NIEUW E
* NEDERLANDSCHË
JAARBOEKEN,
op VERVOLG der MERKWAARDIGSTE
GESCHIEDENISSEN-
DIE VOORGEVALLEN Z?B IN DE
VEREENIGDE PROVINCIËN, "
D E
GENERALITEITS LANDEN,
EN D 3
VOLPLANTINGEN van den STAAT. £ EVENTIEND E DEEL S TWE EDE STU K.
MDCCLXXXII.
Te A M S T E L D A M, By de Erven van F. HOUTTÜYN,
Te LEIDEN. By P. van der EYK «n D. VYGII






NIEUWE
NEDERLANDS CHE
JAARBOEKEN*
JüLY.
MDCCLXXXII
GELDERLAND.
Z U T P H E Ni
IP^en 14 dezer maand na den middag tusJL/ fchen half 5 en 5 uuren , viel alhier, onder een zwaar onweer van donder en blixem, een geweldige hagelbui, die, verzeld met een hevigen wind uit het West en Zuid-Wcften, byna alle de glazen der huizen, tegen dien kant ftaanden., verbryzehl heeft. De fchade hier door geleden zal eenige duizenden bedragen: de bui, die byna een kwartier uurs duurde , geëindigd zynde, vondt men nog hagelfteenen , die de groote van een middelmatige fluiter hadden, fchoon de lucht niet verkoeld, even warm en heet bleef. Het Veldgewas heeft hier door op zommige plaatfen veel geleden ; egter is die fchade door de minuitgeftrektheid der bui oneindig geringer dan men gevreesd had. By Dieren zyn, door dit zelfde onweêr, twee toerenplaatfen geheel afgebrande
Zim phem



Haar-
lem.
716 NIEUWE NEDERLANDSCHE HOLLAND. Haarlem.
In de verfcheidene Zittingen van "de Algemeene Vergadering des Oeconomifchen Taks van de Hollandfche Maatfchappy der Wetenfchappen, alhier, begonnen den 12 Tuny 1782. en geëindigd den 19 deszelven inaands, zyn de volgende Prcerhien toegekend :
„Aan C.^/^teAmfieldam, wegens zyi* nieuw geinvcnteerd Spinnewiel, in de voorgaande AlgemeencVcrgadering geprefenteerd, 'eene zilveren Medaille en 25 Ducaaten.
Aan de Compagnie te Barfmgerhorn en Colhorn ter hunner dispofitie een Pnmio van twaalf Ducaaten.
Aan Jacohus Ermerins , Secretaris der Stad Veere, voor het Antwoord op de Vraage, om inboorlingen tot de zeevaart aantemoedigen, onder de Zinfpreuk : Altyd wakker, de tweede gouden Medaille.
Aan A. F. OortgyJ'en te Hoorn , wegens zynen vlyt en onvennoeiden yver tot nuttige uitvindingen, insgclyks geolfereerd de tweede gouden Medaille.
Aan Dirk Amefchot , Fabriqueur te Hilverfum, ox\ Johannes Zaalberg, Fabriqueur te Leyden, wegens het maaken van zoogenaamde Schotfe ïapyten ; aan den eeriten de tweede gouden Medaille of 20 Ducaaten, en aan den tweeden de zilveren Medaille of 10 Ducaaten, mits nochtans blyke, dat de



JAARBOEKEN, July, 1782. 715
Fabricqueurs daar van hier in 't Land nog woonen , en deeze Fabricq exerceeren.
Aan Johan Ferdinand Ellcrbeek te Middelburg, ten blyke van achting en goedkeu, ring, wegens zyn Traclaat over het Gramen navale Marinum tegen de fterkfte Zeefcorbut, enz. de tweede gouden Medaille.
Voor de befte Vluizen Wolle , N. 12. bladz. 12. der Prysvraage uit de Provintie Gelderland, zyn de zilveren Medaille en zes Ducaaten of agt Ducaten toegekend aan Evcrt Floor te Lunteren , in het Schoutsampt Ede, quartier van Veluwe.
Uit Holland diergelyke Premie aan Hendrik Valkenburg, en uit de Provintie Utrecht aan Arie Schimmel, woonende onder de Gerechte van Ooftbroek en den Bilt, ook de zilveren Medaille en zes Ducaaten of agt Ducaaten; als mede aan Kleine Lubbert op de blaauvve Schorteldoek, tusfchen de Brit en Seyft, de zilveren Medaille en twee Ducaaten.
Aan Jan Martveldt, Koopman te Rotterdam , als mede Geintreifeerden in het verzenden van Haring naar onze Colonien, op verzoek en ten kosten van den Heer Fr. Adr. Perjbons', aan welken in het voorleeden Jaar de Pramiie van 50 Ducaaten en de gouden Medaille was toegeweezen, eene gouden Medaille.
Aan Jonathan Busfer3 woonende te Voorftonden by Zutphen , voor zyn Antwoord op de Vraag van het befte bericht over het Voeder, dat in de maanden Maart en April groeit, Prysvr. bladz. 18. N. 30. de Premie van 25 Ducaaten.
Ccc 2 Aan
Haar.
LfiM.



7t3 nieuwe nederlandsche
Haar-
Aan den zender van het monfter en be* richt der Boheemfche Haver, onder de Zin-, fpreuk: Om den Landbouw te bevoordeelen :■ ten Antwoord op de Prysvr. bl. 2.3, N- 42, een Pramiie van agt Ducaaten.
Aan Frans Felix te Doorn , in de Provintie Utrecht, voor zyn bericht en culture der geele Geerst,ten Antwoord op dePrysvraag, N. 43. bladz. 23. ingeleverd, 25 Ducaaten of de tweede gouden Medaille.
Als mede aan de Weduwe Willem Verfchoor te Crimpen op den Ysfel, voor het aankweekeu van 35 nugtere Kalveren , iu voldoening van de Prysvr. bladz. 44. N. 46 25 Ducaaten.
Aan F. C. Soldaen in 'sHage, en J. Ras. te Utrecht, ieder 150 guldens, conform de Prysvr. bladz. 35. N, 73.. om dat hun winkel, enkel beftaandeuit Inlandfche Manufactuuren , furpasfeerde de Som van ƒ 10000 voor het derde jaar.
Aan den Schryver van het Antwoord op de Vraag over den Tetanus of Spasmus Cynicus, Prysvraag bladz. 37. N. 77. onder de Zinfpreuk Provida mater &c. &c. de twee-, de gouden Medaille.
Aan F. en B. Krepel, Werkbaazen en Medeparticipanten in de Kopermolen Klaazeubeek by Voorst, voor het vervaardigen van Koperbladen niet den handhamer, zoo goed als de uitheeinfche, de Prcemie, beloofd by de Prysvr. bladz. 69. N. 157, zynde 50 Ducaaten. Deeze Premie is toegedaan, om dat dezelve op den tyd, by de Prysvraagen verraeld j zyn ingekomen, en voldoende zyn t
ge-



JAARBOEKEN, July, 1782. 719
gekeurd ; maar is gerefolveerd , tevens te melden, dat dito koperebladen door Daniël de Jongh, Senior & Junior, hebbende hunne Kopermolens by Appeldoorn, mede zyn toegezonden , en dezelve niet minder zyn geapprobeerd; maar dat niet hebben kunnen bekroond worden, om dat te laat zyn ingekoomen, terwyl gemelde Heeren de Jongh, niet voorhadden na den prys te dingen, enz.
Aan den Autheur van het Antwoord, onder de Zinfpreuk, par Zêle Patriottique, ten antwoord op de Prysvr. bl. 98. N. 212. .over een Plan van een Oecon. Altnanack, de tweede gouden Medaille.
Wegens de Balk-Zaagmolens , (Prysvr. N. 183. bl. 82.) zyn wegens den voorrang van het model boven de overigen toegekend:
De beloofde Pramiie van 25 Ducaaten aan Dirk Swens, Stads Architect te Zwol; en, zoo in het vervolg toont , dat ook in het groot voldoet, nog 100 Ducaaten.
Aan Jan Jansz. Kuyper, Timmerman enz. te Koog aan de Zaan, als naastkoomendeaan den even voorgaanden, en om dat de proef reeds in het groot gedaan heeft, de tweede gouden Medaille en 50 Ducaaten.
Aan die zich bediend hebben van de Zinfpreuken de Uitwinst der Zaagmolens, - ■■ ■» en nut tot Molens ,gelyk ik wensch, en voordeel van myn evenmensch; ieder de tweede gouden Medaille.
Insgelyks aan dje gebruikt hebben de Zinfpreuk in Progresfum operis, — en tot genadigheid: ieder de zilvere Medaille.
Aan H. Spitte te Amfteldam, voor zyn inCcc 3 ven-
Haarlem.



Haar-
fao NIEUWE NEDERLANDSCHE '
ventje van een werktuig, gefchikt tot veer hooger opvoering van water dan gevyoonlyk , is■ geopereerd de gouden Medaille en 25 Ducaaten , of 50 Ducaaten.
Ook zyn aan de Gebroeders F. en A. Eekhardt te Utrecht, by wyze van remuneratie, toegelegd ƒ 500 : voor het uitvinden eener Moddermolen, welke werklyk in het groot gemaakt is , door den kundigen Mr. Tinjmerman Dirk Vredenburg te Amfteldam, en aldaar met veel üicces gebruikt wordt.
Aan de Heeren Dirk onder de Linden en Zoon, uitgevers van de Boekzaal , wegens derzelver edelmoedig' gedrag in het algemeen maaken der Prysvraagen; de tweede gouden Medaille.
Als mede aan L. van Limburg, Matthyszoon, te Amfteldam, tot erkentenis voor zyne moeite in 't vertaaien der uitgezogte Prysr vraagen ; in 't franfeh , de tweede wouden Medaille.
Aan de Vaderlandfche Maatfchappy te Hoorn , ten behoeve van derzelver Arm^ bofch, om uitgedeeld te worden aan de kin-i deren, uit hoofde van den vlyt, waarmede geoeffend worden in defchoole, waarin te' gelyk in het fchryven worden onderweezen , 25 Ducaaten.
De beantwoorders der Prysvraagen , welkers billet nog niet geopend zyn, om dat hun de volle Premie niet is toegekend, gelieven, zo zy begeeren bekend te zyn, daar toe ten fpoedigfte vryheid te geeven aan Heeren Directeuren, ten einde hun het be-. oofde te kunnen doen toekoomen.
Ook



JAARBOEKEN, >/y, 1783.; 721
Ook is goedgevonden,hier by nog te melden, dat door li. H. Directeuren, als daartoe door de laatstvoorgaande algemeene Vergadering gequalificeerd , federt de Vergaderinge, van wegens den Oeconomifchcn Tak zyn gcgeeven: t
Aan Willem Dyk te Appingadam in Groningerland, voor het maaken vanLym, evenaarende de Engelfche, 12 Ducaaten.
Als mede aan Kor?ielis van der Palm te Delftshaven, de tweede gouden Medaille; en aan J- Timmerman , Mr. Timmerman te Haestrecht, de gouden Medaille.
Eindelyk is nog gerefolveerd , de Premie ter uitruftinge van behoeftige Jongelingen tot de Zeevaart,in het voorgaande jaar vastgefteld, te prolongeercn, luidende aldus:
De Oeconomifche Tak van de Hollandfche Maatfchappye der Weetenfchappen zal jaaiiyks , tot wederopzeggens toe^. ecne üomme van vier duizend guldens afzonderen , om daar voor ten dienlte der Koopvaardye en Visfcheryen deezer Landen, alle jaaren uitteruften een honderd behoeftige jongelingen, boven twaalf en beneden zeitien jaaren oud, binnen de Rcpublicq gebooren, en tot de Zeevaart geneegen, mits dezelven nooit gevaaren , en reeds by den eenen of anderen Schipper dienst genomen hebben.
Deeze uitrusting zal voor eens gegceven worden , ter Somme van agtentwintig guldens aan elk jongeling, en van zes guldens, tot een pramiie na volbrachte reize-, wanneer Ccc 4 hy
Haar* lejm.



7ax NIEUWE NEDERLANDSCHE
Haar-;
hy zich wel gedraagen heeft, en ten minften negen maanden in dienft is geweeft.
Daarenboven zal aan de Ouders , Voogden , Armbezorgers of Godshuizen , (des begeerendej voor het aangeeven van elk zoodanig jongeling gelyke Somme van 6 guldens vereerd worden.
Men zal zich in alle plaatfen van deeze Republicq kunnen aandienen by den Secretaris van het Departement des Oeconomifchen Taks, indien aldaar een Departement is gevefligd , en anderfints aan eenen der naaftby geleegene Departementen; zullende, wanneer het getal van honderd jongelingen voltallig is, de overfchietende voor het volgende jaar preferabel zyn.
Hier mede zal een aanvang genoomen worden na primo September eerftkomende,
Insgelyks zyn de Pra?mien op het Spinnewiel geprolongeerd, zo als in de voorgaande jaaren is gearrefteert, mitsgaders verfcheide Prysvraagen gecontinueerd,en veele nieuwen daarby gevoegd , het welk alles nader zal bekend gemaakt worden in de nieuwgearres- teerde Prysvraagen, welke , zoo fpoedig mogelyk, by J. van Walré, Drukker van den Oeconomifchen Tak te Haarlem 3 zullen te bekomen zyn".
'sGravenhage.
Wy hebben in ons voorgaand ftukje, bl. 657 en volgg. het praadvys der Staten van Holland en Weftfrielland mede gedeeld, wegens het antwoord 3 't welk H. Ed. Gr.
Mog.



JAARBOEKEN, Jutyx 17*2, 733
Mog, meenden, dat aan het Hof van Rusland, nopens de byzondere Vrede met Engeland , diende gegeven te worden. Dit prteadvys ter vergaderinge der Algemeene Staten zynde ingekomen , en daarop dan zynde geraadpleegd, is den 1 July by H. H. Mog, een befluit gekomen , hoofdzakelyk hier op t'huis komende : „ Gedelibereerd „ zynde over de Memorie van den Prins van „ Gallitzin en den Heer Marcoff, Minifters „ van Haare Rus-Keizerlyke Majefleit, en 5, over den daar by gevoegd geweest zynden „ brief van den Groot-Brittanmfchen Staats „ Secretaris, Heer Fox, wegens de dispofi„ tie van het Hof van Londen, om in een „ vredes-onderhandeling met de Republiek, „ op den voet van het Tractaat van 1674, „ onder mediatie van hooggemclde Haare „ Keizerlyke Majefleit te treeden , en een „ wapenflilftand te treffen, den 3 April
laatfüeeden aan Hun H. M- overgegeeven j „ als mede over eene communicatie , door „ den Heer Raadpenfionaris van Bleiswyk, „ den 10 der verleden maand, aan Heeren „ Gedeputeerden van Hun Hoog Mog. we„ gens de buitenlandfche zaaken, gedaan van „ eene mondelinge infinuatie , door het Mi„ nifterie van hooggemelde Haare Keizerly„ ke Majefleit aan den Heer Ambasfadeur
van Wasfenaar gegeeven , ten antwoor4 „ op de Refolutie van H. H. M. van den 4 s; Maart, nopens de mediatie van hoogge-
melde Haare Majefleit tot een particulie„ re Vrede met Engeland; en nog over het „ rapport door den Heer Griffier Fagel ge-
„ daan
's Gra-
3E,



724 NIEUWE NEDERLANDSCHE
ss Gra-
venha*
„ daan van een converfatie, die hy gehad had met de gemelde Heeren Minifters van „ Rusland, die hem hadden ter hand gefteld copie van een tweeden brief van den Groot„ Brittannifchen Staats Secretaris Heerser, „ aan den Heer Simelin te Londen , den 4 „ der verlecden maand gefchreeven, en ter „ zelfder tyd over een billet van den Prins „ van Gallitzin; en cindelyk over de com„ municatie door den Heer Raad-Penfionaris }, den 21 der verlceden maand gedaan aan „ de Heeren Gedeputeerden van H. H. M. „ van een nadere mondelinge infinuatie , door „ het Minifterie van Rusland aan den Heer „ Ambasfadeur van Wasfenaar gegeeven , „ wegens de Refolutie van H, H. M. van. „ den 4 Maart laatftleeden^is goedgevonden „ en beflooten door H. H. M. aan de Mi„ nifters van Rusland op derzelver memorie „ en op de infinuatien, als ook op den geëx„ hibeerden brief een antwoord te geeven, „ omtrent gelyk dat, 't welk H. E. G. M. „ den 12 Juny deswege gearrefteerd hadden „ enz."
4
Kort na dat dit befluit der Algemcenc Staten was bekend geworden , vervoegde zig de Franfche Gezant by H. H. Mogende by dc.zc Memorie:
„ HOOG MOGENDE HEEREN.
„ De Koning heeft geene gelegenheid „ voorby laaten gaan, om aan U H. Mog* „ de wcezenJykfte blyken van zyne genegen-
„ heid



JAARBOEKEN, July, 1782. : 7*5
s, heid te geeven. Dit gevoelen alleen heeft. „ zyne Majefleit beflierd, wanneer hyziclr „ tot de handhaaving hunner onafhanglyk„ heid en waardigheid bepaald heeft, wan,, neer hy hun door ongevraagde hulp voor„ gekomen is, en wanneer hy zich tot het „ de Concert, welk U H. M. hem voorge„ field hebben j gereed getoond heeft. Zyne „ Majefleit ziet met veel genoegen het billyk. „ vertrouwen , welk zyne belangloosheid „ aan U H. M. ingeboezemd heeft; en het' „ befluitj welk dezelven genomen hebben,
is 'er een nieuw bewys van. Uit de Re„ folutie van den eerften deezer, welke U
H. M. aan zyne Majefleit hebben doen ,, toekomen, blykt het, dat dezelve na de
ernfligfle raadpleegingen over hunnen te„ genwoordigen toeftand geoordeeld hebben , „ dat het nuttiger was, het herflel van hun„ nen Vrede met Engeland tot den algemee-
nen Vrede uitteflellen; en dat U H. M. „ niet alleen het onveranderlyk voorneemeu „ hebben om ten aanzien der Krygsoperatien „ tegen den algemeenen Vyand by het de „ Concert, tusfchen zyne Majefleit en de-
zeiven vaflgefleld , te blyven volharden,
maar ook met de hoop bezield zyn, dat „ Zyne Majt. dan, wanneer de onderhande-
lingen tot den algemeenen Vrede plaats „ zullen hebben , hunne belangen wel zal „ willen behartigen, en Hun van nu af aan „ geruflflellende proeven daaromtrent gee„ ven. De Koning gelaft my , aan U H. M« „ te betuigen, dat zyne Majefleit het voor-
flel, welk dezelven Hem doen, om in dee-
„ ze
s Gra^ ;e.



§46 NIEUWE NEDERLANDSCHE
*sGr&= venhage.
I
j
„ zegewigtigetydsomftandigheid hunne zaak „ van de zyne niet aftefcheiden, met ver„ maak aanneemt, en dat de gevoelens zy-
ner ftandvaftige genegenheid het Hem tot 3, eene onfchendbaare wet zullen maak en,
om voor de weezenlyke belangen van de „ waardigheid en den voorfpoed van U H. 3, M. met de grootfte zorg te waaken".
Ook heeft de Heer de St. Sapborin, gezant van 't Deenfche Hof by dezen Staat den 5 dezer maand een memorie overgeleverd, houdende klagten , wegens het gedrag van de Regeering aan de Kaap de Goede Hoop, nopens eens Deenfch fchip : wegens dit voorval hebben wy reeds iets vernomen uit eenen brief van de Kaap de Goede Hoop, in ons voorgaand ftukje medegedeeld bl. 607. Deze Memorie van den Deenfche Gezant luidde aldus.
HOOG MOGENDE HEEREN!
p)e flegte behandelingen, die de Deenfche Sche* pen, welke de Kaap de goede Hoop aandelen , in dezen laatften tyd hebben geleden, zyn ;eedste voren, door den Ondergetekende, voor Jw Hoog Mog. opeHgeiegt; Hy heeft de eere Tehad, hun te verzoeken ingevolge de ordres 4 laarover ontvangen, om weI in die abuifai, ftry lig met de goede verftand houding tusfchen de beiie Staten, en zoo geoppofeert tegens de regtvaerligheid en betamelykheid , te willen voorzien i bands komt het Gouvernement van de Kaap de naar vol te meten aan deszelfs willekeurige hanlelingen, door de fterkfte vyandelykheden tebe*
dryvea



JAARBOEKEN, 1782;
dry ven tegens 't fchip van de Deenfche Compagnie , genaamd /* Citadelle Dansburg, 't welk, meenende die haven, als by eene in vriendfchap zynde en geallieerde Natie, te kunnen aandoen, en aldaar dc gewone ververfchingen te' ontvangen, behandeld is met eene barbaarsheid zonder voorbeeld, geweigerd in deszelfs verzoeken, met geweld weerhouden , en , omdat het zig wilde verwyderen van eene plaats, alwaar men geen regt had, hetzelve bevelen te geven, met geweld gedwongen, befchoten, geplunderd is, de Stuurman en Kaptein aangehouden , gevangen gezet, en gerefufeerdzyn zonder middel van defenfie. De om Handigheden 'er van zyn breder te vinden in de hierbygevoegde ftukken. 't Zal genoeg zyn, Uw Hoog Mog. thans vnor oogen t e leggen 't verbod , aan den Deenfchen Kaptein, en zyne Equipagie gedaan, om aan land te gaan, zonder eenigc explicatie; de volftrekte ontzegging om den Correspondent van de Compagnie op de Kaap, of eenig ander Perzoon , die de billyke ongerustheden van den Kaptein konde Rillen , te zien; 't fufpecte bezoek, 't dubbelzinnig en captieus gefprek,te kennen gevende eene ruptuur tusfehen den Koning en de Republiek, gehouden met een man , die zei. de, geauthorifeerd te zyn, om hatelyke en gewei* dige middelen, van den kant van 't Gouvernement, uittevoeren; de immediate nadering van een Hol. landsch fchip ten oorlog gewapend, en veele andere.omftandigheden, die niet dan de attentie van den Deenfchen Kaptein konden opwekken in de critïcque fituatie , waarin hy zig gebragt zag door de verrasfing , en 't geweldig gedrag van den, zig dus noemende , Gevolmagtigde van 't Gouvernement, en die hem volkomen, volgens de beginzelen van 't regt der volkeren , regtvaardigt, eene zoo regtvaardige, als natuurlyke en met zyne pligten overeenkomftigen parthy genomen ta hebben, om namentlyk op zyne veiligheid en behoud bedagt te zyn, zig tragtende te retireeren ,
40
s GaA*
VENHA^E»
Klagten. van 't Deenfch Hof over de Regeer. van de Kaap de Goedt Hoop%



NIEUWE NEDERLANDSCIIE
's Gra«
venhage.
Klagteri van ,t Deenfch Hof omde Regeer, van de Kaap de Goede Hoop.
i { t 1
< t t \ x b ii v z h d b n v Z k
en alle zyne pogingen aanwendende , om 't aanftaand gevanr, 'c welk hem fcheen te dreigen, te vermeyden. Die Kapitein had ongetwyfeld het volle regt, deze party te kiezen op 't oogenblik, waarop hy 't doed, en zonder daarover de tocftemming van den Hollandfchen Gouverneur te vragen, alzoo hy zig konden aanmerken , als niet op de Kaap gekomen te zyn , nog voet aan land gezet,nog de minftecommunicatie hebbende, ten zy met die geenen, die 't vertrouwen hadden van 'c Gouvernement, en zeiden, geauthorifeerd te zyn, om zyn fchip aanteklampen,en 'er zig meester van te maken; zyn vertrek daarenboven, niet meer dan zyne aankomfl, op eenigc wyze of arn ie Kaap of 't Hollandfch Gouvernement eenig nadeel kunnende toebrengen, op geene wyze celen vryen uitgang aan dat fchip kunnen,verbieden en log minder hetzelve te doen vervolgen, en als een /yandelyk fchip aantetasten. Te voren , Hoos Vidg. Heeren , heefc ret Deensch Compagnie ïchip Haabet, Kaptein Lotberg, zig ookgrotelyks e beklagen gehad over de bejegening en behündeing, hem op de Kaap aangedaan; dit fchip, 't irelk komt te arriveeren, beveiligt volkomen alle Ie rapporten van den Kaptein Fuglede. 't Gouverement van de Kaap heeft, om zyne flegte beandelingen te ontfchuldigen , geen ander voor/endzcl kunnen aanhalen, tenzy dat zig aan boord an 'c Deenfche Schip eenige Engelfche Pasfagiers evonden; een brief, die 'er melding van maakt, 't eenigite bewysfluk, van den kant van 'c Gouernement aan den Heer Fuglede overgegeven die ;lfs zoo verre gegaan is , dat hy aangeboden ;eft, de Engelfche Pasfagiers oveneleveren, inen zulks hem konde bevryden van de moeijelyk;id, die hem aangedaan wierd , maar de onftuiige Staring heeft die aanbieding afgeflagen, voortirende met zyne onwettige handelwyze. .j yne Majefleit de Koning heeft den Ondergete:nden gelast, Uw Hoog M. te verzoeken, om,
we*



JAARBOEKEN, Juhj, 17C2. >2q
Vegens hunne opregte vriendfchap voor denzei ve , en wegens hunne namurlyke regtvaerdig. heid, wel te willen vermyden allelangwyligheid. die de formaliteiten verfchaffen , wanneer men regtvaardige fatisfaftie verlangt te verydelen: zoodanig dat zy, zonder vertoeven, tot de ftrenglïe middelen overgaan, om de dire&ie van hunne W. {. Compagnie te verpligten, eens voor altoos een einde te maken aan de beledigingen en geweld, die de fchepen zyner onderdanen ondervinden, en te bezorgen, voor de kwellingen en vyandelykheeden hier gedetailleerd, eene eclatante, prompte en volkomene fatisfadlie , die Hy regt heeft te eisfehen voor zulk een willekeurig en beledigend gedrag., -— De Ondergetekende heeft daarenboven pofitive ordres, om gelykelyk aantehouden op eene geheele fchadeloosflelling van 't confiderabel verlies, 't welk daaruit voortkomt voor de Deenfche ü. I. Compagnie. Hy laat aan Uw Hoog Mog. over de middelen, om die ordres, die fchadeloos(telling en die fatisfactie te bezorgen , overtuigd zynde, dat hunne hooge wysheid , regtvaardigheid en voorzigtigheid niet zullen toelaten, dezelve te weigeren aan een Souverain, die hun gegeven heeft, en nog-geeft vermet nigvuldigde blyicen van zyne vriendfchap, en die wenscht, nooit verpligt te zyn, andere handelingen te moeien bezigen , a!s die geene», waarvan tot nog toe is gebruik gemaakt. Gedaan in's Hage den 5 July 1782.
(getekend)
Sf. Saphorim
Deze Memorie hebben de Heeren Gedeputeerd den van Holland en Wellfriesland , van Zeeland en Friesland, met de bylagen copyelyk overgenomen 3 om in den haren bredtr gecommuniceerd te worden. En is van dezdve ook copye gezonden aan Bewindhebberen der O. I. Compagnie ter Ddd preft'
's GnA=
VENHAGE
K'agteu van 't ■Deenfch Hof over de Regeer, van de Kaap de Goedi Hoop-.



'sGra-
venha* óe.
730 NIEUWE NEDERLANDSCEIE
prefidiale Kamer van Amfteldam, om derzelver berigt daarop ten fpoe jigfte aan H. H„ Mog; te laten toekomen.
By deze Memorie was nog een Huk gevoegd, 't welk een verflag behelsde van de ontmoetingen van 't Deensch O. I. Compagnie Schip Citadel Dansburg, Kaptein Fuglede , aan de Kaap de goede Hoop , over welke ontmoetingen in gemelde memorie geklaagt en voldoening geëischt wordt. Volgens dit Huk wierdt, de genoemde Kaptein, den 11 January 1782 met zyn fchip aan de Kaap gekomen, niet toegelaaten aan land te flappen of 'er verzegelde brieven, zelfs niet aan den Deenfchen Conful, te zenden , of met de Kapteiucn in de Baai te fprecken. Op een gerugt, door een FranschSchip aldaar gebragt,van eene Vredebreuk tusfchen Denemarken en de Republiek, wierdt hem Kaptein 's anderendaags door een gewapend fchip ,verzeld door 5 gewapende Hoepen , zyn roer afgevraagd , waarop de Deenfche Kaptein zyn anker kapte en onder zeil ging, het welkeengeweldig fchietcn van eenige Hollandfche en tweeFraniche fchepen 5 kwartier uurs lang, op zyn fchip ten gevolge hadt, als mede dat hy moell flryken en 't anker werpen , en na deze verrigting nog 137 kanonfehooten. op zyn fchip uititaan; zig vervolgens krygsgevangen overgeven; toelaten, dat zyn fchip door de Soldaten en matrozen van de iloepen, van 't geen hun aanlïond , geplunderd 'wierdt i zig aan land laten brengen én eenigen tyd voor liet uitjouwen van 't gemeen bloot
laten



JAARBOEKEN, >/y, ttffï 73l
laten Rellen, en toen in een Soldaten gevangenis doen brengen ; drie dagen daarna° laten verhoren, en in 't Hollandsch ondervragen, en zig genoodzaakt zien , offchoon weinig Hollandsch verftaande, zoo goed hy kon in deze taal, te antwoorden, en daarna in de gevangenis te rug te keeren. J)e manfchap van 't fchip Dansburg was, weinigen uitgezonderd, op Hollandfche fchepen gebragt, en 300 man, 50 Soldaten cn 2 officieren,die 't fchip in bezit genomen hadden, maakten gedurig gebruik van de fterke dranken en mondbehoeften aan boord van 't fchip zynde, terwyl de weinige Deenfche manfchap g die 'er op was, 'er niet van nuttigen mogtcn, en hunne behoefte van land moeften laten brengen. Den 6 February hadt men de Deenfche manfchap zyn land toegelaten, toen de Hollandfche Gouverneur veel leedweezen betoonde, dat men zoo met het fchip Dants" burg was omgegaan ; dat na meer andere onbillykheden 'er eindelyk verlof gegeven was , dat het. fchip vertrekken kon, terwyl hy Kaptein Fuglede, nu in bewaring, maar tevens onderrigt was, van niet met zyn fchip naar Europa te zullen vertrekken, en eindelyk, dat den 11 Maart zyn fchip> offchoon eenigzins van deszelfs befchadiging herfteld , buiten Raat geoordeeld wierdt, zonder eene voorafgaande geheele vernieuwing, de reis naar Europa te doen; hebbende daarop de Deenfche Schepelingen , aldaar voor een Notaris, een protest "tegen de handelwyze der Hollanders laten doen.
Ddd & Do$
's Gra.
venha* GE.



732 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGua-
vènha' ce.
Dog by Hun Hoog Mog. is een berlgt van de O. I. Maatfchappy ingekomen, waaruit blykt, dat de klagten van het Deenfch Hof ongegrond waren , en dat Hun Hoog Mog. zig over 't gedrag van den Deenfchen Kaptein Fuglede met meer grond kunnen beklagen, dan wel het Hof van Denemarken zich zoude kunnen doen.
Ondertusfchen leverde dezelfde Gezant nog den 22 dezer maand over dit zelfde onderwerp de navolgende nadrukkelyke Mer morie in.
HOOG MOG. HEEREN!
l~\e ondergetekende beeft den 5 dezer de eer gehad van uit te voeren de bevelen van den Koning , zynen Meefler , aangaande de enorme abuizen, door de regeering en de bedienden van de Kaap de goede Hoop begaan. Thans heeft hy de eer UjHoog Mog. aan die Memorie te doen denken , en wel op uitdruklyk bevel, *t welk hy ontvangen heeft: „ Dat Zyne Majefleit, zig over5, tuigd houdende van derzelver onveranderlyk
verlangen om de belle verftandhouding te bo „ waaren tusfchen derzelver onderdaanen en de zy,, ne, endoor de handelwyze , die zyne fchepen „ in hunne havens ondervinden zullen, doen b!y-
ken, hoe Zy met derzelver fchepen in zyne ha„ vens wenlchen gehandeld te hebben,hoopt, dat
U Hoog Mog. de vriendfehaplyke gevoelens, „ die Zy Hem toedraagen , wel zullen \villen aan „ den dag leggen en beveftigen, door Hem by „ eene formeele en naauwkeurige verklaaring te „ verzekeren, dat Zy met den eerften, door uit„ druklyke en ftrenge ordres, ten dien einde langs j, verfcheiden wegen aan de regecrirjg en bevel
s, voe«



JAARBOEKEN, Ju!y, 1782. 733
voerende officieren aan de Kaap de goede Hoor. „ te zenden, zullen voorzien, dat niet alleen de „ Deenfche fchepen aldaar geen vyandlykheden „ meer ondervinden zullen, die men met verach„ ting van goede trouw en der Tractaaten, aan „ vier zyner, agtereenvolgend by de Kaap aange„ komen, fchepen gepleegd heeft, maar dat ook „ voortaan alle Deenfche fchepen 'er zo vriendiyk ontvangen worden, als die der Republiek van „ alle tyden, in de verfcheiden havens van de Do,, minatie van Zyne Majefleit ondervonden heb„ ben; dat zy niec meer, onder eenigerlei voor „ wendfel, tegen hunnen wil worden aangehou,, den, en dat hun,minzaamer wyze, zo veel hulp „ worde toegebragt, gelyk tusfchen in vriendfchap „ zynde Natiën gebruiklyk is".
De vraag van Z. M. is van het uiterfle gewigt: Dezelve is gegrond op het regt der Volken, op de wederkeerighcid van regt, op de Traélaaten tusfchen de beide Natiën en de overeenkomst der gewapende Neutraliteit, welker grondflagen al te. bekend zyn, om ze hier te herhaalen en al te klaar cn duidlyk om eenige twyfel deswege over te Iaaten. 't Zyn herhaalde geweldenaryen tegen de fchepen zyner onderdaanen, die onvermydlyk gemaakt hebben dén Rap, waar toe Z. M. zig genoodzaakt vindt, en de vraag, waar op hy vooraf aanhoudt. Dezelve kan niet geweigerd worden als door een willekeurig oogmerk, 't welk Z. M. wel verre af is van te onderftellen, veel minder te wenfehen. Dezelve vcreifcht geen voorafgaande onderzoekingen noch ophelderingen, en is van eene al te belang ryke natuur om uitftel te kunnen lyden. Ook heeft de ondergetekende uitdruklyke b-jvele ontvangen om deswege een cathegoriiche verklaaring en antwoord voor het einde deezer week te vraagen.
Met opzigt der voldoening , die Z. M. regt heeft te eisfehen voor de handelwyze, ongehoord tuefehen in Vriendfchap zynde Natiën, die de Ddd 3 fche-
'sGra-
veahage,
Nadere Memorie vanklagten van den DeenCchen Ge> zant.



f34 NIEUWE NEDERLANDSCHE
*s Gka-
VENHACE.
Nadere
Memorie
yarijdag-
ten van
den
Deen-
fchen
'Gezant,
fchepen zyner onderdaanen, van wege de bedierf den der Hollandfche O. I. Compagnie aan de Kaap. de goede Hoop, gclcedcn hebben , cn betreffende de aanmerklyke vergoedingen,die aan de Deenfche Comp. niet geweigerd kunnen worden wegens de groote verliezen , die zy gcleeden heeft, die zyt>. zaaken van een nader onderzoek: Maar Z. M. zal 'er nimmer van afgaan en niets zal hem weerhouden om ten llerkfte en kragtigfte aantehouden op het een en ander, overeenkomftig de Nota, die de ondergetekende den 5 July heeft overgegee^en» en van de nadere wettige' en duidlyke opgaavm en vorderingen, die hy ordre zal hebben van over te geeven, naar maate die vrr'iezen klaar en juifl zullen kunnen berekend worden.
H, H. M. hebben befloten, aan de Oorlogfehepen en Kapers van dezen Staat te verbieden , van op geenerley wyze, eenige Engelfche Visfchers te moeijen, vermids 't Engelfche Hof' de Hollandfche Haringbuizen, hunne vaart en visfehery ruftig laat voortzetten.
Ook hebben H. H. Mog. op het verzoekfchrift van Gerrit en Arendvan Weftervoord, kooplieden in yzer te Arnhem , beflooten, dat het ballast of masfel yzer , geduurende den oorlog, gelyken vrydom van regten zal genieten als het yzer kanon, het welk ten dienfte van den Lande, geleverd wordt.
Den ia dezer maand, werdt ter vergadering van de Heeren Staten van Holland en Weftfriesland belloten, by Hun Hoog Mog. te doen inbrengen derzelver Advys, om eenen Gezant van de. Republiek by de Vereede



JAARBOEKEN, Juïy, 17S2. 735
de Staten van Amerika aftezendcn ; zynde de bepaling van een perfoon tot een gezantfchap Commisforiaal gemaakt. Ten zelfde tydc zoude men een befluit genomen hebben, wegens het verbond van Vriendfchap én Koophandel met de gemelde Vereenigde Staten, zoo niet de Ridderfchap , de Steden Amfteldam , Rotterdam en Hoorn, het ad referendum genomen hadden , wyl zy door hunne Meefters met geene laftbrieven deswegens voorzien waren.
Den 19 dezer hebben de Ed. Mog. Heeren Gecommitteerde Raaden van Hun Ed. Groot Mog. de Heeren Staten van Holland en Weltfriesland, „ in aanmerking van het groot en geheel extraordinair getal Zieken, waar mede alle Troupen, tot het houden van Garnifoen en Cantonncment , binnen deze Provincie, by gelegenheid van den tcgenwoordigen Oorlog geemployeerd, zyn belaft geworden, goedgevonden en verftaan, om de Dispofitie van hoogstderzelver Refolutie van den 23 January dezes jaars te extendeeren tot alle Troupcs binnen deze Provincie in Garnifoen of Cantonnement zynde , zonder «ndcrfcheid of dezelve op deze of op andere Provinciën zyn gerepartitieerd, en dien volgende de Commifen van de Finantie te authorifeeren, om voor alle de zieke manfchappen van dezelve Troupes, geduurendc den thans extcereudcn Oorlog, de twee ftuivers, "by de voorn. Refolutie bepaald, op den voet van dezelve refolutie te laatcn valideeren".
Wanneer den 19 dezer maand ter vergadeDdd 4 ringe
's Gkavesha-
Gt.



as Gra-
Vi-NHA<SE.
736 NIEUWE NEDERLANDSCHE*
ringe der Staten van dit geweft wierdt <reraadpleegd over de opengevallene bedieningen van Bailluw en Dykgraaf van Woerden, van 't Kafteel 't Slot van Muydcn en Droft van Gooyland, als mede van Raad in de kamer van Jufiitie te Vianen , wierden tot de eerstgemelde bediening drie Edellieden voorgedragen , en voorts drie Ridders tot den tweeden post,- en tot den derde een Jieer van Utrecht , en twee Advocaten uit sHage. By deze drie voorflagen voeeden zich de Reden Delft, Rotterdam, Briellc, Enkhuizen, Mpnnikkendam, Medenblik en Purmerende, Dog de Reden Dordrecht, Haarlem, Leyden,Amfteldam, Gouda, Gorichem, Schiedam,Schoonhoven, Alkmaar, Hoorn en Edam droegen tot den eerftgcmelden post twee regeerende Burgemeefterën en een Vroedfchap van Gouda voor, en tot den tweeden , twee regeerende Burgemeefterën en eenen regeerend Schepen van Amfteldam, namenlyk H.Hooft Bz.en van Hoorn, Burgemeefterën, en N. Warin, Schependen tot den laatften, twee heeren, te Gorichem woonagtig, meteen lid der Schoonhooffche regeering. Dit ontmoette eenige zwarigheden , alzo, onder de Stadhouderlyke rege'enng,de Stadhouders doorgaans over die amten, en over de twee eeriïgemelde wel meeft tot voordcel der Ridders, of ten minften van Edelheden, hebben beftcl gedaan.
De Grootvorft, en Grootvorftin van Rusland, onder de namen van Graaf en-Gravin van 't Noorden reizende, wierden ook hier
vei-



JAARBOEKEN, Juïy, 17S2Ï 73J
verwagt. De Prins Gallitzin en de Heer Markoff, Rusfifche Gezanten , vertrokken naar Brusfel om dat doorlugtig paar reizigers te gemoet te gaan. De Graaf van Heiden vertrok ook derwaards om die hooge perfonaadjen te ontmoeten.
Den 15 July tegen den avond omtrencT half 7 uren kwamen die hooge Reizigers, met een klein gevolg in een Jagt, tot voor de Herberg de Marechal de Turenne, alwaar zy hun intrek namen. Kort daar na werden zy door hunne Doorl. en Koningl. Hoogheden afgehaald, en naar de Oranje-Zaal geleid, alwaar vervolgens een aangenaam Muzyk en groot avondmaal was. Den 16 omtrent den middag, bezagen zy, in gezelfchap van de Stadhouderlyke Familie , het Natuur-en KonRKabinet van Zyne Doorl. Hoogheid en ontbeeten op het zelve. Des middags was op de Oranje-Zaal groot middagmaal: en na den eten deden zy met hunne Doorl. en Koningl. Hoogheden een togtje naar Scheveningen, bezigtigden voorts op het Binnenhof alhier de Kamers, waar in de hooge Generaliteits en Hollandfche Vergaderingen gehouden worden en alwaar zich een aantal Leden 'derzelven bevondt, als mede de Stadhouderlvke vertrekken. Verders begaven zy zich naar de Franfche Schouwburg , waarde Opera's r Amant Jaloux en Ariflote amoureux, ou le Philofopbe bridè vertoond wierden, en daar na naar de Oranje-Zaal, ter bywoning van het groot avondmaal en de verdere verluRingen aldaar, beftaande in Illuminatien, Decofatien, Muzyk &c. alles in fm,aak en ordoiv Ddd $ nantic
's Gra-
venhage.



NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGba-
VEHHA«£.
I
i
X
1
i
I t t \ i t c c a f< c
nantie op eene voortreflykc wyze aangelegd en uitgevoerd, in de tegenwoordigheid van vele Gasten en duizenden aanfchouweren. Dezen morgen vroeg zyn de Hooggemelde Graaf en Gravin van 't JN oorden in een Jagt van hier op Leyden en voorts naar Amfteldam vertrokken. Op alle wegen en alom,waar zy doortrokken, was telkens eene overgroote menigte menfchen te faam gevloeid om hen, te zien.
Leyden.
Hunne Keizerlyke Hoogheden, de GrootVorft en Groot-Vorftin van Rusland, reikende onder den naam van Graaf en Gravin van 't Noorden, den 17 des och:ends, van 'sHagc gereden zynde, hebben n 't voorbygaan op de Oranje Zaal het ont)yt en teifens aldaar affcheid genomen van iunne Doorlugtige en Koninglyke Hoogheien, waar na hoogftdezelven omtrent ten elf itiren in deze Stad aankwamen, en zig na het Academie begaven, alwaar deze Doorluchti;e Reizigers door den Hoogleeraar Eduar'us Sandifort, Med. Doét. Mcdicinae Ana=omes & Chirurgie Profesfor Ordinarius en hans Rector Magnificus van 'sLands Unierfiteit en de andere aanweezende Profesfoea ontvangen wierden. Vervolgens bezigigde hooggem. Vorftclyke Perfonnaadjen, en Academie-Tuin, en de merkwaardigheen , die aldaar en elders bewaard worden, s mede het Gedenkteken , ter gedachtenis! van den grooten Boerhaave, in de Hoofdf St.Pieters Kerk opgericht; namen het
mid-



JAARBOEKN, 1782. 730
dagmaal ten huize van Jan Snyder, Kastelein in 't Logement het Hof van Holland, en Zyn vervolgens omtrent twee uuren over Haarlem naar Amfteldam voortgereift.
Amsteldam.
Den 17 dezer, des avonds tegen 7 uuren kwamen de Graaf en Gravin van 't Noorden , in deze Stad aan, nemende hun intrêk in de Herberg 't Wapen van Amfteldam.. Den volgende dag des ochtends omtrend 10 uuren , begaven Hoogftdezelven , verzeld van den Heere Hoofdofficier A. Calkoen, Heer van Korthoef, en den Burgemeefter J. Rendorp , Vryheer van Marketten , als mede van den Heer Oldenkop , Agent van Hare Rusfifche Majefteit, naar 't Stadhuis en de Nieuwe Kerk. Verders bezagen zy de Beurs, de Admiraliteits werf, het Nieuw Werkhuis, Gafthuis, de Portugeefche Toder kerk en na de maaltyd, het prachtige Kabi net Schilderyen van den Heer Jan Hope. alsmede het koftbaar Gebouw van den Heei van Brienen , voornaam Koopman alhier zagen het Aalmoesniers Weeshuis en keerdei toen naar de Herberg terug. Den 19 zee; vroeg deden deeze Doorluchte Vreemdelin gen een toglje naar Zaandam, zynde tot aai het Tolhuis geroeid, met twee Sloepen de: Oorlog - Schepen , en verder met Koetfen Op de Zaan lag het Admiraliteits Jacht waarin een ontbyt gereed ftond. Ten twe< uuren van daar te rug gekeerd, zyn Hoogfl dezelven, na een oogenblik vertoevens, i:
he
Ley* dek.
t t
1
»
1 t



AS1-
STMC-
HAM,
Voor Amfteldam.
St.
Vice-Admir. HartzinkA . , • , ^
Schoutbyn. v. Kinsberg. f Admiraal Generaal. u
Vice Adm. Gx.v.Byland\ . n
Kapt. Meurer. ƒ Amfteldam. . . o~o
Vice-
740 NIEUWE NEDERLANDSCHE
het voor hun gereedliggend Binnen-Jacht van Zyne Doorl. Hoogheid , den Heer Prins Erfftadhouder, overgeftapt, en naar Utrecht vertrokken en hebben onderweegens verfcheidene fraaije luftplaatfen bczogt.
Een brief van Detmina , op de Kuit van Afrika, van den 10 July 1781. meldt, „dat de Kaptein Welt , bevelvoerende over het Engelfch Fregat de Champion,van 32 ft onderfteund door de krygsbezetting van de Veftmg Commany, op 't laatft van Mei 1781 gedutirende twee dagen onze Vefting^W*»burg hadden aangevallen. Dog de bevelhebber Heykoop, hadt den vyand dapperlyk afgeflagen, en genoodzaakt te vertrekken Uit weerwraak hebben de onzen zich van de Engelfche bezitting Sacconde, meefter gemaakt Daar de vereenigde Franfcheen Spaanfche Vloten, 111 't laatft van Juny uitgezeild,naar het Kanaal naderden , verwagtte men een Zeefiag, dog daar is niet veel van geworden.
Den 7 dezer maand is ons Eskader, onder bevel van den Vice-Admiraal Hartsinck welke aan boord van den Schoutbynacht Kinsbergen was , uitgezeild. Zie hier een Lyft der fchepen:



JAARBOEKEN, fyüty, T7S2.' 741 g>
Vice-Adiru Zoutm. Abf.\Admiraal de Ruyter 68 Kapt. A. H.C. Staring, f
- - Graavco.Weideren. De Unie. . . 63
* - Aberfon. . . Glinthor-ft. » 4 54
- - 2te/a& • < Batavier. * 54 --Raden. . ■ Prinf.Roj.Fredr.WÜh.54
* - ilfö/J^ . • • Rynland. . , 54
- - Stórwïg. . • • Argo. > . 44
- - Se/i. ... De Jafon. . . 36
- - Willink. . ■ ■ Venus. . . 124 Luvtenant Peterfen. De Ajax. . ï 24. 1 D. E. Hengft. De Snelheid. » ja
Voor Rotterdam*
Vice-Adm. Pichot. AbfA Kortenaar-. ; 5 $ Kapt. floo//. • . 5 rt . ■ - j . .. „
- - Holy. • • • Prins Fredenk. ; 68
- - van Gennip. ■ Admiraal Tromp. 54 i - J. Baak. . • De Brak. j 7 12
Voor Zeeland.
Kapt. Pruyjt. • « Brunswyk, 3 5(
Voor Friefland,
Kapt. van der Beeft. De Pallas. ; 7 A0
De volgende Schepen leggen nog op de Rheede van Texel.
Schoutbynagtu. Braam. Admiraal Piet Hein. 54
Kapt. van Son. . . De Phenix. . 50
- - Qvermeer.^ . . De Waakzaamheid 25
Kapt.



y\ï NIEUWE NEDERLANDSCHE
St'
Kapt. Hekkers. , Hoorn. . I '.ai
- - Raaid. . . Bellona. . . 24
- - Hendrik Janfen. De Swaluw, .
Onder de Vlicter.
Kapt. Riemersma. De Prinfes Louifa 54
In 't Vlie.
Kapt. Baron van Kinkel. Zuid Feveland. : 64
- - Braak. . . Erfprins. . ,
- - van Loo. . k Zuylenveld» i
- - Nauman. . . Swieten.
- - van Braam. . 't Loo.-44
- - Dekker. ... De Bellona. t ^,6
- - Bteis t-an Treslong. Thetis. . 05
- - Bouritius. . . De Eensgezindheid. 36
- - Ryneveld. . . Medemblik. .
- - Vailliant. . . Dolphyn. , , 2^
- - Bloisvan Treslong. Jager. . . 10"
- - dc Groot. , Johanna Maria. . 20
Dez^e volgende Ooft-Indifche Schepen zyn mede gezeild, als:
Voor Amfteldam.
Kspt.Gommand.J.Paardekooper. de Ganges. 50
Kapt. Pieter, Tyfen. 't Zeepaard. 50
- - Izaak de Vries Holland. 5o
- - Abraham Tim. Voorberg. 50
Voor Delft.
Kapt. J.v. d. Berg. Schoonderloo. 46
Voor



JAARBOEKEN, July, 178.2, 743
Voor Zeeland;
St;
Kapt. J. C. Schuts. <f Both. 201130 ~ - Willem-Udemans. d'Zeeuw. £o
Voor Hoorn.
Kapt. Jan Tromp. Java.; ^5
Als mede-
Pieter Jurriaans. *>
Jurian van der Meer. >na Surinamen.' ,
Jochem Tiede. _j
De onftuimige zomer, welke wy dit jaar? gehad hebben, heeft ons meer ftormwinden veroorzaakt, dan weinigen in dit jaargetyde geheugdt. Door ftorm raakte het fchip de Batavier van 54ft. onder bevel van den Kaptein J. L. Bofch van 't Eskader, en in 't Vlie te rug. üit het Vlic waren den 9 July uitgezeild de Eensgezindheid,van 36 ft. Kaptein Bouricius, de Dolphyn, van 24 ft. Kaptein Faillant, om zig met ons Efkader te-^vereenigen. Uit het Vlie zyn nog, opden 8 , 8 Koopvaardyfchepen , uitgelopen naar de Qoftzee beftemd , wordende door 5. Oorlogfchepen en een Kotter beveiligd. De 8 uitgezeilde', gewapende fchepen der Ooft en Weit Indifche Maatfchappyen, onder geleide van 3 Fregatten, hebben met eene gunftige gelegenheid de reis , den Noord om, voortgezet. Uit het Vlie wierdt nog gemeld: „ dat
dea



744 NIEUWE NEDERLANDSCHË'
Amsterdam.
n den 19 Juty de Kotter de Ajax, met tw£è „ Engelfche Pryzen was binnengekomen, en „ daags daar aan weder gezeild; voorts nog „ dat aldaar 12 Hollandfche Oorlogfchepen „ voor den wal kruisten, om op 't Convoy „ vandaar, hetwelk nog maar flegts uit 8 „ Schepen beftaat, te wagten, doch de win„ den waren by aanhoudendheid N. en N. n Weft; het gemelde Convoy had reets den „ 9 van den Schoutbynagt van Braam bevel » gekregen onl het Anker te ligten en met „ den eerften goeden wind onder zeil te „ gaan; voorts had het Fregat MedenMk, „ Kaptein Ryneveld , van 36 Rukken ■, den „ 16 dezer onder zeil geweeft, maar door •j, tegenwind weder moeten ankeren , zynde „ echter een Fregat na Zee gelaveerd, doch „ het Zeeuwfche Schip van 64 Rukken en „ dat van Kaptein Staring konden met val„ lend water niet uitzeilen, alzoo de eene 21 en de andere 19 voeten legt".
De Heeren van den Gerechte hebben deii 11 July, wegens het dragen van wyn in vlesfen, de navolgende Keure beraamd en doen afkondigen.
TV/Tyue Heeren van den Gerechte in ervaringe AVX gekomen zynde , dat, niet tegenftaande de menigvuldige Keuren, welke aan een ieder verbieden over 's Heeren Straaten meer dan twee flesfen Wyn of twee Stoop van een foort gediftilleerd te draagen, of die te doen draagen door andere perfoonen als door gezwooren Bierdraagers, zulks achter van tyd tot tyd meer en meer gefchied,jaaï dat verfcheide perzoonen hun fait maaken . om
door



JAARBOEKEN, Jufy, 1782. 745
door allerhande fliokfe wegen voorfz. Keuren te ehideeren, tot merkelyk nadeel, eensdeels van het voorfz. Gild, en waardoor anderdeels gelegenheid geRceven wordt tot menigvuldige Ikueryen, in p; asjudicie van des Ge^eene Lands Impoften en Siads Excynfen,- Zoo is 't, dat myne Heeren van den Gerechte, om hier i 1 te voorz'en. mits deeze ■ alle voorige Keuren, zo voor het liic-rdragers als Wynkopers gild geëmaneert, renoveeren, en dezelve amplieeren; ftatueerende:
1. Dat in 't vervolg mem mi, buiten de gezwoore Bierdragers, over ,sHeeren ftraaten zal mogen draaien, beftellen , ii brenaen of verwerken, meerder dan twee ordinair ' fl ffen Wyn, of twee Stoop van een foort ged stilleerd, op welke marier het ook zoude mogen z\n,op de boete van ƒ400: by ieder te betaalen , die invoege voorfz. met meer dan de bepaalde quantiteit zal aangehouden warden, of by onvermogen van den Contraventeur, zal dezelve eenige tyd te water en te brood zitten, of op de Kaak ftaan, of in 't Tugthuis geconfineert, of op zodanige anderen wyze geftraft worden , als mynen Heeren van den Gerechte naar exigentie van zaaken zullen vermeenen te behooien: zullende de b^te zyn voor een derde ten prof \ te van den Heer Hoofd-Officiers, ren derde ten profyte van den bekeurder or bckeu>ders, en ren derde ten profyte van den Armen, uitgezonden alleen ,dat het draaien van Wynen in Kitten, aan Grosfiers en Wynkopers, tot aanvulling hunner Wynen, in zo verre hun zulks, volgens Publicatie daar van zynde, is vrygelaaten, zal blyven in deszelfs geheel. .
2. W orden, by deeze, behalven de Onderfchouten en de Dienaars van de Ju(tit;e , een Overman van het Bierdragers Gilde, of twee Gildebroeders gequaM eerd en geordonneert, om het geene meerder dan twee ordinaire fleffen Wyn, of twee Stoop van een foort van gediftilleerd invoege voorfz, door iemand, geen gezwoore Bierdrager Eee zyn.
AMSTELDAM».
Keure
wegens hagen >an wyn.



70 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Xm-
STï'Xj)AM.
Keure wegens (iragen van wyn.
Ook is van wegens myne Heeren van den Gerechte ten zelfden dage eene Notificatie gedaan: ,, dat het tweede Artikel der Ordonnantie op de Wisfelbank in dato 30 April 17Ö2. moet verftaan werden, de handteekening te Rellen op de procuratie „ zelve te moeten gefchieden door de hou„ ders der Procuradën. Dat het 10 Articul „ provifioneel nog niet zal werden in ge„ bruik gebragt , gelyk mede niet 'het 36 „ Articul ten opzichte van het fplitfen der „ Recepiifen, waar mede zal werden gecontinueerd op den ouden voet , kunnende „ de houders daar mede dagelyks , uytge„ zonderd Maandags en Zaturdags, 'smor„ gens voor half uuren geholpen worden".
In kenniife van my Secretaris,
E. V. DUS SENT.
De
zvnde, o'.er 's Heeren Sttaaten zal word-jo gedraagen, beiteld, inscbragt ofte verwerkt, aantehouden en de Contraventeurs te bekeuren.
3. Eind.Iyk wordt by deeze ten IterkRen verboden , dat niemand zicli zal hebben te verfrouten, diegt-enen, welke de sanhaalingen en bekeuringen zullen doen, in het exerceeren van haare functie te n fifteeren, aggreffeeren, flaan of kwetfen, of dezelve in eeuigerhande manieren f-ed te doen, op poene dat de Daaders zonder eeni^e Conniventie zuden worden geftraft, zo als naar Exigentie van zaaicen zal worden bevonden te behooren.
In kennisfe van my Secretaris,
H. van Slingelandt.



JAARBOEKEN, July, ,782. ?47
De Maatfchappy, ter bevordering van den Landbouw, heeft het navolgend berigt be-' land gemaaktr ]
7}<? Maatfchappy ter bevordering van den Landbouw, opgericht binnen énjfttdm\ heeft in', haare groote Vergadering, gehouden den 15 Mei dee- ' zes jaar s, geoordeeld , dat op de door haar voorge-', joelde Vraag: alzo de 'ondervinding leert* dat by het Hoornvee zekere hoedaniglreden gevonden worden, die met algemeen zyn maar by zo w mi ge Beeft en alken,) 'óf in een hooger trap plaats, hebben, en die zo wel in den ftaat van gezondheid, als by voorvallende ziektens, nuttig of nadeeli^ zyn: Zo word gevraagd:
Welke van diergelyke hoedanigheden zig voortplanten en op de Kalveren overgaan ? Welke in tegendeel aan enkele Beeft en eigen zyn en zig bepalen? Aan wetke tekenen men de beftendige en zig voortplantende kan erkennen ? En op wat wyze men uit deeze kennis het meefte voordeel kan trekken ? Het befte beantwoord was door den Schryver van de Verhandeling , tot Ziufpreuk hebbendé: De ondervinding is de befte Leermeesteres. Zynde vervolgen', by ae opening \an het Billet, tot die'Verhandeling behoorende, bevonden, dat de Schryver van dezelve was Geert Reinders, Huisman te Geenwert in Groningerland, aan wien, mits dien, de gouden Medaille, ter waarde vsn «o Dukaten , of wel dezelve fom in geld, benevens eene zilveren Medaille , ter keuze van den Schryver, ingevolge het Programma der M^tichanay, is totgeweezen geworden.
Voorts beeft de Maatlcbappy de Premie van \ eerng gouden Duka'cn, beloofd ann die reenen die, in Holland en Weitvricsland woonachtig' tusfehen den ifbn Mei 1781 , en den jften December van hetzelve jaar, aldaar de nee (ie Kalveren, (mits niet minder dan dertig in g tal) Eee 2 met
!TÊI> 3AM.
°rogr. '
'an de
Maat-
chappy
an den
r^and-
oüiv.



748 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
STI ej)AM.
Piogr. van de Maatfchappyvan den Landbouw.
met het befte gevolg ingeënt had, toegewcezen aan Jacob Janfe Pos, Huisman in dc Ryke Waveren, onder de Jurisdictie van Ouderkerk aan den Amftcl woonachtig , welke ten genoege van de Maatfchappy getoond heeft, dat door hem een aantal van agtênzefiig Kalveren en Pinken, met hec befte gevolg, ingeënt waren.
En de andere Premie van 40 gouden Dukaten, welke de Maatfchappy beloofd had, aan die geenen, die, ineen der overige Provinciën, ofte in de Landen van de Generaliteit , woonachtig, aldaar, tusfehen den iften Mei 1781, en den iften December van hetzelve jaar, de meefte Kalveren, hem in,eigendom toebehoorende, mits niet minder dan dertig in getal, met het befte gevolg, ingeënt had, toegewezen aan Do. E. Alta, Predikant te JJoofum in Friesland, welke mede ten genoege van de Maatfchappy getoond heeft, dat door hem een aantal van drie-en-veertig Kalveren , met het befte gevolg, ingeënt waren.
Zullende, door de Maatfchappy van deeze inentingen nader bericht gegeeven worden, in een volgende deel der Verhandelingen deezer Maatfchappy En dewyl zy, door den goeden uitflag van deeze Inentingen, al weder verfterkt is, in het denkbeeld van derzelver nuttigheid, ter behouding van het Vee, en tevens begrypt, dat de inentingen ook bepaaldelyk in Holland meer en meer aangemoedigd behooren te worden, zo heeft zy beflooten, wederom twee Prasmien, ieder van veertig gouden Dukaten aan te bieden; den eerften toe te wyzen aan den geenen , die , in Holland en VVeftfriesland woonachtig, binnen demve Provincie, tusfehen den iften juny cn den iften December van dit jaar 1782, de meefte Kalveren, mits niet minder dan dertig in getal, met het befte gevolg ingeënt, en de berichten en bevvyzen van een en ander, voorden iften Maart 1783, aan dezelve toegezonden zal hebben ; en de tweede toe te wyzen aan den geenen, die, in een-der overige
Pro-



JAARBOEKEN, Jidy, 2782.
749
Provinciën , of in de Landen van de Generaliteic woonachtig, aldaar tusfehen den ïften Juny en den ïften December van dit jaar 1782, de meefte Kalveren, hem in eigendom toebehoorende, mits niet minder dan dertig in getal, met het bede gevolg, ingeënt en de berichten en bewyzen van een en ander mede, voor den ïften Maart 1783, aan de Maatfchappy toegezonden zal hebben. En zullen de mededingers na de bovengemelde twee Praemien . vooral bedagt moeten zyn , van in hunne berichten nauwkeurig op te geeven, en met genoegzaame bewyzen te ftaavcn , welk gevolg de Inentig op de Kalveren gehad heeft, en wel Jpeciaal, of dezelve eenige kenntlyke blyken van ziekte gegeeven hebben of wel niet. VV ordende niet het dingen raar den Prys, op de Inenting gefield, wederom, eens vooral, uitgezonden die geenen, zzn wien de prys van veertig gouden Dukaten reeds eenmaal is toegeweezen geworden. Voor het overige vind de Maatfchappy, by deeze gelegenheid, zig verpligt, tot wegneeming van alle ongegronde gerugten, wegens het gebeurde met de Ingeente Kalveren van wylen den Heer Secretaris Hooft, aan het algemeen bekend te maaken, dat de Maatfchappy, zo ras het zelve geval ter haarer kennis gekomen was, aanftonds het nodige onderzoek dieswegens heeft laaten doen, en bevonden heeft, dat dit gevalvolftrekt niets ten nadeele deiinenting doen kan, naarde.naal de Kalveren van den Heer Hooft, na de gedaane inenting, geene blyken altoos van ziekte gegeeven hebben; worden» de zulks daar aan toegefchreeven , dat de inenting gefchied was door draaden met Smetftof, uit de keel genomen, en niet uit de neus, zynde deeze, uit hoofde der groote Zomerhette, droog: gelyk zu'ks, door den inenter zelve, aan de Maatfchappy verklaard is geworden, met verdere byvoeging, dat de Kalveren, by de tweede inenting, zodanig vuil waren, dat de Smetftof niet genoegzaam heeft kunnen indringen. —— Uit welk een en ander Eee 3 dus
Am-
stf.ld am.
Programmavan de Maatfchappyvan den Landbouw.



75o NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
STEL" DAM.
Progr. van de Maai'
fihappy van den Landbouw,
dus blykt, dat dit geval ten voor of nadeele der inenting niets geefc of neemt, en tevens de reden afreien kan worden, waarom de Maatfchappy ah nu nader vordert, dat de mededingers naar den prys, in hunne berichten, zullen op^ceven fn bewyzen, welke gevolgen hunne inentineen gehad hebben, en wel fpeciaal, of de Kalveren , na de inenting, eenige kennelyke blyken van ziekte gegeeven hebben, of wel niet.
Voorts hes-fc de Maatfchappy voorgefteld, om beantwoord te worden voor den iffcn December 1704, de vol rende Vraag:
„ Welke middelen zyn de befte, om zodanige Landen, die door de Eigenaars, ter oorzaake haarer geringe vrugtbaarheid in vergelyking van de lasten , jpageftoken of geabandonneert worden , het zo door beweiding , bezaijing , beplanting a s anderzint s, wederom tot zulk een trap van inkomlïen te brengen, dit dezelve , behoudens de laften da#r op leggende, een genoegzaam voordeel aan den Eigenaar kunnen opbrengen? Hoe groot zyn de koften, die per morgen of deimpt tot een of ander van de voor gefielde of aangeprezene middelen noodzaakhk zouden zyn ? J
De vraag, bevorens vaftgcfteld om beantwoord te worden voor den ïften December 1782, was deeze: ' '
„ Welke wyze is de befte om de verfchillende Joorten van Bouwgronden in ons Vaderland, zonder eene meer dan gewoone bemefting, zo door beploeging. als door verdere bewerking tot een groot er en duurzamer vrugtbaarheid to brengen"? Waar van de antwoorden dus voorden ïften December 1782 inkomen moeten. En die om beantwoord te worden voor den iftrn December 1783.
„ Welke zyn de oorzaken, dat de Vlast eelt, die voor deezen hier te Lande , aan zo veele handen werk verfhafte , tegenwoordig in verval geraakt is? Zyn er middelen om dezelve wederom te doen bloei-
jm en-zo fa. Welke? wat is zvyders de befe
ma-



JAARBOEKEN, July, 1782.
75 £
manier om het Vlas op', de verfchdlende gronden van ons Vaderland te bouwenT'
De prys, welke aan den Schryver van het beste op een dèezer Vraagen ingekomen Antwoord word aangehooden, zat beftaan in een gouden Medaille, ter waarde van vyfng gouden Ducaten, op den Stempel der Maatfchappy geflagen, en met des Schry vers naam voorziet», of wel d J zelve fom in geld, benevens eene Zilveren Me-: daille, ter keur.e van den Schryyer.
Indien geene der ingekomene Antwoorden, op een door de Maatfchappy-opgegeeven Vraag, haares oordeels, den prys verdiend heefc, behoud zy aan haar't recht deeze Vraag nog eens, of niet weder op te geven. Daar en tegen , warneer er meer dan een Antwoord haar voorkomt eenige aanmerking te verdienen, zal zy ten Accesfit, in een ziivere Medaille beftaande,aan den Schryver na ft acn het bette komende Antwo-^'d aanbieden, en hem dit bellui; , voor dat het verzegelde Bi.'let, by zyne Verhandeling bchoorende, geopend word, door de openbaare Nieuwspapieren bekend maken.
De Maatfchappy zal ook een zilveren Medaille fchenken aan die gtenen, welke haar eenige nutte ontdekkingen , omtrent den Landbouw , zullen mededeclen, en de bevordering derzelver , naar bevinding, onderfteunen.
De Schry vers, die na den prys dingen, zul'en, by hunne Antwoorden, een verzegeld billet moeten zenden , inhoudende hunne naam en woonplaats-, en van buiten getekend met dezelfde Zini'preuk, welke aan het einde hunner Verhanaeling zal gevonden worden.
De Antwoorden zullen in het Ned T-'uitsch, Latyn, Franfch, Engelsen, of Hoogduitsch np. gcfteld, met een leesbaarc hand gefchreven, en, gelyk alle andere aa: de M otlcbippy toe te zendme ftukken of berichten , franco toegezonden rr,ce:en worden aan de Heeren Jeronimo de Bofchy Eee 4 op
Am-
5TELUAM.
Progr,
•'an do
Maat-
rchappy
mn den
Land-
)ouiv.



Amsi eldam.
751 NIEUWE NEDERLANDSCHE
op de Leidfchegragt', by de Heeregragt, of aw Mr. ff Calkoen, Advokaat, op de Keizersgragc, by de Beereftraat, te AmRerdam.
Zaandam.
Den 19 dezer maand wierdt deze plaats met een bezoek van den Graaf en Gravinne van het Noorden vereerd. Deeze Doorlugtige Reizigers hadden zig met een klein gevolg , onder t welk zig de Prins GaUitzin, Gezant van het Rusfifch Hof, by deze Republiek, benevens den Heer BurgemeesRendorp, bevonden, van Amfteldam, over het Tolhuis, in twee Koetfen herwaarts begeven; en kwamen alhier omtrent half elf uuren voor den middag aan. Het gezelfchap tradt af aan den herberg den Otter, en begaf zig terftond , naar het huys, weleer bewoond geweest zynde , door Peter den Grooten, toen deze Vorft onder den naam van Pieter Baas, alhier op de wervén het Scheepstimmeren leerde; welk huys, tans toebehorende, aan zekeren Jan Juriaanfen de Vries, op het zogenaamde Krimp gelegen is, en nog bekend ftaat onder den naam van Vorftenburg. Na bykans een halfuur in dit huis, of liever in het vertrek van 't zelve , 't geen het byzonder woonhuis van den bewonderingswaardigen Rusfifchen Keizer was , en 't geen, op zig zeiven allereenvoudigst, alle deszelfs opmerkelyke zeldzaamheid alleen van zynen ouden Doorlugtigen bewooner ontleent, doorgebragt te hebben; bezigtigde voorts het hooge gezelfchap zo wel de JSocyer ais Scheepswerven, waar op de grote



JAARBOEKEN, July, 1782. 753
te Peter, zig vernederd hadde, als een gemeen daghuurder te arbeiden , ging vervolgens eenige ogenblikken , in den bovengemelde Herberg, en vertrok van daar, omtrent twaalf uuren, in drie floepen van een of meer 's Lands Schepen. Met deze floepen werdt het gezelfchap naar het Admiraliteits Jagt geroeyd, dat in voorraad gereed lag, om het zelve in te fchepen, 't welk daar op terflond naar Amfteldam onder zeil ging. — De toevloed van menfchen , om de Vorftelyke Reizigers te zien, was niet gering, nogtans baarde de fterke aandrang der nieuwsgieringen geene de minfte wanorde of ongelukken. De hooge Perfonaadjen fcheenen wel voldaan. Men verhaaldt, dat de Grootvorft den Eigenaar en bewoner van het bezigtigd huys honderd gouden Dukaaten tot eene vereering gaf, en by die gelegenheid den man aanprees, om het huis wel te bewaaren. Men voegt 'er by, dat de luiden van het huis tot eene erkentenis, der Grootvorftinne een klein zilveren Koffykannetje, tot kin der fpeelgoed behoorende , en van den ouden eigenaar van 't huis afkomflig, ten gefchenke aanboden; 't geen ook gunftiglyk aangenomen werdt; en waar voor, boven het voorgemelde , nog eene vereering van 25 Dukaaten aan het kind van den tegenwoordigen eigenaar gegeven is.
O O STZ AANDAM.
Doordien 'er alom verfpreid wordt, dat 'er aan den Zaankant eene befmettende ziekE e e 5 . ts
Zaan-
dam.



754 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Oost-
dam.
te heerscht, die ongemeen veel volks weg lleept, kan men niet nalaten het volgende echt bericht, deswegens , mede te deelen: ,, dat in de iaatftleden maand Juny, „ te OoR-Zaandam zyn ter aarde beiteid 6i, en te WeR-Zaandam i!o perüjonen, 't welk het ordinaire getal wel zeer verre te boven „ gaat, zynde daarvan geen voorbeeld ze„ dert den jaare 1727, dan dat echter het „ getal der overledenen zeer gering is , in vergelykinge der menigvuldige ziektens, „ blykende, by de aantekeningen van den jongen lofwaardigen Vaderlandfchen Geneesheer P. Koning, wel eer te Harder* wyk, doch nu te OoR-Zaandam, woon„ achtig, en in 't 4de deel pag. 448 en 449. in den Catechismus der natuur, door den Wel Eerw. Heer J. F. Martinet, alzo „ gedacht, dat door zyn Wel Ed. van den „ 7 January tot den 30 Juny deezes jaars „ zyn behandeld 616 Peribonen, waar van 5, zyn overleden in't geheel 32 peribonen, „ te weeten: dezulke, welke zyn Ed. heeft „ bezogt, doch bevonden bereids buiten Raat „ iets te kunnen gebruiken , en dus niets voorgefchreven - - u „ Dezulke, welke by de vifitatic bleeken reeds te zyn overleden 3 Anderen, welke maar één a tweemaal „ iets heeft kunnen worden voorgefchreven - 4 „ De overige overledenen waren, be„ halven de heerfchende, doch nu af-' „ neemende ziekte, bezet met verou„ derde kwaaien - - - 13
, 3»



JAARBOEKEN, July, 1782.
75f
321
Dus zyn onder Gods zegen herfteld 584
616
„ Hebbe reden om te denken,dat de ver„ dere Geneesheeren hunne aantekeningen „ naziende, zulks ook alzo na rato zullen „ bevinden".
Den 24 July ontflondt hier brand in een Koffyboonen-Brandery; het gebouw, en een nabyRaand huis en twee fchuuren zyn daar door verteerd.
Rotterdam.
Den 15 tegen den namiddag kwamen hunne Keizerlyke Hoogheden de Groot Vorfl en Groot - VorRin van Rusland , met hun gevolg, in verfcheiden jagten voor deze Jbtad en Rapten op de Admiraliteits werf aan land, alwaar zy door Zyne Doorlugtige Hoogheid den Heer Prins Erffladhouder en Hare Koninglyke Hoogheid Hoogstdeszelfs Gemalin, die eenigén tyd te voren herwaart gekomen waaren, verwelkomden door de Admiraliteits Heerenen de meelteLeden van de Regering dezer Stad begroet wierden. Vervolgens die beide Prinfen en Princesfen te famen in eene Koets, door verfcheide anderen gevolgd, een togtje door en om deze Stad gedaan hebbende, is dat hooge gezelfchap dea namiddags naar 's Hage vertrokken.
Met
Dost-
'aan_ 3am.



756 NIEUWE NEDERLANDSHE
Rp.Tr TERDAM.
Met voorkennis en goedvinden van Zyne Doorl. Hoogheit den Heere Prins Erfstadhouder , is by het Edel Mog. Collegie ter Admiraliteit op de Maze, het bevel over het Schip Hercules van 60 Hukken, opgedragen aan den Schoutbynagt Evert Bisdom ; over de Fregatten van 40 Rukken Caflor en Cenuturus,am de Kapteinenjtf/z Willem van 01denbarnevelt genaamt Tulling en Juftin Ekhard Raldt, en over het Fregat Bellona van 20 Rukken aan den Luitenant Theo dor us van Capelle.
In de Maas zyn 7 tonnen haring aangebragt, welken tot 800 gl. de ton verkogt zyn.
Schout, Burgemeefterën en Scheepenen hebben den 10 July 1782 tegen 't losloopen van honden de navolgende Publicatie afgekondigd :
Ccliout Burgemeefterën en Schepenen der Stad ^ Rotterdam, zoo veel in hun vermogen is, willende voorzien tegens ongelukken, dewelke veroorzaakt zouden kunnen worden door her losloopen van honden, geduurende de groot (te hitte van het Someifaifoen, hebben goedgevonden te verbieden.
Dat na den 13 July dezes jaars tot deu 31 Auguftes daar aan volgende niemand, onder wat voorgeven het zoude mogen zyn, eenige honden buiten zyn huis of erv zal vermogen te laten lopen, zonder dezelve aan een halsband met een koord of leidzel vaft te houden of te doen houden, op een boete van zes guldens, by den eigenaar of houder te verbeuren ten behoeven van den genen, die de bekeuring zal doen, waar toe by dezen een ieder zonder onderfcheid word gemagngt ; gelyk
de



JAARBOEKEN, July, 1782. 757
de Dienaars der Jullirie en Stads Hellebardiers ] boven dien uitdrukkelyk worden gelast, om allehonden, die binnen den voorfz. tyd op de lTraa., ten of wegen dezer Stad of onder de juri^diöie van die zouden mogen los lopen , dood te Rian en te werpen in de graften der buitetlad of de Rivier de Mafe ; terwyl de eigenaar of houders van honden des niet te min gehouden bly ven tot' vergoeding van alle fchaden en ongemakken , die door hunne honden zouden mogen worden veroorzaakt :
En word voorts by dezen ook herinnert, dat ingevolge de Keure dezer Stad niemand, die door Diaconen of Armbezorgers , van wat gezindheid ook, bedeelt word, eenigen hond of honden mag hebben nog houden , op pcene van zonder de minde oogluiking van zyne bedeeling te zullen worden verfteken.
Jn kenniffe van my A. W. Beelaerts. Woerden.
Veel is 'er te doen geweeft om een voorval in Zeeland ; namenlyk men verhaalde, dat in het laatft van Juny, in het gezigf der aldaar liggende oorlogfchepen een Vyandelyk oorlogs Fregat van 28 ft. op de Wielinge was ten anker gekomen. Dat de kaptein en het volk van ons Fregat de Jafon op de Reede van Vlisfingen , op dit gezigt vol vuurs en moeds was, om dat Fregat aan te vallen en te veroveren; dat ook wezenlyk de Kaptein aan den Bevelhebber , den Schou.tbynacht van Kruyningen, verlof liet vragen om op dat vyandelyk Fregat los te gaan ; dog ten antwoord bekwam, dat daar toe van den Admi-
x raai
l0T-
:ek-
)am.
Publicatie te*en't los 'open van honden.



75S NIEUWE NEDERLANDS.CHE
WoER. DEK.
miraal Generaal geen bevel hadt. Wy zullen van dit voorval hier na breeder uit Vlisfingen fpreeken. Dog hieromtrend las men in het Zuid-Hollandfch Nieuwspapier, hetwelk in deze Rad gefchreven wordt, den i July, dezen brief, dog zonder naam:
„ Ik kan niet nalaten UEd. te melden, dat 55 wy gepasfeerde Zaturdag het geluk hebben ,,ge!iad,ominonsgefigt ten anker te fien ko„ men op de Wielinge een Engelsch Oorlogs„ Fregat van 28 R. gefchut, het volk op het ge„ figt van het zelve vol vuur, en moed zynde, „ was met ongeduldig verlange befield om op „ het zelve af te gaan: de Kaptein mede feer „ gaarne preuve van zyn dapperheid willende „ geven zond een exprelfe aan de Schoutbynagt „van CV«/';;/«g£,metinflantelykverfock om op „ het felve los te gaan, als verïeekercnde.van in „ weinig uren , met het Engelsch Fregat in „ Triumph te rug te zullen komen, het volk was „intusjchen van den eerRe tot den laaRe vol „ yver en verlangen, om alles tegen de te rug„komRvan de exprelfe in het werk te Relle: „dan de neerllagtigheid was niet gering, toen
men vernam, dat den■HeerSchoutbynacht tot „ antwoord had gefónden, geen order van den „ Admiraal Generaal tot vegten of uitloopen te ;, hebben, geen order konde geven nog aan het „ verfoek van hem Kaptein Storie te kunnen ,„ voldoen:derhalve moeiten wy blyven leggen, „ hebbende,het gemelde Engelsch Fregat in „ ons gefigt, ten anker gelegen tot maandag „ avond: hoe dolen rafend al het volk was ,;kan „metgeenpenneuitgedrukt worden, ja veele
„be



JAARBOEKEN, July, 17G2. 759
beflooten om een Requeft in te leveren, om „van den dienft ontflagen te zyn,of anders geen
hand aan liet werk te liaan, voor dat fy op hét „ Engelsch Fregat een kanst zouden gewaagt „hebben. Dingsdag rsvoor de Wal ontdekt 2 „ Fregatten en 2 Kotters, Tonder dat onfe Sche-
pe eenige de minlte werk maken om 'er op af „ te gaan , mogelyk nemen de Engelfchen nog „de moeite omonie Schepc van de Ree te hallen cn in Engeland prefent te geven, de tyd «, leert alles.
Blyve U Ed. Vriend.
Geteekend,
P. van der. Linde. .
Op het Schip de Jafon op de Reede van Vlislinge den 26 Juny 1782.
Dezelfde Nieuwsfchryver hadt ook nog, zo als dezelve verklaard heeft, eenen naderen brief ontvangen, mede gedagtekend uit VTisfingen, den 10 July 1782 , en getekend J., aldus luidende.
„ Offchoon door geenerlei converfatie, cor„refpondentie of bloedverwandfchap de eer
heb aan U Ed. bekend te zyn, heeft Uwe .,Patriot£ifchewyfe van denken, en fchryven ,, by my die achting voor U Ed. verwekt, dat „ iknietvoorbykanUEd.eenigfintsin Raatte
Rellen, UEd. nopens de Briefgefchreeven „, uit 's Lands Fregat de Jafon , en in Uwe „ Courant van primo deefer geplaatft, tejuftiü-
„ cee-
Woer.
oen.



l6o NIEUWE NEDERLANDSCHE
WOER-
„ceeren, en tegen de drie niets beduidende verklaaringen, in deMiddelburgfche van gis,„ teren, te defendeeren. Het geen UEd. in die „brief hebt geraentioneert, is ten grootflen „deele conform het verhaal, dat zo hier als te „ Middelburg en door het geheele Eilant heeft „ geventileert, en ook by een ieder is geloofd , „ en tot heeden nog voor w aarheid word ge„ houden : Men fchynt opzettelyk het een en „ ander in die Declaratoiren te hebben vergée„ ten, wat feg ik men heeft die daar in niet wilden plaatfen : Dat'erEngelfche Schepen hier „van Gaats geweefl en geleegen hebben, „ fwygt men voorbedagt: dat de Blankenber„ger Loots Kaptein Story, daar van kennis „ heeft gegeeven,vind men niets van gewaagd ; „ mogelyk om dathonderde menfchen te Domburg, Weftcappel,Zoutelande, en van onfe „ Thoorens en Schepen defelve gefien hebben, „ en aan hunne Engelfche Vlaggen onderkend; „felvs heeft een Kotter ter dier tyd de iTout„ heid gehad,onder het gefchut der battery van ,, Weftcappel te naderen, dan bemerkende dat hy een begroeting van defelve flond te kry„ gen (waar meede men om reedenen wat lang „ draalde); verkoor hy liever weeder wat af te „houden. Moogelyk dat het getuigenis van „ foo veel ooggetuigen, die dit fouden kunnen „ en hebben gedeclareert,nog niet voldoende is gereekent; dit foo zynde fouden men ook „geen geloof geeven aan het Declaratoir van „ een Schipper en fyn volk, die met hun Schip „ hier voor den Deurlo hebben ten anker gelee„ gen, die door twee Engelfche Fregatten zyn „ gepreyt en met het gewoone vriendelyke En-
„ gelfche



JAARBOEKEN, July, 1782. 751
„gelfche compliment van, God dem de „Duitfchman,gefaluëeertzyilde,nlfeteenbood„fchapaan onze Üorlogfchepen wierd belaft „om na buiten te komen : Dit alles te faam ge3, nomen beeft niemand(cxcept die het hun faak „ was ons geruft te ftellen,) meerder doen »twyffelen , of de twee Schepen, die hier voor „ Gaats waren, en geduurende twee dagen ten ,, anker geleegen hebben, om te wagten of 'er x geen van onfe Schepen de couragie hadden na „ buiten te komen, zyn in der daad Engelfche x> Schepen geweeft, en dat men zulks op onfe „ Oorlogfchepen ook geloofde, blykt, dat de „Ad vis-Vaartuigen geduurende twee dagen „niet na buiten hebben geweeft, onfe Kapers „niet na Zee hebben durvenloopen,en felfs „ onfe Oorlogfchepen van plaats hebben-moe„ten veranderen. Had de Heer Story fig in „pr£efentie van foo veel lieden nopens de'on„ dcrhandeling tusfehen zyn Ed. en den Schout „ bynagc van Kruinen gehouden , foo fterk niet „geëxpliceert, nimmer foude men foo veel „daarvan geweeten hebben, en wat die Heer, „ diemen hier en elders akyd voor een braaf „ Officier en man van eer heeft gehouden , heeft „ gepermoveeri, om thans ook, foo men fegt, de „huik na de wind te hangen, kan niemand pe5, netreeren; wat betreft de Schoutbynagt, die „ copie van dien brave Andries de Bruin, nie„mand is 'er, die fig daarover verwondert; „mogelyk dat gy eerlang meer van die man „ fyn daaden zult hooren : Enfin, myn Heer! „hetismetdeefefaak even als met verfcheide .y andere gevallen, die men helaas ook hier éj.heeft fien gebeuren , dat is vol kinkels en Fff „ draaijen,
Woerden.,



Woerden.
76ï NIEUWE NEDERLANDSCHE
„ draaijen, om ware het mogelyk eenige ge,, buteerde fchandelyke oogmerken te berei„ken, waartoe zigfommigelieden, felfs van „ aanfien ,laaten employeeren, dan die eerlang „ het loon voor hun handelwys wel konnen „ genieten.
„Ingefioote Extract, uit de . refolutie der „ Weth en Raad der Stad Goes, waar meede „ fig reeds eenige leden onfer Provincie hebben „geconformeert, men begint vry Rerk hier te „ denken en te fpreeken, en tegen de onge„ hoorde handelwys tot nu toe gehouden fig te „ verletten, zynde deefe week eene feer fterke
en regt Vaderlandfche refolutie by die van „ Middelburg genomen, en ter Staats vergadering ingebragt, kan ik defelve magtig wor„ den, ik fend ü Ed. defelve by volgendePoft , „ en blyve intusfchen U Ed. onbekenden maar „ niet min genegenen Vriend.
Zyne Hoogheid de Prinfe ErfRadhouder, zig over bovengem. brief in de Zuid-Hollandfche Courant by de Staten dezer Provincie vervoegd hebbende, hebben Hoogstdezelven den 12. July befloten, om der Regeering van Woerden hierover aanfehryving te doen en berigt te vorderen. Dit berigt van de Regeering dezer Rad, gedagtekend den 14 July 1782. was van dezen inhoud.
EDELE GROOT MOGENDE HEEREN!
HTer voldoeninge aan de hoogft gerefpecr.eerde ordres van UEd. Groot Mogende, vervat in ÜEd. Groot Mog. Miffive van den ia deefer,



JAARBOEKEN, July, 1782. 763
üebben wy de eer U Edele Groot Mog. by deefen te dienen van berigt.
Dat wy, na leflure van voorgemelde Mifllve, en by^evoegde (hikken, den Courantier der ZuidHollandfche Courant voor ons hebben ontboden, ■ en van hem hebben afgeeischt de Misfive gep'aatft,. in de voornoemde Courant No. 78, én op den^ có Juny pretenrelyk gefcbreeveiï aan boord van t het Schip de Jafon, leggende op de Rheede van. Vlisflngen: < Dit de voornoemde Courantier die brief aan ons heeft overiiegeevcn, dewelke wy , in gevolgen U Edele Groot Mog. Ordres hierneevens toefend rt.
Dat wy van denfelve Courantier gecne andere informatien heboen kunnen bekomen , dan dat defelve Mifïïv e is gejeornet) van Vlisilngeo, en geaddresieerd a-.n L. Paling., uitgeever der Ccura:„ti san wien meerder Brieven, de Courant betreffen' de, geaddresfeers worden.
Dat hy voor deefen meerder Brieven (fo hy denkt) met defelve hand geichrevén , h eft ontvangen , dog die ongeteekendt waaren, en dat hy dierhalven niet heeft kunnen denken , of dee/e Brief, die door P. ranHer t.ïtulè'h geteekent was, moeft egt zyn. fchoon hy de voornoemde P. van der Linden in Perfoon met kende:
Dat hy daarom van de voonchreeve Mifllve ter goeder trouwe had gebruik gemaakt, fchoon hy naderhand uitdedeclaratoiren van de Heeren Schout bynacht van Kruinen, en Kaptein Story had geilen, dat veele zaaken in voornoemde Misfive vervat verdigt waaren, en hy daarom geen fwarigheid had gemaakt, dezeive atteltatien in zyne Courant aan 't publiek mede te delen, en den naam van den Schryver te melden, fchoon, het fcheen dat 'er irj Zeeland nog gevonden wierden, die de Brief tragten te defendeeren , gelyk hem uit een Brief uk Vlisfinsen, den 10 deefer aan voorrtosmde Leeii* èert Paling gefchreven, (dog fonder naam en alleen Fff 2 gelee-
WOERDEN.
Berigt Ier Regeer, vanVoerden'opens de luidholh ïoumtit:



WOERDEN.
Berigt der Re geer. van IVoerden nópens de Zuidholh Courant.
ÏM NIEUWE NEDERLANDSCHE
:eekend J.) was gebleeken, welke Brief by raad(aam vond mede aan ons over te geven, gelyk wy iezelve, fchoon ongelovelyke faken beheliënde, bierneevens voegen , of dezelve ook gelegentheid mogte geven, om op de eerfte Misfive beeter te kunnen jnquireeren:
Wyders hebben wy den voornoemden L. Paling meede voor ons doen roepen, die ons gedeclareerd beeft, dat hy defelve Misfive van P. van der Linden , als ook de tweede Misfive hier voorgemeld , en geteekend J. met de Poft van Alphen heeftontfangen, dog de eerfte direct, van VlisQngen,en de tweede over Middelburg, gelyk aan de Poftteekens, daar op gefteldt, kan blyken.
Hier mede hopen wy aan U Edele Groot Mog. intentie voldaan te hebben, en zullen anderfints ü Edele Groot Mog. nadere beveelen te gemoed Gen.
Terwyl wy, na U Edele Groot Mog. in dedicrbaarfte protectie des Alderhoogften aan bevolen te hebben, blyven,
Edele Groot Mogende Heeren!
Onder ftond, U Edele Groot Mog. ootmoedigfte Dienaaren, De Magiftraat der Stad Woerden.
Laager flondt, Ter Ordonnantie van defelve^ Was geteckent, H. W. Prins. by abfentie van de Secretaris.
Waarop den 17 July, dit berigt en andere ftukken, hier toe behoorende, zyn commis* fisriaal gemaakt,
7.EE;



JAARBOEKEN, >/y, 1782. 765
ZEELAND
Middelburg.
Aan de Rem hebbende Reden dezer Provincie is den 8 Juny door de Staten de navolgende brief, tot het houden van maandelykfche bedeftonden gezonden:
Edele, Emtfefte, JVyze, Difcrcete , zeer Vlorzienige Heeren !
„ Wy hebben goedgevonden, uit aamner„ king van de duistere en kommerlyke om, „ Handigheden , waarin de Republiek zig „ thans bevind, vermits het God Almagtig „ gelieft heeft, na zyn Regtvaardig Oordeel, deze Vereenigde Nederlanden te bezoeken, met eenen verderfelyken Oorlog ter Zee, waarmede dezelve onverhoeds, en op si eene gansch onwettige wyze, door hetRyk „ van Groot-Brittannien zyn aangevallen, en daardoor he; verlies van een groot aan„ tal Schepen, en van meer dan eene Colo5, nie van den Staat veroorzaakt, mitsgaders „ alle Commercie binnen onze Provincie eensklaps tot RilRand is gcbragt, en byna „ vernietigd, dat, tot onze nadere ordre, „ maandelyks op den tweeden woensdag in „ iedere maand, des avonds ten zes uuren, „ te beginnen met Juny eerstkomende, open„ baarc plegtige Bedeitonden zullen worden „ gehouden, in de Kerken, zoo in de Ste-: „ den, als ten platten Lande van deze Pro;? vincie, ten einde, onder opregte verootFff 3 moe.-
DEL3URG.



f66 NIEUWE NEDERLANDSCHE-
DELBURG,
„ moediging voor den Allerhoogften, zyneu „ kragtdaadigen Zegen aftefmeeken, over de Wapens door den Staat, tot deszelfs ver„ dediging, en afbreuk van den Vyand op„ gevat, ten einde dezen Oorlog , eerlang „ verwisfeld moge worden, met eene Vrc„ de? die eerlyk, vast en voordeelig voor „ deze Landen zy: Mitsgaders dat het hem „ behage, den verdrukten koophandel te her„ Rellen, totvoorigen bloei,- Ieder te kroo„ nen met voorfpoed en allen welRand, Oen „ Staat voor verdere gedugte oordcelen te „ bewaren, en (door alle zyne Strafgerigten „ in Zegeningen te veranderen) het lieve , Vaderland tot deszelfs voórlgen welfland, s, voorfpoed,aanzien en vaftigheid, in zyne „ g. nfte te hcrftellen!
„ Wy verzoeken UEd, daar benevens 5, zoodanige ordres te Reilen, en dip vour5, ziening te doen, dat met het opluiden dér s Kerkklok, de winkels alomme binnen U Ed. Stad en Jurisdictie worden gefloten, en allen Handwerk geflaakt, ten einde aï„ zoo beter gelegenheid aan de In- en Opgej9 zetenen gegeeven worden , met de ver'? eifchte naarRigheid tot gehoor te kunnen komen: doende hier van mede advertentie 3 aan de Walfche en Engelfche Kerken in , den uwen zynde.
Waar mede &c.
Men verneemt met brieven van het laatft; yan deze maand uit Engeland, dat het Engelfch Eskader onder bevel van d^ai Admi-,
raa!



JAARBOEKEN, July, 1782. 707
nalRof, 't welk Texel geblokkerd heeft; den 17 weder in Duyns was gekomen.
Vli s si n ge n.
De Kaapredery in deze Stad blyft nog al voorfpoedig voortgaan. De Kaper Kaptein; la Turcq, heeft van zyne Reederye, tot een buitengewoone belooning een zilveren Zabel ontvangen, met een draagband , op welke eene zilveren plaat is: Op de zilveren plaat is met toeflemming van de Regeerders liet Stads wapen gemeden: ook heeft men nog aan dien zeltden Kaptein een paar piflolen, fraay met zilver ingelegd, vereerd. Zyn tweede Kaptein was N. Jarry, die nu zeiven bevel voert over de Kaper ds Vlisfinger, met welken hy den 9 April uitliep, en den 13 Mei te rug keerde, hebbende in dien korten tyd elf Engelfche pryzen gemaakt, metvleefch, fpek, erwten, zout, meel en andere levensmiddelen geladen; onder dezelven was ook een Engelfch Fregat van 400 ton, met fes Rukken negen ponders gewapend , het welk zyn volkomen manfchap nog niet aan boord hadt. Hy is eene zwaare vyandelyke kotter , voerende 18 fes ponders, gelukkig ontfnapt.
Onlangs liep hier een fchoone nieuwe Kotter van de helling, onder het oog van vecle aanfehouwers, en onder het gejuich der Kapergaften, aan vvien een vrolyken dag gegeven wierdt, waar in zy de geheele Stad deei!en deelen, welke zy in procesfie met vlaaFff4 gen,
/L1SilNG'EN.



768 NIEUWE NEDERLANDSCHfi
Vus-
SlftGEN.
1
r
a t
\
gen, trompet en vedelfpel, de hoeden met. weinig gelint en geftrikt, doortrokken. Over dien Kotter, de Zeeuw genaamd, zal Kaptein le Turcq het bevel voeren. Thans ligt hier ook nog in Equipage, een fterke KaperKotter genaamt de Dogger sbank, gelyk ook nog twee anderen , genaamd de Zeemvfche Waterleeuw en de Hoop , terwyl nog een vierde eerlldaags van ftapel zal lopen. Door al dit gewoel en het uitlokkend gezigt van eene aanzienlyke Rhee , met Oorlogfchepen en Fregatten, fchynt hier het leed des Oorlogs en de kwyning van den koophandel, ivat ter zyden gelleld en gefuit te worden, fiet kleine Kapertje de Vlyt met 14 koppen bemand, door de oollelyke winden, te veel 3p de Engelfehen kuil vervallen zynde, is genomen en te Hul opgebragt.
By het hoofd van Zicrikzee en Zype zyn n 't begin van Mei grondbraken gevallen, velken eene fchade veroorzaakt hebben, die vel op 100,000 gl. wordt gereekend.
UTRECHT.
ZüYLEN AAN DE VECHT.
Was, voor eenigen tyd, de aandagt dcr beminnaaren van goede verbeterincn in Vaderlandfche gewoonten, gevestigd ip 't fchadelyk misbruik , om. de lyken der fgeftorvcnen in plaatfen , den Godsdienft oegewydt, te begraaven; zag men toen eenige /elgezinden hand aan het werk Haan, ruit- ■
plaat-



JAARBOEKEN, July, x^l 76>
plaatfen buiten de Godshuizen verkiezen ,•; deedt 'er zich hoop op , dat deeze zo gewenfchte zaak fpoedig by allen ingang vinden zou; 't was egter niet dan met leed, dat men dezelve , zoo fpoedig in vergetelheid geraakt, ten eenemaale vertraagt zag. — Het dagt de Regeering deezer plaatfe goed, om, onder goedkeuring van de Edel Mog. Heeren Staten dezer Provincie, als meede van den Hoog Welgeb. Heere van Zuilen, een nieuwe begraafplaats te Richten, even buiten het Dorp, cn, met bewilliging der ingezeetenen, zich te verbinden, alle de lyken aldaar, zonder uitzondering, te begraaven. De Hoog Wel Geb. Heer en Vrouwe van Zuilen zelve zyn in deeze niet alleen loflyke voorgangeren, maar hebben zelfs ten dien einde een gefchikte plaats aangeweezen en aan de inftelling vereert. Den 4 September 17 81 ,leide men plegtig den eerflen Reen aan den muur, die denzelven omringt, en diethans geheel voltooid is; deze heeft een fraaije poort, waar op dit opfchrift uitgehouwen is : Wy leven, om te Jlerven. Mogt dit voorbeeld de Vaderlanderen opwekken, Zuilens Regenten en Burgeren voorbeeld naar te volgen: ras zag men deze zoo gewenïchte zaak algemeen"!
Fff 5 VER-
VAN DE ^ECHT.



070 NIEUWE NEDERLANDSCHE
VERANDERINGE ONDER DE HOOGE EN LAGE AMTENAARS, ENZ,
Verandering
onder de hooce en dage Am tenaars,enz.
DEtpT. Den zo dezer is in den ouderdom van ruim 79 jaren overleden de Heer en Mr. Willem Flaardingerwoud, Robberisz.% in den jaren 1751 Veertig-Raad geworden , en aangefteld tot Scheepen in den jare 1753 tot 1761 ingefloten; vervolgens als Burgemeefter in 1770 en 1771 "• Gecommitteerd in de Reekenkamer van Holland en Westfriesland in de jaren 1767, J77a > *773 en 1774.
'sGravenhage. Den 9 dezer hebben Hun Ed. Groot Mog. op verkiezinge van Zyne Doorl, Hoogheid den Heer Prins Erf-Sradhouder, aangeReld, tot Heemraad van den Hondsbosfche en Duinen tot Petten, den Heer Klaas Cos, Burgemeester te Aardswoude, welke in die hoedanig, heid voor Hun Ed, Groot Mog. den Eed heeft afgelegd.
De Heer Brantzen, is by hoogstgemelde Hee* ren Staten als buitengewoon Gezant aan het Hof van Verfailles benoemd.
Den 26 dezer hebben Hun Ed. Groot Mog, op verkiezinge van Zyne Doorl. Hoogheit den Heer Prins Erfftadhouder, aangeReld:
Tot Kastelein van den Huize van' Muiden, en, Bailluw en Dykgraaf van Gooiland, in plaatse van den Heer Baron D. van Boetjelaar, Heer
vaa



JAARBOEKEN, Julyi 1782: 77$
van Kyfhoek, welke zvn ontflag daar van bekomen heeft den Heer Mr. Nikolaas Warin Am. thonisz.
Tot Bailluw en Dykgraaf der Stede en Lande' van Woerden, m'tsgaders Kaftelt in van den Huize en Kaflele van V\ oerden, (ir> plaatze van wylen Jr. F. H. Baron van Wdsftenaar Heer van St. Pancras) den Heer Willem van der Boeven.
Tot gewoon Raad in de Kamer van Juftitie te Vianen, ;in plaatze van wylen den Heer Mr. E. N. Bongard,) den Heer Mr. Jacob de la Vaille.
Tot Houtvester van de Wildernisfe van Brede, rode, in plaatze van den Heer W. A. Leftevenon, Vryheer van Hazaartswoude &c. die op deszelfs verzoek zyn ontflag in die hoedanigheid bekomen heeft den Heer Mr. Cornelis Afcanius van Sypefteyn, Heer van Moermont en Renesfe,
Tot Bailluw en Schout van de Wieringerwaard» fin pla-uze van wylen den Heer Mr. D. van Foreeft. Heer van Schoorl en Camp,) den Heer Mr. Daniël Ras.
Tot Bailluw van de drie Egmonden met Reinigum, mitsgaders nog, tot Bailluw van de Nieburgen, (in plaatze van wylen den Heer Mr. J. Qt de Mey,) den Heer Mr. Pieter Binkhorst»
Tot Schout van Vlieland en Bode van Oost Vlieland, (in plaatze van den Heer Mr. A. van der Willige, welke in d'e hoedanigheid op zyn verzoek deszelfs ontflag heeft bekomen) den Heer Nicolaas. Chriftiaan Quajfl.
De Heer Mr. Johan Karei van Cattenhurch, (in plaatze van wylen den Heer Pieter Beekarts,) aaa-
ge.
VeraNi
dering dn der je hoo-
3e en ^age
4mtenaars,
ENZ.
|



772 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Verandering
onder de hooge en lace
Amte-
paars. enz.
gefteld zynde tot Gontrarolleur van de ConvoyeTi cn Licenten te Hoorn, heeft in die hoedanigheid ter Vergadering van Hun Hoog Mog. den Eed afgelegd.
Den Heere Prinfe Erfftadhouder heeft de plaatzen van Lid in den hoogen Kryesrade der Vereenigde Nederlanden, open gevallen zynde door het overlyden van de Heeren Leonard Robert van Sonsbeeck, Generaal Major, &c. en Willem Barend van Alphen, Kolonel &c. opgedragen aan de Heeren deneraal Major Derk WU'eui Hendrik van Brakel en Kolonel Hendrik Thooft.
Men heeft tyding. dat overleden is de Heer Willem Cornelis van Heemskerk Schepen' der Stad 's Hertogenbosch, mitsgaders Raad cn Rentmeester Generaal der Epifcupale en andere GeeRelykeGoederen over de Stad 's Hertogenbosch en het Quartier van Maasland, enz. Door den Raad van Staat is in deszelfs plaats tot Raad en Rentmees ter Generaal aangefteld de Heer Leopold Limburg van Styrum, welke in die hoedanigheid voor gemelden Raad deD Eed heeft afgelegd.
Ook heeft de Heer Meinard Elias de Vries vdn Vosfen , ter Vergadering van Hun Edele Groot ■Mogende den Eed afgelegd als Hoofd-Officier der Stad Enkhuizen,
Den 19 dezer is op deszelfs Buitenplaats te Voorburg overleden de Heer Mr. Cornelis van der Beke, Raad der Stad Tholcn , Gecommitteerde, wegens de Provincie Zeeland , ter Generaliteits Rekenkamer &c. &c.
Uit Overysfel heeft men tyding , dat overleden is de Heer Hendrik Ernst, Baron van Keppel tot Dingshof, befchreven in de Ridderfchap des Quartiers van ZaUand &c. &c.
Let-



JAARBOEKEN, .July, 178a! 773
Leyden De vergadering der Ed. Achtb. Heeren Scheepenen deezer Stad is volgens jaarlykiche gewoonte, veranderd, en zyn door zyne Door'. Hoogheid den Prins Erfstadhouder tot Scheepenen verkoren, de Heeren Mr., Abraham van Alphen, Mr. Jan van Royen Adrz. ] Mr. Pieter Jan Marcus , Mr. Gerard van Hooge-, veen, Mr. Adriaan van Hemden, Mr. Hendrik Twent, Diederik van Leyden en Mr. Jooft Roms- ] winkel; waarvan de Heeren Mrs. Marcus, van Hoogeveen, van Hemden , Twent, van Leyden en Romswinkel tot Scheepenen- Commisfarisfen van des Gemeene Lands midJelen zyn benoemd.
Middelburg. De Genêraliteits Rekenkameropengevallen zynde door den dood van den Heer en Mr. Cornelis Steengragt, Heere van beide de Souburgen, enz. in 't laatst van het vorig jaar; tot welk Amt de Stad Vlisfingen nu een gedeputeerden, van wegen deze Provincie benoemt; was dit het eerde Genêraliteits Amt, dat den jongen Heer Willem Zeelandus van Borsfelen vtia Hooge, van wegen dezen Provincie kon worden aangeboden, volgens de plegtige Staats Refolutie by zyne Geboorte en Doop genomen, en zynen Heer Vader by wyze van Pillegift aangeboden. Zie dit alles omftandig in de N. Jaarb. van Febr-, 17.53. bl. 175.
Een plaats in de Vergadering van H. H. Mog. nu ook open gevallen zynde, tot welk Amt de Stad Middelburg een Gedeputeerde, van wegen, deze Provincie moest benoemen ; zoo is in jongstleden zomermaand, door Hun Ed. Mog. de Heeren Staten dezer Provincie deze fchikking gemaakt, dat Jonker W. Z. van Borsfelen volgens zyne keuze ter Vergadering van H. H. Mog. is Gedeputeerd ,op Genêraliteits Rekenkamers Traetement. De openftaande plaats in de Generalis
teits
ÏER1NC 3NDER )e hoo* 3E en !,age
\mte-
tfAARS !nz. •



Veranderingonder
de hooge en laage
Amte-
ïtaars enz.
NIEUWE NEDERLANDSCHÈ
7.74 NIEUWE NEDERLANDS CHÈ
teits Rekenkamer, zal verder open blyven tot een tweede vacature ; en zal dat Amt dan weder ter begevmge van de Stad Vlisfingen Raam
Goës. Den 24 dér afgelopene maand zyn uit eene overgeleverde naamlyft , door Zyne Doorluchtige Hoogheit deD Heer Prins KrfRadhoudcr, in plaats van de afgegane Heeren, vnor 2 jaren verkoren, tot Burgemeester, de Heer Mn W1 llem van der Bilt, Heer van Cloetinge; en tot Scheepen, de Heeren Frangois de Keyfer, Junior , Daniël de Meyer, Jacobus Petrus de Junghé en Johannes Stokmans.
Utrecht. Den eerRen dezer overleed in den ouderdom van ruim 75 jaren, na eene Koortsziekte van eenige dagen, de Heer en Mr. Bartholomeus de Gruiter, Heer van Groecewou e s federt den jaa e 1737, Raad in de Vroedfc-ap, en, fints den 12 Oélober des gepasfeerden jaars 1781, regeerend Burgemecfter dezer ^tad, alsmede gewoon Gecommitteerde ter belchryving van de Staten dezer Provincie en derzelver Gecommitteerde ter Vergadering van H. H. Mog. de Heeren Staten Generaal enz. enz. in wiens plaatze Zyne Doorluchtige Hoogheid den 18 dezer heeft aangeReld tot Burgemeester den Heer Mr. A. J. van der Dussén, Heer van Darthuizen , en tot Raad in de Vroedfchap, den Heef Mr. Jaceb van Haaften.
Den 25 dezer is alhier, in den ouderdom van drie en.vyfrig jaren, overleden de Heer en Mr. ^oan Fredrik Roëll, eerRe Secretaris dezer Stad &c.
Den



JAARBOEKEN, $ufy, 1782.
Den 12 dezer hebben hun Édel Mdgenden de Heeren Staten dezer Provincie, tot Muntmeefter van de Provinciale Ütrechtfche munt aangefteld, den Heer j". S. van Naamett, die -ook den Eed in handen van Hun Edel Mogenden heeft afgelegd, in p'aats van den Heere C. F. Wesfelman, Heer der Stad en Vryheid Helmont, die wegens ongefteldheid zyn ontflag als Muntmeefter, van Hun Edel Mogenden heeft verzogt en bekomen.
Dockum. Den 19dezer is in den ouderdom van 74 jaren en 10 maanden overleden , de Heel Mr. Adrianus Canter Visfcher, Grietman ovei Dantumadeel, Gecommitteerde Staat ten Lands* dage van Friesland &c. &c.
Veranderingonder
de H00« GE en LAGE AMTE-
naars*
ENZt



?7<? NIEUWENEDERL.JAARB. Juf,, 1782.
LYSTDER PRYZEN VAN VERSCHEIDEPRODUCTEN ONZES LANDS.
Rotterdam den 22 July. Rotterdam den 22 July.
by de Z. Zak. by 't Lalt
TARW Oude Zeeuwf.10 a2i «Haver dito Voer. 12213^
.. Nieuwe dito I7*a20i fi Zeeuwfedito. 11 ai4 ^
.. _,- Blauwe 15217 tf Paerdeboonen. ^ÉajSA^ ÏLoGGEZeeuwf.enlnl. 13 a 13* $ Duiveboonen 20 a 22
by 't Laft. by den Steen,.
Boekwyt op 154 ffl 322 «^Vlas Allerbeft 40 3 42 ft.
Gerst Winter 163a 18*^1 Beft 35 a36 ft.
_ Zomer. 16^317 ^ -Ordinair. 28 asp ft.
HaverVrief. Brouw 14 aióidd—— Slegt. 24 a25 ft.



NIEUWE
Nederlandsche JAARBOEKEN*
Augustus. MDCCLXXXII.
GELDERLAND.
Nymegen.
De Heeren Gedeputeerden der driekwartieren, tot de Finantien of Geldmiddelen nebben, op hun eigen gezag, bewilligd in de voortduuring der verhoogde' foidy VS 6 ftuivers voor het krygsvolk.
HOLLAND.
Dordrecht.
Den 8 dezer maand Augustus, zyn dé vier Burgemeefterën Josselet, Onderwater Rees en Bout, benevens den Penfionans de Geysfelaar,by den Prinfe Erfftadhouder geweest, om gelyken last te volvoeren, als de Stad Schoonhoven heeft doen afleggen; en hebben dus uit naam der Regeerders van deze Stad aan Hoogstdenzelven fc. kennen gegeven, dat gem. Regeerders, Pgg by
GEN.



778 NIEUWE NEDERLANDSCHE
DoRDUEGHT.
by meerderheid van Remmen een befluit genomen hadden, om voortaan , volgends eene by Hun gemaakte fchikking; over alle regeeringsposten, ampten, en commisfien of afzendingen in verfcheidene byzondere kameren en vergaderingen, de regeering dezer Landen betreffende, zelvcn beRcl te doen, zonder op eenige aanpryzingen van Zyne Doorlugtige Hoogheid voortaan te letten of agt te geven. Daar zyn eenige Heercii in dezer Stads Regeering, die geweigerd hebben in dit befluit toeteftemmen, en deze zogenaamde Conventie te onderteekenen. Deze Heeren hebben een klein boekje in het ligt gegeven, waar in zy deze hunne verweigering verdecdigen.
•H A A R L'E M.
Den 2,1 dezer maand heeft de Compagnie vrywHligers uit de burgeryc op den Doelen haare vvapenoeffeningen geëindigd en afgevuurd, in tegenwoordigheid van de Heeren Burgemeesteren dezer Stad, en en onder een toeloop van veele aanfehouweren.
Ook heeft het Leerfchool der Toekenkunst', in den jaare 1772, onder het gezag en goedvinden derEd. Groot Achtb. Heeren Burgemeefterën dezer Stad opgericht, dezen morgen, alhier op hetPrincenhof zyne tiende openbaare vergadering gehouden, welke hun Ed. Groot Achtb. met hunne tegenwoordigheid wel hebben willen vereeren; zynde by die gelegenheid voor een aanzienlyk getal
■ toe-



JAARBOEKEN, Augüflus, 7782. 7?9
toehoorders eene cierlylcc en weldoorwrochtc Redevoering gedaan, over den matigen invloed der IV«.tenjchappen op de Zeden en den algemeenen Staat, door den Heer I Jacob Elias van Farelen, Lid van dit Tekenfehoof: waarna de volgende Pryzen zyn uitgedeeld aan deTeeken-Leden, die door de Beflierders derzelver waardig geoordeeld waren , als in de vierde Clasfe der eerftbeginnende aan Abraham Lajfchuyt,die daardoor tot de derde Clasfe is overgegaan ; in de derde aan David van Leeuwen, die tot de tweede Clasfe is bevorderd ; in de tweede Clasfe aan Hermanus van Brusfel, die in de eerfte Clasfe is aangenomen jj en in de eerfte Clasfe aan tlendrik Schzveegman.
'sGüAVENHAGE. "
De Provincie Zeeland heeft toeseftemd in het voorftel van Zyne Doorlugtigé Hoo°-h om 't gebrek aan Zeevolk voor 'sLands Vloot aan te vullen, uit het voetvolk van den Staat; dog houdt nog het ander Ruk in overweeging, namenlyk, om de manfehappen, uit de Regimenten genomen, met nieuwe manfehappen te vervullen, tot dat op het befluit van Friesland daaromtreiïd een berigt zal zyn uitgebragt. De Staten van Zeeland geven verders in overweging, 0f de Régimenten Mariniers ook niet op 'sLands Schepen zouden behooren gebruikt te worden om daardoor het gebrek aan Zeevolk 20 veel te beter te verhelpen. Eindelyk heeft die Provincie in de vo-ortduuring van de verhoögGgg 2 de
Haar.
cJem.



7S© NIEUWE NEDERLANDSCHE
»sGrA-
venha-
GE»
de Soldyen, voor 'sLands Krygsvolk toe.geftemd.
Ook heeft welgem. Provincie den 15 July. ëenen brief aan de Algemeene Staten gefchreven, wegens het vernieuwen van het vervallen Dok te Vlisfingen; waarop H. H. Mog. den 23 July het navolgend befluit hebben genomen.
ExtraB uit het Regifler der Refolutie» van ff ff. Mog. de Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden dei> 23 Jtdy,
Ontvangen een Misfive van het Collegie ter Admiraliteit in Zeeland , gefchreeven te Middelburg den 15 deezer, houdende, dat de vervallen toeftand hunner Finantien aan hun verbood het maaken en repareercn van een allernuttigR werk, zoo voor hunne Marine als voor die van de ganfche Republiek , namentlyk het Dok te Vusfingen, hetgeen abfolut verdieping cn befcherming noodig heeft , terwyl , door den defeétueufen toeRand van het Isatfte, de grond uit de kanten wierd uitgelokt en dus die ondiepte vermeerderd".
Waar by zoude komen, indien men nog een drooge Ook noodig oordeelde, dat dezelve^ die 'et nu was, benoorde te worden gerepareerd".
Dat de onkosten tot het een en ander excesfief voor hunne cafte waren, en dat, wyï zy van de onontbeerlyke nuttigheid cn noodzaakelykheid daar van geperfuadeerd waren, zy geen ander recours geweeten hadden, dat hun te wenden tot H. H. M. verzoekende de adfiftentie van H. H*' M. Zullende zy, volgotls de opeaave van des kun-
digen,



JAARBOEKEN, Augustus, 1782. 781
digen, ruim vyf maal honderd duizend guldens voor het een en het ander behoeven,die of by p>' titie of uit eenig fonds, waar op zy Raat konden 1 maaken, gevonden zoude moeten worden, in hoop dat H, H. M. geconvenieerd zouden zyn van het nadeel, dat de Marine zoude lyden zoo de gemeldeDok, welk mat regt voor een der beften van de Republiek gehouden wierd, tot berging der zwaa-' re fchepen kwam inutiel te worden, terwyl zy ook ' niet dach-.en, dat'er een gefchikter plaats voor > een drooge Dok was dan te Vlisfingen, en dat^ men ook nog in ds Republiek mankeerde.
Waar op gedelibereerd zynde, heeft de aanwetzende Heer Gedeputeerde ven Zeeland do voorfchreeve Misfive copielyk overgenomen , om in zynen breeder gecommuniceerd te worden.
En is dien onverminderd goedgevonden en verftaan, dat copie van dé voorfz. Misfive gefteld zal worden ie handen van de Heeren Leenhof de LefjAerrecn andere H. H. M. Gedeputeerden tot de zaaken van de Zee , om te vifiteeren, examineeren, daar op in te neemen de confideratien en het advis van de alhier aanweezende Gecommitteerden uit de refpeftive Collegicn ter Admiraliteit deezer landen, en om van alles alhier ter verga, dering rapport te doen.
Ons is nu onlangs eerR ter hand gekomen een uittrekzel uit de Befluiten derAlgemeene Staten dezer' Landen, van den 5 July laatstleden, welke een aanmerkelyke verklaring van den Prinfe Stadhouder bevat, op gem. 5 July gedaan in het geheim Befoigne, aan de Gedeputeerde van hunne Hoog Mogende, en aldus luidende:
5, EDEL MOGENDE HEEREN!
3, Wanneer ik in het laatst van dc maand Ggg 3 Mey,
's Gra-
'enha-
;e.
Beft. van
%&
Mog.
vegens
t Dok te.
rlisfin-
'en.



NIEUWS NEDERLANDSCHE |
's Gra-
VKNHA GE.
„ by myn terug- komst uit het Nieuwe Diep „ „ aan Uwe Edel Mogende verilag deed vau „ de maatregels, die ik genomen had, heb ik gelyktydig overgegeven de origineele „ Refolutie van den Krygsraad , welke, in
myne tegenwoordigheid , gehouden was, ,, aan boord van het Oorlogiciiip de Admif, raai Generaal, en ik heb het genoegen „ gehad, myn gedrag goedgekeurd te zien. „ Zedcrt dien tyd onderrigc gewerden zyu„ de , dat de vyandelykc Zeemagt in de 3, Noordzee verminderd was , heb ik .my ■, gehaast om aan den Vice-Admiraal Hart„ fink, commanderende onze Vloot, in da„ to den 6 Juny te fchryven, en hem tege„ lasten , ingevolge de Refolutie van cien ?, Krygsraad van den 27 Mei, terftond on-
der zeil te gaan en het Convoy te doen „ uitloopen, hern gelyktydig beveier.üe om ,
zoo dra hy in Zee zoude zyn, alles aan „ te wenden, wat mooglyk was om den vyand „ op allerlei wyzen afbreuk te docji, deszelfs „ Schepen te nemen , te verbranden of te „ vernielen naar vereisch van zaken, en te„ veus om by alle gelegenheden ae eer van „ de Hollandfche Vlag te handhaven ■ te
trachten om meester in de Noordzee te „ blyven ; de Koopvaardyfchepen, naar de n Üoftzee beftemd,te befchermen;de Sche„ pen van de O. I. Comp. die zich te
Drontheim bevinden, te geleiden en waar
het mooglyk in derzelver beltemde Havens
te brengen j om de Schepen van de onder'„ dahen der Mogenheden met Groot Brit„ tan-je ja Oorlog te verdedigen, en einde-



JAARBOEKEN, Augüflüs,. 1782 753
lyk om rc ontwyken al wat aanleiding zou „ de kunnen geven tot billyke klagten van „ Neutrale Mogenheden, maar ook aan den „ anderen kant om de Schepen, met Con-
trabande geladen,aan te houden, voor zoo „ verre die geftrengheid overeenkomlligzou-, de zyn met de Traétaten tusfehen die Mo„ genheden beftaandc.
„ Dan die opgegeven vermindering der „ vyandelyke magt niet bewaarheid gevonden „ zynde, en de Engelfche Vloot integendeel „ daaglvks in het gezigt van Texel en het
Vlie komende, heeft het van die der Re„ publyk niet afgehangen om in die omftan-
digheden onder zeil te gaan, en het is niet „ dan maar zedert eenige dagen, dat ik ver„ nomen heb,dat 'er geene Engelfche Sche„ pen van den eerRen rang meer gezien wier„ den; het is uit hoofde van dit berigt, dat „ ik, in dato den 22, Juny, heb gefchreven „ aan den Vice-Admiraal tJartfink, om ter„ Rond eenige ligte Vaartuigen uitte zenden „ tot ontdekking van den vyand, tevens om ,, een Krygsraad te beleggen,en my het be„ fluit, dat daar in zoude genomen worden,
te doen toekomen. Het Extract van myn „ Brief is te vinden in de Notuleu van dien „ Krygsraad, gehouden den 124 Juny, en ik „ heb niet'willen nalaten die aan Uwe Ed. „ Mog. mede te deelen. Uit dezelven zul„ len zy zien, dat het eenparig gevoelen van „ de Leden, welke dien Krygsraad uitmaak-
ten, tegen het uitloopen van de Vloot „ was, tot dat men tyding zoude gekregen „ hebben, dat de gecombineerd^ Eraniche Qgg 4 w eu
's Gra-
VENHA-
ge,



5s Gra-
venha-
ge.
?S$ NIEUWE NEDERLANDSCHE
„ en Spaanfche Vloot werklyk in't Kanaal ge„ komen zoude zyn, en de Engelfchen hun „ magt naar dien kant gewend hadden, lk „ heb toen geoordeeld, dat het aan my niet „ Rond, om alleen te beflisfen over het uit„ loopen van de Vloot tegen het eenparig „ Advys van den Krygsraad, en om, die reden heb ik goed gevonden daar over te % raadplegen met de Raden en Minifters van L de refpeciive Admiraliteiten, die door Uwe Ed. Mog. geconvoceerd waren. Ik heb hun de Notulen van den Krygsraad , medegedeeld, en zy hebben daar op ' geantwoord in het Advys, het welk hier % nevens gaat, en waar mede ik my gecon\ formeerd heb, zendende het zelve-den 29 Juny aan den Vice Admiraal Hartfmk ,met Z byvoeging , dat ik my daar aan gedroeg ^ en hem op nieuws authorifeerde om onder zeil te gaan.
, De Krygsraad heeft my daar op voorle, den dingsdag den uitilag van derzelver laat" Re raadpleging doen toekomen , welke in 9 de hier aan gehegte Notulen te vinden is, 'l en die geheel en al conform is aan de vol rige redenen; allcenlyk eenige nadere ope' ningen inhoudende omtrent de gefteldheid , der Schepen van Zeeland en het Vlie. Dit \ befluit van den Krygsraad heeft my op , nieuw bewogen, om te raadplegen met de Minifters en Raden der Admiraliteiten, en " geef derzelver Advys in handen van Uwe " Ed. Mogende, my kortheitshalve daar aan gedragende.
,, Dit kort verflag toont aan Uwe Edel Mog, » „ dat



JAARBOEKEN, Auguflus, Ï7S2. 785
dat ik federtlangen tyd begeert heb om de' „ magt van de Republyk in activiteit te' „ brengen en van dezelve met nadruk tegen' * den vyand gebruik te maken, voor zoo ver „ onze toeRand zulks zoude gedogen. Alle „ myne orders en alle myne pogingen zyn „ daar toe ingerigt. Alleenlyk heb ik zwa„ righeid gemaakt om aan te gaan tegen het „ gevoelen van zoo veel Zeevarenden, wel„ ker dapperheit en ondervinding bekend „ zyn, en van welken de meeRen getoond „ hebben, dat het hun noch aan moed noch „ aan voorzigtigheit ontbreekt. Ik heb van „ my niet kunnen verkrygen om naar myn „ eigen licht te werk te gaan , om my verp antwoordelyk te Rellen voor het lot des „ Oorlogs , door op het uitloopen van de „ Vloot uitdruklyk te blyven ftaan, in een „ tyd waar in alle des kundigen het uitloo„ pen afrieden.
„ Gy ziet,Edel Mog. Heeren, uit het laat„ Re Advys van de Raden ëti Ministers der „ Admiraliteiten, dat zy met den Krygsraad „ in gevoelen verfchilden , en dat zy zich „ voor het uitloopen van de Vloot verklaard v hebben. Ik heb gifteren den Vice-Admi„ raai Hartfink, berigt gegeven van het ge„ voelen der Gedeputeerden uit de Admira-
liteiten en hem gemeld, dat ik vorderde, „ indien het maar eenigzins mooglyk was, „ dat de Vloot, met den eerften Ooftenwind , „ zoude onder zeil gaan, al ware het dan „ flegts maar tot buiten Gaats, ten einde
naar de voorkomende gelegenheden te kunp nen worden gebruikt, zich te vereenigen,
sGra;e.



?85 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra>
„ven ha* ce.
Ex-
„ indien liet mooglyk wass met de Schepen. „ uit Zeeland en het Vlie , en dc orders uit ,, te voeren, welke ik hem in mynen brief' „ van 6 Juny gegeven heb; dat hy in allen „ gevalle zonder eenig verzuim alle de noo„ dige toebercidfels en i'chikkingen moeR „ maken, om met den eerflen goeden wind „ Zee te kiezen, vooronderftellende uit de „ Authorifatie van Hunne Hoog Mog. dat „ U Edel Mog. goedvonden zulks van my „ te eisfchen. Ik hoop dat ÜEdel Mog. „ het gedrag, 't welk ik gemeend heb te „ moeten houden , zullen goed keuren, en „ datzymy, ten opzigte van het uitzeilen „ der Vloot, met zoodanige Refolutie zul„ len voorzien,als hun dienfiig zal voorko„ men".
„ Waarop gedelibereerd zynde ter Genêraliteits Vergadering, hebben Hunne Hoog Mog, zyne Hoogheit bedankt voor de gegeven opening , ten volle zyne fchikkingen goed keurende, en tevens verzoekende de Vloot fpoedig te doen uitzeilen op dien voet en conform het laatRe Advys der Gedeputeerden van de Admiraliteit, en ten dien einde de noodige orders aan den Vice-Admiraal Hartfink te doen toekomen".
De Regeerders der Stad Leyden hebben den 31 July ter vergaderinge der Staten van Holland en Westfriesland een voorftel gedaan, 't welk men kan afnemen uitliet navolgend



JAARBOEKEN, Muguftits, 1782. 787
Extract vit de Refolutie 'dèf *« G**S ia ten van Holland cn*****" Wefifriesland. GF"
Mercurii den 31 July 1782.
De Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden, heïbeo ter vergaderinge gedaan, en vervölgcnds i 1 gefchrifte overgegeven de navolgende Propo-
iifie:
jT}at de Heeren hunne Principaalen al bereids J-/ zedcrt een geruimen tyd zeer koramerlyk zyn aangedian geweeR over den zo deerniswaardigen als verachtelykeu ftaat, waar in zy deze, voorheen zo gedutte, Republiek tans vervallen moeten zien.
Dat het gevoel daar van hun meer en meer had ttr harten gegaan , na maate zy datvcrval meercn meer hadden moeten zien toeneemen; en dat zy, hunne betrekking en hunnen pligt in 't oog neemende, ook daarom al te meermaalen hadden vermeend pogingen te moeten aanwenden, welke, indien mooglyk, de verachting en den fpot, waar aan de?e Republiek zig maar al te zeker geëxpo! eerd had, kwamen af te wenden en in tegendeel aan te voer n zodanige middelen , als ftrekken tonnen om voor te komen , dat de grondflag van derzelver ordergang niet verder geveftigd wierd.
Dan, dat zy, zig vleijende dat gunlliger tyden hun zouden bevryden van deze hunne pogingen meer openlyk te moeten werkftellig maakerj, zig nog hadden terug gehouden daar van meerdere, dan zy -tot hier aan toe gedaan hadden, blyken . te geeven.
Doch dat zy met de innigfte aandoening ontwaar geworden zynde, dat deeze hunne verwagtingniet beveiligd wierd, en dat de Raat , waar in deze Republiek zig thans gefteld vond, tot die
laagte



?88 NIEUWE NEDERLANDSCHE
!s Gra-
venhage
Voorflel der Stad Leyden, ter vergaderin ■ ge der Staten van Hol land*
i
|
j »
laagte was vervallen , dat zelf Mogendheden, van wien men zulks nimmer zoude hebben kunnen verwagten , zig niet ontzagen ongemefureerde demarches te deen, welke de vernederendfte blyken ten klaarflen opleverden j zig niet langer hadden kunnen terug houden, om op het naauwkeurigfie te onderzoeken de ware fources, waar uit dit alles was voortgefproten.
Dat dit onderzoek hun maar al te zeker had doen ontwaar worden, dac het gedrag, hetwelk in deze Republiek \ zedert het uitberften van den Oorlog met Engeland, gehouden was, daar van de eenige en ware oorzaak moest genoemd worden.
Want dat, onaangezien de Bondgenooten niet alleen de vigoureuRe befjuiten met allen fpoed en sendragt hadden genomen . maar ook irr.merfc remmen toegeflaan , om de Marine van deezen kaat in een vercifcht poftuur te ftellen, die coriate maatregelen egter dus verre noch de Commercie (die Zenuw van dezen Staat \) hadden doen 3efchermen, noch de Colonien beveiligen, noch jen Vyand gevoelige Ragen toebrengen; integenJeel, dat met deze allefins loflyke pogingen, na /erloop van agttien maanden' tyds, niets anders was uitgewerkt, dan dat een klein getal vyandlyke schepen de geheele magt van dezen Staat in derjelver Zeegaten had kunnen opgefloten houden; ;n de Navigatie van deze Republiek zodaanig Iremmen , dat door ganfeh Europa geen Holandfche Vlag in Zee meer te zien was.
Eene gebeurdtenis, waarvan, zedert dat deze ^Jatie een Volk was geworden, geen voorbeeld wouden werden aangevoerd , en eene laagheid , vaar toe de Vereenigde Magten van Vrankryk en ingeland in de vorige eeuw dezelve nimmer had ainnen brengen , en zulks niettegenflaande deze Republiek zulke goede Zeelieden opleverd als el3ers kunnen gezogt worden; niettegenflaande dezelven branden van verlangen, om den Vyand het
hoofd



JAARBOEKEN. Auguflüs ,"1782. 780
hoofd te bieden, en zig over deszelfs ongehoorde1 mishandelingen te wreeken; en niettegenflaande deze vStaat voorzien is van Bevelhebberen, die in de eenige gelegenheid , welke hun is voorgekomen , getoond hebben j dat zy door beleid en heldenmoed den roem, welke deze Natie in zo veele Zeegevegten verworven heeft, zullen weeten Raande te houden en mooglyk vergrootcn. Dat dit zo zynde, gelyk het helaas maat al te zeker is, het niet dan tot het hoogire misnoegen aan het grootfte en befle deel der Ingezetenen, die nimmer weigerig waren al was het eene verdubbelde last te dragen, en die , daar deze last haar daar voor moest bevryden , intusfehen de eene ramp voor, de andere na, hebben moeten uitfïaan, en nog daaglyks hun beftaan en welvaart tot hunne fmerte zien te gronden gaan, flrekken moet, eene zo onverfchoonlyke werkeloosheid en (moet men niet zeggen) verkeerde directie van zaaken * die elk weldenkend liefhebber van zyn Vaderland moet in de oogen fteeken , by aanhoudenheid te moeten blyven befchouwem
En dat de Heeren hunne Principaalen, die,aan eed en pligt gebonden, oordeelden, dat zulks met ftilzwygen niet langer, zonder zig verantwoordelyk te Rellen, was toe te laaten, gedrongen had om, ware het nog mooglyk, de nadeelige gevolgen , welke uit zodaanige handelingen noodwendig moeiten voortvloeijen, voor te komen, te denken op zodanige gepaste en conftitutioneele middelen, als best gefchikt geoordeeld moeten worden tot het effeclueeren van zodaanige veranderingen als daar in te regt geagt mogen worden te werden vereifcht.
En dat dit hun had gepermoveerd om, vermits de refpedïive Bondgenooten, en byzonder ook Hun Edele Groot Mog. op geenerlei wyze konden gezegt worden agterlyk te zyn gebleven in het nemen der noodige maatregelen om 'sLands navale magt in zodaamg een Raat te brengen, als vereifcht
sGka-
/enha-» «JE.
Voorftei der Stad Leyden, ter vergader vu %e der Staten 'van Holland*



VENHAGE.
Voorftel der Staa Leyden, ter vergaderiffge der Staten van Holland.
ï$o NIEUWE NEDERLANDSCHE •
eifcht wierd om met fucccs tegen den Vyand te ageren, aan haar Ed. Groot Mog. voor te draagen, of dezelve niet ten fpoedigRe zouden gelieven goed te vinden te bepaalen een naauwkeurig onderzoek naar de waare en eigenlyke redenen van deze zo zeer in het oog loopende werkeloosheid, en ten dieri einde, volgens Hoogstderzelver Souvereine Magt en Au&oriteit van Zyne Doorlugtige Hoogheid den Heer Prins Erf-Stadhouder, in qualiteit als Admiraal Generaal dezer Provincie provifioneel te requireeren :
I. Copy van alle de orders , welke door Zyne Hoogheid, in voorfz. qualiteit, zedert den aanvang van den tegenvvoordigen Oorlog, van tyd tot tyd, en wel tot aan het tegenwoordig uitloopen van de Vloot toe, gegeeven waren aan de Officieren , welke zo in, als buiten Europa eenig Commando hadden gehad over de Efquaders van den Staat; het zy dezelve Efquaders zich bevonden hadden op de Reè'n, of in de Havens van de Republyk,in of buiten Europa , het zy in de Havens of op deRcën van andere Mogenheden, het zy dezelve orders gehad hadden om uit te loopen, of zich op hunne flandp'aatfen te houden ; mitsgaders Copy van al het voorgevallene in de ZeeKrygsraaden, geduurende den voorfchreeven tyd, aan boord der voorfz. Efquaders in Europa gehouden , met de Relolutien daar in genomen, alles voor zo verre dezelve Orders en Zee-Krygsraaden moeten hebben gerouleerd over het protegeeren van de Commercie, het verdeedigen van 's Lands Bezittingen en het doen van afbreuk aan den Vyand : onder de zekere inwagting, dat dadelyk, by het eindigen der tsgenswoordige Campagne , gelyke Copyen door Zyne Hoogheid, in voornoemde 'qualiteit, zullen werden overhandigd van alle orders door Hoogstdenzelven gegeeven, en van al het invoegen voorfz. verhandelde in de ZeeKrygsraadrn. En voorts in een vast vertrouwen, dat bereids nu door Hoogstdenzelven genoegzaame
bly-



JAARBOEKEN» Augufius, 178a, 701
blyken zullen kurmen werden gegeeven, dat, gelyk men alleünts billyk verwagten mag, aan hec in Zee zynde Efquader zodaanige orders .gegeeven zyn, dac de aldaar commandeerende Officieren hun voüeedig gelaft vinden , om den' Vyand alle mooglyken afbreuk re doen, zo door hec ruïoeeren van haare Commercie, als door het intercipieeren van haare Retour-Vloot uit de Welt Indien, welke waarfchynlyk voor de gecombineerde Vlooten gewaarfchouwd zynde, benoorden Engeland om, haare Havens zal zoeken te bereiken.
II. Wyders te vraagenopening,of, en hoedaanig onderzoek 'er heeft plaats gevonden om te ontdekken, aan wien het te attribueren zy, dat, na dat het vertrek van den Heer Torke kennelyk was, de Schepen gecommandeerd door de Heeren Satink en Volbergen, met het Compagnies-Schip, gecommandeerd door den Kaptein van Prooyen, niet promptelyk zyn gewaarlchouwd, ten einde te praj. venieren, dat dezelven nief,gelyk nu gefchied is, dadelyk in handen van den Vyand vervielen?
III. En voorts te vorderen Communicatie van de Redenen.
A. Waarom in het afgeloopen Jaar 1.781, de toen voor handen geweest zynde Oorlogfchepen en Fregatten niet tydig zyn geconjungeeVd en in Zee geltoken, om zo de Ooft en Weft-Indifche als alle andere Schepen van dezen Staat te protegeren en den Vyand in de Noordzee alle afbreuk te doen, zo door het belemmeren van zynen handel op de Ooftzee, als het onderfcheppen van zyne te huis komende Groenlandsvaarders ; a!s mede van de Tranfportfchepen, die met Troupen uit Duitfchland kwamen, byzonder toen het bekend was, dat een aantal derzei ven, (leges onder het geleide van eenige weinige Fregatten , langs de Kullen van dezen Staat na Engeland pasferen zouden? — en waarom, ten tyde, dat het Efquader in de maand van Augufty 1781, na de Ooftz<e Revende, hetzelve nier is verfterkt geworden door de Schepen.
ïl'hh g,l
'sGra-
venha^e.j
Voorftel der Stad Leyden, ter vetgaderinge der Staten van Hol' land.



702 KIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
VEKHAOE.
Voorflel der Stad Leyden, ter vergaderingen der Staten van Holland,
gecommandeerdldoor de Kapteins de Bruyn, van Kin kei en Rauws?
B. Waar aan het moet worden toegekend, dat ,|daar men eene volledige toezegging gehad heeft, dat de Schepen, welke op Doggersbank waren flaags geweeR, zo fpoedig mooglyk zouden worden gerepareerd , ten einde daar van, met andere Schepen die voor handen waren , de Convoyen naar de Ooft- en Wefl-Indiën, als mede naar de Ooltzee te doen geleiden, men niets van toezegging heeft zien beveiligen, maar de Koopvaai dyfchepen, op die toezegging zig hebbende geleed gemaakt, den geheden winter door, uit hoofde van het niet prfefteren van voorfchreven toegezegde , tot im« menfe fchadens voor de gcïntresièerdens, op gevaarlyke Reeën hebben moeten blyvcn liggen; en of, zo men de reden daar van mogt zyn ontwaar geworden, daar tegen voor het vervolg wel waren aangewend die gepafte middelen, waar door men dergelyke fataliteiten zouden kunnen prevenieren, en zeker zyn dat men, of zo fpoedig als den Vyand , of gelyk in vorige tyden , met de flaags geweest zynde Schepen weder Zee kan kiezen ?
En of 'er dan als nu, daar de Schepen zig thans weder in Zee bevinden , bereids behoorlyk gezorgd is, dat'er voorraad van Scheeps-Materiaalen in dc refpcöive Havens van deze' Republiek gevonden word, en de nodige Magazynen in derzelver ]Sabuurfch3p aangelegd zvn, om op het exempel van het gebeurde in den Oorlog van 1665 en 1666 de Oorlogfchepen van den Staat, by derzelver binnenvaflen , fpoedig en promptelyk te kunnen teparereeren, van het nodige te voorzien en naar Zee te zenden, ter voorkoming dat een langduuriger oponthoud den dienft van den Lande 'kome te prt judiceerm ?
C. Waarom de Oorloafchepen en Fregatten,die den geheejen Zomer in de Ivliddelandfche Zee hadden doorgebrcigt, zonder den Vyand eenig, hoegenaamd.



JAARBOEKEN, Augvflus, i78.2. m
baamd. nadeel te hebben aangedaan, vooral, m dat de aan haar gegevene orders niet meer konden werken , met zyn opgezonden na de poslesfien van , den Staat in de Ooft- of Weft.Jndiën, ter zo hoog coodige verfterking van den weerloozen ftaat der zaaken aldaar? Of waarom dezelve geen orders gekreegen hebben om eerft de zes Oort-Indifche' Retourichepen, die zig nu nog uit gebrek aan j Convoy vmuen m de Haven van Kadi?, van daar Jwn?me? na Cen d,e'FranfcheHavens en byzon der na ! Onent te geladen — en daar ra de drie1 te Drontheim liggende Ooft-Indifche Schepen bv 1
dVrT* n3arKhet Vad?,and binnen dé Eens dezer Landen te brengen? — of waarom dezel-
ven de manlchappen van het Schip i gecomma-i
dcerd geweeft zynde door den K^ nTS'
nutteloos en zeer kostbaar verdeelt, op de voor!
gemelde Oost-Indifcne Schepen, byWf rèto Jr
met hebben mede gebragr,'ten einde op in $
geplaatst? ^ te kUaneD wcrd^
i Jr .daarom alle de in geheid zynde Oorlogfchepen en Fregatten uit de ref-ective Havens en Zeegaten van deze Republiek, niet vroeg in die voorjaar, eer en alvorens zig eenig wandelvlc bchip op de Ruften vertoonden, op eene"bekwaaxr.e plaats, zo als daar toe voorheen eedierd heeft en n g nuttig gehouden word, het bekende Schoonevelt, waren geconjungeerd geworden, om met yereenigdemagt den vyand van onze Kuilen en uit de Noordzee te houden; de Ooft. en Weft-
Sfflf ??ep,2n,' nVOOr zo verre die bereids tot zulke drukkende koften van deze voor d<-n Lnhde opmubaare, en ten ondergang orerende Compag ■
mfnn l°.ing fwapcnd f erf ed «ele«en badder?* tot op zekere hoogte te geleiden, en order behoorlyk Convoy yroegtydig naar de plaats hunner oeftrnatte te deen vertrekken; en vervolgens op de Engelfche Koopvaardy- Vloten, welkeb naar de Ooftzee zo aanhoudend ftevenden , of van daar Hhh 2 terug
'sGrA=
''ENHA" ÏE.
Vborftel , Ier Stacl Leyde^ er vergader ii:» 'e der Staten] 'an tioland:



794 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'S G RAVE K HAGE.
Voorftel der Stad Leyden, ter vergaderiii'ge der Staten van Holland*
terug kwamen, gelyk mede op de Tranfportfche-* pen, tot het afnaaien der Duitfehe Trouppes beftemd, te kruisfen ; de in zo klein getal gevonden wordende Oorlogfchepen, welke dezelve hebben geconvoyeerd, aan te taften, immers zo wanneer zulks, gelyk daar toe genoegzaame geleegenheden voor handen zyn geweest, met hoop van fucces gefchieden konde; ja zelve met weinig disapparentie van r< uflïte te onderneemen ware jrtweeft, wanneer de hier voor genoemde combinatie van de Zeemagt dezer Republiek vroegtydig gefchied ware, als wanneer dezelve ook genoegzaam beftand zoude bevonden geworden zyn geweest tegens-een flegt bemande, met zieken opgeproptea en daar by niet talryke vyandelyke Vloot, zo als die zig voor onze Ruften vertoond heefc?
E. Waarom ten minden de in Tesfel en het Vlie gereed leggende Oorlogfchepen en Freguten niet aanftonds uitgezeild waren en den Vyand flag geleverd hadden, zo ras als een groot gedeelte'an deszelfs Schepen wederom van voor onze Zeegaten vertrokken was, om tegen de vereenigde Franfche en Spaanfche Vlooten gebruikt te worden?
F. Waarom eindelvk geduurende dezen Oorlog niet een goed aantal Fregatten en Kotters .waarvan de Republyk genoegzaam voorzien was , in Zee was gehouden, om de ter Kaap uitgerufte Schepen van particuliere Ingezeetenen te dekken, de vyandelyke Commercie afbreuk te doen, en onze Kusten tegen de infultes en ftrooperyen onzer Vyand te beveiligen, en dus voorgekomen of belet, dat dezelve in het gezigt en maar even buiten het bereik der Schepen van Oorlog van dezen Staat, een zodaanig Schip komen te neemen?
IV. En dat dan voorts van de in deze genomen Refolutie door Hun Ed. Groot Mog. den overige Rondgenoeten by Misfive werdekennis gegeeven, cn dezelve verzogt en geëxhorteerd, om met Hun Ed. Groot-Mog. te willen concurreeren tot het
nee-



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 795
neemen van zoodanige gepaste en nu* tige maatregelen, als ter wegneeming der fchandelyke en fchndelyke werkeloosheid mcell gexbikt zuüen bevor-en worden,ten einde de goede Ingezetenen dezer Lande, op hm ne allezints bulyke fclagten^ zo veel moge lyk voldoening te ioen er'angen , de Krygs Operatien ter herilelder zo vervalk n Üaat der Republiek een nieuw leven te geeven , den trotfchen. Vyand , die nog ünbdc'iaamd fchvnt te willen voortgaan, tot. reden te brengen en'langs dien al-' lerbetamelykften weg een honorable en beftendige' Vreede te erlangen,
„ Waar op gedelibereerd en Copy van het
feproponeerde verzogt zynde van wegens de leeren van de Ridderfchap en Edelen, om hetzelve in orde nader te examineren, en door de Heeren Gedeputeerden der Steden Dordrecht, Haarlem , Delft, Amfteldam, Gouda, Rotterdam, Gorinchem, Schoonhoven en de volgende Leden , except van Schiedam , welke zich daar mede hebben geconformeert, en, nevens de Gedeputeerden der andere Steden, de Heeren van Leyden voor derzelver betoonden yver en Zdle hebben bedankt, overgenomen zynde, om daardoor op te verflaan de intentie van de Heeren hunne Principalen, is de finale Refolutie uitgefleld tot nadere deliberatie".
De Heeren Gedeputeerden van Do Rijft ECHT,verklaardcn nog in het byzonder: „ dat de bedoeling van het voorfz. geproponeerde, aan niets anders kunnende worden toegefchreven, dan aan eene loflyke poging, om den oor prong en voortgang van de kwade direclie, in de adminiflratie van 's Lands • Hhh 3 Za-
's GravenhaüE.
Voorflel ier Stad Leyden, ter ver^aderlijke der Staten van Holland.



795 NIEUWE NEDERLANDSCBE
venha-
'Zaken in het generaal, en byzonder in het, voeren van den Oorlog tegcns Groot Brittanje, te ontdekken, en dat de Regering van hunne Stad in het begrip ftaande, dat daar toe geene middelen onbeproefd behoorden te worden gelaten, zy Heeren Gedeputeerdena voornoemt dus ook geen zwarigheid maakten, om voor zoo veel het oogmerk der voorfz. Propofitie aanging, het zelve mede voor het hunne aan te nemen, als mede om de Heeren Gedeputeerdens van Leyden en in dezelven de Heeren hunne Committenten op het hartelykst te bedanken , voor den yver . en attentie, waar mede zy met de daad betoonden 's Lands wezenlyk heil gade te liaan \ terwyl zy betuigden geen oogenblik te zullen verzuimen, om van de byzonderheden,inde voorfz. Propofitie voorkomende, aan de Heeren hunne Committenten kennis te geven, die zy zich verzekerd hielden, dat met alle empresfement daar over deliberatien zullen aanleggen , en derzelver gedagten ter dezer Vergadering ten fpoedigfte doen communiceren".
Vervolgends hebben de Heeren Gedeputeerden van Gouda, den 7 Augustus 1782. nopens het zelfde voorftel der Stad Leyden het volgende doen aanceekenen.
„ Heeren Gedeputeerden der Stad Gouda, „ op den 31 July,en 1 Augufty laatstleden, „ ter geleegenheid der Propofitie van de w Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden, ^ (^hoofdzaakelyk tendeerende , omme van
„ Zyne



JAARBOEKEN, Augufim, 1782. 797
5^ Zyne Doorl. Hoogheid den Heer Prins „ Erf-Stadhouder, in qualiteit als Admiraal „ Generaal dezer Provincie, provilioneelyk „ te requireefen eenige voornaame redenen 3, van de,'zo zeer in het oog loopende, in „ activiteit ter Zee) voor de Heeren hunne
Committenten, na gcdaane dankzegging, „ gerelerveerd hebbende de volkomen faa, cuitcit, omme zig, nopens deze materie, „ al of niet breeder te expliceeren, in de 9, Notulen van Hun Ed. Gr. Mog., hebben, „ van wegens wel gem. hunne Heeren Com-
mittenten, het navolgende gedaan inferce„ ren".
„ Dat de Pointen, waar over de boven-
gemelde Propofitie rouleerde , van dien „ aart waren , dat men dezelve , ook ten „ hunnent, in verfcheiden opzigten, meer „ dan eens hadde gemediteerd , cn indagtig
ware geweest; in zo verre zelfs, dat, in„ dien wel gemelde Heeren Committenten, „ even als de andere voorzittende Leden van „ Hun Ed. Gr. Mog. (except Heeren Ge„ deputeerden der Stad Leyden) tot heden ,j, toe dezelven onaangeroerd hadden gelaa„ ten, de voornaamfte redenen van dien al„ leenlyk moeften gezogt worden in het on-
langs naar Zee loopcn van'sLands Vloot, ?, gevoegd by de bekende, en foortgelyke s, Propofitie, door verfcheiden Steden in „ Zeeland gedaan, en die, aldaar, in een •„ Provinciaale Refolutie flaande te worden „ geconverteerd (gelyk zy nu daar ingecon 5, verteerd is) naar hunne opmie eerlang een 3? gedeelte Rond uitte maaken dergewigtige Hhh 4 „ De-
's Gra-
VF.NHACE.



7?8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
VeNHA-
Deliberatien, zo van de overige Bondge*
nooten, als byzonder van Hun Ed. Gr. „ Mog. op dit fujet".
„ Dat midlerwyl de Heeren hunne Com„ mittenten het but van het geproponeerde „ door Heeren Gedeputeerden der Stad 9) Leyden, in allen deele laudeerende, ap-
probeerende , en zig daar mede confor„ meerende, niets meerder wenfchten, dan „ dat, langs dezen , en andere gevoeglyke „ wegen, de ruineufe en flaapende traagheid „ en werkeloosheid, (die aan zommigen „ lafheid toefcheen) eens mogte herfchapen „ worden in die zo heilzaame activiteit en „ heldhaftigheid, welken, byzonder in de >? laatst voorgaande Eeuw, de nooit genoeg „ geroemde Voor-Vaderen tot den fchrik „ der Vyanden, en het zo wettig als vene? „ rabel object der verwondering van geheel „ Europa , en de overige Waercldsdeelen „ gemaakt hadden , en deeze Republiek zo „ zeer doen Reigeren tot het hoogRe topr „ punt van roem en grootheid, als zy thans, „ helaas! tot den laagllen trap van fmaad en „ verachting fcheen te naderen , en , met „ verhaasten val, ter neder te zullen Ror? ?, ten".
Dat, dierhalven , de Heeren hunne t, Committenten geenfmts zou den dilayee^ „ ren deze, en, des noods, andere pun„ ten, ten befte van het lieve, maar nood„ lydend Vaderland in de ernftigfte over,s weeging te neemen, en ten dien einde de '„ Heeren hunne Gedeputeerden , eerlang , ?, ^QMÖen vaorzjen van zodanigen last, web-
Vf



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 799
s, ke, overeenkomRig hunne bovenRaande, „ en by alle gelegenheden gedeployeerde Patriotique gevoelens, noodzaaklyk wa„ ren tot medewerking, compleete beraa, ming en vastftelling van al zulke midde„ len, als waar door de Activiteit der Zet„ Operatien vermeerderd , 'sLands verloo„ pen welzyn , roem en grootheid bevor„ derd, en teffens de fpoedigfie, en, onder „ Gods Zegen , wel bedachtRen afbreuk. „ aan den Reeds zo waakzaamen als roofzug„ tigen Vyand zon kunnen worden toege„ bragt",
De Stad Schiedam verklaarde ook nog, nopens die zelfde voorftel van Leyden, dit navolgende:
„ De Heeren Gedeputeerden der Stad
Schiedam, hebben op exprësfelafl van de „ Heeren hunne Principaalen, gedaan de „ volgende infertie:
„ Dat voornoemde Heeren hunne Princi• y paaien de byzonderheden , voorkomende ,, in de propofitie, door de Heeren Gede, puteerden der Stad Leyden op den 31 der , voorleden maand gedaan,met de vereifch5, te attentie hebbende geëxamineerd; de „ conduites van hunne Gedeputeerden, by
gelegenheid van Hun Edele Groot-Mog, „ deliberatien , over de voorfz. propofitie „ gehouden, volkomen hebben geappro„ beerd, en dezelve gaarne voor de hunne „ willen blyven aanneemen: terwyl gemelde p, Heeren Principaalen van het begin des Hhh 5 „ Oor-
sGra-
se.



Soo NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
vknha-
ces
„ Oorlogs af aan, met klagtcn van leed we-
zen en verdriet befchouwd hebbende de „ fchandelyke inactiviteit, en ajs het ware a „ de zigtbaare onbereidwilligheid, om den 5, Vyand , met yver, vigueur en fpoed te „ keer te gaan; al over lang geconvinceerd s, zyn geweest, van de verpligte noodzakc-
lykheid, om door gepaRe meüires, is het „ mogelyk , den oorfprong. der verkeerde „ directien.te inveRigeeren , en den voort„ gang derzelve kragtdaadig tegen te gaan; 3, en welke convictie, aangemoedigd door a, eenen welmeenende zugt voor, "sLands „ welzyn, dan ook het incitatief is gcweeR ; „ dat zy Heeren Principaalen, niet hadden „ gedifficulteerd, hunne gedeputeerden voor-
loopig te qualiriceeren , om cafu quo, zo„ danige Propofitie, als door de Heeren Ge5, depuieerden der Stad Leyden , bereids is
voorgedraagen , als door hun zeiven ge3, daan, met dankzegging te amplecteeren;
„ En welke zy Heeren Principaalen al-
„ toos zullen blyven befchouwen, als eene „ loffelyke en verpligte poging, om hetzug„ tend Vaderland van deszelfs bedrygden „ ondergang te bevryden".
De Stad Amfteldam heeft ter vergaderinge der Staten van Holland cn WeRfriflandvoorgefteld,om,voor eerR, de voortduuring van het Plan van Krygsverrigtingen met Frankryk •tegen Engeland, voor de Zeetogt van 't jaar 1783 te bepalen; en ten tweede, het verbond van koophandel van 't jaar 1639. met Frankryk te vernieuwen, Gelyk aftenemen is uit het navolgend. Ex-



JAARBOEKEN, Auguftmt ifiH Soi
Extracï uit de Refolutien van cfe'sGitA» Heeren Staten van Holland e;^vt.nha« Weft-Friesland, in Hun Edelegü. Groot Mog. vergadering genomen op Voorflel van Am-:
Saturdag den 17 Augufty 1782. fleldam,
nopens b
Propofitie van Gedeputeerden der Stad Amftel* Concert, dam tot continuatie, van het concert van ope- en 't ratien tegens Engeland met Vranktyk , *oor de Tracjaat Campagne van 17835 en ter vernieuwing van hst van Commèrcie-Traótaat van het jaar 1739. Commis-1739.
foriaal, , , „ , . _ ,
„ De Heeren Gedeputeerden der Stad Amfteldam hebben uit naam en op fpecialen laft van de Heeren hunne Principaalen ter vergadering van Hun Ed. Groot Mog. voorgedraagen":
„ Dat welgemelde Heeren Principaalen, in ferieu* fe overweeging genomen hebbende de critique omftandigheden, waar in zig deeze Repuhücq is bevindende , en overtuigd zynrie, dat het intereft van deezen Staat onvermydelyk- vordert de liaifons met bet Hof van Vrankryk, welke 't zeedert het arrefteeren van het concert van operaiien geduurende dit zomer-iaifoen (tot het ne- men van welke refolutie door de propofitie op laft van voorfz. Heeren Principaalen op den 18 Mcy van het voorleeden jaar ter deezer'vergadcring gedaan, aanleiding gegeeven is) plaats hebben gehad, hoe lange foo meer aan te kweeken , en daar en boven geconvainceerd zynde, dat de opregte intentie van zyne Allercbrifrefykfte Majefteit is, geene vreede met Engeland afzonderlyk van deeze Republicq aan te gaan of te fluiten , in welke overtuiging de Heeren Principaal n bovengemeld nog fterlcer a?n beveiligd door het declareeren van hoogstgedagte Zyne Majefteit, vannaamlyk, de belangens van deezen Staat te zullen majntine -ren ; de voorfz. Heeren Principaalen heeft geperniovcerd,de Hee.
ren



Soa NIEUWE NEDERLANDSCHE
'«Gra-
veis'hage.
Voorftel van Amfteldam,nopens 't Concert, en 't TraÜaat van 1739.
i i ; 3
j
j
]
i 1
l
i
4 2 i <
1 t
w
li
d l
ren hunne Gedeputeerden ter dagvaard te gelasten, ter vergadering van H. Ed. Gr. Mog. by gelegenheid der deüberatien over de inltructien voor den Heer Leftevenon van Berkenrode en den Heer Brantzen, op gifleren gearrefteerd , te proponeeren".
,, Of het concert van operatien tegens Engeland met Vrankryk voor dit faifoen aangegaan engeflooten, voor de Compagnie van het volgende jaar niet behoord te worden gecontinueerd, mitsgaders daar toe de nodige demarche van wegens deeze Provincie ter Generaliteit niet behoorde gedaan te worden".
,,En wydersofin aanmerking van de Reeds voortdurende goede difpofltie van het Hof van Vrank■yk omtrent deezen Staat, daar van niet behoorde :e worden geprofiteerd en beproefd, of de liaifons ;usfchen beide de Natiën niet nader zouden kunjer. worden toegetrokken, door middel vnndeverïieuwing van het Commercie-Traétaat van hetjaar 1739, waar by de ingezetenen van deezen Staat net relatie tot het ftuk van Commercie en Navigatie in Vrankryk op den zelvjen voi tals de natuuryke onderdanen van Zyne A-!;,je(leit zelve, aangaande het dragen van laften , boven andere vreemJelingen woroen gefteld en gefavorifeerd".
Waarop gedelibereerd zynde, is goedgevonden :n verftaan , dat het voorfz. geproponeerde zat vorden geëxamineerd door de Heeren van de Ridlerfchap en verdere Hun Ed. Gr. Mog. Gecomnitteerden tot het groote befoignc, en de vergaleting d ar op gediend van derzelver confideratien n ar'vis,
Wy hebben te voren gezien de fcherpe 1 rnorie, die de Deenfche Gezant, de Heer <t. Saphorin hadt ingeleverd, over de beandeling van een Deenfch Schip aan de Kaap e goede Hoop, met vordering van antwoord innen agt dagen. H. H. Mog. antwoordden
daarop,



JAARBOEKEN, Augufius, 1782. 803
daarop aan voorfz. Gezant,, dat de gefteldheid en vorm van regeeringwyze dezer Republiek niet toelieten,zo fpoedig een volledig antwoord te geven, dewyl men vooraf de advifen der Bondgenoten daarop moeste ontvangen ; dat hy egter den Koning zyn meefler provifioneel konde verzekeren, dat men hem alle fatisfactie welke zyne Majefleit redelyker wyze konde be geeren , geeven zoude, en dat 'er zonder uitftel Ripte bevelen aan het Gouvernement van de Kaap de goede Hoop zouden gezonden worden , om in 't vervolg alle Deenfche Schepen, die daar zouden ankeren, pp de vriendelykfle wyze te behandelen. De Heer de St. Saphorin , heeft den Courier met dit antwoord te rug gezonden. Wat de zaak zelve aangaat, de Bewindhebberen der OoftIndifche Compagnie hebben den 11 dezer rapport gedaan op de Deenfche Memorie van den 5 dezer, behelzende, dat de Deenfche Kaptein en Equipagie op de Kaap zeiven oorzaak zyn geweest van de aan hun bejegende behandeling, alzoo zy tegenweer hadden gedaan tegen de maatregels, die men tegen hen had moeten nemen; zoodanig, dat het weinig had gefcheeld of zy zouden, van hunnen kant, door den tegenftand dien zy deeden, eenigen van de Compagnies bedienden gedood hebben.
Vervolgens is nog aan den Heere de St. Saphorin by voorraad een befluit van H. H. M. ter hand gefteld, volgends, het welke aan de Bewindhebberen van de Ooft-Indifche Compagnie word aangefchreeven, „ omby de
eerfte
s Gra*



2ó4 NIEUWE NEDERLANDSHE
*sGra-
venhase.
eerfte gelegenheid het Kaapfche Gouverné* ment te belaften, om in reciprociteit van de vriendelyke behandelingen , welke de fchepen van dezelve Compagnie van wege Zyne Deenfche Majefteit ondervinden , de onderdaanen van Hoogstgemelde Zyne Majefteit in allen opzigte en op alle wyzen mede heuslyk te bejegenen en dezelve zodanig te behandelen als in redelykheid tusfehen onderdaanen van Mogenheden , met den anderen in alliantie en opregte vriendfchap ftaande, kan en moet worden verwagt, en om zig wyders omtrent den Verderen toedragt, zo omtrent den Deen fchen Kaptein Fuglede, als omtrent hetfehip het Kafteel van Dansburg gehouden i ten naauwkeurigfte te informeeren en dezelve informatie aan Hun Hoog Mog. over te zenden, ten einde dezelve gezien, daar omtrent als dan te difponeeren, zo als bevonden zal worden te behooren, cn dat voorts den Graave van Rechteren tot Borgbeuningen , Haar Hoog Mog. Envoyé aan het Hof van Denemarken, aangefchreeven is om by de eerfte bekwaame gelegenheid, in eene particuliere conferentie, kennis te geeven van Haar Hoog Mog. furprife en gevoeligheid over de weinig gemefureerde termen en expresfien in de laatfte Memorie van gemelde Heer de St. Sa~ phorin vervat , mitsgaders over de naauwe bepaalinge van tyd, binnen welken men een voldoenend antwoord heeft gevergt, welke cxprelïïen weinig over een te brengen zynde met de egards door Souveraine Staten aan eikander verfchuldigd, de furprife van Hun Hoog tylog. des te grooter was, daar uit het
pro-



JAARBOEKEN, Augvftm, 1782» 8of
provisioneel berigt van Bewindhebberen van de O, ï. Compagnie, conReerde, dat het voorfchreeve geval aan de Republiek gegronden materie uitleverde, om van Haare zyde, wegens de violatie van haar Territoir en het mishandelen van haare bedienden, fatisfactie te vraagen".
Wy hebben te vooren gezien de zwarigheid, die 'er gerezen was tusfehen deSpaanfche, en Deenfche Hoven, wegens het ophouden van de Deenfche Corvet Se. Jean door de Spanjaarden, en waar over het ontRaan gefchil door den Koning van Spanje aan de Algemeene Staten is opgedragen. Hunne Hoog Mogende hebben daaromtrent het navolgend belluit genomen:
ExtraSt uit de Regifters van de Staten Generaal der Pereenigde Nederlanden.
Vrydag den 16 Augulty 1782»
/gehoord het rapporc van den Heer Brantfen en andere Gedeputeerden van H. H. Mog. wegens de Zeezaaken, welke, ingevolge hunne commislöriaale Refolutie van den 27 Mei laatstleden onderzogt hebben een Memorie van den Heer Ridder de Liano , Minister Plenipotentiaris vn Zyne Majt. den Koning van Spanje, betreffende het Deenlch fregaat genaamt St. Jean , in de maand February te vooren door Spa-mfche Oorlogfchepen te Cadix opgebragt, en als een Oorlogfchip door den Koning van Denemarken gereclameerd; als ook,)ingevolge de refolutie van Hun Hoog Mog. in dato den 29 Mei, een brief van
deg
'sGsa-
/ENHA»
ge.



I
3sGra-
venhace.
Be]?, wegens 't ophouden van een Deenfch Schip door de Spanjaarden.
i
<
] 3
)aS NIEUWE NEDERLANDSCHE
den Graaf van Rechteren. Extraordinaris en Ple» oipoterjciaris b.nvoyé van Hun Hoog Mog. aan het Hof van Spanje, gedagtekend Aranjuez den p derzelfde maand, bevattenae affchriften derpapieren , die hem waren ter hand gefteld door den Graaf van Reventlau, Minifter van het Hof van Koppenhagen aan dat van Spanje, betreffende het zemelde fFegat St. Jean. gelyk ook de origineele Nota, door den genoemden Deenfchen Minifter Siem gelyktydig ter hand gefteld om Hun Hoog Mog. voor oogen gelegd te worden, gelyk ook, 3vereenkomüig de Refolutie van Hun Hoog Mog. van den 17 Juny, een Memorie van den Heer de St. Saphorin, Envoyé van Zyne Majefteit den Koning i/an Denemarken, waar by hy, op bevel van zyn Hof, jan Hun HoogMog. communiceerde de vyf origineo e ftukken, raakende het neemen van het gemelde 5chip St. Jean, alles breeder voorgefteld in de gemelde Memorie en Brief, als mede in de Regis. ers op de d gen van den 27 en 29 Mei, en 17 Jury laatftleeden : Over aUes gehoord cn in overveeging genoomen hebbende de conflderatien en iet advis van de hier zynde Commisfarisfen ('er efpeétive Admiraliteits-Collegien. Hier over gelelibereerd zynde is goedgevonden en gearrefteerd: Dat in antwoord op de Memorie van den Ridder le Liano, in dato den 27 Mei laatstleeden, hem e kennen gegeeven zal worden: „Dat Hun Hoog vlog. voor 't geen hun betreft, liefst niet zouden >epaalen, of en hoe verre men alleen iaan de vlag een )orlogfchip van een koopvaardyfehip juist kan onlerkennen; maar dat Zy in het tegenwoordig geval tenken tusfehen beide te kunnen komen by Zyne Majefteit den Koning van Spanje , dat het hem nehaage het Deenfch , in verfchil zynde, Schip \t. Jean als een Koninglyk Schip te doen ontflaan ■n zyn togt te laaten vervolgen; nadien het naar ïunne gedagten volkomen blykt , dat het geen ioopvaardyfehip is, ter vervoering van koopwaaen, voor rekening van byzondere lieden beRemd;
maar



JAARBOEKEN, Auguftut, 1782. 807
maar dat het weezenlyk ten diende van Z. M. den ^omng van Denemarken gewapend is en gefteld onder bevel van 's Kon :ngsb Officieren , dieVoor zien waren van eene orde, en belaft om met dat' MaiPef??ir Vn|en Cn> 00^erkcn van gemelde Zyne
i?ë °*zyne ^w^;
En zal extract der tegenwoordige Refolutie,coor^ lilnH ^!fC 7n der Burch van Spiermgshoek.wa den ) aeS t? » ter, hard ëeftdd w^en, en een <
fWmMl,S E-VOyé van Z- M' den Koninl vanl lo-utie gezonden worden aan den Giaaf van Reek-1' teren Extraordmaris Envoyé van Hun Hoos Moe aan het Hof van Spanje, als ook den Graff v?n Rechteren van Borchbeuningen , Extraordiraris Envoyé aan het Hof van Denemarken'o-^huI te? onderrrgting te dienen en 'er zodanig gebruik van te maaken, a s zy noodig zullen vinden. InsgelyJcs: zil 'er Extract deezer Refolutie, door den zelfden Agent , ter hand gefteld worden aan deS Frins van Galhtzin, cn den Heer van Marcof, Mi, nifters Plempotectiarisfen van H. M. de Keizerin
IZi^r ft? bI dCCZe Republiek'
informatie te dienen, met verzoek van zig re wil-
m ^°Pdern'gten van de gedagten van gemelde er gemaakt moet worden tusfehen een Konin^lvk ten vafte regel, met de dmr by belang hebbend* lvk°hSf tCor 1T?rk0mi"s" an vefecre moet ykheden, vaftgefteld kan worden; gelyk 'er ook en zelfden einde Extract deezer en Copyen van
Graaf van W r38 °p ht bbcndc NdtenTS-S O.aaf van Wasfepaar-Starrenburg, F.xtraordinaris en Plenipotentiaris Ambaffideur van H. H. Mn'
Sden. !Ztr!yk Hof Van KusUnd' gunden zal
I»i Dit
's Gra-
/enha-
fc/7. »*. mf '/
bhouden
an een
deenfch
chip
oor de
ban-
7.ardtn.



'sGra-
vhsha«. e.
Den ii July laatftleeden heeft een Kaper Kiptein, zynde een onderdaan van Uw H. Mog. genaamd Koelberg, te Marflrand, op de Zweedfche Kuil van Bahus,opgebragt een Kcizeriyk Vaartuig van Oftende , genaamd de Jonge Caiharina , gevoerd door zekeren Karei Johannes. van Edenburg naar Koppenhagen beftemu, cn 't welk een ladinge Lood en andere Goederen aan boord had, welken voor Deenfche rekening , en geaddreffeerd waren aan de Heeren Ryberg , (Conferentie-Raad; cn Saabye. Deze lading , aan Neutrale Kooplieden toebehorende, en op een neutraalen bodem ingefchcept,'t welk dezelve onbetwistbaar vry maakt, kan onder generley hoegenaamd voorwendfel worden aangehouden. De Ondcrgetekerde heeft daarom van den Koning, zynen Meefter, laft gekregen, om aan Uw H. Mog. van deze gebeurtenis kennis te geven, en van hen te vorderen , dat terftond de nodige ordres gegeven worden tot de onmiddelyke reftitutie deztr lading, gelyk ook, dat de Kaper-Kaptein, die deze geweldcnary gepleegd beeft, lïrydig met het regt der volkeren, en de ftellige ordres, om de Vlaggen der neutrale Mogendheden te eerbiedigen, na verdienden geftrafr,
tn
808 NIEUWE NEDERLANDSCHE-
Dit befluit door den Agent van H. H. Mog. aan den Deenfchen Gezant zynde ter hande gefleld, gaf deze te kennen, dat Hy zich overtuigd hieldt, dat derzelver inhoud aan den Koning,' zynen Meefter , zeer aangenaam zouden.
Onderwyl hadt zig deze Gezant daags te vooren nog aan H. H. Mog. vervoegd by deze Memorie
HOOG MOG. HEEREN!



JA AR BOE KEN., Auguftm, 1782. 8og
en verpligt worden, om de Eigenaars der vo rfz. lading, voor het hen toegebragE verlies, fch*vergoeding te bezorgen.
.Van deze gelegenheid moet de Ondergetekende zig mede bedienen , om Uw H. Mog. kennisfe te geven van eene niet minder biykbaare en geweldige fchending van het regt der Volkeren er; der Neutraliteit, den 26 Maart 1782, volgens alle ingckomene bewyzen , gepleegd door een Am-' fteldaamfche Kaper, genaamd Chriftiaan Geermati voerende het Vaartuig de Trouw Magdalena welke het Deenfche Vaartuig,de GoodeHaab, van Mandahl, naar Noorwegen bellemd, ontmoetende, het zelve aangerand,en zoodanig van Goederen, Provifien en andere noodwendigheden , zoo tot onderhoud 1 der equipagie als beduur van het Vaartuig ver-1 eifcht wordende, beroofd heeft, dat het verpligt was, den cours zyner reis te veranderen, en de eerfle haven de befte in te loopen. De ondergetekende referveert zig, om, zoo dra deeze Kaper, welke men meent, dat naar America gezeild is, van daar zal te rug gekomen zyn , de omfiandigheden en bewyzen dezer gebeurtemsfe nader
voortedragen, en reparatie te vorderen. . Ook
moet hy, H. Mog. Heeren! aan H. Mog. aandénken herinneren de Memorie , die hy den 23 Mei 1782, op expresfe ordre van zyn Hof, de eere gehad heeft aan Uw H. Mog. overteleveren, nopens het Deenfche Schip in 't Vlie aangehouden en waarop hy tot heden tot nog toe geen antwoord bekomen heeft. 'sGravenhage den 15 Augufty 1782.
(was getekend)
De St. Saphorik.
Iü 2 De
'sGra-
venhau'e.
Memorie
van dmt
Deen-
Cchen
Gezant ,
houdende
'dagten
'ver den
Taper
faptein
[oel-
erg.



's Gr a-
venha'
ce,
Ve tbod
vanraan
tuigen te
fmuren
naar
Groot
britan-
tiie.
3 io NIEUWE NEDERLANDSCHE
' De Staten van Holland en Weflfrielland, hebben den 17 dezer maand het navolgend Placaat beraamd en verzonden:
De Staten van Holland en Weftfriesland: alioo Wy in ervaringe gekomen zyn, dat van tyd tot tyd aan het Strand, Vaartuigen worden afgehuurt, om fpoediger, als anderfints gefchieien kan, Perfoonen of Brieven over te brengen naar het Ryk van GroDt-Brittannien; en vermits Caar van in de tegenwoordige tyds omftandigheeden feer groot misbruik foude kunnen werden gemaakt, en het mitsdien nodig is, dat daar tegens promptelyk worde voorfien.
Soo is 't, Dat Wy goedgevonden hebben by deefen wel ernftig te verbieden , dat, gedurende den tegenwoordigen Oorlog met het voornoemde Rvk van Groot-Brittannien, geene Vaartuigen van hei Strand fullen vermogen over te brengen eenige Perfoonen of Brieven, hoe ook genaamt, anders, dan op uitdrukkelyke order van den Heer Admiraal Generaal; van een der Collegien ter Admiraliteit* of van een der Officieren , ^sLands Schepen, in de Zeegaaten, of langs de Ruften commandeerende; ofte anderfints ook op uitdrukkelyke order of permisfie van Onfe Gecommitteerde Raden, ofte ysn de geenen, die door delelve daar toe fouden mogen zyn gemagtigt; op pcene, dat de Vaartui* gen, waar mede een of meer Perfoonen of Brieven , fonder dusdanige order of permisfie, na dato defes fouden mogen worden overgebragt, fullen worden verbeurt verklaart; en dat de Reeders foo wel als de Stuurlieden boven dien ter dier faake lullen vervallen zyn in een boete van duifend gulden, te appliceeren een derde yoor den Officier (lie de calange fal doen, een derde voor den Aanbrenger, en een derde voor den Armen; en fulks alles boven de corporeele ftraffen, dewelke fullen iucurreeren alle die geenen, dewelke bewe/en fuileo worden op eenigerhande vvyfe tot nadeel van
den



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. §11
den Lande met den Vyand te hebben gecorrejpondeert, of daar toe behulpfaam te zyn gewetfl;
En op dat een iegelyk, die liet aangaat, lig daar na regulcere, en nietnanddaar van ignorantie pretendeere , ordorneeren Wy, dat deefe alomme lal worden gepubliceert en geaffigeert daar fulks behoord en te gefchieden gebruikelyk is.
Was geteekent,
C. Clotterbo0ke.
Te voren hebben wy gewaagd bl. 552 en volgg. en 664.. van de gefchillen van onze üepubhek, met die van Venetien, over de zaak, tusfehen de kooplieden Jordaan, en Chomel te Amfteldam, en den Heer Cavallo, Venetiaanfch Gezant te Londen. Onze Gezant te weenen, de Graaf van Wajfenaat 1 wikkel, deze zaak aan den Keizer hebbende voorgedragen , heeft Hoogftgem. Vorft geantwoord, de bemiddeling derzelver wel op zich te willen nemen, indien li. Ii.Moo-. met zyne beflisfing wilden te vrede zyn. °
Het is zeker, niet alleen, dat de Heer Fitsherbert, Gezant van het Hof van Groot Bnttannie te Brusfel, naar Parys is vertrokken , om de voorhagen , door den Heer Grenville , tot de vrede gedaan, te hervatten , maar ook dat het Hof van Groot-Brittanme alle pogingen zal doen, om die vrede te erlangen; en men verzekert zelfs, dat dit Hof zich reeds heeft uitgelaten, van de onafhangelykhcid der Amerikanen wel te^willcn erkennen. JJR gaf gelegenheid, dat de gedepulü 3 teer-
's GrA«
VF.Mja ge.



8i2 NIEUWE NEDER LA NDSCHE
's Gra
vemhaGE.
teerden van de Staten van Holland en Westfriesland , in de afgelopene maand, ter vergaderinge van LI. H. Mog. voordroegen en bekend maakten. Dat de Heeren Staten „ hunne Principalen, ter gelegenheid van de „ als nu zekere en geconftateerde tyding,dat „ de negotiatien over den vrede, tusfehen „ de oorlogende Mogendheden , eerftdaags „ te Parys zullen geëntameert, en by de hand genomen worden, geconfidereerd hadden „ de byzondere nuttigheid en noodzakelyk„ heid, dat de Heer Leftevenon van Berken, rode, Hun Hoog Mog. Ambaifadeur aan het Plof van Vrankryk , hoe eerder zoo „ beter niet alleen met het nodig plein pou„ voir, mitsgaders met zoodanige ordres en „ mflructien werde voorzien, als ter berciking van het heilzaam oogmerk van den * Staat, tot het verkrygen van een honorabelen, voordeligen, en bcltendigen vrede 5, meelt dienflig werd geoordeeld; — maar, dat ook te gelyk aan gemelden Heer Am, basfadeur,tot zyn adfiltentie in de uitvoering , van die ordres en inftructien, een Heer 5, uit het midden van Hun Hoog Mog. ver' gadering met het caracter van Minifter ^ Plenipotentiaris afgezonden werde; en dat zy Heeren Gedeputeerden gelaft waren, ,, om tot het bekleden van die Commisfie „ aan Hun Hoog Mog. voortedragen den Heer Gerard Brantfen, Burgemeefter der " Stad Arnhem en als ordinaris Gedeputeer' de, wegens de Provintie Gelderland, in ' Hun Hoog Mog. vergaderinge fesfie heb„ bende. *—*- L)e Heeren Gedeputeerden
„ van



JAARBOEKEN, Auguflus. 1782. 813
„ van Zeeland hebben verklaard,op dit fub„ jecl: ongelaR te zyn , maar de 5 andere „ Provkttien hebben zig met gemelde pro„ politie geconformeerd".
Dcn 14 dezer maand verfcheen zyne Dooflugtige Hoogheid in het Secreet befoigne, en heeft aldaar aan de Gedeputeerden van H. H. Mog. de Heeren Staten Generaal, de navolgende verklaring gedaau:
„ Sedert eenigen tyd tot myn leedwezen „ ondervonden hebbende , dat door kwalyk ,, geintentioneerde Lieden allerhande infimu„ latien wierden gefpargeerd, omtrent de ge„ pretendeerde kwade directie, onbcgryply„ ke traagheit aan deze zyde van de Opera„ tien van den Oorlog, welke zonder wetti„ ge oorzaak door de Kroon van Groot„ Brittanje aan dit GemeenebeR is aange„ daan, en'byzonder over de inactiviteit „ van'sLands Schepen, daar by inlinuéren. „ de, als of zulks te attribueren was aan „ manquement van de noodige ordres, met intentie om my voor het oog van geheel „ Europa te decriëren en in het byzonder „ by de goede Ingezetenen dezer Landen „ gehaat te maken, cn vcTdagt, als of ik, „ door een onbehoorlyk .atnehement voor ,, den Koning of het Ryk van Groot-Brit„ tanje, niet met een genoegzarnen yver „ haddégedaan, ivatih myn vermogen was, „ zoo tot afbreuk van uen vyand, als tot 3, protectie der Commej :ie : zoude ik niet „ getvvylFeld hebben, (ten einde de mond te lii 4 „ flop-
's Graven hage.



SH NIEUWE NEDERLANDSCHE'
*s Gra-
venhage.
„ floppen aan alle die Calumnieufe gezeg„ dens of gefchriften, en myn gedrag voor „ het oog van geheel Europa, en byzonder „ van de goede Ingezetenen dezer Landen „ te juftificeeren) reeds voor lange van alle „ de door my gefielde orders aan U Ed. „ Mog. opening te geven; met verzoek om „ daar van aan de Heeren Staten derzelver ,, Committenten communicatie te geven, „ was het niet, dat ik begreep, dat zulks „ fomwyle gevaarlyk zoude konnen zyn,in„ gevalle de Secreteiïe niet wel bewaard „ wierd, en dat de vyand informatie daar „ van kreeg, byzonder van het plan der „ Operatien van deze Campagne; waar van „ een gedeelte is verrigt, en een gedeelte „ nog gedurende deze Campagne zoude moe„ ten gefchieden, en het welk door my aan „ het Hof van Vrankryk gecommuniceert „ zynde, door hetzelve Hof is goedgekeurd ; „ doch'ziende, uit dé Misfive van de Hee„ ren Staten van Zeeland, de requifitie,die „ Hun Ed. Mog. daar by van my gelieven „ te doen , en vernemende, dat zulks wel „ door meer Provinciën zoude kunnen wor-
den gedaan , heb ik gemeent, dat deze , Confuieratie my niet langer konde weêr, houden om de gemelde Communicatie te ,, doen, en dat ik aan myn eer en reputatie
verfchuldigd ben, om aan te toonen en te , demonftreren, met ontegenfpreekbare be, wyzen, de manier op welke ik gedurende , dezen Oorlog gehandeld heb, en dat het , niet aan my te wyten is, zoo dezelve met , geen meerder vrugt is gevoerd.
» ïk



JAARBOEKEN, Auguflus, 17S2. 815
Ik zal evenwel voor als nog geene ope» "ingen kunnen geven van het geen nog ge„ fchieden moet, gedurende deze Campa- > „ gne, doch ben bereid om, na dat dezelve „ getcrmineert zal zyn, mede de door my » te gcvene orders te openbaren. Ik zal nog „ eenigen tyd noodig hebben, om de ftuk„ ken, die ik tot myn juftificatie zal produ„ ceren, in orde te brengen en te doen co„ pieren, en verzoek U Ed. Mog. om yder „ in den haren aan de Heeren Staten derzel„ ver Principalen opening te geven van deze „ myne intentie , vleiende my, dat zy de„ zelve met hoogflderzelvër goedkeuring„ zullen vereeren.
Vervolgends is de Admiraal Generaal den 20 Auguitus , des ochtends zeer vroeg, van de Oranjezaal vertrokken, om een toetie naar het Nieuwediep te doen , nemende de reis over Haarlem en Alkmaar, om binnen een dag of drie weder alhier te rug te keereri. Zo dra Hoogftdezelve vernam, dat de Vloot voor Gaats terug gekomen was, zondt Z. ti. terRond een poRboden derwaards met bevel, om weder naar Zee te gaan;bekwam maar daarop ten antwoord bekomen, dat zulks door de uitgeftaane flormen en onftuimig weder onmogelyk was. Van dit gegeven bevel en daarop bekomen antwoord, is door Zyne Uoorl. Hoogh. aan Hun Hoog Mog. den 16 clezer maand berigt gegeven, entevens bekend gemaakt, dat Hoogftdezelve naar Tesiel zou vertrekken.
Ui 5 Van
's Gra-
k'ekha3e.



816* NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGaA-
VENiJACE.
Van den Heere Baron van Haaften, Gezant van dezen Staat; aan het Turklche Hof is eene brief ontvangen , gedagtekend den ü3 Juny 1782. waar van dit uittrekzel is bekend gemaakt.
„ De laatfte tyding uit de Krim, verwekt „ hier vry wat bekommering. Daar is een „ hevige Opftand tegen den regeerenden „ Chan Sahin Ougrai uitgebroken. Dezelve „ is allereerft door den Chans oudflen Broe„ der, die zich in Cuban bevond , om 'er
een Commisfie uit te voeren , verwagt, „ hebbende ten dien einde de Tartaaren van w de DiRriéten opgerokkend. Zyn jonger „ Broeder, die te Taman was, had zig wel „ ras by hem gevoegd. Beiden hadden zig , aan 't hoofd der muitende Tartaaren gc5, fteld , waren naar nieuw Kasfa, de vcrl, blyfplaats van den Chan, getrokken, en
hadden zig meelter van die Stad gemaakt. \, De Chan had naauwlyks zo veel tyd ge-
had, om met den Rusfifchcn Gezant naar
den kant zyner oude Refidentie Bakfchi' fcharai , of, zo anderen willen, naar de " Rusfifche Fortres Dejenikale de vlugt te " neemen. Verdere byzonderheden weet 'l men 'er nog niet van. Doch het is bekend, 11 dat de Rusfen in de Nabuarfchap van de '„ Krim eene groote magt hebben,zo dat zy „ binnen zeer korten tyd een aanzienlyk ge', tal Troupen by een kunnen doen trekken, 11 om den Chan te hulp te komen, en de l, ruil in dat Schiereiland te herftellen. Men 11 weet echter niet, uf zy reeds werklyk dcr-
„ waards



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 81?
„ waards opgetrokken zyn. Ondertusfchen „ zouden uit deezen zeiven opfland ligtlyk „ onluften tusfehen de Porte en Rusland „ kunnen ontftaan: want by de Conventie, „ in 1779, tusfehen de beide Mogendheden -„ gefloten , is uitdruklyk vaflgefleld, dat „ geene derzelven zig voortaan met de Za„ ken der Krim zou bemoeijen; dat, wan-
neer 'er twifl onder de Tartaaren van dat „ Schier-Eiland ontflond , of dat zy, mis-
noegd over hunnen Vorfi, eenen anderen „ zouden willen verkiezen , men hen daar „ mede zou laten begaan en dat, wanneer „ de oneenigheden al te zeer de overhand na,, men, de beide Mogendheden als dan de „ Concert daar omtrent zouden te werk „ gaan. Zy, die de ruit van het Turkfche „ Ryk thans niet gaarn geftoord zagen, en „ ook zeer wel weeten, dat het tegenwoor„ dig de Porte in 't geheel niet geleegen zou „ komen, om deswege met Rusland te bree„ ken, hoopen, dat 'er middelen zullen uit„ gevonden worden, om behoudens de goe5, de VerRandhouding tusfehen de beide Ho-
ven den opfland in de Krim te ftillen. De „ Conferentie , heden tusfehen den Reis
Effendi, en den Ruslifchen Gezant alhier „ gehouden, zal waarfchynlykook hierover „ geweeft zyn. Ook is hier deezen dag een „ Rusfifche Paketboot van Cherfon aangeko,, men met Depêches voor den Gezant dier „ Natie, buiten twyfel daarop betreklyk.
,, Een Karavaan, met omtrent 2600 Baa„ len Koopmanfchappen, aan Europeërs „ toebehoorende , van Scanderous , naar
■ » Alep-
'sGr&-':
venhaa
ge.



8i8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
VEiNHAGE.
„ Aleppo gaande, is niet ver van de laatft„ genoemde Stad, door 300 Arabiers over„ vallen en van530 Kameelen beroofd, zon„ der dat de Bafa van Aleppo eenige poo„ gingen gedaan heeft, om ze weder te kry„ gen. Ook klagen alle de Konfuls aldaar „ zeer over de verregaande Knevelaryen van „ dien Turkfchen Bevelhebber tegen de „ Chriftenen.
„ Volgens de Berichten uit Morea, fchy„ nen de Albauiers aldaar nieuwe onluften „ aan te rechten, hebben reeds twee flerke „ poRen in het gebergte bezet, en zelfs ee„ nige gewcldenaryen gepleegd. De Porte „ heeft bevel aan denBaü'a aldaar gezonden, „; om de befte maatregels te neemen, tot be„ teugeling van dat roofzuchtig volk, met j, belofte om hem met een goed aantal Trou5J pen te verfterken, indien zyne magt niet „ toereikende mogt zyn om den Muitelingen „ het hoofd te bieden".
Amsteldam.
Den 7 dezer maand , 's morgens ten fes uure, hoorde men hier in de Stad, alsook te Zaandam, en verder over het Y een hcvigen flag, welke de huizen deedt daveren, de glazen dreunen , als ook eenige deuren openfpringen. Dit veroorzaakte eene.algcmeene ontfteltenis. Men vernam wel haaft de oorzaak van den heftigen flag, zynde tusfehen Ouderkerk en Amltelveen , een buskruid ftoof, (welke-Fabrieken thands met den oorlog zeer fterk bloeijen) gefprongen.
Vier



JAARBOEKEN, Auguflus-, 178a. 819
Vier menfchen zyn daarby omgekomen, en te Ouderkerk veele glazen gcberften.
Den 7 dezer zyn uit' Texel in Zee Gezeild, de fchepen van oorlog De Admiraal Piet Heyn , en de Prinses Lotjisa beiden van 54 fl. wordende over het eene door den Sehoutbynacht W. van Braam, hebbende den Kaptein Overmeer by zig, over het ander door den Kaptein Grave van Rechteren bevel gevoerd.
Eindelyk is ook het Hof van Portugal, op den zeilden Voet als de Koning van Pruisfen, tot de kwynende, en wel 'haaR zullende verdwynen, gewapende onzydigheid toegetreden. De Aecens, daar toe betrekkelyk zyn reeds door de Staatsdienaars van 't Hof van Petersburg, en den Gezant van Portugal getekend, moetende de ratificatie/!, of goedkeuringen, nog aan deze zaak het volle beflag doen geworden,
Wy hebben zo in ons voorgaand, als ook in dit Rukje van Augufttis , uit 's Hage, verslag gedaan van de klagtcn van 't Deenfch
•Hof, over de behandeling, door de Regeering van de Kaap de Goede Hoop, aan een Deenfch fchip aangedaan. De Algemeene Staten hadden daaromtrend het berigt van de. BcRierders der O. L Maatfchappy gevorderd. Dit berigt is ook ingekomen, en Relt het onderwerp van klagten, die de Heer de St. Sa-
phorin vry fcherp hadt voorgedragen, in een" gaiïfch ander ligt, gelyk is aftehemeh uit het naVolgendl E~v-
'TEL)AM. '. .



820 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Amstel.
dam.
Extracl uit het Rapport van de Oojiindifcbe Compagnie, rankende het Deenfche Schip, het Kalle. 1 van Dansburg, gearrefleert aan de Kaap, waarover de Heer de St. Sap^orin, Minifter van het Hof van Koppenhagen , zig beklaagt heeft in een Memorie van den 5 July.
Berigt der O. I. Comp. wegens het voorgevallen*net een Deenfch Schip aan de Kaap,
■
1
1
( 1
'»
3 1 1
TLIet heeft ons allefints wonder moeten voorfcox-x men dat een zaak, waarover de Compagnie reed'.n had z g te beklaagen, en welke klagten zy waarfchynlyk aan H. H. M. zoude hebben, gedaan, by voorfchreeve Memorie tot een grond van klagten door het Deenfche Hof word gelegd» Om dan H. M. H, ter zaak te komen , moeten wy remarqueeren, dat federt de ontftaane rupture verfchede Schepen, en daaronder eenige onder Deenfche Vlaggen aan de Kaap zyn gearriveerd, welke Engelfche Pasfagiers aan boord hebbende, telkens het Kaapfche Minifterium geen yeringe ongerulfieid veroorzaakten; behalven dat zodanige neutraale Schepen dikmaals oorzaak gaven tot deferteeren van diverfe matroozen, van welke de Compagnie, byzonder in tyd van Oorog, een allernuttigft gebruik konde maaken: dit lan aanleiding gegeeven hebbende tot verfcheide srecautien , komt het Schip het Kafteel van Dans'jurg aan de Kaap , welks Kaptein men door den Equipagiemeefler Staring laat aanzeggen, om prorifloneel en tot dat dies wegens nader zoude wor« len voorzien, niemand aan land te doen komen, :erwyl men teffens nodig oordeelde, om tuffcben lat Schip en het Deenfche Schip de Hoop, op hetwelk meer dan een Engelfch Officier was geplaatft, :en Scheepje of Brandwagt te doen leggen. Een scheepje, om dit in't voorbygaan te remarqueeen, door den Heer de St. Saphorin een gewapend >chip genaamd, maar egter een Scheepje met 25
kop.



JAARBOEKEN, Auguflus. 1782. 821
koppen bemand, en dat verfcheiden reizen heeft gedaan, waaruit U. H. M. van het Charter van üat gewapend Schip zullen kunnen oordeelen.
Dit Scheepje wierd aldaar met geen ander oogmerk gelegt, dan om, in het onzekere, of ook op het nieuw aangekomene Schip eenige Engelfche Officieren zig bevonden, de correfpondentie tusfehen dezelve te beletten.
En dit was te noodzaakelyker, daar men enkel uit mfchikkelykheid voor de Deenfche Vlagge, en om geen andere reden, aan de Engelfche Offi-' eieren op het Schip de Hoop zig bevindende, wel had willen permitteeren, om uit hoofde haarer zickelyke gelteldheid aan land te komen: en hoewel men wel alle mogelyke precauticn had genomen, om alle nadeeüge correfpondemie van voornoemde Engelfche Officieren te beletten , was men van deu uitdag niet genoegzaam verzekert, om ook niet voor het vervolg voor te komen de nadeelige uitwerkzelen, die zodanige correspondentie aan land 70ude mogen hebben gehad. Hierop fchryf: de Kaptein van het meergemelde Schip, Philip Christian Fuglede, op den 11 Januaryeen Brief aan hec Kaapfche Minifterie, waarby verzoekt aan land te mogen komen, om da noodigebeftellingtot voortzetting zyner reize te maaken, dog dat, wanneer zulks niet wierd goedgevonden, hy daarvan dereden mogt weeten, om zig voor zyne Heeren en Meefters te veronfchuldigen.
Het Minifterie van de Kaap inmiddels door een Misfive van den Engelfchen Colonel Cosby, Majoor Grimt en Scheepskaptein Hicks, op het Schip het Kafteel van Dansburg befcheiden, welke mede verzogten, aan land te komen, als nu ontwaar wordende, dat 'er Engelfche Officieren, en wel van diftinctie aan boord waaren, meende, en zo als wy ons vleyen, dat ü. H. M. zullen weezen overtuigd, te regt, dat zodanig Schip provifloneel niet konde nog behoorde te vertrekken; te meer (en van deeze omftandigheid moeten wy ü. H. M. niet
on-
Am^ stel-
dam.
Berigt der O. /. Comp.
wegens het voorgevallen•net een Deenfch Schip lan de Kaap,



821 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Amsterdam.
Berigt der O. I. Comp.
wegens het voorgevallenmet een Deenfch Schip aan de Kaap.
onkundig laaten) daar een Compagnies en een Franfch Schip, met een |laading van de uiterfte aangelegenheid, naar de Franfche Eilanden ftond af te gaan, en een ander Franfch Scheepje met Depêches van de grootfte importantie na Europa te vertrekken.
Het Minifterie oordeelde verder, dat de Correfpondentie tusfehen dien bodem en het Land moe't worden afgefneeden, terwyl hier de reederen van Ziektens, die in het geval van het Schip de Hoop plaats hadden, niet exteerden. Deeze Refolune wierd de Equipagiemeefter Staring , welke teffens Lid van den pobtiquen Raad was, gelaft, den Kaptein te communiceeren, gemunieert met eene beboorlyke Misfive in dato 12 January, op dat fujet.
En verre dat men aan dat Schip de gerieflykheden, aan neutraale Mogendheden verfchuldigt, zoude weigeren, deed men fchriftelyk aan hetzelve weeten, dat 'sCompagnies Vaartuigen zouden bezorgen alle de nodige ververfchingen , welke de Kaptein aan den Equipagiemeefter Staring zoude gelieven op te geeven.
Inmiddels was die zelfde Kaptein Fuglede, welke op den 1 j January flegts ter zyner verantwoording de reedenen wilde weeten, op den 13, wanneer de Equipagiemeefter aan boord kwam, zodanig van manier van denken verandert,dat dezelve onder een geweldig tieren en raafen verklaarde, niet te willen voldoen aan de ordre, om provifioneel te blyven leggen , en niet te zullen gedogen, dat 'er middelen wierden geëmployeerd, om hem daartoe te noodzaaken. En hier mede zig niet vergenoegende, vond voorn. Kapt. Fuglede goed, voorn. Equipagiemeefter Staring, die Lid van den Politiquen Raad was, en (hetgeen Kaptein Fuglede niet konde ignoreren , na dat hy de Miftlve van hec Kaapfche Minifterie had geleezen) door hetzelve was afgezonden, te arrefteeren, in dierzel ver voegen handelende met den Kaptein Militair de Lille,
die



1 JAARBOEKEN, -Aüguflut, 1782.* ^3
•die ter goedertrouwe om particuliere affaire aan boord van dat fchip was, waarna voorn. Kaptein Fuglede, hec touw deed kappen, en de Zeilen hy maaken om te vertrekken , hebbende intusfehen alles aangewend, om voor te komen , dat daarvan aan de Kaap kennisfe wierd gegeeven, waartoe de Roeper uit de hand van den Equipag'emeefter Staring wierd gerukt, eo men den mond van : voornt. Equipagiemeefter had getragt te floppen,, wanneer dezelve zyn Schuitvolk toeriep, om na^ de wal te roeien en kennis van het geval te gee- t ven, in welke zaak de Engelfche Scheeps-Kaptein ' Ilicfo, die al vry wat veel directie op dat Schip 1 fchynt geoeffent te hebben, een voornaam deel; had. VVanneer men nu aan de Kaap door hetj Schuitvolk geinformeert was van het Arreft van den geenen, die met Compagnies ordres was gemunieerc, meende men meerder kragt aan die ordres te moeten byzetten en niet te kunnen gedogen, een zo baarblyke fchending van 't recht der volkeren, en van het Territoir van U. II. M.
Het was daarom, dat men orders gaf, pra door middel van het Kanon het vertrek te beletten, welk middel dan ook het gewenfehte fucces had , doordien men eerft de Zeüen liet vallen, vervolgens de Vlag flreek, en eindelyk den Equipagiemeefter Staring uit zyn Arreft ontfloeg.
Men konde zich echter, (en hier fchynt de fchending van het recht der Volkeren den hoogften trap bereikt te hebben) men konde zig niet onthouden, om geduurende den tyd, dat'er vuur uit da Batieryen gemaakt wierd-, verregaande fyielykheden aan té doen aan den geenen, die met een Commisfie van den Raad belaft was , door hem te nood,, zaaken, om geduurende de Kanonade op het Dek te blyven , en dus zig zelve bloot te Rellen aan hec gevaar van een attaque, tot zyn eigen behoud ondernomen.
Het Schip dan wederom ten anker gekomen zynde, heeft men beareepen , dat de handel wyze van voorn. Kaptein Fuglede, zo als ook die van Kkk den
AMSTEL» j OAM.
Berigt der O. L ?omp. vegens 'iet voorgevallennet een deenfch ^chip an dè ■ Caaj>*



i
Am- t
STEL- ( DAM. ] (
Berigt \ der O. Li Comp. ( wegens het voorgevallenmet een Deenfch 'Schip aan de Kaap.
24 NIEUWE NEDERLANDSCHE
len Opperftuurman , welke in het dwingen van len Equipagiemeefter Staring, om geduurende de ianonade op het dek te blyven, het voornaamfte leel had gehad, van dien aart was, dat daar de' selve was gepleegt op de Rheede van de Kaap, ;n dus op het Territoir van U. H. M., dezelve :en allerfcherpft onderzoek meriteerde, om een 011zydig oordeel van al het gepasfeerde ,zo tenopzig:e van het gedrag van den Kapt. Fuglede, als de daar* tegen geëmployeerde middelen te kunnen ftryken.
En het is uit dien hoofde, dat voorn. Kaptein en Opperftuurman zyn gearrefteert geworden, en den Fiscaal gelaft tegens hen te procederen. Wat nu de uitflag dier procedures moge geweeft zyn,. blykt uit de papieren, die de Compagnie ontfangen heeft, niet; doch volgens zeer geloofwaardige berigten, zoude voorn. Kaptein uit zyn arreft(nadat eene tot die materie betrekkelyke propofitie door den independeuten Fifcaal was gedaan,) zyn ontflagen; hebbende voorn. Kaptein zig onder cautie Juratoire verbonden, ten allen tyde te zullen compareeren, waar ter plaatfe het mogt worden gerequireerd. En tot deeze refolutie zoude men (en dit vertrouwt men, dat by de Deenfche Compagnie ingresfie zal vinden) niet weezen overgegaan, indien men voor die Compagnie geen confideratie had willen gebruiken, waarvan de Nedcrlandfche Maatfchappye, waaiiyk zelfs in dit geval , meer dan eene preuve heeft gegeeven; want de Deenfche Equipagie weigerde, nadat de Kapt. van het Schip afwas, het dagelykï.' werk te doen: de Compagnie laet zulks door haar eigen volk verrigten.
Het Deenfche fchip verzoekt een zwaar touw, het wordt gezonden; het volk wil het niet binnen boord brengen , en de Compaguie moet hetzelve weder na de wal te rug neemen. De Compagnie ziet het gevaar, waarin het fchip by onverhoopte toevallen zoude kunnen komen, en Iaat het touw weder derwaards brengen door haar eigen volk- De
Con>



JAARBOEKEN, Auguflüs, i78i.. 825
'Compagnie permitteert het vertrek van het 'Schip, dc Equipagic weigert de reize zonder haar Kaptein te onderneemcn; en die zelfde Kaptein, voor wiens gedrag zulke vehemente redenen van beklag waren, 'word tocgclaateu onder Cautie Juratoire 'met zyn eigen fchip te vertrekken.
Indien 'dan, Hoogmogende Heeren! het recht, der Volkeren toelaat, dat men onderdaanen vaneen Neutraafe Mogendheid eenigen tyd aanhoud,; wanneer het belang van den geenen, op welker , Territoir zy zig bevinden zulks vordert, gelyk t wy vertrouwen, dat niet kan worden tegeDge-, fprooken, en welk recht althans door den Heer < de St. Saphorin , by eene aan U. H„ M. op den" 24 January deezes jaars geprefereerde Memorie, 1 met zo veele woorden is peavanceert; dan meenen wy> dat daaruit van zelfs volgt het recht, om in gevalle van onwilligneid, zodanige Neutraale Onderdaanen door middelen van klem te noodzaakeni om aan de orders van den geenen, die zodanig 'temporeel verblyf noodzaakelyk acht, te gehoorzaarnen.
Dit fundament alleen zoude dierhalven genoegzaam zyn, om het fchieten op het Deenfch Schip voor het oog 'van gantfeh Europ3 te juftificeeren t maar wanneer nu by die weigering van voorn. Deen. fchen Kaptein om te blyven, is gekomen het ar» relteeren van den Kaptein de Li/te, en byzonder van den Equipagiemeefter Staring, welke djar ia naame van de Regeering aan boord was, en het dadelyk vervoeren van dezelve van de Kaapfche kheede, dan houden wy ons verzekerd, dat wel Ve're dat de daaden en handelwyze van het Kaap[cheMinifterie zouden weezen ongeoorloofd, CJ. 1L. M. de allergegrondfte redenen van beklag hebben over de handelwyze van den Kaptein Fuglede • en wy vertrouwen, dat Zyne Deenfche Majefteit zelve, wanneer naar waarheid van de omftandipheden zal weezen geïnformeert , niet zal hefireeren, om de behoorlyke fatisfaélie wegens de conKkk 2 dtii=
Am-
IA Mi
Berigt Ier O. ï„ 'lomp.
vegens 'et voor'eva/knlet een 'ïeenfck ïchip an de Caap*



8a6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
AM-
STFLDAM.
Berigt der O. 1 Comp.
wegens het voorgevallenmet een Deenfch Schip aan de Kaap.
duites van den Kaptein Fuglede te geeven; te meer daar hy als nog fub reatu is, en niet dan onder Cautie Juratoire, alleen uit infchikkelykheid voor de Deenfche Compagnie, is ontflageQ. Wy zuilen by de eerfte gelegenheid onze ordres _her• haaien, om aan de onderdaanen van zyne Majt. alle de gerieflvkheden te bewyzen, welke het. belang van de 'Nederlandsche Ooftindifche Maatfchappy en de veiligheid haarer Koloniën, eenigzms tipelaaten; waar mede wy vertrouwen te reciproceeren deheufche behandeling, met welke onze Schepen te Drmthem worden bejegend.
Hoe zeer zodanige herhaaling nodeloos zal zyn, daar hec Kaapfche Minifterie in verfcheidcne gevallen preuves heeft gegeeven van haar genegenheid, om aan de onderdaanen van zyne Deenfche Majr'fteit alle mogelyke faciliteic toe te brengen, waarvan het leenen van Stuurlieden aan het Schip Koppenhagen, bv ons bericht aan U. H. Mog. in dato ia February dcezes jaars, aangehaald, onder anderenten voorbeeld zoude kunnen ftrekken. Wy meenen, Hoog Mog. Heeren, na een eenvoudig verbaal van het voorgevallene, ons temogen dispenfeeren, van de refutatie van de verfcheiden poincfen, by de voornoemde Memorie en Bylagen voorkomende, om dat dezelve daardoor als van zelfs vervallen.
Twee zaaken zyn 'er echter,waarover men zich bv de Memorie beklaagt, en welke men met geen ftilzwygen kan paffeeren. Het eerfte is, dat voornoem .Je Kaptein Fuglede in de Gevangenis zoude gezet zyn, welke \oor de Soldaaten is gedeftineerd. Dan, Hoog Mog. Heeren 1 het locaal van de Kaap is ons niet genoeg bekend, om preciefe te durven bep3alen , of 'er meer dan eene plaats is, om gevangenen te bewaaren; terwyl de Kaptein volgen? de klagte zelve flegts eenige dagen in het Kafteel heeft gezeeten, en wanneer men hem nier langer digelyks' behoefde te ondervragen, aan boord van een der fchepen is gebragt. Was
hee



JAARBOEKEN, Auguftm, 1782. 827
liet gevangen zetten in het Kafteel dan gefchied , om den Kapcein kleinachting aan te doen, men zoude daarmede wel hebben gecontinueerd; doch zulks niet gedaan zynde, .is dit een blyk, dat het ArreR in het Kafteel in den beginne uit noodzaakelykheid is gefchied.
Het tweede poinètis, dat nadat het Deenfche Schip bad geftreeken, men voort had gegaan met ichieten;dic is een zaak waarvan het Kaapfche Mi nifterie in hun Brief niets meldt; maar zo hrtzcl ve al eens tegens verwagting moet hebben plaats' gehad, zoude men moeten vastftellen , dat het ftryken van de Vlag aan de Kaap niet was gezien. \ En van deeze veronderftelling meen en wy deezen \ grond te kunnen allegueeren , naamelyk, dat het ' dien dag zeer ftil weêr was, waardóór dan ook' het Deenfche Schip in het begin verhinderd is geworden, zo verre weg te zeilen , als hetzelve anders zoude gedaan hebben, en welke ftilte gelegenheid heeft gegeeven, dat de tydig nog fpoedig genoeg aan de Kaap kwam , om het vertrek te verhinderen. Deeze ftilte nu heeft vvaarfchynlyk veroorzaakt , dat de rook van het kanon tusfehen de Batteryen en het fchip is blyven hangen, en het ftry. ken van de Vlag daardoor zo fpoedig niet is gewaar geworden.
Wy kunnen ons doch geen denkbeeld maaken, van de reedenen , die men zoude gehad hebben, om op een Schip, aan welkers boord'zich de Equipagiemeeftcr Staring en de Kaptein de Lille bevonden, te blyven vuuren, nadat hetzelve had geftreeken.
Wy vertrouwen , dat U. H. M. met dit ons bericht genoegen zullen neemen, terwyl wy bej-eid zyn, om wanneer wy dieswegens eenige nadere tyding ontfangen , dezelve op requifitie van U. H. M. aan Hoogftdezelve te communiceeren.
Waarmede enz.
Kkk3
De
AMSTERDAM.
Berigt
ia -O. I.
Comp.
wegens
het voor»
gevallen
net een
Deenfch
Schip
tan de
\aapt



82» NIEUWE NEDERLANDSCHE
De Equipagiemeefter Staring, die zig i'ji dit geval betrokken vindt, is van de Kaap,, met de laatfte Deenfche fchepen overgekomen, en reeds uit Deenemarken herwaards, over Land gereift.
Men heeft tyding, dat de gewapende Vloot, die den 8 April 178a uit Texel gezeild is, den 11 Juny te Surinamen, behouden is aangekomen. Daar waren ook reeds, den 5 April, Kaptein Smidt, en den 1 Mei,, Kaptein Straatenberg aangekomen, die bei-, den in 't begin van February benoorden om zyn gezeild. Zy zouden fpoedig losfen, laden , en naar 't Vaderland ftevenen.
Ook zyn verfcheidene fchepen , van Curacao in het begin van July uitgezeild, tegen het einde van deze maand alhier binnen gekomen. Dezelven hebben de onaangename tyding mede gebragt, dat het Land het verlies gedaan heeft van een braaf Officier, en kundig Zeeman, den Kaptein ter Zee, ter Admiraliteit van Amfteldam, Da vip Hendrik Cras, welke bevel voerende over het Oorlogfchip De Nasfau Weylburg van 54 ft. daags voor de Vredebreuk met Engeland, was uitgezeild, met den Kaptein Rietveldt, en gelukkig te Madera aankwam; alwaar zy de vredebreuk verneemende , in plaats van naar St. Eujlachius, naar welk eiland zy eerft beftemd waren, naar Curacao ftevenden,en aldaar in February 1781 behouden binnen zeilden. Zy zyn vervolgends daar gebleven, om die bezitting tegen den Vyand te befcher-. men, gelyk dezelve dan ook ook daardoor
aan
Amsterdam.



JAARBOEKEN, Augustus, 1782. E29
aan den Staat behouden is. De Kaptein D. H. Cras overleedt aldaar aan heete koortfen den iq Juny 1783, en wierdt den 21 met slle krygseere ter aarde befteld.
Een der gewapende Koopvaardyfchepen, van hiei\naar de WeR-Indien uitgeruft, genaamd De Vrouw Magdalena , en gevoerd wordende door Kaptein Gecrman, ontmoette in het gczigt van Curacao , het Engelfch Oorlogs Fregat Diamond van 32 ft. Hyfloeg moedig' cn dapper tegen het zelve geduurende drie uuren, maar niet zo fpoedig, als hy wel wenfchte te hulp gekomen, moeR hy zig overgeven. De Engelfche Kaptein nam den Kaptein Geerman en zynen Lieutenant gevangen j en zettedc 8 Engelfchen op de' gemaakte prys. Dog Kaptein Rietveldt, met zyn fchip van 64 ft., en Kaptein Boodt, met zyn Fregat van 32 ft. uitgelopen zynde, hernamen het Hollandfch fchip, maar het Engelfch Fregat bediende zig van het voordeel, waar mede zy in dezen oorlog fteeds hunne vyanden hebben overtroffen, namenlyk dat van fnel te zeilen, waar door hy de onzen ras ontkwam. Het Hollandfch fchip met de 8 Engelfche Krygsgevangenen wierdt te Macaibo, eene Spaanfche Haven na by Curacao, binnen gebragt.
De Lieutenant Eye , voerende den Kotter de Kemphaan , den 20 Juny van Curacao vertrokken, en den 4 dezer in onze Haven aangekomen, heeft brieven van den Schoutbynagt Rietveld aan den Prins Erf-Stadhouder medegebragt, behelzende voornamenlyk de redenen, waarom hy geen Convoy heeft verleend aan de Koopvaarders van dat Eiland Kkk 4 naar
Amsterdam.



83a NIEUWE NEDERLANDSCHE
Amstel-
dam»
naar St. Domingo. Die redenen bepaalen zig hoofdzaakelyk op de volgende:.
„ Dat de Koopvaardy-Schepen zodanig 3, van de wurmen doorknaagd waren , dat sy men dezelve noodwendig moeft kiel -
haaien; dat 'er reeds drie daar toe waren s, verweezen 3 en het te vreezen was , dat
men hetzelve aan meer andere zou moeten 3, verrigten; dat hy de mogelykheid niet zag „ om met een Convoy traage Zcilders de a, waakzaamheid van eenige Schepen van „ linie en een groot getal Fregatten te kun„ nen ontfnappen; dat hy zulks des te min„ der kon belooven, om dat, aangezien dc „ ftroom, welke meeRen tyd naar 't wellen „ afloopt, 'er geen waarfchynlykheid was om „ met dat Convoy na het ooften van St, Do-
mingo op te zeilen, en dat, zo men de„ cours na beneden en weftWaards van 't „ Eiland wilde houden, men als dan te veel „ zou waagen, alzo de Engclfchen deze „ doortogt, zo veel mogelyk, met kruisfers „ bezet houden; dat het eenigRe, het geen
hy had kunnen doen , was, eenige zyner
Oorlog-Schepen tot dekking te geeven tot „ aan Port-Louis, de eenigRe Haven der „ zuidclyke kuR van St. Domingo, waar men „ eenigzints veilig kan leggen;maar niemant
zou zig daar van willen bedienen, deels „ om de ongemakkelykheid der ligging, „ deels om de ongezonde lucht van"Port„ Louis, alwaar niets te bekomen is, kun„ nende daarenboven gemakkelyk door de „ Engelfchen geblokkeerd worden".
De Heer Rietveld voegdt 'er by, dat hy
• ge-



JAARBOEKEN, Aagujfus, 1782. 831
gehoopt had, dat de vier Oorlogfchepen des Heeren Boungainville, zig by de onze 'gevoegd zouden hebben om onze Koopvaar-1 ders na Kaap - Francais te geleiden; dat de Franfche Admiraal 'er niet toe te beweegen was geweeR om dat onze Koopvaardy„ Schepen te traage Zeilers waren, dan dat „ hv zynen gang om hunnent wil zou vertraagen, en dat te minder , door dien 'er „ geen waarfchynlykheid was met eenen dus„ danige Vloot boven den Oosterlyken hoek „ van St. Domingo te kunnen zeilen, het geen „ de dienft van Zyne Allcrchrifielykfie Maje„ fteit,noodzaaklyk vercifchte om zo gaauw „ mogelyk aan de Kaap te kunnen komen, „ zynde de algemeene verzamelplaats tot de „ beraamde expeditie". Niet te min hadden de Schepen des Heeren de Boungainville de Hollandfche Snaauw Curacao's Welvaaren mede genomen, zynde den 2 Mei van het Eiland vertrokken, na zig van hunne bekomene fchade, zo veel mogelyk, herftcld te hebben.
Den 16 dezer maand zyn wederom uit Zee terug gekomen 'sLands Schepen De Admiraal Generaal, Vice-Admiraal Hartfmck; Amfteldam, Vice - Admirarl Grave van Byland; De Admiraal Piet Heyn, Schoutbynagt van Braam - Prins Frederik , Schoutbynagt van Hoey ; de Argo, Kaptein D. H. Staring; de Admiraal de Ruyter Kapt. E. C. Staring; de Unie, Kaptein Grave van Welderén; Rhynland, Kaptein Mulder ; de Batavier, Kaptein Bosch; Glinthorft, Kaptein Aberfon; de Kortenaar, Kaptein 't Hooft; de Dolphyn, Kaptein Vaillant; de Zwaluiv, Kkk 5 Kap-
4mv
iTEL1A.M»



§3ï NIEUWE NEDERLANDSCHE
Amster»
Kaptein^. P. Janfen; de Prinfes Loxtifa. Kaptein Grave van Rechteren; jafon, Kaptein Story; Goes, Kaptein Stavorinus; en gilleren kwam binnen 'sLands Schip de Vernis, Kaptein Willink, Voorts meldt men aangaande de Schepen, dat Rhynland de FokkemaR verloren heeft, en de Batavier, met verlies van Ankers, tegen de wal aangezeild is, doch verder in goeden Raat.
De meeRe dezer fchepen zyn , door de heftige flormwinden, voor de wal, in groot gevaar geweeR, De bedaarde kunde en ervarendheid van den Schoutbynachttwz Kinsiergen, heeft zyn fchip Du Admiraal Gereraal gered, vandoor den Rorm op den Haax te verzeiler, Kaptein J. L. Bofch, voerende de Batavier, zyae ankers, op één na, verloren hebbende moeft, om niet op flrand gefmeten te worden, het wagen, van met een vliegende Rorm binnen te zeilen, en liet fchip op de Zuidwal te zetten. De Prin.sesLouisa, heeft zyn Fokkemaft verloren. De Waakzaamheid, zyn fokkemaft, boegfpriet en groote fteng verloren hebbende, en het roer befchadigd, moeft binnen gefieept \vorden. Zo dra de prins Erfftadhouder •vernam, dat de vloot voor Gaats was, heeft Hoogftdezelve een poftbode gezonden, met bevel van weder in Zee te gaan, maar, zulks door de ontftaane ftormen, ondoenlyk zynde, heeft Hoogftdezelve daar van verilag aan 't geheim Beibigne gedaan en kennis gegeven naar Texel te zullen vertrekken, om met den Vice-Admiraal Hartfink, de nodige maatregels te, neemen 5 ten einde de ^ ' Vloot,



JAARBOEKEN, Augujim, 1782. gag
Vloot, zo dra mooglyk, andermaal te doen uitlopen, gelyk Hoogftdezelve dan ook den so dezer maand, met het aanbreken van den dag is vertrokken en binnen drie dagen we« der om van daar terug is gekomen.
Uit het Vlie word van den 10 Auguftus gemeld, dat aldaar binnen gekomen is het Prys Sloep-Scheepje the Jenny met Pypeduigen en Kromhout beladen, eh van Hamburg komende, 't welk den 3 dezer by Helgöland genomen is door den Kaaper de Spion, gevoerd by Kapt. Ohlhopf, het volk is het met de boot ontkomen.
Schipper KL Hoppe, den 26 Juny uit het Vlie naar de Ooftzee uitgezeild, fchryft uit Elfeneur den 6 dezer: „ Zedert het uitzei-
len heb ik geen ontmoeting gehad, ten min„ Ren van geen Engelfchen; den 4 dezer,
'smorgens, met den dageraad, waren wy „ by het Hollandfche Convoy , beftaande
uit agt Koopvaarders en twee OorlogsFre' „ gatten, tufl'chen Wingo en de Nyding in „ het Kattegat, wanneer daar ook aankwam „ het Engelfch Convoy, maar zo dra deze „ de Hollanders vernamen, was het even „ als of de Wolf onder de Schapen komt: „ de een vlugte hier, en de ander daar; op „ het laatst retireerden zy zo goed mogelyk „ na de Zweedfche Kuit; een Engefch Schip „ wierd genomen door het eene Fregat, en s, het andere Fregat vervolgde weder andere „ tot aan de klippen, alwaar het gifter nog „ ten anker lag, maar of hy wat genomen „ heeft is my onbekend, alzo ik te ver daar
van
Am-
sterdam.



E3* NIEUWE NEDERLANDSCHE
Au-
STEL» BAM.
„ van af was; de gepasfeerde nagt Rormde ,, het vry hard, verzeld van regen".
Ook wordt van Helfingor , met brieven van den 20 Auguftus gefchreven , dat drie matrofen, van verfcheidene natiën, van het fchip, door Kaptein Reytieveldt prys gemaakt, met twee Engelfche gevangenen een complot maakten. Zy bonden 'snagts drie Hollandfche matroozen, in derzelver kooijen, bragten hun met melfen veele wonden toe, vervolgens gingen zy op het dek, noodzaakten den prysmeefter en twee of drie andere matroozen, met het piRool op de bont, te zwygen, namen de floep en Raken naar Zweeden over. De gekwetfle Hollandfche matroozen waren thans buiten gevaar. Kaptein Ryneveld begaf zigdaadlyk naarZweeden, maar heeft niets van de moordenaars ontdekt.
Wanneer de Engelfche Bevelhebber Johnpone onze Chineefche Retourfchepen genomen hadt, wierden wy gevleid, dat dezelve geene of weinig lading in hadden, maarthands blykt het tegendeel uit de ontvangene Cargaas van die veroverde pryzen: zie hier dezelve :
De Paarl. 1573 brede kiften Thee Boei. 92 f dito d. — 96 ■} d. d. — 85 § d. d. — 352 \ d. d. — 186 i d. d. — 1129 id. Bosfen d. — 80 brede kiften Thee Congo. — 1318 \ d. d. — 277 d. Sonchong. — 329 d, Pekoe. 187 d. Singlo. —- 17 \ d. d. — 42 d. gevlakte Bladeren. — 227 d. Bloeifem. — 220 d. Hyfon. 86 Zakken. — 5 d. Stof. — 126 heele kisten Kina.. — 42 halve d. — 204 rollen d. — 191 vaten d. - 50'óp Sappan Hout. — 688 blokken



JAARBOE'KE;N, Auguhis, 17S2; 335
ken Tin Mallax. — 8 kasfen Star Anys. —; 75 bundels Rottingen. i8ooops.Nankins- s
Hoogkarfpel. n 00 brede kiften Thee Boei.1 49 | d. d. — 60 s d. d. ■— 24 \ d. d. ——— 305 en een vyfde d. d. — 794 Bosfen. ——1 60 brede kiften Congo. — 1148 \ d. d„ — 56 d. Sonchong. —•- i$6 d. Singlo. -- 438 | d. d. — 255 d. gevl. Bladeren. — 9 d. Bloeifëtiï. — 100 d. Hyzon. --—12 Zakken, r—3 d. Stof. 90 heele kiften Kina. —5halve d. - 385 rollen d. — 82 vaten d. — 2923 blokken Tin Mallax. — 7 kasfen Star Anys* een party Kina wortel. — een party Galangal wortel. — 70 bundels Rottingen. — 12000 ps. Nankings.
Deze beide pryzenzyn nog niet wettig verklaard, egter denkt men, dat de lading van't Schip Hoogkarfpel in de maand September in Engeland zal verkogt worden;wegens de Paerl, weet men niets met zekerheid te bepalen.
De gerugten van de Vrede deeden zommige Kooplieden, zo hier als elders, hoopen., dat by de punten der vrede de vergoeding van fchaden voor onze Kooplieden zoude kunnen bedongen worden;weshalven zyhet volgende in de nieuwspapieren bekend maakten : „ Alle Heeren Kooplieden en Boekhouders van Schepen, zo in Amfteldam als te Zaandam &c. worden verzogt voor den 15 September aan ftaande, ten Comptoirevan de Notarisfen Dorper, in Amfteldam op te geeven de naamen van hunne Schippers en Schepen, welke federt het laatft van den jaare 1778, zo door Engelfche Oorlogfchepen als Kapers
zyn
iMTEL-



Am-
steldam.
83Ö NIEUWE NEDERLANDSCHÈ
zyn beroofd, genomen en te Lisbon, Port» Mahon en elders opgebragtj onwettig en willekeurig geconfisqueerd; als mede fpecifique Lyften der fchadens, van derzelver laadingen voor Hollandfche reekeningen onkosten ter vrugteloofe reclame betaald; ten einde daar uit op te maaken, het nadeel door de Commercie geleeden,ten tyde toen zyop het .fubfifteren der plegtiglle Tractaaten, tusfehen de Republiek en het ryk van GrootBrittannien, billyk hebben mogen vertrouwen".
Diergelyke bekendmakingen is ook door eenige kooplieden in Rotterdamfche Nieuwspapier gedaan.
Hier is ook de volgende bekendmakingi van wegens een Genootfchap, in de Nieuwspapieren gedaan.
Welke zyn de redenen , dat de voorbeelden van den overgang van Jooden ter openbaare omhelzinge van het Chriftlyk Geloove zo zeldzaam zyn ? Immers erkennen cn belyden zy, dat door hunne aloude Profeeten eertyds, van Gods wege , een aanzienlyk Perfonaadje wierdt voorfpeld, in laatere tyden, onder den naam van Mesfias, verwagt door hunne vooronders. Zy moeten overtuigd zyn, dat, in de onderftelling, dat deeze Mesfias nog niet is gekomen, het ten uiterfte bezwaarlyk, indien mogelyk, zyn zou, die kenmerken in hem te befpeuren, welke, volgens de opgaave der Profeeten s
in



JAARBOEKEN, Aagnjluty 1782. 837(
in hem moeten plaats hebben. Blyven de, hedendaagfche Jooden dus voortleeven in! hunne verwerping van het Chriftlyk Geloof 1 uit enkele fleur en gewoonte, door vooroor» deel; of meenen zy daar voor eenige redenen te kunnen aanvoeren ? Het eerfte kan bezwaarlyk onderfteld worden aangaande eene geheele Natie, onder welke, zo wel als onder de Chriftenen , mannen van kunde en oeffeninge gevonden worden. Gewisfelyk moeten 'er betere redenen zyn, voor een verfcnynzel, het zonderlingfte in de gefchiedenis der waereld, het in, wezen blyven eener geheele Natie, zonder eenige noemenswaardige voorbeelden van overgangen tot eenert anderen Godsdienft, welke uit den haarea, gefprooten, of op denzelven als geëut is.
Op deze wyze redenkavelde meermaalea een gezelfchap , dat, om de oogmerken, welke het zich voorftelt , ten Zinfpreuk voert :Voor den Godsdienfl en het Vaderland. Het zogt naar de redenen van dit verfchynzel, doch oordeelde ge&ie der bygebragte bedenkingen voldoende. Vaft overtuigd van de waarheid des Chriftlyke Godsdienfts,en volkomen beruftende in de gronden van hun geloove , konden de leden niet begrypen, welke toch de redenen zyn mogen, welke die lieden wederhouden van eenen ftap, waartoe zy meenen zoo veele redenen voorhanden te weezen.
In hunnen eigen kring, en ook in hunne gefprekken buiten denzelven, hier van geene voldoende oplolfmg vindende , wierden zy eindelyk te raade, zich te vervoegen by de
gee.
iTEt:^ JAM.



$33 NIEUWE NEDERLANDS'CHE
AMSTERDAM»
geenen, by welken zy oordeelden' de befte Voldoening te zullen vinden.
't Is uit deeze hoofde, dat het Gezelfchap heeft goed gevonden de volgende Vraag openlyk uittefchryven:
Welke zyn de redenen en hinderpaalen, die de hedendaagfche Jooden ivederhouden van het openlyk omhelzen van den Chrifilyken Godsdienft ? >
\ Gezelfchap nodigt alle Jooden uit, van wat ftaat, of in wat land zy zyn mogen, ter beantwoordinge van deeze Vraag, en biedt aan, ter aanmoediginge van deeze ondernee» ming,een prajmie van dertig goude Hollandfche Ducaaten , te veréeren aan den Schryver, wiens antwoord het beft gekeurd en aan de vraage meeft voldoende zal bevonden worden; behoudende het gezelfchap aan zich de vryheid, om, ingevalle 'er geene voldoende Verhandelingen mogten inkomen, de premie, voor als dan, onder zich te behouden, en de vraag of te vernietigen, of op nieuw voor te ftellen.
De Antwoorden zullen in het Latyn, Franfch, Engelfch, Hoog- of Nederduitfch, in goed leesbaar fchrift, gefchreeven , en voor den eerftenOctober desjaars 1783,bezorgd moeten worden ten huize van den Bockhandelaar Willem Holtrop, in de Kalverftraat te Amfteldam, en verzegeld weezen met een briefje, op het welk de Zinfpreuk ftaat, waar mede de Verhandeling ondertekend moet wezen".



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. ^
Schoon wy ons met Vaderlandfche , en f'ÏW Gebeurtenisfen ophouden, is egter de affchaffing van het Gerechtshof van Inquiitie of gewetensdwang in het gebied van den Groothertog van Toskanen, van te veel belang Voor het gansch Menfchdom, om met ftilzwygen te kunnen voorbygegaan worden. In ï-er waVCn uittrekzel van het befluit van dien Vorft, nopens dit gcwigtig Ruk genomen :
,, Daar wy weten, dat het van de plicht >, der Vorflen onaffcheideiyk is, nimmer uit >, het oog te verliezen, in gevolge de macht » aan hun gegeven, den Godsdienft in zyne », zuiverheid te bewaren en te befchermen „ zo is by ons belloten, om met de nodige „ behoedzaamheid , 't gezach van het Ge* », nchts-Hof der Inquifitie, in naauwkeurige „ overweging te neemen, en tevens de van „ tyd tot tyd, in onze Staten, uitgekomen „ Urdonnantien na te gaan, welke gericht >, zyn, om de Leeraars der Kerke, in die „ bepaling te houden , overeenkomflig met „ den geloofsyver en de voorbeelden in de „ eerfte Kerkeeuwen- vaftgefteld, toen men „ alvorens tot de kaftydingen over te aaan' „ zig toeleiddc , om de "dwaalende , "door „ zachtmoedigheid en liefde tot den naaften „ wederom in den fchoot des geloofs te rul „ te brengen; toen de Kerk echter in deXID „ eeuw, goedvond, deeze heilige zachtmoe„ digheid, voor eenigen tyd, in te trekken, „ en Genchts-Hoven op te richten, voorzien
„ met
Amsterdam.



34o NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
STELr EASJ,
"„ met wetten van ongewoone geflrengheid „ fchiedde zulks allsen uit hoofde van den „ onruR der tyden , doch de aanleidende „ oorzaak , daar na , weggenomen zynde, „ werd, meer dan eens , by de Vorften in „ overweging genomen, het gezach der op„ gerichte Inquifitie of geheel in onbruik te „ Rellen , of wel onder meerder bepaling te brengen. Onder anderen vonden wy, „ hier toe betreklyk, eene merkwaardige or(, donnantie, door wylen onzen Doorluchten .„ Heer Vader, in 't Jaar 1745? ia zyneTos„ kaanfche Landen ingevoerd , en zedert „ heeft in dezelve het onbepaald gezach der „ Inquifiteuren geen plaats meer gehad. Thans „ oordeelen wy'het Gericht van 't Heilig Of„ ficie in ons Groot Hertogdom geheel over„ bodig en onnodig, en meenen, dat aan de „ Bisfchoppen van Godswegen alleen de lee', re des geloofs is toevertrouwd, en dat '„ aan dezen onrecht gedaan word, 't geen.
hun toekomt, met andere te moeten dee\, len; vermits zy door de hcrkryginghunner voorrechten, aangefpoord zullen worden , tot eene meerdere yver en waakzaamheid , in 't betrachten van den fchuldigen plicht, ' waar van zy aan niemand, dan aan God en ^' hunne Lands- Vorilen , verantwoording fchuldig zyn. Zo hebben wy befloten, volgens onze opperftc en onbepaalde [] macht, in alle onze gelukkige Staten, af ', te fchaffen en te vernietigen, de Gerichts-
Hove der Inquifitie. Wy bevelen
'' dan, in gevolge van dit befluit; 1. Dat
„ aan?



JAARBOEKEN, Aagaftas, 1782. 841
^ aanftonds, na de afkondiging dezer or„ donnantie, alle verdere verrichtingen der; „ Inquifitie eindigen zullen. 2. Dat alle In-: „ fcriptien, die aanduiden, dat aldaar de In„ quilitie haare zitting hielt, weggenomen „ moeten worden. De Inquifiteurs zelve, „ zullen in de Kloosters, voortaan, met de „ andere Geefllyken, zonder eenige meèrde„ re rang, moeten leven en verkeeren. 3, „ Het wereldlyk gericht zal aanftonds bezit „ van hunne roerende en onroerende goede„ ren neemen. 4. Het ORicie zal insgelyks, „ zonder tydverzuim , hunne Schriften en „ Archiven overgeven. 5. De inkonift van „ het gemelde Officie zal men onder de be„ hoeftige Preekheeren uitdeelen, en eindelykh
ten 6 worden alle zaken, het geloof en de „ leer betreffende, aan de Bisfchoppen ver*
bleven".
Rotterdam»
Wanneer den 11 dezer maand aan den Zeeraad alhier tyding kwam van de fchade, die 'sLands Fregat de Jason, Kaptein Story, in de laatften Rorm voorGaats geleden hadt, zyn den volgende dag terftond twee ligters' met de noodige ankers cn touwen, en verdere fcheepsbehoeftens, zo voor dat Fregat als voor de andere fchepen van de Maas ,°uit 'sLands Magazyn, van hier afgefcheept, en naar de reede van Texel gezonden.
Lil 3
„ Met
1m-
T ELJAM.



Sja NIEUWE NEDERLANDSCHE
RoT-
T6R»
Met 'sLands Advys-Jagt de Kemphaan % Luitenant J. J, Eye, nu kortelings van Suriname en laatft van Curacao in Goeree binnen gekomen, heeft men brieven van beide die plaatfen , als van Suriname den laatften van den 26 April, meldende niets van aangekomene Schepen, maar dat de levensmiddelen , aldaar nog al te bekomen waren, alzoo van overal aan gevoerd wierd. En de ïaatfte brieven van Curacao, met gemelde Advys-Jagt, zynde van den 15 Juny, melden dat aldaar waren aangekomen F. du Coroy, van Oflende, M. de Travasps en C, Geerman, beide van hier, de laatftgemelde was reeds weder vertrokken op een kruistogt. Voorts was op Curacao voornoemt afgehuurd , en reeds verkogt het Schip, gevoerd geweeft by Kaptein J. Schram".
Wy hebben in onze Jaarboeken van 1782* 'bl- 2110 en volgg. het verzoekfehrift medegedeeld , door de Heeren Jacquet Bergeon en Comp, aan de Algemeene Staten ingeleverd. Hunne Hoog Mogende hebben den 12 der afgelopene maand op dat verzoekfehrift dit befluit genomen:
By refumtie gedelibereerd zynde op het gerapporteerde van de Heeren van Lynden , van Hemmen en andere Hun Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaken v3n de Zee, irgevolge en ter voldoeninge van derzelver refolutie Commisfoym\ van den 5 November laatsteden, geëxamineerd hebbende de Rcquelte van Jacques Bergeon en Comp. wonende alhier in den Hage , in de
qua-



JAARBOEKEN, Augujlm, 1782. 843
qualiteiten als Directeuren en mede geïntresfeerdens van een Vaderlandslievende Kaap-Reederye tegen de Engelfche Narie, ten hunnen Comptoire opge* rigt in de maand January 17^1, houdende; dat de Supplianten voor derzelver opgemelde Kaap-Ree deiye een kloeke Kaper hadden beginnen ie aruieren na het publiceren van het bekende ContraManifeR van Hun Hoog Mog. in dato den 12 Maart 1781, welke Kaper, genaamd de De Dappere Patriot, in volkomen ordre geëquipeerd en gearmeerd , volgens de Lyfte nevens de voor-' fchreven Requelte gevoegd, en met de vereischtè gunRige Oommisfie en brieven van Zyne Doorluchtige Hoogheit den Heere Admiraal Generaal dezer Landen compleet voorzien zynde, daarop onder het bevel van den Kaptein Daniël Verbaen . den 20 July 1781 uit Texel naar Zee was gezeild met de noodige inftruétien, zoo voor hem als zyne mede Officieren, blykende insgelyks by volledige Copy nevens de voorfchreven Requefte gevoegd.
Dat gemelde Kaper, op de hoogte van circa 6 mylen ten Zuid-Ooften van Tesfel, na een hardnekkig gevegt meteen Engelfch Tweemast Fregat van den Koning, genaamt The Camelion, onder dm Kaptein Drury, op ten geweldige en deplorahle wyze in de lucht was gefprongen met zyn geheele Equipage ten getale van 54 menfcl'en, zynde Jaar van mede een compleete lyft nevens de voorfchreven Requcften gevoegd: verzoekende de Supplianten, om redenen in den voorfchreven Requefte geallegucerd, dat het Hun Hoog Mogenden behagen moge, om aan de nagelaten en allezints deerniswaardige iy bedroefde weduwen en 54 weezen , als mede aan de naafte bloedverwanten der 25 ongetrouwde perfonen, en aan de bedrukte moeders der 8 omgekomen jongens, eene zoo gracieufe als edelmoedige byftand toe te voegen , het zy by wege van een jaarlyks penfiom , uf,naar evenredigheit van yder derzelven , zoodanig en zoo LU 3 veel
Rot-
TER-
Ref. valt H. PI.
Mog. op het Re,/, van Bergeon en Comp.



m NIEUWE NEDERLANDSCHE
rotterdam,
Ref, van H. H.
Mog. op het Req. van Bergeon en Comp,,
veel in eener fomma als Hun Hoog Mog. en der* zeiver mededogenheit zullen goedVinden: funderende de Supplianten die hun verzoek hier op, dat wanneer maar de helft Equipagie zwaar geblesfeerd en verminkt in het Vaderland was terug gekomen, Hun Hoog Mog. ingevolge het 5de Artikel van derzelver aanmoedigend Plakaat in dato 12 January 1781, en de Publicatie van dien dag totfoulaasder verminkten, in een zeer merkelyke uitgave, zoo voor de loffelyke beloofde koften der genezingen als de refpective gunftige vereeringen, getreden waren; wyders verzoekende , uit hoofde van de voorfchreven ongelukkige fataliteit, een dedommagement van 30 per Cento te mogen erlangen voor re opgemelde Reederye die voor den meergemelde Dappere Patriot, met zyne geheele uitruftinge en armering een kapitaal van ruim ƒ 42300 gefpendeerd hadden.
En eindelyk verzoekende dat, Hun Hoog Mog. eenige dadelyke pecuniele en evenredige Encouragementen gelieven te vergunnen am alle de particuliere Commisfie-Vaders de?er Landen, die gedurende deze Engelfchen Oorlog reeds zyn, of ia Jc vervolg nog zouden gearmeerd worden : als naamlyk een prcemie van ƒ2000:-: - vooryder gewapend vaartuig boven de 4 kanonnen en 14 man Equipagie volkomen gemonteerd zynde 5/4000:- :- voor idem boven de 8 kanonnen en 30 koppen; ƒ8000: -: voor idem boven de 12 kanonnen en 50 koppen; f iqooo::-:- voor idem boven de 16 ftukken en 70 keppen; ƒ 16000:-:-voor idem boven de 20 Hukken en 90 koppen; en eindelyk ƒ 30000:-:voor een fchip van 30 zware Hukken en 200 man Equipagie ofte daar en boven gemonteerd.
En daar op ingenomen hebbende de confideratien én het Advis van de alhier aanwezende Gecommitteerden uit de refpective Collegien ter Admiraliteit dezer Landen: Is goedgevonden en verftaan , dat de Ontfanger-. Generaal van het verhoogde Laft- en Veilgeld 5 Mr. Johan Patyn, zal worden
gelast



JAARBOEKEN., Auguftus, 1782.
gelaft en geauthorifeerd, zoo als dezelve gelaft en geauthorifeerd word mits dezen, om uit de penhïDgen van zynen ontfangft, aan het Collegie ter Admiraliteit te Amfteldam te betalen een fomma van tien duizend twee honderd zeventig guldens, welke fomme aan hem tegens behoorlyke quitantie en rekening zal werden gevalideerd; en dat het voorfebreven Collegie ter Admiraliteit te Amfteldam zal worden aangefchreven en geauthorifeerd, gelyk gefchied by dezen,om de voorfchreven fomme, als een douceur van wegen Hun Hoog Mog. te doen diftribueeren aan de ongelukkige weduwen en kinderen der voorfchreven verongelukte Equipagie van den Commisfievaarder de Dappere Patriot, in dezer voegendat de weduwe van den Kaptein Verbaan daar uit trekkeeen fomma van duizend guldens: elk der vier andere Officiers weduwen zeshondert guldens; elk der negen OnderOfficiers weduwen vierhonderc guldens en elk der vyf weduwen van Bootsgezellen tweehondert vyftig guldens; mitsgaders yder der elf Officiers kinderen vyftig guldens; yder der negen en twintig Onder-Officiers kindert» dertig guldens; yders der zes Bootsgezellen kinderen vyf en twintig guldens, cn yder der negen Vader en 'Moederlooze weezen vyftig guldens ; en dat in de verdere of andere verzoeken , by de voorfchreve Kequefte gedaan, ten minüen voor als nog, niet kan worden getreden,
(Was geparapheerd)
H, Tjassens vt.
(onderftond)
Accordeerd met voorfz. Regifter, (Was geteekend)
H. Fagel.
Wy-kunnen ook niet afzyn, het Program ma van het Bataafsch Genoótfchap der Proef esdervindelyke Wysbegeerte, ja deze Stat * Lil 4 ge
Rotterdam»
Ref. van H. H.
Mog. op het Re-
queft van Bergeon en Cmip.
I



Rotterdam.
Progr. yan 't Bat. G nootfch. der Proefcnd. wy. legeerü
84S NIEUWE NEDERLANDSCHE
geveftigd,'t welk datgenootfchap in deszelfs vergadering van den 12 dezer maand beraamd heeft, medetedeelen,
Het Bataafsch Genootfchap der Proefondervindelyke Wysbegeerte te Rotterdam heeft, in "deszelfs algemeene Vergadering, gehouden den ia van Auguftus 1782., na dat de Ffxfident Directeur, de Heer Cornelis Nozeman , Remonftrantscb Predikant, van alle de ingekomen Rukken en voor, :" gevallene zaken verflag gedaan had , geoordeeld:
Dat de Vraag: Hangt het lighamelyk levensbegin* fel (Vita Corpora) der Dieren in zyn beftaan, werking, voort duuring of vernietiging ook af van den onmiddelyken invloed van eenig ander begiufel ofkragt der Natuur, de Lucht, het Vuur , de ElcStriciteit, de Magneetkragt enz. ? Zoo ja, uit welke proeven en waarnemingen blykt zulks? en welke nuttige gevolgen of leeringen zyn daar uit te trekken? het best beantwoord is door den Schryver onder de Zinfpreuk: Ovmipotens Genitor terreftria corpora dio Inftinxit flatu, qui torpida membra m over et, Ét vili Aetheream mentem cum pulvere junxit* Waarom aan denzelven de gouden Eereprys is toegewezen: zynde bv het openen van het billet gebleken te wezen A.Tpey.K. L. M. Pluk & Med, DocL Botan. Medccin. Lcgalis & Anatomes Lee tor te Franeker.
Dat de Vraag: Neemt een regel Boomen op de kanten der Zaai- en Weylanden te veel zon en plaats %eg , geeft hy te veel regendrop , beroofd hy den grond te veel,' lokt hy te veel graan verflindend gevogelte en fchadelyke InfcElen, doet hy eenige andere nadeelen, en zyn de onderftelde nadeelen van dit een of ander, of'van alle deze dingen [amen, aanmerkelyker dan de voordeden van verbhffchafmg .voor Infe£len- en Zaad van fchadelyke onkruiden verfindeud sevogelte, van lumyte voor de veldgewasfe», van ge^



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 847
win aan 't hout enz.? Maakt het, ingeval die nadeelen kleiner dan de deeze voordeden zyn, een weezenlyk verfchil, tot welke foort van hoornen men zich bepaale, cf hoedanige wys, om die te planten, te fnoeyen en te kappen , men behoore in acht te nemen ? Het een en ander word geè'ischt zoo proef als redeneerkundig te betopen. het belt voldoerde beantwoord is, in de
Verhandeling, ten fpreuke hebbende: Tot nut van ,t algemeen. waarom aan denzelven de gouden Eereprys is toegewezen, zynde, by het openen van het Billet, gebleken, dat deszelfs Schryver is Aart Johan Ver )ïolk, Heer van Soelen en Aldenhaag, Regeerend Schepen der Stad Rotterdam; doch dat aan een ander Antwoord op deze Vraag, met de Spreuk: O Fort una tos nimium, fuafi hona nor ent, Agricolas l het Accesfit of een' zilveren Medaille is toegewezen, irgevalle deszelfs Schryver goedvind zich, binnen zes weken, aan het Genootichsp bekend te maken.
Dat het ingekomen Antwoord op de Vraag:
Welken invloed heeft de Natuurlyke Ekclriciteit en derzelver verfchillende verdeeling in onzen Dampkring op gezonde en zieklyke highamen ? In welke ongefteldheden en ziekten is de konftige Electriciteit dienftig tot genezing ofverligting? Op wat wyze werkt zy tot dat einde? en welke is de befte manier om 'er zich met dat oogmerk van te bedienen? niet voldaan heeft, waarom dezelve blyft voorgefteld om beantwoord e worden voor den 1 Maart 1783.
Dat de Vraag, om op te geeven den beften toeftel van den Ele&rophore, de byzondere verfchynfelen van dit EleEtrisch Werktuig proef kundig te verklaren, en aan te wyzen welk nieuw licht het zelve aan de leere der Ekclriciteit toegebragt heeft? voldoende beantwoord is door den Schryver, wiens Antwoord geteekend is met de Spreuk:
Ita res accendunt lurnina rebus; waarom het zelve met den gouden Eereprys bekroond is , zynde , by het openen van het Billet
go-
Rotter-
dam.
Progr»
van 't Bat. Gfinootfeh.der
Proefond, wysbegeerte*



548 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Rotterdam.
Progr, yan 't Bat. Gevootfck.der Proefond. wys- ■ begeerte, i
j < <
I i
| i
] <
gebleken, dat dasr van de Auteurs zyn M.artinm van Marum , A. L. M. Phü. & Med. Doclor, Philof. & Matth. Leclor te Haarlem, en A. Paets van Trooftwyk, Lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootfchap, te Amlteldam.
Geene Ardwoorden zynde ingekomen op de twee volgende Vragen;
Welke nuttige en voordeelige gebruiken zyn 'er te maken van hot Roet van Turf, Hout en Kolen, het zy voor den Landbouw, het zy voor Fabryken , het ty tot het vervaardigt!! van Amnwniac-Zout of in mdere opzigten, en welke zyn de befte middelen laar toe ?
Welk zyn de befte Werktuigen tot gemak van doo'e en hardhoorende menfchen ? Zyn 'er ook eenige •afte regels, die men zoude kunnen volgen , zoo wel n het vervaardigen ah in het gebruik derzglvenï ïeeft het Genootfchap befioten dezelven wederom >p te geven , om beantwoord te worden voor len i Maart 1783.
Wyders Relt het Genootfchap op nieuws voor le volgende Vragen:
• I. Welke zyn de tot hier toe bekende'Windmeters'? 'Ioedanig zou een Windmeter moeten famengefleldzyn, m in allerlei gevallen de kragt van den wind zeker n j'uift te kennen V en welke nuttigheden zou zulk een verktuig aanbrengen ?
II. Op Scheikundigs gronden aan te toon en, het'onJerfcheid tusfahen de befte en minft vrugtbare foorten, ■au Kleigronden, vooral van ons Vaderland, en ingevolge daar van zekere regels en middelen ter verbeering van de laatstgemelde vast te ftellen.
De eerRe om beantwoord te worden voor derj l Maart 1783 en de tweede voor den .1 Maart 7Ö4-
En, uit name van het Genootfchap van Konften :n Wetenfchappen te Batavia, de twee volgerde ƒ ragen:
I. Welke is de aart van de verfchillende fchadelyke en er/likkende uitdampingen van Moer asfen, Moddej*
foe-



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782, 845
poelen, Secreten, Riolen, Gtfx<f- <?ƒ Zieken- en Gevangenhuizen , Mynen, Putten. Graven, Wyn- en Bierkelders, Doove Kolen enz. En welke zyn de befte middelen en tegengiften om de fchadelykheit dier Uitdampingen, naar-haren verfchillendm dart, te verbeteren cn de verflikten te redden.
II. Dewyl men meent, dat 'er in de manier om Arak te brouwen, zoo als die befchreeven is in het Tweede Deel der Verhandelingen van het Bataviafche Genootfchap (bladz. 162), volgens de beginfelen der hedendaagfche Scheikunde, aanmerklyke en voordeelige verbeteringen te maken zyn ; zoo belooft ■men den gewonen gouden Eereprys aan hem, welke die verbeteringen, gegrond op Scheikundige Proeven, aanwyft, en daarenboven nog een dergelyken Eereprys van gelykewaarde, wanneer het blykt, dat men in de Indien dezelven by de proef goedgevonden heeft.
De eerfte om beantwoord te worden voor den r Maart 1783. en de andere voor den 1 Maart 1784.
Verder word herinnerd, dat nogjvoorgefteld blyven de twee volgende Vragen:
I. Nadien de vergelykende Ontleedkunde zoo veet overeenkomst tusfehen het werktuiglyk lighaamsgejlel van den Mensch en van de volkome nfteDieren ontdekt, is de Vraag, of er natnurlyke redenen zyn, waarom de mensch, meer dan eenig dier, met ziektens en gebreken heeft te worflelen; zoo ja, hoe ver derzelver nafporing aanleiding kan en moet geven tot meerdere voltooying van de voorfchriften der Geneeskunst ter onderhouding of herfteïling der gezondheit ?
om beantwoord te v/oreen voorden 1 Maart 1787.
II. Ten einde eene goede Hijlorie te hebben van de miswyzing der Compas-Naaide, aan te toonen,
a In welke jaren geene miswyzing is geweeft te Boulogne, Rome , Parys , Londen, Utrecht, Berlyn , Koppenhage, Stokholm en op zoo vele Plaatfen der Aarde, als men kan ontdekken, met byvoeging der lengte en breedte, waar op dezelven gelegen zyn.
b Hoe veel en in wat jaar de grootfte misivyzing in
die-
Rot*
TERÖ AM. 1
Progr. van 't Bat. Ge-
wotfeh. ier
Proefmd. wyt' begeerte.



853 MlEÜWE NEDERLANDSCHE
Rotterdam.
Progr.
van 't Bat. Genootfch.der Proefond, ■wysbegeerte.
diezelfde Plaatfen is geweeft, zoo dat na dien tyd de* zelve heeft afgenomen:
c Wanneer geene en wanneer de grootfte miswyzing is voorgevallen; het zy die tyd naauwkeurig is waargenomen, het zy dezelve worde opgemaakt uit de gedane waarnemingen, by rekening, zoo wel van voren als van agt er en.
d Dewyl het mooglyk is, dat in de aanteekening misflagen, door drukfouten of andetzints, zyn ingtflopen, zoo word vereischt, dat de waarnemingen zelf met eikanderen worden vergeleken , om dezelven daar door te ontdekken.
e Ook word begeerd, dat men, zooveel mooglyk is, aanwyze ,in welke Plaatfen het verfchil der miswyzing jfaarlyks vermeerderd of verminderd is, en in het byzonder, of het verfchil der miswyzing in onze Republyk, federt 30 d 40 jaren, jaarlyks minder zy, dan voor dien tyd?
De] Waarnemirgen moeten gedaan zyn op het Land , door kundige perfoonen; zynde alle waarnemingen , die op Zee genomen worden, aan al te veel onnaawkeurigheden onderworpen, om zich op dezelven te verlaten.
NB. De Schry vers worden verzogt de nuttige gevolgen op te geven , dewelke uit de beantwoording dezer Vrage te trekken zyn.
Om beantwoord te worden voor den 1 Maart
Belovende het Genootfchap een gouden Me* daille, ter zwaarte van 30 Dukaten , aan hec best voldoende Antwoord op yder der voorgeftelde Vragen.
Tot Leden Correspondenten zyn verkozen de Heeren Fredrik Baron van Wormb, Lid en Secreta. ris van het Genootfchap der KonRen en Wetenfchappen te Eatavia.
En ^fohannes Hooyman, Predikant by de Lu* therfche Gemeente te Batavia.
Het Genootfchap zal, om het één of de twee jiren, naar goedvinden , een prys uitdeelen aan Ijem, die, volgens deszelfs oordeel, gedurende
dien



JAARBOEKEN, Auguflm,1782. 8ji
dien tyd, de nuttigde ontdekkiug of uitvinding in eenigen tak der Próef-Ondervindelyke Wysbegeerte gedaan zal hebben, mits dezelve van belang, zy, en de Autheur dezelve aan bet Genootfchap, om ze door het zelve gemeen te maken, medegedeeld hebbe»
Ingevallc hy, die zoodanige ontdekking of uitvinding zal gedaan en aan hec Genootfchap mede» gedeeld hebben, wegens gebrek a^n geld of tyd, buiten ftaat ware, om de proeven, die ter bevestiginge van dezelve vereifcht worden , in 't werk te Rellen, zal het Genootfchap zulks goedvindende, zelf de noodwendigheden daar toe vervaardigen en de onkosten 'er van op zich nemen, voor zoo verre namelyk deszelfs Fondfen in dezen toe« reiken zyn zullen.
De Vtagen zullen ook mogen beantwoord worden door de Leden, die over dezelve niet geraadpleegd zyn, doch de Prys zal alleen toegewezen werden aan het beft voldoend Antwoord van den genen, welke geen Lid van het Genootfchap is.
De Antwoorden op de Vragen en de medegedeelde ontdekkingen moeten niet met den eigen naam der Schryveren , maar met een Zinfpreuk gereekend, en met een verzegeld Billet, 't welk dezelfde Zinfpreuk tot opfchrift heeft, en waar in der Schryveren Naam en Addres gemeld zyn , zeer leesbaar, in het Nederduitsch, Franfch , Engelsch , Hoogduitsch of Latyn gefchieven , verzegeld eu franco, voor den bepaalden tyd, gezonden worden, aan den Directeur en eerften Secretaris van hec Genootfchap , den Heere L, Bicker, MedicinaJ Doclor, Lid van de Hollandfche Maatfchappy der Wetunfchappen te Haarlem, van de Keizerlyke Academie der Natuur-Onderzoekeren, Lid CorrevSpondeut van het Genootfchap ter aanmoediginge der Konden, Manufacturen cn Commercie te Londen, Lid vau het Zeeuwsch Genootfchap te Vlislingen , en van het Provinciale ütrechtfche Genootfchap.
Pc
Rotterdam.
Progr, van 't Bat. Ge. nootfch. der Proefond, wysbegeerte,\



«5* NIEUWE NEDERLANDSCÏIE
Rot
TERDAMi
Progr. ran 't Bat. Ge-
nootfch, der Proefond, wysbegeerte.
Wy hebben hier voren bl. 586 en volgg. gezien , wat ter gelegenheid van het advys van den BurgermeeRer A. H. Duyvenz, op den 5 April 1782 in de Vroedfchap uitgebragt en vervolgends door den druk gemeen gemeen gemaakt, is voorgevallen, en welk befluit daaromtrend op den 16 April by Burgemeefterën en Vroedfchappen dezer Stad door negen leden der vroedfchap, in afwezigheid van den Heere Duyvensz, is ge-nomen. In dit befluit vondt de Heer JDuyvensz niet geraden te beruften, maar deedt
in
De Autheurs zullen de Verhandelingen, op welken zy een prys behaald hebben , niet mogen laten drukken , dan met goedvinden van het Genootfchap, en 'er geen gebruik van maken, voor dat het Genootfchap dezelven zal hebben uitgegeven: welk laatfte mede zal plaats hebben omtrent alle andere Verhandelingen , Ontdekkingen , Proeven en Waarnemingen, die men het zelve heeft ter hand gefteld, en welken hetzelve, van wien zy ook aangeboden worden, altoos met genoegen zal aannemen, om, wanneer zy goedgekeurd zyn, onder deszelfs Verhandelingen uit te geven, mits zy met de eigene namen der Schryveren onderteekend zyn, of, zoo zy niet,willen bekend zyn, meteen verzegeld Billet, waar in hunne naam en woonplaats gefchreven ftaan , welk Billet alsdan eerft zal geopend worden, wanneer het aangeboden ftuk goedgekeurd is, doch ongeopend zal verbrand worden, wanneer het zelve ftuk word afgekeurd; zullende het Genootfchap geen ontfangene Schriften terug geeven, en aan zich de vryheit houden , om dezelve geheel, of ten deele, of in 't geheel niet, te doen drukken»
Enk huizen.



JAARBOEKEN* Jvgujius, 1782. fa
in de vergadering van Heeren Burgem^es reren en Vroedfchappen op den 22 Me; een voorftel, ten einde voorfz. befluit vai: den 16 April wierde ingetrokken, en zyr gefchondene eerherfteld. Dit voorftel luidds aldus ï
EDELE GRÖÖT-ACHTBARE HEEREN!
T\aaf ik in het uitbrengen van myn Advis over de mgekomene Propofitien van Vrede en ftilftand van Wapenen, op den 5 April by deeze vergadering in deliberatie gebragt , in het verzoek om inlèrtie van dat Advis ia de Notulen cn, zulks geweigerc zynde, in het publicq maken van het zehe, na vooraf aedaane waarfchouwinge, dat ik my dan referveerde daar mede naar myn goed dunken te zullen handelen, alleziots meene my gedragen te hebben , als een eerlyk man en cordaat Regent ; moeit ik ten uiterften gefrappeert zyn over de onvoorzichtige , en geindigneert over de onhebbelyke handelwyze van den Heer Mr. Hendrik van Stralen, die alle verplichting aan en egards voor een Medelid van dezelfde Kamer en Raadsvergadering, zonder dat ik uos van de burgerlyke beleefdheid fpreeke, zoo verre heeft ter zyde gettelc, dat zyn Wei-Ed. Geftr, zeerwel weeteode, dat ik, eene Commisfie van Stads wegen waarneemende , binnen weinige dagen moeft retourneeren , zich van myne abfèntie bedent in eene zaak, die my zelve direcf betreften, by grcote prcecipitance , daar niemand, met Cemgen fcbyn van rede , periculum in mora zou kunnen avanceeren, in de Achtbaarfte Stads vergadering eene befchuldiging tegen my aanvoert, over myn gehouden gedrag omtrent dat Advis: ja. dac nog verder gaat , zelve befchuldiger zyndd! zonder na myne terugkomst, ten einde, ik, ten UüflileD, ter verantwoordingc kon worden roe^ej M m m laseri i
Enk-
HCJiZËH»
Hoifttl
van Burg. Duyvensz,
nopens clê Ref, vart iGJprih



854 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Emc-
bu1zek.
Voorftel van Burg. Duyvensz.fiopens de lief. van jóApril.
aten, te wachten, de Remmen opneemt, en de :onclufie, waarby ik veroordeelt word, formeeren durft: waar door dan zyn Wel Ed. Geftr. hec voorfchrifc der gerechtigheid audi & alterctm partem veri'maadende, te gelyk de plicnt en het refpeftabel caraéler van eenen Praefident Burgemeester, vergeeten en ontfierd heefc
Ik zoude myne gefchondene eer, de vryheid, al* len Leden van de Regeering competeerende, en de achtbaarheid van deze vergadering te korc doen, ja my zelve reprochabel Hellen by de braave Burgers van deze Stad, die mede, by vacature, tot Leden der Vroedfchap admisfibel zyn, en die het onlchatbaar voorrecht, van hunne Burgemeesteren zelfs te kiezen, bezitten; aan wien ik dus, eyen als myne amptgenooten , deze waardigheid te danken heb, indien ik die daad van voorgemel. den Heer PrEefïdent Burgemeefler van Stralen, nu van myne zyde ongeremarqueert liet pasfeeren: dewyl de thans verlichte Natie, voor wiens onpartydige rechtbank de zaak, door 't publicq maaken van dat Ruk, nu gebragt is, my dan , als myne misdaad avoueerende, zou aanzien, of wel kunnen verdenken, als waare ik om politicque redenen, beloften of dreigementen , verandert, verlokt of afgefchrikt van het volharden in een Syttejna,dat my, niet dan naryp beraad, met ter zyde* ftelling van eigenbelang, in confcientie is voorgekomen , het befte te zyn, om het dierbaar Vaderland , voor het tegenwoordige te redden, en deszelfs welvaart voor het toekomende , te Raaven, en te verbeteren.
Het is om deze redenen , Edele Groot Achtb, Heeren, myne gerefpeóleerde Medeleden, dat ik heden van myn recht, om Propofiiien te doen in deze vergadering , gebruik makende , ingevolge myne declaratie van referve op den 23 der voorlede maand gedaan, dog waar van wy mede aantekening geweigerc is, treeden zal tot refutatie van
het



JAARBOEKEN, Aagujlus, 1782. 855
het geene by de Propofitie van den Hr. van Stralen ten myne laste is geallegueert.
Ik achte myn geboorte, myn ampt, myn gevoelens te edel, myne zaak te rechtvaardig, dan dat ik zelfs, myn partye niet zou durven onder: de oogen zien, en zyne gehoudene handelwyzezoude behoeven na te volgen, met op myn beurt van zyne abfende te profiteeren. In 't tegendeel, 1 ik heb even daarom zyn retour alhier afgewacht. * En, fchoon hy gewoon is de zaken, waar van . het heil of ongeluk van den Staat kan afhangen, 1 flechts uit de hand te doen beilaan, zond er voorafgegaane communicatie, zonder die immer, gelyk voorheen gebruikelyk was , en waar over zich, niet zeer lang geleeaen , een der oudfte en kundig fle Leden ook beklaagd heeft, aan eene Commisfie ter overweging te Rellen, waar door thans den Leden de gelegenheid benomen word, om zich bet werk der regeeringe kundig te maken, zo dat dezelve dus , in vertrouwen dat Burgemeefterën de zaken behoorlyk en lang genoeg in beraad genoomen hebben, nu, als genoodzaakt zyn om met Burgemeefterën, welke nochthans, als alle menfchen , niet voor onfeilbaar kunnen worden gehouden, te ftemmen, wil ik ook deze gevaarlyke gewoonte niet in myn voordeel arripieeren.
Ziet, Ed. Groot Achtb. Heeren, in deze Memorie, welke ik U Ed. Gr. Achtb. verzoeke in bedaarde overweging te neemen , myne verantwoording. Het z^l my vroeg genoeg zyn na veertien dagen tyds, daar op ü Ed. Gr. Achtb. befluit te verneemen.
Reeds voor lang overtuigd zynde, dat 'er geen ongelukkiger v^ik is , dan het geen onder eene puure Ariftocratie leven moet, begryp ik dat eene Stads Regeering zich haarer bef]uiten niet moet fchaamen , dat het der Burgerye argwaan geeft, wanneer de gedachten en handelingen der Regenten in de duisternis worden bedolven; maar dat in 't tegendeel elk Regent van zyne verrichtingen Mmm 3 ver*
Enk •
HUIZEN.
Foorftel 'an 3wg. )uy'ensz,wpejis cis ve/. van 6April.



ii56 NIEUWE NEDERLANDSliK
ENKHUIZEN.
Foorjiel van Burg.. Duyvensz,nopens de Hef. van itAprïi.
verantwoording fchuldig is aan de Burgerye, welke hy alleen repra:fcnteert, welks item hy geoordeelt wordt uit te brengen i en welks wil hy moet u.tvoeren.
Het is daarom, dat ik gemeent heb, my,eerft voor die pofterkeit in de notulen , en, by weigering daar van, in druk te moeten verantwoorden, waar in ik te minder zwaarigheid vond, naardien ik, niet begrypende,dat eene oude Refolutie, met opzicht tot een byzonder geval genomen , my in eene zaak van het hoogfte gewigt kon verhinderen, daar omtrent flechts gevolge heb, het voorbeeld van andere Regenten , van menigte Leden van Staat, ja van zyne Doorluchtige Hoogheid zelve. De publicque nieuwspapieren (trekken daar van ten bewyze, en een van beide moet waar zyn, of de Vroedlchaps-vergaringen zya fingulier gecorftitueert, en devieeren geheel van andere Collegien , waar van nochtans haar Privilegiën geen fchyn bevatten, of alle de zo even aangehaalde Regenten, Leden van Staat, en zyne Doorluchtige Hoogheid, hebben, in hec pubtiecq maken van hunne Advizen en andere Rukken, onbehoorlyk gehandelt; waar mede Hoogftdezelve te inümuleeren, (want dit legt in deszelfs propofitie opgeflooten), ik wel aan den Piaifident Burgetneefter van Stralen wil overlaten.
Hodie mihï, cras tibi, is een bekend gezegde , dac ik ÜEd. Groot Achtb. by deze gelegenheid moet herinneren. Uwer aller recht en vryheid hangt van de nadere decifie dezer zaake af.
Wat zal van deze vergadering worden, hoe de eer van den Staat, het 'aanzien van de Stad, hec belang der Burgerve op den duur behartigt worden , wanneer de Leden van dexe Vergadering behandelt worden, even als ik tegenwoordig,zo dra zy zich zo ver verfhouten durven Votn hun contrarie gevoelen tegen eeneu veel vermogen Jen Prsfident ftaande te houden?
ia, myne Heerea, ik volhard in myn Syflema
cn



JAARBOEKEN, Augufius, 1780. Étfg
en disfentieere wel zeker van de meerderheid, waar toe ftrekken toch de delibcratien van dezt Vergadering, als men aan de Gedeputeerdens moet overlaten, niet alleen op de gewigtigfte zaaken te refolveeren pro lubitu% maar"dat nog flerker is, hun te laten tauxeeren , welke Rntimenten der Leden van Hun Ed. Groot Mog. Vergadering firtabel zyn of niet.
Behalven dat , verfeeren wy in eene nieuwe Epoque: de Nate is, hoe nadeelig anders het Oorlog zy , door dezen Oorlog, fchoon onzacht, wakker gemaakt,omtrent haar belangen welvaart, inaar ook te gelyk omtrent haare vryheid en aloude rechten. Haare oogen zyn geveftigd op de handelingen der Regenten, haare Jteprtefentinten, geenzipts haare onbepaalde beheerfchers. Ik heb, riet met een_ enkel woord, maar met een gedetailleerd Advis, waar in myne redenen vervat waren, gevoteert; dit was my geoorloofd, dit was ik verplicht.
Ik verzoe't dierhalven, ja ik durf vorderen ,dat U Ed. Groot Achtb. na rype overweeging van myne overgelegde verantwoording, en in aanmerking neemende de gevolgen, die deze zaak nog ican hebben»geene zwarigheid zullen maaken,om, by eene wel en wettig genomene Refolutie, cte handelwyze door den Heer Prajfident Burgemeeffer van Stralen, in dezen tegen my gehouden, te desavoueeren en te disapprobeeren, de Refolutie op deszelfs Propofitie door zyn Ed, -/elfs met negen Leden genomen , als nul en krachteloos in te trekken, en uit de Notulen te doen roijeeren; my van .den blaam, als hadde ik bezyden de waarheid ge? foroken,er: tegen mynen gedaanen eed gehandeit, ie zuiveren en orifchuldig te verklaaren , en my verder zodaanige fatisfaftie te doen erlangen, als beft overeenkomt met het caradfer van esnen Regeerenden BurgemeeRer , in dezelve zyne qualiteit, ten onrechte nehoont en befchuldigt. Dat eindelyk U Ed. Groot Achtb. ten einde de Mmm 3 be-
Enk-
HUIZEN.
Voorjlel van Burg. Duyvensz,nopens d.' Ref. van \bApril.



«58 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ink-
i1uizen.
Voorftel van Burg. Duyvensz,nopens de Ref. van 16 April.
bewufte Refolutie van 15 Maart 1694. n,et verder misbruikt werde, om de natuurlyke vryheid der Leden van deze Vergadering te bepaalen,nu, voor 't vervolg, gelieven te vt rklaaren, dat de woonden, die dit fchynen uit te drukken, niet moeten worden opgevat, als verbindende de Pofteriteit, maar alleen betrekkelyk te zyn geweeft, op dat byzonder geval; en dat het voortaan allen Leden zal vryftaan hunne Advifen, tot derzelver decharge, in de Notulen te doen infereeren.
Een befluit, Ed. Groot Achtb. Heeren,dat met de reden, metelks recht en vryheid,met het conftant gebruik in alle hooge vergaderingen overeenkomt ; ja zo ik my vleije met het fentimenc van veele onder U Ed.Gr. Achtb. wien die Refolutie, te bepaalt begreepen, altyd zeer hard is voorgekomen.
In afwachting waar van ik, voor myn particulier perfoon, niet wil verftaan worden verftoken te zyn van myne bevoegdheid, om, tegen den Heer Mr. Hendrik van Stralen, zodanige middelen ih 't werk te (tellen, als ik ter bekorning van reparatie voor myne eer en tot verlichting der Burgerye zoude mogen te rade worden.
Infteerende wederom, dat deze Propofitie, benevens myne Memorie tot juftificatie, in de Notulen van deeze vergadering werden geinfereert. 't Welkmy, als zynde geen aantekening, refervatie of denuntïatie, zelve in 't contrarie Syftema, aiet mag gcweigert worden.
By dit voorftel was nog een gefchrift gevoegd van den zelfden Burgemeefter Duyvensz,tot verantwoording van zyn gehouden gedrag, in het gemeen maken van zyn advys, en ter wederlegging der Hellingen, in zeker voorftel van den Voorzittende Burgemeefter van Stralen, en daar op gevolgd befluit van den 16 April,vervat,om te dieyen tot byla-
sfe



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 859
ge van het zo even medegedeeld voorftel. 'Dit Memorie, of dat verdedigend gefchrift was aldus ingerigt:
EDELE GROOT.ACHTBAARE HEEREN!
/~\m my met eenige orde te defendeeren, zal ik ^ vooraf hec gedrukte ftuk, dat de Leden onlangs is gecommuniceert, moeten befchouwen tweeledig, als eerltelyk vervattende zekere Propofitie van den Heer Mr. Hendrik van Stralen, Prsfident Burgemeefter en Raad, &c. etc. en vervolgens eene, zo bet fchynt, daar op genoomene Refolutie.
De Propofitie, dat dus een ftuk van den Heer Mr. Hendrik van Stralen is, vervat eene affirmative befchuldiging tegen myn perfoon, eene ontkenning van zaaken, die ik. zo aan het hoofd van myn Advis, als in den text van het zelve zoude hebben gefteld, eenegisfing na de oogmerken, die ik met het publicq maken daar van zoude gehad hebben, en eindelyk een voorftel om zekere Refolutie van 15 Maart 1694. pretenfelyk tegen aantekeningen, refervatien of denunciatien , tegen ordentelyk te neemene Refolutien, genoomen, (*) zo die legt te renoveeren.
De
(*) Deze Refolutie luidt aldus;
Refolutie Ij Maart 1694»
Door de Heer Premier Burg. Gerard Buystees, verders ter Vergadering voorgedragen zynde» 't geen ter laatfte Verg. was voorgevallen, over en aangaande da Refolutie van 28 Jan. 1694: over ec employ van Pen* fionarisfen genomen, en het verftand van dien; waar op behorelyke omvrage gedaan zynde,,is daar op na voorgaande deliberatie goedgevonden feu verdaan te perfifteren by voorgaande Refolutie van den 28 JmMtnm 4 iast
EtiKHU1ZEH.
Memorie van Burg. Duyveusz,terverdedi' ging van 2v« gedrag enz.



m NIEUWE NEDERLANDSCHE
E*s-
JHUIZEN.
Memorie van
jL}nvvensz,
(er verder diging . van zyn gedrag enz,
De Refolusie vervat een dank adres aan den Heer befchuldiger en voorftelier voor zyne attentie, eene verklaaring, dat de toen prefente Leden, aL thans apparentelyk de meerderheid, (want, wanneer de Leden gehouden zyn zich te gedragen aan de nu ingeroepene Refolutie van 15 Maart 1691, kan het ooit conReeren , of zich eeniae van de prefente Leden tegen de gedaane Propofitie van de Heer Mr. Hendrik van Stralen hebben geoppofeerd , en ik heb gegronde rede'en om te geloven , dat ten minften een van hun zich met dezelve niet heeft geconformeert,) dat, zeg ik, de meerderheid althans met hem zegt te ftaan in een fentiment, dat men goedvind en verfiaat, dat het drukken van het Advis ftrydi:: is met de Refolutie yan 15 Maart io"94, dog NB. de Propofitie tot renovatie word afgellagen , om redenen, dat de Refolutie tot heden van kracht, en waarde zou zyn bevonden, nog eenige aantekening, refervatle of denunciatie gedaan of geleden is.
Dat men zich referveert, tot maintien van die Refolutie , nadere deliberatien aan te leggen, naardien veele Leden nu abfent waaren, en dae men Copie van al het bovengemelde tot informatie en naricht zal geven aan alle, zo prefente als abfente Leden, tot deze vergadering behoorende.
De Heer Prtefident Burgemeefter van Stralen befchuldigt my dan, als hebbende door den druk publicq gemaakt, myn particuliere Advis, op een point van deliberatie, by deze vergaderinge, uitgebragt en voorgelezen; hy noemt dat een daad
gantscb
dezes jaars en r!en 12 Mey 1603. en overzulks d& ïjr, Penf. van Vosfen te doen en laten blyven, de •audfte iti «roploy e:i rang van 't Penfionansfchap» s;ondc? d *t t%ens deze of vorige, of verders te ne« wen oisdantelj^e Rtfolutien, nu, of natnaals, eenige. santeken i'^irefervatic, denuntiatie, by eenige ittk zal ^'égiri gedaan of geleeden worden,



JAARBOEKEN, Auguftus, 17S2. 801
gantsch ftrydig met de goede ordre, vooral met beleende Refolutie van 15 Maart 1694, en mede; ftrydig met den eed voorde Leden van de Vroedfchap gearrefteert.
Ik zoude te ver uitweiden , indien ik in eene' refutatie van woorden en periodes in die Propo-' fuie vervat, wilde treeden, of de extenfie en zamenhang daar van critifeeren. Het is beneden de, waardigheid van eenen Burgemeefter , de woor 2 den, onwaar , valsch, en diergelyke laage termen te gebruiken, ik laat ftaan , die te rècipro-, ceeren, fchoon niets gemakkelyker zou vallen.
Van het geen zyn Ed. zegt, dat U Ed, Groot % Agtb. wel mogen opmerken, als of in myn Advis eene periode vervat ftond, relatief tot het werk ven delibereren, kan ik den rechten zin niet opmaken , of het zoude dan moeten zyn, het geen ik gezegt heb met opzicht van de faciele last, en daar op zal my hier achter de gelegenheid voorkomen bepa?lde!yk te bunnen antwoorden ,om in geen onnoodige herhaalingen te vervallen.
Op het eerfte Hoofdltuk der befchuldiging, als rf ik zou gehandelt hebben tegen de goede ordre, km ik kort zyn; naardien ik de kracht en intentie van die zó geceraale bewoordingen niet durf benaalen,
Ik weet wel, dat wanneer een leerling zynen meester , of een foldaat zynen overften tegenfpreekt, of zich fchriftelyk tegen hun uitlaaten, dat beide, geftelt om goede orde en discipline te onderhouden , hen , als daar tegen zondigende kunnen corrigeeren ; maar ik weet niet dat de Leden der Vroedfchap, of ik, als mede Burgemeeter, in zodanige relatie tot den Prasfident zouden ftaan.
Waar teen is die goed e ordre voorgefchreeven ? Ik beroepe my op alle myne Heeren medeleden^ of ik iers onordentclyks, iets onbehoorlyks gezegt hebbt ? Immers heb ik, overftemt zynde, alleen verzocht, dat myn advis mogt worden geinfereert
m«b s in
tUIZEN?
Memorie
>an
Burg,
}uy-
'ensz,
er ver-
kdigifig
An zyn \
edrag
nz.



Enkhuizen.
Memorie van Burg. Duyvensz,ter verdedigingvan zyn gedrag
»»2.
B6a NIEUWE NÉDERLANDSCHË
in de notulen, en by weigering daar van gezegCj dat ik my dan referveerde, tot myne decharge t daar van zodanig gebruik te maaken als ik goed dagt; 't welk met flilzwygen is beantwoord.
Dus zyn dan de woorden van goede orde, als niets betekenende, hier overtollig, en daar inede moet dit poinft van befchuldiging natuurlyk ver* vallen.
Maar het voornaamfle bewys van des Prasüdents. aantyging, het ftuk dat alles moet afdoen, is dan , ten tweeden, de Refolutie van 15 Maart 1694: deze maakt hier te veel figuur , dan dat ik niet hoogstnodig oordeele, haar van woord tot woord hier achter te annexeeren.
Wie, die eenig idéé heeft van conftitutioneele wetten, die de leden van eenige corporatie zou. den verbinden, ziet, by het leezen der Refolutie met aanftonds dat dezelve genomen is by eene byzondere gelegenheid. Zo ooit de Prsemisfen van eene Refolutie relatie moeten hebben tot de Refolutie zelve, heeft deeze hier alleen gerouleertover de beftelling van het Penfionarisfchap, en wel ten opzichte van den Penfionaris en Burgemeefter Mr. Jndries van Vejfen. Meer dan waarfchynelyk is het, dat het een of ander Lid, toen ook moeds genoeg gehad heeft zich te oppofeeren, en ligt aantekening gereferveert tegen de Propofitie van eenen PrEÜdent, die mogelyk evenveel pouvoir op zyn toenmalige medeleden geëxerceert heeft, als ik heden in den Perfoon van den Heer Mr. Hendrik van Stralen heb moeten ondervinden: en dat gemelde Heer Prasfident of Premier, even als de nu vaak genoemde Heer Prxfident Burgemeefter van Stralen, die woorden heeft zamengevoegt, voorgeftdd en geconcludeert, om, in het vervolg elk, die hem dorft tegen fpreken, aan den band te leggen; welk oogmerk, nu zulks eens gebeurt is, ik ook aan den Heer van Stralen zou moeten toefchryven. Waartoe anders het voorftel om die Refolutie te renoveeren? fchoon hy nochtans.



JAARBOEKEN, Augufius, 1782. 863
juist door dat voorftel zelve, fchynt te onderitellen, dat zy niet geuoeg verbindende is.
Maar behalven de premisfen, komen de Marginalia niet minder in aanmerking. Op alle welgeregelde Secretarien is fteeds, als een allernut-; tigfte zaak geobferveert , ten einde hét nazien. der Retroaéta te faciliteeren, dat men den voor-. naamften inhoud der Refolutien in margine aan-' tekent, en in die van deze Stad is zulks conftan-i telyk geobferveert. —-. Wat ftaat nu by de Re-, lölutie in margine genoteert? .
Den Heer Penüonaris van Vosfen» de eerfte in employ en rang van 't Penfionarisfchap. ■ ' Waaruit ik wel mag afneemen, dat op dien tyd zelfs de Leden der Vroedfchap , dat gantlche poind: van Aantekeningen, Refervatien, &c. &c. alleen als accesfoir en betrekkelyk tot dat byzonder geval hebben aangemerkt; terwyl anderzints, die Marginalia wel zouden verandert zyn, indien 'er toen eenig idéé geweeft was, om de Pofteriteit door deze Refolutie van haar wettig recht te priveeren. Was dit de intentie geweeft, maakte dat den voornaamfte inhoud der Refolutie uit, men bad 'er gewis by gefteld , geene Aantekening , Refervatie of Denuntiatie tegen Refolutien te doen.
Nog eens , indien , gelyk alom gefchied, de Regifters uit de Marginalia worden opgemaakt, hoe zou men dan in de registers der Refolutien van deze Vergadering, immer zodaanig verbod kunnen vinden?
De twee andere Refolutien van 12 May 1673 cn 28 January 1694 , welke in de Refolutie in quseftie worden aangthaalt, fpreken ook alleen van het Penfionarisfchap, en in dezelve ontmoet; men geen fchyn van eenig verbod tegen aantekeningen : zo dat ik geruft durve befluiten, dat het laatfte lid der Refolutie van 15 Maart 1Ó94 eene nieuwigheid was, en,-om het eens van een zachter zyde te befchouwen, ligt by onderling goedvinden
auizKr*.
Memorie
'an
Burg.
Duf-
rensz.
er ver de-
iiging
>an zyn
\edrag



864 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enk-
HUIZEN
Meinorh van Burg. Duyw vensz. ter verdediging ' van zyn gedrag enzt .
vinden genoomen, om alle onaangenaamheden, over dat Penfionarisfchap voorgevallen, daar made te termimeren.
De Heer Praefident Burgemeefter van Stralengelieft zig verder uit re drukken , dat meermalen van die Refolutie aan deze Vergadering is opening gegeven. —— Vergun my U Ed. Groot Agtb. te mogen erinneren, dat zulksdan plaats moeft getiad hebben by gelegenheid der aanftelling van zekeren Adjunct., toen de Heer mede Vroedfcbnp en Penfionaris van der Willige, die zich dit geval mede zeer wel zal kunnen rememoreeren , in deze zelfde Vergadering, zich tegen de form van die aanftelling opponeerde , uit hoofde van voorige exempelen , referveerende gemelde Heer aan zich, daaromtrent zodanige aantekening te doen , als zyn Wel Èd. Geftr. nodig zoude oordeelen: welke refervatie echter met ftilzwygen is beantwoord. Zoo dan de Heer van Stralen, daar prefent, zou veel kracht aan die Refolutie toefchreef, zoo dezelve voor alle Leden ahyd verbindend is , waarom haar ook toen niet ingeroepen. Zy moet dan waarlyk de gantfche Vroedfchap ontfnapt zyn, en ik moet daar uit onderflellen, of dat de Heer van Stralen zich in die bvzonderezaak niet wilde laten zien, of dat zyn Wel Ed. Geftr. den Heer van der Willige , en deszelfs crediet , meer dan my thans, redouteerde; want indien hy in geen vau deze beide gevallen verfeerde, is op hem toepasfelyk, aliquando bonus dormitat Homerus.
Had men by de eerfte inftelling van de Vroedfchaps-Vergadering, by haare verkiezinge ingevolge het Privilegie, dit, als een poinct van ordre ■vooraf bepaald: was, by de afzweering van Philips II, wanneer de Regeeringen der Steeden een nieuw aanzien en eenen meer uitgebreiden in, vloed op'sLands zaken verkregen, hiervan eene afzonderlyk poincT: van deliberatie gemaakt ; en was daarop diergelyke Refolutie gevolgt, 'er was dan nog eenige fchyH van wettig verband, dao
■ zon



JAARBOEKEN, Jhgujlm, 1782.
zou men het nog als eene'fundamenteele Wet kunnen aanzien. Maar nu, door eene Refolutie, op een particulier geval genoomen, de Leden van Ce hooglle Stads- Vergaoering , na verloop van eene eeuw te willen \erfteektn van een Recht, ja van een wettig recht, dac hun, uit den aarc. van hun ampt zelfs, uit de vryheid om hun ge.voelen open te leggen, uit de verplichting, die zy aan hunne corjfcientie , zo wel als aan het , Volk, dat zy reprefenteeren, verlchuldigc zyn,, unvervreemdbaar toekomt, kan met geen fchyn van reden gedefendeert worden, en ik zal gaarne, afwachten, of de Heer van Stralen moeds genoeg] zal bezitten, om die illatie voor het oog van de thans verlichte Burgerye te durven fouteneeren.
En dan zoude zulks cog de Vroedfchappen by hnnne aanftelling behooren gewaarfchouwt te worden, want het is immers eene directeabfurditeit, dat een Lid, die aangeiteld word , zoude kunnen beloovcn, en verplicht worden alle voorheengenoome Refolutien te avoueeren niet alleen, maar, gelyk in de Propofitie van 16 April gezegt word,' zig na derzelver inhoud ftiptelvk te gedragen.
Wat grond ook de Heer Prasfident voor die asfertie kan hebben, zal moejelyk te gisfen zyn. In 't Privilegie komt 'er niets van voor, in het Formulier van den Eed word 'er geen woord van gevonden, en voor de Leden der Vroedfchap is geen Inftruclie gearrefteerc. Dus hier toe weder geen wettig verband hoegenaamt.
De plicht van Vroedfchap is, met zyn geheugen re overlaaden met den inhoud van ©en meenigte Folianten; niet alle Refolutien van buiten te leeren, want dat moeft, in deze Stad, daar naar 't begrip van den Heer van Stralen, op de marginalia geen ftaat te maaken is, dan gefchieden; niec om te oordeelen wat voorheen nuttig was, maar wat nu, tot behoud, bloei of heil van Stad bloei of m hevl van Stad en Land kan dienen de Vryheid Hoogheid en regten van Stad en Volk te bewaaree ; de Conventien, die zy mee
anders
3U1ZEN.
Memorie
van
Burg.
Duy-
/ensz.
'erverde*.
liging
>an zyn
gedrag
(«2»



U6 NIEUWE NEDERLANDSCIIE
Enk:-
huizen.
Memorie van Burg. Duyvensz.ter verdedigingvan zyn gedrag enz.
andere Steden of Collegien hebben, zo ver die nog fubiifteeren, ia acht teneemen: waaromtrent in de gedrukte Handveften al veel gevonden word. In het Privilegie van K. Karei V. van 20 Maart 1523 , word maar weinig van de plicht eens Vroedfchaps gezpgt,en de oude Privilegiën , die de verzoekers daar aanhaalen, zyn niet te vinden. Maar, dat remarquabel is, de Verzoekers zyn daar de Schout, Burgemeefterën, Schepeeen en gemeene Poorteren der Stad Enkhuizen, en daar uit, behalven uit 't geen ik nader uit 'sLands aloude Regeeringwyze, waar van U Ed. Gr. Achtb. niet onkundig zullen zyn, zou kunnen aanhaalen , blykc dat die gemeene Poorteren, toen ook een woord in het Capittel te fpreeken hadden; zo dat de Regeering , zonder -hun confent, zodanig verzoek niet kon doen. Die Poorters hebben nooit van hun Recht gerenuncieert, al hebben zy alles aangezien. Ik erkenne hen nog en meene , dat ook een Vroedfchap aan hun zyne oorfpronkelyke principaalen, verantwoording en getrouwheid fchuldig is, maar geenzints gehouden aan de opvattingen van zyne prsedecesfeuren of tydgenooten : derzelver zogenaamde verbindende befluiten zyn alleen temporeel, en niemand kan zyne vryheid in Remmen of bet doen van aantekeningen bepaalen, ten zy hy zelfs voor zich in die bepaaling hebbe toegeltemt of expresfelyk gerenuncieert van dat Recht hem compeceerende.
En het is meer te verwonderen , dat de Heer van Stralen zich zo zeer tegen aantekeningen verzet, daar hy zelve zoo vaak, rer Souveraine Vergadering van Holland, aantekeningen in de Notulen van den Staat heeft zien infereeren , en, als het hem goed dacht, zich daarby gevoegd; waarvan de voorbeelden te meenigvu'kiig zyn om U Ed. Gr. Achtb. die dezelve, behalven dat, niet onbekent kunnen zyn, cn waarvan zelfs in 'sLands Jaarboeken blykc, hier meede op te houden.
Ja



JAARBOEKEN, Auguflm, 1782. 267
Ja dat die Refolutie niet kan gehouden zyn van die verbindende kracht, dat een Lid zich niet tegen de meerderheid zou mogen verzetten, blykt nog daarenboven, doordien het hier coltumier is, dat deabfente Leden, na het houden der Vroedfchap , door een der Secretarisfen pleegen gevraagc te worden, of zy zich met de Refolutie op een poincf van confequencie, door de prefente Leden genootnen, gelieven te conformeeren. Wanneer zodaanig een Lid der Vroedfchap, het recht niet bezit om daar tegen te protefteeren, waar toe dient dan deze vraag ? 't en zy men zegge, dat dit enkel pro firma gefchied , en het dan een niet welgemeend compliment is, dat met de achtbaarheid der Regeering geenzints ftro oken zoude.
Dat nu zulks de gewoonte is, conReert uit de Refolutien van deze Vergadering, waar achtei
menigmaalen gevonden word, de Heeren
hebben zich met deze nevenflaande Refolutie ge< conformeert. Evenwel fchynt deze loffelyke ge? woonte ook al, ligt om geen weigering te risqueeren, uit de manier te geraken, naardien, zedert korten tyd, dat compliment, als bet dan zo ge naamt moet worden, gemenageert is, hoewel i!< deszelfs inRitutle allezints billyk, ja noodzakelyk oordeele.
Hier mede, zo ik meene alles afgehandeld hebbendel, wat tot die Refolutie betrekkelyk is, g? jk over tot het derde poincf der befchuldiging, dat my dieper treft: ik zoude, namelyk, gehandelt hebben tegen den Eed, voor de Leden van de Vroedfchap gearrefteert, houdende , geene zaaken voor de Leden van de Vroedfchap koomende, uit te brengen met woorden , gefchriften of tekenen, maar dezelve fecretelyk te houden. VVaarlyk eene al te fterke en grievende uitdrukking.
Voor eerfl: moet de zaak, die fecreet gehoudes 'Ml woiden, waailyk fecreet zya, anders is dc
Enk»
HUIZEN»
Memorie.
van
Burg.
Duy-
vensz.
ter ver de*
diging
van zyn
vedrag
enz.



BUIZEN.
Memorie
van
Burg.
Duy-
vensz.
Ier ver de*
diging
yan zyn
gedrag
enz.
858 NIEUWE NEDERLANDSCHÉ
gevorderde fecretesfen ipfisfimo fenfu eene gekheid.
. Wat zaak word nu voor de Leden van de
Vroedfchap op den 5 Apul gebragt? eene Memorie van den Heer Prince de GaUitzin aan Hun Hoog Mog. overgegeven, vergezelt van eene Misfive, door den Heer Fox aan den Heer Simolht ter hand gefteld, welke beide Hukken, NB. Den 2, 3 en 4den van dezelve maand, in de Couranten waren gemeen gernaakr.
Ten tweede bragt ik nimmer de Refolutie der Vroedfchap uit, maar alleen myne gedachten over die zaak in gefchrifte, welke by de Vroedfchap in de Notulen niet geadmitteert wordende , keerde dat gefchrift weder tot my, die, daar over, als particulier perlöon en vry^ebooren ingezeten, macht en recht had: het welk ik ook daarom, by weigering der verzochte infertie, wel expres(elyk heb gereferveert. H^t behoorde toen niet meer aan de Vroedfchap. Ik heb ook alleen aan het hoofd geReld, dat ik overftemd was , maar geenzints de woorden der Refolutie, zoo als ze genomen is, publicq gemaakt. Ik moest , niet de Refolutie, maar myn gehouden gedrag voor myne aanftellers en meelters, de braave Burgers dezer Stad verantwoorden.
Dus heb ik ver van ftrydig, juist overeenkomftig met den Eed gehandelt. Dan wie zou ooit geloöveii, dat een mensch,.anders niet ontbloot vanoordetl, alleen, om een ander te denigreeren, zich zelve zo direct kon en dorft tegenlbreeken ? Die zelve Heer van Stralen, die nu den Eed van fecrete.«fe reclameert , heeft op denzelven 5 April by zyne harangue over de bewulte Vredens propofitien, zich in deezer voegen geuit, dat zyn Ed. ,, wel de lccretesfe zc u recommandeeren, doch „ dat hy zulks thans onnodig oordeelde. daar hy, kort na den ontvangst der brief van befehry ving, „ die propofitie, verduitst, in de Haagfche Cou5, rant had geleezen, uit welke Courant hy dezel-
5» ve



JAARBOEKEN, Aaguflatt lifiü o0>
V5 ve nu aan deze vergadering zou laaten voorleej, zen.
Heb ik nu op het ftuk der ftcretesfe wel eenige verdere defenfie van noden ? Immers • neen. j Behalven dat, weeten alle de Leden zo wel als 1 ik, dat de fecretesfe, conform dien eed, bydee-1 ze vergadering, geheel, zedert onheuglyke tyden * in onbruik is; naardien, op »t voorbeeld der Sou- * veraine Vergadering van Holland, hier, in alle d gewigtige zaaken, voorde deliberatie, de fecre- v, tesfe expresfelyk word gerecommandeert, in or- g dinaire gevallen niet; zo wy dan onderftelt wier- ei den zo ftriél: aan dien eed gehouden te ayn, was die recommandatie overtollig; maar nu llrekt zyten bewyze, dat de Eed verftaan moet worden fano fenfu et pofitis terminishabilibus, dat hier juist het geval is.
Is het dan geen verregaande drift en ftoütheid my hierin van mynëedigheid te befchuldigen ? is het Crediet Van de Regeering niet te teder, dan dat een disfentieerend Lid voor zodanige diffamatoire infimulatien zou bloot flaan ? Zien U Ed. Gr. Achtb. nu niet, in wat pafquet zy alle gebragt zyn? En zulks alleen door het gratieus opvolgen der voorRellen van den Hr. PrasfideBt Burgerm. van Stralen, zonder de gevolgen daarvan in te zien'. Is dit niet gevaarlyk voor de Rechten van .Regeerders en Volk? Laatenandere Vroedfchappen,door dit myn voorbeeld, zich voortaan affchrikken> om» zyn Wel-Ed. Geftr. tegen te fpreken, wie weet 4 wat U Ed. Achtb. myne Mederegenten, wie weet» wat myne tederbeminde Medeburgers nog boven 'c hoofd hangt?
En om nog iets van den eed te zeggen, indien dezelve zon onbepaald möet verftaaa worden, durf ik TJ Ed. Gr. Achtb. alle, ja mynen befchuldiger zelfs, hoofd voor hoofd in confcientie voor een Alwetend God wel afvragen, of Zy zich niet meer dim eens aan mynëedigheid hebben fchuldig ge» Nnn maakt»
Gtuc»'
UUizÉïfi'
Memorie an lurg. >uy-
enszv
rver de■ging
in zy/'e. * 'drag
IZ\



870 NIEUWE NEDERLANDS CHE
Enkbüizept.
Memorie van Burg. Duyvensz i ter verdedigingvan zyn gedrag enz.
maakt, Hoe toch, myne Heeren, om by deze zaak te blyven, hoe toch komt de Refolutiey tegen my genoomen, dan, zonder mynëedigheid, in de Watergraafsmeerfche Courant? dog hier van ftraks nader
Dus verre de befchuldiging ten principale, zo
ik meene, genoeg gerefuteert. Myn partye
zegt verder, dat ik ignorantie zou gepretendeert hebben van de bewufte Refolutie. Die ontken ik volftrektelyk: ik wist van die Refolutie zeer wei, maar ik heb ze alleen befchouwt als betrekkelyk od dat particulier geval van den Penfionaris van Voffen, en ik kan, nog zal dezelve , al word ze gerenoveert, nooit reipeéleren; dewyl ze dire£t onbehoorlyk is en inconftutioneel, ftrydig met de vryheid van een Regent en met de plicht van verantwoording, welke hy fchuldig is. Maar ik pretendeere ignorantie van eenig wettig verbindend Raadsbefluit, en dat exteert ook niet.
De verdere pofitiven, als of ik zeer abufive de datum daar van, als onbekent aan 't hoofd van myn Advis had voorgegeven, is even ohgègrcnd; want zeker is het, dat de datum niet in de Vroedfchap geciteert is, en daarom heb ik aan 't hoofd van myn Advis geflelt: waar van de datum niet fcheen bekent te zyn.
En wie, mag ik wel vraagen, qualificeert den Hr. van Stralen, de redenen te expliceeren, of liever in vago te gisfen, waarom ik over den inhoud der Refolutie geene elucidatie vroeg? 't Was niet aan my die te vraagen, maar aan zyn Wel Ed. Geftr. die te geven vooral na dat ik my daarop referveerde met myn Advis ter myner decharge , naar goedvinden te zullen handelen. Behalven dat ik folemneel zoude kunnen verklaren, by het uiten van myn Advis , niet gedacht, veelmin voorgenoomen te hebben, om het zelve waereldkundig te maken, zullende U Ed. Gr. Achtb. ligt begrypen dat ik, daar toe , niet wel intentie kan gehad hebben, gemerkt ik donderdag avond , wanneer tegen den volgenden vrydag 's morgens
ten



JAARBOEKEN, Augiiftusi ïft*. §'7i
kph 11 uuren Vroedfchap was aangezegt, eerst de brief van befchryvinge met de Memorie van de Rusfffehe Minifters en de Misfive van den Heer fox, van den voorzittenden Burgemeester ontvangen heb: wanneer ik, terwyl de Heer Burgemeefter 'van Loozen, zich in qualiteit als Bewindhebber van de W. I. C. te Amfterdam bevond, j ce gelegenheid capteerde om gem. papieren on- < der my te houden, en dezelve nader te exami-1 neren. Zeer wel begrypende, dat deze voorfia-< gen de uiterfte pogingen der Engelfehen waren,i om, zo mogelyk, ons het effecT: van de verbind-f tems met Vrankryk te doen verliezen , en de f conclufie tot erkenning van den Heer Adams als Minister Plenipotenciaris van de 13 Vereenigde Staten van JNfoord-Americarter Generaliteit tegente houden, ftelde ik in een gedeelte tevens van de nacht, myn uitgebragt Advis op , ten einde aan de Leden dezer Vergadering , welke op den rechten mhoud van gem. Memorie, niet geprasparetrt konden zyn, zodanige argumenten als my te ümnen lchooten, ter waarfchouwinge te kunnen voordragen, op dat doch hun Eds. wien, naar de thans gewoone wyze van delibereren in deeze Vroedfchap, geen tyd van beraad vergunt word, geen gehoor aan die fchoonfchynende propofitien mochten verkenen, maar integendeel dezelven rejecteren.
Ja uit de extenfie zelfs van myn Advis zal, bv aandagtige naleezing , blyken, dat hetzelve niet voor een publicq ftuk gelchikt was, dan waarlvk, was het anders gefteld en ingericht geweeft: nu evenwel kon ik het niet anders, dan zo als 't uitgebragt was, produceeren, naardien men als dan, met rede over de daarin gemaakte veranderingen zou gevallen hebben. s
Nog minder mogt gem; Heer Prtefident Burgemeefter in de Vergadering vertellen , wat hem meer dan eens voorgekomen was omtrent het oo°snerk, cat ik met hec drukken van myn Advis zou Kana gehad
Enk-
HcnzEtts,
Memorie
van
Burg.
3uy-
fensz,
er verdi*
Hging
an zyn.
edrag
'1Z:



Enkhuizen.
Memorie van Burg. Duyvensz.ter verdedigingvan zyn gedrag enz.
S72 NIEUWE NEDERLANDSCHE gehad hebben' zonder de diverfe perfoonen ,'doof
wien zyn wei i?,a. vjeux. zums uim uau ^u» voorgekomen, te noemen, of dat, indien het was om te doen blyken, dat ik meer dan U Ed. Cr. Achtb. met Patriottifchen ieverzou willen gehouden worden bezielt te zyn, zulks op valfchegronden zou lteunen. ■
lk heb niemand van myne Medeleden getrxeerC omtrent zyne gevoelens. Alleen gezegt, datmyHes conuMeratien uit een zuiver Vaderlandsch hart voortvloeiden. Wetende , dat het zwygen een misdaad word , wanneer het fpreeken een plicht is, meende ik verplicht te zyn , ingeval eene al te ruime of faciele last, zo als men 't noemen wil,' wie-d gegeven , ingeval men aan de Gedeputeerdens de tauxatie der zogenaamde fortabele fentimenten overliet, en Hun Eds. eens in de onderhandeling confenteerden, waardoor een verhaafte Vrede, die ons fchielyk berouwen kon, wierd bevorderd, my te moeten oppofeeren, en in de Notulen te doen blyken, dat ik aan de toedemming daaromtrent onfchuldig was. Wat fchoot my dat» over, dan de infertie? en by weigering daarvan, dit der Burgerye vooraf bekent te maken: ook heb ik niet kunnen ontdekken, dat zulks haar mishaagd heeft.
Dat wyders het zeer verkeert van my zou zyn opgevat, als of de Leden van deze Vergadering van de goede oogmerken in myn Advis vervat, zouden hebben gedisfentieert, en dat zulks bezyden de waarheid zou geftelt hebben , is even abufief in de Propofitie van den Heer van Ssralen , seremarqueert;want, fchoon ik daaromtrent mets beoaalds heb publiek gemaakt, is het lucemeridiamclarius, dat ik weldegelyk heb gedisfentieert, en nog niet begrypen kan, hoe men eene zoo tastbaare contradictie, in wat bochten men zich ook wende, durft avanceeren.
Op het leezen dezer periode heb ik meer dan eens myn Advis met de Refolutie vergeleken, en



JAARBOEKEN, Auguflm, 1782. 87;
jk wil bekennen geen Nederduitsch te verdaan, zoo die twee ftukken niet hemelsbreedte vanelkanderen verfchillen.
Naardien in de Vergadering van Holland in zaaken van Vrede of Oorlog, geen overeenftemming mag plaats hebben, Item ik, hoopende dat de Leeden my volden zullen, de Vrede op den voet van het Tractaat van 1674 glad af, en' vordere. zo 'er al over eenen Vrede gehande] 11 moet worden, de vernietiging van alle Traclaten t met Engeland voor eeuwig. Ik wil dus aan dei Gedeputeerdens van deze Stad , geenzints de fa ; culteit laten om zich naar de gevoelens van ati-c dere Leden, fortabel of niet te gedragen; indien dan die Leeden, welker fentimenteD onze Gedeputeerdens als iörtabel aanzien, eens Vrede wi>den maaken op den voet van het Tractaat van 1674, zouden zy immers direct flrydig handelen met myne expresfelyk uitgedrukte bepaling. Ja ik wilde zelfs niet rifiqueeren , dat Frankryk confenteerde in eene Negotiatie op den voet van dat Ttactaat, terwyl zodanig een Vrede, myns oordeels , voor het lieve Vaderland allerverdérfclvkst zou zyn. 3
Was de Refolutie genomen , dat de Gedeputeerdens gelaft wierden de fentimenten van de voorzittende Leden te polfen, en dan de Vroedfchap daarvan communicatie te doen , om daaromtrent nader finaal te refolveren, dan was het een last m verflaanbaare bewoordingen, overeenkomende met het gewicht der zaake en de eer van de Stad; maar ik geef U Ed, Gr. Agtb. zelve te oordeelen , hoe vreemd deze zeldzame laft waarvan ik twyffelof wel eenig voorbeeld by andere Steden te vinden is, in 't oor van de Leden der Souvenine Vergadering, in 't oor van eene verlichte Natie luiden moet. — Word niet voor bet aandeel van deze Stad de zaak van eenen veraerflyken of goeden Vrede, nu aan het oordeel Nnn 3 van
Esk-
HU1ZEN.
Memorie •an Burg. Duy/ensz,er ver deligingan zyn 'edrag. nz.



874 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkhuizen.
Memorie van Burg. Duyvensz,ter verdedigingvan zyn gedrag
ran twee of drie perfonen gewaagt? Ja myne. waarde Heeren Medeleeden, ik wenfchte voor de eer van deeze Stad, dat men omtrent deezen last beter gemefureerde_ expresfien gebruikt had en vooral dat deeze niet publicq waaren geworde , "t geen ik wel zorgvuldig heb gemenageerd.
Boven dien , vatten U Ed. Groot Agtb. zelfs wel, dat het accrochement behoudens de Refolutien , &c- niets ter zaake doet en overtofig is, naardien het van zelfs fpreekt ,dat deze Stad t g n de reeds genoomene Refolutie van H. H. Mog, op dat poincf niet ken aangaan.
En dat ik wel degelyk, ik repeteere zulks nogmaals, gedisfentieert hebbe, conftcert ten overvloede, niet alleen uit het gehouden gedrag van den Secretaris Duivensz, die toen ter tyd de Vergadering van Heeren Burgemeefterën en Vroedfchappen waarnam, en tevens als Gedeputeerde na 'sHage Rond te reizen , welke , na dat de conclufie was opgenomen, aan deze Vergadering vroeg, of hun Ed. Gr. Agtb. wanneer hy zomwylen de mcening van deze Vergadering niet wel begrepen hadde, zyne verrichtingen zouden approberen, in navolging van andere voorbeelden, (waaromtrent ikü Ed. Gr. Achtb. om maar een voorbeeld te neemen, de Refolutie van 9 January 1779. verzoek te herinneren,) daarby nog voegende dat, zoo zulks niet toegeftemd wierd, hy dan liever met een fpcciaale last zou worden gemunieert: uit welke antwoord te gelyk te zien is, dat die Heer Gedeputeerd ede last niet als bepaalt, gelyk in deze pretenfe nieuwe Refolutie gezegd word, heeft befchouwt.
Dat ik gedisfentieert hebbe, kunnen U Ed. Gr. Achtb. ook afneemen uit het gegevene antwoord van den Heer PrEefident Burgermeester, toen ik op de infertie van myn Advis infteerde, dat, wanneer de Gedeput. met eene fpeciaale last voordien waren, zy zich dan niet in ftaat bevonden
deze



JAARBOEKEN, Auguflus,1782. 875
deze of geene expediënten, die hun konden voorgefjagen worden, te ampleéleren; en uit deszelfs gedaane vraage, of, wanneer ik my met de fentimententen van de Leden dezer Vergadering niet wilde conformeeren, ik als dan voor abfent wilde gehouden zyn : waarop ik, zoo als U Ed. Gr. ■Agtb. bewuft is, een weigerend antwoord heb gegeven. ;
Alle, zo veele duidelyke blyken, dat men toen^ zeer wel begreep, dat ik disfentieerde, waarom,
£e mmder befeffen kan , hoe men , als wilde men zich nu excufeeren, hier omtrent zich zeiven terenfpreekt, cn my abfoluut wil opdringen,, in effecte even eens gedacht te hebben.
Op het geen in de volgende periode van het voordel, na zogenaamt bewys, dat myne handedeling tegen de hier voor dikwiis aangehaalde Relo/utie zoude ftryden, gezegt word, dat ik moest gelchreeven hebben , dat de Gedeput. niet naar gewoonte met eene faciele last, maar met eene ample macht vvaaren voorzien geworden, diend alleen, dat ik zou gefchaatnt hebben, van myne ötad te zeggen, dat zy, als kon de Vroedfchap in loco niet behoorlyk oordeelen en refolveeren zodanig eene ample macht aan hunne Gedeput! Had gegeven. Ik heb wel expresfelyk gezegt, niet wat de Vroedfchap gedaan had, maar wat ik meende dat zy behoorde te doen, aamelyk geenzints, als naar gewoonte, eene faciele last te geven. Indien hu de bewyzen van die gewoonte, zonder aan te halen , hoe ik my voor deze Vergadering nog op den 2? Maart moeft oppofeeren tegen mynen Medeburgem. den Heer van Fosfen, die, toen prsefideerende,ookin de zaak van Noord-Amerika, de Gedeput. een faciele last wilde geeven,van my mochten gerequireerd worden; een ruim veld zoude hier geopend zyn, dog ik wil, om redenen , Jiever afwachten, dat myne partye het tegendeel zal bewyzen. Zeer wel hebbe ik 't accrochement verfhum, Nnn 4 maar
Enkij üizen.
Memorie
'■'an
Burg.
3uy-
rensz,
er ver de*
liging
'an zyn
edrag
nz.



8?ó NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkbuizen.
Jtfemorie van Burg. Duyvessz,1er verdedigingvan zyn gedrag
maar ook zeer wel geweten, dat by Hun HoogMog. nog geen Refolutien genomen zyn, met opzicht tot Vrankryk, om geen Vreede te maken, dan met vernietiging van alle Traéhaten, en die is 'e voornaam oogmerk van myn Advis, hec eenige daar ik fterk op geftaan hebbe: in alle gevallen meen ik genoeg in ftaat te zyn om zeiven te verftaan, het geen ik zie , ondervinde, en avan-. ceere, zonder dat ik door den Hr. van Stralen van kwalyk verftaan, behoef getauxeerc te worden.
Maar hoe zonderling is het excus van myn befchuldiger, over het uitflel van convocatie dezer Vergadering, als waare het eene zaak van de al. lergrootfte fpoed. Had zyn Wel Ed. Geftr. fatfoenlyk en hebbelyk gehandelt, hy zou my, voor myn vertrek, waartoe gelegenheid geweest is, kennisfe gegeven hebben , en den weg tot verantwoording niet afgefneden ; veel min geprofiteere hebben van de abfentie van een ander Lid, dat zich op den 5 April mede voor eene fpeciaale laft heeft geüit.
De Propofitie van Renovatie kwam althans., daar, behalven zyn Wel Ed. Geflr. maar negen leden van de twintig prefenc waaren, geheel niet te pas, en de Renovatie is behalven dat, zo als ik boven heb aangemerkt, geheel onbeftaanbaar met de couftitutie van eene Vroedfchaps-Vergadering, waarom ik tegen dezelve by voorraad ten fterkften protefteere.
Zoo 't my voorkomt, voelt de Heer van Stralen nu , dat hy voorzichtiger gedaan had met myn Advis te laten infereeren. Dan was my de pns, die hy meent, dat ik voor hadde, om het zelve te drukken , afgefneden. Maar nu hec zelve, bui. ten de Vroedfchap, wel word opgenomen , zoekt by door zekere violente actie my voor altyd te doen zwygen
Wat nu de pretenfe Refolutie, op alle die zachte en wel overlegde be/chuldigingen, zó gereede-
lyk



JAARBOEKEN', éuguftüS) 1782. ti?f
lyk en fpoedig genomen, betreft; de bedanking voor deszelfs attentie, zie ik aan meer voor een gewoon formulier op de meefte Propoiitien , als wel voor eene reëele bedanking , waar van zoo veel kwaade als goede voorbeelden in 'sLands Gefchiedecisfen te vinden zyn: te meer, daar de inhoud van deze gantfche Refolutie door hem, die bedankt word, zelfs is gefteld, cnaande Vergadering voorgelezen. En met opzicht tot de verklaring van de prefente Leden,als of dezelve met den Heer Priefident ftaan in het zelfde fentiment, en ik dus fchuldig ben, hoop ik, dat die Leden, ni bedaarde overweging zulks wel zullen gelieven' incetrekken.
Maar op het oordeel, dat hun Ed. Gr. Achtb* geven, dat myn Advis overeenkomt, met de gedachten der Leden dezer Vergadering op den 5 April uitgebragt, ftaa ik, allenthalven my refereerende tot het geen ik daaromtrent hier boven gezegt hebbe, zeer verwondert : ja feliciteere, dan my zelve met die erkentenis, wenfehende van harten, dat hun Ed. Gr. Achtb. verder met my zullen gelieven te coöpereeren, om den ruimen last f want daarmede voorzien te zyn, hebben Gedeputeerden in de volle Vergadering van Holland gedeclareert, ja wat meer is, in die zelve Vergadering, eenige dagen daarna zich gevoegt by het fentiment van de Heeren van Delft , als huns oordeels de fortabelfte zynde, gelyk hier van uit de Stads brieven ten klaarften confteert) conform myn idéé op de vernietiging der Tracfaten, zo wy ooit in onderhandeling koomen van Vrede, wat naauwer toe te halen, dewyl eene ruime of faciele last, zo men 't noemen wil, valftrekt aanloopt tegen myn gevoelen en gegeven Advis.
Hier zoude ik van het tsdieufe werk der refutatie, welke meene thans geconfommeerr te hebben , kunnen afftappen, indien niet de laatfte periode der pretenfe Refolutie my eene gefundeerde refiexie opleverde.
Nnn s Daar
Enkhuizen,;
Memorie
van
Burg.
Du/-
vensz,
'■.ervende*
iiging
van zyn
gedrag
itiz.



878 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ekk-
h01zen.
Memorie van Burg. Duyvensz,ter verdedigingvan zyn gedrag enz,
j
l
1
I
j
] (
: ]
i
3 1 1
Daar ftaat, en hoe is 't mogelyk, dat de Op« fteller, dit zo zonderling opvolgt? dat aan de Leden tot deze Vergadering behorende, zoo prefent alsabfent, zal worden ter hand gefteld Copie van al het bovengemelde, &c.
Ik word gecalangeerd over hec doen drukken van myn Advis, ik word befchuldigt van alles wat een eerlyk man moet verfoeijen. door wien ? door mynen navolger,- die Heer Prafident, befchuldiger en opfteller van myn vonnis, geeft, terftond na 't neemen vm dat fingulier befluit, ordre aan den Boekverkoper Franx, om ioü exemplaarén te drukken, daar 'er maar 20 leden toe deze Vergsdering behoren, ten zy men 'er 3 Minifters mede
wilde vereeren. • Is dit Copie geven ? Is het
in deze Stad gebruikelyk Copie in druk te leveren? —— Wat' oogmerk moet ik hier in aan :nynen befchuldiger toefchryven ? Wat zal hy met ie overige 80 exemplaarén doen ? Waar zyn die illen gebleven? Wie beeft hem tot het drukken gjequalificeert ? zyn zo veele vragen op welker jeantwoording, ik mag aandringen , en hy zal /erleegen ftaan.
Zeer zeker zyn 'er al exemplaarén elders ver'onden, en met dat effect dat de Heer van Stra'en aan 't hoofd van de pretenfe Refolutie reeds naandag den 29 April in de Diemer- of Watcr•raafmeerfche Courant heeft gebrilleert. —— Ge ukkig echter dat ik, zulks wel voorziende, zorge ;edragen heb dat het Advertisfement van mynentvege direct achter de Refolutie zoude worden gekaatst, ten einde het Publicq in geen waan zoule worden gebragt, als of ik waarlyk die verregaande befchuldigingen, die vreemde behandeling ïad gemeriteert. Het zy dan dat de Heer van ttralen zelfs die pretenfe Refolutie in de Courant ïeeft doeu plaatzen, het zy dat hy,door die nieuve wyze van Copie te geeven, of wel door comnunicatie daar van, buiten de Vroedfchap, daar oe gelegenheid gegeeven hebbe, het is zeker dat
hy



JAARBOEKEN, Augujïus, 1782. 879
hy oorzaak is, dat hier doo? dan, wanneer men zyne applicatie van den Eed der Vroedfchap aanneemt, gehandelt is flrydig met dien Eed: en dat de befchuldiging daar omtrent tegen my gantsch met wel ftaat, in een zogenaamd Raadsbefluit, waar van de verplichting van ftilzwygenheid het voornaamfte ingrediënt uitmaakt. Ja het publicqworden van dat ftuk was genoeg om, by de on-: partydige Burgerye en Natie, de befchuldigingj op mynen befchuldiger te doen te rug fpringen en, niy de moeite van verantwoording uit te winnen. 5 .fcn al was het niet publicq geworden, is zodanig, eene onderhandfcheverfpreiding nochtans altyd van \ erger en gevaarlyker oogmerken fufpedc en aan mm gunftige interpretatien onderhevig , dan de cordaate wyze, op welke ik gehandelt heb. Verre van de fourde mcnees van zommige Vertoog- en Memorje-Schryvers, in deezen tyd zo befaamt, te volgen, heb ik een ftuk, dat my toebehoorde voor 't waakend oog der Burgerye doen drukken; dog dit ftuk behoorde niet aan zyn Wel Ed. Geftr. 't was een eige ftuk der prefente Leden, die 't toen als een Stads Refolutie wilden geconfidereerc hebben, hy mocht daar over volftrekc niet disponeeren.
Ook hier in, myne Heeren, ziet gy weder een nieuw bewys van hec misbruik, dat myn befchuldiger maakt van (zulks zy met eerbied gezegt,) de onbepaalde condescendcnce, die zoveelevan myne Medeleeden voor zyn Ed. fchynen over te hebben,
Ondertusfchen verleent de plaatzing van die praetenfe Refolutie in de Courant, my .de volle vryheid, ja hec brengt my in de onvermydelyke noodzaakelykheid, om ook deeze Memorie, met al wat daar toe betrckkelyk is, door den druk gemeen te maaken, het welk ik anders zou gemenageert hebben, maar 't geen ik nu te greetjger capteere, om by de Burgerye, by de Natie, van alle befchuldiging, van afte oogmerken, die my by
de*
Enkmuizen.
Memorie
van
Burg.
Duy-
/ensz,
er ver de»
liging
'an zyh
gedrag
nzl*



ÉRK. HUIZEN.
Memorie san Burg. Duyvensz,ier verdedigingydn zyn gedrag enz.
'i 3 I j
i i
De
8go NIEUWE NEDERLANDSCHE
dezelve worden toegefchreeven, te zvn verantwoord en gezuiverd. Evenwel heb ik juut om die reden, terwyl de eer der Stad en 't crediet van deszelfs Vroedfchap zo veel mogelyk moest bewaart blyven, de voorbeelden, die ik nodig had, maar even aangeftipt als voor ü Ed. Achtb. genoeg verRaanbaar, ter beoordeeling van deeze materie Ziet daar Ed. Groot Achtb. Heeren, mynê defenüe op de my aangewreven blaam, voor zo verre deze Vergadering aangaat; ik meene allezints gerechtigt te z5n,Uw oordeel daaromtrent te verzoeken , en te vorderen,het geen ik in de conclufie van myne propofitie gefteld hebbe Ik referveere my alle middelen , die my, naar mate van den unflag der zaake nodig zuilen voorkomen, terwyl ik, hangende ü Ed. Gr. Achtb. deliberatien, de Refolutie, op het voorftel en dëdelatie van den Heer Mr. Ilenrik van Stralen genomen, met anders kan aanzien, dan genomen by rjverhaafting, by ongenoegzame prefentie van Leden, daar en boven illegaal, naardien de waarheid daar van door geen Minifter is geattefteert, waar na men wel had kunnen wachten. Eindelyk moet ik U Ed. Gr. Achtb. waarfchouwen voor de gevolgen, die dmdanjge handelwyze, daar een befchuldigerf, die te gelyk Rechter is, zelfs het Vonais ftelt, ja daar men vonnist zonder de verantwoording van den beklaagden alvoorens te hooren zoo by den Souverain , als by de Natie, voor Uwe' sigene eer en goeden naam kan na zich Reepen.
Hier op is by Burgemeefterën en Vroedchappen den 27 Mei 1782. een befluit genanen, 111 afwezigheid der Heeren Appelman :n van Romond', dog welke Heeren nadcrïand verklaard hebben, in dat genomen bcluit in te ftemmen, en het zelve goed te keuen. Zie hier "dat befluit zelvcn;



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 881
Y"\e Heer Mr. A. H. Duyvensz, op den ai deezer ter Vergadering hebbende geëxhibeert en aan de prefente Leeden gedistribueert zeekere gedrukte Propofitie met geannexeerde Memorie, contineerende eeri Prolix narré wegens het in deeze Vroedfchap voorgevallene op den 5 April laatstleden , relatief tot op deszelfs op dien tydt uytgebragt Advys over de,door de Rusfifche Minifter Gecommuniceerde,inclinatie en offerte van het Engel'che Minifterie tot eene feparate Vreede met de Republicq en Provifionele Itifftand van Wapenen, mitsgaders diverfe ampele remarques op de RefoL van den 10" April daar aan volgende , by de toenmalige prefent zynde Leeden der Vroedfchap, wegens het doen drukken en publicq maaken van dit zyn Advys, genoomen , met verantwoording van zyn gehouden gedrag ; Verzoekende en Var deeze Vergadering vorderende:
Dat dezélve, na rype overweeging van zyne overgelegde Verantwoording , in aanmerking neemeude, welke gevolgen deze zaak nog kaa hebben, geene zwarigheid zal maken, om, by eene wel en wettig genomene Refolutie, dehan delwyfe, door den Heer Prasfident BürgemeeS' ter van Stralen in dezen tegen hem gehouden: te Dis-avoueeren en te Dis-approbeeren , de Refolutie, op deszelfs Propofitie door zyn Ed Zelfs met negen Leden genomen, als nul et kragteloos in te trekken , en uit de" Notuler te doen royeeren ; Hem van den blaam , al: haddc hy bezyden de waarheid gefproken, er tegen zynen gedaanea Eed gehandelt, te zui veren en onfchuldig te verklaren, en Hem ver der zodanige Satisfactie te doen erlangen , al beft over eenkomt met het Caracter van eenei Regeerende BurgcmeeRer , in dezelve zym qualiteit ten onregte gehoond en befchuldigd.
Dat eyndelyk deze Vergadering, ten einde d< bewufte Refolutie van 1^ Maart 1694 niet ver
de:
EETHUIZEN."
Ref. op
vodrgem.
voorjle!
van
Burg*
Duy^
vensz>
i t
I 1



Ü8a NIEUWE NEDERLANDSCHE
ËNK» HUIZEN.
Ref. op voor gem. voorfiel van Burg. Duyvensz.
i i
i
der misbruikt worde , om de Datuurlyke vryheid der Leeden van deze Vergadering te bepalen, nu voor 't vervolg gelieven te verklaren : dat de woorden, die dit fchynen uyt te drukken , niet moeten worden opgevat, als verbindende de posteriteit, maar alleen betrekkelyk te zyn geweest op dat byzonder geval, en dat het voortaan allen Leden zal vry ftaan, hunne Advifen tot derzelver decharge in de notulen te doen inferereru
In afwagting waar van Hy, voor zyn particulier perzoon, niet wil verftaan worden verftoken te zyn van zyne bevoegdheid , om tegen den Heer Mr. Hendrik van Straalen zodanige middelen in't werk te fielten , als Hy, ter bekoming van reparatie voor zyne eer, en tot verligting der Burgerye, zoude mogen te raden worden.
Infteerende wederom , dat defe Propofitie benevens zyne Memorie tot Juftificatie in de Notulen van deze Vergadering werden geinfereert, 't welk hem, als zynde geen Aantekening Refervatie of Denuntiatie , zelfs in 't contrarie Syftema, niet mag worden gewygerd.
En Communiceerende teffens en gelyktydig aan leeze Vergadering, dat zyn Ed. die Propofitie en geannexeerde Memorie zoude verzenden en ter tennisfe brengen van Zyne Doorl. Hoogh. en len Heer Raad Penfionaris van Holland , gelyk neede dat Zyn Ed. dezelve ft ukken van heden af roude divulgeren. (zoo als dan ook by de Cou. anten reeds is geannonceert, dat dezelve alomme jyn te bekoomen): Zoo heeft de Heer Prasfident Burgemeefter van Straalen, voor de Leeden van leeze Vergadering, welke ten dien eynde tot heelen was gecontinueert, gemelte Propofitie en ver:oek mitsgaders de daar in Geattaqueerde Refol. /an den IC April, en het geene ter dier tydt by
voorn,



JAARBOEK.EN, 'Augulas% 1782. 883
voorn. Refolutie door de Prefente Leeden was gere/crveert geworden, in deliberatie gebragt. . Waaroj) (na dat de Fleer Duyvensz, zigvry-' willig hadde geabfenteert) ferieufelyk zynde Gedelibereert , is met eenparigheid van Hemmen (except de Heer Ebbenhout) goedgevonden en verdaan, aangezien by de Leeden dezer Vergadering geene genoegzaame grond of reede zyn voorgekomen, waaromme Zy de handelwyze van den Heer Praïfident Burgemeefter van Straalen, in deezen teegens den Heer Burgemeefter Duyvensz gehouden, zouden Dis Avoueeren of DisApprobeeren* veel min de Refolutie van den 16 April jongstlceden als nul en kragteloos intrekken en uyt de Notulen doen roijeren, of zrff melleven en inlaaten over zoodanige middelen als de Heer Duyvensz, voor Zyn Perzoon tegen! gemelde Heer van Straalen heeft gereferveert in tegendeel Zyn Ed. verzoek en vordering, byZyne Propofitie breeder vermeit, by deezen te declineeren en te wvzen van de hand. En, met betrekking tot de Refolutie van den 15 Maart ieoi dezelve te maaken Commisforiaal; En de Heeren van Vojfen en vanLoofen, Burgemeefterën, en de Heeren Raar da, Verfchuur , de jFongh, van Perfyn, van der Ramhorft en Weftwoude, Vroedfchappen te verzoeken, om in een daar toe aanteleggen befoigne den teneur van dien te willen examineeren, mitsgaders te fcrmeeren en aan deeze Agtb. Vergadering voor te ftaan een Plan,bevattende eene gepafte, en met de waardigheyd der Regeerins overeenkomende , Cynofure en bepaaling, welke handelwyze van nu voortaan, in ca* van onverhoopte Discrepance tusfehen de Leeden in zaaken van eenig aanbelang, zal worden gehouden en agtervolgt; blyvende egter, hangende deeze Dehberatien, de voorfchreven Refolutie in zyn geheel.
De Leeden van deeze Vergadering verklaren eenparig (except de Heer Ebbenhout) met betrek-
ktof
Enk-
iüIZEKi
Ref. op
voorftel
mn
Burg.
Duy-
jensz.



%84 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ënk-
HUlZEN.
Ref. of voorgem. voorftel van Burg. Duyyensz.
i 1 ]
i » i
j i j i ] t t
y
king tot de Conduite van den Heer Burgemeester Duyvensz, in het Divulgeeren van zyn Advys, zig te bevinden in zoodanig eene onaange^name fituatie, dat zy zig niet kunnen Dispenïëeren, om by deezen rondborftig te Declareeren:
Dat, «ffchoon gemelde Refolutie van 1694 al niet van die generale en directe Applicatie in deezen by zommige Leeden mogte worden geoordeeld egter de gedaane Demarche van dien Heer (die, zonder voorgaande examen van gedagte Refolutie, of alleguatien van eenige exeeptien daar teegen, veel minder het beproeven van meer vriendelyke ;n Perfuafieve middelen, terftond tot een uyterfte is gekoomen", waar van de gevolgen , inzonderïeidc wegens de verregaande infimulatien daar in /ervat, aller gevaarlykst waaren} hen alle fei-fibel ieeft getroffen ; Aangezien de geheele Begeeringlezer Stadt by eenen ygelyk, en in het byzonder )y het verltandig Publicq door dezelve wordt gejroRituecrt als gewoon in zaaken van het uyterfte tanbelang onbedagtelyk te werk te gaan; en met )epaaling tot de Deliberatien en het gerefolveerde >p den 5 April; dat, uyt de voordragt van het jedivulgeert Advys van den Heere Duyvensz, iatzelve Publicq notoir in een denkbeeld moet /allen, als of de geheele Regeering (buyten Zyn ïd.) direct geneegen was geweest, het oor te eenen aan de Propofitie, van weegens de Engelfche Staats Secretaris Fox, door den Heer Rusfiche Minifler aan H. H. Mog. Gecommuniceert; 3aar het tegendeel zoo fterk, ook uyt de Notulen leezer Vergadering van den 22 deezer, met rela.. ie tot het Geadvifeerde wegens deeze Stadt ter Vergadering van haar Ed. Gr. Mog. (a) kan worden
(0) Refolutie van 22 Ma.y 1781.
Laaftelyk is de Penfionaris van der Willige verzogt.aan deze Vergadering te exponeeren ,in welke Tsrmen en ïxpresfien (zoo verre hy zig zulks kan
hec-



JAARBOEKEN, -Auguflus^ 1782. 885
den gedenr nflreert: door welke en foortgelyke infimulaticn dan ook in 't generaal der gdheele Re-
gee-
Winneren) door hem op den 12 April laatstleden; de laft dezer Stad van den s dito bevorens ter Ver-, gadering van Hun Éd. Groot Mogende is geuiti en , is door gemelde Penfionaris daar aan voldaan in deefer voegen i ' Dat wanneer deze Regeering de Interesfante ftuk-j
s, ken, waar op de Vergadering van Holland is be-^
„ fchreven, had ingezien, het vooruitzigt, om een fpoedig einde van dezen Pernitieufen Oorlog te heb-
» ben, dezelve voor den eerften opfhg alleraange.
„ naamft frappeerde.
„ Zy had daartoe des te meerder reede, wanneer
,, men gelieft te confidereren, dat, hoe ook de fmerten van onze tegenwoordige lituatie algemeen wor-
„ den gevoelt j geene Stad in deze Provintie, naar
„ proportie van derfelver vermogens, fwaarder word
>, gedrukt dan de onze, „ Dc weinige Koopvaardy-Scheepen , waar onder
„ fommige nieuw gebouwde, zyn reed6 in den begin • nen van den onver hoeden Vyandelyken aanval weg genomen.
De Haaring-Scheepen, van welker vaart het wel,, zyn van onze Stad grootendeels dependeert, leggen ,-, in de Havenf als gefloten, en aan de Wormen en „ verrotting overgelaten.
Het Volk, daar toe geoeffend en geémployeert, „ ten getale van eenige honderde koppen , Verloopt.„ en d' apparende h niet favorabel, om dezelve op j, den ouden voet fpoedig wedeiom te bekomen.
., Alle Traficquen tn Burgerlyke kostwinningen, „ daar op reiatie hebbende, ftaan ftil en verteereri in ,, zig zelve.
„ Hier komt by; dat de kamers der Oost en Weft. j, Ind Comp. door ina&ie niet meer die yoordeeliga
invloed aan de Burgerye verlchafïeii. „ En laaftelyk, dat der Stads Finantiea , door het „ gemis van hun voornaamfte tak vaa inkomften, in 5, de kwynenfte toeftand verferem
O00 „ Dc
ENKHUIZEN.
Ref. op
'oorgenn
'oorflel
'an
3urg.
Duy-
ensz»



886 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkhuizen.
Ref. op voorgem. voorftel van Burg. Duyvensz.
geering is toegebragt eene Fletrisfure, die gecon< fidereerc de gefteltheydt des tyds) des te grievender moet worden ge oordeelt.
En
" De omftandigheden worden niet gcaggraveert, wan" neer men 'er byvoegt, dat (Rebus fic ftantibus,) de " totale ondergang onfer ftad, binnen weinig tyd te " dugten is.
" Hoe fecr nu dit alle; uit eene Repture met het " Ryk van Groot - Brittannien baarblykelyk was te " voorzien , zoo heeft deze Regeoring egter, fhet " byzonder belang aan het algemeene welzyn opoffe" rende) van het begin der troubles af in afle poinc" ten van realiteit mede geconcurreert tot zodanige " hartige Refolutien, als by de voornaamile Leden " der Provinciale Vergadering het meest met de digni" teit en Independentie der Republic convenabel wier» " den geoordeelt.
" De Regeeriug dezer Stadt perfevereert nog in die " zelfde wyze van denken.
" Zy roert hare byzondere Calamiteyten met geen " ander oogmerk aan, dan om, haar vorig en tegen" woordig gedrag daar mede vergeleken , aan d' rcqui" tabele gevoelens van U Ed. Gr. Mog. te Subjeftee" ren.
" En in vertrouwen van het meerder doorziet van " Hoogstdezelve in dit gewigtig poincT: van Delibera" tie, heeftze ons met eene ruyme qualificatie ten de" zen voorzien , om, is het mogelyk, Unaniem met de '* Leeden zodanige Mefures te beramen , ais het meeft " met het waar belang der Republicq overeenkomftig " zal worden bevonden.
" Nogtans met deze bepaalde by voeging, dat, ten " Reguarde van het Franfe Hof. wy de zaken mede " daar heen helpen Dirigeeren , dat het rondborftig " Declaratoir, op den 25 Maart laatsleeden op Hun »' Hoog Mog. gedaan, met de ftipfte trouwe werde " gerealifeert.
" Terwyl de Regeering onfer Stad wyders van oor" deel is, dat de noodzakelykbeyd en het generale In" terest allezints vordert, dat, indien de Mediatie van
'! Hare



JAARBOEKEN, Auguftus, ïjgè. 887
Ën dat zy wel wenfchten al het gepasfeerde fin zoo verre het zelve al eens meerder zoude kunren worden geadferibeere aan eene welmeenende, dog terfens niet genoegzaam beraden, yver en verregaande onvoorzigt'igheydt, dan aan eere perverfe en malitieufe intentie van den Heer Duyvensz, of eenig oogmerk , om zig eenen naamte maken, en het Publicq ten zynen behoeve te. preoccuperen) in de Vergeetelheydt te kunnen] begraven; , Dog teffens hoopen en verwagten, dat geene middelen van gelyken aart , of by den Heere Burgemeefter Duyvensz , of by anderen Leeden Particulier, met betrekking tot deeze materie, wyders zullen plaatze vinden of in 't werk worden gefteld; Aangezien de gezamentlyke Leeden by deezen zig gerefolveert verklaren hunne geinfultecrde eer en agting te zullen handthaven op zoodanig eene wyze, als met bun regtvaardig resfentiment in diergelyke gevallen volftrekt overeenkomt, en de aart der zaaken van hun vordert;.
En eyndelyk (nademaal de Heer Duyvensz * heeft kunnen goedvinden zyne Propofitie eh Memorie te brengen ter Cognitie niet alleen van ZyDe Door!. Hoogheydt en den Heere Raadt Penfionaris van Holland, maar ook tot die van het Publicq, dat ook van deeze genomene Refolutie aan Hooggedagte Zyne Doorl. Hoogheydt en dert Heere Raadt Penfionaris van Holland mitsgaders
aan
l Hare Ruskeyferlyke Majefteyt van geen effect moge " zyn, egter de Vrindfcbap en goede Verftandhou" ding met die Magtige V01 (tinne op het allerforgvul" digst worde gecor.ferveert".
Welk vorenftaande en in voegen voorfchreeven ter Vergadering van Holland uytgebragc Advys i« omvraag gebragt zynde, is de Penfionaris van der Willige, byzonderlyk door alle Prxfenre Leeden be, dankt, en dit verrigte der Heeren Gedeputeerden*! Volkomen geapprobeert.
Ooo e
Enïc-
HülZENi
Ref. 0p
•Wrgemt,
■ oor/iel
mn
Zurg.
Duy-
'cnszs



888 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkhuizen.
Ref. op
voorgem.
voorftel
van
Burg.
Duy-
vecsz.
aan de abfente Leeden van deeze Vergadering en den Heere Burgemeefter Duyvensz, zal worden kennisfe gegeven tot hunne informatie, en dezel» vc (met infertie van het noodige uyt de Notulen van den 22 deezer en hec verdere gerelolveerde ter deeze Vergadering op dit fujet,) door den Druk worden gemeen gemaakt; tot Executie van welk een en andere de Heeren Burgemeefterën by deezen worden veizogt en gequalificeert.
Eyndelyk heeft welgemelde Heer gedeclareert, by forme van biüyke en regtvaardige klagten, aan de Leeden van deze Vergaderinge te moeren voordraagen: hoe datHy, in quaiiteyc als Prasfident Bürgemeefter, op eene verregaande en eerrovende wyze door den Heere Burgemeefter Duyvensz, in zyne Propofitie door lasfive en publicq gedrukte befchuldigingen op eene vehemente wyze is gcattacqueert, en dat in een propofitie, die,alvorens ter kennisfe van deze Vergadering was gebragt, is gedrukt, en die alvorens daar over eenige deliberatie v/as gehouden , publicq is verkogt geworden , en dus Lippis et Tonforibus bekent gemaakt , en niet te min een poinct dac gebragc werde ter deliberatie van deze Vergadering, met de allcrhaetelyk fte uitdrukkingen omtrent zyne voorfchreeven Quaiiteyc ingerigc, kunnende onder anderen ten bewyze daar van fttekken, 1. dat Hy, met veifmadinge van het voorfehrift der gere^cigheydt, de pügt en hec Refpecfabel Caracfer van eenen Prsefident Burgemeefter zoude hebben vergeten en ontzierd, 2, dat Hy gewoon zoude wezen de zaaken, waar van het heyl of ongeluk van den Staat kan afhangen, flegts uit de hand te beflaan, zonder voorafgaande Communicatie, 3. dat Ilyby'zyne Propofitie van ifi April laatstleeden de Hoogheeden deezer Landen zoude hebben geinfimuleert, zonder te fpreeken van meer andere abulive (tellingen,ongegronde gisfingeu, verkeerde allegatien, hatelyke expresfien , en te verregaande confequentien, in de Propofitie en Memorie



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 889
morie van den Heere Burgemeefter Duyvensz voorkomende , en in een verkeert licht geplaatst, cn onder die, dat hy den Burgemeester Duyvensz, van Mynëedighcidt zoude hebben befchuldigt,. daar zulks nergens in de Propofitie van 16 April jongstleden is te lezen, nog door eene wettige confequentie daar uit is te halen, maaralleen, om: meedelyden te verwekken, daar in door verkeerde onaangenaame gevolgtrekkingen werdt ter ne-' der gefteld, moogelyk fpruytende uit een perfo- < neel ongenoegen; eene confequentie, die wel hatelyk is voorgefteld , maar nooit in dien zin in het hart en in de gedagten van hem Prselident is opgekomen.
En gemerkt hy als Prasfident Burgemeefter, en in die qualiteit, foo onbezonnen als onregtvaardigjis beledigt,zoo verzoekt hy Prsefident Burgemeefter, dat hem des wegens mag worden verzorgt eene publicque en voldoende fatisfactie , en wel zodanfg, als de Leeden van deze Vergadering zelfs zullen oordeelen , dat een yder aan hec Caraéfer van eenen Prffifident Burgemeefter vcrfchuldigc is, op dac hy in die qualiteit kan blyven fungereD.
Waar op, na dat de Heer Prsefident Burgemeefter zig meede vrywillig hadde geabfenceerc, gedelibereerc zynde,is goedgevondenen verftaan: voorfz. verzoek te Rellen in handen van de Heeren van Vosfen en van Loofen, Regerende tJurgemeeltercn.) en van de Heeren de Fries van Fosfen, Buyskes, van Bleiswyk , de Fries, en van der Willig*, Raaden in de Vroedfchap, om hec zelve te examineren, en deze vergadering ten fpoedigften cc dienen van hunne Confideratien en Advys; werdende gemelde Heer PrtEfident Burgemeefter verzogc aan Heeren Commisfarisfen op te geven de wyfe, waar op zyn Ed. de gevraagde fatisfacCie begeert.
Accordeert, voor zoo veel het geëxtraheerde aangaat, met voorfz. Regifter.
O00 3 Uit
Enkhuizen.
R.ef. op
■oorgem,
■wrjtel
'an
3urg.
rensz.



Scp NIEUWE NEDERLANDSCHE
BUIZEN.
Advys van den Br. Ebbenhoutin de zaak var, Burg. Duyvensz..
Uit dit befluit blykt, dat de Heer P. Eb~ henhout, Raad in de Vroedfchap in dit befluit niet heeft toegeftemd. Dit Lid der Vroedfchap leverde een fchriftelyk advys in, en verzogt daar van de aantekening in de Regiflers der Refolutien: dog zulks wierdt geweigerd, waarop gem. Heer Ebbenhout, het zeiven door den druk heeft gemeen gemaakt, zynde van dezen inhoud:
EDELE GROOT ACHTBARE HEEREN!
Het kan UEd. Groot Achrb. niet ontgaan zyn, dat ik, toen de Heer Burgemeefter Duyvensz zyn Ed. Advis over de gedane Vreedens propoli» tien inleverde, en daar van Merrie verzochte,my eenvoudig voor eene fpeciale last 'in deeze tyas omftandighecden, en in een zaak van dat allerhoogst belang , niyns oordeels volftrekt noodzakelyk) heb gedeclarcert, als begrypende, dat in de Refolutie dien dag genomen , niets dat daar na zweemde, bepaalt was, maar inteegendeel, dat de Gedeputeerdens wel duidelyk ficiel gelast waaren.
Ik kan niet ontveinzen, dat de Refolutie, door necgen' Leeden , op de propofitie van den Heer lJrxfidi-nt Burgemeefter van Straalen , op den 16 daar aan volgende genomen, my by myne te rug komst van den Hondsbosfche zeer heeft gefurpreneert; naar dien 'er geene reedenen,hoe genaamt, exteerden, wairom niet de preien tie van meerdere Leeden zoude worden afgewacht , indien men al goed vond op het gedrag van den Heer Duyvensz, met dat Advis gehouden, eenige reflectie te maken i en nog meer wierde ik gefurpreneerd, van die Refolutie een gedrukt exemplaar ten mynen huize te vinden , waar uit ik aanftonds voorzag, dat deeze zaak voor beide disfentieerende partyen onaangenaame gevolgen zoude veroorzaken , die
te



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782, 891
te gelyk toe discredit van de voorfz. neegen Leeden , zoowel als tot krenking van de Achtbaar heid deezer vergadering zelve, (trekken moeiten.
't Geen ik verwachte , zagen wy gebeuren. — De Heer Duyvensz kon gewis , behoudens zyne eer en waardigheid, op eene zyn Ed- zeeker ontëerende demarche niet ftilzitten; de expresfien en pofitiven, in die prcetenfe refolutie vervat, zyn te fterk en te grieven.
ik heb de Memorie van Juftificatie van den. Heer Duyvensz bedaardelyk overwoogen, en moet. bekennen dezelve volledig te vinden tot deszelfs verantwoording, Vergelykt men daar teegens de propofitie van den Heer Prxfidcnt Burgf meeiler , zal zich ras in de Memorie van den Heer Duyvensz ontdekken eene zorgvuldige agtcrlating van iiefive bewoordingen , waar mede de propofitie van den Heer van Straalen is opgevu'd ; eene wel uitgewerkte refutatie der middelen en pofitiven dier propofitie, en wel byzonder een discreet menagement van die Leeden, die in die propofitie hebben geftemt. Is de hindelwyze van den Heer Prasfident daar in geen gunftig dachlicht voorgefteld; word de befchuldiging van het publicq maken op zyn Wel Ed: Geftr. eenigzints geretorqueert, zulks is wel toe te geeven aan een beleedigc gemoed, 't welk voor principes van eer,zoo wel als voor liefde van het Vaderland , die wy moeten vooronderftellen, den Heer Duyvensz tot dat advis te hebben aangefpoort, vatbaar is.
Om rond uit te fpreeken, myn Heeren! men is te driftig geweest; men heeft de woorden en pofitiven niet behoorlyk overwoogen en de gevolgen niet ingezien.
De Heer Prasfident is niet van onvoorzigtigheid vry te fpreeken , met zich zelfs als befchuldiger en voorftelder van die pofitiven te gedragen; althans die ook op zyn naam te doen voorkomen: En zoo ik het wel begryp, heefc de Heer Duyvensz zig gretig daar van bedient, om niet zoo Ooo 4 zeer
Enkhuizen.
Advys van den Hr. Ebbenhout'n de laak van Uuig. 3uy.'ensz.



89a NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkhuizen.
Advys van den Hr. Ebtienhout ia de zaak van Burg. Buyven z»
zeer zyne Meedeleeden, als wel den Voorftefderte attacqueeren; fchoon zyn Ed. hier toe anders wel eenige voet was gegeeven.
Byzonder is my leed ,dat men door het publiec doen worden van die refoluf'e, den finguüeren lalt der Stad heeft geopenbaard , waar door nu »oet gegeven word , om op dezelve maar al te wel gegrorde critiques te maaken en niemand onzer kan hem, die dezelve in de Courant heeft doen plaatzen, hier voor obligatie hebben.
Had men het drukken van *t Advis ongemerkt laten pasfeeren, het credit der regeering, de naam van de rcecdeftemmende leeden was beeter bewaard gebleeven. By elk onpartydige zal de zaak v?n den Heer Duyvensz nu ingang vinden ; daar integendeel niemand hec gehouden gedrag in 'c voordellen, enceemen der refolutie, kan approbeeren.
Indien ik eenig pouvoir op UW Ed. Groot Agtb. gemoederen mogte hebben, folliciteere ik, dat den Heer Duyvensz eenigzints genoegen worde gegeeven, ten einde de lebeure niet grooter worde; 'c welk niec dan tot nadeel van onzer aller achting , en van de ruft der Burgery, die? deze behandeling niet kan be !men., ftrekken zal.
Daar nu in deezen door den Heer Burgemeefter Duyvensz , myns oordeels , geenzints gehandelt is, ftrydig met den Eed voor de Leeden van de Vroedfchap (het welk ik wel wenfehte , dat door den Heer van Straalen niec zoo affirmatief ■was ter needergefteld) nog teegen de refolutie van 15 Maart 1694, welke zeeker niet, als verbindende kan v/orden aangezien , naardien de leeden der Vroedfchap de pofteriteït volftrekt niet mogen verbinden: Zoo komt het my voor, dat by deeze Vergadering behoorde -gerefolveert te worden, de refolutie van 16 April 178a uit de notulen te ligten ; eenige fatisfactie aan den Heer Duyvensz te procuteeren; zyn Ed. als daa te verzoeken



' JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. fóg
zoeken het verder debiet van zyn advys, Propofitie en Memorie te fruiten; de vriendfchap tusfehen zyn Ed. en den Heer van Straalen, door onze bemiddeling te herftellen ; en eindelyk de refolutie van 15 Maart 1694 niet langer te confidereeren, als verbindendede Leeden deezer Vergaderiog, maar aan ieder Lid het ongeftoorc genot van zyn wettig regt, om zyne advifen, proteften, aantekeningen &c. in alle gevallen, hoe genaamd , in de notulen te doen infereren, te vergunnen
Hier meede zouden, myns bedunkens, alle de verfchillen een einde kunnen neemen: dan by aldien onverhoopt de zaak niet mogt worden geasfopieert, vinde ik my pligt en regts-halven genoodzaakt, de conclufie door den Heer Duyvensz den 22 dezer genomen , toe te Remmen: begeerende, dat dezelve , neevens dit myn advis, voor proteft in de notulen worde gcinfereert, en waar op ik by deezen ten allerflerkilen infteere: met verklaringe dat indien, onverhoopt, de meerderheid der leeden en contrarie gevoelen mogt amplecteeren, ten opzigte van de refolutievan 15 Maart 1694, fn goedvinden dezelve te renovéerèn», ik niet voornemens benmy aan die refolutie van 1694, nog ook aan die van deeze dag te zullen fubmitteeren ; maar aan my referveere de vryheid, omme ten allen tyden met myn geuyte advis na goedvinden te handelen.
De Heer Burgemeefter H. van Stralen, dan deedt den zelfden 27 Mei een voorftel , houdende een verzoek , van publieke en voldoende Satisfa&ie wegens zommige leefive expres/ten, relatief tot deszelfs qualiteit als Praftdent Burgemeefter , in zekere aan deze vergadering op den 22 der gepasfeerde maand geëxhibeerde , dog toen reeds gedrukte en van dien dag af gefpargeer de propofitie en Memorie van den Heer BurgemeesO00 5 ter.
Enkhuizen.
Advys Van den Hr. Ebbenhoucin de zaak van Burg. Duyvensz.



89+ NIEUWE NEPERLANDSCHE
Enk*
JTU1ZEN.
De Heeren Hilbrand Willem van Vosfen en Mr; Dirk Elias van Loofen , (Receerende Burgemeefleren) met en beneffens de Heeren Meindert Elias de Vries van Vosfen , Pieter Buiskes , Mr. Hugo Adriaan van Bleiswyk, Nicolaas Hendrik de Vries, en Mr, Abel van der Willige, (Raaden in de Vroedfchap) ingevolge de refolutie dezer Vergadering , op den 27 Mei jongstleden genomen , seëxami"eerc hebbende zekere Propofitie van den Heere Prxiident Burgemeefter Mr. Hendrik van Straalen., cortineerende verzoek van Publicque en voldoende fatisfadtie weegcns zommige lasfive Expr< fiien , relatief tot deszelfs qualiteit als Pratfident burgemeefter, in zeekere aan deze Vergadering op den 22 der gepasfeerde maand geëxhibeerde, dog toen reeds gedrukte, en van dien dag af gefr>argt:erc'e Propofitie en Memorie van den Heer Burgemeefter Mr. Auguflinus Hendrik Duyvensz voorkomende . welke Propofitie en verzoek in de notelen van dien dag breeder ftaan geinfereert : hebben van hunne bevindingen en confideratien amoel rapport gedaan.
1 Waar¬
af Mr. A. H. Duyvensz voorkomende enz. Dit een en ander gefteld zynde in handen van zommige Leden, om daarop aan- de Vroedfchap een berigt te geven; en' dit berigt zynde ingekomen , is den 7 Juny 1782, in afwezigheid van de Heeren H. van Stralen en Mr. A. H. Duyvensz Burgemeesteren, en Raaden , Appelman , Buyskes en van Stralen Jz. Vroedfchappen, het navolgend befluit genomen, in het welk egter naderhand deze Vroedfchappen hebben toegeftemd,
Vrydag den 7 Juny 178a.



JAARBOEKEN, Augufins, 1782, 895
Waarop gedeübereert, en de Heeren Comrnisfarisfen voor hunne genomene moeite en gedaan rapport zynde bedankt , is goedgevonden en ver* ftaan.
Dat aangezien de befchu'digingen , in de propofitie van den Heere Praafident Burgemeefter van. Straalen, nominatim gealleguecrc, zig borneeren tot zaken van tvveederley Natuur, als: In de eerfte plaacfe met relatie tot zyn Ed.handelwyze omtrent' den Heere Burgemeefter Duyvensz , betrekkelyk zyn Ed. advys van den 5 April, gehouden, en in de tweede plaatze met opzigt tot zyn Ed. gewoone handelwyze in zaken van Stad en Staat, en] als of zyn Ed. de hoogheid van den lande in zyne qualiteit zoude hebben geinfimiileert. Ook deeze twee zaaken afzonderlyk behoren te worden afgehandeld
En dat dus, met betrekking tot het eerfte, de Leden van deze Vergadering by hunne refolutie van den 27 Mey , jongstleeden met eene groote meerderheid van 18 der 20 Stemmen tot idem verbis hebbende gedeclareert: dat aan hun geen genoegzaame grond of reedenen zyn voorgekomen, waaromme zy de handelwyze van den Heer Pr33fident Burgemeefter van Straalen, in dezen tegens den Heer Burgemeefter Duyvensz gehouden, zouden disavouëren of disapproberen, veel min de re» folutie van den 16 April jongstleden als nul en kragteloos intrekken, en uic de notulen doen roijeren, als nog (wel verre van te ftaan in het zelve fentiment van den Heer Burgemeefter Duyvensz^ als of de Heer Praefident Burgemeefter van Straalen, het voorfchrifc der geregtigheid verfmadende, te gelyk de pligt en het reipectabel caracfer van eenen Prsefident Bnrgemeefter vergeten en ontzierd hadde,) in tegendeel verklaren van oordeel te zyn.
Dat de Heer Praefident Burgemeefter van Straalen, in zoo verre zyn Ed. conform de gedagren van byna all? de Leden, van de Vroedfchap, begreep 4
Enk-
atUZEN,
Beft, in ie zaak 'Usfchen ie Bur~remees~■ers Duy/ensz en /anS traen,



89ö NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ekk-
BUiZEN.
Bef. in de zaak tusfehen de Bur. gemeestersDuyvensz en vanStra]en.
greep, dat de refolutie van 15 Maart 1(594 aan bet verzoek van den Heer Burgemeefter Duyvensz, ten èinde zyn particulier advis in de notulen der Vroedfchap te infereren,obfteerde, niet kan worden gereprocheert, dat zyn Ed. dezelve refolutie wcrkelyk extcrende , heeft geallegueert, terwyl am den Heer Burgemeefter Duyvensz was onverlet gelaten, om de gronden van dit begrip, en de applicatie daar van met bedaartheid en op een gevoegclyke wyze te wederleggen.
Dat wyders gemelde Heer Prrefident Burgemeefter neeft wel gedaan, te beleggen eene vergadering van Burgemeefterën én Vroedfchappen, ten einde daar in nopens de demarche en finguiere conduite van den Heer Burgemeefter Duyvensz niet) met relatie tot hem Heer Prsefident Burgem. maar met relatie tot de geheele Regering gehouden, te delibereren en te refoiveren, zoo als vermeent zoude worden te behooren; zonder dat de abfentie van den Heer Burgemeefter Duyvensz kan worden geconfidjercert te ftrekken tot zyn Ed., pra. juditie, aangezien zyne prsefentie:by de deliberauen over zyne gedaane demarche zeer oneigen zouden zyn geweest, gelyk zyn Ed. (door zig op den 27 Mey lasstleden vrywillig uit deze verandering te abfenteeien) heeft getoont zelve van begrip te zyn.
Dat dikvvils geroemde Heer Prtcfident Burgemeefter van Straalen eindelyk (niet kunnende geconfidereert worden als Belchuldiger, Regter, of Party, maar in tegendeel) als die geene,aan wien het in de eerfte plaatfegedemandeert is te waken voor de goede orde in de policie, de Irregulariteiten, daar in voorkomende, tegen te gaan, en de voorvallende zaken te brengen ter kennisfe van deze Agtb. Vergadering, vervolgens zeer wel gedaan heeft (ji zelve in de noodzakelykheid was) om, als voorzittend Lid van die Vergadering, de propofitie te doen en te dienen van zyn prseadvys; welk praadvys dan ook, door het declaratoir der prsfente Leden , is geworden (gelyk de Heer
Duy-



JAARBOEKEN, Augtijlus, 1782.' 897
Duyvens zelve in zyn Memorie met ronde woorden poleert) hun eigen (luk, een üuk der Vroedfchap,; hec welke, dobr de Leden op dien tyd in eene refolutie zynde geconverteerc, en welker desaveu,, improbatie en ruijering uit de notulen, by Re-, folutie van den 27 Mei is gedeclineert, dan j ook geconfidereert moet worden, niet als leg-c gende voor rekening van den Heer Praefident^ Burgemeefter van Straalen , maar als eene2 Refolutie van Burgemeefterën en Vroedfchap- J pen dezer Scadc ; en omtrent welke Refolu- \ tie, mee betrekking toe het gepofeerde: dat dc Demarche van den Heer Duyvensz, moet woiden] geconfidereert als ftrydig mee de goede orde, en den Eed voor de Vroedfchappen gearrefteert, verklaren de Leden als nog (zonder te (tellen of te advouëren , als of de Heer Duyvensz, zig aan formele meyneedigheid hidde fchuldig gemaakt) niette kunnen begrypen, dat hec doen drukken, denunciëren, en divulgeren van dit Advys (zoals het legt) over een te brengen is met de goede orde, en eene ftricfe obfervantie van den bedoelden Eed; in zoo verre daar uit kunnen geboren worden beginzelen tot fcheuring en verwydering tusfehen de Leden der Regering, zoo pernicieus voor 'c algemeen, en van de nadeligfte influentie op de ruft der goede Burgery , welker vertrouwen (de Agtbaarfteen aangenaamfte beloning voor welmenende Regenten) hier door verzwakc, ja zomtyds verloren wordt; En in zo verre daar door zaken zyn gedivulgeert, die wel degelyk Secreet waren (niet het poincf maar de Raat der Deliberatien zelve, en hec preetens disfentiëren der Leden, welke over dat poincf hadden gedeiibereerc en gevoteert) en wel in het byzonder fecreet behoorden te worden gehouden, zo lang dezelve by haar Ed. Groot Mog. in deliberatie waren, ten einde de vyanden van deze Republicq geene gelegencheid door zooregelyke denunciatien zouden krygen, om in te dringen in kundigheden omsrenc
de
ÏNKIUIZEK.
3efl. in
le zaak
usfehen
feBur'
■emeeS'
erf
Juy-
rensz en
ranStra-
en.



S08 NIEUWE NEDERLANDS^
ÈtJKHÜ1ZEN.
Befl. in de zaak tusfehen de BurgemeestersDuyvensz en vanStraIcn.
de fentimenten der Leden van ftaat en den Iastjdoor hun ter Provinciale Staats^Vergadering aan hunne Gedeputeerdens gegeven.
En met relatie tot het tweede, als of hamentlyk den Heer Prsefident Burgemeefter van Stralen , zoude gewoon zyn zaken , waar van het heil of ongeluk van den Haat kan afhangen, flegts uit de hand te doen beflaan, zonder vooraf ge: ane Communicatie &c. en als of zyn Ed. bv zyne Propofitie van 16 April laastleden de Hoogheden dezer Landen zouden hebben geinfimuleert $ jat de Le« den van deze Vroedfchap niet kunnen penetreren wat de zin en meening zy van dit gepofeerde; nademaal, ten opfigte van het eerfte, geene der Leden zig weet te herinneren, dat immer zakert van zoo veel gevvigt, als waar van het heil of onheil vsn den Lande afhangt, door den Heer Praefi* dent Burgemeester van Straalen in deze Vergadering ter deliberatie zyn gebragt, dan met voorkennisfe en Concurrentie van de Bank van Heeren Burgemeefterën (alwaar dezelve zo veel de tyd toelaat vooraf worden geptEepareert) ofte immer in deze Vergadering afgedaan, dan met concurrentie der prafente Leden ofte de meerderheid van dien, op wien dan ook deze befchuldiging, indien dezelve al ware conform der waarheid (des neen) en dus ook opjden Heer Burgemeester Duyvensz zelve zouden moeten terug keeren; en met relatie tot 't tweede, wel degelyk negeren de confequentie, dat namentlyk. om dat 't gedrag van den Heer Burgemeefter Duyvensz , in her doen drukken en denunciëren van zvn Advys van den 5 April (zoo als het lag) geoordeelt wordt te zyn , ftrydig tegen de goede ordre, tegens de Vroedfchaps Refolutie van 15 Maart 1694, tegens den Eed voor de Leden Van de Vroe rch p der Stad Enkhuizen gearrefieert, en tegens de goede trouw , mitsdien ook alle andere Regenten en Leden vart Staat, die hunne Advyfen , en andere Rukken hebben publicq gemaakt, ja zyne Doorlugtige
Hoog-



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. s&
Hoogheid zelve, met aantyging van een onbehoorlyk gedrag, zouden worden geinfimuleert: boven en behalven, dat deze propofitie (waar in nimmer zodanig eene infimulacie met eenig fundament kan worden geoordeelt opgefloten te zyn) door de op den 16 April prssfent zynde Leden voor hun ge' voelen z\ nde aangenomen, niet meer een zaak is, den Hee-e Prasfidenc Burgemeefïer van Straalen feparatelyk 'concernerende.
'Weshalven eindelyk de Leden eenpariglyk (except de Heer Ebbenhout), verklaren, met geene geringe aandoening te hebben gelezen voorfz. verregaande en onvoorzigtige publicq gemaakte poincfen van befchuldigingen , door den Heer Burgemeefter Duyvensz, in zyne gedrukte propofitie ten laste gebragt van het refpettabel Caracter van Prsefident Burgemeefter, zo als het zelve thans by den Heer Mr. Henrik van Straalen wordt bekleedt; dezelve aan te zien als befchuldigingen , waar van geen de minfte blyk veel min eenig bewys door den Heer Burgemeefter Duyvensz, wordt op en aan de hand gegeven, en ook (zo zy opregtelyk vertrouwen) niet kan worden geproduceert; met. relatie tot den Heer van Straalen, als Prsefident Burgemeefter, in liet waarnemen van deze zyne aanzienlyke en ge. wigtige oost, regtftreeks te ftaan in een gantsch ander denkbeeld , dan de Heer Burgemeefter Duyvensz van zyn Ed. heefc kunnen goedvinden aftegeven.
Terwyl de Leden nog hopen verlangen en verwagten, dat de Heer Burgemeefter Duyvensz, het divulgeren van zyn advys propoficie en Memorie in het regte oogpunt befchouwende, zig zelve zal overtuigen , dat eene onvoorzigte yver hem tot alle deze zaken heeft gefeduceert; dat by zal begrypen, dat hy expresfelyk den Heer Prsefi_ dentBurgemeefter, en mgewikkelt de geheele Regering dezer Stad, daardoor heefc gehedeert en dat hy vervolgens, zonder aanfchoiny op ydele
loftui-
Enk-
huizeüt*
Bef. ht ië ziak tusfehen de Surgemees*ters Duyvensz en vanStralen.



y>o NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enk-
huizen.
Befl. in de zaak van BurgemeestersDuyvensz en yan Stralen.
loftuitingen over die Rukken, genereufelyk zyn misftap zal erkeunen , en tragten te corrigeeren; ten einde de goede Harmonie onder de Leden der Regeering, altyd, maar voornamentlyk in deze dagen, zo hoognodig werde herReld , en het gepasfeerde (is 'c mooglyk) in de vergetelheydc begraven.
En zal copie dezer Refolutie worden gegeven aan den Heere Prsfidect BurgemeeRer van Stralen , tot deszelfs decharge, met volkomen faculteit om daar van in druk ofte anderzints, naar goedvinden , emploi te maken; mitsgaders aan den Heere BurgemeeRtr Duyvensz, om te Rrekken tot zyn Ed. 'informatie. Terwyl de conlideratien der Abfente Leden op deze Refolutie zullen worden afgevraagt. ' ■
Accordeert met voorlchreven Refolutie-
Was getekend
& H. L. Bolk.
Hier op heeft de Heer BurgemeeRer A. H. Duyvensz, ter vergaderinge van BurgemeeReren en Vroedfchappen, den 16 July 1782, nopens bovengem. belluiten van den 27 Mei en 7 Juny, de navolgende verklaring gedaan:
EDELE GROOT-ACHTBAARE HEEREN!
De ondergetekende ten zynen huize ontvangen hebbende twee Refolutien, door eene groote meerderheid der Leden van deeze Vergadering, waarbv zich naderhand de abfenten, volgens het in druk uytgegeven affchrift, fchynen gevoegt te hebben , op den 27 Mei en 7 Juny laatftleden fucceffivelyk genomen, met opzicht tot zyne Propofitie en Memorie van JuRificatie, den 22 Mei



JAARBOEKEN, Afm, i782. Ooï
ffigm .^gad^rfeg.iqgefevert heeft uyt deze.ve gezien, dat de handelwyze van den Keer van Stralen , by de meerderheid van U Wel Ed Gr. Achtb. tegen de redenen, door den onta tekenden by zyne Memorie aangehaalt, f wélke ■ Memorie nochtans by die twee Refolutien) Ton '
ShZff^t]g ÓreT arg^enten, daarin verva? ' geheel fchynt gefeponeert te zyn) volkomen s: geapwobeert; met dat effect, "at de Slufie van des ondcrgetekendens Propofitie is eewezeïvan de hand en dat die meerderheid wel heeft; willen op z,ch nemen het patrocinium der zaal" Ver C enfe des pcrfoons van baaren VaSt- l Hy ziet zich dan in de onaangenaame noodzake-? lykheid gebragt om, ondervindende het attaSement van zo veele leden voor zynen Agsresffu < en derzelver onderlinge vereeniging tleen hem zeiyen, by provifie , de verdere pourS dezeï zaak, ten opzichte van de meerderheid te ftaa ken naardien de Souverain , zoo veel-mogelvk z ch altyd tracht te onthouden van het doSie! que der Stedelyke beltieringen, en de Juftkk zkh niec kan mlaaten omtrent de Politie, vei? zoo IS re de zaaken tot het beleid van Regeerings Veïïa deringen betrekkelyk zyn; zo dat hem niets oS blyft, dan zyne delenfie by het publicq enzS mge perfoneele aclien te inftjtueerer ahh , • f reeds te vooren heeft gerefeÏÏeerff ' hy Zlc!l Hy declareert nochtlians te perfifteerpn h*, j« fentimenten door hem mM^f^t
van de ^Ol^^SSA Ï3&
met voor hec belang van {« lU^SSHj als hem voorkwam, te fpreken, zichï,detea-
Enk-
huizen*
Verkla'ing yan Burg. \i H. Duyvensz,'opens clè ief. van 7 Mei
y-



E«KHÜIZEN
Verklaring va) Burg. A. H. Duyvensz»nopens d Ref. va 17 Mei en 7 Ju ny.
NIEUWE NEDERLANDSCHE
ve Burgerye te verantwoorden , over het gees hy, als haar Reprsfentant, verplicht waste doen, en eindelyk zyne eigene Eer en gehouden gedrag te defendeeren tegen de verregaande aantygingen ,van een verüoord amptgenoot. Waarmede hy dan voor het tegenwoordige hebbende gedefungeert, ten blyke dat hy, van zyne zyde, alles wil toebrengen, wat, behoudens zyne eer en plichc, ftrekken kan ter bevordering van de zo noodzaak kelyke harmonie onder de Regenten , ter conlerJvatie van de ruft onder de goede Burgerye, en het vertrouwen , dat de Regeering by haar moet .trachten te winnen of te behouden, zich tegen " over U Wel Ed. Gr. Achtb., als een Corps van Regeering geconfidereert , ter dezer zaake , niet verder denkt uit te laaien.
Ten einde nog: hans liet publicq of de meerderheid van U Wel Ed. Gr. Achtb. uit deeze Declaratie, niet zouden denken, dat hy ,in de, door U Wel Ei. Groot Achtb. genomene Refolutien, eenvoudig beruft, of het geene daarin vervat ftaat avcueert, zy 't hem gepermitteert deze en geene remarques op dezelve voorrebrengen.
Hy zal dan cerft in zyn voordeel arripieeren het Commbfoiiaal maken van de Refolutie van 1694 , 't welk voor hem , by 't Publicq, eene groote fatisfacïie uitlevert, naardien, daar door, met al. leen van het gepofeerde by de 9 VroeJfchappen op den 16 April word afgegaan, maar dat daar uit ook duidelyk is afteneemen , dat veele leden, omtrent die Refolutie, nu met den ondergetekenden ftaan in een fentiment, en oordeelen, dat dezelve de Pofteriteit niet moet verbinden; fchoon die Leden evenwel te gelyk begeeren, dat zy tegen de ondergetekenden en den Heer Ebbenhout ,in dit geval , werken moet.
De ondergetekende zal in geen onnodig detail treden van het geavanceerde , dat U Wel Ed. Gr. Achtb. zich door hem zouden gebragt vinden in eene onsaugenaame fituatie: wa^r van hem
dunkt,



JAARBOEK EN, Augufius, 1783. 903
dunkt, daar U Wel Ed. Gr. Achtb. zoo veel Ik-rker in getal zyt, en den Heer van Stralen zo krachtig foutenecrt , juist het tegendeel om: tnnt -/yn perfoon plaats te hebben. Maar op 't geen gezegt word van alleguatien van exceptien tegen de Refolutie van 1694, van 't emploi van \\riendelyke middelen, van proftitutia der geheele) Regeering, als ging zy onbedacht te werk, kan fyy z;eh niet difpenfeeren aantemerken , dat, indien deze periode ziet op het gepofeerde in zyne Propofitie eü Memorie van 21 May, het welk hy uit'de diftinctie tusfehen die en de volgende moet opmaken, als mede uit het woord onbedachteIyk,< het welk op zyn Advis niet kan worden t'huis ge-, bracht ; de ondergetekende zich d3n vleid wel zeer gegronde exceptien tegen die Refo'utie in zyne Memorie te hebben geallegueert, welke gewisniet zonder effect zyn geweest, aangezien het zo even gedachte Commisforiaal. Tot vriendelyke middelen was hem, door het gepasfeerde op den 16 April de pas afgefneden , behalven dat hy , op de rechtvaardigheid zyner zaake vertrouwende, het eene laagheid zou ge.icht hebben, en zeker als zodanig van anderen zou zyn aangezien, wanneer hy eenige vriendelyke follicitatieu had g'entameert, welke bovendién, niet reusfeerende, hem redenen van berouw zouden hebber, opgelevert, en misfehien rid'cul gemaakt, waaraan hy zich vooral niet moest rifiquecren.
Doch zo die periode, welke niet duidelyk gefield is , al eens betrekkelyk ware tot hec geen den 5 April is voorgevallen ; dan is in des ondergetekendens Memorie klaar genoeg gededuceert, dat UEd, Groot. Achtb. zelve, dat geene, 'c welk zy een uiterfie van gevaarlyke gevolgen gelieven te noemen, hadden kunnen praïvenieeren door de verzochte infertie ; daar nu, door zyne referve , van by weigering mee het advis naar zyn goeddunken te zullen han-elen , niemand anders kon denken, dan dac hy wel ligt zou kunnen refolveeren rpp a om
E^KHU.ZEfT.
Verklaring van Burg. 4. H. Duy/ensz,lopem de Ref. van ij Mei
» 7 J*> ty.



904. NIEUWE NEDERLANDSHE.
Enk- i
HUIZEN. '
Verklaring van Burg, A. tl. Duy. vensz, nopens de Ref. van 11 Mei en 7
>m dat Advjs te doen drukken ; zo dat eene vrieaklyke perfuafie om daarvan af te zien, door de :oezegging van infertie Verfterkt j by hem zeer ze* teer zou hebben geinflueert.
Over het onbedachtelyk te werk gaan, 't geen de ondergetekende U Wel Ed. Gr. Achtb. nooit verweeten heeft, zal hier achter wel gelegentheid voorkomen te fpreeken. Ondertusfchen noodzaa. ken hem de daarop volgende regelen wat nader te befchouwen,hct geene daar geavanceert word ; dat namentlyk uit de voordrage van zyn gedivulgeert Advis het publicq notoir in een denkbeeld moest vallen, als of de geheele Regeering, NB. direct, gereed en genegen was geweest het ooite leenen aan de propofuien van den Vyand.
Wat is het geen , waarop de ondergetekende voornamentlyk heefc aangedrongen ? immers op eene bepaalde Last om, wat 'er gebeurde, 't zy 'er Vredens Negotiatien wierden geëntameert of riet, alle Trafctaten met Engeland vernietigt te doen houden , en abfoluut geene negotiade op, den voet van dat van 1(574 aantevangen. Hy ■wilde van geene faciele lalt, veel min van eene ampele macht hooren: hierin wierd hy overftemt, dit alleen wilde hy met die woorden te kennefl geven: men zie maar 't flot van zyn Advis. U Wel Ed. Gr. Achtb. daarentegen" vonden gned de gantfche zaak over te laten aan de Heeren Gedeputee dens, Dit goedvinden nu, doch niet door den ondergetekenden , zynde publiecq gemaakt, is 't hem niette wyten, zo hec publiecq in een denkbeeld mocht vallen , dat, indien de door hun fort' bA geoordeelde fencimenten, direct het oor hadden willen leenen aan die Vredens Propofitien, U Wel Ed. Gr. Achtb. gereedheid en genegenheid dan ook openbaar was, als hetgeen yeeds by HH. MM. met opzicht tot Frankryk befloten was , cn dus Frankryk zelfs, dit niet verhinderde; en ook direct openbaar, terwyl dezelfde publiecq gemaakte Refolutie van 16 April zegt, dat de bevvufte laR op den 5 April, den-
zel«



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 305
zeiven dag der inlevering van des ondergetekendens Advis en dus direct gearrelleert is.
Maar onder alles wat in deeze zaak hinc inde mag bygebragt zyn , zal niets zoo vreemd voorkoomen als de aangekondigde zo flerke demonftratie van het tegendeel , welke de ondergetekende wat verder in U Wel Ed. Groot Achtb. Refolutie ontmoet, en by het Verflandig Publicq zeer zeker moet bewondert zyn.
De Vredens Propofitien zyn in de Vroedfchap gebragt den 5 April ; zeven dagen daarna is de laft der Stad , door den Heer van der Willige ,, met tfé gedrukte bewoordingen , zo als men niet twyffclen mag , geuit ter Vergadering van Holland; de Vredens Propoiitien zelve zyn, aldaar , kort daarop , afgeflagen. Maar nu zal , ook uit de Notulen van eene Vroedfchaps Vergadering , een maand daarna gehouden, gedemonftreert worden, dat de Vroedfchap toen , op den 5 April , geen oor aan die Propofitien wilde leenen. Waarop dat flerke bewys van het tegendeel , behalven uit die notulen, (want dit zou men uit het woord ook moeten afneemen ,) nu gegrond is, daar men den 5 April toonde de fortabele fentimenten van andere Leden, behoudens de Refolutien van H. H. M. M. te willen volgen , vind de ondergetekende nergens gededuceert. Het gerefolveerde van den 21 Mey kon althans niet achter uit werken op eene zaak die , reeds een maand voor dien tyd, was afgedaan. Heeft men , daarna , hartiger Refolutien op eenen naderen voorflag genomen, hec deciüef fentiment der Stad breeder in een volgende Laft en in de notulen van dien 22 Mei uitgedrukt ; en heefc de demarche van den ondergetekenden, daartoe, ligt door van de verantwoording aan de Burgerye melding te maken, aanleiding gegeven , dit ftrekt tot eer van de Stad en geeft hem geen geringe voldoening. Maar die nieuwe hartigheid en accurateffe kan op de voorige deliberatien niet betrekkelyk gemaakt worden.
Ppp 3 Geen-
Enk-
HüiZEN.
Verklaring van Burg. Duyvensz , nopens de Ref. van 17 Mei m 7 Ju-



305 NIEUWE NEDERLANDSCHE
E>'K-
Verklaring van Burp.
A. H, Duyvensz,
tnpens de Ref, van 37 Mei en 7 pc
Geenzints ook demonftreert het Advis van den Heer van der Willige den 12 April ter Vergadering van Holland qitgebragt, dat tegendeel, 't Zy verre, dat de ondergetekende niet gelooven zou, dat die Heer dat Advis in die termen heeft geuit, ja hy voegt zich zeer gaarne by het compliment van dankzegging aan zyn Ed. deswegens door Uw Ed' Groot Achtb. gemaakt, voor zo verre zyn Ed. by de introductie van dat Advis, 't geen zyn eigen werk was, eene voor-deze Stad en Uw Ed. Groot Achtb. vry honorabele tournuure aan die ruime Qualificatie heefc gegeven. Maar het blyft altyd waar, dat de laft ruim en met de fortabel te oordeelene fentimenten facie! was.
De vraao: is niet wat de Heer van der Willige gezegt heeft, maar wat de lalt, de conclufie, in deze-Vergadering genomen, medegebragc. Zodat dit Advïs van zyn'Ed, niets afdoet van het geene, dat men zo fterk demonltreeren zou.
En voor zo verre uit die demonftratie ex pq/2 facto dan moeft blyken, dat de ondergetekende der geheele Regeeringe zou hebben toegebragt eene fletrisfure, die, geconfidereert de gefteldheid des tyds, te grieveneer moet worden geoordeelt, zo moet met'de demonftratie de confequentie daaruit getrokken, vervallen.
Gancsch anders is het gelegen met het publicq maken van die laft; hier door is, met den onder-r getekenden te willen prottitueeren, der Regeeringe eene reële fletriffure toegebragc, daar elk moet toeftemmen , dat de gefteldheid des tyds zeker naauwer bepaling en langer beraad vorderde omtrent een point van dac belang,
Maar indien al, 't geen door den ondergetekenden op de eene of andere plaats moge gezegt zyn, dennaam-van Fletrifeerende Infimulatiezou verdienen , word hec zelve geheel als begraven onder de lioete aanduiding, ,, dit Uw Ed.Gr. Achcb. wel 1,, wenfehten, het geDasfeerde in de vergetelheid v te kunneu begraven, in zoo yerre, het al eens,
mee;*



JAARBOEKEN, Jugufut, 1782. 907
„meerder aan eenen, fchoon welmeenenden, ,, r.ochtaus niec genoegzaam beraaden y'ver , en ,, verregaande onvoorzichtigheid, dan aart eene
perverfe en malitieufe intentie en oogmerk, om ,, zich eenen naam te maaken, en het puh'icq ten ,, zynen behoeve praoccupeeren, zon ktmtien wor
den geadferibeert". Van welke tweeleri-ge reflexieve znchtfte nog meer fletriffam is voor den ondergetekenden, dan zyne zoogenaan 'e (d.s geavoueerde) infimu'atie van onbedagtzaamheid ten lafte van Uw Ed. Gr, Achtb. 1 erwyl de fcherpfte, waarvan de apparentie door de woorden, in zo verre al eens meerder onderftelc , ja gedeeltclyk zeker gehouden word, en waarvan de ondergetekende zich wel nader zou kunnen bedienen , voor hem zo zeer hoonend, en exceisfief infimuleerende kan gezegt worden, als zy weinig flatteus is en ongegrond voor het Publicq, waarvan men , even te voren , de gunft lcheen te wil len capteeren, door het zelve verilandig te noe. men, van welk publicq men dus niet behoorde t< verwachten, dat het zelve zich 70 zou laater praoccupeeren, 't welk geen effect was van verfiandige beoordeeling.
Deeze en andere periodes, zullen den onderge tekenden genoegzaame gronden opleveren , to reconventie, indien Uw Ed. Gr. Achtb. kondei goedvinden, de gepretendeerde Infulte van hunnt eer te handhaven, welke uitdrukkingen een drei^e ment fchynen te vervatten, om hem van het maa ken der nodige remarques, óp de pofitiven diei gedrukte Refjlutien af te fchrikken. Even als 01 Uw Ed, Gr, Achtb. in begrip Ronden, dat Uv, Ed. Gr. Achtb. alle hunne pylen vryelyk, in aan zien van de gantfche Natie zouden mogen affchië ten op den ondergetekenden, of anderen, die me hem in een begrip mochten vallen ,terwvl hetnoel hem , noch anderen, zou vry (laan, zich te bedie nen van die wapenen, waarmede zy zich anders PpP 4 ooi
Enkhuizot.
Verklaring vaH Burg. A. H. Duvvensz,nopens de lief. van 27 Mei en 7 Ju*
ny>
1 1 |
I



938 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkhuizen.
Verklei' ring van Burg. A. H. Duyvensz » nopens de Ref. van '27 Mei en 7 Juvy.
ook voor diezelfde Natie, naar vermogen, konden defendeeren.
Immers, heefc de ondergetekende , hy herhaalt het, zich wel gewacht, Uw Ed. Gr. Achtb. zyne Mede-Leden te infulteeren; maar zich bepaaldelyk over den Heer van Stralen alleen, en, zo hy nog meent, te recht, als zynen belchuldiger, als voorfteller cn doorzetter der bewufle Refolutie van 16 April, beklaagt en tegen hem verzec,
Hy verheugd zich evenwel, over de invoering vanmecraccuracesfein debefluiten ,en inde extenfien, daar hy in de volgende periode bepaaldelyk gefteld zicc, dat de Refolutie van 27 Mei, door den druk zal worden gemeen gemaakc, 'c wek omtrent die van 16 April, wel gefchied is, ja zelfs in de Courant; fchoon 'er geen woord van eenige wyze van Publicq maaken, in die Refolutie zelve gevonden word.
En wat het narró der nadere Propofitie van den Heer van Stralen betreft, dit zal de ondergetekende ook op deszelfs rekening Rellen. Die Heer, dien de ondergetekende zelf, nevens zyne twee Heeren mede Burgemeefterën, wel als Praefident heefc willen verkiezen , uic de afgaande Burgemeefterën, (wanc het defereeren aan Recommandacien, eene temporede vriendelykheid zynde , is geen overgifc van een wettig recht van verkiezing) fchynt niet alleen impunó, den ondergetekenden te mogen befchuldigen; maar zelfs zich te verbeelden, hec byzonder voorrecht te hebben verkregen, dat hy vooraf ftaat kan maaken, ophetaveu en foutien der meerderheid , boven zyne.eigene verwachting; fchoon hy nochtans duidelyk doet blyken, met het ftuk der meineedigheid, dat hy nu grotendeels poogt te retracfeeren , verlegen ce zyn; hec welk de ondergetekende uit hoofde van zo veele fcherpe uitdrukkingen cn befchuldigingen , een perfoneel ongenoegen , tegen den Heer van Stralen heeft opgevat, dat waaffchynlyk aan
zyne



JAARBOEKEN, Augaflus, 1782. 909
?.yne zyde, door de hardiesfe om hem te durven tegenfpreken, is opgewelt.
Wat meer is, deszelfs nadere befchuldigingen en eisfchen, fchynen rypsr beraad te verdienen, dan de gewigtigRe zaaken , waar van het heil of ongeluk van den Staat kan afhangen ; terwyl dit nieuwe ftuk, die vordering van Satisfactie, direct het flaan van eene Commisfte waardig geoordeelt word, daar het met een voorftel van Vredehande ling niet fcbeen op aan te komen. Ja, om het befoigne van die Commisfie te faciliteeren, word de eisfcher zelf verzocht de wyze van Satisfactie aan Commiffariffen cptegeven. Ongemeen vriéndelyk voorwaar! Dog 't is rcmarquabel, dat, in het rapport, die wyze word overgcflagen;of zou men begrepen hebben, en licht naderhand geadvifeerc zyn, dat de Leden der Vroedfchap, in die qualiteit, niet bevoegd waaren middelen van Satisfactie aan een medelid opteleggen ?
Dan, Ed. Gr. Achtb. Heeren, dc ondergetekende heefc zich reeds te lang met opzicht tot de eerfte Refolutie bezig gehouden , hy zal nu het Rapport en den uitflag van hec Commisfioriaal in aanmerking neemen.
Daar vind hy, 't zy mee eerbied voor het crediec van eene Vroedfchaps Vergadering gezegc, dat zyne Propofitie en verzoek in de notulen van dien dag breeder ftaan geinfereert,- fchoon daarvan niets anders dan de conclufie gevonden word : Hy kan zich van zodanig eene Vergadering niet verbeelden , dat dezelve , in dat, voor de drukpers géfchikt , befluit , beoogd heeft, het Publicq en byzonder der Overheid fteeds geloof gevende Burgerye , met deze woorden, te doen denken , als of hem, door de infertie van zyne Propofitie, en Memorie ware recht gedaan, en zyn verzoek van die infertie geaceordeert: geenzints, hy haalt dit alleen hier aan, om het Publicq daaromtrent te defabufeeren , en Uw Ed. Groot. Achtb. te doen opmerken, dat dit niet accuraat gepofeert is.
Hy
Enk-
3U1ZEN.
Verklaring van Burg. , A. H. Duyvensz,wpens de Ref van 17 Mei m 7 Ja* ny.



9ie NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enk»
huizen.
Verklaring van Burg. A. H. DuyveDsz , nopens de Ref. van 17 Mei en 7 Juny.
Hy ontmoet vervolgens in de tegenfpraak van de eerfte , door Uw Ei. Gr. Aclitb. gemaakte verdeeling, iets, dat by hem geheel niet is opgekomen, en waarop doir Uw Ed. Gr. Achtb. geen genoegzame attentie geflagen is.
Dat hy namentlyk den Prsefident van Stralen, zou befchuldigt hebben, als had hy, met verfmading van het voorfchtift der gerechtigheid , zyn Carafter ontfiert door 't allegueeren der Refolutie van 1Ó94, daar de ondergetekende zulks, nog in zyne Propofitie, nog in zyn Memorie van Jullificatie gezegt heeft; maar wel op deszelfs conduite elf dagen later , op den 16 April, in 't voor den da£ brengen en concludeereu van deszelfs diffamacoire propofitie , gehouden , waarby hy, als nog perfifleert. En juist, om dat hem was onverlet gelaten , 't geen hem ook niet kon belet worden, heeft hy naderhand de gronden van zyn begrip, zo gevoeglyk , zo bedaart in zyne Memorie wederlegt, dat die wederlegging, zo als hy hier boven reeds heeft geremarqueert, oorzaak tot eene fpeciale Commisfie gegeven heeft, 't Welk hemels breedte verfchilde van de adfertie in de Refolutie van 16 April, dat geene Renovatie nodig was. Wonderlyk luid het ook, dat de meerderheid , op den 27 May , een der vonrnaamfte poinften van die Refolutie Commisforiaal maakt, tot nadere overweeging en beraaming van eenen anderen voet; en op den 7 Juny wederom, fchoon 'er geen Rapport op dat poinft was ingekoomen , die zelfde Refolutie voor de haare, als eene Stads Refolutie, zegt te adopteeren, 't welk inderdaad geen bewys toont, dat men zich zelve gelyk is.
Wel zeer zeker ook firekte de abfentie van den ondergetekenden tot zyne prejudicie : want hy kan, hoe .hy ook nu behandelt is, zich van zyne braave Medeleden nog niet voorftellen, dat,wanneer de Heer van Stralen , hem in zyne prasfentie aldus ha l durven befchuldigen , die Medeleden hem dan geene redenen zouden hebben gevraagt, of de
on*



JAARBOEKEN, Augufius, 178c. oir
onvoorzichtigheid, die zy meenden door hem gepleegt te zyn, op eene convenabele wyze voor ogen gehouden, met alleguatie van hunne redenen daartegen. Hy had zich dan ook, vrywilljg, of op derzelver verzoek, wanneer men tot deliberatie treden wilde, geabfenteert, gelyk naderhand, even voor de deliberatie op den 22 Mey en dan was 't wel voegzaam geweest, en meer neutraal,dat zyn befchuldiger toen, gelyk daarna, op zyn voorbeeld, mede de Vergaderplaats had verlaten; terwyl zy beiden te veel kundigheid en droituure moeiten onderftellen in de overige Leden , dan dat zy juiH het prasadvys van de eene partye, hy waare dan Prselïdent of niet, zouden nodig gehad hebben. En de ondergetekende is vooraf en moreel geperfuadeert, dat dan, al waare zyn befchuldiger prtefent gebleven, nimmer, een zoo fingulier ltuk , zo in extenfie, pofitiven als conclufie, gelyk byna een ieder, ja zelfs Leden dezer Vergadering daarvan getuigt hebben, inde wereld was gekomen, U Wel Ed. Gr. Achtb. zich dan ook niet zouden gevonden hebben, in de zeer onaangenaame fituatie, om naderhand, de eer en het crediet van den Praafident de hand boven 't hoofd te moeten houden, en de handelwyze der 9, met hem geitemt hebbende Leden, te confirïneeren. Dan wat hier van zyn moge, dat befluit, niet bedachtzaam genoeg in zyne abfentie genomen, is nooit te defendeeren; te minder daar men even eens des maandags Vroedfchap had kunnen houden, waarvan de billetten , terwyl het Advis van den ondergetekenden reeds vrydag pu. blicq was, en zaturdag althans in handen van den Prtefident, zo hy zegt, gekomen, ook zeer wel zaturdag konden rond gezonden zyn , want de deliberatien van den Krygsraad vereifchten geen langen tyd.
Dan ook kon de ondergetekende, die niet voor Dingsd-g avond te Petten gereqm'reert was die Vroedfchaps Vergadering bygewoont, dan kon
'er
Enkhuieen.
Verklaring van Burg. A. H. Duyvensz,nopens de Ref. van 27 Mei en 7 Ju*



S>n NIEUWE NEDERLANDSCHE
ÉNK-
HUIZEN.
Verklaring van Burg. h. H.
Duyvensz ,
. nopens dé Ref. van 27 Mei
«« 7 jfv ny.
'er, gelyk behoorjyk was , een Minifter geadiU fteerc hebben , cn een zaak van dat gewicht, nier, by een zo gering getal van Leden, waar de befchuldiger de poft xun eenen Minifter op zich nam, en zonder verantwoording te admitteeren, waar door het eeuwig onveraDtwoordelyk blyfe, zo pracipicant, als vreesde men tegenfpraak van anderen, worden afgedaan.
Zo dat de ondergetekende nog niet bevatten kan, hoe eene, door hem betoonde difcretie, met zich geduurende de deliberatie over eene Propofitie , door hem zeiven gedaan , en niet eerder of later, te abfenteeren , het Publicq word voorgedragen, als een bewys tegen hem zeiven, en een aveu, dac men , door die wyze van hem, terwyl hy buiten de Stad was, te diffameeren, wel en wettig zou gehandelt hebben.
Ook vind de ondergetekende in beide Uw E.d. Gr. Achtb. Refolutien op 't achterlaten der aanhooring van deszejfs verantwoording een d;ep ftilzwygen geobferveert. En dan mag hy wel vragen, of dit overeenkomt met de goede ordre? welke woorden hy , onder de plichten van eenen Prajfident, wat lager, vind aangehaalt, en waarvan hy in zyne Memorie explicatie had verzocht, dog waarop mede niets is gezegt , apparent uit gebrek aan vermogen om daarvan een goede definitie te geven, zo dat de ondergetekende dezelve hier weder pasfeeren moet.
Zonderling is hem ook voorgekomen, dat men pasfim met zyne waorden tegen hem zeiven verkiest te argumenteeren, gelyk kort daarna volgt, als of hy NB. met ronde woorden gepofeerthad, dat hy dat prteadvys en hec declaratoir der prsfente Leden verklaart had voor hun eigen ftuk, een ftuk der Vroedfchap, 't welk zeer verre is, en by 't bedaard naleezen van zyne woorden op pag. 12» blyken zal: daar hy, condemneerende de conduite van zynen partye , met dat ftuk te hebben publicq gemaakt, zegt, dat hy onderg. een ftuk,
da:



JAARBOEKEN, Auguftus> 17S2. 913
dat hem zelfs toebehoorde , had doen drukken , dog dat dit ftuk , die vreemde Refolutie, niet aan den Heer van Stralen behoorde , dat het was een eigen ftuk van die prsefenfe Leden, die 't toen als een Stads Refolutie wilden geconfidereert hebben. - -Waar ftaat daar, Ed. Gr. Achtb. Heeren, dat de ondergetekende het zelve met ronde woorden als een ftuk der Vroedfchap erkent? Dat die 9 Leden 't zo wel wilden heb-, ben, is geheel iets anders: ja door dengantfchen . loop zyner Memorie heeft hy nooit die waardigheid 'ér aan gehecht, maar het overal eene pre- \ tenfe Refolutie genoemd. Wat 18 Leden nader-' hand bepaalen , [dat het weezen moet, kan vast' niet derogeeren aan het geen , hy toen gezegt heeft, dat het op dien tyd was. Zoo kan men alles nader fancieeren of vernietigen.
En dat Uw Ed. Gr. Achtb. zelfs die pratenfe Refolutie niet als een wettig ftuk erkenden, blykt uit Uw Ed. Gr. Achtb. eigen woorden, op den 27 Mei, daar omtrent gebruikt, daar Uw Ed. Gr. Achtb. zeggen geen genoegzaame grond of redenen te hebben gevonden om dezelve te royeeren of in te trekken. Was zy van den beginne aan eene Vroedfchaps Refolutie, 'er was geen nadere Sanctie nodig, maar word het nu, na dat zy in deliberatie genoomen, en eindelyk den 7 Juny verklaart is te moeten geconfidereert worden als een Refolutie van-Burgemeefterën cn Vroedfchappen: het geen de ondergetekende te vooren niet kon voorzien en waarvan hy gaarne de eer aan de meerderheid gunnen wil.
Met welk gratieus declaratoir, dan ook niet overeenftemt de explicatie, op het ftuk der meineedigheid, die in de Ref. van 16 April, ftellig met ronde woorden, (want anders weet de ondergetekende niet, wat ftrydig zeggen wil) geavanceert word; en in die van 7. Juny meerendeels herroepen. Wat de meerderheid zegt, van Stricfe obfervantie, in zo verre daar uit per millefimam
cm*
ENKHUIZEN*'
Verklaring van Burg. A. H. 3uy/ensz,lopen s de Ref. van 7 Mei n7Ju> ry.



Enkhl izüw
/•.•/.;•;-
ring van Buig. A. H. Tu.-
versz,
nopens d&
ft? Mei en 7 »3V-
914 NIEUWE NEDERLANDSCHE
confequentiam, beginzelen van fcheuring kunnen geb loren worden, en wan verder van den Staat der debberaiien, welke de ondergetekende nog negeert gereveleert te hebben, voorkomt,zal, wanneer men den Eed nagaat, te zwak en te ver gezocht bevonden worden; terwyl die alleen voorichrvft, geen zaken voor ons , en die in de gem-ene Collegien ons voorgehouden zullen worden, af en mt te brengen. Nu heeft de ondergetekende geen zaken uitgebragt, en hy was, behalven dat, door den Prsfident van de fecreteffc ontheven. Maar zo , in 'c reveleeren van den Staat dier def beraden , al eens niec refideerde eene ftricle obfervatie van den Eed, veel'minder refideerde zy »n de revelatie van de zaak zelfs , welke door de mentie van die last der Stad, in de Propofitie van den Praafident , is publicq geworden, 't En zy dan dezelve Prxfident boven de Wet verheven is, verwart men zich zeiven en Relt zich bloot aan eene ongunRige conclufie van het Publicq, dat men zich aan de Wet, die men tegen een ander citeert, zelfs doet fchuldig oordeeLen. -
En dan zou 't nog eene quseftie zyn, wie den Vyandcn van deze Republicq, gelegenheid gegeven hebbe, om in ce dringen in kundigheden , omcrenc de fentimentén van Leden van Staat, cn de luft door hun aan hunne Gedeputeerdens gegeeven; immers niec hy, die eenvoudig zege, overftemc ce zyn, maar welzeker hy, die de laft totidem verbis, openbaar doet worden, en dus de Vyanden kundig maakc: en ach! dat dit het eenige ware, waarin die Vyand voor en gedurende deezen oorlog, omtrent ons Vaderland was kundig geworden!
Dit onderfcheid zal 'er toch altyd blyven,dat de Vyand, by confequentie > den ondergetekenden, tls eenen, die Hem niet vertrouwt, en geen nadeelige Tractaten wil vernieuweu, zal aanmerken, en dat, zo Hy zich op nieuw* aan een enkel individu, a!s Hy voorheen, en, zo 't fchynt, niec
gcheeï



JAARBOEKEN, Augufius, 1782. ptf
geheel zender Ricces, gedaan heeft, wil laaten gelegen leggen , hy zeer verRocrt op den ondergetekenden zal z\n ; terwy' de Ltc'en. ccor wicn dezelve oveillemt js , en welker fentjmerren iv, lalt, aleen door middel van het «uk , op den 16, April hervoort gekomen , hem cn bekent kunnen, zyn, mine-er gevaar loopen; naardien zyde zaak/ Wat mter polnicq gecracfeerc hebben, door zich 1 by de ler.timenten, die hunne Gedeputeerdens for v tabel oordeelen zonden , '1 Zy die tot qenen by- „ zonderen \rede geneigt waren, of niet, als men l maar met Frankryk niec te ver was, wel cc willen, voegen.
Met relaiie tot detxvcedeafdeeling der Poii dten,!f uit des endergetekendens fropofitie, tot z\n be- J zwaar, genokken, znl hv op 't eerite ArticfiL wederom ter bewaaring van de eer der Stad. en het ciechet van haare Vroedfchap , gelyk hy op 't einde van zyne Memorie reeds gezegt heeft, hier in niet produceeren de Hukken, die hv in handen heeft om te bewyzen, dat de Pisfidenc van Stralen gewoon is, de zaaken van 't meelte gevvigc uit de hand te doen beflaan, maar die tor nader nr-odzaake bcwaaren; en voor zo verre die zogenaamde be« fchuldiging dan op hem zeiven, zou moeten te rug keert'D, zal hy al'een declareeren, dat die gewcone wyze van de'ibereeren, hem voor lang ge* obfleert heeft,' dat hy, nog maar zes jaaren Lid der Vroedfchap, easc verplicht is geweest, zich, zoo veel mogelyk, kundig te maken, naardien by, door zoo veele oudere Leden telkens voorgegaan ' zich zeiven dlkwils heeft mistrouwt, en aan derzelver gefuppuneerde kunde en dexteriteit, zeer veel heeft gedefereert ,• dat hy ook menigmalen, toen hy te vooren de ter had, de Burgermee/terlyhe waardigheid te belleden, zich verpligt beeft gevonden, en niet ontzien van den Hetr van Stra* len re diffentieeren, van 't welk zyn toenmalige Heer Amptgetoot, rog wel ^eheugenis dragen 2al; dat de ondergetekende ncchthans wel verre U
Btrtf*
101 ZEN.
^erklaing van
?Wgi
. W»
?uy_ 5iisz4
ipemck ef. vati • Mei
72«-



E*k-
HUUEN.
Verklaring vat, Burg. A. H. Duyvensz,nopens d Ref. va, 17 Mei en 7 Ju vy.
?IÓ NIEÜWE NEDERLANDSCHE
van te willen aanduiden, dat de zaaken, die de Heer van Stralen, uit de hand gewoon is te doen béflann, juift alle door hem zouden worden gedisapprobeerd, maar wel expreffelyk de wyze van deliberatie, (ter verbetering waar van hy op denzelven 22 Mey eene Propofitie, op 't voorbeeld van andere Steden gegrond , gedaan heeft, dan welke, fchoon geheel alleen van de zaak in qutestie, niet eens, met den omvraag verwaardigt is» . veel min de verzochte infertie geaccordeert; ) idat, fchoon alle zaaken vooraf by de bank van Burgemeefterën worden gepraepareert, zulks dik. wils zeer prsecipitant gefchied, en wel zomtyds weinige momenten , voor 't byeenkomen der Vroedfchappen, die dan, niet voorafgeinformeert, en op 't prseadvis van Burgemr. vertrouwende , met dezelven gewoonlyk ftemmen. De ondergetekende, die gaarneavoueert, dat de zaaken, die in deeze Vroedfchaps- Vergadering worden afgedaan , niet afgedaan worden dan met concurrentie van de praefente Leden, of derzelver meerderheid, waar van hec tegendeel een Paradox zou bevatten, is, voor zich, inet zo groot eene auétoriceit als Burgemeefter niet gedient, hy begeert zoo veel vertrouwen niet, hy begrypt dat 4 mepfchen eerder kunnen dwaalen dan 20, dat de Vroedfchappen die Reprafentanten zyn van 't Volk,en wel de executive maargeenzints de beflisfende macht, die zich al ligt te ver kan uitftrekken, aan Burgemeefterën mogen overlaaten , op hunne handelingen naauwkeürig toezicht moeten Deernen, en alle zaaken van eenig belang rypelyk overwegen. Declareerendc wyders, om weder tot deze zaak te keeren, dat hy als Burgem. gelegenheid gehad hebbende,het poiuftder Vredenspropofitien.ééne nacht te vooren onder zich te houden en daar over te denken, na veel toegevens in verfcheidene zaa. ken, r.u eindelyk in confeientie niet langer kon verantwoorden, zich by het fentiment van den Heer va» Stralen te voegen i dac hy zyn Advis in
bur,;



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 917
Burgcmeerters kamer hebbende voorgedragen, ook geenzints aldaar infertie gevraagt heeft, naardien bet daar niet te pas kwam, maar in de Vroedfchap eene andere qualiteit, die van mede Vroedfchap en laftgeever, uit naam der Burgerye, aangenomen hebbende , zich ook daar als zodanig heeft gedragen , en gedechargeert willen zyn.
Wat nu het «de Articul betreft, op de negative van de codA quentie, door den ondergetekenden getrokken uit de Propofitie van den Heer van Stra len, omtrent de prsetenie befchuldiging van Infimulatie der Hoogheden van den Staat, zulks is door hem , zo hy meent, wel en wettig gefchied, 1 voor zo verre de nog ongedefineerde goede ordre; betreft , want hy is niet onberaden genoeg geweeft, om op Hoogftdezelven etn particuliere Refolutie of Vroedfchaps Eed der Stad Enkhuizen, die Hoogftdezelve niet raaken konden , toetepasfen: waaromtrent de argumentatie, in den Refolutie van den 7 Juny, ook geenzints den toets kan uit. ftaan. En op 't woord goede order relatiev gemaakt zynde, ligt 'er genoeg in de Propofitie van den Heer van Stralen opgefloten, aan wien nochthans die Infimulatie wel is overgelateu, maar niec direclelyk toeeefchreven.
En fchoon, op 't einde van die periode, wederom de finctie van al de gezegdens des Heeren van Srralen voorkomt, kan dezelve, op het geen de ondergetekende, voor dat die fanche daar was, gezegt heeft, om de redenen hier boven gemeld, niet applicabel gemaakt worden , daar hy niet raaden nog droomen kon, dat de meerderheid der Vroedfchap zelfs de woorden met de zaak van den lieer van Stralen, voor de haaie zou aannemen.
De ondergetekende zal op de conclufic , die, naar maate van de wyze, op welke deeze gantfche zaak getraéteert is, nog al zacht is neder gevallen, welligt om boven reeds aangehaalde redenen van on. bevoegdheid, geene reflectie maaken: maar her oordeel over zyne of der meerderheids onvoorzichtigQqq 2 heid
Enkhuizen.
Verklaring van Burg. A. H. Duyvensz,nopens a's Ref. van 17 Mei •n 7 Jury,



Enkhuizen.
Verklad ring vat Burg. Duyvensz , nopens d Ref. va; 27 Mei en 7 Jt.
pl8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
beid aan de onpartydige Natie en vetWb»Burg*. rVe ftellen, mogerde wel lyden, dar Uw Ed. Gr. ïchtb'except den Heer Ebbenhout, die zich met de meerderheid zo nier contornaren wil, en daarom ook de toorn van den Praefilent fchynt te moeten draapen , nog lange in eenen zo geliefden en hooggeprczenen Prsfi.ient mogen verheugen : en hen ook niet misgunnende alle loftuitingen, die . dezelven over zyn bellier reeds zyn of nog mo^ea . worden toezwaait. Terwyl de.onaergetektr.de ïiet Beloven wil, dat de aanhaaling der wo-roen van Vdèle loftuitingen omtrent zyn eigen perfoon, ■ „ Vw Ed. Gr. Achtb Refolutie, uit jaloufie zyn voortgekomen, daar hy geenzin» het be< alen van ffiffngen heeft bedoelt, maar alleen willen ver, antwo- rt zyn by zyne Principalen, de braave Lur-
S Difveranttording, Ed. Gr. Achtb. Heeren, blvft en zal hv blyven inroepen as een recht hem onvervreemdbaar competeerende; een recht, op de natuurlyke billykheid zo wel als befchrevTre wet en gegrond dat niemand dan die zich wangen wil aln de fufpicie van een gedecideert voorneemen om eigendunkelyke macht intevoe. ren. liet zal twyffel trekken.
Want, en de zaak is van te veel gewigt zo voor de getrouwe Burgerye als voor de Regenten,dan dat de ondergetekende hier van , zonder nader betoog, zou affcheiden; niemand van Uw Ed. Gr. Achtb. zal tegenfpreeken, dat de Vroedfchippen jn de Steden origineel niet anders zyn dan eene zamenkemft van devroedfte en meeft vermogende uit de inwooners van de Communiteit, die naderhand den naam en rechten van Stad bekomen heeft, welke lieden meeft door het gros hunner medeineezeetenen vertrouwt, als bekwaam tot de beftiering en befcherming van haare gemeene goederen en belangens, en daar toe door hun gekoozen te zamen ten beften van die communiteit raadpleegden; en welker raad, door proeven van



JAARBOEKEN, AuguJTus, 1782. 919
wysheid zekeren invloed en geloof verkregen heb bende, doorgaans gewillig wierd opgevolgt. Dat vertrouwen, die verkiezing, maakte hen dus alleen Reprsefentanten van hec volk, en alle reprsefentatïe is of' een uitgedrukc of flilzwygend Contraclus Mandati. Nu kan men geen mandaat fupponeeren zon Ier den mandataris, wegens de uitvoering van hec mandaat, by de mandans verantwoordelyk te erkennen. Dit zo zynde en de Burgery Mandans, wy Vlandatani , zo is de ondergetekende, zo zyn Uw Ed. Gr. Achtb. wegens ons gehouden gedrag, by dezelve onze mandans onbetwiRbiar verantwoordelyk. De ondergecekende nu heefc wilLn verantwoord zyn over den raad, dien hy meende te moeren geven, door , in allen gevalle, uit de Notulen zyn gedrag re kunnen aanroonen: want wat middel van verantwoording kon hy anders in 't werk Rellen P Dit nogthans hebt Gyl. zyne mede Keprasfencanten, geweigert, terwyl Gyl. alles van Uwe zyde daar ter neder ftelt. Van waar hebt gy toch die macht? Wie heeftze U opgedraagen?"Uwe Voorzaaten in i<5of? D'e waaren evenmin als Gyl. daartoe bevoegd. De ondergetekende hangt de gancfche zaak aan een grondig bewys van Uwe zyde , dat Gyl. als Raaden, als Mandatarffen ooit, door wettig gezag en overjragt van Uwe mandantes, dat rechc bekoomen hebt; en zof.ng die niet bewezen is, of aan zyn verzoek voldaan, zal hy, daar alle Uwe befluiten, ter verhi dering daar van onwettig zyn, met deeze handelwyze, die niemand dan de Uurgerye zelfs hem beletten mag, by volgende gelegenheden, voortvaaren.
Nog meer, indien de Rukken , van des ondergetekendens zyde voortgebragt, genotuleert worden ; lege immers alles voor zyne rekening, en UwEd. Gr. Achtb. kunnen daar'achter ftellen al wat zy goedvinden. Ja hy meent in Haat te zyn
Qqq 3 te
Enkhuizen.
Verklaring van Burg. A. H. Duyvensz,nopens de Kef. van 27 Mei en 7 Ju*



pao NIEUWE NEDERLANDSCHE
E k- «
huizen. <
Verklaring van Burg, A. H. Duyvensz , nopens de Ref. van 27 Mei en 7 Juwy.
e demonftreeren dat Uw Ed. Gr. Achtb. eigene; :er daar aan gelegen is.
Wat moet een Regent uit een volgend gedacht lenken, wanneer hy die bcwuile Refolutie van 16 April in de Refolutie boeken opflaat, cn verder doorbladerende die van 27 Mey, en 7 Juny ontmoet? Natuurlyk, waar is het Advis, het Declaratoir van referve, de Propoficie en Memoire van JuRificatie van dien, tegen ordre en eed handelenden Duyvensz, waarvan die Refolutien melding maken V Daar zelfs in die van den 7 Juny gezegd word: welke Propofitie en verzoek in de notulen van dien dag, 27 Blei, breder ftaan geinfereert ? Hy zoekt, hy bladert, maar vergeefich. Van de Memorie vind hy, dat zy vervat een prolix narré van het voorgevallene op den 5 April, maar die Memorie zelfs is ver te zoeken. Hy moet dan belluiten, dat de Vroedfchap omtrcnr dc Propofitie een onwaarheid fielt, terwyl 'er geen bree.'er infertie is. Waarom, zegt hy, geen introductie, geen midden, maar alleen het flot van die Propofitie geinfereert? Waarom die Memorie verduilfert? mochten de (lukken van Duyvensz her. licht niet zien ? Dan hy heeft geleezen, dat Duyvensz dezelve heeft doen drukken, en 'er voor uit durven komen , ja die aan den Stadhouder, en Rand Penfionaris gezonden. Hy vind zelfs in Uw Ed. Gr. Achtb. Refolutie van loftuitingen gefprooken. Kan hy dan anders denken, als dat de meerderheid die infertie niet Jure maar Facto heeft geweert, of de vergelyking van haare handelwyze tegen die van den veroordeelden , aan dc Polteriteic niet willen reficqueeren.
Zoo,Ed:G: Achtb: Heeren, zal, zo moet men namaals over U denken. Uw Ed. Gr. Achtb. verfeeren in het idee, althans zegden het overal, dat de ondergetekende kwalyk, Uw Ed. Gr. ^chtb. en de Heer van Stralen wel hebben gedaan. Is dat zo zeker,.vertrouwt Gy zo geruft op de biliykheid cn rechtvaardigheid van Uw gedrag; wel overtuig
das



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 921
dan den Nazaat door hem des ondercetekendens eigene Rukken te vertonnen; zyne fchuld zal dan te fterkfr doorftraakn, Gy te beter gejuftiflceert zyn: 't welk nu de Nazaat, hoe ook uwe fucceffive R< folutien met fchoonfchynende adfercien ten Uwe voordeele getourneert zyn, nimmer zal gelooven. Kortom de ondergetekende durfc zich aan deszelfs onpartydig oordeel fubmitteeren ; Uw Ed. Gr. Ach.b- hebt het tegendeel getoond: en zo die Nazaat dan by geval de Rukken van desondcrgetekendens ztfde gedrukt, zo hy, daar by, deeze argumentatie en fommatie onder de boeken of papieren van zyne Voorouders mocht vinden , zal hy , al hadden Uw Ed. Gr. Achtb. zyn6 oordeels , het grootRe recht des werelds, moeten zeggen, dat de ondergetekende geheel anders als onpartydig en vriendelyk door zyne medeleden is behandelc. Alle welke wettige confequentien Uw Ed. Gr. Acht. door het infereeren van des ondergetekendens Rukken kunt en voor Uwe eigen eer by den Nazaat behoort te praj-veniceren.
Is het niet aanmerkelyk, dat het Volk van Ne . derland, dat zo zeer geroemt heeft op zyne zo lang geveftigde Conftitutie, die het, tot heden toe, zich verbeeld heeft beft ten behoud, der zo duur gekogte Vryheid, gefchikt te zyn, nu de gebreken van dezeke door een naauwlyks geborene Repubïicq ziet aangetoont en verbetert. Daar, namelyk in Noord America, heeft elk van des Volks ReprEefentanten, hec recht om zyne Advifen, voor of tegen, aanteteekenen, de drukpers is, als een der ftevigfte bolwerken voor de Vryheid, volkoomen vry.
De ondergetekende thans genoeg gezegt hebbende met opzichc tot Uw Ed. Gr. Achtb. Refolutien zal hier mede beiTuken en van deeze zyne zaak geheel affcheiden, om de redenen in de Introductie de7es vervat, en ten eynde , gelyk Uw Ed. Gr. Achtb. toonen te verlangen , van zyne zyde mede te concurreei en tot kofftcl der, in
Enkhuizen.
Verklaring van Burg. A. H. Duyvensz , nopens de Ref. van 27 Mei en 7 JU. ny.



$i>x . NIEUWE NEDERLANDSCHE
Emc-
HUIZEN.
Verklaring van 11'irg. A. H.
Duyvensz ,
nopens de R r.-i a> Mei en 7 Ju
in deeze dagen , zoö hoogftnoodige hirmonie; andermaal verklaarende, gpene de rninfte intentie gehad ce ! ebH jn. om de Reg»eri'!>; of eenig Lid d-urvan in 'c particulier te beledigen , terwyl de p riö 'e , weke de H^r van Stralen, a's hen beledigende, üyr zyne .'aitfte Profv frie heeft gelieven te accafeeren, daar in geplaatt' zyn uit een zeer gefundeerd recht van zelfs verdeediging, waarvan hem 't gebruik, ook in dit zyn ftuk, (zo daaruit, in zommige opzichten , eenig ongunftig beflü't omtrent de handelwyze d r meerderheid, die dc hefchuldi,?ingen van den Prtefident verder heefc geheven uit te haaien, en nog ongunftiger te expliceeren , mogt opgemaakt worden >) is afgedrongen. Om ook by die gelegenheid, zo mogelyk, Uw Ed, Gr. Achtb. op ce wekken, van zich, by voortgang , met de Propofitien en Praiadvjfen van cien Heer niét, dan na ryp beraad, fe conformee-er; waaromtrent hy met veel genoegen ziet, dat - zelfs in deze zyne iaak, reeds een geheel an. rïere en zyns oordeels beter gefchikce voet van de(iber e- "n is g. 'ntroüuceert , door welke , word zy Rechts vervolgt, de oncergerekende zyn voornaam rogmerk bereikt heefc , en het vertrouwen der Burg.Tye op de Regeering niet weinig zal toeneemen: daar hy ook de, by hem in zyne Memorie ge. rezene gewoonte, wederziet mg >voerd,om de abfente Leden hun gevoelen over de genomene Refolutien afn.vragen naardien in margine van het gednkt exerrïpl; ar , waarvan het hoofd anders met Set exnacf, he n mugezonden, niet accordeert, ge(te'd is. dat de Heeren, daar genoemt. zich hebberi '.econfor neert mee dezelve Refolutie,
O'idert'isfcrie'! zal de ondergetekende gaarne afwachten al het geene verder eer dezer zaake cegen hem, zo in rechten als daar buiten, mocht worden aangevangen, waartoe hy de nadere bewyzen van het geen hem, als ten onrecht3 bygebragt, word te last gelegt, exprelfelyk heeft achtergehouden en gereferveert,
fly



JAARBOEKEN, Aiigufius* 1782. 923
Hy herhaalt ook by deeze zyn verzoek, dat toch zyn Avis, Declaratoir van referve, Propofitie en Memorie van Juftificatie , benevens dit nader Decloratoir, zyne Propofitie op de wyze van delibereeren en het Advis by de voorige Vergadering in de zaak van den Heer Ebbenhout uitgebragt, in de Notulen mogen worden geinfereert, terwyl hy ltaande houd, dat Uw Ed. Gr. Achtb van wier zyde alles geboekt Raat , behoudens plicht en rechtvaardigheid, die Infertie volftrekt niet mogen of kunnen weigeren, en hy met de gantfche Natie de volftandige weigering daarvan niet anders kan of zal aanzien dan als een effect van overmagt, dat de Burgery nooit zal of kan approbeeren , fchoon zy anders zyn gantsch gedrag als onbehoorlyk had veroordeelt.
Eindelyk moet de ondergetekende Uw Ed. Gr. Achtb, waarfchouwen, dat hy, door Uw Ed. Gr. Achtb. zelve , die hunne twee laatfle Refolutien hebben publicq doen worden, nu genoodzaakt is, ook, tot nadere defenfie van zyne eer en gedrag, by het opmerkend en verftandig publicq, in allen gevalle, dit Declaratoir, door middel der drukperffe, bekent te maken.
Eukhuizêtt den 16 July 178a.
Was geteekend
A. H. Duyvensz.
ZEELAND
Middelburg.
Den i2i der voorleden maand zyn met eenen Ryven wind van voor Vlisfingen in Zee gedoken, om naar ïesfel te zeilen, 'sLands Oorlogfchepen Goes van 54 ft. zynde nagel nieuw, Kapt. Stavorinits, en Qqq 5 .SCHIE'
Enkhu IZEIT»
Verklaring van Burg.
Duy-*
vensz ,
nopens de Ref. van 2~> Mei en 7 Juny.



02* NIEUWE NEDERLANDSCHE
DELBURG.
Schiedam van 54 fl. Kaptein Rauws en de Jason van 36 Kapt. Story. De twee laatftgenoemde zyn Schepen van de Maas, die zedert Mei 1781. tot dekking van de Rede van Vlislïngen hier gelegen hebben. Voor die Rad liggen nu nog Zierikzee van 64 ftj Kaptein Haringman, waarop veele zieken zyn de Landskroon van 44 ft. en de Oranjezaal en Walcheren, ieder van 24 ft.
Het gaat doorgaans zo, dat in tyden van oorlog of andere mocilykheden,ligtelyk vermoedens vallen omtrend de beheering van 'sLands zaken, en het geen daar omtrend voorkomt kwalyk te gefchieden, of aan onkunde , of (gelyk wel meeft) aan kwalyk gezindheid, het zy dan met recht, of zonder regt wordt toegefchreven. In de afgelopene maand wierden hier ook zeer nadeelige gerugten verfpreid ten laften van den Heer en Mr. ' Johan Steengracht, Raad en Advocaat Fiscaal van het Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteit in Zeeland, als of de ongelukkige neemingen onzer Kapers door den Vyand, zouden moeten ten lafte gelegd worden aan eene ongeoorloofde en verraderlyke verftandhouding van dien Heer met de Vyanden van den Staat. De Heer Steengracht heeft zyne aandoening en verontwaarwording daar over in de openbare nieuwspapieren bekend gemaakt, en tevens eene belooning van 1000 goude Ryders beloofd aan die geenen , welke deze aantyging, binnen drie maanden tyds, gerechtelyk zou kunnen bewyzen ; cn zulks onverkort de Civik Aiïie, volgens de rechten van * oen



JAARBOEKEN, Augufias, 1782. 925
den Lande, den eerften ukftrooijer van dat gerugt aan te doen.
Door verfcheidene Steden dezer Provincie zyn op verfcheidene tyden eenige Voordellen ter vergaderinge der Staten dezer Provincie gedaan, welken wy naar orde van tyd Zullen mede deelen:
Het was reeds op den 29 Juny 1782, dat de Burgemeefterën en Raaden der Stad Goes een befluit namen , het welk hun Ed. Gr. Achtbaren den 1 July 1782 ter vergaderinge der Staten in bragten, zynde van dezen in houd;
Ts goedgevonden cn verftaan, de Heeren H. E. A. x Gedeputeerden, na het te houden reces ter Staat Vergadering zullende gaan, te aucforifeeren, en te gelasten, omme by de eerfte gelegendheid uit naam van H. E. A, te reproe Tenteren, hoe dezelve met bekommering zyn aangedaan, over de algemeene fituatie van de Repuöücq, daar dezelve continueert, fig te bevinden in een allerverderflxiyklten Oorlog, waar tegen om zig te verzetten H. E. M. fo wel als de overige Rondgenooten de efficacieufte meiures genoomen hebben, en nog neemen, door het draagen van Confenten in Petitiën tot Equipagien , die de provinciale Finantien in 't vervolg gevoelig zullen drukken, in dat billik vertrouwen, dat de wapenen van den Staat eindelyk met ernst zouden werden opgevat, tot afbreuk van den Vyand en tot zelfs behoud, en dat men zoude kunnen ftaat maaken op de plegtigfte verzekeringen aan H. E. M. in het laatfte gepasfeerde voorjaar nog gedaan, dat namentlyk de kusten, inzonderheid van deeze Provinfic, binnen korten tyd met een refpeéiabel Eskader in de Noord • Zee
zou.
Middelburg.



W NIEUWE NEDERLANDSCHE
Min-
DELBURG.'
Voor/iel
van
Goes,
cm de be deflonden Op te fthorten.
zouden weezen gedekc, wanneer men zig deeze extraordinaire fpeodues als noodzaakelyk zouden kunnen getroosten; dat oadertusrchen am de verwagting van dit alles niet word beand woord, nuar dat in tegendeel de uitvoaring der ziaken gefchied met eene traagheiJ, na.T werkeloosheid gelykende, waar van de oorzaiken niette bevatten, ten minften H. E. A. volRrekt onkundig zyn , waar van de gev jlgen aller nadeebgst zig ope^baaren, na dien zoo men op de berigten kan Haat maaken, de equipages der fcbeepen door ziektens, veroorzaakt door het lang vertoeven in de Z-egaaten , buyten Raat gerraken, om den Landen van dienst te zyn, terwyl men met dat alles den vroede als nog niet aannemelyk oordeelt, den oorlog verkiest, den vyand niet nalaat ons de eene gevoelige flag voor.de andere ni, re doen wedervaaren, de reprefailles, die hem treffen, verre van door ms, hem werden toegehragt door eene Mogendheid, met welke wy het geluk hebben , in vreede en vriendfchap te leeven, maar waar van wy de vo >r« deelen voor ons wel kunnen hoopen , maar ons riet kunreu verzekeren: en terwyl men hier, gelyk in eenige andere Provinciën, plegtige BedeRonden heeft ingeftelt, onder andere ook om van den Hemel af efmeeken zvnen kragtdadigen zeegen over de wapenen door den Staat tot dëszelfs verdedig ng, en afbreuk van den vyand, opgevat: dat H. E. A. op ditlaatRe byzonder het oog hebben Je, niet kunnende ontvynfen mee te te hebben bewif igt in de inftelling, van dit wel meer door het Opperweezen gezegende nrdiel, in die viRe vooronderltelling, dat 's Lan^s Scheepen , zoo verals die gereed waaren , eindelyk eerlang tot de eene of andere gewigtige expeditie zoude worden geë.nployeerd, maar dat zulks tot die termc niet zynie gebragt, H. E. A. vermeenen, dat mee her houden van Bedeftonden behoorde te worden gefurperfedeert,om redenen, die H. E. A.vertrouwen, dat ti. E. M:. zullen begrypen , en niet
nodig



JAARBOEKEN', Avguflu^ 178a. 907
nodig zyn te detailleeren; dat H. E. A. dit cp her ernftipfle aan hunne mtedeleedtn moeten verfotken, vermits zy,by enfientenis, hoe ongaarne zig tot bewaking van de &otde ordre geevvonpen zoude vinden, in hunne Stacdie plegtjpheid geea vcortgarg meer te doen hebben; dat eii delyk H. E. A. het van Hun Ed. Mogende indisptnfablc pi gt oordeelt n, om raar de corisak van Ce traagIreid in 't tmplcyeeren van de wapenen van den Staat, waar toe Haar Ed. Mog. zulke corfk'era ble uitgaven tot heden te vergrefs gedaar hebben, te inquireren, en zoo veel in hun is , toe te brengen, dat daar tegen fpoedig werde vocrfien.
Accoort met voorfz. Notulen (en was getekend)
A. W. VAN ClTTERS.
Öp den zelfden 1 July 1782 deeden de Afgezondenen der Stad Vlissingen , het navolgend voorftel:
EDELE MOG. HEEREN!
De Heeren Gedeputeerden van Vlisfingen zyn fpeciaal gelast, aan UEd. Mogende op hedtn voortedraagen , hoe zedert eenige daagen her« waarts, volgens bekome informatien, zig voor de Zet gaaten van dit Eiland by continuatie heeft vertoont een vyandelyk Fregat met 1 a 2 vyandelyke gewapende Kotters, hun meer dan waarfchynelyli daar orr.ftreeks ophoudende, om het in en uitloopen van alle Scheepen en Kapers te beletten, '1 geen boven dien veel gelegendheid geeft aan de goede Gemeente, tot het maaken van zeer onaangenaame reflecïien, om welke en andere redener zy Heeren Gedeputeerde zyn gelast, niet alleer van 't gunt voorf. ÜEd. Mog. kennis tegeevenj maajr dien onvermindert hoogst dezelve te geevei
ir
Middel»
EtlRG.
Voorftel
van
Goes,
om de be*
deftonden
op te
fchotten,
,
1
i



$20 -NIEUWE NEDERLANDSCHE
MIDDELBURG.
Voorftel van Vlis-
fingen,
nopens 't gebruik der oor. log fchepen,
<
j
3 3 3 5 J 3
3 3
2'
in confideratie, of niet conform den voorflag, gedaan by het rapport van den 13 September 1781, behooren te werden gereëntameert de deliberatien op de propofitie der Heeren van Zierikzee den 27 Augustus te vooren ter vergadering van UEd. Mog. gedaan, omtrend het Employ der Schepen, op de Rheede dezer Provintie geflationeerd, en fpeciaal, of niet ten fpoedigRe in een commisforiaal befoigne, te houden met eenige Heeren Gecommittee den uit het Collegie ter Admiraliteit, zoude behooren te werden onderzogt, hoedanige efficacieufe Maatregelen by UEd.'Mog- zouden konnen en behooren te worden genomen, en dadelyk in 't werk gefteit, ten einde zodanige infolente handel wyzen en openbaare befpotiingen met de magt van het Land. daar 'er thans een genoeg, zaam aantal Oorlogfchepen en Fregatten op de Rheede van Vlisiinge leggen, afteweeren en te. ïtntegaan.
Uit naam en last der Heeren Ge* deputeerde van Vlislmgen.
Nopens, het. voorftel der Stad Goes tot >pfchorting der Bedeftonden, verklaarde zig 1c Stad Vlissingen den 8 July 1782 aldus:
„ Dat hun Edele Agtbare uit de propo, fitie der Heeren van Goes, met genoegen , gezien hebben, dat welgemelde Heeren, , met geen minder kommer zyn aangedaan , over den deerniswaardigen toeftand van , het Vaderland, veroorzaakt door de reeds , zoo lang gefubfifteerd hebbende inacfivi, teit der wapenen van den Staat, dan hun , Edele Agtbare reeds den 30 April des ge, pasfeerden jaars, daar omtrent hebben ge, temoigneert, gevolgt daarin op den 14 , Mei deszelven jaars door de Heeren van
„ Mid-



JAARBOEKEN, Ajugtiftus, 1782. 920
Middelburg, op den 12 Juny daaraan, „ door de Heeren van Zierikzee, en op den 55 9 JLlïy door dezelve Heeren van Goes.: „ Dat, hoe zeer, na menigvuldige inftantien „ der Leden eindelyk op den 23 July 1781, „ een rapport is uitgebragt van het befoig„ ne, waaraan de voorfchreeve Advifenwa■ ren gerenvoiëert, hetzelve nogthans tot
heden toe buiten deliberatie is gebleven.
„ Dat hun Edele Agtbare, hoe zeer
s, zy zig overtuigt houden op dit fujet het „ hunne gezegd, en gedaan te hebben, en „ zig mitsdien voor de burgery, en pofteri.,, teit buiten reproche geReld, dit gewf;tig „ articul nogthans nimmer hebben uit liet „ oog verloren, maar by alle gepaste gele» „ genheden aangedrongen , tot opwekking „ der zoo noodzaakelykc iever en wakker„ heid, en tot het emploieeren der meeft „ gefchikte middelen tot afbreuk van den „ vyand, waar omtrent hun Edele Agtbare „ zig gerust beroepen, op alle de advifen, , die van wegens hunne Stad, gedurende „ dezen gantfchen oorlog, ja zelf voor des„ zelfs aanvang ter tafel van hun Edele Mo5, gende zyn uitgebragt. ——• Dat hun Ed. „ Agtbare zig verheugen, door de propofi5 tie der Heeren van Goes, gelegenheid ge5, kregen te hebben, om zig wederom om5, trent dit raadzelagtig dog gewigtig onder-
„ werp te verklaren. . Dat indien de
v beantwoording dezer aangelegene vraag; -„ Welke zyn de ware oorzaaken der zonder„ linge traagheid van Nederlands wapenen s w in 't midden van den oorlog , en welke
33 raid;
Vlrn»-
OEL5URG.



93ö NIEUWE NEDERLANDSCHE
DELUUR'. .
„ middelen moet men aanwenden, om daar„ in promptelyk , en zeker te voorzien? „ flegts een onderwerp was van befchou„ Wing, of van eene pryslyke nieuwsgierig„ heid,zonder invloed te hebben op hetbe-
houd van een wel eer bloeiend, maar thans „ kwynend genieenebest, hun Edele Agtba-
re, zig wel wagten zouden , om in een „ tyd als deze op het onderzoek van dit „ poinct aantedringen; maar nu hetzelve „ omtrent niets minder verkeerd , dan de „ redding van het lieve Vaderland, en den „ welvaart van eenige duizende ongelukkige „ Ingezetenen, die de zorg hunner belan„ gens aan de waakzaamheid van 'sLands „ Regeerderen hebben toevertrouwt , hun „ Edele Agtbare edelmoedig verklaren, vol,, ftrekt te ignoreeren de oorzaken, en reden „ der aanhoudende, en zoo zigtbare inacii„ viteit en werkloosheid, welke hun Edele „ Agtbare tot vermyding van alle aigreur
niet zullen detailleren, dog waar over ge„ durende dezen rampfpoedigen oorlog, het
beklag van klein en groot, in ieder ge„ deelte van het Vaderland, zoo hartelyk „ en algemeen geweeft is, en nog is, dat „ hun Edele Agtbare na het regt, hen als lid „ eener fouveraine Regeeringe competeeren„ de, belloten hebben, op dit onderzoek
ernftig en aanhoudend te blyven aandrin„ gen. — Dat hun Edel Agtbare mitsdien „ bereid zyn, om met hunne mede leden te „ concurreeren tot het nemen van alle zoo„ danige maatregelen, als men onderling tot „ bereiking van dit allerheilzaamst oogmerk
„ meest.



JAARBOEKEN, Auguflus% 178*»
» meest gefchikt, en dienRig zal oordelem 5, — Dat, wat aangaat het ander-gedeelte def sa Propofitie der Heeren van Goes , omme „ namelyk 1 te furcheren de maandelykfchó 5, Bedeftonden, hun Edele Agtbare van oor„ deel zyn, dat dezelve voornamelyk inge„ rigt zynde, om 'sHemels kragtdadige ze„ gen aftefmeken over de wapenen van deil „ Staat > 'er thands weinig rede zy voor 5, deze eerwaardige plegtigheid, en dat, iri* dien men voorzien kan, dat de tegenwoor„ dige ongelukkige fituatie van zaken , nog „ eenigen tyd onverhoopt zoude moeten „ aanhouden, het beft zou zyn, de Predi„ kanten een nader voorfchrift voor hunne gebeden te geven. — Dat egter hun Ede* „ le Agtbare zig nog durven vleien, dat de „ tegenwoordige deliberatien , misfchien * ., aanleiding geven zullen tot opwekking der „ oude wakkerheid, en daarom, voor als, 5, nog de maandelykfche Bedeftonden zou>, den laten conünueeren oordelende hun 5, Edele Agtbare, dat 'er, behalven hetvoor» P, naamfte onderwerp dér plegtige Bedeftona, den, nog verfcheide zeer gewigtige belangens zyn , en erkend worden, die van j, den Hemel kunnen worden afgefmeekt* „ ~~ Dat hoezeer dus hun Edele Agtbare „ volkomen inftcmmen met de pofitiven der ,, propofitie der Heeren van Goes, hun Edele „ Agtbare egter voor als nog, die Heeren „ zouden verzoeken , om van dezelve pro* „ politie, zoover het furcheren der Bede„ ftonden aangaat af te zien, (in afwagting „ van den ujtljag der deliberatien op de proRrr x> P6**
rVtin-
DEL-



MlDDElBURG.
i>32 NIEUWE NEDERLANDSCHE
pofitie der Heeren van Middelburg, he" den morgen gedaan) terwyl hun Edele " Agtbare aan zig referveeren, om zooda„ nig ten aanzien van de al, of niet continuatie der maandelykfche Bedeftonden te ' refolveeren, en de Predikanten van hunne " Stad, en resfort zoodanig nader voor" fchrift voor hunne publieke maandelykjt, fche gebeden te geven , als hun Edele „ Agtbare , na vereisch van tyd en zaken „ zullen oordelen te behoren".
De Stad Zierikzee nam omtrend die zelfde zaak,den 12 July 1782., eer zy vernomen hadt, dat eenige oorlogfchepen uit Texel waren in Zee gelopen, het navolgend befluit:
Extratï uit de Notulen van den Raad ordinair der Stad Zierikzee, den 11 July 1782.
By Refumptie gedelibereerd zynde op de fchrifteïyke propofitie door de Heeren Gedeputeerden der Stad Goes, uit naam en fpecialen last van de Heeren hunne Commitenten den eerften deezer loopende maand ter Staats-vergaderinge gedaan, om uit hoofde van de fteeds voortduurende werkeloosheid van 'sLands Zeemagt, te fuperfedeeren met het houden der Maandelykfe Bedeftonden , tot affmeeking van 's Hemels zegen over de wapenen van den Staat, ook onder anderen geïn* troduceert, en wyders te inquireeren en fpoedige voorzienige te doen omtrent de traagheid, welke in deezen tot hiertoe wordt befpeurt.
Is goedgevonden en verftaan, de Heeren hun Ed. Achtb. Gedeputeerden ter hooggemelde vergadering aan te fchryven en te gelasten, om op hec
voorfz,



JAARBOEKEN, Augufltts, ggj
'voorfz. gewigtïg onderwerp van wegens deezen Stad te advjfeeren.
Dat hun Ed. Achtb. reeds van den aanvang van deezen Oorlog met verwondering en teffens met biïlyke verontwaardiging hebbende gezien de ?antsch onbegryp ,!yke traagheid eQ byna onver,
ichilnghe'd, waarmede behandeld werden alle de zaaken, die óf tot de herltellinge der vervalie Zee- ■ ma t eenige betrekking hadden i of als zeer ?e- / fchifct geoordeeld werden, om te verdedigen het 3 Vaderland en de Colomen van den Staat, de Com- 5 inertie der Ingezetenen te befchermen, en den i Vyand zc veel mogelyk afbreuk te doen, zig in/ het ,aat(tafgelocpen jaar by verfcheide gelegendheden met allen gepasten ernst en aandrang deswegens hebben beklaagd en menigvüldigó voorRagen gedaan, om met meer activiteit den OorJog door te zetten, tc 1'uppleeren het gebrek van Oorloglclïepen , waarvan men voorgaf geen genoegzaam aantal voor handen te zyn, en in het byzonder te beveiligen de Zeegaaten en Kusten deezer Provincie tegen alle onvoorziene óndernemingen, waaraan dezelve anderzints bleven ge exponeert; Dan dat genoegzaam is bekend, hoe alle deeze welmeenendÉ pogingen, door verfcheide Leden van Staat zelfs ondertteund geduurig dooi- nieuw Opgeworpen zwarigheden.zvn verydelt gewerden; tot dat eindelyk het gepaffeerde jaar vrugteloos verlo: pen zynde , de laatfte voorflag deezer Stad, om alle de Schepen en Fregatten in de Provincie als toen nóg leggende Esquaders gewy/.e in de Noordzee af cn aan de Kusten te doen kruinen j tot het volgende voorjaar ié verfchoven geworden, terwyl men daarby met dè hoop werd gevleid, dat 'er als dan een behoorlyk Esquader van den Staat in de Noordzee zouden worden gebragt, waardoor dan ook deeze Provincie teffens genoegzaam zoüde gedekt zyn , eri waarvan zelfs nog in het begin van dit jaar, wanneer een gerugt van wandlyke delfaicen op dé
fes
OEi,-
BÜRC'.
Befluit van Zie'ikzee,
wpensde ègenvoordigeaken eh 'e bede'endenl .



Middelborg,
Befluit van Zie< rikzee,
nopens de tegen wooraige zaken ei de bedeftonden.
m NIEUWE NEDERLANDSCHE
Kusten deezer Provincie verfpreid werd, aan hun Ed. Mog. plegtige verzekering is gedaan , dog waarvan men de daadelyke nakominge tot hiertoe vrugteloos heeft gehoopt en verwagt. Dat men ook des 'te meer grond vermeende te hebben om zig hier mede te mogen vleijen, wanneer men nadagt de onderfcheide Confenten by de gezamentlyke Bondgenooten gedraagen , in meMgvmdige , zwaare Petitiën tot de Zeezaaken gedaan, en de confiderabele geldfommen, welke daarop zyn vol idaan geworden; dan dat de ui'komst doet zien hoe ongelukkig de Leden der hooge Regeenng en alle de Ingezetenen der Republicq in hunne regtmaatige verwagting werden te leur gefleld , want dar in plaats van aan den Koophandel der Ingezetenen, dc voornaamRe bronader van 's Lands beRaan , de zo hoognoodige en tot hiertoe by aanhoudendheid verzogte protedbe te vergunnen, en de Kusten van de Republicq tegen allerlei gevaarlyke deileinen te dekken, men in tegendeel de middelen, welke ge* fchikt zyn tot verdediging van den Staat, tot beveiliging der Commercie, en om den Vyand zo veel mogelyk te keer te gaan, in 'e geheel niet aanwend, en daar door den Vyand zo kragtig in de hand werkt, dat hy, de Republicq op onnoe-melyke kosten jaagende, gerust en onverhinderd zyne gewapende V aartuigen, zelfs m onze Zeegaten en in het gezigt onzer Oorlogfchepen kan zenden, en alle de poogingen , welke 'er by de welmeenende Ingezetenen, door het uitrusten van Commiffievaarders , tot afbreuk van den Vyand nog worden aangewend , by gebrek van de aüer-. minfte protectie van onze zyde, geheel verydelen, zo als de droevige ondervinding, door het wegneemen van verfcheide particuliere Commiffievaarders ook uit deeze Provincie reeds heefc doen zien, en waardoor eindelyk de lust en geneigtheid tot dergelyke onderneemingen geheel zal worden uitgeblu-cht. 'lerwyl het aan een ieder, die geen meerder kennisfe heeft van de eigentlyke redenen,
waar-



JAARBOEKEN, Augufius, 1782. 935
waanm de zaaken aldus moeten beftuurd worden; dan hun Ed. üchtb. betuigen daar van te bezitten < onbegrypelyk moet voorkomen , dat men zelfs niet eens in tyds is bedagt geweest om te beletten, dat een voornaam gedeelte van 's Lands navale magt door 8 a 10 vyandlyke Schepen van linie, flegt bemand en vol zieken, tot eene onuitwisbaare fchande voor deezen Staat, in de eigene Havens van de Republicq is geblokkeert geworden, en de Manfchappen, door het lang ophouden onzer Schepen in de Zeegaten, by gebrek van beweeging en het blyven ftil leggen onder den wal, door allerlei Schecpsziekten aaangetast, misfchién nu. buiten Raat zyn gelteld om den Lande behoorlyk van dienst te zyn.
Dat hun Ed. Achtb. deeze tegenswoordige geReldheid der zaaken met bedaardheid en overeenkomftig het gewigc nader inziende, niet dan met fchrik kunnen gedenken aan de allerakeligfte gevolgen, welke uic eene langer voortduuring van deeze actueele fituatie voor deeze Provincie en voor de geheele Republicq noedwendig zullen moeten ontdaan. Dewyl het immers genoegzaam is te voorzien, dat deeze Provincie, wiens bekrorapene Finantien in tyd van Vrede tot het draagen der ordinaire Lasten naauwlyks toereikende zyn , door het aanhoudend misfchen van een voornaam gedeelte haarer inkomRen, welke zy uit den koophandel haarer Ingezesenen geniet, thans door zulke aanmerkelyke buitengewoone uitgaaven tot deezen Oorlog wordende gedrukt, al ras, ondanks •haaren goeden wil, volltrekt buiten ftaat zal zyn gefteld om het Bondgenootfchap van eenig nuc te zyn, en aan de verp!igting,die op haar legt te voldoen.
Terwyl de overige Leden van de Unie, wanneer, de Zeemagt van den Staat dus langer werkeloos blyft, en de Commercie wordt geruineert, eindelyk ook tot het doen van buitengewoone poogiugcn niet meer beltand zynde, de gantfche ReRrr 3" pu-
Mid.
burg.
Befluit van Zie. rikzee,
nopens de tegenwoordigezaken en ie bedetonden.



936 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Mf-o-
ÏJO.RG.
Befluit van Zielikzee,
nopens de tegenwoordigezaken en debedeftonden.4'
sublicq alzo van alle zyden uitgeput cn verzwa.*,., verftrekken moet tot een fpoc van haare Vrienden, en veragting van alle haare Nabuuren, en dus aan zig zeiven overgelaaten, ten laatften worden zal tot een prooy van den eerst onderneeraenden Vy. and, die haar zal believen te occupeeren.
' Dat hun Ed. Achtb. dit albs te zeer apprehendeerende, en zig geen denkbeeld kunnende vormen, waarom men thans een Syftema van defenfie volgt , geheel onderfcheiden van. het geen onze braave Voorouders in diergelyke omftandigheden zo mannelyk met zo veel roem, en met zulk een goed fucces eertyds hebben uitgevoerd, zich zelfs zouden moeten befchuldigen van nalaatigheid aan de duurzaame verpligtinge, die op hun als Regenten ber st, indien, tot dat het misfehien onherttelfcaar zal te laat zyn, alleenlyk aanfehouwendec wyze bleeven Ril zitten en berusten by hunne menigvuldige klagten over de inactiviteit, reeds van het begin van deezen Oorlog gedaan; en daaripm ten vollen approbeerdeu den allefindt pryswaardigen yver der Heeren van G^es en verdere teden van Staat , van welker advyfen hun Ed. Achtbaare, na het ontwerpen deezer Refolutie op heden ook gei'nformeert zynde geworden, volkomen inftemmen ten hoogden noodig te zyn, dat de Heeren Staaten deezer Provincie fericufelvk onderzoek doen na de waare oorzaak van die traagheid, in het emploijeeren van de wapenen van den Staat ; waar toe ook deeze Provincie zu]ke confiderabele uitgaaven, tot heden te vergeefsch , heeft gedaan; en zo veel in hun is toe te brengen, dat daar tegen fpoedig werde voorsier.
"'Dat hun Ed. Achtb. begrypen, dat ter verkryging van dit zo hoognodige redres, hun Ed. Mog. by eene welberedeneerde Mifiive, aan de Heeren Staten Generaal af te zenden of anders by eene fchriftelyke Propofitie, door de Heeren ordinaris Gedeputeerden ter Generaliteit te doen,
uil-



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 937
uitvoeriglyk behoorden te Reprefenteeren de hier vooren aangeftipte allergevaarlykfle fituatie, waarin den gantfchen Staat zig actueel bevind en het fchromelyk vooruitzigt, dat deeze Provincie, indien haare Commercie door een gemis van de vereifchte protectie nog langer moet blyven Ril Raan, eerlang geheel nutteloos voor de Unie wor den zal; met declaratoir, dat H. Ed. Mog. niet kunnende penetreeren de redenen en oorzaaken, waarom 'er niet alleen van het begin van den Oorlog maar ook nu nog, daar dezelve reeds anderhalf jaar heeft geduurt, zulk een onbedenkelyke en gantfch onverwagte werkeloosheid in de verbetering der Marine, en het nodig en tydig gebruik maaken van de magt, welke reeds gereed en overlang voor handen is geweeft, hebbe plaats gehad, zig als een integreerend lid van het Bondgenoocfchap indifpenfabel oordeelen verplat te zyn, om ter hunner gerustftellinge daarna te moeten informeeren, en mitsdien met allen ernft moeten infteeren, dat zyne Doorl. Hoogheid als Admiraal Generaal van de ünie mag worden verzogt en des noods gelaft, aan hun Hoog Mog. binnen zekeren bepaalden tyd over te brengen Copie van de ordres door Hoogftdenzelven gegeeven, zedert de maand van Maart laarftleeden tot het in gereedheid maaken van de Vloot zo in Tesfel en het Vlie als in Zeeland, en den effectiven ftaat van dezelve, mitsgaders van de brieven en verdere (lukken met de Commandanten van dezelven gewisfeld, gelyk mede van het Refultaat van de Krygsraaden over het uit of niet uitloopen van de Vloot gehouden tot op heden; ook fpeciaal elucidatie, waarom men niet fpoediger in gereedheid is geweeft. en waar het by gekomen is, dat de Vloot in Tesfel is gefepareertgeworden, zonder datjmen precautien heeft genomen, om , door mindere en kleine Vaartuigen in Zee te houden, informatien te bekomen van het naderen van het Vyandlyk Eskader oader den Loï&Uowe. Dat niet te min aangezien Rrr 4 deeze
Mid-
i ELBURG.
Be/luit van Zierkzee,nopens de tegenwoordigezaken en de bedebonden.



933 NIEUWE NEDEXLANDSCHE
MlDOELïiURG,
Befluit van Ziexik -ee, nopens de tegenwoordigezaken en de bedeftonden.
deeze Provintie wegens haare locale fituatie voor alle Vyandlyke deiteinen het uieeft te dugten heeft» zyne Doorl. Hoogheid intusfchen ferieufelykmag worden verzngt , zonder verder uitftel zodanige ordres te ftellen, dat 'sLands Schepen en Fregatten van Oorlog,die 'er maar in gereedheid niogten zyn, ten fpoedigften in Zee gezonden worden tot het formeeren van een eskader in de Noordzee, om afteweeren allerlei hoftillteiten en infultes waaraan onze Ruften en Zeegaten anderzims onophoudelyk blyven geëxponeert, met expreffe denunciatie, dat hun Hoog Mog. geene confenten of betaalingen op petitiën, of van wat natuur ook genaamd, by vervolg van deeze Provintie meer te wagcen hebben , ten zy aan dit hun verzoek zal wetzen voldaan ;nadien hun Ed. Mog. niet gezind zyn de opgebragte laden hunner Ingezeetenen, en verdere 's Lands inko nften , die dagelyks hand overhand afneemen, te befleeden tot goedmaaking van onkrjft en, die veel al nutteloos worden geimpendeert; Dat om hierin te beter te kunnen reusfeeren, hun Ed. Achtb. van oordeel zyn , dat teffens by circulaire Misfjves,aan ce Heeren Staten der refpettivc Provintien ook te gelyk af te zenden, van al het voorenftaande, met alleguatie der redenen hun Ed. Mog, daarcoe permoveerende, behoorde kennisfe gegeeven te worden, en Hoogftdezelve daarby teffens verzogt, om deeze hun Ed. Mog welmeenende pooging^n door de Heeren derzelver Gedeputeerden ter Vergadering van hun Hoog Mog. te doen fecondeeren, en alzo mede te werken ten nutte van het dierbaar Vaderland, wiens confervatie in deezen eeniglvk word bedoeld.
Dat voorts de Heeren ordinaris Gedeputeerden wegens deeze Provintie ter Generaliteit behoorden te worden gelift, de hier bovengemelde (tukken overgelegt zynde ter deliberatie van hun Ed.Mog. copielyk toe te zenden , en waar uit hun Ed. Achtb. vermeenen, men alsdan eerft recht zal kunaen oordeelen, in hoe verre 'er in het beftuur der
za>



JAARBOEKEN, Aagufius, 1782; 530
zaaken wel of kwalyk is gehandeld, en de algemeene klagten var werkeloosheidrechtmaatig zyn, door welk onderzoek een algemeen genoegen aan de In- en Opgezt etenen deezer Provintie zal gegeeven worden, en waaraan de gantfche Republiek in >;it haggelyk tydsgewrigt ook zo aanmerkelyk geleegen legt, dat hetzelve niet langer behoorde te worden gediayeert.
Dat eindelyk hun Ed. Achtb. in overweeging neemende, uat alle middelen en wegen, waar door de Correfpondentie en Verftandhouding met den Vyand zoude ko men worden gefaciliteert, in het tegenwoordig tvdsgewrigt, zoveel mogelyk, behoordf af^efnet-d' n te worden; ook nog in confideratie zoude geeven , om van wegens deeze Provintie inftantien ter Generaliteit te laaten doet, dat de Paketkooten van Engeland werde verbooden het inloopen in de Zeegaten van de Republiek , en dezelve voortaan als Vyandelyke Schepen aangemerkt en behandeld mogen worden.
Dat betreffende den verderen voorflag door de Heeren van Goes gedaan, om met het houden det maandelykfe Bedeftonden te fuperfedeeren, hun Ed. Achtb. ook wel moeten erkennen , dat zo lang 'er van 'sLands Schepen geen behoorlyk gebruik werd gemaakt, het geheel ongerymd zyn zoude, den Zegen van den Hemel over de Wapenen van den Staat af te bidden; dan dat hun Ed. Achtb. begrypen , daar dezelve Bedeftonden nu maar onlangs plegtig zyn geïntroduceerd, men zo fchielyk niet behoorde over te gaan, om dezelve wederom af te fchaffen voor en al eer men, na het aanwenden van het hier vooren aan de hand gegeven middel, vrugteloos zal hebbengetragt,de Zeemagt van de Republiek in een behoorlyke Activiteit te brengen ; te meer daar 'er nog objecïen overig blyven, waarover 'sHemels hulp en by. ftand,en een algemeen herftel der vcrvalle zaaken kan afgebeeden.werden; en daarom aan de Heeren van Goes zouden verzoeken op deeze Propofitie Rrr 5 voor
Middelburg.
Befluit van Zie-
rikzee » nopens d& tegenwoordigezaken en de bedeftonden.



<
Middelburg.
Befluit van Zierikzee,
nopens de tegenivoorcïïgezaken en de bedefimdcn.
40 NIEUWE NEDERLANDSCHE
/oor als nog niet te blyven infteerén , maar daaraan provifioneel te willen ffzreu.
En werden de Heeren Gedeputeerden gclaft,na ïedaane Pradecture,de infertie deezes in den Texc ier ordinaire Notulen van Staat te verzoeken*
Accordeert met voorfz. Notulen.
Was geteekend
C. EV ERTS EK.
Aller nadrukkelykst was het voorftel der Stad Middelburg , nopens de tegenwoordige omftandigheden van 'sLands zaken, yp den 8 July ingeleverd, en aldus luidende;
EDELE MOGENDE HEEREN!
De Gedeputeerdens van Middelburg zyn door. de Heeren hunne Committenten fpeciaal gelaft, aan U Edele Mogende voor te dragen: dat Hun Edele Achtbare zich niet langer kunnen disnenferen om U Edele Mogende derzelver rechtmatige bekommering over den fteeds toenemenden oritiquer ftaat van dit gemeenebeft,enoverde onbesrypelvke directie , welke omtrent de publyke zaken plaats heeft , onder het oog te brengen : Hun Kdcle Achtbaars behoeven aan U Edele Mokerde niet breedvoc-ig te detailleren, welke noodMtlgé gevolgen uic den verderflyken Oorlog , waarin de Kepublyk is ingewikkeld, vooral voor deze Provincie éh derzelver Ingezetenen , hereids gerefulteeren en in het vervolg; te dugten zyn.
U Edele Mogende zyn niet dan met de gevoeli^fte aandoening hunnen ontwaar worden, dat een aarzieniyk gedeelre onzer buitenlandfche ,en voor deze Provincie in h-t byzonder, zoo belangrykebez'tringen, te gelyk met het grootfte deel onzer kostbaarfte en rykbeladen Schepen,op het onver-
yvagtsc



JAARBOEKEN, Auguftu*. 1782? 944
wagtst een prooi der vyanden geworden zyn; dat de Commercie, de eenige oorzaak, waar aan deze Gewesten , naast God, hunne opkomst en bloei verfchuldigt zyn , den hartader is afgeftoken ; dat eene Reeds" toenemende vermindering en gemis van inkomften by grootenen kleinen word ondervonden j en dat uit dit alles niet dan de akelig. Ren vooruitzigten moeten geboren worden.
By deze overweging moeten hun Edele Achtbare zich met aandoening , doch teffens niet zonder genoegen, herinneren de regelmatige en voorzig ■ tige denkingswyze, welke U Edele Mogende voor en in het begin der tegenwoordige onluften, by alle gelegenheden, gemanifefteerd hebben.
Al te wel van onzen toeftand en ware belangens overtuigt , oordeelden U Edele Mogende , dat eene open'yke Vredebreuk met eene magtige en gewapende Mogenheit niet anders dan ten uiterften nadeeüg kon uitvallen; dat derhalven de weg van minnelyke fchikkingen vooraf behoorde getendeerd te worden ; dat zulke tentamina by vorige gelegenheden meermalen waren gefchied , zonder dat men immer geoordeeld had, de achting der Republyk daar door te exponeren; terwyl zoo al door dergelyke Negotmien en onderhandelingen hec uiterfle niet kon worden voo.gekomen, men t,:n minlten tyd zoude winnen en ge.'egenheit hehben, om inmiddels de Republyk zoo veel mogelyk uir haren weerlozen toeftand in ftaat van tegenweer te brengen.
Hoe zeer vervolgens de evengemeldebegrippen, tegen verwagting van velen, by ae uitkomstmaar al te veel wierden gewettigd ; hoe zeer U Edele Mogende zich door de, buiten hunne concurrentien en tegen derzelver menigvuldige waarfchouwingen en inftantien ,genomene mefures, in eenen ruineufen Oorlog vonden ingewikkeld; hoe zeer eindelyk de bekrompenheid der Provinciale Einantien aan de Bondgenooten ten vollen bekend was, betuigden en toonden U Edele Mogende egter.
MlDDELR . RG.
Voorftel van AkU d' b'irg, wegens 's Lanels zaken.



Middelburg.
Voorftel
delbnrg,
wegens 's Lands Zaken.
&2 NIEUWE NEDERLANDSCHE
ter met dc daad zich de gemeene befcherming rjic: te willen onttrekken , maar met vereenigde kragten en boven vermogen te willen rocdewerken_ in het nemen van gepaste matregulen tot beveiliging van het Vaderland, met alles wat in en buiten het zelve dierbaar is, tot redprocatie der yyandelykheden , en op die wyze tot bevordering van eeneeerlyke, voordeelige en duurzaame Vrede ; van al het welke de door UEd. Mogende gedragene en met eene reëele Fournisftmenten bekragtigde Confentcn in zoo veele buitengewone en drukkende Petitiën de bewyzen opleeveren; terwyl uit Uwer Edele Mogende Notulen van het laatst vorige Jaar genoegzaam blyken kan, welke menigvuldige en ernftige inftantien door Hun Edel Achtbare en verfcheiden Leden dezer Vergadering over de onbevatbaare .traagheit, waar mede de Krygsoperatien, welke boven dien verfcheidene, ten deele wel verwagte en ten deele toevallige, bezetzelen ontmoet nebben, wierden voortgezet.
Wanneer dan eindelyk UEd. Mogende en alle weimenenden, met het grootfte genoegen, na eene langduurige verwagting en reikhalzend verlangen , een bekwaam aantal Oorlogfchepen en Fregatten in behoorlyke gerectheit zagen, om tot de waare eindens van derzelver destinatie te worden gebezigd; na dat een yder verwagte, dat do:r derzelver fpoedig en gepast employ he.t iangduurig uitRel, zoo veel mogelyk, Rond te worden vergoed, heeft zulks egter tot op dit oogenblik niets anders dan eene voIRtekte werkeloosheid ten gevolg gehad.
De Schepen, met zoo veel moeitens en kosten jn gereedheid gebragt, leggen, als het waare, voor hunne ankers te verrotten , het moedeloos volk het geen getoond heeft bereid te zyn, om alles voor het Vaderland op te zetten, word by gebrek aan bezigheid door gevaarlyke ziektens aangetast; de Kusten , welke alleen door eene bekwaame
Vloot



JAARBOEKEN, dugvfimt 1782. 943-
Vloot tegens alle aanvallen en ondernemingen kunnen worden beveiligd, blyven by aanhoudenheid bloot gefield de zugtende Koophandel roept vrugteloos om befcherming; de nog overgeblevene Koloniën, welker behoud tot hier toe aan geene menfchelyke voorzigtigheid, maar alleen aan eene gunttige befchikking der Voorzienigheid te danken is , blyven zónder protectie en. fchreeuwen om voorziening van allerlei onontbeerlyke noodwendigheden ; de Schepen, reeds in het Jaar ten dien einde id gereedheid gebragt, blyven zoo wel, als de kostbaare en zoo zeer verlangde retouren vrügteloos cehe gelegenheid afwagten ; de pogingen der welmeenende Ingezeetenen , om door KaapReederyen den vyand alle mogelyke afbreuk toe te brengen, worden vervdeld, en de Schepen, met zoo veel Vaderlandfchen yver tot dat oogmerk uitgerust, worden aan hun eigen noodlotovergelaten en ten prooi van eenen listigen cn wcrkzaamen vyand; dc vyandelyke Convoyen, flegts in eene kleine magt beftaande, worden voorby onze Kusten gerust en zonder verhinderiug heen gevoerd, en onze eigene Oorlogfchepen op hunne Reede, volgens de algemeene gerugten , door een geringei magt fchandelyk ingefloten, alles tot de innigfte ï'mert van alle weldenkende Ingezetenen, tot verwondering van vrienden en vyanden, en tot billyke veronwaardiging van geheel Europa.
Het is niet dan met het grievendfte leedwezen, Ed. Mogende Heeren l dat Hun Ed. Achtbaare zich niet hebbende kunnen onthouden een gedeelte der fmertelyke gevolgen van eene zodanige han delwyze aan UEd. Mogende voor te Rellen, waai van hun Ed. Achtb plegcig moeten betuigen de redenen niet te bevatten , doch welke niet kan na' laten deze, wel eer bloeyende en door de grootfte Heldendeugden gevestigde en alom berOemdf Republyk, by de geheele Weereld tot een voor. werp van verachting te doen worden, terwyl d< fcbier onnoemlyke geldfommen, bereids door t
JEtl
MIDDELBURG.
Voorftel . ^«Middelburg,wegens 's Lands zaken.
i »



0$ NIEUWE NEDERLANDSCHE
MIDDELHUI-. G-.
Voorftel »'a»Middelburg,wegens
Lands zaken.
Ed. Mogende en de overige Bondgenooten zöö blymoedig ingewilligd, dus doende, als geheel vrugteloos verfpild moeten worden aangemerkt:, en het in zoo een geval raadzamer zyn zoude, niet alleen in geenerlei Petitiën hoe genaamt verder te conlenteren , maar zelfs liever de voor handen zynde Schepen af te danken, dan 's Lands Penningen op zulk eene gantsch nuttelooze wyze te verkwisten-
Hun Ed. Achtbaare willen gaarne aan het oordeel vanÜSd. Mogende overlaten, of dit het middel is , om immer tot eene gewenschte Vrede, waar van men de gerugten telkens levendig houd, te geraken. Zal een vyand , die op den duur niets van ons te vreezen heefc, zich niet bevoegd oorJeelen tot het voorfchryven van zodanige voorwaarden, als hy zelve zal goedvinden ? Is het te verwagten, dat eene Mogenheia waar mede de Republyk nog in Vriendfchap is, waar aan dezelve niet kan ontkend worden grooce verpligtingen te hebben j en welke 21'ch in de dezer zyds gedaane aanbiedingen, tot het reguleren van gcmeenfchappelyke Krygsoperatien , aanhoudend ziet te leur gefteld, het verder, en fpeciaal by Vredesonderhandelingen , met hunne belangens overeenkomftig zal oordeelen, de onze te behartigen ? En is derhalven het eenige middel, om tot eene behendige en eerlyke Vrede te geraken , niet veel eer daar in gelegen, dat men met 's Hemels byftand (welke wy niet bevoegd zyn zonder de in het werkftelling van gepaste middelen van onzen kant af te fmeeken ,) aan vyanden, de Uitwerking der moed van eene lang getergde en beledigde Natie, en aan vrienden, het gew^gt en de waardy onzer vriendfchap doet gevoelen? Hun Edele Achtbaare hebben federt lang die onbegrypelyke en de ganfche Weereld in het oog loopende inactiviteit onzer navale magt niet zonder opmerking en kommer aangezien, waar vaü onder anderen derzelver Advys, op den '22 April
jongst-



JAARBOEKEN, Auguftus. 1782; £45
jongstleden uirgebragt over de Petitie tot extraordinaire Equipagie voor het loopende Jaar, een bcwys oplevert; dan hoe weinig vrugt zulks ook gehad heeft, zouden zy het egter vervolgens hier by niet hebben laten berusten , indien zy niet door de, van tyd tot tyd, hernieuwde tydingen van een aanftaande uitloopen der Vloot, en de billyke hoop, dat eens eindelyk de voor handen zynde middelen met waaren ernst zouden by der hand genomen worden, waren weerhouden; doch daar zy zich thans in hunne verwagting op den duur zien te leur gelteld, en het Jaarfaizoen bereids wederom zoo verre verloopen is, zouden Hun Edele Achtbare vermeenen aan hunnen pligc te kort te fchieten, en zich voor God en hunne Ingezetenen verantwoordelyk te ftellen, by aldien zy, door een langduriger ftilzwygen, zulk eene onbegrypelyke handelwyze mogten fchynen goed te keuren; weshalven Hun Edele Achtbare vermeend hebben (daar het ü Edele Mogende bekend is , met hoe weinig vrucht onderfcheidene fchriftelyke Adresfen reeds te vooren gefchied en zelfs onbeantwoord gebleven zyn) als het meest gepaste middel aan U Edele Mogende te moeten voordragen , dat, hoe eerder hoe beter, uit het midden van U Edele Mogende eene plegtige Commisfie, behoorlyk gemunieerd met eene Staats Refolutie, inhoudende eene fpeciale en volledige Inftruftie. zoo aan Hun Hoog Mogende, als aan Zyne Doorluchtige Hoogheid, moge worden afgezonden, met last, om zich op hec naauwkeungfte, zoo by Hun Hoog Mogende, als Hoogstgedagten Vorst, te informeren naar den toeftand der publyke zaken in 't gemeen, en in het byzonder naar de waare redenen der aanhoudende werkeloosheid onzer navale magt; met inftantien dat de< zelve voor U Edele Moqende en de verdere Eondgenooien niec moogen worden bedekt gehouden.
Dat verder ook onvertures mogen gegeven
wor-
Mid-
DEr,-
BUUff.
Voorftel van Middelburg,wegens \ ,s Lands zakeiu



MIDDEL-
BUR.G»-
Voorflel van Middel burg, •wegens 'sLands zaken.
%è NIEUWE NEDERLANDSCHE
worden zoo omtrent de Staat der Vredes-Nego» tiatien, als der voor haeden zynde Oorlogfchepen en Fregatten, zoo wel die tans in de 01 derfcheidene Havens in gereedheit zyn, als die bereids geheel of ten deele zyn aangebouwd en ftaan geëquipeerd te worden ; met verdere inuanti. n, dat de ordres en inftruótien dei Officieren, commanderende *s Lands Schepen , welke tans ter Recde dezer Provincie liggen, of in 't vervolg zullen komen , voortaan aan U Edele Mogende mogen gecommuniceerd worden; terwyl U Edele Mogende aan zich referveren om, als de eerige Souverainen tiunner Provincie, aan de gezegde Commandanten der Oorlogfchepen mede zooda* nige ordres te geven en ter executie te doen brengen, als U Edele Mogende met het belang hunner Provincie en lugezetenen overeenkomftig zullen oordeelen.
Dat wyders door U Edele Mogende aan de refpecfive Bondgenooten by eene circulaire Misfive van deze demarche en de redenen, welke Ü" Edele Mogende daar toe hebben gepermoveerd, kennis moge gegeven worden, met verzoek en inftantien, dat Hoogstdezelve de intentie van U Edele Mogende, welke ongetwyffeld die van alle de Bondgenooten zyn moet, op de meest gepaste en kragtigffe wyze willen feconderen, en Hoogstderzelver Gedeputeerden ter Generaliteit, dien conform met falutaire Inftructien gelieven te voorzien ; van al het welke hy U Edele Mogende het effect provifioneel zouden kunnen worden afgewagt.
Hun Edele Achtbare befluiten in dat billyke vertrouwen , dat ü Edele Mogende niet zullen haefiteeren om zich met dezen voorflag te vereenigen, en wenfchen,dat de pogingen, waar toe ,U Edele Mogende niet alleen als een integreerend Lid van het Bondgenoodfchap ten hoogften bevoegd, maar boven dien verpligt zyn,als Souverainen van eene Provincie, welke het meest van allen aan den
vyand



JAARBOEKEN, Auguftus, 17S2, S4
vyand is blootgefteld; die naar evenredigheit het meest van allen de gevolgen van den Oorlog om. waar word; wier behoud of ondergang daar mede gepaard gaat, cn die daarom met zoo veel bereidwilligheid alles tot het algemeen behoud en verdediging opzet, met eene heilzame uitkomst aeter volgt mogen worden; terwyl U Edele Mogende an allen gevalle, die voldoening zullen ondervinden, dat zy zich van hunnen pligt gekweten enby het tegenwoordige en de volgende geflachten buiten verantwoording zullen gefield hebben.
Onder Rond
Üit naam der Heeren Gedeputeerdens van Middelburg
Geteekend
W. A. de Beveren,
Op dit voorftel van de Stad Middelburg bragt de Stad Vlissingen het navolgend advys in:
EDELE MOGENDE HEERÊN.»
Wfy zyn door de Heeren onze Committenten 'v fpeciaal gelast te advifeeren: Dat hun Edele Agtbare met alle attentie overwogen hebbende de propofitie der Heeren van Middelburg, den 8 dezer maand aan hun Edele Mogende gedaan, zig daarmede volkomen conformeeren ; terwyl, wat de premisfen aangaat, dezelve ten grootften deeld overeenkomen met bet geen by de Stad Vlisfingent altoos, aldus is begrepen, en meermaalen, zelf: nog heden S dagen gezegt , en deconclufie, bet zenden namentlyk eener plegtige Commisfie aan de Heeren Staaten Generaal, 'en Zyne Doodugtige Hoogheid, en de kennisgeving daarvan by circulai e mif-Uve aan de Bondgenooten , hun Edele Achtbare mede zeer gefchikt voorkomt, alzoo dus Biet alleen vyotd uitgedrukt, den ernsr, waarmede Sss hun
Mid>
DELBURG.
Voorftel ^««Middelburg,
wegens 's Lands zaken-.



Middelburg*
Advys mi» V lis fingen, op het voorftel vatiMid delburg
948 NIEUWE NEDERLANDSCHE
hun Edele Mogende deze gewigtige zaak behartigen, en voorneemens zyn te vervolgen , maar oMt zoude worden gehandeld overeenkomftig de Agtbaarheid der|fouverainiteit van deze Provincie. ~Dat hun Edele Agtbare zig niet kunnnen voorftellen. dat de bekomen tyding van het uitzeilen van het Eskader, onder Comnnndo van den Vice-Admiraal Hartfink, eenige bedenking ^ opleveren, waarom men de bewuste Prop-fit» der Hee. ren van Middelburg niet zoude ampkcteren, alzoo niet alleen de destinatie van dit Eskader aan ' hun Edele Mogende geheel onbekend is, maar ook de ware rede* waarom hetzelve met vroeger is uitgezonden : dat men bovendien ook geenerlei kennis heeft van het emploi, dat van het overig cedeelte onzer Marine Raat gemaakt te werden, noe van den aftueelen ftaat, waarin zig dezelve beviDd, zoo weinig als van de inftru£hen der Officieren, commandeerende 'sLandsSchepen, welke thans ter Rheede dezer Provincie hggen , ot in het vervolg zullen komen , mitsgaders van den Generaal, de Troupes binnen deze Provincie comSndSènde: dat eindelyk hun Edele Mogende volkomen ignorant zyn, in welken ftaat de Vrede's-Negotiatien, en de mefures uit hoofde van het concert met de Kroon van Vrankryk zig actueel bevinden: al het welk hun Edele Agtbare becrvpen een object der af te zenden Comnusfie te moeten uitmaken, als niet alleen aanmerkelyken invloed hebbende op het plan van defenfie dezer Provintie, maar ook op hun Edele Mogende deliberatien , omtrent de verdere zaken van dezen Oorlog, en hetgeen daarvan dependeert. ler-
wvl hun Edele Agtbare voor het overige verwagten.dat de respective Leden, uit confideratie van het gewigt, en de presfance der zaak , zig zoo fpoedig dSenlyk, op de Propofitie der Heeren van Middelburg zullen verklaren.
Onderftond Uit naam der Heeren Gedepu-
teerdens van Vhsimgen. (Jetekend W. C Lambric htsbn.
Ook



JAARBOEKEN, Auguflw, 1782, 549
Ook bleven de Heere van Veere niet in gebreken, maar bragten ook het navolgend advys uit:
EDELE MOGENDE HEEREN 1
A dviferende op de propofitie der Heeren van Middelburg , over de tegenwoordige omilandieheid de publieke Zaken, den 8 dezer Maand |u?v hier ter tafel gedaan, zyn wy fpeciaal door de Heeren onze Committenten deswegens gelast te advueeren : Dat haar Edele Achtbare niet minder dan de Heeren van Middelburg aangedaan en bekommerd zyn , over de auöuei len ft?at dezer Re' publiek, en niet minder gevoelig over de maetijrê verhezen, den Staat in haare Oofteifche en Westerlche Colonien toegebragt, zoo wel, als over zoo menigte van kostbare Ladingen en Scheren zonder oorlogs-verklaring , den prooi van eenen magtigen, dog tevens trouwlozen Vyard gewerden: Dat men zeker na zoo veel ingewilligde petitiën tot equipagie , aanbouw van Schepen enz abfolut verwagt had, dat van de zyde dezer Republiek de uiterlte efforts zouden gedaan wezen om dtn vyand berouw te doen hebben van zyne o'nbc zonne handelwyze en fchendingvan plegtige v-bonden; dan dat haar Ei eb, Agtbare zoo wel aialle de otaats- Leden, ja alle'sLands Ingezeten n en geheel Europa, daarin zyn te leur gefteld, en dus mltemmen met al het geene door de Heeren van Middelburg, ten dien reguarde, met zoo een patnottifchen lever, cn ter zaak pasfende rederen is bygebragt, gevolglyk zeer gaarne zig wülen conformeeren, met al het geene door de Heeren van Middelburg ter redding , en herftel van het bedrukte lieve Vaderland is gepicpor.eerd; dan zig nogthans verpfigt oorueh n, de vo'gende corlideratien tot overweging aan hunne mede Staats-Leden voor te dragen: % Cf het te verwagten zy, dat eeDe gepropoSss 2 neer-
Mi
DKL-
davys >an Vee ■ e, op V voorjï( l tvwMiddelbu!L-



oso NIEUWE NEDERLANDSCHE
Middelburg.
Advys van Veere, op 't voordel ^«Middelburg.
ncerde Commisiïe aan hun Hoog Mogende en zyn Hoogheid , voor de kosten, die dezelve deProvintie zal komen te belopen ,wel by preferentie die vrugt zal voorbrengen, welke men daarvan zoude wenfchcn te zien, waarom fmr Edele Agtbaare liefst zagen , dat hun Hoog Mogende en zyn Hoogheid door mannelyke en cordate brieven , in plaats van by commislie, de gevoelens en begeerten hunner Édele Mogende, om de vereischte opening, wierden onder 't oog gebragt.
II. Dat de inftantien te doen, om ouverture te hebben van de ordres en iuftrudtien der Officieren , commanderende 's Lands Schepen ter Rheeden, tot defenfie dezer Provintie liggende, werden geimpliëerd, om gelyke ouverture te hebben , omtrent de ordres en influctien, gegeven aan de Officieren der iroupes ten platte Lande, en in de Steden commanderende, zoo wel als die welke aan den Heer Generaal Major van Doppf, in 't byzonder gegeven zyn: En zyn de Gedeputeerden van Veere by deze gelegentheid ook verder eelast te declareeren.
III. Dat haar Edele Agtbare wel wenscbten, dat in een commisforiaal befoigm, waartoe te meermalen reeds met aandrang geadvifeerd heb« ben, onderzogc wierd, of niet nodig ware, om zonder verdere uitllel ten fpoedigfte de noodige order te ftellen, dat de landwagten, vooral in Walcheren, weder op den voet als ten voorleeden jaar wierden gebragt, en te gelyk voorzien , dat op de onderhouding van dien, goede agt werde gegeven: Ook de Regeeringen der refpecfive Hemmende en Smulfteden aangefchreven, om zo veel mogelyk en doenlyk zy, hun onderhebben• de Burgeryen in den wapenhandel te doen oeffenen , om of het den vyand gelusten mogt (pelyk men geenfints önmbgelyk agt) deze Provintie in 't byzonder te attacquceren , allerwegen tegenftand zoude ontmoeten, en onder Gods zegen, geweerd worden.



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 951
IV. En laatRelyk, of zyn Hoogheid, by de geproponeerde Misfive, ook niec op nieuws z^ude behoren verzogt te worden, om nog meerder aantal van Militie, niet ter bezetting der Meden , maar van de Kmten, en daar geftabüeerde posten , op dat onder anderen zoo veel kostbare aangelegde Batteryen, op de eerfte landing desj vyands dien God verhoede, geen prooi, van de-5 zelve worden mogten. Wordende hiervan infertie in de Notulen van ( Staat verzogt.
Onderftond Uit naam der Heeren Gede-
puteerdens van Veere. Getekend F. Er me rins.
Waarop de Heeren Staten dezer Provincie befloten, zo aan H. H. Mogende, en aan zyne Doorluchtige Hoogheid, als mede aan alle de Provinciën brieven af te zenden. De brief aan H. H. Mogende, gedagtekend den 29 July 1782 luidde aldus :
HOOG MOGENDE HEEREN!
Wy kunnen ons niet laDger dispenfeeren, om u Hoog Mogende onze rechtmatige bekom, niering over den fteeds toenemenden critieken ftaat van dit Gemeeneb'est, en over de onbegrypelyke directie, welke omtrent de publieke zaaken plaats heeft, onder het oog te brengen: Wy behoeven aan u Hoog Mogende niet breedvoerig ie detailleeren, welke noodlottige gevolgen uit den verderffelykeu Oorlog, waar in de Republitk is ingewikkeld, vooral voor onze Provintie, en derzelver Ingezetenen, bereids gcrefulteefd, en m het vervolg te dugfen zyn. ^ Wy hebben niet, dan met de gevoeligfte aanüoening kunnen ontwaar worden, dat een aan.
Sss 3 zie.
Mm.
del-
UOftG.
ddvys >an Veee, op 't 'oorfiel w«Midlelburg.



<
Middelburg.
Brief van de Staten van Zee 'and , Aa n H. H. Mog
,52 NIEUWE NEDERLANDSCHE V
zienelyk gedeelte van de Buitenlandfche eu voor onze t'rovintie in 't byzonder, zo belangryke bezittingen , te gelyk met het grootfte deel der kosibare en rykbeladene Schepen, op het onverwuts een prooi der Vyanden geworden zyn ; Dat de Commercie, de eenige oorzaak, waaraan deze Gewesten, naast GoJ, hunne opko-nsc en bloei verfchuldigt zyn, den hartader is afgeftoken ; Dac eene Reeds toenemende vermindcing , en gemis van inkomilen by grooten en kleinen word ondervonden; En dat uit dit alles niet dan de akeligfte vooruitzigten moeten gebooren worden.
By deze overweging moeten wy met aandoening, doch teffens niet zonder genoegen ons herinneren de regelmatige denkingswyze, welke wy voor, en in het begin der tegenwoordige onlusten, by alle gelegenheden, gemanifesteerd hebben.
Al te wel van den toeftand en waare belangens der der Republiek overuigt, en zelfs nog niet kunnende voorzien , dat de Wapenen van den Staat met zulk een onvoorbeeldige traagheid ftonden gebruiks te worden, oordeelen wy dat eene openlyke Vredebreuk met eene magtige en gewapende Mogendheid, niet anders dan ten uiterfter» nadeelig kon uitvallen ; Dat dierhalven de weg van minnelyke fchikkingen vooraf behoorde getenteerd te worden; Dat 'zulke tentamina by voorige gelegenheden meermalen waren gefchied, zonder dat men immer geoordeeld had de achting der Republiek daardoor te exponeeren ; Terwyl zo al door diergelyke Negotiatien en Onderhandelingen het uiterfte niet kon worden voorgekomen , men ten minden tyd ï.oude winnen en gelegenheid hebben, om inmiddels de Republiek, zo veel mogelyk, uit haaren weerloozen toeftand in ftaat van tegenweer te brengen.
Hoe zeer vervolgens de evengemelde begrippen , tegen verwagting van veelen, by de uitkomft maar al te veel wierden gewettigd; Hoe zeer wy
ons



JAARBOEKEN, Auguftus, 178** 953
ons,door de, buiten onze concurrentie, en tegen onze menigvuldige waarfehouwingen en inftan. tien, genomene mefures, in eenen ruïneufen Oorlo^ vonden ingewikkeld; Hoe zeer eindelyk de bekrompenheid der Provintiale Finantien aan de Bonduenoocen ten vollen bekend was, betuigden en toonden wy echter met 'er daad, ons de gemeene befcherming niet te willen onttrekken , maar met vereenude kragten, en boven vermogen te willen medewerken, in het nemen van gepaste maatregelen tot beveiliging van het Vaderland, met alles wat in en buiten het/elve dierbaar is , 'tot reciprocatie der Vyandelykheden, en op die wyze tot bevordering van eene eerlyke , voordeeüge en duurzaame Vrede: Van al het welke de door ons gedragene, en met reëele Furnfcfementen bekragiigde Conienten, iu zo veele buiteniewoone en drukkende Petitiën, de bewyzen opleveren. ,
Wanneer dat eindelyk wy , en alle wclmcenenden, met het grootfte genoegen, na eene langduurige verwagting en reikhalzend verlangen, een bekwaam aantal Oorloglchepen en Fregatten in behoorlyke gereedheid zagen, om tot de ware einden van derzelver destmatie te worden gebe?igd; na dat een ieder verwagte , dat, door derzelver fpoedig en gepast emplooi, het langdurig uicftel, zo veel moogelyk Rond te worden vergoed, he-ft zulks echter tot flechts korten tyd geleden, niet anders dan eene byna algemeene en gantsch onverwagte werkeloosheid ten gevolg gehad.
De Schepen, met zo veel moeiten en kosten in gereedheid gebragt, lagen als het ware, voor hunne Ankers te verrotten; tiet moedeloos Volk, het geen getoond heeft bereids te zyn, om alles voor het Vaderland op te zetten, wierd by gebrek aan bezigheid door gevaarlyke ziektens aangetast; De Kusten, welke alleen door eene bekwaame Vloot tegen alle aanvallen en ondernemingen kunnen worden beveiligt, bleven by aanhoudendheid bloot Sss 4 gS-
Mm-
DELBURG.
Brie/van de Stal til van 2eeand,tan H. H. Mpg .



954 NIEUWE NEDERLANDSCBE
Middelburg.
Brief yan de Staten van Zrelmd,aanE. H.
gefield ; De zuchtende Koophandel riep vrugte^ loos om befcherming; De nog overgeblevene Colonien , welker behoud tot hier toe aan geene Menfchelyke voorzigtigheid, maar alleen aan eene gunltige befchikking der Voorzienigheid te danken is, blyven zonder protectie, en fchreeuwen om voorziening van allerlei onontbeerlykc noodwendigheden; De Schepen, reeds in bet voorleden Jaar ten dien einde in gereedheid gebragt, heb-ben zoo wel als de k >stbaare, en zoo zeer verlangde Rcouren, eenen zeer langen tyd vrugteloos eene gelegenheid afgewagt; De poogingen der welmeenende Ingezetenen, v n door Kaap-. Rheéderyen den Vyand alle mogelyke afbreuk toe te brengen, zyn v.rydeld, en de Schepen met zoo veel Vaderlandfche iever tot dat oogmerk uitgerust, aan hun eigen noodlot, en ten prooi van eenen listigen cn waakzaamen Vyand over-, gelaaten; De Vyandelyke Convooyen, flechts in tene kleine magt beftaande, zyn voorby onze Kusten gerust en zonder verhindering heen ge-, voerd, en onze eigene Oorlogfchepen op hunne Rheede , volgens de algemeene gerugten, dooreen geringer magt fchandelyk ingefloten geworden ; Alles tot de innigfte fmert van alle weldenkende Ingezetenen , tot verwondering van, Vrienden en Vyanden, en tot billyke verontwaardiging van geheel Europa.
Het is niet dan met het grievendfte leedweezen , Hoog Mogende Heeren! Dat wy ons niet hebben kunnen onthouden aan u Hoog Mogende voor te ftellen een gedeelte der fmertelyke gevolgen van eene zoodanige handelwyze, waarvan wy plegtig moeten betuigende redenen niet te kunne bevatten, als welke niet alleen volftrekt aanloop, tegen het Systema van defenfie, door onze braave Voorouders, in diergelyke omftandigheden, zoo Mannelyk met zoo veel roem, en Biet zulk een goed Succes vast gehouden, maar ook bovendien niet kan nalaaten deze weleer bloeiende, en door de grootfte Heldendeugden
gevest.



JAARBOEKEN, Augujlm, 1782; 955
gevestigde en alom beroemde Republiek, by de geheele Waereld tot een voorwerp van veragting te doen worden,' Terwyl de fchier onnoemlyke Geldfommen , bereids door ons en de overige Bondgenooten zoo blymoedig ingewilligt, dus doende , als geheel vrugteloos verfpild moeten worden aangemerkt, en het in zoo een geval raadzaamer zoude geweest zyn, niet alleenlyk geenerlei Petitiën hoegenaamd te confenteeren , maar zelfs liever de voor handen zynde Schepen af te dmken, dan'sLands Penningen op zulk eene gants nuttelooze wyze te verkwisten.
Wy willen gaarne aan bet oordeel v3n u HoogMogeide overlaaten, of dit hetmiddel zy,om immer tot eene gewenschte Vrede, waarvan men de gerügten telktns levendig houd, te geraaken. Zal een Vyand die niets van ons te vreezen heeft, zig niet bevoegd oordeelen tot het voorfchryven van zoodanige voorwaarden , als hy zelve zal goedvinden ? Is het te verwagten, dat eene Mogendheid, waar mede de Republiek nog in vriendfchap is, waaraan dezelve niet kan ontkend worden grote verpligtingen te hebben, en welke zig in de dezer zyds gedaane aanbiedingen, tot hec reguleeren van gemeenfehappelyke Krygs- Operatien, aanhoudend ziet te leur geliefd, het verder en fpechal by . V redes- Onderhandelingen , met. haare belangens overeenkomftig!zal oordeelen, de onze behartigen ? En is dierhalven het eenige middel, om tot eene beftendige en eerlyke Vrede te geraaken, niet veeleer daarin gelegen, dat men , met 's Hemels byftand, aan Vyanden, de uitwerking der moed van eene lang getergde en beledigde Natie, en aan Vrienden hec gewigt en de waardy onzer Vriendfchap doe gevoelen? Wy hebben zedert lang de onbegrypelyke en de gantfche Waereld in het oog loopende inactiviteit onzer Navale magt niet zonder opmerkinge en kommer aangezien, en zouden ons regtmatig beklag al eerder onder het oog van u Hoog Mogende geSss s bragt
DELBURG.
Briefvati ie Staten van Zee'zni, aan R. H. Mog.



Middelburg.
Briefvan de Staten yanZce\a.nd,aan11. H. Mog.
>S6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
jragt hebben, indien wv niet, door de van tyd tot tyd hernieuwde tydin^en van een aanftaande uitloopen der Vloot, en de billyke hoop, dac eens eindelyk de voorhanden zynde middelen ter onzer verdediging en afbreuk van den Vyand, met waaren ernst zouden by der hand genomen worden, waren weerhouden. Doch hoe zeer wy, hangende onze Deliberatien over die gewigtig onderwerp, met genoegen vernomen hebben, dat een gedeelte onzer Vloot in het begin dezer Maand is uitgezeild, ignoreeren wy uiet alleen de waare redenen , waarom zulks niet vroeger gefchied zy, maar ook haare destinatie, en hoe lang zy geordonneerd is Zee te houden, mitsgaders verfcheide Articulen, op welker onderzoek Wy beflooten hebben aan te dringen , en hebben mitsdien geoordeeld aan onzen ph'gt te kort te zullen fchieten, en ons voor God en onze Ingezetenen verantwoordelyK te Rellen, byaldien wy, door een langduunger ftilzwygen, zulk eene onbegryplyke handelwyze mogten fchynen goed te keuren; en het is om deze redenen, dat wy goedgevonden hebben ons bv Zyne Doorl. Hoogh. den Heer Erf Stadhouder, fchriftelyk en op het naauwkeurigfte te mformeeren naar de waare redenen van de zoo lang aangehouden hebbende werkeloosheid der Wavale magt, met inftantien, dat dezelve voor ons en de verdere Bondgenooten niet mogen worden bedekt gehouden: gelyk wy ook aan Hoogftgedagten Vorft hebben verzogt, dat ouvertures mogen gegeeven worden, zoo van de mefures, uit hoofde van het Concert met de kroon van Vrankryk, ais omtrent den ftaat der nog voor handen zynde Uorlogfchepen en Fregatten, zoo wel die thans in de onderfcheidene Havens in gereedheid zyn, als die bereids geheel of ten deele zyn aangebouwd , en ftaan geëquipeerd te worden: met verdere mttantien, dat de Ordres en Inftruftieu der Officieren, Commandeerende 'sLands Schepen, welke thans ter Rheede dezer Provintie liggen, of m c ver-



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 957
volg zullen komen, mitsgaders die vin den Generaal de ïroepes binnen deze Provintie Comman-. deerende, voortaan aan ons mo^en gecommuniceerd worden; Terwyl wy aan ons refervéeren om, als de eenige Souverain onzer Provit tie aan de gezegde Commandanten der Oorlogfchepen. éfl den Generaal mede zoodanige ordres te geeven en ter executie te doen brengen, a's wy met nat belang onzer Provintie en Ingezetenen overeenkomRig zullen oordeelen.
NB. Tot kier toe is de Brief aan Hun Hoog Mogende gelyk luidende ,met die ons Zyn Hoogheid, fluit vervolgens aldus:
Tot al het welk voorfchreeven is, wy u Hoog Mogende medewerking op het ernftiiMte verzoe. ken, en dat ten dien einde door Zyne Doorluchtige Hooghe'd, als Admiraal Generaal van de Unie, aan u Hoog Mogende binnen zekere" bepaalden tyd mogen worden ove<-gebrag Copiën van de ordres door Hoogftdenzelven i.e ;eeven, tot het in gereedheid maaken van de Vloot in de refpecbive Zeegaten van de R publiek, fnits^aiferS van de Brieven en verdere Rukken met de Commandanten van dezelve gewisfeld , gelyk mede van het refultat van de Krygsraaden, over het al of niet uitloopen van de Vloot, tot op heden gehouden: Al het welk wy vertrouwen dat behulpzaam zal wezen, om té kunnen oordeelen , in hoe verre 3er in het beituur van zaaken wel of kwaalyk is gehandeld, en de algemeene klagten van werkeloosheid regtmatig zyn.
Terwyl wy u Hoog Mogende al verder verzoeken, om aan ons, zo nopens den toeftand der publieke Zaaken in 't gemeen, als der VreedesNegotiatien in het byzonder. de vereischte elucidatien te laaten toekomen: Alzo wy niet gezind zyn de opgebragte Liften onzer Ingezetenen , en vérdere 's Bands inkomften , die tlagelyks hand
over
Middelburg.
Brief '■'an de Staten wn Zee\a*l.aanH. H. Mog.



95? ' NIEUWE NEDERLANDSCHE
Middelburg.
Brief van de Staten van Zeeland,aanH. BL Mog.
Hoog
over hand afneemen, tot goedmaking van nut'cloos geimpendeerde onkosten te befteeden.
En eindelyk, alzo het ons voorkomt, dat alie middelen en wegen, waar door de Correspondentie en verftanding met den Vyand zoude kunnen worden gefaciliteerd,in het tegenwoordig tydsgewrigt , zo veel mogelyk, behooren afgefneeden te worden, op het kragtiglte infteeren ,dat de Paketbooten van Engeland worden verboden, het inloopen in de Zeegaten van de Republiek, en dezelve voortaan als Vyandelyke Schepen aangemerkt en behandeld worden; mitsgaders dat door u Hoog Mogende alle mcgelyke en meer gefchikte p!E_ cautien mogen worden beraamd, en daadelyk in het werk gefield, tegen het houden van ongeoorloofde correspondentie tusfehen Ingezetenen vande Republiek en die van Engeland.
Wy hefluiten deze in dat billyke vertrouwen, dat u Hoog Mogenden niet zullen hreficeeren «om zig met deze onze oogmerken allerwegen te vereenigen, en wenfehen dat de pogingen, waartoe wy niet alleen als een integreerend Lid van het Éondgenootfchap ten hoogden bevoegt, maar ho, ven dien verpligt zyn , als Souvera.n van eene Provintie, welke hec meeft van allen aan den Vyand is blootgefteld ; Die naar evenredigheid het meeft van allen de gevolgen van den Oorlog ontwaar word ; wier behoud of ondergang daar mede gepaart gaat, en die daarom met zoo veel bereidwilligheid alles tot het algemeen behoud en verdediging opzet, met eene heilzame uitkomft agtervolgt mogen worden ,• Terwyl wy in allen gevalle, die voldoening zullen ondervinden, dat wy ons van onzen pligt gekweten, en by het tegenwoordige, en de volgende Gellachten buiten verantwoording zullen gefteld hebben.
Waarmede!



JAARBOEKEN, Auguflvs* 1782. 059
Boog Mogende Heeren! Zullen wy God Almagtig bidden u Hoog Mogende loffelyke Regeeringe niec alle profperjtejt en voorfpoed te wi len Zegenen. In 'c Hof van Zeeland, te Middelburg, den 'iQ July 1782.
( ouderftond)
Uw Hoog Mogende goede Vrienden, de Staten van Zeeland,
(lagerRond)
TerOrdonnontie van dezelve.
(getekend)
L. P. van de S'piegel.
De brief aan zyne Hoogheid fluit als volgt :
„ Wy befluiten deze Misfive in dat billy„ ke vertrouwen, dat dezelve niet wederom „ een gelyk lot als onze twee voorige van „ den 26February en 14 Maart, beide jongst„ leden, zal ondergaan ,• maar dat uwe „ Doorlugtige Hoogheid dezelve ten fpoe,, digften zal gelieven te beantwoorden, en 5, niet hajfiteeren, om aan deezer onze ver5, langens te gemoet te komen ; ten ein5, de onze poogingen , waartoe wy niet „ alleen als een integreerend lid van het „ Bondgenootfchap ten hoogften bevoegd, „ maar boven dien verpligt zyn, als Souvè„ rein van eene Provintie, welke het meest „ van alles aan den Vyand is blootgefteld • » die naar evenredigheid het meest van allen
» de
Middelbuiig»
Brief van de Staten van Lee\ax\è,aanH. H. Mog.



M D-
burg.
■
95o NIEUWE NEDERLANDSCHE
de gevolgen van den Oorlog ontwaar " word;wier behoud of ondergang daarme!, de gepaard gaat; en die daarom met zoo , veel bereidwilligheid, alles tot het algemeen behoud en verdediging opzet, met 3 eene heilzame uitkomst agtervolgt mogen " worden; terwyl wy in allen gevalle die voldoening zullen ondervinden , dat wy ' ons van onzen pligt gekweten, en by het " tegenwoordige, en de volgende geflagten „ buiten verantwoording zullen gefteld heb-
" ^en' „Waarmede:
Dooglugtig, Hooggeboren Vorften Heer ! " Zullen wy God Almagtig bidden, uwe " üoorlugtige Hoogheid langejaaren, by "o-ewenschte lyfsgezondheid en ver" meerderinge van alle Vorftelyken Welland en Eere te willen behouden. In ">t Hof van Zeeland, te Middelburg, den 29 July 1782.
„Onderftond . tt ,
„'Uwe Doorlugtige Hoogh. „goede Vrienden.
„lager Hond
„ ter Ordonnant. van dezelve,
' „getekend \
„ L. P. van de Spiegel.
De brief aan de overige Bondgenoten was van dezen inhoud; EDtl E



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 961 EDELE MOCENDE HEEREN!
w/"y hebben zedert eenigen tyd onze ernftige " deliberatieu gehad over den kommerlyken flaat, waar in de Republiek zig door een verderffelyken Oorlog met het Ryk van Groot-Brit. tannien gebragt ziet, en het groot verlies dat reeds geleeden is, zo ten aanzien van eenige overzeeuwfche bezittingen, als van kostbaareLadingen en Schepen, en daar by, niet dan met de uiterfte aandoening, zedert langen tyd, befpeurd de onbegrypelyke inactiviteit, welke, ten aanzien der Navale magt , tot maar onlangs toe, heeft plaats gehad; Waarom wy dan ook goedgevonden hebben ons, zo aan Hun Hoog Mogende, als aan Zyne Doorlugtige Hoogheid te addresfeeren, ten einde wy op het nauwkeurigfte mogen worden geïnformeerd , van de oorzaaken van zodanige inactiviteit, en andere poincten, zo als u Edele Mrgende uit de nevens gevoegde Copien der Misfiven aan Hun Hoog Mogende en aan HooggedagtenVorft zullen kunnen vernemen; Van welke demarche wy niet hebben willen afzyn u Edele Mogende kennis te geven , en teffens vrindnabuurlyk en ernRg te verzoeken, dat het u Edele Mogende behagen moge de nodige en squitsb!e reflexien op dezelve te liaan , ten einde aan onze inftantien te gemoet gekomen werde, mitsgaders om dezelve op de meest kragtigfte wyze te fecondeeren, en mitsdien Hoogftderzelver Gedeputeerden ter Generaliteit , dien conform, met falmaire Inllructien gelieven te voorzien , alzo mede te werken ten nutte van het dierbaar Vaderland, wiens confervatie in dezen eeniglyk door ons word bedoeld: Terwyl ons verzekerd houdende , dat u Edele Mogende in dit oogmerk met ons volkomen in» Remmen , dezen zullen eindigen.
Waarmede :
Edele
Mid-
DELDURC.
Briefyan Zeelandjtf/z»ie overige Provinciën.



Mid.
DBLBUR0.
■
962 NIEUWE NEDERLANDSHË
Edele Mogende Heeren ! Zullen wy God Almachtig bidden, u Edele Mogende loffelyke Reaecinf e te willen Zegenen met alle prosperiteit en voorfpoed. In het Hof van Zeeland, te Middelburg, den op July 1782.
; Onderllond
TJ Edele Mogende goede Vrien» den. De Staten van Zeeland.
ïaaerftond . , ,
Ter Ordonnantie vén dezelve. ,
getekend ^ ^ ^ ^ Spiecel.
Deze Provincie heeft ook töegeftemd in het voorftel van Zyne Doorlugtige Hoogheid tot het ligten van 4 man uit iedere Compagnie, ter bemanning der vloot, dog de raadplegingen nopens de vervulling dezer manfchappen, zyn aangehouden, in afwagting van het Genêraliteits rapport, op het voorftel der Heeren Staten van Friesland uittebrengen. En by deze gelegenheid zal 111 overweging genomen gegeven worden om de 2 Regimenten Mariniers ten dienfte deivloot, volgens derzelver eigenlyke beftemming te gebruiken.
Nog is heden door de Heeren Staten van Zeeland ter uitvoer gebragt een voorig befluit, waar by hun Ed. Mog. als Gevaders



JAARBOEKEN, AuguJIus, 17S2. tfs
over Jonkheer Willem Zeelandus van Borssele , Zoon van wyle Jr. Jan van Borssele, Reprefentant van Zyne Doorl. Hooghe. als eerfte Edele van Zeeland, aan denzelven ter voldoening aan de beloofde Pillegifte, hebben opgedragen den pofl van gewoon afgevaardigde , ter Vergaderinge van Hun Hoog Mog. de Heeren Algtmeene Staten, op den rang der Stad Vlisfingen, hebben de Edele Achtb. Heeren Burgemeesteren en Regeerderen van die Stad aan welgemelden Jonkheer IVilhm Zeelander van Borffele, ook toegevoegd den rang en tydel van Penfionaris Honorair derzelver Stad, met Commisfie ter Vergaderinge der Staten van Zeeland: Alwaar welgemelde Heer heden verfchenen zynde, zitting hééft geHoomen, en is door den Heer Raadpci;fionaris Chalmersy. in gepafte bewoordingen begroet en geluk gewenscht, met de aanzieniyke poft, welke hun Edele Mogende, als zyne Gevaders, aan hem hadden opgedragen, welke aanfpraak door den Heer van BorJJele \ gevoeglyk. is beantwoord.
By deze gelegenheid heeft de Heer D. W> Baron van Lynden , gewoon afgevaardigde dezer Provincie ter vergaderinge der Algemeene Staien en Penfionaris der Stad Goes> verfcheidene Leden der hooge Vergadering benevens's Lands Staatsdienaar, plegtig ter maaltyd onthaald.
De Schryver van den genomen Kaper de Middelburger, met nog een Matroos, hun gevangenis te Deal hebbende weten te ontlnappen, zyn in 't laatft van Juny over OsTtt tende
Mif>
DELEI KC



Middelburg.
ZlE-
96*4 NIEUWE NEDERLANDSCHS
tende alhier aangekomen, en hebben eenen brief van hun Kaptein Jean Ca/fin, aan den Boekhouder medegebragt. Caffin was 's mor. gens van den 22 Juny met zyh zeilénde Kaper uit Duinkerken geftevend Zuid-ZuidWeft, en hadt het omtrent op de hoogte van Beverfie tegen 's avonds ten 11 uuren met ftilte gebragt, wanneer hy zig in de nabyheidvan't Fregat de Ambuscade bevondt, en teffens omringd wierdt door drie Kotters en een Brik. Het was onmogelykte ontfnappeu, en onnut tegenweer te doen: dus 'er niets overbleef dan zig overtegeven. De ontvlugte Scheeps-Schryver berigt mondeling, dat toen Caffin door het Engelsch Konings Fregat gepreit wierdt, hy hetzelve in 't Engelsch toeriep van Londen te komen, doch dat men van het Engelsch Fregat daarop aan Caffin antwoordde, dat men wel wift, wie hy was, en dat zo hy niet fchielyk uit de zeilen ging en aan boord kwam, men hem onmiddelyk in de grond zou booren : dat Caffin daarop aan boord van 't Engelsch Fregat gekomen zynde, door de Kapitein van de Ambuscade aldus wierdt begroet: „ Weeft „ welkom , vriendfchap , waar zyt gy zo „ lang gebleven ? gy zyt, dat weet ik, voor'„ leden maandag 's middags ten een uur uit , Vlisiingen gezeild, en wy hebben u lang „ gewagt". Caffin was geheel buiten zig zelf over deze onverwagte Vlisfingfche verftandhouding.



JAARBOEKEN, Auguftus, i782. 9^
Z ier i k zee.
Den io Auguftus is de Zierikzeefche Kaper de Goede Verwagting, Kapt. .Jacques le '• Breton, gelukkig van Morlaix alhier aangekomen, na verfcheiden reizen in 't Kanaal vrugtdoos gejaagd te zyn. Hy verhaalt, üat, na dat hy den 15 July , uit Morlaix was gezeild om zynen Kruistogt te agtervolgen,hy den 22, op de kuft van Ierland,heeft aangetaft een Fregat, beRemd als Lettre de Marqué naar de Barbados en St.Lucie, gewapend met 12 vier ponders en 4 twaalf ponders Rukken kanon, genaamd the Walther, beladen met verfchillende Koopmanfchappen; dat na een en een halve uur te hebben gellaagen, gemelde Fregat zig overgaf, en Kapt. Breton , de manfchap overnam , en van de zynen op de prys zette; dat hy da gemelde prys zo twee dagen heeft op het Sleeptouw gehad tot op de hoogte van de Sorlmgs, wanneer hy een Oorlogs - Fregat ontdekte, dat op hem jagt maakte, zodat hy genoodtzaakt was, zig van de prys af te zonderen, en is 'savonds den 24 aan Islede
ia ?_angekomen' terwy1 men uit de Loyd's lylt heeft gezien , dat die voordeelige prys is hernomen en inPlymouth opgebragt. Kapt Breton is den 5 Auguftus weder van Isle de* Bas vertrokken en heeft in 't Kanaal een Klein Smokkelaartje, na de manfchap 'er af genomen te hebben, in de grond geboord.
Ttt 2 Vli§>
:ee.



c-66 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vlis-
S1M.EN.
VLISSINGEN.
Ses Kaperfchepen, zo hier als te Middelburg thuis hoorende, waren van hier in Zee gezeild. Dog zy zyn niet gelukkig geweeft. De Kaper de Vlhfmger, Kaptein Jarry , is eens het gevaar gelukkig ontfnapt, met zyn gefchut over boord te werpen ,• dog weder uitgezeild zynde. is hy, zo wel alsdeZeeufche Waterleeuw, Kaptein Smith, de Zeeuw een nieuwe Brik,Kaptein le Turcq, de Middelburger Kaptein Jan Caffin; de Doggerbank, een nieuwe Vlisiinger Kaper,Kaptein Pile , de eene voor de andere na, door Engelfche Fregatten genomen. Kaptein le Turcq hadt een hartnekkig gevegt van vyf glazen uitgeftaan , hadt 21 dooden en 17 gekweften , onder welken laatRen hy zelve benevens zyne Lieutenant waren. Kaptein le Turcq is , aan zyn Kakebeen , tusfehen de borft en fchouder zwaar gewond. De genomene Kapers hadden wel reeds eenige pryzen gemaakt, maar die meeft> allen zyn hernomen. De Noordzee krielt van gewawende Vyandelyke Fregatten en Kotters, die voornamenlyk uitgezonden zyn om op de Zeeuwfche Kapers te pasfen , het welk hen maar al te zeer gelukt is.
Het zal niet ongepast zvn hier te laten volgen deze neveufiaande Lyft.
Wy hebben in ons voorgaand Rukje, bl. ?57 en 758 gewag gemaakt van zekere gerugten, die ten nadeelen van dea Schoutby-
»acl«



JAARBOEKEN, Augustus, 1782. 5*57
a|l Fïlfl!5*!! ft f $ i
3.1 § s Ti
i I * ft sir H ? ?>si
fff fel |f# e^ffi, Ïn
s j |& ff - |*j
ifitri ^'iffii^fi^ !f
'Ifelf i t'f / f ïlf|| ÏHïI
M MI * I Hf ! tillff
Ij Jl ? ||| ü U ;
- 5" eg. 5 sa> g. — s a erg ff
Vus. sik ces».



öó» NIEUWE NEDERLANDSCHE
fus-
«lts if^ï tjrifl ri- | i ï
*" , ■ f Kg
ö c1
« * * &■ "2 pS™^ Is »
b • ?■ |?-s scg «
«s? S> ^ ? " '* B"J
t« % 3 ^ | n2
* " 3 g S 8-
I m 8
] & bte b tbj b § |3
i 5 '15 j h i t 1 IS
» g> ■* *l 5 g romp
? ' r f, r * é
i %' ] g j
? 5 5; s f ta< *
S ! • 5* 5- re 2 c
■: s- & Si &
31;% ff |
-S cs |
Sü0Qcoooooo5öoooooöooo o b »S
\\\\m\\\ lïfii ist 3



J A A R B O E K E N, Auguftus, 1782. 9t$9
pacht van Kruyne , waren verfpreid. E^n. brief, waar by het eerR die gerugten zyn ■ pjtgeftfOQid , was in het Zuid-Hollandfche Nieuwspapier gepiaatft, het geen te woerden gefchreven wordt. De Prins Erfftadhouder zich dus by de Staten van Holland en Weflfrjelland vervoegd hebbende ten einde de Courantier of Nieuwsfchryver daarover gehoord wierdei zq hebben wy van dit geval, uit Woerden, begonnen verflag te doen. Maar dewyl het cigenlyk in de Provincie Zeeland is voorgevallen, zo zullen wy het vervolgends onder het Artikel van deze Provincie plaatfen.
Zodra dan in het Zuidhollandfch Nieuwspapier van den 1 July, de gem.brief gelezen wierdt, fchreef de Prins Erfftadhouder dien zelfden dag aan den Schoutbynacht J. van Kruyne, den navolgende brief.
'sHage den 1 July 17Z2,.
l?WEL EDEL, GESTRENG. HEER.'
„ Ik hebbe met veel verwondering <re, „ zien in de Zuid-Hollandfche Courant van „ heden, welke ik Uw Ed. Geftr. hier ne„ vens roezende, zeker Extract Mislive n die gepretendeerd word gefchreven te zyn ■s» aan boord van 'sLands Fregat de Jafon.
„ Deszelfs inhoud is my van die natuur „ voorgekomen, dat zy verdiend een aller„ naauwkeurigst onderzoek; verzoeke Uw „ Ed. Geftr. my dus Declaratoir toe te zenp den van het geene daar omtrent voorgeTtt 4 vallen
ings2j.



070 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vus-
Sl NGEN
„ vallen is, en van Kaptein Story mede eea „ gelyk Declaratoir, op den Eed aan den „ Lande gedaan, te requireren, voorts alle „ onderzoek te doen, dat mooglyk zal zyn, „ om te vernemen , of waarlyk die Brief „ aan boord van voorfchreven Fregat is ge„ fchreven, en zoo ja, door wien* „ Waar mede Wyve met achting,
„ Wel-Edele Geftrenge Heer! „ Uw Ed. Geftr. Dw. Dr. („ Was getekend) W. Pr. van Oranje".
De Schoutbynacht beantwoordde dezen brief op deze wyze:
„ DOORL. HOOGG. VORST en HEER!
„ Ik vinde my hoogst vereerd met Uwe Doorluchtige Hoogheits altoos gevenereer„ de aanfchryvens en ordres, op het Stuk „ der in de nevens Uwe Doorluchtige Hoog„ heits Misfive gevoegde Zuid-Hollandfche 9, Courant geinfereerden Brief, pretenfelyk „ aan boord van 'sLands Fregat de Jafon, „ onder Commando van den Kaptein Story, „ alhier ter Reede liggende, gefchreven.
„ Met de hoogfte fatisfaftie vind ik my ?J door de ordres in hooggedagte Uwe Door,7 luchtige Hoogheits Misfive vervat, in de gelegenheit gefteld, om Uwe Doorluchtige Hoogheid de malicieufe valschheid van ' dezen verdigten Brief, zoo hoonende voor 'sLands Dienst, en zoo atrocelyk aanran\\ dende , de hoogstgevenercerde Perfoon ' van Uwe Doorluchtige Hoogheid, endes-
„ zelfs



jaarboeken, Auguftus, 2782. 97i
„ zelfs ordres als Admiraal Generaal, door „ een verllag van de zeer eenvoudige waar-: „ heid aan te toonen en buiten allen twyfel „ te Rellen.
„ Ik zal Uwe Doorluchtige Hoogheids v pretieufe attentie ten dien einde met gee„ ne breede details occuperen , maar my „ eerbiedigst refereren en beroepen op de „ hier nevens gaande vier ftuks Verklarin3, gen, als een van den Kaptein Story, die„ nende om te verifiëren, dat de illufoire „ Brief, in de Zuid-Hollandfche Courant „ van den 1 July dezes Jaars vervat, niet „ gefchreven is door iemand behoorende „ tot de Equipagie van zyn onderhebbend „ Fregat.
„ Nog eene dito Verklaaring van gemel„ den Kaptein Story, dienende om te too„ nen dat door hem Kaptein geen Brief aan „ my is gefchreven over eenig in het gezigt „ ten Anker liggende Engelsch Oorlogfchip „ of Fregat, veel min, dat door hem Kap,. tein om eenige hoegenaamde ordres ver„ zogt is, om op het zelve af te gaan, en „ tevens ten overvloede om te bewyzen , „ dat het Schip, het welk by mooglykheid „ gelegenheid tot de gefpargeerde gerugten „ kan gegeven hebben , by gemelde Kap„ tein geobferveerd is geweest te zyn een „ Koopvaardyfchip. Alsmede eindelyk om ,, te toonen, dat 'er geene hoegenaamde on„ lusten onder zyne Equipagie hebben plaats „ gehad , wegens het niet afgaan op het zoM genaamd Engelsch Oorlogfchip.
» Eene verklaring van den Advisjagt-Kap,
?ï tein
INGE",



972 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vus-
SIKGEN,
„ tein Lierfen, commanderende de Dolphyn, 5, en de Gebroeders JSlarebout, yder een s, der Kruispoonen onder myne orders com0, manderende, ftrekkende almede om ten 0i overvloede te bewyzen, dat het questicu5,, fe Schip, een Koopvaardyichü^ geweest n is, naar Oftende moetende.
Eindelyk eene verklaringe van my zcl-
ve, dienende om te bevestigen, dat my 5, door Kaptein Story noch door niemand 3, op het questieufe fubjecr, om eenige or„ ders is gevraagd, en dat het pretenfe ant„ woord,het welk door my zoude gegeven
zyn, is eene volftrekte. in alle zyne om-
Randigheden , en uitdrukkingen , maliti„ eus gecontrouveerde onwaarheid.
„ Ik twyffele niet of Uwe Doorl. Hoog-
heid, zich de moeite gevende deze Bylas, gen in te zien , zal volkomen overtuigd „ zyn van de valschheid dezer gerugten cn „ verregaande onwaarheid van den geïnle„ reerden Brief, in de Zuid-Hollandfche „ Courant voornoemt. Hopende dus aan „ Uwe Doorl. Hoogheids intentie voldaan „ te hebben, bevele ik my in Uwe Door„ luchtige Hoogheids hooge Protectie, en
blyven met diep Refpecl;
„ Doorluchtige Hooggeb.Vorsten Heer! ., Aan Boord van 's Lands Schip ,,, Zierikzee geankerd voor Vlis-
fingen den 7 Juny 1782.
„ Uwe Doorluchtige Hoogheids „ onderdanige en zeer gchoor„ zame Dienaar
(„ Was geteekend) J. van Kruyjje,
Dc



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. $73
De eerRe verklaring van den Kaptein Story, van den 6 July 17% was van dezen inhoud :
„ De ondergeteekcnde Kaptein ter Zee, .,, Commandeeiende 's Lands Fregat van „ Oorlog Jafon, certificeerd en en verklaard „ hier medeypp den Eed aan den Lande ge„ daan, dat op de ordre van den Heer Schout 9, by Nagt J. van Kruyne alle mooglyke
recherches en onderzoek heeft gedaan ter „ ontdekking, of onder zyne Equipagie, op „ gemelde *s Lands Fregat dienende , de „ Schryver van zekeren Brief (in de Zuid„ Flollandfche Courant van den 1 July de„ zes jaars geïnfereerd) was te vinden; e„ doch bevond zulks vrugteloos, kunnende
zich ook niet verbeelden, dat iemand on„ der de Equipagie een zoodanige van alle ,, waarheid ontbloote en verdichten Brief „ zoude hebben gefchreven.
,, Aan Boord van 'sLands Fregat voor-
noemt, geankert ter Reede van Vlisfingen „ den 6 July 1782. („ Was getekend) S. Story.
De tweede verklaring van dèn zelfden Kaptein was aldus ingerigt.
„ De ondergetekenden Kaptein ter Zee.; „ Commanderende 'sLands Fregat van Oor„ log Jafon, met de uiterfte bevreemding „ gezien hebbende in de Zuid-Holland,, fche Courant van den 1 July laatsleden, „ de Copy van een Brief, pretenfelyk aan
„ boord
V*LïS-
SI'NCEM.



9?4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vlts-
ï1ncen.
„ boord van de Jafon voornoemt, op dè „ Reede van Vlisfingen, den 26 Juny daar „ te voren gefchreven: houdende onder an„ deren, dat op Saturdag te voren, zynde „ dus den 22 dier Maand, een Engelsch „ Oorlogfchip van 28 Stukken Gefchut op „ de Wielingen zou ten anker gelegen heb„ ben , en dat ik onderteekende Kaptein „ een Expresfe aan den Heer Schout by „. Nagt van Kruyne zoude gezonden heb„ ben, met inftantelyk verzoek, om op het „ zelve los te gaan, waar op de Heer „ Schout by Nagt tot antwoord zouden „ hebben gezonden, geene ordre van den „ Admiraal Generaal tot vegten of uitloo„ pen te hebben, ook geene ordre te kun-
nen geeven , noch aan 't verzoek van „ my ondergeteekende konde voldoen en „ dat myn Schip dis moetende blyven leg„ gen , zulks eene zeer verregaande mis„ noegen onder myn Equipagie had te „ weeg gebragt. Verklaren ter liefde van „ de waarheid en op den Eed aan den Lan„ de gedaan , dat het geheele Verhaal der „ in de gemelde Zuid-Hollandfche Cou„ rant geïnlereerde en pretenfe Copy - Brief „ voorfchreven, in alle zyne omftandighe,3 den is geheel bezyden de waarheid, valsch „ en verdigt.
„ Verklarende ik ondergeteekende wy,., ders tot meerdere te niet doeninge van '9 zulke uitgedachte vertelfels, dat ik het in „ questie Driemast Schip, op den 22 dezer „»in den daad voor Gaats ten anker gelegen „ hebbende, door den Kyker geobferveerd,
„ en



JAARBOEKEN, Auguflüs^ x^i. 9?5
en het zelve voor een Koopvaardyfchip „ aan alle zyne Werken en Scheeps Manceu„ vres heb gehouden.
„ Wyders verklare ik fpeciaal, hoe ge„ naamd, geen ordres tot uitloopen of op „ eenig Schip af te gaan, aan den Schout „ by Nagt van Kruyue, commanderende de „ Reede alhier, gevraagd te hebben, en dat „ het dus onwaarachtig is van dezelve eenig „ weigerend antwoord op dit fubjecT: beko°j, men te hebben,
„ Eindelyk verklare ik ondergeteekende „ zoo veel ik, naar gedane ernltige infor9, matien, met zekerheid bewust ben, dat „ ook wegens het voorgegeven wordende „ niet afgaan op het zoo genaamt vyandelyk „ Schip, geen de minfte misnoegen onder „ myne Equipagie heeft plaats gehad.
„ Aclum aan boord van 'sLands Fregat „ voornoemt, geankerd ter Reede van Vlis„ fingen den 6 July 1782.
„ Was getekend S. Story.
Nog heeft men in de openbare Nieuwspapieren van den zelfden Kaptein Story , de navolgende verklaring gelezen:
„ De ondergefchreven Kaptein ter Zee, „ reforterende onder het Edel Mogende „ Collegie ter Admiraliteit op de Maze „ thans commanderende het Fregat de fa* „ fon , verklaard, op den Eed aan den Lande „ gedaan, (ter requifitie van het Edel Mo» gende Collegie ter Admiraliteit in Zee3> land; dat het verhaal in een Brief, zoo
Vlis-
siNGEN



575 NIEUWE NEDERLANDSCriE
Viis-
81INGEN1
„ gezegd word gefchreven uit myn orfdef* „ hebbend Fregat en geïnferee'rd in de Zuid „ Hollandfche Courant van den i July ■ ,, vohtrekt onwaar en verdigt is, dat wei „ is waar, op den 22 Junylaastleden, voor„ by zyn Fregat, toen geposteerd tusfehen „ de Ton No. 1 en Dishoek, een Blanken„ burger Visfcher is gevaren, die my zei„ de , dat voor Gaats ten anker lag ecu ■„ Schip, dat hy dagt een EhgelsÖh*Frègas „ van 28 Rukken te zyn; dat hy met hen „ Kyker ziende efPeéijlef den Driemast-Schip ,3 op een verren afRand, buiten den. Deur„ loo , ontdekte , dat hy , zoo verre aan „ de manoeuvres van de Zeilen kon om* „ dekken, vooreen Koopvaardyfchip hielt, zoo als de Commandant gelyker tyd ook „ rapport daar van óntfing door de Kras* j-, ponen en Kotters, en fchoon hy alle goebf de gedagten heeft van de bravoure van „ zyn volk, het volkomen en in deze ge-= „ gelegenheid valsch is, dat het zelve hun ,, empresfement zou hebben getoond, om „ dat Fregat te bevegten, terwyl hy niet „ bewust is, dat iemand van zyn Equipa„ gie , buiten mooglyk eenige Officiers , „ die by hem Ronden , toen de Blanken„ burger voorby voer, iets daar van heb„ ben geweten , dat dus ook volkomen „ leugenachtig is , dat de Heer Comman„ dant my het geprstexteerde antwoord „ zoude hebben laten geven, terwyl zyn „ Hoog Ed. Geftr. daar geen kennis van geven had, als zynde zulks hier boven ge* meld fchoon gefcliied. Uit al het voor-



JAARBOEKEN,', Auguftus. 1780. ^
fe gemelde kan zich de ondergetekende niet i, verbeelden, dat iemand onder zyn Equi „ pagie zoo flegt zoude zyn van zoodanige „ leugenagngen Brief te fchryven, en moet -> denzelven dus als een kwaadaarcig verdiatn iel aanzien. p °
3J Aan boord van 's Lands Fregat de Ja■>■> Jon, geankerd ter Reede van Vlislingen den 6 July 1782;
G> Was getekend) s. S töry.
Vervolgends behooren tot dit zelfde voorval nog eene verklaring, door Gerrit LierJen, Jacob Narrebout en Frans Narrebouü getekend, luidende aldus:
De Ondergeteekende Uitlegger Kapteins Gerrit Lierfen, Jacob Narebout en Fraai „ Narebout, certificeren en verklaren by de „ zen, op den Eed aan den Lande gedaan: Dat 9> volgens dagelykfche gewoon te 9 ingevolge ,, ordres van den Heer Schout by Nagt J, „ van Kruyne met hunne onderhebbende 5, sLands Advys-Jagten in Zee kruisien5j de, ter obferveringe of zich eenige vyan3j delyke Schepen of Vaartuigen vertoonen^ » zy tegen den avond van den se Juny de■>•> zes Jaars, door Rilteen het Noorder Ty,t 3, dat in het water kwam, hebben zien ten „ anker komen een driemast Schip, dat i, zwaar geladeia was, hebbende een Gaffel », in plaats van een Bezaansroede en geen s> Voorbramfteng, en door alle teekens-zoo Vvv n met
Vns.
UtiGECïS



6?8 NIEUWE NEDERLANDSC HE
Vlis-
singen.
met zyn merken als anderfints, te kennen " gaf een Koopvaarder te zyn, daar wy het '„ voor hebben gehouden, te meer om datwy „ het des anderen daags, op den 23 Juny
weder onder zeil hebben zien gaan, cours „ houdende na Oftende. Verklarende ver„ ders de Ondergeteekenden, dat. geene an„ dere Schepen tot heden buiten den Deur„ loo zyn ten anker gekomen, al het welke „ nader gerequireerd wordende, bereid zyn „ met. Solemneeden Eede te bevestigen.
„ Aclum aan Boord van 'sLands Schip „ Zierikzee, geankerd voor Vlisfingen de„ zen vierden July 1782.
(„ Getekend) „ Gerret Liersen, „ Jacob Narebout. „ Frans Narebout.
„ Certificeren wy Gecommitteerdens tot het doen formeren dezer Verklaringe, op den „ Eed aan den Lande gedaan, dat dezelve „ is gepasfeerd in onze tegenwoordigheid , „ dato als voren.
C„Get.) „ FI.Draveman D'Oyens. „ F. C. Moser. „ my prefent.
„ P. ruyl,
„ Schryver".
En eindelyk eene verklaring van den Schout by Nagt J. van Kruyne zeiven, vervat in deze bewoordigen.



JAARBOEKEN, Auguftus,1782, 97a
„ Ik ondergeteekende Schout by Nagt, met de uiterfte verwondering en veront„ waardiging in de Zuid - Hollandfche Cou„ rant van den 1 July laatstleden, gezien en „ gelezen hebbende de Infertie van een Brief, pretenfelyk aan boord van de Ja„fon, op de Reede van Vlisfingen den 26 „ Juny gefchreeven, houdende onder ande„ re, dat aan my Schoutbynagt, door den 5, Kapt, Story, commanderende gemelde », Fregat de Jafon, per Expresfe zoude ge„ daan zyn een inftantelyk verzoek, om op „ een Engelfcli Oorlogfchip, het welk in 't „ gezigt van gemelde Fregat op de Wielin„ gen ten anker zoude gelegen hebben, af te „ gaan: waar op ik ondergeteekende Schout„ bynagt tot antwoord zoude gezonden heb» ben: geen ordre van den Admiraal Gene„ raai tot vegten of uitloopen te hebben, „ ook geene ordre te konnen geven, noch „ aan het verzoek van hem Kaptein Story te : „ kunnen voldoen.
„ Verklare ter liefde van de waarheit, op „ den Eed aan den Lande gedaan , dat ik, „ noch expresfe, noch mondeling noch i, ; ,, fchriftelyk verzoek van den Kaptein Story, „ noch van iemand anders,op eender alhier „ ter Reede liggende 'sLands Schepen com„ manderende, heb ontfangen, ftrekkende „ om op eenig voor de wal liggende Schip „ of Schepen van den vyand af te gaan, en „ en dus dat ik ondergeteekende ook geheel „ en al onbewuft ben van eenig antwoord „ op dit fubject, en dus veel min een zoo„ danig,als in den voornoemden brief geïnVvv 2 „ fg-
Vus-
SINGEN»



980 NIEUWE NEDERLANDSCHE
„ fereerd in de Zuid-Hollandfche Courant „ van den 1 July Raat vermeld, gegeven te „ hebben, verklarende dat pretenfe ant„ woord te zyn eene in alle zyne termen en „ omftandigheden volRrekt ter kwader trou„ we uitgevondene onwaarheit.
„ En depofere ik ondergeteekende, ter „ liefde van de waarheit, al verder, dat alle „ de rapporten uit Zee van de onder myn „ commando ftaande Advys-Jagten, op den „ bedoelden tyd ontfangen , wanneer gemeld „ pretenfe Oorlogfchip hier voor de wal zou,, de ten anker gelegen hebben, dat alstoen „ omtrent vier a vyf mylen van de wal, niet „ anders ten anker heeft gelegen dan een , zwaar geladen driemaR Koopvaardyfchip, ', het welk volgens obfervering der meerge" melde Advys-Jagten, en de deswegens
door hun aan my gedane rapporten, op 11 den 23 Juny laatstleden, zyn cours heeft " heeft gerigt gehad naar Oftende. " „ Acfum aan boord van 'sLands Schip van „ Oorlog Zierikzee, geankerd voor Vlisfingen den 6 July 1782.
(„ Was geteekend)
„ J. van Kruyne".
Onderwyl daar niets ligter Rand grypt, daar niets gevaarlyker is , dan de vermoedens, waar tegen, anderzints brave en verftandige lieden zeiven, niet fchynen beftand te zyn; daar niet alleen verfcheidenlyk naar ieders gezindheid en begrippen over dit voorval gefprokenwierdt, maar ook in een
nieuws



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. 981
nieuws papier van den 17 July 1783. zodanig over het zelve gefchreven, dat de Schout-: bynacht van Kruyne, deswegens ten uiterfte gevoelig was, en meende te moeten zyn,• zo vervoegde dezelve zich by een verzoekfehrift aan de Staten van Holland en Weftfriefland, en verzogt, met alle nadruk, eene prompte en kragtdadige vergoeding van eer, voor deze ten fterkste hoonende bcleediging, hem in dat Nieuwspapier, aan gedaan. Dit fmeekfehrift js aldus ingerigt:
Aan de Edele Groot Mogendg Heeren Staten van Holland en Weftfriefland.
Zweeft met de diepfte Reverentie te kennen J.
van Kruyne, Schout by Nacht van Zeeland, dat den Suppliant met de uiterfte verontwaardiging heeft vernoomen , dat de Zuidhollandfche Courantier in zyn Courant van den eerden deezer Maand heeft kunnen goedvinden te infereeren een Brief, pretenfelyk gefchreeven aan boord van 's Lands Fregat de Jafon , gecommandeert door den Capitein 5. Story , dragende niet alleen, wegens de daar by voorkomende onwaarheden, alle de kenmerken van notoirlyk te weezeu verdigt, maar zynde ook teffens ten uiterfte lajfief voor 'sLands diénst, en eeniglyk ingerigc om de direclie en 't bewind van Zyne Hoogheid als Admiraal Generaal der Vereenigde Nederlanden, by 't publicq in verderking te brengen ; dat het Zyne Hoogheid behaagd hebbende den Suppliant tegelasten, dien aangaande Hoogstdenzelven nauwkeurig te informeeren en door een behoorlyk declaratoir van den Suppliant en den Capitein Story op dep eed aan den Lande gedaan van het daaromtreHt Vvv 3 voor-
/lis-



982 NIEUWE NEDER LANDSCHE
Vtrs-
SliNGEN.
Req. van
den
Schout* byn. van Kruyne, ter vergoedingvan hoon miz.
voorgevallene kennis te geeven , mitsgaders alïe mogelyk onderzoek te doen, of waarlyk een zodanige Brief aan boord van 't voorfchreeve Fregat mogte gefchreeven zyn , en zoo ja"! door wie? den Suppliant niet heeft gemanqueert zoo fpoedig mogelyk aan de voorfchreeve ordre te voldoen , en zoo door zyne eerbiedige refcriptie van den Zoevende deezer als met vier daar by gevoegde Verklaaringen , door den Suppliant, den Capitein S Story, en den Advis-Jagt Capitein Gerrit Lierfen, mitsgaders de Uitlegger Capiteinen Jacob Narebout en Frans Narebout, op den eed aan den Lande gedaan refpeótivelyk afgegeeven , te doen zien-, dat de voorfchreeve pretenfe Misfive niet anders kan werden gehouden, dan als een louter verdigtzel, met een hoos en ftrafbaar opzet, teegens de waarheid verzonnen, co dat dezelve door niemand van de Equipagie van den Capitein Story. is gefchreeven geworden, zno als dan ook den Suppliant eerbiedig vertrouwt, dat Zyne Hoogheid door de voorfchreeve bewyzen niet alleen ten vollen van de valschheid van dien preterjfen Brief is overtuigd geworden , maar dat IloogstdezeBe dien a.mgaande teffens wel zodanige mefures zal willen neemen, als overeenkomllig 't gewigt der zaake voor de eer van 's Lands dienst en ter volkome veron> fchuldiging V3n den Suppliant de géichikfie zullen geoordeeld worden, en waar in den Suppliant met alle eerbied ga ,rn berust. —•
Dan, dat den Suppliant niet geene mindere aandoening en indumatie in de Diemer- of Watergraaf roeerfche Courant van den Zeventiende dezer Maand onder hec articul Amfterdam heeft ingelast gevonden eenen Brief quafi gefchreeven uit Utrecht den dertiende July bevorens, houdende niet alleen zeer veel odieufe en hoogstfletnsfante Cb'canes, Critiqties cn Verdenkingen op en omtrent het gedrag van den Suppliant ïn zyn bov^gemelde refpectlve qualiteit, met
be-



JAARBOEKEN, Augufius, 1782. 983
betrekking tot zeeker Koopvaardyfchip, 't geen weinige uuren van 'savonds tot 's anderen daags "s morgens in het opkomend Noorder Ty, buiten Gaats in Zee, door ftilte was geankert, en gezien geworden , in de ftoutelyk geadfumeerde Onderflelling, dat 't zelve Schip een Engelsch Koopvaardyfchip zoude zyn geweest, en als of de voorfchreeve ftilte , de Stroom, het noog of laag water en alle andere omftandisheeden zoo maar aanftonds het uitloopen van des Suppliants Schip en het innaaien en neemon van 't voorfchreeve pretens vyandelyk Schip hadden toegelaten ; en als of de ongenoemde Schryver van dien hoogst inj uriëerende Brief een beyoead Regter was over alles, wat den Suppliant in die omftandigheeden volgens eed en pligt had kunnen en moeten doen; maar teffens den Su'mliant onder het oog van den Souverein dezer Landen , voor de geheele Natie, ja zelf voor gants Europa proftitueerende: „ Als een man die ftry„ dig met zyn ordres zoude hebben gehandelt „ met afvraging waarom hy dan niet goroepen
word voor de Hoogen Krygsraad, en aldaar „ even als anderen gevonnist," „ en met by„ voeging, dat hy Schryver, dagt, dat, wanneer „ dit gebeurde, den Suppliant nog eene moeije. „ lyke verantwoording hebben zoude."
Dat den Suppliant nauwlyks kan voordragen, welke eene diepe indruk de voorfz. zoo honmde proftitutien en injurien opentlyk en voor 't oog der ganfche Waereld voorgefteld, in een gepriviligeerd Nieuwspapier, 't welk dagelyks onder een foort van publicque Aucloriteit van de Magiflraat of politicque Overheid door 't geheele land word verzonden, en van een yder gelezen, en zulks na dat de valsheid en fchandelyke Verdigting van 't origineel Lafterfchrift, 't welk de eenige grondflag van deeze pratenfe brief confti« Vv v 4 tueert,
Vtis-
51K GEN.
Req. van
den
Schout- ' byiu van Kruyne, ter ver-
voeding van hoon enz.



Sj54 NIEUWE NEDERLANDSCHE
S!«GkN.
Req. va» den Schout lyn. van Kruyne, ter vergoedingvan hoon
l
tueert, reeds opentlyk ware aan den dag gelegt» by hem gemaakt hebben; dat mitsdien den Suppliant aan zig zelfs en a'ti den Lande, 'c welk hy de eer heeft te dienen , vermeent heefc onvermy ielyk verfchuldigc te zvn , om alles in 't werk re (lellen ten einde zig'dealIereclatanfte en opendykfte reparatie te doen toekomen, welke na den aarc der zaïike mogelyk is, en die teffens tot een guarand dienen kan voor alle braave en eerlyke Officieren van den Staat , welke anderzints aan zoortgelyke flctrisfures dagelyks kunnen worden geëxponeert; en eindelyk dat het (onder reverentie :} van hem niec kan nog mag gevergc worden , om door een koftbaar en langduurig Proces by den Ordinaris Rechter een herRel en decifie te zotken, welke in "t voor handen zynde geval nimmer of ooit prompt genoeg of gèë« venredigt weezen kan aan 'c gewigt en aan de eclatante publiciteit van de injurie, en die nooit eene toereikende beveiliging voor die geenen, we!-? ke de ar hebben in 'sLands Eed en dienft gefteld te zyn , ea de gewigtigfte zorgen aan zig vinden toevertrouwt, kan opleveren; terwyl den Suppliant vaftelyk vertrouwt, dat hy , uit hoofde van de importantie zoo wel als van de teederheid van zyn relatie en bediening,ean geregtigde aanfpraak heeft op de immediate protedtie van de moge Overheid en op hec zoo onontbeerlyk mainien van ?yn Eer en goede naam, als het dierbaarfle van alle bezittingen, en dat hy vervolgens ook Jaar op in deeze zorgelyke tyden allerbyzondersj kan en maa: ftaat maaken. —*■
Mits welk den Suppliant reclameercnde met al. len eerbied en reverentie die befcherming, welke ia de grondwetten van deeze Republiek, en in 'c byzonder ook van Uw Edele Groot Mog. Provinje , zelfs aan den geringften Ingezeeten toekomt, üig kcerc tot Uw Edele Groot Mogende,ootmoeliaedig verzoekendej dat Uw Edele Groot Mo?.
zoda.-



JAARBOEKEN, Auguftus, 17B2. 085
zodanige prompte en eclatante repara<ie van de voorfchrcve ongehoorde en atroce fletrisfure aan den Suppliant gelieven te doen e: langen , en voorzieninge voor 't vervolg te doen , als dezelven na den aart en importantie der zaak, en na de licentieufe publiciteit, waar meede zy aan den den Suppliant is aangedaan, zullen oordeelen te bsmooren.
't Welk doende &c.
(Was Getekend)
j. van Kruyne.
FRIESL AND.
Leeuwarden.
De Staten dezer Provincie hebben den 12 April goedgevonden de Refolutie van den 28 February 1705. omtrend de Naturalifatie aldus nader te verklaaren. (*)
V\e Staten van Vriesland allen den geenen, die J-y deezen zullen zien, ofte hooren leezen, Salut; Doen te weeten: Dat wy in ernltige overwegicge genomen hebbende de Staats Refolutie van den 28 February 1705, zynde van deezen. inhoud.
„ ls ter Vergaderinge gereprafenteert en voor„ gedragen, dat het refpecf, de digniteit, mits„ gaders het belang van deeze Provincie, en de „ Hooge Regeeringe van dien vereifchen, dat tot „ de vergaderinge van Haar Ed. Mog. als meede
„ tot
(*) Wy hebben hier voren bl. 358. kortelyk hec voorftel van Oofleigoo en de toeftemming der Staten medegedeeld. Nu hebben wy gemeend, de volledige Publicatie des wegens te moeten laten volgen. Vw 5
Vtir
SISGENo
Req. van den
Schoutbyn. van Kruine, ter vergoedingvan hosn



9s6* nieuwe nederlandsche
LEEUWARDEN.
Pub!, ter ver
klaring van de Ref. 28 Febr.
I7°S«
wegens de natw ralifatie
„ tot het bekleden van hooge ambulatoire Amp-
ten,geen andere Perzoonen werden gcnomineert. „ en aangeftelt, als de zodanige , van dewelke „ met fundament mag worden vertrouwt, dat zy „ by alle gelegentheden, het intrest en befte van
den Lande, met alle getrouwigheid zullen be„ bartigen en waarnemen; dat tot bekominge van ,, dat heilzaam oogmerk zeer veel zoude contri-
bueeren. ingevalle by Refolutie tot het compa„ reeren in de vergaderinge van haar Ed. Mog. „ wierde vascgeftelt, dat nog tot den landdag
admiflibel, nog tot het bekleden van eenig 5, ambulatoir Ampt eligibel zullen weezen ,als zo»
danige Perzoonen, dewelke of door geboorte, ,, of door naturalifatie en begoedigheid aan den ,, Landfchappe verknogt , en by desfelfs wel of „ kwalyk vaaren, nevens andere goede Ingezete-
nen, zyn geinteresfeert.
„ Waarop gedelibereerc zynde, is goedgevou„ den en verftaan te refolveeren , te erdonneeren „ en te ftatueeren , gelyk gefchied by deezen; „ dat in het toekomende niemant admisfibel zal
weezen tot den Landsdag, nog tot het beklee'„ den van eenige ambulatoire Ampten buiten en „ binnen de Provincie , het zy dat de voorfz. ,, Ampten by de volle kamers worden vergeven , „ of door een afgezonderde aóle van Volmagt of „ Volmagten, van Grie.tenien en Steeden, wor-
den getranfporteert en overgedragen, ten waare ,, dezelve zy een Ingeboren van deeze Provincie, „ of aldaar genaturalifeert en b^goedigt, uitge„ zondert alleen de Bewindhebbers plaatzen van ,, Oost en Westrndifciie Compagnie , dewelke ., door uitheem fche zullen mogen worden waarge5, nomen: dat voor genaturalifeerden zullen wor„ den gehouden , alle de geene , dewelke aan „ Hierlandfche Vrouwen zyn getrouwd , of an„ derfins vyf jaaren gedurende 5 zonder interruptie „ gewoont, en zig geftabileert zullen hebben, en
daar inne continueeren, ten minften, gedurende
des



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 987
den tyd, dat zy tot deeze of geene comtnisfie] „ of acrbulatoir /Jmpt, geëmploieert zullen wor-i ,, den; dat insgelyks voor begoedigt zullen wor,. den gehouden die een ftemdragende plaats ten ■ „ platte Lande, of in de Steeden zoo veel aan „ vaftigheden zal bezitten , als van noden is, om „ volgens de Reglementen, tot de Vroedfchap en „ Magiitraat . te worden verkoren: En op dat „ deeze hnar Ed. Mog. welmeninge punQuelyk „ moge worden agtervolgt en nagekomen ; z^o
worden de Heeren Gedeputeerden geauthori„ feert, gelaR en aanbevolen, om in hetvifi.ee„ ren van de Procuratien ten Land'dage , rauw ,, kaurig agt te geeven, dat niemant tot Volmagt
werde geadmitteerc en aangenomen, ah die be-
kent zyn voor genoegzaam gequalifice.rt te
weezen, ingevolge van deeze haar Ed. Mog. „, Refolutie en ordre, als mede om geen bileven ., van voorfchryvinge voor eenige Perzoonen, 3, tot een ambulatoir Ampt in 't toekomende mo„*gende worden benoemt, (exemt de twee voor„ noemde BewindhebbersfchappenJ te verleenen,
of te doen depecheren, als voor de zulke, de3) welke zullen worden bevonden te weezen ge„ qualificeert als vooren; houdende haar h'd. „ Mog. voor nul en van geender waarden het „ geene deezen contrarie hier na mogce worden , gedaan of ondernomen.
En confiderecrende dat dezelve, of fchoon volmaakt overeenkomende , ja waarlyk gegrond op de fundamentele Conftitutie des Lands, egter in zommige poincfen door den tyd in verval fchynt geraakt te zyn, hebben goedgevonden en verflaan, aangezien he. refpect, de digniteit, mitsgaders bet belang deezer Provincie en de hooge Regeringe van dien. nu meer dan ooit, de voorzorgen, in die refolutie vervat, vereifchten, dezelve nader te expliceeren, ten bpzigte voornaamenlyk van de requifite tot eene naturalifatie door inwoninge no.
>EU-
VAR-
3EN.
Pull. ter verkfa' "ing van ie lief. 28 Febr. 1705. wegens ie natit' ''aliftatie.



,iS8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeu-
wa reen«
Publ.ter verklaring va* de Ref. aKFebr. 1705. wegens de natu?alifatie.
dig, gelyk wy de opgemelde Refolutie van der* 28 February 1705 expliceeren in deezer voegen: Dat voor genaturalifeerden zullen worden gebeur den, alle, dewelke Hierlandfche Vrouwen hebbeu getrouwt. anders ten minsten vyf volle jaaren, zonder interruptie gewoont, en zig met een familie of huisgezin gettabilieert hebben, zullende een afwezigheid van, meer dan twee maanden in het jaar uit deeze Provincie, voor eene interruptie gerekent worden, genoegzaam om den loop der geheele naturalifatie te verhinderen.
En zullen ook die geene, welke door Inwoninge genaturalifeert zyn, op bovengemelde wyze, egter van dit hun verkregen regt gehouden worden te zyn vervallen, zoo wanneer zig naderhand, gedurende vyf of meer jaaren met hun Huisgezin elders buiten deeze Provincie rer woon begeven.
En wyders gerefolveert, de Heeren onze Gedeputeerden te gelaRen, om zig in het vifiteeren der jaarlykfche Procuratien voor de Volmagten ten Landsdage, ftiptelyk hier na te gedragen, en conform deeze onze welmeninge, voor het approbeeren derzelver, nauwkeurig te onderzoeken, of dq Gecommitteerden, zoo uit de üteeden als Landen, ten tyde hunner jaarlykfche Remminge, ingevolge den inhoud der voorfz. Refolutie van den jaare 1705, en deze onze nadere Explicatie, genoegzaam gequalificeert en begoedigt zyn.
En zal deeze alomme worden gepubliceert en geafEgeert, daar men gewoon is publicatie en afficie te doen.
H. B- Smini a, Vt. Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog. A. j. v. Sm in ia.
. !• ~ . ■ Wv



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. >8f
Wy hebben in ons Rukje voor Maart bl. 401 eenen brief medegedeeld van de Staten aan Z. D. Hoogheid, rakende de zaak des Hertogs van Brunswyk Wolfenbuttel ,• en het antwoord van Zyne Hoogheid daarop. Dog de Staten namen met dit antwoord geen genoegen en fchreven dus den 14 April nog nader aan den Erffladhouder op deze wyze:
DOORLUCHTIGSTE VORST EN HEER!
T"\e Misfive van Uwe Doorl. Hoogheid, gefchreë*J ven in 'sHage den 15 der voorleeden maand, dienende tot antwoord op de onze van den n daar te vooren, ter onzer kennis en Deliberatie gebragt zynde. hebben *vy ons plichts en amptshalven genoodzaakt gevonden, terwyl dat de zaak van Heere Hertog van Brunswyk door het voormaals overzenden van deszelfs Memorie aan ons, een onderWerp van oyerweeging gebleeven zynde, by ons Commisforiaal gemaakt was, aan U. D. H. onder het oog te brengen, dat U. D. H. zeer kwalyk fchynt begreepen te hebb°n de woorden goede In* gezeetenen, in onze Misfive gebeezigd, verftaande daar door een uit onbezonne drift niet wel geïnformeerd Gemeen. Wel verre van eenedergé lyke uitleggiDg aan die onze benaaming te geeven, kunnen en moeten wy U. D. H. verzekeren dac de ftemme des volks in deeze Provintie, met op. zigt tot den Hertog, geenzints die is van een onbezonnen en bevooroordeelt gemeen; maar van dat groote gedeelte bedaarde, welmeenende, Vaderland en Vryheid bevende, en daar door achtenswaardige Inwoonderen, die de ruft, maar vooral het zoo nodig vertrouwen onder die Leden der hooge Regeering, aan welke het bewind der pu-
blicque
Leec*
war" den,



990 NIEUWE NEDËRLANDSCHE
Leeuwarden.
Nadere Misfive der Staten aan den Prins wegens den Hertog.
i
;
;
i »
4 < < ] t I i
bücque zaaken en de uitvoerende magt is toevertrouwd , boven alles fchatten, en daar van alleen 'sLinds beflendig heil en duurzaamheid verwagteo.
Het is de algemeene denk wyze der goede gemeente, welke wy by onze Misfive, omredenen daar hy aangenaaid, voor U. D. H. hebben opengelegd.
Wyders zyn wy uit de mee'rgem. Misfive niet zonder verwondering ontwaar geworden, dat ö. D. H. van ons rtquireerde gegronde bewyzen van ag:erdogt omtrent de direcTie van den Heer Hertog: wyl wy daar uit niets «anders kunnen opmaken, dan dat U. D. H. ons wilde aaogenerkt hebben als Denunciateurs of partyen van gedagten Heer Hertog. Doch indien U. D. H. r.ig gelieve te herinneren, dat onze zo achtenswaardige en beminde Landsvader, Vorst Willem [, met de overige Nederlandfche Edelen , daar joven hun een wettigei Landsheer erkenden, ver■e geweeft zyn van zig ooit of ooit in die quali:eit te willen flfteeren tegens eenen heerïchzuchigen Vreemdeling , destyds wel in een erkend ïoog gezag geplaatft, doch teffens mee den ge>rondften haat der Natie belaaden zynde, zo verrouwen wy , dat U. D. H. by nader overwceu'nge met ons zal moeten toeftemmen , dat dusdarig een flap met onze waardigheid a!s Souverain /an den Lande, welke wy de eer hebben te bekleelen, ten cenemaal onbeftannbaar en verre benedt n >ns zyn zoude. Wy hebben aan U. D. H. door >nze voorige Misfive den algemeenen haat, en het lagelyksch aangroeijend misnoegen onzer goede ngezeetenen, met cordaacheid en plichtshalven e kennen gegeeven, en vermeenen daar door in lat opzigte in goede coufcientie te hebben gedeungeerd,
Met verklaaringe, dat 't Declaratoir van U. D. H.
tot



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 991
tot Juftificatie van den Heere Hertog, ons te cnvoldoende is om dair in te kunnen heruiten.
Waar mede , Lioorlugtiglïe Vorft, wy uwe Doorl. Hoogheid beveelen in Gods heiligeproteclie ca verblyveu,
Uw Doorl. Hcogh. goede Vrienden,
De Staten van Vriesland,
Cget.) T. j. j. van Eysinga,
Ter Ordonn . van H. Ed. Mog.
A. j. van Sminia.
Het Quartier der Steden heeft ter gelegenheid van de raadplegingen over de vorenRaande brief, op verfchillende reifen , de vier navolgende Advifen uitgebragt.
„ ADVISEN van het Quartier der Steeden op het eerfte Point van be„ fchryvinge van den extraordinarii „ Landsdag in Friesland, begonnen den „ 2, April 1782. concerneerende de Mis,, Jive van Zyne Hoogheid van den 15 „ Maart 1782. „ 1. Advis. Het Quartier is niet ongenee^ „ gen, om aangaande deeze zaak aan Zyne „ Doorl. Hoogheid te refcribeeren ; mits „ de Refcriptie eene verklaaring inhoude. „ dat de Heer Hertog thans voor volkomer „ gezuiverd word gehouden, dewyl zedert „ al dien tyd, dat men Hoogftgedagte Vorll „ by de Natie heeft zoeken gehaat te ma5, ken. 'er nog niemand met eenige fchyn
„ van
Leeuwarden.



f02 NIEUWE NEDERLANDSCflE
Lëeu-
WAUBf.N.
„ van bewys tegen Hoogstdezelve is opge„ komen; en vertrouwt het Quartier , dat ^ de drie andere Quartieren, óm die re3, denen , ook van hunne inftantien tot „ Eloigncment van den Heer Hertog zulleii „ afzien j doch pasfeert de Propofitie om de „ zaak commiflbriaal te maken, dewyl het „ Quartier den Heer Hertog houd gejuftifi„ ceert, en de zaak daar mede voor afgedaan.
„ 2. Advis. Het Quartier geleezen heb„ bende de concept Misfive door het Quar„. tier van Weftergoo geëxhibeert, verklaart i, by deeze , de verzeekeringe daar in ge„ daan , dat de ftemme des Volks in deeze „ Provincie zyn zoude die van de ftem-ge-
regtigde Ingezetenen des Lands &c. als ,, zonder bewys of geblyk zynde, te hou„' den voor los en en ongegrond. Dat wel „ die heerfchzugtige Vreemdeling (de Car„ dinaal van Granvelle) in de Misfive gej, dagt, met de gegronde haat der Natie be„ laaden geweest is: maar dat het Quartier „ fuftineert, zoo als meermalen gedaan
heeft, dat tegens den Heer Hertog van
Brunswyk geene gegronde fufpicie plaats „ heeft,, en dat dus die geenen, welke den 3, Heer Hertog zonder reeden befchuldigen.,
geheel anders doen als de hooggeagte VorR „ Willem de I. gedaan heeft. Om welke „ redenen het Quartier de geéxhibeerde Mis-
3, live moet defapprobeeren.
„ 3. Advis. Het Quartier verblyd zig, dat
4, het Quartier van Oostergo uit de concept
v MS-



JAARBOEKEN, Auguftus, 1722. 993
„ Misfive wil uitlaten de woorden Stemge■si <regtïgde, en onze wettige committenten, „ daar door klaarlyk met het Quartier der „ Steeden betuigende , dat het voorgeeven „ yan het Quartier van Westergo, erroneus „ is. Edog het Quartier der Steeden bepaalt „ zig niet alleen tot de Stemgeregtigde, „ maar tot alle Ingezetenen van deeze Pro„ vincie, zonder onderfcheid, niet geloven„ de, en voor onwaarfchynlyk houdende, „ dat het tiende, veel minder het grootRe gedeelte van alle* Ingezetenen, eenige haat zouden hebben tegens den Heer Hertog „ van Brunswyk: niemand in ftaat zynde „ eenig geblyk daar van te vertoonen, en „ dus beftaat die voorgewende haat, welke „ aan alle of de meefte Ingezetenen toege„ fchreeven word, op het beft genomen, ia. „ een ydele verbeeldinge. En het zeer klei„ ne gedeelte, die m2t woorden en daden be„ toonen den Heer Hertog van jBrunswyk ta „ haaten, doen het zelve zonder reeden, en op een onregtmatige wyze. „ 4. Advis. Het Quartier is vangedagten, „ dat volgens de conftitutie deezer Regee„ ring door het Quartier der Zevenwoude, „ geen Advis kan worden uitgebragt, alzoo 5, de Heer van Plettenberg met geen reeden „ kan geweigert worden over dit point te „ advifeeren, en 'er dus vyf Grietenyen te„ gens vyf ftaan ; verzoekende derhal ven, ,, dat de andere Quartieren op dit Point. „ geen Refolutie gelieve te nemen; requirée„ rende by ontftentenisfe dies, dat SLands
Leeü-



L7.EU-
i
m NIEUWE NEDEELANDSCHE
i3 Secretaris de Misfive en Refolutien op1 du „ Poina niet refumeere of ondertekenene.
Het ontwerp van de voorgem. brief was van het kwartier van Weftergo voorgefteld: het kwartier vznOofiergo floeg twee veranderingen voor, welken de goedkeuring van Weftergo en de meerderheid van Zevenwouden met eene item wegdroegen. Dog het kwartier deiSteden was, zo als wyuitbovengem.advyfen gezien hebben, van gevoelen: i. „ Dat de Heer „ Hertog volgends het Declaratoir van zyne „ Doorlugtige Hoogheid thands voor volko„ men gezuiverd moest gehouden worden, „ wyl niemand met eenigen fchyn van bc„ wys tegen den Hertog wns -opgekomen; „ dat 'er dus geene jgegronde vermoeden te„ gens hem konde plaats hebben, houdende „ tevens voor onwaarfchynlyk, dat het tieri„ de, veel minder het grootfte gedeelte der „ ingezetenen eenigen haat zoude hebben ,, tegen voorn. Heer Hertog, zo dat alles, „ wat daaromtrend wierdt voorgewend, in „ ydele verbeelding beftondt". Ook meenden de Steden, dat het kwartier van Zevenwouden niet konde gereekend worden behoor* lyk geftemd te hebben 9 en dat dus by noodzakelyk gevolg de twee kwartieren Ooftergo en Weftergo , de twee andere kwartieren niet konden overeenftemmen , om dat men den Collonel Plettenberg, als omtrend den Hertog niet onzydig zynde, hadt uitgefloten «n daar door de meerderheid van eene item verkregen.
Van de tien Grietenyen, die het kwartier
„ van



JAARBOEKEN, WuTyl 1782 5W
van Zevenwouden uitmaken , Remden Doniawerftal, Ilaskerland, Lemflerland, Stel hngwerf Oofteinde, Stellingwerf Wcfteinde, met Ooftergo en Weftergo voor het afzenden van bovengem. brief aan zyne Hoogheid. Vier Grietenyen, als Utengeradeel, Schoterland, Gaafterland en Offerland, Oordeelden, dat men den Brief van zyn Hoogheid niet moest beantwoorden ; maar flens voor ■notificatie aannemen. Uit de tien Gnetenyen waren als volmagten tegenwoordig de Collonel D. A. van Plettenberg , H. L. van Haarsma, en A. G. Camper. De Heer Haarsma was voor het verzenden van den brief, de Heer Camper was daar tegen; de Heer Plettenberg buitengefloten zynde, wierdt by meerderheid van 5 tegen 4 Grietenyen in het kwartier van Zevenwouden , het afzenden van voorfz. brief belloten. De Collonel Plettenberg beklaagde zig by het mindergetal, en verzogt by zyn regt van Remming gehandhaafd te worden, dog vrugtdloös. Het kwartier der Steden zogt wel nogmaals het verzendenvan den brief voor te komen, oordeelende, dat de Heer Plettenberg ten onregte zynde geweerd, vyf Grietenyen tegen vyf in Zevenwouden, en dus wederom Zeevemvouden en de Steden tegen Ooftergo en Weftergo waren , dat dus de Remmen over al Raakten vorderende, dat 's Lands Secretaris de gem! Misfive en Refolutie niet zoude refumceren nog teekenen; Dog de Voorzitter en Geheimfchryver teekenden voorfz. brief, en zonden den zeiven aan den Stadhouder" af. Het kwartier der Steden, de völmagtea Xxx 2 der
Lkéü„
WAK1DEN»



996 NIEÜWE NEDERLANDSCHE
Leeu.
warden.
der vier genoemde Grietenyen uit de Zevenwouden, benevens de Heeren van Plettenberg en Camper, fchreven ook eenen brief aan den Prins,zig beklagende, en de voorfz. afgezondenen brief voor informeel houdende. Zo begreep het ook de Prins Erfftadhouder, welke den 10 Mei, niet aan de Staten van Friesland, maar aan de twee kwartieren Ooftergo en Weftergo, ieder eenen brief fchreef, van den zelfden inhoud en aldus ingerigt.
EDELE MOGENDE' HEEREN!
Ons is op zyn tyd wel geworden eene Misfive, gefchreeven op naame van Hun Ed. Mog. de Heeren Staten van Friesland, de dato den 14 April, dienende tot antwoord op onze Misfive van den 15 Maart jongstleeden , betrekkelyk de zaak van den Heer Hertog van Brunswyk Lunenburg. Wy ontfingen tevens eene Misfive van de volmagten van vyf Grietenyen uit het Quartier der Zevenwouden, ons kennisfe geevende, dat de Heeren Gecommitteerden in het mindergetal wegens dat kwartier hadden kunnen goedvinden te concludeeren, en een Advys conform dat vanüostevgo en Weftergo uit te brengen, niettegenftaande vyf Grietenyen van dat kwartier van gedagten geweeft waren , onze Misfive voorgemeld voor Notificatie aan te neemen, en dat de conclufie genomen was op fundament, dat de Heer van Plettenberg , als een Militair, over deze zaak niet konde advifeeren. Wanneer wy dit nu alles met vereifchce aandagt overwogen , en geconfidereerd hebben, dat het kwartier dev Steden de Misfive van UEd. Mog. van den 14. April niet geapprob erd heeft, cn dat tot conclufie van het kwartier der Zevenwouden geene wettige Pluraliteit geweeft is, dewyl de Heer van Plettenberg, in gevolge de deci-



JAARBOEKEN, July, 1782. 997
Re van wylen onzen Heer Vader, glorieulèrgedagtcniffe, van den 21 January 1749, over alle zaaken, die hem niet direct als Militair concerneeren, en dus ook in deze zaak kan en mag advifeereD, en dat derhalven zyne ftem zekerlyk hadde behooren in computatie te komen, hebben wy gemeend ÜEd. Mog. kennisfe te moeten geeven, dat wv meergem. ÜEd. Mog. Misfive niet voor eene Misfive van Hun Ed. Mog. de Heeren Staten van Friesland kunnen houden, en als zodanige beantwoorden.
Waar mede enz.
Over dezen brief van den ErfRadhouder geraadpleegd zynde, wierdt door het kwartier van Oostergo voorgedragen „ dat zodanige Rap, als van verre uitzigt zynde, niet behoorde onaangemèrkt te blyven , „ maar aan Zyne' Doorl. Flpogheid moeft „ worden in bedenking gegeeven , dat enz". Welk advys door Westergo, alsmede door het kwartier van der Zevenwouden wierdt goedgekeurd, enkel met den voorllag om de woorden in bedenking gegeeven, te veranderen in gerefcribeerd, vereenigende het kwartier van Weftergo zig, ten aanzien van het antwoord op den hier bovenftaanden brief, van Staatsweege te doen, met het advys en het voorftel van Ooftergo. Alleenlyk waren het de Steden, die bleeven aankleeven aan hun voorig- advys op dit onderwerp uitgebragt, en meenden, dat aan den Heer Colonel van Plettenberg niet geweigerd konde worden te Remmen over eene zaak , welke den Heer Hertog van Brunswyk niet betrof als VeldMarfchalk, maar in 't byzonder. Zy verecnigden zig met den brief van Zyne DoorlugXxx 3 ti-
Leeu.
WARDEN.
Brief van den Prins aanOostergo en Welter-



S)$8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
LEEU-
WARpEK.
Der Je
brief de
Staten
van
Friefl.
aan den
Priufe.
tige Hoogheid , en hielden uit kragt van denzelven,de zaak,nog in gefchil,voor beilisde.
Maar, dat de overige drie kwartieren zulks zig weinig bekreunden, blykt uit den navolgenden brief der Staten van Friesland, den 16 Mei aan den Prinfe afgezonden, en aldus luidende:
■ DOORLUCHTIGSTE VORRST en HEER!
VJa dat deMisfiven, byUwe Doorluchtige Hoog_ heid aan de Heeren Volmachten van de kwartieren van Oodergo en Weftergo gefchreeven, uit 's Grnvenhage den 10 dezer loopende maand, door gedigte Heeren aan ons gecommuniceerd waren, hebben wy dezelven in ernftige deliberaue gelegd, en goedgevonden Uwe Doorl. Hoogheid daar op Srantsweege te refcribeeren : Dat wy met de uiterfte bcreemding deze Misfiven gezien en geJeSzen hebhen, overmits wy begrypen , dat eene Misfive, door den eerften Heer van Staat geparapheerd, en door onzen Staats-Secretaris gecontrafigneerd^, allezins crediet behoorde te meriteeren , 'en dat het aan niemant, hy zy wie hy zy, geoorioof i is een zodanig geverifieerd ftuk te wantrouwden , of aan de wettigheid van hetzelve eenigzjns te twyffelen. Daar wy van onze Deliberatien of van onze Advyzen niet gehouden zyn eenige verantwoordinge of openinge ,ten zyaan God alleen, te geéyen , echter willen wy ten overvloede, fchoQi vo!ftre!;r. hier toe ongehouden, aan Uwe Doorluchtige Hoogheid wel declareeren , dat wy als nop, bv die zelfde fentimenten, als vervat zyn in onze Misfive van d^n 14 April laatftleeden , ten vnllen pevfifteeren, en de conclufie daar over als nog volkomen voor wettig houden.
Ln wat aanbelangt de non-conputatie van het Advis vm dein Heer Colone! van. Plettenberg, approVei-cn wy allezins de gehoudene conduite der Gecommitteerde in 'c miridergetal, wegéns' het
kwar-.



JAARBOEKEN', Augujlm, 1781. 999
kwartier der Zevenwolden; als volltrekt over een komende met alle reduien van rechten uit den aart der zaake voortvloeiende, en vooral ook gefundeerd op de decifie van Uwer Doorl. Hoogheids Heer Vader Glorieufer Gedashtenis van den 21 January 1749. als zynde het evident, dat gezeide Heer van Plettenberg over een ftuk , als het geen toen in queltie was, namentlyk de remotie van den Heer Hertog van Brunswyk Wolffenbuttel, njet bevoegd was te advifeeren , vermits dezelve Heer van Plettenberg in zyne kwaliteit als Colonel djre<£elyk gefubordineerd is, aan den voornoemde Heer Hertog, als Veldmaarfchalk, en dus deze zaak hem, als militair, direct concerneerde.
Dan, wy willen deeze zaak, om alle haatelyke reproches te vermyden in de tegenwoordige omitandigheden, niet ten rigoureuften pousfeeren; in verwagtinge, dat Uwe Doorluchtige Hoogheid genoegzaam overtuigd zal zyn, door het geen bevorens is aangevoerd , om , by andere overdenking en rypere overweeging, Hoogstdeszelfs geioude conduite zelfs van agteren niet te kunnen approbeeren; maar in tegendeel, zodaanige demarches voor het vervolg . als van zeer verren uitzigt, en welke van de allernadeeligfte gevolgen voor Uwe Hoogheid zelve zouden kunnen worden, zorgvuldig zal vermyden.
Waar mede, Doorluchtigfte Vorfl: en Heer,wy Uwe Doorluchtige Hoogheid beveelen in Godes Heilige protectie, en verblyven.
Uwe Doorl. Htogh. Goede Vrienden
De Staten van Friesland.
De zelfde Heeren Staten hebben den 13 Mei omtrend eenige artikulen, in 'sLands Xxx 4 " Lyft
Leeü.
WARDEN.
Derde
brief dei
Staten
van
Fiiefl.
aan den
Prinfe.



Leeu.
vtavl-
DEN.
Veranderingenin %s Lands Lyft dei impofitkn*
ïqoo, NIEUWE NEDERLANDSCHE
Lyfl: van belaftingen, by de navolgende Pu* blicatie, zekere veranderingen gemaakt;
y\e Staten van Friesland allen den geenen, die deezen zien ofte hooren leezen, Salut; Doen te wc eten; Dat wy, gehoord het rapport der Heeren onze Gecommitteerden tot de revifie van 's Lands Lyft der Impofitien, en ingenomen hebbende de Hoogwyze Confideraticn en het Advis van Zyne Doorlugtigfte Hoogheid den Heere Prince Erf-Stadhouder, hebben goedgevonden te arresteeren, gelyk wy doen by deezen; dat inde
Generale Ordonnantie.
Pag. 14. Art. 11. zal worden geamplieerc, ia deezer voegen: Dat agter hec woord vertekenen, • zal worden gefteld , en fchriftelyk verklaren, of ïn het verzegelde, Impost doende GoedereD, geweest zyn, of niet, en zoo ja , dezelve buiten op het Cedulle moeten aantekenen , wanneer dat Cedulle door den geenen, aan wien de Goederen geaddresfeert zyn, franco aan den Haven Collecfeur binnen drie weeken zal worden te rug gezonden, op poene van vyf en twintig guldens".
Pag. 14. Art. 12. zu^en wordén geroyeert de woorden : en wel bevondene.
Pag. 17 tusfehen Art, 21 en 2a zal worden ingevoegd; „Dog de Schipperof Doorvoerder zal ongehouden zyn, om borge voor de doorvoert te ftellen, wanneer de Havenen van Harlingen, Workum, Stavoren of de Lemmer inkomende, op zyn kosten een opzigter op zyn Schip wil neemen,die zoo lang op het zelve zal moeten verblyven, toe dat het buiten de Provincie gevaren is, zullende 4e Schipper of Doorvaarder daar voor aan die opzigter



f JAARBOEKEN, Auguftus ,1782, 1001
zigter betalen een daalder voor ieder etmaal, dat op het Schip moet blyven , het begonnene voor vol gerekent.
Lakenen.
Pag. 75 Art. I de woorden: uitgenomen Cane fas en Zeildoek, met de twee haakjes, tu?fchen welke dezelve geplaatst zyn, zullen worden geroyeert, en fgter het woord vtaardye , gevJeg ': „ "uitgezonden Canefas en Zeildoek, wanneer door Zeilmakers tot Zeilen verwerkt word , waar van voorfz. Impost, weegens een derde der waarde zal moeten betaald wórden."
Pag. 78 Art. 5 zal voor het woord opzigten worden gefteld: Commifen enz.
Haven Speciën.
Pag. 85 Art. 15 in deezer voegen zal wordec verandert, dat de woorden: Tzer, Staaven et, Spykerraeden zullen van Impofitie weezen bevryd, zullen worden geroyeert, en in plaats gefteld: „ Yzer, Staaven en Spykerroeden, welke, om dooi Smeeden verwerkt te worden, worden ingevoerd, zullen van Impofitie wee'zen bevryd , dog niet dé Yzere Brugleuningen en zoortgelyk Yzerwerk, 'i welk niet verfmeed, maar alléén t'zaamen gevoege word , en dat voor gemaakt Yzer moet wordet gehouden."
Zoete Waaren, Vrugten Sec.
Pag. 87 Art. 2, zal onder de Waaren, waar vat den Impoft op de hondert pond gefteld is, wordei gebragt, gedroogde Suikery Wortel 10-:-:, onge droogde dito 2:10:0
Sxk 5 Waag
Leeüwar-
de».
Veran-.
deringen
in 's
Lands
■Ly ft. der
impofö-
tien.
1 |
!
I l



Lkeu-
\VAR-t DES,
Veranderingenin 's Lands Lyft dei impojiiien.
lost NIEUWE NEDERLANDSCHE/ Waagregt.
Pag. 063 Art. II, zullen worden, geroyeert de woorden: By poene van dertig gtddens.
Pag. 264 Art. 14 , meede zullen worden geroyeert de woorden:" By poene van dertig guldens, (in plaats van vyftig, volgens Placaat van den 30, Juny 1781, aldaar gefteld J t'elken. reizete verbeuren.
Pag. 266 Art. 19j zullen insgelyks worden geroyeert de woorden: By peene van veertig gtddens.
Pag. 268 Art. 26 zal worden geroyeert, en op nieuws in deezer voegen worden gefteld: „ Wie een •van vooren ftaande Articuleo , dit middel betreffende, overtreed, vervalt in de boete van vier en twintig caroli guldens , (zonder Confiscatie der Goederen) uitgezonden in de gevallen, waar om» trent een fpeciaale boete is gefteld."
Publicatie van den 9 Mey 1777.
Dat wyders het 8fte Art. van Onze Publicatie van den 9 Mey 1777 » waar hy het weegen van Goederen, Impoft fubjeft, is vastgefteld,zal worden geroyeert, en in plaats gefteld agter het 7de Art. „En wanneer by vooren gemelde weegingebc; vonden word, dat de Goederen by de aangevinge niet meer dan tien per Cent onder of over in de zwaarte verfchillen, zal de Invoerder kunnen volllaan met het meerdere aan te geeven, en heeft het regt, om het mindere te korten, dog meer dan tien per Cent verfchillende, zoo zal hy op ieder zodanige Kift, Pak, Baal of Vat &c vervallen zyn in een boete van vyf en twintig caroli guldens .dog zonder Confiscatie der Goederen;" biy-
p * " vende



JAARBOEKEN, Augufus* 1782. 1003
vende voor het overige voorfz. Publicatie, als meede die van den 24 April 1779,d3ar toe betrek kelyk, onverandert, en in haar geheel.
En op dat niemand hier van eenige onkunde voorwende, zal deeze alomme worden gepubliceert en geaffigeerc, daar men gewoon is publicatie en afficfie te doen.
H. B. v, Sminiü, Vu TcrOrdonn.van Hun Ed.Mog. A. j. v. Sminia.
Wy hebben in ons Rukje van December 1781. bl. 2290. eene aanteekening van verfcheidene volmagten, uit het kwartier van Zevenwouden,medegedeeld tegen het befluit der meerderheid, tot het oprigten van eenbeRendig Lichaam van Zeevolk. Verfcheidene volmagten van Oofiergo , hebben ook tegen geflemd, zo als te zien is uit de navolgende
„ Aanteekening van den Volmagt uit den „ Adelyken Staat van de Gnetenye ,, Leuwaarderadeel.
„ De ondergeteekende, niet van zich heb„ bende kunnen verkrygen te confenteeren in „ 't Plan , raakende de Mariniers , zo als „ het legt, of ook om moverende redenen „ in 't geheel voor als nog; doet daaraf dee„ ze aanteekening tegens alle zodanige. con„ clufie en refolutie, als daar op reeds is ge„ vallen, of nog ftaat genoomen te worden, -'; voor zo verre zich met voorfchreeve p\an
„ con-
Leeu»
VARiEK»



1004 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden.
„ conformeert,,of nog zou mogen confor„ meeren. Den 12 Nov. 1781.
„ U. v. burmania.
Aanteekening van den Volmagt uit den „ eigen Ervden Staat van de Grietenye „ Leuwaarderadeel.
„ Als eigen Ervde Volmagt van Leuwaar„ deradeel verklaarc ten vollen overreed te „ zyn, dat de Provinciaale Finantien tot het „ tydelyk onderhoud van een Corps Mari„ niers, by het aofle poincl: van deezen „ Landdag voorgefteld , geenzints toerei„ kende zyn; en daarom, behalven andere „ moveerende redenen , dien voorflag ge„ pasfeerd, en daar by telkens geperfilleerd „ te hebben : laatende de Refolutie dien „ aangaande genoomen, voor rekening van „ alle zulke Leden, die goedgevonden hebben daarin te confenteereri, dies daar in \\ volftrekt ge«n deel neeme; maar dit 'tot ', myner decharge in het Kamerboek verteel, kene deezen 13 Nov. 1781.
„ Eelco van FIaarsma.
„ Aanteekening gedaan door Jr. S. D. „ van Jylva, Q. L. van Beyma en Z.
Gerroltsma , tegens een kwartiers „ Advys van Oostergo.
£ De ondergef. Volmagten van Westdon-
» gera-



JAARBOEKEN, Auguftus, 1005
o-eradeel aan zich gereferveert hebbende, ' het doen van zodanige aanteekeningen als ■ !, verftaan zouden te behooren ,, tegen het: ' laatfte uitgebragte Kamer-Advys van Oos" tergo, op het 20 poinét. van den Extraor?' dinaris Landsdag van den 4 Nov. van dit " jaar, houdende het kwartiers confent onH der weinige bepaalingen, tot het oprigten , vaneen Corps Mariniers, hebben gemeend J' tot hunne decharge en verantwoordiging \\ voor hunne committenten , ja de ganfche
waereld, hier van gebruik te moetenmaa" ken, cn dienvolgende- aan te teekenen, 11 ert te declareeren: Dat zy Volmagten gee„ ne toeftemming, dan onder zeer enge be„ paalingen,.tot de aanwerving hebben ge„ meend te kunnen geeven: overmits
„ \. Het Plan, zo als het legt, niet ge„ fchikt fchynt, om het by hun bedoeld
nut aantébrengen, daar het tegens 36 ma„ troofen, Canonniers genoemd , 64 Mus-
quettiers en Grenadiers overfleld , terwyl „ het zeker is , dat op de Oorlogfchepen „ veel meer matroofen vereischt worden dan „ foldaaten.
„ 2. Om dat het bedenkelyk voorkwam „ dat by de verniewing van dit Plan voor„ geflaagen wierd, dat het Corps zou wefen „ gedetacheert van de Admiraliteits Colle„ gien, daar het by den voorgaanden voor„ llag aan die Collegien zou zyn verbonden.
„ 3. Om dat de kosten, die dit jaarlyks
voor de Provincie zou veroorzaaken in , een tyd , dat de Ingezeetenen by eene
„ ver-
VAR.J 3EN.



100.6 NIEUWE NEDERLANDSCHÈ
Leeov#Ar-
den.
„ vervallende Commercie, echter met fwaa„ re lasten zyn gedrukt, welke zedert hét ,, jaar 1743, of liever hetiluiten der laatfte „ Vreede, nog geene vermindering, maar 3, wel ftrengere invordering, cn derhalven „ daadelyke verhooging ondergaan hebben4. „ Daar nu de Negotie door de weigering „ van befcherming aan haar te verleénen, zo „ verregaand vervallen is, dat de middelen ^ dit jaar aanmerkelyk zullen verliezen, zal „ het onmogelyk zyn deeze vermeerderde 3, uitgaave te doen , zonder het opleggen. „ van nieuwe lasten, waar toe de Ondcrge^ teekende oordeelen* dat de Ingezeetencn „ met geene billykheid gevergt kunnen woir„ den; veel min dat de Ondergeteekende, „ daar in zouden willen confentceren , ó'ï Ju hunne toeftemming gaavcm
„ 4. Om dat 'er onder voorwendzel van
Mariniers , of Zeezoldaaten voor eenige ^ jaaren ook zyn aangeworven, en door dé „ Staten der Refp. Provinciën toegeftaau „ tvyee nieuwe Regimenten , welke fchooii
Mariniers genoemd, echter tot nog toe „ nooit tot den Zeedienst gebruikt zyn gc-
worden, en het dus te vreezen Rond, „ wierden 'er geene bepaalingen , of liever
bedingen cn voorwaarden gemaakt, met „ deeze Mariniers, even eens zou gehandelt ,, worden; en het 'er dus op üitkoomen, dat 5, de Armée van den Staat weezenlyk met „ zes duifend mannen was vermeerdert; ter> „ wyl de Ondergeteekenden rondborstig ver„ klaaren, dat alle vermeerdering der Land*
„ magt



JAARBOEKEN, Augufius, 1782. loo?
3* magt van de Républyq naar hun gevoë„ len, zo wel fchadelyk is voor den Dienst,
als gcvaarlyk voor de duurzaamheid der j, vryheid van onze Republyq.
,, Aldus aangeteekend, by ons Onderge** gefchreeven Volmagten der Grietenye., „ WeR-Dongeradeel, in het kwartiers Re„ folutieboek van Oostergo, op den 14 „ Nov. 17.81.
„ S. D. v. Aylva „ C. L. v. Beyma
„ Z. Gerroltsma,
Een Genootfchap van Burgers, zynde Kooplieden, en eigenaars van Schepen , zig noemende de Sociëteit van Vryheid en Tver, heeft den 8 Mei 1782, aan de Statea dezer Provincie het navolgend addres ingeleverd.
Aan de Edel Mogende Heeren Staten van Frielland.
"tJertoont onderdaanigst de Burger - Sociëteit te * Leeuwaarden , onder de Zinfpreuk : doofi Vryheid en Tver, dat ze wel wenschte geleegenheid te mogen bebben, om aan ü Ed, Mogende daadelyk te kunnen openbaaren de hartelykfte r en teffens 'eerbiedigde gevoelens van Dankbaar, heid en Erkeuteuiffe , welke piet alleen haar, maar ook zo zy vertrouwt, alle baire welmee. nende Mede-Ingezeetenen bezielen, fpeciüal opzigtelyk de gewigtige en volwyze'befluu.en by U Ed. Mog. genoomen,op alle zodaanige Poincten, als waartoe de Critique omftandigheeden, waarin het lieve Vaderland geRort is, aan U Ed: Mog. de 'zo overvloedige als tedieüfe ofiuerwerpcü hebben opge'eevert, inzonderheid op den
Ordi.
WAR-



Leedwar-
UEt*.
Addres der Bur ■ gerfociet ei taan de State»,
1008 NIEUWE NEDERLANDSCHE
OrdiDaire Landsdag in 'den Jaare 1782, en Ex» traordinaire Landsdag in de Maand April gehouden ; befluiten die niet alleen dragen het kenmerk van wysheid, maar ook die van de zuiverfte welmeenendheid en liefde tot het Vaderland, en ten overtuigendR bewyzen, dat Ü El. Mog. niets boven deszelfs algemeene welvaaven asnireeren , maar zig als het gewigti^fte voorwerp van aahdagt, betragtinge en aankleevinge Reeds voorftetten , Sa lus populi Suprema lex efto; befluiten, eindelyk, welke de goede Ingezetenen deezer Provincie volkoomen moeten bevestigen om te volharden in die verfouwdyke en ftiüe gelaatenheid , welke hen wederhouden heeft , om aan ü Ed. Mog. voor te houden de waare belangecs des Vaderbnds, en Hoogttdezclven dien te neffens door Supplicatien te exhorteeren tot cordaatheid en betragtinge van nliet als wordende door dezelve ten vo'ften verzeekerd , dat hunne Bezittingen, met al het ceene hun verder dierbaar is , ja , dat hunne Vrvh- id (dat regt, hun waardiger dan het keven en dat zonder de Menfchelykheid zelve te veTkortcn en te onteeren, niet de g.Tingfte atteinte kan worden toegebragt , en dat nogtans, helaas, indien men cie Waereld over het algemeen befchouwt, fchier even algemeen is verkragt geworden ,) veilig zyn toevertrouwd aan de waakzaame zorge van U Ed. M'i ende.
De Sociëteit heeft gemeent aan haare wensch op eene gepaste en decente wyze net best te kunnen beantwoorden, door voor haare rekerinee te laaten Raan"eene. Zilveren Medaille, om teffens voor de poReriteit te kunnen ftrekken tot een duurzaam Monument van de volkoomene ecnRemmigheid van Régeeriuge en Volk ra de tegenwoordige hachelyke epoque. Zy had als eene Esquisie en ruw Ontwerp daartoe geconcipieerd , dat aan de eene kant zoude gezet worden het Wapen van Vriesland, vastgehouden



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. iccp
door eene hand uit een Wolk koomeude, met deeze of een diergelyke Inicriptie : Aan de Staaten van Vriesland, ter dankbaare Nagedogtenisfe vort de Landsdagen in February cn April 1782, toegeweid door de Sociëteit v a m Vkthiid enYveu. Inhoudende dus een algemeene Appbufe van alle de Befluiten op deeze twee Lanqsda gen genoomen: terwyl aan de andere kant meer fpeciaal konden worden gedistingueerd ce twee gevallen, hec algemeene Vaderland hc-t meest iuteresfeerende, waarin U Ed. Mog. aan ce Staaten der andere Provinciën zyn voorgegaan , en die daarom verdienen, als cp den voorgrond geplaatst , het meest vooruit te kcomen 1 het aanneemen, naamentlyk, van den Heer Adams, als Minister van de Vere'enigde Staaten van Noord-America, by deezen Staat, en het af wyzen van eenen feparaaten Vreede met Engeland, zinnebeeldig te vertoonen door eenen Vries, na den ouden Charecteristiqucn trant der Vriezen gekleed, zyne regterhand geevende aan den Noord» Americaan , als een bewys van Vriendfchap en Broederfchan, terwyl hy met zyne linkerhand afwyst den Vreede hem door den Brit aangebonden. Alles verders met zodanige gepaste byvoegzelen , en zinnebeeldige verciercclen, als de Sociëteit misfehien het gevoegelykst aan de vindingen van den Medailleur zoude kunnen Overlasten.
De Sociëteit had wel gewenscht, *er ook iets te kunnen byvoegen , als een fpreekend bewys der algemeene goedkeuringe van U Ed. Mog. gedrag opzigtelyk en met betrekkinge tot den Hertog van Brunswyk, Veld-Maarfchalk ever de Legers van den Staat: Dog zy vreesde, daar door te veel te zullen particularifeeren, en gevaar loopen , van aan min weldenkende geleeg nheid te geeven , om door captieufe aanmerkingen haar gedrag eerder fteekende en rasquillant, dan dankdaar en welmtentnde, gelyk Y y y het
Leeu«
warden»
Addreè der Bui''' gerjocieteit•zan de Staten,



Leeuwarden.
Addres dsr But
ger/o ■ ciet.it aan de Staten.
tüio NIEUWE NEDERLANDSCHE
het in daad cn waarheid is , te do ?0 fchvnen; dan , alvorens dit hun befluit en voorneemen werkftellig te maaken , hoeft de Sociëteit het van haare phgt geoordeeld, het te moeien bren- • gen ter cognitie van rt. Ed. Mog. de Heeren . Gedeputeerde Staaten deezer Provincie, als byzonder gelast zynte, om toe te zien op de confervatie vau de publicqae ruste; alhoewel ze niet lan bevroeden, dat in de te werkftellinge van haar befluit , by moRelykheid iets kan z\ n , of gezegt worden , dat tot lxfie van de pubheque ruste direct, of inden cl zou ie kunnen «rekhen, of als nadeeljg voor ch zelve daaruit in eeniger maniere proflueeren, maar veeleer hst tegengcftelde.
De Sociëteit heeft heten mörgen aan deeze haare vermeende pbgt gefagt te vo'dóen, en is daarby, door het Coll gie der Ei. Molmde Heeren Gedeputeerde Staaten, geweezen aan U Ed. Mogerde.-
Het is dan ingevolge dies , Ed. Mog. Hperen , dat de Sociëteit gehoorzaamst de Vryh id neemt, om de gewietigeoccupanen vanü Ed. Mog. voor een oogenb'ik te fnterrumpeeren , met haar ootmoedig verzoek : " Dat ü Ed. Mog grootgun ft g behaagen moge, zig der Societeits dankbaare welmeenrndh<id re laaten welgevallen, en niet te refufeeren de open^aare hulde. welke zy aan de cordaa heid , wysheid. ftaatkunHue vo >rz'enigheid , en zuivere Vaderlandslievendhei i, U Ed. Mog. eerbieugst had toegedagc. Quo facto, &c.
De Sociëteit door Vryheid efi Yver. Vertcekent ten verzoeke van dezelve.
(Was geteekent>
W. WopkEns, abf. Secret.
Do



JAARBOEKEN, Auguflus, 1782. .1011
De Kwartieren van Ooftergo en Westergo hebben deze aanbieding terftond goedgekeurd : in de Zeve?nvouden waren de Remmen eerst wel gelyk, voor en tegen ; maar eindelyk verklaarde zig de meerderheid voor het advys der beide andere Kwartieren; waar op aan die Sociëteit is geantwoord, dat Hun Ed. Mog. zeer voldaan waren over het voorftel, het zeiven goedkeurden, en daar in bewilligden.
Op Maandag den 3 dezer Maand, kwa? men door den Dorpe Coudum 28 Perfonen, oogenlchynlyk Mairooten wezende, en zoo als men naderhand vernam, geland zynde aan den Worcummer Vuurtoren, en onderling plegtig overeengekomen , van zich niet als met den dood over te geven, Het gerugt verfpreidde zich weldra, dat het manfchap was van een vyandelyk of Engelsch Kaperfchip, 't welk door ftorm op een dér Friefche Eilanden geftrand was. Alle de Ingezetenen van het Dorp geraakten ylings op de been. De yverige Heer Grietman A. J. C. de Bere decdt terftond de klok kleppen en andere dienftige middelen xn 't werk Rellen, om, ingevalle het werklyk Engelfghen waren, dezelven door hulp en byftand, magtig te worden, of wel hun voornemen te beletten en te fluiten.
Dan , de evengemelde 28 lieden, zonder zich aan iets te ftoren, gingen hunnen gang, en met geweld over de öchouw op Galamadammen > aan niemand bekend willende maken noch openbaren , wat en wie zy waren.
Yyy a De
r.EEfj-
WARDEN,



loi2 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden.
De Heer de Bere foefloot dies hen te Paard na te zetten , wordende door 2 Perfonen verzeld , hoewel die Scheepsmanfchap van Pistoolen en groote Mesfen voorzien was.
De Heer de Bere hun tot buiten het bereik van een fchoot inhalende, riep hun toe, wie zy waren? Zy keerden zich daar op terftond om, trokken hunne Mesfen en Pistolen en wilden naderen, maar de Heer de Bere vondt, uit voorzigtigheid, goed te rug te keeren, tot dat hy meer onderfteuning kreeg.
Daar op ging het agtentwintigtal zyn gang, doch iloeg zulk een weg in, waarop het altoos bezet konde worden, of genoodzaakt, zyn toeviugt te nemen tot het water, waar door het alleen konde ontkomen en dan geraakte het nog in de Bosfchen van Gaefterland: daar by hadt het den naderenden nagt al mede in deszelfs nadeel.
De Heer de Bere zondt ten fpoedigften een Boer van Hemulum naar den Heer Baron Rcngers, Grietman van Gaefterland, met verzoek , om aldaar op de hoogte van het Bosch Boeren 'te zenden, met het geen zy tot verdeediging bekomen kondon. Hy zelfs wapende 12 Boeren van het Dorp lltmelym met Hooivorken en velerlei ai deré wapenen, zoo ter hunner verdediging, als om die 28 lieden te vervolgen , die eindelyk genoodzaakt wierden landwaards in te gaan , vermits zy den Dorpe Öudiga naderden, zoo als zy maar best konden, zonder iets te ontzien. . De Heer de Bere ging voort, hen te vervol:
gen



JAARBOEKEN, Auguflus, 178a. 1013
gen- met deszelfs volk en zag al meerder hulp van agtcr aan en opkomen.
De bende matroofen naderde . einde lyk het Gaefterlandsch Bosch en ging er in; maar de Heer de Bere aldaar beter als zy bekend zynde, fneedt hun een weg af, die tusfehen twee Bosfchen doorloopt en bleef met zyne manfchap aldaar post houden , de anderen daartegen kwamen dat Bosch niet uit.
Intusfchen wierden de naderende Boeren al talryker en zy alle ter evengemelden plaatfe geposteerd.
Daarop belloot de Heer de Bere, om met zyn volk zelfs in het Bosch te gaan, zoo als hy dan ook deedt: nemende 16 van de meergemelde 28 mannen gevangen , zynde alle van groote Mesfen voorzien, doch van hun Schietgeweer hadden zy zich waarfchyniyk in 't Bosch ontdaan, immers het wierdt by hun niet gevonden.
Zy gaven zich aan de Heer de Bere en zyne manfchap over, zeggende: dat zy geen Engelfchen waren , maar alle Wegloopers van het O. I. Comp. Schip de Gerechtigheid, liggende op de Reede onder de.Vlie* ter; dat zy met geweld in eene Loots- Schuit van boord waren gegaan enz.
Alle waren zy zeer welgemaakte Lieden , meest Franfchen, Walen cn Duitfchers.
De Heer de Bere , niet wetende of hun gezegde waarheid was, vondt best hun naar zyn Dorp te doen overbrengen, hun aldaar te houden, gelyk hy gedaan heeft, kennis van net gebeurde te geven aan den Hove Yyy 3 f1'0"
Lee
warden.



ioi4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeu.
DEjf.
OVER-
Provinciaal, om re weten wat Hun Ed. Mog. oordeelden met die Lieden te moeten doen.
ündertusfchen kon de Heer de Bere alle deze Lieden met zyn volk op den duur niet bewaken en vroeg derhalven hulp aan de Heer bevelvoerende Officier van Stavoren, die hem ook eenige manfchap ten byftand zondt, die voornamenlyk by nagt, en de Lieden van den Heer de Bere voorts by dag waakten, of ingeval van vereisch almede by nagt.
De Gevangenen zyn tot den 10 dezer reeds tot a5 aangegroeid en voorloopig ondervraagd
Franeker.
In 't begin der Maand Juny is alhier een Vuurwerk afgeRoken , op kosten van eenige Burgers , als ook van Hoogleeraars en Studenten dezer Univerfiteit, en zulks by gelegenheid van de erkenning der Amerikaanfche Onafhanglykheid: de toeloop van aanfchouwers was groot. De irnddelfte boog pronkte met dit opfchrift.
Plus. valet. una. dies. quae. libera. ducitur. acla.
Qriam. male. fub. domino- faecula. mille, jugo.



JAARBOEKEN, Auguftus, 17S2» 1013
QVERTSSEU Zwolle.
Op den buitengewoonen Landsdag, den 27 Juny alhier gehouden, hebben de Heeren Staten zig over het afflaan van een byzondere Vrede met Engeland, het veranderen van de Schotfen Brigade in Landtroupenjj en het aangaan van een Verbond van Koophandel met de vereenigde Staaten van Noord-America, met het beüuit van de Heeren Staten van Holland, Vereenigdj dog met betrekking tot het voorftel van Zyn Hoogheid den Heere Èrfftadhouder, om eenige Manfchappen uit het krygsvolk van den Staat tot het bemannen onzer Oorlogfchepen te lichten , is geen befluit konnen genomen worden, hebbende de Heer Baron van Pallandt tot Zuithem daaromtrent het volgende Advis uitgebragt.
EDELE MOGENDE HEEREN!
De Ondergeteekende reeds zo dikwyls zig over de onbegrypelyke werkeloosheid "van de Repuhlycq onder den verraderlyken aanval van een trouweloofen Bondgenoot, hebbe de beklaagd, en tot zyne innige Zkisfrnerte thans ondervindende, dat na anderhalf jaar Oorlogs , en na het verfpil. len van ao veele Schar 1 en, een twaalf of veerYyjr^ tiea<i
?WOL«
LE.



Iqi« NIEUWE NEDËRLANDSCHE
lr,
M-ys
van Jr, v, Palland,
wegens het
plaatfen van 4 pian \van ieder Comp' op de Oor* bgfch.
tiental Vyandelyke Oorlogfchepan in ftaat zyn de gantfche Zeemagt van dc Republycq binnen haare Havens op te fluiten , heeft niec anders dan met genoegen konnen zien de Propofitie van Zyne Hoogheid, om door middel van de Landtroepes van den Staat hec gebrek van Zeevolk eenigermaten te vervullen, Hy beklaagt zig alleenlyk , dat zulks niet reeds van den aaimeginnen, van den Oorlog , ten minften zo vroeg in dit voorjaar gefchied js , dat men zig konden 1 U :'jen daar van geduurende dit Saifoen, welk reeds half verloopen is, eenige gewenschte uitwerking te zien._
Om egter gren fchyn te geven, als of hy ten □ogmerke zoude hebben , eenig middel van Redres , hoe zeer door een te lang uitftel byna erugteloos geworden , te ftremmen, amplefteert hy het zelve, met dit orderfcheid nogthans, dat hy tot het immediaat aanwerven der geligtte M^nfchapp'Ti Zyne toeftemming denkt te moeten verweigeren-
Immers, daar door de buitengewoone fterfte ünder de Militie van den Staat het reeds ten uiterften bezwaarlyk is geworden, de Compaguien behoorlyk tn recruteeren, zoude aan de eene zyde een nieuwe ligting van twee duizend twee honderd en negen en dertig hoofden niet anders Jan tot eene verdere en totaale ruine der Capitains konnen verftrekken, en aan de andere kant de aanwerving voor dén Zeedienst meer en meer bezwaarlyk, zo niet geheel onmogelyk maaken; en teiwyl de beide oogmerken in de tegenwoordige tyds amHandigheden niet te gelyk bereikt konnen worden , en de Republycq althans zekerlyk van de Land/.yde het minfte gevaar loopt , is hy van oordeel, dac by provifie, en tot dat de toeftand van de Republycq favorabeJer zal zyn geworden, de vervulling der uitge* ligttei Manfchappen behoort te worden yitgefteld
tonde



JAARBOEKEN, Augujïus, 1782. 1017
ilaande hy , dien conform, alle petitiën tot dat. einde af, met verzoek , dat deeze ter Z ner decharge in de Notulen mogen worden geiLfereerd.
(Was geteekend)
A. W. VAN PaLLAND t.
Zynde begrepen geworden,.dat in een pointt van bezwaar geen overftemming konde plaats hebben^ en of fchoon Zyn Hoog Welgeb. nv>n deling zogt aan te dringen , dat het hgten dier Manfchappen tot den Zeedienst by provifie mo^t worden vastgefteld, is zulks egter vrugteloos geweest, terwyl de Heer Baron van Voërst tot Averbergen goedvond de conclufie in deezer voegen 'te contradiceeren , dus de Landdag ten deezen opzigte zonder Refolutie afgeloopen.
NEDERLANDSCIIE COLONIEN De Kaap de Goede Hoop.
In 't begin van April 1782, is het Fran fche Esquader, onder bevel van dei Heere de Busfy, alhier aangekomen, en heef in Baay Fals geankerd. Hetzelve beRaat ui de Schepen van Linie, Vlllustre, en le Sin Micbel, beneffens een aantal gewapende Vaartuigenen Tranfport- Schepen. En eer gisteren kwamen hier nog twee Franfchi Tranfport - Schepen , een grooten voorraat Artillery aan boord hebbende, zynde met dt Vloot van den Graave de Guichen van Bres uitgelopen, welke toen door den Engelfchet Admiraal Kempenfeld aangetast wierdt. Dc Yyy 5 ze
Zwolle.
Advys van Jr. v. Palland ,
wegens het
plaatfen van 4 man van iedere Comp. op de Oorlogfch,
l
i
l



io 18 NIEUWE NEDERLANDSCHE
UF.ÜOE DE
Hoop.
ze twee Schepen, het gevaar gelukkig ontfnapc zynde,hadden eenen omweg genomen, en waren dus eenigzins in hunne reis vertraagd geweest, üe Heer de Busfy zelve zou veel vroeger hier gekomen zyn, indien hy niet dikwyls met tegenwinden en ftilte hai móeten worftelen. <jp zynen overtogc neefc hy zig meefter gemaakt van een groot Portugeesch Vaartuig, Perto Covigno genaamd, 'c welk krygsbehoeftens voor de Engelfche O. I. Compagnie te Madras aan boord nadt. —> Men heeft hier de tyding gekreegen van ee« ne overwinning , door het Franfche Esquader, onder bevel van de Heeren d'Orves en de Sujfren , in de Baay Trinconomale , op het Engelsch Esquader , onder bevel van Admiraal Hughes behaald: dog de juiste om{handigheden zyn niet genoegzaam zeeker bekend. Men voegt 'er by, dat het Fransch Esquader vervolgens naar het Eiland van Bombay gelievend is, 't welk, na een beleg van 8 dagen , zig had moeten overgeven. Men had aldaar 4500 man krygsgevangën gemaakt, en een groot aantal Vaartuigen veroverd, waarvan het grootfte gedeelte, op het punt zynde, om naar Europa te vertrekken , eene zeer ryke Lading aan boord hadt. Ook fpreekt men van nog eenige andere voordeelen, die de Franfche op de Engelfchen behaald zouden hebben , dog op veel te losfen grond, om er iets met genoegzame zekerheid van ee kunnen melden.
Suriname n. ► * Ten aanzien van den ftaat dezer Colonie
ia



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 1019
in de maanden January en February dezes Jaars , kan men geene voordeelige berigten geven. Men hadt er geftadig gereikhalst na een Vloot, maar niets gezien; en daar andere Eilanden en ook America in alles voortvaarend en werkzaam is, wierd alleen niets gehoord van de Hollandfche Vloot, waar over men zeer onverduldig wierdt. De Schepen, aan het Eiland liggende , worden door dc Wurm op en doorgevreeten, van boven worden ze door de Zon, Regen en Wind, en het midden door het volk verteerd. De Wurm woedt Rerk in Schepen en zelf zyn 'er Menfchen mede gekweld; verfcheidene Schepen zyn lek geworden. Levensmiddelen zyn fchaars , het onderhoud van de Schepen , als Pik, Teer, Oly, Verff, Touwwerk , is niet te krygen, de Spykers moet men a 15 St. het pond betalen, een blomvaat|e Zout 80 Gulden, een paar Schoenen 10 Gulden, een pond Boter 5 Guldens, en het Volk loopt fchier naakt. ,
Zie hier een uittrekzel uit een brief gefchreven aan boord van 's Lands Fregat de Valk, op de Rivier van Surinamen geankerd, gedagtekend den 22 Maart 1732.
'Er zyn fints het begin des Oorlogs , 440 man , zo van de beneden Colonies als van de Kust van Afrika, naar ons toegekomen;zynde deze allen meest zeevaarende , wier fchepen door de Engelfche genomen zyn ; onder dezen zyn 99 man , die door een Engelfche vlag Trouce of Cartelfchip, in 't laatst vanDe*
U'RISA-



1020 NIEOWE NEDERLANDSCTIE
SuRfNAMEN.
December , van Barbados , over Demerary herwaards gezonden , en dus tot de vlagge van den Staat overgegaan zyn. Wy zyn genoodzaakt geworden , om hun by ons op de Fregatten over te neemen , ten einde hun levens-onderhoud te bezorgen ; door dien 'er , door den Itilltand der Vaart , geene gelegenheid was , om deze manfchap op de Koopvaarders te plaatfen, alzo het gebrek door veeIe voorafgekomene niet alleen vervuld is , maar 'er ook nog veele fukkelen , die naauwlyks een beltaan kunnen vinden. 'Er komen hier daaglyks kleine Vaartuigen van Martinique en Noord Amerika, deze gevoegd by een fchip, dat met de Franfche Vloot, onderden Graaf de Kerfaint uit Frankryk, een dito van Lisfabon ,en een, dat nu korteling uit Hamburg is aangekomen, hebben ons van zo veele provillen voorzien , dat wy ten minften het een en ander kunnen krygen, fchoon wy alles tot excesfive hooge pryzen moeten inkoopen. De meestnoodzaak'yklte fcheepsbehocftens blyven ons nogthans manqueeren, en niet alleen onze Fregatten, maar genoegzaam alle de hier liggende Koopvaarders hebben dezelven ten hoogften noodig, en vreezen dat zy ook allen zullen moeten gerepareerd en gekield worden. Wy hadden gedagt, dat de Franfche Vloot van den Heer de Kerfaint ons convoi van hier zoude afgehaald hebben , dog het is hun om Demerary , ElTequebo en de Berbices te doen geweest. De Heer de Kerfaint heeft ons geweigerd die expeditie bytewoonen , toen zyn Ed. van den 21. tot den 22. January aan deZe Rivier geweest is. Zyn Ed. heeft, nader-i
hand



JAARBOEKEN, Auguftus, 178*. J021
hand onze Koopvaarders by zig op Demerary ontbooden, dog , dewyl zy dan bezwaarlyk Martinique zouden kunnen bereiken, vroegen de Koopvaarders om convoi direcr. naar Martinique; men Rondt hun dit toe,te meer daar ons fchip hoog noodzaakelyk wegens zwaare lekkagie moest gekield worden; dog de Planters en Inlanders zyn tegen het vertrek der fchepen geweest, zo dat de, Vloot is blyven liggen. Thans is men bezig , de Valk te kielen , dog het gaat gebrekkig , om dat 'ex weinig gelegenheid toe is , en men aan veele dingen gtbrek i.eeft; het is egter abfoluut noodig , om dat wy ieder etmaal by de 5 voeten waeer pompen. Wy hebben reeds een nieuwe fokmast van een boschhout moeten maaken , dog hoe het op den duur zal voldoen , kan men niet zeker bepaalen, De Thetis zal ook gekield worden , zo dra men de Valk gedaan heeft, en verfcheidene Koopvaarders moeten 'er ook aan, werkelyk ligt'ei reeds een over zy.
Van dag tot dag werden 'er verbeteringsr aan de veftingwerken gemaakt , waartoe de adfiftentie van zwaare Rukken kanon, van Ca jenne bekomen, veel contribueerd ; daaren boven blyft de ingang der Rivier met ver fcheidene fchepen bezet, zo dat wy tegen woordig in eenen vry goeden Raat zyn. On: volk is gezond van harten; wy hebben maai 8 zieken, die alleen aan ulceratien in de bee nen fukkelen ; op de Thetis zyn 'er in de 4c ziek, dog aan geen inwendige kwaaien. On der de verdere Zee- en Landmagt heerfchei geen ziekiens ; wy zien met verlangen om
Hol]
30RT-
I l



1022 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Hollandsch convoitegemoet,enhoopen daarmede ook alle noodwendigheden , zo van levensonderhoud , als verdere icheepsbehoeftens, te bekomen.
Verandering
on/jer
se Hl o ce tN 1age
Awie-
NAj'iRS. ENZ.
:
i
]
( 1
]
VERANDERINGE ONDER DE HOOGE EN LAGE AMTENAARS, ENZ.
'sGravenhage. Den 4 dezer heeft ter vergaderinge van Hun Hoog Mog., w:g< ns Zeeland. zittiog genomen de Heer'Willem Zeelandus van Borffele.
De Heer Dr. Huybert Geldolph de Lange, aangeiteld zynde tot Ontiauger van de Cunvoyen en Licenten te Medenbiik, heefc ter Vergadering van H. II. Mog. in die hoedanigheid, deu Eed afgelegd.
Den 8 dezer hebben Hun Hoog Mog, den Heer Balthazar Lombardo , tot hoogftderzelver Conful te Maltba benoemd.
Den 14 dezer, b-eft de Heer Wiardus Siccama, Burgetneciter der Stad Groningen, ter vergade■ing van" Hun Hoo£ Mog. den eed afgelegd, om wegens de Provincie Stad en Landen, ter Adniraliteic te Amileldam zuring te nemen.
Den 23 is door de Heeren Racen van Staten ie Heer Gysbertus Steenbergenfis van Hogendorp, k/ryheer van Hofwegen, '1 ïlburg en Gorle,aan*elteld tot Raad en Rer.tmeelter Generaal der 3omeinen van braband.in het Kwartier van's Hero#enbosch.
De Heer Jan Rochusfen, door den Heere Prince ïrfftaahouder, aangcfteld zynde tot Secretaris 'an Eaen, Leur en üprundei, heeftin die hóe_ lanighejd voor den Raad der Domeinen van Zyne }oorl. Hoogheit een Eed afgelegd.
Schoonhoven Den 23 dezer is door de leeren Raaden in de Vroedfchap aacgeReld tot
Me-



JAARBOEKEN, Auguftus, 1782. 1023
Mederaad in de Vroedfchap de Heer Mr. Dirk de Weile; erj door de Heeren Kiezeren to: Mc'eJK.ezer de Heer Juftus Johannis van Oofterhout, en zulks beide in plaats van den Heer L)r. Willem van Lil, die zyne ontflag alf Vroedfchap en Kiezer heeft verzogd en verkregen.
Alkmaar. Den 17 dezer heeft Z. Poorl. Hoog heid de Prins fc-rf-Stalhouder. uit overgeh-everde naamlyltfn ,ter vervulling der Amten van -cheepen en Raad in de \ Toedfchap dezer Stad , beide opergevallen door het i.verlyden van den Heer Mr Jan Govert de Mey, verkoren den Heer Mr, Maarten Adriaan Daey, welke ook de gewoons Eeden heeft afgelegd.
Enkhuizen. Den 17 dezer maand is op aan. prv/.im-e vrn -'yne Doorl. Hoogheid, den Heere Prinfe ErfItadhouder, tot Raad m de Vroedfchaf dezer Stad, en zulks door de vrywillige afftanc van den Heer Mr. Jacob van der Ramhorft, aange fteiH,d<' He r HendrinvanSchaek, OudSch epen enz
Monnikkend am. Den 9 dezer, zynde det cewoonen dag van de verand rf g der Ret-eerirj dezer Srai zv toi Burg nvefteren verkorn: Dt Heeren Nikolaas Bruyn, Klaas Kous Bos, Theodorus Egbertusvan Marleen Jan Oojfttan. vVydn zyn u'i een overgek ve ie naa.nly't door Zyne Doorl. Hoogheid , den Heere Prmfe Erflladhouder, tot Scheepenen v°rkore> : De Heeren Dir\ Minden, Johannes Mulder, Jan van Daalen;Dirk Boon; Komelis Booterkooper ; Klaas Molenaar d< Jonge; en Jan Gorter; en aangelleld rot Scheepe nen Comtmsf.'riffen van des Ge i een. lands-Mille len, de Heeren Dirk Minnen , Johannes Mulde; en Jan van Daalen.
Middelbükc Den n dezer, den brief val verkiezing -, tot vernieuwing van de Wet deze Stad, geopend zynde, is bevond* n, dat op den , dezer, door Zyee Doorl. Hoogheid de Heer Prinfe Erf-Stadhnu:ier, zyn verkoren: tot Burge meefteren de Heeren Mr. Johan Pieter vai #en Brance, Ridder Baronet, Hee
va
verander ng ondfr Dt1 hooge en lage amte*aars,enz.
\
[
I. 1
r F
1 r
3



ioH NIEUWE NEDERL. JAARB. Auguft. 1782. van Gapinge , Crabbendyke , Couwerve &c., en
Mr. WlLHËM AARSOÜT van ClTTERS,
Veran- iQ plaats van de Heeren Mr. Johan David Ghyftedering Un k Saèe-> en Mf» Anthony Huisman , dewelke onder voorzittende Scheepenen zyn geworden :tot Scheeck Hoo- r>enen > de Heeren Mr. Gerard van Citters^ Mr. ge en JaH Jacobus Macquet, Mr. Zacharias Paspoort en lage Pieter Johan Retbaan Macare, in plaats van de Amte- Heeren Mr Jacob van Citters, Mr. Jacobus Joüaars. hannes de Bruyn, Mr. David van Visvliet, Mr. Hui* enz. bregt de Haze Eomme, Jacob Mounier en Mr. IVillem Jacob Huisfen: welke Heeren vervolgens door de Ed Achtb. Heeren Burgemeefterën en Scheepenen wederom tot Raden zyn aangelteld.
Utrecht. Den 8 dezer maand is, overmits het overlyden van dep Heer Mr. J. Frederik .Ro'èl, in deszelfs plaats opgevolgd, de Heer en Mr. Jan Wynand de Reuver, als eerfte Secretaris der Policie, en tevens in laatftgem. plaats de Heer en Mr. Theodorus van Voorft, als tweede Secretaris, en als zodanig in het Departement van 's Stads Financie.
Den 31 dezer, is de Heer Jakob ,de Mallepert, Heer van Boelefteyn , Canonik in den Capittule van St. Marie, te Maarfen, inden ouderdom van ruim iii jaren, overleden.
LYST DER PRYZEN VAM VEKSCHEIDEPRODUCTEN ONZES LANDS.
Rotterdam den 26 Auguftus. Rotterdam den 26 Auguftus.
by de Z Zak.i by 't Laft,
Tarw Oude Zeeuwf.24 aas g Haver dito Voer. 12a 14^
Kieuwedito 21 .;24 g' Zseuwfedito. 11 114^
. Blauwe i-„a20 g Paerpeboonen. 20 a2i <_£
RoGGEZéeuwf.enlnl. is a *6 S Duiïeboohen 22 a 24 <£
by 't Laft ) by den Steen.
Uoeïwyt op 154 f§ a32 cC;Vi.as Allerbeft 40 842 ft.
dito, zonder Wegc-. 30a 31 rf.'-— Beft 35 336 ft.
Gerst Winter 20 a2i ^1 Ordinair. 28 3*29 ft.
ïiaverVrief. Brouw 14 ai7 c£«—» Slegt. 24 a25 ft.



NIEUWE
NEDERLANDSCHE
JAARBOEKEN,
September. MDCCLXXXII.
HOLLAND, Haarlem.
Den 4 dezer maand heeft zich eene vyandelyke Vloot op onze kuitenvertoond. Zy was den 4 op de hoogte van Zandvoorden den 5 op de hoogte van de £>monden en Kamp. Volgends berigt van een visfcher, die aan boord van een dier oorlogfchepen hadt moeten komen , beftondt die vloot uit 15 oorlogfchepen en 2 kotters. Men gift, dat dit het Eskader van den Admiraal. Milbanke en Commodore hotham zyn zal.
'sGRAVENH age.
Op den Brief van den Zeeraad in Zeeland aan de Algemeene Staten den 15 July gefchreven , welken wy hier voren bl. - 780 hebben medegedeeld, is een gunftig berigt van dc Heeren Afgezondenan uit de AdZzz mi-
rlAAR~ E.EM.



1026 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Haak-
x.em.
miraliteiten ingekomen, mids dit werk aan» Ronds wierde aangevangen, en mids die dokken ten allen tyde dienden ten gerieve van alle 'sLands fchepen zonder onderfcheid. Dit berigt verders door de byzondere Provinciën zynde overgenomen, is den 13 dezer ter vergaderinge der Staten van Holland en Weftfriefland ingebragt, en van het zeiven door alle Steden afTchrift verzogt, om daar op de raadplegen en te befluiten.
De buiten gewoonen Afgezant van dezen Staat aan het Hof van Frankryk, de Heer Brandfen is den 13 dezer maand door den gewoonen Gezant den Heer Leflevenon van Berkenrode aan den Grave De Vergennes voorgefteld, en heeft zyne Geloofsbrieven overgegeven. De Graaf de Vergennes heeft by die gelegenheid verklaard, dat de Koning zyn meefter het welzyn der Republiek zeer ter harte nam , dat Hoogstdeszelfs vriendfchap voor de Republiek niet verminderde , en Z. M. altyd zou mede werken, om haar eer te handhaven.
Veel Is in deze dagen geklaagd over. de Vryheid der drukpersfe. En fchoon men niet kan ontkennen , dat deze vryheid een voortreffelyk gefchenk is waar aan wy den. opkomst en voortgangen der edelfte wetenfchappen te danken hebben ; zo is het echter teo-elyk waar, dat derzelver misbruik aller fchadelykst is, even als de heilzaamfte arzenyen in de Geneeskunde door misbruik,doodslyk vergif kunnen worden. Het uitgeven
va*



JAARBOEKEN, September, 1762. 1027
van lafter-fchriften en prenten is tomeloos, en wyze en deugdzame vaderlanders hebben Reeds ontkend, dat zodanige gefchriften eu prenten, al waren ze in der daad tegen de vyanden van ons Land en goede zaak ingerigt , dan zelfs nog nuttig zouden zyn; neemaar, zy hebben Reeds beweerd, dat zy dan zelfs nog zeer fchaadelyk voor de goede zaak waren. Wat ook hier van zy, het Hof van Holland, Zeeland en Friefland vervoegde zig, op den 16 September 1782, deswegens by de Staten dezer Provincie, zo als is afteneemen uit het navolgend
ExtraSl uit de Refolutien van de Heeren Staten van Holland en Weftvriefland, in Hun Ed. Groot Mog. Vergadering, ge. nomen op
Woensdag dsn 18 September I782.
/"Antfangen een Misllve van de Praifident en Raaden van den Hove, gefchreeven in den Hage den 16 deezer, waarby voordragen de kennisgeeving door den Procureur Generaal, van de thans plaatsgrypende verregaande licentie in het maken en disfemineeren van injurieufe en oproerige Libellen en Prenten, tot het (luiten van welk kwaad hy weinig vrögi voorzag van de pogingen der Justitie, zonder vernieuwde tusfchenltomft der Authoriteit van hun Ei Groot Mog., vervattende dezelve Misfive vervolgens de redenen , waarom het gemelde Hof vermeend had in confideratie te moeten gee-vfn, of Hun Ed. Groot Mog. niet zouden kunnen goedvinden tegens alle zoodanige Libellen, Gefchriften en Prenten, een rigoureus plaqaat te doen emaneeren; welke Misfive hier na volgt geïnfereerc.
Zzz a EDELE
's Gra-
VENHA3E.



I0i8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's.Gra-
venha» ce.
Brief van 't Hof aan
deStaten ever 't misbruik der
drukperfi.
EDELE GROOT MOENDE HEEREN!
Wv vinden ons verpEge Ü Ed. Groot Mog. ernRige overweeging te verzoeken , omtrent een zaak, wslke ons voorkomt te zyn van de uiterfte importantie.
Üe Procuréur Generaal heeft namelyk van tyd tot tyd ter onze kennisfe gebragt de verregaande licentie, welke thans plaats grypt, in het maaken en disfemineeren van injurieufe en oproerige Libellen en Prenten, dog teffens niet onduidelyk te kennen gegeeven, dat hy Weinig vrugt voorzag van de pogingen der Juftitie om dit kwaad te (tuiten, zonder vernieuwde tusfchenkomst vau de Authoriteit van U Ed. Groot Mog. En zeker de licentie der Drukperfe is tot eene hoogte geklommen, welke men zig in een Gemeenebeft, in hec welke voorde handhaving der goede ordre gewaakc wordt, te vooren nauwlykshad kunnen verbeelden.
Niet alleen worden door den druk gemeen gemaakt zaaken, welke voor het oog van het Publiek behoorden verborgen te blyven, maar de handelingen van de hooge Regeerins; deezer Landen worden op eene zeer onbehoorlyke wyze beoordeeld en getauxeerd , de Vergadering van LT Ed. Groot Mog. en de onderfcheide Leden van dien, de Regenten der byzondere Steden, en alle, die eenige directie in 'sLands Zaaken hebben, getraduceert en aan de befpotting van het gemeen bloot gefteld, de Heer Erf-Stadhouder op eene nooit gehoorde wyze gehoond en befpot , terwyl de boosaardigheid ten deezen opzigte zoo verre gaat, dat men de ysfelykfte Vervloekingen op Zyne Doorlugtigen Peifoon wil toegepast hebben, en dat men zelfs de gedagtenis van deszelfs Prsedecesfeuïen, met te rug Helling en verdraaijing van de goede dienden door denzelven aan den Lande voorheen beweezen, op het ondankbaarfte lacereert: ja men beftaat niet zelden in dit zoort van Libellen de goede logezsetenen op de fterkfte wyze tot
Op.



JAARBOEKEN, September., 1782. 1059
Oproer aan te hitzen, terwyl andere van dezelve Geichriften wel met meer uiterhke bedaardheid en raifonnement dan doorgaans eigenkke zogenaamde Pasquillen en Schotfchriften , opgefleld , dog daarom niet minder gevaarlyk te agjten zyn; en de onbefchaamdheid van de Schryvers van deeze en geene Nieuwspapieren gaat zoo verre, dac zy niet i'chroomen het aHererglte zoort van de voo-fz. Libellen opentlyk aan te kondigen,en zdfs zomwyJen als fraaije Rukjes aan te pryzen, terwyl derzelver ftoutheid om allerhande Staats en Stedelyke Refolutien en Propofitien in hunne Nieuwspapieren te plaatfen ,en daar op de hantelykite réflectien te maaken, nevens alle de hier bovengemelde Gefchriften en Libellen, niet weinig contribueert om tweedragt te verwekken, de gemoederen van elkander te verwyderen, en de Ingezeeteren tot op. roer aan zetten, en te gevaarlyker is, naar maate dezelve Nieuwspapieren meer algemeen geleezen
Wy zouden te kort doen aan de Wysheid en net doorziet van U Ed. Groot Mog. by aldien wy de i'chroomelyke gevolgen van deeze verregaande licentie in het breede dagten te moeten detailleeren: U Ed. Groot Mog. penetreeren van zelfs, dat dezelve daar heenen ftrekt om op.nlyk aan den dag te leggen een disrefpeft van de Juftitie, eene vihpendie van UEd. Groot Mos. P'acaiten, en eon renverfement van alle goede ordre, om aan de Ingezi etenen wantrouwen omtrent het bellier der Regeering te infpireeren, verwarringen te veroorzaken , en het Zaad van verderffelyke tweefpalt cn oproerigheid tot onherftelbaar bederf van dit Gemeenebest onder de Ingezeetenen te tlrooi>n. Dan, hoe onbetamelyk en verderlFelyk deeze lieer* tie ook zy, en met welken afkeer U Ed. Groot Mos, dezelve befchouwen; dan nog ester vreezen wy, dat by veelen , het verfoeilyk denkbeeld gevo d word, dat aan deeze licentie thans ttraffeloos de vrye teugel zoude mogen gevierd werden, ja, dac Zzz 3 dezelve
'sGrtl-
VEKHAtGE.
Britf van 't Hof aan
de Staten iver 't misbruik
der
irukpert
4.



IC30 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's @ra-
venhaCE.
Brïef van 't Hof aan de Staten ever 'f misbruik der
drukper%
dezelve ftilzwygende zoude moeten werden geappro* beerd; een denkbeeld van zoo gevaarlyken invloed voor de belangens van de Juftitie en zoobeleedigend voor de eer v<m U Ed. Groot Mog., dat wy, aan wien de handhaaving van het gezag der Juftitie en de waakzaamheid voor de Hoogheid van den Souverain,op het duurst is aanbevoolen, voor U Ed. Groot Mog. niet verbergen mogen, dat het ons voor komc meer dan tyd te zyn, en dat U Ed. Groot Mog. het aan de'Juftitie^ aan de goede orde , aan de rust der Ingezeetcnen , aan de eer van den Heer Erfftndhouder en van hun, die verder mee het beftier dtr zaaken , en de Regeeringe der Steden belast zyn, ja aan zig zclven verfchuldigc zyn, om (in navolging van het geen by voorige gelegenheeden, wanneer foortgelyke misbruik der vryheid van Schryven en Drukken zig meer dan naar gewoonte openbaarde, te meermaalen is gefchied) door het op nieuws dnen emaneeren van een rigoureus Placaat tegens alle zodanige Linelïen, Gefchriften en Prenten, hoogst'erzelver uiterfte ïndïgnatic over dezelve te manifefteeren, en openlyk te doen blyken, dat U Ed; Groot Mog. v rr af zyn van met onverfchillige oogen aan te zien, dat de loffefyke d:enften aan het Vaderland in vroegere tvoen beweezen met ondankbaarheid beloond, de Heer Erfitadhouder, die thans aan het beftier der zaaken is, door lasterlyke pennen ten fmaad en fpot van het gemeen gefteld, de eer van andere Perfoonen en Regenten, asn welke de directie der zaaken is roebetrouwt, met voeten getieeden, en de Ingezeetcnen tot oproer geinciteert worden.
Dusdanig openlyk blyk van U Ed. Groot Mog. indignatie, zoude naar onze gedagten niet alleen kunnen ftrekken ter intengelingvan de voornoemde verregaande licentie , maar vooral meede om het wantrouwen , het welk door de voornoemde Libellen , Gefchriften en Prenten onder de goede Ingezeetenen, tegens die geenén, aan welken het beftier der zaaken isgedemandeert, verwekt is, weg te
nee-



JAARBOEKEN, September, 1782* 1031
neemen , en het is om deeze redenen , dat wy gemeend hebben, ons niet langer te moogen dispenfeeren, van U Ed.Greot Mog. met de eerbiedigRc onderwerping, dog teffens met al den ernft, welke het gewigt der zaake vordert, in confideratie te geeven, of UEd. Groot Mog. niet zouden kun nen goedvinden ten dien einde een Placaat te_doen emaneeren , en daar by teffens of by zodanige an. dere middelen, als U Ed. Groot Mog. na derze'ver hooge wysheid, meest gepast zullen oordeelen, tegens de licentie der Nieuwspapieren eene eflicacieufe voorziening te doen. Hier mede Ed. Groot Mogende Heeren, bidden wy God Almagtig U Ed. Gr. Mog. in eene langduurige en voorfpoedige Reg ering te conferveeren. Gefchreeven in den Kage den 16 September 1782. (onder ftondjURd. Groot Mog. ganuch dienRwillige , de Prafidenc en Raaden over Holland, Zeelanden Friesland, (lager Rond)
ter Ordonnantie van dezelve -
(Was getekent)
Adriaaü» BonT.
Waarop gedelibereert zynde , is goedgevonden en verftaan, dac de voorfchreeve Misfive zal worden geëxamineerd door de Heeren van de Ridderfchap en verdere, Hun Ed. Groot Mog. gecommitteerden tot dc zaaken van de juftitie met Commisfarisfen van den Hove , en de Vergadering daar opgediend van derzeiver confidexatien en advis ; en is dien onvermïnc'erc Copie daar van verlogt door de Heeren Gedeputeerden derStadDordTecht en alle de volgende Leden, om daarop te verftaan de intentie van de Heeren hunne principaa« len.
Accordeert met de voorfchreeve Refolutien,
In eenen brief van Koppenhagen, van der a7 Aug. word berigt,dat opeen Hollandfcl Oorlogs Fregat, het welk in de Zond ligt er Zzz 4 ee;
s Gra-'
7RNH&* JE.
Brief van 't Hof aan ie Staten iver 't misbruik der
drukper" fe.
ï 1 t
1



103» NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
venhaCE.
een Engelfch Prysfchip had mede gebragt, het volgende voorval is gebeurd :
,, Eenige Engelfche Officieren van mede „ in de Zond liggende Schepen, begaven „ zig aan boord van 't voorn. Hollandfch
Schip om met de daarop zynde Engelfche „ gevangene te fpreken. Geduurende hun „ verblyf op 't gem. Schip, wierden zydoor
de Hollanders zeer heufch bejegend en „ deftig onthaald. By hun heengaan en on„ der het Salvo fchieten vonden twee En,, gelfche gevangen gelegenheid om met hun „ te ontfnappen, welk voorneemen zy ook „ terftond ter uitvoer bragten. Zy wierden „ kort daar na gemift en in de Engelfche „ floep gezien, waar op de Bevelhebber van „ het Hollandfch Schip onmiddelyk bevel „ gaf, met fcherpgelaaden Musketten op de „ Sloep te vuuren,zo dat een matroos dood3, lyk gekwetft wierdt; doch de Sloep, of„ fchoon nog door eene gewapende Holland„ fche Sloep na gezet , raakte zonder ver-
toeven by de Engelfche Schepen. Maar ,j dit gedrag van den Hollandfche Officier, „ in 't gezigt der Deenfche Vloot, van het „ Wagt-Schip, en onder't Kanon van Kro„ nenburg, is ten Hoven euvel opgenomen „ en zyn deswegens klagten gedaan".
De Heer de St. Saphorin heeft wederom eene Memorie, nopens de Kaaper J. Ohlhof behelzende een verhaal van het gebeurde, van Hamburg ontfangen en overgegeven, ten bewyze dienende en na genoeg overeenkomende,



JAARBOEKEN, September, 1782, 1033
de met het geen in deszelfs eerfte Memorie» op dit ftuk was voorgedragen. i De Heer Aspe , Legations Secretaris van» het Zweedfche Hof, heeft mede eene wydlopige Memorie, aan H. H. M. overgeleverd, zig ten hoogsften beklaagende over het gedrag van den Kaptein Koelberg, voerende den Kaper de Veretiaar, in het fchenden van het Zweedfch grondgebied, met op den 4 Auguftus 1782. twee Engelfche Schepen een vierde van een myl van de Zweedfche kust te nemen , en verfcheidene kwellaadjen aan Visfchers aantedoen.
Verders hebben de Kooplieden Chomel en Jordan , van welken wy meermalen , en laatftelyk bl. 811. gefproken hebben, den 29 Auguftus by een fmeekfehrift aan hun Hoog Mog. verzogt, dat het H. H. Mog. mogt behagen, om, ten einde zy Supplianten die billyke voldoening konden erlangen, welke door den Senaat van Venetië by aanhoudendheid word geweigerd, de nodige bevelen te geven, dat de Venetiaanfche Schepen , welke of reeds hier te Lande zyn, of nog ftaan aan te komen , in de havenen dezer Landen worden aangehouden , tot zoo lange zy Supplianten eene volkomene fchadeloosftelling zouden hebben bekomen , of wel anderzins zoodanige ernftige middelen aan te wenden, die aan hun Supplianten eene volkomene voldoening kunnen bezorgen. Dit fmeekfehrift is overgenomen door de Provinciën Holland en Zeeland. .
De Boekverkoper Esfchers, die den 3 dezer
5 Grav
EiSHA-



1034 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
venhage.
1
c \
i
(
.
3
4 J \ ï Ï
zer alhier ia hegtenis genomen is, is van het Stadhuis naar 't Spuihuis overgebragt. Men meent, dat hy bekend zoude hebben, den uitvinder, drukker en uRgever van zekere lasterprent geweeft te zyn; ook dat hy zig ook nog fchuldig zoude erkend hebben aan ver-« cheidene andere pasquillen.
De eerfte Zeetogt, welke dit jaar door onze Zeemagt is ondernomen, was een geleide of Zonvoy van Schepen, uit onze havenen,naar le Weft-Indien , den 8 April 1782 uitge:eild, onder befcherming van een Eskader ran Fregatten, over het welk Kaptein E.
Staringh het bevel voerde. Zie hier roren bl. 497. Aan dezen Kaptein was ;elaft, nadat hy deze fchepen tot op eene ekere hoogte gebragt hadt, voor de Wezer e gaan kruizen, om de aldaar liggende Enelfche Vragtfchepen, op welken 't gehuurd f gekogt Duitsch Krygsvolk was , in der ;elver overtogt te onderfcheppen.
Dog Kaptein Staringh door tegenwinden verhinderd zynde dit laatfte gedeelte van jynen laft te volvoeren, kwam den 2 Mei wederom voor Texel. Wy hebben het verlag van den zei ven wegens deze togt, op :ynen tyd medegedeeld. Zie hier voren bl. 573. Ook is de Vice-Admiraal, Graaf van 3ylandt, met eenige fchepen van linie en fregatten uitgezeild , om eenige fchepen uit Zeeland af te haaien. Dit eskader trof ook De Kortenaar, Kaptein 't Hoofdt, aan, maar i/ierdt door de zuidelyke winden belet, binen den bepaalden tvd , voor Zeeland te :omen,.en kwam den n Mei wederom in
Texel



JAARBOEKEN, September, 1782. 103S
Texel te rug (zie hier voren bl. 564), hehal- > ven twee fchepen, Zuidbeveland en de Erf-\ prins, twee Fregatten de Bellona en de Thetis, < en de Snaauw, de Jager welken de Graaf van Bylandt hadt afgezonden om nog eenige dagen voor de Wezer op het bovengemeld Engelsch Convoy te kruizen. De tyd voor den togt naar Zeeland, was den Vice-Admiraal zo kort bepaald, omdat men de O, I. fchepen , te Drontheim liggende, wilde in veiligheid tragten te brengen, eer de Engelfchen eenen overmagt in de Noordzee zouden zenden. Dog den 14 Mei vernam men reeds, dat een ftcrk vyandelyk Eskader voor den wal was. Dus men zo voor de uitgezondene fchepen naar de Wezer, als voor nog twee Oorlogfchepen, die uit Zeelandt, naar Texel zouden zeilen, zeer bedugt was. Zie hier boven bl. 564 en 565. De Lieutenant Peterfen, met 's Lands Kotter De Ajax uitgezonde, om de fterkte van 't vyandelyk Eskader waar te nemen, berigtte, dat het zeiven uit 13 zwaare fchepen van linie, waar onder twee driedekkers , behalven de Fregatten en Kotters,beRondt. De Krygsraden, toen in tegenwoordigheid van den Admiraal Generaal gehouden, oordeelden alle, dat het ongeraden was 's Lands kleinere en eerst opkomende magt, tegen des vyands overmagt te wagen, te meer, daar 'er op onze vloot veele zieken waren, door de zo genaamde gripe, of inftuettza aangetast.
Zie hier den inhoud en verrigtingen van 3en .Krygsraad, den 2.7 Mei aan boord van
's Lands.
'ENHAIE.



i03<5 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra- 's Lands Schip van Oorlog Den Admiraal veis ha- Generaal, gehouden.
«E.
Maandag den 27 Met 1782. Zyne Doorlugtige Hoogheid, aan Boord van 'sLands Schip van Oorlog den Admiraal Generaal., eett Krygsraad hebbende belegd
Krygsraad 'rTeeft gevraagd de Advifen van de geconvoceerovcr het rx Leden, wat 'er in de tegenwoordige omuitlopen flaadjgheeden met de gereedleggende Schepen konXanT , de worden gedaan.
sLanas En a,len heDben eenparig uitgebragt, dat zoo ys*a~ lang het jeegenwoordige Esquader van den Vyand "£r voor de wal is, 'er niets te doen is , maar dat wanneer de Vyand weder in desfelfs verfchillende Havens, en dus verfpreid binnen gekomen is, eerR de Oorlogfchepen zouden kunnen uitloopen, en tusfehen het Canaal en het gat van Texel, overeenkoraftig de omftanügheden te kiuysien,endeConvoyen naar de OoR en WeRindien, en de OoRzee te dekken, terwyl die buiten het gat ten Anker zouden blyven, tot dat voornoemde Esquader ge_ leegenheid vond, om de Convoyen te laaten door loopen.
Dog teffens is voorgebragt, dat het voordeeligRe moment om de Operatien te beginnen, en de Convoyen uit te zenden, zoude zyn, wanneer een Esquader van Vrankryk en Spagne omtrent hec Canaal eene diverfie maakte, en de magt van den Vyand aftrok.
Dan , dewyl het niet gefchikt zoude zyn, daar naar te wagten,zoo zoude opontfangen berigt, dat de Engelfche Vloot weder naar de Havens van hec Canaal geretourneerd was, het Esquader konnen worden uitgezonden om in de Noordzee te kruysfen en de Convoyen uyt te zenden, en dienvolgens is aan Zyne Doorlugtige Hoogheid voorge-



JAARBOEKEN, September, 1782. JO37
gedragen, en heeft hoogst dezelve aangenomen om de nodige ordres en Initructien voer voornoemde Convoyen te depecheeten, np dat de Commandee ende Officier , na ontfangene informatie dezelve uicgeve, en vervolgens ook ordres geeven aan de S» hepen Zierikzee, Goes, Schiedam en het Fregat de Jazon. om, zoo dra'er tyding is% dat de Vloot van den Vyand in de Havenen van Engeland, al was ret zelfs in Duins, binnen geloopen was, naar Texel te komen ; terwyl aan den commandeerenden Officier van de Vloot dient te worden overgelaaten, om die Schepen te laaten binnen komen x of voor het gat van Texel te conjungceren met het Convoy dac in Texel gereed legr.
Was geteekent.
W. pr. v. Oranse,
D. V. Boetzelaer. Andries Hartfincfr.
J. C. vander Hoop. P. H. Reynfl.
L. Gr. van Byland.
f. van Braam. . H. van Kinsbergen, J. van Hoey. C. van Gennep. J. E. v. Raders. Joh- Pruyfl. E. C. Staringh.
Hier toe behoort ook nog het navolgend
Extracl uit de Notulen der Krygs* raad gehouden aan boord van 'j Lands Schip van Oorlog de Admiraal Generaal, ter Rheede van Texel den 27 Mei 1782.
Vfog heeft Zyne Doorlugtige Hoogheid voorgebragt, dat Rapnort had gekreegen van den Schoutbynagc Dedtl, dac het Engelsch Esquader
zig
'sGra-
verhage.
Krygsraadover het uitlopen van
's Landt Eskader.



5sGra-
venhage.
Krygsraad no pens de verdeedi ging var, 't Flte.
to38 NIEUWE KEDERLANDSCHE
%\% den 24 voor het Vlie had vertoond, terwyl die Officier niet kon voorzien, met welk oogmerk die aannadcring gefchiede, en vervolgens in omvraag gebragt, wat 'er met het gereed leggend Esquader zoude moeten worden gedaan, indien voornoemde Vloot de Rheede van het Vlie forceerde, zig van 'dezelve meefter maakte , en met alle de Schepen poft vatte. . ,
Waar op , met unanime ftemmen, is begreepen, dat, in zoodanig geval, alles moeft wer cn gedaan om voornoemde Schepen verdere hulp en alle toevoer van Troupes te beletten, en dat vervolgeos 't voornoemde Esquader zoo dra mogelyk in Zee moeft loopen en zig voor hec Vlie pofteercm
En eindelyk ook het volgend
Extract uit de Notulen der Krygsraad gehouden aan boord van 'sLands 'Schip van Oorlog de Admiraal Generaal , ter Rhede van Texel den 27 Mei 1782.
En by die geleegenheid is ook voorgedragen, dat in 1747 de jegenwoordige Kielligter van het Collegie ter Admiraliteit ce Amfterdam, toen genaamt de Braak, op de Schelde geleegen heeft en oeaimeert is geweeft met 24 ftukkena2* pond, en of diergelyke Vaartu-gcn op die wyze gearmeerc, niec beet er op de refpeftive Rheeden ter defei fie zouden zvn, dan de Wagtfchepen, waar op eenparig begrepen is, dat zoodanige Vaartuigen, oehoorlvk voorzien , tot een zeer goede defenlje aefclnktzyn; en is Zyne Doorlugti;;e Hoogheid verzogt,dac middel ter defenfie in hoogst deszelfs gunftige overweeging te neemen.
Wat verders omtrend het uitlopen van ons Eskader is befloten kan worden opgemaakt; uit deze ^



JAARBOEKEN, September, 1782 ioyj
Notulen van de Befoignes, gehouden by den Zee - Krygsraad, vergadert aan boord van 'sLands Schip van Oorlog de Admiraal Generaal op
Maandag den 24 Juny 1782.
V\e Vice-Admiraal Hartfinck, den Krygsraad beA-/ (taande uit de nevensftaande Vlag-Officieren en Kapteinen , te faamen geroepen hebbende, heefc aan dezelve, na dat het Gebed door den Secretaris g< daan was, doen voorlazen het volgen-' de Extract uit eene Miffive van Zyne Doorlugtige Hoogheid, gefchreeven 'sDageden 23 deezer.
Wei-Edele Geftr enge Heer,
•\7oor het overige is myne intentie , dat V Y Wel-Ed. Geftrenge met den eerden Krygsraad boude, en my toezende de Refolutie, door denzelven genoomen zoo *er verfchillentheid van gedagten is met byvoeginge der fentimenten van alle de Leden ; zoo de Krygsraad van oordeel is, dat uitgeloopen k.in worden, fpreekc hec van zelve, dat U Wel Edele Gedrengegeene nadere ordres daar omtrent moec afwagten • maar vaD de eerde favorabie gelegenheid kan en moet profiteeren: zoo de Krygsraad van advis was om niet uit te loopen; verzoeke ik U WelEd- Geftrenge my niet den eerften daar van te informeeren, &c.
Was geteekent,
W. Pr. v. Orange*
En teffens als Prafident vnn den Krygsraad aan dezelve de nevenflaande Propofitie voorgehouden, met verzoek, dat dezelve in de Notulen vau deezen Krygsraad mogt geinfereert worden.
Aaaa Om
's Gra-
venhage.
<aaa over het uith' ben van 's Lands Eskader.



3
'sGrA-
venhace.
Krygsraad over het uitlopen van 's Lands Eskader.
040 NIEUWE NEDERLANDSCHE
(~)M mee eenige grond van reeden zyn advis 1, w over het wagen of niet wagen van een
Bataille te geeven,is het aller noodzaakelykft „ in het oog te houden het eerde en algemeene „ Militaire grondbeginzel, waar na alle com-
mandeerenee Officieren, zoo te Lande als ter
Zee, hun gedrag moeten inrigten; namentlyk
de vergelyking der voordeden en nadeelen,
welke met het winnen of verliezen van eene j, Bataille voor die geene, welke zig aan de Ba„ taille exponeert, of dezelve waagt, kunnen „ voortfpruiten. Indien men onze tegenwoor,, dige fituatie aan dat grondbeginzel toest, zal ,, men vinden,
,, Foor eerft, dat de voordeden, welke uit het „ winDenvan eene Bataille voor ons voortfpruy-
ten, zyn, dat onze Convoyen misfehien dan „ door komen , en onze Colonien in beeter „ ftaat van tegenweer geftelt worden ,en zulks, „ indien de Vyand en zyne magt in het Canaal „ naderhand geoccupeert blyft houden, en gee-
ne andere Schepen intusfehen in zyne Havens „ gereed gemaakt heeft. By dit voordeel moec
men nog voegen de eer en confidentie,welke „ voor onze Natie uit het winnen van eene Ba„ taille by de Vreemden gebooren zoude wor„ den, en de aanleiding, welke zodanigeover„ winning mogelyk geeven zoude , om goede ,, voorwaarden van Vreede te bedingen.
,, Ten tweeden , dat het verliezen van eene „ Zee Bataille voor ons noodzaakelykdienadee„ len moet meedebrengen, dat wy zo wel aan ,, Lighaamen der Schepen als Officieren, On,, derofficieren en Volk zodanige fchaade lyden, „ welke ons, die geene voorraad van Officieren „ en Onderofficieren tot fuppletic hebben, voor „ een geruimen tyd, mogelyk voor de geheele ,, Campagne, buiten ftaat ftelt, om de Convoi„ jen, welke door het verlies v"an een Bataille
ia



JAARBOEKEN , September, 1782. fëji
5) in de Havenen cpgefloten worden, in veilig„ heid uit te brengen, j, Deeze voordeden en nadeden gelyk geftelt zynde, en onze magt aan die der Vyanden • „ egaa! genomen, blyfe de overwinning aan het „ lot en fortuyn des Oor logs over. , „ Dan dit laatfte, tewectende egaliteit tus-, 1'chen onze magt en die der Vyanden in de, ',, Noordzee , fubfifteert niet volkomen , want 3, indien meD de Engelfchen maar 8 of 9 Sche- i ,, pen van Linie,gelyk de Nieuwspapieren zeg* s, gen, geeft, zd men by vergelyking van ons '„ Esquader tegen dat der Engelfchen , bevin„ den , dat hunne Linie van Battailie uit veel „ zwaarder Schepen beftaat , waar van ieder „ Zee-Militair weet, dat het fucces van eene ,, Navaale Bataille voornameotlyk afhangt. Deeze voordeden en nadeden, myne Heeren, wa^r van ik Amptshalven breedvoeriger, „ dan U Wel-Ed. Geftrenge moet ond -rrigc „ zyn , heb ik van myn pligr. geacht U Wei„ Edele Geftrenge voor te draagen, op dat U Wd-Edele Geftrenge daar door in fta.t geftele ,, zouden zyn, met meerder kennisfe een oor. „ deel te vdlen in zaaken, waar van de eer en het vvelzyn van het Vaderland afhangt, gelyk zyn die geene, waarover ik, in gevolgede „ ordres van Zyne Doorlugtige Hoogheid, de eer heb het gevoelen van deezen Krygsraad „ af te vraagen".
(Was geteckent,)
Andries Hartftnck,
"Waar na de Kaptein *t Hooft, en verders alle de overige Kapteinen en Vlag-Oftlcieren, gelyk meede de Heer Prafidenc met eenpaarigheid van Hemmen, verklaart hebben van advife te weezen:
Voor eer ft, dat het in onze tegenwoordige omftaadigheeden, geenszins raadzaam zoude zyn met Aaaa 2 he£
'sGra*
venha.'
SE.
Krygs. , 'aadovet iet uitopen van s Lands Eskader*



ïoA* NIEUWE NEDERLANDSCHE
'$ Gra-
VTiN HACE.
Krygsraad over het uitlo pen van *ï hands Eskader.
het Esquader, het welk thans in Texel legt (en waar van de nette opgave met vergelyking van de Magt der Engelfchen in de Noordzee, volgens de minfte Reekenjng hier agter fub liet. A. gevoegt is (*)) in Zee te fteeken, om den Vyand op te zoeken en te attaqueeren, ten einde daardoor □nze Convoyen een vrye doortogc te bezorgen, sn zulks wel, om dat het volgens de principes, van alle Militairengeavoueert,eene onvergeevelyke onvoorzigtigheid voor een commandeerenden Officier is, wanneer hy zig bloot fielt aan het gevaar van tusfehen twee vuuren gebragt te worden; een geval waar in ons Esquader zekerlyk zoude geraaken, indien de Engelfchen eensmogten goedvinden een Detachement van hunne groote Vloot na de Noordzee te zenden, en de gecombineerde Franfche en Spaanfche magt zig door eene vrugtelooze kruistogt liet afmatten, en dus noodzaakte om van zelfs naar hunne Havens te rug tekeeren, zonder dat de Engelfchen een Vloot daar tegens in Zee bragten. Moetende hier by aangemerkc worden, dat de Krygsraad in die raifonnemert het vyandelyk Esquader in de Noordzee niet fterker dan 8 of 9 Schepen van Linie Helt, terwyl egter in fommige bersten door Koopvaardyfehippers ingebragt, en waar van Extract hier nevens fub litt. B. (f) gaat. van 10,11 en 12 Schepen gefprooken word; ven nderftellende wyders den Krygsraad in dit geval, dat, alhoewel de Engelfche Linie van Bitaille, als uit zwaarder Schepen beftaande dan de onze, ook fterker moet gereekent worden, egter dit onderfcheid niet groot gtnoeg zoude zyn, om te kunnen zeggen, dat.de Vyand zonder hoop van fucces aangetaft zoude worden, gelyk ook de Krygsraad hier by niet in confideratie brengt het getül zieken op ons Esquader, welke, offchoon verminderende, en van geen kwaadaardige natuur zynde , egter nog dac van 542 op de tien Schepen van Linie beloopt.
Ter-
(*) Zie hier onder bl. 1045. (f) Zie bl, 1046. en volg,



JAARBOEKEN, September, 1782. 1043
Terwyl hier by nog wel in acht moet genoomen worden, dac het met gegronde reeden is, dat men in de opgave van de Magt, welke aan de Engelfchen geopponeerc zoude kunnen worden, alieenlyk fpreekt van hec Esquader, welk in Texel ligt, dewyl alle Militairen over genoeg bekent is, hoe onzeker, en aan hoe veel hazard alle conjunctien, men laat ftaan Zeecorsjunétien , welke ook nog van de geleeenheeden van vvcêr en wind afhangen , bloot geftelt zyn, en daarenboven de Vyand zoo naby aan onze kutten, en van zoo veel fnelle kleine Vaartuygen voorzien is, dat hy den* zelfden dag van het uitzeylen van het Esquader daar van onderrigt kan zyn, en ons mogelyk aantallen.
Om alle welke reedenen zy Vlag-Ofncieren cn Kapteinen oordeelen zouden, dat in die ogenblik de nadeelen, welke uit het verliezen van eenen Zeeflag voor hec Vaderland zouden kunnen refulteeren , en de waarfchynh kbeid daar toe veel grooter is, dan de voordeelen, dewelke men uit de winft van de Battaille trekken zoude.
Ten tweeden, dat egter deeze zeifee Militaire reedenen hun van gedagten zouden doen zyn, dat men dè gelegenheid, om met ons Esquader uit te zeilen , en den Vyand op te zoeken, ten einde denzelven te verdfyven, en de doortogt der Convoyen te verzeekeren, dan zoude moeten waargenomen worden, wanneer 'er zekere tyding zoude ingekomen zyn, niet alleen van de komft der Franfche en Spaanfche Vlooc by hec Canaal, maar ook , dat de Engelfchen een Vloot daar tegens uitgezonden hebben, in welk laatfte geval men veilig zoude kunnen onderftelien, dac hec de Vyanden niet mogelyk zoude zyn hunne Magt in de Noordzee te verfterken , en daar door de onze, of tusfehen twee Vuuren te zetten, of met fupelioriteic aan ce taften , en de omftandigheeden zig eens op deeze wyze ten beften fchikkende, zoude de Krygsraid van gedagten weezen, dat eene Bajtai'le tegens het vyandelyke Esquader in de NoordAaaa 3 zee
'sGras* venha-
GE.
Krygsraad over het uitlopen van 's Lands Eskader.



1044 NIEUWE NEDER LANDSCHE
as Gra-
venhace.
Krygsraad ovei het idtlopenvai's Lanch J&skadsr
zee gewaagt, en de uitkomft aan het loc des Oor-* logs overgelaaten zoude kunnen worden.
Dog teffens oordeelt de Krygsraad, dat in zodanig geval de voorzigtigh id volltrekc vercischt, • dat men zonder de Convoyen uitloope, eensdeels • om met dezelve in cas van /idtie niet belemmert te zyn, anderdeels ten einde zy aan het hazard : van genoomen te worden , indien het Esquader eens geflagen wierd, niet geëxponeert woraen. , Men zoude egter de Oottindifche Schepen, dewelke eenigszins tot defenfie gefchikt zyn, tot de uiterüe Ton intusfchen kunnen laaten afzakken, ten einde den Vyand geflagen zynde, of het gevegc onzeeker uitvallende, en'de beide Vloot'n wegens fchaade naar hunne Havens moetende te rug keeren, mee den eerfte van de gelegenheid om door te loopen te kunnen profiteeren; terwyl men dan wyders , indien de vyand zig eeus uit Zee moge recireeren, of, mee Gods hulpe , geflagen worden, zonder gevaar zoude kunnen conjungeeren, en voor de overige Convoyen zorgen.
Hier by moer de Krygsraad die nog in conllJeratie geeven , dat het voor het welzvn van het Vaderland van de volkomen fte noodzaakelykheid js, dat men verzekerc zy van by tyds gewaarfchouwt te worden, alvoorens de gecombineerde Franfche en Spaanfche Vloot hunne Kruispoft verlaate, zonder welke verzekering wy het gevaar loopen, dat de Vyand 2yne handen ruim gekreegen hebbende, zig onverhoeds hier na toe begee» ve, ons Esquader de retraite naar zyne Havenen affnyde, en vervolgens het zelve mee eene ontegenftaanbaare overmagt rui'neere.
Ten befluite hebben alle de Leden van den Krygsraad met geen minder eenpaarigheid gedcclareert, dat zy, offchoon het uitloopen van ons Esquader in de tegenwoordige omftandigheeden, om de bovengemelde rcedenen onvoorzig oordee. lende, egter ten vollen gereed zyn, om, indien de Souveraia om eccige reedenen, welke deKrygs-
jaad



JAARBOEKEN, September, 1782. 1045
raad niet mogte ingezien hebben, het uitzcylen goedvinden en ordonneeren wilde, als dan met die bereidwilligheid, moed, en iever, welke alle Officieren van eer betaamt, den Vyand op te zoeken, atmte taftcn, en onder Gods zeegen te overwinnen.
In welker voegen de Secretaris gelaR is het gevoelen van den Krygsraad op het Papier te doen brengen.
En is eindelyk goedgevonden den Kaptein A. H. C. Staring met het befluit deezes Krygsraads aan Zyne Doorlugtige Hoogheid af te zenden.
(Was geteekent,)
Andries Hartfinch. L. Gr. van Byland.
IV. van Braam. J. ld. van Kim bergen,
j. J. van Noey. C. van Gennep. H. van Kaders. Joh. Pruyft. E. C. Staring. Jan Seis. L. M. van Weideren. A. H. C. Staring.
P. J. 't Hooft. L, Aberfon. J. L. Bofch.
Onder Rond,
Ter ordonnantie van den Krygsraad.
Geteekent,
W. Six.
De Hollandfche en Engelfche Eskaders, het laatRe volgends de Engelfche Lyft, worden aldus in vergelyking tegen eikanderen opgegeven
Aaaa 4 Hol-
's Gra.
venhage.
Krygsraadoverhet uit* lopen van 's Lands Eskader.



iodfi NIEUWE NEDERLANDSCHE
Hollands Esquader in Texel. Engelsch Esq in de N. Zee*
Schepen. Officieren. Suikk j Schepen. Stukk*
Acimitaal Generaal S. C. N. v. Kinsbergen. jz Cambridge go
Aniftetdam L. A. Gr v. Byland, 64 Privtces Amelia — 10
Admiraal de Ruyter Kapt. Staring 64 Edgar . 74
linie Gr. van Wetderen 64 Dublin . ja
Kortenaar ■• 't Hooft 60 Alexandre 74
Prins Frederik van Hoeif 60 Bienfaifant 64
Al. H. Tromp van Gennep 54 R'nfonnabte 64
Pritices Royaal — Raders 54 Rppoti 60
Batavier ——— Bofch 54 Buffalo ■ 60
lilinthorft ■ Aberfop 54
ïo Schepen van Linie. 6oo 9 Schepen van Linie. 630
Hier by worden nog 4 Schepen, als 1 van 90, een van 74, en a van 60 gereed gemaakt, dog deeze zyn nog niet klaar; van den Edgar is hec ook niet volkomen zeker, dac by hecEsquaderis.
De berigten omtrent het Engelfch Eskader zyn de volgende;
T*\en 18 Juny, Schipper B. Jacobs, voerende de J-y Fluyt de goede Verwagting, rapporteert, dat den 11 Juny Texel na gisitng Z. Z. O. van zich 15 roylen 12 Oorlogfchepen aan Ly van zig gezien heeft, welke zuidwaards lagen, en des avonds nog 23 Schepen in een Vlooc,Rellende haar cours noorden; had den 12 door een Koteer gepraayc geweeft, hoorende toe een Engelfch Oorlogfchip, Texel Z, O. na gisting 14. mylen van de Wal. Den 16 het Vlie in het zuiden van zig na gisfing p mylen, 'savonds ten 9 uuren zagen j zwaare Ooglogfchepen , welke om de N. W. op Zee lagen.
Den 18 dito, Schipper J. A. Bon Pruys, voerende de Smak, de jonge Rikke, had op de hoogte van het Kif twee'Engelfche Convoyen gezien, waar onder een van 55 Schepen, waar van 8 Oorlogfchepen waren.
Den



JAARBOEKEN, September* 1782. 1047
Den 19 Juny, Schipper P. Olfen, Noorman, voerende de Brik Hans Andreas, had een Engelfcb Fregat met een Gorter by de Haaks gezien.
Schipper H. Walby, Deen, voerende de Hoeker de twee Vrienden, had een Enge](ieh Fregat o: der de wal gezien.
Schipper M. Zonnikfen , voerende de Snik de jonge Andries, Jut, zegt 6 Oorlogfchepen van jo Hukken, effen bezuiden Doggersbank gezien te hebben, en op den 18 een Fregat van 50Rukken voor het Vlie.
Den 20 Juny. Schipper D. Janfe, voerende de Smak de Juffrouw Petronella, had op den 18 zes zwaare Oorlogfchepen gepasfeerc , welke om. de N. W. lagen, het Vlie 15 mylen omtrent ten zuiden van zig.
Schipper R. Bruts. OoffenJenaar, voerende de Brik het Ooftindifch Welwaren , had den 17 negen Engelfche Oorlogfchepen, waar onder twee Driedekkers en een Fregat, zeylende na de Hoofden, gezien.
Den 21 Juny. Schipper Z. Cornelis, Ooftenderaar, voerende de Brik de Vlaamfche Looper, had den 17 om 8 uuren gepasf -ert 10 a 1 r Oorlogfchepen, waar onder twee Driedekkers , zynde de Schipper door een zestiger gepraayt; zy zeylden met Maiszevls by, ftevcnende na de Hoofden om de Z. VV.
Onder ftond,
Dit alles accordeert, voor zoo veel het geëxtraheerde betreft , met de origineele Rapporten.
Was geteekent, W. Six.
Het bovengemeld befluit van den Zeekrygsraad, wegens het al of niet uitlopen Aaaa 5 van
's Gra-
venha-
GE.
Berigten wegens 't Vyande~ yk Eskader.



xo4« NIEUWE NEDERLANDSCHE
VENHAGE.
Advys der Admiraliteitenwegens *t uitlopen van ons Eskader.
van ons Eskader, en het wagen of niet wagen van een Zeegevegt, wierdt door den Admiraal Generaal, aan de Afgezondenen uit de Admiraliteiten in 'sHage, mede gedeeld, om Z. Hoogheid daarop te dienen van berigt. Dit berigt kwam den 29 Juny 1782 in, en was van dezen inhoud:
Doorlugtige en Hooggeboren Vorjl en Heerl
"W/anneer wy, conform de gevenercerde requifi" tie van Uwe Doorlugtige Hoogheid, hoogst den zei ven onze gedagten zullen meede deelen omtrent de ordres, die door Uwe Hoogheid zouden behooren te worden geitelt on de Refolutie van den Krygsraad van den 24 deezer loopcnde maand, zoo als die gifteren avond aan ons is gecommuniceert, kunnen wy niet nalaaten, rondelyk te declareeren, dat hoe ongaarne wy ook 'sLands Scnepen in de Zeegaten zien opgefloten, en hoe vieriglyk wy, even zoo wel als alle onze weldenkende Landsgenooten , verlangen naar hec tydftip, om den Vyand van onze Kullen te verdryven , en voor onze Compagnies- en andere particuliere Schepen, den zoo nodigen doortogr, naar hec noorden en ooften te doen baanen: wy egter zwaarigheid moeten maaken, om, zonder meerdere kennis van zaaken , direcT tegens het éènpasrig advis van vvftien van 'sLands notabelfte Officieren , Uwe Hoogheid aan te raaden , actueel 's Land* geheele en eer ft opkomende Marine daar toe te wagen ,• ten minften voor en aleer de magt van den Vvand door de gecombineerde Spaanfche en Franfche Vloot , daadelyk word gediverteerc, cn het de concert met het Franfebe Hof zulks abfolutelyk vordert; wybeklaagen wel. dat, niettegenftaünde de importante koften der Bondgenooten, en de onophoudende werkzaamheid der Admi-
rali-



JAARBOEKEN, September, 1782. 1049
raliteits Collegien, onze Marine voor alsnog daar toe Liet genoegzaam word gehouden, maar gelyk dit veel al toe te fchryven is aan enverwagre ziekte op eenige Schepen , aan toevallige beletzelen, om fommige in tyds over het Pampus tv? brengen, en aan de cafueele verhindering in de conjunctie, van andere; .
Zoo vermeencn wy ook Uwe Dooilugtige ■ Hoogheid te mogen advifeeren , dat, naar onze' begrippen, 'in de tegenwoordigen ft.nd dT zaaken, het gefchikfte zoude zyn, dat over:enkomftig de voorige ordres , zoo wy vermeenen, by" Uwe Door;ugtige Hoogheid bereids geftelt, aan dey commandecrende Officieren by aanhoudentheid worde gedemandeert gelaaten, om, zoo dra zulks met geruftheid kan gefciiicden, zonder het minfte verzuim, en zonder eenige nadere order af tewagten, met de gereede Schepen ui; te loopen met de Schepen uit het Vlie, en, zoo het kan zyn, ook met die uit Zeeland te vereenigen ; den Vvand alle mogelyke afbreuk te doen , en daar bet "met apparent voordeel zyn kan , te bevcgten; en dat zy gehouden blyven daar toe door het uitzenden van kleine Vaartuigen en anderszins op alle mogelyke wyze de nodige kondfehap te neemen omtrent de fterkte van des Vyands magt in en by de Noordzee; dat ook daar toe die geene, dewelke met de correspondentie zyn belaft „ al het geen m-t eenige zekerheid dien aangaande zoude mogen voorkomen , aan hun fuppediteeren, en dat zy zelve wyders zig by continuatie ten allen tyden in gereedheid houden om ogenblikkelyk van de eerfte bekwame gelegenheid te profiteeren, al ware het alleen om een of meerder der bepaalde Convoijen te doen uitloopen, en dezelve, naar maate de omftandigheed^n het toelaaten, en de nood zulks vereifcht, geduurende meerder of minder tyd te dekken.
Voor het overige kunnen wy niet voorbv alleszins te lauüeeren de ftrikte orders tot fecretesf^,
de-
'sGra-
VENHAf ' 3E. .
Advys Ier Ad* nirali' eiten vegens t uitlo' ie» van vis Es'.ader. .



lo5o NIEUWE NEDERLANDSCHE
"sGra-
\E>HACE.
Advys der Admiraliteitenwegens 't uitlo ■ pen van ons Eskader.
: »
i i
dewelke in Texel gegeeven zyn. waar van naar ons oordeel ook op geene wyze behoord te worden afgegaan, gelyk wy daarom meede van opinie zyn, dat de reedenen , dewelke den Krygsraad bewoogen hebben tot het uitbrengen van der zeiver voorfz. Refolutie van den 21 deezer, op geenerhande wy/e, voor als nog behooren uit te lekken, maar met alle otnzigtigheid moeten worden gefecreteert; terwyl het van zelve fpreekc. dat de Ingezeetenen deezer Landen niet mogen vergen, dn alle de orders met de motiven van dien ontydig publicq worden gemaakt, waar door alles zoude kunnen worden verlooren; maar dat dezelve in tegerdeel, zig geruft moeten verhaten op de directie van hun, aan wien zulks is gedemandeert, en vroral ook op de trouw en beproefde moed van 'sLands Officieren, dewelke, wanneer zy met dusdanige ordres zyn gemunieert , zig zoo wel door inactiviteit a's door reukeloosheid verantwoordelyk zouden ftellen.
Wy mogen egter Uwe Doorlugtige Hoogheid niet verbergen, dat wy, na dat deeze tot du* verre was afgeicbreeven , berigten ontfangen , waar uit wy voor zeker meenen te moeten houden , hec effectief retour van den Admiraal Rofs, met verLcheide zyner zwaaiftö Schepen te Deal, voo als jezelve ons op gilleren avond door Uwe Doorlugtige Hoogheid uit een der Engelfche Papieren is meedegedeelt; en hier op zouden wy dan alsnu, tonder van de h;er voorgelegde gronden, eecigzins if te gaan, Uwe Doorlugtige Hoogheid in confiieratie geeven , of dit niet in dier voegen per Expresfe zoude behooren te worden eecommunireert, aan den Heere Vice- Admiraal Hartfinck, en tan hem gelaft. met dc Heeren van Eyland, van Braam en van Kinsbergen, te overwegen, or niec .et Liniefchip, benevcsde Artois, en de andere Irie zwaare Schepen dcor den Lieutenant Peterfon, »p den 26 deezer in de Noordzee gezien. waarchynlyk alleen een gedeelte zyn geweeft van het
Es-



JAARBOEKEN, September, 1784. 1051
Esquader van voornoemden Rofs, en of dus de conjunct ie met de Schepen in het Vlie, en het uitloopen van het een of ander der Convoyen met hoop vanfucces zoude kunnen worden getenteert; en in du geval , zulks, mitsgaders de wyze van dien, geheel aan hunne prudeDtie en directie over gelaaten.
Hier meede, en na toebidding van Godes alles beflisfende zeegen, over Uwe Hoogheids welmeenende pogingen ten nutte van den Lande in het generaal, en over de regtvaardige Wapenen van deezen Staat ia het byzonder , onderfchryvea wy ons met alle verfchuldigde eerbied.
Doorlugtige Hooggebooren Vorfl e» Heer! Onder ftond,
Uwe Doorlugtige Hoogheids 'sHage den 29 zeer ootmoedige en gehoor-
Juny 1781. zaame Dienaaren.
Geteekent,
IV. L. van Wasfenaar.
J. Huyghens.
IV. Thibaut d'Aagtekerk*
G. F. Meiners.
G. van de Capellen.
J. van der Ramhorfl.
R. D. IVykerheld Bisdom*
jF. C. van der Hoop.
E, W. IV. Wydenbrugh.
Hier op is nog nader op den 1 July een Zee-Krygsraad gehouden, waarby tegen het uitlopen van ons Eskader eenpariglyk aldus gefterad is:
Notulen der Befognes, gehouden in den Zee-Krygsraad, vergadert op 's Lands Schip van Oorlog de Adgiraal Generaal, leggende in Texel op
'sGra-
VENHA* ge.
Advys der Admiraliteitenwegens 't uitlopen van ons Eskader*,



^sGra-
VENHAGE.
Nadere Zee~Krygsraad wegens 't uitlopen van
'i 'Lands Eskader,
1052 NIEÜWE NEDERLANDSCHË Maandag den i July 1782.
"TV \rice- Admiraal Hartfinck, den Krygsraad be~ 'l* ftainde uit de neventtaande Vlag-Orficieren en Kapteinen, wederom te faamen geroepen hebbende, heefc aan dezelven gecommuniceert, dac de Kapcein A* tl. C. Staring des avonds van den 29 Juny uit 'sGravenhage re rug gekomen zynde, hem Vice-Admiraal ter hand geilek had eene Misfive, van Zyne Doorlugtige Hoogheid,gefchreeven in 'sHage den 28 daar bevoorens , houdende als volgt :
Wel-Edele Geftrenge Heer!
Tk zende U Wel - Edele Geftrenge hier nevens x drie Engelfche Couranten , heejen ingekomen: volgens een Artikel, «edateert Deal den 18 deezer, zoude het fchvnen, als of Rofs zig geretircert had; zoo zulks waar is, en dat de Noordzee vry is, zoo twyffel ik niet of ö WeiEdele Geftrenge zult mei deszelfs onderhebbend Esquader uiczeylen, en tragcen met de Schepen uit het Vlie en uit Zeeland te conjunge^en, en dei verdere aan hem voorgefebreev.-- Pointt-en :e volbrengen; voor het overige kan ik U WelEdcle Geftrenge melden ,dat ik de confideratien van den Krygsraad aan de aanweezende Raad n en Minifters der Admiraliteiten hebbe gecommunicéerc, dog der zeiver advis op dezelve nog niet bekomen; omtrent de tyding in de toegezondene Couranten vermeld, kan ik niet anders zeggen, nog der zeiver authenticiceic affureeren, of in twyffel trekken; U Wei-Edele Geftrenge kan beéter oordeelen, als ik het hier doen kan, of het uitzeylen raadzaam is; en ik mag . wel leyden, dat ü Wel-Edele Geftrenge de toegezondene Couranten in den Krygsraad communiceere en doe voorleezen de door my omgehaalde pasfages , en met denzelven daar over
raad



JAARBOEKEN, September, 178a. ioj3
yaadpleege, altoos vaR blyvende ftaan, dat zoo de kans om uit te loopen goed is, daar van geprofiteert moet worden, waar meede blyve met agting,
Wel-Edele Geftrenge Heer!
'sHage den ü We!-Edele Geftrenge
28 Juny 1782. D. W. Dienaar.
Was geteekent,
W. Pr. v. Orance.
P. S. Ik zende nog aan U Wel-Ed. Geftrenge een Rapport van den Schoutbynagt van Krui. nen, a,s U W7el-Edele Geftrenge het rapport van de Zeemeeuw compareert met dat xandeJjax, is het niet onwaarfchynlvk, dat de Schepen , die de Ajax geoasRerc heeft den 26 en ,27, dezelve zyn die voor Walcheren zyn geweeft den 24..
Dit Rapport zoude ook en object der de« liberatien van den Krygsraad kunnen zyn.
Waar na de gemelde uittrekzelen uit de Engelfche Nieuwspapieren , gelyk meede uit de zoge • naamde Loyds-Lyfren van den 21 en 25 Juny, zynde hier agter fub. litt. A. gevoegt, gelyk meede de Refolutie door den Krygsraad op den 24 der zeiver maand Juny genomen , voorgelcezen, en zulks wederom in omvraage met het jongde Lid der Vergadering begonnen, gebragt zynde, hebben alle de Leden van den Krygsraad , gelyk meede naderhand de Heer Praïfident. eenpaariglyk verklaart :
üat hoe gevoelig het ook voor alle Officieren van eer zyn moge tot eene allezins onaacgenaame werkeloosheid van eene den Lande zoo kostbaare Marine te advifeeren, en zig daar door mogelyk
aan
's Grave m hace.
Nadere ZeeKrygsraad we* gens 't uitlopen van
's Lands Eskader



fctf4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
5s Gra-
venhage.
Nadere ZeeKrygsraad wegens 't uitlopen van
's Lands Eskader
aan de hoonendc discoursfen van des onkundige Lieden bloot te itellen, zylieden eajter volgens eed en pligc, en na rype overweging van de facbeufe en geforceerde omdandigheeden, waar in het Vaderland zig door eenen ongelukkigen zaamenloop van zaaken gebragt vind , in dit ogenblik het uitloopen van 'sLanas magt, welke in Texel ligt, mee geen gerusc geweeten kunuen aanraaden , al wil men ondcrfteilen, dat dc voornoemde Engelfche Papieren een volkomen geloof verdienen, en dat de de Admirail Rofs, dewelke volgens dezelve zedert den 17 Juuy tvd gehad heeft, om zig te ververfchen; met de wefle wind , welke zederc eenige dagen waayt, niet weederom uit Duyns gezeylt is, kunnende egter de Krygsraad niet vol rby gaan omtrent de voorgemelde Loyds-LyR aan te merken, dat, indien het Rapport van 'sLands Cotter de Zeemeeuw, het welk hier agter fub litt. B. gevoegt is, gegrond is, alsdan of de LoydsLyR, welke zegt, dar het Esquader van den Admiraal Rofs op den 24 Juny nog binnen Duins lag', valfch is, of de Engelfchen, behalven het Esquader, welke in Duins ligt , nog een getal van zes zwaare Schepen in de Noordzee moeten hebben, en dus het Esquader van den Admiraal Rofs flerker zyn als bevoorens opgegeeven is ; hebbende by deeze gelegenheid de K apteyn van Gennip , dewelke met deszelfs onderhebbend Schip M. H. Tromp, op de Brandwagt legt, aan den Krygsraad gerapparteert, dat hy op den 29 Juny gezien heeft, dac een Engelsch Fregat, zo digt als mogelyk aan de gronden genadert zynde , en de Schepen op de Rheeden diftinct. kunnende tellen, een Sein gedaan heeft met de roode vlag 13 maal van de groote Top, vervolgens 2 maal van de Kruvstop, en eindelyk eens van de Voortop te heysfen, zynde dit het zelfde Seyn het welk geduurende het kruysfen van de Engelfchen Vloot voor Texel door hunne Fregatten , volgens rappport van de Kapteinen, dewelke op dien tyd op de brandwagt gelegen hebben, gedaan is.
Dat



JAARBOEKEN, September, 1782» 1055
Dat dit gevoelen van den Krygsraad volkomen over een hemmende is en fteunt op dezelfde reedenen , op welke de Refolutie van den Krygsraad van den 24 Juny gegrond is, en waar in het binnen val'eu van den Admiraal Rofs in Duins , geRelt, dat hy daar ook nog is, geene verandering maakt, dewyl 'er voor den Vyand even dezelfde mogelykheid nu als toen is, om met een Dettqhe ment van de groote Vloot naar Duins te komen, en na zig aldaar roet het Esquader van den Admiraal Rofs vereenigt te hebben , onze uitgeloopene Schepen de retraite af te fnyden, en vervolgens, gelyk gezegd is, met eeneontegenftaanbaare. fuperioriteit te ruineeren.
Dac dus de Krygsraad voor het uitloopen van 'sLands Esquader uit Texel niet eerder advifeeren kan, voordat men van de komft van de gecombineerde Vloot by het Kanaal en van het uitloopen der groote Engelfche Vloot daar tegens, verzeker: zy, wanneer de Krygsraad ook alsnog oordeelt, dat de kans des Ooriogs tegens het Esquader van den Admiraal Rofs , indien hy in de Noordzee geretourneerc is, beproefc zoude kunnen worden.
Dat wyders het uitzeylen van meergemelt ops Esquader, ai was het maar voor eenige dagen, en om de vcreeniping met de Schepen in het Vlie te bevorderen , om dezelfde reedenen volgens het denkbeeld van den Krygsraad onyoorzigtig zoude weezen, eensdeels, dewyl de retrate in de Havenen van den Staat door tegenwinden kan belet worden; andersdeels, om dat de (legte bezeiltheidj van onze Schepen in vergelyking van die der Engelfchen , dewelke alle gekoopert zyn , ons de reifjurce van het vlugten beneemt, en 'er dus voor het Esquader, eens in Zee gekomen zynde, en den Vyirid gezien hebbende, niet anders overblyft dan de/elye, het zy hy fterker , het zy hy zwakker dan ons E'quader zyn moge, het hooft te bieden, indien men zit? niet wil exponeeren aan Bbbb het
sGra-
penha' ?£,
Nadere
Zee-
krygs-
~aad we*
trens v
uitlopen
van
's Lands Sskaderf



105(5 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
venha* gE.
Naders Zee* krygsraad wegens ,t uitlopen van
*s Land Eskader
het onvermydelyk gevaar van in detail genomen te worden , zonder dac men , verltrooit zynde, tegenweer bieden kan.
Dog dat teffens • de Krygsraad zig verpligt agi: Zyne Doorlugtige Hoogheid in confideratie ce geeven , of hec niet mogelyk minder gehazardeert zoude weezen, wanneer men aan de Schepen in .Zeeland liggende, laft zond, om, na dac men uit de Zeeuwiohe Havenen, uit dewelke, als digter by Duins leggende, zulks gemakkelyker kan gefchieden, de Noordzee, zonder iets te ontdek. ken, gerecognosceett had, met de gelegenheid van een zuiden wind, dewelke het Engelfche Es' quader het uitloopen uic Duins belet, en hec zelve in allen gevalle beneden s wind ftelt, Zee te kiezen, en langs de Kullen fteevenende naar Texel te komen, tgter de voorzigtigbeid gebruikende van in hunne üoortogc eenige kleine Vaartuigen op Zee te houden, ten einde by tyds van de aankomft der vyandelyke Schepen , indien zy intusfchen in Zee mogten gekomen zyn, gewaarfchouwt te kunnen worden, en zig te bergen.
Dat verders den Krygsraad, onder verbeetering, voorkwam, dac men van de Schepen , welke in hec Vlie leggen, op cweederley wyzen nut zoude kunnen trekken, of door dezelve met de gelegenheid van een zuidootten wind, even gelyk die uit Zeeland, en met dezelfde voorzorg van de Kutters uit Texel, en de Dolphyn uit het Vlie, op Zee te zenden, naar deeze Rheede te doen zeilen, of met hun in het Vlie te laaten blyven, endaar van daan direct met het Convoy naar de Ooftzee te zenden > terwyl het Esquader uit Texel op de tyding van het uitzeylen der groote Engelfche Vloot om de Spaanfche en Franfche Vloot gaade te flaan, in Zee geftooken, en een Obfervations Esquader uitgemaakt zoude hebben.
In welk laatfte geval men ook deeze Schepen zoude kunnen gebruiken , om naar omftandigheeden van tyd en zaaken de Ooltindifche Compagnie-
fche«



jaarboeken, September, 1782. 105?
fchepen , welke in Dronftierrri leggen , af te haaien en naar het Vadeiland te geleyden, vindende de Krygsraad zig egter genoodzaakt hier by aan te merken, dat by het uitzeylen deezer Schepen uit het Vlie, dit Zeegat niet alleen tegens eene Expe . ditje van een vyandelyk Esquader, maar zelfs te- gens een Coup de Main niec volkomen beveiligt is. i Zynde dit alles met unanitne Remmen aldus be* t floten, en door den Kaptein vander Beets, daaren-^ boven gedeclareert, dat hy zig mee de Refolutie i van den Krygsraad van den 24 Juny alleszins con-7 formeerde. 5
1
Geteekent,
Andries Hartfimk. L. Grave van Byland.
W. van Braam. J. ff van Kinsbergen^
W. v. d. Beets C. van Gennep.
J. E. v. Raders. Joh Pruyft.
E. C. Staringh. Jan Seis.
L. M. van Weideren. A. H. C. Staringh.
P. J. Thooft. L. Aberfon.
J. L. Bofch, Als Secretaris,
W. Six,
Het befluit ook van dezen Zee - Krygsraad! aan de Afgezondenen uit de Admiraliteiten in'sHage zynde medegedeeld, om daar op van berigt te dienen; hebbed/Hun Ed. Mogende den 4 July 178a zich aldus verklaard:
Doorlugtige Hoog-Geboren Verft en Heer*
"VV/anneer Wy in voldoening aan Uwe Hoogheids T? zeer ge venereerde requifitie hebben geexamiBbbb 2 neerr
'sGra»
/EN HA' JE.
Vaders
Zee-
rygS'
aad we*
ens 't
itlopen
an
■ Landt Iskadeu



1058 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
venha-
(;e.
Nader Advys van de Admiraliteitenop het nader befluit van den Krygsraad,
neert de nadere Refolutie van den Krygsraad van den i deezer maand met de daar ..even gevoegde Rapporten, van wegens Uwe Dooilugiige Hoogheid aan ons gecommuniceerd , en t ffens hebben overwoogen het geen daar op door Uwe Hoogheid zoude behooren te worden geordonneert, vermeenen wy in het generaal te moeten inhasreeren de gronden by onze voorige refp^clueufe van den 29 Juny bereids gemeld, en dat dien volgens de Marine van den ftaat niet behoort te worden geëxponeert tegens het Confonant advis van zoo veele brave en kundige Officieren, maar dat in tegendeel dien aangaande met alle nodige omzigtigheid moet worden te werk gegaan; in diervoegen egter, dat teffens zoo veel mogelyk worde geforgt, dat door eene misfchien te groote fcrupule alle de importante koften aan de Marine voor dit jaar geimpendeert, niet geheel vrugteloos worden ; de CoJonien van den Staat buyten alle fccours gelaaten, en de toegefegde Convoyen geheel agter blyven.
Wy kunnen tgter niet voorby Uwe Doorlugtige Hoogheid te doen remarqueeren , dat na onze gedagten thans gebooren is het tydftip, het welk naar het oordeel van 'sLands Officieren, blykens der zeiver geadvifeerde, van den 27 Mei deezes jaars, als het günftigfte tot het uytzeylen word geconfidereert, om da" volgens de informatien , dewelke aan ons zyn toegekoomen , dog die by hen ten tyde van het nem:n van voorgemelde Refolutie nog niet bekend fchyntnte zyn geweeft, een aaniienelyk Detichement van het Esquader van den Admiraal Rofs reeds Weftwaards is gezeild, en zeer waarfchynelyk met de groote Vloot onder Lurd Howe is vertrokken , tot het opzoeken der g< combineerde Vloot, om dat verder ook eenige andeie Schepen van het zelve E?qu^der dadelyk nog in Duins leggen ; en om dat eenige Schepen apparent ter verfterking van hetzelve gefcbjkt, actueel nog niet in gereedheid zyn.
Dit



JAARBOEKEN, September, 1782. 1050
Dit dan veronderRelt en daar by in agting geaomen zynde, dat des niet te min by aanhoudendheid vericheide Vyandelyke Schepen lig op onze KuRen laaten zien, zouden wy naar ons ligt, eh met eerbiedige fubmisfie van deeze onze gedagten aan het beter oordeel van uwe Dooglugtige Ho jg heid van advife zyn; dat het tegenswoordig niet geraaden z^ude zyn , om alvoorens 'sLands Es. Jjuader dadelyk in Zee is, enkelde Schepen uyt Zeeland en het Vlie, naar Texel te doen verzeyJen, om dat zulks zeer gevaarlyk zoude zyn ; of dat de ordre daar toe, by aldien dezelve wicrde geaccrocheert aan de zeekerheid, die derzelver. Commandanten voor af zouden moeten hebben, dat 'er geen Vyand op de Kult was, zonder twyffel geheel infrucTueus zcude werden. ' _ Liever zouden wy op de voorgemelde fuppofitien en invoegen voorfz. Uwe Doorlugtige Hoogheid in confi.eratie geven , den V;ce-Admiraal Hartfink, ten prompften en met alle mogelyke fecrcesle te ordonneereo, om met alle de Schepen en Fregatten, de welke gereed zouden mogen zyn of als nog door fuppletie en anderfints in behoorlyke ftaat mogten kunnen worden gebragt, zonder het minfte dilai , in Zee te zeilen ; dog teffens aan zyne prudentie over te laaten , om fig naar omftandigheeden al, of niet, ver van de Kusten te verwyderen , en zoo veel hy zulks noodig zal oordeelen te zorgen dat 's Lands Schepen , niet werden geëxponeert, om door eene fuperieufe Vyandelyke magt van de Have: en dezer Landen re worden afgefneeden; met verdere Laft, om allefints in het oog te houden, dat Uwe Hoogheids ernftige meenig is, dat, by aldien,zulk gevoeglyk en zonder buyten gew ion gevaar zoude kunnen gefchieden, hy zyn Esquader voor het Vlie doe verfterken door de aldair leggende Schepen en Fregatten, voor zoo verre die ter beveiliging van éit Zeegat aldaar niet nodig mogten zyn, om naar B b b b 3 ge-
's Gravenha-
gk.
Nader
Advys
van de
/Idmird'
'iteiten
yp het
lader
hefJuit
'an den
Krygs'
'aad.-



5s Gra-
venh&ce.
Nader
Advys
van de
jïdmira'
liteden
op het
nader
befluit
van den
Krygs-
ram.
icóo NIEUWE NEDERLANDSCHE geleegendheid van zaaken, opgelyke wyze te cor>
jungeeren ui-C ae geieeue owncpcn cu ricgaucu, de welke in Zeeland leggen,en aldaar kunnen worden gemist; en dat voor al ook" de Schepen naar de Ooft en Weftindien gedeftineert, wanneer de gelegendheid daar toe gunft:g zoude mogen zyn, hunne reize benoorden om, vervorderen; en eindelyk ook , dat de Nederlandfche Schepen , de welke de wil zouden mogen hebben naar de Ooftzee, zonder verder vertraging derwaards worden geconvoyeert, en de Ooftindifche Compagnies Schepen van ürontheim afgehaalt,voor al het welk de zorg aan hem blyft aanbevoolen; zoo en in diervoegen nogtans, dat trfïens aan hem zoude_ dienen te worden vry gelaaten, om wanneer hy in Zee zynde het een of ander van het toer vooren gemelde infaifabel of ongeraaden mogte oordeelen, het zelve met voor overleg van den Vice-Admiraal van Byland, en van den Schoutbynagt van Kinsbergen, te kunnen en te moeten agterweegen laaten ; en zelfs, ook om des noods weder, al waare bet immediatelyk, in eene der Zeegaaten deezer Landen te mogen retourneeren; wy agten nodig eene dusdaanige generale order en genoegfaamene opene Commisfie, om dat wy doórmanquement van behoorlyke informatien, ons in fatto zouden konnen bedriegen, en om dat boven dien, voor al by het eninfte verlet, de omftandigheeden merkelyK. kunnen veranderen ; ook mikcn wy daar in weynig zwaarigheid, in confidentie v..n het vertrouwen, het welk wy hebben in hec beleid, de voorzigtigheid, en demoedder Officieren,onder wier ordres 'sLands Schepen zyn geftek, terwyl wy verder oordeelen de uitkotrift in deezen, even als in alle andere hachelyke tyds omftandigheeden , aan het gnnftryk albeftier der Goddelyke Providentie aanbevoolen te moeten laten: intusfehen bidden wy den Heemel, dat hv ook de dierbaare Perfoon van Uwe Doorlugtige Hoogheid in zyne heilige hoede
ueeme,



JAARBOEKEN, September, 1782; icöi
Eieeme ; en hebben de eer ons met alle verfchuldigde veneratie te tekenen.
Doorlugtige Hoog-Geboore,n Vorft en Heer fiffc.
Was geteekend,
G. F. Meyners. D. R. Wyckerheld Bisdom. jF. Huygens. G. V. D Cappellen.
id7. C. II. van Lynden. J. C vander Hoop-
H. A, van Bleiswyk. W. Thibaut d'Agtekerke. J. J. de Schepper. Widem Moftert.
jF van Ramhorfl. È. W. V. Wydenbrugh.
De Admiraal Generaal zondt dit advys met eenen brief, aan den bevelvoerende ViceAdmiraal Hartsinck , waar op deze aan zyne Hoogheid den 6 July 1782 aldus antwoordde :
Doorlugtige Hooggeboorene Vorftende Heer,
f"\e Kaptein Grave van Weideren heeft my op g'steren Uwe Doorlugtige Hoogheids zeer gerefpetleerde misfive van den 5 deezer ter hand gefteld, dewelke ik op ftaande voet aan de Heeren Vice-Admiraal Grave van Bylandt en Scbouthynagt van Kinsbergen gecommuniceert heb , ten einde te zamen de befte en voordeeligfte middelen voor hec welzyn van het Vaderland te beramen. Wy zyn dienvolgens overeengekomen, dat de voorgcftelde eyndens op geene beetere wyze bereykt konden worden, dan:
Voor eer ft, met het Ooft en Weftindifch Convoy met ons te gelyk in Zee te doen fteekcn , en met de eerfte goede Wind , onder geleyde van de Kapteioen Raders , Bouricius , Pruyft en Seis, beneevens van den Lieutenant Baak verder na zyne deftinatie te detacheeren, dewyl het, en beide Bbbt>4 deeze
'sGra-
vknhage.
Nader Advys van de Admiraliteitenop het nader he~ fluit van ■Hen
Krygsraad.



as Gravenhagen
Antw. van den ViceAdm.Hartfmck,üfin Z. D.
lioogh*
töSi kiêüwè' NEDERLANDSHÊ
deeze Heeren,en my,volgens de gegrondfte Militaire principes voorkomt, dat het tragten ie con* jungeeren met de Schepen in Zeeland in dit oogenblik volftrekt onraadzaam zoude zyn, als waar meede wy alzints koftelyke ogenblikken, en dewelke mogelyk geduurende de geheele Campagne niet wederom zullen komen, zouden kunnen verheien.
Wy hebben dus gedagt van dezelve te mogen en te moeten profiteeren, te meer,daar het Schip van den Schoutbynagt vart Kruyhen door ziekte onder deszelfs Equipage belet word zyne deftinatie te volbrengen, en naderhand ook altyd die Schepen, dewelke nu naar de Weftindien niet meede kunnen gaan. ligter alleen, dan met een Convoy belemmert, kunnen doorflippen*
De nodige ordres en fchikkiogen hiertoe heb ik bereids de Kapteinen Raeders en Pruyfl meede gedeeld , en der zeiver uitvoering zal geen ogenblik' uitftel lyden.
Wy zyn ook van voorneemen met deeze ConVoijen voor Gaats te blyven ankeren, indien de wind benoorden het Ooften mogt zyn, om dat dezelve daar meede geen weg konnen vorderen, en gevaar zouden loopen beneeden Texel te verval» len.
Ten anderen , door dezelve pretieüfe cógenblikken voor het Convoy naar de Ooflzee waar te neemen, en het Esquader daar toe gedeltineert eenigzins van Confideratie te formeeren, dewyl 'er aan het Vaderland veel geleegen, legt dat de Oostjndifche Schepen, dewelke in Dronthcim zyn, behouden te rug komen. Ik heb derhalven den commandeerenden Officier in het Vlie laft gezonden, het zelve te doen uitzeylen, en dezelve teffens de Inftrucfie voor den Capteih, dewelke dit Convoy cömmandeeren zal, toegeftuurc , tot welke beide ftukken, waar van ik de vryheid neem, hier by Copie te voegen, ik my op hec cerbiedigfte relereer. Tea



JAARBOEKEN, September, 1782. 1063-
Ten derden, door met alle de andere gereed leggende óchepen en Fregatten direct uit te loopen, een Obfervations Esquader te formeeren, en het Ooft- en Weftindifch Convoy naar omftandigheeden van weer en wind, als anderfints, korter of langer te geleiden. Dit Obfervations Esquader zal nu beftaan uit de Schepen van Li-, rie. ivli H. Tromp, Amfteldam, Cortenaer, Bata~ vier, Unie, Admiraal Generaal, Admiraal de Ruyter, Glinthorft, Prins Frcderik en Rhynland , beneevens de Fregatten de P alias, d'Argo, Hoorn, de Dolphyn, misi'chien ook de Bellona, en eindelyk de Lucter dc Ajax. Ik geeve my de eer hier omtrent Uwe Doorlugtige Hoogheid op het respectueufte aan te bieden dp- maatrtgu'en , dewelke wy nopens ce manier van dit Obfervations Esquader te gebruyken, genomen hebben.
Het is om deeze eindens des te beeter te kunnen bereyken , Doorlugtige Hoosgeboorne Vorft ende Heer, dat ik alreeds op eergisteren door hec Fregat de Waakzaamheid een getal van 52 Manfchappen aan den Kaptein Mulder, dewelke in de Rolle van deszelfs Schip Rhynland nog 88 man onbreekt, heb doen overgeevcn, en ook gifteren den Kaptein Willink gelast htb eenige Matroofen by den Kaptein Grave van Weideren, dewelke meer dan 80 Zieken heeft, te doen overgaan, terwyl een gedeelte deezer Zieken in het Hospitaal Schip gebragt 7.yn.
Deeze fuppletie uit gemelde Fregatten noodzaakt my dezelve te doen blyven, te meer, om dat de Kaptein Willink ook op verre na in deszelfs Rolle niet voltallig was.
Ook zullen zy het Fregat de Phmnix by voorraad in Texel laaten, eu tragten, wanneer men de bovengemelde eindens zal volbragt hebben, het zelve , beneeven de Uitlegger de Expeditie naar Zeeland te geleiden.
Het heeft ons wel leed gedaan , ons genoodzaakt te vinden, door het uitzeylen .van alle deeBbbb 5 ze
sGiu*
/EMiAÏE.
dntw.
>an den
Vice-
ddm.
Hart-
[inck,
ian Z.
Doorl.
Hoogh.



ip64 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGua-
venha* ce. •
Antw.
van den ViceAdm.Hartfinck,aan Z. Doorl. Hoogh.
ze Schepen de Zeegaten van Texel cn het Vlie te moeten degarneeren , dan wy zouden ons zonder dat in de ontnogelykheid gevonden hebben, met het gering aantal Schepen , we'ke wy hebben, aan onze meenigvuldige noodzaakelykheeden te voldoen.
Eindelyk neem ik de vryheid Uwe Doorlugtige Hoogheid hier neevens te verzeekeren, dat wy alle met de uiterfte bereidwilligheid en yver Uwe Doorlugtige Hoogheids gereipecteerde Beveelen om Zee te kiezen agtervolgen , en dat wyders ook door de Heeren van Byland, van Kinsbergen. en my niets onbeproeft zal gelaaten worden, ten einde de doortogt deezer Convoijen te verzeekeren , en teffens egter met zodanige omzigngheid te handelen, dat dit Esquader, van wiens behoud wy volkomen overtuigt zyn, dat een groot gedeelte van het welzyn van het Vaderland afhangt, niec roekeloos blood gefteld worde:Moetende wy egter hier by Uwe Doorlugtige Hoogheid betuygen ,dac hec naby blyven aan de Kuft,. en dienvolgens de politie om van de Havenen niet afgefneeden te kunnèn worden, van Weer en Wind afhangt, en met geene kundigheid of oplettentheid alleen kan verkreegen worden.
Het zy my geoorloofd my by deeze geleegerheid nogmaals in Uwe Doorlugtige Hoogheid pretieufe en gunftige protectie, aan te beveeien , tn Uwe Doorlugtige Hoogheid te verzeekeren van die opregte gevoelens van eerbied en aankleeving, waar meede ik de eer heb my te onderceekenen.
Doorlugtige Hooggeboorne Vorft ende Heer,
Onder ftond, Aan Boord Uwe Doorlugtige Hoogheids
yan 's Lands feer onderdanige en feer
Schip van Oor- gehoorfaame Dienaar,
log de Admi- Was geteekent,
raai Generaal. Andries Hartftnck.
In



JAARBOEKEN, September, 1782. 106$
In dit antwoord van den Vice - Admiraal Hartsinck worden nog twee Rukken gemeld ; namenlyk
Voor eerft een bevel van den Vice-Admiraal Hartsinck aan den Bevelhebber in 't Vlie , Kaptein van Braam, gedagtekend den 6 July 1782, en van dezen inhoud:
Aan den Commandeerenden Officier in het Vlie.
Wei-Edele Geftrenge Heer!
Uier neevens gaat een ïnftructie voor den Kaptein Rhyneveld, of by desfelfs abfentie voor den oudifen ingang volgenden der Kapteinen, dewelke in het i. Articul van dezelve vermeld zyn; U Wei-Edele gelieve dezelve aan dien Officier te communiceeren, en alle mogelyke middelen in het werk te ftellen, ten einde het uitzeylen van dit Convoy te bevorderen.
De Kaptein Braak moet de Zieken van aanbelang, welke hy nog in deszelfs Schip heeft, aan de andere Schepen, die blyven leggen, overgéeven, of afin de wal tranfporteëren; ten zy desfelfs oiaftandigheeden hem volftrekt beletten Zee te kiefen, hetgeen my egter ten uitterften onaangenaam zoude zyn.
Indien de Kaptein Decker, met het Fregat de Bellona, in gevolge myne Ordre van gilleren, alreeds mogt uitgezeylc zyn, moet het Convoy zonder dezelve vertrekken, dog indien zodanig geval mogt exifteeren, en de Kaptein Braak ook tegens verwagting niet konde gaan, zal ik op bekomen tyding daar van den Kaptein Decker het Convoy nazenden.
De overige neevensgaande Papieren, moeten ook
door
'sGra-
venha-.
ce. . ,
Bevel voor den somman■kerendeOfficier 'n 'tViie.



lotUS NIEUWE NEDERLANDSCHË
'sGbA-
\ENhA CE.
Bevel
■voor den
comman-
deerende
Officier
in'Wlie.
door U Wel Edele aan den Commandant van het Corvoy overgeeven worden, eD zyn die geene, waar van in het 5 Articul van deszelfs InftrueTie gewag gemaakt word.
Indien de Fregatten, in myn Ordre van gifteren vermeld, nog niet uitgezeylt zyn, diend tot der zeiver narigting, dat ik met myn onderhebbend Esquader op morgen middag uit Texel Zeylen zal» en Wanneer de Wind benoorden het Ooften blyft voor Gaats ten Anker zal komen.
Ik heb de eer van te zyn.
Wei-Edele Geftrenge Heef! Onder ftond,
U Wei-Edele Geftrenge Dienftwillige Dienaar. Aan Boord Was geteekent,
van 'sLands Andries Hartftnck,
Schip van Oor- Lager Hond,
log d'Admi- Na Collatie is deeze be-
raal Generaal, vonden te accordee-
geankert ter ren met zyn Origi-
Rheede van neel. Texel den 6 Geteekent, July 1782. W. Six.
P. S. Het Fregat Medemblik moet by ablentie van den Kaptein onder den eerden Officier in Zee gaan, indien zulks hem eenigzints maar toebetrouwt kan worden.
De Cutter de Snelheidzal men, indien mogelyk is, naar het Vlie zenden. Het Convoy moet naar hem niet wagten, en indien hy Da het uitzeylen, daar van in het Vlie komt, moet by nagezonden worden.
Teu



JAARBOEKEN, September, 1782. rotf?
Ten anderen eene Lastbrief of Infiru&ie1 voor den Kaptein Ryneveldt, of oudfte Officier, dewelke het gebied over het Convoy' naar de Ooftzee voeren zal, zynde van de» zen inhoud:
Art. r.
"Tot informatie van hem Kaptein diend, dat hier M toe onder zvne ordres gefteld zyn, behalven 't deszelfs Fregat Medemblik , de Schepen de Erf-( prins en Zuyd Beveland. en de Fregatten Bellone en Thetis, gecommandeert by de Kapteinen Braack,L van Kinkel, Dekker en Bloys van Treslong, bene- < vens de Kotter de Snelheid, gevoert by den Lieu tenant Hinxt.
2. Na den ontvangft deezes zal hy Kaptein aanftonds ordre ftellen dat de Koopvaardy-.^chepen, dewelke van zyn Convoy gebruyk willen maaken. zoo van de nodige Seinboeken, als zeincn van verkenning, voorzien worden.
3. Vervolgens zal hy Kaptein zonder eenige de minfte vertraaging met desfelfs onder hebbend Esquader en Convoy in Zeejfteeken, en zyne reyfe Daar de Ooftzee met alle mogelyke fpoed vervorderen, teffens zoodanige arrangementen neemende, waar door de Koopvaardy Schepen onder des. felfs geleyde, op de beft mogelyke wyze tegens alle Vyandelyke overlast, en geweld befchermt worden.
4. Voor de Zond gekomen zynde zal hy Kaptein de Koopvaardy Schepen naar hunne deftinntie laten vertrekken , en zelve met de Oorlogfchepen Fregatten en Kotter naar Drontheim verzeylen.
5. Wanneer hy Kaptein op de hoogte van Drontheim zal gekomen zyn, zal hy n«omftaudigh;jeden van zaaken , het zy zelve aldaar met zyn Esquader binnen loopen, het zv de Kotter naar binnen zenden , en de Commandanten der drie Ooftindifche Schepen welke te Droatheira leggen, de Papieren
wel*
sGra*
IR in HAJE.
rnflruS' ie voor S?» beelhebberver 'f Ion oy taar de ~)oftzee.



'1063 NIEÜWE NEDERLANDSCHE
ss Gra-
VENHAOE.
Inftructie voor den be~ yelhebher over 't Convoy naar de Ooftzee.
welke hem Kaptein te gelyk met deeze Inftrudtiö toe zullen komen, doen overhandigen, vervolgens dezelve direcl uit Droncheim laaten zeylen, onder zyo gelcyde en protexie neemen, en met hun met alle mogelyke fpoed naar Texel tragten te komen 4 en aldaar binnen te loopen.
6. Indien hy Kaptein, het zy te Drontheim ,het zy ergens elders, eenige Hollandfche Koopvaardy Schepen mogte rencontreeren , dewelke van zyn gelcyde, net zy in de uitreyze naar de Sond, hec zv in de te rug reyze naar het Vaderland mogte willen gebruikmaken, zal hy dezelve alle mogelyke hulp en befcherming verkenen, zonder egter om deeze oorzaake eenige Havens aan te doen, of eenigzins zyne reyze te vertraagen.
7. Indien hy Kaptein eenige Vyandelyke Schepen, hec zy van Oorlog, hec zy Koopvaardy Schepen moge ontmoeten, en kans zag dezelve te over* meefteren, zal hy hun met alle beleyd attaqueeren en tragten te vermeelteren of te neemen, en ca omRandigheeden van zaaken naar de Havenen vzn deeze Republyckopzenden;Egter altyd in het oog houdende dat het eenigRe einde waar toe hy met desfelfs onderhebbend Esquader gefchikt is, is het in veiligheyd brengen van desfelfs Convoy, en in gevolge van dien met voorzigtigheid handelende.
8. Zoo hy Kaptein eenige Neutrale Schepen met Contrabande Waaren belaaden rencontreerde, zal hy die aanhouden en opbrengen , of opzenden ,maar daar omtrent met alle voorzigtigheid te werk gaan, wel in het oog houdende de principes van Neutraliceic, dewelke by de meefte Mogendheeden zyn aangenomen.
9. Wanneer hy Kaptein eenige geleegenheid mogte vinden, om op een zeekere en vertrouwde wyze kennisfe van deszelfs omftandigheeden, het zy aan Zyne Doorlugtige Hoogheid , bet zy aan de Schoucenbynagt van Braam of Dedel te geven, zal hy daar van gebruik maken.
10. Indien hy Kaptein zig van eerfige Vyandely¬
ke



JAARBOEKEN, September, 1782. ic/?9
ke Schepen mogt meester maaken , zal hy de Papieren op dezelve gevonden, zorgvuldig bewaaren, en by zyn binnen vallen ten eerften aan het Edele Mog. Colleg;e ter Admiraliteit., onder welke hy Kaptein resforteerd overzenden.
11. Eindelyk zal hy Kaptein in alles obferveeren Soldaat en Zeemanfcbap.
Aélum aan boord van 's Lands Schip van Oorlog de Admiraal Generaal ter Rheede van Texel, den 9 July 1782.
Was geteekent, Andries Hartftnck , Onder ftond,
Na Collatie is deeze bevonden met zyn origineel te accordeeren.
Was geteekent/
W. Six.
Hier op is den 7 July 1782. ons Eskader, onder bevel van den Vice-Admiraal Hartsinck uitgezeild, gelyk wy bl. 740 tot 744 gemeld hebben. Maar wy zullen nog vervolgends van deze Zeetogt een naaukeurig verllag geven. Onderwyl, het Eskader wederom omtrend half Auguftus, door deftormwinden befchadigd binnen gekomen zynde en niet weer uitzeilende, waren de gefprekken eh beoordeelingen van het Algemeen, over het niet weder uitlopen van 's Lands Eskader in Auguftus en September verfchillende, en uit eene ongedurigheid niet gunftig voor die in 't hoofdbewind der zaken voornamenlyk deelden. Derhalven verfcheen de Prins Erfftadhouder op den 12 September
178a
'S GRAVE NHA« GE.
Inftruetie voor den bevelhebberwer 't Convoy naar de Ooftzee,



•sGra-
VENHA" GE.
Propofitie van Z DJl en verfiag van het verrigtenenz.
Ï070 NIEUWE NEDERLANDSCHE
1782 in het zogenaamd Secreet Befoigne van Hun Hoog Mogende , en deedt aldaar het navolgend voorftel;
Sederc het binnenvallen van 'sLands Vloot in het Zeegat van Texel, heb ik niet nagelaten zoo vetl in my is, alles aan te wenden, om dezelve wederom Ipoedig te does uitloopen, Ik ben ten dien einde naar het Nieuwe Diep gegaan den ao Augustus laatstleden, ten einde my naauwkeurig te informeren naar den Raat van 's Lands benepen , en of dezelve fchielyk wederom in Raat zouden 7Vn om Zee te konnen kiezen, ik hebbe den ai A-Jgunus eene Conferentie gehouden met de prefente Vlag- Officieren, waar by hebben geadfuteerd de Raden en Minifters van de Admiraliteiten, die zich mede aldaar prefent vonden. Ik hebbe met willen afzyn, U Edel Mogende de Notulen van die Conferentie te communiceren, en my tot den ve^ deren breederen inhoud te refereren. U Edel Mosende zullen onder anderen uit dezelve zien, dac éen Schip en vier Fregatten binnen korte dagen pereed zouden zyn, agc Schepen van l.me binnen gen dagen, vier anderen eenige dagen naderhand , ïêrwyl één Fregat gekield en één gerepareerd moeft worden. Ik hebbe gcrecommandeert, °m deSchepen zoo fpoedig mooglyk gereed te maken , en Es te verzuimen om dezelve hoe eerder zo bete Zee te kunnen doen kiezen; en hebbe ook terwyl ik tyding ontfing, dat verfcheiden Engelfche Schepen in de Noordzee kruiften, order gegeven, om Sic 'Texel de Schooner de Dolphyn,en yic de Maas de Kotter de Sperwer naar Dronthem te zenden, en zoo vele Neutrale Vaartuigen als doenlyk was, tot het doen dezer reize, te buren , ren einde kennisfe te geven aan den Kaptein van Genmp, commanderende 's Lands Schenen, dienende tot escorte van de Ooft- I-difcheCompagnies Schepen, <ne van Dronthem worden verwagt, vandcnaankomlt



JAARBOEKEN, September, 1782. tf^jf
van dat Engelfch Esquader in de Noordzee, ten einde hy zoodanige maatregels konde nemen, als raadzaam zoude oordeelen, om zyn onderhebbend , Convoy te fauveren. Ik voege hier by de Copyen van de Misfives, die ik den 2a der voorleden maand aan den Vice-Admiraal Pichot, Schout-by- ] Nagt Dedel en Kaptein van Gennip hebbe doen afgaan, my aan derzelver brcedereu inhoud refere-^ rende. De tien dagen verRreken zynde, waar in' aangenomen was dat de mecften Schepen gereed^ zouden zyn gemaakt, om wederom uit te zeilen,! hebbe lkaan den Vice-Admiraal Hartfinck, 's Lands ' Schepen commanderende, gefchreven op den 1 dezer eene Misfive, waar van ik de Copy aan U Edel Mogende overhandige, my aan deszelfs inhoud jnsgelyks kortheidshalven refererende , als mede aan het hier nevensgaande Origineele Antwoord van gemelden Vice Admiraal van den 2 dezer, de Copy myfier Refcriptie van den 3 September, en de 2 Misfives van meergemelden Vice-Admiraal van den 4 dezer, waar van de eerlte door den Luitenant Hartfinck, en de tweede door den Kaptein A. H. C. Staring is overgebragt. Ik hebbe op den 5 dezer by my verzoet de Heeren Kaden Fiscaals Bisdom van de Admiralitei: op de Maze,en van der Hoop vin de Admiraliteit van Amfrerdam, en de Vice Admiraals Reynfi en Zoutman, om dezelve te Confuleren over het Antwoord, aan den ViceAdmiraal Hartfinck te geven, lk voege hier nevens de confiderat'en van gemelde Heeren, en de Minut van de Misfive, die ik aan den Vice-Admiraal Hartfinck hebbe afgezonden door den Kaptein A. H. C. Staring, den 6 dezer, wat na middernagt, zoo als ook de Copy van myne Misfive aan den Schout - by - Nagt Dedel, van den 5 dezer. Dienzelven dag ontfing ik uit de Maas een tyding van den Luitenant Smeer, welke ik per Bode aan den Vice-Admiraal Hartfinck communiceerde. Ik voege hier nevens Copy der Misfive, die ik ter geleide van die tyding aan gemelden Vice-Admiraal Cc cc hebbe
's Gra-
ïe.
Propofiie van Z.D.H.
m verlag van iet ver- ~ igte :nz.



»s Gra~
VENHAce.
Propofi' tie van Z. D.H. in verflag van het verrigteenz.
to7* NIEUWE NEDERLANDSCHE
hebbe 'aten afgaan. Den 7 arriveerde als Expresfe de Kaptein Graaf va» Weideren, met de Misfive van den vice- Admiraal Hartfinck van den 6 dezer, waar by U Edel Mogende zullen vinden Copy van het befluit van den Krygsraad van den 4 dezer. Na dat ik dezelve Misfive ontfangen hadde, refolveerde ik om een overitap naar 't Nieuwe Diep te doen, ten einde Ktygsraad te kunren doen houden in mynprefentie, en naar tydsomftandigheden te refolveren, zoo als 'sLands dienlt vereisfchen zoude.
Fn htb edenKolorelfienf/»c£ aan den Vice-Admiraal Hartfinck ^edepecheert met de Misfive, waar van ik U bt el Mogende ook eene Copy hier nevens overhandige. Den 8 dezer ontfingik de hier nevensgaande Misfive van den Vice • Admiraal Hartfinck van den 7 dezer, in antwoord op myn tweede Misfive van den 6 dezer.
Ik ben van hier dienzelven avond vertrokken, en den nagt doorgereift hebbende, dede ik terftond by myne aankomft, jongflleden Maandag den 9, aan de Helder een Krygsraad convoceren, beftaandeuit alie de prefente Vlag - Officieren en Kapteins , en waar by geadfifteerd heeft de Heer Raad Fiscaal van der Hoop, van de Admiraliteit van Amfterdam, en hebbe gemeend aan U Edel Mogende te moeten communiceren de Notulen van het voorgevallene aldaa gehouden, als mede het Advys van den Vice-Admiraal Zoutman, aan wien ik by myn retour zyne confideratie over de Auvyzen van den Krygsraad gevraagt hebbe: U Edel Mogende zullen daar uit zien, de eenparige gedtgten van alle de gemelde Vlag-Officieren en Kapteins. Ik hebbe zwarigheit gemaakt om tegen deze eenparige Advyzen te ordonneren het uitloopen van de Vloot, maar gemeent, om my te moeten vergenoegen met le gelaften, om alle de Schepen zoodanig van Water en Viéïualy voorzien te houden , dat zy'in ftaat zouden blyven, om op de eerfte ordre, behonrlyk toegeruft, te kunnen uitz:ilen, en >ry naar U Edel Mogende te moeten keeran, met verzoek, om
door



JAARBOEKEN, September, 1782. 1073
door ü Edel Mogende van de intentie van Hun Hoog Mogende te worden geinformeert, omtrent het uitzeilen van 'sLands Schepen, en te mogen, vernemen ofHoogftdezelvegoedvinden, dat, niet tegen/taande de eenparige Ad vyzen van 's Lands ZeeOfficieren, de Schepen moeten uitloopen; hebben- \ de ik reeds aan den Vice-Admiraal Hartfinck, in prefentie van de verdere Vlag- Officieren, gelaft, ^ om zoo dra hy tydingen, daar hy op ftaat maken/ kan omring van het vertrekken der Engelfche Vloot; die hier op de Kuften geweeft is, en %an het pas , leren van dezelve vcorby de Hoofden. zoodatmen f rekenen kan, dat de Vloot van Mylord Howe vertrokken is, of op zyn vertrek ftaat naar Gibraltar zonder nader order af te wagten, Zee te kiezen my refererende aan de verfcheiden orders, die ik hen" gegeven hadde, cn byzonder aan myne Misfives van den 1, 3, 6 en 7 dezer.
Ik hoop in dezen aan de intentie van Hun Hoos Mogende te hebben voldaan, en ben volyaardieT om zoodanige Orders aan 'sLands Vloot, bvzonder omtrent derzelver uitloopen naar Zee, toe te zenden, als Hun Hoog Mogende zullen gelieven eoed te vinden, alles in gereedheit hebbende doen hou, den, om dezelve, zonder tydverzuim te kunnen, volvoeren, Weêr en Wind dienende. *uu"c**
Dit voorftel van Z. D. Hoogheid wierde gefteldt in handen van de Gedeputeerden toe de zaken van de Zee, om het zeiven te onderzoeken, de gevoelens en advyfen van d§ Afgezondenen uit de Admiraliteiten in 's Hage daar op in te nemen, en daar van aan H H. Mog. verflag te doen, terwyl de bevelen en fchikkingen , by voorraad door zvna Hoogheid gefteld, ten vollen wierden eoed. gekeurd. &
Wy hebben in ons voorgaand ftukie vat} Cc cc ,3 • Au*
'sGa;e.
°ropofi^ ie van
n ver'ag vqy et ver* igta



io74 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
venha-
ee.
Auguftus bl. 787 en volgg. het Voorftel mede gedeeld, het welk de Afgezondene der Stad Leyden ter Vergaderinge der Staten van Holland en Weftfriefland den 31 July 1782 hebben ingebragt. Wy zullen nu het befluit van de Staten waar by het Voorftel van Leyden, met vier punten vermeerderd is, met de byzondere advyfcn van zommige Steden mededeelen.
ExtraSt uyt de Refolutien van de Heeren Staten van Holland ende JVeft' Friefland, in hun E. Gr. Mog. Vergaderinge genomen op
Vrydag den 27 September 1782.
By refumtie gedelibereert zynde over de Propofitie door Ce Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden. omtrent de oorzaken der werkeloosheid , en tot onderzoek der redenen daar van, op den 31 July laatstleden ter Vergadering gedaan, en breder ónder de Notulen van dien dag'vermeld j en byzonder in agt hg genomen zynde, dat het oogmerk, zoo van weiaemelde Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden , als van de verdere Leden van hun Ed. Groot Mog. Vergadering, zich voor het tegenswoordige niet verder uitftrekt, dan om door het obtineeren der nodige ouvertures geëlucideert te mogen worden omtrent verfcheide objecten, die hun zyn voorgekomen, eenige opheldering en explicatie nodig te hebben.
Is goedgevonden en verftaan, dat van wegens hun Ed. Gr. M^g. zullen worden gecommitteert«, de Heeren de Gyfelaar, Penfionaris der Stad Dordrecht; van Staveren, Raad en Penfionaris der Stad Leyden; Vtsfcher. Penfionaris der Stad Amfteldam ; van Zuykn van Nyevelt, Secretaris der Stad Rotterdam; Merens, Secretaris der Stad Hoorn; en den Heer Raadpenfionaris, zoo als gecommitteert « rrer-



JAARBOEKEN, September, 1732. 107?
werden by deze, om, ter bereiking v n het voorfz. oogmerk, met zyn Doorlugtige Hoogheid d n Heer Erfftadhouder, als Admiraal de«er P ovin- . eie, in conferentie te treden over ail'* zodanige objecten, het Zeewezen in het generaal , en het beltier van den jegenswoordigen Oorlog in het by , zonder betreffende als welgemelde Heeren Geeom-, mitteerden zullen oordeelen, dat tot wegneming van alle duiderheid olucidatie nodis: hebben; ent om wy Iers by de voorfz. Conferentie met weUe- j melde Zyne Hoogheid ten voorfchreven einde van , hoogst den zeiven te verzoeken. j 1 Copie van alle de Ordres , welke door Zyne Hoogheid, in de qualiteit van Admiraal Generaal , zedert den aanvang van den tegensvvoordigen OorLg, van tyd tot tyd,zyn gegeven geworden , aan de Officieren, welke zoo in als buiten Europa eenig Commando hadden gehad over de EsquaJers van den Staat ; mitsgaders Copie van al het voorgevallene in de Zee-Krygs. raad zedert den voorfz. ryd gehouden, met de Refolutien daar in genomen . alles voor zoo verre dezelve Or ires en Zee-Krygsraaden mogten hebben serouleert over het protegceren van de Commercie, het verdedigen van 'sLands bezittingen , en het doen van afbreuk aan den Vyand.
2 Mit.«gaders opening te vragen, of en hoedanig onderzoek 'er heeft plaats gevonden om te ontdekken, aan wie het te attribuceren zy, dat , na dat het vertrek van den Heer Torke kretfnelyk was, de Schepen, gecomman 'eert door de Heeren Satink, Volbergen, met bet Compagniefchip gecommandeert door den Kaptein van Proijen, niet promptelyk zvn gewaarfchouwt, ten einde te prsvenieeren , dat dezelve niet, gelyk nu gefchied is . dadelyk in handen van den Vyacd vervielen ?
3 En voorts te onderzoeken naar de redenen.
A Waarom in het afgeloopen jaar 1781 de toen voor h inden geweest zynde Oorlogfchepen en Fregatten niet tydig zyn geconjungeere, en in Cc cc 3 Zee
'sGpa-
3e.
Befluit ier Staen van ioji. op le propo'tie der stad ^eyden.



TÖ76 NIEUWE NEDËRLANDSC'fïË"
"è GraVenha-
ce.
Bé/lult der Staten van Holl. op de propofitie der Stad l&ydem
Zee gcftooken, om zoo de Ooft-én Westïrtdifcue als alle andere Schepen van dezen Staac te protegeeien, en den Vyand in de Noordzee alle afbraik te doen , zoo door het belemme. ten vnn zynen handel op dc Oostzee, als het Onderfcheppen van zyne thuiskomende Groen landsvaarders , als meede van de Transportschepen , die met Trouppes uit Duitschland kwamen, byzonder toen het bekend was, dat een aantal der zeiver flegts onder het geleide van eenige weinige Fregatten langs dé Kusten van deezen Staat naar Engeland pasfeeren zouden? — ■ en waarom ten tyde, dat hét Esquader in de maand van Augulty 1781 naar de Ooftzee fteevende, het zelve niet is Verfterkt geworden door de Schepen geconmandeert door de Kapteinen de Bruyn, van Kinkel en RaauwsP
t3 Waaraan het moet wórden toegekend, dat, daar men eene volleedige töefegging gehad heeft, dat de Schepen,welke op Doggersbank waren Haags geweeft, zoo fpoedig mogelyk zouden worden gerepareert , ten einde daar Van met andere Schepen die voor handen waren de Convoijen naar de Ooft- en Westindiëu» üls meede naar de Oostzee, te doen geleiden, men niets van die toezegging heefc zien beveiligen , maar de Koopvaardyfchepen , op die toezegging zig hebbende gereed gemaakt, den geheeleu wincer doorzie hoofde van het nietpraefleeren van voorfz. toegezegde, totimrnenfe fchaadens voor de Geinteresfeerdens, opgevaarlyke Rhëen hebben moeten blyven leggen: En of, zoo men de reeden daar van mogt zyn ontwaar geworden, daar tegen voor het vervolg wel waren aangewend die gepafte middelen, waar door men diergelyke fataliteiten zoude kunnen praevenieeren , en zeker tw, dat men of, zoo fpoedig als den Vyand, of, gelyk in voorige tyden, met de flaags geweest



JAARBOEKEN, September, 1782. 1077
weeft zynde Schepen weder Zee kan kiezes. En of 'er thans in het g vl wanneer de Schepen geuntramponeert uit Zee mogien binnen ,k«men, bereids oehoarlyk gezorgt is, dat 'er voorraad van Scheepsmateriaalen in de refpective Havens van deeze Republicq gevonden word, en de nodi-e Magazyuen in der zei ver Nanuurfchap aangeïegt zvn, om, op het exempel van het gebeurde in den Oorlog van 1665 en i6£6,de Oorlogfchepen van denStaa; by der zeiver bir nen vallen lpoe.-.ig en prom-' telyk te kunnen repareeren, van het nodige te voorzien, en naar Zee te zenden, eer voorkoming dat een langduuriger oponthoud den dienst van den Lande kome te prejudieeren ? C Waarom de Oorlogfchepen en Fregatten die den geheelen Zoomerin d ; MiddelandfcheZee hadden doorgebragt, zonder den Vyand eenig hoe genaamd nadeel te hebben aangedaan , vooral, na dat de aan haar gegeevene Ordres niet meer konden werken , niet zyn opgezonden naar de posfesfien van den Staat in de Oostof Westindien , ter zoo hoognodige verwerking van den weerloozen Staat der zaaken al.
diar'? of waarom dezelve geen o'dres
gekreegen hebben om eerst de zes Oostindifche Retourfchepen, die zig nu nog uit gebrek aan Convoy vinden in de Haven van Ca'ix, van daar proviflooeelnaar een derFraniche Havens, en byzonder naar 1'Orient, tc geleiden, ——en daar na de drie te Drontheim geleegen hebbende Oostindifche Schepen by hun rer.' ur naar het Vaderland binnen de Havens deezer
Landen te brengen? of waarom dezelve
de Manfchappen van het Schip , gecommandeert geweest zynde door den Kaptein Berghuis, verdeelt op de voorgemelde 0stindifcne Schepen, by hun retour, niet hebben meedegebragt ,ten einde op een of ander van 'sLands Schepen te kunnen worden geplaatst?
Cccc 4 D
sGra-
vENHACE.
Befluit der Staten van Kolf. op de propofitie der Stad Leyden.



10
's.Gra-
VENUAOE.
Befluit der Staten van Holl. op de propofitie der Stad Leyden*
78 NIEUWE NEDERLANDSCHE
-D W>>arom alle de in gereetheid zynde Oorlogfchepen en Fregatten uit de refpective Havens en Zeegaten van deeze Republicq, niet vro g in dit voorjaar, eer en alvorens zig eenig Vyandelyk Schip op de Kusten vertoonde, op eene bekwaame plaats, zoo als daar toe voor heen gediend heeft, en nog nuttig gehouden word, het bekende SchooneveU , wjiren geconjungeert geworden , om met vcreenigde Magt den Vyand van onze Kusten en uit de Noordzee te houden; de Ooft- en Westmdifche Schepen , voot zoo verre die bereids tot zulke drukkende kosten van deeze voor den Lande onmisbaare, en ten ondergang dreigende Compagnien, zco lang gewapend gereed gelegen hadden,tot op zeekere hoogte te geletden, en onder behoorlyk Convoy vroegtydig nairde plaats hunner deftinane te doen vertrekken; en vervolgens op de Engelfche Koopvaardy - Vlooten, welke naar de Oostzee zoo aanhoudend fteevenden of vandaar te rug kwamen • gelyk meede op de Transportfchepen tot het 'afhaalen der Duitfche Troupes beftemt, te kruysfen ; die,in zoo klein getal gevonden wordende Oorlogfchepen , welke dezelve • hebben geconvoijeert, aan te tasten , immers zoo wanneer zulks, gelyk daar toegenoegzaame celegentheden voor handen zyn geweest, met hoop van fucces gefchieden konde ; )\ zelve met weinig disapparentie van reu^ffe te onderneemen ware geweest, wanneer de hier voorgenoemde combinatie van de Zeemagt deezer Republicq vroegtydig gefchied ware, als wanneer dezelve ook genoegzaam bettand ioude bevonden geworden zyn geweest, tegens een fleet bemande, met Zieken opgepropte , en daar by niet talryke Vyandelyke Vloot, zoo als die zig voor onze Kusten vertoond heeft. E Waarom ten minden de in Tesfel en hec Vlie 'gereed leggende Oorlogfchepen cn Fregatten



JAARBOEKEN, September, 178.2. IP79
rietaanftonds uitgezeylt waren en den Vyand llag geleverc hadden, zoo ras als een groot gedeelte van deszelfs Schepen wederom van voor onze Zeegaten venrokken was, om tegen de vereenigde Franfche en Spaanfche Vlootai gebruikt te worden?
F Waarom geduurende deezen Oorlog riet een goed aantal Fregattenen Kotters, waar van de Republicq genoegzaam voorzien was , in Zee was gehouden , om de ter Kaap ungerufte Schepen te dekken , de Vyandelyke Commercie afbreuk te doen,en onze Kusten tegensd-j infultes en firooperyen onzer Vyanden te beveiligen, en dus voorgekomen of belet, dat dezelve in hec gezigt en maar even buiten het bereik der Schepen van Oorlog van deezen Staat, een zoodanig Schip komen te neemen?
G Of het een waarheid is, dat, gelyk veele binnen gekomen Sclrppcrs verhaalen, dezelve in hec gezigc vm de Vlcoc zouden hebben gezeild, zonder door eenige Schepen gepraaid te zyn?
H Waerom's Lands Vloot of Esquader, ondei Commando van den Vice-Admiraal Hartzitich in de Noordzee gekruid , en de uitgaande Ooit-en Weftindilche Schepen geconvoyeert hebbende, niet in haar retour heeft mede ge bragt de Ooftindifche CompagpiefcRepen , tt Dróntheim gelegen hebbende?
I Waarom gemelde Vloot, zonder buiten he voorfz. Convoy iets weezentlyks verrigt tt nebben, midden in het faizoen binDen de Ha vens der Republicq is geretourneert ?
K En laatftelyk, waar aan het is toe te fchry ven, dat Heeren Burgemeefterën vanAmfter dam in het gepasleerde jaar f conform den in houd van de Propofitie van de Heeren Gede puteerden van dezelve Stad op den i9. Me; van het zelve jaar gedaan ) onderngt gewoi den zynde, dat een tanielyk getal Oorlogfchee Cc cc j ' pe
sGra-
iTEJNHA3e. •;■
Befluit der Staten van Holl. 'opdepropofitie der Stad Leyden.
r n



*s Gra-
Vj'nha<je.
Befluit der Staten van TAaW.op de propo fitte der Stad Leyden
1080 NIEUWE NEDERLANDSCHE
pen vm al het nodige voorzien, gereed was, om in Zee te kunnen fteeken, en dat daar toe öofitive ordres gegeeven waren , d< zelve H eren tot hunne uiterRe furprife enigen tyd daar na hadJen verft an, dat deOffic eren . de bovengemelde Oorlogfchepen commandeerenden op het oogenblik, dat zy lieden de zoo evengemelde ordres had-ien behooren te executeeren, kennis hadden doengeeven, dat zy door gebrek aan Ammunitie, Provifie en Victuaille voor eerft ïma buiten ftaat waren aan de opgezoem'e ordres te obediceren? En worden bovengemelde Heeren Gecommitteerden verfpgt, om na zig van aüesbehoorlyk 'ehebben doen informeeren, aan hun Edele Groot Mog. van der zeiver bekoorre ouvertures zoodanig gemefureert Rapport te doen , als dezelve zullen meenen ,dat aan de eene zyde, tot de noodige onderrigting Voor de Leden deezer Vergadering wegens de gefteltheid van zaaken, en aan de andere zvde, tot het niet doen eclatteeren van zoodanige omftandigheeden , welke provifioneel een dkpegeheimhouding vereisfehen , zal kunnen ftrekken.
Zullende ten eind^ voorfz. Extract deezer Refolutie aan de gemelde Heeren hun Ed. Gr. Mog. Gecommitteerden, tot der zelvernarigt worden ter
haDde8Hefren van de Ridderfchap en Edelen hebbe de Conclufie der voo. fz. Refolutie gecontradicert en gedeclareert dezelve te houden voor o-.ntschi-re«u'ieren ttrydig tegen de regels, welke, Daar den aat der zaaken en het beleid van eene we1 eorde de Staars deliberatie, plaats behoren te hebben, met expresfe proteftutie en referve van nade. e Aanteekening.
Oe Heeren Gede meerden der Steeden Dordrecht, Haarlem, Leiden, G uda, Rotterdam, Gorn.ch m Schiedam, Schoonhoven , Alkmaar en Hoorn heobèn eedo.1 réèr', dit de voorfz. Refolutie geen ander oogmerk haft, dan om 'sLands zaaken te be-



JAARBOEKEN, September, 1782. io8l
vorderen, en alle irregulariteit in de deliberatien' van hun Edele Groot Mog. voor te komen, en heb ben dienvolgens tegen het voorenUaende Protest van de Ridderfchap gedaan een Contra-Protest, met referve van nadere Aanteekening.
De Heeren Gedeputeerden der Stad Delft heb ben gedeclareerc, dat de Heeren hunnePrincipalcn , in confidentie genoomen hebbende de volftrekte noodzaakelykheid ,dat van deeze zaak zoo fpoedig doenlyk een afkomst werde gemaakt, en dat alles behoorde te worden voorgekomen, het welke eeaUzints foude kunnen ftrekken tot vertraging van dit werk, en inzonderheid, dat het geven van ouvertures en elucidatien op de Pointen en voorfiagen in de voorfz. Refolutien vervat, door geene nieuwe incidenten mogt werden gefurcheert, maar alles aangewend, wat mogelyk was, om de gere« quireerde ophelderingen en explicatie ten prompften te obtineeren, en teffens geconfidereert hebbende , dat in aanmerking van het Declaratoir door zyn Doorlugtige hoogheid op den 14. Augusty ter Generaliteit gedaan, en het geadvifeerde van de Heeren van de Kidderfchap by geleegenheid der deliberatien over de Propofitie van de Heeren Gedeputeerden der Stad Leiden , hec zeer ligt zoude kunnen gebeuren, dat zyn Hoogheid in een begrip kwame te vallen , dat hoogst dezelve zig verpligt oordeelde , om dezelve ophelderingen en explicatien te moeten fuppediteren aan het fecreet Befogne ter Generaliteit, en welk fentiment occafie zoude kunnen geeven tot nieuwe en onaangename deliberatien , welke niet alleen een geruimen tyd zouden kunnen duuren , maar waar door inttisfehén de gemelde ouvertures en elucidatien by provifie zouden agterblyven; op de voorfz. gronden van gedagten waren geweeft , dat wel van wegens hun Edele Groot Mog. eenige Heeren fouden behoren te werden
fecommitteert, ten einde met zyn Doorlugtige looghcid den Heere Erfftadhouder, als Admiraal
deezer
s Gra.
/enha* IE.
Befluit der Staten van Holl. op de propofitie der Stad Leyden.



'sGra-
venhace.
Befluit der Staten van Holl. op de propofitie der Stad ^eyden
lali NIEUWE NEDERLANDSCHE
deezer Provincie in conferentie te treden, de intentie van hun Edele Groot Mog. te kennen te geeven , en aan hoogst dezelve te verf'eken en opening te vragen van al het geene in de boven gemelde Refolutie brceder was omfebrceven, en dat wyders dezelve conferentien afgeloopen zynde gemelde Heeren Gecommitteerden behoorden te werden gelast, om daar van een volledig rapporc, en zonder eenige agterhoudig ter Tafel van huo Ede'e Groot Mog. te fuppediteren, dat. dat voornoemde Heeren teffet s behoorden te werden geau. thorifeert, om, ingeval zyne Doorlugtige Hoogheid in het houden van zoodanige conferentien zwarigheid kwam te naken, a!s dan Copie van al hec gunt by de Propofitie van de Heeren Gedeputeerden der Stad Leiden was voorgeflagen met ampbatie van alle verdere Pointen en voorgeflagen, dewelke door de Heeren Gedeputeerden der Steeden Dordrecht, Delft en Schoonhoven gedaan, en inde op beeden genoome Rcfilutie meede vervat w;iren , ter handen te Rellen van zyn Doorlugtige Hoogheid en hoo.'scdezelve op hec ailcrernibgfte te verzoeken, om'diar op zoo dra mogelyk in te nemen de nodige informatien, en dezelve met de vereischte elucidatien ten fpoedigften te fuppediteren aan het fecreet Befogne ter Generaliteit, en dat verders de Heeren Gedeputeerden ter Generaliteit zouden behooren te word-, n gelaft , om immediaat, na dat daar van opening zoude zyn gegeeven in hec voorfz. fecreet Befogne, daar van kennis te: geeven aan hun Edele Groot Mog., ten einde alsdan bv hoocftcezelve te worden gerefo.veert, zoo als bevonden zoude werden te behoren; datintuffehen de meerderheid der Leden met de conclufie zynde voortgegaan, zv Heeren Gedtputter'ens dezelve conclufie zonder zig daar meede te conformeren hadden aangezien, en zig vergenoegt net het lentiment van de Heeren hunne Principalen in het Reader der Refolutien van hunne Edele Groot Mog. fe do-n inlereeren, ten einde aan de poftenteit te



JAARBOEKEN, S&ptember, 1782. Jüfg
doen blvken de opregte en zuivere intentie van de Regeen'ng hunner Stad tot btfpoediging en acceleratie van dit werk.
Dc Heeren Gedeputeerden der Stad Amfterdam hebben tegen het voorfz. Proteft van de Heeren van de RidderRhap gereferveert zoodanig Contra - Proteft te doen als de Heeren hunne Principalen zullen oordeelen te behooren.
De Heeren Gedeputeerden der StadArafterdam hebben op laft van de Heeren hunne Principalen gedeclareert dat zy deeze bovenltaande conclufie" wel niet hebben geeontradiceert, maar egter van gedagten zyn en blyven , dat de Commisfie daar by gearresteert, zelfs ten annzien van het gepasfeerde , met meerder effect zoude zyn gedecerneert op de wyze, by de Propofitie door voorfz. Heeren Gedeputeerd-, n op den 18 Mey des voorree ^en jaars voorgefielt: declareerende gemelde Gedeputeerden al wyders, dat zy uit naam en op laft van de Heeren hunne Principalen op heternftigfte blyven infteeren op het voortzetten en termineeren der deliberatie" , over de opgemelde Propofitie , voor zoo veel de voorfieninge voor het toekomende tot het beff'e'- van de operatiea tegen den Vyand, en de wyze van het decerneeren der nodige Commisfie tot dat einde betreft, gelyk meergemelde Heeren Gedep . teerden uit den naam en op laft, als boven gemeld is,als nog infteeren op het bepaalen van den tyd der afdoening deezer gewigege zaake ; zynde de Heeren hunne Principalen van oodeel zig door het doen van dit Declaratoir en herhaalde inftantien , gekweten te hebben van hunnen pügt , voor zoo verre zulks in haar vermogen is geweeft, en derhalven niet verder verantwoordeiyk te zvn voor de gevolgen, die door het verzuim van de nodige mauregelen tegen den Vyand te voorzien zyn.
De Heeren Gedeputeerden der Stad Brielle heb. foen op expresfe lalt van de Heeren hunne Prin-
cipaa-
s Gra-
i'ENHA3E.
Befluit der Sta' n van Holl. op le proportie der Stad Leyden.



'sGra-
VENHACE.
Befluit der Staten van Holl. oj de propo fitie der Stad Leytten
1084 NIEUWE NEDERLANDSCHE
cipaalen gedeclareert, tot het neemen van boven, ftaande Refolutie niet te hebben geconcurreert , voor zoo verre aan de daar by benoemde Heeren Gecommiueerdens is overgelaaten het doen van een gelimiteertRapport: vermeenendegemelde Heeren Principaalen, dat de ouvertures, welke door Z-vne Doorlugtige Hoogheid den Heere Krfftadhouder aan voornoemde Heeren Gccommitteerdens zullen gegeeven worden, zonder eenige de minjfte agterhoïidentheid ter Vergadering van haar Ed. Gr, Mog., uit welkers naam voorfz. ouvertures zullen verzogt worden, ten fpoedigfte behoorden te wer» den opengelegt; ten einde alsdan nader door haar Ed. Groot Mog. zoude kunnen werden onderzogt en bepaald, of de infimulaticn en accufaden, weh ke van tyd tot tyd omtrent de directie der Zeezaaken zyn verfpreid, al of nietgefundeertgeoordeelt moeten worden.
De Heeren Gedeputeerden der Stad bnkhuyzen hebben uit naam en op fpeciale laR van de Heeren hunne Principaalen gedeclareert , dat zy tot het neemen van deeze voorenftaande Refolutie (voor zoo verre het decerneeren van een Commiffie uit haar Ed. Groot Mog., en niet uit haar Hoog Mog., concerneert , of dat Zyne Doorlugtige Hoógneid den Heere Erfftadhouder mogte werden verzogt, om op de fpoedigfte, gevoeglykfte cn gepaste wvze aan de volle Vergadering van hun Ed. Groot Mog. de gerequireerde opening en elucida? tien op alle die objecten, welken zoo 111 de Propofitie der Heeren Gedeputeerden en Regeerders der Stad Leyden zyn vervat, als naderhand door de Heeren Gedeputeerden der Steden Dordrecht en Delft zyn opgegeeven, j niet te hebben geconcurreert, maar de Conclufie ten dienopzigte genomen, daar van aangezien.
De Heeren Gedeputeerden der Steden Edam , Monnikendam , Medenblik en Purmerende, hebben, tegen het laatlte Point der bovenftaande Refolutie , zoo ver betreft het doen van een gcincfu-
reert



JAARBOEKEN, September, 17&2, 1085
recrt Rapport, waar omtrent zy zig met de oveng» Leden ni-nmer hebben geconformeert, maar wel in tegendeel een getrouw en voileedig R pport, conform de L!> van de Heeren hunne Princ'palen hebben gerequireert, zoodanige Aanteekenirg ge. refcrveert. ais de Heeren hunne Principalen zuilen oordeelen te behooren.
Accordeert met de voorfz. Refolutien.
Amstelda£
Het is zeker, dat, zo dra de Franfche en» Spaanfche vereenigde vloten van hun kruistogtje naar het Kanaal, wederom te rug naar Gibraltar waren gelievend , de Engelfchen wederom een Eskader in de Noordzee hebben gezonden, het welk in 't begin van September voor onzen Wal gezien is. Twee onzer Fregatten en twee Kotters den 4 September uitgezeild zynde,zagen de Engelfche vloot, en berigtten by hunne terugkomst, dat die vyandelyke vloot 18 oorlogfchepen en 2 kotters fterk was , onder welken men drie a vier drie dekkers meende te zyn. Dit baarde niet weinig bekommering voor de O. I. Schepen De Triton, 't Loo en Oud Haar* tem, welken door 'sLands Schepen De Admiraal Tromp, Kaptein^. van Gennep, deErfprins, Kaptein A. Braak, Zuidbevelandt A. H. Baron van Kinkel, en 't Fregat De Thetis, Kaptein Bluys van Treslong; fierwaa/ds geleid wierden, kunnende dit geheele
's Grta.
VENHA» GE.



STELBAR!.
10§6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
le convoy, onze kostbare O. I. fchepen, en onze oorlogfchepen, officieren en manfchap, aan 't welk al wy groot gebrek hebben, en die den 7 Auguftus van Drontheim gezeild waren ligtelyk in 'svyands handen vallen. Zodra 'sLands Eskader half Auguftus was binnen gekomen, en men zo wegens het te ru<r zeilen van de Franfche en Spaamche Viootenals uit andere omftandigheden begon te vermoeden. dat de Vyand met genoegzame overmagt in de Noordzee zou verfchynen: waren verfcheidene, vooral neutrale fchepen,zo van wegens Z. D. Hoogheid als van de O. I. Maatfchappy uitgezonden, om ons convoy te waarfchouwen, en den lastbrief overtegeven, om fpoedig in Bergen in te zeilen. Dit is ook zoo gelukkig geflaagd, dat een dier uitgezondene fchepen , zynde een Smak , Kaptein Jan Sjerp Wouters, den 7 dezer ons convoy ontmoette, op de breedte van 56 gr. 47 min. d5• Noordhoek van de Veiling St. Andreen, W. ten Z. 19 mvlen Hy gaf kennis van het binnenlopen van onzen vloot, en volbragt zynen verderen laft Waarop het Convoy naar Bergen in Noorwegen zeilde, hebbende zedert den 4 Tuly 1781 te Drontheim gelegen. De tyding van dit behoud van ons convoy, den 12 dezer hier bekend geworden zynde, baardde een onuitfpreeklyk genoegen.



JAARBOEKEN, September. 1782, logg
Het is alcyd eene moeilyke zaak om zwaare fchepen, die op 'sLands of andere werven hier gebouwd zyn , over Pampus naat Texel te brengen , terwyl zomtyds veele weeken agter een kunnen verlopen, eer zulks, wegens wind en water, mogelyk is. Het was. hieromtrend ook niet zeer voorfpoedig met 'sLands Schip De Tyger gegaan , zyndo van een maakzel even gelyk het fchip Del»* diaan,op de werf van den kundigen Scheeps* bouwer Jry Staats , voor twee jaaren, gebouwd voor rekening der Noord-Amerikanen , en van welk wy al meer gefproken hebben* Het Edel Mogend Collegie ter Admiraliteit alhier, yverig zynde in het voortzetten van al het geen tot het in Rand brengen van onze Zeemagt behoort; zoo heeft de RaadFifcaal Mr. J. C. van der Hoop, aan den kundigen Equipagiemeefter N. J- Putteken, aan P, Smaafen en Barend Volkers berigt gevraagd , op welke beite wyze 'sLands fchip De Tyger over Pampus naar Texel zoude kunnen gebragt worden; het zy op zyde, gelyk zulks met het fchip De Indiaan gefchied is, of wel met behulp der Kameelen. Op welke vraag het navolgend berigt op den 24 dezer maand September is ingebragt.
Rapport aan den Hóóg Édelen Ge* firengén Heere Mr. J. C. van der Hoop, Raad en Advocaat Fifcaal by het Ed. Mag. Cell. ter Admiraliteit, refideerende alhier:
Den 14 Augufl. laastleeden Zyn de ondergetee. kende voorde heeren Raaden ter Admiraliteit alhier ontbooden, en i* aan haar gevragc, op wel» fj ü d ü ke
Au*
dam.



1
Am- 1
ST1L-
DAM.
Rapport van den Equipa* gemr.N. J.Lutteken,enz.wegens het bren-
fen van )e Tyger,over
Pampus,
090 NIEUWE NEDERLANDSCHE
re'wyze het beft 'sLands Schip d» Tyger. na Tesfel zoude kunnen gebragt werden, hec zy op zyde,even als mee hec SchipïIndien gedaan is, of op de Cameelen waar op na alles wel overwoogen te hebben, toe hec laacste door de ondergeteekende geadvifeert is : om reeden ; dac wanneer het Schip op zyde over Pampus is gebragt, ('dat wel te doen zoude zyn:) men abfolue verplicht zoude weezen daar meede ce continueeren, tot onder de Vlieter, wyl het onmogelyk is by ordinaire tyen in de Zuyder Zee de Cameelen onder te neemen, aan een Schip geconfttucfeert als de Tyger, en dat groote achtien voeien diep gaat, en wanneer men hec ongeluk had met een op zyde leggend Schip, op een der harde gronden of wel vcornaarrentlyk op het vlaak vast te raaken , hec zelve als dan groot gevaar liep van ce verongelukken ; dat ook hec Lichaam van de Tyger niec gefchikt is voor de Cameelen, zoo als clie thans zyn, waarom de zelve gevuld moeten worden, dat beeter te doen is hier aan de werf, voor en aleer hec Schip verzeyld is, als op eenig andere plaats tusfehen hier en de vlieter. De derde ondergeteekende, belast geweest met hec afbrengen van lTndien over de Zuyder - Zee, declareert verder, dac wanneer voor Vindien de Cameelen hadden kunnen bekoomen, daar van zeeker gebruyk zoude zyn gemaakt, doch dat zulks niet gefchied zynde by naar tyds omftandigheeden heeft moeten, te werk "gaan, en ten dien einden om alle precautien te gebruyken een Fluyc Schip aan Stuurboord zyde heefc gelegt, voorzien van grond, touwen en balken, vervolgens het Schip over bakboord zyde ge> wonden, en zoo gezeild, terwyl hy by het zelve eenige lichters bad om te ftuuren; dat deeze overbrenging in het najaar gefch ed is , wanneer 'er meer waater in de Zuyder-Zee is , en dat 'er ook ter dier tyd een extra hoog Ty van zeeventien voeten waater op pampus geweest is, zoo dat in korten tyd vyf Waaterfchepen en vier Visfchers
Schuy*



JAARBOEKEN, September, 1782. 1091
Schuyten het daar over fleepten; dat 'er verders over 'de Zuyder-Zee op zyde gehaald is een Barcas met waater gevu'djals ook eeniae vaaten, die vol gepompt werden, en onder de Baklaagen, om naar bevind van zaaken gebruykt te worden.
Amft. den 24 Sept. 178a.
(fWas get )
N. J. Luit eken. P. Smaafen, Barend Volkers.
Welgemelde Raad- en Advocaat - Fifcaal, belast zynde met de bezorging der Hollandfche Krygsgevangenen in Engeland, heeft van den Heer Diggens, Agent van denzelven aldaar, eenen brief, gedagteekend Chichester den 27 Auguftus, ontvangen, waarin onder anderen gezegd word: „ Gun my terzelver „ tyd de vryheid eene hardigheid te melden, „ waar aan de Krygsgevangenen in hunne ongélukkige omftandigheden onderhevig „ zynj het is natuurlyk voor hen, te wen„ fchen, om van hunne namaagfchap Vrou„ wen en Kinderen, iets te mogen boorenj „ maar de brievenport van Holland, en het „ frankeeren van Londen tot de plaatfen van „ de gevangenis, zyn zo hoog, dat zy dik,, wils niet in ftaat zyn zulks te betaalen, en „ gevolglyk de brieven niet kunnen ontvan„ gen. Ik meld dit alleen, op dat U Hoog „ Ed. Geftr., zoo zulks raadzaam geoor„ deeld word , my vryheid zoude geven, om „ het Postgeld, voor hen , te betaalen „ &c".
Dddd 2 Wes-
Am-
steldaivt.



VAM,
ic9t NIEUWE NEDERLANDSCHE
Weshalven de Heer Raad en Advokaat Fiskaalw» tfoqp, openlyk liet bekend maken, ten einde de familien der krygsgevangenen gelegenheid te geven, aan dezelven te kunnen ichryven, zonder betaling van de zwaare briefporten , dat hy Heer Fishaal ontvangen en aanneemen zou, de brieven voor Hollandfche Krygsgcwmgenen , welke hem zouden ter hand gelteld worden, om hun die 9 franco, te doen geworden, mits op ^olt-Vapier gefchreven en met ouwel verzegeld. UoK dat inen zig des aangaande kon vervoegen bv den Heer W. May Junior, Klerk terbeeretary van den Admiraliteit bovengenoemd.
Met brieven uit Engeland vernam men den 19 September, dat de Engelfche Admiraal, Lord Howx, met 35 fchepen van linie, en eene menigte andere Oorlog-en Koopvaardyfchepen, den 11 September van St. Heieen, onder zeil was gegaan, om Gibraltar te fpyzieren , en van al het noodige te voorzien, Natuurlyk zyn alle oogen gevestigd op het geen tusfehen dezen Engelfche vloot, en^de vereenigde Franfche en Spaanfche vloten, die Gibralter ingefloten houden, en door ge^ brek poogen tot overgaaf te noodzaken, zal voorvallen,
Van Noorwegen verneemt men , dat de Kaptein Jan Arnold van Treslong, voerende 'sLands Oorlog* FregatThetis, op zyne reis derwaarts, genomen heeft een Engelfche Koopvaardylloep, ter, \yW<Je van ƒ 12000:
ook



JAARBOEKEN, September, 1782;' IC93
ook was nog een dergelyk fchip, door den huLieutenant tiinxt, waardig ƒ iooo prys ge-stelmaakt. DAI*-
Van Koppenhagen heeft men berigt, dat het Schip van Kapt. Fuglede, waarmede het bekende voorval aan de Kaap de Goede Hoop gebeurd is, nu in de Haven dier Stad was gebragt, en dat het onderzoek van't fcheepvolk nopens die zaak haaft zoude beginnen. De Heer Graaf van Rechteren , gezant van H. H. Mog. aan 't Deenfche Hof, was genodigd om het Schip te gaan zien en zelve het verhoor van 't Volk te willen bywoonenj dog hadt zulks geweigerd.
Van Elfeneur wordt gemeld, dat de eerfte Conftapel van het Hollandsch Fregat van den Kaptein Reynevelt, in 't laatst der afgelopene maand, 's avonds aldaar in eene herberg aangehouden wierdt, op bevel der regeering, en naar 't Fort in de gevangenisfe gebragt. Men befchuldigde hem, dat hy een Deensch Matroos hadde willen aanwerven , 't welk door hem ontkend wierdt. In tegendeel hy hield ftaande, dat hy niets anders, dan by wyze van gefprek, gezegd had, dat een oud Matroos in Holland 28 ducaten handgeld konde krygen. Toen dit voorval by de Hollanders, die hier zyn, bekend wierd, begaven zig de Heeren van Deurs en van dif Beets, zynde de eerfte Commisfaris van de marine van de Staten Generaal der vereenigde Nederlanden in deze haven, en de laatstgenoemde Kaptein van een Fregat, naar den Commandant , en verzogte-n , om den I) d dd .3 ge-



X094 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Amstel»am.
Omtrend het gevegt tusfehen Kaptein C.
Geep*
gevangenen uitteleveren, opdat hy ondervraagd en geoordeeld wierde volgens de wetten van zyne Natie , aan boord van 't Schip van den Kaptein Reynevelt. Dit verzoek wierd afgeflagen, onder voorgeven, dat de Commandant nog niet van de zaak onderligt was, en dat hy eerft de getuigen moest hooren. 's Anderen daags getuigden tweeDeenen tegens den Hollandfchen Conltapel. lntusfchen was 'er een postboden gezonden naar den Graaf van Rechteren , Extraordinaris Envoyé van Hun Hoog Mog. by 't Hof van Koppenhagen, die een Memorie aan de Staatsdienaars overgaf', verzoekende de vryheid van den gevangenen , welke terltond toegeitaan wierdt, met byvoeging egter, om aan de Hollandfche Kapteins aantebevelen, dat zy,zoo veel mogelyk zouden zoeken te beletten, dat het volk van hunne fchepen in 't vervolg in Denemarken niet weder iets bedreef tegens de regten der Natie.
Met Kapt. Monro, van Curacao, te ORende aangekomen, is ook overgekomen een der Officieren van het Schip van Kaptein Boe tb, welke verhaalt,dat by hun vertrek, den 6 July, des morgens , te Curacao behouden waren aangekomen de Lands Fregatten Amphitrite, Kapt. van Wq n/èl, cn De Zepbicr, Kapt. Wirtsz, als mede de gewapende Schepen, gevoerd by de Kapts. J. larlo en Tj. Henger, en Kapt. Bloedoorn3 alle van Surinamen.



JAA RBOTÏKEN, September, 1782. too?
Geerman, voerende een gewapende Holland-Amfche Hoeker, en den Engelfchen Kaptein"^lParker , bevelvoerende over een KoningsDAlv!U Fregat, op den 21 Juny in het gezigt van de Haven van Curacao voorgevallen, als mede het hernemen van den Hollandfchen Hoeker, zyn verfchillende verhaalen verfpreid. Wy zullen die beide mededeelen, op dat de lezer zeiven oordeele.
Het eerfte verhaal in de Diemerof Watergraafmeerfche Courant medegedeeld luidt wuordelyk aldus: „ Saairdag namiddag om 5 uuren zeilde Kaptein Geerman na Zee, de wind oost „ ten noorden, laveerde na boven; 's mor„ gens om 5 uuren zagen wy Kapt. Geer,, man zyn cours vervolgen, en al oplavee„ rende tot 'smiddags om 12 uuren, toen was hy zoo wyd dat men hem nog ordentelyk zien kon; 's middags half een kwam „ 'er een Schip van de Zuid van daan, en een voor de wind zeilde, die na malkan„ der toe hiewen, waar van de eenen een „ Franfche Vlag toonde, de Wimpel van de # groote Bramfteng , en de Geus van de „ Voortop , en de ander een Hollandfche „ Vlag, Geus, en ropde Wimpel toonden, ,, zeilden al na malkander toe , tot dat ze „ digt by malkander waren, toen gaf Kapt. „ Parker een fcnoot , haalde de Franfche „ Vlag neer, en hees de Engelfche op,liep „ vervolgens agter Geerman s Schip om en „ gaf hem de laag, en Geerman wederom, „ zoo dat ze met malkander flaags waaren ;, van 'smiddags één, tot.'s.namiddags twee Dddd 4 uuren ,



AMSTELBAM.
1095 NIEUWE NEDERLANDSCHE
„ uuren,wanneer zy de Haven pasfeerden, „ Geerman floeg voor de wind met het groote „ Zeil opgegyt, en de Mars-Zeils gereeft, de Befaan gegyt, en het Kruis - Zeil op , fteng. De Commandant Rietveld deed Sein
'\ voor de Kotter de Kemphaan , om zyn
* cours te vervolgen; de Commandant deed J] weder Sein voor Myn Heer Boot, om aan " boord te koomen en zig Zeilree te maken; ?' vervolgens Het de Commandant het Roer " aan zyn fchip hangen, (want dat lag op
* de Klip) terwyl Myn Heer Cr as klaarlag, 3' en verzogt om uit te gaan, maar hem zulks
niet wierd gepermitteerd. Vervolgens liet J Myn Heer ^Rietveld de Mars-Zeils reeven ,
kapte het Anker, en liep met Myn Heer ', Boot 's middags om 2 a 3 uur in Zee; Geer5, man was nog bezig om te Haan, maar kon ?' het onmogelyk langer houden, en was ge\ noodzaakt de Vlag te ftryken,zyn tweede.
* Luitenant was by de vier twaalfponders, 9' en wierd gekwetst door twee Musquet-
kogels, die opgerolt waren, met een koper?' draat; hy was beneeden om hem te laten " verbinden, en hoorde een ontzaglyk op?r roer op het Dek; vloog na boven, en zag f dat zyn Kaptein en de Opper-Luitenant " van boord waren , en zag de Engelfche " Officier boven op boord Raan, vloog na w hem toe en gooiden hem op Dek neer, en " gaf hem een ysfelyke trap, dat hy bleef " leggen, zag de Hollandfche Vlag geftree" ken, heisten hem weer op, ondertusfchen " kwam Myn Heer Rietveld cn Myn Heer Z Boot daar by. Kapt. Parker riep aan het " „ Schip



JA ARBOE KEN, September, 17,82. 1097
Schip van Kapt. Geerman, dat zy hem „ zouden volgen , maar kreeg geen ant- stel.
woord, en hy maakte al zyn Zeilen by dam.
en ging voort. Myn Heer Rietvelt, deed, „ een fchot , vervolgens ftreek de Hoeker „ ten eerllen de Vlag. Myn Heer Rietvelt „ zond een Sloep aan boord, en gaf order „ om in de eerfte Haven binnen te loopen, „ die hy krygen kon, want zyn Masten en „ Tuigafie alles kapot gefchoten was. En hy „ gelukkig in een Spaanfche Baay binnen „ gcloopen is, aan.de Kust Kora,omdaar „ te repareeren, zoo veel het mogelyk is".
„ Verders is Myn Heer Rietvelt en Myn „ Heer Boot gelukkig op Curacao gekomen, „ zonder iets te ontmoeten, nog thans leg,~, gende geankert in de Haven van Cura„ cao".
Het ander verhaal is vervat in eenen brief van den Schoutbynacht Rietveld zeiven , gefchreven uit Curacao, den \ July 1782. en aldus luidende.
„ Den 20 Juny zeilde van hier een Hol„ landfche Hoeker, genaamt de Vrouwe „ Magdalena, Kaptein C. Geerman , met „ Commisfie van Zyne Doorl. Hoogheit
voorzien, tot het doen eener kruistogt, „ (zoo ik dcnkc aan de boven Eilanden) „ doch bleef langs de Zuidkust dezes Ei„ lands,een eind weegs beneden de Haven , „ heen en weer laveren tot den volgenden 9, dag, wanneer , na dat des morgens
'sLands Advys- Jagt de Kemphaan insge-
3, iyks



ic-98 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
STEL' DAM.
„ lyks van hier vertrokken was, des mid„ dags ten een uur, een Engelsch Konings „ Fregat (het welk wy, om dat het eene „ witte Vlag en 't Schip van verre klein vertoonde^ ook om dat het fchecn , als of hut zelve voornemens was deze Ilaven te willen komen inloopen, voor een „ herwaart gedeftineert neutraal Schip, on„ der Pruisfifche Vlag, dergelyken 'er be„ reids verfcheiden alhier aangekomen wa3, ren, in den beginne, toen het zelve van „ boven winds afkwam,en tot dat'het reeds „ zeer naby de Haven gekomen was,hadden „ aangezien) deze Haven zynde komen voor„ by zeilen , te hemwaart afliep , hem in 5, een gevegt engageerde, en , na het wisfe„ len van eenige lagen, over en weer, nood3, zaakte te ftryken, en daar van posfesüe „ nam , met een zoodanig'gevolg nogtaris, „ dat ik, conlidererende,hoe weinig de eer „ zovan de Natie, als die van 's Lands Navale 33 magt, die van het Corps, waar toe ik „ het genoegen heb te mogen behooren, of „ myne eigen reputatie, dulden konde, dat „ eenig Schip, eene Hollandfche Vlag voerende,in't gezigtvan vier 'sLands Sche„ pen, op eene dergelyke wys zoude weg„ genomen worden, zoo lang men ecnigzins „ in ftaat mogt wezen zulks te kunnen be5, letten, onaangezien de moeilykheit, die „ 'er zich opdeedt, om, eens beneden wind „ en ftroom afgeloopen zynde, wederom te„ gen die beide na herwaart te kunnen op„ werken , het van myn onvermydelyken 5, pligt geoordeeld hebbende, om daar tegen
te



JAARBOEKEN, September, 1782. 1099
ji te moeten voorzien, ondertusfchen en wel „ alvorens den Engelschman den Hollander „ nog bereikt had, op ftaande voet met myn „ onderhebbend 's Lands Schip , benevens „ de Beverwyk, Kaptein Boot, tot dat einde „ van hier uitgeloopen ben, ten eerRe jagt „ op die beide Schepen gemaakt en , des „ avonds ten 6 uren, de gemelde Hoeker, „ in 't gezigt der Westpunt van dit Eiland ,
hernomen heb , zonder egter den vyand „ (die by tyds was gaan loopen) te hebben „ konnen agterhalen.
„ Ik zond ten eerden een Luitenant met „ eenig volk aan boord van het hernomen
Schip, om my in het bezit van het zelve „ te Rellen, en deet de Engelfchen, welke „ zich daar op bevonden , en die uit niet „ meer dan een Masters Mate en 8 matroo„ fen beftonden, aan boord onzer Schepen
overbrengen, vernemende toen, dat het ,, vyandlyk Fregat was de Diamant van 38
Rukken, Kaptein Parker, behoorehde tot „ het tusfehen Hifpaniola en Porto Rico „ kruisfende Esquader , onder den Commo-
dore Sir James Wallace in de Warrior van „ 74 Rukken, en door denzelven geordon„ neert geweeft om eens dit ons Eiland rond „ te gaan kruisfen en dan wederom op de „ beftemde post by den anderen terug te ko„ men; dan dewyl wy vervolgens bevonden, \, dat het tuig van den Hoeker te veel be„ fchadigd was, om te kunnen denken, dat „ 'ermooglykheitwezen zoude,die naarCu„ racao te kunnen doen oplaveren, en alzoo j, het langer verblyven by dezelven ons alle,
n die
Am.
stelmm,



iloo NIEUWE iNEDERLANDSCIÏË
Am-
8TËLUAM.
„ die toen reeds tot byAniba afgedreven wu,, ren, te ver om de west zoude vervoerd heb„ ben, heb ik den volgenden avond dezelve „ Hoeker van ons af, en onder commando van den Luitenant titulair Meyer van de „ Beverwyk, naar de Golf van Maracaibo, „ aan de Spaanfche vaste Kuft van Amerika, opgezonden, na alvorens alle de overigen „ onzer Equipagies wederom aan boord on„ zer Schepen overgenomen te hebben, „ doordien de Engelfchen nog geen anderen „ van dat Schip hadden afgenomen, als de „ Kapt. Geerman, de eerfte Luitenant, Op„ per Stuurman, Bootsman en 5 Matroofen, „ zoo dat daar niemand manqueerde dan een Officier, om het commando over het daar t op gebleven volk op zich te nemen. Hier toe dan de noodige fchikkingen gemaakt hebbende, zyn wy met de beide 'sLands Schepen voormeld, op den avond van den ' 18 dezer, van dien Hoeker gefclieiden en by den wind opgegaan, ten einde wederom herwaart op te werken, met zoodanig o-oed fucces, dat, in den voormiddag van den 28, te famen behouden alhier terug *' gekomen zyn, zonder eenige andere ont" moeting gehad en zonder eenig ander on" o-emak op deze onze kruistogt bekomen te " hebben, dan dat van de Nasfau de VoorV Reng en Kruiszeil-Ra en van de Beverivyk, " de groote Steng gebroken zyn, behalven '' dat ook van de laatstgenoemde de Fokke^ mast bevonden is een zeer flegte verrotte " plaats te hebben eenige weinige voeten " boven de Visfcher van de Bak, invoegen
„ dm



JAARBOEKEN, éeptetobtr, 1net
•, die met den eerften nader zal moeten doen Am11 examineren, terwyl ondertusfehen tracb-sfm.I ten zullen ons in plaats der andere genoem-I)AM" de Rondhouten, zoo goed mooglyk, van „ nieuwe te voorzien.
v Den 29 heb ik, per Expresfe van Ma„ racaibo, kennis bekomen, dat de Hoeker ,' aldaar behouden gearriveert was , doch, „ uit gebrek van genoegzame diepte op de ' Baar, niet zoo ver zoude kunnen inwaard " ophalen, om aldaar voor alle vyandlyke " aanvallen volftrekt veilig te wezen; ik zal " dus met den Heer Crisfin, Correfpondenï " der Eigenaars en Reeders , wonende te " Curacao, overleggen hoedanig ten dezen °] verder te handelen".
Door de openbare Nieuwspapieren is men. onderrigt geworden, dat een zeker verfchil nopens de handelwyze van die Heeren, die wegens deze Stad ter dagvaart waren afgezonden, ontftaan is. Daar was goed gevonden, om de Heeren afgezondenen te gelas» ten, in de vergadering ter Staten onder anderen deze twee Rukken voor te dragen : namenlyk 1. de agtervolging der krygsbedryven met Frankryk tegen den gemeenen vyand, en de herftelling van het verbond van den koophandel van 't jaar 1739. Dc Penfionaris van Berkel, fchoon nog niet. ter vergaderinge der Staten verfchynende, wierdc door de Vroedfchap gelast, deze punten op te Rellen, en de berigtfehriften, of Inftructien voor de Heeren, die ter dagvaart reizen zouden, te vervaMd^geflj De Heeren
afge-



Amstel-
cajvi.
nes NIEUWE NEDERLANDSCHE
afgevaardigden S. Dedel Salomonsz. Mr, J. Graafland P. Z., Mr. J. Üeufz, en de twee Peniionarisfen Visfcher en Meerman van der Goes, vertrokken naar 'sHage; dog eenf>'e Heeren veranderden iets in dat opRel vanÖde punten, die voorgedragen moeften worden, waar tegen zich de Penfionaris Fisfiber verzettede, maar egter het voorRel van wegens Amfteldam., naar het goedvinden van de Heeren Afgezondenen, ter Staatsvergaderinge heeft ingebragt.
Hier over is veel gefproken, en ook in de openbare Nieuwspapieren gefchreven; maar om wel te kunnen oordeelen zou men en het opftel van den Heere van Berkel zelve moeten zien, en de verandering , of veranderingen of uitlatingen van de Heeren Afgezonduien daar mede vergelyken ; maar dit opftel is niet, zo veel wy weeten, bekend geworden , noo' tot ons gekomen. Wy zullen derhalven ons vergenoegen met dat geen te melden , dat daaromtrend is bekend geworden: namelyk nadat over deze zaak Vroedfchap is gehouden , is het volgende in de nieuwspapieren aangekondigd.
Wy kunnen onze Lezers thans volgens 'egte Berigten melden, dat de zaak wegens " het gedrag der Heeren Gedeputeerden van " Amfteldam op de laatlle Vergaderinge van ' Holland gehouden,waar van in verfchetde " Nicuws-Papieren gewag is gemaakt, na dat " dezelve door eene fpeciale Commislie uit de Vroedfchap van die Stad is onderzogt geweeft, op den 9 dezer is afgedaan; en „ Wel zodaanig, dat daar by niet alleen is w „ begre-



JAARBOEKEN, September, 1782, 1103
» begreepen, dat de Gedeputeerden aan het, groot oogmerk van den Agtbaare Raad heb-: „ ben voldaan ; het welk geweeR was de 1 „ Continuatie van het Concert der Operatien „ met Vrankryk en het nader toetrekken der „ Liaifons met die Mogendheid door ver„ niemving van het Commercie - Traccaat „ van 1739, ten fpoedigften ter Vergaderin„ ge van Holland te doen proponeeren ,maar „ ook teffens derzelver begrip over de abu„ fifheid van zekere ftellingen in de premis-» fen van die Propofitie vervat, allezints gefundeerd is geoordeeld,' en daar benevens „ voüeedig erkend; dat zy Heeren Gedepu„ teerden wel en te regt zwaarigheid hadden „ gemaakt, om ftrict aan hunnen Last te „ voldoen, en dat door het .niet inbrengen van de geheele Stads Refolutie, zo als dia „ was leggende, eene wezentlyke dienR aan de Vroedfchap was gedaan ; als welke anderlints zoude zyn blootgefteld geweest aan Refleétien en Reproches, welke voor dezelven zeer onaangenaam en gantschniet „ onverfchillig zouden hebben moeten zyn ; „ en offchoon de Vroedfchap wyders heefc verklaard,- dat het ontdekken der gezegde Erreuren geene genoegzaame reden hadde. „ behooren uit te leeveren, om de Propofitie met aflaating der gronden van dezelve „ te doen, maar dat de Heeren Gedeputeer* „ den voorzigtiger en beter zouden hebben gedaan, dat zy van die door hun bevon* „ dene Erreuren , ten fpoedigften kennis hadden gegeeven, en nadere ordres gevraagd, „ en dat zy middelerwyl hun best hadden Eeee „ ge*



Am-
s i el-
dam.
1134 NIEUWE NEDERLANDSCHE
gedaan; om de Vergadering van Holland zo lang by een te houden , tot dat zy zo" daanige nadere last van den Achtbaaren Raad zouden hebben bekomen, en dat de " Vroedfchap dus die daad van de Gedeputeerden niet konde goedkeuren, zo heeft ,] men egter ten duidelykRe getoond de zui" verheid hunner motieven, en hun welmee" nend oogmerk in het arlaaten van de rneer" gemelde Pramiisfen geenzins in twyffel te trekken, terwyl de Vroedfchap ook teffens uitdrukkelyk heeft gewild, dat by de verdere Deliberatien over de gedaane Propo" fitie, van die Rellingen, welke de eenige oorzaak waren geweeft van de bedenkin" gen der Gedeputeerden, geen gebruik zou" de worden gemaakt , maar dat alleen de " gronden van de Propofitie met Correctie " van het Erroneufe daar in voorkoomende, " zouden werden aangedrongen, en wel op " zodanige eene wyze als door den Raade zelfs nader is voorgefchreeven".
Myne Heeren van den Gerechte hebben by eene Keure van den 10 September 1782. eene voorgaande van den n July te voren, aldus nader verklaard, en bepaald.
Myne Heeren van den Gerechte, in ervaringe komende, dac de heilzame ordres, by Keure van 11 1UW deezes jaars, omtrent het draagen van meerder dan twee flesfen'Wyn, anders dan door sezworene Bierdraagers, vastgefteld (en alleenlyk ingevoerd om allen eerlyken handel in deezen te 2emoed te komen, en oneerlyken tegen te gaan) door kwaade pracfyken van zommige perfoonen
wer*



JAARBOEKEN, September, 1782. no;
werden elufoir gemaakt, zich niet ontziende, om door een meenigte kleine jongens, welke zich tot het draagen van twee flesfln wyn, voor zeer geringe prys laten gebruiken, zich te doen volgen, en dus, aan de Hikte Letter van de wet in uiterlyken fchyn voldoende, het goede oogmerk ten eenenmaalen, ja zelfs erger dan ooit te vooren, trachten te eludeeren: welke fchandelyke handelwyze niec anders kan ftrekken , dan om met de bevelen van Myne Heeren van den Gerechte, opentlyk den fpoc te dry ven, en hoe langer hoe meer 'sLands Importen, cn Stads Excynfen te verkorten, tot groot nadeel van alle eerlyke Burgers cn Ingefeetenen, die volgens Eed en Plichc de vastgeltelde Lasten met bereidwilligheid op* brengen: hebben goedgevonden by Ampliatie van de bovengemelde Keure te Statueeren, gelyk dezelve Statueeren by deezen.
Eerftelyk , dat, van nu voortaan , niemand twee flesten Wyn , of twee Stoop gedifleleerd dragende, door meer dan drie perfoonen, 'c zy oud of jong, ieder twee flesfen Wyn , of twee Stoop gedilteleerd, draagende, by het uitgaan uic een Tappers Huis verzeld zal mogen zyn; en dus dat niet meerder, dan vier perfoonen, ieder twee flesfen Wyn, of twee Stoop gedisteleerd, uit het z< lfde huis ter gelyker tyd zullen mogen draagen en in eenig and-.r Huis, Schuur, Pakhuis, Stal * Kamer of Kelder brengen , of met meerder dan drie perfoonen, ie Ier draagende twee Iksfen Wyn , of twee Stoop gedifleleerd, vergezeld, op 's Heeren Straacen zal mogen gaan; bp een boete van vyftig guldens, binnen 21 uuren te betaalen, of, by faute van dien , veertien dagen te zitten, ce water en brood , telkens en by ieder draager te verbeuren, indien bevonden zal werden, dac meerder dan vier perfoonen, ter gelyker tyd,en voor de zelfde perfo"n , ieder twee flesfen Wyn , of twee Stoop geJift'leerd , zullen hebben gedraagen, of op eeniger hande vryze vervoerd: welke boete ïeee 2 Cok
1,
Amsterdam.
Nadere Keure wegens het dragen van vlesfen wyn enz.



Am-
stel" dam.
Nadere Keure wegens het dra* gen van vlesfen wyn enz.
iiotf NIEUWE NEDERLANDSCHE
eok zal werden verbeurd by den geenen,in wiens Huis, Schuur, Pakhuis, Stal, Kamer of Kelder, op een en denzelfden dag, meer dan viermaal twee flesfen Wyn , of viermaal twee Stoop gedisteieerd, zonder adflüentie van een Bierdraager, zal zyn ingebragt.
Ten tweeden , dat behalven de gequahficeerdens, in het ade Art. van gemelde Keure vernield, ook tot het aanhouden en bekeuren zullen werden gequaliflceerd , de beëdigde Noodhulpen der Bierdraagers, welken ten aeezen als Giidebioeders zullen werden gcconlidereerd ; als mede alle de Geauthorifeerdens en Toezienders van'sLands Gemeene Middelen.
Ten derden, dat, ten einde de Bierdraagers behoorlyk zullen kunnen weeten , of de Kelders en Pakhuizen, in dewelken zy Wynen verwerken, waarlyk dezelfde zyn, welke in hun billet ftaan uitgedrukt, alle beëdigde Wynkopers gehouüen zullen zyn op de deur , of ingang van de Kelder of Pakhuis, door hen gebruikt werdende , te ftellen derzelver naam en voornaam , als mede het woord, Wynkelder, of Wyn - Pakhuis, alles met Olyverf zeer leesbaar gefchilderd; op de boete van honderd guldens, te verbeuren by die geenen, die na primo November aanftaande het zeiven zullen hebben verzuimd. '
Verbiedende wyders wel expresfelyk alle beëdigde Wynkopers, de Kelder of Pakhuis, op derzelver naam ftaande, 't zy geheel of ten deelen , door eenig Tapper of Diftelateur te laaten gebruiken, direct of indirect, onder wat praetext het zoude mogen zyn, op de boete van duizend guldens , telkens te verbeuren , door den beëdigden Wynkoper, indien bewezen zal kunnen werden, dat een Tapper of Distelateur eenige Wyn uit de gemelde Kelder of Pakhuis, zonder adfiftentie van een Bierdraager zfl hebben gehaald of doen haaien; alle de boetens te verdeelen als naar rechten; en zal voor de Knegt van den Wynkoper, T?pper



JAARBOEKEN, September,"1782. 110;
af Distelateur, aan het fait medepligtig, door wiens toedoen de Ichuldige op de daad zullen werden geapprehendeerd en overtuigd, met alleen vrydom van Rraf, wegens iluikery, aan Myne Heeren de Staten werden verzocht, maar zal dezelve, in dat geval, de geheele boete van duizend guldens voor zich genieten.
Interdiceerende verders aan alle Bierdraagers, beëdigde Noodhulpen derzelver, of Basjanders, eenige Wyn uit of in een Kelder, of Pakhuis van een b ëdigt Wynkoper te verwerken alwaar de naam en voornaam van den Wynkoper, ais mede het woord Wynkelder of Wynpakhuis niet werden gevonden, op arbitraire Correctie naar exigentie van zaaken: b'yvende voor het overigede boven» gemelde Keure ten eenemaal in zyn geheel.
In kennisfe van my Secretaris,
H. van Slingelandt.
Ook hebben de Heeren Burgemeefterën en Regeerders den 20 September goedgevonden te bepalen: „ Dat de maandelykfche Bedeftonden , geduurende den winter , des avonds van 6 tot 7 ueren, zouden gehouden worden, te beginnen met woensdag den 2 Oetober : blyvende voor het overige het befluit van H. Ed. Gr. Achtb. van den 17 Mei in zyn geheel".
Den 22 van de afgelopene maand Augustus , is alhier in tegenwoordigheid van de Heeren regeerende Burgemeester en en Thelaurieren, benevens eenige andere Leden der Regeering, als ook in by wezen van verfcheidene aanzienlyke en kundige perfoonen, in Eeee 3 't Y
Am-
steloam.
Nadere Keure wegens het dragen < an vhs lU vyn enz.



iïo8 NIEUWE NEDEBLANDSCME
A MISTE LDAM.
't Y voor de Jagthaven, de proef genomen van de nieuwe Vyzel-Moddermolen, uitgevonden door den Heer W. Writs, en naar deszelfs plan en bellek vervaardigd. Dog door de flerke ebbe en droogte , heeft deze proef als toen geen voortgang kunnen hebben , gelyk zulks de volgende morgen, door den feilen wind en het zeer laag water, mede niet heeft kunnen gefchieden. Maar den 25 zynde Zaturdag nadenmiddag, met een wasfend Ty, de proef andermaal genomen zynde , heeft de uitllag daar van, niet alleen aan den opgave van den Uitvinder volkomen yoldaan, maar de verwagting van deskundigen verre overtroffen. Tot deze proef was op bevel van Burgermeesteren, een ftads geëikte modderfchouw, waar van het middelvak alleen 2 fchaften modder inhoudt,onder het gemelde werktuig geplaatst, en dit vak is door middel van een enkel paard, in den tyd van ruim 4 minuten vol gemalen, en dat wel met de hardde en zwaarile kley, zonder dat zy eenig water heeft opgebragt , gelyk alle de tegenwoordig zynde perfoonen getuigd hebben. Dewyl nu dit Werktuig by deze proef zoo wel voldaan heeft, fchoon het door den uitvinder als onvolmaakt is opgegeven, en daarom door denzelven merkelyk verbeterd is, zoo belooft men zig hier van, ten nutte dezer Stad, zeer veel goeds, dewyl het niet alleen dc aanilikkingen en ondiepten in het Y,met minder kosten cn moeiten zal kunnen wegnemen, maar zeiven binnen de Stad van ongemeen veel dienst kan
zyn,



J'AA RBOEKFN, September, 1732, nco
zyn, door het fpoedig verdiepen der wateren engragten, welke door haare vervulling en1 aanllikking, veeltyds eenen ondraaglyken ftank veroorzaaken,en te gelyk de doorvaart zeer hinderlyk zyn. De Proeven met dit werktuig, het welk een is van de kleinfte zoort, zullen, zoo als men verneemt, voor het Algemeen hertaald worden.
Den 19 dezer maand begon het uit het Weiten zodanig te waaijen, dat 'er verfcheidene Schoorftcenen van de huizen zyn geüaagen , en de daken zeer befchadigd. Ook zyn 'er op het Y verfcheidene Schepen van hunne ankers gedreeven en aan den grond geraakt, waar onder een Schip met tarwe , als mede een Schuit met yzer, een met ilukgoederen, en eeuPruiiisch Schip, dat mede van zyn ankers is weggedreeven, en waar door verfcheidene Schepen zeer befchadigd zyn geworden door het aandryven.
Wy hebben meermalen uit hoofde deromftandigheden van ons Vaderland van den Staat der geldmiddelen van Groot-Brittannien moeten fpreken.
De Commisfie aldaar, tot onderzoek der geldmiddelen, onlangs afgelopen zynde, en daar van rapport zynde gedaan, vertoont zig in 't flot van dat rapport een verbazend tafereel van den toeftand der geldmiddelen in dat Ryk. Namenlyk.
a,De Taxeni77ö hebben opgebragtgeduuEeee 4 rende
Am-
!tel« jam.



f ito NIEUWE NÉDEftLANDSCFlg
AM-
stellam*
rende het jaar 1781, een fomma vaft 88,843 pond. fterl. n fchell. 10 deniers, en hebben een overfchot gegeeven van 24,380 pond. fterl. ii fchell. 10 deniers.
Die van 1777 hebben opgcbragt 193,751 pond. fterl. 3 fchell. fi deniers, en hebben een te kort koomen overgelaaten van33,248 pond. fterl. 16 fchell. 4; deniers.
Die van 1778 hebben opgebragt 199,205 pond. fterl. 7 fchell. 10 deniers, en hebben een te kort koomen gelaaten van 160,794 pond. fterl. 12 fchell. 2 deniers.
Die van 1779 hebben opgebragt 428,844 pond. fterl. 18 fchell. 9 deniers, cn hebben een te kort koomen gelaaten van 43,655 pond. fterl. 1 fchell. 3 deniers.
Die van 1780 hebben opgebragt 684,773 pond. fterl. 5 fchell. 3j deniers, en hebben een te kort koomen gelaaten van 12,707 pond. fterl. 14 fchell. 8} deniers.
Die van 1781 hebben opgebragt "42 <x6<i pond. fterl. 6 fchell, 8 deniers, en hebben een te kort koomen gelaaten van 417,634 pond. fterl. 13 fchell. 4 deniers.
Van het geheel dezer te kort komingen, die in 1781 bevonden zyn, in het opbrengen der Taxen, opgelegd in de 6 jaaren des Oorlogs , maakende voor dat jaar alleen de fomme van 680,060 pond. fterl. 17 fchell. 10 deniers, gelooft de Commisfie te moeten aftrekken de volgende drie bovengemelde voorwerpen , te weeten : Het overfchot van 't opbrengen der Taxen van 1776, maakende een fomme van 24,340 pond. fterl. 11 fchell.
zo



JAARBOEKEN, September, 1784. lm
. |0 deniers,- het bedraagen der afgeloste Discomptes, bereekend op 167,000 pond. fterl. in 't jaar; eindelyk 80,788 pond. fterl. 9 fchell. vooreen half jaar der Taxen van 1781. (die voor de Leening van 't zelfde jaar zyn opgelegd :) Deeze drie voorwerpen, die een geheeLuitmaaken van 272,129 pond. fterl. to deniers afgetrokken zynde van de geheele fomme der te kort komingen , geduurende het zelfde jaar 1781: Te weten <568,o6o pond. fterl. 17 fchell. 10 deniers, zoo blyft 'er een jaarlyks te kort koomen van 395,931 pond. fterl. 17 fchell. in het opbrengen der Taxen, die opgelegd zyn, geduurende de 6 jaaren des Oorfogs".
In eenen brief van Oftende van den 5 July word het volgende gemeld: „ In de eerfte „ 6 maanden dezes jaars zyn alhier in de Ha-
ven 1026, zoo vreemde ais inlandiche „ fchepen, binnen gekomen; en van dezel„ ven 33 regelregt uit de Engelfche , y, Franfche en Hollandfche bezittingen in
Amerika. Uit Portugal en de Canarifche „ Eilanden zyn 'er 11, uit Spanjen 34, uit „ Frankryk 212,en uit*Holland 281 ingeloo„ pen; vermits de Hollanders, by hunnen „ tegenwoordigen toeftand, onze Haven me„ rendeels flegts uit nood bezoeken, zoo zal „ waarfchynlyk, by de herftelling vau den „ Vrede, deze Scheepvaart wel iets vermin>, deren. Uit de Noord-en Ooft-Zee zyn 38 ;, Schepen ingeloopen: deze Scheepvaart i, neemt daaglyks meer toe , doordien de Eeec 5 „ Hol-
Am-
stel» dam»



Am-
ST' L-
cam.
Rotterdam.
Van wegens de Kooplieden , Reeders van fchepen en Asfuradeurs dezer Stad is het
vol*
1I12 NIEUWE NEDERLANDSCHE
„ Hollanders den Zeehandel der Noordfche „ Volkeren, door een hoog ankergeld, of „ door andere groote uitgaven en hinder, nisfen, voor en omtrent de vryheid van ■■ uitlaaden, zeer bezwaaren , dog alle welke moeilykheden te ORendevervallen, vermits die Haven voor een vrye Haven verklaard is. Uit Italicnen de Levant zyn 10fchepen „ ingekomen. De Schepen, die van Nieuwpoort naar Oftende gekomen , of tegen , hun wil aan de Kuft van Vlaanderen ver*, zeild zyn , worden hier niet gemeld. De ' Beurs te Oftende maakt reeds grooten " opgang, en de aldaar opgerigte Vlaander" "fche slffurantie Compagnie, of maatfchappy " van verzekering, was in weinige dagen, tot ftand gekomen".
In zommige Duitfche brieven word gemeld, dat Deenmarken hoe langs hoe meer aandeel in den handel op de Ooftzee neemt; by aanhoudendheid fchepen koopt en bouwt, die overal,gedeeltelyk voor eige rekeningen ooktervragt, vaaren, vooral naar de Middelandfche Zee, daar zy vry hooge vragten bedingen.
Ook is tusfehen Rusland en dat Ryk een verbond van koophandel op handen, hoedanig men vermoedt, dat ook tufi'chen Deenmarken en Pruisfen op til is.



JAARBOEKEN, September, 1782. 1113
volgende in de Nieuwspapieren bekend gemaakt :
„ De Gecommitteerden uit dc Kooplie1, den, Reeders van Schepen en Afluradeurs der Stad Rotterdam, verzoeken aan alle „ Kooplieden, Reeders van Schepen of As,, furadeurs binnen deze Stad woonachtig, „ aan hun voor den 1 Oefober aanftaande, j, of zoo veel eerder als zulks doenlyk zyn „ zal, op te geven fpecifique en exaéte Lysten van de fchadens, welke hun door de ;, Vexatien en Rooveryen der Engelfchen, 7, zedert het laatst van den jare 1778 tot dato dezes zyn toegebragt: zpo door het opbrengen en nemen van Goederen en Schepen „ op Zee, als in de veroverde cn geplun„ derde Koloniën in de Weft-Indiën , op dat „ zy Gecommitteerden uit deze Lysten zul?, len kunnen opmaken de begrooting der „ verliezen, welke door de Commercie cn „ Navigatie dezer Stad geleden zyn , zoo wel door de Rooveryen der Engelfchen in „ tyd van Vrede , als gedurende den üor„ log, in welke deze Republyk met datRyk „ federt zoo onrechtvaardig als ongelukkig is „ ingewikkelt; — en dezelve vervolgens bren„ gen ter kennisfe van den Souverein, ten eindeHoogstdezelven, (wanneer dit voorbeeld „ by de overige Commercieerende Steden en „ Plaatfen in ons Vaderland gevolgd word) by het fluiten vaneen Traclaat van Vrede, de „ noodige maatregelen zou kunnen nemen, „ om daar voor een billyke vergoeding aan 3, 'sLands Ingezetenen te doen erlangen.
„ Ter
Rot-
rER-
OAM.



ix 14 NIEUWE NEDERLANDSCHE
.Rotterdam.
,, Ter voorkominge van verkeerde of dubbelde opgaven zyn Gecommitteerden van ,, begrip,dat de LyRen der Goederen alleen „ behoorden te hebben, zoodanige Goede„ ren, die aan de Ingezetenen dezer Stad in eigendom hebben toebehoord , evenveel „ of dezelven verzekerd zyn geweest of ,, niet, en de waarde van dezelve gerekend „ volgens de Facturen ; — dat de Lyften „ der Schepen alleen behoorden gegeven te „ worden door de Boekhouders der Schepen, „ met opgave van de waarde van het geheele „ Schip en de Vragtpenningen, of derfcha„ de welke daar aan zyn geleden; — dat ein„ delyk de Lyften door de Asfuradeurs te „ fuppediteeren alleenlyk mogen inhouden „ zoodanige fchadeposten, als door hen zyn ,, betaald voorgedane verzekeringen op Goes, deren of Schepen aan Ingezetenen dezer „ Landen buiten deze Stad woonachtig, en „ op Goederen voor buitenlandfche Reke„ ning in Nederlandfche Schepen gedaan, „ welke niet zyn kunnen worden gerecla„ meerd".
Het Bataafsch Genootfchap der Proefondcrvindclyke Wysbegeerte te Rotterdam, in deszelfs laatfte Algemeene Vergadering, gehouden den 12 Augustus dezes jaars , het Accesfit of eene Zilveren Medaille hebbende toegewezen aan het antwoord ten fpreuk hebbende: O'Fortunatas nimium, fua fibona norint, Agricolas 1 indien deszelfs Schryver goedtvondt zich binnen 6 weken aan het Genootfchap bekend te maken , zoo heeft
het,



JAARBOEKEN, September, 1782.
het, ingevolge van 't verlof daar toe door den Auteur gegeven, in deszelfs gewone Vergadering van den 5 September, deszelfs Billet geopend en daar in gevonden den naam van den Heer C. Gronau, Predikant op de Meden in Ommelanden van Groningen".
Schiedam.
Op het voorftel der Stad Amfteldam, den 17 Auguftus ter Staatsvergaderinge ingebragt, 1. ter voortduringe van de gemeenfchappelyke Krygsverrigtingen met Frankryk tegens Engeland , voor den veldtogt van 't jaar 1783. en ten 2. ter vernieuwing van het verbond van Koophandel van 1739 met Frankryk ; heeft de groote Vroedfchap, overeenkomftig het pra?advys van Burgemeefterën begrepen, dat voorfz. voorftel,met dankzegging aan de Heeren Afgezondenen der Stad Amfteldam, terftond behoorde te worden aangenomen.
Vervolgens de brief van de Staten van Zeeland in overweeging zynde genomen, met deaffchriften der brieven,zo aanH. H. Mog. als aan Z. D. Hoogheid, heeft ook de Groote Vroedfchap, volgends het prceadvys van Burgemeesteren , goedgevonden , hunne afgezondene ter Staatsvergaderinge te magtigen, om ter tafel van H. Ed. Groot Mog. te verklaaren;
„ Dat fchoon hun Ed. Gr. Achtbaaren de „ voorfz. Propofitie, ter ontdekking * der B? bronnen eener allefinds fchadelyke inactD
„ viteit
tloTi-ROAM,



nifS NIEUWE NEDERLANDSCHE
Schiedam.
„ viteit en onbefefbare belangeloosheid van ,, zaken, niet anders van den eerften begin„ ne af aan hebben aangezien, dan als eene „ duidelykepreuve van de cordaatheid, y ver, „ en trouw van de Refp. Heeren Staten van „ Zeeland om eene meer en meer ten onder„ gang helende Republiek te redden, en om „ door zodanige ontdekking dat geene tegen „ te gaan, dat eenige laagen zoude kunnen ,, leggen op de uitvoerende macht en execu„ tie van die middelen, welke nog tot red„ ding en herRel van het kwynend Vader-
land zouden kunnen dienen , echter vol„ ftrekt onnodig achten hier op eenige par„ ticuliere deliberatie te neemen.
„ En zulks uit hoofde van den zoo zeer „ ferieuzen en ter zaak regt gefchikten voor, flag door de Heeren Gedeputeerden der
Stad Leiden op expresfe last van de Hée-
ren hunne principalen op den 31 July by „ hun Ed. Gr. Mog. gedaan en door deze \, Regering dadelyk omhelsd en in allendee„ len als de haare aangenomen.
„ Welke beide Propofitien, hoe zeer in
den grond der zaake overeenkomende, n echter in onderfcheidene gevolgtrekkingen „ omtrend de articulen van onderzoek mer\, kelyk van den anderen verfchillen.
„ Dat hun Ed. Gr. Achtb. vermeer.en, „ dat deze beide Propofitien niet met den ' anderen behoren te worden vermengd, ' maar dat in tegendeel op de Misfive van " de Staten van Zeeland , tot een voldoe' nend antwoord aan dezelve eenvoudig Z zoude behoren te worden geantwoord : " „ Dat



JAARBOEKEN, September, 1782; 1117
„ Dat hun Ed. Gr. Mog. de voorfz. Pro„ politie allefinds pryzende , daar van de „ blykbaarfte bewyzen geven kunnen, ver,, mids hoogR dezelve uit hunnen eigen boe„ zem aan hunnen Admiraal Generaal een
voorftel meenen te doen , welke fchoon „ met het algemeen oogmerk van hun Ed. „ Mog. wel overeenkomftig zynde, echter „ zoodanige verdere middelen vervat, welke „ aan hun als Souverainen dezer Provintie, „ na den toeftand der zaaken, zullen toe„ fchynen het beste kenmerk te dragen van „ het waar belang , 't welk hun Ed. Gr. „ Mog. in de Adminiftratie van zaken, in „ de directie van het voeren van Oorlog en „ de toerustingen van dien , welmeenend
ftellen, ten einde zig aan hunnen kant van „ alle plichtverzuim te zuiveren.
„ Dat hun Ed. Gr. Achtb. zodanig ant„ woord meest gefchikt en voldoenend oor„ deelende, in deze hunne gedachten des te „ meer bevestigd worden, vermits dezelve, „ by deze als nog aanklevende aan hun Sys„ thema, by gelegenheid der deliberatien op „ de Propoiitie der Stad Leiden uitgebragt,
nimmer zullen afzien, om tot kwyting van „ hunnen pligt 'sLands Ingezetenen in't al„ gemeen en voor hunne goede Hurgery in 5, 't byzonder, de ferieufte inftantien en ver\, maaningen te doen , dat aan de voorfz. „ Propofitie der Stad Leiden in zyn geheel, „ en aan ieder van derzelver poincten of ar„ ticulen, zonder eenige achterhouding wer5, de voldaan; buiten en behalven dat gelyk w iedere Provintie zyn D. H. tot haaren Ad-
„ luiraai
Schiedam.



SCHTEDAM.
nis NIEUWE NEDERLANDSGHE
miraal Generaal heeft aangefteld , ook aan „ een ieder derzelve de Vryheid behoort „ om van Hoogft denzelven zodanige ver„ klaaringen en opening van zaaken nopens „ het werk der Marine te vragen, als dezel„ ve voor haar nuttig en noodig mogten oor„ deelen.
„ Dat het voorftel door den Admiraal Ge„ neraal op den 14 Auguftus by hun Hoog „ Mog. gedaan hun ook in dezen des te „ meerdere aanleiding geeft, om Hoogst „ denzelven nog te kunnen voorkoomen, „ door van ieder der poinéten in de voorfz, ,, Propofitie der Stad Leiden vervat, en voor „ de hunne aangenomen, eene voldoende ver„ antwoording af te vragen, zonder met ee„ nige algemeene betuigingen of met geco„ pieerde ftukken genoegen te neemen, veel „ min eenige geheimhouding teadmitteeren, „ uit vreeze van eene niet wel te bewaren „ fecretesfe, waar van de goede en nodige „ voorzorgen aan de Wetgevende, doch niet „ aan het begrip der uitvoerende macht, be„ horen te worden overgelaten; buiten dat „ alle, ja zelfs alle volgende Concert Ope-. „ ratien, zoo dezelve geene meerdere hel„ dendaden zullen behelzen,dan de voorlee„ den reeds hebben uitgeleevcrd, van zelfs „ een fchandelyk ftilzwygenmet zich brengen. „ Hun Ed. Gr. Achtb. hebben dienvolgende hunne Gedeputeerden op het ern„ itigfte gelast, de Leden van hun Edele „ Groot Mog. tot gelyke cordaatheid op 't allerferieufte te vermaanen , op dat hier „ door de ware reden der onbezefbaarc in-
aóti-



JAARBOEKEN, September, 1782. m9
l, a&iviteit, der onfchatbaare geleedenc „ fchadens, en van zo veele zorgeloos ont„ flipte gunftige ogenblikken en geleegenhe„ den, om de Commercie te befchermen, ., en den vyand afbreuk te doen, nog zoveel >, doenlyk in tyds mogen werden ontdekt, „ en Iangsch dezen weg de importante geldfommen en petitiën door de Wetgevendé „ macht zo greetig ingewilligd, en door „ sLands Ingezeetenen zo bereidvaardig i, opgebragt, niet langer zonder eene dadelyke uitwerking, en cordate uitvoering der „ wettig beloofde befcherming, vrugteloos „ werden verfpild , maar in tegendeel met „ allen fpoed dat geene werde volvoerd, dat „ het zinkende Gemeenebest in alle opzich„ ten het hoofd nog zoude kunnen doen bo„ ven houden, in voorigen roem en bloey „ herftellen, en onzen onrechtvaardigen vyand alle mogelyke afbreuk zoude kun„ nen doen.
„ Ter gelegenheid der voorfz. delibera„ tien hebben H. Ed. Gr. Achtb. ook goed„ gevonden en verftaan,de Heeren Gedepu„ teerden te auctorifeeren, om, (ter mate„ rie dienende) tot voorkoming van verdere „ uitftellen, en niet voldoende antwoorden „ op de meer gemelde Propofitie der Stad „ Leiden, te kunnen proponeeren , of het „ niet raadzaam ware,eenige Gecommitteer„ den te benoemen, om de afgevorderde „ openinge van zaken van zyn Hoogheid als „ Admiraal Generaal af te vragen, en op de „ verhaafting van zodanige Commisfies by „ de Leden zo veel doenlyk aantedringen, Ffff „ ten
?CHl EJAM.



ÏI20 NIEUWE NEDERLANDSCHE
SCHIEDAM.
„ ten einde het zyne Hoogheid in het geven „ der afgevraagde ouvertures te gemaklyker „ te maken, en uit derzelver mond een com« „ pleet en voldoenend rapport in wagten.
Den 24 is alhier ] t herbouwd en geheel vernieuwde Weeshuis, voor het eerst opgerigt in den jar 1482, 's voormiddags ten 10 uuren, in .e fraaijeen nieuw opgemaakte Cathechi- ^er-Zaal , plegtig ingewyd , door den V* .I-Eerwaarden en zeer Geleerden Heer G. joetens, Kerkenleeraar by deze Gemeent* , welke eene Redevoering, toepaslyk op ere gelegenheid, in het by wezen van eene v/y groote menigte Toehoorderen, heeft gedaan. Hy nam tot deszelfs onderwerp den Eere-Tytel, welke in den 68fte Pfalm vers 6 het iRe gedeelte, aan Sions Koning wordt gegeven: Hy is een Vader der Weezen. Deze dag is vervolgens met blydfchap doorgebragt, zoo met het geven van eenen deftigen maaltyd aan dertig perfonen, door Heeren Regenten, als mede door alle de Weeskinderen te vergaften,
Helvoetslüis.
Den 10 September des namiddags kwam alhier binnen een Engelfche Sloep, genaamd the Lark, laatst gevoerd door Robbert Wood, geladen met Teer en Hout , komende van Christiania en beftemd naar New-Castel, Deze Sloep is den 7 July genomen door den Hollandfchen Kotter de Snelheid, onder bevel van den Luitenant Hengst: de Luitenant



JAARBOEKEN, September, 1782. na
Eodatt is thands met eenige manfchap, al Prysmeester, aan boord van dezelve,
FRIESLAND.
Leeuwarden*
Hadt zyne Doorl. Hoogheid, de Prins ErfRadhouder, den brief der Staten van Friesland, van den 14 April 1782, betrek? kelyk de zaak van den Hertog, beantwoord met te fchryven, ,p dat hy gemelde Misfive niet voor eene Misfive van Hun Ed. Mog. de Staten van Friesland kon houden, wyl „ het Quartier der Steden den brief van den „ 14 April niet had goedgekeurd , en 'er „ volgens Zyne Hoogheids begrip in het ,, Quartier der Sevenwolden geene wettige „ pluraliteit ware geweest, om dat de Rem „ van den Collonel Plettenberg , zekerlyk „ in coraputatie had behooren te koomen" : hebbende hierom Z. Hoogheid goedgevonden, dit antwoord niet aan de Staten van Friesland, maar alleen aan de Kwartieren van Ooftergoo en Weflergoo, afzonderlyk te laaten toekoomen: zo hebben Hun Ed.Mogl de Staten van Friesland, den 16 Mei dien brief van den Erfftadhouder beantwoord in dezer voege:
DOORLUGTIGSTE VORST m HEER!
*^ra dat de Misfiven , by Uwe Doorlugtige Hoog^ heid aan de Heeren Volmagten van de Qjartiès ren van 1 osf rroo en Westergoo gefchreeven,u;c 'sGravenhaage den jo deezer loopenue maand, Ffffa \ dooj-
r
Leeü_
war-



iia2 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeu. war-
dec.
Antw. van de Stat vat, Friesland aat Z. D. Hoogh.
door gedagte Heeren aan ons gecommuniceerd waren , hebben wy dezelven in ernstige deliberatie gelegt, eri goedgevonden uwe Doorl. Hoogheid daarop Staatswege te refcribeeren : dat wy met de uiterfte bevreemdiging deeze Misfiven gezien en geleezen hebben, overmits wy begrypen, dat eene Misfive door den eerften Heer van Staat gepararapheerd, en door onzen Staats Secretaris gecontrasigneerd , allezints crediet behoorde te meritee1 ren, en dat het aan niemand, hv zy wie hy zy, geoorloft is, een zodanig geverifieerd ftuk te wantrouwen, of aan de wettigheid van het zelve eenigzints te twyfelen. Daar wy van onze deliberatien , of van onze Advifen niet gehouden zyn eenige verantwoordinge, of openingen , ten zy aan God alleen , te geeven ; echter willen wy ten overvloede, fchoon volftrekt hier toe ongehouden, aan Uwe Doorl. Hoogheid wel declareeren, dat wy als nog by die zelfde fentimenten, ?ls vervat zyn in onze Misfive van den 14 April laastleeden, ten vollen perfifteeren, en de conclufie daar over als nog volkoomen voor wettig houden.
En wat aanbelangt de non. Computatie van het Advys van den Heer Collonel van Plettenberg, approbeeren wy allezints de gehoudene conduite der Gecommitteerden in het mindergetal, wegens het' Quartier der Sevenwolden, als volftrekt overeenkomende met alle regulert van Regten uit den aart der zaake voortvloeiende ; en vooral ook gefundeert op de decifie van Uwer Doorl. Hoogheids Heer Vader, Glorieufer gedagtenisfe , van den 21 lanuary 1749, als zynde het evident, dat gezeide Heer van Plettenberg over een ftuk, als het geen toen in questie was, namenlyk de remotie van den Heer Heer Hertog van Brunswyk Wolfenbuttel, niet bevoegd was te advifeeren, vermits dezelve Heer van Plettenberg, in zyne qualiteit als Collonel directelyk gefubordineert is aan den voornoemden Heer Hertog, als Veld-Marfchalk , en dus deeze zaak hem, als Militair, direct concerneerde.
Dan,



JAARBOEKEN, September. 17B2. 1183.
Dan, wy willen deeze zaak, om alle haatclyke feproches ie vermyden in de tegenwoordige omHandigheden niet ten rigoreusten pousfeeren; in verwagtinge dat Uwe Doorl. Hoogheid genoegzaam overtuigd zal zyn, door het geen bevorens is aangevoerd, o.n by nadere overdenking en rypere overweeging Hoogstdesfelfs gehoudene conduite zelfs van agteren met te kunnen approbeeren; maar integendeel zodanige demarches voor het, vervolg, als van zeer verren uitzigt, en welke van . de allernadeeligfte gevolgen voor Uwe Hoogheid, zelve zouden kunnen worden ,\ zorgvuldig zal vermyden.
Waarmede, DoorlugtigRe Vorst en Heer! wy Uwe Doorl. Hoogheid beveelen in Godes heilige protecjie, en verblyven
Uwe Doorl. Hoogheids
Goede Vrienden,
De Staten van Friesland.
Leeuwaarden den 16 Mei 1782.
Het Kwartier der Steden zogt hemel en aarde te beweegen, ten einde de verzending dezes bovenftaandes briefs wierde opgehouden: doch alle deze pogingen waren vrugteloos: fchoon zy zich gevleid hadden, dat de Grietman E. A. van] ïdema, mede volmagt der Grietenye Aengwirden, wiens commisfie in het Collegie der Gedeputeerde Staten met den 12 Mei eindigde, na dien dag zynen gewoonen zitplaats in het Kwartier der Sevenwolden wederom zou bekleeden, en dus geen twyfel was , of, (fchoon de Rem van den Collonei Plettenberg, ook volmagt dier Grietenye, niet mede gereekend wierd),de Heer Grietman Tdema, F f f f ,3 ge-
Léeuw arden.
Antw. van de Stat. van Fries 'and aan Z. D. Yoogk.



Ü24 MEUWÈ NÉDÊRLANDSCHH
geholpen doö'r het Advys van den Heer A, G. Camper, zou te weeg brengen , dat van de 10 Grietenyen, die het Kwartier der Sevenwolden uitmaken, deze vyf, Utingegerddeel, AËngwirden, Schoterland , Gaasterland, Opfierland het zenden van antwoord . op den brief van den Stadhouder, van den 10 Mai, ten eenemaal zouden afflaan ; zo dat, wanneer het Kwartier der Steden zich dan met dit Advys der vyf Grietenyen vereenigde, Oostergoo en Westergoo in dit geval geen befluit konden neemen : en 'er dus wierdt te weeg gebragt, dat de laatfte brief van den Prins niet alleen Staatswege onbeantwoord bleef, maar ook de zaak van den Hertog onafgedaan wierde gehouden. Doch vyf Grietenyen van het Kwartier der Sevenwolden, als Doniawerflal, Haskerland, Lempierland , Stellingwerf Oofieinde , Stellingmoerf Wefieinde, waren van Advys, dat men den bovenftaanden brief zoo en in diervoegen Staatswege aan den Stadhouder moeft afzenden; Vier Grietenyen van het Kwartier , Uttrigeradeel, Mngwirden , Schoterland ^ Opjlerland, oordeelden, dat men den brief van zyne Hoogheid van den 10 Mei, geheel onbeantwoord moest laaten, den bovenftaanden brief ten eenemaal afkeurende. Van de tiende Grietenye, Gaafter land, waren in het Kwartier alleen tegenwoordig de beide volmagten uit den Eigenerfden Staat, de Heer E. van Hylkema, en de Medecina; Doctor Renatus Acronius-. De eerfte gaf zyne volkomene toeftemming aan den brief, dien iiien voorftelete aan den Stadhouder Staats-
ïvegè



JAARBOEKEN, September, 1782. 1125
wege te zenden: de laatRe was van een geheel tegenftrydig gevoelen. Daar dus deze Grietenye, wegens de tegenftrydige gevoelens van derzelver volmagten, geen Advys kon uitbrengen ; vier Grietenyen het zenden van nader antwoord afkeurden ; vyf Grietenyen het afzenden van den bovenRaande brief ten hoogsten nodig oordeelden, zo wierdt byde meerderheid tot het afzenden des briefs beflooten, en dus zagen de voornaamfte volmagten uit de Steden hunne opgevatte hoop verdweenen.
In den buitengewoonen Landdag, den 30 Juny 1782 en volgende dagen te Leeuwarden gehouden, heeft het kwartier van Oostergoo by het 25fte poinct,dit navolgend voorftel aan de andere drie kwartieren voorgedraagen:
Propofitie van Ocftergook
TJet kwartier van Oostergoo, in overweging gexx noomen hebbende verfcheidene voorgaande Staats-Refolutien, eu zekere Propofitie, door zyne Doorl. Hoogheid ter vergadering van Hun Hoog Mog. gedaan, tot ontdekking van de redenen van zulk een onbegrypelyke vertraaging, als geduurig in de zaaken van dezen oorlog plaats heeft, en gezien hebbende, tot innerlyk leedwezen, dat alle pogingen, op den vooiftag van zyne Hoogheid zoo welmeenende door Hunne Hoog Mog. in 't werk gefteld, van geene vrugt tot hier toe geweest zvn , vermeent, dat 'er andere middelen tot ontdekking van de veroorzaakers van dit ysfelyk retardement behoorden in 't werk gefteld te worden. Het kwartier derhalven confidereezende , dac, hoe zeer ook alle rnenagement van E fff 4 6 uir>-
Leeü-
war" dec*.



iiaó NIEUWE NEDERLANDS HE
Leeuwarden.
Voorftel
ya«Oos-
fergoo,
tot on-
dekking
van ver-
rafid.
Het
uitgaave voor de Republyq, en boven al van deeze Provintie, behoort te worden betragt, echter niets te kostbaar is, om te bevorderen de ontdekking van een zoo verregaand misdryf, als 'er hier of daar fchynt plaats te hebben, Haat aan de andere kwartieren voor, om wegers deeze Provintie ter Generaliteit te proponeeren , by Publicatie aan den eerhen , welke den veroorzaaker of de veroorzaakers van dit onbegrypelyk Retardcment, of iemand, die eene ongeoorloofde correspondentie met den Vyand houd, of gehouden heeft, weet te ontdekken, zodanig dat dezelve in handen van de juftitie vervalc, te belooven een prasmie van een millioen guldens, boven de impuniteit, indien dezelve medepliïtig was, en Secretcsfe van des aanbrengers naam, indien zulks begeert: vermeenende het kwartier , dat hier uit groot vosrdcei voor dep Lande zal pr^flueeren,
Oostergoo, was conform de propofitie: Westergoo, hield het voorftel in Statut: Sevenwolden advifeerden conform Oostergoo. De Steden , waren terftond gereed het voorftel geheel te verwerpen, doch ziende, dat Sevenwolden met Oostergoo inftemde, en misfchien vreezende, dat wanneer Westergoo zich hier by voegde, 'er een befluit eenftemmig met het voorftel van Oostergoo mogt worden opgemaakt, rekende zich verpligt alles te moeten in het werk ftellen, om zulk een Staatsbelluit te verhinderen, ten dien einde door Hunne Gecommitteerden in het minder getal dit nevensgaand de Poft by de andere drie kwartieren inbrengende.



JAARBOEKEN, September, 178-2. il22
JJet kwartier der Steden gezien hebbende, dat bet kwdrtier van Sevenwolden zich conformeert met de propofitie van Oostergoo, meent aan de andere kwartieren in bedenking te moeten geever; of niet de redenen van vertraagine genoegzaam te vinden zyn in de Rapporten%an de Admiraliteiten, door Hunne H003 Mog. op voor Rel van Zvne Doorl. Hoogheid gerequireerd, en aan de Staten dezer Provintie ingeleeverd ? Zoo jaa, gelyk het Kwartier oordeelt, dan is h-t'zekerlyk zeer vreemd, 't geen in de propofitie gezegd word,dat de pogingen door Hunne Hoog Mog.in t werk gefteld, van geen vrugt tot hier toe geweeft zyn; en zoo de voorfchreevene kwartieren meenen, dat noch de Admiraliteit, noch de Staten der zeven Provintien de reder- van vertraagine kunnen ontdekken, dan kan men nooit met reden verwas ten, dat een particulier perfoon zoodanige ontdekking za kunnen doen; en dus zoude uit de Publicatie kunnen fchynen, als of nien dachte. dat gemeene ingezeetenen, in dit ftuk van onder zoekinge, kundiger cn wyz r zouden bevonden worden, dan de Regenten zeiven: En wat reden is 'er toch, om hier by , in dezelfde Publicatie melding te maaken vanongeoorlofdeCorrespondentie, met der. vyand; waar van geen fuspicie ooee gceven word, en waar tegen wetten genoeg zyn."
Dit Advys van het kwartier der Steden was geenzints in ftaat de volmagten uit het kwartier der Sevenwolden van gevoelen te doen veranderen; na eene nadere overweeging volhardden dezelven by hunreeds uitgebragt Advys, 6
Het kwartier van Ooftergoo verklaarde zeer verwonderd te zyn over debyzondere fteflingen,die in dit de Poft derStedenJwierden gevonden ; alwaar om men zich genoodzaakt vondt Ff ff 5 dezelve
Leeuwarden. .
D e Poft van 't Kwartier der Steden,



ni8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden.
Teegen de Poft door Oofter-
zelve met dit volgend de Poft te weerleggen.
Het kwartier van Oostergoo ziet met verwondering, dat het kwartier der Steden eenige zwarigheden tegen de propofitie inbrengt, welke in de volgende beftaan.
Voor eerft. Eene vraag, of niet de redenen van vertraaging in de Rapporten van de Admiraliteits Coilegien te vinden zyn?
Ten tweeden. Een Relling, dat nooit te ver* wagten is, dat een particulier beeter de ontdekking van Landverraad, of ongeoorloofde corresponjentie, dan de Regenten zouden kunnen doen.
Ten derden. Eene vraag , waarom Oostergoo fpreekt van ongeoorlofde Correspondentie, zonder daar van fufpicic te geeven ?
Ten vierden. Een Relling, dat 'er wetten genoeg zyn, tegen zulk eene ongeoorlofde Correspondentie met den vyand.
Op de eerfte vraag, meent het kwartier van Ooftergoo, rondelyk neen te moeten antwoorden: want anders immers zoude het kwartier der Steden zelve de Rapporten niet, alleen voor Notificatie, aangenoomen hebben: ja anders zou het Rapport, daar omtrent verwagt wordende, ter Generaliteit reeds lange uitgebragt geweest zyn, en reeds by de Hooge Bondgenooten kragtdaadige middelen te werk gefteld, om die heillooze vertraaging te wCeren. . . „ . ,
De ftelling by het tweede pomct gemeld is allezints abufief: want een particulier zelve medepligtig aan fuik een euveldaad, dus even bekwaam om zyne Vloekgenooten , als zyn Vaderland of Brood Heeren te verraaden , kan ongetwyffeld, door een groote premie uitgelokt, meer ontdekken, dan de Sonverein zelve in onzekere zou kunnen vinden. Te meer daar het belooven van zulk een premie in Engeland evenveel zou opereercn, als m de Republyq.



JAARBOEKEN, September, i78b. il2p
*e?tmtl?l de Vraag h? het derde P°in<* gefteld,
n n * n al daar In wel mec '^t kwartier ï^* °°'tetF° overeeDkoomen, &f de fiemme des Volks teflemme Gods is: dat nu dë ftemTnhe Volk zeer algemeen roept van dusdaauige corrS pondentie; da: ook zulks bevestigd word u t honderden van voorbeelden, bv welken de JLÏÏ reeds fpoedig, ja eer dan orS SS^txeTtil de Heeren Staten zeiven , onderrfgtvf van de voornemens van deeze Republyq ^ehoèft^een
Wat het vierde poinct betreft, het kwarnW zal niet ontkennen/dat 'er wetten genoeg zvn in gevalle de misdaadige ontdekt isfc ma^is Sn Advys, dat het altyd de pligt is van den SouvT
gelost te hebben,- SSfflc^SSS&K of dat kwartier zal ook geredelvk alles,8 S5 gelyk is , aanwenden ter ontdekking 'v^ dSa verregaande en ftrafwaardige euveldaad.
Schoon het kwartier der Steden, op deze oplosfing hunner geopperde zwarigheden, een diep fti zwygen hieldt, echter volhardde " zelve, in het voorftel van Ooftergoo TverZ?A?\ £\Wyl mP»*oo, de zafk in Statu houdende, hier omtrent geen nader Advvs mtbragt, zo is 'er op dezen Landdag oveV'r voorftel van Ooftergoï&en rf||St;
De Staten van Friesland, hebben den 6 july op dezen Landdag (fchoon het kwartier der Steden var* een geheel tegenftrydig ge.
voe-
LEEtTi WARDEN.
Tegen de Pop door □ofter-



Leeuwarden.
ii3o NIEUWE NEDERLANDSCHE
voelen is geweest), befloten hef voorftel van Zyne Doorl. Hoogheid, namenlyk, , om de troepen van den Staat met, vier " man per compagnie te vermeerderen, ten einde uit dezelven een gelyk getal vrywilligers te trekken, om als Mariniers op „ 'sLands Schepen te dienen" niet aanteneemen: maar Hun Ed. Mog. hebben beflooten om in plaats van dat voorftel een ander by 't befoigne van Hun Hoog Mog. tot de militaire zaaken te laaten inbrengen; namenlyk, „ om den Stadhouder te verzoe„ ken een groot verlof te accordeeren aan , vier mannen per Coriipagnie, boven die „ geenen, welken reeds zodanig verlof heb„ ben, ten einde deeze Vrywilligers met verlof geduurende den Oorlog opZeekunnen dienen, en vervolgens weder in hunne refpective Compagnie worden ingelyfd". Door welk voorftel Hun Edel Mogende zeggen , dat de heilzaame oogmerken van Z. Doorl. Hoogheid veel eenvoudiger, veel gemakkelyker, en met minder kosten zouden worden bereikt.
Insgelyks heeft het kwartier van Ooftergoo in dezen Landdag, aan de drie andere kwartieren voorgeflaagen, maandelyks eenen plegtigen Bedenftonde vast te ftellen, ten dien einde een opftel van de Uitfchryving ter goedkeuring aanbiedende , zynde van dezen inhoud :
'c |7"wartjer is van advys, dat 'er niets noodzakelyker, en niets betamelyker is, dan zig in deze zoo kommervolle tyd ce wenden tot onzen



' JAARBOEKEN, September, 1782. 1131
zen en onzer Vaderen God, en wel met diepe indrukken van zyn Alwetenheid, Regtvaardigheid, Heiligheid, Genade en Barmhartigheid, ten einde op 't allernedrigfte onze noden en omftandigheien onbewimpeld voor die allerhoogfte en heerlykfle Majefteit, die alles doorziet, naar waarheid openteleggen, onze zonden en ongeregtigheden boetvaardig te belyden, de vergcing derzelven vierig aftebidden, om 's Heeren. Jefii wille, en ootmoedig te fmeken , om een genadige hulpe en «itreddicge, en Relt derhalven aan de andere kwartieren voor een concept uitfchryvings misfive, tot het houden van Bedeftonden, van den volgenden inhoud:
Edele, Fefte, Lieve, Byzonder e!
Daar God gebied: roept my aan in den dag'dér benauwdheid, en'er die genadige toezegging bv voegt: ik zal 'er CJ uithelpen, en opdat aan zulk een heil mets mogte ontbreken, 'er noch toedoet ♦ en gy zult my eeren; zoo hebben wy allen grond' van vrymoedigheid, om ons in deze allerakeligfte omftandigheden, en allerkommerlykfte en donkere tyden, ootmoedig tot dien God te wenden die door onze Vaderen altoos bevonden is een veilige toevlugt in duiftere benauwde dagen en on het allernederigfte te fmeken,zich onzer te willenont fermen, met aan de Beftuurders van dit Land en verdere Regenten van dit Gemeenebest alle vereyschte wysheid en voorzigtigheid, gepaard met oude Nederlandfche cordaatheid in derzelver raads vergaderingen, genadiglyk te verieenen, en hunne" befluiten mee Goddelyke zegeningen te bekronenook aan Zyne Doorlugtige Hoogheid den Admiraal Generaal, wien 't beftuur der vloten, als een Gevolg der ysfclyke beroeringen en verwarringen van de jaren 1747 en I748 is opgedragen, hoogst no. chge wysheid, kloekmoedigheid, doorzigtighS en njanrelyk beleid genadiglyk te fchenken/op dac
deze!»
Leeuwarden.
Plan van uit' fchryving van Bede/landen.Oostergoo.



Leeü-
WARDEN.
Plan van uitfchry.ving var, BedeftondenOoftergoo.
113a NIEUWE NEDERLANDSCHE
dezelve vervuld met een blakende liefde voor dit ons Vaderland, en brandenden iever, dadelyk aan 't gewigte van dien op zig genomen post beantwoorde , middelen , door onnoemlyke kosten by één gebragt, in 't werk te ftellen, en na zulks hec den Heere der Hticrfcharen behagen moge, onze oudernemingen, vlotelingen en wapenen genadiglyk te zegenen, opdat onze finanticn niet meer te vergeefs m 't vervolg uitgeput, en het Land met onbetaalbare fchulden vrugteloos overladen werde; maar de trotfche Brit eens gevoelig moge leren, om niet lanaer voor onze kuften te verfchynen, op 01 ze wateren te kruifchen, en onze dappere Zeelieden door vermetel uittarten te honen, maar dien hoogmoedigen vyand, in de mogenheid van God , die zig zot» goedertierentlyk op de Dpggersbank heeft gelieven te verheerlyken, manmoedig te beftryden , en meermalen te overwinnen , om dus eer e algemeene, eerJyke voordelige en behendige vrede te bekomen. En daar men zedert overlange wegens eene vertraging aangaande 't zeewezen, met de grootfte reden geklaagd heeft; dog di veroorzakers daar van tot hier' toe nog onbekend zyn, moeten wy een alweeteod God op 't ootmoedigst fmeken , dezulken mildelyk te ontdekken , ten einde dezelve aan den Regter overgeleverd , en zonder aanzien van perzonen of rang, en zonder corniventie ofte pardon openlyk geftraft, en djt goede Land van ontaarde pesten, die de borften van haare moeder wreedelyk van één fcheuren, te zuiveren; en als 'er ook de zulken mogten gevonden worden ,die by aan- of voortgang ter bereiking van verkeerde eindens onbefchaarnd mogten tragten , om zelfs leden van de hooge Regeering door beloften of dreigementen , 'ot haare belangcns overtehalen, dat dezulken mogen bekend , of wel haar Achitopheh raadgevingen tot zotheid gemaakt, en zy wegens haare misdaden geftraft worden. — Daar onze zonden en ongeregrigheden ons deze zegeningen onwaardig maken , willen wy dezelve
oot-



JAARBOEKEN, September. 1782. 1133
ootmoedig beleden hebben voor dien God, die wel] regtvaardig en vlekkeloos heilig, maar tevens ge i nadig, barmhertig en veelvuldig vergevende is» 1 op 't allerde.noedigst fmekende, om de vergeving van onze mecnigvuldige misdaden, en om des hei-, ligen Geeftes heerfchappy voerende genade ten verbetering des levens, en om ons te willen ver-y horen, en uit zeer groote noden te verlosten, allesj en alleen om de algenoegzame heilverdienften van x Christus Jefus, de Zoone zyner liefde en welbe-y hagen. , En opdat aan deze onze welmeeninge van tyd f tot tyd voldaan werde, zoo hebben wy goedgevonden, daartoe eene maandelykfche bedeftonde vast te Rellen , om op zoodanig een dag en uur van ieder maand, als de refpeeïive kwartieren zullen goedvinden nader te bepalen , gehouden te worden , met last om ftiptelyk te verbieden, 't geen deze p'egtige Godsdienst oefeningc maar eenigziuts hinderlyk zoude konnen zyn; gebiedende U hier af de Leeraren en Bedienaars des Goddelyken woords, in uw diftridt ten fpoedigfte kennis te geven, en te bevelen, haare gebeden ftiptelyk na dezen inhoud te fchikken, tot tyd en wylen 'er veranderinge moge voorvallen , en wy een nieuw voorfchrift uitvaardigen: willende dat deze Godsdienft binnen een uur verrigt werde ; en daar 't onze ernftige welmeeninge is, dat alle goede Inge. zetenen dezen tyd daartoe afzonderen, wjjlenwy dat alle getoloreerde gezindheden in haare onderfcheiden vergaderingen zullen by ëén komen, om God vur'g aanteroepen, en daarop deze alomme werde gepubliceerd, daar men gewoon is publi_ catien te doen , op dat deze onze welmeeninge overal bekend gemaakt werde, en een iegelyk zig daartoe fchikke. . Hierop ous verlatende enz. enz. '
Doch wyl het kwartier der Steden deeze concept Misfive van uitfehryving geheel afkeurde
1,EEÜ%
STAR."
>EN,
°/an 'an uit* chrying van >edehndenDoster;oo.



Lèéü-
wapCEH.
1134 NIEUWE NEDERLANDSCHE
keurde; en ook het kwartier van Weftergoo wegens zeer gewigtigé redenen tot het houden van Bedeftonden haare toeftemraing niet kon geeven: zo is omtrent dit voorftel van Ooftergoo op den Landdag geen befluit gevallen. .
De Staten van Friesland by het inbrengen van hunne toeftemming in de petitie van den Ordinaris Staat van oorlog voor het jaar 1782, hebben geweigerd, in de verhooging der Tractementen van de .Subalterne Officieren en Soldyen der gemeenen Soldaaten langer toe te ftemmen,en Hunne Gecommitteerden by Refolutie van den 13 April gelast, wanneer ter tafel van Hun Hoog Mog. een voorflag ter voortduuring van deze verhoging wierdt gebragt, dezelve niet alleen afte wyzen, maar ook van wegens deze Provincie tegen te fpreken. Egter hebben Hunne Hoog Mog. goedgevonden, niettegenflaande de tegenfpraak van gem. Afgevaardigden ter Staatsvergadering, van by eenen brief,gefchreeven uit 's Hage den 21 Juny, dit ftuk wederom ter overweeging der Staten van Friesland te brengen, Hoogst derzelver toeftemming met verfcheidene drangredenen op nieuws verzoekende: op welke brief de Staten dezer Provincie den 16 July aldus hebben geantwoord.
HOOG MOGENDE HEEREN!
■W/y hebben op zyn tyd wel ontfangen U Hoog ™ Mogende Misfive , gefchreeven in 's Hage den ai Juny jongstleedep , betrekkelyk de conti-
nua-



JAARBOEKEN, September, 1782. i,35
ÊUatie der gemodereerde Verhoginge der Tracteinenten en Soldyen voor de fubalterne Officieren en genieenen; en het verzoek door Horgstdezelve tot continuatie ten mieften tot het uiteinde van dit lopende jaar daar in gedaan , waar op U Hoog Mog. moeten ixicribeeren, dat wy de verhoging; der Soldyen altyd hebben geconfidereerd als een tempora* foulaas, en hetzelve nooit .aangemerkt ais geaccordcert om de Soldyen voor altyd te ver-J Erf10!1'/*1 P-^ dien hoofde ook nimmer dan voorj ^orte tyden hier m hebben geconfenteert, £en ein-^
deze temporaire belasting niet op den ftaat van uonog a s eene mm of meer zeker blyvende rostl, werde gebragt: En het is daar.>m, dat wy by Re-/ iolutieen aanfchiyvinge van den In April laatst* leeden , onze Gecommitteerden ter Generaliteit nebben gelast, wanneer eene voorflag by ordii^i. «s wege tot continuatie van deze verhooging ter tafel van U Hoog Mogende wierde gebragt , dezelve niet alleen te declineerer., maar ook te coi tradiceeren, wesnalven wy ons niet weinig verwonderen op eene ongevvoone wyze dit poinft wederom ter onzer deliberatie gebrast te zien' en daarom rondelyk aan uw Hoog Mogerde declameren, dat na t'ezen niet geneegen zyn . ons in verdere discnsfien over dit poinft in te laaten, maar hec zelve nu eens voor ai te decliueeren.
Wy kunnen immers niet adopteeren de fustenue van U Hoog Mogende, als of deze verhoging van Soldyen hec gebrekkige, dat in de Armée van den btaac gevonden word, in eens en voor altoos te gemoet zou komen.
vnSwyl wy rvan beP''P z-vn»dat dit gebrekkige ■ vooral zyn oorfprong heeft,uit hoofde,dat de gemeene foldaten, welke met Werk-Pasfen zig abfenaP™9 °,°r de 1,euW8 uitgekomene Reglementen geaoodzaakt worden ieder maand hun werk, met het welk zy voor hun aanmerkelyke fommen nle-
felvkr,rrpeUen'- te.vtTlaat^ , en zig tot maanaelykfche Exercitiën in hunne Garnizoenen te verGggg voa.
(VAR OEN.
Atiw. ter St tien aan 'I. II VI. we'ètis de erho • ■tng der 'ildyen.



Leeuwarden.
Antw. der Staten aan II. H. M. wegens de verhoging de Jbidyen.
|>31 NIEUWE NEDERLANDSCHE
voegen, waar door veroorzaakt word, dat hunne veS len vermindert, het verkrygcn van werk difficiel gemaakt, en zy zeiven met de geheele Compagnie veramt worden.
Waar by no« het geduurig veranderen vanGuar. nixoenen niet weinig zwarigheits voegt als door welke de Soldau niet alleen m fwaate fchulden by Tyne Compagnie word gelloken , en daarom by hit einde van zyn verlof niets te ontvangen hebbende weg blyïc en deferteert, maar ook vooral noot op eenige plaats gevestigd , altyd als een .Vreemdeling word aangezien, en nooit tydhee'' om zig tot deIngezeetenen,of het lugtgeRel, zo veilende in deeze Republiek, te gewennen, Sr door oneindig veele Ziekten en Ongemakken voor het Soldatesque worden veroorzaakt, en ie recruteermg zeer difficiel gemaakt, daar indien die verandeiing geen plaats had , 'er meer Landskmde n attyd tot deïenfie van het Vaderland boven Vreemdelingen verre te prefereeren , zig tot den dienst zouden laten engageeren.
Wv tan f^en ook wel zeer, of door het nu ce. niae tvd verkend foulaas en verlaging, de defertie b| de verfchülende Bataillons wel vermindert is.
En eeeven daarom aan U Hoog Mogende m bederkine, om met Zyne Doorluchtige Hoogheid ferieufélyk te overleggen, of niet door redres in vooren aangevoerde poincten een veel wezentlykcr foulaas buiten bezwaar der Refpeftive Bondgenoten zoude kunnen worden toegebragt, dan door de voorgedane verhoging der foldyen, welke altyd voor verfcheidene der Bondgenoten, ten minlten «oor de Provintie van Vriesland, als een al te zeer drukkend en onbetaalbaar befwaar moet worden geconfidereert; terwyl wy verder niet twyfeïen of zo by het redres , boven voorgeüagen, ion gevoegt werde eene fpoedige conclufie en ter lm & brenging van eenen voorfiag, welke wy ter Sel van U Hoog Mogende zullen doen, en waar ,eeds ht edt-nonze Gecommitteerden gelast heb-



JAARBOEKEN, September., ,y0f.. ^
//oog Mogende goede Vrienden De Staten van Fjuesland.
; Nog hebben de Staten dezer Provincie ingevolgen het befluit van den 14 April laatstleden onaangczien het weigerend ant woord van ft H. Mog., 0p nieuw f eenen
Gene'aimdpidfT >taat van h« Comptoir ueneraaf der Unie open te leggen onnYr verklaanng dat Hun Ed. Mogf de pennin gen, door Friesland jaarlyks betaald worde . de wegens renten der Genêraliteits fchu den zo lang zullen te rug houden, tot dat
HOOG MOGENDE HEEREN!
Qp het ontfangen van Uw Hoog Mog. MhGv* y van den 24 Mei dezes jaars, V wy mee de uiterfte verwondering aangedaan gewordeo don? aien wy uit dezelve gezientabbeï & doorMog. op nieuws, £ tegen,f alte ?h? dineren het openleggen^ den StTt^van' her" Comptoir Generaal der Unie, overeeSomftfg £ g»S 2 2en
Leeü-
WAtt-
:jkn:



n58 NIEUWE NEDERLANDSCHB
Eeeuwak-
IJEN.
Brie/der Staten aan H. H. Mog.
nopens den ftaat van 't Comptoir Generaal.
>
zen eisch, terwyl Uw Hoog Mo?, den Staat des gefchüs geheel cn al uit het oog fchynen te verliezen door herhaalde raifonnementen en gisfingen, aver 't geen de intentie van ons by het doen van dien eisch zoude zyn. Wy zullen ons daar¬
over, voor dat wy den eevraagden fpecifiquen ftaat ontvangen hebben, niet uiclaten, maar llegts aanmerken , dat , daar in den ganfchen inhoud van Uw Hoog Mog. misfive geen rescontre gevonden word van de argumenten, by ons uit den aart van alle Bondgenootfchap in onze refolutie van 14 April 1782 bygebragt, en wy als nog ten volltn overtuigt blyven, dat door ons niet anders gevergd is, dan hec geen waartoe yder Bondgenoot, uit kragte van alle Sociëteit, geregtigt is, wy vastelyk vertrouwen , dac Uw Hoog Mog. hier niets tegen gezégc hebbende, meede van hetzelfde begrip zyn: terwyl hier omtrent niets het geringde bewyst, dat de Raad van State zig in den jare 1762 ongehouden gekeurd heeft tot het deen van verantwoording en rekenfehap hunner huishouding en directie; even min als dat 'er geen exempel te vinden is van dusdanig eene openlegging; om welks wille het zelfs te meer noodzakelyk moet geacht worden , dat zoodanig een fpecifique Haat van Uw Hoog Mogenden geëischt, en aan ons gegeven werde.
Wy zullen ons meede niet uitlaten over het geavanceerde van Uw Hoog Mog. of 'er (namentlyk) in de eerlte plaats niet gedagt moet worden op de aflosfing der Genêraliteits fchulden; even weinig zullen wy thans in detail treden over de quadtien, of een Provintie tenig deel kanpretendeeren aan de Genêraliteits finantie, voor dat haare fchulden betaald heeft; of het prudent zy, de kasfe van de Generaliteit, aan veele variatien onderhevig zynde, te bezwaren, en meer andere, nadien dit dan eerft poinélen van nader onderzoek zullen moeten worden , ingevalle hierop door deze of eene andere Provintie, nadat de
ftaat



JAARBOEKEN, September, 1782.
Raat van het Comptoir Generaal van de Unie zal zyn opengelegd, geurgeerc mogt worden en daar wy met Uw Hoog Mogenden voor ds nog geene reden van twyfeling hebben . of de zaken van den Raad van State zyn wel en getrouwe] vk geadmmiureerd, zoo zullen Uw Hoog Mogenden hgcelyk begrypen, dat eene dusdanig! wyze S ten hoogRen verwonderlyk moet voorkomen. Um alle welke redenen wy als nog infteren on den eisch, by onze vorige RefoIutieggedaaT el zu k een ftaat en opening verwagten van den jare7 Wi, 176X en 1781, welke ontvangen en geëxa ' nnneerd zynde, wy bereidvaardig zullen zyf, £sl over denzelven , en over't employ der ovêrg? l, wonnen penningen nader te verklaren; vindend-( vvy ons genoodzaakt, om op dezengedanen eisch r hoe meerder dezelve word tegengehouden en ge' weigert, op het ernftigfte te blyven aandringen terwyl wy geene Sociëteit kennen, in dewelke dié geene, aan wien het beftuur van der Contrahenten rnasfalen eigendom is toevertrouwd , mee een i«
ij" TJ-egC dC °pe.nin& dier gemeenfehappelyfe zaken, indien gereqmreert word, zouden kunnen of mogen weigeren - En het is daarom, dat wj by dezen aan Uw Hoog Mog. moeten declareren datwy vastelyk belloten hebben, om van nuiaf ann te rug te houden alle zoodanige penningen al, deze Provintie wegens Intresfen van Generaliteit! fchulden, jaarlyks betaalt, ter tyd en zoo lange Uw Hoog Mog. in plaatfe van gedurig herhaaldl en niets ter zake doende, en veel vertragende re' fcriptien en woorden-twisten , eenige volledig voldoemnge aan onzen allezints biUyken en restmatigen eisch gegeven zullen hebben. 8 De fiperfcriptie van den brief was Hoog Mot?
Heer '
Onderfond Fjw Hoog Mog. goede^rienden
de Staten van Friesland. (geparapèt.) H. J. J. j. van Eyfinga. U«0 A, J. van Sminia.
GSSg 3 Qm-
LErtti-
WARDEN.
Brief Ier Staen aan V. II. W. no* fis den >taat an 't ■omptoiK rene~ 'ic.'..



114o NIEUWE NEDERLANDSCHE
tEROW ARDE,*.
PJaa nopens den 40 Penn.
door Godshuizente betalen.
Omtrendt de dertigjarige betalinge validen Aofle Penning door de Godshuizen is den 16 July het navolgend Ptacaat beraamd.
Ds Staten van Friesland allen den geenen, die 'deezen zullen zien, ofte hooren kezen, Salut •, Doen te weeten : Dat Wy op het voorgedragene ter onzer Vergaderinge gedaan, omtrent de menigvuldige Aankopen en andere Acquifitien, welke door zommige Kerken, Gaft, Proveniers, Wees en andere zoogenaamJe Godshuizen, Arme Staaten, en zoortgelyke Corpora in deeze Provincie gefchieden , tot' aanmerkelyk nadeel van het middel der 4ofte Penning; en na gehokt te hebben bet rapport door de Heeren onze Gecommitteerden in het mindergetal, met Heeren Commisfarisfen uit het Collegie en 'sLands Rekenkamer daar op uitgebragt, hebben goedgevonden en verftaan , gelyk wy goedvinden en verftaan by deezen , dat van alle Vastigheden en andere Effecten in de Ordonnantie op de 4°Re Penning in 'sLands Lyft uitgedrukt, welke opseme'de Kerken, Gast, Proveniers, Wees en andere zoogenaamde Godshuyzen, Arme Staten en zoortgelyke Corpora voortaan zullen bekomen, niet alleen, gelyk thans by de Koop Aanwandeling of Seheidinge, maaralle dertig jaaren op den zelfden voet den 4ofte Penning zal worden betaald, ten lafte van voorzeide Godshuizen &c.
Dat wyders deeze belastinge niet alken zal plaats vinden, wanneer de Goederen, invoegen by de Ordonnantie op den 4ofte Penning gemeld, worden verkregen , maar ook omtrent, alle zulke onroerende Goederen, Vaftiimeden en Effecten, als Articul 2 van de Ordonnantie op den 4ofte Penning worden opgegeven, die by Erfenis , Legaat ofte andeïzins worden bekomen, dewelke wel als voor
deezen



JAARBOEKEN, September, 17P2, n4t
deezen van de betalinge van het Col'ateriad zullen blyven bevryd, maar na verloop van alle dertig jaaren, de betalinge der 4;fte Penning mede onderhevig zyn zullen.
En dat ten einde genoegzaam zal kunnen geblyken, wanneer voornoemde Goederen zyn bekomen , en de dertig jaaren verlopen zullen zyn, de refpective Geregten en Magiftraten, als hun de Staten van gedaane aangevinge en betalinge, ingevolge het iade Articul van de Ordonnantie op de 40de Penning zullen worden overgegeven, dezelve, voor zoo verre tot deeze dertigjarige belattinge betrekkelyk zyn, terüond ter Secretarie van hunne bedryven apart zullen doenregiftreereu, gelyk dezelve mede in 'sLands Rekenkamer zullen worden geregiftreert, te weeten die Goederen, welke by Acquifitie de betalinge der eigendlyk gezeide 4ofte Penning onderhevig zyn.
En dat voorts aangaande de onroerende Goederen , in de Ordonnantie op de 4ofte Penning gemeld, maar die door Erfenis, Legaat of diergelyke Titul worden verkregen, de Voogden van gemelde Huizen of Corpora, daar van de aangave, dog zonder betalinge, zuilen moeten doen, op den voet als by 't Placaat van den 6 Mei 1774 cen opzigte van het Collateraal is geftatueerd, en de Geregten en Masiftraten, als mede 'sLands Rekenkamer, gehouden zullen zyn, als boven, de Regiftratie te doen; met wydere last aan gedagte Rekenkamer, om, ten opzigte van alle voorfz. Goederen , by koop of anderzins bekomen, binnen een maand na verloop der dertig jaaren na de Acquifitie der Vastigheden,aan de Geregten en Magiftraten, in welker bedryve zoodanige Huizen of Corpora gezeten zyn, edn Staat over te zenden der Goederen , van welke voornoemde middel most worden betaald , na welke de Geregten en Magiftraten vervolgens de invorderinge zullen moeten doen, binnen twee maanden daar aan volgende.
Gggg4 En
WAR- . DEN.
Plac.
nopens den ^fle Penn. door
Godshit:-
zen. te hetalen.



uA% NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leep
WARDEN.
NEDERLANDSCHE COLONIEN.
SüRINAMEN,
Uit deze Colonie wordt by eenen brief, gedagtekend den 28 April 1782. het navolgende gemeld;
„ Wy hebben de gewapende Brikken van tyd tot tyd naar Zee gezonden, en, zelf met de Thetis , tot aan de Marrewyne toe, langs de Kust doen kruisfe'n, zonder J5 dat zy iets opgedaan hebben. Deze kruis„ fing is wel niet direct met onze Fregatten „ na de declaratie, of liever na de bekend, wording van den Oorlog gefchied; ook ?, kon men zulks, van wegens de onhandel, baarheit der Koopvaardylieden, niet ge„ maklyk uitvoeren, die dan eens met ftraf5, heit en dan weder door ongemerkte toe, geeflykheden behandeld heb, doch zoodanig, dat men hen Reeds tot hunnen pligt gehouden heeft, zonder tot groote geRrcngheit toevlugt te nemen. Nooit had , de Regering zulks te boven gekomen en 'l de Hemel weet tot wat uiterfte het Zee.
?j volk
En op dat niemand hier van onkundig zy, zal dit ons Placaat alomme worden gtpubliceerc en geaffigeerc, daar men gewoon is publicatie en affixie te doen.
F. J. I. J. H. v. Eysinga, Vt. Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog» A. J. v. Sminia.



JAARBOEKEN, September, 1782. 1143
„ volk zoude overgeflagen hebben , indien < „ daaromtrent de vereischte zorg niet gedra-i :y gen had, hebbende zelf dé Thetis naar „ Paramaribo moeten doen zeilen, om een „ goed gedeelte der Equipages van de Briksi ken, welke alle of genoegfaam uit Koop„ vaardylieden beltond, te doen ligten, en 5, na gehouden flrenge onderzoeking ons s, noodzaakte eene geheele diverfie te ma„ ken, wilden wy de kwalyk denkende of 3, liever de gefufpe&eerdens geene tweede j, gelegenheit tot meerder fporling geven: „ dus kan, zoo niet geheel, ten minftenhet „ grootst gedeelte van het behoud dezer Ko„ lonie aan de groote voorzorg van Zyne „ Doorluchtige Hoogheit roegefchreven „ worden, nadien het Hoogstdenzelven be„ haagd heeft ons regt tydig herwaart te zen„ den. — Het langer verblyf als de gepro„ jecfeerde tyd heeft ons veel moeiten en „ kosten doen maken, om Provifien voor „ onze Equipagien te bekomen, die wy egter op allerhande wyze, z®o veel mooglyk en zonder kosten te ontzien, gefpyzigt heb„ ben, tot dat het Fransch Esquader van den „ Heer Kerfaint hier is aangekomen, onder „ wiens geleide wy een Fregat met eenige Provifiegekregen hebben, doch dit zou'voor „ onzeSchepen cn deze Kolonie niet toereiken„ de geweest zyn,waren wy niet door verfchei„ den kleene, Franfche, Deenfche, Noord?, Amerikafche en felfs door Portugeefche „ Koopvaarders ontzet geworden, die ons „ van Martinique , Providejice, Boston, ^SSS 5 Ui-
ÏTJRlJAMEN»



SuRINA MEN.
1144 NIEUWE NEDERLANDSCHE
-5, Lisbon en Hamburg een en andere levensmiddelen, zoo wel als van Cayenne toe', gefchikt hadden, en waar mede zy meest alle aanzienlyke winften gemaakt hebben. \ Hier komt nog by; dat 'er op den 9 de' Zer een Pruifisch Schip van Embden aan • gekomen is , waar mede 'sLands Fregat" ten op nieuw eenige Victualie en behoef" tens bekomen hebben, zulks dat heden de " Kolonie al vry wat ruimer voorzien is, " dan wy ons zeiven hebben kunnen voor" Rellen, doch blyft alles op een excesfiven ',' hoogen prys. — Wy hebben uit Frank', ryk, van Societeits wegen , eene goede quantiteit kruit, uit Cayenne eenige andere Oorlogsbehoeftens, waar onder zwaar \\ Kanon, Kogels en een Vaartuig, gekregen, waar op 24 ponders Rukken leggen, " welk een en ander veel toebrengt om de " defenfie dezer Kolonie meer gewigt by te " zetten : doch het fchynt zich , in deze " Gewesten, te laten aanzien, dat wy voor " de Engelfchen niet veel behoeven te vree-
" zen. Het Zee en Landvolk bcVind
" zich in eene vry goede gezondheit. De " Bosch-Negers houden zich Ril cn blyft de " o-emaakte Vrede daar mede duren. Yder fs dus beter gemoed en leeft tans met minder vrees dan voorheen. —— Dc Fran^ fchen hebben zich meefter van Demerary, 1 Es fequebo en Berbice gemaakt en 'er hunne Vlag doen waaijen: de laatfte Kolonie, ", hoe onzeker wy van derzelver fterkte wa„ ren, hebben wy dikwils in het oog gehad
„ te



JAARBOEKEN, September, 1782. 1145
„ te gaan hernemen, en heb 'er my, in het ,, laatst van January ook werklyk toe ge„ prepareerd, doch de Regering alhier heeft
tegen myn vertrek vele redens ingebragt; „ zy heeft nog minder deze Kolonie van ee-
nige manfehappen, tot deze expeditie „ noodig, willen ontblooten , en dus eene
flerke proteftatie gedaan, ten einde de be„ fcherming van een onzer Fregatten, en nog „ veel minder van beiden, voor hoe korten „ tyd ook, geoordeeld niet te kunnen mis„ fen. Hier byhet bevel komende,door Zy„ ne Doorluchtige Hoogheid ons toegezon-
den, om tot nader order hier te moeten „ blyven, heb ik eindelyk moeten afzien om
„ deze expeditie uit te voeren. Men
.„ heeft ons hier verzekerd, dat de Engel„ fchen geen Schepen of Vaartuigen, onder „ de 20 flukken, met Commisfien voorzien „ willen, het geen de Zee van een grootge„ tal Kapers bevryd. Wy leven overigens ,, met de Regering in eene vry goede harmo„ nie en contribueren, zo veel de mooglyk„ heid toelaat, de order en goede fchikking „ ter defenfie te bevorderen.
Curacao.
Alhier zyn aangekomen 4 Franfche Schepen van Linie, namenlyk le Plu ton, le Mar feilkis, FHercule van 74, en l'Eveillé van 64 Rukken, die gevolgt zouden worden dodr 2 andere Schepen van die Natie, met verfcheide Vragttfchepen , aan boord hebbende
6000
Surt_



n46 NIEUWE NEDERLANDSCHE
CtlRA* CAO.
VER-
6000 man Krygsvolk , doch hun verblyf zou kort zyn.
Zy waren het ontkomen uit den ongelukkigen Zeedag, tegen den Engelfchen van den 12. April; waar in de Franfche Admiraal de Grasfe, en vyf fchepen van linie door den Vyand waren genomen.
Alle de Koopvaarders hier waren gekield en gereed om naar de Franfche Eilanden te zeilen; nu heeft de Schoutbynacht Rietveld, aan den Franfchen Bevelhebber voorgeflagen , om onze Koopvaarders onder zyn geleide te neemen ; dog deze heeft zulks geweigerd, en geeft tot reden van zyne weigering de traagheid van de fchepen, welke ïiem te veel zoude ophouden.
Berbice.
Wy hebben aan alles gebrek: de levensvoorraad , die 'er nog van tyd tot tyd komt, is verfchrikkelyk duur, en niet als doorgunft te krygen. Een vat v-leefch kolt thans ƒ 8© è ƒ 90, en zo alles naar evenredigheid.
Den 28 February hebben alle Ingezeetcnen, op bevel van den Franfchen Gouverneur de Fagan, Slaaven moeten geven om aan den Zeekant aan de vestingwerken te werken.
Daar is eene Publicatie afgekondigd, dat men het verfchuldigde aan de Colonien voor lallen, of leverantien, of in gereed geld of in Producten, of Colonie-Adiignatien, moet betaalen.



JAARBOEKEN, September, 1782. n47
VERANDERINGE ONDER DE HOOGE EN LAGE AMTENAARS, ENZ.
Dordrecht. Den 9 dezer is door de Vergadering der mamen van veertigen alhier , tot derzelver Mede-Lid verkoren, de Heer Adriaan U Hooft.
Ook zyn den aS dezer door zyne Doorl. Hoog- \ heid, den Heere Prinfe Erfftadhouder, uic eene] overgeleverde naanilyft verkoren tot Scheepenen dezer Stad, voor den tyd van twee jaren, ingaan-1 de die Michaëlis, de Heeren Mr. Pieter Hendrik \ van de Wall, Mr. Boudewyn Onderwater, Heere van Puttershoek, Anthony Balthazar van den Bremdeler , Mr. Adolf Herbert van der Mey van der Linden en Jan Hooft; en tot Schepen-Commisfa* ris der gemeene middelen den Heer Jan Hooft. De afgaande Heeren zyn Mr. Pieter van den Sant'heuvel,. Pieter Jan Pompejus Repelaar, Mr. Willem Bartholomeus van den Santheuvel, Mr. Jan dc Roo, Heer van Weftmaas en Groep en Mr. P/eter Belaarts van Blokland; en als Scheepen Commis. faris gemelde Heer van Blokland. En blyven nog voor een jaar als Scheepenen de Heeren Ür. Bartholomeus van Schellebeen, Mr. Jasper Per dun, Art* thony Balthazar Stoop en Mr. Abraham Pompe van Meerdervoort, en Scheepenen CommisfarisRn de Heeren Dr. Bartholomeus van Schellebeek, en Mr. A. Pompe van Meerdervoort.
Haarlem. Den 9 dezer zyn uit een overgeleverde naamlyft door Zyne Üoorl. Hoogheid de Prins Erfstadhouder, tot Burgemeefterën dezer Stad verkozen de Heeren Mr. Christoffet. Jan vak Dam, Jean Salomon la Cle, Mr. Cornelis Ascakius vaw Sype-
STEIN,
Verandering
3NDER OE hoo* iE kn " .AGE l.MTE-
jaars»
ïnz.



Veran-
derinc
on der ce hooge en dage
Amte.
naars, enz.
/
1148 NIEUWE NEDERLANDSCHE
stein, Heer van Moermont enRenesfe,en Mr. Jam Frrik Parvê.
Den 14 dezer heeft de Heer Mr. Pieter Leonard van de Kafleele, door de Ed. Achtb. Heeren Raden en Vroedfchappen dezer Stad aangefteld zynde tot Raad en tweeden Penfionaris, in die hoedanigneid den eed afgelegd, en zyne bedieniuge aanvaard.
Ook heeft Zyne Doorluchtige Hoogheid , de Heer Prins Erfftadhouder , den 16 dezer uit eene overgeleverde naamlyft tot Scheepenen dezer Stad aangefteld, de Heeren Willem Anne Leftevenon, Heer van Hazerswoude, Cornelis Pieter Elout% Mr. Daniël Jacob Canter Camerling , Mr. Jacob Helmolt, Hendrik André Parvê, Mr. Jan Teding van Berkhout, en Mx.Johan Arnout Gallas, zynde de vyf laatfte tot Scheepenen - Commisfarisfen des Gemeenelands-Middelen aangefteld.
Nog is den 18 dezer maand , door de Wel-Ed. Ac*htb. Heeren van de Vroedfchap dezer Stad, aangefteld, de Heer Mr. Gysbert Adriaan Patyn, Raad en Oud-Scheepen dezer Stad, om tegens Mei 1703 wegens deze Stad zitting te nemen in de vergadering der Ed. Mog. Heeren Gecommitteerde Raaden van de Staten van Holland en Westfriesland , in piaa^.s van den Heer Mr. Mdtthens Willem van Valkenburg, wiens last in gemelde hoedanigheid alsdan ftaat te eindigen.
'sGravenhaoe. Den 30 dezer hebben de Heeren Marcus Antoni Karei, Baron van Voersc tot den Borgel, befchreven in de Kidderfchap des kwartiers van Zalland,en Mr. AbrahamVestrinck, Burgemeefter der Stad Kampen, in H. H Mog. Vergadering, wegens de Provincie Overysfel, zitting genomen.
Den 27 is de Heer Hendrik de Vogel, door de Heeren Gecommitteerde Raden van de Heeren Staten van Ho!land en West-Friesland, aangefteld tot Secretaris vanMuyden en Muiderbcrg, en heeft
in



JAARBOEKEN, September» 1782. u4o
in die hoedanigheid voor Hun Ed. Gr. Mog. den eed afgelegd; en zulks in plaatfe van den Heer Mr. Jan Anthony Del Pierre, die, in de evengemelde waardigheid, deszelfs ontflag heeft verzogt en verkregen. (
Purme rende. Den 30 dezer maand, is op' hooggunftige aanpryzinge van zyne Doorl. Hoog-I heip, den Heere Prinfe Erfftadhouder, by deHee-^ ren Burgemeesteren en Vroedfchappen tot Raad in de Vroedfchap dezer Stad aangefteld de Heer Mr. Jan van Goor Hinloopen, en zulks in plaats van den Heer Ph'llip Reinier Boon , die daarvan vrywillige afftand heeft gedaan.
Middelburg, Zyne Doorl. Hoogheid den Heer Prins Erfstadhouder &c. &c. &c. heeft tot Hoogftdeszelfs Reprefentant in de Provinciaale Rekenkamer van ZeelaDd aangefteld den Heer en Mr. Engelbregt Johan van der Mandere, OudScheepen en Raad der Stad Middelburg , en Bewindhebber van de West-Indifche Maatfchappy in deze Kamer, in plaats van den overleden Heer C. van Citters.
Tholen. Den 7 dezer zyn uit de verkiezing van Zyne Doorl. Hoogheid tot aanblyvende Raden dezer Stad aangefteld de Heeren Mr. Joan van der Burcht van Lichtenbergh en Jacob Johan van Stapele, en zulks in plaatze van wylen de Heeren Gerrit ten Hage en Mr. Cornelis van der Beeke.
LYST
Veranderingmjder
3E h005E EN -ACE ItMTEjaars,
:nz.



Ü50 NIEUWE NEDERL.JAARB. Sepïemb. i702k
LYSTDER PRYZEN VAN VERSCHEL DE PROD UCTEN ONZES LANDS.
Rotterdam den 23 September. Rotterdam den 23 September, by de Z. Zak.) bv >t Laft
Tarw Oude Zeeuwf.22ia24i RjfiAVERZeeuwfedito. 11 ai4 J Nieuwe dito 17 a22§ 8 Paerdeboonew. 21 a22 0 RoGGEZeeuwf.enlnl. 14 a IS S Duiveboonen 22 a 23 ^ Koolzaad. 38 a 44 ^
by 't Laft.
Eoe'WYT op 154 ffi a22 by den Steen.
Gerst Winter 20 a22 ^iVtAS Allerbeft 40 a42 ft. -—— Zomer. 19.120 od—— Beft 35 a^c ft.
HaverVrief.Brouw 14 aI7 cC Ordinair. 29 a 30 ft.
—— dito Voer. 11 a ^3 per—» Slegt. 26 a 27 ft.



NIEUWE NEDERLANDSCHE
JAARBOEKEN,
OCTOBBR.
MDCCLXXXII.
HOLLAND. Haarlem.
"p\e beftierders van het Vaderlandfch fcfpnc?nds'ter ^moediging van 'sLands ^eedienst, opgericht m den jaare 1781 hebtoen in de nieuwspapieren bekend gemaakt dat zy oPj maandag , den 28 dezer maand uctober, s morgens ten n uuren, in het at. Pietersgasthuis t'Amfteldam , en op Saturdag den 2 November, 'smiddags ten l2 uuren ten huize van den Makelaar Dirk IVynands te Haarlem, wederom eene vierde deel jaarlykfche uitdeelinge zouden doen, van de verzamelde gelden,aan de weduwen van de gefneuvelde matroozen enz. toegelegd.
'sGravenhage.
De Heer Raad Penfionaris van Bleiswvk heeft,ter vergadering van Hun Edele Groot Mog. een Advis van de Ridderfchap in^eHhhh
Ha ah*
LEM.



<$ Gra-
venhaoe.
iis2 NIEUWE NEDERLANDSCHE
bragt, op het voorRel der Stad Amfteldam » betreffende het vernieuwen van het Plan de Concert of van vereenig ie krygsverrigtmgen met Frankryk, en van het verbond van koophandel van 't jaar 1739. Het onderwerp van het eerfte punt is, dat de gemeenfchapoelvke beraming van krygsverrigten zouden plaats hebben,zo lang de oorlog nogduuren mogt: en met opzigt van het laatfte, dat {de Heer Hertog de la Vauguyon verzogt zoude worden, zyne goede dienften , ter vernieuwing van het gemelde verbond van koophandel, aan te wenden, en vervolgens de Heer Brantfen gelast, deswegen met de Staatsdienaars van Frankryk in onderhandeling te treden.
Omtrend het eerfte punt moeten wy nog by deze gelegenheid aanmerken, dat het voorftel daaromtrend ter vergaderinge der Staten van Holland en Westfrielland, van wegens de Stad Amfteldam gefchied is: Dog dat by de Regeering der Stad daar toe niet eenpariglyk is befloten , maar alleenlyk by meerderheid, alzo verfcheidene Leden van gevoelen waren, dat men de verbintenis met Frankryk, om gemeenfchappelyk dengemeenen Vyand te beoorloogen , by voorraad alleen voor één jaar moest aangaan: zich hierop grondende, dat men zodanige verbintenis even gemakkelyk alle jaar , zo den oorlog voortduurde, konde vernieuwen, naar mate de omftandigheden zulks medebragten ; en dat de Republiek zo min mogelyk zich aan ketens moest leggen, zynde niets zo gevaar-



JAARBOEKEN, Otiober, 178a. nJ3
lyk dan zich al te diep met eene magtige' Mogendheid in te laten. 1
Wy hebben hier te voren gefproken van het gefchil tusfehen de Spaanfche en Deenfche Hoven , nopens het Deenfche Corvet St. Jean gerezen : omtrend welk gefchil van wegens den Koning van Spanje het gevoelen der Algemeene Staten gevraagd zynde, hebben wy het belluit van H. H. Mog. daaromtrend medegedeeld. Zie hier voren bl. 805.
Omtrend dit zelfde geval heeft de Rusfche Gezant aan 't Hof van Spanje, en de Rusfche Staatsdienaar Graaf van Osterman, te Petersburg aan onzen Gezant, den Grave van Wassenaar Starrenburg, het navolgend Gefchrift overgegeven :
JJaare Keizerlyke Majefteit aller Rusten, over» tuigd van de billykheid, die in alle geleeen» neden de demarches van Zyne Catholyke Majefteit regelt, was 7n de verwagting, dat Haare voorgaande reprefeotatien van den 29 April, ten behoeve van het Deenfche Corvetfchip St. Jean niet zonder uitwerking gebleeven zouden zyn, en dat dit Schip zonder uitftel enfe een voor hec Hor van Koppenhagen voldoendè^yze, vrv se. laaten zoude wordeD.
r^ZZl^°^ laD,den 22 7uny > n« door den Chargé d'Affaires by hec Ministerie van de Keizerin, Heer Normandez, te kennen gegeeven hebbende het verlangen van het Hof van Madrid om> alvoorens een beftiMende party wegens de in verichil zynde zaak te kiezen, de gevoelens der 4-ee-ivIoogenheden in te neemen over het waare Kenmerk van een ten oorlog uitgerust Schip, en of Bhhh 2 men
sGra-
'EfiHAE.



*s Graven ha ge.
Nota van wegens de Keizerh vanRus land, nopens Deenfcl Corvet St.Jear
ÏI54 NIEUWE NEDERLANDSCHE
men elk Schip, al, of geen koopvaarder, en al ✓ of niet geheel gewapend, het welk een krvgsvl-gge voert, voor een Koringlyk Oorlogfchip te houden hebbe. Haare Keizerlyke Majefteit, om haar antwoord niet te v< rrraagen, door alvoorers te raadpleegen met de andere Hoven, aan welken Zy er euter altoos kennis van geeven zal, ftaat intusfchen
. niet in twyfel, ha<r eigen gevoelen deswegen aan Zyne Catbolyke Majefteit mede te deeleu , zig
' overtuigd houdende, dat, daar Zv het uit de eer-
, fte gronden van het regt der Volken genomen heeft, het waarfchyplyk overeenkomflig met dat
' der andere Mogenbqden bevonden zal worden, en dat dus Zyne Catholyke Majefteit zelf i^een
' zwaarigheid zal maaken , om 'er volkomen in te be*
'"Dienvolgens is de ondergetekende MinifterPlenipotentiaris beiaft, op uitdruklyke ordre van zyn Hof, te verklaaren:
1 Dat Haare Majefteit 't overeenkomftig met de êronden van het regt der Volken oordeelt, dat een Schip, het welk volgens het gebruik van de Kroon van de Natie, waar aan het behoort, gewettigd is de krygsvlag te voeren, befchouwd moet worden als een ten oorlog uitgeruft Schip.
2 Dat, noch de vorm van het Schip, noch deszelfs voorige beftemming, noch het getal van het Scheepsvolk, eenige verandering daar in kunnen maaken , indien de bevelvoerende Officier flegtt tot de oorlngs marine behoord.
n Dat 't dusdanig geleegen geweeft zynde met het Corvetfchip St. Jean, gelyk de commisfie van den Kaptein, en wat meer is, de uitdruklyke verklaaring van het Hof van Koppenhagen het beweezen hehben, dit Hof derhalve ook dezelfde gron. den kan toepasfen op het genoemde fchip en ten zynen behoeve alle regten en prerogativen van de Oorlogsvlagge ftaande houden.
De ondergetekende moet 'er byvoegen, dat de innerlyke overtuiging deezer waarheden, die haare
Maje*



JAARBOEKEN, Oèckr, 1783, u§$
Majefteit in ziggevoeir, Haar geen twyfel laaten, Pt Zyne Catholyke Majefteit zal aan deeze ftelJingen, van naby befchouwende, niet meer zy-, ne toeftemminge weigeren: te meer daar de byzondere regten der krygs-vlagge dermaate door de, Zee Mogenheden erkend zvn, dat zelfs de koop-, vaardyfchepen, onder befcherming van zulk een x vlagge zynde, wy van alle hoe ook genaamd on- * derzoefczyn, en dat in het laatfte verfchil, in, September van het verleeden jaar tusfehen Enge- / land en Zweeden omftaan, wegens zes Zweedfche * koopvaardyfehepen, die Engeland, in weerwil van ; het convoi van het Oorlogfchip Wafat in een van f deszelfs havens wilde doen onderzoeken, en zig c ten dien einde op een byzondere Commercie i ractaat met Zweeden beriep; het Hof van Londen egter van die aanfpraak heeft afgezien.
Voor 't overige daar de Keizerin »er zeer ver af is van, aan de eene zyde, het Hof van Madrid te willen1 tegenfpreeken , ingeval het, de gemelde grondfteilingen goedkeurende, in deszelfs Staten, Havens en Zeeën , zodanige fchikkingen 'wegens den Zeehandel van andere Natiën maakt, als hec goedundt, zo belooft Zy zig ook aan den anderen kant, van de wysheid en regtvaardigheid van dat Hof, dat die fchikkingen zodanig zullen weezen'1 dat de vryheid van commercie der andere Natiën 'er niet door lyden of geftremd zal worden, dewyl anderzins de laatilen genoodzaakt zouden weeZen om op derzelver beurt, 'er ook overeenkomftige, wegens den Spaanfchen Zeehandel, te maaken.
Eindelyk vleit zig Haare Keizerlvke Majefteit, uit hoofde, dat alle de bygebragte om Handigheden ten voordeele van het Deenfch Corvetfchip St. James zamenloopen , dat Zyne Catholyke Majefteit f 7 t0^eeven °P de ioftantien, die Haare Keizerlyke Majefteit op nieuw in deeze zaak voor het Hof van Denemarken , Haaren geallieerden , te werk Relt, en dat dit Hof derhalve nu niet lanHhhh 3 ger
sGra-
'ENHAr
;e.
Vota an we'ens de keizerin anRusmd,opens 't )eensch 'of vet tjean.



NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
venhaCE.
ger naar het verkrygen der voldoening, die het verzoekt, wagtenzal.
Wy hebben hier voren bl. 808, als mede bl. 1032 en 1033 gezien, dat 'er zo van 't Deenfche als Zweedfche Hof klagten tegen den Kaper-Kaptein Koelberg zyn ingebragt. Ook is het fchip van gem. Kaptein Koelberg, genaamd de Verenaar, op laft van 't Hof van Zweeden, werkelyk in bewaaring genomen; en verders heeft de Koning van Zweeden het Engelsch BrigantynThe Peggy, &ooz gem. Kaper genomen, op de bloote voorgevens van de Engelfche Manfchap vrygcgeven, zonder het getuigenis der Hollandfche manfchap te willen aannemen. Dus fchreef
fem. Kaptein Koelberg aan onzen Gezant, te tokholm den Baron van der Borch, den navolgende brief.
Door de uiterfte noodzaaklykheid gedrongen, moet ik U, myn Heer, op nieuws lastig vallen, door dien myn Scheepsvolk niet ophoud de betaaling zyner gagien, voor den tyd die het frer heeft gewoest, van my te vorderen, agter volgens de lyft die zy 'er van hebben ondertekend: En, my hier in arreft bevindende, zo ben ik buiten ftaat van Wisfel-Brieven, voor hetmonrant daar van , op myne Reeders te trekken, door dien de in beflag neeming hun in 't byzonder niet aangaat, en dat ik niemant in deze Stad heb, tot wien ik my vervoegen kan om redres te erlangen, aangezien de Vice-Conful Wahlgreen te Marftrand, door den Commisfaris van Deurs van Elzeneut aangefteld zynde, door den Magiftraat albier is afgeweezen, wanneer hy een Memorie of
Re-



JAARBOEKEN, OBober, 178a. ji5?
Request ten voordeel van de Hollandfche Natie heefc willen overhangen, en wel daarom, dat de Heer Gouverneur van Gothenburg gemelden Magiftraat had verwitdgd dai, zo lang de ViceConful door zyne Majefteit in die hoedanigheid niet erkend was, het hem niet vryftond iets in ons voordeel te onderneemen.
Dus blyft my geen andere toevlugt overig dan tot ü, myn Heer, als de eenige Perfoon, tot welke ik my wenden kan voor de handhaving van de Hollandfche Natie en derzelver Vlag, die hier verdrukt en gefchonden word, op zo eene wreed aartige wyze, dac het alle geduld te boven gaat. En in der daad het fchynt dat de vrye Vlag van Holland overal geëerbiedigd en ontzien word behalven in Zweeden, alwaar men een vonnis ftrykt zonder partyen te verhooren. Dat meer is, men heeft zelfs aan myn Equipagie niet willen toeftaan deszelfs depofitie by eede voor den Magiftraat te bekragtigen; terwyl men aan den anderen kant ten allen opzigten gehoor geeff aan de Equipagie van het Engelsch Brigantyn the Peg^y. tot myns en myns Scheepsvolk nadeel, als verklaarende zy dat 'er aan boord van gemelde Brigantyn veel meer goederen geladen waren dan het in der daad was , gelyk ik bewyzen kan door de lyft van de laadmg, die nog onder my beruft.
Ik geef U dan te overweegen , Myn Heer, hoe fmertelyk moet zodaanige behandeling voor my zyn, daar ik de onderfteuning of befcherming van niemand, hoe genaamd, mag genieten, zynde dus myn eenige hoop op uwe Excellentie gegrond , niet twyffelendc of gy, als een yveriz Minifter van de Hollandfche Natie , zult haare Rechten tegen den hoon, waar mede men dezelve fchend, tot het laatfte oogenblik handhaven. Had ik die hoop niet, dan zag ik my genoodzaakt my by Memorie aw H. H. M. te addresfeeren 't geen, (zo ik hoop) niet nodig ay» zal.
Hhha* De
's Gra.
venha«e.
Brief van
klagten van Kapt. Koelberg,van onzen Gezant te Zweelen.



'sGra-
venhace.
Brief
van
klagten van Kapt. Koelberg,aan onzen Gezant te Zweeden.
1158 NIEUWE NEDERLANDSCHE
De Heer van Deurs, Commisfaris van de Hollandfche Natie te Elfeneur, heeft hier het berigt gezonden, dat door uwe Excellentie aan hem was gefchreven, namelyk dat myn Scheepsvolk te last word gelegd van zig fchuldig gemaakt te hebben aan bet ontvreemden van eene groote quantiteit, Vifchnetten en Gereedfchappen , eq dat ik aan de Lootfen van Tjarfund geen behoorlyk loon zoude hebben betaald. Ik kan het tegendeel, door het aantoonen van quitantien , bewyr zen, en hier heeft men myn Equipagie geweigerd om zig by eede op hec Raadhuis te nvgen komen zuiveren; daaden uit welke men genoegzaam van de partydigheid oordeelen kan, welke hier heerscht ten voordeele van de Engelfche Natie.
Per naafte Post, hoop ik, myn Heer, uw antwoord te ontfangen , om my daar na te reguleeren; blyvende my thans niets meer overig dan my in de hoog en veel vermoogende befcherming van Uwe Excellentie aan te beveelen, &c.
Aan boord van het Kaper-Schip de Veerenaar, geankerd en gearrefteerd in de Haven van Marftrand den 17 Sept. 1781.
(was geteekend)
Nicolaas Koelberg.
Onderwyl hebben de Algemeene Staten op den 30 September aan den Heere d'Affe, met de zaken van 't Zweedfche Hof belast > doen antwoorden, „ dat H. H. Mog. door „ derzelver Extraordinaris Envoyé aan het „ Hof van Zweeden zullen laaten reprefem-
„ tee-



JAARBOEKEN, OSlober, 1782.
„ teeren de violentie der Procedures, de„ welke met relatie tot de zaak, concernee„ rende den_ Kaptein Koelberg,zyn gehouden , zo in het daadelyk vrygeeven van het Schip the Peggy, op het voorgeeven $ alleen dat hetzelve te digt aan de Zweed„ fche KuR zoude zyn genomen, als in het „ arrefteeren van den Kaptein Koelberg zel„ ven, dewelke in allen gevalle met Com„ mislie van wegens deezen Staat voorzien „ is, en om vervolgens welernftig te inftee„ ren op deszelfs fpoedig ontflag , en ten „ einde de bewyzen wegens het violeeren „ van het Zweedfch Territoir, en die ver„ der tot laste van den voorfchreven Koelberg zouden mogen zyn , aan hem Heer „ Envoyé werden ter hand gefteld, met ver9, zekering, dat H. H. Mog. dezelven zul„ len doen onderzoeken, en tegens voor„ noemden Kaptein dieswegens, zonder de „ minfte conniventie, doen procedeeren, zo als bevonden zal worden te behooren".
Nadat de Heer Adams, (zo als wy ter zyner plaatfe gezien hebben) als Gezant van de Noord-Amerikaanfche Staten,den 23 April, is erkend geworden, gaf dezelve reeds den 29 daar aan volgende een plan over van een verbond van koophandel, tusfehen beide de Republieken. Dit commisforiaal gemaakten over en weder gehandeld zynde, namen H. H. Mog. den 17 Sept. 1782 het navolgend befluit:
Mm
's Gra* venha»
GE.



j«Gra-
VENHACE.
Befluit nopens ten Ferbond met NoordAmerika.
1160 NIEUWE NEDERLANDSCHE Marcis den 17 September 1782.
De Heeren van Ratodwyk, en andere hun Hoog Mog» Gedeputeerden tot de buitenlandfche faakcn, in gevolge en ter voldoeninge van derzelver refolutie commisforiaal van den 23 April deefes jaars,in conferentie getreeden zynde met den Heer Adams, Minister Plenipotentiaris der vereenigde Staten van America, over het aangaan van een Traétaat van Vriendfchap en Commercie met welgemelde Staten, hebben ter vergaderinge gerapporteert, dat gemelde Heer Adams op den 29 daar aan volgende, aan hun had overgegeeven een projeét van zoodanig een Tradtaat, met verfoek, van hetzelve te willen examineeren, en daar by te voegen zoodanige poinöen,als meest ditnftig zouden vindeni Dat zy Heeren Gedeputeerden, na ïneenoomen te hebben de confideratien en het advis van Gecommitteerden uit de refpecbve Collecien ter Admiraliteit, op het voorfz. Projeét gemaakt hadden eenige remarques, en die, benevens eenige nadere Propofitien op den 02 Augulty laatstleeden aan gemelden Heer Adams hadden ter hand gefteld ; waar op gemelde Heer Adams deszelfs antwoord op den 27 daar aan volgende aan hun Heeren Gedeputeerden hadde gecommüniceert: Dat zy het een en ander vergeleeken hebbende, bevonden hadden, dat door het laatstgemelde antwoord alle oneffenheden waren uit den weg geruimd, en zy vervolgens een nieuw Concept- lractaat als mede een Concept Conventie wegens de hernomen pryzen, in die forme, als zy oordeelden , dat dezelve behoorden te weezen, en zoo als die hier na geinfereert zyn, hadden geconcipieert, en op den 6 deezer loopende maand, aan gemelden Heer Adams ter hand gefield, met welke beide concepten die Heer feedert verklaart heeft, volkomen genoegen te neemen, zoo dat zy Heeren Gedeputeerden Hun Hoog Mog. in bedenken tnoeften geeven. of Hun Hoog Mog. thans hun



JAARBOEKEN, OSioher, 1782, uSi
niet zouden kunnen en behooren te authorifeeren, om het voorfz. Tracïaat en Conventie met gemelden Heere Adams te fluiten en te teekenen.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevondei en verftaan, dat het voorfz. Tractaat en Conven tie op den hovengemelden voet, afgefchreeven, en in het net gefteld zullen worden, om de laatfti hand daar aan te leggen, en worden de welgetnel de Heeren van Randwyk en andere Hun Hoof Mog. Gedeputeerden tot de buiteniandfche faakei mits deezen verfogt en gecommitteert, om hei voorfchreeve Tracfaat en Conventie, met geniel den Heere Adams te fluiten en te teekenen.
Accordeert met voorfz. Regifter
Den 7 dezer maand Odrober is het vei bond van Vriendfchap en Koophandel, tus fchen deze Republiek, en die der vereenigd Staten van Noord-Amerika, door de Heerei Gedeputeerden van H. H. Mog. en den Heei Adams, Gezant van gemelde Staten, in di Treveskamer plegtig gefloten en getekend Welgem. Heer Adams wierdt by deszelf komst en vertrek plegtig ontvangen en uitge leid door de Heeren van den Santheuvel, ei den Baron van Lynden tot Blitterswyk, wel ken, de eerfte wegens Holland, de laatfti wegens Zeeland, ter vergaderinge der Alge meene Staten zitting hebben. JDit verbond. houdende 29 Artikelen, luidt woordelvk al dus; J
TraHaat van Vriendfchap en Commercie tus* fchen Haar Hoog Mog.de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden en de Vereenigde Staten van Amerika, te weeten New- Hampshire, Masfachufetts , Khoae Island , Conneóticutt New-
York,
1 'sGra-
venha.» ge.
I
■ Bef At nopens
'een Verkond mes
; Noord-
1 Ameri» ka.
I
l



VENHA' CE.
Traclaai van Vriend fchap er, Koophandelmet de Staten van
MooHAmerika.
NIEUWE NEDERLANDSCHE
York, New-Jerfey, Penfylvania Dela» ware, Maryland, Virginia, Noord-Caroüna, Zuid-Carolina, en Geofgia, getekend in 'sRage den 8 OSiobtr deezes jaars 1782.
Haar Hoog Mogende de Staten Generaal der Vereenigde Nederlande en de Vereenigde Staten van Amerika, te weeten New Hampshire, Masfachufetts, Rhode Island en Providence Plantations, ConneSlicutt . New:Tork, New Jerfey, Penfylvaniën , Detaware , 'Maryland, Virginiën , Noord' Carolina , Zuid-Carolina en Georgiên , geneegen zynde, op etn beltendige en billyke wyze te bepaalen de regelen, die in acht genoomen moeten warden, ten opzig'e van de Correspondentie en Commercie, welke zy verl ngen valt te Rellen tusfch<n haare refpecTive Landen, Staten, Onderdaanen en Ingezeeteneh, hebben geoordeelt, dat het gezegde (inde niet beter kan worden bereikt, dan door te dellen tot een bafis van haar verdras, de volmaakfte egaliteit en reciprociteit, en dewelke doorgaans de bronaders zyn van twist, verwaning en misnoegen; aan iedere party de vryheid te laaten, om wegens de Commercie en Navigatie verder Zulke Reglementen te maaken , als die voor zig zeiven het gevoe^lykst zal oordeelen , en door de voordeden van Commercie eeniglyk te gronden on wedeizyds nut, en de juifte regels van vrye handel over en weer; referveerende by dat alles aan iedere parthy de vryheid,om, na deszelfs goedvinden, andere Natiën te admitreeren tot het partfeipeeren aan dezelfde voordeden.
Op deeze grondbeginselen, hebben voorgemelde Haar Hoog Mog. de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden benoemd de Heeren t
6 uit het midden der Vergadering
van Hun Hoog Mog. Gedeputeert.
En de gemelde Vereenigde Staten van Amerika, van hunne zyde, met volmagt voorzien, den Heer



JAARBOEKEN, Ocïobee 1782. „53
ffohn Adams, laatst Commisfaris van de Vereenig-> de Staten van Amerika aan het Hof van Verfaiiies, geweezen Afgevaardigde op het Congres wee-' gens de Staten van Masfachufetts Baav, en Or> pe-Regter van den gemelden Staat. Dewelke zyn overeengekomen ende geaccordeert Art. I.
Daar zal een vafte, onverbrekelyVe, en univerfcele Vreede en opregte Vriendfchap zyn/tusV fchen Haar Hoog Mog. de Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, en de Vereende Staten van Amerika, en de Onderdaanen e„ lugezeetenen van de voornoemde parthyen, tn tusfehen de Landen , Eilanden, Steden en Plaat zen, geleegen onder de Jurisdictie van de gemelde Vereenigde Nederlanden, en de gemeld!Vereenigde ötaten van Amerika, en derzelver Onderdaanen enIngezeetcnen van allerlei ftaat, zonder oaderfcheid van Perzoonen en Plaatzen.
De Onderdaanen van dé gemelde Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, zullen in de Havens, Rheeden , Landen , Eilanden, Steden of Plaatzen van de Vereenigde Staten van Anieraca of eenige van dezelve , geen andere of groótere Eegten of ImppQtien, van wat natuur die ook mo gen zyn, of hoedanig dezelve ook genoemtrn£ gen worden, betaalen , dan die, welke de meest gefavorifeerde Natiën zyn,of zullen worden/verpligt aldaar te betaalen. En zy zullen knieren *ii de Regten, Vryhefden, Pri&gi^fi^^ en Exemptien in Handel, Navigatie erCommer cie , het zym het gaan van eene Haven in de i^T melde Staten na eene andere, of gaande, na er! van dezelve, van en na eenitre vreemd/» h!, van de Waereld welke de gêLldTfSattentelfs genieten of zuilen genieten. a III.
Insgelyks zullen de Onderdaanen en W-et* fcea van gemelde Vereenigde Staten van AmSiS,
m
sGra-
fENHA» JE.
Tradtaat van Vriendfchap en Koop'tandelnet de Staten an
Noord/ïmerita.
1



's Graven hage.
Trac*
taat var, Vriendfchap er, Koop handel met de Staten van
NoordAmerika.
11*4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
inde Havens, Rheeden, Landen, Eilanderi. Steden, of Piaatzen van de gemelde Vereenigde Nederlonden, of eenige van dezelve, geen andere of crootere Resten of impofitien, van wat natuur die ook mogeniyn.of hoedanig dezelve ook.genoemt mogen worden betaalen, dan die, welke de meefte gefavorifeerde Natiën zyn, of zullen worden verpligt aldaar te betaalen En zy zuilen genieten alle de Regten, VryheedenT Privilegiën, Immuniteiten en Exemptien in Handel, Navigatie en Commercie, het zy in het gaan van eene Haven in de gemelde Staten na eene andere, of gaande na en van dezelve, van en na eenige vreemde Haven van de Waereld, welke de meest gefavorifeerde Natiën reeds genieten of zullen genieten. En zullen de Vereenigde Staten van Amerika benevens haare Onderdaanen en Ingezeetenen, aan die van Haar Hoog Mog. laaten het geruft genot van haare Rechten omtrent de Landen,Eilanden enZeeeu in Oost en West-Indien, zonder haar daar in eenig belet of hindernis te^doen.
'Er zal eene volle, volkomene en geheele vryheid van Confcientie worden toegeflaan aan de Onderdaanen en Ingezeetenen van iedere parthy, en aan derzelver Familien, en zal niemand ter zaake van den Godsdienst worden gemolefteert, mits hem omtrent publieke demonftratie onderwerpende aan de Wetten van het Land. Daarenboven zal vryheid worden gegeeven aan de Onderdaanen én Ingezeetenen van iedere Parthye , die-in des anderen's Territoir overlyden , om begraven te worden, in degewoone begraafplaats, of gevoeglyke en decente plaatfen, daar toe te bepaalen, zoo als de geleegentheid zal vereisfehen; pogte zullen de doode Lighaamen van die geene, die beeraaven zyn, eenigzints werden gemolefteert. fcn, zullen de beide Contraöeerende Mogentheeden, ieder onder hun Gebied, die noodige voorziemnge doen, ten einde de refpeérive Onderdanen en Inge-



JAARBOEKEN, OMer, 1782. u65
gezeetenen varl behoorlyke bewyzen van fterfgevallen, waarby dezelve zyn geinteresfeert, voortaan zullen kunnen worden gedient. ,
H. H. M. de Staten Generaal der Vereenigde' Nederlanden en de Staten van Amerika, zullen/ tragten, zoo veel in haar vermogen is, te be-^ fchermen en defendeeren alle Schepen en andere/ Effecten, aan derzelver refpeclive Onderdanen en 1 Ingezetenen toebehoorende , of aan eenige van/ beide, in haare Havens of Rheën,binnenlandfche« ?eecp, Zeegaaten, Rivieren, en zoo ver hunne,5 Jurisdictie zig op Zee uitftrekt, en weder te be-* komen en doen refïicueeren aan de regte eigenaa-P ren, derzelver Agenten of Gevolrnagtjgden alle; zoodanige Schepen en Effecfen, als onder haare k Jurisdictiën zullen genomen worden. En , ingevalie, wanneer zy een gemeenen Vyand mogen feebben, zullen haare convoieerende Oorlogfchepen ender derzelver befcherming neemen , alle Schepen , toebehorende aan de Onderdaanen en Ingezetenen van de eene en andere zyde, die niet geladen zyn met Contrabande Goederen, volgens de befchryying, naderhand te maaken, naar plaatzen , met welken de eene party in Vrede en de andere m Oorlog is, nog ook gedestineerd zyn naar eenige geblokkeerde plaats, en die dezelfde cours zul. len houden of denzeifden wég gaan ; en zullen zoodanige Schepen , zoo lang zy dezelfde cours houden of denzelfden weg gaan, tegen alle Vyandelyke aanvallen, magt en geweld op dezelfde wyze befchermen, als zy de Schepen, toebehorende aan de refpecfive Onderdanen zelve, moeten befchermen en defendeeren.
VI.
De Onderdaanen der contracfeerende partven
fn°^'BnVaKW^rSiyden' in^e refPeaive Landen en Staten, by Teftamente, Donatie of anderzins, over derzelver goederen disponeeren: en derzelver fertgenamen, Onderdaanen van een der Parthyen liii eg
sGra-
fENHAÏE.
Vrac-
aat van rriend':hap en Zoopandeltet de taten vn
loord-
.meri-J
3.



n66 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
venhage.
TraC'
laat vai Vriendfchap ei Koophandelmet de^ Staten van
NoordAmerika.
en woonende in de landen van de andere, of elders , zullen zelfs ah inteflato, zoodanige Succesfien ontfangen . 't zy in perfoon, of uit kragt van Procuratie "of Volmagt, lchoon zy zelfs geene Brieven van naturalizatie mogten verkregen hebben, : zonder dac het effecf. van zodanig een commisfie hun kunne betwist worden, onder pretext van ee!nigerhande Regten of Prasrogativen van eenige Provincie, of particuliere Stad: en, by aldien de Erfgenaamen, aan welke de fuccesfien moeten uitgekeerd worden , minderjaarigen zyn, zullen de Voogden of Curators, aangefteld door den Domicilairen Regter , Van de gezegde minderjaarigen * de goederen, door erfTenis op de gemelde minderjaarigen gekomen, mogen beheeren, adminiftreeren, verkoopen en veraliëneeren, en, in 't alge* meen, met opzigt op de gemelde fuccesfien en
fsederen, zig van alle regten bedienen , en alle oncfien waarnemen, die door de befteding der Wetten, aan Voogden en Curators toebehooren; vvelverftaande nogtans, dat deeze beftelling geen plaats zal kunnen hebben, dan-ingevalle de Testateur geene Voogden of Curators, by Teftamente, Codicille, of eenig ander Legaal inftrument zal benoemd hebben»
VIL
Het zal wettig zyn en vryflaan aan de Onderdaanen van weerskanten, om zig van zoodanige Advokaaten, Procureurs en Notarisfen,Solliciteurs en Facfoors te bedienen, als zy zullen noodig oordeelen.
VIII.
De Kooplieden, Schippers en Eigenaars van Schepen , Matroozen en lieden van allerhande foort, Schepen en Vaartuigen, en alle Koopmanfchappen en alle Koopwaren in het algemeen, gelyk mede alle effecten van elk der Bondgenooten of derzelver Onderdaanen, zullen niec mogen in beilag genomen of aangehouden worden in eenigen der Landen, Gronden, Eylanden, Steden, Plaatzen,



JAARBOEKEN, Otïofor, 1782; tfoi
Plaatzen, Havens, of Domainen, hoe genaamt, van den anderen Bondgenoot:,om eenigerhande militaire expeditie, algemeen of byzonder gebruik hoe ook genaamd, 't zy door arrest of geweld, ot op eenigerhande wyze daar aan gelykende! JNog mmder zal het gepermitteerd zyn aan de Onderdaanen van weerskanten, om door geweld iets te neemen of te ontvreemden van de Onderdaanen der andere Parthy, zonder bewilliging van den' eigenaar: t geen egter niet te verftaan is van aan- • haaimgen , detentien , en arreften, die op order 1 en authonteit van de Juftitie zullen gefchieden, en • volgens ordinaire wegen, om fchulden of misdaa-1 den, ten aanzien van welke men zal moeten pro- i cedeeren, by wege van regten , in gevolge de i form van Juftitie. ° j
IX.
Is wyders overeengekomen en beflooten,dat het volkomen vry zalltaanaan alle Kooplieden, bevel hebbers van Schepen, en andere Onderdanen der contracterende partyen, in alle plaatzen refpecfive, behoorende , onder de jurisdi&ie der beide Mogenheden, om hun eigen zaaken zelve waarteBeemen, en daarenboven, ten opzig'e op het er. bruik van Tolken of Makelaars, als meae in opzigt van het laaden of losfen hunner Schepen en al wat daartoe behoord, van weerskanten zullen aangemerkt en behandeld worden op den voet van eigen Onderdaanen, en ten minfteneven als de meest gefavorifeerde Natie. *
De Koopvaardyfchepen van elk der partven, komende t zy van een Vyandelyke of van hun eigen of van een Neutraale Haven, mogen vrv vaaren naar een Haven van een der'Vyanden van den anderen iiondgenoot; maar zullen, zoo dikwvls als men hun zal vorderen, verpligt wezen hunne Pas! poorten en andere Zeebrieven, in het XXIV. Artib befchreven, te toonen, zoo in volle Zee als ia de Havens; uitdrukkelyk aanwyztnde, dat derIiii a Zel.
i
's Gravenha-
ge.
Trac-
taat van
Vriend-
tchapen
Koop
'wndel
net de
staten
'an
VoorciImeri;a.



'sGaA>
VENHA 6E.
Tractaat va. Vriendfchap t Koophandelmet de Staten van Noorc' Amen ka.
HÖ8 NIEUWE NEDERLANDSCIIE
zeiver laadingen niet zoodanig zyn, die als Contrabanden verboden zyn, en dat zy geenerhande Contrabanden in hebben , kunnen zy hunne rets vrv en zonder verhindering vervolgen naar een Vyandelyke Haven; dog men zal geene Papieren
t mogen vifiteeren van Schepen, die onder Convoy van Oorlogfchepen zyn , en men zal het woord
«van den Officier, die het Convoy geleid, geloot geeven. ^
Indien, op het vertoon der Zeebrieven en andere Documenten in het 24fte Art. van dit Traftaat nader befchreven, de andere party ontdekt, dat - 'er eenige van die foort van Goederen zyn , die ■ verbodenen Contrabanden verklaard zyn, en die geconligneerd zyn naar een Haven, onder de gehoorzaamheid van den Vyand, zal het niet geoorloofd zyn, de luiken van zoodanig een Schip te forceeren, nog eenige Kiften , Koffers, Baaien, Pakken of ander Vaatwerk te openen , daar in gevonden wordende , nog eenige de minfte goe. deren daar uit te neemen , 't zy zoodanig een Schip toebehoord, aan Haar Hoog Mog. de Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, of aan Onderdaanen en Ingezetenen van genoemde Staten van Amerika, tot dat de laading aan land gebragt worde, in tegenwoordigheid van de Officieren van het Admiraliteits Hof, en 'er een Inventaris van gemaakt zal zyn. Ook zal het niet gepermitteerd wezen dezelve te verkoopen, te verruillen of te veralieneeren, voor en aleer 'er de vereifchte en wettige Procedures gehouden zullen zyn , omtrent zoodanige verbodene en Contra, bande Goederen, en het Admiraliteitshof by een gepronuntieerde Sententie dezelve zal hebben geconfisceerd, altoos onder uitzondering niet alleen van 't Vaartuig zelve , maar ook van alle andere goederen , daarin gevonden wordende, en voor vry gehouden, als welke in geene deele zullen mogen gearrefteerd worden, onder pretext als of



JAARBOEKEN, O&eber, 178a: 1169
dezelve door de verbodene goederen waren gein* fecteerd, veel minder nog geconfisceerd als wettig prys gemaakt: dog integendeel, indien by de vifitatie op het land zal bevonden worden, dat 'er in 't geheel geene Contrabande in de Schepen zyn, en 'er uit de papieren niet zal blyken, dat die geene, die de Schepen genomen en opgebragt heefc, 'er eenige in dezelve heeft kunnen ontdekken, zal deeze moeten gecondemreerd worden in' alle kosten, fchaaden, en Interesten van dien, die, hy zal veroorzaakt hebben, zoo aan de eigenaaren . der Schepen, als aan de eigenaaren en laaders der, goederen, die zy in hebben; wordende wel uit-, drukkelyk verklaard, dat een vry Schip de vryheid ] der goederen, waar mede het geladen zal zyn, zal 1 verzekeren; en dat die vryheid zig op gelyke wy- ] ze zal uitftrekken tot alle perfoonen , die op een vry Schip bevonden worden , welke niet zullen mogen aangehouden worden, mits zy geene militairen zyn, die zig actueel in dienft van den Vyand bevinden.
XII.
Integendeel is overeengekomen , dat al 't geen bevonden zal worden gelaaden te zyn, door Onderdaanen en Ingezetenen van een der beide par. tyen, in eenig Schip, den Vyand van de andere» of derzelver Onderdaanen toebehoorende, fchoon niet begreepen onder de foort van verboden goe* deren, geheel mag worden geconfisceerd, op dezelfde wyze, als of het den Vyand toekwam," uitgezonderd nogtans zoodaanige Goederen en Koopmanfehappen , als aan boord van zodanig Schip gedaan waren voor de Oorlogs Declaratie, of binnen den tyd van 6 maanden naa dezelve, welke goederen in geenen deele aan de confiscatie zullen onderworpen zyn, maar getrouw en zonder uitflel in Natura aan de eigenaaren zullen gerestitueerd worden, die dezelve voor de confiscatie en de verkoop zullen reclameeren of doen reclameeren, geJyk ook het provenue d>ar van, indien de reclame Iiü 3 niet
's Gra-
VENHACE.
Trac-
txutt van Vriend fchap en Koop'tandelnet de Staten 'an
Moordimeri;a.



'i Graven ha»
GE.
Tracfaat van Vriendfchap en Koophandelmet de Staten van
NoordAmerika.
ir?o NIEUWE NEDERLANDSCHE niet konde gefchieden ; welverfiaande nogtans,
dit, by aldien de gezegde Koopmanicnappen v^ontaabanden zyn, het in genendeele zal gepermitteerd zyn , dezelve vervolgens te transporteeren naar eenige Vyandelyke Havens.
XIII.
En ten einde de befte mogelyke zorg moge gedragen worden voor de fecuriteit der Onderdaanen en het Volk van een der beide partyen, dat dezelve geen overlast komen te lyden van wegens de Oorlogfchepen of Kaapers van de andere party, zullen alle bevelhebbers van Oorlogfchepen en gewapende Vaartuigen van de voorlchreven vereenigde Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden en van de gemelde Staten van Amerika, mitsgaders alle derzeiver onderhorigen en manfchap, verboden worden , eenige belediging of fchade aan die van de andere party toetebrengen; en zoo zy hier mede ftrydig handelen, zullen zy op de eerfte aanklagte. en na behoorlyke examinatie fchuldig bevonden wordende, door derzelver eigene Regters geftraft worden, en daarenboven verpligt zyn fatisfactie te geeven voor alle de fchaaden, en intoresfen van dien , en dezelve te vergoeden, onder pcene en verbintenis van hunne perfoonen en goederen
XIV.
Om het bovengemelde duidelykerte expliceeren, zullen alle Kapteinen of Rheeders van Schepen, ten oorloge uitgeruft, in commisfie of voor rekening van particulieren, gehouden zyn, voor hun vertrek, goede en fuffifante cautie voor de competente Regters te ftellen, of verantwoordelyk te zyn, voor alle malverfatien , welke zy op hunne togten of reizen zouden mogen begaan , als mede voor al het geen door hunne Kapteinen en Officieren ter contraire van dit fracfaat en Ordonnanties en Edicten, die vervolgens en conform hier mede zullen gepubliceerd worden:zouden mogen gehandeld



JAARBOEKEN, OStober- 1^2. 1171
deld worden, op pome van casfatie en nulliteit der genoemde Commisfies.
XV.
Alle Schepen en Koopmanfchappen , van wat natuur dezelve ook zyn, die hernomen zullen worden uit handen van Piraten cn Zeerovers, in volle Zee vaarende, zonder van behoorlyke Commisfie voorzien te zyn, zullen gebragt worden in de een of andere Haven van een der beide Scaten, en zullen aan de bewaaring der Officieren van die Haven worden overgeleverd, ten einde geheel gereüitueerd te worden aan den regten eigenaar, zoo draa 'er genoegzaame en fuffifante bewyzen voor den Eigendom zullen gegeven zvn. XVI.
Indien eenige Schepen of Vaartuigen , toebehoorende aan een der beide partyen,aan derzelver Onderdaanen. of Ingezetenen , op de Kutten of Territoiren van de andere zullen komen te ftranden, te vergaan, of eenige andere Zeefchade te lyden, zal'er alle vriendelyke adfiftentie en hulp worden gegeeven,aan de perfoonen fchipbreuk geleeden hebbende, of die zig in gevaar daar van zullen bevinden. En de Schepen , Effeclen en Koopmanfchappen, of 't geen zal geborgen kunnen worden, of wel het provenu daar vaa , in gevalle deeze Effecten het bederf onderhevig zynde verkost zyn, zullen door dc Schippers of de eigenaaren, of derzelver Agenten of Gevolmagtjgden binnen jaar en dag, gereclameerd zynde, gereftitueerd worden; mits zy alleen betaalen de redelyk onkosten, 't geen in een dergelyk geval, door de eigene Onderdaanen der Landen voor de berging moeten betaald worden, zullende insgelyks brieven van vrygely aan hun worden gegeeven , voor hunne vrye en gerufte pasfage van daar, en retour van een ieder naar zyn eigen Land. XVII.
Ingevalle de Onderdaanen of Ingezetenen van een der beide partyen, met hunne Schepen, het liü 4 zy
'sGravësha-
ge.
Trac-
taai van Vriend • fchap en Koophandelmet de Staten van. NoordAmerika.



n 7» NIEUWE NEDERLANDSCHE
*s Gra-
VENHAGE.
Tractaat var Vriend-
fehap et 'Koophandelmet de Staten van
NoordAmerika.
zy publique en ten Oorlogvarende, of byzondere en ter Koopvaardye uitgerust , door onftuimig weer, naajaging van Zeerovers of Vyanden, of eenigen anderen dringenden nood , gedwongen zullen worden, ter bekomïng van een fchuilplaats :en haven, zig te retireeren en binnenteloopen in eenige Rivieren , Creeken, Baaijen , Haivens , Kheeden of Stranden , toebehorende aan de andere party, zullen dezelve met alle menschlievenheid en goedwilligheid worden ontfangen en alle vriendelyke Protectie en hulp genieten; en hun zal worden toegeftaan, zig te ververfchen en proviandeeren, tegens redelyke pryzen, met V'dtualy en alle dingen, benodigd tot onderhoud van hare Perfoonen, of reparatie van hunne Schepen j en zy zullen op geenerly wyze worden opgehouden of verhinderd, uit de gemelde Havens of Rheedens te vertrekken , maar mogen verzeilen en gaan , wanneer en waar het hun behaagd , zonder eenig belet of verhindering.
XVIII.
Tot des te betere voortzetting van de wederzydfche commercie , is overeengekomen, dat, ingevalle 'er tusfehen H. H. M. de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden en de Vereenigde Staten van Amerika eenen Oorlog mogt komen te ontftaan, 'er altyd aan de Onderdaanen van de eene en de andere zyde den tyd van negen maanden, naa den datum van de rupture of de Proclamatie van den Oorlog, zal vergund worden, om zig, met hunne goederen te kunnen retireeren en dezelve te tranfporteeren , werwaards zy willen; iets, dat hun vry zal ftaan te doen ,gelyk ook het verkoopen of tranfporteeren van hunne Goederen en Meubilen, zonder dat men hun hier in verhindere, en zonder, gedurende den tyd van de gezegde negen maanden, eenig beflag te kunnen leggen' op hunne Goederen en nog veel minder op hunne perfoonen. Integendeel, zal hun voor hunne Schepen en Goederen, wdke zy zullen willen vervoeren,



JAARBOEKEN, OSobtr, 1782; ji73
ren, Paspoorten van vrygeleide gegeeven worden naar de meest raby gelegen Havens in de Landen ' van de eene en andere party, voor den tyd die tot zulk eene reis noodig is. En geen prys op Zee genomen, zal voor een wettige prys verklaard worden, voor en aleer de Oorlogs Declaratie bekend is of kan zyn, in de laatfte Haven, die het genomen Vaartuig verlaaten heeft; maar voor al *t geen, welk de Onderdaanen of Ingezetenen van dc een en andere party zal ontnomen, en voor alle fchaden, welke hun zouden mogen toegebraet zvn voor het verloop van den bovengemelden bepaalden tyd, zal eene volkomen vergoeding cedaan worden. ° b
XIX.
Geene Onderdaanen van Haar Hoog Mog. de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden zullen mogen verzoeken of aaDneemen, van eemVen Vorft of Staat, waarmede de genoemde Vereenigde Staten van Amerika in Oorlog mogen zyn eenige Commisfie of Lettre de Marqué,tot het Wapenen van eenig Schip of van eenige Schepen, om als Kaapers te ageeren tegen de genoemde Vereenigde Staten van Amerika, of tegen een derzelven, of tegen de Onderdaanen en Ingezetenen der gemelde Vereenigde Staten of van eenigen derzelven bf tegen den eigendom der Ingezetenen van eenige derzeive; nogte zal eenig Onderdaan of I gezeten der gemelde Vereenigde Staten van Amerika of van eenigen derzelve, eenigen commisfie of Lettre de Marqué mogen verzoeken of aanneemen van eenige Vorst of Staat, waar mede Haar Hoo<* Mogende de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, m Oorlog zullen zyn, tot het Wapenen ■vauiéén of meer Schepen, om dezelven te doen ageeren, tegen de gemelde Heeren Staten Generaal , of tegen de Onderdaanen en Ingezetenen derzelven of eenigen daarvan , of tegen den Ei gendom van iemant derzelve; en indien eenig mioon van de een of andere zyde zodanige com5 misfie
's Gra-
VENHA-
Tractaat van VriendCchap en Koophandelmet ds Statenvan
MoordAmerica.



H74 NIEUWE NEDERLANDSCHE
;sGrA-
VENHAGE.
Tractaat van Vriendfchap en Koop' handel met de Staten van
NoordAmerika.
roislle of Lettre de Marqué zal aaaneemen, zal dezelve als een Zeerover geftraft worden. XX.
De Schepen der Onderdaanen of Ingezetenen van een der beide partyen , komende aan eene Kust, toebehoorende aan de eene of andere der gemelde Bondgenooten, zonder voornemens te zyn om in een Haven binnen te loopen, of, binnengelopen zynde, hunne laading niet zoekende te losfen of te breeken of te augmenteeren, zullen niet verpligt zyn, voor hunnen Schepen of Laadingen eenige in-en uitgaande Regten te betaalen, of opgave van hunne lading te doen, ten minften zoo 'er geen gegronde reden van vermoeden is, dat zy aan elkanders Vyand Contrabande goederen overvoeren.
XXL
De twee contracleerende partyen vergunnen over en weer aan eikanderen de Vryheid, om ieder in de Havens van den anderen, Confuls, Vice Confuls, Agenten en Cornmisfarisfen , van hun eigen aanftelling, te hebben , welkers funótien gereguleerd zullen worden by particuliere overeenkomst, wanneer een van beide partyen zal goedvinden zoodanige aaBftellingen te doen.
XXII.
Dit Traélaat zal niet gehouden worden, op eenigerhande wyze, de Artikelen, IX, X, XIVen XXIV van het Traftaat met Frankryk te vernietigen , zoo als dezelve genommerd waaren in 't zelfde Tractaat, gellooten op den 6 February 1778, en welke zyn de Artikelen IX, X, XVII en XXII van htt Tracfaat van Commercie, thans fubfifteerende tusfehen de Vereenigde Staten van Amerika en de Kroon van Frankryk. Ook zal het zelve zyne Catholyke Majefteit niet beletten, daar in te accedeeren en het voordeel der genoemde vier Artikelen te genieten.
XXIII.
Indien de Vereenigde Staten van Amerika het
ver-



JAARBOEKEN, OQoter, 1782.
vervolgens mogten noodig oordeelen, Negotiaties e entameeren by den Koning of Keizer fan Ma
TiS ofTZ-,Or00k ft de RegeerinS van Algiers, lums of Tripoli , 0f by een derzelve, om Pas' poorten te bekomen tot veiligheid van hun^e Na w8atIeN?P de MiddelIandfcheöZee, bdoov^n Hun ^v'erfedïS' °P rZ°e\fi geme^Hoo0 h^ftZ ï. g „ en ' deeze Negotiaties op de befte wyze zullen fecondeeren , door tusfehen
Contrabanden. ~ „ , . XXIV.
zig tóftreEZr *» Com™reie zal
rLhn . tot a!le foorten van Konnmm
fch,aPPen>. uitgezonderd alleen deeze, wefkïZn onderfcheid onder den naam van Contrabanden «f
van Contrabande of verbodene goederen 7nn™ Vig fchannén in * \A,rtlllerv me£ derzelver gereed!
dn^EfiaSdi5re Foederen en Koopwaaren, niet uit-
foonenyïane^h°VeD ^«ee^d , en S a le ioorten van Scheepsmaterialen , gefchikt tor h*t bouwen cn equipeeren van Oorlogfchepen of tot SftSa? 7nneeni| WoK-InftramSle Land den of voC ,eD derla,Ven niet geho^n worklVrfn? g Cen,Ke daar van voorgewendc ver-
l eeS hz°vnênnard^ tC kunnen °f ^eten Vbe. ^reepen zyn onder de verbodene Goederen en
ÏÏarÏÏ! dldeh-'* f d3t al?e die Goederen en Koop^vn Jn ? h'er boven n,et «itdrukkelyk genoemd ^n , zonder eenige uitzondering e/ volkS
vry,
's Grave mi,v
«£.
Trac-taat rat Vriendfchap c;i Koophandelmet de Staten van
NoordAmerica.



H7Ö NIEUWE NEOERLANDSHE
'sGravenha-
üe.
Tractaat fan Vriendfchap en Koophandelmet de Staten van
NoordAmerika.
vry, zullen mogen getransporteerd worden, door de Onderdaanen en Ingezeetenen van beide Rondgenooten van en naar de plaatzen, den Vyand toebehoorende; uitgezonderd, die plaaczen, welke op dien tyd belegerd, geblocqueerd en geinvesteerd zyn; en voor zodaanig zyn alleen te houden die plaatzen , die door een der Oorlogvoerende Moeenheden digt ingeflooten zyn.
XXV.
Ten einde alle disfentie en twift aan beide zyden mag werden vermyd en voorgekomen , is overeengekomen, dac in gevalle een van beide partyen in Oorlog mogt komen te geraaken, de Schepen en Vaartuigen,toebehoorende aan de Onderdaanen en Ingezetenen van de andere Geallieerde , met Zeebrieven of Paspoorten moeten worden voorzien", expresfeerende den naam, Eigendom en Haven van het Schip of Vaartuig, als mede den naam en woonplaats van den Schipper of Bevelhebber van het gemelde Schip of Vaartuig ; ten einde daarby moge blyken, dat het Schip regel en in waarheid aan de Onderdaanen of Ingezetenen van een der beide partyen toebehoord, welke Paspoorten zullen worden opgemaakt en uitgegeeven, volgens het Formulier, by dit Traitaat gevoegd. Telkens als een Schip van eene reis retourneerd, zal het ook nieuwe Paspoorten moeten hebben, of ten minften moeten de Paspoorten van geen later datum weezen, dan van twee jaren voor den tyd , dat het Schip de laatfte maal in zyn land teruggekomen is. Het is insgelyks vaftgefteld, dat zoodanige Schepen of Vaartuigen, gelaaden zynde, niet alleen moeten worden voorzien van Paspoorten of Zeebrie ven, hier boven gemeld, maar ook" van algemeene of byzondere Paspoorten, Certificaten of andere publicque Documenten, die men gewoonlyk aan Schepen geeft, die vertrekken, in ie Havens van waar zy het laatft gezeild zyn; inhoudende een fpeciBcatie van de laading, de plaats fan waar het Schip gezeild is, en waarheen hetzelve



JAARBOEKEN, OBoberfi^z. 1,77
zelve is gcdeftineerd; of, by mangel aan dit alles,van Certificaten van Magiftraaten of Gouverneurs^ der Steden, Plaatzen en Colonien, van waar het ( Schip vertrokken is, in den gewoonen vorm opgefteld; op dat dus geweeten kan worden, of eenige verbodene of contrabande Goederen aan boord der Schepen zyn, en of zy gedeftineerd zyn naar een Vyandelyk Land of niet. En by aldien iemand
foeddunkt of raadzaam vind, om in de gemelde" )ocumenten uittedrukken de perfoonen, aan wien de aan boord zynde Goederen toekomen, vermag hy zulks vryelyk te doen, zonder ondertusfchen daar aangehouden te 2yn, en zonder dat de uitlaating van zoodanig eene uitdrukking kunne of moge aanleiding geeven tot eene confiscatie.
XXVI.
Indien de Schepen of Vaartuigen der gemelde Onderdaanen of Ingezeten van de eene of andere party, langs de KuRen of in volle Zee zeilende, door eenige Oorlogfchepen, Kapers of eenige andere gewapende Vaartuigen van de andere party gerencontreerd worden, zullen de genoemde Oorlogfchepen, Kapers of gewapende Vaartuigen, om alle wanorders te vermyden, buiten het bereik van derzelver gefchut blyven , maar kunnen hunne Chaloupen, op welke niet meer dan twee of drie man mogen zyn, aan boord van het Koopvaar* dyfchap, welke zy dus ontmoeten zullen, zenden, aan welke de Schipper of Commandant zyn Paspoort zal toonen, verklaaringe doende, aangaande den eigendom van het Schip of Vaartuig, vol-
fens het Formulier , agter dit Tracfaat gevoegd, in het Schip of Vaartuig, naa zodanig een Paspoort, Zeebrief of andere Documenten vertoond te hebben, zal vryheid hebben, om deszelfs reis te mogen vervolgen, weshalven, het niet zal gepermitteerd zyn, het zelve op eenigerhande wyze te rnolefteeren of te vifiteeren, nog jagt op hec zelve te maaken, of het te noodzaaken om van cours te veranderen,
XXVII.
sGra-
ENHA!B.
Trac-
'aat van Vriend' Cchap en Koophandelmet de Staten van
NoordAmerika»



's Gra.
venha-
ce.
Tractaat van. FrieridJchap en Koophandelmet de Staten ran
NoordAmerika.
i
i i i
« «
1178 NIEUWE NEDERLANDSCHE XXVII.
Het zal Kooplieden , Kapteinen en Commandanten van Schepen, 't zy publieke en *n S loge uitgeruite, 't zy particuliere en Koopvaardij ichepen, toebehoorende aan de gemelde Veree nigde Staten van Amerika, of aan een derzelven of aan derzelver Onderdaanen en IngezetS vergund zyn, vpyelyk in hunnen dienft te mogen neemen, en aan boord van hunne gemelde Schepen, in alle Havens of Plaatzen van de lurisdic tie van genoemde Hun Hoog Mogende, te mo?en ontfangen, Matroozen of anderen , Burgers 3f Ingezetenen zynde van eenigen der genoeSde btaten, op zodanige voorwaarden als zv zullen overeenkomen, zonder hier door aan eenige boete, moeilykheid, proces of eenige reprimandes,
ï?^ïï°PeVe zy" : EVan g^en zullen de Kooplieden,Kapteinen en Commandanten, behoo;ende tot de gemelde Vereenigde Nederlanden, n alle Havens en Plaatzen, onder de gehoorzaam! ?f'd van de genoemde Vereenigde Staten van Amerika, jhet zelfde privilegie genieten , om Matroozen of andere Burgers of Ingezetenen van eenige anden, onder de heerfchappy der genoemde Staen Generaal behoorende, te mogen engageeren :n ontfangen: Wel te verftaan, dat men,nog van en eenen nog van den anderen kant, in zvnen lienft zal mogen neemen , zodanigen van zyne Landgenooten, die reeds in den dienft geëngageerd zyn van de andere contracterende partv. t zy ten Oorloge of ter Koopvaardye, en 't zv nen dezelven te Land of ter Zee aantreffe: ten ■yde Kaptein of Schipper, onder wiens commanlo zodanige perfoonen mogten ftaan , hun mee zyn volkomen wil van den dienft wilde ontflaan,
'LpC5n1eJ' dac *y «laders als Deferteurs zullen jehandeld en geftraft worden.
XXVIII.
ivbheiif!ftuk Vai? fc5averg?eding zal naar alle billykheid gereguleerd worden door de Magiftraaten
der



JAARBOEKEN, OSokr, 1782. 1179
der refpeftive Reden, of waar men oordeeld eenige reden van klagen hier over te hebben. XXIX.
Dit tegenwoordig Traftaat zal geratifieerd en geapprobeerd worden door de voornoemde Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden en de gemelde Vereenigde Staten van Amerika, en de Actens van Ratificatie van de eene en andere zyde. moeten in, goede en behoorlyke form overhandigd worden in den tyd van zes maanden, of eerder, 200 't mogelyk is, te rekenen van den dag der tekening.
By dit Traftaat is op den zelfden dag, op welken het getekend is, eene Conventie geflooten, betrekkelyk de pryzen, die, door den Vyand genomen zynde, wederom hernomen wierden. Deeze Conventie beftaat uit 6 Artikelen en is Hoofdzakelyk van den volgenden inhoud. ' 3. De Schepen, door Kapers hernomen en geen *4 uuren in 's Vyands magt geweeft zynde, zullen, met laading en al, aan den Eigenaar terug gegeeven worden.
2. Wanneer het Schip langer dan 24 uuren in 's Vyands magt geweeft is, zal het blyven aan den Kaper, die het genomen heeft.
3. Indien een Schip hernomen word door Schepen, behorende aan de refpeftive Staten, zal het aan den Eigenaar te rug gegeeven worden, mits betaalende een dertigfte gedeelte van de waarde van het Schip, Laading, Kanon enz. als het binnen de 24 uuren hernomen is; maar 'er zal een tiende gedeeite van de waarde betaald worden, wanneer het langer dan 24 uuren in 's Vyands magt geweeft is. Deeze tiende of dertigfte gedeelte z uilen verdeeld worden onder de Equipagie van het Oorlogfchip.
4. De reftitutie der hernomen Schepen zal gefchieden onder cautie, ter in agtneeming der bovengemelde Artikelen , tot zoo lang 'er de vereifchte bewyzen van Eigendom worden gegeeven
5. Dé
's Gra-
venhage.
Tractaat van Vriendfchap en Koophandelmet de Staten van
Noord&meri«ca.



n8o NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Graven hage.
Tractaat van Vriendfchap en Koophandelmet de Staten van
Is,'oord. Ameri- • ka. ■
i \ (
ï
i
Wy hebben in ons voorgaand ftuk van September, bl. 1027 reeds gefproken van de klagten van 't Hof van Holland, Zeeland en Friefland, wegens het misbruik der vryheid van de Drukpersfe. Inderdaad de druïcpersfe is een al te edel gefchenk om het middel van lafterfchriften te zyn. Ook hebbe brave en moedige voorftanders der vryheid, van oordeel zynde , dat geen drift, gelyk aan die der Beeldftormers in de Spaanfche tyden, of noodig, of gefchikt is, om der goede zaake van dienft te zyn, ja dat kwaads
5. De Oorlogfchepen en Kaapers der beide Natiën zullen overal met hunne pryzen, in de Havens Ier refpeftive Staten toegelaaten worden; men zal ie pryzen mogen ontlaaden eo verkoopen volgens ie formaliteiten, in den Staat, waar dezelve op» jebragt worden, gebruikelyk.
6. De Refpeftive Staten kunnen zulke reglementen maaken, als zy noodig oordeelen, betrekkelyk het gedrag, door hunne refpeftive Oorlogfchepen m Kaapers te houden, ten aanzien der Vaartuigen , die genomen en gebragt worden in de Havens der beide Mogendheden.
Den 17 dezer maand heeft de Heer Adams, :o van Z. D. Hoogheid als van den Heer /oorzittendè ter vergaderinge der Algemeeïe Staten, affcheid genomen, en is naar Parys rertrokken, om aldaar in hoedanigheid van ^ommisfaris der Vereenigde Staten van ^oord-Amerika, de onderhandelingen der /rede by te woonen. Onderwyl zal de Heer Dumas de zaken van de Noord - Ameri:aanfche Staten alhier waarnemen.



JAARBOEKEN, OBobir, 1782. 1181
de middelen de goede zaak doorgaans verdagt maken en benadeelen; deze brave voor ilanders der Vryheid , hebben al lang het verregaand misbruik der drukpersfe gewraakt. Of de Heeren Zee-Officieren ook reden gehad hebben, om zig deswegens te beklagen, Raat aan ons niet te onderzoeken; als fchryvers en aantekenaars der hedendaagfche gebeurtenisfen, zullen wy alleenlyk het Verzoekfehrift mededeelen, het welk een groot getal Zee-Officieren aan den Admiraal Generaal heeft ingeleverd, en aldus was ingerigt:
Aan Zyne Doorl. Hoogheid, den Heere Prince van Orange en Aas/au, Erf-Stadhouder , ErfKaptein en Admiraal ■ Generaal der V«reenigde Nederlanden &c-.
.f eeve'n met verfchuldigde eerbied te kennen, ^ de ondergeteekende Vlag-Officieren en Kapteinen, alle ten dienfte dezer Landen.
Dat Zylieden tot hun leedweezen , geduurende deze geheele Campagne, hebben moeten ondervinden, niet alleen, dat het ganfche Corps ZeeOfficier tn in meenigvuldige Nieuws-Papieren en weekelykfche Schriften,te veel om hier byzonderlyk aan te haaien, met de honendlte en beleedt^endlle bewoordingen ten toon zy gefteld geworden ; maar dat zelfs veele van die Schryvers zig niet ontzien hebben, om met zo veel woorden het gedrag van vetfeheide der notabelfte van hun Corps, als zyn de Heeren Vice Admiraal Hartfinck, Schoutbynagt Rietveld en van Kruynen en jCaptein Story , even gelyk zy voorleeden-jaar met den toenmaaügen Schoutbynagt Zoutman, (dewelke naderhand zulke doorflaande blyken van beleid K k k k en
'*Gba-
VElN HAGE.



ii8ï nieuwe nederlandsciie
s Gra-
v enhaCE.
Req. vat, Zee Officierenwegens het lasteren in openbare gefchriften.
en dapperheid gegeven heeft) hebben begonnen met naame te laaken en te veroordelen , ja de Verklaaririgen, door eenige van deze Heer. n gegeeven,,in verdenkinge van vaKehejid te brengen, zonder dat tot Huitinge van deze eerrovende Libellen , tegens de b'llyke verwachting van hun ondergeteekende, eenige maatregelen zyn genomen géworden.
Dat Zylieden echter met de pepafte eerbied vertrouwen , dat zy altyd, zo veel in hun vermogen is geweeft, aau de nadruk'kelyke ordre van Uwe Doorl. Hoogheid, om den Vyand alle mogelyke afbreuk toe te brengen , hebben trachten te voldoen, in zo verre de tegenwoordige fituatie van 'sLands Zeemacht zulks heefc gepermitteerd, terwyl men met geen billykheid beeft kunnen of mogen verwachten, dat eene Marine. dewelke zedert 80 jaaren in verval was geraakt, en aan wiens nerftel, hoewel rnet alle yver, echter noch miar zedert eenUe jaaren was gearbeid geworden , beftand konde weezen tegens die van een machtig Ryk , 't welk teduurende die geheele reeks van jaaren niets anders gedaan had, dan de zyne te vermeerderen en te verbeeteren; ja dat Zylieden, het zy met de vereifchte eerbied gezegd, by zig zeiven de volkome bewuftheid bezitten , dat zy tot betrachting van hun plicht, en als cordare Officieren en als Vaderlandlievende Ingezeetenen, geene anclcie of meerdere middelen ten dienfte van den Lande hebben kunnen aanwenden, dan die by hun aangewend zyn geworden.
Dat Zylieden zjg tot nu toe altyd gevleid hebben , dat 'er by de üouverain eenige ordres zoude zyn gefteld geworden, het zy tot voorkoming van verdere laRerlyke Gefchriften, het zy tot de gerechtige ftraffe van die geene, welke verfcheidene Officieren van rang en aan?,ien met naam en toenaam in hunne Libellen hebben durven te veroordte.ui en ten toon te ftellen ; doch zig in deze
hunne



JAARBOEKEN, Omber- 1782. ttïk
hunne hoope bcdroogen, en by aanhoudenheid od eene allergevoeligfte wyze in hunne eer, dewelke hun als Officieren waardiger dan alle andere inzieten ofte belangens moet weezen en ook waarlvk js, aangerand ziende, en zig voorfpellende , dat zulks aUes geen anderegevolgen hebben kan, dan dat het vertrouwen van de Natie hun volkómen ontvreemd en onttrokken worde, en Zylieden dus zo jn hunne Perfoonen als in hun burgefyk beRaan k?H ,de„ aljeronaanaenaarnfte ontmoetingen zyn
yvS^-'V10^130'11^. m0€ten verklafren, it Zylieden, indien zy tot hun innig leedweezen nog nader zig pp dezelfde wyze door vuile Lafterfchritf' -en beklad mogten ondervinden, zjg jD2evolV hunne principes van eer en plicht verbonden zouden reekenen , om het bellier over die 'sLands Schepen waar over zy zig tot nu toe een eer ge maakt hebben het b.vel te voeren , aan/odanfce andere over te laaten , in welkers* directie hft Volk dat vertrouwen zoude ftellen, waar van men hun ondergetekende door dusdaniee fchacdelvku middelen heeft trachten te berooven. lcn3DdU>lKAlle reedenen, waaromme zy onderaeteken ce zig gedrongen vinden, om zig tot uwe Doorl logtige Hoogheid a!s Admiraal-GenerLlder Vereenigde Nederlanden, en dus Opperhoofd
Hoogftdeszelfs bekenden yver voor 'sLands be langen, en gunftige gevoelens voor het beftaan van de Marine in het byzonder met behoor Jk refpeg af te fmeeken, dat het Uwe Doo?Z tige Hoogheid goedgunftelyk behaagen moge de?ë hunne Confideratien en eerbiedig verzoek om redres » de tegenwoordige in zwang zynde L°? terfchnften en Libe len, ter TafeleTt, l oog van Hun Hoog-Mog. te bragen? o^lScfij! nigewyze, a s Hoogft-dezelve ca dewl/c h! Wysheid het conv^bdfte zal oVcdS"fc?3g Kkkk 2 Hoogst-
's Gravkkha-
ge.
Req. van Zee Officierenwegens het la/Isren in ipenbare \efchrif'en.



liS* NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
venhage.
HoogRdeszelfs veel vermoogende Intercesüe te appuyeeren. 't Welk doeDde &c.
(Was getekend)
A. Hartfinck, L. Grave van Byland, W. v. Braam, J. H. van Kinsher gen, J. J. van Hoey, J. P. van Braam, J. S. Stavorinus, C. H. Mulder, E. C. Staring, F. R. C. Grave van Rechteren, L.M. van Weideren, A. H. C. Staring, Ph. JAt Hooft, H. A. Bols, F. A. Meur er, L. Aberfon, J, L. Bofch, A. W. Willinck en Sam. Story.
Het voorgem. Verzoekfehrift der Zee-Ofcieren bragt de Prins Erfftadhouder den 7 Oétober ter vergaderinge der Algemeene Staten; waarop nog dien zelfden dag, het navolgend befluit wierdt genomen:
ExtraSl uit het Regijler der Refolutien van de Hoog Mog. Reeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden.
Luns 7 Otfober 1782.
Zyn Hoogheid de Heer Prins van Orange en Nasfau ter Vergaderinge gecompareerd zynde, heeft aan Haar Hoog Mog. gecommuniceerd een Requeft aan Hoogfldenzelven geprefenteerd, door alle de Vlag - Officieren en Kapteinen deezer Landen, zig bevindende op de Rheede van Texel; waar by dezelve zig ten hoogften beklaagen over de menigvuldige Nieuwspapieren en weekelykfche Gtfchrifien, welke met de hoonendfte en beleedigtndfte bewoordingen het ganfche Corps der Marine ten toon ftellen, even als of dezelve haar eed en pligt niet na behooren betragteden ; met verklaariDg, dat by aldien tegen deeze eerrovende
LibcL



JAARBOEKEN, OStober> 178e. 1185
Libellen geen voorz'eninge wierd gedaan, zy zig verbonden zouden rekenen, om het bellier over 'sLands Schepen aan ar deren over te laaten: En heeft zyn Hoosheid daatby verklaard de billykheid der voorfz. kkgten te moeten juRificeeren, als door eige ondervinding weetende , hoe fenfiljel het is, na alles ge. aan te hebben, wat de pjigt van iemand vordert, Dy de Natie verdagt gëmaaktj te worden van daar aa" te nebben gemanqueert; en heeft vervolgens den inhoud van het voorfz Requeft ten fterkften yeappuijéert en aangetoond de noodzaakely^'heid, om tegens de dagelyk* uitkomende Lafterfchrifteo eenmaal de nodige o/dre te ftellen ; volgende de voorfchreeve Requefte hier pa geïnfereerd.
Waat op g. d ' bereerd zynde is goedgevonden en,verftaan, dat Copie van het voorfchreeve geproponeerde, en van de v orfz. Requeft0 gezonden zal worden aan «Je Heeren Staten van de refpeftive Provinciën, met ferieus en erniiig verzoek om ieder in de zynen de nodige ordres te ftdlen, en voorzienirg te doen, dat de verregaande licentie der Courantiers en Peri ndique Gefchriften beteugeld en tegen de Schryvtrs en Ukgeevers der dagelyks ui komende Libell.n en Ldfterlchriften, volgens de lui-fifteerende Placaaten van den Landen geprocedeêid moge worden.
De Regeering van deze Hofplaatfe hadt ook reeds den 30 September 1782. tegens het verfpreiden van eerrovende gefchriften en prenten, het volgend befluit genomen :
Extraft uit het Regifler der Refolutien van de Edele Achtb, Heeren Schout en Burgemeefterën van 's Gravenhage.
Maandag den 30 September 1782.
Kkkk 3
In
'sGra-
vekha-
3e.
Bef. der
algem.
Stat. no-
)ens
'oorfz.
Req.



's Gha*
vb.'«bage.
Ref. der Regeethtft tegen de laflerfchriftenenz.
..36 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Tn ferieufe overweeging genoomen zynde , dat niettegenflaande Hun Ed. Groot Mog. Placaaten, en byzonder die van den 7 Maart 175-4 mits. gaders de Keuren by de Magiftraat van 'sGravenhige gemaakt, zommige Boekverkoopers alhier zich zedert een geruime tyd niet ontzien hebben om binnen den Haag te verkoopea Pasquillen, eerroovende Almanakken , diffatnatoire Gefchriften en Prenten, waar in de hooge Regeering en forme van dien , mitsgaders hooge Perfonagien op een fchandaleufe wyze worden gecalumnieert en getrad uceert , waar uit dan nadeelige gevolgen te waaten zyn; hebben Haar Edele Achtb. goedgevonden de refpeftive Boekverkoopers alhier te waarfchouwen om zich voortaan te onthouden van diergelyke Pasquillen, eerroovende Almanakken, Gefchriften of Prenten te disfemineeren en verkoopen, ten einde zich niet blood te Rellen aan de poenaliteiten en ftraffen, by het gemelde Placaat geltatueert.
En zal deeze gedrukt en een toerykend getal exemplaarén van dien gefteld worden in handen van den Deeken van het Boekverkoopers Gilde alhier, om daar van een exemplaar aan ieder Boekverkoopsr te geeven, ten einde teftrekkentot hun naricht, en zich daar naar te reguleeren.
Onder ftond,
Accordeerd met het voorfz. Regifter,
(Was geteekent,)
J. P. van der Haar.
Wy hebben ook hier voren bladz. 813. én volg. verhaald, de verklaring van den Prinfe Erfftadhouder , waarby Hoogftdelve klagten inbrengt, en te gelyk te kennen geeft, al deszelfs verrigten, in tyd en
vyyle



JAARBOEKEN, OSlober, 1782. 1187
wyle te zullen mededeelen, om aldus deszelfs gedrag te regtvaardigen , en aan te toonen, dat het aan den Prinfe Erfftadhouder niet te wyten is, zo zyne pogingen van geen meerder vrugt zyn geweeR.
Den 7 dezer maand verfcheen dan de Prins ter vergaderinge der Algemeene Staten, engaf aan H. H. Mog. eenen brief en gefchrift over , houdende een wydlopig verflag van Hoogftdeszelfs beRier als Admiraal Generaal van de Unie, in 't byzonder zedert dat deze Republiek door eenen onrechtvaardigen ooilog, door het Ryk van Groot-Brittannien is overvallen : De brie'f was van dezen inhoud :
HOOG MOGENDE HEEREN I
nrhans vinden Wy Ons in Raai: gefteld, om ter voldoeninge aan de verpligting , welke Wy voor eenigen tyd op Ons genomen hebben, onder het oog van U Hoog Mog. en langs dien weg, ook onder dat van de Hoge Bondgenooten te orengen , een aaneengefchakeld tafereel van Onze pogingen en verrigtingen, voor en geduurende de binnen- en buitenlan ifche onluften . die het Vaderland met eenen onherftelbaaren ondergang bedreigen, en daar door in de Re'gifters der deliberatien , zoo van U Hoog Mog. als van de Heeren Staten van alle de Provinciën , op te r chten een altoosdurend monument van onze waare bedoelingen en zuivere liefde tot het Vaderland, zo wel, als van de ongegrondheid der vermoedens en diffidentien, welke men zedert een geru'men tyd, (met al te veel fueces voor de belangens van de Republiek) getrast heeft, tegen ons in te boezemen, ain eene Natie, onder welke wy gebnoren n opgevoed zyn, welker belangen onze bel mgén yn, en wier voorfpoed en welvaart' fteeds met Kkkk 4 de
's Gra-
venha-
ge.



118$ NIEUWE NEDERLANDSCHE
*s Graven hage.
Brief van Z. II. ter
geleide van de Metnori van Jus ' tifcatte,
de onzen en die van ons huis onaffcheiJbaar verknocht zyn, en dus een wce/enlyk, ja zelfs her grootfte gedeelte van ons geluk., uicmaiken
Wy zyn verpligt geweeft, om niet afteen te treeden in zeer veele details, die veïeischt wierden, om het nodige licht te verfpreiden over alle onze daaden en verrigtingen , in haaren faraenhang befchouwd, zonder welke het doch niec mogelyk is een gezond oordeel te vellen , over ie?mands oogmerken en gedragingen, maar ook, om tot dat zelfde einde aan U Hoog Mogende en aan de Heeren Staten der refpeftive Provinciën , te herinneren, verfcheiden en zelfs zeer veele omftandigheden, die aan Hoogftdezelven niet onbekend kunnen zyn.
En daar wy, met het geven van deeze ouvertures ons voornamentlyk geproponeerd hebben, om , waare het mogelyk, dat onderling vertrouwen te herftelleu, en die harmonie te doen herleeven, zonder welke het onmogelyk zal bevonden worden, om het Vaderland uit deszelfs hoogen nood te redden en te verlosfen, hebben wy gemeend, ons zorgvuldiglyk te moeten wagten van alle zodanige reflexier , als aanleiding zouden kunnen geven, tot vermeerderinge'der animofiteiten, of ook tot verminderinge dèr egards en Confideratien, welke die j»eenen, die op eenige wyze, deel hebben aan 'sLands hooge Regeering, aan elkander verfchuldigdzyn; en, uit dat beginzel, hebben wy niet willen releveeren zodanige uitdrukkingen en remarques, waarin, by meer dan eene Refolutie, Propofuie of Misfive , ten aanzien van Onzen Perfoon aan die hoognodige decentie is te kort gedaan.
Wy hebben ons eenvoudig geborneerd tot het opgeeven van faSta en gebeurtenisfen, die elk onpartydig en waarheidlievend mensch , zoo onder onze Tydgenooten . als inzonderheid onder de onbevooroordeelde Pofteriteit, kunnen overtuigen , dat hoe verre ook ons beftuur moge geoordeeld



JAARBOEKEN , O&ober, 1782. 1189
deeld worden af te wyken van de volmaaktheid, echter onze oogmerken altoos zuiver g.weeft zyn, en niets anders bedoeld hebben, dan het geen wy begreepen, en als nog oordeelen, met de waarachtige belangen van het dierbaar Vaderland het befte te ftrookenrEn gelyk wy niet tvvyffelen, of de Memode,in welke wy het aaneengefchakeld verhaal van onze voornaamfte verrichtingen , in zonderheid met relatie tot de Marine van denStaat, hebben doen vervatten, zal aan ons oogmerk volkomen beantwoorden, zo meenen wy ook van de Landvaderlyke en équitable fentimenten van E Hoog Mog. te kunnen verwagten, dat Hoogftde zeiven, met de Hoo^e Bondgenooten, en me ons, wel zullen willen concurreeren, om de bron waar uit de tegenwoordige binnenlandfche onluftei en diffidenten gefprooten zyn, als nog, hoe eerde hoe beter, te floppen, eer het te laat zy, door he neemen van de kragtdadigfte mefures , tegen d hoogftftrafbaare en dagelyks meer en meer veld winnende pogingen , die aangewend worden, 01 niet flechts de tegenwoordige Regeeringsvorm t renverfeeren , maar zelfs alle gronden van Rege( ring te ondermynen, en om ver te werpen. Waa meede &c. In 'sHage den 6 Oftober 1782.
(Onderflond)
Uwer Hoog Mog. Gehoo zaame Dienaar.
(Was geteekend)
W. Pr. v. O range.
De Memorie Juftificatoir van den Prinfe, tot deze Maand toe overgegeven , en met den druk gemeen gemaakt, is in ieders handen. Hy is ook in 8vó herdrukt, om by de deelen van Vaderlandfche Hiftorie gevoegd te worden, maakt twee geheele boekdeeKkkk 5 len
'sGra-
venha* ge.
Brief van Z. H. ter geleide van de Memorie van Justificatie.
\
r t
1
3
r



iiqo NIEUWE NEDERLANDSCHE
•sGra-
venha'
len uit; en is dus veel te groot om in onze Jaarboeken medegedeeld te kunnen worden. Deszelfs bylagen zyn ook zeer uitgeftrekt, zonder de welke egter over de Memorie zelve niet kan worden geoordeeld.
De Prins heeft ook, uit hoofde der haggelyke tydsomRandigheden , in welken het GemeenebeR zig bevindt, een geheime Raad aangefteld, tot beftiering van het Zeewezen. Deze Raad beftaat uit de Heeren Vice-Admiraals Reynfl en Zoutman , als mede de Raad enFifcaals der Admiraliteiten Bisdom en van der Hoop, by welken nog gevoegd zyn de Lieutenant Admiraal van Watfenaar , en de Schoutbynagt van Kinsbergen.
Zodra het gerugt verfpreid wierdt, dat een zekere Vaandrig de Witte, van het Regiment van Tzenburg, welk te Zierikzee in bezetting ligt, te Goerêe wegens verraad was gevangen genomen, en herwaards overgebragt; wierden, gelyk het gaat, allerlye gistingen gemaakt, en het geval met allerlye kleuren opgezierd. Het geval kan voor als nog in alle deszelfs omftandigheden , nog bekend zyn, nog gemeld worden; ,maar het komt noofdzakelyk hier op t'huis. Een zeker Boomkweeker Brakel genaamd, en te Boskoop woonagtig, heeft met gem. Vaandrig Witte verftandhouding gehad , en eindelyk van dien Officier een pakje ontvangen, om naar Engeland te verzenden. De Bomkweeker Brakel begeeft zich daarop by den Raadpenfionaris van Bleyswyk , verhaalt
het



JAARBOEKEN, Ocïober, 178a. 1191
het geval, en geeft het pakje over, waar in men zegt, dat eenige kaarten waren en plans van batteryen uit welken als mede de verdere papierenhet zou blyken,dat de Vaandrig deWitte het oogmerk zou gehad hebben, om, wanneer hy op zekeren tyd het bevel te Brouwershaven moeft voeren, deze haven en fterkte aan den vyand over te geven. Zo dra de Erfftadhouder door den Raadpenfionaris van deze ontdekking verwittigd was, zondt dezelven den Adjudant Generaal Baron van Bentinck naar Brouwershaven, en heeft zich op de omzigtiglte wyze van den Vaandrig ófe Witte cn van zyne papieren verzekerd, en zulks op het allerheimelykfte, om den medepligtigen, die 'er zouden kunnen zyn, de gelegenheid tot ontvlugten te benemen. Dit is ook zo wel uitgevoerd, dat de Witte reeds verfcheidene dagen in eene Rrikte hewaaring is geweest, eer zulks is bekend geworden. De Witte wierdt in het Prevoofthuis der Generaliteit bewaard, door den Fifcaal der Generaliteit voor den hoogen krygsraad verhoord , en dewyl hy zeer fpoedig zyn misdaad beleedr, wierdt zyn vonnis ras geflagen, het welk egter met zekerheid nog niet is bekend geworden. Dog Zyne Hoogheid, uit overweging van het gewigt der zake, en het belang, het welk zo "de Staat in 't gemeen, als de Provinciën in 't byzonder daar by zouden kunnen hebben, zondt reeds den 11 of 12 dezer maand, de Rukken cn verhooren, tot deze zaak betrekkelyk , by eenen brief aan Het Haf van Holland, Zeeland en Friesland,
ten
'sGravemia.
ge.



liga NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra,
vemha ce.
ten einde dat Hof in ftaat te Rellen, wegensde verdere perfoonen, die in deze zaak mogten betrokken zyn, zodanige fchikkingen te beramen, en bevelen te geven, als bevonden zoude worden, te behooren, met byvoeging, dat Z. Hoogheid de uitvoering van het Vonnis tegen den Vaandrig de Witte hadt opgefchort, tot dat volkomen zou zyn gebleken, dat gem. Vaandrig niet meer zoude behoeven gehoord te worden, of vergeleken , ter overtuiging van alle zodanige perfoonen, als het Hof zoude mogen oordeelen in dezen te moeten hooren. Het Hof hierop, tegens den 15 daar aan volgende, buitengewoonlyk , (alzo het vacantie was,) zaam geroepen, en van 'smorgens ten 10tot s'namiddags ten 3 uure geraadpleegd hebbende , was het gevolg der raadplegingen , dat men oordeelde, zig zonder verwyl van den Boomkweeker Brakel te moeten verzekeren, gelyk dan ook de Droft van den Hove met eenige Geregtsdienaars terftond naar Boskoop wierdt gezonden,welken den volgende nagt, gem. Brakel in de Kastelenye van den Hove overbragt. Onderwyl viel veel bedenking., wie eigehlyk de behoorlyke regter was, voor wien de Vaandrig de Witte te regt gefteld, verhoord , gevonnist en geftraft diende te worden. Waaromtrend de Heeren afgevaardigde der Stad Amfteldam op den 16 October 1782 ter vergaderinge der Staten van Holland het navolgend voorftel deeden:
„ Dat welgem. Heeren Committenten , „ geïnformeerd zynde geworden, dat zeker
* Per-



JAARBOEKEN, OSober, 1782. u9$
„ Ferfoon, de Witte genaamd, befchuldigd „ is correfpondentie met den Vyand te heb„ ben gehouden, ten einde een gedeelte van s, deeze Provincie , namentlyk het Eiland „ Goerée, geleegen aan het Zeegat deezer „ Provincie van dezelve naam , het zy dan
directelyk aan den Vyand verraderlyk te
doen overgaan, of wel ten dien einde eene „ andere plaats in het naby geleegen Eiland „ Schouwen, vooraf in des Vyands handen „ te doen vallen. Dan het welk in de bea, trekking, die deeze Provincie tot de zaak „ heeft, nog in de verpligtingen, om dien „ aangaande, een naauwkeurig onderzoek te ,, laaten doen, geen verandering maakt".
„ Voorts nog geinformeerd zynde , dat, „ niettegenflaande de qualiteit van hel voorfz. „ deliét, daar over pretenfelyk proceduures
door den Hoogen Krygsraad in den Hage „ tegen den Delinquant geëntameerd, Hy, „ van het voorfchreeve Delict geconvinceerd, ,, en tegen hem eene praïtenfe Sententie „ gearrefleerd, maar nog niet geëxecuteerd s, zoude weezen";
„ Hebben begreepen, dat de Hoogheid en „ Souverainiteitvan deeze Provincie in allerï „ gevalle door een zodanig attentaat ten „ Aerkften is geattaqueerd geworden ; als j, mede dat de allergewigtigfle belangen van „ dezelve zodanig in deeze zaak zyn gecon„ cerneerd, dat de indifpenfable pligt van ,, Hun Ed. Groot Mog., naar de gedagten „ van de Heeren Committenten , vordert,
dat door het Gerechts-Hof van deeze Pro5, vineie, aangaande de waare omftandighee-
„ dea
sGra-
ge.



ïr04 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Grave j< hace.
,, den van het voorfchreeve Verraad, en al- • „ len de geenen, die daar ingewikkeld zou„ den mogen zyn, naauwkeurig onderzoek „ worde gedaan en* op eene wettige erf be„ Raanbaare wyze tegen den Delinquant, die „ zig actueel binnen het Territoir van deeze „ Provincie bevind , en tegen die geenen, „ die , na een wettig verhoor , bevonden „ zouden mogen worden zyne complicen te „ zyn , worde geprocedeerd , mitsgaders „ dat het voorfchreeve Hof ten dien einde „ door Hun Ed. Gr. Mog. worde gequaliii„ ceerd en gelast,de Delinquanten te doen „ apprthendeeren of die reeds in arreft ge„ noomen zyn over te neemen".
„ Om welke reden de Heeren Committen-' ten Heeren Gedeputeerden voornoemd „ hebben gelaft, ten dien einde de nodige „ Propofitie aan Hun Ed. Gr. Mog. te doen, „ en ten fterkften te infteeren, dat de voor„ fchreeve prtetenfe proceduures , als no„ toirlyk incompetent, mogen verklaard „ worden nul en onbeltaanbaar te zyn; en „ dat dien volgende Prasfident en Raaden „ van den Hove van Holland ten fpoedigften en zonder eenig tyd verlies mogen worden \, gelaft, den voornoemden de Witte uit handen van gemelde Hoogen Krygsraad over te neemen , daar toe den Droft van den „ Hove,behoorlyk geasfifteerd, nadenProvooft te zenden,en, in cas vanrefiftentie, „ van Hun Ed. Gr. Mog. nadere voorzie„ ninge té verzoeken,- ten einde de rechten M van de Souverainiteit van deeze Provincie „ te doen refpecieeren.
5, En



JAARBOEKEN, Oclober, 1782.. 1195
„ En laatftelyk tegen den voorn, de Witte „ en deszelfs Complicen te procedeeren, zo „ als in goede Juftitie bevonden zal worden
te behoren".
Dit voorftel commisforiaal gemaakt zynde met Heeren van de Ridderfchap en verdere Leden tot de zaken van de Juftitie, benevens Commisfarisfen van den Hove, hebben zig daarop den volgende 17,eenige Heeren, uit Hun Ed. Groot-Mogende daar toe verkoren , te weten de Heeren la Clé, en van Lithdl Jeude, Burgemeefterën van Haarlem en Delft, Zeebergh en Emans, Penfionarisfen van de zelfde Steden, benevens den Raadpenfionaris van Bleyszvyk, verzeld door 12. Statenbodens, by Zyne Doorlugtige Hoogheid vervoegd, en Hoogftdenzelven van dit befluit der Staten van Holland kennis gegeven , en verzogt, om , by voorraad, en hangende de raadplegingen van H. Ed. Gr. Mog., de uitvoering van het vonnis tegen en Vaandrig de Witte, op te fchorten. Z. Hoogheid antwoordde aan deze Heeren Afgevaardigde, dat hy reeds te voren aan het Hof van Holland gefchreven, de ftukken en verhooren aan het zeiven overgezonden en bevel gegeven hadt, dat by voorraad het geflagen vonnis van den Hoogen Krygsraad tegen, den Vaandrig de Witte niet wierde uitgevoerd! Deze Heeren afgevaardigden wierden by derzelver aankomst en vertrek, door de gefchaarde krygswagt begroet, en door Zyne Hoogheid aan de trappen van de Stadhouderlyke wooning, ontvangen en uitgeleid;'
* En
'sGra-
venhace.



ïi96 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
venhage.
Ver/lag der Deputatieby Z. D. Hoogh. wegens den Vaandrig de Wicte.
van den Prinfe Erfftadhouder . wederom ter vergaderinge van de Staten van Holland te rug gekeerd zynde, deeden zy veriïag van hun verrigte en wedervaren, zo als is af te nemen, uit het volgend
Extraft uit de Refolutien van de Heeren Stateti van Holland en IVefi - Friesland in Haar Ed. Gr. Mog. Vergadering genomen op
Donderdag den 17 Ocfober 1782.
De Heeren la Clé, van Zeebergh, van Lith de Jeude, Emants en van Bleiswyck, als gecooimitteert by Refolutie van Hun Ed. Groot Mog. van gifter tot het afleggen eener Commisfie by Zyne Doorl. Hoogheid oen Heere Prince Erfstadhouder, hebben ter Vergadering gerapporteert, dat zy even voor den tyd, door Zyn Hoogheid beftemd om de gedecerneerde Commisfie alhier binnen den Hage , werwaards Zyn Hoogheid expresïelyk van de Oranje-Zaal gekomen was,op te wagten, in één der Vertrekken van Heeren Gecommitteerde Raaden by den anderen waren gekomen , en zig vervolgens gezamentlyk naar hetStadhouderlyk Kwartier begeeven hadden door de buiten Gallery langs het Binnen-Hof, voorafgegaan zynde en gevolgd wordende door zes Bodens van Staat, terwyl zy intusfchen door de Militie, op het Binnen Hof in de Wapenen ftaande, met de Spontons en het Vaandel waren gefalueerd, gelyk mede by die geleegenheid de Trommel geroerd was: Dat zy by het einde van de gemelde (ialdery aan de deur by den grooten trap door Zyne Hoogheid, verzeld van deszelfs Hofftoet, waren ontfangtn en binnen geleid zynde boven aan den trap de CeDt-Suisfes en vervolgens ook de Guardes du
Corps



JAARBOEKEN, OQohsr, 1782, n9?
Corps van Zyne Hoogheid in de Wapenen hadden gevonden, welke aan de Commisfie de gewoone groote honneurs dceden.
Dat zy wyders verfcheide Appartementen, vervuld met Edellieden, Adjudanten, Officieren en diverfe Perfoonen tot Zyn Hoogheids Hofhouding, foehoorende, zynde doorgegaan, waren gekomen; in de Kamer tot de receptie gefchikt, alwaar aan, het hoogcr einde de Stoelen voor hen Gecommitteerdens en daar over een Stoel voor Zyn Hoog- \ hèid waren geplaatft.
Dat zy Heeren Gecommitteerden gezeeten zyn -' de, Zyn Hoogheid niet alleen geinformeerd had-' den van de Refolutie Commisforiaal, door Hun' Ed. Mog. op gifteren, met betrekking tot het geproponeerde door de Heeren van Amfteldam genomen, maar in het byzonder ook , dat Huil Ed. Groot Mogende,confidereerende het groot gewigt en aanbelang der zaak , in de gemelde Propofitie vervat, deze Commisfie fpeciaal hadden gedeccrneefd, om Zyne Hoogheid kennis te geeven van het verlangen cn de verwagting van Hun Ed. Gr. Mog. dat, hangende Hoogftdérzelver deliberatien over den inhoud der Voorfz. Propofitie, aan de zaak zelve geen pnejüdicie zoude worden toegebragt, maar alles gelaaten in ftaate en furcheance.
Dat wel gemelde zyne Hoogheid daar op ain heri Heeren Gecommitteerden mondeling had toegevoegd en naderhand fchriftelyk overgegeeven, het navolgend Antwoord:
lk heb reeds in devoorleede week nodig geoordeeld de ftukken van het Proces , hetwelk door den Filfcaal van de Generaliteit tegens de gevange Vendf ig de Witte gevoerd is, te zenden aan den Hove van Holland, Zeeland en Weft-Friesland, ten einde dat Hof met betrekking tot de verdere Perfoonen, die in dezelve zaak geraakt zt udcn mogen zyn , kunne difponeeren , zodaanig ais bevonden zal worden in goede juftitie te beböóTen, waar van ook het noodwendig gevolg moest LUI zyn
'sGra*
VENHASEi
Verft air iet Deputatie
•yz. n.
Yoogh vegens len
r/aanIrig de A7ïttet



'sGrA-
Vcrflag
der De-
put at ie
byZ.D.
iloogh.
wegens
den
Vaan*
drig de
Witte.
19S NIEUWE NEDERLANDSCHE
y.yn eene provifioneele furcheance van de executie der fentenMe tégen dien gevangen- Vendru; ge weezen , tot zo lang volkomen blyken zoude , tja't die Vendrig niet meer zoude behoeven te worden gehoord of geconfronteerd ter overtuiging van een of meer andere Perfoonen. Voorliet overige ben ik van begrip,dat de gevange Vendrig deWiite door zyn competente Rechter is gejulieert. Ik twjffel niet, dat, wanneer de Propofitie, die op gifleren door de Heeren Gedeputeerden der Stad Amfteldam ter Vergadering van 11. E: G. M. is gedaan, door de Heeren van de Ridderfchap en verdere hunner E. G. M. Gecommitteerden tot de zaaken van de Juftitie, met Commisfuisfen van den Hove ter voldoening aan Hoogftderzelver Refolutie ' comiïiisforiaal zal zyn geëxamineerd , welgemelde Heeren Gecommitteerdens aan H. E. G. M. zullen rapporteeren, dat myn begrip niet ongefundeerd is; doch, indien tegen alle verwagting voorgemelde Heeren Gecommitteerden van een ander gevoelen waren , en in diervoegen een Rapport aan H. E. G. M. uitbragten, verzoeke ik, dat Hoogstdezelve behage mage, alvorens eene finaale Refolutie te neemen, my hetzelve Rapport te willen communiceeren, en my geleefrenheid te verfchaffen , om fchriftelyk aan Hoogftdezelve onder het oog te brengen de eronden , waar op ik vermecne , dat gemelde 'Vendrig de Witte, wel en te regt door den HoO' gen Krygsraad is gejugeerd.
Aldus overgegeeven den 17 October 1782.
(Was geteekend)
W. Pr. v. O rang Ei
Waarna 7'y Heeren Gecommitteerden aangenoomen hebbende om hiervan aan H. E. G. M. rap. nart te doen, vervolgens weder waren gereverteerd ' e»



-1AARB OE'KEN, 0^.^,-1782. nco
en uitgeleid op dezelfde wyze , cn onder het be-: toonen van gelyke honneurs van wegens de Mi]i-; tie, als zy waren gerecipieerd geworden. , Waar op gedelibereerd zynde is goedgevonden en verftaan, de voorfz» Heeren Gecommitteerden t voor hun gedaan Rapport te bedanken cn derzelver e verrigte te approbeeren, en dat voorts Copie van^ het voorfz. gerapporteerde zal worden gegeeven 1 aan de Leden, om byde Deliberatien over het Rap- j port,dat van het Befogne op de Prcpofitie door de j, Heeren Gedeputeerden der Stad Amfteldam gifter,; gedaan ter Vergaderinge zal worden uitgebragt,/ daar op mede zodaanige reflexie te maaken als be- fi vonden zal worden te behooren. \
Accordeerd met de voorfz. Refolutie.
Hier op vervoegde zig de Heer Tulli-ng van Oldenbarneveldt, Fifcaal van de Generaliteit en Hoogen Krygsraad, den 23 October, by H. H. Mog. in een Verzoekfehrift, in welken hy vertoonde, al wat in deze zaak door hem vérrigt was, en verders verzogt, de bevelen van H. H. Mog. te mogen ontvangen, hoe hy zig moeR gedragen, ingevalle de misdadiger de Witte, door de Staten van Holland mogt worden opgeeifcht. Zie hier dat verzoekfehrift zeiven:
PRO F I S C O.
Aan de Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden.
Vertoond reverentelyk de Advocaat Fifcaal van de Generaliteit,
Dat hy de Commisfie als Advocaat Fiscaal van de "Generaliteit, door Uwe Hoog Mog. aan LUI 2 hem
s Gn A* ;e.
'ttrfidg utatie
yZ-D.
Ioogh.
>egens 'en
'aan ■ rig de Vute.



«aeo ■ mfiUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
venhage.
Vertooning van den Fiscaal, wegens den Vaandrig de Wiue.
hem vertooner verleend, in het algemeen, en by zyns vertooners inftructie door Uwe Hoog Mog. op den 15 November van den jaare 1762 aan den Advocaat Fiscaal \an de Generaliteit gegeeven, ia het byzonder, en wel by de eerfte, tweede, der« de en elfde Artikelen van dezelve inftructie, aan hem vertooner is gelast, der Landen en gemeene /naken gerechtigheden waar te neemen en voor te ftaan, en die te vorderen met alle mogelyke middel' n, zo in Rechten als daar buiten, zonder di3fimulatie of aanfchouw van eenig particulier faveur of haat, hoedanig des zoude mogen wezen; dienvolgende zig ex officio party te maken of te voegen in alle zaaken, voor de Heeren Staten Generaal of den Raad van State der Vereenigde Nederlanden vallende of resforteerende, daar in der Genêraliteits Geregtigheid of aüthoriteit verkort zoude mogen worden; naarftigTykte doen obferveerende Placaaten , Ordonnantiën, Refolutien en bevelen van dezelve Heeren Staten , of den Raad voornoemd , aireede geëmaneerd of nog te emaneeren; ook alle naarftigheid aan te wenden , om den Artikel-Brief van de Discipline Militairen de Placaaten en Ordonnantiën van de Landen onder den Volke van Oorloge te Lande wel te doen onderhouden, «n om de Juftitie Militair in het civiel en crimineel zoo te doen belydcn, dat de boozen geftraft en de goeden voorgeftaan mogen worden.
Dat, gelyk hy vertooner op die Commisfie en Inft.ruct.ie den eed heeft afgelegt in Uwer Hoog Mogende Vergadering , en aan handen van den Heere, toenmaals ter zeiver Vergadering prefiderende, hy vertooner dienvolgende heeft gemeend, zig te bevinden in volftrekte verpligting, om met alle eerbied ter kennisfe van Uwe Hoog Mogende te brengen het voorgevallene in de zaak van Jacob Eduardde Witte, Vaandrig Supernumerair in het Regiment van den Lieutenant Generaal Grave van Yienbure en thans gevangen in het Provoofthuis van de Generaliteit alhier in den Hage, alsmede
te



JAARBOEKEN, O&ober 1782. 1201
te moeten imploreeren de ordres van Uwe Hoog Mogende, als zyos vertooners Hooge Committen ten, ingevalle dien Gevangen mogt werden gereclameerd, en de overgaave van den zei ven van hem vertooner mogt worden gevorderd.
Dat op den 27 September laatstleeden, des avonds , hy Vertooner kennis heeft gekregen, dat de voornoemde Gevangen herwaards was overgebragt, en op ordre \on Zyne Hoogheid in het Provooftbuïs van de Generaliteit moeft worden geplaatfl, het welk dan ook door hem Vertooner, ingevolge eene fchriftelyke ordre van Zyne Hoogheid, als Kaptein-Generaal van de Unie, is verrigt geworden, en de nodige ordres, ternaauwkeurige bewaaring van den Gevangen zyn gegeeven ; dat vervolgens met voorkennis en goédkeuring van Hoogft|-;emelde Zyne Hoogheid des anderendaags een aanvang is gemaakt met dien Gevangen , ter requifitie van hem Vertooner, voor Heeren Commisfarisfen uit den Hoogen Krygsraade der Vereenigde Nederlanden te hooren;met welke verhooren zulk een fpoeaigen voor gang is gemaakt , dat de Gevangen op den 5 Ocfober laatftleeden ten derdemaale en als toen in de volle Vergadering van denzelve Hooge Krygsraade is gehoord; met dat gevolg, dat, eene volkome Confesfie van meinëedigheid en verraad tegen het Vaderland daar zynde, dezelve verhooren konden worden gehouden voor voltrokken ; waar na hy Vertooner zoo fpoedig doenlyk heeft gedient van zyne Conclufie van eisch, en vervolgens by denzelven Hoogen Krygsraade tegen dep Gevangen is gewezen eene Sententie , welke aan Zyne HoogJheid ter approbatie is gezonden.
Dat gelyk, naar des Vertooners gedagten, een prompt exempel van Juftitie wegens eene misdaad van zoo veel importantie voor het welzyn van de* Lande hoogftnoodzakelyk was, en dat dc bewaaring van zoo een Gevangen niet dan zeer zorgelyk konden zyn, hy Vertooner dan ook gemeent heeft,.
LUI 3 ver-
's GRAVE NBABE.
Vertooning van, den Fiscaal wegens den Vaandrig, de Witte.



lis» NIEUWE NEDERLANDSCHE
's GaA.-
VEtïHAGE,
ïlrtooving val den Fiscaal we gens den Vaandrig, de Witte.
verplicht te wezen om de te rechtftelling van deezen Gevangen zo veel mogelyk te verhaallen.
Dat Bogtans de executie der Sententie, tegen den Gevangen gewezen , heeft moeten worden gefurcheert, vermits Zyne Hoogheid nodig geoori deeld heeft , om , overeenkomftig het voorftel doör den Hoogen Krygsraad aan Hoogftdezelve gedaan, de ftukken van het proces, door hem Vertooner tegen den Gevangen gevoert, aan den Hove van Holland te doen toekoomen, ten einde dat Hof dezelve ftukken zoude examineeren, en nopens den Perfoon van den Boomkweeker Pieter van Brakel en zoodanige andere perfoonen, als in die ftukken voorkoomen of genoemd worden, te difpmeeren, en, ingeval een of meer derzelver als Complicen van den voornoemde Vaandrig de Witte zouden moeten worden geconfidereert, tegen dezelven te doen procedeeren , zodanig, als het welgemelde Hof zoude bevinden in goede Jufticie te behooren.
Dat daar op , zo als hy Vertooner is geinforxneert, op den 17 deezer eene Deputatie uit de Vergadering van de Heeren Staten van Holland en Weft-Friefland aan Zyne Hoogheid heeft gedecla. reert,dat Hunne Edele Groot Mogenden verlang, den en verwagreden, dat , hangende Hoogftderzelver deliberatien, aan de zaak van den meerge» melden Gevangen geene prtejudicie mogt worden toegebragt.
Dat, gelyk de Vertooner daar uit moet befiuï. ten, dat in twyffel word getrokken, of de meergemelde Vaandrig de Witte te regt door den Hoogen Krygsraad der Vereenigde Nederlanden is gefententieert, en hy Vertooner in dezen zaak, volgens zyne beëedigde Commisfie en Inftruclie evenwel niet anders heeft kunnen en mogen doen, dan téegen deezen Gevangen voor den Militairen Rechter te procedeeren. hy Vertooner zig thans bevind in eene zeer moeijelyke omfhndi\;heid,om in het vervolg dezer zaake de Commisfie en In*
ftruftic



JAARBOEKEN, Qtober, 1782. 1203
ftruclie door Uwe Hoog Mogende aan hem Vertooner gegeven, in acht te neemen , ingevalle naarnelyk door de Edele Groot Mogende Heeren Staten van Holland en Weft-Friefland mogt worden begrepen, dat het Gerechtshof van Holland was dc Competente Rechter van den meergemelden gevangen Vaandrig de Witte , en dat die Gevangen mitsdien aan het zelve Hof behoorde tc worden overgeven.
Redenen, waaromme de Vertooner zich keert tot Uwe Hoog Mogende, reverentelyk verzoekende, dat Uwe Hoog Mogende hem vertooner gelieven te doen toekoomen de noodige en tydige ordres, hoedanig hy Vertooner zich zal hebben te gedraagen, indien de overgave van den mcergo melden gevangen Vaandrig de Witte door den Hove van Holland op laft van Hunne Ed. Groot Mogenden , van hem Vertooner mogt worden gevordert.
(Ondcrftond) 't welk doende &c. (Was geteekent,')
J. G. van OedenbArnevelt genaamt Tullingh.
Ook heeft Zyne Doorlugtige Hoogheid denzelfden 23 Oélober 1782 aan de Algemeene Staten nopens deze zaak den navolgende brief gefchreven, waar uit tegelyk de natuur van den misdaad van den Vaandrig de Witte , in zyne omftandigheden , nader, kan gekend worden.
LUX 4
HOOG
'sGba-
VENHAcE.
Vertot) ttiüg van den Fiscaal we%ens den Vaan-
d& ^ Witte;



iao4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGraVEnha-
CE,
grief ranZH aan H. II, Mog wegens de te regtflcl't'wg vq} den Vaandrig de Witte,
HOOG MOGENDE HEEREN!
Tn de hoedaDigheid vlin KapteinGeneraal van de * Unie, vinden wy ons verplicht ter kennisfe van Uwe Hoog Mogende te brengen een geval, het welk zoo in zyn aart en natuur, als in de gevolgen, die daar uit voor de geheele Republicq , zouden kunnen, voortvloeijen, van het uiterfte aanbelang is.
Eenigen tyd geleeden wierden wy geinformeert, dat door een zeker Perfoon aan den Heere Raadi Penfionaris van Holland was opgegeeven, dat een Plan gefineed' zoude zyn, om in de lange nachten der maand Ocloher, by donkere maan, en met vyftien honderd man in gewapende Visfchers Schuiten eene vyandlyke expeditie te tenteeren op het Noorden van het Eiland Schouwen, en het Zuiden van Goedereede en Over-FIacqué, als mede, dat de Vaandrig de Witte Plans van de Batteryen had gegeeven en een opgave had gedaan van de manlchappen , waar mede die Batteryen werden bewaard, en van de ftukken kanon , waar mede dezelve gegarneeit waren, en dat hy op zekeren tyd in Brouwershaven dagt te commandeeren, en als dan het abordeeren van den vyand te kunnen faciliteeren.
Gelyk nu die informatie van het uiterfte belang was, zenden wy aanftonds twee Hoofd-Officieren naar Brouwershaven, met laft , om nader onderzoek d' swegens te doen, en den Perfoon van denzelven Vaandrig de Witte en zyne Papieren in verzekerde bewaaring te doen neemen; waar op die Vaandrig door twee Onder Officieren herwaards wierd opgebragt, en, op fpsciaale ordre, in het Provoofthuis van de Generaliteit alhier in deq Hage wierd geplaatft.
Vervolgens wierd dezelve Vaandrig de Witte,, door den Advocaat Fifcaal van de Generaliteit voor den Hoogen Krygsraade der Vereenigde Nederlanden te recht gefteld, en verfcheiden maaien
gehoord.



JAARBOEKEN, Oftoher, 1782^ 1205
gehoord, als wanneer die Gevangen in fubftantie beleed, dac hyaan eenen Boomkweeker, genaamd van Brakel, die hem onder belofte van beiooning hec voorRel deswegens had gedaan, belooft had, den vyand te zullen favorifeeren en behulpzaam te zyn, wanneer op het Eiland Schouwen een vyandlyke landing mogt worden ondernomen, en dat hy Gevangen ten dien einde zoude tragten, alleen ce Brouwershaven, en dus ook de Battery den Os te coinmandeercn, aH mede, dac hy Gevangen zoo mondeling als fchrifcelyk aan denzelven van Brakel bad opgegeeven , welke Batteryen 'er op het Eiland Schouwen lagen , mee hoe veele Rukken kanon en van welk caliber dezelve Batteryen waren voorzien; door hoe veel Officiers en Manfchappen die Batteryen waren bezat, en wie te Haamlteede commandeerde , zoo als ook, dac hy Gevangen een kaartje van het Eiland Schouwen, het welk niet net getekend, doch evenwel voor het gebruik voldoende was, aan den voornoemde van Brakel had gegeeven, en op welk kaartje deplaaten en ondiepten, als mede de diepte van het water rondom het Eiland Schouwen waren gemarqueert, gelyk ook de legging der Batteryen op dat Eiland , en dat hy Gevangen noch een ander diergelyk doch netter kaartje aan den voornoemden van Brakel had belooft.
De meergemelde Gevangen vervolgens mede by herhaaling op het zorgvuldigfte ondervraagt zynde , of hy ook eenige Complicen had, en telkens op het fterkfte hebbende betuigt, nooit met ie mand over die zaak te hebben gefprooken, dan alleen met den voornoemden van Brakel, wierden de verhooren van den Gevangen gehouden voor voltrokken , en vervolgens door den Hoogen Krygsraad een Sententie tegen den Gevangen gewezen , welke aan ons ter approbatie wierd geprefenteerdj waar na dezelve Hooge Krygsraad aan ons voorftelde, om die zaak, met betrekking tot den voornoemde van Brakel, door zynen compeL111 5 tenté*
's Gtt/w
VENHAGE.
Brief vanZ.H, aan H. H. Mog, wegens de te regtftel' ling van den Vaandrig de Witte,



1206 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's GnA-
VEtfHACE.
Brief vanZ.H, aan H. H. Mog ivegevs de te regtftelling van den Vaandrig de Witte.
t&nten Rechter te doen onderzoeken; en wy oordeelden dan ook noodig, desvvegens aanfehryving te doen aan den Hove van Holland, met overzending dei Rukken van hec Proces, het welk door den Advocaat-Fiscaal van de Generaliteit tegen den gevangen Vaandrig de Witte was gevoert; en zulks vermits die van Brakel te Bbscoop woonagtig was.
Daar op is het gebeurt Hoog Mogende Heeren, dat op den 17 deezer eenen Deputatie van de Heeren Staten van Holland en West-Frieuand onder anderen . aan ons heeft te kennen gegeeven , daG Hoogftgemelde Heeren Staten verlangden en verwagtteden, dat aan de zaak van den gevangen Vaandrig de Witte, hangende Hunner Edele Groot Mogenden deliberatien geene prejudicie mogt worden toegebrngt.
Wy gaven daar op onder anderen aan dezelve Deputatie te kennen, dat wy begreepen , dat die gevangen 'Vaandrig door zynen Competenten Rechter was gejugeert.
En ten dien opzigte verbeelden wy ons, dac het genoeg zal zyn, wanneer wy zonder te treeden ineen byzonder onderzoek der gronden, waarop de Militaire Jurisdiftie in het algemeen gefundeerd is, (als welke gronden overvloedig aan Uwe Hoog Mogende bekend zynj alleen met betrekking tot deeze'zaak aan Uwe Hoog Mogende voor te draagen, dat Uwe Hoog Mogende by de vyfde en zesde Artikelen van den Artikel-Brief of Ordonnantie-Militair, door Uwe Hoog Mogenden op den 9 Mei van den jaare 1705 geampliecrt en gerenoveert, uitdrükkelvk hebben geftatucerd,dat die iet gedaan of geconfpireerd heeft tegens de Heeren Staten, het Land, Steeden of Fïaötfen deszelfs, of eenige Gouvernetiren of Kapteinen van dien, waar door de gemeeneDanden in eenige fchade of pen'culen zoude mogen koomen , mitsgaders die daar toe zullen confenteeren, zonder eenige genade zullen worden gehangen, en-dat in gelyke ftraffe
ver;



JAARBOEKEN, OMober, 1782. 1205.
vervallen zullen alle die geenen , die iets zulks gewecten, en aan hunnen Kapteinen en Overften niec te kennen gegeeven zullen hebben; uit welke Uwer Hoog Mogende dispofitie wy niet anders kunnen opmaaken, dan dac Uwe Hoog Mogende mee ons van begrip zyn , dat een Militair, die zig aan de misdaad van verraad heefc fciiuldig gemaakt, deswegens voor den Milicaire Rechcer kan en behoord ce rechc gefteld te worden, vermits die Ar tikelen anderfints in het geheel niet te pas zouden zyn gekomen h> eene wet, welke door Uwe Hoog Mogenden is geëmaneerd , om tot een Richtfnour voor den Militaire Rechter te verftrekken.
Maar boven dien Hoog Mogende Heeren is het ons voor gekomen, dat het voornaame der misdaad, door den gevangen Vaandrig de Witte begaan , eigenlyk is pure Militair, dewyl hy ais Militair Officier te Brouwershaven commandeerende, de landing van den vyand op het Eiland Schouwen moeft begunftigen , hoedanige misdaad zekerlyk door een burger perfoon in dier voege niet konde worden begaan.
Doch al laaten wy de Militaire Jurisdictie geheel cn al aan haare plaats, zoo ook zyn wy ('niet te min) van gevoelen, dat de voorfchreeven misdaad, zoo wel als de Perfoon van den Deliquant geene meerdere betrekking hebben tot de Provincie vau Holland in het byzonder, als tot de zes andere Provinciën.
Want befchouwen wy de misdaad van verraad in haaren aart en natuur, zoo is hec zeeker, dat hec eene gedeelte der Republicq daar in zoo zeer geinteresfeert is, als bet andere, en daar de Gevangen heeft geprotefteert , dat hem door den voornoemden van Brakel geenfins geiproken is van een vyandelyke landing op het Eiland Goedereedt-, of op eenige andere plaats in de Provincie van Holland , zoo is het al mede zeker , dat de Provincie van Holland in het byzonder, en in het afgetrokkeDe van de andere zes Provinciën befchouwt,
geene
'sGra-
VENHABE.
Brief vanZ. TI. aan II. H. Mog. wegens •le te '■egtfelling vair ien Vaandrig de Witte-..



Ï2o8 NIEUWE NEDERLANDSCH»
fs Gra-
venha<ïe.
Brief vanZ.H, aan H. H.Mog, wegens de te regtftel* ling van den Vaandrig de "Witte.
EDELE
geene meer directe betrekking tot de misdad van deezen Gevangen heeft. En veftigen wy het oog op den Perfoon van den Delinquant, die is in zyne qualiceit als Militair Officier in dienft van Uwe Hoog Mogenden, hy is gebooren te's Hertogenbofcb, en dus een gebooren Onderdaan van Uwe Hoog Mogenden, hy is nergens in de Pro. vintie van Holland gedomiciliëert; hy heefc het dilicf in Holland niet begaan en hy is in dc Provincie niet geapprehendeert.
Uit welk oogpunt men de zaak van de Gevangen dan ook zoude willen befchouwen, en welke lullen u men aangaande de Judicature van dien Gevangen ook zoude willen voeren, zoo kunnen.wy niet ontveinzen, van begrip te zyn, dat in alten gevallen de zaak van den meergemelden Vaandrig de Witte geenzins tot de Provincie van Holland in het byzonder, maar tot de Hooge Bondgenooten 5n het algemeen behoord.
Daar wy nu nogtans uit den voordragt, door de welgemelde Deputatie van de Heeren Staten van Holland en Weft-Friefland aan ons gedaan, moeten befluiten, dat Hunne Edele Groot Mogenden voornemens zyn, te delibereeren over de Rechterlyke Competentie aangaande de voornoemde geVangen Vaandrig de Witte, zoo hebben wy gemeent niet langer te kunnen of mogen afzyn al het zelve aan Uwe Hoog Mogenden en daar door aan de Hooge Boj dgenootcn ter kennisfe te brengen, ten einden Hoogftdezelve met opzigt tot die zaak kunnen refolveeren, zoodanig, als naar derzelver Hooge Wysheid ten meeften nutte van het dierbaar Vaderland zullen bevinden te behooren.
Waar mede &c.
Nog fchreef de Prins Erfftadhouder aan de Staten van Holland en Weftfriefland den 33 Oclober, dezen brief:



JAARBOEKEN, Oftober, 1782, i2c£
EDELE GROOT MOGENDE HEEREN, BYZONDERE GOEDE VRIENDEN!
NA dat eene Deputatie van U Edel Groot Mogenden op den 17 deezer aan ons had verklaard , dat U Edele Groot Mogenden verlangden en verwagteden, dat aan de zaak van den Gevangen Vaandrig de Witte, hangende HoogRderzelver deliberatien geen prejudicie mogt worden toegebragt, hebben wy die zaak nader overwoogen, en vermeent het onze zo veel mogelyk te moeten toebrengen , ten einde geene nadeelige gevolgen voor het lieve Vaderland daar uit mogten voort' vloeijen. Vereert met de waardigheden van Erfstadhouder , Iiaptein-Generaal en Admiraal van Uwer Edel Groot Mogende Provincie, zyn wy zekerlyk verplicht de Hoogheid en Souvereiniteit van Holland naar al ons vermogen te handhaven, doch teffens bekleed met de digniteiten van Erfstadhouder , Kaptein-Generaal en Admiraal der zes andere Provinciën, ais mede met die van KapteinGeneraal en Admiraal van de Unie, ftaan wy niec minder in dezelve betrekking tot dezelve Provinciën en tot het hooge Bondgenootfchap.
By naauwkeurige overweging van de gemelde zaak begretpen wy,Edele Groot Mogende Heeren ! dat de misdaad van verraad door den gevangen Vaandrig de Witte begaan, uit haare aart eene misdaad was, welke niet meerder relatie had tot de eene Provincie dan tot de andere, en gepleegt was tegen de geheele Republicq, en dus tegen hec algemeen Bondgenootfchap ; dat het voornaame poincf, door dien Gevangen geconfesfeerc eigent]yk hier in beftond , dat hy als commandeerende Officier te Brouwershaven, (alwaar hy tragten zoude het commando geduurende den Winter alleen te bekomen , en waar door hy dan ook de Battery den Os alleen commandeeren zoude) behulpzaam zoude zyn in eene Landing, welke de vyand op hec Eiland Schouwen zoude mogen on-
dernce*
's Gra*
venha-ge.
Brief vanZ.FI. aan de Ed. Gr. Mog. wegens, den Vaandrig de Witte.-



12io NIEUWE NEDERLANDSCHE
.'.< Gra-
i ïCNHAce.
Brief ranZ.H. aan cle Ed. Gr. Mog. wegens den Vaandrig de Witte.
deroeeuieh \ dar die Gevangen ook had betuigt, dat fchoon hem gefprooken was van hier over of over het Eiland Schouwen, hem noch het Eiland Goedereede, noch eenige andere plaats in Holland, genoemtis, als of de vyand eenigen toeleg daar op zoude hebben; dat de Perfoon van den Delinquant,al ware hy zelf niet in den Militairen dienft van deeze Republicq, ook even zoo weinig als de misdaad zelve eenige byzondere betrekking had tot de Provincie van Holland, dan tot een der andere Provinciën; alzoo den Gevangen gebooren is te 's Hei togenbosch ; geene woonplaats in de Provin-' cie van Holland heeft, en dat ook boven dien de Jurisdictie van eenen Hollandfchen Rechter in dit geval niet konde worden gefundeert uit hoofde,dat het delict, binnen die Provincie zoude weezen begaan , of dat de Delinquant binnen dezelve Provincie zoude weczen geapprehendcert, alzoo hec ddicV'nlet in Holland is begaan, en de appreherxfie niet in Holland gefchied was.
Wy oordeelden derhalven, dat, uit welk oog*J
Eunt deeze zaak ook mogt worden befchouwt, ea oedanig gevoelen men ook mogt hebben met opzicht tof de Competentie van eenen Rechter over znodanigen Delinquant, en met relatie tot zoodanige misdaad, niet te min de zaak altyd behoorde tot het algemeen Bondgenootfchap.
En Wy hebben derhalven gemeent, deeze zaak te moeten brengen, ter kennisfe van Hunne Hoog Mogende, en hebben niet willen afzyn aan U Ed. Groot Mogende daar van kennis te geeven by de eerRe gelegenheid , dat Hoogftdezelve wederom vergaderd waren,en teffens aanU Ed.Groot Mog. voor te dragen ce gronden van ons gemelde gevoelen. Waar mede &c.
Daar is tyding, dat de Engelfche Gezant te Brusfel, de Heer Fitzherbert, die al eens meer te Verfailles is geweeft, om tepolfen,
of



JAARBOEKEN, OÖff&r, iyBs; iau
©f 'er eene gunftige gefteldheid tot vrede zou-• de zyn; zich tharrcfs daar weder bevindt en^ den i Oétober , een lang mondgefprek met' den Graaf de Vergennes , Franfch Staatsminifter , en den Graaf cFAranda , Spaans ch afgezant gehad heeft, als mede met den Amerikaanfchen Gezant Franklin ,en opening gedaan heelt van nieuwe laftbrieven, waar by Zyne Brittannifche Majefteit hem magtigt, om over de voorwaarden der Vrede te handelen , en de erkentenis der onafhangelykheid van de Noord-Amerikaanfche Colonien, als een grondflag tot de algemeene Vrede, toe te ftaan.. Zie ook hier voren bl. 8'rï.
Leyden.
Een groot aantal Burgers en Ingezetenen ,' welken van zommigen wel op 1300 bepaald wordt, hebben een dankadres aan de Vroedfchap dezer Stad ontworpen , getekend, en door agt der ondertekenaars aan Burgemeesteren doen overgeven, om in de eerfte vergadering der groote Vroedfchap gebragt te worden. Dit Dankadres was aldus ingerigt:
Aan de Edele Groot-Achtbaare Hteren , die van de Groote Froedfcbap der Stad Leyden.
/^.eeven met fchuldigen eerbied te kennen de Ondergeteefcenden, alle Burgers en Ingezeetenen dezer Stad:
Dat, aangezien, zedert het begin van den jegenswoordigen Oorlogs tegens het Ryk van Groot-Brit-
tan*
&Gra-
'ECiHA-



1912 NIEUWE NEDÈRLANDSCHE
Leyden.
Dankadresvan
Leydfche Burgers aan de Vroedfchap.
tanrvien, de eerR Weerlooze en naderhand werkë* looze ftaat van 's Lands Zeemagt het voorwerp geweeft is zo der verwondering of liever der verach* ting van vreemden, als der klagten en fmerten van 's Lands welmeenende Ingezeetenen, de Ondergeteekendeh en alle braave Burgers, niet alleen in de» ze Stad, maar door de gantfche Republiek, met de levendigfte erkentenis en oprechtfte dankbaarheid vernomen hebben de rechtvaderlyke en cordate Propofltie, van wegen UwEd. Groot Achtb. den 31 July laatftleden inde Souveraine Vergadering dezer Provincie gedaan , om de oorzaaken te ontdekken van die voor het Vaderland zo fcbandelyke als ïchaadelyke inactiviteit*
Dat de Ondergeteekende zig verzeekerd houden, dat de bewuftheid van 's Lands heil op de beft mogelyke wyze, en uit de zuiverfte inzigten, behartigd te hebben, voor Uw. Ed. Groot Achtb. gelyk voor alle braaVe en weldenkende Regenten, eene genoegzaame, ja de eenigfte bedoelde belooning is; en datzy Ondergeteekende daarom tot nog toe uitgefteld hebben, aan Uw. Ed. Gr. Achtb* opentlyk te betuigen die gevoelens van erkentenis, liefde, eerbied, en onfchendbawe verkleefdheid, die hen ten opzigte van Uw. Ed. Groot-Achtb. altoos bezield hebben, maar die derzelver bovengemelde Vaderlands-lievende poging, tot 'sLands behouden toekomend welvaaren, in hunne harten ("als het ware) meer en meer heeft verlevendigd en Werkzaam gemaakt.
Dat ondertusfchen de Ondergeteekenden tot hun leedvveezen hebben moeten zien , dat, gelyk alle welmeenende vertoogen envoorftellen van 'sLands meeft geliefde Regenten thans het voorwerp zyn der lafterzugt van eenige ontaarde Ingezetenen, zo ook de meergem. Propofitie van Uw. Ed. Groot Achtb. door naamlooze Schryvers is aangetaft ge* worden op eene wyze, waar van de kwaade trouw hajoütaftelyk is : Dat men daarby de getrouwheid



JAARBOEKEN, Ottokr, 1782. 3213
San 'sLands eenige Oppermagt, dat is, aan Hun Ed. Groot Mogenden de Heeren Staten van Holland en Weftfriefland, (wettiglyk bekleed mee de exercitie der Souverainiteit in deze Provincie) in zo verre vergeet of moedwillig fchend, dat men aan Hun Ed. Groot Mog. durft betwi/ten een recht, 't welk van de Souverainiteit onaffcheide lyk is, namentlyk , om reekenfehap te vorderen der wyze, waar op de magt, op 'sLands gezag onderhouden , en uit 'sLands Penningen betaald wordende , tot deszelfs verdediging en tot befcherming van den Koophandel, den voornaamen" fleun van 't welvaren dezer Provincie, word gebruikt.
Dat de verontwaardiging over dergelyke infimulatien, als of Uw Ed. Groot Achtb. tegens de Coniti.utie der Republiek hadden gehandeld, aan de Ondergeteekende niet langer heeft toegclaatea hunne tege'nflelde gevoelens in hunnen boezem te fmooren; maar dat zy gemeend hebben dit het tydftip te zyn, om Uw Ed. Groot Achtb. op de plechtigfte wyze dank te zeggen voor derzelver bovengem. Propofitie, den 31 July ter Staats-Ver-; gadeiïng gedaan,die zy aanzien niet alleen ais volkomen Conftuutioneel, maar als daarenboven uitleverende een blyk van Uw Ed. Groet Achtb. wysheid, yver en aandagt voor de waare belangens van het lieve Vaderland, en om Uw. Ed. GrootAchtb. te verzeekeren, dat Uw Ed. Groot Ach'b. in die heiizaame pogingen met onwankelbaare fchreeden voortgaande (waarin de Ondergeteekenden volkomen beruften) by hunne Ingezeetenen, byzonder by de Ondergeteekenden, ten allen tyde zullen vinden die opregte liefde, onverbreekbaare verknochtheid, volftandige onderfteuning en yverige medewerking, die zy van getrouwe en dankbaare Burgers, viye Ingezeetenen vaa een Vryge* vogten Vaderland,, kunnen en moeten verwagteu-
Dat in der daad, aangezien zodanig geregeld onderzoek, als door Uw, Ed. Groot Achtb. ter Mm mm Staats-
Ley-
ÜEN.
Dank-
idres. van
Leydfèhc Burgets tan de Vroedrchdp.



1214 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leyden.
Dank'
adres
van
Leydfch Burgers aan de Vroed' fcbap.
Staats-Vergadering is voorgefleld, uit eigene aart en ouvermydelyk aan eene lange tydverwyling zal onderhevig zyn, de Ondergeteekenden,nevens de verdere wehneenende Inwooners van dit Gemeenebell , de hartelykfte wenfchen doen voor alle zulke verdere Rappen en maatregelen, als door ; Uw. Ed. Groot Achtb. en de overige Leden van 'sLands Souveraine Vergadering nodig geoordeeld zullen worden , ten einde voor te komen, dat, hangende het voorfz. onderzoek , met diezelfde werkeloosheid, waar over Uw Ed. Groot Achtb. zig (het zy met eerbied gezegd) te recht beklaagd hebben , niet verder worde voortgevaren, maar in tegendeel een oprecht cn wel belluurd gebruik gemaakt worde van die middelen, welke de goede Voorzienigheid aan deze Republiek in handen heeft gefleld, niet alleen ter rechtmatige afweering,-maar ook tot wel verdiende fchaaverhaaling jegens een trotfchen, onrechtvaardige en roofzugtigen Vyand.
Omme welke redenen, en in het vertrouwen, dat het Uw Ed. Groot Achtb. niet dan aangenaam zal zyn haare reeds gedaane poging hartelyk erkend, en haare verdere deliberatien tot 'sLands heil bemoedigd te zien door de plechtige betuigingen hunner Burgers en Ingezetenen, de Ondergeteekenden Uw Ed. Groot-Achtb. ootmoedig verzoeken in vaderlyke gunft te willen aannecmen de verzeekering hunner zuivere en gevoelige erkentenis voor de meergem. Propofitie, van wegens Uw Ed. Groot Achtb. den 31 July ter Vergadering van Hun Ed. Groot Mog. gedaan, mitsgaders hunne yverige wenfehen en heilbeden voor de gelukkige volvoering van alle zodaanige efficacieufe middelen, als Uw. Ed. Groot Achtb. nevens de verdere Staats-Leden, als waare Vaderen des Vaderlands , verders zullen goedvinden te beraamen, zo om het voorgefleld onderzoek tot een vrugtbaar eicde te bïengen, als om van de middelen, tot
's Lands



JAARBOEKEN, Otïober, Ï782." 121;
'sLands defenfie gefchikt, onder 's Hemels zegen, het ipoedigft ennuttiglt gebruik te doen maaken. 't Welk doende &c.
De agt Ondertekenaars, welken waren afgevaardigd, om dit dankadres aan Burgemeesteren over te geven, deeden by deze geleegenheid de navolgende aanfpraak.
EDELE GR. ACHTB. HEEREN
Het is aan Uwel E. Groot. Achtbaare door de pu blieke Aankondigingen zekerlyk reeds bekend, dat de Burgers en Ingezeetenen dezer Stad een Dank-Adres vervaardigd hebben aande Edele Groot- Achtbaare Vroedfchap voor derzelver Propofitie, betreklyk tot het beduur van "sLands Zeemagt, op den 31 July laatltleden ter vergadering van Hun Ed. Groot Mog. gedaan. Vond, by gelegenheid der erkenning van de Americaanfche Onafhanglykheid , het zo talryk als aanzienlyk Lighaam van Amfterdim's Koophandel zig door erkentenis genoopt om zyne Regeering dank te zeggen, niet alleen voor den ïtap, maar voor alle verdere pogingen, doorhaaltot 'sLands welzyn aangewend; niemand voorzeker zal Leydens getrouwe Burgery ten kwaa* de duiden, dat zy, dit voorbeeld volgende, zig insgelyks aangefpoord gevonden hebben om haare Regeering dank te zeggen voor eene Propofitie, welke eene zo onmiddelyke betrekking heeft tot het heil en de verdediging van ons Vaderland: Niet, Edele Groot Achtbaare Heeren, dat uwe Burgery (zig bevoegd reekene om *t gedrag haarer Regeerders door dergelyke Adresfen te.beöordeelen, veel min af te keuren: Zy weet , dat , zonder otnkeering van alle goede Mmmm 2 or-
Ley-
DEN.
Aanfpraakby de overgave van 't Dank' idres.



I2i6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
LeYDEN.
Aanfpraakby de overgave van 't Dankadres.
orde, de Ingezeetenen van een uirgeftrekt en volkryk Gem'ecnebest zig in de daaden der wetgevende noch uitvoerende Magt niet kunnen mengen : Maar, in een tydgewrigt, wanneer niets fchynt nagelaaten te worden, om hec zaad van jaloersheij en wantrouwen tuffchen Overheid en Burgers te ftrooijen , hebben de Ingezeetenen dezer Stad grmcend, dat een opent]yk blyk van den onverbreekbanren band , die Leyden's Burgery" van allen rang aan haare Regeerders hegt , geene ongepalte wyze was om haaren afkeer te toonen van hen, die, als 't ware om den openbaaren Vyand in de hand te werken , Uwed. Groot- Achtb. en andere Leden der Regeering by de Natie poo.:en gehaat r>P veragt te maaken, en haar daar door aan te 7 tten Tot misnoegde beweegingen; beweegingen , die de Leydfche burgery aanziet als het grootst, het verderflykst onheil, 't welk ooit een Land kan oveikomen. "
Gelvk dan, Edele Groot Achtbaare Heeren, dit Dank-" Adres met de zuiverde inzigten word aangeboden , vleijen zig de Onderteekenaars, die ons rhet de overgave gelast hebben , dat Uwed GrootAchtb. het in gunst zullen aanneemen, en inde eerde Vergadermg der Groote- Vroedfchap communiceeren. "
Het Dank- adres den 15 Oclober, door den voorzittende Burgemeester ter vergaderinge der groote Vroedfchap zynde ingeleverd , wierdt daarop een befluit genomen, van dezen inhoud:
EXTRACT uit de Refolutien van de Heeren van de Groote Vroedfehap der Stad I^eyden in Hun Edele Groot Achtb. Vergadering genoo-
wen op
Dings-



JAARBOEKEN, Oïïokr, 1782. 1217
Dingsdag den 15 Occober 1782.
De Eerfte en Praefideerende Burgemeefter beeft ter (Vergadering geëxhibeert een Adres, door een zeer groot en notabel aantal Burgers en Ingezeetenen dezer Stad geteekent, en op. gisfter door eenige Gecommitteerdens uit dezelve op eene allefints gepaste en decente wyze ter Kamer van Heeren Burgemeefterën geprefenteerd, met een daar benev?ns gevoegd verzoek, om het zelve by de eerfte bekwaame gelegendbeid te willen doen brengen ter kenniiTe van de Leden dezer Vergadering.
Waar op gedelibercert, en in agting genomen zynde , dat uit den inhouden van dien kwam te blyken, dat het zelve nergens anders toe was ingericht , dan om, onder betuiging van een ongeveinst attachement aan de Regeering dezer Stad , in wiens zorge zy zonder bekommering berufteden , en ter onderfchragirg van welke zy zich vol yverig en bereid von *en , hunne zuivere en gevoehge erkenteniffe te deen ontwaar worden voor derzelver op den 31 July laaftleden gedane| Propofitie ter Vergidenng van Haar Ed Groot Mog., is goedgevonden en verftaan : Heeren Burgemeefterën by deze te verzoeken om de genen , welke zich ter Kamer van Heeren Burgemeefterën tot het prefenteeren van voorfz. Adres hadden vervoegt op nieuws te willen doen roepen om , in naam van deze Vergadering hun aan te zeggen :
Oac het den Leden van dien niet dan,, aange. naam geweest was te mogen verneemen zulk eene verzekering van vertrouwen , zulk eene Liefde voor, en verknogtheid aan dezelve, ali uit het gemaakte Adres (of fchoon be voren danr aan nimmer hebbende kunnen twyffelen gebleeken was ; en dat wanneer beflendge ver kleeftheid aan de egte beginzelen van Vader andfche Deugd, waare Zucht voor de gemeen Mm mm 3 bi
Lf.y-
oik.
Beft. der Vroedfchap op voorgem.Dankadres.
)



Leyden.
Befl. der
Froed-
Jchap op
voor- '
gem.
Dank.
t&res.
] <
] i
« i I 1 t V V
*
1218 NIEUWE NEDERLANDSCHE belangens en ftilte eensgezindheid in de harten der goed. Burgeren en Ingezeetenen beveftig" mog ten blyken , dc Regeering dezer Stad zig da?r door te meer m ftaat zal gefteld vinden , om den vafd" V3ldf La^' ^ ™* * behngeTs
doS^disü?"0*van deze Ref°!uti-e
Aldus gerefolveerd en gearrefteerd by die van de
By my (en is onderceekent) 7 <82* YSBRAND VAN DAM.
Daar op de agt ondertekenaars, welken iet dankadres aan Burgemeefterën hadden >vergeleverd, ontboden zynde, is hen doS iurgemeefteren voorfch*. befluit. ter hZ
AMS TELDAM.
-.Sf" t8 °?°berzyn uit Texel in Zee fre-
£, JL ft2??' °0i°ë ScheP£n de Glindhorst, '<*n 50 ftukken , Kapt. ^«-/o* • den B-iel
en Kant ÏÏiirV; ^7US> van *4 Sn prP en daags daar aan een
v naft %mC&r V°nd;r b£VeI van de" Schouty më}- J- ti. Kimiereen , en wel van do
f"/,,4 kkC2 5 faPr' ^ C. Staring - U. ^H, van 64 Rukken , Kapt. J. kvan
Braam j



JAARBOEKEN, ÖBober, 1782. 1219
Braam ; de Unie, van 64 Stukken, Kapt. Grave van Weideren; De Kortenaar, van 60 ftukken, Kapt. Hooft; Goes, van 50 Rukken Kapt. Stavorinus, welke laatfte veel zieken heeft cn naar Zeeland beftemd is.
Den 12. dezer zyn nog in Zee geftoken 's Lands Oorlogfchip Rhynland, van 50 ftukken, Kapt. C. H. Mulder, en 't Fregat Het Hof Souburg, van 36 ftukken, Kapt. P. H. van Pelt, beide naar Surinamen en Curacao: daar tegen zyn uit Zee in Texel terug gekomen 's Lands Oorlogfchepen Glinthorst, Kapt. L. Aberfon, en den Br iel, Kapt. A. Bols.
Van de Helder is tyding gekomen, dat vyftig man van het Ooft-Indifch Schip de Venus, een ligter , die aan boord gelost hadt, afgeloopen hebben , na dat vier van de belhamels eerft den Opper-Stuurman met.meffen verfcheidene fneden hadden gegeeven , doch de andere Stuurman hen vervolgende en het Ty gekeerd zynde, wierden zy dooide Oorlog Sloepen agterhaald. Een is op de Ligter dood gefchooten , en de anderen zyn gevangen op de Oorlog fchepen gebragt, zynde de dood gefchootene met de beenen nen aan de Nok van de Raa op het Schip van den Bevelhebber opgehangen.
Wy hebben hier voren bl. 829 van het gevegt van het gewapend Schip , Kaptein Geerman, met een Engelfch Fregat, voor de haven van Curacao voorgevallen , gefproken. Ook hebben wy in ons Rukje van September het Berigt van den Schoutbyuacht Rietveldt des wegens medegedeeld. Daar is thauds een brief van gem. Kaptein Geerman, gedag.
Mm mm 4 te-
Am-
S1FXDAM»



Am- '
stel»am.
Brief van Kapt. Geerman wegens zyn gevcgt voor de haven van Cu rafao.
\
i22« NIEUWE NEDERLANDSCHE
tekend uit Jamaica den iojuly i/Sa.-bekend geworden, zynde van dezen inhoud:
Aja dat ik den ty Juny op Curacao klaar was geworden ora in Zee te gaan, ben ik op den \Cden dito daags geweest met een Engelsch Fregat de Diamant, gecommandeert door Kapt. CRiSTOPHER PARKER, voerende 26 Stukken van 12 Dond, 6 dito van 18 pond en 6 dito van 6 pond, en 280 Man, voor wiens overmagt wy naar een allerhevigst Gevegt van ruim twee en een halfuur hebben moeten bukken.
Den 13 Juny was ik gereed naar Zee te gaan, doch wierd verzocht door den Schout by nagt Rietveld om nog een dag te blyven wagten cp den Kotter de Kemphaan , gelyk ik gedaan hebbe: den I4den vraagde ik weder aan den Commandant permisiie om te mogen .vertrekken , doch wierd weder verzocht nog een dag te blyven; dén isden zond ik by zyn Wel Ed. Geftr. weder aan boord met verzoek te mogen vertrekken, dog kreeg tot rapport een verzoek om te blyven tot Zondag, terwyl de Kotter niet klaar konde koomen ; ik zond wederom, met verzoek om te mogen vertrekken , terwyl ik vreesde my des Nachts te veel Volk zoude drosfen, belovende de Kotter buiun <!e Haven te zullen opwagten, waarop den Heer Commandant rny eene goede reys liet wenfchen.
Ik vertrok dan 's Avonds ten 6 uuren en bleef dien Nacht voor de Haven kruisfen , den i6den 's Morgens ten 0 uuren kwam de Kotter uit,diemy ten half 1 o uuren praayden, en gaf hem te kennen, dat het voor my onmogelyic zoude weezen om op te werken, dog kreeg tot antwoord, wy het eens dicht onder wal moeften probeeren ,- "maar hy ongelyk veel harder zeilende als myn Schip, moeft ik ten half twaalf refolveeren om af te houden. Op dat oogenblik wanneer ons Schip
voor



JAARBOEKEN, OSioher; 1784. uar
voor de wind lag, ontdekten wy een Zeil in 't Ooften voor de Wind afkomen, waarop ik refolveerde weder by te draaijen, de lucht was zeer buijig en deinzig, het fcheen een klein Scheepje te weezen , dat wy voor een Neutralen Bodem aan zagen, doch toen het voor de Haven pasfeerde, wierd het zelve met fcherp begroet: het draayde daar op na Zee en kwaam direkt op ons af, waar uit wy beflooten het een Vyandelyk Schip was , fehoon hy onder een Franfe Vlag en Wimpel naderde : ik telde ? 1 ftukken aan zyn .stuurboordzy de, wy mankeerden niet om alles gereei en in de wapenen, te brengen,én moedig onze Hollandfche Vlag te vertoonen, terwyl wy alle ©ogenblikken onze' Confrater de Kotter verwagten , doch dn zogt zyn veiligheid onder het Fort en dc Haven, om wat reeden weeten wy niet, maar by h eft zeer fchandtlyk en flegt by ons gehandeld, want was hy by ons geweeft, hadden wy de Diamam tot eene goede prys gemaakt, en hy was indien hy niet had gaan loopen, zwaar en groot genoeg var ca'.iber, om het Fregat van agteren in een defolat< ftaat te brengen, terwyl wv hem gedurig met eci goede gbdde laag bezig hielden: had ik geweëten oat hy zie zoo zoude gedragen hebben, de Dia mant hadtriy voor Curacao niet gevoncen.
Onze Vyand naderde ons ondertusfehen tot o de dinantie van een 11 ponds fchot, wanneer h onder zyn Franfche Vlag by draaide, ik telde toe aan zyn Bakboord zyde, iy ftukken, waarop ik d Officieren riep en vroeg, wat hunne gedachten wa; ren, terwyl wy nog konden kiezen te loopen t te vegtcn ; maar niemant was genegen om te lo< pen, daar wy d^gten, zoo het een Engelsch Schi is, zal zekerlyk ten eerden de Ko ter of een Oo ipgfehip uit de Haven van Curacao.komen, om 01 te EiTiltaeien , en zoo het een Franschman wa; hoovste wy benig nieuws van hem te verneemen, Wy ftecvende toen om de Noord met onzen ve
mor
Am-
stej> dam.
Brief van Kapt. Geerman,wegens zyn ge- . vegt voor de haven van Curacao.
a> V
e 1-' f )P
is »
r-



Amsi Er.-
DAM.
Brief van Kapt. (f eerman , wegens zyn gevegt voor de haven van Curacao.
i
»
i
i
t i
s
3
d t< e v ii k v d
laaa NIEUWE NEDERLANDSCHE
momden Vyand, ten een uur liet hy zyn Fok vallen en fcheen zyl te willen maaken, ten half twee uur geyde hy zyn Fok en kwam voor de wind op ons af: genaderd op een Snaphaan fchoot aan Stuurboord agterwaards, had hy juist de wind van ons en wierden van hem begroet met eene volle laag, daar hy zyn Engelfche Vlag toen mede toonde, het geen niet minder van ons beantwoord wierd , en wy raakte op een half Snaphaan fchoot by elkander, daar wy toen op een allerhevigfte wyze in een geduurig vuur met onzen Vyand ftreeden, ten drie uuren kwam onzen Steng van boven neder, ons Tuig werd op een allerdeerryktte wyze gehavend en genoegfaam reddeloos, ten vier uuren wierd onze Vlag van boven neder geIchooten, en 7 ftukken waaren aan Stuurboord zyde defect, twee onderfte boven, verfcheide dooden sn veele gekwetften, onder de laatfte de a Luiteoants. De Officieren kwamen by my en zeiden, dat ie geheele Battery vooraan in disorder was, wy •efolveerde om de Vlag te laten leggen, en gaf >rder om de reeven uit de Marszeils te fteeken om :e vlugten, dog kreeg ten antwoord,dat beide de Stengen in ftukken,de Marsfe vallen en het geheee Tuig onbekwaam was om eenige Zeil te konnen anbrengen. Opdat oogenblik ontdekten wy, dat wee zwaare Scheepen voor de wind op ons afkwaüen, die wy ook voor Vyanden aanzagen, waarop ?y ons verlegen vonden en genoodzaakt om ons an onzen Vyand overtegeven. Kapt. Parker praayden ons toen , en vroeg of nzen Vlag neer lag, wy antwoorden ja, het was >en half vyf en zond daar op zyn bood aan boord, 3 liet my met myn eerfte Officieren vraagen: aarop ik met myn eerfte Luitenant, Opperftuurlan, Bootsman en vier Matroofen by hem aan boord mm, daar wy ook in eene allernaarfte toeftand ond'.n; zooveel wy ontdekken,konden had hy 10 joden, wa r onder zyn drie eerfte Officieren en $ gekwetften,:zyn Schip was zeer lek doorgrond
fchoo-



JAARBOEKEN, Oltobef, 1782. 1223,
fchooten, de Fokkemaft ftond op het vallen. On-i dertusfchen kwamen de twee voorgemelde Schepen 5 nader, en Parker kende haar voor Hollandfche 1 Oorlogfchepen, het geen des Avonds ten 6 uuren bleek, toen hy de Hoeker moeft verlaaten, en de. nacht hem gelegenheid gaf, om zyn Tuig te repa- • reeren en te ontvlugten,dat by den dag niet mooglyk zoude geweest zyn, door dien hy te reddeloos was.
Den a7 Juny arriveerden wy op Jamaica, en hebben byna drie uuren aan boord van den Admi-' raai Rodney moeten blyven,die ons beloofd heeft,' ons ten eerften met een Cartel Schip naar Curacao te laten brengen, doch men weet nog niet wanneer, want de Haven moet tot primo Auguftus geflooten blyven, om dat dan het Convoy moet zeilen.
Dog wy moeten tot meerdere opheldering, by voegen het volgend
Extract uit het Journaal, gehouden aan Boord van'sLands Fregat van Oorlog Beverwyk, onder Commando van den Heer Capitein Juflus Boot, door den Ondergeteekende, gedient hebbende op gemelde Fregat als tweede Kaptein'
Zaturdag den 15 Juny 1782.
's A vonds tegens 5 uuren zeilde de Kaper van Kaptein Geerman naar Zee, en bleef voor de Haven over en weeder houden. Zondag den 16 dito de Wind Ooftj» enJ> fty ve
z n
gereefde Marszeils en ongelyke koelte , in de Dagwagt zeilde 's Lands Kotter de Kemphaan naar
Zee
Lm-
tel* ï am.
Brief >an Kapt. Geerman wé^ens zyn *evegt •'oor de haven van Cu* >-afao.



Am*.
STKLDAM.
Journaal we geus hei j oprval met Hapt. Geerman.
1224 MED WE NEDERLANDSCHE
Zee: wy zagen Kaptein Geerman even berecden' de Haven tog over en weder houden: tegen half twaalf uuren zeide men by o: s aan boord, dat 'er een Sein was gedaan door een der boven Fortuien , dat 'er een Ra^zcil uit de Oost kwam • hec welk aangezien wierd voor een Neutraal Schip' dat hier in deeze Haven wilde komen ; doch tr-n zelve nader willende komen, ontdekten wy, dïc het een Engelfch Oorlogfchip was : de Kotter hield terftond naar de Wal tce, en liep digc onder de Bacteryen der Fortres, de Kaaper daarentegen lag van de Wal af om de Zuid.
Teger.s twaalf uuren ordonneerde de Heer Rietveld, dat de Beverwyk met alle mogelyke fpoed naar Zee moest gaan, wy floegen terftond dc ligte Zeden aan, en bragten Kabeltouwen uit aan de Opperwal, om daar meede op te winden, en maakten het Schip verder klaar om te kunnen zeilen: H' t Engelfche Oorlogfchip liep largs de Wal heen, en pasfeerde byna binnen het bereik van het Gefchut deezer Haven, en werden verfcheide fchooten op hem gedaan, zoo van hec Fort als uit hec Gefchut van den Heer Rietveld, ra dat hy de Haven gepaffeert was, draaide hy by den Wind op; onze Hollandfche Kaper bleef nog al om de Zuid leggen , dat ons zeer verwonderde , hec Engelfch Oorlogfchip zette doe k;agt van Zeilen by, en deed zyn best om by ce Kaper te komen , welke, zoo men my gezegt heeft, bydraaide met het groot Marszeil op Steng , en reeds al een groot end beneeden de Haven en van de Wal af was. Wy wonden zoo fpoedig op a^ mogelyk was, ftaken ons zwaar 1 ouw'de Kluvf uit, en kapten het by de fpitfing", byna in het midden der Haven zynde, braken onze beide Kabeltouwen, waar door wy met de Boegfpiiet tegen de Nafl'm en op de grond dreevurt :, wy bragten terftond andere Kabeltouwen uit , dog die braaken weder ftuk. de Heer Rietveld ordonneerde doe, dat wy zoo lang zouden blyven
leg-



JAARBOEKEN, Odoler, 1782. 12^5
leggen, tot dat de Naflau was weggehaalt, welke dan"ook teritond aan hec opwinden grog, en doe' wy ruimte hadden, wonden wy een zwaar Kabel-touw, dat wv van Kaptein Cros leenden onder de Opperwal , 'en haalden bet Schip met de zyde langs de Wal, zetten de Sloepen in, en maakten de Zeilen los, leggende de Naflau even voor ons; tegen half 4 uur, zeilden wy de Haven uit, zetten Bramzeils, Leizeilen , en al wat wy konden by, wv z:gen dat de Kaper nog Haags was met het Engelfch Schip, en nader komende zagen wy de Kruisiteng van hun vallen en de Vlag neer gaan, doch direct weeder opheiflen, doch het duurde niet hing, c;f de Vlag ging weeder neer, en daar na wierd die onderüe boven opgeheezen, doch bleef zoo niet lang waayen. Intuffchen naderden wy lterk, wy zagen het Engelfch Schip voor den Wind afloopen met alles by, de Kaper lag m :ede voor den Wind, doch konde, door dien zyn Tuig zoo befchaadigt was, geen Zeil by krygen , en draavde doe by den Wind op, de Voorfteng viel kort daar na ook over Boord: na gifling om half 7 uuren waren wy hem op zyde, en verKonden, dat hy reeds voor den Engelfchman ge. ftreeken had, en dat Kaptein Geerman, beneffens zyne principaal (te Officieren , zich op het Engelfch Oorlogfchip bevond, en daarentegen ern Officier mee eenig Vólk aan boord vin den Kaper gezonden hai; de Heer Rietveld zond den Lieutenant Gervals en eenig Volk naar de Kaper toe ~en wy den Lieutenant Meyer met eenige Manfchap, die de geheele nacht beezig geweest zvn met het Schip cn Tuig in order te brengen, ' het Engelfch Oorlogfchip bleef , zoo lang wy konden zien, met alle Zeilen by voor de Wind afloopen, voorts bleeven wy den geheelen nacht digt by den Hoeker, en hielden het zoo over en wèeder.
(Was getekend)
JL ReyntJes.
Dooi
tel. ïam.
Journttal wé'trens het ;oor val met Kapt. □eerman^
\



NIEUWÉ NEDERLANDSCtlE
Am-
stelQAM.
Door de Admiraliteiten is eene Memorie aan den Raad van Staaten overgegeven, tot voortduuring van het dubbeld Laft en Veilgeld voor den Jaare 1783. Gelyk ook eene aan H. H. M. om te vernemen of het Placaat van H. H. M. omtrent het leveren van den derden Man niet moest gehouden worden voor vervallen : De Gedeputeerden der Provinciën Holland en Zeeland hebben aangenomen zich hierop nader te verklaareil.
Wy hebben dit geheele jaar door, byna niet dan onftuimig weder gehad, maar byzonderlyk heeft het in deze maand fterk geftormd, Den 20 verongelukte op de Zuiderzee na by Muiden het Hasfelfche Beurtfchip, van 't welk verfcheidene perfonen verongelukt zyn.
Te meermalen , by ongewoone verheffingen van den wind, hebben wy van den Waterftaat in'tY, bericht gedaan, enthans zullen wy dit vervolgen. De aanwakkerenden Storm, welke Saturdag avond, den 1 oden dezer, om y uuren, met zwaare rukwinden , begon , joeg echter het Water voor deze Stad niet buitengewoon op, uit hoofde van den Westen wind, zynde by Hoogwater, 's morgens ten 2 uuren 12 min. maar 23 duim boven peil gerezen, en Zondag morgen, den aoften dezer, by Laagwater, ten 8 uuren 23 min. wederom tot 10 duim , met fiyve koelte, gevallen. Dog de wind ftyf aanhoudende , werden ten 9 uuren reeds de Waterkeeringen dicht gezet, en de Schutfluizen gefloten, met 15 duim boven peil. Tusfehen 13
en



t
'JAARBOEKEN, Ofto&r,, 178»: 1247
-en 1 uur, des middags, het water van 36 tot 46 duim gerezen zynde , wierden de Nooddeuren der Sluizen en. Waterkeeringen, insgehks, dicht gezet, en is voorts het water gewasfen tot 's avonds ten 10 uuren, ftaande toen 62 duimen boven peil, doch by hoogwater, den 21 dezer des morgens, ten 2 uuren 56 min. reeds tot 50 duim boven peil gezakt , en, ten 8 uuren, bevond men maar 33 duim boven peil. —- Gedurende al dien tyd is de wind meeft VVeft en Zuidweft, en maar een korten tyd Noordweft geweeft.
Daar veel geklaagd is over de traagheid in het voortzetten van onze Zeemagt, als mede over de werkeloosheid van onze vloot, zo is tot verfchoning van dit laatfte ook bygebragt, dat het zeer moeilyk is voor onze fchepen, om uit onze Zeegaten in Zee te zeilen, en de wind daar toe zeer gunftig moet zyn, opdat zulks kan gefchieden. Men heeft hier tegen uit de Vaderlandfche Hiftorie herinnerd, „ dat in Oogftmaand 1665 't gemeen gevoe„ len was, dat men flegts op tien ftreeken „ van 't Compas uit de Rhee van Texel in „ Zee kon loopen, dog dat de Raad-Penlio„ naris deWittna. een nauwkeurig onderzoek bevonden hebbende,dat 'erwel agtentwintig onde.rfcheidene ftreeken aanleiding toe„ gaven, zelfs het loot in de hand nam, het „ Spanjaards gat peilde, en de Vloot ïterk „ drieennegentig Fregatten, met eenige nqg 5, kieinder Vaartuigen, meteen Zuiden en Nnnn „ Zuid,
Am-
iTELDAAC.



1218 NIEC WENEDERLANDSCHS
A Misteldam.
„ Zuidweften wind gelukkig in Zee bragt", Waar tegen wederom door anderen het navolgende is aangemerkt:
„ i. Dit Spanjaards gat is zeedert 117 jaa„ ren zoo merkelyk veranderd, verlamd en „ verdroogd, dat 'er uit 't geen ten dezen „ opzigten in 1665 konde worden gedaan, „ geen befluit getrokken kan worden tot 't „ gunt jegenswoordig kan beproefd en uit„ gevoerd worden.
„ 2. Dat de Hiftoriefchryver Wagenaar r, voorzigtig dog niet minder artificieel en ', even daar door ingewikkeld,meld, dat na de bevinding van den Heer de Win, wel agt en twintig ftreeken aanleiding gaven „ om in Zee te kunnen geraken. Maar ik „ kan en moet den Schryver en alle Neêrlands Ingezetenen , die hier van mogten „ onkundig zyn, tot eer van zommigen on„ zer teegenswoordige Zee-Officieren Heilig „ berigten , dat na herhaalde onderzoekin„ gen, zodanige ontdekkingen door hun ge„ daan zyn , dat men teegenswoordig met „ Schepen en Fregatton , die zelfs dieper „ gaan, als de Fregatten en Schepen volgens „ den voorn. Wagetiaar door den Raad-Pen,, fionaris in 1665 in Zee gebragt,niet flegts „ op 28, maar zelfs op 32 a 33 ftreeken van „ 't Compas in Zee kan komen. Maar ik j, moet 'er
„ 3. Teffens by voegen, dat 'er voor on„ ze zwaare Schepen van rang, die wegens „ haare groote en fcherper kielen ongelyk dieper gaan, als ten tyde van den kundi-



JAARBOEKEN, OSpber, tfrk 1229
„ gen Heer de Win een eenig Oorlogfchip, „ bekend was,maar ioa i3Rreeken bekend■ „ zyn". i Hoorn.
Het Ooft-Indisch Compagniefchip Berkhout, naar China aangelegd, is door den geweldigen wind van de touwen geraakt, en omgeüagen, eenige weinige perfonen, welken zig op het zeiven bevonden, zyn gered. Dit fchip is eerft onlangs van ftapel gelopen.
Maassluis.
Schout, BurgemeeReren en Scheepenen ' uitmakende de Weth van Maasfluis, hebben zig in % laatft van September tot de Staten dezer Provincie, by een Smeekfchrift vervoegd, verzoekende fchadeJoos ftellincr wegens de laften en koften van het inleggend krygsvolk,of ten minften kwydfchelding der gewoone verpondingen over de jaaren 1780 en 178,1. Zie hier het verzoekfehrift zeiven:
Aan de Edele Groot Mogende Heeren Staten van Holland en WefiFriesland.
Qeeven onderdaaniglyk te kennen Schout Burgemeefteren en Scheepenen , compofeérende de Wet van Maasfluis: v
Dat op den 27 January 1781, op ordre van Zy ne Doorlugtige Hoogheid den Heere Prince van Orange en Nasfau, binnen Maasfluis is gecantonneerd geworden het eerfte Battaillon van Zvue Hoogheids tweede Regiment Orange Natfau •
Nnnn 2 * oat
>tel« jam.



JS30- NIEUWE NEDERLANDSCHE
Maassluis.
Req.van Maas ■ fluis tot kwyd' fchel- ■ cl'mg van verpon» dinge.
Dat de Supplianten , in overweeging neemende het ruïneus gevolg, dat zoJaanig Cantonnemenc voor der Supplianten gemeente moeft na zich fleepen, daar dezelve gemeente bereids door het gemis der Visvaart, de eenige tak van beftaan, die te Maasfluis exfteerd , op den Oever van hun beuerf was gebragt, zig bereids op den 28 February 1781 by Requeft hebben geadresfeerd aan de Edele Mogende Heeren Gecommitteerde Raaden van Uw Edele Groot Mogende , en daar by verzogt, dat de Supplianten mogten worden gededommageerd van zodanige koften van Inquartieriog als anderzins , ter zaake van de Cantonneering of Inquartiering van het meergemelde Battaillon~bereids waren gemaakt, of nog gemaakt zouden worden: Waar op den 15 Maart 1781 is gevolgd e ne Refolutie, waar by wel gemelde Heeren Gecommitteerde Raaden hebben goedgevonden ten behoeve van de Supplianten, ter zaake van de Cantonneering van het Battaillon , eene Ordonnantie op te doen maaken, ten einde aan dezelven te laaten genieten zodanige ferviesgeldet] , als voor een Battaillon van gelyke fterkte in de Steden binnen deze Provintie genoten wierd. om daar mede te continueeren, zo lang als hetzelve Battillon te Maasfluis gecantonneerd zoude blyven, terwyl by eene nadere R folutie van denó April 1781 isverklaard» dat het voorfz. Serviesgeld aan de Supplianten alleen was toegedaan om dczelver Dorps- Kafle te onderfteunen in het dragen der laften, welke uit de gewoone koften van de Cantonneering moeften refuiteeren , maar gcenzins i^zo als daar by wordt gezegt) om dezelve van die koften tebevryden, en da. de Supplianten, onder het genot van hetzelve Serviesgeld , allezins verpligt bleeven om, zo wel '^e Officieren als de Gemeenen van het Battaillon , in hun Dorp eec-mtonneerd» op den gewoonen voet van Cartonneering , behoorlyk van L gement, Vuur, Licht, Zout en Zuur te voorzien.
Dat



JAARBOEKEN, OMêt^ 1782. 1231
Dat de Supplianten in deze fchikking van welgem- Heeren Gecommitteerde Raaden geenzins zouden hebben heruit, maarzich toen reeds aan Uw Edele Groot- fvjogenden hebben geadrefleerd ge had, indien niet de Supplianten, op voor hun genoegza3ine gronden, zich hadden verzekerd, aat zy op eene gepaite wyze van het meerdere bezwaar zouden wor Jen ontlaft.
Uat ondertuffchen door de Supplianten, geduurende het gemelde Cantonnement der voorn. Trouppes, boven en behalven het geene by forme en onder den titul van zogenaamd Serviesgeld, door welgemelde Heeren Gecommitteerde Raaden, aan de Supplianten is gedaan betaalen, voor het Logement, Vuur, Licht, Zout, Zuur en anderenoodwendigheden, is uitgefchoten eene Somma, furpasfeerende de magt der Dorps. Kas, die opzichzelve zodanig was bezwaard, dat de Supplianten zich Eeds- en Pligtshalven hebben gedrongen gevonden om alle perfuafien te gebruiken, om voor het vervolg van dien drukkenaen laft bevryd te worden , een Lft, welke de Supplianten niet langer konden dragen, zo zy niet moedwillig hun voorn. Doip in onherftelbaare fchulden wiiden inwikkelen, 't geen d- s te ondragelyker was. gelyk niet flechts ide Haringviflchery jmaar ook deVifchvaarc in de Noordzee en op Ysland abfoluut ftiltiond, cn daar door alle die Handwerkslieden, dewelke hun beftaan in de voorn. ReeJeryjn en derzelver A&iviteit vonden, ledig moeften loopen, en met geene mogelykbeid op emig middel van perfoneet on flag kan worden gedacht en ook de conltitutie van het Dorp Vlaasüuis zodanig zynde, dat deszelfs welvaart eeniglyk en alleen van de opkomft der Zetën afhangelyk is, en deszelfs aanwas en bloey, ie gelyk met de ftililand der Viflcheryen moet ophouden , tdzo zeer weinige Ingezetenen binnen Maasfluis gevonden worden, dewelke geene directe conr.exie met de Viffcheryen hebben, en dezelve Ingezetenen zich nergens anders medekunNnnn 3 nen
Maas.
sluis.
Req. van Maasfluis tot kuylfchelding van verpon dingen.



Ï2S2 NIEUWE NEDERLANDSHE
Maassluis.
Req.vat, Maas. /luis tot kwydfchelding van verpondingen.
nengeneeren, byzonder niet mét de Landbouw, die hunDe Nabuuren ten allen tyde een min of meer gelukkig beftann bezorgen kan.
Dat de Supplianten , die dit alles op onderfcheidene tyden ter kenniire van Zyne Doorluchtige Hoogheid,den Heere Prirce van Orange en Naflau, hebben gebragt, en eene nodige voorziening hebben geimploreerd , en daarin niet verder hebben gereuffeerd, als dat andere Trouppes op eene min bezwaarende wyze zyn gezonden en aldaar nog gehouden worden, en dus men natuurlyk diend te begrypen , dat de beveiliging en zekerheid van hec gemeene Land geconfldereerd word daar door te worden bevordeid.
Dat de Supplianten zich durven verzekerd houden, dat Uw Edele Groot- Mogenden, begrypende, dat de voorfz. Trouppes binnen Maasfluis met zyn gelegd alleen tot beveiliging van deze Plaats maar tot dekking van het geboste Land, tegen onvoorziene aanvallen van den Vyand; en dat dus Uw Edele Groot- Mogendeo zullen befeffen, het geheele Land verpligt is, om in het bezwaar, het welk Maasfluis bereids heeft gedrukt, en hetzelve zekerlyk zou doen te gronde gaan, aan de Supplianten te gemoet te komen; en dat gelyk de Supplianten zich alleen door de toevallige onkosten, door het voorfz. Cantonnement meeftendeeis veroorzaakt, en verder door de langduurige ftilftand der Vilfcberyen verergerd, volftrekt buiten ftaat bevonden hebben om de ordinaire Verpondin. gen over de Jaaren 1780 en 1781 ten Cornptoire Generaal op te brengen-, of zulks nog te doen, de Supplianten mogen verwagten, dat dezelve Verpondingen aan hun mogen worden geremitteerd.
Weshalven zo keeren de Supplianten zich tot Uw Edele Groot- Mogenden, ootmoediglyk verzoekende, dat het Uw Edele Groot- Mogenden goedgunftig mag behaagen ,omme ter zaake voorfz. zodanige voorzieninge te doen, als Uw Edele GrootMogenden naar derzelver gewoone aequiteit, ter
fcha*.



JAARBOEKEN, Otlober, 1782. 1233
fchadeloosftelling van het Dorp Maasfluis, zullen oordeelen te behooren , immers en in allen gevalle aan de Supplianten te verkenen remiflie der ordinarii. Verpondingen ove rMaasfluis , over de Jaa ren 1780 en 1781, teneinde dezelve te emploijeeïen om te betaalen de Schulden , door hun ter voorfz. Zaake gecontracteerd ; en om wyders hunne Dorps Kaffe weder te redintegreeren en in ftaat te ftellen omtrent de vereifchte uitgaave te kunnen voorzien* ,
't Welk doende enz.
ZEELAND
Middelburg.
Niets heeft hier meer verwonderd, dan dat de verpagting der gemeene middelen dezer Provincie , voor dit jaar , ruim 6000 ponden vlaams vermeerderd is. De ongelukkige gefteldheid der tyden in agt genomen zynde , welke voor al deze Provincie drukt, zyn 'er naauwelyks redenen van dir, wonderlyk verfchynzel uit te denken.
Zï ERIKZEE.
.Burgemeefterën, Scheepenen en Raden dezer Stad hebben den 18 Oétober aan de Edele Mogende Heeren Gecommitteerde Raaden dezer Provincie den navolgende brief gefchreven
EDELE MOGENDE HEEREN I
Op den aöften der jongfte afgeloopene maand, hebben wy vernoomen, dat den Vaandrig de Nnnn4 Witte,
Maas^
SLUJS.
Req. van Maasfluis tot kwydfchelding van ver pon» dingen,



1234 NIEUWE NEDERLANDSCHE
ZlE-
1UK/EE,
Brief der Staa Zierikzee wegens de veiligheid der Provin' cie, en te regtflellingtan de Witte.
;
i i
i
i
i
£ a c i
fi 1
v
V
c
Witte, onder het Regiment van den Luitenant Generaal van Yfenhurg, thans alhier Guarnifoen houdende, uit den Eilande van Schouwen,alwaar op een der Buitenpoften was gedetacheerd , na 's Hage in gevangenis is gotransporteert, zonder dac wy , tot heeden, eenige -tekere bewustheid hebben, waar in de waare oorzaken van zyne apprehenile zouden geleegen zyn..—|— Uit de algemeene geruchten en Nieuwspapieren moeten v.y befluiten,en vast Rellen, dat de voorn. Vaandrig de Witte,zig zoude hebb n fchuldig gemaakc aan eene veriaderlyke verflandhouding met den Vyand, door het formeeten van i'ee^eningen en Plans, om was het mogelyk dit Eiland vyandelyk te doen attacqueeren en te overrompelen, ja zelfs dat reeds tegen denzelven eenige crimineele Pro:edures, over en ter zaake voorfz. zouden wee?en geëntameert. Deeze geruchten Ed. Mog. Heeren verfpreiden zich van dag tot dag, en houien ons in eene gedurige onzeekerheid, in hoevere deczeUen zig hier om trein t zöude hebben vér;eten en fchuldig gemaakt, dog veroorzaaken niec e min by ons eené alleszints billyke angstvalhgleid, wanneer wy nagaan , in hoe verre denzelven hier in reeds zoude kunnen weczen gereusèerc en de al'erveruitzienfte gevolgen, welke uit :oo eene malitieufe conduite, zoo voor de publiee veiligheid van deze Provintie in het gemeen , Is fpeciaal van deze Stad en Eilande zouden unnen refulteeren.
Deze onze ongeruflhrid word niet weinig verroot, waaneer wy in overweëging neemen, niet Heen den flegten Raat van onze Batteryen-en de aar toe behoorende Ammunitie, maar ook die an ons alhier zynde Guarniloen , en het geringe etal manfehappen, welke in ftaat zyn om behoor,k onder de Wapenen te worden gebragt, ingealle het den Vyand eens mogte gelustén onverragts een coup op dit Eiland te wagen, bedragenIe het getal dea zclven, na aftrek van de Zieken
en



JAARBOEKEN, OBbbsr, 1782. ^35
en Verlofgangers, volgens eene juifte opgave, ons ten dien eiude gefuppediteert, niet meerder dan circa vyf honden: en vyftig man, zoo Officieren als Oemeenen.
Wy hebben uit de vo. rgera. omftandigheeden, waar in wy ons gebragt zien, en tot confervatie van de publieke veiligheid van deeze Stad en Ei lande , vermeend in deezen niet langer te moeter Rille zitten, maar van onzen indispenfabelen pligt geoordeeld, de?wegens ten fpoedigflen ons aan UEd. Mog. by Misfive te moeten addresfeeren en daar by teffens UEd. Mogende onder 't oog te moeten brengen, de weinige adiiftentie en vrugt die men zig van de alhier aangelegde Batteryen zoude mogen belooven en verwagten; vooral wanneer men daar by veronderfteld, dat den Vyand mogelyk van alle deeze byzonderheeden geïnformeerd zynde, eens onvervvagts een aanval op dit eiland mogte goed vinden te waagen. UEd. Mogende dierhalven op het vriendelykfle, dog te gelyk ferieuslyk verzoekende, dal van wegens UEd. 'Mog, aan Zyne Doorlugtige Hoogheid, den Heere Prince van Oranje en Nasfau, als Erf-Stadbouder enz. dezer Provintie, werd te kennen gegeeven den we* zentlyken zwakken ftaat van Defeniie van dit ons Eiland, en de allerfacheufte gevallen, welke het zelve zomwylen ten gevolge zoude kunnen hebbenj, zoo hier in niet fpoedig en op eene gepaste wyze werde voorzien. Met ernftig verzoek dat Hoogst denzelven het daar heenen gelieve te dirigeeren, dat of de door het gegevene verlof deficieerende Manfchappen door een genoegzaam renfort werden gefuppleert, of wel dat de reeds gegevene verlooven mogen worden ingetrokken.
Dat met opzigt tot de gepretendeerde en met den Vyand verrad erlyke gehoudene Correspondentie van den voorn. Vaandrig de Witte, by Huogft denzelven van wegens UEd. Mog. al verder werde verzogt en gemfteert, dat de Procedures welke uit hoofde van het geperpetreerde fait tegens denzel.
Nnnn 5 vea
ZlERlK,
ZEE.
Brief der Stad Zierikzee, we« gens de veiligheid der Provin- \ cie, en te. regtftelling van de Witte.



1S3« NIEUWE NEDERLANDS CHÈ
'ZlÉRlK ZEÈ»
Brief der StadZie* rikzee nvgens de Veiligheidder Pro* vincie, en te regt ft el' ling van de1 Wit tc.
]
i 1
]
\
]
i
ven zouden weezen geëntameerd, en Ontgonnen provifioneel mogten werdeb gefurcheert, by aldien dezelve nog riet waren ten einde gebragt of getermineert, en aan de Heeren Staten dezer Provintie werden over gezonden, en gefuppediteert Copie van de bewyzen, mitsgaders der Interrogatorien met derzelver Responfiven, omtrent de misdaat waar aan den voorn. Vaandrig de Witte,zig zoude hebben fchuldig gemaakt; ten einde, alle deeze tlukken ingekomen zynde,de Heeren Staten deezer Provintie derzelver deliberatien daarna zouden kunnen inrigten, en teffens overweegen of de Judicatuure over de gepleegde misdaat van den voorn. Vaandrig de Witte,ais zynde daar door de Heeren Staten deezer Provintie in haare Souverainiteit ten boogden beleedigt, aan den Militairen, dan wel den Politicquen Rechter competeert, mitsgaders dat Hun Ed. Mog. ook alzoo van alle de omflandigleedeti in het zekere geinformeert zynde, zodanige efficatieufe mefures geliefden te neemen, als zy ia den aard van zaaken en overeenkomftig het gevigt derzelven, tot verydeling van alle Vyandeyke desfeinen, het noodigfte zoude oordeelen.
Ten welken einde wy U Ed. Mog. in allen getallen zeer vriendelyk zouden verzoeken, omme le refpective Leeden van Sta?t zoo fpoedig mogeyk by den anderen te convoceeren, ten einde over lit, en verdere voorkomende Poincfen, derzelver lehberatien te reëntameeren.
Waar mede wy U Ed. Mog. in Godes heilige protectie beveelen en blyven
EDELE MOGENDE HEEREN i
U Ed. Mogende goede Vrienden
Burgenieesteren, Scheepenen en Raaden derStad 'itrikzee.
Ter Ordonnantie van dezelven (Was geteekent,)
j. van dek Hout f.
Vu «•



JAARBOEKEN, Ocïoher, 1782. 1237
Vlissingen.
Zyne Doorlugtige Hoogheid heeft tot buitengewoon Vice - Admiraal van Zeeland aangefteld, den Schoutbynacht Cornelis Vis.
De Heer Schoutbynagt P. van Kruyne, heeft, den 23 Auguftus, zyn Vlag opgeheist aan boord van het Fregat Walcherén; zynde de Kaptein van dat Schip J. S. Haringman, teffens overgegaan op het Oorlogfchip Zierikzee , van 64 ftukken gefchut. Gemeld Fregat Walcheren is dienzelfden dag vanzyne ankers geflagen, en een Fluit voor de boeg gedreven, welke befchadigd is, en denkelyk zal moeten herfteld worden. Het Fregat ligt thans voor Rammekens. De nieuwe's Lands Kotter de Zeemermin, van 16 Zesponders en 60 man, onder bevel van den Luitenant D. Haringman, is den 25 uit het Dok en voor deze Stad ten anker gekomen.
Alhier is aangekomen de Kaper de Hoop, zonder prys, en den 20 Auguftus uitgepeild de kleine Kaper de Spreeuw , Kapt. Ekerman, bemand met 16 koppen. De Zierikzeefche Kaper, de Goede Verzuagting,wordt weder uitgeruft, en zal eerftdaags Zee kiezen.
Van tyd tot tyd ontfnappen nog al verfcheidene van onze gevangenen uit Engeland, onder welken de bekende Kaper Kaptein P. le Turcq, in het begin van September alhier aankwam. Van zyne wonden, die hy in het gevegt bekwam, is hy byna genezen: doghet
Vlissingen,



1238 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vws-
SftSGEN,
1
1 \ i I
e | (
ï e r tl f.
c /<
vi
bet kakebeen is aan de eene zyde geheel weg. Alzo hy ontvlugt en niet op zyn woord van eer ontfiagen is, kan hy wederom tegen den Vyand dienen, en de Reedery heeft hem aanftonds een nieuw Schip toegezegd.
Gelyk elders, zo heeft ook de Rorm van den 19 September hieromftreeks flerk gewoed, verfcheidene boomen of uitgerukt, of afgebroken; daken en fchooriteenen befchadigd. By het hoofd van de Zierikzeefchc haven wierdt een driemaRfchip, met zout geladen, en onder een onzydige vlagge vaarende, tegen den Dyk gefmeten. Egter hebben nog de walcherfche Dyken en Zeewec. ringen, nog de oorlogfchepen geen fchade /an belang bekomen.
Het Zeeufch Genootfchap der wetenfchap>en, in deze Stad opgerigt, hieldt den 2,7 Auguftus eene Algemeene Vergadering van >eRierders en leden, en verkoor toen tot beÜerder den Opperbevelhebber van Nêerlands ndien Mr. W. A. Alting, te Batavia ; n tot Leden de Heeren G. Kuipers, Kerenleeraar te Vlisfingen ; M. Ë. Block, ïeneesheer te Berlyn; J. P. Fokke, A. L. 'I. Phil. Doel:, en Lector in de Wis-Natuur1 Starrenkunde te Middelburg :M. van Ma. urn A. L. M. Phil. Doft. Lector in de Namrkunde te Haarlem; J. Ghesquiere, Gerhiedfehryver teBrusfel; A. van Solingen, -eneesheer te Middelburg, en F. J. Volten, Stads Geneesheer te Utrecht. Wyders isrdt :dk navolgend Programma vattgcfteld.
Het



JAARBOEKEN, October, 1782. 1239
T-let Zeeuwfche Genootfchap der Wetenfchappen befloot in de jasriykfche Algemeene Vergaderinge, ien zevenënrwintigiten van Oogftmaand 1782 te Vlisfingen gehouden, dit volgende openlyk bekend te maken.
Hec G r ootfchap, den gewoonan gouden eerprys toegezegd hebbende aan den fchryver van het „ kortfte, zaaklyklte en zekerRe bericht, belart,, gende de nouwinge d°r Schepen , en 't gene daar toe behoort, voor zoo veel zulks zyn' mvloed heeft op de gezondheid en 't goed der::ee ,, vaareiren; — de onderhouding der manfchap, „ zoo aai) landen op de reede, alsinzee, ten a;n„ zien eener goede huisvstinge, kleedinge, Ipys'
„ en drank; de beste wyze, om den mond-
,, kost in te leggen, te bewaaren, en te bereiden , „ aan land en op zee; —^ de heilzaamfte dranken ,, voor dagelyksch gebruik tot voorkominge van „ het fcorbut, en andere op de fchepen heerfchen,, de ziekten, met de voorfchriften daar van, en ,, derzelver maaten ; de noodige verbeteringe van ,, het by ons in gebruik zynde Sch'eeps- Brood; — ,, de beste manier, om de Schepen en hetkooy,, goed zuiver te houden; — het afzonderen der „ gezonden van de zieken, zoo op kuil- als drie-
,, deksfchepen; en 't gene verder hier toekan
,, en moet betrekkelyk gemaakt worden", heeft, op voorlichtinge van deskundigen, goedgevonden, denzelven toetewyzen aan den zender van de verhandelinge, geteekend met deze zinfpreuke:
Tot heil van 't Vaderland, het Zuid, West, Noord
en Oosten,
Poog' ik de Zeevaart en Colonien te troosten;
en gefchreven, gelyk by het openen van 't verzegelde billet bleek, door den Heer Johannes Harger, Med. Doctor te Rotterdam: aanwien, derhalven, de eerpenning, voor rekeninge van het Bataviafche Genootfchap der KunRen en Wetenfchappen, zal ter hand gefteld werden.
Zeker
Vltssingen.
Progr. van 'p Zeeuwfche Ge nootfchap] 1 der wetenfchaptien.



i24o NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vus-
SINuEN,
Progr.
van 't Zeeuwfche Genootfchap der wetenfchap.pen,
i
i 1
Zeker edelmoedig en mfenschlievend Heer, door ondervindinge duidelyk geleerd hebbende, hoe fchadelyk en dikwyls voor veelen doodlyk de gevolgen der najaars koortfcn zyn, die, vooral na he:te en drooge zomers, en byzonderlyk onder de Militairen in de garnizoenplaatfen van Staats-Vlaanderen heerfchen , verzogt het Genootfchap, aan het Algemeen deze vraage , onder belofte van den gouden eerpenning voor het beste en meest voldoende antwoord, voorteftellen: Welke zyn de waare oorzaaken en kenteeken van de najaars koortfen in de garnizoenplaatfen van Staats-Vlaanderen; en welke zyn de beste behoed- en geneesmiddelen, die daar tegen, vooral by de Militairen , konnen aangewend worden ? Onder de toegezondene Verhandelingen is, bij naauwkeurig onderzoek, eene bevonden allermeest uittemunten, welke tot zinfpreuke voert:
Non est m Medico, femper relevetur ut aeger, Interdum do6ta plus valst arte malum;
en waar van de fchryver is de Heer G. W. Callenfels, Med. Doel:, en Schepen der Stad Sluis in Vlaanderen, aan wien ook de gouden eerprys toegewezen is, en zulks ten koste van den geroemden , doch tot heden by ons onbekenden , menfehenmend, die by dezen de dankbetuiginge van het Genootfchap octfangt, en den welverdienden roem sy alle gevoelige harten zal wegdragen. Een tweede antwoord op dezelfde vraage, ingekomen onler de zinfpreuke: Praemium laboremeo dignum ac•ipere opto, en geoordeeld in waarde naast aan het :erfte te komen, wil het Genootfchap gaarne met ;en' zilveren eerpenning b-kroonen : ten welken ;inde de fchryver verzocht wordt zynen naam , :oo fpoedig mogelyk , door een' brief te willen )penbaren; indien Hy verkiest dit bewys der hoogichtinge van deze Maatfchappye voor zynen nutti»en arbeid te ontfangen. Het Genootfchap in de twee naastvoorgaande
jaaren



JAARBOEKEN , QSober, 1782. 1241
jaaren in aanmerkinge nemende, dat, hoewel het Staats- Recht van dit Gemeenebest [lus Publicum JBelgkum) door veele voornaame Mannen behandeld en in fommige ftukken naauwkeuriglyk verklaard was, men echter tot dien tyd toe gebrek hadde aan eene volledige en welgefchikte handleidinge tot recht verftand van die voortreffelyke en zoo nuttige Wetenfchapin 't gemeen, en waar door de Nederlandfche jeugd tot een geregeld en onderfcheiden denkbeeld van 't zelve zou konnen opge leid worden; noodigde de geletterden uit tot het fcbryven van een volledig en beknopt famenftei van het Staats- Recht der zeven Vereenigde Neder, landen , met aanwyzinge der bronnen, waar uit men nadere en uitvoerigere kundigheden belangende de byzondere punten van dit Recht halen kan. Zoodanig famenftei aan het Genootfchap op den bepaalden tyd niet toegezonden zynde, is heden befloten, dit voorftel andermaal te doen, met toezegginge van den gouden eerprys aan hem, diehetvolledigfte en beknoptfte famenftei van dien aart, voor den eerften van louwmaand 's jaars 1784, aan het Genootfchap zal hebben doen toekomen.
De fchry vers moeten zich, in hun opftel, niet alleenlyk bepalen by bet Staats- Recht, 't gene de zeven Vereenigde Gewesten onderling gemeen hebben, en uit de mededeelinge van fommige rechten der Opperheerfchappye voortvloeit; doch men vordert ook van hun eene beknopte en naauvykeurige befchryvinge van het Staats- Recht van iedere Nederlandfche Provincie afzonderlyk, als mede, dat zy, zoo veel mogelyk, by elk artikel de voornaamfte fchryvers aanvvyzen, die hetzelve met opzet behandeld eo opgehelderd hebben. De uitgave van fommige werken, federt de eerfte bekendmakinge van dit voorftel in 't licht gekomen , doet het Genootfchap te meer hopen , dat aan zyn oogmerk, eindelyk, zal voldaan worden.
Het js eene bekende waarheid , dat het belang
van
Vlis- '
SliNCEi/.
Progr. van 't Zeeuwfche Genootfchap ■ der weten*fchap. oen.



I24» NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vijs-
SlNGEN.
Progr. van 't Zeeuw fche Ge. motfchapder we. ienJckappen.
van den Koophandel, welke door middel van de Zeevaart wordt gedreven, vordert, dat de Schepen , zoo veel mogelyk, konnen worden beladen met veele koopwaaren, en te gelyk met vereischten fpoed een' vaardigen voortgang konnen maken, zoo wel voor den wind, en in ftille zee, als by tegenwind, daar 't wenden noodig is, en in holle zee; wanneer de zwaarte van 't Schip , vermeerderd met de ladinge, ook noch aanmerkelyk vergroot wordt, door de nederdrukkende kracht der byftaande zeilen, waar door het zelve dieper in bet water zinkt, dan uit de zwaarte van Schip en ladinge, op zich zeiven en alleen befchouwd, zoude volgen.
Scheepsbouwmeesters weten, dat de famenvoe. ging van deze twee Scheenshoedanigbeden, groote lading en teffens vaardigheid of traagheid in den voortgang, met allerlei wind en zeeën, zonderling afhangt van de gefteldheid van dat gedeelte der Schepen, dat in het water wordt neêrgedrukt,zoo door 's Schips eigen zwaarte, als door de zwaarte der ladinge; weik gedeelte doorgaans het Leven» deel wordt genoemd.
Ook is 't bekend, dat de ondervinding op de Proef heeft geleerd, dat een Schip, toegefteld uit flaauwe waterliniën, wel is gefchikt tot eenen vaardigen voortgang door het water, by gematigd weêr, en daar uit vloeijende ftille zee: doch dat dit geen plaats hebbe met zwaaren wind, en boogjanichietende zeeën; om dat de kleine cirkelboog, die het voorfchip uitmaakt, niet beftaanbaar is , Dm wegens de zwaarte, zoo van 't Schip, als de inladinge, benevens de nederdrukkende kracht der byftaende zeilen, het diep inzinken van hetSchip in zee te beletten.
Boven dien heeft de ondervinding geleerd , dat zulk een Schip, 't gene uit flaauwe boegen of waterliniën is gefteld, eene ongelyk grooterecirkelboog moet maken, eer het door den wind is gewend, of zelfs voor den wind moet wenden,
dan



jaarboeken, om»* i?82. 124,3.
dan de cirkelboog is van een Schip, dat uitneêrgebogen Liniën is gefteld, het geen een kleinere boog maakt, en dus korter kan wenden, dan het eerstgemelde, met flaauwer boogen.
Nochtans zyn 'er verfchiliende begrippen, onder de Scheepsbouwmeesters, ten aanzien van de juiste gefteldheid van het deel der Schepen, dat door de genoemde oorzaaken in het water wordt' ingedrukt, en het Levendeel wordt genaamd, in welkers welgefteldheid zoo wel de lading als de vaar igheid zoo veel belang heeft. ,
Derhalven heeft het Zeeuwfche Genootfchap be-^ floti n, met belofte van eene gouden Medaille aan j den besten fchryver voor rekeninge van het Bataviafche Genootfchap, optegeven ter beantwoordinge, voor den * van louwmaand 1783, deze tweeledige Vraage:
Vooreerst:,, Hoe groot moet de Cirkelboog zyft van het voorfchip, of de zoogenaamde Boeg, in» dien dezelve zal gefch ktzyn, om het water zacht te klieven, tot bevorderinge van eenen vaardigen voortgang, en teffens beftand te wezen, om het te diep inzinken der zwaarte van Schip enlading, door de dïukkénde kracht der byftaande zeilen , voortekomen" ?
Ten tweeden:,, Hoe groot moet de boog van het geheele Scheeps lichaam zyn, op de Lynvan het neêrgeladen Schip, ter bevorderinge van het fpoedig wenden, zoo wel voor den wind, als door den wind"V
Dok belooft het Genootfchap, by herhalinge, den gewoonen gouden eerpenning aan den fchryver , die voor den gemelden eerften van louwmaand 1783 zal hebben toegezonden een voldoend Tydïekenkundig en naauwkeurig bericht van alle inlandfche en uitheemfche fchryveren en fchriften , die ter ophelderinge der Nederlandfche Gefchiedenisfen en Oudheden ftrskken, federt het begin der Graaflyke Regeringe tot op dezen tyd.
O000 1. Men
Vtis-
SIKGEH.
Progr.
van 't Zeeuwrche G&" nootschapier we> enrchap*xtn*



NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vtis-
SiMJEN.
Progr. van 't Zeeuwfche Genootfchapder weten.fchappen.
1. Men bepale zich by de zeven Vereenigde Geweften van Nederland, en de Landen daar onder behoorende.
2. Het tydrekenkundigemoet betrekkelyk gemaakt worden, niet alleen tot den leeftyd der Schry-, veren, maar ook tot het tydvak, welks gebeurtenissen zy behandelen.
3. Men make ook, zoo veel mogelyk is, meldinge van de Handichriften en onuitgegevene Uxkken, die onder de Liefhebbers der Nederlandfche Hiftor'en bewaard worden; — van debyzondere befchryvingen der Steden en Dorpen; — en van de fchriften der genen, die, met verzwyginge van hunne naamen 'sLands Hiftorien en Staatsbeftier eenig licht bygezet hebben.
4. Noch vordert men eene aanwyzinge , waar men nader bericht, betreffende de opgegeven Schryvers, kan vinden.
Het Genootfchap heeft, wyders, befloten, nu voor de eerfte maal, ter beantwoordinge voor den eerften van Louwmaand 1784, onder de gewoone toezegginge van den gouden eerprys, deze vraage voorteftellen: „ Wat is 'er tot noch toe in de Ne,, derlandfche taal over de Febres Catarrhales, wel„ ke federt eenige jaaren zich meer dan voorheen ,, in deze Landen vertoond hebben, gefchreven en „ wat ontbreekt 'er aan ? Welke zyn haare gewoo„ ne kenteekens , loop, fymptomata en complica* „ tien? Zyn'er eenige redenen te ontdekken, waar uit blyken kan, waarom deze ziekte meer dan ,, voorheen plaats heeft? Welke is haare veilige „ en zekere genezing in alle haare onderfcheidene foorten " ?
De ondervinding leert, dat luiden, die als Matroozen ter Zee varen , 't zy op de Oost- en West- Indien, of in den dienst van andereMaatfchappyen, als mede ten Oorlog, niet alteen in den itryd, maar ook door verfcheiden ongelukken, als mede door ziekten en. zwakheden, vooral door
den



JAARBOEKEN, Ocïober, 1782. 1245?
den ouderdom, buiten ftaat geraken, hunnen dienst te konnen vervullen , en dus voor zich zeiven , het noodige onderhoud te verzorgen, waardoorzij openliggen voor diepe armoede en gebrek, en om zelfs tot den bedelzak te vervallen.
Derhalven zoude het voor braave Zeelieden tot eene zonderlinge vertroostinge, en voor allen, die tot den Zeedienst in de Provincie van Zeeland' genegenheid hadden , tot eene gepaste aanmoediginge konnen ftrekken, indien 'er eenig middel" was, om zodanige onvermogende of bejaarde Zeelieden een beftendig en welgeregeld onderhoud en^ verzorginge tekonnen verfchaffen, in eenig geftichc binnen deze Provincie.
Ter bereiltinge van dat oogwit, wordt gevraagd het best gefchikte en minst kostbaare ontwerp, tot het ftichten van een bekwaam gebouw, onder den naam van Hospitaal of Manhuis voor Onvermogen, de en Oude Zeelieden.
Hier toe diende men in de Antwoorden op te geven eene befchryvirg en teekening van zulk een gebouw, voorzien van de noodige zaaien eu vertrekken, voor zieken, en voor reeds gezonden, met aanwyzinge van de plaats, waar hetzelve best kon gefticht worden; als mede eene bepaaling van Opzienderen en Beftuurderen, zoo wel als van noo» dige Bedienden; insgelyks de toerusting van 'tvereischte huisraad, kleeding en beddegoed; boven dien 'c Levens onderhoud, benevens de verzorging van Genees- en Heel- middelen; als ook hec geven van Godsdienftig onderwys en ftichting.
Inzonderheid diende men bedacht te zyn, op de noodige onkosten te begrootinge van de fommen , welke zouden vereischt worden; zoo ter eerfteoprichtinge van zulk een gefticht, als ter gaandehoudinge van deze inllellinge in 't vervolg van tyd, ten aanzien deronderhoudingevan'tGebouw, Loonen der Bedienden, en verzorging der Zeelieden in alle hunne behoeften.
O o00 3 Toe
SINGEK,
Progr.
van 't Zeeuwrche Getoot'rchapd;r 'vetenfchap><».



ïs4ö nieuwe nederlandsche
Vns-
singen.
Progr. van 't Zeeuwfche Genootfchap der wetenfchappen.
Tot eene Proeve kon men 't plan vormen voor een getal van honderd mentenen.
Doch men diende ook onder 't oog te houden » welke evenredigheid 'er zoude plaats hebben in de vermeerdering van 't Gebouw enlonderhoud in alles, indien 't getal tot twee, drie, vier of meer honderd menfeben mogte opklimmen.
Daar by zoude men moeten denken, op de bckwaamen Fondfen, tot de oprichtingen het onderhoud. En men konde overleggen:
Of daar toe een zekere toeleg uit de hand- of maandgelden en winlten der Zeelieden zoude konren worden ingehouden, door de Boekhouders der Reeders, of de Betaalers in de andere Departementen?
Dan of daar toe alleenlyk, of benevens het voorige, de milddadige Menschlievendheid van Vaderlandfche Harten zoude moeten worden uitgenoodigd?
Of welke andere betere middelen men konde opgeven, ter bereikinge van deze Heilzaame bedoeling ?
Wie hier over eene voldoende verhandelinge , voor den eerften van louwmaand 1784, inlevert, zal, voor rekeninge van het Bataviafche Genootfchap , met den gouden eerpenning bekroond worden.
De antwoorden op alle de gemelde Vraagen en Voorftellen moeten leesbaar gefchreven , — in de Nederduitfche, Latynfche, of Franfche taal opgeiteld, — met een dubbel, of affchrift, voorzien , — en s voor den bepaalden tyd , vrachtvry aan den Heere Justus Tjeenk Secretaris van hec Zeeuwfche Genootfchap der Wetenfchappen, te Vlisfingen, toegezonden worden.
De Schryvers moeten hunne naamen niet by de Verhandelingen voegen; doch dezelve met eene zinfpreuke voorzien , en laten verzeld gaan met een verzegeld briefje, dezelfde zinfpreuke tot
opfchiift



JAARBOEKEN, Oclober, 1781. 124?
opfchrift hebbende, en waar in de naam en woonplaats der fchry veren gemeld ftaan.
Het Genootfchap hieldt zich, om gewigtige redenen, tot nu toe, ftiptelyk aan het befluit, waar by allen, die in eenigen opzichte Leden van hetzelve zyn, uitgefloten werden van het dingen naar den prys , op de beste beantwoordingen der onderfcheidcn vraagen gefteld; doch bemerkte, fe-' dert eenige jaaren, dat uit dien hoofde, hier, gelyk elders, verfcheiden vraagen in 't geheel onbe-" antwoord bleven, of dat ten minften de beste antwoorden , waar op men hope hadt , achtergehou-" den wierden. Om welke redenen het Genootfchap ,' na rype overweginge, en op hec voorbeeld van andere geleerde Maatfchappyen, ook binnen ons Vaderland, heden, goedgevonden heeft vnsteftellen, dat, van nu af, en voortaan, alle Directeu. ren en Leden van dit Genootfchap, nevens anderen, de vryheid hebben zullen, om naar den prys op allevoorgeftelde vraagen te dingen,doch alleenlyk op deze volgende voorwaarden : dat zulke fchry. vens niets op hunne verhandelingen en billetten zullen plaatfen, waar uit blyken kan, dat zy Leden van het Genootfchap zyn; en dat zy hunne verhandelingen door eene andere band moeten laten affchryven, om des te onbekender te konnen blyven. De Leden, die op de gemelde wyïehunne antwoorden toezenden , en door onzyJige beoordeelaars geacht worden daar mede best aan den inhoud der vraagen en het oogmerk van 't Genootfchap voldaan te hebben, zullen den uitgeloofden eerprys, zoo wel als andere fchryvers, konnen behalen.
Niemand, wiens Verhandeling bekroond wordt, zal vryheid hebben dezelve, 't zy geheel , 't zy ten deele, in hec Nederduitsch , afzonderlyk te doen drukken, of in eenig ander werk uttegeven, zonder voorafgaande kennisfe en medebewilliginge dezer Maatfchappye.
Het Genootfchap behoudt aan zich het rechc, Oooo 3 om,
Vlis-
SINGEN.
Progr. van 't Zeeuw* Cche
Genoot^hap der wetenrchap.en.



11*8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
om, naar goedvinden, tot nut van het Algemeen, gebruik van alle de toegezondene antwoorden te maken , en dezelven, fchoon 'er de prys niet aan toegewezen wordt, geheel of ten deele onder zyne Verhandelingen te doen drukken , 't zy met byvoeginge der zinipreuken, door de fchryver s gebruikt, 't zy met uitdrukkinge van hunne n;amen, indien zy, daar toe verzocht wordende, dezelven gelieven te openbaren.
Zedert de bekendmaking van dit Programma , is de Heer J. Hooger, M. D. te Rotterdam, ook bekend geworden, als fchryver van het tweede antwoord over de najaarskoortfen in de Garnifoensplaatfen van Staats Vlaanderen. Over dit onderwerp was door het Genootfchap eene Vraag voorgefteld op verzoek van een Heer , die tot nog toe verkieft onbekend te blyven.
V E E R E.
Volgens brieven van Kaptein N. Koelberg, voerende den Kaper de Vecrenaar, uit Marsrand den30 Auguftus, word aan de beftierders van zyne Redery gemeld, „ dat hy op den a6 Auguftus op de hoogte van 't Eiland Anl hout hadde genomen, een Engelsch Brigantyn, geladen met Steenkolen, groot circa 60 laft , gedeftineerd naar Koppenhagen , gemonteerd met 4 Rukken kanon 4 ponders, en gevoerd by Kaptein John Donals, thuis t'huis horende te Kinkerdin in Schotland. De Engelfche Koopman der lading en een Pasfagier, bevonden zig gevangen aan boord; $mi hadden getragt, door omkoping cn preien..



JAARBOEKEN, Otlober, 1782; iH9
fentatie van 100 Guinees aan het Volk der Kaper, daarop gefteld,te ontvlugten,en den Luitenant als Prysmeefter daar op commandeerende, omhals te brengen: dog het volk zulks geopenbaard, cn de prefentatie geweigerd hebbende, heeft de Kaptein hun . naar merite beloond. Door zeer zwaar weer en wind, is hem mislukt meerder pryzen te maken, daar anders gelegenheid toe hadde. Hy heeft het ongeluk gehad van deszelfs Boot, gelyk mede die der Engelfche prys door zware Zee te verliezen-de manfchap van den Kaper Meldt zig fris en wel enz".
Men verneemt intusfchen, dat het Engelfche Hof geklaagd heeft,over het ten onregte nemen van dezen Prys, op Zweedlch grondgebied, zoo als men voorgeeft. Dat het Hof van Zweeden daarop heeft bevolen, dat de Engelfche prys the Peggy, door den Kaper-Kaptein Koelberg by de Zweedfche kust genomen, zoude vry gegeven worden, en aan gemelden Kaptein Koelberg gelast, om tot nader bevel niet van boord ,te gaan, zynde het roer van zynen kotter afgenomen.
Wy hebben ook hier voren, uit 's Gravenhage reeds gewag gemaakt van de klagten van 't Zweedfche Hof, door den Heer d°Afpe, met de zaken van dat Hof gelast, op den 9 September 1782 aan H. H. Mogende ovei gegeven, behelzende; „ Dat zyne Zweed,, fthe Majefteit fints eenigen tyd klagten ont,, vangen had over het gedrag van zekeren
Nikolaas Kolberg , kommandeerende de „ Hollandfe Kaper Kotter de Veerenaar van Oooo 4 r> 21
Zeere»



tsso NIEUWE NEDERLANDSCHE
VEERE,
„ 21 Rukken, welke , zyn voordeel doende met zyne kennis der Zweedfche Kuften, „ van welke hy geboortig is, een foort van „ kruistocht had begonnen langs de Kusten van Bahus en Halland, de Engelfche Sche„ pen opligtende, en zich dan in de naaite ,, Zweedfche Haven retireeren de; dat hy, 5, niettegenflaande de orders van den Gou„ verneur van Gothenburg, om een gedrag te laaten, dat zo ftrydig was met 'sKonings „ volmaakte onpartydigheid, echter niet had „ opgehouden de eene en andere Haven in „ en uit te loopen; dat hy violentien gepleegd „ had aan Onderdaanen des Konings, in het „ weigeren van betaaling aan de Lootfen, en „ het opligten van Netten en ander tuig van „ de Visfchuiten by abfentie der eigenaars; 3, welke laatfte effecien aan boord van zyn „ Schip gevonden zyn; dat hy eindelyk zich „ had fchuldig gemaakt aan een veel atrocer vi„ olentie op het Territoir van zyne Majefteit, „ waarin hy door een ander gewapend Schip, welk volgens alle getuigenifl"en bleek een s, Hollandfch Oorlogs- Fregat geweest te zyn, „ was gefouteneerd geworden, Datden^dee„ zer verfcheiden EngelfcheKoopvaardyfche„ pen, daags te vooren uit den Zond vertroks, ken, door 2 Hollandfchepen vervolgd wordende,in de eene of andere Haven zyner Majefteit hadden zoeken te ontvlugten; datfommige daarin gekomen waren, en allen daarin „ zouden gereusfeerd zyn, zo hunne Vyanden „ de Zee wetten niet vergeeten hadden van alle Natiën, op wier Kuften zy zich bevonden ; „ dat twee van die Schepen,^ Peggyen the
Mary,



JAARBOEKEN, Oftober, 1782. 1251
Mary , op het grondgebied des Konings „ genaderd zynde, terwyl het eene reeds de
rotfen en de eilandjes van den Vuurtoren ,, van Vinga gepasfeerd, en het andere ook
niet verre van het land was, en zig dus in „ veiligheid moeRen rekenen, zich tot hun, ne groote verwondering door de 2 voor-
fchreeven Hollandfche Schepen vervolgd „ zagen, die, ziende dat deeze prooi hun „ zou ontfnappen , hen des te fterker ver„ volgden , en geftaadig op hen fchooten; „ dat zy eindelyk, vreezende aan den grond „ te zullen raaken, en ziende dat zy reeds 3 „ mylen op het grondgebied zyner Majefteit, s, en flechts een quart mylvan de wal waren. „ het anker uitwierpen, verzekerd dat men „ hen niet verder zou kunnen vervolgen \ „ maar verneemende,dat de Hollanders hen „ des niettegenflaande naderden, en nog ge„ ftaadig fchooten, dc Equipagien zich aan „ land gefalveerd hadden, van waar zyhun„ ne Schepen kort daarna genomen en weg„ gevoerd zagen. Dat deezen feiten op dc „ fterkfte wyze bekrachtigd zyn, als'zynde
onder het oog van meer dan 20 Inboorlin„ gen des lands gefchied, waarvan de mees,, ten , op verzoek, dezelve voor den Ma„ giftraat van Gothenburg met eede beves„ tigd hebben, gelyk ook door de Engelfche „ Equipagien gefchied is. Dat op die depo„ fitien de redenen gegrond zyn, welken men
heeft om te gelooven, dat een van die
Schepen, welke deeze geweldenaary ge„ pleegd hebben , een Oorlogs - Fregat dei „ Hollandfche Marine was. Dat, hoe het Oooo 5 „ook
Vee re,



125* NIEUWE NEDERLANDSCHE
Veere
•„ ook zy, het vermoeden alleen, de eer van ,, der Staten Vlag, en het vertrouwen,welk „ zy zich altyd verworven heeft, te zeer „ fchendt, dan dat H. H. M. daardoor niet ,, nog des te meer geïntresfeerd zouden zyn, ,, om den fchuldigen te ontdekken en te ftraf-
fen. Dat, behalve dat het ander Hollandsch
Schip, de Veerenaar, op eene Kuft, al„ waar het zich reeds zo menigmaal vertoond ,, had, ten eerRe gemaklyk herkend wierd, 5, de voorzeide Kolberg zichzelven verraden „ had , hebbende de Routheid gehad, ttr„ Rond daarna the Peggy te MarRrand op te „ brengen, en dat, zo ras men daar onder«, rechtwas, hoe onwettig hy het genomen „ had, die prys in beilag was genomen, en „ aan zynen rechten Eigenaar teruggegeeven 3, zal worden. Dat de Koning order heeft „ doen geeven aan de Commandeurs zyner ,, Oorlogfchepen, die in de Noordzee kruis,, fen, om den gemelden Kolberg te arrefleej, ren, en zyn Schip in eene Haven des Ko,, nings op te brengen, byaldien hy de flout,, heid heeft, om zich in die waateren te „ vertoonen; dat die bevelen zyner Maje,, Reit alleen ingeboezemd zyn door de
noodzaaklykheid, om dien Kaper te be,, letten, dezelve buitenfpoorigheden op de ,, Zweedfche Kusten te continueeren , en 3, niet door de minRe twyfeling des Konings ,, aan de billyke ftraf, die hem aangedaan
zal worden, welkê twyfeling het volmaakt „ vertrouwen zyner Majefteit op de bekende
rechtvaardigheid van H. H. M. en derzelj, ver vriendfchap al te zeer zou kwetzen.
„ Dat



JAARBOEKEN, O&ober, 1782. IE5J
Dat zyne Majefteit integendeel overtuigd < is, dat H. H. M. zo ras niet deezen aangaande zullen onderrecht zyn, of dezelve ,, zullen, door den iever om den fchuldigen „ te ontdekken en te ftraffen, zo wel hun 3, ongenoegen over een zo grootlyks af te „ keuren gedrag, als hunne genegenheid om „ den Koning eene billyke fatisfaétie te geej 3, ven, aan den dag leggen, enz'.
'sLands Oorlogfchip Zierikzeevan60 ft. onder bevel van "den Kaptein Haringman, is van hier naar Zee gezeild. Den 7 Oétober kwam hier 's Lands Schooner de Dolphyn aan, onder bevel van Kaptein Lierfe , behoord hebbende tot het klein Eskader, 't welk naar Drontheim gezeild is, om onze aldaar liggende Ooft-Indifche fchepen af te haaien. Hy heeft ruim 30 Engelfche Krygs<*evangenen medegebragt, welken hy van onze oorlogfchepen heeft overgenomen. Dit is de manfchap van eenige pryzen, die ons Eskader op zyn kruistogt gemaakt heeft. De Kaptein verhaalt zeer Recht weêr in Zee gehad te hebben ; echter heeft hy in den tyd van niet meer dan vier dagen de reis uit Bero-en in Noorwegen naar herwaards volbragt, hebbende door het ftormweêr veel uitgettaan: hy had zig geduurende zyn reis, in den donkeren nacht, midden in een Vloot bevonden, die hy niet kon herkennen, dan het fcheen als of men jagt op hem had willen maken, maar hy hadt het als fterk zeilende onmogelyk gemaakt hem in te halen. Onze Oorlogfchepen en de Schepen van de Ooft-Indifche r Com-



1254 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Veere,
Compagnie, lagen hy deszelfs vertrek, nog in goeden ftaat te Bergen.
UTRECHT.
Utrecht.
Een getal van ruim 900 eigenaars van huizen hebben zig by een Verzoekfehrift aan de Heeren Burgemeesterenen Vroedfchap vervoegd, ten einde de tiende verhooging, voor dit jaar 1782 op de haardfteden beraamd, niet verder voorduure, maar eene meer geèvenredigde belasting in derzelver plaats ingevoerd wierde.
Daar zyn wederom nieuwe klagten tegen het bekend weekblad De Pofivan den Neder-Rhyn, van wegens den Prinfe Erfftadhouder ingekomen, byzonderlyk tegen eenige Nummers, niet lang geleden uitgegeven. De Heer Hoofd-Ofticier heeft des wegens met eenige Rechtsgeleerden geraadpleegd , die egter, zo men verneemt, geen grond voor eenige regterlyke eisch tegen den Schryver, of Drukker in die bedoelde Nummers zouden gevonden hebben.
FRIESLAND.
Leeuwarden.
Wy hebben in ons Rukje van July uit Woerden, en van -Auguftus uit Zeeland , gewag gemaakt van zekeren brief in de Zuid-Hollandfche Courant geplaatst, volgends



JAARBOEKEN, OStober, 1782. isjtf
gends welken een Engelsch Fregat zeer gerust, in het gezigt van onze Oorlogfchepen, zou geankerd hebben. Deze zaak veel gerugts hebbende gemaakt, heeft het kwartier van Oostergoo daaromtrend het navolgend voorftel gedaan:
tj et kwartier met doorgrievende aandoening in de *- Zuid-Hollandfche Courant van den 1 Julydeezes Jaars zeekere Misüve geleezen hebbende van den volgenden inhoud.
Fiat lnfertio,
proponeert aan de andere kwartieren, om zich ten fpoedigflen by den Heer ErfRadhouder, als Admi* raai Generaal, aan wien de Rapporten van den Schoutbynagt van Kruinen moeten zyn medegedeelt, te informeeren , of dó. inhoud daar van waaragtig is ? en zoo ja; omme dienaangaande zodanige Refolutie en Mefures te neemen , als onvermydelyk noodzaakelyk in deeze allerhacchelykite omltandigheden zullen bevinden ; en ingevalle de inhoud valsch moge bevonden worden, de Edele Mog. Heeren Staten van Holland en IVeflfriefland vriend nabuurlyk te verzoeken, om den Courantier te vergen den fchryver te ontdekken, en wegens zulk een lasterlyk verhaalexemplaarlyk te ftraffen: .zynde het kwartier van gevoelen, dat het van het allermeeste aanbelang is, zulks te weeten, en diensvolgens deeze zaak boven al ernstig te behandelen.
Dewyl de drie andere Staatsleden dit voorftel van Ooftergoo goedkeurden, zoo wierdt den 6 July van de Staten van Friesland eenen brief aan den Admiraal Generaal afgezonden, met ernstig verzoek om hun Edele Mog. omtrent deze Gebeurtenis ten fpoedigften te willen berigten. Zyne Hoogheid aarzelde ook
geen-
Leeu.
wardek.
Voorftel
vanOos-
tergo,
wegens
zekere
brief
enz.



12*5 NIEUWE NEDERLAND5CHE
Ieeü-
den,
geenzints aan dit verlangen der Staten te voldoen, maar zondt reeds den 9 July aari Hun Edele Mog. het verzogte antwoord, vergezeld van vyf bylaagen: als
I. Eene verklaaring van den Schoutbynagt van Kruine, ter bevestiging, dat aan hem nog door den Kapt. Story, nog door iemand anders op het kwestieufe fubjedt,om eenige order is gevraagd, en dat het prajtenfe antwoord, dat door hem zou gegeeven zyn , is eene volftrekte malicieus gecontrouveerde Vaarheid".
„ II. Een brief van Kapt. Story, om te verzeekeren, dat de brief in de Z. Hollandfche Courant van den 1 July vervat, niet gefchreeven is van iemand, behoorende onder de manfchap van zyn Fregat".
„ III. Eene verklaaring van den Kapt. Story, om te toonen, dat van hem geenen brief aan den Schoutbynagt is gefchreeven over eenig in het gezigt ten anker leggend Engelsch Oorlogfchip of Fregat: maar dat het Schip, 't welk gelegenheid tot de verfpreide gerugten heeft gegeeven, volgens zyne waarneemingen is geweest een Koopvaardyfchip enz".
„ IV en V. Eene verklaaring van den Kapt. Lier/en , commandeerende 't Advysjagt de Dolpbyn; en eene verklaaring van de Gebroeders Narrebouts, commandeerende de kruisponen, onder orders van den Schoutbynagt, om te bewyzen, dat het kwestieufe Schip is geweest een Koopvaardyfchap, naar Oostende gedeliineerd.
„ Zullende uit alle deeze overgezondene ftukken den Staten van Friesland ten over-
vloe-



JAARBOEKEN, OSober, 1782. 1257
vloede geblyken, hoe de brief, in de ZuidHollandfche Courant van den 1 July geplaatst , van alle waarheid ten eenemaal ontbloot is".
Deeze brief van denErfftadhouder,metde nevensgaande verklaaringen, by de Staten van het minder getal ontfangen zynde , wierdt dezelve van hun Ed. Mog. met het volgende, ter overweging der vier kwartieren voorgedraagen.
„ UEdele Mog. word geëxhibeert een „ Misfive van zyne Doorl. Hoogheid der „ Heere Prince ErfRadhouder, gefchreeven „ in 'sflage den 9 July 1782, en dienende „ tot refcriptie op UEd. Mog. van den 6 3, daar te vooren, omtrent eene Copia Mis,, five in de Zuid-Hollandfche Courant van „ den 1 July geiufereerd, als gefchreeven ,, aan boord van 's Lands Schip de Jafon: „ zendende Zyne Hoogheid by opgemelde ,, refcriptie over 5 bylaagen, waar uit blykt, ,, dat de inhoud des briefs geheel valsch is, „ en de zaak, daar in gemeld , tegen de ,, waarheid word opgegeeven". Zie hier de advyfen der kwartieren over het antwoord van Zyne Hoogheid, met de overgezondene bylaagen.
/"\ostergoo , door zyne Doorl. Hoogheid aan dc ^ Requifitie van Hun Ed. Mog. zynde voldaan, refereert het kwartier zich nu tot het tweede lid van zyne propofitie, ten einde cezeive wcrkHellig worde gemaakt; oordeelende niet te min, dat, aangezien 'er Hun Ed. Mog. aan geleegen ligt te weeten,of de Advysjachten zich van hunnen pfgt behoorlyk hebben gekwseten, in 't recognosceeren yajn 't bewuste het zy dan neutraal, of vyandelyk
Schip,
warden.



1258 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Deeu-
W-iRDEiV.
Advyze, der
hwartie ren op het antwoordvan Z. D.H.H
Schip, aan Zyne Hoogheid nader behoort te worden gefchreeven, met verzoek, dat Hoogstdezelve na ingenooiPene informatien punétuelyk mede op dat fubjitt, Hun Ed. Mog. dies aangaande opening gelieve te geeven.
De Steden. Het kwartier de Misfive van zyne . Hoogheid , en de Certificatie van den Schoutbynagt van Kruyne, Kapt. Story en verdere Officiers gezien hebbende, waar by duidelyk blykt, dat de brief in de Zuid-Hollandfche Courant van den i July gemeld, een mahtieufe onwaarheid is; vermeent, dat zyne Doorl. Huogh. voor Hoogst deszelfs Ouverture dient te worden bedankt, en verders , in gevolge de propofitie van het kwartier van Ooftergoo de Ed. Mog. Heeren Staten van Holland en Weftfriesland vriend • nabuurlyk te verzoeken, den Courantier te vergen den Schryver te ontdekken , en wegens zulk een lasterlyk verhaal exernplaarlyk te ftraffen.
Westeroo. Commiilie op het mindergetal om met de Advifen van Oostergo en de Sleeden de benodigde Misfiven te concipiëren.
Zevenwouden. Conform het laatfte lid van de eerfte Propofitie van Oostergo: de Staten van Holland en Weftfriefland vriend-nabuurlyk te verzoeken , de meest gepaste middelen te willen aanwenden , ten einde de Schryver van den pretenfen brief door den Cou'antier werde ontdekt; en in cas van naamloosheid, of weigering van den brief, zodaijig regen den Courantier zeiven worde geprocedeert, als in goede juftitie zullen verftaan te behooren , ter voorkoming van verdere zoortgelyke verhaalen.
By dit Advys van Zevenwolden voegden zich by eene nadere omvraag de Steden, gelyk ook IVeflergo , des tegen den Schryver des briefs, zo ontdekt wierdt, mede geprocedeert worde.
Intusfchen het kwartier van Qofiergo ziende,



JAARBOEKEN, Otïober Ï230
dc, dat de andere kwartieren met ftilzwygen fchéehen voorby te gaan 't poinét, by hun advys aangeroerd, namenlyk,, Z. Hoogheid „ te verzoeken verdere opening te geeven, „ of de Advysjachten zich van hunnen pligt „ behoorlyk hadden geacquiteerd, in 't re„ cognosceeren van 't bewuRe 't zy neutraal „ 't zy vyandelyk Fregat", vondt hierom goed, aan de de andereleden ter overweging medetedeelen een opftel van eenen brief, welke ten dien einde, hunnes bedunkens, aan den Admiraal Generaal diende afgezonden te worden, zynde dezelve van den volgenden inhoud:
Doorhgtigfte Fcrjl en lieer.
T_Tet verblydde ons zeer te verneemen, dat de Ai brief, in de Zuid-Hollandfche Courant -eplaatst , enkel gefingeerd ware, en vinden niets hillyker, dan d*t men den Auteur ten nauwkeurigften opfpoore , op dat hy verdiende ftraffe wegens zulke verregaande latteringen bekoome, ten welken chrdë wy öns aan de Staten van HoKand en Weftfri. sland hebben geidresfecrd, en bedankenU Doorl. Hoogheid voor de gegeevene elucidatien D; n, vinden wy ons gedrongen U Doorl. Hoogh: onder 't oog te brengen, dac Hcogstdezelvc 't waar doeleinde van dien Schryver niet ten vollen bèrgree"pen heeft: immers hec ft hy gemeend daar door een ieder idóes te infpireeren, dat nog aan bevelhebbers, van Schepen, nog aan die van aangelegde Batteryen order zou gegeeven zyn, of om op den vyand, fleeds op onze wateren krhisféndé, aftegaan, om die manmoedig te bevegten; of om de zulke, die den wal te zeer naderen, van de ïhtteryen te befchieten. Z .o dat wy h t v ier U Doorl. Hoogheids eer en reputatie 't dL-nibg's oordeelen, om het tegendeel door Bevelhebber Pppp van
LEEtJ.
wAr»
dec,



Leeuwarden»
1200 NIEUWE NEDERLANDSCHE
van Scheepen en Batteryen ten vollen te bewyzen wordende hier toe meer bewoogen,om dat wyons zeiven geen denkbeeld van de langduurige werkeloosheid onzer Schepen hebben kunnen formeeren en wel overreed zyn, dat de ganfche natie daarover verwondert is geweeft. Waarmede Doorl. Vorft en Heer &c.
Terwyl dit opftel by de kwartieren ter overweging was ingegeeven , hadt reeds 't mindergetal volgens de laatfte advyfen van Weftergo, Zevemvolden en Steden eenen Brief opgefteld, ten einde de nodige klagten over den Courantier en Schryver des briefs by de Staten van Holland en Weftfriesland intebrengen: welk opftel de goedkeuring van de vier kwartieren wegdroeg , en dus terftond wierdt verzonden. Doch fchoon Ooftergo, by het geeven van haare goedkeuring aan dezen brief, ten fterkften aandrong, dat het opftel door dat kwartier ingeleverd mede aan Zyne Hoogheid werde afgevaardigd; egter is dezelve niet in verdere overweging genoomen , en hier mede nam deze zo veel gerugt maakende zaak een einde.
De brief aan de Heeren Staten van Holland en Westfriesland den 17 July afgezonden was van den volgenden inhoud.
Edele Mogende Heeren, byzóndere goede Vrienden, Nabuuren en Bondgenooïen.'
Na±Lifr?^r VerSaderi"ge op dezen extraor% -a Tj W h?$da£,was voor«edraagen, dat in de Zuid-Hollandfche Courant van den ïften deezer maand geicfereerd was .zekere copia van eenbrief,
zo



JAARBOEKEN, Ociober, 1782. 1161
zo als voorgewend wierd, gefchreeven aan boord van 'sLands Oorlogs Fregat de Jafon , liggende ter Rheede van Vlisfingen den 26 Juny jongstleeden, hoofdzaakelyk behelzende » dat in 't gezigt van vootfz. Schip ten anker gekoomea was, een Engelfch Schip van 28 Rukken gefchut : dat de Kapté van de Jafon, en desfelfs Volk zeer begeerig zynde daar op af te gaan, tot dat einde een expresfe aan den Schoutbynagt van Kruinen had gezonden, met verzoek, om daar toe ordre te ontfangen: doch dat voornoemde Schoutbynagt ten antwoord had gezonden, geen order tot vegten of u;tloopen van den Admiraal Generaal te hebben, alles breeder in die voorgewende brief vermeld,' welke wy vertrouwen UEd. Mog. genoegzaam bekend te zyn ; hebben wy ons direct, aan Zyne Doorl. Hoogheid , den Admiraal Généraal, daar over by misfive van den 6 deezer maand geaddresfeert, met verzoek, dat Hoogltdezelve, aan wien de Rapporten van voorfz. Schoutbynagt , onzes veragtens, moeiten zyn medegedeelt, ons van het gebeurde wilde informeeren; en aan welk ons ver» zoek door Hoogst gemelde Zyne Hoogheid ook by misfive van den 9 daar aanvolgende zeer gereedelyk voldaan zynde, hebben wy zo Uit dezelve als daar by gevoegde ftukken gezien, dat de inhoud der gemelde Copie brief geheel valsch en tegen de waarheid aanloopende is ingefteld ; en derhalven gemeent niet te kunnen afzyn UEd. Mog. Vriend nabuurlyk te verzoeken, de meest gepafte en efficacieufte middelen te willen doen aanwenden, ten einde de Schryver dier pretenfe brief door den Courantier, of anderzints worde ontdekt, en by den Competehten Regter geftraft; of dat ingevalle gemelde Courantier mogte weigeren den Schryver aantegeeven, of bevonden worden een naamlooze brief in zyne Courant geplaats te hebben, of uit andere hoofden in deezen te hebben misdaan, tegens denzelven worde geprocedeert, als in goede mftitie zal bevonden worden te behooren, opdat Pppp 2 daar
Leeuwarden.
Brief van Frit sland aan Hol'and wegens ZuidHollandfche Courant.



Lr.rv-
WARDEJJ.
126a NIEUWE NEDERLANDSCHE
daar door den voortgang van diergclyke laRerlyke en nadeelige vernaaien mag worden verhindert
Waar mede Ed. Mog. Heeren ! byzondere goéde Vrienden, Nabuuren en Bondgenooten, wy U Ed Mog. bevreien in de Protectie van God Almagtig* Leeuwarden den 17 JuJy 1782.
UEd, Mog. Goede Vrienden
de Staten van Friesland F. j. j. H. van Eysinoa, vt. Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog.
A, j. van Sminia.
Zeker perfoon, die zich als Soldaat hadt laaten aanneemen, hadt,voor dat hy aan den Collonel of Commandant van het Regiment was voorgefleld en van denzelven goedgekeurd ,. zich aan eenige geweldenaryen fchuldig gemaakt, en was des wegen van den Militairen Regter in hegtenis genoomen. Het Hof van Friesland heefc zich reeds op den buitengewoonen Landdag, in Mei laaftleeden gehouden, over deze gebeurtenis tot de Heeren Staten vervoegd, Hun Ed. Mog. welmeening vraagende over het te regtflellen van perfoonen, welke zich als Soldaat verbinden, doch nog niet goed gedaan engeënrolleerd zyn, zynde het Hof van gevoelen, dat dezelve geenzints tot den Militairen Regtbank behooren. De Heeren Staten fielden dit adres, van den Hove in handen van het mindergetal, om deze vraag nader te onderzoeken, en Hun Ed. Mog. te dienen van Advys en Confideratien. Öp dien buitengewoonen Landdag in July gehouden, wierdt door het mindergetal van hun gedaan onderzoek verflag gedaan, en hun Rapport aan de
kvvar-



JAARBOEKEN, Otïober, 17B2, 1263
kwartieren ingeleeverd, zynde Hun Ed. Mog. van oordeel, „ dat perfoonen, welke zich .,, als Soldaat hebben laaten aanneemen, doch „ nog niet zyn goedgedaan en geènrolleerd, „ geen militairen zyn, en dus ook niet tot „ den militairen Regt bank behooren".
Ooftergoo vereenigde zich niet alken met het Rapport van 't mindergetal, maar gaf te gelyk aan de andere kwartieren ter overwegingen over, dit zeer opmerkenswaardig Advys:
/"lo'ftergo conform 't Rapport: en is 't kwartier. ^ van oordeel, dat de Staats Refolutie van denj ü8 December 1748 als immediaat aanloopende te c gen het 30 en 3; artykel van 't Reglement Refor-1< matoir in dato den 21 daar te vooren, met alle de r verdere gevolgen en aank'eeven van dien , zo in den jaare 1752 en 1753 als vervolgens, behooren te worden geannulleerd , het Hof Provintiaal in zyne competeerende Judicatuure over de gemeene delicten van milirairen herfteld, de Provincie van zulk eene verneederendc fletrjsfure tegen haare Souverainiteit ontheeven, en de Heeren Gevolmagtigden van alle bedenkingen van ontrouw aan hunne Procuratien gere'eyeerd , zo veel het eerfte en tweede lid van dat Advys aangaat; dat daar van by Publicatie aan a'len en een iegelyk kennis worde gegeeven: gelyk mede aan zyn Doorl. Hoogh. als Kaptein Generaal by Misfive, en aan 't Hof Provintiaal door 's Lands Secrctarius.
Weftergo, Laat de zaak in ftatu tot de groote Landdags Vergadering van 'c aanftaande jaar.
Zevenwouden. By Refumtie vaft te ftellen, dat aangenoomenene, en by 't Regiment niet goedgedaane perfoonen geen militairen zyn, en dus tot de judicatuur van den gemeeven Regter behooren : voorts daar van kennis geeven,dair zulks behoor.
PPPPP3. De
Leku-
waruew.
Idvys 'egens le Miltlire Ju, isdièïie.



ia64 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeu-
WARDEN,
Advys wegens de Milttairejutthdiïlie.
De Steden. 'tKwartierkanzichnietconformeeren met het rapport van 't minder getal, nadien als nog oordeelt, dat iemand , die zich op een behoorlyke wyze tor R)ldaat heeft laaten aanneemen , en 't Contradf. van dienstneeming geprefemeerd heeft, aan den Militairen dienft verbonden is, en dan terftond als een Militair gehouden moet worden; zonder dat het prefenteer,en van zodanig contract en aangenoomen foldaat aan den Collonel of Commandant van 't Re;.iment tot de wettigheid van zodanig contract iets toebrengt; waarom t kwartier perfifteerd by hun vuorig Advys op deeze materie uitgebragt.
Schoon Ooflergo en Zevenwouden zich vereenigden met het Rapport van 't mindergetal, echter, dewyl Weftergoo de zaak in Statu hieldt, waar by zich ook by eene nadere omvraage de Steden voegden, zo is de afdoening dezer zaak tot den grooten landdag van 't volgend jaar verfchoven, en het voorftel van Oofterga nog buiten verdere overweeging gehouden,
QVERTSSEL.
Zwolle,
Daar zyn fes punten, of onderwerpen, omtrend welke de yver in deze Stad niet alleen , maar ook in andere plaatfen dezer Provincie, wakker is : namenlyk. i. De affchaffing der Droftendienften; a. De herftelling van Jonkheer D, van der Capellen tot den Poll.; 3. Het regt der Steden in het Hemmen ter Staatsvergaderinge; 4,
De'



JAARBOEKEN, OSlober, 1782.'
De vrye Keuren van' Regeerders; 5. Het regt van de Jagt der Burgeren van de Steden en 6. Het rechtsgebied der Krygsraaden.
Omtrend het eerfte, tweede en derde Ruk hebben de voornaamfte Gildens dezer Stad, op den 30 September, zo aan Heeren Burgemeefterën, Scheepenen en Raaden, ais aan de Gezwoorene Gemeente Verzoekfchriften ingeleverd. Het verzoekfehrift aan Burgemeefterën, Scheepenen en Raaden, was aldus ingerigt:
WEL EDELE HOOG AGTBARE HEREN 1
Myne Heeren:
BURGEMEESTEREN, SCHEPENEN endE RADEN der. STAD ZWOLLE.
/^even met alle eerbied te kennen, de ondergetekende Burgers en Ingezetenen dezer Stad, hoe zy,met een aanhoudende en grievende fmart, moeten zien, dat, niet tegenflaande de pogingen, zo wel dc or Uw Wel Edel Hoog Agtb. als de gezwore Gemeente dezer Stad , daartegen nu reeds zo lang aangewend, een zeer merkelyk gedeelte van de goede Ingezetenen, hunne Provinciale Medeburgers , in eene foort van onwaardige flaverny, onder den naam van Broftend'tenften, blyft zugten , zelfs onder verbod van ooit wederom daar van ontflag te mogen verzoeken, of fchoon reeds federt lang onwederfpreeklyk bewezen is , dat alle zoortgelyke dienden, hoegenaamd, al van den jare Ï631 met nieuwe Verpondingen op de Landeryen, en welke tot op den huidigen dag onafgebroken betaalt worden , zyn afgekogt: ja zelfs dat een Pppp4 zeei
Zwolle.
*



Zwol-
x,e.
Req.aa, Burgemeestersenz. we geus Vroflen dienden en jr, v d Capel
kti enz.
ia6tf NIEUWE NEDERLANDSCHE
zeer notabrf Lid der Ridderfchap, en teffens Mede Ingezetenen d.zer Stad, de Baron van der cl pene tot den Pol/r welke met veel yvcr de vryhtd ,dier arme en nuttigRe Ingezetenen van zvn Land op Uw We Edele Hoog Agtb voorbeeld willen voorftaan en tegen een r-folatie van do • meerderheid van Ridderfchap en Steden doen gelden, zonder een.^e procedures, veel meer zonder ccmge condemnatle over beledigingen of onE .loofde uitdrukkingen, nu byna\fer jareï Kn alle vergadering, buiten activiteit, en du En .genot van zyn onbetwiftbaar reet gehouden b?vft ondanks het uitdrukkelyk proteft van üTvte fö' Hoog Agtbare, en van andere Leden der vergade r.ng, en niet tegenftaande het advys van eene no to.re meerderheid van Remmen voor eene wiendelyke afdoening dezer onaangename zaak —- üac zy deze b handeling niet anders konnen aanz cn dan een notoire en wederregtelyke inb,euk op dê norfprocglyke Conftitutie, fa een tefie, iedef de? fupphanter. ,n perfoon aangedaan, terwyl SS zo maar één Lid der Maatfchlppv buiten bW^mS
Supplianten hebben daarom niet langer willen ut (lellen, Uw Wel Ed. Hoog Agtb. hunnefier" phgung te betuigen voor Hoo. st° derzelver vver en waakzaamheid in het behartigen van dfreX en belangen» hunner Ingezetenen, met pleS
fyn , om, des noods , met Uw Wel Ed hZ M.K goed en bloed vóór derzei^r behoudt op fmefen^' g °°k etnüiZ CD ootmoed^
" SoLl1^ FW Wel Ed' Ho<* A&h' ™ge be. » nasan , daann rustig voor te gaan, en donr » alle mogelyke middelen te bewerken, St S
» alleen



JA AR BOF. K EVi, OSober, 17.82. 1217
„ alleen die gehaatte , wedem'gtelyke, en zo „ zeer misbruikte Drost' ndier.flen tere fpoedigj, Ren en v >or altoos worden afgefchuft, en de ,, Baron van der Capeden op den aanltaauden „ Land>.iag ter vergadering van Ridderfchap en ,, Steden gereadmitteert, maar dat ook het r cht der drie Steden, um met een of me rder R-id,, ders de conclufie ter vergadering van Ridder„ fchap en Steden te formeren , ongcfchonden i, moge worden gehandhaaft.
Zwol 30 Scp:. 1782.
't welk doende,
(was getekend met verfcheiden handen)
Namens en uit laft van 't Kramers gilde Door d : Procuraroren van hec Lakenkopers gilde ——— van 'tSmed'. n, Koperdagers, Mesfemakers en Yzenerkopers-gilde
van 't Schoenmakers en Lovers gilde
——— van 't St. Lucas gilde : beftaande in de Beeldhouwers, Boekdrukkersen Boekverkopers , Withoutbewerkers, Tinnegieters, Wje'drayers en Zaaeimakers. —— van 't Tappers gilde
« van de F^cioren of Spcdeteurs
rp«— van 't Caranaveelfchippers gilde ■■ van 't Cnirurgyns gilde — van 't St. Martens» gilde, waar onder behoren de Leyendekkers, Metzelaars, Molemaktrs, Pompemakers, Radenmakers , Schuitemakers , Steenhouwers , Sroelmikers en Timmerlieden.
de gefamentlyke Grutteren
——— het Schilders gilde
bet Glazemakers gilde
— bet Kuipers gilde .. het Voerlieden gilde «—— het Knoopmakers en Handfehoenrnakers gilde Pppp 5 hec
Zwolle.
Req.aan Burgemeejlertent. wegensDroften* dienden, en Jr. v. d. Capellenenz.



Zwox«
IE.
Req. aan Burgemeefiersenz. we* geus Droften. Aienften, en ffr. v. d. tapellen enz.
1168 NIEUWE NEDERLANDSCHE
■ het Linnewevers gilde
. het Speldemakers gilde
■ het Bakkers en Brouwers gilde
het Kleermakers en Droogfcheerders gilde
. het Pelfers, Bontwerkers en Hoedemakers
gilde
in 1 .. het Vegtfchippers gilde — de Goud- en Silverfmeden ('buiten een paar leeden)
Voorts door verfcheiden andere brave Burgeren en Ingezetenen.
Het Verzoekfehrift aan de gezworen Gemeente luidde woordelyk aldus:
WEL EDELE AGTBARE HEEREN 1 Myne Heeren,
DE LEDEN der GEZWOREN GEMEENTE der STAD ZWOLLE.
De ondergetekende Burgeren en Ingezetenen dezer Stad, in aanmerking nemende, dat door het wederregtelyk in train houden der zogenaamde Drostendienlten , het feitclyk uitzetten van den Baron fan der Capellen uit der Staten vergadering, en het betwisten van de aloude forme van concluderen ter vergadering van Ridderfchap en Steden, de oorfpronglyke Conllitutie verbroken, en de veiligheid van ieder Lid der Maatfchappy vernietigd word , hebben het van hunnen phgt geoordeelt, zig op heden aan de Wel Edele Hoog Agtb. MagiRraat dezer St 'd te addresfeeren.
En daar Uw Wel Edel Agtbare uit hoofde dier zelfde Conlftutie, in alles wat tot de wetgevende en dus ook 'O de wet handhavende magt behoort, de Rem der Burgery als derzelver Reprefentanten uitbrengen, en de fiefchermheeren hunner regten
zyn



JAARBOEKEN, Otlober, 1782. ia6"o
zyn niet alleen; maar ook in beide deze hoedanigheden aan eed en pligt, zo wel als aan de verwagting der Ingezetenen Reeds voldaan, en daardoor de goedkeuring en het vertrouwen des Volks verkregen hebben, vermenen de Ondergetekende, het hunne niet min onvermydelyke pligt te zyn, deze hunne addresfe mede ter kennis en deliberatie van Uw Wei Ed. Agtb. te breien.
Zy neemen dus de vryheid, een copie daarvan hierby over te geven, en Uw Wel Ed. zlgtb hunne hartelyke dankbetuigingen te doen voor derzelver yverige pogingen tot het handhaven der wetten, en het voorftaan van de regten eens Volks, welk altoos vaardig zal zyn, Uw Wel Ed. Agtb. in de befcherming hunner voorrechten op alle manieren te onderfleunen, en het welk Uw Wel Ed. Agtb. eerbiedig verzoekt, daarin niet te willen veirlaauwen, maaralle kragten in te fpannen , tei wegneming van dien ysfelvken bla^m, die tans op de Provinde van Overysfel . in welks regering Zwol zo veel deel heeft, ligt, dat daar een Re-
fent, die met zo veel y ver voor de regten zyner dedeburgeren waakt, klagen kan, daarom buitel dc befcherming der wetten geftelt te worden.
Zwuls^Sept, 1782.
't welk doende, enz.
Was getekend met verfcheiden handen zo al agter No. 1. is vermeld.
Over deze zelfde twee ftukken vervoeg den zich nog den 19 Ocïober 1782. veel Burgeren dezer Stad tot Jonkheer A. W. va Pallandt, Heer van Zuythera, Landdrol van Ysfelmuyden , by het navolgend g« fchrift
HOOG
Zwolle.
Req.aan
ie GezworenGemeente tot hei zelfde, einde.
l
i
%
ï l u



Zwolle.
Addres aan jfr. A. W. van Pallandt,van Tsfelmuyden.
.
ï 1
t < b h n
h 11
k k P
w
1270 NIEUWE NEDERLANDSCHE
HOOG WEL GEBOOREN GESTRENGE HEER 1
Oen Hkere
A. W. Baron van PALLANDT HEER van ZUYTHEM LANDDROSTE van YSSELMUYDEN &c. &c. &c.
JJit onderfcbeideneadvifen,door Uw Hoog Welgebooren GeRrenge ter Staats vergadering geuit, yermeinen de ondergetekenden blyken van een edele Vaderlandsliefde in de perfoon van U Hoog Welgebooren GeRrenge ontdekt te hebben.
Ly verheugen zig daar over, zo Zeer als zy sis bedroeven wegens de gefchillen, die in deeze Provineie ontftaan zyn over de Droftendienlten, over de manier van Procedeeren met de Heer Baron »an der Cape/Zen gehouden en over het Concluderen ter vergadering van de Heeren Staten deezer rrovincie.
Gefchillen , Hoog Wel Gebooren GeRrenge rleer.' die tot die hoogte geklommen zyn, dat een u-oot aantal Ingezeetenen deezer Provincie, zo net van de geheele unie, daar door verontruft ;yn; Ja gefchillen Myn Heer, waar op de Regenen van de andere Provinciën en derzelver ooreelkundige Ingezeetenen het oog gevestigd heben , en liaan te ftar-oogen , of daar in de waareid en geregtigheid in de Landfchap Overyffel og eens hulde gedaan en geëerbiedigd zal worden. Ieder regt-geaart Ingezeetenen, die de eer en Ettj 1 van.net tot ZY° voomaamfte doelwit eld, kan niet dan met aandoening voor uyt den:n aan de rampzalige ge volgen, die hier uit vorder innen ontftaan , aan de fmaad waar in deeze rovincie by haar eigen Bondgenooten gebragt kan orden, ja san de fpot en befchimping waar me:ze byeen volgende gefiagt, in de gcfchiede-
nisfe



JAARBOEKEN, Otïoher, 1782. 1271
nisfe deezer Eeuw voor altoos ten toon zoude konnen gefteld worden.
Dit noopt de ondergeteekende aan, hunne bekommeringen aan U Hoog Wel Gebooren Geftrenge , met alle eerbied eu hoogagting, die zy voor een welmeenend Patriot en getrouw Regent fchuW dig zyn, voor te dragen;
iNiet twyffelende of U Hoog Wel Gebooren Geftrenge zal thans, na rype en onpartydige examinatie, van .de klaare bewyzen en argumenten door den Heer Baron van der Capeden tot den Poll, door de gezwoorne Gemeente der Stad Deventer, door de Heeren van de Magiftraat der Stad Zwolle , en ten aanzien van het laatfte point ook mede door de twee andere Steden aangevoerd, tot dit onvermydeAyk gevoelen overhellen:
Dat de Ingezeetenen van Overysfe! al voor den Jaare 1631. tot geen Droftendienften verpligt zyn geweeft.
Dat die dienften nog ten allen overvloede in den Jaare 1631. afgekogt zyn, door verhooging van de Tracfamenten der Heeren Drollen , die tot op dit oogenblik nog genooten word, en door een uitzetting over de verponding, die de Ingezeetenen federt ai tyd betaald hebben en nog daaglyks voldoen; zodat de honderden van, quitancien die de Heeren Drollen federt den Jaare 1631. van der?elver Trattementen hebben afgegeeven en ter Griffie deezer Provincie beruften ; Ja de millioenen quitantien die de ontfangers der verponding federt gepasfeerd hebben en in ieders handen zyn, een ontelbaare fchaare van kwyt. en vry brieven uitleveren , die de Ingezeetenen van Overysfei, met een volkoomen regt, van alle Droftendienften abiolveeren en onfchuldig verklaaren.
Dat derhalven volgens de eigen refolutien van de Heeren van de Ridderfchap en de Steden Deventer en Campen van den 23 Maart en 23. Oclober .177$ en 4 April 1776, de Droftendienlten geen
wee-
ZWOLLE.
Addres aan Jr.
A: W.
van Pallandt ,
van Tsfeimnyden.



NIECWE NEDERLANDSCHE
Zwol-
1e.
AddreS aan Jr. A. W. van Pallandt,van Tsfelmwj'den.
weezen nog beftaan konnen hebben, als by alledrie' eenftemmigen niet anders bepaald, dan voor de Ingezeetenen, welke verpligt zyn Droftendienften te doen, en alzo in geenen deele voor de Ingczeetenen , welke zulks niet verpligt zyn. i Ten regtmarigen gevolge, dat daar nu zo kragtig, zo overtuigend en onbetwistbaar beweezen is dat de Ingezeetenen van regtswegen niet verpligt zyn eenige Droftendienften te doen , en niemand daar teegen eenig contra bewys heett kunnen inbrengen , de meergemelde Droftendienften volgens die zelve refolutien van zelfs vervallen.
Dat dus de Heer Baron van der Capellen tot den Pol, als een yverig voorftander van waarheid en geregtigheid,die zyn mede-Regenten volgens zyn eed en pligt uit de doling heeft zoeken te helpen, m zyn regt van zitting en vryej (tem in de Staats vergadering, behoord herfteld te worden, en aan dezelve voor het gepasfeerde zodanige fatisfaftic gegeeven, als overeenkomftig zyn Charaüer en Vaderlandliefde, nodigen sequitabel zal bevonden worden.
En dat de Steden by hun aloud regt van Hemmen ter vergadering van Ridd. en Steden het geen dezelve volgens declaratoir van den 4 April 159^. toekomt, en door den tegenwoordigen Heere Erfftadhouder by millive van den 23 January 1772. erkend is, ongefchonden moge worden gelaaten.
Zy hoopen en vertrouwen , dat U Hoog Wel Geboore Geftrenge van deeze zaaken overreed zynde, nu geen oogenblik zal aarfelen, al is het ook met ter zyden Helling van eigen interesfe, in deezen ook het gemeen belang, de ruft en vreede deezer Provincie, de voorregten der Ingezeetenen en de handhaving der heilige Juftitie, ier harten te neemen, en deszelfs welmeenende pogingen daar toe teadhibeeren, dat in deezen een lpoedig herftel moge worden beraamd, en met 'er daad op hec
aan-



JAARBOEKEN, Ofloher, 178*. 1273
aanftaande reces van de Landdag, zonder verder: vertoef of uitRel , aan de vuurige verlangens van j de Burgeren en lng< zeetenen deezer Provincie, ja aan de verwagting van gansch Nederland worde voldaan.
God zegene U Hoog Wel Gebooren Geftrenge opregte en yverige pogingen ten beften van het zo zeer gedrukte Vaderland; Hy geeve U Hoog Wel Gebooren Geftrenge luft en kragten om daar in manmoedig voort te gaan, en doe U Hoog Welj Gebooren Geftrenge nog lange fmaaken het genoe-, gen van een voornaam werktuig tot deszelfs behoud en herftel te hebben mogen zyn!
Wy hebben de eere tteeds met de opregtfte hoogagting te verblyven,
Hoog Wel Gebooren Geftrenge Heer.'
U Hoog Wel Gebooren Geftrenge Geringe Dienaaren
Zwol den 19 Ocfober 17S2.
Borckren der Stad Zwolle,
Was getekeDd met verfcheiden handen*
By gelegenheid, dat de Staten van Overysfel thands vergadert zyn, heeft de Landdroft van Twente, de Graaf Heiden Hompesch, de navolgende verklaring in de Notulen laten aantekenen:
„ De ondergefchreeven Droft van Tren„ te heeft zig niet langer kunnen difpen„ feeren, aan Haar Ed. Mog. Ridderfchap „ en Steden onder het oog te brengen, hoe
?wql-e.
dddres zan Jr. ft. W. i-an Palandt,fan T$' relmuyien.



1274 NIEUWE NEDERLANDSCIIE
Zwolle.
„ hy met veel ongenoegen heeft moeten „ zien, dat men hem in zyn Ampt en Per„ foon zo wel als andere Leden van de Re„ geering dezer Provincie, by publieke naamlooze Gefchriften en Couranten, zoekt te denigreeren en te fugilleeren, op eene wy„ ze, die alle weldenkende en onpartydige „ Lieden met verontwaardiging moeten aanzien.
„ Dat hy ondergefchreeven by zig zel„ ven wel bewuft is in alle zyne handelin„ gen zyn Eed en pligt betragt te hebben, „ met een vry en onbefchroomd gemoed „ durft provoceeren en uittarten , alle de „ geenen, dewelke vermeenen mogten, iets
ten zynen lafte te kunnen inbrengen, wel „ verzekerd zynde. zyn gedrag in allen op„ zigte te kunne juftihceercn, en zig te ver„ antwoorden, ook zelfs tegen zodaane „ pretenfe kundfchappen , als by publieke „ Nieuwstydingen onbefchaamd worden „ voorgegeeven, onder dezen of genen ten
zynen lallen te zyn bcruRende".
„ Dat hy ondergefchreevene vermeend „ de Autheurs en Disfeminateurs van zo„ daane naamlooze Gefchriften en Brieven, „ in Couranten en elders geplaatft, te mo„ gen houden en verklaaren, zulks doende „ by dezen, voor Laiteraars en Faamroo„ vers ; in dat vertrouwen, dat Haar Ed, „ Mog. met diezelve Indignatie daarom„ trentaangedaan, zigdieswegens wel zullen



JAARBOEKEN, O&ober, i7n2. 7375
weten te reiïenteeren , en aan de Leden Zwol* „ van Regeering , op zidk eene hoonendeLE. a, wyze telkensgetraduceerd wordende, trag„ ten zodaane fatisfactie te bezorgen, als „ den aard der zaak en de atrociteit van
diergelyke infimulatien komt te vorderen".
j, (Was getekend.)
Heidbn Hompesgh".
Deventer.
Gelyk te Zwolle, zo zyn ook hier op den 15 Oétober zo aan de gezworene Gemeente, als aan de Burgemeelteren, Scheepenen en Raden verzoekfehriften tot het affchaften der DroftendienRen ingeleverd, zynde ondertekend door de Officieren der Burgerye, de Gildens, de Profesiören , Advocaten, Predikanten,, Docloren, en meeft alle ingezetenen. Twee oude Burgeroffieieren , en twee Generale Ouderliedeii der Gildens hebben dezelven overhandigd. En de gezworen Gemeente rcekende deze zaak van zo veel gewigt, dat zy hunne vergadering, op den eed aan de Stad gedaan, heeft zaam geroepen : weshalven ook maar van de 48 Leden in zyn afwezig gebleeven, en zulks uit wettige oorzaken. De Regeering ontboodt de voorfz. vier Gedeputeerdens der Burgery den 4 Oétober op 't Stadhuis; alwaar zy gezeten zynde, aan hen door den Secretaris 't navolgende Belluit is voorgelezen:
Q q q q Ex-



Deventer.
Befluit der Gezw. Gemeenteop VReader Burgery.
! 1
1
en
1276 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Extract tnt het Gerefblveerd: ter Fergaderinge van de gezworene Gemeente , gehouden op 3/aandag den ld Odober 1782.
I^er Vergadering zynde geieezen de Rectuefte
dezer°PStade ^ d*Bkcw en IngezeceSn dezer Stad, voor twee dagen aan de geïwoorene Gemeente geprefenteerd, is, na rype delib™ t?è goedgevonden, de Supplianten daar op voor ancwcnrd te laaten toekomen dit navolgende.
. De Uezwoorene Gemeente betuigd , met het uiterfte genoegen gezien te hebben, dat de Burg?ren en Ingezetenen deezer Stad zoo wel voldfm zyn over het gedrag door de gezwoorene GeR|Jn het «"«effenen van de haar aanbevoolene Poften , tot hier toe gehouden. Zy verklaard eenparig allentzints willig en bereidvaardig te zyn, om by alle gelegenheden, met der daïd te S°°ne,nf' dhac het *e en het nut van de Stad en deszelfs braaye Burgery, als ook die , zoo veel mogehk m alle redclyke en billyke zaaken, «e noegen te geever, , haar eenig hoofd bedoelde en oogw,t,s. En zal daarom, ook niet nabaten , dien ten gevolge, de Heeren van de Maailtraar
V de eerfte pecafie, effiftig te ^0^? ,^ Staats - Vergadennge deezer Provincie het daar hee-
en te willen helpen dirigeer-n, dat den Drosten, dunften en derzelver affcoop ten eerften voor cuvvig en altoos worden afgefchaft en vernietigd
fm t r T-der CaPeUen ™ de» Pol, weder! 3m ter V ergadennge van haar Edele Mogende od
ene Honorabe'e wyze , gereadmrteerd Word?
Ode dat Haar Wel Edele Hoog Achtbaare ook ..ets onbeproefd wil'en laaten, om de Steden bv laar oude reeht van ftemmen in de Staats-Vergade! •ing te conferveeren , cn , dien ten gevolge, te villen helpen effetlueeren, dat de drie Steden mee



JAARBOEKEN, Oftober, 1782. 1*77
cn nevens een of meer Heeren Edelen aldaar ook fen verders de Pluraliteit zal blyven uitmaaken, zoo als ze v'n ouds het altoos gedaan heeft , alsmeede, dit zoo 'er in de Provinciaale of deezer Stads Regeeringe eenige notabele abuifen en afwykingen oiwermoedelyk mogen weezen ingefloopen en plaats hebben, dezelve als dan ten fpoedigOen, nair behooren, worden geredresfeerd en verbeterd. Aldus gedaan ter Vergadering van de gezwoorene Genie.nte, binnen Deventer, den 14 Oétober 1782.
(Onderltond)
Qtwd atteflor. (Was Geteekerd) ~"
A. Persoon.
Den 15 Oétober 1782 is by Schepenen en Raad van Deventer dit befluit genomen:
ExtraEl uit het Boek van Refolutien der Stad Deventer.
Martis den 15 Ocfob;r 178a. COS,. FOCKINK. TICHLER DDrn.
Scheeoenen en Raad zeer genegen zynde om altoos aan de billyk en regtmatige verzoeken hunner goede Burgerye genoegen te ^gyen ,; hebben reeds goed gevonden de Heeren uit hun midden , ten Landdage gecommitteerd , in mandatis te e'eeven, op het annftaande Reces van de Landdag" alle devoiren aan te wenden, om, de Concert met de andere Steeden de zaaken ter tafel van Ridderfchap en Steden daar heen te dirigeeren dat het point van overftemmmg in de Veigfderinf* van Ridderfchap en Steden , tot genoewêh der Sreden en maintien hunner Regten en Privilegiën afgedaan, den Heer J. D. vm der CapelQ^qqq 2 len
Deven-
rr> r.
Befluit der Gezw. Gemeenteop 'tReg. der Burgery.



ï)KV2t\ '1 Ut,
1278 NIEUWE NEDERLANDSCHE
rfeh tot den Pol in de Vergadering van Ridderfchan en Steden gere Kimkteerd en de L)roi enZ^ P voor altoos afgefchaft worden Urosteild,eQÜe"
(Onderflond)
Pro Vero Exiragtü1. (Was Geteekend)
A. H. Cramer, Secret. i782>
C AMPEN.
Gelyk te Deventer en te Zwolle zo heefr ook hier het grootfte getal der BtiSe? en Ingezetenen, zo wel aan de MagKt4 aan de gezworene Gemeente verzoekfchrif ten ingeleverd, ten einde C«#/fc, * />o/ herfteldworfeTde DroX tendienften werden afgefchaft de en oude vonn van Remmen herfteld worde Zie hier I S verzoekfehrift aan de gezworene Gemeente
WEL EDELE ACHTBARS HEEREN!
MYNE HEEREN!
DE LEDEN VAN DE GEZWORFVF? ru MEENTE DER STAD QAMBeI E'
■ , . "«» der Capellen lQt d p n jan den Kadering van Hui. Ed. Mo^enH He « « 7
fchap



JAARBOEKEN, October, 1782. 1270
fchap en Steden , de oorfprongelyke Conftitutie verbroken, en de veiligheid van ieder Lid uer Maatfchappy vernietigd worden, hebben het van hunnen plicht geoordeelt zich op heden deswegens aan de Heeren van de Magdtraat dezer btad te addresfeeren. , . *
En daar ü Wel Ed. Achtb. uit hoofde dier. zelfde Conftitutie, in alles wat tot de Wetgevende en over zulks ook tot de W cthandnavende macht behoord , de ftern der Burgery aezer Stad, als derzelver Reprsfeotanten uitbrengen , en dus de befchermheeren hunntn Rechten zyn.
Zo is 't dat de Ondergetekendtns vermeenen , hét van hunnen onvermydelyken plicht te zyn , dr hun Addres mede ter kennisle cn deliberatie van ü Wel Ed. Achtb te moeten brengen.
Zy neemen dus de vryheid eene Copia daar van aan U Wel Ed Achtb. over te geven , ernftig edoch teffens eerbiedigst verzoekende:
Dat U Wel Ed. Achtb. geheven hunne veel vermogende intercesfie te gebruiken, ten einde het door de Regeering dezer Stad daar heen zo veel mogelyk worde gedirigeert, 1. Dat op den aanftaanden Landdag den Heer J. D. van der CapelJen tot den Pol werden gereadmitteerd ter Vergadering van Ridderfchap en Steden, 2. Dat de gehaatte wederrechtelyke en zo zeer misbruikte Droftendienften ten fpoedigften en voor altoos afeefchaft, en eindelvk dat het recht der orie Steden , om met een of meer der Ridders de Conclufie ter Vergadering van Ridderfchap en Steden te formeeren, ongefchonde moge gehandhaaft wor-
't Welk doende &c.
Het ander verzoekfehrift aan de Burgemeefterën , Scheepenen en Raden luidde aldus.
Qqqq 3 WEL
Cam-
pen.
Req. der Burgery tot herfel van Jr.\.doapellen en de Drojle?*dienflêfi,;nz.



CaM.
P-eg. da
Burgery fan den Magtft raat, ten zelf. den einde.
l ( J
c 1 1 (
1
d e
g
n
Cl
P
IC
us
8' cn op CC
1280 NIEUWE NEDERLANDSCHE
WEL EDELE HOOG ACHTB. HEEREN!
MYNE HEERE NJ
^RGEMEESTEREN, SCHEPFNFN FN RADEN DER STAD CAMP£N.
Qceven met a'le yerfchu] Jigde eerbied te kennen ^ de Ondergetekende tfuraers Pn TnT » dezer Stad,- hcfe het eene te o"Ve iSeSSïïtT op weikeere Manmoedige-en VaderildsSvpn^ wyze- een notabel LH derWfc£p"dS J. D. van der Capellen tot den Pol, ter VeSaï'e nng van Ridderfcu,p en Steden in den Jaa e ?77^ binnen deeze Stai gehouden, deszelfl Joffé ke pogingen he ft aangewend e had t™ Jn ;eer aanmetkelyk g'deelte ly™? ^ ?n"«e? )en ten platte Lan.-e, van eene ,1'ezhts hatell^ m onwaardige Slaverny , onder d, n „aam .rostenJienHen bekend , bevryd te z en d n .elke heilzame pogingen 'verre v\n met èeS'goe !en utflag bekroond te worden, voor de" Heere an der Capellen tot den Pol, alleronaangenaanZt yn geworden , zo dat zyn Hoog Wel Geboren
Sm >*? kCnne yk is> fau'tende Verg/dering vaS ..ddeTchap en Steden, retds bvna vii jaa"fn ïï us buiten alle AcTiviteit is geitel i geworden
maakï zkh ZOu"e ^ben Tc u£
-maakt een>d aan eenige taxatoire en oneemufu«r* fctdwkkfegeé. vervat in deszelft Memorie r Verga «ring van Ridderfchap en S eden ir?den
rcez7ivlbdnsT.f7-e SWd °re^^vCen Dzonaer ™ f SWt'ge- s tot noch door de bed-eiede
S Sir18* fwprden, Dac ofSS eas udert_ lang onwe erfpn k' lyk betooird ™
naamd ook, al va„ den Jare 16", 1 zyn afgek gr wel «net het leggen v n nieuwe Verp.ndmfc n
rfgerfuken betaald worden, en over zulks df
On-



JAARBOEKEN, OÜober, 1782. 1281
Ondergetekenden zedert dien tyd me' een geduldig ' fti'zwygen tes gemoed hebben gez'en , dat de.?t i Joffelyke pogingen van gem. He^ie van der Capelle tot den Pol, ten gevolge zou 'en gehad heboen , dat. bun e provintiaale Med -Ingezetenen, welke zo nuttige Leden voor den Staat en Maatfchappy zyn , 1 van deze zo onwaardige en reeds zed.rt den Jaare 1031 coor d<n <ouverein dezer Provintie af^efchaf „ te Drosten JienRen, zouden z\n cm heven geworden, in plaats i'at ce Ondergetekenden tot hun nnig leedwezen als noch da^elyks moeten zien en ondervinden ,dat deze zo nuttige en brave Li' den, welke immers htt hunne lo. gebragt henben, om deze Landen van de flaverny, waaronder eeze.ve voormaals zugtede.n, te verlosfen , als noch in een vry Gemeenebeft oneer dat Juk gekromd gaan.
Dat wanne r in den ]aare 1779 door de Stad Deventer , ter Vergadering van Ridderfchap en Steden voorgefiag- n was, om deze onaang- naame zaak van en met den Heere van der Capelle tot den Pol, op de be t m gelyke wyze uit den weg te ruimen, en ten dien einde deze zaak Gom mis f riaal te maken, en zei by dezen voorflag, de Steden Campenen Zwolle, neff -ns vyf Heeren uir de Ridderfchap gevoegt hadden, en uit deze zaak van den Heere van der Capellen tot den Pol, een ander different tusfehen de Leden der hooge Regeeringe is ontdaan . namemlyk , dat der Overftemming, een Pointl zefc< r van het uiterfte ge.vigr, en waar door de hoop van een groot aantal Ingezetenen, welke de herftellipg van ^en Heere van der Capellen tot den Poll, innig!t wenschten, is te leur gefteld geworden.
Daar dan de Ondergetekenden deze handelingen niet anders kunnen aa^z'en , dan eene notoire en wederrechtelyue inbreuk op de oorfpron.;elyke Coriftitutie , en niet onverfchilfg kunnen zyn, in hoe erre Recht en Gerecnigheid, 't zy ten op» Zichte van eckeide perzo.en, 't zy van meerdeQqqq 4 ren,
>£K,
Zeq, der Hiirgery Tan den Magi Iraat , ten zelf' ■den einde.



Cam-
i??^.
Burger^ mm de Magiftraat , ten zelfden einde,
I
z
c
<
c
1
b 1
1
ja
1-82 NIEUWE NEDERLANDSCHE
^JiU ÏÏ1'0*!!06 verre de conftitutie der RegeenW gehandhaafd worde, zo hebben" dezelve n?et Sf .ger van zich kunnen verkrygen om ftïl t1 eten maar ,n gelykheid der Burgeren en logé eteneI der Steden Zwolle en Deventer zich te mbeLn addrïs feeren, ter tafel yan U Wel Ed. Hoog Achtb en de b0veDgera. Poinften, met alle de fondboïftg fcht,S° ve™aw™> c g^vigt der zaken ver .
a' ■ . het verligt oog van U Wel Ed ten t! hÏÏb- 3lS tr°UWe B"^?vaders en KegS
Dat het U Wel Ed. Hoog Achtb. moeë beha
tfeÏÏn°hP aanftaaDdeD handdag gdo^ïe' lterkfre en best gepaste middelen het daar heen te ^eren, ten eerften dat de Heer J D. van der kCTLtZ ter VergaderingJ van Sdtr£n PH« J u wordeo Geadmitteerd, ten twecien dat de gehaatte, wederrechtelvke en zó ?eer
?toor,U£erSr endieDftf , T fP°ed& en° Zl itoos afgefchaft, en eindelyk , dat het recht der Tie Steden, om met een of meer der Ridders de ^ndufieter Vergadering van Ridderfcnap e "sfeaandehSümeeren' ««^honden moge worde ge-
't Welk doende enz.
Waar op den 15 Oétober dit navolgend slluit wierdt 'genomen:
IEDERLANDSCHE COLONIEN. Batavia.
jYTy hebben van dit gedeelte der werreld TV het navolgend dagverhaal over den te 1781. ontvangen.
Den



JAARBOEKEN, OBober, 1782. 1283
Den 23 January wierd beüoten als Vaandrig naar i',antam'e laaten overgaan, de Sergeant Charles Jofeph Balmam, in plaatze van den aldaar overleden fa Wilde. Van de rei ze naar■hei: Gouvernement Banda wierd geëxcufeerd de On er-, Koopman en gevigeerde Secretaris van de Politie fan CarelLodewyk Eckhard, en bet aanftellen van een an^er je zyn plaatze aan den Gouverneur i«delman gedefereerd. '■_'" ■ _
Oen 30 wierden in het Javaas Garnizoen toe Kaptein Luiten mts bevordert de Luitenants Jan Cafper Mey er en jan Hendrik Ham.
Uen -6 Febru:rv kreeg ux n met hetin de Straat Sunda geoadert Compagniefchip Groenendaal, van Amfteldam, de volgende tyding:
Dat den 10 January op dien bodem was komen te over'yden de gèë^geerde Heer Raad-Extraordinaris van Neerland Indien en Prettdei t in .len Achtbaren Raad van Juftitie dezes hafteels Mr. Valentyn Jan Blondeer.
Den 17 wierd, vermits het overlyden van Johannes Theodorus Visfcher van Grasbeek, tot eerfte AdminmVateur in het kleine Pakhuis aangefte'ddeOnder Koopman en tweede Willem Adriaan Weh Jems. met voordragt aan de Heeren Bvwmdhebberen, tot Koopman; en als twee.ie in die Adminiftratie te laten iuccederen door de op Java buiten Emplov zynde Onder-Kopman Tsbr. Hend, Francais Vincent; voorts wierd onder de Marine tot Opziener der Zeilemakers aangefteld de eerfte Meesterknegc Jan Bos> in plaatze van dtn oveneden Crabbes. , , ,
Den ao wierd, in plaatze van den overleden F. J A St-enweg, tot Geheimfchryver van den Heer Gouverneur Generaal aangefteld de Koopman Jan Greeve, met voordragt tot Oppe-"-Koopman fen als Secretaris by den Raad van Juftitie der.es Kafteels re laten optreden de nog hier aanwezenden Koopman en Fiskaal van Macasier J.
Batavia.
Dagverhaal van het voorrevallentte Batavia enz*



NIEUWE NEDERLANDSCHE
*e ^a-den buiten emplov z\nde nn.w i/S 8 door
gemelde Wel-Ed/H ér Mr ^ ^ f?/ djV°orhet gearriveerd WS^^^S zwart Laaken bekleed Kopjagt, aan de VV,1 ^ traniporteerd, ZVr,de de 7 gc~ Jacht in witte Heiden en Broek mec .LrT, het ten Dasfen en Mutfe»0 ^ed?en ^rdLhet
van Stierman van de reize na iw,!? vc.nai!g feerd en den mede Wifw^ffi g<jf cup-aars detwaard gecomnindeefd. IfcS "S? fing men Uit .Neerland brieven van If aSi 25 Mey.,78o, volgens welte^Dotr^Sfoo'0 heid, uit eene overgeleverde Nomhaati/ hfi geheven te eligeeren tot Raad-OrdiS S^-d den zedert overleden Heei ? i TrL dien Raad e-raordinair den
V J B/ondeel, vemeemeade men vérders dat nr vrribrkmg van's Comp. ravale mam ft 1h ' c gebouwd te worden, by A^Z^tc^n van 150 voeten, te noemen, Sparetidvi $ ' de en den Draak; by de RamcT Zeel'fe
fel30/50 J-°/ete0 5 byde Kame Rotcf£Rotterdams Welvaaren; en by de Kamrr p„m ^ zen, het Schip de Jfricaan
ten



JAARBOEKEN, OSlobir, j;Sü. 12S5
ten ; mitsgaders dat voor Pasfagier, om geduurende 12 maanden hier te blyven,ftaat uit te komen den geweeztn Opper-Koopman en Secretaris van den Agtb. Raad van Juftitie dezes Caftecls G. J. Welgevaaren ; mitsgaders J. F. de la Fabre, als Lieut. Ingenieur, J. Vetter als Landmeeter, met rang van A-'fiftent, de Heer Chrijloffei Fleck , als Predikant by de Gereformeerde Gemeente, en A. L. Colrea, als Luthers Predikant aan Kaap de Goede Hoop, cn wierd aan den Adfiftent aldaar P. D. Boonakker, kwaliteit en rang van Onder-Koopman verleend om Emplooi af te wagten. Den ï% dito wierd de jófjg Aufiftent J Groot de jong" tot Procureur aangefteld, en der 27 üito het Schip Groenendaal over Coromandel n: Nederland aangelegt.
Den 1 Maart, wierd het Schip Canaan rot eet Contra-Schip derwaard aangelegd, zo als den volgenden dag het Schip Cornelia Adriana na Banjer masfing , en wierd den Heer Mr. H. J. Duur koop, aangefteld om voor beide de Kechtbanket alhier te laaten poftu'eeren. Den 13 dito wierd. in plaats van wy'en P. A. Hoek, tot Boekhoudei op het Gnarnifoens ComDt. aangefteld den Order Koopman en eerften Overdrager op dat Compt, A. y. van Hek , om als zodanig door den ScheepsSoldy-Bojkhouder G. J. van den Bafel, vervanger te wo-den , zullende zy beide tot bekoming dei daar toe (faande abfolute qualiteit en gage, de eerde van Koopman en de andere Onder-Koopmar worden voorgedragen , en wierd den Ord. Kiert y. van Haak, toegedaan een fpringtogtje na r Ja va te doen. Den 16 dito wierd den Onder-Koop man y. P Becker, tot Loge Boekhouder an gefteld en hy sis Inlan^sch Soldv-Boekhouder opgevolgd door C. F Felius, za'lende beide to verkryging van Qualiteit en G ;ge als Koopman en Onder- Koopm m wor ien voorgedrag n. Den ic dito wierd de Bark de Arend, na Pontiana aangelegd.
Batavia.
Dag-
verhaal van het voorgevallene te Batavia enz.
1 .



BavA.
via.
Dagver haal var, het voor gevallene te Batavia, enz.
]
d d
g a \ t< d
&
ai C v h
Si
1286 NIEUWE NEDERLANDSCHE
legd. En den 30 dito na Japan het Schip Mars, wordende ten zelfden dage van Palengbang herwaards verlofl: den Onder Koopman en tweeden Keü lent aldaar Philippus van der Stengh en tot Kapt der Timmerlieden op Onrufl aangelteld den B.ïas op dat E hnd D. Kreysman.
Oen 6 April wierden onder de Marine op de Equjage Werf, de Adjudant J. de Vlugttot V -drigj ouder de Comp. Timmerlieden op OnM 'r™**L'eucen.ant H- *** den Berg, Chrifliaan
itiVZ ÏJdns> '^en tot Vendr,g en Adjudant aangelteld Johannes Zoomen, wordende ook de benoeming van Jan Bos en W. Roemer, tot Sergeanten by eerfrgem. Cofflp. geapprooeerd. Den 7 dito wierd tot Kaptein Militair op Malacca aangelteld den Lieut. Commandant J. A. Benzei An ?nder bevordering tot Lieutenant derwaards gechikt den alhier in 't Guarnifoen dienft doemien /endng en Adjudant H. van Nyvenheim, mitsgaders pt Verdrigaldaar aang fieldden commandeerenden «ergeant J. H. Claas, wordende ook, met kwali;3ge Nederland verloft den Koopman
l;ftal,!mdel1;Mr- A' F' Lemker- Den a4 dito verleed alhier Vrouwe Catharlna Tobtfon, Gemaa-
^nHdenH,eer^ad/Xiraord- D- ?> Smitk, en rierd den volgenden dag met de gewoone Statie in e Portugeefche Kek begraven. Den 17 dito wierdf,°feF Koopman 22. A. de Wilde, provifioneel empioijeerd tot Soldy-Boekhouder op Samarang v£l bevrstlgd> e« de waarneeming van het l T?a]ïa-'ln P'aats van den overleden Ras. >t nader difpofitie van de hooge Regeenng optre-
r3iSen Mn JCP Advocaat Fifcaal Mr.V de Mevr. •Snd LffnWi?rd',iD Plaats van «en naar Ne^Lul^lenrHwken' tot fifcaal op Malacca ingefteld den Onder-Koopman A. Couperus, tot
roX\ d:n 3'h,er 7VDUe ^rder. copnon R. B Homck van Papendregt, tn om als >ldy-Boekhouder en Winkelt dei waards over te
gaan



JAARBOEKEN, Oclober, 1782. 1287
gaan den Onder-Koopman Mr. M. Hartingh, zullende gen. Couperus op het voordeeligft aan Heeren Meefters toe verkryging van Koopmans Qualiteit voorgedraagen worden. Dien dag wierden aangelegt, Tiaar Java de Schepen Overduin en de Jonge Lieve; over Java na Malacca de Johanna Margareta; over Ceilonna Nederland het Huis te Spyk;én over Bengalen na Nederland de Paauw; als mede tor een Contra Schip Rithem; over Java ra de Weft - Kult ten Leven; en ha Palembang de kleine F'alias. Den 11 dito wierden de Bedienden van den Japanfchen handel nog voor een jaar gecontinueerd, en op het nog in de Straat Sunda zeilend Schip Europa. wierd Lucas Jams, in plaats van den op giller overleden Schipper Wittevrongel, tot Schipper ter voortzetting der reize na Ceilon geplaatR. Den 18 dito wierd den Onder-Koopman en Esfayeur J. de Warm Junior, in plaats van den ontflageniRenneboom, tot Keurmeelter van de Goud en Zilverwerken aangefteld, en den 20 dito het Scheepje de kleine I'alias, van de reize na Palembang geëxculeerd, maar daar tegen na Banjermasfing aangelegd. Den 25 dito wierden de Prefident en Leden van het Collegie Scheepenen nog voor een jaar gecontinueerd; den Advocaat Fifcaal Mr. J. de Mey er, in plaats van wvlen Mr. P. Ras, tot Cenfor der Stads Drukker'ye aangefteld , gelyk, mede in plaats van gem. P. Ras , den Scheepen en Koopman, Mr. Paulus Gevers, tot Lid in het Collegie van Curatoren en Scholarchen aangefteld, en de Sergeanten G- Smith en G. Manoth, tot Vendrigs in 't Garnifoen alhier bevorderd wierden. Den 30 dito is, als naar gewoonte, de blyds gedachtenis gevierd der 162 verjaardag van de zegenryke overwinning van het Koningryk Jacatra en den 31 dito wierd de Onder Koopman en gevveezen eerfte Clercq te Colombo J. F. Belling, van de reis na Nederland geëxcufeerd, en, met'voordragt tot Koopman, aangefteld toe Secretaris van Politie, vervangen wordende in
I zyo
Bata-
via.
Dagverhaal van het voorgevallenete Batavia enz.



1288 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Batavia.
Dagverhaal van het voorgevallene te Bataviaenz.
j i
l j i I
zyn poft , van eerfte Clercq , door den OnderKo pmm H. D. du Fonfeca, om als tweede Vifrateur opgevolgt te wi rden door den te Colombo z\nde Onder Koopman M. van Drunen, werdende voorts tot Equipage ■ Meefter aldaar, in plaats van wylen Schipper C. van Bratten aangefteld den Schipper A. van der Hegge, die als •qu'pa ;e-Mc. fter te Ga'e door di-n Schipper uaurens de Sille wierd opgevolgd. Voorts is , in plaats van wylen J. de Bordes, als Negotie Boekhouder Saban Ihaur en Ontfanger der Domeinen bevestigd den buiten etnploi z\nde Koopman p. Sluyter, werdende wyders de Vendrigs M. Diebeler en G M. Krooner tot Lieuenants, en de Adjudant N- Leurs tot Vendrig onder de Miide te 2' ilon gj<iva'c erd , mitsgaiers onder de Inge"ii<'u s, de Lieutenant J. E. Crunee, tot Kap'. Lieutenant, den Extraord. Lieutenant.^ Krans, ot Ordinair Lfutenmt en den Sergeant P. IV. F. A. van Schuier, tot Ordinair Vuurwerker be^oiderd.
Den 5 Jury, wierd de Lieutenant J. J. Winkelman, te Nagapatnam tot Kaptein en üen Cniurgyn jt\ van Heyning tot Opper - Chirurgyn van le Bu'ten-Stad bevord rd. Den iodito arriveer!e alhier op 't van Malabar gereverteerde Schip tComp Welvaaren, den Heer A. Moens, Raad :xtra'>rdinair van Nederlands Indien, en gewee:en Gouverneur en Directeur , aldaar, met zyn £d. Gemaalin en wierd den volgende ogtent ten 7 luren van boord afgehaald, door de daar toe beinemde Gecommitteerdt ns; zynde de Heeren roedhloed , eerfte Secretaris der hooge Regeering n Sevcrin, Vifitateur Generaal met de Huisvrouw an den Heer tweeden Secretaris der Hooge Re:eering en laatftgedagte zyne E elheid. De Heer Vloens , wierd door des Kafteels Waterpoort na iet Gouvernement geleid, alwaar een aanzienlyk )etachement Granadiers en het Corps Dragonders



JAARBOEKEN, Oèhber, 1.782. ie?S
ders in volle Wapenen gerangeerd Ronden , er zyn Ed. door den Hoog Ed. Heer Gouverneur Generaal en verdere Leden der Hooge Indiaaniche Regeering gerecipieerd wierd, waar óp den volgenden dag zyn Ed.in de hooge Vergadering wierd gein'troduceerd.
Dien zelfden dag bragt het gearriveerd Schip de Herfteldeï, de tyding, dat door de Kroon van Er geland een Oorlogs - Declaratie tegen den Staat der Vereenigde Nederlanden te Londen zoude gepubliceerd zyn. Den 18 dito bragt een gearriveerd Banjarecs Vaartuig berigt, dat de na Ternaten gaande Pantjalling Termten, door gebrek van Drinkwater in een naaren toeftand van bet bet Scheepsvolk, Banjer had moeten aandoen ; dal zy, na het vertrek van daar op eene verraderlyke wyze door den Mtmtre Kiay Narring Buza mei nog 10 Banjareefen waren aangetaft , cn alle de daar op zynde Zielen deerlyk vermoord „ behalver de Boekhouder Hoogwoude en een jong matroos W,y Rever,óie op Banjer door Ziekteverbleevemen dus op een wonderbaarlyke wyze van dien moord be waard geworden waren ,• dat wyders, volgens gerugt de gemt Pantjalling na Lalak, een Eiland agter de Logie leggende, gebragt was, om aldaar op fpeciaal bevel van den Soesrehoenang verbrand te worden. Den iy dito wierd de Opper-Chirurgyn 7. Plmker, in plaats van wylen i. Cramer, aasaefteld tot Opper - Chirurgyn van de Bengaalfche Dirtclie en den 2t dito, den Prefident en Leden jn de refpeftive Collegien nog een jaar gecontinueerd , werdende onder de Burger - Officieren als eerfte Vendrig van de üoftzyde ontflagen G. SperUns en J. IL Stromphus, tot eerften aangefteld en zyn plaats van tweeden vervuld door den Burger A. van Agersbeek. Op Java wierden tot Lieutenants bevorderd de Vendrigs J. Coert en J. G» G. Thoorman, en tot Vendiig J. Kertromp.
Den as dito, onder de Comp. Kasteels PenmsRrrr te»
Batavia.
Dagver haal van het mor' gevate ■ ne te Bataviaenz.



i=90 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Batavia.
Dagverhaal van het \corgevallentte Bata via enz,
ten wierd ontflagen den Kaptein D. Goetbloed en den Vendrig S.iC. van Riemsdyk, en wederom aangefteld tot Kaptein den Opper - Koopman C. F. Severin, en tot Vendrig den Sergent J. Greeve; onder de Comp. Stads PenniRen wierd in plaats van den overleden Visfcher van Gaasbeek, aangefteld tot Kaptein Lieutenant den Koopman H. A. Rosfel; als tweede Vendrig is ontflagen Anthony Nieuwveld, en wederom aangefteld tot tweede Vendrig J. F. Baron van Rheede, mitsgaders tot , derde den Sergeant H. Vroom. Den 16 dito wierd 1 aan de Vendrigs. Militair J. P. Huipgin en P. If. de Meeron , permisfie verleend tot het doen van een fpringtogtje naar Java. Den 29 dito wierd, in plaats van den overledenen Jacquet, tot OpperChirurgyn van 't Ambagts -Quartier aangefteld den Opper-Chirnrgvn te Chenbon Lomard, en tot Lid in 't Collegie van Weesmeerleren den Koopman en tweede Confrontist derjBataviafche Adminiftratie-Boeken H. L. van der Krap, terw\l weder als Opper-Chirurgyn naar Cheribon zal overgaan den Scheeps Opper-Chirurgyn de Ruiter. Tot ordinaris Klerken ter generaale Secretary bevorderd P. J. van den Bergti, C. F/endriks, C. K. Burry, F. George, F. van Erpel en G. Dainricher; de laatfte om by den Ed. Heer Moens dienft te doen. En op het Comptoir van zyn Hoog-Ed. den Heer Gouverneur-Generaal li. C. Lyms en en J. A. Wisje, terwyl den op 't evengem. Comptoir dienft doende ordinaris Clercq P. Boterkosper Ifaacz. tot de effeclive qualiteit en gagie v?n Onder-Koopman voorgedragen zal worden; voorts wierd onder de militie op Java geavanceerd tot Lieutenant den Vendrig P. Paulfen, en weder in zyn plaats aangefteld tot Vendrig en Commandant te Salatega den Cornet H. W. Ludewich, wyders den Koopman van Dankelman, en Onder - Koop. rr.cn J. Eilbracht, gepermitteerd nnar Bengalen te rug te keeren, uer verrigting hunner Affaires,
de



JAARBOEKEN, OBober, 1782. i*9ï
de eerden mits vervolgens herwaards keennde, en de tweeden om van daar naar Ccromandel over te gaan , ter afwagting van employ. Jn plaats van gemelden van Dankclman toe fifcaal en Dorpmeeder te Hougly aangedeld den OnderKoopman A. G. Krayenhooft; in plaats van genoemde Eilbracht tot Secretaris van Politie en Kaslier, aldaar den Boekhouder If H Queren; en in plaats van genoemde Krayenhooft tot SoldyBoekhouder den Onder-Koopman en ordinaris Gecommitteerde J. Benoift , aan welke, zo wel als aan den Onder-Koopman Eilbracht, gepermitteerd is by de eerde gelegenheid naar bengalen te rug te keeren. Den 29 dito zullen de meergenoemdeKrayenhooft en O turen ter erlanging van de tot hun diende ftaande qualiteit en gage van Koopman en Onder-Koopman refpeftive den Heeren Majores favorabel worden voorgedraagt^.
Den 6 July is aan den jongft uit Nederland alhier aangekomen G. J. Welgevaare, gepermitteerd om tot 1783, hier te mogen overbly ven , onder toevoeging aan denzelven van den rang van oud Opner-Koopman. Op dien dag bragt een Portugeefch Chinaas-Vaarder van Lisbon de nadere tyding van de Oorlogsverklaring van Engeland aan onze Republiek, en dat kort daar op daadlyke vyardlykheden gevolgt waren door het wegneemen der Koopvaardy Schepen en een Oorlogfchip van 14 ftukken K-won, dat dezelve convoyeerde. Dienzelfden dag wierd na Ceilon aangelcgt het ScbiD Overduin, om nevens het Schip het Huis te Spyk geconfirmeerd , derwaards te vertrekken en daar tegen van afzending geöxcufeerd de Schepen Trompenburg en Slot ter Hooge, na China; Rithem m dePaauw, na Bengalen; en Buitenleven , na Snmatra's West-kult; terwyl in plaats van laatftgemelden maar een Sloep na de Westkuft zal atiiezonüen worden. Den 9 dito kreeg men met brieven uit Nederland van den 10 November tyding, Krrr 2 dit
Batavia.
Dagver-
haal van het voorgevallene te Bataviaenz.



iep* NIEUWE NEDERLANDSCHE
Batavia. .
Dagverhaal ven het voorgevallenete Batavia enz.
dat de Equipagie van Schepen voor 1780 en 178T was bepaald op a6, als 13 hy de KameY Amfteldam, namelyk de Venus, de Geregtigheid, Sparendyk, Brederode, Holland, 't Zeepaard, de Primes van Orange , de Ganges, de Zeeploeg , Voorberg,
Blok, de Mercuur en ; 5 by Zeeland, als
St avenisfe, 't Lam, de Vrouw Everhardina en ;
by Delft 2, als Schoonderh en Hinloopen; by Rotterdam 2, als de Vrouw Catharina IVilhelmina en Blyenburg; by Hoorn 1. als Berghout en Jsva; by Enkhuizen 2. als Ridderkerk en Stralen. Voorts dat uit de Equipagie van 1779 en 1780 gelegt is 't Schip Ridderkerk en in deszelfs plaats geëquipeerd 't Schip Meerenberg; ook de Schepen Alkemade en Bredenhof, waar van het eerfte zal gebruikt worden tot een Hospitaal-Schip in Tesfel, en het andere zeer Termoedelyk is verongelukt; dat in plaats van dezelve hy Amfteldam word geëquipeerd de Diamant en de. Field Woltemade; dat boven dieD nog zouden worden aangebouwd twee Schepen te noemen Roofenburg, by?de Kamer Delft en Avenhom by Hoorn. Dat voorts , op Voordragt, aan G. Grol, is toegelegt de quiliteit en gage van tweeden Opper-Koopman van 't Kafteel, en aan R. F. van der Niepoort, Gezag, hebber van den Oofthoek is geaccordeerd de qualiteit en gage van Opper - Koopman , mitsgaders de qualiteit van Koopman aan H. P. Bangeman, tweeden Adminiftrateur op Onrust en H N. la Clé, Secretaris van de Weeskamer, en voorts de qualiteit en gagie van Onder - Koopman aan C. Jacobi, op het Comptoir van den Heer Gouverneur-Generaal, aan E. J. Beynon, Secretaris van Politie op Ambon, en aan C. mn Dyk, Translateur op Ternaten; dat geaccordeerd is de aanftelling van J. Silberg tot Gouverneur van Java , en aan L. N. Meybaum , de qualiteit van Opper-Koooman, mitsgaders den tytel van Commandeur te Bantam; aan C. F. Severin, de gagie
ftaande



JAARBOEKEN, OHober, 1782. 1293
ftaande tot de poR van een Vifitateur, mitsgaders de qualiteit van Opper- Koopman en daar toe ftaande gagie aan Mr- J. Titftng, Oppe.hoofd v?n lapan: aan J. van Heemskerk , Gezaghebber van Sumatra's Weftkurt, aan //. C. Stralendorf, eerite Refident te Souracatra, en J. M. van Ryn, eerfte Refident te Djocjocarta , en aan den Sa bandaar A. Boefes, de qualiteit van Opper-Koopman, Dat op 't verzoek van A. C. Mom, om de qualiteit en gagie van Opper - Koopman, als Opperhooft van het generaale Soldy-Comptoir, niet is gedifponeerd, maar qualiteit en gagie van Koopman is vergund aan D. D: van Naak, eerfte geïvvoore Clerck ter generale Secretarye van Hunne Hoog-Edelhedens, aan IV. Kraane , Winkelier, aan J. R. Loertfen , e< rfte Adminiftrateur in 't Graan - Magazyn , aan J. H. Baron van Rheede tot den Pa'keler, eerfte Admiriftrateur in het Pakhu;s bezyden de Waterpoort, aan D. Vinkemul* der, Pakhuismeefter te Japan, aan P. D. Citters, Eifcaal te Nagapatnam, en aan W. A. Palm, Refident te Rembang. De qualiteit van OnderKoopman met de gagie daar roe ftaande geaccordeert aan P. de Elwyk, Aojunct eerfte gezwoore Clerck ter generale Secretarye Hunner HoogEdelhedens, aan G. J. Runftorf, Ma-ginahft ter genetale Secretarye, aan N. M. Murtheefe, korte Notuüft, aan G. van Diemar , Bibliothecanus en Archivarius, aan N. van Eyk, eerfte Suppooft op 't Comptoir van den Heer D'reóteur Generaal, aan J. P. Bekker, inlands milita r Soldy-Boekhouder, aan M. J. Weftpalm, tweede Adminiftrateur in de Weftzydfe Pakhu zen, aan J. A. Daimichem , Secretaris van Politie te Cochin , H. C. Ramberg, Negotie• Boekhouder te Japan, G. Dreemer, Secretaris van Politie te Macasfer, zynde tot Onder-Kooplieden aangefteld D. Ruys, Soldy-Boekhouder te Nagapatnam, N. Gallo, Hoofd teLariatie, IV. E. Mertz, Esfayeur te Rrrr 3 Ter-
Batavia.
Dagverhaal van het voorgevallenete Batavia enz.



Batavia.
Dagverhaal van het voorgevallenete Batavia enz.
1294 NIEUWE NEDERLANDS'.IE
Ternaten; doch in ftatu quo gehouden het verzoek om de quaüteit van Onder-Koopman voor P van Groïl, Klerk op het generaal Vifite Comptoir' Voorts zyn, op voordraeten der Kamereu Amfteldam, Zeeland en Delft tot Onder-Kooplieden bevorderd T. Williams, van den Civilen en Landraad te Jaffanapatnarn, C. F. W. Raunis, in 1779 rret Amfteldam na Ce'Ion vertrokken, j. van den Bogaard , Ordinair Gecommitteerde op Onruft L. Z. Reyfer, Adjunct by den Raad van Juftitie' tot Advocaat titulair Mr. W. A. Pellers; wyders dat tot Advocaat van Indien ftaat te komen Mr, C. Sax, tot Kaprein Militair den reeds op Ceilon als zodanig gediend hebbende //. D. Boterjchats om op Ceilon als jongfte Kaptéin geplaatft te worden en J. K. Michaelis, om tot Vendrig aan de Kaap géëmployeèrd te worden, werdende vo'or s aan ce Schippers alhier hetzelfde honneur toegevoegt, als aan Kapteinen en Ritmeefters der Burgerye is geaccordeerd, mits zy hunne of 'sLands Uniform aan hebben. Den 10 dito wierd den Koopman W. Baron van Dankelman gepermitteerd met i-et Schip 't Huis te Spyk, na Ceilon te mogen vertrekken, te.i einde aldaar zyr.e reize na Bengalen te vervorderen, en wierd den 13 dito tot Major op Ceilon seavanceerd , den Kapt. Coinmendant G. J. Franken, werdende alhier in '<? Guarnifoen de Lieutena"ts G. Hr Schefer, J>. F C. Brandes. $. H. Hoefler en H. Sultener', toe Kapteinen aangefteld, mitsgaders de Vendrigs f C. Vetter, J. H. Seveloh. M. Daake, J. van der Linden, J. Welbergen en M. Biederman; tot Lieutenant? , erf tot Vendrigs de Adjudant onder het Corps Dragonders $. J. Miche, en dc Sergeanten G Mauer, N. J. van Moeballe, G. F. van Schmalenzee, F. Lutger, P. Visbeten G. Hornung, terwyl tot Adjudant onder hec Corps Dragonders bevorderd wierd den W agt meester C. F. Slokker van Macasfer herwaards verlost met den alda,-,r in
Com_



JAAR BOE KEN,-■Otfoiff» 1782. 1=93
Commando zynden Kaptein van de Artillery E SuSrl Voorts wierden tegen elkander van Sft verwisfeld de Opper. Chirurgyns J. Duhle en H. Lytener, zullende de eerftgemelde als Bosnitalier en de andere als Opper -Chirurgyn na lutucorvn moeten overgaan. Den 17 dito wierd aan den Onder-Koopman en Perfiaansch Translateur C 1 Eilbragts. gepermitteerd om met de
nfgTkeeren, en aan len Boekhouder ,n Ch.nale Commiffie A? Klinhert, om met eene door de Cmïeefen alhier gehuurde m China over te vaaren. Den 20 dito wierCl ae Stodtffi en Hooft van 's ComMPgMj litie in Ind;ën, C. L. Colmond, met de eftechye oualiteit van Colonel gehonoreerd en Schipper J. TeSer, op het Schip * Vryheid, O. ^frwga^ ïp he?Sc'hip * Johanna N. N. oc.het Schip * Margaretha , B. J. Vis/er op de Afa , c n.onda bevcfdering tot Schipper, de «PP^^'^S 2). van Waningen, op de ^«w Corurófl HiUegon da en M. *«*a», op het Schip » man Jo eeDlaatst. Den 24 dito wiemen voor o< Se Eïbezending dezes iaars provihonet Sn "leet, voor Amfteldam de Schepen Trompen Zrg el Foreejl ; voor Zeeland fothland; vqo Delft, * ikfOTr; voor Rotterdam, * W' Krooswyiï; en <fe Vriendfchap, wor Hoorn lin huizen? Den 31 dito wierd .de Kopman ^. ron van Dankelman en den Onder •Koopman, y Benoift, gepermitteert om met de Bark </« G*»g* den eerdien. in eigendom behonrendena Bcnga jen te mogen vertrekken , en uun dag arnveerai Sier het°Ho:iandfch particulier SchejPje^ dia, van Mauritius, met eene Commisfie en Brie Tan den Gouverneur en Intendant van dat Eila.d en bepaald dat de alhier gearriveerde Agent e Correspondent des Konings van Vrankryk M .^«rgeduurende den Oorlog in. die Ojialite
3ata-
/ia.
Dagverhaal van het voorgevallene te Bataviaenz.
1
i
»
< 1
t 1



Batavia.
Dagver' haai vai hes voor gevalle Hi '.e Bata nWenz.
i ]
•> I (
<
noö KIEUVVENEDERLANDSCHS
zal worden erkend , onder toevoeging; van dea rang en het honneur yoor Kapteins van Konings schepen bepaald. Voorts wierd de Tytel van •Major toegevoegd aan den Kapt.in Commandant ' op Sanjarang , H. Vennicher, en tot Kaptein met ;tytel van Major, onder de Militie op Malabar, geavanceerd den Kaptein Lieutenant F. van den ■Buren, als mede den Kaptein Lieutenant H.D Stipt tot Kaptein, de Vendrig en Adjudant 'ff Rommel tot Lieutenant, tot Vendrigs de de Sergeanten ?.P^fewyn C. L. Baron van Albedyl, *'a- ^'irchbier IV. Schrader , mitsgaders toe ordinair Vuurwerker den extraofdinaris dito L Becger.
Dtm 2 Auguftus, wierden tot Kapt. Lieut- onder de Artillery alhier bevorderd den ordinair Lieutenant. J. B Pilon, tot ord. Lieutenant den extraordinair dito J. F. Albrecht, tot extraordinair dito, de ordinair Vuurwerker J, ƒƒ. Sprakeler en C. L. van Capelle, en tot ordinaire Vuurwerkers de extraordinaire dito C. Jafi,% Laurens en J. C. IVeenhoven.
Den 3 dito, wierd de Commandeur en OnDerEquipagie- Meefter J. D. Schryver, met tytelen rang van Schoutbvnagt vereerd, doch met den rang naast het prefente hoofd van 's Comp. Militie den Collonel Colmond, en voorts den ViceCommandeur en Onder -Equipagie - Meefter IV: Peufens, den tytel en rang gedefereerd van Domnandeur der Indifche Zee, als mede de Schipper 3. J. Meyer, en die , welke de Kruisfers zullen nmmandeeren, geduurende de tegenwoordige Onusten met de Engelfchen , toegevoegd den tytel :an Kaptein ter Zee met den aan dat caradfer vermoeten rang, zynde de perfoonen van N. kevie, \ F van de Graaf, L. A. Halfman , J. Frefrikfèn, T. Abo en G. Wever. J
Den 9 dito wierd tot Vendrig or> Suratte gerangeerd den Boekhouder , . . Beft en den On-
der-



JAARBOEKEN» Qftoier, 1782, ml
der-Koopman C. Hydeman, tot Factoor te Brootfchia, eo den 10 dito in plaats van wylen . . . Nieuw veld tot Boekhouder op de Equipagie -Werf aangefteld , met Voordrage tot Koopman , P. Toulou, en deze, als Overdrager op het Equipagie Comptoir wierd vervangen, door den buiten employ zynde Onder-Koopman C. van Naar/en, en befloten dat de eerRe Suppoost op het eeneraal e Vifice-Comptoir, by eerite gelegenheid aan Heeren Majoren als Koopman zal voorgedragen worden; voorts den Opper-Chirurgyn . . . Muller, in plaats van den ontflagen Poth, tot Opper» Chirurgyn van bet Wees- en Armen-Huys aangefteld.
Den ai dito, wierd dc Onder-Koopman j. Eilbracht, op het Comptoir van den Heer Gou. verneur Generaal geplaatft , mitsgaders den ouc ordinair Clercq ter Generaale Secretarye J. h Deurvelt, in plaats van wylen Dominicus, tot Lk in het Collegie van CommisfarisRn van Huuwlyk; en kleine Geregts - Zaaken aangefteld, en tot Ven drig onder de Weftzydfche Burger Compagnie bevorderd den Adjudant J. G. Barends, en Ir als Adjudant vervangen door den Sergeant J., J Mentze; wyder# wierd op zyn verzoek, als Ru meefter van den Burger Cavallery ontflagen dei Oud-Schepen J. Blanken, en zyn Poft van Rit meefter geconfereerd aan den Lieutenant J. C. B Reemer, die als Lieutenant vervangen wierd dooi den Cornet ff. A. Rujfcureuter, als zodanig op o-etreeden door den Wagtmeefter ff. Smith.
Den 28 dito. wierd het Fluit-Schip de Hoog na Sumatra's Weftkuft aangelegt, en den 30 dito wierd de Krankbezoeker . . .Lette, in plaats vai den abfenten J. Boterkoper, tot Regent van he Armenhuis aangefteld.
Den 4 September, wierd de Bottelier J. M Midentan, tot Opziender der Kuipers op de Equi pagie-Werf benoemd en tot Notaris, in plaat r Rrrr 5 va
Batavia.
Dagver • haal van het vsorgevallene te Ba. tavia enz.
i
f 1
1
1
t
s q



i2oS NIEUWE NEDERLANDSCHE
Batavia.
Dagverhaal van het voor' gevalle • ne te Bataviaenz.
van wylen Mr. H. Schelt us, den Provifioneelen Onder-Koopman P. van Grole.
Den 14 dito, wierd de ten Comptoire van den Heer Gouverneur Generaal, dienft doende ordinaire Clercq H. J. Huizinga ,in plaats van wylen Wancoln , tot eerlle Clercq en Overdrager van Boedelmeefteren aangefteld, en, den 18 dito, in plaats van wylen J. C. B. Reemer, tot Lid in het Collegie van Boedelmeesteren aangefteld de Diacon by de Gereformeerde Gemeente J. van Alfen, wordende voorts ook dien dag gerefolveerd tegen Woensdag den 24 Oétober den Jaarlykfchen Dank- en Bededag uit te fchryven, als mede om , uit hoofde van den gedeclareerden Oorlog des Konjngs van Engeland tegen den Staat der Vereenigde Nederlanden, Weeklykfche BedeStonden te houden, 's Woensdags avond van 6 tot 7 uuren , waar na den 21 dito werd gearrefteerd, dat vooreerst en tot nader ordre van de Hooge Regeering op de Schouwburg niet zal gefpeeld worden.
Den 28 dito, wierd in plaats van gemelde wy. len J. C. B. Reemer, tot Ritmeeftef van de Burger Cavalery aangefteld den Lieutenant A. A. Huffenreuter, die opgevolgd wierd d»or den Co.net J H. van Lubeck, vervangen wordende door den A 'judant, onder de Oostzydfe Compagnie J. van. Achem, welke gefuccedeerd wierd als Adjudant in die Compagnie door den Burger J. H. Deurveld, en wierden in het Guarnifoen alhier tot Vendrig geavanceerd de Sergeanten .% A. Wechneyer, j. 'Oilen, C. B. Pat rille, G. J. van Brcezen en C. Koopman, terwyl de extraordinair Lieutenant van de Artillery S. Forsman,m Java ftaat over te gaan om aldaar dienst te blyven doen. Voorts wierden na Ceilrn cn Ma'abar aangelegt 't Schip de Pallas; ra Amboina 't Huys te Spyk en Azia-; na Banda ie Jonge Samuel en Huis te Krooswyk; doch zal een van de twee laatstgenoemde 'Gouvernementen



JAARBOEKEN, Oclober, 1782. 1299
ten aeëxcuRerd worden , als kunnende de Parti culieren worden geanimeerd tot het overbrengen van circa 220 Laften Ryst; voorts ra Macasier en Ternaten, het Schip de Wakkerheid, na limor t Scheepje de Hoop, en na Banjerroasfing 't Scheepje de Comelia Adriana. _ ,
Den 5 Oftober, wierd het Schip de Her/telder, tot een Advysjagt na Nederland aangelegd; Voorts wierd in plaats van wvlen Tichelaar , tot gezworen Clercq der Bank - Courant en B,mk van Leening aangefteld den Adfiftent G. H. de Wit, en tot Boekhouder van de Diacony den AdfHent F. Francken, zynde den 13 dito ook de Kd. Heeren Pook en van der Burg, verzogt en benoemd tot Commisfarisfen van de aanftaande verlosfing.
Den 19 dito, wierd in plaats van wylen Stokker toe Adjudant onder her Corps Dragonders aangefteld den Sergeant J L. Contins, en den 2; dito tot Logie Boekhouder, in plaats van wy Ier
P. Recker, den Koopman L. C. Radder, on als eerfte Vifitateur der Soldyen gefuccedeerc te worden door den tweeden op dac Compton C. Sinkelaar, en wederom tot tweeden den eer fen Overdraager op het Logie - Comptoir ^./V Pothof, om in deze laatfte post geluccedeerd t< worden door den Soldv- Boekhouder J. S. Dan coth, mitsgaders dat laatstgem. en. bovengemeld! Sinke'aar, aan Heeren Meesters favorabel za voorgedragen worden , Sinkelaar tot verkryginj van kwaliteit en gage van Koopman en Dancoth tot die van Onder-Koopman.
Den 30 dito, wierd tot Kaptein Lieutenant ti Samarang bevorderd de Lieutenant onder de Dra ponders de Djocjocarta F. R. Ries, tot Lieute riant de Cornet te Sourncarta M. Havard, mits aaders de Vendrigs J J. Hanfen en F. A va, Strubenvol; tot Vendrigs de Sergeanten A. i>i mom, J. Smith, J. J. Wiedeman, S. Poolman^
Batavia.
Dagverhaal van het voorgevallenete Batavia enz.
1
L l
i >
1 %



Batavia.
Dagverhaal van het voorgevalleneïeBatavia enz.
]
!
< ]
v' I i i
4
Z
j t
li C v
I> 6 O
C
Ij
5
d< C di
C3©o NIEUWE NEDERLANDSCHH
F. Karitfen , /F. Hol, L. Smith en C. H. Bekker, en wyders toe Cornec de Wagtmeesier F. Bruno.
Den i November is tot Schipper op het Vacant geraakte Schip Bothland in Commando gephatft J. Sierens , op het Schip de Tempel, % Strydbeek, op de Jonge Samuel, A. Terrieux, oo U Bovenkerker Polder, de Opper-Stuurman A. tyl/iard tn op de Vrouw Cornelia Hillegonda, de Jpper-Stuurman E. Abo , beide onder bevorde'ing tot Schipper. Den 5 dito wierden tot Ka>item van de Cavalery geavanceerd de Kapitein lieutenant te S)rmrarg C. P. de Chateauvieux, n de Lieutenant C. F. Boofe, mitsgaders tot .u-utenants de Cornet te Djocjocarta f. Penfe'Jig en de Vendrig J. G. Brauch; voorts warden aet rang Van Ou i- Kapitein, uit den dienfl ontjagen de oHi air Lieutenant van de Artillery L. r. van Muyden tn de I ieutenant van de Infanery P- l auiftn en gearreftee-d de Adminiftratie er Am iery , in plaats van «<e voornoemde van Vluyden , ie Samarang op te dragen aan den ex: .ordinaris Li. utenant S. Fortman. Den 2 November 1781. Onder andere dispotien ter verdeediging dezer Colonie zyn den 2C ictuber laatitleeden opgetrokken Twee Duizend ;ywillige Javanen van de Landgoederen Wel te reeden , Tjimangies , Ruftenburg , Struyswyk , imphcitas en Tjmkaving, behoorende de drie :rite aaa Mevrouwe Douariere (wvle) den Heer ouyerneur Generad Van der Parra, en de drie atile aan den Heer Raad extraordinair David olian &muh.
Het gemelde Corps met Snaphaanen en Pie:n gewapend, heeft de Revue gepaifeerd voor :n Heer Gouverneur Generaal , waar by een omnaenie Granadiers en een dito Fufelieré door :n Heer Petrus Albertus van der Parra op eigen
Kosten



JAARBOEKEN , O&ober, 1782., Ï30ï
Koften aangeworven, en reeds zedert e nigen tyd geoflrend in den wapenhandel, zig zonterlmg >n alle Evolutien heeft gedilbngueerd : Het gemelde Corps trekt geene Soldy van de Ed, Compagnie voor dat de Colonie vyandig word neattaqueerd ; ook is men bezig met het opn gten eene talryke Land-Militie, zo wel op de reeds genoemde Plaatfen , als meer andere aanzienlyke Landgoederen , die voortaan op eenen vallen voet door den Eigenaar zullen gehouden en gebragt worden, om neffens de reguliere Trouppes te dienui ter bezetting der Stranden, ten tyde van een vyandelyk attaque.
Den 5 November werd tot Luitenant aangefteld de Vaandrig .... Brauch.
Den i<5 werd , in plaats van den over leder? Kaptein Nicolaas Jevie , het Commando op het vacante Schip de Dolphin opgedragen aan den Kaptein Adrianus Fredrik van de Graaf, en op hei Schip de Patriot, den mede Kaptein George Jacob Meyer , tot Wagtmeefter by de Compagnie Wenzydfche Burgery, in plaatze van den overleden M. Stenphas , werd aangefteld de Kas tclcin van het Stadhuis D- -Langeweg, voort: werd geaccordeerd de aanftelling vnn de^ volgen de Officieren, als: Kaptein Luitenant te Fourbayi de Luitenant Adr. van Ryken ; als: Luitenants de Vaandrigs A. Muller en J. C. Muller ; ah Vaandrigs, de Sergeant n F. Beekman, IV *aff C. P Hennining, C. Hartman en J J. Wiede man; als Extra>rdinaris Luitenmt by de Artille ry de ordinaris Vuurwerker Chr. Wylkamp , ei als Extraordinaris Vuurwerker d.n Bombardie: J. Schage.
Den 20 werd op zyn verzoek en met behou van deszelfs prefenten rana; van titulair Schippe uit Coirra mie dienft ontflagen , den gewezen Equipagie • Opzigter in Amboina J. Hogerfcheyd
Bata-
v A.
Dagverkaal van het voorgevallene,te Batavia enz.
>
l
1
r



Batavia.
Dagver haat van het voorgevallenete Batavia enz.
i
1 i I i
j
i I
j
c
\ I t
1302 NIEUWE NEDERLANDSCHE
en onder eens bevordering tot Schipper op het Sch p de Vryheit in commando gefteld , de Opper - Stuurman . . . Schagt ; onder de Militaire Officieren, in Garnizoen alhier, werden geavanceert: tot Kapteins, de Luitenants/F. p, Ruis. haver en G. Swykhart; tot Luitenants, de* Vaan. origs J. F. Heufer , C. G. Bager en M. G. Schultz; en tot Vaandrigs, de Be-Khouder C. f Weefeman en de Sergeanien J. Dubenderfer ' F. Boorne G. C. Zoldering , J. G. Kohier', F. Herbold en J. C. Kelner.
Den 3 December werd naar Banda gecommandeerd , om aldaar te blyven Milireren , de Vaandrig in het Garnizoen alhier A. van Rhee. nen.
Den 4 werden geapprobeerd de gedane voordragten van den Kerkenraad der Gereformeerde Gemeente, als: tot Ouderlingen, W. V. H. van Riemsdyk, W. Kraan, Mr. J. C. Luiten, D a Beekman en H. N. la CU; tot-Diaconen, R.' AL. ie Salis , C. J. van Nykerken genoemd Ahven'leim, N. M. Marthefe, J. Dath, F. van Grol d, van Agerbeek, J. de Henlyn en H. Poth; iu )laatze van den overleden F. B. Wurmb tot vveede Aominiftrateur in de Pakhuizen aan en jezyden de Waterpoort, werd aangefteld den acueel buiten employ zynde Onder-Koopman N. Engelhard.
Den 7 werd onder de Dienaren on Amboina n plaatze van den overleden M. Hartog; to" Joofd-Adminiftrateur aangefteld de Koopmae j 4. Schilling , en in deszelfs plaats weder ais ioofd van Hilla de Koopman prov. B. Smisfaert:ynde daarentegen het Fiscalaat opgedragen aan len Onder . Koopman W. Beth Jacobsz., die als ■Vinkelier en Kasüer vervangen werd door den loofd van Lanicque N. Gallo; voorts de Funce van den laat stamelden begeven aan den Onder-



JAARBOEKEN, O&oher, 17&3. 1303
der - Koopman , buiten employ alhier , D. J. I Brondes\ voorts tot Soldy - Boekhouder, in plaat- ■< ze van'den overleden E. J. Bynon, de Boekhou. der H. Martens , deze weder als Soldy - Over-x draeer vervangen door de Boekhouder R. E.} Gledjlyn; terwyl gemelde Schilling, Beth en Mar-1 tem de Heeren Bewindhebberen zullen worden, voorgedragen ter verkryging van de qualiteiten; en gagien van Opper - Koopman , Koopman en; Onder - KopDman refpeftive ; wyders zal ter afwagting van'employ derwaart overgaande OnderKoopman A. L. van Hamel; zoo mede nog tot Luitenant , in Garnizoen aldaar, bevorderd de Vaandrig J. W. Schemering ; van daar herwaart verlost de Opper - Chirurgyn H. Wenjel, en in deszelfs plaatze als Opper - Chirurgyn van het Kafteel zal van hier derwaart overgaan den gewe/en Hcspitalier in Banda A. F. Florentz.
Den 11 werd onder de Dienaren op Banda als Secretaris van Politie bevestigd de Boekhouder Mcolaas Kloek ; van daar werd herwaart verlost de Onder - Koopman C. Bemand, die weder als Soldy - Boedhouder, in plaatze van den laatstgc melden , is gefuccedeerd door den alhier zynde Boekhouder J. Hageman ; voorts zal, m plaatze van den alhier overleden H. A. Johnfon, als Fiscaal derwaart overgaan de Koopman en fiscaal te Samarang R. Houcque; als Hoofd van Waayer de alhier buiten employ zynde Onder-Koopman J. H Paringaaw ; tot Luitenant werd bevorderd N. E- Conftans, en tot Vaandrig de commanderende Sergeant J. B. Zalle ; wyders zal van Ambon naar Banda overgaan om aldaar te militeren, de Vaandrig G. J.Schserken; in plaatze van bovengemelde Houcque is tot Fiscaal te Samarang bevorderd de Koopman in rang J O van Ingen , en deze als tweede in de fviatarir opaevokt door den Onder - Koopman buiten em rö 0 plc
>ATAIA.
Dagveraal van iet voorgevallenee Bata'ia enz,
1



1304 NIEUWE NEDERLANDSCHÈ
Batavia.
Dagverhaal \van het voorgevallenete Batavia enz.
i
j
i \ J i
<
c
li
€
i h
a ï
v fi
1 d
ploy aldaar A. Qobius met toevoeging van den rang van Koopman, zullende gemelde van Ingen de Heeren Bcwindhebberen voorgedragen ter verkrygingvan dedFeótive qualiteiten gagie van Koopman , mitsgaders Kiosk en Rageman tot die van Dnder - Koopman.
Den 13 dito , werd naar Macasfér aangelcgt het Fiuycfchip de Hoop, en zal als Hoofd van do Artiüery van hier derwaart overgaan de Urdinaris Luitenant C. F. van Alphen.
Den 14. dito, werd als Secretaris van Polirie :e Macasfér bevestigd de Onder-Koopman J. G, F. Budach,
Den 17 dito, werd als' Refident van Gerontaio bevestigd de Onder • Koopman H. E. de Chalmot: lis Soldy- Boekhouder zal van hier naar Macaser overgaan de Onder-Koopman G. van Dienar; in plaatze van de overleden C. B. Scheyde, verd tot Binnen- RegeDter.fe van het Wees- en. irmhuis aangefteld Mejuffrouw Catharina de Waal, Weduwe van den Predikant J van Iperen.
Den ii dito , werd op Ternattn tot Refident an Quandang aangefteld de Adfiftent .... Hol'ger; tot Negotie - Overdrager de mede Adfittent
Voogt, beide onder bevordering tot Boekhout ers; tot Dispencier de Onder-Koopman en Eslyeur W. F. Ments; tot Luitenant de Vaandrig '. G. Veegle, en tot Vaandrig de Adjudant F* 'lemant en de Extraordinaris Vuurwerker Lu* of.
Den 55 dito 's nachts om tl üuren, over'eal hier Mevrouwe de Gemalinne van den Hee< aad Extraordinair Mr. J. C. M. Rademacher, 'elkers Lyk daags daar ann met de gewone Ütaace op het Hollandiche Kerkhof is bygezet.
Den 27 dito werd rot Bibliothekaris en Archi* ans ter Generale Secretarv , aangefteld de On« er-Koopman C. J. Rundorf, in plaatze van
C.



j AARBOÊKËN, Q8ohett 1781. 1305
G. von Dkmar, die weder als Marginalist vervangen werd den oudden gezworen Clercq ter gezegde Secrerary J. C. van Son , met voordrage aan de Heeren Bewindhebberen tot Onder-Koopman.
Den a8 dito werd óp zyn verzoek, behoudens zyn preferite rang, uit Compagnies Dienst ont* flagen de Kaptein in het Garnizoen alhier J. G»
Maranzelo >
Ook was nog den 16 Oétobef 1781. eene algemeene en plegtige Dank- en Bededag uitgefchreven, welke ook den 24 daaraanvol± gend"e gevierd is. De uitfehryying van den* delven luidde aldus:
Tndien het immer noodzakelyk is geweeft , dat *■ het ganfche Volk een ple^'tigen Verbods-Dag houde , en indien de yver voor den Godsaienftj de liefde voor het Vaderland en deze Wingeweften van hetzelve, nevens de zugt voor het behoud der zo duur verkreegen vryheid, immer genoegzaame drangreedenen hebben uitgemaakt* om ons gezamentlyk te verootmoedigen voor den A'magtigen en Opperfte Regeerder van het Geheel Al ; dan zyn het voorzeker de omftandigheden, waar in wy ons tegenwoordig bevinden , die ons tot betragting van dit groote werk , op eene byzondere en dringende wyze behooren aan te zetten.
Want thans is het. dat een grooten toorn Van voor .het aangezigte des Heeren is uitgegaan, en dat de plaagen heeft aangevangen.
üe Lieflyke Ruit en Vreede, die ons dierbaar Vaderland , en ook dit Land onzer inwooninge, zo lange heeft mogen genieten,zelfs in eentyd, S s s s dat
VIA.,



I30Ó NIEUWE NEDERLANDSCHE
Batavia.
Uitfihryving van den Bededag.
dat veele vin de nabuurige Volkeren onder de onheilen van den oorlog, tweedragt en gebrek, mee de bittere gevolgen van die al vernielende Plaagen, hebben moeten zugten: Deze Vreede, wel« ke wy dus lange hebben zien regeeren binnen onze Landpaalen, en welks over alles verfpreidde voordeden wy zo geduurzaam hebben moogen imaaken, is thans afgebrooken, door het al verwoeltend Oorlogsvuur, dat ook tot ons is overgeflagen.
De Natie , waar mede wy, zo door de geheiligde banden van Godsdienit, als veele andere veelmaals plegtig erkende wederzydfche betrekkingen , en gewigtige belangen , op het naauwft verbonden waren, is in het laatft van het vcerleeden Jaar tot die uitterile ftap overgegaan , van tegens ons het zwsard des Oorlogste trekken.
Den ao December 17 80 is Engeland onzen openbaaren Vyand geworden , door het Oorlogs Manifeft, ten dien dage door den Koning van dat Ryk, tegen den Staat der Vereenigden Nederlanden uitgegeeven ; en van toen af zyn de Engelfchcn reeds daadlyk bezig geweeft, om ons alle de ruineufe uitwerkzelen hunner Vyandelykheden en onderneemzugt, niet minder paalloos dan onbilIyk , zo veel hunne kragten hebben toegelaaten en nog toelaaten, te doen ondervinden.
Dit zyn niet alleen de drukkende oordeelen waar mede wy van Gods hand zyu bezogt: ... De ongemeene fterfte van Menfche en Vee , heeft tot hier toe mede nog niet opgehouden, in ons lieve Vaderland de deerlykfle verwoeftingen aan te regten.
De ziektens en fterftens op deze Hoofdplaats van Neerlands Ooflerfche Wmgeweften, zyn, of ichoon eenjgzints geminderd, egter noe dermaten menigvuldig dat ook daar in de tugtigende hand des Heeren zig keubaar doet ouderfcheiden.
Het 0 gelukkig lot,dat na alle waarlchynlykheid drie vaa der Maatfchappyë Schepen, de Zeep/oeg,
de



JAARBOEKEN, Odiïer, 178a. 1307
de Jonge Hellingman en Juno heeft getroffen , van met al de daar op geweeft zynde Zielen in de diepte der Zee te zyn verzwolgen, en waar door niet alken de Compagnie, maar ook veele andere, daar by belang hebbende, geen geringe fchade hebben geleden, mogen wy met regt mede begrypen, onder de rampen, waar uit wy gewiffelyk konnen befluiten , dat van het aangczigte des Heeren een groote toorn over ons is uitgegaan.
Dan wy moeten alle deze kaftydingen en oordeelen niet anders befchouwen , dan als de billyke en gewiffe gevolgen van het zondig misbruik 1 dat veele onder ons van de Goddelyke Zegeningen hebben gemaakt, en van de verkwiftirgen in weelde en overdaad, van die Goeceten , welke zyne goedheid ons met overvloed heeft gefchonken.
De Deugden onzer Voorouders , hunre naarftigheid, fpa~rzaaraheid , yver voor den Godsdienil en Jiefde voor het Vaderland, vinden thans in 't algemeen maar weinig navolgers.
De Zonde en Overtreedinge van de Inwoonders defil-ands zyn tot in de Hoogste graad vermeenigvuldigt.
De heilzaame leer van het Euahgelmm , en deszelfs geheiligde lesfen, verwekken in geenen deele dien invloed, als het betaamt, maat worden veel eer in koele onverfchilligheid opgemerkt, of verwaarloolt.
En wy konneü niet genoeg beklagen de zg zeer de overhand krygende aanwas dezer ongods? dienftigheid , en het daar uit voortvloeijend zeden bederf, waar door veroorzaakt word , dal de Godsdienlt, die by een iegelyk, en inzonderheid de Chriftenen , lteeds als de ftevigfte grondzuil hunner Welvaart in waarde behoort te worden gehouden, thans by veele krach teloos is geworden, niet tegenftaance de vol Ie b.-< wuftheid, dat een volks geluk nimmer regc gevesSsss % tig»
Batavia.
ÜH-
fchryving van den Bededag.



Ï308 NIEUWE NEDERLANDSCfIE
Batavia.
Uit-
fikryving vat den Bededag.
tigt kan zyn dan wanneer het fteunt op giondert van Godsdienst en Deugd, en dat gelyk de kiagt der beste Wetten afhangt van de heerfching der goede Zeeden , het grooute fteunzel van de goede Zeeden , weder is geleegen,. in den invloed der Godsdienftige grondbeginzels.
Dan hoe hoog 'sLands Zonden ook zyn gereezen , en niet tegenftaande de Goddelyke gerechtigheid het wraakzwaard niet alleen tegen ons reeds uitgetoogen, maar ock dadelyk gekeerd heeft, waar door Zyne lang getergde langmoedigheid over ons een einde fchynt genoomen te hebben , zo doet npgtans het vertrouwen , dat wy hebben in Gods oneindige barmhartigheid , zo menigmaal in de dringendïie rooa beproefd , ons, op dien genoegzaamen grond , hoopen , dat Hy zyne befchermeuuie hand van ons niet ten eenemaal zal aftrekken, en dat, zo wy met een ootmoedige en opregt berouw , gelyk als de Invvoonders van Nineve, tot Hem wederketren , Hy zig zal wenden van de hittigheid Zyns toorns, en ons niet laaten vereaan , maar andermaal in genade aanneemen, en in deze onzen nood befchutten en befchermen.
Wy hebben ons, eer afwendig van het geweld en de aanvallen , welke men van den Vyand te dugten heeft, wel na vermogen gewapend.
Een kloekmoedig en dappere verdeediging zal zekerlyk het beste middel zyn, om ons tegen de overweldiging en de onheilen van dien te behoeden.
Maar gelyk ons lieve Vaderland, zo meenigmaal het zelve van buiten door ontzachelyke Vyanden is aangetast, degevaaren, die het dreigden, niet is ontkomen als door Gods zigtbaaren byftand ea befcherming; even zo zal het thans' ook dat Alvermogend Opperweezen moet zyn , welke deze orze beraamde middelen en aangewende pogingen, zullen di zelve de daar mede bedoelde ge.
luk-



JAARBOEKEN, Qcteber, 1782. 1309
lokkige gevolgen hebben, kragtdaadiglyk zal diemen te zeegenen en te onderfteuncn. .
De ernit'ge overweeging en volle overtuiedheid van deze gewigtige waarheid, heeft de Hpoge Regeering dezer Landen, den .8 September do-n befluiten , tegen den 24 dezer loopende maand Oftober uk tl fchryven , gelyk mtgefchreeven word by dezen , eenen Algemeenen Dank- en Bededag, om, ten dien Dage, in alle de Kerken dezer Hoofd - Plaatze en ten Eilande Onruft, m waare ootmoed des Herten , God Almagtig aan te bidden, ons, het Lieve Vaderland, en deze Wingewesten, opnieuw aan Zyne genadige ^efchermine, en afweering van alle reeds drukkende en nog dreigende Onheilen, te beveelen en op te draaaen; en met herten vol van dankbaarheid, Zvne Weldaaden, aan ons zo overdiend bewee. zen, te erkennen, ons zelve te vernederen voor den Throon dec Genaden en onder een levendig gevoel en waaragtige belydenisfe van onze overtreedingen en ongeregtigheden , een genadige veraeeving dcrzelve, en den ryken invloed vanZynen Geest, tot verwekking van boetvaardigheid en verbetetering van een Zondig Land , yuunglvk af te fmeeken; op dat een legelyk zig ook met 'er daad mooge bekeeren van zynen boozen weg, en van de ongeregtigheid, die in zyn han-
deHet'is boven dit alles een van de weezendtykfle vereifchtens , dezer plegtige geleeg nheid , den Goddelyken Zeegen af te bidden over de Wapenen welke wy , doi-r de onbillyke aanval der Engelfchen , geneceffiteert zyn geworden ter onzer verdediging op te vattén , op dat onze Vvanden daar door , en door de overtuiging dat de Heere der Heirfchaaren met ons is , mogen worden «enootzaakt, aan de infpraaken van bil* Ivkheid en Volkregt gehoor te geeven., en het ons na de bereiking van dit rechtmatig oogSssss merk,
Batavia.
Uit-
fchryving van den Bededag.



1310 NIEUWE NEDERLANjpsCHE
Ba ta»
via,
Uitfchry.ving var den Bedrag,
merk , mooge gegund zyn , dat de Heere tot ons, als zyn Volk, van Vreede fpreeke!
In het byzonder zyn wy verpljgc Gods dierbaare Zeegen af te fmeeken, over de Perfoonen en Regeering van de Hooge Overigheid des Vaderlands en deze Geweften ; dat God alle derzei ver ondernemingen en raad/lagen , door een Geeft van Wysheid, Eenigheid, Yver en Liefde voor de gemeene Welvaart beftierd , voorfpoedig mooge maaken ; ter erlanging van een onverweilde eerlyke en voordeelige Vreede, ter beveiliging van den Koophandel en Zeevaaat, door dc gevaaren des Oorlogs thans zo zeer geiïretnd j tc r bevordering van den Land- en Akker-bouw en allerly Handwerken ; ter aenmoedigiiig van Deugden én Weerenfchappen, en ter vermeerdering van den bloei en welftacd der goede ingezeetenen.
Zyne Docrlugtige Hoogheid den Heere Prince van Orange en Naffau , 's Land Erf - Stadhouder &c, &c. &c., Hoogftdeszelfs Koninglyke Gemalinhe en Vorftelyke Spruiten, behooren onk eene byzordere plaats te hebben in de Gebeden, die wy ten Hemel opzenden.
Wy moeten vuuriglyk fmeeken, dat God het Doorlugtig Huis van Orange in zyne Genadige befcherming gelieve te neemen ; dat de dagen van hetzelve lang , roemru^dg en gelukkig mogen wezen , en dat het ook thans Zyne Door», lugtige Hooghei! moge worden gegund, om sloor den Goddelyken arm onderfteund , op het voetfpoor onzer nooit volpreezen Voorvaderen , Nederlands vryheid , en alles wat ons lieve Vaderland dierbaar kan wezen , tegen de geweldige lanflagen eenes heerfchzugtigen Vyand te verdedigen en te befcherm^n, en zig daar door te vergaderen een fchat van eer en glory, die te jelyk met Zyne Hoogheids paarn> door een luis-
terryk



JAARBOEKEN, OBober, 1782, 13H
terryk Nakomelingfchap, tot in het laatfre der t\dcn mag worden over«ebragt.
De Schepen der Maatfchappy, die zo van hier als elders na bet Vaderland of andere plaatzen, en uit het Vaderland na deze Geweften zyn ei zullen worden afgezonden , moeten wy den Almasiigen en Alomtegenwoordige God mede van herten bidden, dat behouden en rampvry in de Havenen van derzelver toeftemming moogen aanlanden. ,. „ .
Eindelyk zal het onze pligt zyn , onze Gebeden uitteftorten voor den welftand der Chntten Keiken , in alle plaatfen , en by zonder vooT die zig in de Vereenigde Nederlanden en derzelver uHandi^e Bezittingen bevinden, op dat den arbeid den Leeraaren meer en meer vruchtoaar moo -e worden , ter bevordering van Godsvrugt en Waarheid , Liefde en Eendragt , en verdei ter opwakkering van alle deugden , welke onj hoop tonnen geven de befcherming des Allerhoogften , tot in het laate nageflagt, te zullen moger
^AMeT'tot grootmaaking van des Heeren Aller heiligden naam. voortplanting en aanwas van dei waren en Chriftelyke Godsdienft, confervatie vai onze duurgekogte Vryheid en onzer allen Zielei
ZaEnhif voorts in Raade van Indië nog verftaan de afkondiging dezer Uidcbryvmg te lasten ge fchieden , op Zondag den 21 dezer Maand va: de Predikftoelen , en des daags daar aan va be Stadhuis, om dat een iege yk tydhebbe om zi tot het oogmerk van de Hooge Overheid te be reiden, en alle Neeringen en Handteenng.n te dien dien dage ftil Haan mogen , op --e Atrarl daar tegen van ouds by de Wetten gefield.
BATAVIA in het Cafteel den 16 Oclober 178
Ssss 4 W
Bata«
via.
Uitrckryving van den Be* ie dag.
1 1 1
>
1 t
V O
n
e
t.
y



Kaap ; deGo$ pk
Hoop,
Fcrflag van 't voorgevallene*pah de Kaap éi Goede Hcop,
Ï3<a NIEUWE NEDERLANDSCHg
Kaap de Goede Hoop.
Wy hebben het navolgend kort verhaal van het verrigte en voorgevallene op dïïe Kuft, vervattende het tydperk van agVS ï78i tot den 7 April l7\i ontvangt "
D'L?^3" I?f*r' b«gf een Franfch Schip de tydiugdes Oorlogs-Declaratie van ErTiw tegen onze Republiek f waar door hij alle. ifve/ baasthejd raake en ieder in de weer i s 'JJ ™ om Goederen na buiten te tranfporteeren of om een tydig heen komen te zoeken zo dar ro? m de loo Ryksd. voor eene VvïS^ïht^iSïï dieverbaastheid was ook niet zonder reden 5aar eer. neutraal Schip teffens beriet braï, dat i'n Fn geland 40 Schepen wierden uitgerult om «„ÏÏ" den Heer deze plaats8 aan t ?a«en '
wy genoegzaam weerloos Varen, a s Se'ons Gamifoen gering en onze fterkte van w2 be lang, hetgeen allen Vreemdelingen ruim zc eoS als ons bekend is, waarom de Engelfchen meermaal fpottende gezegt hebben, dat Je VeroS veïriït K:Z?r by '< T^ on^oZl
A^S^S ES2CÏ
was zo dra niet geankerd of eenige gewapende Fracfche Sloepen maakten 'er zig meesfeV viren gaven het aan den Heer Gouvernf ur?o^D ver
efds te?uf Tn S Vertr£*ken> v™ waar het L Z >?\7 Agi Vhaaf &ereed ,s om op eerfte ordre
geweest tne Betfy t doch nu </e Pofiillon,en ter rommando begeeven aan den Heer Xï J be -orens Kaptein van een FranschpanicuScheep ie, th«|| getrouwd met de Dochter van wyler,
• den



JAARBOEKEN, Oétoter, 178?.; 1313
den Burger-Adjudant Neteling , en welke alhier het Burgerrecht heeft verkreegen , na alvorens daar voor den eed te hebben afgelegt, zynde een Heer, die zig een ieders achting waardig maakt, en de Hollanüfe Natie veel genegenheid toond.
Den 11 Juny, wierd op den middag fein gegeeven van aankomst van Schepen , waar door aanltonds alles op de been raakte en in de Wapenen kwam:Het generaal op-ontbod van de Lieden van buiten volgde onmidde'yk; in verwagting dat bet Vyanden waren wierd de bloedvlag van 't Kasteel opgeheist, doch, tot een ieders blydfchap, ontfing men desnagts berigt,dat bet ten Fransch Eskader van vyfOorlog- en twee Tranfnort-Schepen geweest was, waar voor de Leeuwenkop de feinen had gedaan, en zy bereids Baay Fals kwamen opzeilen ,ons hetaaogenaame nieuws brengende, dac zy ons oor Man tot Hulp - Trouppes medebragten; dat de Heer de Suffïren, Commandant van het Efquader, die St. Jago'haJ aangedaan, om zig te ververfchen, de vyandlyke Vloot had aangetroffen en met nog twee zyner Sch pen geattaqueerd, blyvende de tv/ee overige Schepen buiten de Haven , en twee Schepen van hun had in den grond gefchoren, een groot getal Vyanden had gedood en gekwetst, hebbende ook aan zyne zyne een groot getal Dooden en Gekwetften bekomen, by welke gelegenheid het Schip k Hanibal, zodanig door de Engellche Schepen, en wel in "t byzonder door eene Battery van 8 ftukken van 't Land, gehavend wierd , dat het geheel reddeloos uit de Vyandlyke Vloot moestgelleept worden; doch des onaangezien had de Heer de Suffren, met zyne 4 Schepen, zynde het vvfde, zo als even is gezegt, buiten ftaat, de Engelfche tot des anderen daags voor de Haven afgewagt, maar hen niet ziende uitkomen, had hy de reize herwaards voortgezet.
Den 2i july, bragteene expresfe uit de1 Saldanha-Baay de droevige en onverwagtte tyding dac Ssss 5 de
Kaap
dkGoe«
de
Hoop,
Verftag van 't voorgevallene%an de Kaap da 3oede Irioop,



i3r4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Kaap
ceGoe
JE
Hoep.
Verflag van 't yoorge vallene aan de Kaap d'
Hoop.
de Vyand, met 38 Schepen, den vorigen dag, ■ onder begun'.liging van eene donkere luchc om den Noord en kort om de zogenaamde Stompehoek de H .ven was komen inloopea en onze aldaar vyf legjjen Je Retour Schepen Middelburg , Kaptein van Gennip , de Paarl, Kaptein Plokken, Honkoop, Kaptein Axelland, Hoogcarjpel, Kapt. Harmeyer en de Dankbaarheid, Kapt. Heezel, zodaanig had verrast, dat zy maar even tyd hadden om hunne Schepen aan den grond en tégen de wa! te zetten, :en dat de Equipagie landwaards kon vlugten.
liierby gebeurde 'er iets merkwaardigs, nametyk dat Kapt. van Gennip, met een Stuurman en3 a'4 Man «nu de Equipagie de cordaatheid hadden, om, op gevaar van door den Vyand doodgefchoten'of gevangen genomen te worden , hun Schip niet eerder te verlaaten, dan na hetzelve tusfchen deks in vollen brand Hond, waar door wel fchielyk geheel in ligter laaije vlam raakte en dus deze buit niet in de roofzugtige klaauwen des Vyands verviel , 't geen denzelven ook zo verwoed maakte], dat hy den Heer van Gennip en zyn byhebbende manfchap, in 't opklauteren van den Berg , met een hagelbui van kogels agtervolgde, zo dat een hond, tusfcheD hem en den Stuurman loopende, midden doorgefchoten wierd, 2 Stuurlieden en 7 gemeenen van de Hoeker de Snelheid, vielen in 's Vyands handen, en '7a8 man van de Retourfchepen zyn vermist.
Den 6 September, 1781 nam het Franfche Esquader, dat, zedert het vertoeven aan den Kaap tot ia Tranfportfchepen was aangegroeid, de reis aan na het Eiland Mauritius, alwaar hetzelve in 't laatft van Odlober aankwam,
Omt'entdien tvdontfing men met een van Madras gekomen Deenfch Schip berigt, dat de Heer Hughes Nagapatnam gebloqueerd had en twee weer« looze Plaarfen aan de Kuft had vermeefterd.
In 't midden van November kwam alhier van
Mauj



JAARBOEKEN, Oftoher, 1782. 1315
Mauritius aan het Hoeker Schip Catwyk aan Rhyn, Kap. de Bellon , zyrde om Geichuc en Ourogs. Behoettens, in dö Maand Juny derwaards gezon den , gclyk on; nu d 'ar mede al 't verzogte wierd gebrast, waar dnor onze inmiddels verbeterde oude en meuw gemaakte Batteryen ten fooedig'.te mtt het het vercifcnte Gel'chut wier Jen voorzien, Wy wareazjer bekommerd geweeft -.lat de voorn. Hoeker in 's Vyands handen w.s gevallen, vermits een Engelfch Oorlogfchip van 64 Stukken, dtie weeken te veren voor onze Kult had gcKruilt, en verfcheide keerrn door de Vlaga; man van de LceuwenK'P was gezien; doch 8 FranfcheSchepen, waar onder een F egat van 24 Stukken, ontmoetten het voorn. f»ch'P , op hunne reize herwaards , en daar van wierden er twee door den Engeilcnman genomen, het Fregat wierd nagejaagt, doch ontkwam het gevaar, en raakte gelukkig aan 't Eiland Mauritius , terwyl de 5 overige alhier behouden aankwamen. Daar nu een der genomen Franfche Schepen, door het gevaar te willen ont« zeilen, zyne drie Maften verloor, vond het Engelfch Oorlogfchip zig met hetzelve belemmerd 5 en uit dien hoofde gedwongen onze Kuil te verbaten waar door aan het Hoeker fchip Catwyk aan Rhyn de vrye paiïagie overbleef.
In 't begin van January 17S2 kwam ter dezei Rheede weder een Deenfch Schip, waar van de Kaptein berigtte, datNagapatnamnog gebloqueerd was en wy met den eerlten wel van de overgave zouden hooren
Met dien Deenfchen Kapitein had de Heer Sta ringh eene fatale ontmoeting: Zyn Ed. begaf zij by het ten anker komen van dat Schip aan Boord vroeg waar het van daan kwam en wat nieuws he medebragt; den volgenden ogtent vroeg voerzyr Ed. weder derwanrds om uit naam der Kegeering den Kapitein te verwittigen , dit zyn Schip provi ftoneel wierd gearrefteei d, en of hy uit dien hoof
d<
Kaap deGoe»
DE
Hoop.
Verflag wn 't voorge~ v.allene aan de Kaap de Goede Hoop,
I 1



Kaap deGoi
ce
Hoop.
Ferpg van t voor ge. vallene (tan de Kaap d< Goede
Hoop.
j
< <
2
\%if> NIEUWE NEDERLANDSCHE
de zyn Roer geliefde af te geeven, doch in plaats - van dit gif de Kaptein ten antwoord, dat hy ?ya Perfoon zelfs arrelteert'e en mede neerr.en zoude, waar op deHeet Staringh hem voorltelde, wat kwade gevolgen daar uit zouden voortfprmten; doch ziende dat alle vermaaningen vrugteloos waaren, door dien een Engelfch Kapitein, aan Boord van dat Schip zynde, den Deecfchen Kapitein in zyn opzigt fterkte met te zeggen , dat uit het beflag van zyn Schip genoegzaam bleek,dat zyn Koning ■ met de Hollanders in Oorlog onvermyde'yk zou komen, zo liep de Heer Staringh van het Schip en nep aan den Quartiermeeltcr van de Sloep met welk hy was komen varen, dat men hem had gearrefteerd en dat hy daar van kennis aan 'c Land moeit, geeven.
De DeenfcHe Kapitein dit hoorende gaf orders, dat zyn Volk op de Schuit moeit vuuren, maar dezelve was oogenbliklyk agter 't Schip gaan vaaren naar Land toe, en 't Volk, zig buiten gevaar ziende, riep drie maal Hoezee!
Inmiddels deed de Deenfche Kaptein het Anker Kappen en de Zeilen byhaalen, waar op de Heer Staringh hem nogmaals ten ferieuften vermaanden zyn voornemen te (laaken, zeggende: Ziet gy de Battery wel, die daar legt; die zal U daadlyk begroeten, waar op de Deen antwoordde: Wat zulen uwe agtpondertjes my doen , het we'k hy naauwlyks gezegt had of er kwam een 24 Ponds Kogel, dieeenezwaare Splinter van de groote Maft wegnam,het geen de Heer StaringhAeed zeggen; Ziet ;y nu wel wat onze agtpondtrrjes doen kunnen, :n , zo gy voortvaart, zullen 'er heel anders vo!;en; dcch de Kaptein Hoorde zig aan het een nog mder maar vatte, met den Opper-Stuurman , en Heer Staringh by de Borft, hem voortftootenIe tot aan de groote Maft, onder het zegeen: Nu uit gy daar ftaan om van Uw eigen Kruid te fleren , waar op* de Heer Staringh onverfchrokken
ant-



JAARBOEKEN* OBoher, 1782. W
artwoordde: Meent gy dat ik daar voor vreeze? Jk ben die Bolletjes gewend en zy zullen my geen kwaad doen.
De Deenfche Kaptein ftelde inmiddels alles in c werk om onder zeil te gaan en buiten bereik van »t Gefchut te zyn, doch 't was mis, door dien de wind onder het canonneeren ten eenemaalftil wierd, dus hy, zo door het krygen van ettelyke grondfchoten, als bekomen fchade aan Zeil en Touw* werk, einddyk genoodzaakt was de Vlag te ftryken : Onder het canonneeren waren ook twceLands Booten met M litie afgezonden ; welke kort na het fltyken van de Vlag aan Boord kwamen , en de Deenfche en Engtlfche Kapiteinen in arreft namen , en de He^r. Staringh k'. erde weder na 't Land, alwaar op zyne aankomft groote Vreugde wierd betoond: Zyn Ed. gaf onmidlyk ordre om alle de Scheeps - Timmerlieden na boord te zenden, ten einde de lekkagie van het Schip ten fpoedigfte te floppen , wyl hetzelve gevaar liep var zinken.
Met een laater gearriveerd Deenfch Scb'p ontfing de Heer Fifcaal Boers van zyn Ed. Zufter, de jonge Juffr, Boers, zynde met het Schip de Hek Woltemade van hier na Ceilon vertrokken, om aldaar met den Equipagie Meester Heer de Zelle ie den echt te treeden, eetien Brief met de verdrietige tyding, dat het gemelde Schip, twee dager na deszelfs vertrek uit de Saldanha - Baay , doot drie Engelfche Fregaten omcingeld en genomen was geworden : De Commandant dier Eregatter had de beleeftheid gehad om de helft van zyn Kamer tot een Apartement voor gemelde Juffr. te laaten vervaardigen , en van al het vereifchte tt voorzien; dat zy vervolgens wel drie Weeken op onze Kuit hadden gekruift, alvorens de Heer Johnflon by hun kwam, en door wien de voorn. Juffer , zo wel als door alle de verdere EngelictK Kapteins,op het vriendelykftis gecomplimenteerd;
da
öe Goede
Hoop.
Verjlag van 't voor ge- 1 vallene aan de Kaap de Goede Hoop.
)



Kaap
de GoE' de
Hoop.
Verflag van 't voorge* vallene aan de Kaap de Goede Hoop.
*3i8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
öaidanha-Baay, aan het Fregat, op het welk was, ordonneerde buiten de Haven te blylen rot zyn expeditie volvoerd was, om haar a7e oncróe ring , die Zy zekerlyk door het bywounen d ?S zoude geleden hebben, te ben.emer,; dat ^y ver! ders toen zy na de volvoering mede in de sffi
ber be!eeWeivteJne"en' heC geen dje ^hebir«J^«5 ly£ affloe8> maar toen hy met drie Fregatten en de genomen Hollandf che Sth< pen na Engeland terugkeerde, gaf hy haar Ed.eS £ür£ van aanbeveeling aan Sen Admiraal nJfo mede, welke die Dame, ber evens een Br& van
cLdresSr^n^ G°uverneu<*'™ Kaad alhier, gtaaresieerd aan den Gouverneur en Raad van Ceilon, behelzende de motiven van haarereize" ^rdrhahafEd. op de Kust kwam, aan 5en En'gelfchen Admiraal overgaf, en daar van alle Vriend-
?Hlnn '^edat,haarEd* met^° Gareel Schip m Sm i Z UI^en overv°eren; dat haar Ed. inmiddels te Madras was ten huize van een Raadsheer, in gezelfcbap van Meiuffrouw van As. Dochter van wylen den Heer Hemmy, en Vrouw van den Major van As, zynde eet, Inboorling van
alle^erPm%^aUD,Eng^h,en dienst' genielnde alle vermaaklykheden, die de tegenwoordige om-
?naDig„heJen Permitteerden, hebbende haare reize Qa wensch volbragt, behalve de gevaarlyke ont-
Z mCt hrf SchiP °P ee"e b"«de klip,
E1", Kaart ve^e<rd gelegc was, te geraa.
tZkSt n331* Van ïïen ZODder veel fc"ade weder nip„ ï f^ar?' • Voorts zoude met het voorn.
e Kaap wel had willen attaqueeren, maar daar in ™»ï ^ndeJ'e Scheepshoofden gefluit wierd, als voorziende,dat 'er veel Volks verlooren zou worden,



JAARBOEKEN, OSléer 1782. 1319
den. en om de plaats te bewaaren een aanzienlyk getal manfchap nodig was, waar door hunne schepen zodaanig zouden ontvolkt worden, dat al fcnoon zy dc reis na Indien konden voortzetten, zy egt<f buiten ftaat waren het allernimlte te kunnen 'ondfjjD'.emen. .
In htt a itt der maand Maart 1782 bragt een Deensch Schip de tydirg , dat de Engelfcüe Adm r al Hugues Nagapatnam, tweemaal had geattaquceid, doch telkens was afgcflagen en hy nu van z:n was, zulks met meerder magt te doen, doch men hoopt dat het Fransch Esquader, den u Decemb. van 't Ei'and Mauritius gezeild, en beftaande in 11 Schepen van Linie, j Fregatten er eenige Tranfportfchepen , vroeg genoeg zal aan komen om dien Admiraal de belegering te doet opbreeken, althans men twyffeld niet of de Heei de Suf ren, zal, indien het Commando aan hen vervalt, iets gewigtigs onderneemeu , waar dooi ten minlten onze bezittingen zo naauw niet inge floten kunnen worden en zy dus gelegenheid heb ben om zig van 't nodige ie voorzien.
Op Ceilon betoond men geen de minfte vrees zvnde , volgens den Heer Dumemil, wel voor zien en goed verfterkt, gelyk men ook te Bata via weinig bevreeft is voor den Vyand , zo h daar iets tegen onderneemen mogt, of fchoon 1 die Hoofdplaats weder eene zwaare fierfte onde de Europeaanen is geweeft; althans de inlander hebben aan de hooge Regeering op den Alcoran ge zworen, dat zy goed en bloed voor de Plaats zu len opzetten; en in de maand January dezes Jaai zouden van daar 6 Comps. Schepen, voerende el 54 Stukken Kanon , buiten de Draaibasfen, orde den Admiraal Schryver op eene geheime Expedit uitgaan: Vier dier Schepen hebben het Fregat t Herjielder en een particulier Schip tot buiten c
' Straat geconvoyeerd door welker aankomft wy mi Ryft en Suiker voorzien zyn; cgter blyftde pr
w
Kaap deGoe-
de
Hoop;
Verflag van ,t voorgevalleneaan de Kaap de Goede Hoop*
i 1
>
r
s
s k r
e fe Ie :c
'S
>g



Kaap
de
Hoop.
f'erflag Van V voor ge. vallene aan de Kaap d( Goede Hoop.
.1 i ] < 1
<
c ] J
1320 NIEUWE NEDÈRLANDSCHË
Dog uitermaaten hoog, wefdende de Poeder-SuU -ker voor 8, en de Thee voor lo k ii Scuivers heS
Pond uit de tweede hand verkogc. Voor 't overige is hier aan alles groote fchaars-
geid , waar van de Deeneo zig zeer wel weeten
te bedienen , met al wac zy mede brengen ten
duurden te verkoopen. Ik hoop wy thsns, onder Gods hulp, in ftaat
zyn , den Vyand, die wy, volgens een uit Euro^
pa gekomen UeerTch Schip, dage'yks moeten wag:ten i niet alleen het hoofd te bieden , maar ook
te noodzaaken om van deze voor de Comp. zo gewi^tige plaats af te zien en hun met bebloede Koppen terug te doen keereh , zynde onze Batteryen en Retranchementen voltooid , ons Gafnifoen uit de Hofpicalieren en Zeevairende verlterkt, en zo gedreffeerd, dat z-y den lof hebber!,zo van de Franfche als andere hier pa/Teerende Vreemdelingen, dat zy de befte Europcaanfche Irouppes evenaaren ; zy worden gecommandeerd door den Heer Cordon, die by een ieder Vooreen dapper en ervaaren Officier word gehouden.
De Generaal Comvay , aan wiens bravoure en beleid niemand twyfft'ld, commandecrd de Fran[ene Trouppes , welker getal door de aankomft /an verfcheide Schepen aanzienlyk is vermeerderd; vy ?yn thans alle we! geoeffend en moeten nog iagelyks in hunne exercitiën continueeren men -egt my dat het een plaifler is hun in de Wapelen te zien , van wegen de fraaiheid en fterkte, iie zy door hunne opvoeding alhier verkreegen lebben , en wy kunnen de zorg van den Heer lomvay niet genoeg erkennen , zo om eene flipte :rygstugt onder hen te houden als wegens zyoe ittentie om alles in 't werk te ftel'en , wat tot mze vefterking en behoud van deze plaate kan ienen, waar toe niet weinig mede werkt de Heer vlajor Ginquln , Chef van o .ze Fortificatiën eO Lrtillery, werdende door onze Artilleriften, waar
on-



JAARBOEKEN, Oftober, 1782. 1321
onder de Ambagtslieden mede zyn, zeer geroemd, dar hy de behandeling van hec zwaar en gezwind gefchut tot de uiterfte pefeftie heeft gebragt, en zy komen nooit van hunne exercitiën terug,Vfzy draagen als triumf hunnen doornagelden en genregzaam aan fplinters hangenden fcbyf vooruic, en in welkers midderpunc altoos eenige fchotcn zyn • kortom onze Zeevaarentie zyn genoegzaam Artilleristen en een groot gedeelte derzelvebr hoeven de anderen in vlugheid en netheid van 1'chieten niet te wyken.
De Heer Fifcaal Boers "commandeerd het Corps tennisten , waar onder veffcheide CoÜegianten zyn; hetzelve beftaat uit jonge Lieden vol van moed en zeer vaardig in de behandeling van *e geweer, waar van hunne pü5Öeke exercitiën preuves opleveren, die hun de goedkeuring van het Algemeen hebben verworven: zy hebben'eene Uniforme van fyn donker blaauw Laaken met witte rabatten, witte Ven en Broek en wir/e katoenc Kousfen, dragende op den Hoed zwarte Cocardes, en de Officieien Cocardes van zwaVt cn wit Lind'
Omtrent dien zelfden tyd ontfingen wy met een Dcensch Schip uit onze daar mede overgekomen Hollandfche Cvuranr.cn de vreugt verwek kende tyding, van het roemryk Zeegevegt tusfehen den roemwaardiger Zeeheld en Schoutbynagt Zoutman en het Esquader van den Engelfchen Admiraal Hyde Parker, waar door alhier de gemoederen in zulk een brandenden vaderlandfche naaryver ter verwi rving van gelyken roem , ontvlamden dat ons Guarniloen en de Franfche Trouppes belloten te derven of te overwinnen ; onze Zecvaarende branden van verlangen om den Enpelfchtn het geen zy in de Saldanha-Baay hebben u:t»evoerd' betaald te fteÜeo, en van het Corps Pennilten be'. Joofd de een na den ander geen voet vcor den Vyand te zullen wyken , maar gereed te zvn hun leven voor 't Vaderland op te offeren of de óvefï u t win-
Kaap de Goede
Hoop.
Verflag van 't ■oorge'allenetan de Kaap de Goede ■ Hoop.



1322 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Kaap ijk Goe
DE
Hoop.
Vtrflag van 't voorge~ vallene aan de Kaap is. Goeie Hoop.
VERANDERINGE ONDER DE HOOGE EN LAGE AMTENAARS, ENZ.
'sGravenhage. De Heer Willem Hendrik van Bameveld, Oud Burgemeefter der Stad Gorinchern, heeft ter vergadering van Hun Hoog Mog. den eed afgelegd, om wegens deze Proviritie zitting te nemen ter Admiraliteit te Rotterdam.
Men verneemt, dat de Heer Daniël Hogkuêr. tweede Zoon van Hun Hoog Mog. MininV by den IS eder Saxifchen Kreits te Hamburg, en Edelman des
Ge-
winning te behaalen, het welk de overige Dienaa.ren, insgelyks betuigen te zullen doen.
Uit al het voorverhaalde twyffel ik niet , myn waarde Heer ,of UWEd. zuk met my eens zyn, dat de Heeren Engelfchen, met de verovering van deze plaats by hun morgen ontbyt hun middag en avondmaal zullen moeten voegen, en dat, indien zy zig voor geen langer tyd voorzien hebben, zy wel met hongerige buiken den aftogt moeten neemen of gevaar loopen om den eetlust gansch en gaar te verliezen.
Den 7 April bragt het van hier in O&ober van 't voorleden jaar na Tranquebar vertrokken en thans
geretourneerd Oorlogfchip de onaangenaa-
me tyding , dat Nagapatnam, door gebrek aan . kruid, aan de Engelfche was overgegaan, en dat zy ook Trinconomale door eene Krygslist hadden bemagtigd, houdende, naar men zegt, een Spiegelgevegt met Franfche en Engelfche Vlaggen en de cerüe als de wyk ncemende, wierden binnen de Haven gelaaten , waar door de plaats op eene gemaklyke wyze veroverd wierd. Zo dit waar is kan men zig met genoeg verwonderen, dat zulk een bekende list heeft kunnen gelukke,ten zy... doch de tyd zal 't nader openbaaren.



JAARBOEKEN, Odober, 1782, 1323
Gczantfchapte Konftantinopoïen,de plaats van den Heer Smkfaert, geweezeri Minister van wegens deze Republiek aan het Hof van Lisiabon, vervaneen zal. •
Hun Hoog Mogende hebben benoemd tot kwartier.Schout van Oosterwyk , Meyerye van 'sHertogenbosch, den Heer Baron van Heekeren, Heere van Brantzenburg, Kamerheer van Zyne Doorluchtige Hoogheid, en wegens de Provincie Utrecht in Hun Hoog Mogende Vergadennge zitting hebbende en zulks in plaatfe van wylen den Jr. F. A. Bigot.
Den ij dezer heeft de Heer G. L. M. laats van Ameronzen, ter Vergadering van H. H. Mog. den eed afgelegd,om wegens de Provincie Utrecht als Raad ter Admiraliteit in Friesland zitting te
nemer.
Schiedam. Den 5 6 dezer is, na een Bedleegrring van maar weinige dagen , in den Ouderdom van ruim vier- en-zeitig jaren overleden de Heer Mr. Hendrik van Bulderen, Raad en Oud--Burgemeester dezer Stad , en wegens dezelve gecommitteerd ter Admiraliteit op de Maaze, Penningmeefter van de grocte Visfery van Holland en Welt-Friesland en Commisfaris van de Pilotage &c„
Brielle. Den iflen Oftober, heeft Zyne Doorluchtige Hoogheid, de Heer Prins Erfftadhouder , uir eene overgeleevtrde naarolyit, tot Scheepenen dezer Stad verkoren, de Heeren Pieter Poortermans, Damas Corneps Hogendyk, Jm Preuyt, Heere van den Oudenhoorn; Mr. Willem Hoyer; Mr. Rocus Sandifort, Heere van de Oude en Nieuwe Streuyten ; Akxander Marttus Cleyn ; en Mr. Johannes van der Meulen. I ot Scheepenen Commisfatisfcn van den Gemeenelands Middelen, de Fleeren Damas Cornelis Hogendyk; %n Preuyt, Heere van den Oudenhoorn; en Mr. Willem Hoyer. Voorts, op Hoogstdeszelfs aanïttt a pry-
Veran» dering
onder de h00ge es lage
Amte-
naars» enz.



Vëran-
dek1nc onder de hoo'
c;e en
lage
■Am te-
kaars, enz.
1324 NIEUWE NEDERLANDSCHE
pryzing aangefteld tot Oud-Scheepenen, de Ed Achtbaare Heeren, Mr- Andreas van der Sluis; en Augustmus van der Crap. Tot Burgetneesteren, de Heeren Auguftimts van der Crap; en Mr, Ocker Gevaer/s, J. Z. En tot Randen in de Magiftraat, de Heeren Dr.Adriaan Mirell; en Dr. Cornelis van* Dam van Aerdem
a?/kau DenDl{? dezer, hebbende Ed. Groot Acntb. Heeren Burgetneesteren , op hooogünftie" aanpryzinge van Zyue Doorl. Hoogheid den Prins Eri Stadhouder, tot Raad in de Vroedfchap dezr Stad aangefteld den Heer Oud-Scheept Mr. jan Leonius, in plaats van wylen den Heer %col> Horn. J
Middelburg. Den 29 der afgelopene maand is door de Edele Agtbare Heeren Burgemeesters, Scheepenen en .Raden dezer Stad toe Griffier van 't Ccmptoir van Finantie en ConfiVnatie, in de plaats van wylen den Heer Karei Evert de Fasfy, aangefteld de Heer David lfaak Schorer; en tot tweede Griffier ter Thefaurie de (Heer Jakob Extrik Junior , in plaats van den Heer Mr Kornelis Johan van den Helm Boddaart, die to*t eerfte Gnffi r aldaar is bevorderd , in opvolging van den onlangs overleden Heer P. N. Gerlagh.
T hol en. Den 16 dezer' heeft Zyne Doorl. Hoogheit de Heer Prins Erfftadhouder uit een overgegeven naamlyst, verkoren, tot Bailliuw en Dykgraaf der Sted en Lande van Tholen, de Heer Jacob Filip Joan van der Burcht van Lichtenberg, en zulks in plaatie van den Heer Mr. Joan vin der Burcht van Lichtenbergt.
Utrecht. Den 12 dezer zynde de gewone dag van de verandering der Regeeringedezer Stad. zyn uoor zya Doorl. Hoogheid, uit eene overgeleverde



JAARBOEKEN, Oftofor, 1782. 1355:
leverde naamlyft toe Burgemeefteren en Scheepenen aangefteld:
Tot Burgetneesteren. Mr. Abraham Jakob van der Dossen, Heere van Darthuiz n en J a n Fredrik van Beük, Heere van Dykveld en Rateles. Tot Scheepenen. Hendrik Verheek, Adriaan Hendrik Eyck, Mr. Arnoldus Pit, Mr. Willem Jan van der Boes, Mr. Adriaan van Romondt, Pieter Lodewyk Daunis, Mr. Frans Kornelis Craeymnger, Mr. Reinier Verfchoor, Mr. Otto Willem Philippus Falck, Mr. Jan Karei Godin, Heer van Boeleftein, Mr. Daniël Kornelis de Leeuw y Mr. Philips Ram.
Voorts hebben Hun Ed. Gr. Achtb. ter Karne. re van Hun Ed. Mog. Finantie en Rekeningen ge committeerd, den Heer Mr. Arnoud Loten. Tot Raad - Extraordinair in den Hove Provinciaal. Den Heer Mr. Jan Willem van Musfchenhroek. En tot Drpsfaard van de Hooge Hetrlykheid Vreeswyk. M r. Theodorus Arnoud Zaal.
Ter Dire&ie van de Wees of Momberkamer.
Mr. Cypriaan Berger, Mr. Pieter Paulus van det Boogaard, Mr. Thomas Adriaan Boddens ,Mr. Jat Jacob Godin tot Cockengen. Heer van V uylkop. Ter Directie van Stads Finantien. Jakop van Dam, Heer van Isfelt en Pylzweert Mr. Jokan Fredrik van Senden, Mr. Kornelis vei Èwyk, Mr. Andries Sybrand Abhema.
Tot Thefaurier. Mr. Jan Pieter de Ridder.
Tot Kameraar. Mr. Jan Carel Smisfaert.
Tot de Pofteryen. Mr. Hendrik van Asch van Wykt Mr. 4driaa\ van Bronkhorst*
Tttt 3 To
Vebam1-
d5r1nc onder de hooge en lage
Amtenaars
enz.
r
i r



Veran dering onder
de HOO oe en lage
Amte-
NAARSj ikz.
<
]
1316 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Tot den Ontvangst van den Impost op de Bieren en Gemaal. Mr. Jan Karei van der Meulen, Heer van Maars» ■lenbroek, Mr. Willem Jan Baptiflvan Dielen. Tot den Ontvangst van den Impost op de Wynen, Geflagt, Zout en Zeep. Mr. Jokan Jakob Woertman, Mr. Rykloff Mu chaëll van Goens.
Tot de Publieke Verkopingen. Mr. Paulus Henricus Juflus Tvoy.
Leeuwarden. Den 10 July dezes jaars is alhier na een Ziekte van weinige dagen in den Ouderdom van 74 jaren en 10 maanden overleden de Heer en Mr. Adrianus Canter Visfer, Grietmcn over Dantumadeel , Gecommitteerde Staat ten Landsdage en Oud Bewindhebber van de Oost Indifche Maatfchappy. — Deze Grieten ie dus vacant wezende , zyn na voorgaande Uitfcliryving der Ed. Mog. Heeren Gedeputeerde Staten door de Stemgerechtigde Ingezetenen van voorfz. Grietenie, op den 16 Auguftus wederom in benoeminge gebragt de volgende Heeren,Jr. Eduard Marius van Burmania, old gewoon Raad in de Hove Friesland. Mr. Petrus Adrianus Bergsma, Secretaris van de Grietenie Dantumadeel en Mr. Johannes Casparus Bergsma, Gedeputeerde Staat van brieslaüd.
Uit welke naamlyft door zyn Doorl. Hoogh. ?y aanfehry vinge van den 5 dezer maand wederom ;ot Grietman is verkoren dc Heer en Mr. Petrus Adrianus Bergsma , die den 12 dezer maand ter ^ergadering der Ed. Mog. Heeren Gedeputeerde itaten in die hoedanigheid den eed heeft afgelegt.
Sneek. Den 20 dezer maand is in 's Gra^enhage aan de gevolgen van een val van deszelfs >aard, in den ouderdom van 38 jaaren" overleden r. Franpis Adriaan Bigot, eerfte Regent dezer
Stad,



JAARBOEKEN, O&ober, 1782. 1327
Stad , Gecommitteerde Staat ten Landsdage, en wegens deze Provincie Gecommitteerde ter Admiraliteit te Amfteldam, Kwartier-Schout van Oosterwyk, Meyerye van 's Hertogenbosch , en Kamerheer van Hare Koninglyke Hoogheid , Mevrouwe de Princesfe van Orange en Nasfau &c. &c. &c. En is den 28 daar aanvolgende op aanpryzinge van Zyn Doorl. Hoogh. wederom door de Vroedfcbap tot eerfte Regent 'dezer Stad aangefteld de Heer en Mr. Eco de Wendt, Gecommitteerde Staat in het mindergetal, wegens het kwartier der Steeden.
Worküm. Den 29 dezer is, in plaats van de Heer en Mr. Eco de Wendt , op aanpryzinge van Zyn Doorl. Hoogh. donr de Vroedfchap wederom tot eerfte Regent dezer Stad aangefteld de Heer en Mr. Petrus Camper, Volmagt ten Landsdage,wegens de Grietenye Terwerderadeel.
Zwolle. Den 16 dezer maand is, aan de gevolgen van eene Borstziekte , in den ouderdom van 49 jaaren, overleden, de Heer en Mr. Albert Jan van Muyden, Raad en Burgemeester dezer Stad.
's Hertogenbosch. Den 11 dezer op hooggunftige aanpry7i"nge van Z. D. H. den Heere Prinie Erfftadhouder, door den Magiftraat dezer Stad aan den Heer en Mr. Abraham Bajïide, tot Secretaris dezer Stad toegevoegd Mr. Willem Kornelis Ackersdyk Junior.
Ook zyn den 8 dezer, uit eene overgeleverde naamlyft, door zyne Doorluchtige Hoogheid, de Prins Erfftadhouder tot Scheepenen dezer Stad verkoken, de Heeren Prof. D. Mobachius Quaet, Prefident , Steph. Rofendaal, A. Z. Mr. D. dt Kempenaar, Mr. W. Com. Ackersdyk, Mr. J. H, van der Does, Mr. A. H. de Roock, A. van Galen, Dr. Flor. Verfter en W. Pieter van Hanswyck.
LYS1
Veranderingonder
d£ hooge en lage Am tena ars. enz.



ï328 NIEUWE NEDERL. JAAR B. 08ok 178a.
LYSTDER PRYZEN VAN VERSCHEL DE PRODUCTEN ONZES LANDS.
Rotterdam den 21 OStober. Rotterdam den .21 Ottober.
by de Z. Zak bv >£ ]■ aft
Tarw Oude Zeeuwf.23 325$ 8 fiAvERVrief. Brouw i< ai7 J
Nieuwedito 17 a22§ f ditoVoer. irai3ce
RoGCEZeeuwf.enlnl. 14 a 15 » HaverZaeuwfedito. ma 140e Erten Grauwe. 36 a 38 8 Paerdeboonen. 22~a24 o£ — B'auwa dito 16 a 20 6 OüI'/eboonem 23 a 25 o£ —— Witte 16 a 20 (Koolzaad. 37 a 44 „e
Witte Boon.kl.Zeeu. 28a33»j
by 't Lsft. by den Steen.
Boekwyt op 154 w aas o^jVLAS AHerbeft 40 34; ft.
dito, zonder wigt 20 a 2r cm Beft 35 a3<5 ft
Gerst Winter 24 325 <*\ Ordinair. 30 a 31 ft'
—— Zomer. 21, a.23 .<£h-—* Slegt, 27 a 28 ft.



NIEUWE
NEDERLANDSCHE
JAARBOEKEN,
\
November. MDCCLXXXII.
HOLLAND. Haarlem.
Teyler's Godgeleerd Genootfchap heeft, in deszelfs laatfte byeenkomst, goedgevonden het volgende Vraagftuk op te geeven : Hoedanig was de ftaat der Christenheid, vooral in de Oofterfcha Kerk, ten tyde der opkomfic van den zo. enaamden Propheet Mohammed, en heeft dezelve niet zeer veel toegeb: agt tot de aanvanglyke verfpreiding zyner
Men verzoekt de Antwoorden op dit Voordel, op de meermaals aangekondigde wyze, te zenden aan het Fundatie Huis van wylen den Heer Pieter Teylervan der Hulst, te Haarlem, uiterlyk voor den eerften December 1783. „ T ,
Nog hebben Directeuren en Leden oer Fondatie van wylen den Heer Pieter Teyler van der hulst, binnen deze Stad, in derzelver groote vergadering, op den eerften deVvvv . zer
Haarlem.



1330 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Haarlem.
zer maand gehouden , eenpaariglyk geoordeeld, „ dat de antwoorden ingekomen op „ de vraag in de Historiekunde , by het „ tweede -Jollegie dier ftichting, voor den „ jaare 1781, uitgefchreven en behelzende: „ Wïlken zyn de juifte paaien , waar binnen „ men, redelyker vjyze, verplicht is zyn hifi
van twyfelen in de Hifioriekunde te beteu}, gelen, om, van a"eene zyde , niet te ver5, vallen in een blinde ligtgeloovigheid, en
zich , aan den anderen kant, te jachten „ van 't Pyrrhonismus Historicus't zvelk „ alle zekerheid der gefchiedcnisfen onder„ mynt ? niet voldoende zyn, en daarom „ met den gouden eerprys niet kunnen be„ kroond worden, als deficieerenden in de „ toepasfing der meest twyfelachtige geval„ len, die in de Hiftorien voorkomen, en „ welker waarheid of valsheid een naauw„ keurig onderzoek verdienen zouden „ Iets, 't welk als 't voornaamfte oogmerk „ der vraage, en waar toe de meeste arbeid
noodig is, by de uitfchryving , uitdruk„ lyk was gerequireerd. _ En is goed gevon„ den, uit aanmerking 'der importantie en x nuttigheid deezer vraage, den termyn
van antwoorden op dezelve noch te pro„ longeeren tot den laatften December 1783, „ om hier door aan allen, welken daar toe „ mogten lust hebben,vooral aan de Schry„ veren deringekomene antwoorden, byzon-
der aan den Schryver eener Nederduitfe „ beantwoording, onder welke gefteld zyn „ deeze woorden van Marmontel: La credu„ litè eft le partgge des ignorans &c; en dien
„ van



JAARBOEKEN, November, 178*. 13?*
van eene Franfe onder de Zinfpreuk uit '* Cicero: Nihil eft hominis menti veritatis Z'luce dukius; gelegenheid te geven van
aan dit voornaam oogmerk der vraag te „ voldoen, en, zoo veel betreft laatstgemeld
de Schryveren , van hunne ingezonden' " antwoorden te completeer en. Refervee, renden niettemin gemelde Directeuren en „ Leden aan zich, nadat de geprolongeer, de termyn zal zyn geëxpireerd, en wan' neer eeene meer volledige verhandelingen " ais dan mogten zyn ingekomen, over de " reeds ontvangen Hukken, zoo tot het laa" ten drukken, als beloonen derzelven, zoo" danige nadere refolutien te neemen, als " aan hun zal voorkomen tot het oogmerk " en nut der ftichting best te kunnen ftrek}} ken".
's Graven ha ge .
Ter vergaderinge der Algemeene Staten is volkomen befloten, om volgends voorftel van Z. D, H. Heere Prinfe Erfltadhouder, voor eenigeu tyd gedaan , het Schotsch krygsvolk voortaan als inlandsch krygsvolk aan te zien en daar voor te houden, en dat het zelve dienvolgende den eed van getrouwheid aan den Staat zal moeten afleggen.
De boomkweker van Brakel, thands in de Kasfelenijen bewaard wordende (zie hier voren bl. 1190 en 119a.) is verfcheidene malen, in het begin dezer maand, voor het Hof van Holland verhoord, en eindelyk den 20 Vvvy» No-
[Jaarlém.



1332 NIEUWE NEDERLANDSCHE
•s G-RAVEMi A Go,
November op der gevangen Voorpoorte van 1 het Hof overgebragt.
De Raden van den Hove hebben nopens de te regtftelling van den Vaandrig de Witte verklaard, dat dezelve voor het welgemelde Hof, en niet voor den Hoogen Krygsraad behoorde te gefchieden. Wy hebben de Memorie, contineerende de gronden, deor Heeren Commisfarisfen van den Hovj van Holland Zèeland en Friesland, in het Groot Befogne van den 30 Oclobcr 1782 voorgedragen, tot adftruclie van het daar agtervolgend advys van vjelgem. Hove • nog niet kunnen magtig worden. Het Advys luidt woordelyk aldus: Ailes gewikt en gewogen, heeft het Hof „ ons Commisfarisfen gelast, voor 'stlofs
advys uit te brengen, dat hoe zeer de pro„ pofitie van Amlteldam zoo als dezelve is „ liggende, niet kan werden geampleéteerd, „ echter ook geenszints kan werden gead„ voueerd,het geene Zyne Hoogheid, byde „ refpeétive misfiven , aan Hun Ed. Gr. „ Mog. en aan Hun Hoog Mog. heeft voor3, gedragen, als of de zaak van den Vaan„ drig de Witte tot de Bondgenoten in 't al„ gemeen zoude behoren gclyk meede geens„ zints kan werden geadvoueerd , dat het „ delict, waarvan gemelde Vaandrig is be„ fchuldigd, zoude zyn pure militair; noch,, te ook dat de militaire Rechter, 't zy uit „ hoofde van de gcallegeerde articulbrief, 't „ zyuit eenigen anderen hoofde,ten aanzieji „ van dit delict, als een commune deli&um „ geconfidereerd werdende, competent zou„ de zyn: voor^iderfteld zynde, dat foort.
» ge-



J A A R BOE KEN, November, 1782. 1333
o-elvk recht, als door Hun Ed. Gr.Mog. " bvVefolutie van anno 1654 omtrent de clmmunia deü&a van miiitanen ten aan zien van Holland is geftatueerd , meede " tn alle plaatzen van Zeeland ftand gry.pt " Z dan dat, dewyl aan de eene zyde, t " o-eene Zyne Hoogheid, nopens de com" le ende van den militaire Rechter, by de " ïemelde misfive heeft voorgedragen ge" deeltelyk coïricideerd met de gronden : " welke bv Hoogst Deszelfs misfive en mo " mor e op de misfive van 't Hof van 't ]aai " 177T nopens de militaire junsdiélie, zyr
* Sva'n eePrd, en Hun Ed Gr. Mog moe " fen iacht werden, over de gemelde me " morfe als nog te delibereeren, als zynd, " Sover by Hun Ed. Gr. Mog in he
* wemelde jaar gedecerneerd eene belugne " £ welk nog niet gehouden is, en dedrs " cusfiT van deeze materie is van de uiterft " del Stesfe: - en aan de andere kant d " beK?ns van de Provinciën van Hol and e " Zeeland en allcrbyzonderst die van Ze " fand al zynde de" locus ddicU c^mtsfi " Sotelyks in deeze zake zyn geconce: " nee d ' en men van ter zyde geinformeci " word dat by de Heeren Staten van Ze " Hndwaar chynlyk meede over de. judic " ture van de/gemelden Vaandrig wprd g " delibereerde Hun Ed. Gr. Mog. p aa " me kii ' van het algemeene nut, en van " fSSélil is: met concurrentie y " de Hee en Staten van Zeeland, by Zy Z Hoogheid minlyke perfunfien zouden beh
ren aWwenden ten emde het daa hu
s Gra-
vkin HA" ge.
t
t >
e e 1
•>
d i-
1-
al in ie 0:n,g-



?33i NIEUWE NEDERLANDSCHE
VENHiCE.
9
i
- s i j »
s: ?;
SJ
B n z
ri
3» S> »
mogte werden gedirigeerd, dat de zaak » van ^ /F/tas:, en van alle die daar eenia„ zints in mogten zyn gecancerneerd, waar„ onder ook ligtelyk Ingezetenen van Hol„ land en Zeeland zouden kunnen zyn, on„ geprsejudiceerd het geen voor en tegen de , militaire jurisdi&ie zoude kunnen werden , geallegueerd, en zonder dat hieruit eendge , confequentie, hoe ook genaamd, zoude , mogen werden getrokken , ter judicature , werde overgelaten aan het Hof van Hol, land en Zeeland; en dat, by aldien gemel, de minlyke perfiiafien niet mogten reusfee> ren, Hun Ed. Gr. Mog. met de Heeren , Staten van Zeeland nader omtrent de ju, dicamre, over de zaak van den gemeldcn , de Witte, zouden kunnen delibereeren en , refolveeren. — En dat voorts het voor, gemelde belbgne, inden jare 1773 gede, cerneerd, by bekwame gelegenheid zoude , kunnen gehouden worden, en daarin gedelibereerd over convenabele fehikkingën omtrent de gantfche materie van de militaire jurisdictie te maken.
Wy zullen by voorraad, tot dat wy de [eitiorie van den Hove zeiven zullen kunnen, agcig worden, de volgende plaatfen uit deïlve mede deelen :
Pag. 5. Zeggen de Heeren Commisfastcn van den Hove „ dat anders het perfe&eeren der misdaad heeft beftaan in geene andere daden, dan die door een yder, zelf geen militair zynde, konden gepleegd
wor.



JAARBOEKEN, November, 1782. 1335
„ den, als daar is het opgeeven van Batte-1 „ ryen, Kanon, Caliber, fterkte van het' „ Guarnifoen, het geeven van een Kaartje
M enz. • en dit laatfte fentiment, en
„ vervolgens dat de misdaad van de Witte is „ geweest een commun delict, heeft in onze ., deliberatien geprevaleerd, Doven het andere. — Dan bovendien is by ons in con„ fideratie gekomen, de qualiteit van hetde„ liét; voor zoo verre hetzelve naamlyk is „ geweest verraad of hoog verraad ,> dat „ naamlyk daarover de cognitie, als behoo„ rende tot de cafus regii, door den Souve„ rein aan den hogeren politicquen Rechter ten allen tydc, en zoo ook byzonder by het 8 articul van 's Hofs inftruétie aan den Hove is gedemandeerd, zonder dat daar „ tegen geacht kunnen werden te obfteeren 11 de gereclameerde articulen uit den articul „ brief van den jare 1705.
Pag. 7, word verder gezegd : „ Het zy „ verre van ons, de univerfeele en privative *' militaire jurisdictie van de hoge en andere „ Krygsraden te advoueren; wy protefteerer '■ daarentegen ten allerlterkften, enz.
Pag. 8. zeggen de Heeren Commisfarisfen „ Want tot welken Rechter zou dan de co
gnitie behooren? Stel, dat het geer
„ militair ware, zoude dan echter een Rech ter van de Unie, ftel de Raad van Staten,
„* in deeze de competente Rechter zyn ?
„ dat zal men immers niet kunnen bcvveeren „ dan zoude ook daar door eo ipfo vervallcr
„ het Site articul van onze inltruétie:
„ Boven en behalven , dat dit fyftema ook Vvvv 4 «, we
1
fEtsHA-
I l



♦sGra-
VENHAGE.
1336 NIEUWE NEDERLANDSCHE
„ wederlegd word, door de menigvuldige „ voorbeelden, dat over deliéten, tegen de Generaliteit begaan, ja zelfs over verraad „ en correspondentie met den vyand, in de „ byzondere Provinciën , en meede voor„ naamlyk in Holland, door dezelve Provin-
„. cien als rechters geoordeeld is. Ter-
„ vvyl ook zelf het gehouden gedrag van „ Zyne Hoogheid in dit voorhanden zynde „ geval, tot dat zelve einde llrekken kan; „ dewyl Zyne Hoogheid de Hukken van het „ proces tegen de Witte gelleld heeft in han„ den van het Hof van Holland om, met „ betrekking tot de verdere Perfoonen, die „ in dezelve zaak geraakt zouden mogen „ zyn, te disponeeren zoo als bevonden „ zoude worden in goede juftitie te behoo„ ren.
Pag. 9. word verder gezegd : „ Qiiod
„ ad articulbrief van 9 Mey 1705, en 't „ geallegueerde by deeze misiive enz. daar3> omtrent zyn by ons meede een en andere „ refleétien gemaakt , als onder andere: o£ ,? de articulbrief wel een wet van Hun Hoog Mog. kan genaamd worden, daar dezelve alleen is getekend , ter ordonnantie van
„ den Raad van State. En of voorts
„ niet al het gunt aan den militairen Rechter 3, in den articulbrief is gedefereerd , moet s, verftaan werden, met dit accrochement te „ zyn opgedragen, het welke aan de relpec„ tive inltruéfien van den Raad van State „ van anno 1588 en 1651 was geannexeerd, „ zonder iet te mogen doen of onderneemen „ tot nadeel van voorrechten , gerechtighe-
„ den,



JAARBOEKEN, November, 1782. i'i.37
„ den, ufantien, politie of juftitie met het ' geen daar aan kleeft, van de voorlchreven ' Landen in 't gemeen, of van enige Steden' r of Leden van dien in 't particulier: zynde
voorts de gedagten hoofdzaaklyk daar op " neergekomen, dat om de wetten deezen aangaands, niet tegen den andere te doen ftfvden, nemaar te conciliëren, de misda-
den by deezen articulbrief wel kunnen ge" ftraft werden door den militairen Rechter, " pölitii terminis habilibus, maarniet altoos 1 moeten of behooren door denzelven ge-
ftraft te werden ; kunnen naamlyk, (en " dan ook moetend wanneer die misdaden " gefchieden, in.het leger, op marsen , en
%'gehere, wanneer geen politique rechter !, bevoegd is, daarover te jugeeren;
om kortte gaan, dat de articulbrief mei " kan werken, daar de militaire jurisdiftit
niet werkt; ofte , dat de articul
brief aan de militaire geene junsdidh.
geeft, maar wel eene norma is, om ziet
na te reguleeren, daar en ingevalle zy ju \\ rïsdictie hebben.
De Raad-Penfionaris heeft op den 25 dei voorledene Maand October aan de Heerei Staten van Holland en Westfriesland vóorge dragen , dat de geldleening ingevolgen Hui Ed Gr. Mog. befluit van 16 January en m Mev 1781 en 20 Maart 1782. het vereifcht oevolg hadt gehad, en de ontworpene geld feening niet alleen vol was geraakt,maar no, in de Comptoiren een overfchot van ba duizend en 720 guldens was, buiten t gee ' reec
s Gra-
iC.
I
1
!
I
T
5 } tl
s



r338 NIEUWE NEDERLANDSCFIE
'sGra-
venha-
I 1 j ( I \ j C
I t
n ( b r
z
reeds was ingebragt, waar van men reeds door intekening in het Zuiderkwartier was verzekerd; dat, vermits de noodzaaklykheid des Oorlogs, die fommen omtrent reeds verbruikt waren, en deze Provincie zig nog in de noodzaaklykheid bevondt om aanmerkelyke fommen in te brengen, zo voor de reeds goedgekeurde Quotes als in 't vervolg. Dus vermeende Hy, niet te kunnen in gebreken blyven,om aan Hun Ed. Gr. Mog. in de gem. geldleening. voor te dragen, als zeer noodzaakelyk in de tegenwoordige omflandigheden,en het minst bezwaarende voor den Staat lan te houden en uit te ftrekken tot ten minften nog 6 millioenen guldens.
Na gehoudene overweging wierdt, door Haarlem, Leyden, Amfteldam , Schoonhoven en Alkmaar, Copie gevraagd, om het gevoelen hunner Principaalen te vernemen en le Refolutie uitgefteld tot nadere Deliberaie; egter wierdt befloten, om, hangende de Dehberatien van HunEd. Gr.Mog., de Heeren jecommitteerde Raaden te magtigen de geldömmen, die aangeboden zyn of nog zouden vorden , of die zig reeds aan 't Comptoir :ouden bevinden, ter leen aan te nemen op len voet van de voorige geldneming, zynde egen de renten van 2 en 1 half ten honderd.
Den 3 dezer had de Heer Brantzen, Miister Plenipotentiaris van de Heeren Staten reneraal der Vereenigde Nederlanden, een yzonder gehoor by den Koning van Frankyk, in welke Hy zyne geloofsbrieven aan . yne Majefleit overhandigde. Vervolgens
werdt



JAARBOEKEN, November, 1782! 1330
werd t hy ook by de Koningin en het Koninglyke huisgezin ter gehoor binnen geleid.
De tweede vyfjarige dienst {taande te emdigen, heeft de Heer Raad Penfionaris daar van kennis gegeven, zo als is af te nemen, uit het navolgend:
ExtraEl uit de Refolutien van de Heeren Staten van Holland en Wefl-Friedand, in Hun Ed. Groot Mog. Vergaderinge genomen.
Vrydag den 1 November 178a.
De Raadpensionaris opgereezen zynde, en voor zyn Zitplaats {taande, heeft ter Vergaderinge voorgedragen en eerbiedigst te kennen gegeeven, dat toen het Hun Ed. Groot Mog. behaagc had, by de expiratie van zyn eerlteu vyfjaariger dienst, hem op nieuws aan te ftellen tot Raad penfionaris deezer Provintie, hy de Vryheid hac genomen , ootmoedigst te betuigen zyn uitgeftrek en reikhalzend verlangen , naar het y.oor hem al: toen reeds gewenscht en bekoorlyk tydftip,waar in het hem gegund zoude worden , het gewigtij pak deezer bediening neder te legsen in den fchoo van Hun Ed. Groot Mog. en dat hy bydie gele pendheid in 't byzonder" verklaard had, dat he niet anders was,dan met inteugeling en bedwinginj van dat verlangen, dat hy zich onderwerpende aa het hoog goedvinden van Hun Ed. Groot Mog gereed Hond om dien post wederom te aanvaardet Dat hy thans gekomen was tot byna ten eind van het tweede tvdperk zyner temporai-e bedu ning, en dat 't hem door 't Zegenryk Albeltu der Goddelyke Voorzienigheid gebeuren mogt dit einde te zion naderen, onder 't dierbaar gf sot, en't vleyend vooruiczigt van diezelve iteec
s Gra-
/enha-
ss.
I
[
r
0 r
1 2
r
9'
s s-



134® NIEUWE NEDERLANDSCIIE
's Gra-
VENHA CE.
Ref. by welke dt deRaad penfionaris van Blyswcyk op nieuws wordt aangefteld.
I
i
1 ( i <
i
1
aanhoudende en voortdurende blyken van Souveraine gunst en vertrouwen, rnrt welke Hun Ed. Groot Mog. geduurende den geheelen loop van zyn Miriilterie, hem wel hadden gelieven t- vereeren; Dan dat hy voor Hun Ed. Groot Mog. niet kan nog mag verbergen, dat dit genoten dat vooruitzigt, ht.e ve g.noegende en (tredende ook , by hem vergezeld giogen met ernftige overdenkingen van 't meerder nut voor den Landen en van de noodzaaklykheid voor zyn eigen zeer weezentlyke belangens, dat dit Ampt op jonger en ilerker fchouders overgebragc, en hy door en gunllig' befluic van Hun Ed. Groot Mog. daarvan nntflagen roogt worden; daar zyne klimmende jaaren en afneemende hchaamskragten hem weinig hoope overlieten , om veel langer, naar behooren te kunnen torfen den last eeuer bedieninge , waartoe, zo als een zyner Pred cesfeurs in da voorige Eeuw zich voor deeze hooge Vergadering uitdrukte, meer dan gemeene vigeur en alle de kragten van een volkome gezond en ftcrk man vercischt wierden ; en daar zyne wankelbaare lichaams geftVldheid van tyd tot tyd wierd aangetast door yoodaaige ongemakken, welke als gevolgen van 't zit:end leeveq van dien aart zyn , dat eene tydige overgang tot eene- onleeuige ruit de eeni,,e middelen naar 't menfehelyke , en ond< rgefchikt aan 's Hemels We'betvgen, zyn zoude om eenige verenging zyner levensdraad te konnen hopen; edog kt 't laatst morif, als alleen tot hem velve berekkelyk, by hem 't minft weegde, na,.r dien hy ;e zeer overreed was van 't gewigt en de uitge>reidheid der pligten,door een regtgeaart Onderlaan aan zyn hooge en gebiedende Overheid verchuldigd, en te lterk doortrokken met 't levenlig?t gevoel van 't geen hun Ed. Groot Mog. mee He reet konnen vorderen van hem, die meer dan lenig jaaren lang in deeze Souv'eraine Vergadering, t Voorwerp van hoogstderzeiverbyzondere gunstjewyzen had mogen zyn, dan dat hy niet ten vol-
It



JAARBOEKEN, November, 1782. 1341
le bereid en volvaardig zyn zoude, om zich verder ' op te offeren aan den dienst van Hun Ed. Giootv Mog. warneer hun Edele Groot Mog. 7U'ks van c heir, verlangde en op hem begeerde ,• doch dat hy uffens te zeer bewust was van de geringheid zyner j bekwiamheeden, om niet te bezefRn 't weinig be-n langj'twelk voor den Lande in de Continuatie van , zvn Mmstcrie gefield konde worden; dat Hunj Edele C-root Mog. z o goed geliefde te z\n, b\ ; Hoogst derzelver dispofitie over 't in de eerstkomende ordiraire Staatsvergadering vaceercnde Raadpcr.fio<-aris Ampt,deze oprekte en hartgrondige bttuigmg van zyn ernllige verlangen na zynontflag in-gunftige ovrrweeging te net tnen.
Waar op, in abfentie van den Raadpenfionaris. gedelibereerd zvnde, is goedgevonden en verfiaan, de delibi ratie over 't voorfchreeve voorftel van den Heer Raadpenfionaris uit te (lellen, tot dat in de eerftkomcnde oïdinaris Vergadering van Hun Ed. Groot Mog. over het point van beichryven omtrent 'c vacante Raadpenfionaris-Ampt zal worden gedelibereerd; welke Reiolutk; van Hun Ed. Groot Mcg. door den Secretaris Clotterbooke , a^n den Heer Raadpenfionaris gecommuniceerd zynde, is dezelve wederom ter Vergadering vericheenen , en heeft,'t zelve door den Heer van Neordwyk hem aange'zegfzynde /yne fun&ie vervolgd.
Hier op ten bepaalde dage geraadpleegd zvnde, is befloten, dat de Heer Raadpenfionaris van Blyswyk zou verzogt worden, zyne aanzienlyke bediening op nieuws tt willen aanvaarden, zo als welgem. Heer dar ook dit aangenomen, en op nieuws den eec afgelegd heeft. De Stad Amfteldam hadt ir haarVroedfchapbelloten, de Hterva» Blysweyk zyn verzoek tot ontllag in te willigen.
De Heer Mr. F. van Berkel Penfionnari: der Stad Amfteldam, is wederom van we
gens
sGra-
ENHA-
E.
lef. by
velk de
Zaad-
Knjiona*
'is van
Blys-
wëyk op
iieuws
vordt,
tange-
leid-
i



1342 NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGiia-
VE«\HAGE.
<
<
»
( 1 < 1 S ] <
<
\
I
gens die Stad afgezonden ter vergaderinge der Staten van Holland en Westfriesland, en aldaar vericheenen.
Wy hebben laasttelyk in ons ftukje voor September bladz. 1034 en volgg. beknoptelyk, en voornamenlyk uit itaatspapieren van publiek gezag, verüag gegeven van de verrigtingen van 's Lands Zeemagt, tot op den 7 en H July, wanneer ons Eskader, bene/ens de O. en W. I. Convoijen uit Texel, :n dat naar de Ooftzee, uit het Vlie zyn gefeild, en tot op zekere hoogte door onze oorlogfchepen zyn begeleid gewerden. Ook vierden eenige Schepen en Fregatten afgezonden , om de O. 1. fchepen , die nog te Drontheim lagen, aftehaalen; terwyl de Vi:e-Admiraal Hartsinck met liet overig gcieelte van 's Lands Eskader bleef kruisfen, en einde eenige grootere magt, die den on:en door den vyand mogt nagezonden worlen, als mede de vyandelyke convoijen en :oopvaardyfchepen te onderfcheppen. Dog le Engelfchen hadden by tyds hunne con'oijen en Koopvaarders in de Ooft en Noord:ee, van het te rug keeren van hunne, en iet uitlopen van onze vloot, onderligt, en lus bevolen, daar te blyven liggen.
Tot het uitloopen van ons Eskader hadt ;elegenheid gegeven het uitlopen van de verlenigde Franfche en Spaanfche vloten van 32 chepen van linie volgens het plan van krygs'errigtingen (zie hier voren bi. 450.) waar ran de Franfche Gezant in Juny aan de Aljemeene Staten by voorraad kennis hadt gege-



JAARBOEKEN, November «1782. 1343
geven (zie hier voren bl. 662.): waar door al de Engelfche Zeemagt naar den kant van het kanaal vereischt wordende, de Engelfche Schepen genoodzaakt waren uit de Noordzee derwaards te keeren.
Het verrigte van onze uitgelopene vloot op haaren kruistogt kan niet beter gekend worden , dan uit het navolgend
ExtraB uit het Journaal van den Fice - AdmiraalHartfinck, Commanderende een Eskader der Hollandfche Oorlogfchepen, zeedert den 5 July tot den ib July 1782.
"\7rydag den 5 July 1782, was de wind W.aW. v N. W. en N. W.
In den namiddag had ik de eer te ontfangen eene Misfive^ van Zyne Doorlugtige Hoogheid, geichreeven in 'sHage den 4 deezer, en per expresfe afgezonden, houdende ordre, om by goede geleegentheid, en indien de Heeren Vlag-Officieren zulks niet volftrekt onraadfaam oordeelden, met het Esquader Zee te kiezen.
Deeze Misfive aan de Heeren Vice-Admiraal Grave van Byland en Schoutenbynagt van Braam tD van Kinsbergen meedegedeeld hebbende , en dezelve met my van gevoelen 7ynde , dat aan deeze Urdre van Zyne Doorlugtige Hoogheid diende voldaan te worden , maakte ik dierhalven aanftonds de noocige fchikkingen , om dezelve met alle promptitude ter uitvoer te kunnen brengen. Ik liet dan het Fregat de Waakzaamheidt 52 man uit desfelfs Equipagie aan den Kaptein Mulder, op het Schip Rhynland, overgeeven, terwyl de Schoutbynagt van Braam, nog 15 Commandeurs van Rukken by dezelve overzond. Ik Xxxx zend
'sGra*
venka3B.



1344 NIEUWE NEDERL/iNDSCHE
'sGra-
'venhage.
Journaai van denFiceAdmiraalHartfinck op deszelfs Zeetogt.
zond eene Dekfcbuvt ondet de Vlieter, tnte ordre voor den Kaptein Freykemus , om met deszelfs Fregat Enckhuyfen met alle mogelyke fpoed op de Rheede te komen :
Den Kaptein van Hoty deede ik ook aanzegtren om geene der beide Cotters de Brak of Snelheid, den volgende dag in Zee te zenden, en eindelyk depecheerde een en andere Dekfchuyr naar het Vlie, met eeoe ordre voor den Kaptein van Braam, ten einde met desfelfs onderh. bbend Fregat het Loo, benetFens die, gecommanieert by de Kapteinen Decker, Bouricius en Vaillant, zo fpoedig mogelyk Zee te kiezen en naar Texel te verzeylen.
Van deeze genomene mefures gaf ik my de eer Zyne Doorlugtige Hoogheid op het eerbiedigde te inf'Tmeeren.
Namiddags begon het (li! te worden, en de wind minderde allengskens O. N. O. O. Z. O. en in de nagL Z. O. met Bramzevls koelte.
Zaturdag 6 July 1781 was de wind Z. O. h Z. tot het O. en O. t. N. met Bramzeyls, Marszeyls en meerdere koelce.
legen 8 uiren liet ik hec Zeyn van prajparatie om te zeylen met het losmaaken van het Voormi rszeyl doen, in de vnstgeftclde Linie van Bataille, Zeylordreen Reglement op het voeren der Vuuren voor het Obfervacions Esquader aan alle de Schepen uitgceven.
Omtrent den middag kwam de Lootsfchuyt uit het Vlie te rug, meedebrengende een Misfive van den Kaptein van Braam, gefchreeven in het Fregat het Loo , ter Rheede van Vlieland den 6 deefer, houdende, dat hy, zoo fpoedig mogelyk aan de sjegeeven ordres zoude voldoen. Ook arriveerde in den namiddag de Kaptein Grave van Weideren fit den Haag te rug, en leverde my over eene Misfive van Zyne Doorlugtige Hoogheid, gefchreeven aldaar den 5 deefer, houdende hst, om zonP der eenig het miolte delay Zee te kiezen, en wy-
ders



JAARBOEKEN, November, 1782. 1345
ders met den Vice. Admiraal Grave van Byland en Schcutbynagt van Kinsbergen, de beft mogelykc wyze omtrent het uitbrengen der Convoyen, te beraamen.
Jk communiceerde wederom op itaande voet deeze ordre aan gemelde Heeren, en vond goed, met overleg van dezelve, den commandeerenden Officier in het Vlie aan te fchryven, ten einde het Convoy naar de Oostzee, zoo fpoedig mogelyk, onder srleide van de Kapteinen Ryneveld, Braak, Kinckel, Decker en Bloys, van Treslong, uit te zenden, hem tcffens de Inftruftie voor den Kaptein, welke het Convoy commandeeren zoude, toezendende.
Ook gelaste ik den Kaptein Willink , eenige Manfchappen aan den Kaptein van Weideren, ovet te geeyen, en ftclde order om een gedeelte der Zieken van den laatstgemelden Kaptein in het Jdospitaalichip te doen tranfporteeren.
Sonaag den 7 |uly 1781, dit etmaal was de wind O. t. N. a Ö. N. O. met gereefde Marszeyls en Marszeyls koelte.
Tegens 6 uuren in den ogtenflond liet ik bet zeyn doen , om het Tuy-Anker, en tegens den middag dat van het Anker te ligten , en onder ze\l te gaan , het geen ook ftriks door alle de gereed liggende Oorlogfchepen, Fregatten en Kotters, te weeten, de Schepen van Linie, de Ad. miraal, Amfteldam, Prins Frederik , Unie, Admiraal de Ruyter, Cortenaer, M. H. Tromp, Princes Royal Frederica Sophia Wilhelmina, Rhynland, Glinthorft en Batavier » de Fregatten de Pallas, iTArgo, Brunswyk, Jafon en Hoorn, en de Kotters de Ajax, de Brak en de Snelheid in het werk geiteid wierd, terwyl zy door 8 Ooflindifche Compag! ies tn 3 Weftindifche Koopvaardyfchepen g volgt wierden.
Omtrent 4 uuren na de middag alle deeze Schepen buiten Gaats gekomen zynde , liet ik het zeyn voor ten Anker te komen watijen ; waar op de Xxxx 2 ge-
,'s GnAVEK HACE.
Journaal van denViceAdmiraalHartfiock op deszelfs Zeetogt.



'sGra-
VFNHAGE.
Jour-
■naai van denViceAdmiraalfdartfinck op deszelfs Zeetogt.
1346 NIEUWE NEDERLANDSCHE
gehecle Vloot, Kykduyn in het N. O. 1 mvl van zig ankerde. '
Ook zonde ik deezen avond de Kotter de Snelheid naar het Vlie, met last van zig aldaar onder de ordres van den commandeerenden Officier van het Convoy naar de Ooftzee te rangeeren.
Wyders had ik my de eer geeeeven alvoorens uit te zeylen, zyne Doorlugtige Hoogheid breedvoerig te onderrigien van de mefures , dewelke door my met overleg van den Heer Vice Admiraal Grave van Byland, en Schoutbynagt van Kinsbergen, tot de beste beveyliging der Convoijen vastgt fleld waren.
Maandag den 18 July 1782. was de wind N. O N. O. t. N. N. in N. N. O. met Ityve gereefde' Marszeyls en minder koelte.
In den achtermiddag kwam een Lootsboot by mv aan boord met een Misfive van den Schoutbynagt van Braam, gefchreeven Texel op heeden, (trekkende ter geleide van een Miflive van Zyne Doorlugtige Hoogheid gefchreeven 's Hage den 7 deezer, en per expresfe afgezonden, houdende communicatie der authenticque tvding van het avanceeren der gecombineerde Franfche en Spaanfche Vloot op de hoogte van Ouesfant : Waar op ik deeze geleegentheid waarnam , om Zyne Doorlugtige Hoogheid van het uitzeylen der Vloot, en de reedenen, dewelke my genoodzaakt hadden alhier te ankeren, te informeeren.
In de nagt was de wind bet zelfde a N. t. O.' met Marszeyls en Pramzeyls koelte.
Dingsdag den y July 1782. was de wind van 'smopgens tot de middag N. en variabel tot het W. met ttilte.
In den ogtenitond liet ik den Kaptein Raeders, by my aan boord feynen, en gaf hem last de ftandaart van commando te laaten waaijen, zo dra ik de Svveedfche Vlag van de groote top geheesfen, en hy Kaptein dit zeyn gerepeteejt zoude hebben ; hem tcffens aanzeggende, dat de verdere zeynen,
de-



JAARBOEKEN, November, i?32. 1347
dewelke door my gedaan zouden worden, hem en zyn Convoy ni. t zouden aangaan , ten zy ogenbhkkelyk na de beantwoording van dezelve ik de Spreekwimpel van hem Kaptein liet waaijen , verders met ordre om de eerfL ge'eegendheid waar te net men om zvn Convoy onder zeil te gaan , en reys te vei vorderen, en w;esd het eerüe gedeelte , van deeze ordre zoo dra de Kaptein Raeders aao . b.-ord van zyn ichip geretourneert was , ter uyt-, voer gebragt. 1
Ttgeus half zes uuren in de agter middag* za- 1 gen wy een vreemd Schip met een Kotter by zig,^ denkelyk Vyandelyke, om de Wed van ons, waar, voor de Kaptein Bosch het zein deed, blyvende zy tot half tien uuren op een verren afltand te ioefwaard in ons gezigr.
Omtrent 8 uuren de wind, dewelke tot nog toe voor het Convoy ongunsti'? geweest was,een weinig verandert en naar Z. W. a W. r. Z. geloopen zym!c;lietik niet tegeufla2nde de geringe koelte, zein doen van anker te ligten, en het geheele Eskader, gelyk ook het Con-'oy onder den Kaptein Raeders, ging onder zeyl met een Z. W. t. W. wind en labbere koelte.
Des nagts bleef de wind aldus a Z, W. t. Z. met Bramzey's koelte, en ik liet tegens 11 uuren het zeyn doen van af te houden, waar op wy N, aan ftuurden, hebbende tegens 9 uuren Kykduin O. N. O, van ons, na giszing 1 mylen gepeyid.
Woensdag den 10 July 1782. was de wind in het begin van het etmaal Z. W dog wierd fchielyk N. W. t. N. en bleef aldus tot N. N. W. en N. W. met Marszeyls , gereefde Marszeyls en minJere koelte. In de dagwagt misten wy 's Lands Schip de Batavier, gevoerd by den Kaptein Bosch uit de Vloot , zynde het zelve des nagts by het cours veranderen door den Vitce-Admiraal Grave van Byland en Kaptein E. C. Staringh nog gezien geweelt.
Tegens elf uuren des ogtends zagen wy een -Xxxx 3 kloek
's GRAZEN HA« JE.
Jour-
mal van
ïenVice-
4dmi-
'aal
lart-
ïnck op
ieszelfs
Zeetogt.



1348 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
vf.miage.
jfournaai van den ViceAdmiraalHartfinck op deszelfs Zeetogt.
k'oek vreemd Schip tusfchen het Zuid cd het Wed van ons, waar op de Lieutenant Peterfon door my afgezonden wierd om te jagen, en te zien of het ook de Batavier mogce zyn , terwyl ik den Kaptein '/ Hooft zeynde, om zig tusfchen de Afax en myn Schip te onthouden , dog het voorgemelde Schip we^zeylende liet ik de Jagers te rug zeynen
In den avond Huurden wy eenigzints af op het OoR- en Weftindifche Convoy,het welk wat verre in ly van ons geraakt was.
Ook zagen wy den ganfchen dag verfcheidene Schepen rondom ons, dog konde de Batavier niet omdekken, dewelke van het Esquadcr afgefcheiden bleef.
Wy pe\lden ons omtrent den middag bewellen Kykduin i| myl.
Donderdag den U July 1782. was de wind in het etmaal N. W. W. N. W. tot Z. W. t. W. Z. W. en Z. met Bramzeyls en minder koelte, bevindende wy ons te zyn op de breedte van 54, 39 en gisfende het westeicd van Vlieland zuyden van ons 165 myl.
In den agtermiddag liet ik zeyn doen voor de Schepen van Linie van het ob/erv3tions Esquader, om zig in linie van bataiüe neevens den anderen, op de diftantie van een cabellengte, te rangeeren, liet geen uitgevoert zynde, liet ik het zeyn van uitfeheyden met manceuvreeren opheisfeo.
Vrydag den 12 July 1782. was de wind in het etmaal Z., Z. Z. O., Z. t. W., Z. W. en Z. W. t. Z. wederom Z. W. a Z. W. t. W. en W. Z. W. a W. t. W. met Marszeyls, gereefde fvlarszeyls en meer en meer anneemende tot ondetzeyls koelte met reegen.
In de dagwagt liet ik de Kotter, de Afax, op ?en Schip, het welk wy tusfchen het W. en N. van ons zagen, jagt maken, en bekwam kort daar ia rapport,dat het zelve een Sweedfch Schip was, tomende van Kadix, en hebbende m de Spaanfche See gezien een groote Engelfche Vloot voor de
bocht



JAARBOEKEN, November, 1782. 1349
bocht van Vrat kryk, gelyk ook een Engelsch Fre- > gar. in de Noordzee. \ Tegens 7 uuren in den agtermiddag het ik zeyn ( doen voor het obfervatiors Esquader , om over ïtuurboord met bakboordshalfen toeby tedra ujen, het w^lk gefcbede, terwyl het Ooü- en Westin-; disch Convoy, het welk wy zo verre in het gezigt, gehouden en vergeleid hadden , en rm voor eenige vyandelyke magt, zoo die in de Noordzee mogte. zyn, g noegzaam beveylist wierd geoordeelt, met een frisfche en gunftige wind zyne reis vervolgde.
Wy hadden op de middag van 55- 51 bevonden, en Kykduin beoosten ons 7^ myl geg:st.
Saturdaaden \% July 1702. was de v/ind in het etmaal W. t. Z., W. a Z. W. en W. Z. W a Z- W. t. W. en wederom W. Z. W. met afneemende tot Marszeyls cn Bramze\ls koelte.
Tegen 8 uuren des ogtends liet ik zeyn doen voor het Esguader om te wenden , en eenigen tyd daar na verloorcn wy het Ooft- en Westindisch Convoy, waarvoor de wind altyd gunftig bleef, u t het gezist.
In den agtermiddag kwam de Lieutenant Peterfan, met zyn Kotier de Ajax, agter de Jdmiraai 'Generaal omzeylen , en rapporteerde een Sweedi Koopvaarder gepraayt te hebben, dewelke henverhaak had, dat te Eylburg by Gothenburg 2 Engelfche Oorlogfchepen van 60 Rukken met tiet Koopvaarders zeylvaardig zouden leggen, en dii hy ondtr ter Neus een Esquader van 4 Oorlogfche pen, onbekend van wat Nade gezien hadde.
Omtrent 5 uuren wierden 'er twee groote Sche pen tusfchen het Z. en O. gezien , w?ar op i: den Kaptein A. H. C. Staring, op dezelve jagen en den Kaptein Mulder , zig tusfchen deszelf Schip en my liet ontho'iden: kort daar na deede i zeyn voor het geheeie Esquader om op dezelve t iaagen , en de Admiraal Generaal wierd in all< volkomen Üagvaatdig gemaakt: de Kaptein Starh de vreemde Schepen naderende, toonden zy e;
Xxxx 4. Det:
sGaA-
■enha-
:k.
Jour-
taal van
lenVice-
ddmi-
raal
Hart-
finck op
deszelfs
Zeelogt.
1
c
s c
e
:s
£ n i-



*s GrA'
venhag£.
Jourmal van denViceAdmiraaiHart: finck op deszelfs Zeetogt.
i
I ( (
I ] 1 < I I «
t i
i
1350 NIEUWE NEDERLANDS 3HE
Deenfche Vlag, waar op ik de jagt liet onhouden en de Kotter de AJ*X, mi F^t Sr ^//^detacheerde, om dezelve te praaijen, terwvl het Rsquader tot derzelver te rugkomst in de Vloot op fteng brafte.
vznj bJv°nden ons heede" ^ zyn op de breedte
njL°ld%^HrJa\Xr'7f2- was de wi"d in den Dgtenftond W Z. W dog wierd kort daar aan een weymg ftilte Z. Z. O. en bleef den gantrchen dag aldus tot Z Z. O. r. Z. en daar na O. veranderende in het begin van de; nagt wederom
bramzeyls koelte. Tegens 7 uuren in de morgen vwam de S^oep van de Kotter de Afax, mv rapport brengen dat de Schepen, dewelke dezelve ïisteren avond opgejaagd hadde, kloeke Deenfche koopvaarders geweest waren, komende uit Noorvegen, g?ande naar Leverpool, ea hebbende in c.ee niets gezien.
De tydirgen, dewelke ik van het Engelsen .onvoy het welk tot Eylburg zoude leggen, relyk mede van vier onbekende Oorlogfchepen inder ter Neus den voorigen dag bekomen had, leeden my overgaan om den Vice-Adim'raai Grare van Byland ea Kaptein van Hoey, by mv aan >oord te zeynen, om met dezelve de noodige arangementen , in gevalle wy zoodanig Convoy, iet zy door twee, het zy door zes Engelfche )orlogfchepen gedekt, mogten rencontreeren, te ieemen, zulks gefchiede nog deezen agtermiddag, jet overleg van gemelde Heeren en van oen ichoutbynagt van Kinshergen, en de ordres daar oe wierden aan gemelde Heeren voor hunne diïfien ter hand gefteld, en ook aan de Schepen an myne divifie uytgegeeven.
Wyders viel deezen dag niets voor, dan dat ik, 3 den agtermiddag ten half 5 uuren zeyn liet doen oor het Esquader om by de wind te wenden,
en



JAARBOEKEN, November, 1782. 1351
en dat wy ons bevonden tc zyn op de breedte * van 56, 40 gisfende Kykduin beoosten ons 5! myl. ,
MaandSg den 15 July 1782. was de wind in, het etmaal N. O. N. N. O. N. N. N. W. N. W. t. N. N. W. N. W. t.W. wederom N. VV. ■ t. N. eindelyk W. N. W. met Bramzeyls, Mars-] zeyls en gereefde Marszeyls koelte.
Tegens half 9 uuren in den ogtend liet ik zeyn, doen voor de Schepen van Linie 0,0 zig in Linie \ van bataille op een cabellengte diftantie te rangee- ] ren, en deeze Manoeuvre uitgevoert zyode, hetj zein voor dezelve om zig wederom , op hunne t Poften te begeeven, waaijen.
Omtrend den middag deed ik zein voor het Es-' quaHer om te wenden, het welk om de W. Z. W. gefchiede.
Ook kwam de Kotter de Ajax weder achter om, en bragt rapport van een gepraait Deensch Koopvaardyfchip, het welk gezegt had Je onder ter Neus wel 100 Koopvaarders van verfchillende Natiën gezien te hebben.
De meer gemelde narigten , dewelke ik voor twee dagen bekoomen had,deeden my zeedertdien tyd met het Esquader op deeze hoogte af en aanzeylen , en die politie houden , dewelke ik de voordeeligfte dagt, om beide en het Engelsch Convoy, te onderfcheppen kunnen,' en oos Convoy naar de Ooftzee gedeftineert, te kunnen ontmoeten, indien het zelve uitgezeylt mogte zyn.
Wy bevonden ons heeden te zyn op de breedte van 57, 7 hebbende Kykduyn naar giszing 33. myl beoosten ons.
Dingsdag den 16 July 1782. was de wind in het etmaal W. N. W., W. W. t. Z. tot het N. N. W. en in de nagt N. met Bramzeyls, gereefde Marszevls en meerdere koelte.
Wy bevonden ons deezen d?g te zyn op de breedte van 55, 51 en bewesten Kykduin naar giszing 3£ my' , ziende den gantfchen dag vPr. fcheide vreemde Schepen rondom ons, dewelke Xxxx i door
sGra-
'iïNHA)E.
four-
ictal van
lenVtce.-
idmi-
aal
iart-
inck flp
leszelff
'(eetogt.



1352 NIEUWE NEDERLANDSCI-IE
>s Gra-
m.
journaal van denVice Admiraalfiartfinck oj desze'fs Zeetogt.
door Schepen van het Esquader en de Kotter gepraaid wiérJen, dog geen nieuws hadden , behdvm een Koopvaarder den 14 uk Texel gezeyit, dewelke gerapporteerd had , niet van 's Lands Schip de Batavier vernomen te hebben, en een ander, dewelke den 17 deezer inde Sond had zien li ggen drie Engelfche Fregatten met een getal van by <je twintig of derti,< Koopvaarders, terwyl ter zelfden tyd een Etvelsch Fregat van 04 kükken en vier Koopvaarders met hem zeylden, dewelke hy niet verder, dan onder Koll gezien ha:).
(Je wescc wind, dewelke zeedert gisteren was blyven waaijen , en dus het meergemelde Engelgjiche Convoy noodzikelyk mo.st beletten naar ons toe te koomen , deed my btfkrten om met het Esquader na het Vlie te (teevenen, ten einde eenig narigt omtrent ons C >nvoy naar.deOoftzee, waar van ik nog niets vernoomen had, te bekomen. Ik liet derhalven het Esquader Z., Z. Z. W. a Z. t. VV. aanzeylen.
Woensdag den 17 July 1782. was de wind in het etmaal N , N. N. W., N. Ü t. N. en N. N. O. in 't N. t. O. in 't N. t. W. a N. met ongenadige Marszeyls, meerdere en mindere koelte.
Tegens 8 uuren in den ógtend, liet ik zein doen voor liet Esquader om zig op de distantie van Jmyl van eikanderen te verfpreiden, gelyk meede voor den Admiraal van de Avant Guarde , om Schepen uit t- zenden om te jagen , dewelke daar op de Pallas detacheerde.
O ntrend d n middag bragt de Kaptein E. C. Staring my rapport van twee Schepen, dewelke ik hem had laaten opjaagen komende zy van Sainc Martin en gaande naar Noorwecgen, en hebbende een van dezelve de Engelfche Vloot in de bogt van Vrankryk, en de Franfche by Lezard gezien.
Ook kwam het Fregat de Pallas, in de Vloot te rug met een Engelfch een maft Scheepje ,genaamt the thre Brothers, Matter Thomas Brouwn, bemand
mee



JAARBOEKEN, November, 1782. 1353
met drie man en een jongen, geladen met Garen en Salpeier en van Coxhaven naar Leith gaande, het welk hy prys gemaakt hadde.
Wy bevonden ons op de middag te zyn 00 de breedte van 54, 16 en het Vlie Z. t. O. naar giszing 14 mylen van ons.
Ik liet tegens half twee uuren het zein van uk te fch_-iden met Manceuvreeren waai-'en, en befloot wyders, dewyl wy nu zoo digt aan het Vlie genadert waren, de Ktatter, de Ajax mot het genomene Engelfche prysje aldaar b-nneü te zenden.
Ik fielde dierhalven de nodige ordre daar toe aan den Lieutenant Peterfon ter hand, hem een Misfive voor den Schoutbynagt Dedel, of Coml manderenden Officier in het Vlie meede geevende, houdende verzoek om my eenig naiigt omtrent het Ooftzeefche Convoy toe te laten koonen, en ook het Fregat de Dojphyn naar het Esquader te detacheeten, ttffens met overzendig van e n ampliatie der lnftructie voor den eommandcerendet Officier van het Convoy naar de Ootlzee, indiei het zelve nog niet uitgezeild mogte zyn , wan meede de Kotter tegens half zes uuren, benevcn het prysje cours naar het Vlie zette. • Donderdag den 18 July 178:. was de wind to de middag N. N. N. W. a N. t. W. met gereef de Marszeyls en afoeemendc koelte; in de ogtet d fiond om 4 uuren liet ik het zeyn doen van 0 te duwen, en wy ftuurden S. t- O. heen.
Tegens half 9 uur zagen wy het lacd van d Hengen ongevaar in het S. O. t. S. van ons, woi dende het zelve erken 1 Vlieland te zyn.
In den agtermiddag liet ik den Kaptein E. C Staring aan boord ze>nen,en gaf hem Iaft metde; zelfs onderhebbende Fregat de Argo naar Tex' te verzeylen, zig aldaar van water te voor/ien,ec indien de wind naar het ooften mogt loopen, re fpoedtgften wederom het Esquader op de hoogt van het Vlie of Texel op t;: zoeken; dog iudie de wind voor ons Convoy naar de Oostzee b<
fterr.
'sGaA-
VENHA- ] GE.
Jour. naai van den Plee* AdmiraalHartlincK op deszei; s Zeetogt.
1 t
t
) 6
:*1
n
e u
d



I3T4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra- ftemd zoo ongunftig mngte bly ven , dat het ze've venha- niet kon uitloopen, als dan vier dagen na de or 'res ce. van zyne Doorlugtige Hoogheid ie wagten, dog dezelve verftreeken zynde, zig in alien gevallen Jour- w^der onder de Vlag te vervoe-en, hem Kaptein naai va«teffens eene Misfive voor zyne Doorlugtige HoogdènPtce-heid, dit Ex- aft Journaal tot bylage hebbende. Admi- mede geevende. raai
Hart- (Onder ftondj
finck op XT .. . . ,.
deszelfs -"a co',atie JS dit, zo verre het
Zeetopt. geëxtraheerde aan belangt met
zyn origineel bevonden te ac-
cordeeren.
(Was geteekent,)
W. Six.
De Bylagen tot dit Journaal of Dagverhaal betrekkelyk waren:
Voorcerft 't navolgend bevel aan Kaptein Raeders.
De ondergetekende Vice-Admiraal van Holland en Weltfriesland. Ordonneert hier meede den Kaptein Raeders, zullende het Convoy na de Ooft en Weftindieh commandeeren 9 Standaart aan boord van desfelfs Schip de Primes Royal Frederica Soph.ii Wilhelmina, te hysf< n, na dat de ondergeteekende de üweedfcbe V ag van deszelfs Kruystop zal hebben doen waaijen , en by Kaptein zulks, in gevolge zyne ordre zal gerepeteert hebben, zullende vervolgens ahe zeynen , dewelke door d^n ondergetekenden gedaan zullen worden , hem Kaptein 'en deszelfs Convoy niet aangaan, ten zy, na dat de zevnen door de Oorlogfchepen beantwoord zvn, ogen'blikkelyk deszelfs Spreekwimpel geheezen word, in
welk



JAARBOEKEN, November 1782. 1355
welk geval hy Kaptein dezelfde zeynen, welke de ondergetekende voor de • Oorlogfchepen gedaan heeft, volgens de door hem uitgegeeven zeynen, voor zyn Convoy moet doen.
Terw.yl wyders hy Kaptein , indien de ondergeteekende mogt goedvinden met de overige Oorlogfchepen op zee te loopen, en hem Kaptein mei zyn Convoy ten anker te laaten, als dan de eerde geleegendheid met alle oplettendheid en vïgilande zal waarneemen om zyne reyze te vervorderen, en wyders zig in alles naar zyn inftructic met omfigtigheid gedraagen, en obferveeren be hoorlyke foldaat en zeemanichap.
Actum aan boord van 's Lands Schip van Oor log de Admiraal Generaal, geankerd in de Noordzee den 8 July 1782.
(Was geteekent,)
Andries Hartjinck%
Na Collatie is deeze bevondei met zyn origineel te accor deeren.
(Was geteekent,] W. Six
Ten andere deze
PROMEM ORIA.
T"\e tyding, dewelke wy van een EngelschCon U voy hebben, beftaat daar in, dat het zelvi uit de Ooitzee zoude komen , gedeftineert zyt naar Leith , en beftaan uit '10 Koopvaarders ei twee Oorlogfchepen van 60 ftukken.
Ook hebben wy narigt, dat by ter Neus viei groote Oorlogfchepen, mogelyk Engelfchen, zouden zyn kruyzende.
Het ii dus te denken, dat dit Convoy grote
za
's Graven hage.
Bevel aan
■ Kaptein Raeders.
1 i
1 1
: \



'sCra-
VJüNHA CE.
ProntetJioriaaan de Bevelhebbersderftrialdcelen.
!
\
i I 9 j < 1 e
' 1
I35ö NIEUWE NEDERLANDSCHE
zal worden, en zig in de Sond vergaderen, ter wyl de voorgemelde vier Schepen het misfehien Duyten de Sond zullen opwagten en gelyden
Deeze zaaken eens als waarheeden voor onderfield zvnde, zoo zoude de voordeeligfte wvze om dit Convoy te attrqueeren, d ar in befiaan ' dar htt Schip Rhynland, bcneevens de Fregateri de Pallas en de Argo, gelyk ook de Kotter^ Jjax, direct m het Convoy vielen, en de Koonva^ders deeden by draaijen , op dat de andere Schepen haar floepen 'er naar toe zouden kunnen zenden.
De Engelfche Schepen van Oorlog, als dan ee. ne hme formeerende om hlin Convoy te dekken, 7.00 zonden wy met de reft van onze Schepen ook linie konnen formeeren, en hebben als dan nog qp overmagr.
Dog indien <?e Enpelfche geene linie formeerende , zifr om haar Convoy mogten fluiten, zouie men Schip voor Schip kunnen engageeren ge_ KiiykeDde de twee Schepen , welke wy meer dan le Lngelfchen zouden hebben, om de twee grootftrder Vyaudelyke Schepen, met twee ScheDen e kunnen aantasten, het een op zyde, het ande-e van agteren, of van vooren, tegens zoodani" schip ageereride, terwyl in alle gevallen de drie voorgemelde Schepen, beneevens de Kotter, zoo Is uezegd is, zouden moeten te werk gaan.
De Schepen, die gefchikt zyn, om het Conroy te attoqueeren, dienen zonder eenig tydver;uvm, zo dra zy zoo veel pryzen als mogelyk ou en gemaakt hebben, met dezelve te vergadeen, en naar eene van onze Havenen zeyïen onder zig op te houden na het fucces van dé iérie . dog altyd de Kotter direct naar het Esluader te rug zenden , dewelke ook eenige man;happen tot be-fetting op de genomene Koopvaaryfchcp:n zouden kunnen overzetten.
In g volge van de zeynen zal derhalven het Schip U/ynland, de Fregatten de Pallas en d'Argo, en
de



JAARBOEKEN, November, 1782. 1357
de Kor er d'Ajax, ten fpoedigflen op het vyande lyk Convoy ir.br;eken, wanneer het 55 Seyn van het tweede boek door de refpectiveComm ndarteti der divifien zal gedaan worden, terwvl de Kaptein Reekers zig eg er altyd omtrent het Schip van den Admiraal zal onthouden.
. Actum aan bo >rd van '9 Lands Schip van Oorlog (V'Admiraal Generaal, zeylende in de Noordzee, den 13 July 1782.
(Was geteekënt,)
Andries Hartfmck,
(Onder Rond,.)
Na Collatie is deeze bevonden met zyn Origineel te accordeeren.
(Geteekënt,) W. Six.
Ten eerden de navolgende
Ampliatie der Inftruclie op den 6 July 1782, aan den Kaptein Ryneveld, of oudften commandeerenden Officier 3 welke het gebied over het Conyoy naar de Ooftzee voeren zal, gegeeven.
Hy Kaptein zal gehouden zyn, wanneer hy de Ooftindifcbe Compagnies Schepen, welke t£ Drontheim leggen, afgehaald en voor het Gat var Texel gebragt zal hebban, dezelve alsdan aldaai binnen te doen loopen, behalven dat geene, wel ke voor de Kamer Zeeland gedefiineert is , hei welk hy der waards zal moeten Convoyeeren, ter zy de geleegentheid van Weer en Wind ongunftif
roogu
'sGra-
VENHAGE.
Prontemoriaaan de bevelhebbers der Cmaldeelen,
i



'sGra-
VEftHACJJ.
Ampl. der Inftruciievoor V Convoy naar de Ooftzee.
• t 5
r c
]
v c
2358 NIEUWE NEDERLANDSCHE
mogte zyn, en de omfïandigbeden van tyd of zaaken, of de informatien omtrcnd drn Vyand bekomen , zulks niet toelieten, in welke gevalle het zelve, beneffens de andere Ooftindifche Compagniesfchepen, in Texel binnen zal moeten komen
Sig wyders Üiptelyk gedraagende naar myné In. itructie op den 6 deezer maand aan hem Kaptein gegteven, en hier in insgelyks obferveerende behooriyke Soldaat en Zeemanfchap.
Actum aan Boord van 's Lands Schip van Oorlo» de Admiraal Generaal, zeylende in de Noordzee,"den den 17 July 17S2.
(Was getekent,)
Andries Hartfink,
(Onder Rond,)
Na Collatie is deeze bevonden met zyn Orineel te accordeeren.
(Geteekënt,) IV. Six.
Het bovengem. en medegedeeld Journaal, 'f dagverhaal van den Vice-Admiraal Hartinck zondt dezelve aan den Admiraal èeeraal by den navolgende brief, gedagtekend !en 15 Augustus 1782.
Doorlugtige Hooggebeoren Vorst en Heer!
l/Tyne eerbiedige Miffive van gifteren was alreeds aan uwe Doorlugtige Hoogheid afgegaan, wanneer ik de eer gehad heb het Duplicaat van die an Uwe Doorlugtige Hoogheid van den 26 Octoer laaftleeden met de Misfive van hoogltdezelve
van



JAARBOEKEN, November, 1782. 1359
van den 1 en 7 deezer te ontvangen; de fchaade,' welke 's Lands Schip de Admiraal Generaal, en heti lek welk de Admiraal de Ruyter.m delaatfteltorm., bekomen hebben, hadden my te vooren met den Heer Schoutbynagt van Êittsbergtn doen befluiten,, om by de eerite goede gelegenheid ter reparatie 1 binnen te loopen ; dog het ontmoeten van den Heer/ Schoutbynagt van Braam, en bet ontfangen van. de gemelde Misfivens van Uwe Doorlugtige Hoog-1 hi'id, heeft my coen obedieeren en overgaan soni, { nietiegenll&ande de voorgemelde zeer weezentlykeó ongemakken, alhier de overige Schepen van hetj Esquader, dewelke wy vermeenen gisteren avond van verre gezien te hebben, en waar toe ik direct een Officier met een Dekfchuyt gedetaeheert heb , af te wagten. Myne intentie is wyders, wanneer dezelve by ons gekomen zullen zyn, de Heeren Vlagofficieren en Kapteinen van het Esquader tot eenen Krygsraad by een te roepen, en daarin te onderzoeken, of en in hoe verre wy in ftaat zyn, om de gerefpeéteerde berveelens van Uwe Doorlugtige Hoogheid ter uitvoer te brengen, dewyl ik Uwe Doorlugtige hoogheid niet kan nog mag ontveinfen, dat'ik de omftandigheeden, zo door het vertrek der gecombineerde Vloot uit nat Kanaal, als door de fchadens door het ftormweêr veroorzaakt, zodanig verandert reekene, dat ik my verantwoordelyk zoude agten, indien ik op my zelve iets nopens Ce vonrgëftelde expeditie refolveerde.
Wat het Esquader naar Drontheim afgezonden, en de Ooftindifche Comp. Schepen aldaar leggende betreft, moet ik Uwe Doorlugtige Hoogheid informeeren, dat ik zedert het vertrek van den Kaptein van Gennip, d ar van nog geen tyding heb gekreegeu, neemende ik od het eerbiedigfte devryheid my hier omtrent aan myne Misfive vah den 24 July te refereeren.
Het Esquaderrje onder den Kaptein Stavorinus, waar van de Schoutbynagt van Braam gisteren met deSchooner deDolpkynnmgt gekreegea heeft, verYyyy wagie
s Gka-
'enha-
;e.
3rief
an den
rice-
ïdm.
Jart-
mkaan
'en
^rins.



136b NIEUWENEDERLANDSCHE
'S Gra-
VRM1A GE.
Brief van den Fice Adm. Hrtfinck aai den Prins.
wagte ik op heeden te rug , geevende my de eer de Misfive van den gemelden Kaptein aan den Schoutbynagt hier bv te voegen, waar uit Uwe Doorlugtige Hoogheid zal bemerken, dat deeze Schepen nif t lange Zee zullen kunnen houden, zonder wederom van water voorzien te worden.
Het. zal ook volgens de rapporten door den meen;emelden Scho.tbvnagt aan my gedaan, ten minden veertien dagen tyds (w( êr, wind en gelci genheid in alles vóordéelig geilek zynde) vereisfchen , om alle de Schepen alhier buiten Gaats, door middel van het Vaartuig, het welk door het Collegie ter Admiraliteit van Amfteldam ten dien einde gebuurt is, op nieuws van water, waar van zy alle zo goed als volkomen leedig zyn, om nu niet van het bier voorde Equipagtcn te ïprepkcn, te voorzien. Ik nebbe intüsfcheh het zelve uit Texel hier na 'toe ontboden.
Het is niet dan by toeval , dat 'er eenige rapporten der Koopvaardyfchepen, dewelke tloor de Schepen van het Esquader gepraak zyn geweest, bewaard zyn geworden. Dezelve gaan insgelyks hier nevens, ten einde Uwe Doorlugtige Hoogheid blyken van de werkzaamheid van het Esquader hier in te geeven.
Eindelyk nee me ik nog de vryheid Uwe Doorlugtige Hoogh; id het vervolg van het Extract uit myn Journaal, tot den dag, dat ik met 'sLands Schip de Admiraal de Ruyter, voor Kamperduyn ten Anker gekomen ben, toe te zenden.
Jk heb de eer, &r.
Doorlugtige Hooggehoorene Vorfl en Heer, &c. Aan buoréi van 's Lands Schip van Oorlog de Admiraal Generaal, leggende ten Anker in de Noordzee in het aezigt van Kykduin dea 15 Augustus 1782.
(Geteekënt,) Andries Hartfinck.
Hier



JAARBOEKEN;, NovemUr, 1781. 1361
Hier op fchreef nog d e Vice - Admiraal Hartsinck, den 18 Augustus 1782. aan Z. D. Hoogheid den navolgende brief.
Doorlugtige Hooggeboren Vorst en Heer!
In het oogenblik , wanneer ik myne eerbiedige. Miflwe van eergifteren aan Uwe Doorlugtige Hoogheid afzond, waren de Schepen van het Es-, quader Rbynland en Batavier beczig met even voor; Gaats te ankeren, dewyl de wind zuydelyker ge-, loopen was, en hec ogtend Ty te ver voor hun ver-. loopen , om daar mede binnen te kunnen komen. Hier op is in den agtermiddag van dien dag een Onweersbuy gevolgt ; en de wind met dezelve naar het z. z. w. en z. w. geloopen,met zodmig eene hevigheid, dat geene der Schepen, dewelke nog voor Gaats waren, het voor zyne ankers heeft kunnen houden, dog cie meeste genoodzaakt zyri geweest een goed heen komen te zoeken.
De Kapitein Stdvorièès, wiens Rapport ik de eer heb' hier nevens te voegen j is rióg dien zelfden avond, met zyn onderhebbend Schip Gocs, na verlies van 2 ankers en 3 zwaare touwen, binnen geloopen , met het Fregat de Jafen, het welk hem is gevolgt, terwyl op'denzelfden tyd den Kapitein Bofch drie ankers en vier zwaare touwen verlooren hebbende, me: het groottte gevaar het Schulpegat door is gekomen , en met deszelfs Schip op de Zuidwal gezeik, alwaar het zelve thans vastzit* Het Fregat de Ven/is, hec welk lek is, is'gisteren ogtend ook binnen gekorven, en ik heb door hetzelve, ge'ykook door den Kapitein Stavorir.us,rapport gekreegen, dat de Primes Louifa, dewelke wy voor Gaats ten anker zien leggen, zyne Boegfpriet, Fokkemast en groote Steng had verlooren, dog van het Schip Rbynland, het welk wy eenigszirs verder op Zee icsge'yks geankert zien, en vandeiTelfs fchaade, heb ik nog geen narigt gekreegen» Egcer vlye ik my zulks door een der Dekfchuyten y deYyyy 2 wel-
'sGra-
VR*HA' GE.
Nadere
'iriefvan
len
'.elfden jan zyA D. tl



's Gra
VJSNHA" L E.
Nadere br ief ven den zelf den aan Z. D. •Hoogh,
Doorlugtige Hooggeboorene Vorft en lieer, &c.
Acluro
1302 NIEUWE NEDERLANDSCHE
welke ik alle toe aiïlftentie de-zer Schepen, zoo fcbielyk het Weer het toegelaaten heeft, naar buiten h b gezonden, te zullen bekomen. Deeze Dekfchuiten ztülen nog deezen dag door de Fregatten de iVaakzaamheid en de Doiphyn, gevoert by de Kapiieinen van Overmeer en Failknt, en de Snaauw de Maria Johanna , gecommandcert door den Uitlegger-Kapitein de Groot, gevolgt worden, dewelke, en tot befchenning der meergemelde Schepen , en tot verdere toebrenging van hulp aan de/elve, zul en konnen dienen. Ik zoude my de eet- ge^eeven hebben uwe Doorlugtige Hoogheid fpoediger van dit alles te informeeren, indien ik my daar in niet door httonftuimige Weer had verhindert gevonden , terwyl ik my op het eerbiedigst flitteere, dat myn gehouden gedrag de hooge goedkeuring van Uwe Doorlugtige Hooghdd zal erlangen.
Deeze bekomene fchaade aan 's Lands Schepen. dewelke my in de onzekerheid brengt, hoeveel'er tot een verdere Kruystogt zouden kunnen by een gevoegt worden, heeft my wyders, met overleg van den Heer Vice-Admiraal Grave van Byland, en Schoutbynagt van Kinsbergen, doen overgaan, om de bewufte Krygsraad , waar in dog in ditmoment niet zoude kunnen bepaalt worden, niet eerder by een te roepen, voor dat men daar omtrent iets met meerder zekerheid zoude kunnen va.uftellen , hoopende ik, dat dit by Uwe Doorlugtige Hoogheid zal gegouteert worden.
Ik heb den Lieutenant Verhiel met deeze myne eerbiedige Misfive aan Uwe Doorlugtige Hoogheid afgezonden , ten einde Uwe Doorlugtige Hoogheid , des begeerende , nadere mondelinge informatien door deez'.n Officier zoude konnen bekomen.
Waar meede, &c



JAARBOEKEN, November, 1782. 1363
Actum aan boord van 's Lands Schip van Oorlog de Admiraal Generaal, geankerc ter Rheede van Texel, den i!> Augufty 1782.
(Was geteekënt,)
Andries Hartftnck.
In dezen naderen brief, maakt de Vice* Admiraal Hartsinck gewag van dit
Rapport van den Kaptein Stavorinus commandeerende 's Lands Sckip Goes, aan zyne Excellentie den Hoog-Ed. Geflrenge Heer A. Hartfi' ck , Vice-Admiraal van Holland en Westfriesland, commandeerende 's Lande Floot en Chef.
TTyn if) Auguftus, 'smorgens om 8 uuren, deed
de Snaauw de Swaluw zeyn , van zodanige fc aaden te hebben, dat genoodza ïkt was een Haven of Rheede te zoeken , en daar na , dat zyn roer befchadigt was; 't zeyn van toeftemming, en dat zulks naar TeKel moest zyn, door myn gedaan zynde, ging hy onder zeyl, en agter om loopen» dé, z*'yde,*dat bebalven de fchaade aan zyn roer, ook zyn groote (tag gebrt;oken was; zeylendevervolgens naar Texel.
Zagen dat twee Schepen der Vloot het gat niet konnende krygen , weder ten anker kwamen en een derde, dat de wil fcheen te hebben,om my nader re kernen, was, door dien devloet fterk doortaste, meede genoodzaakt te ankeren, circa ten half myl om denoord van my, prrefumeerdè dat den Kantein Grave van Rechteren was.
De penus en de Jafon, wat ver zuidwaards van my leggende , ligten met volle ebbe anker, en zeylden na hun toe, om het overgeeven van het Yyyy 3 volk
's Gra*
VEtvHAGE.



J3Ó4 NÏECWE NEDERLANDSCHE
^Gra-
VENHAGE.
Rapport van den Kaptein Stavoriaus.
j i i
i
i »
I 1 »
! I
l
volk te faciliteeren, dat de eerstgemelde van den Kaptein van Rcchteren aan boord bad, en die intu< i fchen meede onder zeyl gegaan was, en het westwaards had overgelegt.
Kort na dat ik onder zeil was geaaan , w- s ik genoodzaakt door een zwaare Donderbuy, ver/eld met fterke wind en reegen, weeder ten anker te koomen, bevond my, doe de lust wat opgeklaatt zynde, wel wat nader aan de Fenns, dog nog te ver van dezelve, om, vermits de hand over hand ianneemende wind uit Het z. z. w., met g-rustiieid feyn te kunnen doen, voor een Chaloup met :en Officier, om den Kapitein Wtllinck ordre te Kenden tot het overgeeven van opgemelde Manfchappen, en om vervolgens naar TcxeJ te zeilen, in hoope, dat de wind in Zee wat zou (lillen, en le Kapitein van Rechteren tegen dien tyd by my cou gekomen zyn.
Dog het tegendeel had plaats, de wind z. w. reloopen zynde, nam zodanig toe, met eem hoorde Zee, dat 'smiddags om vier uuren, tot twee ouwen van het Daags liet ftecken:. En de Kapitein van Rechteren, ten minften die ik daar voor tanzag, het weeder na de Wal gewend hebbende, vas omtrent anderhalf myl in het n. w. ten n. /an my, ten anker gekomen, zynde dit al, wat k door de dikke lugt van deffeifs Manoeuvres kon mtdekken, tot omtrent zes uuren, wanneer ik, Je lugt iets minder dik zynde, vermeent heb te 'jen, dat deffeifs Fokkemasc over Boord was; syode het my onmogelyk dat Schip eenige hulp ne te brengen, alzoo de ftorm in Zee hand over sand toenam, zoo dat mvn Schip telkens tot aan ie Bak onder reed, de Boegfpriet los raakte, en jeduurig pompen en balien moesten, om het Waer uit het. Schip en van tuffchen Deks kwyt te arken.
OmlTreeks dien tyd zagen wy , dat de twae jqhepen,die agter my lagen,beide dryvende wierden



JAARBOEKEN, November, 1782. 1365
den, en daarna de Jafon, tot tweemaal toe, dog' wederom vast raakte en leggen bleeven.
Een half uur voor Zons ondergang raakte het, meeste na de Wal leggende van de twse agter uit zvnde Schepen weder driftig, waar op het zelve met de Fok en de Bezaan na de Wal hield, en vervolgens naar binnen zeilde.
Kort daar na met myn onderhebhende bchiP, insgelvks door het hreeken van myn louw, dryvende raakende-', refolveerde, met goedvinden van den Loors, het m ede na binnen te zetten, nuoo geen de minde hoop kon hebben, nat het i iegtAnker tn Touw het lang zou kunnen uithoud.n, en dus 'sLands Schip en Volk in een zeker gevaar zou worden gebragt. op de Haaks te verongeluKken, en my, bchalven hefPlegt, met anders dan het Boeg, met een enke't fouw overbleef-, zynde daags bevoorens het Tuytouw meede gebrooken, en het Anker verlooren. ''
Zoo dra was ik niet onder zeil , of de jajor, haalde de fok nredeby, en zeylde insgclyks naai binnen, dog de Vehus bleef leggen, zynde deeze de eeniglte,die niet driftig was geweest,ten muitten zo'verre ik heb kunnen verneemen.
lk zouJe, onder zeyl zynde, wel het feyn yar kappen hcbbe;i sedaan , indien ik verzekert hac geweest, dat deeze twee Freeatten van Lootfer voorzien wsren ; < n dit fein ook voor het ver ag ter my ligeend Schip, dat , volgens het zegger van de Loots , Glinthorst was, niet zou worder ongenoomen, alzoo voor dat abfolut geen appa rèntie was om het gat te krygen, als te veel aar het laager zvnde , en welke manoeuvres , mym oordeels, dus voor dat Schip, op die tyd, de ver derffelykfte gevolgen na ?ig znu hebben kunnei fleepeh : Zoo min als vooi het Schip, het gee: voor dat van den Kaptein Graive van Rechtere) aanzag . behalven dat door de diHe lugt het feu onmogelyk door deeze laatfte had kunnen g.zie worden. vr . «
Yyyy4 sA
sGra*
,'E n haje.
Rapport van den Kapt.dn ?tavorinus.
; 1
1 1 ( 1 1



'sCra-
venhace.
Rapport Van der, Kaptein Stavori-
DUS.
i ■
V
tl F
V
136-6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Avonds om half negen uuren kwamen ten anker hier ter Rheede voor hec plegt: den 17 Auguftus 'smorgens liet myn fpreekfeyo waai jen, ten einde my te doen verkennen, alzoo weêr en wind niet permitteerde een Chaloup meteen Officier, ter kennisgeeving van myn binnen vallen, af te zenden.
De fchaatie aan myn onderhebbend Sehip, zcdert den 14 deezer bekomen, beitaat voornamelyk in het verliezen van twee ankers en drie zwaare touwen.
De biiegfprïet los, en na gedagten van den eerften Officier, Opper-Timmerman en Dek-Officieren, in het hart gekraakt, het welk by nader examinatie zal moeten blyken.
De batteloef en reegeling van het Galjoen am fiuurboord afeeflaeen , drie ringbouten van de floppers der touwen uit het dek gehaalt.
Het kusfen van de voorfle beeting zoo diep ingeficeten, dat 'er noodzaakelyk een nieuwe op zal moeten gelegt worden.
Rehalven de aanhoudende lekkagie , wanneer rjver bakboord ge?eilc word.
Een groot Marszeil Raa, zynde de meedegeajeevene te waarloos, die thans opgebragt is f 7 1 U voet te kort.
Aan boord van *s Lands Schip Goes , geankert er Rheede van Texel den 17 Augultus 17S2. Ma Collatie bevonden (Was geteekënt,)
te accordeeren. j. s. Stavorinuu
(Was geteekeot.) IV. Six.
Hoe het met ons afgezonden Eskadertjc an twee Fregatten , die agt Koopvaarders aar de Oostzee begeleid hebben, is afgeloen, kan men zien uit den navolgende brief an den Kaptein IV. van der Beets> aan Z
D.



JAARBOEKEN, November, 1782. 1367
D. Hoogheid, gedagtekend uit Elfeneur den 9 Augultus 1782.
Doorlugtigfle Hooggeboren Vorfl en Heerl
JVJa dat ik op den 24 Juny jongstleeden door den Via? Admiraal Haxtfmck, benevens het Fregat' Medemblik gedetacheert ben geworden om 8 Koopvaarders naar de Zond te convoyeeren , ben ik, benevens myn onderhebbend Convoy in goeden ilaat te r Rheede "van Elfeneur op den 6 Augustus ten Anker gekomen.
Het was Zondags den 4 Augustus 's'morgens om half vier uur, dat wy op de hoogte van 57 graden 28 min. N. B. een Convoy van circa 60 Zeylen ontdekten , die wy voor vyandelyk erkenden, decden de noedige feyns voor Kapitein Reyneveld, en onze Koopvaarders, en hielden op den Vyand in; ik had het geluk dezelve te verltrooyen, en een Fregat, genaamt Marry, gevoerr door Schip* per Eduward Graay, te veroveren, het welk gelaaden met Pypen Staven, van Stettin komende, na Londen gedestineerc was, het zelve is naar het Vlie , of een der Havens der geünieerde Provinciën opgezonden, met last zig by zyn arrivement tcaddreffeertn by den Commandant der zeiver Rheede, de andere vyandelyke Vaartuigen zyn s;edeeltelyk op Itrand gejaagt: door den Kaptein Reyneveld is meedegenoomen, en alhier ter Rh ede opgebragt bet Engelfch Brigantyn, genaamt Nancie, gevoert door Schipper John Bakkem, gelaaden met Zout, komende vau LeverpqoJ, gedestineerc naar Riga. Uy myn arrivement hier ter Rheede, hei ik een groot getal Engelfche KoopvaarJers, benevens 4 Fregatten en \ Kotter vinden leggen, waarencer 1 van 44 ftükken Kanon, 1 van 32 en 2 van 24, behdven 2 Lettres de Marqué, die ieder 18 (lukken Kanon voeren ; deeze Magt verre fuperieur aan onze beide Fregatten zynde , en alhier drie Koopvaarders leggen, zoo my om Convoy verzogYyyy 5 te,
s Gra-
/EMiA-
:.e.
Brief >an Kap ■eitt v. d. Beets lan Z. D.H.



1368 NIEUWE NEDERLANDSCHE
""sGrAved; hace.
Brief van Kapteinv. d. Eeets aan Z. D.IL
te, en r.iet weetende, of deeze vyandelyke Schepen ors niet kosten nazeilen, en met hun al attaqueeren , zo vinde myn retour mee reden gevaarlyk, en zo meer, daar ik by myn vertrek dpor den Vice-Admrral Hartpnck ben gelast, myn vertrek naar omftandigheded van zaaken te bepaalen, en zwaarieheid ziende « ordres dien aangaande van Uwe Doorlu^tigite Hoogheid af te vraagen, waar na ik hier zal blyven leggen, en dezelve afwagten.
Op het fluiten van deeze, zend de Kaptein Parker een Officier by my aan Boord, mét verzoek de Engelfche Prifonniers uit te wisfelen , waar van insgelijks Uwe Doorlugtige Hoogheids ordres zal verwagcen.
's Lands Fregat en Equipage bevind zig in een goede ftaat.
Neeme de vryheid myn perfoon in de hooge gunftige protectie van Uwe Doorlugtige Hoogheid te recommandeeren , en met diep refpeót te teekenen.
Doorlugtige Hooggebooren Vorft en Heere l
Attum aan boord van 's Lands Fregat de Pallas, leggende geankert ter Rheede van Elfeneur den 9 Augustus 1782.
Onder ftond, Uwe Doorlugtige Hooggebooren onde'danigfte en gehoorzaamfte Dienaar.
(Was geteekënt,) »
W. van der Beets.
Nog fchreef welgem. Kaptein v. d. Beets, den 10 September aan Z. H. in dezer voegen.
Doorlugtigfte Hooggeboren Vorft en Heer!
TTebbe de eere Uwe Doorlugtigfte Hoogheid ^ met diep refpect kennisfe te geeven, dat ik
thans



JAARBOEKEN, November, 178e. 1369
ihans nog 82 zieken hebbe, en dat zedert myne' kiutfte, 'er drie overleeden zyn, zoo dat ik thans \ 2'. man aan myne rdüe manqueere, en my voorc alsnog buiten Haat ziegeftqlt, om myn onderhebbend' 's Lands Fregat na behooren te kunnen de- j fendeeren, ik hebbe nog voor agt weeken Vic-Z tuaüe. . J
Op 'sLands Frezat Medemblik zyn 17 zieken,* cn markeert 26 man aan de rolle, en heeft nogl voor drie weeken Victualie, c
De Conftapel Major van het laatstgenoemde j Fregat, waar van ik de eere gehad hebbe Uwe Doorlugtigfte Hoogheid over te fchryven, is ontflagen. De Koning van Deenemarken heefc, volgens een overgeleeverde Nota aan den Envoyé Grave van Rechteren ter hand geftelt, en aan my toegezonden , den voornoemden Conftapel voor deeze keer wel willen pardonneeren, ingezien hebbende, dat hy niet heefe gewceten , dat dezelve geen propofitie mogt doen omtrent het engageeren van manfehappen in Elfeneur.
Saturdag namiddag is alhier ter Rheede gearriveert een Engelsch Oorlogs-Fregat van 32 Rukken kanon , komende uit Duyns, en is 7 dagen onder wegen geweest, zoo dat 'er thans vyf Ko-» nings Fregatten, twee Kotters , en eenige gewa» pende Vaartuigen alhier ter Rheede liggen.
Het Eng-lsch Convoy is deeze middag onder zeyl gegaan, en verfcheide Schepen daar van zyn actueel nog beezig mst onder zeyl te gaan. Het gemelde Convoy zal wel 151 Schepen üerk zyn.
Waar meede de eer hebbe myn Perfoon in de hooge en gunftige p.-ote£t;e van Uwe Doorlugtige Hoogheid re recommandeeren, en my met diep refpett. te teekenen.
Dfórlugtige Hooggebooren Vorft en Heerl
lp 's Lands Fregat van Oorlog
de
sGpa-
E&HAE.
Nadere
riefvan
kaptein
: d.
ieets
an den
^r'ms.



'sGra-
venhage.
ft
Onze vloot kwam dan wederom half Auguftus voor Gaats ten anker, maar was wel dra verpligt, door de heftige ftormwinden in Texel binnen te lopen, zynde veelen derzelver zeer befchadigd. De Prinfes Loulfa hadt zyn fokkemast , boegfpriet en groote lïeng verloren. Rhynland was zyn roer kvvyd. De Batavier hadt alle zyne. ankers en touwen verloren, en moest met een vliegende ftorm door het fchulpengat binnen zeilende het op ftrand zetten , al waar hy vast raakte. Zie hier voren bl. 831 en 832. Dit een en ander belemmerde het op nieuws uitlopen van onze vloot. Maar voor al wierdt zulks verhinderd , door dat de Vereenigde Franfche en Spaanfche Vloten uit het Kanaal naar Gibraltar te rug keerde, waar door de Engelfchen de handen wederom ruim kregen en eerlang met een Eskader van 15 Schepen van linie voor onzen wal verfcheenen: waar van wy in ons volgend ftukjen nader zullen fpreken.
Wy hebben hier voren bl. 787 en' volgg. het voordel der Stad Leyden mede gedeeld, en gezien, wat by de andere Leden der Staten
T370 NIEUWE NEDERLANDSCHE
de Pallas. geankert ter Rheede van Elfeneur den 10 September 17H2.
(Was geteekënt,)
W. v. d. Eeets.
Even voor het fluiten deezes komt het voorfz, Convoy weeder buiten hu Kalteel Kronenburg ten anker.



JAARBOEKEN, November, 1782. Ï37r'
ten vergadering daarop is befloten. De Ridderfchap een proteft tegen het voorftel der Stad Leyden gedaan hebbende, heeft Amfteldam' daart tekens wederom een Contraprotest doen . aantekenen. Onderwyl is by H. Ed. Gr. Mogende den 27 September een befluit genomen, overeenkomftig dat voorftel , 't welk nog door de afgevaardigde der Steden Dordrecht, Delften Schoonhoven met vier punten vermeerderd is, omtrend zaken, na het voordragen van dat voorltel, voorgevallen. Zie hier voren ons Rukje van September bl. 1074 en volgg. Eenige der Noordhollandfche Steden hebben het nemen van dit befluit aangezien,zonder daar, of in toe te ftemmen,of aantekening tegen te doen. Volgends dit befluit dan zyn de Heeren fde Gy zeiaar, van Stageren en Visfcher, PenIiona< risfen der Steden Dordrecht, Leyden en Amfteldam, als mede de Heeren van Nyveldi en Meerens, Secretarisfen van Rotterdam en Hoorn , benevens den Raadpenfionaris benoemd, om met Z. D. Hoogheid, overeenkomftig gemelde befluit in gefprek te treden. Deze benoemde Heeren hebben zig dan ook den 3 October i/ftz. 'snamiddags ten een uure, in drie koetfen , en door 12 bodens van Staat verzeld, naar de Oranje Zaal begeven, om zig van hunnen last te kwyten Dit gefprek is den 11 October herhaald, wanneer de Heeren gecommitteerden uii Hun Ed. Gr. Mog. te gelyk hunne verwon dering over het niet uitzeilen van ons Eska^ der naar Brest hebben te kennen gegeven, als mede over de redenen van verweigering;
var
s Grazen ha-
ïe.



£372 NIEUWE. NEDËRLANDSCHE
'sG a
VE>.HA' CE.
Die van den Gerechte der Stad Leyden hebben den 20 Juny 1782 de ordonnantie voor het Gilde van de Tinnegieters aldus vermeerderd en verklaard.
T\ie van den Gerechte der Scad Leyden, heb-L/ ben, tot beter verftand van het 19 Art. van de Ordonnantie voor het Gilde van de Tinnegieters, by Hun Ed. Gr. Achtb. op den 27 Oflober 1733. gearrefteerd , goedgevonden, om het zelve Art. te Interpreteereu en Ampüüeran als volgt: Dat ook diergelyke Piacaat" zal 'wor¬
den bezorgd in de Stads Bank van Leeninge, waar op de Huurftempels van alle de Meesters ofte Weduwen gefïagen zyn , omme te vcrmyden, dat geen Tinwerk, met dezelve merk geteekend, en door baatzoekende menfchen de Meesters ofte Weduwen, ofte iemand derzelven afgehaald; onverhoeds aldaar worde verkogt. Nemaar, dit dadc.'yk, na dat zodanig Tin , waar op het teken van Huur-Tin, benevens het merk van enen daar door in de frank van Leeningen bekenden Meester ofte Weduwe gevonden wordt, zal wee?en beleend, van dezelve gedane beieeninre door eenen der Klerken van de Bank van Leeninge voorfz. aan Hoofdluiden van het Tinnegieters Gilde zal moeten worden kennis gegeven ; ten einde de Meester ofte Weduwe, Eigenaar ofte Eigenaresfe van zo. damü Huur-Iin , het zelve binnen tweemaal 24 uuren ca de gedane aanzegging en kennisgeving,
uit
van die door den fouverein bevolen togt. Wat hier van 't gevolg geweest is, zullen wy naderhand zien, wanneer wy van deze to°t naar Brest,enhet voorgevallene daaromtrent! opzettelyk zullen fpreken.
Leyden.



JAARBOEKEN, Navemktr. 1782, 1373
uit de Bank van Leeninge zoude kunnen te rug haaien, zonder deswegens ietwes, uit hoofde van verfcheenen interest, ofte onder wat benaamir.g het ook zoude mogen weezen, te betalen, dan alleen de fomme , welke daar op zal zyn beleend: behoudende niet te min voorfz. Mee-ter ofte Weduwe, Eigenaar ofte Eigenaresfe van zodanig Huur-tin, des/elfs recht tot resti.uiie van het in de Bank van Leeninge door hem betaalde, vergoeding van fchade als anders, op zoiunigen perloon , welken hy of zy by vervolg zal komen te ontdekken, dat op zo onbetaamly'^en wyze met zyn of haar Huurtin zal hebben gehaedeld. —— Mee dien verilande echter , dat , wanneer de Meester ofte Weduwe, Eigenaar ofte Ligenaresfe van zodanig Huurtin, nalatig mogte blyven, om, binnen tweemaal 24 uuren na de genoemde aanzegging, door eenen der Klerken van meergemelde Bank van Leeninge aan de Hcofdluiden van het Tinnegieters Gilde gedaan , deszelfs Huurtin uit de voorfz Bank van Leeninge te komen afnaaien, dezelve, tot losfing van dien,den tyd van voprfr. tweemaal 24 uuren verflreeken zynde, zal geheu d n weezen, behalven de daar op be eende penningen, rog daar en boven te betalen zod:n:ge interevfen, als daar op, van den tyd der beleening< af, zullen zyn verlopen ; en, by weigering ya: dien, moeten gedogen , dat het zelve Huurtin, n: de gewoone tyd geftaan te hebbm, even als all< andere panden , worde verkogt. Zonder dat zoda nige Meester ofte Weduwe , welke zal hebber verzuimd, om, binnen den tyd V3n tweemaal 1 uuren , na de mesrgeme'de gedane aarzee.ing deszelfs Hum tin te laten arhalen , als dan zelf eenigen aaniprank zal hebben op het geen, bovei het beleende capitad en verlopen interesfen, var zodanig pand by verkoop zal komen te -weniëe ren, ten zy dezelve, door vertoning der bankbrie ven, konde bewyzen, dat het zelve Huurtin, me deszelfs medewetten, en op deszelfs last, was be
leen
Leyden.
Ampl. en Interpr. der ordonn.voor dc Tinnegieters.
\ >



Lf,7jd£n.
Ampl. et Interpr. der ordonn.voor de Tinnegieter*.
r374 NIEUWE NEDERLANDSCHE
leend geworden. ~ — Dat voorts mede dierge'yke plaat zal worden gegeven aan de Moeders der Week-Erfhuizen, ten einde, wanneer het mog re ikomen te gebeuren, dat ook aldaar eenig Hnurtin, onder het een of ander pretext van de Meester ofte Weduwe der Tinnegieters afgehaald, mogte worden gebracht, zodanig Tin, in plaatfe dat het zelve aldaar, buiten weeten van zodanige Meester ofte Weduwen, zoude worden verkogt, door voorfz. Moeders der Week-Erfhuizen dadelyk moge worden overhandigd aan de Hoofdlieden van het Tinnegieters Gilde , omme aan deszelfs waaren eu wezendlyken Eigenaar te worden bezorgd.
(Jager flond)
Aldus Geamplieerd, Geïnterpreteerd, en Gearrerteerd by die van den Gerechte der Stad Leyden den 29 Juny 1782.
(Onder flond)
My jegenwoordig
(en was geteekend)
YSBRAND VAN ÜAM.
Den 16 July heeft het zelfde Gerecht een Drdonnantie voor het broodbakkers gilde beraamd, en den 20 Augustus 1782 doen afkondigen, van dezen inhoud.
FYe van de Gerechte der Stad Leyden ontwaar* XJ geworden zynde, dat de ordres by Hun Ed. Gr. Achcb. op den ü December rjc,ó*. op het Broodbakkers-Gilde binnen dezelve Stad gefield en gedaan emaneeren en nader Geampfëerd op den 21 Auguflus 1741. beiden ingericht, om de goede [ngezeetenen , tot den welgereeaelden pryze, volgens de zetting, door Heeren Burgemeesteren der-
§4f



JAARBOEKEN, Noveéfrer. 17Sa. tJ7S
zeiver Stad, in gevolge de ordres van Hnn Ed. Or. Mog. te ftellen , goed, naar den bepaalden pryze en in gevvigte geëevenreedigd brood te doen bezorgen; by elk en een iegelyk, naar derzei ver waare intentie, niet even en op gelyke manieren wierden begreepen; en dat daar uit veele fchadc l\ke gevolgen en onaangenaame disputen zouden konnen geboren worden 1 "hebben met ie niet doening van de voorf/. ordres van den 9 December 1506. en f2i Augusty 1741. ter voorkoming en vermyding van zodanige gevolgen en disputen, goedgevonden, om op nieuws te Órdonneeren en te Statuëeren, in maniere hier na volgende; mee last en uitdrukkelyke begeerte , dat elk en een iegelyk", daar by geconcerneerd, zich daar naar üiptelyk zal hebben te gedragen,
Articul I. Niemand zal van nu voortaan binnen deze Stad de neeringe van bakken of verkepen van b ood mogen doen of exerceeren, ten zy hy Poorter de zer Stede zy; en a'le/.ins voldaan he-bbe aan de vcrpliatingen, by den Gildebrief van hec Broodbakkers Gilde, en by de Ampliatic en Renovatie van dien , geftatuüerd; en voorts ter Kamer van Heeren Burgemeetteren deezer Stad , boven en behalven den eed, in handen van Heeren Schepenen Commisfarisfen ter Judicature van des Gemeene Lands middelen te prtefteeren , onder No. I. by de Ordonnantie op hec Gemaal door Hun Ed. Gr. Mog. op den 26 November J740. geëmaneerd, bepaald, afgelegd zal hebben deezen navolgende eed; welken hy , even als den eed by de Trafiquanten en Fabriquanten jaarlyks te vernieuwen, ook gehouden zal weezen telken jare te rcnouvelleeren ; met dien verhanden nochtans; dat hy van de corporeele p-eftatie van dien eed, jaarIvks, zal wezen geliberecd,- zo menigmaal en zo lang Hun Ed. Gr. Mog. by derzelver Publicatie gelieven goed te vinden, de Trafiquanten, Fabriquanten en Neeringdoende Lieden van hec op nieuws afileggen van den eed te ontheffen en te Z z z z houdcra
Lr.Y*
1)É?>.
Ordonnantievoor het broodbakkers.Gilde-



1376 NIEUWE NEDERLANDSCHE
LM.
DEN.
Crdoiu
tiafitie
voor het
brood*
bakkers
Gilde.
houden voor dadelyk afgelegd; zullende dan den Bakker of Verkoper van brood mede zo lang geacht worden dezen eed jaarlyks te hebben vernieuwd: " Wy zweeren en beloven, dat wy in de
Neering van Broodbakken of Brood verkopen getrouwelyk ,ons puncluelyk, en exaclelyk zullen „ gedragen naar de Keuren en Ordonnantiën by. . „ Die van den gerechte der Stad Leiden, op het „ bakken en verkopen van brood geëmaneerd, zonder daarvan op eenigerleye wyze, directe„ lyk of indirectelyk, in welke maniere ook, af„ tegaan, of toetelaten, dat daarvan worde afge,, gaan: dat wy, noch hec Gemeene Land en zy„ re inkomlten; noch dezer Stede in hare excyfen; ,, zullen verkorten, of toelaten, dat zu'ksgedaan „ worde: dat wy geen brood, in welker maniere „ ook, regens de duide'yke letter der orders, op „ het Broodbakkers-Gilde gefteld , zullen vér„ mengen; 'c zy met Koren Meel, Korael, Ze„ melen; veel min noch Rog»e met Tarwe, ofte „ met enige andere fubflantie: en dat wy, vol> ,, g'.nde de zetting, en waarneemende de bepaa„ ling der Gewigte, den ingezetenen zullen leve„ ren goed, zuiver, en ?o als het vereischc wordt, „ brood, gelyk wy als eerlyke en getrouwe Bak-
,, kers te doen fchuldig zyn " . En zal elk
en een iegelyk, zich met bakken of verkoopen van brood trachtende te geneeren, en zich tot dat einde ter Kamer van Heeren Burgemeelleren fifteerende, gehouden zyn, ter zelfde Kamer, alvorens tot het doen van de voorlchrceve Eed te worden geadmitteerd, te overhandigen een behoorlykblyk, dat aan de, by de Gildebrief gerequireerde, ordres is voldaan; op poene van tot de voorfchreeven Eed niet te zullen worden toegelaaten; noch geadmiteerd, om de neering van broodbakken of broodverkoopen binnen deze Stad te mogen exergeeren.
II. Alle de genen, welke jegenswoordig de neering; van broodbakken of broodverkopen binnen deze Stad exerceeren, zullen gehouden zyn, om,
binnen



JAARBOEKEN, November, 1782. 1377
binnen één maand na het publiceeren dezer, zich te fifteeren ter Sccretary dezer Stad, en op te geven, om te doen aantekenen, hun merk, 'twdk zy, volgens ordre van de Lande, op hun brood gehouden zyn te doen Rellen ; zo als ook binnen den tyd van veertien dagen , na dat iemand tot het doeB der voorfz. Baknering zal wezen geadmiteert, gehoude zulle wezen te doen alle de geenen,dietot de voorfz. neering, in voegen als Art. 1. is gemeld, zullen worden geadmitteerd: En zulks op de verbeurte van drie gulden: En zullen die merken groot moeten zyn ten minften één duim in het vierkant ; en aan den anderen geheel onderscheiden en gansch ongelyk; op dat aan het einde en oogmerk daar van geene illufien of verkeerde oogmerken plaats worde gegeven.
III. Tot nader verfland echter van dit vorenftaande Art. dient te worden geobferveerd,dat die geenen, welken z"ch me: het Broodbakken geneeren, wel gehcuden zullen zyn , al bun Tarwen vast en Mank brood, mitsgaders hun Wittebrood en wittebroods Koekjes boven de zes looden; als mede hun Roggenbrood; met hun vast en gewoon merk te tekenen, op pcene van by nalatigheid van dien vervallen te zyn in de ftraffen en boeten by de ordres van den Lande daar op gefield: doch, dat , naardien het franfche Witte en franfche Huisbakkenbrood, geoordeeld wordt voor 't merken r iet vatbaar te zyn, de gezegde merking op het zelve zo zeer niet zal worden gevorderd; eu, dien aangaande, de gefteide poene niet geinjungeerd.
IV. Omtrent het binnen deeze Stad te bakken brood, zullen allen ,- die zich met hec brood bakken of verkopen geneeren, gehouden zyn, volgens de daarop by Heeren Burgerneesterch te Reilen zetting, zich te reguleeren nat.r de volgende zwaarte en gewigt:
Dat een Rogeenbrocd van twaalf ponden zal mogen gebakken zyn op twaalf looden boven, en acht looden beneeden.
Zzzz 2 . Een
LlïYdew.
Orden • nantie voor het broodbakkersGilde.



1378 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Lfa'.
den.
Qrdon ■
nantie
voor het
brood
bakkers
Gilde.
Dat een Roggenbrood van zes ponden, acht looden boven en zes looden beneedm.
Een dito van drie ponden, zes looden boven en vier looden beneeden.
Een dito van anderhalf ponden , drie looden boven en drie looden benecden.
Dat een Tarwenbrood van zes ponden zal, ge. bakken zynde, mogen houden twaalf looden boven , en acht looden bcneeden.
Een van drie ponden, zes looden boven en zes looden beneeden.
Een van anderhalf ponden, zes looden boven en vier looden beneeden.
Een van drie quart ponds,vicr looden boven en twee looden beneeden.
Dat een plat, of dus genaamd Prófesforsbrood, gebakken zynde, tot een en een half ponden, zal mogen weegen vier looden boven en vier looden beneeden.
Dat hec dus bekende Eranschbrood, gebakken zynde, tot drie ponden, zes looden boven en veertien looden beneeden zal mogen weegen.
En een van één en een half ponden , vier looden .boven en acht looden beneeden.
Dat het Huisbakken , of zo genaamd Krop uit de zak, Brood, luchtig of befchooten, gebakken tot drie ponden , zal mogen weegen zes looden boven en zes looden beneeden.
Eén en een half ponden zes looden boven en vier looden beneeden.
En dat Fransch - Huysbakkenbrood , of zo genaamd krop uit de zak, rontfom korsten, gebakken tot drie ponden, zal mogen weegen zes looden boven, en veertien looden beneeden.
En dat van één en een half'ponden, vier looden boven en acht looden beneeden.
Geene hoogere noch laagere quantiteit, metuit-zondering alleen , dat het gepermitteerd zal wezen , om dus bekende witte Rollekens van anderhalf ponden,vier looden boven en vier looden be-
nee-



JAARBOEKEN, November, 1702. 1370
needen; als mede van vierentwintig looden als drie vierendeelenponds, twee looden boven en drie looden beneden ; en eindelyk nog van twaalf loo den, twee looden boven en twee looden beneeden , te mogen bakken; doch hoger noch lager niet: zonder echter daar onder te begrypen bolletjes van zes looden, en verder bekend klein goed.
Des, dat al het zelve boven de zes looden of by de zetting uitgedrukt , gebakken zal moeten weezen en juist afgeleverd worden volgens de by Heeren Burgemet stèren bepaalde zetting die, zo wel ten aanzien van het Tarwen, als ook ter* opzigte van het Roggenbrood, heiliglyk zil moeten worden geobferveerd; zo als dezelve alle dingsdagen, zo memgmaal daar in eenige verandering wordt verëischt, aan de Deur van 't Raadhui* ■ aan de Noorddeuren van de Sint Pieters en Pankras Kerke; aan de Toorendeur van de VrouweKerk; en aan de deur van de Zaayhalle; by af-, fixie den Ingezeten zal worden medegedeeld, om des woensdags daar aan, in gevolge van de zêt> ting, het brood afteleveren.
V. En, op dat van de waare intentie van het hier boven m het voorgaande Art. IV. geflaneerde, des te beter en ten klaarflen, zoude confleeren , wordt by deeze , ten ernftigften en rbourcusten, verboden het verkopen of doen verkopen van hoger of lager gewigt voor minder of meer der pnzen, oan hier voren is omfchreeven en bv de zetting zal worden bepaald : als mede ook wel expresfeiyk, ietwes hoe ook genaamd, het zy Koekjes, Blom, Eyerbrooden, of eenig ande Gebak , onder welke benaaming zu'ks ook ?vn moge toe te geeven directe!yk of indireclelvk jn welker, maniere het ook zoude mogen weezen • op poene, dat met alleen alle accoorden, daarom' trent gemaakt, zu len weezen egeene en vm 01 waardej maar, d,.t ook, diegeenen, welken dait aan fchu'd-g wpr )en bi vonden , boven de noen van onder de zetting hun. brood te hebben ver. kogt, by de ordonnantie van 'x gemeeoe Land ge.
Llzz 3 ita.
Ley-
D£N;
Ordonnantievoor het broodbakkersGilde.



1380 NIEUWE NÉDERLANDSCHE
Lï.Y1 EV.
Ordonnantieioor het brood1 akkers Gilde.
(
< <
i ] i 1 t t
\ I
i t
c
3
i
c
ftatuëerd ,* nog zullen verbeuren een boete van vyftig gulden ; en van het doen der voorfz. neering binnen deze Stad voor altoos zullen weezen gepriveerd.
VI. Allen, die zich geneeren met het brood te bakken, of 't zelve te verkopen, zullen zich zorgvuldig benaarftigen, om te leveren Brood van goede zuivere Tarwe en Rogge, zonder eenige Zeemelen; Kortmeel, of andere onzuivere ftoffe daar onder te vermengen , 't zy van Geerfte, Haver, Erweten, Boonen, Spelt, Wikken, of iets diergelyks ,van welken andere aart of natuur al hetzelve ook zou Je mogen weezen: En zullen voorts zich zeer loigr.eufelyk wachten van. geen ander meel, dan gekomen van klaare zuivere Tarwe, of klaare zuivere Rogge, zonder ook het een onder het andere te mengen, te bezigen,of te gebruik;n; op pcene van telkens geflraft te worden , als Meinëedigen ■ laar en boven te verbeuren een boete van vyftig >uldens, en voor altoos binnen deze Srad van de :xercitie hunner neering te weezen veriloken.
VII. En , op dat den inhoud van dit vorenftaanle Art. VI. des te lichtiger en naar behoren worle geobfervcerd , en daar aan de nodige executie ■egeven, worden Deken en Hoofdlieden van het Iroodbakkers Gilde by deze gequalificeerd en 'eauttorifeerd , om ; mits voor af daar toe ter Camer van Heeren Burgemeesteren de permisfie e hebben bekomen, by de refpective Broodbakkers i gaan examineeren het Deeg en Brood,by dezelen gemaakt en gebakken wordende; met last, om an hunne bevinding kennis te geven aan den Heer loofd-Officier dezer Stad.
VIII. En zal het den Heere Hoofd-Officier aerkelyke fufpicie hebbende, dat van de by deze rdonnantie welgeftelde ordres worde geluxeerd f ook, op de eene of andere wyze, daar tegen ingegaan, vryftaan de onder de fuspicie by hem :annde Perfonen; der zeiver gebroodde dienaars: f wien Hy ook oordeelen mogte daar toe betrek-
kngi



JAARBOEKEN, November, 1782 1381
king te hebben , te doen ombieden voor Heeren Scuepenen dezer Stad, om zich onder eede te zuiveren: En wyders tegens de geenen, welken of zich op zvne'tequifitie niet kwamen tc ilfeeren; of weigerden den eed afteleggen, te procedeeren; naar luid dezer ordonnantie; of zo als Hy anders mogte worden te ra?de. < IX. Al wie zich met het Broodbakken of ver-, konen binnen deze Stad zal willen geneeren, zal gehouden zyn te zorgen, dat geen ouwig, haang, ongaar , ot niet genoeg gebakken brood worde verkogt of geleeverd , op een boete voor ieder brood, 't weikin dier voegen mogte weezen gedebiteerd, van twintig ffuyvers , ten behoeve van het Broodbakkers Gilde: En, zo wanneer bevonden wordt, dat het brood, by hec opfnyden me: een der voorfz. gebreken was bezet, zal de bakker, van wien 't zelve gekogt is , gehouden zyn het zelve weder aanteneemen, met reftitutie van het daar voor genoten geld; en , in cas van onwilligheid , op aanklagte daar van aan het Broobbalikers Gilde gedaan, ten behoeve van 'c voorfz. Gilde verbeuren, in gevalle hy fchuldig bevonden werd, eene dubbele' boete; ook te betalen door den genen, die ondernomen had om den Broodbakker verkeerdelyk te befchuldigen.
'X. En, ten einde de Broodbakkers en Broodverkopers in dezer ordonnantie's naarkoming te beter aan hunne verpligtinjren te houdt n, en den goeden legezetenen bchoorïyk brood, van goede fpecie gebakken, en ter voller gewigte, vólgens de hier boven bepaalde ordres, te doen erlangen, zo zal het san de zodanigen, welken by die van den Gereclve voorn, daar toe fpeciial zullen weezen of worden geauélorizeerd, vryftaan, om, ten allen tyden , en zo dikmaals als zulks hun zal goed dunken ; of de nood zulks zal vereislchen; en dus 70 wel des morpens vroeg, en *s avonds laat; als by den helaeren dag; de huzen van de Zzzz 4 Brood-
Ley-
DEN.
Ordott'
tantie
>oor het
'irood-
Ktkkers
jilde.



I EY-
0<donvnntievoor het b oodk'U-ersGilde,
13S2 NIEUWE NEDERLANDSCI1E
Broodbakkers en Broodverkopers te g;an vifiteeren; nier alleen in hunne Veerhuizen, maar ook in hurne Bakkeryen;ten einde dus de richtige exe, cu ie dezer ordonnantie op alle mogclyke wyzen daar te Hellen: En zullen geenen der voorfz. Broodbakkers of Broodvert pers, ten tyde van zodanigen ommegang of vifitaiie, eenig brood, deeg, of meel achterhouden; doen achterhouden , of verbergen; op pcene van,daar van wordende overtuigd, te zullen zyn vervallen in een boete van vyfentvvintig gulden , met verbeurte van al het brood, deeg tn meel by hun gevonden wordende: En, in kas by die Gcquah (keerden , by het doen der vifUte, ecmge twyffeling mogte overig zyn, zd bet aan dezelven vryliaan om huiszoeking' tc mogen doen, zonder dat daar tegen' mag worden geopponeerd: En zullen dusdanige Gequal ficeerden, eenige oppcfitie vindende, daar van dad-Jyk ktrn sie geven aan den Heer Huofd-Officier dezer Stad, tin einde daar omtrent, boven en behaïven het vorderen van eene boete van vyftig guldens zodanig te h^ndekn, als Hy , naar de omltandk! heden , zal meenen te behooren.
XI. En , op dat da Ingezeerenen van de welmeenende intentie dezer gellelde ordres, ten allen tyden, zouden konnen weezen verzeekerd, zullen de Broodbakkers en Broodverkopers binnen deze Stad gehouden zyn dee?e ordonnantie, waar van ieder hunner door den Gildenknecht van het Broodbakkers Gilde een Exemplaar, ten dien einde in plano gedrukt , ?al worden ter hand gefield, in ïmnne Winkels of Voorhuizen te doen ophangen op verhturte telkens van drieguldens ten behoeve van het Broodbakkers Gi?de: Ook zullen dezelven Broodbakkers en Broodverkopers , op verbeur'e van gelyke boeten ten behoeve van de by die van den Gerechte Geauthorizeerden tot hec doen d'er vihtaiien byde Broodbakkers en. BroodverkrD-rs gehouden zyn in hurrne Voorhuizen te hebben'han|er) goede, juifte bakmee of fchaajen, met en behoor ,



JAARBOEKEN, November, 1782. 13K3
hoovlyk geëikt gewigt, op dat een ieder, des verkiezende, zyn brood dadelyk z ude konnen laten weegen ; en de Broodbakker daar benevens verzeekerd konnen zyn, dat het by hem afgelecver.ie brood hebben de zwaarte van gewikt, by deze ordonnantie bepaald: En zal de Broodbakker, h t brood al of niet gewogen zynde, daar na nimmer reprochabel weezen, al wérd ook dan bevonden her brood de juiste zwaarte niet te hebben gehad.
XII. Niemand zal binnen deze Stad brood mogen bakken, dan van zodanig gemaalen meel, als naar inhouJ der ordres by Hun Ed. Gr. Mog'. refpectivelyk is bepaald, op de boetenen poenen daar by gettatueerd, waar naar zich elk en een iegelyk, dien zulks aangaat, ftiptelyk zal hebben te
gedr'gen. 1 En ?al ook niemand ander brood
mogen verkopen, dan het geen door hem zelfs, of door zyne gebtoodde bedienden, mits behoorlyk in 't Gilde aangetekend en bekend zynde,in zyn eigen huis zal weezen gebakken, op eene boete van vyft;g tuldens voor de eerfle reize; en'van honderd guldens voor de tweede reize; en van fintzetting zyrer neering, zo wanneer hy voor de derdemaal daar aan fchuldig zal worden bevonden, ües zal het niettemin, daar de ordres van den Lande toelaten, dat 'er ook flyters van brood zyn, gepermitteerd weezen aan de zodanigen , welke, met allegatie van gegrondde redenen, zich tot dat einde ter Kamer van Heeren Burgemeesreren komen te vervoegen,-om, na dat zy daar toe van Hun Ed. Gr. Achtb. de nodige permisfie bekomen hebben; brood, niet in hunne Huizen, of door hun zelfs, of door hunne gebroodde dienaars , gelyk hier voren omfchreeven is, gebakken, te mogen flyten of ve-kopen; mits zynde gebakken binnen dezen Stad en in eener der volgens het eerfte Articul dezer Ordonnantie geadmitteerde Broodbakjferyeh; op poene, van contrarie dezes bevon den wordende te hebben gehandeld , te zullet verbeuren een boete van honderd guldens vooi Z.zzz 5 d<
Ley-
Dh.N.;
Ordo.'i' Wantte voor het broodbakkersGilde.



io84 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leyden.
tiantie voor het broodbakkenGilde.
i
j i c
!
l
■ ï \
de eerftemaal ; en voor de tweedemaal met intrekking van de verkende permisfie, als flyter in brood.
XIII. Doch, zal hier onder niet begrepen zyn het. federt zeer veele jaren, alhier gèëtablifeerd gébruik van de Befchuitbakkers of Bakfters, van buiten komende op de gewoone Zaturdagfche Marktdag, om, alsdan, op de aan dezelve 'daartoe aangeweeze ordioairis plaats, hunne Befchuic alhier ter Markt te mogen brengen , en aldaar aan allen en een iegelyk verkopen. E ioch, met dien verftaande, dat dezebe Befchuitbakkers of Bakfters, van buiten deze Stad komende , hunne Befchuit by geene Slyters, Kramers, Kruideniers, of diergelyke perföonen, zul'en mogen te koop houden of doen houden, direcïelyk of indirectelyk in enigerhande manieren; des zullen zy niet mogen hunne Befchuic anders, dan alleen op de gemelde ZaturJagfche Marktdag, alhier leveren of doen leveren, telkens op de verbeurte van vyfentwintig gulden : -jok zal hec hun niet gepermitteerd zyn hunne Befchuit t'huis te brengen; maar zal elk en een iegeyk ingezeeten, deze Befchuit begeerende, gehouien zyn om dezelve te haaien, of door zyne beiienden te doen haaien, telkens op een boete van Irie guldens te verbeuren by de Befchuitbakker of Mfter, welke dezer contrarie zal hebben gehanleld, en zulks ten behoeve van het Broodbakkers3ilde alhier.
XIV. En zal ook niemand, wie hy zy, Be* chuit van die van buiten komende Befchuitbak:ers, of Bakfters, gekoft hebbende, dezelve we. [erom mo-en verkopen, op een boete van vyfenwintig guldens; maar zullen de Slyters, of Kraners van Befchuit in deze Stad, gehouden en veriligt zyn hunne Befchuit te haaien by enen der binten deze .Stad geadmiteerde Broodbakkers; ten i'e'ken einde zy, ten allen tyde des gerequireerd , uilen moeten verklaren, wie de Broodbakker atler binnen deze Stad is, by wie zy hunne Befchuit



JAARBOEKEN, November, 1782. 1385
fchuit hebben gehaald: en, in gevalle mogte worden bevonden, dat die Befchuit van elders, dan van eenen der gezegde Broodbakkers binnen deze Stad, mogte zyn gehaald, zal de aan hun verleen-1 de admnfie van Kramer of Slyter. of hoedanig) dezelve ook mogte weezen, dadelyk worden in-< getrokken.
XV. En zal niemand, dan Broodbakkers, Win-] keiiers of Meelverkopers, mits geen Grutters, ?ynde, binnen deze Stad moeen verkoopen BlomMeel , op verbeurte van vyfentwintig guldens voor de eerftemaal ; en van vyftig guldens voor de tweedemaal,- en van ontzetting der neeringe, wanneer daar aan voor de derdemaal fchuldig bevonden wordt.
XVI. De boeten en breuken, by dezen Ordonnantie vermeld, zullen weezen, ten ware by fommige articulen anders is bepaa'd , voor één derde ten behoeve van den Heer Hoofd - Officier dezer Stad ; voor het andere derde ten behoeve van de Armen; en voor het laatfte of f efteerende derde ten behoeven van die geene, welke de Ca. langie zal komen te doen.
XVII. En referveere die van den Gerechte voorzf. aan zich de faculteit, om deze tegengenwoordige Ordonnantie te altereeren, corrigeeren en ampliëeren, zo als zy, naar bevind van zaken, zullen oordeelen te behooren.
Aldus gedaan en gearrefleerd by die van den Gerechte der Stad Leyden, op den 16 July 1782. en. na voorgaande Klokkengeflag, in tegenwoordigheid van Schout, Burgemeefteren en Schepenen, van de Poye van het Raadhuis voor den Volke afgeleezen, op den 20 Augufty 1782.
By my
(getekend )
J. J. HUBRECHT.
Als
L.EY3EN.
Drdon.
mntie 'Oor hes 'nood* 'akkers lilde.



1386 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ley-
JBfiK.
Ordonn. qp het broodive-
)
(
)
< 3 1
i i ( 1
j ( (
i
Als mede nog ten zelfden dage eene Ordonnantie op het brood-wegen aldus luidende :
T*\'e van den Gerechte der Stad Leyden, in erx*' varing gekomen zynde, dat de ordres en bepaalingen op het weegen van het brood binnen deeze Stad, op den eerften May 1648. geftatuëerd, ter voorkoominge en vermyding van ver/cheide oneenigheden en fcüadelyke disputen, welke (zo veel doenlyk) dienen te worden geprevenieerd, althans eenige Alteratien en Ampliatien kwamen te vere;sfchen, hebben, naar voorgaande deliberatie , tea einde aan de zeer heilzame intentie, om de goede Burgers en Ingezetenen dezer Stad in hun meelt benodigd voedzel niet te doen verkorten, des te beter te voldoen : goedgevonden en verdaan, dat, tot hec doen der vifitatie en het weegen van het srood by de Broodbakkers en Broodverkopers binacn dezen Stad, zullen worden geobferveerd de Hrticulen, hier na geëxpresfeerd; met fpeciaale ast en bevel aan elk en een iegelyk, daar by gexmcerneerd, om zich naar alle dezelve ftiptelyk :n exactelyk te gedragen, op zodanige boeten en haffen, als by dezelven flaan geëxpresfeerd.
Articul I. Dat van nu voortaan zullen worden iangefteld, en , tot het vifiteeren , examineeren, n weegen van hec brood, by de Broodbakkers en iroodverkopers binnen deze Stad gebakken, ver:ogc en gefleeten wordende , gequalificeerd zes 'efchikce en bekwaame Perfonen, waar van vier liet zullen behooren tot het Broodbakkers Gilde, :n twee genomen worden uit het gezegde Brood«kkers Gilde; van welke gemelde twee één alle aren zal afgaan , om vervangen te worden door len afgaande Deken van dat Broodbakkers Gilde, lie vervolgens voor twee jaren als Broolweegrr :al blyven futjgeeren ; terwyl de vier andere getelde Broodweegers all» jaaren, naar 't goedvinden



JAARBOEKEN, November, 1782. 1387
den van die van de Gerechte, zullen.worden of gecontinueerd; of één of meerder gtdiscoctinueerd; zo als bevonden zal worden te behoren.
II. Dat de, invoegen als voorfchreven is, doori die van de Gerechte aangeftelde Eroodweegers, alvorens in functie treeden, gehouden zullen zyn,, om, in handen van Heeren Burgemeesteren, te;
doen den navolgenden eed: Dac zy alle
,, de ordres en Articulen , by deze Ordonnantie „ omfchreeven, getrouwelyk en exaételyk zullen ,, executeeren, en doen executeeren, zonder aan„ zien van eenige Perfonen; en zonder gunst of „ ongunst; in welke maniere zulks ook zoude „ mogen weezen; en voorts al dat geene doen, o£' „ zorgen, dat gedaan worde, het welk van braa,, veen eerlyke Broodweegers, ten nutte dergoe,, den Op- en Ingezetenen dezer Stad , in gemoede ,, zoude mogen worden gevergd, en zy gehouden. „ en verpligt mogen worden geacht, om'te moe„ ten doen".
III. Dat de zes, invoegen als voorzeid is, aar> gefielde en beëedigde Broodweegers, aan dewelkeu, boven en behalven deze'Ordonnantie, tevens zal worden ter hand geftcld de Ordonnantie voor 't Broodbakkers Gilde, ook op heden by die van den Gerechte dezer Stad gearrefteerd, om van dezelve het nodige gebruik te maken, en zich, naar den inhoude van dien teffens, ftiptelyk te gedragen; gehouden zullen zyn, om, ten minlten viermaal in het jaar, by alle de Broodbakkers en Broodvevkopers te doen vifitatie, ten einde zich, zo op de waarde en valeur, a's op de gehalte van 't gewigc, by het artic. IV. van die Ordonnantie onderfcheidenlyk bepaald en omfchrecven, zoo nauwkeurig mogelyk te inquireeren; als mede ook nog daarenboven op 't Merken van hunne Brooden: en voorts zo menigmaal, en zo wanneer, en by welken zy zulks nodig zullen oordeelen, of zich genoodzaakt vinden; of ook verkiezen te doen; achtervolgende den letter van
Art.
Ley.
DEK.
Drdotw. >p het iroodwe» \en.~



1388 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ley-
DEN.
Ordonn.
op het
brood-we-
gen.
<
1
(
l
1 ]
c
art. X. der voorfz Ordonnantie op her Broodbakkers -Gilde; welk articul daarom ook wordt gehouden voor alhier woordelyk geinflreerd.
IV. Dat, o.n in dezen het oogmerk en het waare but wel te bereiken, de voorfz., in voegen voorgem: aangeftelde, zes beëedigde Broodwegers, met onderlinge vriendelyke fchikking, zich ine wee. en zullen fepareeren, te weten, één uit het gilde der Broodbakkers, en twee van de tot dat gilde niet behorende; ten einde, of te gely'cer tyd, (gelyk hen zulks by deze belaft en bevoo'en wordt, om van tyd tot tyd en op het onverwachtst, werkftellig te maaken) aan onderfcueide oorden van de Stad de viütatie te doen; of, wanneer eenige vi(icatic oordeelen nodig te zyn; dezelve in diervoegen te onderneemen: mogende nochthans dezelve viütatie nimmer, dan geadfifteerd door één der Broodweegers uit de Gildebroeders vanhetBrood-jakkers-Gild; en twee der Broodweegers, geene fjildebroeders van j 't gezegde Gilde zynde, gefchielen.
V. Dat, ten dien einde, aan de dus aangeftelde Broodwegers, van Stads wegen, zullen worden er hand gefield twee, wel geëikte, balancen of thaalen, met het daartoe behorende gewigt, even :n van dezelfde zwaarte, en 'in alles gelyk aan lie, welke by het Broodbakkers-Gilde worde gebonden : welke balancen of fchaalen zullen worden jewaard en gelaaten onder de handen van twee der •ier, buiten het Broodbakkers - Gilde, aangeftelde Sroodweegers; ten einde , zonder kundfehap of nedeweeten van 't Broodbakkers-Güde, met de ifitatie en het weegen van brood, ten allen tyde, e konnen voortgaan: ook zullen die geenen onder Ie Broodweegers, dewelke tot het BroodbakkersJilde behooren , zich , zo wel als de verdere broodweegers, zeer foigneufelyk hebben te wachen, nopens het doen der voorfz. vifitatie, ietwes, oe ook genaamd en in welker maniere het zelve ok zoude mogen weezen , te openbaeren of te
doen



JAARBOEKEN, November, 1782. 13*9
doen openbaaren; op pcene van, deswegens overtuigd wordende, dadelyk als Broodweeger te zullen worden geremoveerd ; en wyders, Indien een Broodweeger, zynde Gildebroeder van het Brood-, bakkers - Gilde, zich daaraan mogte fchuldig ma-, ken, voor altoos ontzet te zyn , om, als Deken, of Hoofdman van het Broodbakkers - Gilde te, mogen fungeeren.
VI. En, om des te meerder gefecureerd te wezen; immers , zo veel doenlyk zy, te waaken, dat aan de Gildenbroeders van hec Broodbakkers Gilde , de vifitatie fubjett, voor af niets van de te doene viütatien moge worden gereveleerd of geopenbaard ; zo zal de Gildenknecht van hec Broodbakkers Gilde; benevens zodanig perfoon , welken de Broodweegers gefaamlyk tot hunne adfilientie en het dragen der Schaalen en Gewigten zullen verkiezen te employeeren ; vooraf in handen van Heeren Burgemeesteren, by corporeclen eede , moeten verklaaren en beloven: „ Dat zy van de „ ordres, hun door de Broodwegers gegeven, en ,, hun bevolen, niets zullen openbaren; veel min „ aan iemand, wie het ook zy, enige kennisfe „ of wetenfehap geven, of dnen geven, in eni,, ger manieren : en dat zy , boven al, zullen „ fecreet houden, wanneer en by wien de Brood„ wegers tot het viliteeren en weegen van brood „ zullen gaan."
VII. Dat, even gelyk by artl. X. der Ordonnantie op het Broodbakkers-Gilde, op heden mede by die van den Gerechte dezer Stad gearrefteerd wei ernftig aan alle de genen, die de gemelde vifitatie fubjecl zyn, is verbouc- het doen van enige oppofitie , hoe ook genaamd ; a'zo ook aan de Broodwegers met allen ernst zal worden aanbevolen, zo als aan hun by deze met alle ferieufiteit belast wordt, om, in bet doen hunner vilitatien ter onderzoek naar de waarde, het gewigt van 't brood; en het merk of teken op het zelve brood te Rellen , voor zo verre dit laatlie naar de letter van
Art.
3ENT.
Ordonn. <p het >roodvegeni



Ï35© NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ley-,
den.
Ordonn. op het broodwegen.
Artl. IlJ.i der meergemelde ordonnantie is bepaald; te obferveeren en doen obferveeren de uicerlte discretie; en, zo veel mogelyk is, en naargemoede, in 't oog te houden, het geen tyd, plants, en gelegenheid, als zo veele toevallige om Handigheden, zonder eenige fchyn of fchaduw van kwaade trouw ofte verkeerde intentie, zoude kunnen komen te vorderen, op dat nimmermeer enige klagten over enig onbetamelyk gedrag van de meergemelde Broodwegers, veel min vexes, mogen worden vernomen; op poene, van, desvvegens overtuigd wordende , door Heeren Schepenen dezer Stad arbi. tralyk te zullen worden gecorrigeerd.
VIII. En, opdat het des te beter zoude kunnen confteeren, hoe die van den Gerechte dezer Stad, gelyk hun Ed. Gr. Achtb: zorgvuldig zoeken te waaken, dat de goede ingezetenen, niet in gewigte van brood worden verkort; alzo ook op dien zelfden voet begeeren eerlyke en onfchuldige Broodbakkers buiten fchuld en moeite te houden; worden de Broodwegers by dezen geauclorifeerd en gequalificeerd, om,wanneer dezelven, in het joen hunner vifltatie, ontwaar worden, dat het Franfche , of Fransch - Huisbakken , of rontom jefehoten, of luchtig brood, van wat zoorc zulks jok wezen mag, (naardien het hun vryftaat hunie vifitatie interiehten op al zodanig brood als ly zullen konnen goedvinden) juist die precife ]uantiteit gewigts niet was inhoudende , als by iet meergemelde Artl. IV. van de voorfz. Ordonïantie op het Broodbakkers • Gilde, na aftrek van die rabat, is bepaald; maar, dat de bovengemelle foorcen van brooden, door toevallige oorzacen, naar de aart en rechte eigenfehap van Broodjakkery, rechtmatig en zonder enige kwade trouw )f verkeerde maximes overtuigend bevveczen; uierlyk twee looden minder gehalte inhielden , dan (erëischt werd; en dat, op de ontdekking van lat minder gewigt, van die toevalligheden dadelelyk kwam te blyken; in dat geval, en ook wel



JAARBOEKEN, Novnnher, 1782. i3qi
ïn dat geval a'Ieen, zonder kennisgeving aan den Heer Hoofd-Officier; van zodanigen Broodbakker voor ieder zoort van dat te ligt bevonden brood voor één lood, een boete van twee gulden; en voor twee looden een boete van vier gulden, ten behoeve van hun Broodwegers: doch vermits by, zodanige ene ontdekking het zoude konnen gebeuren, dat de Meefter Broodbakker niet ware in zyn huis; en, by gevolge buiten ftaat, om zich daar over dadelyk te purgeeren of defendeeren; zo zullen de Broodwegers, in dat geval, verpligc zyn, om de dus gevonden zynde te ligt wegende brooden met zich te neeraen ; en daar over binnen den tyd van XXIV. uren te convoceren alle de zes Broodwegers; als mede den Broodbakker, daarby geconcerneerd; ten einde dien Broodbakker deswegen te hooren en de door hem bygebragt wordende redenen te overweegen ; en vervolgens, by meerderheid van Remmen te determineeren , of die geallegeerde redenen mo"en worden geconfidereerd als loutere toeva]b>e°en onfchuldige, dan wel of dezelve als zodanige niet konnen worden aangemerkt; en zullen wyders alsdan, indien dezelve redenen worden geoordeeld te zyn loutere toevallige en onfchuldige, van de gemelde Broodbakker. zonder daarvan aan den Heer Hoofd-Officier dezer Stad kennis te mr.eten geven, gehouden zyn te vorderen de boeten, ten faveure der Broodwegers hier voren geftatue'erd: doch, by aldien geöordeeld mogte worden, datdie geallegeerde redenen niet, konden worden, als toevallige en onfchuldige aangenoomen, zul. len dezelve Broodwegers daarvan, met overgifte der dus te ligt wegende gevonden zynde brooden , aan de Heer Hoofd-Officier kennis moeten geven.
IX. Doch, op dat het vorenfiaande Art. VIII. tegens de welmeenende intentie van die van den Gerechte dezer Stad, niet ten misbruike gerake; z© zullen Broodwegers verpligt zyn van zodanige A a a a a gG.
Leyden.
Ordonn.
yp het 'rood vegen.



LtY-
Ordonn. Op het fcrood Wegen,
1392 NIEUWE NEDERLANDSCHE
gevallen precife aanrekeningen te houden in een léparaat Register,- als mede dtrzelver attentie op dusdanige Broodbakkers te verdubbelen; ten einde, wanneer zy een en denzelfien Broodbakker daar aan fchuldig voor de derde reüe mogten vinden , zulks dan dadelyk ter kennisfe van den Heer Hoofd-Officier dezer Stad te brengen.
X. Nog zullen de gemelde Broodwegers ook daarenboven, by het Vifireerrn en Examineeren van brood, naauwkeurig en (hiktelyk letten, of mede door de oobetaamlyke quanciteit van Kop of Kantkorsten; of ook wel door derzelvcr te verregaande ligtheid; en dies door eene onbehoorlyke baatzugt en verkeerden prrctyk, mogte worden getragt het doen van onderzoek op 't gewigt van 't brood illufoir te maken: en, zulks ontdekkende, daar van aangeving moeten doen aan den Hr'er Officier dezer Stad.
XI. Wyders zullen de Broodwegers; zo wel als Deken en Hoofdlieden'van het Broodbakkers Gilden; ieder afzonderlykof ook wel gefaamlyk; zich zorg'vuldiglyk hebben te wachten, van eenige anderen, dan de hier voren omlchreven, zaken aan zich te trekken; en nog veel minder van daar over te cognosceeren : maar zullen zy, ieder in hun departement , verpligt en gehouden zyn, om van de bv hun tegen dc ordres, by die van den Gerechte gefteld ontdekte misbruiken, binnen den tyd van *4 uuren uiterlvk, of wel anders zo fpoedig als eenigzins doenlykzv, met overlegging van het by hen ontdekte, aan den Heer Hoofd Officier kennis te geven, op poene van, by nalatigheid van dien, daar over arbitrairlyk door Heeren Schepenen te worden gecorrigeerd. j
XII. Doch, zullen Broodwegers, by derzelver viütatie , meenende redenen van fufp'cie te hebben , dat enig brood niet is gecompofeerd van ene behoorlyke fpecie, of ook niet zodanig behandeld of sebakke, als by de Ordonnantie is omfchreeven - gehouden zyn, èén of meerder van zodanig fvjfpe& brood met zich to neemen . en grover



JAARBOEKEN, November, 1782. 139?
met en benevens hen, binnen den tyd van XXIV. uren, convoceeren Deken en Hoofdlieden van het Broodbakkers-Gilde, ten einde dat medegénomene fufpecte brood te exammeeren; en van den uitflag hunner bevinding aan den Heer Hóófd-Officier de zer Stad kennis te geven.
XIII. Ten einde nu de Broodwegers bekwame gelegenheid zcude konnen hebben , om op eene behoorlyke en gepaste plaats , des nodig Zynde, te konnen faamtn komen, Wanneer zulks Zoude mogen worden vereischt; zo zullen dezelve Broodwegers te famen met Deken cn Hoofdlieden van het Brooe bakkers - Gilde de nodige fchikkingen maken , zo dat ook door dezelven, gelyk tot hier toe lleeds in gebruik is geweest, van de Gddenkamef van dat gelegde Gilde het voor hun nodige employ kan worden gemaakt : alleenlyk zullen de broodwegers, wanneer, na het doen van enige vifitatie, -of anderzins, Ongedacht, door hen ene vergadering moest worden aangelegd , alsdan gehouden Zyh daarvan aan de Deken van het gemelde Broodbakkers - Gilde kennis te geven, opdat den een den anderen daarin niet hinderlyk zoude weezen ■ ook zal de Deken van het voorn: Gilde zich daar tegen , ten ware om wettige en pra^mante redenen door bem behoorlyk te allegeeren , niet mogen oppofeeren; maar moeten zorgen , dat de voorfz, Gildenkaraef door de Broodwegers daar van dus Advertenfïe hebbende gedaan als dan kan worden ge-ccupeert, terwyl de Broodweegers in deze en in andere gevallen, vóór zo <erre zy zulks raadzaam zullen oordeelen, zich zullen mogen bedienen van den Gildenknecht, van het Broodbakkers - Gilde, onder genot der daartoe ftaande voordeelen.
XIV. En worden hier door mede buiten effect de Provifioneele ordres, op den 3. July 1781. by die van den Gerechte gelteld, Voor zo verre dese! ve cie ordres, by deze vervat, mogten komen te contrarieeren , of by deze tegenwoordige niet worden gevonden.
XV. En referveefën wyders dié Van den Ge-
A aaaa a reeh«
Ordonn, ip het brood wegen,



i39t NIEUWE NEDERLANDSCHE
Ley-
ten.
Ordonn. op het brood wegen.
SOETERWOUDE.
Deze ambachts heerlykheid, der Stad Leyde aankomende, is by Oétroy van de Staten van Holland en Westfriesland van den 6 Juny 1782 gemagtigd geworden tot het innen van den Softe penning van alle verkopingen, en verpandingen van onroerende goederen enz. .Oe Schout en Ambachtbevvaarders hebben hier van by publicatie op den 27 July 1782 aldus bekendmaking gedaan.
Cchout en Ambaclrsbewaarders van de Ambachte ^ van Softerwoude, doen te weeten; dat dezelve , als ingevolge het Oclroy van de Edele Groot Mogende Heeren Staaten van Holland en WestFriesland, van dato den 6. Juny 1782., daar toe door welgemelde Hun Ed. Gr. Mog. geautborifeerd en gequalificeerd zynde , geduurerdc den tyd van vyftien eerstkomende en achtereenvolgende jaaren, van de gemelde 16. Juny 1782. ar-
tere-
rechte dezer Stad aan zich de magt en faculteit, om deze jegenswoordige Ordonnantie te altereeren 5 te amplieeren , en te corrigeeren; alles zo als Hun Ed. Gr. Achtb., naar tyds omflandiaheden» zullen vinden te behooren, Aldus gedaan , gerefolveerd , en gearrefteerd by die van den Gerechte der Stad Leiden, op den 16 July 1782. en, naar voorgaande Klokkengellag, in tegenwoordigheid van Schout, Burgemecflcren, en Schepenen van de Poye van het Raadhuis vfor den Volke afgeleezen, cp den 20. Augufty 1782.
By my
(getekend)
J. J. HüBRECHT.



JAARBOEKEN, November, 1782. 139J
terekenen, door den Secretaris van gemelde Ambachte van Soeterwoude in der tyd, te gelyk wanneer aan hem ten behoeve van het Gemeene Land den XLfte Penning wordt betaald, zullen doen vorderen en ontfangen met het recht van Parate Executie, ten behoeve van hunne Kerk voor twee derde, en ten behoeve van hunne zogenaamde Heilige-Geest-Arme voor één derden, den tachtigften Penning van alle Verkopingen en Hypcthecatien van Huizen, Landen, Thuynen , en verdere Immeubile goederen, onder Soeterwoude voornt, geleegen, en waarvan de XLfte Penning ten behoeve van het Gemeene Land moet worden betaald, zonder onderfcheid, of de Verkoping van voorfz. Huyzen, Landen, Thuynen, en verdere Immeubile goederen, onder Soeterwoude voornt. gelegen, publiek, of wel onder de "hand gefchieden mogr, te betalen door den Koper en Verkoper ieder de gerechte helfte, des dat het aan de Koper en Verkoper zal vryftaan , om omtrent die betaling te maken zodadige conditie, als zy zullen komen goed te vinden. ——- En, op dac niemand, welke zulks zoude mogen aangaan, deswegens enige ignorantie zal kunnen pmendeere, zo hebben Schout en Ambachtsbewaarders voornt. goedgevonden, dat deze zal worden gepubliceerd en geaffigeerd, ter plaatfe alwaar men in het zelve Ambacht gewoon is Publicatie en Affixie te doen.
(lager ftond)
Aldus goedgevonden en gearrefteerd by de Heeren Mtïlzüak van Buren, Schout; Dirk Lz. Qualm en Pieter Vryenberg, ümbachts bewaarders van gemelden Ambachten van Soeterwoude, op huiden den 27 July 1702. ( Onder flond)
Ttr Ordonnantie van dezelven (is getekend)
H. J. le Pla , Secretar's.
A a a a a 3 l A &
Soeterwoude,
Soeterwoudegerechtigd tot het innen van den. 80 penning.



Amstel.
dam.
I3J><5 NIEUWE NEDERLANDSCHE
A MS T ELDAM.
Den 2 November 1782 is het Eskader, 't welk onder bevel van den Schoutbynacht van Kinsbergen den o October uit Texel zeilde, in Texel te rug gekomen. Het zeiven heeft beftaan uit de fchepen van oorlog den Admiraal de Ruyter van 64 ft. Kaptein E. C. Staring, aan welks boord de Schoutbynagt zig bevondt; Utrecht van 64 ft. Kaptein J. P. van Braam; de Kortenaar van 64 ft. Kaptein P. J. T. Hoofd. Ook behoorde nog tot dit Eskader,behalven een Fregat, de Unie , een nieuw Schip van 64 ft. over welke de jonge maar dappere Kaptein Grave van IFelderen, het bevel voerde; dog het zeiven is den 19 October in de Noordzee, in het gezigt van de andere Schepen in eene zwaare itorm op een ogenblik, omtrend op de hoogte van 57 gr. en 5 min. des namiddags ten een uur, omgeflagen, en met man en muis gezonken.
Den zelfden 2 November kwam nog in Texel binnen 'eLands Schip de Erfprins, Kaptein A. Braak, het welk den 29 October van 't Lidt van Bergen vertrokken was met het Landsfchip de Admiraal Tromp, Kapt. van Gennip, en onder deszelfs Convoy de meergemelde drie Oost-Indifche Retourfchepen,doch door eene ontftaaneftorm, was hy dienzelven avond van dezelven afgeraakt.
Den 5 November kwam in Texel te rug s Lands Kotter de Snelheid , Lieutenant D. J. Hwkfï, uit Noorwegen: Ook zyn voor
Gaats



JAARBOEKEN, November, 1782. 1397
Gaats ten Anker genaderd 's Lands Schip van Oorlog Zuidbeveland, Kaptein Baron van Kinkel, en het O. I. Conip. Schip de Triton, Schipper G. Mulder , laatst van het Lidt van Bergen : nog waren in 't gezigt, doch ver op Zee 4 a 5 fwaare Schepen, het overige van het Convoy en de andere twee Ooft-Indifche Schepen Oud Haarlem en het Loo : nog zeilden den 6 uit Texel 's Lands Schip de Prin/ès Louifa, Kaptein Grave van Rechtcren, en 'sLands Kotter de Meermin, Lieutenant Haringman , om een der O. I. Schepen, hetwelk ïn Zeeland t'huis hoort, mede derwaarts te geleiden.
Den 11 November ten elf uren zyn op de Werf van de O. I. Compagnie, twee fcheeps Kameelen, ieder lang over Heven 161 voeten ten dienfte van het Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteit gebouwd , en genoegzaam geheel afgetimmerd ,' van ftapel in 't°water gelopen. Nog ligt aan voorn, werf een nieuw Oorlogfchip van 63 ft. kanon, gereed, om naar 's Lands dok te worden gezonden.
De Deenfche Gezant, de Heer de St. Saphorin, heeft den 24 October 1782 aan de Hciren Afgevaardigden der Stad Amfteldam in 'sHage deze Nota, overgegeven.
„ De Envoye van Denemarken heeft de „ eer van te gaan by den Heer Penfionaris s, en de Heeren Burgemeesteren reprefentee„ rende Amfteldam, om hun zyne verbaasd„ heid te betuigen , dat hy in de Diemer„ meerfche Courant (die te Amfteldam by „ J. Ferlem wordt uirgcgeeven) van den 19 Aaaaa 4 „ Qc-
STEL. DAM.



i3pS NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
STELDAM.
„ October een Artikel gevonden heeft, in „ de gedaante van een brief van een Vriend „ te Haarlem , waar van de laatfte regels
zich omtrent Deenemarken op zulke eene „ onbetaamelyke wyze uitdrukken, en zoo „ veroor deelbaar zyn ,dat 'er geen befchaafd „ Land is, waar in dezelve zouden geduld „ worden, en dat hy niet kan befluiten de„ zeiven woordelyk te herhaalen, Hy brengt
daarom dat blad mede en geeft het over, „ zso als het is,in alle zyne i'chandelykheid. „ De ondergeteekende is al te wel overtuigd „ van de Achtbaare gevoelens der Heeren „ Gedeputeerden en der Doorluchtige Op„ perhoofden en Leden der hooge Regeering 5, van Amfteldam,en heeft reeds voor deeze
een al te gelukkige proeve genoomen van „ hunne billykheid, ineen dergelyk geval, 5, om te kunnen in twyffel ftaan, recht van w hun te vraagen, tegen s een zoo haatelyk „ ftuk, en welk het nog meer wordt, om „ dat het een papier is,waarvan de Autheur
en Debiteur bekend zyn. Indien zodanig „ een geval (als men de mogelykheïd daar i van onderftellen mag) in Deenemarken ge\, beurde, zou de Minister van dit Land te „ Koppenhagen zeker zyn, de kennelykfte „ befcherming te zullen ondervinden , we^ gens Zyne Majefteit, die nooit zal toelaa, ten, dat men by hem eenigen Souverein \, beledige of lastere, noch eenige Natie; en ', die zeer zekerlyk,indien het geval gebeur" de met opzigt tot Hun Lioog Mogende ot " zelfs van Amfteldam , (eene achtbaare \, Stad, waar van hy altoos vriendlchap on-
der-



JAARBOEKEN, November, 1782. 1399
„ dervonden heeft, en die altoos de zyne j, ondervonden heeft) niet alleen eene repri„ mende zou. laaten doen , maar zelfs eene „ exemplaire ftraf; zoo houdt de onderge„ teekende zich verzekerd, dat het genoeg „ is, het bovengemelde aan de Heeren Ge„ deputeerden mede te deelen, om hunne „ verontwaardiging op te wekken, en die „ van de doorluchtige Regeering, welke „ zy vertegenwoordigen, dat hy wel haast
,in Raat zal zyn, vanrekenfchap te geeven „ aan den Koning zyn Meester, van hunne „ handelwyze over dit Ruk, waar over Zy„ ne Majefteit zeer gevoelig zyn zal.
Ovcrgegeeven in den Hage den 24 Oóïober 1782".
(Was getekend)
„ De St. Saphorin".
Den 15 dezer maand is by de regeering dezer Stad beiloten den Heer Mr. Fr. van Berkel , Penfionaris dezer Stad, van weiken braven man wy meermalen hebben gefproken, wederom den 20 dezer maand ter dagvaart naar 'sHage aftezenden. Dit heeft in algemeen een byzonder genoegen verwekt.
Nopens het zogenaamde Oude Veer, de ligplaats voor onze fchepen by Texel, kunnen wy het volgend berigt mededeelen. Men vindt in het zeiven van „ 4 tot 10 Vademen „ water, en doorgaans de wydte van 300 a „ 350 voeten; voor den mond, is een plaats,
„ al-
STELOAM.



i4oo NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
s t ï. i> dam.
„ alwaar de groote Schepen hebben verluid t „ ter afwagting van eenen gunltigen wind, „ om in het Veer te zeilen. Ten einde nu ,, de Schepen agter en voor vast te leggen,
heeft men in het voorleeden jaar, op den „ Noordwal aldaar, zwaare ankers gelegtj „ doch dezelven hebben, wegens de losheid j, van het zand , niet na genoegen beant-» }, woord, waarom dan van dit najaar, op „ genielden Noordwal, zwaare duc d'Alves » gellaagen zyn, ten kosten van de Admi„ raliteit alhier. Deeze wal is zeer Heil,
hebbende drie vadem water digt tegens ,', dezelve; de ftrekking van het Veer is na* 5, genoeg N. O. en Z. VV. en de vorst , „ gemeenlyk met een Oostelyke wind ko-
mende, begunftigt de Schepen, die tot in „ de Balg en Amlteldiep genaderd zyn, om „ in het Veer te zeilen.
„ In de twee winters, dat'sLands Vloot „ aldaar geborgen is geweest, heeft men „ geen ys, dat fchaade koude veróorzaaken, „ ondervonden, en volgens het getuigenis „ vandeoudfte en kundigftedaar omftreeks,
is 'er nooit eenige ysgang van belang ge„ weeft, wordende het zelve, door dien de „ Banken met elk Ty droog vallen, gebroo-
ken, en kan dus, aan de Schepen, geen „ hinder te weeg brengen. Een der kundig-
fte Lootzen, voor het voorgenoemde 5, Vaarwater, is D. Metzelaar, Opzichter „ en Legger der Tonnen en Bakens , op „ het west-einde van 't Eiland Wieringen.
By het overgaan van onze Volkplanting
De-



JAARBOEKEN, November, 1401
Demerary aan onzen Vyand, is het gedrag, van Gouverneur van Demerary, P. van Schuyhnbur.{, in groote verdenking geraakt.: Dog thands zyn twee brieven bekend geworden, welken den Heer Schuylenburg fchynen vry te plyten. De eerfte is een brief aan H. H. Mog. gefchreven door eenen zekeren Jatnes Clarke, aldus luidende:
HOOG MOGENDE HEEREN!
Ik hoope, dat UE, myne vermeetenheid zullen pardonneeren, met my aan U Hoog Mog. te addresfeeren, wanneer Gylieden in agt neemt, dar. myne beweegredenen zyn, om te traciiccn een Caraóter tc verontfchuldigen,dat door deszei:s Vyanden op het wreedfte , boosaartigfte en' vaifchelyk ten toon is gefield; te weeten dat van d n Commandeur van Schuylenburch, commandeerende de Colonie van Demerary, ten tyde dezelve door de Engelfchen is genomen. Terwyl mentie gemaakt "word van myn Naam in de btief van Gouverneur Cuninghame aan den Kommandant van Schuylenburch door den Luitenant Forrefl; en dat ik de onfchuldige oorzaak ben van al zyn cbagryn en disgracie, denk ik als een Man van Eer myn verfchuldigde pligt te zyn aan ü Hoog Mog- te declareeren. Ik ben de eenige fchuldige Perfoon, byaldien het een misdaad is, zeer gereed te zyn, om te trachten een aantal onnofele Plantera te beichermen, en behoeden voor infultes en plondering. Want op, of omtrent het laattte van January 1781, maakte ik myne opwagting by den Commandeur van Schuylenburch , met een brief van Gouverneur Quninghume, dewelke order myn Convert kwam , opeisfcbon den Kaper, waarvan mentie gemaakt wordt in Gouverneur Cuninghames tjerde brief aan Commandeur van Schuylenburch,
waar-
STELMM.



Am-
steluam.
Brief wegens den Hr SchuylenburgGouverneur vat Demera VS'
1402 NIEUWE NEDERLANDSCHE
waaraan hy in 't eerft weigerde te voldoen, tot dat hy een vergadering van den Raad belegd had • doch op myne ernltige verzoeken, zynde op 'c Point om uyt de Colonie te vertrekken, bewilligde hy ten laatflen in de vraag, en gaf my een order, om haar te ontvaDgen met haare Scheepsbehoeftens enz. Geduurende myn verblyf by hem waaren wy in gefprek wegens den Oorlog, terwyl . er als toen een gerugt was in de Rivier , dat m Europa gefprooken wierd van een rupture tusfchen '■ Engeland en Holland, waarop ik obferveerde, dat de weerlooze Raat van deeze Colonie, zo wel bekend was, dat, byaldien een oorlog gedeclareerd zoude worden, de Kapers haar zeer lastig zouden vallen, waarop hy antwoordde: Kapers gallen van alle Natiën waren gemeenlyk de laagfte Clasfe van volk, ontbloot van eenige fentimenten van Eer of Menfchelykheid , en indien de Colonie geattaqueerd wierd, dat hy veel liever de vlag zoude ftrvken voor een Konings-Schip, en een Konings Officier de hand geeven , dan de Inwoonders of zig zelve geinfulteerd te zien door Banditen van Kapers. Dit was het ontwerp van onze converfatie. Dus verre en niet verder was Commandeur van Schuylenburch betrokken in het verkopen der Colonie, gelyk op het fnoodfte en leugenachtigfte genoemd is. Op den 8 February vertrok ik als Pasfagier en Bevragter van een Hollandfche Sloep uit de Colonie, en wierd den 12 op de hoogte van Barbados door een Engelfch Fregat genomen, opgebragt en gecondemneert. Ziende een aantal Kapers onder zeil gaan en anderen zig gereed maaken, om been te gaan. ten getalle van 10 of 12 , vroeg ik aan Kant. Folker, commandeerende het Fregat the Greynhound, wat zy voor hadden, die my informeerde, dat zy dien avond na Demerary zouden zeilen.
By myn aan land gekomen wierd my door een vriehdelyk en geloofbaar Heer gezegt, dat zy op £en allerfchandelykft Plan uitgingen, hetwelk den
naars



JAARBOEKEN, November, 1782. «feg
naam van een Engelschman onrcerde, en dat zy actueel van Schip tot Schip in de Baai gingen en al de Boeijens opkogtcn, die zy konden bekomen, ten einde de Negers te rooven ; en terwyl 'er een aantal van hun bm my heen kwaamen,om te verneetnen, welke Schepen ik te Demerarv gelaaten had , hoorde ik dreigen , om Mr. Albinus enz. zonder genade te plunderen.
Het natuurlyk nfgryfen, dat ik gevoelde op de, gedagte van vreedzaame Ingezetenen te plunderen , die niet tegens my in de wapenen waren, en niet; lang te vooren te Dominica genomen zynde, door den vriendelyken en dapperen Marquis de Bouille,, die niet wilde permitteeren, dan eenig Inwoonder' bekedigt of van het geringfte ding beroofd wierd, deed my aanftonds herinneren de converfatie tusfchen Kommandeur van Schuylenburch en my, en }K reiölveerde immediaat naar Gouverneur Cttning* fiame te gaan, en zo veel mogelyk aan te dringen op 't geen hy van een Konings Officier gezegd had: en ik verzogt zyn Excellencie.ernftig, om aan de "Kapers hun laag voornemen te beletten, tot dat een Konings Schip arriveerde , hetwelke hy konde overzenden.
Ik heb.de eer U Hoog Mog. te verzekeren, dac myn ernftig verzoek ten behoeve van de onnozele Ingezetenen, en dementie die ik maakte van de edelaartige behandeling van den Marquis de Bonille jegens ons te Dominica, dat gewigt by zyn Excellentie hadden, dat hy zynen geheimen Secretaris ordonneerde om van de tafel op te (taan, na de Stad te ryden, en de commisfien te Ruiten, dewelke voor drie of vier dagen wierden opgehouden, cn dubbelde Borgtocht genomen , ten einde de voorgenomen verwoesting te prevenieeren. Geduur mde deeze detentie arriveerde Kapers van Sr. Chriftopher, waarvan ons niets bewuft was; by geluk waren deeze gecomman deert door Heeren die hun commisfie volvoerden enkel met Schepen te Deernen.
Het
STEL!)AM.
Brief wegens ien Hr, Schuy* 'enh irg \ jouverteur van Oèmeia-



Amstel-
dam.
Brief wegens den Hr. SchuylenburgCornerneur van Demerary.
,404 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Het bovenftaande is een waarachtig verhaal van het gebeurde. Het hooren, dat het caraóter van een onfchuldig man onrechtvaardige verwyten moed lyden wegens myn gedrag, hoewe! met de befte oogmerken gedaan om weerloozen te redden, geeft my menig ongeruft uur om zynenc wille, zynde hy even zo fchuldig aan hen ver" koopen der Colonie en inroepen der Engelfchen, als zyn grootfte vyand, die hem befchuldigt, ooit kon zyn, en niets meerder.
Ik ben de eenige aanlegger, en wat ik om zynent wille gevoeld heb, is, hoop ik, eene genoegzaarne ftraf voor my.
Ik heb de eer enz.
James Clarke.
De andere brief van den Engelfchen Gouverneur van Barbados Cuninghame aan den Heer Schuylenburg, is van dezen inhoud:
MYN HEER!
Geinformeert zynde door verfcheiden Heeren van uwe Colonie, datfommige nydige hage lieden zeer boosaartiglyk en wreed een notoire valsheid verfpreid en verhaald hebben, ten einde uw Cara&er te benadeelen, voorwendende, dat ey Correipondentie met my gevoerd en propofitien aan my gedaan had, om uwe Colonie over te leeveren: Tot juftificatie derhalven van een CaTacïerzo onw^aidig belafterd, getuige ik by deezen dat ik nooit een letter van uwe Excellentie heb ontfangen, op wat fujet ook, uitgezonderc met betrekking tot het Kaperfchip the Governor Cuvinghame, waarvan het Volk gezegd wierd Zeeroover's geworden te zyn, en de Kaper naderhand in uwe b R:vier



JAARBOEKEN, November 1782. 1405
Rivier opgebragt. Ook heb ik nooit aan uw gefchreeven, dan wegens dat Schip , tot op myn brief met Luitenant Forrefi van het 90 Regiment, dien ik overzond met zyn Majefteits Schip Barbuda, ten welken tyde verfcheide Kapers uitgeruit wierden naar uwe Kuft , zynde de Bevelhebber derzei ver zeer wel bewult van de weerloofe Raat, waarin in UE. zig bevond: cn op het arrivement van den Heer Clarke alhier, en zyn ernftig aanhouden by my, om een Konings Sch'p te verkrygen, ten einde de Ingezeetenen van overlaft en plundering tc beviyden, nam ik de fpoedigfte gelegenheid waar, tot overzending van de Barbuda en Officieren, om UE. alle Protectie te offereeren ; en ik moet het tot Jufti fixatie van den Heer Clarke zeggen , dat de Colonie van Demmerary aan zyne tydige reprefentarie van ÜE. fituatie grootelyks verpligt is de voorkoming der onheilen , waarmede zy dier tyd gedreigd Wierd, en welke my overhaalden, om borgtocht te neemen van de eigenaars der Kapers, dat hun Volk niet zou plunderen, of eenig geweld pleegen tegens de Ingezeeten aan Land.
Ik ben enz.
Den 5 dezer maand November 1782 is van wegen Myne Heeren van den Gerechte, Publicatie gedaan tegens het bedelen langs huizen en ftraten, 't zy binnen deze Stad, of de vryheid van dien, beftaande in tien artykelen, en van dezen inhoud
A Izo volgens Refolutie van Heeren Burgemeesteren en Vroedfchap deezer Stad ee;i nieuw Gebouw is opgericht, ten grooten deele gefchikt tot een Werkhuis, met oogmerk om niet alleen Bbbbb die
stel-
dam.
Brief wegen: den Hr. SchuylenburgGouverneur van Demerary.



Am-
STELIl&Mi
PÜbl
wegens
het
Werkhuis , en tegen hei bedelen.
1406 NIEUWE NEDERLANDSCH E
die geenen, die zig vrywillig daar in zuüen willen begeeven, om, voor een bepaalden tyd, op een betamelyke wyze, de k^st te verdienei, liever dan uit gebrek aan werk tot buitenfpoorigheden over te liaan, te kunnen huisvesten: maar ook om de zadanigen , die op Appoindlement of Vonnis van Heeren Schepenen deezer Stad daarin geplaatst werden, te kunnen cenfineeren, en wel voornanselyk, om alle beedelaryen, hoegenaamd, uit deeze Stad te kunnen weeren, de goede Ingezeeteneh van allen overlast, uit dien hoofde, te bevryden, en teffeBs aan alle Beedelaars en Lediggóngerj, zo tot hun eigen onderhoud als tot hunne verbeetering, werk te verfchaffen.
Zo is het, dat Myne Heeren van den Gerechte deezer Stad goedgevonden hebben , onvermindert de Keuren > van ouds en fuccesfivelyk alhier ter Stede tegens de beedelaryen geëmaneerd, cn zulks by Ampliatie van dezelve Keuren, te ordonneeren cn te ftatueeren, gelyk geordonneert en geftatueert werdt by deezen.
1. Eerftelyk dat niemand, hoe genaamd, jong of oud, Vreemdeling of Ingezeeten , onder welk pretext het ook zoude mogen weezen, binnen deeze Stad , of de vryheid van dien, op eenige plaatzen, of ten eenigen tyde, zal mogen beedelen , of op eenige maniere aalmoesfen te vraagen of te ontfangen, direct noch indirect; des zal het aan zodanige perzoonen, welke Ingezeetenen deezer Stad zyn, en geen gelegenheid mogten weeten te vinden om zonder beedelen aan de kost te komen, vryltaan, om zig te mogen vervoegen aan Regenten van het voorfchreeve Nieuwe Werkhuis, om aldaar, voor een convenabelen tyd, ter discretie van dezelve Regenten, ingenoomen , en tot zodanigen arbeid geëmployeerd te werden, als hen aldaar zal worden opgelegd. En zal aan dezelven hun verblyf in het Werkhuis nimmer tot eenige fchande of infamie mogen werden toegereekend,
of



JAARBOEKEN, Nsvmbtr> 1782. i4&7
of hen desweegens eenig verwyt, hoe genaamd, gedaan mogen werden , op poene van arbitraire correctie.
Zullende hen by omflag uit het Werkhuis, mids zich wel gedragen hebbende, van wegen Reganten een Certificaat werden gegeeven, dat zy vrvwillig: cn op derzelver verzoek daar in geëmployeerd zyn geworden.
2. Dat voort» een iegelyk, die bevonden zal, worden, na verloop van a?;t dagen, na de publi-, catie deezer Keure , ter contrarie van het geene hier by is geftatueerd, gebeedelt, of op eenigerlye manieren aan de huizen of op de ftraaten aalmoe» fen gevraagd, of opgehaald en onifangen te hebben, in het voorfchreeve Nieuwe Werkhuis, voor de esrfte reize, zal worden opgedooten voor den tyd van zes weeken , en , by aldicn dezelve voor de tweedemaal gevonden wordt te beedelen, züI de zodanige gtconhueert vierden voor den tyd van een jaar : doch zich, dan wederom tot beedelary begeevende, zal zu'keen Beedelaar of Beedelaresfe, welke voor de derde reize daarop achterhaald wordt, in 'c zelve Werkhuis worden gehouden voor den tyd van twee of drie jaaren , ter discretie van Regenten: alles ten ware dezelve Regenten zouden mogen oordeelen, dat zodanige Beedelaars of Beedelaresfen, het zy om de wyze, waarop dezelve hunne beedelaryen hadden geëxerceerd, of ook om dat dezelve by herhaaling daarop waren bevouden, voor langer tyd zouden moeten worden geconfineett: in alle welke gevallen dezelve, het zy directelyk, of ook by de jaarlykfche viütatie van de huizen van correctie, aan den Heer Hoofd-Officier en de Heere Scheepenen daar van kennis zullen moeten geven ten emden omtrent de verlenging van 't Confïnement of andere ftraffe by hun Edele Achtbaare te worden gedisponeerd, zo als bevonden zal worden te behooren
3. Wanneer by zodanige Beedelaars of Beedelaresfen, die bcedelende bevonden en alzo opgevat Bbbbb 2 wor.
Amstel-
dam.
Pub), vegens Werkhuis, en egen hes 'edelen.



Am-
STEL' dam;
PubU wegens het werkhuis , en tegen het bedelen.
1408 NIEUWE NEDERLANDSCHE
worden, eenige kinderen worden gevonden, zullefi dezelve nevens her. in 't Werkhuis werden gebragt, en aldaar op de jaaren van dezelve kinderen, de betrekking tusfchen hen en diegeenen, met welke zy gevonden zyn, en verdere omttandigheden , dezelve fpetteerende , behoorlyk onderzoek worden gedaan : waar van pertinente aanteekening zal worden gehouden , en zullen dezelve kinderen, wanneer zy bevonden worden , beneeden de 12 of uiterlyk 14 jaar te zyn , naa het Aalmoefenierg Weeshuis deezer Stad werden overgebragt, edoch, boven de 14 jaaren zynde , zullen dezelve in 't Werkhuis moeten blyven, cn aldaar tot zodanigen arbeid werden geëmployeert, als dienftig zal worden geoordeelt.
4. By aldien zulke kinderen eigen kinderen zyn van diegeenen , met welke zy beedelende gevonden wórden , en de ouders voor de eerfte maal over beedelary zyn geapprehendecrt en geconfineeid,.zullen dezelve aan hunne ouders, by het af.oopen van derzelver Confinement, naar bevinding van zaaken , wederom mogen worden overgcgceven; ten welken einde aan zodanige ouders, welke ontflagen worden , door Regenten van het Werkhuis zal worden gegeeven een Requifitie aan l de Regenten van 't Aalmoesfeniers Weeshuis, om derzelver kinderen aan hun te laaten volgen: doch in cas de ouders voor de tweede of meerdere reize ter zaake van beedelary zullen zyn geapprehendeert en opgeflooten, zullen dezelve kinderen, die met hun beedelende zyn gevonden, aan hun, al hoewel hun Confinement geëindigt is, niet worden gereftitueert, maar in het Aalmoesfeniers Weeshuis , of in het Werkhuis refpeftivelyk moeten blyven: zo als ook aldaar zullen werden gehouden , alle zodanige kinderen , welke met eenige beedelaars of beedelaresfen, ten tyde van hunne apprehenfie zyn gevonden , en welke geen kinderen zyn van die geenen, met welke zy beedelende gevonden zyn, en zullen voorts zodanige i
kin- ■



JAARBOEKEN, November, 1784. 1409
kinderen , welke in het Aalmoefeniers Weeshuis zyn gebragt, aldaar eveu als andere Aalmoefeniers kinderen werden opgevoed. Doch ten opzigte van die geeuen, die uit hoofde hunner jaaren in het Nieuwe Werkhuis zullen moeten blyven, zal by Regenten van het zelve Huis zodanige voorzieninge worden gedaan, om dezelve op de Vaart te helpen, of op eene andere wyze tot een eerlyk beltaan en kostwinning te brengen, als dezelve zullen oordeelen te behooren. En zal het ook, in alle gevallen , ftaan ter discretie van dezelve Regenten van het Nieuwe Werkhuis, om zodanige kinderen ,' als met hunne ouders of andere beedelende zullen zyn gevonden, aan dezelve hunne ouders, na het eindigen van derzelver Confinement, of ook aan hunne Naa*tbeftaanden ter verdere opvoeding te laaten volgen, wanneer het zoude mogen blyken, dat dezelve ouders en naastbeftaanden in fiaat waren, om de kinderen voor het vervolg behoorlyk aan de kost te kunnen helpen, of ook dat de ouders zig daadelyk met ter woon van hier zouden mogen begeeven.
5. Dat voorts ook in het Werkhuis zullen werden gebragt alle zodanige kinderen, als bevonden zu'len werden, ten eenigen tyde op Bruggen , Sluizen of andere plaatzen gezet of gelegd te zyn, om, door hun lamentabel gefchrey, ot anderzints Aalmoefen te bekomen, of ook om te beedelen zullen zyn uitgezonden: zullende dezelve kinderen in het Aalmoefeniers Weeshuis werden gebragt, of in het Nieuwe Werkhuis werden gehouden, naar maate van 't onderfcheid der jaaren, zo als hier voor is gezegd, zonder dat dezelve aan ouders of naastbeftaanden zullen werden gereftituerd. Alles ten ware, by de Regenten voormeld, om gewigtige redenen geoordeeld wierd anders te behooren.
6. En werdt by deezen aan een iegelyk op het fterkst geinterdiceerd eenig kind of kinderen, het
Bbbbb 3 zy
AMSTERDAM.
Ptlbl.
wegens het
werkhuis, en tegen ha bedelen.



i4to NIEUWE NEDERLANDSCHE
STl 1PAM.
Puil
wegens het werkhuis , en tegen hei bedelen.
zy hun eigen of die van anderen, op eenige Sluizen , Bruggen of andere plaatzen uit te zetten, of te leggen om te beedelen, om door derzelver geIchrey eu jammeren de goede lieden tot het geeven van Aalmoefen te beweegen , of ook apderzints uit te zenden om te beedelen; op pcene dat die geenen , die bevonden zullen werden zulke kinderen uitgezet, neergelegt of om te beedelen uitgezonden te hebben, ten minde voor een jaar in het Nieuwe Werkhuis voorfchreeven zullen werden opgeflooten om te werken, of ook, naar exi_ gentie van zaaken , zwaarder zullen worden geltraft, wanneer zy lieden bevonden zullen worden , zodanige kinderen moetwiliiglyk ontbloot, of dezelve aan guur weder en fcherpe koude bloot gedelt te hebben , ten einde door de miferabele ftaac van dezelve kinderen de barmhertigheid der voorbygangeren gaande te maaken.
7. Zo als ook een ieder op het nadrukkelyft wcrde verboden zyne eigen kinderen of die van anderen te verhuuren of over te geeven, om met dezelve te gaan beedelen, mitsgaders daar toe kinderen van anderen te huuren of anderzints te gebruiken ; op pcene dat die geenen, die bevonden zullen worden eens anders kind of kinderen gehuurd, of anderzints by zig genomen te hebben, pm daar mede re beedelen, of fchoon hy of zy op de eerfte beedelary waren opgevat, voor een jaar zullen blyven geconfineerd, en dat ouders, of anderen hunne eigen , of eens anders kinderen verhuurd , of anderzins aan een ander overgegeeven hf bbende, om met dezelve te beedelen, met Confinement, Bannisfement en zelfs ook, naarexigentie van zaaken, aan den iyve zullen werden geftraft,
8. En worden , by deezen , Regenten van 't voorfchreeven Nieuwe Werkhuis gequalificeert, pm het geftatueerde by deeze Keure, voor zo verre hun betreft, te doen agtervolgen, en wel fpecjalyk om ten diep einde door derzelver Hoofd-
pra-



JAARBOEKEN, Novemher, 17812. 1411
provooft of Onderprovooften alle Beedelaars en, Beedelaresfen , mitsgaders tot het beedelen of< anderzins bekomen van Aalmoefen Uitgezette ofi nedergelegdc of uitgezondene kinderen, gelyk ook diegeenen, die bevonden zullen werden dezelve tot .het beedelen of omfangeu vau Aalmoefen nedergelegt of nedergezet te hebben, te doen opvat., ten, en in 't voorféhreeven Nieuwe Werkhuis,, mitsgaders, voor zo veel de kinderen beueeden de, twaalf of uitterlyk veertien jaaren aangaat, in 't, Aalmoefeniers Weeshuis te doen brengen, ten einde omtrent derzelver Coofinemer.t, cn, ten opzigte der kinderen , omtrent derzelver opvoeding zodanig te werden gehandelt als volgens deeze Keure bevonden zal worden te behooren : alles onvermindert het recht van den Heer Hoofd-Officier en deszelfs Subfütuuten, om de hand re doen houden, daar aan, dat zo wel de voorige Keuren , tegens de beedelaryen geëmaneerd , als deeze Keure behooilyk mogen werden geobferveerd en nagekoomen, "en de overtreeders, naar exigentie van zaaken, worden ge ftraft.
0. En zullen wyders ook de voorzeide Regenten, in cas door derzelver Hoofd-Provooft of Onder- Provooften eenige Perfoonen worden geapprehendeert en opgebragt , welke bevonden worden eenige kinderen te beedelen gezet of neergelegt te lubben, en dezelve aan de ongemakken van de lugt of anderzints te hebben bloot gefield, om uit de Aalmoefen , die aan dezelve gegeeven worden, eenig gewin te bekomen; gelyk ook zulke Perfoonen, die hunne eieen of eens anders kinderen zullen hebben verhuurd , geleend , of op eene andere wyze zullen hebben laaten gebruiken , om daar mede te beedelen , gehouden zyn van de informatie, die zy lieden deswegens zullen hebben bekomen, aanltonds kennisfe^te doen geeven aan den Heer Hoofd-Officier deezer Stad , ten einde door zyn Wel Edele Geftr. tegens zodanige Perfoonen, in conformité vau deeze Keure, voor Heeren Bbbbb 4 Schee*
iu.
I EL— ! AM.
Publ.
vegens 'iet
verk'luis, en epen het bedelen.



Am-
STELDAM.
PubU wegens het werkhuis, en tegen hel bedelen.
1 <
;j 1
<
1412 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Scheepenen zal kunnen werden gepmc'deert, zo als zyn WeJ Edele Geftrenge zal vermeenen te behooren.
10. En werdt laatftelyk een ieder van wat ftaat of conditie hy ook zy, op het ernftigfte geinterdiceert, om den voorzeiden Hoofd-Pro vooft, of Onder-Provoosten van het voornoemde Nieuwe Werkhuis in het uitvoeren van hunne bedieningen, cedige rcfiftentie te doen , of dezelve met woorden of daaden te injurieeren, ofte molefteeren, veel min mede te werken, dat eenige Beedelaars of Beedelaresfen, die door dezelve op het beedelen bevonden worden, hen ontvlugten, of uit hunne harxlen geraaken , alles op poene van arbitraire porrectie.
In kennisfe van my Secretaris
H. v. Sliwgelandt.
}
Rotterdam,
Wy hebben hier voren reeds bl, 1095 gefproken van zekeren brief van Christiaan Geerman, Kaptein van het gewapend Hoekerfchip de Vrouw Machtelyjie, uit Jamaica den 10 July 1782 gefchreven, houdende-be[chuldigingen tegen Johannes Janfe Eye, die over 's Lands Advysjagt De Kemphaan bevel voerde , dat hy fchandelyk en liegt zoude hebben gehandeld, ten tyde, wanneer gem. ^eerman, voor de haven van Curacao, door ;cn Ivngel$ch Fregat is bewgten en genomen geworden. De Admiraal Generaal hadt hier>p aan de Admiraliteit op de Maze aangeschreven , om gem. Lieutenant J. J, Eye te |oen hooren, van welk verhoor de RaadFjscaal Bisdom den 19 November 1782. het
na*



JAARBOEKEN, November, 1782. 1413
navolgend verllag aan den Zeeraad gedaan 1
heeft, ■
i
EDELE MOGENDE HEEREN!
T\s ondergefchreeve Advocaat Fiscaal heefc de -*-^ eere aan Uwe Edele Mog. te rapporteeren, dat hy, ingevolge en ter vo!doening aan het ge refolveerde van den <in October laatstleeden , mitsgaders van den 5 , 11 en 7 2 deezer Ioopende maand, hadde geëxamineert de responfiven van den Lieutenant Johannes ïfanfe Eye , commandeerende 's Lands Advisj gt de Kemphaan, dewelke by zekere brief van Chrifiiaan Geerman , Kaptein van het gewagend Hoekerfchip de Vrouw Magtelyne, gefchreeven te Jamaica den 10 July deezas jaars, gezegt wierd zeer fchandelyk en liegt te hebben gehandelt, en dieswegens, op aanfehryving van Zyne Hoogheid , was gehoord , met de Hukken daar toe relarif.
En dat het hem Advocaat Fiscaal, by het onderzoek der voorfz. za3ke , was voorgekomen, dat, hoe zeer het van zelve fpreekt, dat alle 'sLands Schepen en Vaartuigen, in het generaal gehouden zyn den Vyand alle mogelyke afbreuk te doen, en de Schepen, toebehoorende aan Ingezeetenen deezer Landen, of van derzelver Geallieerden, naar hun vermogen te adiïfieeren; het gedrag van voornoemden Lieutenant , zoo als het zelve is verantwoord by zyne voorfz. responfiven, hier agtcr gevoegt fub. No. 1. egter niet reprochabel konde worden gehouden: niet alleen, om dat de Order of Indructie, door Zyne Hoogheid aan gemelde Eye meedegegeeven, zoo als die door hem, ter reqóiïïtië van deezen Raade, was geëxhibeert, en hier nevens word overgelegt fub No. a, uitdrukkelyk meeaebragt, dat hy altoos zyne reize met de meede fpoed , en met alle noodige voorzigtigheid wegens den vyand , moeite vervolgen, en ten djen eipde ook, zoo veel mogelyk, vermyden Bbbbb 5 ' a!{e
Iot-
'ek)am.
Verflag van het >erhoor van den Lieut. f.J.Eye,



UH NIEUWE NEDERLANDSCHE
Rotterdam.
Verflag van het verhoor van den Lieut. JJ.Eye.
nlle zodanige plaatfen en hoogtens, alwaar hy vermoedeiyk , of, volgens genomen informatien, Vyandlyke Schepen zoude kunnen ontmoeten, erj om dat'er, in geenen opzigten bleek, eecigszins daar van te zyn afgegaan door eenige nadere affpraak , of order tot het te zaamen zeilen, of tot onderlinge adfiftentie van voorfz. Hoekerfchip en Advisjagt; maar ook , om dat uit de beëedigde Atteltatien, zoo van Ar® de Neef, extraordinans Lieutenant , Jacob Kalander, Schipper, en Jan Theunisfe fVesfel, eerde Stuurman van het voorfz. Advisjagt, als van Jtsparus Cornelis van Meten, ter dier tyd als Kadet hebbende gedient op 's Lands Fregat den Arend, onder Commando van den Kaptein Albertus Delvos, beide hier nevens gevoelt fub No. 3 en 4, vry klaar fcheen te confteeren, dat, by het ontdekken van het bewufte Vyandlyk Schip de Diamant, door of van wegens den Schoutbynagt van Rietvelt aan hem zeyn was gedaan, om deszelfs coers te vervolgen.
Dat het dus onnoodig fcheen , ten deezen opzichten, te treeden in een fcrupuleus onderzoek, of en in hoe verre de adfiftentie van het voorfz, Advisjagt, het welk alleenlyk met twaalf zesponders was gearmeert, a priori, by voorlz Kaptein Geerman, was verlangt, of ook anderszins genoegzaam of ncodig zoude zyn geweeft , vooral. daar elk ogenblik moeite worden verwagt de meer cfficacieufe adfiftentie van 'sLands Schepen, dewelke in de Haven van Curacao waren, en wier daadelyke hulp blyiens bet Journaal van den Kap? tein Reintjes, waar van hier nevens een fimpele Copie Exraét is gevoegt fub No. 5., door het breeken van verfcheide Touwen en andere cafualiteiten eenigen tyd fchynt te zyn vertraagt ; vermits het in allen gevallen voor zeker was te houden , dat meergemelde Lieutenant Eye, in deezen prsecife'yk zyne ordres hadde gevolge, en dat hy , by aldien hy daar tegens aan, zich in dit gevegt hadde ,ingelaaten, zeer vermoedclyfc
zoude



JAARBOEKEN, Ntvember, 1782, 1415
zoude hebben gemist h« oogmerk zyner reize, h^r. fpoedig overbrengen van de aan hem me^degegeeven Depêches, en dat hy zich daar door slsean ten hoogden verantwoordelyk zoude hebben geftelt.
Dat hy Advocaat Fiscaal dienvolgende vermeende , dat het gedrag , by den voornoemde Lieutenant Eye in deezen gehouden, zouden behooren te worden gespprobeert, en dat aan Zyne Doorlugtigfte Hoogheid, in antwoord op Hoogddeszelfs Misfive van den 27 .October laatstleeden , zoude kunnen worden gerescribeert, dat by naauwkeurig examen deezer zaake, het aan deezen Raade was voorgekomen., dat voornoemde Lieutenant , in dit opzicht, overeenkomftig zyne orders hadde gehancielt, en dat hy dus ongemeriteert by de voorfz, Misfive van den Kaptein Geerman was gefugilleert, als zeer fchandelyk en flegt ten zynen opzichte te hebben gehandelt, doch dat het aan deezen Raade des niet te min hadde toegefcheenen, dat zulks ditmaal ongeremarq'jecrt zoude kunnen worden gepasfeert, uit hoofde van de fpyt en het hartzeer, waar mede hy Geerman natuurlyker wyze moet zyn aangedaan geweest, als die zich misfehien wat teveel hebbende voorgeltelt , van het effect van zyne bravoure en van die van zyne Equipagie, na eene wakkere tegenweer, voor eene vyandelyke overmagt had ie moeten bukken, even buiten de Haven van Curacao, en in het gezigt van 's Lands Schepen, zonder dat hy, of iemand anders, hadde kunnen voorzien, dat door toevallige beletzelen , hec uitloopen van voorfz. Schepen zoude zyn vertraagt, en dat in het voorhanden zynde geval zulks nog te minder met de uiterfle vigeur zoude behoeven te worden gevindiceerc, om dat voornoemde Geerman zeer waarfchynlyk de voorfz. Brief alleenlyk hadde gefchreeven aan zyne Reeders , of andere vertrouwde Vrienden , zonder dat hy hadde bedoeld, of onderdek, dat dit zyn
fchry-
Rot-
DéM.
Verflag van het verhoor van den Lieut. JJ.Eye,



Mio- NIEUWE NEDERLANDSCHE
ROTTERDAM.
Een Konftapelsmaat van het Oorlogfchip Rotterdam, ten tyde van de Vredebreuk met Engeland genomen, heeft aan de Algemeene Staten, ook uit naam van zyne medegevangenen, aan H. H. Mog. de navolgende dankbetuiging gedaan.
HOOG MOGENDE HEEREN!
/^ods Heilige Naam, met dankzegging te ecrcn ^J en groot te maaken is de pligt en lult van een waar Chrbten , t welk de grondlegging is, om alle, die de Goddelyke Voorzienigheid als Overheden des Volks over ons heeft gelteld, te eerbiedigen en de weldaaden die dezelven, als Vaderen des Vaderlands, aan hunne Onderdanen bewyzeo , met dankzegging te erkennen.
Dank betuig ik dan, uit naam van alle wel meenende Krygsgevangenen voor bezorging, die haar Hoog Mogenden aan ons in deezen onzen onflan. digheden van de noodige kleederen en gelden voorzorging hebben gedaan , het welk ons door den braaven Heer R. Diggens met de grootfie vriendelykheid en geduld is ter hand gefteld, dewelke ook al de fpys en drank, den tyd van agt dagen lang, heeft (gevifiteerd, waar door de gezamer.tiyke krygsgevangenen met de verbeetering van dien ten vollen zyn voldaan, en hy heeft alle dezelven, een dag op een vierde pont extra vlees en een pint ftrecg bier onthaald, en na dat de Heer J. Smits,
Op-
fchryven tor nadeel van , een anderfints onbefprooken, actif en vigelant Officier aan het Publicq zoude zyn meedegedfeelt. Actain Rotterdam den 19 November 1782.
Was geteekënt,
D. R. Wyckerheld Bisdom,



JAARBOEKEN, November, 1782. 1417
Opper Doctor alhier; na de behandeling der zie- \ ken gezien en gevraagd te hebben, door de zieken ' js beantwoord, dit zy alle zeer wel voldaan waren; het welk myn door een groot deel der krygsgevangenen is verzogt om hun vergenoeging in dat geval bekend te maaken, dat de brsave Heeren R. Diggens en j. Smits niet anders met ons konden handelen, al waren dezelve eigen Vaderen van ons Va-, derland, het welk ook is gebleeken by het affcheid neemen van den Heer Diggens ,dewyl al de gevangenen hem met een drievoud Hoeze behouden reis hebben gewenscht, het welk my fpoorflaagen zyn geweest om het verzoek te voldoen, wenfchen Gods aller Dierbaarden Zegeningan over Hun Hoog Mogede Perfoonen, Familien en Bediening n, op dat de Raadflagen tot eer ven zyn Naam, tot behoud van Land en Kerk en welzyn van het Gemeene-Beft mag afloopen en dat ons Land met een gewenschten Vreede mag bekroond worden; Gods goedertierene befcherming zy mede over hec Huis van Oranje, op dat het in alle onhylen mag bewaard blyven; met welk ik de eer hebbe naar ons alle in de gunftige bedenkingen tot een fpoedig herftel onzer vrybeid aanbevoolen te hebben, met alle agting onderfchryven.
HOOG MOGENDE HEEREN.
Uw Hoog Mog. getrouwe Dienaar
Winchefler den 16 OStober (Was geteekënt) 1782.
CoRNELIS WeLDYK.
De Vroedfchap dezer Stad heeft befloten, om geene aanpryzingen meer van den Prinfe Erfstadhouder, nopens het begeven van re^•eeringposten , aan te nemen.
Schxe-
rER-
3AM.
Brief >an de Krygsyevangt*ten aan H. H. Mog.



i4i8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Schiedam.
Schiedam.
Eene plegtige Afzending , beftaande uit de Heeren, Raad en Regeerend Burgemeester J. Heereman; twee Raden en oud Buigem.eeli.eren J. J. Mispelblom, Beyer, Heer van Zuidfcharwoude; en L. de Beer, benevens den Penfionaris Jager,is den 6 November 1782. ten Hove in'sHage verfcheaen, en uit naam van de Vroedfchap hunner Stad aan Z. D. Hoogheid te kennen gegeven, dat H. Ed. Gr. Achtbaren byeene plegtige overeenkomst zoodanige fchikkingen hadden beraamd, waar door ieder Lid der Regeeringe, volgens eene wettige evenredigheid, na beurte, het genot zou erlangen van de voorregten, aan het lichaam der Regeeringe toebehoorende ; en dus in het vervolg geene aanpryzingen van Z. D. Hoogheid zouden kunnen ontvangen of aanneemen.
Den 6 November 1782 zyn de Afgezondere Heeren van onze Regeering, namelyk drie Burgemeefteren, en den Penfionaris Ja* ger, in 'sHage by Z. D. Hoogheid ter gehoor geweeft, en hebben kermis gegeven van eene gefloten verdrag, bereids door 10 Leden der Regeering getekend, waarby befloten is, om voortaan, zonder agt te geven op eenige, hoegenaamde aanpryzingen , de Staats en Stads Commisfien, aan de Leden van de Regeering volgends geregelde beurten op te dragen. Den 4 daar te voren was reeds de Heer Nanning de Greve, Raad en Oud Burgemeefter, door de Regeering, volgends



JAARBOEKEN, November, 1782. 1419
geneis voorfz. verdrag, aangefteld tot Raad ter Admiraliteit op de Maze , in plaats van; wylen den Oud Burgemeefter H. van Bulderen.
Alkmaai.
Wegens het voorftel der Stad Leyden, den 31 July ter vergaderinge der Staten dezer Provincie ingebragt, heeft de Regeering dezer Stad een befluit genomen , volgends \velk, de Heeren Afgezondenen van deze Stad ter Staatsvergaderinge op den 13 September 1782 verklaard hebben.
"TVat zy (te weeten hunne gemelde Pn'ncipaalen) zich, by deze gelegenheid, te binnen gebragt hadden de vaardigheid en yver, met welke 's Lands zaaken van Oorlog voorheen, en byzonder in de ■voorige eeuw , behandeld waren ; zoo dat men 's Lands Vloot, welke, na een nadeelig gevecht tegen de Engelfchen in de maand Juny 1665 binne kwam , weder in Augustus van dat zelfde jaar naar Zee zond; ja dat in het volgend jaar de Vloot, fchoon door een vierdaagsch gevecht, ook tegen de Engelfchen, in de maand Juny veel geleedea hebbende, 19 dagen na haar aankomst op den 4 July al weder uitliep; en vervolgens in het begin van Augustus deszelven jaars 1666 na een tweede gevecht ingevallen zynde, voor het einde dier zelfde maand wederom in ftaat gebragt was om Zee te kiezen; gelyk ook de herhaalde onderneemingen in het jaar 1667, toen men den Britfchen Vyand in zyn eigen Land bezocht, en zyne kusten in geduurige vreeze voor een Landing hield, het uitzenden en verkerken der Vloot in de jaaren 1672 en 1673 tegen de Verceni^de Engelfche en Franfche Vlobten , cn ook gelyke herhaalde
on«
sCHiE-



i42o NIEUWE NEDERLANDSCHE
Alkmaar.
Befluit' der Stad Alkmaar wegens het voorfiel der Stad Leyden.
j
i i
]
!
j l
onderneemingen tegen de even genoemde Vyan* den, even als, in de jaaren 1652 en'1653, de nieenigvuldige Zeeflagen , en verdere voorzorgen, tegen de Engelfchen . de activiteit in de directie van zaaken, welke in die tyden plaats had, op het duidelyklte te kennen gaven. En dat dezelve hunne Principaalen , de thans p'ants hebbende werkeloosheid daar mede vergeh kende , geheel ver[ield Honden, en met het grootfte ong-noegen en hartenleed zagen , dat , daar deze Republiek in iet jaar 1780 op de onrechtvaardigste wyze door Engeland was aangevallen , vervolgens een van hare Oorlogfchepen, die hier en daar als verltrooid ïevonden wierden, en in klein getal even voor de "chandelyke oorlogsverklaring der Engelfchen waren uitgelopen , genomen , eene mcenigte harer tCoopvaardy-Schepen verradelyk en geweldig in aunne magt gefloept, en ook fommige harer Coonien overmeefterd en geplunderd waren, echter sederd het begin van dezen tegenwqordigen oirog tot nu toe niers~ teaen dezen wreevelingen ^yand Van wegens deze Republiek was U'tgevoerd, ïan dat in het voorleden jaar Hechts een klein, en n dit jaar een grooter Esquader, was in Zee geoopen, waar van het eerde met roem , en het aatfte zonder eenige eer behaald te hebben, kort laar op was binnen gekomen ; en dat dit laatfte Ssquader nog niet was uitgevaaren , dan na dat /ericheidene uitgerufle Koopvaardy-Schepen een reruimen tyd lang op Convoy gewacht, en bene/eDs de meefte van 's Lands Schepen in de havens ?an van dezen Staat werkeloos gelegen hadden; ja ia dat zelfs onze eigere Oorlof-Schepen door eere geringe magt en kwalyk bemande Vloot van len vyand waren ingeflooten , terwyl intusfehen syne Koopvaardy-Schepen , döor weinige Oorlogschepen geleid, hunne reize gerust en ongeltoord 'oortzetteden: zoo dat, daar men in 'sLands gechiedenisfen van het jaar 1666 vindt aangetekend, iat de Oorlog tusfchen Groot-Brittanje en deezen
Staat



JAARBOEKEN, November, 1782. UW
Staat diestyds twee jaaren geduurd had, zondn dat Karei de tweede zich beroemen kon de eemg voordeel van belang op zyne Vyanden behaald te hebben, thans, binnen den tyd van twee jaaren, een zoo important nadeel door deze Republiek en derzelver commerciëerende Ingezetenen , ter oorzake van de tegenwoordigen Oorlog met Groot-Brittan je, geleeden was , dat men niet in Raat was om het zelve te begroeten; daar intusfchen nog genoegzaam geene voordeden aan deze zyde op dien Vyand behaald waren.
Dat aile de evengemelde ongelegenheden, naar het oordeel van dezelve Heeren hunne Principaalen, in betminft niet aan eenige onwilligheid d^r Bondgenooten (in het byzonder van H. Ed. Gr. Mog.) om in de petitiën tot het doen der Equipagien te confenteeren , noch ook van de Ingezetenen tot het opbrengen der geordonneerde belastingen, noch aan den moed, beleid en welmeenenden yver van 's Lands meefte Zeevolk konden weden toegefchreeven ; daar het eene ontegenfpreekelyke waarheid was, dat, gelyk de genoegiaara algemeere wensch der Ingezetenen dezer Republiek van het begin van dezen Oorlog af geweest was, dat de Koophandel en Zeevaart mogten worden befchermd,en de vyand krachtdaadigtekeer gegaan, ook de petitiën tot het ingereedheid brengen van 's Lands Zeemagt door de Provinciën volvjardig waren geaccordeerd, en het verhoogde Last- ea Veilgeld door de Commerciëerende Ingezetenen, zelfs al voor de openbare ruptuure, by verdubbeling (lchoon zonder vrucht) betaald; en dat, zoo 'er ooit een tyd was geweeft, in welken men van het beleid en den moed van verfcheidene Zee Offi. eieren en derzelver manfehap eene goede verwachting hebben rcogt, het de tegenwoordige was, daar de flag van den 5 Auguftus des voorleeden jaars op de Doggersband, over het geheel genomen, onbetwistbaar'getoond hadt, dat dezelve zich niet alleen niet door overma . t van den Vyand hadt Ccccc laatea
Alk-
maar,»
Befluit der Stad Alkmaar wegens het VoorBel van Leydea»



14B2 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Alkmaar.
Befluit der Stad Alkmaar wegens i het voor-, ftel van Leyden.< 1 < < 1 l (
1 i c c \
v
k z S 2 n v, d ir r d< z
pi
L S b' in ft
laaten affchrikken, maar zelfs des niet tegenftaan3e het Slagveld behouden konden: doch welk in heldenmoed beproefd volk, hoe vol ook van y ver ?n verlangen om den vyand flag te leveren, in de tiavensof op de Rheeën der Republiek tot nog-toe ds opgellooten en buiten activiteit was gehouden ;n dj ar door aan ziektens en defertie blootge' leid.
Dat de Heeren hunne principaalen hier by had!cn opgemerkt, dat, daar Engeland thans te geyk in zwaare Oorlogen met Vrankryk, Spanje :n Noord-Amerika was ingewikkeld, en al zelerd geruimen tyd zyn vermogen daar aan had noeten te kosten leggen , en daar de Republiek erft met het einde van het jaar 1780 tot dezen Oorlog met Engeland gekomen was, en zoo im>ortante fommen dadelyk eioor de Provinciën tot et voeren van dezen Oorlog waren ingewilligd, e vyand naar alle waarfchynlykheid, indien van eeze zyde met behoorlyke vigeur was en nog nerd te werk gegaan, tot het aangaan van een oor de Republiek voordeeligen. Vreede zoude unnen worden genoodzaakt ; bchalven dat ook yne Majefteit van Vrankryk , mee welke deeze taat was overeengekomen om de concert ter ,ee te ageeren . in dezelve vinden zoude een uttig en tevens rcfpeftabtl Bondgenoot,- doch elke nu tot zoo groote verachting vervallen was, jt zelfs zoodanige Mogenthedcn, welke voortyds
de Vriendfchap met deze voorheen zoo Iubterjke Republiek belang (telden , zich thans tegen izelvc op eene voor baar zeer vernederende wy: gedroegen.
Dat dit alles, benevens het geen verders in de opofitie van de Heeren Gedeputeerdens der Stad evden . als ook in de Misfives van de Heeren aaten vn Zeeland, was opgegeeven , gevoegd f hec fchandelyke, dat 'er voor deze Republiek
gedegen was, dat derzelver commerciëerende gezecenen, by manquemenc van genoegfaame
be.



JAARBOEKEN, November, . 1423
befcherming hunner Schepen van 's Lands wege, genoodzaakt waren hunne toevlugt tot vreemde Mogentheden te neeraen , om onder derzelver "Vl .ggen veilig te vaaren , ook , naar het inzien van hunne meer gemelde Principaalen, niet anders dm aan de traage directie omtrent de Zeemagt dezer Republiek konde worden toegefchreeven; welke directie en onbegi ypelyke traagheid aan deze zyde niet als gepretendeerd , of als infimu-j latien van kwalyk geintentioneerde lieden, konde worden genoemd of aangemerkt; daardezelve niet alleen da geheele Wereld in het oog liep, maar ook door verfcheidene Leden van de Somerainiteit dezer, gelyk mede van andere Provinciën, en ook door de Heeren Staten van Zeeland, met verfchillende benoemingen van zigtbaare onverichoonlyke werkeloosheid, fchandelyke werkeloosheid, ruineufe en flaapcnde traagheid, fchandelyke inactiviteit , onbegrypelyke directie, zoo lang aangehouden hebbende werkeloosheid der navale magt, als anderfints , wierd uitgedrukt. Daar echter, indien men den Naam des Allerhoogften over de Wapenen van dezen Staat op goeden grond zoude kunnen aanroepen , gelyk daar toe de Bedeftonden waren ingericht, ook aan deze zyde die middelen behoorden te worden in het werk gefteld, op welke men zynen byftand en zegen konde en mogt inwach'en."
Dat de gemelde Heeren hunne principaalen, in de maand juny des voorleden jaars over het zelfde onderwerp van inactiviteit raadplegende, op dien tyd ter bewaaringe der inwendige rust, wel waren overgegaan om alle onderzoek omtrent de directie van het voorledene daar te laaten, en zich alleen te bepaalen om eene fpoedige activiteit voor het vervolg uit te werken, in die vafte hoop, dat deze zagtheid een nuttig en aan bun oogmerk voldoende gevolg zoude gehad hebben; doch dat zy hier in tot nog toe te leur gefield zynde, niet langer onverfchillig of bedaard konden zyo, maar in Ccccc 2 tegen-
Alk-
maar.
Be/luit ier Stad Alkmaar ivgens het voor"iel van Leyden.



r424 NIEUWE NEDERLANDSCHE'
ALKM\AR.
Befluit der Stad Alkmaar wegens het voorflel aan Leyden.
tegendeel, als ware Liefhebbers van hun Vader* land, met ontroering moeften zien, dac ee neevengelyke en nu zoo lang geduurd hebbende werkeloosheid der Zeemagt, welke zoo confiderabeïen' invloed op de Veiligheid, welftand en eer van de Republiek had, als nog wierd befpeurd, fchoon aan de zyde der hooge Bondgenooten alles tot herftel en bewaaring van deze dierbare panden was ia het werk gefteld; en dat zy daarom nu niet alleen van begrip waren, dat door de Souverainiteit der Provinciën de ware oorzaak dezer Werkeloosheid behoorde te worden onderzoeht, maar zelfs ten iterkfte moeften infteeren, dat zulke middelen beraamd wierden, waar door dezelve op de effica-* cieufte wyze zouden kunnen worden tegengegaan ; dat daar toe aan dezelve als zeer gepaft was voor-
fekomen de inhoud der voorfz. Misfives van de leeren Staten van Zeeland , als ook byzonder in deze Provincie, de gemelde propofitie der Stad Leyden.
En dat zy Heeren Gedeputeerdens dienvolgens gelaft en geauttorifeerd waren, om, met herhaalde dankzegging aan de Regeering en en de Gedeputeerdens van de evengenoemde Stad Leyden voor derielver welgepafte propofitie, en daar by betoonde attentie en yver tot herftel van 's Lands welzyn, en met vafthouding der hier voor uitgedrukte fmtimenten van de Heeren hunne Principaalen, zoodanige maatregelen te helpen arrefteeren, als geoordeeld zouden worden, het meeft te kunnen" (trekken tot onderzoek der oorzaaken van de gemelde inactiviteit van 's Lands Zeemagt, en tot wegneeming van dezelve inactiviteit, tot vigoureufe befcherming dezer Republiek en van derzelver Koophandel en Colonien , tot veiling van haare vrye Zeevaart, tot herftel van haren ouden roem en luifter; en dus ter wederverkrygïng vari hare wezenlyke veiligheid, bloei eh eer; en ten einde dezelve op die wyze voor harén Bondgenoot van nut, voor die en andere Mogendheden respectabel,



JAARBOEKEN, November, 1782 1415
bel, en voor harea Vyand geducht zyn mogt, en deeze laatlte daar door gedrongen wierde om op Voorwaarden, voor de Republiek aannemelyk, . den Vreede met dezelve aan te zoeken.
Voorts hebben dezelve Heeren Gedeputeerdens van Alkmaar hier by gevoegd, dat zy, ingevolge de zoo evengemelde auétorifatie, zich met de adviten van de Heeren Gedeputeerdens der Steden Dordrecht en Haarlem by provjiic conformeerden.
Enkhuizen.
Nopens het gemeenfchappelyk beraamen der krygsverrigtingen met het Hof van Frankryk tegen den gemeenen Vyand, heeft de Heer P. Ebbenhout, ter vergaderinge van de Vroedfchap dezer Stad het navolgend advys uitgebragt.
TTet fecreet Rapport tot nader concert over de xx krygs-operatien ter zee met het Hof vao Vrankryk, gedurende dezen oorlog, ter deliberatie yan hun Ed, Gr. Mog., werwaards ik als Gedeputeerde yan wegens deze Stad afgevaardigd was. op den 11 October jongstleden gebragt zynde advifeerden de Heeren van de Ridderfchap, ot dit fujet van gevoelen te zyn, dat zoodanig pi ai geduurende de aanftgande Campagne maar alleei behoorde te worden geconcerteerd, met commu nicatie, dat Zyne Hoogheid gedeclareerd had huyveng te zyn, om zich met dit werk te mei lecren, in zoo verre, dat zulks op zyn naam zoi gaan, dat het gevoeglyker was, zoo zulks gefchie de van Souverain tot Souverain, proponerende du uit naam van Zyn Hoogheid, om 't zelve, alle egter met voorkennis en overleg van Hoogst De zelve, aan de Gedeputeerden tot de buitenland fche zaken of fecreet bcfoigpe tq renvoyeeren — lerwyl de Heeren van Dordrecht en eeni Ccccc 3 g(
An-
MA£S.
Befluit der Stad Alkmaar wegens het voorZiel van Leyden.
s



1426 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkmuzen,
Advys van de Vroedf. P. Ebbenhoutwegens de
kfygs-
verrig-
tingen
met
Frank~
ryk.
(
a
d
ge andere Leden dezen voorflag declineerden, en oordeelden, dat de Perzonen tot de buitenlandfche zaken of fecreet befoigne daartoe niet gefchikt wfcren. Wanneer egter Zyne Hoogheid op adfistentie van des kundigen infteerde, dan moest, huns oordeels , eene andere Commisfie geformeeo t worden, zynde gemelde Heeren niet zonder te'<ommering, dat het Hof van Vrankryk zich op dien voet met zou inlaten. Wy als Gedeputeer¬
dens, alhoewel gelast, uit aanmerking van de billykheid , noodzaakelykheid en overeenkomst met de jegenswoordige Conftitutie der tyden en zaken, zonder eenige hsfitatie ons met gemelde Rappor* te conformeren , declareerden egter, uit hoofde van deze nieuwe emergenten, den ftaat der deliberatien ter kennisfe van Uw Ed. Gr. Achtb. te zullen brergen , waarby zich ook eenige Steden gevoegd hebben, en is dus dit pointt tot nadere deliberatie uitgefleld, met welk Rapport nogthans ïlle de Steden zig op gepasfeerden Vryo'ag hebben ïeconformeerd, except deze onze Stad; hebbende de Heer Penfionaris van der Willige, zonder ons Geieputeerden daarover te coafuleeren , goedgevonlen , die poinct weder overtenemen, niet tegentaande, myns bedunkens, dit by den Heer Raadpenfionaris en vele Leden zeer euvel wierd opgeïomen, en door Hun Ed. geurgeert, dat de Gedejureerdens Woensdng aanftaande dieswegens in geeedheid zouden zyn, en;het is dan zonder twyfel, lat dit poind op verzoek van gemelde Heeren Geleputeerdens ter deliberatie op* deze vergadering ;ebragt word.
Ik kan , Ed. Gr. Achtb. Heeren , myne vervondering niet ontveinfen over de declaratie en ropofitie van wege i Zyne Hoogheid , door de ^eren V3n de Ridderfchap ter tafel van Hun Ed, ïr. Mog. gedaan. D.ardoor geeft Zyne Hoogheid, Ihoewel by Hoogst Dezelve geene zwarigheid heeft erefideerd, om in fet nu byna afgelopene jaar met en Hertog de la Vauguion een plan van concerte-
riog



JAARBOEKEN, November, 1782. 1427
ring niet alleen te formeeren, maar ook ter uitvoer te brengen, te kennen, dat Hoogst Dezelve thans difficulteert, om die post weder op zich te nemen, en dus langer als Admiraal Generaal te fungeeren. Hoogst Dezelve declareert immers, zich wel met» het werk te willen melleenen, en de voorgeflagenc > Commisfie van zyn praadvis te dienen, dog de ge-V volgen van de directie voor rekening en verant-J woording van de Commisfie overtelaten, waaruit! dan proflueert, dat Zyne Hoogheid als Raadsman^ in dezen zoude wi'len ageeren; anders kan ik voormy niet begrypen , wat men uit het geüitte den Ridderfchap zoude moeten befluiten. i
Daarvoor moet nu, Ed. Achtb. Heeren, ge-1 zorgd, en Zyne Hoogheid verzogt worden, vol-, veerdig als te voren den post als Admiraal Ge*» neraal op zich te remen, zoodanige effkacieufe middelen met het Hof van Vrankryk te beramen , als ten meeste afcreuk van den gemeenen vyand, en bloey van onze Vryheid en lieve Vaderland, zoude kunnen ftrekken, in alle gevallen en ten allen tyde als Admiraal Generaal refponfibel bly-
vende. — Begeerde Zyne Hoogheid des niet te
mhi adfistentie van des kundigen in deze haggelyke ty'ds-omftandigheden, moet Zyne Hoogheid voor zyne zéle bedankt , en aan dit verzoek voldaan worden, terwyl alsdan hoe eerder zoo beter aan Zyne Hoogheid zoodanige Perzonen behoorden te worden toegevoegd, wiens deugd en trouw blykbaar in deze dagen zyn gelouëerd, en waarop Hoogst Dezelve zich altoos kan verlaten.
Ik ben dan, Ed. Gr Achtb. Heeren, eenvoudig van advis, om de Heeren Gedeputeerden ter dagvaart te gelasten en te qualificeeren , om op aanftaande Woensdag, zonder nader referve, de hun gegevene last op den 24 vSeptember, uittebrengen, en voorts daarheen te helpen dirigeeren , dat Zyne Hoogheid verzogt worde, de directie van het concert ageeren met het Hof van Vrankryk weder op zich te nemen, zoo als zulks in het Ccccc 4 ge-
5nk-
1UIZEN.
4dvys an de rroed chap P. ibben-
OUt,W£-
■ens de
'Crygs-
errig*
ingen
net
vrank-
yk.



14*8 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enkhuizen.
Adrys
van dé Vroedfchap P. Ebbenhout wegens de Krygsle-rtgiingenmet Frankryk. .
gepasfeerde jaar door Hoogst Dezelve is vernet gworden , mits egter ten allen tyde rcfponfabe! blyyende; —— en zoo door Zyne Hoogheid op eene Commisfie wierde geinfteert ,dat roen dan aan H-ogs Dezelve moet toevoeg;n Lieden, wier deugd en Vaderlands liefde reeds beproefd is, met deze verftame nogthans, dat deze te benoemerie Heeren Zyne Hoogheid aüeenhk van hum en raad en coofideratie zullen dieren ,' terwyl de verantwoording der dir c"tie als Admiraal Generaal voor
zyne Hoogheid meest blyven. i Ihfterende,
dar dit myn acivis weder voor protest in de notulen dezer vergadering worde geinlereerd onder referve als te voren.
Ook heeft de Heer A. H. Duyvens omtrend het voorgevallene, van 't welk wy hier voren bl. 852 en volgg. verflag hebben gegeven, nog in de maand October, het navolgend advys ter vroedfehap ingeleverd :
"F\e onaangenaamheid, den Heer Ebbenhout over4-/ gekomen ter zake, dat zyn Ed. zich in gemoede verpligt heeft gevonden, Uw Ed.Gr. Achtb. vreemde handelwyze, omtrent my gehouden, aftekeuren, en myn voetfpoor in 't handhaven van de regten, t Ik Regent als Reprcefentant der Burgcrye competerenae, te volgen, ging my van den beginne aan te na aan 't hatt, om op den uitflag van 't geen men met zyn Ed. voor mogt hebben, piet attent te zyn.
Ik heb terftond in een gedetailleerd advis, met verzoek van aantekening in de notulen, myne gedagten daaromtrent aan deze vergadering voorgedragen.
De dikwyls herhaalde inftantien, door Zyn Ed„ tpt afdoening der zaken gedaan, heb ik niet willen aandringen , omdat ik my ftreelde met de hoop, dat Uw Ed. Gr» Achtb. eenmaal inzigt mogen kry-
' gen:



JAARBOEKEN, November, 1782. *H9
5en van sequiteit en gevoel, van het getne brave ..egenten hunne Medeleden fchuldig zyn.
Ik heb om dezelfde reden met het doen drukken van myn adyis , als toen uitgebragt , gefuperfedeerd, om Uw Gr-Achtb. volftrekc tegens zig zelf ftrydend gedrag voor de Burgery te cacheeren.
De Heer Ebbenhout en ik begaan immers in het oog van Uw Ed. Gr. Achtb. hetzelve crimen; ik worde terftond onverhoord veroordeejc, maar kryg cop e van de fententie, ongevraagd. ■ Omtrent Zyn Ed. refolveert men, als fchynende toen genegen tot beraad, de zaak by eene Commisfie te onderzoeken, maar weigert hem copie van dat befluit, en fouteneert den Secretaris, in re illicita verferende: twee dubbelde incongruiteitea in een
zaak van dezelve natuur. — Wy zien ons nu,
daar de diverfiteic van behandeling zyn Ed, ook ïlgt andere middelen, als ik in myn geval zal moeten in 't werk (tellen , zal aan de hand geven, fchriftelyk vermaand om afdoening: wat zal hec worden indien deze vergadering wederom haare overmagt misbruikt? de meerderheid heeft gewild, dat de Gecommitteerden zpuden dienen van hunne confideratien en advis, en zy hebben dit op zich genomen: Raat het die Leden dan zoo maar vry, de expresfe begeerten van deze vergadering te viüpendeeren, en zou 'c niet van de gevaarlykfte gevolgen kunnen zyn, als de Vroedfehap, door hierin te berusten, voet gaf tot diergelyke meneës in andere gevallen? Ik geloof wel, dat men dooi het opzigt, dat myne zaak by de Borgerye gemaakt heeft, omzigtiger is geworden, in het be ramen van het geen de Heer van Straalen propo neert; dit blykt uit het Commisforiaal zelve: \\ gelove mede, dat men juist om diezelve reder fchroomt, den Heer Ebbenhout, even als mvi by Vroedfchaps refolutie te mishandelen; maar ik, geloof ook, dat men aan den anderen kant verlegen is, zich zelve te exponeeren door eene refolu tie, ftrydig met die , welke tegen my genomen Ccccc s zyn,
ENt-
UUl-ZfN,
Advys van den Burg. en Vroeilf. Duyvens,nopens de zaak van den Heer P* Ebbenhout,
1



1*2° NIEUWE NEDERLANDSCHE
Enk:
KUIZEN.
Advys •yan den Burg. en Vroedf. Duy-
VeDS,7w-
pens de zaak van den Heer P. Ebbenhout.
<
1
i 1 <
i c i
i
c
t
i
ZEE-
zyn,-in de waereld te brengen, dus heeft men apparrnt veiliger gekeurd, niets te doen, m den Heer Ebbenhout vergeefs om uitfpraak laten roepen, terwyl hy reeds in de notulen, door middel der propofitie, Raat gebrandmerkt.
Het herftel der harmonie onder de Leden dezer vergadering was het eeriig oogmerk, dat ik, nevens de verantwoording van 't geen my was aangewreven , met het ftaken der verdere pourfuites van myne zaak by het inleveren van myn laatfte declaratoir bedoelde. Ik heb uit verfcheidene omllandigheden moeten opmaken, dat deze myne demarche aan veele Leden b haagd heeft, en daarom had ik rny ook gevleid, dat men op de eene of andere wyze in 't vrirnde'lyke de zaak van den Heer Ebbenhout zou hebben getermineerd. Daar ik nu het tegendeel ondervinde, jaa , by dezen voortgang , daar de Commisfle nu zedert byna drie naanden niets fchynt verrigt te hebben in een zaak, lie ten myncn opzigte nauwlyks zoo veel minuten yds heeft weggenomen; daar wy boven dien heien een voorbode van andere mefures, door Zyn Sd. te nemen , ontvangen , meen ik te moeten inteeren op decific, en zoude van advis zyn , dat de le«ren Gecommitteerden, zoo veel als tans hier er Heden prafent zyn , w;erde geïnjungeerd, om linnen 14 dagen rapport u»tebrengen, ten einde laarop, zoo draa moge'yk, eene finale refolutie vorde genomen ; declarerende tevens, geen part >f deel ce willen hebben in de gevolgen, diceene lezes contrarie conclufie der meerderheid zou'kunien na zich fleepen, nog immer te zullen gedo> ;en, dat op rekening der Stad gevalideerd werde enig bezwaar van koften , dié hierover zouden unnen vallen; begerende dan ook, dac myn advis oor proteft in de notulen worden geïnfereert, nder referve van die middelen , reeds te voren by ïy aangewend, ofte wel van andere, zoo als ik ou mogen te rade worden.



JAARBOEKEN, Navemkr, 1}S2; 1431
ZEELAND
Middelburg.
Wy hebben hier voren bl. 924. enMir>. volffg. verfcheidene advyfen deroELZeeufche Steden medegedeeld, en eindelykburg. gezien, dat de Staten van Zeeland, over den tegenwoordigen toeftand van zaken , en 'c bellier der zeiver brieven , zo aan H. H» Mog. en den Heere Stadhouder, als ook aan alle de Bondgenoten hebben afgezonden. De Staten van Holland beantwoordden den aan Hun Ed. Gr. Mog. toegezonden brief den 12 October in dezer voege
EDELE MOGENDE HEEREN!
Oy ons is op zyn tyd ontfangen UEd. Mog. -0 Misfive, by de welke UEd. Mog. ons zeer Wlantelyk gelieven te verzoeken, omme de pogingen , welke door UEd. Mo*, jn hunne Misfivens zoo aan H. H. Mog. als aan Zyne Hoogheid gefchreven, tot het meerder actief doen zyn, van 'sLands navale magt waren vervat, ter Generaliteit te helpen appuieren, en hebben wy niet verzuimt deze UEd. Mog. Misfive aanftonds cunmbfioriaal te maken, offchoon wy door de invallende groote Vacantie belet zyn geworden UEd Mog. op dezelve eerder te refcriberen; wy kunnen UEd. M02;. verzekeren, dat den y ver v'or het gemeene welzyn, welke UEd. Mog. in verfcheide occafien en ook nu zoo klaarblykelyk h bben betoond ons byzonder aangenaam is geweest , terwyl wy het niet alleen van onzen pligt rekenen, maar daar en boven niets liever wenfchen, als tot de welvaard en behoud van het lieve Vader-



«43* NIEUWE NEDERLANDSCHB
MUSJE L8URG.
Jlntw.' der Stat. fan Hollan 1 aat> de Stat van Zeeland.
I
1
2
derland met UEd. Mog. fteeds tp mogen meds werken; gelyk wy dan ook door een gaaf confent en zoo veele reëele foumisfementen in de differente petitiën, ten fine voorfchreven gedaan, ook zelfs boven het vermogen van onze Eioan.tien, welke hier toe op eene extra ordinaire wyzé hebben moeten worden gebenificeerd, vertrouwen aller duydelykst hebben getoond, dat in deezen ruineuzen Oorlo»; van onzen kant niets is onbeproeft gebleven om dezelve met nadruk te voeien , zynde het ors niet minder dan UEd. Mog leed, dat alle het aangewende tot hier toe, geen meerder effeCt heeft konnen forteren, en is het ons ook hier omme tot een byzonder genoegen te vernemen, dac door de Propoficie by Zyie Doorl. Hoogheid bereids in het fecreet befor,ne gedaan, aan het verlangen van UEd. Mog, >p een convenablc en allenzints decente wyze zal vorden voldaan, gelyk wy verneernen, dat reeds werkeiyk is gefehied, terwyl wy voorts verhoopen, lat de gezamentlyke Bondgenoten alle verdere wringen zullen mogen aanwenden, waardoor de vel vaart dezer Republiek onder Gods zegen mag wrdtn herflekl en bevestigd, waar toe wy van >nze zyde alle tyd bereid «uilen bevonden wor» len, enz.
Vervolgends heeft de Stad Zierikzee op iet Napoint der befchryving, rakende de aak van den Vaandrig de Witte, den 5N0ember 1782. voor advys verklaard
„ Dat Hun Ed. Agtb. uit de Misfive van , M. H. G. G. Raden van den 21 der vo, rige maand, met genoegen hebben verno, men, dat Hun Ed. Mog. die Directie wel , hébben gelieven te houden, met op het , verzoek der Heeren van Zierikzee en , Vlisfingen te depecheeren eene Misfive aap;
n 2yne



JAARBOEKEN, November, 1782. 143J
l, Zyne Doorl. Hoogb. ten verzoeke omme ., de Procedures, welke door den hoogen „ Krygsraad jegens den Vaandrig de Witte, „ die gezegt werd verraderlyke Correspon„ dentie met den Vyand te hebben gehou„ den, waren gemoveert, provifioneel te „ willen furcheeren, voor welke fpoedige „ expeditie Hun Ed. Agtb. Heeren Gecom„ mitteerde Raden bedanken. „ Dat Hun Ed. Mog. ook alzoo over de
zaak zelve, die by de Mislive van Ge„ comm. Raden van denzelven 21 deezer „ by wyze van Napoinét Hun Ed. Agtb.
toegezonden, derzelver ferieufe Delibera„ tien hebbende laten gaan , van oordeel „ zyn, dat hier omtrent voornamentlyk de „ attentie van U Ed. Mog. zal meriteeren, „ of de Judicature over de misdaad van den „ Vaandrig de Witte, veronderftelt zynde -, „ dat derzelver waarlyk zoude hebben be„ raamd een Plan, ter invafie van het Eiland „ Schouwen, aan den Politicquen Rechter, „ dan Wei aan den hoogen Krygsraad kan j, worden toegekent.
„ Huh Ed. Agtb. vermeenen, en wel op „ goede gronden, dat den hoogen Krygs„ raad, in het geval voor handen, met ,, geen *t minlte regt kan fuflinecren haare „ competentie tot de Judicature over de „ voorfz. misdaad , alzo. het nergens con-
lieert, dat door dehooge Bondgenooten aan
haar is gedelegeerd de Cognitie en Straf„ oeffening van eenige commune Deliéten.
„ De Heeren Staten deezer Provintie zei„ ve, hebben by eene Refolutie van den 23
„ May
Middel-



$434 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Middelburg.
„ May 1597, het poinét van de Militaire Ju„ risdiciie finaal beilist, met aldaar te flatuee,. ren, dat den Militairen Regter alleenlyk „ competent zoude zyn, wanneer eenige 5, questie wasontftaan tusfchen twee foldaten, „ en als dan nog niet anders. als den Steede-
lyken Regter zig die zaak by praevehtië niet „ hadde aangetrokken.
„ Den aart van het misdryf zeiven komt ,. Hun Ed. Agtb. voor een overtuigend be„ wyste zyn, dat den Hoogen Krygsraadon-
bevoegt is, om over dezelve te cognoscee„ ren, alzoo het is een Delict van Hoog Ver„ raad, het welk is aangelegt alleen tegens den „ Souverein van den lande en deszelfs grond„ gebied, en wel fpeciaal tegens dat van de „ Heeren Staten yan Zeeland, maar geenzints „ tegens een Militair Perfoon, 't zy een „ eminent hooft of gemeen foldaat, wat is'er „ dan ook redelyker, en met de natuur der „ zaake het beste ftrookende, als dat de „ Vaandrig de Witte, door den Politicquen „ Regter werde gereclameert; en door den
zei ven hem zodanige ftraffen geinfligcert, „ als het meelte aan die misdaad geëvenredigt
zoude geoordeelt worden.
„ Uit het een en ander hier vooren gemeld, „ oordeelen Hun Ed. Agtb. veilig te'kunnen
en moogen befluiten, dat het misdryf zyn„ de begaan beginnen de limiten van de Hee„ ren Staten deezer Provintie en den aanflag „ beraamd tegens derzelver Territoir , den „ delinquant door hoogstdezelve behoorde te „ worden gereclameerd, om alzoo te worden a, geltraftby zodanigen Regter, als daar toe.
„ het



JAARBOEKEN, November, 178*. 143$
„ het meelt competent zal geoordeelt worden; M in welk geval Hun Ed. Agtb. met alle gegrondheid vermeenen te kunnen fuftineeren, dat aan Burgemeelteren en Scheepenen der Stad Zierikzee, ter maninge van den fleedelyken Bailliuw, de voorfz. Zaak zoude „ behooren te werden gedefereerd en aan haar M de ftrafoeffening overgelaaten, alzoo de „ misdaad is gepleegt onder de Jurisdictie haar alleen toebehoorende,en waar omtrent 11 Hun Ed. Agtb. nog meerder worden ge" fterkt, wanneer nagaan dat in eene Misfive " van wegens de HeerenStaten deezer Provintie " op de klagten der Heeren van Zierikzee aan " aan Prins Fredrik gefchreeven in dato ai " Maart 1631, gezegd word, dat de Burgemeefteren en Scheepenen der Steeden niet ' alleen by oude voorgaande Refolutien zyn 11 geauthorifeert tot de Judicature over Delicten niet Militair zynde, maar daar van ook veele Jaaren in de continueele poffeslie zyn „ geweeit.
„ Hun Ed. Agtb. kunnen egter by deeze „ gelegenheid niet nalaaten derzelver uiterlïe „, bevreemding en allezints billyke klagten ter „ kennisfe van U Ed. Mog. te brengen, aan„ gaande de finguliere handelwys by de ge-
vangneeming van den Vaandrig de IVitte „ gehouden, die op fpeciaal order van Zyne
Doorl. Hoogheid buiten eenige voorkennis „ veel min mede weten van Heeren Regeeren„ de Burgemeesteren der Stad Zierikzee, uit „ den Eilande van Schouwen na'sHage, in „ gevangenis is getransporteerd, Hun Ed. ^ Agtb. willen derzelver regtmatige gevoelig-
. » beid
DEI.-
noRO.



i43ê NIEUWE NEDERLANDSCHÊ
DELBURé.
„ heid voor U Ed. Mog. met verbergen, en „ befchouwen het zelve als eene directe inbreuk en violentie van haare Privilegiën, „ fteedelyke Voorregten en Geregtigheden, „ voor al vereisfchende, dat zulks by U Ed. „ Mog. niet ltilzwygende werde gepasfeerd, „ maar op eene genóegzaame reparatie van het gepasfeerde werde geurgeert,ter plaatfe daar U Ed. Mog. het beste zullen oordee-
„ Hier by komt nog en vordert met min» „ der ferieufe overweeging van U Ed. Mog. „ dat, wat aangaat de detënfie van deeze Stad „ en Eilande tusfchen de Commandeerende
Officieren alhier, en de Heeren Regeerende „ Burgemeesteren in der tyd, byna geen cor-
respondentie of communicatie plaats heeft, „ 't zy gemelde Heeren Hoofd - Officieren „ zulks niet goedvinden op eigen Auétorifa„ tie , of wel dat hun zulks door hooger
order bevoolen wordt. Huh Ed. Agtb. „ hebben altoos geverfeerd in eene gedagten, ,j dat de Heeren Regeerende Burgemeelteren „ in der tyd als de Gouverneurs der Steeden ,, behoorden te worden aangemerkt, en als
zoodanig aan dezelve gecommurrkeert alle „ de ordres, welke tot de algemeene defenfie „ van hunne Stad en Eilande aan de Com„ mandtjerende Officieren werden gegeeven. „ Dan Hun Ed. Agtb. hebben van tyd tot tyd „ tot derzelver groote verwonderinge moeten „ ontwaar worden, dat aan Heeren Regeeren-
de Burgemeesteren in der tyd, van het een „ nog het ander geen de minfte Communica-
tie word gegeeven, het geen Hun Ed.
„ Agtb.



JAARBOEKEN, November, 1782. 1437
Agtb. nog onlangs tot eene evident bewys „ is gebleeken by de Apprehenfie van den „ Vaandrig de Witte, als waar van Heeren
Regeerende Burgemeefteren tot heden nog *» °P geen legale wyze, niet tegenftaande
haare inllantie, eenige informatici! hebben
kunnen bekoomen.
„ Hun Ed. Agtb. vermeenen dat in allen „ opzigten zodanige Correspondentie, aller „ nuttiglt is, en 'er zig meerder dan eene „ reden opdoet, dat dezelve zoo veel mo„ gelyk werde geëxecuteerd. Waarom Hun „ Ed. Agtb. van oordeel zyn, dat by Hun Ed. Mog, behoorde te worden genomen . „ eene fpeciaale Refolutie, waar by deCom,, mandanten der Guarnifoenen , in de on„ derfcheide Eilanden dezer Provintie wor,, den gelast, dat alle ordres, welke fuc„ cesfivelyk zoo aan het Guarnifoen binnen de Steeden, als de Detachementen ten „ platten lande, worden gegeeven, (het „ Huishoudelyke alleen uitgezonden) voor„ taan aan de Heeren Regeerende Burge„ meesteren in der tyd zullen moeten worden gecommuniceert, ten einde by alle gelegenheden gezamentlyk zoodanige „ fchikkinge zouden kunnen worden beraamd, als het minfte met den anderen ftrydig en tot het meefte nut en welzyn, van Stad en ,, Eilande zouden kunnen worden ten uitvoer „ gebragt! En dat hun Commandanten de „ itriklte obfervantie , en nakoming van „ deeze Hun Ed. Mog. te nemen Refolutie ,, wel expresfelyk behoorde te worden be„ voolen en gerecommandeert.
Ddddd De
W.n-
i RG.



1438 NIEUWE NEDERLANDSCTIE
Mid Dc Stad Vlnfingen heeft omtrend dat zelfDEl" de onderwerp, den 2 November 1782, het
BLU'C* navolgende bclloten.
Extratï uit de Refolutie ten Raade der Stad Vlisfingen, Zaturdag den 2 November i7.Hr.
ran ['lis fingen wege:is de zaak van de WittCj
Gdelibereerd zynde op het Napomct der hui. enge Befchiyving , rakende het geval v;n den Vaandrig de (Fitte, befehuldigd van rnet den Vyand beraamt te hebben een Plan tot invafie dezer Provincie, enz. Is goedgevonden, de Heeren Hun Ed. Achtb. Gedeputeerden ter Staats Vergadering mits dezen te authorifeeren, omrae op het voorfz, Poindt van wegens dt-zc Stad te advifeeren: Dit, hoe zeer Hun Ed. Achtb. geen geleegenthcid gehad hebben, om , door de hy de Heeren Gecommit;eerde Raaden van Zyne Doorl. Hoogheid verzog'e Copien der bewyzen tot lade van den voorfz. de Witte, mitsgaders door de interrogatien en refponüven in die zaak, eene volleedige en legale kennis diar van te verkrygen , Hun Ed. Achtb. nogthans vermeenen des aangaande, door het geen daar van reeds publyk gemaakt is, genoegzaam geinftrueerd te zyn, omme hunne gevoelens des wegens te verklaren , voor al, dat Hun Ed. Achtb. begrypen , dat de eer en hoogheid dezer l'rovintie vordert, daarop te neemen eene fpoedige Refolutie , ten einde de zaak niet worde gebragt uit haar geheel, of deze Provinti» ingewikkeld in verfchülen met de Provintie van Iio'land, welke den delinquaat reeds heeft gereclameerd, en haare fuflenue mogelyk nog verder 7,al profeqneeren. Dat aangaande de incompetentie van den Hogen Krygsraad, Hun Ed. Achtb. vermeenen, dezelve zo notoir te zyn, dat Hun Ed. Achtb. zouden oordelen, onnodigen tyd te verfpihen met zulks nader te adltrueeren, terwyl
icge-



JAARBOEKEN, Novmber,1782. 1459
ingcvalle zelf de Raad van Staten , aan wien by deszelfs ondetfcheiden inffructien , door H'. H. Mog. is opgedraagen de discipline militair, (narnclyk de cognitie en ftrafoeftning van pure Militaire ausdaden, mi'sgaders van commune delicten, door Militairen begaan, en in het leger of op marsch bedreeven,) omtrent het geval in qu^stie geen Sustenue van Competentie met grond' zou kunnen voeren, (gelyk des noods al mede kan worden beweezen) do Hoge Krygsraad zeeker, welke haar g<zag groten deels van den Raad van Staten ontleend, zonder immer door den Souverain tot dc Cognitie van eenige civile of crimineelc zaaken, Militairen aangaande, gedelegeerd te zyn. met geen fondament airons io aanmerking kan komen. Dat Hun Ed Achd>. confidereerende den aart van het misdnf, den Vaandrig de Witte te laste gelegd , van namelyk met den Vyand beraamd te hebben een plan tot invafie, fpeciaal van den Eilanden van Schouwen, het zelve begrypen te zyn een atttntac, niet te^en de Unie in het generaal, maar tegen de hoogheid en veiligheid van deze Provintie in't particulier: eene misdaad, welke, volgens den aart van het Bondgenootfchap , tegen iedere Souveraine Pro. vintie afzonderlyk kunnende bedreven worden en door iedere derzelve beoordeeld en geftraft* ook, in dit geval, door of van wegens de Heeren Staten dezer Provintie behoord te worden gem. diceerd en geftraft: dat mitsdien Hun Ed. Mog. den voorfz. de Witte behoren te reclameer-n, ten einde vervolgens de judxature en ftrafoefTening van denzelven en zyne medepligti^en, aan zoodanige Rechtbank te worden aanbevolen, als Hun Ed. Mog. daar toe meest competent zullen oorrieelen; begrypende Hun Ed. Achtb. dat het Hof vanjuititie, ingevolge het 8 Artykel van deszelfs Inibuctie van den jare 1531. daar toe voornament. lyk behoord in aanmerking te komen; te meer nog diar het voorfz. Hof eene gemetne Rechtbank Ddddd 2 zynde
Middel
burg.
Advys van Vlis'ingenwegens 'ie zaak van de Witte.



144© NIEUWE NEDERLANDSCHE
rvTio-
PBLBUR.G.
Advys van Y'lisfin gent wegens de zaak van de Wjcte,
zynde van deze Provintie en die van Holland, welke zig deze ?aak hec eerst en met zoo veel ernft heeit aangetrokken , op deze wys zoude kunnen worden voorgekomen a'le verfcbillcn, die anderzints hier over met de voorfz. Provintie te wagten zyn. Dat al verder Hun EJ. Achtb. van begrip zyn, dat van de te doene rec'ame by Mis- . five behoord te worden kennis gegeeven aan de Heeren Staten van de Provintie van Bo'land, en Hen Ed. Gr. Mog. verzogt, om in dezen met deze Provintie Communicatif te gaan, ongepraejudicieerd nogtans de voorregten van den Lande, ten einde gemeenzamerhand den gevangen de Witte door de bedienden van het Hof van Holland, Zeeland en Friesland te doen overneemen en transporteeren op 'sHofs gewoone gevangenis, omme vervolgens met zyne medepligu^en, op naamea van wegens de Heeren Staten der beide Provinciën by den vooifz. Hove te worden te regt gefield en gcftrafc, zoo als, in goede Juftïtie, agtervolgens *s Lapds Wetten, zal worden bevonden te behoren. Ten ware Hun Ed. Mog. hangende deze deliberatien, mogten worden geïnformeerd, dac de Provintie van Holland van de gedane reclame gtisceerde, in welk geval nogtans Hun Ed. Achtb. begrypen, dat deze Provintie daar toe abfolutelyk behoord te refolveeren, en even weinig te gedogen , dat de kennis en ftrafoeffening der bewufte misdaad, als prastenfelyk geplsegd tegens de gan. fcheUnic, aan de Staten Generaal zoude worden gedematv'eerd.als aan den Hogen Krygsraad overgelaten; terwyl het immers buiten alle conteftatie zeeker is, dat de bewufte invafie fpeciaal was aangelegd tegen een Eiland dezer Provintie; dat de jjejincuant Guarnifoen hit ld binnen Zierikzee, van waar hy met het Commando naar Brouwershaven was gedetacheerd , en van daar wederom naar de Battery, den Os genaamd; dat hy dus fpeciaal verordend was tot befcherming dezer Provin-: , waar toe hy zig by plegtigen eede had verbon-



JAARBOEKEN, November, 1782. 1441
bnnden, boven den eed die hy aan de Stad van Zierikzee geaaan had, en dat mitsdien de verbreking van dezen eed eene fcbending infereerc van de trouwe en gehoorzaamheid, aan Hun Ed. Mog. gezworen, terwyl het misdryf zelfs een dirc ct attentaac is tegen het oppergezag en de Hoogheid dezer Souveraine Provintie, op welkers Territoir boven dien de delinquent is geapprenendeerc; oraftandigheden, alle zo duidelyk en decifoir voor het recht cn de verplichting der Heeren Staten van Zeeland om den gcvargen de Witte te reclameeren, dat Hun Ed. Achrb. zouden oordeelen, de Hoogheid en Souverainiteit dezer Provintie te ver* korten, ingeval Hun Ed. Achtb. in dit geval van zig konden verkrygen , om voor de handhaving daar van niet op het kragtigfte te vigileeren. Dac Hun Ed. Achtb. ter dezer gelegenheid en uit aanmerking van het grooter getal van militie thans binnen deze Provin ie in guarnifoen, niec kunnen verbergen , hanelyk te wenfehen , dat Hun Ed. Mog. tot welker Souveraine Regten en Regalia buiten alle fpeculatie behcord de uitoeftening vam. a'len Kegtsdwang binnen deze Provintie , nad r gelieven te beramen en vastftellen zodanige orders, waar meiedebornes der militaire Jurisdictie, zo wel in 't civile als crimineele worden aangewezen, niet als of zulks by Refolucien van deze Provintie en van de Bondgenoten niet zoude zyn gefchied, (het peen ter conttarie blykt uit Hun Ed. Mog. Refolutie van den 23 Mey 1597. en die der grote Vergadering van den 25 Maart 1651) maar emme voor te komen de menigvuldige uitvlugten en cavillatien der Krygsraden, en de ftedelyke Rechtbanken te redden uit de moeijelykheden, waar in zy zig telkens gebrast zien, verzoekende Hun Ed. Achtb. de refpettive Leden, zig zo wel cp dit poinct als op de reclame van den Vaandrig de Witte, ten fpoedigüe te gelieven te verklaren.
fldddd 3
Mm-
DELBUSG.
Advys
vanFliS'
fingen
wegens
de zaak
van de
Witte.



144a NIEUWE NEDERLANDSCHE
ZÏERTK"
Zierikzee.
Kaptein Jan Willem Sextrob, bevelvoerende over het Kaperfchip de goede Verwagting, voorheen gevoerd door Kaptein Caffin, zeilde den 28 October des morgens in Zee: 'smiddags ontdekte hy een zeil, vermeinende het een Engelfche Kotter te zyn, en maakte dus jagt op hetzelve. Nader by komende , ontdekte men , dat men alles in 't werk Relde, om de Kaper te ontvluchten; doch dit onmogelyk zynde, door de fnelheid van den Kaper, zettede Kaptein Sextrob de Hollandfche Vlag en Wimpel op, na alvoorens alles tot het gevecht te hebben klaar gemaakt en fchoot op de vermeende Kotter met een kogel. Desniettegenftaande bleef het gemelde Schip by aanhoudendheid vluchten, waarop Kapt. Sextrob nog wat nader by gekomen zynde, een tweede fchot met een kogel deed, en ziende dat onaangezien dit alles, men evenwel noch achtervolgde te vluchten, deed men een derde fchoot, met dat gevolg, dat een Engelfche Paketsvlag wierd opgeheesfen, en weder terftond nedergehaald, wendende toen overlhiag, om na de Kaper toe te komen ,ftuurende echter zo digt by de wind, dat het fcheen zyn oogmerk te zyn, om in de wind van de Kaper te komen, waarop Kaptein Sextrob beval met handgeweer op hetzelve te fchieten, terwyl hy in de Engelfche taal, den Engelfchen Kaptein gelatte met de papieren aan boord te komen : 't welk dan ook gefchiedde , en de papieren iugezien zynde, vondt men dat het een Konings



JAARBOEKEN, Novemlir, 17R2. 1443
nings Pakketboot van Harwich was: waarop Kapt. Sextroh aan Kapt. Flyn vroeg, of hy ook geen Paspoort of Zeebriefvan hun Hoog Mog. de Heeren Staten Generaal hadt, of van zyne Hoogheid den Heer Prins van Orange en Nasfau, en ten antwoord kreeg van neen. Waarop Kaptein Sextroh hetzelve als een vyandlyk Schip heeft aangemerkt, genomen en op doen brengen. Het was gewapend met 8 Hukken kanon, zes ponders en 6 draaibasien, welke cerfte geladen waren met dubbeld icherp en kruit op de zinkgaten, en dus in volkomene gereedheid om zig te verdedigen. Op het zeiven bevonden zig , behalven de Kaptein en zyn manfehap, eenige reizigers. Zyn maal brieven was van den 22 en 25 October. De Kaptein van de Pakketboot, tragtte de maal met brieven over boord te werpen, dog de Kaper dit bemerkende dreigde in dat geval de Kaptein met al zyn manfehap ook over boord te zullen werpen. Mcnvondt behalven de brieven geen andere papieren aan boord, dan alleen een bewys, dat het zelve een Pakketboot was. De prys is ecrit te Brouwershaven binnen gekomen, hebbende door ftorm vry wat geleden, en is op den 3 alhier binnen gezeild, zynde Kapt. Sextroh met zyn Kaperfchip den 30 October op de Jleede van Keeten ten anker gekomen.
Daar is verfchillende over het nemen van deze Pakketboot geredeneerd, en in 't algemeen waren de Kooplieden hier mede niet zeer in hun fchik, aangezien het iiremmen der gewigïige hricfwisfeling.
De Ed. Mog. Heéren Gecommitteerden Ddddd 4 Ra-
Zierik-
see.



1444 NIEUWE NEDERLANDSCHE
ZifR f ZÉÉ.
- Raden van Holland en Westfriesland zonden de Heer Croisfet Secretaris van de Posteryen, her waards om de twee malen met brieven te rug te eisfchen; en heeft by zynen terugkomst berigt; „ Dat, niettegenftande zy-
ne voorllellingen, de twee malen, gelyk „ ook de brieven, in dezelve vervat, ten „ getale van eenige duizend geopend waren, „ en dat zy, nadat 'er niets in dezelve ge„ vonden was, dat in 't minfte naar verraad „ zweemde, wederom waren gefloten en te„ rug gegeven, en eindelyk eergifteren naar „ Londen wech gelïuurd: maar dat, wat de „ Paketboot aangaat, dit eene zaak was der „ Admiraliteit van Zeeland, aan welke het „ Hond om te oordeelen en te beflisfen, of „ zy eene wettige prys is, dan niet." Ondertusfchen word gezegd, dat de Pakketboot ook zal vrygegeeven worden, en dat 'er binnen kort eene befluit van H. PI. Mog. zal te voorfchyn komen, om diergelyke voorvallen in het vervolg voor te komen.
De opening der maaien en brieven is in tegenwoordigheid van den eerlten Edelen een Admiraliteits Heer en de Fiskaal der Admiraliteit , twee leden van de regeering, en Secretaris dezer Stad, benevens den voorgem. Heer Croisfet gefchied.
Vlissin gen.
De dappere Zeeman, Kapt. N. Jary, den ii Oclober met deszelfs Kaaperfchip de Vlijfmger in Zee geltooken zynde, nam den 14 vroeg in den morgen op de hoogte van Portland een Berkentyn de Koningin
Ma.



JAARBOEKEN, November, 1782. 1445
Maria, welk Schip onder geleide van den1 Prysmeefter du Hamel, behouden in Cher- i bourg is binnen gebragt. Deszelfs Laading beftond in vierkante, ronde en platte Staaven Yzer, nevens eenige Pakken &c. Het Schip is maar 3 a 4 Jaar oud. De Kaaper op bovengemelde hoogte en verder op hebbende blyven kruiffen, loopt in de Baay van Torbay , en veroverd een Schip van 240 Tonnen , met Booter , Kaas , Vleesch en Spek van Waterfort naar Londen beftemd, in het gezigt van twee aldaar liggende Oorlogfchepen; hy ftevent met zynen ryken Buit, waar van de Laading alleen volgens de Cognolïementen 10000 Guineas gekoft had, middendoor de Vloot van Commandeur Elliot van 12 Schepen, zynen togt rigtende naar Morlaix. Dit gevaar te boven gekomen, meende hy buiten alle vrees te zyn ; edoch zo als hy dagt d» Haven van Morlaix in te fteeken, komt een Engelsch Fregat en ontneemt hem zynen ryken buit. Onzen moedigen Zeeman ftevent daar op weder naar de Engelfche Kuft, valt op twee Sloepen aan, welke zig op het ftrand bevryden,die hy echter zoo vervolgde, dat de gantfche Kuft in rep en roer was, en meer dan 400 Mannen gewapend tezamen kwamen om zig te verdedigen. Hy hield 't daar op af, en nam een Brik met 2800 fchepels wit Zout, die behouden te Havre is aangekomen.
Den 8 November is uit Zee,en voor deze Stad ten Anker gekomen, 'sLands Kotter de Meermin,LimtemmHaringmau. Toen waaren iny't gezigt's Lands Oorlogfchepen ie PrinDdddd 5 ces
1 LISIK CEif.



1446 NIEUWE NEDERLANDSCHE
5IRGKH
cesiLouifa, Kapt. Grave van Reciteren, Zuidt , Beveland, Kapt. Baron van Kinkel, en het O. I. Comp. Schip Oud Haarlem: door ftilte ten Anker gekomen de Princes Louifa voor Soutelande, en Zuid-Beveland mst het O.I. Comp. Schip in de Put. Den 9 des avonds is de Princes Louifa met de vloed op deze Rheede gekomen en geankerd. Den 10 de Wind Ooit, lagen 's Lands Schip Zuid-Beveland, en het O. I. Comp. Schip even in het gezigt in de Put ten anker.
Alhier word verwagt het tweede Battaillon van 't Regiment Mariniers van den Generaal Major Douglas, in plaats van 't eerfte Bataillon van het Regiment van den Luit. Generaal van Randzvyk , hetwelk van hier naar Bergen op Zoom vertrekt.
UTRECHT.
De Heeren Staten dezer Provincie zyn den 20 November vergaderd geweest, en is ter vergadering ingekomen het gevorderd advys van den Hove dezer Provincie over de zaak van den Vaandrig de Witte; waaromtrend men verlïaat, dat het zeiven met meerderheid van ééne Rem by hetzelve Hof zoude uitgebragt zyn, ten voordeele van den hogen Krygraad. Met welk geadvifeerde het voorftemmendeLid van denHeereGeêligeerden zigterftond heeft vereenigd^maar is hetzelve by de Heeren van de Ridder!chap eenpaarig overgenomen ; als ook by het derde Lid, uitmakende Stad en Steden ,dog alleen by meerderheid van de Stads Leden der Regeering van Utrecht.
FRIES-



JAARBOEKEN, November, 178a. 1447
FRIESL AND.
Leeuwarden.
Op den Landdag, in deze Provincie,' buitengewoonlyk, tegen den 22 Sep-' tember 1782 binnen deze Stad uitgefchreven, zyn onder anderen de navolgende zaken ter overweging gebragt:
4de Pointt. T\c Heeren deezer Provintie Gecom-, mitteerde ter Generaaliteit hebben 1 by misfive meede overgezonden het rapport ter % Generaliteit uitgebragt, op de Misfive van tJEJ. j Mog. van den 6 July jongftjeeden , houdende; antwoord op Hun Hoog Mog. Misfive van den c ai Juny daar te voren, betrekkelyk de Continuatie j der Gemodereerde verhooging der Traktementen c, en Soldyen voor de Subalterne Officierea en Gemeenen , en het verzoek door hun H. M. tot Continuatie ten minften tot het uiteinde van dit }aar daar inne gedaan, hebbende zy Heeren verklaart, door UEd. Mog. gelaft te zyn, om alle deliberatien op het fubject, van de Verhoginge der Soldyen aan de Militie van den Staat te declineeren, en te Contradiceeren.
Quartiers Advyfen op voorenftaande Poincl.
Oorflergoo, conform IVeftergoo, voorts gelaftende het Coflegie en mindergetal, om gecne Hukken betrekkelyk deeze materie voortaan meer te brengen ter Deliberatie van de Heeren Staten.
IVeftergoo perfifteert by voorige Refolutie, houdende dit rapport uit dien hoofde voor geen poinét, van deliberatie.
D. P. als Ooftergoo en Zevenwouden. _ Zevenwouden en IVeftergoo, met verdere Authorifatie op het Collegie en Mindergetal, om geene Rukken tot deeze materie betrekkelyk , by vervolg van tyd ter Staats-deliberatie te brengen.
Dc
Leeuwarden.
leftuiten kr Staen van 7ries%nd op }en
.and'ag.



i44«, NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden.
Beftuiten der Staten van Friesland op den Landdag.
De Steden perfitteerende by voorige Advifen, conformeeren zig met het Generaliteits rapport.
Op den 27 September 1781, is de Refolutie conform der Quartieren Advyfen, van Ooftergoo. IVeftergoo en Zevenwouden, hier voren gemeld, gerefumeert en gearreftetrc geworden.
6de Poinct. Ook ' ebben voorfz. Heeren deezer Provincie.Gecommitteerden ter Generaliteit,by Misfive van den 16 Au.ujfl.us jongitleeden, overgezonden eere Misfive van de Heeren Snaren van Zeelai d , 's daags te vooren door Heeren Gedeputeerdens van gemelde Provincie aan Hun Ed. ter hand gefteld, met verzoek om dezelve aan U Ed. Mog. overtezenden, in zig vervattende een Detail van de kommerlyke ftaat waar in de Repubiicq zig door een verderfelyke Oorlog met het Ryk van GrootÉrittanien gebragt ziet, en het groot verlies, dat reeds geleeden is, zoo ten aanzien van Overzeefche Bezittingen, als van koftbaare Ladingen en Schepen, en dat zy Heeren niet dan met de uiterfte aandoeningt zedert eenige tyd hadden befpeurd de Onbegrypelyke Inactiviteit , welke ten aanzien der Navale Magt, tot maar onlangs toe, hadden plaats gehad: derhalven haJdtn goedgevonden, zi^ aan Hunne Hoog Mog. cn aan Zyne Doorl. Hl ogheid te addresfeeren , om op het naauwkeurigfte te worden geinformeel t, van de Oorzaken hier van, en andere poitcten, blykbaar uit de daarby overgeleverde Misfive, van welke Demarche aan U Ed. Mog. kennisfe geeven, cn tciTens Vriendnabuurlyk en ernflig verzoeken, dat het Hoogftdezelve behapen mooge de nodige en squitable reflectie op dezelve te (laan, ten einde aan Hun Ed. Mog. inftamien werde te gemoed gekomen, mitsgaders om dezelve op de meest kragtLfte wyze te fecondeeren, en mitsdien U Ed. Mog. Ged< putrerde ter Generaliteit dien conform met falutaire In (tructien te voordien, en alzoo meede te werken ten nutte van het dierbaar Vaderland, welkers Confervaue eeuiglyk door hun Ed. Mog. in dezen word be.
doeld,



JAARBOEKEN, November} 1782. 1445
doeld, houdende zig ïvcrzekert, dat U Ed. Mog, in dit oogmerk met Hun Ed. Mog. volkomen toeitemmen.
Kwartiers Adv fen op voorenfiaande Poïnct.
Ooftergoo Corform de Concept Misfive van IVeftergoo.
IVeftergoo. Exnibeert een Concept Misfive aan de Staten van Zeeland, waar mede zig confor meert.
Zevenwouden. De Staaten van Zeeland in decenten termen te refcribecren en te bedanken voor hunne Patnottique yver ter behartiging var hec welzyn v m den Siaat aangewent, voort; Commisfie op 't Mindergetal tot extenfie van de Misfive.
D. Pp Conform de Concept Misfive van Westergoo.
De Steden, Stellen de beantwoordinge dei Miffive van de Staaten van Zeeland uit, tot dat d< openinge door Zyne Doorlugtige Hoogheid hiei omtrent gedaan zal zyn.
De Misfive aan de Ed. Mog. Heeren Staaten vat Zeeland, is by Staat Refolutie van den 27 Sept, 1787. ingevolge Quartiers Advyfen van Ooftergoo IVeftergoo en Zevenwouden, hier vooren gerelumeer en gearrefteert geworden.
17de Poinct. Propofitie van 't Quartier vat IVeftergoo.
Het Quartier fielt voor om de Gecommitteerde! in de Vergadering van Hun Hoog Mog. te gelas ten, namens deeze Provintie ter Generaliteit te proponeeren , om door middel van het fecreet be' foigne van hun Hoog Mog. ten fpoedigllen Conferentien met den Ambasfadeur van Erankryk te doen entameeren, ten einde een Concert van Krygs-Operatien, niet alleen voor de Campagne van den aanlkande Jaare 1783, maar gedurende den gantfchen Oorlog met het Hof van Frankryk te regnleeren , als meede om op dezelfde wyze Negoüatien met het Hof van Frankryk aan te
van.
Leeuwarden.
Beftuiten der Staten van Friesland op den Land* dag.
1
t l



i45® NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden.
Beftuiten der Staten van Friesland op den Landdag.
■' < ]
i
i i <
i t
«
1 i
vangen , toe vernieuwinge van het Commercie Tractau van 't Jaar 1739, met wydere laft aan gedagte Gecommitteerdens, oin tot het fpoedig ter conclufie brengen van het een en ander alle mogelyke de-.oiien aan te wenden.
Kwartiers Advyfen op voorendaande Propofitie.
Ooftergoo. Conform de Propofitie. Weftergoo. Conform de Propofitie. Zevenwouden. Confonnde Propofitie.
De Steden. De Gecommitteerden ter Generaliteit te geladen, in de Vergadering van Hun Hoog Mog. te helpen bevorderen, dat 'er met overleg van Zyn Doorlugtige Hoogheid ten eerllen over deeze zaak in Conferentie met den Ambasfadeur van Frankryk getreeden word. Voorenftaande Propofitie van IVeftergoo, is byjStaats Refolun'e volgens de Advyfen van de drie LandCwartiercn hier voren gemeld , geapprobeert en >p den 27 September 1782 gerefumeert en gearefteert.
18de PoincL Propofitie van 't Kwartier van
Weftergoo.
liet Kwartier van Weftergoo heeft met het uiter1e genoegen gezien, de efficcaieufe middelen, door le Staten van Holland by derzelver Placaat van len 17 Augudus deezes Jaars beraamt, tot voorcoming van Correspondenten uit deeze Rcpublicq net het Hof van Groot-Brittannien, dan dewylde jrders daar in gefield zulks niet als ten deele tunnen beletten, en men in de tegenwoordige ydsomftandigheeden niet te omzigtig zyn kan, om ille de wegen , waar door de Vyand van deezen staat eenige kennis van het geen in deeze Republicq )mgaat, zoude kunnen bekomen, ten eenemaal af :e fiiyden, meent het Kwartier aan de drie anderen e moeten voordellen., om de Gecommitteerden :er Generaliteit te geladen , om ter Vergadering /an Hun Hoog Mog. van wegens deeze Provintie ;e Proponeeren , om het Varen der Engelfche PakKtbooten op de Havenen dezer Republicq te ver-
bie-



JAARBOEKEN, November, 1782. 1451
bieden, by poene, datzy, indien na eene behoorlyke w*arfchöuwing hier wederom binnen koomen, b yven leggen, of zig in Zee laten vinden, dan als Vyanden zul'en worden geconiidereert en als zodanige worden behandelt.
Kwartiers Advyfen op voorenftaande Propofitie.
Ooftergoo. Conform de Propofitie Weftergoo. Contorm de Propofitie. Zevenwouden. Conform de Piopofitie.
De Steden. Conform de Propofitie.
Voorenftaande Propofitie van Weftergoo by alle 4 Kwartieren geapprobeert, en by ftaats Refolutie van den 27 September 1782 gerelümeert en gearrefteert.
Wy kunnen ook niet nalaten , mede te deelen de navolgende
TJit de beide Meraorien door den Heere Hertog ^ de la Vauguyon, op den ai September, en den dag daar.aan volgende, aan Zyne Hoogheid overgegeeven, gebleeken zynde, dat Zyne Majeltcit de Koning van Vrankryk, ingevolge van het geflooten de Concert, verzogt, dat tien Schepen van Linie der Republycq in dit tydftip (dat door de abfentie der Engelfche Vloot uit het Canaal, Caar toe alleen de mogelykheid aan de hand geeft) na Breit wierden gezonden, om daar gemeenfehappelyk met Zyne Majefteits Scheepen den Vyand afbreuk te doen, heeft het Quartier van Ooftergoo met grievende aandoening uit de Misfive van den Heer, wegens deeze Provincie, by het Secreet Beloigne geadfifteerc hebbende, aan den Staat Secretaris den 8 Oftober gefchreeven, gezien, dat dit
heü-
Propofitie van Ooftergoo, 30/te Poinêl op de gehouden Landsdag van den 22 September 1782, binnen Leeuwarden.
Leeuwarden.
Beftuita der Staten van Friesland op den Landdag.



1452 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden,
Prop.
ran Oos ter go; concept misfive aan Z. D. H. en de Staten der zes Provinciën.
heilzaam oogmerk, gelyk by alle voorgaande gclegentheden tot afbreuk van den Vyand gefchied is, al weder mislukt is, en wel dat Zyne Hoogheid den Admiraal Generaal der Unie, in het Secreet beft>igne, van Hun Hoog Mog. op den ^den .daar tc vooren, gedeclareert had, dat de Kapteins van 6 Scheepen van Linie aan Zyne Hpogh. gefchreeven hadden , door gebrek van Victualie, Zeilen, Touwen, en door in noodzakelykheid te zya van te moeten kielen, zich niet in Raat bevonden van aan de Orders van Zyne Doorlugtige Hoogh. tot 't uitzeilen na Brest te voldoen.
Het Quartier heeft daarom gemeent, in een zaak van zoo veel aanbelang en van zulken verren uitzigt, niet te moogeu ftilzitten, maar aan de andere Quartieren in ernflige overweeging te moeten geeven, of niet volftrekt nodig is deeze allezints aan te trekken , en dien volgende aan Zyne Hoogheid wegens deeze Staat te fchryven de navolgende Misfive:
DOORLUCHTIGE VORST!
Wy hebben uit uwe Hoogh. Declaratie van den 7den .deezer in het Screet Befoigne, met grievende aandoening vernomen , dat aan het voorftel door den Heer Ambasfadeur van Vrankryk aan Uwe Hoogh. op den 21 September gedaan, ten einde tien Scheepen van Linie na Breft, by de Schepen van Zyne Maj. worden gezonden , niet konden worden voldaan, uit hoofde dat de Kapteins van Weideren, Staring, 't Hooft, van Braam, Rechteren en Bofch, verklaart hadden, dat hunne Scheepen niet in ftaat waren aan de Orders van Uwe Hoogh. 'tot het uitzeilen na Brest te voldoen, overmits zy Kapteins gebrek aan Victualie, Touwen, Stellen Zeilen, en de meefie hunner onderhebbende Schepen noodwendig moeften worden gekield.



JAARBOEKEN, November, 17S2. 145
Wy hadden uit de orders door Uwe Hoogh. bi deszelfs prefentie op de Vloot , volgens Uwe Hoogh. Propofitie van den 12 September laatftieeden, gegeeven, ten ehde de Kapteins en Commandanten der Schepen zig van alles voorzien, en tot het uitloopen op de eerfte order gereed zouden houden , ons gevleiddat ten minden hier in geene reden tot vertraaging zoude refideeren, en daarom verwonderen wy ons ten uiterden, dat Uwe Hoogh. by het doen van dit berigt aan de Gedeputeerdens van Hun Hoog Mog. niet heeft gegeeven eenige opening , van de reeden van dit defect en by wien de faut te vinden is , daar wy zulks biliyk van Uwe Hoogh. verwagt hadden, overmits van tyd tot tyd aan Uwe Hoogh. als Admiraal Generaal der Unie , behoren in te komen, en zeker zullen worden gegeeven de rapporten van de toedand van 's Lands Vloot, en ieder der Schepen dezelve componcerende. * Wy kunnen ons niet dispeafeeren, by deezen aan ÜweHoogh., behalven de boven aangevoerde duisterheden, de navolgende Vragen te doen: •
Hoe het mogelyk is dat deeze Schepen welk volgens de Tabellen tot den 1 May 1783, in dienst waren gefield, thans gebrek aan Victualie kunnen hebben, daar de tyd nog in lang zoo verre niet verloopen is, en de Schepen de gantfehen tyd in de Zeegaten als opgelloten hebben gelecgen, en dus de Kapteins, aan wien de bezorging der Victualie alleen te lade koomt, volkomene'ge'egentheid fchynen gehad te hebben , om van tyd tot tyd het gebrekkige te herftellen ?
Hoe hec toekoomc dat deeze Schepen, welke van tyd toe tyd de orders tot uitloopen, en dus een gevegt met den Vyand te gemoet moeden zien, ja dadelyk de orders daar toe van Uwe Hoogh. hadden , gebrek aan dellen Zeilen en louwerk hebben , overmits ingevalle van Actie zeeker niet anders te wagten was , als dat haare dan ophebbende Zeilen ten onbruik zouden worEeeee ien
1
• Leei>'
WABL]/'E».
Prop.
van Oos-i
tergo;
voncpÉ
Misfive
aan Z.
D. H.m
leStatetl
ier zes
Vrovin-
:ien.



i
lm.
WAKbEN*
Prop-.
van Oostergo;
concept ' jMr^
D.H.m
de Stater, der zes Provin tkn.
454 NIEUWE NEDER LA NDSCÜÉ
den gefchoten, en zy dus genoodzaakt zyn andere aan te liaan?
Of 'er volflrekt geene mogelykheid Is geweeft, öm tusfchen den ii September en » October, en dus geduurende den tyd, dat'er over het detacheeren deezet Schepen geraadpleegt wierd, dezelve or zommij-e ten minlten van het noodwendige te vborzien , ten einde aan dit zoo onbegrypelyk gebrek te remedieeren , daar ieder Kaptein van het Admiraliteits Coilegie , onder wiens resf <rt hy behoort-,- dire<5t uit de Magazynen kan worden geholpen? . .
Of 'et1 geene andere Schepen van Linie feenosg in gereedheid waren, om in gevalle deeze gebreeken waarlyk plaats hadden , dezelve" te remplaceeren, en dus evenwel aan het zoo hcilzaime oogmerk van Zyne Aller - Chrillel. Maj.te voldoen?
Wy Hellen zco veel gewigt in de oplo^fing deezer vraagen en duifterheden, dat wy dezelve van Uwe Hoogh. als onzen Admiraal Generaal verlangen te hebben , uiterlyk Voor den 5 November aanftaande, op dat wy dan voor e* al eer te deliberetren over de Equipagien voor het volgende Jaar, zoodanige maatregelen kunnen neemen, als raar bevinding van zaken zullen oordeelen beft gefchikt te zyn, om voor te komen, dat de Penningen, door onze Ingezetenen zoo bereidwillig, fchoon iu het zweet hunner aangezigten opgebragt, niet gelyk tot hier toe gefchied is, nutteloos worden verfpüdt, en ofize wel eer geagte' Republycq tot een fpot der geheele Waereld verftrekken.
By welke óverweging nog kóomt, dat wy ons niet weinig bekommeren ,dat alle de herhaalde retardementen, geduurende dit Jaar , en wel voor al deeze zoo veragtelyke mislukking, den Koning van Frankryk rcedtin moeten geeven , oih , of cenig ongenoegen tegen de Republycq op te vatten; of anders dezelve te confidereren als eene Bocdgenoote, welke van geen gewigt is, en niet
Ichynt-



JAARBOEKEN, November, I78È. IaSS
fchynt voorgenomen te hebben , den gemeenen Vyand eenig afbreuk te doen; tot welke laatfte Rilpicie immers een gebrek aan Zeilen &c. op Schepen, weike alle oogenbük een gevcgt moeten verwagten , niet weinig grond fchyct te geeven.
Waar meede &c.
Voorts méént het Kwartier, dat van deeze demarche aan de overige Bondgenooten, hy Circulaire Misfive behoorde te worden kernis gegeeven, cn flaat daar toe voor het volgend Concept:
EDELE MOGENDE HEEREN!
Reeds zedert langen tyd hebben wy,by herhaal > de Refolutien wegens onze Provincie, ter Vergadering van Hun Hoog Mog. ingebragt , ocze ui. terlïe verwondering betoond over de geduurige Traagheid en Inactiviteit, die 'er in de directie van de zaken der Marine plaats heeft, wy zagen daar van niet dan Ce allernadceligfte gevolgen te gemoet, en zogten alle middelen in het werk te Rellen om daar aan te remedieeren: wy verwagten zedert eenigen tyd met ongeduld bet effect der Propoiitie, en belofte door Zyne Doorl, Hoogh. d"n Heere Prince van Oranje gedaan, om namentlyk voor de Bondgenooten open te leggen, Hoogstdeszelfs Conduite, geduurende deezen Oorlog: wy hoopten in dezelve te vinden, eene volkomen oplosfiog der duifterheden , en eene c.pgave der redenen- waar op de Inactiviteit der Marine gegrond was. Dog Edele Mog. Heeren! een thans onverwagt gebeurd geval doet ons by het zelve van verwondering geheel ftille liaan , en w.y meenen bet van dien aart te zyn, dat het voïftrekt nodig is, dat alle Bondgenooten, met ter zyde Helling voor eencn tyd van het yoorledene, zig dit tegenwoordig, voor al thans, aantrekken. Zyne Hoogh. namentlyk on den 7 drezer in het Secreet Bèloigr» yan Hun Hopg Mog. aecompareert zynde,. heefc Eeeee 2 aldaar
LrF.u-
W ARDEN.
Prop. van Oostergo ; concept Misfive Jan Z. D. H. ',n de Staten ier zes. Pro vinlien.



Ï-F.ED- , WA IADEN,
Prop. van Oos* Urgo; ' concept Misfive aan Z. D.H.en de Staten der zes Provittcjen,
Dit
145<5 NIEUWE NEDERLANDSCIIE
aldaar verflag gedaan, dat aan het voorfiel van den Ambassadeur van Erankryk, om tien Schepen der Repuo'lycq na' Breit te zenden, niet konde worden voldaan, overmits de Kapteins, aan welke Zyne Hoogh. hier toe de Orders had gezonden, a&n Hoogttdezelvè hadden te kennen gegeeven, dat hunne ocdetheobende Schepen en Volk, aan verfcheidene behoeftens gebrek hadden.
UEd. Mog. begrypen zeeker met ons, dat dit eene zaak is van het allcrverile uirzigt, als wordende d<.or die verzuim (dat even vernederend is voor alle die eenig bewird in dit Gemeenebeft voeren, als fcuadelyk voorden dienft van die Land) den Koning van Frankryk in alle verwagting van het effect der voorgeflagene Concerreering van Krygs-Operatien te leur gelteld.
Wy oordeelen het onzen plicht te wezen als Regenten, aan wien het behoud der Republycq bovt n alle andere Confideratien ter harte gaat,onze zwaarigheden voor Zyüe Dootl. Hoogh. rondborfttg onen te leggen, by eene Misfive, waar van wy de Copia hier nevens voegen. Wy zullen daar op de oplosfing van den 5 November aanftaande inwagten , en hebben gemeent U Edele Mogende van deeze demarche te moeten informeeren, met verzoek en in dat billyk vertrouwen i dat UEd. Mog. wel met ons zullen raede werken, een eirde deoorzaaken van dit verzuim , dat hier oogenfchynlyk plaats heeft, worden opgefpoord en dadelyk uit den weg geruimd, en zulks vooral voor de Deliberatien over de Equipagien van het aarillaande jaar, op dat de Repuplycq, niet weder, door haare nu reeds by na twee jaaren geduurd hebbende Inactiviteit , worde de fpot en ycragtirg van de Natiën , voor welke zy zig voor ruim een Eeuw met zoo veel roem heeft doen vree«en.
Waar mede &c«



JAARBOEKEN, November, 1782. 1457
Dit voorftel van 't kwartier Oostergo is den 11 Oétober ter vcrgaderinge der Staten ingebragt, wanneer de kwartieren West£rgo en Zevenwouden in het zeiven hebben toegelïemd, en dus is by meerderheid daar toe belloten, en voorgem, brieven den volgenden dag verzonden. Verders is nog op dezen Landdag, den 8 October, in het verzoek der Amfteldamfche kooplieden, tot eene fchadeloosftelling, wegens het ophouden hunner 17 fchepen, toegeitemd.
Ook hebben de Heeren Staten dezer Provincie" den 15. dezer maand November den volgende brief aan de zes andere Bondgenoten afgezonden.
EDELE MOGENDE HEEREN!
Het was bp den 11 van de voorleede maand, dat wy , ter geleegenheid van zo onverwagc mislukken d&r geconcludeerde onderneeming , om , op voorliet van zyne Aller ChriftelyklteMajeflfcit, eenige Schepen naar Breit te zenden, aan UEd. Mog. te kennen gaven, dat wy daar over aan Z. D. Hoogheid eene Misfive hadden afiievaardigt, •wrar van wy dies tyds eene Copia aan UEd. Mog» teevens afzonden: met wydere „xhortatie aan UEd. Mog. om met ons wel te wiilen medewerken tot opfpooring en daadelyke uit den wegruiming det oorzaaken van 't verzuim, dat in de directie der zaaken van de Marine 700 oogenfchynelyk bleek plaats te hebben. En het is niet zonder een lec vendig gevoel van een dankzeggend genoegen ,dal Wy daarop Uwer Edele Mogende mancelyke et met ons inftemmende denkwyze by refcripue aai ons, met overzending der Copia Refolutie aan H Eeeee 3 Hco
Lee>~-
Wj\R den.
1 l
r



p£g',
Jr/V/ tón ïfrïesl. Uitgens at Staat 'der za-
]
I
|
j 5 I
l %51 NïEpWE NEDIRLANDSCHg
Hoog M 'g. co Misfive aan Z. D. Hoogheid op 5t |elve onderwerp oruwaar zyn geworden. Thans kuiaep wy niet nalaatet) Utd. Mog, te berigten dat wy op' «oorzeide onze Misfive aan Z D Hoogh gedepecheert' antwoord hebben bekomen. waar van wy ovk bier neévens een affchrift voegen' üe aandagcige leérure daar van, gelyk roede vari de intusfch™ by ons ingekoomene Misfive van derj Vice-Admiraal Ilartfinck, dienende ter kleide van de rapporren der Kapteins eri Commandanten. toen aan ons tevens geéxhibeert, hebben , jn fi.cede van de''roeenigvuldige duisterheéden op te Kiaaren, Ons tot innig leedweezen' meer en meer bevestigt het fchrikverwekkend dehkb-eld, dat de paken der marine in 't geheel niet op dien voet beaandelt worden, dat dezelve, dus voortgaande, tot eeniij hoegenaamd nut vbor het behoud van fltfeze Repub!:ek of tot dadelyke afbreuk van den * Vind pnzcs Va''er'ands kunnen ftrekken0
En wy twvffelen geenzins, of UEd, Mog. zullen na' rype examinatie' van het antwoord van Zo h'ooeheid, vergeleeken met de boven aangevoerde' spieren , waar van UEd. Mog.' zeekerlyk af> fchriften gullen hebben, met ons in eentn het feelve begrip ftaan.
- Wy hebben irj deeze grievepde vermeerdering garj rnzèekerheid met dienftig geoordeelt ons over r",e7.e materie in eene verdere briefwisfeling met Z. Uopghcid in tp laafen, niettegenftaande het ons ;pt het opp ren yan eene meemgte onopgeloste twaanghpedefi en tèegen elkander regtffreeks inoopeiitje, en daardoor onbögrypelyke omfiandigleed-n . gebeurtenisfen, en verrigtingen, aan ruiae fiofe geenzins "mbn ekt. '
En tra ein 'e UEd. Mog. Hier van met, de daad B overtuigen kur nen wy n et afzvn , zonder evenvei hier Joor gengc te willen worden , aan het Iporjgtig oog der Bondgenoot n zelve 't minfts é kort re doen,' om eenige voorbeelden, yic den cedngt der tegenwoordige zaaken ontleent, als 5Waarw'eégccde QQisaakcEonzér bekom-'



JAARBOEKEN, November J782. ï4s|
gering, UEd. Mog. bekooptelyk voor te Hellen en ter toetze te geeven.
Wy bieden dan Utid. Mogende, hunnen aanctógt m de eerfte plaats te vestigen , hoe 't te begrypen en met eene goede order te vereenigen zy, dat de Kapteins der Schepen deoi-dreom te victuaïeren van den Vice-Admiraal Hartfinck eerst bekomen hebben den t October, daar zulks voltrens, eigen fchryvpn van Z. Hoogheid , by de Admiraliteiten reeds id of omtrent het begin van September gtconcludeert, en door Z. Hoogheid zelve op dien tyd ook reeds bevel gegeven was, dat de Vloot zig van al het nodige voorzien en tot het uitlppen gereed houden zou? Eene ordre die immers ontwyffelbaar een last tot revictualieren inbieldt
Vervolgens koomt in aanmerking hec zeggen van /..Hoogh., dat voorlopig in Secretesfe den ViceAdmiraal Hartfinck geinforrheert had, dat 'er mogelyk een Detachement geordonneert zou worden. en dat hy Vice-Admiraal daarom moest zorgen! dat alle precautiën vq^raf genomen werden , oiri
dit bevel prompt te kunnen pareeren. Doch
wat is van die voorlonige ordre geworden ? Hoe is daar meede by eenige mo,?elykheid over een te brengen het gehouden gedrag van den Vice - Admiraai die eerst"by 'f ontfangeri van het poil.if bevel tot detacheren van den 3 October, de waag aan de Kapteins doet, welke vraag op zig zei ven be! fchouwt met zoo veel recht d,or de°Heeren Skaten ™°Saj en LfdeC*)zow1erli.ggenoemtword, of namelyk zy Kapteins in Haat wirea , de reis na
lyk ,dat de Kapteins in hunne rapporten ze^^en °-ebrek aan verfcheidene beh >cftens re hebbenf,df£ de Admirabteic van Amlteidam, onder welker res" £;^\mrfte S^fPicieerde Schepen behoorden duidelyk het tegendeel declareert en dus deezè laatfte de eerften vlak uj, ceegénfpreeken ? '
'Eeeee4 rj?t (*) Wy zullen hierna, in het verlke vsn bet vmrM va.iene nopens her belfcmd E.kader naar Bre? dat bl" fluu der Staten van Stad en Lande mededeelen.
Leeo-
war. de ff.
Brief van Fries/, wegens ie Staaf. Jer zaken.



Leev-
w arden.
Brief van FriesL wegens de Staat der zakt n.
1460 NIEUWE NEDERLANDSCHE .
Uit wat oogpunt zal men befcbouwen de diametraal tegen elkander ftaande verklaaringen van den Kaptein van Weideren en den Vice-Admiraal Hartfinck, drclarcercnde.de cerfte in zyn rapport van den 5 October, dac zyn kruid, het welk de kragt verloren beeft, noodwendig vermalen'moet worden, en dat Zyn onderhebbend Schip zoo vuil is, dat hetzelve noodzakelyk moet worden gekielt, waar door het tot het doen van de manoeuvres zeer ongefchikt is; terwyl de laatfte in eene Misfive van den y dito aari 2. Hoogheid gefchreven, geene zvvaarigheid maakt dat zelfde Schip te tellen onder de Scfieepen van zeer goede defenfie en wel zeilende?
Wyders; hoe ftrookt het in eeniee opfigten met elkander, dat de Kapteins, die orde tot uitloopen hebben, en dus ieder oogenblik de re's moeten aanne^men , zoo ontbloot zyn van een goeden voorraad zwaare Touwen., Ankers en ZeiieD, daar dee?e voorraad onontbeerlyk by alle Zeelieden gereekert word voor een togt in de Noordzee bó,vcn al in een verlopen faifoen,en zelfs veel noodzakeljker . dan tot een reys naar Brest, als wanneer zv a's'c ware den winter ontzeilen* wat oordeel zal mer over de directie moeten vellen, als men h' t om flaai op he; gepasfeerde met het Schip Gelderland, her geen den 8 October van onder den Vlietenn Texel kw«>.m, en door Z.-Hoogheid gedefpitieerd wierd o.n mede uit te lopen: terwyl de Vice-Adrróaal Hartfinck in een brief van den 13, zyn H logheid adverteerd , dat deszelfs Equipagie op verre na uiec voltdiig, en de ónderfte laag gefchut van dit Schip aan land gebragt is te Medenbl'k, en het zelve dus bnitenftaat was om aan de intentie van zyn Hoogheid tot uitlopen te voldoen? . , ,
Zal men eindelyk om n et meer onbegrypelykh< den te berde te brei gen zig eenig gereegeld denkbefeld omtrent de oeltuunnge van de zaken der marine kunnen vormen, wannesr men nagaat,
dac



JAARBOEKEN, November, 1782. 1461
dat, daar H. H. Mog., toeu zy den 9October van 1 fle expeditie naar Brest afzagen , dien ?e!ven da^e reIolveerd.fi om een Esquader tot afhafing van het iJrontHeimlche Convoy te Bergen leggende te doen uitlopen, Z. Hoogheid bereids den 7 daar te" voren ordre aan den Vice-Admiraal Hartfmck tiad j gezonden, om rerftond de gereed leggende Scheepen te doen zeilen, en dat wel, gelyk uit het ge-'\ geeven bevel conflecrt, om een togt in de Noord-, zee te doen? Hoe is deeze vooruitlopende ordre ' van Z. Hoogheid, daar de deliberatien van H. H./, Mog. over het uitzenden der Vloor, wanneer en werwaards , nog niet eens waren afgedaan , beftaanbaar? immers gaat dit beyde vast, of zoo H. ö* 70g, t?c het voortzetten van de expeditie naar Vrankryk door een fpoedig bevel tot wegruiming der geopperde zwarigheeden en voorfieoing de? Schepen van 't nodige , eens evenwel gemeent hadden te moeten concluderen, dat hoogstderzelver Kelolutie op dat gewiatig ftuk dan teegen hun verwagtmg. en ftaande hunne deliberatien, vervddt en volffrekt onuitvoerlyk gemaakt was; of indien H H. Mog overgehaalt door de ernftige waarfchuwinge der lootfen, die blyk^lyk de misfive van den Vice-Adrairaal van den. 5 October, gefchied zyn, om namelyk de zwaare Schepen niet zonder gevaar meer te kunnen uitbrengen, maar dat veel eerder de reede in dit afgelopen Jaargrty de behoorde 1 te verlaten, en in winterlaag te leegf-ii eens goedgevonden hadden, conform die raacW ving nu toch de reys naar Brest te niet raakte, tê relolveren , .dnn had in deezen *t gevolg geweest dat de voor uirgegaane ordre van Z. Hoogheid' die in de deliberatien van H. H. Mog. zoo taste' lyk geanticipeerd heeft,de executie dier Refolutie onmogelyk maakte en met de daad vernietigde
Vv snnrer wy nu dit alles gaaJe liaan en teeve-'s èonfidereren , hoe onbefeffelyk weinig deel Z. D Hoogheid m alles, wat deeze zoo veel geruits en cpziens verwekkende zaak betreft, fenyat te neemen
-.FEU'
VAR-
>EN.
Irkf
an
erza-



i4«a NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeü-
wak9en.
Brief van Friesh wegens de Staa, der za-
men, daar H. H. Mog. het voorgevallene met opzigt tot de ingekoroe Rapporten in deliberatie, zonder wyders, gehouden hebben, zoo zinken wy weg in een Zee van vertwyffeling.
En het is daarom Ed. Mog. Heeren! dat een fmertejyk gevoel yan de yerleegenheid, waar in wy ons van rondsomme bevjnden; als ter onzer gerustftelling omtrent de voornoemde zwarighee?den, die maar een deel van het onbegrypelyke, dat overal refideert, nitmakeu, geene oploslinge' of ligt kunnen bekomen aan den eenen kant, en aan de andere zyde een aandqeniyk befef van den toeneemenden hachelyken en akeligen toeftant van het lieve Vaderland, ons aanfporen, om ons op nieuws aan UEd Mog. te addresfeeren, en dezelve op het plegtigfte by alles, wat dierbaar is, aan %e manen en op te wekken, om, daar het in deezen op 'sLands behoudenisfe zoo zigtbaarlyk sanIcomt, nipt langer Rille te zitten, maar toch zonder eenig tydverzuim , en met posipofitie van alle bezordere belangcns toe te treeden, om gemeenfchappelyk de tiiterfte cfforts aan te wenden, en de handen met alle cordaatheid en blakende Vaderlandsliefde, tot bevordering van een daadelyk redres in de zaaken zodanig in een te flaan, dat tot dat pligtelyk en allervoornaamst einde de heilzaamfte en efficacieufte middelen welmeenend cn fpoedig beraamt worden.
Wy vinden derhalven ons verpligt , om aan UEd. Mog. door dezen voor te liaan en in eene ernftige deliberatie te geeven, of niet onvcroiydelyk noodig ware , dat de refpeftive Bcndgenooten, aan welke de dierbaarfte belangens van dit nog vryc Nederland bevoolen zyn, eenige bekwaafne leeden uit den haaren defpicieerden, pm op het. voorbeeld van vroegere tydeD, over 'sLands behoudenisfe, in perfoon met eikanderen, op eene daar toe te benoernene plaats, te confereeren, en middelen te concerteeren , welke rypelyk over-, woogen en daar na met vigeur geëirployeert zynde , onder Güdes Zeegen, in ftaat zouden bevonden



JAARBOEKEN, Nmmber, 1782
den worden, de toe nu toe gebrekkige en verkeerde directie eh uitvwer van zaaken ce doen cesfeeren , en tot redding van het zinkend Vaderland in derzelver plaatfe te itellen, zodanig eeneb, waar in oen geest van orde en autoriteit de groote dryfveer wierd waar door de Republiek in Raat geiteit konde worden, om niet meet in eene haacelyke en allezins verderit'elyke inactiviteit, zoo als tot heedën, met fchade en fchande, zoo buiten als binnen 's Lands, helaas ! gefchiet is, te verfeeren, maar in tegendeel om met waare aloude Nederlandfche voortvaareodheid en heldenmoed den gevloekten Vyand onzes Vaderlands allen mogelyken afbreuk, én aan de onwaardeerbaare belangens dér Commercie en vrye Navigatie alle weezenlyke cn gevoelige dienften te doen.
En naardien de minite vertraging in deezen van het uiterfte gevaar en voor den Lande doidelyk konde zyn, zoo infteeren wy by UEd. Mog. op het allernadrukkelykst, ons van UEd. Mogende hartelyke welmeening hier omtrent zoo fpoedig eenigzins doenlyk,1 te willen informecren. ——* Ftatteerende Wy ons ook dies te meer van UEd. Mog. promptitude, door dien wy uiet zonder reeden mecnen te kunnen vastftellen, dat UEd. Mog. eeven gelyk wy, uit aanmerking van de tot nu toe nutteloos verfpilde geldfommen der Ingezeetenen, ve>or en al eer een important redres in zaken geiIchiede , ten fterkften zullen aarfelen, om in de petitiën der op zig zelfs zoo hoogno lige Equipagien voor den aanframden ]"aare te confenteeren.
De God van Neederland geeve, dat dit Ons beraden voorftel ingang by UEd. Mog. vinde, en een middel in zyn hand verftrekke tot afwending van het verderf, dat ons gemeenebesc zoo ogen? lchynlyk dreigt.- Waar meede &c.
Leeuwabdèn, den ij Nov. 1782.
Nog hebben de Staten van Friefland, evereenkoraftig het voorftel van Oostergo,
by
Leeov
wakden.
Brief
van
Friesh
Wegens
de Staat
derza'
ken.



Leeuwarden.
M4 NIEUWE NEDERLANDSCHe'
by eenen brief aan de .Algemeene Staten geklaagd, dat het Vertoog der Staten wegens üiinne bezwaaren over de ongelykheid in de Quota's, niets eens in aanmerking kwam en verklaard, dat zo daaromtrend geen herftel hunner grieven gefchiedde , de Staten zeiven dan zo veel zouden inhouden, als zy oordeelden, dat zy te veel bezwaard waren. Maar laten wy deze zaak een weinig hoger ophalen.
In alle maatfchappen is niets moeijelyker, dan eene geëvenredigde verdeeling der lasten. Het is dan niet zo zeer te verwonderen, dat reeds lang over de Quota's tusfchen de Bondgenoten getwist is. In den jare 1612 is daaromtrend wel eene bepalinogemaakt, dog in welken men wederom, in 'tjaar 1616, eenige verandering gemaakt heeft omtrend de Provincie van Zeeland. By deze Gelegenheid zal het niet ongepaft zyn zig teherinneren, dat in ieder honderd gulden, welke ter comptoire der Generaliteit moeten opgebragt worden, de Provinciën op deze wyze zyn aangellagen :
Gelderland . . ƒ 5 - i2 - 13 Holland . . . - 58 - 6 - 41 Zeeland . . . - ^ . o . Utrecht . . . - 5 . . *t Friesland . . - 11 - 13 - 2* Overysfel . . . . 3 - n . Groningsn . . '. 5 . I(c:. ?t f 100 - : - :
De Provinciën Zeeland en Friesland hebben van tyd tot tyd klagten ingebragt, van verre te hoog zyn aangellagen, en het is reeds
ee-



JAARBOEKEN, November, 17Sa. «465
eenen geruimén tyd, dat Zeeland in gebreken is gebleven om haare aandeden in te brengen. Men heeft ook al over middelen by hetBondgenootfchap geraadpleegd om Haar te gemoet te komen, maar het heeft Reeds daaraan gehaperd , dat de Bondgenoten vooraf opening van den Raat der zaken van Zeeland begeerd hebben , en daartoe eenige Heeren willen afzenden ; waar in Zeeland nimmer heeft willen verftaan. Wat de Provincie Friesland aangaat, het is by allen bekend, en als eene waarheid aangenomen, dat deze Provincie, aangezien haare uitgeftrektheid en bronnen van welvaart, te hoog is aangellagen, en zy heeft deswegens reeds meermalen hare klagten ingegeven , en ook in 't jaar 1718 een gefchnftjin 't welk zy hare bezwaaren voordraagt, ingeleverd. Voor agt of tien jaren wierdt dit weder op het tapyt gebragt,en 'er verfcheen ook eene wydlopige Deduclie deswegens in 't ligt, dog van welken, niet dan heimelyk hier en daar eenige affchriften verfpreid zyn. Thands daar wegens den .oorlog de laften hoog lopen, en dus derzelver bezwaren gevoeld worden , hebben de Staten van Friesland wederom een wydlopig vertoogfehrift wegens den 'zwaaren aanllag of Quota van Friesland in de lasten der Generaliteit, op den ia April 1782. aan H. H. Mog. toegezonden, tot welkers geleide diende de navolgende brief:
HOOG MOGENDE HEEREN.' T-Tet is niet dan met de gevoeligfte aandoening, dat Wy ons tot dat uiterfte gebragt zien, om U Hoog Mog. onder hec oog te moeten
bren-
Leeu-
den.



Leew-
WARDtN.
Brief der Stat van
Friesland,wegens de Qtiota,
i i
•J
i ] t
3 3
}
H66 NIEUWE NEDERLANDS CHE
brenger!, dar. Wy door het zwanr overwigt der drukkende laRen, Waar onder onze Provintie, als het ware, gebukt en geboogen gaat, ons niet langer in Haat bevinden, dm, te voldoen aan die verichuldigde pligten , dewelke door het. plegtig verbond van de Unie, op ons als Medebondgenooc gelegd zyn, ten opzigte van het dragen van de zodanige,, dewelke alleen dienen te Rrekken, om de Unie zelve te onderfchragen , te fterken en tot èenen bevestigden ftand by «hnhoudecheid te helpen bewaaren; terwyl de hooggaande en geftadig herhaalde Petitiën, waar In wy g-enoodzaakc zyn te confentèeren , tot uitvberinge van eenen Oorlog tegen tenen ocregtvaardigen aanvaller, ongeagt de geftadige en inmenfe beleeningen van penningen, die 'er finds jaaren gefchied zyn,ons Land dermaten uitputten , dat onze Comptoirctt op verre na niet toereikend,? zyn, óm de verèischte en hoogft nodigRe bétaalingtm óp zynen tyd te verfchaffen , ja zoo uitgemergeld werden, dat wy ons niet weinig bekommeren , zoo wel pver het gaande houden van het Huishoudelyk befiaan , als over de hocding der menigvuldige Intreften , proflueerende uit de Negotiatien van oude cn nieuwe Capitaalen , die eene verbaazend groote fomma uitmaaken.
Om nu U Hoog Mog. een klaar denkbeeld te geeven van den waaren en wezenlyken toeftand. van Friesland zelve en van den veragterden Staat Ier Provintiale Finantien , hebben wy , ter fpoeiigcr bereikinge van ons heilzaam oogmerk, het 5efte en efficacieude geoordeeld te zyn , om U Hoog Mog. eene gedetailleerde Deducrie over die naterïe te laaten toekomen, zoo als dezelve dan uer nevens gaat, op het ernltigite verzoekende, lat U Hoog Mog. dezelve in eene ferieule delibeatie gelieven te leggen, een gun ft ig oor aan ons egt vaardig beklag willen geeven, eu eene Prountie eindelyk eens te redden , die altyd in yver teeft uitgeblonken ter bevorderinge van het algeneen belang en zulks door fpreekende daadeu ,
zelf*



jAARBOEKEN, November, ij&h l457
selfs boven haare kragten, by herhaalinge en aan houdenheid volvaardig heeft betoond.
Wy vleien ons , Ileog Mog. Heeren! dat de billykheid deezer zaake, die votftrekt onweeri'praakelyk is, ons recht en juftiiie by de refpective Bondgenooten bevorderen zal, cn doet ons derhalven op eenen goeden en gewenschten uitflag met grond hoopen.
Of fchoon nu onze Provintie ten aanzien van Haar Finantie wezen zich in den akeligften tceftand (bevindt , hebben Wy echter , tot voorko minge van verwarringen, ftaande de tegenwoordige troebles van den Oorlog, nog een, en wel het Iaacfte effort willen doen, door ons confent te geeven in de Ordinaris en Extraordiuaris Staten van Oorloi voor die looperde jaar, zoo kunnen wy evenwel niet Verberg; n. dat by aldien U Hoog Mog. mogten dilaieerèn,'ons wettig beklag in deliberatie te brengen, en daarop een voldoend befluit volgens de reden en billykheid, nog gedurende den cours van dit jaar, te neemenl wy ons als dan in de onvermydelyke nood zaak elykheid zullen bevinden, om, ten aanzien van den volgenden Staat van Oorlog voor het jaar 1783, zoodanige maatregulen te beraamen, als wy tot herftellinge van onze uitgemergelde Provintie verdaan zullen te behooren.
Waar mede. Hoog Mogende Heeren! Wy U Hoog Mog. beveelen in Godes heilige befcherminge.
Leeuwarden den 12 April 1782, (onder ftond) Uw Hoog Mog. goede Vrienden De Staten van Friesland, (was geparapheerd)
H. B. v. Sminia, Vt. (laager ftond) Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog. (was geteekend)
A. 1. v. S min ia. Fff ff Ook
leeuwarden.
Brief
der Stat.
van
Fr'ies-
land^ve-
t*ens de
Quota.



i468 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeïj-
w arde: .
Brief dei Stat. vat, Friesl. aan Z. D.H. wegens de O nota. ~"
Ook was hier nog by gevoegd de navolgende Brief der Staten van Friesland aan Zyne Doorlugtige Hoogheid:
Doorlugtige Vorft en Heere l
TVongunfiige nmfiandigheden, waar in de Provintie van Friesland zig iinds fchicr ondenkelyke tyden heeft bevonden, en de dagelykfche toeneemende en hoog lteigerende fchulden, veroorzaakc mede door de zwaare Petitiën, waar in wy genoodzaakt worden confent te dra igen, ter uitvoerige van eenen Oorlog, die ons op de onreetvaapdigfle wyze is verklaard en aangekondigd, hebben ons bewogen en aangezet, om op den jongst afgeloopenen ordinaris Landsdag, eene commisfie tè verleenen op onze Heeren Gecommitteerden in het mindergetal, met asfumptie van Heeren Commisfarien uit het Collegie en 's Lands Rekenkamer, met laft aan dezelve, om eene Finantiecle Befoigne te beleggen, en zig ten naauwkcurigften te laaten onderrig'en, nopens den tocdragt van de Provintiale Comptoïren , en tevens op middelen bedacht te zyn, waar uit men zoude kunnen vinden de benoodigde penningen, dewelke behoorden te (trekken tot betaalinge van al het gunt, waar in bereids was, en toekomltig nog diende geconfenteerd te worden, midsgaders tot Huur van de Provinciale huishouding, zoo is ons uit derzelver rapport ten klaarften gebleeken , dat onze Finantien oneindig te korte kwaamen, en wy zender ruineufe Negotiatien de zaaken volftrekt niet aan den gang zouden kunnen houden. Tot dit zoo fchadelyk middel dan den toevlucht hebbende moeten neemen , zyn wy tevens van goedbedunken geweeft, en hebben te gelyk het befluit genoomen, om die zelfde commisfie, voorwaards genoemd, mede te authorifeeren en te gclaflen, om den waaren toeltand van Friesland, onbewimpeld op
het



JAARBOEKEN", November. 1782. 1469
hec papier te brengen , en op folide gronden te betoogen, dat deeze Provintie altyd, ten aanzien van haare Quota, te hoog is aangeflagen ge wee ft in de lallen van de Generaliteit, en zig daar door hu volftrekt onmachtig bevindt , om Ianger_ cn voortaan te voldoen aan de verfchul iig^e plichten, by het plechtig verboni van de Unie, op hiar gelegd; al het welk, midsgaders het gunt tot die materie verder behoort , rsaauwkeurig begreepen cn vervat is in eene ampele Deductie met dejzelfs bylaagen, door de opgemelde commisfie aan ons geëxhibeerd.
Wy hebben niet kunnen afzyn Doorlugtigfte Vorft! om aan Uwe Hoogheid dit important ltuk te laaten toekomen, en het welk mede Hun Hoog Mog. bereids geworden is, om aldaar te dienen, tot een object van de ferieuste deliberatien der Refpeftive Bondgenooten. Wy ftaan in het vaft vertrouwen, dat Uwe Doorl. Hoogheid, die tot geene Provintie eene naauwere betrekking heeft, dan tot de onze, die men te regt befchouwen mag, a's de wieg en bakermat van het Hoog Aanzienlyk Huis van Oranje en Nasfau , haare belangen in deezen op het fterkfte we! zal willen ter harten neemen, tn door Hoogftdeszelfs veel vermogende onderfteuning, op het kragtdaadigfte gelieven mede te werken, dat tot voorkominge van Frieslands totaalen en onherftelbaaren ondergang, ons eindelyk eens jultitie gefchiede, en aan onze billyke, gegronde en dikwyls berh alde klagten, ook einoelyk eens door de Refptctive Bondgenooten gehoor verleend, en de vereisch'e hoogftnoodige en niet te ontbeerene hulp en byftand, door dezelve op het fpoedigfte toegefchikt moge werden. Wy verzoeken derbal ven op hec gedieuftigite, dat het Uwe Doorlugtigfte Hoogheid behaage, deeze onze belangens ter harte te willen neemen, terwyl ons niets aanger.aamer zyn zal, de goede en gewenschte uitflag dezer zaake , aan de trouwhartice medewerkinge van Uwe Hoogheid verfchuldigd fa Fftff 2 te
LEEUwarden.
Brief der Stat, van Friesh ian Z. D. H. wegens de Quo. tal



ï47ö nieuwe nederlandsche
Leeu-
V. A <DliN.
Brief der Stat. van FriesLi nd, aan Z. D H. wegens de O nota, "f"
te zyn, het welk ons ten allen tyde zal vervullen met de zuiverde gevoelens eener waare en ongeveinsde dankbaarheid.
Waarmede, Doorlugtigfte Vorft en Heer! Wy Uwe Doorl. Hoogheid beveelen in Godes heilige befcherminge.
Leeuwarden den ia April 1782.
Uwe Doorl. Hoogheids goede Vrienden De Staten van Friesland, Cgeparapheerd)
H. B. v. Sminia, Vt. Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog.
(geteekend)
a. J. v. Sminia.
De Staten van Friesland fchreven nog den 11 Oftober 1782. eenen brief tot naderen aandrang, dat de voorengemelde Deductie in eene ernftige overweging ter Generaliteit gelegd, en daarop nog voor het opmaken van den Staat van Oorlog, over het Jaar 1783 aanftaande,volkomen bellotenmogt worden
HOOG MOGENDE HEEREN!
\Wanneer wy op den ia April dezes jaars, aan Uw Hoog Mos:, hebben laaten toekoomen eene uitvoerige Deductie , roerende de verachterden Staat van de zoo zeer te kort fchietende Finantien onzer Provintie , waar in de redenen en oorzaaken van haar verval , op eene Zonneklaars wyze zyn opengelegd en onweerfpraaklyk betoogd, dat het zelve alleen zvnen oorfprong heeft uit den onevenredigen cn' fchier ondragelyken aanllag in de latten van de Generaliteit; zoo hebben wy tevens ip eene Misfive, dienende tot geleide van
voor-



JAARBOEKEN, November, 1782. 1471
voorfchreeven Deductie,verklaard, ons te vleien, dat de billykheid der zaake, ons recht en juflitie by de Refptctive Bondgenooten zou bevorderen, en derhalven vermeenden op eenen goede en gewenschu: uitflag te kunnen en te mó^en hoopen.
Dat wyders, of fchoon Friesland, ten aanzien van het Kinantieweezen, zich in de akeljgltentoeftand bevond, wy echter anngefpoord door edel. moedige Orondbeginzelen van zuivere en rechtgeaarde liefde voor het dierbaar Vaderland, alleen tot voorkoominge van verwarringen, ftaande de tegenwoordige troebles van eenen rechtvaardigen Oorlog, dien de Repubük genoodzaakt is te voeren tegen den Kroon van Groot Brittannien, noch ten en wel het laatfte effort hebben willen doen , door ons confent re geeven in de Ordinaris en Ex'traordinaris Staten van Oorlog voor dit loopend jaar, z o en in diervoege nochthans, dac byaldien U Hoog Mog. moeten dilayeren , ons wettig beklag in deliberatie ce brengen , en daar op naar den eisch der rede en billykheid, noch geduurende den loop van dezen jaare, een voldoeud befluit te neemen; wy ons als dan in de onvermydelyke noodzaakelykheid zouden bevinden, om ten aanzien van den volgenden Staat van Oorlog, voor hefc jaar 1783, zoodanige maatregulen te beraamen , als wy toe herftellinge van onze fchier uitgeputte cn noch dagelyks uitgemergeld wordende Provintie verftaan zouden te behooren.
Dewyl nu de tyd nadert, dat de Staat van Oorlog voor het toekomend jaar 1733 door den Raad van Staten, volgens jaarlyks gebruik, zal moeten verdeeld, opgemaakt en aan het Bontgenootfchap opgedraagen worden, en wy in ervaannge bekoomen hebben , dat U Hoog Mog. het opgemeld rJeioog, midsgaders den voorflag daar by gedaan, tot nu toe niet hebben gelieven ter hand te neemen, de onwrikbaare gronden, waar op onze wettige klagten allezins heruiten, te onderzoeken, de krachtdadige middelen tot ons lang gewenschtherFffff 3 flel,
Leec-
WAR. Dr N.
Nadere brief der Stat. van Fries/, wegens 'Je Qjttta.



147* NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden.
Nadere brief der Stat .van FriesL wegens de Qt!0ta.
del, in eene ernftige overweging te leggen , en eindelyk zoodanig een heilzaam befluit te neemen, waar van de gelukkige gevolgen het algemeen en bedendig welzyn van het ganfche Bondgenootschap zoude kunnen te weege brengen ,• zoo ftaat het allezins te duchten, ja wy kunnen niet ontveinzen • ten hoogden bekommerd en bevreesd te zyn, dat dit zoo duidelyk, en ter overtuiginge onzer Bondgenooten , naar waarheid betoogd ftuk , hec rampzalig en voor onze Provintie, zeer odieus noodlot, van voorgaande, aan U Hoog Mog. opgezondene herhaalde klaagfehriften , alwederom zal ondergaan, om in het duistere opgeflooten te blyven, en alzooeenerverachtelyke vergeetenueid opgeofferd te worden.
L»an, voeren aleer nu de tyd verder verloope, en tevens inaanfehouw neemende de onvrienddyke behandeling, waar mede onze Provintie, zoo onverdiend vsord bejegend, of fchoon dezelve, na die van Hollaud , het meede van de ganfche Unie opbtengt in de casfa van de Generaliteit, en dus geen zins als een onvcrfchillig lid van het Bondeenootfehap behoord aangemerkt te worden, daar U Hoog Mog. Ons toe noch toe , zoo als het fchynt, nier. hebben willen verwaardigen, om te beantwoorden aan voorflagen, door ons ter tafele van U Hoog Mogende gebragt, en vergezeld gaande met de rechtvaardigheid en de gezonde rede , en derhalven een gedrag! dat geenzins ftrookt met die pligtcn, dewelke de eene Bondgenoot omtrent den anderen wettiglyk gehouden is, onf'chendbaar in agt te neemen en te bewaaren? Zoo hebben wy niet kunnen afzyn, als daar over op het gevoeligde getroffen, cn uit overdenking van het reen wy, als getrouwe Regenten , aan onze goede , met overdrukkende laden beladene en 'echter geduldige Ingezetenen verfchuldigd zyn, aan ü Hoog Mogenden rondbordig te verk'aaren, datwy, by ondentenis van een fpoedig en voldoend antwoord, vaftelyk befloten hebben, om in
de



JAARBOEKEN, November, 1782. 1473
de aan ftaande Staten van Oorlog, midsgaders in alle de Petitiën, die'er in 't vervolg noch mog. ten gedaan worden, niet hooger dan tot 8-13-23 ten honderd te zullen contenteeren, en dus de Provintiaale Quota met 3 per cent te verminderen ; en dat derhalven de Raad van Staten, de verdeeling en de omllagen over de Refpeótive Provintien zal dienen te veranderen, terwyl de waare redenen , dewelke ons tot deeze verminderinge noodzaaken cn dwingen, ten klaarden en onweerfpraakelyk voor het doorzichtig oog van U Hoog Mog. ja voor de ganfche wereld ter goede trouwe, en naar de zuivere waarheid, in de opgemelde Deductie zyn opengelegd en ten toone gefpreid. Immers , zoo 'er ooit een tyd gebooren is, om onze rechtmaatige klagten uit te ltorten in den fchoot van het Bondgenootfchap, en niet alleen zoodanig een onbewimpeld declaratoir te doen, maar ook op het zelve eene daadelyke uitvoering te laaten «volgen , zoo is het voorzeker da.eze, die men te rechte als een der allerhachelykfte befchouwen mag, en noemen kan ; Een tyd ! Hoog Mogende Heeren'. waar in onze groote fchulden hand over hand derroaaten noch toerseemcn, dat dezelve tot zoodanig eene verbaazende hoogte geklommen zyn, dat wy ons buiten Raat bevinden, om de verebchte Intreden tekunnen betaalen, daar het bcklaagelykst vooruitgezigt, van eenen voortduurenden Oorlog, de vermeerdering derzelver onwecrfpraakelyk voorfpelt, zoo dat de onevenredigheid van ons aandeel , in het draagen der lasten van de Unie in het algemeen , en in de geconfenteerde Petitiën in het byzonder, eene fchier orherdclbaare wonde aan hec lichaam van den Staat toebrengt, het zelve geheel verkankert, en eindelyk ten eenemaal werkeloos maakt en geheel zal vernietigen.
Het licht geenzins op onzen weg , Hoog Mog. Heeren! ja het zou geheel niet drooken met die edelmoedige lentimenten , die den roem van Fffff 4 Friess-
Leeu.
WARDEtv.
Nadere brief der Stat van Fries/, wegens de Ouota. ~"



1474 NIEUWE NEDERLANDSCHE
T.rEC-
V/arDüN.
Naders brief der Stat.van Friesh wegens de Quota.
Friesland ten allen tyden hebben uitgeleverd, ea waar mede wy noch bezield zyn, indien wy'ondes de minagting vai U Hoog Mog. en van het Bondgenootfehap flaphartig bezweeken. Neen ƒ Wy woeden geroepen, om den tr ffenden flag, die ons dreigt, manmoedig af te weeren, om ons totaal bederf yverig voor te koomen, en voor de waare belangen van ons gewest, getrouwelyk in de bres te (laan, en daar voor zorgvuldig to waaken.
Heeft het der Provintie van Zeeland voormaals gelukt, eene aanmerkelyke vermindering in haare Quota te mogen erlangen , en door haare onwrikbaare ftandvaftigheid, in het vervolg en noch heden ten dage, andermaal foulaas te genieten; zoo hebben wy een even gelyk recht, om als Lid van de Unie te eisfehen, om insgelyks te worden gehoord, dat onze rechtmaatige klagten, op dezelFzelfde gronden van billykheid berustende, in deliberatie werden gelegd, en om onze Provintie eindelyk eens verlost en ontheven te zien, van den ondraagelykcn last , waar onder de andere Bondgenooten haar tot nu toe hebben doen -/ugten.
Waar mede, Hoog Mog. Heeren ! Wy Uwe Hoog Mo;', beveelen in de befcherminge des Allerhooglten.Leeuwarden den n Oflober 1782. (onder flond) Uwe Hoog Mog. goede Vrienden Pp Staten van Friesland,
(geparapheerd)
H. B. v. Sminia, Vt. Ter Ordonnantie van HumEd. Mog.
(geteekend)
H. H. v. Wtckel.
'Na dat dezen brief ontvangen en beiden, $q die van den 12 April als van den 11 October



JAARBOEKEN', November, 1782. 1475
ber , in overweging waren gebragt; is by H. li. Mog. den 29 October het beiluit genomen, aan de Staten,, van Friesland dit navolgend antwoord by voorraad en voorlopig toe te zenden;
EDELE MOGENDE HEEREN!
W/Y hebben op den 29 April laatstleden ontfan" gen een Misfive van TJ Edele Mogende, gedateerd uit Leeuwarden den 12. daar te vooren, waar by UEd, Mogende aan ons reprefentceren, dat door het zwaare overwigt der drukkende lasten, waar onder Hoogderzelver Provintie, als 't ware, gebukt en geboogen ging, Hun niet langer in fhat bevonden , om te voldoen aan die verichu digde plichten, dewelke d or het plegtig verbond van de Unie, op hun , als meede Bondgenoot, gelegd waren, ten opzigte van het draagen van de zodanige, dewelke alleen dienden te ftrekken , om de Unie zelve te onderfchragen , te Rcrken, en tot eenen bevestigden ftand by aanhoudendheid te helpen bewaaren, terwyl de hooggaande en geftaadig herhaalde Petitiën, waar in U Edele Mog. genoodzaakt waren te conlenteeren, tot uitvoeringe van eenen Oorlog, tegens eenen onrechtvaardigen aanvaller, ongeacht de geftadige en immenfe bela- ningen van Penningen , die 'er finds jaaren gefebied waren , hun 'Land dermaaten kwamen uit te purten, dat HoogstderzelverComptoiren op verre na niet toereikende waren, om de vereischte en hocgstnoodigfte betaaiingen op zyn tyd te verfchaff-. n, ja zoo uit gemergeld wierden. dat Zy Hun niet weinig bekommerden, zoo wel over het gaande houden van het Huishoudtlyke beftuur, als over de hoeding der meenigvuldige interesfen , proSueerende uit de Negotiarien van oude en nieuwe Kapitaalen -, die eene verbaazende groote furnrna uitmakten.
Fff ff 5 Dat,
Leeuwarden,
Antw. van //» H. Mog. aan de Stat.vanFriesl.wegens de Quota.



i4?6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeuwarden.
Antw. van II. H.Mog. tan de Stat.van Friesl. wegens de Quota.
i i i
c I
i t c e i t 3
r r e
d
e
V
c
ll
Dat, om een klaar denkbeeld te geeven van den waaren en weezenlyken toeftand van Friesland zelve, en van de veragtcrde Staat der Provintiaale Financiën, U Edele Mogende, ter fpoediger bereikinge van hun heilzaam oogmerk, het beste en efficacieuile geoordeeld hadden te zyn , om ons eene gederailleerde Deductie over die materie te laaten toekomen, zoo als dezelve dan, neevens de voorfchreeven Misfive was gevoegd ; op het eraftiglte verzoekende, dat Wy dezelve in eene ferieufe deliberatie gelieven te leggen, een gunstig aor aan hun rechtvaardig beklag te willen geeven, ;n eene Provintie eindelyk eens te redden, die al:oos in yver had uitgeblonken , ter bevordering yan het algemeene belang, e:i zulks door fpreekenie daaden, zelfs boven haare kragten, by herhaaing en aanhoudenheid vol vaardig had beioond; deyende zig U Edele Mogende, dat de billykïti l deezer zaake, die volftrekt onweerfpraakelyk vas, hun recht en jufütie by de refpeccivc BoDd;enooten zoude bevorderen, en hun derhalven op :enen goeden en gewenschten uicflag met grond eed hoopen, mee by voeging, dac of fchoon hunie Provintie, ten aanzien van haar Finantieweeen, zig in de akeligfte toeftand bevond, zy eger, tot voorkominge vin verwarringen, ftaande e tegenswoordige troubles van den Oorlog, nog en, en wel hetlaatfte effort hadden willen doen', oor hun confect te geeven in de Ordinaris en Exraordinaris Staten van Oorlog, voor dit loopende lar.
Dat UEdele Mogende evenwel niet hadden kun. en verbergen, dat by aldien wy mogcen dilayeeen, hun wettig beklag in deliberatie te brengen, a daar op een voldoenend befluit, vo'gens de ree en billykheid , nog geduurende den loop van eezen jaare te neemen, zy hun als dan in de onermydelyke noodzaakelykheid zouden bevinden, m, ten aanzien van de volgende Staat van Oor>g, voor het jaar 1783, zodanige maatregulen te
be-



JAARBOEKEN, November, 1782. 1477
beraamen , als Zy tot herftellinge van hunne uitgemergelde Provintie , verftaan zouden te behooren.
Zeederd hebben wy op den 14 October laatsleeden ontfangen een nadere Mbfive van Ü Edele Mogende, igefchreeven te Leeuwarden den 11 daar te vooren, zig ten fterklten beklaagende, en derzelver gevoeligheid toonende, dat wy tot nog toe niet hadden beantwoord aan de vooriTagen,door dezelve ter onzer Tafel gebragt, en vervat in derzelver Mufi ve van den 12 April; verklaarende U Edele Mogende rondborstig , dat zy by ontfientenis van een fpoedig en voldoend antwoord, vastelyk befloten hadden, om in de aanfiaande Staten van Oorlog, mitsgaders in alle de Petitiën , die 'ei in 't vervolg nog mogten gedaan worden , niet hooger dan tot 8 - 13 - 2f ten hondert te zullen confenteeren, en dus de Provintiaale Quota met 3 per cento te verminderen , en dat derhalven de Raad van State,de vcrdeeling en de omflagen ovei de refpectlveProvintien, zouden dienen te veranderen.
Na de beide voorfchreeven Misfjven, door de Heeren onze Gedeputeerden tot de zaaken van de finantie, met en neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van Staten in een conferentie rypelyk te hebben overwogen, vinden wy ons verpligt, op derzelver rapport aan ons daai van gedaan, aan ü Edele Mogende, tot een voor loopig en provifioneel antwoord , op de voorfchreeven beide ü" Edele Mogende Misüvens, te gemoet te voeren, dat wanneer wy de gemelde eerfte Misfive, m_'t de daar by gevoegde ampele Deductie, ontfangen hebben, dezelve, zoo als de ordre meede brengt, niet hebben nagelaaten, aanftondi te maaken Commisforiaal, in haBden van de Heeren onze Gedeputeerden , tot de zaaken van de finantie, met eenige Heeren uit den Raad van State, om alles te examinceren en rapport te doen, zvnde zulks geweest op den 20 April laatstleeden.
Wx
Leeuwarden.
Antw. van H. H.Mog. aan de Stat. van Fries!, wegens de Quota.



147» NIEUWE NEDERLANDSCHE
L KEUWAR..
DJt y.
Antw. van II. H. Mog. aan de Stat. van Fries!, wegens de Quota.
I
]
]
i i
i
Wy~willen wel advoueeren, dat hec voorfchreevcn gedecerneerde Befogne tou hier toe niet is gehouden, immers dieswegens nog geen rappo'C is uitgebragt, maar wy vertrouwen ccn dien reguarde ook, dat UEJele Mogende in confideratie zullen willen neem-n, dac hec object, in de voorRhreeven Deductie vervat, is van de grooifte importantie, voor het geheele Bc.:id6enootfcnap , en dat het mitsdien zeer biliyk is , dat behoorlyke tyd werde gegeeven, tot een volleedig onderzoek van zaaken, aleer tot het formeel en yan een rapport kan werden overgegaan , emie dat derlulven daar door U Edele Mogende zig wel zullen gelieven g convinceert re houden , dat een cyd van weinig meer dan vyf maanden,geene gefundeerde klagten kan uitlceveren, om die geenen, welke ter onderzoek van die zaak zyn gefield, van eenige Negligentie te konnen foupconneeren, en veel minder, dan om aan ons zoo kort daar na, eene zoo ilerke en met bedreigende middelen gepaarde nadere Misfive te laatcn tc>ekomen, als is die van den 11 deezer Maand October, waar over wy ons te meerder moeten beklaagen , alzoo het ons voorkomt, dac iaar by geen de minfie re flexie is genomen op de zwaare tyden en omdandigheeden , waar meede de Republicq zedert twee jaaren heeft moeten worstelen, en waar in zi^ als nog is bevindende, en tvaar uit U Edele Mogende als van zelve hadden jehooren te zyn overtuigd geworden , dat het ;hans de gepaste tyd niet is, om als by overylinge, lerzeher meede Bondgenooten te willen noodzaaten, om toe te geeven aan een verzo:k, welke aleen zyn grond moec vinden in de billykheid dvr saak ze've, dat uit een exact onderzoek van dien il'ereersc zal dienen te blyken, aleer de refpective 3ondgenooten zig daar van volkomen zullen wilen en konnen geconvinceert hóuden , en tot al iet welke eene behoorlyke tyd noodig is, zoo als Luiks ten evidentfte is gebleeken in het geval, waar n de Provintie van Zeeland zig heeft bevonden,
cn



JAARBOEKEN, NovemUr, 1782, 1479
en waar van U Edele Mogende zelve by haare laatstgemelde Misfive meniie hebben gemaakt.
Wy heoben nogtans, hoe de ütuatie der zaaken ook mogen zyn, om van onze zyde te doen zien ' onze inclinatie , ter bevordering van de wettige deliberatien over het importante Poinct, waarover U Edele Mogende zig met zoo veel y ver beklaagen, by het Commisforiaal naaaken van de voorfchreeveri haare laaste Misfive op den 14 October, Biet nagelaaten, de Heeren van dat Befoigne nader te verzoeken, om die zaak, niet alleen by de hand te neemen, maar ook om de deliberatien dieswegens ten fpoedigfien voort te zetten, aan welk verzoek wy niet twyffelen of zal werden voldaan ; dan dewyl geenzints te denken is, en ook van de Bondgenooten niet kan gevergd'worden, om weegens een zoo imoortante zaak tot eene Conclufie te komen , zonder zelfs in den haare alles geexamineert en gepondereerc te hebben, en wy dus geenzints ons kunnen flatreereu, met eene z 1o fpoedige afdoeninge, als ü Edele Mogende wel zouden wenfchen, en nog geerne gcduuren.'e dit kopende jaar zouden z;en, heeft het vooruitzigc van dat alles ons in de indispenfable verpÜgtinge gebragt, omU Edele Mogende, ter behoedinge voor alle verdere onheilen van 't zoo zeer gedrukte Vaderland, op alles wat d;ar in dierbaar kan'zyn, by deezen te moeten verzoeken, en daar by, op het allerferieuste en ernfiigfte te infteeren, dat dog geduurende de deliberatien over derzelver klagten, diewy haar voortgang zullen doen gewinnen , zig niet zullen gelieven te bedienen van die bedreigde dwangmiddelen, waar van met eene zoo fterke ophef mentie gemaakt hebben, alsnietwesklaarder tc voorzien zynde, dan dat door een zodanige handelwys niet alleen alle banden der Unie zouden worden los gemaakt, maar ook de Provintie van Vriesland zelve in de beklaaglykfte fi'uatie zoude gebragt werden, ja de geheele Republicq zoude werden gedompeld in de uüerfte veryvarriuge en con-
fufiej.
Leeu»
WAR' DEK.
Antw. van H. H.H/og.
aan de Stat. van Ftiesl. wegens ie Qtio-



i48o NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeu-
WARDkN.
Antw. van H. H, Mog. aan de Stat. van Friesl. wegens de QiiO' ta.
fuiie, al het welk te meerder behoord geapprehendeert te worden in de beklaaglykc omftandigheeden, waarin dezelve zig bereids bevind, door een kostbaare Oorlog, die genoodzaakt is te moeten voeren tegens den zoo onregtvaardige aanval van 't Ryk van Engeland, en waar uit nimmer met eenige eer zal konnen gered worden, dan door het toebrengen van alles, dat tot een dappere tegcnltand behoord , en waartoe by aüe de Bondgenooten al wat mogelyk is, by postpofirie van alle byzondere belangeus, behoord en moet worden bygcbragt en opgezet, en waar in wy vertrouwen dat U Edele Mogende ook geenzints zullen verflauwen, maar blyven by haar Patriottifche en opregte yver. zoo als tot dus verre hebben doen blyken, terwyl ook door zulk een handelwys meer en meer zullen konnen gewinnen en opwekken de goedwilligheid en toegeevendheid van derzelver meede Bondgenooten, omtrent derzelver billyke verlcngens.
In hoop, dat deze onze inftantien by U Edele Mogende een gunftigen ingang zullen vinden, zullen wv deezen eindigen , cn God Almagtig bidden, E ^e'e Mogende Heeren ! U Edele Mogende te willen houden in Zyce Heilige Protectie.
In den Hage den 29 Odtober 1782.
Uwer Edele Mogendheeden goede Vrinden,
De Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden.
W. C. H. van Lynden, Vt.
Ter Ordonnantie van dezelve, H. Fa cel. Gedrukt naar het Origineel.
Op dit antwoord der Algemeene Staten antwoordden de Heeren Staten van Friesland
den



JAARBOEKEN, November, 1782. 1481
den 15 November 1782 in den navolgenden brief: op deze wyze:
HOOG MOGENDE HEEREN!
rxns is op zyn tyd wel geworden U Hoog ^ Mog. Mi<üve\an den 29 Odtober, dienende ten Antwoorde op de onze van den 12 April, en van den n des eerllgenoemde maands dezes jaars, waar in U Hoog Mog. tot onze uiterfte verwonderinge, gelieven te verklaaren en te bekennen, dat de Befoignes over A2 Deductie, roerende den onevenredigen aanflag van Friesland in; de lallen van de Generaliteit , gepaard gaande met een ernftig verzoek, om daaromtrent een fpoedig redres te mogen erlangen, tot dien dage toe, niet was geworden een objeét van eene feritufe Befoigne , en dienvolgens daaromtrent nog geen rapport ter hunne Vergadering ware uitgebragt; dat egter by de Leden van dac Befoigne nader geïnfteerd hadden, om die zaak niet alken ter hand te neemen, maar ook, om de Deliberatien dieswegens ten fpoedigften voort te zetten, vertrouwende, dat daar aan dan ook zonder uitftel zoude worden voldaan.
Wy kunnen niet ontveinzen, Hoog Mog. Heeren, dat dit zo onverhoopt aveu ons een fterkflen he-fc aangedaan, daar wy mee het hoogfte recht verwagteden. dac een Ruk van zulk eene aangelegenheid allefins verdiend had , om de attentie van U Hoog Mog. eerder tot zig ie trekken, te meer nog daar in het ganfche beloop van Uw Hoog Moc?. Misfive, die ziak: befchouwd word van her! aiiergrootite gewigt voor het ganfche Bondgenootlchap te zyn.
Wy vinden ons verpligt, om van onze zyde U Hoog Mog. te gemoet te voeren , dat onzes erachtens vyf maanden eene meer dan overvloedigen tyd uitgeleverd hebben, om aan het gededuceerde het ftrengfte onderzoek te doen ondergaan;
ja
Leeo.
svar. den.
Nog na-
iere
hrief der' Stat. van Friesl. vegens Ie Quo. a.



1434 NIEUWE NEDERLANDSCHÉ
Leeuwar.
den.
Nog vader brief der Stat. ■van Friesl. wegens de O nota."^
ja wy kunnen, mogen en moeten daar by nog' voegen, dac fints hec jaar Ifl8j en naderhand by herhaalieg, zo als door o-is in het breede is becoogd geworden, de ernltigfte aandran^en toe dadelyke verligtinge van den onevenredigen aanflag in de laden van de Generaliteit, met den ernffjgllen nadruk ter Vergaderinge van U Hoog Mog. zyn gedaan, en dertalven het geavanceerde in U Hoog Mog. Misfive zeer ten onregte daar gefield word, dac wy U Hoog Mog. ter bereikinge van voorfchreeven einde , door en mee overyling , aanzoeken en tragten over te haaien ,• daar wy van goedbedunken zyn, dat een tyd van 64 jaaren meer dan genoegzaam kan aangemerkt worden, om de rechtvaardige klagten van eenen onderdrukten Bondgenoot, naar Cen eisch der reden en billykheid, ten naauwften te onderzoeken.'
Wy'kunnen geenzins met U Hoog Mog. in[temmen, dat deze zwaare tyden volflrekc niec gefcliikc zouden zyn, om een behoorlyk foulaas te verkrygen; wy begrypen, dat tot voorkominge van onzen geheeltn, ja onvermy ielyken ondergang, deze de juist gepasce tot dat einde zyn, aangemerkt de Confenten in de coc nu gedra^ene Petitiën eenen zeer nadeeügen ja geheel ruïncu. fen invloed op de fin mcicelen (laat onzer Provincie hebben, terwyl dezelve haare Quo:a, volgens den ouden aariflag, daar in moet té borde brengen, cn derhalven hoe meer 'er voorkomen en hoe meer daar in geconfenteerd is en wordt, hoe liepcr die verdervelyke kanker doordringt, en het 'atifche iighaam, van cen bereids veriwakc Staacsgtftvl, nog mag'eloozer maakt.
Daar men nu uit de tegenwoordige toeflandvan ans gewe t met grond kan afleiden, ën onweerfpraaklyk befiuiten, rLt een onherllelbaar verval niet alleen hetzelve dreigd, maar reeds rret fcrelle (chredennaderd,om'tden rampfpoedigenondergang ten ongelukkigen en indelyken gevolge te doen hebbtn; zo keuren wy het aliezins betamelyk, ja onze voornaamlte pligt tc zyn, om met zo \eclyver,
zo



JAARBOEKEN, November ,1782. 1483
zo als U Hoog Mog. zich gelieven uit te drukken, op een fpoedig herftel aan te dringen: terwyl het ons ten hoogften fmertelyk voorkomt, dat wy tot dat uicerfte punt gebragt worden, van den langgerekten draad onzer langmoedigheid te zien afgefneden en genoodzaakt te zyn, ons te moeten bedienen van dwangmiddelen , dewelke U Hoog Mog. in derzelver misfive befchouwen, met een zo fterken ophef, bedreigd te worden, daar wy U Hoog Mog, opregtelyk kunnen verzekeren, dat deze zogenaamde fterke ophef onze ernftige wélmeening is, dewelke, in cas van weigeringe van onzen billyken vcordragt, met eene dadelyke uitvoering zal agtervolgd worden.
Intusfchen zouden wy niet gaarne zien, dat zo'laanige eene handelwyze alle de banden van de Unie zou iosmaaken, waar voor U Hoog Mog. zo zeer,niet alleen fchynen bevreesd te zyn, maar teffens ook te voorfpellen, dat de Provincie van Friesland zelve zich daar door in den beklaag» lykiten toeftand konde brengen.
Wy volharden, Hoog Mogende Heeren, in die welmeenende gevoelens, dewelke ons bevorens zo Randvastig hebben bezield en aangekleefd , om alles aan te wenden en zulks door fpreekende daaden te betoonen, het geene dienen kan tot llerkinge van den band van eenigheid, voor zo verre onze kragten en vermogens' maar eenigzints (trekken kunnen, en zullen voor het overige het beklaagjyk noodlot, hetwelk U Hoog Moz. vermeenen, dat onze handelwyze ten gevolge konden hebben , met eene gepaste lydzaamheid, bedaardlyk afwagten.
Wy hoopen wyders, dat U Hoog Mog. en de refpective Bondgenooten zullen gelieven voor te komen , die uiterfte verwarringen , dewelke U Hoog Mog fchynen bevreest te maaken, waar in de Republiek zouc'e kunnen gedompeld worden, indien wy onze fuftenue kwamen uit te houten, daar dezelven , indien onverhoopt ai eens mogten plaats vindcD, aan hec noodelooze uitltellen van U Ggggg Hoog
LEErj-
WAR.DEN.
Nog nadere
brief der StatXvan ■ Fries!, vegens h Ouo-



14^4 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Leeü-
den.
Nog nadere
brief der Stat. van Friesl. wegens ae Qito ta.
Hoog Mog. cm ons recht en juftitie te verleenen, alleen zoude te wyten zyn.
Wy willen egter volvnardig met U Hoog Mog. toeftemmen, dac het dierbaare Vaderland niet kan gered worden, dan door het toebrengen van al dat geene, het welk tot een kragtdadige en dapperen tegenltacd behoord, en waar toe by de Kond. genooten al wat moogdyk is, met terzydeftelling van byzondere belangens diend en moet worden toegebragt en opgezet; doch dit involveerd geenzins , dat zulks door eene onvermogende Provincie als Friesland meerder behoord te gefchieden, dan door de andere, daar de onevenredigheid van haaren aanflag in de lasten van de Generaliteit en haar hoogfleigerend aandeel in de bereids geconfenteerde Petitiën, een klaar bewys uitleveren, dat zulks van haar, doch volilrekt ten onregie, gevorderd word.
Inmiddels flrekt ons tot een byzondere verkwikkinge het uitnemend vertrouwen , het welk U Hoog Mog. gelieven te dellen in onzen Fatriottiichen en opregten yver, terwyl wy ons daar door zeer vleycn, om met zulk cen onopfpraaklyke en edelmoedige wyze van denken meer en meer te zullen kunnen gewinnen en opwekken, de goedwilligheid, (doch geenzints de toegevenheid, zo als U Hoog Mog. goedvinden zig uit te drukken) maar veel eer en liever de regtvaardige f ntimenten van behulpzaame Bondgenooten, omtrent onze billyke verlangens.
Wy befluiten dan , Hoog Mog. Heeren , uit kragte van alle het gunt voorwaardsis aangevoerd, dat wy perfideeren by onze voorgaande Misfive van den \i October , U Hoog Mog. gezonden , verwagtende, dat de verdeeling op den ftaat van Oor'og voor 't Jaar 1783, overeenkomdig onze ernftige en aan U Hoog Mog. geopenbaarde welmeeninge zal gefchieden, op dat, ingeval van onverhoopte weigering, wy.niet ondanks mogen genoodzaakt worden zodaanige efiïcacieufe middelen
in



JAARBOEKEN, November. 1782. 1485
in het werk te Hellen, als de zigtbaare rechtvaardigheid eener goede zaake ons aan de hand geeft.
Waarmede, Hoog Mog. Heeren, wy U Hoog Mog. bevelen in de befcherming van God Almagtig.
L eewvarden. den 15 November
1782. U Hoog Mog. goede Vrienden, de Staten van Friesland.
(geparapheert)
H. B v. Sminu Vr.' Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog. . < (Was geteekënt) j A. J. v. Sminia.
Het kwartier der Steden heeft • nopens het verzoekfehrift der Vlagofficieren cn Zeekapreinen, aan Z. D. Hoogheid overgegeven, en door Hoogftderzelvcn ter overweging van H. H. Mog. gebragt, fzie bl. 1181.) het volgende advys voorgedragen.
„ Het Kwartier der Steden de klagten der „ Zee-Officieren gefundeert vindende, zyn „ van meeninge, dat de Procureur-Generaal „ diende gelast te worden, om de wetten „ tegens lalterlyke en oproerige Gefchriften „ ten ftriklten te executeeren , en dat het „ Hof Provintiaal diende verzogt te worden „ UEd. Mog. te advifeeren, of'er nog an„ dere efficacieulè middelen konden tc werk „ gefield worden, om diergelyke infame Ge„ fchriften tegen te gaan'.
„ En dewyl de Heeren Staten van Holland „ op de Mislive der Heeren Staten deezer Pro„ vintie(*)in datoden i/July 178a,nogniet „ hebben kunnen goedvinden den Courantier „ der Zuid-Hollanufche Courant te corrigee„ ren, vermeent herjKwartier aan de andere
~ ' Ggggg a „ der
C*J Zie hier voren bl, 1260.
-
Leeuwarden.
Nog na-
iere
brief der Stat, van Friesl. vegens Ie Quo' a.



1486 NIEUWE NEDERLANDSCHE
L>EU-
W * :<
„ der Kwartieren te moeten proponeeren, of „ niet door U Ed. Mog. de Heeren Staten, ten
einde hunne afkeer van alle vallche en „ lasterlyke Gefchriften te tonen , het in„ brengen en debiteeren dier Courant in
deeze Provintie by fvvaare boete diende
verbooden te Worden".
Verders hebben de Staten dezer Provincie, nopens de zes duizend man Zeevolk, (zie bl. 1003), den 13 November 1782. het navolgend befluit genomen.
Is geleefen eene Misfive van Hun Hoog Mog. de Heeren Staten Generaal der vereenigde Nederlanden, gefchreven in 'sHage den 22 October 17a 1 houdende, dac reede aan Hun Edele Mog. en de aodere Bondgenoten hadden laaten toekomen, een conciliatoir plan van augmentatie, waar by meede wierdt voorgcflagen liet opregten. van cen Corps Mariniers van zes duifent man, dan dat daar in nog maar door vier Provinciën, en wel nog niet op dezelve wyze geconfenteerd zynde, het zelve toe nog toe niet ter concluüe had kunnen worden gebragt.
Dat daarom Zyne Hoogheid den 11 October boven gemeld de bygevoegde nadere Propofitie ter vergaderinge van Hun Hoog Mog. hadde gedaan . tendeerende tot de fpoedige opregtinge van het Corps Mariniers, om dus ten minden by provifie een gedeelte van het zelve plan, de marine concerneerende, tot effect te brengen, onvermindert nogtans de voortzetting der deliberatien, omtrent de niet minder benodigde verderking der Lardmagt.
Dringende Hun Hoog Morr. deeze zaak ten allerderkden aan, in verwagringe , dat Hun Ed. "Mog. en de Heeren Staten der andere Provinciën, welke daar in nog niet hadden geconfenteerd, dit voordel niet alleen ampledteeren., maar ook hoe eerder zoo beeter werkftellig zouden maaken.
Waar



JAARBOEKEN, November, 1782. 1487
Waar op gedelibereerd zynde is goedgevonden en verftaan de Heeren deezer Provincie Gecomm. ter Generaliteit te gelasten, ter vergaderinge van Hun Hoog Mog. te declareeren, dat, of fchoon dit Plan tot oprechtinge van een Corps Mariniers aan veele gegronde reflexien en verbeteringen on-. derworpen zy, fpeciaal ten aanzien van het ge -, ring aantal der matrofen en het groot getal der fo!- j daaten , Hun Ed. Mog. egter uit aanmerkinge van ( de gunflige dispofitie der refpedtive Bondgenoten j hebben gerefolveerd , te confenteeren , gelyk doen/ by deezen, in de voorzeide oprigiinge van het Corps Mariniers , en dus dit laaifte effort te doen, des nogtans, dat het zelve altoos am den Zeedienft zal geaffecteert blyven, en tot geene landmilitie ooit werden gebruikt; voorts dat een Bataillon van gedagte Mariniers in vreedens tyd te Harlingen in Guarnifoen fteeds leggen en alle de jura betaald werden op dien voet, als de nationale Regimenten, ter repartitie deezer Provincie ftaande altoos voldoen; houdende Hun Ed. Mog. hier meede de deliberatien over 's Lands magt voor afgedaan en getermineerd; En zal extract deezes werden gezonden aan voorzeids Gecommitterden om ter vergadering re openen. Aldus gerefolveert op het Landfchapfhuis, den
13 November 1782.
De Staten hebben by Publicatie van den 11 dezer Maand den uitvoer van Scroo verboden :
T"\s Staten van Friesland allen den geenen, die ~ deezen zullenïzien, ofte hooren leezenSalut; Doen te weeten: Dat wy uit hoofde van hetfchrale gewas, de gebrekkige inzameling van Hocy,en hec hooge binnenwater, waar door het Vee op veele p!=atzen zeer vroeg op de ftallen heeft moeten worden gezet, en tot voorkomirige van eevreesda groote duurte, en gebrek aan nodig voedzel in het aSnftaande voorjaar, hebben goedgevonden en veriïaan\ gelyk wy goedvinden en verftaan by neefG£ggg 3 zen,
Leeuwarden.
Sc/J. van
friesl.
ot oprig-
ing van
ïooo
Wari-
iers.



Let/lt-
war-
"non uit roer vut
istfQJ.
14^8 NIEUvvü jnEDEKi^
zen , onze Publicatie van den iften May 1781, ■waar by den uitvoer van Stroo toe ons kennelyk wederzeggen toe was gepermitteerc, wederom in te trekken, en van r,u voortaan alle uitvoer daar van te verbieden, by pcene Van een hondert en • vyftig carcli culdens te verbeuren voor ieder over1 trédinge, boven het Stroo, Schepen, Wagens of andere infbumenten , waar mede de uitvoert gefchiedt, of ondernomen weidt, te converteren eenderde voor den Officier die de Calange doet, een d rde voor den Aanbrenger , en een derde voor de Armen der Plaatze, daar de overtredinge gefchiede: En worden de Zylvestcrs, Sluis wagters, Comrr.ifen en Opzigters op de Havenen en Toegangen dee/er Provintie, op het emftigfre gelast, in deezen allezints oplettende te zyn, en de Fraudes met de daad tegen te gaan.
En op dat niemand hier van onkunde voorwende, zal deeze alomme worden gepubliceert en sre» affigeert, daar men gewoon is publicatie en affkie doen.
Aldus gerefolveert en gearrefleert op 't Landichaps-huis binnen Leeuwarden den 11 November 178a.
H. B. v. Sminia, Vt. Ter Ordonn. van Hun Ed. Mog, A. j. v. Sm in ia.
II A R L I N G E N,
Den 22 October des morgens is, in de tegenwoordigheid van zeer veele aanfehouwers, van 's Lands Werf in het water geloopen een Schip van Oorlog van 64 Hukken, ■f vvelkby die gelegenheid is genoemd Admiraal Tjerk Hiddcsz de Vries', ter gedagtenis van dien Held, die,- tot groote droefheid Vxin welmenende Vaderlanders van dien tyd, jn den Oorlog met de Engelfchen, ook onze tegenwoordige Vyanden, in het Jaar 1666.
in-



JAARBOEKEN, November, 1782. 1480
inden bloei zyns levens op het bed van eerHARgelheuveld zynde, den Vaderlande dus al te limoen* vroeg ontrukt wierdt.
D o c k u m.
De Hoofden der Schnttery dezer Stad oordeelden, dat zyomtrend de flapheid en traagheid, welke in den Burgerkrygsdienst, door eene langdurige Vrede, ongevoelig was ingekropen , niet langer mogten ongevoelig zyn. Zy hebben dus tot herftel van den Burgerkrygsdienst, met een groot aantal Burgers en Ingezetenen aan Burgemeesteren en Vroedfchappen den 2 November 1782 een verzoekschrift ingeleverd , om by de Staten dezer Provincie te bewerken, dat aan de Burgery, geweer, kruid en kogels uit 'sLands magazyn werden ter hand gefteld. Het is niet duister, dat het denkbeeld van deze wapening der Burgerye, uit het voorftel van Oostergo, haren oorfprong ontleend heeft. Zie hier voren bl. 382. Dit vcrzoekfchrift luidde aldus-
r^eeven UEd. Achtb. met behoorlyke iwerenv:* tie te kennen , ce Ondergeteekende Bevelhebbers en verdere Burgers en Ingczeetenen 'der Stad Dockutn.
Dat zy Supplianten , eensdeels overweegende de fituacie \an haar Stad, en andersdeels die van de Provincie in het generaal,begrypen,dat het een en ander wel eenig rrdrös ten opzigce van haar eigene defëhfia, zo hoogst noodzakelyk voor iedere Maatfchappy zoude vorderen.
Dat zy immeis overweegende, de flegte wyz.3 waar op haar Stad en de goede Burgers werden beveiligt door haar gewapend gedeelte, vermeenen-hoogst nodig tezyii, dat hetzelve werde in getal vermeerdert en met de nodige" wapenen Ggg?g 4 ° vjor-



1490 NIEUWE NEDERLANDSCME
Dog-
kum.
Req. der Burgerdom gewapendte mogen worden,.
voorzien, tot weer'rige van al'e disorders van binnen en des noods van geweld , dat van buiten, rrogt werden ondernomen.
Hef is evident, dat een getal van mannen, hoedanig ieder na;t de Stad bewaakt, niet voldoende is om de brutaliteiten, die door zommige, al is liet weinige baldadige worden te werk gefteld, te weeren , vooral indien men daar by confidereert, dat die mannen genoegzaam met gewapend zyn.
Veel min zoude men van dit gering getal, al wierden de vier Espe's by elkander genomen , iets van nut voor het algemeen der Provincie kunnen vorderen of verwagien.
Ue Suppl ariten rekenen het overtollig te bewyzen, hoedanig onze Republiek en de verfchillende Leeden van dien, zelfs by haar opkomst, in eene genoei zame gewapende Burgery dikwerf haare veiligheid gevonden hebben. De Steden Groningen, Leiden, Haarlem, Alkmaar en andere, hebben hier van de treffendfte bewyzen opgeleevert. Én het is daarom , dat de Ondergeteekende (confidereerende, dat 'er niets edelmoediger is, als zig zelfs te ver weeren in gevalle van nood, en daarby, dat 'er veel meer, ten minden immers zo voel te wagten is van de Ingezeetenen, die de wapens draagen tot defenfie van hare eigene be. zittingen , vrouwen en kinderen, en al wat dierbaar is, als van eene vreemde militie, die geen belang heeft by de welvaart of ondergang van die gemeene best). Zig by deezen vrywilILja ...bieden, om ter defenfie van haare Stad en het Land in hec algemeen de wapenen te dragen , op zodanigen voet, ah het Hun Ed. Mog. de Heeren Staten van Friesland , Convenabelst moge voorkomen , en zulks in navolginge van het geen de Supplianten vermeenen > dat in Zeeland eh verfcheidene plaatzen van het naburig Holland, reede in gebruik is gebxagt, en onlangs door het Kwartier van Oosicrgo zoo wélmeenend in voorgtflagen.
Aivvaaromme de Supplianten by deezen UEd.
Achtb,



JAARBOEKEN, November, 17(52. 1401
Achtb. Ootmoedig fmeek n, de zaken derwaarts te dinaeeren, dat aan de Burgcry van Dockum (in hnpe dat zulks door de overige Ingezeetenm der Provincie wel zal worden gevolgt ,wo de uitgedeek een convenibel getal van Geweer, Kruid cn Kogels, ten einde ten allen tyde tot haar eigen c'efenfic in ftaac te zyn ; en verzoeken de Supplianten , dat het UEd. Achtb. behage dit verzoek der , Supplianten by de Heeren Staten te doen brengen ter deliberatie en favorabel voor tedragen, ten einde hier door, en de Stad tegen infultes van bal» dadigen, en by vervolg het Land mee vermyding van grote kosten in (laat van defenfie werden gebragt güo facto enz.
Een commisfie van 8 Leden, zynde de Heeren Dr. G. Brugmans, en Mr. J. van Vliet; uit het groot Espelj B.K.Wynia en W.Faber uit bet kleinEspél - 'L-.R. Synja en N. Pofthumus uit hetLegewegfter EspcljF.S. Rypperdaen J. herhlans uit het Blokhuifter Espel is be« noerad om met de Heeren Burgemeesteren in gefprek te treden, en de Heer G.Brugmans, als voorzittend Lid van de Vroedfehap, verzogt en gemagtigd om de Burgery en derzelver Bevelhebbers voor hunne yver en goede oogmerken te bedanken , met verzekering, dat de Vroedfehap in deze zaak volkomen genoegen nam. Het voorfz. gefprek plaats hebbende , is tloor zeven Heeren Burgemeesteren (de agtfte,nam, de Lieer Mr. B.Nauta was afwezig) eenpariglyk in het verzoek toegeïtemd. Waarop de Regeermg den 4 November 1782 het navolgend bell. heeft genomen:
/^eleezen een Requesc door de Bevelhebbers en een groote meenigte Burgers en Ingezetenen dezer Stad geprefenteerd, waar by te kennen geGgggg 5 ven,
Doc-
CüM.
Req. der Burgery vn gewapend'e mogen vtrden. t



1492 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Doc-
KUM.
Vroedfehap:befluit nopens het wa' penen der Burgery.
ven, van begrip te zyn, dat de fituatie van haare Stad en de Provincie van Friesland , in het generaal ten opzigte van haar eigen defenfie , zoo hoogstnoodzakelyk voor ieder Maatfchappy , wel eenig redres vorderde; immers overwee^ende de fleste wyze waar op haare Stad en de Burgers werden beveiligt, door haar gewaapecd gedeelte, vermeenen hoogst noodig te zyn ,dat het zelve in getale werde vermeerdert, en met noodige Waapenen voorfien tot weringe van alle disorders van binnen, en des nood van geweld, dnt van buiten mogte worden ondernoomen, althans dat evident is, dat een getal van neegen man, welke yder nagt de Stad bewaaken , niet voldoende is de brutaliteiten, die door fommige, al is het weinige baldadige werden ondernomen, te weeren, voord i: dien men daarby confidereert, dat die manfehap nog ilecht gewaapend is, veel min zoude men van dat gering getal, al wierden de vier gsjpeis by eikanderen genoomen , iets van nuc vo r net algemeen der Provincie kunnen vorderen of vei wachten , reekenende de Supplianten het overtollig te bevvyzen , hoedanig de Republiek en de verfchillende Leeden van dien zelfs by haar opkomst in een genoegfaam gewaapende Burgery dikwyls haare veiligheid gevonden hebben, waar af de Steedcn , Groningen, Leyden, Haarlem, Alkmaar cn andere, althaps de treffende bewyzen ui?leveren. Veriers oe Supplianten naader toetreedendeoordelen, dat niets'edelmoediger is, als zig zelfs te verweeren in gevallen van nood,terwyl confideren, dat 'er mter, immers zoo veel te verwagten is \">n Ingezetenen, die dewaapens draagen tot defenfie van haar eigen bezittingen, Vrouwen, Kinderen zoo hoog dierbaar, ais van eene vreemde Militie, die geen belang heeft by de welvaart of onderg"ng van dit gemeenebeft, weshalven de SuppVanten hun ze'fs vrywillig aanbieden , omme ter defenfie van hr.are Stad en het Land in het algemeen de Waapenen te rtaagen op zoodanigen voet als het Hun Edele Mog. de Heeren Staten



JAARBOEKEN, November t 1782. 1493
ten van de?e Provincie convenabelst mogte vo">rkoomen, cn zulks in naavolginge van het geene de Supplianten vermeenen , dat in Zeeland en verichèidene plaatfen van het naaburig Holland, reeds in gebruik is gebragt, en onlangs door het Kwartier van Ooftergoo zoo weimeenend is voorgelieldt ,• Alwaaromnie de Supplianten concluderende, verzogten van de Regeringen van Dockum, de zaaken derwaarts te dirigeren , (in hoope.dat haare demarche door de overige Ingezetenen der Provincie wel zal werden gevolgt) dat aan haare Burgery een convenabel getal van Geweeren , Kruid en Kogels werde uitgedeelt, ten einde tan allen tyde tot haare eigen defenfie in ftaat te zyn; en declareesden de Supplianten eindelyk dat zy yan haare Regeringe, verwagten dat die dat haar verzoek aan de Staten dezer Provincie zullen doen brengen ter deliberatie met eene favorabele voord'agt,ten einde daar door, en de Stad teegens infultes van baldadigheeden cn by vervolg het Land met vermydinge van groote kollen in Itaat van defenfie werde gebragt. Waar op gedelibereerc zynde hebben befloo'en,dat verzoek en algemeen verlangen van Dockum,met unanime Hemmen, zonder dat 'cr zig een enkel disfenticerend lid heeft opgedaan, gratieus te accorderen, en zal vervolgens die zaak ter Tafel van de Edele Mog. Heeren Staten dezer Provintie werden gebragt met eerbiedige inllantien ,dat Hun Ed. Mog. dezelve in ernftige deliberatie gelieven te neemen, vervolgens daar op zoodanig te refolveren, als naa derzelver Hooge Wysheid ten nutte van het dierbaar Vaderland heilzaam zullen oordeelen , gelyk de Misfive daar toe tenderende, morgen dooreen Stads Boode aan het Landshuis zal werden gebragt. En fchoon wy onze volmachten, zonder eenige ruggefpraakof restrictie te houden hebben, gequaiificeért, naa een toegezonden model van de Heeren Gedeputeerden , zoo indiceeren en exhorteren wy nog» thans dezelve ernfliglyk dit ftuk in den haare favorabel te recommandeeren, en die in deze Provincie
1
Docklw.
Vroedfehap:befluit nopens het wapenender Bur* gery.



i494 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Doe-
KUM
Brief aan de Stat. wegens hei wapenen der Eur gery.
cie zyn, of door Cckte geen reeden van weg blyven lubben, hun denaast aanftaande Vergaderinge a!s daar van gevoceért zal worden, niet te onttrekken.
Aldus gearrefteert in Magiftraats en Vroedfchaps Vergaderinge , alle prefenc , Exempt , alleen de de Heer Burgem. Nauta, den 4 Novemb. 1782.
(Was getekend)
S. VlSSCHER, B. SuiDEHBAAN, I7S2.
Hier na wierdt aan de Heeren Staten de navolgende brief, door alle tegenwoordig zynde Leden getekend, afgezonden:
EDELE MOGENDE HEEREN!
A an ons gepriefenteerd zynde door de Bevelhebbers en een groote meenigte Burgers en Ingezeetenen dezer Stad een Requesc van volgenden inhoud:
Fiat Infertio C.
Hebben dat verzoek en algemeen verlangen van onze Stad in deliberatie gebragt, en niet'kunnen difficultecren daar aan te voldoen , en heeft dit poinél ons alle zoo wel gefmaakt, dat 'er onder ons prsefente Raad geen enkeld disfeiuieerend lid zig heeft opgedaan, terwyl in deeze tydsomltandigheden vooral geconfidereerd hebben , dat de armature der llurgery en Ingezeetenen ten hoogden noodzakelyk is, en waarom onze volmagten by Refolutie hebben geinduceerd, dit (luk in den hare favorabel te recommanderen, en neemen wy de vryheid die zaak ter Tafel van UEd. Mog. te brengen met eerbiedige Supplicatie dat UEd. Mog. dezelve in ernftige overweeginge en deliberatie gelieven te neemen, vervolgens daar op zodanig te refolveeren, als na der zeiver hoge wysheid ten
nu#«



JAARBOEKEN, November. 1782 1455
nutte van het dierbaar Vaderland heilzaamst zullen 001 doelen, waar meede ons in UEd. Mog. hoge Protectie aanbeveelende, onderteekenen deezen gczamentlyk, voor zoo verre alhier pralènt.
EDEL MOGENDE HEEREN*
UEd. Mog. Onderdanige Dienaren Dockum, den De Magiftraat en Vroedfehap, 4 Novemb. 1782.
(Was geteekënt)
S. Fisfcher, J. Stifp, J. Fockema.J.D. Siersma, H, van Asfen, y. Hacker, S. Suiclema, G. Brugmans, Joachim van Filet, R. Hoomfma, U. Uw walda, P. Breugeman, B. K. Wvnia, IV. Faber, IV. de Roos, P. J. IV. Knol, A. Cuperns, L. R. Synja, Nicolaas Posthumus, B. J. Klaver, JJ de Vuis, O. Goslings, R. van K/effens, G. Brantsma, F. Rypperda, Joh. Ferblans, B. Jeltema, A. Muller.
('OnderRond) Ter ord, voorfz.
(getekend)
B. SU IDE RIS AAN.
OVBRTSSEL.
Zwolle.
Jonkheer A. W. van Pallandt, Heer van Zilythem, Landdrost vanYsfelmuide, heeft op den 22 van October 1782 twee breedvoerige advyfen ingeleverd; het eerftebetrekke1 yk de Droftendienfien (zie hier voren bl. 1264 en volgg. is aldus ingerigt:
EDE-
Doc
.UM.
Brief %an de Stat. weyens het vapenen ier Bur?ery.



1496 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Dpc-
kl'm.
Advys van Jr. vsn Palland , ever de Drostendien/ten.
(
s
2 t 1
i i i
EDELE MOGENDE HEEREN.'
T\e Ondergeteekende ter gelegerjdheid van het -L-/ nader onderzoek van het bekende verfchil van den Heer van der Capellen tot den Poll, by zyn Itraks geadvifeerde breeder vermeld, mede van zeiven zyne aandagt hebbende moeten vestigen op het daar mede zo zeer verknogte point der Drostendienden, kan niet ontveinlen by herhaalde oplettende en nauwkeurige overweging van het geen tot dat poirct relatief federt het begin tot op den huidigen dag ter Vergaderinge verhandeld is, ten vollen en in gemoede overtuigd te zyn geworden.
,, Dat alle Drostendienden door de Refolutie „ van den 18 Maart 1631 , en daar by van de ;, Heeren Drosten in vergelding van het gemis r, derzelve toegelegde verhoogingen van Tracle, ment, zodanig en voor altoos zyn afgefebaft, , dat dezelve naderhand niet weder hebben ftun, nen of mogen in train gebragt worden, en wel , te minder, wyl (zo als nu onloochenbaar ge, toond is en niet kan ontkent worden) de Inge, zeetenen door bet wcrkelyk van die alzo ver, hoogde Tfatflemcnten , de gedagte Drodendicn, den federt den jaaté 1Ó31 jaarlyks met'er daad , redimeeren, en dus een verkreegen regt tot de , vryheid van die dienden verworven hebben.
Waarom by Ondergetekende thans volkomen an begrip is,' dat de bekende Refolutie van 1717 f 1725, waarby de Heeren Drosten geregtjgd ,yn verklaard, twee diensten jiarlyks, edog op ekere conditiën en onder bepaalde Accrochemensn, in natura te mogen vorderen, niet'hadde leunen nog behooren alzo genomen te worden,en nog cel minder die van den 4 April 1776, waar by ;epermitteerd word, op nieuws jasrlylcfche redemien in gelde voor die dienden van de Ingezetenen e mogen genieten.
Dan welke Refolutien, na het den Ondergete*
ken-



JAARBOEKEN, November, 1782. 1497
fceoden voorkomt, nergens anders aan toe te febryvcn zyn, dan aan dezelve reden, welke hy be- J kend, dac by hem de oorzaak is geweest, waar- ' om hy zelfs de ïaatfte Refolutie niet heeft wederfprooken, Ignorantie naamlyk van de Refolu-• tie van 1631 en daar by ervintlyke afkoop der < Drostendienlten. ]
Dog welke nu aan bec ligt gebragt, en deon-< verbreekelyke kragt van de^daar by met de Ingezetenen gemaakte en van hunne zyde nagekomene^ transactie, door de refbeftive Advifen van zommige Leden, inzonderheid door de ampele Refolutie van de Heeren van Zwol, op den6 April 1781 overgegeeven, in de Notulen van dien dag geinfereerd, zo klaar en kragtig betoogd is, dat de Ondergetekende van den aandagt van UEd. Mog. misbruik zoude maaken, wilde hy dit op nieuws gaan deduceren.
Maar hy zal alleen de vryheid neemen UEd. Mog. te verzoeken en tendienfte van de daar by belang hebbende Ingezeetenen te fmeeken , zig tog te willen verledigen het over die poinct. reeds gededuceerde, op nieuw en met allen aandagc en zonder eenig voordeel te overweegen , wanneer hy zig vleid, dat UEd. Mog. met hem overtuigd zullen moeten worden, dat alle Drostendienften reeds voor meer dan anderhalve eeuw door de Ingezefetenen wettig' geredimeerd zynde, dezelven daar mede niet weder hebben kunnen bezwaart worden , en dat alzo de ten dien einde by erreur genomen latere Refolutien behooren teworden ingetrokken.
Want dog, dat de Souverain,overtuigd wordende, dat eene vorige Refolutie op abufive gronden genomen, en vicieus is omredenen, die ten tyde van het neemen dier Refolutie niet zeer bekendwaaren, dog naderhand klaar getoond worden, als dan Volgens alle regelen eener gezonde Staatkunde, ja zelfs volgens de eerile gronden van regt en billykheid verpligt is zulk eene refolutie in te
trek-
£wol-
e.
4dvys ■ tan Jr. 'an Paland , ver de OrostenVtenjien



i4o3 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Zwolxe.
Advys van Jr. van Palland ,
over de
Droflen-
dienften.
trekken , en te veranderen, zulks is den Ondergetekenden wel verzekerd , dat niemand z tl kunnen ontkennen; inzonderheid, wanneer zo als hier het geval is, zulk eene, fciioon ter goeder trouwe genomene, dog egter abufive of erroneufe voorige refolutie , ltrekt tot nadeel of bezwaar van een aanmcrkelyk gedeelte van 's Lands ingezetenen.
En wyl ook ongetwyffeld ieder lid van de hooge Regeeringe eyen eens verpligt is, indien en 70 ras van het vitieufe- en erronétife van zulke den Ingezeetenen bezwaar-nde Refolutien overtuigd wordt, als dan dadelyk tot de vernietinge en uurekkinge van dezelve mede te werken.
Zoo is het dat de Ondergetekende hier van niet betrekking tot de bovengemelde Refolutien over de Drostendienden thans als gezegd, in gemoede overreed zynde, en ten deezen opzigte volkomen eens gevoelende met de Heeren van Zwol, wanneer Hun Wel Ed. Hoog Achtb. by de vooren amgetoogrne Refolutie op aldaar betoogde gronden zeggen: Dat alle regelen van billykheid en ,, regtvaardige Staatkunde de Vernietiginge \an ,, die Refolutie vorderen". Zig derhalvén ook inoifpenfabel verpligt vind om aan UEd. Mog. by deezen voor te dragen.
Dat hy oti allen dee/en van Advis is:
„ Dat thans by nadere Refolutie van U Wel Ed.
Mog. alle Drostendienden hoe eerder, zoo be„ ter, behoorden te worden afgefchaft gehouden,
en de goede Ingezeetenen herdeld in hunne „ reeds zoo lang vcrkreegen Regr. van Vrydom van ,, deeze dienden , in aller gedalte, als dezelve, „ vermogens de Refolutie van den 18 Maart i<5?I» „ daar van door afkoop en Tianfaétie zvn gelibe„ reerd, met vernietiging en casfatie van alle daar te,, gens drydende Refolutien en Publicatien, zedert ,, dien tyd over dit poinct t,eroomen en geëmaneerd,„ wyders ook wel met uitdrukkelyk verbod aan de „ Heeren Drosten, om hen vorders van geene der
„ In-



JAARBOEKEN, November, 1785. T40?
Ingezeetenen cerige.dienflen in Natura nog by ,, atkuop in gelde te mogen neemen of genieten".
Wyl de Ondergetekende declareerd , dac hy intusfehen,uk overtuiging van büKkneid cn reg>' maatigheidvan deeze zyne Propofitie en Advis, zig ook voor zooveel hem aangaat, dadelyk daar na zal gedragen, en in het hem aanbevoolen DrostAmpt van Ysfelmuyden dien ten gevolge geene dienden van de Ingezeetenen, nog in natura nog by afkoop in gelde verder gedenkt te vorderen.
Verzoekende , dat het bóverüaande door hem geproponeerde en geadvifeerde , in deliberatie zal worden gebragt, voorts doezen in de Noru'en geinfercerd, om in allen gevallen en ten allen tyde te kunnen Itrekken tot zyne decharge.
(Was getekend)
A. W. van Pa!,t andt. Het ander advys nopens de hérftelling van Jonkheer D. van der Caftellen tot de Poll, luidt aldus:
EDELE MOGENDE HEEREN!
De Ondergeteekerde tot zyn leedweezen hebbende moeten ondervinden , dat zyne reeds te vooren gedaare welmcenende pogingen,en ook het door hein op den 5 Maart des laatst verloopenen ]aars, zoo hy nog al vermeind, op goeae gronden fcfiiiftelyk geadvilëerde, (trekkende alle in iubdantie, ten einde UEd. Mog. te beweegen tot een befluit om door een daar toe te benoemene Commisfie te beproeven bet zoo v el gerusts maakence -verfchil tusfchen R'dderfchap en Stecden en den Heer van der Capeden tot den Poll, in der minne te asfopieeren, (waar toe dezelve zig zo dikwerf zo vierig heeft aangeboden en gsneegen getoond) en by onverhoopte ontftentcnis van zuks.ten fpoed'igden door een onzytb'g regtsgeding te doen termineren , tot h;er toe zonuer vrugt is geweest, aangezien op gezegden voorjaars Landdag, over die zaak geen befluit ginoomen, en op den.LandH h li h h. dag
Zwol- "
l.e.
/fdni >an jt» ma Pal»
anfd, p-er de Drofleit~ lienftcn.



I5»3 NIEUWE NEDERLAKD3CHE
Zwolle.
Advys van Jr. van Pallandt,tot herftel van Jr v. d. Capellen tot de Poll.
dag daar aan volgende, in de maand van October, nogte ook op den jongst voorleedene voorjaars Landdag, daar van geheel geen gewag gemaakt is : Zo vond de Ondergetekende hem egter bezwaard, om zig met gedagte zyne pogingen en geadvifeerde alleen geruit te ftellen, en die zaak wat hem betreft, verder te laaten verblyven in die ftaat van flaapende werkeloosheid , waar in dezelve thans fchynt te berusten.
Neen, Ed. Mog. Heeren! bezettende niet alleen het groote gewigt van dit zo in zig zeiven als door zyn gevolgen ongelukkig verfchil met een onzer Mede-Regenten, maar ook boven dien overweegende, dat dit questieufe verfchil met denzelven van dien aard en zodanig behandelt is, dat het met geen mogelykheid langer, in die fituatie, waar in het nu is, buiten afdoening of vervolg gelaaten kan worden, zonder hem daar door een notoire en voor een ieder zigtbaare hardigheid te doen.
Zo zag de Ondergeteekende zig daar door genoopt , en vond zig in gemoede verpligt, om meergedagte verfchil en alle de daar over in de Notulen voorkomende Refolutien, Advifen, Protesten , Memorien en Addresfen met een verdubbelde aandagt op nieuw over te zien, dezelve met alle onzydigheid nader ce onderzoeken, en daar by met eene behoorlyke bedaardheid verder te overwegen, welke middelen meest gefchikt mogten zyn om dit verfchil op eene regtinatige en billyke wyze tot een , zo hem voorkomt, voor beide parthyen wenfchelyk einde te brengen.
En hy dagt op den laatlten buitengewoonen Landdag op nieuw te moeten tenteeren, zyne gedagte ter kennis cn deliberatie van U Edel Mog, te brengen, dog zulks toenmaals geen pewenscht effect bekoomen hebbend': gehad , profiteert! hy thans vsn de eerstvoorko nende gelegenheid om zulks te doen.
Den Ondergetekende moet erkennen, dat hem by dit nader onderzoek is toegefcaecnen. In het
ge-



JAARBOEKEN, November, 1782. 5001
gemeen, „ dat dit verfchil al aanftVnds by zyne j, geboorte op dtn najaars Landdag in Oétóber 1778, met een weinig te veel overhaastig ia be„ gonnen behandelt te worden". -7—— En in het byzonder, ,, dat voorzigtiger zoude geweest „ zyn, eer en alvorens op den 2 October 1778 „ finaal gerefolveerd wierde, den Heere van der „ Capellen te doen aftioneeren, voor af in te nee„ men Advis van onzydige Regtsgeleerden. — „ Of en in hoe verre de voorgenomene Aécie „ na OverysfelfcheRegten gegrond zoude zyn?" ' ■ daar het inneemen van zodanig Advis, wel ingevallen van minder aangelegendtieid gefehied, iazonderheid fcheen vereischt te werden in eene zaak, daar Ridderfchap cn Steden zig partya gefield, hadden, en over eene actie, die dezelve als aanlegger tegens een Mede Regent als gedaagde wilden voeren, en waaromtrent dus zig zeiven niet geheel onzydig konden agten.
Ook v/il den Ondergeteekende niet ontvein. fen,dat fteeds in die vaste verbeelding is geweest, ea ter goeder trouwe gemeend heelt,dut de voorflag, om den Advccaat F scaal A. N. Fabius te quahficeeren tot het entameeren der voorgenomene Precedure, niet gefchi.de, in die qualificatie werkelyk gepasfeerd wierde, zonder dat ge* melde Advocaat daar over geraadpleegt was, en die voor de gegrondheid deezer adtie geadvifeerd hadde, hoe wel hy nu, fchoon tot zyr.s groote verwondering, meent met gerustheid te kunnen zeggen, dat zulks tot heden toe nog niet gefehied zy.
Al verder is het den Ondergeteekenden reeds dikwerf, en inzonderheid ook nu weder by dit nader onderzoek van zaaken voorgekomen , dat het Addres van den Heere van der Capellen tot den Poll, van den a$ October desze'ven Jaars, met de daar by gedaane pnefentarieu, declaratkn en proteftftien van dien aart is, dat daar in wel hadde kunnen genoegen genöorherj en een altoos onaangenaam uispuc met een Mede-Regent daar mede Hhhhh 2 af-
Zwot<
IE.
Advys van Jr. van Pallandt,'ot her•lel van ff. v.d. Japelen tot d* Poll.
I



1502 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Zwolle.
Advys van Jr. van Pallandt,tot herftel van Jr.sA. Capellen totdi Poll.
afgedaan worden , immers de Ondergeteekende vertrouwt, dat elk dit ftu-k onzycijg en bedaard overwegende, het zodanig zal ingtrigt vinden , dat het ten minften wel eenigen aandagt hadde verdiend, en dat het best waare geweest, dat Ridderfchap en Steeden, in plaats van deezen (tap van Hoogstderzelver partye aanftonds, onvoldoende te keuren, daar op eenig beraad genomen en daar over het zekerlyk orzydiger Advys van den benoemde Advocaat of andere onpartydige Regtsgeleerden hadden gelieven in te neemen.
Dan eindelyk Ed. Mog. Heeren ƒ kwam den Ondergeteekende meermaalen zeer bedenkelyk voor, de periode van gedagte Ref>Iuie van Ridderfchap en Steeden van den <i\ October 1778, houdende intimatie aan voorfz. genoemde Heer van der Capellen tot den Poll, om zig tot uitdragt van zaaken uit de Vergadering van Ridderfchap en Steeden te onthouden.
Ja de Ondergeteekende maakt geene zwaarigheid rondborstig te belyden , dat hem thans na herhaalde nadere overweeging onlochenbaar voorkomt, ,, dat Ridderfchap en Steeden zig by die zelve ,, Refolutie reeds als partyen van den Heer van „ der Capellen, gefteld'cn beflooten hebben, den*, zeiven als aanlegger te actjohneeren, derhalven ,, Hoogstdezelve, na regte, niet konden of mogj ten, by eene Politicque Refolutie zelfs, zulk ,' eene zo Prxjudiciabele Provifie tegens derzelver
eigene partie decemeeren
Maar dat integendeel Ridderfchap cn Steeden, indien hadden geoordeeld, hec volgens hoogstderzelver begrip door denzelven begaane mifdryf en de Actie daar over door of namens Ridderfchap en Steeden te cnrameeren, van dien aard te zyn, dac voornoemde Heer hangende dezelve en alzo by provifie moest ontzec worden van het regt van Zitting in deeze Staatsvergad< ring, hem anders, uit hoofde zvner Admbfie, competcerende, en waarvan hy in rustige en vrcedige posfesfie was, Hoogstdezelve dan nog nimmer bevoegd



JAARBOEKEN, Nnvmher, 178*. 15.-3
voegd zouden geweest zyn deeze haare partye feitelyker wyze, middels eener politieke Refolutie, uit die Posiesfie uit te werpen, maar in dien val, zcdaanigen provifionéelen eisch tegens hem ten dien einde hadden moeten neemen , als daar toe dienftig mogten vinden, en ook dien provifionéelen eisch , in cas van Oppofitie en Contest daarover, door den gewoonen weg eener onzydige regtspleginge laaten befpsfen , wyl tog , vol-, gens de eenltemmige leere van alle Staatkundige Schryvers, en ook oyereenkomfiig de ondervinding van alle tyden mets met eene gezonde Maat-1 kunde meer inlremt en tevens met de belangens. van het heilig recht beeter flrookt, dan dat de Souverajn, qua Souverain,zig nimmer de uitocffening van eenig gedeelte der Regtsplegirge aanmaatige, maar integendeel alle Juftitie zaaken aan eene gewoone, immers altoos en vooral aan eene onzydige Regtspleginge overlaaten , behalven dat ook de aart der Zaake van zelve genoeg doet zien, dat, althans indeezen, daar de Souverain, zig zelve parthy ftelde, derhalven geen decreeten, het zy van provifie of anderen, door die Souverain en party tevens met fchik konden worden voorgcflaagen; ten minfien de Ondergetekende is door cen aandigtige nadere overweegmge van verfcheidene gronden en motiven in zommige Ad* vifen der refpeftive Leeden deezer Vergaderinge op dit poinct aangevoerd, zodanig overtuigd van de hardigheid, om niet te zeggen, volflagen wecierregteiykheid deezer tegens den Heer van der Capellen dadelyk ui'gcvoerde provifie, dat hy zig met kan voorftellen, dat iemand even nauwkeurig en onzydig alles daartoe betrekkelyk overweegende , als hy meent gedaan te hebben, dan ook niet even zeer de nietigheid cn hardigheid dier rrovifie zoude in het ootr. loopen, en zig daar door niet onweerilaanlyk zoude gedrongen vinden om mede te werken tot opheve dier provifie en readmisfie van den Heer van der Capellen tot deeze lihhhh 3 Ver-.
Zwolle.
Advys van Jr. van Pallande,tot het lel van fr.v.d. Sapelen tot de Poll.



1504 NIEUWE NEDERLANDSHE
J-E,
Achys yan Jr, yan l ailandt.tot herftel van Jr.y.d. Capelle< tot de Poll.
Vergaderingfej waaruit hy nu reeds vit-r jaaren cn Eord-r Proces feitelyker wyze geweerd word.
V elke ; ierjaaringe voo'iduuringe deezer ontzet i8g>uit de vergade^ng zekerlyk de hardigheid deezer provifie niet weinig verme ruerd heeft, en, zo 'ange die onverhooptolyk nog mogt voorcduuren, boe langs, hoe grooter maakt. Ja zelfs na rJe Ondergetekende dc zaak thans inziet, zoude de ileer ven der Capellen, indien al eens werkelylc Ridderfchap en Steeden in de tegens hem voorgenomeno civüe Actie ven Injurie mogten triumpheeren» en dezelve gegrond bevonden worden fbet welke ca/u quo nog de Ondergeteekende r,og Ridderfchap ent-teeden ,msar een onzydig Regter zal drenen te beflislèn) dan zelfs zoude zyn» bedunkens, zegt de Ondergetekende, de Heer van der Capellen in efiefle met wel zwaardere firaffekuiinen worden opge^egtjdan hy nu wtrkelyk met 'er daad door deeze feitelyke ontzei tir-g uit de Vergadering geduurende zulk eenen geruimen tyd reeds gelee, den he< ft.
Jn hdele Mogende Heeren! overdenkende de hardigheid dier nog met 'er daad (landgrypende jPrcvifie, en daarby overwegende , hoe zeer, hoe Rerative, hoe ernfiig de Heer van der Capellen niet alleen tot opheve eo intrekking dier Provifie heeft aangehouden ; maar hoe zeer hv ook met relarie tot de principaale zaake zig by alle geleeendheden op eiken Landdag geneegen heeft getoond, tct een minn< lyke en Vriendelyke verzoeninge met Ridderfchap en Steeden.
Hoe hy te meermaalen verzogt en gefmeekt heelt, dat by ontflentenisfe van zulk een minne» lyk vergëlyk of niet gezindheid om het zelve te tentecren, als dan de hem bedreigde Actie hoe eerder zo beter door eeneallezins onzydige Regtspleeginge tegens hem mogt worden werk Heilig gemaakt.
Hoe hy. dit niet gefch'cd zynde, zig zelfs als aanlegger tegens zyne partyc heeft gepraefenteerd, en Citatie tegens dezelve verzogt heeft,
Eo



JAARBOEKEN, November. 178e. i$05
En eindelyk, hoe hy, niet tegen ftaande dit alles, niet alleen geen herftel dier tegens hem ter uitvoer gebragte provifie, maar zelfs geen begin, veel min afdoening der hem gedreigde act-ie heeft kunnen erlangen. Zo dunkt het den Ondergeteekenden niet vreemd, dat deeze behandelinge van en nxt onzen Mede - Regent gehouden, de goedkeuiinge van het in deezen minder bevooroordeeld publiek niet zeer fchynt weg te draagen. Ja by rmend met reden te moogen vreezen , dat eene' toekomende Posteriteit, die onze daaden en handelingen doorgaands hetalleronzydigst beoordeelt, het in deezen gebeurde nog minder zal kunnen of willen billyken.
En het geen nog veel meer by hem wee^d,dan dit alles; hy oordeeld zich in gemoede verpligt om thans ten vollen overtuigd zynde, dat de behandelinge van de qutellicufe zaak niet van prascpitance en daar uic ontftaane hardigheid is vry te p'eiten, ook, zo veel in hem is, te tragten tot herftel van die hardigheid mede te werken.
Smeekende ten dien einde, alb en uit bezef van pligt en liefde, voor regt en billikheid UEd.Mog. zig tog willen verleedigen om deeze ganfche zaak in alle hare omfian Jigheeden nog eens bedaardelyk en gemoedelyk tc overweegen , wanneer hy vleid, cat Hoogltdezelve met hem zullen moeten inllemmen, dat niet alleen de ter uitvoer gebraste provifie daadelyk behoorde te worden opgeheeven, maar dat ook hoe eerder zo beter vooraf de zo dikwerf aangeboodene minnclyke verzoening behoorde getenteerd te worden , en die ontftrande , als dan het verfchil ten principaalc na Landregten moeten worden getermineerd door zodanige regfsmtddelen op zulk eene wyze, die voor berde partyen buiten alle vermoede van praejudicie en partydigheid zyn.
Men zeege hier niet ti gen , dat het tenteeren van een nieuwelyk vergelyk zoude aanloopen tegens den bekenden voorflag van den Heere Frirce Erf ftadhoader, en dat zedert den zei ven «niets mee: Hhhhh 4 ove
Zwolle.
Advys van Jr. van Pallandt , tot herffel van Jr.v. d. Capellen tot de Poll.



ZWOLLE.
Advys van Jr. Vau Pallandt,
//«/
^V. v. d. l>pe'len tot de Poll.
iso6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
overig zoude zyn, dan dit verfchil te termineeren ï.oor den weg van Regttn, en dan nog op geene andere wyze , dan volgens een daar by aan dc hand gegeeven concept. Neen -—. Edele Mog. Heeren! de Ondergeteekende is te zeer overtuigd van hec goede hart van de Vredelievende, Billyke, Verhevene en Edelmoedue denkwyze van onzen Erfftadhouter, om een ogenblik te mogen iwjflrlen, dac Hoogstdezelve dien voorflag gedaan hebbende in vooronderftelling, het egter Zyn Doorl. Hoogheid niet oneindig aangenaamer zoude zyn , zo men middel vond, zonder daar toe genoodzaakt te zyn, het quajitieufe vedchil re asfopiceren door den weg van minlyke verzoening, die men zekeriyk fteeds de voorkeur moet geeven, boven de altoos meer verwyderenie Regtsmiddelen, zelfs in verfchillen tusfchen particulieren: cn dus nog zo veel te meer, die tusfchen Leden der hoogc Regeering ongelukkig ontdaan.
En nog te meer in deezen, daar de verzoening en het daar door ophouden van dit zoo onaangenaame verfchil waarfchynelyk zoude kunnen flrekken,en meedewerken tot confervatie van die eensgezindheid , welke tusfchen de refpecttve Leden van Staar altoos zoo wenfchclyk en noodzaakelyk maar vooral inde hachelykeomftandigheeden, waar in ons dierbaar Vaderland zig thans bevind, zoo onontbeerlyk is: Wie toch, die het menfchelvk hart kend,kan loochenen , dat verfchillen tusichen Leden van Regeering, fchoon die de poinften van het akemeen belang van hec land niet direct toucheeren, nogthans op de ten gemeenen nutte te beraamen, befluiten ook dikwerf hunuen nadeehgen invloed doen voelen.
Men voere dan ook niet aan, dat anderen ter gelegenheid van dit disput tusfchen zommige der Refpeclive Leden deezer Vergadering ortftaarie difcrepances de minlyke afdoening van of verdere handelingen over du difpuc zouden ondoerdyk jnaaken.
De Oodergcceekcndc heeft geen het minfte oog.
merk



JAARBOEKEN, November ,1782. 1507
merk deeze of geene Suftenue daar omtrent eenigermaace te praejudiceeren, maar hv vind het hard, en dit moeten, dun^c hem, eik Uwer Edel Mog. met hem vinden , dat die Discrepances, die zèkerlyk niet aan den Heer van der Capellen te wyten zyn, van dat gevolg zouden moeten zyn, dat deeze daarin als het waare onder een altoos voortduwende reatu zoude moeten zuchten,dit is,zyns bedunkens, met geen regelen van recht en billykheid over een te brengen.
Hy ziet ook geene yenoegzaame reden, waarom, indien de meerderheid van U Ed. Mos;, thans met hem eens za! zyn, zo als hy zig vleid, dat deeze zaak niet langer in die asfiette kan blyven, waarin ze nu is, zonder d n Heer van der Capellen , al was hy rog zofchuldig, egter daar door een helfchynend ong-lyk te doen, derhalven die zaak en afdoening daarvan niet weer zoude kunnen by der hand genoomen worden, met uitdrukkelyke byvoeging: ,, Dat daar door aan geen der verfchillende „ ienumenten m de ter oorzaak van deeze zaak „ ontftaane verlchillen , eenige dc ininfle prsjuJi. „ cie zal worden soegebragc".
Om welke dan en andere redenen meer, de On-> dergetekende geoordeeld heeft de vryheid tc moeten neemen Zyne j>edagten over deeze zaak aan UÜ.c1. Mog. cen weinig breedvoerig voor re houten, en zo op boven aangevoerde als andere by aandagtige overweging van zelfs in het oogloopende gro4den te proponceren; „ Om hoe eerder hoe „ beeter, immers nóg Üaande deezen Landdaa in „ de öewustc zaak van den Heer van der Capel„ len tot den Poll, den zo dikwerf aangeboden „ weg van verzoening en minnelyke afdoening te „ beproeven, en daar toe een commisfie van "zes „ Heeren te benoemen.
„ Als mede , by onverhoopte onflentenisfe van „ zulks,als dan ten fpnedigiteti de tekens h-mi be„ üotene Actie werkftellig te maaken, voorbe» Rouoens denzelven a|!e zyne vvheeren en defeuHbbhh 5 • „ geQj
Zwolle.
Advys van Jr. van'1'allandt,tot herftel van Jr. v. d. Capellen tot de Poll.



Zwolle.
Advys van Jr. van Fa!laodt»/«? /;«'fltl van Jr. v.d. 'Capellen tot di Poll.
1308 NIEUWE NEDERLANDSCHE
,, fien, zo in cxceptivis als ten principale, na oir„ vertogen Laodregten van Overysfel.
En om jntusfchen aanftonds de tegens gemelde ,, Heer van der Capellen tot den Poll ten Uitvoer „ gebragte provifie op te heffen, en hem weder te ,, readmitteereb".
Verzoekende de Ondergetekende, dat deeze zyne Propofitie en Advis mag worden gebragt in deliberatie, zonder daar door in hec minde te prsjudicieeren aan een of andere der verfchillende Sentimenten dor RcfpeCtive leJen deezer Vergaderinge, met relatie tot de difcrepancestergelegcndheid van het qusdicufe verfchil ontdaan.
Prottdeerende wyders , in val deeze zyne zo billyke propofiie geenen ingang mogte vinden, als dan niet vcrantwoord-.lyk te willen zyn, voor de hardigheid, welken hy vermeend in de behandel ng deezer zaak, en inzonderheid in het weeren van den Heer van der Capellen uit de Vergader ag en het buiien Activiteit brengen van dit difpuit te hebben aangetoond, maar dezelve met de fchroomlyke gevolgen, welke Uy daar uit vreest en voorziet, te laaien voor rcekening van diegeenen, 01e daar van oorzaak zyn.
Met verder verzoek , dat dit zyn fchriftelyk geadvifeerde in de Notulen mag worden geinfejeerd, om te kunnen ftrekken tot zyn decharge, zo by het teger:swoordige als toekomende gellagt. (Was geteekënt)
A. W. B. D. Pallanet.
De Heeren van de Ridderfchap hebben voorfz. Extract. Refolutien en Memoden overgenomen.
De r'ecrcn Gedeputeerdens van de drie Steeden hebben ve-klaard, teneinde r.o veel mogelyk een minne lyke afdoening van zaaken te bevordert n, w '; te moogen lyden , dat deeze tweepometen heden bui en coneïufie gehouden worden, ten einde de Heeren van de Ridderfchap, welke zig nog mee hebben gedeclareert gelegen Jheid, te geeven , ?-ig
daar



JAARBOEKEN, November, 178*. 1509
daar op nader te beraaien en op morgen derzelver Sentimenten te kunnen uitbrengen.
Accordeert met het voorfz. Register.
Deze Heer zig dus by de Steden gevoegd hebbende, was het antwoord der Ridderfchap, dat zy niet ongenegen was om eene Commisfie te benoemen, die de zaak van den Heere v. d. Capellen zoude beflisfen,en dat zy de affchaffing of niet affchaffing der Drostendieniten wel wilde laten onderzoeken door een onzydig Geregtshof. Dog de Steden namen nog in het een, nog het ander genoegen ; maar lieten aan dc Ridderfchap tyd van beraad tot den volgende dag • wanneer de Ridderfchap wederom het voorftel deedt om de zaak der Droftendienften aan een onzydig Gerechtshof te onderwerpen, dog dit wierdt door de Steden verworpen,gelyktezienisuit het volgend befluit, op den 23 October jongftleden genomen : „ In deliberatie gelegd zynde de op gifter „ ter Vergadering van Ridderfchap en Ste„ den ingekomene Advifen en Refolutien der ,, Heeren van de drie Steden Deventer, „ Gampen en Zwol, raakende de affchafliug „ der Drostendienften".
„ Is goedgevonden ter Vergadering van „ Ridderfchap en Steden te declareeren. „ dat, offchoon de Heeren van de Ridder „ fchap volkomen overtuigd zyn van de wet„ tigheid der Droslendienften , en ook alle„ zints zouden vermeinen, dat hetzelve geen „ point van. dilcuflie meer kan worden^ als „ zynde zedert zo veele Jaaren daar van ge„ weest in eene gerufte posfesfie, door plech
s? «ge
Zwolle
Advys van Jr. van Pallandt , tot her[lel van Jr. v. d. CapeL ' en tot de Poll.



15 io NIEUWE NEDERLANDSCHE
Zwol-
j
5 S
s
5 5
„ tige Scaats Refolutien , iucceffive gecorro„ boreerd,en waar over ook nimmer eenige „ quasftie tusfchen de twee Leden van Staat „ (de Ridderfchap namelyk en de Steden,
welke met hun beiden de Staaten uitmaa„ ken) dan nu is gemoveerd".
„ Dat zy Heeren echter, onverminderd „ dit alles om te cöontn, dat zy niet anders „ dan recht en gerechtigheid, en geen eigen „ interesfe cn belang komen te buteerena -, derhalven, tot bëreikinge van eene goede'
Harmonie rust en eenigheid, onder de „ Leden van Regeeringe zo hoognodig, van ,
hun ftriéte recht in dezen wel in zo verre „ willen afzien, dat, ten blyke van dien, ,, proponeéren, dat de Hëéren van de Rid„ deriehap en de Heeren van de Steden, „ ieder hunne vvederzydlche Suftenues over i, de wettigheid of onwettigheid der Dros„ fendienften , komen te compromitteeren „ aan de Rechterlyke uitfpraak en Deciiie „ van cenig onpartydig Hof van Juftitie ,het , zy den Hoogen Raad, Hof van Holland, ,, of zodanig ander Hof van Jultitie,als met , wedcrzydfch goedvinden daar toe zal wor, den verkozen, met wyder aanbod om over , de wyze van Inltructie van voorn, zaak , onderling nader te convenieeren".
„ Doch de Heeren Gedeputeerden der Ste, den, verklaarden uit hoofde van den Rric, ten last, van hunne refpeétive Heeren , Principaalen ontfangen, niet te kunnen ac, cepteeren de propeïïitie van de Heeren vail , de Ridderfchap , met uitzondering van den Heere Droftc van Ysfelmuiden ge-
,, daan



JAARBOEKEN, November, 1762. 1511
>, daan, en verzoeken'derhalven, dat wclge„ melde Heeren alnoch zullen kunnen gocd„ vinden hun uitgebragt Advis terug te nee„ men, zig nader tc bedenken en met dc „ Advifen der Steden en van den Heere 3, Drofte van Ysfelmuiden tc concurreeren, „ willende zy Heeren Gedeputeerden , op
hoop van de gewenfehte eenigheid in de„ zen te bereiken, dan nog de Deliberatien „ over deze Materie wel houden tot opmor„ gen gefurcheert".
De Ridderfchap by hun befluit van den 123 October volhardende, hebben de Steden den. 2.6 Oétober 1782 verklaard, dat zy zig hielden aan de aloude conftitutie en .declaratie van Ridderfchap en Steden van den 4 April 1597. dat het eenparig a^vys jer cjrie Steden, mét gevolg van één of mier Leden der Ridderfchap overflemming maakte; en lieten vervolgends aantekenen : „ De Heeren Gedeputeerden „ der drie Steden, hebben verklaard, dat zy „ dit point, als zynde daar op door de drie „ Steden met concurrentie van den Heere „ Droste van Ysfelmuyden, eenparig gead„ vifeerd, honden voor afgedaan en finaal ge„ concludeerd, en dien ten gevolge deDros-
„ tendiensten afgeschaft.
Wat het ander Stuk, namenlyk de herflelling yan Jonkheer D.v.d. Capellen tol den Pölt, in zyn recht van verfcheining ter vergadering^ der Staten betreft, de drie Steden wilden dadelyken zonder cenig beding den gem. Jonkheer ter vergadering betiteld zien, dog de Ridderfchap wilde eefiige plegtigheden geoeffend hebben zo als is af te nemen uit het navolgend befluit
ZwolLE.



I5i2 NIEUWE NEDERLANDS CHE
Zwolle.
Befluit nopens de herfiellingvan Jr, van der CapelleD.
ExtraB uit het Regifler der Refolutien van de Heeren van de Ridderfchap der Provincie van Overysfel. Zwol den 31 O&ober 1782. Ts na deliberatie goedgevonden om aan den Heere x van der Capellen tot den Po'1 te declareert n, dat de Heeren van de Ridderfchap kunnen en mogen lyden, dat het Provifioneele Decreet van feclufie van hem Heere van der Capellen tot den Poll, als mede de tegens hem gedecerneerde Procedure, vervat by Refolutie van Ridderfchap en Steden van den 24 October 1778. van nu ef aai, en met 'er daad cesfeere, en buiten effect en vervolg worde gefield: Echter onder deze wel expresfe Conditie, dat de Heere van der Capellen hec door hem gedaane Declaratoir van den526 Octo. fer 1778, zal moeten extendeeren tot de voorige Heeren, Drosten en Regenten der Provinciaaie Regeeringe, en word de Griffier gelast, om deze voorfchreeve Refolutie aan den Heere van der Capellen voorn, per Extract te overhandigen, en deszelfs goedvinden daar op af te vragen . ten einde daarna door Hun Ed. Mog. zodaare Mefures zul* hn kunnen worden genomen, als vermeenen zullen te behooren.
Accordeerd met het voorfchreeve Register.
("Was getcckenr) P. Putman.
Dog het antwoord van Jonkheer van der' Capellen was aldus:
MYN HEER! TT et doet my leed dar. de Heeren van de Ridderfchap, voor de hitte van hun misnoegen tegen myn perfooa, *ot lem re: es vervoerd -zyn geworden, die zy naderhand zelve zullen afkeuren. Myn readmisfie is my eene zeer onverfchülige zaak. Ik hebbe in de Regeering nooit eenig voordeel gezogt of genooten, en ik zoeke het 'er ook nog niet. )a zelfs heb ik in 1778 , geheel in 'c begin der tegenwoordige oneenigbeden , onder 'shands aangeboeden gehad, tot voorkoming van
dei-



JAARBOEKEN, Noremler, 1782. 1513
derzelver verderen voortgang, eene R«geering, die ik reeds moede was, vrywillig te verlaaten, en, Myn Heer! konde ik zulks aan de Natie, die my met zo veele en zo openlyke blyken van goedkeuring vereert, en luidkeels tot de Regeering roept, verantwoorden,ik zoude my, ik betuig 't, al nog gaarne van dien laft ontdoen en God danken, dat ik tot myn voorige ruft mogt wederkeeren. Declaratien te doen ten einde ter vergaderinge van Ridderfchap en Steden te worden gereadmitteerd en daar door myne feitelyke ontzetting te juftificeeren, is iet, daar ik nooit toe zal komen, Toen die Declaratien, welke ik voorheen vry wi'hg deed, verworpen wierden, heb ik zo terug genomen ; ze zyn dus niet meer aanweezig. Dit is aan de Heeren van de Ridderfchap bekend.
Eene pligtmaatige kennisgeeviog aan de Wetgevende magt van een misbruikt toevertrouwd gezag kan nooit eene injurie zyn; inzonderheid niet in myn geval,die zelf een Lid dier Wetgevende magt ben ; terwyl ik teffens op de Praadecesfeuren van de Heeren van de Ridderfchap , wegens myne Vrouw en Dogter, die meer dan een Droft onder haare Voorouders tellen, zelf mede zo naauwe betrekking hebbe,dat ik vertrouwe,dat de Heeren van de Ridderfchap, by nadere reflexie , wel zullen willen gelooven, dat ik nooit voorgehad hebbe iemant hunner te injurieeren, gelyk ik verklaare by deezen.
Bekenneik ondergefchreeven aan den Heer Griffier Putman het bovenftaande antwoord op de relblutie van de Ridderfchap , in dato 31 October 178a, en op dien zelfden dag aan my gecommuniceerd, mondeling, afgegeeven te hebben. (Was geteekend) j. D. v. n. Capellen tot den Poll. ^Driekwartieren uurs daar na, kwam de Griffier. wederom by den'Heer v. d. Capellen , en lag hem ter tekening voor eene Verklaring, woordelyk genomen uit de laatfte
pa-
Zwol-
LE.
Antn\ van j"r. van der Capelle^



Zwolle.
15'4 NIEUWE NEDERLANDS 7HE
paragraphe van zyn antwoord, met by voeging dat de Heeren van de Ridderfchap begrepen , dat de premisfat, van het zeiven geene betrekking hadden tot het Hot, en ges 'volgelyk konden weg gelaten worden. Dog de Heer van den Poll, verzogt daar p tc bcrigten. „ Dat het hem onmooglyk was daar „ eenige verandering in te maaken; dat die „ premisfen zo naauw waren verbonden met „ de conclufie, .en zo veel betrekking had„ den op zyne omftandighcden, als ook op
de hem zo even medegedeelde Refolutie „ van de Ridderfchap, dat het een niet kon „ afgefcheiden worden van het andere, en ,, zyn antwoord zo moest blyven als hy het
den lieer Grieffier had gedicteerd".
Hier op is ter vergaderinge door de Ridderfchap den i November 1782 een wydlopig befluit voorgelezen, waarby zy eindelyk in de herltellingvan ]x.van de Capellen tot de Poli tocftemt, die dan ook ter Staten vergadering is toegelaten en herfteld in zyn regt, uit zyn o-eboorte en verfchryving, hem toekomende .na eene ontzetting van vier jaren.
Den 7 November waren de Raad en Meente dezer Stad vergaderd, wordende de Mecnte verzogt om in eene Geldneeming, bycene vorige vergadering voorgeflagen , te bewilligen. By deze gelegenheid wierden de Notulen van Ridderfchap en Steden betreffende de drie bewusten punten aan de Meente overgegeven j welke daarop aldus heeft befloten: b , De Meente bedankt'Scheepenen en Raa-
deh voor de gegeeven Ouverture en ver" klaard met en neffens hun Wel Ed. Hoog *' „ Achtb.



JAARBOEKEN, November 1782. 1515
„ Achtb. de Droftendienften voor wettig en „ conform de Conftkutie van de Regeerïrig „ dezer Provincie vernietigd en afgeschaft'"; „ houd gevolgelyk het Declaratoir enProteit „ van de Heeren van de Ridderfchap, van „ den 2,6 October laatstleden, tegen diccon„ clufie, door de Steden met conftitutionee„ le meerderheid genoomen, voor ongefun„ deerd en wederregtelyk; en zal met bun „ Wel Ed. Hoog Achtb. het Recht der Ste„ den op alle mogelyke wyze blyven tjefcn„ deereir, kunnende, zo lang de "Heeren van „ de Ridderfchap goedvinden zig daar tegens „ te blyven verzetten, conform haare voori„ ge genoomene Refolutien en Declaratoi,, ren, in geene confenten vau Petitiën tree„ den, geiyk zy dan ook de op nieuws ge„ proponeerde Negotiatie alsnog houdt in Advis"
Deventer.
Wy zagen 3iier voren bl. 1275 en volgg. dat de Burgers en Ingezetenen'dezer Stad, niet minder dan te Zwolle , zo aan de Gezvvoorene Gemeente, als aan de Scheepenen en Raden Verzoekschriften hebben ingeleverd, ten einde de Brostendienlien afgefcliaft en de Ridder D. v. d. Capellen tot de Poll, herite}d werde. Wy hebben ook-de befluiten, zo van Gezworene Gemeente, ais *a"fi Burgemeesteren, Scheepenen cn Raden daarop genomen, medegedeeld j Maar de Verzoekichriften zei ven zyn ons na eer li ter hand gekomen, waarom wy'dezelven nu zullen laten volgen. Dezelven zyn den n October liiü laacst-
Zwoï
LE.



1
Deven- 1
"TER. ]
Req. van
Burgers, aan de Regeering ter affchaffing der Drostend enften enz.
516 NIEUWE JNEDERLANDSCHE
aatstleden overgeleverd, en het Verzoekchrift aan Burgemeefteren , Scheepenen en Kaden, was dus ingerigt;
Wel Edele Hbog Achtbaare Heeren'. MYNE HEEREN! Burgemeefteren, Scheepenen en de Raaden der Stad Deventer.
Geeven met allen eerhied te kennen, de Ondergetekenden, Burgers en Ingezetenen deezer
StHo>e de groote vreugde, welke de Requestranten over de Staats Refolutie om zyn Excellentie den Heer Adams, als Gevolmagtigde Minifterder Vereenigde Staten van Noord-Amerika te erkennen, en met denzelven een Verhond van Vnendfrhab en Commercie te beraamen, in den eerften oDilag gevoelden, al ras verminderd, zoo met geheel verdoofd is geworden, door de groote fmert en bekommernis , dewelke de inwendige fituat.e deezer Provincie zeer billyk veroorzaakt, terwyl *v bv aanhouderdheid zien moeten , dat, door eenen Superieuren invloed van, benevens de oneenieheden in en met de Ridderfchap , niet alleen een zeer merkelyk gedeelte1 der goede Ingezeetenen hunne Provinciale Medeburgers , in eene foort van onwaardige Slaverny , onder den naam van Drostendienften gehouden blyve, en zelfs onder verbod om ooit wederom daarvan otitilag te verzoeken, ook nu, dat het reeds zoo lang stegen. zee*elyk gebleeken waare, oat alle foortgelyke dienften, hoe genaamd , met nieuwe Verpondingen, daar voor van veelen der Supplianten en derielver Voorzaaten, zoo wel als van de overige Kigenaaren uit derzelver Landeryen opgevordert, reeds zedert den Jaare 1631. afgekogt en jaarlyks tot op den huidigen dag promtelyk betaald zyn geworden; maar ook dat op gelyke wyze een zeer Stabel Lid der Ridderfchap, de Baron van der Capellen, welke met veel yver de Vryheid.dier arme en nuttigRe Ingezeetenen van zyn Land, ep



JAARBOEKEN, November, 1782. 1517
het Recht van allen di n aangaande door betaa'in ge, op 't voorbeeld der SrafZwolle, had willen voorlhan, en tegen eene Refolune der meerderheid doen gelden, zonder eenige Procedures, veel meer zander Condemnatie over eenige belediging of ongeooiloefde uitdrukking, nu byna vier- jaa ren buiten alle Vergadering, buiten Act vite t, en dus buiien de j micfance van zvn onbetwistbaar recht gehouden blyft, regens het uitdrukkelyk Protest niet alleen van de S' d Zwol e, maar ook van wylen den Heer Drofr van Vollenhovcn," Hoogloffelyker Gedagti nisfe ; en ondanks zyn Hoog Wel Geb. zelf pvaïfenteerde onder folemh'.elen eede te verklaaren: „ Dat hy geen de min„ Ite intentie had gehad, van of eenig byzonder lid of de gehecle Vergadering Corporatim te „ taxeeren, veel min te injuaeeren" 1 gelyk ook om des niet te min uit ?yne V ertoogen weder uit te neemen, al 't geen hun Ed Mog. daar in aanRootelyk mogt voorkomer.
Dat voorts de heilzaame pooging een half jaar daar naa, ter occafie eener Misfive van den Heer Erfftadhouder, nauuns U Wel El Hoog Achtb. aangewend, om overeenkomftig het Advis der Stad Zwolle, deeze onaangenaame zaak van en met den voorn. Gedeposfideerden op eene convenabele wyze tot genoegen uit den weg te ruimen, waar mede zich, behalven de Stad Campen , direct nog vier Ridders, en dus eene over compleete meerderheid voegden, niets dan een nieuw gefchil te weeg gebragt hebbe, over een tweede en zoo vergaande TJfurpatie aan de ?yde der Rid 'erfchap, dat zy natuurlyker wyze de gantfche Vergadering ontbondt en alle afhandeling van zaagenden bodem infloeg, en in cas fubject gelvk ftondt met bv meerderheid te concludeeren tot iemands Coiidemnat'e t f bezwaar, zonder aanzien van Protest, doch met de rninderhe'd te willen concludeeren , tegen nader verhojr of onderzoek, en tegei s al 'c geen denzelven zoude mogen ontladen of verligten. Dat eindelyk wel de gezwooren Gemeente dee.
Iiiii 2 zer
Dëvenreu.
Req. van
Burgers,
lan de
Regee-
Hng ter
ifjchaf*
rmg der
Drosten-
iienften
;nz.



1318 NIEUWE NEDERLANDSCHE
.A' r#. van fjurgers,
aan de jlageeftfig ter ffjahaffitim der Jfyï-often ■
fcT)ë<
zer Stad en die van Zwolle, uic aanmerking, ho« zy door eed en plicht verbonden waaren, haarer Stads en Burgeren Rechten en Vryheden, en Provinciale zoo wel als Stads zaaken voor te daan, te helpen handhaven en befcbermen, en in opzicht der Drostendienden byzonderhk wegens de bekende Corcordaeten, van den Jiare i633en 3639 , in het laatst gepasfeerde Voorjaar ook by het dragen van conlent in de voorgellagen middelen, de derkfte indantie gevoegd hebben, zoo tot fpoedig redres van voorfz infractle in het Recht der Steden, als tot dadelyke vernietiging der Alomgehaatte en notoir onverfchuldigde Drostendienden,geevende niet onduidelyk te verdaan, dat zonder zulk een Redres, van haar geen verder confenten te wachten zyn: Waar te boveo die van Zwolle nog in aanmerking nemende, hoe zy by zulk eene injftantie onmogelyk, zonder de verfoeilykde ondankbaarheid , vergeeten konden, dien achtenswaardiger! inwoonder en medehelper haarer Stad en Regent van haare Provincie den welgemclden Heer , te minder op een tyddip, in 't welke zy zich met de gantfche Natie verblyden over den aanftaanden pand van Vriendfchap en Commercie mee NoordAraerika, waar toe hy zulk een voornaam werktuig in de hand der Voorzienigheid fcheen geweest te' zyn, en in 't welk hy verder den Lande voortreffelyke dienst bewyzen konde , over zulks billyk ook de herfleliing en Readmisfie van dien Heer op dezelfde erndige wyze aandrongen, en ftaande de Vergadering van Ridderfchap en Steden in loco by herhaling op de bewerking dier Refolutien infteerden,maar dat echter dezelfde Magidraat dier Stad, welke te vooren tegens de fejtelyke exclufie van we'gemelden Ridder zoo formeel geprotedeerd had , nu tot aller verwondering heefc kunnen goedvinden, om ter vergadering van Ridderfchap en Ste-. den het bloot confent te doen inbrengen, zonder van de gemelde Accrochementen de minde opening aldaar tc geeven, waar door alles, ten eene3naal in ftatu quo geblecverj is.
Eu



JAARBOEKEN, Norefuhr,., i7R2. i5iö
En zulks even weinig als alle andere grieven en klachten, waarvan zedert langen tyd de garitiche Republiek als uit een mond weêrgahnt, de droevigfte oneensgezindheid, ramelyk omtrent de aanmerkelyklle belangens van den Staat, het verregaand verzuim, de onpehoo'dfie traagheid en Inactiviteit,» m de behoorlyke Protectie van deu Zeevaart en handel deezer Landen, in het bouwen, equi-: peerrn, uitzenden en gebruiken van .Schepen vanOorlog, en in alles wat tot defenfie onzer bezittin i gen, tot afbreuk van den Vyand of tot ophouding van de ter der Natie firekken konde,-waar doorim- menfe Sommen, het zweet en bloed der Ingezee- < tenen , zonder nut en met groote fchande verfpild zyn . het verkiezen, bevorderen en continueeren tot en m de Voorraamfte Ambten en Commisfien van zulke Perfoonen, die in plaats van gunst en gelchiktbeid, met de haat en verachting der goede In* gezetenen overladen zyn, en eindelyk het onbegrvpelyk ftilzwygen van geheele Provinciën, omtrent eenige der importantfte grieven, door de eene Próvmciaale Vergadering algemeen, in andere Lidswyze zoo ernftig voorgedragen , aangedrongen ea door niemand ooit wederfprooken of ontkend,
Wyl, zeggen wy \ al hec voorgemene onmoge* Jyk ergens aan kan worden teegefchreeven,dan aatt merkelyk bederf en mfraftie in, en afwykine van de oorfpronkehke confiitutie, welke alle Republie* ken door verloop van tyd noodzaakelyk, in zeke. ren trap ondergaan ; aan eene langduurige onwettige en permcieu/e invloed van byzoiioere perfoneri en belangens boven de wet, boven het algemeene best, het gevoel der Natie en haarer beste Regenten; en het dien volgens nu meer dan hoge tyd is. dat daarin ten fpoedigften cenigzints voorzien, eri dat zoo bezwaarlykcals noodwendige enakemcen gew nschte redres eindelykgemaskt worde,zal riet het overfchoc van inwendige rust* van nationale ccr, deugt , vry beid en welvaart ganfchelyk in de waagfchaal gefield, of geheel verloren worden" Zoo vertrouwen zy fcemonftramen, dat het foor liïfi j 8ijö
itR*
Req. vaH Burgers f \an tie. 'iegeering ief ifjchaf* ing def Orofleti* Uenflett. :nz»



Deventer.
Req.van
Bwgers aan de Regeering ter affihaf fing der Dropendienftenenz.
1520 NIEUWE NEDERLANDSCHE
alle cordaatc vryheid en Vaderlandlievende Regenten in 't gemeen , en voor U Wel Ed. Hoog Achtb. in 't by zonder ten hoogden aangenaam zyn zal, aan den eenen kant van hunne iiurgery en Ingezetenen eene nieuwe en plegtige verzekeringe te ontvangen, van derzelver getrouwe verkleefdheid aan de waare <n wettig vastgeftelde conflitutie,en aan alle Regenten zonder onderfcheid, en zoo verre conform en ten gevolge dierconflitutie zyn aangefteld en gebieden, maar zich aan den anderen kant ook door die zeilde Burgery op het fterkfte gebeeden en gedrongen te zien tot het voorfchreeven fpoedm en efficacieus redres, in den baeren van alle attertaten, Mefures en bezwaaren met dezelve ve Conllitutie of met's Lands Vryheid, Ruft en Welvaard ftrydende, ten einde geenerley goed en cordaa' voordel , advis of refolutie daaromtrent door iemand misduid, of van eenig vreemd inzigt, belang, of partyfchap mogt kunnen toegefchreeven worden.
Neemende over zulks zy Requedranten eerbiedig de vryheid, by deezen aan UWel Ed. Hoog Achtb de bovendaande fchuldpligtige verzekering te "eeven, welke zy hoopen nooit in gebreeken te zullen blyven van met der daad en des noods, met opoffering van goed en bloed te bewaarheden: Daar bv tevens zoo nedng als erndig fmeekende:
Dat het U Wel Ed. Hoog Achtb. tot een openbaar blvk van Statis en Lands Vaderlyke affectie behagen moge, om ten eerden naar derzelver hoose wWid, te nodige en gepaste refohatie te neemen, zoo tot het bovengenoemde efficacieus redres van alle tegen de c nftitutie ftrydende bezwaaren in *r gemeen, zoo verre zy onze Stad en Provincie concernet ren mogten , als in 't byzonckr om op de naastkomende Vergadering van Ridderfchap en Steeden, dc zaaken daar heen te dingeeren dat ter confervatie of herüelling zoo veel mogelyk van dc goede harmonie en volmaakt onLw vertrouwen , zoo tuslchen de refDecbve hoo >c Leden onder zich, als met de goede Injre"""^ zete



JAARBOEKEN, November, 17,82. 1521
zetenen deezer Provintie de thans zoo yslyk als algemeen verhaatte Drostendienden met alle refolutien, advifen, protesten, en handelingen federt den j.are 1631 daar over gevallen, benevens al 't geen uit hoofde en met relatie tot eenige dier refolutien , advifen enz. of ter gelegendheid van deielve door of tegen eenig lid der hooge Vergadering, byzondere perzoon of corporatie in deeze Provintie tot dato der te neemene Refolutie gedaan, on-< dernoomen, beflooten of gereferveerd mogt zyn}J te zamen op de gefchjkfte wyze werden verklaard , voor altoos en onherroepelyk vernietigd, afgedaan, < vergeeven en vergeeten te zyn, zonder dat aan ie-1 mand verder uit dien hoofde iets gedaan, gevorderd of geweigerd zal kunnen worden, noch hem ook wegens het reeds gepresteerde of geledene eenige eisch, actie, reclame of namaaning competeeren, maar in tegendeel de geheugenis van dat alles, zoo veel mogelyk, uit de gemoederen zoo wel als uit de Registers uitgewischt,en ten allen tyde die geenen als verftoorders van de gemeene rust, exemplairlyk geftraft worden, welke hierna met der daad by monde of gefchrift de Drostendiensten of het voorgevallene daaromtrent weder levendig zouden willen maaken: Mits nochthans meergemelde Jr. D. v. d. Capellen tot den Pol , geadverteerd zynde door perfoneele comparitie en meedeftemming,zulk eene acte ook in opzicht zynerperfoon, bekrachtige, voorbehoudens een ieder zyn recht, ingevalle die Conciliatoire maatregslen niet gegouteerd mochten worden, tegen wien ook vermee^ nen zal hem te competeeren.
En dat voorts U Wel Ed. en Hoog Achtb. eenige Heeren|, het minst met andere Commisfien of omdandigheden belemmert, uit hun midden gelieven te committeeren om het verdere gantfche beduur der Stads cn Provintie zaaken hoofdzaakc3yk na te gaan, tie notabele abufen en afwykingen hun Edele Hoog Achtb. ergens voorkomende te notecren; ten zelfden einde over te neemen de Rcmarqucs en Conflderatien, welke door de geli ii i 4 zwoo-
Deven-
ter.
Req. van Burgers,
lan de Regee"ivg ter tfjchafIng der O ros teniienften:nz.



1522 NIEUWE NEDERLANDSCHE
T'E VENTER.
Req. van Burgers, aan de Regeering ter affchaffing der Droftendienftenenz.
zwoorcn gemeente dezer Stad, of eenig gedeelte derzelve of ook door de Burgery gemaakc en geéxhibeerd mogten worden, en van dat alles rapport te deen: Ten einde na examinatie van 't zelve, daaromtrent door U Wel Ed. Hoog Achtb. en gezwooren gemeente, naar dezelve volgens oe conditutie te pas komt, zoodanig mag gerefolveerd cn gehmdeld worden, als aangebooren of welverkreegen recht en vryheid, natuurlyke reden en billykheid, benevens eene gezonde Staatkunde en Welvaard van allen het meest zullen fchynen te vorceren.
't Welk doende &c.
Het ander Verzoekfchrift aan de gezworene Gemeente luidde aldus:
WEL EDELE ACHTBAARE HEEREN!
MYNE HEEREN! De Gezworene Gemeente der Stad Deventer.
De Ondergetekende Burgeren en Ingezeetenen der Stad Deventer in aanmerking nemerde den deplorabelen toeltand, waar in haare Provincie, door onëenigheid, Ufurpatien , onderdruk kingen, afwykingen, van de oirfpronkelyke conftitutie en andere grove misbruiken, zich bevindt, en bevreesd zynde,vooral om het voorgevallene te Bathmen, dat het reeds verre gaande misnoegen der goede Ingezetenen door de ongehoorde Admini* itr.vie van den tegen wc urdigen Oorlog meer en meer aangroeiende, ten hoogden top klimmen, en dan de uitteriïe verwarring en elende iriet|zifch depe,hebben he'.van hunnen plicht gerekend,zich nan de Wel Ed. en Hoog Achtb. Magidraat te addrtsfeeren, èenige importante grieven openleggende, vari dezelve en ook in het algemeen redretï verzoekende, en d.ar toe eenige middelen voorbaande.
En daar U Wel Ed. Achtb. uit hoofde der conditutie in alles wat tot de wetgeevende magt behoord , de ftem der Burgery als deszelfs Reprse-
fen>



JAARBOEKEN, Novemher, 1782. 15523
fcntantcn uitbrengen , en dc befchermhecren hunner rechten zyn riet alleen , maar ook in beide deeze hoedanigheeden aan eed en plicht zo wel als aan de verwachting der Ingezeetenen fteeds voldaan, en daar door den roem der Natie en devolkomene goedkeuring in het onbepaald vertrouwen der Burgeren verkreegen hebben, vermeenen de Ondergetekende het mede hunnen onvermydelyken plicht te zyn, U WM Ed. Achtb. van die hunne demarche kennis te geeven, en zo ook die zaaken ter deliberatie vaa Ü WelEd. Achtb. te brengen.
Zy neemen dan de vrvbeid eene Copie van hèt gemelde Adres hier bv san U Wel Ed. Achtb.over te geeven, en alken op hec eerbiedigde te verzoeken.
Dat ü Wel Ed. Achtb. volgens hunnen bekenden yver in het bevorderen vanLands en Stads welvaard, naar hun vermogen en wyzen raade ter bekomicg van het verzoch e redres op het efficacieufte gelieven mede te werken , achtende der kundigheid en doorzicht van U Wel Ed. Achtb. te kort te zullen doen, wanneer zy de jioodzaakelykheid van dat redres in ieder poinct en de bevoegheid van U Wel Ed. Achtb. in deezen wilden bctoogen, of in byzonderheden treeden : Alleen fmeeken zy,dat ü Wel Ed. Achtb. doch alle krachten willen infpannen ter wegneminp van dien ysfelyken blaam , die thans op de Provincie van Overyslel, in welkers Regeering Deventer zo veel deel heeft, ligt, dat daar een Regent*, die met zo veel yver voor de rechten zyner Medeburgeren waakt , klagen kan, daarom buiten de belcherming der wetten gelteld te worden.
Geevende voorts de Ondergeteekendens by deezen aan U Wel Ed. Acbtb. de fchuldplichtigcverzekering , van hunnen diepen eerbied voor en oprecht vertrouwen op UWel Ed. Achtb. terwyl zy den Almachtigen bidden, UWelEd. Achtb, eh geachte Fair.ilien met zyne gunst ce belbaalcn cn uwe heilzaame pogingen ter bevordering van het algt meen belang en ter handhaaving onzer dierbaarRe panden met zynen zegen te bekroonen.
't Welk doende &«.
Deventer.
Req. der Burgery, lan dé ' Gemeen-'te ter affchaffingder
Drosten-
dienflen, snz.



Ï5a4 NIEUWE NEDERLANDSCHI
Surt-
NEDERLANDSCHE COLONIEN.
SüRINAMEN.
De Graaf Kersaint, het bevel over onze Colonien Demerary, Ifequebo en Berbice, door de wapenen van den Koning van Frankryk, op de Engelfchen,heroverd,voerende, heeft deu Heer Mr. R. H. Kopiers, Hollandfche Oppergebieder van de Colonie Berbice, gevangelyk herwaar ds gezonden, met den volgende brief, gedagtekend aan boord van de Iphigenie, te Demerary den 7 Mei 1782.
Ik heb den Kaptein La Fond, commanderende bet Vaartuig LaVicïoire, afgezonden, om aan Uwe Excellentie over te brengen den Heer Koppkrs , voorheen Gouverneur van Zyne Brittanni^ciae Majefteit in de Kolonie de Berbice. Zyn zonderling gedrag, federt dat ik my meester van deze Koloniën gemaakt heb, heeft my genoodzaakt deze party te kiezen; ik twyffel niet of de Admiraal, die U Ed. eerlang hulp ftaat te brengen , zal ook voorzien zyn met de orders van Hunne Hoog Mogende, betreklyk het gedrag der drie Gouverneurs van Isfequebo \ Demerary en dc Berbice, en ik kan U Ed. den HeerKoppiers, niet overzenden , als om hem in gevangenis of onder opzigt te houden, tot dat dc order van zyne Souver einen zyn lot zal beflist hebben. In plaats van hem h;er te ftraffen, heb ik verkozen hem aanzyneeigen Landslieden te zenden, deels dewyl het die zyn, welke- hy beledigd heeft, en ten anderen om dat hy, die Rechters hebbende, eene vreemde Natie nier. zal kunnen befchuldigen van partydigheit. Het is buiten twyffel, dac de trotschheid van den Heer Koppiers, zyn opro-^rigen geest en zyne voorgevr-ns, federt dac de Koning meester van deze Koloniën geworden is, my hebben doen befluitcn omtrent hem ftrenger te werk te gaan dan
jegens



JAARBOEKEN, Nèvembtr, 1782. 1525
jegens zyne twee Confrères, welken hitten minnen hebben weten te ontveinzen , ind>n zy met geen wezenlyk geno-gen het gezag van den Koning, den Vriend en den Bondgenoot van Holland, dat van den vyand hebben zien vervangen, en welker gedrag, ledert ikhet bevel gevoerd heb, indien zy wairlyk lcnuldig zyn, verdiend heeft, dat de Koning voor hen lpreke, en mdedaad het onderzoek, het geen ik gedaan heb omtrent het gedrag van de Heeren Schuylenburg en Tontz heeft my overtuigd, dat de omlbndigheden en hunne pofuie meer deel hebben in de ongere-geldheit van hun gedrag, dan eenig ftrafwaardig oogmerk jegens hun land, welk denkbeeld door hun gU'rag geüerkt is, het welk my dan ook bewogen heeft om zoo gematigd omtrent hen te handden. Ik hoop,datOweExcell- aan Hunne Hoog Mog. kennis gevende van de party, die ik genomen heb, hun tevens wel zal willen zen den Copy van dezen Brief, aan my behoudende om myn Hof te onderngten van de byzondere redenen, diemybewogen hebben op die wys te handelen, als ik gedaan heb met den Heer Koppiers, gewezen Gouverneur des Konings van Engeland, over de Kolonie de Berbice.
Zyt verzekerd, dat ik met eene byzondere en uultekende achting de eer heb te zyn,
... , T .. . (was getcekendj
Aan boord van de Iphigenie, Kersaib r. te Demerary, den 7 Mei i 782.
De Heer Oppergebieder dezer Colonie, B. 2>t^r,fchreef den 13 Juny 1732eenen brief aan de Heeren Beftierderen der Sociëteit van Surinamen, gedagtekend-uit Parimaribo, waar by Hy van het voorval met den Heer Kopiers aldus kennis geeft:
EDELE GROOT ACHTB. HEEREN I
T\s Heer Kerfaint, thars commanderende in de drie heroverde naburige Koloniën, hcefc goed-
ge-
SrjRiNA-
men.
Klagten van den* Graaf Ker. faiot, over den GouverneurKopiers.



ï52<5 NIEUWE NEDERLAN DSCHE
Süru-
KAMEN
Brief yan den Gouverneur,Texier. éver •voorfz, voorval.
gevonden den gewezen Gouverneur van de Berbh ; ce, den Heer Koppiers, herwaart als een gevangen te zenden. De redenen van dit fingulier en vry willekeurig gedrag zyn vervat in eene Misfive , die hy my dienaangaande fchryft, en waar van i<c de eer heb eene Copy hier by te voegen, doch dezclven zyn my niet voorgekomen van zoodanigen aart te zyn, dat ik dien Heer alhier als een Prifonnier d'Etat zoude kunnen aanmerken en houden, terwyl daar uit geenzins blykt, dat hy zich aan verraad of diergelyke misdaden tegen onzen Staat zou* de fchuldig gemaakt hebben , en de particuliere vecfchillen, die hy met den Heer de Kerfaht of zyti gefubdelegueerde Gouverneur kan gehad hebben, geenzins onze Republyk rakende en nog minder door my te onderzoeken zynde; daartegen komt het my voor, dat de Heer Koppiers, in alle zyne handelingen, federt de herovering der Kolonie, niet anders gedaan heeft, dan het geen zyn ampt, zyn pligt en zyn eed van hem verei<chte; hy geeft provifioneel kennis van deze gebeurtenis aan Heeren Directeuren van gemelde Kolonie en zal alhier alle de Documenten afvvagten, die tot zyne juitificatie konnen (trekken, en die hem door den Raad aldaar zullen gefupp^diteerd worden, om daar mede gemunieert zynde, zich naar het Vaderland te vervoegen en zyne verantwoording in perfoon by zyne Committenten af te leggen, U Ed. Groot Achtb zullen dus niet ongujptig oordeelen, dat ik hem als een fatzoenlyk man gerecipieert en behandeld en hem provifioneel verblyf by my vergund heb.
Verders is hier op den 31 July gehouden een Dank-Vast- en Bededag, en des voormiddags in de Gereformeerde Gemeente door der* Kerkenleeraar P. W. Sehierbcek, Openb. III. v 14,1.5 cn 16; des namiddags in de Hervormde Franiche Gemeente door den Leeraar J.
//.



JAARBOEKEN, November, 1782. i5>y
H. Grob, Jef.LXIV.vs.7en 9; en des avonds door P. W. Schierbcek, Spr. Salomons iü. Vs. 6 ; en in de Lutherfche Kerk , des namiddags, door C, F. G. Ritter,]ci'. XXIX. vs. 11 tot 19. verhandeld.
Den 4 Augufty is na eene reize van 2 maanden van Amfteldam hier aangekomen Kapt. Jan Koord, voerende de Snaauw de g->ede Venuagting. Den 5 de Berkentyn Rebèk,[a, gevoerd by Kapt. M. Salomon Junior, van St. Thomas.
Met Brieven uit de Berbice van den 18 Juny verneemd men dat de Heer dc Graaf Kerfaint, met zyn Fregat Iphigenie naar Europa gezeild was.
Voorts is den 24 July 178a de Publicatie yan den 17 Maart 17^1, aangaande het opichorten der Verkoopingen van Pluyzen cn Erven by exfecutie of uitvoering vau vonnisfen, ingetrokken en weder buiten kragt gefteld; dus met voorfz. Verkoopingen wederom naar ftylein die zaken gebruikeïyk kan worden voortge vaaren, blyvenue nogtans nopens de executive Verkoop van Plantagien en Gronden, meergem. Publicatie in zyn geheel enz.
Wyders heeft meu in de Colonie van tyd tot tyd wel berigten uit Holland, doch ceene waar by wy eenigen roem op den Vyand behaald hadden, zedert den roemryken Zeeflag van den 5 Augufty 1781, tusfchen den Schoutbynagt Zoutman en den Engelfchen Admiraal Parker, het welk hier met dc groot'M genoegen van een ieder vernomen is.
VER.
SURINAMER.



i528 NIEUWE NEDERLANDSCHE
VERANDERINGEN ONDER DE HOOGE EN LAGE AMTENAARS, ENZ.
Vïïo„ Zütphen. Den 7 dezer maand heefc Zyne Doorl. Hoogheid de Heer Prins Erfftadhouder ft ld tot Raarj Secretaris van de Stad en Z°"oo SrSfctaP Zurphen, den Heer Mr B G. Ple. UL eher, voorts tot Secretaris van gemelde StaJ, den ge en Sjeer H w^ Toewater , beide in plaats van YJGPE den Secretaris Herman Schomaker, welke daanan
ontflag bekomen heeft. naars Gr a ven h a o e. Den 4 dezer heefc Zyne BNZ* Doorl. Hoogheid uit eene overgeleverde naamlyft de Magiftraat dezer Stede op volgende wyze veranderd , en aangefteld tot Burgemeesteren den Heer Mr. Jan Patvn, voorzittend, den Heer Mi. Jan Slicher, en den Heer Mr. Jan Francois van Byemont: tot Scheepenen, de Heeren Mr. Adriaan van der Goes, Mr. Abra. ham van Neck, Mr. Pieter van der Poel, Mr. Go. vert Franco van Slingelandt en Mr. Johan Philip
* Den 15 is op deszelfs Adelyk Huis Leeuwenftein, onder Voorburg, in den Ouderdom van ruim 80 jaren overleden, Jr. Pauius van Alckemade, Heer van Reyerskop en Creningen. Gemelde Jr. was afkomftig van een der Adelykfte huizen dezer Republiek.
Leyden. Den 10 dezer zyn tot Eurgemeesteren dezer Stad aangefteld de Heeren Mr. Jakob Heyns, eerfte en voorzittend; Mr. Jan Huur e c h t , M eesterknaap van Holland; Mr. C 0 ri.elis Speelman, Ridder Baronet, Heer van Heeswyk en üinter ; en Mr. ïheodorus Schrevelius. .
Voorts tot Gedeputeerde, om ter Vergadering der Gecommitteerde Raaden van de Ed. Gr. Mocende Heeren Staten van Holland en Weft - Friesland, met Mei aanftaande zitting te nemen, den Heere Mr. Nico/aas van Leeuwen.
SCHII*



JAARBOEKEN, November, 1782. 1529
Schiedam. Den 4 dezer maand, is hy dievan de groote Vroedfehap dezer Stad Gecommitteerd, de Heer Nanning de Greve; om wegens deze Stad zitting te nemen ter Admiraliteit op de ivjaaze, en zulks tot vervulling der Commisfie, en in plaats van wylen den Heer Mr. Hendrik van Bulderen, tot den ifle Mei 1785.
Schoonhoven. Den eerften dezer hebben hun Ed. Gr. Achtb. de Heeren van de Vroedfehap beflemi , den Hr. Willem van Solingen, Raad en Oud Burgemeester dezer Stad,om wegens deze Provincie op het voorftei van hun Ed. Groot Mos. docr hun Hoog Mog. met den iften Mei eeritkomende, voor den tyd van 3 jaren te worden afgezonden, tot Raad ter Admiraliteit in Erieslan \
Den 11 November zyn, uit een overgeleverde naamlyst, door Zyne Doorl. Hoogh, den Heere Prince Erfftadh uder tot Burgemeesters-dezer S:ad verkoren, de Heeren Dr. Karei Carnier en Kornelis van den Bosch; tot Scheepenen, de Heeren Mr. Dirk Hoola van Noot en, Diderik van Horbag, Mr. Jan Julius Schmidsman , Anthony Candier , Mr. Ja:i van Basvelt, Johan van den Honert en Fredrik de Groot; en uit dezelven tot Scheepenen - Commisfarisfen van des Gemeenelands middelen, Mr. Dirk Hoola van Nooten, Diderik van Horbag cn Mr. Jan Julius Schmidsman.
Enkhui zes- Den 16 dezer raaand is uit een overgeleverde naamlyst door zyne Doorl. Hoogheid, den Heere Prinfe Erfftadhouder, tot Opper Boekhouder van de Ooft-ludifche Maicichaopy binnen deze Stad aangefteld, de Heer Audrics van Schaak, oud voorzittend Scheepen dezer Stad, en zu'ks in plaats van wylen den Heer Nicolaas Ris van Ryneveld.
Vlissingek. Den 9 dezer ma^-nd is by de opening der verkiezingsbrief van Zyne Doorlugtige Hoogheid geblek'-n , dat uit eene naamlyst, door .Burgemeesters cn Regeerders dezer Stad opgefteld, lot Raad verkoren is de Heer Mr. Abraham van
Doorn,
VriRAV-
DKR1NG ONDER. DE 1100». GE Ett LAGE
Amtk-
na ars ENZ.



1530 NIEUWENEDERL.JAARB. Novemb. 1782.
Veran- Doorn, toegevoegd Penfionaris dezer Stad, en zulks deri no in de plaats van wylen Dr. Jan Baart. o.n'der Leeuwarden. De Heer Daniël Jakob Adolph ■De hoo Drevon de Montargues, Ontfanger der Fl reence *n Renthe van Friesland, aan de Ed. Mog. Heeren lage Staten zyi- ontflag verzogt en bekomen hebbende, Avmte- is daar van door gemelde Heeren Staten aan Zyn naars. Doorl. Hoogh. by gefchnfte kennis gegeven, niet enz, verzoek, om in desfelfs plaats een ander bekwaam perzoon aan te (tellen; En heefc Hoogstgedagte Zyne Hoogh. by enen brief van den 2 dezer maand 1782 aan de Heeren Staten kennisfe gegeven , dat weder tot Ontfanger Generaal der Floreen renthe hadt aangefteid de Fleer Philip Hendrik Neering Bögel, met verzoek van denzelven onder Eede te doen nemen, en met de nodige Commisfie en Inftruélie te voorzien, waar op hy den 16 daar aan volgende in handen der Ed. Mog. Heeren Gecommitteerde Staten in het mindergetal dep Eed heeft afgelegd.
LYSTDER PRYZEN VAN VERSCHELDE PRODUCTEN ONZES LANDS.
Rotterdam dm 25 November. Rotterdam dm 25 November.
by de Z. Zak i by 't Laff,
Tarw Oude Zeeuwf.24 a27 fi HavzrVrief.Brouw 20 2:4
Nieuwe dito 17 a22§ & Gron. dito jsa 20 ^
RoGGEZeeuwf.enJ.nl. 15 ai5è^ Zeeuwfedito. 16 a 18 oC
Ekten Grauwe. 30 a 33 gPaerdeboonen. 23 a2ó cC
— Blauwe dito 28 a 30 f Koolzaad. 36 a 44 oC
- ■- Witte 18 a 20 g. Witte Boon. kl. Zeeu. rs a 28 £
by den Steen, by 't Lzft Vlas Allergemeenst 17 a 20 ft.
1<ob5Wït op 154. f§ a 26 Gemeen 21 827 fc.
dito, zonder wigt 24 a 25 pf Middelfoort 28 832 ft.
Gerst .Winter 24éa26jc4 Beft 33 a 42 ft.
——. Zomer. 22ia244cej—— Allerbeft 43352 ft.



NIEUWE
Nederlandsche JAARBOEKEN;
December. MDCCLXXXII.
i , . . ,
GELDERLAND.
N y m e G e Ni
Den 3 dezer Maand is alhier de Gelderfche Landdag begonnen. Na eenige huishoudelyke zaken , verzoekfchriften , en diergelyke dagelykiche onderwerpen verhandeld te hebben, kwam de brief van de Heeren Staten van Friesland,aan alle de overige Bondgenoten afgezonden , te berde (zie hier voren bl. 1455 en 1457.) Waaromtrend ieder kwartier zyne opening ter Landfchaps tafel heeft uitgebragt. Maar wy Hellen het verllag van de byzondere kwartieren en van 't Provinciaal beihiit tot onze Jaarboeken voor 't volgende Jaar uit; wanneer wy een. volledig berigt van het gebeurde , wegens het niet uitzeilen van ons Eskader naar Breit, hetwelk zo veel gerugtgemaakt heeft, zullen mededeelen.
Wy melden hier alleenlyk met een woord , dat de Staten van Gelderland beiloten hebben, Kkkkk de:
Nymé-
gek.



153* NIEUWE NEDERLANDSCHE
NVMEGE.m.
derzelver Afgezondenen ter vergaderinge der Algtmeene Staten tc magtigen, om dc oorzaken van het blykbaar pligtverzuym na te lpooren. Waar tegen in 't kwartier van Ny'megen, de drie Jonkers van Nyvenheym; in 't kwartier van Zutphen , Jonkheer van der Capellen tot de Marfch, en de Burgemeefteren Verstege en Jr. van der Capellen tot Rysfelt; in het kwartier van Veluwe, Jr. Zuvlen van Nyveldt zig verzet hebben; welkers Advyfen wy in ons berigt nopens de zaak van Brest zullen mededeelen.
Verders hebben de Staten van Gelderland in de verhoogde Soldyen tot den laatRe December 1783 toegeftemd. Waaromtrend egter de Jonkers van der Capellen tot de Marfch, Zuylen van Nyveld , en de drie Jonkers van Nyvenheym in 't gemeen aanmerkten , dat zy niets meer wenfchten, dan den armen Krygsman eens beter te gemoed gekomen en beloond te zien, dan wel doordeze verhoging van fes Huivers konde gefchieden; dat zulks veel eer door beftendige Guarnifoenen of bezettingen konde te weeg gebragt worden, daar de gedurige verandering van bezetting-plaatfen voor het Krygsvolk ten uiterlle nadeeiig was; dat het krygswezen met de Burgery als vereenigd moest zyn; dat men daaromtrend eenen brief aan den Kaptein-Generaal moeft afzenden. Dog hier toe is geenzints belloten. Maar Hun Ed. Mog. hebben by eenen brief den Staten van Irielland nadrukkelyk aangemaand, voor eerft, om de les Huivers verhoging van fol-
dye



JAARBOEKEN, December, 1782. 1533
dye by voorraad nog te willen toeftaan , en ten anderen Hoogstdêzelven op het kragtig-1 fte afgemaand, om in de tegenwoordige: tydsomftandigheden, die van alle de Bondgenoten alle infpanning van kragten, en vooral vereeniging van gevoelens en pogingen vereifchten, eigendunkelyk hunne Quota te verminderen.
Omtrend de zaak van den Vaandrig de Witte is het Advys van het Hof gevraagd, zo mogelyk nogRaandedenLanddagin tek\ eren; van het welk, egter wegens de kortheid des tyds, het Hof zig verfchoond heeft. By deze gelegenheid hebben de Jonk heeren v. d. Capellen tot de Marscb, en Zuylen van ' Nyveld , in hunne Advyfen zig ten lterklten tegen de Militaire Jurisdictie uitgelaten. Onderwyl hebben H. Ld. Mog. belloten hunne Afgezondenen ter vergaderinge der Algemeene Staten te gelasten, om ingevalle 'er eene nadere reclame plaats hadt, namens deze Provincie, onverkord derzelver hoogheid en privilegiën,aan te dringen, dat de gevangen Vaandrig de Witte aan den Burgerlyken Regter wierde overgegeven.
Arnhem.
De Gezwoorene Gemeente dezer Stad heeft zig tot 'de Regeering vervoegd by een verzoekfehrift, in't welk zy haar beklag doet, dat,zederd jaren herwaards, Stads voorregten in zommige opzigten in vergetelheid zvn geraakt; dat hier van verfchei ;ene voorbeelden zouden kunnen bygebragt worden; maar Kkkkk 2 dat
STYME.



1534 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Arnhem.
dat men zig voor het tegenwoordige alleen zoude bepalen tot het misbruik van Stads voorregten omtrend de aanltelling van een Scheepen en Raad der Stad by aflyvigheid van een derzelven: waaromtrend de Gemeente beweert, dat een naamlyft behoorde gemaakt te worden, en aan Z. D. Hoogheid overgegeven om daar uit te kiezen, dog het we ik zederd een geruimen tyd was verwaarloosd, terwyl Z. D. Hoogheid zonder voorafgaande naamlylt de openvallende plaatfen vervulde, zelfs met zodanige perfonen, die volgens het Reglement der Regeering niet bevoegd zyn: waarom de Gemeente op het ernftigïte verzoekt, dat H. Ed. Gr. Achtbaren ten dezen opzigte de oude regten en privilegiën der Stad geliefden te handhaven. Zie hier hec verzoekschrift zeiven , den 4 December 1782 ingeleverd, en van dezen inhoud:
EDELE GROOT AGTB. HEEREN!
{"leven met behoorlyk refpect te kennen dc gezwooren Gemcensluiden deezer Srad,uitmaakemie net twee le Collegie der Regeeringe alhier, dat zv Remoiutranten tot haare grievende fmerte en leedweeten hebben komen te ondervinden ;
Dat federt eenige jaaren hcwaaids Stads Regten en Priv legien ïnfommigen opzigcen als in vergetelheid zyn geraakt.
Dat zy Eeds. en Amptshalven zig in denoodzaker lykheid hebben bevonden om daar ever onderling te delibereeren , en met volkomene eenparigheid van Hemmen der praefent zynde Jeeden, op oen a deezes maunds December 1782. hebben gerefolvecre, om deswegens een addres aan UJEd. Groot Agib. te maken.
Dat



JAARBOEKEN, December, 17R2. 1555
Dat wel alle die comrarie Handelingen te veel zyn, de tyd kort en de omftandigheden voor als nog niet toelaten om die alle hier na ordre order het oog van U Ed. Groot Agth. te brengen; en dus moeten Remonftranten zig referveeren, om zulks by een nadere en bekwaamer gelegenheid te doen.
Dog zullen zy zig thaus bepalen tot dit eene poinót.: namenlyk tot het misbruiken van Stads Regt en Privilegie, omtrent de aanltellinge vaneen Scheepen en Raad deezer Stad in cas van aflyvigheid van een derzelver.
En dien aangaande aanmerken; dat by het Reglement , waar na de Regeeringe des Furftendoms Gelré en Graaffchaps Zutphen zal worden beleid, van den 17 October 1750 (zonder egter dat Reglement hier in al zyn deelen en leeden voor wettig te kunnen houden en erkennen, en om hier meede de Burgerve deezer Stad te willen hebben gepra> judiceert) pag. s.3 in fine ]s geftatueert, en wel in aanzien van de Raad der Stad Arnhem in nis Verbis.
„ Ende by aldien iemand van de voornoemde tfurgemeefteren, Scheepenen of Raden, ieder geduurende den tyd van zyne refpective bedieningen, zoude mogen komen aflyvig te worden, dat in zo* danigen val de overigen zullen doen Nominatie van twee perfoonen tot voorfz. vacant geworden Burgemeester, Scheepen of Raads-Ampt refpectivè, om daar uit by den Erfftadhouder in der tyd een geëligeert te worden".
Dat wel is waar de Remonftranten geinformccrt zyn geworden, als dat UEd. Groot Agtb. ter voldoeninge aan het voorfz. een Nominatie zouden hebben gemaakt gehad in vroegere tyden, even na dat het aangetogene Reglement 't dagbgt heefc gezien; dog dat zy met de uiter'te bevreemding hebben moeten vernemen, dat naderhand die wezentlvkepoinér tot het maaken van een Noninatie, in cas van aflyvigheid van eender Heeren Scheepenen en Raaden dezer Stad, niet alleen gefluctueerden , als het waare buiten gebruik is geraakt; maar ook Kkkkk 3 dat
Arnhem.
Req, der
Gemeenste om de regten der Stad te handhaven.



IJ3Ö NIEUWE NETjERLANDSCHE
arnHEM.
Req. der Gemeente om de regten der Stad te liandbaven.
dat door den Heer Stadhouder in der tyd, zonder voorafgaande gerequireerd wordende Nominatie, tot Scheepenen en Raaden deezer Stad zyn aangefteld Perft>on en, (die men hier om reedenen niet zal noemen) welke na Stads Regten en Privilegiën daar toe ablolute niec verkiesbaar waren, geler eenige van dezelve geen Burgers ten tyde van hare aanftellingen zyn geweeft.
Het geene notoir als een volle Zee aandruist, tegens het Reglement over de Regeeringe van deeze Stad van den tz November 1/07 , aangezien daar by onder andere Art. 6. uitdrukkelyk is geconvenieert en bedongen:
„Dat die geene, dewelke tot Scheepenen zullen kunnen vcrkooren worden, zullen moeten zyn Burgeren van deeze Stad en aldaar 12 jaaren hebben gewoont".
Dat het niet nakomen van dit Articul by den Heer Stadhouder in der tyd de Remonftranten te rneer heefc komen te furprenseren, door dien by aangetoogene Reglement van den 17 October 1750 (tot nakominge van het welke den Heer Stadhouder zig met eede heeft verbonden, pag. 22.) genoegzaam in fine aldaar is gepraeferibeert, dat dc fuppletie (en dus ook de aanftellinge, of verkiezinge) in voorfz. geval, door den Heer Stadhouder in der tyd nooit uit eenige andere perfoonen zal mogen gefchieden , dan uit die geene, die volgens Lands cn Stads Kegten en Privilegiën daar toe zullen weezen gequaliikcert.
Dat de Remonftranten met reedeaen beducht zyn, dat de Heer Stadhouder uit eige Motiven of op inltantie van die geene, waar aan Hoogstdezel' ve gehoor geefc, en van welkers raad zig komt te bedienen, met dusdaane informeele aanftellinge van Scheepenen en Raaden buiten voorfz. Nominatie van UEd- Groot Agtbaare zal blyven contiaueeren. Weshalven ry by U Ed. Groot Agtb. jn aanmerkinge moeten brengen, dat zy om den Heer Stadhouder alle agternent van de Regee-.
ringe



JAARBOEKEN, December,1782. 1537
ringe te geeven,wel is waar,hebben afgezien van derzelver regt, dat haar meede was competeerende, tot het maaken van voorfz. Nominatie , en hetzelve aan UEd. Groot Achtb. hebben geconfereert, op dat uit die Nominatie van U Ed. Groot Achtb. de Heer Stadhouder in der tyd de electie, welke UEd. Groot Achtb. voor hem was competeerende, zou de hebben en kunnen doen.
Dog met geene andere hoope en verwagtinge, dan dat UEd. Groot Achtb., waar op de Remonftranten in het maken van eene behoorlyke Nominatie alle fiducie hebben komen :e Rellen, zig by dat regt zouden hebben gemaintiteert tegeos alle die genen, op welkers voorltellinge of recommandatie de Heer Stadhouder meerder refltxie en regüarde fchyntgeflagen te hebben,dan op voorfz. wettige en behoorlyke Nominatie van UEd. Groot Achtb.
Dat het inmiddels de Remonftranten niet kwalyk te nemen is, dat zy meerder vertrouwen kunnen en mogen Rellen op voorfz. gerequireert wordende Nominatie van U Ed'. Groot Achtb. dan op cen eigenwilligen recommandatie van deeze of geene, die iömtyds meer zyn eigen buiten-oogmerk zoekt te bereiken, dan het welzyn der Stad en derzelver Burgerye.
Te minder kunnen en mogen de Remonftranten daar op vertrouwen ftellen, daar de ondervindinge haar heeft geleerd, dat op diergelyke Recommandatien zonder Nominatie van UEd. Groot Achtb. ongequalificeerde Perzoonen tot Scheepen en Raaden door den Heer Stadhouder zyn aangefteld, gelyk hier voren reeds is aangemerkc. Dat wanneer zulks in 't vervolg bleef continueeren, daaruit alle nadeelige gevolgen voor de Stad en Burgerve zoud :n kunnen ontllaan, en ook een merkclyken invloed maken op en ten nadeele van deeze onze dierbaare en wettige RepubÜeks Regeeringe, voor de confeivatie van welke een ieder dient te waaken:
Kkkkk4 Ia-
Arnhem.
Req. der Gemeente om de regten der Stad te hand. haven.



153» NIEUWE NEDERLANDSCHE
ARKHEM.
Req. der Gemeen* ie om de regten der Stad te handhaven.
Inzonderheid meede Ampts- en Fedshalven de refpective Gemeensimden, waar aan hec dus ai wyders niet kwalyk te neemen is;
Dat dezelve allé behoorlyke inftantien doen tot maintien der Regten en Privilegiën van haare Stad, en dat zy de vernietinge cf verdonkeringe van dezelve met geen ooverfchillige oogen verder kunnen aanzien: Alzo het m vroegere en lagere tyden altoos daar voor gehouden en aangemerkt is, dat de verminderinge en vernietinge van Stads Reaten en Privilegiën , voorboden zyn tot eene eigene willekeurige Zelfs-Regeeringe,by die geene , welke vermeenen het roer der Regeeringe in handen te hebben.
Dac dierhalve daaraan ten hoogflegelegen is, dat de goede Burgerye blyft jouisfeeren van haare Regten en Friv egien, en dat mitsdien hoog noodzakelykis, het doen en maken van voorfchreve Nominatie by U Ed. Groot Achtbaare, uit kragt van gedaane cesüe door de Remonftranten, en dat dit heilzaam werk fpoedig wederom in viridi obfervantia wierd gebragt en altoos gehouden. Ten welken einde de Remonftranten zig met vorig refpecl tot UEd. Groot Achtb. wenden, en daar by lerieufelyk verzoeken en aandringen , om het daar heen (des noods met behulp en asfiftentie van haar Remonftranten) te dirigeeren , dat de Raad en Scheepensplaats vacant geworden zynde door het overlyden van den Heer Mr. Jan Nanning van der Hoop, en die vervolgens vacant worden, te doen cn te laten vervullen conform de ordre en het reglement, waar na de Regeeringe dezes Furftendoms Gelre en Graaffchaps Zutphen, moet worden belcd en wel ten opzigre der Stad Arnhem, van den 17 Oktober ï750, breder hier voren vermeld , en dat dien ten gevolge UEd. Groot Achtb. ten fpoedHften gelieven te procedeeren tot 't Nomineercn van twee Perfoonen, welke UEd. Groot Achto. onpartydig zullen vermeenen tot de vacante Raad en Scheepensplaats de nodige bckwaamheio te bezit-



JAARBOEKEN, December, 17S2. l$y>
Kitten, en daar toe gequalificeert te wezen na Stads-Regten en Privilegiën, zonder daaronvrent te letten op eenige recommandatie van den Heer Stadhouder, of iemant zynent wegen, vermits anders die Nominatie niet aan het eynde en oogmerk, waar toe dezelve eigentlyk ftrekt en aan Uted. Groot Achtb. is geciteert , zoude dienen; voorts om die iNominatie gemaakt zynde, te verzenden aan den Heer Stadhouder, ten einde om daar uit de electie te doen.
Wy beveelen UEd. Groot Achtb. en derzelver regerirge in de Prote&ie Godes , en hebben de cere met allen yver en diep refpeél te blyven»
ED. GROOT ACHTB. HEEREN! UEd. Groot Achtb- Gehoorzaame Dienaren, die van de gezworene Gemeente der Stad 1 Arnhem.
Ter Ordonnantie van dezelve door den Scriba getekend. (Was geteekend)
Hendrik Ehgelen.
Arnhem den 4 December 1782.
HOLLAND. Haarlem.
De Leden van het tweede Genootfchap der Richting van wylen den Heere Pieter Teyler van der Hulst, binnen deze Stad, hebben met goedvinden der Heeren Beltierderen, in hunne vergadering van den 6 dezer Maand, bellooten voor te Rellen de volgende vraag over de Penningkunde:
Welk is de eerfle oorfprong der wapenfchilden van Familien, Vorflen, Landen ;en wanneer zyn dezelven allereerfl gebragt op d" Euro-.
A*nHEM.
Req. der Gemeente om de regten der Stad te handhaven.



1540 NIEUWE NEDERLANDS CHE
HXau.
LJfM.
ropeefe Munten, in plaats van de Kruisfon, •waarmedede Chriften-Forften ,na Konjtantyn dén Grooten , en op deszelfs voorbeeld , hunne Munten hebben doen beftempelen ?
De antwoorden moeten in Nederduitfche, Latynfche, of Franfche taaien, leesbaar gefchreven, op de gewoone en reeds genoeg bekende wyze, vragtvry gezonden worden aan Teylers tweede Genootfchap, in 't Stigtings Huis van wylen den Heere Pieter Teyler van der Huift, in Haarlem, voor, of uiterlyk op den eerften April 1784,om te kunnen dingen naar den eerprys, beftaande in eene gouden Medaille van 400 guld. Hollands innerlyke waarde.
'sGRA VENH AGE.
De Petitie en Staat van Oorlog, voor den' jare 1783. is door den Raad van State, en Zyne Doorlugtige Hoogheid, den Heere Prinfe Erfftadhouder, ter vergaderingc van H. H. Mogende overgebragt. Wy zullen die Petitie in ons volgend (tukje voor January 1783. mededeelen.
Ook is het Placaat van H. Ed. Gr. Mog. rakende het jaarlyks vernieuwen der eden, door de neeringdoende lieden, naar de lieden afgezonden : verders hebben H. Ed. Gr. Mog. ook fin de fes Huivers vermeerdering van foldy 'sweekelyks san het Krygsvolk toegeftemd , en zuiks op voordragt der Stad Amfteldam, nog voor een jaar. Den nagt voor den 6 dezer maand December is een Postboden uit Parys van onze gezanten, den Heeren Lefievenon van Berkenrode en Brant~
fen>



JAARBOEKEN, December, 178^ 154*
fen, aangekomen, met de gewigtige tyding, dat de voorlopige artykelen der Vrede tusi'chen Groot-Brittannie en de Vereenigde Staten van Noord-Amerika den November getekend zyn, zynde de onafhangelykheid der XIII. Vereenigde Noord-Amenkaanfche Gewesten door Groot Briuannien ten vollen erkend.
De Baron van ReyiTchach, Zoon van den overleden Keizerlyken Afgezant by dezen Staat, heeft met liet voorzittend Lid vanH. H. Mog. een mondgefprek gehad,en by die gelegenheid te kennen gegeven, dat de Keizer hem tot opvolger van zynen Vader, als Gezant by dezen Staat, benoemd hadt.
Wy hebben reeds hier voren gemeld, dat het Schotfche krygsvolk, 't welk in dienfi van dezen Staat was, tot een eigen of Nationaal kr>gsvoilc veranderd is. De**eed, by deze gelegenheid, door H. H. Mog. by beÜuit van den 18 November 1782. voorgefchreven, luidt aldus :
„ Ik verklaare en zweere, dat ik geduu„ rende den dienst, daar mede ik aan den ,, Staat der Vereenigde Nederlanden, ver„ bonden ben, en zoo lang ik uit dien voor„ fchreeven dienst niet wettig zal wezen ont„ Hagen, niemand, buiten dezelve Neder„ landfche Provinciën,voor myne Souverai„ ne Overheid zal erkennen , en dat ik in „ oprechtheid mynes gemoeds verftaa, niet », gehouden en geobligeerd te zyn, te res-
peéteeren of te obedieeren ook niet en zal
refpeéteeren en obedieeren eenige andere
„ be-
sGra-
i'ENHA"



154* NIEUWE NEDERLANDSCHE
ssGra-
vemiacb.
j
1 1 1 i 1
i
3 5 5 3
5 5 S
,, beveelen of commandementen, hoedanig en „ van wien dezelve zouden mogen wezen, „ als die van de Heeren Staten Generaal der „ gemelde Vereenigde Nederlanden, neffens ,, de verderen in de generaalen eed geëxpres„ feerd; belovende en zweerende ^mitsdien „ als nog, de Hooggemelde Heeren Staten „ Generaal, mitsgaders de Heeren Staten „ van de Provinciën, daar in ik zal gebruikt „ worden, en ook de Regenten van de^Steden, daar ik in Guarnilben gelegd zal worden >, gehouw en getrouw te wezen, dezelve on>, der het bevel van zyn Hoogheid, Kaptein „ Generaal der voorfchreeven Landen, vre„ melyk en getrouwelyk te dienen, en de „ voorfz. Heeren Saaten Generaal, en parti„ culierlyk zyn Hoogheid, mitsgaders de ande„ re Hooiden cn Ikvclhcbberen over my ge, fteld en nog te Hellen, en haare bevelen te res, peéftcren en gehoorzaamen naar behoren".
Wy hebben ook hier voren bl. 1442. over iet nemen van de Engelfche Paketboot Kapein Flynn , door den Zeeuichen Kaper iS. $* rob, gefproken. De Ai^emeene Staten heb>en daaromtrend den 9 i)ecember 1782 het rolgend belluit genon.cn:
,, Is goedgevonden en verftaan , dat aan i het Kollegie der Admiraliteit in Zeeland , zal worden gercienbeere, dat H. H. Mog, , 't daar voor moeten houden, dat op zyn , tyd by hun is ontfangen li. H. Mog. , Refolutie van den iajanuary s; 8|, ïprce, kende onder anderen van t|e Pa^tieïboQT , ten, met opzigt tot de vouaci qi n Pa-. , quetboot den Dulp..yny Ivu^j l ,
,; gaande



JAARBOEKEN, December, 1782, 1543
„ gaande van Hellevoetüuis na Hanvich, aan „ hun overlaaten, om in die zaaken zodanig „ ie disponeeren, als zy in goede Juftitie „ zullen vinden te behooren; met authorifa„ tie op voorn. Collegie , om de Kaptein „ Mattheus Flynn, goedvindende, om in zyn „ eigen naam, of in die van zyn Superieuren
te Rellen Reclamant van zyn voorfz. Pa5> quetboot den Dolphyn,xt admitteeren,om
in Judicia te compareeren of gemagtigden „ te zenden, en in zyne defenfie in reclame
gehoord te worden.
Dat om verder zo lange H. H. Mog. ', niet goedvinden de Correspondentie met
Engeland aftebreeken,en de Paquetbooten
tot overbrengen van de Maale met brie„ ven, gelieven te laaten vaaren, de Paquet„ booten tegens faififement van de Commis„ lievaarders te beveiligen, zyne Hoogheid „ zal worden verzogt, zo als verzogt word „ mits deezen, aan de Oorlogfchepen en „ Commisfivaarders van den Straat te ordon„ neeren om dezelve, tot nader ordre, vry
en ongemolefteerd te laaten vaaren.
„ De Heeren Gedeputeerden van de Pro„ vincie van Zeeland hebben verklaard, op „ het laatlte point van het voorfz. rapport „ ongelaft te zyn.
„ Ue Heeren Gedeputeerden van de Pro„ vincie van Friesland hebben geinhsereert „ de Refolutie van de Heeren Staten hunner
Principaalen van den 2. October laatftlee„ den op het voorfz. fubjeét alhier ter Ver„ gadering ingebragt".
Dienzelfden dag is nog het befluit geno
men,
's Gra



*544 NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
venha» ge,
] i
i
i
i i
s 1 i
1
|
men, om de vier Engelfche Vaartuigen, tusfchen Douver en Galais,met Paspoorten van den Koning van Frankryk, vaarende,op gelyke wyze vry en ongehinderd te laaten.
Onderwyl heeft de Heer ïitzherbert gezant van Groot-Brittannie aan 'tHof vanBrusfel, thands gemagtigde te Parys, aldaar aan onze Gezanten verzogt, door derzelver goede tusfchenkomst te willen uitwerken, dat H. li. Mog. ten aanzien van voorn. Pakketboot, welkers neming het Hof van GrootBrittannien vooronderftelt, door de Provincie van Zeeland, zonder mede weten of kennis van de Provincie Holland en Weftfriesland, gedaan te zyn, door fchadeloosltelling vm den Kaptein cn ontllag van zyn perfoon si manfehap , mitsgaders door een fpoedig ïerftelvan't voorgevallene, aan geheel EuroDa willen toonen, dat H. H. Mog. niet gemind zyn geweeft,door middel van denZeeubhen Kaper, de gevestigde briefvvisfelingte jreeken.
Het befluit der Algemeene Staten, om wejens deze Republiek eenen Gezant naar Voord-Amerika te zenden, teneinde zyn rerblyf te Philadclphia te houden, en by de fcaten van die nieuwe -Republiek, de belan;ens van dezen Staat waar te nemen, is reeds er vergaderinge der Staten van Holland en A7estfriesland overgebragt, welke daarop tefloten hebben, dat zodanig Afgezant eene aarwedde van 20000 gl. en 10000 gl. voor ;yne uitrufting zoude hebben, welker betaing li. Ed. Gr. Mog. voor hunne reekening /ilden nemen, mits aan Hoogstdenzelven de
be-



JAARBOEKEN, December, 1782. 1545
benoeming van een bekwaam perfoon tot dien poft wierde overgelaten.
De Rusfche Gezant, Prins van Gallitzin, van de Keizerin zyne meestereslè last ontvangen hebbende, om den post van Gezant aan het Hof van toryn te bekleede'n, heeft den 19 dezer maand by de volgende Memorie vanli. Hoog Mog. affcheid genomen.
HOOG MOGENDE HEEREN!
.„ De Keizerin, myne genadige Souverei„ ne,my beftemmende tot een nieuw Gezant„ fchap, heeft dat, reet welk ik by U Hoog J5 Mogende ben vereerd geweest , doen ein„ digen door de hier by gaande brieven van „ rappe], welke Zy my gelast heeft van Ha„ rentwege aan te bieden. Zy heeft my af„ toos op eene byzondere wys aanbevolen „ my toe te leggen om, U Hoog Mog. te „ overtuigen van de volmaakte genegenheid, „ welke Zy heeft voor uwe Republyk.
„ De'laatfte orders, die ik hier ontfangèn „ heb, ichryven my voor om, affcheid ne„ mende, de kragtigfte uitdrukkingen te ge„ bruiken, ter vernieuwing dezer verzeke„ ringen.
„ Hare Keizerlyke Majefteit, ftandvastig j, het allerfterkfte belang nemende in al het „ geen betrekking tot ulieder aanzien „ heeft, en niet uit het oog verliezende het fè verlangen om de goede verllandhouding, „ die zoo gelukkig tusfchen Haar en Uwe „ Hoog Mogende beftaat, aan te kweken, I' ^A'a'' • , ■f&iÜl " . „ heeft'
'sCeA-
GE.



I54ö NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sGra-
venhage.
„ heeft den Heer Marcoff benoemd om my .„ op te volgen. Zonde ik durven hopen, H.
Mog. Heeren! dat ik de oogmerken van „ myne Souveraine, gedurende myn verblyf „ by U, bereikt heb door een gedrag ulieder „ wysheit waardig ? De aangenaamheden, „ die ik ondervonden en de tallooze goedhe-
den, die ik genoten heb , verwekken my-
ne fterkfte aandoening en myne opregtfte „ erkentenis.
„ Verwaardigt U dan , Hoog Mogende „ Heeren! met toegevenheid tc ontfangen dc „ eenvoudige maar opregte hulde van mynen „ diepen eerbied voor U Hoog Mogende; „ dat de Hemel daaglyks zyne Zegeningen ,, over dezelven uitltortte, gelyk ook over „ den perfoon en het Huis van den Door„ luchtigen Prins, het hoofd uwer Republyk ; „ de aanhouding van uwen welvaart zal my„ nen daaglykfchen wensch zyn, en met de« „ zelve eindig ik, my tevens aanbevelende „ in de goedgunftigheid van U Hoog Mog.
De Heer Markof heeft tegelyk zyne geloofsbrieven overgeleverd. om als Gezant van de Keizerin van Rusland zyn verblyf hier te houden.
Verfcheidene gerugten zyn reeds verfpreid, dat de voorlopige bepalingen van eene Vrede tusfchen Groot-Brittannie ter eenre, en Frankryk en Spanje ten andere zyde,,reeds zouden getekend zyn; maar die gerugten zyn te voorbarig bevonden.
Wat dezen Staat aangaat, een postboden is van Parys aangekomen, wiens brieven melden , „ dat de Heer Graaf dc Fcrgennes. aan onze
„ Af-



JAARBOEKEN, Tkcetdber, 1782. 1547
„ Afgezanten, den Heeren Lestevenonvan 5, Berkenrode en Brantsen, hadt verklaard, „ dat het nimmer zyn voornemen was ge„ weeft, de Republiek af te leiden van der„ zeiver aanfpraken, die zy,ten'aanzien van » Groot-Brittannien inbragt, maar alleen „ om haar te gemakiyker te maakeh, de mid„ delen, om, zo dra mogelyk deel te nee„ men aan óe Vreedes - Onderhandelingen : „ Hat de Koning in de Vreedes -Onderhan» delingen de belangens der Republiek levendig ter harte zoude nemen, en dat hy Graaf „ van Vèrgennes met yver de gezindheid zy„ ner Majelleit, ten dien opzigte, zou ver„ vullen i maar dat Hoogstdezelve niet dan „ met leedweezen hadt gezien, dat men inde „ Republiek vermoedens hadt verwekt, als of men in Frankryk het voorneemen hadt „ zig omtrent het ftuk der vrye Zeevaart „ volgens 't verbond der gewapende onzy„ dighsid toegevend te toonen; dat, in te„ gendeel, de brief, waar mede de Heer de „ Raineval, by zyn vertrek naar Londen, „ belast is geweest, byzonderlyk behelsde „ eene nadere onderfteuning van de belangen „ der Republiek''.
De Heeren van Berkenrode en Brantfe*, betuigd hebbende, hoe gevoelig Hunne Hoog Mog. waren over de openlyke en Heilige verzekering van de goede gevoelens van het Hof van Frankryk; zo wierdt door den Graaf de Fergennes daar op geantwoord:
„ Dat de Republiek zig geheel en al kon „ verlaateuop de neiging, welke ZyneMajeLU11 3 „ fteit
'sGra.



1548 NÏEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
VENÜA6E.
Het edelmoedig belarg, het welk U Hoog Mogende Itandvastig genomen hebben in het lot van onze Republyk,en het verlangtn ,dat wyheb» , ben, naar de aanhouding hunner dier'.are goedwilligheid , doen 'er ons een pligt van maken hun .e ondetrigten, dat de on'usten en verdeeldheden, die ledert langen tyd ons ongelukkig Vaderland tefchckt hebben , bevredigd zyn geworden door de heilzame tusfchebkomst van Zyne Aller-Christelykfte Mijefteit, van Zyne Sardinifche M'aje* flek , van dc Republyk Bern en door de bekwaamneit van hunne Mmifters Plenipotentiarisfen.
Deze weldadige Mogenheden hebben noch hunne magt, noch hunnen fchatten gefpaard, om ons te behoeden voor den ondergang, die onvermydlyk fcheen , zoo dat wy ons beftaan verfehuldigd zyn aan de hooce wysheit der maatregelen, welke zy genomen hebben: dan zy hebben het daar by noj; , niet gelaten; zy hebben hunne weldadigheid ook
uit-
,, Reit dezelve toedroeg; en dat, ingevolge „ van dien, Hy Heer de F eigennes, in cen „ zyner laatftë brieven naar Londen, aangedrongen hadt, het geen de Vereenigde Proviuticn betref, daar by voegende, dat de „ Engelfchen billyk moeften handelen jegens „ de Republiek; dat de Koning dezelve niet „ kon laaten vaaren; dus men gcvolglyk dit „ billyk verwagtte enz".
De Raad der Republiek Geneven heefraan de Algemeene Staten den navolgende brief, gedagtekend den 4 December 1782. toegezonden :
HOOG MOGENDE HEEREN!



JAARBOEKEN, December, 1782. 1545
«ïtgettrekt om de rust en den welvaart voor altoos onder ons te bevestigen.
Het is in dat heilzaam oogmerk , dat zy aan onze Raadsvergaderingen hebben voorgefteld een plan van een Edict, gelyklyk voordeclig zoo wel aan het g-'zag als aan de'vryheid; eme Acte van Guarantie, by welke zy 'de vrye uuoeffening onzer grondwetten in derzelver befcherming nemen;en een Traét-aat , onder eikanderen gefloten , waar door aan onzen Staat eene onfenendbare en altoo-durende onzydigheid verzekerd w"rd.
De groote en kleine Raad hebben het een en ' ander eenp.m'glyk aangenomen en de Algemeene' Raad, w ttiglvk beroepen zynde, heeft zulks be i kragtigd. Ind en een gedee'tc onzer Medeburgers nog misnoegt fchynt over de voordeden, die men het zelve heefc willen bezorgen , deszelfs misnoegen, het geen van geen duur kan zyn , is e^cer niet van dien aart, dat daar door de openbare ruft zoude geftoord worden, en wy vleytn onsr, dat derzelver nadenken cn de Vaderlyke zorgen der Regeringe eens eerlang alle zullen vere nigen die grondbeginfels van f-ematigoheid en wederZydfche toegenegenheid, welke de ziei der Ree-ablyken is.
Uwe Hoog Mogende, die zich akyd door de alleredelmoediafte bedryven hebben doen uitmunten , moeten noodwendig getroffen zyn, door de grootmoedigheid van on?e Doorluchtige Weldoeners. Wy hopen , Hoog Mogende Heeren, dat Uwe Hoog Mogende onze Repnbyk zullen blyven vereeren met hunne goedwilligheid, eu dac zy wel zullen aannemen de verzekering, die wy hun geven van onze eerbiedige en onkreukbare aankleving.
Onze alleryveriafte wenfehen zyn voor de behoudenis van U Hoog Mogende en wy bidden God, dat Hy byaanhoudenheïd deszelfs dierbaarRe Zegeningen- uitftoitte over Uwe bloeyerde LI 111 3 Ke-
\
'sGaA-
VENHAGE.
Brief van den Raad van Geneven , regens 'iet flilen van 'ftnne nluflen.



155° NIEUWE NEDERLANDSCHE
*8 Cs H-
Re,puSJyk , tot welzyn uwci volks en vin den Hcbornxleö Godsdienst, van welken zy de m-jgUge bdchermers zyn.
Wy zyn met allen eerbied, Hoog Mog. Heeren. Uwer Hoog Mogendens zeer onderdanige en ge* hooizame Dienaars
De Syndies en Raai van Gcneve. (Was geteekend)
Pl'ERARJ,
Nimmer is ons Gemeenebest in moeilyke ömftandigheden geweelt, of de gevoelens nopens het beftier der zaken waren verdeeld, en de oude nayver herleefde, cn , gelyk hec dan doorgaans gaat, niet alleen komen dan veele foorte van Twistfchriften , over het geen waar of onwaar, nuttig of fchadelyk, billyk of onbillyk is, naar yders byzondere begrippen , te voorfchyn ; maar zommiger hartstogten aan 't gisten, mengen hunne bitterheid hier in, en barften uit in lasterfchriften, die men nimmer zo veelen als in deze tyden, heeft gezien ons Land als overftromen. Onderwyl is het zeker, het geen wy meermalen hebben opgemerkt, dat ware,eerlyke, wyze en doorzigtige Voorftanders van Vaderland en Vryheid dezelve nimmer hebben aangezien als bekwame middelen om de Vryheid en de belangens van het Vaderland te handhaven, maar integendeel dezelven Reeds als zeer fchadelyk hebben aangemerkt, en gefchikt om de deelen van "t Staatslichaam juist dan van één te
fcheu-



JAARBOEKEN, December, 1782. I551
fclieuren, wanneer de eensgezindheid allernoodzakelykft, en de eenige hoop is,om zyne kragten naar buiten met vrugt tegen den vyand te ontwikkelen. Naaulyks is 'er onder de menigvuldige lafterfchriften één te voorfchyn gebragt, waar in zo lomp en onbcfchaafd allerlye perlbnaadjen, zonder onderfcheid, zyn aangetast en uitgefcholden geworden, als in zekeren Brief over de ware oorzaak van 's Lands ongeval, gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort,-in welken, ook op het nlleronbetamelvkfte van de Prinfesfe, Gemalinne van den Prinfe Erfftadhouder, gefproken zynde, en veel laster uitgefpouwd;oordeelde de Koning van Pruisfen, zodanige verongelykinge aan Hoogstdeszelfs Nigte aangedaan, met geen ftilzwygcn te moeten voorbygaan. Weshalven de Gezant van Zyne Majefteit, de Baron van ThuJemeyer, uit naam van zynen Meefter, den 17 December 1782. aan H. H. Mog. den navolgende Memorie heeft ingeleverd:
HOOG MOGENDE HEEREN.
T"\e onderst fchre ven Extraordinaris Envoyé van ^ Zyne Pr.uifïfifche Majefteit is geauthorifeerc, om onder het oog van U Hoog Mog. tc brengen de verontwaardiging ,welke de Koning zyn Meester, gevoeld heeft, vernemende, dat de ftrafwaardige Auteur van een Libel, ten tytel hebberde: Brief over de ware oorzaak van 'sLands Ongeval, gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort ,de vermetelheid heeft durven gebruiken om, op de allerftrafwaarwaardigfte wys, de Doorlugtige P rfcon van de Prinfesfe zyne Nigte aanteta&ten. Deuitftekende Lil 11 4 hoe-
's Gra-



I55J NIEUWE NEüüRLANDSGHfi
's Gra-
venhage»
Klagten van den Koning van Pruisfen, we. ^ens ze. verlaster'fïhrift.
hoedanigheden, welke Hare Koninglyke Hoogheid doen uitmunten, geven haar het onbetwistbaarfte recht op de eerbiedige achting van eene verlichte en erkennende Natie. Zyne Majefteit, die Prinfcs overgevende aan dc begeerte van den Prinfe van Orange, heefc, op dat tyditip, Hoog Mogende Heeren, Ulieden een nieuw hlyk gegeven van zvjie vriendfchap, en de inwoning van Hare Koninglyke Hoogheid in dit Land , heeft Ulieden doèn zien, op welk een prys zy behoorde gefchac te worden,
. De Koning twyffjlc geen oogenblik of U Hoog Mogende zuilen in zyne verontwaardiging deelen, en niet nalaten ten fpoedigfle te voldoen aan den eisch, welke hy hun heden doet door zynen Mimfter.
Zyne Majefteit verwagt, dat zy dc ftrikfte orders zullen geven , ten einde men zonder • uitftel werk make toe ontdekking vau den opfteller van die doemenswaardig gefchrifc, en dac zy hem, gelyk ook de lioekverkoopers, die het gedebiceerd en zy die zulks gedoogd hebben, naar gelang van derzelver misdaad, zullen doen ftraffen.
De Ondergelchreven kan voor Ulieden, Hoog Mogende Heeren , niet verbergen de verontwaardigende aandoening, welke Hare Koninglyke H )6gheit heefc gevoeld, ziende de doemenswaardige en noch door lasteringen verzwaarde oproerighcJr n , van welke het Libel, dat het onderwerp van deze Memorie is, een nieuw biyk geeft. 'sHage den 17 Dccsmber 1782.
(Was geteekend)
Th olem e ye u.
Hun Hoog Mogende namen terftond eenbeiluit, „ dat deCopie van de voorfz. Merao„ rie van wegen Haar Hoog Mogende gezon„ den zal worden, aan de Heeren Staten van „ de refpective Provinciën, met vriendelyk
„ en



JAARBOEKEN, December, 17S2. 1553
„ en crnftig verzoek, 'om ten fpoedigllen de' „ ftrikfte order te geeven , tot ontdekking' „ van den Auteur van het voorfchreeve Las-'
tergefchrift en tot een geproportioneerde „ ftraf van denzelven , zo wel als van dc „ Boekverkoopers, die het zelve hebben ge„ dcbiteerd, en van die geenen,die daar aan „ hebben geconniveert; en dat voorts Copic „ van de voorfchreeve Memorie gefteld zal
worden in handen van de Heeren van Lyn,, den van Hemmen en andere Haar Hoog „ Mogende Gedeputeerden tot de zaaken van „ dePlacaatenen Reglementen, ommemet en „ nevens eenige Heeren Gecommitteerden uit „ den Raad van* State, by Haar Ld. zelfs tc „ nomineeren, te examineeren en te overleg' „ gen, wat voorziening in het Diftrict van de „ Generaliteit tegen het voorfchreeve Las-
terfcMft gedaan behoorde te werden, en „ van alles alhier ter Vergadering rapport te „ doen '.
Ook hebben nog H. Hx Mog. den 24 dezer maand een Placaat beraamd tegens voorn. Lafterfchrift., belovende aan den ontdekker van den Maker, Schryver of Drukker van het zeiven en derzelver medepligtigen eene belooning van 1000 gouden Ryders, en vergifFenisfe, indien de ontdekker zeiven medephgtig mogt zyn, en verders wordt het verfpreidefl van dat Lasterfchrift op eene boete \ran 1000 gl. verboden.
"TV; Staaten Generaal der vereenigde Nederlanden, allen den geene die deeze zullen (ien of ' uooren ieefrn, ftlu'É: Doen teweéieri: Alfoo Wy L'lïli 5 jfl
Gra-
:k. * ■



'sGra-
VENHA-
cc.
Pla. tegen 't Lafierfchrift:Brief gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort.
1554 NIEUWE NEDERLANDSCHE
in ervaaringe zyn gekomen, dat, niettegenftaande de Placaaten en Ordonnantiën,cp het drukken en divulgeeren van feditieuic en caiumnieufe Gcfchriften van tyd tot tyd geëmaneert, met den druk is gemeen gemaakt en gedebiteert, zeeker zeer oproerig en lafterlyk Libel , geintituleert Brief over de ware oorzaak van 'f Lands ongeval, gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort, waar in de hooae Regeeiïng deezer Landen, Zyne Doorlugtige'Hoogheid de Heere Princc Erfftadhouder, mitsgaders Haare Konmglyke Hoogheid Hoogstdesfeifs Genvtlime, op eene fchandeleufe en verregaande wy,'c werden gelastert, en de goede Gemeente tot oproer, feditreufe beweegingen cn andere enorme misdaaden aangezet.
Zoo is 't, dat Wy daar in willende vootfien , onvermirrdert onfe voorige Placaaten , tegen de Pa^quillen, en andere fameufe en ejger'yke Gefchnften, van tyd tot tyd geëmaneert, tn in het by?onder ons Placaat van den 27 January i6yi, by deliberatie van den Raad van State der vereenigde Nederlanden, hebben goedgevonden, om, ter ontdekking van den Autheur of Autheurs van het voorfz. oproerig en lalterlyk Libel, geintituleert, Brief over de ware oorzaak van 's Lands ongeval, gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort, en derzelver CompLce:*, te belooven een prasmie van een duizend goude Ryders aan die geene, die zal aanwyzen, zoo dat dezelve in handen van de Justitie, en wel bepaaldelyk van een der Officieren onder het Resfort van de Generaliteit behoorende, gera,<ken, en van [iet fait zal worden overtuigt, den Maaker. Schryver of Drukker van het voorfz. Libel, of anderen, die daar meede cenigfints zullen zyn gemoeït geweest; en by aldien de voorfz. Ontdek! cr of A'.nbrenger zoude mogen weezen meedep'igtig, verklaaien Wy al het gunt hy daar m<ed tegen de Hooge Overheil beeft misdaan, aan hem nu voor abdan te p^rdonnceren, cn -dat hy daarenboven de voorfz. Praemie zal genieten,
en



JAARBOEKEN, December, 1782. 1555
cn desfelfs naam niet gemeld, maar fecreet gehou-' den worden: Verbiedende cn interdiccerende wyt'ers by deeze wel ernftig een iegelyk , van wac Raai, qualiteit en conditie dezelve ook zoude mogen weezen, hec voorfz. fedicieus en Lsraflyk Li- • bel op eenigerley wyze na te drukkm , uit te gee*i ven, te disfemineeren of te verfpreiden , op de verbeurte van hec zelve en op een boete van zesj duizend guldens, mitsgaders op pcene, ten rainften van bannisfement voor altoas, of andere arbitraale correctie naar exigentie van zaake ; welke boete voor een derdedeel zal komen ten profytevan den Officier, die de calangezal doen, het tweede der dedeel ten behoeven van den Aanbrenger, en bet reffeerende derdedeel ten behoeven van den Armen, daar de calange zal worden gedaan: En, vermits eenige perfoonen, om haare onbetaamelyke handelingen fecreet te houden , zouden kunnen prtetexteeren, dat het voorfz. Libel aan haar onder een bloot Couvert is toegezonden, zonder te konnen zeggen, door wie of'van wat Plaatfen, lallen en beveelen Wy, dat alle Boekdrukkers Boekverkoopers, en voorts alle en een iegelyk, aan welke het bovengemelde oproerig en lasterlyk Libel, geindtuleert, Brief over de ware oorzaak van''s Lanih ongeval, gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort, gelönden mogte worden , of reeds coegezonder zouden moogen zyn , het zy om te verkoopen« vereeren, difttibueeren, leencn of leefen, gehon den zullen weezen, het zelve aanftonds te brengei cn over rp leeveren aan den Officier of Magiftraa ter plaatfe van hunne refidentie , of daar zy he zelve zullen ontfangen; op pcene, dat zy voor d< Disfeminateurs ea Verfpreydcrs van het zelve ge houden, en als de zoodanige ia voegen voorfz. ge ftraft zullen worden.
Ordonneerende wel expresfelyk alle' Officierc; err Jufticiereu , tot het Resfort van de Generalitei beboorende , die zulks toeffaat , dit ons tegen woordi? Placaat ftriclclyk en praecifelyk te exëcu
tei
sGra-
/ENfUg£.
?lac. teren 't Lafter. chrift: Brief gevonden tusfchen Utrecht m Arnersfoort.
:
l
1
t



'ï55<5 NIEUWE NEDERLANDSOHE
'sGua-
VE HACE.
Tlac. te
gen 't
Lafler-
fchrift
en Brie)
geïondet
tusfchen
Utrecht
en h-
mers-
fo'jrt.
s
teeren, nair desfelfs forme en inhouden, zonder eenige dilïïrnulatie of conniventie, op pcene van p ivatie van hunlieder Officie.
En op dat > iemand nier van ;f.norantie preten. dcere, maar wecten moge , waar na hem deezen a ngsande zal hebb m te reguleeren, laften en bever Ier, Wy dezelve Onze Officieren en jfafticiersn, omme deez. r On^.en Placaatc van ftonden aan alomme te verkondigen , publiceeren en affigeeren, ter plaatfen daar men gewojn is zoodanige publicatie en affbrJe te doen, procedeerende eo doende procedeeren tegens üe Contravmteurs van dien, zonder eenige gratie, oogluykmg, faveur,. disfimulatie of verdrag; want wy zulks bevonden hebben ten diende van den Landen te behooren.
Gegeeven in den Hage , onder het Cachet van den Staat, de Paraphu-e van den Heere Pra;fideeren ]e in Ónze Vergadering, en de vSignature van Onzen Griffier, op den 24 December 178a.
Was geparapheert,
D. j. v. Heeckerf.n, Vt. Onder ftond, ter ordonnantie van dezelve; (Was geteikent)
H. F/i CEL.
. Zynde op het fpatium gebrukt het Cact et van haar hoog Mog. op een ro den Ouwel overdekt met een papiere Kuyte.
Wy vinden deze klagten van den Pruisrchen Monarch niet ongegrond , maar wy neenen teffens, dat de Schr.yver van het Kleeffche Nieuwspapier , onder den tytel ;an Courier du Bas-Khin bekend, een onierdaan van dien zelfden Koning, ook geen jeringe reden tet klagten heeft gegeven, met
ia



JAARBOEKEN, December. 1782. 1557
in zyn No. 104. bl. 868. van het Hof van: Holland, Zeeland en Friesland, een Ge-' rechtshof, dat altyd in het genot geweett' is, en nog is, van den roem van eene onkreukbare rechtsoeffening, ter gelegenheid van het onderzoek nopens het geen op den 6 December is voorgevallen, en waar van wy ftraks fpreken zullen, aldus te fchryven : Loin qua la Cour de Juftice ait cesfé les pourfuites au fujet des rejouisfances du 6, elle les continue au contraire t.vec une ardeur, qui ann'onc: asfez. quelle defireroit de trouver descoupabies,
Wat nu het gebeurde zeiven op den 6 dezer maand betreft,wy zullen het zeiven eenvouvvig en met volkomene onzydigheid verhalen, en voor eerR opmerken, dat den 4 te voren, wanneer men , in de Herberg de Gouden Leeuw, de reekening opnam van dc Bof- of Parel buurt, (welke nog wegens de kosten van Eerbogen ter gelegenheid van de meerderjarigheid van den Prinfe Erflhdhouder in 't jaar 1766 een kwaad Hot hadt van 1200 gl.); de Threforier van Z. D. Hoogheid Reigersman aldaar verfcheen, cn aan die Buurt, uit naam van Z. D. Hoogheid, eenen gouden Beeker en 72 gouden Ryders ten gefchenke gaf. Ten zelfden tyde berigtte de Haagfche Nieuwstyd'mgl'chry ver, dat 'er een Dankadres aan Z. D. Hoogheid, tegens den volgende maandag den 9 dezer, in de Oude of St. Joris Doelen ,tzoude ter tekening liggen. Dit adres wierdt ook door eenen BnrgerVrrmeulen, en zynen Zoon, en Guftaaf ündheen, een Zweed, rondgebragt ter onderteekening.
Na-
sGra;e.



'sGra-
venhace.
NIEUWE NEDERLANDSCHE
Namenlyk, wy hebben hier voren bl nSr reeds gemeld, dat Z. D. Hoogheid den 7 gftober 178a. een juftificatoire Memorie aan H. H. Mog. hadt overgeleverd. Een geul Inwooners en Burgers dezer Hofplaatfevondt dan goed een Dankadrcs op te Hellen aan Z D. Hoogheid voor de openingen in die Memorie gegeven, wegens het beftier der Zeemagt van den Staat en Vaderlyke zorgen enz Dit Dankadres, by de meelle nieuwspapieren ook algemeen bekend gemaakt, luidde aldus: '
DOORLUCHTIGE VORSTEN HEER!
Qeeven met fcbuldige onderdanigheid en eerbied ^ te kennen de ondergeteekenden, alle Burgers en Schutters, mitsgaders Ingezeetenen van 'sGravenbage:
Dat de ondergetekenden zeedert een geruimen tyd met groot leedweezen en verontwaardirnnr* vernomen hebben de ongegronde vermoedens, leugens en calummen van veele kwalyk geintentioneerde Ingezeetenen van allerlei Staat en ran* m onze Republiek omtrent het gedrag, 't welke" Uwe Doorl. Hoogheid in het bellieren van 's lands Zeemagt zeedert het uitberflen van den Oorlo^ met E-geland gehouden heb'. 0
Dat die toomlooze lasterzugt en ongehoorde licentie yan eenige ontaarde Ingezeetenen , en Ooroermaakers zoo verre is gegaan, dat men zig niet ontzien heeft, om den goeden raam en repmatie van Uwe Doorl. Hoogheid, zelfs by verfcheide fameufe libellen en lasterfchrifren , zoo onreetvaardig als ftrafTeloos te bezwalken, en Hoosstdenzelven op de /chandelykfte wyze ten toon te Rellen, en als een verrader van '1 Vaderland, en
de



JAARBOEKEN, December, 1732. i$55>
de oorzaak van deszelfs tegenwoordige rampen < met de haatlykfte coleuren af te fchilderen, en by , de gemeente zwart te maaken. ,
Dat de ondergeteekenden gelyk ook alle braave en welmeenende Ingezeetenen van 't Vaderland, 1 zig in tegendeel ten vollen verzeekerd gehouden helden, dat de zoo genaamde inactiviteit en be* klaaglyke ftaat van onze Zeemagt geenzints aan, een verkeerd gedrag of kwaade directie van Uwe , Door-I, Hoogheid, maar aan andere oorzaaken en omftandightoen, die geheel buiten Uwe Hoogheid, zyn, en wel fpecialyk aan een verwarrloozing en verval van gemelde Zeemagt, zeedert den tyd van omtrent 80 Jaaren, was toe te fchryven.
Dat wyders ook uit de petitiën van Oorlog, en andere gedrukte Hukken, het aan een iegelyk bekend is, dat Uwe Doorl. Hoogh. van het begin Uwer adminittratie af, alle Uwe poogingen hebc aangewend, er. al Uw geza^ beüeed, om onze vervallen navale magt wederom te herftellen, en in dien ftaat te brengen , dat wy voor geene aanvallen van Vyanden te vreezen hadden , en ons Vaderland in het geruste en ongefloorde bezit van haar verkreegen vryheid blyven konde.
Dat hoe zeer de ondergeteekenden al verder ten vollen overtuigd zyn, dat Uwe Doorl. Hoogheid zeedert hec ontftaan van den Oorlog met Engeland, alles wat in Hoogstdeszelfs vermoo^en is geweest, heeft aangewend, om den vyand alle moogelyke afbreuk toe te brengen , in zoo verre de tegenwoordige fituatie van 's Lands verva len Zeemagt zulks heefc gepermitteerd, en dat dus Hoogstdezelve het welzyn van het Vaderland op de best mogelyke wyze, en met de zuiverfte inzigten,behartigd heeft, egter de ondergeteekenden tot hun fmertelyk leedweezen hebben moeten zien, dat deeze welmeenende en Vaderlandslievende pogingen niet in Raat zyn geweest, om in deeze facTeufe en oproerige tyden te beletten, dat Uwe Doorl. Hoogheid, gedumende den tegenwoordige fata.
les
sGra-
;e.
Ontwerp ■an een Dankidresxan Z. D. Hoog'leid.



ï56o NIEUWE NEÜEKLANDSCHK
's Gra-
venuage.
Ontwerp van een ' Dank ' étdre. aan Z. D.Hoog i heid. '
1
I c l d b
i
h b
h
• u l
V,
d z h di z; cr as
!en Oorlog, by continuatie het voorwerp des lasterzugt van ve> fcheide ontaarde en ondankbaare Ingezeetenen geweest is.
Dat Uwe Doorl. Hoogheid eindelyk, te? verdediging van deszelfs gefchonde eere, goeden naam Hl reputatie, en tot weeringe van alle vuilaartige nfimulatien en lasteringen , noodig en raadzaam geoordeeld heeft, om op den 7 October 17^2 aan ïun Hoog Mog. over te geeven een Misfive, beïcffens een ample Memorie , behelzende een geletailleerde opening van Zyne uehouden directie ils Admiraal Generaal van de Unie : Ten einde laar door zoo wel zyne tydgenooten, als de onlevooroordeelde postericeit, te overtuigen , etr met •nwraakbaare bewyzen te ftaaven , dat 'er ftaande leezen Oorlog geene inactiviteit of werk- en yverlosheid in het publiek beltuur, en het werk der tlanne plaats gehad heefc, en dat het niet aan Uwe loogbeid ce wycen is, dat sLands navale magt, ie zeedert byua een halve eeuw voor deszelfs geoorte in hec diepfte verval geraakt was, thans oor deszelfs zwakheid en onbeftaanbaarheid geheel uiten ftaac is, om aan cen magtigen vyand, welke eduurende die geheelen reeks van jaaren zyne eemagc fteeds vermeerderd en verbeeterd heefc, et hooft te bieden , en gevoelige flaagen toe te rengen.
Dat de Ondergeteekenden derhalven gemeent ?bben, niet langer te moeten uitflellen, maar dit :gerwoordige tydltip waar te neemen , om aan we Doorl. Hoogh. opcntlyk en op de plegtiglle yze te betuigen hunne gevoelens, niet alleen van ;fde, eerbied en onverbreekbaare verknochtheid, e hen ten opzigte van Uwe Hoogheid altoos beeld hebben, maar teffens ook van neederige ermtenis en opregtedankbaarheid, wegens Hoogst:s/elfs betoonden onvermoeiden yver en waakamheid voor de ware beltinnen van den Staat, 1 voor dc heilzaame poogingen door denzelvcu ngewend om. ons iievc Vaderland in de jammer-
lykö



JAARBOEKEN, December, 1782. 15,6]
lyke en elendige fituatie, waar in het zelve zig thans bevind, op het voerfpooT Zyner Doorl. Voorvaderen, zooveel moogelyk te befchermen, en voor deszc-Ks ondergang te bewaaren , met toewenfchiDge dat de goede Voorzienigheid, die Uwe Doorl. Hoogh. aan het hoofd van deeze Republiek gefield heeft, denzelven in de waarneeminge van Zyne zwaarwigtige en aanzienelykepost kragtdadig zal onderfteunen,Zyne heilzaarne, welmeenende en Vaderlandslievende poogingen , tot 'sLands behoud en toekomend welvaaren,op aller- ■ lei wyze zal zeegenen, en Hoogstdenzelven over alle ZyDe vyanden en lasteraars zal doen triumphceren. En voorts met betuiging en verve kering dac Uwe Doorl. Hoogh. de ondergeteekenden ten allen tyden zal bereid vinden, om als getrouwe Burgers tn Schutters, agtervolgende hun eed cn pl/gt, Uwe dierbaaie en luisterryke perfoon, mitsgaders hec Vorftelyke Huis, tegen alle aanvallen, confpiratien en onderdrukkingen Zyner Vvsnden met hun goed en bloed te helpen befchermen en verdeedigen,
Onderwyl vervoegde zig den 6 December Jonkheer van der Does, Heer van beide de Noordwyken, Bailïuw van deze Hofplaatfe, by de Regeering, en vertoonde aldaar het navolgend fchriftelyk voorftel van Zyne Doorlugtige Hoogheid:
,, Ik zoude den Heer van Noordwyk ver,, zoeken uit myn naam aan de Wech van „ 's Gravenhage te declareren, dat ik verno„ men hebbende , dat door eenige Burgers „ alhier rond gebragt wierdt zeker Dankadrei, „ het welk heden in de 's Gravenhaagfche „ Courant is geïhfer.ëerd , om hetzelve ter „ Onderteekening aan te bieden; dat reeds „ een aantal van Burgers en ingezetenen LetMmmmm " „ zelve
's Gravenhage.
Ontwerp
van een
Dank.
adres
aan Z.
D.Hoog.
'teid.



1552 NIEUWE NEDERLANDSHE
'sGf a-
VENHAGE.
I
„ zelve geteckend hadden, doch dat andereny „ zulks gedeclineerd of zich niet genegen „ getoond hadden, om hetzelve zoo als het „ is leggende , te onderfchryven; noodig „ geoordeeld hebbe, aan U Hoog Welgebo„ rente betuigen, dat ik, hoe zeer alleen ,, attribtierende aan een goeden yver voor my en myn Hui.3, de demarche door die Perfonen gedaan, niet gaarne zoude ont„ fangen een Dankadrts, waar over het ook moge zyn , ten ware dac alle die geene, welke hetzelve onderteekenen, zulks doen „ met genoegen en uit overtuiging,endewyl „ het mybyzonder leed zoude doen, dat over „ het teekenen of niet teekenen van het bewufte ftuk eenig ongenoegen ontftond on„ der de Burgers en goede Ingezetenen van „ 's Gravenhage, het my aangenaam zal zyn', „ dat maatregulen genomen worden om alle ,., ongenoegen onder dezelve voor te komen, „ en dat Hun Edele Achtbare zoodanige maat regulen daar toe beraamden, als tot maintien „ van de ruft noodig zullen oordeelen".
Inmiddels dat men met dit DankadreS bezig was, zyn hier in deze Hofplaatfe op den 6 December vrydags avonds, bekend onder den ouden tytel van St. Nikolaas avond, eenige bewegingen ontftaan, welke verdagtzyn geworden van eenig uitzigt te hebben. Reeds 's morgens vroeg liepen eenige Drukkers knegts met Oranje Strikken op hunne hoeden. Dog de Regcering dezer Stede vergaderde ren twee uuren 's namiddags en heefc het rondlopen én ter teekbning leggen van het Dankadres, ia de Haaglche cn andere Couranten



JAARBOEKEN, December, 1782. 1563
ranten vermeld, verboden, en vervolgends den inhoud goedkeurd van zeker Dankadres,^ door den Heer Burgemeefter Siicber, als Collonel der Schutterye voorgedragen, aan een ieder de vryheid latende het zelve al of niet te ondertekenen: verders is de volgende waarfchouvving den 9 dezer maand afgekondigd :
„ De Magiftraat van 's Gravenhage , heb,, bende doen interdiceren zeker Dankadres, 3, het welk door eenige perfonen aan diffë,, rente huizen ter onderteekening is aangc„ boden , heeft als nog goedgevonden by „ dezelve interdictie te perfifteren , en alle „ en een iegelyk by deze te waarfchouwen, s% van met geen Dankadres, hoe genaamt, „ rond te gaan , of op eenige plaatfen ter „ onderteekening te leggen; zullende alleen
kunnen worden onderteekend een Darijc„ adres, heden in de Haagfche Courant ver„ meid, en op de Schutters Doele alhier ten „ dien einde zullende leggen', op poene dat „ die geene, die met eenig Dankadres, van „ wat inhoud net zelve zy, op eenige plaats ter 5, onderteekening rond gaat, of het zelve op s, eenige plaats ter onderteekening legt, ook „ die geene die gedoogd, dat een Dankadres „ aan zyn huis ter onderteekening gelegt „ werd:, verbeuren zal een boete van een „ duizend Caroli guldens, en in cas van on„ vermogen, arbitrair, ja zelfs aan den lyve, „ zal worden geftraft &c."
Dit goedgekeurd Dankadres luidt aldus:
r.1 ra ra tn in 2
Denk-
sGr'A.-
'enhae.



1564 NIEÜWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
veis hage*
Dankadresder
Haag-
fche
Schuttery aan den prinfe Erfftadhouder.
Dank Adres aan Zyn Doorl. Hoogheid den Heere Prince van Oranje en Nas fa u , Erf - Stadhouder t KapieinGeneraal en Admiraal der Vereenigde Nederlanden.
DOORLUCHTiGSTE VORST EN HEER!
tlTet zy ons gegunt, met de diepfte Hoogachting Uwe Doorluchtigfte Hoogheid te naderen, ten einde op het nederigfte aan Hoogstdezelve met welmeenende verzeekering te betuigen, dat het welzyn van Uwe Doorluchtige Hoogheid en van het Vorflelyke Huis ons alle naauw aan het herte legt, en dat wy nimmer uit het oog zullen verl ezen de getrouwheid, die wy aan Uwe Doorl. Hoogheid volgens onzen plicht verfchuldigt zyn, als mede de Liefde en Hoogachting voor Uwe Doorl. Hoogheid, waar van wy in alle omftandigheden de fpreekenfte bewyzen zullen trachten te geeven.
Dat ons innig fmerten de omflandigheden,waariu Uwe Doorl. Hoogheid tans in deeze donkere tyden zich bevind , en dat wy alle betuigen onze i' rtgrondige Dankzegging voor al het geen Uwe Doorl. Hoogheid in Hobtjftdeszelfs aanzienelyke poffen tot weezendlyk welzyn van dit gemeenebeu: heeft aangewend, cn dat wy verklaaren te berusten in alle het geene Uwe Doorl. Hoogheid met opdicht tót 's Lands zaken verricht heeft.
Verders neemen' wy de Vryheid Uwe Doorl. Hoogheid op het plechtigfte te verzeekeren, dat wy ons ten allen t^den zullen gedraagen als braave en getrouwe Ingezeetenen betaamd, èn voornamentlyk waakenvoor de voorrechten en Privilegiën, zo van Uwe Doorluchtige Hoogheid als van onze Magilbaat en Burgerye , voor dewelken wy bereid zyn goed en bloed op te offeren , en dat wy niets n.eer verlangen , d3n dat eens een heilzaam middel mach werden uitgedacht om het disfemineeren van
alle



JAARROEKEN , December, 178a. 1565
alle lafterlyke en oproerige Gefchriften, dewelke zo regen Uwe Doorl. Koogheids Perfoon als tegen andere hooge Staatsperfoonen, zyn in het ligt ge-< komen . en die wy met de uiterfte verontwaardiging en verachting belchouwen, ten eenemaal te doen ophouden.
Dit Dankaddres, dus goedgekeurd, is op de Schutters Doelen ter tekening gelegd, en na, door omtrend iroo fchutters, getekend te zyn, den 18 dezer Maand door den Haagfchen Krygsraad aan Zyne Hoogheid overgegeven.
Ook heeft de Regeering dezer Stede den Bailluvv van 'sHage, Jonkheer van der Does, Heer van beide de Noordwyken , benevens de drie regeerende Burgemeesteren benoemd, benevens den Secretaris van der Gocs, om Zyne Doorlugtige Hoogheid te bedanken voor Hoogftdeszelfs betoonden yver, vredelievendheid en zucht voor de ware belangens van deze Stad en Burgerye : gelyk dan ook deze pligtspleging by Z. Hoogheid den 7 dezer is afgelegd.
Dat onderwyl ook dit Dankadres niet ten eenenmale vry van bedenkingen heeft toegefcheenen; zal kunnen afgenomen worden uit het volgend
ExtraSt uit de Refolutien van de Heeren Staten van Holland en Wejh Friesland, in Hun Ed. Gr. Mog. Vergaderinge genomen op Zaturdag den 21 December 1782.
T}s Raadpenfionaris heeft ter vergadering gerapporteerd, darde Heerru van de Rid.'erichap, ea verdere. Hun Ed. Gr. Mogende GecoinmiiteerMfflBfflu] 3 den
sGra-
ïe.



ïjóö NIEUWE NEDERLANDSCHE
'sG«A- <
'vKNUA- ! ce. 1 I
Befluit i der Sta- i /£« »w« ' IJ>."<nid ti;pens Dankadres f en enz.
!cn tot het groot Befogne, in gevolge en ter volloening van Hun Ed. Gr. Mog. Refolutie cotinisforiaa) van den j8 dezer maand,met de Heeren Gecommitteerde Raaden], hadden geëxamineerd ie M.sfive van de gemelde Heeren Gecommitteerie Raaden ten zei ven dage gefchreven, waar by /erflag hebben gedaan van hun verrigte, uit kragte tan Hun Ed. Gr. Mog. Refolutie van den y te roren, voor zoveel daar by hebben verzogt, dat Hun Ed. Gr. Mog. hoo-ft derze'ver intentie na Ier jebefden te manifeltpren', in hoe ver zy by Hun Kd. Gr. Mog. gemelde Refolutie waren g'qualificeerd ten opzigte der materie van zceb.r Dankadres, en dat zy Heeren Gecommitteerden in ifcting genomen hebbende, dar, het ,-^cer 'VrnVadres van, de Haaglche Schuttery aan Zyne Doori. Hoogheid , den' Heere Prince Erfliadhouder , by de voorfz. Misfive van Heeren Gecom: uiteer ie Raaden vermeld, reeds zyn beflag had gekreesen, en dadelyk ovrrgeg^even was, en dat, offehaon de inhoud van hetzelve bedenaehk z/mde kunnen voorkomen, uit hoofde van het fL.fwygen, dat daar in wesens de verfcbuldigde trouw eu gehoorzaamheid aan Hun Ed. Gr. Mog., word gehouden , nogtans vau de Haagfche Schuttery in geenen deele kan worden vermoed , dat zy door de Onderteekening van het voorfz. Dankadres eenigzti s zoude oordeelen, ontfjaagen te zvn van haaren voorigen eed, of van de verpfgung, daar in vervat, en alle Ingezeetenen opgelegt, om aan Huti Ed. Gr. Mog. als den wettigen Souverain deezer Provincie, gehouw en getrouw te zyn, en de Voorregten en Privilegiën van den Lande ce h b en bevorderen; dogdathet egter ligtelyk zoude kunnen gebeuren, dat onder pretext van nadere of andere Dankadresfen te vervaardigen, en doen reekenen, nieuwe aanleiding wierd g momen, om de | o.dngen tot het verwekken van onrust en verdoeldneid te bevorderen , het welk dus tot voorkoming van zoortgelyke mconvenienten, als Teeds
alhier



JAARBOEKEN, December, 178*. ï&>7
alhier ondervonden zyn, alzins behoord te worden te keer gegaan: dienvolgende van advile zouden zvn dat de Heeren Gecommitteerde Raaden alh-er'in den Ha«e zouden behoren te worden geauthorifeerc, en wel ernftig gerecommandeert, om naauwkeurig toe te zien op het ver vaardigen, rondbrengen , teekenen of doen teekenen van eenige Dankadrtsfen, het welk verder alhier in den Hage zoude moogen werden ondernomen, en by de eerfte ontdekking daar van zulks kragtdadig tegen ts jftïn en te «uiten, het zy door eene aanichryvmg, totdat einde te doen aan den Magiftraat van 'sGravenl.age, het zy door zoodanige andere middelen , als r.aar de omftandigheid van zaaken het efficacieuft bevonden zouden mogen worden.
Maar om tot de bewegingen, welken op Nikolaas avond waren voorgevallen, te ruo' te keeren, verfcheidene perlbnen, waar onder de knegts van het Giethuis en eenige Drukkers knegts, liepen met oranje ftrikken opgetooid, dien St. Nikolaas avond, langs Rraat, drinkende, zingende, dansfende en roepende by herhaling : Vivat Oranje; fpraken die hun ontmoeteden], aan, vragende of zy goede Prinshiden xuaren , verlcheenen met flambouwen op 't Prinfenhof, en begonnen vuurwerkjes af te Reken. Zy trokken hierop naar verfcheidene huizen, als van den Bailluw van Noordwyk, den Raadpenfionaris van Bleyszvyk, en Griffier Fagel; verfcheidene luiden, onder anderen den Boden van Dordrecht, niet vriendelyk aanfprekende enz. Eenige Leden van de vergadering der Staten van Holland waren eens. naai: huis gekeerd, omdat de vergadering tot den 11 was uitgefteld. Dog de Heeren AfMmmmm 4 ge-
'sCra-
venhace.
Be/luit der Staten van Holland nopens Dankadresfmenz."



YOftA-
WNHAGiJ.
f)fa NIEUWE NEDERLANDSCïIË
gezondenen van Dordrecht en Amfteldam tegenwoordig zynde , en van het gebeurde onderngt, begaven zig den volgende dag naar den Raadpenfionaris, en overreedden dcnzelven om de afwezende Leden jn plaats van den 11, tegen den 9 's maandags in 's Hage te ontbieden. Wanneer dan de te rug geroepene Leden wederom in 's Hage waren aangekomen, en 's maandags den 9 by een vergaard , is dc Prins Erfftadhouder ook in deze vergadering verfcheenen , openende dezelve door de navolgende aanfpraak.
EDELE GROOT MOG. HEEREN!
Tn de yoorleedcn weck vcrnoomen hebbende, dat binnen deeze plaatfe wierd gcprrefenteerc ter onderteekening zeker Dankadres, wiens inhoud ]n de sGravenha'gfche Courant van Vrydag jongftleeden is geinfereert, en dat hec zelve door een aantal van Burgers en Ingezeetenen was gcieekenc , dog dac anderen zulks gedeclineerc hadden, of niet geneegen waren, hetzelve zoo als het was liggende, te onderfchryven , hebbe ik noodig geoordeeld de Heer van Noortwyk als M L r„ran «Gravenhnrre te verzoeken, aan den Hrat™ die plaatfe, uit mVn naam te beIZFI'J hoe zeeï alleen attriboeerende aan ™-,ghI lCVJr n00? My en Myn Huis, de demarche door die Perfoonen gedaan, niet e*arre zoude omfansen cen Dankadres, waar ove* het
2 ^ii6 i™0860, Zyn' ten warc» ^ alle die geenen , welke het zelyeonderteekenden^u'ks deedm KnnTT"/" ulcoYert"''g''ng ,en dewy! het My byzonder leed zoude doen, dat over het teekenen otmet teekenen van het bewufte (luk, eenig ongenoegen onrftond, onder de Burgers en Ingezeetenen van 'sGravenhage, het My aangenaam zou-
de



JAARBOEKEN, December, 1782. 1569
de zyn, dat mnatregulen genoomen wierden, om alle ongenoegen onder dezelve voor te komen ' en dat Hun Edele Agtbaare zodanige maatregelen daar toe beraamden als tot maintien van de ruR nodig zullen oordeelen.
Waar op meergemelde Magiftraat heeft goedje < vonden geregtelyk te doen interdiceeren, het verder ter onderteekening brengen of leggen, van het voorgemelde Dankadres; dog de Krygsraad van deHaagfche Schutterye hebbende gerefol veert, tenj einde een blyk te geeven, van derzelver genegen-heidvoor My en Myn Huis, door de Heer Bur-; gr meester Sticker, ah Collonel, aan den Magiftraac • te doen voordraagen een ar der Dankadres, welkers < inhoud door gemelde Magiftraat is goedgekeurt heeden in de 'sGravenfiaagfche Courant geplaatft* en aan een ieder de vryheid gelaaten, om het zelve te onderteekenen, het welk' zoo als Ik vernee» me, reeds gefehied is door meeff alle de dienffc doende en afgetrecde Officieren der Schutterye hebbe ik gemeent,dat ik dit blyk van gefl'egerjfleid yan de Burgers cn Ingezeetenen van' Myle Geboorteplaats, niet behoorde af te keuren, en d?t Ik het geluk hebbende van in eene vrye Republicq te leeven, geen hinder of be'ctwl aan dat voomremen, dat voor niemand Icefif konde zvn behoorde roe te brengen. '
Inmiddels is het, op voorleeden Vrydag avond na fj C ^eds met het P^ftnteeren van' het eerftgemelde Dankadres was opgehouden, voorgevallen dat etmge Ingezeetenen, zig met het pleegen van vreugdebedryven , zoo op het Binnen, en Buitenho , als «p eenige andere plaatfen beez'g hebben gehouden, dog zonder, zooverre My bewuft is zig (chuldig gemaakt te hebben aan eenige daade Jykneeden, of aan ietwes dat als een oprcer konde worden geconfidercert; Zoo ras als ik vernam «eeze teekenen van vrolykhcid Jiet ik den commandeerende Officier van de Hooftwagt by my komen, en beiaitede hem wel toe te zien, dac de Wagt in Mmmmm j ordre
sGka..
'ENHA3E.
Voor. hagt ■an Z. D.Honrleid hg>ens de leweginren op it. Nik. ivoncl.



's Gr fut
VENHAGE.
Voor- , dragt van Z. D. Hoogheid nopens de beivcgin ■ gen op St. Nik. avond.
i57o NIEUWE NEDERLANDSCHE
ordre bv een gebonden en de Patrouilles regulier uitgezonden, en dat alle desordres en moleflen wierden voorgekomen^ dog teffens, zoo lange die Ingezeetenen niet anders deeden dan vrolvkheid te toonen, bun ongemoeit te laaten, wyl Ik niet raadzaam oordeelde, de Militie vau den Staat te gebruiken, om deeze Ingezeeten in derzelver vrezgde te (looren, zoo lange als zy zig aan geene Feite'ykheden fchuldig maakten: Geinformeerd zynde dat 't geen tot de byeenkomft van U Ed. Groot Mog. op deezen ongewoonen tyd, aanleiding gegeeveD beeft, zvn de bovengemelde omflandigheeden, hebbe ik nodig geagt U Edele Groot Mog. van het voorgevallene verflag te doen , en teffens hier by te moeten voegen eenige confideratien , die My 'zyn voorgekomen van het uiterfte belang te zyn, yoor den dienft van het Vaderland en voor de eer «pn luüler van deeze hooge Vergadering.
Ik heb reeds zedert een zeer genrmên tyd,met de diepfle verontwaardiging moeten oudervinden, op welk eene licentieufe v»y,'e in pubüke Gefchrif. ten Myne eer is aangeiaft, en door welke calumnieufe middelen men getragt heefc, vooral by de Diemermee.fche en ZutdhoilandfcheCouranten, al Myn aanzien en Myne directie verdae,t te maaken, Ik heb hooggaande injutien met veele Leden der hooge Regeering en Perfoonen van aanzien, en met verfcheide Ctiicieren van den eerften rang in 'sLands dienlt moeten dulden; waar van het gevolg geweeft is, dat Ik nog onlangs in een zeer algemeen gedisfemineert Libel opdê aller o voorbeeIdelykfle wyze, cn met My verfcheiden zeer agtbaare Regenten en Ministers van deeze cn andere Provinciën, voor hec publicq zyn getraduceere als vervloekte Ven aders val) het Vaderland, en eerlo ze Fielten , zeo als ook de Princesfe Myne Ge. maÜnne en verfcheide andere aanzienlyke Perfooren, op eene allerhatelykde wyze aldaar werden geuaduceert, en waar by te gelyk, als een daad van eer en pligc mee ronde woorden de omkeering
van



JAARBOEKEN, December, 1782, 1571
van 's Lands conftiturje en het dryven van een' dolk in myn hart wierd aangepreezen 1 Ik kan niet voor U Edele Grooi Mog. verber- < gen, hoe zeer het My geunert heeft, dat noch Cvlyne gevoeligheid., noch de klagten over deeze « hooggaande en allergevaarlyklte tumultuairen op- < ruijingen, noch de bekommeringen en doleantien ' van diverfe beleedigde Perfoonen, noch de .idres fen van een gantscn aantal onzer Zee-Officieren,. noch de herhaalde en Badrukkeiyke vertoogeu van, het Provinciaal Hof van-Jultitie, hetwelk ook welvoornamelyk is geweest om den luister der Wetten,, en de eer en goede naam van 's Lands Reg nten en van alle brav'ö Ingezeetenen te maintineeten, noch eindelyk de a;u gekqndigde viees van 'at zelfde Hof voor de^lieifchroomelyklte g: velgen, tot her toe hebben kunnen effedlueeren,d ■■:<. dee^e allergevaarlykfle licentie is beteugelt geworden.
En daar deeze .oproerige middelen , waar door Myne eer, met de eer van verfchei.ien Leden deezer hooge Vergadering cn andere aanzienly-:e Perfoonen, zoo eenen geiuimen tyd ftrafloos is vertreeden ea gefmaad, zonder dat tot nog toe daar t*gjén door U Edele Groot Mog. eene gereraale voorzieninge is gedaan, de eenige aanleiding fchynen gegeevep te hebben, dat verfcheide Ingezeetenen dien onvoorbeeldelyken hoon niet langer kunnende verdraagen, of door hunftilzwygen willende toe te Hemmen, gemcent hebben ter onderkenning fchynen van hunne denkenswyze een openbaar blyk te moeten geeven van het afgryzen, het welk zy van deeze misdaadigneid gevoelen; zoo kan Ik My ook niet verbetlden, dat een eenig Lid van deeze hooge Vergadering zou willen met eikanderen gelyk Hellen, aan de eene zyde het zoo hoonend aantallen van My»e eer, en van de eer en goeden naam vaa aanzienlyke Leden van de hooge Regeerirg, dje ons veel dierbaarder weezen moet dan het leeven, en het oproepen vaj de .Natie tot moord, vervolging en alleriey fmaadende kleinagting van dezel-
\e,
s G.ta-
hf-HA-
;e.
Iragt >a» Z. 9. Hoog-. leid nopens de 'lewegiu^en óp Sr. Nik. wond.



'sGra-
vknh a' ce.
Voórdragtvan Z, D.FIoog heid no~ pens de be:vegin gen op St Nik. avond.
i
I (
( 1
i i i ]
1572 NIEUWE NEDERLANDSCHE
ve, mitsgaders de gevaarlykfte oproerigheid tegen 's Lands beftier en conRituiie, 'cn aan den anderen kmc eenige geneegcne poginsen en blyken van aankleeving en genoegen van "fommige Ingezeetenen. 't Scbync My dus- toe,'dac, zal de eer deezer hooge V ergadering blyven gêcónfêrvèerr, , zal de luiRer der Wetten rn 'Juftitie wenen ge. handhaaft, zal de iriri rlyke ru t bevordert en hec nodig ver;rouwen her/lelt, mitsgaders de voorkoming der ichreomelykfte o'heilcn en rampen,efficacieus daar gertelt worden, op hec geltrengfte 't drukken, verkóqpen en difl'emineeren'van alle Gefchriften,'sLands zaaken concerrjeerende,.by welke zig niet bevind de-naam.van den Autheur, by den Drukker bekent, hoe of dezelve ook zyn genaamt, en zonder onderfcheid,-orf zy voor of tegen My:> Perfoon, Huis of directie z'vn; het inferceren van alle Staats Refolutien, Propofitfën , Memorien , ei van alle daar over te maakene refLcti- n in de Couranten, én in hét geheel het drukken en uitgeeven der Diemermeerfche en Zuidhoilandfche Couranten , als de voorna^me oorzaaken en brom en- der bovengemelde onheilen ,-'te, verbieden, 2n voorts de goede Gemeente óver al te roep ;o tot ;en Rille berufting in dc beftiering der wettige Dv rheid; cn Ik houde My verzekert, dat zulks ;efchiedende, het vercrouwen der braave Ingezeeenen en de harmonie der Leden van Regeerin-jd'nrelyks zal toeneemen , en al e verdere 0 genoegen ;n onlufieii gelukkig voorgekomen worden , terwyl suite My meer en meer zd aanfpóoren om door :ene ieverjge meedewerking ter volvoering van de >efluiten de-zer hooge Vergader: nge, zoo veel in Wy is, tot VLairdsTiUt en voorfpoed-meede te wer:cn , zullend' Ik My ook nimmer onttrekken aan iet geeven van zodamge ouvertures, ormrent Zvlyn *eftier en de v.aarneemmge- van Myne Waardigleeden, als op eene conltitutioneele'vvy/e, billyk 'an My kan worden gevorderc.
• Waar



JAARBOEKEN, December, 1782. 1573
Waar op gedelibereert zynde, ie goedgevonden en verftaan, Zyne Hoogheid voor de voc rfz. communicatie te bedanken; en dat wyders het voorfz. geproponeerde, betrekiyk tot de Libellen en de licentie van de Courantiers, zal worden geëxami. necrt door de Heeren van de Ridderfchap en verdere Hun Edele Groot Mog. Gecommitteerden tot de zaaken van de Julütie met Commis/arisfen van den Hove, en de Veigadering daar op gedienc van derfelve conüderatien en advis.
Accordeert met de voorfz. Refolutien.
Dog de Steden Dordrecht en Amfteldam deden hier tegen een voorftel, zo als uit het navolgend befluit kan worden afgenomen:
Extraêl uit de Refolutien van de Heeren Staten van Holland en WestFriesland, in Hun Ed. Groot Mog. Vergader inge genomen op
Maandag den 9 December 17&8.
F)e Heeren Gedeputeerden der Steden Dordregt en Amfteldam, hebben ter Vergadering ge» communiceert.
Dat zy in het zeekere geinformeert zyn geworden , dat eeüige Lieden alhier hebben kunnen goedvinden , om in het begin van de voorleede weekzeIcerDankadresaanZyn Hoo2hsid,den Heere Erfftadhouder, ond.r daags in de Haagfche Nederduit-
.„.^ v. U1 .ut aan uer. puüucq oeKena gemaakt, langs de Huizen van particuliere Perfoonen ter tekening rond te dragen ,met byveeging hier en daar van zoodanige mdenen, die meer dringende dan perfuafif zouden zyn ^eweeft, ten einde daar door de gemeente tot het ceekenen van gemelde Adres ten Hoodfaaken.
Dar
'sGra-'
VEiNHAGl£.
Voordragtvan Z. D.Hoog. heid nopens de bewegingen op St. Nik. avond.



»s Gra-
ve:. hage.
Befl. van Holland nopens dt bewegingen op St. Nik. avond.
r574 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Dac men hier door waarfchynlyk zyn oogmerk niet hebbende kuónefi bereiken , vervolgens tot het uitcrfte is overgegaan, en heeft getngt te beproeven om door oproer en openbaar geweld daar toe te gèraaken , in zoo verre,dat men laatftl e^e Vrydag in den avond een troup volk op de been heeft gebragt, beftaande voor een groot gedeelte me fiedtetidéi van den Gefchutgieier deezer Provincie, cn een Boekverkoper Pierre Gesfe; voorzien met Flambouwen en Vuurwerken , en opgefchkc met Oranje Linten , fingende en roepende langs de ftraat, Homé , Vivat Oranje &c. tragteude een ieder, die zy ontmoeteden, te noodzaaken om zig by hun te voegen, enden aanharg te vergrooten, hebbende onder anderen verlcheide Luiden van meer en minder rang, en in het byzonder ook Officieren van fee Guarnifoen op her Buitenhof met geweld gedwongen, de Cocquarde van de Hoeden af te neemen, en Oranje Cocquardes in de plaats te Hellen, met hun te danfen, en dengemelden lang aan te heffen: hebbende een groot gedeelte dier Oproermakers zig ook zeer laat in den avond aan het Huis van den Heer Raadpenfionaris vervoegd, en aldaar op een feer indecente wyze by herhaling aangebeld.
3 Dat hoe zeer deeze beweegingen, en meer andere, die overtollig hierverder zouden by gevoegd werden, met de voorfz. brutaliteiten en ftraatfehenderyen zyn geöindigt, zonder dat hier uit ;eeoige verdere ongeregelthedcn gevolgt zyn, het geen waar-, fchynlyk alleen daar aan moet worden toegefchrecven, dat zy lieden geen volk genoeg m hunnen weg hebben kunnen met fig fleepen ; en de geeft van oproer tegenswoordig niet algemeen genoeg is, om de Ingezeetenen uit hunne Huizen tot diergelyke feitelykheden te lokken: zy Heeren Gedeputeerdens niet te min hebben geoordeelt, dat deeze gebeurtenis door den Souverain met geen onverfchilligheid (zoo als anders de rukeloosheid van deeze onderneeming cn de groote waarfchynlykhcid van



JAARBOEKEN, December, 1782. 1575
deszelfs verkeerden uitflag wel zou fchynen asn de hand te geeven) ken worden aartgefien, voor eerft, om dan dit oproer, als onder het oogetimet befpotting van den Souverain is begonnen; en ten anderen, om dat de baldadigheden, niet agter af in den een of andere boek van 's Hage, maar op hec binnen en buiten Hof gepleegd, met alle bedaardheid zyn aangefien , zonder dat dit t' faam gerot gefpuis tegen gehouden, verÜrocic, of van, wegens den Fiicaal van den Hove van Holland, of den Bailüuw van 'sHage jfvoor zooveel Heeren Gedeputeerdens voornoemd bekend is) eenige demarche ter deeze zaake is gedaan; en men dus fcbvnd te mosen zeggen, dat de Juftitie hier omtrent buiten activiteit is geweeft en gebleeven: zoo dac het zeer twyffelagtig moet voorkomen, of wel eenige toerykende voorfiening voor het toekomende is "gedaan, byaldiende aanftookers van deeze ürafwaardige onderneeming (waar onder al zeer notable Perfonagien genoemd worden ,) hunne mislukte pogingen, mee uitfigt van een beter fucces, zouden mogen goedvinden te hervatten , en hei Land in de uiterfte wanorde te brengen.
Dat Heeren Gedeputeerdens voornoemt fig orc alle de bovenftaande reedenen indifpenfabel ver plict hebben gevonden, om van het gepasfeerde. voor zoo verre het zelve toe hunne kennisfe is ge komen, alhier ter Vergadering opening en teffens in confideratie te geeven:
Of niet PrajQdent en Raaden van den Hove vat Holland behoorden te werden aangefchreeven om zonder tyd verfuim ocderfoek na het voor noemde gepasfeerde te doen; en in het byzonder t< inquirecren na de Belhamels en Aauftookers vai hec voorfz. begonne oproer , als mede, wnaron ter faake van cen gebeurtenis, die zoo wereldkun di» en in den mond van een Fgelyk is, des on aangefien, rioch door den Fifcaal van den Hove tioch door den Bailluw van 'sHage, eenige cri taüneelc vervolging, (voor zoo veel men weet) ro
hie
sGaA»
CRNHAïH.
Bejd.van Holland nopens de bewegingen op St. Nik. avond.
1
1 1
1
r



1576 ■ NIEUWE NEDERLANDSCIIF.
's Gra-
VEtf HACE.
Bjl. van
Holland nopens de bewegingen op St-, Nik. avond.
i I I i ^
l 1 1 <
i
i
i
r e ï
r k r
f c
V
£
hier toe is gevallen; ten einde op dit een en ander, cn aangaande de wuare circumftantien der zaake, Hun Edele Groot Mog. ten fpoedigften te refcribeeren, om als dan zoodanige nadere voorfieDing tc kunnen doen, als het verre uitligt in zoodanige oproerige onderneemingen , onder het oog sn met befpotting van den Souverain gedaan , ten meeften dienfte van den Lande, bevonden zal worign te vereifchen; mitsgaders of niet tot provifioaecle voorfiening tegen verdere onderneemingen zan dien aart, Heeren Gecommitteerde Raaden benoorden te worden veriögt, om met kennis en )verleg van en met Zyne Hoogheid de nodige chikkmgen tot confervatie van de publique fecu■iteic te maaken.
Waar op gedelibereert en de voorfz. Heeren Gc'epuceerden voor derzelver zéleen iever tot mainien van de gemeene ruft by het voorfz. gepropoicerde gemanifefteert, bedankt zynde, is goedge'onden en veiltaan, dat aan Prsfidei t en Raaden ■an den Hove van Holland zal worden aar»efchreeen, om zonder tydverlüim onderzoek0 na het 'oorfz. gepasfeerde te doen; en in het byzondcr e inquireeren na de Belhamels en Aanftookers van iet voorfz. begonne oproer, als meede, waarom erfaake van een gebeurtenis, die zoo wereldkunlig en in den mond van een iegelyk is, des onaan;e(ien , noch door den Fd'caal van den Hove, och doorden Bailluw van 'sHage, eenige crimiccle vervolging (voor zoo veel men weet) tot ier toe is gevallen; ten einde op dit een en ander, n aangaande de waare circumibntien der faaken, iun Edele Groot Mog. ten fpoediglten te refcrieeren, om als dan foodacige nadere voorfiening te tinnen doen, als het verre uitligt iri zoodanige opserigé onderneemingen,'onder het oog en met berotting van den Souverain gedaan, ten meeften ienfte van den (Lande , bevonden zal worden te ereiftchen; wordende, tot provifioneele voorfieing tegen verdere onderceamingeri van dien aarr,
de



JAARBOEKEN, December,1782. 157;
de Heeren Gecommitteerde Roaden verfogt, orr Tnet kennis van en overleg met Zyn Hoogheid de roodige fchikkingen tot confervatie van de publique fecunteit te maaken.
Den volgende dag, heeft de Ridderfchap, tegen 't zo evengemeld betruit der Staten, de navolgende aantekening gedaan.
Dingsdag den 10 December 178a.
T)e Heeren van de Ridderfchap en Edelen hebben tegens de Refolutie, op de Propofitie der Heeren Gedeputeerden van de Steden Dordregt en Amfteldam, gifteren gecoomen , gedaan aanteekenen.
Dat de Heeren van de Ridderfchap wel hebben geconfenreerd, dat het hof Provinciaal werde gelaft, onderfoek te doen na het geen voorleede Vrydag alhier in den Hage voorgevallen is, dog geenzints, dat zulks door Hun Edele Groot Mog. voor een oproer foude worden verklaard , terwyl de Heeren van de Ridderfchap vermeenen fonder een attentaat te doen tegens de Hoogheid en Souverain fceit van Holland , in twyfel te moogen trekken, of het geen op dien dag voorgevallen is, met den naam van oproer kan beftempeld worden » en voorts van begrip zyn, dat de cognitie over de vraag, of 'er een oproer al of niet plaats heefc gehad, aan welgemelde Hove Provinciaal behoorde te werden overgclaaten.
De Heeren Gedeputeerden der Stad Dordrecht en van alle de volgende Steden, except Medemblik, hebben tegen de voorfz. Aanteekening zoodanige Contra-Aanteekening gereferveert, als dezelve zullen noodig vinden.
Accordeert met de voorfc. Refolutien.
Nnnnn
T06-
's Gra-
vemha' cs.
Protefl der Ridderfchaptegen 't befl. van ■Jen 9 Dec,



157» NIEUWE NEDERLANDSCHE
s Gra-
VENHA CE.
Tot meerdere nafporing van de aanlegger? -dezer bewegingen op St. Nikolaas avond, hebben H. Ed. Gr. Mogende den Advocaat Luiken benoemd en aangefteld, om inmiddels, in plaatfe van den Fifcaal 'tHoen, dien post in deze zaak waar te nemen. Men oordeelde ook, dat uit deze bewegingen moest worden opgemaakt, dat de Staten met geene genoegzame veiligheid in 's Hagen konden vergaderen, waarom ook algefproken wierdt, om de vergadering naar Haarlem te verleggen. Ook is door zommige Leden voorgedragen, of tot meerdere zekerheid het bevel over de vier regimenten Guardes, die de bezetting van deze Hofplaatie uitmaken, niet aan Gecommitteerde Raden diende opgedragen te worden. Inmiddels eenige lieden,die hetmeefte deel in deze bewegingen gehad hebben , ziende hoe ernftig deze zaak wierde opgevat , namen de vlugt naar Kleefsland : dezen zyn dc twee Vermeulen* , Vader cn Zoon; ook heeft zig een Zweed Guftaaf Undheen , zoek gemaakt. De deurwaarder van het Hof, den 13 dezer afgezonden om van de Kleeffche Regeering de overgaaf van deze vlugtelingen te verzoeken, heeft niet gehaagd, hebbende die regeering de overgave geweigerd op voorgeven, dat haar de misdaad van die vlugtelingen onbekend was : inmiddels zyn die vlugtelingen door de Kleeft che regeering ontllagen, en den 18 dezer maand verders naar Hanover vertrokken. Hierop is by de Staten van Holland en Westfriesiand belloten, wegens deze weigering van de Kleeffche Regeering aan den Koning van Pruisfen den navolgenden brief aftezenden. Door-



JAARBOEKEN, Decemier, 17S2; jsn Doorlugtigfte, Grootmagtigfte Heer Koning!
"T\e zorg voor de confcrvatie van de Hoogheid van onze fouveraine Provincie, en voor de veiligheid van onze reüdentie-plaacs , ons in de noodzaaklykheid hebbende gebracht, om op den 9 dezer maand ons Provinciaal Hof aantefchry- < veni om, zonder tydverzuim, na zekere onder-1 neemingen en bewegingen , voor en op den 6 1 deezer alhier getenteerd cn voorgevallen, welkewy hebben aangezien voor beginzels van oproer 5 onderzoek te doen, en in 't byzonder te inquiree'< ren na de belhamels en aanftokers van dien, heeftj het voorfchr. Hof, na begonnen examen dier zake, op voordrage van den Advocaat, welke ten./ dezen, m onzen naam, 'c Officie Fiscaal waar-ij neemt, op dea 13 deezer een Deurwaarder afgezonden, met opene brieven adomnes populos. mee verzoek, dat zekere drie perzoonen, Ingezetenen van sHage, met namen Burger Vermeulen de Oude, Burger Vermeulen de Jonge, en Guftaaf Uitdien , als welke m 't gamfche beloop dier zaaken voornamentlyk waren geconcerneerd, en door hunne vlucht van hier de fuspicie ten hunnen lasten hadden vermeerderd, mochten worden aangehouden, en aan den voorfr. Deurwaarder overgeleverd,.
De gemelde Deurwaarder, die drie perfoonen te Cleve ontdekt hebbende, heeft de voorfz. brieven aan den hoogloftelyken Regeringsraad aldaar by requeste geprasfenreerd; dan daarop is aan den voornoemden Deurwaarder van wegens welgemelden Regeeringsraad op den i<S deezer voor refolutie medegedeeld, dat , nadien er in t geheel geene delicten van die perzoonen geroemd wierden, aan deszelfs verzoek niet konde worden gedefereerd.
Hierop heeft de voorfz. Deurwaarder den welgemelden Regeeringsraad, by nadere requeste, Kesemonitreerd , en verzogt, dat, tot zyne ComNnnnn % mjr,.
'sGha-
VENHAOE.
Brief
van
\lagteri >an de Ssat. van Holl. vegens ■e weige'ing der Kleefche Re'eering.



• I58o NIEUWE NEDERLANDSCHE
's Gra-
VENHACE.
Brief
van
klagten van de Stat. vat, HolL wegens de weigering ae> Kleef fche Re geering.
mittenten bericht zoude gegeven hebben, en dezelve met den meer gemelden hoogloffeiykcn Regeeringsraad in correspondentie konden treden, de gemelie perzoonen ten minften provifioneel maar aangehouden mogten worden: doch waarop hem den 17 deezer wederom voor refolutie meedegedeeld is, dat de voornoemde Regeeringsraad by bovengemelde refolutie perGReerde.
Ondertusfchen had ons voorfchreve Hof op den 18 deezer, op voordrachte van den voornoemden Advocaat, R. O. (heudtnde in fubftantie, dat de informatien dus verre meedebrachten , dat de ' vcorfz. drie perzoonen in deeze zaak zulk een rol gefpeeld hadden, dat hy dezelve niet anders kon■ de confidereeren, dan als voorgangers en aanvoerders van de bovengemelde onderneemingen en beweegingen; dat, zonder dat die drie perzoonen in ïecuure bewaring wierden genomen, en voor ons voorfchreve Hof gefifteerd, aan onze requifitie en oogmerk, om de waare omRandigheden van dat gebeurde tc deen uitmaken, niet zoude kunnen worden voldaan) verleend opene letteren requifitoir, geadresfeerd aan welgemelde hoogloffelyke Regeeringsraad, met infertie van 't geen voorfz. Advocaat, R. O. ten hunnen lasten fustineerde, ten einde de welgemelde Regeeringsraad, daarvan dus geïnformeerd zynde , geene verdere zwarigheid konde maaktn, en in conformité der voorfz. letteren requifitoir de voorfz. ckie perzoonen, of die geenen van dezelve, welke zich onder het gebied van welgem. Regeeringsraad zouden mogen bevinden, te doen aanhouden, en aan den daar toe expres afgevaardigden Deurwaarder van den voorfchreeve Hove overteleveren.
Tot appui van welke letteren requifitoir wy ook op den ai dezer aan de meergem. Hoogloffelyke Regeeringsraad hebben gezonden eene Misfive, houdende verzoek. dat aan dezelve ten prompRen mochte worden voldaan.
Dan alle deze herhaalde pogingen hebben geen
ander



JAARBOEKEN, December, 1782. 1581
ander gevolg gehad , dan dat, de voorfz. drie perfoonen zich op den iti deezer uit Cleve hebbende geabfenteerd, de meergem. Hoogloffelyke Regeeringsraad, zoo aan ons, als aan ons voorfz. Hof Provinciaal, heeft gerefcribeerd, als mede aan den voorfz. Deurwaarder voor refolutie gedaan mededeelen, dat de voorfz. drie perfoonen, volgens ingenomen bericht van den Magiftraat , zich te Cleve niet verder onthielden.
Orfchoon wy in het midden laaten, in hoe verre de weigering van den welgemeldtn Hoogloffely-, ken Regeeringsraad, om de voorn, drie perzoonen' aan den Deurwaarder van ons voorfz. Hof, op; vertoon der letteren requifitoir, waarin hunlieder misdaad niet was gefpecificeerd, overtegeven, gebillykt zoude kunnen worden, meenen wy ech-' ter met reeden te hebben mogen verwachten, dat' welgem. Regeeringsraad, op vertoon van dezelve letterercn requifitoir d«or den voorfz. Deurwaarder, en nog zoo veel te meer, nadat hy daar toe eene nadere remonftrantie en verzoek had gedaan, het tweede lid van deszelfs verzoek , tendeerende tot proviücneele aanhouding van dezelve perfoonen tot nadere gehoudenecorrespondentie, zoude hebben geaccordeerd; en daar wy in de voorfz. onze verwagting te leur zvn gefield, oordeelen wy ons met reeden by Uwe Majeftek tc mogen bekhagen, dat dezelve Regeeringsraad daar door heefc laaten echappeeren de geleegenheid, om aan de nadere letteren requifitoir, van ons voorfz. Hof,aan welgem. Regeeringsraad geadresfeerd , en door onz» Misfive geappuyeerd, te kunnen voldoen, als zynde, door de weigering van dezelve psovifionecle aanhouding, aanleiding gegeeven , dac de voorn, perzoonen zig intusfehen uit Cleve hebben geabfen ceerd.
En, naardien het ons voorkomt, dat diergelyke handelwyze tusfchen vriendnabuurlyke Mogendheeden niec dan tot nadeel der Juftitie kan ftrekkerj, en wy ons verzeekerd houden, dat dezelve Nnnnn3 van
's Gra-
venhace.
Brief
van
klagten van de Stat. van Uoll. we\em de veige'ing der Kleef Cche Re. *eerikg.



1532 NIEUWE NEDERLANDSCHE
VCrRAVFNHACE.
Brief van
klagten van de Stat. van Holl. wegens de wei' gering derKleeffche Re'geering.
Wy
vnn Uwe Majefteit niet zal worden geapprobeerd, heboen wy noodig geoordeeld, ons by deezen aan' Uwe Majefteit te adresfeeren , niet gedjenftig ver. zoek, dat Uwe Majefteit ons n et alleen die fatisfactie zal gelieven te bezorgen , om Hoogst deszelfs ongenoegen Over het gebeurde] aan welgemelde "Regeeringsraad te betoonen , maar dac Uwe Majefteit teffens gelieve te effeclueeren, dat voortaan dezelve Regeeringsraad, of anderen, die op bet territoir van Uwe Majelteit eenig gezag oeffenen, niet meer door het weigeren van provilioneele aanhoudingen op zulke billyke verzoeken , de pogingen van onze Gerechtshoven , of andere Collegien van Juftitie, om onze fuspecte vcortvlugrige Onderdaanen te achtei haaien, elufoir mzaken, en dat hec Uwe Majelteit voorts moge behaagen, de noodige ordres te ftellen, dat de voorfz. drie perzoonen , in welkers aanhouding aan ons Provinciaal Hof, wy om redenen,bovengemeld , zoo veel belang ftellen, indien dezelve, of een, of meer derzelver , ergens in de Staten van Uwe Majefteit zich mogten ophouden, of te vinden zyn, in verzekering genomen, en aan den Deurwaarder, ten dien einde door ons voorfz. Hof geëxpedieerd, of noch te expediëeren, overgeleverd mogen worden.
Wy vertrouwen van de alom bekénde aquiteit van Uwe Majelteit, en! van de vriendfehap, waar meede Hoogstdezelve ons honoreert, ce mogen verwagten, dat Uwe Majefteit dit ons gedienftig verzoek, ten faveure der Juftitie, wet zal gelieven intewilligen, terwyl Uwe Majefteit kan verzekerd zyn, ons altyd bereid te zullen vinden, om met gelyke devoir cn officien , tot voorftand van de Juftitie , Uwer Majefteits gunftige dispofitie op dit ons gedienftig verzoek te erkennen, en te reciproceeren.
Uier mede &c.



JAARBOEKEN, December, 1782. \$V$
Wy hebben te meermalen reeds van de zaak van den Gevangen de Witte gefproken. Daar zyn verfcheidene gefprekken en onderhandelingen deswegen gehouden tusfchen eenige Leden der Vergadering der Staten van Holland en Weftfriesland, en twee Raadsheeren uit den Hove, namenlyk Mrs. Karei le Leu de Wilhem en Johan van Nis pen. Zyne Doorlugtige Hoogheid voorziende, waarop het eindelyk zoude uitlopen, heeft, voorzigtigheids hal ven, uit eigene beweging, den 25 dezer maand,ter vergaderinge der Algemeene Staten het voorftel gedaan, om den gevangen de Witte, naar inhoud van het belluit van Zeeland, aan het Hof van Holland, Zeeland en Friefland over te geven, het welk dan ook by H. H. Mog. by meerderheid befloten , en Zyne Hoogheid tot het doen van die overgave gemagtigd is. Deze overgave is den 26 gefehied, zynde de Witte des avonds tusfchen 8 en 9 uuren uit het gevangen- of provoofthuis van den Hoogen Krygsraad naar de Gevangene- of Voorpoorte van den Hove, overgebragt. Om zo veel mogelyk alle nadeeligc gevolgen voor zyn gezag voortekomen, heefc de Hooge Krygsraad, voor de overgave, den Vaandrig de Witte eerlt gt degradeerd, dat is, verklaard vervallen te zyn van zyne waardigheid van Vaandrig, en van een krygsman tot een burger gemaakt. Dog deze overgave, by H. H. Mog. beraamd,heeft niet belet, dat de Staten van Holland en West vriesland den 2.6 befloten hebben, den Hove van Holland aan te fchryven, om den Gevangen de Witte, uit (handen van' den Hoogen KrygtNnnnn 4 raad
'sGea*
ve ■ ha-



'.sGra.
venha VE.
5 B
1584 NIEUWE NEDERLANDSCHE
raad over te nemen , en tegen den zelven regtsgeding te doen houden.
Dit befluit van H. Ed. Gr. Mog. belielft dat uit overweging, „ dat, door de nadere' „ ouvertures van Commisfarisfen van den h D°ve, geconfirmeerd wierd het gepofeer„ de by de Propofitie der Stad Amfteldam. „ aangaande de daarby gemelde verraderlyke „ desleinen tegen deze Provincie , en dat „ mitsdien de Hoogheid en Souverainiteit ,, van dezelve, zoo wel als hare gewigtieftë ,, belangen*, aangaande een rigrig onderzoek „ van zaken, van wegens Htm Kd.Gr Mo^ ten hoogften zyn geconcerneard; mitsga'ders dat de cognitie en judicature wegens * Hoogstdezelven uit dien hoofde, byzon„ der ook daar de gevangene zig op het ter„ ntoir dezer Provincie dadelyk bevind ia „ deezen buiten allen twyfel is gefundeerd „ en geene termini habihs voor eenige Dele„ gatie van wegens deeze Provincie, het zv afzonderlyk het zy gezamentlyk,meteen „ of meerder Bondgenoten, alhier gevonden „ worden ,-gerefolveerdwas, — „Prudent „ en Raaden van den Hove van Holland aan„ telchryyen, om, uitnaam en van wegens „ Hun Ed Gr. Mog. direótelyk en zonder „ tuslchenkomft van eenige delegatie, tegen „ dehnquanten in deezen in het generaal, en » ™ he£ byzonder tegen den gevangenen de » fme. ^ procederen, en den laa?st<remel. „ den uit handen van den Hogen Krygsraad „ op den voet van bovengem. Propofitie , over te neemen , byaldien dezelve niet > reeds, uit kragte en ingevolge de aanfchry-
n ving



JAARBOEKEN, December, i782.
» ving van de Heeren Staten van Zeeland • „ aan Prajfident en Raden gedaan,in handen „ van den Hove zoude mogen gefield zyn,
„ ■ en om alvorens de fènrentie tegens
„ dezelven ter executie te leggen, de Ruk„ ken, tot deze Procedures, relatief, te „ brengen ter kennisfe van Hun Ed. Gr. Mo-
„ gende. Voorts om copie van deeze
„ Refolutie te zenden aan de Hecrai Staten „ van Zeeland , met byvoeging , dat Hun „ Ed. Mog. wel ontvangen hebbende de „ Misfive van welgemelde Heeren Staten van „ den 2 derzelve maand , daaruit hebben „ vernomen, dat Hun Ed. Mog. hebben „ goedgevonden, in deeze zaak refolutie te „ neemen, zonder eenige communicatie dc„ zen aangaande met Hun Ed. Gr. Mog. plaats „ gegeven te hebben; dat daar door vervol„ gens het middel afgefneden zynde, om in „ deeze arrangementen te maken, ten einde „ met gemeene bewilliging, ingevolge de „ byzondere betrekkingen, die men in de „ beide Provinciën tot deeze zake oordeelt „ te hebben, op een eenparigen voet ter co„ gmtie en judicature van den Hove van Hol„ land en Zeeland te brengen; Hun Ed.Gr „ Mog. zig dan ook genoodzaakt hebben gè„ vonden, afzonderlyk, te neemen zoodani„ ge Refolutie in deeze zaak, als Hoogstde„ zelve tot confervatie van de Regten van „ deeze Provincie, zonder daardoor epter „ eenige prejudicie aan de gefustineerde „ Regten der Provincie van Zeeland in het .„ generaal, of van derzelver Steden in liet 5, byzonder, te wijlen toebrengen, geoordeeld iNnnnn 5 „ heb-
'sGra-
' EMïA*



i5<5ó NIEUWE NEDERLANDSCHE
»sGr\-
vf,i\ hage.
Hun Hoog Mog. de Algemeene Staten hebben nopens de Witmolens en andere werktuigen, tot het maken van Lootwit nodig, den i December 1782 het navolgend Placaat vastgefteld.
De Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Allen der, geenen die deezen vullen zien of hooren leezen, falut; doen te weten: Afoo Wy in ervaringe komen, dat de Loot Wiemolens en gedeeltens van dien, mitsgaders de Werktuigen en Gereedfchappen tot het fabriceren van Lootwit nodig, van tyd tot tyd werden nagemaakt, en uit deeze na vreemde Landen verzonden , en daar uit een merkelyk nadeel voor Onze Ingezeetenen en derzelver Loot-Witma\erven te wagten Haat. , .
Soo is 'tl dat Wy, aan wien het behoud en welzyn Onfer Fabriquen niet weymg ter harte eaat, hebben goedgevonden te ordonneeren en te latueercn, gelyk Wy ordonneeren en ttameeren bv deezen, dat voortaan geene Lootwit-Molens, of eenige gedeeltens van dien, of andere Werktüieen In Gereedfchappen, voor Loot Molens, of tot'hLt fabriceeren van Lootwit gefchikt, zullen moeen worden uitgevoert, op verbeurte, niet alken van de yooffz. Molers of gedeeltens van dien, Werktuigen en Gereedfchappen, maar ook van éeo boete van drie duifend guldens, zoo voor
„ hebben , indispenfabel verpligt te zyn , . Ook is ten zelve dage eene befluit genomen, om de Befoignes nopens de Militaire Jurisdiclie, over welkers ufurpatien het Hof zig in den jare 1772 bereids heeft beklaagd, ten fpoedigften te hervatten.



JAARBOEKEN, December, 1782. 1587
den geenen , d;e de voorfz. uitvoer zal hebben gedaan", als die daar toe direct, ofce indirect- behulpfaarn zoude meaen zyn geweelt.
Kn dat op ge'yke wyze, niemand eenige van.de voorfz. Loot-Witmólens , Werktuigen of Gereedfchappen, geheel of gedeeltelik zal vermogen te maken, anders dan op lalt en voor rekening van de Loot-Witmakers deezer Landen, en om binnen dezelve te dienen, op een boete van zes h-mdert guldens, voor den geenen, dewelke op ordre of voor rekening van iemand, geen Loot-Witmaker zynde, binnen deeze Landen gezeeten, foodanige Molens, Werktuigen of Gereedfchappen, geheel of gedeeltelyk zoude mogen hebben gemaakt, cn van een duyfend guldeus daar en boven, wanneer hy mogte hebben geweeten , dat dezeh ve niet gefahikc waren om binnen deeze Landen te dienen.
Kn ten eynde hier van niemand eenige ignorantie zoude kunnen prajeendeeren, ontbieden en verhoeken Wy de Heeren Staten, Stadhouder, Gecommitteerde Raden en Gedeputeerde Staten vat de refpeétive Provintien, en allen a-ideren Juilicie ren en Officieren van dezelve Landen, dat zy dee zen Onfen Placate van Ronden aan alo;nme doei verkondigen , pubüceercn en affineren ;n ah Plaatfen daar zulks nodig vveezen zal; en mei gewoon is fodanige Publicatie en affiétie te doen Lallen en beveelen voorts de Raden ter Admiia liteit, de Advocaten Fiscaal, de CommifenGene raal,mitsgadtr- allen Admiralen , Vice-Admiralen Kapteinen, Officieren en Bevelhebbereti , deez Onze Placate te agtervolgen en te doen agtervo gen; procedeerende en doende procedeeren tegei de Contraventeurs van die zonder eenige gratie oogluyking , disfïmulatie of verdrag, want W zulks ten dienfte van den Lande, en ten befte v: de goede Ingezeetenen van dien bevonden hebbe alzoo te behoren.
G
s Gea-
VEMU-
G'E.
Plac.'teven het uitroe• ren van Lootwitmolens.
1
1 1
, s 1-
s
»
y
n n
c-



*s Giu-
venhaGE.
Plac. tegen het uitvoeren van Lootwit" molens.
'% 3 1 ] <
J J 1
d
v 7. g
ü
Vi
158S NIEUWE NEDERLANDSCHE
Gegeeven in den Hage onder het Cachet van den Staat; de Paraphuure van den lieer prafideerende in onze Vergaderinge en de Signatuure van Unfe Griffier, op den 2 December
Was geparapheert,
George van Randwyk, Vt. Order ftond, Ter ordoonantie van dezelve,
(Was geteekënt)
H. FAGEt.
Zynde op het fpatiunh gedrukt het Cachet van haar Hoog Mogende op een rooden Ouwel, overiekt met een papi.rcnRuite.
Amsteldam.
Zy, die zig vleyen, dat by de Vrede met ingeland vergoeding van fchade aan onze iooplieden zoude kunnen bedongen worden , lebben doen drukken en gemeen maken, het lavolgencL Reglement en Informatien voor de Commerciëerende Ingezetenen der Stad Amïeldam, vjelke ter Reekenkamer zvillen opga'e doen van de fchadens, hun door de Engelchen toegebragt'.
^ cn ieder zal verpligt zyn deszelfs eigene fcha-J ders op te geven, te weten: Van dc Sche< pen zullen de Boekhouders alleen e waarde der Schepen na hunne beste kennisfe en eeienfchap opgeeven, rnet byvoecicg der caamen do van het Schip, als van den Schipper, die het evoerd heeft. ■
Van de Ladingen zullen de Geintcresfeerders in ;zelve de fchadens na hun befte vermoogen en eetenfehap mbeten opgeeven.
Beide



JAARBOEKEN, December, 1782Ï 1589
Beide de voorfchreeve opgaaven te doen zonder aftrek van hec geen door de Asiluadeurs is betaalt, zo hier als buiten 's Lands, aangezien hunne verplichting in cas van vergoeding tot remboursfement aan dezelve.
Alzoo moet meede worden opgegeeven al het geen voor vreemde rekening op de trouw der Tractaten in Hollandfche Schepen geladen , en hier, het zy door verzeekering ofte wel anderszints bekend is, ten einde de Asfuradeurs in hunne geleedcne fchadens te fubvenieeren.
Een ieder moet by de opgaave zyner geleedene fchaadeos aanneemen dezelve (des gerequireerc wordende,) met nadere bewyzen tc zullen veri fieeren.
De fchadens door Onderdaanen van den Staat ïr. de Colonien of elders woonagtig , geleeden, zul len door derzelver Correspondenten moeten opge geeven werden.
De fchadens voor de Declaratie of het Manifef van Engeland, van 20 December 1780, moetet onderfcheiden worden van de fchadens naa dier tvd gcleeden, waar van de tyd bereikend moei worden, als volgd:
Van Schepen genomen in het Canaal en d< Noord-Zee, binnen den tyd van 12 dagen, na dl voorfz. ao December 1780.
Van de Schepen het Canaal opgegaan tot Caa] St. Vincent, binnen den tyd van zes weeken.
Vah de Schepen voorby gemelde Caap Sc. Vin cent gevaaren, dog aan deezs zyde de linie 2*Equi noctiaal ,zoo in den Oceaan als Middelandfche Ze en elders, binnen den tyd van tien weeken.
Van de Schepen aan de andere zyde van voorfz linie des tydes gevveeft zynde, en dus de gantfch* waereld door, binnen agc maanden.
Voorcs moeten de fchadens worden gefpecin ceert op Schepen of Goederen in Zee genomen o in de Colonien geroofd en door Ingezetenen deze: Stad geleeden.
W
Amsterdam*
Regiems omtrend de opga* ven der fcha~ dens,
1 1
:
> f



AM-
STEJ> DAM»
J593 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Wy hebben hier voren, bl. 1551. onder het Artykel van s Gravenhage, gclproken van een Dasterlchrift, over het welk de Konino- van Prmsfen door zynen gezant aan H. H7 M0oklagten heeft doen inbrengen. By gelegenheid van dit zo veelgerugt makend gefchrifr heeft men ook nog in de openbare Nieuwspapieren het volgende gelezen:
Extracl uit het Libel geintituleer d': Brief over dc waren oorzaak vaii 's Lands Ongeval &c. Pag. 22 en 23.
„ De onvertzaagden Ridder van Kinsber* „ gen vol van Glorie, heeft niet kunnen „ weerhaan aan alle de blyken van eer, en „ aanzien, hem ten Hove opgedraagen. „ De Prins vertrouwd volkomen op hem: „ En met reden. Ik ben nu geinfor„ meerd, dat eenige Subalterne Officie„ ren,, die op het Schip van deezen gecoru rumpeerden Held, dienen, hem wel de„ gelyk fufpecteeren , en voor zeer Engels„ gezind houden, daar by voegende, dat hy i> °P Doggersbank wel drie quartieriuirsaan„ khouwer van het gevegt gebleven is: Dat „ hier door te begrypen is, waarom hy zo „ weinig dooden op zyn Schip heeft gehad:
' Dat door zyn verzuim, gebrek aan
„ yver en welmeenendheid, het Schip van „ Parker niet genomen was enz. Iatuslcheii „ gaf de Prins de eer van het gevegt aan „ Kinsbergen &C. &c."
„ De Officieren van 's Lands Schip van
,, Oor-



JAARBOEKEN, December, 17&2. 1501
\> log De Admiraal Generaal, met de uiter-AM" fte verontwaardiging een infaam Naamloos STEL" Libel, ten Titul voerende: Brief over de0&u' " waare Oorzaak van 's Lands Ongeval, ge" leezen hebbende ; waar in zy onder een meerï'igte Infamien zig op pag. 22 en 23 op de alderhoonenfte wyze beleedigt vin, den, handelende de Schryver daar over ', het fujet van hunnen agtingwaardigen ' Chef den Ridder van Kinsbergen, willen • het Publicq hier omtrent desabufeeren, ^ met te verklaaren, nooit eenige de minfte „ reedenen gehad te hebben { hun Chef van „ Engelschgezindheid, verzuim, gebrek aan „ yver of vvelmeenendheid te verdenken, 11 veel minder zulks te zeggen of te fchry„ ven,- verklarende wyders de ondergetekende , als eerften Officier uit hun aller naamen, " zynde Hartfmck, Albers en Reits, nis met" de van wegens de Kaptein Aberf on en Lui' tenant Schuyt, dewelke gedient hebben op bovengenoemde Schip, toen het gevegt ', op Doggersbank voorviel, den Autheur van dat Libel voor de eerlooste en onwaardiglte Lasteraar te houden tot, zo lang hy of „ iemand anders, wie hy ook zy,dien geenen „ van hun zal aangetoond hebben, van wien „ hy voorgeeft zyn onderrigting te hebben , „ moetende teffens zyn naam aan den onder„ getekenden ontdekken".
„ Aan boord van den Admiraal Getier aal, „ in het oude Veer, den 30 Novem„ ber 1782".
Men



159* NIEUWE NEDEIILANDSCHE
Am-
stel'» dam.
Men heefc de onaangename tyding bekomen, dat het oorlogfchip Zierikzee , van 64 ft. onder bevel van Kaptein Hariopnan, 't welk naar het Noorden gezeild was/aldaar verongelukt: is, en dit ongeluk een groot gedeelte van de manfehap gebleven. By de Admiraliteit van Amfteldam zyn wederom vier Schepen van linie in dienft gefteld, van welken over de Jupiter en de Vryheid ieder van 74 ft. het bevel is opgedragen aan den Vice-Admiraal Grave van Byland , en den Schourbynacht van Kinsbergen; dog aan wien het bevel over de twee andere Schepen van 64 ft. Groningen en Ommelanden en Over-YSSel , is opgedragen , is nog onbekend.
Van Philadelphia verneemt men , dat het Congres, berigten ontfangen hebbende, dat den Heer John Adarns, als Minister-Plenipotentiaris der Vereenigde N. Amerikaanfche Staten by de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden erkend was, aan alle de Vergaderingen der verfchillende Staten gelaft hadt, om a^n het Volk van deze gebeurtenis kennis te geven , ten einde zy de Onderdanen der Vereenigde Nederlanden als hunne Vrienden zouden kunnen aanmerken, en dezelven by alle gelegenheden behandelen, als eene Natie, met dewelke zy altyd vereenigd behooren te zyn door een Verbond,het welk, zoo men uit dat met Frankryk kan oordeelen, veel tot het geluk der beide Staten zou toebrengen. Het volk hadt over deze gebeurtenis zyne blydfchap betoond, en dc Staatsdienaars van httCongres hebben ingelyks blyken van hunne vreugde dieswe*ens getragt te geven.



J A A;RBO EKEN, December, 1782. 1593
Hier te Lande heeft de kunftenaar Holtzhey, ter gelegenheid van de erkentenis van de onafhangèiykheid der Amerikanen , op den 7 Oclober 1782. eenen Gedenkpenning vervaardigd.
Op de voorzydc vertoont zich een Gedenknaald : op het hart van hetzelve cen Uitltek of Balcon, waarop geplaatft is het Wapenfchild der Stad Amfteldam, benevens de Burgcrmeesterlyke Eertekenen, de Bundels en Bylcn : hier onder hangt cen ontrold papier, waarop gelezen wordt: Prodromus, Voorloaper, of Prteparatair Plan, om aan tc duiden den roem-, van Amfteldam en de Vaderlandslievende Regenten, die tot welvaard van het algemeen, op uitbreiding van Koophandel en Zeevaart in tydsbedagt, het bekend plan ontworpen hebben, het welk nu , na de openlyke erkentenis der Vryheid en Onafhanglykheid van NoordAmerica , overeenftemmende met hun oogmerk, dient tot een ba fis of grondllag van het thans gellöten en getekende Verbond. Zie hier voren bl. 1162.
Voorts ziet men'er een kraayende en klapwiekende haan,vvyzendemeteen Wiggelftaf op een Hoorn van Overvloed, door een Anker gellingcrd , ter aanwyzing van de wakkere pogingen van den Heere J. Adams, Gezant van Noord-Amerika, om, uit hoofde van het voordeel voor beide de Staten, dit merkwaardig verbond van Viïendfchap en Koophandel tot ftandfcte brengen. Merkuur, dies zeer voldaan , komt van den Hemel Ooooo vlie-
Amsteldam.



1594 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Amsi el-
vliegen, om met deri Eiken Krans of Kroon boven haar Wapen, der Stad Amfteldam den roem te geeven , dien zy door haare waardige Regenten , by elk \veldenkenden Ingezeten van Nederland verdiendt, van wegens den rykdom en gelukkige gevolgen, die men voor Koophandel, Zeevaart, Neering en Hanteeringen enz. daar van verwagt: waarom ook in het verfchiet zich eenige Schepen in Zee vertoonen , die den handel reeds beginnen. Men leest in den; rand :
Juftitiam & non Temnere Divos+ Dat is:
Recht doen en de Goden der Aarde niet te verachten. In den Affneede ftaat: S. P. Qj Am ft. Sacruiu. Dat is:
Aan den Raad cn het Volk van Amfteldam Opgedraagen door den Mcdailleux J. G. Holtzhey.
•Op de tegenzyde ziet men de Faam, blnazende op haare Bazuin : zy houdt de Wapenfchilden der twee Vereenigde Republieken, gedekt met eenen Scheeps-Kroon , terwyl de Leeuwenhuid en Knots van Hercules by haar op de wolken liggen; ten teken, dat deze twee machtige Zee-Mogendhcden, met kragt en moed gewapend, haar onderling Verbond wel zullen weten te doen gelden, duurzaam, en voor beide Staten io alle opzichten voordeelig te maakem
Het omfehrift luidt;



JAARBOEKEN, December, *5Ö5
Fauftisfimo Foedere Junctce. Dat is :
Dooreen, alles goeds beloovénd, Verbond Vcreenigd. En onder aan : Die VU. Oclob. MDCCLXXXIL Dat is: Den 7 Oclob. 1782.
Daar thands de helft van het tweede Ju■belaum, of het derde vyftigfte jaar vervuld' wordt, dat in deze Stad het Atheneum Illustre of Hooge School van wetenfchappen is opgerigt ,• daar deze Hooge School thands eenen byzondcren voorfpoed en bloei geniet; daar niet alleen het Gebouw verbeterd en de gehoorzaal met de af beeldzeis der vermaardfte mannen verfierd, maar ook voor al de Boekery in eene gansch nieuwe gedaante is gebragt; zal het niet ongepast zyn, eenige melding van deszelfs opkomft, bloei en lotgevallen te maken: die wy, voor cen groot gedeelte, zullen overnemen uit de redenvoering van den Hoogleeraar d'Orville» met welke hy het eeuwgetyde van het JUbtr naum Illuftre in 't jaar 1732 plegtig gevierd heeft: temeer, daar deze redenvoering niet in ieders handen is.
Gelyk alle Monopoliën of andere uitfluitende regten zeer nadeelig zyn, zo is hetomtrend de geleerdheid byzondcrlyk waar , dat het onge?rymd is, het ondcrwys in de wetenfehappen zich alleen te willen toeëigenen, en anderen als 't ware daar van uittefluiten. Het belang van het menschdom in 't gemeen, zo wel O 0000 2 als
Am-
STEE DAM.



159* NIEUWE NKDERLANDSCHE
Am-
s i EL-
vliegen, om met den Eiken Krans of Kroon boven haar Wapen,der Stad Amfteldam den roem te geeven , dien zy door haare waardige Regenten , by elk weidenkenden Ingezeten van Nederland verdiendt, van wegens den rykdom en gelukkige gevolgen, die men voor Koophandel, Zeevaart, Neering en Hanteeringen enz. daar van verwagt: waarom ook'in het verfchiet zich eenige Schepen in Zee vertoonen , die den handel reeds beginnen. Men leest in dett' rand:
Juftitiam & non Temnere Divos. Dat is:
Recht doen en de Goden der Aarde niet te verachten. In den Affneede ftaat: iS. P. Qj Am ft. Sacraal. Dat is:
Aan den Raad cn het Volk van Amfteldam Opgedraagen door den Mcdailleur J. G. Holtzhey. ■Op de tegenzyde ziet men de Faam ,bhazende op haare Bazuin : zy houdt de Wapenfchilden der twee Vereenigde Republieken, gedekt met eenen Scheeps-Kroon, terwyl de Leeuwenhuid en Knots van Hercules by haar op de wolken liggen; ten teken, dat deze twee machtige Zee-Mogendhcden,met kragt en moed gewapend, haar onderling Verbond wel zullen weten te doen gelden, duurzaam, en voor beide Staten ia alle opzichten voordeelig te maakem Het omfehrilt luidt:



JAARBOEKEN, December, %5Q$
Fauftisfimo Foedere Jimclce.
Dat is : 5 Dooreen, alles goeds beloove'nd, Verbond1 Vereenigd. En onder aan: Die VIL Oclob. MDCCLXXXIL Dat is: Den 7 Oclob. 1782.
Daar thands de helft van het tweede Jw behevm, of het derde vyftigfte jaar vervuld' wordt, dat in deze Stad het Atheneum Illustre of Hooge School van wetenfchappen is opgerigt,■ daar deze Hooge School thands eenen byzondcren voorfpoed en bloei geniet; daar niet alleen het Gebouw verbeterd en de gehoorzaal met de afbeeldzels der, vermaardfte mannen verfierd, maar ook voor al de Boekery in eene gansch nieuwe gedaante is gebragt; zal het niet ongepast zyn •eenige melding van deszelfs opkomft, bloei en lotgevallen te maken: die wy, voor cen groot gedeelte, zullen overnemen uit de redenvoering van den Hoogleeraar d'Orvixle, met welke hy het ceuwgetyde van het Atheneum Ilhiftre jn 't jaar 1732 plegtig gevierd heeft: te meer, daar deze redenvoering niet in ieders handen is.
Gelyk alle Monopoliën of andere uitfluitende regten zeer nadeelig zyn, zo is het omtrend de geleerdheid byzonderlyk waar, dat het ongetrymd is, het onderwys in de wetenfehappen zich alleen te willen toeëigenen, en anderen als 't ware daar van uittefluiten. Het belang van het menschdom in 't gemeen, zo wel O0000 2 als
1m-
TEL. )AM>



*5Q6 NIEUWE NEDERLANDSCIIE
Am_
stel. dam.
als 't geluk van de Burgerftaten, en van de byzondere Ingezetenen van Landen en Steden, vordert, dat men overal gelegenheid -vinde van zig op wetenfehappen toe te leggen, en behoorlyk ondervvys te erlangen. Dit behoort tot de eerlte regels van het Huishoudclyk beltier van eenen Burgerftaat, of Stad; en hoe grooter deze zy, hoe noodzakelyker de bezorging der Overheid is, dat alle nuttige wetenfehappen in die Stad op hoog gezag geleerd en onderwezen worden. Hoe zeer dit van zeiven genoegzaam blykbaar is, zo wordt zulks nog nader hier door bevestigd, dat vooral in groote en koophandel dry vende Steden , veele jonge lieden , aan kantooren van koophandel, of van Procureurs én Notarisfen verbonden , of door andere oorzaaken belet, niet in de gelegenheid zyn, om ter verkryging van wetenfehappen , en ter befchaving van 't verltand,naar elders te reizen. Maar ook behalven deze byzondere reden, is het altyd algemeen waar, dat alle nuttige wetenfehappen overal mogen en moeteirgeleerd worden.
Reeds voor lang was men van het gewigt dezer waarheid hier ter Rede overreed. In't midden der XVI eeuw gaf eenen Sartorius alhier boven de Waag, openbaare lesfen over de Hebreeufche Taal, De Regeering, van denoodzakelykheid eener openbare Sciioole der Wetenfehappen overtuigd, vondt op het einde van 't jaar 1629 goed, tot het beroep van eenen Hoogleeraar te bcfluiten, die op hoog gezag in de Wysbegeerte en Gelchiedenislcn zou ondcrwyzen, en deedt in het volgende jaar de St. Agniete Klooster Kerk op de Zyds
Ag-



fAARBOEKEN, Becmlsr,, i? 82. ty*y
Agterburgwal bekwaam maken tot een School om openbare lesfen te geven. Het is niet te verwonderen, en kan juist niet euvel worden uitgelegd, dat de Stad Leyden zig hier over eenigzints bekommerde, en den 8 April 1631 ter vergaderinge der Staten van Holland vorderde, dat de Regeerders der Stad Amfteldam op hoog gezag zouden vermaand worden, van hun voornemen af te zien. Ja die van Leyden gingen zelf zo ver, dat zy verklaarden, niet te zullen gehengen, dat de lasten van de 100 en 20ofte penning, of andere, in hunne Stad zouden geheven worden ten zy zy voldoening erlangden. Dog hier tegen beweerde de Stad Amftelfteldam, dat zy dc voorregten van 's Lands Hooge School te Leyden geenzints wilde verkorten: maar Cat, gelyk alle Steden, zo ook zy het regt haat, voor de opvoeding der Jeugd te zorgen, en zodanige fchikkingen te beraameri, die zy , tot bevordering van nuttige wetenfehappen, en ter befchaving van het verftand, in hare Stad zoude gepast oordeelen. Het gefchil wierdt eindelyk, voor zo veel het geven van openbare lesfen betrof, aan den uitfpraak der twee Hooge Gerechtshoven verbleven, onder dit beding nogthans, dat deze uitfpraak binnen eene maand gefchieden moest. Deze uitfpraak volgde ook op den 2.2 December 1631, waar by, uit naam van den Souverein, aan de Stad Amfteldam het regt van een Athenaum llluflre te ftigten, en daarin openbare lesfen inde wetenfehappen te doen houden, toegekend wierdt, met compenjatk of weder000003 zyd-
Am-
STEt«
DAM.



NIHCWE NEDERLANDSCHE
Am*
steibam.
zydfche betaling der kosten van dit regtsgeding. Zie d'Orville Orat. in centej. Natal. Illufir. Amftelad. Athen. p. i8', 19. Die van Leyden poogden wel van dezen uitfpraak nog een beroep aan de Staten te doen. Dog de Staten oordeelden, dat zodanig beroep niet dan op advys van de Hoven konde plaats hebben. Waaromtrend als de Afgevaardigde van Leyden niet wilden verftaan, ten zy zy vooraf hunne Burgemeesteren geraadpleegd hadden, hebben die van Amfteldam ter vergaderinge der Staten verklaard, datzy geen langer vertraag, wegens hunne regtmatige en volgends het regt beflifte zaake, konden toelaten. De gemelde uitfpraak, op bewilliging en by verblyf der wederzyds twistende partyen gefehied, en in gewysde gegaan, is nimmer herroepen of te niet gedaan, maar wel door het bezit van anderhalve eeuw bevestigd.
Wanneer dan aldus het recht der Regeerders dezer Stad buiten eenige bedenking gefteld was, wierden terftond twee beroemde mannen, G. J. Vossius, en Casrarus Barl/eus, als Hoogleeraars, de eerfte in de Hiftorien , de ander in de Wysbegeerte en Welfprekendheid , beroepen. Vossius, die wegens de inlandfche kerkelyke beroertens der Remonftranten en Contra-Remonllranten, van zyne amten, en als Hoogleeraar te Leyden, en als Regent van het Staten-Collegie, ontzet, maar daarna in zyne eerfte postdierfteld was; nam egter het beroep herwaards aan, op eene jaarwedde van 2500 gl; en nog 900 gl. 's jaarlyks daar
eü



JAARBOEKEN, December, 17R2, i5pr>
en boven voor huishuur: gelyk ook Barl/eus op eene jaarwedde van 1500 gl. cn 900 gl. voor huishuur beroepen is : aantnerkelyke fommen gelds, wanneer men dc waarde van het geld van dien tyd gade flaat.
Dit paar voortreffelyke mannen kwam in Mei 1631 alhier met 'crwoon aan,en wierdt by hunnen aankomst door den Heere Hoofdofficier Johannes ten Grootenhuis uit naam en van wegens de Ed. Groot Achtbare Burgemeesteren verwelkomd. De groote Vossius opende den 8 Jantfary 1632 de Doorlugtige School met eene plegtige Latynfche redenvoering De Hiftoriarum utjlitate, dat is, Over de Nuttigheid der Gefchiedkun' de, welke hy in de groote gehoorzaal voor eenen grootcn toevloed van aanzienlyke toehoorders van allerlye rang uitlprak. Zie Wagen. Befchr. van Amft. bl. 487 — 491. Waarna Barleus den volgende dag eene redenvoering deedt De Mercatore Jdpiente, dat is, Over den ivysheid minnende Koopman, waarin hy de ware vereeniging van de beoeffening der Wetenfehappen met den Koophandel betoogde. De vreugde over het vestigen van deze School der Geleerdheid was hier zo groot,dat de Burgervaderen, tot gedagtenis van deze ftigting, eenen gedenkpenning deeden vervaardigen. Op de eene zyde ziet men den Godsdienst, de Gerechtigheid en de Wysheid, in de gedaante van drie Vrouwen , met dit omfchrift: Pr^evalet hac triga vrs concors Amstelodami. Door dit drietal vermag de Eendragt te Amfteldam veel. Op den anderen kant zyn veele zinnebeelden O 0 0 0 0 4 yan
Am»
5tf.l< dam.



ióoo NIEUWE NEDERLANDS CHE
A*fv
STELDAM.
van vrye konften te zien, welken vereemgd zyn en zaamgebonden door een lint, dit opfchrift hebbende : Arte et labore frtjitur honore: dat is: Door kunfl en vip geniet Zy eer. In 't midden van den penning vertoont zich het Stads wapen, en beven hetzelve dit opfchrift: Sub hoc signo tuta ; dat is: Onder dit teken is zy veilig. Claudius SALMASiuszong, in een Latynsch Gedigt op den lof van deze Stad en derzelver Doorlugtige Schoole, van de laatlïe, in 't jaar 1632 aldus :
Merx una huic deer at, qua jam bené dives abundat,
Doctrines incedit mine quoque celfa bonis. Mercurio fiaret [oio quum prafide quondam,
Prcsfidium Pallas junxit amica fuum. Mercurii femuks numero comprendere non efl •
Tres fibi facravit Dia Minerva vjros. Poftmodo major erit numerus, tempusque futurum efi,
Qjto petat hinc cultum docla juventa fuum.
De Prins der Nederduitfche Dichteren, Joost van Vondel , vierde ook de geboorte van de Doorlugtige School met een voortreifelyk dichtftuk, in 't welk hy cn veel roem aan dezelve voorlpck, en de pogingen van den Scheepen en Raad, LLvrmen van de Poll , die veel in deze Richting geyverd hadt, dankbaar erkent en verheft.
De uitmuntende P. C. Hoofdt, hecfr. ©ok zyne groote blydfchap, en ryke hoop
we-



JAARBOEKEN, December, ifgj.l xfoi
wegens deze Richting, in fraaije vaarfen aan Huig de Groot toegezongen.
Ja, hadt het noodlot het gedoogd, dan hadt deze fchoone Dichter, niet weinig tot luister van deze Hooge Schoole toegebragt; want Huig de Groot , na zyne tienjarige ballingfch'ap, te Amfteldam zich ophoudende , poogde de uitmuntende Droft van Muiden, met andere aenzienlyke medehelpers, den Raad te beweegen, om in zyne Stad aan de Groot niet alleen eene ftille ruft te vergunnen,maar hem ook,tot een cieraad van hetAthenamm en eershalve, by zich tejiouden: welke pogingen egter niet hebben mogen llagcn.
Het bovenfte gedeelte van de St. Agnieten Kerk wierdt tot eene openbare Stads Boekery gefchikt, en aldaar de boeken uit de Nieuwe Kerk overgebragt, en tegelyk eene fom van 300 gl. 's jaars bepaald tot aankoop van nieuwe boeken. Voslius was de eerfte Bibliothecarius of opzigter van deze Boekery, en na hem Senguerdius en anderen:dog deze Boekery is nimmer van veel belang geweest , en heeft fteeds een gering aanzien gehad, waaromtrend nu onlangs eerst eenige verandering gemaakt is, zo als wy nader zullen meclcdceien. Het onderfte gedeelte dezer kerk was eene zeer ruime gehoorzaal, welke te groot zynde, daarna in twee zaaien is verdeeld , het groot en het klein auditorium of gehoorzaal; zynde het grootfte gefchikt voor de plegtige redenvoeringen, die by inhuldigingen van beroepene Hoogleeraaren, of anderzints, gehouden worden; ook yoor de openbare lesfen der ProfesJLbren, en
open-
STEL-' DAM. _



I5c2 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am.
stellam.
openbare verdeedigingen van geleerde Verhandelingen der ftudeerende Jeugd; terwyl de kleinere zaal, zo voor eene Raadkamer dient der Curatoren en Profesforen, als ook voor de openbare Lesfen van de LeStores.
Vosfius wierdt ook tot opzigter der LatynfcheScholen aangefteld, om derzelver Leerwyze te verbeteren. En het was der moeite wel waardig, dat deze zorg aan zo groot eenen man opgedragen en toevertrouwd wier • de : daar ieder der twee fenolen, ruim 600, dat is te zamen 1200 leerlingen hadt, van welken jaarlyks 100 naar de '"Hooge Stads School opklommen. Men zal zig minder verwonderen over dit groot getal, in vergelyking van het veel kleinere van onzen tyd, fchoon de Stad thands zo veel meer bevolkt is, als men nagaat, dat het ten dien tyde in het algemeen tot eene goede en fatzoenlyke opvoeding wierdt gereckend te behooren, de Latynl'che en Griekfche Talen te kennen, cn zyn vernuft door deze of geene wetenfehappen gefleepen tc hebben, wat Hand of kostwinning men anders ook in de Burgerlyke maatfehappy mogt goedvinden te verkiezen.
Het Athenamm heeft zedert zyne oprigting zeer gebloeid, zo door de vermaardheid der geleerde mannen, 't zy van deze Stad, geboortig , 't zy van elders, ook zelfs van aanzienly kc . Hooge Scholen, hcrwaards beroepen, als dooiden yver en lust tot geleerdheid en wetenfehappen , welke daardoor meer algemeen in de harten der Ingezetenen ontvonkt wierdt.
Behalven Voslius cn Bariams, hebben zede rd



JAARBOEKEN, December. 1782. 1603
derd,Senguerdius en Raay, beiden van Leyden beroepen , Martinus Hortenfius, Blondel, Wolzogen, Francius, Morinus, Hemfterhuis, d'Orville, Burman,veel luister aan het Athenarum tocgebragt. In jaar 1635 deedt men veel moeite om den uitmuntende meet- en fterrekundigen wysgeer Galilceus de Galilceis herwaards te beroepen; dog deze pogingen zyn niet gehaagd. Ses jaren na de .oprigting oordeelde men noodzakclyk te zyn, dat behalven de Letterkunde en Wysbegeerte, ook de Rechtsgeleerdheid ophoog gezag wierde onderwezen. Men hadt hier aan al terltond in den beginne gedagt, maar konde niet tegelyk alles in ftand brengen. Men beriep dan ten dezen einde in 't jaar 1639 twee Hoogleeraars Pieter Cabellauzo en Albert Ruis: na welken Johannes Christenius van 's Lands Hooge School van Gelderland is beroepen, en vcrvolgends Abraham Faber en Johannis van den Broek. Dertig jaren na de oprigting onderwees hiei Gerardus Leonardus Blaftus de Geneeskun de, aan welken in 't jaar 1692 Petrus Bertagius is opgevolgd. Voor onzen tegenwoordigen Hoogleeraar in dc Godgeleerdheid, Petrus Curtenius, heeft men hier llegts eenen Profesfor in die wetenfehap gehad, namenlyk Gerard van Leeuzven.
Stephanus Morinus Cadonienjis en Guliel mus Surenhufius onderwezen de Oosterfche Talen. De dood van Morinus is door der welfprekende Francius met eene plegtige lykreden betreurd en gevierd.
Aai
5TELCAM.
t '



i6o4 NIEÜWÉ NEDERLANDSCHE
Amsi el' dam.
Aan Vos fins volgde in't jaar 1650 op vid Blondel, uk Frankryk , alwaar hy het amt van Hoogleeraar bekleedde, herwaards beroepen, gelyk ook Alexander Morin. Hier na Johannes Keuchenius, Marcus Meiboom, Lodetvyk IVolzogen en Petrus Francius. IVolzogen was van Amersfoort geboortig, en HoGgleeraar in de Kerkelyke Gefchiedenisfen op de Hooge School te 'Utrecht, een welfprekend man, Francius. IVolzogen- heeft hier geduurende den tyd van 20, Francius 30 jaren de wetenfehappen met roem voortgeplant. Francius wierdt wel naar Leyden beroepen, om aan Theodorus Rykius, in het Hoogleeraars amt der Fraaije Wetenfehappen, op 'sLands Hooge School,optevolgen;maar hy bedankte voor dat beroep, verkiezende in zyne vaderftad zyne woonplaats te houden. En in dezen tyd bloeiden de wetenfehappen zo zeer, dat men wel 8 of 9 Hoogleeraars aan het Athenceum telde, behalven die de Kruidden Ontleedkunde leerden, welken toen nog niet tot het Athenamm behoorden.
In 't jaar 1730 waren de Wel Ed. Gr. Achtbare Heeren Burgemeesteren bedagt om den ouden bloei van het Atheneum Illustre te doen herleven. Daar was toen geen Hoogleeraar in de Oosterfche Talen, en aan den Hoogleeraar in de Regten van den Broek was wegens zyne, hooge jaren zyne ruft vergund. Daar wierdt derhal ven belloten, den Heere Jacob Philip d Orviile J. U. D. het Hooglecraaramt in de Gefchiedenisfen , Wel-: fprekendheid en de geleerde Taien op te draagen, welke den 22.Mei dezen post met eene
La*



JAARBOEKEN, December, 1782. 1605
Latynfcne redenvoering De Mercurii eum Mufis felici contubernio aanvaardde. Ten zelfden tyde wierdt de Hoogleeraar in de Gefchiedenisfen , Welfprekendheid en Talen te Harderwyk, Cornclius Sieben, hervvaards beroepen, om de FvCgtsgeleerdheidte onderwyzen: Hy deedt den 30 july 1730 zyne intre redenvoering: De Studio Greecce Linguce cum Jur'sprudentia conjungendo:: welke ueide redenvoeringen door den druk zyn gemeen gemaakt.
Het was in *t jaar 1732 juist een eeuw , dat het Atheneum Illustre geftigt was. Di- Jubelfeest vierde de Hoogleeraar d'OrYiphE met eene plegtige redenvoering Ineentejïmum Natalem itlnjtris Amfteladafitenfiuri, Athencei, waar in de Redenaar den opkomst voortgang , bloei en lotgevallen van deze Hooge School voortreiiyk, welfprekend er naauiceurig fchetfte. Uit deze reuenvoering, door den druk in 't ligt gegeven,hebben wj in dit ons verhaal veel overgenomen. In dii zelfde jaar deedt ook nog de Profesfor C, Sieben den 12 October eene redenvoerinj Pro Juftitia in Carneadem, ter aanvanghi| van zyne openbare lesfen.
In 't jaar 1735 den 30 January vonden dc Heeren Curatores en andere Burgemeesterei goed den Heere Corue/ius Hugo Fonck, S S. Theol. Doet., van deze Stad geboortig iot Hoogleeraar in de Oosterfche Talen ei Oudheden te beroepen : welke dezen post dei 7 April aanvaardde met eene redenvoering De Felici Litteraturcs Orientalis hac atatt condifioue. De emeritus Profesfor Joh. va>
dé)
Am-
«Tfct-
1
I l t
f



i6o6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
STfiLwam.
dm Broek ovcrlecdt den i Maart 1735. Zyne gedagtenis wierdt den 9 daaraan volgende door deii Heer Vonck met eene lykreden gevierd. Wanneer de geleerde dOrville ia 't jaar 1742 vry willig afftand deedt van zyn Hoogleeraars amt, met behoud van rang en eertytels, wierdt in zyne plaats den 8 Juny Petrus Burmannus Junior, J. Ü.D. en Profesfor op deFriefche Univerfiteit, beroepen, om aan het Athen/Eum Illustre alhier het Hoogleeraarfchapin de Gefchiedenisfen, Welfprekendheid cnGelcerde falen te bekleeden. Den 10 September aanvaardde hy dezen post met eene intrereden in digtmaat De Enthufiasmo Poëtico: en in 't volgend jaar benoemde men den Heer Martin Martens tot jLecraar in de Wis- Sterre-en Zeevaartkunde , die den 27 Mei eene Nederduitfchc redenvoering deedt Over eenige voorname nuttigheden der Wis- en Starrekunde. In dit zelfde jaar, den 14 September, beroofde de dood het Illuftre School van den waardigen HoogJeeraar Cornelius Sieben , in wiens plaatfe wederom Hubertus Gregorius van Fryhof, J. U. D. en Profesfor te Harderwyk, herwaards beroepen wierdt. De wehprekende Burman vierde de gedagtenis van den braven Sieben den 14 October met eene openbare lykreden: waarna de Heer van Vryhof den 20 January 1744 eene intrereden deedt of Oratio, qua ojienditur, interiorem juns Romani notitiam in foris verfaturis ommno esje necesfariam.
De geleerde Jacob Philip dOrville óverleedt den 13 September 1751. wiens na- ge-



JAARBOEKEN, December 1782. 1607
dedagtenis de Profesfor P. Burman Junior, den 22Oftober,in de Nieuwe Kerk,van de gewoonc Predikftocl, met eene plegtige Lykreden vierde, voor eenen overgroote toevloed van menfchen van allerlye rang en Rand, waar onder zeer veele Vreemdelingen, van elders herwaards gereist. Het ipreekgeftoelte en de voornaamfte zitbanken der Burgemeesteren en verdere leden der regeering, als ook van de Profesforen, waren, met zwart laken bekleed, en alles bekwamelyk gefchikt naar de omftandigheden, terwyl de wèllpreekende Redenaar de harten van alle toehoorders gevoelig ontroerde.
Wanneer de Heer Vonk in 't jaar 1753 afftand Van zyn Hoogleeraars ampt in de Oosterfche Talen gedaan hadt, wierdt hy door den Kerkenleeraar Wilhelmus Koolhaas opgevolgd, welke den 14 January 1754 zynen post aanvaardde met eene redenvoering De Grammatica Sacra,omni vero Theologo fummo Studio & dü^ififtoc excolenda, eaque a variis fordibus & navis, quibus adhucaum confpurcata eft, pitrganda & defcecanda. Den 15 April daaraan volgende overleedt de Heer Hubert Gregoor van Vry hof, wordende opgevolgd door Mr. Bartholomceus Sieben, zoon van wylen den Hoogleeraar aan dit Atheneum Illustre, Cornelius Sieben. De Heer B. Sieben deedt den i3 September 1754 zyne intre-redenvoering Dj Studio Poëtices cum Jurisprudenüa conjuugenao. Nog in dit zelfde jaar wierdt het Hoogïeeraars ampt in de H. Godgeleerdheid aan den Goudleliën Kerkenleeraar P, Gummus ogPpppp ge-
Am-
5trqam.



i6o3 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am
DA Al.
gedragen, die den 21 Öclober van het zelven bezit nam met eene Oratio de Sacro Codice3 unico veree fapient'ue fonte, en die het zelvcn nog, even gelyk zynen predikdienft, met allen yver bekleedt en waarneemt.
In het volgende Jaar kreeg het Atheneum Illustre eenen nieuwen luister. De Curatores en verdere Burgemeefteren hadden goedgevonden, dat Ac Profesfor es chirurgice C? botanices, die voorheen altyd van het Atheneum zyn al'geichciden geweest , voortaan met hetzelven zouden vereenigd zyn, en een lichaam uitmaken. Dit op den 23 January 1755 belloten zyride, wierden de Heeren Wilhcm Roê'll, Profesfor in de Ontleend- en Heelkunde, en Johan Burman, Profesfor in dc Kruidkunde, den 11 April daaraan volgende, in de Raadkamer van het Athen/eum, in welke de Curatores en Profesibres vergaderd waren, ingeleid, en door dm Hoogleeraar Koolhaas verwelkomd. Den 28 dier zelfder maand April wierdt de Hoogleeraar P. Camper van Franekcr herwaards beroepen, welke den 10 November 1755 het Hoogleeraarsampt in de Ontleend- en Heelkunde aanvaardde met eene redenvoering De 'Anatomices ufu in omnibus fcientiis. De zelfde Hoogleeraar Camper deedt den 22 January 1758 , zynde den 10 daar te voren tot Profesfor Medicina aangefteld, eene Oratio de certo in medicina. Maar in net jaar 1761 verzogt hy zyn ontflag, behoudens den eertytel van Profesfor honorarius van het Atheneum Illustre, en wierdt in het volgend jaar 1762 door den Med. Doet. Folkert Snip opgevolgd.



JAARBOEKEN, Dtcemler, 1782. 1609
gevolgd: wanneer ook de A. L. M. en Pliil. Doet. Pybo Steenfra , van Leyden, alwaar Hy Le&or Mathefws was, lierwaards wierdt beroepen in de plaats van den overleden Ledtor Martin Martcns, en den 21 November zyne inweyings redenvoering deedt.
In 't jaar 1765 den 1 April deedt de Hoogleeraar P. Burman Secundus eene fraaije redenvoering in dichtmaat De eruditionis negle&u & luxu reipublice perniciofis ■ en den 2© October van het volgende jaar vierde Hy de gedagtenis van den eerden grondflag onzer Vryheid, het Smeekfchrift der Nederlandlche Edelen onder het geleide van Bredenrodeu-, met een fierlyk Latynsch Dichtlf.uk Bredenrodius feu Libertalis Batave fecularia.aitera. De Heer Barman wierdt in het jaar 1767 tot Hoogleeraar der Vaderlandfche Gefchiedkunde aangefteld, en nam bezit van dezen post met .eene redenvoering De historia patria Magiftratibus necesfuria.
In 't jaar 1771 wierdt de Heer Laurens Burman aan zynen V^der J. Burman als Profesfor Botanices toegevoegd, en Bartholomceus Sieben zyn ontflag bekomen hebbende, in deszelfs piaats Henrik Conjlantyn Cras J. U.D. beroepen, die den 4 November het ampt van Profesfor Juris civilis- & hodierni met eene Oratio de prudentia civili in promovenda mercatura aanvaardde. Ook wierdt nog de Med. Doét. Andreas Bon als Profesfor anatomie & chirurgie in de plaats van den Overleden Profesfor Folkert Snip aangesteld, doende den 16 December 1771. zyne intrereden De Simplicitate nature, AnatoPpppp 2 * mi~
Am-
STüi> dam.



löio NIEUWE NEDERLANDSCHE
Am-
si eldam.
inicorum admiratione, Chirurgorum imitatione dignisfima.
De Heer W. Koolhaas overleden zynde, wierdt de lieer Hendrik Albert Schallens tot Profesfor Linguarum & Antiquitatum Orientalium beroepen, doende den 15 November 1773 zyne Oratio de finibus Litterarum Orientalium proferendis. De liefhebbery en fmaak der wetenfehappen onder de Jeugd meer en meer toenemende, oordeelde deCuratores en Burgemeesteren, dat het nuttig en nodig was, dat ook het Jus Nature & Gentium op hoog gezag zoude geleerd worden, en droegen dezen post op aan den Profesfor Juris Civ. & Hod. //. C. Gras, welke denzelven den 20 November 1775 aanvaardde met eene redenvoering of Oratio, qua perfecta Jurisconfutti form'a in Hugone Grotio fpectatur. Twee jaren later verzogt de Hoogleeraar P. Burmannus Secundus zyn ontilag van het waarnemen van zyn ampt; het welk hem zeer gunltiglyk, met behoud zo van jaarwedde als van eercntytels, wierdt toegeftaan. De Heer Burman begaf zich toen naar zyn geliefd buitengoed Sandhorst genaamd tusfchen den Haag en Leyden gelegen, om daar het overfchot van zynen leeftyd in ruft en in Rille beoelfening der wetenfehappen door te brengen. Inmiddels moest zyne post aan het Atheneum Illustre hier vervuld worden. De Curatores en verdere Burgemeesteren beriepen daar toe den Hoogleeraar op de Gelderfche Univerfiteit Hermanus Tollius J. U. D. jOra de Profesfio Hijlor. Eloq. Ling. Grac. Poêf. & Hift.Patr. hier aan het Atheneum Illustre te beklecden. Deze Hoogleeraar
deedt



JAARBOEKEN, December, 178a. 1611
deedt den 2 Maart 1778 zyne intre met eene Oratio de Gcrardo Johanne Vosfio, Grammatica perfe&o.
De Heer Henr. Alb. Schultcns wierdt naar 's Lands Hooge School tc Leyden beroepen, om aldaar aan zynen Vader in het Hoogleeraarsampt der Oosterfche Talen en Oudheden optevolgen. Weshalven in 't jaar 1779. de Heer Adriaan Walraven , Predikant te Harder wyk , tot Profesfor Ling. 6* Antiq. Oriënt, en ten zelfden tyde de Heer D. Wyt* tenhach tot Profesfor Philofophice, wierden beroepen. De eerlrgenoem.de deedt zyne intre den 18 October met eene redenvoering De linguarum & antiquitatum orientalium ftudio , inter generofce mentis & praftantis ingenii juvenes,nostris prefertim temporibus,magis magisque promovendo. De laatstgem. nam bezit van zyne waardigheid op den 25 October met eene Oratio dephilofophia, auclore Cicerone, aitium omnium procreatrice & quaft parente.
Het getal der Hoogleeraars is dus tegenwoordig feven, behalven den Lccraar in de Wis- en Sterrekunde. Een der Hoogleeraais bekleedt den post van Prafes Clarisjimi ordinis, of Voorzitter, welke jaarlyks, van den eenen op den anderen, volgens rangovergaat. De jonglie Hooglecraar bedient het ampt van Secretaris. Gewoonlvk komen de Profesforen tegen het einde der groote Vacantie by eikanderen, om de openbare lesfen, zo omtrend de ftoffen,als uuren te bepalen, waarvan dan een Series of Lyst gedrukt , en aan alle Leden van de Hcgeermg rond gezonden wordt.
Ppppp 3 Men
OAM.



Am-
f>'I ELDAM.
1612 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Men moet ook erkennen, dat de zorg en yver der Heeren Curatores en verdere Burgemeesteren dezer Rad voor den luilter van het Atheneum niet zonder vrugt is. Vooral heeft het zelve zederd eenige jaren herwaards zeer gebloeid, en bekwaame jonge luiden voortgebragt. In 't jaar 1774. hebben eenige wakkere jongelingen hunne Rechtsgeleerde Verhandelingen, openlyk in de groote gehoorzaal van het Atheneum, voor aanzienlyke vergaderingen van allerlye ftandsperfoonen, onder voorzitting van den Hoogleeraar der Rechtsgeleerdheid verdcedigd, terwyl veelen der oudften en beroemfte Advocaten het zich niet tot oneer agtten, om in het ftrydperk te treden,en met het maken van tegenwerpingen de kragten der verdeedigers te beproeven. De Student Frans IIovius verdeedigde den 24 November op eene raannelyke wyze zyne Verhandeling of Disfertatij Juris Criminalis de poena conatus; en H. Th. a Meinsma De Privilegiis muUtr'wn, den 21 daaraan volgende; De Heer D. Hooft Junior, thands Secretaris, van de Heeren Beftierders van den Levantlchen Handel, den 19 December, An Brutus jure occidcrit Ccefarem; welke zyne doorwrogte Verhandeling Hy met zulke vaardigheid en tuist oordeel verdeedigde, dat men eenllemmig erkende, zulks zelden zo voortreffclvk tc hebben zien uitvoeren: en M. van Son den 30 Jan. 1775 De beneficio competenties (*).
In
O Zie over deze vier' Verhandelingen de Biblkthi tes Scienc. 1775. I. Part. p. nyj — 242.



JAARBOEKEN, December-. 1782. 1613
In *t jaar 1779 heeft ook de Heer W. Six, die thands Secretaris en Fiscaal van de Vloot is, op den 10 Mei zyneDisfertatiodeMagno privilè-gio Maria mannelyk,enini78oden 17 April 13e Heer Henrik Gildemeester zyne Disfertatio de Regalibiis insgelyks fub frafidio verdeedigd. Niet alleen gefchieden veele openbare verdeedigingen, maar Profesfor Tollius laat ook zyne Leerlingen dikwyls openbare redenvoeringe over nuttige, vooral ook Vadcrlandfchc Stoffen, doen, ter bevorderinge der welfprekendheid, onder welken voor twee jaren de Heer D. Deutz, eene Lofreden over den grooten de Ruytèr in Latynfche üigtmaat uitfprekende ongemeen heeft uitgeblonken.
Daar zyn ook verfcheidene voorregten zo aan de Hoogleeraars, als aan de Studeerende Jeugdgefchonken,als, by voorbeeld, de zitplaatfen in de Kerken voor de Hoogleeraars in dezelfdegeftoeltens, in welkende Commisfarisfen, Secretarisfen,Vice-Admiraals en Schouten by nacht zig plaatfen, volgends de ordre van Burgemeesteren en Regeerders van den 16 January 1679; Het regt van Poóirterfehap aan de beroepene Hoogleeraarsin 'tjaar 1757 den 27 September gefchonken, voor hun zeiven en hunne kinderen; zo wel die voor, als na den poorterëtd zouden geboren zyn. Ook zyn de Studenten vry van de Burgerwagten enz. Maar wy behoeven dit niet verder uittebreiclen.
De groote gehoorzaal is met fchoone fchilderftukken, zynde de afbeeldingen van door geleerdheid beroemde mannen, verfierd, welken de Heer Voorzittend Scheepen van Ppppp 4 Pa-
i'I'EL:<AM,



ïtW NIEUWE MEDERLANDSCHE
Am-
S i Er,. IJ am.
Ge-
Papenbroek in 't jaar 1743,en andere milde gevers in volgende tyden, aan het Athen/eum edelmoedig gefchonken hebben. .
Dog wy zullen hier van ,■ gelyk ook van den Raat der Boekerye en derzelver veranderingen door de zorg en vly t van den tegenswoordigen Öpzigter der Boekerye , den geleerden Henrik Verbeyk, hier na verflag geven.
Weesop.
De beftierders der Maatfchappy tot behoudenis van Drenkelingen , heb ben aan den Heelmeester J. D. Seedorf alhier den gouden eerpenning gefchonken , wegens het redden van zekere Grietje Harmflrong, huisvrouw van Willem Heek , welke vrouw, omtrend 67 jaren oud, byna een half uur hadt in 't water gelegen, en door de zorg en vlyt van voornoemden Heelmceller behouden is.
Rotterdam.
De Kooplieden van deze Stad meenden ook te moeten waken, dat by de Vredemaking met Engeland,' ware het mogelyk, vergoeding der toegebragte fchadens bedongen werde. Weshalven de Gecommitteerdens van voorfz. Kooplieden, Reeders van fchepen en Asiuradeurs, aan Burgemeesteren en Regeerders dezer Stad den 7 dezer maand het navolgend verzoekfehrift hebben ingeleverd:



JAARBOEKEN, December * 1782. 1615
/"^evcn' met fchuldigen eerbied te kennen de on^ dergeteekende Gecommitteerden der Kooplieden , Kecders van Schepen en Asfuradeurs der Stad Rotterdam.
Dat onder hen zyn beruftende een groot aantal opgaaven van fchaden, door de Engelfche Natie aan Inwoones dezer Stad, en aan eenige Perfoonen in de nabuurfchap van dezelve woonagtig, toegebrngc, zo voor, als na dato van het Engellcfi Manifeft: Dat deze opgaaven , of fchoon tusfchen de dn'e en vier millioenen guldens beloopende, op verre na niet importeeren alle de reële fchaden, welke hier ter Stede geleden zyn; dewyl fommige Inwoonders, om verfchillende redenen, agterlyk zyn in het opgeevcn van dezelve, ofte wel zich , voor a!s nog, in de onmogelykheid bevinden, omme daar van exacte lyüen te kunnen formeeren.
Dat zylieden Gecommitteerden bereid zyn, op de eerfte requifitie van ÜE \ Groot Achtb. dezelve opgaaven , ofte wel byzondere i_yften van zoodanige fchaden als UEd. Groot Achtb zullen oordeelen te behooren, aan dezelve te fuppediterem
Dat zy lieden vermeenen U Ed. Groot Achtb. te mogen herinneren , dat alle die fchaden aan hun Supplianten en hunne Medeburgeren zyn aangedaan, onregtvaardig en gewekWig, zonder dat de Engelfche Natie tot nu toe één eenig bewys heefc kunnen bybrengen , waar uit zoude blyken, dat 'er één eenige daad door de Kooplieden zoude zyn gepleegd , ftrydig tesens de bezwoorene, doch door de Engelfche Natie fchandelyk en verradelyk verbrookene Verbonden.
Dat een der Engelfche Ministers zelve heeft moeten erkennen, dat 'er geene reden, ja zelfs geeu voorwendzel te vinden was, waaromme men onze Natie den Oorlog heefc aangedaan.
Dat zelfs de onregtvaardige Pretexcen, door de Engelfchen opgegeeven , thans geheel vervallen, ^PPPP 5 daar
Rot-
riiR-
dam.
Req. der Koopl. om vergoedingvanfc hade by de Vrede te bedingen.



i6i£ NIEUWE NEDERLANDSCHE
Rotterdam.
Req dei Koopl. om vergoedingvanfchade by de Vrede te bedingen.
Waarop aan deze Gecommitteerdens den 11 daar aan volgende, door Hun Ed. Gr. Achtb. de Heeren Burgemeesteren is aangezegd: „ dat op hun voorfchreeven Requeft door de „ Vroedfehap dezer Stad eene favorable Re„ folutie was genomen, en aan Heeren Ge„ deputeerdens ter dagvaart de noodige last „ gegeeven omme het verzoek der Supplian-j „ ten zo veel mogelyk by alle gelegenheden „ tot effect tc helpen brengen; ten welken
„ ein-
daar zy zedert den Oorlog met ons, aan alle ande re Volkeren toeftaan, en doen uitoeffenen die tak ken van Vaart en Handel , waar toe wy by de Tractaaten bevoegt waren , doch waar van, zo door de Engelfche mishandelingen, als door gebrek van genoegzaame befcherming, door onze Natie byna geen gebruik heeft kunnen gemaakt worden.
Dat dus de ongelukkige Hollandfche Kooplieden niet anders zyn aan te merken, dan als onfchuldige en ten onrechte belasterde flagtoffersvan een boos, geweldadig en vyandig Syhema, en uit dien hoofde dubbel recht hebben te verwagten,dat aan hunne belangen by eene te fluitene Vrede ferieuslyk zal worden gedagt.
Weshalven zy lieden met fchuldigen eerbied, doch tevens om de rechtvaardigheid hunner zaake, met de grootfle vrymoedigheid zich vervoegen aan UEd. Groot Achtb. met ernftig verzoek, dat hec UEd. Groot Achtb.;behaagen moge zodanige refolutien te neemen en ter uitvoer te doen brengen, als best gefchikt zulien bevonden worden,om, hec zy by de tegenwoordige geëntameerde Vredcs-Negotiatien , of anderzins , de Supplianten te doen fchadeloos Rellen van de zo enorme, als onregcvaardige verliezen , hun door de Engelfche Natie veroorzaakt.
Het welk doende &c.



JAARBOEKEN, December, 1782. 1617
„ einde het noodig zoude zyn, dat ten fpoe„ digfte onderscheidene Lyften wierden ge9 formeerd, van de fchadens den Inwoone„ ren dezer Stad door de Engelfche Natie ., toegebragt, zo door de Vexatien voor den „ Oorlog, als door de Rooveryen in de Co„ lonien van den Staat, en door het neemen „ en verbeurt verklaaren der Schepen en La„ dingen uit hoofde van het Engelsch Ma„ nifest".
Men zegt, dat hier ook een Dankadres wordt rondgedragen ter onderteekening, niet ongeïyk aan dat geen, het welk in 's Hage op het tapyt is.
Hoorn.
De Gecommitteerde Raaden ter Admiraliteit in Westfriesland en 't Noorderkwartier hebben, met voorkennisfe van zyne Doorluchtige Hoogheid, den Heer Admiraal Generaal, in dienst gefield een Schip van 60 Hukken kanon, en deszelfs bevel opgedragen aan den Heer Schoutbynagt Pieter Mytens.
ZEELAND Middelburg.
Hun Hoog Mogende verboden hebbende, de Engelfche Lootsbooten te moeijen of vyandelyk te behandelen,- hebben de Afgezondene van deze Stad ter vergaderinge
der.
Rotterdam.



I6i3 NIEUWE NEDERLANDSCHE
MIDDELBURG.
Voorflel van
Middel burg omtrend de Eng. Loofsboten.
der Staten van Zeeland daaromtrend den 5 November het navolgend voorftel gedaan
Relatif tot de Staten Notulen, van den 5 November 1782.
EDELE MOGENDE HEEREN!
l"\e Heeren Gedeputeerdens van Middelburg zyn door de Heeren hunne Committenten fpeciaal gejast aan H. E. M. voor te draagen; dat H. E. A. met veel furprife uit de Nieuwspapieren zyn ontwaar geworden, dat ter Vergaderinge van H. H. M. is gerefolveerd te verbieden , dat ,, De „ Engelfche Lootsbooteo, door 's Lands Vaartui„ gen en Kaapers worden genomen of eenig mo„ lest aangedaan, maar dat dezelve vry en onver„ hinderJ zullen vaaren".
Eene Refolutie , welke H. E. A. allelmts nadeelig en ten hoogftén gevaarlyk , vooral voor de Provincie is voorgekomen,terwyl H. E. A boven dien geene reden vinden tot eene, zo ongewoone toegeevenheid omirend een Vyand, waar van niets diergelyks wederkeerig te wagten is, en de gem. Vaartuigen , dus doende , bevoegd zyn , om de Dieptens en Stroomen dezer Provincie zo binnen als buiten, onderons gezigt te komen peilen; om van geene andere nadeelige gevolgen als het favorifeercn vsn Correfpondentiën en diergeiyke, te gewaden , welke uit dit alles te dugten zyn.
Dat H. E- A. dierhalven vermeenen, dat van de Heeren Ordinaris Gedeputeerdens ter Generaliteit , werde gerequireerd eene opgaaf der redenen, welke tot het neemen dezer Refolutie aanleiding hebben gegeeven, en da t ingevaR' dezelve met adveu of zonder Contrad drie van dezelve Heerenis genomen, H. E. M. derzelver ongenoegen deswegens behooren te doen blyken, met laft om ter Generaliteit alle moselyke infiantien te doen, ten einde dezelve Refolutie worde ingetrokken ,' en buiten
effect.



JAARBOEKEN, December, i73a. 1615
effect gefield,by welker onverhoopte non-reufilte, H. E. A. vermeenen, dat by H. E. M. zodanige Mefures behooren te worden genomen , als tot voorkoming van de gevaarlyke en nadeelige gevolgen , welke daar uit voor deze Provincie zouden kunnen ontftaan, meest gepast en dienlb'g zullen worden bevonden.
Uit naam der Gedeputeerdens van Middelburg.
(Was geteekend.)
W. A. de Be veren.
Wy hebben hier voren bl. 1442 gefproken van het nemen van de Engelfche Pakketboot door eenen Zeeufchen Kaper. Eenige Leden uit den Zeeraad, als mede uit de Regeering der Stad Zierikzee,benoemd zynde,tot het onderzoeken der Malen-Brieven, in die Paketboot gevonden, deeden ter Staatsvergadering^ van hunne bevinding het navolgend verflag.;
EDELE MOGENDE HEEREN!
T>y UEd. Mog. Refolutie van den 15 dezer de ondergefchrevenen zynde gecommitteerd, om ter voldoening aan de intentie van de Ed. Mog. Heeren Staten dezer Provincie by hoogstderzelver aanfehryving van UEd. Mog. van daags te voren, zich naar Zierikzee te begeven, en aldaar ten overftaan van Heeren Gedeputeerden uit de Magiltraat van die Stad, en den Heer S. E. Croifet, Secretaris der Posteryen van Holland , als daar toe fpeciaal door de Ed. Mog. Heeren Gecommitteerde Raden van die Provincie gedeputeerd, te doen openen de beide Malen met Brieven, aldaar aange. bragt met de Engelfche Paketboot den Dolphyn,
van
Middelburg.
Voorflel van
Middelburg omtrend de
Loofsboten.



iöao NIEUWE NEDERLANDSCHE
MiDfcELB L KG.
Raport
wegens de Malen brienn op de g$nomene Paketbootgevonden.
4
1
J (
van Helvoetfluis gedestilleerd naar Londen, doch op Zee genomen door den Zierikzeefche Kaper de goede Verwagting, Kapt ein Sextroh, en door denztlven eerst te Brouwershaven doch daar na te Zierikzee opgebragt, mitsgaders de daar in bevonden wordende Brieven te examineren , zoodanige, waar in geene blyken van ongeoorloofde Correspondentie met den vyand befpeurd wierden te doen depecheren, en de anderen, die eenige fpeculatie konde geven, nevens een rapport van 't verrigie, aan U Ed. Mog. en vervolgens ook aan de Ed. Mog. Heeren Staten dezer Provincie te doen toekomen ; hebben de eer te rapporteren:
Dat zy zich Vrydag avond ten ij dezer, met 's Lands Tranfport-Jagt de Bellona , der waart op reis hebben begeven, t n des anderen d?ags 's middags om één uur, aldaar zyn aangekomen, zoo als ook kort daar na de Heer Croifet. hier boven gemeld, in cen afzonderlyk Jagt , waar mede zyn Ed. uit Holland eerst alhier was getranfporteerd en vervolgens derwaart was gereisd.
Dat zy kort na hunne aankomst, eerst door den Vendumeefrer van der Schatte zyn opgewagt, en anderrigt van de Refolutie by de Heeren van Zieikzee dienzelven morgen genomen , op de aan[chryving van de Ed. Mog. Heeren Staten dezer Province, van den 14 dezer, om naamlyk de beiie voorfenreven Malen, tot hier toe hebbende berust, onder den Heer Secretaris Evertfen, te doen jvergeven, onder UEd. Mog. directie, ten fine ds by voorn. Staats-Refolutie van den 14 dezer /ermeld.en dat om van wegen welgemelde Hteren van Zierikzee, by de opening voorfchreven te adifteren, waren gecommitteerd benevens zyri Ed. ie Heer D. A. Masfis , beide Regerende Burgemeesters met een der Heeren Secretarisfen, terwyl syn Ed. in naam der Heeren van Zierikzee het Stadhuis offereerde om aldaar het werk te verrigen, het geen by de ondergefchrevenen werd geac. :epteerd.
Waar



JAARBOEKEN, December, 1782; i6ai
Waar op een weinig daar na, de beide Heeren ] Regeerende Burgemeesters, benevens de Heer va» 1 der Haar, als by lndispofitie van den Heer: Evertfen, denzelven Heer als Secretaris vervangende , de ordergefchrevenen aan 's Lands Jagt hebbeD afgehaald, met den Heer Croifes en in de Raadkamer op den Stadhuize begeleid.
Aldaar gekomen zynde, begreep men geen werk, te moeten beginnen, voor dat de refpective qualificatien der onderfcheiden Gecommitteerdens waren geëxhibeert.
Dit gefchiedde door UEd. Mog. Gedeputeerden, by Lecture van UEd. Mog. bovengemelde Refolutie van den 15 dezer, en door den Heer Croifes met de vertooning van eene Refolutie van de Edel Mog. Heeren Gecommitteerde Raden van Holland, van den 11 bevorens, terwyl de Heeren Burgemeesters van Zierikzee aannamen Hun Ed. qualificatie, dien zelfden morgen eerft gertrekt, doch waar van de Copia toen nog niet was uitgevaardigt, by de naaste fesüe over te geven,gelyk dan ook daar na is gefehied.
£n vermits niet anders te verwagten was, dan dat zoo niet alleen, immers vele Brieven in de Engelfche Taal zouden gefchreven bevonden worden, welke door gezworen Translateurs zouden moeten gelezen en derzelver inhoud aan de Commisfie bekend gemaakt worden, doch ook tevens dat dezelve niet behoorden te worden gereveleert, zoo dezelve eenige zaken van aanbelang behelsden , zoo werd befloten twee Transiateurs , waar van de een van hier met de ondergefchrevenen derwaart was gereist, en de andere te Zierikzee woonachtig was, en door de Heeren Regeerende Burgemeesters , daar toe mede bekwaam werd geoordeeld, in den Eed van Secretesfe te nemen; 't gene dan ook terltond door den Heer Burgemeefter yan der Schatte wierd verrigt.
Éindlyk oordeelde men als een Introduélie tot deze Acïus noodzaak!yfc, dat op een legale wyze
ten
VIlD-
lüRü,
Raport
vegens ie Meten brieven op de genomene Parketbootgevonden.



IÖ22 NIEUWE NEDERLANDSHE
Mie
DBLBUKG.
Raport
wegens de Malen brieven op de genomene Paketbootgevondon.
ten allen tyde Confteerde van den flaat, waar ia de beide.Malen ten dezen tyde bevonden waren, ten welken einde dezelve, alvorens de opening gefchiede, ir>7.prefe:-tie van de gcheele Commisfie, door een Notaris en Getuigen werden geëxamineert, en daar vaneen Declaratoir geformcert, 't geen hier nevens word overgelegd, waar aan de ondergefchrevene zich onder U Ei. Mog. weiduiding refereeren.
Waar na een begin gemaakt werd, met het openen der eene Male van den 11 October, en met de Lt ct ure der brieven daar in bevonden, waar mede, zoo alsook met de opening der andere Male van den 25 October en de Lefturen der Brieven daar in gevonden, ettelyke fesfien van 4 a 5 uren des morgens en des avonds, in de volgende dagen, werden doorgebragt, en de laatfte befloten woensdag avond den ai dezer om 10 urenOnder welke nrvoffching de ondergefcbrevenen, met en benevens hunne mede Gecemmitteerdens, de uiterfie exactitude hebben aangewend , om te ontdekken^ of niet in deze of geene Misfive eenige tracé te vinden was, waar uit men eenige ongeoorloofde Correfpondentie met den vyand zoude hebben kunnen afleiden, doch daarna is door de gantfche Comirisfie vergeefsch gezogt, zoo als tiet aan de geheele Commisfie genoegzaam geconfteerd heeft, zoo uit eenige Leéturc als uit de rapporten der Translateuren hier boven genoemd , en die van andere Ferfonen welke die brieven in andere talen gefchreven hadden gelezen, en derzelver inhoud opgtgeven, waar onder verfebciden joodfche brieven in het hebreeuwsch of hoogduitsch gefchreven, welke door den Predikant van Voorst, als daar in meest geverfeert, zyn gelezen.
Men verzegelde voor de hand weg alle brieven, waar \an hec Contenuë bekend was geworden, deed alle dezelve wederom in hare Zak ,cn alle de Zakken weder in haare Malen, daar ze mede aange-
bragc



JAARBOEKEN, December, 1782. 104]
brngt waren, zoo dat ten laatften by marquement van eenige ontdekking van aangeiegenheic , alles wederom in de MUen werd gebragt in zynen vorigen ftaat, zonder iets, zoo vee] de ondergefchrevenen bewust is, temisfen, of de bevond-norder terenverferen, uitgezonden: alleen!vk 4 brkven, waar in eeuige kleine Diamantjes, "met de beid< Malen aangebragt, welke, als kunnende geconfide reerd worden als een deel der lading die waardy heeft voor de Reeders der Kaper, die gemelde J aketboot als een prys heeft opgcbmgt ,"zouden kunnen gereclameert werden als hunnen wetti^-n Eigendom, waar over in dat cas U lid. Mog. zulten moeten ^a:entie flaan, en om die reden uit de Malen zyn gehouden, en in een Iedere zakje, met het Cachet van deze Admiraliteit verzegeld onder handen van den Heer Burgemeester vander Scnatte, als Vendumeester van UEd. Mog. Codegie, ter bewaring zyn gegeven.
Na al het welke de beide Malen wederom zyn toegemaakt, gelyk ze te voren geweest waren , cn met het Cachet van dit Coile?ie zyn verze«e'd * Wete verzegeling gedaan°zyndc, zyn wederom de beide Malen door Notaris en Getuigen geëxamineerd, en van derzelver bevinding or> nieuws een Declaratoir gepasfeerd , welke hier nevens gaat en waar toe de oudergefchreven zich al mede referereren.
Waar na gemelde beide Malen aan den Heer Crot/et, onder behoorlyke recepis, mede ten dezen gevoegd, ?yn overgegeven en geëxtradeert, om verder gedepecheert , of zoodanig behandelt te worden, als zyn Ed. Committenten zullen vinden te behoren.
Deze Commisfie -op dien voet zynde volbragt zoo als de ondergefchrevenen vertrouwen , ter beantwoording aan hec ooemerk van de Ed. Mog. Heeren Staten, van deze Provintie en vin UEr*.' Mog., is dezelve gefcheiden, en zyn de ondergeiehrevenen des anderendaags van Zierikzee ver-
Q.qqqq trok-
MtD-
DELBtlRG.
Raport wegens du Ma. len brieven op dt genome • ne Paketbootgei on. icn.



irjié NIEUWE NEDERLANDSCHE
Mie*
DEI. I»Uf G.
Report Wegens de'Malen brie ven op d. genome, ti' JJal'Cbootgevonden.
trokken en des Vrydags morgens, den 12 dezer, .alhier aangekomen»
De ondergefchreven verhoopen met dit verrig e volledig te hebben voldaan, aan het geene UEd, Mog. han hebben aanbetrouwd, en zuilen derhalvtn'dic Rapport belluiten, in de verwagiing van de App obatie, zco van de Ed. Mog Heeren Sta• ten dezer i rovincie, als van UEd. Mog. en heb'■ ben de eer zich met allen eerbied te noemen.
Ed. Mog. Heeren Uwer Ed. Mog. Onderdanige Dienaren
(Was geteekend)
W. C. H. \m Lykijen, J. G. Sciiorer,
J. SïEElSGH A OHT ,
tdbf. Secr.') O, A. ScHÓRER.
Omtrend de zaak van den gevangen Vaan- ' drig de Witte , hebben wy hier voren bl. 1438. het advys der Stad Vlissingen medegedeeld. De Afgevaardigden van die Stad hebben den 11 November 1782 ter vcrgaderinge der Staten gezegd, nog nader gelast te zyn te verklaren:
T*\at Hun Ed. Achtb. by derzelver vorig geadvifeerde zig in het breede hebbende uitgelaten omtrend het recht dezer Provincie tot reclame van den gevangen de Witte, als zynde niet alleen dc locus en het obje&um deliêli, maar ook de focus dorniciiii & apprehenfionis, by deze gelegenthdd nog konelyk zig zulicn verklaren omtrend het geftistineerde,dat de misdaed van de Witte konde zyn een puur militair delict. Dat H. E. A. tot wederlegging daar van zig niet zullen bedienen van redenen,



JAARBOEKEN, December, 1782. 1643
ren, uic den aart vnn het misdryf afgeleid, maar zig vergenoegen met hunne Mcde-Lceden te herinner n, dat de misdaad van hoog verraad, hoedanig den delinquant word te laste gelegd,nltoos is geconfïdereerfl te forteeren onder die gevallen, waarvan de kennis door den Souverain aan de Hogeren Pobricquen Rechter pleeg te worden gedenxndeerd, gelyk dus by 'c 8 Art. der inftructie van den Hove, alle zaüen, roerende de Hoogheid en Heerlykheid van den Grave , aan de cognitie van den Hove zyn aanbevolen, terwyl, by' de ordonnantie van de Heeren Staten van Holland yan den 18 Sept. f576 Art. 7. uitdrukkelyk 'bepaalt is, dat muiteryen , meleüs van het eene vaandel tegen het andere, verraderyen en dergelykc delicten , als concerneerende de generale rust en verzekerdheid van den Landen niet zullen verdaan worden fimpele militaire delicten te zyn; cn eindelyk by het 11 Art. der Unie tusfchen Holland en Zeeland van den 4. Juny 1575, en het 7. der Unie tusfchen hoog gemelde Provinciën van' den 25 April 1576", is bedongen, dat de Bondgenoten eikanderen getrouwélyk zullen adfifteeren in het afweeren cn firaffen van alle injurkn, fchade en geweld, tegen de voorfchreven Landen, in het gerneen of particulier bedreven, door wie het zoude mogen zyn, Kapteinen of Soldaten niet ui'gezon-
c'erd: . een argument, waarvan H n. A
z:g met te meerder effect meenen te kunnen bedienen , daar hetzelve een nieuw bewys opleverd voor de gevoelens dier Leden , welke begrypen 'dat in dezen met de Provincie van HolLnd behoord te worden communicacif gegaan, en te gelyk dienen kan, om de Heeren van Zierickzee te permovetren, ten einde op derzelver fustenue dat de judipatuure van den gevangen de Witte aan den rechtbank hunner Stad behoord te worden ge demardeerd, niet te urgeeren, maar in dezen Con geprejudiceerd nogtans de voorregten ïfunner Stad) teconcurreeren, omme de voorfz. judicatuure aan
Qqqqq a den
MlD-
DFLBURC.
Nader
advys
van
Vlisfin-
gen notens de zaak van de Witte.



i,'4t NIEUWE NEDERLANDSCHE
JvIiD-
prr.-
Nader advys van Vlis linusn, nopens de zaak van de Witte.
den Hove van Holland en Zeeland optedragen. Dat, wat aangaat de competentie van den militairen Rechter , ontleend uit den Articulbrief, en fpeciaal by het 5 en 6 Art. H. E. A. zig verpligt oordeelen, dezelve tegen te fpreken, op de volgende gronden: — 1. omdat de Articulbrief ge- maakt is door de Raad van Staten op den naam van Hun Hoog Mog. cn zig dus onmogelyk verder uicftrekken. kan, dan de authoritcit van den Raad, volgens haare inftructien, zig uitttrekte ,- terwyl vo'gens het 32 Art. der inRructie vin den 12 April 15Ü8. uitdrukkelyk bedongen is: dat alle zaken van Staat, Policie en Tuftiftïe, niet expresfelyk ter dispoiiïie van den Raad geilek, zouden b'.yventer djspofitie van de Staten Generaal , de Staten van de particuliere Provinciën , de Magiftraten van de Steden eo andere wetteiyke Overdeden : maar nu kan de diïpofitie over het volk van oorlog en dc discipüne militair, aan den Raad van Staten by haare initructien opgedragen, niet anders verdaan worden als van de cognitie v m pure militaire delicten , mitsgaders van zodanige commune delicten , door Militairen bedreven, die in het leger of op marsch voorgevallen waren; aangezien etn ruimer uitlegging, contrarie het 7 Art. der gemelde inflructie'van anno 158^, zoude Rrekken in praejuditie van de rechten en privilegiën der refpective Provinciën en Steden, die nimmer kunnen bewezen worden ten behoeve van den Raad van Staten, veel min aan den Hogen Krygsraad (van wiens exitlcntie zelf zy geen legale kennis hebben) zig van eene uitgeltrekte regtsdwang over 't krygsvolk geabdiceerd te hebben. — 2. Omdat, al kon by den Articulbrief de cognitie van alle commune deïicïen , door militairen geplcegt, zonder onderfcheid of dezelve in vrcede of oorlogstyd bedreven, of in het leger en op marsch, of in dc guarniibenen w.aren voorgevallen , gerekend worden aan den militairen Regter te zyn opgedragen} dan nog die magt by onderfcheiden refolutien der Provin.
cien



JAARBOEKEN, December, 1782. 1645
cierj, in welke de Staten Generaal geen jurisdictie oeffenen kunnen, is beinoeid en gelimiteerd: a!s in Holland by reiólutie van den 30 üept. 165^. en in deze Provincie by refolutie van den 23 Mey 1597. om te fwygen van de notable refUutie der groote Vergadering van 25 Maart 1651, by welke de Commandeurs beneven de Krygsraden der Ste. den, (tem in ftaat hebbende, geiast worden, de ixilaaire jurisdictie niet verder te extendeeren dan over nalatigheid in togren en wagten, excesfen en delicten,door militaiten tegen eikanderen geplecgt, en verder niet,- eene refolutie welke door den R.iad van Staten den 9 Febr. 1703. nogmaals copielyk aan de Commandeurs en Krygsraden is-toegezonden, met last om zig daar na precifelyk te reguleeren. ——— 3. Omdat, by aldien in den Articulbrief de cognitie van alle commune delicten van militairen, waar en wanneer ook gepleegd, inderdaad aan den militairen Rechter was opgedragen, men geen voldoende reden zou kunnen geven, waarom Zyne Excell. Prins Mauritz, G. O. ten jaare 1591, doe de Articulbrief nog geen jaar oud was, by gelegentheid der verfchillen binnen deze Provincie over de kennis der delicten van het Krygsvolk, zig niet beroepen hebbe op den gem. Articulbrief. maar zelf de Steden wilde hebbe gemaintineerd in hare oude regten, om zonder uitzondering van alle misdaden binnen hare Stelen gepleegt, kennis-te nemen; nog ook op welken grond de Zeetiwfche Steden ten jare 1597 weigerden , den militairen Regter tot de cognitie van delicten verder of anders te admitteeren, dan wanteer dezelve waren gefehied van den eenen foldaat tegen den anderen , en de militaire Regter zig nog bovendien van den delinquant by prasventie had meester gemaakt; nog ook op wat fundament de Heeren Staten van Zeeland , ten jare 1631, het regt c n de posfesfie hunner Steden, omo ver delicten van nvlitairen te vonnisfen, by denPrince Frederik Hendrik, G. G. met zoo veel ernst vcr-
Qqqqq3 de-
Middelburg,
Nader
advys
van
Vlisfingen nopens de zaak van de Witte.



i6\6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Min- i
DELBURG.
Nader
advys van
Vlislnfingen,nopens de zaak van de Witte
Extract uit de Notulen van den Raad Ordinair der Stad Zierikzee, van 28 November 178*.
By refumptie gedelibereerd zyBde op het rapport van den 14 dezer Maand ter Staatsvergadering uitgeb'ragt, op het rapport der huidige befchryvir-g, concerneerende het geval en de judicature van zekeren Vaandrig, de IVitte genaamd; breeder
by
3edigd hebben ; no^ ook eindelyk ten voldoende reien zou kunnen worden gegeven voor den voorilag van Prins Willem den 5de, G. G. ten Jaare 1675, aan de refpedtive gewesten gedain, om ten aanzien van de communia delicta der militairen de preventie intevoeren , icdien reeds by den Arrculbrief de kennis daar van indifticctelyk aan den militairen Rechter was opgedragen ■■ Dat H. E. A. vertrouwen, hunne Mede-Leden met deze rcfledien te zullen hebben overtuigd, dat men zig met geen grond altoos, ten \00rdeele van den militaire Regter, en zeer zeker niet vr.n den bogen Krygsrard, op den Articulbrief zoude kunnen beroepen; terwyl dezelve wel kan geconfidereeri worden, als een norma judicandi voor den militairen Rechter, in zodanige gevallen, waar in hy competent is, dat is in de cognitie en ftrafoefening van pure militaire delicten, mitsgaders commune delicten , van militairen, die in het leger op marsch bedreven zyn, maar geenzints als een opdragt van jurisdictie, welke, aan andere regtbanken toekomende, even weinig ter befchikking der Heeren Staten Generaal, als van den Raad van Staten ftaan zoude.
De Stad Zierikzee wier advys wy bl. 1432. hebben verhaald , verklaarde nog omtrend dezelfde zaak zig nader, den 28 November 1782 op deeze Wyze:



JAARBOEKEN, Dece-mber, 1782. 164?
bv voorige Notulen vermeld , is goedgevonden en ] verftaan Heeren Gedeputeerden ter hooggemeldej Vergadering te inftrueren cn te gelasten, om op, het voornoemde onderwerp, van wegen deze Stad, te adviferen , dat Hun Ed. Achtb. het voorgemel-; d" poinct met allen vereischten aaudagt nader, overwogen hebbende, uit de daar op ter Vergade-, rn* in-ekomen Rukken, inzonderheid door de; we7 in^erigte en bondig beredeneerde Advyzen der Herren van Middelburg ea Vlisfingen, waar voor Hun Ed. Achtb. aan welgemelde Leden der-, zeiver opregte dankbaarheid betuigen , meer en meer zyn bevestigd geworden in hec gevoelen , hec geen zy van den beginne over deze zaak hadden opgevat en breedvoerig reeds hebben aan den dag ge'eed dat de misdaad, waar over den gemelden Vaandri» * Witte werd geaccuféerd, niet anders ko^de worden geconfidereerd dan als een verregaand attentaat tegen de Hoogheid en Souvereimfeit dezer Provintie geperpetreerd, waar oyer de Judicature nimmer aan eemg Militair Rechter is toegekend, maar alleen competeert aan zoodaoigen Po'icqu°n Rechter, door yfen, in naam en via wcens den Souverein zelf, het hooge rechtsge bied word uitgeoefend, over het l erritoir, waat tecen d: misdaad is begaan en de Dehnquant is ged-vniciüeerc en geapprehendeerc; dat Hun Ed. AcVb dienvolgens ook met allen grond zoud:i kunnen blyven aandringen , ten einde de meerge melde Vaandrig de Witte, na dac op de Reclanv van Hun 5£d. Mog. zoude zyn geextradeerc, aar de Judicature vun ue Rechtbank dezer Stad werd! overgelaten, wiens cornnetentie in dezen, uit evet dezelfde gronden, waarom de voornoemde gevangei door de Heeren Staten dezer Provintie zoude wor den opgeëischt, volledig kan worden gedemon
Dan confedererende, dat dc vernderlyke Cor refpon^enn'e, welke de gemelde de Witte met de vyand heeft aangelegd, hoewel meer dirett teg.Qqqqq 4 *
dm*
r.liorg.
Kader idvys <an Zieikzec , ippetu ie Wit ;e.
1
1 1



Mm-
DEL BURG.
Nader
advys
van Zie
rikzee,
nopens
de Wit
te.
1 ( 1
1
1648 NIEUWE NEDERLANDSCHE
dit Eiland ingerjgt, egter in hare gevolgen ook van merklyken invloed op de veiligheid van de 1 rovmtie van Holland zoude hebben kunnen zyn en daar by wel voornsaroJyk verfcheiden perfonen. Ingezetenen van Holland, in deze zaak betrokken fchynen te zyn , Hun Ed. Achtb., ten ' einde den loop der Juftitie in het verder nalporen eener zaak van zulk een important belang, en het behoorlyk uitoeffenen eener gepaste ftraf aan "allen, die zich daar aan mogten hebben fchuldjg genuakt, niet worde gefrreind, op derzelver geiuitineerde niet verder zullen blyven urgeren; maar wel mogen lyden, dat de Judicature over den gemelden gevangen aan den Hove van Holland, Zeeland en Friesland, als zynde een gemeene Rechter, voor wien ook over Hollandfche Ingezetenen, by dit geval geconcerneert, reeds Procedures zyn aangevangen , door Hun Ed. Mog. Ipeciaal worde gederoandeert en dienvolgens zich conformerende met het Staats rapport, den 14 dezer Maand des wegen uitgebragt, bereid zyn, de daarby overlegde Misfives aan de Heeren Staten van Holland, aan Zyne Doorl. Hoogheid en aan den Hove Provinciaal te helpen arrelteeren.
Dat Hun Ed. Achtb. tot deze te rechtfteïling van den meergemelden Vaandrig de Witte voor het Hof PrpvintiaaJ, nog des te meer zyn geperfuadeert, aangezien daar toe, engepraejudiciJert de Provinciale en Stedelyke Voorregten, zouie worden gerefolveert cn daarom ook vertrouwen, dac de overige Leden geene zwarigheid •.uilen maken om, tot Hun Ed. Achtb. meerdere jerustflelhng en onkrenkbaare handhaving van de vettige verkregen Voorrechten dezer Stad, leverbaren , dat de voorfchreven te rechtfteïling van len meergemelden Vaandrig de Witte, door Hun d. Mog. om byzondere redenen, Hoogstdezel'en daar toe in du finguhere jjeval alleen permo'cierde, aan den Hove van Holland, Zeeland en •nesland is gedemandeert, zonder dac deze over-
aïft«



JAARBOEKEN, December, 1782. 1049
gifte ooit zal mogen verftaan worden in de allerroinlle Confeqnentie te kunnen worden getrokken, ten nadeele van eenigerlei Voorrechten, de Stad Zierikzee competeerende , en fpeciaal tot verkorting van het hooge rechtsgebied, het geen by Heeren Burgemeefteren en Schepenen der gemelde Stad, in naam en van wegens Hun Ed. Mog. word geëxerceert, aangezien de gemelde Gerechtigheden der voorlchreven Stad volkomen worden gelaten in haar geheel en onaeprejudiceert; infterende Hun Ed. Achtb. dat zulks ook uitdruklyk in de te nemen Refolutie moge worden gefield.
Dat wydtrs Hun Ed. Achtb. in aanfehouw nemende, dat Prffifident en Raden van den Hove Provinciaal, volgens de Concept-Misfive by die Rap. porc gevoegd, ?ouden worden geauchcrifeert, om den gemelden de Witte, uic handen van den Fiscaal der Generaliteit, over te nemen s van oordeel zyn , dat aangezien dezelve Fiscaal die gantfehen voorval ter kennisfe van Hun Hoog Mog. heeft gebragt en orders verzogt hoedanig zich, in cas van eenige Reclame van den Gevangen, zoude hebben te gedragen, de HeerenOrdinaris Gedeputeerden wegens deze Provintie ter Generaliteit behoorden te worden aangefchreven en gelast alle devoire aan te wenden, ten einde dezelve Fiscaal van de Generaliteit tot de overgifte van deu gemelden de Witte worde geauchorifeert.
Dac eindelyk Hun Ed. Achtb. by deze gelegen, heit, overwegende, dac niettegenflaande de Militaire Rechter coc geenerlei uitoeffening van Jurisdictie, dan alleen over zoodanige Delicten, welke zyn pure Militair, eenigzints is bevoegd, en hoe zeer by onderfcheiden Staatsbefluiten tegen alle Ufurpatien in dezen de noodige voorziening is gedaan , de Politique Rechter daaglyks egter van de onderfcheiden Kjyg^raden zoo velerhande pretenfien op de uitoeffening van een vry uitgeftrekte Jurisdictie, in hec civile en criminele, moet ondcr-
Qqqqq s vin-
Ml IJDEL»BURG.
Nader advys van Zierikzee,nopens de Wit:e.



IÖ50 NIEUWE NEDERLANDS CHE
Mid-
ï>el« 33urg.
Nader advys ran Zierikzee , tiopsns cic Witte.
vinden, en de Stedelyke Rechtbanken zich daar door gedurig in zeer belemmerde en moeilyke omftandigheden vinden gebragt , welke niet anders dan tot groote verragting der Juftitie en veeltyda tot merklyke verkorting van het Poliuque Rechtsgebied motten uitvallen.
Hun Ed. Achtb. met het geadvifeerde der Heeren van Vlisfingen , den 5 dezer maand, op die Sujet ter Staatsvergadering ingebragc, volkomen inltemmetde, aan Hun Ed. Mog. zouden proponeren , om, in een expres daar toe aan te leggen Eefoigne, te doen overleggen, door welke middelen de Krygsraden zouden kunnen worden gehouden binnen de bornes,aan dezelven door den Souverein voorgefchreven, en is het nood, door welk eene nadere interpretatie alle twyffelacbtigheden, die 'er zich mogten opdoen, zouden kunnen worden uit den weg geruimd, terwyl Hun Ed. Achtb. niet te min begrypen, dat, hangende Hun Ed. Mog. deliberatie hier over, de vorige Refolutien tot een rigtfnoer van Rechtsoeffening over Militaire perfonen moeten verftaan worden te blyven in volle kragt, en daar in het voor handen zynde geval van den Vaandrig de Witte , de competentie van den Hooien Krygsraad febynt te worden gepretendeert, by Hun Ed. Mog. behoorden te worden verklaard, dat inzonderbeit de Cognitie en Strafoefening wegens de misdaad van Hoogverraad, al was het door een Militair perfoon begaan, alleen tot den Politiquen Rechter behoord, en worden de Heeren Gedeputeerden gelast, na gedane prsleéture, de infertie dezes in den test der Notulen van Staat te verzoeken.
De Stad Tholen verklaarde zig den 2 December 1782 omtrend deze zaak aldus :
De aanwezende Heer van Tholen heeft, „ uit naam en fpecialen last van de Heeren „ zyne Committenten, gezegd, zig te con-
for-



JAARBOEKEN, December, 1782 1651
„ formeeren met voorfz. Rapport, met by„ voeging, dat Hun Ed. 'Achtb. van oordeel: „ zyn, dat, uit aanmerking van de dispari„ teit der fentimenten van de refpective 9, Staatsleden, en van de hooge noodzake„ lykheid , dat een poindt van dezen aart
met allen fpoed worde afgedaan , zonder „ in onderzoek te treden omtrent de militaire 5, of civile bevoegdheid in dezen, welk, on-
gepraijudiceerd een ieders fustenue, in het „ midden word gelaten, het Hof te qualifi-
ceeren, om voor ditmaal da voorfz. zaak „ door hetzelve by delegatie te berechten".
Waarop by de Staten van Zeeland omtrend de te regt Helling van den Vaandrig de Witte, den 2 December 17812, het navolgend belluit is genomen
*C>y refumtie gedelibereerd zynde op alle de in-0 gekomen Hukken en advifen, betrekkelyk hec geval van den Vaandrig de Witte , en op al het geen verder daar toe behoord , is goedgevonden én verftaan , dat of fchooD Hun Ed. Mog. vermeenen genoegzame redenen en gronden te hebben , om te pretendeereD, dat deze Provincie alleen bevoegd is, om den gemelden de Witte van hunnent wege te doen te recht ftellen en ftraffen , zoo als in goede Juftitie behoord, echter best hebben geoordeeld, dat om acceleratie , toetebrengen aan deeze zaak-, die uic haren aard een fpoedige ■afdoeninge vereischt, met ter zyde ftelling van de onderfcheiden fustenuen omtrend de gefundeertfaeid der civile of militaire jurisdictie in dezen, en zonder daarover in onderzoek te treden, de judicatuie over denzelven de Witte, by delegatie, zal worden gedemandeerd aan den Hove van Holland,
Zee-
Mi D. 3ÜR.C



1652 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Mm-
DELBLRG.
Befl. der Staten ranZce1 nd , in de zaak van de Witte.
i
i
<
]
i
Zeeland en Friesland, zoo als gefehied by dezen, onverminderd de voorregten dezer Provincie en der Steden, met betrekking tot de criminele jultitie, door dezelve wordende geëxerceerd, en zonder dat deswegens eenige confequeniie hoegenaamd voor 'tvervolg zal mogen worden getrokken, waar van aan de gemelde Hove by misfive zal worden kennis gegeven. Dat nadien het poinct. der judicature over den voorfchreven de Witte, door de Hoeren Staten van Holland en Weltfriesland mede in deliberatie is genomen , Hun Ed. Gr. Mog. van de voorfchreven dispofitie zullen worden geicFormeerd, en daarby verzogt , om de periuafien :ot overgave van meergemelde Vaandrig , door Hun Ed. Mog. aan Zyne Doorl. Hoogheid te ioen, op de meest efficacieufle wyze te willen fc :ondeeren: dat ten dien einde copien der misfivcs, soo aan Zyne Doorl. Hoogheid als aan den Hove, lan hooggem. Heeren Staten zullen worden gejonden. Dat voorts in conformiteit van gemelde lisnofitie Zyne Doorl. Hoogheid a's Kaptein Generaal by misfive zal worden verzogt, de overgave van meergemelden Perfoon ter judicature van kn Hove op der bepaalden voet te laten gefchic3en. met toezendinge van copien der tnisfives aan ie Heeren Staten van Holland en aan den Hove. Dat ook Copien van alle de bovengemelde mbfi/es zullen worden gezonden aan de Heeren orlinaris Gedeputeerden dez<r Provincie ter Generaiteit, en dezelve by extract: van deze Hun Ed. vlog. refolutie daar benevens aangefchreven , cm ille devoiren aantewenden , ten einde op de réjuese door den Fiscaal van de Generaliteit op den s.2. Oétober jongstleden aan Hun Hoog Mog. geprefenteerd, conform de intentie dezer Provincie werde gedifponeerd. En is eindelyk nog goedgevonden, dat, by aldien onverhoopt deze fchikkin*en niet mogten reusfecren, Hun Ed. Mcg aati iig behouden de vrye deliberatien over de judicaure, zullende als 'dan die zaak in Rate moeten
bfy-



JAARBOEKEN, December? 1782. 1653
bU-ven , ten einde aan hst recht dezer Provincie niét werde gcprsjudieerd.
Tegen dit befluit, by meerderheid genomen is door de Steden Middelburg , Zierikzee en Vlissingen aantekening gedaan.
Voor eenige dagen vervoegden zig , op "laten avond, eenige Zee-Officieren van het Oorlogfchip van den Kaptein Grave van Rechteren , ten huize van zekere Vrouw om herberging te vragen. Deze zulks weigerende , raakte de gemoederen der jonge Zeehelden dermate aan het gisten, dat zy hunne degens trokken, op venflers en glazen aanvielen en die rykelyk havenden. Het hoofd op hol, en mogelyk te veel in 't glas hebbende gekeken, lieten zy de voorbygangers niet ongemoeid. /Van een knegt van een zeker huurkoetzier, die hen ongelukkig ontmoette, deelden zy vry wat rottingflagen uit. Verders door de Rad teruisfende \ lieten zy hier en daar voctftappen na van baldadige uitfporigheid. Den volgende dag wierdt dit vry wat rugbaar, en moest noodzakelyk de oplettenheid opfcherpen van hun, aan wien de zorg voor rust en veiligheid is aanbevolen. Den nacht daar aan vernamen de bediendens van 't Gerecht, dat in zeker huis, de gonden Kan genaamd , in weerwil' der Placaten, gefpeeld en gedanst wierdt, en meenden den Heer Hoofd-Officier van Goethem, hier van te moeten kennis geven. Deze begaf zig met zyne dienaars naar dat huis,-en die zelfde Zes-Officieren daar vindende, vermaan
Mm-
D ELBORG.



1654 NIEUWE NEDER.LANDSCHE
Mid.
DELBUKG.
maande hen van zich liever van daar te begeven, en verboodt teffens den Speelman verder te fpeelen , als zynde het uur, by de wetten bepaald reeds verftreken. Dog de onbezonnen jongelingen in tegendeél bevolen den fpeelman voort te gaan, en als deze antwoordde, dat hy zulks niet durfde doen, wegens het verbod van den Bailluw, lchreeuwden zy uit: Wy lagchen wat in den Bailluw: Vent je zult voor den duivel fpeelen , of de blixem zal je haaien. De Hoofd- Officier herhaalde wel zyne vermaaningen, maar tc vergeefsch, en niet geraden vindende met zyne twee dienaars zig tegen eene overmacht met geweld te verzetten, vertrok, met voornemen , om daags daar aan het nodig onderzoek te doen. Den volgende dag zich in de Sociëteit bevindende , zag zig de Heer van Goethem door iemand aangerand, die ondernam om ronduit te zeggen, dat hy het den aanfiaande nacht eens wagen zou, om te man moeren, ett dan eens zien of de Bailluw het hart zou hebben', om hem dit te verbieden. De Bailluw antwoordde, dat dit niet mogelyk zou zyn, alzo het dien avondbede uur was, en het tappen by befluit van de Staten verboden: dog hy hervattede hier op, dat hy niet te min voor hem zou doen tappen enz. De Heer van Goethem zig naar zyn huis begevende , ontmoet digt by zyn floep eenen van de helden van den nacht tevoren, die hem aanfprak. De Bailluw verzoekt hem in huis te treden; dog de ander zulks met eene fiere en ftatige houding weigerende, zegt, dat het oogmerk van zyn komst alleenlyk was, om
van



JAARBOEKEN, December, 1782. 1655
van hem Bailluw voldoening en eclatante fatisj actie te eisfchcn wegens den hoon, den vorigen nacht hem aangedaan. Dog de Heer van Goethem antwoordde niets anders, dan dat hy de zaak ter kennisfe van de Weth zoude brengen, en ging is huis. De Regeering daarop van dit voorgevallene onderrigt zynde heeft verklaard dit zeer hoog op te nemen, en den hoon en belediging zo aan de regeering, door het veragten van de goede orde, als aan haar Bailluw aangedaan, niet ongewroken te zullen laten: en heeft terftond, byüitdrukkelyke authorifatie, verleend apprehenfie op den perfoon van dien Officier, en, in geval van hier in niet gehaagd te hebben, bevolen, den zeiven openïyk van de puye van het Stadhuis te doen indagen , en tegen dcnzelvcn volgens de placaten van den landen in regten eisch te doen. Wat het gevolg van dit gebeurde zal zyn, moet de tyd leeren, én zullen wy vervolgends onzen Lczeren mededeelen.
Zierikzee.
De kaper de goede 'Vcrwagting , Kaptein J. W. Sextroh , is den 22 dezer maand binnen gekomen, met een prys, zynde een brik van 60 a 65 last,geladen met eiken planken, en fchors voor de Loyeryen. De Kaaprcdery alhier is zeker van de gelukkigfte geweest.
Vlissingen.
De Kaper de Vlisfinger, Kaptein jfarry, heeft een Barkentyn genomen , van 15 o tonnen ballast»
Middelburg;.



j6$6 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Vlis-
I I
, ] ]
lastfcheeps, en een flocpfcheepje,' met haver geladen; ook nog een Hoep van 45 tonnen , met baaigoederen, fyn linnen, porcelein en zuiker geladen, ter waarde van wel40000gl., zullende te Cherbourg worden cpgebragt. Ook heeft de Kaper de Groote Turk eene Engelfche prys, The Naticy en Betfy, groot 60 ton, geladen met wynen, den 24 November by Wight genomen, en den 26 te Havre de Grace opgebragt. Dog, uit hoofde van de fchadens, door het nemen van de Kapers de Doggersbahk, Zeeleeuw, en eenige kleinere Kaperfcheepjes, zal de Kaapredery naaulyks zonder verlies 'er afkomen.
Den 18 liep op 's Lands werf alhier, van de helling gelukkig in 't water, het'nieuwgebouwd Schip Zeeland van 64 Rukken.
UTRECHT.
Utrecht.
Door den Heere Hoofd - Officier, Baron van Rheede en Agrim, Grave van Athlone, Vryheer van Amerongen, tegen den Boekverkoper G. T. van Paddenburg, als ïrukkër en uitgever van bekend het weekblad De Post van den Neder-Rhyn, over zekere uitirukkingen en gezegdens,in eenige nummers /an dat werkje voorkomende, eifch gedaan synde, is die veel gerugtmakende zaak voor len Ed. Achtb. Geregte dezer Stad met opeïe deuren, onder eenen grooten toevloed van nenfehen bepleit, en door welgem. gerechte
met



JAARBOEKEN, December, 1782. «557
met eenparigheid van Remmen dit vonnis1 uitgefproken:
„ In de zake van Jonkhr. Frederik Chris„ tiaan Rynhard, Baron van Rheede en „ Agrim, Grave van Athlone, Vryheer van „ Amerongen, Hoofd-Officier dezer Stad s, R. O. Requirant ten eenere, en Gysberp 3, Timon van Paddenburg, Burger en Boek„ verkoper binnen deze Stad, Gerequireerda „ ter andere zyde.
„ 't Gerecht, partyen mondeling gehoord, „ en gezien het wederzyds geproduceerde, „ ontzegt by provifie des Heer Requirants „ verzoek, tendeerende tot decretement van „ een boete van een duizend guldens,boven „ verbeurte der 97, 105 en 106 Nommers „ van de Post van den Neder Rhyn, voor zo „ verre die nog onder hun gerequireerde be„ rustende mochten wezen, en zulks wegens „ transgresfie van het Placaat van Haar Ed. „ Mog. de Heeren Staten dezer Provincie, „ den 4 July 1781 geëmaneerd tegen het ;, maken, drukken, en verkopen van eeni„ gerhande fchandaleufe of fameufe Libel„ len, Gedigten of Prenten &c. en breder „ vervat by des Heeren Requirants Requeste, „ den 25 Oélober laatstleden aan welgemei„ den Gerechte geprefenteerd, met . . . „ aan kosten. Aétumden 17 December 1782.
(.was getekend)
J. L. V. Romondt.
By gelegenheid van de klagten van wegens Rrrrr dea
f Si
f-RECHT



f658 NIEUWE NEDERLANDSCHE
TRF.CH1
den Koning van Pruisfen, over het Laster» •fchrift : Brief over de ware oorzaak van 's Lands ongeval, gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort, waar van wy onder het Artykel van's Hage gefproken hébben, is by de Gedeputeerden van de Staten dezer Provincie den 1% December 1782, 't navolgend Placaat beraamd en afgekondigd:
De Gedeputeerden van de Staten 's Lands van Utrecht, doen te weeten: Dat Wy met innig leedwezen en misnoegen vernomen hebben, hoe, nietiegenftaance de ernfthe waarfchouwinge tegens het maken, drukken, uitgeven, en verfpreiden van Pnïquillen , eet rovende Libellen, en quaadaartige LaÜerkhriften , te meermalen gedaan, egter niet is verminderd de drift en licentie, omme , ten nadeele van do Hooge Uverigheid deezer Landen, mitsgaders van verfcheidene Perfoonen , aan welke eenig bewind ofte directie der publicquc zaaken is toevertrouwd, alderhande hooBende hrfimulatieu , quaadaartige verfonncn_ verhaaien , lasterlyke aanteygmgen , by Boekjens, Brieven en diergelyke, in menigte van tyd tot tyd uitkomende Schiifcen, te vertieren en onder de goede Ingefetenen te verfpreiden , alles om (ware het mogelyk) de publicque directie van de Hooge Overigheid, verfchei'ene Regenten, en in onderfcheide Ampten gefielde Perfonen verdagt te maken , met geen ander oogmerk dan om den Geeft van tweedragt en oproer onder de goede gemeente, zoo veel doenlyk, aantekw eken en optewekken: zvde dit quaadaartig opzet tot zulk eenen trap gekomen , dat men zelfs zig niet heeft ontzien, onlangs te drukken en te verfpreiden zeeker alderinfaamft en v rfo ielykft Lasterfchrift onder den Ti tul: Brief over de waare oorzaake van V Lands ongeval; gevonden tusfchen Utrecht en Amersfoort, in het welke onder anderen, Haare



JAARBOEKEN, December, fgj
Koninglyke Hoogheid Mevronwe de Princesfe van Orarge en JNasfau, op eeDe ailerverregaandfte wvze mishandeld, en, even als men te vooren had goed gevonden , omtrent den Heere Prince van Orange en Nasfau te doen, word ten toon gefield en op het hatelykfte afgemaald, zonder dat zodanige verfoeiclyke Oproermakers zig eenigermate, of door de Confïderatien wegens Hoogst-' desfelfs Eminente geboorte, verbeevene Standpaatie, ofte pryfens en agteDSwaardige Hoedanigheden, in hunnen verregaanden haat en uoonende expresfien hebben willen laten paaien ftellen' al het welke nogtans niet anders dan de aldernadelfe-' fte gevolgen voor het lieve Vaderland hebben kan cn m allen opfigte moet worden aangemerkt als eeniglyk aangelegd, omme de geheele Conftitutie dezer Landen ten onderfte boven tc keeren en de Ingezeetenen te doen verliezen alle agtinae en eerbied, welke elk regt geaard en dit Gemenebest beminnend Ingezeten voor den Heere Prince van Orange, Deszelfs Koninglyke Gemalinne en Vorftelyk Huis, het welk daarenboven, zoo nauwe is geallieerd met zulke nabuurige Mogendheden, mee welke dezen Staat m vriendfehap verbondemis behoord te cultiveren en aantckweeken ; En alzoo dusdanige alderfchadelykfte en den Lande verderfelykfte Gefchnften by alle mogelyke middelen behooren te worden tegengegaan ende belet.- Zoo js het, dat wy, onverminderd vorige Placaten hZeVJ'Dg^a"de'Jen wd fpeciaal hét Placaac van Haar Ed. Mogende de Heeren Staten dezer Provincie, 1n.dar.04 July i/8l. en de daarby geltaKfpf °" e" «'affen tegens alle Makers, Drukkers of Verfpreiders van Libellen, Renten of Gefchnften hoe ook genaamd, waarinne de Regeennge, ofte eenige hooge ofte lagere Standperfoonen in dienst van dezen Staat worden geiuiurieerd gelasterd of hunne directie verdald gemaakt, alle dewelke alhier voor gerepeteerd worden gehouden J hebben goedgevonden te ftellen, Rrrrr a geiyte
3
ü-
ÏRECHK
Plac. tc
gen 't
La/Ier-
Cehrift:
Brief
jver de
ware
>orzaak
:nzi



Ü-
'f RECHT.
Plac. tegen 't Lasterfchrift:Brief over de ware oorziak enz.
[fido NIEUWE NEDERLANDSCHE
gelyk Wy doen by dezen , een Premie van een honderd goude Ryders ten behoeve van den genen, die den Maker of Makers, Drukkers, Uitgever of Uitgeveis van het evengemelte Lasterfchrift zal of zullen komen te ontdekken en aantewyzen, zoodanig dat dezelven daarvan regtelyk konnen Worden ove'rtuygd en geftraft ; zullende des Aanbrengers naam, des begeerende, worden gefecreteerd. En ordonneren Wy voorts, al!e Officieren en Rrchteren, in de Stad, Steden en Lande de?erProvincie, alle mogelyk onderzoek en devoir aantewenden, zonder eenig verzuim, disfimulatie of conniveritie, om voorzeide Boosdoender of Boosdoenders te ontdekken en te agterhaleu, ten einde tegens dezelven, als tegens Oproermakers, en Vyanden van de gemeene rust en dit Gemeenebest, te procederen en doen procederen, naar behoren.
En ten einde niemand hier van eenige ignorantie pretendere, zal deze worden gepublieeerd en geaffigcerd naar behoren.
Gedaan t'Utrecht-den 23 December 1782.
Was geparapheerd,
B. C. v. Lynden, Vt.
Onderllond,
Ter Ordonnantie van Welgemelde Heeren Gedeputeerden.
(Was getekend,)
H. A» Laan.
Hebbende op 't Spatium gedrukt het Cachet van Welgemelde Heeren Gedeputeerden in een roden Ouwel, met een Papieren ruite overdekt.
Nopens de zaak van den gevangen Vaandrig de Witte heeft nog het Tweede^nog het Derde Lid der Staten bun Advys inge-
bragt,



JAARBOEKEN, Decembers 1782. 1661
bragt, voor welken rechtbank zy oordeelen, dat die ongelukkige moet te regt geheld worden. Inmiddels is door Hun Ed. Mog. aan de Afgevaardigden ter vergaderinge der Algemeene Staten gelast, zig tegen de overlevering van dien misdadiger niet aan te kanten, ingevalle de overige fes Provinciën daar toe overhelden.
FRIESL AND.
Leeuwarden,
De Heeren Gedeputeerde Staten van Friesland hebben goedgevonden eenen buitengewoonen Landdag uittefchryven, tegen den 5 January 1783. in de Stad, en s'anderendags op 't Landfchaps huis. Ook is van wegens de Ed. Mog. LIeeren Gedeputeerde Staten van Friesland gevvaarfchouwd, dat 'er gedurende de vorst in dezen Winter door alle de Zylen in deze Provincie zou gellroomd worden.
Omtrend den zogenaamde Rooster of Almanak der ambulatoire amten is vry wat in deze Provincie voorgevallen , waaromtrend wy het aan een gefchakeld verllag in ons volgend Rukje zullen mededeelen.
O V E R T'S S E L.
Zwolle.
^lYTy ipraken in ons Rukje voor NovemVV ber 1782. bl. 1495—1524. van het voorgevallene op den Overysfelfchen Land* Rrrrr 3 dag.
U
t H.ECHT.



Zwolle.
Ï662 NIEUWE NEDERLANDSCHE
dag, zo nopens de Drostendienften als wegens de herflelling van Jonkheer D. van de Capellen tot de Poll in zyn recht van verfcheining ter Statenvergadering. Omtrend het eerhê punt zagen wy, dat de drie Steden, met denDroft vanYsfelmuyden, die met haar inflemde, verklaarden deDrostendienften nu voorafgefchaft te houden, zig grondende op de aloude confiitutie en declaratie van Ridderfchap en Steden van den 4 April 1597: Dat het eenparig advys der drie Steden met gevolg van een of meer Leden der Ridderfchap overe-enfiemming maakte. Dus wierdt dat groote twistpunt wederom te berde gebragt, of ook een enkel Lid der Ridderfchap, tot het gevoelen der drie eenparig Hemmende Steden overgaande, dit eene meerderheid aan de zyde der Steden maake, en dus een recht geve, van by meerderheid te befluiten. De Ridderfchap , voorfz. verklaarmg der Steden van verre vooruitzigt voor zig reekenende, nam nog dien zelfden 26 Oftober 178a een befluit, het welk zy den 28 ter vergaderinge van Ridderfchap en Steden inbragt, namelyk „ van voorfz. verklaring der Steden te houden voor nietig,kragteloos en van geener waarde: dat zy geen beiluit, op naam van Ridderfchap en Steden genomen, ooit voor wettig hadde erkend , of zoude erkennen , dan de zodanigen, waar van de cohclufie, overeenkomftig dc advyfen der drie Heden, en een derde gedeelte van de ter Staatsvergaderinge zig bevindende tegenwoordige Leden van de Ridderfchap, was genomen: dat zo wanneer de Heeren van de Steden mogten
onder-



JAARBOEKEN, Decemitr, 1782. 1663
onderftaan van voorfchreven of andere van diergelyke befluiten de uitvoering met 'er daad te ondernemen , de Heeren van de Ridderfchap zulks wederkeerig met de daad op allerhande wyze zouden beletten: dat zy egter aan de Heeren van de Steden voorfloegen, om het punt, betreffende de orde van jiemminge ter vergaderinge van Ridderfchap en Steden, en alle andere wederzydfche punten van bezwaar, te onderwerpen aan eene onpartydige regtelyke beflisfing, zig voor behoudende hunne verdere aantekeningen over de onregelmatige en onbillyke handelwyze, doot, de Heeren van de Steden, in de raadplegingen over de Drostendienften gehouden ; terwyl in allen gevallen van gevoelen waren, dat uit hoofde van de nadere verklaaring van den Heere van Pallant tot Zuitbem, zelfs geen twyffel in opzigte der overftemming hadt kunnen of mogen vallen". De Heeren van de Steden volhardden by derzelver verklaring en namen aan, den verderen inhoud van den voorflag van Ridderfchap ter kennis te brengen van die geenen, van welken zy waren afgezonden, gelyk ook de Heer Drost van Ysjèlmuyden by deszelfs advys volhardde. Den 1 November 178a droegen de Heeren der drie fteden ter vergaderinge voor, dat de Heeren, van wien zy hunnen last hadden, nader geraadpleegd hebbende op den voorflag, door de Heeren van de Ridderfchap den 28 October ter vergaderinge uitgebragt, verklaarden, „ Dat zy Pleeren, als zynde verpligt om de „ voorrechten van hunne Steden te handhaa, ven, en niet bevoegd, om dezelven, door Rrrrr 4 zig
Zwolle.



Zwolle,
1664 NIEUWE NEDERLANDSCHE
„ zig aan eenigerhande beflisfingen te onder„ werpen , als eenigzints twyffelagtig te doen '» voorkomen, niet konnen treden in eenig „ voorftel, hoe ook ingerigt, welke de Hee„ ren van de Ridderfchap daaromtrend of „ gedaan hebben, of ook nog verder mogten „ goedvinden te doen. En dat belangende „ het Ruk van de Drostendiensten, zy Hee„ ren begrypen, dat deeze Zaak, ingevolge„ van de Grondgefteldheid deezer Provincie „ afgedaan , en ter volkomen en wettige „ Conclufie gebragt zynde, daar omtrent geen „ verdere voorftellen konnen tepaskoomen, „ of in overweging worden gelegt, en dat „ derhalven nu niet anders te doen Raat, „ of kan cn mag gefchieden , dan dat „ aan de Ingezetenen daar van behoorlyke „ kennis worde gegeven , waartoe zy Hee-
ren van de Steden verftaan, dat een Publi- , „ catie behoorde te gefchieden volgens een 9, Plan daar van by deeze verklaring gevoegd. „ Terwyl zy Heeren verhoopen enVertrou5, wen , dat de Heeren van de Ridderfchap „ hieromtrent geen tegenftand zullen doen, „ zig anders zullende genoodzaakt zien hier „ in verder zodanig te doen en te handelen, „ als zy tot Confervatie van de wettige en „ aloude Conftitutie van de Regeering deezer „ Provincie, en ten dienfte der goede Inge„ zetenen zullen oordeclen te behooren".
Hierop hebben de HeeYen van de Ridderfchap volhard by hunne verklaring van den 126" October jongstleden, en nog bygevoegd, dat zy het zelve in ajlen deelen zouden doen
kragt
0



JAARBOEKEN, December, 1782. 1665
kragt erlangen. De Landdag met deeze zit-: ring van den 1 Nov. gefcheiden zynde, hebben omtrent het huk van de Drostendienften geen verdere handelingen plaats gehad.
Dog omtrend de herftelling van Jonkheer D. van der Capellen tot de Poll, wierdt nog op den 1 November 1782 zynde de laatften dag van den Landdag, een befluit by dc Ridderfchap, genomen 't welk van te veel. belang is, en te veel ligt byzet aan 't geen wy bl. 1514 verhaald hebben, dan dat wy hetzelven nu eerst magtig geworden zynde, zoude kunnen agterlaten. Dat befluit luidt aldus :
Extratl uit het Register der Refilutien van de Ridderfchap der Pro. vincie van Overysfei,
Zwol den 1 November 1782.
Jn Deliberatie S°bragt zynde de op den 29 en
Oftober dezes jaars gedaane nadere Verklaaring der Heeren van de Steeden op de propofitie der Heeren van de Ridderfchap , houdende voorfz. Propofitie.
Dat de Heeren van de Ridderfchap konden en mogten lyden , dat het provifioneele Decreet van Seclufie van de Heere van der Capellen tot de Poll, vervat by Refolutie van Ridderfchap en Steden van den 24 October 1778 van nu af aan met 'er diad cefleere en buiten verder effect, worde gefteld; ester onder deeze wel expresfe Conditie , dat de ■Heere van der Capellen, het door hem gedaane Declaratoir van den 26 October 1778 zal moeten estendeeren tot de vorige Heeren Regenten en Drosten van deeze Provintiaale Regeeringe, of dat diRrrrr 5 reCt
■swol»



NIEUWE NEDERLANDSCHK
Zwolle.
Befluit der RiA derfchap nopens de herPellingvan Jr. v.d.Ca pellen tor den Poll.
reet naar deszelfs Readmisfie de Actie vervat by voorfz. Refolutie van den 24 October 1778 zal kunnen cn moeten worden geëntameerd , en zo fpoedig mcoglyk ten einde gebragt,
Is goedgevonden , om naments de Heeren van de Ridderlchap ter tafel van Ridderfchap en Steden te dcclareeren , dat Hun Ed. Mog. niet befeffende de reedenen, welke de Heercü van de Steden Deventer en Campen hebben kunnen beweegen, om op voorfz. ReaJmbfie te inff.eer.en , of daar in mede te Remmen zonder referve, en met opheeve van een Procedure, tot welke die Heeren ter Vergadericg van Ridderfchap en Steden hebben helpen refoiveeren wegens Taxatoire, en ongemefureerde expresfien, welke al nog exteerden , en waar van geen revocatie gedaan of fatisfaélie gegeeven was, vermeend hebben, dat zy zeer wel bevoegd zouden zyn geweeft, om daar omtrent nadere intontien by die Heeren te doen.
Terwyl de Heeren van de Ridderfchap daarenboven eensdeels overvveegende, dat hunne Voorouderen Prredecesfeuren refpeCtive by de Memorien of Adresfin van den Heer van der Cappcllen tot den Pol van deo 13 April en ai October 1778. in haare goede naam, eer en reputatie waren getaxeerd, en geledeerd, zodanig ; dat zy Heeren van de Ridderfchap als derzelver nakomelingen en opvolgeren , alnog vermeenen zulks niet ongemerkt tc hebben kunnen pasfeeren, maar ter contrarie de begaane Taxatr n en Lssfive exp esfien gd animum te moeten neemen en revoceeren, en anderdeels conüdereerende , dat uit de afgegeevene Advifen van de Heeren van voorn, beide Steden moeten befluiten, dat aan voormelde Heeren zulks thans minder , ja zelfs in het geheel niet fchynd ter harten te gaan.
Welkeen en ander overweegende, aan de Weeren van de Ridderfchap niet anders overb'eef, dan dat zy om de agting en eerbied , welke zy aan de nagedagteDie van hunne Voorouders verfchuldigd



JAARBOEKEN, December, 1782. 1667
waren, te conferveeren, daar op te raade waren geworden om in ficedé van andere of verdere hier op te doene intentien by Ridderfchap en Steden, op gisteren door hun Griffier aan voornoemde Heere van der Capellen te doen voorhouden, en nfvraagen, dat, wanneer voormelde Keer het door hem gedaane Declaratoir van den 26 October 1778 zoude komen te extendeeren tot de vorige Heeren Droften en Regenten der Provintiaale Regeeringv de Heeren van de Ridderfchap alsdan konden en mogten lyden, dat het Provifioneele decreet van Seclufie van Hem Heere van der Capellen tot den \ Poll, als mede de tegens hem gedecerneerde Pro-1 cedure, vervat by Refolutie van Ridderfchap en: Steden van den 24 Oótoher 1778 van nu af aan cesfeerde, en buiten effect en vervolg geReld wierd.
Het welk dan ten gevolge heeft gehad, dat de Heere van der Capellen, daar op aan den Griffier mondelyk gedicteerd, en by fcbiïftelyke onderteekeninge bekragtigt heeft het navolgende afgegeeven antwoord.
„ Het doed my leed, dat de Heeren van de Ridderfchap door de hitte van hun misnoegen tegens myn Perfoon tot demarches zyn vervoert geworden , die zy naderhand zelve zullen afkeuren.
Myne readmisfie is my een zeer onverfchiïlige zaak, ik hebbe in de Regeringe nooit eigen voordeel gezogt, of genooten, en ik zoeke het 'er ook nog niet; ja zelfs hebbe ik in 1778, geheel in het begin der tegenwoordige oneenigheden , onder Jshands aangeboden gehad, tot voorkomingc van derzelver vordere voortgang, eene Regeringe, die ik reeds moede was , vrywillig te verlaten. En Myn Heer! konde ik zulks aan de Natie, die my met zoo veele, en zoo opentlyke blyken van goedkeuringe vereert, en luidkeels tot de Regeringe roept, verantwoorden; Ik zoude my, ik betnige het, alnog gaarn van die iast ontdoen, en
God
Zwol» ce.
Befluit ier Rid. ierfchap lopens Je herlellingvan Jr. 1 v.d. Ca)ellenotden 3olI.



1668 NIEUWE NEDERLANDSCHE
"Zwol-
ie.
Befluit der Rid derfchap nopens de her ■ ftelling van Jr» v.d. Capellentot den Poll.
G id danken dat ik tot myn vorige rust mogt wederkeren.
Declaratien te doen, ten einde ter Vergaderinge van Ridderfchap en Steden te worden gereadmitteert, en daar door myne feitelyke ontfettinge te juftificeren, is iets, daar ik nooit toe zal koomen.
Toen die Declaratien, welke ik voorheen vrywillig deed, verworpen wierden, hebbe ik ze tc rug genomen , zy zyn dus niet meer aanwezig; dit is aan de Heeren van de Ridderfchap bekend.
Eene plichtmatige kennisgevmge aan de Wetgevende macht van een misbruikt toevertrouwd gezag kan nooit een injurie zyn, inzonderheid niet in myn geval, die zelfs een Lidt der Wetgeverde macht ben.
Terwyl ik tevens op de Prtedecesfeuren van de Heeren van de Ridderfchap wegens myn Vrouw en Dogter, die meer dan cen Droft onder haare Voorouders tellen, zelf mede zoo nauwe betrekkinge hebbe, dat ik vertrouwe , dat de Heeren van de Ridderfchap by nadere reflexie wel zullen willen geloven, dat ik nooit voor gehad, hebbe iemand hunner te icjurieeren, gelyk ik verklare by deezen.
(Onderflond)
Bekenneik ondergefchreven aan den Heer Griffier Putman, het bovenflaande antwoord op de Refolutie der Heeren van de Ridderfchap in dato 31 October 1782 cn op dien zelve dag aan my gecommuniceerd, mondling afgegeeven, te geven.
(Was geteekënt)
j. D. v. b. Capellek tot den Pol."
Dat de Heeren van de Ridderfchap alle de daar by voorafgemaakte premiflen en prasambules houdende
voor



JAARBOEKEN, December, 1782. x66$
voor Irrelevant en Contradictoir, en dezelve ooktef- i fens allefïnts desavoucerende, by deezen komen te: pasfeeren, en dus alleen aanneemen de laatfte by het Hot gedaane verklaaringe, als aan het einde en oogmerk van de Ridderfchap repondeerende, en < voldoende aan de eerfte door de Heeren van dei Ridderfchap voorgeflagene Alternativen en Con-^ ditien, waarop zy Heerea in de Readmisfie van 1 de Heere van der Capellen reeds hebben geconfen- j teerd, zy Heeren alnu geen zwarigheid maaken, om te declareren, dat zy kunnen en mogen lyden, dat het provifioneele decreet van Seclufie van de Heeren van der Capellen tot den Poll, vervat by Refolutie van Ridderlchap en Steden van den 24 Oébber 1778» als mede des tyds vastgeftelde procedure van ma af aan cesfeere en met 'er daad buiten effect: worde gefield, zo als zy Heeren dezelve,wat haar aangaat, houden opgeheeven en buiten effect gefield.
Hopende de Heeren van de Ridderfchap dan rog, dat deeze Readmisfie van. welgemelde Heere van der Capellen tot den Pol, thans door alle de Leden van Staat geagreëerd en toegeftaan zynde, een middel mag zyn tot het wegneemen van alle andere diffentien, thans nog tusfen de Leden deezer Provintiaale Regeering fubfifleerende, waar toe zy Heeren betuigen allezints het haare gaarn te willen contribuccren, en ten dien einde alsnog hunne gedaane prsefentatien van den 26 Oftober jongftleeden inhereeren, zo als Hun Ed. Mog. ook wel hadden gewenscht in de voorfchreeven Readmisfie eerder te hebben kunnen conferiteeren , gelyk zulks zouden hebben gedaan, zo maar de Heere yan der Capellen eerder, al was het zelfs voor vier jaaren, had kunnen goedvinden, om aan hun, in cpzigte vai. de nooit bevlekte Memorie, eer en goede naam van hunne Voorvaderen en Predecesfeuren , genoegen te geeven , door een diergelyk convenabel Declaratoir te doea, en waar toe ain
dien
ïwoL-
Be/luit Ier Ilidlerfchaplopens le herlellingvan Jr. ir. d. Capellen :ot den Poll.



Zwol
X.E.
1670 NIEUWE NEDERLANDS CHE
• dien Heer in het begin van deeze Landdag noir een genoegzaame occafie was gegeeven» Accordeerd met het voorfz. Register.
P» Putman.
Waarop zynde gedelibereerd hebben de Heeren van de Ridderfchap zig met het voorfz. Rapport geconformeerd en in eene Refolutie van de Heeren van de Ridderfchap en Steden verandert om ter Vergadering van Ridderfchap en Steden te worden uitgebragt.
C A M p e n.
Wy hebben in ons Stukje voor October 1782. bl. 1278 en volgg. van de Requesten der Burgery dezer ftadt, aan de Gezworene Gemeente en den Magiftraat ingeleverd, gefproken, houdende verzoek, dat Jonkheer van der Capellen tot deu Poll mogte herfteld worden, en de Drostendienften worden afgefchaft. Op dat verzoek heeft de Magiftraat een gunftig befluit genomen, van het welk wy p. 1282 alleenlyk gewaagd hebben (*); maar thands in ftaat zyn het mede te deelen. Het zelve luidt aldus:
« Re
(*) Pag- 12S2. ftaat: waar op den 15 ^iïo&er; lees den 19 Odober. Ook is p. 1278 r. 15 een drukfeil in geflopen: afgefchaft de en oude, lees: afgefchaft en de tiide.



JAARBOEKEN, Decemter, 1782. 167!
Refolutie van de Magiflrdai „ der Stad Campen.
„ Den 19 October 1782.
„ Scheepenen en Raden met leedweztr „ hebbende moeten ondervinden, dat der„ felver Refolutie van den 23 April 1781 , den 25 daar aan volgende ter Vergaderin 3, ge van Ridderfchap en-Steden ingebragtj „ waarby verklaart hebben, dat, geconfi3, dereert alle gedaane beproevingen , on1 a, de zaak van den Heere van der Capellen „ tot den Poll, door een minlyk accommol, dement uyt de weg geruymt te zien, zon „ der vrugt zyn geweest, dus onder voor-
behoud van het regt, der Steden indispu„ tabel competerende, om ook met gevolg „ van één der Heeren Edelen by meerderl, heid ter Hooggemelde Vergaderinge de „ conclufie te maken, van Advife te zyn. „ dat de tot dus verre geretardeerde procc „ dure tot deezen hoe eerder zo beeter ha „ ren voortgang behoorde te hebben , var „ geen het minfte gevolg is geweest, zo, „ dat nog de procedure tegen den Heere vat. „ der Capellen tot den Poll is vooxtgezei
geworden , nog eenige middelen van ao
commodement by de hand zyn genomen.
ten einde van deeze zo onaangcnaame zaal „ eenmaal een einde moge worden gemaakt,
En daar op nader zynde gedelibereerd 'u » goedgevonden en verftaan, de Heeren Ge
„ de
Cam-



1672 'NIEUWE NEDERLANDS CHE
Campen.
„ deputeerden tot het aanftaande Reces van „ den Landdag mids deezen in mandatis te „ geven, om ter Hooggemelde Vergaderin-
ge namens Scheepenen en Raden te ver„ klaren, dat , vermids aan een van bei-
de voorfchrevene middelen om deeze zaak „' ten einde te brengen, niet is voldaan, „ Hunne Wel Edele Hoog Achtbaare van
oordeel zyn, dat voorfchreven Heer van „ der Capellen tot den Poll, als nu op des: „ zelfs verklaring, by Requeste van den 2,6 „ Odtober 177$ gedaan, weder ter Verga„ dering behoort te worden geadmitteerd.



JAARBOEKEN, December, 17S2. 1673
VERANDERINGEN ONDER DE HOOGE EN LAGE AMTENAARS, ENZ.
Zutphes. Op den Huize Ulenpas in 't DrosO amt dezer Stad is overleden de Heer Wilhem Hendrik Baron van Rouwenoort, Heer van Ulenpas, \ Ridder van den Duitfchen Orden, Commandeur \ van Dieren en Coadjutor, Scholtus binnen en buiten Zutphen &c. in wiens plaats Zyne Doorl., Hoogheid den Prins Erf-Stadhouder heeft aangefteld tot Scholtus binnen en buiten Zutphen, den Heer Jacob Derk Karet Baron van Heeckeren. l Heer van Roderlo, Ligtenberg cn Kehl.
Arnhem. Den 3 dezer is overleden de Heer Mr. G. Tulleken, Burgemeefter dezer Stad ,o^k is overleden de Heer en Mr. J. AT. van der Hoop, mede Burgemeefter alhier.
Dordrecht» Den 6 December is in den ouderdom van byna zes en veertig jaren overleden de Heer Pieter Pompejus Repelaar, Vryheer van Waerle en Valkenswaard, Heer van Spyke» nbfe, Oudraad en Scheepen dezer Stad.
Haarlfm. Den 12 dezer is na eene korte
«ekte io den ouderdom van 49 jaren en 2 maanden overleden de Heer Mr. Cornelis Arnout van Brakel, Raad in de Vroedfehap en Oud-Sche* pen dez» Stad, mitsgaders Hoog - Heemraad van Rhyrüand.
Delft. Den ió dezer is door de Heeren Veertig Raden dezer Stad tot mede Veertig Raad verkozen, de Heer Mr. Iman Mynard Cau, en
zulks
Veran*
2er1ng >nder )e hoq»
;e Üt»
ace
1mte-
raars>
MZ.



Verankeringoisder
de hoo ge EN lage AlVlTEnaars , enz.
1674 KIEDWE NEDERLANDSCHE
zulks in plaatze van wylen den Heer Mr. Willem Vlaardingerwoud Robbertsz Veertig Raad en OudJSurgemeelter dezer Stad.
Den 21 December is de Heer Mr. Abraham van Schuylenburch, Raad cn voorzittend ScheepeB, als door Hun Ed. Groot Mog. ter verkiezinge van zyn Doorl» Hoogh. Gecommitteerd zynde tot Schout dezer Stad , in plaatfe en by vrywilligen. afiland van den Heer Mr. Hermannus Johannes van Royen, in die hoedanigheid in het Gerecht alhier ingeleid en beëdigd.
's G r a v e n H a g e. De Heer A. de Veer Juni* or, heeft ter Vergaderinge van H. H. Mog. by volmagt den eed afgelegd voor den Heere J. de. Veer Abrahamsz. als Oppergebieder over den Eilande Curacao.
Am stel dam. Den 2 December heeft Zyne Doorl. den Heere Piinfe Frf-Stadhouder uit een Naamlyst door dc Heeten Bewindhebberen van de Oost-Indifche Maatfchappy, ter Vergadering van Zevertienen overgeleverd, verkoren en aangeReld tot Rsad van Neerlands Indien de Heer Johannes Siebetg, Gouverneur van Java, en tot Opper-Koopman en Water-Fiscaal te Batavia de Heer Mr. Gerlach Cornelis Johannes van Mas/au, thans Advocaat in Gelderland.
Den 3 dezer is alhier overleden de Heer Aalt van Holthe, Burgemeefter der Stad Harderwyk en buitengewoon Gedeputeerden ter Vergadering van Haar Hoog Mogende.
Rotterdam. Den 2 dezer zynde de dag, op welken, volgers jaarlykfche gewoonte, doorde Vroedfehap dezer Stad, over de Commisfien, die tegen den eerften Mei openvallen, beftellinge gedaan wordt, hetiben Hun Ed. Gr. Achtbaarheden gecommitteerd: tot Raad ter Admiraliteit op de Maze , de Heer Mr. Jan Bichon Heer van Oost« cn West • Ysfelmonde, Raad in de Vroedfehap



JAARBOEKEN, December, 1782, 167'
fchap en'Oud-Burgemeefter, en tot Ba'lluw en Dykgraaf van Schietend, de Heer Mr. Pieter Cornets de Gioot, Raad in de Vroedfehap.
Go 11 inchem. Den 28 dezer zyn uit eene overgeleverde Naamlyft door Zyne Doorl. Hoogheid den Prinfe Erf• Stadhouder tot Scheepenen voor den jare i/83 verkoren, de Heeren Adriaan van Kruiskerken ; Mr. Johan Abraham van Thye Hannes; Thomas Dolegius; Adriaan Verboom; Johan Hubert Gerard van Borcharen; .Abraham van Belcamp ; Mr. Mathys Snoeck G. Z. en Anthonie Verhoefen daar uit tot Scheepenen en Commisfarisien'van 's Lands Gemeene Middelen de Heeren Verboom, van Borcharen en Belcamp; zynde de gem. Heeren na het afleggen der gewoone Eeden ia de bezittinge van 't Scheepens - Ampt gefield.
Alkmaar. Den 24 de?er zyn uit een overgeleverde Naamlyst tot de Nieuwe Wet dezer Stad voor het jaar 17Ü3 door Zyne Doorl. Hoogheid dtn Heere Prinfe Prinfe Erf-Stadhouder verkozen, Tot Burgem. de Heeren Ca rel de Dieu, Jonkheer Gerrit Mbrtïn kdïobr, Mr. Pieter OuwENs,enWiGB0Ln Adriaan Grave van Nassau Woudeniie r g: Tot Scheepenen de Heeren Jonkheer Joan du Tour, Mr Adriaan Klaver, Mr. Jakob Johannes Schoenmaker, Mr. Kornelis van Foreest, Heer vartSchoorl en Camp, Chriftanus Stuurman Bucerus, Jan Nicolaas Pan, en Mr. Maarten Adriaan Daey: Tot Thefauricr de Heer Mr. Jakob Baart, Heer van Cranenbrouk, en aangefteld tot Scheepenen Commisfarisfen van des Gemeene Lands Middelen de voorn. Heeren Scheepenen du Tour, Klaver cn Schoenmaker,
Den 25 dezer hebben de Heeren Burgemeefteren en Vroedfchappen dezer Stad, den Heer en Mr. Willem Jakob Kloek, Raad en Oud-Rurgemeeiter dezer Stad, aangefteld om met dén eer/ten February I78i> wegens deze Stad zitting te nemen , ter Sssss z Ver.
Veran-
cerinc
onder de hoo-
c;e en
lage
Amte.
naars, enz.



ióV» NIEUWE NEDERLANDSCHE
Veran-
TJK1UNG ONDER BE hoo-
VE EN XAlCE
Amtejnaars
EJSfZ.
Vergaderinge van de Heeren, Gecommitteerden Raaden in Westfriesland en liet Noorderkwartier , en gedespieieerd den Heer Mr. Daniël Rat, jus* gelyks Raad en Oud- Burgemeefter dezer Stad, tot Raad ter Admiraliteit mede in Wcsifrieslsnd tn het Noorderkwartier, ook tegens den voorfz. eerften February 1783, beiden opa-nnpr'yzinge van Zyne Doorl. Hoogheid den Heer Prins Erfftadhouder.
Tholen- De Heeren Regeerders dezer Stad hebben tot Thelaurier aangefteld, den Heer Mr. Daniël Jan Bodel, en zulks in plaats van en uit hoofde van den vrywilligen afltand van den Heer y. F. J. van den Burcht van den Lichtenberg.
Utrecht, Den 4 dezer hebben Hun Ed. Achtb. over de volgende Commisfie beftellin^e gedaan, als:
Tot Commisfaris tot den Ontvangst van den Impost op de W ynen, Geflagt enz. de Heer Mr. Jan Karei van der Muelen, Heer van Maarsfenbroek, in plaatfe van den Heer Mr. Johan Jakob Woerdman , die Gecommitteert is ter Kamer van Stads Financie.
Tot Commisfaris tot den Ontvangst van den Impost op de Bieren en 't Gemaal; de Heer Mr. Paul Henrik Justus Ivoy, in plaatfe van evenge« melden Heer van der Muelen, en wederom in plaatfe van den Heer Ivoy'. tot Commisfaris op de Erfhuizen Mr. David Johan Martens.
Wykbï Duurstee de. Vermits de vrywillige afftand van den Heer Abraham Maarfeveen, Raad in de Vrcedfchap en .Rentmeefter der gebenificeerde Goederen. is door Zyne Doorl. Hoogheid den Heere Prinfe Erfftadhouder tot Raad in de Vroedfehap dezer Stad aangefteld, de Heer en Mr. Pieter Jacob Curtius Heer van Nieuwaal, welke ,den 13 dezer maand December in voornoemde
hoe-



JAARBOEKEN', December, 1782. 1677
hoedanigheid den Eed heefc gedaan en zitting genomen.
Voorts is op aanpryzitige van Hooggcmelde Zyne Doorl. Hoogheid , door de Vroedfehap, tot Rentmcefter der gebeniüceerde Goederen aangefteld , den Heer Tsbrand Bruyn, Raad in de Vroed, fchap en Oud-Burgenieelter dezer Stad.
Dockuu. Den 29 November laatstleden des nademiddags zyn de Burgers en verdere Stemge. rechtigde Ingezetenen van het Groot-Espel dezer Stad, na wettige aanzegging, in de Kerk vergaderd geweest, en hebben in plaatfe van wylen den Heere Johannes Tadama, en Jacob Tonnema , tot Raaden in de Vroedfehap verkoozen en geftemd de Heeren Hendrik Cleebe en Francais Bekius, welke Heeren daar op terftond in die bedieningen zyn bevestigd.
De Burgers en Ingezetenen van het BlokhuyfterEspel alhier, na wettige zamenroepinge in de Kerk vergaderd zynde, hebben den 2 December 178* in plaatfe van wylen den Ed. Achfb. Heer A. van der Ley, tot Raad in dc Vroedfehap dezer Stad verkooien , den Heer Hendrik Tfaks van de Werf, die daarop terftond door de Ed. Achib. Heeren Burgemeefteren onder eede genomen en geinflalleerd is; waar na zyn I£d. vervolgens 'sanderdaags morgens, in de Ed. Achtb. Vroedfehap zitting ge« nomen heeft; zo dat wy thans het genoegen hebben te mogen zien, dat onze RegeeVing, beftaande uit twee en dertig Leeden, voltallig en inde beste gefchiktheid is.
' Groningen. Den 10 dezer maand heefc de Hooggeleerde Heer Gualtherus Porfier Férfchtiur, M. D. Media Theor. & Praft. ac Chem. Prof. ord. bet Rectoraat van deze Univerfitcit, met de gewoone plegtigheid , na voorgaande Redenvoering : De Caafis Epfmediae febrilis , quae per trien Sssss 3 nimn
Verandering
os der
de hoo'
cb en
lage
amte-
naars
enz*.



*6>« NIEUWE NE DE RL A N DS CHE'
Veran-, mum proxime elapfum plurima. Belgii loca, Cmta* DERiNO temque eiiatn Groninganam, infecit}ex hufus tamett onder Cee/i tndole non clerivandis, overgedragen aan dea .de hoo- Hooggt-1. Heer Joh. Ruar.di, j. U. D. Eloo m ün Ling. Graec. & Lat. Prof. ordin,
iAGE
Amtet
jNAARS,
LYSTDER PRYZEN.VAN VERSCHEIDE PRODUCTEN. ONZES LANDS.
Rotterdam den 23 December. Rotterdam den 23 December.
de Z. Zak.j by 't Laft Tarw O W1t.Zeeu1v.2s 327 npAvEB Vrief. Brouw 18 a2" J Nieuwe dito 16 a 22 <s Gron. dito 15 a 18 ^
Est en Grauwe. 30 a 32 fi Pabrheboonem. 23 a 2< ^
Groene. 23 a 30 fi Düiïeboome» 28 a 30 5
~ Witte 18 a 20 T>{Koolzaad. 35 a L 5
Witte Boon. kleine 14 a d 44 <*
, by den Steen.'
bY t Ldl. Vias Allergemeenst 17 a 20 ft. Boei ww-op 154 ® aaö ^ Gemeen 21 a 27 ft.
G „ 2w " W1St 24 a?5 ^ Middelfoort 28 a 32 ft,
f Winter 23 a 25,^ _ Beft 33 a % [t.
mmm tome*. 22 a 23 <*L-«. AUetbeft 43: a 52 fiv



JAARBOEKEN, December, 1732. *>~<t>
Eenige Berigten, als ook Vermeerderingen en Verbeteringen.
De Uitgevers der Nieuwe Neder* landsche Jaarboeken ondervinden nevens alle andere Gefchiedichryvers de ongelegenheid, en het onvermeidelyk kwaad, van door berigten, die zy van alle oorden van de Republiek ontvangen , misleid te worden. Men kan van hen zo min, als van andere amtekenaars van gebeurtenisfen, eene onfeilbaarheid vergen. Weshalven het toereekenen aan ons tot eenen misdaad , dat wy verkeerdelyk onderrigt zyn geworden, dit zou zeiven eenen misdaad zyn. De weigering van voldoening aan hem, die door onze fchuldeloze dwaaling moge benadeeld zyn, die alleen kan in dit gevalmisdaadig zyn. Ons was een omltandig berigt medegedeeld, wegens het voorgevallene in 'sGravenhage, omtrend het welk by ons geen mistrouwen is opgekomen, en .daarom is hetzelven hiervoren bl. 1557 en volgende geplaatst. Onderwyl ontvangen wy van den Heer J. A. Bou* vinck in 'sHage eenen brief van den 19 September 17Ü3, uit naam van de Heeren Baron van Boetzelaar en Reigersman , Honoraire Hoofdlieden van de Hof-Buurt van 'sGravenhage, met toezending van een Befluit van die Hofbuurt, genomen den 12 September 1783. waar uit blykt: I. Dat het niet is geweest op den 4 December 1782, maar reeds in den jare 177a, dat door Zyne Hoogheid, in hoedanigheid van Deken van de Hof buurt, aan denzelven een gouden beker was gefchonken; tot bewys van ge-.
S.ssss 4, voe-
j



!68o NIEUWE NEDERLANDSCHE]
voeligheid aan de zugc cn yver van denzelven Buurc in de oprigting van eene zeer aanzieriïyke Eerepoort, by gelegenheid vnn Hoögstdeszclfs voltrokken huwelyk, en niet by 'sVoriten meerderjarigheid. II. Dat Zyne Hoogheid, niet op den 4 December 1782, maar den 23 July van dat zelfde jaar, tot vereffening van verfcheidene posten , welken tot lasten van Z. Hoogheid als inwoonend Lid van voorfz. Buurt gebragt waren, aan de voorfz. Buurt CasGi heefc toegelegd eene fomma van 72 gouden Ryders. En eindelyk III, dat het niet waar is, dat de voorgern. Buurc nog een kwaad flot van 1200 gl. zoude gehad hebben. De Heer Bouvinck verzoekt dus uit naam der Honoraire Hoofdlieden van voorfz. Buurt, een abuis (dit zyn zyne woorden) in het Jaarboek n. 26 geplaatst door eene egter of nauwkeuriger berigt te verbeteren.
Wy hebben ons nimmer aan zodanige regtmatige verzoeken ontrokken; en maaken 'er ons een pligt van, daar wy niets heiliger houden, dan der waarheid, zo veel in ons vermogen is, hulde te doen. En het is dan ook de zugc tot de waarheid alleen, die ons nog noopt om dat voorgern. ons toegezonden befluit van de Buurc hier te plaatlen. Want- wat de Honoraire Hoofdlieden aangaat, wy vinden ons van alle verpligting aan hun in deze ontflagen, nadien zy goedgevonden hebben het voorn, befluit van de Hof buurt in de Historifche Courant van den 25 October 1783 te doen plaatfen, uit een ongeduld of een onverdiend mistrouwen, zo als wy in ons tegenberigt in de Historifche Courant van den 30 October 1783 hebben aangemerkt. Wy zyn in het zeker onderregt, dat men die Refolutie van de Hofbuur"



JAARBOEKEN December, 1782. 1681
buurt ook aan andere Courantiers gezonden heefc, maar die niet verkoren hebben dezelve te plaatfen. Voorts bekreunen wy ons die plaatzing weinig. Wy maken geen aanfpraak op onfeilbaarheid, maar wel op onkreukbare verkleefdheid aan de waarheid. Hec gezag van onze Jaarij 0 e k e n , door die behendige onzydige zucht tot waarheid geftaafd en zo gevestigd, dat wy in menigvuldige ftaatsgefchriften, en zelfs befluiten van den Souverein , beroep op de Jaarboeken aantreffen, dat gezag, zeggen wy, heeft van een befluit van de Hof buurc, geen krenking nog ondermeining te vreezen. Om dan wederom ter zake te komen, wy zullen nu dac befluit van de Hof buurt woordelyk plaatfen, nadac wy vooraf met een woord hebben aangemerkc, dat wy den ophef van den fteller dezer Refolutie, en het toefchryven van flinkfche oogmerken aan den geenen, welken hec voorfz. verhaal san ons verkeerdelyk heeft opgegeven, voor onze rekening niet nemen, maar ter verantwoordinge laten vau hen, die zig geregtigd hebben geoordeeld, zodanige befchuldigingen te mogen doen.
Zie hier dan het befluit zeiven.
ExtraEt uit de Regiflers der Refolutien en Aantekeningen van de Hof buurt van Gra» venhage.
Vrydag den 12 September 1783. (*)
^"oo de laatft-afgetreedene als thans fungeerende Hoofdlieden en Secretaris van de Hof buurte
in
<f:!) Schoon dit een Befluit is, het welk in 1783
ge-



1682 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Befluit
van de
Hof-
buurt h
'sHage,
wegens
zeker ge
wagindt
Jaarboe-
ken,
i
i
i j 1
i i
!
< i \ { ï
in 'sGravenhage, expresfelyk geconvoceerd zynde, hebben in de Nieuw rNedeslandsche Jaarboeken voor den Jaare 1782, 12de Stukr je N°. 26, Pag. 1557- onder het Articul van's Gravenhage, met iodignatie gezien en geleezen de volgende Periode.
. ,, Wat nu het gebeurde zelve op den 6de dezer >,, maand (December) betreft, wy zullen het zelve „ eenvouwig en met volkomene onzydigheid veihaaien, en voor eerft opmerken, dat den 4de bevoren, w.mneer men in de Herberg de Gouden „ Leeuw de Ri ekening opnam van de Hof- of ,, Faarelbuurt (welke nog wegens de Kollen van „ Eerbogeu ter gelegenhe'd van de meerderjarig* .„ he»id van den Prins Erfitadhouder in 't ja^r 1766, ., cen kwaad (lot hadt van ƒ 1200), de Thefaurier „ van zyne Doorl. Hoogheid Reigersman aldaar vcr„ fcheen, en aan die rJuurt uit naam van zyne „ Doorl. Hoogheid eenen gouden bekeren 72gou-
den
genomen is, maken wy gene zwarigheid orn hetzelve ilhier als een Aanhaigzel ten flot van onze Jaarb. van [782 te plaarfen. Geene zo ver getrokkene bygelovige lankleving aan de orde van tyd, moet ons van hst -oordeel verfteken, het welk ons de noodzakelyke verraging van het Registerftukje aan de hand geeft, om nisflagen in de verhalen van 1782 ingeflopen, ook nog n dat zelfde Boekdeel over dat Jaar 1782 te verhelpen. 3et blykt dus, waarom wy liever dit ftuk hier geplaatst lebben, dan in eenig Nummer van het volgende Jaar [783, en dat deihalven de ongedurigheid van hier na liet te hebban willen wagten, en by driftige overhaasing voorfz. befluit der Hofbuurt in een Courant te ilaatfen, niet tlroo!.t met het aan ons gedaan en door >ns ftilzw.ygend toegeiU-md verzoek , op welke toe. temming zo veel meer kon ftaat gemaakt worden, als iy nooit diergelyke billyke verzoeken hebben afgefla* en, en het ons fteeds to* eene aangename pligtsoefFe» ling"reekenen, der waarheid overal hulde te doeji.



JAARBOEKEN, December, 178a. 1683
•„ den ryders ten gefchenken gaf. Ten zelfde
„ tyde berigte de Haagfche Nieuwstvd'ng Schry„ ver, dat 'er een Dank-Addres aan zyn Doorl. „ Hoogheid tegens de volaénde Maandag den 9de „ dezer in den Ouden of St. Jotis Doelen zoude „ ter teekening liggen , dit Addres &c." Wordende vervolgens de Hiftorie van dat Dank - Addres cn van de berugse avond-vrolykheid van den 6de daar op wyders opgegeevenn.
Het oogmerk en de reedenen, waarom de daar by gemelde vemgtingen van den Hof buurt, mitsgaders het Verhaal van twee door zyne Hoogheid aan dezelve gedaane prefenten , als één vaneen goude beker en één van 72 Goude Ryders, gemeld worden en in connexie gebragt met het doen van veiflag van het voorz. Dank-Ad'res en van het voorgevallene op den avond van den 6de December, zyn te doorfteekend, dan dat men daar na een oogenblik zoude moeten gisfen , edog men heeft geoordeelt hier omtrend te moeten doen aanteekenen.
Dat het niet op den 4de December 1782. maar reets in den jaare 1772. is geweeft, dat door zyneHoogbeid in kwaliteit van Deken van de voorz Hofbuurt en tot bevvys van gevoeligheid aan de zugt en yver van dezelve Buurt, in de oprigting van eene zeer aanzienlyke eerepoort, by gelegenheid van Hoogltdeszelfs voltrokken Huwelyk, en niet by 's Vorflen meerderjarigheid, een zeer fraaije goude beker, met veel kunft expresfelyk daartoe vervaardigt, aan de meergedagte Hof buurt is prefent gedaan , op het exempel van Hoogltdeszelfs Doorl. Heeren voorzaten de voorige Prinfen Stadhouders, die insrelyks, ten blyke hunner gemeenzaamheid en affectie vcor hmne meede-gebuuren, de Kwaliteit van Deken wel op zich nebben willen neemen, en by zodanig eene gelegenheid eevui als zyne Hoogheid nu, (*) dezelve Buurt mee eenen
koft»
(*) iVït, dat is dan in den Jaare 177a,
BeflttU >an dé Hofhuurt in 's Hage, nopens $ zeker gewa% in 1 ie jiarboeken.;i{



Befluit van de Hofbuurt in 'sHage, wegens zeker gewaginde1Jaarboeken.
( 1 j j
i
< i
I t r>
h b z e< hi J'
O! 71
A ht w aa de en is. ik be:
1684. NIEUWE NEDERLANDSCHE
hebbem™ BekeF °f 3Dder Pfefent befchonIceiïDac voorts in 't liatft van den jaare i7pr. door de toenmaals fungeerende Hoofdlieden, (de Secre. tarw weegens zyne uitwooning uit 's Hag< zvnl unctie reeds bevoorens gequiceerd hebbende ,) aan Eyne Hoogheid in Hoogltdeszelfs vcorz. IcwalS 1I1 Deken is geprefenteerd een RequeR „!, nogen procedeeren tot eene Nominatie van Nieuwe hoofdlieden en Secretaris, en die aan HoogftdenzJiic te mogen overgeeven ter Electie, by welk Re lueft de voorn. Hoofdlieden de vryheid genornen .ebben te voegen een Iyfc van diverfePofln, S e zy meenden eetbiediglyk te mogen brengen tor loogftdesselfs latten als inwoonend LidI Sf dezelï ;e Buurt, met overlaating aan het edelmoedig goedtinker, van Zyn Hoogheid, op welke eeng|V7e Je voldoening te reguieeren, ten einde zulks ÏÏ? chied zynde de voorn. Hoofdlieden, by 'c einden hunner funéhe reekening van hunne admSa. e doen konden , en de Buurtzaken aanhurTefuc ïffeuren in behoorlyke ordre overlaten. -1 ntr' aar,ftonds <ioor ^ne Hoogheid de nodige =ngte zyn ingenomen, dog dat HoogftdesVtlft *aarw,gtige bezigheden de6 dadelyke rSe aigen tyd hebbende opgehouden , zyne Hoof
t' n^o°PHden 4de December, ma'ar /eets op t hL'„ 7? daaï °P heeft geappoinfteert, cn eene donnanue gedepecheert, waar by HoogRde Ive tot vereffening van alle de voorz. Poften en" •rerages, in eens aan de voorz. euurt-CafPi
1? e«e fomma van 7a goude
n deen°Hn^antiü VCrv0^ns £e° Elfden dVgen den Hoofdman van der Aa, als vervangende d geweefen Secretaris Duval, is ter hand gefield ^Tlt&V,yl hf wvders al meede onwaar' L m'° /-«oo» zoude gehad heb-
Voorts



JAARBOEKEN, December, 1732. 1685
Voorts dicnJ bier nog te worden geobferveert, dat in Stadhouderlyke tyden altoos boven en bebalven de voornoemde ordinaire Hoofdlieden over deeze Hofbuurt zyn gecommitteert geweest twee Honoraire Hoofdlieden, die gewoonlyk genoemt worden Hoofdlieden van de eerfte Ciasfe, en dat op die voetfpoor, reeds op den 18 December van den jaare 1767 meede tot eender HonoraireHoofdmans is verzogt.en gecommitteerd de Heer Raad en Thesaurier Gïmeraal Reigersman,, die vervolgens ook zedert dien tyd in de voorfz. qualiteit (*) over alle zaaken van eenig belang door de ordinaire Hoofdlieden en Secretaris is geconfuleert, en fpeciaal gefollicitcert om meede ia zyne opgemelde qualiteit te willen adfifteeren by hec afhooren van de Reekening door voorn, afgaande Hoofdlieden op den 4de December 1782 te doen, en by 'c formeeren van eene Nominatie van hunne Succesfeuren met een Nieuwe Secretaris, zo als dien Heer daar by dan ook heeft geadfifteert, de Nominatie helpen formeeren, en de Reekening meede geteekënt, hebbende voorn. Heer Reigersman na deeze verrigtingen zig aanflonds geretireert, terwyl het overig gezelfchap der aanweezende Buuren, volgens't oud gebruik, onder een klyn fouper by eikanderen gebleeven is. —— Dat men vervolgens zig niet kan verbeelden, wat men , (na confrontatie van deeze exacte opgegeeven en met de geflrengfte waarheid overeenkomende om Handigheden tegens de periode in de voorfz. Jaarboeken op de bovengemelde plaats voorkomende:) van den Op-
gee-
(*) Het wss beter geweest, dat de fteller den tytel van Raad en Thesaurier Gene&aal bier even te voren agterwege hadt gelaten; dan waren deze woorden: in voorfz. qualiteit, minder dubbelzinnig.
Befluit . van de Hof. buurt in 's Hage, wegens zeker gewaginie jaar'weken.



i63<5 NIEUWE NEDERLANDSCHE-
Befluit
van de Hofbuurt ii 'sHage wegens zeker ge wagindt Jaarboe ken.
(*) Hier voren wordt, in deze zelfde Refolutie, door den ftel ler<zel ven, dezen tytel gebezigd: Enot> dit vmfpoor - - mede Ut een der Honoraire Htofdmans 'is verztgt en ge. committesrd de Heer Raad en Thisaurier Ge« k e r a a l Reigersman.
geever daar van denken moet? of men zig meer over de opftaapeling van onwaarheden en verdigtfelen, die in zo weinige regels voorkomen , 'of over den infidieufen toeleg en booze verdrai' ij'ng van de eenvoudigfle en geheel op zig zeiven flaande gebeurtenisfen moec verwonderen ? en wat dog 't prefent van een goude beker in den jaare 'i?-/a en een Ordonnantie ter betaaling van <-oazc ■gebuurlyke lasten en contributien, reeds in july 1782 gedepecheert en voldaan, tot de historie van den 6 December van dat jaar betrekkelyk weezen kan'' mitsgiders, waar toejmen daar by heeft verzweegen, dat de Heer Reigersman op den 4 December 1782, als Honoraire Hoofdman, op expres verzoek van Heeren Hoofdlieden heeft geadliReert by 't tormeeren der Nominatie en het opnemen van de reekening, en waarom de zat,k voorgedragen, als of dezelve als Thefaurier van Zyne Hoogheid, in welke kwaliteit hy nog geparaisfeert is, nog te pas kwam (*), aldaar op dien dip /oude zyn verfcheenen, en uitnaam van zyne Hoogheid de voorz. prefenten gedaan? daar'er geen deminfte fchyn of fchaduw van eenig prefent, 't zy op dien dag, 't zy op eenige anderen, tvd buiten de voorz. Beker in 1772, heeft pla^f gehad; en dat men dus aan den Auóteur van zodanige verzirfels overlaat de fchande, die zulke verfoeijelyke oogmerken by alle eerlyke en verttandige lieden verdienen , in de hoope, dat indien hy voor fchaamte vatbaar is, hy zig voor 't vervolg van gelyk boosheid zal te rug houden. —«
En



JAARBOEKEN, December, 1781. 168?
En is wyders gerefoljeert Extract, dezes aan de Drukkers en Uitgeevers van de voorfz. Jaarboeken te doen toekomen met verzoek en in de verwaaiing, dat dezeive niet zullen difficulteeren, om der waarheid hulde te doen, en in hun eerstvolgende Rukje dit Extract, met alle de yoorfchr. egte en waaragtigeomftandigheden aan het publicq exaftelyk meede tc deelen, en daar door voor te komen, • dat hun werk tegens hunne intentie zo als vertrouwt word, met de voorfz.inüdieufeonwaaihe-, den jiiet bevlekt blyven,
Wy hebben hier voren bl. 1163 tot 1179 het verbond van vriendfehap en koophandel van deze Republiek met de Staten van Noord - Amerika medegedeeld. Mierby behooren nog eenige For* muiieren, die het thands niet ongepast zal zyn te laten volgen. Als voor eersc hec
Formulier van het Paspoort, dat gegeven zal worden aan da Jchepen of vaartuigen inge* volge van het 25 Aftik, van het verbond.
A an alle de geenen die deeze tegenwoordige zulz *• len zien, falut: doen te weeten, dat by deezen vryheid en permifiïe gegeeven word aan
Schipper en Bevelhebber van hec Schip (of Vaartuig) genaamt van de Van
groot Tonnen of daaromtrent, leg»
gende tegenswoordig in de Haven van gedeflineert naar en belasdeft niet
om te vertrekken, en met zyn Schip of Vaartuig deszeis gemelde reizen voort te zetten, zodanig Schip of Vaartuig gevifiTtttc ïeere
Èeflait van de Hofbuurt in 's Hage, wegens 4 zeker ge. vaginde laarhte* ken.



ForniU'
lier van Paspoort aan fchepen.
1688 NIEUWE NEDERLANDSCHE
teert zynde, en de voornoemde Schipper of Bevelhebber onder Eede, voor dea daar toe geftelden Officier, verklaart hebbende , dat het gemelde Schip of Vaartuig aan een of meerder Onderdaanen, Volk of Ingezeetenen van toebehoord, en aan hem of (hun) alleen.
In getuigenis waar van wy deeze tegenwoordige met onze naamen hebben" onderteekent], en het Zeegel van ons Waapen daar aan gehegt, en het zelve doen contrafigneeren door tot deezen dag
van in het jaar onzes Heeren Chrifti.
Ten ander een
Formulier van het Certificaat, het welk aan de fchepen of vaartuigen zal worden gegeven , ingevolge van het 25 Artik. van dit verbond.
Wy , de Magiftraat (of Offi-
" eieren der Convoyen) van de Stad of Haven van certificeeren en attefteeren, dat
op den dag van in het
jaar onzes Heeren C D van
in Perfoon voor ons is gecompareert, en onder folemneele Eede heeft verklaatc, dat het Schip of Vaartuig! genaamt van
Tonnen of daar omtrent, waar van van tegenswoordig Schipper of Bevelhebber is, geregtelyk en behoorlyk aan hem of hun) alleen is toebehoorenden
Dat het zelve thans gedeftineert is van de Stad of Haven van nade Haven van gelaa-
den met Goederen en Koopmanfchappen hier onder particulier gefpecificeert en opgenoemt als volgt.
In getuigenis waar van wy dit Certificaat hebben
ou-



JAARBOEKEN, December, 1782. 1689
onderreekent en met het Zcegel van ons Officie bekragt/gt, deezen dag van in het
jiar onzes Heeren Chrifti
i
Ten ierden een <
1
Formulier van Zeebrief.
Jk lderdoorluchtigfle, Doorluchtigfte, Doorlugtige, Grootmacbtigfte, (irootmagtige, Hoogende Welgeboren^, Wel-Edele, Erentfefte, Agtbaare , Wyze , Voorzienige Heeren , Keizeren, Koningen, Republicqueo , Princen , Voriten , Hertogen, Graven, Bironnen, Heeren, Burgemeefteren , Scheepenen en Raaden, mitsgaders Regceren, Officieren, Jufticieren ende Regenten aller goede Steeden en Plaatfen, hec zy Geeftelyke of Weereldlyke, die deze opene Leiteren zullen zien ofte hooren leezen : Doen wy Burgemeefteren ende Regeerders der Stad te weeten dat Schipper van (voor ons compareerende") by folemneele Eede verklaart heefc, dat hec Schip genaamt groot omtrent Lafteu, het welk hy althans voert , in de geünieerde Provintien c' huis behoord, en dat geen Onderdaanen van den Vyand daar in, direct of inderect, eenige portie of deel hebben, zco waarlyk moeit hem God Almagtig helpen ; Ende want wy den voorfz. Sclrpper gaarne gevordert zagen in zyne regtvaardigen zaaken , zoo is ons verzoek allen voornoemt , ende ieder in het byzonder , daar den voornoemden Schipper met zyn Schip en de ingelanden Goederen komen zal , dat dezelve gelieven den voornoemden Schipper goedelyken te ontfangen en behoorlyk te tracteeren, gedoogende hem q»vfcyte gewoonelyke Tollen ende Ongelden inhetdoorende voorby vaaren, Havenen, Scroomen en Gebied te paffeeren, vaaren en frequenteeren om me zyne Negotie te doen , daar en zoo hy te r^den T1111 2 v m-
Formti' ■ier van ?ertifi'aat aan le fihe>en.



i<3yo NIEUWE NEDERLANDSCHE
Formulier van Zeebrief.
vinden zal, het welk Wy gaarne willen verfchuldü. en.
Des te oirkonde deezer Steden Zeegel ter corzaake hier aan hangende den
(ƒ« margine fiond)
Ter ordonnantie van de Hoog ende Mogende Hee en Staaten Generaal der vereenigde Nederlanden.
Ten vierden, de A&e van Ratificatie of getuigfehrifr van goedkeuring van het bovengem. verbond van vriendfehap en koophandel tusfchen deze Republiek en de Vereenigde Noord. Amerikaanfche Staten, welke aldus luidt:
„ Hebben wy door deze tegenwoordige voor aangenaam gehouden, geapprobeerc en geradficcert , het bovengemelde Traétaat, belovende opregtelyk , en ter goeder trouwe dezelve te zul. len onderhouden, nakomen en volbrengen, in het geheel, en elk van zyne Articulen, zonder daar tegen directelyk of indireftelyk aan te gaan, in hoedanige wyze het zoude mogen weezen.
Ter getuigenis van het welke wy deze tegenwoordige hebben doen voorzien van ons groot Zeegel, dezelve doen parapheeren door den Heer Prafideerende in onze Vergaderinge, en teekenen door onzen Griffier in den Hage den 27 December t-82.
Was geparipheert,
f D. j. van He ec keren.
Onderhond» Ter ordonnantie van de Hoog Mog. Heeren Staten Generaal der vereenigde Nederlanden.
Was eetekenu H. Fa gel."
& Ten



JAARBOEKEN, December, 178a. 1691
Ten vyfden het verdrag of
Conventie tusfchen de Staten Generaal der
vereenigde Nederlanden en de vereenigde Staten van Amerika, rakende de hernomen fchepen. (*)
De Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden : Allen den geenen die deezen zullen zien, falut! Gezien en geëxamineerc de Conventie raa. kende de hernoomen Pryzen tuffchen ons, en d^ \eteenigde Staaten van America den 8 Ocfober 1782 alhier in den Hoge geflooten, waar van den inhoud hier na volgt. . , XT
De Heeren Staaten Generaal der vereenigde Ne derlanden, en vereenigde Staaten van Amerika Of) °eneegen zynde, eenige gelykvormige grondbeginselen valt te ftellen, omtrent het opbrengen van Pryzen , door de Oorlogfchepen en Commiffievaarders van wederzyds contracteerende Parthyen, op derzelver gemeene Vymden genomen, en omtrent de Schepen van elkanders onderdaacen, door den Vyand genoomen, en by de Oorlogfcheepen -en Commisfievaarders van wederzyden hernomen, zyn met den anderen overeengekomen , omtrenr de navo'gende Articulen.
Art. I. De Schepen van eene der beide iNa'tien door Kapers van den andere hernomen, zullen aan den eerften eigenaar weedergc,4eeven worden , indien die Schepen nog geen vier en twintig uuren in de magt van den Vyand geweeft zyn ; mits door den Eigenaar van het hercoome Schip daar voor betaald worde een derde van de waarde van Ttttt 3 het
(_*) Wy hebben dit op voorgern. plaats bl 1179 niet dal kortelyk by uittrekzel kunnen melden : waarom het der moeite waardig was, het thsmds geheel medetedeeten.
(f) Deze tytel van Vereenigde Staten van Amerika en niet van Noord-Amerïka, is vry wyd uitgeftreiu. Van onze zyde is men met moeite 'er toegekomen 'om ze te erkennen; maar de gevolmagtigde de Heer J. Adums, wilde dit punt volftrgkt niet opgeeven.
Conven* tie tusfchen de Republiek en NoordA Am. wegens hernomene.fchepen.



I6Q! NIEUWE NEDERLANDSCHE
Conventie tusfchen de Rep. en NoordAm. wegens her nomene fchepen.
bet Schip, mitsgaders van de Laading Kanons, en Scheepnoeruftingen, welke derde in der m rine begroot zal worden door de geiutereflecrdeParthyen, of anderzints, en zoo zy deswecgens niec over een konden komen, zullen zy zig aadresfeeres aan de Bedienden der Admiraliteit van de Plaats, alwaar de Kaper die het Schip hemoomen heefc, het zelve zal hebhen opgebragt.
Art. II. Indien het hernomen Schip langer dan vier en twintig uuren in 's Vyands magt geweeli: is, zal het in het geheel aan den Kaper, die het zelve hernoomen heeft, toebehooren.
Art. III. In gevalle een Schip zal hernoomen geweeIt zyn door een Oorlogfchip of Vaartuig, toebehoorende ïan de Staaten Generaal der vereenigde Nederlanden , of aan de vereenigde Staaten van America, zal het zelve aan den eerden Eigenaar weder gegeeven worden, mits betaalende een derttafte gedeelte van de waarde van het Schip en desfelfs Laading, Kanonsen Scheepstoeruftingen , by aldien ha binnen de vier en twintig uuren hernoomen is, en het tiende gedeelte zoo het na de vier en twintig uuven hernoomen is: welke fommen a's een gratificatie verdeelt zullen worden onder de Equipagien van de Schepen, die het zelve hernomen zullen hebben.
De begrooting der bovengemelde dertigfte, en tiende gedeeltens zal gereguleert worden naar luid van bet "eerfte Articul der jegenswoordige Conventie.
Art. IV- De reftitutie der Pryzen, het zy docr Oorlogfcheepen of Kapers hernomen, zal ondertusfehen en tot dat behoorlyk en voldoende bewys van den Eigendom der hernoomen'Schepen gegeeven kan worden, onder fuffifante cautie wegens het nakomen der bcvenitaande Articulc», binnen een reedelykcn tyd geadmitteerd worden.
Art. V. De Oorlog- en Kaper Schepen van de eene en de andere der beide Natiën zullen wederzydi, zoo in Europa als in de andere Waerelddeelen in elkanders refpc&ive Havens toegelaaten worden met hunne Pryzen, welke aldaar zullen mogen ontlibden en verkogt wordt n, naar de formaliteiten



JAARBOEKEN, December, 170a. 1693
ten gebruikelyk in den Staat, alwaar de prys zal weezen opgebragt, zoo ver het beftaanbaar is met het safte Articul van het Traótaat van Commercie, met dien verftande, dat de wettigheid der Pryzen, door Nedcriandfche Schepen, gemaakt zal beilift worden, naar luid der Wetten en Reglementen, ■ te deezer zaakein de vereenigde Nederlanden vaft-i geflelt, gelyk ook die der Pryzen door Americaan-1 fche Schepen gemaakt, zal beoordeelt worden vol-./ gens de Wetten en Reglementen by de vereenigde Staaten van America bepaalt.
Art. VI. Voor het overige zal het aan de Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, als meede aan dc vereenigde Staaten van America vryftaan, zodanige Reglementen te maaken, als zy zullen oordeelen te behooren;met betrekking tot het gedrag, het geen hunne Schepen en Kapers wederzyds verpligt zullen weezen te houden, ten opzigt der Schepen, die zy genomen, en opgebragt zullen hebben in de Havenen der beide Mogendheden.
Ten oirkonde deezes hebbben wy Gedeputeerden en Plem'potentiarisfen van de Heeren Staaten Generaal der vereenigde Nederlanden en Minifter Plenipotentiaris der vereenigde Staaten van America, uit kragte van onze refpective Authorifatie en Pleinpouvoir deeze onderteekent, en met onze gewoone Cachetten bekragtigt.
Gedaan in den Hage den 8 October 1782.
(Was geteekënt,)
(L.S.) George van Randwyk. (L.S.) B. v. d. Santheuvel. (L.S.) P. van Bleiswyk. (L.S.) W. C. H. van Lynden, (L.S.) D. J. van Heeckeren. CL.S.) Joan van Kuffeler. (L.S.) F. G. van Dedem, tot den Gelder. (L.S.) //• Tjafens. (*)
Lie
(::) Het verbond van vriendfehap en koophandel zelTtttt 4 ven
Conventie tastenen de Rep. en Noorddm. wegens herwmenechepen.



ÏÖ94 NIEUWE NEDEKLANDSCHE
De goedkeuring en bevestiging van dit verdrag of Conventie luidde woordelyk aldus^ :
„ Hebben wy door deze tegenwoordige vooraangenaam gehouden, geapprobeert, en geratificeert, de bovengemelde Conventie, belovende ' opregtelyk, en ter goeder trouw dezelve te zullen onderhouden, nakomen en volbrengen, in het geheel, en e!k van zyne Articulen, zonder daar tegen directelyk , of indireftelyk aan te gaan , in hoedanige wyze hec zoude mogen weezen.
Ter getuigenis van het welke wy deze tegenwoordige hebben doen voorzien van ons groot Zeegel, dezelve doen parapheeren door oen Heer Prsefideerende in onze Vergaderinge en teekenen door onzen Griffier.
In den Hage den 27 December 1782.
Was geparapheert,
D. J. van Heeckeren, vt.
Onderhond, Ter ordonnantie van de Hoog Mog. Heeren Staten Generaal der vereenigde Nederlanden.
Wasgetekent, H. Fagel." —
Zie hier nog eene Nieuwe verbeterde Lyst van de Zeemagt onzer Republiek, zo de fcbepen van Linie, Fregatten, Kotters, Uitleggers en
Ka*
ven bl. 1163-1175» is ook door deze Heeren ondertekend, terwyl de Heer JiUnAiams, Gevomiagtigdeder Noord «Amerik. Stuen, voor dezelven geteüend heeft.



JAARBOEKEN, December, 1782. 1605
Kapers , welken reeds in commisfie leggen, met het getal der ophebbende fli kken Gefcbut en Manfchappen, als ook van de geenen, welken nog niet in Commisfie gefield zyn; benevens de opgaaf van de jaaren, in welke de fcbepen gebouwd zyn: als mede een opgaaf van alle dit fchepen, welken genomen, verongS' lukt en verkogt zyn.
Voor de Admiraliteit op de MAAS. -
Geb.f Schepen. , Officieren. St. K.
1783 Prins Willem, een . ; 74
j Staak in zyne I
I fpant-n. I 1780, De Prins Frederik.. Sch. by N. J. J. van 68 450
Hoey. |
178V De Kortenaar. Capt. 't Hooft. 64450
1781 De Wasfenaar. . . G. Oorthuis. 64450 1782' Prins Willem. ... . . 64
1785. Dordrecht te Dort 64
waar van de ftevens zyn opgeriet.
1782 De Herkules. 'Sch. by N. E.Bisdom 64 450
1783 Rotterdam, ftaat ... . . 64
in zyne houten op de O. Icd. Werf.
1745 Schiedam,è\i fchip Gap. Rauws. 54 300
zegt men afgekeurd te zyn,
1783 Delft in zyne hou-' 54
ten te Delfsha-j ven by aanbe* ftediDg.
ilWDe Mm, Tromp. , . van Gennip» $4 joo Ttt»5



1696 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Geb.i Schepen. , Officieren. St. K. 1783De Sch byN.van Capt. . . .154
Brrftó ftaande in I
zyne houten, I j 782 De Ptllux. '1 r • . . • 44 1782'Dtf Co/r«r. :. . J.W.v.O.TuIJing. 44 250 1781 De Centaurus. . . J- E. Raidt. 40 150 §976 :De« Briel. . . A. A. Bols. 36 2^0
1766 |De Thetis. . . B. v. Treslong. 352^0
1770 [De Jafon. . . S. Story. 36230
176P De» ./frend , dit , . Delphos. 24 150
Schip ligt nog
te Curaeao, en
zal na zyne te
rug komfte niet
meer in ftaat zyn
van ooit dienft
te doen.
17Ö3 De Bellona. . f T. van Capelle. 24 150
1752 De Oranjezaal. Luit. E. Lucas. 24 150
Schepen van minder Calieber.
Kotters.
1781 de Sperwer. Lut. F. Smeer. 124120
1781 de Windhond. . . F, Goeverts. 24 iao
1781 de Brak. Capt. Baak. 18 90
Adv. J. de Kemp- Luit. Eyé. 12 60 (781 haan.
780 de Vaardigheid. 1 Capt. Bafart. 8 Dr.
Uitleggers en Lootsschuiten.
de Waakzaamheid. Luit. C. Smeer. ( 18 ƒ 90
de Snoek. Capt. de Gorter. | 12 j 60
óeToezigt. . . Rymbende. Jio|6o
ie Vlieger. I. . Kloot. j ó, 40



JAERBO EKEN, December, 1782. 1697
de Kykuit. JCapt. Walrave. \ 4\*5
de Schilpad. »• . Hazenood. > 41 ia
Kapers.
ie Havik. I Capt. Joung.
Voor de Admiraliteit van AMSTELDAM.
Geb.\ Schepen. i Officieren. St. K. 1760 d'Adm. Generaal. ViceAdm.Hartzink.
Dit fchip is me- Sch.by N. Kinsbergen.
de al afgekeurd. 74 5f
1782 de Vryheid. 74
1782 Nepthunus. • 74
1782 Jupiter. '•' * ' 74
1779 d'Adm. de Ruiter. Vice Adm. Zoutman.
Kapt. A.C. Staring. 68 450
1759 Nasfau. Sch byN. Rietveld. 681450
j76s Amfierdam. Vice Adm. Byland. 68 L50
J SchbyN.Dedel.
1781 Utrecht. | Kapt. A, Braak- H 450
1781 Gelderland. Sch. by N. van Braam. 68 45o
1781 Tyger. . . E.G. Staring. 64 45o
1782 Gron.enOmmel. ... 64 1782 Overysfel. • T T • • °4 1779 de Batavier. . .J.L.Bogch. 54300 1770 NasfaulVylburir. . • G.Smisfaart. 54 300
1769 de Prinfes Louifa. . • N.Rieraersma. 54 300
1770 de Erfprins. • • £r. v. Rechteren. 54 300 1770 d'Adm. Piet Hein. . . G. V.H Dekker. 54 300
„0 Tcfe Princes Royaal, / I 1778 [Fr.Soph.Wilhelm. . . Raders. '54 300
1754 Glindhorst. . . L Aberfon. 54 300 1753 Rhynland. ; .. Mulder. 54 300
1755 Schieland. Hosp. Schip. 44 1753 Zuileveld. : . • van Loo. 44 250 1755 Landshroon. . . Mauregnault. 44 250 i7fi \dePhenix. • • vanSon. 44 250 1759 Zwieten. ' • . J.L.Nauman, 44'2J0



1698 NIEUWE NEDERLANDSCHE
Geb. Schepen. I Officieren. (St. K.
1749 'tLoo. . . . . .44
17^2 Medea. 44
1772 de Argo. Kapt. J. P. van Braam. 40270
1761 't Hof Zouburg. . . P. H. van Pelt. 36 230
1767 Beverwyk. . . Boot. 36 230 1770 de Amphitrüe. » . van Woenfel. 36 230 1772 dejafon. . . Selts. 30 230
1768 de Bellona. . . G.A.v.Overmeer. 36 230
1767 deZephier. . . Wierts. 36 230 1772 denDolphyn. . . J. O. Vailland. 24 156
1768 deThetis. . . Spengler. 24 i$6 1770 de Valk. . . SilvesD-r. 04 156" 1 6% deVenus. . . A. W. Willink. 24 156
1769 deWaakzaanheid. \ . . P. Smaasfen. [34 156
1782 de Zeevaart. I f24
1774 [de Alarm. ? r 24
1708 [de Boreas. i Hofp. Schepen. I 24
Schepen van minder Calieber. Kotters.
3780! de Ajax. Adv. Ja. I Luit. Peterfen-! 1241150
18821de Mercuur. I . , JanOrt. 1241150
Uitleggers en Lootsschuite-n.
de Spion. IKapt.Stutzer. 112170
de Zeebaars. I . . van Meurs, [ 12! 70
de Zwaluw. I . . Janfen. I2|so
deVos- ' . . vanderMey. 8 50
de Jonge Pieter. . . Duinkcr. | |
de Margaretha. 1 . . Breed. 1 1
de drie Gezusters. | . . Davids. I I
Kapers.
deDolphyn. 1 Kapt. v. d. Linden. 24
de'Iriton. J \ . v.d. Biest. 22
de Spion. 18
de Éenigheid. j . . J.B.Copello. 1 8



JAERBOEKEN, December, I7B1. iSso Voor de Admiraliteit van ZEELAND.
Geb.1- Schepen. I Officieren. |St.|K.
175(51 Zuidbeveland. ICapt.Baron v.KinkeL 164 4*0
\jii\Goes. . . Stavorinus. {54 300
\-j6i\Brunswyk. J. . Pruift. 36 230
1767 \Walcheren. i Sch. byN. Kruinen. «41180
i7^j\SuMaartensdrjh | Capt, Dry ber. j241150
Scheepen van minder Galieber.
Kotters.
Adv.JagtdenDol-1Capt. Lierfen. 116 60
phyn. | }
de Zeemeermin. } Luit. Haringman. I16 63
de Zeemeeuw. [ Capt. Dekker. | 8| 26
Uitleggers en Lootsschuiten.
de Hoop. J Capt. Verpoorte. (14
I . . F. Narrebout. 4 6
I . . J. Narebout. 4 6
. J. Staats. 4 6
. G. C. Meeufen. j 4 6
I . . J. van Booven. | 4 <j
Kapers.
de Feerenaar. Capt. Koelberg, 1 ao
de Goede Verwag- . . Sextroh. 18 ting. 16
de Vriendfchap. . . Coulon. 16
de Vlisfinger. . . Jarry. . 14
de Hoop. . . Stok. n
de Zierikzeeënaar. ... .
de Vaardigheid. ... . . |
de Vyf Drommels. . . Hane.
de Koekkoek. ... . ,
4e Spreeuw. \ Luit. Ekermau.



1700 NIEUWE NEDERLANDSCHE Voor de Admiraliteit van het NOORDERQUARTIER.
Geb. Schepen. Officieren. St. K.
1782\deZevenProvinciën Capt 74 *
1782 de Verwagting v
17S2 de Hoop.'. 6*
1782 f Noord' Holland 6?
1782 Wejt-Friesland [ . £
1782 Alkmaar. . . Ryneveld. So 500
1782 Munnikendam. . . Kuiper. a± ,7n
1779 MtdenbUk. . . Hekkers. $ »£ l779 Hoorn. . . C. J. Blois van ï4 iS0 Treslorjg.
1779 Enkhuizen. . . Frykenius. 24 ijo Uitleggers en Lootsschüiten.
de Maria Johanna. Kabt de Groot. |2o 70
de Expeditie. . . H. J. Hulleman. k0 70
^y.^ds^r^Luit.j.E.Drillinger. \i6 60
de Zeemeeuw. Kapt. Slok. 104.0
de Zeepost. . . de Leeuw. 16%
de Orange. . . Spruit. | 6 20
Voor de Admiraliteit fan FRIESLAND.
Geb.l Scheperj. Officieren. ISt IKt
17 821 de Ad.T.H.d.Vries. Kapt. . . Ö4'
178a\Hartingen. j. . Gr. v. Rechteren! 441270
i7Si\Pallas. A.deRook. J4 270
J779\deEensgezmtheid. I. . Bouritius. ".ólaso ï^SzIde^ano. I. . deWitt. 36'230
Kotters. 17821 de Snelheid. [ Kapt. Hengst. 112 j 60



JAARBOEKEN, December, 1782. 1701 Uitleggers en Lootsschuiten.
de Faam. Kapt.de Bok. I16IS0
de Meeuw. . . Cornelis. 114 70
delVindlwnd. . . Roukes. I 6 ao
de Brak. - . Vlielander. ! 6|20
deSpions. \* . Stoeff. j 6|ao
Dus beftaat de Zeemagt van de Republiek der Veréénigde Nederlanden, thans uit de volgende Schepen als 5 van 74, 6 van 68, 13 van 64, ii van 54, 1 van 50, 12 van 44, 2 van 40, 13 van 36, 15 van 24 Stukken Kanon, tezamen 36 Schepen van Linie, en 42 Fregatten, behalven nog de mindere Gewaapende Vaartuigen, als 4 van 24, a van 20, 2 van 1$, 4 van 16, 2 van i4r 5 van 12, 3 van 10, 3 van 8, 6 van 6, en 7 van 4 Stukken Gefchuc, tezamen 38 Vaartuigen: als ook die Schepen welken nog op Stapel ftaan, voorde Admiraliteit van de Maas, 1 van 70, 1 van 60, 1 van 54, en 1 van 50, voor de Admiraliteit van Amfteldam, a van 74, 1 van f58, en 1 van 44, voor de Admiraliteit van Zeeland, 1 van 70, en 1 van 44, voor de Admiraliteit van het Noorderkwartier 1 van 70, en 3 van 60, en voor de Admiraliteit van Friesland 2 van 70, Stukken Kanon.
Hoe zeer 'sLands Zee-Magt in haare geboorte begint aan te gróeijen , heeft zy egter door het Albeftierend Opperwezen gevoelige Hagen ondergaan, zoo door het veroveren van de Schepen door den Vyand: als de Princes Caralina , en Rotterdam, beide van 54 Stukken, over welken gebied voerden de Kapteins Saiïnk en Volbergen , als mede het Schip
Mars



1702 NIIEUWE NEDERLANDSCHE
Mars van 60 Stukken, gevoerd geweest doof weiien den Onverfchrokken Sch. by Nacht W* Krul, wiens onbezweken trouw niet . dulden kon, dat de Bataaf'fche Vlag, voor den trotföhen Wimpel van Albion moest ftryken, ende Fregatten Mars, en de Castor, beide van $6 Stukken , gevoerd geweest ddor de kloekmoedige Kapiteins Grave van Byland en MelviUe, en in den roemrugtige Zeeflag van den 5 Augustus 1781 is het Schip Holland van 68 Hukken Kanon gez nken, gevoerd geweest door den dapperen Kaptein Dedel; Dog het Schip de Prins Willem van 70 hukken, onder bevel vart Kaptein Andries de Bruin , « op de 'Zuiderhaaks verzeilt, en geheel verbryzeld. Vervolgens is verongelukt het Fregat de Eetidragt van i\ hukken, gevoerd geweest door Kapt. de Wit, en het Schip de Princes Frederica Sopbia Wilhelmina, van 54 Hukken, onder bevel van Kaptein Idfmga, waarop gevolgt is het eisfelyk ongeluk van het Schip de Unie van 68 hukken, welke by het-Jutfche Rif omgeflagen en gezonken is, gevoerd geweest door Wylen den dapperen Kapitein Grave van Wel* deren, en kort daarna hec Schip Zierikzee van 64 Hukken, gevoerd geweest door Kaptein Haringsman, dat op de Jutfche Kust geftrant is: dus heeft het Vaderland hier door 7;)Schepen van Linie en 3 Fregatten verlooren: behalven nog het Schip , de Princes Anna Louifa van 5* , en hec Fregat Blois van 40 hukken, die wegens Ouderdom verkogt zyn.
Te



Jaarboeken, December,
Te Lexmond kwam Maandag den 10 Juny op den middag een dorikere lucht op uit het Zuidwesten , welke ten één uur uitbarstte in een ge\veldige hagelbui, van donder, blixem en harde ftormwind verseld. De hagelfteenen waren ongemeen groot, en zommige derzelve, een uur na hec onweer opgeraapt, gewoogen zynde, waren over de twee lood zwaar. Men kan dus genoeg bczeffen, dat genoegzaam alle glazen, op t Noord-westen ftaande, verbryzeld zyn, dac egter nog het minfte was, want de ltormwincf heeft een ysfelyke verwoesting aangeregt; verfcheide Huizen, Schuuren eu Hooybergen langs den Bazeldyk en in Lakeveld zyn omgeworpen, Boomen uit de grond gerukt, en andere midden doorgebrooken. Hec naarfte en treffendfte voor den ongelukkigen Landman is nog, dat het Land meer dan een voet water is overftroomd geraakt en de Veldvrugten neergefiagen zyn; ook is men bereids bezig met het verflagen Gewas af te maaijen. Dit onheil, gevoegt. by de rampen, die ons in 'c Voorjaar getroffen hebben, doen hec arm Landje van Vianen zeer beklaaglyk uitzien.
Deze geweldige ftorm, en onweer, heefc ook andere plaatfen getroffen. Te Meerkerk heefc men op deu middag een ysfelyk onweer van donder en blixem gehad , verzeld van vreesfelyke rukwinden en hagelfteenen, van de grooce van duive eijeren, waar door hec Koorn, Veld- en Tuiogewasfen cen eenemaale zyn verwoest, verfcheide Huizen cn Boomen omver geworpen, de meeste Glaazen tegen hec Westen en Noorden verbryzeld, en het Gras van de Hooy-Velden, die ongemeen veel beloofden, geknakt en in de Vvvvv grond



470$ NIEUWE NEDERLANDSCHE
grond gehageld. Het reegende zodanig, dat de meeste Landen alhier, welke naauwlyks waren drooggemaalen, nu onder water liaan, en den armen Landman, byzonder in het Land van Via3 nen, boven den Zouwen, alwaar het water thans 14 a 15 duimen boven hun Zomer - Pyl zig bevind, genoodzaakt is, het Vee op de Stallen te zetten.
Diergelyke berigten heeft men ook van Oudenbosch , Zevenbergen, Bergen op den Zoom, en de Clundert; onder de Zwaluwen hielde de donder niet op, zeven uuren lang; zynde dertien of veertien fchuuien, zommigen zeer zwaar gebouwd, door een orkaan omver gefmeeten: waar door een kind verpletterd, en een vrouw deerlyk g«kwest is.
In Gelderland, Overysfel, te Gorichem, Kuilemburg , heefc meu genoegzaam hetzelfde onweder ondervonden. Twee uuren van Coeverden is een Windmolen Omgeworpen, als mede eene boerewooning; waar by vier menfehen het leven hebben verlooren. Op zommige plaat» fen heeft de hagel ruim een voet hoog gelegen.
In Zeeland is de oogst in dit jaar middelmatig. De witte bonen zyn door de aanhoudende regen in den hérfst zeer tegen gevallen, en zyn daar door tot eenen ongemeenen hoogen prys gedegen. Het koolzaac en hooy is zeer wel gehaagd. De regens hebben het zaaijen ook verhinderd , ook het rooijen van de aardappelen en rapen. Van ziektens onder het Rundvee heefc men in Zeeland , Staatsvlaanderen en Braband langen tyd niet gehoord.
Te



JAARBOEKEN, Deewfor, 178a; 170$
Te Alkmaar zyn wegens het gevallen en uitgewazemd water de volgende waarnemingen gedaan:
Gev. Wat. Uttgew. \ Gev. Wat. Uttgew. In Jan. 42 Lyn. 7 Lyn. 1 In July, 17 Lyn. 72 Lyn, Febr. 18 16 I Aug. 70 65 Maart 26 20, i Sept.29 51 April, 25 37 ] Oft. 51 41 Mai, 36* 44 Nov. 31 ai
Juny, 5 63 I Dec. 10* 12
Dus in 't geheel het gevallen water 361 Lynen of 30 Duim 1 Lyn, en uitgewazemd458Lynen of 38 DirKn 2 Lyn Rhynland.
Dus 8 Duim 8| Lynen meer water gevallen, en 6i[Lyn minder uitgewazemd als in'r Jaar 1781»
Vvvvva STAAT



tyoé NIEUWE NEDERLANDSCEIE
STAAT VAN VERSCHEIDENE TAKKEN VAN DEN NEDERLANDSCHEN KOOPHANDEL, VOOR DEN JAARE MDCCLXXXII.
SCHEEPVAART in 't GEMEEN.
Staat "I~"^e Lyst der Schepen die in 't jaar 1782 de
VAN JL/ Maas en Goeree ingekomen zyn en uk» schei- Sezei^' *s a^s v0^St:
ÏJSem ito; lüit- In- Uit-
des gek- gez. gek. gez.
Koop- Aalburg 2 — Cadix 1 a
„AN. Amfteldam — 4 Calais 7 4
DELS Anthonia (St.)— 1 Cames i| 1
voor Archangel 2 3 Catwyk _ 1
„FN Arendsberg 4 1 Cephalomen 1
taare Arus — 1 Cette 5
1182 Bajonne — 1 Ceudres 10 6
' ' Barcelona ij 6 Charante ; 2
Bergen in ■ Chriftiaanzand 2
Noorwegen 47 26 Chriftiana I 1
Bilbao 1 Coppenhagen 4< 9
Blakkening 5 CorR " 5
Blaknay 4 Curacao 2
Borrowftones 3 Danrzig 6
Boulogne 37 38 Delfziel 1 „.
Bourdeaux 40 61 Denemarken 2
Bremen I 4 Dieppe 8
Brieux (St.) 1 Dronthem a 1
Brikkellton 1 — Droogbak 2 1
Briftol 2 — Dublin 1
Brugge i -— Duinkerken 8 I0-
B urnham 3 2 Edenburg 1 —
Caan ' 2< 1 Elfeneur i I 5
Elvc



JAARBOEKEN, December, 1782. 1707
In- Uit- Tn- Uit- Staat
gek. gez. gek. gez. van
Elve 1 i Marine (de) — 1 ver-
Embden I| Marfeille 5 8 schei-
Falmouth 1 Martinique a bene
Fanen — 1 Memel 2 1 takken
Faro 5 4 Morea 1 des
Fecamp — 4 Morlaix 2 — Koop-
Fredrikshaven 1 2 Nantes . 26 15 han*
Gailipoly 3 Newcastle 39 5 dels
Genua 2 2 Newry 2 voor
Gothenburg 4 Norman tiers 5 t ken
Greenwold 1 Noorwegen n 27 Jsare
Guernfey 22 Northfaro 4 ^ 1782.
Hamburg 5 g Nieuwpoort — tg
Harlingen J Oostzee —■ gr
Harwich 87 84! Oriënt 1 1
Havre de 1 Oliënde J7 „ei
Grace 4 IT Petersburg
Huil 20 ii (St.) 1 ,
Jarmouth , 72 o<r Pillau 1
Kits(St.) _l_ 1 Plymputh 1 t
Koningseer- Port a Port 1 1
gen 5 — Porto Prince j
Lemmerik \ 4 1 Portsmouth — £
Leverpool r 5 Regensburg — t
Libau 20 3 Rem (Eiland,) 1
Libourne 7 — Kensburg —
Lieth 5 ■— Riga 36 u
Linkelus 7 1 Rochefort — 2
Lisbon — 27 Roebelle j
Livorno — 4 Rostord — r
London 41 13 Rouaan 14 25
Lymkiel 8 3 Salou 1
Maarten (St. — 1 Schotland a
Mallega 2 Senatico (St.) 1
Malo(St.) 2 5 Sivilien x
Malton ï — Smirna 13 5
Mandal —- 1 Southampton J 1
Margate | I ■—jStavanger ,' 1
Vvyw 3 Stok;



J7o3 - NIEUWE NEDERLANDSCHE
Staat [In- Uit-| : In- Uit-.
van gek. gez.' Ige'c. gez.
ver'' Stokholtn 5 Wyburg a —-
schei- Stokton 20 1 Yrlan.1 i
t>ene .Straalzund a Ysland —- 3
takken Sunderiand 40 8 Zutters ""*""* l 1
des Suriname -—- 3 Onbekend 6 3a
Koop- Termemtl 1 Hollandfche
han- Texel ii Kapers al .,
dee.s Thomas (St.) 1 3 (Engelfche 5
voor Topsham 2 1 Pryzen j——
den Topton 1 1 Bylegsers f 32
jaare Ube>> (>t.) 1 1 Door contrarie
1712. ValeryCSt.) 17 lli Windenlek-1
Vrankryk 9! kagie terug ( 4 ——■
Waterfort 1; — | .
Wells 25 171 j 937 1080
"West-Indien »
Wiga;ersiand 1 1 [ i
Windau 41 1 I
Behalven de Haringfchepen, Yslandsvaarders en andere Visch - Hoekers en zeer veel andere Schepen, die naar en van Rotterdam, Dordrecht, Schiedam , Delfshaven &c., langs de Zeeuwfche Stroomen zyn ingekomen en uitgezeild.
Van de Hollandfche Oorlogfchepen, Kotters en Uitleggers, die uitgezeild of ingekomen zyn, is op de Posttyding geen gewag gemaakt.
In Texel zyn, in 't afgelopen jaar 1782,1271 fchepen binnengekomen, en in 't Vlie 769, te zamen «040 fchepen, zynde een merkelyk verfchil van het getal van voorleden jaar, niet tegenftaande in beide jaren het oorlog was. Maar het groter geul van fchepen in 't jaar 178a boven dat van 1781 moet aan het gebruik van de aeutrale of onzudige vlag worden toegefchreven.
HAN-



J A A R B 0|E|K E N, December, 1782. 1709
HANDEL op OOST-INDIEN. Stsat-
van
De fchepen door de Ooft - Indifche Maacfchap- verpv dezer Landen uitgerust en in Zee gezonden,fCHEi-
1 3 , , ö & "dene
zyn als volgt: takken
des
By de Kamer Amsteldam. Koop-
. r? , han-
DeGanges, isovoeten. m Zee 7 July 1782. ÜELS
'tZeepaart, .... V00R
Holland, .... DEN
Foorburg, .... JAUE
"** 1782.
By de Kamer Zeeland.
De Zeeuw, ....
De Both, .... ......
By de Kamer Delft. Schoonderloo 140 voeten. . . , „ . „
By de Kamer Hoorn. Java 140 voeten. „ . . . ; „
Deze fchepen met 's Lands vloot den 7 July 1782 uitgelopen uit Texel, hebben hun reis voortgezet onder het geleide van Kaptein Raders, bevelvoerende over hetOorlogfship de Princes Royaal Frederica Sophia, hebben de nog drie Fregatten en een Kotter onder zyn gebied. Op eene zekere hoogte verliet Kaptein Raders deze Ooft - Indifche fchepen, en zeilde met zyn Convoy naar de West, terwyl de gewapende Ooft-Indifche fchepen, hunnen reis naar de Oost voorezetteden.
Vvvvv 4 We-



ï?io NIEUWE NEDERLANDSCHE
Staat Wegens dé openbaare Verkooping is den 25 van February 1782 dit navolgende bekend eeraaak:
ver- J f ■ ö &
schei- j5 De Bewindhebberen van de Generale Netakk^n derJandfche Geoclroyeerde Ooft Indifche Cornp*.
des £er Vergadering van de feventienen, prefenteeren
Koop- in de Maanden April en May dezes jaars 1782.
han- in de refpective Kameren, aan de meeftbiedende in
dels »c openbaar by de Stok op te veilen, de onder-v
den* fa^é Koopmanfchappen^ als:
tare a
17S2. Baaien Bruine Peper (zynde ongevaar al het
geene thans by de refpective Kameren aan handen is.) 200000 fff Caneel in Fardeelen, 30000 f8 Blanke Fouly. 10000 f8 Bruine Fouly. igo.o f8 Korte Fouly. fiooooo fg Nooten Muscatcn. ■ Socoo fg Rompen van Nooten.
En zullen de voorfz. en verdere Waren worde» geveild in de refpective Kameren by verdeelingen,, en ten dage als volgt:
In de Kamer Amfterdam, op Maandag den 22 April 1782.
2058 Baaien Bruine Peper. 80000 f8 Caneel.
9800 f8 Blanke Fouly. 10.000 8r Bruine Fouly. 10000 f8 Korte Fouly 338000 fê Nooten Muscaten. 520,00 f8 Rompen van Nooten-
JÉ



JAARBOEKEN , December, 17S2. i?it
in de Kamer Zeeland, op Maandag den Staat 29 April 1782. JJ*
850 Baaien Bruine Peper. schei-
70000 f8 Caneel. IJEN£
loooo fS Blanke Fouly. takken
40000 f8 Nooten Muscaten. ££s
12*00 fft Rompen van Nooten. Koop-
■ han-
In de Kamer Delft, op Maandag den 6 dels May 1782- vooR
den
12500 f8 Caneel. J -RE
6000 ffr Blanke Fouly. 1782, 10650 fg Rompen van Nooten.
In d& Kamer Rotterdam, op Woensdag den 8 May 1782»
12500 fg Caneel. 4204 fg Blanke Fouly. 7000 fg Nooten Muscaaten. 7650 f8 Rompen van Nooten.
In de Kamer Hoorn, op Maandag dm 1% May 1782.
12500 © Caneel.
lyooo W Nooten Muscaaten.
ioioo fl? Rompen van Nooten.
in de Kamer Enkhuifen, op Woensdag den 15 May 1782.
12500 fg Caneel.
27100 f8 Rompen van Nooten.
De bovenftaande Caneel, Fouly, Nooten en Rompen van Nooten, worden verkogt met een
Ril-



ï7i2 NIEUWE NEDERLAN DSCHE
Staat ftilftand toe den Eerden Maart 1783. met uitzon-
van dering alleen van ongevaar 5000 pond ongeyar-
IchÊi- buleerde Fouly» in de Scheepen van de Cornp. DE te Cadix en Dronthem leggende.
AKKEd
des De Kruitnagelen zullen provifioneel by de res-
Koop- pective Kameren worden afgeleverd, toe 7* uW »A*- Bankgeld het pond."
dels voor
den Zie hier ook de nevensgaande, „ Carga oi' jare Ladir g van drie Ooft - Indifche Retour ■ Schepen, 1782. als Oud Haarlem, van Batavia, voor de Kamer Zeeland; '/ Loo, van Cylon, voor de ^ Kamer Amfterdam ; en de Triton, van Chormandel, voor de Kameren Amfteldam en Zeeland, weike behouden zyn gearriveerd
Oud ,'t Loo. De Tri- Oe Haar- ton voor Triton
tem. Amfter- voor
dam. Zeeland.
9 fiooo ffl Witte Peper . — 6000 — \
835779 * Bruine Peper . —264593 371186200000
lócooo f8 Canneel . 160000
I2}2f8 Fouly . . — 1235 .
200 S Nooten geconfyte — ar o - —.-
' 234Ö ffi Gengber dito — 23.-/. ■
8368 ® Cardamom , — ö2r ? 7\'i'
3929 ffl Sagoe Malax . ■— 392,9 ——-
■• Bcoo ffi Curcuma Javaafch —— j>os0 ———
6046 ff Camphur . " — • 604C: " , - „
3000 fS lange Peper » —.1 5oo<- ' -
. 2000 ff Cubebe . ——I 20c — '- —».
2500 ff Gomlak. . — 250c —— ——■
3000 fg Iienjuin ♦ — goco — 1 —™
750 f§ Drarifcenbloed —. 75. ,
794 ps PaarlmoeSchelpen — 794 — . . j—««.
CÏ25 f6 Indirjo Jaavaafcb —-' 2125'*——



JAARBOEKEN, December, 1782. 1713
Oud- 't Loo. De Tri- |De Haar- ton vooriTriton
lem. Amfter- voor
dam. IZeejland.
570000 ffi Coffy Javaafch — 55°ooo 100000 100000(-
i652*o ffl Snipeter . —250073215157; {
5000 fêThinMalix Inktkokers— 50°°—1—\ |—
29903 fg dito dito Schuiten— 29993 — j
, 56000 f§ dito Bancas dito — 5°coo . 1 !
83568 fg Sapanhout divers — 2*568 25000 30000
J20957 fg Caliatourshout — 10000. 110957;——
60887 f§ Cauris . '| 6o887 — —
24 Leggers Aracq . — 24 ■ —
2 Kelders Zoya . — 2 \ "! —
29725 «g Catoene Gaaren — 186*5 7^° 29001100
CATOENE LYWAATEN.
319 ps Baftaffsn . 1- ; ^9 80
320 ps dito bruin blaauw I „° i 160
, 7100 ps Bethilles gebleekte 4^2300
4600 ps dito bonte 1 24002200
3600 ps Calamangalys — 3600
600 Catte Caatjes • 6oo,
1450 ps Caatjes Haana ■ ——— 145° '—"
aooo ps Chelasfen divers ■ 200O—-
50opsChitfen fyne gefcbilderde ■ S00
2620 ps Guinees ruw 180 1600 840
33366 ps dito gebleekt 5366 186409360
2000 ps dito bruin blaauw —— "~* i200 800
200 ps Mouris wit ■ i°° 100
700-ps Neusdoeken Paiiacats — - - - 700 ~~~
900 ps dito dito — —1— — '■ 900 —
15700 ps Rosmaals divers ——* — 1 1^700 ——
2320 ps Salempouris ruw 480 1280 $6o
14856 ps dito gebleekt — • 1736 11760 596o
1040 ps dito bruin blaauw .- — 800 240
12 ps Japanfe Zyde Rokken — [—-— 6» .—



1714 NIEUWE NEDERL. JAARB. Staat HOOGSTE en LAAGSTE PRYZEN
van der ACTIËN.
ver- —
sche f- Hoogfic. Laag/Ie.
DENE Van de Ooft-Ind. Comp. 2Ó0 Decemb. 212 Aug J*sKKENVandeWeft-Ind.Comp. 3of Decemb. 20Jan
han-* Verders heeft de groote Visfchery, ofHaring-
cels vangst, de Kabeljauw «vangst omtrend Ysland,
voor en omtrent het Doggerszant; de Walvisch - vangst,
den (je Visfchery in de Straat Davis, even gelyk in
ï78:je 'c voorgaand iaar> om den oorlog ftil geftaan:
*7 * Dus wy niets deswegen kunnen melden.
BLAD,'



BLAD?YZER
DER
VOORNAAMSTE
Z A K E N,
A.
Aangeftelde Heeren van Regeeringen Amtenaren. Mr. Andr. Sybr. Abbema.l 325. Mr. W. Corn- Ackersdyk Junior. I327. Dr. Acronius. 24?. Fedd. Acronius. 244. Mr. L. Adema. 247. Fr* Corn. van Aersfen* 641. O. T- v. Aloerda. 530, 641. Mr. A'. va» Aldewereld. 639. FreaYz* Alewyn. 428. Mr. ytfèr. van ^ï_p/«». 773- Mr. H. .R. vare ytf/ren^. 245. Jr.
Ger/i- Maxam. Taats van Amerongen, 244 ,640. Abr. D'Arrest. 242. Mr.H.van
^r/cA van JFj*. i3a5- Jr-
S D. v ^y/va. 245. 249.
Jr. E. F Aylva. 248. Jr.
H. JF". Azrorc van Aylva.
a46. 430. Jr. ; vas
yfyfo. 247. Mr- Corn.
.fiacfcer. 242. F. £ao
her 245. van Bakergen.
2ia.* Mr. >c
I9.i. 1675. T).J.Baart.71^ N. de Balleur. 53°- Mr. Ant. W. Senne van Ba/el. 642. Mr. 5. Basfeleur. 245. Mr. W. H. van Barnevelt. 121. 1322. J. M. de Beaufort. 247- Beaujean. 711. C.C.Becker. 642. Jr Fr. van J3eec£. 1325-. Mr. C. v. d. Beeck. 1349. yf. ^ C. de Beer e. 247.250. 253.640.641. Mr. Gerft. v«» Bemmsl. 123. Hendr. J. Benthem. 432. Mr. P. y. vanBerckel. 642. Mr.
G.'v.d. 643 v.
<Z. 5«rg. 7ti. Mr. Cypr. Berger. 1325. T. van Berg. huis. 641. Mr. 'f. v«ra Berkhout. 11*8. Mr.^.C. Bergsma 24S.250. Mr.P. ^ Bergsma. 24$. z~o. 1326. Mr. Corn. Christ. Btrtling. 712. Mr. C. Z. y Beyma. 24?. Af. v.' 5«yma Aoj Kingsma. 246. JE. M. v«» i3«ym«. 247.43°* Mr»



I7i6 BLADWY-ZER.
Mr. J. Bichon. 1674. Mr.
J. B. Bicker. 2 43. Jr. Fr.
Air. Bigot. 248. ^35.'i323.
jr. Ch. fl2g0r.244r240.5-3j-
Mr. W. van der 'Bilt. 774.
Mr. P. Binkhorst. 771 .Mr.
Mare. Bisdom. 120. 121.
Mr. 3*. C/;r. van Blocquery.
$%i.D.deBlock van Haers-
ma. 530. Mr. pfo£.
243- Stephs. de Bock. 432.
Mr. Th. Adr. Bodiens.
iWS.Mï.D.J.Bodel f6/6.
A. van Boelens. 248. D.Afron van Boetfelaar. 529.
770. B. Grave van Boetfelaar. 533. Mr. P. p. v. d. Bogaari. 1325. Mt.P.Bogaert. 642. Mr. J. Pb. Bogaart. 642. Ph. Hk. Neering Bogel. 153c. Mr Quir. ■Corn. v. d. Boon Mesclirfi 2. Dk. Boon. 1023. Phil. Rein. Boon, 1149. Mr, R. Boot. 64c. Kom. Boote'rkaper. 1023. Joh. Hub. Gerh. van Borcharen. 1675. Jr. W. Zelandus van Borsfelen van Hooge. 773. 1022. KI. Bosch. 1023. G. J. v. d. Bofch. 630. Kom. v. d. Bosch. T529. J.:v. Bosvelt. 1529. J. Moorman Boumeejler. 247. Dk. W, H van Brakel. 772. Mr. G. Brandsma. 248. Mr.J.P. van den Branie f023, Ant. Balth. v.de Brandeler. 1147. Hk. Brantzen. 770. Lemter van Breda. 641. Jgna-
tius Breda. ng.^Korr.i Broek. 532. Mr. Adr. y.
Bronkhorst. «1325. & G.
Brouwer. 710. H. Brouwer'.
7'i. Nik. de Bruin. io2<*.
Mr, Jac. Joh. de Bruyrt. 1024. Ysbr. Bruyn. 1677.
Mr. D. de Bruyn.712. Ckr.
Stuurman Bucerus. 1675.
Mr. H. van Bulderen. 53c.
Reind. Buizing. ^29. Mr.
J. v. d. Burgt yan Ligten-
berg. 1149. 1324.^.^/.
J v. d. Murgt van Ligten-
berg. 167Ö. Syvert
v. d. Burght. 532. Jr Ulb.
van Burmania.245.249. Jr-
J- L. Dois van Burmania.
»45« Jr- E. M. van Burmania. 246. P. Buytenweg.
242. Am. Buysk.es. 122.
Mr. J. Fr. van Byemont.
1528. Abr. Calkoen. 119.
Mr. Nicol. Calkoen. 120.
Mr. P. Camper. 245.1327. A. G. Camper. 247. 71©. Ant Candier. 1529. Jr. S. P. Andrct van Canter. 245. Mr. D. J. Canter Camerling. 1148. H Cannegieter. 713. Mr. B Fr. Carhafius. 428. Dr. Kar. Carnier. 1529. Mr.P. Carpentier- 119. 12 . 240. Mr. Fr Adr. van Rei.eveld Catean. 712. Mr.D.Lodk. van Cattenburgh. 042 M r. Joh. Kar. van Catten* burg. 771. Mr, Iman. Cau. 1673. Mr. C. van Citttrt.



BLADWYZER.1
CitOMï.W.Arn.vanClttirs 1024. Mr. G.van Otters. 1024. J. Sal.la Clt. 1147. H. CLoebe. 1676. Alex. 'Mart. Cteyn. 1323.Mr Ph. Th. van, Cloon. 643. P. Jac. tlyver. 712. Mr. S. Cocq. 247. Jr.M. .Baron van Cos. hoorn. 249. ^35.641. Mr. Ferd van Collen. 12.0. H. van Convent. 539. Jac.Cornelus. 43a.KI Cof.770.Mr. ATar. Coulon. 244. Corn. Couzynfe. 243. Mr. Fr. Corn. Craayvanger. tóaj. Douwe Cramer. 245. jF.ic. Cranen. ia1;. Dan.v. Boshuifen Craanen. 243. Mr.
Cransfen. 124. ,/fng. v. d. Crap. 1323. .... Creefts. 7 u. Conjï. vare Croogh. 243. ?. 3^, Curtius. 1676.
vare Haaien, 1013. Mr. -Air. M. Düey.4.28. 1023. 1675. Mr. C/ir v. Dam. 114-7. Jac. van Dam. 1325. Dr. Corn. van Dam van Aarden. 1324. P. L£ . Daum'r. '32j. Mr- Gw. XtecWSalomonsz. 119.C40. Abr. Dedel. 63.0. Ant Deel. 642. G, Deketh. 246. Herm. Dekkers. 642. Mr. J. Pabt. vanDielen. 1326. 2*. vanDillewyn. «43. ATar. de Dfe«. 1675. Mr.J. v. Dishoek. 7fi.J. van Doem. 246 Wigb. Joh. Theod. Baron v, d. Does. 119. Mr. W. J. v. d. Does. 1325. Mr» Adf. Jac. v. d.Dw*
120. Mr. J. H. v.d.Does. 1327. Thom. Dolegius. 1675. Abr. van Doorn. 1529. Dr. Jac. Ad. Drevon de Montargues. \ 530. Mr. Franc. D. C. Druyveftein. 243.Mr. A.J.van Duffen. u 4.132 j. M r. Aug. Hendr. Duyvensz. Franc. Adr. Duyvensx. 129. Mr. Ant.P.Duyvensz. 243. K. van Dyk. 249. Holke Jansz. Dykftra.i^s. Jr. J. B. van Echten. 2 f6. 252. 7* van den Eefen.v^i. P. EHas.'i^i. C.P. EZouf. 1148. y. Elzevier. 64a. .7. Ennema. 248. Mr.
Evertzen, 711. Mr. Corn. v/zre iïw^. 1325. 3!ac. Extrik Junior. 1324. Adriaan Hk. Eyck. 1325. Jr. Er. ƒ«/ Ide. Joh'. Heringa van Eyjïnga 240". asi, Jr. F. \ j. Joh. van Eyfinga. 2i7. 25?.. Ir. S. H. Roorda van Eyfinga. 247. 430. Mr. Fr. /senj. Fagtl. 428. Alexander Falconer. 1*4. Js.Falck nz. Mr. Ott. W. Ph. Fück. 1325. Mr. F- G. Feyth. 533» J- P. Fokker. 713. Rein. Fontein van Reids» man. 244. J. Fooy. 243. iVanre, fan Foreejl. 531, Mr.' SacA. v^n Foreest. 53a. Mr. DA, van Foreest. 532. Mr. Corn. wn Fo. r#^r. 711. KJ75. Ccrn.
Fraji.x,



a, 1718 BLADWYZER,
Franx. 122. A. van Ga1327. Mr. Joh. Am.
Galas. 118. 1148
Geelvink. 641. i°. H. v. Genderen. \ii.Car.Gerde. nier, 122. Mr. Z. Gerroltsma. s.^.^i\x.Ad.vanReusden. 77,. Jr. J. Baronvan Geufanl «47. Mr. Ocker Gevaarts. 13*3. Mr.^ K. Godin 1325. Mr. y.^ac. Godzre tot Cockengen. 1325. Mr. Adr.v.d Gces.iyiZ. Mr: DtfR. Meerman v. d. Goes. 120. Mr.RyM Mc/j. yanGtens. 1326. Mr. 7.
Goor Hinlopen. 1149. C. Gosfinga, 248. ^ör. v. d. Graaf. 709. 3^c°k de Graaf. \19.J. Gravius. 248. Nam. de Greeve. 1418. 1529. Mr. C»rn. Grosninks vanZoelen.6^2. Jac. Groes. 532. ^ae. Grooï A/afïz. 532. Pr de Groot. 1529. Mr. P. Cornets de Groot. 1675. B. de Gruiter. 710 L. van .Ber'gen rare der Giyp. 710. Pazzi. Guykingh. 243. Mr, Jac. van Haaften.. 774. /-f-7. Baron van Ha'arsholte.^i. A. F. R. E. van Haarsholte. 64c. D. B. y. d. Haar , Aeer van Camper Nieuland. •47. a53' E.co va« Haers. ma. 245. Z). de £kcA, van Haersma. 24*. -50. 530. H. H. van Haersma. 245. JÏ. i.» van Haersma. 24Ó.
250. C van Haersma. 246'» H. Z. rare Haersma, 247. G. ïen flage. 1149. Harer Haltenberg. 243. J. W. H. Baron van Hambrotck.i^H535. Mr. F. Hanfelaar. 641. ^ P. van Hanswyk. 1327. G. 3^ v*« Hardmbroek. 533. G;yj/;. Har derwyk. 123. Jr. ^f. van Haren. 247. 2^3. 431. Jr. Donco van Haren 248. Jr. P. E. van Harinxma Thot Slooten. 247. Mr. Ev. Folc. Harkenroth. 244. .... van Hasfelt.64.1. Mr.Huib.de Haze Bomme. 1024. AU. Kiers ter Heegen. 243. ... Baron van Heekeren, 1323. J. D.K. Baron van Heekeren. 1673. ^. H- van Heimenberg. 249. Mr, J. v. d. Heim. 6s,i. Corn* Heineman. 244. Mr. Jac. Helmolt. 1148. Mr. Corn. van den Helm. Boddaart. 529,13:4. M. van Heioma. 248. Mr. Hk. van Heemskerk. 428. J. Heerenman. 643. Mr. Adr. van Heuvel. V23. Gerr. Hsyn. sJS2' Jac. Heyns. 1528. Jr. S. van Hiemjlra. 248. 535. Will. v. d. Hoeve 120. 771. Mr, Dk.J. Hogendorp- lui. Gysb. Suenb. yan Hegendorp. 1022. Dan. Corn. nogendyk. 1313. P. Hogerheets. 513. J. J. Hoguer. 118. D. Hoguer. 13^2»



BLAD W. V Z E Ri *ïU
\ Mn G.van/i'ojej'een.773. $.v$&Honert 1529. Adr. 't Hooft. 1147. Joh. Phil. 't Hooft. 241. Mr. D jHot/ï de Jonge. ^"è P.Hooft 429. J. Hooft. 1147. HL Hooft Danieïsz. 241» Mr. da. i/ou/a ra» Nooten. 1^19. Mr. Cofn.v. d. Hoop, Gys^ iertz. 242. Ojiir. va» Hoorn..-24!. ^b// vanHoorn. 2^4- da. va» /ioria?.<529. ^ac. //orre. 1324.' da. v.d. //onü. 242. Mr. JP". Hoyer. 1323. Mr. £/. i/z/èer. 246. .7. l. iïnöer. 2 47. Mr. J. Hubrecht. 1528. Jr. B. Ph. JE. van Huma.Ua. 246.252. ... Huidekoper, 711. Mr. .%c. Huisfen. 1034. Mr. /p". Huyghens. 241. Mr. ^'■Huyghens,418» Mr. ^«tft Huysman. 1024.
P. van Hylkama. 245. £. van Hylkama. 248. Mr. E.vanldema.247. 258.430. .-.vanIddekinge.7«r.Mr. 3^. va» Ufinga. 248. F va» Jngen.-io. Joh. Ippinga. 244-E. M.iï./vo3/.53<ï.-34. ? de Jager. 643. jac P. de Joni>he. 774. 77;. r?dr de Jongchsere. 533. Mr. DA. Mmelius Jongkind. 120. Coear. Josfelet, sjg.Mr.P. L.v.d. Kajteele. 1148. A if. ifa?. «49, Mr, D. de Kempenaar. 1317. P. L.van Aaringa de Kempenaar. 147. 4$ï. DanA. <fe A"empe-
nsar. 253. Mn Melchiot IV. v. d. Kerkhoven, van Groenendyk, 121. Dr.^P". Ma«. Keuchenius. 648i F. de Keyzer. Junior» 774. Mr. ^dr. A'/aver. 1675. MrJF. H.Klinkenberg vaii Echten-, 6$9.Mr.W.J. Kloek. 711. i£75.\Adr. Kluit. 24i.Mr. yindr. Jac. Kluppel. 122. Herm. Kluppel. J23. ^dr. KnappertA-i^. Mr.N.A. Knock. 0.48. 252.431^.^.
A"natt. 248. f^. vare Knuth 040. HLKnyf.642. .... Kivvpinga.' 711. Mr. y. v. d. ZbiA. 246. Mr. Ari. coZ. C/ir$. iTo/f. .123. Maart. Koning. 532. TjTotbme Sï&b. Koopmans. 245. P. Koopmans.2.i?uG.Koopmam 713..-,.?. A>oo», 533- G. isTroa». s33.^dr.vanAT«yrAerte2.1rt75.Mr. P. H. vs 'Kuffeler. 430. ö^O.Mr.^oA. ra?? Kuffeler, 245.251.640. Mr, G. 3*. Lakeman. 533. Jorna Lampen. 432. Miv yfpoZ J AVn. t.ampzius. 2.12. yfïè. van Lande. 439. Mr Corn. Jo/; de Lange, ïai. Dr. itMitr. GeW de Lange. J23. 1022. Thadd. Langjas. 232. Mr iV'c 77;. de Le^aw. 533, Mr. D. Corn.de Leeuw v:r. 'Mc. van Liêüvhn. 1:528. Mr. Corn v«n Lenrtep. 1 io« 242. vfdö7« Zknfa. 2*4. Mr.^. Leonius, 1324. Mr. f, xxxx Dan*



1782 BLADWYZER.
Dan. W. Leitevenon 120. W.A. Lestevenon.11.8 Mr. PaaL Le Leu de Wilhelm. 11b'. A.van derLey. 1677. J. van der Ley. 248. Dk. van Leyden. 773. Lichtenberg. 641. Mr. W. de Lille. 432. Dr. W. van Lïl.\Q2%. Leop. Limburg vanStyrum.
772 van der Linden.
'1147. Dr. K. van Alfem van Lingen. 640. Mr. HL Lobman. 124. B. Lombar• do. 1022. S Lvjenga. 246. Mr. Adr. van Loon. 245. 249. Mr. W. van Loon.247. Arns. van Loon. 643. Ern. v. Loon. 643. Mr. Dk El. van Loofen, 122. Am. Loten. 1325. Alb. Louwen. 532. Adam Lugtig. 532. Jr. R.va«Ly«de».244.248. 253.431. Abr.Maarfeveen. 1676. P. Jac Rotbaan Macare. 1024. Mr. J. Jac. Macquet. 1024. Mr. Engel■ bregt Joh. v. d. Mandere. 1149. Mr. Matth. v. Marken. 242. J. van Marken Anthonisz. 242. Mr. F. Markus. 640. Mr. 'P. J. Marcus.ii'z. Theod. Egh. van Marle. IC23. Mr. D. J. Martens. 1676. Mr. G. Cotn. Joh. van Masfau. 1674. Mr. J.Mauritz. 712. Mr. D. S.Mibius. 246.Mr.
J. Mebius. 246 v.d.
Mede. 751.* Mr. Abr. Pompevan Meerdtrvoort. f147.
Mr. Joh. Meerman. 252»
7 -9. Mr. J. Memtl.640.
Mr. W. 'Methorst. 123.
y/nï. Methorst. 123. Mr.
Er asm. Methorst. i23.Mr.
J. v.d. Meniën. 132^. Mr.
Sam. v. d. .Me«fe7z.24.2. Mr»
J. K. v. d Meulen. 13x6.
Mr. Ad. Herb. v. der Mey.
1147. Mr. J. G. de Mey.
I023. Mr. Franc, de Mey.
120. f540. Dan de Meyer.
774. Mr. G. F. Meyners.
642. DA. Minnen. 1023-. Dr. y&fr. Mirell, 1324. P. Moens. 122. Mr. J. Mof". 122. A7. Molenaar.
1023. P. Molinus. 248. Mr."^.deM)7zc/ry.642. j. PA. de. Monté. 642.' Mr. Jac. Morgan. 640. Mr. Jac. Mounier. 1024. J. Mulder 1023. iï. Muntinge. 709. Mr. J. fF. vara MusfchenbroeL 1325. AVd. -<4dr. v. Muyden. 242. J. & van JXaamen. 775. .fyfir. Nauta. 2*4. Mr. A,?r. Nauta. 244.24S5. 735. Mr. Pr. P*'». va» Afaara. 252. .... Nauwman. ju. Mr. Corn. v/z/7 A'ecA. 532. Mr. Abm.vanNeck. iszS.Bern. Nieuhoff. 709 Mr J. Noordberg. iao. Mr. bast van Nooten. ui, A. L. a. Nyeholt 247. 4^0. D.de El. 'L. a.Nyeholt.153. C. M. Nyenhuis. 249. Will. de Nyzel. 24%. Adr.



BLADWYZER. *fta
5- Omen. Jac. Oly. 122. Abr. H. Onderwater. 519. Mr. Boud. Onderwater. 1147. Cr. van Oorf. 43 2. Juft. Joh. van Oosterhout 102 3. J. Oosfaan. 1022. Mr. P. Opperdoes. 532. H£. OrweJ. 'i^.Joijl Qsfenberg. 24r». ^«c. Ot terbos. 432. Lanlft Oukoop 24.2 ~P.Quwens. 1675. A.W.K TVilh. Baron van Palland. 641.~y-.Nics. Pan. 243. 1675. JPjn. Pannekoek Aliardsz. 123. Mr. Corn.PannekoeL 123. Mr. jf. E. P'Trve. 1148. HA. /tfndreParvé. 1148, M „ Zacft. Paspoort. jou4. Mr. G. .4 Parare. «48. Mr. J.Patyn. 1528. iV/c 'Jetreboom.<;%2. JanPeert. 592. Mr..fo>. Perdtm. 1147. Mr. ZP". AT. Vefi-trs. 533. <ï40- Mr. Z>. F. Pg/zot. 643. Jan Dav, Pichot. 643. 'Mi . J. Ant. Del - Pierre.'ri 148. Mr ^r?z. Pt'ï. 1325. Mr. B G'. ''■'leger. 1 ^28. Mr Corn. Nicol, Plemper van Bfêe.510. ]-, A. L. yan Plcttenb.-;rg. 245 Jr» D- A. van Plettenberg. 247. Ir. H. /F. Baro/z van Pl'ettenb»g. 2$% 535. M". P van der Peel. 15:28. P, Po? ?t. t-,. fP. Poref. 533. P Poortermo.ns. f{2!.StayenisjePous^6.\\.J. Preuyt. 13 23. llerm. Prins. 6.;.3 Gerr. P?Z. 243, Z>. JlfoS,
Ou*af. 1337. Nic. Ch. Onast. 771. Gjtf&z. van Raait. 123. P. Raasvelt. 42q. .»• • Ragestum. 710. Mr. Phil Ram. 1325. Mr. Dan. P*r. ^.76. Mr, Jac. y. d Ramhorst 240. 1023. Mr. D. Ras. 771. A. H. Grave van Rechteren. 533» Milord Baron van Reede, Grave v<ï» Athlone 534. M r. P. S. Reiding. 216. ,7. Reintjes t33. JanReitsmae 254. J.P-C.Hk. van Renesfe. 534. 641. Jr. P. £7. Rengers, 2 1.6.431.Jr. S.G. Juckema van Burmania Rengers. 247. 251. Jr £. 5/ G. Juckama van Burmannia Rengers.247. 353. J . H /P". Rengers 247. jr. LF. ^. Rengers. 2484. Jr. L, A. MmiLRengers. 248. 431. jr. L. J.Joh. Rengers. 248. 534. jr. L Rengers. ■ 240.535. P. J. Pomp. Re. pelaar. 1147. Mr. H. Repelaar. 529. Mr. J. W. de Reuver. 1014. Matt.Rm.
529 Rheede.-] 1 i.Corn.
W. de Rhoer. 700.... Rha^ le.7'*i. Abr. L. Richard. 429. Mr. J. P. de Ridder. t325- 5^» R-iganeau. 710. jV. Pu van Ryntveld 1529. .... Roelands. 711. ... Roemer. '711. Mr. Z>£. Rooleeuw L'Epie 122. TL-» J.deRoo. 1147 Mr yf. ƒƒ. d?Rooc&, 1327. 5?. RochufXxxxx 2



BLADWYZER.
fen. 1022. Adr. van Ro~ mondt. 1325. Mr. J. Romswinkel. 773. Mr. Roorda. 248.431. Steph. Rqfendaal. A. Z. 1327. Mr. J. van Battnm Rotterdam. 435. ^4dr. Rottermond. „29. /P. if. Paren wn Rouwenoort. 1673. Mr. J vaK Adre.773. Mr. #erm. Joft. va» Royen. 1674. Jo/z. Ruardi. A77. J- van Ruinderwold. 432. yfi. vanRuinen. 431. ZPzgö. Rynink. 532. Mr. J. D. Ghyzelin lè Sage. 1024. Corn. Salm. izz.Ed.Sandifort. 241. Mr. Poe. Sandifort 131?. Mr. j^r. Sandra.. 712J Mr. P.vare denSantheuvel.ti 47. Mr. ZP. P. v. d. Santheuvel. 3147. Mr.P. Sc/zagen.532. And. van Schaak. 15 29 H. v. Schaak. 1023. S;yd.r Sc/zaa/. 244. Dr. P. van Sc/zeZZeJeeA. 1147- J< J- de Schepper. 24 249.431. Mr. Af. van Scheltinga. 245. 247. 250. 410. 644. C. van Scheltinga. 246. 259. p. Scheltus 123. Mr. P. Zeo». Schippers. 120. P/n'Z. Schmals.43:. Mr ^.JaZ. Schmids?nan. 1529. Hem. Schomaker. r5?8. Mr. ^. 3ï. Schoenmaker. 1675. ^« 'Schonhamtr. 64.3. D. Ir. Schover. 1324. Nicol.Schmten. 242. Mr. TAeod. Sc/zrewZrux. i.528.Mr GSchultz. 246. Mr. C. Schuliz. 247.
Heimig Schuurman. 5322 Mr. ^m. yan Schu'ylenburg. 1674. Jr. G F. flaron 7/zoe Schmrtzenbergen Hohenlandsberg. 246. 249. 251. 252. 64©. Jr. ZP. H. TjallingCamfiraBaron i'hoe Schwartzenberg en Hohenlansberg. 246. 252.710.Jr. ZP". P. 77zoe Schwartzenberg cn Hohenlansberg. 247.2 ƒ 2. Mr. jWa^r. &Zr. 118. Mr. $. Fk. van Senden. 1325. AP. Siccama. 1022. Jo/z; Sieberg. 1674. H, T.Raurd, van Sixma. 246. Mr. J. Slicher. 1^28. Mr. G. P.
ran Slingelani. 1528. ^ane van SZoten. 244. Mr. ^ndr.
y. d. Sluis. 1324. H. B. van
Sminia. 246. 250. J. v.
Sminia Hobbez. 1246. Mr.
J. K. Smis/aart. 1325-. J.
v. Sminia. 245. Mr. J.
Smit Claasz. 122. R. Smit.
247. Mr. Müzft. Snoek: G.
Z 1675. IV. van Solingen.
1529. £w. van Son. 642.
Baron van Spaan. 240.641.
P. Spaander. 122. Klaas
Spanjaart. 122. Abr. v. d.
Span. 242. Mr. Corn. Speelman i<?"8. J. P. Sprenger,
643. üf^e StóaA. 244 Mr«
CZ. v. d. Staal 642. jac.
v«n Stapelen. 1149. £• J.
Tjarda van Starkenbergh.
124. ... .V arkenberg. 711.
Mt. R. Fk van Staveren. "642. L. Steenman. 248.
J. Bertram yan den Steen, 529.



B LADWYZ'ER. 1782
529. Mr. Joh. Ph. Steenis. 1528. J. Stokmans. 774. Mr. J. H.van Stralen.532. Ant. Balth. Stoop 1147. Mr. Hk. van Stralen. 112. Mr. Pik- van Straalen Jansz. 2-jo. Stuyling. 7il. Steef. Suidema. 244* Bern Suydema. 532. Tjeerd fJicol. Suringar. 244.Corp. Suyck. 123. Mr. Rein. Swanenburg. 121. Dr. Chrifi. Swaving. 242, Mr. K. A. vanSypcftein. 428771. 1147. Hk. vanSyfen. 254. ]t.M. P. Diedk. van Sytzama. 245. Jr. D. J. Ands. van Sytzama. 246. G. A. Taats van Ameron» gen. 533. G. L. M. Taats van Amerongen. 1323.^0/2. Tadama. 1677. Mr. fheod. Taderma.20,6,. Adam Tamboer. 532. ... Tefchemaker. 710. T. B. van Teyens. 24S. Mr. Bid Greg. van Teylingen. 121. G42. Mr. Nic. Teysfen. 120. 640. Mr. Adr. Corn. de Thoméze. 7t2.Hk. Thooft. 772. Mr. J. Abr.van 1 hye Hannes. 1675. Corn. Tjasfens. 354. J. Cl. Toebus. 43?. Mr. H. W- Toewater. J528. J. Tonnemans.1677. Mr. Jer. Tomieman. 533. Mr.M#r£. van Toulon. 530. • Jr. G. Zk7. Da Tour, 1675. Jr. J. du Tour Iö7r. Luc. Trip. 254. Jr. Troomen. Ö43. Mr. ^o/z. Burchsri
Tulleken. 41S. lfe;y«. Tufze/. 433. Mr. Hk. Twent. 773. Berg. Tysfen 643. ZP". PT. Pars» van Utenhoven. 534. Mr. Gac. Uylenberg. 12a. Mr. Fl. Adr. Saillant. 122. Jac. de la Vaillé. 771. Joh. Valkenaar. 535. Mr. M. W van Valkenburg. 1148. Will. Vastwyk. 242. joh. de Veer. Abrsz.531.1674. Hk.Ver-
beek. 71 r. 1325. Matt. over 't water Verboom. 532 Adr.
Verboom. 1675. Ant. Ver.
hoeff. 1675 Mr. P. l/er-
fchoor.i^.Jac.Verfchuil.
432. GaaZr Forfler. Ver-
fchuur. 1677. Mr. Corn.
Verfluü. 712. Ür. P/or.
Vcrjter. 1327. Sim.Verfle-
vereri. y%%.A.J.Ver{lolk.
642. Mr. ^ir. Velirink.
1148* Mr. FrW.de Virien.
241. P. >c. Visfchers.
A C. Visfcher. 2^5. Mr.
P. ^PI Visfcher. 533. D.
van Visvliet. £014. Z>z'd£.
Vlamersvelt. 64 ï .M.A.K. f
Baron van Voerst. JijJ'. de PogeZ. 242. 1148.
Gerèr. Poge/ang.432....
Volkmar. 711. Mr. P. A.
van Voorst. 534. Mr. N.
Theod. van Voorst. 712.
I024. Hillebr. W.v.VoJfen.
Ï22. B. Voorda. 241, Af. P. de friei van Vosfen 772. Mr. ZP. van Waalwyk. H \. C, Wagenaar. 533. ZPb/r. Xxxxx 3 ZFag.



tréé, BLADWYZER.
WagUr. 434.Mr.P.H v. d. Wall. 1147. J. van Wallendal. 533. Mr. Nic. Warin, Antönz,77iWill.Lod.Graaf vanWasfcnaar. U9-Jr. C. G. Grave vart WasTenaar Twikkel. 246. Mr. P. de Wendt. 247. Mr. F. de Wendt. 249. 531.1327. HL Y/aks. van de Werf: 1677. C. P: Wesfelman. 775- Mr« Jac.van Westreenen. 530. |fo/z. .?«/£• Weyhers. 242. Mr. 7f. BaïrTi. WielingMo-, J.Wielinga. 247. JTtf/ter. 242. Mr. P. pw. v. d. Willigen.640. M'. ^- v. <J. /Pz'ZPge. 771. P.E-van Win/en. 533. 5«m. Gtd. JPÓ&m«. 12L Mr, Joh. Jac. Woertman. 1326.1676. /P. Ten Wolde. 432. >c. JPorwr. /Fz'gi>. iMr. Grave van Nas/au Woudenberg. 1675. Chrift. Tob. Wulphert. 712. Af. van Wyckel. 245 Mr. DL de Weiïe. 1023. Mr. Corn. de Wys. ja3. P. % Tlst. 249. Gii/ir Tsfelftyn. 530j Mr. P. H. J Yvoy. 1326. 3676, Mr. Theod. Am. Zaal. 1325. ^ni. de Zitter.
Jamz.'Ttr v.Zuylen-
burg.^.Matt.Zynen.e&l. Academie der teekem.onft. 573
te Haarlem. 778
Aaien (Hoogde en Laagste
pryser, der) Adams (De Hr.) doet aanzoek ' tot het fluiten van eenl'rac-
taat van Vriendfchap en Koophandel. aS
—— ('t Verder gebeurde omtrend de Beer). 280.30c. 319.354.3SS. SC>°- 375- Ï96. 411-413.458. 4<5o.4f)i, 505- 509. 513. 542
Admiraliteit op de Maze. Zie Rotterdam.
. in West-Friesland en
't Noorderquartier verzoekt om 600,000 Gl. te mogen opnemen tegen 3 pr. Ct. 60$ . Raport van den Equipagie - Meefler Lutteken , wegens het brengen van 's Lands Schip de Tyger-, over Pampus. 1089
Advys van Jr. van der Capellen enz. wegens den Heer AJams. 259
Au maar. Aangeftelde en Ovetledenen Leden der Regeeling. 121. 243. 53i. 7*ï.
1023. 1675
_ De Regeering dezer
Stad neemt een Befluit op 't voordel der ftad Leiden. 1419
Amersfoort. Aangeftelde en Overledene Leden der Re> geermg. I23
Am teldam. Lyst der Geborene , Getrouwde en Overledenen binnen deze Stad. 6
— Aangeftelde en Overl.
Leden der Regeering aldaar. 119. 241. 420- 531- I074-
_ _ (De Heeren van den Gerechte der Stad) ampüeeren en ftellen eenige Keuren vast; als I. wegens de Vragtloonen der vuile Klederen en Goederen gebleekt worden-