■



HISTORIE
VAN DEN HEER.
WILLEM LEEVEND,
UITGEGEVEN
DOOR,
E. B E K K E Ry
Wed. Os. WO L F F,
A. DEKEN:
[ Niet vertaald. ]
VIERDE DEEL.
/* 's GKAVE NHA GE, By I S A A C van C LEEF
MDCCLXXXIV.






HISTORIE
VAN DEN HEER
WILLEM LEEVEID»
EERSTE BRIEF.
De Heer willem leevend aan McjutFrpuw
ADiUANA belcour.
w A aR Ds t e juffrouw belcour*
IMTyn'e eigene on'pasfelykheid is, iedert gy by óns waart, niet verminderd. Neen,' myn fterk gcftel is niet gehard tegen zulke inneflyke aandoeningen van medelydefi en zulk eene waaragtige droefheid! Nooit had ik een denkbeeld van zulke fmarten: myn hart trilt in mynèii bëklèm'deri boezem. Ach, myne Lotje, de myne door de iiHerzuiverfte vriendfehap! . . . Zy zal niet zeer lange by ons vertoeven. Zo erg heb ik haar nog niet gezien. De Doctor zegt wel: „ dat dit toevallen „ zyn, die wel weer genoegzaam eens vermin„ déren; ên dat zy gemaklyk nog eeoige maanj, den leeven ^w;," - Hy hoopt des niet mee:, iv. DEïi. A i Bel-



4
HISTORIÉ VAN DEN HEER
Belcour, op .haare herftdling. Ysfelyk vooruitzicht! Zy is dikwyls zeer flaanerig. Terwyl ik dit fchryf, (zy vraagt nooit, wat of ik fchryf; gy kent trouwens haare welleevcndheid,) zie ik, dat zy in haaren ftoel fluimen. Roulin zit aan het vuur, diep in gedagten; zyne oogen zynzeer verwyderd ; hy ziet onbeweeglyk op-waards, maar ik houdc my verzeekerd, dat hy geen een voorwerp onderfcheiden kan. Lotje zit voor liet agterfte fchuifraam voor den bloemhof, die nu nog met eenige treurige heesters vervuld is. Zy heeft in haare eene hand cenen witten zakdoek; Tiaare andere hand rust half geöpend op haaren fchoot. ... Ik befchpuwde haar daar nog eens met aandagt. Wat ziet zy er bekoorlyk uit! Ach, hoe aandoenlyk , lief, onfchuldig , weerloos! Haar fchoon bruin hair valt met een yloeijende bagt een weinig over den regter kant van haar voorhoofd. Haare eenigzins geopende lippen tooncn twyfelagtig een rei yvooren tanden, die nog niets van hunne fchitterende zuivere witheid verlooren hebben. Zy ziet door den flaap er wat bloozcnder dan gewoonlyk uit: haar wit peliesje verbergt het edel fyn en ryzig tedere van haar postuur niet geheel. Haar eene voetje fteekt een weinig voorwaards ; zy zit in eene zeer gemakkclykc leunende houding. Konde ik op my verkrygen , om haar dus af te fchetzen! Ik ben er reeds tweemaal aan
begonnen! Maar myne oo^eu fchemerden
myn



WILLEM LEEVEND. 5
myn papier wierd vogtig. Acli, liet was of my wierd ingeluisterd : haast u, Lcevcnd, want zal
maar weinig tyds by u zyn Dan wordt my
alles te benaauwd; ik kan niet blyven zitten. Ik rys op, kniel by haaren ftoel neder, fla myn arm machinaal om haar heenen, druk haar aan myn borst, met de vervoering van iemand, die haar
wil bcwaaren , befchermen , verdcedigen
Dan zie ik haar met zulk eene ernstige tedere droefheid aan, dat zy my, om my te bedaaren, moet aanfprecken. Maar! bedenk ik, dat zy door
my in dien ftaat gekomen is Haal ik my
door den geest, hoe gelukkig, hoe wclvaarend, hoe gerust zy ware, toen ik haar leerde kennen, A dan ben ik woedend op my zelf. Ik weet, dat dit onredelyk is; maar kan ik, zo gefchokt wordende, redenceren? Ik kan maar bedroefd zyn! En dit alles is nog ligt by het verfcheurende denkbeeld , dat ik haar zal misfen, dat ik hier zyn zal, en myne Lotje zal er niet meer weezen. . . Niet meer wcezen ! Ach, myne Vriendin ! Is dit denkbeeld door my te dragen? ... Ik ga wat ftil zitten. Alles is fomber, alles is doodelyk ftil.
Zy wierd zeer benaauwd wakker; ik fiaap thans weinig; myne oogen waren wat befchoten. Wat is er, zcide ik, driftig opryzende.
A s Lot*



$ HISTORIE VAN DEN HEE£
Lotje. Ik ben wat benaauwd. . . . Sliept gy, myn Vriend? Ik heb u geftoord; dat fpyt my; maar het zal niet heel lang meer duuren, [Zy zuchtte. ]
Ik. Gebruik eens van uw Medicament; en zo gy my niet haat, fpreek dan zo niet weer .... My ftooren ? Ach, Lotje ! kunt gy my zo bedroeven? Gave God, dat gy nog veele jaaren by ons bleef![ Zy giimlachte. J
Lotje. Daar zoude ik niet heel veel aan hebben. Als men gezond is, weinig jaaren telt, en nog veele aangenaame uitzichten vormt', dan is het wel in te fchikken, dat de dood ons niet zeer welkom is; maar wat zoude my hier houden kunnen, indien het Gode behaagt, my weldra totec-
' lien anderen ftaat overtcbrengen ? * Ik. Als het echter aan uwe keuze ftond, om
1 dit leven weldra te verlasten, of nog cenige jaaren by ons te blyvcn, wat zoud gy kiezen? [ Koulin was niet by dit discours.]
Lotje. Die vraag moet ik met onderfcheiding beantwoorden. 'Er is een kort tydbeltek geweest, waar in ik wenschte, om nog wat te mogen lecvcu. Toen was er iets [zy JJceg haare oogen neder,] dat my hier hechtte . . . . Onnoodig is het u te zeggen wat\ er was toen zo iets; dit is genoeg. Doch zeden ik aag .... ik kan niet uitfpreeken .... Weet alleen, dat ik nu, nu ik zo verzwakt ben, en gefloopt worde door eene aaneen-



WILLEM LEEVEND.
eenfcliakeling van moeilykc ongefteldheeden, niet wensch, om nog maar zelf een rasch vervlogen jaar te leeven; ook niet, al kreeg ik myne gezond* heicl weder; ook niet .... maar ik kan met 11 daar niet over fprecken.
Ik. Met my niet, myne Lotje!
Lotje. Met u niet, myn Willem. Laat u dit niet bedroeven ! Gy zyt myn beste Vriend. Ik neem zulk een belang in u, dat ik my veelmaal ( noem gy het eene harsfenfchim , het is toch niet onmooglyk en dit voldoet my) vleijemet het denkbeeld: als ik van hier zal gefcheidcn zyn, zal my door een hooger weczcn de aangenaame post woi> den toebctrouwd, om uwe trecden te bewaaken, Hoe zal my dan iedere mistreede op den weg der deugd jammeren! Hoe zal elke goede daad, door u vcrrigt, my verheugen ! Hoe zal ik bidden om uw geluk op dceze beneden waereld, indien dit uwe hoogere belangen niet benadeelt; en als gy N tot ons opftreeft , hoe welkom zult gy my niet zyn! [ Verftomd door zo veele liefde, zo veel deugdi en zo veele geestvervoering; ik durf het niet anders noemen; en dat in eene Lotje, die zo bedaard, zozuiver over haaren Godsdienst plagt te denken, zweeg ik eenige oogenblikken; eindlyk]
Ik. Ach, mogt gy nog lang getuige zyn van my-, ne oprechte poogingen, om aldaar als een cerlyk Man te leeven! Mogt ik nog lang aangemoedigd worden door uwe goedkeuring! .... Hoe groot, A 4 hoe



i
HISTORIE VAN DEN HEER
hoe onhcrftelbaar zal myn verlies zyn ! Lotje! Vergeef my deeze zwakheid. Myn hart onfangt door u allerhande indrukken . . . . Gy geeft liet richtingen, gy boezemt het neigingen in, die ik buiten u nooit kende.
Lotje. Tyd en omftandigheden leeren den oplettenden befchouwer zyncr eigen daaden , wie hy is; en wat hy vermag: zo lang wy nog maar redenecren, bjyft alles onbcllist: maar dan kennen wy ons'zelf nog niet. Al wat wy dan befluiten kinKen, is dit: of wy wel denken, of wy uit vaste waarheeden gezonde gevolgen afleiden: doch als het aan ons komt, om ons Geloof te tooncn uit onze werken, dan kunnen wyuiet zekere juistheid bepaalen, hoe verre wy op den weg der zedelyke volkomenheid gevorderd zyn. Zo wy maar zorgvuldig waarneemen, uit welke bronnen onze daaden voortvloeijen.
Ik. Ik zie niet, dat hier iets tegen is intcbrengen: ik denk, dat het maar te dikwyls waar is, dat wy, ons zelf beproevende, te ligt bevonden zullen worden.
lootje. Voor gemoedelyke menfehen , die zich zelf tragten te kennen, is dit zo; wie van ons zoude durven zeggen: ik ben rein in myne eigen togen P Maar bewyst dit niet reeds, dat wy met eerbied voor onzen Schepper vervuld zyn ? dat ons hart fterk doorklopt van dankbaare liefde voor onzen weldoendcn Hepielfchen Vader. Want wat
maakt



WILLEM LEEVEN D.
maakt ons zo oplettend , om onzen weg wel te bewandelen, dan eene eerbiedige dankbaare liefde voorllcm, die alle onze liefde waardig is?
Ik. Wat is het verdrietig, dat wy zo weinig aan onze beste befluiten getrouw blyven ! dat wy op den weg, die ons tot geluk zoude leiden, zo dikwyls ftil Maan: als wy meenen te zien, dat veelen ons vooruitftrecven: als wy overtuigd zyn, dat wy wel eens met wat veel genoegen onze gedagten doen weiden omtrent genietingen, die zeker niet zeer met het verhevenfte deel onzer natuur inftemmen; maar ons echter zo heevig kunnen vervoeren; ook dan, als onze vcrbeeldingskragtmaar alleen werkt.
Lotje. Ik bevinde my, zedert ik geflapen heb, veel beter dan in ecnige dagen; er is voor my iet zo aantrekkelyks in het wisfelen myner denkbeelden net de uwen, dat ik deeze heldere oogenblikken hier toe zal beflecden. 'Zo dra ik voel, dat ik moede word, zal ik zwygen ; vraag my dan niets. Ontftel u niet. Hier [zy hield haare hand een weinig onder haar linkerhorst,] hier drukt my ibmwylen iets, met zo veel geweld, dat ik oogenblikkig moet ophouden. Eens fprak ik voort, maar dit wierd gevolgd door het opgeeven van een vry groote gulp bloed. Hou u dan ook zo lang ftil, tot ik weer voort fpreeken kan. [Ik plaat ft e my wat ter zyden, digt voor haar, hield haare eene hand in de myne.]
A 5 Ik.



iü
HISTORIE VAN DEN HEER
. Ik. Niets zal my aangenaaffier of nuttiger zyn; kon ik zo veel goedheid verdienen ! ik zal alles doen, wat gy beveelt. [ Zy eischte eerst nog eens van haar drankje,]
Lotje. Gy, myn Willem , zyt uitgerust met groote zielsvermogens. De aanleg van uw karakter is uitgebreid. Gy begeert met drift alles, wat goed is, of u zo toefchynt: maar gy zult niet altoos in afzondering leeven, en niet altoos naar deitille ftcm uwer pligten kunnen luisteren. Gy zult in andere omllandigheden komen. Verfcheiden gevaaren wagten op u. Gy zult wel eens verwaardigd worden om te ftryden ; nu eens tegen uwe geliefdfte Driften, dan eens tegen uwe waardfte Vooroordeelen. Uwe zwakke zyde zal wel eens aangerand en overwonnen worden. Dit zult gy-met de meeste jonge lieden gelyk hebben. Wees dan op uwe hoede! Word niet moedeloos, niet verdrietig, al ziet gy, dat gy nog het u voorgeltelcie einde niet bereikt hebt. . . . [Zy hield op. ] Befluit er ook niet uit, dat die volkomenheid niet tc bereiken is; dat gy die althans niet zult bereiken; dat het gevolglyk zeer dwaas is, alles daar aan op
te offeren , en nog den flryd te verliezen
Maak maar geen vrede met uwe zedelyke "Wanden. Bedenk, dat men , al ftrydend, leert overwinnen ; dat men, door veele duizende fchrecden , aan het einde der Loopbaane komt; dat gy mooglyk de grenzen van uwe volkomenheid veel
te



WILLEM LEEVEN D.. U
te wyd omtrokken hebt; dat onze kragtcn, door die te oeffcnen, aangroeijen, mits men die maatniet overfpant. Doet gy dit alles niet, dan zult gy, door uwe zedefykc uitgeputheid, mat, zwaarmoedig, lusteloos worden; gy zult ftil ftaan,
mooglyk te rug trceden !
Ik. Het geen gy , myne allerwaardfte , zegt, heb ik wel eens, hoewel fchemcragtig, ondervon-
■ den: en ik (want myn hart heeft geen rust, als ik u iets zoude pogen te verbergen) dagtwel eens : ,, zouden zy er toch niet best aan zyn, die hun,, ne natuurdriften onverhinderd opvolgen. Wat ,, win ik toch op die? Zy pynigen my; en daar. „ toe zyn zy my niet gegeevcn." Evenwel de innerlyke bewustheid, dat ik dan van iets nog veel yoortreifclyker moest afftand doen , werkte altoos
•fterk genoeg by my, om my tot nu toe te doen ilaandc bly ven, ook als de verzoeking al vry heevig aanbond. Behoor ik niet te bloozen over myne belydenis, of liever daar over3 dat ik dit te belyden heb?.
Lotje. Maar als gy in uwe bedaarde oogenbJikken ovcrwoogt, hoe gy u gedragen had, hoe befchouwde gy dan u zelf?.
Ik. Met zekere goedkeuring, die my in twyfel deed ftaan, of de volfte involging eener meest geliefde drift my wel zo gelukkig zoude kunnen maaken : de moeite, die my de overwinning gekost had, maakte my dan zelf vrolyln
Let-



I£ HISTORIE VAN DEN HEER
Lotje. Elk mensch , dat aandagtig met zich zelf omgaat, is overtuigd, dat zyn hart eene zwakke zyde heeft: die eischt alle zync waakzaamheid; en er behoeft, met dit al, mooglyk maar öéne omllandigheid te zyn, om hem aan het grootftc gevaar bloot te Hellen; en die omftandigheid hangt zelden af van zyne fchikking : hierom zyn wy verpligt toegeeflyk te zyn omtrent elkander, en nooit te oordcelen , ten zy met de grootftc omzichtigheid, werkzaam door de kennis, die wy van het karakter hebben, dat wy beoordeelen. Nooit kunnen wy het volkomen kennen, zo weinig als ons eigen; om dat wy het nooit in alle mogclyke betrekkingen , waar meê het met het geen buiten ons is Haat, kunnen zien werken. Mooglyk is de zwakke zyde van het hart nooit aangevogten, mooglyk is die alleen beftreeden, en hy bezwceken, die in zeer veele andre opzichten zich waarlyk uitmuntend gedragen heeft.
/*. Dit alles begryp ik duidelyk, en durf u zelf zeggen, dat ik vry wel in het verband der zaaken inzie. Maar hoe zullen wy nu ons op de beste wys gedragen ?
Lotje. Myne gedagten wil ik u wel zeggen; ©ordeel of die gegrond zyn. Draag voor eerst zorg, dat gy het Ideaal der Menschlyke volkomen-, heid niet zo verheeven afbeeldt, dat het niet is naartevolgen. Vergeet nooit, dat Deugd ftryd is; en dat wy maar zo verre voor onze natuurdriften
aan»



WILLEM LEEVEND. 13
Stanfpraaklyk zyn , als wy die toelaaten, ons van onze natuurpligtcn, mag ik het zo noemen, af te leiden.
Ik. 't Is waar, alle levcns-faifoencn hebben hunne byzonder eigen hoofdneigingen: maar kunnen, alle temperamenten , als het ons maar waarlyk ernst is, ons niet in alle deugden even gelukkige yorderingen doen maaken?
Lotje. Ik geloof neen; en my dunkt, dat clc endervinding dit zeer duidelyk bevestigt ; trouwens , dit behoef ik niet te bewecren. Let maar op u zelf. Gy hebt eene vry groote overhelling tot wellust, en uw aart is trotsch: wilt gy nu een held zyn, zie daar is uw werk. Dit zal u wel niet beletten, om een groot Man te worden, maar gy zult echter altoos het meest oplettend moctea. blyven, als het u waarlyk ernst is alles te doen, wat gy hebt kunnen doen.
Ik. Hoe wel kent gymy! Neiging,overhelling» ik beken het; maar verder heb ik my echter niet te bcfchuldigen.
Lotje. Dat is iets, waar van ik my zo wel ver* zeckerd houde, dat ik juist daarom het volgende zal aanmerken. Sla nu tot geen ander uiterfta over, waar voor gy zo veilig niet zyt als gy wel gelooft. Eisch, ten bewyze uwer deugdgezindheid , niet te veel; eisch het ook vooral niet te vroeg. Door het overfpannen uwerzedelyke kragten, zult gy misfehiea ééjie groote daad doen kun-.
nen;.



HïS T0RIE VAN DEN HEER
nen ; maar ééne daad vormt ons karakter niet. Ook, door op die daad te rug te zien, zult gy moedeloos worden, om dat gy die niet kunt herhaaien. liedenk dan, dat het voor een vuurig karakter veel maklyker valt, c'énc uitmuntende daad op de fchoonfte wys te verrichten , dan altoos' waakzaam te zyil omtrent zwakhecden, die minder in het oog vallen. [Hier zweeg zy weder een geruimen tyd, floot haare óogcn, en lag haar hoofd tegen myn fchouder. ]
Ik. Zyt gy óók te vermoeid, myne lieve ? Nooit was ik zo gedicht als door uw gefprek; evenwel .... [Zy drukte haar hoofd zagtjes tegen myn arm, en zich wat herfleld hebbende, ging zy met eene zoetluidenheid, haar byzonder eigen, dus voort. ]
Lotje. Ik wilde my, myn lieve Willem , zo gaarn van deeze heldere oogenblikkcn bedienen f Zy komen zo zelden : ik weet, dat ik u thans zeer nuttig zyn kan ; laat my dat genoegen ! . . . :
Zie wel toe, dat gy noch door ü zelf, noch1 door andrcn,u niets als pligten laat opleggen,dan het geen de Heilige, de voor den Mensch volmaakt berekende Zedenleer van onzen Godsdienst n als zodanige afvordert. Doet gy dit, en zyt gy van uwe oprechtheid, waarover niemand dan God, en gy zelf kan oordeelen , verzcekerd, dan zult gy u niets verwyten van alles , wat in onze zeer bepaalde menfchelyke natuur gegrond is.
&



WILLEM L E E V E N D. I£
Ik. Pope noemt dit, meen ik: het geen in onze natuur gegrond is, is daar nimmer uit te ligten.
Lotje. Zo is het ook; en als men niet te zeer tegen hem is ingenoomen , is daar wel eeue goede verklaaring aan te geeven. . . . Wy ftaan allen
in verband met perfoonen en zaaken Wy
krygen alle onze denkbeelden door onze zin-
-"cn [Zy hield weder op. ] Wy moeten,
om aan fommige verbintenisfen wel te beantwoorden , daar aan zekere vcrrukkelyke aandoeningen hechten, die inftaatzyn, om de koele befluiten der reden den noodigen byfland te verleenen.
Ik. Hangt het, myne Lotje, nu wel van my af, om, wanneer ik van dorst verfmagt, en my eene heldre koele Beek herinner, niet alle de aangenaamheeden te bczeflen , die op dat oogenblik haar water voor my hebben zoude ?
Lotje. Onmooglyk: maar het ftaat echter altoos aan u, om te bezcifen, dat, in de ornftandigheid waar in gy u bevindt, eene teug doodlyk voor u kan worden. Gy kunt redeneeven; het nadenken koelt al reeds iets van onze allervuurigfte begeer-* tens. Van deeze zyde tast het Ongeloof jonge lieden thans wel het meest aan. „ Het is niet n'oodzaaklyk, dat een dorftig Mcnsch koud waterdrinkt. " Dit moet gy voor altoos in uw geheugen houden. Onze zaligheid hier op aarde wordt meest altoos bevqrderd door het beteugelen onzer gcliefdfte neigingen. Dit is dat werk, 't welk
wy



l6 HISTORIE VAN DEN HEER
wy hier voor onze'reekcning vinden. Mooglykbezwyken onze ücbaamskragfen, mooglyk vallen wy in den bloei onzer jaaren; wat nood? God, die onze pogingen ziet, zal ons de overwinning gecven. Dan blykt het, dat wy bereid zyn voor de Eeuwigheid, waarin onze ftaat aanvanglyk hoog, verhoogd, zeer verheeven worden kan. Hierover zal ik eens by eene volgende gcleegenheid met u praaten. Ik heb op dit ituk nog zo eenige begrippen, die ik liefst aan u wil mededeelen. . . . Als gy nu eens zwakke oogenblikken zult hebben; als de trek tot zinnelyke, voor u dan ongeoorloofde vermaaken, te heevig wordt, denk dan aan uwe ftervende Lotje. Stel haar vervolgens aan u voor in dien ftand, die heerlyk en verheeven zyn zal boven alles , wat wy ons kunnen verbeelden. Daar, [zy /Joeg haaren arm om myn hals,] daar, o Vriend van myn hart, ó gy lieveling myner ziel, zal ik u immers eens weder zien, en geen eene neiging van dat hart onvoldaan vinden. [Zyzweeg, haar lief gelaat rustte tegen myn voorhoofd. Zo zat zy ettelyke minuut en , maar lag daar op zich zelf, doodlyk vermoeid, in haaren armfloel. ]
In weerwil der heevigheid myns karakters , zonk myne ziele weg, in eene doodftillc zwaarmoedigheid. Ik fprak niets. Myn hart was te diep gewond. De oppervlakkige befehouwer der Menfchen zoude dit mooglyk voor ongevoeligheid hebben aangezien; want de zwaarftc fmarten febynen
daar



willem l e e v e n d.
daar iets van te hebben; maar hy, die door droefheid zelf de bron zyner traancn vindt opgedroogd, lydt zeker allermeest! Zo kan alleen eene Vrouw fpreeken! Zo fpreckt eene Vrouw ook maar, als haar hart werkelyk deelt in alles, wat hem betreft , met wien zy fpreckt. Ik weet , waardfte Belcour, dat gy geheel anders dan Lotje geitemt zyt. Vindt gy echter in dit geheele gcfprek wel den minften zweem van dweepery? Is alles niet zuivere liefde , yver voor myn waar belang:, verheeven , fterken aandagt der ziel!
Lotje fprak dien geheelen avond niets meer. Roulin zat by haar, met de onuitfpreekbaare droefheid eens Vaders" over zyn zagtmoedig gelaat. Zy hield zyne hand, en ftreelde ecnige keeren zyn wang; kuschte die; haare geheele ziel was ernst ^ dankbaarheid, medelyden.
Ik heb haar daar weder naar haare kamer gedragen: dit gebeurt nu, helaas! te dikwyls: zo vermoeid is zy des avonds. Klaartje gaat dan met de kaars voor uit. Roulin volgt, en de andere Meid is in de kamer, om het noodige gereed te maaken. Órigaarn zet ik mynen lieven last neder! Maar ik bevond my zo ongefteld, dat het my b'yna onmooglyk was haar te houden : myne beenen beefden onder my. Lotje merkte liet. Toen ik
•av. dj:el. B haar



jS HISTORIE VAN DEN HEER
haar in haare kamer neer zette, zeide zy: dit zal, hoop ik, niet heel lang meer behoeven. De beide Meiden begonden te fehreijcn; en wisten niet wat te doen , om haare eenvoudige geneegenheid voor haare lieve Juffrouw te toonen. Ach (zeide de eene ,) dat wil myn Heer Leevend zo gaarn doen;
valt het u wel lastig, myn Heer? Ik kon
op zo eene vraag niets antwoorden. Ik haastte my weg. Wat ben ik ontroerd! Ik denk, dat ik ziek zal worden , of de fterkte van myn geftel moet alles te regt brengen. En indien ik zeer merkelyk onpasfelyk worde , hoe zal dat myne Lotje bedroeven! Ik wilde niet gaan leggen , voor ik deeze geheel had afgefchreeven. Gy zult wel zien , dat hy by tusfenpoozingen gefchreeven is. ■ Altoos
Uw Friend,
W. LEEVE N D,
TWEE.



WILLEM LEEVEN D. IJ
TWEEDE BRIEF.
Mejuffrouw CIIRISTINA HELDER. 1311 Me=> jllffrOUW JACOCA VULDENAAR.
MYNE HEELE LIEVE!
UTk was te bedroefd, toen ik mynen laatfteft aan u fchreef, om u den Brief van Juffrouw Renard te zenden, of eigenlyk te lusteloos; gy waart niet over my voldaan: wat behoeft er meer? Zie hier dan den Brief, en het Vaers van Leevend. Ik had niet gedagt, dat een Meisje van zulk een verwaarloost karakter, die nu maar zedert weinige maanden zich toeleide om zich zelf op te voeden, ecnen zo goeden Brief fchryven koude. Zy moet zeer fchoone vermogens hebben, en die al dien tyd met naarftigheid hebben ontwikkeld. Er is in dien lieven Brief een toon van gevoeligheid, die my treft. Hoe gelukkig zal zy zyn met eenen Man , die op zyn jeugdigften lceftyd zonder eene treurige aandoening kan te rug zien I Het oogmerk is, om de jonge Vrouw by haare aankomst hier te ontfangen en te logeeren : al de eer der uitvinding van dit plan komt my alleen toe.
Nu gy weder over my voldaan zyt, ben ik ten vollen gerust. Geen wonder! eene Vriendin, als gy zyt , ziet veel oplettender dan zy, die B a wordt



SO HISTORIE VAN DEN HEER
wordt waargenoomen. Renting is myne hoogfte achting waardig; hy zoude ook niets te wenfchen hebben, indien die bezitting hem konde voldoen. Laaten wy voor als nog niet oordeelen over Willem en Lotje : ik beken , dat de waarfchynlykheid groot is; maar het waarfchynelyke is niet altoos waar. By gebrek van tyd eindig ik zo rasch. Bedank myne lieve kleine Jetje voor haar vriendlyk Briefje, met eenige kuschjes, en geloof, dat gy zyt de uitgeleezen Vriendin van
c. helder.
DERt



willem leeven d. 21
DERDE BRIE F.
Mejuffrouw jacoba veldenaar aan Mejuffrouw CHRIS TINA HELDER.
LIEVE CHRISJe!
oe bemin ik reeds die lieve Renard! Wel, die Brief is uit haar hart voortgevloeid; er is geen erikle trek van vernuft in te vinden. Hoe voldaan moet ik dan over de fchryfftcr zyn! Er is, myne Helder, een gcflagt.onder ons aan het opftaan, dat altoos geestig zyn wil. Bleef dit nog als eene monopolie onder de Dichters, men zou het zich kunnen getroosten: wat hebben wy, zo wy het niet verkiezen, met hun te maaken ? Maar neen: het vernuft, en dat wel, geloof ik, juist niet van het echte zoort, bemoeit zich waarlyk thans overal mede. Het Hapt zelf ten kanzei, en of het daar wel meerder te pas komt, dan in eene Elegie, zoude men kunnen in twyfel trekken. Myns Vaders Collega, de Eerwaardige P. , doet zedert eenige maanden de geestigfte Predikatiën, die eenmenseh hoorenkan. Zyne Leerreede is niets dan eene bigarrure van fnel en punt fpreuken. Alles wordt ook in zulke fnippertjes geiplitst; en de Man heeit zynen toeloop aan dat kunstje te danken. Zo kreegi n wy eens een Communicatie Brief, ons de. dood van B 3 des.



SS HISTORIE VAN DEN HEER
des fchryvers Vrouw meldende, die dus begon: „ Het aardfche Metaal had nog naauwlyks den „ twaalfden toon van zich geftooten, toen myne „ geliefde Echtgenoote gistren middernagt enz." Ik vind in de tyding zelf niets , dat kan doen lachen ; evenwel behoeft men geene jonge Mevrouw Ryzig te zyn, om zo eene Brief niet heel ftemmig te kunnen leezen. Maar er is zulk een gekkelyk contrast tusfchen iemand, die bedroefd is, en ons dat op de geestigfte wys zeggen wil, dat het gezond oordeel daar tegen opkomt. Wat, bid ik u, kan het vernuft toch met een bedroefd hart te doen hebben? Leert de ondervinding ook niet, dat lieden, welke een fchat van keurig en verheeven vernuft bezitten, zich daar fpaarzaani van bedienen ? dat zy het zelf nooit bezigen, als zy de pen opneemen om ons de gevoelens van hun hart aftebeclden. Hy, die zyne liefde met geest en bevalligheid, kunstig, befchryft, kan een geestig Man zyn, maar hy voelt niet, wat hy zo aartig uitdrukt! De Brief kan my als een geestig ftukje eenige oogenblikken behaagen, maar hy fpreekt niet het allerminst tot myn hart: dit is zelf onmooglyk. Ik heb myn Vader meermaal tegen Hendrik hooren zeggen : hoe wel zegt Horatius;
Wik gy dat ik zal weenen, ween gy zelf dan ook.
Vind gy my niet zeer opgewonden, myne heele
He-



WILLEM LEEVEN D.
üeve ? Ik ben het ook. Brieven van Sytfama, die niet met al geestig zyn; en de redeiyke gezondheid mynerdierbaareI\loeder: nu is er vooruniets duisters in. Ik zal dan zo maar voortgaan. Wells Meisje, dat niet ftapel zot is, kan een Brief kezen , opgefteld in den Celadonfchen ftyl van Mademoifelle Scudery ? En wat hebbe men te denken van die fchaare, welke opgaat om geestige Predikatiën of fententieufe Treurfpellen te hooren ! Alles is Wél, zo deeze Vernufts-koorts maar geene Volksziekte wordt! — Een onzer oude Dichters zegt, of ( en dat is des te fraaier,) doet een Vorst zeggen tegen de Belle:
Ik liet myn Scepter flippen, Indien ik, met myn mond, op d'oever van uw lippen Mogt ftranden met een kusch.
En:
De traantjes, die gy fchreit,zal ik met goud doorbooren, En hangen die te pronk, voor paerlen, in myne oor en.
Is het wel doller te bedenken ? En dat was toen evenwel heel mooi! Zou men niet mogen vastftellen , dat het gezond verftand afneemt, naar maate dat deeze raazende drift, om geestig te zyn, de overhand krygt ? Hoe dikwyls hoort men een Genie tot een Vernuft verlaagen! maar ik zou al te B 4 om-



?4 HISTORIE VAN DEN HEER.
omftandig moeten worden. My dunkt, dat het waarc talent om meesterHukken , by voorbeeld voor het Tooneel, te vervaardigen , verlooren raakt, als zulke mecsterftukken niets dan fchittcremle gedagten en aartige Hagen vervatten. Had Molière wat minder aan het publyk geofferd., welk een Man zoude dit geweest zyn ! Dit niet offeren •aan het publyk is oorzaak, dat de groote Coriieille,in zyne fchoonfie Hukken , nooit is teevenaaren. Het is waarlyk geen kleine zaak,karakters, wei gefouteneerde karakters, die altoos werkzaam zyn , te fchildcrcn. Hy, dien dit kan gelukken , moet genie , moet een weelig veritand , moet menfehen-, moet waereld-kennis hebben; en ook die kunst van waarneemen bezitten , welke hem in Haat kan Hellen om door de oogen in het hart in te zien, en daar de fynfle fpringveèrtjes te ontdekken van in het oog vallende daaden. Kent gy. deeze regels niet ? I
J Dans un Roman frivole aifèment tout s'excuft, C'est asfez au' en courant la ficiion amufe; Trop de rigueur alors ferait hors de faifon :
■ Mais la fcene demande une exacte raifon.
Hoe bystcr geleerd begint myn Brief er uit te zien! Zou dit wel beter recommandatie voor hem zyn , dan dat hy blikkerde van vernuft? Gy merkt wel, dat ik met onze aanfiaande Vriendin regt in
myn



WILLEM LEEVEN D. i$
myn fchik ben ? Vind gy het echter niet een weit nigje vermetel, dat ik niet vrees, of ik nu ook iets van uw hart zal moeten verliezen, wanneer wy eene derde met ons verbinden ? Vind gy'tniet? Dan is 't wél. Nu trouwens, ik ben, om dat ik u volmaakt wel ken, ook volmaakt gerust; en weet, dat de zuiverfte vriendfehap nog altoos uitzondering toelaat. Chrisjc Helder zal wel eene Vriendin nevens my kunnen beminnen, maar nooit boven my; om dat zy ook perfoneel behaagen in my heeft.
Op uwe verzeekering alleen geloof ik alles, wat gy my van uwe manier van denken over Willem, gezegd hebt. Gy kunt my niet misleiden, zo gy u zelf maar niet misleidt; en daarom kan ik heel wel toeftaan, dat gy nog fterker om die reden verlangt, dat zyne Vriendin reeds te Rotterdam woonde. Ik denk zeer veel aan hem, ook nu, nu ik hem niet in betrekking tot u befchouw,
Wy zien reeds met vermaak de eerfte flaauwe uitfpruitzeltjes , die de komst der Lente beginnen aan te toonen. Zult gy heel laat Buitenkomen? Dat hoop ik immers niet. Of zal de overkomst onzer Amftcldamfche Vriendin my van uw byzyn yerfteeken ? Meld my dit alles eens. Over het Vaers eens nader. Altoos
Uwe
<?. VEL DEKT AAR. B < VIER-



2<J HISTORIE VAN DEN HEER
VIEPvDE BRIEF. Mevrouw alida ryzig aan Mejuffrouw pe-
ïronella renard.
weledele jonkvrouwe bruid?
3EL/aat ik nu even wei ft*
hoe men fchryven moet, als men de eerehebbeom aan eene Bruid te fchryven. Wat nu meer? Ik weet het niet! maar ik heb u immers al veel heii en zegen gewenscht; (heb ik niet!) immers met myn hart. Waarlyk, ik was niet half zo capot, toen ik zelf de gilde Os — ei, de Bruid was — (hoe kan ik my zo verfpreeken,) dan toen gy my in die waardigheid omhelsde. Gy zaagt er zo zagtmoedig, zo lief uit, zo Bruidelyk; ja ja, ik maak zelf woorden, als ik myn gading zo niet vind. Zeker, Mama heeft groot gelyk, als zy zegt, dat gy veel beter er uitziet dan ik. Nu, als de goede Vrouw zich hier over niet fchaamt, behoef ik er my althans niet over te fchaamen. Wim is zeker veel beter uitgevallen, maar alle bakten en brouwten zyn niet even goed. En zonder mooi te zyn, heb ik echter genoeg verwoestingen aangeregt in de waereid der Petits-maitres, en Sirs Uilskuikens. En wat Ryzig my ook in arren moede , (dit woord heb ik geleerd van myne Nigt
Hex-



WILLEM LEEVEN D. 27
Hexameter,) verwyt, nooit verwyt hy my, dat ik er maar maatigjes uitzie. Ryzig zeg ik , en niet myn Man. Wel, ik kan met hem geen land bezeilen. En zo gy my nu alweer ongelyk geeft, dan zal ik nog veel kwaadaartiger op u zyn dan op uw grooten Vriend Ryzig; dat's veel gezeid. Hy kwam zo verbaasd wel gehumeurd t'huis, dat ik
my een regt prettigen dag beloofde Wel
hoe haspel ik zo alles tot eenen roerom? (zegt de Historiefchïyver Hooft.) Laat ik u de zaak bedaard vertellen. 'Hy kwam dan met my eer-
gi teren nagt zo wel gehumeurd van uw partytje, dat ik my eenen overheerlyken volgenden dag beloofde. Het was niet dan Kindlief, en Wyfje; en by my, (gy weet, ik ben met een goed woord te leiden;) by my waren alle zaaken zeven. Ik was puur roet myn Man in myn fehik ; me dagt , ik kon toch met hem op eene boerenkermis komen. Ja! zo menigen Franschman! . . . Maar ik merk, dat ik de zaak van wat hooger moet ophaalen. Weet dan , dat Ryzig een Vriend in den Haag heeft, eenen Heer Goedmans; dat die voor cenige dagen door Amfteldam pasfeerde met zyn Vrouw, met zyn Kind, met zyn Min; of, (want gy zyt toch altoos zo verbaasd criticq) de Min van zyn kind; en ons eene zeer ftatieufe vifite gaf. In geheel Amfteldam is maar zo édne elegante Equipage. Witte livryenmet zilveruitgemonfterd: ózo mooi, zo mooi! Mevrouw en ik waren uanftonds vrienden.



35 HISTORIE VAN DEN HEER
den. Onze vriendfchap begon, zo als by de meeste Vrouwen, met eene confidence , betrekkelyk tot zekere dingen, die zekere jonge Vrouwen in zeken omftandigbedcn wel eens meer overkomen; en die u, .als wy eens een jaar verder zyn , ook al eens een bedrukt gelaat zullen kosten 1 — Enfin, de tyd was om, eer wy er aan dagten; maar wy hoopten het eens te hervatten. Onze Mannen hadden het zo drok, dat zy van ons hoopen niets gemerkt hadden. Toen zy vertrokken waren , wist ik geene woorden te vinden om uit te drukken, hoe Mevrouw Goedmans my behaagde. Ik heb zeden niet gepraat, gedagt, gedroomt dan van en aan Mevrouw Goedmans. Mevrouw Goedmans ! wel Mevrouw Goedmans! dat was nu al, wat men met oogen zien kan. Mevrouw Goedmans! dat was, met één woord gezegd, eene allerbeminlykfte Vrouw. Myn klykert (ja, ik wil op hem fchelden,) zei niet veel: en ik, goed fchepzel, ging daar uit befluiten , dat hy my niet jalours wil maaken; och Heer, ik denk altoos het beste van myn naasten; en een knorrige kliek van een Man is evenwel ook myn naasten; is hy niet ?
Des ogtends aan het ontbyt komende, vondem wy een Brief op de tafel. Hy las dien, en zweeg: „ Is 't een Brief over affaire, Ryzig ? "
Hy. Neen: hy is van Goedmans; daar Lief, lees hem maar.
Mi [Ik las dien, en zei daar op.~] Wel dat is
heel



WILLEM LEEVEN D. 2£
heel vriendlyk. Wy gaan zeker ? Ik ben in geen twee jaar in den Haag geweest. [Hy laat my altyd fchoon uitrammelen, zo deed hy nu ook. ] Het Hof zal regt brillant zyn. Het is nog vroeg in 't voorjaar; alle vcrmaaken zyn nog aan den gang. Lieve Ryzig, wanneer gaan wy? . . . . de volgende week ? ... Ik ben nu nog vlug en wel.
Hy. Ik hoop , dat gy nu niet meent, wat gy zegt. Myn lieve kind, kan ik denken om met u naar den Haag te gaan ? werken , werken , dat is myn zaak.
Ik. Kunt gy niet voor een weekje de directie geeven aan uwen Boekhouder? Mama is immers nog niet in haar nieuwe huis: zy bezorgt zo graag alles.
Hy. Ik zou dit ten minden niet verkiezen. Ik. Ook niet , om my het allergrootfte plaifier te doen?
Hy. Is het uw allergrootfte plaifier eens in den Haag te logecren?
Ik. Is het, indien dit zo ware, onbetaamlyk?
Hy. Al naar men het neemt: maar my dunkt, dat eene weldenkende Vrouw nergens zo gaarn moet zyn dan in haar huis; vooral, als zy zo veel reden heeft , om daar vrolyk en vergenoegd te zyn.
Ik. Zo! ik merk het al. De reis is af. Zeer wel! dit is de laatfte keer, dat ik u occafie geef om my te kwellen. Ik zal nu wel haast onverfchil-
lig



3°
HISTORIE VAN DEN HEER
lig voor alles zyn; niet echter uit onverfchiiligheid, kan ik u zeggen.
Hy.. Gy zult u wel bedenken. Waarlyk , ik kan niet uit, en gy wilt immers niet zonder my gaan; vooral nu niet.
Ik. Dat is waar; doch dit moest u des te infchikkelyker maaken. Hoor, weet gy wat, ik zal u niets meer voordellen, dan zult gy ten minden het vermaak misfen van my altoos alles te weigeren , daar ik fmaak in heb. [ Ik was nooit z» verdrietig, en zei nog een heele fcheepslading gekheid. ]
Hy. Als gy niet met my fpreeken wilt, ga ik heen: anders zou ik u de voornaame reden zeggen, waarom ik dit weiger; dan dit moet tusfchen ons blyven. [ Hy fiond op; myne nieuwsgierigheid •won het veld.~\
Ik. Wel nu, zeg op; wat hebt gy er tegen ?
Hy. Gy moet daar, aan dat huis niet logeeren.
Ik. Hebt gy Vrienden, daar gy uwe Vrouw niet by hebben wilt? dat is vreemd?
Hy. Zo moet u dit zeker toefchynen. [ Hy zette zich naast my. ] Maar dat vreemde zal wel dra verdwynen ; gy zult zelf oordeelen. Gy moet niet denken, dat ik zo onredelyk ben, dat ik vermaak zoude vinden, om u ergens in te kunnen kwellen.
Ik. En gy denkt mooglyk, dat dit nu vry waarfchyidyk by my wordt? [Ik lachte.] Nu,
waar-



WILLEM LEEVEN D. 31
waarom mag ik daar niet gaan ? Het zyn immers uwe Vrienden?
Hy. Om dat deeze myne Vrienden in den hoogften Haagfchen Ton leeven; en gy weet, dat die my te zeer mishaagt, om die immer in myn huis te zien. Wy, Amfteldamfche Kooplieden, moeten ons ten minften door een geregeld werkzaam leven onderfcheiden van zulken, die wy ftraatflypers noemen. Ik vrees ook, dat gy nog niet genoeg van uwe oude kwaal herfteld zyt, om u veilig in een huis du Ton te kunnen brengen: doe ik dan niet best, dat ik u niet in verzoeking leide ?
Ik. Ik dagt niet, dat gy nog zo veel voor uw zaak te zeggen had. Het zyn echter uwe Vrienden.
Hy. De Heer Goedmans was myn Vriend, vóór hy trouwde. Toen leefde hy zo geregeld ongeregeld niet. Ik breek niet met myne Vrienden, die ik mooglyk nog nuttig zal kunnen zyn , al keur ik hunne dwaasheden af. Mevroriw Goedmans is eene lieve Vrouw, die alleen in andere handen moest gevallen zyn, dan in die van een Man, onbekwaam haar iets te weigeren, ook dan als hy begrypt, dat het haar nadeelig is. . . .
Ik. Nu, daar heb ik niet over tcklaagen. [Hy lachte. ]
Hy. Als wy daar gaan logeeren , eischt de betaamlykhcid, dat wy hun by ons verzoeken; dan raakte gy weer in dien ftroom, waaruit ik u half
met



32 HISTORIÉ VAN DÉN HEÈR
inet half tegen uw zin gered heb. Dit iftoèt ik iri den beginne voorkomen" *
Ik. Ik ben vergiftig knorrig, Bram.
Hy. En waarom toch ?
Ik. En — waar — om — toch? Wél, om dat myn Man altyd de reden op zyn hand heeft.
Hy. Is 't anders niet? kom aan, ik zal u met de reden verzoenen; dan zult gy zien, of zy wel altoos myn party zal houden.
Ik. Ja, maar nog niet. Zy ziet er my veel te deftig, te precies uit. Ik estimeer haar nog al^ maar ik ftcm niet genoeg met haar overeen, ohi haar tot myne Vriendin te willen hebben.
Hy. Zo als gy dit verkiest: ik vrees echter, dat gy nog eene oude genccgenhcid hebt voor haare Vyandin; en dat die u een hoope kwaad van haar vertelt.
Ik. Haare Vyandin ? En wie is dat lievertje; zeg?
Hy. Dit lievertje is Madame la Mode; een règt Fransch volage karakter; niet gefchikt om de amie te zyn Van eene dcegelyke Hollandfche Vrouw.
Ik. Daar is wat aan.
Hy. Als onze Vriendin te Rotterdam woont, zullen wy, zo dra ik tyd heb, haar gaan bezoeken ; dat zal u immers ook wel aangenaam zyn; en haar aanftaande Man . . .
Ik. Is geen homme du Ton . . .
Hy. Wat kunt gy mynegedagten raaden !



willem l e e v e n d. |j
Ik. Gy (preekt doorgaans- vry duidelyk.
Hy. Altoos om verdaan te worden. ; Hy ging naar 't kantoor; maar vóór hy naar de Beurs ging, gaf hy my eenen Briefte leezcn. Het was een beleefd antwoord; hyfpaardemy; doch bedankte echter, onder voorwendfel : „ dat hy ,, niet van huis kon, en dat ik niet verkoos , voor ,, al na niet, om zonder hem naar den Haag te „ gaan enz." Knorrig ben ik; dat is vast, maai* meest op my zelf. 't Is toch fpytig, dat hy, by Hot van rekening, altoos gelyk heeft. Hy behoorde, beleefdheids halve, nu en dan eens ongelyk te hebben. Nog een woord over Chrisje Helder. Ik wensch u veel geluk, met al myn hart wcnscri ik u geluk. Zie, zo ben ik ook weer niet, dat ik iemand iet zoude misgunnen, daar ik zelf geen trek naar heb. Eene Vriendin , zo als gy voor my zyt, daar heb ik wel genoeg aan. Ik heb geen denkbeeld van eene grootere Vriendffhap. Ik begryp echter wel, dat gy elkander regt zult bevallen, en dat gy met Coosje en Chrisje een fraai PYiendfchaps Trio zult zingen. Word ik echter niet fchadeloos gefteld ? Kyk eens , Kind, daar gaat gy nu zo uit ons lieve Amfteldam; en Joost weet, wanneer ik u weer zie. Uw Man zaf ü zeker veel meer toelaaten, dan de myne my zal doen ; gy zult hem als zyne fchaduw volgen; dat kan niet anders. Ik moest des nu au defespoir zyn, om dat gy vertrekt: dat is evenwel zo niet, Ik
iv.'deel: C heb



34 HISTORIE VAN DEN HEER
heb u heel lief, en zie u graag, maar ik mag metdit al wel lyden, dat gy met Everards opkraamt; cn dat al ben ik niet fmoorlyk en doodlyk verliefd op mynen zeer redelyken Man. — Anders was daar weinig duisters voor u in. Want onze Vrouwen offeren anders zeer gemoedelyk (geduurende het eerde halfjaar van haar huwlyk) alle haare Vrienden op aan den nieuwen Afgod, voorwien zy, zoete zielen, nedervallen. Zo verbaasd werkt het nieuwe op onze zwakke harten. Lees den Brief van Tante. Het is my lief, dat Ryzig my in dit ftukje echter braaf de hand geleend heeft. Had ik voorzien, dat de goede Vrouw zo in angst zoude geweest zyn, ik had die Pret niet begonnen. U heb ik er toe verleid ; maar Bram moest wyzer zyn. Die beste Vrouw verdient niet, dat ik haar zo kwel! Zy heeft by Juffrouw Heftig eens uithooren geweest, maar die weet er zeker niets van. Hoe vind gy dit?
alida ryzig,
gebooren leevend.



WILLEM LEEVENÖ. 35
VYFDE BRIEF.
Mejuffrouw martha de harde aan Mevrouw alida ryzig»
waarde NIGTl
, dat moet ik zeggen, al waart, gy my wild vreemd, dat de huishouing u nog beter ter hanl ftaat, als ik gedagt had. Het gaat heel breed voor een Juffertje, dat haar handen niet in koud water plagt te fteeken; want Kind, je deed immers niets dan zo wat uitkwispelen en inkvvispelen , zo wat naar het Oudmanhuis of naar Mojane wandelen, en je met allerlei fnippertjcs en vodjes opfchikken: niet dat ik je dat nu verwyt; het zyrt de besten, die zich beteren. Kon ik je nu nog maar een degelyke halsdoek aanpraaten , dan zou alles nog wel gaan. En wat draag je lui toch! allemaal nesten! regte ftofnesten vol poeier en fmeer; wel ik wed, dat myn Japon, die ik op jen Commisfarismaal aailhad, meer kost dan al die fierlefitjes, die je aan. hebt: nu, 't was ook myn Bruids Japon , dat is waar. Ik hou toch veel van je; ik zeg altyd tegen onze Freryk: je moet je zo wat voegen, Man , en als wy praaten , er zo niet invallen als een vlieg in den Bry, als malle Jan onder de hoenders; ichoon hy zyn verfland wel heeft, Nigt, maar C * zp



3^ HISTORIE VAN DEN HEER
zo zyn de Mans. Men zou wel eens denken » dat er een van de vyf zinnen uit wandelen is» Hebben wy niet vyf zinnen , Nigt ? Daar ben ik een beetje mede in de war. En jen Oom wil my nooit zo eens te regt helpen; zo dat ik altyd zeg , zvvyg en doe. Want wy zyn de Familieband , zo als "t waar is, Nigt.
Maar Nigt Ryzig, wat heb ik een zin aan dat lieve Bruidje., dat is een zoet hartje; zo minzaam , dat ftaat toch mooi in de ryke lui. Jy moogt er wel een voorbeeld aan neemen. Want een Juffrouw kan wel verftandig zyn, Nigt, al lacht zy apdren niet uit, die de Heer zo veel niet gegeeyen heeft, zo als fommige lui doen, als andre lui haar bezoeken. Verfta je't, Kind? Nu, het zyn myn koeijen, maar zy loopen in uw' weide. Ja, je bent toch een klugtige van jen ambagt. Ik wou, dat myn jongen dat zoete Meisje genoomeii had ; 't zou net zyn flag geweest zyn; hy is ook Zo voor de IHlte. Wat zou ik met zo eene Dogter wys geweest zyn; ik had al gegecven, wat los en vast was. En myn gemoed fchoot my vol, toen ik zag, hoe wel dat zy met haar Bruigom was ; wy zonden net als Ruth en Nahomi geweest zyn; maar dat heeft zo niet moeten ^zyn. Dat zal nog een Paar van den ouden tyd zyn, toen de getrouwde lui zo één hart en één ziel hadden, gelyk de Schrift zeit; want al heb ik den tyd niet, ©m veel in den Bybel te fpikkeleeren, dan Zondags



WILLEM LEEVEN D. 37
dags onder het kerkuur; want dan gaat onze Kapteiii, die altyd 's ogtends onder het.gehoor gaat, zyn flaapje neemen; en dan fnurkt hy zó, dat ik my zelf niet verftaan kan. En men kan cvel om een uur te leezen geen kamer overhoop haaien: maar ik weet nog wel wat uit het Woord. En jy kunt met Ryzig even gelukkig zyn, als jen Vriendin met haar aanftaanden Man. Maar dan moet je jen Man zo geen afjagt geeven. Wel foei, ik zie daar zo veel lelyks aan, voor zulke jonge kalven. Jy moest den mynen eens tot jen Man hebben; zei jy boe, hy zou ba antwoorden. Wel, een goed woord vindt een goede plaats. Het is my lief, dat je jou voor Grootje Ryzig zo weet in te binden: nu, het eene mesje houdt het andre in de fchede. Zo is 't, van vreemden wil men alles hooren; ik zal je evel zeggen, waar 't op ftaat, wy zyn geen gevonden maagfehap.
Wees nu zo wild en zo vliegig niet'; loop nou niet met tien zevenhaasten de trappen af; en doe toch een halsdoek om; je zult het alles moeten, bezuuren; en dan zal Holland in last zyn. Ga niet halve nagten uit; nu, daar heeft een Bagyn voor gebeden. Bram zou jou halve nagten uitgaan ! Ja hy zou! Ik mag dan Tante Klos weezen zo veel als je wilt, Tante kan wel zien door een plank, daar een gat in is; wel hooren wat of de Damiaatjes te Haarlenrluijen. En daar zeg je mc niet van. Wel fchaam je jou niet, daar je daar C 3 zit?



$8 HISTORIE VAN DEN HEER
zit? Wel, heb je er geen braaf Man voor ? Niet, dat ik zo alles aan de groote klok wil hangen; maar je behoorde evel fteegen uit ftraatcn te kenncn.
Maar, Nigt, wat is er toch voor een Diefftal geplecgt ? Ja met die bedroefde Oorlog met den Engelsman , komt er menig braaf borst aan de galg; de menfchen moeten eeten, en er is geen duitje te verdienen: hoewel myn Man dat tegenfpreekt. Ik mogt het zo niet vraagen , toen je lui onder je viertjes daar van mompelde; het is dan, Nigt, of men zo nieuwsgierig is, en dat ben ik, Goddank ! niet; ik zeg altyd, van praaten komt praaten; en ook ik heb in myn huis wel wat anders te doen. Maar je fprak van een Paerd, dat zou geftolen zyn, en een Tapyt, van een groote Party Marmer en Yvoor , van een Ledikant , en een Haardftee, en zo al meer; en wel door een Nigt van jen Man. Ik fchrikte daanig, toen ik hoorde , dat het in in onze familie fchool. Elk denkt toch aanftonds om de zynen. Wel lieve vreede , dagt ik, zou de Booze myn jongen hebben ingegeeven, dat hy zyn Oom befteelen zou; zou hy zyn handen niet regt naar hem toegehaald hebben ! Wel, als zyn Vader dat hoort, flaat hy den jongen dat hy maleits wordt; want het is zulk een eerlyk kostelyk Man, als er een op een paar bee»en door Amfteldam loopt. Zo zat ik al in myn •*igtn murmeratie. Maar dagt ik dan weer, wat
zou



WILLEM LEEVEN D. 39
zon de jongen met een Tapyt en een Ledikant en een Haardfteedje doen ? Hoe kreeg hy het de deur uit? Als hy de fleutels van de Pakhuizen maar niet heeft , daar dat Yvoor en Marmer legt; doch dat vrees ik, en dan is 't erger. Ei, dagt ik toen weer , dat geeft de Booze my zeeker in , om zulke flegte gedagten van myn eigen Kind te hebben , dat ik in eer en deugd heb epgebragt, en daar ik altyd tegen zei:
Wees trouw van mond, wees trouw van handen, Dan kun je wandelen in alle landen.
Zo als myn Man gedaan heeft; die heeft wel gewandeld door alle landen. Wel, Nigt, hy het zyn handen in de wolken gewasfen; in Oostindie ergens, waar weet ik niet. Maar toen ik merkte (want een goeije verftaander heeft aan een half woord genoeg,) dat het in jen Mans familie fchool, dagt ik, elk huisje heeft zyn kruisje, en die ftaat die zie toe, dat hy niet en valt, zo als Jop zeit, die ook al zo wat ondervonden heeft: Want als een mensch toch aan zich zelf wordt overgelaaten, is hy niet veel, Nigt. Ik hou niet van babbelen , er komen geen fpreekers, die de zwygers verbeteren. Maar ik was er zo van veraltereerd, dat ik het myn Man tog zeide; en hy dagt, dat ik met de meiden gekeeven had, om dat ikzoontfteld was. „ Man, zei ik zo, ik laat de meide» C 4 „ voor-



40 HISTORIE VAN DEN HEER
„ voortaan dryven en zeilen ; het zyn agteren„ den van beulen, daar niet mee is te beginnen." •} Het is V1T wat ei"ger! Jy zwalkt overal heen.'
Hebje niets gehoord?" —. „ Wat zou ik nu
»V weer gehoord hebben ? " „ Wel van dien
»» Diefftal." Je Zusters diefftal," zei hy,'
én wierd puur mocilyk. Maar toen ik hem zo van A. tot Z. vertelde, was het of de ftraatfteenen tegen zyn hoofd fprongen. Hy ging danig en danig aan; en het fpéet my, dat ik zyn groote' mond had open gedaan. „ Zwyg het toch, Wyf, „ zei hy, want die zyn neus fnydt, fchendtzyn'
„ gezicht." „ Ja, zei ik zo, wy hebben
„ ook nog groen koorntje op ons veld; en men' „ weet nooit , waar de Satan een mensch toe' „ verleiden kan." — „ Loop jy voor den
Satan , zei hy zo, dan heb je een zwarten „ lyfknegt. Altyd leg je lui te Satannen. „ Wel ja, de Satan het het gedaan; de eene' „ mensch is een anders Satan ; ik geloof nix'
,', aan den Satan." Zo dat ik nog hooge
WOordpn met hem had. Het fpyt my , dat hy zo roekeloos in zyn Geloof is; nu, 't is een Zeeman ! maar anders een goed kalf, die zo zyn rok uit zou trekken, en geeven dien om een deerlyken uitkyk. Ik zal eens' by je komen , om te zien of wy dat niet te regt kunnen brengen : men moet veel doen om zyn familie. Verhaal het toch niet op uw Man. Hy
kaa



WILLEM LEEVEN D. 4t
kan niet helpen , wat zyn Nigt doet. En zwyg het tog.
Uwe liefhebbende Tante,
M. DE HARDE.
P.S. Ik verzoek je niet weer; het is of je by ons de drommel hebt zien giefelen: of bennen wy nu te gemeen voor myn Nigt?
C 5 ZES-



4S
HISTORIE VAN DEN HEER
ZESDE BRIEF. De Heer willem leevend aan Mevrouw
alida ryzig.
lieve zuster!
"HVaarom hebt gy zo lang de beste zyde va» trw hart voor my verborgen? By my waagde gy immers niets ? Denkende ernst en waare tederheid zyn in myn oog de beminlykfte hoedanigheden uwer Sex. Gy kunt niet gelooven, hoe gaarn ik ernst in eene Vrouw zie; mits dezelve wel beftuurd wordt, en in eene bevallige zagtaartigheid omwonden is. Eene ongevoelige Vrouw is een gedrocht; nog veel affchuwlyker dan een ongevoelig Man: trouwens, alle gebreken ontfieren het eigenaartig karakter der Sex oneindig meer, dan zy het onze verlelykcn. Eene Vrouw, die met een ingebeeld ongeloof pronkt; die fpot met het aanftaande; die zich fchaamt by een ongelukkig voorval eene traan te ftorten; die de kloppingen va» haar hart ontkent; zie ik met eene huiverende verontwaardiging. Het ongeloof is voor den zagten inborst der Vrouwen niet bereekend; het is een daar vreemd gewas: ik voor my bevat veel klaarder, dat «er gemoedelyke Vrouwe» wel een wêinigje kunne»



WILLEM LEEVEN D. 43
«en overhellen tot dat foort van dweepery, 'twelk ep haare Sexe zo gemakkelyk hechten wil.
Hoe hebt gy my aan u verbonden, door het teder deel, dat gy in myne Lotje neemt! Gy zaagt haar toen, toen haare tchoone ziel nog in een, hoewel teder, echter gezond gelaat doorblonk. Nu zoud gy haar niet kennen. Zy verdwynt als 't ware! Zy is byna geheel geest, met een dun floers omkleed! Ik bemin nu een Engel, en zo drifteloos , als men eenen Engel moet beminnen.. Het fchynt echter, dat zy iets beter is. ö Die gcduurige afvvisfeling van hoop en vrees! Waarde Zuster , wat lyde ik daar door in het allergevoeligst myner ziel! Zulke flingeringen beneemen my alle vastheid van geest, en die heb ik echter noodiger dan ooit.
De Brief, dien Mama my gezonden heeft, heb ik nog niet beantwoord. Als myne Lotje zo heel erg is, kan ik nergens aan denken dan aan haar. Dan is in zekeren zin de geheele waereld niet voor my aanweezig. Dan bekruipt my eene my geheel vreemde onverfchilligheid, voor alles, waarop zy geene betrekking heeft : Zagte troost, wyze vermaanigen zouden my dan meer nuts doen, dan verwytingen en bedreigingen. Het is my leed, dat gy om my met Mama in eenig verfchil zyt. Onthuts u niet. Laat er geene verwydering plaats grypen. Ik zal van daag haaren Brief beantwoorden, en van Oldenburg niet fpaaren. Ik vrees
maar,



44 HISTORIE VAN DEN HEER
maar, dat onze lieve Mama, na alles aan haare huisfelyke rust te hebben opgeöflerd , die rust minder dan ooit zal genieten. Hy is een eigenzinnig laaghartig Man, die baldaadig wordt, naar maate men hem vreest. Laat my met hem maar eens aan den dans raaken. Nogmaals , vereer hem niet met uwe tegenfpraak. Hy is uwe aartige Satirique zetten onwaardig: en ik vertrouw, dat moeilykheden u thans nadeelig zyn kunnen. Spaar voor al Dominé Heftig; hy is een braaf Man, en dwaalt (zo als men dat noemt) ter goeder trouw; hoewel hy my reden geeft, om my over hem zeer te beklaagen: doch dit alles zal wel te regt komen. Ik heb geene flegte gevoelens ; dit zal, hoop ik, de tyd eens klaar doen zien. Maar ik wil u met zulke Metafififche verfchillen het hoofd niet breeken. Groet myn geëerden Broeder, uw lieven Ryzig, die u tot dien zedelyken rang verheft, waar gy toe gevormd waart. Jk omhels u en noem my
Uw liefhebbenden Broeder,
w. le s ve nd.
ZE-



WILLEM LEEVEN D. 45
ZEVENDE BRIEF. De Heer willem leevend aan Mevrouw
cornelia van oldenburg.
hoogge-eerde tederbeminde moeder!
H^Tiets kan my ooit aangenaamer zyn, dan eeri Brief, door uwe Moederlyke liefde, en onder het geleide van uw gezond oordeel gefchreeven. Oordeel des, hoe fmartlyk my die gevallen is, waarin ik zo leevendig ontwaar worde, wie u dien heeft ingegeeven. Niets kon ook de bittere gedeeltens van dien Brief voor my draaglyk maaken , dan de gedagten: zo zoude myne Moeder niet gefchreeven hebben, indien zy haar eigen hart en verftand had mogen volgen. Myne eerbiedige liefde voor u verbiedt my uwen Brief zo te beantwoorden, als myne getrapte eigenliefde vordert. Die Brief, hy zy dan zo als hy zy, is door de lieve hand myner Moeder gefchreven. Alles, wat u in dit antwoord wat ftout zal voorkomen, gelieve gy aantemerken als alleen betrekkelyk op die gezegden, welke Dominé Heftig en de Heer van Oldenburg u hebben opgegeeven. Dit gezegd hebbende , ga ik uwen Brief beantwoorden. De goede harmonie, die er thans tusfchen myne
Zus-



4.6 HISTORIE VAN DEN HEER
Zuster en my heerscht, ontftaat niet uit eenvormigheid van godsdienstige begrippen , waarover wy nimmer correspondeerden ; maar uit de ontwikkeling van haar karakter, dat nu veel ffieer met het myne inftemt ; en is een bewys, dat alle onze voorige verfchillen maar gevolgen waren van kinderagtige ligtgeraaktheid by my, en van een al te groote zucht voor het Satyrique by haar ; naar maate de oorzaakcn ophouden , verdwynen de gevolgen : dit gaat altoos door.
Dat myne lieve Moeder my, toen ik onlangs in Amfteldam was , niet zo vriendelyk ontfangen heeft als gewoonlyk, kon my, die daar zo veel belang in neemt, niet ontfnappen; ik voelde het ook, maar dit viel my draaglyk, om dat ik my, zo veel ik weet, nergens over hebbe te befchuldigcn. Dat myne Mama niet voor het Rortianesque is, bègryp ik; het gezond oordeel vindt daar nimmer finaak in; ik vertrouw echter, dat eene Vrouw, zo zagtaartig als myne Moeder, de licffte gevoelens van het wel gevormd hart, de tedcrfte bewyzcn van menfchelykheid, niet romanesq zal noemen. Zo ik iets op u vermag, plaats nooit de naamcn van Roulin en van Oldenburg by elkander. Hem, dien ik uit achting voor u alleen Vader kan noemen , hebbe ik nergens eenige verpligting voor; of het moest daar voor zyn, dat hy my myn fortuin met den voet heeft doen fchop-
pen,



WILLEM IEEVEND. 47
pen , door my het leven zo onaangenaam te maaken, als nodig ware, om my uit een bloeiend Kantoor te doen treeden , en hem en zynen Neef dat interuimen.
Uwe bede: ,, dat de Hemel Juffrouw Roulin
„ herftelle;" is geheel uwe eige. Gave
God haar aan ons allen , die haar beminnen, weder, dan zoudt gy, myne geëerde Moeder, van myn onberispelyk gedrag de allerbeste verzeckering hebben, die gy begeeren kond: want myn zucht ©m haar te behaagen , om door haar goedgekeurd te worden, zoude my altoos in ftaat ftellen om ©ok myne allermeest geliefkoosde driften te doen zwygen.
Wat nu aangaat de befchuldiging, die men te-, gen my als een ongeloovigen inbrengt; hier op zal ik het volgende antwoorden. Nooit heb ik de hooge verborgenheden van den Godsdienst beftreeden, wel verzeekerd, dat ik hier toe nog niet bekwaam ware. Nooit heb ik my tegen een eenig lecrltuk verzet. Ik heb alleen in zeker Vaers (en dat konde ik ook wel gelaaten hebben,) eenige befpiegelingen over den Natuurlyken Godsdienst nedergezet. Hier over heeft Dominé Heftig aan myneu geëerden Profesfor Maatig gefchreeven; maar het fchynt, dat het verdeedigend antwoord des Profesfors Zyn Eerw. niet zeer gefmaakt hebbe , en dat hy dit op my wil verhaalen. Alle de exclamatien , die men zo dikwyls en
veel-



48 HISTORIE VAN DEN HEER
veelal ten onpasfe herhaalt, reeken ik zeer weinig; ook die , myne waarde Moeder, zyn niet 'Uit uw verftand voortgekomen : uwe pen heeft die alleen neergezet. Wees echter gerust , dat ik te wel overtuigd ben van het gewigt der zaak , om die niet naarstig , onpartydig , en eerbiedig te onderzoeken, op dat ik door overtuiging geloof, dat Jezus is de Christus; dat ik zal poogen , om eenen onergerlyken wandel te houden, my niet bekreunende, of men dien zal benoemen met den naam van burgerlyk goed, of geloofswerkzaamheid.
Uwe Moederlyke vooringenoomenheid hoop" ik nooit te zullen behoeven, ter bedekking van eenige hoegcnaamde ongeregeldheden ; en dan vertrouw ik , dat gy my niet zult opgeeven ter liefde van eenen Man , die , zo hy zulks eischt , beneden myn aandagt is. Indien hy niet zo naauw aan u verbonden ware , ik zoude my duidelyker uitdrukken. Dit weinige oni my te doen verftaan. Dewyl ik in ftaat ben, om u reekening te kunnen doen van het geld, my door u ten mynen byzonderen gebruike gegeeven , verzoek ik vriendlyk , dat gy my eenige penningen gelieft toe te zenden, wyljik thans weinig meer overheb. Ik ben , weet gy, geen verkwister, maar ik heb, wyl ik aan eene ruime fatfoenlyke verteering gewoon ben , echter geld noodig. Het zal my een byzonder genoeg



WILLEM L E E V E K D. 4$
hoegen zyn , u getuige te maaken , hoe en waar aan ik het heb uitgegeeven. Ik beveelé iny nederig in uwe goede gedagten i en hebbe de ecre my met liefde en onderdaanigheid te noemen,
IIOOGGE-EEfl.DE TEDERBEMINDE MOEDER !
Uw gehoorzaamst} Dienaar .en iiefltebbenden Zoon,
W, LEEVENrh
tv. ML. Ö AUT*



SO historie van den heer
AGTSTE BRIEF. De Heer jacob renting aan Mejuffrouw
chr1stina helder.
myn waar d s t e
riendin ! Moet het zo zyn? Mag ik geen ander woord gebruiken ? Daaglyks heb ik het onwaardeerbaar geluk om u te zien , met u om te gaan ; maar nimmer geeft gy my de gclecgenheid, om met u vcrtrouwlyk te kunnen fpreekcn; er blyft dan geen ander middel over, dan my zo een onderhoud door middel myner pen te verfchafFen. Ik zie , dat ik tot nog geene de minfte voor my gunstige indrukken op uw. hart gemaakt heb. Gy zyt beleefd, minzaam, toegeeflyk: gy zyt myne Vriendin: wat kan ik anders zeggen ? Hier voor ben ik u dankbaar; ik voel zeer leevendig, wat het is, u als myne Vriendin te mogen befehouwen. Indien myn hart u niet op de tederfte wyze beminde, hoe gelukkig zoude ik zyn? Vóór ik op reis ging, beminde ik u; gy waart naauwlyks vyftien jaaren. Dit myn dierbaar geheim konde ik niemand mededeclen. Gy zelf waart er onkundig van. Het hield my , waar ik my ook bevond, altoos bezig, en ik hebbe u in duizend opzichten verpligting voor de indrukken, die gy op
Siyn



WILLEM LEEVEN ï). £1
myn hart gemaakt had. My uwer waardig te ge* dragen, wat vermogt dit niet op my, als wel eens alle andere bedenkingen kragtloos waren.- .... Die ftille verborgen neiging, die my altoos tot u trok, is, zedert ik uwen perfoonlyken ommegang geniet , verheeven tot eene fterke welgevestigde liefde. Gy hebt my by herhaaling gezegd, dat ik alleen uw Vriend worden kon-; dat gy my verzogt, nooit aan u in eene nadere betrekking te denken, enz. Behoorde my dit niet genoeg te' zyn, om u te gehoorzaamen? Ik kan niet! Hoe, is deeze verzeekering zo fterk, dat ik daar doof alle hoop zoude opgeeven — uwe converfatie myden ? Vergeef het my, fchoone, achtingwaardige Helder! Met u om te gaan is de behoefte Van myn hart geworden. Maak my des zo ongelukkig niet ^ dat gy dit volftrekt van my eischt. . . . „ Maar'
de waereld?" Edelaartige! Zult gy aan
haare nietsbeduidende fnapzucht eenen Man opgeeven , dien gy uw Vriend noemt; een Man, die, waar zulks te pas komt, bekent geene hoop op uwe bezitting te hebben; dat myn aanhouden u verdriet, dewyl gy my öiet bemint? Ziet gy my' dan ooit met de oogen eener Vriendin; heb ik eenig recht op uwe achting; laat my dan toe myne converfatie met u te vervolgen: zy maakt het geluk uit van myn leven !
De onaangenaamheden , waarin gy met myn Heer uw Vader begint te komen , grieven my V D st maar



5» «ISTORiE VAN DEN HEER
maar fta my toe, dat ik die moge wegneemen
Ach, voor u, ó beminde van myn hart, heeft uw Renting niets geheims ! De vriendfchap befchuldigt my alreeds, dat ik u iets verborgen heb. Lees dan de Copie van myncn Brief aan uwen Vader, by geleegenheid van zeker gefprek met my gehouden. Zie, of ik my ten uwen opzichte als uw Vriend gedragen heb. Zyt gy niet een weinig over my voldaan ? Gy ontwykt my zo zorgvuldig, dat ik de geleegenheid niet heb, om een eenigzins agtervolgend gefprek met u alleen te houden. Dit^is de oorzaak, dat ik u de moeite geef van deezen in te zien. Ik merk, dat Mevrouw Helder al eens fpreekt van vroeg naar Buiten te gaan, indien ten minftcn het fchoone voorjaarwêer aanhoudt: met treurigheid verneem ik dit. Dan mis ik uw gezelfchap ; het is my dan onmooglyk u dikwyls te komen zien. Laat my des ook om die reden toch in het bezit van een geluk , my zo noodzaaklyk om eenige rust te kunnen genieten. Ik ben, met de tederfte en hoogachtendfte liefde,
Uiven
J. RE NT INC.



WILLEM LEEVEN Dr 53
NEGENDE BRIEF. De Heer jacob renting aan den, Heer
.constantyn helder. myn heer!
J^Lan u, Renting , zoude ik myne Dogter ,, geeven, al vroeg baar een Vorst ten huwlyk." Laat my , doordrongen van erkentenis , deeze my zo zeer verëerende uitdrukking mogen hcrhaalen : geene woorden zyn in Haat, om u, myn Heer, te zeggen, hoe ik door deeze uwe verzeekering getroffen ben. Myn geheel leven zal niet toereikend zyn, om u myne dankbaarheid voor deeze eenzydige onderfcheiding te doen zien. Ik weet, dat gy uwe Dogter met de tederlte Vaderliefde bemint, dat gy alle haare uitmuntende begaafdhedenkent; dat zy veele en aanzienlyke partyen heeft kunnen doen: hoe moet lk des door deeze uitdrukking vereerd zynl Indien ik al het geluk niet mogt erlangen, waar naar myne vuurigde en beste begeertens zich altoos onvermoeid uitllrekkcn, zo zal deeze uwe verzeekerrng my eenen aHeraangenaamften troost opleeveren.
Myne liefde voor uwe beminlyke Dogter is, dnrf ik zeggen, haarer verdiensten, en die van.
D 3 een.



54 HISTORIE VAN DEN HEER
een ccrlyk Man waardig: oordcel des, myn Hec* Helder, hoe het my grieft, als ik fchaduwagtig pntdek, dat gy met minder goedkeuring omtrent haar handelt, naar gelang gy bemerkt, dat ik de gelukkige Man niet ben ,en denklyk nooit zal worden, liet denkbeeld alleen, dat gy niet over haar voldaan zyt, is over in ftaat om haar pligtmaatig hart te bedroeven. Zoude ik de ongelukkige oorzaak daar van moeten zyn? Dat verhoede de Hemel ! Ik beken, dat ik die overdreevene gevoeligheid niet heb, die de meeste jonge lieden , ook als zy niet beminnen, karakterifeert; maar eene opkomende traan in de oogen uwer Dogter te zien; of te bemerken, dat haare edele trekken bewolkt zyn; hier voor ben ik niet beftand ; en ik zou my zelf haaten, indien ik daar maar het aliergcringftc deel aap had. Geef my de vryheid, myn Heer, om in deezen voor haar by u te pleiten.
Zy bemint my niet. Hoe fmartlyk my dit valt, behoef ik niet te bewyzen. Misdoet zy daar echter aan ? Is zy u daarom ongehoorzaam! Is het billyk, haar daarom te verdenken van eene geneegeuheid, die gy niet goedkeurt? Of moet zulk eene lieve jonge Dame in uwe ongunst vallen, om dat ik haar bemin — on] dat zy my niet bemint ? Wel, is dit dan iets, dat geheel en volkomen van haaren wil afhangt? Edelmoedig Man , gy zyt ook Jeng geweest; de keurigheden der liefde kunnen $ lïic| onbekend zyn. Gy weet , dat ons hart
gjgh



WILLEM LEEVEN D.
55
zich in deezcn geene bevelen kan onderwerpen. Het behoort des niet tot onzen pligt; want het ftaat niet aan ons. Het is billyk, dat ik niet bemin daar, daar ik niet kan achten. Achting is een pligt; men zou, by gebrek daar van, zich zelf kunnen vcrkleenen, en andren onrechtvaerdig behandelen ; maar liefde! liefde is vry, zo vry als het licht — als onze gedagtcn. Het is niet altoos noodzaaklyk, dat fchoonheid of de zeldzaame beminlykheid van een karakter, ons hart overmeesteren. Zeer veele onzer beste jonge lieden kennen uwe Dogter, kennen andre beminlykejonge Juffrouwen , en echter flaat het behaagen niet over tot liefde. Men ontmoet eene, die nochbyzonder fraai is , noch uitneemende verdiensten bezit; maar ons hart heft zich op , één eerfte zucht verzeekert ons, dat wy die gevonden hebben , die wy dus lang vruchtloos zogten. Men trouwt de beminde van ons hart, en indien onze rede maar niet heeft afgekeurd, leeft men, in een aangenaam huwlyk, regt gelukkig. Hoe onuit-' fprceklyk ik ook op Juffrouw Helder verliefd ben; ik zoude echter haare hand niet aan haare gehoorzaamheid willen vcrpligt zyn. De liefde is in het volst bezit der beminde perfoon ongelukkig, indien zy niet met liefde beloond wordt.
Dan moet zy de myne niet worden. Trouwens , wat maakt haar de myne ? Niets buiten het hart; immers, zo zal elk Man, die bcdagtD 4 zaaot



56 HISTORIE VAN DEN HEER
zaam en kiesch oordeelt , betuigen. Dit is 't niet al ! Zoude ik haar wel waarlyk beminnen, indien ik aan myn vermaak, (meer was er toch iliet op ) haar geluk zoude opofferen ? Kon de ik. zo eene Engelagtigo Vrouw ooit gelukkig ma*-, ken, indien haar onbcfchryfelyk teder gevoelig ' hart my niet bernjnde ? Zoude ik uwe achting wel waardig zyn, zo het denkbeeld: „ ik heb haar belet met een ander gelukkig te zyn, die „ thans om haar gemis treurt , eenig om myne s, daar onedele driften te verzadigen:" draaglyk Voor my ware? Neen, myn Heer, tot zulk eene laage onrechtvaardigheid ken ik my niet in ftaat, ïs het ook onmooglyk, dat Juffrouw Helder hem uog niet gezien heeft, dien God en de Natuur
voor haar gevormd hebben die haar hart
gevolglyk eens o.nweerftaanbaar roeren zal ?
Wat haare behandeling te mywaards aangaat, die doet eere aan haar verftand, haare opvoeding, haar hart zelf. Geen oogenblik heeft zy my met de allerflaauwlte hoop gevleid. Openhartig, verheeven boven de altoos onwaardige Coqucttcry, zegt zy meermaal, dat zy my alleen haar Vriend noemen kan , dat zy my bemint als een lieven Broeder; en zy wenscht, dat ik de gelukkige Man eencr braave Vrouw ware. 't Is waar, zy vindt iets ongevalligs daar in, dat onze verkeering ftof tot veele gefprekken geeft; zy zag om die redea pok liefst, dat ik die verminderde; {immers tot
dat



WILLEM LEEVEN 0. g"?
dat haar Broeder te rug komt; maar zy getroost zich deeze aanmerkingen, eenig en alleen om haaren waarden Vader geen ongenoegen te geeven. Mevrouw Helder kan zeker myne verkeering met zeer weinig genoegen zien, indien die aanleiding geeft tot eenige hoewel zagte verfchillen, in een huis van vreede en eendragt. Myne byzonder groote 'achting voor deeze uitmuntende Vrouw, die aUoos groot, altoos beminlyk is, zoude my vertroosten, indien ik ten haaren genoegen myne converfatie verminderde.
Zie hier, myn Heer, de eenvoudige gedagten van hem, dien gy den eernaam van een eerlyk Man waardig keurt. Indien uwe Dogter my vergunt , myne opwagting aan uw huis te blyven maaken , zo bid ik ernstig , dat haare keuze moge vry blyyen. Waarom zou Mejuffrouw Helder, naar maate zy infehikkelyker omtrent my is, onvriendelyker befchouwd worden? Ik heb geene de minfte hoop ; maar het geen men niet hoopt, kan echter gebeuren. De grootheid van het gelyk, waar naar ik jaag, is zelf in Haat, om my aLlc hoop te beneemen. Als men zo bemint, en zowel het beminde voorwerp kent, als ik bemin en het ken, dan befchouwt men zichzelf met weinig toegeeliykheid: men beduidt zo heel weinig in zyn eigen oogen. Ondertusfchen roem ik [ih de voorkeuze , waar mede gy my vereert. Ik ben grootsch op myne liefde voor de bekoorlyke Juffrouw Helder. DaagD 5 lyks



5? HISTORIE VAN DEN HEER
lyks ontdek ik in haar nog meerder verdiensten. Moet het echter zyn; en kan zymy niet beminnen, ik zal van haar kunnen afzien , indien de uitkomst dit noodzaaklyk maakt, maar haar niet te zien , niet met haar te fpreeken; hier toe zal my niets beweegen dan haar volftrekt bevel: zo zy echter eenige vriendclyke gevoelens voor my heeft, zal zy my zulks ongaarn gebieden.
Myn Vader gunt zync kinderen het allerbeste; maar als hy het zyne daar toe gedaan heeft, begrypt hy, dat het hunne zaak is, om dat beste zelf optefpooren. Hy fpreekt zelf over myne vryery ter Vlügt; hoe zeer hy zich met den voortgang daar van ook vereerd acht. Onze familie is niet zo vereenigd, als ik wensch dat zy ware: wy zyn niet heel mededeelzaam omtrent elkanders byzondre belangen: dit echter is iets, waaromtrent ik my niets te wyten hebbe. Met de hoogfte achting teekene ik my,
myn heer!
Uw ootmoedigen Dienaar,
J. renting,



WILLEM LEEVEN B, 5£
TIENDE BRIEF.
Mejuffrouw christina helder aan tien Heer jacob renting.
dierbaare vriend!
TT we beide Brieven las ik met die zagte ontroering , welke de erkentenis en eene goedkeurende verwondering vergezelt , indien zy , die men verpligt , wel denkt: ik zal die by myne waardfte kleinodiën , by de Brieven myner Vriendin Veldenaar , zorgvuldig bewaaren. Indien ik niet wist , niet welk een eerlyk Man ik te doen had , ik zoude vermoeden, of gy, door dus te fchryven , myn hart van zekere zwakke zyde had poogen te winnen: voor zulke blyken van edelmoedigheid is het niet zeer befiand. Maar nu, zoude ik my zelf berispen , zo ik in ftaat ware , u daar van te verdenken : het zoude echter, dit.beken ik, geen ongeestig of onëcrlyk middel zyn. Ik glimlach, tcrwyl ik dit doordenk; en men moet mooglyk uwe naauwgezetheid, en tevens uwe oprechte liefde hebben, om cr geene proef mede te willen neemen,
Wel, myn waarde Renting , zoude het u ao fmartlyk vallen, myne converfatie te moeten my-
den;



$Q HISTORIE VAN DEN HEER
den ; dan kan ik daar niet op aandringen. Bezoek ons ; met vermaak zal ik u zien. Ik ben cr over heen. Neen , ik geef myn Vriend niet op aan de kwaadaartige aanmerkingen der geenen, die my uwe onderfchciding benyden. Evenwel, vlei u niet; ik ontfang u alleen als een Vriend; om dat ik u niet als myn Broeder kan ontfangen. Maak u echter , (want dit zult gy toch eenmaal moeten doen) myn afftand niet al te moeilyk. Ware ik daar van verzeekerd, ik zoude veel vryer, veel onagterhoudender met u omgaan : want buiten het gezelfchap van myncn Vader, ken ik geene aangenaamer (met .inve Sex, meen ik,) verkeering, dan de uwe.
Gy weet , dat ik het hart wel genoeg geplaatst hebbe , om u dit te durven zeggen ? Konde ik uwe liefde beantwoorden , dan zoude ik met zulk een ecrlyk aangenaam Man gelukkig kunnen zyn, en dewyl ik zeer ernstig denk over het Huwïyk , zo zal de Man , dien ik eens zal kunnen verkiezen , zo veel deel in myne achting moeten hebben , als gy, myn braave Itenting. Ik zal , even zo weinig als gy , ooit beminnen , daar ik niet kan hoogachten.
Uw Brief aan myncn waarden Vader is een zo fterk bewys van uw gezond oordeel, als van de goedheid van uw hart , en van uwe
2C-



WILLEM L E E ▼ É N D. Cl
z&dclyke zeer wel gevestigde liefde. Ik zal over' de wys, waarop ik u befchouw, hier niets meer byvoegen : gy zelf hebt my verdeedigd. Wat er ook gebeuren moge, aan u zal ik nooit de onaangenaame gevolgen wyten : gy zyt etniet fclmldig aan; zo ten miulle uwe liefde ze vry is als de myne.
Ik heb aan myne tedergeliefde Moeder uwe Brieven voorgeleezen. Zy bedankt u voor het vertrouwen , waar mede gy ons vereert : uw Brief aan mynen geëerden Vader was haar niet geheel onbekend. Zy bemint u , om uwe edele, bedaarde manier v^n denken ; en heeft my zeer lange ten uwen voordeele onderhouden : ik geloof echter , dat zy met uwe en myne wys van denken, over de vryheid van het hart, te veel inftemt, om my zeer kwalyk te duiden, dat ik u niet kan beminnen.
Indien ik, myn waarde Renting , ooit van, ftaat verander , dan zult gy moeten toeftaan, dat ik u aan geen onwaardigen opoffer : zo eene in myne eigene oogen my vernederende zwakheid zal ik nooit begaan. De liefde zal myne reden , myne pligten nooit doen zwygen. Geen Lichtmis , geen Man van flegte beginzels , zal het immer in zyne magt krygen , my als zyne Vrouw ongelukkig en veracht te maaken. Dien hoon zal. ik myne Sex
niet



62 HISTORIE VAN DEN HÉÉR
■niet doen. Myne Mama heeft deezen dus verre met goedkeuring geleezen; en dit zal zeker niet verminderen , als ik haar toon, dat ik m? met vriendelyke gevoelens en achting teekene
Uwe öpregte Vriendin,
«i HELDER.
ELF-



.WILLEM LEEVEN D. 6"3
ELFDE BRIEF. Dc Heer willem leevend aan Mejuffrouw
adriaka belcour.
waardste juffrouw belcour!
JEk heb liarde koortfen; ik ga weinig ineer uit. Dc Doctor zegt, het zyn voorjaars koortfen: zeer goed! Laat hem in dien waan, laat elk, die my kent, in dien waan; maar gy, myne Belcour, kent de geheime Historie van myn hart te naauwkeurig, om te twyfelen, of de bron myner ongeftcldheid wel anders dan in myne overdreevene hartstochten te vinden is! . . . Hoe kan ik van my zelf fpreeken, daar ik naauwlyks aan iets kan denken, dan aan myne Lotje! Zy was weder een weinig betér. Met al den ernst, met al de oplettendheid der tcderfte vriendfehap neem ik haar waar; de minfte fchemering van hoop heft al de ipringveeren van myn hart op. Maar! hoe zink ik beneden my zelf, als die flaauwe fchemering in een onzeker duister verdwynt! Lotje, myne tederbeminde Lotje, neemt onmerkbaar af. Zy kan echter, zegt de Doctor, nog eenige maanden kwynen, zo er geene toevallen by komen. Bloedige traanen weent myn hart om haar. . . . En zó een Engel kan ik niet beminnen! Is de zogenaam-



6* ÉISTÓRri VAR BEN HEER
de vrye mensch zo zeer het magtloos werktuig $ Van wie ? alles is raadzelagtig!
Zy fchryf't by tusfeheripoozen; maar zo rascli ik in de kamer treede, Haat zy de portefeuille toe, fpreekt over iets anders, en geeft die aan my, om in den lesfenaar haarer bureau te leggen. De Heer' Bernards heeft ons een bezoek gegeeven. Zyne ontfteltenis, toen hy Lotje zag, was niet te bedekken. Hy en zyn Vriend Roulin namen plaats. Hy zat een geruimen tyd, zonder iets te zeggen ; ik zag niets dan ftille fmarte op zyn gelaat; hy wendde zyne vogtige oogen eenige reizen van, en op Lotje. Myne koorts was aan het afgaan. Roiilin vatte het woord.
Roulin. Hoe is het, myne lieve Zuster?
Lotje. Het kon veel erger zyn.
Roulin. Hoe gaat het met de koorts, myn Heer Leevcnd ?
Ik. Taamlyk , myn Heer ; hy is weer byna afgcloopen . . .
Lotje. Maar komt wat fpoedig weer, dunkt my. Hoe vaart myn Heer Bernards? [Hyboogzwyg nd op haart hand.] Hoelalies zo ftil, zo droefgeestig 1 Ik hoop niet, dat ik daar zo geheel de oorzaak van ben ?
Bernards. Ach, myne lieve Lotje, kent gy uwe Vrienden dan zo weinig?
Lotje. [Zy glimlachte. ] Zo weinig! Neen: ik geloof , dat ik myne Vrienden zéér wél ken; ik,
ge-



willem leeven d, 65
geloof zelf, dat alle myne menfchenkcnnis in den engen kring myn er Vrienden bepaald is : gy weet; Bernards, ik bad nimmer trek, om die door eene groote c'onverlatie uittcbreiden : ik heb taamlyk wel gecalculeerd, want waar toe zou die kennis my nu te ftaade koomen? [Bernards vatte haare hand. ]
Bernards. Is er geen hoop meer; ach . . . dit naare vooruitzucht!
Lotje. Het is hoogstwaarfchynlyk, dat ik niet zeer lange meer leeven kan: dit denkbeeld heeft niets akeligs voor my. Het treft my echter, dat dit u allen zo fmartelyk valt. [ IVy weenden. J Indien dit zo blyft, zal ik verpligt zyn; u niet by my toe te laaten; gylieden onthutst my en pynigt u zelf. Laaten wy met meer bedaardheid zien te fcheiden. Wy behooren de waar-* digheid onzer natuur beter in het oog te hou-1 den. Zouden wy bedroefd zyn, als zy die geene hoop hebben? Wy fcheiden maar voor weinige jaaren.
Ik. Gelukkig, onuitfpreekelyk gelukkig zult gy zyn; maar wat zal er, zo wy u verliezen, van ons worden ? [ De Heer Bernards drukte myne hand ± met al den ernst, al de warmte der vriendfchap; dit roerde myn hart: hy voelde het; ik fympathifeer met deezen eerlyken Man. ]
Lotje. Hoe, hangt dit af van myn verblyf hier Op aarde ? Nu zie ik, myn Vriend, dat droefheid
-iv. beél. E den



66 HISTORIE VAN DEN HEER
den geest benevelt. Ik vertrouw, dat ik tegen braave lieden fpreek, en kan des voor min antwoorden : gy zult aan uwe befteming blyven voldoen ; en daar door tot die volkomenheid geraaken, tot welke ieder van ons, naar dat hy vermogens ontfing, geraaken kan, zo het ons waarlyk ernst is.
Ik. ö Dat denkbeeld, dat naare denkbeeld, dat gy niet meer by ons zyn zult ! Wie kan dat draagen ?
Lof.e. Wie? Hy, die God in geest en waarheid aanbidt, volmaakt overtuigd, dat alles, wat ons wedervaart, ons ten onzen besten overkomt. Er is , ik meen in het Boek van Job, eene fchoone plaats; het geen daar gevraagd wordt, vraag ik u: zyn de vertroostingen Gods u te weinig? Ik ben niet in Haat, om uit te drukken, hoe veel ik in deeze Woorden vinde. Gods vertroostingen ! zyn die u, o gy, die Hem boven alles lief hebt, te weinig!'. Wat moet ons hart weinig vatbaar zyn voor de liefde tot God, (zy, die beftaat in dankbaarheid, en de zucht om Hem gehoorzaam na te volgen,) indien de vertroostingen Gods ons te weinig zyn. Zoud gy u dan niet fchuldig maaken aan de dwaasheid, door den Profeet genoemd uithouwen van gebroken bakken, terwyl men den Springader des waters verlaat? Laat myn vroegtydig overgaan tot een ander leven nuttiger gevolgen voor u lieden hebben ; en u voor al, myn Vriend, overtuigen van de
nood-



WILLEM LEEVEN D. 67
noodzaaklykheid , om God te dienen in onze jeugd.
Ik. Hoe wilt gy dan, dat wy uwen dood te gemoet zullen zien ? Wy zullen alles aanwenden om u te vergenoegen.
Lotje. Dat zal ik u zeggen: ik wensch , dat zulke dierbaare Vrienden , als de mynen voor my zyn, mynen dood zagen naderen, met die edele, eerbiedige onderwerping, waar mede gy alle groote rampen in dit leven zoud te gémoct gaan. U te vergen , dat gy omtrent myn verlies onverfchillig zyn zoud, dit zotide veel meer eenen ontftelden geest aanduiden, dan de bedaarde overweeging van het verftand en een gevoelig hart. Ik ben zo los niet van myne Vrienden, dat ik op de groote Tcheiding niet wel eens met zekere huivering zie. Ik ben alleen los van de waereld; want ik hoop, of vrees , of verlang'niets meer: Zy beftaat des voor my eigenlyk niet meer. Het zieri vallen van eene ftille traan roert my niet onaangenaam; maar zulke alles overftemmende fmarte, als gylyd op dat denkbeeld, bedroeft my, hindert my; en kan by u zeer ligt tot een zondig misnoegen ontaarten; hier voor beef ik; hier voor wenscli ik u te bewaaren.
Vermoeid door veci fpreeken, lag zy haar hoofd tegen haaren ftoel en fluimerde. Zy flaapt veel; de Doctor zegt, dat niets haare uitgeputte kragten zo kan herftellen. Alles zou nog niet hoopE 2 loos



68
HISTORIE VAN DEN HEER
loos zyn, maar die verfcheurende, alles verbreekende hoest! als die Haar kwelt, luikt zy geen oog, en dit kan zo een etmaal aanhouden: oordeel , hoe dit zulk een teder kragteloos geftel moet bederven! 5?y wierd wakker , zag Bernards zeer ernstig en eenige minuuten lang onbeweeglyk aan. Zy gaf hem haare hand, zeide: „ goede Ber,, nards! Heb ik u niet met reden gezegd, dat ,, ik geene Vrouw voor ü waar ? Gy ziet nu, iri „ welk een ftaat ik ben. Ik ken de medelydend„ heid van uw hart. Ik weet , hoe gy altoos „ over my dagt. Moest ik u dan nog meer be„ droeven?" [tegen my.] ,, Dees Man was de „ Vriend myïier zalige Ouders: wcest "elkanders
,, Vrienden, en bewaart myne gedagtenis."
De Heer Bernards konde niets antwoorden. De tyd noodzaakte hem om te vertrekken: hy ftond op.
Lotje. „ Gaat gy, myn goede Bernards? Met „ mynen wil deed ik u nooit een oogenblik ver* „ driet aan: doet gy my dit recht wel? Gelooft „ gy dit ten vollen ? Kom, myn Vriend, omhels ,, my; wy moeten regt hartlyk fcheiden." [Hy knielde voor haaren ftoel ; hield beide haare handen , zag opwaards, met een op/lag van oogen — alles was droefheid, medelyden, verwondering, — alles was liefde. Hy was doodelyk bleek; zyne lippen beefden.] „ Vaarwel , myn wnarde Vriend.
God zegen u. Troost u. Wees gerust, dat
}, UWfi



WILLEM LEEVE'ND. 6<?
„ uwe u altoos dierbaare Lotje deeze waercld ,, verlaat met een dankbaar vriendlyk hart 't u,, waards." [ Zy keerde hem haar wangetje toe; hy kttschte haar; hy hield zyne 'lippen zeer lang op haare handen .gedrukt , kuschte haar nogmaal, jlond op, was aan de kamer deur, trad te rug, knielde nogmaal, floot haar in zyne armen; eiudlyk fprongen de traanen met groot geweld uit zyne oo-. gen: „vaar nu wel in eeuwigheid!" zeide hy, en haasttezigweg. ]
Ik was zo overftelpt, dat ik bleef zitten. 6 Welk een afgrond van gedagten verflond my toen.. Belcour ! Dit zou de Man geweest zyn ! Hy, hy alleen was deeze Engelin waardig. Met hem zou-, de zy gelukkig hebben geleeft. Hy heeft een hart, dat alle haare waardy kent; en hy was in ftaat, om haar onverdeeld te beminnen. Hy wist haar te onderfcheidcn, toen haar lot zo laag gedaald was. ó Bernards , edelmoedig Man , zult gy my dulden kunnen ? Zal ik niet beneden uwen haat zyn, als gy eens verneemt, dat ik de beminde van uw hart ten grave breng? Zult gy my niet befchouwen als den dartelen verwoester uwer. aardfche gelukzaligheid ? . . . Lydt zyu hart echter wel zo veel als het myne? Tegen myncn wil aan breek ik dat plan. Ben ik dan niet veel meer ongelukkig dan fchuldig ? Hoogmoedig mensch, hoe weinig kunt gy u beroemen: ,, ik ben heer . „ myner daaden!"
E 3 Naauw-



fa HISTORIE VAN DEN HEER
Naauwlyks kan ik my zelf dulden
Redenceren? Kan ik dat daar
myne Lotje ! Ach Belcour, heb mcde-
Jyden met
Uwen Vriend,,
W. L E E V E N D-
TWAALF-



WILLEM LEEVEN D. J\
TWAALFDE BRIEF. De Heer paulus helder aan den Heet
willem leeven d. myn heer!
T oen ik verregaande verftoord op u was, geloofde ik , dat ik u zoude kunnen vergeeten ; de ondervinding leert my het tegendeel. Ik mis u; ik mis uwe aangenaame Briefwisfeling: myn hart hecht zich zo aan niets ; en dat maakt, dat er iets ledigs in mynen geest blyft, dat door eene groote onderfcheidenheid van voorwerpen niet zó kan vervuld worden, of ik denke veelmaal aan u. Hoe gaarn zoude ik u alles, wat my ontmoet, wat ik leer kennen, mededeelen !' Dat waren toch aangenaame dagen , toen wy in een vriendelyk vertrouwen met elkander verkeerden. Toen temperde myne koelheid de vuurige drift van uwen aart : toen verdreef uwe leevendigheid myne traagheid, maakte my werkzaam; hoe gelukkig waren wy zelf door deeze onderfcheiden geaartheden ! Hoe dikwyls deed uwe geestige luchthartigheid my lachen over de noodelooze bekommeringen , die nergens grond hadden dan in myn zwaarmoedig hoofd!'Ja, myn inborst is koel; maar evenwel het denkbeeld: WilE 4 lem



j
7& HISTORIE VAN DEN HEER
em Leevend beftaat niet meer voor my ; valt my zeer ongemakkelyk.
Indien gy , in uwé vroege jeugd , geftorven waart, ik zou traan en op uw graf geftort, maar my evenwel getroost hebben, door de gedagtcn, dat ik u mooglyk wel dra zoude volgen, en daar, n eene geheele rei van hemelfche gelukzaligheden, ook die vriendfchap weder vinden, wier gemis my 25o bedroefde. Maar u op den weg der zedeloosheid te verliezen ! u daar het ongeloof te zieri volgen; terwyl gy den boezemvriend uwer jeugd öpöfiert aan'eenen geheel bedorven Spinofist, dien het ongeloof met recht' als een 'Apostel kan aanmerken ! Is dat te draagen ? 'k Zwyg, hoe gy my nopens uwe geneegenheid voor eên deugdzaam Meisje misleid hebt. Zyt gy die jongeling, die niets dan zuivere, heilige vriendfchap koesterde voor eene Lotje! Zy, die gy eerst bedorven hebt, diegy kunt zien wegkwynen , zy zal in dcrigrooten dag tegen u getuigen. En wee uwer! Ik zoude veel liever voor eenen moord willen aanfpraaklyk zyn, dan deel hebben aan de verleiding van eene Lotje Roulin. Uw' berouw komt ook reeds te laat; immers zo my wel onderregt is ; want dan zal eene flecpendc ziekte u beletten', haar tot uwe Vrouw' te maaken. 1
Ik heb hier uw Vriend ontmoet; hy zwetst veel van uwe vriendfchap voor hem: nu, fnoeft hy, durft gy gelukkig zyn; de blinddoek is gefcheurd;
' '""'V "•* * * "'



WILLEM LEEVEN D. 73
genieten is het woord. Hy, die zo ïngetoogen,— zo menfchenfchuw leefde, is van Helling veranderd; hy leeft hier als een Epicurisch zwyn. Vol* taire is zyn Heilig; la Mettrie zyn groote Man. Hy ftudeert niet meer; hy fchryft voor een fchurk van een Boekverkooper zedeloöze prullen; evenwel zegt hy, dat hy zich houdt aan den Godsdienst van een cerlyk Man.
Als ik u het flagtüffer van deezen deugenietzïe, dan wykt myn medelyden voor myne verontwaardiging. Kunt gy u nog niet van deezen verleider afrukken? Zie nu, waar toe het ongeloof natuurlyk heenen leidt ; zo gaat het met de verachters vart den ChristelykenGodsdienst! Eerst vindt men de zedenleer zeer lastig; dan gaat men zich verwarren in duistere plaatzen der H. Schriftën; men flopt het geweèten den mond, door eene zo genaamde achting voor den Natuurlyken Godsdienst. Die achting blyft'niet lang. Eén God, eene Voorzienigheid , een leven na dit leven, waar in elk loon en ftraf ontvangt! harde Leer-
ftukken! men ftrykt. die dóór. ,, God bemoeit
„ zich niet met de beuzelende ftervelingen." Men fpreckt van millioenen waerelden boven ons; vervuld met weezens , oneindig verhevener dan wy: het hoogmoedig fchepzcl krimpt dan, als 't ware, weg voor den Eeuwigen. Alles wordt exclamatie! Men volgt alle die driften, die ons het meest vergenoegen; de mensch verbeest; eindlyk E 5 valt'



74 HISTORIE VAN DEN HEER
valt hy weg in dat niet, waar uit hy genoomen is. Z« leeft hier uw Vriend; — aan dien Vrygeest hebt gy my opgeófferd. Keer weder, Leevend, mooglyk zyt gy nog niet onheritelbaar bedorven. Heb berouw, en ik ben weder uw Vriend. Mooglyk ben ik in myne twee laatfte brieven wat ftreng geweest : maar myn oogmerk was goed. Hoe gaarn zoude ik my, zonder my dit te fchamen , eens Weder onderteekenen,
MYN HEER.'
Uw waar en Vriend,
V. HELDER.
' P,S. Dewyl het myn Vader geen genoegen zoude geeven, dat ik met u correspondeer, fluit ik hier een adrès in, dat gy deeze eerfte vier weeken kunt volgen.
DEPv-



willem leeven d. 75
DERTIENDE BRIEF. Mevrouw alida ryzig aan Mejuffrouw p e~-
tronella renard.
lieve qnbestorve bruid !
^jTa, het is wél hard, dat beken ik, dc Bruid te zyn, en op eenen afdand van twaalf uuren met den Bruigom adem te haaien. Ik kan my dat zo , (hoewel niet zonder lachen,) verbeelden; en iik gaf het zwaarde ftuk zilver uit Grootje Ryzigs Trefoor, om maar eens één Brief van u aan Everards te zien. Ei lieve, Renard, doe my dat plaifier. Nu, terwyl gy u hier over bedenkt, zal ik u toonen, hoe veel deel ik in uwe wederwaardigheid neem. Ik heb nu magtig veel ftof, en dewyl ik nu zelden uitga, en gy gaarn een Brief vau my leest, zal ik zien, of ik uw verliefd hartje niet eenige oogenblikken tot rust kan brengen, door het te verwyderen van het beminde. . . . Daar valt my wat in! Wie weet, of Ryzig niet denkt, dat ik een Vaers op uw aanftaand voltrokken Huwlyk maak ? of mooglyk denkt hy wel, dat ik myn leven befchryf, zo al niet ten voorbedde, dan ten minden ter waarfchuwing, cener nog onverfcheenen Dogter. Laat hem denken,
wat hy wil, ik ga aan 't fchryven. Wel
hoe



7# HISTORIE VAN DEN HEER
hoe kan het zo komen ? „ Het is, zou Tante de .,, Harde zeggen, of het fpul fpreekt." N;u! zy zyn al in haar koets gedommeld. Gy kykt weer zo lief verftro.oid op , Renai;d, als of gy vraagei?
wilde, „ wie , wat! zeg je iets , Ryzig.? "
Daar zat ik pas aan myne bureau, of myn nieuwe knegt, ( van dien nog wel eens een woord)kwam my zeggen, dat er twee Dames en een Heer ia de zydkamer waren. Ik ging tcrftond zien, wie
of 't waren. En ma Cbere, en ma Chere,
vloogen terftond van zes lippen; de mynen er by gereekend. Het waren onze boezem-Vriendinnen Betje en Keetje, met den onderdanigen dienaar van de laatfte. Zy kwamen zien , of ik ook lust had om naar de Comedie te gaan. Er zou zo een fraai ftuk gefpeeld worden. (Wat, wisten zy my niet te zeggen !) Gy bcgrypt wel, dat ik bedankte: met zulk beuzelagtig gezelfchap ga ik niet in eene Loge; de tyd, dat het gordyn valt, is my dan ondraaglyk lang. Zy gelooven zeker, dat ik niet durfde: maar ik reken haar te weinig, dan dat het my een oog vol zoude kunnen fchèeïen, wat zy over Ryzig of my denken. Dit gewigtig discours viel er zo al (taande, ( gelukkig hadden zy te veel haast, om eerst hier thee te drinken ,) voor.
Betje. Hebt gy, ma cherg Ryzig, voorleeden Maandag in'de Opera geweest? [NB. ik kom er bykans nooit.']
Ik.



WILLEM LEEVEN D. 77
Ik. Neen, ma chere: zyt gy er geweest? Betje. Ja, ma chere.
Keetje. Ik hoor, dat er een mooi ftuk gegeeven is, ma chere.
Betje. ö Een allerliefst ftuk; dat moet ik zeggen. Er was ook veel Monde, ó Die gouden Koning moest gy gezien hebben; en hoe de Princes in een Beer veranderde! wy hebben ons charmant gediverteerd; het was divin; ik heb my half dood gelachen.
Ik. Dat kan ik wel denken , ma chere Betje. , Keetje. Betje lacht gaarn; ik lach niet veel; het is zo commuri.
Betje. Dat mag het zyn; ik hou niet van die huilende Koningen en Koninginnen; als ik kryten wil, ga, ik by Dominé Weenbraaf te kerk: dat past beter by een.
Keetje. Neen, ma chere, [tegen my, geloof'ik„ in confidence, ] ik zie liefst Treurfpelen: de Godebald is myn lyfftuk; en, ö, als Agnes van die hooge brug geftooten wordt! He! er gaat een kou van langs myn rug: ken je Emilia Galotti?
Ik. Ik ken fchande/yk weinig Treur - Tooneelgoedje, buiten dat van de ouwe Fransjes, zo als een Racine en Corneille.
Keetje. Ei, die ken ik zo niet. [Het Heertje piepte er nu tusfehen in. ]
Het Heertje. Heeft Mevrouw Ryzig wel veel fmaak in onze Drama's ?
Ik.



?8 HISTORIÉ VAN DEN HEER
Ik. De Duo-Drama van Urbanus en Izabel heeft my zeer bevallen: is myn Heer kenner van het Tooneel ? [ Hy boog zich, met een zeer vergenoegd: pardonneer my, Mevrouw.']
Betje. Dat onnatuurlyk ftuk ? Daar die Vader zyn Dogter in vermoort? meen je dat niet, ma chere? apropos! Ik had een dolle zin in het kapzel van Emilia: ik wou, dat ik wist, waar het gekogt was: die Juffrouw Wattier ftaat toch alles ieeldig mooi!
Het Heertje. Was het lint niet violet ?
Betje. Wel, pardonneer tüy dit! Het was couleur de Pucel maar dat van de Gravin was violet. En toen de Vader het lyk liet zien, fchrikte ik ysfelyk: ik weet niet, hoe het kwam, maar me dagt de Prins leek zo op myn overleden Broer: foei! ik geen Treurfpellen!
Zy vertrokken, en dat wel, h dèfespoit, om dat ma chere Ryzig niet mede ging. Dit discours legt my zo dwars in 't hoofd, dat ik het er eerst Uit, en op het papier moest gooijen. En zulke weezens in Blanco zyn evenwel onze Veldenaars, onze Helders! Joost weet, wie zy thans zitten te verveelen; en of er niet weer eens van de twaalf Huivers plaats gefchreeuwd wordt: Hou je lui wat ordentelyk in die Loge! Het zyn echter flegts mallooten ; erger niet. Zy maaken misleiden haar Toilet weer eens in dcComcdie; doch het is niets dan dartelheid, die gy en ik nu maar moeten ver-
my-



WILLEM LEEVEN 0. 79
ntyden, en die zy, als zy in de knip zyn, van zelf wel zullen afkeren! Nu ga ik u eens een deegelyken Brief fchryven.
Ik ben voorleeden Maandag op eene vilite geweest by eene Dame van Ryzigs familie; en daar ben ik ten minften wel twee derde bekeerd. Ik had altoos gedagt, dat dit bekeerings werkje veel voeten in de aarde had; dat ik veel meer met hun Verfchilde; dat het vreeslyk op den ouden mensch zoude aankomen ; dat ik een desperatcn boel zou vinden, en voor tien handen werk hebben: maar het werk valt my toe ; ik heb niet veel meer te doen, dan zo wat te fchikken en te plooijen, en kan zo heel wel in myn zedelyk gedoententje blyven; het komt er niet toe. 't Zit met onze boeltjes zo al het zelfde: ik heb het haardje eens rond gekeeken; myn hartekamertje legt maar wat meer overhoop , of is wat anders opgefchikt. De harten, in Brams Familie, hebben zeer veel van de Noordhollandfche vertrekken. De kamer van myn hart heeft veel overeenkomst met onze Amfteldamfche zaaltjes. Zy vertoonen hunne deugden , zoals de overkanters hunne Porceleinen, hun Zilveren en Gouden fieraden , in groote zuivere glazen kasfen ; dit maakt zeker veel parade. Myne beste meubeltjes zitten, even zo als myn Porcelein en foortgelyk goedje , agter het flot, en wel dat meer is, in verkoren hoeken en vakken : men ziet duidelyk, dat ik geen oogmerk had om
er



80 HISTORIE VAN DEN HEÈR
er mede te pronken. Het ziet Zon noch Maan; en moet ik het gebruiken, dan moet ik er eerst het ftof en fpinrag zo wat afkwispelen , maar dan pok kan het de monftering pasfeeren. Onze meublementen ontloopen elkander ook zo veel in waarde niet, als het zich laat aanzien. De manieren, de gefprekken , de daaden zyn minder diverteerend, en doen zich wat deftiger voor; maar zyn, wel befchouwd, zo bcuzelagtig, zo weinig waardig, als dc manieren, de gefprekken, de daaden van de ordentelykfte lieden du Ton.
Myn Man had my in zo yerre de kaart van 't land geeven, dat ik vry wel begreep, wat my zoude wedervaaren: men fpeelde niet,, maar breidde. Dit bericht maakte my eerst vry wat verleegen; want ik wist niet, hoe ik den avond zoude doorhaspelen : niet om dat ik nog zo fmoorlyk verzot ben op het Spel ; maar om dat ik niet wist, waar ik my mede zou bezighouden. Ik had, zedert wy in het klcuterfchool een kattelap leerden breijen, geen kous in myn hand gehad, (dan om er myn voet in te fteeken.) Een Beursje knoopen, en dat voor eene getrouwde Vrouw, dat kon ook niet ; men moet de menfehen geen ergernis geeven; zie, daar hou ik niet van. Ik fchommelde dan gaauw een kantje op, dat ik onlangs van eene arme ziel gekogt had, om aan een lubbetje te zetten; deed het in een zindelyk wit postpapier en zo in de Breizak; want dit meubel
hefe



WILLEM LEEVEN D» 8l
heb ik toch altyd na gehouwen, al was het maar om in verleegenheid er gebruik van te kunnen maaken: gy weet, ik las wel eens wat, dat juist niet zeer in Mama's Theologiichen fmaak viel, en dan is zo een Inftrument onontbccrlyk. Wel nu, daar ging ik des, met myn kostlykheid aan myn arm, Heep, flcep, Heep, naar de vifite. Ja ja, Ryzig is wel heel bezorgd voor my , zedert hy
door vraagen en weer vraagen weet, dat —
enfin , hy bragt my daar ik zyn moest.
Styf vriendlyk wierd Nigt ontfangen van Nigt: Dat Hond my maar taamlyk wel aan. Ik hoopte , dat Nigt Hexameter Van de party zoude zyn, maar neen: 't was eene vifite voor getrouwde Dames. Nigt woont in een groot, dubbeld , keurlyk, kraakzindelyk huis, allerkostbaarst gemeubileerd. Ik moest het ook zien; dat kon niet anders. Ik zag het ook, met eene my ongewoone naauwkeurigheid.' Ik geloof, in gemoedé, dat al het ftof, van Nigts vliering af tot Nigts provifiekelder toe,' zeer gemakkelyk, zonder het te fchaaden , in het allertederfte Vrouwenoog zoude kunnen geborgen worden. De hanenbalken waren zo wit als Nigts halsdoek. Op de droogzolders lagen gladde matten. Al het mandenwerk fcheen zo nieuw uit de winkel e komen. De mangels waren zo glad, als onzemahonihouten tafels. Het was my onmoogryk, om eeriig onderfcheid te zien tusfchcn een cl. . '.uur en' een vryllap. Alle de kabinetten waren als Qj Leg p jv. deel. F lveaf



$ï HISTORIE VAN DEN HEER
Een Petitmaitre zou er niet van te flaan zyn: zo duidelyk kan men er zyn eigen fchoonheid in bewonderen. Tante Martha zou gemeend hebben , dat zy nu eigenlyk in den Hemel was. Gyweet, lieve Renard, dat ieder zich een denkbeeld van den Hemel maakt, meest bevallende aan zyne byzondere geiiartheid? De wellustige Arabieren moeten een geheel andren Hemel hebben, dan de oude Duitfchers. Dit wist Mahomet , die al een
flimme knevel was; „ Wyn en Meisjes."
Ryzig zingt dikwyls, als hy denkt, geloof ik, dat hy alleen is, want anders zou hy wel voorzichtiger zyn ; weetende wie ik ben.
.6 Mahomet, ton Paradis des Femmes Nous rend heurcux, même après le trepas ;
Tu favois hien, pour fubjuger nos ames , Saus ceplaifir que tu n'y viendrois pas.
Que Mahomet est un grandperfonage, D'avoir ainfi peuplé fon Paradis!
II faroit hien que Phomme le plus fage Se voit toujours tentè par des Houris.
Maar de oude Barden beloofden aan hunne Geri
maai!



WILLEM LEEVEN D. 83
maanen , of Teutoonen, of hoe hiet dat volk nu ook ? „ Dat zy oud Bier zouden drinken uit de ,, Békkeneelen hunner verflagen vyanden." Tante hoort geene befchryving dier gelukkige plaats liever, dan die waar uit zy verneemt, dat er niets in zal komen, dat onrein is; en haare denkbeelden van het onreine zyn zo grof als haare begrippen van alle andre dingen : dit is ten minften ze•ker, dat er eene byzondere vriendfchap tusfchen Nigt en Tante op handen is, zo -dra zy de byzondere harmonie haarer zilverfchoone zielen ontdek? ken. En wie tvvyfelt aan derzelver duurzaamheid, daar die gegrond zyn zal op de volmaaktfte overcenftemming van kraakzihdelykheid.
Na dat ik dan, en dat welmeenend, het huis en de meubelen zeer geadmireerd had , maakte Nigt haar excuus, om dat ik het juist zó trof, en alles nog niet in order was; en na dat Nigt geloogen had als een wagter, door te zeggen: „ ik geloof, Nigt Ryzig, dat het by u wel anders zindeiyk zyn zal; " gingen wy zitten; evenwel niet dan na veele complimenten,. over de plaatsneeming; want wy waren met ons agt getrouwde en weduw-dames. Dat er een tafel ftond, viel net in myn fmaak; want ik drink gaarn warme thee. Eerst was het heel ftil, maar toen nam Mevrouw W. het woord. ,, Wel, Nigt, Ryzig wat zegt „ gy van Nigts huis ? "
Ik. Een zeer fchoon huis , Nigt'; en zo in F 2 order 5



54 HISTORIE VAN DEN HEER
order ; ik weet niet , hoe Nigt het zo kan houden.
■ Mevrouw IV. Ja, ik zeg altyd tegen Mama, het .fcheelt veel, hoe een huis bewoond wordt: het is als met den mensch: de kleeren maaken den Man, Nigt.
' Tante R- Wel fpreek je drfar van, Betje, dit eigenfte huis heeft wat verandering ondergaan.' Toen Nigt het kogt, hadden er Engelfchen ingewoond.
Ik. Denk eens, Engelfchen! {Me dagt, ik moest iets zeggen, om dat ik vreemd in de familie kwam ; en wat kon ik veelzeggen?]
Tante R. Maar, gruwlyk, wat zag het eruit! men was te vies, om te gaan zitten : twee maanden hebben er vier fchoonmaakfters en een opperman in gewerkt
NigtR. [kaar invallende.] Wel pardonneer my, Nigt; een volflagen vierendeeljaars! want of het Nigt nog voorftaat, Nigt was zo beleefd, om my haar fchoonmaakftcr al dien tyd over te doen; daar ik zeer mede geholpen was.
Nigt W. [tegen Mevrouw R.] Wel heden, ja Mama, wy zyn toen eerst immers in Juny begon, nen; ik weet het maar zeer wel.
Nigt S. Ja, Nigt, je blieft daar van fchoonmaaken te fpreeken, maar zeg my toch, als ik het vraagen mag — (wat zal dat zyn, dagt ik; je weet, Pietje, ik ben droevig nieuwsgierig) ben je
ook



WILLEM LEEVEN D. 8<f
ook zo kragtig voor die potjes met fmeer, die nu al aan in de Courant geadverteerd worden ? Ik hoor er zo veel lof van; gebruikt Nigt die ook ?
Na een geheel uur over die geadverteerde potjes gedisputeerd te hebben, begon er wat kwaadfpreekendheid onder te loopen. Daar zal ik het discours dan eens opvatten j het andre is al te mal.
Nigt R. Ja, zo zyn onze Dames du Ton. Het is om zich te bedroeven, zo weinig als zy zich met de booijen moeijen; zy weeten niet eens , hoe het goed moet behandeld worden.
Tante R. Wel, fpreek je daarvan, Nigt; onze Buur-Juffrouw, die zo faVant is, dat zy Engelsch kan leezen, gaat altoos by haare Vriendin logeeren , als er fchoon gemaakt wordt: haar Man plagt ook altyd het volk te betaalen, heb ik wel gehoord.
Nigt W. Wel groote Grietje! dat zyn Vrouwen ! Zy doen het Heilig Huwlyk fchande aan.
My dagt, dat ik, om óók voor geene Savante. bekend te worden, want ik lees , helaas! ook Engelsch, .of voor geen floddermadam door te gaan, ook een woordje in dit huishoudelyk discours be-x hoorde in te brengen; te meer, daar ik zeer ge-, raakt was over de choquante zaaken, uitgefchotcn op myne oude Vriendinnen du Ton.
Ik. Onze jonge Vrouwen zyn ver van volmaakt, dat geloof ik vast; maar zouden de-Matreonca F 3 wei



86
HISTORIE VAN DEN HEER
wel zo veel beter zyn ? Zy hennen de meiden wel wat meer naar, maar doen er buiten dit weinig aan. En als goed volk «iet, dat men het toch wantrouwt, zyn zy in verzoeking om ons eindlyk óók te foppen.
Nigt R. Nu, Nigt, ik geloof, dat de Booijen het heel goed by u zullen hebben. Gaat de oude Nigt haast in haar huis op de Lelygragt ? [ Hier wendde het discours. ]
Mevrouw W. haalde haar breiwerk uit; daar Op volgden alle de overigen dit voorbeeld, en wy kreegen een zeer aandoenlyk verhaal , waar het katoen gekogt was, en hoe veel geld het koste: maar dit wierd ook op alle mogclyke wyzen gevarieerd, fchoon de zin hierop uitkwam: „ dat „ het in Maltha gekogt was, en vyf gulden het
„ pond koste." „ Maar wat breidt Nigt
„ daar kerjeufe gaatjes ! Dat heb ik nooit kunnen
„ leeren!" „ 6 Nigt, het is niet met al.
„ Ik heb het op de Westermarkt by die vermaar-
de Breimatresfen geleerd." • „ Weet ik
„ het niet; daar al die Beniste groote lui er kin-
deren leerden ? Ja, dat waren wel hecle aartige „ menfehen; en zy konden kezen, als dc beste „ Voorleczers in onze Kerken." —- Toen viel men op de Franfche fchoolen, die hoogst wierden afgekeurd. Toen tegen my: „ Wel, Nigt Ryzig , wat naai je daar een inzoct hondje van een kantje!"
Ik.



WILLEM LEEVEN D. 87
Ik. Vind je dat, Nigt ? wel, het is maar vau een klein prysje. [ Het kantje, maar met een myn naai jen, wierd bekeeken en gepreezen. j
Tante R. Ik had gehoord, Nigt, dat gy nooit naaide of breidde, en naauwlyks eens een theekopje affpoeldc; dat Mama u alles uit de hand nam, en zelf deed.
Ik. Ei, lieve, Tante! Neen , ik doe het zo veel, als in het huishouden te pas komt; maar de menfchen moeten wat praaten; en elk zyn zin.
Nigt S. Zou je wel gelooven , Nigt Ryzig, dat ik nooit een naaifter over huis heb ? Het zyn regtc meiden van de Booijen. Men denkt dat zy zitten te naaijen, en ondertusfen klungelen zy met een fchoteltje, met een kelkje, en 't is: ,, ei „ lieve, leg eens vuur aan op de zaal, ei lieve, „ breng dat water .eens op de flaapkamer." Zo dat, zo als ik zeg, het zyn eigealyk bedienden van dc meiden. Ik laat alles in het Weeshuis naaijen. ■ :..
Ik. Als Nigt dat dunkt, mag zy ook wel in het Weeshuis laaten fchoonmaaken; want het zal met die Vriendinnen al net eender zyn als met de naaiilcrs.
Nfgt S. Pardonneer my, Nigt; het contraire is waar. De fchoonmaaklters hebben dat in haar rug; en ook zit ik ze altoos agtcr dc lappen.
Toen noüïde ik nog een paar doezyn Vrouwen «toor den hekel liaan. Deeze was zo geleerd, F 4 dat



88 HISTORIE TAN DEN HEER
dat zy eens zou zien, of de bloemkool wel ftoofv de, en had onder het omfchommclen daar van, een klein Latyns boekje, dat in haar borst ftak, daar onder gefchud. Eene andre droeg een extra zwierig beddenjakje, en zat veel te dikwyls in een vertrek , dat op den weg uit kwam. Nog een andre „ moest wel veel van wandelen houden; want zyhad in den laatften nazomer wel driemaal met een paar Vrienden in den Hout hopen dwaa„ len ; ja, met een papier in haar hand op een 9, bank gaan zitten; kort om , zich heel hefpotte„ lyk gemaakt." Dit laatfte verhaal deed my in lachen uitfchateren.
Mevrouw K. Heden, Nigt, lacht gy daar om V dat is riciduj!
Ik. Ik kan zo min het ridicule van myn lachen zien, als dat men zich befpotlyk maakt, door met goede Vrienden in den heerlyken Hout te komen wandelen; of met een papier in de hand op een der banken te gaan zitten : mooglyk heeft die Vrouw toen wel een teekening gefchetst van een der gezichten, die haar byzonder troffen. [Het
mgemeen antwoord was — zwygen, hemmen en
naarstig doorhreijen. •]
Dit zyn nu evenwel de Dames, die men ons ten voorbeelde geeft; die op du bon Ton fmaalen, die een eerlyk Ombertje voor zeer kwaad houden , en I iiagliederen zingen over het verkwisten van den
•!, en het kwaadfpreeken, geen Kerkgang des
Zon-



WILLEM LEEVEND. 89
Zondaags verzuimen , onbefpraokcn leeven, en ook vervolgens zalig in den Heere ontflaapen! . .
Toen ik t'huis kwam, vroeg Ryzig my: „ hebt „ gy u wat gediverteerd, Kind?"
Ik. Gediverteerd? zo fiegt is, Goddank, myn fmaak niet. Ik heb my zeer verveeld: want . .
Hy. [ my invallende. ] Alle jnenfchen hebben hunne gebreken. '
Ik. Dat is juist de reden, dat ik my aan hunne beöordeelingen weinig laat geleegcn zyn : allemaal menfchen, Brampje! Neen , dan hebben wy lieden du Ton nog pret voor ons geld; en onze buuren lyden er niets door.
Hy haalde zyn fchouders op; dat was my genoeg. Nu hoop ik maar, dat dit gezelfchap zo afkeerig zal zyn van my, als ik van het gezelfchap ben. Ik merk ook, dat zy, die ons dan, zo als zy het noemen, willen bekeeren, eigenlyk niets anders doen, dan ware het mooglyk ons naar hun te verplooijen; en daar komen zelden jonge gebreken, die ouden verbeteren. Zo dat ik maar zeg¬
gen wil , hartje, het is zo wat , gelyk Tante Martha zegt, met ons in deezen opzichten ook al, zo wat van het potje in 't pannetje, maar de Soupe blyft de zelfde.
Myn hoofd is wat op hol; en dat maakt my alle verwydcring zo noodzaaklyk, als uw verliefd hart u die maakt: ik weet het niet, maar ik vrees, dat het met Willem geheel mis zal loopen. Maf 5 W.i,



5© HISTORIE VAN DEN HEER
ma, tusfchen ons, is regt verfbord op hem: de Brief aan haar is evenwel naar myn zin , zo veel die van Oldenburg betreft. Ik heb my daar duidelyk over verklaard, en Mama vindt goed my dit kwalyk te neemen.
Van de week vertrekt Mevrouw Ryzig naar haar huis, en wy fcheiden als — fatfoenlyke lieden ? zo! „ Mama — Dogter!" Myne nieuwe huisbedienden zyn knap flag. De koets blyft onze enz.; maar Mama, en dat is billyk, houdt er het
gebruik van om naar de kerk te ryden: ik
hoop, dat die dikke vette klosfen van paarden nu maar wennen zullen aan de avondlugt; want zy zullen er nu zo wel eens in dienen uittegaan. Neem toch myn knegt, die u deezen brengt, in oogenfchyn ! Het is een origineeltje. Van de week was hy ( Mama was niet aan tafel) binnen, om te dienen. Ryzig had hem gezegd, dat hy in de kamer moest blyven. „ Dat wilde hy heel „ gaarn." Wy aten met ons zcsfen. Ik keek naar hem, om hem te wenken, dat hy zyn Heer een fchoon bord zoude geeven. En wat denkt gy ? Monfieur zat gemaklyk op een ftoel by den haart. Wel, Flip, (zeide ik,) zit je daar? dat lykt immers niet met al? En wat, denk je, kreeg ik ten antwoord, terwyl hy griunekendeopftond: ja, Mevrouw, ik dagt, ik heb zo veel van zitten als van ftaan. Het heele gezelfchap fchaterde. Maar hy, zeker om het te verbeteren, ging vervol-



WILLEM LEEVEN D. pi
volgens- over het horretje ftaan kyken, en fluitte een Wilhelmusje. Wat zal ik met zo een vent beginnen ? Maar het is evenwel de eerlykfte trouwfte gcdienstigfte knaap, die ooit een livreijok aan kreeg. Nog eene van hem, en dan ga ik je groeten.
Ryzig had al een en andermaal een Man gewagt, dien hy noodzaaklyk moest fpreeken; doch eergisteren , terwyl Flip h«m zyn rok aan hielp, hoorde ik hem zeggen : Flip, als myn Heer „ Alberts hier komt, zeg dan, dat ik op de Beurs .„ ben, en hem verzoek, dat hy my hier wagt. „ Verftaat gy dat, Flip ? —Ja wel, myn Heer, 9c „ moet zeggen, dat myn Heer op de Beurs is, „ en dat hy myn Heer hier moet wagten, myn ,, Heer." Ryzig maalt daar op nog wat met mys en ziende dat hy zyn tyd verpraat heeft, vliegt hy fchielyk de deur uit. Hy is pas twintig huizen ver, of Flip hem na, onder een geduurig geroep van, myn Heer, hem., myb Heer. Ik dagt, dat Ryzig iets vergeeten had. Hy hoorde het eerst niet. Flip al agter aan.. Eindlyk keert Ryzig zich om , en Flip, uit zyn adem gelopen, vraagt: „ Myn Heer, ik heb vergeeten te vraagen, wat ik „ aan dien Heer zeggen moet, als hy nu eens ,, weer niet komt?" Gy kent myn- haastigen Compecr. Meer zeg ik niet. Hy kwam zeer bedrukt in huis: „ Had myn Heer iets vergeeten, „ Flip, dat gy zo geloopcn hebt?" Daar kreeg
ik



£S HISTORIE VAN DEN HEER
ik de heele vertelling. En myn Man betuigde my naderhand, dat hy, ware hy zo kapot niet geweest op die vraag, den kerel geklopt zoude hebben, over het alarm dat hy gemaakt had. Ik Jioar, dat myn derde meid briezend graag ziet hangen en rabraaken! zou je niet zeggen, hoe kom ik aan het volk? En die zelfde meid is zo bang als de dood van een groote vlieg! Ik geloof, dat ik beider bakkesfen eens naar Lavater zal zenden, of hy ook uit den zoom van hun ooren, of de punt van hun neus zal kunnen bepaalen, welk foort van Geniën zy hebben. Wat beestig lange firitfis dit! nu, gy zyt de Bruid, en ik ben
Uwe medelydende Vriendin,
A. RYZIG,
VEER-



WILLEM LEEVEN D< p$
VEERTIENDE BRIEF.
De Heer willem leevend aan den Heer paulus helder.
myn heer!
y, die, daar hem alle wegen ten onderzoeke openftaan , zonder onderzoek een bitter oordeel velt, verdient niet, dat men hem onderrigt. Hy, die eenen getrouwen eertyds waarden Vriend, die hem nooit beleedigd heeft, op het getuigenis van iemand, dien hy zelf voor een deugeniet houdt, verdenkt, en behandelt, Zo als gy my behandelt, verdient al de kwellingen , die de zedeloosheid zyns Vriends hem zouden doen lyden. Waan des niet, dat ik my zal ophouden met uwe befchuldigingen te weerleggen. Weet alleen, dat geen agterdogtig ligtgeloovig karakter ee<-e doet aan dien Godsdienst, wiens onhandige verdeediger gy zyt. Nu myne geheele ziel buiten zynen zagtmoedigen invloed is, en dat wel door u, zal ik niets meer hier over zeggen dan dit: al wat gy van my liegt,
zult gy door uw berouw boeten maar wee u,
zo gy de beminde myner ziel aanraakt! Is het uwe Logica, dat bedagtzaam twyfelen aan Godsdienstige Leerftellingen uitloopt op zedeloosheid? Be-
wys



§\ HISTORIE VAN DEN HEER
wys dit! me dunkt, zulk een haatlyk werk is niet kwalyk voor u bereekend! . . Helder! . . eens myn waarde Helder, waarom doet gy myn bloed in de aderen gisten ? Moest gy, gy juist, myn verzoeker zyn ten kwade ? . . . Wel haast zal dc Engelin ons begeeven! Mogt ik haar volgen! 6 Leven , wat zyt gy dan eene te leurftelling . . . Nog zo jong en reeds afgepynigd. ... Ik ga, in
het byzyn myner Lotje, de heele waereld u
ook vergeeten.
W. LEïVEKD.
VYF-



WILLEM LEEVEN D. 95
VYFTIENDE BRIEF. Mejuffrouw christina helder aan Me.
juffrOUW jacoba veldenaar.
tedergeliefde veldenaar!
z2/iet gy, dat in my de grootftc aandoenlykheid des haiten niet noodwendig moet verzeld gaan van een zwak veranderlyk karakter; in u zie ik niet minder, dat redelykheid, bedaardheid, oordeel en doorzicht niet altoos omzet worden door koelheid en onmededeelneemenheid. De vriendfchap moge, wanneer zy minder gloed hebbe, eerwaardiger zyn, maar is ook des te minder troost en hulpryk. Ik omhels des, in de uitgeleezen Vriendin van myn hart, niet alleen oprechtheid, maar ook tedere deelnceming: elke Brief, dien ik overlees, geeft my daar de fterkfte blyken van.
Denk echter niet, myne lieve, dat ik zo met myne eigen bekommeringen vervuld ben, dat ik over niets anders zoude kunnen denken: De zorgelykc omftandigheden, waarin uwe waarde Moeder zich thans weder bevindt, grieven my zeer. Ach, is de lieve Lyderes dan de Moeder myner Vriendin niet! Is zy het voorwerp myner hoogachting , is zy de Vrouw niet van eeneu Man, dien ik en als Mensch en als Leeraar eerbiedig?
Wat



$6 HISTORIE VAN DEN HEER
Wat zyn dat ysfelyke Menfchen, die alleen doof wreedheden en fchanddaaden geroerd worden ! die, laazen zy geene Engelfche Treurfpelen , hunne Menfchelykheid niet eenmaal zouden ontwaaren! Zou er niet wat aan zyn, Coosje? Hebben niet veele Menfchen gebrek aan die fyne zintuigen , die voor ons het zedelyk fchoone zo verrukkclyk maaken ? Hoe druk ik my best uit ? Zyn veelen niet zo weinig bereekend voor de edelfte aandoening onzer Natuur, als voor het waare füblime in de Muziek, de Poëzy of Schilderkunst ? Worden zy immer als opgelost door een meesterlyken trek der Welfpreekendheid — der Muziek ?
Myn Vader zegt wel eens, dat dit voor eene harfenfehim gehouden wordt by veelen, die men noch verftand, noch goedhartigheid betwisten kan. Dit begryp ik niet; cn zo is het ook niet by my. Het fterf bed van Belton, van Sinclair — van Lovdace zelf doet my niet veel aan. Het gaat zo buiten myn hart om ; het is daar zo verbaast vreemd; het wil er niet mede ftemmen; en myne zucht tot rechtvaardigheid fluit- mynen boezem voor het medelyden; het medelyden is echter de verrukkelykfte aandoening , die my tot nog bekend is.
Maar lees ik den Brief, by voorbeeld , van Julia; en wel deeze woorden : ó mon Ami , quand tu verra cette Lettre, les vers rongeront le vifage de ton amante, & fon coeur , ou tu ne' fera plus! Lees



WILLEM tEEVÊND. 97
ik het verhaal van Saint Preux aan Lord Brorhftrom, van zyne wandeling met Julie langs dié haare , barre, fcherpe rotzen , en eenzaame plaatzen , daar hy eens zyn verblyf hield ; toont hy haar de gedenktekens zyher liefde in de rotzen gegraveerd; neemt hy haare hand, zegt hy: Quoi, Julie! votre coeur ne vous dit-il rien ici? Quoi? nê
fentez-vöus rien — quelque emotiott Jécrcite, a
P aspect d'un lieu jiplein de vous ? Dan, dan fmelt myn hart van het allertederfte medelyden Voor —• beide. En, fchoon ik hunne voormaalige zwakheid laake — ik Voel echter zo leevendig, wat ef toen in de ongeneesfelyke harten deezer ongelukkige , deezer zwakke , maar geenzins bedorven menfchen moet hebbeü omgegaan;
Daar myne ziel nu dermaate gelterild is, kan ik ook bezeilen, wat er in uw hart moet voorvallen * wanneer gy Uwe kwynende Moeder befchouwt * omringd door haare jonge Kinderen, en betragt door den besten aller Echtgenooten en Vaders* Dan moet eene drukking aan haare hand, een bezield oog, een zucht, die met moeite wordt doorgelaaten, zó védl uitdrukken, dat het cerfte, en dus nog het kragtigfte , het zielenvolfle woord daar ondraaglyk laf — yskoud by is.
Om deeze myne wys van gewaarworden., kan het ook niet anders zyn, dan dat ik nog Veel meet medelyden heb met onzen Vriend, dan Wel overhelling om hem met mynen afkeer te ftraffen; en
IV. DEEL, Gr dit



<?8 HISTORIE VAN DEN HEER.
dit niet, onï dat hy Willem Leevend is; neen,, maar om dat ik overyling , zwakheid, (of hoe moet ik zyn gedrag omtrent zyne geliefde Lotje bcfchouwen ? ) geene boosheid, geene eigenlyke ondeugd kan noemen. Ach, Lieve, het kost ook een gevoelig hart zo veel, om een voorwerp, dat wy zeer lange met vriendelyke gevoelens, met achting befchouwd hebben, optegeeven! .... En nog te meer, naar gelang wy onze medemenfehen zo gaarn van hunne beste zyde befchouwen. Het bedroeft zo diepgaande , wanneer wy het met de deugd wel meenen, te zien, dat haare meest beloovende jonge vrienden haar verhaten.
Het afcheid van uwen voortrcffelyken Sytfama is eene dier tooneelen, waar by myne oogen de allerdierbaarfte traanen ftortcn .' 't Zy waardige menfchen uitfehitteren , of bezwyken, wy kannen omtrent hen niet onverfchillig blyven. Zy, wier deugd ongevoeligheid is; zy, die niets goed noemen , dan het geen door de flyengfte verzaaking vèrkreegen wordt, mogen dit anders befchouwen ; my is dit onmooglyk. Maar wat overeenkomst, welke aantrekkenskragt kan er beftaan tusfehen braave menfchen, en fchandvlekken onzer edele, onzer hemelfche natuur ? Geene ! zulke bedryven zyn ons al te vreemd, ö Wy voelen zo fterk, dat wy even onbekwaam zyn, om een deugdzaam hart te verleiden , als om een vrolyk kind te vergiftigen : maar wy voelen met een, dat ons hart eene
zwak-



WILLEM LÈEVEKD. ÖO
zwakke zydé heeft; dat men kan dooien, zonder dat wy iets van onze innerlyke waarde verliezen. Wy voelen even duidelyk, welk eene redelyke kragt er vereischt wordt, om altoos te overwinnen ; hóe waakzaam wy zyn moeten , zullen wy hooit eens verrascht worden; Deeze zelfskennis fielt ons1 in ftaat, om een zagtmoedig oordeel te vellen over andrcn; ook dan, als wy daar zelf om jyden moeten. Alledaagfche menfchen, die altoos naar de uitkomst over de oorzaak en het oogmerk oordeelen ; zy die nooit een ftryd verlöoren , om dat zy nimmer te velde trokken ; mogen met eene domme verfmaading en ongegronde zèïfsvoiaaanheid nederzien op hunne medemenfehen , die $ haar hun oordeel, berispelyk, ——— ftrafwaardig zyn ; kundiger kenners van het menschlyk hart, lieden van verdienste , zyn en blyven niet te min de bevoegde Rechters in deezen ; even zo wel als zy, die genie hebben, de natuurlyke bcoordeelers zyn van hun , die Geniën zyn, Zy alleen weeten, wat het inhebbe een werk, niet van fmaak , niet van vernuft , neen, maar een werk van Genie, van oorfpronkelyke Genie, te vervaardigen. Maar ik vrees, dat ik al te langwylig worde.
Zie hief al weder Brieven van Renting, en het copy van myn antwoord: Doe ik hem geeh recht, al kan ik hem niet beminnen ? Wy wagten MéVrouw Everards hier. Mama wil niet , dat zyr Q * hitaf



100 HISTORIE VAN DEN HEER
naar haar Mans huis met hem vertrekt, voor dat het in volkomen order is. Ik fchryf deezen des in voorraad, en zal hem fluiten, zo dra ik haar gezien heb.
ZES,
De minlykheid onder een alleraangenaamst voorkomen, welgemaaktheid, zonder ftyfheid, fraaije manieren , gedwongenheid, iets ingetogens, 't welk met eenen kwalyk ftaanden fchroom niets gemeens heeft , een malsch ryzig postuur, fyne trekken, lieve zagte blaauwe oogen, fchitterende blankheid, vrouwelyke goedaardigheid, aandoenlykheid, die alles vertedert, heb ik gistren omhelst in de engelagtige Vrouw van Everards. Gy
moet haar zien , beminnen kan dan niet
uitblyven. Zy verzoekt my u van haare hoogfte achting te verzeekeren ; met verrukking zie ik den dag te gemoet, waar op ik u kan toonen, hoe zeer ik ben
Uwe
CHRj;SJE HELDER»



WILLEM LEEVEN D. IOI
ZESTIENDE BRIEF.
Mevrouw petronella everards aan Mevrouw alida ryzig.
waarde vriendin!
ÜEfergister avond zyn wy hier, zonder dat ons iets meldenswaardigs onderweeg ontmoette, wel aangekomen. Wy lieten ons by myn Heer Helder aanryden; gy weet, dat Mevrouw goedgevonden heeft ons haar huis aantebieden, tot het onze in order zyn zal. Myn Heer en Mevrouw waren niet t'huis; maar eene kleine onpasfelykheid was oorzaak, dat Juffrouw Helder haare kamer hield. Zy zat te leezen. Everards tikte aan de deur, deed die open, en bood my haar beleefdelyk aan. Haar eerfle voorkomen trof my; zy was in een wit nagtgewaad; zy fchynt des geen bezoek verwagt te hebben. Zy ontling my niet beleefd; indien ik dit zeide , zoude ik haar verongelyken
zy ontfing my met open armen, zag my oplettend aan ; maar behoefde niet te zeggen, dat ik welkom was. Nu zult gy my weer uitlachen; ik weet het wél; maar er ligt voor my iet zo aangenaams in te zeggen , dat ik naar haar gereikhalstheb, en reeds ondervind , wat harmonie des harten tusfchen Vrouwen is, dat ik u dit vermaak zeer gaarn vergun.
G 3 Véél



Ï02 HISTORIE VAN DEN HEER
Véc'1 had ik van eene Chrisje Helder gewagt: ik ken Willems fyn oordeel en edelen 1'maak; echter men Heelt haar geen recht gedaan. Eene waare fchöonheid, grootsch — overmeesterend, in den vollen bloei der jeugd; eenigzins wat onachtzaam, onöpgelchikt: een portret van Rafa'èl, zegt Everards ; gy , Ryzig , zult dit zo wel fyerftaan als ik.
Ik heb noch haare fchoönheïd, noch haar vef« ïland, zo weinig als Haare overgroote fchatten, maar dit weet ik, onze harten zyn bevriend. Chrisje Helder is myne Vriendin; en dat wel veelmeer, dan zy ooit de myne kan worden. Druk ik dit wel goed uit? Dit meen ik, Hoewel zy my nooit zulk een fchat van liefde zal kunnen geeven , als ik voor haar bezit.
Everards ging nog eens naar 't kantoor, en na een uur uitblyvens , keerde hy met zynen Vriend Renting te rug. Dat uur was een der beste van myn leven, Wy fleeten het in een befchaafd minzaam open gefprek. Toen de Hecren in traden, zaten wy nog op de fopha. Chrisje liet voor ons
vieren dekken en zeide; ik wil myne Mama
eens aangenaam verrasfehen. Hierom liet zy de koets niet voor het beklemde uur afryden. Myn verlangen , om Mevrouw Helder te zien , was groot. Zo dikwyis er een koets aankwam, klopte myn hart. Toen er eindlyk, het was elf uuren, een ftil hield, verfchöot ik van kleur, — De
Vricn-



WILLEM LEEVEN D. I©3
Vriendin myner Moeder ach! Wy
ftonden allen van tafel op. Myn Heer en Mevrouw kwamen op de zaal. Ik ging naar Mevrouw Helder, ik beefde . . . . zy omhelsde my met een : welkom , lieve Mevrouw Everards. Wy gingen allen weder zitten. Mevrouw plaatfte zich tusfchen Chrisje en my. De tedere oplettendheid, waarmede myn Heer Helder naar zyne Dogter vroeg, roerde my: al ftatig Man , al liefderyk Vader. Mevrouw zegt, dat ik den familie-zweem myner zalige Moeder volmaaktlyk heb; hoewel de trekken niet teekenagtig gelyk zyn. Zy zag my met aandoening: Ik zag, dat zy met eene dry vende traan aan haare zo jong overleedene Vriendin dagt; hoewel zy het niet zeide.
Pragt en Orde geeven hier den huisfelyken toon. Hoewel ons huis genoegzaam gereed is, zyn wy verzogt om hier eenige dagen te vertoeven. Rotterdam is eene fchoone, frisfche, woelige, volkryke Stad, die my wel bevalt. Maar welk eene plaats zoude my niet behagen, indien ik daar myn waarden Everards en myne geliefde Vriendin Helder vond? Ik ben gelukkig, meer dan ik zeggen kan ; u zelf kan dit niet heel vreemd voorkomen , zo gy u in myne omftandigheden ftelt, en op myne wys gelukkig kunt zyn. Gehuwd met een beminlyk verftandig Man, dien ik met een onverdeeld hart bemin , die alle myne wenfchen wel zoude willen voorkomen, die zich in myne liefde G 4 ge-



ÏP4 HISTORIE VAN DEN HEER.
gelukkig acht: gezecgend met eene Vriendin, en die Vriendin is — Chrisje Helder ! geliefd door haare Ouders; gezeegend met meerder middelen, dan ik ooit wenschte; geneezen van mynen bcuzelagtigen fmaak, die my aangeleerd, met eigen was. Ik twyffel geen oogenblik, of gy naar uwe verkiezing minder gelukkig zyt: integendeel, daarvan houde ik my verzeekerd.
Wat was ik toch een gcdagteloos los Meisje! Dit weet gy trouwens. Ik vind, dat men ernftig wo.rdt, naar gelang men overtuigd is van dc voordcelen , die de Voorzienigheid ons doet genieten, Hoe hard kwam het my voor, een huis van vermaak, cn zo brillant als dat van mynen Vader, te moeten verwisfelen tegen, het naare verblyf van eenen zieken, niet zeer aangenaamen , my weinig bekenden Oom; van dien Man geheel aftehangen; en toen dagt ik echter zó ondiep, dat veel grooter rampen my niet zeer fmartten. Zekere lenigheid, in myn aart gegrond, bevredigde my nog al fpoedig met een geheel ongevallig lot. Thans zie ik, dat ik, door zulk eenen fchok, uit mynen draaikring mocgt gerukt worden. Op zulk eenen dooden lïroom overgevoerd zyn de , bepaalde ik my eerst, uit gebrek aan uithuizige vermaaken, op my zelf. Dit noemde gy, ftoutc Meid, myne zedelyke bekeering. . . . (Apropos, is er ook eene andere dan deeze?) De wys, waarop gy van my fcheidde , verwonderde my, Ontken het maatniet ,



WILLEM LEEYEND. 10$
niet, gy waart toch min of meer aangedaan. En uw zeggen : ik dagt niet, Pietje, dat ik daar nog zo veel van zoude geweeten hebben, maakte , dat ik u vuurigcr dan immer omhelsde. Zeker, zo wy "beter voor elkander bereekend geweest waren, wy zouden toch regt hartlyke Vriendinnen geworden zyn ; dit is nu zo niet: maar wie van ons is daar over te befchuldigen ? Dit blyft echter vast, dat ik het allergrootfte belang in u neem, en alle uwe goede hoedanigheden verëcre. Ik hoop, lieve Ryzig , dat gy u toch nergens aan zult wagen; dat gy bedenken zult, in welk eenen ftaat gy zyt. Mogt uw waarde Man ons eens ten zynen tyde met een aangenaam bericht verheugen: was alles reeds wel afgeloopen!
Ik heb de commisfie van Mevrouw Helder, om uwe Moeder teder voor haar te groeten. Chrisje verzeckert u van haare achting, en vindt iet origineels in uwe correspondentie en vifites met haare oude Tante de Vry. Ei lieve, zend ons dc twee Brieven eens , daar wy onlangs over fpraken. Nog een 'woord over Chrisje; ik weet niet, of Renting wel reusfteren zal. Me dunkt, daar is wel achting, wel vriendfchap, maar er is geen fympathie: mooglyk is Majoor Veldenaar daar wel de oorzaak van. Ik kan haar niet befchryven : me dunkt, dat niemand dan haare Vriendin Veldenaar daar toe regt in ftaat is. Het Profil van Coosjc, door Willem getrokken, is inneemend: Chrisje G 5 toon-



10Ö HISTORIE VAN DEN HEER
toonde hetmy; en het aanziende, zeide zy: (maar ik bemerkte aan de wys, waarop zy het zeide, dat het de woorden van eenen andren, mooglyk wel van Lavater, waren:) zagt en ftil, zo ah het licht in het welgeftelde oog dringt; zo als de daauw op de bloemen, en het licht der maan op hem, die gevoel heeft, die voor aandoeningen vatbaar is, werken; zo werkt dit profil op myn hart. Hebt gy niets naders van myn lieven Willem, of van de waardige zieke gehoord? Wat of uw Stiefvader toch aan Willem gefchreeven heeft ? maar ik denk, het zal maar gasconnade zyn; hy zal met Willem zeker niet aanleggen: kunt gy er niet agter komen ? — Kusch Ryzig voor my, en geloof, dat ik blyf
Uwe Vriendin,
p. everards,
gebooren renard.
ZE-



Willem leeven b. 107
ZEVENTIENDE BRIEF. Be Heer paulus helder aan Mejuf*
frOUW chris ïina helder. lieve zus ter!
"V^aarlyk , er is wel wat kans op, om uw Broêr een weinig verpetitmaitret t'huis te krygett. Ik weet echter niet, of ik dat werkje niet en depit de Nature begin ; en zal ik dan beter flagen als in myn Vaerzenmaaken, waaromtrent gy my plagt te verwyten, dat ik die en depit d'Apollon maakte ? Zal myn Saletridderfchap my dan wel bevallig genoeg ftaan , om flegts op den rei uwer beuzelagtigfle Serviteurs geplaatst te worden ? Hoe dit zy, ik kan u op myn woord van Franc Magon verzee= keren, dat gy myne , door het reizen verkregen bekwaamheid , zult kunnen gewaar worden aan Uwe Garderobe. Niet dat ik my vermeet iets in het gratieufe der kleeding te hebben uitgevonden; neen , maar ik zal uwe Sakken, uwe Justes, uwe Levites niet meer door myne onhandigheid bederven. Ik zoude u ten minften twintig Attcftatien kunnen zenden van deeze waarheid; ik heb nog geen eene Dame, die ik dc eere had van te dienen„ met Jus , of Chocolaad beftort; en ik eet echter, dank hebbe de Recommandatie-Brieven van Papa!
zeer



Iö8 HISTORIE VAN DEN HEER.
zeer dikwyls met heelt lieven. ( Willems woord, toen hy nog verdiende, dat ik zyn Vriend was.) Zo dat , Chrisje , ik hoop, dat uw fatirique geest nu iets in my uwer berisping waardig moge ontdekken , want anders zal ik er te veel door verliezen; en onze huisfelyke maaltydcn zullen niet half zo vrolyk zyn.
Het reizen bevalt my fchoon; ik was nooit zo gezond, zo frisch, zo hooggeflemd(noemt gy het zo niet, muziek-gekje?) Had ik de zeldzaamer gaaf van wei te vertellen, ik zoude u van mes avontnres onderhouden. Gy verliest er niets by. Uwnedrige Dienaar Renting kan , op de aangenaamfte wyze, aan uwe nieuwsgierigheid voldoen. Hy heeft alle plaatzen, die ik thans bezoek, gezien, ener zich veel langer opgehouden. Het aanmerkelykftc teektn ik op, dan kunnen wy in de winteravonden wat leezen. . . . Hou, wat zeide ik daar? Dan zal myne Chrisje beter gezelfchap hebben , dan een weinig geestige Broeder: want ik hoop u, als ik te rug kom, als Mevrouw Renting te omhelzen. Hoe gemaklyk zal het nu voor u zyn, uwe Ouders te verpligten; zo ten minften het oordeel deiDames, die hem hier gekend hebben, waar, dat is, wel ingericht zy. Meer dan een lief Meisje heeft met my op de gezondheid vimPAimable Hollandois een glaasje gedronken. Toen ik haar zeide, dat myne Zuster het voorwerp zyner liefde was, moest ik veel vraagen, u allen betreffende,
be-



WILLEM LEEVEN D. 100,
beantwoorden ; met hoe veel vermaak doe ik u recht!
Toen ik my te * * * ophield, heb ik den Keer Jambres meermaal ontmoet. Hy is thans, van een bangkykenderi ftuurskop , in een liederlyken moeshaan veranderd; leeft als'een dier, fpot met alles; zyn duister gelaat is thans opgezet door onmaatigheid, en gevlakt door den wyn. Hy heeft nog uitmuntende vermogens ; en onërvaaren knaapjes zien op hem als op eenen la Mettrie , opgeftaan om het waar Menfchen - geluk te verkondigen. Hy geeft thans , aan eenige ryke Debauchés, lesfen over de Fragmenten van Lesfing; of, zo als die voorwendt , door hem gevonden Fragmenten in de Brunswykfche Bibliotheek : gy kent die, dit weet ik.
Het volgende gefprek heb ik onlangs met hem, aan het huis van een aanzienlyk Man, (wiens Zoon hybeezig is om te bederven) gehouden.
Hy. Heb ik de eere niet, myn Heer Helder te zien ?
Ik. Myn naam is Helder, myn Heer Jambres,
Hy. Den Vriend van myn waarden Leevend.
Ik. Dat was ik, toen ik het zyn mogt.
Hy. Zyne vriendfchap moet u nog eere aandoen; hy is een uitmuntende Jongen; een hart, een verftand
Ik. Beide waren eens uitmuntend. . . .
Hy. En hy had geen beuzelagtig karakter, vatbaar



ÜO HISTORIE VAN DEN HEER.
baar voor alle indrukken; hy gaf zyne Vrienden niet ligt op; weet gy dit, myn Keer ?
Ik. Zulken, die hy ten minften daar voor hield, meent gy.
Hy. Hy liet zich ook niet dooi- een ohdergefchikt karakter by den neus leiden; vooral niet j als hy wist, dat nyd zo veel deel had in de overheerfching.
Ik. Ik weet niet, of het zeer befchciden is, zich zo geheel meester van het discours te ihaaken; en bchalvendit, het is myn gewoonte niet veel te disputeeren met zulken, aan wier achting my niets geleegen ligt, daar ik niets mede te doen heb.
Hy. [fchempig.'] Hoe! daar gy niets mede te doen hebt! Is het dan de roeping der Christenen niet, zich tot lastige bemoeiallen op te werpen? inoet men niet tydig en ontydïg aanhouden? zegt Paulus zo niet? A Hy is nog een oude kennis van my. Ver-d-d, ja! die Oratie voor Koning Agrippa; dat is waare welfpreekendheld. Hy had meer Vernuft dan Rabelais en Swift. [ Hier over wierd braaf 'gevloekt en gelachen! ]
Ik. Als gy op dien toon wilt Voortgaan, zal ik my verpligt achten heenen te gaan.
Hy. Hebben de moderne Christenen hunne vacantien ?
Ik. Ja, als zy het ongeluk hebben, om met U en uw foort in gezelfchap te moe-ten zyn.



WILLEM LEEVEN D. III
Ik zal uw gehoor noch met zyne vuiligheden, noch met zyne lasteringen pynigen. Onder het desfert haalde hy zyn Brieventas uit; ik zag, zonder er notitie van te neemen, dat er verfcheide Brieven van Leevend in lagen. Dit fpcet hem: hy deed het zeker om myn aandagt daar heen te leiden. Is dit, ("zeide hy tegen een Heer, die naast hem zat,) is dit niet een fchoone hand voor een aanftaanden Domini. Dit werd toegeftemd. Ik zweeg. Hy ging voort met Leevends bekwaamheden , zyne amourette , zyn gevcgt met den Jonker, en van zyne vriendfchap voor hem , Jambres , te praaten; en voegde er genoeg by, om my te doen befluiten, hoe Leevend thans denkt, doet. Ik fchreef hem ook hier over eenen ernftigen Brief; maar zyn antwoord is zo onbefcheiden, zo dreigend, dat ik my voortaan wagten zal, van my met hem ergens meer over intclaaten. Ik heb ook van Goudenftein aangetroffen, die thans met Jambres veel omgaat. Hy is zeker een ruwe trotfche knaap, die weinig verftand heeft, maar hy kan echter oordeelen over dingen, die hy heeft bygewoond. Hy verhaalde my : ,, dat Juffrouw „ Roulin op Willem verliefd was geworden, en ,, dat hy haar, onder belofte van te zullen trou„ wen, gedebaucheerd had ; dat hy , taamlyk ,, voldaan zynde, dit naderhand had geweigerd; „, dat Juffrouw Roulin , voorziende Moeder te „ zullen zyn , voor zy Vrouw was , in eene
dood-



115.
HISTORIE VAN DEN HEER
M doodlyke melancholie was vervallen, die haar ,, wel haast uit de waereld , en hem uit zyne ,, verlegenheid zoude helpen." Hy had ook voorgewend minderjaarig te zyn? Welk een fchurk! . . Arm, lief Lotje! Had gy haar gezien, Chrisje, gy zoud bloedige traanen over haarweenen.
Ik zoude u bcleedigen, vreesde ik, dat gy om zynent wil uwen Vader zoud verftooren kunnen: ik bid u, myne lieve Zuster, toon dit, door aan onze wenfchen te voldoen. Papa heeft zeker wel geleegenheid , om Leevend te doen nagaan ; de berichten, die hy krygt, zyn flegt: dit in diepen vertrouwen tusfchcn ons. ,, Wat er gebeure, „ geen lichtmis zal myn Schoonzoon worden." Gy kent den onverzettelyken Man, die dit eens zeide.
Voor ik deezen fluit, moet ik u berichten, dat ik by uwen Heilig, den Abt Jeruzalem, een bezoek hebbe afgelegd; en hem gezegd, hoe hoog gy u aan hem verpligt reekent. Zyn Portret, dat gy hebt, is geen Jeruzalem! Ik zal u het origineele, of liever een fchooneCopy daar van bezorgen. Zo kan een Jeruzalem er maar alleen uitzien* Grootheid en goedheid zyn de grondtrekken. Deezen tusfchcn ons om uwent wil. Altoos
Uw liefhebbende Broeder,
p. HELDER.
/\GT.



WILLEM LEEVEND. Iia
AGTTIENDE BRIEF. Mevrouw alida ryzig aan' Mevrouw pe»
tronella everards;
"\'V" el Vriendinne van myne kennis , het is maar" de fyne waarheid. By 't fcheiden van de markt
l. ert men de kooplui kennen ! — \Yat zyn wy
menfchen ( de Vrouwen mede gefeeketid ,) toch misfeiyke weezens ! Hebben de Dominees niet gelyk , als' zy zeggen , dat wy blind zyn ? Kom aan , daar hebben wy nu, van toen wy' naauwlyks uit onze jurken öri.tfnapt zyn, alle daag met elkander omgegaan , vifites gegeeven , vifites ontfangen, Öudmanhuisnegoties gedreeven , veele zottigheden uitgevoerd; daar hebben wy zo veel duizend millioencn voetftappen met elkander gewandeld; daar lieb ik een heele Kancelary, betraande uit ilègt gcfpclde Brieven' , en propere Franfchë Invrtïtatiekaartjes, allen door uwe wdrrde handaan my gefchrecven; en zie! nooit kvVam het my nog in 't hoofd, dat ik u regt lief h'a.1. Wel, was ik niet in zo een ftaat; ( van dien ftaat nog eens "nader, ) ik klopte my zelf, dat ik daar nooit nog om gedagt heb, dan nu, nü gy ons lief Amfteldam ver-' laaten hebt. Ik ben aan 't fnuiven geraakt uitpuilre dingftigheid over uw vertrek; ca van.de weeli iv. deel. }\ met



JI4 HISTORIE VAN DEN HEER
met Ryzig over u praatende; zeide ik, op myn Tabatiere tikkende, deeze Parodie:
Ja, ik kan zonder kaar wél leeven; Maar zonder fnuif leeft Daatje Ryzig niet.
Wat helpt dit nu alles? Helpen! Wie weet, of het niet voor myn pekelzonde is; want ik kon ü toch heidensch plagen over uw gevoelig , wegvloeijend, weck hart! en dat alleen om u te kwellen; nooit keurde ik dit in u af; in u, zeg ik. Wel, als gy zo by zekere geleegenheden, daar gy meende niet bemerkt te worden , met eene ongemaakte traan, uw aangezicht een weinig over het voorwerp buigende, ftil ftond; zo als nog onlangs , by dat flaapende kind, in den fchoot zyner Moeder, die, met het gelaat eener lieve Vrouw'van Guido, op den adem van het kind luisterende lette ; en by zo eene vertooning myne hand ftilzwygende, en byna machinaal, met warmte drukte, van kleur veranderde, en my fluipswyzc, bevrecst dat ik het merkte, aanzag; dan zoude ik u waaragtig in myne armen hebben kunnen neemen, had ik maar niet bang geweest, dat dit my, gemaakt zo als ik ben, droevig zot zoude geftaan hebben l Voeg hier nog by, dat het crimen lefc majeftatis tegen du Ton is; want die wil zo wel, dat wy lachen by het vertoonen van een Jakob Simonsz. de Ryk, als geeuwen by de klugt van de ontdekte
Sc/Ijl!*



WILLEM LEEVEND. U§
Sc hyn deugd. Wat ihapt myn pen weer I zy zoo. wei alles uit rammelen, wat er zo al in myn bin=> nerifte gedeelte omgaat. Ik zal haar weg fmyten, en eene andere opneemen. . . . . Kyk! het hapert niet aan de pen. Deeze wil den zelfden gang gaat). Het fcheelt aan my zelf, zie ik. Hoe zit het? Ik hoop immers niet, dat myne nu zo moo aankomende wysheid my nieuwe gebreken byzet. Ben ik dan jalours , en dat wel op de perfoon van feekere Chrisje Helder ? Dat zou my wel ftaan! Ik bcgryp er niet alleen het flegté, maar ook het gekke zeer duidelyk van. Zo ik thans wat beter over my zelf voldaan waar, ik zoude in ftaat zyri óm my zelf myn hof te maaken, door deeze zeec önredelyke jaloufie op de lyst te plakken van my-; peveege tcekens; Zegt men niet, als iemand zot geheel tegen zyn karakter werkt, en die iemand fterft: ja, myn lieve- mensch, dat waren wel veege teekens? Maar zó wil ik my zelf niet Idolifeeren; want ik heb een heele provifie-kast vol moed± dat het fchcepje wel zal afloopen ; en nog te meer ^ om dat ik het nu zo verbruid ongemaklyk heb, en Tante my zegt, dat dit een goed teeken is. Ach, ik zou aan geene zwaarigheid denken, maar Bram ziet er fomwyl zo beroerd uit, Of hy met de laatfte post de tyding had ontvangen , dat al zyn fche-» pen in Niéüwjork waren opgebragt, en voor goede pryzen verklaard. Ik beklaag hem echter geeii fcier. Ja Mant je, ( zeg ik dan,) 't is je eigen be<-



116* HISTORIE VAN DEN HEER
d?y£i in 1}1C '-tinkt;, dat zó een bedaard, zó een wys han dit wat vroeger moest bedagt hebben. Gy, Pietje, zyt tc zeer op zyn hand, om my gelyk tc geeven: nu, ik laat dit pasfeereri, om dat ik op u niet jalours ben !
Wat meent gy toch met die (treek: „ ik twyfet „ niet of gy minder gelukkig zyt?" Is dit ook een lesje voor my? Weet gy wat? Ik denk daar zo diep niet over. Ik heb een braaf Man, die 't wel met my meent: als wy knorren , heeft hy doorgaans de grootfte fchuld; dat is 't al. Ik heb een Schoonmoeder, die my niet fmaakt; maar ik fmaak haar ook niet, en dit maakt alles goed. Met onzen Gcrrit leef ik in een openbaaren oorlog; en met myne Mama — wel, die houdt zich , en dat is goed, aan haar Offcnfif en Dcfcnfif Tractaat, gefloten met Sultan Gerrk. Ik zal met goed deeg haast Moeder zyn, en fchoon ik van geen kinderen hou, (geloof ik ten minften,) zo zal ik evenwel met myn kind geen Bonton fpéelen, at was het maar om u, cn alle myne goede Vrinden, een lange neus tc geeven. Zou ik dan niet gelukkig op myne wys zyn ?
Ik heb thans geen lachagtïg'e natuur over my, zo ben ik en peine over Willem, en nog meer over zyne Lotje; maar anders moest ik hctuitfchatcrcn , over de wysheid, die gy aanneemt , als gy van mynen ftaui fpréekt! En dat een Mensch, dat ecu dag of zestien in de fuik is; dat fpreekt ook al
van'



WILLEM LEEVEND. 11?
van wagen; van bedenken in wat ftaat ik ben. Ik hoop immers niet, myn weekhartige diefje, dat gy byzondere aanleiding by u zelf hebt, die u op mynen ftaat zo aandagtig maakt? Evenwel! . . . Nu, hou uw kleur maar, het is dan alleen, om u zekere waardigheid by my te geeven ? niet zo ? die van getrouwde Vrouw. Getrouwde Vrouw! Mallootje mogt ik liever zeggen, als ik zie, hoe decrlyk gy uwe denkbeelden over mynen ftaat hoetelt en haspelt, en over dat ten zynen tyde, (vry pedant —- ten zynen tyde!) Nu, hou u nog maar een week of agt gerust; en zo dra als ik weet, wat of er op ftapel ftond, zult gy het weeten , zelf eer de Communicatie-Brieven gedrukt zyn.
Groet Juffrouw Helder voor my, en fchryf my altoos veel van haar, - Ik ben weer een geheelen namiddag, ja tot negen uuren toe, geweest by Juffrouw de Vry. Bram gelooft zeker, dat ik by die oudheid, die zeldzaamheid; (is eene Vrystcr van vyf- en- zeventig jaar, dieryk, die aanzien» lyk, en zo als uit de ruïnes blykt, zeer fchoon was , geene zeldzaamheid in bet uitgeftrekte kabinet der Natuur? moegljk behoort zy wel in het vak der verfteende zaaken ; want zy heeft my gezegd, dat zy nooit verliefd geweest is; nu, wy harmonieeren niet vergeefsch,) .... die paren» thelis is wat groot! zeldzaamheid wel be¬
waard ben, Het is, in ernst, een origineel kali 3



«1$ HISTORIE VAN DEN HEER
rakter, en ik kat alle gezelfchappen, als zy m$ laat verzoeken. Wy ketteren bedroefd, dat is waar; maar een Mensch moet wat doen; en ik kan met haar niet over de Komedie, en het Puc& lint cener Juffrouw Wattier praaten. Myn Brief aan haar kan ik u niet geeven, maar haar antwoord gaat hier nevens. Ik hou zo geen copie van \ geen ik fchryf, en ik durf haar om den Brief niet vraagen. Jk groet u en den lieven Everards, vopt. Bram en zyn dierbaar Echtjuweel,
A. RYZIG,
NB-



WILLEM LBEVENDi I!£
NEGENTIENDE BRIEF.
Mejuffrouw ciiristina de vry aan Mevrouw alida ryzig.
lieve kind!
w Brief heeft my regt gefmaakt; nu , dat kunt gy wel denken. Het is by my maar afgedaan, dat hy, die goed wil doen , om de achting der menigte te verwerven, zyn banden wel t'huis mag houden; hy doet munnikenwerk. Ik ben nu eene ouwe jonge Juffrouw van vyf- en- zeventig jaar; ik had altoos zin in goed te doen, maar om dc waereld heb ik nog nooit gedagt. Ik ben eene waare Protestante : geen onfeilbaaren Rechter, over myn denken of doen, kan ik dus erkennen. Doe ook zo; volg uw eigen oordeel; gy zult veiliger doen.
Men hoort geduurig klaagen , dat de menfchen. zo veranderlyk , zo ongelyk aan zich zeiven zyn. Dat kan niet anders. De meeste menfchen zyn Spiegels; zy kaatzen weerom, zy hebben niets, oorfpronkelyks; niets karaktrifeerends dan de wederkaatsbaarheid. Of wilt gy liever, dat ik my» leenfpreuk van den Schouwburg neem? Goed! Alle menfchen, immers de duizenden, zyn Coïaedianten! Nii vertoonen zy eene. Nigt, die heel li 4



120 HISTORIE VAN DEN HEER
fnapagtig valt; dan eene Tante, daar zy van erven moeten; dan de Huishoudfter van Neef, die voor hem over zyne dispofitairen gebiedt; danMe•vrouvv Gril, die haar veel plaifier op haare Buitenplaats kan aandoen; dan Juffrouw Dings, die veel goed'by haar koopt, en haar dikwyls in haar koets uit de Kerk mede neemt; dan weer Domihé * ♦ *, met wien zy zich eene eere rekenen omleraan. Kortom , zy fpeelen allen rollen, die zy Tioodig oordeelen voor hun eigen belang: vermits zy nu zeer verfchillende perfoonen moeten verbeelden, is het natuurlyk, dat zy zich zeer oi\4 gelyk zyn moeten. Voeg hier by, Daatje, dat blqodc, yreesagtige menfchen het allcrgemaklykst tot valschheid kunnen, ja moeten overflaan: zulke menfchen hebben geen vast punt , waar op zy ftaan blyven. Uit laffe toegecvemiheid zullen zy, zelf met eene bcleedigde Vriendin, fpotten; niet Uit een boos bedorven hart; neen: maar uit die zwakheid, dje eenen Petrus zynen Heer deedverlochcnen. Baatzucht en kwaadaartighcid maaken niet half zoveel fchynheiligen en valfche Vriendep dan blooheid, en dat zwakke, 't welk voor alle indrukken wykt.
Hoe is 1 e.t toch in uwe groote waereld? Net ■zo als het in. de myne was; de Modes veranderen, de ; tiquettes worden wat verfchaven, maar de menfchen blyven zo al dezelfden; uwe jonge Cociuetus wandelen in de voetfpooren haare?
Groot-



WILLEM LEEVEND. I2i
(Grootmoeders. Ontbloote boezems, het air cavalier, lugttge dansfen, zucht tot hetfpel; jongens, die hunne handen met amandelbrood was» fchen, en een geheel huis parfumeeren al hetzelfde als voor vyftig, zestig jaar. Het geen men nu une Dame du Ton noemt, noemde men in mynen tyd une Dame du bel air. Onze favoir vivre was dezelfde als zy nu is. Men ging toen ook Uit om te bedriegen, en — bedroogen kwam men t'huis. Alle groote gezelfchappen zyn gemaskerde Bals. Waarom geeft men anders dit a Gouverno niet: deezen namiddag zal ik de eer hebben, om de volgende perfonadien te vertoonen enz.; dan kon men, zo al niet de deegelykheid, immers de bekwaamheid der Actrices bewonderen.
Hoor Kind, al het kwaad, dat dc waereld van my fpreckt, beftaat hier In , en belfond hier altoos in; (immers zedert ik vyf- en- dertig jaar oud was, en alle onze fraaije Heertjes aan andreh ten erfdeele Het:) „ Chrisje de Vry is een wonder„ lyk, een raar, een eigenzinnig mensch." Konde ik grootsch zyn op eene lofrede , door een zo verachtelyk perfoontje als de waereld is, gemaakt, daar zou ik grootsch op zyn; nu heeft dit geen gevaar. Want waar in beftaat nu eigenlyk myne zonderlingheid? Hierin: dat ik'geene zedelyke Comediante wil zyn , en volftrekt myn eigen pcrfoon wil verbeelden: dat men my nooit tot'een draaiorgel konde vervormen; maar dat ik naar een ö $ klein



124 HISTORIE VAN DEN HEER,
klein getal vaste regels werk; fpreek, zo als ik denk, en denk, zo als ik denken moet. Word deezer waereld niet gelykvormig, is wel eene Euangelifche les , maar met een eene Philofophifche les; (of gelooft gy met my, dat onze geheele Godsdienst eene werkzaame Wysbegeerte is?) Die les te volgen, kan des niet berispelyk zyn. Hier, in myn eigen hart , moet het mooi weer zyn; en zegt Vader Luiken niet heel aartig?
/lis ,t Buiten woedt, Is 't Binnen zoet.
Ja, Daatje, ik heb nog al zin aan Jan Luiken, al merkte gy onlangs aan , (gy zyt toch een aardsch platje!) „dat Jan Luikens vroomen alle
zo florzig in de kleeren zyn, en verbaast lang
van ftuk vallen."
Hy is geenCamphuizen. Daar hebt gy gelykin; maar wie is hem gclyk? Zoet! Ik zou daar weer op myn ftokpaardje komen. Wel kind, als ik niet flapen kan, dat nu zo al eens met den ouden dag zo valt, dan reciteer ik, altoos in myn gedagten , een ftuk, en wel myn lyfftuk uit dien gemocdcly» ken mans werk: Godzaligheids-genoegzaamheid, ó Dat is zo voortrctfelyk! Wel, nu zou ik ook wel haast zeggen: ,, Chrisjé de Vry, gy wordt oud, Meisje; het ftaal „ begint er uit te gaan." Zie my zo eene uit-»
wei-



WILLEM LEEVEND; 12$
weiding eens! En ik plagt zo fix by myn ftuk te kunnen blyven: Nu, wagt maar een oogenblik \ waar fchreef ik ook over? Ja, 't is comicq, zo als de vermogens der oude lieden afneemen I Myq, gebit en gezicht zullen my, denk ik, getrouwer blyven dan myn geheugen, en de kragt om klaar te denken. Al zo als het God belieft, Ik ben al yoor lang in myne overdagen, (zo als men op de Naaifchoolen fpreekt.) De meubeltjes worden zo al vast wat opgepakt, en dat is eene goede herinnering voor Chrisje de Vry, om naar haar eeuwig huis tc gaan. Alles is io gereedheid. Ik benverzadigd van de leevensmaaltyd; en offcho»n ik er niets tegen heb, om met jonge vrolyke Menfchen, die my voor geen lastige oude Vryster houden , daar pas ik wel op, nog wat
op te blyven, en zo wat mee te peuzelen en te praaten, zo zal ik echter, als de Heere van alles my een wenk geeft, opftaan , hartlyk dankbaar voor het goede onthaa.1, en myn plaats overlaaten aan een andere.
Men zegt: „ ik moet (gy moet) my in alle „ onverfchillige dingen fchikken naar den kring, „ waar in men is, -naar het land, waar in men „ woont, enz.'" Maar die regel is my bekend. Wie moet nu, dit blyft de vraag, bcpaalcn, wat Voor my onverfchillig zyn moet? „ De kleur van
myn fak , het fatfoen van myn muts, myne „ ftoelen, myn» kabinetten, myn zilver?" Ach,
ik



124
HISTORIE VAN DEN HEER
ik ben zo gedwee als een kabretleeren bandfchoen ;
Zoek de kleur uit. Is dit nu de kleur, die ik
hebben moet ? — Ja! — Goed! Iaat cr my een Sak van maakcn Moet ik eene Dormeufe opzetten , om niet met myne Dienstmeisjes gelyk te zyn? Zend uw knegt naar de zindelyke Juffrouw le Grange; myn grys hoofd, met al deszelfs natuurlyke krullen, is wel zeer ten dienfte myns Vaderlands. Zyn myne ftoelen , voor zo eene ryke Vrouw, in zulk een pragtig huis, te ouwerwets , beftel een douzyn of zes andren; ik zal deezen aan heele hupfche jnnge lui in myn buurt geeven : zy zullen er heel mede opgefchikt zyn, en voor dat geld wat anders kunnen koopen. Zyn ze te mooi voor die lui ? Verkoop ze, en geef hun het geld. Moet ik, in plaats van kabinetten en laatafels, commodes en fecretaires hebben? Verander die insgeïyks. Die tafel! ja, myn Vriend, hy is my zo gemaklyk, ik heb er al zestig jaar aan zitten fchryven en eeten; maar fiat, ik geef hem ook al voor een ander: ik wil niet, dat myne goede Vrienden , om des tafels wil, de thee minder geurig zoude fmaaken ; doe die tafel ook al maar op eene yerkooping.
,, Ga ter kerk, ten Avondmaal; dat doen duizenden, die juist zo denken als gy." En hier, myn Vriend, heb ik myne linie Non Plus Ultra getrokken! Hier is uw gezag en myne infehikkclykheid netjes uit. Ik doe geene vaifchc verklaa-
ring..



WILLEM LEEVEWD. I55
ring. Ik wend niet voor, dat ik uitga om geleerd en geftigt te worden, als ik weet, dat ik zoude moeten vraagen : wat zal ons deeze fnapper zeggen?
,, Tracteer je arme Buuren niet in uw huis, gy „ maakt er u belachlyk door; geef hun geld, en ,, laaten zy in hun eigen huis eens vrolyk zyn." Neen, Vriend, gy moogt verftand hebben van nicuwmodifche meubelen, maar gy hebt geen verftand van wéldoen. Eene enkelde verkwikking moet myne arme Broeders en Zusters niet van hun goeden naam beróoven , of in hun kostwinning hinderen. Alle oogenblik komt er iemand in het armoedig huisje, of liever keldertje; de reuk van het gebraad alleen zou alles onherftelbaar bederven. Zy konden zich over mynen overvloed bedroeven, indien ik die voor my zelf hield, maar nu ik meedeel, nu ik met gratie uitdeel; wel, nu dankende goede menfchen hunnen lieven Heer, om dat hy my zo ryk gemaakt heeft.
,, Maar het is in eene Vrouw, als gy zyt, ,, evenwel zeer belachelyk, lteenen uit den weg ,, te neemen en die ter zyden te fmakken, opdat ,, er niemand over vallen en zich bezeeren zou,, dc." ■— En zeden wanneer is onze deftige Hollandfche natie zo opgevrolykt, dat het goedaartig voorkomen van een ongeluk in ftaat is om haar te doen lachen ? Tot welk een foort van lachen behoort deeze? want er zyn ten minften zo veele foorten van lachen als van kusfehen; en
ia



i2Ö HISTORIE VAM DEN HEER
in myne jonge jaaren heb ik eens, by geleegenheid dat de Eerwaarde P ** * fprak, over de woorden: dat Judas Hem verraadde met eenen kusch, hooren zeggen , dat er Wel twintigerlei fooften van kusfcben waren. Myn Broer, die lang dood en weg is, zat agter my in de Bank, (want bet was Buiten ,) en die luisterde my in: Wetfteen der Vernuften, pagina zo veel; Janus Secundus, pagina zo veel. Nu, dat is voor by. Het is wel meer' dan zestig jaar, denk ik, geleeden; „ Ja maar,
zegt men , gy hebt toch wondeflyke ftellin„ gen! " Noemde men deeze menschlievenheid nogKettery, ik zou zwygen, en het aanfehryven op de lyst van werkheiligheid; maar wonderlyk vinde ik er toch niet im
De weg tot rust en geluk, rhyrie Vriendin ,■ beftaat hier in: verlicht uw verftand; bekoel, en zet uw oordeel wel vast; bemin het waarc; zié uit uwe eigen oogen ; gewen u om aan u zelf reden te geven van uwe bedfyven; heb achting voor u zelf; weeg altoos ; en ftoor u niets aan dc willekeurige bevattingen der waereld. Dikvvyl hoor ik: heb achting voor het oordeel van braave i van Godvruchtige lieden : o niets is billyker, mits dat die braave, die Godvruchtige lieden óók de moeite ncemen, om op myn fujet, vóór zy my beoordeclen , wel te onderzoeken ; tot zo lang heb ik met hun karakter niets tc doen. Zo gaat het niet oudertusfehen. Cy hebt tj veel verftand
en



WILLEM LEEVEND. 12?
fcü waereldkcnnis, om my niet te verftaan: „Een „ braaf Man kan een onbevoegd Rechter zyn :" hy behoeft my , die hy gaat beoordeelen , maaf niet te kennen, zo als God en myn geweeten my kent: voor zyne braafheid heb ik achting; maar zyne uitfpraak geldt niets by my.
Ouwe Lieden, en vooral ouwe Vrysters, zyn praatagtig; dit kan wel de reden zyn, dat ik nog al voortfehryf. — Gy weet, dat ik vlak tegen het algemeen gevoelen beweer, de bizarre ftelling van den ernftigen Apostel Jacobus: alle ongerechtigheid is zonde. Daar door ben ik by de waereld in een zeer kwaad blaadje geraakt; want zy heeft, tot een formulier van eenigheid aangenoomen: „ Geene ongerechtigheid is zonde, dan juist zo „ eene daad , die ons haare verachting op den ,, hals haalt, en ons de Godlyke ftraf doet duch„ ten; " wellust meen ik. Men eet met den gierigaart, men houdt gezelfchap met den lasteraar; men tourt met den trotfehen; men is vricndlyk gemeenzaam met den harden , den onmeedoogenden. Ik heb geen belang by het Procés ; maar hier over erger ik my evenwel. Ik fcheide er van af; want ik heb met myn Neef Blankaart, die nog zo wat aan de Helders en de Vryen vermaagfehapt is, ééne-familie trek; zy is deeze: ik zie om de dood niet gaarn de menfchen van hunne flegte zyde: dan bedroef ik my maar; en oude lui moeten vrolyk zyn ; de ouderdom op zich zelf is eene
ziek-



IS8 HISTORIE VAN DEN HEER
ziekte. en zo als myn Camphuizen zeit ... zie ^ daar zou ik weêr op myn ftokpaardje komen, en gy, ftout ding„ de oude ziel-uitlachen.
Hoe is het toch zo verbaasd in de war met u en uw Stiefvader? Ik begryp wel, dat er weinig harmonie zyn kan, maar men moet geene druiven willen leezen van doornen. Ars gy my weder eens bezoekt , dan wilde ik daar wel eens over praaten. Het zal denkelyk over uw Broer zyn : want wat kan er met u voorvallen ? Ik beklaag uw Moeder: zy was zulk een zoetaartig Keetje Burlet, toen zy met myne Santje als een paar kinde? ren omging. Nu groet ik u, cn ben
Uwe gencegene Vriendin,
c. de vry.
Groet uwen Man, dien ik zeer hoogacht, uit mynen naam.
TWIN-'



WILLEM LEEVEND. I2p
TWINTIGSTE BRIEF.
De Heer gerrit van oldenburg aart tien Heer willem leevend.
MONSIEUR LEEVENüf
JC/iet ik het niet om uwe Moeder, ik zoü Op uwen inpertinenten Brief een antwoord fchryven, dat u in 't vervolg zoude beletten, my op zulk eene ondeugende wys door te haaien; maar wat zou ik my met zo een kwaaijen öndeugenden Lichtmis bemoeijen * Waart gy myn Zoon, ik zou er fpoedig een eind aanmaaken, en met de eerfte occafie zeilde gy uit Texel. Uwe goddelooze ketterfche gevoelens zyn ons wel bekend, al zyn wy juist zo geleerd niet als myn Heer de Studieus. Ga uw gang; gy zult er zelf fiegtst by ftaan; en hoogmoed komt voor den val. Ik fchaam my voor uw Moeder, dat die zo een Jongen heeft: nu, zy heeft u ook genoeg bedorven. Geld geef ik niet — geen duit; dat gy niet hebt, zult gy niet verbruijen. En zo gy in uw gedagten durft neemen, om een Meisje, daar gy zo mede op de praat zyt, in de familie te brengen, dan zult gy met my eens aan den dans raaken. Verftaat gy dit, vlegel? Ondankbaare Jongen, weet gy wel, hoe zeer ik uwe Moeder bevoordeeld heb; he? Jy op een iv. deel, I Kan-



13° HISTORIE VAM DEN MEER
Kantoor? Het aanzicht je wel. Het heele Kantoor was lang naar de maan geweest, had ik het niet (taande gehouden; en dat fatanskind? uw Zuster, die moet niet over myn drempel komen, zo als zy my tergt! wel, ik zal het niet verdragen , al zou Amfteldam 't onderfte boven. Maar ik mag my met zo een Jongen niet ophouden. Zo je weer aan je Moeder om geld fehryft, zal ik u anders fpreekea
G. V, O LD EN BURG¬
EEN-



willem leevend. I32
EEN-en-TWINTIGSTE BRIEF. • De Heer wIllem leevend aan Mejuffrouw
adriana belcour.
waarde belcour!
IMCoet ik fchryven? tiet ismybynaoiitaoöglyk, Evenwel? Naauwlyks waart gy met Roulin vertrokken , of haare manen begonnen als eene ftille beek aftevloeijen: zy zat agter over in haareü ftoel, met gevouwen handen en gefloten oogen. Dit zielroerend gezicht deed my met nadruk uitroepen : 6 myn God! Met moeite opende zy haare matte oogen, floeg die op my, hield die onbeweeglyk gevestigd* Myn hoofd rustte op myn hand: ik was troostloos, ó Dat affcheid vanu..! Zo veele tederheid, en zo veel kragt om zich te bedwingen , tot gy vertrokken waart. . . . ! Ik ftond op, ging naar haar toe, drukte haar lieve zwakke hand aan myn door droefheid afgepynigd hart.
Lotje. Wat is dit eene heerlyke lentedag! Hoe koesterend is de zon , wat verkwikt my haare warmte! Hemelsch licht! Ei lieve, myn Vriend , zeg nog eens die fchoone regels van Milton, by het opgaan der zon. [Ikpoogde het; maar mynftem I a viel



13* HISTORIE VAN DEN HEER
viel weg, ik kon niets clan haar aanzien. ] Kunt gy niet, geef u dan geene moeiten. [Na wat zwy~ geus zag zy naar de lucht, en toen in den bloemtuin.] Hoe fchoon is deeze zichtbaare Schepping ï Hoe zien wy in alles de genadige oogmerken van Hem, die zeide: daar zy licht, en daar was licht. Hy riep ons niet alleen, om eens hier namaals gelukkig te zyn ; maar ook om ons in den eerftcn aanleg onzes zedelyken wezens , zo te doen worden. Die fchept, bemint. Twyfelt gy daar wel aan, myn lieve Leevend?
Ik. Van waar toch ontftaan de veelvuldige klagten over de onvolmaaktheden van onzen ftand?
Lotje. Zy ontdaan meest allen uit trotschheid, ondankbaarheid, en uit het verkeerd befchouwen van 't geen geluk is.
Ik. Is er dan wcrklyk meer goed dan kwaad in dit leven ?
Lotje. Dat zal ik liefst niet bepaalen ; maar dat weet ik, helaas! by eigen ondervinding, dat wy de bewerkers van ons lot zyn.
Ik. Geheel, myne Lotje ? zou dat waar zyn ?
Lotje. Mooglyk niet geheel. Wy doen de gevallen niet voortkomen, maar het ftaat aan ons, ©m er dat gebruik van te maaken, 't welk wy verkiezen er van te maaken. Gy , myn Vriend, waart de bewerker niet van uw geval met Goudenftein, maar het ftond aan u, om er u geheel anders in te gedragen. Het was niet noodzaaklyk,
dat



WILLEM LEEVEND. ï 3J
dat gy hem kwetfte; gy had kunnen wyken, been gaan , hem verachten.
Ik. Ach , myne Lotje, redeneert men, als liet vuur der hartstocht reeds in onze aadren gloeit?
Lotje. Neen: zo rasch men zyne driften hoort, worden wyzen en dwaazen al vry gelyk aan elkander. Hy, die met Leeuwen fpeelt, kan nietverzeëkerd zyn, dat zy hem nooit zullen verfcheuren: maar vergt de Natuur ook wel, dat wy met zulke heevige Vyandcn dartelen? Hoe zegt onze uitmuntende Neufville van de driften?
liet zyn gebreidelde, doch vyand'lyke dieren ,
Die niets misdoen, ten zy wy hun den teugel vieren.
Haare vermogens zyn onbefchryflyk. Maar men ziet ook, dat de wyze Schepper de fterkfte driften geeft aan menfchen , uitgerust met de grootfte zielsvermogens. Kragt, inwendig vermogen, u yn Willem , fchynt ook het grondformeerzel van alle uitfteekendfrkarakters te zyn. En om die reeden zie ik niet, hoe men zulke menfchen zo ligt kan verlchoonen, van wegen de verwoestingen, meermaal door hunne driften aangerecht. Zy zyn verpligt, en daarom ook in ftaat gefteld, om hunne driften tot de verheeven fte oogmerken op te leiden : zy hebben eigenlyk de roeping, om groot te kunnen worden. Hoe veel zal er van de eerfte richting hunnes harten niet afhangen, denkt gy ?
I 3 Een



134 HISTORIE VAN den heer
Een Cartouche had een Turenne kunnen worden; zo zeker als eene Dame, die keurlyk omberen kan, kragt van geest gehad heeft, om eene fraaije wysgeerige verhandeling te leezen.
Ik. Ik bedenk u voor deeze les i dit is my geheel nieuw. Gy, myne lieve, zult, aan dc opvolging daar van, uw geluk grootlyks te danken hebben? [Zy bloosde.]
Lotje. Myn geluk! Leevend? . . . Evenwel, ais or,s geweeten ons zegt, gy hebt uit liefde cn eerbied voor God uwe driften beftrecden , dan kunnen wy ten minften dc komst des doods gerust afwagten. Niet zo zeer onze vorderingen, als wel onze yverige poogingen, om te vorderen op den weg der waare Deugd, moeten ons bemoedi, gen: de treffende alleenfpraak van Hamlet, en V*oor al deeze regel;
To be, or not to be?-~ that is the question:
komt my zo fraai niet meer vóór, als zy u voorkomt. Ik zie nu de zaaken uit geheel andre gezichtpunten :
Zyn, of niét zyn ;
js voor my de groote vraag niet meer. Ik zal aanweezig blyven. Ik zal daar het werk weder op, vatten. De djod heeft mydit, voor eenige mimi u-



WILLEM LEEVEN O. I3§
muiten mooglyk, doen ftaakcn ; ik zal in flaap vallen, maar ontwaakende, zal ik myn werk vervolgen, ïk vertrek van hier met myne eigene neigingen. Wie weet, hoe veele ftandenvan heerlykheid, van gelukzaligheid, dat ik nog zal doorgaanof ik ooit het toppunt bereik! Dit zy den alleen Wyzen bevolen. Welhaast zal ik meer weeten, dan alle de grootftc Philofoofen ooit in ftaat zyn om te gisfen.
Ik. Ik zie myn pligt overtuigend, ik zal pogen dien te volgen. Evenwel! .... Ach , myne L0tje [ Ik omhelsde haar weemoedig. ]
Lotje. Evenwel ? welk een denkbeeld rees daar in uw geest op ?
Ik. Het eenig denkbeeld , dat my thans be-
hecrscht droefheid over uw aanftaand ver-
fcheideu. [Haar door myne traanen aanziende. J Zou er geen hoop meer zyn?
Lotje, Bedaar een weinig; zit by my; ik moet nog eens vertrouwlyk met u fpreeken. [Ik deed zo. ] Neen, er is geene hoop meer. De Natuur is afgeftreeden. Ik heb niets meerder te doen, dan met onderwerping de gevolgen myner eigen verkeerdheid te dragen; dat is billyk: die zwakheid zaait, zal afmatting maaijen. Gy zyt verbaasd over deeze belydenis; gy zult meer hooren. Gy verdient dit onovertrefbaar blyk van myn vertrouwen. [Zy peg haar fneeuwitten arm om myn hals.] Ik heb u bemind, Leevend: bemind, zo I 4 als



'SB6 HISTORIE VAN DEN HEER
als nooit eene Vrouw bemind beeft. Ik heb v bemind met eene liefde , die alleen in zuivere zier len heerfchcn kan. Vóór ik u kende, ademde ik
naar eenen onbekenden fchat. Ik zag u dat
was genoeg. Uw onbedorven hart , uw reine geest, gloeide en fprak in een gelaat, dat geheel Open , geheel heerlyk is. Daar ftond gy. Ik vodde , dat gy myn Ideaal waart. Smaak in hetfehoor ne, het goede; hoe fterk verbond gy my aan u I Snel gingen de innigfte gewaarwordingen uwer ziel in de myne. Wy hadden alles gemcenfchappelyk; ik dronk, met volle ftroomen, liefde uit uwe denkende oogen onbekommerd in. Ik onderzogt den aart deezer geneegenheid niet, zy was te onfchul-
dig. . ... Ik zag, te laat dat ik, ach,
myn Vriend! dat ik nog niet konde bemin¬
nen , zo als de Engelen in den ftagt der volmaaktheid ; en uw hart was niet meer vry, toen myne ziel, de uwe . omhelzende, met haar weg ftnolt. Niets is te vergelyken by het geen ik in 't binnenst van myn hart gefmoord, en -- geleeden heb. Gy hebt u uitmuntend gedragen. . . Zeg my, ó myn Leevend, heb ik u uwen pligt wel moeilyk gemaakt? heb'ik de waardigheid myner Sex wel altoos gehandhaafd, Ja! van beide getuigt myne .confeientie voor my.
Ik. Wat kan ik antwoorden? Gy vernietigt my j Elk woord is eendolkfteek . . . Hemelsch Schepsel ! Haat gy my niet, daar gy door my. . . , .
m



WILLEM LEEVEND. 137
f_ Zy lag ka are hand, zo doet zy meermaal, op my* pe oogen. ]
Lotje. Ga niet voort! Onfchuld is uw geheel karakter te my waards. Gy hebt u edel gedragen, Gy gaaft my nimmer aanleiding, om u te onderfcheiden; maar ik kon u niet zien, zonder u te beminnen. . . Nu zal haast alles wel zyn. Naar maate ik verzwak, wordt myne liefde voor u har-
monieufer , edeler, heiliger ! Nu bemin
ik u, zo als gy my bemind hebt; geheel vriendfchap.
Ik. 6 Waarom, waarom was myn hart niet vry ? Hoe gelukkig zoud gy my gemaakt hebben ! Ach , Lotje! ben ik de oorzaak van dat ftil, diep-ingrievcnd verdriet, dat aan uw leven geknaagd heeft! Moest uw teder hart om hem lyden, die het beminde ? Ik moet fpreeken ! Denk niet, dat gy alléén ongelukkig geweest zyt. .... Al uw lyden heb ik op de zwaarfte wys gevoeld. Gy, die de liefde zo wel kent, en weet, dat zy zo zeer van vriendfchap als van ondeelnecmcndheid zelf, onderfcheiden is ; gy bcfchuldigt my immers niet ?
Lotje. Myn Vriend ! « befchuldigen? Om dat ik dwaalde? Niets dan fchuld maakt ons eigenlykongelukkig : indien wy dit denkbeeld opgeeven, w;iar zullen wy dan geraakcn ? Beklaag my; maar bezwaar u nergens over; gy zyt onfchul-
I 5 Ik.



Ï38 HISTORIE VAN DEN HEER
Ik. Myne rede ftemt met u in, maar myn hart,, Lotje, [my invallende. ] Kan u niets verwyten. Heb des vrede met u zelf; en ais gy u zult getroost hebben, ga dan uwen weg met vreugde. Vergeet maar nooit, dat Lotje u bemind heeft, en dat het aan u ftaan zal, om haare zwakheid vergeeflyk te maaken, zo dra men u kent, zo als gy nu zyt. Voltooi den fchoonen , den edelen aanleg uwer oorfpronkelyke natuur, en ik zal gerechtvaardigd zyn. [Ik was verftomd; zy ging, na een geruimen tyd ftilzwygens, dus voort.] Gy weet, dat Bernards my bemint? Ik-ondcrlcheide hem zo zeer, dat ik met genoegen zie, hoe mooglyk het zy, dat gy beide eens zeer dierbaarc Vrienden wordt.
Ik. Ik ben alreeds zyn Vriend. Die Man trok my, zo als ik hem met opmerking zag.
Lotje. Zyn karakter is ftille zedelyke grootheid. Gy zult een fchat in hem bezitten, zo hy u eens wel kent. Myne Vriendin Belcour ! Van haar had ik meer eentoonigheid gewagt; zy was zeer — ttllerfterkst by ons affcheid geroerd; gy kent haar koel, diep doorwerkend karakter!,.... Het fchynt, dat alle menfchen op zekere punten zwak zyn. Hunne meerderheid boven ons zyn zy grootendeels verpligt daar aan, dat hunne zwakke zyde niet beftreeden wordt. [ Zy zag my minzaam aan. ].Tyd-en Godsdienst zullen haar den vreede haarcr ziel wedergecven, Zy heeft my byna Moedcrlyk bemind; myn crkentlyk hart hechtte
zich



WILLEM LEEVEND. 139
zich aan haar. Maar myne Vriendin was altoos , tot in haare vriendfchap zelf, geheel reden.
Ik. Men zegt, myne Lieve, dat de verftandigfte menfchen dus handelen: zou men hen durven berispen ?
Lotje. Neen : maar —t- navolgen! kunt gy, kan ik dat ? Myn hart was echter nooit regt vervuld. Eene hooger, tederer, geestryker vriendfchap was zyne behoefte. Dit ftrekt my niet ten blaame ; wy ontfïngen allen dezelfde geaartheid niet. Troostbaar; zywas onbefclnyflyk bewogen,
Ik. Kon het anders zyn? ^ivoor het laatst, immers naar alle waarfchynlykheid, aan haar Moederlyk hart te drukken!— Hoe haatlyk zou dan het verftand in myne oogen zyn? 0 Myne Lotje, myne lieve Lotje, dg Natuur, de Vriendfchap, de Liefde hebben zulke lieve, zulke — mag ik het u wel zeggen? zulke achtingwaardige zwakheden. Traanen zetten wel eens een groot karakter meer waardigheid by, dan eene yskille, zich altoos in zich zelf intrekkende koelheid, II; doe voor altoos afftand van den roem, dien ik als een verftandig Man mooglyk eens zoude kunnen verwerven, indien ik daar aan eene eenige verrukking van myne aandoenlyke ziel zoude moeten opofferen. Nooit, nooit zullen myne gewaarwordingen in myn eigen weinig beduidend zelf eindigen. Ik moet genieten — ik moet genooten worden. Ik moet in den boezem van myn Vriend mogen inzien; maar
myn



14© HISTORIE VAN DEN HEER
myn geheel hart, zo als het is, zo als het op dat oogenblik bewerkt wordt, geef ik ook voor zyne doordringende oogen open. Het is het zyne, zo zeer als myn eigen. [ Zy glimlachte. ]
Lotje. Hoe bekoort my dit enthufiasme der Natuur in u! Hou echter eene bedaarde omzichtigheid niet voor menfchenhaat. Alle eerlyke lieden hebben dat open , dat voortftroomend gloeijend karakter niet; kunnen het'niet hebben. Ik durf hier byna niet meer van zeggen: ik vrees deeze edele beginzels te verzwakken. Gy zult dikwyls misleid worden met deeze zielsneiging, zo gy niet voorzigtig zyt.
Ik. Dit getroost ik my; ik zal echter poogen op myne hoede te zyn, als my iemand perfoneel behaagt.
Lotje. Poogen? Durft gy u hier van verzeekerd houden? Leevend! gyweêrftand bieden, wanneer uw borst in de nabyheid van hem , die u beviel, ruimer ademt ? Wanneer gy reeds in 't verborgen naar hem reikhalst? Als gydoor zeker medegevoel bezield wordt? Gy poogen! . . . 6myn Vriend!
Ik. Ik ben grootsch, myne Lotje; en zou myne grootschheid niet in ftaat zyn, om het werk der voorzigtigheid taamlyk wel uittevoeren ?
Lotje. Zal zy u wel ooit in ftaat ftellen, om u \iwen Vriend te doen behandelen, als of hy eens uw Vyand worden zoude? En uw Vyand, als of hy eens uw Vriend zoude zyn ? zult gy ?
Ik.



WILLEM LEEVEM». i^i
Ik. Nooit, noch in deeze, noch in de toeko* tnende eeuwe! Hy, die dit doen kan , beleedigc den Vriend; en hiertoe zal ik onbekwaam zyn —■ immers na een koel wel overdagt plan, uitgevonden ter myner gerustheid. Zo dra ik kan verdenken, is er geene vriendfchap meer; wel menschlievendheid , wel erkentenis — maar vriendfchap 1 onmooglyk.
Lotje. Hemelfche neigingen, om altoos het best te gelooven, te hoopen, te verwagten; om in het licht te wandelen; om altoos goed te doen; om in, de menfehelyke zwakheden verfchooninge te zoeken, als men ondankbaar behandeld wordt. . . «■ Durf ik het waagen, om tegen u,myn Vriend, te zeggen: doe niet te veel?
Dus lang had zy, echter by veele tusfehenpoozingen, en by afgebrooken reden, langzaam en zagt gefprooken, toen de Heer Roulin binnen trad; hy groette haar met eenen kuseh van u. Zyne oogen toonden, dat hy geweend had, Zy was uitneemend minzaam tegen hem; wenkte my om nergens van te fpreeken: zy wil alle ontroeringen voorkomen.
De Doctor ordonneerde niets dan een verzagtenden eenigzins voedzaameu gerstendrank. Hykwam nog eens om tien uuren. Deeze was voor twee
da-



14- HISTORIE VAN DÉN HE È ft.
dagen dus verre. .Voor ikhemiluit, moet ik, hoe zeer myn hart verbryzeld wordt, het volgende er riog by voegen. Hy kwam gistren hier viermaal* Zy gebruikt niets meer; Alles prikkelt haar dermaate, dat zy geweldig, doch magteloos hoest. De benaauwdheden minderen; de fiaauwtens komen meermaalen. Hier tegen heeft hy iets voor* gefchrceven.
Deezen namiddag wandelde'zy tüsfcheri Klaartje en my, vah dc tafel naar het raam, om hetBIoemftuk, dat nu zeer zuiver en aangenaam ftaat, nog eens te zien. Zy zag het, met een gelaat, waar In ik alles , wat er in haar ziel omging, zag. Ik verfta haare gedagten. Zy drukte myne handj maar keerde haare dryvehde oogen van my. Eindlyk zeide zy: V is fraai, maar ik zal er niet meer inwandelen! Dit Tuintje, weet gy, heb ik voor haar aangelegd. Belcour! Behoef ik meer te zeggen ? Voorby den fpiegel te rugkomende, ftond zy een oogenblik ftil; bezag zich naauwkeurig. Is dit waarlyk, is detze fckaduw Lotje P Ben ik der* inaate veranderd! .... Zich tot my keerende, zeide zy, met al dat harmonieufe, 't welk haare -Item zo zeer karakterifeert, en die my altoos in 't gehoor zal klinken:
De fuier der flerflykheid moge wegvallen 1 Ik zal leeven 5 in myne oogen zullen God zien.
Naauvv-



WÏLLEM LEÊVEMÖ. 145
Naauwlyks had ik het vermogen, om haar naar haaren ftoel te leiden. Ik voelde alles, enwensch nog meer te kunnen voelen. En deeze Engelin zal wel dra uit ons gezelfchap geweeken zyn !... Ik moet de pen nederleggen: ik fidder
Zy hield zich het overige van den namiddag en avond ftil. Zy was bezig in heilige ianerlykö overdenkingen. Als zy zelf niet fpreekt, houden wy ons, uit tedere zorg om haar toch niet. te vermoeijen , ftil. Het Bybeltje , daar zy veel in las, hoop ik eens te bezitten. Ik heb haar verzogt, om een lok van haar uitneemend. fchoon hair. Niet om er een cyfer van te laan ten zetten ; zo lang geef ik het niet uit myne handen ; maar ik zelf zal het tot een Koornfchoofje vormen, en agter kristal, in goud gezet , altoos in mynen boezem draagen. Zy glimlachte, toen zy my die gunst toeftond. Waart gy bereekend voor die zagte inwilligingen des harten, ik zoude u daar ook een gefchenk van, maaken.
Om zeven uuren leidden wy haar reeds naar haare kamer. Ik ga met Roulin , voor ik te bed ga, nog eens zien. » . . . Zy flaapt zeer gerust. Dit zeiden Rouiin en ik aan elfeander , mer.
eenö



144 HISTORIE VAN DEN HEER
eene handdrukking , eene deelneeming , die onbefchryflyk is. Klaartje flaapt nu in een PaVilloen op Lotjes Kamer. Gy weet, hoe zy bemint en opgepast wordt. Ik heb thans veel chagrin, en veel te fchryvenmaar waaraan kan ik denken, dan aan myne Lotje ?
W. LEEVEND
TWEE-



WILLEM LEEVEND. I45
TWEE- en- TWINTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw christina helder aan den Heer paulus helder.
waarde broeder!
IMCyn Zusterlyk woord zal zeker uw Vryrrietfelaars woord opweegen ? Nu , op dat woord dan , verzeeker ik u, dat ik wel om zes Levites, ert zo veele Sakken er by, wensch, dat gy reeds frisch en wel behouden te rug waart; en dat wel om zes zeer gewigtige redenen. Drie daar van zal ik u zeggen: Zusterlyke liefde Meisjesagtige nieuwsgierigheid, en om dat dan de Heer Renting hier met meer welvoeglykheid zoude kunnen verkeeren. Overtuigd, dat gy het toch wel met my meent, ga ik u het vólgende mededeëlen.
Den Heer Renting befchouw ik als een braaf beminlyk Man; zyne vriendfchap is my niet ortverfchillig; maar zyne liefde valt my lastig, om dat ik daar aan nimmer zal beantwoorden. Ik estimeer hem zo hoog, dat ik, zo rasch dit gefchieden konde, gezegd heb, hoe ik hier over denk: men gelooft in 't algemeen, dat ik met hem trouwen zal: dit fpyt my ; want zulke paatjes zyn nooit heel gevallig voor een Meisje , dat wel denkt. Spaar des voortaan alle mo.ite: de Heef
iv. deel. K Rea-



146 Historie van den heer
Renting zal nooit myn Man worden. Dat ik aait den Heer Leevend niet zo denk, als men, vrees ik, vermoedt, betuig ik u. Ik heb hier toe veele en zeer ernftige redenen; die ik uit nog andren dan de verpligting aan mynen waarden Vader afleide. Maar ik zal of behoef niet te ontveinzen , dat ik in hem belang blyf neemen. Wel, hoe laag ware het anders van my, die hy zeker nooit beledigd heeft!
Dat er tusfehen Juffrouw Roulin en hem iets moet voorgevallen zyn, ftel ik vast. Dat zy thans zeer ellendig is, en aan de teering weg fterft, weet ik, helaas! maar niet, wat de oorzaak daar van is. En het komt my ysfelyk voor, daar van den fchuld te geeven aan den Heer Leevend. Wat zyne Vrygeestige gevoelens betreft, daar aan heb ik geen kennis, dan by geruchten; maarweet des te zekerder, dat Profësfor Maatig zeer over hem voldaan is. Hebt gy, die zo veel in zyn nadeel hoort, niets ten zynen voordeelc gehoord? De twee getuigen tegen hem maaken hun getuigenis zeer verdag*. Goudenftein , weetgy, is een fchurk; cn indien Jambres zo verbeest is, als gy zegt, wat gewigt kunt gy dan aan zyn getuigenis geeven ? Leevend is gevoelig, is erkenflyk. Jambres heeft hem veel geleerd, veel dienst als Student gedaan; maar rf Leevend niet meer met dankbaarheid , dan wel met vriendfchap omtrent hem verkeerde, zult gy zeker weeten; ik giste alleen,
da



WILLEM LEEVEND. I4J
dat het zo moest zyn, zo dra ik Jambres gezien had. Kunnen dit geene Brieven zyn, door Leevend gefchrecven, toen Jambres nog een redelyk mensch was ? Kunt gy door het adres over den inhoud dier Brieven oordeelen ? Dit zou zeer fcherpzigtig zyn. Ik kan het niet heipen, Pauw, maar daar denk ik alweer om dien Franfchen Watcrkyker, die den loop der rivieivn door eenen bovengrond van honderd voeten (zoalshy vertelde,) zien kon. Gy moet fchrikkelyk tegen Willem zyn ingenoomen , om zo maar alles tegen hem Opteraapcn , wat de laster u voorwerpt. Het fpyt my, dat gy aan hem gefchreeven hebt. Pauwtje 7 ( zoude Tante Chrisje zeggen : ) gy klaautert zo gaarn op Ebal ! Doet uwe zucht tot deugd u Iiiet wel eens iets vastftellen, dat gyhadbehooren te onderzoeken ? Ik vrees , dat gy aan uwen Vriend, die grootsch en gevoelig is , zo zult gefchreeven hebben, dat hy zich zal ontflagen achten , om zich by u te verdeedigen! Is dit ook alles zyn fchuld? Dit zal hy te minder doen , om dat zyn eigen grootmoedigheid hem zegt: aldus zoud gy omtrent eenen Vriend niet handelen.
Verdenk my niet! waarlyk ,myn lievéPauwtje, men' heeft helaas! niet dikwyls reden om te zeggen : /,(' dank u, 6 Heere, dat ik niet hen als desze Tollenaar;
Gy weet ook wel', dat onze zedelykhéid verbaasd veel afhangt van de omdandigheden, waar K 2 ïn'



Ï45 HISTORIE VAN DEN HEES
in wy geplaatst worden. Hoe veelen vallen eétiS
in hunne onërvaaren jeugd, voor zy nog wecten , wat deugd of ondeugd eigenlyk beteekent; en tfc hiin verbaazend is dit, als zy aan den fteilen bebloemden rand eens afgronds wandelen. Hoe veelen hebben er hun ongeluk grootlyks aan de omftandigheden te Wyten ! Hoe Veelen hebben géftreeden ten bloede toe hebben meer¬
maal overwonnen , doch zyn eenmaal bezweeken ! Wy kunnen, uit de uitkomften , de oogmerken niet altoos beöofdeelen. Wy kunnen immers , zo wy niet op de proef geweest zyn , niet zeggen': dit zoude ik niet, en niet alzo gedaan hebben.
Wy hebben hier gelogeerd gehad myn Heer Everards en zyne Vrouw Juffrouw Renard van zich 2elf, zy is Mamaas lieveling; kan ik iets zeggen", wat haar meer by U zoude doen kennen? Vaar Wel, lieve Broêr! deeze is te ernftig, om er eenige fchertzery in te voegen: het is ook eeiie vasfc waarheid, dat ik ben
Uwe geneegene Zuster,
C. HELDER,
DRIE«



W, l L L E M LEEVEND. 14$
. DRIE- en- TWINTIGSTE BRIEF.
Mevrouw de Baronesfe de flidderac aan Mevrouw cornelia van oldenburg.
mevrouw, ge-eerde zuster !
33Cebt gy niet alreeds, gehoord, dat ik eene geruïneerde Vrouw ben ? alles is weg , behalven. myn Roozencouleure Jufte — met witte franges, en eenige gaazen halsdoeken en lubben ! Hemel! Waarde Zuster , myn Man , neen myn Tyger, myn Beul, myn Verleider, heeft alles verfpeeld! Ik, arme verlaaten Vrouw, zit in myn vier- envyftigfte jaar , in de bitterfte armoede. Ach, waarom heb ik my niet by den Heere gehouden, die toch niemand verlaat , zo als de Euangelist zegt: by my is de wysheid en by my is het verftand. Ik zie, dat ik dat nog al eens gefchreeven heb: nu, het is wel zo waar, dat ik het wel tweemaal fchryven mag; want ik ben geruineerd. Wy hebben altoos, waarde Zuster, in zulk eene goede harmonie geleefd; ik hoop des, datgymy, nu, ik arm en verlaaten ben , niet zult verftooten. Uw eerfte Man, denk eens aan, was immers myn eigen Broeder. Ach! die Man is ook dood. Alles is weg; myn Orloge, myne Juweelen, verfpeeld, myn lieve mensch; en het monftcr zelf, K'3 dat



ISO HISTORIE VAN DEN HEER
dat nooit een Baron geweest is, is naar zyn jak> halzig Vaderland gevlugt. Zy hebben arrest op myn meubeltjes gelegd; en zo ik binnen vier dagen geen duizend guldens heb, zullen zy my in eene gevangenis zetten; (wat zyn dat laage burgerlui, niet waar!) en dat kan ook niet. Help aan
Uwe nederige Dienares en ootmoedige Zuster ,
G. LEEVEND,
Baronesle de Fttdderae,
VIER;



WILLEM LEEVEND. 15!
VIER- en- TWINTIGSTE BRIEF.
Mevrouw alida ryzig aan Mevrouw de Baronesfe de flidderac.
m e v r (d u w tante!
]£k was juist by myne Mama, toen uw dcerlyk Briefje befteld wierd. Me dunkt, Tante, tusfcheu ons gezegd, dat Mama veel te goede Vrouw is, om zich met ons te bemoeijen : ik heb des verzogt, om dat Briefje te mogen beantwoorden. Maar, Tante, nu moet ik zeggen, dat gy verbruid met uwe memorie in de klad zit: want Mama weet zich niets het minfte van die goede har'monie te herinneren. Nu, dat is het zelfde. Gy en ik hebben ten m'mften wondcrbaarlyk fchoon geharmonieerd. Ik ben wel wat nydig op u, om dat gy met zo een verpieperden Baron, uw mooije geld, daar ik bloed zo graag van zou geërfd hebben, verkwist hebt; maar ik zal evenwel niet toeftaan, dat de Zuster van mynen lieven Vader om fchuld agter de traliën gezet wordt. Zie daar dan, uit myn geld, de nodige Som. Speel nu
niet meer, dan met —. Peperneuten en Jan
Hagel : ten dien einde zende ik u een groote» trommel met een Ganzenbord hier nevens. Leg UW Rozcncouleure Jufte af; gy zyt nu zo wat half %. 4 «



'IJS HISTORIE VAN DEN HEER
en half eene bedroefde Weduw, en eene der bygaande Sakken , die gy my zelf gegeeven hebt ,zullen u thans beter voegen. My ligt er zeer veel $an geleegen, dat gy als de Zuster van een fatfoenlyk Man voor den dag komt.
Had gy wel gedagt, dat ik zo gemoedelykwaar? Ja! dat geloof ik; de Confcientie is zo eene trouwe Vermaanfter, en ik had , myn lieve mensch, nog zo een openftaand rekeningje met u. Ik kan myn Man met zulke beuzelingen niet moeijen l Evenwelé als alles gered is, en gy uw Man , uw tyger, uw monster, uw opgelapten Baron, wilt laaten loopen, dan zal hy niet in gebreken blyven, om ten uwen nutte , het zyne te doen. Ik ben ■ ..... ;
Uwe g»neegene Dienares en Nigt,
alida ryzig, gebooren leevend.
P.S. Indien gy aan my de uitkomst uwer zaaken gelieft te melden, kunt gy het inleggend adres gebruiken.
VYF-



WILLEM LEEVEND. I53
VYF- en- TWINTIGSTE BRIEF. De Heer willem leevend aan Mejuffrouw
' ad rian a belcour. waard s t e !
''VVei f jk ben bedaard , zeer bedaard. Gy zult er zelf over oordeelen? Ik ween niet, ikzucht ook niet. Op deezen Brief zult gy geen een letter door een traandruppel weggevloeid zien. Is zy niet gelukzalig? — Onbefchryflyk verheerlykt? Ben ik haar Vriend niet? . . . . Heeft zy myniet zo vuurig bemind, dat alle haare-andre genegenheden daar voor tot dunne fchaduwen wegfcheemerden? Hemelfche gelukzaligheid , dit , dit is haar eeuwig deel. Ik zie haar! zy zweeft op eenen luchtigen witten wolk , boven myn hoofdJ Nader! daal af,-6 gy gezegende Hemelburgeres; voer my uit dit duister dal der fchaduwen des doods by u; by u, die de myne waart: dc myne ? ja*, endoor eene liefde, nooit door driften ontheiligd, ontluisterd ... nooit —' ó myn hoofd I wilt gy dan van een fplyten? Myn hart wringt zich in de allerpynelykfte bogten. ... Wat fcheelt my ? myn' pen valt geduurig van tusfchen myne
verflapte vingeren Zend deezen lastigen
Poctor weg. Ik ben immers al adergelaaten ? Hoor K 5 my



354 HISTORIE VAN DEN HEER
my niet, Roulin. Ik ben wel. ó Zyt gy niet cle Vriend, de Broeder van myne Lotje? Is myne Mama ziek ? chagrin verwoest de fterkfte geltellen. Is Juffrouw Helder overleeJen !. .. Wat zegt gy ? Is de fchoone Helder overleeden? Wel nu, zyzal in de gewesten des vredes myne Lotje zien. Zal zy dan niet gelukkig zyn ? Al was zy op aarde, zy zou in zo een gezelfchap gelukkig zyn.
[ Vervolgd door den Heer Roulin. ]
Behoef ik, na gy deeze regels van onzen ongelukkigen Vriend zult gcleezcn hebben., ü te zeggen , dat myne tedergeliefde Zuster den dood heeft overwonnen? Nu heb ik niets meer. Met dit Meisje , dit zo hartlyk beminde Lotje, verlies ik alles: wat had ik , buiten haar , in dit leven ? Onze Vriend is in de naarfte omftandigheid. Ik durf
hem niet alleen laaten Deezen nagt om
één uur, gaf zy, zonder een eenige ftuiptrekkimg, op zynen arm gebogen, den geest. Hy is in geen zes nagten, zo als ik nu hoor, op zyn bed geweest. Zy is zeer langzaam geftorvcn; ik geloof wel twee etmaalen: Bedaard, en zeer helder van verftand. Hy is adergelaaten, maar men kon weinig of geen bloed krygen. Wat moet hy haar bemind hebben! Maar wie, die haar kende, beminde



WILLEM LEEVEND. Ï55
de haar niet boven alle befcliryving?. .. Wat beu ik verward in myn fchryven! Verfchoon dit om myner droefheids wille. Gy zult zeker hier koomen ; ik bid u,kom toch! Afgemat door vermoeinis en droefheid, viel hy in flaap; ik bragt hem met myn Winkelkncgt op zynen rustbank. Het Haat daar twee uuren in den namiddag: hy (liep reeds vier uuren , maar hoe doods benaauwd flaapt hy! Het klamme zweet ftaat met druppels op zyn koud , en fterk getrokken gelaat; en ik heb veel moeite, om hem neder te houden; hy fhikt in zyn droom, zyne lippen beweegen zich. Hy ligt als iemand, die een ander befchermt: met zyn regten arm weert hy iets af; met zyn andren omvat hy iets Hoe lief moet hy haar gehad hebben ! — Gy begrypt wel, dat zyne inbeelding heai nopens zyne Mama en Juffrouw Helder misleidt? Ach ! waart gy by ons. Myn hart fchreit in my. Ik verlies alles , nu ik deeze geliefde Zuster verlies. Beklaag
Uw Vriend ,
J. R.OULIN.
P.S. Ik laat het aan u over, om den dood myner geliefde Zuster aan den Heer Bernards bekend te maaken.
ZES-



HISTORIE VAN, DEN HEER
ZES- en- TWINTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw adriana belcour aan den Heer jacob bernards.
waards te vriend!
Verhef u boven eene droef heid, die niets dan nadeelige gevolgen kan hebben. Lotje Roulin is overheden; zo heeft het Gode behaagd. Nu weet gy, het geen men u vreesde te melden. En nu, myn Vriend, laaten wy eenige traanen aan haare gezegende Nagedagtenis wyden: natuur, vriendfchap , liefde hebben óók zulke heilige voorrechten, dat de Godsdienst van Jezus die nooit zal verbieden, immers niet, zo lang de Reden haar beftiert.
Ik zag daaglyks dit treurig bericht tegemoet: toen ik de laatdc maal by haar was, voorzag ik wel, dat zy niet veele dagen by ons zoude vertoeven ; en echter treft dit bericht my zo geweldig, dat dit vooruitzicht my niets baat, om den •flag eenigzins te breeken. Ik verlang vuurig/om haar nog eens te zien , haar aan myn hart te drukken. Myn vast karakter , myne meerdere jaaren, zekere door regenlieden geflerkte onderworpenheid aan alles , wat my wedervaart, beletten my niet, om my in myne droefheid te verlus-



WILLEM LEEVEND. 157
ïustigen. . . ; Wist gy, hoe ik dit Lotje, ook toen zy een kind ware, bemind heb. . . . Maar ik moet, ik mag geene hartstochten opwekken. Motgen vertrek ik naar Leiden. Ik zal daar maar al te noodig zyn. Ik zal u alles, wat er voorvalt, en voor al met opzicht op uwen reeds zo dierbaaren Vriend Leevend, fchryven. Lees alles, wat ik u zenden zal, zo als de Brieven,genoemerd zyn anllen. Vaarwel, beste Vriend!
' A. BELCOUR,
ZE-



I5S HISTORIE VAN DEN heer
ZEVEN en- TWINTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw christina helder aan Mejuffrouw jacoba veldenaar.
myne dierbaarste veldenaar!
jBeween met my den dood der ongelukkige Juffrouw Roulin. . . . Ach ! De jonge Mevrouw Ryzig heeft deeze tyding, in een paar aandoen-7 ïyke regels, aan onze Vriendin Everards medegedeeld, die er my met een woord van verwittigde. Arme , arme Willem ! Dit is 't niet al! Deezen middag at hier myn Heer S**, (de Zoon;) hy ftudecrt te Leiden, Weet gy. Papa brngt het discours op Leiden: (dit begryp ik nu duidclyk.)
Kent gy eene Jufrouw Roulin, myn Heer S? - -
Ik heb haar gekend, maar zy is dien nagt, dat ik des namiddags vertrok, overheden; en men zegt dat de Student Leevend weinig minder dan krankzinnig is. Het kwaad, loont eindelyk altoos
den meesier. Behooef ik u tc zeggen, door
wien , en hoe , dit ftraffc woord gefprooken wierd ? Ik ontftelde derwy2e ,- dat myn h; rt byna hoorbaar klopte; en ik durfde niet opzien. De Heer S. fprak niet voordeelig van Leevend. Renting zeide: gy fchynt geen Vriend van Leevend. —Ik [preek naar V geen het algemeen gerucht zegt:
ik



WILLEM LEEVEND. 159
converfeèr niet met hem; trouwens, hy heeft weinig
converfatie. 1 Het lief Meisje is immers dood ?
hernam myn Vader. Hy zag my oplettend aan; myne verleegenheid wierd grooter. Renting durfde my niets vraagen. Mama zweeg.
Om alles, wat ik in de waereld heb, wenscli ik u hier. Ik ben zeer onpasfelyk. Myn geheel gcftel beeft. Alles is dwang; ik durf geen traan om den dood deezer jeugdige Overleedene Horten, die men nu niet zoude misduiden, aan
eene andre oorzaak toekennen. Arme Willem ! Hy moge onvoorzichtig geweest zyn; maar myn hart, myn hart zegt my geduurig, dat hy geen verleider , geen trouwlooze zyn kan. Had hy haar getrouwd ! Kon hy dit ? Hond het wel aan hem ? . . Ik weet het niet! Ik ken hem; ik weet, hoe ongelukkig hy nu zyn zal. Genoómen, hy was zo onfchuldig, als ik wensch , maar niet denk, dat hyis: zyne driften zyn zo hooggeftemd: tegenfpraakzal hem nu bederven. Niets dan eene Vriendin, zo als gyzyt, kan hem te rugleiden. Hy moet zyne geheele ziel uitwecnen Zo is hy! . . . . Hoe verbindend moet voor hem de lieve ommegang met zo een Engelagtig Meisje geweest zyn! . . . Hykan, vrees ik, overflaan tot eene zwaarmoedigheid, die Hém zo geheel vreemd niet eens is. Alle voortreffelyke geniën, indien zy zulke gevoelige geileldHeden hebben , zyn zo geneigd tot die , voor denkende Menfchen, maar al te behaaglyke zwaar-
moe-



l6o HISTORIE VAN DÉN HEER
moedigheid. Zyne droefheid, wat er ook moge gebeurd zyn, geeft hem zekere waardigheid by my , die hy nog nimmer had. Het moet een voortreilyk Meisje geweest zyn. Men vergt het onmooglyke , indien men wilde, dat Leevend haar met onverfchilligheid had moeten zien. .... .
Aan de teering geftorven ! ..... Zou dit zo-
zyn? voor u denk ik zo vry, als voor my zelf; zie hier eemnieuw hewys. .—:— Zou zy Moeder geworden en bezweeken zyn ? Nu weet gy alles , wat my zo ondraaglyk drukt! Waar zal de on-
fchuldige lieveling zyn? Ach, Coosje! maar.
gy kent myn geheel hart. ■ Wat zal er van Willem worden? Moetën wy hem dan allen verlaaten , om dat. hy niet altoos meerder was dan een Jongeling ? Mama is nu ook zeer in het belang van Renting. Ik kan er niet aan denken. Waarom echter bemin ik hem niet ? Lees myn antwoord op den u gezonden Brief van myn Broeder. De lieve Mevrouw Everards is reeds in haare nieuwe
wooning. Ik zie haar nu niet daaglyks
Myne hartgeliefde Veldenaar , hoe noodzaaklyk zyr gy thans, voor het ontroerde bedroefde hart van
Uwe eigen
C. HELDER.
P. S. Wat zoud gy zeggen , zo ik u een bezoek gave, voor wy nog met de geheele familie op Beekenhof komen ?
AGT*



WILLEM LEEVEND. lét
AGT- en» TWINTIGSTE BRIEF, De Heer willem leevend aan Mejuffrouw4
adriana belcour (*). waard e belcour!
M yne laatfte zal u gemeld hebben, dat onze dierbaare Vriendin merkbaar afneemt. De Doctdr was hier deezen morgen zeer vroeg. Hy vond haar zwak — Animerend,- hy fchreef niets voor. In het voorhuis komende, vroeg Roulin, wat hy dagt ? Het loopt zagtjes ten einde: ik meen, dat zy deeze week niet kan uitheven. Ik floop naar myne kamer, Aoot die, wierp my op een ftoel neder , ik herhaalde geduurig: deeze week niet uitheven? o doodlyk vonnis! .... Nu is het Dingsdag! . . . . Deeze week niet uitheven Nog zal ik hoopen! Zy is nu immers niet zó véél erger. Ach , waardfte , waardfie Belcour, ik bid u, laat my, laat my toch hoopen! . . . . "Weet de Doctor juist zo naauwkeurig, hoe verre haar levensdraad ftrekken zal? . . . Klaartje tikte aan myne deur, en zeide, dat Juffrouw Roulin naar my vroeg. Ik moet zeer lang dus gezeeten hebben ,
(*) Het blykt, dat de Heer Leevend deezen reeds vöof den dood zyner Lotje, tot aan het flot, gefchreeven had? «n hem vervolgt', na zy reeds was overleeden.
IV. DEEL. L



16'* HISTORIE VAN DEN HEER
ben, want het was negen uuren, toen ik beneden kwam. Hét ontbyt ftohd nu voor de raamen , in haare flaapkamer. Lotje zat reeds in haar fauteuil. Ik kon niet fpreeken. Roulin zag zeer bedrukt. Hy zat naast har;-.
Lotje. Goede morgen, myn Vriend; hoe is het met de koorts ?
Ik. Geheel af, myne lieve: hoe is het met u?
Lotje. Zwak, maar niet byzonder ongemakkelyk, en ongemeen helder van geest.
Roulin. Vermoeit gy u niet te veel, myne Lottje ? Gy moest nog niet zyn opgedaan j myn kind.
Lotje. Als ik te vermoeid wörde, ga ik weer leggen. Maar ik had zulk een trek, om nog eens met ons drien te ontbyten. Het is zo naar, zegt gy altyd, als ik niet op ben; kom ontbyten.
Beide. Ik kan niet. [Zy glimlachte en boog zich voorover. ]
Lotje. Moet ik dan my zelf heipén, want ik meen te ontbyten. [ Ik zette thee, en maakte volgens myne gewoonte een befchuitje voor haar gereed. ] Zié zo, kom, wy moeten den moed nier. op geeven.-
Ik. Hebt gy moed? [Dit vroeg ik zo driftig, en zo machinaal opryzende, dat het haar ontzette. ]
Lotje. Moed op myne herftelling? Neen: maar had ik die, behoefde ik u beide dan wel moed infefpreeken? [JFy zweegeti. Zy drtnk één kopje
theet



WILLEM LEEVEND, Ï63
thee, proefde van het befchuitje, lag het neer en zette het ter zydeh, zag Roulin teder aan, hield zyne hand in de haare, kuschtc zyn vooorhoofd.]
Roulin. Lotje , myne geliefde Zaster, zullen wy 11 verliezen ? zo jong. .... [ Ply zonk in zich zelf geheel weg. ]
Lotje. Dat verlies is niet voor eeuwig. Heugt u nog, wat onze uitmuntende Moeder , tegen ons, weinig uuren voor haaren dood, zeide: zyn de vertroostingen Gods u te weinig? ó Deeze woorden ! Hoe vol zyn zy! Ik ben my geene moedwillige overtreedingen bewust. Ik heb mynen God zeer onvolkomen, maar echter oprecht gediend. Dankbaar, eerbiedig, blymoedig, vol vertrouwen op Hem, die de liefde zelf is; en wiens wet niets is dan liefde, ga ik over uit de zichtbaare tot de onzienlyke waereld. Myn einde zal vreede zyn. [ Zy zweeg een geruimen tyd: — toen ging zy dus weer voort.]
Niet dat ik, zo rasch ik dit ftoffelyke beneden _my zien zal , hoogst gelukkig zal zyn. Ook daar gaat men voort van deugd tot deugd, van kragt tot kragt, en gevolglyk van gelukzaligheid tot gelukzaligheid. Hier, hier in dit leven, flaat men den eerften fchakel van alle onze gedagten,. van alle onze daaden. De aart myner ziel kan niet veranderen. Alle myne wenfchen, gedagten , daaden hebben voor my gevolgen, die door alle eeuwigheden moeten voprtduuren [Zy zweeg,
L 2 flocg



l6"4 HISTORIE VAN DÈN HEER
floeg haare oogen ten hemel, geheel opgei'oogen.] Hoe veel, hoe zeer veel moet er nog verbeterd, gelouterd, verhoogd worden, voor ik deelen kan in al het heil, voor my toebereid! [Merkende, dat zy had uitgefprooken, wenkte ik Klaart je; die nam het onthyt weg, en gaf my myn lesfenaar: ik fchryf nu altoos in Lotjes byzyn; fchreef'dus verre.
Zy fluimen Myn pen krast; ik zal hem
des neer leggen Ach, niets moet haar
flooren. 1
Dingsdag avond, zes uuren.
Weinig verandering; tweemaal zeer benaauwd geweest; iets beter, ik geloof dnor het gebruik van het cordiaal. Naar u vriendelyk gevraagd. Naar haar goeden Bernards gevraagd. Hem moeten wy teder en dankbaar groeten. Zy heeft u haar paarelringetje, en de Cilindre- Bureau gelegateerd ; aan my haar Orloge, zo als het is; voor Klaarde en Mietje gezorgd, beide bedankt voor haare voorbeeldige oppasfing; den Doctor insgelyks voor zyne onvermoeide bezoeken. Toen fprak
zy dus tot haaren Broeder: Wat kan ik u
legateeren ? alles is het uwe. Dankbaar aan n, ga ik uit deeze waereld, myn Broeder myn Ka¬
der ! Altoos deed gy my wel; gy hebt my het leven altoos aangenaam gemaakt: allerbeste Zoen, aller-
waard-



WILLEM LEEVEND. 165
waarJfte Broeder. Zy kuschte hem, en bleef eer nige oogenblikken aan zynen hals.
Omtrent negen uuren hield ik my, of ik in de L 3 ka-'
Woensdag morgen.
Zy verminderde zo tegen den nagt, dat wy allen , buiten haar weeten, opbleeven. Zy wilde niet, dat de Doctor gehaald wierd. Ik
kan (zeide zy,) niets meer gebruiken: ik ft erf langzaam. ■— Wat ondervind ik, van oogenblik tot oogenblik ! Ik fterf ook langzaam, ó Belcour, Belcour, kan men zo veel lyden ! uuren aan een, zit ik meer dood dan leevendig, opgelost door de overdrecvendlfc fmarte. Myne oogen zyn zo verzwakt , dat ik haar naauwlyks, uit myne plaats, by het zagte licht eener waschkaars, kan bereiken. Zo bragtikden gcheclen nagt weder door. Zy weet niet, dat ik in haare kamer zit; zo rasch Roulin weg gaat, lluip ik binnen, en geef aan Klaartjc een fmeckenden wenk, om my dit toe te laaten. ö God! zoude morgen de laatfte zyn ? zoude ik dan nog maar eenen nagt dus onbefchryfclyk ellendig mogen doorworstelen ?



l66 HISTORIE VAN DEK HEER
kamer trad: „ Zyt gy liet, myn Vriend ? " —— Ik knielde voor liet ledikant. Zy ftak my haare hand tóe ; drukte die teder, doch zo zwak, zo veerkragteloos, in den myncn.' Ik kon niets vraagen: zy kwam my des voor. : " : ' '■ ' ■
Lotje. Niet lang meer'! Wel haast zal de gelukkige ftandsverwisfeling beginnen : nog eenige jiaauwtens, nog een Weinig benaauwdheid, en de machine zal zyn afgcloopen.' [Zy verhief haare ftemme een weinig. ] '6 Myn Willem, dierbaarfte Vriend van myn hart, mogt uw uitgang zo zalig, zo heerlyk zyn!.'..[ My nog ernstiger aanziende. ] Laat my , op uwe komst in dc gewesten des: vredes, niet vcrgccfsch hoopen. Toog my wede. te vinden! . . . Vroeg, zeer vroeg worde ik gelukkig. [ Zy drukte myne kragtelöozé hand aan haar fiervend hart. Ik was vernietigd. Myn hoofd viel, zonder veel Bewustheid , voor over op hef bed; eindlyk merkte ik, dat Klaart je deflaapen van myn' hoofd vrsef. ]
In den namiddag.
Zeer onrustig , zeer ongeduurig , zeer benaauwd ! Zy klaagt niet ; eene haar volkomen vreemde öngezethcid verzelt'alles. Zy is misnoegd op zich zelf, om dat zy zo rusteloos is",' ons zo
veel



WILLEM LEEVEND» tGjj
veel moeite geeft. liet bed was haar te benaauwd, Zy wilde zo gaaru op den rustbank leggen. Klaartje en Mietje hielpen haar. Toen nam ik den Engel bevende op, en droeg haar , met alle mogelyke tederheid , zagtjes voortgaande , naar den rustbank. Zy was zo vermoeid, dat zy terftond fluimerde. Zy ontwaakte : ó zy lag daar zo wel — zo ruim. Dit duurde byna een uur. Toen veranderde het. Zeer benaauwd doodlyk benaauwd. Wy hielpen haar overeind. Zy fteunde haar hoofd tegen myn borst. Roulin gaf haar iets , om aan te ruiken. Ik beefde zo fterk, fchoon ik het wilde bedwingen, dat zy er, vrees ik, hinder van bad. Wy lagen haar weer halfzittende neder. De Meiden waren wat gaan leggen. Roulin wierd geroepen. Zy zag my aan : ik zag haar aan. Zeer ongemaklyk heb ik het, (zeide zy.) Ik zag, wat zywenschte; zy wilde in den armftocl zitten. ( Wat is dat toch, Belcour, waar door ik altoos Lotjes gedagte zien kan ? ) Ik ben zo, moe van het leggen. Ik ging een. oogenblik uit de kamer, zeide aan Rlaartje meteen woord, wat ik te zeggen had. Die kwam terftond, en wy plaatften de lieve Lyderes in den armftoel. . . . Daar zit zy nu nog in.. Zy fpreekt weinig , is inwendig vol werkzaamheid , geheel aandagtig : zo zoude het Godlyk penfeel eens Rafaëls eene biddende Heilige fchilderen.
L 4 Agt



%6t HISTORIE VAN DEN HEE*
Zy geeft my de pen met bevende handen over. 6 Die pen! . . . Nooit zal ik hem ontheiligen! zo als hy is, zal ik hem bewaaren, zo lang ik bewustheid van my zelf heb. Legt (zegt zy,)
nu
Agt uuren, des avonds.
Zy zal den nagt niet doorleeven! De Doctor kwam daar nog eens in. Ik ben weinig minder dan weezenloos. Ik doe alles wcrktuigelyk: er kruipt zekere verlamming door myn geheel aauweezen. ....
Zy befchouvvt haare fyne , thans uitgeteerde, handen , met aandagt; zegt: dat zy in geene weeken zo ruim op, da borst was, maar yzig, rillig, koud, (Ziende dat ik nu en dan een regel fchryf,)
Aan myne Vriendin? waarde Vriendin! had
ik uwen wyzen raad gevolgd! —■. Wy kunnen,
weet gy, aan dit overredendfte Meisje niets weigeren. Laat my zien, of ik nog een regel zoude kun-
yen fchryven. Ik geef haar den Brief zo,
Myne oogen zyn te dof: alles trilt voor my tot een fchemerig geheel . , , vaarwel , tot wy elkander wederzien.
LOTJE ROULIN,



WILLEM LEEVEND. l6"
nu uw fchryf goed ter zyden. Myne lieve Roulin, myn lieve Willem, het zal niet zeer lang meer duureu; en ik moet u zo lang hy my houden, als ik kan.
Donderdag avond.
VERVOLG.
Op myn arm is zy geftorvcn .... zedert den vorigen nagt een uur , tot nu tien uuren in den avond, weet ik weinig van het geen er gebeurd is. Ik bevond my op myn bed en adergelaaten. Alles loopt in een en kruist elkander, Hoe is het, heb ik u gefchreeven of niet? Ik meen ja;
maar waar is de Brief? Zy is dood ! ó
genadige God! Zy is dood! Op deezen
arm boog zy haar hoofd; met eeneflaauwedoodsrilling, gaf zy op myncn borst haaren geest. . . , En ik leevc! ó Ysfelyk herdenken , maak my niet wanhoopig! Deezen arm hield ik om haar: met gebrooken, ftervende, ftaarende oogen, zag zy my aan . . . My zag zy aan. . . . Ik alléén belfond nog voor haar, toen reeds de geheele fchepping met het donker floers des doods bedekt lag.
o Belcour ! By my, by my zogt zy nog
befcherming, voor den laatften prikkel des doods. Zy poogde zich nog in mynen. boezem te verbergen. Deeze hand was in haare doode hand geklemd Haare laatfte traancn heb ik met
L 5 my-



Ï70 HISTORIE VAN DEN. HEEK.
myne fmagtende lippen verflonden. Voor my was
haar laatfte zucht. het laatfte vaarwel.
Eerst nog moest zy van haaren beminden Broeder fcheiden. Van my, van haaren Willem, te fcheiden — dat ftelde zy uit tot aan de uiterfte grenspaal der fterflykheid En ik leeve ! Ik, die
de oorzaak van haar dood —• ik kan het niet nederzetten. ..... Ik moet, ik wil, ik zal haar
zien. Geen gefchapcn kragt zal my djt beletten; ik ga haar zien.
Twee uuren, in den morgen.
Ik heb haar gezien ik heb al den zielen¬
wellust myner onuitfpreekelyke droefheid met langzaame teugen, met de mymerendfte hcrhaalingen , met de allerheiligfte zuchten genooten! ,, Daar „ ligt gy, o gy fchoone, minlyke, deugdzaame; e, daar ligt gy, o myne Lotje. De myne , zo als ., gy in den hemel nog eens de myne zyn zult. „ In al dc maagdelyke reinheid, waar mede gy „ uit de handen der Natuur gekomen zyt." Edel, „ onfchuldig! Nog lees ik óp uw teder zieienge„ laat, het geen Gods vinger zelf daar op fchreef: „ ontheilig haar niet.'''' Ik kon niet van haar fcheiden. Eerst knielde ik voor den rustbank. Ik ftond op, floot de deur op 't flot, keerde weder tot haar, boog over haar, zag haar zo onbeweeglyk
aan,



WILLEM LEEVEND. IJl
aan, dat ik my verbeeldde, dat haare lippen zich bewoogen. Ydele verbeelding! Kom over: kusch haar, voor zy in 't graf gelegd wordt. Troosten? Zie my voor zulk een fchepzel niet aan, dat ik
zoude te troosten zyn over zo een
fchat!
Vrydag morgen.
Geen uur geflapen! Ik moet niet flaapen ; ik moet aan myne Lotje denken. De DociU' zegt, dat ik ziek ben. o Dat weet ik I Maar zyne Meücamentcn zyn altoos 'kragteloos. Myn hart, myn hart is gebrooken! De dood, het graf, het graf van myne Lotje, daar by zal ikgencezings daar in zal jl: ruste vinden. Ik verlang, en fiddcr tót in den grondflag van myn weezen, om u te
zien. Kom kom haastig.- Kom niet,
ik heb u uwe Vriendin ontnoomen. — Lotje
is dood! .... Schuw zo een rhonfter. Woede,
inkankerende wanhoop Ik zoude zeg
bet rnet; het ftond niet in myne magt.
Geduurig begeef ik my in myne Lotjes kamer.
Die moet ik voor my hebben dit zal zo zyn.
Laat Roulin de myne necmen. Alles zal ook zo
My-



HISTORIE VAN DEN HEER
"blyven, als zy het plaatfte. Ik zal Roulin zo lang aan den hals hangen, tot hy het my toezegt. Er zal niets veranderd worden. Het Orloge ontfing ik uit haare ftervende hand In mynen boezem moest ik het dragen Wilde, woeste,
vliegende, heftige, zwervende gedagten, hoe putten zy myne levensgeesten uit Zagte, tedere , wegvloeijende , myne ziel ontbindende aandoeningen , hoe verzwakt gy mynen geest! — En Lotje, myne geliefde Lotje, is dood! . . . . 6 Overdenkingen ! pikdonkere, afgrondelyke duisterheid !
W. LEEVEND,
NE-



WILLEM LEEVEND. I73
NEGEN- en- TWINTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw jacoba veldenaar aan Mejuffrouw christina helder.
myn waardste chrisje!
zl^eg niet meer, dat myne bedaardheid wel gevestigd is ! Ik voel thans alles, wat myne eenige Ziels-Vriendin lydt ; wat het uwe aandoenlyke ziel, wat het uw open karakter kosten moet, u te
verbergen ; te verbergen voor uwe tederbe-
minde Ouders, ö Dat kunt gy niet. Zy zullen in eiken trek van uw fpreekend gelaat, in den minst
beduidenden opflag ( maar zulk een opflag is
uwer fchoone oogen vreemd,) uwer oogen zien — alles zien , wat ik in uwen vertrouwelyken Brief gcleczen heb! Konde ik by u komen! was het mogelyk! maar ik kan niet: ons huisgezin kan my niet misfen. Myne lieve Moeder is weer veel erger. Ik weet, hoe noodig ik voor u ben! Gy hebt de behoefte, om met my te fpréeken; om uw geheel vol hart, in alle zyne onfchuld, geheel aan mynen boezem uit te weenen! Ik kenne die ftille weemoedigheid, die zich nergens, nergens dan by den boezem eener medelydende Vriendin kan, of durft losgeeven. — Dit onderfcheidt de eenige Vriendin, van de meest door ons geliefde Vrienden.



I
174 HISTORIE VAN DEN HEER
den. Zy is ons ander zelf; de beste helft van ons zelf.
Wisten wy maar, hoe 'of alles is? of Leevend te befchuldigen zeer te kaken zy. Waar¬
om wierd zo een Jongeling aan zulk een gevaar bloot gefteld ? Waarom offerde zyne Moeder hein op aan haare iuiisfelyke rust? Stel eens, hy had
het lieve Meisje bedorven. Hy had geen
kans gezien, om haar te trouwen; voor eerst altoos niet. Dan nog heeft eene heevigc drift heni ter goeder trouw vervoerd; en hoe fterk moet zyn berouw zyn, indien hy zo ellendig is? Hoe diep moet hy getroffen zyn, door zytlen zwaareri val op den weg der zcdelykheid!
Myri Vader heeft onlangs twee Redenvoeringen gedaan, over de verpligting, die er op ons ligt, om voor den zedelyken wefftand onzes naasten te zorgen; en dat niets zó zeer, dan liefde des naasten, 'ons gefchikt maakte, om een voorwerp te worden der Codlyke bermhartigheid. Toen hy die in 't net gebragt had , fchreef ik er deeze vier regelen voor:
Helas! tous les humains ont befoin de clémence: Si dièu n'ouvroit les bras qifa la feule Innocerice,
Qtti viendroit dans fon Temple encenfer fes autels!
D' i È'u fit du repentir la vertu des 'mortels.
Gy kent den Zagtmocdigen geest myns Vaden:
&



WILLEM LEEVEN». I75
gy kunt des niet twyfelen, of deeze regels voor zyne Leerreden wel bereekend zyn.
Wat, myne Waarde, kan ik voor u doen ? Indien Leevend door dit fterfgeval dermaate getroffen is , zal hy niet in ftaat zyn , al was hy zulks geneegen, te antwoorden. En zouden wy daar wel veel lichts door krygen ? Myn Neef, die te Leiden ftüdeert, is in dit geval onbruikbaar. Hy ïs een Beuzelaar, en zou zo mooi zyn met het vertrouwen, dat ik in hem ftel, dat hy dit niet voor zich alleen zoude kunnen bewaaren ; zyn hart is ahders goed genoeg. Door Mevrouw Everards zult gy eindelyk toch de naauwkeurigfte berichten krygeri. Hoe weiniger gerucht men ook maakt, hoe beter, dunkt my.
Ik weet, myne Chrisje, dat gy overtuigd zyt j hoe zeer ik my bevlytig, om myne, tot ziekelykheid toe , overgröote aandoenlykheid té temperen , te ontfparinen ; dat ik, uit dien hoofde, veele wederwaardigheden deezes levens met vry wat bedaardheid befchouw; maar dat ik echter rtooit gemeend hebbe het myn pligt te zyn, dat liefdevuur uit te dooven, 't welk men zö noodig hebbe, om in dringende omftandigheden alles te doen, wat deugd en Godsdienst van' ons eïfchi ; om groot te zyn, zo wel als goed. Dit fteldè my in ftaat , om myne tedere liefde voor mynen Sytfama te doen wyken voor de liefde, die my vermaande, blyf uwe Ouderen by; zy hebben u zo
rioo-



IJ6 HISTORIE VAN DEN HEER.
noodig, als een van Sytfama u noodig heeft. Het komt my voor, dat men moed, ernst, yvcr en ftandvastigheid, alleen gebruiken moet, omtrent zaaken en perfoonen , die in zich zelf gewigtig voor ons zyn. Die omtrent beuzelingen te verfpillen, duidt zo wel gebrek aan oordeel, als onkunde onzer pligtcn aan. Mooglyk ligt hier wel die lyn , waar door dc verftandigc cn dc alledaagfche Vrouw onderfcheiden worden. De groote Vrouw kan zich met het geringe niet ophouden ; dat is , met alles , wat voor haar van geen belang , en klein in zich zelf is. Zy is groot omtrent kleinigheden ; zy heeft het zonderling talent niet, om ttittemunten in beuzelingen. Zy zal mooglyk iets onagtzaams hebben; maar zy kan nooit in het mesquine vallen. Zy kan wel attentie hebben vooreen praatend kind, maar leert nooit Whisk.
Eene Vrouw, die talenten heeft, kan capricieus zyn; de ondervinding leert het dikwyls; maar de Vrouw , die denkt, die genie heeft, is vol-
ftrekt boven grilligheden verheeven. Zy be-
fluit haare ftilïe!grootheid in zich zelf, en ziet noch op haare vyanden , noch op haare vleijcrs, immer, dan oogenbliklyk , tc rug. Maar wanneer vriendfchap, liefde, of pligt-haar té hulp roepen, dan verneemt zy haare meerderheid; dan toont zy, dat wél te doen haar zo eigen is, al wél te denken; ja, zo natuurlyk als haare adcmbaaling. Ik voor my durf niet beflisfen, wie meer te be-
fchul-



WILLEM LEEVEND. \Jf
fchuldigcn zy : hy, die , in het geftorm der driften , op eene1 klip geftooten heeft, of hy, die, den ongelukkigen Schipbreukeling met flrakke liefdeloosheid voorby gaande , zegt : ben ik myns Broeders hoeder?
De toepasiing van dit alles zult gy maaken kunnen. Nog een wóórd van Willem : ftcl u gerust: onze Vriend zal niet verlaaten worden, zo hy van zyne dwaasheid berouw heeft, en dat berouw in zyn volgende leven kragtdaadig doorwerkt. Denk echter nooit aan hem in eenige betrekking op u< Gy verdient een Man van onbefmetter zeden t Hy heeft u verbeurd : maar is het wel noodig, daar verder op aan te dringen ?
Ik twylfel, of hy voortaan ooit gelukkig zyn kan. Zyn gevoelig hart zal bloeden , zö lang het Haat, over den dood van zyne Lotje; ook dan nog, als de tyd hem doet bedaaren. Ik weet, hoe hy is : met deernis verbeeld ik my, hem te
zien zitten by het Lyk zyner beminde. I)&
Brief aan uw Broeder . . . Chrisje lief! evenwél * gy hebt gelyk; het is alles billyk, wat gy zegt l Is het echter alléén billyk ?
Altoos de uwe,
c. velden aa' ii;
: iv, dfh, U DER'



17 8
HISTORIE VAN DEN HEER
DERTIGSTE BRIEF. Mevrouw alida ryzig aan Mevrouw pe-
tronella everards. waarde vriendin!
M yn hand beeft, zo ontroerd ben ik. Lotje Roulin is overleeden. De doodsbrief is reeds eergisteren hier. Ryzig bad hem geborgen. Hoe veel eer doet hy aan myn hart! Ja, alle myne blygeestigheid is niet beftand voor zo eene tyding. Ik ben bedroefd , en verheugd beide, om dat ik haar gezien heb. ..... 6 Zo een
Engel! Maar myn arme Willem! hy
zal desperaat zyn. Konde ik eens overvliegen t maar ik mag niet; ik weet zelf, dat ik my, en dit is 't nog niet al , maar myn kind zoude exponeeren aan gevaarlyke toevallen. Zo hy zich iets te verwyten hebbe, dan zal de aarde geen ongelukkiger fchepzcl dan hem draagen» 6 Liefde , gevaarlykfte aller driften! Gy vergiftigt de hoofdbronnen van ons tydelyk geluk ! Wat ben ik in myn aife , dat ik haar niet dan flegts van aanzien ken. Hoe Zegt onze Fentcnelle?
- ia



WILLEM LEEVEMD. I7g
Een teder hart moet nooit beminnen, Indien het zyne rust bemint.
Dit weinige om u iets te berichte» , dat my zo gevoelig treft. Bram groet u hartlyk,,
tti ik ben altoos
Uwe Vriendin,
A. RYZI G.
M i EEN*



j8o historie van den heer
EEN- en- DERTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw jacoba veldenaar aan den Heer wille m leevend.
myn heer, waarde vriend!
Ochryf niet toe aan eene onvoegzaame nieuwsgierigheid , dat ik u de volgende regels toefchikke. Het overlyden der waarde Juffrouw Roulin is my ter ooren gekomen. Dit, op zich zelf genoomen, is over in ftaat, om myne ziel met ftille droefheid te vervullen; maar welke bittere inmengzels zouden er bykomen, indien ook maaide minst ongunftige berichten ten uwen opzichte, waar zyn! De boosheid der betichting is byna genoeg, om my alles te doen verwerpen, wat my op dit ftuk verhaald wordt. Stel my echter ia ftaat, om u met kragt en ernst, ,, waar dat te pas. ,, komt," te verdeedigen. Is de lieve , de deugd* zaamc , de verflandige Juffrouw Roulin, door u , tot eene zwakheid vervallen , die zy met den dood heeft moeten bekoopen ? Eenvoudig: Is zy Moeder geworden ? Waar is het ongelukkig kind? Leeft het, of rust het by zyne Moeder ? Meer onderzoek ik thans niet. Is dit zo, dan — maar ikfpaar u voor tegenwoordig: ik moet u, dit is billyk, eerst hooren. Ik veroordeel niet, daar ik nuttig zoude
kun-



WILLEM LEEVEND. IÖI
kunnen zyn. Ach, Leevend, kunt gy een laaghartig verleider van een Meisje zyn , dat u vuurig moet beminnen, indien zy geftruikeld heeft? Ik laake uw bedryf, en dat naar maate gy fchuldig zyn moogt. Maar zo gy oorzaak van haaren vroegen dood zyt. . . . Myne Moeder weet, dat ik
dit fchryf. Zend my uw antwoord. Altoos
wensch ik te zyn,
Uwe Vriendin,
J. VELDENAAR.
M 3 TWEE-



ïS2 historie van den heer
TWEE-en- DERTIGSTE BRIEF.
Mevrouw alida ryzig aan Mejuffrouw. christina de vry.
eerwaardige vriendin!
ÜBCoe weinig kan de waereld over ons hoe
weinig kunnen wy over ons zelf oordeelen ! Over de fyne beweegveeren van ons eigen gedrag, over onze waare beftemming in deeze waereld! Wyzen en dwaazen, ernftigen en luchthartigen, Helders en Qldcnburgeren, Veldenaars, en Rammels zouden gelachen hebben , indien eens iemand den moed gehad had om te zeggen : „ Daatje Ry-
35 zig neen, Leevend, zal de achtingwaar-
„ dige hoogbejaarde Juffrouw de Vry tot haare j, eigenlyke Vriendin verkiezen; ernftig aan haar „ fchryven, alles om haar gezelfchap laaten loo„ pen, geen kaart in de hand neemen, dan om
er zyde op te winden. " Ik zelf zoude om deeze prophetie gelachen hebben, en met moeder Sara (goeder gedagtcnis) al meesmuilende hebben gezegd: „ zal de eerwaardige Matrone Christina „ de Vry, in haaren ouden dag, dan nog Moe,, der worden van eene ftoute, dartele, wilde,
brooddronken Meid?" Myn groote maat Lavatj^r., alleen , zoude mooglyk de oyereenflem-
ming



WILLEM LEEVEND. 183
ming onzer zielen in onze kin-laden, of op dc brug van onze neuzen gezien hebben; of aan ons fchrift, of aan den fcherpen hoek onzer ooren: maar zoude hy wel geloof gevonden hebben? (Ja, lieve Vriendin, als ik eens weer by u kom, kom ik met den gcheelen Hoogduitfchcn Lavater over de Phifionomicn, in myne koets; ik moet weeten , wat gy. van dat werk zegt. ) Ondertusfchen, de' zaak is wfiar: het is (zeggen de geleerden zo niet?) een factum. Myn hart fympathifeert met geen menschlyk hart zo zeer, als met het uwe. Met u alleen kan ik, uit de geheele fchepping, vry, recht geheel vry zyn. Gy moet my zien , zo als ik ben! En had myn Bram, to als helaas de beitemming der meeste Mannen fchynt te zyn, niet zyn best gedaan , om het goede werk der natuur om ver te werken, ja te bederven; ik zoude allen mooglyken kans gehad h bben, om in myn vyf- en- zeventigfte jaar net zo eene eerwaardige beminnelyke Maagd te zyn, als myne Vriendin thans is. Maar, zo als ik zeg, myn beste maat heeft myne heele oorfpronkelyke beftemming in de war geftuurd; en aan alle myne vatbaarheden en neigingen, door een hokus pokus pas in dc lief* de, eene geheel andrc richting gegeeven; ja my zelf op eenen my vreemden weg gebragt. Of ik nu wel zo veel romeinftukken in de zedelyke waereld zal verrichten , laat ik voor zyne verantwoord ding, Wy zyn niet voor alle werk even gefchikt ;
M 4 »W



ï5>4 HISTORIE VAN DEN HEER
maar wee hem, die zyn Zoon, die alle de ziels? en lichaams kragten heeft, om een Ankerfmit te worden , tot een Predikatieinaaker vcrkwanzclt | Worde ik maar eene taamlyke goede Vrouw en eene zeer dagclykfche Moeder , wieu is het te wyten ?
Nu ga ik u, dcwyl ik niet wel een namiddag uit kan , fchryven , hetgeen ik n meende te vertellen. Ik leg met van Oldenburg zo overhoop, dat hy my in raazende drift zyn huis verboden heeft, Zyn huis, dat ik zeker als een Dol- of Pesthuis, zoude fchuwen , indien myne Moeder daar niet ongelukkig haar verblyf hield! Al het verfchil is over myn Broeder., en om dat ik den jongen de Harde voor een fchynhciligen kwaadftooker hebbe uitgemaakt. Willem worden twee gruwelykc wanr bcdryven te last gelegd: liefde voor een Engel van een Meisje, en liefde voor de — waarheid. Men wil volftrckt dc eerfte liefde zotte wufte drift noeT men voor een Meisje van fatfoen , zonder middeT len, en de laatfte — trotfche ftyfkoppige kettery. Dus is het roet dc zaak geleegen. (Hoe hy op de ftudie komt, is u. bekend.) Willem is te Leiden by fatfoenlyke lieden gelogeerd, die, om oi> dcntelyk door de waereld te komen, een Linnen Winkel doen, en wel eens een kamer aan een Stiir dent verhuurden. De Heer Roulin is een zeer degelyk, vroom, eenvoudig Man. Zyne Zuster, ik heb haar zelf gezien en gefprooken, een Engel;
watj



WILLEM LEEVEND. 185
wat zal ik er van zeggen? een Collegie-Beeldje; niet van Michel Angelo, maar van Guido. Het fpreckt niet tot onzen geest, maar vloeit in ons geopend hart ; dit wierd ik gewaar , toen ik met jiaar fprak. . Voeg hier by, dat zy een keurig verftand en een vervrouwelykten Godsdienst heeft; zo iets van .dat fmeltende,— cenigzins dweepagtigc, dat Godsdienst in den Man verzwakt, maarby de Vrouwen dien gloed geeft, welk het deugdzaam hart zo wel zuivert als vertedert. Een gierigaart zoude , indien hy deeze reine lieve onfchuld onverwagt ontmoette, in bekooring' z\ n, om eene ryke party aan haare omhelzingen op te olfercn: zo is het Meisje.
Myn Broeder hebt gy tweemaal gezien ; uw oordeel kan met het myne over zyn perfoon niet yerfcheelen. — Voeg hier by, dat hy edelmoedig, gevoelig, hooggeftemd, vast en beftcndig is; dat hy zo wél over de verdiensten, en den geest, als over het fchoone eener Vrouw kan oordeelcn; dat hy, hoe jong nog, als een Man denkt. En dan vraag ik, moest hy niet, zorasch hy dit behoorlyk fchepfeizag, ten allerftcrkften op haar v«rlieven ? Moest hy niet, daaglyks , gemeenzaam — huisfelyk, met haar omgaande, op dc allerinnigfle wys aan haar gehecht raake-n? Moest, naar maate hy haar edel karakter ontwikkelde , hy niet al meerder van zyne keuze voldaan zyn? En indien hy eens een oogenblik, door den M § zag-



1Ï6 HISTORIE VAN DEN HEER
zagten doch omver rflaanbaaren frroom cener my* merende , zich zelf geheel ontvoerende wellust ware afgedreeven, zoude het my, ja, zeer leed doen; doch het zoude tegen myhe gedagten niet flryden. Immers, zo dit niet zo ware, dan ken ik den mensch nog niet; of ik ken de kragt niet, die iH hem ligt om meer te zyn dan een Jongeling. Hy zegt, dat hy haar als Vriend bemint, tot aanbiddens toe. Maar, waarde Vriendin, als een Jongeling, gelyk myn Broér, omtrent een Meisje, als Lotje, zó fpreekt, dan zet het gezond menfchenverftand dit gezegde, ah Vriend tot aanbiddens toe beminnen, over: ah Minnaar verliefd. Deeze overzetting hebben myne Mama, haar Man, en alle Vrienden en Vyanden ook als de eenige waare overzetting aangenoomen; offchoon AVillem zich nog beftendig aan de eerfte leezing houdt. Deeze allerlieffte Juffrouw Roulin is thans zeer ziek, en kwynt weg aan eene naare kwaal , de Teering. De Commcntarien van den genoemden text zyn het voor zo verre eens, dat die ziekte een gevolg is van Willems vriendfchap voor haar. Dan, welk een gevolg? Hier over zyn de geleerde Randen Kanttcekenaars het niet eens ! De Oldenburgiaanen bewecren, dat haare ziekte een gevolg is van eene ongepermitteerde gemeenzaamheid, tusfchcn de-jonge lieden; en in dit ftuk flemmen ook eenige vry onbevooroordeelde Vrienden van beide, My zoude het niet geheel onmogelyk voorka-



WILLEM LEEVEND. . I 87
komen, fchoon ik nog niet weet „ aan wie ik de mistrede het meest moet wyten, of aan Wijlcms hart, of aan de zuivere Natuur, of aan de omftandighedcn , waar in men hem gebragt heefr. Tot dit laatfte hel ik meest over, en dit heb ik ook al taamlyk fterk aan het huis van myne Moeder te kennen gegeeven. Dit is de voornaame iv den, waarom my door van Oldenburg het huis verboden is; terwyl myne Mama niet goed vond, zich tegen deeze impertinentie te verzetten.
Wat denkt gy, myne eerwaardige, gemoedeiyke, het menfchelyk hart zo wel, door tyd en opmerking kennende , Vriendin , wat denkt gy ¥ Zoude het niet byna een wonderwerk zyn, alles zo gefteld zynde als het is, indien Willem zyii pad zuiver gehouden had? Men heeft, dit merk ik duidelyk, men heeft den Jongen het hoofd warm gemaakt, en vervolgens zyne hooge gevoeligheid met raazen en tieren cn dreigen beantwoord.; men heeft de beminde van zyn hart onwaardig behandeld , op haar neergezien ; hem verboden ooit aan zó een ongelyk Iluwlyk te denken enz. Dit: alles heb ik zo met kunst- en vliegwerken uit den kwaadaartigen Stiefvader gekreejen. Want Willem zal niet klagen;, dat weetik wel; ook niet •aan zyne Zuster: 6 het is zo een trotfche Jongen!
De gevaarlyke toeftand der iieve maakt dit nu óók volOrekt onmooglyk. Om echter den wrok



lS8 HISTORIE VAN DEN HEER
tegen Willem te kunnen blanketten, fchryft men de ziekte der zoete Engelin toe aan eene nog veel fchandclyker daad in hem. Zonder eenig bevvys, mompelt men byna overluid , dat hy haar eerst aan zyne drift heeft opgeofferd, en vervolgens zich nergens toe verbonden acht. „ Zie daar, roept men, „ dit is de oorzaak dier kwyning; van eene zick„ te, die haar in 't graf zal brengen." Evenwel uit voorzorg, en indien tyd en ondervinding dit verzonnen uitftrooizel eens mogten te fchande maaken, houdt men nog eene andere befchuldiging gereed; men beticht hem van Kettery. In deezen is Dominé Heftig van ongemeen veel dienst; vermids hy eene heele vlotfchuit vol gekke gedwongene uitleggingen uitvent, over zceker Vaers door Willem gemaakt; (waar uit ik veel duidelyker, dan uit den hoek van zyn bovenlip, zien kan, dat hy mooglyk talent voordepoezy heeft, maar geen Epoque in die kunst maaken zal.) Dit heb ik myne Mama ook eenvoudig, klaar, en vriendelyk gezegd. Ik heb alle deeze vuile bronnen aangetoond; ik heb aan van Oldenburg te kennen gegeeven, hoe veel hy aan Willems misflagen verantwoordlyk ftond. Dat myne Mama fommige myner aanmerkingen ook op zich zelf heeft toegepast, is myn fchuld niet. Hoor, myne waarde Vriendin, myne Mama is eene uitmuntende Vrouw, van de tweede clasfe. „ Huis„ felyke rust, en wat zal de waereld zeggen "



willé m Leevend. 189
zyn haare afgoden ; en aan die offert zy, byha gelyk de Israelitifche Vrouwen aan den bullebak Moloch — alles op, ook de vrucht baars Lyfs! Dit mag ik aan u, maar ook aan u alléén, zeggen.
Ik kuschté myne Mama goeden dag, maar verwaardigde my niet, om hem te groeten. Ryzig, die weet , hoe weinig my thans ontftettenisfen dienen, heeft my verzogt, om voor eerst deeze onbefchöfdheid' in te volgen , en daar niet te komen.
Myn Man bemint Willem, met eene zoude ik haast zeggen Vaderlyke, meer dan gelykltellcnde liefde; en wy hebben overleid, om u het volgende eens voorteftellen. Wat dunkt u, zoude ik Willem aanraadea, om de Theologie in den loop tc laaten ? Hy aal nooit vloot kunnen houden onder de rechtzinnige vlag. Hy zal altoos overhoop liggen met de Baazen; en Dominé Heftig zal hem ter goeder trouw, juist wel nog al niet met nat hout verbranden , maar zyne bevordering beestig lastig maaken. Blyft de Oudje zyne begunstigde bezigheid? Laat hy in de Rechten of Medicyncn ftudeeren; mooglyk komt er nog eens een fchaduw van uwen grooten overleeden Vriend Noordhrk van; of wordt hy een ipódernej^rhaven. Laat hy in de Litteratuur, of waar in hy wil lludeeran ; ik heb er vrede mede. Boerhaven, Xchoon van den lyve afgezonderd om een Nafireer
Gods



Igs HISTORIE VAM DEN HEER
Gods te worden , moest zyne dierbaare befiemming wel opgeeven aan de zwarte uitwerkzels van een armhartig trekfchuitpraatje. Liefst zoude ik hem toch Koopman zien. Ik twyfel niet, of dat zou met Ryzig wel gaan. 't Is waar, ik zal et door lyden; want hoe meer leeg tyd myn Man krygt, des te meer zal ik met zyn gezelfchap opgefcheept zitten; maar wat getroost zich eene liefhebbende Zuster niet, om een eenigen Broer, die zy in de wyde waereld heeft? Wat kan eene Vrouw niet ■uitharden, als het haar maar regt ernst is, om de raadflagen haarer Vyanden tot zotheid te maaken ?
In ernst, Vriendin, Willem kan nooit Gereformeerd Predikant worden. Ik ontken, dat hy eenige flegte gevoelens heeft, maar hy denkt niet iri den Orthodoxen geest: Vat/a l'affaire! Ging hy over tot eene andere Gezindheid als Predikant, dan zal er eene familiebreuk o'ntllaan, en ik hou niet van Buurengerucht te maaken. Ei lieve, wees eens de Vrouw van Thecoa by myn Heer Ryzig en zyne Ribbe. Er is zo tyd toe. Zo' lang Juffrouw Lotje leeft, is er niet aan te derken, dat Willem uit Leiden zal willen. Zo zy komt te fterven, dan zullen wy nog eene nieuwe' reden hebben , om hem uit die ftad te krygen. Dat hy vry is van alle bedrog , houde ik voorwaar en zeker. Willem kan mooglyk eene verregaande overyling hebben ; zyne kragt is grooterdan
„ zyne



WILLEM LEEVEND. I(?r
zyne vooruitziendheid ; dit is een eigenfchap van zo een heevig karakter; maar, indien Lotje her» fteit, dat ik vuurig wensch, en hy haar bemint, trouwen zal hy haar, zo zeker als het zeker is, dat ik hem op die voorwaarde alleen alles kan vergeeven. Wat de naaste oorzaak haarer kwaal is , is voor my iets onbekends. Mooglyk is haaxegeestelyke, eenigzins tot -dweepagtigheid opgevoerde liefde, haar teder geitel te lterk geweest. Het is ongelukkig, dat zy, die de vermoeijendfte driften meest onderworpen zyn , minst gefchikt bevonden worden om die door te ftaan. Mooglyk heeft het nadenken , hoe veel twist en moeilykheid haar huwlyk met Willem in de familie zoude veroorzaaken, haar edelaartig gemoed te veel gefchokt. Mooglyk is haare ziekte een erfgebrek; haare Moeder is ook aan de teering overlceden. Heeft zy die gefehiktheid mede in de waereld gebragt, dan laat zich alles vry duideiyk oplosfen. Hoe het zy, dit boude ik vast, dat haare ziekte geen gevjlg zyn kan van eene fchuldige gemeenzaamheid met myn Broeder. Wie des haar befchuldigt, of wie hem verdenkt, ik zal hem byblyven. Gave de Hemel, dat het lieve Lotje betitelde!
* *
1 *
Dus verre was ik (*) met deezen, toen wy een
Rouw-
(*) De dcrtigfte Brief was gefchreeven , na deezen Blief tot dus yerrt was ik.



19* KISTORIE VAN DÈN HEER
Rouwbrief ontfingen, waar in ons de dood de? beminlykfte haarer Sex gecommuniceerd wierd. Ik ben tot ontroerens toe aangedaan , genoodzaakt iets te gebruiken, en deezen te fluiten , echter niet voor u vcrzeekerd te hebben , dat ik met de grootftc achting en de oprechtfte geneegenheid ben
Uwe Dienares en Vriendin,
a. ryzig;
DRIE-



willem leevend. i03
DRIE- en-DERTIGSTEJBRJEF.
Mejuffrouw adriana belcour aan deii Heer jacob bernards.
waardste vriend !
ICk heb u beloofd te fchryven; ik zal ook poogen aan myne belofte te voldoen. Veel k$n ik niet te gelyk fchryven, en dat wel uit zeef onderfeheiden oörzaaken. Gy zult des deezeri niet zd regulier, zö uit ééne hand gefchreeven, ontfangen , als doorgaans myne Brieven nog al kenmerkt;
Een gedeeltelyk vertrouwen is geen vertrouwen. Gy moest alles of niets weeten. Waart gy dié weldenkende Man niet, die gy zyt, dan kond gy voorzeker niet draagen , wat gy nu niet alleen meer vermoeden, maar voor zeker weeten zult; Kende ik dc volle goedheid van uw ecrlyk hart niet, ik zoude Van alles voor u een diep geheim maaken, en moeten maaken. Ja, Bernards, Lotje , UW tederbeminde, uw aangebeeden Lotje, is niet önverfehillig gebleeven voor onzen Vriend Leevend. En indien zyn hart vry geweest ware , dan zoude hy haare liefde niet met vriendfchap' filleen hebben kunnen beantwoorden. Lees alle de inliggenden, lees die met aandagt; en zeg my
iv. deel. N wié



Ip4 HISTORIE VAN DEN HEER
wie is van deeze beide jonge menfchen de edelaartigfte? zonder een oogenblik in het romanesque te vallen. Den laatften Brief in dit paquet heeft hy my gister avond gegeeven; want toen ben ik eerst hier gekomen. Ik wagt alles te rag , zo rasch ik weder t-'huis ben. De droefheid ever Lotjes dood heeft, vrees ik, een onverdryfhaaren nevel over den geest van onzen lieven jongen Vriend getrokken ! Hy is allerongelukkigst, zo men dat, zich niets te verwyten hebbende, zyn kan.
Laat ik beproeven , of ik aan myn Verhaal kan beginnen. Zeer ontroerd en vermoeid kwam ik hier.- Ik had niets van myne overkomst gemeld; era dat ik wilde zien, of myne onverwagte verfchyning ook eenige afwending by hem zoude maaken. In huis komende, was myn eerfte vraag naar Leevend. Hy zat in de eetkamer, in een hoek, ongekleed, met zyn hand onder zyn hoofd , zeer vervallen en eenigzins verfuft. Hy merkte niet, dat ik hem waarnam, vóór ik hem, door tegen eenen ftocl te ftooten, deed opzien. Hy zag treurig op , fchrikte , twyfelde of hy weizag; vloog op, hing my aan den hals, zweegj poogde my in 't aangezicht re zien — kon het niet uitharden; zyn hoofd zeeg neder. Ik had hartstochtelyke Tooneelen gewagt: ik wist, hoe Hef hy haar had, hoe hy aan haar gewend, aan haar gehecht was. Dus hield hy my een geruime n



WILLEM LEEVEND. 4f$
men tyd ftaandc. Zyn geheel zcnmvftel fidderde; ongemerkt leide ik hem naar eenen ftoel, en was vcrpligt hem door het ruiken aan Eau de Luce, voor eene volkomene flaauwte te bcwaaren. Ik» die dc fynhcid en het geweldige zyner driften ken> kan my daar' niet over verwonderen, hoe fterk ell gezond hy ook zyn mag. Ik vroeg aan Klaartjc, of hy adergelaaten was; doch het antwoord wast oorzaak, dat' ik terftond den Chirurgyn liet haaien ; die hem, en nu ook met gewenschter gevolg , een ader opende. Hy bevond zich toen, wat beter. Nog had hy geen woord gefprooken , maar liet alias doen; juist als iemand, die 't nog mocilyker vindt iets te zeggen , wat ook, dan alles aan zich te laaten uitvoeren. Een uur na de laating ftond hy op; ik begreep zyn oogmerk; hy leide my naar de Treurkamer. Beevende, als of hy eene zwaare koorts had , fchoof hy het dekzel ter zyden af. Daar, (riep hy uit,) daar ligt Lotje! Zyne handen wringende, met alle de teekens eener wanhoopige droefheid , bezweek hy bykans op nieuw.
In het binnenst myner ziel aangedaan, ftroomden myne traanen zwygende ; en ik had dien troost , dien ik voor hem zogt op te zamelen, zelf maar al te noodig! Eene droefheid als de zyne is niet te ftuiten; zy moet, is 't mooglyk, afgeleid worden , om haaren vaart te verzwakken. Hier aan dagt ik, terwyl ik myne zalige Vriendin N * ke-



Jg6 HISTORIE VAN DEN HEER
befchouwde. By iedere kusch, die ik op haare lippen drukte, ontvloeide my eene nog tederer benaaming. Haar door myne traanen aanziende, zeide ik: „ Hoe vroeg zyt gy gelukkig! Wat zal, wat kan ons over uw verlies troosten, dan hetheer„ lyk denkbeeld uwer gelukzaligheid ? zo wy ten ,, minften verdienen uwe Vrienden genaamd te „ worden." Hy zweeg nog al. Zyne geheele ziel heeft maar één denkbeeld: Lotje is overheden! Met eerbied kuschte hy beurtling haare handen, haar hoofd; dan zag hy opwaards , niet naar my ; wrong zyne handen; lag die weder op den rand der kist; ftaarde met verzwakte, matte, leevenlooze, neerhangende oogen op het dierbaar Lyk. Hy begon te weencn. Ik liet hem weenen. Ik ftoorde hem niet. Wat kan tegenftand, dan (durf ik het zeggen ?) verbitteren! Ik liet hem des het volle genot, al den zielenwellust zyner droefheid fmaaken , zo lang zyne kragten het toeftonden; en zette my in de kamer neder. Eindlyk kwam hy naar my toe, fcheen bedwelmd, vroeg naar myne gezondheid; zeide „ dat Lotje dood was." Nu begon ik te hoopen. •
Ik. Zit by my, Leevend ; laaten wy beide bedroefd zyn. Ons beider verlies is groot. Wy moesten deeze lieve, zalige, weinig gekend hebben , indien onze droefheid ware uittefpreeken. [ Hy zag my opmerkend aan, ah wilde hy my door en door zien. ]
%



WILLEM LEEVEND. I97
Hy. En is het myne Belcour, die dus fpreekt?
Ik. Is er iets, in 't geen ik zeg, dat u verwonderen kan? Denkt gy, dat iemand, wie ook, haar meer bemind kan hebben dan Belcour ? meer kan verliezen, nu ik haar mis ?
Hy. [ Hy Jchudde zyn hoofd; ik nam daar geen notitie van.] Meer bemind dan Belcour? ......
meer verliezen ? . . . .
Ik. Ach , Leevend, dit beminlyk fchepzel is onder myne byna Moederlyke oogen gebooren en opgewasfen. Oordeel, myn Vriend, hoe dierbaar zy aan myn ftandvastig hart moet geweest zyn!
Hy. Wat! [ Hy ging met een verontwaardigd gelaat eene trede agterwaards.] Beminde gy haar meerder dan ik? waan dit niet. Verliest gy meerder dan ik, die alles verlies?
Ik. Dwaaze Jongeling, durft gy uwe liefde by dc myne vergelyken ? Nu, de proef zal alles uitwyzen.
Hy. De proef!
Ik'. Deeze! Wie neemt het grootftc deel in haar onuitfpreekelyk geluk? Hy, die dit doet, is zeker dc grootfte Vriend , en dat wel, naar maate hy daar zelf by verliest. Ontkent gy dit ? of niet ?
Hy. Ik ontken het niet — maar . . .
Ik. [Hm invallende.] Maar wy zyn het beide eens, dat wy onbezefbaar veel verliezen. [Hy wilde fpreeken; ik geliet my dit niet te merken, en ging dus voort. ] Ik heb, buiten, deeze eenige, N 3 «ie-



I98 HISTORIE VAN DEN HEER
niemand, voor wie myn hart byzonder voelt. Ik verlies des veel meer dan gy, myn Vriend, die nog zo veel overhoudt, om u aan te hechten ; en evenwel, als de Natuur voldaan is , zal ik my dit verlies getroosten. [Hy lachte, maar het' was de grievende lach der [marte ; ik begreep dien in al .zyne diepte!] Hy. Getroosten!
Ik. Ja, getroosten. Ik herhaal het, terwyi ik de tederfte traanen ftorte, die ik immer geweend heb. Onze uitmuntende Vriendin verdient wel, door redelykc, zo wel als door gevoelige weezers betreurd te worden. En dewyl ik zo gaarn geloof, rdflt onze verfcheiden Vrienden niet onkundig zyn van onzen (laat, en lotgevallen, zo vind ik hier eene drangrede te meer in , om my haarcr goedkeuring waardig te gedragen , geduurende deezen voorbereidenden proefftaat , waar in ik nog myne eerbiedige onderwerping toonen kau aan het opperfte Weezen. , ■ .
Hy. [wat verdrietig.] Als de natuur voldaan is? dan zal ik my óók troosten. Doch myne zie} ontfangt zeer vaste, zeer diep ingedrukte gloeiende gevoelens ; ik ben niet zwak van karakter; ik. wyk niet door en voor alles , wat my voorby zweeft. , , ,
Ik. [Ik. viel hem in.] En men verfynt zich thans meer dan ooit. Zwak karakter 1 Stelt men tfians zynci: roem niet, in ons geheelwcezei; eerst
te



WILLEM LEEVEND. ip^
te verzwakken en dan optelosfen? Bewyst men zyne dandvastigheid niet, door eene alles overdryvende gevoeligheid ? Onze eigenliefde ipcelt meermaal een groote rol, als men wel zoude gelooven, dat zy zich zelf ten bloe i toe kwelt. Dat een teder aandoenlyk jong Meisje weinig gehard zy tegen de rampen deezes tyds , en daarom fiaauwmoedig handele , dit is haar fchuld niet: haare kragten zyn niet toereikend. Maar dat een Jongeling, die meermaal zich als een verdandig Man wist te gedraagen , in moedeloosheid wegzinkt ; en uit eene verfynde eigenliefde , dei' droefheid alles, alles ten prooije laat, dit keur ik ten hoogden af,
Hy. Belcour! gelooft gy, dat myne droefheid uit eene andre bron vloeit, dan uit dit [hy bragt myne hand beweeglyk op zyn hart;] verfchcurd hart? Gelooft gy, dat de Vriend eener Lotje in zyne verbeelding iets behoeft op te zoeken? Hoe weinig kent gy my dan ! Gelooft gy , . .
Ik. Ja, ik weet het , in uw hart zelf is die bron ! Maar tevens ook, dat onze aangevuurde verbeelding altoos aan onze geliefdde aandoeningen en uitzichten zeer gunstig is. Niet dat wy daar door minder oprecht zyn ; dat wy minder 'voelen, dan wy voorgeeven; neen : het bewyst alleen, dat wy op rekening der natuur ftellen , het geen alleen onze kunstbehoefte geworden is.
Hy. Onze kunstbehoefte ?
N 4 Ik.



S.QO HISTORIE VAN DEN HEER
Ik. Niets anders; maar, en dit is het ergfte,, zy wordt wel dra onze natuurlyke behoefte; wy kunnen er niet meer buiten. Onze dierbaare Overleedene is er een treurig bewys van.
Hy. .Spreek eens wat duidelyker : alles is zo bewolkt!
/*. Dat zal ik doen. Onze beminde Lotje ontfing van de natuur een hart, zo onbcfchryfbaar aandoenlyk | zy had zulk een fyn teder zwak zenuwftelzel , dat zy ook maar by het verhaal van iets beweeglyks van verf verfchoot , en ook dan , als zy volmaakt wel was , geduurig gefchokt Wierd. In zo verre was zy geheel lydelyk. Zo had de Natuur haar gevormd; zo uitgerust kwam zy in dit leven. Maar zy helde met vermaak en toegceving over tot het peinzende, de eenzaamheid, en dat zonder eigenlyk gezegd droefgeestig te zyn. Dit wist ik. Hier voor hebbe ik haar ook altoos ernftig gewaarfchuwd. Ik voorzag, dat myne Vriendin eens in omltandigheden zoude kunnen raaken, die haar, zo. gefteld z.ynde, moesten ten ondergang brengen ; zo zy haar uitmuntend verftand niet gebruikte , om haare te groote enlee, vendige gevoeligheid te koelen, te maatigen door blymoedige overdenkingen. Hy. Stond dit in, haar vermogen ? Ik. Kunt gy my die vraag doen ? Hy. Antwoord my!,
Ik. Stond dit in haar vermogen ? Gy verbaast
my J



WILLEM LEEVEND. 2©.I
iny! Zyn wy dan voor onze daaden niet [aanfpreckelyk ? Wil de Hoogfte Goedheid dan zaaijen, daar zy niet geftrooid heeft? Zullen wy niet naar billykheid geoordeeld worden ? Wordt er meer van ons geëischt, dan onze natuurkragt toelaat?
Hy. Waardfte Belcour , ik kan niet redeneeren. . . . Myne ziel is geheel duister, myn geest zwak, uitgeput, lusteloos; ö wist gy, wist gy, Wat myn hart lydt! [ Hy ftond ha&stig op, fpoedde zich nam het lyk. ] Myne dierbaarfte , geheel myn eige Lotje, myne Vriendin, myne vermaanfter, heiligfte fchat van myn hart, kan uw Willem om u te bedroefd zyn! Ongevoeligheid, zyt gy eene deugd ? hoe beeft myne ziel dan met afgryzen van U te rug !• Zo lang ik adem, zo lang ik my zelf bewust ben, zal ik u betreuren. In het binnenst van myn hart zal ik uwe gedagtenis heiligen. [ Hy zeeg op het lyk neder; ik liet hem nogmaal on-, der het gewigt zyner droefheid zich zelf vernietigen. Zy was te heevig, om lange te kunnen duur en. Zulke uitwerpingen gaven my hoop, dat hy bedaaren zoude. Zyn hart klopte weder dóór, hy zachte; etvielen zeer groote traanen uit zyne necrge/laagen oogen. Hy drukte zyne gloeiende lippen op die der Overleedene. Raadeloos wierp hy zich over eenen fioel heen. De Heer Roulin kwam binnen. Hy viel hem met woest ongenoegen om den hals.]
Hy, Kom, myn Vriend, myn Broeder, gv weet bedroefd te zyn. [Gy kent Roulin; hy lydt, en N 5 juist



901 HISTORIE VAN DEN HEER
juist te meerder, om dat hy inwendigzwygendelydt, dan zyne koele trekken aanduiden! ] Deeze Vrouw f op my wyzende] is te groot voor ons, zwakke Stervelingen. Ik fympathifecr niet met haar, al eerbiedig ik het beginzel, . . .
[Hem invallende.] Niet te groet, maarte koel, 'meent gy zo niet?
Hy. Jezus weende! [ 6 Bernards, myn Vriend, konde ik u hefchryven, hoe hy deeze woorden [prak, Gy weet, hoe fterk zyn gelaat [preekt, hoe nadrukkelyk de opflag zyn er heer lyk e oogen is? Geheel bezield , geheel woorden ontbreeken my; nooit
had ik zo veel, zo alles in deeze woorden gevonden, dan nu. ]
Ik. Ja, om de zwakheid der treurenden, zowel
als om den dood zyns Vriends Maar wy
zullen nu niet redeneeren. Geduurende het avondteten fprak hy niets; zag my van ter zyden aan; maar als ik myne oogen oplloeg, wendde hy die eenigzir.s verleegen , van my af. Ik liet hem aan zich zelf over, en fprak .met Roulin over de bezorging van alles, wat er noodig was; myne oogen van tyd tot tyd afdroogende.
Roulin. [met dankbaarheid.] Wat zoude ik buiten u in duizend opzichten verleegen zyn, om alles op de beste wys te bezorgen!
Ik. Myne tedere liefde voor myne nu zalige Vriendin Helt my in ftaat, om, omtrent haar dierbaar lyk, alles met betaamlykheid te kunnen bezorgen. [//' weende.] Rots-



WILLEM LEEVEND. 203
Roulin, Gy zyt zeer bedroefd , waardftc Belcour,
Ik. Meer dan ik immer was, meer dan ik zeggen kan; maar hoe nutteloos zoude de droefheid my maaken, indien zy my buiten Haat bragt, om zulke onvermydelyke pligten , als er thans op ons, haare Vrienden, wagten, te verzuimen! Dit is thans alles, myn Vriend, waar door wy nu nog kunnen bewyzen, hoe lief zy ons geweest is.
Roulin. Gelukkig, die ook zyne droefheid aan de reden onderwerpen kan, en het ook poogt.
Ik. En hy is zeker zo wel de grootfte als degelukkigite, die zeer heevige driften in toom houdt. Dit is die ftrycl, waar van in de Heilige Schrift gefprooken wordt; dit is ook die voorwaarde, waar door wy onze zedelyke goedheid tot zedelyke fterkte verhoogen kunnen. Deugd is kragt. Zy is de Vriendin niet van laffe karakters. Zy bouwt haar huis niet op eenen zandgrond. Zy vertoeft niet in een hart, dat niet in ftaat is omtegenftand te bieden, en zich niet kan verhellen tot eenen moeilyken pligt. Dok tegen onze droefheid moet men durven zeggen : ,, Tot hier toe, en niet
„ verder! " \_De Heer Leevend zweeg nog al;
ik wilde, dat hy fprak; daarom ging ik dus voort.~] Alles, wat ons van onze hoofdpiigt afleidt, moeten wy te keer gaan; wel verre van het met een heimeiyk genoegen te koefteren. [Hy zweeg nog al- maar Z'tg my aan ; ik Jloeg düi.r geen acht op,
maar



204 HISTORIE VAN DEN HEER
maar fprak met Roulin voort.] Men heeft thans, myn Vriend, Schryvers, die er zich op toeleggen, om onze jonge Lieden in dit opzicht flegte dienden te doen ; en onbedagte Vrienden, die zich eene verdiende maaken, in hun zulke Boeken in handen te geeven. Zulke reeds verweekte en door droefheid aangedreedene jonge Menfchen , geeven zy eenen Siegward, (hoe weinig hy onder de best gefchreevene Boeken tc tellen zy, onderzoek ik thans niet,) de treurige vernaaien van eenen d*Arnauld, met bloed en traanen gefchreeven , door eenen Man- wie is hem in het yzelyk weemoedige in den Romanesquen trant gelyk ? Ja, zy geeven hun zelf de Nagtgedagten van Joung. En welk boek is zo bcreckend, om jonge tot zwaarmoedigheid overhellende lieden met dc allernadeeligde indrukken der onvcrfchilligheid voor dit Leven te vervullen? Men maakt zich, fchynt het, altoos ook grooter pligt, om treurend door dit leven te gaan , dan wel onzen weg met een blymoedig dankbaar verwyderd hart te bewandelen. Ik hou niet van die Menfchen, die ons altoos de waereld in een zwart floers affchilderen. Er zyn altoos heldre punten in ons leven. Waarom vestigen wy daar den aandagt niet op ? Zwakheid is het, onze oogen niet te durven gebruiken, om de rampen deczes levens moedig in 't gelaat te zien. Onze zaak is het hier niet, door naare, ik kan die geenzins Godsdienftige befpiegelingennoemen,
ons



WILLEM LEEVEND. 205
ons te verzuffen, maar om, elk in onzen kring, eene werkzaame rol te fpeelen. De aandoenlykfte Menfchen moest men nooit tot zwaarmoedigheid verlokkende Boeken in handen geeven. Hun met afkeer — met onverfchilligheid voor dit leven te vervullen, kan noch hun hart verbeteren, noch hun verftand ophelderen. Ik hou er niet van dat men een kwaad geruchte brengt over Gods waereld. Dit is dwaas, dit is ondankbaar ; dus doende,
wordt deeze ongelukkige toeftand verergerd
wel eens ongeneeslyk.
Leevend. Ongelukkige toeftand? Denkt gy, dat iemand, die zich met niets verlustigt dan met de droefheid, veroorzaakt door het verlies van zynen dierbaarften fchat, ongelukkig is ? Geloof my [ hy flak zyne hand naar my uit,] hy is zo gelukkig, dat hy het wreedheid acht, hem daar iets het allerminfte van te ontrukken. Zyn leven, niet zyne droefheid, wil hy ten prooije geeven.
Ik. Zo de gevoelige mensch immer vryheid had, om het Syftema zyner pligten te verwrikken; zo hy immer mogt afftaan van zyne rede; zo hy gelukkig zyn konde, wanneer hy dat niet zyn wil naar het genadig wys heerlyk plan der Godheid, die hem kent, en op zyne wys gelukkig wil maaken; dan zoude ik mooglyk de moeite niet neemen, om dit te weerleggen. Zeg my nu eens, wat is geluk? Waar in beftaat het?
Leevend. In de bewustheid, dat ik op de vol-
ko-



io6 HISTORIE VAN DEN HEER
koölenfte wys voel , dat ik alle myne vermogens, van wat aard ook, in den hoogden graad werkelyk bezit, en vryelyk kan doen werken. Ik. Dan moet ik met u verfchillen. Loevend. En om wat reden ? Ik. Om deeze reden. Om dat eene overdreevene droefheid, al zo zeer, als alle andre driften , ons helder zielenoog benevelt. Dit is 't Jiiet al. Deeze droefheid doortrekt ons geheele wcezen, met een verdoovend langzaam werkend vergif, dat, naar maate het ons ftreelender aandoening geeft, te gevaarlyker voor ons is. Misnoegen , fchaamte, berouw volgen wel rasch op andre driften • immers zo dra ons bloed uitgegist heeft, en de toon onzer zenuwen niet overfpannen is ; hier door leeren wy op onze hoede te zyn ; (want dit drietal kan men juist niet als de drie zedelyke Bevalligheden befchouwen.) Wy ondervinden, dat het genot minder weegt dan de nafmarten. Maar de flaaf der droefheid ontrooft ons zeer zeker ook den lust, ook het vermogen tot ernfiige en dus nutte overdenkingen. Hyzit, weggezonken in zich zelf, by de bron zynef elende. Zyne oogen zyn beperkt ia eenen engen kring. Zyne ziele kan niet weegen — niet vergelykcn : zy ziet — zy voelt maar dén voowerp. Weldra verlamt, onzenuwt ons geheel gcftcl: ja, dat vermogen, dat wy nog na het uitftormen van alle andre driften behouden, die uitwendige kragt
kan



WILLEM LEEVEND. 207
kan den evenaar alroos weder doen overflaan. Waar blyft het? En ware dit het al! Maar neen , men ziet nog met een fyn vergenoegen, geboorcn uit de voldaanheid over ons zelf, op zynen ftaat! Wy gclooven dan.met een, dat dit een bewys opleevert , hoe by uitzondering wy bereekend zyn voor de keurigfte aller menfchclyke aandoeningen , liefde en vriendfchap.
Leevend. Ik verfta u ; ik voel de kragt uwer reden: maar hoe zal hy, overwonnen,doorwond , ontkragt door de allerdiepfte droefheid, al wenschte hy zulks , haar paaien ftellen ; is het hem mooglyk?
Ik. Mooglyk? Alweer dezelfde vraag. Indien gy niet zo lang hier mede wagt, tot het u door 't verlies van alle uwe kragten onmooglyk wordt; anders kan men doen, het geen men moet doen. Tot het onmooglyke ben ik, kan ik niet verpligt zyn. Maar ik kan my de dingen, zo al niet volftrekt onmooglyk , immers zéér bezwaarlyk maaken. Als voor my eene verzoeking te fterk zoude worden , moet ik vlieden. Eene groote ziel kan wel overwinnen; maar niet contracteeren met de verzoeking. Als ik voorzie, dat de verkeering met iemand, die voor my is noch zyn kan, my het fcheiden onmooglyk zoude maaken, dan moet ik dit ftrikt vermyden. [ Hier zag hy my zeer onthutst aan; het was als of hy meende dat ik, met opzicht op hem, ergens heen wees. Dit is echter
Zi



ioB HISTORIE VAN DEN HEER
zo niet. Mooglyk dagt hy toen aan Jufrouw Helder. ]
Leevend. Ach, wist gy, wat ik verlies ï Myn hart; myn hard bloedt om haar. En die Engel zal my niet meer vermaanen, leiden j beftieren, verbeteren. Alles is verlooren. i . . [ Hy ftorte, zeer ftil, veele traanen.]
Ik. Gy verliest veel , want gy verliest eene uitmuntende ü onverdeeld beminnende Vriendin; maar verliezen myn Heer Roulin en ik minder ? Was zy, Van een Kind af, de lieveling van onze harten niet! [Ik weende , het fpreeken ging hezwaarlyk. ] Genoeg voor ditmaal. Als wy wat bedaarder zyn , zullen wy eens ernstig fpreeken , wat ons te doen ftaat.
Hy boog, en zat met zyne armen over elkander gétiagefl , diep in gedagten. Het was laat. Ik vertrok naar Lotjes flaapkamcr; en na my eenige oogenblikken met de ftille befchouwing haarer' lieve gedaante verlustigd te hebben, gaf ik haaiden kusch der vriendfchap, en weende my zelf in flaap. Zy is niets het minfte veranderd. Ik heb haar meermaal zo zien fiaapeh. Volg myn raad, bezoek ons nü niet. Ik twyfel, of uwe' reden wel beftand zoude zyn. Er is in Leevends droefheid iets — durf ik het zeggen •— zo edels zo zielroerends , dat men zich byna befchuldigt, wyl men voelt zo bedroefd niet te kunnen zyn, als hy is. Hy heeft zich, als over eene Zuster
in



WILLEM D E E V E H ©; 10£
J.n den rouw gekleed ; en haastte zich om zo ge-> kleed te zyn. Dit keur ik niet goed; maar hy houdt zich zo oaverzettelyk aan eens wel doordagte verkiezingen, dat hem niets zoude kunnen bevveegen, zo niet. te verfchynen. Hy gedraagt zich met de grootfte betaamlykheid. Zyne koortfen houden hem van de Collegies; ik weet niet, óf dit goed dan kaad voor zynen rusteloozert geest is.
Deezen by tusfehenpoozen gefchreeven. Morgen vroegtydig wordt het lieve Lyk met de grootfte ftilheid naar * * * gebragt, en in het graf haare* Ouderen bygezet. Roulin en Leevend, met nog een paar menfchen, zullen , in twee koetzen^ volgen; zo dc koorts den laatften dit niet, zo ah ik hoop, verhindert.
A. BELCÖUR..,'
IV. DEEL. © WÈW



2JO
historie van den heer
VIER- en- DERTIGSTE BRIEF. De Heer wi l l em lee vend aan Mejuffrouw
jacoba veldenaar.
dierbaarste!
Kómt gy dan ook nog met my medelyden hebben ? En waarom niet ? ik ben immers
een mensch ? Gy duldt immers hem, dien God duldt? - Ik haat my zelf zo zeer, dat ik leeven wil , om my langzaam te doen fterven. Lotje, bet aanbiddelyke Lotje hoort ons niemand? — Coosje! Haar heb ik den dood veroorzaakt. Door my, door my fterft zy, in den bloei haarer dagen. Zy is niet verwelkt; zy is wreedaartig afgerukt. En zy is, met mynen duldeloozen naam op haare lippen, aan mynen boezem geftorven. Haat my! veracht my maar niettegen dit denkbeeld raakt myn geheel weezen in oproer. Mooglyk ben ik zo geheel fchuldig niet * wie dan? Lotje? hoon haar niet, Juffrouw Veldenaar; zy is zo vlekkeloos als het licht, waar in zy verheeven is . . . ö Gy gezaligde, zie nog eens - nog eens maar, met uwe zegenende oogen neder op uwen Willem. De myne zyt gy; eeuwig de myne! Wie kan fcheiden, het geen God
heeft



WILLEM LEEVEND. fiïjf
heeft faamgevoegd? . Myn bloed kookt in
myne aderen'. Hoe gruwt myne ziel van uwe
vraag! Een verfmadend zwygen is myn
antwoord. Lotje, myne geliefde , is in het graf,
en ik ik leef. ö Myn hoofd, myn hart5
myn hand! hoe beeft, hoe trilt alles! wélk een bedwelmende nevel dryft er over mynen geest". P bèn niet wel, evenwel niet ziek. Niet meer
Uw vrolyke Vriend,
W. L E E V E N D i
0 3 TREUR*



>ia HISTORIE VAN DEN HEÊR
T M M XT M X X M M 3
op het Sterven van
CHA1LOTTE ROULIN/
Oud %i Jaar. (*)
$ *$X-ynziel! leg uw verwagting
nu voor eeuwig, eeuwig af! Hoop, de hartvriendin des Sterflings,
daalt met lotje in "t fitlle graf. Nu is me alles onverfchillig,
Wat ge, é vlei jende aarde, biedt, Alles lastig, duister, aaklig:
ach, myn lotje. . . . is er niet.
'tHarfy
(*) Uit Vacrs, fa alle de heevigheid eener bed#elmendn droefheid opgefteld, lag in het verzegelde Paket, dat Me. juffrouw Belcour, op order van den Heer Leevend, door dc bezorging van myn Heer Rouüh, tatfing. w £
Uitfccffisr.}



WILLEM LEEVEND. CI3
* * *
V Hartverbryslend zwarte denkbeeld
waart geduurig door myn geest: Roept my toe: uw dierbre lotje
„ leeft niet meer; zy is geweest!" Alles, alles is verkoren;
alles viel uit zynen kring, 'k Voel geen eene harts - tocht werken,
dan die der Vertwyfeling! Lichaams - kragten, ziels - vermogen ,
lust tot wysheid, overleg, Vlyt, gezondheid, liefde en vriendfchap ,
Alles is met lotje weg! 0 Myn geest! gy kunt niet denken,
doodlyk, doodelyk beklemd. Zuchten! Ach, ik kan niet zuchten ...
Al myn traanen zyn geftremd. *k Dwaal in 't huilmd oord des Wanhoops;
,k zie geen V minfle fchemerlicht, "t -Koude zweet vormt kille druppels
■op myn bleek verflyfd gezicht. Ryt u open, 0 myn boezem !
Geef, geef doorgang aan een-zucht) Zulk een doodsangst! 'k zal bezwyken ...
fcheur u open — geef my lucht {, .Reine bron van ftille traanen ,
waarom, Waarom firoomt gy niet ?
O 3 Kf*



HISTORIE VAN DEN HEES
Koude ik weenen, konde ik [nikken, koude ik kermen van verdriet! ê belcour, my altoos waardig!
myn Vriendin! — laat my alleen, Doet gy wéér een ader oopnen ?,
daar's myn arm; maar ga dan heen1* 6 Vertrouwde van myn lotje,
zo ik ooit uw ziel bewoog Tot een deugdzaam medelyden,
wyk dan uit myn ftaarend oog, U.te zien vet zwaart myn lyden . , '.
hoe ? gy ziet my weenend aan!. Drukt my op uw rekten boezem .' . „
daar ont[chiet myn oog cerf traan. Ach, belcour! zy is geftorven;
in myn arm ga[ zy den geest. TJel waren uw' gebeden: "
heb ik dan te veel ge vreest? $k Ben de ellendig/Ie aller menfchen,
Zedert zy haare oogen [loot. 'k Haat het licht, ik haat my zeiven . , 7
'k wagt geen troost dan by den dood, Bly[! ik voel alreeds verligting.
o nu kan ik, meer bedaard, Aan dien wrangen wortel knaagen,
die my al myn rampen baart, Myn roulin, myn Vriend, myn Broeder!
Vader! tree" myn' kamer in.
Zoud



WILLEM LEEVEND. SI5
Zoud gy my niet dierbaar weezen, broeder van myn Enge/in?
* * *
V Sterven onzer waardfte Vrienden
was een draagelyker flraf, Zo de Dood het lieve lichaam
aan 7t bederf'niet overgaf. Mogt het zynen vorm behouden,
onbefmet van dit fenyn, lotje zou de Huisgodinne
van myn fombre kamer zyn. 'k Zou haar altoos by my houden,
duizend duizend'- werf haar hand Aan myn hart en lippen drukken,
als myn onwaardeerbaarst pand. Iedre richting myner oogen,
op haar lief, haar bleek gelaat, Ging verzeld door een verwinning
Over eenig zeedlyk kwaad. ' Ja, myn onbezielde lotje
Gaf, door een geheime kragt, Ter verbeetring myner driften ,
haaren w i l l e m moed en magt. Maar op yt fterven volgt de ontbinding;
V ftoflyk deel wordt rasch ontfloopt. Zulk een heil is nooit gegeeven,
hoe gebeden , hoe gehoopt.
O 4 Mg-



aiÖ HISTORIE VAN DEN HEER
Nog maar weinig, weinig dagen,
en myn lotje daalt in ''tgraf. Vriendfchap kan haar niet behouden;
Liefde ftaat haar bevende af . . , slotje ! ,k zie u nimmer weder . . .
eeuwig weg! dat eeuwig moet Ik geduuriglyk herhaalen;
eeuwig weg! Hoeftolt myn bloed! 3, lotje, uw leidsvrouw door dit leven,
,, lotje, uw lieve zielsvriendin, M Is voor eeuwig u onttoogen :"
luistert my de Wanhoop in. 6 Dat tergend, wreed gefluister.
hoor ik , waar ik heetten ga ;. HZy ik waak, offchichtig fluimer,
't Volgt my altoos, altoos na. En ik zelf, 6 God, dit maakt ook,
dat myn droefheid woede wordt, Heb '/ vergif, dat haar deed ft erven ,
in haar teder hart geftort!. Ik ben de oorzaak van haar lyden,
van al de angften, die zy droeg.:. Ik ben 't, die dit Lente roosje
van het tengre fteeltje floeg. Noodlot, waarom moest het weezen. ^ ± dat ik niet bemipnen kon? ■
Dat



WILLEM LEEVEND. su?
Dat de liefde voor «zy»' helder
myn verbryzeld hart verwon ? Waarom moest zy my beminnen?
waarom heeft zy my gezien? Noodlot, onverbidlyk noodlot!
JVie kan uwe hand qntvUeh? Wenfchen! dwaaze, ydle kwelling!
Willen ? trotfche zwetzery ! Poogen, vrugtelooze moeite!
ff'de mensch is geenzins vry. Kiezen. ? Ach! wat kan hy kiezen ,
die zyn lot reeds vindt bepaald? Onvermydlyk is 'f,6 flerfling,
dat ge op uwen weg verdwaalt. * * *
^ Myn lotje.' zo uw geest thans
myne twyfellngen ziet, Wyt die aan myn zielen lyden,
wyt ze aan mynen wil toch niet! Xlwe dood, ach ! zy is de oorzaak ,
dat ik in deestwyfling viei. Ik verlies met u, myn'' Beste,
zelfde veer kragt myner ziel! Lieve! waarde! 'k weet nu zelf niet x
wat er van my worden zal. U te misfen ! 'k ben niets meerder
dan een Speeltuig van V Geval.
O 5 E*.



2l8 HISTORIE VAN DEN HEE»
* * *
Eene doffe weezenloosheid
wisfelt 't woen der driften af, lotje! mogt ik met u fervent
rustte ik by u in uw graf! Dit 's myn eenigfte verlangen;
'X' wil de menfchen niet meer zien : Waereld! 'k walg van uw ver maaken :•
konde ik ook my zelf ontvlien. Mogt ik op uw Grafzerk woonen !
niets dan flegts een weinig aard'', Daar myn lotje aan wordt bevoelen,
Is my dierbaar, lief en waard.
* * *
Ik bemin myn' tedre Moeder:
Zou zy my niet waardig zyn ? Ik bemin myn' lieve Zuster.
Maar, nu ik door rouw verkwyn . . . Ach, ik kan niet redeneeren,
hoe eerbiedig aan Natuur. helder! aangebeden helder,
wat ftaat my myn liefde duur! helder! aangebeden h e l d e r ,
wist gy, hoe ik u bemin! 'k Offerde aan die zuivre liefde
't leven van eene Engelln.
Voor



WILLEM LEEVEÏJD. 2.1$
Voor ik nog begrippen vormde van de liefde, hebt gy my Aan uw dierbaar hart verbonden. helder, was ik immer vry *
% * *
L o x j e! zielsbeminde lotje,
roert de Laster aan uw' Asch; Laat hy voor myn woede beeven.
6, myn wraak vervolgt hem rascL Wêe hem , die u zal verdenken l
wee hem, die uwe achting krenkt. Hoe.' t is of myn' kragt en groeyen, En myn geest geregeld denkt l Ifem, die uwe deugd durft hoonen ,
zweer ik eenen wisfen dood. Dat hy vry den fcherpen degen my ook door het harte floot. Zou myn lotje dit ook hooren !
heeft zy niet vergetfsch geloofd', Dat den geest, na ons verft erven,
Geen vermogen wordt ontrooft? Weet zy, van dees' aard geweeken,
Wat haar Vrienden wedervaart-? Wordt haar door een hooger Weezen,
al wat ons betreft, verklaard? Ach, hoe ftreelend is dat denkbeeld voor u, myn verbrooken hart 1
Zou



%%0 HISTORIE VAN DEN HEER
Zou de lieden ,t my ontzeggen ?
dan verzwaart zy myne [mart . . .
* * *
Mooglyk dat zy thans verheerlykt,
zalig in ,tgeen zy bezit. Met den aandagt van een Engel,
voor my, haaren willem, bidt! Engel! zo gy uwen invloed
in myn geest niet neder/lort, Is het zedelyk onmooglyk ,
dat myn geest behouden wordt^ Zalige! wil op myn zwerven
door dees aaklige weestyn, Vol van duiftre kronkelpaden,
altoos myn befchermfler zyn%
* * *
lotje! '/ hartopheffend denkbeeld,
dat ik u eens weer zal zien, Is het eenig middel, om eens
aan des Wanhoops klaauw te ontvlieni Ach, dat gy voor myn verbeelding
Altoos dus verheer lykt ftondl Buiten u, myn troostende Engel,
heeft myn deugd geen vasten grond. Zo ik, op V gevlei der driften,
jets onwaardig zou beftaan.,
r " 4



WILLEM LEEVEN 421
Gun my, gun my deeze bede,
zie dan uwen willem aan l lotje! een wenkje van uwe oogen gaf aan my fteeds meerder moed, Dan de ftriktfte redeneering
van den Wysgeer immer doet. Eene bede nog, 6 HeiPge!
hoor ik immer meer, dat gy Door den Laster wordt beleedigd,
6 verberg u dan voor my. Wyk zo diep dan in het duister van der eeuwigheden nagt, Dat het oog der fterkfle Inbeelding
u vergeefsch te ontdekken tragt. Wyk dan , 6 myn zielsbeminde 'J bied my geenen tegenjiand: Zulk een fnoodheld moet gewrooken, moet gewrooken door myn hand. Zou het iets misdadigs weezen ,
dat de boosheid loon ontfingl Dat 's onmooglyk: 't kwaad te ftraff "enpast wel eens den Hemelling. 'k£en een mensch! — het bloed uw's lastraar;
moet gejlort: het kome op my! ^kzal hem van dees' aard verdelgen: dat het ook een hartvriend zy !
Moet gejïort! 6 God! wat zie ik . .
Ach, EELC0ÜR.' zy ziet my aan i
Wadï



S22 HISTORIE VAN DEN HEER
Waar verberg ik my? waar vliede ik?
Oogenl wie kan u wêerftaan? . '. Zalige! Ach, ik ben ontwapend!
& dat hemelfche gelaat! 'k Pal eerbiedig voor haar neder.
'k Beef voor woede, 'k gruw voor haat ! Droefheid, ftille zagte droefheid,
neemt geheel myn boezem in'. Ach, hoe dierbaar is zy my niet . '. '.
zie, belcour, zie uw Vriendin. . . \ Daar, daar ftygt zy op! myne oogen
zien haar fchreijend, fmeekend naar, Vlieg, S Tyd! kom; Dood! 6 voert my, ' my, voert my toch by haar.
v ii



WILLEM LEEVEND. 223
VYF -en- DERTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw wil hel mi na heftig aan Mejuffrouw martha de harde.
waarde vriendin!
jLk ben zo uit myn humeur, en zo akelig, dat ik niet weet, waar myn hoofd ftaat. Ik moet praatén, of fchryven; en aan wie zou ik fchryven , (want uit kan ik niet, met myn drukke huishouwing,) dan aan u. Het is daar op de Keizersgragt allemaal in de war. Uw Broer heeft Mevrouw Ryzig het huis verboden , en Moeder is Moeder ; zo is de Vrouw : en Mevrouw Ryzig is. boos op Dominé, en ook op my, geloof ik; en Juffrouw Renard woont nu te Rotterdam: zo dat, Tante lief, ik kan aan niemand beter fchryven dan aan u. Ik zit altoos tot over myne ooren in de kinderen; de kleine krygt tandjes, en is zo pierig en zo onrustig, dat het wel altoos aan de borst zou willen leggen. Nu, God geeft het voor de fchaapjes , en ik zeg, dat het ontaarte Moeders en flegte Vrouwen zyn, die het de bloedjes onthouwen. Wel, de kinderen zien er toch veel fchooner uit, als zy, die met de pappot grootgemaakt worden; en wat heeft een Moeder daar een vreugd van , als die lieve hartjes je zo met die blinkende oogjes



224 HISTORIE VAN DEN HEER
al ftreelende en tokkelende toelachen ! En hef ergst, dat men my verwytcn kan, is dat ik eene malle Moeder ben, dat is her al; en onze Collega R * * zyn Vrouw heeft wel den naam, dat zy eene malle Vrouw is; zie, dat valt hu weer zo in myn winkel nieti Ik doe Dominé wél , en Wy zyn ook wél met elkander ; want daar gaat geen wagen zo regt, of hy floot wel eens; maar dat malle gelaat fticht niet voor do kinderen; er is altóós dak op 'tbuis, en ik zegaltyd:Dominé,denk dat je een Lccraar bent. Wat wilde ik evel zeggen? Ja, dat ik dagt, kom aan, als de kinderen' van de vloer zyn, (wat rust dat!) zal ik eens wat gaan zitten fchryven. Dominé ftudeert, en dit is zo het eenig uur dat ik vry heb; want dat de' kleine op myn fchoot ligt te flapen, dat hindert my niet. Dat ik dan zeggen wou! Zo komt het dan liet met Willem uit, als wy voorzien hebben. Juffrouw Roulin is door hem bedrogen, en aan de teering geftorven. Doch myn Man zegt, dat zy in de waarc Leer geftorven, en des wel zalig is • en niet Fransch gereformeerd , zeide hy , die er de hand zo wat meê ligten, en er rykelyk todden en vodden van eigen gerechtigheid by doen'. Dominé is ysfelyk boos op Willem. Ik heb al gedaan , wat mast en kiel houden konnen, om hem van de Heeregragt te houden; ik zei; „ kind. ,, wie weet, of zy daar nog iets weeten, en de Jobs ,, bode zal vroeg zatter komen." Wel, Tantelief*,-



willem leevend. 22^
lief, de jonge Heer is door ons in dat huis gé bragt, mag ik zeggen. By Profesfor Maatig heeft Willem vier witte voeten : nu, het is pok een lieve Jongen, dat moet ik zeggen. Hy gaat danig aan 5 en dreigt zyn kostelykc ampt neer te leggen, indien Leevend ooit eene plaats krygt. Ilyzcgt, dat er twee moorden gepleegd zyn. Ik heb gepraat dat ik wist en niet wist; want tusfehen ons, Meisjes, ik hou dol veei van Willem, omdat hy myn kinders zo veel plaifier aangedaan fieeft, en een regt kalf van een Jongen is , daar men zo alles tegen zeggen kan.; maar Heftig fchelt hem uit voor elf en dertien. ,, Zus, zus, Paai, (zei ik, „ want ik wierd ook haastig,) laat het watlykeu; ,, maak den duivel niet zwarter dan hy is. Wel „ hei wat, daar gebeurt wel meer iets, dat niet ,, veel Richt. Jy weet zelf nog wel, watte zoe,, te Peuzeltjes die, en die, en vooral Collega „ Dings plagten te zyn. Alle meisjes immers hui> ,, nen,? Was het zo niet? Dat moest ik en Col,, lega P**s Vrouw weten. Willem is nog zo veel ,, de plank niet mis, als onze Keef, die twee „ kraamvrouwen, te gclyk over huis had. ó Dat „ is al vergeeten , en ik zou er ook niet van zeggen; ,, zyn het thans geen Lichten in de Kerk , regt dicr„ baare mannen , en preeken zy thans niet met j, vrugt en zegen op hun werk? 'tIs goed, zei ik, ,, dat ik juist niet veel praat, want het zou erg' ■„ zyn ,als ik ercis uit liet fchool klapte; wel, ik iVi déél. P ,, h'e!'



220* HISTORIE VAN DEN HIER
„ heb in myn jongen tyd, toen ik nog onbekeerd ,, was, wil ik fpreeken, nooit zogedolt enzoveeï >, pretjes gehad, dan met aanftaande Leeraars: en dat kan ik wel infehikken; de jeugd wil eruit; „ en God, hoop ik, zal het hun allemaal vergee,, ven, want wy zyn toch allen maar menfchen 1 „ Hier, kyk maar eens op David en Batféba. Dat „ is juist ook al geen ftichtelyk Historietje, waars» agtig 5 de Vrouw te bederven, en den goeijen „ golfert van een Man den kop te laaten door„ fchieten." Terwyl ik zo ai voortpraatte, kwam onze lieve goeije Dominé Vroomaart in. „ Va„ der, zei ik, (want ik noem den besten Ou„ wen ziel altoos Vader,) wy fpraken daar over Leevend."
Hy. Ja, Meisje, (ik ben alïyd' Meisje, zo is hy dat gewoon;) ja, Meisje, dat is een verdrietig geval; het fmart- my, de jonge Heer kwam my altoos zo wél, zo gezeggefyk voor.
Ik. En ik fprak daar over dat Historietje vaa David en Batféba.
Heftig. Wel, daar kan men nu niet uit redeneeren: toen ftrafte God den overtreeder, nu is 't ©nze pligt om dit te doen.
Wel , zeide de zagtmoedrge oude Man r èm mag de Jongeling Leevend wel met David bidden: Laat my in de handen der Menfchen niet rallen, iaat my in ».,c handen vallen, 6 Heere, want veele zy» uwe bermhartigheden. Dit deed myn knorrepot.



WILLEM LEEVEND. 22?
pot magtig aan; hy is in zyn hart en ziel goed,
maar zo driftig en oploopend! De oude
Man kreeg het zo verre, dat hy beloofde, dat hy zich zo lang met de zaak niet zoude bemoeijen , als hy er buiten kon blyven. Ik geef Dominé geeri öngelyk: „ En ik hoor, zeide ik, dat Willem ,, buiten zyn Verftand is."
Heftig. Dat is zyne ftraffe voor zyn onkuisch en ergerlyk leven.
Dominé Vroomaart fchudde zyn hoofd, én wees hem op den toren van Siloam. Dat bolde my. „ En, zei ik tegen den ouden Man, men behoort ,, wat meer te bedenken , dat 's Menfchen hart j, boos is van zyne jeugd af aan; cn dat het er
verweerd op aankomt, zal een Jongeling zyn fi pad zuiver houden; allen zyn wy afgeweeken ,, ter rechter ende ter flinker hand. Maar zo is „ Dominé; ik zeg altyd, kind, je wilt eeuwig ,, en erfelyk de genadé vooruit loopen. De Hee,, re weet tyd en uur, om zyneUitverkoo'renente trekken uit de magt des Satans; want wy zyn , „ zo als de Schrift zegt, allegaêr Zyne onderdaa„ nen. Dwaalt niet, noch Hoereerders , noch ,,' Overfpeelders, noch Lasteraars zullen het ryke „ Gods beërven! Wy werken niet genoeg naar
„ onze gronden. Ik ben boos op Willem;
,, maar moeten wy hem nu maar allemaal laa,, ten loopen?" — De ouwe Man luifterde als' écu vink, maar zei niet veel. Ik nam die occaP f »



228 HISTORIE VAN DEN HEER
fic .waar met Dominé, die nu zo lydzaam by my zat. . . • .
„ Kyk eens, zei ik, daar heb je er nu zes voor si een P^ai-; (en tusfchen ons , myn lieve Mensch,99 nct zevende is onder weg, en als het wat mee,, loopt, zal het wel haast komen.) Weet jynu, „ wie of den goeijen weg zal op willen ? Weet „ jy nu zo net, wie aangenoomen, wie verwor„ pen is?"WTic dejakobs zyn,dieGod liefheeft, „ en dc Efauws, die Hy haat? Ik ben haarlui „ Moeder, ik heb ze allen even lief: ik hoop ze „ allen in den Hemel te zien ; och , daar maak ik „ geen verkeurtheid in, myn kinderen wil ik al„ len gelukkig zien: en zou onze lieve God'dat
,, nu juist niet willen loop knikkeren. Het
,, fpyt my, dat dit met onze Leer ffrydt. Wel, ,, lieve Dominé Vroomaart, wat is dat toch mooi ,, en allerliefst te gelooven, voor een Moeder, „ dat God alle menfchen lief heeft! Als ik dat zo „ bedenk, dan moet ik met myn bedorven ver„ ftand daar niet inkomen, of ik wist niet, waar „ ik verzeilen zou. 'r
Nu Tante, fchryf my eens, hoe of het met Willem zit: maar laat het tusfchen ons blyven. Ja , hy is toch om jou Zoon het huis uitgemoeten ,• en al leert die nu by Dominé , ik ben er toch nydig over. 'Uwe Vriendin,
w. heftig,
gebeuren rammel.
ZES-



WILLEM LEEVEND. 2*0
ZES- en- DERTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw ciiristina de vry aan Mevrouw alida ryzig.
my n lieve kind!
Jöcwyl gy zo gaarn wat met mykeuzelt, zo wil ik zien, of ik myne gedagten weer zo wat by malkander kan houden , op dat myn gefehryf aan eene lieve jonge vive Vrouw niet al te ongevallig
Schoon ik zo gelukkig of ongelukkig geweest ben van nooit inclinatie voor een man gehad te hebben , zo ben ik echter altoos eene groote voorftandfter van het Huwlyk geweest. Is het Camphuizen niet „ die zegt: Natuur eisch) trouw? Dit overgeflagen. Daar is zelf myn Neef Blankaart, dien zou ik voor myn Man niet begeerd hebben, zo min als hy Chrisje de Vry. Mooglyk was Ik een weinigje romanesq; en indien Chrisje Helder zo veel van myne wys, waar op ik de dingen plagt te befchouwen , in zich heeft, als zy wel op myn portret, dat in de Eetzaal hangt, gelykt; zo als haare Moeder ( dat uitmuntend Santje van Beek!) beweert, dan zal zy niet heel rasch van ftaat veranderen. Geene behoefte, en veel denkens: dat kon niet anders, Maar ik vormde my altoos zulke bekoorlyke, zulP 3



HISTORIE VAN DEN HEER
ke edele denkbeelden van den Moederlykcn ftaat dat by my niets zo waardig, zo aandoenlyk was „ dan Moeder te zyn van vééle kinderen." Ofhet was, dat ik gaarn bemind wierd en beminde, dan of de zucht om óók eenig Vrouwelyk gebied tc hebben, en eens naar ik gehumeurd zoude zyn, te kunnen knorren en liefkoozen, te kunnen verbieden en toegeeven, dit zal ik nu niet onderzoeken ; er zal wel ligt wat aan zyn. Denk nu maar niet, (want gy zyt een regt fchalkje, ) of ik ook ergens eene nakomeling heb. Neen, het bleef (bode befpkgciing. Nu, dat zy zo. Dit begreep ik altyd , dat een goed befchaafd verftand, een méégaand humeur, een zagtmoedig hart, eenbly. de geest en wat menfehenkennis, on« in ftaat Hellen kunnen, om, ook in onze hooge jaaren, by onze jonge lieden veel nuts te kunnen doen, ja hen zelf aan ons te hechten. Ik ben er ook geen kleintje grootsch op, dat jonge vrolyke Vrouwen gaarn by my zyn: ik kan dan nog nuttig wcezen. Ik bedank u voor het vertrouwen, dat gy in my ftelt, en zal u myne gedagten over de heele zaak eenvoudig mededeelen. Maar zal dit noodig zyn , daar ik met u geen hairbreed verfcheel, over uw Broeders gedrag omtrent het bemmlyk Meisje, wier dood ik met aandoening, in'het flot van uwen Brief, geleezen heb! Indien uw Broeder aleen de Vriend van dit Meisje geblecvcn is, dan iTjoet hy elders beminnen ; want buiten dit zoude
hem



WILLEM LEEVEND. 23!
hem zulks onmooglyk geworden zyn: maar bemint hy, dan is alles in dc natuur; immers in zyn karakter. Bemint hy niet, dan zal hy niet altoos, vrees ik, zonder bloozen op zyne daaden kunnen te rug zien; maar hy blyft dan nog zeer te verontfchuldigen. Verg nu echter geen van Oldenburg, om dit te bevatten. Hy heeft geen denkbeeld van waare liefde. Zyn oogpunt is eigenbelang, en zyn belang is zo grof als dc geheele Man is: alle zyne denkbeelden zyn van dien aart, waaromtrent die ook loopen. Willem was hem in den weg; hy moest des het huis uit. Willem moest het bekoorlykst Meisje zien , en geen trek van liefde of natuur hebben te beftry^ den. Voor zulk een Man is willekeur , reden ; dwingen, raaden ; dreigen, vermaanen; raazen en fcheiden , overtuigen. Het doordryven van eenige Orthodoxfche klanken is zyn geloof; het kerkgaan zyn Godsdienst; zo veel winnen en by een fchraapen als hy maar immer kan, zyne z.edekunde, . . .
Maar genoeg, gy kent hem door en door. Wat uwe Moeder aangaat, zy moet, ken ik haar nog wel, alles uit het punt eener fchroomagtigc rust befchouwen, In haar zelf ftille kalmte ; dit is haar hemel, Hier door fchroomt zy, Leerftelfingen, die men haar gegegd heeft Godsdienstig te zyn, te onderzoeken. Zy vertrouwt haar oorbel niet ^ ieder onderzoek verftoort haare inwenP 4 dl-



t$l HISTORIE VAN DEN HEER
uiige rust; haare vreesagtighcid onderdrukt haar gezond verftand. Gednurende myn lang leven hebbe ik ontdekt, dat er geene Menfchen zo zeer 'hunne bedoeling misfen, als zy, wier aardfche zaligheid rust ft. Zy leeven in eenen geduurigen angst, moeten altoos plooijen en draaijen , en uit zwakheid onrechtvaardig zyn. Uwe waarde Moeder ziet zich thans in eenen ftaat, waar in haare rust van alle zyden wordt beftormd. Een Zoon
die, naar haar inzien, flegte gevoelens hee ft, omtrent zaaken, die haar zo teder zyn, dat zy niet durft onderneemen die te onderzoeken. Zy vreest, dat die gevoelens hem eeuwig ongelukkig zullen maaken : geen inwendige vrede hebbende, wordt zy géemelyk en Óngëdiriïrig. Als zwakke lieden (dit zien wy aan kinderen) hun zin niet krygen, zyn zy boos. Zy willen het wreeken; want wraak is éïgenlyk zwakheid. Hier van daan die toegeevendbeid voor een norsch onredelyk Man. Zy moet echter zich kunnen overreeden, dat zy aan den grilliger» aart van haaren Man haar Zoon niet opoffert; daarom moet zy in zyne Godsdienftige begrippen de reden gaan zoeken van haare gellrengbeid omtrent Willem, wien zy toch ook bemint. De goede Vrouw is des by my een voorwerp van medelyden : zy zal alle daag verder van haar doel afraaken.
Dat Willem niet te Leiden moet blyven, is onbetwistbaar. Ook geen Dominé worden: niet van
de



WILLEM LEEVEND. 233
de publique Kerk; dat fpreekt van zelf; maarner? geus. Hy zal zeker nog geene Goddelyke roeping hebben , en kan een zeer braaf nuttig Man worden, al zegthy alle week geen lesje op. Hymoct hier door ook twist en verwydering voorkomen. Hy moet noch Doctor, noch Rechtsgeleerde, noch Predikant worden, want deeze beroepen zyn gegrond in de ellenden, de boosheden en de domheid van het volk!..... maar ik zou weer op myn ftokpaardje komen. Zie maar, dat gy uw Broer bier krygt; en zo Ryzig aan het denkbeeld , dat ik van hem heb, beantwoordt, dan zal hy nog eens in zyn Zwager-zyn Compagnon kiezen. Voor ik toeftond, dat hy nu te Leiden bleef, nam ik hem liever by my, ligt hem des voormiddags ftudeeren, des namiddags voor my leezen, en zond hem des avonds naar uw Man , om plaifier te hebben. Wat zyne Godsdienftige denkbeelden aangaat , ik hoop, dat die altoos die van een waar Christen zyn zullen.
Vrienden, Maagen, Lyf noch Goed, Kerk noch Priester, Wensch noch Zeden; Nergens vast dan aan Gods rede.
Zegt de zalige Camphuizen ; en daar zeg ik amen op.
Gy weet, ik ga niet ter Kerk; maar zou echter- alle jonge Lieden raaden, dat zy den uiter-
P 5 iy-



434 HISTORIE VAN DEN HEER
lyken Godsdienst altoos bywoonden. Ik ben niet tegen de openbaare ftichting ; maar waar zal ik al veel gaan 1 By de Toler.ntfte Doopsgezinden hoor ik wel eene -zuivere Zedenleer; maar kan ik van te vooren weeten, of ik er één woord van den Zaligmaaker ' zal hooren ? en ik wil, als ik te Kerk ga in een Christen Kerk, niet in een Wysgeerig Leerfchool gaan. Nog één woord over Lavater. Wel , kind , ik heb de Hoogduitfche- Uitgaave zelf; en„ tusfchen ons, ik lees die ook. Hy is een groot, maar een zeldzaam Christen , een ongemeen Man. Hy leert
denken, ook als hy dweept Ik heb hem
lief, om zyn ecrlyk goed engelen hart. Hy is zeker geen dweeper, al zeg ik, dat hy wel eens dweept ; neen : hy ftaat tot de dweepery als Steinbarts Natuurlyke Godsdienst tot den Christelyken.
Wel, wat langen Brief is dit 1 Ja, dat
gaat zo al praaiende voort: ik zal echter uitfcheiden. Nog een woord. Al heeft Dominé Heftig de nyd op my, ik mag hem evenWel heel wel zetten, om zyne oprechtheids wille; en hoewel hy niet zoude verftaan , dat zyne Vrouw gezelfchap hield met een Mensch, dat niets is dan eene Christinne , en nooit tc Kerk gaat , dat neemt niet weg , dat ik veel achting voor haar heb ; zy is eene braave zo wel als vruchtbaare Mcedcr, en ik zal voor haar
tal-



WILLEM LEEVEND. 235
talryk Huisgezin ook al maar zorgen , want Chrisje en Pauwtje zullen nog genoeg hebben ; eu gy hebt het niet noodig. Je kunt immers wel zwygen , als ik 11 iets betrouw? Leef gelukkig, en groet uw braaven Man van
Uwe Vriendin,
C. DE VRY,
ZE-



*30 HISTORIE VAN OEN HEER
ZEVEN- en- DERTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw mart ha de harde aan Mejuffrouw wil hel mi na heftig.
hooggeachte vriendin, juffrouw heftig,
""^Vel mensch, wat heeft uw Brief my veraltereerd! Wel ik ben, of ik half mal ben; zou Wim zulke kwaaije dingen begaan hebben ? zou het lief Juffrouwtje dood zyn ! 't Is of Zeemansrust op myn hoofd valt , zo ben ik. Maar, Tante lief,. er zal wel weer de helft by gelogen zyn: een fcheltn, die er wat afdoet ; en Neef heeft altoos kwa nyers gehad; en die zyn erger als de Satan, zcit myn Man, fchoon hy (God betert!) niet veel in den Boozen gelooft, en nu altyd zit te fpikkeleeren in een Predikatie-boekje, van een Luterfchen Dominé, die zcit, dat alles maar kool en aapery is, en veel vyven en zeszen; maar ik lees het niet, en ik wou, dat de Dominees zulke dingen maar zwecgen, want het is nergens nut toe.
Hoor, Vriendin , Willem moest zich buiten dc Philofophie gehouden hebben; zy zeggen , dat die de jonge Gasjes maar bederft. Wat behoeft een mensch wyzer te zyn, als God de Heer hem hebben, wil? EMar heeft hy immers een fles of
klok,



WILLEM LEEVEND. 2$$
klok, daar hy de „Biesten mee doodpompt ; en die eigenüe Willem, zo hoor ik, plagt een venfter open te doen, als er een vreemd biesje in de kamer was.' Wat kan dat ook in het preeken maaken te pas komen ? Kunnen de Dominéés het woord niet leeren, al doen zy zulke vergiftige kunstjes niet? Ik fprak er eens met Nigt over; want al ftopt zy my wel eens een knol voor een citroen in myn handen, ik. kan met haar nog al best te regt komen. Nu zeit Nigt, dat Willem daar geen kwaad aan deed, maar alleen een proef nam: ,, hoe veel lucht een Dominé , die het op de ,, borst heeft, wel hebben moest, om in eene „ volle Kerk , verftaanbaar te fpreeken:" Dat zy ook wel Katten, (denk, myn lieve Julfrouw, om Katten, die zoete poesjes!) in hiete ovens zet,ten , om te weeten , hoe veel hitte een Predikant , als de zon op de Kerkglazen brandt, kan uirftaan. Nu, als dat waar is, de beesten zyn voor de menfchen, heb ik- wel gehoord. Ik heb evel nooit in de Schrift geleezen, dat de Apostelen zulke kunstjes by der hand hadden; en ik heb het ook niet op de Philofofie. Moeten de Ouwe/s.daar hun mooije geld voor geeven? Om zulk kattenkwaad te leeren ? Zo komt het van kwaad tot erger. Eerst durft men geen vlieg op een fpeld fteeken, en dan durft men een Meisje om 't leven brengen. Wel, lief jong hartje! Ik ken haar niet; maar als ik zo denk, dat ik ook zo een
Dog-



238 HISTORIE VAN DEN HEER
öogter hebben kon ! Ik ben er heel droevig ohï tri als zy nu nog maar in de waare Leer is heen gegaan! maar wie weet, Tante lief, wat hy haar van die phöofofie al heeft in het hoofd gezet?
Ik kan de deur niet uit. Ik moet my eerst van het hoofd tot de voeten verkleeden; en men kan niet in de ftad gaan , zo als men buiten in zyn eigen gedoententje loopt; ert neem ik een flee, dan weet ik nog nooit of ik gelecgcn kom, en of Zuster ook volk heeft ; ik ben maar een BurgerVrouw, die zo van geen vifites hou of weet. En ik heb ook een huis vol werk, want myn Freryk is ziek van verkouwnis, en zo knorrig als een oud ftekelvarken. Ja, 't is al geen goud dat er blinkt. Ik breng met dat portret wat over, als hy niet wél is. Hy heeft Wel zes meiden van doen ; en ik moet alles waarneemen; Ik denk niet, dat uw zes Kinderen u zo veel werk geeven als hy my geeft; en al wat hém niet dient, wil hy hebben : Kind, (zeg ik,) laat ik eens een boeren kandeeltje voor je kooken; dat is zo verwerkend voor je. Meen je, dat hy 't lust? Ja wel! Hy zet er geen fnoet aan! En ik moet zo liet eene voor en het.andre na in myn geut gieten; en ik kfyg nog afjagt toe: het is: Loop jy rondom met je gemors; geef my een fles 'ouwe rlnj'che wyn, mei 'braaf zuiker, die zal my beter helpen. Zo dat gy' wel denken kunt, dat ik geen tyd htb out het hek
uit



WILLEM LEEVEND. 1$$
Uit te komen. Daar by komt nog, dat myn Nigt my lang aan myn hoofd heeft leggen gonzen , dat ik toch voor haare Vriendin Renard een Bakerkusfcn zou maaken, van myn overgefchoten goed van myn damasten Japon , en gezeid, dat er haast by 't werk was; en daar is nog al zo een hoope geknutzel aan ; zo als ook om de naaiuen er met fpeldcn op te fteken, dat ik, al zeg ik het zelf, mooi doen kan; want Nigt heeft daar geen geduld toe; en Tante wordt maar overal toe gebruikt. Nu, ze zullen Tante misfen , als die haar oogen fluit. Nu, als het onzen lieven Heer blieft. Ik ben toch Martha, en Betje van hier naast kwam lüer gisteren nog, en zei, wel Buurvrouw , wanneer zul jy eens rusten? Als Buurvrouw in haar graf legt, zei ik, dan zal Buurvrouw rusten: er is voor my niet anders op, kind.
Ik be ienk daar wat. Ik zal eens een Brief aan Neef Ryzig ftuuren, en onzen Schoolmeester het Opfchrift laaten fchryven; zyn Vrouw kan er anders agter komen; en wat zou 'dat luid klinken, dat ik aan haar Man fchreef! Ik zeg altyd, wagt je voor den fchyn des kwaads; Judicum op het derde. Neef komt overal, die zal er meer van weeten als wy. Ik vertrouw hem die zaak, hy zal iat varken wel wasfchen, hy houdt zich met geen leugens op , en hy vreest God. Maar helpt kyken P het zal weer allemaal op niks uitkomen. Is
het



24Ó HlSTORiE VAN DEN HEER
het evel zo , en kan by te Lei.len niet blyven, dan zal ik den'zukkcl in myn huis neemen. Myn gemoed is er toch altoos over bezwaard , dat myn Jongen is voorgetrokken ; en dat hy er evenwel uitmoest; Zie, Tante, ik ben wel goed, maar om geen duizend Mans , zou ik myn eigen kind buiten myn deur doen; al heel niet! Wy moeten voor onze kinderen zorgen. Wat bruidt ons dat Mannengcdoente? Laaten zy voor hun zelf zorgen ^ zy zullen in geen twee flooten gelyk loopen. Ik heb met den mynen veel woorden daar over gehad. Maar hy en onzcücrrit maakten my wys , dat Neef op de iludie leggen wou.' Ik, goeije dikke klos, geloof dat. Kom, het zal allemaal leugen zyn. En Zuster mag dan zo verftandig zyn als zy wil, en zo veel uit de Schrift weeten als een Predikant, daar deed zy evel liegt aan. Ik kan met het teere zoete Vrouwtje niet beginnen, maar Gerrit zal ik een oud pak geeven. Hy heeft het den Jongen in huis moê gemaakt. Ik begryp nu alles zo klaar , als den dag aan den Hemel. Ik gal hem fpreeken, door een oor van een turfmand. Hy zal van eene kouwe kermis komen ! Maar niet by Zuster, hier , hier in myn conbuis moet ik hem hebben. Zie , afzou onze Jongen er met ruzie van daan ,■ 'recht is recht. Zag de ouwe Willem Picterzcn Leevend eens op , hy zou zeggen : wel hoe is dat, eigen er uit, en wild vreemden er in? Hoor, Zuster doet er liegt aan, hoe veel ik ook van haar hou. Ik weet
wel



WILLEM LEEVEND. i^t
wel, dat Gerrit ook de makkelykfte Compecr in lang niet is, en dat zy tegen geen moeite kan; maar als ik evel Moeder ben , is myn kind my wat nader dan myn Man, Ik zeg al tyd: een-Man is maar aangetrouwd, maar myn 'kind is myn eigen bloed: wat zegjy, Tante? De Mans moeten toch grimmen, is 't niet over de kinderen, dan is het over het fchoonmaaken; dat ondervind ik nu wel „ want nu is onze Zeun er immers uit. With is ook een zoete knol vart een Jongen; hy zou nog een hoope gezelfchap voor my zyn \ en uit het Woord eens wat voorleezen, dat ik graag mag hooren, had ik den tyd maar.' En dan kan hy my nog eens uitfchilderen , zo als hy zyne Moeder gedaan heeft, die dan zo geïykt, dat al kende men de Vrouw niet, men behoefde niet te vraagen , wie of dit moest verbeelden. Zo dat, ik zal Willem maar neemen. Hy is my lief en waard, en ik lach wat om myn Mans grooten mond; want hy heeft er ook onder geroeid, dat Willem de deur uit raakte. Nu, alles onder vier oogen.
Uwe Vriendin,
M, DE HARÏBf
IV, DEEL* Q AGT.



34a HISTORIE VAN DEN HEER
AGT- en- DERTIGSTE BRIEF.
Mevrouw alida ryzig aan den Heer wille m leevend.
myn lieve willem!
Tfëdo als ik deezen zoude beginnen, ontfingen wy de droevige tyding u bewust. Zo heeft dan, zeide ik by my zelf, dit allerbeminlykfte Meisje eene waereld verlaaten , niet in ftaat en des niet verwaardigd, om haar te kennen: eene waereld, waar voor zy , zoude onze Vrienden zeggen, maar in 't geheel niet bereekend was. Hoe « dit verlies ter harte gaat , kan ik bezeilen door den rouw, die het my veroorzaakt; en uwe gevoeligheid tot de myne ftaat wel ligt als het liefderyk hart van Johannes den Euangclist tot dat van een hedcndaagsch Apostel der Orthodoxie, als men zyn winkel tc na. komt! Ik beminde Juffrouw Roulin , en ik heb echter maar weinig uuren met haar in gezelfchap geweest, en ben niet zo gevormd om lief te hebben als gy. Hoe belachlyk zou ik my gedragen, indien ik u, met traanen in myne eigen oogen , verzogt; verlies al wat gy hebt, zyt welgemoed. Neen ,myn lieve Broer, affecteer geene bedaardheid, die niet van uwe handen zal geé'ischt worden. Beween uw verlies. Ik onderzoek



WILLEM LEEVEND. 243
zoek niet eens, óf de vriendfchap clan of de liefde u traanen doet ftorten. Beide geloof ik , oiri dat dit het waarfchynlykst is. In lang ben ik zo niet getroffen geweest: ó die Engel!
Ik moet li iet op uw gemoed afvraagen: zeg eens, Wim ; dagt gy wel, dat ik zo veele wyzc woorden agter elkander fpreeken konde ? Ja , zie , zo gaat het; ik wierd niet geloofd, als ik zeide j dat ik wel ernftig zyn kon; maar ik kan geen langwerpig gezicht zetten om een beuzeling, enzuchi ten om alle wisfewasjes, die my en alle andere menfchen - kinderen voor de beenen loopen. Nü wat anders; wantik heb een hoope met u te praaien.
Daar zullen welligt lieden zyn, die het voor dwaasheid, voor ongevoeligheid — mooglyk wel voor wreedheid zullen houden, iemand reeds getroffen door het allerbitterfte verlies eener lieve Vriendin; nog aan te klampen met een geheele reeks van onaangenaamheden.' Ik echter breng u te binnen; dat gy met een gevaarlyk driemanfehap' te ftryden hebt: met Laster, Kroon-Prins van de Hel, Nyd, Douariere van Morifieur Satan, en Kwaadaartigheid, Princes van den bloede van wylen' Zyne Hoogheid. Deeze illustre perfonages hebben een verbond tegen u gemaakt, om u te ontzetten van de achting en geneegemheid der zulken , die gy om verfcheiden betrekkingen hoog waardeert.
Q 2 Maar



*44 HISTORIE VAN DEN HEER
Maar hoe zult gy opkyken, als ik u zeg, dat ik, door Opmerking en Ondervinding, (met wie ik veel intimer was dan gy ooit vermoedde) geleerd hebbe, hoe de kragt van het eene verdriet het andre opweegt — verbryzelt. Kom aan, dat zal ik je eens bewyzen. Myn Bram klaagde eenige dagen van kiespyn, en zat geduurig met zyn zakdoek aafi zyn wang; wat wil het geval? Gisteren ftoot hy zyn fcheèfl ; en dit deed hem zo vergiftig zeer, dat ik hem uit medelyden wel honderd zoentjes — zou gegegeeven hebben , maar wy zyn geen van beiden zoenig van aart. Dit is zeker, hy vergat zyn kiespyn zo volkomen . ais of hy tand noch kies had overgehouden. Is u dit geval niet ernftig genoeg, laat ik dan zeggen: feene nieuwe kwelling, al is zy minder, vertmekt, juist om dat zy nieuw is, wel eens de kragt van een zeer grievend hartzeer. Ik hoor, dat my een goede fom gelds ontroofd is, ditfmart my; maar! ik hoor met een, dat zy, die ik geloofde myne Vriendin te zyn , my onwaardig behandelt , na met haare ivoorden en myn hart gefpéeld te hebben. Om het geld denk ik niet eens meer: zo kan ook een aangevuurde toorn het fyn fublimaat der ftillé weemoedigheid , dat tc fcherpcr is , naarrfïaatc het ongezien voortwerkt, 't welk zich reed:s begint vast te zetten, en ysfelyke verwoestingen aanrecht, aantasten, verfpreidciï, verdeden, en Vervolgeus nog weder uitdryven. Befchouw niy-
r.e



WILLEM LEEVEND. =4j
11e behandeling omtrent u, in dit licht. Ik poog uw hart, gedagten en driften zu veel werks te geeven , dat gy n|.et weeten zult, waar mede gy best zult beginnen; en het u onmoogiyk zyn zal, u op één voorwerp alleen te bepalen. Lees nu voort; word boos, raazend; gooi den Brief verontwaardigd weg; noem my een lelykc haatelyke malloot zeer goed, dan zal ik hoop grypen op
uwe herftelling. Voor eene mymerende ongevoeligheid ducht ik. Nu kunt gy alle de raadfla-
gen uwer vyanden tot gekheid maaken. Luister dan. Men zegt , dat gy flegtc fentimenten hebt, een Vrygeest zyt; dat gy de zalige Overledene gedebaucheerd , en toen verlaaten hebt. Men maakt van Oldenburg alle daag meer op u verbitterd; gy weet , hoe Moeder hem ontziet. Dominé Heftig ftookt haare naauwgezetheid aan. Waarlyk, gy zult alle haare tederheid verliezen. Wat er tusfchcn hun en my is voorgevallen, zult gy niet ligt weeten: ik koom er niet meer. Wilt gy yerftandig handelen , fchci uit met ltudeeren , immers voor Dominé. Ei wat, uw talent kan daar niet leggen; gy hebt het tegen wind en ty. Haal de riemen dan binnen. Wilt gy volftrekl een geleerde worden , ftudeer in eene andre faculteit. Doch wilt gy my vcrpligten, kom naar Amfteldam; het huis van uw Broer Ryzig is ook het uwe; hy zal u gaarn met hem asfocieeren, en heeft er de beste occafie toe. Dan kunnen wy Q 3 eens



*46 HISTORIE VAN DEN HEER
eens regt gouwen dagen hebben, en gy kunt alle uwe Nydigers en Bedillers om mostert zenden. Is uw zin geheel van de Negotie, wy zullen u wel wat anders bezorgen, al was het ook een Domheers plaats; want geld maakt alles goed. Dan kunt gy ftudeeren , en Lid worden van een half duizend Binnen- en Buitenlandfche Maatfchappyen en Penootfchappen. Wat zoud gy nu te Leiden doen? zoekt gy dan de leevende by de dooden ? Ken ik u wel, dan kan uw verblyf in Leiden de naarfte gevolgen voor u hebben. Gy zult in eene treurige werkeloosheid wegvallen, waar uit noch Reden noch Vriendfchap u zullen kunnen redden. Gy zult wreyelig worden, u zelf en anderen willen ontvlieden, een Menfchenhaater worden; en terwyl gy u verbeeld, dat gy u boven alle rampen hebt heen gefield, en als op uwe vyanden nederziet, zal het verdriet en de wrok zich diep naar binnen vast zetten, en u by de eerlte geleegenheid dryven tot daaden , waar voor gy nu met yzing tc rug beeft. Laat u dat; raaden, myn lieve Broeder; van een fpoedig manmoedig befluit hangt alles af. Schryf my rasch , wat gy verkiest; eh ik zal myn werktuig aan 't bcweegen helpen. Dit zal Mama ook veel genoegen geeven, en al haar geleend misnoegen doen verminderen. By ons kunt gy inwoonen: de oude Juifrouw de Vry ftemt volkomen in met den raad, dien ik u geef. Als; gy hier zyt , zal;ik u meer van haar zeggen.
Myn.



WILLEM LEEVEND. 247
Myn Man laat ons beiden portretteeren. Om my te pïaagen,, zegt hy, dat hy 't myne naar Lavater zal zenden; laat hem begaan , het zal bedroefd op zyn eigen dak waaijen ! Wat zal hy op zyn neus kyken, als die groote Phifionomist dit vonnis velt: uit den neus zie ik den aanleg'tot iets voortretlelyks; origineel verftand in de kin„ lade; genie in het voorhoofds been: of, zoals ,, by het beeld van Koornhert, uitroept: ha! dat „ mag nog eerst een Phifionomie heeten! " Dan zal Bram deerlyk gefopt zyn ; en, als hy my van myne goede zyde befchouwt, niet meer uitroepen: Is dit niet het groote Babiion, dat ik gebouwd hebbe? want Lavater zal hem zeggen, dat dit myn oorfpronkelyke aanleg is. Ik zal zyn Portret er byzenden , en het zal zyn: ,, deeze neus kan veel „ genieten; die fcherpe oogblik heb ik nog by ,, geen gemeen Man gezien; zo eene kin , zulk
,, een fyn gevormd oor maar —- zyne
,, Vrouw." . . . . Enfin, ik verheug my al in voorraad.
Met liefde en hartlyke deelneeming teekene ik my
Uwe liefhebbende Zuster,
A. RYZIC.
Q 4 NE-



Ï4& HISTORIE VAN DEN HEER
NEGEN- en- DERTIGSTE BRIEF,
Mejuffrouw jacoba veldenaar aan Mejuffrouw chris tina helder.
myne tederbe minde vriendin'
Xk verzuim geen oogenblik, om u te berichten, welk eenen uitflag myne pooging, om u dienst le doen , gehad heeft. L,ees eerst myn Brief aan Leevend, lees dan zyn antwoord. Oordeel zelf: ik durf niet. Myne Ouders mcenen , dat hy zeer te befchijldigcn zy; myn Vader heeft my verzogt, my verder nipt te hemoeijen met iemand, die in ftaat is omtrent eene Juffrouw Roulin dus te handden, Myne Moeder is nog ongencegen om te gelooven, dat gulle een edel open eerlyk gelaat het masker zoude kunnen zyn van zulk een flegt hart. Dat zyn fchoon verftand niet in volle bedaardheid is, blykt uit zynen Brief aan my. Hy is in de hppgfte geestvervoering , naby razerny grenzende, gefchreeven. Onze vrees, dat er gevolgen van zouden overig zyn , is dan echter ■ oodcloos geweest ; en het ongelukkig zwak Meisje ig aan hartzeer geftorven. Ik weerhoude my, om van zulk een Kaatlyk onderwerp rnecr te fchryven; en geloof ook niet, dat het mooglyk zyn kan, dat by u nog eenige geneegenheid y .or
hm



WILLEM LEEVEND. «49
hem zoude kunnen overig blyven: wat gemeen* fchap heelt het licht met dj duisternis ?
Nu ben ik zeer blyde, dat gy Renting buiten de geheele zaak gehouden hebt. Ik zou, dunkt my., niet gaarn zien, dat hy reden had om te vermoeden, waar aan hy een geluk, dat ik hem zo hartlyk toewensen, te danken hebbe.
Voor het overige kan ik met myne eigen Chris» je niet verfchcelen, over de onhertekendheid, die veelen hebben , om door het edele , het fchoonc, het eenvoudig natuurlyke geroerd te worden, zo zeer ten minften, als de Muziek van Bach, eene Sehüdery van Rubhens, of eenige fragmenten uit Klopltoks Mesfias ons treffen.
Ik voor my haal er deeze vermaaning uit: Befpot niemand, die door de Natuur minder in Haat gefield is , om zo veel te kunnen genieten; om dat hunne orgaanen mooglyk niet zo keurig bewerkt zyn. En hier in vind ik ook het denkbeeld, zo dierbaar aan myn hart, bevestigd, dat myne natuurgenooten meer zwak en onvolkomen zyn, dan wel listig, valsch, en opzettelyk afgunstig. Wat is het verrukkelyk, als wy zien, dat onze geliefdfte gevoelens zo volkomen in den boezem der eenige Vriendin gevestigd zyn! Deeze overeenftemming leidt aper natuurlyk op tot de hoogst mogelyke vriendfchap. Hoe aaudoenlyk fchoon zyt gy in myne oogen, als ik u befchouw, geheel bezield met zulke waardige gevoelens! Hy, Q 5 die



250 HISTORIE VAN DEN HEER
die met kleinachting op zulken neder ziet , die zeker beneden hem in dit opzicht geplaatst zyn, moge de taal van Salomon ook wel op zich toepaslen : die den armen veracht , fmaadt desze/fs Maaker. Alles komt daar maar op aan, of men het beste gebruik maakt van het geen ons is toebetrouwd, •waarin dan ook de toebetrouwde goederen beftaan. Doet men dit; is men zo nuttig als men kan; dan moet men ook maar indagcig blyven , dat alle uitmuntende karakters die uitmuntendheden niet bezitten, dan onder de conditie, öm eene groote fchatting te betaalen. Wat kan het veel fcheelen, wie de ontfangers zyn, als wy maar een toereikend fonds hebben ? De volgende gedagten vielen my daar in , en het is eene der aangenaamfte voorrechten eener vertrouwelyke Briefwisfeling, dat men alles wat, en zo als men denkt, de beminde Vriendin kan mededeelcn.
Liefde tot God, onzen Naasten, ons zeiven is de geest van Jezus Godsdienst: dit is eene niet ■te ontkennen waarheid: maar kan die liefde nu by mooglykheid wel anders beftaan, dan in die uitgebreide werkzaame zucht, om allen , die ons omringen, op de dinrzaamfte en volkomenfre wys gelukkig te maaken ? Ik beken , dat veelen dit zedelyk beginzel onderdrukken, dat zy hun eigen ■ hart zo verkouden , zo inkrimpen , dat het maar weinig deel meer kan noemen aan gelukken, die
niet



WILLEM LEEVEND. 25!
niet in hunnen byzondercn kring vallen. Is in die naauwhartigheid .ook de bron niet te zoeken j waardoor men naauwlyks deel neemt in dat heir van rampen, dat op ons als Stervelingen woedt! Schuilt daar ook de oorzaak niet, waarom men een taamlyk gedeelte van moed en eerlykheid dient te bezitten,zal men het waagen iets ter verfchooning intebrengen voor dc verleide onfchuld, voor den door fterke driften vervoerden en daar door verdwaalden Jongeling ? Wordt men niet doorgaans verdagt van gevoelens, die niet verbaasd vei' afwyken van dc ongeregeldheden, die men bedoelt? Kan alle onze Menschlicvenheid ons wel weerhouden om te befluiten, dat werken van liefdaadigheid te dikwyls de vruchten zyn van eerzucht, of van hartstochtelyke ftuiptrekkingen , die geheel buiten het hart omgaan ; waar in het verftand niet deelt; ja waar in de Godsdienst geen deel hebben kan? Men moge des zo veel voorwenden, als men wil, van eene naauwgezette Godsvrucht.; ,, liefde tot God (zo als myn eerwaardige Vader ,, altoos leert) is niets anders dan liefde tot or,, de, en eene gevestigde neiging, om de cleug,, den des Verlosfers in alle omftandigheden, en „ omtrent allen naauwkeuiig te betrachten. " Men moet zich verwonderen en bedroeven, als men bedenkt, 'hoe rampzalig veelen, vooral indien zy tot het niyflike overhellen, over de liefde tot God denken! Een wellustig vuur giet zich
door



«52 HISTORIE VAN DEN HEER
door alle aderen uit: alle de fymtómes zyn volmaakt gelyk aan die der zinnclyke liefde, vooral
dat geheel wegvallen dat heigen naar de
vcrëeniging met het beminde, dat onverfchillige, dat vergcetende van alles buiten dat. ó Myne Vriendin, wie, die den Oneindigen Geest heeft leeren befchouwen zo als wy, valt niet op zyn aangezichte neder, om te aanbidden? Genoeg voor ditmaal. Beproef de
volgende gedagten nog, en dan zal ik van dit ftatig onderwerp affcheiden, hoewel ik overtuigd ben, dat gy my nooit zo teder aan uw hart fluit, dan wanneer ik zeer ernftig ben. Wat dunkt u, is het niet wel eens noodig, dat eens een byzoncler voorwerp onzer geneegenheid op den weg der deugd ftruikclt ? ó dan, dan leert men de volle waarde van den Mensch zo kennen ! Dat denkbeeld roept onze fiuimcrende goedwilligheid wakker, en dan doen wy met yver, met vuur, het geen voor ons te doen Haat.
Overtuigt al het gefchrecvene u niet, dat ik dc Vriendin blyf van onzen Leevend , hoe zeer ik zyn gedrag laak? Dat ik te meer misnoegd op hem zyn moet, om dat hy u zo veel onrust veroorzaakt heeft? Myne Vriendin, bedenk toch, dat de ftrakke, de zo waarlyk deugdzaams Heer Helder eindlyk misnoegd worden zal, als zyne Dogter alle partyen af blyft fjaan, om dat zyeenehaa*er onwaaruige overhelling heeft voor een Jongeling,



WILLEM LEEVEND. 053
ling, die zyn karakter zo befmette? Kom, myne lieve, myne beste Chrisje, befluit gelukkig re zyn; neem den waardigen, den beminlyken Renting.
Nu nog iets over onze Vriendin, Mevrouw Everards. Onze Vriendin! hoort gy dit wel, heele lieve ? of behoefde ik dit niet te zeggen ? Wy kunnen in dit opzicht niet verfcheelen. — Uwe Vriendin, ( wy fpeelen nooit met woorden) uwe. Vriendin moet ook de myne zyn. Ik ben niet dronken van eigenliefde; en echter ik ontrust my niet over deeze nieuwe, en zo flerk toevlneijende geneegenheid. Ik zie deeze vriendfchap aan voor eene nieuwe door u ontdekte bron, die weldra, met onzen ltroom van vriendfchap verëenigd , voort zal vloeijen , en geenzins verdeden of verzwakken. Zeer verlang ik haar, die u zo behaagt, te zien. Heb ik u niet eens gemeld, dat ik haar voor een jaar of vier ontmoette, en dat zy my, in weerwil van haar Ton, behaagde ? Ik meen ja. Wy zullen zeker deeze lieve Vrouw, deezen zomer op Bcekenhof zien ? Wat zullen wy vertrouwelyk omgaan! Myn geliefde Sytfama komt ook over. Hy blyft dezelfde beminnenswaardige Man. Kan hy anders worden dan hy is? Of myn oordeel echter het plan, waar aan hy voorlang voor»bereidende werkt, kan goedkeuren, mag, moet goedkeuren, dit is my nog wat duister. Hier 0ver liefst tusfchen ons beiden. Hendrik gaat meteen



254" HISTORIE VAN DEN HEES.
een Vriend van hem een reis doen. Ik weet niet , of zyne dryfveer wel geheel uit nieuwsgierigheid, om Duitschland te gaan zien , beftaat. ó Hoe lief zoude ik hem hebben, als hy eens met eene beminlyke verdienftelyke Vrouw te rug kwam ! Alles is echter nog fchemeragtig: maar u moet ik alles zeggen.
„ Wat of ik zeggen zou, indien gy my, voor' gy nog Buiten komt met de heele familie, een be„ zoek gaaft?" Waarfchynlyk niets! Het denkbeeld, dat ik myne Vriendin wel dra zien zal, is my zo behaaglyk, dat myne gedagten naauwlyks iets anders bewerken.
Maar wat zult gy zeggen , als gy ziet, dat Vriendfchap zo wel onze Zanggodin zyn kan, als de Liefde? In de veronderftelling,-dat gy eenige zaaken op Beekenhof zult te verrichten hebben, en hier komen vernagten, dat myne waarde Ouders allervricndlykst verzoeken , zende ik u deeze regels : niet om my als een fraai vernuft by u' voor te doen , maar om u alles, wat er in myri geest omgaat, te doen weeten.
ZANG,



WILLEM LEEVEND. S55-
ZANG.
Aan myne Vriendin,
CHRISJE HELDER.
*ZVu , nu zweeft de lieve Lente
door de laantjes van myn hof. Nu, nu groet haar alles welkom
in ons vreedig Land-verblyf. Nu ontwikkelen zich de blaadjes;
en de blonde Bloemgodin Siert de heesiers, takjes, fteeltjes,
met bekoor lyk bloemgewas. Nu verheft het choor der Vooglen,
fchuilend in het weemlend groen, Duizend toontjes , duizend klankjes;
ja! nu zingt de Nachtegaal. Zagte zuiden windjes waaijen
balzemryke koeltjes aan. Nu,. nu treede ik door de weiden ï
Zon en Lucht verkwikken my. Spreidt de nagt zyn duistre vleugels
over V flapend plantenryk, 7 Zagte, ftille, blanke Maanlicht
daalt door 't jeugdig lommer heen.
Scha-



ï$6 HISTORIE VAN DEN HEER
Schaduwbeelden, fchemeringen dryven vluchtig langs het veld.
't Lindehuisje, 't Bosch, de Moèstum worden aangenaam verlicht.
Kom dan, lieve fchoone Helder!
trêe dees laage wooning in, Smaak met my al myn genoegen 4
dan geniet ik het eerst regt. Zie , myn achtingwaarde Vader
groet u welkom in zyn huis; 6 Myn teerbeminde Moeder
drukt u aan haar dierbaar hart. Al de lieve kleinen darfhn
hupPend om u , waar gy gaat, Jetje plukt de fraaifie bloemen
uit den lieven Kindertuin.
Wat is aanzien, pracht j of rykdoth,
zo het hart niet is vervuld? Trecden ze ooit in onze Wooning?
en ontbreekt my echter iet? Kan my ook wél iets ontbreeken ?
immers klopt uw hart voor niy?
Het-



WILLEM LEEVEND.
Helder, allerwaardfte Helder,
immers ben ik de eenigfte ? Kom , 6 kom, vertoef niet langer!
zou de waereld, die haar kent , Meer dan enver c llig weezen?
Helder i ik beroep me op u!
Moet ik van de vreugde zingen,
die gy hier tntmoeten zult ? Zingen van dat ftil genoegen,
dat u in myn hof verwagt ? Zingen, hoe de Deugd ons zegent
met haar tegenwoordigheid ? Klopt voor my uw fchoone boezem,
dan, dan weet gy dit, en méérs
Geeft de liefde alléén vermaaken?
blyft de vriendfchap eeuwig koel? Redeneert zy? voelt zy nimmer?
Is zy fteeds een ftrengepligt? Helder , lieve fchoone Helder,
waan niet, dat hy vriendfchap kent $ Die haar aldus kan verbeelden;
Zy vertedert onze ziel, av. Diïbi R. Z)



S5& HISTORIE VAN DEN HEER
Zy geeft yver, vuur en veérkragt
aan den geest, dien zy verheft. Zou zy hy dien flroeven woonen,
die noch hart noch traanen heeft? Zoek dan vry de waare Vroomheid in 'fonjluimig Ondeugds ryk ! Zoek dan in het oord der Domheid
fmaak voor 't fchoone; ja Genie.
Ik bemin; ik ken de liefde
in al zyn1 verfcheldenheen''. Vriendfchap, wat ook anderen kiezen,
vriendfchap is myn zaligheid! Vriendfchap is al myn" behoefte;
Ach, hoe ledig is het hart, Als de vriendfchap ons niet aanlacht!
niets voldoet het ledig hart. 'k Leerde u kennen, waardfle Helder !
Helder is het, die ik zogt. 'k Wekte uw aan dagt; aanftonds dagt gy , Veldenaar is V, die ik zogt.
Leeft ge in andre levenskringen;
onze zielen blyven een. Helder! kan men haar vergeeten ,
die ons hart voor ons verkoos? U vergeeten; u ? myn' Helder,
daar myn hart zo fierk voor klopt l
Min*



WILLEM LEEVEND. aï$
Minder dan gy my beminnen!
'ook niet, al verloor ik u! Waardig voorwerp myner achting,
Wie bemint u zo als ik ? Wie toch kent myn' dierbre Helder \
als uw Veldenaar u kent?
Kom dan in myn laage wooning ;
in den arm van uw Vriendin: 'Laaten wy vertrouwlyk fpreeken j
over alles wat ons treft: Gaan wy in hét jeugdig boschje ;
'dat by onzen moestuin ligt: Zet~~u in 't geliefd Prieeltje ^
dat myn Broeder heeft geplant: Voel, in mynen arm gezeeten,
hoe myn hart voor Helder flaat. Lees de blydfchap in myne oogen,
zie, hoe 'k van genoegen zucht, Kan de tóng ook woorden vormen j
als het hart zo véél geniet ? Maar dit alles weel myn' LIelder,
zo haar hart ook klopt voor my.
Hoor dan, in myn arm gezeeten; hoe het luchtig windje niïscht $
r 2 m



£00 HISTORIE VAN DEN HEER
Hoe het dartelt met de telgjes;
't licht nu weert, dan toegang laat. Hoor dan, in myn arm gezeeten,
hoe het minnend Pooglen - Choor Duizend klankjes, toontjes, wysjes,
door de jonge blaadjes zingt. Zie die leliën, zie die roozen,
dat limoenkruid, dien jasmyn, Die jonquilles, al de bloemen , die ik tot een tuiltje vlogt. Plaats die voor uw fcheonen boezem,
fchoon als 't reine Lelyblad: Neen, laat my dit lieve werkje;
'k Weet wel, hoe men bloemen plaatst.
Wandel met my door de bosfchen, daar de hof door wordt omringd.
Zyn misfchien die wandelpaden meer behaaglyk in uw oog?
Wat is leven zonder vriendfchap,
vriendfchap, zuiver als het licht !
Liefde kan gevaarlyk worden voor het onervaaren hart.
Hel,



WILLEM LEEVEND. c6l
Helder, allerwaardfte Helder,
wie bemint u zo als ik? Voor uw waar belang te waaken
is voor Veldenaar een pligt. Wie, myn Helder, durft u recht doen?
Gy ftaat veelen in het licht. Ik doe uwe deugden hulde;
'k zie uw' fchoonheid onbenyd. Wat is onbezielde fchoonheid?
eene fraai je fchildery. Maar de aandoenelyke fchoonheid
van myn Helder roert het hart. Heel uw ziel leeft in uwe oogen;
al uw trekken zyn bezield. § Hoe klopt uw fchoone boezem ,
/preekt men van eene edle daad! 't Roozenbloed verfraait uw wangen ,
/preekt men van verdienfte en kunst! ?t Hart - veredelend mededogen
fchemert in uw vogtig oog. 't Waare beeld der menfchenliefde
ziet hy, die myn Helder ziet.
Heeft de Vriendfchap ook geen' oogen?
ziet zy met geen1 keurigheid ? Vriendfchap ziet, maar — zonder driften ,
oek als Helder haar verrukt.
R 3 *Dit



£02 HISTORIE VAN DEN HEE|>
o Die fympathie der harten !■
die eenvouwigheid van aard! q Die harmonie der zielen ! . . .
dan, dan dry ft het glinftrend oog. Dan, dan voel ik in myn boezem
ieder tikje, dat uw hart Tikkelt in uw fchoonen boezem,
fchoon. als '/ reine Lelyblad,
Met u in het loof gezeeten,
'peinzend, ernftig, ftil, ontroerd, Lees ik in myn Helders oogen,
alles, wat zy denkt en — voelt. Vriendfchap kent geen ftrafVre driften;
ieder tintje trekt haar oog; Iedere omtrek is haar dierbaar,
dan, dan ziet zy niets dan u.
(, Hoe heer lyk zyn uwe oogen,
als het emftige u bezielt, Als gy uitroept:. ,, wat is alles,
,, Goede Schepper! wys, goed, fchoon!, Heel de fchepping draagt getuigenis
„ van een magt, door niets beperkt.
Dan



WILLEM LEEVEND. 2.6$
Dan druk ik den kusch der vriendfchap
op uw zagte lieve hand. Uw gelaat geeft my een denkbeeld
van een Engel — alles werkt.
Vruchten , die de Velden fchenken,
keurig ooft, door my geplukt, Zal ik aan myn Helder geeven,
uit den rykdom der Natuur. Waardfte, zou u iets ontbreeken,
als gy in al 't onze deelt ? Ons is wel niet veel gegeeven,
en nog hebben we overvloed. Rykdom zyn wy niets verfchuldigd;
zindelyke eenvoudigheid Heerscht in onze ftille wooning:
heeft de wyze iets meer van doen?
Mogt ik met myn Helder leeven: mogt ik ft erven aan haar hart!
Sloot uw lieve hand myne oogen, als de dood my van u fcheidt!
Kom dan by ons, waardfte Helder zo gy voor de vriendfchap leefh
R 4 o Dat



%6+ HISTORIE VAM DEM HEER
o Dat pynelyk verlangen !
en myn hart, wat is het vol! Telkens fchildert de verbeelding
myn Vriendin volmaaktlyk af, 'k Zie al haar' bezielde trekken r
*4 Lachje der bevalligheid.
Hoe veel tyds is reeds verdweenen,
Dat ik u niet heb gezie-i ? Lieve Lente, hoe welkom zyt gy,
gy brengt Helder in myn arm ! Nu zal weder het vertrouwen
't zegel drukken op dien band, Die ons beider hart vereenigt,
die ons één belangen geeft. Nu diepdenkenheid haar nevel
nederzendt op uwen geest, Zal myn byzyn die ver dryven,
als de zon een natten damp, Dan verfterk ik uwe reden,
Help u in 't geen pligt beveelt. Laat ze al eens iets maeilyks eifchen:
ftaat'de vriendfchap ergens voor? Weet zy van zich te verbergen ?
leeft men met de hartvriendin Minder vry, dan met zich zeiven?
Helder l ik beroep me op u.
Nog



WILLEM LEEVEND. 264
Neg, 6 vreugd! maar weinig dagen, en gy treedt myn* wooning in !
Lieve Lente, hoe welkom zyt gy, gy brengt Helder in myn arm!
J. VELDENAAR.
R S VEER-



S66 HISTORIE VAN DEN HEER
VEERTIGSTE BRIEF,
Mejuffrouw martha de harde aan den Heer abraham ryzig.
myn heer, neef abraham RYZIc!
Gy kunt wel denken, dat ik reden moet hebben om aan u te fchryven , om dat ik anders zoo vry niet zyn zoude, daar gy een groot Heer zyt, en een ftyl van de Beurs; en zo kostelyk fchryft, dat onze Schoolmeester getuigt, dat men zou zeggen , dat hy u geleerd moet hebben : daar wy, Vrouwen, zo maar wat haanenpooten en menfchenbeenen maaken, en al bly toe zyn, als 'eteen mensch maar uitkan; zo dat, Neef, gy kunt wel denken, dat ik geen koopmans ftyl fchryf. Uw Vrouw en ik fchryven en vryven genoeg, en zy kan ook wel uit myn hand; maar zy moet niets van deezen weeten, om den ftaat, waarin zy nu is, Neef. Nu althans, ik heb dan een brief van Juffrouw Heftig, en die fchyftmy, dat de Juffrouw, daar uw Broeder by inwoont, overleeden is; en dat die by hem in de kraam moest, en van hartzeer geftorven is. Maar lees haar brief zelf; ik heb thans geen tyd; (nu, wanneer heb ik ook tyd!) Want jen Oom is thans zwaar verkouwen, en, zo als de Mans zyn, zoo knorrig, en pierig,
om



WILLEM LEEVEND. 2.6?
om dat hy nu ten anker moet leggen , en niet naaide Texelfche lyst kan gaan kyken, of naar de Boterton franken , dat myn hoofd 'er van omloopt; dan wil hy bier, dan koffy, dan azyn met fuikcr en water, dan zoete, dan karnemelk, en 't is alles , neem maar weg. Nu, dat oycrgcflagen; de Man heeft het, laat hy 't hebben; daarvan niet. Dan is hy op, dan van het bed, dan op de rustbank; alle ftoelen zyn kapftokkcn; nu lag hy op kusfens in myn Pronkkamer, en ik moest alles rakken.
Nu, ik mag met u ook zo niet over het huishouwen praaten; maar ik ben dat zo gewoon met Nigt. Daar ik maar op komen wil, is, dat 'er maar een bedroefde boel met uw Zwager is; en uw Vrouw moet 'er niet van weeten, om haar ftaat, Neef; en zy is met Willem koek en ei, fcheering en inflag. Juffrouw Heftig is een braave Vrouw, maar zy kan niet zwygen, en als uw Vrouw het hoort. . . . Was de Kaptein wél, ik ging eens naar de Heerengragt, boven Gerrit boven al. Ik liet er tegen den mynen zo iet van merken, maar ik kreeg de. volle laag. Het was maar : Wat heb ik met dat Wyvengebabbel te doen ? Juffrouw Heftig, ( zei hy ) is een rechte praatmoer die altyd wat nieuws weet, en zelden wat goeds; een Vrouwenkrant, (zei hy,)f» die Juffrouw, (zei hy zo ,) kan wel geftorven zyn, al is Willem zoeerlyk als haar Man durft te denken. En (zei hy zo,)
dat



26"8 HISTORIE VAN DEN HEER
dat babbelen brengt landen en fteden aan malkaar ; lees liever in myn boekje, ( zei hy,) over den duivel, en dat er geen duivels zyn, als een; en die kan zo veel kwaad niet doen; een is geen. Ja, Neef, dat boekje, dat boekje! en nog wel van een Luterfchen Predikant! En ik wierd ook haastig, en ik zei: Wel kind, je behoeft my daar om zoo een bakkes niet te geeven. Kan ik helpen, dat ik zo een brief kryg? Jy belet my genoeg, om in het Woord te leezen; zagt dat een mensch, die altyd wurmt en /looft in zyn huishouwing, eens een brief van een Dominee's Frouw krygt: daar kan ik nog wat van leeren. En ( zei ik zo ,) als jy als een braaf Oom deed, dan moest jy allang eens naar Leyen gegaan zyn, om te zien, hoe of het zat; maar die Texelfche lyst! wel, hoe zal je het /lellen in jen kist, als jy de Texelfche Lyst niet kunt gaan leezen. Daar had men toen het gooijen in de glaazen. Wat weerga, Wyf, (zei hy,) ben je nou heel- en- al mal? Zou ik naar Leyen gaan, om my van een fnees aanftaande Ziekentroosters te laaten ■uitlachen? Wel, dan doe ik nog liever een OostIndies reisje; en als je my zo aan den kop legt te gonzen, ga ik nog; het fcheelt my zo veel niet eens. Als gy nog een kies krygt; ga jy zelf naar Leyen, kraam maar op, je bent tog zoo voor de bezorging. Ja, ik heb Salomons wysheid en Jobs geduld noodig, met dat portret. Hoor, Neef, laaten vry aan uw Vrouw zeggen,



WILLEM LEEVEND. 269
gen, dat die Jnffrouw aan de Teering geftorven is, omdat Nigt in dien ftaat is. Ik heb veel achting voor uw Schoonmoeder; en ik wou wel om een lid van myn pink, dat ik zo veel wist; maar ik kan met myn domme hersfenverftand tog wel begrypen , dat Willem by haar moest gebleeven zyn , en niet gaan logeeren by zo een zoet Meisje! Hoe zeit Vader Cats? vuur en ftroo dient niet alzo. Geleegenheid maakt geneegenheid. Willem zal het zoo kwaad niet gemeend hebben. Nu, 'tis met myn zin nooit geweest, dat myn Jongen in zyn plaats kwam. Ik ben bly, ;dat ik 'er niet voor verantwoorden zal; want iemand, zo als ik, die zo altyd in het Waereldfche flooft en draaft, zal nog genoeg tc doen vinden. En onze Gerrit is de man; hy het den mynen varleid, en met leugens opgehouden; want jen Oom is romtom braaf, dat weet ik.
Pas tog op Nigt, en laat zy met dat vogtig weer niet uitloopen, en niet veel zout en zuur gebruiken, want zout en zuur krenkt de natuur. Myn Man wil geen Doctor hebben, maar zyn eigen dood fterven; en daar heeft hy zo veel ongelyk niet in. Ik heb hem, met mooipraaten, Roomfche pillen ingegeeven, die onze Nies de fchoonmaakfter voor de tandpyn verordineerd zyn , en zy zullen wel goed voor de verkouwnis zyn; want ik geloof, dat wy allen uit één doos gelapt worden. In myn jeugd wea wist men zo van
geen



2'j70 HISTORIÉ VAN DEN HEER
geen Doctors, Neef; en toen was cr een Chirurgyn, zekere Meester Hulleiïian, en dan zei myn Moeder altyd: kom, kom, ik zalj'e wel geneezen vit Hallemans pot-.
Onze Schoolmeester zal het opfchrift fchryven ; en die kan je een moord betrouwen. Jen Vrouw moet 'er niet agter komen. Nu, Neef, hoe zit het? Moet ik haast myn fchoehen gereed zetten? Het eerfte kind komt als het wil, zcit het fpreekwoord; cn de anderen moeten den tyd afwagten. Nu, fchryf my tog eens over Willem; het zal uit myn mond niet gaan: de eer der familie neem ik heel heel hoog. Ik ben
Uwe Dienaresfe en Tante.
Mt DE HARDE;
EEN-



WILLEM LEEVEND. Ö7I
EEN- en- VEERTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw christina helder aan Mejuffrouw jacoba veldenaar.
tederbeminde veldenaar!
jÜKuenfter vaii myn hart, rhyné waardfte Lieve, gy, die de ftrekking myner denkbeelden met zo veele wysheidpoogt en weet te leiden; gy, groote genie in de vriendfchap! Gy weet zeker, welk het gevolg geweest zy van dien alles overfchynenden vriendfchaps gloed, waarmede gy mynen verflagen geest beflraald hebt. Ik kan voor u zo niet verbergen , dat ik uw oogmerk zéér wél gegist hebbe ï Mooglyk fprak ik daar niet van, indien ik myniet , geheel wilde verdeedigen. Ik zie , dat gy uwe Chrisje eenigermaate verdenkt van eene onvoegzaame overhelling tot eenen Jongeling, die thans deeze neiging weinig eer zoude aandoen. Hier om, myne Lieve , hebt gy, weetende dat men de eene neiging door de andere moet doen opweegen, u bedient van dat vermogen, 't welk uwe vriendfchap op myn hart heeft; hoopende dus een ftroom af te leiden, die gy vreest, dat niet binnen zyne beddingen zal blyven. Men bemint zig immers in de beminde van ons hart ? Daar gy hu uwen Zang zo in mynen geest hebt opgefteld, kust
gy



272 HISTORIE VAN DEN HEER.
gy wel bezeilen , hoedaanig zyne uitwerkzels
zy
Laat ik u nogmaal zeggen, wat ik over Leevend denke. Hoe zwarter men zyn misdryf afmaalt, hoe minder ik hem daartoe in ftaat ken* Ik weet wel, dat hy niet volmaakt is; ik weet * dathy driftig, en onverzetlyk zyn kan; maar zyne gebreken hebben niets van het hardhartige , van het koel overlegd booze. Ik vrees, dat hy in een dolle vlaag een neerlaag zoude kunnen doen; maar ik ben zeer gerust, dat hy geen Meisje, en vooral geene beminlyke deugdzaame Juffrouw Roulin, van hartzeer heeft doen fterven, Ik zie in zyn brief niets , dan doorflaande blyken van eene byna zinnelooze droefheid. Hy heeft my zo veele traanen gekost, als hem zelf. Behoeft een Willem Leevend zig wel eens voor een fnoodaart te houden, om tot zulk eene droefheid te vervallen, over het verlies van zo eene beminde Vriendin ? Ik begryp dat zo duidelyk. Verre zy het, dat ik hem voor onfchuldig houdej neen: ik geloof, dat hy niet naar de ftrilufte betaamlykheid zal gehandeld hebben: ik geloof maar niet, dat hyhaar verleid heeft, en toen geweigerd zyn misdryf te boeten ; of dat de lieve Roulin ooit gedagt hebbe, om , ten kosten zyner zwakheid, haar fortuin te maaken ; ook zelf niet eens, dat Leevend haar aan zyne drift heeft opgeofferd. . . . Zyn hart zal geaooten hebben. Of ik zyn bedryf laak ? Ten ui*
ter*



willem leevend. s/j
terften laak ik liet! Maar myn medelyden met kaar, myne onbelincite genecgenhid voor Leevend j laaten n1y maar niet toe, den eerften fleen te werpen. Ik kan" my zelfs niet eens voegen bv hun, die verachting by liefdeloosheid voegen, al was dit maar, om ons van hunne eigen deugd te overtuigen. Ut zou my bedroeven, zo myne eenbre hartvriendin my nog verdenken kon van eene dwaasheid, die my aandreef om eenen man, als Heining is, niet te beminnen, dcwyl er een jongeling is, die zich myner achting niet waardig gedraagen heeft. Ik zoude Willem uit allen gekozen hebben, indien hy zyn bcminlyk karakter zuiver gehouden had, en beantwoord aan de groote verwagtingen, die men van hem hebben moest. Dit is nu zo niet: indien hy geene achting verdient, kan hy nooit hoop op my hebben; wees . daar gerust op. Hoe fmartelyk moet bet my dus vallen, hier van door mynen Vader verdagt te • v/orden! £ Is dit zo niet, (zegt de waarde ,crnftige man,) toon het, door my een genoegen te geeven , daar myn hart zo op gefteld is ; trouw „ Heining, hy verdient u, Chrisje." Ik kan niet, myne Vriendin: ik bemin Renting niet, om hem voor my tc kiezen. Ik kan hem niet gelukkig maaken, hoe veel achting en vriendfchap ik ook voor hem heb; Ware hy een daaglyksch karakter, er was mooglykheid toe. Hy zal de liefde van zyne Vrouw zo noodig hebben, air het . jv. d,eel. S bezit



274 HISTORIE VAM DEN HEER
bezit van haare pcrfoon. Hoe dit zy, my kanhy niet gelukkig maaken. Ik weet, dat myn lieve Vader uit tedre bekommering werkt; kan hy anders zyne beminde Chrisje tot traanen toe bedroefd zien ? Onmooglyk !
Wat moet ik denken van onze lieve Vriendin Everarcs? Zy noemt Leevend nimmer! Zou myn Vader dit verzogt hebben? Zou zy, ter liefde van haaren Man, zynen Vriend poogen te begunftigen? Maar neen: het fchynt, dat zy uk zig «elf werkt, en overtuigd is, dat Willem my niet moest beletten, om myne pligtmaatfgheid té volgen. Maar genoeg over iemand, die, hoe het ook zy — haten wy er niet meer van fpreeken!
Ik vrees, myne Lieve, dat ik nu niet buiten kom , voor wy voor goed komen; want ik ben wat koortlig, en heb zwaare hoofdpyn. Myn Vader my deezen morgen niet aan het ontbyt vindende, (gy weet, ik dejeuneer altoos met hem, terwyl Mama, ter uitoeffening van haaren morgen aandagt, altoos in haar kamer bïyft;) had de goedheid em in myne kamer te koomén. Hy had aan Lonne gevraagd , of ik nog fllep; en ten antwoord gekreegen hebbende, dat ik niet wel was , kwam hy by my, en voor het Ledikant. Ik rees overeind :•
Pader.



WILLEM LEEVEND. 27^
Vader. Morgen, Chrisje; wat fcheelt er aan ?
Ik. Goede morgen, Papa; er fcheelt niet heej veel aan; ik geloof, dat ik my verllapen heb: ik zal zo komen. if , , , ,
Vader. [Hy, zette zig voor het Ledikant, voelde, myn pols. ] Gy hebt wat koorts, Lieve, blyf nog wat leggen. Hebt gy ook hoofdpyn?
Ik. Zeer weinig; ik zal zo oplïaan , lieve Vader. ,.
Vader. En om wat reden, myn kind?
Ik. Om dat ik zo gaarn met myn lieven Vader dejeuneer. [ Ik kuste zyne hand, met vuurige tederheid. ]
Vader. Dat zult gy tog doen, myne Chrisjcl [Hy fchelde, Lonne kreeg order, om het ontbyttafeltje voor myn Ledikant te brengen, en aan Mevrouw niet te zeggen \ dat ik niet op was. . Toen zy dat gehragt had, zeide hy \. dat wy geene bediening noodig hadden, en deed de deur toe]. •
Is u dit, [ging hy thee fchenkende voort,] niet aangenaam ? ,
Ik. Lieve Vader, ik kan niet tegen zo veele goedheid: ik ben zoo getroffen door uwe minzaamheid.
Vader. Dat weet ik; ik ken myn Chrisje. Gy hebt altoos dc tederheid van uwen Vader volmaakt beantwoord. Maar wat fcheelt u? Zedert eenigen tyd zyt gy zo beminlyk vry niet als voorheen. Waarom mis ik dat genoegen? ben ik dan S i de



Ö7'5 HISTORIE VAN DEN HEER
de beste Vriend van myne Vrouw en Kinderen niet? fs hun geluk niet de grootftc helft van het myné? Gy kwelt u ergens over, myn kind. [By omhelsde my]. Verberg u niet voor uwen Vader. Wat bedroeft u? gy zyt niet fleurig; gy ziet bleek, betrokken; gy zyt geheel myne Chris-je Hldcr niet meer. Waarom zugt gy?
Ik. [Bern met eerbied en liefde aanziende.] Het denkbeeld, dat zulk een lieve Vader misnoegd op my is, valt my zo fmerteiyk, dat myne gezondheid er door lydt: ach, lieve Vader!
Vader. Wel, myn Engel, is dat zo, waarom heb ik dan daar eenige reden toe , om zulks te moeten worden ?
Ik geloof, dat gy hier toe geene rcedeiv
hebt ?
Vader, Gy weet, dat ik altoos met myne kinderen redeneer. Aan die gewoonte houde ik my: de achting myner kinderen is my zoo dierbaar als inmne gehoorzaamheid, en zy is de belooning deireden. [Ik drukte zyne hand tusfchen de mynen ,en kuste zyne wang. ] Waaruit béfluit gy, dat ik misnoegd ben? Ben ik dan norseh, onvrieüd*Jyk, kwalyk gehumeurd.
Ik. ó Dit kan myn Vader ook tegen zyne afler«fefte bedienden niet zyn, al misdoen zy eenswat! Neen : ik belluit het uit die dierbaare, hvim onmerkbaare kleinigheeden , die zo veel betet kenen voor my; en het huisfdyk leven zo bevallig maaken.



WILLEM LEEVEND. S77
'ken. Groote blyken van uw misnoegen konde ik niet doorftaan. [ Myne oogen liepen over. ]
Vader. Gy ontroert my: ik ken uwe oprechtheid; ik weet, hoe gy uwen Vader bemint. . . . niaar [Hy zweeg, en drukte my aan zyne borst. ]
Ik. Maar! Wat maar? zeg het my, bid iku?
Vader. Gy weet het wel, Chrisje. Moet ik meer zeggen? Maar gy kunt niet hofluiten om uw Vader te vcrpligten, door het inwilligen van iets, waarop uw Moeder en ik zeer gefield zyn, om dat wy uw geluk bedoelen.
Ik. Kunt niet befluiten! lieve Vader, als ik nu niet kan!
Vader. Wat hebt gy tegen Renting? zeg het my oprecht.
Ik. Niets: maar ik 1 emin hem niet.
Vader. Heeft hy fentimenten, die u mishaagcn?
Ik. Neen, zo veel ik weet.
Vader. Is hy onbehaaglyk in uw oog?
Ik. Niets minder: hy is een waardig verflandig man; ik ben overtuigd, dat hy gelukkig verdient te zyn.
Vader. Waarom voldoet gy dan niet aan myncn vvensch? Ik. Om dat ik niet kan.
Vader. [ Hy leide zyne eene hand op myn hart, en. wees met den voor ft en vinger van zyne regtehand.j O dat lieve, ftqute hart! het belet u pligtmaaS 3 tig



HISTORIE VAN DEN HEER
tig te zyn. [Hy zag my flerk aan; ik jlQeg bloozend myne togen neder.-] Maar kom aan'! ik vergeef het zyne overyling , indien het nu nog gehoorzaam wordt: ik ben niet ftreng ' weet gy. 1 - ' * ■ ■■■ ; : •
Ik. Lieve Vader l
Vader. Lieve Chrisje!
Ik. Mag ik voortfpreeken ? mag ik alles zeggen ? \•' /' '■ ' • ■ -
' 'Vader. Gy moogt alles, bchalven u zelf ongelukkig maaken. Ik eisch niet, dat gy nog boven alle de zwakheden uwer fex verheeven zult' zyn. Een bevallig voorkomen, en eenige amoureufe uitdrukkingen kunnen een jong Meisje voorïnneemen. Dit alles vergeef ik.
' Ik. Vergeeven, Papa ? Ik heb wel uwe liefde en geduld, maar geenzins uwe vergeevingnoodig. Ik ben niet vooringenoomen ; ik heb nooit, zo als' SV dit noemt, eene amourcufe uitdrukking van Willem gehoord. Ik heb, zeden dat wy kinderen waren, nooit een brief van hem'gehad, als dien, dien hy aan Coosje en my gefchreeven heeft.
Vader. Gy zyt niet vooringenoomen ?' Chrisje, Chrisje!
Ik. Zo myn Vader my voor onoprecht houdt, aan. ....
' Vader. [ my invallende. ] Niet voor onoprecht, maar voor misleid. Hebt gy nooit een Brief ontfangen, al was het door de tweede hand, van
hem?



WILLEM LEEVEND. 279
hem? Heeft hy, buiten onze tocltemming, uwe liefde niet poogen te verkrygen?
Ik. Neen, nooit, Vader lief*
Vader. Zo! ik meende het tegendeel te moete» vastftelleu.
Ik. Dat is my leed, Hoe weinig z.oude ik naar mynen pligt omtrent myne waarde Ouders gehandeld hebben ?
Vader. Is Leevend Renting dan niet in den weg?
Ik. Neen.
Vader. Waarlyk?
Ik. Waarlyk, Papa: al was er geen Willem Leevend in de waereld , nog zou ik Renting voor myn Man niet kunnen verkiezen.
Vader. En waarom niet?
Ik. Om dat ik hem niet bemin, dan als een, Broeder.
Vader, [koet vrindelyk.~\ En gelooft gy, dat gy in deezen altoos even onbillyk omtrent Renting zyn zult ?
Ik. Even onbillyk, Papa? Is er iets onbillyks. in ? Gy weet, dat veele jonge lieden my gezegd hebben , dat zy my beminden; en Papa vond nooit iets onbillyks daarin, dat «ik die geneegenheid niet beantwoorden kon. Of ik altoos omtrent Renting zo zal denken , weet ik niet; maar permitteer my dit eerst aftewagten , voor ik my verklaar.
Vader. Bemint gy Leevend dan in 't geheel niet, Chrisje ?
S 4 Ik..



$8o HISTORIE VAN DEN HEER
Ik. Ik zal zo oprecht zyn, als de minzaamheid van mynen Vader recht heeft om te vorderen. Als Leevend zig de goedkeuring myner Ouderen had waardig gemaakt; en myn Vader niet tegen die verbintenis zoude gehad hebben; en indien Lccvendmy bemind had, zo als Renting my bemint, dan zoude ik hem hebben kunnen verkiezen, uit
alle onze jonge lieden : zie daar alles; ze,
als het waarlyk is. [Ik verborg myn bloezend ge. laat in zynen boezem. ]
Vader. Bemint Leevend u dan niet? [Ik was onthutst. ]
Ik. Zo veel ik weet, bemint hy my niet. Vader. En toen gy kinderen waart, was hy zo op u verzot!
Ik. Dat weet ik: maar het geen ik zeg, is eenvoudig waar.
Vader. Dat is my zeer aangenaam. [ Hy zeide vervolgens, met dien ernst, dien gy zo wel kent.} Ik heb gevreest, dat gy elkander beminde. Ik: verfchil uwer goederen is groot. Het ampt, waartoe hy zich voorbereidt, convenieert u geenzins. Evenwel , die hinderpaalen waren nog wel te verzetten. Uwe Mama bemint den Zoon haarer Vriendin; zó lang hy zig wel gedraagen heeft , was hy my ook niet onaangenaam. Uwe liefde voor elkander zou my niet ontrust hebben. Maar zedert hy llegte beginzels by een losbandig gedrag voegde , vooral zedert hem de dood cjgr
uiu



WILLEM LEEVEND. 2§l
uitmuntende Juffrouw Roulin te wyten zy, befchouw ik hem met de groot fte verachting. Hoe zoude ik het denkbeeld hebben kunnen dulden, dat myne eenige, lieve, myne zedige Dogter zig mooglyk eens koude werpen in de armen van een ilegten en maar veel te behaaglykeii knaap ?
Ik. Hoe gr}eye.n my deeze verdenkingen! Ik troost my daar in , dat ik die niet verdiend heb 1 Myn lieve Vader, heb ik ooit tocgeltemd, dat „ de verbeterde LJgtmis de beste man wordt."
Vader. Nooit! Ik weet, dat gy u der Üpvoe? ding uwer Moeder waardig gedraagt: maar gelooft gy wel, dat Leevend een flegte jongen is? Kan uw e belpiegeling u dan wel veel heipen.
Ik. Neen, Papa: ik geloot'niet, dat Leevend ecu 1'churk is; dit mag ik niet gelooven; ik heb er geene genocgzaame bewyzen van: maar ik ben overtuigd, dat ik aan Leevend niet met onderscheiding moet denken: Hy is te berispelyk.
Vader. Berispelyk! [Hy fchudde zyn hoofd, maar zweeg, en hef discours kreeg eene andere' keer.]
Hy fprak over u, met eene achting, die zo veel eere deed aan hem , als aan myne Vriendin. Hy was wel gerust, geide by, dat gy niet in ftaat waart, om hem, in wat opzigt ook, immer te misnoegen, „ Gy, zeide hy, beminde my met dc liefde van
eenen Befthetmengcl, die nooit ons waar geluk
S 5 uit



2§2 HISTORIE VAN DEN HEER
„ uit het opg verliest. Uw Zang had hy met aan„ doening geleezen: ik geloof, dat hy, zo goed „ als ik, uwe voornaame bedoeling daar in ont„ dekte. Toen ging hy Weg; ik ftond op, en, „ maakte fpoedig myn Toilet. In de zaal ko„ mende, vond ik onze lieve Vriendin Everards, „ die, gehoord hebbende, dat ik niet welwas , zig „ en negligé hier had laaten brengen. Zy was my „ onbegrypelyk welkom. Mama vroeg my niets , 9? maar zaS' my met eene Mocderlyke tederheid ,, aan, die my 't hart roerde. Ik fpreek daar, ,, zeide zy, met uwe Vriendin over uw uitftapje „ naar Buiten. Ploe bevind gy u, Liefde"?
Ik. Er fcheelt maar weinig aan, Mama. [ Myne oogen wierden vogtig. Het byzyn myner Ouderen belette myne Vriendin niet, om my teder te omhelzen : zy kuste myne oogen , zag my treurig aan.}
Zy. Heele Lieve, waarom zyt gy bedroefd ?
Ik. Ik ben niet bedroefd, Beste; men weent niet altyd , om dat men bedroefd is:. er zyn ook dank* bre traanen.
Zy, Dat is waar; ik ken die traan en. [Zygaf myn Vader eene hand, en my de andere.]
Vader. Lieve kinderen, alle beide! [Renards hoofd neigde op zyn fc wuder; onze door elkander geflingerde armen omhelsden hem. Everards kwam binnen. ]
Mama. Hebt gy ooit fchoonder Grouppe gezien , myn Heer Everards?
Hy.



WILLEM LEEVEND. 283
Hy. [Hy ftond ftil, opgetogen.'] Nooit, Mevrouw.
Vader. Een Vader met zyne lieve Kinderen! [ De aandoenlyke Renard konde zó ■ véél niet doorftaan; haar arm ontwikkelende, omhelsde zy mynen Vader, met haar geheele ziel; keerde zig naar myne Moeder, boog by haar ter zyden af, omhelsde haar, fnikte. ]
Zy. Nooit heb ik myne Moeder omarmd. Ach, Mevrouw, het is geen gebrek van eerbied voor u. [Zy wilde te rug wyken; maar myne Mama hield haar, met eene zwygende liefde, aan haaren boezem, en kuschte haar gloeijende wang; niet dikwyls was myne Moeder zo merkbaar aangedaan.]
„ Ach, zeide ik, was nu myne Veldenaar hier „ ook, dan was myn geluk volkomen." Coosje, gy moet die lieve Mevrouw Everards leeren kennen: zy is voor ons bereekend; en de aarde draagt geen gelukkiger menfchen dan Everards en haar. Hy valt alle daag toe: cn hoe zelden gebeurt dit1
De dag is bepaald: ik kom aanftaande Maandag, met myne kamenier en een paar onzer bedienden , die op Beekenhof eenige bezigheden te verrichten hebben. Ik laat Lonne, zo wel als dc overige, op Bcekenhof: zy zullen er genoeg te doen hebben. Ik hoop des avonds by u te zyn,
ma;:r



04 HISTORIE VAN DEN HEEK,
jaaar zal des middags op de Plaats eersteeten. Gy weet, ik heb weinig bedienens, en uit ftatie behoeft men zig buiten niet te gêneeren. Hoe klopt myn hart, op het denkbeeld dat ik u zien zal? Op het denkbeeld, dat myn eige Coosje my met opene armen verwagt ! Dat ik huisfelyk by u
zal blyven Over uwen brief nog veel,
als ik u fpreek. Duizend groetenisfen heb ik u te doen. Wagt nu wel haast
Uwe
e. HELDER.
TWEE-



willé m leevekd. 2%
TWEE- es- VEERTIGSTE BRIEF.
De Heer willem leevend aan Mevrouw alida ryzi©.
lieve zuster!
JC^otje is dood, én zou er nu eenige ramp zytt' kunnen , die my kon doen vreezen ? Die alles verliest ! . . . Niets doet my meer aan. Laat de Nyd my lasteren; laat men myne begrippen zwart maaken, myne zeden bevlekken, myn fortuin' breken; Iaat van Oldenburg my onbefchoft fchry-" Ven; laat myne Moeder zelf haaren Willem zonder onderzoek verdenken , hem onvriendlyk behandelen: o dit alles heb ik met andreh meer of min gemeen; en de tyd herfteltalles. Maar de dood van myne Lotje, de oorzaak, de omftandigheden, de gevolgen! Ik denk aan geen Heftig, aan geen van Oldenburg — nergens aan. Ja, het misnoegen myner waarde Moeder ligt verflonden in het onuitdruklyk treurig nadenken over myne Lotje, o Myne Lotje! Gy alleen gaaft'kragt aan rfryne reden, gewigt aan mynen wil! Zoude ik my niet fchamen, indien ik een eenige zucht Haakte om het verdriet , 't welk men my aandoet? Neen! dit hart kan alleen om u zuchten, om u, o gy zalige !
Waar-



2é6 HISTORIE VAN DEN HEER
Waarde Zuster, laat het denkbeeld, dat gy baaigezien hebt, uwe belooning zyn; want ik heb naauwlyks het vermogen om u tc kunnen bedanken ! En ik zou Lotje bedorven, bedroogen hebben! Kan ik zulke vcrwyten dulden? Evenwel: Ben ik de oorzaak dan niet van haaren dood ? Ja! Dat ben ik. Doch dit is wartaal voor u'. Dit geheim zal de kwaadaartigheid nooit uitvinden. Dé vriendfchap zelf zoude niet in ftaat zyn, my dit geheim aftevléijen.
Neen, lieve Zuster; ik verlaat Leiden niet! In deeze Stad, in dit Huis, in deeze Kamer moet ik wooncn. Aan haare tafel, op haaren ftoel zal ik my bekwaam maaken tot myn Beroep. Zo zal ik myne vyanden overwinnen. Myne Lotje te bèftud.ccren, wat is dat anders dan den Godsdienst beftudceren? Is zy niet in den Hemel? Heeft zy hier niet gclcedcn? Wankelde haar vertrouwen in het uur des doods? Zag zy my niet aan, met een naar haare ontflaaking verlangend oog? Is de Leer des Christelyken Godsdienst ook iets anders dan lyden, vertrouwen, liefhebben en hoopen? Ik zoude in de Médicyncn ftudeeren ! En waarom ? Weet ik niet by eene fmartelyke ervaarnis , dat geene Geneeskunde eene teder geliefde in de armen baars Vricmls kan te rug brengen? Van die waarheid ben ik zo we! overtuigd, dat zy voortaan al de genoegens, die nog op my mogten wagten, verydclen zal. . . : . Genoegens? Zeide ik dat?.



WILLEM LEEVEND. 287
ja, dat is weer eene dier harsfenbeelden , waarmede het hulpfmeekend hart zich zo lang vleit, tot het onder zyn lot bezwykt. Myne Vriendin is dood: alles is weg.
In de Rechtsgeleerdheid ftudeeren! Ik? Wel, neem ik dan ooit weer belang in de nietige twistgedingen der onbedagte menigte ? Kan my eene waereld intresfeeren, waar uit myne Lotje geweekert is ? — Negotie ? Is myn hoofd daar toe gefchikt? Zoude ik kunnen beantwoorden aari de billyke verwagtingeu van uwen waarden Man , mynen lieven Broeder? Zoude ik ook gedüufig de fpeelbal van andren worden? Van het eene uiterfte tot het andere overgaan? ö Zo is myn moed nog niet uitgetrapt! Verliet ik de Academie , hoe fpoedig zou men my nagecven, dat ik, om flegte Sentimenten, en een los leven, weggezonden ware ! want wat is te zot of te boos, als het maar kan dienen om my te hoonen ? Zou my de dood myner Lotje niet geweeten worde 1, en my niet nagaan, dat men my Leiden had doen verlaaten ?
Ik zal myn tyd uitftudeeren, en indien ik bevind , dat ik niet ftem met het welverklaard fystema der publique Kerk, dan zal ik zeer zeker geen Judas dier zaak worde i, Vertrouw dit van myj maar dit kwaadaartig genoegen zal van Oldenburg «ooit ftnaaken, dat ik van plan verander. Ik bid ,
my-



2 5o HISTORIE VAN DE ïï IIEER
myne lfëvé Zuster , bekommer u niet over mv. Ik zal alles beproeven, om myne ziel boven deezen ramp optebeureru Ik heb zeer veel te doen; en Brieven te beantwoorden, waar by myne eere belang kan hebben, doch die ik byna ongelcezen heb neergelegd.
Waarom 1'chryft uw Man nooit eens aan my? Haat hy my? wyt hy my Lotjes dood? ja, zy zoude nog leeven', indien zy rny, ongelukkige, niet gekend had. Is die waardige Juffrouw de Vry reeds zo hoog bejaard? Dan komt zy welhaast by
myne Lotje Zou zy die jeugdige Engel
lüet kennen? Schuldig voor de waereld, voor/my zelf, niet voor den Hemel, niet voor haar: ómyji hart, myn gebrooken hart! Bemin Moeder voor ons beiden: myn hart is verlamt. . . fpreek niet over Lotje! Niemand moet over haar fpreeken. En zy was echter maar myne Vriendin. De waereld fpreekt immers van maar vriendfchap. Kan zo eene waereld bezeilen, wat ik lyde ? Ik ben zeer ongèfteld. K kan niet eens befluiten, om deezen nog eens over te leezen; hy moet dan zo weg. Wat kost het my , om zo veel tc fchryven ! óMyn gloeijend, myn kloppend hoofd. Laat Mama my geld weigeren;. ik wyt het ha.tr niet; en zon ik nu iets meer behoeven? Vaarwel, myne lieve Zuster! Bemin onze Moeder, en wees gelukkiger daiï Uw Broederïyke Vriend, ■
W. LEEVEND.
DRIE-



WILLEM EEEVEMO.
DRIE- en- VEERTIGSTE BRIEF. .Mevrouw alida ryzig aan Mejuffrouw
m a r t h a de hard e.
hooggeachte tante!
We. , ik zeg het rond uit; neen: dit had ik nooit gewagt; en ik vind het ook heel niet vriendlyk, dat gy, Tante , het met myn Man houdt. Ik ben er ook, om uw woord te gebruiken, zo klakkeloos agtergekomen. Nu loopt de waereld op *t eind. Ik ben er puur van in de flilte. Dat moest ik juist ontdekken. Ik dagt al, hoe is het zulk fflooi weer met Man ? Hoe zyn alle zaaken zo zeYen ? Wy waren : lief, en kind, en fchat, dat een Mensch en hart er van verdaagde; en ik begon te denken , dat ik veeg was. Ryzig was zo onderworpen , zo gedienftig, en dat ftaat hem omtrent zo knap als S'anls wapenrok aan Davids lyf Hond. Ik moest eens met hem wandelen, eens ryden; wy gingen by myne Vriendin de Vry aan, zaten er lang, aten een geheel uürlaater. Hoe zit dit, dagt ik, met den Vriend? Denkt hy, dat ik er niet Icëyehdig afkom? Ik dagt, (want een Mensch is altoos vol gedagten, Tante,) ik zal er myn gebruik maar van maaken, en kersfen eeten, nu zy my geboden worden.
iV. deel. T t)it



2pO HISTORIE VAN DEN HEER
Dit duurde zo eene geheele week: maar, maart daar kom ik by hem op het kantoor; want, als hy gehoorzaam is, dan ga ik hem wel eens zelf haaien. Ik zie zo eens rond. Daar vind ik een Brief van o, half open, en met den Schoolmeesters hand op het adres; zo dat, er zyn nog meer verongelykte Vrouwen, zie ik 1 Toen zag ik zo in eens, waarom het zulk mooi weer geweest was. Wel foei! en dat zo een deftig man ! Nu, ik heb het hem ook op zyn gemoed gegeeven; want hy zal u zeker verleid hebben. Waar kom je toe, en dat in uwen ouwen dag! Geen wonder, dat onze Freryk ziek is! Het zal den Man ook niet zoet vallen. Eh het is duizend wonder , dat ik ook niet ziek ben. Daar moeten geheimen in dien Brief ftaan, die ik niet wceten mag; want anders had gy aan Ryzig niet behoeven te fchryven. Ik geloof, dat ik er al oud agter ben. Hebt gymetmvn Man niet afgefprooken, om met hem op Saturdag naar het Doolhof te gaan ? want daar hebt gy in geen veertig jaar geweest, en hy nog nooit. Dit viel hem gisteren zo uit zyn mond; want daar het hart vol van is, fpreekt dc mond van. Gy kunt my dat niet uit myn hoofd praatea. Het zal wis over een party in het Doolhof zyn. Nu, het is daar ook zo heel pluis niet, en alles ook niet even, ftichtelyk en leerzaam. Tegen een wj-zen Koning Salomon , en eene enkelde Koningin van Scheba , heeft men er ten minden een vyf- en- twintig dartele



WILLEM LEEVEND.
tele jonge Kamehieren van de Koningin, en een« Reuzin , die als een Zeedykfche Matrone openbaar te kykcn zit; om nu myn hoofd niet te breeken met de ydele en onzedige praat van dien on= befcliaamden Petitmaitre, Hansje me Gek. Als een Mensch evenwel met zulke onkuizerige gedagten naar zyn huis gaat; want die ondeugende kaerel komt 'altoos op het laatst fpringen en baljaarden. Nu, Tante, ik heb u gewaarfchuwd; nu moet gy weetcn, hoe of het met uw eigen hart gefield is.
ïk ben maar eene jonge onnozele Vrouw, die zulke gekheden nog al te vergeeven zyn; maar hier, gy, eene Vrouw van zestig of zeventig jaar! Ik hoop maar, dat Mama Ryzig er niet agter zal komen, want die Vrouw is niet voor het- frequenteeren der publique v'ermaaken, en zou zich dood ergeren, zo zy zulke ftukken van u en haar Zoon hoorde; en een Man is evenwel de kroon der Vrouw; ik zou hem nog dieuen voor te (kan. . . Maar wy fpraken daar, doen vry niet ? van eenePülegift. Ik ben voorneemens myn aanftaande kleine knol naar alle de hoofden der familie te noemen. Deezen inval heb ik alleen aan myne Moederfchap te danken. Èlk der familie kan-het dan noemen, zo als het wil; het kind zal dan ook, als gy eens dood zyt, de familieband worden. Is het een klein kereltje, dan kan Oom het Freekje; is't een Meisje, dan kunt gy het Martha noemen; want het zal veel naamen krygeu.
T % I*



25>.a HISTORIE VAN DÈN HEER.
Ik heb het heel druk met myn Kraam-kamer te bezorgen; en de Luiermand ligt nog magtig in de war. Nu, de Jongen heeft zo een dollen haast niet, hoop ik, want ik kan hem nog niet afwagten. Ik moet nog eerst eenige vifites doen. Ziet gy wel, zo zorg ik, jong Mensch , voor een kind, dat er nog niet is, en gy gaat met myn Man in nwe ouwe dagen uit plaificren: Ötyden, ó zeden!
Vervolgd door den Heer Ryzig.
Vergeef, waarde Tante, aan eene dartele jonge Vrouw, die u hartlyk lief heeft, de ftoutigheden, die zy omtrent u bedryft. Uw Brief overtuigt my van uw goed hart, maar ik verzoek, dat gy u zo niet ontrust. Myn Zwager is ccn braaf Jongeling, en ftaat veelen in het licht. Juffrouw Heftig is een goed, wclmeenend, zwak karakter; die, was zy zo praatagtig niet, veel meer ach. ting zoude verdienen. Daatje plaagt my verbruid: laat haar begaan! als zy een lieven Jongen op haaren fchoot heeft, zal dat wel Hyten; ma>r zy is zo ftout, dat zy niets myden wil, en voorwendt ,. dat zy van die gekheden niets weet. Uw Broeder heeft ons zeer onwaardig bejegend. Om »yn Vrouws Moeder verdraag ik het, terwyl ik
hem



WILLEM LEEVEND. 20|
hem vemiyde. Groet Oom voor ons beiden harttelyk, en geloof, dat wy altoos zyn
Uwe liefhebbende Neef en Nigt,
a. ryzig en zyne huisvrouw.
{Door Mevrouw Ryzig er bygevoegd,] in Compagnie.
T a VïEÏU



HISTORIE VAN DEN HEER
VIER- en- VEERTIGSTE BRIEF,
Mejuffrouw chris tina hei. oer aan Mevrouw petronella everards.
waarde geliefde mevrouw everards !
JMCet myne tedergeliefde Mama overëengcko, men zynde, om, dewyl gy zo zeerbegeerigwaart om met my te correspondeeren, myne Brieven aan u te fchryven, vermits zy die dan toch za! leezen , maak ik thans een begin met onze Briefwisfeling. Eerst echter verzoek ik, dat gy myne waarde Ouders voor my teder omhelst, en dat gy my meldt, of gy deeze commisfie hebt uitgevoerd; of gy wel dikwyls aan ons huis komt, en myne Mama gezelfchap houdt: dit alles hoop ik. Lieve, aandoenlyke fchat, verzadig u thans ten vollen met alle de tedere minzaamheden der Moederlykc liefde ! Wat bemin ik u, om dccze overeenkomst met my, om deeze fympathifeerende wys van gevoelen, en befchouwen! Wees óók de beminde Dogter myner Ouders: omhels uw Chrisje ais cc ne lieve Zuster. Kusch uwen Everards hartlyk voormy, en verzeekcr den braavcn Renting van myne achting en vriendfchap. Nu ga ik ü van myn reisje en aankomst alhier alles medcdeclen. ■ ft;,kwam vroegtydig op Bcckcnhof: en daar op
'aj-



WILLEM LEEVEND. 295
alles order gcfteld hebbende (de maaltyd trok er zo wat in; trouwens, gy kent my!) had ik nog even tyd, om, voor het ondergaan der zon, hier te zyn. Ik nam Lonne met my in de koets, tot gezelfchap, maar liet haar weder vertrekken: zy kan my thans geen dienst doen. Aan de Pastorielaan vond ik den welleevcnden Heer Veldenaar met zyne oudfte Dogtcr. Myn hart ontzonk my byna, toen ik myne tedergeliefde Vriendin wederzag. Zonder veel te zeggen, viel ik haar in de armen, omhelsde den eerwaardigen man, en zo gingen wy naar het huis. lkleeftheidshalvtn antwoordde ik op de minzaame vraagen van zyn Eerwaarde, o Welke gewaarwordingen dportinteJea myn hart, als ik eene geliefde perfoon weder zie; als ik myne Mama, na eene kleine afweezigheid, omhelze! Gy verftaat my; gy zult uwe Chrisje niet romanesk noemen, ais ik u zeg, dat ik dan niets dan gevoel ben.
Myne dierbaare Veldenaar kan, by zulke geleesgenheden, hoe bedaard zy is , hoe zy redeneert, niet altoos geheel verbergen, dat ik haar niet onverschillig ben. Mevrouw Veldenaar wagtte ons in de eetkamer. — Alles was ftil , niet tegen* ftaande deeze woelige huishouding; en men vond goed, de Kinderen voor dien avond niet te zeggen , dat ik gekomen was. Zy waren allen op hunne kamer. Dominé begrypt , dat zy alsdan veel tc blydc zouden geweest zyn om te kunnen T 4 W-



Sp6 HISTORIE VAN DEN HEER
flapen; en flaap is de lcvensbalzem voor zulke leeyendige altoos beezige kinderen. Met medelyden zag ik, dat de waarde Vrouw niet veel was aangemerkt , zcdert ik haar laatst gezien had. Dit medelyden gaf my eene zagtheid, die my ten oogen uitvloeide : ik behoefde niets te vraagen. Zy zag, wat ik gevoelde, in den opflag myner oogen. Een wenk van haar deed my begrypen: „ bedroef deezen Man , bedroef uwe Vriendin „ niet:" Ik drukte haare hand; zy was gerust. Ach, myne lieve Mama! Mevrouw Veldenaar is niet beter! Ik zie dit, door alle haare poogingen been. Ik zie haar geduurig aan , en wat griefthet my echter!
Ontfangcn wordende als de Vriendin van het huis, zag ik niets van dat lastig omhaaligc, dat air gauche, (laat my die uitdrukking, zy zegt zq ten vollen, wat ik zeggen wil, en gy verftaat die;) dat ons verzeekert, hoe veel moeite onze tegen-, woordigheid veroorzaakt. Buiten ons eigen huis ben ik nergens zo gaarn als hier. Dit zult gy ook nog eens zeggen: onze fmaaken kunnen in deezen niet yerfchillen; en gy hebt ook geleegenheid ge, had, om de Beaumonde tête-a-tête te kennen. Hoewel kende myne Mama my, toen zy voorzag, dat Chrisje, voor zy nog vyf- en- twintig jaar zyn' zou, verzadigd moest weezen van alles, wat jonge Dames, (zo zy wel opgevoed zyn en een ge2ond oordeel hebben,) zo aangenaam toeiihy.it,



WILLEM LEEVEND. 297
als zy liet op eenen afftand zien , en fpaarzaam ge-, nieten! My komt het reeds onbegrypelyk voor, dat Meisjes, indien zy iets meer zyn dan beuzes k;.arfters, en bekend met het huisfelyk geluk, langer in de waereld kunnen verkceren, dan tot dat het nieuwe haaret toonpelen zyn vermogen, door de eenzelvige herhaaling, geheel verloorcn heelt. Gelukkig zo wy, zonder zeer byzonder te 1'chyncn, dit affcheid verhaasten kunnen, en onze plaats verkiezen in kringen, die beter voor onzen zedelyken Imaak bercekend zyn! Nooit deuk ik over dit onderwerp zo gezet ernftig, dan als ik my hier bevinde. Geen wonder! Nu kan ik, zo als myne Coosjc dat noemt, veegen, dat is vergelyken , bedaard onderfcheiden. Ik maak geene, fatire op de fraaije waereld: myne afbeeldzcls, zyn, zo ik aan myn oogmerk voldoe, alleen getrouw. Eerst ga ik u eens een 1'chets geeven van onze levcnswys, en dan zullen wy eens zien, hoe het in de fatfoeplyke waereld gefield is.
* * <
De Pastorie is, door de verbeteringen, welke de Heer Veldenaar daar aan gemaakt heeft, ineen zeer ruim gemakkelyk huis veranderd. Overal is licht en lucht, 't welk veel toebrengt, om al de Vertrekken vrolyk en gezond te maaken. Men komt, w.at van den gemecnen weg algetreeden, T 5 door



3C:8 HISTORIE VAN DEN HEER
door een fraaijen Lindenlaan aan het huis; voor» het zelve ftaan vier zwaare Olmboomen . en in eene zeer goede fchikkinj ziet men hjcr verfcheide gemakkelykc groene getralyde V.anken ger laatst. Terzydevan het huis ligt een taamlyk groot Bosch , waar door de Moestuin en B >< mgaards worden ingeüoten; dit maakt eenen fraaijen agtergrond, en doet alles veel beter en helderder uitkomen. Voor het huis ligt een Bloemtuin, met een of twee aartige kabinetjes verfierd. Geene Vaazen, geen Standbeelden , die, terwyl zy doorgaans de zedigheid kwetzen, van den flegten fmaak des Eigenaars getuigen. Alles is eenvoudig, natuurlyk. Overal viqdt men in het Bosch fraaije gezichten, en geene, zo als Pope het noemt, Zusterlaanen. Een zeer klein gedeelte daar van is ilegts tot een Engclsch Boschje verfnipperd ; dit is zeer naar myne verkiezing; want ik wandel veel liever in een niet al te tuinagtig onderhouden Bosch, dan in een djolhofje van aartig geleide en geknotte Boompjes. Gy verkiest immers, zo wel als ik, den Haarlemmer Hout boven den Alkmaarfchen ? Mooglyk wel, om dat de laatfte niet genoeg van de vryc Natuur behouden mag, en de andere alleen , zo veel als noodig is, wat geleid en verbeterd wordt ? Uwe ziel, myne Vriendin , Hemt zeker ook veel meer in met het ftaatige, dan met het geen alleen aartig is? In den Hof hebben de kinderen elk een klein
Tuin-



WILLEM LEEVEND. 299
Tuintje: bevallig en zindelyk zyn zc onderhouden ; maar de kleinen moeten er het hunne toedoen ; ten dien einde lubben zy allerlei tuingcreedfehap in 't kleen, en een tuinhokje, waar in alles ingoede order bewaard wordt; de helft daar van is een ftal en koetshuis voor de Bokken, en dc rytuigen, die zy in foort hebben. Aües leeren zy fpeélende.
Twee meiden en een vaste tuinman maaken al den trein deezer familie uit. Alle de vertrekken zyn zindelyk, meest gelyk gronds , fraai gemcubleerd. De ftudeerkamer is bovea, en niet opgevuld met nutteloozc, raare, boeken; of met folianten, die men niet meer leest. Eens zeer goe> dc Bibliotheek neemt hier de plaats in van eene groote verzameling onopgefneeden Boeken; eene liefhebbery, die al meer in de mode komt. Onopgefneeden boeken! Is het evenwel doller tc bedenken? Over dit onderwerp zou ik, dunkt my, uwe Vriendin Ryzig wel eens willen hooren. •
Alles gaat hier naar eene onmerkbaare order; onze dagen, hoe gelykluidende , zyn niet eenzelvig. Men ftaat hier altoos vroeg op. Myne Vriendin ontbyt altoos, met de kinderen, op de kinderkamer; dit verkies ik ook. Dominé en zyne Vrouw maaken ten dien einde veel gebruik van den Coupel, meest al om de groote zwakheid der Moeder te fpaaren.
Myne Vriendin, die, door dc natuur zelf, ge-
fchikt



HISTORIE VAN DEN HEER.
fcbikt is om Kinderen te leiden , bedient zich, van die zeldzaame gaaf, tot hun aller nut. Zy leert hun alles, behalven het fchryven; hier toe gebraikt zy eenen meester, die keurlyk fchryft. Zy geeft daar eene reden van , die ik al vry origineel vinde , maar thans niet zal fchryven. Zy zelf leert de Kinderen leezen ; en geeft die derhalven nooit iets , 't welk boven hun ver, ftand gaat: vermits het dan volftrekt onmooglyk is, dat zy wél leezen. Het oudfte Zoontje, dat nu nogt'huis is, leert by zyn VaderLatyn, maar heeft nog geen denkheeld van dat ongenadig blokken , waar door zo veele geestige kinderen afgebeuld, en voor al hun leven tot domooren gemaakt worden. Ten één uur eeten wy, allen aan ééne tafel. Wat is dat fchilderagtig ! Mevrouw Veldenaar geeft hier deeze reden van : „ Door „ met de kinderen te eeten, maakt men hen ges, zclliger, en geeft men hun ongemerkt goede nw„ nieren. Als zy zien, hoe fatfoenlyke lieden. „ eeten , en zich omtrent elkander gedragen, „ zullen zy dat air gauche met hebben, 't welk ,, altoos eene verwaarloosde opvoeding verraadt; ,, en dit air gauche blyft, zo als alle gebreken, „ die men zeer vroeg heeft aangenomen, in eenen „ volgenden leeftyd , op de onaartigfie wyzc„ ons by. Hierom leeren wy onze kinderen ook „ ordent'elyke kleinigheden , die ons altoos voor 51 jonge menfclïen yoorinucemen > en waarom
,, me^



WILLEM LEEVEND. 30I
v, men niets van meer belang behoeft te verzui„ men." Oordeel uit dit weinige , hoe deeze Vrouw denkt. Ik hoor hier niet bidden, maar ik zie het. De kleinen zien, dat wy eenige oo« genblikken zeer aandagtig zyn , maar vraagen niet, wat dit beduidt. Keesje heeft my evenwel verteld : „ dat hy, toen hy zo jong was als Jetje, „ meende, dat dit gefchiedde, op dat het eeten ,, ondcrwyl wat bekoelen zou, wanneer het, zo „ als Moeder zeide , gezonder was om te gebrui„ ken, dan zo kookend heet." Hoe vindt gy die?
De huisfelyke bezigheden gaan hier ftil haaren gang.
Dominé is nog iets meer dan een geleerd Man. Hy leeft zo wel voor zyn huisgezin als voor zyn ampt. Hy heeft geen grooter uitfpanning, dan in zyne familie. Liever Vader kan men zich niet voordellen. Verrukkelyk is het, zo een waardig Man te hooren fpreeken, met jonge Kinderen, die alles vraagen, en die hy alles naar hunne vatbaarheid beantwoordt! Ily is merkelyk ouier dan zyne Vrouw , maar teekent nog jeugdig. Het verwondert my niet, dat zy belluiten kon een aatizienlyk ftads leveu, naauvvlyks negentien jaar zynde, optegecven, v»or het verblyf in een afgelcegen Dorpspastorie, daar de Man een Veldenaar was; en haar vermogen in ftaat , om dat nangel by hem te vergoeden. Myn eigen Vader
al-



$0t HISTORIE VAN DEN HEER
alleen kan ik tederder liefhebben dan deezen in allen opzichten eenvaardigen beminlyken Man. Des avonds zyn myne Vriendin en ik eigenlyk voor elkander: dan is er niets te bezorgen. Dit is de oorzaak, dat ik, zo by tusfehenpoozen , eenen zo grooten Brief fchryven kan. Hüe verlang ik , dat gy rayne Vriendin keilde ! Altoos zich zelf gelyk, en altoos even berninlyk, even achtingwaardig : geene luimen, geene caprices, altoos dierbaar aan myn hart, altoos boven my verheeven, even gevoelig als wy, maar meer in Haat om het wysfelyk te beteugelen. Zy is geene fchoonheid, maar zy is keurlyk wel gemaakt; trouwens, gy hebt haar profil gezien? Heeft myn Heer Leevend u niet wel over haar onderhouden? Uuren aan een zoude ik naar haar kunnen luisteren ; zo dra zy dit echter merkt, zwygt zy, en een klein blosje toont wel eens, hoe dit haar'verleegen maakt. Zo waar is het, dat het waare verftand zich nergens iets op laat voorftaan. Ren myne Coosje , en gy zult haar zo weinig misfeii kunnen als ik! Zy heeft ook haare wyze van iets te zeggen , die zich zo maar niet "laat bcfchryven. By voorbeeld : doe ik eens iets , ontglipt my eens iets , dat wel anders zyn mogt, zy berispt my niet , zy toont my eenvoudig' door juist het tegendeel te doen of te zeggen, dat zy dit zo .voor haar niet verkiest. Als onze eigenliefde niet gekwetst wordt , ziet men wel
rasch,



WILLEM LEEVEND. 303
rasch, hoe billyk eene Vriendin, die wy hoogachten , verkiest. Eens voor al heb ik bedagtzaam voorgenoomen, haar voorbeeld altoos te volgen. Verfcheelcn wy des, Ik weet wat my te doen (laat; en ik doe het,, ik doe het met yver. Alle dagen verbeter ik my, in haar byzyn. Hóe zal ik weer van hier fcheiden kunnen ? Wordt het geen tyd om, nog voor ik deezen fluit, een uitltapje in de de waereld te doen ? Wat zal ik zeggen ? Ik ben zo vervuld met myne Vriendin; zo ingenoomen met deeze familie; Jetje, myn favoritje, hengelt my zo vriendlyk na; zy zit zo dikwyls op myne fchoot; en verhaalt my al de zoete geheimen van haar onbedorven hartje; ,, en ,, hoe zy evel naar my verlangde; en hoe veel
kusjes zy voor my heeft opgegaard ,en hoe veel ,, Coosje van my houdt." Ik zoude het Kind, als liet zo, met zyn lief mollig armpje om myn hals gellagen, met myne tour da gorge fpeelt, die nu zo, dan weer anders fchikt, of met haare teere vingertjes myne boucles fatfocneert, in mynen boezem kunnen weg fluiten. Wat is dit Kind vatbaar voor die onderfcheiding, waar mede ik het altoos behandel! Ik wensch het by zulk een gevoelig hartje een groote maat van haar Zusters bedaarden geest: zy zal die maar al te noodig hebben! Waarom zucht ik? . .
Wel nu, lieve, wat zien wy toch in onze fraaije waereld? Lastige figuuren, die het eene plaag
is



3°4 HISTOaiE VAN DEN HEER
is tc moeten zien , en die voor ons den uitvinder van het Kaartfpel een zeer groot Man maaken: Lieden, die alles verkeerd doen, ons afmatten door Complimenten; en die ons doorgaans weinig te zeggen hebben, dan waar aan ons niets geleegert ligt; knaapen, die ons vertellen, dat wy divin gekapt zyn, friaijc handen hebben , df dat het regt orize jour zy. Laaten wy het niet ontkennen ; in onzen rang vindt men de meefte karakterloozc jonge lieden. Zy weeten niets, zy bcteekenen niets; en daar in ftellcn veelen zo zeer hunnen roem, dat zy op eene Juffrouw Veldenaar met een gekken fchimplach neder zien, als zy die ergens eens aantreffen. Ik zelf kryg wel eens eene ftreek, om dat ik eene Savante ben; hoe zorgvuldig ik ook het weinige, dat ik taamlyk wel weet, verberg. Maar deeze lieve mallootjes weetcn niet ceris, dat er Wat te weetcn is. Ook als zy in eene Godsdienstige vergadering een uur of anderhalf attent dienen te zyn, ftraalt er zo eene dorr/mc onopmerkzaamheid in haar gelaat door , die ons overtuigt, dat zy eigenlyk noch verftaan het geen zy hooren, noch er belang in ncemen. Haare bekwaamheden zyn alleen voor een Salet bereekend ; en haar vernuft is zo blikkerend a's ce.i vlaggetje van klatergoud. Fatfoenlyke ryke Dames te'zyn; niets boU"geois te hebben; Vrouwen van verftand uittelachen; met verachting dar.r van tc fpreeken, als die haar oppervlakkig en op
eenen



WILLEM LEEVEND. 30$
eenen afftand bekend zyn; een enkel boek, dat in de mode is, te doorvliegen ; tc zot om het naive, te dom om het zedelyke te bevatten; leezen zy eens een kwartier om te lachen, (of, als zy des andren daags zullen communiceeren, otn zich te fiichten,) maar die lach teekent zulk een ongelëideh geest, zulk een kinderagtigeh fmaak, dat geen Ilogart het kan verbeteren. Met een eeuwigduurig gefnap, altoos voortgonzende over niets; eene ihpertineute nieuwsgierigheid, die zy nog voor beleefdheid willen verkoopen, om, by voorbeeld, eene Vrouw te zien, die geen gezelfchap verkiest tc zien, en die haar dan ook maar met /maakt; te gek, öm de genoegens van het Buitenleven te kennen , vliegen zy de fchdonftë laanen kakelende doot; en hebben dan , (welk eene laage uitdrukking! ) eerst eene dolle pret géhad. Maar genoeg, zo niet reeds te veel:
dit alles is u bekend.
Wy omhelzen u in ónze gedagten, ert ik 110eJne my
\ Uwe tedere Vriendin',
C. ÖÈLDÈtt.'
1
IV. DEEL, ƒ VYF«



306 HISTORIE VAN DEN HEER
VYF- en- VEERTIGSTE BRIEF. Mevrouw alida ryzig aan Mevrouw pe-
tronella everards.
Xk hoor niets van u; myn Brief aan u blyft onbeantwoord: ga uw gang! gy geeft my fchoone geleegenheid om te toonen , dat ik weet lief te hebben, al verdient gy dit omtrent my niet veel. Nu , nu , ik meen het zo erg niet. Gy hebt uwe Vriendin gevonden in Chrisje Helder, en ik heb dc myne gevonden in haare Mama's Tante: dat is quitte. Waaragtig , Piet, ik ben zo verzot op deeze Eerwaardige , dat ik al myn verftand aan haar weg fchryf, en alle week by haar een groot gedeelte van den dag pasfeer. Zy heeft al het aangenaame van eene welleeveude, welvaarende, weldenkende Matrone. Veele voorwerpen ziet zy echter uit een gezichtpunt, waar uit haar ooggeftel het alleen zien kan. Zy is wat byzonder, maar dit fchryf ik meer toe aan haare originéliteit, dan wel aan iets voorbedagtelyks. Camphuizeii is haar hobby-horfe. Ik heb al de drukken van dat werk,- met en zonder plaaten,by haar gezien. Zy is vol familie anecdotes; en kent verbaasd veel Menfchen van het voorgaande geflagt. Dit valt zeer in m>n winkel; want ik kan fomwylen nieuws-
gie-



WILLEM LEEVEND. 507
gierig zyn, wie of tocli de Vader of Grootvader \vas van, by voorbeeld, dat nufje, datmy, met een opgefcbort neusje, uit der hoogte , op het groot Concert aankykt, om dat zy al zo pragtig in het bont verfchynt, als de Keizerin van Rusland; en wie toch dat Heertje zyn mag, dat, als een champignon van Fortuin, in een etmaal groot geworden is. Zulke luehtfprongen zyn ook in onze groote Stad gemeenzaamer dan elders. Five la Negocel
Laat ik u nog een trek uit haar karakter geeven. Voor eenige weeken, want zy rydt nog dikwyls uit, en zy ziet ook nog gezelfchap, hoewel zy vyf- en- zeventig jaar is, in de koets trees dendc, bragt haar knegt een vry groote .ruime breizak in dezelve; ik zag wel, dat die niet gevuld was met breiwerk, maar dagt er verder niet meer aan. Op onze vifite (zy nam my mede,) gekomen zyndc, merkte ik wel dra, dat twee bejaarde Dames het ftokpaardje hadden, om altoos tebepaalen, en met elkander te ftryden, op welk een dag en uur een Neef zo een,. of eene Nigt zo eene, gebooren , getrouwd, of geftorven was. Het verfchil over zo een gewigtig. ftuk rees vry hoog: want Mevrouw Grys hield ftyf en fterk (taande, dat Nigt Raders in het jaar 1780, op eèn Donderdag voormiddag, circa tien uuren,bevallen was van haar eérftë kind. Doch dit wierd al even, ueftig ontkend door Juffrouw S * *: en et kwamen al • V 2 vry



S08 HISTORIE VAN DEN HEER
vry groote onccnigheden uit voort. „ Ei lieve, Mevrouw Ryzig, zeide Juffrouw de Vry, geef ,, my myn breizak eens. " Ik deed zo : zy opende hem , en nam er vier zindelyke langwerpige pakjes Brieven uit. ,, Ik zal de Dames zegi? ge» 5 ging zy voort, boe het is; dan komen }, wy nuttelooze discoursfen, en mogelyke ver„ wyderingen voor. Zie daar, Daatje, lees gy ,, deezen Communicatie-Brief eens. " Ik deed zo , en het bleek, dat beiden de Dames mis hadden : want Nigt Raders was wel in dat jaar , maar niet op een Donderdag bevallen; neen Saturdags namiddags , de klokke vier uuren enz. Naderhand verhaalde zy my, dat zy nooit in het gezelfchap van deeze twee Dames kwam, zonder haar breizak; en dat, indien zy die ergens onverwagt ontmoet, zy terftond een knegt zendt, om die documenten van haar huis te gaan haaien. Smaakt u dit niet , Pietje ? zo eene Vriendin heb ik!
Wat is die Ryzig toch een Beul, een Tiran! Zedert gisteren morgen , (cn dat daar ik in zo een ftaat ben,) heeft bytegen my ingelegd. Ik zal het nu evenwel winnen. Het is een zaakvan confeientic, en ik ben nog al even confeientieus, als toen ik nog in zo een ftaat niet was. Zie hier ons verfchil. Myn geweeten klaagt my aan over myne Tante Martha; ik wil haar nog eens b&zoekeu,. voor ik naar myn dood ga; want:
gek-



WILLEM LEEVEND. $Qgt
gekheid apart, het kon gebeuren, dat ik er het lieve leventje by in fchoot. Ik moet des maaken, dat de reekening ellén is; en omtrent die goede Vrouw is nog wat te vereffenen! Gruwlykheb ik haar geplaagd; trouwens, gy weet het. Hy is naar de Beurs. Zo ik hem het Net over het hoofd gegooid heb, zult gy het in het Postfcriptum weeten: anders vaarwel. Hier en hie.r namaats
Uwe Vriendin,
A. RYZIG.
P. S. Victorie ! my is de zege! Ja waaragtig, ik triomfeer; en kom ik er maar leevend af, dan zal dit maar myne eerfte en weinig beduidendfte overwinning zyn. Ik wilde liever wandelen ; dat niet. De koets wordt gereed gemaakt. Kom , fchielyk wat in de noppen, en de Pelife om. Ik liet my al in voorraad kappen , en zo met mynen overwonnen Held in triomf naar Zeemansrust. Ik kom voor den avond weer t'huis ; of het echter wat laat wierd, daarom fchryf ik deezen af, op dat hy met de avond-post kan veEtrekken: anders zou ik u zeker van myne vifite nog wel wat fchryven; er zal wel wat voorvallen. Wat zal ik hem uitlachen 1 Hy kan dan wyken !' Meer wilde ik niet weeten.. Daar gaan wy.
V 3 ZES,.



3IÖ 'HISTORIE VAN DEN HEER
ZES- en- VEERTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw martha de harde aan Mejuffrouw wil hel mina heftig.
zeer eerwaardige vriendin!
Het hart, zo als het fprcekwoord zegt, wil, een klager hebben; hier elf oogen. Ik heb wel' niet veel tyd met myn huishouwing; maar, zo als ik zeg, ik moet myn nood klaagen , Tante dief. Ja wel, waaragtig, (dat ik nog zo zondig aan een Leeraars Vrouw fchryf!) naauwlyks is men uit de eene zwaarighcid, of de andere ligt al Voor dc deur. Zou er -wel een toeval in de waeïeld gebeuren, dat in myn huis geen drukte gaf? Ik weet althans niet, waar de menfchen den tyd van daan haaien, om uittegaan, of te zitten leezen. Nu , hél '1 uishouwen is goedertieren ;het laat zich van'elk regeeren. Dat ftaat laat op;' elf uuren dag of ge ; 9a i zwerft de koffytafci nog tot één uur óver den vl< er; dat eet laat, dat flentert naar't Óudmanhuis, en op thee-bezoekjes; dat takelt zich naar den nieuwften fnuftoe; dat kapt zich een el in dc hoogte. Nu, ik wilde de hoeken daar wel eens uithaalén ! het doet my niet vreemd,' dat'er zo veel kantooren fpringen; en wat ik doe, ik geef geen geld op pofito, al zag de Man er zo be-
dest



WILLEM LEEVEND. 3U
dest uit als een burgerman , en al was hy een Burgemicstcr van zyn hals. 't Is waar, in een anders boeken is het duister te leezen.. Ik bemoei my nooit met een anders zaaken. 't Zou my leed doen, dat ik iemand te na fprak. En ook Duuren is een fchoone Stad, en Kortryk ligt er digte by. Zo dat, Juffrouw Heftig, om tot de zaak te komen, moet ik zeggen, dat gy een gat in de lucht zult (laan , als gy het hoort. Wat komt my, ouwe Vrouw, al over? Ja, ja, het.ftaat elk niet voor zyn voorhoofd gefchreeven, wat hy ombrengt.
Kom aan !' Daar is onze Freryk pas weer beter, waar voor ik den lieven Heer hartlyk dank; want men zcit wel eens wat in drift; want een mensch is toch maar een mensch, zo als de Schrift leert. Een kwaaije Vrouw is een duivel in huis, maar een ziek verkouwen zwaarlyvig Man is wel een duivel in huis en in zyn bed; vooral als het zulke vliegende Merkuriusfen zyn als de myne , die geen rust noch duur hebben, dan in bet kolfyhuis, of in dc Boterton ; en zyn zy t'huis, dan kunnen zy wel zes Meiden werk geeven; zo dat, nu hy weer uitging, ging ik weer aan 't fchoonmaaken, 't luchten van de bedden , en liet myn huis braaf-doorwaijen; want zie, Tante, ik ben een vyand van die dampen en reuken; die menfchen geur moet er zo fchoon weer uit; 't is anders bymy maar kladdebottcren. Nauwlyksben ik V 4 fchoon,



gt% HISTORIE VAN QEN HEER
fchoon, en zit op myn ftocl, met myn almenak in myn hand, uittcrcckenen, wanneer ik myn halfaars wascli ftuurcn zal, voor dat ik aan de groote fchoonmaak ga: want er zyn nu geen haaneubalken gefchuurd, of niets gewit: of zie, myn lieve Juffrouw, wat er gebeurt. Daar komt Neef en Nigt Ryzig uit de koets; daar zat ik toen, met myn Evaatje nog voor , zo als men buiten loopt: ik was in de ftilte. Neef zyn Vrouw zeide , dat zy my voor 't laatst nog eens kwam. bezoeken, en een kopje thee drinken.. Wel, kin* deren, (zei ik zo,) V is of je uit de lucht valt; ■wel, je bent ter deeg we/hm. En Daatjc was zo yrolyk als een vogel, en 't was magtig.
Onder het thee drinken praatten wy zo wat over koetjes en kalfjes. Het Hout Ding wippelde nog eens in den tuin , en Ryzig haar na, Zo gingen zy gearmd, heel lief, en zy kwelde hem, ergens mee : maar ik mag zo niet luisteren ; dat ftaat niet. En. ik dagt ook nog aan myn jongen tyd, toen . ik van myn eerfte kind om de hoodfehap moest, en myn gemoed fchootmypuur vol. Hy was zo bezorgd voor haar, dat ik, die niet. veel. tyd heb, om een goed boek in mynp handen te npemen , daar heel van gefticht was: want daar liefde woont, daar woont God, zo als Salomon web zcit. Ik dagt, ja wie weet, wie God. dc Heer myn jongen nog heeft opgelegd; en ik hoop niet, dat die aan my zal t'huis zoeken.,
dat



WILLEM LEEVEND» 313
dat Neef Willem om zynent wil het huis uitmoest. Het is nooit met myn zin geweest. Ik ben evel zyn Tante, en geen gevonden maagfchap: want onze Gerrit is myn halve Broer, myn lieveJuffrouw! En die is evel met Willems eigc Moeder getrouwd. Tervvyl ik een glaasje Rynsch infehojik , en zat te murmureeren in my zelf, zie ik wel, dat Ryzig rust noch duur heeft; maar ik dagt, zo zyn de Mans. Ja ! zo menig een Fransman! Ik kyk op , daar was Holland in last, daar was goeije raad duur. Zy kreeg zulke pynelyke trekken, en wierd zo dingfig en bleek. Hoe, wat is dat? zei ik. Zy haalde haar fchomyders op. Ryzig ontftelde ; hy ftond eerst als de ftomme ftiene Roeland, ( die nu evel weggebrooken is, zo als onze Fy my verteld heeft. ) Toen was het: waar is de koets? waar is dit? waar is dat? en hier en" ginter, en Wyfje lief, en veel vyven en zesfen,, zo als de Mans bennen, Tante. Stil, (zei onze DaAtje.,) /loef je maar zo niet uit; de koets is naar de ftad, en ook, lieve Tante, ik weet niet, of ik hier niet zal moeten blyven. Ik vcrftond dat woord; en ontflelde zo , dat ik een kelk om llorte. Kom, Neef, (zei ik,) draag haar maar in deeze kamer , dat zal maar best zyn. Hy deed zo, en, alles ging nog al. Ik je daar op het Hek uit, naar Buurvrouw hier over; en de baas uit de Gortery zou zo dry ven d zyn paerd ophaalen, en in de ftad by de Moeders gaan zeggen^ V 5 hoe



HI&TORXÏ VAN DEN HEER
hoe de boel hier zat. Ik nam Buurvrouw mee; en Betje van hier naast, dat een zoet nulfeltje van een Meisje is, nam ik ook waar; en voor dat onze wyze Vrouw er was j was er een Jongen als een blok. Alles was wel, en het Kind wierd in myn luier nansgoed opgebakerd. Mensch, ik wist niet, pf ik op myn hoofd, dan of ik op myn voeten ging. En Neef wist niet, wat hy my doen zou, zo was hy aangedaan. Daatje hield zich kostelyk, dat moet ik zeggen, rd was zy myn ergfte Vyand; (maar die heb ik niet , dat ik weet.) De wyze Vroüw kwam, cn in een amerei was alles klaar. Tegen den avond kwam onze Freryk t'huis.' Geen Baas, geen Moeders ; de poort ging toe; en de Baas zei, dat hy niemand had t'huis gevonden , en' daarom niets gezeid had, want hy had geloopen als een andraager, om nog buiten te zyn. Nu moest je den mynen gezien hebben. Wat hagelfteen , zei hy, (ja , dat vloeken kan ik er niet uitkrygen,) is hier te doen? Hoe zit de takelagie zo verduiveld in de war? Is er onraad
aan boord? Zwyg ( zei ik , ) kei je kramers
latyn, en laat my fpreeken: jen Nigt Ryzig was hier; je weet, zy hield altyd veel van Tante Martha; en die goeije floof kwam hier met Neef; en nu heeft de Hecre het zo beftierd , dat zy hier bevallen ■moest van een fchoonen Jongen. My fprong wel zes voet agter uit: Wyf, (zei hy,) ben je nou weer heelemaal gek? Rydje de witkwast , of maaltje
de



WILLEM LEEVEND. 315
de geest? Ik zei: het is niet anders, en
hou je groote mond maar wat digt. > Kom ,
(zei hy, en hy zette zyn hoed op,) dat is goed^ dat is hesiig; het. is hier al lang zo dood ftroom geweest , dat ik al' lang gewenscht heb, dat er zo eens een aartigheidje voorviel., Is alles wel, dan moet er een glaasje puik puik zyn ; takel maar af van den Ry. tfchen hlekert. Als er geen Kinderen kwamen, was al de pret uit de waereld. Zeg, Wyf, 'hoe lang is 't geleeden, dat jy die grap de laatfte maal in je hoofd had? Wel, wel, dat is nu net een kolfje naar myn dikke Moeders hand. Zeg, Wyf, denk je niet, dat je nu zelf Grootje bent? Nu is er wat te vinken ; en ik mag dit wel eens zo graag zien, als dat fatans geraas en geveeg. De Kraamvrouw moet ftllte hebben; en de eerfte, die nu in zes weeken een luiwagen , of hoe hiet zo een ding, in zyn poot neemt, die jaag ik het Hek uit, en
zy zal nooit weer onder dak komen. Maar
Man, zei ik ; maar ik kon geen flag aan den
bak krygen. — Dat is goed, hebben wy hier
zo een fjouwtje! zie , ik hoor liever een fchreeuwenden jongen, dan dat geduivel met boenders en fchrobbers ; de. eerfte, die begint, zal ook voor de mast. .
Daar kwam de wyze Vrouw. Ily taste in zyn zak, en zei: daar Grietje moer, dat is een pre feut voor jou, om dat alles zo wel is afgeloopen. Ily gaf haar een Rycr of ees ding, .geloof ik; nu,
daar



$l6 HISTORIE VAN DEN HEER
daar breek ik myn h > fd niet mee. Daar kwam Rvzig ook voor den dag; en de myne klapte hem, met een Zeemans-wensch, die ik zo aan geen Leeraars Vrouw fchryven kan, in de hand. Is het fcheepje zo wel afgeloopen, Baasje? Jy zult weer klandifie hebben. Wel, ik ben zo bly, of ik zelfs Kader geworden ben. Hier Griet, hier Fy, hier Betje van hier -naast; kom kinderen, ik zal je lui allemaal tracteeren; de welkomst van den kléiven jongen Heer moet gedronken worden: Pypen, Tabak, alles moet er maar ten eerjlen zyn. Ily begon te zingen:
De wind is goed, het is mooi weer ; De boot is klaar; tree in, myn Heer.
Maar ik deed hem zwygen; want de Man was, ©f hy zestig was: en hy had nog geen druppel geproeft. Neef Ryzig had veel met hem te Hellen. Hoor, Ryzig, (zeihy,) de Jongen zal Frederyk hieten; of ik ben boos op je. Wat kon Neef zeggen? Hy overfchreeuwde ons alle bei. Wat hen ik bly, dat het geen Meid is! het zou net zo een boezelaarfter zyn als myn Wyf; wam het huis is, geloof ik, be/mettelyk. , Ik denk, dat zy my , als ik dood ben, alle week uit myn kist zal neemen, tin my wat aftefloffen en te luchten: maar waar is
de Jongen? Wel, (want ik grapte er zo
eens ender,) in myn zak. Wat zal men doen?
de



WILLEM LEEVEN B. %lf
de Man is niet anders. Wy gingen in de kamer. Daatje riep van 't bed: zeg, Oom, heb ik dat niet
wel gemaakt ? '■— Kostelyk, Meid lief, hou je
maar ftil: waar is de Jongen? Hy lag by haar op't bed. Ryzig gaf hem aan mynKajanus. Wel, (zei hy, ) daar is nog niet veel raars aan; maar er zit een regte Zeeman in! magtig, wat kykt hy! Hoor, Wyf, als je me nog eens zo een Jongen geeft, zal ik een huis als een Kasteel voor je huuren, alleen om
het fchoon te maaken. Kom, van kwasten,
(zei ik,) altyd leg je te fokkeeren; maar je bent toch de erg/te nog al niet. Daatje gaf hem haar hand uit het bed. Neen, fchoon kind, (zei hy,) ik moet je een oud Hollanclfche fmak geeven. Ik lach in myn vuist, dat je hier in deeze pronk-kamer legt. Ik mogt er nooit verder in, dan op de voetmat , of met vilten floffen aan. En toen duwde ik hem de kamer uit.
Nou altyd, des morgens kwamen hier de beide Grootmoeders.; want Ryzig was, met het openen van de poort, naar de Stad gegaan. Zuster was ftil, 't was of zy fchreidde. Mevrouw Ryzig zag zo ftatig en zo deftig, dat de myne de nyd kreeg; maar toen zy het kind gezien had, wierd het wat beter. En Zuster zei: ,, dat zy nooit kon vergelden , wat ik aan haar kind gedaan had." Maar dat kan er niet door: wel, er is leven en dood mee gemoeid, en Freryk wierd nydig, om dat zy daar zo over was. Al was 't een wild vreemd, (zei
hy,)



3>S HISTORIE VAN DEN HEER
hy,) wy hadden zo een Vrouw hier gehouden; cri daar fprak hy de waarheid aan.
Maar Juffrouw, mi zyt gy zelf een Leeraars Vrouw; doch had gy dien zegenwensch gehoord van Moeder Ryzig, toen de Baker haar het kind gaf! Het leek wel een kappittel uit het Woord; en Frcryk Mond met zyn hoed voor zyn oogen, en ik was er zo klein onder. Ik dagt, lieve God, wat ben ik toch by zo eene Vrouw? een onwee•tend ftuk vleesch; en met myn zwaare huishouding kan ik zo zelden onder de middelen komen ! zo dat ik verzogt haar om dién wensch uittefchryven; dan kon ik' hem altemets eens leezen , als ik eens Zondags alleen thuis was , wil ik fpreeken.
Zuster van Oldenburg zeit, dat hy op Willem lykt; „ en ik h >öp, zei ze, dat gy, myn lieve „ Jongen, uw Vader niet te vroeg zult verlie„ zen. " Dit ging my en myn kalf Mozes zo na, dat wy kreeten als kinderen. Ja, had Willem zyn Vader mogen houen, hy zou nu zo niet bepraat worden, en veel vieren en vyven.
De Jongen zal in het Fransch gedoopt worden; maar nog niet. Ik zeg tegen den mynen , dat het toch raar is, dat de rykeluis kinderen in't Fransch gedoopt worden. De bloeijen verdaan er immers niets van; en moeten naderhand het met duimen én vingers ingedampt worden. Ik hoop maar, dat ~hy geen Papist zal worden; wel, dan zag ik hem fiog liever by de Remonftranteh doopen. Maar
Fré-



WILLEM LEEVEND. 31^
Freryk zeit, die dan leeft, die dan zorgt. En de Heerc is aan geene taal gebonden; kan het geen goed, kwaad kan het ook niet.
De Kraamvrouw is als een vogel zo fnel, en een Moeder van 't hoofd tot de voeten. En zy fpreekt van binnen agt dagen te vertrekken; maar al zou Freryk ook het hek toefpykeren , al zou ik ook myn drooggefchuurde fleiuels in de floot gooijen, dat zal niet gebeuren, 't Is of ik haar Moeder ben,^en ik was zo wat koteris, maar zy had geen ritst noch duur, en ik moest op Baker en Rustbank by haar leggen; 't is een goed Meisje, en zo prettig, dat het een lust is. Nu, myn lieve Juffrouw, groet ik je; want ik heb hetze druk, dat het nergens naar gelykt.
MAR.THA DE HARDE.
ZE-s



32b
HISTORIE VAN DEN HÈE&
ZEVEN-en- VEERTIGSTE BRIEF:
Mevrouw petronella everards aan Mejuffrouw christina helder.
beminde Vriendin!
W aarom ben ik zo weinig in ftaat, oin uwen 'dierbaaren Brief te beantwoorden? Lieve! geef my iets van uwe begaafdheden, dan zal ik u eek gepast antwoord zenden. Myn hart voelt wel al Tiet fchoone, het edelaartige der vriendfchap eh der deugd; maar gy, myne Chrisje, (mag ik u
zo wel eens noemen ? ) myne Chrisje , hebt
zulke fyne, zuivere denkbeelden van Vrouwelyke vriendfchap , dat ik die; voor ik met u verkeerde , nooit zo vermoedde. Ik geloofde , ( om dat ik het wenschte,~) dat er iets meer te genieten was; maar wat was, wat kon dat zyn ? Evenwel, myn hart was niet vervuld; er moest des iets zyn, dat gefchikt ivas om aan zulke zuivere verlangens te voldoen. Ik had goede bekenden , die
ik zag die ik met genoegen, of uit bieri-
feance zag. Mevrouw Ryzig onderfcheiddc ik altoos ; evenwel, meer om haaren aangenaamen ommegang en vrolyk verftand, dan wel om eenige overeenkomst tusfchcn haar en my; zy was niet alles voor my. Aan haare eerlykheid vertrouwde
ik



w i r h % m leevend. 311.
Üi alles en van haare geneegenheid was ikverzeekerd. Onze lieve Willem (ja, toen was hy wel een lieve Willem!) had my meermaalen zo veel over u gefpröoken; ik vond zulk een zagt vermaak in over u te hooren fpreeken 5 ik verlangde zo zeer om u eens te zien; door hem drrs voorbereid om te beminnen , beminde ik 11 reeds tederlyk, voor ik uwen eerfte n Brief ontfing. Gy zult, zeide hy, uwe Vriendin te Rotterdam vinden. Het geen gy my fchreef, Viel des in eenen reeds bearbeiden grond: ik zogt, met yver, u te leeren kennen. Maar hoe veel ik verwagtte, ik ontfing nog meer; om my zelf, zeide ik, bemint zy my; dit overtreft myne grootfte uitgeftrektfte hoop. De beminlyke Helder is, in den besten sin des woords, myne Vriendin. Nu ken, nu geniet ik dat toen onbekende, in eene vriendfchap zo verheeven in bedoeling, als dierbaar aan myn eenvoudig gevoelig hart. Hoe gelukkig, zeg ,i ik tegen mynen waarden Everards , ben ik
niet! Ik voel al de zedelyke voordeden, al het
,, waardige deezer vriendfchap maar,
,, hoe heel veel voelt myn hart!" Zult gy, myne Chrisje, dat hart nog niet veel keuriger, nog voor my geheel nieuwe aandoeningen inftorten 2 Dit ftel ik vast. Kunt gy zulk een gebrekkigen Brief voor lief neemcn ? dan durf ik voortfchryven. Myn hart is zo vol; er beweegen zich zo veel onciuidelyke denkbeelden door mynen geest;
iv. deel. X maar.



8*? HISTORIE VAN DEN HEER.
Biaar alles is zo fchcmcrngtig , zo ongevormd gouden zy niet, in 't vervolg van tyd, verfterken cn opgehelderd worden? Al fcheidde het lot ons Voortaan, (ik huiver, daar ik dit fchryf!) nooit zal ik u vergeeten. Lieve Helder! kan men u eens wel, en zo als gy zyt kennen; kan men, censuwe vriendfchap genooten hebbende, u verwaarloozen, vergeeten? Hoe bcuzelagtig, of hoe verachtelyk moet zy zyn,.die zulks zoude kunnen doen! zo lang ik adem, zo lang myn hart klopt, zal het van vriendfchap \»or u kloppen. oMyne tedere verltandige Vriendin! Uw brief heeft my tot in de ziel aangedaan. Ik ben geheel ftille zagte verrukking. En myn dierbaare Everards vergroot myn genoegen, door het met my te decïen. Hy is grootsch op de onderfcheiding, waar mede gy zyne Vrouw behandelt, Hy behoort niet onder die naauwhartigc karakters, die de vriendfchap hunner Vrouwen, voorecne waardige Vriendin, zien met een koel wantrouwend ongenoegen. Hy verlangt om u in perfoon tc bedanken, voor dc eere, die gy zyner keuze gelieft tê doen.
Ik las daar uwen brief nogmaal. Niet meer, myne Vriendin : hou op : ik kan niet meerder geVoelen. Gy, gy, myne Chrisje, zyt eenig. 6e* Siinlyke Helder, moet ik uwe waarde Ouders a!.« de'myncn aanmerken; moetik u als myne Zuster' omhelzen ? My eens verzadigen, ten vollen verzadigen! Wat kan ik u vergelden? Hoe wel ken*
gy



WILLEM LEEVEND.
gy my! Wat zal ik antwoorden? Niets. Ik bea al te gelukkig. Zo eenen Man; zo eene Vriendin; zulke Ouders! . . De vreugd, de verrukking fluiten myne lippen, boeijen myne gedagten , overftelpen my geheel. Lieve Helder! kond gy in myne gedagten inzien, in myn hart leezen! uit deezen onvolkomen Brief kunt gy niets leezen. Evenwel, myn hart is zo aangedaan, zo dankbaar, ó Die dierbaare brief! Dit gefchenk gaat alles te boven. Ik kusch dien, met blyde weemoedigheid. Everards moest hem leezen; zo veel geluk kan ik alleen niet draagen. Veel, zeer veel zal ik van u moeten leeren; gy zult my wyzer en beter'moeten maaken, maar gevoeliger, meer in dit opzicht voor u gefchikt? onmooglyk! Is dit. ook de voornaamite, zo al de eenige reden niet, waarom gy my tot uwe Vriendin verkiest? Maar ik voel te veel, om my wel uittedrukken; gy, die in myne ziel leezen kunt, lees daar dan. ook', alles, wat ik niet befchryven kan.
Nu ben ik eerst in ftaat, om uwen brief wel te beantwoorden; immers, zo wel als in myn vermogen is. In uwe beöordeeling over onze Beau Monde ben ik het ten vollen met u eens: ik heb alleen de bekwaamheden niet, om my zo uitte* èHikken. Ja, ik keu de waereld genoeg, om haar X ft uict



324 • HISTORIE VAN DEN KEER
niet te beminnen. Ik ben gélukkig uit den maalirroom gcred. Ik had geene Moeder; ik had geene Coosje Veldenaar. Niemand gal' zich dc moeite om my te leiden; ik leefde gedagteloos3 ik zag echter wel eens, maar hoe verward, hoé onvolkomen, dat ik niet gelukkig was. Myneüüren waren zo onvervuld. Meest altoos kon men my a; zien ais eene Automate , 'die meede gevoerd wordt, en niet weet, wat er gebeurt. Ik wist niets ; ik las niets-; ik had, van myne befte zyde befchouwd zynde, alleen geene ondeugden, geene verkeerde begrippen. Ik berustte daar echter niet by. Door het overlyden myns toegeeflyken Vaders, veranderde myn lot ten eencmaal. Ik bepaalde my zeil. Ik verlangde om iemand te hebben, die my leiden kon. Vergecfseh : ik bcfloot des om te leezen. Myn Ooms Bibliotheek was voortix-ifdyk; en dewyl ik geene flegte beginzels had, noch overhelde tot groote gebreken, vond ik natuurlyk finaak in zulke boeken, die ingericht zyn om ons wyzer en beter te maaken. Ik weet nog weinig; maar het geen ik weet, is goed..
Hoe deelt myn hart in de genoegens , die gy thans geniet! Hoe bemin ik die lieve Veldenaar , die u zo veele onzer edehte vermaaken fchenkt ! Als ik by haar kom, zal ik Zeggen : „ lieve Vel„ denaar, gy die eene Chrisje Helder zo nuttig „ zyt , neem my insgelyks onder uwe beftiering. 5, Ik heb noch het verftand, noch de genie u-
wcr



WILLEM LEEVEND. £2fr
„ wer Vriendin; maar ik heb de gefchiktheid, om ,, met uwe lesfen myn voordeel te doen; myn hart „ is bereekend voor de dille vergenoegens eener deugdzaame tedere vriendfchap,
Andren mogen meer behagen ! Maar zy hebben niet méér lief.
Myne Befte, ik ben zo gelukkig by uwe Ou 'ers: myne eerbiedige liefde voor Mevrouw Helder laat zich niet belchryven. Als ik haar in geen dag of twee zie, ben ik zeer onrustig. Dit is eene Moeder ! eene Moederlykc Vriendin. — Welk eene Vrouw , eene Meestresfe ! Chrisje , laaten wy haar voortreflyk voorbeeld altoos volgen. Myn lieve Everards is zeer in haare gunst; zy bemint zyne zagte verdienden ; hy geeft my in myne liefde voor haar niets toe.
Ik vrees, myne waarde, dat ik niet zoo dil zal kunnen leven, als ik zoude verkiezen. De Vrouw van Everards krygt veel polite nieuwsgierige bezoeken: wat zal men doen? men is in de waereld, en kan niet zeer byzonder zyn in onze jaaren. Maar wat heeft men 'er aan? Ons verftand krygt geen één nuttig denkbeeld, en ons hart blyft koud. De hoofdzaak beftaat ui''beuzelingen, als men die van den besten kant befchouwt, meen ik, en zy hebben niet eens de verdienden, (iat zy een oogenblik diverteeren. Hoe haat ik X j (kou-



3ö" HISTORIE VAN DEN KEER
(koude ik haaten ! ) die lastige leegloopers, die, in een goed kleed en een onergelyken wandel, een vrybrief hebben, om ons overal na te vliegen! /y herhaalen het geen wy, tot verveelens toe, reeds hoorden. Zy verdwynen uit bet eene gezelfchap , om dezelfde lafheden in een ander voort te brengen. Daar kwellen, daar pynigen zy de verftandige lieden, die zy aantreden; maar de meesteu zyn nog zot genoeg, om zig over deeze weczens ïe verwonderen.
Un fot trouve toujours un plus fot aai Padmire.
Waagt het eens iemand, een paarwoorden gezond menfchen verftand te fpreeken, men geeuwt van verdriet ; en toont wel dra, dat dit contrcbande is. Ik hoor, dat het niet veel veel beter gefield is in de byeenkomsten van lieden, die zeer geestig, zeer vernuftig zyn; dat men 'er dikwyls niets hoort, dat voldoet aan de verwagting, die men van zulke menfchen had. Zou de converfatietoon zo moeijelyk tc houden zyn, Chrisje ? Hét fchynt wel zo.
Myne Vriendin Ryzig heeft veel verftand en veel geoefend vernuft; maar het is wat anders van trempe dan het uwe. Het volgende fchrecf zy my eens, voor een paar jaar, van een Heertje, daar zy veel mee ophad, offchoon zy hem verachte. Begrypt gy dit wel ? Ik niet.
„ Ter-



WILLEM LEEVEND. $1?
„ Tenvyl uwe fchoone oogen verwoestingen
5, aanrechten, die hou! ik kan zo in koelen
„ bloede niet zitten liegen; gy, myn lief goedaar„ tig fchepzcl, hebt geen deel aan iets wreeds; „ en ook uwe Amftcldamfchc vlasbaarden zyn „ al vry fchootvry voor zulke zagte bcvallighe„ den; wel nu dan, terwyl gy met myn Bfoer ,, naar de Comedie, of naar het groot Concert ,, flentert, en vredig naast hem zit te luisteren, ,, daver ik alle daag uit, met zeker figuur, dat ,, ik den alias van kwikkwak gegeeven heb, om ,, dat zyn familienaam my niet aanliaat, Ily ,, is dan maar eens doodelyk amoureus van my; ,, trouwens, ik ben ook het mooille, ten min,, ften het aartigfte Meisje, dat hier in dit Land„ ftadje te vinden is. Ik heb reeds het vermaak, ,, dat er een ftuk of drie nydige Nufjes kwaad „ van my fpreeken: die tol moet myne alles over,, meesterende bevalligheid bctaalen; en, zo als „ Swift zegt, men moet dén duivel liet zyne gee~ ,, ven. Zy zien my voor zot genoeg aan, geloof ,, ik, dat ik haar dit kranke fieraad haarer ftad ,, zou willen ontknarpen. Die vrees diverteert ,, my; ik zal die leevendig houden, tot zo lang ,, ik weer wat anders uitvind om my te vermaa-
ken. Ei wat, wy leeven hier een oogenblik of ,, vyf, en wy zouden geen vreugd hebben! Ik ,, wil er niet van hooren, zeg ik u. Maar, om. 3, tot myn lieven Adonis weder te keeren: hy is'
&4 ». Cm*»



3?8 HISToRiE VAN DEN HEER
,, (nu, dit kun je wel denken) een Landftads „ petitmaitre, in groot folio, (entaaóilyk goeij ,, vertaald.) 't Is een zeer mooije jongen, Ily
huppelt, hy hoest, hy fnuift, hy lacht, hy ., fnapt met bevalligheid. Ik zie zelf wel, dat hy ,, op deeze, voor 't lieve Vaderland, en de wr.a-
re Kerk , zeer gelukkige bckw aamfaeedeii, een „ weinigje trotsch is; maar dat mag ik wel zien, „ cn wy, Meisjes, doen trouw ons best, om „ deeze edelaartige glorie aan te vuuren. Ik heb 'to alIe VyM zeilen ia de Coquettery moeten by„ zetten, om hem tot Prys te luygen. Enhoor,, dc gy myn Orakel eens. fpreeken! Hefis een
kunstftuk, zo groot als er ooit een op de Bo,, termarkt te kykeu is; een waaragtig Automate, „ dat eenige niets beduidende klanken (preekt: „ klanken, die de. Pop zelf niet verflaat. Sora,„ wylen laat ik hem den Pedant fpeelen; dit con,-
trast is niet van het minst vrolyke. Hy heeft ,, niet het minfte denkbeeld van kennis. Dau „ weer is hy myn Papegaai, en prevelt zo eenige „ phrafes, die hy zelf niet verltaat, en die door „ dc wys, waarop hy die zegt, nog veel gekker „ zyn. 'tls echter de lieve kwikkwak, die wy „ thans Adonifccren , Idolifeeren, Adorecren. Ily „ is een Neef van dien langen flungel van een 55 Jongen, die eens aan Wim, terwyl hy met het
air van een Joodfchen Wisfelaar zyn pyp rook;, te, zei: Paatje cn ik leezen nooit."
Voor



WILLEM LEEVEND. 329
Voor ik deezen langen Brief fluit, moet ik nug een woord ever den Heer Renting fchryven. Hy wa$ opgetjcgcn, door het bewys uwer attentie; doch ik geloof, dat Zyn hart op een nog tederer retour dan de vriendfchap blyft hoopen. Ongaarn onderhoude ik u op dit ftuk.' Evenwel, zo gy Mevrouw Renting wordt, zal men uwen fmaak toejuichen. Liefde volgt, in een gelukkig huwlyk, zeer rasch de vriendfchap; dit leert my de ondervinding. Myn lieve Man herinnert my, dat de post op zyn vertrek ftaat. Wel dan. Luizend groetcinsfen van ons allen, aan u allen. Wy zyn zo wel, als wy u allen wenfehen te zyn. Apropos : Mevrouw Ryzig is bevallen van een fchoouen Joegen,
t. t.
P. PVER.ARDS,
ge horen renarb.
X 5 AGT-



33°
HISTORIE VAN DEN HE E £
AGT- en- VEERTIGSTE BRIEF.
Mejuffrouw wil hel mi na heftig aan Mejuffrouw mar th a de harde.
goede vriendin!
3D)e Mensch overleidt zyn weg; maar de Ileere iluurt zyne gangen. Wat kunt gy er tegen doen , al had gy het nog eens zo druk? dat heeft zo moeten zyn, myn lieve Juffrouw. Uwe Nigt moest by u van een Zoon bevallen, om dat uw Broer zyn Vrouws Zoon dc deur uitfloot, en uw Zoon daar in zou raaken. ó Ik zie hier zo veel in, dat ik er zelf niet regt uit kan komen. Er is toch voor u ook nog iets aartigs in; gy ziet weer eens een Mensch, en hoort wat er in de waereld omgaat. Als men zo lang getrouwd is, raakt men uitgepraat; cn als ik myn huis niet vol kleine klanten had, ik ging van verdriet aan 't omfchommelcn. Ik ben voor dat boclige nog al; en dat fchaam ik my niet: daar voor zyn wy Vrouwen , en een zittend leven deugt niet voor ons. Maar nu behoef ik nooit te vraagen , wat ik eerst doen zal; ik kan niet altyd zitten, of ik geplakt ben; ik moet hier, ik moet daar, agter en voor, boven en onder zyn. Ik moet een aanfpraak hebben, want ik ben het niet genoeg met my zelf
eens,



WILLEM LEEVEND. 3JÏ
eens, om altyd alleen te zyn ; en om veel aan den boel te verbeeteren , daar zie ik zom niet door. Leezen ? ik heb myn tyd wel waargcnooracn, en weet de Cocciaanfche waarheden,'zo als van den Sabbat en diergelyke, zo goed als Dominé durft te denken. Er komt ook niet veel nieuws in huis; want als het nog al wat goeds lykt', ziet Dominé er zo veel kettery in , dat hy het boeltje zo dryvend de deur uit doet; nu, dat is om de kinderen; want ik, myn lieve Mensch, fta wel vast in de fchoenen van myn Geloof. — Myn Man is ook eeuwig en erfelyk in zyn ftudie verward; ik zie hem niet dan om te eeten, te drinken of te Uaapen , en dan zit hy nog altyd vol gedagten , of praat over uw Neef; en dat praatje ben ik zo moe als gedampte vygen. Weetje wat, Dominé Heftig, ( zei ik gister avond,) ga jy zelf naar Leiden, en leg zo niet aan my» 'hoofd te gonzen en te zagen; daar heeft de waart Kerk , noch Willem , noch ik iets aan. En dat moet hy zelf bekennen.
Wel, Juffrouw! Dat zit daar ellendig op zy0 op de Hcere gragt. Willem is geheel in Mama's ongenade gevallen, om zyn ftout fchryven aan zyn Vader. Wat zal ik zeggen ? Het is met Mama te hy, of te fy; en ik vrees, het zal er niet aan beteren, want Willem heeft een hoofd, als hy begint, en Dominé geeft uw Broer gelyk , om dat Willem zo ketters is; en daar moet ik myn
Mail



33* HISTORIE VAN DEN HEER
Man in pryzen. Maar ik zou de Kraamvrouw wel eens bezoeken-,(het was nog een uitvlucht,) doch myn Man zou het niet graag zien, om dat zy zo familiair is met de oude Juffrouw de Vry; en om dat zy Willem zodanig voorftaat in zyn zonden. En wordt het kind waarlyk in de Franfchc Kerk gedoopt ? En zeker niet voor dat de Moeder herfteld is. Ais Dominé dat immers weer hoort, dan zal de.Beer hcelcmaal los zyn , en Willem er den fchuld van krygen. Het fmaakt my ook niet; maar ik zet myn Man dan evenwel altyd neer. Heb maar geduld met den uwen. o Heer, myn lieve Juffrouw, dc myne is nu wel een Dominé , m Aveleen Amfleldamfche Dominé, maar hy heeft geen zier meer geduld als een ander. En hy is ibmwyl wat raar; en ik kan ook altyd niet zwygen; en het eene woord haalt het ander uit; maar wy zyn tcch regt wel met malkaar, want het is een braaf Man. Van avond zal het weer heel en al op zy zitten; want kleine Bet, weetje, dat mooi dingetje , met die groote zwarte kykers, zei haar vraagen by my op. Maar, Moeder, (zei het ff out kind,) ik haat onzen lieven Heerniet, en niemand, maar ik ben boos op Kees, ah hy my al myn poppen afneemt, en door de kamer fmyt. Hoe is dat dan? Dominé poogde haar dit te beduiden; doch de kleine meid begreep het niet,,en anders is zy fnel genoeg; en als ik zal zeggen, zo als het is, ik verila het ook niet regt. Daar wierd Dominé toen
heel



WILLEM LEEVEN IJ. 333
heel driftig over; zo dat ik.hoop, dat de Heere my, en kleine Bet, ook nog het waare geloof geeven zal, of er zullen nog een hoope wisfewasjes gebeuren. Ik groet u hartelyk , en be.i
Uwe Vriendin,
W. HEFTIG, gehoor tn iiAiuitL.
Groet de Kraamvrouw met zegen vvenfohen.
Ni?-



334 HIITORIE VAN DEN HEER
NEGEN- en- VEERTIGSTE BRIEF," Kapitein frederyk. de darde aan Mejuf-
uw chris tina de vry. mevrouw de vryi
Ik ben een Zeeman in myn hart, en dat' zult gy my in 't minst niet kwalyk neemen, want gy weet wel , dat ons Land door de Zee beftaan moet, en gy plagt in vroeger tyd ook meenig duizend gulden op de Polisfen te zetten , en uw heele familie is Koopman en Koopmans maat; al neemen die fatanfebe Engelfchen alle onze fchepen, dat men zo maar met gocije oogen aanziet, maar daar myn bf>ed van kookt, als of dc groote gortketel te vuur ftond. Ja, daar was toen wat meer te haaien; 't is my altyi vlak voor 't lapje gegaan , hoewel ik het op Gods zegen , maar nooit op zyn weer en wind heb laaten aankomen, maar zelf te roer ftond, -en niet in dc kajuit bleef, zo als die wittebroods-kinderen , die om peper moeten. Ik zei altyd, een fchoon Oost-Indies Schip cn een zoet Meisje is al wat een ecrlyk Man wenfchen kan. Ik hiel veel van dat goedje, en daarom zogt ik maar fpoedig een Wyf, en daar heb ik nu zo een dertig of veertig jaar mee omgezwalkt. Zy heeft maar één gebrek, cn dat is, dat zy altyd



WILLEM LEEVEND. 33§
tyd fchoonmaakt. Wel zie, Juffertje , als zy zo boven myn hoofd, met haar Meiden en Schoonmaakfters, aan de gladde kasfen ftaat te boenen en te fchrobben, is het of Janmaat den heelen oiiement op het dek fleept. En zy leit my maar den Bybel voor myn neus, om te bevvyzen, dat dismet werkt, niet zal eeten; en daar durf ik niet tegen inleggen , want Salomon was een wys Koning, dien ik evenwel beklaag, fchoon hy allang j denk ik, by onzen lieven Heer is; als al die WyTven zo weergaas boven zyn hoofd gerabcest en gefchrobt hebben. Maar van Salomon genr.att ik kan my om de dood niet begrypen, dat hy het Compas niet heeft uitgevonden , en zyn Kapitein en Stuurlui zo een myl op zeven heeft laaten neemen , en zo by 't walletje langs klungelen; waarom niet bet Texelfche gat uit, regt toe regt aan laaten vaaren ? De kortfte weg de beste, en de Schepen asfureeren. Hy moet een geduldig Recder geweest zyn? hy zal gedagt hebben: een klein visje, een zoet visje. Je hebt meer wyze lui , die houden van langzaam gaat ook goed. Ik heb al myn leven zo veel niet uit de Schrift gefchreeven; maar het is ook alleen om op myn flag te komen. Apropos, ik noem u Mevrouw, en geen Juffrouw, om dat gy een Vrouw van jaaren zyt, en hier onze nufjes van Koopmans Vrouwen, voor al te Amfteldam , laaten zich Mevrouw noemen, al woonen zy in een huis, niet veel grooter als myn
Ka-



33^ HISTORIE V\N DEN HEER
Kajuit, cn al zet Man geen ƒx00,000 'sjaHrfi om; Daar ik verdord om lachen kan! Zeg eens Pist, (zei daar van de week op de Beurs een vlasbaart
van een Rotterdammer,) beetje wel, dat Jan
zyn Vrouw Mevrouw laat noemen, al is dat hy ons
nog zo familiair niet? Wel, (zei Piet,)
dat is zo 't gebruik in haar familie; en ik dagt, h'ct ftaat je lui mooi. Nu, ik wil zo een deftige oude Dame zo noemen ; al heb jy nooit een Man verfleeten; zou zo een papierè fuikerde Bruigom een Vrouw die eer aanbrengen'? Dat om dc ha« gel niet!
Maar nu zult gy nog niet kunnen gisferf, waarom dat ik u een Brief fchryf.. Hoor dan, Mevrouw! onze Daatje, uw groote fpeciale, is dan, zo als gy alreeds Weet, hier in de kraam bevallen; en'ik wil met fatans geweld, dat ric Jongen ook naar my bieten zal, en zy zeit er fiat op , mits dat ik u een Brief fchryf , en u verzogt, om, zo rasch gy kunt, eens Buiten tc komen, en meer vieren en vyven! Nu heb ik haar oud beet, want dat weergaas kind denkt zeker, dat ik dat nooit zou durven doen: maar futen zyn hollepipm. Ik merkte het wel, dat zy my fopte; en daarom fchryf ik nu. En ik hoor Van haar , dat gy, Mevrouw, nooit tcKerk gaat, cn daar gélykt gy naar my in. Gy zyt zeker te wys, om daar wat nieuws te hooren; en ik verfta my die winkel niet genoeg, om er veel uit mee te brengen;
maar



WILLEM LEEVEND. 33^
»aar myn Wyf zend my alle Zondag morgen , toet een Zondagsduit in myn zak, naar de Kerk. Nu, dat is al het zelfde: men moet maar eeriyk zyn, en weldoen, en ik, zo min als maar mooglyk is , vloeken, voor een Zeebonk , die, met zyn agtfte jaar, de lange broek al aan kreeg, en altoos mét Janmaat heeft rond gezworven. Ik zou den Man nog wel eens willen zien, die het bootje op Gods genade niet moest affteeken. Zie , dat is myn Geloof; en ik geloof ook, dat er geen Duivel is, als één, en die flagt de Paus, zyn winkel verkoopt uit. Ik zou dien Haagfchen Dominé, die dat Boekje gefchreeven heeft, als ik op Aroom lag, eens de volle laag verëeren, zo een extime heb ik voor hem; want zie, Mevrouw, ik hou van zulke oüdwyfs fabels niet. Maar ik geloof, dat ik heel van de koers ben ; zo dat, mag ik u bidden, lees myn Brief maar van hier en afaan: want nu zal ik wat nader by land ftuuren. Ik lach my flap, zo als myn Wyf het nu op haar leven heeft; en ik hoor dat gejoel onder de Vrouwen zo gaarn; want zie , Vrouwen maaken de carga goed; en die geen Vrouwen lyen mag, moet voor de groote mast. Het is een beeld van een kind, het lykt precis op my. Maar het heeft zyn Moeders fchalkagtigc oogen , en hy kykt, of hy zo uit zyn luijers vliegen wil; want ik, ouwe gek, zit daar zo uuren by te kyken, en 010 <ie Kraamvrouw in 't bed te houden , die al ha>
IV. DEEL. Y giH?.



338 HISTORIE VAN DEN HEER.
gint te praaten van er op uit te willen. Nu, daar zal niet van beuren; zou het niet zyn, of zy hier te veel was? en zo is het niet. Wel, het is hier alle daag vreugd, en wy roeren braaf de kaneeïftok; cn ik wil met falans geweld myn eigen Rynfchen-Wyn gebruiken, al zou Ryzig ook voor 't Mesje; ik wil, en vcrfta het zo; en om dat ik myn Wyf op myn hand heb, kryg ik het naar myn zin. Ik wou, dat wy dien weergaazen Student hier ook hadden; hy mag dan wat mooi weer fpeclen, maar hy is een lieve gaauwdief.
Zo ver had ik deezen geboegzeerd, toen ik op myn floffefi by Daatje ging; en de fok opgezet "hebbende, las ik haar deezen Brief voor; maar ik zag wel, dat zy niet gedagt had, dat ik zo met de pen fpeeleu kon. Ik wist het zelf niet; maaide Jongen moet naar my heeten, en daar om (teek ik zo van land. En myn Wyf, toen ik las, dat wy alle door Gods genade de Haven in moesten, was zo aangedaan, en zei: ik wist niet, datje zo
een goed Kristen - Mensch was. Ja, Wyf,
(zei ik,) het ftaat elk niet voor de kop gefchreeven „ hoe het met zyn Geloof zit, en hoe hy voor -God den lieer beftaat; en zo al voort.
Gerrit is hier ook eens geweest, maar ik en Martha hebben de nyd op hem. Nu, wy zullen hem wel fpreeken, als de boel wat verder is. En als hy den Jongen, Willem meen ik, geen zakgeld



WILLEB! LEEVEND. g3£
geld wil geeven, zal myn Wyf het doen ,• want zie, het Wyf heeft de fleutel van 't geld; dat is zo Zeemans gebruik, en ik ben dat zo gewend. Nu, Mevrouw, nu zullen wy u wagten: maar wy zyn maar Burgerlui, en weeten van geen complimenten ; maar een goed hart, en een makkelyke ftoel heb ik; en Martha zal zo wel wat opfcharfelen. De Jongen is nu de hoofdfchotel: je moet feem komen zien,. Ik ben
Uw goede Vriend,
F. DE HARDE,
Y s VY&



g}0 HISTORIS VAN DEN HE EU
VYFTIGSTE BRIEF.
Mevrouw cornelia van oldenburg aal Mevrouw suzanna helder.
hooggeachte vriendinï
U it de volheid van myn dankbaar hart, moet ik, offchoon gy den Communicatie-Brief wel zult ontfangen hebben, melden , dat myne lieve Dogter van een fchoon gezond Kind verlost zynde, alles naar wensch gaat. Ik ben in zeer bittere omftandigheden; maar welk eene zagte, fyne alles doorvfocijendc blydfcbap geniet ik thans! Hoe dankbaar ben ik den genadigen Beltierder van ons lot! Daatje zal eene uitmuntende Moeder zyn. Nu zal zy door verkiezing afftaan van die woelige afzwervende vermaaken, die thans meer dan ooit in de mode komen ; en onze jonge lieden de gefchiktheid benecmen, om fmaak te kunnen vinden in die huisfelyke vergenoegens, d'iezo duurzaam en zo vol verfcheidenheid zyn. Zy zoogt reeds haar kind. Ryzig is nu waarlyk zo mal met haar, dat zy zelf zegt, gy zult my in den grond bederven. Wat kan zy onuitfprccklyk Kef zyn tegen hem ! Gy, myne waarde Mevrouw Helder, kent de gevoeligheid van myn hart: oordeel, hoe of het aangedaan was, toen ik zag, dal
myn



WILLEM LEEVEND. 341
myn Man, hoewel met Daatje op dc verregaandste wyze gebrouilleerd, het kind in zyne armen nam, en haar met hartlykhcid kuschte.
ik moet u ook melden, dat myne Dogter by haar Go» cn Tante, op Zeemansrust, bevallen is. Zy zal zeker de oorzaak daar van welaan haare Vriendin fchryven: die is te klugtig, om my daar thans mede op te houden. Dit gelukkig voorval had voor eenige oogenblikken myn aandagt afgetrokken van eenen Zoon, die my en myn Man veel chagrin veroorzaakt. Hy heeft my een zeer onpligtmaatigen Brief gefchreeven, en myn Man heeft dien, merk ik, beantwoord. Juffrouw Roulins dood krenkt hem ysfelyk; hy blyft te Leiden, hoewel de Vacantie begint. Hy bemoeit zich met ons niet. Zyne flegte fentimenten hebben zeker zyne zeden befmet. Hoe dikwyls voel ik my bezwaard over het gedrag van mynen Zoon! Niets , dan myn goed oogmerk, kan my opbeuren, Van Oldenburg heeft het zo kwaad niet met hem voorgehad; en hy heeft myne kinderen confiderabel bevoordeeld. Het kantoor had ook eene beftuuring noodig, zo als hy in ftaat was het te bezorgen. Ik word geftoord; en dewyl ik deezen gaarn van avond afzond, teekene ik my kortelyk, doch oprecht, Uwe Vriendin,
C. V. OLDE NI! UR C,
>« gehoor en burlet.
EEN-



g42 historie van den heer
EEN- en- VYFTIGS TE BRIEF. Mevrouw alida ryzig aan Mevrouw ee-
tronella everards.
Op den Huize zeemansrust; in myne Kraamkamer.
jEk ben zó opgetoogen met myn Jongje, dat ik, lieve Pietje, wel met de heele waereld over hem zoude willen praaten. En lieve Heer, wat heeft hy nog uitgevoerd, dat voor iemand, dan voor my en zyne Tante Martha, van eenige aangelegenheid zyn kan ? Hy moet magtige ontwerpen in zyn bol hebben, want hy heeft zich zo verbruid gehaast, om het getal der ftervelingen te vergrooten , dat hy hier zyne entrd. deed. Gy weet nog wel (of verfcheurt gy zo ten eerden myne Brieven, als gy die ontfangt?) dat ik met den Zeun zyn Vader in triomf naar Zeemansrust reed ? Zie daar, in die gril van my ligt de genoegzaame rede , dat myn Kind geen Amfteldamnier is. Grut, Piet, als hy eens een zo geleerd Man wierd als Erasmus, (waar voor evenwel alle Heiligen hem behoeden j) dan zullen de groote Mannen van het jaar mmxxv elkander nog by den kop krygen , over het verfchil, waar de geleerde janus
f re-



WILLEM LEEVEND. 343
t r f. d r 1 n u s RYziL's het eerfte daglicht aanfchouwde. Het fpyt my maar, dat ik my niet durf vleijen met het vermaak, van die geleerde non entia te zullen hooren. Myne verbeeldingskragt is echter weer zo in order, dat zy my dat alles taamlyk losjes voorfchildert. En zie daar! ciaar ontdekt men eene verzameling van Familieanecdotes, waar door deeze voor Landen Kerk zo gewigtige zaak in helder daglichte geplaatst wordt. Dan komt myn Brief aan u, (zo gy dien, heiaas! maar niet tot papillottes verfnipperd hebt, als uw hair moet gebrand worden,) tevoorfchyn , met verfcheide leezingcn en aanteekeningcn, die niet meer te doen hebben met den tejct, dan datzy op het zelfde bladzydje gedrukt zyn: waar in Geleerden wonderen , maar lieden van gezond menfchenverftand alleen zien zullen, dat wylen de Moeder des geleerden een onbefchryflyk ftoutc dartle Vrouw geweest is , en vooral zich zeer evertueerde , om op zekeren haaren ouden kennis, den Vader (Ryzius Primus) van Janus, (Secundus,) proeven te doen, met opzicht tot 's Mans geduld: dan zal alles licht en klaarheid zyn.
Tegen myn oogmerk, ben ik hier Moeder geworden ; maar het bevalt my dan maar zo heerlyk, dat ik niet durf belooven , of Tantes Pronkkamer wel voor altoos in order zal blyven. Eu ook, hier zit Grootje Ryzig my niet agter de vodden ; wat is dat gerust! Ik ben hier eigenlyk de Y 4 Sul-



544 HISTORIE VAN DEN HEER
Sultane Favorite; zo als ik het kies, wordt hc* gedaan. R\yzig is nu maar de Man van Koningin Alida. Zo dat alle dingen komen in order. Tusfchen ons gezegd, ik zou makiyk, in onze zagte koets, op een mooi hondendrafje, kunnen gcttansporteerd worden ; maar waarlyk, ik heb het hier al te volmaakt. Ryzig wil er niet van hooren; en nu (zo als gy denken kunt,) toon ik een ■te fterker verlangen, om toch in myne huishouding te zyn. Ik heb hem al eens gevraagd, of hy t'huis ook het een of ander aartigheidje aan de hand had, waarom hy my liefst nog niet t'huis 'zoude zien ? Maar het is vergeefsch ; het gaat hem niet in 't minst ter harte, hoe minnenydig ik my ook toon. Mama zegt niet veel; en Oom en Taire fchreeuwen geheel Zeemansrust by een^ tils ik van vertrekken fpreek.
Ik fchryf deezen op myn bed, en zo terfluik, of het kettery was: daarom zult gy den Epistel -vry wat fchots en fcheef en rykelyk gekreukt ontT fangen. Aan de materiaalen koom ik door dien zelfden Man, dien ik reeds gedwongen heb, otn een Brief aan myne eerwaardige Vriendin de Vry te fchryven : maar dat is eene Epifode, waar mee W tIians niet kau ophouden. Nu zal ik zien,
of



WILLEM LEEVEND. 3-15
«fik, by de eerfte geleegenheid, niet een paai minuuten crnftig fcliryven kan.
Nooit had ik een denkbeeld van zulke alles overtreffende goedhartigheid , als die is , welke ik thans leer kennen. Ik kan u ook niet zeggen, hoe lief ik deeze allerbeste ■menfchen gekreegen heb. Zeker, zulke degelyke menschlievende karakters vindt men niet in het groote Zothuis, de Waereld. Wat moet het voor zo eene Vrouw te zeggen zyn , haar geheej huis ten prooi te geeven ! Haare beste kostelyke kamer, daar zon noch maan in mogt fchynen , tot eene kraamkamer te zien misbruiken; en door Mans, Moeders, Oomen, Buuren, Bakers, wyze Vrouwen, nieuwsgierige Meiden te zien beklosfen , zonder dat eert van al zyn voet in een vitten flof fteekt! alle de Oosterfche pracht te zien aantasten ! en dat alles voor een liöut kreng, die haar zo verbruid plagt te kwellen ! Nu, ik zal boete doen : hoe zeit de fchrift ? die veel vergecven is hebben veel lief. Wat verandering kan zo een klein fchepzeltje al veroorzaaken ! Ik hield nooit van Kinderen; geen geluid kon my wakker maaken : Mama's Predikatie over het vroeg opflaan, vief in de doornen; en zie eens , ik ben zo fchrikkelyk gek met myn Zeun , dat ik eigenlyk voor niemand meer leef dan voor * '5' hein ,



34^ HISTORIE VAN DEN HEER
hem, en voor myne goede Tante Martha. Als hy 's nagts maar eens heu zegt, ben ik wakker, en roep de Baker, om hem toch terftond by my te brengen. Dat hamers Wyf! en ik doe niets dan kyven; maar ik zal Oom de wieg op zolder laaten zetten en neemen den kleinen gulzegaart by my; ik ben het Kind zyn Moeder, dat maakt alles goed. Duizend tegen een, zo ik hem niet in den grond bederf; en zo als Zuster Heftig eens van dc erf en daadelyke zonde zeide: op oud ys wil het rasch vriezen, Oom zegt, dat er een regte Zeerob in zit, en dat hy niet hoopt, dat hy hem tot een Dominé zal helpen verbrodden. Tante meent, dat hy veel verftand zal hebben, om dat hy zo op Neef Willem gelykt. En Moe^ der? Ach, die ziet niets, dan dat het een magtig lief Jantje is ; en Vader is maar grootsch of. dit zyn Romeinfttik,
Het kind zou ereis geen Wiegzang hebben, van zyn Nigt, de Dichteresfe ? ja wel! En uit de regte doos! Grut, Piet, het krielt er in van Engelen en Engelen - Wagten, die elkander voorbyloopcu , om den jongen Heer, avec un air de plaire, op te pasfen. Tante leest het met veel ftichting:
Het



WILLEM LEEVEND. 3^7
Hef fchufkje, wyl't in V w/>g/'<j leidt, Lacht om V gedreun van Min en Meid;
Het pluist aan lubjcs, jirihjes , bandjes; Het wryft zyn kaakjes, woelt, het zweet; Blaakt bobbels onder 't wiegenkleed, En vuistjes met zyn poesle handjes.
Dit is geen couplet uit Nigts Wiegzang! Daar heb ik u fchoon beet , zeit Oom, als hy denkt, dat hy my te gaauw h.
Toen ik nog in zo een ftaat was; (ja, ik bewaar uwe Brieven wel, al heb ik u juist niet fmoorlyk lief,) deed ik, uit plaagery, Ryzig altoos vreezen , dat ik niet verder Moeder meende te zyn, dan hoognoodig en niet te ontleggen was. Ik kon geen exen? vinden, noch in myne kwaad, fappigheid, noch in myne onfterke zenuwen; ik zei dan maar asfurant weg, dat ik in dat getalm geen zin had. Eens gaf hy my een ouwe zet; zo by zyn neus neer, gy kunt u dat verbeelden: alle Moeders doen niet even ftegt, als zy haare kinderen die gunst weigeren; gebreeken gaan zo wel op de kinderen over, als ziekiens, Ik hield my, of ik zyn Logica niet yerftond; daar bevind ik my doorgaans best by. Maar ja, my zo wel bevindende, ham ik het eerfte uur het beste, daar nogal wat fpioneereps aan vast was, want ik wou dat zo eens alleen bekyken, waar, om te zien, of 't gaan wilde. Het ging maar, of er geen werk
aan



348
HISTORIE VAN DEN HEER.
aan was. Hy weet er nog niet van, geloof ik; althans ik zeg het hem nog niet.
Had ik nu het gratieufe penfcel van Greufe, ik ftneet dat van Jan Steen weg, om liet volgende te fehilderen. Myn geheim is ontdekt; ik ben verklapt, geloof ik, en ik heb veel vermoeden op Mama. Myn fchildery zou de verrasfing zyn. Ik zou dat oogenblik uitkiezen, waar in Ryzig voor
de eerftcmaal zag, dat ik geheel Moeder
was van zyn kind. Ik zat in myn leuningftoel. Tante lag met haar hoofd op kusfens. ( Zy is niet wel , die goede Vrouw.) Baker was met de Meiden aan 't krakeelen. Enfin, my dagt, ik kon veilig voortgaan. Ryzig, die ik dagt, dat op zyn kantoor zat, flóop zagtjes in; ftond ftil, verbaasd, aangedaan. Oogenblikkig fchoot hy toe , omhelsde my en het kind, wilde fpreeken, kon niet, kuschte ons, ftamelde, fnikte, knielde by
my neer En wat deed ik? Kom, ik zal
u maar alles eerlyk opbiegten ; ik wil toch niet beter fchynen dan ik ben. Ik floeg myu arm om zyn hals; en ('t is waaragtig zo, Piet!)onze traanen vielen op mynen boezem ftilzwygende neder. Eindelyk zeide hy: myn Vrouw, myn lieve Vrouw? 't Was of ik zo betoverd was; want ik zei, en dat wel voor 't eerst van myn leven: myn lieve,
ei-



\V 1 L K E 7,1 LEEVEND. 34^
eigen Ryzig. Zo dat, kind, als ik myn Man nu niet naar myn hand kan zetten, zal ik in vrede — uw voctfpoor volgen! Ik wilde echter om geen miilioenen van wacrclden , dat hy dit myn oogmerk bevroedde, of laat ik zeggen , dit voornecmen bevroedde.
By het geen nu volgt, hebt gy wat grooter be« lang. Wel nu , Kind, de Hemel koom u te hulp, gy die, van uw toupet tot de hakken van uw fchoenen , zo geheel eene Vrouw zyt, — als gy in mynen ftaat koomt. Wel, heele lieve, (VVims woord, weet gy,) gy zult, onder zulk een last van zaligheden, bczwyken, wegvallen, opgelost worden. Zou het wel kwaad zyn, dat Everards al vast ee/i aanvang maakte , met voor u, alle daag, eenige Paginaas in het Martelaarsboek , of de Franfche Tiranny, [te leezen, om te zien , of hy zich niet wat kan harden tegen zo een gezichtje , als den mynen tot gek worden toe trof? Ryzig en ik zyn wel zo fyn, zo delicaat niet bewerktuigd, en echter, wy gedroegen ons al taamlyk zot. Nog wat: onze Gerrit, die my nog onlangs zyn huis verbood, is by my geweest, en was zeer in zyn humeur met mvn lieve Jantje. Wat fpyt het my, dat Wim niet eens ophetToonecl komt ! Acte, die arme ziel kan zyn Lotje maar niet vergeeten; en ik vrees, dat hy, en depit de foimême, er maarte veel reden toe zal hebben. Jk heb het voorzien: was dat een Meisje, waar
om'



35ö fllSTOltlE VAN ÖEfü HEEfe
omtrent men tot eenen Willem Leevend moest zeggen : raak niet, fmaak niet, roer niet aan ? Ik heb haar gezien; en kan' alles vergeeven. Ik ftel my maar in Willems plaats; en fchoon ik zo "keurig gevoelig (zeggen je lui zo niet, hartje lief?) niet ben, op (lukken na niet, zo kan ik evenwel * hoop ik, bevatten, hoe veel de ftille verdienrten , als zy den (lerfelyken fluijer van eene Lotje' om hebben ; wat de zedige liefkoozingen van een zweevenden Engel, by zo een Jongen moeten uitwerken. Zeg my in vertrouwen , lieve Renard, zou Chrisje wel zo onvcrfchillig voor Willem zyn , als haar Vader, en dat met veel reeden, hoopen moet , dat zy is ? Zou zy hem geheel vergeeten hebben ? Toen zy Kinderen waren , beminden zy elianderen zo regt hartlyk. Als Wlm beloofd wierd , gy zult by Chrisje gaan fpeelen , konden wy alles van hem krygen; en hy kon beeven Van blydfchap , als zy hier eens onverwagt met de Kindermeid of haare Mama in kwam. Zou dat alles vergeeten zyn ? Kan het zyn, behartig Willems belangen by haar ; want 4 ïioevvel ik het niet weet , ik vermoede echter, dat alles niet verkoeld is. Mevrouw hield altoos byzonder veel van hem : 't is waar, hy was toen een kind.
Ik ben volmaakt wel, en denk nu den eer* ften mooijen dag den besten naar myn huis te
ver-



WILLEM LEEVEND. 35I
vertrekken. Wat diverteer ik my met de babbelaryen onzer Vriendinnen, over myn hier Bevallen !
De kleine Jan groet u; althans hy heeft er niets tegen.
Uwe Vriendin,
A. RYZIG'
Minde van het Vierde Deel.
LYST



LYST
DER
É R I E V E N?-
van dit Vierde Deel,
JOj erfte Brief. De Heer Willem Leevend aan
Mejuffrouw Adriana Belcour. 3 Tweede Brief. Mejuffrouw Christina Helder
aan Mejuffrouw Jacoba Veldenaar. 19 Derde Brief. Mejuffrouw Jacoba Veldenaar
aan Mejuffrouw Christina Helder. au Vierde Brief. Mevrouw Alida Ryzig aan
Mejuffrouw Petronella Renard. 26 Vyf de Brief. Mejuffrouw Martha de Harde
aan Mevrouw Alida Ryzig. 35 Zesde Brief. De Heer Willem Leevend aan
Mevrouw Alida Ryzig. 42. Zevende Brief. De Heer Willem Leevend aan
Mevrouw Cornclia van Oldenburg. 45 Agtfte Brief. De Heer Jacob Renting aan
Mejuffrouw Christina Helder. 50 Negende Brief. De Heer Jacob Renting aan
den Heer Conftantyn Helder. 53
Tien-



BRIEVEN. 353
Tiende Brief. Mejuffrouw Christina Helder
dan den Heer Jacob Renting. 59
Elfde Brief. De Heer Willem. Leevend aan
Mejuffrouw Adriana Belcour. 63
Twdalfde Brief. De Heer Paulus Helder aan
den Heer Willem Leevend. 71
Dertiende Brief. Mevrouw Alida Ryzig aan Mejuffrouw Pctronclla Reuafd. 75
Veertiende Brief. De Heer Willem Leevend aan den Heer Paulus Helder. 93
Fyftiende Brief. Mejuffrouw Christina Helder aan Mejuffrouw Jacoba Veldenaar. 95
Zestiende Brief. Mevrouw Petroneiia Everards
aan Mevrouw Alida Ryzig. 101
Zeventiende Brief. De Heer Paulus Helder
aan Mejuffrouw Christina Helder. 107
Agttiende Brief. Mevrouw Alida Ryzig aan Mevrouw Petroneiia Everards. "3
Negentiende Brief. Mejuffrouw Christina de
Vry aan Mevrouw Alida Ryzig. 119
Twintig/Ie Brief. De Heer Gerrit van Oldenburg aan den Heer Willem Leevend. 119
Een- en- Twlntigfte Brief. De Heer Willem Leevend aan Mejuffrouw Adriana Belcour. 13 i
Twee- en- Twintigfie Brief. Mejuffrouw Christina Helder aan den Heer Paulus Helder. 145 Drie- en- Twintigfie Brief Mevrouw de B* ronesfe de Flidderac aan Mevrouw Cornelia van Oldenburg. T49
•tv. CEEL. Z Vier-



354 LYST der
Fier- en- Twintigjie Brief. Mevrouw Alida Ryzig aan Mevrouw de Baronesle de Flidderac. ï^x
Vyf- en- Twintigjie Brief. De Heer Willem Leevend aan Mejuffrouw Adriana Belcour. I53
Zes- en- Twintigjie Brief. Mejuffrouw Adriana Belcour aan den Heer Jacob Bernards. I5é
Zeven- en-Twintigjie Brief. Mejuffrouw Christina Helder aan Mejuffrouw Jacoba Veldenaar. I5S
Agi- en- Twintigjie Brief. De Heer Willem Leevend aan Mejuffrouw Adriana Belcour. j6\
Negen- en- Twintigjie Brief. Mejuffrouw Jacoba Veldenaar aan Mejuffrouw Christina Helder. 173
Dertigjle Brief. Mevrouw Alida Ryzig aan Mevrouw Petroneiia Everards. 17S
Een- en- Dertigjle Brief. Mejuffrouw Jacoba Veldenaar aan den Heer Willem Leevend. 180
Twee- en- Dertigjle Brief. Mevrouw Alida Ryzig aan Mejuffrouw Christina de Vry. 182
Drie- en- Dertigjle Brief Mejuffrouw Adriana Belcour aan den Heer Jacob Bernards. T$rr
Fier-



BRIEVEN. 355
Vier- en- Dertigjle Brief. De Heer Willem Leevend aan Mejuffrouw Jacoba Veldenaar. !- 209 Vyf-en-Dertigjle Brief. Mejuffrouw Wilhelraina Heftig aan Mejuffrouw Martha de Harde. o22 Zes- en- Dertigjle Brief. Mejuffrouw Christina de Vry aan Mevrouw Alida Ryzig. 229 Zeven-en-Dertigjle Brief. Mejuffrouw Martha de Harde aan Mejuffrouw Wilhelmina Heftig. o36 Vlgt- en- Dertigjle Brief Mevrouw Alida
R-yz ig aan den Heer Willem Leevend. 242, Negen- en- Dertigjle Brief. Mejuffrouw Jacoba Veldenaar aan Mejuffrouw Christina Helder. 248 Veertigjle Brief. Mejuffrouw Martha de Harde aan den Heer Abraham Ryzig. z6q Een- en- Veertigjle Brief. Mejuffrouw Christina Helder aan Mejuffrouw Jacoba Veldenaar. 2?1 Twee- en- Veertigjle Brief. De Heer Willem
Leevend aan Mevrouw Alida Ryzig. 285 Drie- en- Veertigjle Brief. Mevrouw Alida
Ryzig aan Mejuffrouw Martha de Harde. 285 Vier- en- Veertigjle Brief. Mejuffrouw Christina Helder aan Mevrouw Petroneiia Eve rards, 2Q4 Vyf- en- Veertigjle Brief. Mevrouw Alida
Z i Ry,



a_5<5 LYST der BRIEVEN,
Ryzig aan Mevrouw Petroneiia Everards. 306
Zes- en- Veertigjle Brief. Mejüffröuw Martha de Harde aan Mejuffrouw Wilhelmina Heftig. 3Iq
Zeven- en- Veertigjle Brief, Mevrouw Petroneiia Everards aan Mejuffrouw Christina Helder. 320
Agt- en- Veertigjle Brief. Mejuffrouw Wilhelmina Heftig aan Mejuffrouw Martha de Harde. 330
Negen- en- Veertigfte Brief. Kapitein Frederyk de Harde aan Mejuffrouw Christina de Vry. 334r
Vyftigfe Brief. Mevrouw Corneüa van Oldenburg aan Mevrouw Suzanna Helder. 340
Een- en- Vyftigfie Brief. Mevrouw Alida Ryzig aan Mevrouw Petroneiia Everards.' 342
VER-.



VER BEETERINGEN.
Blz. 36 reg. m ftaat zonden hes zouden
— 66 — 3 — befteming — beftemming
— 72~7 — n — in
-r*. 78 — 2 — kenner — een kenner
— 79 — 23 — overkanters —overykanters—— 80 — 13 — géeven —gegeeven
— 81 — 26— e —te
88 — 15 ricidul — rtdicul
96 — 26 Julia —Julie
— 100 — 7—gedwongen — ongedwongen 113 — 14—invititatie —invitatie
— 133 — 17 — yn —myn
— i34 ~ 5 — bedenk — bedank
-— 145 — 19 paatjes — praatjes
-— 153 ~ 21 Hoor — Stoor
■— 156 — 12 laatde — laatfte
158 — 15 Behooef — Behoef
— 169 — 15 — mynen —■ myne
185—23 —- behoorlyk — bekoorlyk
196 — 11 hoofd — voorhoofd
— 201 — 2 zaaien — maaien
203 — 7 verzuimen — verrichten
205 — 22 rede —, reden
«07 — 10 reden — rede
— 213 — 3 uw — „ uw
21.4 — 28 Vader — Nadir
:— 230 — 28 -— een — leen
— 242 — 6 — zoude — zouden
'— 244 — 11 — gegegeeven — gegeeven Z 3