nofferinge van Ifrnk, 't verblyf van Jo ias in de Wavisch, gaf doe dit lyden, hun al te ve ftaen.
14 Vrag. Is'er wel iets, dat den hdenden Heyland overgekomen is, dat by de Propheten, niet ai voorzegt was?
Antw. Neen, alles hebben de Fropheten te voren voorzegd.
15 Vrag. Wie heeft ,eti voorzegt, dat Jefus te Bethkkem moest geboren worden, en wel op een armoedige wyze?
A'.tw. van 't eerfte, Micha Cap. V: r. en van zyn arm e.'e , Zach. Cap IX: 9. Jes. Cap. Lil!: 2. word 'er gezegt, hy hadde geen gedaente, noch heerlykheid, ais wy hem aenzagen.
16 Vrag. Wie heeft,er voorzegt, dat Jefus moest voortkomen uit Davids zeer vernedert ge/lacht?
Antw. Jus. Cap. li: 1. daer zal een rysken voortkomen, uit den afgehouwen tronk Ifai.
17 Vrag. Wie heeft 'er voorzegt, dat Jefus in zyn Kindsheid, met zyn Ouders, na Egypten zou vlugten.



(5)
ten , om de vervolgingè van Herodes te ontvlieden, daer Matth. li: 15- van gefproken word?
Antw. Hosea Cap. II: 1, ik nebbe myne;) Zone ujt Egypten geroepen.
18 Vrag. Wie heefteer wo-z^gt, dat Jefus , van velen zeer veracht, en verfmaet zoude worden ?
Antw. Jes. Cap. LUI: 3.„.een ygelyk was, als verbergende, het aengeziclre voor hem.
19 Vrag. Wie heeft W voorzegt dal Jefus van de hoofden van 't Joodfche Folk, zou >e verworpen wo> d n?
Antw. Den Dichter van den CXVlIf: Ps.vs.ai.de Heen die de bouwlieden, verworpen hebben
20 Vrag. Wie heefteer voorzegt, dat Judas. Je, fus, aen de Overpriesters zoude ove> leveren, daer. men van leest. Matth. XXVI; 14?
Antw. Den Dichter, van den XLI:Ps, vs. 10. zelfs, de Man des Vredes, op welke ik ver rouwde, die myn b ood at, heeft de verlenen, tegen my grotelyfcs verheven.
21 Vrag. Wie heeft 'er voorzegt, dat Judas, Jefus , voor 30 zilvere Penningen zoude overleveren? Matth, XXVI: vs. 15.
Antw, Zach. Cap. 11: 13. zy hebben mynen loon gewogen, 30 Zilverlinaen.
22 Vrag. Wie heeft'er voorzegt, dat Jefus in zyn. lyden, van zyn eyge Discipelen zoude verlaten worden, daer men van leest. Matth. XX VI 43 en 56?
Antw. Den i Hclite* van den LXIX: r*s. vs. 9. ik ben »yn broederen vreemd geworden, en Zach. Cap.
A 3 Xlii;



(6)
XHI: 7. flaet dien Herder, en de Schapen zullen verftrooit worden.
23. Vrag. Wie heeft "er voorzegt, dat valfche getuigen , Jefus te onrecht, zouden befchulaigen, als men leest. Matth. XXVI: 69?
Antw. Den Dichter, van den XXXV: Ps. vs. 7. wrevelige getuigen ftaen der op.
24 Vrag- Wie heeft 'er voorzegt, dat de boozen fpuigen zouden in Jefus aengezickt, daer men van leest Matth. XXVI: 67?
' Antw. Jes. Cap. L: 6* myn aengezicht en verberge ik niet, voor fmaetheden en ipeekfel.
25 Vrag. Wie heeft voorzegt, dat Jefus vyanden hem zouden befpotten , waer van men leest, Matth. XXVII: 28, 29 en 41, 42?
Antw. Den Dichter, van den XXII: Ps. vs. 8, 9. allen die my zien, befpotten my, zy fteken de lippen uit, zy fchudden den kop.
26 Vrag. Wie heeft 'er voorzegt, de Geesfelinge van Jefus; daer men van leest. Joh, XIX: 1?
Antw. Jes. Cap. L: 6. ik geve, mynen rugge, den genen die my flaen.
27 Vrag, Wie heeft de verlatinge van God zyn Vader voorzegt, daer men van leest. Matth. XXVII: 46.
Antw. Den Dichter, van den XXII: Ps. vs. 2. myn God, myn God, waerom hebt gy my verlaten.
28 Vrag. Wie heeft Jefus dorst voorzegt, daer Jefus aen H kruis zoo over klaegde. Joh. XIX: 28.
Antw.



(7)
Antw. Den Dichter, van den LXIX:Ps. vs. 22. in mynen dorst, hebben zy, my edik te drinken gegeven.
29 Vrag. Wie heeft Jefus dood, en zyn kruisdood, daer men, van 'leest. Joh. XIX: 30. en Matth. XXVil: $8, voorzegt?
Antw. Den Dichter, van den XXII: Ps.vs.16. gf legtmyin'tftjf des doods. vs. 17, 18. zy hebben myn .handen, en myn voeten doorgraven.
30 Vrag. Wie heeft 't -werpen van V lot, over zyne klederen voorzegt, daer men van leest. Joh. XIX: 24.
Antw. Den Dichter, van den XXII: Ps.vs. ^. zy deylde myne klederen onder hen, en werpen 't lot over myn gewaedt
31 Vrag. Wie heeft het door/leken van Jefus zyde voorzegt, daer men van leest. Joh. XIX: 34£
Antw. ZAch. Cap. XII: 10. zy, zullen my aenfchouwen, dien, zy doorfteken hebben.
32 Vrag. Heeft Jefus, zyn eygen lyden niet voorzegt ?
Antw Ja, hy vertoonde aen anderen, hoe hy de Heydenen moest overgelevert worden, fmadelyk gehandelt en befpogen worden. Luc. XVlIi: 32. gekruist zou worden. Matth. XXVI: 2.
33 Vrag. Is de regte kennisfe, van Jefus lyden, met zeer noodig en nuttig?
Antto, Ja, in die wetenfchap leid veel meer nuttigheden, als, in alle de weereldfche wetenfchap« . A4 Pen>



C 8 )
pen, daerom wilde Paulus niets weten, dan Jefus lydeiv i Cor. II: 2. daer uit leert zoo een kennen, de grootheid, van 't kwaed der zonden, de rechtveerdigheid van Godt, Gods toorn over de zonden; dë vol renginge van zoo vèel beloften, de vervullinge van zoo veel Ichaduvven, voorbeelden , de voorzeggingen der Propheten.
34 Vrag. Is Jefus leven, niet een aeneenfehakeïing van lyden geweest?
Antw. Ja, hy heeft geleden, al in den aenvang van zyn leven, ten 8 dagen, heeft hy ondergacn, de fmertelyke Befnydenisfe. L,uc. II: ai. hy had niets, daer hy zyn hoofd op konde nederleggen, is een man van finerte geweest, in zyn gantfche levensloop, byzonder op 't einde van zyn leven.
35 Vrag. Heeft Jefus geleden, als God en Mensch ? Antw. Ja, daerom word 'ergezegt, dat God zyn
Gemeente gekogt h :eft, met zyn bloed Act. XX: 28. dat de Joden, de Heer der heerlykheid, gekruist hebben. 1 Cor. II: 8, dat 't bloed Christi, des Zoons Godts, ons reynigt , van alle zonden. 1 J k 1: 7.
36 Vrag. Heeft zyn Goddelykc natuur ook gele-
den ?
Antw. IN'een, die is onlydelyk, onveranderlyk, Jefus heeft geleden, in den Vleefche. iPet. IV: 1. bepaeit, alleen na zyn menfehelyke natuur. ' 37 Vrag. Wat heeft Jefus Godlheid, in dat lyden te weeg gebragt?
i ■ Antw



C9>
Antè. Die heeft Jefus menfchelyke natuur, daer, in nnderfteunt, om de last de» toorns Gods te kunnen dragen, en heeft aen dat lyden, een oneindige waerdye bygezet zoo dat't korte lyden van Jefus, die de Zoone Gods was, konde opwegen, de eeuwige ftrafte, die den zo"daer verdient had.
38 Vrag. Heeft Jefus alleen in zyn lighaem geleden P
Antw, Neen, maer ook in zyn Ziele, niet, maer in eenige kragten van zyn Ziele, als Bellarminueleerde, maer in alle de kragten van zyn Ziele.
39 Vrag. Is deze waerheid, niet in de Offerdieren al afge/chüduwt geweest P
Antw Ja, 't bloed der beesten, zynde de Ziel der beesten, moest ook geofferd worden. Deut. XII: 33. L«v. XVII: 11
40 Vrag Was dit ook niet noodig, uit kragt vm Gods rechtveerdtghtid?
Antw. Ja, terwyl den zondaer niet alleen in zyn Lighaem, maer ook in zyn Ziele gezondigt heeft.
41 Vrag. Haft het Jefus niet veel gekost, eer hy zyn Folk konde verkrygen tot zyn Erfdeel?
Antw. Ja, zy zyn diere gekngt. 1 Co*. VI: 2. hy is haer een Bloedbruidegom geworden.
4a Vrag Is de liefde van Jefus voor zyn Folk, in dat lyden niet zeer te zien?
Antw. Ja, zy zien daer in, een overdierbare, een onbevattelyke, een ondoorgronaelyke, een onafmetelyke, een onnafpeurlyke liefde. Eph. V: 351 27. jJoh. III: 16. A 5 43



C io)
43 Vrag. Is de overdenkinge van Jefm-Jiefde daer in, voor zyn Volk betoond, niet e?n middel, om hun hart, in liefde tot Jefus opgewekt te krygen?
Antw. Ja, als een Ziel geloven kan, dat Jefus zooveel voor hem geleden heeft, om hem te verlosfen, die liefde dringt hun tot wederliefde, a Cor. V: 14 die Worden vlammen des Heeren. Hoogl. VIII: 6. Jefus heeft geleden , voor zyn jvyanden. Rom, V: 10.
44 Vrag. Heeft Jefus ait lyden wel ondergacn, voor alle Menfchen?
Antw. Neen, Jefus heeft dit maer geleden, vor zyne Schapen. Joh. X: ir. vóór zyn Gemeente. Act. XX: al*, voor zti'ken, die hem, van den Vader gegeven zyn, tot zyn Erfdeel.
45 Vrag. Met wat voor een liefde , heeft Jefus 'zyn Volk lief gehad, voor wien hy zich in de dood heeft overgegeven?
Antw Hy heeft haer bemind, meteenonbegrypelyke liefde, waer in een hoogte te vinden is, zonder toppunt, een diepte zonder grond, een lengte, die niet kan afgemeten worden, hy heeft hun lief, met een liefde van welwille, zyn genegehtheid was tot hun, met een liefde van welbehagen, al zyn lust was tot hun, met een liefde van weldoen, hy heeft uit zyne volheid, hun medegedeeld, genade voor genade, hy heeft hun lief gehad, met een eeuwige liefde, en zal hun blyven lief hebben, tnt den einde toe.
46 Vrag. Met wat voor een liefde, moeten de ver-
lts-



( ti )
hst en, door Jefus, hun Bloedbruidegom, die hun 'zoo' duur gekogt heeft, met zyn bloed', lief hebben. Die hun, door zyn lyden, als borg in hun plaats, hun ver fat heeft van het hoogfte kwaed, en gebragt heeft, tot het bezit van '/ hoogfte goedï
Antw. Dezulken, moeten hun Jefus daerom lief hebben.
Met een byzondere liefde, met zoo een liefde daer zy, geen een Schepfel mede moeten liefhebben.
Met een zuivere liefde, om hem zelfs wille, om dat Jefus, op zich zelfs, van wegen de heerlykheid van zyn Perfoon, a! hun liefde, overdubbel waerdig is, dus niet maer om de groote loon, die hy, zyri liefhebbers op hun dienst laet toekomen.
Met een oprechte liefde, zy moeten in alle hunne verrichtingen, oprechte en klaere blyken geven, dat zy, Jefus oprecht liefhebben.
Met een werkdadige liefde, zy moeten opentlyk vertoonen, datzy, alles voor Jefus en zyn zaek over hebben, dat zy handen hebben om te werken, tót voordeel voor Jefus Ryk, dat zy voor Jefus eer, ia de bresfe ftaen, zyn zaek verdedigen, tegen allen zyne vyanden.
Met een onverdeelde liefde, zy moeten al hun liefde, alleen aen Jefus geven, en niets daer van aen de vreemde Heeren, zy moeten Jefus, hun Zielsbemind» lief hebben, met hun gantfche harte.
Met een vuurige liefde, hun liefde tot Jefas moet fterk zyn, als de dood. Hoocl. VIII: 6. het moeten



(I?)
ten vuurige kolen zyn, vlammen des Heeren, die vele wateren van verdrukkinge niet moetje kunnen uitblusfchen , als vele Martelaren , zoo een li.fde gehad hebben, zy moeten krank van liefde tot Jefus zyn. Hoool. II: 5. zy moeten Jefus beminnen, met al hun Zielsvermogens.
Met een fafiendige liefde, zy moeten hem blyven lief hebben , in; onverderfelykhcid, en door geen Schepfel, van hun lief Je tot Jefus, zich moe en la, ten aftrekken, ae liefde van Jefus nmet hun dringen , om allerlei fmaet, fmert, yerdi ukkii'ge, om zynent wille te willen ondergaen.
47 Vrag. Wat is het al, dat de Vromen moeit aenzetten, om Jefus op zulk een wyze lief ie nebben?
Antw. Om dat Jefus, zoo een liefde, wel omtrent hun, en dat boven vele anderen geoefient heeft, of fchoon zy, in hun zelfs niets bezien, dat hem konde uitlokken, om hun zoo lief te hebben, terwy zy van en uit zich zelfs , walg-lyit lagen in hun bl ;ede, — in zich zelfs vyanden waren, godaeloofen.
Om dat Jefus het recht heeft, om' zoo een liefde, van hun af te vorderen, om dat hy zyn leven voor hun afgelegt heeft, zyn bloed voor hnn Hitgeftort heeft, hun Bloedbruidegom geworden is.
Om dat Jefus, daer op gezet is, dat zy Jefus op die wyze lief hebb m.
Om dat Jefus, een byzonder welgevallen heeft, in aulken, die hem op zoo een wyze, liefhebben, hy
roept,.



( i3 )
ïoepr, van dezulken uit: al myn lust is aen hun, hy laet dezulken, veel blyken, van zyn lietde geHeten, hy i omt zich aen zulken veel te openbaren. Joh. Xlv: 31. Hoe God zyn Vader, in dezulken een byzonder
we b hagen hèeft.
Om dat zy, een zeer nauwe betrekkinge op Jelus hebben, zy belmoren tot de bruid van Jefus, met wien zy ondertrouwt zyn, en Jefus, tot hun Zielsb uidegom gckrecen hebben.
Past het een Buid, haer Bruidegom lief te hebben, hoe veel me r ast het zulken, die door de Zo ne Gods, zyn vrygemaekt, die door zyn verdienden zulke groote weldaden zyn deelachtig ge. worucn, zyne liefde die hy geoeff.nt heeft, omtrent hün, moet hun dri. gen, tot zoo een wederliefden.
Om dat de oeffininge, van zoo een liefde tot Jefus , veel heil aen dezu ken toebrengt,-' in zoo een liefde tot Jefus te oeftenen, vinden zy veel zoetigheid, zoo een liefde, maekt voor hun, alie Godsdienstj-lichcen zeer gemakkelyk, die maekt zulken, Zeer gewillig, om Jefus hun Heer, die hun gekogt heeft te dienen, die liefde, maekt alle lasten licht.
Om dat de oeffeninge, van zoo een liefde tot Jefus, voor hun dient, tot een vast bewys, da: zy b*hooren tot zyn Volk, zyne Gemeente, dat zy het eygendom van Jefus g.worden zyn, die mogen zich verzekeren, dat J fus hun hoo'd is, hun voo fpraek bv den Vader in den Hemel, dat hy daer voor hun 3 bidt,



( 14)
bidt, en dat hy hun, na hun c'cod zal tot hem opnemen in de heerlykheid, terwyl hy gezegt heeft, daer ik ben, zal ook myn dienaer zyn, en dat hy, deze hunne liefde tot hem, rykelyk zal vergelden, met hun te laten genieten, dat gantfch zeer eeuwig gewigt, van heerlykheid.
48 Vrag. Heeft Jefus door zyn lyden, God echter niet in ftaet gefield, om 't gantfche menfchelyke gefiagte in een verzoende ftaet te ftellen?
Antw. Neen, dit is 't gevoelen der Remonftranten, die 't geloof ftellen, in plaets van de' wet.
49 Vrag. Zyn de gelovigen, van 't O. T. niet, inde heerlykheid ingegaen, onder die voorwaerden, dat Jefus in hun plaets zoude voldoen, aen Gods gerechtigheid?
Antw. Ja', zy zyn door terugwerkende kragt, van Jefus verdi.-nften gezaligt, Jefus is gisteren en heden dezelfde, zy zyn op dezelve wyze Zalig geworden, als de gelovigen van 't N. Testament.
50 Vrag. Spreekt het bloed van Jefus, geen betere cingen, dan Abels Offerbloed? HtBR. XI1: 24.'
Antw. Ja, het bloed der Offerhanden fprak wel goede dingen, terwyl dat bloed bekend maekten, dat Jefus de menfchelyke natuur zoude aennemen, inde volheid des tyds, dat hy zoude zyn, 't zaed der Vrouwe, en zyn bloed zoude ftorten, dat bloed dat geftort zoude worden, riep onder 't O. T., al om vergevinge, allen die doe in 't geloof geofferd hebben op den Mesfias, even als Abei deed, ontvingen'



C 15 )
gen doe al de vergevinge van zonden, de ontflaginge van ftraffe, dus fprak dat Offerbloed , doe al goede dingen voor dezulken, doch 't bloed van Jtfus, dat Jefus uitgeftort heeft, fprak nog betere dingen, — Jefus uitgeftort bloed, bragt te weege, een fcheuringe van dat handfchrift. Col. II: onder 't O. T., ftond de fchuld nog open, ten laste van den borg, maer Jefus bloed roept ons nu toe, dat de zonden uitgewi. tzyn, dat de overtredingen verzoent zyn, dat bloed roept nu ook, om een meerdere mate van heyligheid, als 'er onder 't O. T geweest is.
51 Vrag. h Jefus lyden niet een volmaekt lyden geweest ?
Antw. Ja, Heb. X: 14. met een Offerhandeheeft Jefus volkomen betaelt, aen Gods gerechtigheid, en heeft daer door een eeüwige gerechtigheid, te weege gebragt. Dan. IX: 24. Jefus bloed, reinigt ons * van alle zonden. 1 Joh. I: 7.
52 Vrag. Wat is 't gevoelen der Socinianen? Antw. Die leeren, dat Jefus lyden niet is geweest
ter voldoeninge, maer dat wy nog door eygen gehoorzaemheid, aen de Wet voldoen moeten»
53 Vrag. Wat leeren de Papisten?
Antw. Zy leeren, dat Jefus niet ten vollen voldaen heeft, en dat zyn dood geen nut doet, ten zy hy dagelyks in de mis geofferd wordt, en dat wy, door onze dood, als een eygentlyke gezcide ftraf nog voldoen moeten.
54 Vrag. Wat leeren de Kemonftranten?
Antw,



Antw. Zy ftellen, dat Jefus dood niet genoegzaeri voldoenende is geweest, aen de gerechtigh id, maei? door een genadige fchattinge, Godt daer voor heefc aengenomen.
55 Vrag. Is Jefus laetfle drieuurig lyden, alleen voor voldvenent te fchatien?
Antw. Neen, de H. Schrift fpreekt vsn Jefus lyden in 't gemeen, als voldoenent, Petrus zegt, dat Jefus eens voor de zonden g leden heeft . Pkt. III: 18 't lyden van Jefus, in Gethferriane, is zoo zwaer geweest, als zyn lyden aen het Kruis, het ftryd tegen Gods gerechtigheid, dat Jefus buiten noodzaake, zoo veel elende in zyn gantfche levenstyd geleden heeft. Jefus heeft ook al aen t Kruis gehangen, voor die drieuurige verduis'eringe der Zonne.
.56 Vrag. Tegen wicn moet men dit Jlaende houden?
Antw. Tegen de Tröfesfor Althingiüs/ 57 Vrag. Behoort Jejus daddyke gehoorzaemheid, ook tot de voldoeninge?
Antw. Ja, hy heeft daer door voor zyn Vo'k dd Wet vervult, den eisch voldaen, en is dus geworden, de Heere hunner gerechtigheid. Jer. XXill: 6. Rom. V: 19. door de gehoorzaemheid van eene, zyn velen tot rechtveerdigen geftelt.
.58 Vrag. Tegen wien moet men dit jlaende houden?
Antw. Tegen Piscator, een Leeraer in Duitschland."
59'



07)
59 Vrag. Is den Heere Jefus, wel ongevoelig, on-> der zyn lyden geweest ?
Antw, Neen, dat blykt uit. Joh. XII: 27. daer men vindt, dat Jefus zeide, nu is myn Ziele ontroert, en uit. Luc. XII: vs 50. hoe worde ik ger erst, tor dat hetvolbragtis, ook uitzynklagte, ik ben uitgeftort als ' water, myn harte is als wasch gefmolten, in het midden mynes ingewands, myn kragt is verdroogt als een potfeherf, myn tonge kleeft aen myn gehemelte. Ps. XXII: 15, 6.
60 Vrag. Wat is het geweest, waer door het Jefus zoo bange had in zyn lyden, by zonder in het Ziel lyden? Luc. XXU: vs, 44..
Antw. Niet de vreeze voor de doodt, als doodt, maer om dat hy, in zyn lyden gewaer wierd.
a) Wat voor een groot kwaed de zonde is, hywas dragende alle de zonden, van alle de Uitverkorenen , niemant der Stervelingen is op aerde in ftaet, regt te gevoelen, wat zonde als zonde is, de overtuigden, worden daer maer e en klein beginzel van gewaer.
b) Wat voor bittere gevolgen de zonde had, hoede zonde veroorzaekt de affcheidinge van God, de zonde berooft hem van Gods gunst, en gemeenfehap, hoe bitter dit is, daer van krygt een overtuigde iets te fraaken, 't geen zoo een bitter daer over doet
treuren. Hoe de zonde elk onderhevig maekt,
de toorn van God: een oveituigde, als hy maer iets daer van fmaekt, valt hem hier 't leven bitter: doch Jefus, heeft daer van de volle kragt, ondervonden,
B hy



C 18}
fiy wierd doe gewaer, wat het was, te valfen in de handen van een vertoornt Richter.
c) Om dat, de geheele magt der booze geesten, doe op hem was aengevallen.
Valt het een overtuigde en begenadigde zeer bitter, ais hy met Paulus, vuistflagen des Satans ontfangt, hoe veel te meer, doe Jefus de volle kragt van 't geweld der Duivelen dragen moest.
d) Om dat Jefus, doe gewaer wierd, al "t geen de verdoemden in de Helle ondervinden, hy heeft Helfche angften in zyn Ziele geleden.
61 Vrag. Neemt 's Heylants Schuld bet aalend lyden, alleen zyn aenvang, van 't geen Jefus heeft geleden in Gethfemane , gelyk zeker Profesfor gefield heeft, als hy getoond haft, in zyn uitgegeven gefchrift, genaumt, zyn zedige en vrymoedige vcrantivoordinge ?
Antw. Neen, want Jefus vertoonde, aen die twee Emmaüsgangers. Luc. XXIV: 26. dat hy, allen deze dingen moest lyden, waer uit klaer blykt, dat het eene lyden, zoo wel, a's het andere lyden, behoort heeft tot Jefus borglyden. Jefus heeft zich overgegeven. Eph. V.- 25. niet flegts tot eer;ig lyden, maer tot alle lyden. Zyne geesfelinge, word daerom gezegd, zyn Volk de vrede aen te brengen. Jes. LUI: 5. en dat door Jefus ftriemen, hunne genezinge geworden is*
Uit 2 Co». VIII: 9. blykt, dat het arm worden Jfcfus, dat hy niets had, daer hy zyn hoofd op
ne-



( i9)
neder lag. Luc. IX: 58. behoort heeft tot de voldoeninge, want daer word gezegt, dat Jefus daer door zyn Volk heeft ryk gemaekt. De borg leed gebrek, om dat zyn Volk het verdiend had gebrek te lyden, hy wierd veracht, om dat zy alle verachtinge ■ zich waerdig hadden gemaekt; leed al die fmaedheden , dat hy wierd gehouden voor een Vraet, voor een Godslasteraer, voor een oproermaker, voor een ydel grootfpreker, voor een Sabbathfchender, ondergaen als borg, om dat de Vromen, wel eens zich daer aen hadden fchuldig ge> maekt.
Zyn Volk had zich fchuldig gemaekt, aen allerlei soorten van zonden, daer voor moest Jefus, door allerlei foort van lyden voldoen- Jefus heeft als borg geleden, dat hy wierd omhangen met een blinkend kleed, om dat zyn Volk zich had bezondigt, aen kleeder pragt.
Dat hy, van de Pharizeenen zoo wierd gelasterd, dathy, de Duivelen uitwierp, door denOverflen der Duivelen. Matth. Xll: 24. heeft Jefus als borge ook geleden, uit dat beginzel , hoort men Jefus zeggen, de fmadingen der genen die u fmaden, zyn op my gevallen.
Zoo dat het zeer verkeert is, datdenvoorgemelden Profesfor, en eenigen met hem gefield hebben, dat de uitwendige omftandigheden, nietbehooren 'ot het borgtogtelyk werk van Jelus, en dat al het byzondere te brengen, tot Jefüs borgiyden, als dat Jefus g a wierd



C 20 )
wierd befpogen, dat hy zyn kruis gedragen heeft» maer voor bloote befpiegelingen te houden zyn, die geen grond zouden hebben in Gods woord, maer voor uirgedagte fpeilingen van eenigen moeten gehouden worden.
61 Vrag. Moet dz lighamclykc dood van Jefus, gehouden -worden, geweest te zyn, tot voldoeninge, dat in Jefus dood, de eenige voldoeninge, voor de zonden zoude gefchied zyn, waer door den zondaer, met God zou verzoend geworden zyn, gelyk dst het g.evoelen is? van den voorgemclden Profefur.
Anno. Neen , de verzoeninge , word in Gods woord, in veele plaetfen, als Rgm. V; 10. Col. ï: ai, 22. 1 Cor. XV: 3. a Cor. V: 19. wel toegekend, aen Jefus dood, doch des zondaers verlosfinge, word ook aen zyne ftriemen toegefchreven. Dat het in die plaetfen, aen Jefus dood word toegefchreven , daer mede word maer te kennen gegeven: dat de betalinge niet, in alles voldoenende zoude geweest zyn, indien Jefus met zyn dood, het borglyden niet had voltooid.
Het was niet genoeg, dat Jefus den Kruisdood onderging, hy moest ook alle lyden ondergaen, allerlei fmeiten, verdriet, enfmaedheden dragen: tot de volkomene voldoeninge aen Gods gerechtigheid, behoord al het lyden van Jefus, het welke hy, in zyn Ziel en Lighaem, alle de tyd zynes levens, van den beginne af, tot zyn dood toe, heeft geleden.
Al wat Jefus gedaen en geleden heeft, als Mensch,
elke



( 21 )
elke byzonderheid, van zyn doende en lydende gehoorzaemheid, moet worden gerekent, te behoorea tot het borg-betalend ftrr-flydcn.
Als de verlosfingeaen Jefus bloed. Eph. I: 7. word toegekend, dan word een deel genomen, voor het geheel daer van.
Al wat Jefus, als borg gedaen engeleden heeft, heeft Jefus gedaen en geleden, in de plaets, van den uitverkorenen zondaer , en dat word by God gerekent, als of zy, dat zelfs gedaen en geleden zoude hebben.
De beledigde Godheid, konde niet bevredigt worden door den lighamelyken dood, denwelken beftaet in de ophoudinge van de dierlyke Geesten, zonder een geestelyk lyden der Ziele , Jefus borggerechtigheid, is die gerechtigheid, waer in den zondaer in Gods Gerichte beftaen kan. Jefus gerechtigheid , word den uitverkorenen zondaer ; zoo onmiddelyk en direct toegerekent; even als hem Adams zonde, onmiddelyk en direct was toegerekend.
63 Vrag- Als Vr 1 Tim. 1: 15. gezegt word, dat Christus Jefus in de waereld gekomen is, om de zondaren Zalig ie maken , word daer verflaen, een waereld van zondaren, aen welken God zyn Zoen ah lorg, ah een middelaer van verzoeninge, in de waereld zoude gezonden hebben, om de algemeene aenbiedinge, daer mede te bewyzen en goed te maken, gelyk die Profesfor het begrypt?
Antw. Neen, het woord waereld, word daer ge» B 3 do»



C 22 )
nomen voor de gefchapene waereld, waer in die zondaren zich bevinden , die Jefus komt te zaligen.
64 Vrag. Leggen daer in niet veel gronden, van troost voor de Vromen, te geloven, dat ai wat Jefus, als God Mensch leed en deed, dat hy dit gel-den cn gedaen heeft, als zyn borge, dat Jefus daer door voor hun geheiligt heeft, waer door zy hun kruis, gewillig en gemoedig .op zich nemen ?
Antw. Ja, op die grond, tot hun troost, zich zelfs toeroepen. Myn Jefus wierd gebonden, om iKy te ontbinden. Hy heeft onfchuldige fmaedbeden geleden, op dat ik nimmer tot fchande zoude gebragt worden, hy wierd verlaten van zyne Discipelen, en van zyn Vader, op dat ik nimmer van God zoude worden verlaten, hy wierd onfchulaig ter dood veroordeeld, op dat ik voor het Gefichte Gods zoude vrygefproken worden : van alle die troostgronden, getrokken uit de byzondere gedeeltens van Jefus lyden, berooven zy zich zelfs, die geloven en ftellen, dat de lighamelyke dood het alleen is, door welken de zondaers, met God worden verzoend.
65 Vrag. Heeft Jefus., aPt geen hy geleden heeft, niet gewillig geleden?
Antw. Ja, Jefus had in dien raed des vredes, zich vrywillig aengeboden. om 't werk der verlosfinge op zich te nemen, om zich zelfs over te geven, tot een Schultöffer voor de zonden: hy he?ft uitgeroepen, ik hebbe lust, ö Gcdt, om u welbehagen te
doen.



C23)
doen. P«. XL: vs. 8,9 hy heeft gewillig gedronken, dien bitteren drinkbeker, waer in 't bittere van de zonden zynes Volks ingefchonken was, die hem , van den Vader gegeven was te drinken, J ut. XV1I1: it. hy leide zyn leven vrywillig af. Joh. X: 17. hy liep zyn vyanden te gemoet, doe zy kwamen in Gethfemane om hem te vangen, hy wist, dat het naer Gods raed was, dat hy zoo vee! lyden moest. Luc. XVIII: 51. Matth. XXVI: 54, „a Gods wille was. Joh. X: 18. dit gebod heb * van myn Vader, dat ik myn leven aflegge.
66 Vrag. Heeft Jefus, zich niet heilig onderworpen, onder al 'l lyden, dat hem op aerde is over gekomen ?
Anno, Ja, hy heeft dit alles gedragen, zonder eenige murmureeringe, of fchoon zyn menfchelyke natuur, wel begeerde dat lyden te ontvlieden, daerom hoort men Jefus uitroepen, tot zyn Vader: Vader, indien het mogelyk is, laet dezen drinkbeker van my voorbygaen, doch terftond voegde hy daer by , doch niet als ik wil, maer gelyk gy wilt. Matth. XXVI: 39. 't is, zoude ik- .niet drinken, den drinkbeker, die my den Vader gegeven heeft.
67 Vr?g. Is Jefus niet gemocdig geweest, tn, en ender al zyn lyden, hy zong mede den lofzang? Matth. XXVI: 30.
Antw. Ja, hy bood zich zelfs aen , aen zyne vyanden, als zy kwamen om hem te vangen, 't was ik ben het dien gy zoekt, Joh. XVlll: 5.
B 4 m



C 24 )
68 Vrag. Verfcblh V lyden van Jefus niet zeer veel, van 't lyden der Martelaren?
Antw. Ja, die hebben maer alleen geleden in hunne lighamen, maer Jefus ook te gelyk in zyne Ziele, die heoben dikwils ve»l blydiehap in hunne Ziele gehadt, veel van Gods gunfte genoten, dat Jjfus heeft moeten misfen.
69 Vrag. Heeft 't lyden van Jefus in zyne Ziele, niet verre V lyden"van zyn lighaem overtreffen ?
Antw. Ja , daerom hoort men Jefus uitroepen, myn Ziele is geheel bedroeft tot der dond toe. Matth. XXVI: 38 men leest, dat zyn bloed door de zweetgaten heenen bersten, en met groote druppelen van zyn acngezicht liep op de aerde. Luc. XXII: 44.
70 Vrag. Gaet V gewigt van Jefus lyden, al ons begrip niet verre te boven?
Antw. Ja, hier in is te vinden, een hoogte, een diepte, een breedte, een lengte, die al ons verftand verre te boven gaet.
71 Vrag Was 'er wel iemand buiten Jefus in ftaet, om zulk een lyden te ondergaen?
Antw. JNeen. geenMenfchen, imchEngelen, waren daer toe gefchikt, als Jefus alleen, die in ftaet was, de last des toorns Gods re dragen, daerom hoort men Je.us uitroepen, ik hebbe de perfe alleen getreden. Jes. LXUI; 5
71 Vrag. Tot wat einde, heeft de Vader zyn Zoon, al dat lyden laeten overkomen'}
Antvj,



C 25 )
Antw. Dit is gefchied, tot betooninge van zyne rechtveerdigheid. Rom. III: 25, 16.
73, Vrag, 2J#«fo rfe liefde des Vaders, voor't ge* vallene Menfchelyke ge/lachte. niet grootelyks uit, dat hy, sj» <?^ge« Zoo«, voorden uitverkorenen Zondaer overgegeven heeft in de doodt ?
Antiv. Ja, dat leert ons Paulus. Rom. VIII: 32.
74 Vrag- Past het een Christen niet, een plechtige gedagtenisfe te houden, van 't lyden van Jefus?
Antw. Ja, elk is verplicht, op een byzondere wyze, gedagtenisfe daer van te houden, niet alleen als hy van dat lyden hoord Prediken, maer ook in en onder Jt gebruiken van 't Avondmael, daerom roept Paulus uit, verkondigt den doodt des Heere , tot dat hy komt. 1 Cos.. II: 26.
7^ Vrag. Wanneer is een Kind Gods best in ftaet, om cenige bevattinge te maken van Jefus lyden ?
Antw. Dan, als hy, in zwaer lyden geraekt is, zich daer onder in geeste'yke verlatinge bevind.
76 Vrag. Is de vrugt van Jefus lyden niet zoet voor zulken, die de vrugt en uitwerkingen daer van ondervonden hebben?
Antw. Ja, de vrugt daer van, is hun gehemelte zoet, zy zien veel heerlykheid in 't lyden van Jefus, de lydende Heiland is hun dierbaer. Zyn liefde is hun beter, dan den Wyn. Hoogl. I: 2. zy zien veel kostelykheid in zyn bloed, dat hy voor hun heeft uitgeftort, de gedagten van zyne liefde, is voor hun, als een bundelken Myrrhe. Hoogl. 1; 13.
B 5 77



C=6)
77 Vrag, Heeft Jefus wel geleden, omeenig kwaed dat hy zelfs begasn heeft?
Antw. Neen, 't is alleen de zonde zynes Volks, die hem al dat lyden hebben toegebragt. i Pet. Hls 18. Jefus is cpentlyk van velen verkiaerd, onfchuldig geleden te hebben.
a Judas riep uit, ik heb verraden het onfchuldig bloed. Matth. XXV11: 4.
b) Herodes bekende van hem niets gedaen te zyn, dat des doods waerdig was. Luc XXIIi 15.
c) Pilatus zyn Richter, na een fcherp onderzoek, bekende in de tegenwoordigheid van alle de Joden, ik en hebbe in dezen Menlche geene fchuld bevonden, van \ gene daer gy hem mede befchuldigt. Luc. XXIII: 14.
d) Pilatus Huisvrouw, noemde hem een rechtveerdigen. Matth. XXVII: 19.
e) De Hooftman over honderd riep uit, waerlyk dezen Menfche was rechtveerdig. Luc. XXIII: 47.
ƒ) De Moordenaer aen 't kruis getuigde, dat hy niets onbehoorlyks gedaen had. Luc. XXÜ1: 41,
78 Vrag. Dient alle de zonden niet te wezen, 't •voorwerp van onzen huet, als het de zonde is, die Jefus zoo een bitter lyden heeft aengebragt ?
Antw. Ja, elk kind Gods mo:t zonden haten, met een doodelyke haet, hy moet aller zonden vyand zyn, de zonden moet hem zoo bitter vallen, ah Jefus 't lyden gevallen is.
79 Vrag. Waer uit blykt het, dat Jefus lyden een hrglyden geweest is? Antw.



c 27)
Antw. Dat blykt uit vele Texten in Gods Woord. Als uit Jes. LUI: 4. hy heeft onze krankheden op hem genomen, onze frnerte heeft hy gedragen.
Uit Jes. LUI: 6. de Heere heeft onzer aller ongerechtigheid, cp hem doen aenloopen.
Jefus hoort men uitroepen, gekomen te zyn, om zyne Ziele te geven, tot een randzoen voor velen, Matth. XX: 28. ik ftelle myn leven voor de fchapen. Joh. X: 15.
Uit Rom. V: 8. daer Paulus zegt, dat Jefus voor ons is geftorven, als wy nog zondaers waren. vs. 10. wy vyanden zyr.de, met Godt verzoent zyn, door de doodt zynes Zoons.
Uit 1 Cor, XV: 3. daer Paulus zegt, dat Jefus geftorven is om onze zonden, en 2 Cor. V: at. die geen zonden gekend heeft, heeft hy zonde voor ons gemaekt.
80 Vrag. Tot wat voor einde, beeft Jefus al oet lyden ondergaan voor zyn Folk?
Antw. Om voor hun te voldoen, aen Gods gerechtigheid , en voor hun dus te worden , een God van Zaligheid, ia van volkomen Zaligheid. Ps. LXVI1I: vs. 21.
' 81 Vrag. Heeft Jefus ook niet geleden tot dat einde, op dat zyn Folk der luaereld gekruist zoude worden ?
Antw. Ja , Paulus roept daerom uit, die hem zelve gegeven heeft voor onze zonden, op dat hy ©ns trekken zoude , uit deze tegenwoordige booze
wae*



C?8)
waere'd. Gal. I: &. 0m de waereld niet gelykvormig te leven, om zoo te leven als- Paulus uitroept, dat de waereld dooj Christus Kruisdood, hem gekruifigt was, en hy der waereld.
82 Vrag. Heeft Jefus ook niet tot dat einde geleden voor zyn Volk, om door dien wegt de heerfchappy der zonde in hun te verbreken ?
Antw. Ja , Petrus roept uit. 1 Pet. II: 24. die zelve onze zonden in zyn lighaem gedragen heeft, op het hout, op dat wy de zonden afgeftorven zynde, der gerechtigheid leven zouden, om niet meer na den vleefche te wandelen.. Rom. VIII: 4. de zonden te dienen op dat het lighaem der zonden te niete gedaen worde. Rom. VI: 6. daerom wordt 'er gezegt, die Christi zyn , hebban 't vleesch gekruist. Gal. V: 24.
83 Vrag. Heeft Jefus ook niet lot dat einde geleden, om door dien weg, zyn Volk te verbinden, om in Ijcyligheid des levens voor God te leven?
Antw Ja, Paulus zegt,, dat Jefus hem zelfs voor zyn Volk heeft overgegeven, op dat hy ze heyligen zoude. Eph. V: 25, 26. om hem een eigen Volk te reynigen yverig in goede werken. Pet. II: ;4- orn te leven voor dien , die voor hun geftorven is. a Co». V: 15. om God te verheerlyken* 1 Cor. VI: 20. in de liefde te wandelen. Eph. V- 2. om zyne voedftappen naer te volgen. 1 Vtr. I. 2r.
84 Vrag. Om wat redenen, moeten de Verlosten, deer Jefus borglyden heilig zyn fa al hun wandel,
waer



( 29 )
ivaer uit vloeid de noodzaekelykheid , dat zulken heilig leven moeten, op wat gronden rust die waerheid?
Antw Om dat elk, die bekeerd word, door Jefus sezaligt word, 't einde moet bereiken, waer toe zoo een van eeuwigheid was uitverkoren. Eph. 1: 4» wordt ons gezegt, dat zy uitverkoren zyn in heiligmakinge des Geestes, om heilig te leven.
Om dat elk, die bekeert word, het einde moet bereiken, waer toe zy, door de inwendige roepinge, in der tyd geroepen zyn: zulken zyn geroepen uit de duisternisfe tot het licht, uit den ftaet der natuur, in den ftaet der genade, tot eer en deugd, om te leven als een Kind des lichts, Eph. V: 8 om te wandelen, weerdig den Evangeiium. Phil. I: 27. overeenftemmende den genadenftaet, waer in zy door die roepinge geraekt zyn , overeenftemmende hunne Belydenis, van de Leer van 't Evangeiium.
Om dat de rechtveerdigmakinge, en de heiligmakinge, twee weldaden zyn, die altyd te zamen gaen, zoo dat het vast gaet, dat een die in de zonde leeft, en daer in voort gaet, de rechtveerdigmakinge nog niet is deelachtig geworden, zoo een heeft geen grond, om te geloven dat hem zyne begaene zonden fchulden vergeven zyn. Want zoo haest als iemand, de rechtveerdigmakinge deelachtig word, word hy terftond de heiligmakinge deelachtig.
Eene, die een Bondgenoot geworden is, die in 't
Ge-



( 3°)
Genadeverbond overgekomen is, zoo een is de heiligmakinge deelachtig geworden, terwyl de heiligmakinge een weldaed is van het Genadeverbond, welke weldaed elke Bonuehng deelachtig word, zoo een moet dan heilig voor God leven, allen die onheilig in groote zonde leven, zyn Menfchen die nog buiten het Genadeverbond zich bevinden.
Om dat elk, die bekeerd word, die heeft den H. Geest gekregen tot zyn inwoonder, 't hart daer de H. Geest een inwoonder van word , word gereinigt , om te zyn een gefchikt verblyf, voor de inwooninge in dat hart. i Cor. VI: n.
Omdat elk, die bekeert word, ontfangt een nieuw hart, hy word een nieuw fchepzel, herfchapen naer Gods beeld, welk beeld van God, in heiligheid beftaet, zoo een word de Goddelyke natuur deelachtig, dus kan het niet anders zyn, of dezulken moeten heilig leven.
Om dat elk, die een levendig Lidmaet is geworden, van 't geestelyk lighaem, waer van Jefus 't hoofd is, die moet eenige gelykvormigheid met hun hoofd hebben, die op aerde zynde, heilig geleeft heeft, wiens leven hun is voorgefteld ter navolginge. i Pet. IC: ai. dus moeten allen de leden, van dat hoofd, ook heilig leven.
Om dat Jefus zyn bloed geftort heeft, om de zynen door dat bloed te reinigen, van de vuiligheid der zonde, i Joh. 1: 7. 't einde waer toe Jefus geleden heeft, word van eik bereikt, voor wien hy geleden heeft. Eph. V: 15 en 26. Om



C 3i )
Om dat allen, dte na hun dood komen zullen, fa den ftaet der heerlykheid, die worden in den tyd, door de heifigm; kinge, tot den ftaet der heerlykheid bereid, de heerlykmakjnge na dit leven, is maer een volmakinge van de heiligmakinge. J mannes roept daerom uit, die deze hoope op hem heeft, dat hy na zyn dood een bezitter zal zyn, van de heerlykheid in den Hemel, die reinigt hem zelve. 1 Joh. Hl: 3. om voor den Hemel wel toegerust te worden.
85 Vrag. Wat zyn de drangredenen al, die dezulken, die door Jefus lyden zyn verlost, van den vloek der Wet, van Gods toorn, van de verdoemen:'sfe, moeten aenzetten, om'zeer heilig voor God te leven?
Antw. Om dat een heiligen wandel, voor hun diend tot hun verzekeringe, dat hun gelove geen dood gelove is, dat hy een bezitter geworden is, van't Zaligmakende geloof, dat een gelove is, dat 't harte reinigt. Act. XV: dat zy Kinderen geworden zyn, van den Hemelfchen Vader, wiens beeld beftaet in heiligheid, dat zy ware Burgers van den Hemel geworden zyn, dat zy gekogte zyn door Jefus bloed, dat Jefus hun hoofd is, dat zy ware Bondedelingen zyn, die recht op den Hemel gekregen hebben.
Om dat zy, doe zy overkwamen in het Genadeverbond, op het fterkfte. zich verbonden hebben, om heilig voor God te zullen leven.
Om dat, hoe heiliger hy leeft, hoe meer hy van
Gods



C30
Gods gunst komt te genieten, hoe gefchikrer hy word em gemeenfchao met God te oeffenen, hoe bekwamer hy word voor den Hemel.
Hoe heiliger hy leeft, hoebeminnelyker hy word, ïn de oogen van Jefus, zyn Ziebbruidegom, hoe Jefus op zulken verlieft word: van zulken roept Jefus uit, gy hebt my 't harte genomen, myn Zusrer, 0 Bruid, met een van uwe oogen, met een keten van uw hals. Hoogl, IV: 5 en 9. hoe meer gemeenfchao J fus met zulken oeffent, en in liefde zich aen hun uit laet, hoe meer hy hun kust, met de kusfen zynes monds, hoe meer zy dan van Jefui, worden gebragt in de binnenkameren.
Om dat de ware heiligheid, de ware cieraed is, de geflikte klederen zyn. Ps. XLV: 15. die hun maekt tot de kostelyke kinderen Zions, die heiligheid maekt hun beminnelyk, en geacht in de oogen van allen de Vromen, die een hooge prys op heiligheid ftellen.
Hoe heiliger iemand leeft, hoe meer hy geniet, van de eerftelingen van den Hemel, hoe meer ruimte, vrede en b'ydfchap hy geniet.
Hoe heiliger iemand leeft, hoe meer hy dient tot uitlokkinge vcor anderen, om ook zin in den Hemelweg te krygen. Zach. VIH.- 23.
Hoe heiliger iemand leeft, hoe meer God door zoo een word vel heerlykt, en hoe meer zy het einde bereiken, waer toe God hun heeft begenadigt, om Godzalig te leven, yi deze tegenwoordige waereld. Tit. II: i2. gg



X 33 )'
86 Vrag. Wat heil is 'er al, uit het lyden van Jefus voor zyn Volk voortgevloeid?
Antw, i) Hy heeft voor hun, de macht des Duyvels verbroken. Johannes zegt. r Joh. UI: 8. dat hy gekomen is, om de werken des Duivels te verbreken. Hebr. II: 14, ij.
a) Hy heeft door dien weg, voor hun den vloek van de Wet weggenomen. Gal. III: 13.
3) Hy heeft hun door dien weg verlost, van de eeuwige verdoe menisfe, die zy door hunne zonden hadden verdiend. Paulus leert ons, dat 'er geene verdoemenisfe is, voor die genen, die in Christus Jefus zyn. Rom. VlU: r. hy heeft ze verlost van 't geweld der Helle, en vry gemaekt van den dood. Hos. XIII: 14.
4) Zy zyn door Jefus lyden, met God verzoent geworden, daerom word 'er gezegt, dat Jefus voorgefteld is tot eene verzoeninge. Rom. III: 25. toen wy vyanden waren, zyn wy met God verzoend, door den dood van zynen Zo©ne. Rom. V:<p, 10. Paulus zegt. Col. I: 20. dat de Vader, door 't bloed des Kruitfes, vrede met hun gemaekt heeft.
■ 5) Jefus heeft deor zyn lyden, voor zyn Volk verdiend en verkregen, dat zy nu eenen vryen toegang hebben tot den Vader. Eph. Il: 18. om met vrymoedigheid te gaen, in 't heiligdom door zyn bloed. Hebr. X: 19. die fcheidinge tusfchen God en hunne Ziele, is daer door weggenomen. Eph. If: 13, 14. 6) Jefus heeft door zyn lyden voor hun verdiend, C 't recht



C34>
't recht ten eeuwigen leven; is eene oorzaek geworden der eeuwige Zaligheid. Hebr. 11: 10. een? Godt van volkomene Zaligheid. Ps. LXVIII: vs.21.
87 Vrag. Is Jefus horglyden, niet dengrondflag van hun Geloof, van hun Hoope, van hun Vertrouwen ?
Antw. Ja, in Christus gehoorzaemheid, beftaet hunne gerechtigheid voor Godt, in zyne verdienden, beftaet hunnen roem, in zynen dood, hun leven. Buiten Jefus lyden, weten zygeene Zaligheid, voor hun te zyn.
88 Vrag. Is Jefus lyden, niet zeer troostelyk voor' Gods Volk?
Antw. Ja!
d) Word een kind Godts gewaer, nog dagelyksinvelente ftruikelen, '1 ftrekt'tot ftoffe hunner blydfchap, te mogen gelooven, dat Jefus hunne zonden gedragen heeft, op 't hout. 1 Petr. II: 24. — dat zy door Jefus bloed, de vergevinge der zonden verkregen hebben. Col. 1: 14- dat hy een nachtoffer geworden is, voor hunne zonden. Hrbr. X: 12*
*) Zietihy, dat hy, den gantfche» tyd van zyn leven, in Ziel en in Ligchaem gezondigt heeft, het is hem tot eene ftoffe van blydfchap, te hooren dat Jefus, in Ziel en Ligchaem geleden heeft, en dat zyn uitgeftort bloed, hem reinigt vau alle zyne zonden. 1 Joh. 1: 7*
c) Ziet hy, waerdig zich gemaekt te hebben, den toorn Gods, om in 't gerichte Gods veroordeeld te worden, het is hem, tot eene ftoffe van blydfchap,
dat



C 35)
dat Jefus in zyné plaets, voor't gerichte veroordeeld is, om hem dus te bevryden, van in 't oordeel der verdoemenisfe niet te-komen.
89 Vrag. Is het niet zeer verkwikkelyk, veelzuerk* zaem ie zyn in 't gelove, omtrent Jefus borgloden, en omtrent 't heil, dat daer uit is voortgevloeid?
Antw. Ja, het dient zeer tot fterkte, als men veel met'toog des geloofs mag zien, op denlydenden Heiland, even, als de gebetenen op dieflange zagen. Num. XXI: 9.' als men veel werk maekt, van dat vlugten naer Jefus wonde,'om daer in de genezinge te vinden, voor zyne Zielswonden, als men veel de hand ces geloofs komt te leggen, op Jefus, als 't Lam Gods, dat de zonden der waereld wegneemt. Joh. I: 29. als men Jefus veel komt aen te merken, als den Heere zyner gerechtigheid. JfiR. XXIII: 6.
90 Vrag. Heeft een kind Gods, Jefus reinigende bloed, neg fteeds noodig?
Antw. Ja, elk bezoedeld nog dagelyks zyn zelf, door elke zonden die hy doet; en moet dus fteeds gedompeld worden, in de geopende fontein tegen de zonden. Zach. XIII: 1. om afgewasfchen te worden.
91 Vrag. Moet een kind Gods, onder nieuw gemaektc zondenfchulden geraekt, niet dan fteeds weer een geloofs gebruik maken, van Jefus borgtogtelyke gerechtigheid?
Antw. Ja, en wel tot dat einde, om de kragt en vrucht van Jefus bloed, ter vergevinge weer te ondervinden. C 2 9a



' 92 Vrag. Mag en moet een kind' Gods, iyris ruste viel zoeken , in zyne plichten , en in goede gejlaltens ?
Antw, Neen, hy' moet zyne ruste alleen zoeken, in Jefus lydelyke en dadelyke gehoorzaemheid. j 93 Vrag. Hadjejus, na zyne Menfchelyke natuur , wel een behagen, in V lyden als lyden ?
Antw. Neen, daerom hoorde men Jefus uitroepen , myn Vader, indien het mogelyk is, laet dezen' drinkbeker, van my voorbygaen. Matih. XXVI: vs. 39.
94 Vrag. Was'er voor Jefus, wel eenen anderen weg, em verheerlykt te worden, als door lyden ?
Antw. Neen, hy moest eerst op den weg uit de beke drinken, zou hy, zyn hoofd om hooge heffen. Ps. CX: vs. 7. Hebr. XII.- 0.
95 Vrag. Sprak Jefus, niet dikwils van zyn lyden, dat voor handen fiond?
Antw. Ja, als hy van den berg af kwam, en daer verheerlykt geworden was, fprak hy terftond van zyn lyden tot zyne Discipelen. Matth. XVII: 12,'
96 Vrag. Was Jefus, onder al zyn lyden, niet werkzaem?
Antw. Ja, hy bereide zich tot 't lyden, dat hy moest ondergaen, hy bad in Gethfemane, eer hy wierd verraden, en gevangen. Matth. XXVI; 42. in eenen zwaaren ftryd zynde, bad hy te ernftigerv Luc. XXII: 44. Paulus zegt, dathy geroepen heeft, met fterke roepingen en tranen, Hebr. V: 7.
9?



C 3f )
97 Vrag. .SfcAfc zich niet voor, als 't een* lyden voorby was, dat alweer een ander lyden hem ftond over te komen ?
Antw. Ja , als de uure van zyne inwendige benauwdheid voorby was, fprak hy van eene andere uure, dat die gekomen was. Marc. XIV: 41.
98 Vrag. Werkte Jefus wel ongcloovig onder al zyn lyden ?
Antw. Neen, hy werkte geloovig onder al zyn lyden, hy bleef in 't midden van al zyne elenden, God, zynen God noemen, zelf toen, wanneer God het licht van zyn aengesicht voor hem (verbergde, en niets van zyne gunst hem liet ondervinden. Matthetjs XX VII: 46. Hy behielt zyn vertrouwen op God zynen Vader , in al zyn lyden.
99 Vrag. Heeft Jefus, als Borge, niet alveelderlei foort van lyden moeten ondergaen, en moet ' elk Kind Gods, niet al iets drinken van dien Beker die Jefus gedronken heeft?
Antw. Ja, Jefus heeft op vee! derlei tyden en plaetfen, van vele perfoonen, op vele wyze, veel lyden ondergaen, en Paulus leert ons, Phil. III: 10. dat de Vromen Jefus ook leeren kennen in de gemeenfchap zyns lydens.
100 Vrag. Heeft Jefus niet van de hooze Geesten moeten lyden?
Antw. Ja, hy is zwaer verzogt geworden van den Duivel in de Woestyne, om te wantrouwen aen zyn Zoonfchap, de Duivel riep hem toe, indien gy de C 3 Zöone



(33)
Zoone Gods zyt, zegt dat deze Steenen, Brooden worden. Matth. IV- 3. 't Was, werpt u van de Tinne des Tempels neder. Matth. IV: 6. Hy riep hem toe, hem vertoonende alle de Koninkryken der Waereld, allen deze dingen zal ik u geWen , indien gy nedervallende , my zult aenbidden. Matth. IV: 8, 9.
101 Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus in dit opzicht ook niet wel eens kennen, in de gemeinfehap van zulk eer. lyden. Pmh. III: 10. zoo dat zy meede verzegt worden van den Duivel?
Antw. Ja, zy krygen, met Paulus, ook wel eens Vul töagen van de booze Geesten , de Duivel valt hun wel eens aen met booze verzoekingen, om dingen te doen die verkeert zyn, worden van hem wel eens geplaegd'met booze ingevingen, hy zift hun wel eens als de tarwe. Luc. XXII. 31, 32. hy verzoekt hun wel eens tot wantrouwen aen God, tot vertwyfelingen aen hun aendeel aen God, ook wel eens tot hoogmoed en totrukeloosheid, in de daden: zyne vuurige pylen. üph. VI: 16. zyn hun niet onbekent.
Ï02 Vrag. Is het niet nuttig en noodig, onder de verzoekingen des Satans, te zien op Jefus hunnen overJl en Leidsman, den voleinder van hun geloof? Hebr. XII: 2.
- Antw. Ja, in zoo eenen toeftand moeten zy zich herinneren, hoe zy van natuure 't eigendom des Satans zyn, en waerdig waren, hier en hier na, van den
Dui-



C 39)
Duivelte worden getormenteert, doch door Jefus, hun» nen Borg, verlost geworden zyn van de heerfchendorna-t des Satans, die hun ook wel bewaeren zal van den verzoeker , niet geheel te zullen -overwonnen worden, die hun wel kragt geven zal om de vurige pylen des boozen uit te plusfehen , en voor hun bidt, dat hun gelove niet ophoude. Luc. XXII: vs. 32.
103 Vrag. Heeft Jefus ook niet veel geleden van
den boozen ?
Antw. Ja, Jefus heeft op aerde veel dood vyanden gehad, Joden en Heidenen hebben zich vyande]yk tegen hem aengefteld, de aerfienlyke onder 't Jooüfche volk, de leden van den Joodfchen Raed fpandentezamen, die fmeedejheillooze zamenzweringen , om hem te vangen en te dooden. Matth, XXVI: 4.
104 Vrag. Moet een'Jünd Gods [in dit opzicht Jefus ook niet kennen, in de gemeinfehap van dat lyden, om veel te lyden van de booze Waereld?
Antw. Ja, elk ondervind dat hy met vele booze vyanden te doen heeft, moeten met David ook getuigen, dat velen tegen hun opftaen. Ps. Hl, vs. a. dat hunne wederparty der s velen zyn. Ps. CXIX. vs. 157. dat zy vele beftryders hebben. Ps. LVI. vs. 2. die hun omringen. Ps. XVII. vs. 9. en die het op hunnen ondergang toeleggen.
105 Vrag. Is het niet nuttig en noodig onder alle de verdrukkingen, die hun hunne vyanden hier aenC 4 - doen



( 40 )
doen, te zien op Jefus, hunnen epperjlen leidsman, cn voleinder des Geloofs ?
Antw. Ja, zy moeten zich veel herinneren, dat een Discipel niet meerder is als zynen Heere, cat die vyandfchap, tusfchen het zaed der Vrouwe en der Siange, al vroeg in de waereld plaets gehad heeft, cn dat dit het lot geweest is van alle de. Vromen, die voor hun geweest zyn, en dat hunnen Leidsman hun wel zal ftaende houden, onder alle de haet en vervolgingen hunner vyanden.
jo6 Vrag. Is Jefus van de meesten in d cwaereld niet zeer gering geacht, en heeft hy van velen niet vesl verachtingen moeten ondergaen ?
Antw. Ja, hy wierd van velen uit verachtinge genaemd: Jefus den INlazarener, daer ftaet Jes. LIIJ; 3- een ygelyk was a!s verbergende zyn aengezichte voor hem. De Vorsten der Philiftyncn beloofden voor de overleveringe van Simfon, duizend en honderd Zilverli gei. Richt. XVI: 5. doch Jezus wierd maer op 3^ ziivere Penningen gewaerdeert. Matth. XXVI. 15. niet hooger als eenen Dienstknecht by de Joden. Exod, XXI: 3j. daerom hoort men Jezus roepen, zy hebben mynen loon gewoogen, 30 Zilverlingen. Zach. XI: 2
107 Vrag. Moet een Kind Gods, Jezus ook in dit opzicht niet kennen, in de gemcinfehap van de verachtinge, van de lieden van deze waereld?
Antw. Ja, zy worden van vele lieden in de waereld, zeer laeg gefchat, de Vromen zyn by velen
ver.



C 4^ )
verachte fakkels, zy worden met vele verachte namen genoemd, worden van vele boozen wel eens voor uitvaegzels, affchrapzels gehouden, i Cor; IV: 9. daerom riepen zy van Paulus uit, hy is niet waerdig dat hy leefr. Act. XXII: 23. meenende, dat zulke oproermakers zyn fchadelyke menfchen.
108 Vrag. Is het niet nuttig en noodig, in, en onder dien die verachtingen van de lieden dezer waereld, te zien ep hunnen over ft en Leidsman ?
Antw. Ja, dan moeten zy zich herinneren, is de Heer der Heerlykheid zoo veracht geworden, geen wonder, dat zy, die in zich zelfs maer zondige fchepzels zyn , 't voorwerp zyn van velen hunner verachtingen, de waereld en kent hun niet, zy hebben geene acht in ge voor de godzaligheid, zyn afkeerig van de zulken, die zich van hun affcheiden en eene andere levenswyze hebben, dan zy hebben.
IC9 Vrag. Heeft Jezus niet 1 celder lei verfmaedbeden moeten ondergaen ?
Antw. Ja, hy heeft moeten ondergaen, dat één van de Gerechts-dienaren hemfmadelyk eenen kinnebak flaggaf. Joh. X VIII: 11. hy wierd als een fchouwfpel, van den een na den ander geleid, van Gethfemané naerAnnas. Joh. XVIII: 13. d©evan Annasnaer Cajaphas. Joh. XVIII: 24. doe van Cajaphas naer Pilatus. Matth. XXVII: 2. doe van Pilatus naer Herodes. Luc. XXhl: 7. doe van Herodes naer Pilatus. Luc* XXIII: vs. 11. en van Pilatus naer Golgotha. Matth. XXVII: 31.
C 5 Hy



C 42 )
Hy heeft moeten ondergaen, dat zyn aengezicht befpogen wierd, van ongebondene, baldadige Diesiaers, geflagen wierd met vuisten, Matth. XXVI, vs (7 68.
Hy heeft moeten ondergaen, dat hy van de Krygslieden aengedaen wierd , met een blinkend kleed, ea daer mede ten fpot geleid wierd, langs de ftraten van Jeruzalem. Mahc. XV; ir,
Hy heeft moeten ondergaen, dat eenen fnooden doodfchuldigen Barrabas, boven hem, van't volk verkoren wierd, ter loslatinge. Matth, XXVil: 21.
Hy heeft moeten ondergaen, dat de mecnigten van 't vodc, van hem uitriep : weg met dezen, Luc. XXIII: 18. even, als of hy was een fchandvlek van de aerde, zynde dus een fmaed der menfchen, veracht van den Volke. Ps. XXII: 7.
Hy heeft moeten ondergaen, die fmaedheid, dat hy van de woedende Soldaten, weggeleid wierd ter Executie, en wel tusfchen twee Moordenaers, onder eenen fpottenden hoop van goddeloozen, Matth. XXVII. vs. 31.
Hy heeft moeten ondergaen, dat hy zyn eigen Kruis heeft moeten dragen, naekt uitgekleed geworden is, tusfchen de aerde en de hemel, als geen van beide waerdig gcoordeelt, tot een fchouwfpel naekt aen het Kruis, en dat tusfchen twee Moordenaren. Matth. XXVII: 38.
110 Vrag. Heeft Jefus die verachtingen en ver* Jmaedheden, niet als Borge, ztor zyn Volk gedragen? Antw,



C43 )
Antw. Ja, daerom hoort men hem uitroepen, om uwes wille, drage ik verfmaedheid, fchande heeft myn aengezichte bedekt. Ps. LXIX. vs. 8. hy droeg zulks voor die vefachtinge en verfmaedheid, daer zyn volk, voor hunne bekeeringe, God mede veracht en verfmaed hadden, doe zy God den nekke toekeerden, met God en zynen dienst niet te doen wilden hebben, zyne geboden moetwillig vertredende, des Heeren volk ook veel fmaedheden aendoende, den dienst des Satans doen verkozen, boven den dienst van God; waer door zy zich waerdig hadden gemaekt, eeuwig van God veracht en verfmaed te worden, doch, om zyn volk van dien fmaed te ontheffen, onderging hy, in hunne plaets, al die verfmaedheid, die zy zich waerdig hadden gemaekt, en voor hun te vei werven, dat zy met eer en heerlykheid gekroond zouden worden.
in Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus ook in dit opzicht, niet wel eens kennen, in de gemeinfehap van dit lyden, om ook verfmaedheden te ondergaen ?
Antw. Ja, elk zyn lot is het wel eens, ook fmaöelyk van velen op aerde behandelt te worden, moeten van de booze waereld, wel eens veel hoon en fmaed ondergaen, als David ondervond. Psalm XXX'. vs. 12. zy worden van fommigen, ook wel voor dwazen en zotten uitgekreten, en moeten ook wel eens zien, dat openbare goddeloozen voor hun, van anderen voort geholpen worden in de waereld.
112 Vrag. Is het niet nuttigen noodig, in en ender



C44 )
der alle de verfmaedheden, die hun van velen hier •worden aengedaen , te zien op hunnen overflen Leidsman ?
Antw. Ja, zy moeten dan opmerken, hoe hun hoofd de fchande verdragen heeft. Hesr. XII: 2, en hoe zy het voor eene eer moeten rekenen, om Jefus wille verfmaed te worden. Matth. V: 7. geduldig dit, uit liefde voor Jefus, dragen moeten.
113 Vrag. Is Jefus op der aerde, niet aldikwils geweest het voorwerp der befpottinge , is hy niet van_ velen en op vselderlei wyze, befpot geworden ?
Antw. Ja, Jefus is befpot geworden.
a) In zyne Prophetijche bedieninge, wanneer zy zyn aengezichte bedekten, en hem toeriepen, propheteert, wie het is die u geflagen heeft. Luc. XXII. vs. 64.
b) In zyne Ktninklyke bedieninge, wanneer de Krygsknechren, hem eenen purperen Mantel aendee. den. Matth. XXVII: 28. eene Kroone van doornen gevlochten, op zyn hoofd zettede; hem eenen Rietftok in zyne rechtei hand gaven, om te vertoonenhoe zwak zyn Koninkryke W3s; voor hem nedervielen op de knien , hem toeriepen , weest gegroet, gy Koning der Joden. Matth. XXVII: 29. wanneer boven zyn Kruis gefchreven wierd, deze, is Jefus den Koning der Joden daer zy mede uitdrukten, ziet: wat eenen fchoonen Koning, die aen 't Kruis gehecht is; die voor eenen majestieuzen Troon, een Kruis heeft; vooreenen gouden Scepter, yzere Nagelen;
voor



( 45 )
Voor èene cierlyke Kroone, een Öpfchrifc van befchuldigingen boven zyn Hoofd. Matth. XXVII. 73. indien hyde Koning Israëls is, dat hy afkome van het Kruis. Matth. XXVII: 42.
ö) In zyn Zoonfchap , wanneer zy hem, hangende aen't Kruis, toeriepen: indien gy de Zoone Gods zyt, komt af van't Kruis. Matth. XXVII: vs. 40. tot, als of zy zeide, zoo gy niet afkomt, zoo befluiten Wy, dat gy Gods Zoon niet zyt, maer eenen fnooden Bedneger.
Hangende aen 't Kruis, wierd Jefus befpot met gebacrden en woorden van velen, eenigen wezen hem na met de vingeren, anderen zagen verachtelyk van hem af, fommigen fperde hunne lippen tegen hem op, eenigen fchudde hun hoofd en trokke* hun neus op. Matth. XXVII: 39.
e) Jefus is befpot geworden, over het doen van zyne Wonderwerken, uit dat beginzel riepen zyne vyanden uit, anderen heeft hy verlost, nu kan hy hem zelfs niet verlosfen. Matth. XXVII: 41. als of zy zeggen wilden, nu ziet men, dat die Wonderen, die hy heeft gedaen, enkel guichel-werk en 100very geweest is.
ƒ) Jefus is befpot geworden, in en over zyne betuigingen , dat hem alle Macht gegeven was; uit dat beginzel riepen zyne vyanden uit, tot hem, gy, die den Tempel afbreekt, en in drie dagen opbouwd, verlost u zelfs. Hem dus befpottende, als eenen onbezonnen gtoot-fpreker, tot, als of zy hem toeriepen,



C46>
pèn, kuntgygeeneNagels uit het Kruis trekken, en u dus vry maken, hoe ,'zoud gy Gods Tempel kunnen omver werpen, en die in drie dagen weêr opbouwen. Matth. XXVII: 40.
3) Jefus is befpot geworden, over, dat hy zich, Voor den waren Mesfias hadde uitgegeven, daerom rie < pen zy uit, indien hy de Christus of de Mesfias is, dat hy hem zelve verlosfe. Luc. XXIll: 35.
i>) Jefus is befpot geworden, over zyn vertrouwen op zynen Vader, daerom riepen zyuit, hy heeft op Godt vertrouwd , dat hy hem nu verlosfe. Matth. XXVII: 42.
O Jefus is befpot geworden, wanneer hy aen t Kruis klagende uitriep, myn God, myn God, waerom hebt gy my verlaten, wanneer zyne vyanden uitriepen, ziet, hy roept Eliam. Marc. XV: 35. 't was, als of zy dus fpraken, nu hy geen raed weet om hem zelve te verlosfen, roept hy Elias aen; even als of Jefus door mistrouwen of ongeduld, zich van God afgekeert hadde, tot de Heiligen en Elias, om hem te verlosfen, had te hulp geroepen, en dus vleesch tot zynen arm gefield had. Jes. XVII: 5.
114 Vrag. Heeft Jefus alle die befpettingen, niet als Borg voor zyn Folk, in hunne plaetze gedragen ?
Jlniw. Ja, elke Vromen, heeft voor zyne bekeeringe, zich wel eens fchuldig gemaekt aen de zonde van fpotternye, zoo met des Hceren bevelen, onderwerpinge aen zynen dienst, wanneer zy met hunne daden uitriepen, wy zyn Heeren. Jer. li; 31. wie is de
Hee-



C 47 3
Heere 1 dat ft hem zoude gehoorzaem zyn. Exod. V: a. den fpot ook doe wel eens dreven met 't volk van God, fpottende met hun uitgeven voor Kinderen Gods, voor geestelyke Propheten, Priesteren en Koningen te zyn, en met hun vertrouwen op God in nooden, en met hunne klagten oververberginge Gods: dus hadden zy zich waerdig ge¬
maekt, eeuwig van God daer over befpot te worden; doch, om hun daer van te bevryden, heeft Jefus alle die befpottingen om hunnent wille, ondergaen, dragende dus deze hunne ongerechtigheid.
115 Vrag. Moet een Kind Gods in ait opzicht, Jefus ook niet kennen, in de gemeinfchap van dat lyden , dat zy mede van velen befpot worden ?
Antw. Ja, zoo |haest elk bekeerd word, word hy al haest 't voorwerp van de befpottingen van de booze waereld, en ondervind al haest, 't geen David eens uitriep. Ps. XXXV. vs. 16. onder de huichelfe fpotachtige Tafelbroers, knersfchen zy over my met hunne tanden, — hoe worden de Vromen van de Boozen wel eens befpot, met gebaerden en met woorden, wat al befpottelyke namen worden hun wel eens gegeven, hoe fpotten zy met hun fpreken over 't bevindelyke werk der genade, met hunne zugten over hun zelfs, met hun bidden tot God, met hun opgeven, dat zy God tot hunnen Vader gekregen hebben, met hun vertrouwen op des Heeren beloften, hoe fmadelyk, als zy eens in wat proefwegen geraekt zyn, word Juin wel eens toegeroepen, waer is
uwen



(43)
Uwen Godt. Ps. XLII: vs. u. en reet hunne klagteö over geestelyke verlatingen, even als David ondervond, uitroepende, velen zeggen van myne Ziele, hy en heeft geen heil by God. Ps. III: vs. 5.
116 Is het niet nuttig en noodig, in en onder alle die befpottingen, dat de Vromen dan zien op hunnen over pen Leidsman ?
Antw, Ja, dan hebben zy zich te herinneren, hoe geduldig Jefus zich onder die befpottingen al gedragen heeft, en hoe zy dus ook, dit met lydzaemheid moeten ondergaen, wetende, dat zy door den Duivel daer toe aengehitst worden, en dat dit 't lot geweest is en zyn zal, van elk, die belyders en belevers zyn van de godzaligheid.
117 Vrag. Is Jefus van den boozen niet gelasterd, te onrecht befchuldigt geworden met zwaere misdaden, niet-bezwaerd geworden met valfche getuige' nisfen van zyne daden?
Antw. Ja.
a) Wierp hy de booze geesten uit de Bezetenen, de Pharifeen zeiden, dezen en werpt de Duivelen niet uit, dan door Beëlzebul, den Overften der Duivelen. Matth. XII: 24.
b) Jefus wierd uitgemaekt voor eenen Vraet en Wynzuiper, voor een Vriend van Tollenaeren. Matth. XI: 19. Joh. VlI:2o. zy zeiden, hy heeft den Duivel, en is uitzinnig. Joh. X.'20. Marc. III: si. zy riepen hem toe, en zeggen wy niet wel, dat gy een Samaritaen^zyt en eenen Duivel hebt. Joh. VIII: vs. 48. *



C49>
S) Jefus wierd gehouden voor eenen fchender en verbieker van den Tempel. Matth. XXVI. ér. *t
was: dezen heeft gezegt, ik kan den Tempel Gods afbreken, en in drie dagen denzelven opbouwen; waer door zy vertoonden, dat hy eenen vyand ware van de geheele Joodfche Natie, een' vyand van ?t Joodfche Priesterdom, ja een' vyand van den Godt Israëls, wiens Paleis hy dreigden aftebrcken, om Me heilige oeffeningen van 't Priesterdom daer in te doen op» houden.
d) Jefus wierd gehouden voor eenen verkeerder des Volks, voor eenen Oproermaker, 't was: Luc. XXllI: 2. wy hebben bevonden , dat dezen het Volk ver-! keerd en verbied, den Keizer fchattingen te geven; zeggende: dat hy zelve de Christus, de Koning is.
e) Jefus wierd gehouden voor eenen verleider des Volks De Overpriesters zeide van hem: hy beroert het Volk, leerende door geheel Judea, begonnen hebbende van Galilea, tot hier toe. Luc. XXIII: vs. 5.
ƒ; Jefus wierd gehouden voor een, die zich aen Godslasteringen had fchuldig gemaekt, om dat hy gezegt fadde , dat hy Gods Zoon was. Marc; XIV: 61, 62.
g} Jefus wierd gehouden voor eenen eerzuchtigen die zich hadde zoeken op te werpen als Koning. Luc. XXIII: 2. en na den troon des Keizers ftond.
h) Jefus wierd gehouden voor eenen Wetbreker, Uit dat beginzel riepen de Joden tot Pilatus, wy D heb-



(5o)
hebben eene Wet, en naer onze Wet moet by fterven. Joh. XIX; 7.
118 Vrag. Heeft Jefus allen die lasteringen niet gis Berge voor zyn Folk , in hunne plaets gedragen ?
Antw. Ja, de Vromen hadden voor hun bekeerïnge, zich ook fchuldig gemaekt aen de zonden van lastering, zy haddenwel eens gelasterd degoddelyke Voorzienigheid, met in hun harte te zeggen, daer en is geen'Godt. Ps. XIV: vs. r.— de goddelyüe Alwetendheid, gelasterd meenende dat hy hunne verborgene zonden niet en konde zien-Job XXII: 13. 14, — zynRechtveerdigheid, zeggende wel eens, al die kwaed doet, is goed in de oogen des Heere. Mal. II: 17. - hadden uit hunne blindheid ook wel eens gelas terd den dienst van Godt, met te zeggen, dat het te vergeefs ware Godt te [dienen. Mal. III: 14. ook wel eens den weg Gods, met die te houden voor geenen regten weg. Ech". XVIII: 25.
Ja, zy hadden ook wel eens gelasterd 't werk des Geestes, met dat voor geestdryvery uittemaken; den naeuwen Weg der Godzaligheid , voor fymelary te houden; de waere Vromen voor Geveinsden uit te te maken.
Zy hadden zich fchuldig gemaekt aen de fchendinge van den Tempel hunnes ligchaems, door hunne zonden, 't zy door wellust, of ontucht, ofdronkenfchap, welken Tempel, als eenen Tempel des Gees« tes, zy ongefchonden moesten bewaerd hebben.
Zy hadden zich fchuldig gemaekt aen oproer tegen
Godt,



C50
bodt, opftand tegen God verwekkende , hadden God wel eens befchuldigt van onrecht, met hunne zonden op God te leggen, en te zeggen, God heeft my zoo verkeert gefchapen: zy hadden den Heere het fchatgeld van een getronwe onderwerpinge cn* der hem, onttrokken; hadden zich dikwils fchuldig gemaekt aen eene trotfche eerzucht, waren geweest zoekers van ydele eer, in grootsheid des levens wandelende, en hadden dikwils Gods wet verbroken. Alle die zonden moest Jefus dragen, als hunnen Borg: zy hadden zich waerdig gemaekt in eigen perfpon, over die zonden zwaer geftraft te worden, zy vuren waerdig, eeuwig gelasterd te worden van den Duivel; doch, om hun van dat oordeel te bevryden, meest Jefus in hunne plaets zoo gelasterd worden: Hy heeft als eenen Rechtveerdigen , voor hun önrechtveerdige dit alles geleden, i Petr. 111: 18. om hun daer van te bevryden.
119 Vrag. Moet een Kind Gods in dat opzicht, Jefus ook niet kennen -, in de gemcinfehap van dat lyden, zoo dat zy ook gewaer worden van den boozen gelasterd te worden ?
Antw. Ja, elk word wel eens gewaer dat hy te onrecht befchuldigt word, en dat hy bezwaerd word met valfche getuigenisfen , van 't geen hy gedaen heeft Zy worden wel eens van zommigen gehouden voor Oproermakers , even als Achab, Elias hield, voor den Beroerder Israëls. 1 Kon. XVllI: 17» 18. — werden Wel eens gehouden voor invoerders van D a eco



een nieuwe Leer, gelyk de Joden Paulus befchut' digden, voor Gallio den Stadhouder van Achaja^als* zy van hem dit valsch getuigenis gaven, dezen raedde menfchen aen dat ze God zouden dienen > tegen de Wet. Act. XVIII: 13. en van hem zeiden zy, dezen is den menfeh, die tegen het Volk, en de Wet, en deze Plaetze , alle (Man) overal leert: en boven dien, heeft hy ook Grieken in den Tempel gebragt, en heeft deze heilige plaetze ontheiligt. AcT. XXI: vs. 28.
Hoe dikwils gebeurt het, dat eenen Vromen in het gerichte getrokken word, en aldaer door valfchege» tuigen befchuldigt word van zoodanige zaken, daer hy zich volkomen vry van kent, ja ook dikwils buiten 't gerichte betigt word met zulke zonden, daer hy geetf part noch deel aen heeft.
iso Vrag. Is het niet nuttig en noodig, in en onder alle lasteringen en valfchc befchuldigingen , te zien op hunnen ov'erflen Leidsman?
Antw. Ja, 't gezicht, dat de heilige Jefus, die in alles geheel rechtveerdig was, heilig, onbefmet. Hebr. VU. wel zoo gelasterd is geworden, diend wel eens tot fterkte, om geduldig te zyn in en onder alle lasteringen, om zich te herinneren; is zulks gedaen aen 't groene hout, wat wonder, dat zulks gedaen word aen hun , die in zich zelfs maer een dorre hout zyn, zondige fchepzels.
iai Vrag. Heeft Jefus niet ondervonden, datzyne goede woorden verkeerd zyn uitgelegt geworden, en
dat



C 53 )
d.at zyne goede daden, ten kwade zyn opgevat ge* worden P
Antzu. Ja, als de Joden Jefus eens vraegden, wat teeken toont gy ons, dat gy de Koopers en Verkoopers uit den Tempel verdryft , zoe zeide Jefus , breekt den Tempel af, en in drie dagen zal ik denzelvenoprigten. Joh. II: :8, 19. uit de wyzingopzich zelfs, hadden zy wel kunnen vatten, dat de Heere Jefus fprak van den Tempel zyns Lighaems. Joh: II: ai. doch, hoe vattede zy deze woorden van Je* f fus, in eenen kwaeden zin tegen zyn oogmerk op :in 't gerichte befchuldigden zy Jefus daer over, zeide dat hy zoude gezegt hebben , ik kan den Tempel Gods afbreken en in drie dagen denzei ven opbouwen. Matth. XXVI: 61. anderen riepen daer uit, dat zy hem dit hadden hooren zeggen , ik zal dezen Tempel, die met handen gemaekt is, afbreken, en in drie dagen eenen anderen, zonder handen gemaekt, cpbouwen. Marc. XIV: 58, was dat geen verkeeren van Jefus woorden? immers ja, want
d) Jefus had gefproken van iets dat zy zouden doen, 't was: breekt dezen Tempel af, maer zy zeiden dit zoo, als ot Jefus dit zelfs zoude doen, zeggende, hy heeft gezegd, ik zal den Tempel afbreken.
M) Jefus had maer gezegt, breekt dezen Tempel af, doch zy zeiden, dat hy gefproken hadde van den Tempel Gods, den Tempel met handen gemaekt.
e) Jefus had gezegt, in drie dagen zal ik denzelven
D 3 op-



C54)
oprichten; dat is ©pwekken, ziende op zyn ligchaem, maer zy zeiden dat hy gefproken hadde van opbouwen, optimmeren.
Hoe dikwils zyn Jefus goede daden, ook ten kwaden opgevat geworden: het aennemen va» Discipelen wierd opgevat, als eene zaek die op rebellie en oproer zage: zyne heilzame leer wierd in nadenken getrokken , als of die met vergif van kettery aengeftoken ware, want uit dat beginzel fproot het onderzoek van Cajaphas, rakende zyne Discipelen en zyne Leere. Joh. XV1I1: 9.
12a Vrag. Heeft Jefus dit ook niet sis Borg moepen ondergaen, voor de zonden van zyn Vilk ?
Antw. Ja, de Vromen hadden zich dikwils fchuldig gemaekt aen het verdraeijen van hunnes Naestens woorden, of met wat daer by te doen, of met wat daer van af te doen, of met hunnes Naestens woorden ftelligerwyze te verhalen, wanneer zy vraegswyze van hun gefproken waren, of dezulken in eenen eigentlyken zin gefproken, te verhalen, als of zy die in eenen oneigentlyken zin gefprokeH hadden; hoe dikwils hebben zy het beste doen van hunnen Naesten, zeer verkeert geduid , verdagt gehouden , voor verkeerde dader, uitgekreten; voor welke zondtn Jefus de ftraffe heeft moeten dragen, om vcor hun de vergevinge van die zonden te verwerven. De ftraffe die ons den Vrede aenbrengt, was op hem. Jis. LUI: 5.
123 Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus in dat opzicht ook niet kennen in de gemeinfchap zyns lydens'i
Antw%



AnW. Ja, zy worden ook gewaer wat het is, daer David over klaegde, als hy uitriep. Ps. LVI. ys. 6. den gan-fche dag verdraeijen zy myne woorden. Zy moeten wel eens ondergaen, dat men hun dwaelingen te last legt die zy nooit geleerd hebben, en dat hunne beste daden, hunne godvruchtigfte pogingen, ten kwaeden opgaat worden.
124 Vrag. Is het niet nuttig en noodig ah hun dit ^verkomt, en aen hun verricht word, te zien op hun* r.en overft'en Leidsman ?
Antw. Ja, dit is het beste middel, om ook met lydzaemheid dit te dragen, gelyk Jefus hun hoofd, dit met lydzaemheid ondergaen heefr.
125 Vrag. Is Jefus van den Beofen niet wel eens mishandeld geworden, is hy niet wel eens als eenen Kvcaeddoender behandeld geworden?
Antw Ja.
Eene geheele benden van Boosdoenders kwamen tegen hem aen, even, als of hy den fuoodften Boosdoender was: zy kwamen om hem te vangen met zweerden, met Hokken, en met wapenen. Matth. XXVI: 47. Joh. XVIII: 3. Zy vielen op hem aen, als op eenen Moordenaer, zoo dat Jefss tot hun uitriep, gy zyt uitgegaen, als tegen eenen Moordenaer. Matth. XXVI: 55. hy wierd van die bende, gebonden en behandeld als of hem, een Belials ftuk aenkleefde. Joh. XVIII: ia. Daerom, hooren wy Jefus zeggen, vele Varren hebben my omfingelt, rterke Stieren van Bafan hebben my omringt, honden, P 4, teb"



( 56)
hebben my omfingeld, een vergaderinge van Boosdoenders heeft my omgeven, Ps. XXII: vs, 13, en 17.
De Joden hielden Jefus voor eenen kwaeddoender, daerom riepen zy tot Pilatus , indien dezen geenen kwaeddoender en ware, zoo zouden wy hem, u niet overgelevert hebben. Joh. XVill: 30.
Hoe is Jefus, al mishandeld geworden ?
a) Men leest, dat de Krygsknechten, den rietftok namen, en daer mede geflagen hebben op zy.i hoofd. Matth. XXVil: 30. om dus'de fcherpe doornen, door die wrede ftokflagen, tot op dg herfenpan van zyn hoofd te dryven, en het dus, met vele wonden te doorbooren.
b) Hoe bitter hebben zy den Heere Jefus gegees.feld. Matth. XXVI: 26. Hy wierd naekt uitgekleed, gefleept naer de geesfelpael, zyne handen wierden gekneld met felle touwen, hy wierd dus opgehyst met taeije riemen, daer haekskens aen waren, waer mede 't vleesch van zyne lendenen afgefcheurt wierd.
c) Naauwelyks was Jefus zoo veel kragt en bloed overgelaten, dat hy zich zelfs kon Je dragen, echter wierd zyn ligchaem, door die geesfelingen zoo uitgemarteld,- nog bezwaerd en met den ballast van een zwaer kruis, om dat zelfs naer zyn ftraftoneel, die plaetfe alwaer hy zoude gekruist worden te dragen. Joh. XIX: 17.
a") Als hy opgehangen wierd aen 't Kruishout,
tus-



(5? )
tusfchen twee Moordenaren, Matth. XXVIIs 38, als of hy, den grootften van die boosdoenders ware, tot een fchouwfpel geheel naekt met touwen en nagels aen 't kruis gehegt wierd, hangende tusfchen Aerde en Hemel, even, als of.hy geen van beiden waerdig was. Waer door de zenuwen en fpieren, van zyn gezegent ligchaem van elkander fpleten , het bloed droppelings uit zyne handen en voeten gelopen heeft: tot dat hy den geest gave-
e A's hy aen 't kruis hangende, zeerover dorst
klagende was. Joh. XIX: 28. Zoo dat zyne
kragt verdroogde als eenen potfcherf, en zyne tonge aen zyn gehemelte kleefde. Ps. XXH: 16. Wierd hy nog zeer onbarmhertig behandeld, zy vulden eene fpongie met edik, en die bragten ze aen zynen mond. Joh, XIX: 29. Zy gaven hem te drinken, zuuren edik, wrange azyn, die de keel te meer ontftak en het gehemelte te zamen trok.
f) Hoe wierd zyn Ligchaem nog zelfs mishandeld na zynen dood! deKrygsknechtendoorftaken zynezyde met eenen fpeer, door welke wonde 't bloed uitliep , en aldus daer hangende, rondom in't bloed. Jon. XIX: 34.
126 Vrag. Heeft Jefus, dit ook niet als borge moeien ondergaen, moor de zonden van zyn Volk ?
Antw. Ja. de Vromen hadüen in hunnenonbekeerden ftaet, God beltreden: met hoog verhevene fchilden, waren zy tegen God aengeioopen; door hunne zonden, hadden zy den Heere beoorloogt. Daerom D g wierd



(5£)
wierd Jefus, van de Krygsknechten zoo behandeld. Zy hadden de duisternisfe liever gehad, dan het licht, daerom wierd Jefus behandeld, als eenen diq duhternisfe zogt, hem opzoekende met lantaernen. Joh. XVIH: 3. Zy hadden door hunne zonden, hun eigene Ziele vermoord, en hunnen naesten doorhaet en nyd gedood. 1 Joh. III; 15. Daerom wierd Jefus als eenen Moordenaer behandeld: zy hadden geweest groote kwaeddoenders, tegen God gerebelleert, daerom moest Jefus, die niet als goed gedaen hadde, echter $Is eenen kwaeddoender behandeld worden. Om door dit zyn lyden ,:hunne vyanden te ontwapenen, om hun dus, van den helfchen Moordenaer te bevryden, en zyn Volk te verlosfen van de ftraffen, die zy orn, hun kwaed doen verdiend hadden.
I27 Vrag. Moet een Kind Gods, in dit opzicht Jefus ook niet kennen , in de gemeenfcbap zynes ly* dens P
Antw Ja toch, 't lot van een Vromen, is wel eens als eenen kwaeddoender behandeld te worden. Wat zyn velen Martelaren, aen hunne Ligchaemen, zwaer mishandeld, daer 't boek der Martelaren vol van is.
Allen de Apostelen, uitgenomen Johannes, hebben den Marteldood moeten ondergaen: de Hiftoriefchryvers getuigen, dat Petrus te Romen, met het hoofd nederwaerts gekruist is. Dat Jacobus , de Zoon van Zebedeus, te Jerufalem met den zwaerde gedood is, 45 Jaer na Jefas geboorte. Dat Jaco.
bus,



C 59 )
bus, den Zoone van Alpheus, doodgeflagen is met eenen volders ftok, 63 Jaer na Christus geboorte. Dat Andreas gekruist is in Achaien, in de Stad Fatze. Dat Philippus, door de Ebioniten gekruist is, te Hierapolis. Dat Bartholomeus, gevild is te Albania, Dat Thomas, vermoord is tot Calmina in Indien, van de Wilden. Dat Judas Thaddeus, omgebragt is in Perfié'n, door de Afgodifche Priesters. Dat Simon Zelotes, gekruist is van de Heidenfche Priesters. Dat Matthias, in Indien wreedelyk om hals is gebram. Dat Paului, met eenen byl 't hoofd is ingeflagen, 63 Jaer na Jefus geboorte. Dat den Evangelist Mattheus, onthoofd is. Marcus, van de Heidenfche Priesteren, in de Stad Alexandria in ^Egypten, langs de ftraten doodgefleept is. Dat Lucas, aen eenen Olyf boom, in Bythynia opgehangen is.
128 Vrag. Is het niet nuttig en noodig, in, en onder alle de mishandelingen, die de Vromen wel eens van de boozen op aerüe aengedaen worden, te zien op den Overflen Leidsman des geloofs?
Antw. Ja, dit is de weg em geduldig zich daer onder te gedragen, wetende dat, als zy om Christus wille lyden ondergaen, zy ook eens hier na verheerlykt zullen worden, — en dat eenen Discipel niet beter is dan zynen Heere.
129 Vrag. Is Jefus niet trouwelees behandeld geworden , van zulken die hy boven anderen bevoorrecht had?
Antw. Ja, als van Judas, die hy gemaekt hadde,
tot



C 6oj
tot eene» van die 13 Discipelen, die met hem, zoo naauw hadden verkeert, die hy zoo hadde bevoörrec ht, gelyk men Jefus hoord uitroepen, de Man my nes Vredes, op welken ik vertrouwden, die myn brood at. heefc de Verfenen, tegen my grootelyks verheven.
• XU: IO- die ging henen tot zyne vyanden, zeggende: wat wilt gy my geven, en ik zal hem u everleveren, Mat1h. XX Vi: 15, dezen was het, die onder fchyn van Vriendfchap tot hem kwam, zeggende: weest gegroet, Rabbi, hem kuste. Mat*«. XXVI: 49, en hem ^us verradde,
130 Vrag. Heeft Jefus, dit nkt als Borge moe, ten ondergaen?
Antw, Ja, zya Volk hadden vcor hunne bekeeringe, de zake Gods wel eens overgeleverd in de handen der vyanden; hadden zich vertoont, Vrienden van Jefus te zyn, zittende'aen den Bondtafel, even als of zy het met Jefus hielden. Hunnen Naest?n onder fchyn van Vriendfchap, wel eens verraden. Jefus heefc voor hun bedrog en geveinstheid, dit moeten lyden, om hun dus te bevryden, dat zy niet zouden worden overgelevert, in de. handen der helfche geesten.
131 Vrag. Meet een Kind Gods, Jefus ook in dit opzicht, niet wel eens kennen, in de gemeenfehap zy. . nes Lydens ?
Antw. Ja, zy worden ook wel eens, zeer trouweloos behandeld van dezulken, aen wien zy veel weldadigheid gedaen hebben; die hunne Vrienden,voorga-



(6-1 )
gaven te zyn, worden wel eens van dezulken overgeleverd , in de handen hunner vyanden: dit ondervond David, als men hem hoord uitroepen. Psj LV: vs. 13, 14, 15. Want het is geenen vyand die my hoond, anders zoude ik het hebben gedrageny het en is mynen hater niet, die zich tegen my groot maekt, anders zoude ik my voor hem verborgen hebben, maer gy zyt het 0 Mensch, als van myne Waerdigheid, mynen leidsman en n ynen bekenden, die wy t'zamen in zoetigheid, heimelyk raedpleegden; wy wandelden in gezelfchap ten huize Gods.
13a Vrag. Is hel niet nuttig en noodig, als een Kind Gsds, van zulke Menfchen trouweloos behandeld word, dan te zien op zynen Overften Leidsman ?
Antw. ja, want door daer [op veel te zien, worden zy gefterkt daer onder, om zulk een bitter kruis met lydzaemheid ie dragen, naer het voorbeeld van hun hoofd.
' '33 Vrag. Is Jefus in zynen jlryd, van zyne lieve Vrienden, niet verlaten geworden ?
Antw. .fa, Marc. XIV: 50 Jefus wierd in zynen ftryd hulpeloos gelaten, kreeg geene den minften byftand van zyne Discipelen, die hy met zich had genomen in Gethfemane , die hy flapende vond, als hy tot huri kwame. Matth. XXVI: 43.
Zyne Discipelen, die hem zulke groote getrouwigheid verfehuldigd waren, en zulke groote belofloften, hem gedaen hadden, om hem in deo uiter-
ften



r6a)
iten nood te zullen by(taen,byzonder Petrus, die hera beloofd hadde, met hem ia den dood te zullengaert, hebben hem allen verlaten. Ja, Jefus wierd van Petrus verloogchent. Matth, XXVI: 72. Daer hy in 't Hof van Cajaphas uitriep, ik en kenne den Menfche niet. vs, 74 Uit welk beginzel, men den Heere Jefus ook hoort uitroepen: ik ben mynen Broederen vreemd geworden. LXIX: vs, 9',
134 Vrag. Heeft Jefus, dit niet als berge moeten ondergaen voor zyn Volk?
Antvj. Ja, Gods Kinderen hadden zich,in hunnen onbekeerden ftaet, dikwils fchuldig gemaekt, aen verloegcheninge van God. God, hadden zy in alle zyne volmaektheden verloogchent: hadden zich ook dikwils fchuldig gemaekt, aen directe leugentael: hadden God verlaten, de fpringader des levendigen waters. Jes. II: 13. Al die trouweloosheid, lag og Jèfus, hunnen borg, zy hadden door dien weg, wel verdiend van Godt verlaten te worden, doch, om hun van dat oordeel te bevryden, zoo moest Jefus, van zyne Discipelen verlaten worden ; zyn Volk hadde alle hulp verbeurt, daerom moest Jefus alle hulp misfchen, om voor zyn Volk te verdienen dat zy niet hulpeloos in den ftryd zouden zyn, en om voor hun te boeten, hun Afgodisch vertrouwen in nood, op fchepfels in plaets van op God.
135 Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus ook in dit opzicht, niet wel eens leeren kennen, in de Gemeen» fihap zynes Lydens ?
■ Antw.



(és)
•Antw. ja, zie Ps. CXLII: vs. 5. Ps. LXXXVH1: vs. 9. Zy bevonden zich wel eens in diepe nooden, zonder Menfchelyken byftand, zonder medelydtn van aideren: zy worden ook van hunne beste Vrienden wel eens verlaten, ook wel van dezulken, die hun wel eens groote beloften hadden gedaen, om voer hun in de bresfe te zullen ftaen. Ps. XXXI: vs, 12. Die my op de ftraten ziert, vlieden van my weg. Zegt David. Hoord wat Paulus uitroept, a Tim. IV: 16. in myne eerfte verantwoördinge, cn is niemand by my geweest, maer zy hebben my allen verlaten.
136 Vrag. Is het niet nuttig en noodig, ah eenen Vroomen , zich van elk in tyd van nood icrlaten vind, om dan op Jefus te zien ah zynen Overflen Leidsman ?
Antw, Ja, öm dan by die gelegenheid te denken, ae» Jefus van alle zyne Discipelen, zoo verlaten» hoe zy dan ook, uit dien zelfden Beker drinken moeten, om door dien weg, meer te leeren vlugten naer God, om de reddinge alleen by hem te zoeken. —
137 Vrag. Is Jefus niet wel eens geweest, 't voorwerp van den nyd en de wangunst, zoo dat zy Jefus zogten ie onttrekken al geen hem aengenaem was ?
Antw. Ja: Jefus wierd die wel riekende Olie misgunt, die falvinge door Maria benyd en betwist* Matth, XXVI: 6, 13. en dat zelfs van zyne Discipelen, even, als of hy een verkwister en geen'Vriend van den Armen was.
138 Vrag. Heeft Jefus, dit ook niet als Borge onèergaen ? Antw.



C64)
Mtw. Ja, de Vromen hadden de zonden zich onwaerdig gemaekt, de minde aerdfche verkwik kinge te genieten: zy hadden 't recht daer op, door de zonde verloren; doch heeft dit ock al moeten ondergaen, om voor zyn Volk te verwerven, 't recht op 't genot van de aerdfche fchepfelen, om verkwikkinge daer uit te erlangen,
139 Vrag. M,ct een Kind Gods, Jefus ook ih dit opzicht niet leeren kennen, in de Gemeenfchap van dit Lyden?
Antw. Ja, zy worden dikwüs gewaer, dat zy 't voorwerp zyn van den nyd en de wangunst, als zy eens wat uitwendige verkwikkelykheden te genieten krygen, niet alleen van de bonzen, maer ook wel eens van de goeden, zoo dat hun wel eens onttrokken word, die eere en dit genoegen, dat hun anders zoude toekomen.
140 Vrag. Is dit niet nuttig en nöodig,dls die dingen^ hun overkomen, te zien op bunnen Overfien Leidsman ?
Antz». Ja, om door dien weg, dit ook geduldig te dragen, en als dan zich te herinneren, dat eenen Discipel niet meerder is dan zynen Heere. ^ 141 Vrag. tleeft Jefus ook niet veelgeleden va» God zynen Vader, en is hy niet verlaten geworden van God zynen Vader, en gekomen onder aiepe geeste. lyke duisternisfe en bittere droefheid, over 't gemis van zyns Vaders gunfte, zoo dat hy klagende uitriep : myn Godt, myn Godt, zvaerom hebt gy my verlaten? Matth. XXVII: 46. Antw,



U5)
• Antw. Ja, Jefus heeft de vriendelyke aenblikken, Van zyns Vaders troostelyk aenfchyn niet alleen moeten misfchen, maer is ook gezonken in grondeloozen modder, en is gekomen in de diepte der wateren. Ps. LXIX: vs. 2, 3.'; waer over hy zyne Ziele geheel bedroeft vond, tot der dood toe. Matth. XXVI: 38.
142 Vrag. Heeft Jefus, dit niet als Borge gedragen ? Antw. Ja, des Heeren Volk, hadden den Heere
verhten. Jer.- II: 12, 13. zy hadden zich waerdig gemaekt, eeuwig te leven in geestelyke duis.ernisfe, in eenen ftaet der vervreemdinge van Gods gemeenfchap, en na den tyd geworpen te worden in de buitenfte duisterni fe. Te leven in eeuwige benaauwtheden, zonder den minden troostenverlichtinge, Jefus is dus in hunne plaets .. van Gcd zynen Vader verhten geworden, op dit zy, zeulen aengenomen worden, tot zyne Kinderen, om voor hun aldus den w.?g te banen, tot eenenvryen toegang tot zynen genadeloon.
143 Vrag. Moet een Vrome, Jefus tok in dit op. zicht, niet wel eens kennen, in de gemcenfehap van dit Lyden?
Antw. Ja, de Vromen geraken ook wel eens, onder geestelyke verlatinge, verberginge van Gods aengezicht, dit ondervond Pavid, wanneer hy uitriep: 6 Heere, waerom ftaet gy van verre, waerom verbergt gyu, intydenvan'cenaauwiheid! Ps. X:vs. t. hoe bange hebben de ware Vromen het wel eens, als zy ondervinden, dat God op hun roepen zyne E coren



( 6t5 )
oorcn voor hun gebed fluit. Klaegl. III: 18, dan roepen zy wel eens uit, my is bange, myn ingewand is beroerd, myn harte heeft zich omgekeerd, in'tbinnenftevan my. Klaegl 1: 30. dan is hunnen Geest overftelpt. Ps. CXIX: vs' 120* benaauwtheid des Geestes treft hun dan. Ps. CXIX: vs. 143. banden der Helle, omringen dan hun wel eens. Ps. XVIII: vs. 6] zoo dat zy brullen, van 't geruisch hunnes harte. Ps. XXXVIII: vs, 9,
144 Vrag. Is het niet nuttigen noodig, onder verlatinge en verberginge, van Gods aengezichte levende, of Jefus dan te z'p&n, als hunnen Overflen Leidsman ?
Antw. Ja, om zich dan te herinneren, hoe Jefus, wel van God zynen Vader is verlaten geworden, die des Vaders Voedfterling was, den Zoon, van
's Vaders fchoot. Spreuk. Vllfc 30. en hoe
alle Vromen wel eens, uit dien Beker drinken moeten, hoe Jefus, door dien weg, de Vcrlatinge van Gods Volk, geheiligt heeft, en verdient heeft, dat dieverlatinge, niet altoos zal bly venduuren,- 't is hier in: in eenen kleenen toorn, heb ik myn aengezichte van u , een oogenblik verborgen, maer met eeuwige goedertierenheid, zal ik my uwer ontfermen. Jej. LIV: 7, 8.
145 Vrag. Wat ziet gy daer in, dat Jefus in % gerichte, ter doodt veroordeelt geworden is, en dat van den richter. Matth. XXVI: 66. Marc. XIV: 64?
Antw. Dat elk kind Gods, zich waerdig gemaekt
hadde,



C67)
hadde, 't Vonnisfe derveroordeelingein'tUoddelyké Gerichte, dathy, in hunne plaets, dus moest wordes veroordeeld, om dus door Jefus bevryd te worden, van 't Vonnis der eeuwige veroordeelinge Gods. Joh. V: 2.4.
146 Vrag. Wat nut trekt gy daer uit, dat Jefus den dood keeft ondergaen, en wel den Kruisdood?
Antw. Dat Jelüs dit voor hun als Borg geleden heeft, de dood was op de zonden gedreigt. Rom. VI: 23. hunne doodfchulden deden Jefus fterven. Jefus heeft den dood ondergaen, om voor zyn Vulk, den prikkel van de lydelyke doodweg te nemen, Zy hadden, de allerzwaerfte flraffe verdiend, hadden zich zelfs vervloekt gemaekt, daerom moest Jefus zulk eenen vervlopkten ftrafdood ondergaen, aen Chris;! kruis is hun verzoeninge gefchïed. Kvu. II: 16. den vredegemaekt Coll.I: 20. aendit kruis, is'thandfchrift, hunner zonden gehecht. Gal. III: 13, 14.
147 Vrag. Heeft Jefus, 't kruis van zyne Kinderen, ook niet geheiligt, door het dragen van al dat Kruis?
Antw. Ja, hy heeft door dien weg, 't bittere daer uit weggenomen.
148 Vrag. Moeten de ware Vromen, in en onder dl hun lyden, daer niet na ftaen, dat zy zich daer in, en onder gedragen, op die wyze als hun hcfd Jefus, zich daer onder gedragen heef tl
Antw. Ja , dit leerd ons Petrus , als hy zegt: 1 Petr. II: vs. 21. want hier toe zyt gy geroepen, dewyl ookChristus, voor ons geleden heeft, ons een £ & exces-



(08)
exempel nalatende, op dat zy zyne voetftappen zouden naervolgen.
149 Vrag- Heeft Jefus al zyn lyden, niet zeer geduldig gedragend
Antw. Ja, als een Lam ter flachtinge geleid, die zynen mond niet op en deed. Men vind niet dat Jefus, zelfs onder alle de lasteringen , die hem aergedaen zyn geworden, eenige onbetamelyke wooiden gefproken heeft.
J50 Vrag. Moeten de Vromen, ook niet geduldig zyn, in en onder al dat lyden, dat hun hier overkomt 1
Antw. Ja, zy moeten 't kruis geduldig dragen, tot dat het God behaegd, van hun dat weg te nemen, mogen niet onverduldig zyn, als de verlosfinge daer van niet komt, opdien tyd als zy hadden gedagt, zy moeten Gods eigen tyd, in den gelove verwagten.
151 Vrag. Heeft \ Jefus zich niet geduldig gedragen , onder alle de lasteringen en befpottingen, die hem zyn aengcdaen geworden, van de boozen?
Antw. Ja, Jefus heeft nooitkwaed met kwaed vergolden, als hy gefcholden wierd, fchold hy niet wederom.
152 Vrag. Om wat redenen, is een kind Gods, onder al zyn Lyden al verplicht, zich ook geduldig te gedragen?
Antw. Om deze redenen. —
i) Om dat hem belast wordt, in de verdrukkingen zich geduldig te gedragen. Rom. XII: 12. zyt geduldig in de verdrukkingen. 2)



2) Ora dat het een vrome betaemt, zich aen Gods wil en fchikkingen over te geven, uitkragtehy zoo dikvvyls geroepen heeft in zyn gebed: uwen wille gefchiede.
3) Om dat God daer op zeer gezet is, dat zy zich buigen onder zyne hand.
4) Omdat als het de Heerebehaegd, eenMensch eenig onheil te laten overkomen, geen fchepfel dat vermydc» kan, Salomon roept daerom uit. Pred. Vü: 13. aenmerkt het werk Gods, want wie kan recht maken, dat hy krom gemaekt heeft.
5) Om'd.it eiken vrome verplicht is, het gedrag van Jefus en zyne Apostelen, die veelderley zoort van Lyden geduldig hebben ondergaen , naer te volgen
6) Om dat Godt, 'een Souverein Godt is, die hem dat Lyden opgelegt heeft, daerom zich daer onder geduldig moet dmgen , even , als Aaron, die ftille zweeg. Lev. X: 3. en als de Kerke uitriep, ik zal des Heeren gramfchap dragen. Mich. Vit; vs. 9.
7; Om dat zoo een' 't kruis gemakkelykdraegt, die daer onder eene ftille lydzaemheid bezit, 't kruis vak zoo eenenligt, die met Eli uitroept, hyisdeHeere, hy doe wat goed is in zyne oogen. 1 Sam. III: 18.
8) Om dat de kruisfen by Godt bepaeit zyn, zoo wel in hun getal, mate, als in hunneduurzaemheid, den beftemden tyd, moet eerst gekomen zyn, eer Godt, zyn Volk uit lyden redt: daer is by Godt, eenen heE 3 pael-



(70)
paelclen tyd des weibehagens, wanneer hy zyne Kinderen uit lyden verlost. Ps. LX1X: 14. Israël moest in Babel blyven, tot dat die 70 weken vervult waren. Jer XXVII: 22. God heeft zynen eigen tyd, om zyn Volk te verlosfen van 'c kruis.
9) Om dat God zyne kinderen geen onrecht doet, als hy hun op aerde zelfs zware kruisfen toezend, dan n g rechtveerdig is in zyne wegen. Ps. CXLV: rein is in zyn richten. Ps. LI: vs. 6. als zynde een rotfleen , wiens werk volkomen is Dkut. XXXtl; 4 daerom riep David uit. Ps. CXIX: vs. 137. Heere, gy zyt rechtveerdig, en elk een uwer oordeelen is recht.
10) Om dat hy. door de zonden alles verbeurt heeft, en hy door de zonden zich waerd'g, dat lyden gemaekt heeft.
fc. 11) Om dat het eenen Drinkbeker is, van zyns Vaders hand, en hem die toezend tot zyn beste, hem in eenen fmeltkroes brengt, niet om hem te vei teren, maer om h.m daer door te zuiveren, van 't fchuim, dat hem aenkleeft Mal, Ui: 3.
;c) Om dat het verdrukkingen zyn , die haest voorbygaen zullen. 2 Cor. IV: 17.
T53 Vrag. Wat is het al, dat een1 Fr ome al diende, af tc fchrikken, om zich onder V Lyde?i ongeduldig te dragen?
Antw.
1) 't Gezicht dat Godt onteert wordt, als een' Vrome, zich onder zyn kruis ongeduldig draegt.
s)



(7' )
a) De overdenkingen , hoe andere Vromen, die hun ongeduldigheid, onder 't kruis zien, daer door zeer geërgen worden.
3) De overdenkingen van de heybgen, die het zeer bitter gekregen hebben, door hun ongeduldigheid onder hun kruis.
4) Om dat Godt een groot ongenoegen heeft, in zulke Vromen, die onder hun kruis zich ongeduldig hebben gedragen: een vuur word aengeftoken tegen Jacob, en toorn ging ook op, tegen Israël, om dat zy in Godt niet en geloofden, en op zyn heyl niet vertrouwden. Ps. LXXV1II: vs. ftl, 22.
5> Cm dat 'er een groot kwsed en fchade legt in ongeduldigheid, zoo een daer mede vele onheilen over zich haeld.
6) üm dat de ongeduldigheid, zoo een 't kruis veel zwaerder maekt.
7) Om dat een' Vrome, door de ongeduldigheid zich buiten ftaet fteld, om te werken met Gods beloften , dat wierd Elia gewaer , toen hy bad, dat Godt, zyne Ziele van hem mogte wegnemen. 1 Kon. XIX: 4. en Job, toen hy uitriep, dat het God beliefde, dat hy een einde met hem maekte. Job. VI: vs. 9.
154 Vrag. Onderwierp Jefus zich niet, aen al dat Lyden, dat de Vaderhem opgelegt hadde, zonder daer $ver te twisten?
Antw. Ja, hy riep uit, niet gelyk als ik wil, maer gelyk als gy wild, zynde zeer gewillig, om dit alles te ondergaen. E 4 *55 Vrag«



( 72 )
*55 Vrag. Wat moet eer? Vrome al aenzetten, om zich in en onder 't Lyden, osk naer Jefus voorbeeld aen Godt te onderwerpen?
Antw.
1) 't Gezicht van Gods hoogheid, dat Godt met hem doen mag, al wat hem behaegd.
2) De overdenkingen, dathy in zynen opdragt aen Godt, zich onbepaeld gedragen heeft, zonder voorwaerde, wat weg de Heere met hem moest houden.
3) De overdenkingen, dat het buigen onder Go is beitel zeerhei]zaem.is, en dat zoo eenen, die de hand opdenmona legt. Job, XXI* 5. onder 't kruis zwygt. Ps. XXXIX: is. veel rust en vrede geniet, in en onder zyn kruis.
Ï50 Vrag. Wat moet een"1 Vrome al aenzetten, in cn onder zyn Lyden te waken, om daer onder niet to twisten met God*ï
Antw.
1) De overdenkingen, dat het twisten met God, een zeer onbetamelykezaek is. Afaph, noemden zich uit dat beginzel een groot beest. Ps. JLXXI1I; vs. 2i, 22 Job, verfoeiden zich daer over. Job. XLII; Vf. 6.
2; Om dat 'er in het twisten met God, veelkwaed legt, tot eene verloogcheninge van die waerheid, dat God heilig en rechtveerdig is: die met Godt twist, in en onder zyn kruis, die oordeeld dat des Hee-, ren wegen niet recht zyn, dat Godt onrechtveerdig met hem handeld.
3;



C 73 )
3) Om dat het twisten met God, voor zoo eenen zeer fchadelyk is, terwyl hy door dien weg , zich zelfs onbekwaem maekt, toteenigen plicht om die wel te verrichten, en om Godt te danken, voor het goede dat hy nog geniet.
41 Om dat Godt, het twisten met hem, gewoon is te bezoeken, daerom word 'er uitgeroepen, wee dien, die met zynen formeerder twist. Jes. XLV: 9. daer komen vele bittere gevolgen , uit het twisten met Godt voort.
157 Vrag. Wat moet een'Fr ome al aenzetten, om t Lyden dat hem overkomt gewillig te dragen? Antw.
1) De overdenkingen, dat het een gemeen Lot is, van alle de Vromen, op aerde veel kruis te hebben, tot dat einde riep Petrus, den geloovigen die in kruis zaten toe, wetende, dat het zelve Lyden, aen uw Broederfchap, dat in de waereld is, volbragt wordt. 1 Petr, V: 9,
21 Om dat het een bevel van Godt is, dat zoo eenen zyn kruis gewillig draegt. Matth. XVI: 24.
3) Om dat Jefus zyn hoofd , zyn kruis zoo gewillig gedragen heeft. Joh. XV11I: 14.
4) Om dat hem geen kruis hier overkomt, zonder beftuur van Gods Voorzienigheid, en hy zyne hand daer in heeft. Ps. XXXI: vs. 6.
5) Om dat (Sodt, over zyne Kinderen brengt, dat gene dat hy over hun hefcheiden heeft. Job, XXUl: vs, 14.
E5 6)



( 74 )
6)0m dat eiken Vrome op aerde kruis noodig heefc, daerom word'er gezegt., het is goed voor eenen Man, dat hy het jok in zyne J;ugd draegt. Klaegl. III: 27.
7) Om dat God uit getrouwigheid ten zynen beste hem die kruisfen heeft laten overkomen. Ps. CXIX: 71. roept David uit, 't is my goed, dat ik verdrukt ben geweest.
158 Vrag. Was Jefus niet gekovig vertrouwende, op zynen Vader in, en ender al zyn Lyden?
Antw. Ja, hy noemde God, onder al zyn Lyden, nog zynen Vader, fchoon hy van zynen Vader, de rnihfte gunst niet gewaer wierd.
159 Vrag. Op wat gronden rust het, dat eenen waren Vrome, onder al zyn Lyden, geloovig op God vertrouwende blyven moet?
Antw. Op deze gronden.
1) Hunne betrekkingen op God, als hunnen Ver» bonds God, is de grond van hun vertrouwen, om het goede te verwagten van den Heere, in en onder al hunne lotgevallen.
2) Om dat hunnen God, een getrouw God is en blyft voor zyn Volk : hun, onder al hun Lyden wel zal onderfteunen en blyven dragen. Jes. XLVI: 4, hun leiden zal, tot hunnen dood toe. Ps. XL VIII: vs. 15. hun daer onder nooit verlaet. Ps.IX: vs. ir.
3) Om dat God onder de roede, een Vaderlyk hart behoud omtrent zyn Volk, zyn goedertierentheid dan niet wegneemt. Ps. LXXXIX: vs. 31 en 33.
4)



( 75 )
4) Om dat God zyne voorzorgen blyft oefFenen omtrent zyn Volk, in en onder alle hunne lotgevallen, daerom riep den Dichter uit, ik ben wel elendig en nooddruftig, maer de Heere denkt aen my. Psalm XL: vs. itf. 'tis: gy ftelt my, voor uaengezichte in eeuwigheid. Ps, XLI: vs. i> daerom ftaet 'er: op u veriaet zich den armen. Ps. X: vs. 14. die uwe naem kennen, zullen op uvertrouwen. P.«. IX: 'tis: Grdismynerotze, ik zal op hem betrouwen. oSam. XXIII: 3.
5) Om dat Godt weet en aenfchouwt, alle de moeiten en het verdriet, dat eenen Vromen op aerde overkomt. Ps. X: vs. 14.
6) Om dat Godt zoo goed en getrouw is, dat hy zyne Kinderen by de hand grypt, als zy aen het zinken raken, en hun wel eens red, als alle uitkomst fchynt afgefneden te zyn, gelyk Petrus ondervond. Act. XU: 6, 10.
7) Om dat Godt in vorige gevallen , hem zoo dikwyls' gered heeft. Ps.CXLUI: vs.5. als hy wandelde, in het midden der benaauwtheid.Ps. CXXXVIII: 7. 1 Sam. XVII: 37. 1 Cor. 1: 10. de bevinding werkt de hope. Rom. V: 4. als een kind Gods, ondervonden heeft, dat God hem in zyne-nooden verborgen heefc, onder de fchaduwe zyner vleugelen. Ps. XVII: vs. 8. dat leerd hem hepen, dat Godt hem verder wezen zal, eene hulpe in benaauwtheid. Ps. XCIV: vs. 14. de Heere is en blyft den toevlugt van zyn Volk. Ps. CXLI: vs. 6. op wien zy te vertrouwen hebben, Ps. CXLI: vs. 8. 160 Vrag.



C76)
i6b Vrag Is Jefus gemoedigbcid, in en onder zyn Lyaen, des Heeren Folk ook niet tot een voorbeeld gefiela, om daer in zyne voet flappen naer te volgen?
Antw. Ja, elk rechtveerdigediend moedig te zyn, als eenen jongen Leeuw. Spreuk. XXV.'II: j.
161 Vrag. Om wat redenen is een Vrome verplicht te waken, voor te groote neerflagtigheid, in en onder zyn Lyden?
Antw. Om deze redenen.
1) Omdat het eenen droevigen ftaet is, als de geest m hun zich overftelpt, en 't harte in hun verbaest is. Pi, CXLIII: vs. 4.
2) Om dat te groote neerflagtigheid geheel af te keuren is, daerom riep Drvid zich zelfs roe, wat buigt gy u neder ó myne Ziele. Ps. XLlI: vs. 6.
3) Om dat te groote neerflagtigheid, eene Ziele buiten ftaet field, om 't goede te erkennen, dat Godt nog aen hem doet.
4) Om dat de rechterhand, des alderhoogften veranderd. Ps. LXXV1J: vs. ii. Godt neemt 'c kruis wel eens weg, 't oordeel zal wederkeeren tot gerechtigheid. Ps. X,IV: vs. 15.
5, Om dat een' Vrome, die moedeloos by Zyn kruis neder zit, Godt groote oneere aendoet; terwyl zoo eenen veel liefdelooze gedagten voed van Godt mzyn harte, zyne zaeken aen God niet durft te vertrouwen,
6, Om dat de Satan veel vat heeft op dezulken, en veel voordeel doet, metderzelver moedeloosheid.
7)



C7?)
fS Om dat hy zoo dlkwyls ondervonden héei hyzich te vergeefs gekweld ht efc, met angstvallig gedagten
162 Vnn*. Wat is iet al, dut een Vr*o me tiend-aen te zetten om gemoedig te zyn, in en ondet al zyn Lyden ?
Antza. Dit navolgende
i) Dat allen die oprecht hunnen troost zo-ken by Godt, in hunne lotgevallen, die by den Heere vinden hun' fterken Toren. Spr-ujk. XVU1: 10 en gewaer worden, dat hy hunne fchuilplaetfe. Ps. CXiX: vs. 114. hun fchild is. Ps. XXV 11: vs. 7.
a) Om dat het zeer verkwikkelyk is, op Godt te vertrouwen, Ps. Vil. vs. 2. gemoedigt te zyn in donkere posten. Ps XX111; vs. 1. dan de Heere aen te kleven. Bs. LX11: vs. 9, de vreeze door vertrouwen te boven te komen. Ps, LVI: vs. 4. geloovigte werken, in en onder zware kruiswegen, dan met David uit te roepen, de Godt myner goedertierenheid zal my voorkomen. Ps. LIX: vs. 11. hy zal van den Hemel hu'pe zenden, en my verlosfen. Ps. LV1I: vs. 4. gy die my vele benaauwtheden en kwaed hebt doen zien , zult my wederom levendig maken, en zult my weder ophalen uit de afgronden der aerde. Ps. LXXI: vs. 20.
3) Om dat de gemoedigheid, van eene groote nuttigheid is in't kruis, en'er groote fterkte inlegt, in gemoedigt te zyn, in en onder zyn kruis. Ps. CXII: vs. 7. hy zal van geen kwaed gerugte vreezen, zyn harte
is



C 78 )
is vast betrouwende op den Heere. Jer. XVif: 7, S. gezegent is den man die op den Heere vertrouwt! en wiens vertrouwen den Heere is, want hy zal zyn als eenen boom die aen het water geplant is, en zyne wortelen uitfchiet asr> eene riviere, en gevoeld het niet, wanneer daer eene hitte komt.
4; Om dat het een Zalig voorrecht is, het vertrouwen op God in 't kruis ie oeffenen, daerom word m uitgeroepen, welgelukzalig zyn allen die op Hem betrouwen. Ps. If: v?. 12.
5) Om dat Godt wel eens groote dingen doet, aen zoo eenen, die onder zyn kruis gemoedigt blyft wagtenopden Heere, daerom wordt'ereens uitgeroepen, ja van ouds en heefc men het niet gehoord, noch met de ooren vernomen, ,10ch geen 00^ en heeft hetgezten, behalven gy, ö Godt, wat hy°doen zal die cp hem wagt. Jes. LXIV: 4.
6) Om dat God zynen raed over elk Uitvoert. Ps. LXX111: vs. 23, 24.
7) Om dat Godt niemant van zyne kinderen meer oplcgd, als zy dragen kunnen.
8) Om dat hunne reis fteeds korter wordt, en dus al hun kruis haest zal ophouden.
9) De overdenkingen, dat de kruisfea hun moeten, mede werken ten goede. Rom. Vlll:
10) De overdenkingen van Gods macht, hoe God wel in ftaet is, om zyn Volk te redden uit alle nooden. Ps. LA'XXIX: vs. 14. om voor hun 't licht te laten opgaen, in de duistemisfe. Ps. CX11: vs. 4.
en



( 79)
en, van Gods goedheid omtrent zyn Volk, die de zynen tot fterkte is, in den dag der benaauwtheid. Nah. I: 6. in zulke tyden, voor hun eene hulpe is in benaauwtheid. Ps. XLVI: vs. 2. de Heere isgoed , den genen die hem verwigten. Klaegl. 111: vs. 25. daerom riep David uit, ik vertrouwe op uwe goedertierentheid. Ps. Xlll: vs. 6.
11) De overdenkingen van Gods alwetenheid, dat de Heere weet, in wat voor nare omftandigheden, in wat bitter lyden hy zich bevind, en wat het al is, dat hem van den boozen word aengedaen. Ps. LXIX: vs. 20. gy weet myne verfmaedheid, en myne fchaemte, en myne fchande, allen myne benaauwers zyn voor u.
12) De overdenkingen van Gods rechtveerdigheid, dat God een "rechtveerdig Richter is, die op zynen tyd, de onderdrukkers zynes Volks ftraft. Ps. V: vs* 6.
13) De overdenkingen van Gods getrouwigheid, dat hy een Godt is, die trouwe houdt tot in der eeuwigheid. Ps. CXLVI: vs. 6,
14) De overdenkingen van Gods Vaderlyke voorzorge voor zyn Volk, hoe zyne oogen zyn, over de genen die hem vreezen. Ps. XXX1U; vs. i3. daerom liep David uit, ik weet dat de Heere, de rechtzake der ellendigen, en 't recht der nooddruftigen zal uitvoeren. Ps. CXL: vs. 13.
15) De overdenkingen van des Heeren beloften, om zyn Volk te zullen onderfteunen, in al hunne
noo-



CSo)
hooden en bewaren zal. Jes.XLIV: t. vreest niet wanneer gy zult gaen door het water, ik zal by u zyn, en door de riviere, zy en zullen u niet overftroomen, wanneer gy zult gaen door het vuur, en zak gy n'et verbranden.
16 De overdenkingen van de onveranderlykheid van 't Genadeverbond, dat God met hun opgericht heefr. Jes. LIV:
163 Vrag. Laet God zyn Folk, door het kruis niet wel eens veel nut en voordcel toekomen ?
Antw. Ja, de Heere djet uit het bittere, wel eens het zoete voortkomen, het licht uit de duister nLfe. De Heere laet de kruisfen wel eens medewerken ten góede, zoo dat de kruisfen wel eens vruchten der gerechtigheid voortbrengen. Hebr. XII: vs. 11.
164. Vrag. Word een Kind Gods, dit van agteren hefchouwd zynden niet zoel eens gezuaer, dat de kruisfen hun nuttig zyn geweest?
Antw. Ja, uit dat beginzel hoord men David uitroepen : 't is my goed, dat ik verdrukt ben geweest Ps, CXIX: vs. 71: zoo dat zy ftoffe van dankzeggingehebben, dat Godt hun eenen bitteren Drinkbeker te drinken gegeven heeft, even, als men de Kerk hoord uitroepen: ik danke u, dat gy op my toornig geweest zyt. Jes- XII: 1.
165 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor'een" Vrome, niet wel eens dien/lig, om meerder kennisje van de f lagen van zyn hart te krygen?
Antw.



Antw. Ja, het is een gepast middel, om meer inzien te krygen, in zyne hartsverdorventheden, wat 'ér nog van den ouden Mensch by hem overgeblevea is, wat voor ongekruist vleesch, by hem nog te vinden is.
166 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor eer? Vrome , nies wel eens dienftig, tos uitzuiveringe van overgeblevene verdorventheden ?
Antw. Ja, zy dienen voor hun weleeris, tot eenen. fmeltkroes om meerder gereinigt te worden, van de befmettingen des vleefches en des geestes. a Cor. VII: 1. de Heere roept daerom uit: ik zal de Kinderen Levi reinigen. Mal. 111: 3. gelyk men het goud en het zilver reinigt.
167 Vrrg Zyn de verdrukkingen voor een" Vrome niet wel eens dienftig, tot verbrekirige van overgeblevene hoogtens van 't hart?
Antw. Ja, zulke wilde loten wörden, door dé kruisfen wel eens wat afgekort, 't maekt wel eens, dat 'er wat meer ootmoed, by zoo eenen komt. («i 168 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor een' Vromé niet wel eens dienftig, om zyn hart <iwt meer los tè maken, van de aerdfche dingen?
Antw. Ja, God gebruikt wel eens het lyden, dé kruisfen, om daer door de liefde tot de waereld të verbreken, om meer gekruist te worden, aen de aerdfche dingen. Gal: VI: 14. om meer gefpeent" te worden aen de waereld, om meer een vreemde* lings geftalte te verkrygem
F 169 Vrag<



IÓ9 Vrag.' Zyn de verdrukkingen voor een' Vrome niet viel eens dienftig, om de traeghetd in de betragiingen van de plichten weg te nemen?
Antw. Jay de kruisfen brengen wel eens te weeg, dat zoo eenen dan meer werk maekt, van 't onderzoeken van het woord Gods: zoo eenen dan neerftiger waerneemt, den Godsdienst in de Kerk, meer zich aldaer laet vinden, als dan meer werk maekt van het gebed, zich meer gedreven vind tot het gebed.
170 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor een" Vrome niet wel eens dienftig, om meer te vorderen in de ware Godzaligheid ?
Antw. Ja, door de kruisfen geraekt een' Vrome wel eens tot eene meerdere teederheid des gemoeds, \ is,wel eens eenen weg, om de liefde tot Godt verwakkert te krygen, om daer door meer op te wasfchen, in de oeffeningen van het geloof, van de hoope en van het vertrouwen, om door dien weg, eenen grooteren trap van heiligheid in den wandel te bekomen.
171 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor eenen Vrome niet wel eens dienftig ,om zyn verlangens naer den Hemei meer opgewekt te krygen?
Antw. Ja, de krüisfen leeren hem wel eens roepen , om eens verlost te worden, uit alle zyne tegenheden, om eens te rusten van al dien arbeid.
172 Vrag. Waer omtrent moet een1 Vrome, onder zyn lyden al zoeken inzien te ontfangen, betrekkefyjk den Heere ?
Antw. 1) In de bereidwilligheid Gods, om de
Vro-



( 85) '
Vromen te onderfleimen, in en onder al hun Lyden, om daei? onder niet tè bezwyken.
a) In de getrouwigheid Gods: hoe God zyne beloften aen den zynen gedaen, altyd vervult, dezulken nooit begeeft die in nood zich op hem verlaten, dezulken op zynen tyd zal redden uit al hunne nooden,
3) In de magt van God: om hun uit al hun lyden té verlosfen, al lagen zy tusfchen twee rygen van fteenem
4) In de Souvereiniteit van God: hoe God met elk Schepfel handeld na zyn welgevallen j en niét antwoord van zyne daden.
173 Viag. Is bet niet noodig, dat hy inzien ontfangt, dat zyne hulp en onderfieuninge, in en onder al zyn lyden, alleen van God afkom/lig is?
Antw. Ja , om door dien weg, zyn oog van 't Schepfel af te wenden, en alleen op God te vestigen, by wien uitkomften zyn zelf tegen den doodi
174 Vragi Is het niet noodig, als hy zich inzwaer kruis bevind, dan inzien te .ontfangen, in de eindens •waer toe God hem al dat lyden laet overkomen ?
Antzv* Ja, uit dat beginzel riep Job uit: Heere doet my weten, waerom gy met my twist, en Ps. LXXXV1II: vs, 15. word 'er uitgeroepen: Heere waerom verbergt gy u aenfchyn voor my?
175 Vrag. Is het niet noodig, dat hy in, èn onder zyn lyden inzien erlangt, in de waekzame veorzorge Gods, voor zyn Folk ?
Antw. Ja, want als hy recht opmerkt, hoe God Fa de



C 84)
de Ziele zynergunsrgenootenbewaert. Ps. XCVI1: vs. io. wel zorge dragen zal, dat zy ia hun lyden niet omkomen zuüen: hoe hy de rechtzake der ellendigen, 't recht der nooddruftigen wel zal uitvoeren, die van alle menfchelyke hulp ontbloot zyn. Psalm CXL: vs. 13. zyn Volk wel befchermen zal, in 't geen de boozen hun hier aendoen, nooit zal verlaten dezulken, die op zyne goedertierentheid vertrouwen, die hem ootmoedig zoeken.
176 Vrag. Is het niet noodig, dat hy in en onder zyn lyden inzien erlangt, dat de Heere rein is in zyn richten, rechtveerdig is in alle zyne handelingen ?
Antw. Ja, want recht te gelooven, dat de handegen Gods, in de zware verdrukkingen die hem overkomen , rechtveerdige handelingen zyn; dat God alles met billykheid beftuurt; veroorzaekt dat hy met Aaron ftille zwygt, in eenen harden weg.
177 Vrag. Is het niet noodig inzien te krygen, hoe noodig en nuttig het lyden voor hem is?
Antw. Ja, want daer door word de Ziel gewillig, óm den Drinkbeker te drinken, die hem van den Vader op zyne hand gezet word, wetende dat God hem uit getrouwigheid onderdrukt, uit liefde kastyd tot zynen beste.
178 Vrag. Is het niet noodig, dat hy inzien krygt in de noodzakelykheid', van te werken met Gods beloften, als hy in zwaer lyden gekomen
Antw. Ja, terwyl een kind Gods , onder een zwaer kruis zoude bezwyken, als zyn geloof op Gods
be-



C 85)
beloften, hem daer onder dan niet onderfteunde. Daerom hoort men David uitroepen: zoo ik niet hadde gelooft, dat ik 't goede des Heeren zoude zien, in 't land der levendigen, (ik ware vergden) Psalivi XXVII: vs. 13.
179 Vrag. Is het niet noodig, dat hy in zyn lyden inzien krygt, wat het al is, dat God in vorige pos» ten, als hy zich ook in zwaer lyden bevond, al gedaen heeft ter onderfleuninge en reddinge?
Antw, Ja, wel te overleggen, hoe God hem dikwyis verlost heeft, als hem doodsgevaren omringden, veroorzaekt, dat als hy dan weer in zware kruiswegen komt, op dien getrouwen Godt zyn vertrouwen te ftellen, dat hy hem weêr andermael daer uit redden zal: daerom hoord men Paulus uitroepen: die ons uit zoo groot een'dood verlost heeft, en (nog) verlost, op welken wy hopen, dat hy (ons; nog verlosfen zal, 2 Cor. I: 10.
18c Vrag. Is het niet noodig, dat een Kind Gods, by zicb zelfs veel overdenkt, wat voor een onwys Schepfel hy is in zich zelfs, hoe hy niet en weet, wat voor hem V best is, veel kruis te hebben, of veel voorfpocA ?
Antw. Ja, want ditbaent voor hem den weg, ora het maer aen den Heere over te geven, die het beter weet dan hy, wat voor eenen weg hy op aerde noodig heeft.
181 Vrag. Heeft een" Vrome, niet al dikwyls met nultelooze bekommeringen, zyne Ziele gekweld?
F 3 Ant%v„



( 86)
Antw. Ja, hy heeft meenigmael te vergeefs, zeer veel angstvallige gedach'en in zyn hartgevoedt, dat hem dit en dat nog zoude overkomen in de waereld, terwyl hy ondervond, dat zyne zaken beter uitvier len,als hy gedagt hadde, en dat God de zwarigheden voor hem opruimde.
182 Vrag. Leerd een Kind Gods niet best, by de uitkomst te zien, waer toe God hem dit of dat lyden heeft laten overkomen ?
Antw. Ja, van voren is hy dikwyls blind in den weg, waer toe God hem 't kruis laet overkomen, doch van achteren word hy wel eens gewaer, de wyze eindens waer toe God hem dat lyden deed overkomen, zoo dat hy dan tot God wel eens uitroept: ik danke u, dat gy op my toornig geweest zyr. Jes, XII: 1.
183 Vrag, Hwd God doorgaens niet een gemengelden weg met zyne Kinderen: geejt hy hun niet eens, dan wat voorfpoed, clan wat tegenfpoed, in de waereld?-
Antw. Ja, God laet zyn Volk, niet altyd even zwaer zitten onder bittere kruiswegen, hy ligt den last wel eens wat op, geeft de zynen wel eens wat Verademinge, laet het licht wel eens weêr over hun opgaen, op dat zy niet geheel moedeloos op hunnen weg zouuen worden.
184 Vrag. Heefteen Kind Gods, niet wel eens ondervonden, dat God hem uitkomst befc,hikt heeft, als aller Menfchen hulp feilde?
Antw%



C«r.)
Anti». Ja, hy is wel eens gewaer geworden, dat God ter zyner hulpe opftend, tis 'er niemand zich opdeed, om hem te helpen. Jfcs.LXlü: 5. als het voor hem een dag der benauwtheid was. Jes. XXXVlft 3. als hy radeloos zich bevond, niet en wist wat te doen. 2 Chrom. XX: 12.
185 Vrag. Heeft een Kind Gpds,niet wel eens ondervonden, dat hy in zware posten zeer gemoedig was, a's hy daer in op God konde vertrouwen , en g&loovig, daer onder zich bevond?
Antw. Ja, zoo lang hy uitriep: de Godt myner goedertierentheid zal my voorkomen. Ps. LLX: vs. 11. de Heere zal van den Hemel hulpe zenden en my verlosfen. Ps, LVH: 3, 4. bevind hy zyn hart zeer gefterkt onder al zyn kruis, zoo dat hy met God liep, door eene bende; dan bezat hy daer onder een ftille gelatendheid des harte. .
iS6 Vrag. Ondervind een Kind Gods niet, dat het hem in den tyd van zware kruisfen, van boven moet gegeven worden, geloovig en gemoedig, onder''t kruis te leven ?
Antw. Ja, hy word gewaer, dat dit geene vrucht is van zynen akker, dat vleesch en bloed het tegendeel hem leerd, dat de Satan op dien tyd hem aen*zet, tot wantrouwen om te twisten met God over dien weg, hem liefdelooze gedachten van God zoekt in te blazen.
187 Vrag. Wat voor dingen heeft een Kind Gods, al leeren zien, dzuaesheid te zyn, in den weg van Kruis ?
jp 4 Anlw.



(88)
Antw. Hy heeft wel eens gezien de dwaasheid, om in dien weg te leunen op zyne eigen wysheid en fterkte, om zich zelfs daer uit te redden, om in zulke posten , dan vleesch tot zynen arm te ftellen: terwyl hy dan ondervind, dat by 'sMenfehen kiad, geen waer heil te vinden is, dat 's menfchenheyl ydelheid is, I's, CXLVl: vs- 3.
ï88 Vrag. Wanneer heeft het ten Kind Gods bange ouder zyn lyden? jinlw. Dan.
O Als hy niet eenswillig met God ftaet in dien weg, en daer over twisr.
2) Als hy zich op de voorzorge van God niet durft verlaten, niet anders doet als vo, r uit loopen.
3) Als hy van geen eene beloften zyn gebruik kan maken, zeer ongevoelig handeld.
4) Als hy in eenen donkeren weg, den Heereniet kan aenkleven, veel Ijefdelooze gedachten voed in zyn hart.
5) Als hy niet bidden kan, nog zuchten tot God , om zyn hart te ontlasten voor God, niet opzien kan na den Heere, zyn hart zeer gefloten vind.
6) Als de Satan hem dan daer onder op 't lyf valt, hem plaegt met zware aenvechtingen, vele vuurige pylen dan op hem afchiet.
189 Vrag. Wat zyn de dingen al, die de Vromen geldlenden te ftellen, tot eene ftoffe van bunneovcrdenkingen, in opzicht van het lyden, dat Jefus voor #un heeft ondergaan?
Antw,



( «9 )
Anti». Deze dingen.
Hoe de overdenkingen , van dat lyden voor hun dienden te zyn, als een bundelke Myrrhe. Hoogl. I: 13. hoe de vracht daer van, hun gehemelte zoet moet zyn.
Hoe kosteiyk dat bloed is, dat Jefus voor hunne zonden uitgeftort heeft, hoe het, het bloed was, van den Zoone Gods, daerom te recht genoemt: hei dierbare bloed. 1 Petr, 'li 19.
Hoe eenen druppel bloed, van Jefus uitgeftort, van grooter waerdye is, als de geheele waereld.
Hoe den prys en de kragt van dat bloed, nooit verminderd word, offchoon 'er een groot aental, door dat bloed gewasfchen zyn van hunne zonden. Oïenb. 1; vs. 5.
Hoe in h lyden van Jefus te vinden is, een hoogte, een diepte, een breedte, een lengte, die "t verftand van alle Schepfels, verre te boven gaet.
Hoe dat lyden, eene verborgenheid mag genoemt worden, die groot is; daer de Engelen begerig waren in te zien. 1 Petr. 1: ia. en daer de Vromen, meer inzien in zullen hebben, als zy is den Hemel zullen zyn gekomen.
Hoe God als Richter aengemerkt, zich heeft gedragen, in 't lyden van Jefuf.
Hoe de overdenkingen, van al dat bitter lyden, dat Jefus om de zonden van zyn Volk geleden heeft, voor hun moet dienen tot eene drangreden, cm alle zonden te haten.
F S Hoe



C9o)
Hoe't lyden van Jefus geweest is, den voornaemftea inhoudt van Mofes en van de Propheten I uc- XXIV vs. 26, 27,
Hoe Jefus alleen gefchikt was, om als borg voor zyn Volk te lyden. Jer. Ill: 31.
Hoe Jefus was Godt en Mensch in een Perfoon, daerom machtig te dragen Gods toom, zonder daer onder te bezwyken; hoe hy heeft geleden als God Mensch, daerom wordt 'er gezegt, dat God zyne Gemeime gekogt heeft met zynen bloede Act. XX: 28. welke Godheid altyd met zyn Perfoon is vereenigt gebleven.
Hoe Jefus in zyn lyden wierd -gefterkt, door de overdenking van 't heil, dat zoo veel duizenden Uitverkorenen daer uit zouden trekken, en van die Heerlykheid, die hy als een' arbeidsloon, voor zich daer op had te wagten Ps, fc 7.
Hoevolmaekt Jefus voldaen heeft, aen Gods gerechtigheid, voor alle de zonden, van allen Uitverkorenen, door alle lyden heen. Hebr. XIII: 14.
Hoe in Jefus lyden voor zyn Volk tc vinden is, eeneorbevattelyke,eene ondoorgroudclyke,eene onafmetelyke, eene onnafpeurlyke liefde. Eph. V- vs 25^27. " "
Hoe heerlyk de Perfoon is, die geleden heeft: hoe hy was, dc eigen Zoon van God, die Code even gelyk was. Joh. XVII; 5, 6
Hoe Jefus onder al zyn lyden, nog medeivden oeilende, omtrent de weenende Vrouwen, die hem
naer



r 91)
naer Golgotha volgden. Lucas XXIII: vs. 27, 28, Hoe by onder zyn lyden nog zorge droeg voor zyiae
Moeder. Joh. XIX: 26. nog blyken gaf, van zyne
vryraachtige genade, omtrent dien Moordenaer, die
met hem gekruist wierdt. Luc. XX!Ü: 42, 43. Hoe den tyd van Jefus lyden en dood, niet ftond
in de macht zyner vyanden, zyne uure moest eerst
gekomen zyn. Luc.' XXII; 53.
Hoe Jefus waeriyk geftorven is, en wel op dien
tyd, als het Paasch Lam wierdt geflagt. i Cor.
V: 7.
Hoe God wel heefc toegelaten, dat zyne vyanden, hem veel fmerte aenbragten , doch niet dat zy zyn dood ligchaem wierpen, in die plaetfe, daer zy de ligchaemen der gek ruisten wierpen.
Hoe van wegen Gods gerechtigheid en waerheid, niet anders voor de zonden KonCe betaeld worden, dan door den dood des Zoons Gods. Zond. XVI: vraeg. 40.
Hoe by Jefus dood vele wonderen zyn voorgevallen, Matth. XXVII: 51. hoe toen het vonrhangzel van den Tempel, in tweeën fcheurden,om daerdoor te vertoonen hoe het toen gedaen was, met het Levitisch Priesterdom.
Hoe na Jefus opftandinge, vele Heiligen uit de graven zyn uicgegaen, en verfchenen zyn in de Heilige Stad. Matth. XXVII: 53.
Hoe de Vromen na hunnen dood, met al'e de Heiligen eens zullen opzingen, het nieuwe lied ter
eere



C 92 )
eere van het geflagte Lam, en zullen uitroepen: hy Is waerdig te ontfangen, de kragt, de rykdom, de wysheid, de fterkte, de eere, de heerlykheid, en de dankzegginge. Openb. V: 12.
190 Vrag. Uit wat voor zaken al, hebben de Vromen , die onder V Oude Testament geleefd hebben kunnen opmaken, dat Jefus eens, als het ware Lam Gods, zyn bloed zoude uttflorten tot vergevinge der zonden van de Uitverkorenen , door alle tyden leen ?
Antw. Dit konden de Vromen toen, uit vele zaken opmaken,
't Bloed der offerhanden dat uitgeftort wierd , verzekerden hun, dat jefus eens zyn bloed zoude Horten,vcor allen,die in den geloove op den Mesfias kwamen te offeren: hoe zulks behoorden, tot de lief lykheid des Heeren, die Gods Vo!k in den Tempel aenfehouwden, in die offerhanden. Ps. XXVII: 4.
Zy kregen uit alie de flag offeren te zien, dat Godt geene zonden ongeftraft konde laten, dat God zynen Zoon zoude zenden, om als het Lam Gods te dragen, als borg, de ftraffe der zonden, die gaven hun te verftaen, dat Jefus zich zelfs eens zoude opofferen tot eene Zoenöfferhande, voor de zonden, en dat zy, door eene terugwerkende kragt, daer door zouden gezaligt worden.
Alle die dingen, die na de Wet mcesten worden beiprengr, Num: XIX: 2. met 't bloed der Stieren en Bokken, gaven hun te kennen, dat hunne Ziele
moes*



C93)
moeste befprengt worden met het bloed van Jefus. Hebr. IX: 18. De befprenginge daer van, was een voorbeeld van de befprenginge van het bloed van Jefus. i Petr. I: a.
De geloovigen van dien tyd wisten wel, dat het bloed der Stieren en der Bokken. Hebr. X: vs. 4. hunne zonden niet konde wegnemen. Hebr.. IX: vs. 9 en 10.
De Wettifche reiniginge, waren voor hun af beeldzeis, van de geestelyke ontzondiginge Psalm. LÏj vs. 9.
Hoe het verzoendekzel dat op de Arke lag, waer in de Wet befioten was. Hebr.. IX: 5. gaf hun te verftaen, dat Jefus zou voldoen aen de Wet, die dus de Wet bedekt als de ware Arke, dat hy zoude worden voorgefteld tot eene verzoeninge. Rom. III: 25.
Dat de ligchamen der geflagte Dieren, buiten de Leo-erplaetfen moesten worden verbrand. Lev. Vl; 27.bgaf te kennen, dat Jefus buiten de Póórten zoude lyden. IUbr. XIII: 12.
De Paasch Lammeren wierden gedoodt, in 't best van hun leven, één Jaer oud. Aen dezelven mogt geen been worden gebroken; daer by aen een fpit, dat kruisgewyze was opgericht, daer aen wierden zy gebraden, dat zag op Jefus 't ware Lam Gods, uit dat beginzel word 'er gezegt: ons Pafcha, is voor ons geflagt. 1 Cor. V: 7. Die roode Koe. Lev. IV: 4. dien Vogel die gedood



( <?o
dood wierd. Num. XIX: 2, 3. dien Bok, die op den verzoendag wierd geflagt. Lev^ VI: 5, die opgerigte koperen Slang. Nüm XXI: 9. gaven allen Jefus Lyden en zynen kruisdood te kennen. Joh. III: 14.
Ook de opè'fferïnge van Ifaak, en het verblyfvan Jonas in den Walvisch.
Wanneer zy zagen, dat het bloed vart het geflagte Paasch Lam, op hunne deurposten wierd gefprengt, tot bevrydinge van het zwaerd van den flaenden Engel, daer uit konden zy opmaken, dat dezulken, die het geioove in Jefus,het ware Paesch Lam oeffenden, bevryd zouden worden van den fiag der beledigde gerechtigheid, dat God aen dezulken zyne wraekvorderende ge: echtigheid niet en zoude oeffenen, om ''t uitgeftorte bloed van Jefus, het geflagte Lam.
Als zy zagen, dat 't bloed van den Ram moest geltreken worden, op het rechter oorlapken van Aaron , en zyner Zoonen, ook op den duim van hunne rechterhand, en op den greoteu toon van hunnen rechtervoet. Exod. XXIX: 20. daer uit konden zy opmaken, dat Jefus borgbloed, Perfoneel aen elk Zondaer zal moeten worden toegepast, zullen hunne zondenfchulden worden uitgewist.
Zagen zy, dat den Hoogepriester het bloed van de Zoenofferhanden droeg, tot in het binnenfte Voorhangzel, in het Heilige, en dat, dat bloed, wierd gefprengd op het verzoendekzel, daer uit konden zy opmaken, dat Jefus eens met zyn bloed zoude in-
gaen



(95)
gaen in den Hemel, om daer mede te verfchynen voor 't aengezichte Gods, ten goede voor zyn Volk, als den waren Hoogenpriester. HeStt. IX: 24.
191 Vrag. Wat is het al, dat een Kind van Godt, by zich zelfs veel te overdenken heeft, van het borgtogtelyk werk, door Jefus als borg, voor zyn Volk te wege gebragt?
Antw. Deze dingen.
1) Hoe dat 'er eenen vrede Raed,tusfchen Vaderen Zoon gemaekt is, waer in gehandeld is, van dewederoprechtinge van den Uitverkorenen Zondaer, om hem te brengen tot de Zaligheid, De raed des Vredes, zal tusfchen die beide zyn. Zach. VI: 1?.
a) Hoe de Vader, in dien vrede Raed van zynen Zoon heeft geëischt, eene volkomen genoegdoeninge aen zyne Goddelyke gerechtigheid.
3) Hoe Jefus, den eisch van zynen Vader gewillig heeft toegeftemt, en gewillig betoont heeft, aen dien eisch te voldoen, om 't werk der verlosfinge voor den Uitverkorenen zondaer te volbrengen, en dus al van eeuwigheid, het borgtochtelyke werk op zich genomen, en belooft heeft, voor den Uitverkorenen, in hunne plaats te zullen betalen.
4) Hoe God de Vader, op die genoegdoeninge aen zynen Zoon beloofd heeft, de Uitverkorenen te zul. len geven tot zyn erfdeel. Jes. LUI: 10. als zyne Ziele haer tot een fchuldölfer gefield zal hebben, zoo zal hy zaed zien.
5) Hoe dus Jefus, uit kragt van zyne voldoeninge
aen



C9ö)
aen zynes Vaders eisch, het recht heeft ontfangen, om zyn arbeidsloon van den Vader te eifchen. Ps. II: vs. 8. eischt van my, en ik zal de Heidenen geven tot uw erfdeel, en de einden der aerde tot uwe bezittingen. Uit dat beginzel hoort men Jefus uitroepen tor zynen Vader, voor die hem gegeven zyn tot zyn erfdeel : verlost hem, dat hy in 'f verderf niet neder en dale, ik hebbe verzoeninge gevonden Job. XXXIil: 24»
6) Hoe dus Jefus van eeuwigheid, in dien vrederaed al is verordent, tot eenen Borg en Middelaer, om in de volheid des tyds, dat randzoengeld op te brengen tot losflnge van de zynen, uit 't geweld des Duivels, en om voor hun te verwerven, 't rechtten eeuwigen leven. Daerom zegt Petrus, dat hy is voorgekent, voor de grondlegginge der waereld. iPetr. Ir 20. van Godt van eeuwigheid voorgefteld is tot eene verzoeninge. Rom. III; 25. dus was hy van eeuwigheid Uitverkoren, tot eenen Middelaer. 1 Petr. li: 20. daerom hoord men Jefus uitroepen: ik ben van eeuwigheid af gezalft geweest. Spreuk. VIII: 23. dat is, verordineert tot Middelaer.
7) Hoe dus het geheele werk der Zaligheid, in zyn beginzel en uitwerkinge, buiten des Menfchen toedoen is gefchied : hoe niemant aen zyne zyde daer iets toegedaen heeft, nog kan toedoen: hoe dus alle eigen roem word uitgefloten, by die Jefus tot zynen Borg gekregen heeft: de vrye Genade word dus op den troon geilek ,• aen Gods vrye genade
moet



(97)
moet zoo eenen het geheel toefchryven, dat hy behoort tot de verlasten door Christu?.
8) Hoe dit'er in nitma"t, ee^ige goede gefehiktheden wierd gevonden, dat de Heere zoude hehben bewogen, om zynen Zoon als borge voor hem te ge» ven ; terwyl èlk wordaengemerktalseenen elendigen , uit kragte van Adams val, ook als eenen vyandigcn tégen Godt, en dat als ieraant grond heefc om te gelooven dat hy Jefus gekreg n heeft tot zynen borg, dat hy dit alleen toe te fchryven heeft, aen Gods vrymachtige Genade, als z nde eene vrywilli e liefde» Hos XIV: 5. eene eeuwige liefde- J > r. XXXI; 3. eer hy geboren ware, en dus eene liefde, die al zyne kennisfe te boven ga t. Eph III: 8, 19.
9) Hoe Jefus borgtocht, onder 't ü. Testament, al wierd ifgebeeld , door de Zondöfferer. Uit Lev. VI; 30 blykt, d;ir niemant mogte ee en van die offerhande, die hy offerden voor zyne zonden: Geen zondöfFer, van welkers bloed in de Terne der zamenkomfte zal gebrag: worden om in he: hciiigdom te verzoenen, zal gegeten worden: het zal in 't vuur verbrand worden. Waer uit klaer blykt, dat een Mensch de verzoeninge met Gjdc, niec moet zoeken in iets dat by hem zelfs is, h zyn eigen goede werken, maer alleen in het offerbloed van 't geflagte Lam: wiens bloed betere dingen fpreekt, als 't bloed van allen de Offerhanden onder 'c O. Testament.
't is waer, de verzoeninge word toegefchreven, G aen



C9»)
aen de offerhanden van 't O. Testament, zy namefi weg eenige tydelyke flraffen, eenige Ceremonieels onreinigheid, doch konde geene dadelyke verzoeninge te wege brengen, zy waren maer Sacramenteele Zegelen, en fchaduwen daer van. Allen die.offerhanden toonden klaer aen , dat 'er eenen anderen Hoogenpriester noodig was, om de ware verzoeninge te wege te brengen , die offerhanden wierden dik. wyls herhaeld. In den Offerdienst was te vinden, een wedergedachtenisfe van de nog openftaende fchuld, ten laste van den borg, dat voor de zonden toen nog 'niet dadelyk was betaeld.
10) Hoe Jefus als de borge, al terftond na den val, Adam wierd bekend gemaekt. Gen. Ui: 15. In dié Moeder belofte wierd al vertoont, hoe Jefus in de volheid des tyds, 't werk der verzoeninge zoude te weeg brengen. Adam en Eva, dat Vrouwe Zaed in den geloove omhelst hebben, en door gezaligt geworden zyn, niet tegenftaende zyne overtredinge, zoo groot bevonden wierd te zyn.
11) Hoe de geloovigen onder 't Oude Testament, hun vertrouwen op Jefus als borge gefield hebben; daerom hoord men Jacob uitroepen, op zyn fterfbedde: op uwe Zaligheid wagte ik Heere. Gen. XLIX: 18. te weten die Jefus zoude te weeg brengen. Job wist, dat zynen Verlosfer leefde. Job. XIX: 35. De geloovigen van dien tyd, zyn uit krachte van Jefus borgtocht, die hy zoude te weeg brengen, gezaligt geworden: daerom zegt Paulus, Jefus Christus is
gis-



C99)
gisteren en heden dezelve en in der eeuwigheid. Hebr. XIII: 8. zy zyn in 't geloove , in Jefus als borge geftorven, Hebk. XI: 13. dus is het één en denzelfden Middelaer onder 't Oude Testament, als in 't Nieuwe Testament: dit is gefchied door eene terugwerkende kracht Van Jefus verdienden , die hy zekerlyk zoude aenbrengen.
ia) Hoe Jefus geenen Middelaer is, tusfchen God en den Uitverkorenen Zondaer, van tusfchenfprakeals Mcfes geweestds; maer eenen Middelaer van verzoeninge. Hebr. IX: 15. niet zoo als de Socinianen ftellen, daerom, om dat hy de Verzoen weg heeft bekend gemaekt, maer om dat hy als borg en Middelaer de verzoeninge heeft verworven: oo,< nietgelyk de Remonftrantenftellen, dat Jefus door zyne gehoorzaemheid, God zoo maer verzoenelyk gefteld heeft; God in ftaet gefteld heeft, om met den zondaer zich te kunnen bevredigen i maer zoo eenen Middelaer, die zich zelfs gegeven heeft tot een randfoen, tot voldoeninge voor de zonden van allen die in hem gelooven. 1 Tim. II: z6, zoo eenen die 't randfoen volmaekt heeft opgebragt, die ten vollen voor hunne fchulden heeft betaeld, die door zyn eigen bloed, eene eeuwige verlosfinge heeft te wege gebragt, de zynen gerantzoeneert heefc, door het betalen van eenen losprys. Marc. X: 45. iTim. II: 6. geftorven is, voor hunne zonden. 1 Cor. XV: 3. overgeleverd is om hunne zonden. Rom. IV: 35.
13) Hoe
G 3



C xcd)
13) Hoe Jefus is de eenige Middelaer Gods, ea der Menfchen. 1 Tim. II: 5.
Niemant is 'er in den Hemel en op de Aerde, dié borg konde worden. God konde niemant toegang geven in zulk eene hoogwichtige zaek, zoo hy niet van dezelfde waerdigheid is, als Godt zelve is: de borg moest van de zelfde natuur zyn, metdenprincipaelften fchuldeifcher. Dat niemant dan Jefus alleen, het borgtochtelyke werk op zich konde nemen, dit is klaer.
a) Niemant buiten Jefis was in ftaet, om den toorn Gods over de zonden van allen de Uitverkorenen te dragen; om den flangedenkopte vertreden, om de Uitverkorenen uit 't ryk des Duivels te rukken, om die te heiligen, om den dood en het gral, de hel hare kracht te ontwringen, dan Jefus alleen, die de fterke Godt is. Jis, IK: 5.
b) Dat een Mensch zelf, voor zich zelf geenen borg zyn kan blykt: om dat hy zelfs eene fchuldige is, die Godt in alle zyne deugden verloogent heeft: Godt als van zynen Troon heeft willen afftooten, hem zynen Scepter heeft willen ontwringen. Zoude een, die zoo eenen misdadigen is, voor Godt durven verfchynen ? al wat hy doet in de plichten, is hy aen God verfchuldigt te doen. Luc. XVII: vs. 10. Wat zal zoo eenen geven, tot losfinge zyner Ziele ? Matth. XVI: vs. 26. hy is onmachtig, om Gods Wette volbrengen, om dat God eischt eene volmaektegehoorzaemheid. Jac. II: vs. 10. De ftraffen op de
zonder*



C 101 5
zonden gedreigt, kan geen eindig Schepfel dragen: liet beste Schepfel zondigt nog digelyks, en kan dus als borg niet beflaen voor Godt; en al was hy van nu volmaekt heilig, konde hy echter niet voldoen voor zyne oude fchuld. Als hy dit werk zelfs konde doen, dan was Jefus doodt onnoodig geweest.
c) Dit geen Schepfel borg zyn kan voor een ander, is klaer, elk moet zyn e'g:n pak dragen. Gal. VI: 5. Die voor zich zelfs niet voldoen kan, die kan dan ook niet voldoen voor eenen ander: een Mensch is ook geen' Heer van zyn eigen leven, dus kan hy zich niet ftellen tot borge voor eenen anderen, al was hy volmaekc heilig, dan zoude zyn gehoorzaemheid maer kunnen ftrekken tot eigen voordeel , en niet tot nut voor eenen ander. Ps. XL: vs. 8, 9.
d) Dat de Engelen geene borg voor de Menfchen konden rzyn, is klaer, om dat die ook maer Schepfels Gods zyn , die van Godt afhangen: de zonden moet in de menfchelyke natuur, daer die in gepleegt is geftraft worden, doch de Engelen zyn enkele Geesten, ook zyn die maer eindige Geesten, die eenen oneindigen last van Gods toorn niet kunnen dragen. Geen Engel kan zyne Ziele uitftorten in den dood.
Dus is het dan klaer, dat Jefus alleen konde borg worden. Jer. XXX: ai.
aa) Moest dc Richter een volkomen welbehagen hebben in den borg die betalen zal, zoo een Welbehagen had hy in zynen Zoon. Matth. III: 17.
G 3 bb)



C 10a )
bb) Moest een die borg konde zyn, van da zelfde natuur zynmet den principalen fohuldeisfcher: dat was Jefus, daerom riep hy uit: ik en de Vader ben één, Joh. X; 30
cc) Moest een die borg kondé zyn, vrywillig dat weik op zich nemen: zoo gewillig was Jefus tot dat werk. Ps. XL: vs. 8, 9.
dd) Moest een die borg konde zyn, volkomen heilig zyn; dit was in Jefus te vinuen. Hebr. VII: 06".
ee) Moest een die borg konde zyn, kunnen onderhouden den volmaekten eisch van Gods Wet: daer toe was Jefus alleen in ftaet.
ff) Moest een die borg konde zyn, macht hebben over zyn eigen leven, om dat te kunnen afleggen: daer toe had Jefus alleen de macht, hm, X: 18. J
gg) Moest een die bbrg konde zyn, in ftaet zyn om zich zelfs en anderen van den dood te verlosfen: daer toe was Jefus alleen in ftaet, daerom zeide Jefus tot de Joden, breekt dezen Tempel af, en in drie dagen zal ik der.'zelven weder oprichten, Hy maekt levendig die hy wi'. Joh. V: ar.
bh) Jefus als borge, had alleen allen de vereischte hoedanigheden die daer toe wierden vercischt.
,) Jefus bezat eene ware menfchelyke natuur, hy was Mensch uit Mensch, was vleesch en bloed deelachtig. Hebe. II; 14. daerom word hy
gezegt



C i°3 )
gezegt te zyn, 't zaed der Vrouwe. Gei». Hl: 15.
..) Jefas bezat eene zuivere heilige natuur, hy was onbefmet. Hebr. VII: 26. geheel vry van erf- en dadelyke zonden1.
...) Jefus bezat eene ware Goddelyke natuur, daerom word 'er gezegt: ik zal ze verlosfen, door den Heere hunnen Godt. Hos. I: 7.
.,..) Jefus bezat die tweèx natuuren in één Perfoon: hy was de Immanuel God en Mensch.
Dus blykt het dan klaer dat Jefus het werk der verlosfinge, alleen konde te wege brengen.
14) Hoe by Mofes en de Propheten al gefchreven was, dat hy als borg 't weik der verzoeninge zoude volbrengen, daerom hoorde men Jefus zeggen: in 't begin des boeks is van my gefchreven Hebr, X: 7.
15) Hoe Jefus als Middelaer aengemerkt, genoemt word des Vaders Knecht, de Knecht des Heere. Jes. Lil: U. de Heere heeft Jefus als Middelaer gezonden. Joh. XVII: 8. om te lyden en om te doen, alles wat de Wet eischte van ons: indien Jefus gehoorzaemheid niet voor zyn Volk had geweest, hy zoude geen vrucht genoten hebben, van zyne Middelaers bedieninge: die gehoorzaemheid dan was niet voor hem zelfs, neen, door zyne gehoorzaemheid aen de Wet, is zyn Volk gerechtveerdigt geworden, die gehoorzaemheid is hun toegerekent tot gerechtigheid. Rom. V: 18, 19.
16*) Hoe de Vader een welgevallen gehadt heeft, G 4 in



C 104 )
in de uitvoerige van 't werk', dat Jefus als borg en Middelaer heeft v< rncht. Jn de uitvoering - an 't werk wasJefusbyGodt zynen Vader liéffelyk, daerom hoord men den Heer zeggen: myn Uitverkorenen, in denwelken myneZieleeen welbehagen heeft. Je . XLli: 1, en Jefus ho >rd men zeggen: de Vader heeft my lief, overmits ik myn leven aflegge. Joh. IV: 17.
J7' Hoed: Vader in 'c werk der verlosfinge, als Rich er ons voorkomt, aen wiens gerechtigheid moest Worden voldaen. A's Richter heefc hy vo;<r eenen tyd zich als doof gehouden, daerom hoorde men Jefus uitroepen tot zynen Vader : ik' joepe des daegs, maer gy eo antwoord ner. Ps. \Xil: vs. 3. om dat hy als borg beladen was reet de fchuld van zvn Volk J
18) Hoe Jefus geen borg geworden is voor de Engeler. Htm 11- 16. waerlyk hy en neemt de Engelen riet aen, maer hy neemt het zaed Abrahams aen , alleen voor Uitverkorene Menfchen. Jefus zegt, X; vs. 15. ik fle:le myn leven voor de Schapen.
19) Hoe Jefus als borg moest voldoen, door eene dadelykeen lydelyke gehoorzaemheid. Dat de dadelykeen lydelyke gehoorzaemheid, tot het borgtochtelyke werk behoorde, wjs onder het Oude Testament al afgebeeld, om dat de brandofFeren en fpysofLren gepaerd moestui gaen. Exoc. XXIX: vs.
42«
Je-



( 105 )
jefus heeft door zyn lyden en derven als Middelaer, den Uitverkorenen zondaer met Godt bevredigt, Rom- V: 10 2 Cor. V: 19.
Jefus heeft de Wet vnlmaekt onderhouden, in de plaets van den Uitverkorenen zondaer. Rom. V: 19. Hy moest de geheele Wet onderhouden, dat had Godt gevordert in het Weikverbond. Liv. XVIII; 5. Hy is gekomen onder de Wer. Gal. IV: 4. om alle gerechtigheid te vervullen. Matth. Ill: 5. Door Jefus gehoorzaemheid zyn zy geworden rechtveerdigen, gelyk zy door Adams ongehoorzaemheid waren geworden overtreders Rom. V: 18.
Dttlor Uwen zegt, dat 't fpreken van eene lyde^ lyke gehoorzaemheid, geene bekwaeme fpreekwyze is: om dit, gehf orzame, is iets te doen tot het wek ke 't lyden eigantlyk niet behoord.
De verzoeninge tn de voldoeninge der Wet moet te zamen gepaert gaen zal den zondaer met Godt worden verzoent, dat was onder't Oude Testament afgebeeld, door dat het verzoendekzel, op dengroten verzoendag, met 't bloed wierd befprengt. Lev. XXVI: a.
20) Hoe Jtfus in zyn Middelaers bedienirge, zich in alles gedragen heeft, naer den inhoud der openbaringe zynes Vaders: daerom hoord men Jefus zeggen: Joh. XII: 49. ik hebbe uit my zelfs niet gefproken; de Vader die my gezonden heeft', heeft my een gebod gegeven , wat ik zeggen zal en wat ik fprewsu zal.
G 5 In



( ïoS )
In zyn Hoogepriesterlyk gebedt, hoord men Jefus tot zynen Vader zeggen: de woorden die gy my gegeven hebt, hebbe ik hun gegeven. Joh. XVII: vs. 7.
ai) Hoe Jefus, in opzichte van zyn Middelaers bedieninge, zich den Vader onderworpen heeft. fMaer zyne Goddelyke natuur, is Jefus de Vader in waerdigheid even gelyk. Joh. X: 30. Phil. II: 6. doch als Middelaer word Godt genoemt, het hoofd Christi, 1 Cor. XI: 3. onder wien Jefus komt te ftaen als Middelaer; word gezegt minder te zyn als den Vader. Joh. XIV: 28. even als een gezant minder is, als die hem zend.
22) Hoe Jefus zich den wille zyns Vaders, in alles gewillig heeft onderworpen, is gehoorzaem geweest tot den doodt des Kruisfes. Phil. II: 8, heeft door al de fmaed die hem aengedaen is, zich niet laten verhinderen zyn begonnen Ampt uit te voeren, Hebr. XII: 2. aen Jefus als Middelaer, word gehoorzaemheid toegefchreven. Hebs. V: 8. word gezegt gehoorzaemheid geleerd te hebben, hoe wel hy de Zone Gods was.
23) Hoe de geest der fterkte, op Jefus gezegt word te rusten, om 't Middelaers weik te kunnen uitvoeren. Jes. XI: 2. is bekwaem gemaekt. Jes. LXI: vs. 1. tot uitvoeringe van die bedieninge als Middelaer, na zyne menfchelyke natuur.
24) Hoe Jefus als Middelaer aengemerkt, Godt zynen Godt noemt. Ps. XL: vs. 9. doch niet als
Zone



C 107 )
Zone Gods aengemerkt. Uit kracht van het verbond, met Jefus in den raed des vredes opgerecht, word de Vader genoemt, de God van Jefus. Ps. XLV: vs. 8. uit dat beginzel ftelde Jefus zyn vertrouwen op Godt, en onderwierp zich aen Gods wil.
25) Hoe Jefus zich zelfs niet heeft verheerlykt, om Hoogenpriester, Propheet en Koning te zyn. Hy is van den Vader, toteenen Heer en Christus gemaekt. Act. Us 36.
26) Hoe Jefus als Middelaer aengemerkt, van den Vader order en bevel ontfangen heeft, en ook kennisfe der dingen, die tot uitvoeringe van zyn Middelaers Arnpt, en tot Zaligheid der Gemeente noodig waren. Daerom word 'er gezegt. Openb. h i. dat de openbaringe hem van Godt is gegeven, om aen zyne knechten te vertoonen de dingen die gefchieden moeten, fchoon hy als Godt aengemerkt, zoo wel alwetend was- als de Vader.
27) Hoe dat 'er vele dingen aen Jefus worden toe« gefchreven, dat alleen van hem als God mensch moet worden verftaen: en uit kragt van vereeniginge van zyne menfchelyke natuur met zyne Godtheid, worden dikwyls zulke dingen toegefchreeven aen de gantfche Perfoon, dat nogthans maer aen de eene, of andere natuur eigen is.
a8) Dat wanneer Jefus als Middelaer bad, de Vader hem dan altyd hoorde. Joh. XI: 14. en dus onderfcheid te maken, tusfchen Jefus bidden als Menfchen als Middelaer.
*9)



C Jo8 )
09) Hoe Jefus, de H; Geest gezegt word ontfan* gen te ha ben zonder mate. Joh. III: 34. om een uitdeeler te zyn van gena Je en gaven, door den H. Geest en hoe de volheid der genade, „iet legt inde menfchelyke natuur, in haer zelfs aengemerkt, maer in de Perfoon van den Middelaer Gods en der Menfchen: dat den H. Geest, door Jefus als Middelaer, als God mensch word gezonden.
3o; Hoe Jefus gezegt word , borg geworden te zyn van een veel beter Verbond. Heb». Vil- ^ dat is Middelaer, Hebr. VII: 6. en Hebr. IX: 15. Heb*. XII: 24. een beter Verbond als het Verbond der Wet en der Ceremoniën geweest is.
31) Hoe Jefjs, in en onder 't dragen van den last der zonden , in zyn borgtochtelyke werk niet is bezweken. Ps. XL: a. word 'er gezegt: dat Godt in den tyd des welbehagens, zyne bede verhoord heeft, enPs. XXII: vs. 13, 18. word'er gezegt: dat God hem uit eenen rwïchenden kuil heeft opgehatld, en verlost heeft uit den angst der Helle.
30 Hoe Jefus om zyns Volks wille, als Middelaer die bedieninge op zich genomen heeft, en zymet Jefus als Middelaer gemeenfchap hebben. 1 Cor. I: vs. 9.
33) Hoe Jefus als God. dezelfde heerlykheid bezit met den Vader en het zelfde licht, doch als Middelaer aengemerkt, heeft hy dat licht ontfangen, cm als Middelaer, dat licht aen de zynen mede te deelen.
34)



( ÏÖQ )
54) Hoé 't woord door Borge vertaeld, ook beteekent.
d) Iets dat vermengt is: en dus zegt Borg: zoo veel als eenen, die zich in iémants twistzake mengt; feoo eenen, die in de plaets van eenen fchuldigen treed, om zelfs zyn fchuld te betalen, een geld borg daer Salomon van fpreekt. Spreuk. XI: 15.
b) Avond werden: wanneer't licht in de duisternisfe verwisfeld wordt: in borg te ftellen, daer in is eene vermenginge van Perfoonen.
c) Iets verpanden aen eenen ander. Ruben zeide tot zynen Vader: doodt twee myner Zoonen, zoo ik Benjamin niet tot u wederbrenge. Gen, XLIf: 37.
d) Aengenaem en welgevallig te zyn: om dat als zommige fpyze onder een word gemengt, die fpyze daer door aengenaem wordt.
De borgtocht van Jefus, is een bloed borg, om ftraffchulden te betalen: hy had zich verbonden, om te betalen al wat den Vader, van den zondaer komt te vorderen-
35) Hoe de betalingevoor eenen anderen, aen Gods gerechtigheid, in Gods Vierfchaer beftacn kan. Het welke de Socinianen ontkennen, om dus de genoegdoeninge van Jefus kragteloos te maken.
Dat in eenen aerdfehen rechtbank, in 't ftraffchuldige, den een voor den anderen niet toegelaten word te fterven, is, om dat zooeenen geen meester is van zyn eigen leven; doch Jefus de borg, was Heer van zyn eigen leven. Joh. X: 18. hy konde zich zelfs
van



iiö)
van den dood verlosfen. Word de ftraffchuld van Adam den Mensch toegerekent, waerom zoude de ftraffchuld van eenen zondaer, niet mogen worden toegerekent aen Jefus als borge?
36; Hoe Jefus borgtochtelyke voldoeninge zeer noodzakelykis, terwyl Goddezondenfchulden, zonder voldoeninge aen zyne gerechtigheid niet konden vergeven: daer moet eene voldoeninge zyn, van al 't gene dat de gerechtigheid Gods en zyne Wet eischt, tot vergevinge der zonden en 't recht ten eeuwigen leven. Die genoegdoeninge aen Gods gerechtigheid, hing niet enkel af van Gods wil, of dat God zulks alleen zoude willen om zyn beuuit, zoo dat hy ook zoude hebben kunnen willen, de zonden zonder voldoeninge te vergeven, neen: Gods ge. rechtigheid is den Heere natuurlyk: gelyk Mozes, Gods ftraffende gerechtigheid tot Gods wezen brengt. Exod. XXXIV: 6, 7. Als God de zonden ftraften, zonder noodzakelykheid van zyne heilige en rechtveerdige natuur, dan zoude het zyn, even als of God vermaek hadde in 't verderf van 't Schepzel; 't ftryd tegen Gods goedheid, iemant zonder oorzake te ftraften: God had de dood bedreigt op de zonden. Gen. II: dus vordert Gods waerheid, dat zulks wordt uitgevoerd.
't Is de natuur ingefchapen, dat de wrekende gerechtigheid ftraffe eischt: die van Mileten zeidei Act. XXVIII: 4. dezenmenfchis gewiseenen doodflager, welken de wraeke niet laet leven.
God



C "O
God kan niemant rechtveerdigen, die niet techtveerdig en vry is: dewyl God velen rechtveerdigt, zoo zyn zy ook rechtveerdig, en terwyl zy zondig zyn, zoo moet dan hunne zonden eerst geftraft zyn, en de Wet moet eerst volmaekt gehoorzaemt zyn, waer door zy rechtvaerdig zyn. De Hebreeuwfche en Griekfche woorden, pHSH hitsdik, en StKoemv StKonm, betekent, geen kwytfchelden, geen vergeven , maer als Rechter vryfpreken.
Het blykt ook uit de heiligheid Gods, dat hy van natuure de zonden haet, dus kan Godt zich niet vereenigen met 't gene dat zondig is, en kan den zondaer niet ongeftraft laten. Hebs. li 13. Ps. XLV.vs. 8. hadGoddatkonnen doen, dan zoude hy zynen eigenen Zoon wel gefpaerd hebben.
37) Dat de noodzakelykheid van de zonden te ftraften, echter niet zoo moet worden opgevat, als 'tvuur, dat noodzakelyk branden moet. Godt is niet gedwongen rechtvaerdig, maer vrywillig: vrywilligheid, en noodzakelykheid ftryden niet. Gods gerechtigheid laet ook wel toe de ftraiftn over de zonden wat uit te ftellen, en dat word genoemt Gods lankmoedigheid: ook wel om die ftraften wat te matigen, dat word genoemt Gods zagtmoedigheid: ook laet Gods gerechtigheid toe, de ftraften over te brengen op een' ander, dus betaemde het God, dat den borg betaelden als hy zondaren zoude zaligen. Hebr. II: 10. de borg is tot betooninge van de rechtveerdigheid Gods. Rom. III: 35. Jefus is de borge op
wien



( 1X2 )
wien Godt, de ongerechtigheid van den Uitverkorenen zr.nJaer heeft doen aenlopen. Jes. LUI: 6, die hunne zonden gedragen heefr. i Pütr. II: 24. uit dat beginzel word Jefus gezegt, zonde geworden te zyn. 2 Cor. V: 21.
38: Hoe Jefus niets overgekomen is van her f nertelyke, of hy heeft het gearagen als bo-ge, betrekkelyk voor zyn Volk.
a) Elk had voor zyne bekeeringe zi.h fchuldig gemaekt, aen verfmadinge van den dienst van Godt, hadden du.; verdiend, van Godt eeuwig verfmaed te worden; doch Jefus als haer borg, heeft de verfin aedh id der boozen willen dragen , om niet eeuwig van Godt verf naed te worden.
b) Elk had voor zyne bekeeringe, den Heer met zyne daden verloogchent, en waren dus waerdig overgeleverd te worden, in de handen van den Sa. tan. Dus moest Jefus als borg in hunne plaets, worden overgeleverd, in de handen ?yner vyanden, om dezulken te bevryden van 't geweld des Duivels.
c, Elk haJcie voor zyne bekeeringe, vyandfehap geoeffend teg n God en zyn Volk, en hadden dus verdient, als eenen vyand Gods, van God behandeld te worden. Matth. XXII: 13. om dezulken te ontbinden van de helfche banden der zonden, daerom wierd Jefus gebonden als eenen kwaeddoender.
d) Elk hadde voor zyne bekeeringe, zich fchuldig gemaekt aen 't ontkennen van Gods alweten-
heid,



( "3 )
leid en heiligheid, had de fchuld Van zyne zonden*^, we' eens pp Godt gelégt, had ook wel eens, do goede naem van Gods V< Ik gelasterd, liegende alle kwaed van hun te fpreeken, hadde /ieh waerdig gemajk'', als eenen Godslasteraer van G .dt behandeld* te worden Dus is Jefus in hunne plaets behandeld als een'^n Godslasteraer , hy rechtveerdig zyiide' voor den onrechtveerdigen, op dat hy hun tJt Godt zoude brengrn i Petr. III: 18. .. j e) Elk hadde voor Zyne b:keeringe, zich.aea ve'e zorden fchuldig gemaekt, hunne ongerechtigd heden hadden eene fcheidinge gemaekt, tu fch.n Godt en hunne Ziele. .Jes LIX: a hadden dus zich Waerdig gemukt, datGrd; den droafem des Beker* van zynen toorri hun hadde laten drinken. Ps. LXXVï vs. 9.
, Om eeuwig de fmertelyke vruchten van de zon-* den te fmakeo, doch Jefus heeft die a * borge in' hunne plaets geleden, om hunne overtredingen is Jiy yerwondet gewerden. .
39) H e Jefus als borge, volkomcntb k heeft betaeli voor allen de z:nden der Uitverkcre ien, ook yoor dezulken, die zy naer hunne bekeeringe nog ko* men te maken, hy heeft voleindigt al dat werk, dat hem van den Vader gegeve.i ware: om *e voldoen aen zyne gerechtigheid als borge en als M d lelaer, heeft Jefas dat werk, in alle deelen, op alle wyzen volmaekt volbragt.
40; Dat Jefus wel als Godt, alle macht onafhan.
H keljlsv



< Ii4 >
kelyk bezit, deirh als Middelaer aengemerkt, Word gezegt, dat hem alle macht gegeven is. Matth. XXVllI: i8.
41) Wat voor eeae vreugde Jefus genoten heeft, toen hy 't werk als Middelaer had volbragt, uit een gezicht dat hy vele duizenden door zyn borglyden hadde verlost , en uit aenmerkinge dat hy toen zynen verdienden arbeidsloon kwam te verkrygen. Ps- XVI: 11.
4a) Wat 't werkloon al geweest is, dat Jefus op de uitvoeringe van zyne Middelaa-s bedieninge, volgens 't contrad tusfchen Vader en Zchn opgericht, heeft verkregen. Men hoord Jefus uitroepen: gewisfelyk, myn recht is by den Heere, en myn werkloon is by mynen Godt. Jes. XL1X: 4. 't is, om den arbeid zyner Ziele zal hy 't zien (en} verzadigt worden. Jes. LUI: n. als hy op den weg, uit de beke zoude hebben gedronken, dan zoude hy 't hoofd om hooge heffen. Ps. CX: vs 7. 'tis; daerom heeft hem Godt ook uittermaten verhoogt, gehoorzaem geworden zynde tot den dood. Phil. II: vs. 7, 8.
't Gevolg op het volbragte borgtogtelyke werk is zeer heerlyk geweest, voor Jefus als borge ; daer door is hy geraekt
Tot eenen ftaet van ruste op zynen arbeid: toen konde hy zeggen , ik hebbe voleindigt, het werk dat my van den Vader gegeven ware op aerde te verrichten. Joh. XVii: 4.
Tot eenen ftaet van heerlyklteid'.« Zyn Midde*
laerS



htn gerechtigheid, is de grond van zyn Middelaer» heer'vkheid, als uit Ps. CX: vs, 7. en Phil. II: 8, 9. klaer te zien i>: als eenen loon op 't werk, dat J .fiis als Middelaer heeft verricht, is hy van zynen Vader ve-heven tot zyne rechterhand. Eph. I: 31, 3a. Godt heeft hem geftelt tot eenen erfgenaem van alles. Hebr. I: 2. is voortreffelyker geworden dan de Engelen. Hc.br. I: 4. Petrus zegt, datGodthera tot eenen Heere gemaekt heeft. Act. II: 36. daerom word 'er Ps. XXI. vs. 6. gezegt: Majefteit en Heerlykheid hebt gy hem toegevoegt: daerom riep jefus in zyn Hoogept iesterlyke gebed tot zynen Vader: ik hebbe u verheerlykt op der aerden , ik hebbe voleindigt het werk dat gy my gegeven hebt om te doen0 en nu, verheerlykt my gy Vader by u zeiven, met de heerlykheid die ik by u hadde eer de waereld was. Joh. XVII: 4', 5.
Met dat de Vader, Jefus als Middelaer zoo verhoogt heeft, daer mede gaf hy klare bewyzen, ten vollen voldaen te zyn, en gaf daer mede te kennen, dat de borg wettig en gerechtigt was tot het bezit van die heerlykh-.id.
c) Tot eenen ftaet van heerfchappye, men leest Dan. VII: 14. dat hem wierd| gegeven, heerfchappye en eere en het Kuninkryke.
Dat hem allen Volkeren, Natiën en Tonden eeren 'aouden: zyne heerfchappye is eene eeuwige heerfchappye die niet vergaen zal, en zyn Koninkryke •n zal njet verdorven worden. — Ps.Vlli:vs, 7> ftaet li a '«to



*er, gy doet hem heeifch n over de werken uwer handen, gy bkbt a'les onder zyne voeten gezet. Ps. VIII: vs. 7. Ps. LXXU: vs. 8. hy zal heeifehen van de Zee tot aen de Zee, en van de Rivieren tot aen de einden der aerde: — Jefus zelfs zeide tot zyne Discipelen: my is gegeven alle macht in Hemel en op Aerde. Matth. XXVill: )8.
aa) Alle macht in den Hemel, hy hadde nu recht gekregen om ten Hemel op te varen. — Joh. XX; vs. 17. ftaet'er: hy riep tot Maria, ikvaare op tot mynen Vader.
bh) Alle macht, om van den Vader teeifchen zyn verdiende loon.
cc) Alle macht, om uicde hoogte zynen Geect' te zenden: als hy opgevaren is inde hoogte, heeft hy den Menfchen gaven gegeven. Eph. IV: vs. 8. Ps. LXVIII: vs. 19.
1 . dd) Alle macht over de Engelen, om die uit te zend-.n ten dienfte van zyn Volk op aerden. . Hy heeft ook alle m:cht op aerde.
aa) Over alle Creatuurea, zelfs over alle Koningen, daerom ftaet 'er: Spreuk. VIII: 15, 16. door my regeeren de Koningen, door my heerfchen de heerfchers.
i: bh, Over zyne Kerke, als Koning is hy gezalft over Zion. Ps. II: vs. 8. hy fteld de Herders en Leeraers in de Kerke aen. Eph. IV: u. hy bèwaerd en befchermd zyne Kerk, is 't hoofd der Kerke, door welken de Vader alle dingen regeerd. Zond.
XiXi



( v?)
%\X: Ps. XLV": vs. 3. gy zyt vee-I fcjïooncle.r, dan de Menfchen kinleren: genade is uitgeftort in uwe lippen , daerom heefc u Godt gezegent in eeuwighei I.
43) Hoe Jefus als Koning zal blyven heerfehen, zoo lange als hy allen de vyanden onder zyne voeten zjI hebben gelegt 1 Cor. XV: C5. in den dag des oordeels zal 't einde gekomen zyn, van zyne regeringe als Middelaer, dan zal Jefus 't Koninkryke zynen Vader overgeven. 1 Co.j. XV: 24, dan zal Jefus afleggen, de wyze van de bedieninge zynes Middelaers Ampt. i Cor. XV: 58.
44) Hoe allen Gods Kinderen, als zy uit den dooden zullen opgewekt zyn, uit hun vleesch hunnen Goël aenfehouwen zullen. Job. XIX 25. dan Jefus in zyn Middelaers heerlykheid zien zullen. Jes. XXXIII: 17. uwe ocgen zullen den Koning zien in zyn fchoonheid,.
45) Wat de heerlyke vruchtgevolgen waren, die uit Jefus borgtochtelyke werk, voor zyn Volk voortgekomen zyn, uit kragtevan Jefus lydelyke en dadelyke gehoorzaemheid hebben zy verkregen:
a) De Uitwisfinge van hunne zondenfchulden,
*; ■
als zyn de eene verzoeninge geworden voor hunne zonden. 1 Joh. II: 2. Paulus zegt: in denwelken (te weten de Zoooe Godsj wy de verloifinge hebben door zyn bloed, (namentlyk) de vergevinge der zonden.
i) De Verzoeninge met Godt. 2 Coa. V: vs. 19.
H 3 'Godt



C 118 )
Godt iras in Christus de waereld met hem zelven verzoenende, hunne zónden hun niette erekenehde, zyiide gerechtveerdigt door Jefus bloed. Rom. V: 9. met Godt verzoent zynde , door den dood zyns Zoons. Rom. V: io.
c) Door Jefus zyn zy verlost van de eeuwige Vcrdoemenisfe. Rom. VUI: 1. voor die in Christus Jefus zyn is 'er geene verdoemenisfe.
Jefus heeft voor hun eene eeuwige verlosfinge te wege gebragt. H*b*. IX: ia. heeft hun verlost van 't geweld der Helle. Hoska XIII: 14. Jefus heeft de vervreemdinge en fcheidinge tusfchen God eri hunne Ziele weggenomen. Paulus zegt: dat de Vader door 't bl ed des Kruisfes, vrede met hun gemaekt heeft. Col. I: 40. heeft door zyn lyden hun tot Godt gebragt. 1 Ps.tr. jII: 18.
dy Door JeLs zyn zy verlost van de heerfchappye der zonden. Taulus zegt: dit wetende dat onzen ouden Mensch, met Jelus gekruisfigt is, op dat het ligchaem der zonden te niete gedaen worde. op dat wy niet meer de zonden en dienen. Rom. VI: 6, Paulus zegt: dat Chris!us de r-inigmakinge onzer zonden, door hem zeiven te wege gebragt heeft. Hebr. I: 3.
ej Jefus heeft voor de zynen, eene eeuwige gerechtigheid te wege gebragt. Dan. IX: vs. 44. is geworden de H-ere hunner gerechtigheid. JhR. XX UI; vs. 6. dus kunnen zy in Gods gerichte hefteen.
f) Door



C 119)
fj Door' Jefus hebben zy eenen vryen toegang ,iot den Va der gekregen. Eph. II: 18. hebben't recht Verworven, om met vrymoedigheid te gaen in het heiligdom door Jefus bloed. Hebr. X: 19.
g Jefus is hun geworden eene oorzake der teuivige Zaligheid. Hebr. II: 10. en zal elk brengen tot het bezit van hemelfche gelukzaligheid. I Thss^. V: 10. met ééne offerhande, heeft hy in eeuwigheid volmaekt, de genen die geheiligt worden. Hfbr. X: 14. zynde voor hun eenen Godt vanlvolkomene Zaligheid. Ps. LXV1II: vs. ar.
46) Hoe uit Jefus borgtogtelyk werk, voor zyn Volk veel troost en fterkte yoortvloeid, onder de befehuldUingen zoo van het geweten, als van den Satan, wanneer die hun aenklagen, dat zy zoo veel zonden fchulden hebben: wanneer zy zich herinne* ren , dat Jefus voor hun geworden is een flagtöffervoor hunne zonden. Hebr. X: aa. dathy hun gewasfehen he^ft in zynen bloede. Openb. I: 6.
Als de Satan en de Coiftcientie hun toeroept, dat zy zoo gezondigt hebbe», in hunne Ziel en Ligchaem beiden: als zoo eenen zich herinnert en geloovenkan, dat Jefus als borge voor hem, zyne begane zonden, in zyne Ziele en Ligchaem gedragen heeft: als zy zoo eenen komen toe te roepen: ja maer gy hebt den gantfehen tyd van uw kven gezondigt, dan dient het tot trocst, als zoo eenen zich herinnert, dat Jefjsden gantfehen tyd van zyn leven, voor hem geleden heeft ia zyne plaets, om hem te bevryden van de ftraf der H 4 *»•



f 120}
gonden, om hem tot God te brengen, i Petr. Hf;
!VS. ;8
47) ö Wat diend het tot hun troost en fterkte, dat hunne bevrydinge van Gods toorn in Jefus borgtogt opgewonden is; hunne verlosfmge van de fthuld in zyn lydm; hunne vryfpraëk in Gods gerichte, in zyne veio irdeelinge; hunne aenüeminge ia Gods gunde, in zyne veriatinge, van 't genot van zyns Vaders gunste ; hunne verhobginge in den ftaet der Genade, in Jefus diepe vernédeiinge, dat hy de geft; Ite van eenen Dienstknecht heeft aengenomen; hunne vryheld vari Satans heerfchappye in Jefus banden, hunne verzoeninge met God- m Jefus ofFerhandeh, hunne gerechtigheid in Jefus gehoorzaemheid •gelegen is.
Ja, ai hun 'ylen, in Jefus lyden geheiligt, en van ïiatuure verand:rd is.
; J02 Vrag. Wat h hel al", dat van Jefus Offerhanden,- de Vromen by'zich zelf te overdenken hebben $ Antw. D ze dingen.
i) Mee Jif s zich zelfs opgeofferd heeft voor de zonden des Volks. Heba Vil; 27.
3) Hoe Jefus zyne Menfchelyke natuur geheiligt heeft, tot eene bekwaeme ÜfFerhande, om daer in de zonden zynes Voks te verzoenen, en !t werk der Zaligheid te volbrengen : hy moest als Hoogenpries* ter wat hebben dat hy zoude cfFeren, te weten zyn eigen ligchaem. Hebr. VIII: 3.
3) Hoe-Jefus door den eeuwigen Geest, dat is,
door



C *f> )
door zyne eeuwige Godtheid, hem zeiven Gode onIrraffelyk opgeofferd heeft. Hebr. IX: 14. en daer door de Confcientie heeft g reinigt (dat ii hun verftand, hunnen wil, hunne genegentheid. van doode werken, om den levenden Godt te dienen.
4) Hoe Jefus OiTerhande , de kragt van de ligehnmelyke offerhanden des Ouden Testaments in zich b'greep en overtrof, daerom ook genoemt word e'ene betere offerhande.
5) Hoe J fus zich maer eenmael heeft opge*ff.rd. Hebr. IX: oü. Hebr. X". 12,
6) Hoe een Kind van Godt, door Christus Offerbands alles heeft, wat tot vergevinge der zonden, vemieuwirge des Geeftes en eene eeuwige Zaligheid noodig is. Hfbr X: 10.
7) Dat, offchoon Jefus offehande in zich zelve genoegzaem ware v or alle. Merfcheni nogihms niemant volmaekt, dan dezulken, die dcor hem worden geheiligt. Hebr. X: 14
8; Hoe Jefus zich zeiven Gode onfiraffelyk heeft opgeoffrt. Hebr. IX: 14. Hübr. X: 14. hoe zyne Goddelyke natuur zyn cffeïhacde geheiligt heeft. Hebr lX: 14.
9) Hoe Jefus aTs een offerhande, de zonden van zyn Volk, in zyn Ligchaem gedragen heeft op het hout, om door de ftraffe die hy leed, hunne zonden te niete te doen. 1 Petr. II. 24
10) Hoe Jefus offjrhande, altyd in zyne vuile kragt blyft: en ook daerom genaemt word, eenen verfchen en -\ . Hg leve*"



( ras )
levendiger, weg, dat is Ievendfgmakenden wet, terwyl Jefus dood is ons leven Hebr. X: 20. *
11) Hoe Jefus vleesch de offeihande geweest is, en hoe hy was den Hoogenpriester en den Altaer zelfs, diedezeofferhandegeheiligtheeft: op welk een' geestelyken Altaer, een Kind van Godt zyne gebeden en dankzeggingen Gode moet opofferen. Opeis b. VI9. en VIII: 3.
12. Waer in Jefus als Priester, de Priesters van 't Oude Testament al in overtrof.
13) Hoe Jefus voor de zynen zich opgeofferd heeft. Hebr. X: 10 en 14. tot eene offerhande voor de' zonden gemaekt is. 2 Cor. V: 21. voor hun zich overgegeven heeft tot eene heilige cfferhande, zich zelfs voor hun geheil gt heeft. Joh. XVII: 19.
14) Hoejzy uit kragte van Jefas offerhande , verkregen hebben, vergcvinge hunner zonden en de heiligmakinge des Geestes. Joh. XVII: 19. Hebr, X: 10 en 14.
15) Hoe den Hogenpriester op den groten verzoendag in het Heilige ging, het bloed der offerdieren fprengdenop den Altaer, om dus eene fchaduwagtige verzoeninge te doen voor de zonden des Volks, als darwasgefchied, naderde het Volk met vrymoedifrheid. fa
Hoe Jefus den waren Hoogenpriester, in den Hemel met zyn eigen bloed is irgegaen, door welk bloed hy voldaen heefc aen Gods gerechtigheid, zoo, dat de verlosten door Christus, nu mct vrymoedigheid te
nade-



( m)
«aderen hebben, tot den genadetroon als tot een verzoent Godt: nu Jefts zyn bloed uitgeftort heeft, u den weg tot den Genidetroön geopent, daeiom roept Paulus nu ons toe, Liet ons &c. H-Ba. IV: 16. zonder iets mede te brengen.
,6' Hoe onder 't.Oude Testament al afgefchaduwt was, dat Jefus de verzoeninge zoude te wege bren-
a Door voorbeelden.
bj Door fchaduwe, door 't verzoendekzel boven de Arkedes Verbunds. Lev. XVI: 2. Op den grooten verzoendag, wierden ce zonden van Israël daer fchaduwagtig verzoe, t.
17) Hoe Jefus de verzoeninge heeft te wege gebragt tusfchen Godt en den zondaer, die zyn bevredigt door zyn bloed. •
18) Hoe Jefus rot 't werk al te voren, van zynen Vader was verordineert in den raed des vredes.
19) Hoe Jefus zich zei ven gegeven heeft voor onze zonden. Gal. I: 4- vrywillig. Phil. 11: 3. in den dood, om de zonden van zyn Volk te verzoenen door zynen dood. 1 Joh. 1: 7 en IS: 2.
■ 20) Hoe Godt zynen Zoon gezonden heeft in de waereld , tot eene verzoeninge voor de zonden. 1 Joh. IV: [o, voorgefteld heeft tot eene verzoeninge. Rom. 111 05.
ai) De Hoogenpriester als hy offerde, offerde hy eerst voor zich zelfs en dafl voor't Volk. Doch Jefus Christus offerden alleen voor anderen. Dak. IX:



jpa^j!lIgeroe|<l wordcn' ni:t V001'hcm ?eIve^
22, Hoe Jefus zich voor hun geheiligt heeft. Joh. ^Vit i9. overgegeven heeft tot eene heilige offerhanJp.
. 20 Hoe zy door de kragt der verdienden van Jefus offerhanden, verkregen hebben, vergevinge hunner zonien en heiligmakinge des Geestes. Joh. X VIIiq. 11-er. X: io, 14.
. £4) Hoe Jefus vcorbiddinge voor zyn Volk duuren ,2al tot aen 't einde des waerelds, op dat haer de k-agt van zyne cfferhandeaen \kruisgefchied, mon worden toeg.past. HtBR. VII: 24. *° , 25) Waerom velen geen gebruik maken van Tefus offeihande.
a, Zommigen uit onkunde van Gods wrekende gerechtigheid. "
*) Anderen uit ongeloove van den toorn Gods tegen de zonde.
O KenigFn uit ongevoeligheid, vandegruwe'vkfceid da zonden. **
26, Hoe Gods Kindren Jefus offerhanden door het .gelove te omhelzen hebben, a!s in hunne plaets geoffert : al hun heil moeten ftellen in Jefus offer hande; volkomen daer op moeten vertrouwen; veel gebruik daer van n aken moeten.
s7-> Hoe zyne offtrhande zynen Vader zeer behage1 yk is, £ph. V: 3.
*8} Hoe een Kind van Godt, zich moet gerust,
op



o? Jefus volbragte offerhande nederleggen —— 09) Jefus heeft zich'zelfs door den eeuwigen Geest aen Godt opgeofferd. Hebr. IX: vs. 14. zyne God-^ dedyke natuur was den Altaer, zyn Ligchaem en zyne/ Ziele was de offerhande.
RE.



REGISTER
VAN DE
VRAGEN,
Die hunne betrekking hebben op het LYDEN van JESUS , en op het Lyden dat de Vromen, wel eens overkomt.
X Vrage.
Is bet leer [luk, dat Jefus op aerde zoo veel geléden heeft, niet het pit en merg van de Leer des Euan geliums? . , . . . pagm -J
a Vrag. Is de waerheid, dat Jefus op ae>-de zooveel gcleacn heeft, wel eene zekere waerheid. Pag. \.
3 Vrag. Was dit Lyden van Jefus abfoluut noo&ë? . . . Pag. i
4 Vrag. Wie leeren dit, dat God den Mensch de fcbuld en Jlraffe der zonden wel had kunnen kwytfehelden, zonder dat Jefus daer voor leed? Pag, a.
5 Vrag. 'i ot wat einde leeren de Socinianen, dat Jefus op der aerde geleden heeft ? . Pag. 2.
6 Vrag. Is 'er van al het lyden dat Jefus op aerde geleden beeft, hem wel iets, by een bloot geval%
ver-



REGISTER van eb VRAGEN. ft
overgekomen? ♦ » ^"ó*
7 Vrag. ^ïtf « ^<5 eerfte plaets in Gods woord, daer van "t lyden gefproken word' . Pag. 3*
8 Vrag. Word "er in de Prophetifche Schriften, getne meldinge gemaekt van 't lyden van Jefus?
9 Vrag. Word 'er in de Pfalrcen, van 't lyden van Jefus niet gefproken ? . . Pag- Z»
10 Vrag Hebben de Paasch Lammeren, ntet zier klaer, bet lyden van jefus afgefchadvwt. Pag. 3.
11 Vrag. Gaven de Offerhanden, dien Bok die gefiagt wierd, die roode Koe; dien Vogel, die gedood wier den U lyden en den dood van Jefus, de Vrome» toen niet te verft aen? . • 3*
12 Vr^g. Gaf den opgeriebten koperen Slang, dit tun ook niet te kennen? . . Pag. 4*
13 Welken zyn de Perfoonen, die 't lyden van Jefus hebben vertoont? I . • Pag, 4.
14 Vrag. Is 'er wel iels dat den lydenden Heyland is overgekomen, dat by de Propheten met al voorzegt was? PsS' 4-
15 Vrag. Wie heeft het voorzegt dat Jefus moest, ta Bethlehem geboren worden, en zoel op eene armoedige wyze? .... Pag. 4.
16 Vrag. Wie heeft voorzegt dat Jefus, moest voortkomen uit Davids vernedert ge/lachte? Pag. 4.
17 Vrag. Wie beeft het voorzegt, dat Jefus, in »yne Kindsheid, met zyne Ouders, zoude vlugten naer JEgypitn^ . i . Pag. 4,
18 Vrag.



JK REGISTER, van de VRAGEN.
18 Vrag. Wie heef!,, het voorzegt, dat Jefus, vattVelen , zeer veracht en verfmaed zoude worden^
' 19 Vrag. Wie heeft het voorzegt, dat Jefus van de hoofden van"t J,odfhe Volk, zoude verworpen worden? .. .. pag
20 Vrag.' Wie heeft bet voorzegt, dat Judas, Jefus , aen de O'verpriesteren zoude overleveren ? Pag. Cj
SI Vrag. Wie heeft het voorzegt, dat Judas, Jefus, voor 30 zilveren Penningen , zoude overleveren? . . . Pag 5.
22 Vrsg. Wie heeft het voorzegt, dat Jefus, van iyne Discipelen, zoude verlaten worden? Pag 5.
23 Vrag Wie heeft het voorzegt, dat valfche Ce-,, tuigen ten onrechte , Jefus zouden befthuldigen ?
Pag. 6.
24 Vr?g Wie hêeft voorzegt, dat de boofen, Jefus zouden befpuigen in zyn aengezicht ? Pag. 6.
25 Vrag. Wie heeft het voorzegt, dat Jefus vyanden hem zouden befpotten? . . Pag. 6.'
26 Vrag Wie heeft het voorzegt, de gecs/elinge. van J<Jus? . . Pagm 6t
27 Vrag. Wie heft voorzegt, dat Jefus, van zytien Vader zoude verlaten worden? Pag. 6,
28 Vrg. Wie heeft het voorzegt, dat Jefus aen '/ kruis over dorst zoude klagen ? . Pag. 6*
29 Vrag. Wie heeft Jefus Kruisdood voorzegt ?
• . . Pag. 7»
30 Vrag, Wie heeft, bet werpen van V lot ove%
zyne



REGISTER van de VRAGEN. iv
syne Kleederen voorzegt ? . . Pag. %
31 Vrag. Wie heeft het doorjleken van zyne zyde voorzegt"? . . . Pag. 7.
32 Vrag. Heeft Jefus zyn eigen lyden niet voorzegt? . . • Pag. 7.
33 Vrag. Is de regte kennisfe van Jefus lyden niet zeer noodig en nuttig? . . Pag- 7-
31 Vrag. li Jefus leven niet eene aeneenfchakeling van lyden gezvee.l? . . Pag. 8.
35 Vrag. Heeft Jefus geleden als God Mensch ?
. " . . Pag. 8.
36 Vrag. Heeft Jefus Goddelykc natuur geleden ?
Pag. 8.
37 Vrag. Wat heeft Jefus Godheid in V lyden gedaen? .... Pag. 8.
38 Vrag. Heeft Jefus alleen in zyn ligchaem ge. leden? . . . . Pag. 9.
39 Vrag. Is die waerheid, dat Jefus ook in zyne Ziele zoude lyden, in de Offerhande niet afgefcha. duwt? . . . . Pag. 9.
40 Vrag. Was dat Ziele lyden ook niet noodig ?
Pag. 9.
41 Vrag. Heeft het Jefus niet veel gekost, eer hy zyn Volk konde krygen, tot zyn Erfdeel? Pag. 9.
4a Vrag. Is de liefde van Jefus, in dat lyden voor zyn Volk, niet te zien? . . Pag. 9,
43 Vrag. Moest de overdenking van Jefus liefde, de liefde van zyn Volk tot Hem, niet opwekken ?
. Pag. 10. I 44



fr Register van de vragen.
44 Vrag Met wat voer eene liefde, heeft Jefus zyn Volk lief gehad, vtor wien hy zich in den dood heeft overgegeven? - - Pag. iO.
45 v'r;'g Hetft Jefus dat lyden wel ondergeen voor alle Menfchen? - - Pag. 10.
46 Vrag. Met wat voor eene liefde, moeten de verlosten door Jefus, hunnen Bloedbruidegom, die hun zoo duur gekogt heeft met zyn bloed, liefhebben: die hun d»or zyn lyden als borg in hunne plaets verltst heeft, van het hoogfte kwaed, en gebragt heeft tot het bezit van 't hoog/Ie goed. - . Pag. 10.
47 Vrag. Wat is het al, dat de Vromen moesten aenzetten, om Jefus op zulk eene wyze hef te hebben ?
----- Pag. 12, 43 Vrag. Heeft Jefus door zyn lyden, God niet in ftaet gefteld, om ^t gantfche Menfchelyk geflaebt, in eenen verzoenden ftaet te ftellen? - Pag. 14.
49 Vrag. Zyn de geloovigen van 't Oude Testament niet in de Heerlykheid ingegaen , onder die voor•waerde, dat Jefus in hunne plaets zoude voldoen, aen Gods gerechtigheid? - - Pag. 14.
50 Vrag. Spreekt het bloed van Jefus, geene betere dingen dan Abels Offerbloed. Hebr, XII: vs. 24,
Pag. 14,
51 Vrag. Is Jefus lyden, niet een volmaekt lyden geweest. - - Pag. 15.
52 Vrag. Wat is 't gevoelen der Socinianen ?
Pag. 15.
53 Vrag. Wat leeren de Papisten? Pag. 15.
54



REGISTER Van de VRAGEN, Vr
54 Vrag. Wat laren de Remonftranten ? Pag. 15*
55 Vrag. Is Jefus laetfte drie uurig lyden, alken Voor voldoenent te fchatten ? - Pag, 16.
56 Vrag. Tegen wien moet men dit jlaende houden? - - - Pag. 16.
57 Vrag. Behoord Jefus dadelyke gehoorzaemheid tok tot de voldseninge? - * Pag. 16.
58 Vrag. Tegen tuien moet men dit ft aen de houden? - - - . pag, jé.
59 Vrag. Is de Heere Jefus wel ongevoelig onder al zyn lyden geweest? - - Pag. 17.
60 Vrag. Wat is het geweest, waer door het Jefus zoo bange had in zyn lyden, by zonder in het Ziele lyden? .... pagm jj».
61 Vrag. Neemt 's Heylands fchuldbctalend lyden alleen deszclfs aenvang, van V geen Jefus heeft geleden in Gethfemane, als zeker Profesfor fteldc ? Pag. 18.
62 Vrag. Moet de ligebamelyke dood van Jefus gehouden worden, geweest te zyn alleen tot voldoe* ninge? - Pag- 20.
63 Vrag. Moet men I Tim. I: 15. door die zondaren, voor wien Jefus in de waereld gekomen is om die te zaligen, vcrflaen, een-waereld van zondaren in het gemeen ? Pag. 21.
64 Vrag. Leggen daer niet veel gronden van troost in voor de Vroomen, te geloven dat al watjefut, ah God Mensch leed en deed, dat hy dit geleden en gedaen heeft als hunnen borg ? - Pag. 22.
65 Vrag. Heeft Jefus al '< geen hy geleden heeft,
I a niet



Vïi ^ REGISTER van de VRAGEN,
niet gewillig geleden ? Pag. 21.
66 Vrag. Heeft Jefus zich niet heilig onderworpen aen al 't lyden , dat hem op aerde is overgekomen? . . . pag, .
67 Vrag. Is Jefus niet gemoedig geweest, in en onder al zyn lyden? - * Pag. 23.
68 Vrag. Verfchild het lyden van Jefus, niet zeer veel van 't lyden der Martelaren? - Pag. 24.
69 Vrag. Heeft 't lyden van Jefus in zyne Ziele, niet verre V lyden van zyn ligchaem overtreffen ?
Pag. 24.
70 Vrag. Gaet 't gezuigt van Jefus lyden, al ons begrip niet verre te boven ? - Pag. 24.
71 Vrag. Wasser wel iemant buiten Jefus in /laet, om zulk een lyden te ondergaen ? - Pag. 24.
7* Vrag. Tot wat einden heeft de Vader, zynen Zoon al dat lyden laten overkomen? Pag. 24.
73 Vrag. Blinkt de liefde des Vaders, voor 't gevallene Menfchelyk gejlaeht, niet grootelyks uit, dat hy zynen Zoon , voor den Uitverkorenen Zondaer heeft overgegeven in den doodt ? ■■ Pag. 25.
74 Vrag£ Past het een Christen niet, eene plechtigs gedachtenisfe te houden van V lyden van Jefus ?
Pag. 25;
75 Vrag. Wanneer is een Kind Gods best in flaet, om eenige bevatting te maken van Jefus lyden ?
Pag. 25.
76 Vrag. Is de vrucht van Jefus lyden, niet zoet voor dezulken ,' die de vrucht en uitwerking daer
van



REGISTER, van de VRAGEN. <*Ut
van ondervonden hebben? - Paë- 25*
77 Vrag. Heeft Jefus wel geleden om eenig kwaed,
dat hy zelf begaen heef ? - p«ë- *6'
fi Vrag. Dienen alle de zonden , niet te wezen
het voorwerp van onzen haet, als het de zonden zyn
die Jefus zoo een bitter lyden hebben aengebragt ?
Pag 26.
79 Vrag. Waer uit blykt het dat Jefus lyden, een horglyden geweest is ? - Pag. 26.
80 Vrag. Tot wat 'einden, heeft Jefus al dat lyden ondergaen, voor zyn Valk ? - Pag' 27.
81 Vrag. Heeft Jefus ook niet geleden, tot dat einden, op dat zyn Volk der waereld gekruist zouden worden? - - - Pag. 27,
8 a Vrag. Heeft Jefus ook niet lot dat einden geleden voor zyn Volk, om door dien weg, do heerfchappye der zonden in bun te verbreken ? Pag. 28,
83 Vrag. Heeft Jefus pok niet tot dat einden geleden, om do;r dien weg, zyn Volk te verbinden om in heiligheid des levens voor God te leven? Pag. 28,
84 Vrag. Om wat redenen moeten de Verlosten door Jefus horglyden , heilig zyn in al hunnen wandel: tvaer uit vlocid di noodzakelykheid , dat dezulken heilig leven moeten; en op wat gronden rust die waerheid? - - Pag> 28.
85 Vrag. Wat zyn de drangredenen al, die dezulken , die door Jefus lyden zyn verlost van den vloek der Wet , van Gods toorn , van de ver doemenisfe moeten aenzellcn, om teer heilig voor God te le-
I 3 ven?



ix REGISTER van de VRAGEN.
venl • • • Pag, 31.
86 Vrag. Wat heil is "er al uit "t lyden van Jefus voor zyn folk voortgevleeit ? - pag, 33.
87 Vrag. Is Jefus horglyden niet den grond/lag van hun geloof, van hunne hope, van hun vertrouwen?
' ' ' • Pag- 34-
88 Vrag. Is Jefus lyden niet zeer troostclyk voor Gods Folk? , , , Pagt 34>
89 Vrag. Is het niet zeer verkwikkelyk, veel werkzaem te zyn in het geloove -omtrent Jefus horglyden, en omtrent het heil dat daer uit is voortgevloeid ?
P*g> 35.
90 Vrag. Heeft een" Fr ome, Jefu< reinigen* bloed, nog fteeds noodig? . , Pag. $5,
9; Vrag. Moet een Kind Gods, onder nieuwe gemackte zondenfchuldtn geraekt, niet dan fteeds wee'r een geloovig gebruik maken, van Jefus borggcrechtigheidS . , , Pa§, 35>
92 Vrag. Mag en moet een Kind Gods, zyne ruste Wil zcektn in zyne plichten, en in goede geftal-
*KSt * • . Pag. 36.
93 Vrag, Had Jefus na zyne Menfchelyke natuur, wel een behagen in "t lyden als lye.'en? Pag. 36.
9 !■ Vrag. Was 'er voor Je/u» iuel eenen anderen Weg om verheerlykt te word.n, als door lyden ?
' Pag, 36.
95 Vrag. Sprak Jefus met dikwjls van zyn lyden aal -voer handen ftond? , . pag. 36.
95 Vrag. Ws Jefus onder al zyn lyden niet
werk-



REGISTER van de VRAGEN. %
werkzatml . • •
97 Vrag. Stel lc Jefus het zich zelfs niet voer, dat, als het c'ene lyden voo-by was, dan, al wéér één ander lyden hem ftond over te komen ? Pag. 37.
98 Vrag. We:k',e Jefus wel ongcloovig onder al zyn lyden? . • • PaS- W>
59 Vrag. Heeft Jefus ah borg, niet al veelehrley zoort van lyden moeien ondergaen, en moet elk Kind van God, niet wel eens iets drinken van\ dien beker die Jefus gedronken heeft? , Pag. 37-
100 Vrag. Heeft Jefus niet van ce booze Geesten
1 j o Pas. x7,
moeten lyden f • • o j.
101 Vrag. Moet een Kind Gods in dat opzicht Jefus ook niet wel eens kennen, in de gemeinfehap van zulk een lyden: zoo dat zy mede verzogt worden van den Duivel? • • PaS-
102. Vrsg Is het niet nuttig en noodig onder de verzoekingen des Satans, te zien op Jefus hunnen Overften Leidsman, den voleinder van hun geloof?
Pag. 38.
103 Vrag. Heeft Jefus ook niet veel geleden van de boozen? . , •
104 Vrag. Meet een Kind Cods in dit opzicht,
Jefus ook niet kennen, in de gemeinfehap van dat lyden, om veel te lyden van de booze Waereld?
Pag. 39.
105 Vrag. Is het niet nuttig en noodig onder alle de verdrukkingen, die hunne vyanden hun aenioen, te zien op Jefus, hunnen Overften Leidsman , en
1 4



& REGISTER van vb. VRAGEN, vcloinder des schoft
ic6 Vrag. Is Jefus van de westen in de Waereld met zeer gering geacht, en heeft hy van velen, nie't vele verachunge moeten ondergaen ? PJ ,Q
otZtVla*\Moet een Kmd Gods> **" °°k £ £
°t ' Ul dC *««*»M*p van de ver-
achunge van de heden van deze Waereld? Pag 40
der alle de verachtingen van de lieden van deze Wae. rold, te „en op Jefus, hunnen Over/len Leidsman ?
109 Vrag. Heeft Jefus niet beiderlei veffZ'edhï aen moeten ondergaen? , p
rma°d??g' HCCft ^ ^ ^achtinge eTver'. f™? \ nM * t0rêe V°0r *>* ™ gedra.
ui Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus ook^in ^d'it opzicht met wel eens kennen i« d. • r , dm 1 j k-ennen, m de gemeinfehap van
dat lyden, om ook verfmaedheden te ondergaen ?
na.Vrag /, het niet nuttig en noodig, fn'en 11 deraile de verfmaedheden , die hun hier van velen
TT 7S " ' * Zle" * Overften Le:d invn ? J
'13 Vrag. Is Jefus op de aerd-, niet a/d'kwyh geweest, het vourzirrr> <-,„„ Lr-
van befpot tuis: i$ hy n;,t van veen, en ot> ve,/J*,i , J
M \ °P v^'ley wyze, befpot gewor.
"4 Vrag ^J^u^t^^J^^
lor-



REGISTER, vam de VRAGEN. *n
borge voor zyn Volk moeten ondergaen? Vag. 46,
115 Vrag. Moet een Kind Gods in dit opzicht, Je. fus ook niet kennen in de gemeinfehap van dat ly-. den, dat zy mede van velen befpot worden? Pag. 47.
i>6 Vrag. Is het niet nuttig en noodig, in en on. der alle die befpot tingen, dat de Vromen dan zien , op hunnen Overflen Leidsman? - Pag. 4".
117 Vrag. Is jefus van de boozen niet gelasterd, te onrecht befchuldigt geworden, met valfche getuigenis fen van zyne daden? - Pag' 48.
Il8. Vrag. Heeft Jefus alle die lasteringen, niet als borge voor zyn Volk in hunne plaets gedragen? - - - - Pag- ja
119 Vrag. Moet een Kind Gods in dit opzicht, Jefus ook niet kennen, in de gemeinfehap van dat lyden, zot dat zy gewaer worden van de boozen gelasterd te worden? - - - Pag. Kt,
120 Vrag. Is het niet nuttigen noodtg, in en cn* der alle lasteringen cn valfche befchuldigingen, te zien op hunnen Overften Leidsman? Pag. 52.
121 Vrag Heeft jefus niet ondervonden, dat zyne gêede woorden verkeert zyn uitgelegt geworden, en dat zyne goede daden, ten kwaden zyn opgevat geworden? - - - Pas- 52.
122 Vrag. Heeft dit Jefus ook niet als borge moeten ondergaen, voor de zonden van zyn Volk'i Pag. 54.
1*3 Vr?g. Moet een Kind Gods, Jefus in dat opzicht ook niet kennen, in de gemeinfehap zynes lydens? - - - - Pag.
I 5 124



xm REGISTER van de VRAGEN.
124 Vrag. Is het niet nuttig en noodig, als hun dit, overkomt en aen hun verricht word, te zien op hunnen Overften Leidsman? • . Pag. 55,
125 Vrag, Is Jefus van de boofen niet wel eens mishandeld geworden: is hy niet wel eens als eenen kwaeddoender behandeld geworden? Pag. 55.
126 Vrag. Heeft jejus dit ook niet als borge moe* ten ondergaen, voor de zonden van zyn Volk ? Pag. 57.
127 Vrag. Meet een Kind Gods in dit opzicht, Je.us ook niet kennen, in de gemeinfehap zynes ly(lens? , . Pag. 58.
128 Vrag. Is het niet nuttig cn noodig, in en onder alle de mishandelingen , die de Vromen wel eens van de boofen op aerde aengedaen worden, te zien op hunnen Overften Leidsman ? Pag. 59.
129 Vrag. Is jefus niet trouweloos behandeld geworden , van dezulken die hy boven anderen had bevoorrecht? . . , Pag. 59.
130 Vrag. Heeft Jefus dit niet als borg moeten ondergaen? . . . Pag. 60,
131 Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus ook m dit opzicht, niet zuel eens leeren kennen in de gemeinfehap zynes lydens? . . , Pag. 60.
13a Vrag. Is het niet nuttig en noodig , als een Kind Gods van dezulken trouweloos behandeld word, dan te zien op Jefus? . . Pag. 6r.
133 Vrag. Is Jefus in zynen tyd, van zyne lieve Vrienden niet verlaten geworden? Pag. 61,
134 Vrag. Heeft jefus dit niet als borge moeten
onder-



REGISTER van de VRAGEN. xiv
ondergaen? ♦ • • PaS- 6i'
135 Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus ook in dit opzicht niet wel eens leeren kennen, in de gemeinfehap zynes lydens? • * Pa3'
135 Vrag. Is het niet nuttig en noodig , als een Vrome zich van elk in tyd van nood verlaten Vind, om dan op Jefus te zien als hunnen Overften Leidsman PfS- 6"3*
137 Vrag- Is Jefus niet wel eens geweest 't voorwerp van den nyd, ie wangunst; zoo dat men hem zogt te onttrekken al 't geen hem aengenaem was?
Pajf. 63.
138 Vrag. Heeft Jefus dat ook niet als hor ge ondergaen? . • • PaS- 63»
139 Vrag. Moet een Kind Gods, Jefus ook in dit opzicht niet leeren kennen, in de gemeinfehap van dit lyden? . • ♦ PaS °4»
J40 Vrag. I* het niet nuttig en noodig als die dingen hun overkomen , te zien op hunnen Overften Leidsman? . • • PaS- 64-
141 Vrag. Heeft Jefus ook niet veel geleden van God zynen Vader, en is hy niet verlaten geworden van God zynen Vader: is hy niet gekomen onder diepe duiiternisfen en biltere droefheid, over 't gemis van zynes Vaders gunst? . Pag. 64.
142. Vrag. Heeft jefus dit niet als borge gedragen? .... Pag. 65.
143 Vrag. Moet een Vrome Jefus ook in dit opzicht, niet wel eens kennen in de gemeinfehap van dat
lyden ?



xv REGISTER van de VRAGEN.
hden?
M4 Vrag. Is het niet nuttig en noodig, onder verlattnge en verberginge van Gods aengezichte levende, op Jefus dan te zien ah hunnen Overften Leidsman ? . 1
TT ' * P"S'
. H5 Vrag. Wat ziet een Vrome daer in, dat Jefus Vi het gerichte, van den richter veroordeeld is geworden ? ö , ' ♦ • Pag 66'
K6 \rag. Wat nut trekt men daer uit, dat *fefus aen kruisdood heeft ondergaen ? . pa„ 6?
147 Vrag. Heeft Jefus. V kruis van zyne Kinleren met geheiligt, door het dragen van al dat Kruis ?
• • • Pag 67.
148 Vrag. Moeten de ware Vromen in en onder al hun lyden, daer niet na ftaen, dat zy daer in en onder zich gedragen op die wyze , als Jefus zich daer onder gedragen heeft? ■ . . Pag. 67.
149 Vrag- Heeft Jefus al zyn lyden niet zeer geduldig gedragen? , ( Pag. 62.
150 Vrag. Moeten de Vromen ook niet geduldig zyn, in en onder al het lyden dat hun hier overkomt? , T) ,n
Pag- 68.
IJl Vrag. Heeft Jefus zich niet geduldig gedragen, onder alle de lasteringen en befpottingen, die hem zyn aengedaen geworden van de boozen ?
Pag. 68.
152 Vrag. Om wat redenen is een-Kind van God, onder al zyn lyden verplicht, zich ook geduldig te Slagen? . . . pag()^
*53



REGISTER VAN De VRAGEN. xvi
153 Vrag. Wat is het al, Jat een" Vrome diende af te fcbrikken om zióh onder H lyden ongeduldig te gedragen? ... Pag. 7c*.
154 Vrag. Onderwierp Jefus zich niet aen al dat lyden, dat de Vader hem opgelegd hadde, zonder daer over te twisten? - - Pag' 71-
iJ5 VV'g. Wat moet een" Vrome al aen zetten, om zich in en onder "t lyden , aen God te onderwei-pen? .... Pag. 72.
156 Vrag. Wat moet een" Vrome al aenzetten, in en onder zyn lyden te waken, om daer onder niet te Hulsten met God? - - Pag* 79i
157 Vrag. Wat moet een" Vrome al aenzetten, om 't lyden dat hem overkomt gewillig te dragen ?
Pag. 73'
158 Vrag. Was Jefus niet geloovig vertrouwende op zynen Vader, in en onder al zyn lyden? Pag. 74.
159 Vr.ig. Op wat gronden rust het , dat een waren Vrome onder al zyn lyden, geloovig op God vertrouwende blyven moet? - Pag' 74'
160 Vrag. Is Jefus gemoedigheid', in en onder zyn lyden, des Heeren Volk ook niet tot een voorbeeld gefield, om daer in zyne voetjlappen naer te volgen? . - r*s-f
161 Vrag. Om wat redenenis een"Vrome verplicht, te waken voor te groote neérfagtigheid onder zyn lyden? - - - - PaS' I6'
162 Vrag. Wat is het al, dat een' Vrome diend aen te zetten, om gemoedig te zyn in en onder zyn
lyden ?



xvn REGISTER van »e VRAGEN.
Iydef ' " ■ P«S>17<
103 Viag, Laet God zyn Volk door het kruis, niet wel eens veel nut en voordeel toekomen ? Pag. 80.
164 Vrag. Word een" Kind Gods, dat van agteren niet wel eens ge-moor, dat de kruisfen hem nuttig zyn ^eest? ' " - Pag. 80.
16? Vrag. Zyn de verdrukkingen voor een"'Vrome , niet weleens dienftig, om meerdere kermtsfe van de plagen van zyn hart te krygen ? . pag, 80.
166 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor eeny Vrome , niet wel eens dienftig, tot uitzuiveringe van overgeblevene verdorvcntheden ? . Pag. 8i.
167 Vrag Zyn de verdrukkingen voor een" Vrome niet wel eens dienftig, tol verbrekinge van overgeblevene hoogtens var. 't hart? . pav 8r.
163 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor een' Vrome niet wel eens dienftig, om zyn hart wat meer los te maken van de aerdfche dingen? Pag. 81.
169 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor een' Vrome niet wel eens dienftig, om de traegheid in de betrag, ting van de plichten weg te nemen? Pag. 83.
170 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor een" Vrome niet wel eens dienftig, om meer te vorderen in de ware Godzaligheid? - „ pa<r g0
171 Vrag. Zyn de verdrukkingen voor een" Vrome niet wel eens dienftig, om zyn verlangens naer den He. mei meer opgewekt te krygen? ~ pag, 82.
17a Vrag. Waer omtrent moet een" Vrome, onder zyn lyden al zoeken inzien te ontfangen, betrekke-
lyh



REGISTER van de VRAGEN. xvm
lyk den Heere? - - Pag. 8a.
173 Viag. Is het niet noodig dat hy inzien ontfangt, dat zyne hulp cn onderfleuningc in en onder al het lyden, alleen van God afkom/lig is ? Pag. 83.
174 Vrag. Is het niet noodig, als hy zich in zwaer .huis bevini, dan inzien te ontfangen, in de eindens waer toe God hem al dat lyden laet overkomen?
Pag. £3.
J75 Vrag. Is het niet noodig, dat hy in en onder zyn lyden inzien erlangt, in de waekzame voorzorge Gods voor zyn Folk? - - Pag. 83.
176 Vrag. Is het niet noodig, dat hy in en onder zyn lyden inzien erlangt, dat de Heere rein is in zyn richten, rechtveerdig is in alle zyne handelingen?
Pag. 84.
177 Vrag- I* l^niet noodig inzien te krygen, hoe noodig en nuttig het lyden voor hem is? Pag. 84.
178 Vrag. Is het niet noodig, dat hy inzien krygt in de noodzakelykheid, van te tuerken met Gods beloften, als hy in zwaer lyden geraekt is? Pag. 84.
179 Vrag. Is het niet noodig om inzien te krygen, hoe God hem onder/leunt heeft in voorige kruiswegen? - • • ' PaS' 85-
180 Vrag. Weet een Vrome wel wat voor hem *t best is, veel kruis, of veel voorfpoed te hebben?
> - - - Pag. 85.
181 Vrag. Word een Vrome niit wel dikwyls gekweld met nuttelooze bekommeringen? Pag. 8t.
182 Vra0-. Krygt een Vrome by de uitkomst niet
best



six REGISTER van de VRAGEN.
best te waer tee God hem eenig kruis heeft laten overkomen? - - - Pag. 86.
183 Vrag. Houd God met vele Vromen , niet eenengemengelden weg, dan eens wat voorfpoed, dan wat tegenfpoed? - - Pag. 86.
184 Vrag. Heeft een Kind Gods niet wel eens ondervonden dat God hem uilkomft befchikt heeft, als aller menfche hulpe feilde? - - Pag 86.
185 Vrag. Heeft hy niet wel eens ondervonden dat hy in zware Posten zeer gemoedig was als hy 'daer in op God konde vertrouwen en geloovig zich onder dézelven bevond? - - , Pag. 87.
186 Vnig. Moet het de Vromen niet gegeven worden,gemoedig onder het kruis te leven? Pag. 87,
187 Vrag. Wat dingen heeft een Vrome al leeren zien dwaesheid te zyn, in den weg van Kruis? Pag' 87.
188 Vrag. Wanneer heeft het een" Vrome bang onder zyn lyden? • ■■ Pag. 88.
189 Vrag. Waf is het al dat een'' Vrome te overdenken heeft van Jefus lyden voor zyn Volk? Pag. 88.
190 Vrag. Waer uit konden de Vromen onder het Oude Testament opmaken, dat Jefus eens zyn bloed zoude forten ? Pag. 92.
191 Vrag. Wat moeten de Vromen al overdenken van V borgtogtelyk werk van Jefus als borg geleden? ... Pag. 95.
192 Vrag. Wat is het al dat de Vromen by zich zelfs te overdenken hebben wegens Jefus Offerhande.
- 1 - Pag. 120.
KORT



KORT BESTEK
VAN 'T
LYDEN,
Van JESUS CHRISTUS, met het ' geen daer voorafging, by plaets hadde en daer na volgden: in het korte vertoont.
T E X T, uit Lucas XXIV: vers
Wy zullen de zaken dus verdeelen: dat wy zullen letten
I) Op de omftandigheden , die voor 't lyden van Christus voor af zyn gegaen.
II) Op de ( mftEndigheden, die in, en by Christus lyden gevoegt zyn geweest.
III) Op de omftardigheden, die naer Christus lyden en dood zyn gevolgt.
in 't eerfte gedeelte, te letten:
§) Op de omftandigheden, die voor 't houden van 't Pafcha voor af gegaen zyn.
§§) Op de omftandigheden, die in, en na 't Pafcha ons voorkomen.
K la
26.
Génerale Vtr deling.



JCtt
Joh. XII: t. en Matth. XXVI: 6, 13. Mare. XJV: 3- 9-
Mattheus XXVI: io.
vers 8.
vers 13. vers 12.
Matth.XXI: 1 -11. Mare. XI: 1 - 11. Luc. XIX: 29-44- Joh. Alt; 12- ig.
KORT BESTEK
In opzicht vandeomflanJigheden voor 't Pakha moeten \vy letten
1) Op de Maeliyd die Jefus 6 dagen voor *t Pafcha te Bethaniën hield, toen Martha hem.diende; op den 9van de maend Nifan zynde de zelf ie maelty.1 die Mattheus en Marcusons befchreven hebben. Op welken maeltyd Jefus gezalfd wierd met kostelyke Zalve van 30oPenningen van waerdye,en wel van Maria, daerjudss zich tegen vergrimde, zulks als eene veikwistinge van de gave Gods opvattende; voortkomende uit den grond van zyne geldgierigheid: welk werk van Jefus zeer geroemt wierd, niet tegenftaende zyne Discipelen in 't gemeen, dit kwalyk namen; toonende, dat 'er altyd tot lof van Maria om die daed zoude gefproken worden: het zelfde werk opvattende als eene Voorbereidinge van zyne begravenisfe.
flO Op 't geen op de eeifte dag der weke, 5 dagen voor Pafcha, de 10 van Nifan voorgevallen is: te weten, op die dag heeft Jefus zyne Koninklyke intrede ge3aen, rydende op eenen Ezel, onder 't ïejuigch van de voorgaende en vo'gende Scharen: deze Ezelinne had Jefus laten ialen,daer op reedhy van Bethaniën naer Jerufalem; die van de Stadt, gingen hem
te



va* 't LYDEN.
te gemoet, en riepen uit: Hofanna! gezegend is hy die komt in de name des Heere ! op den weg fpreikdezy hunne kleederen en takken van de boomen, 't welk de Pharifeen kwalyk opvattede doch Jefus toeliet ; als Jefus na by Jerufalem kwam, •weende hy over de blindheid en hardigheid van deszelfs Inwoonders, voorlpellende de veruioestinge van Jerufalem: als Jefus in Jerufalem kwam, wierd de Stadt beroerd, en komende in den Tempel genas hy aldaer e enige-Blinden en Kreupelen, en des avonds ging hy met de twaelfve weder uit naer Bethaniën.
3) Op't geen op den nden op den tweeden dag, by ons maendag geheten, 4 dagen voor 't Feest voorgevallen is. Op dien dag keerde Jefus weder van Bethaniën naer Je 1 ufalem: en als hem hongerde en hy eenen Vygenhoom zag die geene vrucht hadde, zoo vervloekt» n hy hem dat hy verdorde: daerna giöghy weder in den Tempel en dreef daer mdeKoopers en Verkoopers, (dat Matthasus brengt tot de vorige dag, twee gevallen van verfcheidenentydin een trekkend:;. Matth. XXi: vs. ia, 13.) De Overften des Volks, zogten Jefus toen wel al te dooden, doch durfden nog niet uit vreeze voor 't Volk, en Jefus ging dien avond weder buiten de Stadt. Ki 4) Op
XXII
Luc. XIX:
59 • 4<5-
Luc. XIX: 41> 44-
Marcus XI: 11. Matth. XXI: 14.17-
Matth.XXI: i8> iq.Mare. XI: 12, 14.
Marcus XI: 15. 17-
Marcus XI; vs. 18. Luc. XIX: 47--48. Marcus Xit 19.



xxnï<
Matth.XXI: 23 - 27. Mare. XI: 27-33. Luc. XX: i- 8.
Matth.XXI: vs. 33 - 46. Mare. XII: 1-12. Luc. XX: 9, 19. Mattheus XXlki-14.
Mattheus XXII: 15 , 22. Marcus XII: 13 -17. ■Luc. XX: 20, 26. Mattheus XXII: 2333. Marcus XII: 18 ad 27.^ Lucas. XX: 27 ad .18.
KORT BESTEK
4) Op Jt geen op den I2den de 3de dag der weke, 3 dagen voor 't Feest voorge vallen is.
Jefus kwam op dien dag weder te Jerufalem met zyne Discipelen en komt weder in den Terrpel; aldaer leerden hy 't Vol<, fchoon de-Overpriesters, Schriftgeleerden en Ouderlingen hem zogten daer in te beletten, zeggende: door wat macht doet gy deze dingen ? doch Jefus flopten hun den mond inet deze wedervrage die hy aen hun deed, namelyk.' of de Doop Johannes, was uit den Hemel of uit de Menfchen.
Hy fielden den Volke toen voor, diegelykenisfe van detHFyfigaerd; hoe de Landslieden , de uitgezondene Knechten om vruchten te halen van den Heere des Wyngaerds, mishandeldeen zynen Zoon dooden : als mede , die gelykenisfe van da Bruilof 1, &c. De Pharifeen zogten hem te verftrikken met vragen , dan eens of het geoorloft ware den Keyzer Schattinge te geven dan weder:
Hoe de Opflandinge uit de doode mogelyk ware, 't welk Jefus uit hunne eigen itellinge wederlegt, namelyk dat God geen God der dooden is, en overtuigt hun dat Abraham , Ifaak en Jacob, die Jehova naer hunnen
dood



van 't LYDEN.
dood, tot hunnen God hebben, Gode leven , en dus ook in de Lichamen zullen moeten herleven. Een Wetgeleerden vraeg» den hem naer het grootfle Gebod, Jefus toonde dat het was , 't geïnd der liefde Gods en des Naesten. — Jefus deed aen hun ook de vraeg, waerom de Mesfias, de Heere -D.w/rf>genoemtwierd, en verwytby diegelegenheid de Pharifeen, hunne lastoplegginge op anderen, hunne eerzuJjt, geveinstheid-, en valfche Leer: neemt zyn affcheld van de Joden, zullende nooit weder in denTemrel verfchynen in 't Ligchaem , vertrok uit den Tempel, voorzegt Jerufalem en des Tempels verwoestinge, en beantwoordde de 3 vragen zyner Discipelen; wanneer die dingen zyn zullen: welk het teekenvan zyne toekomfte zyn zoude; en welk het teekan zyn zoude van de voleindinge der waereld.
5) Op 't geen op de ^de dag der weke, 2 dagen voor 't Feest voorgevallen is , by ons woensdag den 13: Op dien dag heeft Jefus voorzegt, dat hy na 2. dagen , op vrydag op V Feest, den 15 der maend Nifan ter Kruisdood zoude overgeleverd worden. Den grooten Raedt had wel vastgefteld, Jefus niet te dooden op 't Feest ter vermydinge van oproer , doch Judas was eg deze dag^ heên gegaen en deed hun K 3, var*
xxty
Matfhei* XXII: :!4, 40. Marcus XII: 2 - 8. Lucas XX: 39' 40.
Mat'heus XXII 41. 46.Marc.XI: 35 -37- Luc. XX: 41, 44.
Mattheus XXIlI-.iad 12- 24. Mare. XII: 38 > 40. Luc. XX: 45- 47.
Joh.XII:35. ad 50,
Mattheus XXIV: en XXV.-Marc. Xltl:,-33. Luc. XXI; 5- 36.
Matthons XXVI: 1,2,
?ers 3, 4^



XXV KORT BESTEK
Mattheus XX\ L- 6 l6. Marcus XIV: 3, iü. li. Lucas. XXII: 3- 6.
Joh. XIIIV-
Mattheus XXVI: 17. go. Marcus XIV.-12, 16. Luc. XXII: 7- 13- Joh. XIII: 1.
Mattheus XXVI: 2025. Marcus IV: 1-.. Luc. XXII: 14.
Lnc. XXII: Ij - 18.
van Bijluit veranderen, met hen te verzekeren dat hy Jeius in fti'te zou Je overleveren op dit Feest. Jefus had hem zyne fchynheiligheid ontdekt, zyne ingebeelde winst was hem ontgaen, dittragt hy te vergoeden, met 30 Zilverlingen te erlangen voor *t overleveren van zynen Meester.
6) Op 't geen op den 5 de dag der weke den 1 dag voor 't Feest, den 14 van JNifan voojgevallen is: deze dag word genoemt eene dag voor 't Feest Op den avond, die een begin maekte van den 15 der maend, is de Paesch Maeltyd gehouden : Jefus beval des morgens Johannes en Petrus om te gaen naer Jerufalem, om Paeschlam te ïiagten en 't Avondmael te bereiden," dien avond bragt Jelus door met het houden der Paeschmieltydmet alle de Joden, verklarende zyne begeerte, cm dit Pafcha met zyne Discipelen te houden en betuigd, dat by voortaen niet meer drinken zoude van de vrucht des Wynftoks, tot dathy inhetKo-* ninkiyke, in't welk beteren Wyn zoude opgedisehiworden, zoude gekomen zyn. Na Veten van den Paeschmaehyd, eer zy met de L jfzangen die befloten, zoo fteldc Jefus eene nieuwe Liefdemaeltyd in, by Paulus: des Heeren Nachtmael genoemt, ter gedachtenüfe zyner volmaekte Zond - en
Zoen-



VAN 'T LYDEN,
xxvi
ZoenÖfferhande, die hy des vrydngs in en door zynen dood ftond te voleindigd.
Op dien tyd is het , dat Jefus de Voeten zyner Discipelen heeft gewasfcben: als Petrus dit niet wilde toelaten, toonde hem Jefus denoodzakeykheiddaer van, hun allen daer door leerer.de de plicht van eikanderen lief te hebben. Toen was het dat Jefus zich aen tafel op 't ruitbedde nederzettedc, Brood en Wyn nam, en over de inzetting van het Avondmael met hun fprak, ja ook het Avondmael met zyne i a Apostelen kwam te houden. Toen ontdekte Jefus het verraed door eenen van hun, doende dit eerst in 't gemeen, Jefus wierd zelfs daer over ontroert inden geest, dit niaekte be. lommeringe onder de Apostelen , en elk begon hem te vragen: Ben ik het Heere?
Daer op wenkte Petrus aen Johannes dat hy vragen zoude, wie het doch ware: Johannes nu vraegde wie het was, er Jefus verkkerde zich nader, met te zeg' gen, die de hand met myiin de Schote indoopt, en die ik de bete geven zal dit zal my verraden, gevende de bete daei op aen Judas Iscarioth: na deze bete voet de Satan in hem, die hem zoo ftout maek ten, dat hy durfde vragen ben ik V Rabbi' waer op Jefus antwoordde: gy hebt 't ge K 4 zegt
Mattheus XXVI: z6, 29. Marcus X1V.'22, 25, Luc. XXII.19> 20. Joh.XHI.-e, Joh. XIIJ: ,- 10. ers j4>
Luc. XXII; 19 ad 23,
Joh. XIII.vers 18.
vers si.
Mattheus XXVL- 21, 22. Marcus XIV.-18,19i Luc. XX11.,2i, ï3.Joh. ' X111.-2I.2Ï,
I
l
r r
J >



XXVII
KORT BESTEK
zegt; waer op Jinas henen ging tot uitvoeringe van yn verraed: (toen was het nacht;, op dien tyd raekten de elv.en in twist, wie van hun de meeste ware, welke heerschzucht Jefus tegenging, aentoonende dat zy allen evengelyk waren, hun beloven ie een Hemels. h Koninkryk waer in zy zouden zitten i p ia Ihruonen, oordeelende de geflichitn br.ëls. —
Ter d;er gelegenheid was het, dat Jefus den val zyner Discipelen voorzeide, en de verlochemng vans?'..-rrus, fchoon hymetde anderen zoo op zyne krach en vertrouwende was. iNa 'av den maehyd voleindigt ware, heef Jefus die heerl \ k: troo: tredencn gefp: ofcen, voor dat zy opftonderi van de tafel, •tgeen wy Joh. Capirtel * V: vinden aengëteekent, daer na'tgeen wy vinden CapitXV: en XVI: dit fprak Hytotde elf \pos:elen, doch tot zynen Vader iprak riy 'c geen wy vinden Capirtel XVII.
Te letten op de omftandigheden, die ia ;n met Christus Lyden zyn gevolgt: Daer in te letten:
Ij Op 't Lyden van Clrisths, onder le toorn des eeuwigen Richters.
II; Op 't Lyden onder de handen 'er Jooden en Heidenen. Omtrent het eerlte te letten:
*, O Op
Joh. XIII. 3o.
Ï.uc. XXII: 34 ad 30.
Mattheus XXVL- 30 , 91.
vers 33, 35. Luc. XX1L 31, 38 Joh. XII1.-33. 38. Mare. XIV.' *Z- 3i.
?de Deel.
i
4 t



van 't LYDEN.
ï) Op Christus vertrek met zyne elf Discipelen naer Gethfemane: eene plaets Judas zeer wel bekend, om dat Christus dikwyls met zyne Discipelen a daer vergaderd geweest ware.
in Gethfemane gekomen zyr.de, itaetons te letten:
a) Hoe hy8 van zyne Discipelen voor aen in Gethfemane liet nederziiten, en 3 van dezelven , Petrus , Jacobus en Johannes, wat dieper in Gethfemane met zich nam.
b) Op de Ziele angst, die hem daerinaentrof: zyne Ziele wierd geheel bè* droeft tot der doodt.
c) Op zyn bidden om het voorbygaen van dien Drinkbeker, doch met onderwerpinge.
dj Op de verfterkinge van eenen Engel in Jefus zwaren ftryd.
è) Op den flapendén ftaet van zyne Discipelen, diehy tot waken en bidden opwekten.
f) Op de voorzegging aen zyne Discipelen, van de acnkomfte der bende om hem te vangen.
2- Op de acnkomfte van Judas, met de ^ende in Gethfemane: waer in ons voorkomt. a) Wie die bende uitmaekte, 't ware K 5 Krygs-
foh.XVIÏl:
I , 2. Luc. XXII: 19-
Mattheus XXVI: 36, 44. Marcus XIV: 32.41Luc. XXIL? 40, 46.
Mattheus XXVI: 4i-
joh.xvm.-
3. Marcus XIV: 43-



KORT BESTEK
Joh.XVIll
§,
Luc. XXII: 50. 51.
Mattheus XXVI: 55.
Krygsknechten en eenige Dienaers van de Overpriesters en Phanfeen>
b) De wyze op welke zy kwamen; zy kwamen met Lamae/nen, Fakkelen en Wapenen.
c) 'l Gedrag van Jefus; als een Held ging hy hun te gemoet, hun vragende; wien zoekt gy?
d) Op de uitwerkinge van Christas weord aen hun: ik ben 't, zy vielen ter aerde , doch die hy weder cprichteden.
O Op 't verzoek om zyne Discipelen vry te laten gaen.
ƒ) Op de verradelykt kus, die Judas Jefus gaf; weer op Jefus zeide: Juda verraed gy den Zoone des Menfchen met eenen kus.
g) Op de drift van Petrus, om zynen Mees. er by te ft. en, llaende metzyn zwaerdMalchushetooraf: welk bedryf Jefus beflraften en den Dienstknecht genas.
Aen Petrus venoonende dat hy wel in ftaet was om zich te redden, maer dat dit naer de fthriften noodzakelyk zoo gefchieden moest; en cm te toonen dat hy zich gtwiliig oveigsf, zoo beflrafte hy die bende over de wyze van hunne handelingen, tocnende da hy dikwyls in den Tempel
by



van 't LYDEN.
by hun hadde geweest en dat zy hem niet hadden gegrepen.
3) üp de vlugt zyner Discipelen. Alle de Discipelen verlieten hunnen Meesier,! hem alleen latende onder de macht der zondaren.
4) Op de handelingen van die bende omtrent Jefus. Waer in ons voorkomt:
a) Hare bindtnge.
b, Hare heene leidinge naer de
Stad.
Ondertuifchen gebeurden ook dit volgende,
§ Eenen zekeren Jongeling die Jefus volgde , wierd van de Krygsknechten gegrepen, doch ontfnapte het.
§§) Petrus volgt van verren, komt door vooifpraek van eenen anderen Discipel in CajtphasZael, en zet zich by de Dienaien om 't einde te zien.
c) Hare vervoeringe van Jefus: eerst tot Annas de Schoonvader van Ca japhas, en toen tot Cajaphas huis.
5) Op de handelingen omtrent Jefus it *f h»f van Cajaphas: waer in te letten;
a) Hoe Jefus wierd ondervraeg van Cajaphas, omtrent zyne Lcereen zyn discipelen.
b) Jefus wierd ge/lagen van eene.
Dit
XX*
/Iattheus
cxyi. 56.
vlarc.XaV, p\
Mare. XV. 5i' 5*-
Joh. XVIII, 15, 16.
Mare. XIV. ri. Matth. XXVI. 53.
i i



sxxt
Mattheus XXVI. 5 ad 63. Mare XJV.55.61
Mattheus XXVI. 56.
Mattheus XXVI. 66.
Mattheus XXVI. 68. Mare. XIV. 65.
Mattheus XXVI.6gad 74. Marcus XIV.66-71. Luc. XXII. 56-60. Joh. XVIII. 17,
■
1
KORT BESTEK.
JÜenaer , om dat hy vrymoedig op dis
vrage antwoordde.
c) Hoe de groote Raed Cwelkenin 9 dien nacht vergaderd was) valfche getuigen ■ zogten en vonden tegens Jefus, van 't bre"ken des Tempels, dat Jefus met ftilzwy. gen beantwoordde.
Maer met eene Vrymoedige belydenisfe voor den Hoogenpriester beleed: dat hy de Zoone Gods was; waer op den Hoogenpriester zyne kleeüeren feèeurden, en deze belydenisfe voor eene Godslasteringe opvattede, waer op gevolglyk den grooten Raed Jefus des doods fchuldig verkiaerde.
d; Hoe Jefus in zyn Propheiiscb Ampt wierd befpot hem Kinnebakflagen gevende , hem overdekkende , en toeroepende: Propheteert wie het is die u geflagen heefr.
6) Op de verlocheningè van Petrus, die gedurende deze mishandelingen voorviel, doende die langs verzwarende trappen,
a) Met enkel te ontkennen dat hy Jefus kenden.
i>) Toen met eenen eed dit beves-
igende.
O Toen , met vervloekinse dit ?ekragtigende.
7) Op



van 't LYDËN.
fj Op de bekeeringe van Petrus. Waer iu te letten:
a) Op de tyd wanneer: als de Haen gekraait hadde.
bj Op 't middel waer door: door 't aenzièn van Jefus.
c) Op de Uilwerkinge: hy girig naer buiten wenende bitterlyk.
8) Op de leidinge van Jefus, van vt huis van Cajaphas naer't Rechthuis; te weten op vrydag morgen vroeg.
Voor afwas den grooten Raed op den Tempelberg vergaderd , al waer zy hem ook vraegden: of hy de Christus was. Toen zy daer nog waren , zoo komt Judas vol angst, met berouw over zyne gruweldaed, bekennende onfchuldig bloed verraden te hebben, doch voor 't hoofd gefloten wordende werpt hy de Penningen in den Tempel, vertrekt wanhopig en verworgd zich zelf: voor welke Penningen zy eenen Akker des Pottebakkers kogten , genaemt den Akker des bloeds.
Gezien hebbende 't Lyden van Christus onder de handen der Joden, volgt nu:
III) 't Lyden van Christus , onder de handen der Heydenen.
De Heeren van den grooten Raed ga ven Jefiis over aen den Roomfchen Land
voogd
sxxil
Mattheus XXVI. 75. Mwc. XIV. 72. Lucas XXII. 60 62. Johann. XVIII. 27.
Joh. XVIII 28.
Mattheus XXVII.3,5.
vers 6- b.
1 ,



XXXIII
KORT BESTEK
joh.xvni.
39.
Marc.xv.3.
Mattheus XXVII. 11.
Joh.XVIII. 36.
Joh.XVIII. 38.
Luc.XXIII. 6- 13.
voogd, dieuitnaemvanCaafarmachthaddej om de fchuldigtn ter dood te doen b engen: dan daer die fchynhei'ige Joden in het Heydenfche Rechthuis niet dorsten gaen, kwam Pilatus tot hun uit, en vraegden wat befchuldigingen zy tegen Jefus hadden: waer op zy zeiden, dat zy bevonden hadden dat hy 't Folk verkeerde en den Keyzer fchettingen verbood te geven, zeggende dat hy zeive Christus de Koning was: op welke befchuldigingen Jefus Rille zweeg, waer op Pilatus kern vroeg of hy eenen Koning was, en Jefus aentoonde van ja, maer dat zyn Koninkryk niet van deze Waereld was, waer na Pilatus, Jefus gehoord hebbende, tot de Overpriesters en de Schare zeide: ik vinde geenen fchuld in dezen Menfche. daer op volgt nu:
1) 't Zenden van Christus, van Pilatus naer Herodes, waer in ons voorkomt:
d) Dtblyd/chap van Herodes over *t zien van Jefus.
b) Zyne begeerte om eenig teeken van hem te zien.
c~) Zyne vrage aen Jefus, doch die Jefus niet beantwoordde.
d) De befchuldigingen der Overpriesters en Schriftgeleerden tegen Jefus yoor Herodes.
e) De



van 't LYDEN.
XXXIV
g) Do befpotting die Herodes Jefus aendeed.
ƒ) De onderlinge vriendfchap die 'er tusfchen Pilatus en Herodes door dien weg kwame.
2) 't Zenden van Christus, van Herodes naer Pilatus, waer in ons voorkomt:
a) Het aniermzd onfchuldig ver* klaren van lefus door Pilatus.
b) Het zoeken los te laten van" Jefus met eene geesfeling.
c) Het tegenover/lellen van Bar* rabas tegen Jefus, op hoop dat zy Jefus losla'inge, boven die van Barrabas begeren zouden.
d) Op de waerfchouivingc die Pilatus kreeg, door den Droom van zyne Huisvrouwfe, om zich aen Jefus niet te bezwaren.
e) Op de verkiezing der Schare, van de loslatinge van Barrabis boven die van Jefus, begerende dat hy gekruisfigt wierd.
f) Op de betuiging van Pilatus van zyne onfcbuld, leggende die op 't Joodfche Volk.
g) Op de mishandelinge die Jefus in H Rechthuis aengedaen wierd.
§) Op de Gecfelinge die hj daer ontfmg. §§)t>i
Mattheus XXVII. 15, i8- Marcus XV. 6, 10. Luc.XXll!. 17. Johannis XVIII. 30.
Marcus XXVII- 19.
Mattheus XXVII. »4>
1



xicxv
KORT BESTEK
Joh. XIX.
13. T4. Luc.
XXIII. 24. Mare. XV7. 15-
Mattheus XXVII. 24, S5-
Mattheus XXVII. 31. MarcusXV. 20. Lucas XXIII. 26. Joh. XIX. 16, 17.
§§. Op de befpotting van zyrt Koninklyk Ampt, zoo met de Kroone op zyn hoofi, als met' den purperen Mantel, en den Riet/lok die zy Jefus in de hand ga* ven, en het vallen voor hem neder om hem te aen bidden.
h) Op het uitbrengen van Jefus, in zulk eene vertooninge naer buiten voor 't Volk.
7) Op de aenhoudinge der Joden, dat Jefus Jals eenen Godslasteraer moest derven , om dat hy hem zelfs tot Gods Zoone hadde gemaekt.
a) Op de bedreiginge der Joden van des K>yzers ongunst, zoo hy Jefus los liet.
b) Op de overgevinge van Jefus, aen d.r Joden wille om gekruist te worden, doch onder Protefiatie van zyne oi.LhuId, uitroepende tot de Joden: gy moogt toezien; en zyne handen wasfehende voor de Schaeren.
6) Op de uitleidinge van Jefus naer Gol. qotha.
Jefus wierd geleid door de gehee'e Stad, van 't Oosten naer 't Westen tot buiten de Vesten, waer in ons voorkomt:
a) Hoe Jefus geleid wierd met twee Moordenaren.
b) Hes



van 't LYDEN.
Hoe Jeins zyn Kruis door de Stad zefts gedragen heeft.
c) Hoe Simon van Cyrenen, buiten de Stad Jefus Kruis heeft moeten dra* gen.
d) Hoe eene.groote meenigte Volks, zoo van Mannen als Vrouwen Jefus volgden, bem beweenende.
i e") Hoe Jefus hun raedden te denken, ophunne eigen ellenden enjerufalema ondergang.
7) Op ket voorgevallene met Jefus, op
Golgotha. Waer in ons voorkomt: ,
Z) 't Geven aen Jefus van de ge* myrherde Wyn, hangende aen 't Kruis; '% geen Jefus weigerden aen te nemen.
b) Op de twee Moordènaers die met Jefus gekruist wierden; daer Jefus tutfehen beiden geplaetst wierd.
cj Op de ^wanneer Jefus gekruist wierd •" 't was de derde uure.
dl Op de bede van Jefus voor die, die het in onwetendheid deden.
e) Op 't Opfchrift dat Pilatus boven Chri,-tus Kruis liet ftellen.
f) Op 't dcelen zyner'Kleederen in 4 deelen , voor eiken Krygsknécht een deel, en *t werpen van 't lot over zynen Pvck Zonder naet, L
LiicXXIÏI.
36, Jï.
Mare, XV,
3j-
MftttfH» XXVII. ti. Mare. XV. 24. LucHS XXII1. 24. Juh. XIX. 33, 34,



XXXVII
Matthpus XXVJI.39', 44. Marcus XV. 2t;, 32. LucXXllI. 3J-
Joh. XIX. 25' 27.
Lnc.XXIII. 39' 43-
Mattheus XXVII. 45. Mare. XV. 33. Lucas XXIII. 44, 45-
Joh. XIX. 28, 29-
KORT BESTEK,
g) Op dc befpotting der Joden die zy Jefus aendeden hangende aen 't Kruis, zelfs van de Moordènaers.
h) Op de aenCpraek die Jefus aen zyne Moeder dede, dezelve aen de zorge van Johannes aenbevelende.
i) Op de bekeeringe van den Moornaer aen 't Kruis.
8) Op 't geen met Jefus dood vergezeld ging-
Waer in ons voorkomt:
a) De Zonsverduisteringe , als de zesde uure gekomen was, op den helderen middag by volle Maen, wanneer geene natuurlyke Eclipfis kan voorvallen, die tot de 9de uure duurde; dat is: tot onze 3 uuren na den middag.
b) De khgt van Christus over 's Vaders verlatinge.
c) '/ Uitroepen van zynen dorst.
d) 't Bevelen van zynen Geest, in de handen des Vaders: en
e) 't Geven van zynen Ge''St.
9) Op het geen naer Jefus dood volgden, te weten:
z) Het fcheuren van V Voorhangfel in tweeën.
b; Het openen der graven.
c) De



van 't LYDEN.
c) De Opftandinge van zommi^e Heiligen uit de graven.
d) De belydenisfe van de Hoofdman , dat den gekruisten Jefus, de Zoone Gods was.
e) Het zuederk eren van de Schuren naer Jerufalem, flaende op hunne botsten, gezien hebbende alle die dingen die daer by Jefüs dood gefehied waren.
f) Het doorfieksn van Jefus zyde, en 't niet breken van zyne beenderen.
g) Op het begraven van Christus op Vrydag vcor Zonnenondergang, door Jofeph van Arimathei een Godvruchtig Raedsheer, en Nikodemus een Leeraer in Jsraël, die van Pilatus 't Ligchaem verkregen, het zalfde en leidde het in zynen Hof, in een nieuw Graf dat uit eenen rotIteen gehouwen was. '
L 2
O R-
XXXVIII
Mattheus XXVII.55. -,6. Lucas XXII.4849Marc. XV. 40, 41Joh. XIX. 31. tot 37.
Mattheus XXVII. 57, 61. Marcus XV. 42,-47. Luc.XXIV. 50.-56. Joh. XIX.3S,-42;



ORDER
DER
LYDENS-S TOFFE N.
I) De Voorbereïdinge tot Christus Lyden.
a) Christus voorzegginge vaa zyn Lyden. Matth. XXVI: i, 2.
b) Der Joden toebereidzelen tot zyn Lyden. Matth. XXVI: 3, 4,5.
c) De zalvinge van Christus door Maria. Matth. XXVI: 6, tot 13.
d) De verkoopinge van Christus door Judas. Matth, XXVI: 4, 15, 16.
c) Het eeien van 't Pafcha door Christus met de 12 Discipelen M .tth. XXVI: 17, 18, 10.
f) De ontdekking door Christus, onder'teeten van 't Avondmael, dat Judas hem verraden zoude. Matth. XXVl: 20, tot 29.
g) Christus Reh naer den Olyfberg met de zy. nes. Matth. XXVI: 30 tot 45.
II) Het Ziel lyden vanjeüs in Gethfemane. Matth» XXVI: 36, 37, 33-
O Christus Gebed aldaer, Matth. XXVI:
vs. 39.
b) Christus berisping van der Discipelen Jlape* righeiel. vs. 40 tot 46.
c) judas komst met de bende cm hem daer te vangen, vs. 47. </; Chris-



ORDER her LYDENS-STOEFEN. xl
■d) Christus gevangenneminge vs. 48. tot jo.
€) Christus beftraffng zoo van Petrus Zweer d' 'flag. vs. 51 tot 54, als van de wyze zyner gevangenneminge vs. 55, 5°"-
f) De "ulugt der Discipelen, vs. 56. ïlï) Het Lyden van Christus buiten Gethfemane.
d) Christus wegvoeringe tot Annas en Cajap? has. vs. 57, 58.
b) Christus ondervragingc van zyns Leer en Discipelen.
o Christus gedrag op de befehuldigingen der twee valfche getuigen, vs, 39, 60, 61, 62,
«0 Christus mishandelingen en befpottingen zyner Prophetifche bedieninge. vs. 63 tot 68.
e) Petrus verloocheninge, vs. 69 tot 74, /) Petrus bekeering vs. 75.
Christus voeringe naer Pilatus. Matth. XXVII: vs. 1, 2.
Judas berouw. Matth. XXVII: vs. 3
ad ie.
*') Christi tnderzoekinge door Pilatus. vs, n ^ ic, 13, 14.
k) Christus voeringe naer Herodes.
I) Christus tegenoverftellinge met Bamba?* vs. 15, 18.
m) Pilatus waerfchouwinge door zyne Vrouw, vs. 19.
n) V Kiezen van Barrabas boven Jefus. vs. £0 tot 23.
L 3 «) Op



xli ORDER der LYDENSSTOFFEN.
o) Op Pilatus handwasfchinge. Mattheus XXVII: vs. 4,
p) Op Pilatus inwilliginge der Joden. Matth, XXVj:2Ó.
IV) 't Lyden van Christus in V Recht buis.
1) De Geesfeling van Christus. Joh. XIX: I,
- a) De befpotting van Christus Koninkljke bedieninge. VS. 2, 3.
3) De vertooning van Christus in dat befpottelyk gewaed. vs. 5.
4) ''* Roepen der Joden om zynen dood. Joh. XIX <5.
5) De onderzoeking van Christus doorPilatus. Joh. XIX- 9.
6 Het aendringen der Joden op Christus dood. Joh. XIX: 12.
7) Op de overgeving van Christus door Pilatus. Joh XIX: 16. order Proteftatie.
V'. 't -Lyden van Christus en 't voorgevallene op den iveg 1ia°r Golgotba,
j) Op 't dragen van zyn Kruis. Joh. XIX. 17.
2) Op zyn ge/prek met die weenende Vrouwen. Luc. XXlil: 27 tot 31.
IV) 't Lyden van Christus op Golgotba, en -'f geen daer voorviel.
O Op "t geven aen hem van Edik met Galle gemergt. Math. XXVU: vs. -4.
. 2; Op 't verdeelen zyner kleedmge. Marc.XV: vs 24,
3) Op



ORDER der LYDENS-STOFFEN. xm
3) Oph Opfchri/t boven'tKruis. Joh.XIX: 19. 4 Op Christus Gebed voor zyne vyanden, Luc. XXIH: 34.
5) Op te bekeer inga van den Moordenaer. Luc. XXIH: 39-
6) Op 't befpotten van Christus aen 't Kruis. Matth. XXVII: 39 tot 43.
7) 0? Christus voorzergevoor Maria. Joh. XIX: 25, 26, 27.
8) Op Chrisms klagt over de verlatinge Gods. Matth. XXVli: 46.
9) Op Christus dorst. Joh. X!X: 28.
10) Op Christus doodt. Joh XIX: 30.
VII) Op 't gehe na Christus doodt voorgevallen is.
1) De IVondtrteekenen. Matth., XXVIJ: 51 tot 54. , 0
2) Het door/leken van Christus zyde. Joh. XIX: vs. 34-
3) Op Christus begravenisfe. Matth. XXVII: 57 tot 6t.
E ï" N D E.
EENE



•xaa
EENE UITREKENING
Van eenige Geleerden.; van de zaken die zy rekenen in den omloop van vier en twintig uuren te zyn voorgevallen , op den laetfren dag van Jefus leven. Op deze wy» ze word dezelve van hun bepaeld.
i) Dat Jefus des avonds omtrent te zes uuren, met zyne Discipelen het Pafcha zoude gegeten hebben.
En dat Jefus twee uuren met zyne Discipelen zoude hebben doorgebragt, met de inftellinge van 't H. Avondmael tot een Sacrament voor de Kerk van het Nieuwe Testament, en met 't gebruiken van die ingeftelde teekenen van Brood en Wyn met zyne Discipelen.
2) Dat Jefus de Discipelen hunne voeten zoude gewasfehen hebben , des avonds tegen 8 unren in welken tyd zy zeggen, dat Jefus zyne Discipelen zoude hebben veitoond de Perfocn die hem zoude verraden.
3) Dat Judas 's avonds ten 9 uuren zoude vertrokken zyn van het gezelfchap der Discipelen, in, welken tyd zyn rneenen, dat Jefus zoude gefproken hebben, 't geen ons beïchreeven en nagelatenis, in 't Euangelium van Johannes. Capittel XIV: vs. 15, ï6, 17.
4) Dat



XL1V
4) Dat jefus twee uuren zoude doorgebragt hebben: van tién tot twaelf uuren, met zyn gaen over de Beke Kedron en met zyn verblyfin't Hof van Gethfemane.
In welken tyd Jefus zoo ernflig heeft gebeden en het daer zoo bange kreeg, dat 'er groote druopelen bloeds van benauwtheid van zyn gezegend ligchaem zyn gevallen op de aerde.
5; Dat in den tyd van twaelf uuren, tot aen de derde uure des nachts, zoude zyn voorgevallen, dat judas in dien Hof Jefus met eenen kus zoude verraden hebben , ook het gevangen nomen van de bende en zyne wegvoeringe naer 't Huis van Anms.
6) Dat van de derde tot de zesde uure, zoude verricht zyn geweest.
De wegvoeringe van Ann ;s naer 't Huis van Cajaphas. — 't Houden der Vergadeiinge van den joodfchen Raed over de zake van Jefus. — De verlocheningevan Petrus. — De vcroordeelinge van Jefus om gedood te worden, de wederbrenginge van de 30 Zilveren Penningen door Judas.
7) Dat 's morgens ten 6 uuren zoude voorgevallen zyn. ,
De wegvoeringe van Jefus naer Pilatus, de doodt van Judas, die uit wanhoop zich zelfs van het leven beroofden.
8j Dat 's morgens, omtrent ten zevende uure zoude voorgevallen zyn, de wegvoeringe van Pilatus naer Hcrodes.
9)



9} Dat 's morgens omtrent ten acht uuren zoude gefchied zyn, dat Pilatus, Jefus liet uitbrengen, en den Jooden vraegden wien zy wilden losgelaten hebben , jefus of Barrabas.
io) Dat 's morgens ten negen uuren, Jefus zoude gegeesfeld zyn geworden, en het Kroonen van zyn hoofd met doornen, en het aendotn van dien purperen Mantel Zoude zyn voorgevallen.
n) Dat 's morgens ten uen uuren zoude gefchied zyn, de dadelyke veroordeelinge van Jefus, om gekruist te worden.
ia) Dat 's morgens omtrent ten elf uuren , Jefus zyn Kruis naer Golgotha gedragen en op Golgotha de Kruisfiginge van Jtfus zoude gefchiedt zyn,
13) Dat van twaalf uuren tot drie uuren, die drieuurige duisternisfe voorgevallen zoude zyn : Jefus aen 't Kruis hangende.
14) Dat ten drie uitren, Jefus den geest zoude gegeven hebben, e,n dat toen de verdeelinge van zyne kleederen zoude zyn gefchied.
15) Dat omtrent ten vier uuren is gefchiedt, het doordeken van Jefus zyde met eene fpietfe.
16) Dat Jefus begravenisfc omtrent ten 5 uuren, de laetfte uure van dien dag by de Jooden, zoude voorgevallen zyn.
En dus, is op éénen dag van 24 uuren, al 't Lyden aen Jefus volbragt. Deze Geleerden brengen daer toe bydie Tcxt van Zachaiua Cap. 111: vs. 9. ik zal de ongerechtigheid dezes Land», op eenen dag wegnemen.