STUKKEN VOOR DE VADERLANDSCHE HISTORIE.   STUKKEN VOOR DE VADERLANDSCHE HISTORIE, uit de verzameling van Mr. G. van HASSELT. DERDE DEEL. te ARNHEM en AMSTERDAM, by W. TROOST en ZOON en j. ALLART. MDCCLXXXXIII,   STUKKEN VOOR DE VADERLANDSCHE HISTORIE. N°. ju Aenteykeninge ende Inventaris etlicker ftueken, vergaedert uyt zeekere. kiftè berustende op te R.ekencamer Coningl. Majefteits onfen allergen. Heren to Arnhem; daer inne weren enige fchriftea ende pampieren by den Heren Coninlicken Commisfarien Mr\ Willem van Gendt Raet endev Boudwyn van der Boe oick Raet ende Reekenmeefter gevonden ende upgenamen (als oer W» fachten) tenTiuife van Juffer vanHackfort wedwe fvan Raesfelt binnen Zutpheri, daer die Grave van den Berge anno LXXII. hoff geholden had. Trstlick zeker bundel , daer buiten öp gefchrevett A (lont. Hans van den Borch , Contra Frou van Nuys, ' welck by de ham des gewefenes Secretaris der Stadt Zutphen gefcbreeven was. Noch eene, daer pp ftont. Tferen Contra Bongart io Wezel. III. Deel. A Noch  9 STUKKEN VOOR DE Noch eenen Bundel aengaende Johan Smeynck mit zyn adherenten Contra Herrie.1»' Smeynck. Noch eenen Bondel op ten welcken ftont. Slindwater Contra Gennep. Noch een Buudel vveefende Aanteykeninge ende me. morien van de onkosten op te verpachtinge der Stadt landen gedaan. Noch een Bunfelken , daer buyten op ftont. Die Provtfor int Bomhoff'Contra Mellys van Lennep. Noch een bundei , wefende verfcheyden inlagen der Parthien voor den Scheepen Gerichte die als Xcheen al geregifttiert weeren. Noch een bundel , daar op ftondt. juffer van Wachlendonck contra Jan van Vredtn nut naeme als he procedert in pundto der geforderter Contfchap. Noch een bondel op ten welcken ftont Timnas van Carpcn Contra arendl to Corenbltck und Jan ter Breyde Noch een bundel daer op ftont. Frou Kremcrs Contra Federick van Buideren. Noch eenen Bundel op ten welcken gefchreeven Was. Styne Schoohuycx. Noch drie dunne Boexkens fchynende to weefenformularen, twee gelchreeve by de hant van Z. M". Jacoh van Eslèn Secretaris ende id darde by een andere hant. Noch. twee Boexkens, \vezende didtata als fcheen in i' (iitutior.es juris Rom. by Z. M-. Chriftoffel Dubbeits Secretaris gelchreven. (onderJïondt*) lek Johan Avercamp, Secretaris ende Volmechtiger der Stadt Zutphen bekenne in crachtmyner Volmacht, gedatiertop ten neegendèn january lestleeden die voori*. itucKen durch annwyfl'nge walgemeher Heren Commi^fai ien ontfangen to hebben om dicfelve to Zurphenin den Raethuyfë anhanden myner Heeren Principalen 't weten Borgernrn Scheepenen und Raedt to  VADERLANDSCHE HISTORIE* | to leveren. Oirkonde van 't welck heb ick deefe onderteyckent den Negenden February XVc. LXXV. (jwas geiekenL") JO. AVERCAMP. N°. 2. Wy Burgerman: Schepenen und Raedt der Stadt Zutphen , bekennen durch onfen Secretariurrt ende volmechtige Johan Avercamp ontfangen te hebben uyt Coningl. Maj" Rekenkamer t' Arnhem by anreyking der Heeren CommiiTarien Heeren ende Mm Wilhem van Gendt Raedt ende Boudewyn van den Boe ojck Raet ende Rekenmeefter van zyne Majefteit in Gelderlant defe hier navolgende reg'ifteren, brieven ende Schriften. Eerftelick een Quoyr daer op ftont Reces van de Dachfart tot Lubeck geholden hy de Henzefleden anno LXXXVII. op asfcenfionis Domini. Noch Reces van den Dachfart binnen Deventer in meye XVIII. Noch Reces van twee dachfarden gehalden tnt Lu» beek ende to Simde, in den Jaere XLI. ende XLII. Noch een ander, daer op ftont, aëta und beraet~ Jlaegunge der Erbar Raetsgefante der Anze opten Daqe zu Coln anno 7549' des Colnifchcn dardendeels. Noch een Quoyr van RecefTen binnen Lubeck gehalden aengaende die faeken der Anze Steeden: daerop gefchreven ftaat. A\ Dufent Vyffhondert Negenen ttvinticb. Noch een ander Quoyr, daer op gefchreven ftaer. Copie des Reces opten Anze dachfart to Lubeke anno 1553. op Philippi ende Jacobi gemaekt ende onthulden, A 3 Noch  4 STUK KEN VOOR DE Noch een ander Quoyr, daer op gefchreeven ftaer. Reces der Ei paren antze /lette, daer felbft zu Co/en aujf dem particulier antzedaege genomen au ff Michaelis. anno 1554. Noch een 'ander Quoyr van Reces tot Lubeck gehalden daer op geichreeven ftaet. der Anze sefant Reces in den Jaere 1554. Noch een ander Quoyr daar op gefchreeven ftaat. Statuta des Landifchen cuntoirs. a°. 1554. Noch een Quoyr daer op ftont aldus. Recefus Civitatum Anja. a°. 556. Dwnify Zutphcn. Noch Reces der Erparen anze Stett des Colnifche quartiers anno zeis ende Vyftich in Septembris gegeven. » Noch Reccflus Colonié habitus anno 1557. xx. NoVembris. Noch RecefTus Civitatum Antzaj Teutonica; faclus a. 1557. Noch een ander Quoyr daer op gefchreeven ftaat, Recefus Secretus Anno Dominy. 1504 Wezel, Noch een Oh Regifter in franchyn, daer op ge* fchreven ftaet, Regiftrum Liter ar urn prtepofiture Zutphanienfis met eenige papieren Cedullekens daer inne liggende : 'c felve Regifter geteyekent mitte Let» teie. D. Noch een Regifter van wat groter formaet dan \ voorfz. ander regilier, in franchyn, geteyekent mitte Lettere E. fchynende te weefen van Richters ende Schepenen brieven, particuliere ende ander perfonen aengaende ; daer van den yerften brieif is , in date Dufent Driehondert acht en tachtentich, op St. Thomas avont ende die lefte van date Dufent vier hondert Vyff ende tachtentich op ter heiliger Drie Coningen avont Noch een Boek oft Regifter in holten borden gebonden met leer avertagen , dat men fluyten mach , fchynende een olt Policieboeck to zyn der StadE Zutphen , ofte een boeck van der ftadt rechten , beginnende met rooden letteren aldus; in den Jaere OnsHeeren Dufent Vierhondert zvaert dirboeck gefchreven uyt den Olden etc. daer inne lagen verfcheyden papieren  VADERLANDSCHE HISTORIE. g ren Cedullen, ende het lede articul begint als volcht, in den Jaere Ons Heeren Dufent Fier hondert negen en Seftjcb op S Kali/lus dach. etc. Noch een Quoyr beginnende. Maximiliaen by de Gratie Gods, we'ende een generale ordonnantie van de munte van deeze alinge Neederlanden Noch een Quoyr beginnende anno dmnini 1563. vvefende Reekenn ge Dei rik Bodincx in den Helm Rentmeelter der Stadt Zutphen. Noch van denzelven anno 65 et 65, Noch van denzelven anuo Ó7- N< ch een Reekeninge Derriks Boedinks in de Helm wefende van den Jare 63. Noch di ie veticheyden Quoyren beginnende anno domini T559, 60 en 61• weefende Reekeninge Eyert Horftinck. Noch een Quoyr van de verdeylinge etlicker on. raeth pennonaen s'Lands van Gelre v an den jare 47. Noch een Reekeninge van proviande in 't Leger voor Groningen, ende in 't Leger Ulft gedaen van den Jare 1568. Noch een protocol beginnende 1545- Noch een Contfchap bueck de anno 66, 67, en 68. / Noch dat gichteboeck van Befaten ende Peindongen anno 35. Noch drie Reeckeningen Evert Horftincx und Gerrit Zeiler van den'Dyck tusfehen die Laerpoorte und die Tralie achter Stuvenest van den Jaere 65. Noch een Quoyer van allerléy panden, die Gerichtelyk vercofc zyn. Noch een Quoyr , daer op ftondt, verfcheyde be. veelfchriften van den Hertouge van Al va ende deg Greve van Megen. Noch diverfe Reekeningen, van de Jaaren 59 en 60. Noch twee Rekeningen van Wolter Haeck de an- ' no 60. Noch" een Quoyr, daer op ftond Reekeninge Berendt Obbekincx anno 45. wes tot 46 Noch twee ontfanck boecken van den Overmars de, araris 64 en 65. , A 3 Noch  € STUKKEN VOOR DE Noch een prothocol, aengaende anno 1522. Noch een pont fchattinge van den Jare 1540. Noch een bondiel van brieven, daar op gefchreven •ftont, in dit boech zyn geteyckcnt alle Cedullen van onfe Stadt Renten. Noch twee boekskens van Copien van mifliven, Noch een groot dick boeck , geteyckent mitte Letter A. eensdeels in perkernenten meest in papier, daer in gefchreven ftaat. Copien der privilegiën ende van erndere faccken der Stadt Zutphen betreffende, daer in oeck laegen verfcheyde Cedullen, brieven ende Copien derfelver Stadt oick aengaende. Noch een boecksken beginnende aldus , die brieven van V Jaar LV. die op avont petri anno LVI befegelt worden. Noch een boecksken van de Verpachtinge der Stadlanden de Anno 1564. Noch een boeck van diverfe pacht Cedullen de Anno 1546. Noch een bonfel van de laefte inbewillichde fchattonge des Landts van Gelre. Noch etlicke Notulen tusfchen den Gelderfchen ende Uterfchen etc. Noch bunfelen van diverfe misfiven van den Herto. gen van Gelre ende anderen. Noch een boecksken van infettinge ende hoging van pachteren de anno LXVJI. Noch een boeksken van gelycken hooge van 1564. Noch van gelycken in den Jare 1559. Noch diverfe ftucken van de Anze Steeden. Noch een 'feecker quantiteit en bunfelen van misfiven, zoe van Hartoch Caerl etc. als andere Steeden ende particuliere perfonen, daer van men gien pertinente inventaris noch ter tyd maken konde. Noch een bunfel van diverfe faecken verhandeIon"he van quartieren ende andere Steeden aengaende, daer van men avermits der quantiteit gien inventaris cofte maken. Noch een Laey vol brieven, weefende van diverfe materiën zoe Giestlick als Weerlick beziegeit en onfceziegelt van Unionen en anderfints. Noc&  VADERLANDSCHE HISTORIE» f Noch een Broeckelboeck des Scholt ampts Zutphen de anno 1569* TT • Noch een bunfel van diverfe ftucken van Unionen van Hansft'eeden, Recesfen derfelver rtlit noch een alde regillre van Statrechten in pergament gebonden. Noch een Laey daer inne bevonden een verdrachs volbezegelde brieff tusichen den Grave van den Berge ende den Heer van Wisfche, uytgefecht dat daer an een ziegel mangelt. „ . c Item een privilegie brieff van den Conmck van Sweten, Unionen, brieven van de Hansiteden, brieven aen de Stadt Zutphen gefchreven. Noch een Layken van diverfe faecken ende brieven, waervan op een bunfel gefchreven ilaet Cremer gilde aengaende. T vnr Item een bunfel van de Volmoele: de anno LX1V. Noch een bunfel van de Cedullen der Genchten der SCNoecheneen groote bunfel e van de handlonge det Lantfchap Gelre a«« 1564 en 65. Noch een bunfel van de bier accylen. Noch eenige beziegelde brieven ende oick voel verfcheyden anderen misfyfbrieven eertyts by de voor Furften van Gelre ende anderen aen dien van de Stadt Zu'plien gefchreeven ende noch veel verfcheydeq fchnften ende memorien by de Secretanlen der Srad ende anderen gefchreeven , aangaende 's deels die handeünge der Staten ende andere foe te Have als anderfints gedaen ende overgegeeven, eens leels, in 't claer ende meest nyet dan notulen memo-ys gewyi fe se ch eeven ende mits dien ende dat die zeer mennic'hfoldich wezen hier nyet fpecificé verciaert. Note dat in id voorfi. boeck in wit coperkel gebonden ftaen onder anderen deefe naebefchrevene bneve ^ïeFst een brieff beginnende. Wy Reynout fone dés Graven vanGelre, in date dufent drie hondert XXVI op SMathysdach roerende giene andere Gruyte, dan die Stadt Zutphen hefr, te doen leggen. Noch een ander, beginnende. Wy Willem by der sratie Gaets Bertoghe van Gulick ende momber ons * A 4 Olt'  * STUKKEN VOOR DE ' Oltften Zoons Willems van Vulick Hertogen van ÖfeA re, id date Dufent drie hindert twee cn foZZl,b al tera Laurentü daer by der Stadt ZutpheTSrlooft wert nut fynen Furftel. Genade Viandt to moegea letten en de Vreede maecken. w-^lu Noch een verbontenis brieff des quartiers van 7in phen, beginnende. Wy Otto &rwT%%^ÏÏ m date Dufent Vierbonden zefs ende d«rtmtrJL redachs na belaken pafcben Noch een ander daer op gevolchte confent brief Hertoch Arnolts inholdende meede verfchevde andere pundten, beginnende. Wy Amolt, in date Vterhondert een ende Viertich op ten leften dach 2 Noch een ander Verbonteni/brief HertochAraol'ds daeran vo gende, beginnende Wy ArnoTiad^Du. /ent vut honden neegen en viertich, op ten IV™ %u. iy, inholdende m fine , dat \ felve verbont nyet Jan|er^duure folie dan fyn Furftelyke Genades leven n?Tr\ e/x F°pie^ d-aer op gefchreven ftont. Id Cdeefffche Verbom, beginnende oick, Wy Arnoh, ij date Dujent IV* drie en twimich op ten XXI'V™ ?///v Noch een brieff. beginnende. Wy LXIV. miteenige inliggende pampieren. Noch een Regifterken geintitulert, gepublicirte mandementen der Stadt Zutphen. Noch een Reeckeninge Everts van Olft van den Jaere Ixvii. van 't onder Rentrns Ampt der Stadt Zutphen. Noch die Caerte gemaekt by Thomas Witteroos op pampier ende gepaft op Kanifas van al die Landen der Stadt Zutphen. Noch id eerfte ontwerp derfelver Caerten regifteriche wyfe gemaeckt. 'T is to weeten dat in den bunfel der laerft inbewillichder fchattinge des Landts van Gelre waer van hier voeren gemeldet wert, weezen deefe navolgende ftucken. Irftlick een ftuck daer buiten op ftont : Verbael mitte prcefentations antwoort, ende wes fun/l anders opten xx~ , «/ " und xxij^ Aprilis anno lxx. opten Lantdach binnen Arnhem is getraótiert ende gehandelt worden: ende opte andere fyde aldus a". xvdxx. die verwilligonge der Contribution pennongen. Noch eene oick die fchattinge angaende, beginnentde : propofttio. Noch eene belangende d'ordr>nnancie Criminel daer voor op ftondt: guet bedunkens Docloris Leonini durch den Heren van der Hory? angebracht. . Noch eene van Vier quaternen an den anderen gehecht, beginnende, Anno xvrmulaer waer buyten opftont: protoeollum. Noch een Quoyr van twee off drie bladeren, waere buyten opftont: Waeterrechten. Uyt een bundel daer op ftont allerhande ftucker, gecemmen uyt id huys van den Secreta. ris Henricus genaemen . des navolgenden flucken ende die refte te Arnhem gelaeten als hem Secretaris felfjl aangaende. Eerftelick een Proces daar op ftont: Proces tuffchen Fen*  VADERLANDSCHE HISTORIE. tf Fenne van Loene, und dat Convent van Lochem: ende noch : a°. Ixvj. op alkr zielen dach, die van Lochem dit Proces mit een Doesken ingebracht. Noch een bundel daer op ftont : Reekeninge aengaende die lange brugge over der yjfelen. Noch een ander daer op ftont; die Heeren van den Capittel to Zutphen mit oeren adherenten als meede geërfden te Baeck Contra Henrick Schuil. Noch een ander daer op ftont: Antwoord Andries pyl. Contra Henriche van der Capellen Burgtrmeefter. Noch eenen daer op ftont: van dat Marden recht to Zutphen. Volgen noch andere ftucken oick uit die Kiften gecommen. r~ ' Eene bulle Apoftolicum van den fraterniteit van S-. Walburgen gilde, i Noch een Verbontsbrief des quartiers van Nymeegen , beginnende; Wy Johan Pier tot Culenbnrch, in date Dufent vier hondert fejfendertich des Dinxdages na belacken Paafchen. Noch een Verbontsbrief des quartiers van Arnhem, beginnende. Wy Henrick van Middachten in date Dufent Vier Hondert ende zefs en dertich des Donresdaeges na belaeken Paafchen. Noch een Quoyr daer op ftont: dat 'een deels van den Bannerheeren afgetreden zyn van onfen G. L. H. Hertogen van Gelre van Gulick ende Greven van Zutphen; noch Liter as die onfen genadigen Her gefchreven heft an ons Stadt en femptlicke gemeynte. Defe volgende ftucken ontfangen uyt feeckeren fack daer inne weren verfcheyden brieven particulieren perfonen ende oeck Cloosteren ende Communiteiten aengaen* de, die welcke fack mit fchrifcen die voorfe. Heeren „Commisfarien fachten van  Ï4 STUKKEN VOOR DE van eenen Soldaet na de ReduéHe der Stade Zirfphen aldaer voor zeeker geit geredimiert to hebben : die vordere brieven mit den fack to Arnhem op te Reekencamer gelaten ende die navolgende ontfangen. In den ierften eenen bondel daer op ftont: Henfey wefende in denfelven verfcheyde volmachten der cleyner Steeden der Graefichap Zutphen , woe dan oick der Stadt Enibrick ende funft op ten gedeputierden, die van weegen der Stad Zutphen op ten Anfe dach gefchict geweest. Noch een ander bundel inhaldende verfcheyde quitancien op zeekere pennongen, die de voorfi. Graeffchap der Stad van Campen fchuldich geweest, mit oick zeekere gecancelleerde brieve die felve fchult aangaande. . Noch een cleyn bundelken, daer op ftont aengaende Landen to Tonden, und dat gebruick van 't Schuiten Gericht. Noch uyt die kiste ontfangen. Een Confirmatie brief Hertoch Kaerls beginnende , Wy Karei van der genaede Gaets, in date Dufent vyf Handt rt und vyjf en dartich op ten festen dach jlugufti. Noch Copiam Copiaj derBulIe apostolicq des Hoich» werdigen Heren Egidii de monte BiiTchop te Deventer etc. aver *t felve Bisdom. {Onder/londt.] Belavende Wy Burgerman Schepenen ende Raedt voors-. dat off men van Syne Majefteits wegen die principale brieven pampieren ende memorien'in deefen inventaris ofte recepiflè mit onfes Secretarii hant geschreven , gementioneert verfueckende wert, diefelve ais dan to exhiberen; oirkonde defe mit onfes Stadt Secreet Zeegel dat wy beneden op 't Spatium deefes heb-  VADERLANDSCHE HISTORIE. r$ hebben doen drucken, becreftiget. Gegeeven den thiender. February XV ' Vyffende 't f levenden [Was hier onder gedrukt het Zegel in wafch over dekt met een papiere ruite.] N°. 3. Inventaris der privilegie brieven ende funft fchriften die in zeker Kisiken mit leder avertagen zynde, 't welck ten Huyfe Mr!> Johans Poyns to Nymegen gebracht ende alnu weder op Arnhem getranfporteert was, bevonden zyn, neffens drie Zeegelen , 't weeten id groote Dependent, id zeegel ad caufas ende noch een Contra Zeegel, alle der Stadt Zutphen, in 't eropenen deflelfs Kiitkens, datgefchiet is durch die Heeren Commiffarien M s Willem van Gent Raet en Boudwyn van der Boe Reekenmeefler in byweefen Steven Bentinck ende M's Gerrits van Zuchtelen Raetzverwanten ende Johan Auercymp Secretaris, Geranten der Stat Zutphen. I. "perftlick zeker Privilegie gegeeven der Stadt i-/ Zutphen durch Graeve Otto, beginnende innotnine fan&c& individue trinitatis , in date Dufent een hondert *t Negentich: geteyckent met die Letter A. 2 Noch een brieff wefende van Hertoch Karei van Bourgonie.. beginrende Charles paria gr ace de Dieu, in date XX- ^Ju'y Dufent vier Hondert vier ende 't foeventicbi inhoudende infertie van Duyts geteyckt snit A. Noch  x6 STUKKEN VOOR DE Noch -een Privilegie by Grave Reynolt gegeeven van de fryneyt op ten Tol to Lobid, beginnende aldus: NosReynaldus Comes, in dato Dufent tzvee hondert ende t foeventich, feria quarta proxima-poft do* minicam reminifcere geteykent mit B. 4. Noch een brieff, weezende opdracht by Wolter Her to Keppel gedaen van 't Vierdendeel van de Gruyte tot behoeff der Stadt Zutphen, beginnende Nos Wollerus, in date Dufent Driehondert zeffennè twintich op dach Mathie Apli. geteykent B. 5. Noch een waerfchaps brieff by Graeff Reynolt der Stadt Zutphen gegeven vandrye deelen der Gruyte, beginnende: Wy Reynolt Sane des Graven van Gelre in date Dufent drie hondert ende zefs ende twintich op S'. Mathys dach geteyekent C. 6. Noch zeker privilegie gegeeven van Hertoch Arnolt, van dat EIff Dorpen 't weeten vyff in de Graefffchap ende zede in Veluwen van id Bier ende Wyn dar zy binnen Zutphen haelcn, accys fry te tappen" beginnende: Wy Amold etc. in date dufent vier hondert vyff ende dertich : oponfe liever f rouwen purifica* tionis. 7. Noch een Confirmatie brieff van de fryheyt ende recht der Stadt Zutphen gegeeven by Reynolt alste fonne des Graven van Gelre beginnende: Nos Rey naldus fenior Filius, in daté dufent drie hondert fefthyne feria quinla poft omnium San&orum, geteyekent mit D, 8. Noch een quitancie brieff van den Here to Keppel van de Gruyte, beginnende: Wy Szveder Her to Voorst ende Keppel in date dufent vier hondert negen ende 't foeventich op ten Goensaach na Paesdach 9. Noch een Confirmatie brief van de Tolfryhcyt to weerde gegeeven by Rodolph Roomskeyfèr, 'beginnende aldus: Rudolphus dei gr at ia, in date den ?3cn Juny anno dufent twee hondert LXXXII. 10. Noch een opdrachts brieff gedaen bv Her Johan Her tot Bylant. tot fordel der Stadt Zutphen ge* Jeegen daar van die helfte diefelve Her Johan hielde) Van Ricolt praeft. to Zutphen ende dat vierdendeel die VQorf. Her Johan hielde van den Hcére te Keppel .vT> ;0' wt  VADERLANDSCHE HISTORIE. 17 tot Zutphenfchen rechten, beginnende aldus : in den naemc des Heeren Amen, Wy Ricoh in date Dufent Drye hondert XXVI. op St. Mathys dach. 11. Noch een 1'chultbrieff der Stad Zutphen van Hondert cleynder pennongen voer een vierdendeel van dyeGruyten, dewelcke die Her van Keppel der Stadt Zutphen in Erfpacht gegeeven, in date Dufent Driehondert zefs ende twintich op St. Mathysdach, geteyekent mit die Letter E. 12. Noch een Confirmatie brieff van de privilegiën der Stadt Zutphen, gegeeven die lelve confirmatie brieff by Jen Sone Graeff Reynolt beginnende: Not Reynaldus filius in date Dufent Drye Hondert Ach ■ thyne in crajiino Lucia Virginis, geteyekent F. 13. Noch een privilegie van den Gerichte der Stadt Zutphen gegeeven by Reynalt Grave to Gelre in date Dufent Dtie hondert Dertien des Saterdacbs na St. IVÏartyns misfe trarslation: beginnende: Wy Reynolt &c. geteykent mit K. 14. Noch een privilegie van de fryheyt op eenen nyen Tol to leggen in den Lande van Gelre beginnende tVy Reynert Here van fchoonevorst in date Dufent Drie Hondert Neegen en Vyftich op St. Êlafius dach , geteykent aldus T. 15. Noch een privilegie van gelycken nyen Tol gegeeven by Edwart van Gelre, beginnende, Wy Edwart van Gelder in dato voorfr: geteyekent mit O. 16. Noch eene Doefe mit vyff pampieren Cedullen ende eenen beziegelden zoenbrieff in Franchyn, wefende onder den pampieren eene, daer op ftnndtaldus, cedul voor onfen Genadigen Here gedtdir.dt , antreffende Rronckhorst, ende den van Rocrlo, er,de op te doefe alfo: den zwoenbriejf tusfchen der Graaffchap van Zutphen und der Herfchap van Èorclo mitten copien verbonts derfelver Lantfchappen■ 17. Noch een interpretatie Reynolts des Graven fore van Gelre op 't ftuck van woêker daer mit d;e ftat Zutphen nyet to befweeren, beginnende a'dus Wf Reynout des Greven Sone in date Dufent Drie hondert Twee ende Twintich des anderen Daechs na jaersdach. UI. :'Er B 18. Noch  18 STUKKEN VOOR DE 18. Noch feecker brieff, in franchyn van vier befchreeven blaederen, inhaldende die huldinge Coningl: Majefteits by den Graefffchap Zutphen gefchiet, be* ginnende, Wy Philips van mommerancy etc. in date den XXVHen Aprilis XVc LVI. 19 Noch een verbontsbrieff des quartiers van Arnhem, beginnende aldus; in den naeme des Heren* Wy Henrick van Middachten etc. in dato Dufent vier hindert achthyn, op ten Darden dach in de mey mit zekere transfixbrir ven daer doer geileken. 20. Noch een Verbontsbrieff des Quartiers van Nymegen , beginnende aldus: in den naame des Heeren : Wy Gysbert van Bronckhorst. in date Dufent Twee Hondert Achthyne den derden dach May. 21. Noch een Verbontsbrieff van den Overquartier beginnende: Wir Gerrit van Flodorp etc. in date Duifent vier hondert achttien, den derden mey. ii. Noch een Verdrachtsbrieff by Banner Heeren Ritterfchap ende Steeden der Graeffchap Zutphen, mit die Stichtfchen van Utrecht gemaeckt beginnende aldus: Wy Henrick Her to Ghcmen e/ee. in date Dufent Vier Hondert,t Negentich 's macndachs postgalli. 23. Item een fchultbrief des Drost des Lants ende der' Stadt Zutphen van 111= en LXXII goeden averlenfchen golden gulden,-bekant Henrick Haeck, beginnende aldus: lek Henrick Pier to Wifs etc. in date Dufent Vier Hondert ende Vier ende Viertich op Philippi et Jacobi. 24. hem noch confentbrieffoffbelofsbrieffvanghien vestnisfe in ende oick binnen een fierdel van een myle buyten der Stadt Zutphen te legghen, beginnende: Wy Willem oltfte Sqnne to Gulick etc. in date Dufent Drie hondert acht ende 't Soeventich des freydaechs na carnis inventionis. 25. Item noch zeeker privilegie van twee frye Jaermarten etc. beginnende aldus; Alle furften ende Hee. ren, in date Dufent Vicrhondert en twintich 26. Noch confirmatie op 't Traftaat voor VenIo, beginnende Philips by der gratie Gods : in date XXVIHen Mey. XVc LVI. 27. Noch een fchultbrief by Hertouch Arnolt van Mm gul-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 19 Illm gulden, an die van Zutphen gedaen, beginnende aldus: JVy Arnolt: in da e Dufent vier honden LIX des Sater dachs na Vi&uris. 28. Noch een geleytsbrüff by Jan C,rave van Hol* lant den van Zutphen gegeeven - beginnende aldus: Wy Johan Greve van I tenue gouwen in date Dufent tivee hondert negen ende '/ negentich, des maendaechs na driet tien dach. 29. Noch een mandement van de br uvverye, beginnende: Maximiliaen ende Philips etc. in date den XXen Juny Dufent Vier hondert vier ende tachtentich. 30. Item noch eene bekentenisfe van Hartouch Ado'lph van Quyticheldinge van pontfehattinge by den van Zutphen gegeeven in date Dufent vier hondert zeis ende 't festich des Dor,nerdauchs post mathei. 31. Noch een Confitmatie brieff der privilegiën der Stadt Zu phen gegeeven , by Miximiliaen Hertouch .van Bourgonien in date Duifent Vierhondert een ende tachtentig den vierden dach van Oist. 32. Noch een brieff des oops van de Drye Deelen van deCruyte tot behneff der Stadt Zutphen, beginnende: in den naam des Heeren Amen; Wy Reynoult jn date Duifent Driebonden zefs ende twintich op St tnathys dauh. 33. Noch confirmati brieff op te privilegiën der Stat van Zutphen gefchiet by Hertouch Arnolt anno Duifent vierhondert drie en tvvimich. 34. Item noch een fchult bri ff van Hertoch Adolph op' te betaclinge van de yrfte fch utinge, in date Dufent Vier hondert zesfentfes ich des Donredachs post mathei Apodoli. 35 Ncch zeeckere brieff daer by durch den Heren van Culenborch geconfenteert wert der Stadt Zutphen eeniger anderer onvryer luyde gnet by oer vrye guet te moegen laeden, beginnende Wy hebrecht Scencke etc. in date Dufent Drie hondert Vier ende Veertich op St. Jansdach to midfomer. 36 Noch zekere brieff, daer by Hertouch Kaerle fyner onderfaten bekrefftiget ende geconfirnïerr hefft zeekere daer in geinferierde articulèn , beginnende: Ba Wj  ao STUKKEN VOOR DE Wy Kaerle van der genade Gans , in date Dufent Vyffhondert ende eene, op ten hilligen palm avont. 37. Moch zekere confirmatie brieff op ten privilegiën der Stadt Zutphen, wefende diefëlve brieff gegeeven by Hertoch Arnolt, meldende meede onder anderen , dat men giene Officiers in den Lande fetten fal dan Gelrifche gebaren off daer geërft ende gegoet, noch oick egheene andere fyneflaeten. Stede off ampte te bevelen: beginnende, Wy Arnolt van der Genade Gaets, in date Duifent Vier hondert drie ende twintich op St. Margriten dach der heiliger Jufferou. 38. Noch een privilegie van twee Jaermar&en, te weeten op St. Philips ende Jacob ende d'ander an to gane acht daegenvoor aller hilligen der Stadt Zutphen gegeven, beginnende Wy Reynoult, in date Dufent vier hondert ende twintich op St. Johans dach decollationis. 39. Noch een fchadeloosbrieff, inholdende verfcheyden puntten, beginnende; Wy Willem by der Genaede Gaets: in date Duifent Drie hondertLXXll op ten hilligen Cruysdach als men fchryft exaltatio. 40. Noch een gelofftebrieff van id lant van Zutphen nyet to fulien verfetten, noch vercoopen noch die Stadt Zutphen te betimmeren laten mit flaten noch borgen, ende dat die Stadt Zutphen tolfry weefen fal, gegeven by Mechtelt by der Genaede Gaets Hertog, hinne van Gelre in date Dufent Drie hondert Vyff ende 't foeventich des woensdaechs na St Agaten dach. 41. Noch averdracht der.Dryer Hooftfteeden van Nymegen, Zutphen ende Arnhem, van d'ene fonder d'ander geene pontfehattinge to fulien confenteren, beginnende: Wy Burgemeejleren etc. in date Dufent Vier hondert een ende V foeventich op St Peters en Pouwcls avont Apof oiorum. 42 Noch een Wisfelbrieff van verfcheyden (lukken lants, gehalden tusfchen den Praest ende Thefaurier to Zutphen, ende der Stadt Zutphen , beginnende Univerfis prafentes literas etc. in date Duifent drye hondert Viertieh achte, s^dardendaechs na Pinxteren. 43. Noch een transfumpt betreffende zekere Drie Du-  VADERLANDSCHE HISTORIE, ar Dufent alde fchilde hercomende van Frou Mechtelt van Gelre Gravinne to Cleve beginnende: Wy Johannes Vyge etc. in date Dufent Vier hondert LXII, Sater daechs nae onfer liever frouwendach conceptionis, 44. Noch een Confirmatie brieff op te privilegiën der Stadt Zutphen gegeeven dielelve by Hertoch Adolph in date Duifent Vier hondert Vyffende 't foeventich neist na St Agnetendacb virginis. 45. Noch eenen Reversbrieff off de non priejuditio by Keyferlyke Majefteit Kaerl gegeeven op't inwilligen van drie Hondert Duifent gulden, in dato Duifent Vyff hondert foeven ende viertich den thienden dach van Septembri. 46. Noch een confirmatiebrief Alberti romanorum Regis op 't privilegie van de Tolvryheid to Weerde de'Stad Zutphen gegeeven, beginnende: Albertus dei gr at ia in date Dufent twee Hondert negentich negene. 47. Noch een avergiffts brieff van den marsch, beginnende: Nos Reynoldus etc. in date Dufent Driehondert Achthyni crajlino nativitatis b * marie geteickent E. 48. Noch eenen Koopbrief? van den felven mars, beginnende: Nos Reynaldus etc. in date Dufent Drie Hondert, neegenthyn in crajlino michaelis archangel; beteykent G. 49. Noch een Confirmatie brief Hertoch Adolphs op te privilegiën der Stadt Zutphen gegeeven, beginnende : Wy Adolph etc. in date Dufent Vier Hondert Vyf ende ,t fefiich op Donncrdach neest na St Agaten dach. 50. Noch een confent brieff des Rooms Conincks Maximiliaens, van den Tol voor Zutphen an de Stadt Zutphen to moegen verfat werden ,in date Dufent vier hondert zesfe ende tachtentich, den VIII n Dach van Meerte. 51. Noch die Eedt by den Z. Prince van Orangien Stadholder Key. Majts der Stad Zutphen gedaen, beginnende Wy Reyner van Chalon etc. in date Dufent Vyf hondert Drie en Veertich den XXIV Septembris. 52. Noch die Lehenbrieff van Helbergen, beginnende: Philips etc. in date Duifent Vyf hondert zes und ,t fefiich den XXIX-n Septembris. B 3 53-  22 STUKKEN VOOR DE 57. Noch pri ilegiebrieff van de Tolfryheyt to Weerde, die Stadt Zutphen by denRoomskoninckPhi Tips gegeeven, beginnende, Philippus in date Dufent Vyf hoi dert zesfe, octavo ydus rmrtv. 54 Noch zekeie brieff, daer by Wilhelm HeiTOCB, van Geve der Graaffchap Zutphen confènteeft oere aenpart an zekere ingewillichte ftuil bjl den Lande van Gelre ingewiiiicnt, mit peniioen 'vernantg 1, ie mogen werden in date XVc XLIII am twici 1 dach July. 55 Noch zeker mandement in franchoys tegen die van Arnhem , betreffende die Brouwèrye in dato den yrlten Aprilis Dufent Vier hondert Vyff ende 't (be« ventich, 56. Noch zeeker brieff Hertoch KaeHs daer bv zyn F. G. gelaefc nyet off nergent te verjonnen off geftaeden fulien dat op Vyff Dorpen in Veluwen off ten platten lande fbl gebrouwen worden; beginnende, Wy Kaerl van der genaden Gaets, in date Dufent Vyffhondert en XXI den XXVII-n dach des maents January. 57. Noch zeekere brieff Revnolts Soone des Graven van Gelre, daer by belaeft, fo wanneher hy re* girende Her fyn fal , als dan to fulien confirmeren alle hantfellen by zyne Voerfaederen gegeeven- inholdende diefelve brieve meede van de fryheyt op ten 'lol to Lobed , beginnende: Wy Reynout etc. in date Duifent drye hondert vier ende twintich , den eerflen fondach na mitfaften ■ 58. Noch een Condfchap brieff van de fryheyt der Stadt Zutphen op ten Tol te De venter gepasfeert voor de Stadt Nymegen in date Dufent Vier hondert LXV op maendag na conceptionis 59. Zeeker befegelde brieff meldende van twee Dufent gulden die de Stadt Zutphen to kofte gehad van den beleen voer Buiren om diefelve weder van de pontfchattonge to moegen lichten, beginnende: Wy Arnolt etc. in date Dufent Vier hondert Vive en Dertich, op onfer Lieven frouw en dach to lichtmisfen. 60. Noch een Verbontenisbrieff by die vier hooft ende deels kleyne Steeden der Furftendornbs Gelre en  VADERLANDSCHE HISTORIE, aj ende Graeffchaps Zutphen, beginnende aldus: Wy FrederickHer to Bronckhorst in date Dufent vierhondert negen ende negentich,op St Beters avont ad Vin • CU6i Noch een privilegie van eenen fryen Jaermarck by Hartoch Caerl gegeeven , in date Dufent Vyffhondert acht ende twintich opten XXI- Novembns. 6a Noch eene beloftenisfe by Coninck Philips van de Confirmatie der privilegiën der. Graeflchap Zutphen in date den XUb" dach oftobns XV<- XLIX. • 63. Noch zeekere brieff Hertoch Kareis, van de portie van de groote fchattinge over die Graeflchap Zutphen inhaldende verfcheyden puntten in dateXVo XXXII den IV^ dach in augufto. 64.. Noch een opdrachtsbrieff, gepasfeert voorden fcholte van Zutphen by Gerrit van Osfenbroick van zyn gerechticheyt als hy an den Tol to Zutphen to Waeter ende to Lande hadde tot behoeff der Stadt Zutphen: in date Dufent Vier hondert Neegen ende tachtentich, fondachs na Magdalena. 6k. Item noch een privilegie brieff, gegeeven den van Zutphen by Hertoch Willem van Guhck, in da>e Dufent Drie Hondert LXXII op dach exaltatio cru- , cis,geteykent mit die Letter P. ; 66 Noch zeker brieff meldende van vyffhondert averlenfche gulden die Andries Yferen Hertoch Arnolt gelient heeft, in date Dufent Vierhondert zefs ende TVrtich op St lansdaege euangelift. 67. Nofh zeker brief, daer inne Willem Sonne van Esnriont ende Ude Talholt gelaven Andnes Yferen dat t'endes den vvff Taeren binnen noch twee Jaererr to l\iïen verwerven, in date XIVc zefs ende Dertich op ten fondach na belaken pmxteren. 63. Noch zekere brieff, daer by Arnolt Hertoch van Gelre gelaeft Andries Yferen in plaetfe van brieven, die hy van de Verpanding des Tols to Zutphen had twee anderen te willen geeven, in date Dulent Vier hondert XXXVI op ten Sondach te belaken pin- ^"Noch zekere brieff, wefende opdracht gefchiet voor den fcholt van Zutphen by Willem Yferen ende B 4 zvn  24 STUKKEN VOOR DE zyn Huysfrouw van den Tol to Zutphen in da*. Tin fent Vier Hondert Acht ende tachtentich' 70. Noch zeker briefken gepasfeert voor Scheeperen to Ernbnqk daer inne Willem Sterk gelaeft 5£r den onmondigen Kinderen Andries Yferen? op te aver" g.fte des Pols etc. ,n date Dufent vier Hondert Acht ende tachtentich op ten föndach oftave penthecofte 71. Noch twee brieven van Greve Reynolt van den waetermoelen to Zutphen, voorts Visfc^rvenen. de Tolgerechtigheyr, voer een zeker fomme van peSmi gen, diene in date MufentsDne hondert endetwdve feria qutnta poft feffum beati bomfacii en d'ander Du- iZ£l]Ch0ndeT\ X1X eraPia0 Luce evangelifte,, de ene mit L. geteyekent ö ' 72. Noch twee verhevingen ofte ontfankenisfen van den gruyte der Stad Zutphen an twee Praeften to Zutphen, oiene in date Duifent Vyffhondert XXXII den LXVII^ Itnïcobastchm d3te DUfCnt V)'ff h°nde" zJ&7°Cu Cen Confi™atiebriefop te privilegiën der Stadt Zutphen gegeeven by Reynolt Hertoge vfn Gelre in date Dufent Drie hondert vier ende veertich de« Donnerdaegs na St Viétoris dagh. CS 74, Noch gelycke brief gegeeven by Hertoch Eduart van Gelre in date Dufent Drie Hondert een ende 't festich des manendages na St Vytsdach 7*. Noch eene brieff van denfelven teneur gegeven by frouw Mechtelt Hertoghinne van Gelre anno Du. fent Drie hondert ende vyffen t foeventich des Woensdages na i>t Agathen dach. 76. Noch zekere quitantie brieff van Twee Dufent Rynsgulden , die Hertoch Arnolt bekent hem by de Stadt Zutphen urgericht to zyn, in date Dufent vier hondert en t f jeventich des maendages na St. Agaten 77:.Noeh eene Quitantie van zes Hondert gulden fchattinge by tyde des Hertogen van Bourgondien in date Dufent vier hondert vier en 't feventig den zes en twinrigften Augufïi. fa 78. Noch een Confirmatie brieff van Dufent pont was uyt de watermolen, by Willem oltfte fonne to GU,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 25 Gulick gegeven , in date Dufentdrye Hondert Achtende 't (óeventich des Dinxdaeges Ha inventionis crucis. 79. Noch een fchadeloosbrieff van Hertoch Reynolt an die van Zurphen opte gelofte van oer deel belangende Twintich Dufent aide fchilden ter Derfaeé' ke des Dardendeels van den Tol to Lobid in date Dufent Vier Hondert achte , 'sDingsdaachs nae dartyn- ^80. Noch een privilegium by Hertoch Arnolt gegeeven den van Zutphen, dat zy nyet betrekber zyn voor eenige bencken in den Lande, dan to Zutphen in dato Dufent Vier hondert twee en dartich des faturdaechs, na onfer liever frouwen asfumptionis. 81. Noch een Confirmatie brief der privilegiën der Stad Zutphen van Hertoch Caerl, in date Dufent vier hondert twee ende 't negentien op ten maendach post dominicam judica. 82. Noch een privilegie by Mechtelt Hertouginne to Gelre gegeeven der Stad Zutphen van 'gerichte op ten mars , Helbergen, Worff etc. in date Duifent Drie hondert en LXXV des Wonsdages na St Agaten. 83. Noch feeker brief ken daer buyten op (laat aldus': Van der verbetering der JVynaldus Gulden etc. 1488. 84. Noch een fchuldbrief van Hertoch Arnold van Vyff Hondert averlenfe golden Ryns gl. an Andries Yferen in date Duifent Vier Hondert zeis endedartich des naeften Zaterdags naer hilligen Kersdag. 85. Noch Commisfie brief by Ricoldo praest to Zutphen van zeeker opdracht van Huys en Hoff &c. tot de Praeftie gehoerende der Stade Zutphen, gegeven onder zeeckeren 'lins in date Dufent Drye hondert, loeven ende veertich op Paesavont. 86 Noch infinuatie brieff vau Johan foone van Henegouwen an de Steeden van H->lland ende Zeelandt op te twee nye Zutphenfe Jaermarten in dateden XIX Septembris Dufent Vier Hondert twintich. 87. Noch een quitantie brief van Hertoch Arnolt van Achthondert gulden in date Dufent Vier hondert LlX op St Severynsdach 88. Noch quitantie brief van Gert'it Schimmelpen- B 5 ninc  26 STUKKEN VOOR DE ninck van Xllfc Ryns gulden in date Dufent Vierhondert LXXV op teri heyligen dartien avont. 89. Noch een procuratie brief die Ysrens, beruerende den Tol to Zutphen to moegen verfetten, in date Dufent Vier hondert foeven ende tachtentich s'Donderdaechs na St Agaten dach. _ 90 Noch een fcholtbrief Hertoch Willems van Gullek ende Gelre etc. bekant toe Stad Zutphen van XIL-golden Gelrifcbe gulden, in date Dufent Drie hondert Neegen ende 't negentich des Dinxdaeges nadenhilligen Pinst dach. 91. Noch een confent van den Rentmeeftervan Gelre Hubert Wolfs van 't Was uyte Moolens to Zutphen te mogen veronderpanden in date Dufent Vierhondert ende foeventich op ten Hilligen Pinxtavont. 92. Noch een Confirmatie van de privilegiën der Stadt Zutphen by Eduart van Gelre gegeeven in date Dufent Drie hondert Drie ende Vyfftich op St Gallen avont. 93. Noch twee brieven beyde in Latvn, diene in date Dufent Drye hondert drie ende twintich feria guarta pofl egidii d'ander anno Dufent Drie hondert XXI vigilia Andree. 94. Noch een bont mit Vyf beziegelde brieven op ten eene van defelve (font de decem florenis tl. . preedicatoribus 1438 pafche Andr. Tferen d'ander die flat zut: renfa . Kreynck etc. fchuldich XXV gl. ryns gl. Jaerlicx die darde, Zutphen, Jaerlicx onfer anne frouwen XXXII gl. gl. etc. op die lefte twee Nihil quia cancellatum. Dit navolgende zyn Pampirenfchriften. 95. Een misfive ende bekentenisfe den van Zutphen gedaan by Hertoch Adolph van Vlc gl. in date den IVen marty ende op Sacrament s dach artno LXXVII. 96. Noch een misfive van Kaerl van Bourgondien van fyn huldinge te doene in de Stad Zutphen in date anno LXXllI ultimo July. 97. Noch een placaat van Hertogh Adolph van d'ap-  VADERLANDSCHE HISTORIE. a7 d'apprahenfie to mogen doen in den Lande tem ZulSheri in date LW s donderdaechs na St Agaten dachP Q3 Noch een bu del daer op ftont: angaende die claringe an Eriglander holt op Veluweru onder die we Ee meede was een misfive van den Hertoch van Ge re in date anno XL1X, betreffindè dte queftte tusfchen die van Zutphen ende die Ritterfchap van Veluwen van defelve claringe. co. Noch zeker Cedulken doch nyet autenyck van een accoord tusfchen den Cleeffchen ende Gelde fchen , to weten dat die Cleeflchen gtenen lol feilen ontfangen tot Orlqy van den, Ge derfchen van eenige goederen in date Dufent II. XL11 ende LX . ico. Noch een Copie van een Commisfie tot id heffen van de oenningen van deCompofitie van GelSand in datfxiV? LXXIV den XXII- in Juoio bv Caerl Hertoch van Bourgomen gegeven om te weeten < ff de heffers meher ontfangen dan die Lotifenteeringe^ ^ Uamgh c , n „ weeh by Zutphen to halden by de Berkele in date XXIII 102.' Noch Vyff Copien van misfiven betreffende St Joriens rnarct. . - . \oï. Noch een Copie van een Commisfie des l.rtogen van B'.urgonien om fcha-penningen to heipen uvtfetten, komende van-de fwoene deslelfs Hertogen ende een misfive daer op dienende, ende vier Cedullen inhaldende drye autentycke ende drie Gooien van quitantien op te felve pennongen mit noch een Copie van een Cedulle op geruirre fchattinge ende eene atteftatie der Stadt Zutphen , daer inne dry paters bekennen, wat fy in de fchattinge gegeeven ende een misfive van Schimmelpennnck van de ichattirtge, an den Secretaris van den Hertoch van Bourgo- nieio4. Noch twee (laten, ende twee Reekeningen van defelven fchattinge, ende twee Cedullen, beginnende beyde antwoordt der Graaffchap Zutphen ^ende Copien eenes briefs van de Gedept/tierde van Zut* then an de Commisfarisfen van de Schattinge. * 105. Noch  S8 STUKKEN VOOR DE 105. Noch een patente in franchyn ende een an. der in pampier van den Roomsen Keyfer; daer inne hy gebieder, dat men lal Hertoch Willem altfte fon. ne van Gulick ende den Lande van Gelre genietenda ten èic. van de rechten in date XXJ1I 106. Noch Copie van de inwilligonge der Stadt van de Viertich Dufent gulden, daer luit fy mittériiHertoch van Bourgonien gecomponiert hadden 107. Noch een gedruckt placaat van Hertoch Wil • lem van Cleeve van 't Jus reprafematinnis. w°l"„f1? eenen1 bri<£ van Hert0Sh Adolph an de fctat Zutphen om geit to hebben. Q,IR9,^ Willem van Gendt Kaet ende Boudewyn van der Boe oick Raet ende Kekenmeyfter in Gelreland, als daer toefunderlinghe by zyn Excellentie gecommitteert zynde, zeekerCoffer mit jfere witte vertinde banden bellaegen ende een iloetel, daer toe behoerende, mit drie ziegelen (-als twee zynde van zilver, ende d'ander van peauter als 't  VADERLANDSCHE HISTORIE. 29 't fchvnO der Stad voorfr. tempt alle befegelde brieven ende ichriften, in deefen Inventaris, inholdende een honderdt en de elff articulen oft puntten gelpecificert ende aengeteyckent mits yerphchtinge, dat altvt.des van wegen Coninglyke Majetteits verfochtfynde, Wy die origineele wefende, inde voerl. Coffere fulien exhibéren, Vermoegens der misfive vanizyn Excellentie in date den Dartichtten Ottobris Xv*c LXXIV, ons gethoont ende daer van Copie autentick gegeeven zynde, 't welck wy oick mits deefen alfoe gelaeven te doen. Des to oerconde hebben Wy onfe Stadt Secreet ziegel hier op defen gedruct, ende by onfen gefwaren Secretaris doen onderteykenen. Gefchiet op ten neegenden dach January XVc LXXV. [Hier onder vu as gedrukt een zeegel in Wasch, overdekt met een papiere Ruyte.] (Onderflondt.~) Uit beveel der Burgerm™ Schepenen ende Raedt der Stadt Zutphen. (was get.~) Jo. AVERCAMP. N°. 4. Wy Burgerm™ Scheepenen und Raedt der Stadt Zutphen doen kondt, dat wy volcomelyck mechtich gemaeckt ende macht gegeeven hebben onfer heven rneede Burgemeefter Gaedert Barner Raetsverwant, Gerlich van Boerio ende Secretaris Johan Avercamp, fampt und | befonder om van Heeren ende  30 STUKKEN VOOR DE ' Mr Willem van Gendt Raet, ende Boudewyn van der Boe oick Raet ende Reekenmeefter in Gelderland O mniK-fanslen, to ontfangen die privilegiën fampt an-' dere Schriften , wetende in feeiterCoffer mit witte vfere vertinde banden, achtervolgende zeekeren Inventaris daer van gemaackr ende Recepislè daer achter aengeftalt, mit ome fecreet zegel beveftiget , mit oick noch zeekere andere fchryften weefende in etn'cke andere Cofieren ende beruilende ..p te R kencamer fyner Majelteits onles allegenadiglren Heren to Arnhem m ciaft zeekere misfi.e by fyne Excellentie daer op -gedepefcheert, und betreffende id voirfr inventaris ende Kecjpisfe daer op gemaeckt ende van den anderen voorlr ichntten toe geeenoere quitantie, dewelcke qunantie by bun.alfóe toe geeven wy al genets in cracht deefes geapproheert ende beveft'igt hebben ende approbeeren ende beveiligen by deefen, woe dan oick zy Volmechrigen aldaer funst in der faeekenfullen doen moegen al 't geene dat Wy fe|f\ daer inne uytrichien mochten, wan Wy teegemvoirdich weren dat insgeljcx Wy by defen approbeeren ende beves' tigen inmier argelist, oerkonde onfer Stadt fecreet ziegel op 't fpatium defes doen ende heyten drucken' T vvw>Ven t0 ZutPhen den negenden january XVc N°. 5- \\fy hier onder beteykende Volmechtige der Stadt V V Zutphen bekennen uyt handen der Heeren Com. -niisfaris'en M Willem van Gendt Raet ende .Mr Boudwyn van der Roe oick raet en Reeckenmeefïer Coninglyke Maiefleits onfis aller genedigen Heeren in Gelderlant deefe hierna volgende Schriften, dewelcke naemaels in zeekeren anderen inventaris, to maecken van de verdere fchriften op te Rekencamer be- rus-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 31 ruftende geftalt ende als dan daer van vorder Recipisfe gegeeven, ende daer mit deefe teegenwoerdige eedodet werden fal. Irftelick een reeckeninge Everts van Olst onder Rentm:der Stad Zutphen van den Jaere LXIII. Noch eene Reeckeninge deslelfs Rentmeefter van den aare LX1V. Noch drie Rekeningen van den felven Rentmr,die. nende op 't laer van Vyff ende 't Sestich, alle drie. Item noch twee Reekeninge gemeltes Rentm « dienende beyde op 't Jaer van LXVI. Noch eene reekeninge dick geruirtes Rentmeefters van den Jaare LXVII. Wie eelyckfals drie reekenboecken Lambert Lauwermans& AvOTentmeefter der voorfi- _ Stadt van den Taere van Neegen ende "t feftich, mit zeeker boexken,wefende id Copiarium dienende op t felve Jaer. Noch eene Reekeninge deslelfs Rentmeefters van den Taare 't Soeventich. Noch die lefte Rekeninge t weten van t Jaer van LXXII, die noch nyet volcommen is, dan eyndet op Sondach na Mathei 'in 't felve Jaer, Henricx van der maefe aver Rentmeefter der voorf Stadt Zutphen. Item noch id Borgerboeck der Stadt Zutphen te wee ten daer ir.nc die Borgers beëdet zyn , beginnende in den Taere XlVe acht ende t foeventich ende eindende anno XVc LXXII op ten Donderdach na den hilligen P1 NochTd Tinsboeck der Stadt Zutphen beginnende op St Martens dach anno LXVI ende eindigende anno LXXII op St Martensdach. Noch id waerboeck der Stad Zutphen, beginnende alfoe dat waerboeck voorfchreven: anno LXI eynde anno XVc LXXII op ten geërfden dach na den Sondach Cantate, van groote lange ende fmaele blaede- Noch id Gichteboeck der Stadt Zutphen, begïnnenaldus; Gichteboeck de anno 1561 eindende anno LXXI op ten geërfden dach nae Francifci. Noch id Margengaefs boeksken, in cleyn formaet der Stadt Zutphen, beginnende anno 1478 op raaen- dach,  32, STUKKEN VOOR DE dach, na Cantate ende Eyndende anno XVc LXXII optenDinxdach na Margareta. Oerkonde defe mit onnamen onderteickend op ten XIII* January XVe (was geteekendt) Gaert Barner. Gecrlich var Bocrloc. Jo. Av er camp. N°. 6*. 't Hoff van Gelderlandt, Aen myne Edele Vermoe heettdeelen Suppliant voir gende Heeren die drye daegen vacatiën in cracht van zyner Commis- f> ift gantzonderdanich te Gein deefen geruertby hem VJkennen Johan Aver- gevaceert,toegetaxeertund camp, woe dat hy hier be- taxeert toe by deefen voir voerens to weeten op ten yeder dach eenen gulden feilen Novembris XVc und voir id grofs van den LXXII mit zeeckereCom- Verbael by hem den Com- misfie der Werdiger, Wal- misfarisfen overgelevert gelerten, Erentferten und thien ftuvers belopende to fromen Heren Wiihelm famen Drye gulden und van Gendt endeBoudewvn eenen halvenvuxi twintich van der Boe refpective guede ftuvers 't ftuck Or- Raeden endeRekenmcefter donnerende den Land Rent- Coninglyke Maiefteit, al- meefter Generael Gedeon hier in Gelderlandt, Com- van der Houve den Sup- misfarisfen , gefchiet is pliant, die felve drie und geweest van Zutphen to eenen halven gulden vuy- Deventer aen de Weduwe ten penningen van zynen Hislinch ende anderen, ontfange te betalen , die om van defelve te ontfan- welcke hem derhalven in gen ende recouvreeren ee- 't vuytgeven zyner Reec- nige fciiften, zegelen ende  VADERLANDSCHE HISTORIÉ. 33 keninge , mits overbren- de brieven by zeekeren felsende beneffens defe he- daeten in de eroveringe der hoirlicke quytantie gepas- Stadt Zutphen aldaer vuyfeert fullert worden, daer ten raefshuyfe verbracht ende foe behoirenfal. Ac- ende to Deventer by denturn tho Arnhem den XX » fel ven perfonen gelaeten, January XVc LXXV. ende funst ais gemelte Qivas gei.') Commisiie wyders mede- v T. Roos. brencht, unddathythoDe- ven'er aengekommen wefende, aldaer om te volbrengen t effect derfelver Commisfie, heft moten vaceren wes aen den derden dach, alfo dat hy op ten VIII™ derfelver maent weeder binnen Zutphen gekomen is, alwaerhy gebefoigneert heft, als zyn Verbael desfals gemaeckt wyders met brengt, dat oick hy vuyt beveel derfelver Heeren gegeeven heft atteftatie van de qualiteit der Cantzeïryen gemelter Stadt, daer inne hy diefelve op ten derden dach nae de voorfchreve eroveringe bevonden had, beyde foo verbael als atteftatie allenthahen lanck zynde, und op dat nu hy desfals verfueckthy Uwer Weerde, Edele ende Lieve taxatie ende ordoiinancie van de voorfr. drie daegen, fanrpt verbael ende atteftatie optenLantrentmeefter Generael, fo diefelve in gueder equiteit bevinden fulien te behoren. (Onderftondt.') Ick Johan Avercamp bekenne vuyt handeh des Landtrentmeefters generaels Gedeons van den Houve ontfangen te hebben alfulcke vierden halven gulden hier boven gefchreven. Aét,um to Arnhem den XX^Jan* uary. XVc LXXV. (wdS gei") 4 Johan Avercamp4 III. Deel. C No.  34 STUKKEN VOOR DE * N°. 7. 't HofF van Gelderlandt, A Izoe die Hertope van gefien hebbende defeende -f*AIva etc. zeeckere 't fchryven, van fyne Ex- Commisfieopons Wilhelm cellentie in defengeruert, van Gendt, ende Baudeheeft den HeerenCommis- wyn van der Boe, relbecfarien in deefen benoempt. tive Raeden s'Conincx aL toegetaxeert, und taxeert hier op ten XX " dach Notoe by deefen, ter caufe vembns laarstleeden heeft van oire aengetogen vaca ■ laeten depefcheren met betten ende moey ten, to wee ■ lastinge om ons binnen der ten Mrs Willemen van Stadt Zutphen te transporGendt Vierüch daegen, teren, ende aldaer die brieund Boudezvyn van der Boe ven," reeckeningen , rezoevcn unddertich daegen, gilleren eic der Stadt voiri', yedere dach tot Veertich ende der Stads Zaecken guede Stuver 'sdaechs, und aengaende mit eenige andedaer en boven, noch drie re zaecken t' effectueren gulden XVI ftuvers, by nae vvyder inhalt derfeloer Lieden verlacht, als ver Commisfie, ende van blyckt by de verclarunghe onfen bef >igne Rapportaan hier by gefuecht , Bek- zyn Excellentie te doen pende te [amen in gelde Ter caufe van 't welcke Hondert Zoeven en Vyf* wy aldaer ende oick tot ■ tich Carolus gulden und Nymegen by zyn ExcelVyfthien ftuvers, und ee lentie in 't reyfen, (hl lignen halven, ad twintich gen ende weederkeéren van guede fluver 't Üuck gere- den XXIV^ dach Noverakent, omme by den Land- bris totten XXI V«iDecemrentmeefler generael Gede- bris beyde incïuys elcx on van der Houve vuyten gevaceert hebben ,• belopenningen van zynen ont- pende XXX! daghen ; Enfange betaelt to werden, de ick Gendt noch ter eau die welcke hy oiren Lie- fe van dien toe Nymegen vden dienthalven beiaelen gereist op ten XXVIIL-n fal ende wederomme in 't Decembris naestleeden , uytgeeven zyner Rekenin ende in 't gaen , ftil lig. ge (lellen moegen, daer fy gen ende weederkeéren ge* hem, mits overbrengende, vaceert III daghen; Belie- ve  VADERLANDSCHE HISTORIE. 35 beneffens defe behoirlicke ve deshalven mynen Heequytancie van den voer- ren die voirfchreve dagen noemden Conimislarisfen, ten gewoontlickenpryfete gepasfeert fulien worden taxeren, ende volgens bedaer ende "alfoe behoiren hoorlicke ordonnantie te fal. Acttim tho Arnhem lacten depecheren van beden XXIlIc.1 January XVc talinge op te LanirentmeiLXXV. fter Gedeon van der Hoe- Qiuas get.~) ve, navolgende 't fchryven T. Roos. van zyn Excellentie aen U Waerde ende Lieve gedaen. Ende boven dien gemerckt, wy omonfelastvoirfchreven te volbrengen, grootemoeyte en arbeyt gehadt als continuelick van de morgen vrooch tot 'savondts laet gebefoigneert hebbende, mitsgaedeis oick in 'tfuycken ende vifiteren der papieren charteren etc. Zoe op 't Stadhuys aldaer als elders gelegen, ende bevonden in den bedde pluymen , groote ftanck ende vuylicheit gehadt ende geleeden. beneffens dien noch in't vuyr, hout, keersfen ende Lansknechten - belooninge ter öirfaecke van de papieren etc. Belyve mynen Heeren in refpeele des voirfchreven is elcx van hen byfonder noch te taxeren ende toete leggen acht daegen, ende daeraff doen hebben behoirlicke ordonnantie als bo. ven* Dit Doende etc. (Onderfiond.) Wy ondergefch reeven Commisfarisfen kennen van de fomme van Hondert zeven ende Vyfftich Carolus gulden XVI ftuvers in de tauxatie op te andere zyde van defen begreepen van den Lantrentmeefter generaal Gedeon van der Houve betaelt ende vernuéght te zyn, elcx naer advenant , dat ons daer off competeerde; Ten oirconde defen ondergeteeckendt op ten XXIIIen January XV^: drie ende 't foeventich, ftilo veteri. (ivas getekend,') Wilhelm van Ghendt. Bauduin van der Boe. C a Ver-  %6 STUKKEN VOOR DE Tranfeat; als wefende Verclaringe van enige notelicke gedebourfeerde oncoffen gehadt ende gepenningen, ende zy alle daen by den Heeren Gomdeeze vacatiën mitten voor- misfarisfennrs Willem van gaende ordonnantie der Gendt ende Bauduin van Commisfarien te faemen der Boe, beyde refpective geflelt, ende den Contre- Raiden ende Reekenmeerolleur volgende de mis- fleren in Gelre , in 't five van fyn Excellentie reyfen van Arnhem naer geordonneert te betalen. Zutphen, ende 'tweederAéhim den XVI January keeren van daer op Aern*575 vorfr. hem, ende voorts op Ny¬ megen. In den eerften voor Zutphen op de . Brugge, foe detimmerluyden, reparerende defelve brugge, de karre der Commislarien nyet en wilden laten pasleren. - 11 Van een decxel op een kiste te maken, daer inne verfcheiden papieren befloten zyn worden IV gg. Eenen Cryschman van enige papieren re recouvreren ende den Commisfarisfen ter handen te flellen XVI tl. Enige buschfchutten van den Commisfarien een ftuck weegs van Zutphen op Arnhem te convoyeren. IX ë&. Den portier van depoortet'Aernhem, des avonds na zefs uhren wedir te openen. VI Ég. De Voerluyden die enige kisten ende 'kofferens mit diverfche charteren ende brieven etc. gevuert hadden, hebben des nachts t'Aerghem in der Herberge verteert, 't welck de Commisfarisfen betaelt hebben. XVIII fg. Van defelve kisten , Cofferen ende brieven mit een karre te doen brengen vuytet huys van den Reeckenmr. voirfchreven tot in de Reeckencamer. IV fê. Van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 37 Van twee Cofïeren mit papieren ende allerhande fchriften te doen brengen , van de Reeckencamer aft'tot op 'tVeer voor Arnhem en voorts na Nymegen getranfportee. t ende in bewaerfaemerhandt van zynder Excellentie bedelt te worden. III Êê VI §. Om defelve mit een fleey langs d'yfs over de Ryn te brengen. II Éê. Den Wagenman, die gebaed was, om defelve van de proost aff tot Nymegen te vueren. VII fg. Van de voorfchreeve Cofferens over den Wahel te brengen tot in 't Logement van den Heeren Rekenmeefters Voirnoemt. IV ©. Somma : beloopt te faemen 't geene by den Commisfarien voirfchreven ende heure dienaeren ter zaecfcen als boven verfchoten is III. tê XV f. VI §. van XL groten Vlaems 'tpondt, defchellingen ende penningen naer advenant. Alzoe dit een Extraordi- fVck hebben dedienaers naris ende odieufe faecke 'van de Commisfarisfen geweest is, daeromme de veele moeyten, arbeytenCommisfarisfen Haer Die- de neerftigheit gedatn in naers, in plaetfe van an- 't opraepen , verleefen, deren gebeficht hebben, ende verfleyen van degroozy voor de twee Clercken te meenichte der Regifteder voorfchreve Commis- ren, Chartren ende brie» ïarisfen t'famen gepasfeert ven,mitsgaedershetwechzes gin. zonder in confe- ruymen van 't hcltwerck quentie getrocken te wer- van kisten kasten, doefen den. Actum Arnhem den ende anders, t'Zutphenin XVL January 1575. 't Raidthuis in de groote Raidicamer ende de twee Cancelrien verftroyt ende in ftucken geliaegen liggenC 3 de.  38 STUKKEN VOOR DE de. Ende hebben oock van gelycken gedaen in 'thuys van de Erfgenaeme van Hackfoirt, daer de geweefte Crave van den Berge zyn Hoffgehalden hadde, alwaer zyoick bevonden hebben, in vier Cameren ende voorts al let huys deur, een grooten hoop van brieven ende papieren, under de veeren van de bedden O die aldaer v.uytgeftort lagen:) ende in't bedtftroey, voirts onder 't holtwerck ende fteenen ende andere vuylicheyt onder een verflroyt liggende; Ende hebben voorts ïneede neerllehcken doerlbcht de huyfen,daerdeCom« misfansfen verllaen hadden, dat ennige Capiteinen, Hopluyden , oft Crysch Overflen gelogeert (hadden. Daer toe ende tottet gheene voirfchreven iisilchneerftelick vroech ende laet (: meest alle den tyt dat de Commisfarisfen aldaer gevaceert hebben, wel omtrent drie weken lanck geduirende; ) employerende, in't weïck doende, zy niet alleen veel arbeyts gedaen ende groote moeycen gehadt, fon der oick heure kleederen zeer verfleeten ende bedurven hebben, verfouckende dat myn Edele Heeren in reïpeéle van dien, hen daer voir gelieve toe te fuegen ende te tauxeren voor eens de fomme van twelffkarolus guldens doch allet Hellende tot discretie ende moderatie van U myneq Edelen Heeren. (finderftond.) Hier van bedancken wy Gillis Engelen Clercq van den Raedsheer Gendt ende Jan Budding Clercq van den Reeckenmeefter Bauduin van der Boe goeder be. talongh van myn Heer den Lantrentmeelter Generael van Gelreland Gedeon van der Houve. Ten oirconde deefe ondergeteeckent op ten XXIIIe January XVc drie ende 't foeventich ftilo vet. Qcuas geieekent.,) Johan Buddingh, , Jelis Engelen. No,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 39 N°. 8. Aen myn Edelen, ende Vermoegenden Heeren Cantller ende Raeden in Gelderlandt. Geuen V. W. E. L. vnd G. in aller onderdenicheit feer dienftelicken to kennen Burgermeiileren Schepenen ende Raet der ftadt Arnhem, wie dat die Heer van den Lande boven menfchen memorie op dynstdacn. to vaftelauent oir Eerfamen Raet een furüehcken hcrteerdacb aen placht tho doen, 't welck by den Rentmeifter van Veluwen betaelt wurde, waervan ly iupplianten van onverdencklichen jaeren in ruflelickeposfesfie ende gebruyck fyn, foe waell by hopchstlof. flicker memoden Key. ende Co. Mes order aller genedichften heeren tyden, als allen vurfurften vnd heeren, daerinne fy fupplianten nu etliche jaeren by den Rekenmei lieren turbiert worden, ende deferoererloillicker posfesfion, nyet wetende vuyt wat oeriaecken, onuerfchult ontfalt : foe dan hoechberumpterKey. ende Co. Mts. genedichst geloeft ende gefwoeren die landen by oeren rechten preuilegienende yaii1 aldts woell herbrachtengebruyeken (wie defer is) thohandthauen ende mainteneren, wie dan oeck der hoechgeboeren Fürst onfer gen : Heer Don Loys deRequefensende Cuniga Commendador Major de Caflille enz- ïtziger Gouverneur Generael aver fyne M. Eerffnederlanden der Lantfchap op oere overgegevene remonftrantie genedichlich verheiiTchen endetoegeiacht, gelanget demnaö aen V. W. E. L. vnd G. der op feer dienstliche begeeren, dat die feluige den yurff: Rekenmeifteren daerinne berichten ende beuelen willen, dat oer W. ende L. gellaeden dat der vurlT: Rentmeifler van Veluwen die van den verleden jaeren onbetaelde gelagen (alwaer den Wolgeboren Graeft van Megen lofflicker memorien Stadholder enz. reprelenC 4 te"  4© STUKKEN VOOR DE terende den Landfurfte, oeckimleften by aver ende aen geweest) betaele, ende die geboerlicke terunsh v'w^r £f-«er-dacns verrichte, vnd dat i A,r r v,"d G' dle hantdaeraen halden wilJen, dat iy Jupphanten by oere gerechticheyt ende lehck V WgeF^yTk ^a"dthavet moegen werden, gelyck V. W. Ed. L. vnd G. by oere gerechticheyt Begeren geiterckt tofyn: Daermyt fy fupplianten nyS veroerfaeckt moegen weerden defenthaluen daer fich iulcx geboeren wierdt, wyder verfueck (des fv Helier vermydet faegen) tho doen. Dit doende , enz. (In pede flondt.) De principale van defe Req. was in den Radeouergegeven, diele hier m de Camere fchickte by den Raed'sheer van Gendt den IX Feb. 1575 Jk heb myne Lezers tot deefe Hukken op D. II onder No. 106. verweezen. De Faficlavond, waar voor men hier de huldingen en eeden van Keifer Karel en zynen Toon inroept, was van oudsher ook in ons land, een der vrolykite tyden der ruwfte der onbandiglte, welke het geheela jaar opleverde. Teeren en flempempen was dan het algemeene werk. Ik zou met een aantal overoude voorbeelden uit Reekemngen en andere ftukken kunnen aantoonen hoe het alstoen toeging; hoe tegens dat die dag aankwam aan de hoven onfer Voorvorken, Graaven en Hertogen, van alle de Officieren van Jullitie en ontfang de by hun gebeurde gelden, die men dan fpoelgeld noemde, (dat is geld om te verfpeelen,) moeiten worden overgebragt ; hoe der Vorflen gevolg dan in nieuwe kleederen verfeheen; hoe in de fteeden groote maaltyden, zulke eere maaltyden, als hierboven namens de flad gehouden wierden; enz. enz. dan dit zoude grenfen van eene gewoone noot te buitep gaan. Ik kan eetjt een brief van 1458, dié, nu in hec Boek AVaria gebpnden, van my ter Secretarie van Arnhem gevonden wierdt, met terug houden, ^ * Her-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 41 Hértnge van Gelre ende van Gulicb ende Greve van Zutphen. Guede Vriendel Omme trefliker faken wille, die ons noii hier haven te beforgen fyn , na dem men mit ons ommegect, ah gy wail vernemen fult, ende oick mede, foe ficb dit weder nu anjieit, en Vennen wy op flikken dach Wy U alrelailfien hadden dein feryven tot Grave nyet gekomen. En verlengen U dairomme den felvtn dach, ende oick to vorder te langer, omer der vaften der anflainder lyt desvastelavents wille, die feer na by, malck dan oich gerne vro* lich ende by huys is, thent op den jannendacbInvocavitneest komende, als dan taveniyde by ons tot Grave to tvefen in alrematen ende gelyck Wy U dat allct voir hebben doinfery. ven, genugedain J'oldt hebben. Ende dit felve hebben Wy onfen anderen Steden Ruremunde ende Zutphen oicb alfus doen feryven, ende dit te vorder, foe ! Cönincx. t Arnhem den XXVI Wi XV*- LXXIIIII. ltilo Communi. (Getekend.) J. Gramaye. Èn de ordonnantie voor deefe fomme was geqinteert doof Broeder Hekrick van Zutphen Guardiaen der Obferuanten binnen Arnhem en door Heer Derrick van der Kuyll Vader des vurff: Conuents daaronder. De woorden zonder aftreck der anderer aelmhfe enz. laaten zich verdaan uit twee Requesten een van 1545 aan de Koninginne en een van 1564 aan Koning Filips door die Obfervanten geprwfemeert, en waar in zy te kennen geven, hoe dat haar Cloifler ongeveer* Heb tusfchen XL vnd L jaren angenamen, dair thoevoeren gheen mans Cloefier in Arnhem was, dair men den dienst gaitz ordentlick dede ind tot eren gaitz ind den gemeyneri burgeren ind luyden tot felicheit datt woirt gattz preeckte, maar dat hun Cloofter tusfchen veele Conventen van derfelver oir den, als te weten Nymegen, Zutphen s''Heerenbercb en Amersfoort gelegen was, dirrhaluen dat hun termyn, ofbedeplaitze tot hun onderholt niet verre ftreckte, dat daarom Zalige hertoch Karet van Gelre hun door den Rentmeefter van Veluwe jaarlyks deedt geven om Gaitz wille ter week een tonne biers ende eyn porcie vleiscb tott XXV ponden {tot XXX ponden zeiden zy in 't laatfte verzoekfchrift) ende voor beuren brand fes vymrnen rys, dat dit alles ook zo by Hertoch JViüems tyde hadt plaats gehadt, verzoekende enz. en daar op wierdt hun L. ponden vergund. Omtrent de oprigting van dat Convent fpraaken zy niet naukeurig: ik heb die in de Kronyk op 't jaar J488 geplaatst, en dat uit een perkamenten briev, die my uit een boop fcheurpapier op de boven fekretarie in handen kwam. Ik kan hem hier ligt byvoegen. Wy Burgermeeperen Scbepenen ende Rait der flat van Arn-  VADERLANDSCHE HISTORIÉ. 4? Arnhem doen kondt ende bekennen, dat wy onfsgedeputterde vrunde mit onf fcbryften gefant hebben an den vtca. rins ende den gemeynen vader der myner bruder otrdert gebeytin van der obfervatien, vergadert in den capittellj lestleden tot Zutphen gebalden, ende hebben in onsfcbryften begeert to hebben een Cloefter van derfelver oirdenbyntien onfs prochien , ende die vurg: vicarius ind vaders hebben ons alfulcx gegunt ind togelaten , fo vern alst onfe heilige vader die pauwes beliefden, ind wy hem ene Stede wefen, dairfe bequamelicken mochten wonen, fo hebben wy an onfen heiligen vader die pauwes gefcreuen en de be* geerte to kennen gegeuen, woe onfe fcbryften ende begeerten dairvan geluyt mogen hebben, blyuen wy noch by ende balden dat van weerden. Des in oirkonde der wairbeit hebben wy Burgermeifleren Schepenen ende Rait vurff : oniï Stat Segell beneden op fpacium dijf briefs beyten ende doen drucken. Gegeuen Int yair ons beren dufent vierhondert Acht ende tachtentich des donnerdaegb na fente Mertens dach translationis. De woorden aenfchouwe gehadt hebbende op de tegenwoordige henauwtheyt worden met meer kragt uitgedrukt in een zoortgelyk Latynsch verzoek van de Minne - broederen van Nymegen van 1563 en noch in een van I5Ö8 , ook aan da Rekenkamer berustende en mede aldaar in Lade B. Cognofcit Celfitudo veftra (zeggen zy) noflrum vita genus religionisque cultum bac exulcerata tempejlate non modo rideri , verum etiam ita ediofum effe, ut dum more confuero eleemo/i' nas querimus pro eis fepenumero eonuitia aC coniumelias reportemus. ac tam non verbera repertemus ftondt in het oudfte verzoek. En waarlyk de Bedel- monichen en het geheele pausdom hadt toen en reets vroeger een allergevoe* liftte krak gekreegen. Wy kunnen den voortgang der Lutheranerye nergens duidelyker uit opmaaken, dan uit dia ernflige voorzieningen, welke daartegen by de Voorvorften plaats hadden. Ik heb deefe zaak (zelfs buiten myn beftek) in eene aantekening op D. II. bl. 72 enz. voorge» licht, maar my zyn meerdere voorbeelden voorhanden, en ils zal die nu voor de zo gebrekig bekende Hiltorie van den Godsdienst niet terug-houden. Kairle hertouch van Gelre ind van Guylich ind Greue van Sutphen. Lieue getrouwe. iVy verjiaen woe aldair eyn vrouwe kramk III. Deel. D ge-  5° STUKKEN VOOR DE geworden idt beylighe facrament ind ander facramenten verachtende ind verfmaëdende gefiorven h, welcke ketterye ind dwaelynge haluen, omb beboerlicke ftrafonge ind executie dairop tlaiten gefchien in exempell van anderen iin onfs ftadt ind geestlicheyi aldair ermtliek doin febryven, Beitelen v dairomme mit ernst, ghy van onfs we^en oick die handt dair aen baldt, idt vurg: licham van der fel uer vrouwen tberftont opgegrauen ind verhrant werde, ind ons den dach wanniert gejehien fait verwittigben , omb onfen Scherprichter, die fulx doen fall, ddirby tofebicken, desf verfien ind verlatten wy ons tot v genfe ticken. Ge'reuen in onsf Stadt Arnhem op ten X&M dach feptemb: Ao. XXVI. (Getekend.) Charles (Noch lager; Kueynlk. (Het opfchrift.) Fnfen lieuen getrouwen Henrick Collert van Lyenden Amptman in onfen lande van Tielreind Boemelre Weerden. Dit (hik, en alle de volgenden, bemlte;i nuookin Ltade B aan de Rekenkamer. Kairle Hertouch van Gelre ind van Guylicb Greue van Zutphen Heer van Groeningen der Vmblander Cocuerden ind der Drenthe- Lieve getrouwe. Soe ghy ons aingehracht hebt wee éyn'g geheyten mey fier Derick van Munller, die eentyi la nek in onfer Stat Zaltboemel fcboelmeyfler geweest is n:it Jynen ivyue Engell eynen langen tyt van dair vertogen, ind ficb tut m den flichte van munfler entbalden ind mittrn luteriaeufeber faicken befmetb folden wefen, h daimp onfe beueell, dat gby alfulcke lam , as die vurgr per Pa. . nen in onfe» te" misfive van den XXIil laest vergangenes maents Apriiis, mit daer by gefughten concepte eenes placcaets, mit brengende Ordonnancie op dieinconvenienten ipruytende vuyt oirfaecke van de diuerfiteyt van den datum van elcken jaere, welck concept hier inne verfloten wedergaet. Sollen V. Ex. wy ter dienstlicker antwoerden voir onfe advys nyet verhalden, dat wy fullicke placcaet nyet alleen guedt ende nutt, maer oeck conform, ende gelyckmatich den ftyle, ende gebruycke van den fchryuen van den date in defen Furftendorab Gelre ende Graefffchappe Zutphen, beuonden, diewyle men alhier altyts id jaer den eerften Ja« nuary begonst heefft, als oick noch. Vnd dat daeromme ons 't felve nyet anders dan guedt duncken kan. Want daer doer alhier gheene veranderinge en fall voirvallen. Alfoe dat V Ex-ie ('t felve hebbende in forma doen expediëren, ende ons thoekhommen) wy 't ïelue, volgende den teneur van dyen, fulien gehoirfaemlick (woe billick) publicéren, ende verkundigen doen nae alden gebruycke ende gewoonte in an« deren gelycken ordonnancien , ende beuehelen, V. Ex. muchte ons (diewyle men zy T antvverpen off Brueffell wel gefuechlicker, ende oick correcber fol kunnen doen printen, dan hieromtrent (foe in defe ftadt gheen printers en zyn) daer aff geprinte endegedruckte Copien overfeynden , beneffens hetoriginael, als wel in andere faecken gefchiet is. Hbich vermogende Furst, Genedichfter her J Vv'y bidden God almachtich uweExcie inhooge voorïpoedigen Regimente lange ende gefont leuende te bewaeren. Gefchreven tot Arnhem defen VI May XVc LXXV. D 3 COa-  & STUKKEN VOOR DE (OnderJlondt) Uwer E. citmoedige onderdanige Dienaers. Die Raeden enz. N°. 14. Tck Chriftiaen fgroot GeograefF van Co. Ma. etc. beJikenne midts defen ontfangen te hebben van Thomas Gramaye den jonghen Landt rentmr : Generael des Furftendoms Ghelder de fomme van negen hondert vierenvyfftich ponden van veertichgrootenviaems'tpondt, ende dat voir myne vacatiën van festien volle maenden mm drye daghen verfchenen zedert den XV dach Nr uembris Ao XV dry ende tzeuentich tot den XII dach marty Ao XV- vyff ende tzeuentich ftiio con> mui,i, na aduenant van veertich ftuyvers sdaechs , d''e my van wegen zynre Mat toegetaxeert zyn voir mynen arbeyt ende fallaris van fèkeren boeck te maecken, inhoudende hefchryuinghe van diverfche landen ende fteden, van welcken boeck het ecrlïe deel zyne Ma. alretde ontfangen heeft deur die Excellentie van Hartoghe van Alua, ende het lette deel noch onder handen hebbe, om voorts ten behoeue van zyne M. afftemaecken ende te voleynden. Al achtervolgende dopene brieue van ordonnancie, inhoudende taxatie van myne voirf: vacatiën, mv van wegen C. M. ge. gundt wefende in date den XII1I dach feprembris An. ?iTTTaSLltentzestich- Van welcke fomme van IXc LHIJ. BS. ten prvfe ende vuyt faecken voirff: fck quytte den voirn. Landrentmr:ende allen anderen - mv bedanckende der goeder betalinghe: des t'oircondeti myuen naem hier onder geftelt den XII dach mey Ao. S, IXc LHIJ, &, (Getekend.) Christian sgroet. No,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 55. N°. 15. Myne Heeren van den Raede sConincx in Gelrelandt fal believen my Willem van Gendt mede Raet te doen depefeheren behoirlicke Ordonnancie van betaelinge op te Lantrentmr. Gedeon van der Hoeue ter caufe van vacatiën hier naestuolgende by my gedaen achteruolgende die Commisfien van mynen heeren voerf: my dienthalven operlacht. In den eerften heb Ick vuyt beuel ende Commisfie van mynen heeren precedente Informatie gcnoemen op te verraderie ende Innemen van de Steden in Gelrelant ende Zutphen gefchiet In den Jaere LXXII. (als fulcx bhckt by de Informatie daer van zynde, ende myn Heere die Cantzeler op Nymmeghen overgefonden) Ende ter oerfaecke van dyen in loco geuaceert IIII daeghen facit- nil gulden. Bouen dtfen bin Ick op ten V Aprilis anno 73 van myne heeren voerfs : mit brieuen, aen mynen heere de Proost ende Raetsheere Vonck addresferende, afgeverdicht op Nymmeghen, ende fulx om mit fyn W. te communiceren, ende in gevalle van noot van zyn Ex. ordonnancie t erlanghen om toe vifitéren ende deurfyen zeeckere misfiuen, acten ende andere bryeuen befloeten in een cofferen ende van Zutphen op Nymmeghen aen zyn Ex. ouergebracht ten eynde vuyte felue te uernemen van de meeste ende voerneerapftighen perfoonen mitte verraderie ende leueringhe der Stadt Zutphen fufpedliert zynde, ende diefelue vuyte pardon generael (als doen op handen zyndeS te eximéren als'myn heeren bewoust, tercauie van welcke lek Gendt geuaceert hebbe foe int reyfrn, ftilliggen ende wedercommen tfaemen drie daeghen facit VI gulden. Item alnoch in 't examinéren ende rapport te doen van de confesfie van den heer Aernt. Henrixff: van Ryfingen geuangen op fint Johans poort alhier gefchiet op ten XIX dach facit igl. Item enz. enz. ^ ^  5<5 STUKKEN VOOR DE De ordonnantie hier op is van den 17 Juny 1575. N°. 16. An myn Heeren, Die eerfte ende anderen Heeren van Co. M. Reeckeningen in Oelderlant verordent. Deefe vermaeckingen [der heeft dienstelicken te floten ende flotelen is te VJkennen Jacob van bors- meermaelen voor hen ge- felen, postbewaerder bin- fchiet te zyne M. costen: nen Arnhem, hoe dat v- Nyettemin de lantrentmr. wer myn heeren ouer lan- genl: fal noch vurdit mael gen tyt geordineert hebben defe vyefendertigh ftuy- twee floeren te doen maec- uers mogen betalen , mits ken omme den postwech dat de postbewaerder ter daermede te fluyten, end camere verclaert heeft dat te bevryen, vnd foe dan hy goede toelicht doen dra- nv alleen Coepluyden mit gen fal , datter geen ge- listen die floetelen hebben breek meer in vallen en van die voorsf. floten, waer zal, oft dat hy, ingeual. doerdie huysluyden groe- le fulex gefchiede, neer- ten fchaden lyden , vnd flicheyt doen fal, om die nu voirtaen int vnterwart ghene, die hier van oir- gaen van tyt noch meerder faicke zyn fulien, te be- fchaeden lyden fulien, want tommeren, fulex dat men men daer een gemeynwech hen voir den fchade ende van maeckt, ten waere, misbruyek fal mogen doen dat myn voorfT: heeren ge- aenfien. A&um in de Re- lieuen wollen,dat men die kencamerdesconinext arn« floeten vermaeckten ende hem den 28 Juny 1575. enen anderen flotelen daer- (Getekend.~)S. Gramaye. toemaeckten, twelcke fol (Daar onder."} S.XXXVf. vpt minfte moeten kosten • XXX. ft. bidt defefuppliant*  VADERLANDSCHE HISTORIE. 57 ant, dat uwer, myn heeren gelieuen willen fulcks te ordineren, vp dat den huysluyden durch Co. M. postwech bevryt mochten worden. Dit doende etc. DU was de postweg op Nymegen van Arnhem loopende. N°. 17. n-we rhiers & bons amyz! Comme entre aultresdeTSiSSffaiaS au feu leTreforier del'efpargne iv"L^n vandra Berge. en vertu des lettres de plac 5 'I fa Ma" du XXVI de Juillet XVc LXVIJI fe uïuuf cenaln contraidl faift d'entre les feuz Contes de Hornes & de Meghen de la venerye du pays, & ducé de Geldres, contenant que fa Ma.auoit pourueu le d. feu Conté de Hornes , de la d venerve du pays & ducé de Geldres, & des droiéfc ïrouffiftz clyReuenuz d'icelle, & que Icelluy de Meghen eftoit tenu, & auoit promis faire payér au d. feu Conté de Hornes chacun an, au jour f. MarSer te par le Receueur general de Geldres prefent & fduï fr la fomme de VI* ffi. de XL. g., dqnt le premier payement efcherroit au jour f. Marguente LXIIL 6 des la en auant tant & fi longuement, que le d. feu Conté de Meghen feroit gouuerneur du d. pays & ducé de Geldres. Bien entendu que s'il venoit a quic • tér led gouuernement, ou qu ilvacquistpar Ion trespas, que la d. venerie retourneroit au d. feu Conté de &es,& que le payement desd. VI=«.demeureroit eÏÏa & afepy, comme il feroit auffi aduenant Ie Spas du d. feu Conté de Hornes, pendanUe d gou. uernement, fuyvant quoy competeroit a laM.ledioict ö?Xn des yd. VIc fi. par an, don la prefentation Dg a^  58 STUKKEN VOOR DE de la Requefte des Confederéz jusques au ftïfi«fem«,* par deslus la qmcW, 1'ou fistpar fouffifante PS lies ou tesmoingz apparoir du payement faift de bonne foj parauant la d. faifie, que fust en 1'anLXIX, ma"s d aultre part comme les d. rentes appertenantes a la d venene, confiftent en rentes foufieres de grams at de fa M ,ffrZ' ™mbre dtS a°™* demX a envifön XV ^m'g*™ ?ai c™™es années a environ AV ou X/lc«. ou plus ou mo ins par an, felon lepns des grains de chacune année fèroient ne antmomsicelles rentes fuyuant le d. contraicf auffi elcheuz & deuoluz au prouffict de fa d. M, parleS pas du d. feu conté de Meghen, aduenu enuiron ie Cxvni8 l^ixl&xlxyir i &^«Sta£ v1"' .^aix. ec LXXI, de tant qu'il n'appert de 1 approbation ou ratification de fa M. faicte au d feu Conté de Meghen de la Joyffance & proufictz de Iad venerie doiz Je trespas du feu Conté de Hornes. Et entantque nefetreuue, que des d. rentes foit nar anl de fi d. M. & nayans icy cognoffiance de 1'importance d'icelles rentes, de chacune des d. annees, mais comme bien prefuppofons d'icelles fe faict renSa par es comptes des demaincs de fa M. en Geldres au quartier de la Veluwe. A ceile cauië vous auons bie" voullu enuoyer le d. contraict, afin que icelluy pa? vous deuement veu et vifité, nous Fenuoyez 1'eftat des d. annees, & nous informez ce qu'eft paffé a 1'endroict la d. venerie enfemble de voftre aduis, poïr felon ce y garder le droict de fa M. A tant tres chiers et bons amyz nortre f. vous ait en fa fainéte garde. De Bruxelles le V. jour d'Oöobre iw. (roubTi-Tnit cfcript) Ceulx du confeil de fa M? lez F lx fi yoftres. Et figné Mesdach. (Au doz cflöit e/crip% nJT. SeXChTS i& b0ns ^ ,es P^mier &4ul. tres de Ia chambre des comptespourfa m. enGueldres. No.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 59 N°. 18. Comme ainfi foit que fa M. ayt pourueu mon fr. le Conté de Hornes Admiral de la mer etc. de la venerie du pays & duché de Gueldres droix prouf • fictz emolumens & reuenuez d'icede, Icelluy Conté de Hornes pour gratifier a mon fr. le Conté de Meghen Gouuerneur & Capitaine general du d- pays, W a ceddé 6: tiar.sportè. cedde 05 transporte par cettes la d. venerie > auctorité, fruictz reuetiuz, emolumens, dispofinon des eftat.ï & aultres choifes y ap-ertenans a commencher a y entrer le jour f.Mar. «merite prochain, qui fera le XX. jour de ce mois de Juillet, moiennant, que le d. Conté de Meghen l>-ra tenu & a promis faire payér an d. Conté de. Hornes chacun an au d. jour f. Marguerite par le Receueur General du d. pays de Gueldies, prelent ou aduenir, la fomme de fix eens liures du pris de quarante g. monn. de iïandres la liute, dont le premier paiement efcherra au jour f. Marguerite del'an rnil Vc foixante trois & d; la en auant tant et fi Ion. guement, que le d. conté de Meghen fera Gouuerneur du d. pays. Bien entendu que s'il venoit a quicter le d gouuernemenr, ou qu'il vacquid par jon trespas. Que la d. venerie retournera au d. conté de Hornes, & le paiement des d. fis eens liures demura fopit & eftainct, comme il fera auffi, le trepas du d. Conté de Hornes aduenant pendant le d, gouuernement. fv fera tenu & a promis Icelluy Confe de Meghen depuis le d. Jour S, Marguerite en auant & durant le temps cy deffus mentionné deentretenir la d. venerie, comme vng grand veneur eft obligé de faire, & conformement a la commisfion, que^le d. conté de Hornes en at de fa d. M., de la quelle il deliurera copie auctenticque au d. conté de Meghen, demeurant toutes fois a la charge du d. Conté de Hornes touttes defpences charges &mifes, qu'il conuient & conuiendra faire a la d. venerie jusques au d. jour f. Marguerite prochain, fi a le d. Conté de Meghen en faueur de ce d. transport accordé & accorde au d. Conté de Hornes pouoir de chaf-  Co STUKKEN VOOR DE chaflèr & tirer aux belles fauuaiges touttes les fois» que bon luy famblera en perfonne meismes y enuoyer fes gens, en aduifant preallablement led.conté de Meghen de ce, affin que foubz ce pretext il ny ayt aultres, quy abulènt de ce faicl. Et pour tout ce que desfus efl: dift entretenir les diclsfrs.Contes ont reciprocquement promis 1'ung a 1'aultre den'aller au contraire ains le maintenir, & proctirer vers fa d. M. ratification de ce d. transport fy befoing efl. Obligeant ad ce tous leurs biens & fries: En tesmoing de ce ont faict ce contraicb en doublé, dontchacun d'eulx at ung foubzfcript de leurs noms en Ia ville de Bruxelles le III Jour de Juillet. 1'an XVcfoixante deux. Eftoits foubz efcript. De Montmorency. Charles de Brimeu. Dit fluk op de coofifcatie der Goederen van den Graeve van Hoorn betreklyk, zal alhier, met het geen onder No. 17. geplaatst wierdt, niet te onpas gefchat worden: het kan wegens de aanftelling van Carel van Veltbruggen, aan welken ik D. I. op bl. 7. uit een brief van Thomas Roos gedagt, niet gewantrouwd worden, om dat die aanftelling voor het jaar LXII. toen Hoorn nog aan zich het Jagermeelterampt behieldt, gefchied was, en zelfs reets voor den XIII. November XVc LVII, getuigenden tien doode fchaepen, wel. ken volgens een Request van dien dag, door des Jegermeifiers Karll van Velburgens (dus) bonden waeren dood gebeeten. (Deefe van Veltbruggen was edelman af komftig uit het Overquartier,) N°. 19. Don Loys de Rcquefens et de Cuniga grand Commandeur de Caftille, Lieutenant Gouueraeur et Capitaine General. Tres  VADERLANDSCHE HISTORIE. 6t Tres chier et bien amé ! Nous auons prafentement receu lettres du Roy, par lesquel es fa M. nous faict entendre vous auoir pourveu de 1 eftat de Rrelident du confeil priué, dont auons receu fort grand contentement, tant pour le bon choiz, que cognoisfons fa M. auoir faict, que de veoir eest honneurcol* locquéen perfonne, qui tant le merite,et le vouscongratulons,- et pourceque nous mandons le baron de Hierges fe trouuer jcy pour le vingtieme du prefent, pour affaires g-andement concernans le feruice de fa M. et le bien du pays, pour lequel jour auons aulfy appellé les Gouuerneurs des aultres proujnces, et que defirons, que foyez prefent a ceste affamblée et auflj pour entendre ce que vous declairerons de par fa M. fur le faict de la d charge de prefident, vousregarderez de venir auec le d. Baron de Hierges fans y faire faulte. A tant, tres chier et bien amé! noftre feigneur foit garde de vous. denvers le XI jour de Nouembre 1Z7*? (ftsné.') Don Loys de Requefens (et plus bas.) Berty. (la fuperfcription eftoit). Noflre tres chier et bien amé Meffire Arnoult Sasbout, Chancellier de Geldres et Zutphen. N°. 20. A mes trez honnorez ffis melTrs : les chieffs trelbrier general et commis des demaines ethnancesdefama'e. Remontre en toute humilite Bauduin van der boe comment que en 1'an 1558 et la deuant II a eftéau feruice de fa mate en eftat de commillaire de la chambre des comptes a la haye, et en 1'an 1559 \ a ellé mandé et ordonné pour feruir fa ma^ de maiftre des comptes en la chambre (alhors tout nouuellement inllituée) en guellres pais Cnaguaires deuant) par force d'armes reduict deffoubz 1'obeiffance de fa mw, la ou  te STUKKEN VOOR DE les affaires et maniere de adminiftrér les demaines et comptes du temps des jadis ducqs deguebes, louloit eftre entierement dmers a ceüe des chambres nrdma res de fa;ma-, et par ainfy (et a caufe des fouuentes altcrations des ffrs: er. kelle) fort laborieulx, pour regler les affaires en ordre, et felon Ie ftfl de I a 'minülration es affaires de fa ma^, et ne ü do!s h d M ducaon nulluy perfeueré en cefte vocadon-finaienient ou fi longtemps, que le d. van der böe, Iëquel p ,ur toieulx pouoir endurér y a afleVemplové dl- ft uaumtê et a finalernent la d. chambre en guelres fte chambre la reuenue ordinaire pouoit malaifementfouffriraux charges (que par lettres de voz ffries: a eulx de la chara*  VADERLANDSCHE HISTORIE. 63 chambre des comptes ert guelres du XXVIII jour de mars 1565 auant pasques, et celles du XXVIiide Tuillet 1564) icelle depuis de an en an, eft augmentée auant le cler de la recepte ordinaire pour 1'an 1570 monté oultre dix mille florins Carl:, que femble bonne fomme, pour 1'an 1571, comme par les comptes et estats de la generalité peult apparoir, et comme voz ffries: en 1'an LXV dernier paffe, recognoiffants fon debuoir', et luy accofdant IL florins, pour vngne fois luy auéz efcript, qu'il fe pouoit tenir pour affeuré, que quelque jour Ton yatirbit le Regard, qu'il conuient, comme plus a plain en la copie des Lettres cy ]GÜtctes. Kt comme depuis la diere lettrealuy efcripte (fur la Requefte qu'il auoit faicte pour impetrér penfion de II- florins, ïmuntenant enuiron fept ans fbntpaft'e/, requiert partant qu'il plaife a voz ffries : auoir le Regard dont es des vos lettres, le auez faict efperér, et fi feréz bien. (Daar onder.) ■ Ceuix des finanees; Ayans veu cefte Requefte , enfemble les pieces foubz le fignet efcelles finarices cy joinctes. Ont pour les Raifons et confiderations y contenues, tauxe et accordé, tauxent et accordent au Re» monftrant par ceftes la fomme de cent cincquante liures du priz de quarante groz mennoye de flandre Ia liure vne foiz, a en eftre payé et contenté par les mains du Receueur general du pays et duché de Gueldres Gedeon van der Houuen et des deniers de fa Recepte. Au quèl par rapport tant auecq cestes quictances fur Ce fuyuante la d. fomme de c 1. të du d. priz, fera pasfée en compte, la et ainfy, qu'il appertiendra, fans aucune difficulté. Faict a Bruxelles au bureau des Fiaances le XXII de decembre XVc fbixante quinfe. (Getekend.) Philippes de Croy. (Noch getekend.) Schets, J. Damhoudere, Renigout. No.  ü'4 STUKKEN VOOR DE De daarby gevoegde bewysftukken liet ik agterwegen ■— Het request fchynt voor 1575 ingediend te zyn geweest, maar ik volg de ordonnantie. N°. 2U Monflr. de Hierges! Ceste feruira pourauecqregret et deplaifir vous aduertir comme dieu a le V-du prefent au matin, environ les trois heures appellé de fa part monfeigneur le Grand commandeur de Caftille Lieutenant et capitaine general pour fa mate es pays de par deca; perte en verite tant mal propre, et dommageable au feruice de fa M. en cefte faifon et conjuncture, que plus ne pouroit eftre, fi eft ce quil fault s'efuertuer a faire du mieulx que fe pourra a la bonne conduicte des affaires et de ce que touchera le dict feruice de fa mate et bien du pays jusques a ce qu'icelle y aura ordonne fon bon vouloir, comme fairons de noftre costel. Nous afleurans que aufly ferez vouz du voftre , en ce que poura toucher voz charges, comme vouz en prions, et vous corresponderons de tout ce que nous fera pofiible,, nous ayantfamble, que fera bon, que aduiferez du dict trespas ceulx du confaulx de fa ma w les officiers et aultres principaulx que jugerez conuenir en voz gouuernemens auecq exhortation, qu'ilzcontinuent tous bons - offices pour le feruice de dieu, de fa mate et bien et repos du pays, . . . fera lendroict ou nous nous recömmanderons a vous etprieronsleCreateur vous donner , Monflr. de Hierges! bonne et longue vie. De bruxelles le VIIc jour de mars 1576. (Embas eftoit efcript.) Par ordonnance de ceulx du confeil d'EftatduRoy.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 65 tet figné-) Berty. (Et la fuperfcription eftoit.) A. Monflr le Baron de Hierges, Gouuerneür& Capitaine General de Gueldres, Zutphen, Ouerysfel, Lingherl, d'Hollande ec Vtrecht. N°. 22. ■A ,1 effrs! Ayant efté aduerty par Mesfeigneürs dü coriiVJfeil d'Eftat du Roy du trepas de monfeigneurle grand Commandeur de Caftille Gouuerneur et Capitaine general pour fa ma^ es pays de par deca, nay voulu laifter le vous faire auffy a mon regfet entendre et quant enuoyer le doublé de la lettre, que m'en a efté efcripte. Vous prïant et requerant bien a certes pour les caufes y.contenues et pour 1'obligation, que auons tous au feruice de fa mate et au bien et tranquilité de noftre propre pattie. Veuillez de voftre coftel chacun en fon endroict rendre paine, a ce que les affaires foient en cefte conjuncture adrefiéz etconduictz a 1'obeyffance de fa d. ma e, et au repoz d'lceulx pays. Et oïres, que fuïs certain, que vouz auez tant a coeur, et en fy finguliere reCommandation 1 ung et 1'aultre poinct, eftant meismes vne Caufe commune, qui touche voz propres perfonnes et biens. Et pourtant n'eftoit befoing que j'vfafle d'aulcune exhortation en voftre endroict, fi eft ce que nay péu obmectre d'en toucher ce petit mot, foubz efpoir, que ne le prendréz, qu'en bonné part. Et qu'il feruira a vous esuertuer d'auantaige a m ayder portér le faix que j'ay fur les bras: et que vféz en ce Regard de tous bons Offices a vous poffibles, tellement, que fa ma- puist par aprés cognoiftre la fidelité, que luy auons porté en vng temps de tel befoing. A tant Meff» je vous recommande a la tres faincte garde du Createur d Vtrecht ce XIIL de Mars 1576. (foubz eftmt efcript.) Voftre bien bon et affectionné amy. fet figne") Gillis de Berlaymont. (et au doz eftoit efcript.) A. Mefl> III. Deel. E lea  66 STUKKEN VOOR DE les premier et aultres des comptes du Roy en Gueldres. N°. 23. Gillis van Barlaymont, Banner-Heer und Vry Heer to Hierges etc. Stadtholder und Capiteyn Generaal, und die Raeden Coninglyke ALjetteits des Furftendombs Gelre und Graef • fchaps Zutphen. Eerfame und Voorfigtige befundereguede Vrunden! Synde by Coninglyke Majefteits to Hifpanien &c. onfes aller genaedigen Heeren Raede van den Staaten defer zyner Majefteits erfneederlanden, ons teegenswoordehck gefchreeven, hoe dat id Godt Almagtigh belieft hebbe op ten vyf en yets lopendes maents marty, des morgens ongeferlick to Vyff uhren tot fich to neemen den Heeren Groot commandeur van Caftillien Lieutenant Gouverneur und Capiteyn Generaal &c , und dat zoe 't felve ongetwyffelt, fon derlinge in defen gefehrlicken turbulenten tyde und inwendigen Krychsloopen, een feer fchadelick affterven, und to dienftehoichs berumpter Coninglyke Majefteits nyet prajudiciabilicker und oick, in refpecte defes tyts nyet onbequaemlyker, hadde voorfidiea kunnen, wordende derhal ven oick by denfeWen Heeren van den Raede van Staten Wy Qhyet alleenelyk tot dienfte fyner Majefteit defer aliiiger landen un.i inwoenderen und onderdanen van deyn) nut und oLrbaer maer oick meede tot onfe uwer Eer: und aller anderer Regierderen und Ouerheyden fchutz fcherm ende bewaerenisfe vermaent; Wy lollen alle plichtige vliet und ernfticheyt aenkeren und voirnhemeti,-daer mit voern.hemlick Godes Almachtigh und folgents zyner Majefteits" nut oick defer Landen dienst nut oir- boir  VADERLANDSCHE HISTORIE. 6? boir bewaerongh tranquiliteit und rufte benvoirt refpectivelick gepleecht , onderhalden ende geprafec veert, mit oick dat diefelve Landen -und onderdaenen derfelver in guede gehoerfaemheyt endeonderdaenichëyt moegen onderhalden worden endegederigeert, und daer en t'eindens onsgeordonniert, dat Wy voerts die Officiers, und Steeden daer toemeede lollen adhorteeren en vermaenen; Soe ist dat C: woe wael wy twyffelvry off uwe Eer. ende die guede getrouwe burgeren ende inwoenderen defer Stadt Arnhem, follen, of fchoon fullicke vermaeninge nyet gedaen en worde, genoech weten, ficb. aller gebuer und oirer eyden und plichten nae gemefs to halden, Wy defen to fctiryven und in dem waelgedachter Heren van den Raede van State meininge ende ordinantie nae to gaen, und vollentrecken nyet onderlaeten fulien noch moegen, und is mitsdyen dat van Hoichstberumpter Coninglycke Majefteits weegen Wy Uwe Eer. vermanen und begeeren, dat Uwe Eer. allen vliet aenkeren, dat allomme allemhalve goede toeverficht genomen worde, daer mit (: fonderlinge geduyrende defen tyt tot dat by fyné Majefteit defe Landen mit eenen anderen gueden Lieutenant Gouverneur und Capiteyn Generael verfien weefen fulien, en die Rebellen moegen geftuytet ader belet worden, eenige in oft overgrepen te doen) off yetwes dat tot naedeyl der Steedeh, landen ende onderdaenen derfelver ftrecken muchte voer tho nhemen und aen to richten, allet voer foe voele 'tfelve eenichfints mit vliet und ernlte to beletten fye, dat oick daer toe und funst U Eer. alle diligentie und ernfticheyt doen, die burgeren meede voerhaWende und fv luyden mit alle gueden middelen und wegen oick vermaenende fich oire eyden und geloofften van trouwe onderdanicheyt ende gehoirfaemheyt getnefs tho halden und draegen als fy bis aënher gedaen und to doen fchuldich fyn , guetlick onderrichtende , woe men dien eevenwaell oick fich vaflelick tot hun vertrouwet und van zyner Coninglycke Majefteits wege fonder eenige twyffel verfiet, die dan oick (: fulex gefpuert und bevonden hebben &c) hier naemaels 't ielve op *t allergenedighst to erkennen (:vvoe dan oick E 2 bil-  68 STUKKEN VOOR DE billick) veroirfaeckt fal weefen, ons eyntlick oick van derfelver Majefteits wegen tot uwen Eer : verfien, vnd vertrouwende U Eerf. fulien fich defenthalven alfoe vernheemen laeten quyten und draegen, dat zyne Majefteit gelyckfals des op 't allergenedichsi een guedt genuegen fal todraegen, hebben, U Eer. den Almachtigen Heeren beveelende. Gefchreeven tot Arnhem den XVk Marty XVc LXXVI. (was get eekend.) T. R o o s. (jt Opfchrift was.) Den Eerfame und Voorfigtigen Burgerm™, Scheepenen und Raet der Stadt Arnhem, onfen Jjefunderen gueden Vrienden. Het zat in deefen tyd benauwd voor de Koningsgezinden, men zong. Requiem mogen wy zingen , Over de ziele zeer devoot, Van don Louis, laet ons volbringen, Die daar is gebleven doot, Jefuyters wilt vigily verbeven, Francifcaners wilt bidden alhier Ons Gouverneur wil ons begeven , En reyfen na V Vagevyer. In '/ jaer fes en ■ tfeventigh verheven, Den vyf den dagh van Meert, Is don Louys gefcbeyden uyt 't levm, Dat ons Papen foo feere deert, Duc d'Alf is wegb gelopen, Don Louys is geflorven bier, Onfe waer wil niemant meer kopen, IVy komen in teeringe fcbier. enz. enz. Geufe IJedb. bl. 132. tio.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 69 N°. 24. Ick Guillaume van Asbroeck Clercq generael van den Prouoest generael van der Arraeye van de fchepen endegalleyen zynder M. tot Antwerpen. Bekennemy in abfentien deslelfs proiiousts, ende als fubftituyt tot dienfte van der M. op zyne galleyen geleuert te zyn feven gevangenen, genaemt Jonckbloet van Woerunghen , jonckbloet van Aken , Willem Vleeschhouwer van Coelen, Henryck van Bruyll, Andries Wuiter, Jonckbloet van Permont. Ende dat by Lambrecht van Broncoff, Hendrick van Vbbergen, Lambrecht van Bockelt, Dierick Gheertfen ende Gheeraert van Bockelt, Officiers der Stede van Arnhem met oyck de fententie derfelver geuangene; van welcken gevangenen Ick boven genoempt defelue officiers dechargere, nemende de felue tot mynen laste, om daeraff rekening te geuen , des verfooht zynde, gelyck men in fulcken zaecken gewoentlyck estedoene. Attefterende voirts meer, dat den Proüidor generaell van derfeluer Armeye fr. Johan Dyffonca voir de ... . bringen van defeluen gevangenen, maer en heefft gepasfeert tweeperfoenen off officiers, ende elck teghen fes ftuuers sdaegbs, ende elcken gevanghen twee ftuuers sdaeghs voerhenne montcosten, ende int dbringen fes daighen, ende int wederkeeren vyff daghen ten pryfe voirfcreuen, bedraeghende tfaemen ter fommen van UiienRinsguldenen, ende zesthien ftuuers. In kennisfe dat 't felue warachtich is, foe heb dit met mynen gewoenlycken hantteecken geteekent. Aclum defen achtften April XVc zesfentzeventich. (Is getekend.") G. Asbroeck. E 3 No.  70 STUKKEN VOOR DE N°. 25. Die Banner und Fryhere to Hierge Gouverneur und Capiteyn Generael ende die van Coninglyke Majefteits Raeden des Furrtendomb Gelie und GraeftTchap Zutphen. Eerbaer und Frome befunder goede Frundt! Syende tegenwoirdelick by den hoich und Waelgebaeren Edlen Hoichweerdighen ftrengen, Erentfesten und Fromen Heeren van Coninglycke Majefteits Raede van Staete aen ons gefchreven, dat alfoe men daegelicx zyner Coninglicke Majefteits refolutie verwachtende zye, op 't ftuck van degouvernementevan de affairen und faecken van defe zyne Majefteits- Erfneederlanden. Und dat boven al van nooden zy te aenroepen die hulpe van Grxlt Aimechtich om die felve Majefteit te infpireren ende verwecken alfulcke refolutie, daerinne tho nheemen, dat diefelve tot gemeyne ruste ende welvaert kommen und redunderen moegen, und midler tyt zyne gratie to ge ven den gheenen, dietbewyndt ende adminiltratie hebben van de gemeine faecken ende affairen van Staete der voirfchreve Landen, om dairinne fulex te doen ende handelen, als nae den tegenwoirdiahen tyt wel betaemt ende behoirt. Verfoeckende derhalven, hoich ende Waelgedachte Heere van den Raede van Staete ons deefen aen U ende aen allen defer Landen Steeden ende amptluyden etc. nae alder gewoonten to fchryven ende van hoiebgedachter Coninglycke Majefteits wegen denfelven te ordonneren, dat ghy dair aenfyet und voirts oick allen prjelaeten ende voorts Geestelicken ende religieufen perfoonen ende anderen Edelluyden, Vafeilen, Officieren der'Stad Hattum voir zoe veele der- - fel-.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 71 fclver dair zyn; oick allen borgeren etc. daertoevermaëht, induceert ende 1'ulcx vanhuichstgedachter Co. trinelyké Majefteits wegen ordonneert, dat zy ende ieder van hun in oiren parochiën Kercken, Collegien, Cloesteren ende anderen Geestelicken plaetzen in delen hevligen tyt van den vasten ende lunst in den heyligen paeschdaegen ter yerfter oirer gelegentheit ende fohaest als 't doentlickzal zyn generale ende iolemne^le procesfien doen, ommedraegerdeidthoichweerd^chfte heyüge facrament des Altairs, doende oick ende vermaenende te doen by oiren prediken ende ander bedingen fuffiagien ende anderedeuchdehcke wercken onfen Heren Godt aengenaem zynde te doen, ende devorelick te bidden, dat hem beheve zyne Goninglycke Majefteit alle geluck ende voirfpoet te verleenen mit bedachten raedt, om op 't ftuck van den voirfchreven gouvernemente ende affairen deelerlyner Majefteits Erflanden ene goede refolutie te neemen ende midler tyt gratie to geven den gheenen, die de handelungh ende adminiftratie hebben van denvoirfchreeven gemeynen faecken ende affairen van Staete, dat zy fich dairinne wael ende behoiriicken quyten moegen ende employeren, mit oick die alfoeadminiftreren, conduyferen, ader bewegen, als 't felve nae die geleegentheid ende diverfiteit deefes teegenwoirdi^es turÈulentes tydes behoiren fall: und meede dat deVe Landen mitten sueden onderfaeten derfelver van allen forchlicken aenflegen ende invallen geprelerviert ende binnen corten tvden tot enen goede payle und ftandhaftigen vreede tranquilliteit ende rufte gebracht ende gereduceert worden moegen, allet tot zyner Godtlicker eere ende Zalicheit zynes Volckes, dewelcke fo dan Godtlick hevlfaem und tot nutte undoirbaerder voirfchreve Landen jlreckende is, waertho wy oick allen vlyt aentokeeren und meede oiren Hoicheyt , Edele, Strenge, Waerde. Lieve ende gunftige in defen to gehoirfamen, billicklick fchuldich,- foe hebben wy niet onderlaeten fulien ofte kunnen defen aen u te fchryven, dairmit van hoigstberumpter Coninglycke Majefteits wegen gefynnende, dat ghy den al-  ?s STUKKEN VOOR DE foe naeleeft ende U daer nha fonder enighe naelae-, ticheyt reguliert, mit bevelongh des almechtigen. Lxxvireven tot A'nhem den XIIIeu APri'is XVc N°. 26, Gillis van Barlaymont fry vnd Rannerher tot Hierges Her tot Haulteroche Pernwez etc. Stadtholder. Weerdige Erentfefte Wyfe Hoich ende zeergeleerde beiundere guede Vrienden! Wy en twyfFelen nyet ghy fult al reede gehoirt hebben gehadt, hoe dat onlancx die Vyanden in hadden genomen ende ouervallen die Stadt Muyden. Ende aihoe die zaecke fint gefuccedeert is al buyten hunne meyninge. Ende nyet twyffelende mede dat V. zal verhuegen en dat ghy altyt geerne hoort ende verftaet de prolperiteyt van Co. Mats zaecken ende onfe goede ende geluckige voirfpoet, zoe en hebben wy nyet willen laaten V. te adverteren by defen het fucces van alle datter gefchiet is ; Te weten alhoe die vyanden den negentien van defe maents in den daegeraet binnen der ftadt gecommen waeren in getaele van Vyffthien hondert Soldaten geraept ende verfamelt van verfcheyden Vendelen ende nyet meer dan twee vliegende vanen hebbende , ende wel feuen offt achthondert vrybuyters ende omb'rent tachtentich fchepen foe toegerust ter oirloge als ongerust, hebbende middel geuonden die bailleboomen, die den inganck van der hauen floten, te breken mit erachte ende mennichte van fchepen fyn int midden der voOrfz. muyden gecommen, in fullïcker vuegen dat het Vendel van den Hoichduytfchen Knechten die daerin voor Garnifoen laegen bedwongen waeren vuyt te gaen, naer dat zy hun fullicx geweert  VADERLANDSCHE HISTORIE. 73 weert hadden, datter meer dan tfestich van denfeluen vendel op die plaetfe dootbleuen, hebbende nyertoSn hun Vane gefalueert mirten meeftendeel van den foldaten die hun vertrocken nae die ftadt Wefep ende hebbende die voorn. Vyanden die voorlz. ftadt alfoe ingenomen, zyn zy voorts recht henen gegaen naer den fStzen van Diemerdam, die zyne tusfchen Wz. muyden ende den Diemerdyck. daerdrye Rotten knechten waeren van des Hopman Splinters Vende , die welcke ter ftont mit gewelt genomen wierden, om dat zy noch prouande noch munitie van poeder ende cruyt en hadden, wefendevanmeynung voirts te pasféren ouer die Diemermeer ende het pasiaige to beletten van Vtrecht naer Amfterdam, d welckzylichtelick gedaea zolden hebben mits dergelegentheyt van dven auartier,ende was voirder hunne gelynnen het flot van Muyden oick intonhemen, dwelck zy oick vermeynden te doene fonder groote fwaencheyt, mits dattet zoe weeck ende onfterck was gelyck het was , ende by fullicken middel ons te beletten ende aff to fnvden die Steden van Amftelredam die van Haerlem ende alle den fchantzen van daer rontomb, die welcke benoodicht zolden zyn geweest, hun ouerte geuen, iae wilden binnen Muyden peerde volck geftelt hebben, om die gantze Veluwe te ouerloopen , d welck zv oick gemackelick zolden kunnen doen hebben : den Hopman Lienden den welcken wy ettlicke *eynige daegen te voiren gefchickt hadden op 't voorfz: flot tot Muyden omb daer orden to ftellen ende het garnifoen to veranderen dat daerbynnen was, ende dat om die aduertentie ende wete, die wy hadden gehadt van des vyanden aenflach ende voirnhemen, die zy daerop hadden, die aduerteerde ons denfeluen dach lXen ^es voorfz. maent van des daer gefchiet was tot muvden, gelyck van gelycken deden die van Amfterdam mit wel clachlickebryeuen ende aenmerkende die groote importantie van der zaeke Wy deden terftont Inde mit vliete verfamelen Vyff hondert Spaeniche Soldaten , ende drye hondert Welfche van des Coronnel Mario Cardonnfchen Regiment, mit die welcke wy trocken den anderen daechs, X^van der voirfz. Je' E 5 gen-.  74 'STUKKEN VOOR DE genwoirdiger maent, ftracx recht naer't voirfz: muVden ende quaemen tot muydenberge denfeluen daeee aen den nacht ombtrent thien vhren. Welck dorp wy al gebrant vonden duer denfelven vyanden op dat zy ons daer het logeren beletten lolden, ende denfeluen nacht genaeckten wy den vyanden tot bv een lcnantze , die zy gemaeckt hadden tusfchen het voirfz. Muydenberge ende het voirfz: flot van Muyden ende wy deden befichtigen dyen feluen nacht alle die pasfaigien .grachten ende floten van daer ombtrent tof bv den voirfz. Ende in den morgenftont ombirent den lefs vhren smorgens daer nae gingen rechts voorts naer hunne fchantze daer die twee Vanen waeren en wel zeuen ofk acht hondertfoidaten die welckegoet geluet ende gemoyt thoonden fich to willen befchfrmen ende verweeren, midler tyts fchicken wy drye offt vier hondert foidaten duer die beempden met leren, planeten ende andere gereetfehap om recht naer het flot ende kafteel to gaen ende pasferen, d welcke die wanden ons willende beletten, quamen vuyt zoe van der ftadt als van haere fchantze, ende daer gefchiede een ftereke ende fchoone fchermutzungh totten twee offc drye vhren nae den middach; al waer zy verloeren voele van den hunnen ende van onferzyden ende waeren men twelff Spaenguarden gequetzt, endezoeuen offt acht Waden, van den welcken wy hoopen datter nier twee offt drye van flemen en fulien: ende zekere fpaenguart genoempt Jonkares die die Brugge ftelde ende oprechte voir Schoonhouen wiert van een ftuck groot gefchut gefchoten nyet wyt van ons met een dienaer van ons edelluyden Bronckhorst ende een van onlen dienaaren, die onfe wapenen voerde, voor den doek gequetz wiert mitten feluen fcheut, Endewefende die vyanden to rugghe gedreuen, ende ziende dat alreeae onfe bruggen gemaeckt waeren tot by den flot, ende dat wy daer deden pasferen twee hondert fchutren naer den voirfz. floote. verlieten ter ftont die voorfz. Itadt het bolwerck vnd fchantze tusfchen muyden ende muydenberge, ende d'ander van Diemerdam oick itekende t vuer daerinne, hoe wel dat in die ftadtmaer een huys gebrant en was, mits dat het vier baldt geblust  VADERLANDSCHE HISTORIE. 75 blust wierdt, ende wirpen fich alle in den water naer hunne ichepen, werpende van hun alle haer waepenen ende weren, In der vuegen dat ons volck hun iulhcx ende foe wel getrefft datter gebleuen zyn zoe verdroncken doot gellegen als gevangen ten minften zes hondert ende onder dy en twee Hoopluyden doot, eenen Vendrich gevangen ende eenen anderen oick doot. Ende die twee Vanen in onfe handen hebbende die Capiteyn Ausuftin Roman d eene daer van genomen, ende wv fyn ie vreden geweest zoe die hier in dele ftadt aebrocht wierde, dat hy die heeft moegen verfchencken Senov Gouuerneur van Waterlandt die pnncipael was van defs onderwindt. Der Vyanden ia'ueerden lich bv tyts in een vrybuyters fchip, Ende moecht V wel verfekeren dat die vyanden die daer waer alle se'bleuen verftroyt ende te nyette gedaen zyn zoe gevangen doot geflegen ende verdroncken ende andersfins mits dat men gisteren ten thien vhren a.lreede gevist hadde meer dan elff hondert roeren, behamennoch die Harnafchen, morilloenen, waepenen, llachl weerden ende weren daer by al gevonden, in fomma bet heeft Godt Almechtich beliefft die Co. Mat. defe \ irïorie te verleenen die welcke nyet van cleyne Importantie en is geweest, want hadde die zaecke al gelchiet ende gefuccedeert naer hunnen begrypende meynungh, wv fouden in perickel geweest hebben, gelyck wy bouen vermeit hebben, te verliefen die Stedt>n van Haerlem Amflerdam ende die fcbantz en pajfaigien daer aan cleuende : die Spaenfche Soldaten ende d andere zyn zeer wel te vreden voldaen ende wel gemoeyt geweest van defe Viftorie ende Ouerrompelinge der vyanden; in der manieren dat ons dunckt, dat zy zeer gewillich zouden zyn om hun noch eldersfins te moegen gebruycken: van alle welcke gefchiedenisfe wy Jegenwoiidich fchicken to Houe den Hopman Lynden, die fich wael vnd vromlick in fynen beuel gequeten heeft, op den voorfz. Hot, om den Heren Van den Raedt van State defe tydinge to draegen, gelyck wy oick die Redenen voorfz: nyet en hebben wiilen laeten aen V. van gelycken to fchrynen, oo dat ghy daer van zelf, moeght mededeylen,  76 STUKKEN VOOR DE ende die wete doen aen den gueden dieneren van zyne Co. Mat. ende die ghoene daert V. goet duncken fal, ende bedencken fult fullicke onfe voirfpoedige gefchiedenisïè lieff ende aengenaem to wefen V. voor eynde defes , Weerdige Erencfefte Wyfe Frome Hooch ende zeer geleerde befundere guede Vrunden den Almachtigen beuelende. Datum Utrecht den Xlllen May XVC LXXVI. (Onderteyckent.) Gilles van Berlaimont. (ende d'OpfchriJft was.) Den Weerdigen Erentfeften Fromen Wyfen Hoech eh zeer geleerden onlën bifunderen guedea Vrunden die Luyden van Co. Mats. Raede in Geldèrlant verordent. Door Wagenaar D. VII. bl. 98, word aangetoond, dat het flot van Muiden ter dezer tydniet, volgens Hooft, door Paulus van Loo was bewaard geworden, en wy zien uit deefen briev van Hierges, dat Hooft, in plaatfe van van Loo, Lienden hadt moeten fchryven. N°. 27. Inuentaris van diuerfche brieuen by den Commisfarisfen Mr. Willem van Gent Raidt ende Mr. Baudewyn van der Boe oick Raidt ende Rekenmeesteren gerecouureert vuyt handen van die Soldaten nae die Stadt van Zutphen wederom van fyne Mats. wegen A XVc LXXII,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 7? LXXII, Inne genomen was, onder die welcke beuonden fyn dele naebefcreuen brieuen. t t nden eerften eenen brieff bezegelt mit... . . . '* Izefelen in date XIIIJ, XLVJ, aengaende 't goet j^zegeicu " peieeen seteekent mit numero. Openen bee?eX bnefl met twee vuythangende zegelen , S dSW XCHJ, aengaende een maet- nen vuythangenden zegel, in date XIIL XLJX, ge tek/lSerbrieff mit vuythangenden zegelen bezegelt', ^n date XIIIJc LXVvan een broick-flach , ge- 1%e\t?nen)ebrieff mit eenen vuythangenden zegel, gelateS XIlIJc XXX van een ftuck Lants genaempt ^Sen'brieff mit drie vuythangende zegelen, eedateer? XVc LV., van een ftuck Lants van die ^mpvnte tot Appeldorn aengecoott. gTFenen LeeXiefF van 't goet Zeist to Vorden, in9 Noch^eneÏLeenbriefT van tfelue goet mit II. ^^^^Sj^ goet mit penen zegel, in date XI11J- aaaj. 11. Noch eenen Leenbrieff van 't meergemelte goet mit drie zegelen in date XIIIJc IIJ. iaEenen brieff mit eenen zegel gedateert XIIIJc XL. "van den Quaetbeeck op Spitholt. 13 Eenen brieff mit eenen zegel van 'tgoet Spit- to?J°NoS S5£ brieff van 't felue goet in date ■v1tit XXXIX 15 Noch eenen anderen brieff van 't felue goet mit eenen zegel, gedateert XIIJc XXX. ^ ^  ?8 STUKKEN VOOR DE i<5. Eenen brieff van 't felue goet mit twee zeee len gedateert XIIIL XXXVIIJ. ege ^,^VÏÏTCiVvvrvbrie^ van ?ertoch Reynolt, in date XÏIJc XXXIX, datr inne fyne G. Heer Henricx Huys bynnen Zutphen ConfentiertXIIIJmar°-en Heetlants aenthomaken mits jairlicx fyne G. geuende ir malder roggen en n malder Haueren. keigSSSiJle'vf ^ bruynincx Weert' gdÈdl^pLtfieenzegeI van Dammer thiendt' 20 Noch een Leenbrieff van Dammerthiendt mit III zegelen, in date XII \c XCIIIJ. üt. Noch eenen brieff van Dammerthiendt mit drie fo Sue XIIIjJxiü6 tW6e Zegden af%ebroken fyn 22. Noch een Leenbrieff van Dammerthiendt mit IL zegelen gedateert XIIIe XCVIIJ. fo^exSfjflX Leenbrieff van 'c feIffs mit een zegel gel?inNd°aï k>i:ibri£ff '< fdUS ™ ™ Ze" dielfoe tnLZ fo ™ 26. Noch een brieff mit een zegel van den feluen thiendt, fo dateXIIJc LXIX. 27. Noch eenen Leenbrieff van denfeluen thiendt mit eenen zegel in date XV-- XL. 28. Eenen Coopbrieff mit II. vuythangende zegelen dair van twee gebraken es van 't goetgênant Nonnpn Hooff thot Holïhuvfen in date XIII>. g nnen 29. Een er/F Wisfelbrieff tusfchen Jacop Hacfort ende het Conuent Heer Henricx Huys mit twee zegelen van een Stucxken Lants, in date XIIIJcXCII. ao. Eenen Coopbriefft van 't goet gênant Ludinck Hohhuvien, mit een zegel in dateXIIJc XCVL 31. Noch eenen Coopbrieff van t felue goet mit eenen zegel, in date XflIJc LXXXV. 32. Een Coopbrieff van Nonnenhoeff int felve goet hoirende mit eenen zegel, in date XlIIJe. 33- Ee-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 79 03. Eenen Coopbrieff van een ftuck van noottepoer marck mit II. zegels, in date XVc LV. 34. Een brieff van crommer maet toe tonden mit eenen zegel in date XIIIJc XXXV. ; 35. Een Coopbrieff van die vurfz. maet mit II. zegelen gedateert XVc VI. . ^ïChRee" bTff Vaneen Lants oick geIneten den Botteracker, groot omtreqts IIJ. Schepel 26. Noch een brieff vaneen torffveen gehieten Molterflach, meteen zegel beueftiget gedatierfAnno 27. Noch een brieff van twee ftucke Lants téene *e- vaneida°te XmhXXXlX ffln ^ ËyCken van date Atiij. XXXJX. met een vuyt tangent zegell. 28. Noch een brieffmit een zegel van een ftuck JanVê gênant Tellicus flach gedatiert Anno XVc XXXUIT 29. Noch een brieff van een ftuck oick gehieten dén KotteracK-er groot. ellyff fchepel zaets vanTte XIII Jc .AivVJlXJ, nut IIJ. vuyt hangende zegelen. 30. Noch een brieff van fIJ. Stucke Landes 't eene geheyten by den Loe, 't ander den grond acker 't derde torff veen achter hagen' mie een vuyt hangentzeeel gedatiert, Anno. XIIIJc LIIL '^nczegei 31. Noch eencleyn brieffjen van een ftuck Lants vte&uJTSfigr VUyth^ent zegell 32. Noch een ander brieffmit een vuythangent zegel oick van den grond acker van date XIIIJc XLIII 33- Noch een brieff van een ftuck Lants by den Loe Annon.aXIIIJceXLJ.mit *** beveftig« gedatiert Wy Ryxcken van Anfem materfthe van den Con™ e,va" Syon1, gelegen by Doetichem ende Anna Maesfen Sufter desfeluen Conuents, kennen mits defen, dat Heeren en M- Willem van Gent ende Baudewyn vin den Boe, Raiden des Conincx in Gelderlandt  VADERLANDSCHE HISTORIE. 93 landt ende Commisfarien tho Zutphen, nae den ouervall gerecouureert ende gefalueert hebben die brieuen ende Chartren by hen bevonden, ende buyten der Stadthuys aldair, ende hebben ons die felue brieuen ende Chartrèn ouergeleuert, hierboven in den Inventaris verclaert, in prefentievan Peter deSancto Petro, Leengriffier, die verclaerden die Vurfeyde Conuentualen wel tho kennen, ende hieldt die felue voir de, foe fy hier bouen gequalificeert ftaen, Aldus gedain ende gefchiet hier bynnen Arnhem In Co. Mats, Kekencamer den VI« Nouembris XVc LXXVI. (was geteekend.) Sufter rycke van Anfem, Mater toe Syon. Anna Maesfen. N°. 34- Lieve befundere! Wy hebben uwen brieff van den XXIX Octobris lest vergangen ontfangen, ende den in halt aüenthalven verftanden, ende follen gunftiger walmeynonge v daerop nyet verharden, woe ethcke hopluyden der dryer regimenten Hierges Bosfou ende Meghen alhier geweest, vnd mit den Handen defer landen alhier verfaemelt gehandelt hebben, daer met alle drve de voorsf. regimenten herwerts' follen commen, daer mit dan die Stat Zutphen der befattungh sans gevryet fol werden, vnd fyn die voorff. hopluyden bp ghifteren daerop van hier vertagen. Stilt daeromme noch wat gedults habben der toeverficht, ghy fultbald des Chrychfvolcks eensweges oder anders of ontflagen worden. Lieue befundere God zy mit V. Gefchreven to bruyffel den IX dach Novembris. XVc LXXVL [Onder /landt gefchreven.'] Die Raeden van Staete gecommitteert by Co. M. ter regironge generael «W Nederlanden. lOnderteykend.\Beny\Dteopfchrift vu at  94 STUKKEN VOOR DE was defe.} Onfen lieuen befunderen Burgermeifter™ Schepenen ende Raedt der Stat Zutphen? imuwcren» Vergelyk P. Bondam 's Onuitg. St. D. I. bh 45. N°. 35. Wy verordente der Bannerheren voert Ritterfchaö. pen, Gefanten der Hoift ende cleine Steden der Furftendorabs Gelre ende Graifffchaps Zutphen, doen konde ende kenlick. Alfo wy van wegen deefer Furftendomb Gelre ende Graefffchap Zutphen verfocht gebeden ende comraittirt hebben, die Edelen Erenuesten, Eirfamen ende vooifichtigen, Gerit Ingennulant, Clais Vyghe Ritter Amptman in Nederbetouwe, Allart vanBemmell, Bartram van den Bylant Heer tot Walbeeck, Adolph van Goer, Johan van Erp gnant Waerenborch, Andries Bufch Borgermeifter derStatt Ruermund, Mauris Ryperda, Derick van Baer, Euert van LinteloJohanKreinckBurgermeifterder Stadt Zutphen, Jofephvan Arnhem, Johan Hackfortt, Elbert van Vorst, ende Otto Kanis Borgermeifter der Statt Arnhem, om tot kost defer Lantfchappen byden Edelen ende Walgeboren heren Gielis van Berlaymontfry ende Banner Heer tot Hierges etc. Vnfen genedigen Heer Stattholder, gedurende deefe tegénwoerdigen troublen, ende Hispanifchen Rebellionen (dair die noett erfordert, bynnen Lantz ficho verfugen, ende myt fyn Genaden ende den Banner heren offce dezen gefanten Cdie dairto oick gerequirirt, ende yder befunder befchreuen fulien werden) in allen anfallenden faicken tot dienst Hochst gedachten Co. Ma. tot Hispanien &c. ons alregenedigften Hern, onderhaldongh der alder Catholifchen Religion, vrede ende enicheit in deefe landen te communiceren, aduiferen, ordinieren, ende  VADERLANDSCHE HISTORIE. 95 ende refoluiren helpen, fulx als fybeuinden fulien 't felffde te behoren, der Lantfchap het 't nutfl ende orberligft to fyn, als verner in oire Inftruction oder Commiifion begrepen. Bekennen hierom ende gelauen hier myt, offgernelten Deputierden op der reizen int vyttrecken, int vertueffen, off int wederkommen, an lyue off an guede tot fchaden, last ende hinder (dair doch Gott vorfy) einichfins gebracht off gefuirt wurden. Ende wat koften fy tot die Legation int vytreifen ende wederkommen, als ander vytflage noidich, off dat die felue diefer faken haluen enige indignation off ongenade by C. M. derfeluer Stalthelder, off anders in last, gefaer ende fchaden , idt weer an oirperfoenen, huyferen , beyften ende guederen komen, ende geraden moichten, dat wy oir hoifftheer daer in wefên, ende hen ende oiren eruen altyt dairaff quyten, redden, ontheuen ende allenthaluen fchadelois halden fulien ende willen, ende die verterongh ende pennongen hierto noidich falmen vytfetten, opbringen ende betalen tot reddongh, qwytongh ende fryong der vorff. deputirden, alzmenCo. Ma. Schattpennongen vythfett maint ende betailt. Ende dyt allet fonder enigerley indracht, weigeren off wederfeggenvan ymant, ende fonder argelyst. Inoirkond derwaerheit, 'fo hebben wy verordente der Bannerhern Ritterfchappen gefanten der hoifft. ende cleine fteden der Furftendombs Gelre ende Graifffchaps Zutphen vorff. by malcanderen wefende op ein generaill Lantdach gebeden Borgerrneifteren Schepenen ende Rait der Stait van Nyïnegen defen fchadeloiff brieff myt der Statt Nymegens fecreet fegell to willen beueftigen, dat alfo gefchiet yff vyt honnen ende onfer aller namen den twelfften dach Nouembris XV hondert Seff ende feuentich. De commisfie wierdt door den Heer Bondam in zyn I. D. b). I04. enz. der Onttitg. St. geplaatst uit de verzaemeling van den Pra:fident van der Hell , edog daer in zien wy agter Evert van Lintlo den Zutphenfchen Burgemeefter Johan  96 STUKKEN VOOR D E han Kreinck niet volgen, en ook niet Otto Kaniï agter Er> bert van Vorst. N°. 36. Vnfen Vrindtlicken Grueth mit alles guets yderer tyts tbevoerens. Tj' delle vnde Erentfefte frome Voirfichtige VielgonX?s ffige guede vrundt! Weff onkoften vnde zwaere lallen wy in etlicke jaeren herwertz zaemdt onszen Burgeren gehadt hebben vnd als noch hebben van den foldaeten zaemdtoeren getrofs van Wieueren, kinderen, hueren vnd jonges, halden wy uwer Ed. L. genoecb* faem bewust, daervan wy wail eensf lolden begeren gevrydt ende ontflaegen toe weefen, waerom wy tot meermaelen om onfen genedigen Heere van Hirges Stadtholder &c hebben muntelicke verzocht vnd gefchreuen. V. Ed. L. iff oock wail indechtich dat die Alinge Lantfchap der vier Gelderfche Quartieren daerom onlancx op ten generaelen Lantdach bynnen Nymegen an fyn G. verfochten dat dye Soldaeten vuyt desfe fteeden muchten vertrecken op anderen oorden vnd plaetfen daer zye die Ma' meher dienst muchten doin dan alhier omtrent; Waer op dat zin G. gaf ter antwoordt vnd oock enige van onlè gefante Raetzvrunden aldaer zynde voer muntelick afgefcheydt deffeSok. daeten als dje bynnen Harderwyck liggen eersz daechs 't willen doen verrucken, daer op wy van dach toe dach wachten, dan zy blyuen all (lil by onff liggen, Auerst wy verflaen dat die Soldaaten vuyt Harderwyck zin vertaegen, nu en weet wy nyet, dat onfe Soldaeten nyet mede zin opgetaegen , belorgen dat men onif zall vergeten. Derhaluen begeren Wyganfzvrundtlick V. Ed. L. willen hier van mit zyn G. fpreken , jri affwefent een brieff onfenthaluen an zin G. Ichri- uen,  Vaderlandsche historie. 97 uen , daerby bidden ende begeren, dat wydach eeniT van defl'e Soldaeten muchten ontheeffen worden. Sy hebben in een maer.dt geen Lenonge gekregen, anderst dan een Lenonge hebben wy hem vuyt begeren van zyn G. gegeevèn, vnd hier iffgeen geit meer t becomen, nu loepen zy opten armen Huisman vnd bederuent nll, foemen kan gedencken, Brenger defes heb: ben wy beuaelen mit U. Ed. L. misüue(istnoodich) am zyn G. toegaen vnd onfes antwordt toe brengen, Hieran fulien V. Ed. L. omT angenheme vrundtfchap bewyfen, als wy tegens d. felue geneicht zin t verfcnulden: kennende Godt Almachtich, die.V. (id. L. lange in guedengefontheittot Zalicheitwil gefriffen. Datum' vttit Elburghden XX VIJ- dach Nouemb XV LXXVJ. Uwer Ed. L. viel gonftige vrunden Burgemei (leren Schepenen ende' Raedt der Stadtt Elburgh. [»/ Opfchrift was.} Dem Edellen unde Erentfeften fromen VoirHchtiren Jofeph van Arnhem, in zin Ed. L. afwefent an den Erentfesten vnd Erfamcn Burgem." Schepenen vnd Raedt der Stadt Arnhem, Onfen gonlb'gen gueden vrunden. N°. 37- Aen de Furflen tho Cleue Guylich Berghe enz. Duerchluchtiger, Hoichgeborner , vermoegender1 Furst, genediger Heer! Uwer F. G. fye vnfer ganswilliger dienst jeder tyt bereet. Wy (lellen in ghenen twiveli, v..f. g. en fyn dan genouchfam erinnert vyt fchriuen defer Landtfchap van Nymegen aen III. Deel. . G der1  $>S STUKKEN VOORDE derfeluer u f. g. vnd anders, welcher geftalt idt Furftendomb Gelre vnd Graefffchap Zutphen genoediget fyn fich mytten Staten van Brabant ende bileggende prouincien thounyeren vnd verbinden, totuerdriuongb der moetwilliger gerebellierder vnd Tyrannifcher Spangiarden, vnd toe etliche vanen Ruyters opten benen to brenghen ende befolden bewilliget, Daer toe wy gein tot Rytmefteren gebruyeken feilen die Edlen vnd Ehrnfesten Jorgen van Romberch, ende Henrick van Wyttenhorst beide uwer F. G. Amptluyden. Soe dan die vurlf. Lantfchap gemelten Staten gedachten Amptluyden durch iren Gedeputeerden Gefanten op Bruifjfell ernemen laten, die lich algereetz myt peerden beweruen, vnd hier neffens der faick geen vuytftellingh erliden kan, oeck beduchtende dat aifo inder iele geen andere follen fyn tho bekomen, vnd durch verwielungh nyet allein defl", dan oick byliggende naebuerlanden in verderffiicken fchaeden geraden muchten,. hebben wy nyet onderlaten willen v. f. g. defenthaluen noChmails (hcewaell der Lantfchap op oeren vuerigen fchriuen banen tpeuerficht om aflllegich antwordt geworden) onderdenichlick anthofuecken, der ongetwiuelder vertroeftungh, dat v. f. g. in defen onfen dienstlichen verfuecken, myt Furstlichen toegeneigden genedigen gemuede tott defen nabuerlanden) confentiren folten. Gelanget demnha aen v. f. g. onfe onderdenige vnd feer dienstliche begeren , dat die feluige gemelten Amptluyden tot defen dienst der landtfehap gelieuen wollen genedichlichen tho verloeuen. Sulchs fulien wy ende der Landtfehap jeder tyt nae allen onfen vermoegen weder tho verfchulden bereit ende geneight zyn tegen v. f. G. die der Almechtiger langh in voerfpoedigen Regiment ende geluckfaliger wolfaert gefryfte: hierop ein genedich toeuerlatich Andtwordt verwachten. Gegeuen den XV dach Decembers. Anno LXXVI. Henrick van Wittenhorst Raad van den Vorst van Cleef en Drost der Stad Huislen was met den ook Edlen Ceftren- gen  VADERLANDSCHE HISTORIE. 99 gen vnd Erentfeften Fransfen van Boedekcbveing zur Sandt' Jurt, en Reyer van Raesfe/t znm Romberch [zo vind ik in een autbenticq ftuk, dan vergelylt BoNb.am. D. I. b). 211. not.] by Baunerhet en Ritterj'chaft boe ftvndUeine Steden tegens die Rcbcllierende Hispanifchen tut eenen Ritmeijlern aengenanten, en heeft [gelyk Joit'er Vlaendt Aïaesschereel zy. ne weduwe na't jaar 1603 by een verzoek aen de Staaten voordroeg! dezelven den tyt van drie maenden ehiüch vnd getroulicbgedient. De lieer Bondam heeft zyn belt Ibrief niet gekend. Zy is ook van den 23. Decemb. 1576. en zeer omftandig. De Ritmeetter zou drie honderd goede reijige peerden vnd ruiter houden en toeruïïen , hun met furbucbjen, kragen, ringen, korbslandifchuben vnd guien lualbedeckten bclmiein vetforgen. Hem zou voor hem goed gedaen worden een waagen met vier paarden en twee Trawanten. Hy zou hebben een Lieutenant, een Vendncti, een CapeliaeD, een fchreiuer, forcer, twee Trompetters, een veld-fcheer, drie hoevfmeden, een wagenmeeiter en een Buschmeefter. By yder vyftig tal paarden zou een Rotmeefter zyn, Ieder van adel die in de monftering fes of meer paarden gepasfeert wierden , zou gehouden zyn onder zyn furbuebfen ein langb rboer te voeren, enz. enz. enz. — Zie verder over H. van Wittenhorst de Onuitg. St. van P. Bondam ter gem. pl. en bl. i39« N°. 38. Edele Wolgebren Genediger Heer! Uwer G. fyn onfere gantzwillige dienlten alryt te voren. Wy kunnen V. G. nyet bergen, wie dat der Edeluefter Fransen van Boll'vvyn Ritrneelter den XVlIJen defes alhier aangekommen; Den welcken wy volgents daechs die by onif op V. G. behaegen ingeftalte, vnd daer nae uwer G. exhibierte beftellungh, hebben doen behanden, omb lich daar op tho bedencken vnd refoluiren , Vnd wie woll wy ir onderdeniger toeuerlkht gev ftanden, dat V. G, fich perfoenlich by den Ritmeefteren folten hebben vinden laeten, welchs dan bauen G a onue  ioó STUKKEN VOOR DË onffe vertrouwen nyet gefchiet: hebben des nichtzthoweiniger bifz anher (Uwer G. Schryiftlichen beuelh nha) op ièkere by fyn E. L. vurgewante befchwerniffen communiciert riepelick deliberiert, vnd thum lesJ ten, nyet fonder groete moeyte vnd arbeidt (daer inne wy Uwer G. tegenwoerdigheit hoichück van doen gehatt) affgehandelt. Wie wy dan oick myt dem Edelveften Henrichen van Wittenhorst ihsgeiickeh accordiert. Die gelaefft bynnen drien weken ongefer* lich myt oercn Ruyteren opten beenen tho lullen (yn, omb fich therplaetzen, daer men fiebederfft, gebruycken tho laten. Dweile wy dan alhier op uwer G. ver-» fchreuen erfchenen, vnd nu ein geruide tytopmerckliche lchware korten gelegen, van uwer G. ankompst nyet vernhemende, vnd wy (als V. G. Ochgeriedichlichen tho berichten weten) buyten uwer G. anwefen nyet fruchtbarlichs vytrichten kunnen: ls onfe diéns'clickebegeren, dat imfall neest kumsftich alhier ennige fchwaricheiden vuifielen daer op V. G. gern myt on(f communieieren vnd raithfchlagen folten, die feluige alsdan foe voell der faicken gelegenheit erlyden kan, vnd uwer G. auermyts andere noetwendige gefcheffcen doenlfck wurde fyn, by ons in perfoene (dëm Nymegifchen genhamenen receffnha) verlüegen wollen vnd myt goeden raith bywoenen, dafmyt voert Bneher vergeffliche koften vermydet muchten werden Vnd wie woll wy auerall nyet en twiuelen, V. G. werden dan die gelegenheit gegenwurtigen bedrufften handels (die fich leider, wie langer wie meher befchwerlicherlet aanfien) gantzlich then herten nhemen: bidden gleich woll gants onderdenichlich, dweill a41 onfer vertrouwen op V. G. als vnffen genedigen Here Stattholder (die draegende Amptzhaluen in allen onferen noeden onfl" tho befchermen fchuldich)(taet, dat V. G. fich die faicken fo trowlich annhemen vnd befolhe fyn laeten wollen, daer myt defe onff Landea vnd derfeluer Inwoeneren van den onchristlichen Tyrannifchen voirnbemen der Spanifche Soldaten myt oeren adherenten erledicht zijn vnd blyuen moegen. Daer an fulien V. G. ein Godtfaligh werck, vud wat derfeluer Amptzhaluen geboert vnd toefteet, doen. 'T welcls-  VADERLANDSCHE HISTORIE 101 'T vvelck wy jeder tyt onferes vermoegens weder tho verfchulden bereit fulien fyn tegen V. G. die der Almechtiger langh in vorfpnedigen Regement vnd Wolfaerender gefundtheit gefriste, Gegeven den XXUJen dach Decembris AoLXXVJ Uwer G. Dienstwillige Gedeputierv den der Bannerhern Ritteri'chappen vnd Steeden der Furftendombs Gelre vnd Graeffichaps Zutphen jetzont binnen Arnhem verfamlet» [Het Opfchrift ■was.'] Dem Edlen vnd Wolgeboren Hern Gillis van Berlaymont vry vnd Bannerhern tot Hierges, Hern tot Haulteroche vnd Peruwes&c. Cone Mü-t. Stattholder vnd Capitein Gnael auer den Furftendoru Gelre vnd Graeffichaps Zutphen &c. Unfern Genedigen Hern. N°. 39. Wy Gillis van Berlaymont Banner endë Fryheer tot Hierges Heer tot Haulteroche, perwes & Ritter van wegen delf Con. Mats & onfes allergen. Heeren Stadtholder ende Capiteyn Gehaell. ouer den Furftendomme Gelre Graeffichaps Zutphen , Hollandt oeck den Landen vanUuenflel Utrecht & durch vuytdruckelyck fchryftück beueel desCommendadors Maiors van Caftilien & derfeluer Co" Ma1* Luytenants Gouuerneurs ende Capiteyn Gnaels ouer allen defen ziner Con Mat» Erffnederlanden in betrachtonghe defes sefeerlichen turbulenten thides in welcken id am hoechften noedich dat men tot fchutz ende fcherm alle derfeluer defer ziner Ma" Erffnederlanden noch getrouwelick in gehoerfaemheyt perfifterende vnd volhardende groete antal epde menichte van kryfchuolck O 3 OU',  102 STUKKEN VOORDE onderholde om te wederlben vnd (voer foe vuel eni* ges voeges moegelick) te behinderen die dagelicxe ingrepen ende gerebelleerder oeck derfeluer Mat> on-> derdanen welk Soldaten doch (auermits gebreke van Gelde ende bethaelunghe) fich niet alleenlick in oere officie plicht vnd eydts den Schutz ende fcherms haluen, voord' zeer oeuel quyten, maer ter Contrarien voel oec felffs die guede luyden (laan, befchedighen beroeuen, ende pluyfteren, vnd bouen dem onderlinghe (wanneer een goede exploict vuerhanden)meuterien aenrichtenetc. Woe nu fulex toe meermaelen onder den Ouerlandtfchen ende andere knechten vnd Soldaten gefpuert vnd vernoemen fai worden, tot onuerdraechlicken onuerwynlicken fchaeden, jac gantz vnd geheel Ruyne vnd 'onrferganck, foe der gueder Oeuericheits Inwoeneren vnd Burgemrn der goeder Steden allf anderen onderdanen opten platten Landen, Ten zy dan dat daer inne by thide oerdene geftelt ende goet geuonden worde Twelck bifz aenheer by zyne Co^ Ma' moegelick geweest gefchiet vnd foe vuyt ziner Ma" Coninckrieken van Spaengien als anderen ende andersfins by asfiitentie van Lenunghen verfchafït geweest, dat men vast middel ge* vonden tot onderholt der vurfz Soldaten dan zoe 't jselue te continueren gantz noedich indien men niet voele dan ... vuer hen Inconuenienten verwachten wyl, vnd zine Excie nu zoe in de He geen geit daer toe by verren nae genoichfaem op te brengen weet, hebbende daeromme by deliberatie van de heeren ende Gubernateur defer zeluer landen gheen gefuechelicker middel noch wech te beuinden off bedencken gewust, dan finer Con Ma« onderdanen aller defer gehoerfamer Erffnederlanden, die fich bifz aen heer foe getrouw erthoent noch vuer een geringhe tyt te veridéken om fulcke oere getrouwicheyt mit oeck vorder Lenongen te Continueren vnd (onder anderen, defe ï'urftendomme Gelre endeGraefffchappe Zutphen woe wael doch zine Excie fich des erbarmücken derfeluer geledene fchaeden ende ouer vals meer alffgenoich te erinneren waere) met etlickedraechlicke fomme tebezweeren vnd diefelue van hun te laten vorderen, ende  VADERLANDSCHE HISTORIE. ros de opbrengen foe wael in de Steden, als op ten platten Landen, daer mit id destoe myn bezweernuflen op fich hebben moege, vnd foe dan (als toe vermoeden) hier inne villicht groete dachten ende bezwecrnulfen woewael zine Ma' fich aller verneren geneichter vnd plichtiper williger gehoerfaemheyt verfiet vuer vallen muchten , indien die Remonftrantien vnd hoegen oerfaicken defes den goeden onderdanen met met gehmp, discretie vnd by bequamen redenen vuergedraegen en worden, dem nae ist dat van wegen vnd in ftadt hoech berumpten Con Mat durch ordonnancie als bauen, wy geordonneert vnd gecommitteert hebben vnd ordonneren vnd committeren in cracht defes Heeren ind M«> Amelis van Amftel van Mynden Con Ma» Raidt in defen Furftendnmb & vnd J acob Botter Landfchryuer op Veluwen fampt ende bifonder, om aenftondt ende fonder vertreck fich te vuegen binnen defer Stadt Arnhem vnd funst in ailen anderen fteden vlecken ende plaetzen, daer 't van noede weien lal, deff Ouartiers van Arnhem, om aldaer in den leluen Ouarnere by fich te befcheiden, alle vnd iederen Offi. deren elckes Amptz fampt off befonderen^ daer beneffens die gefwoere Setteren vnd diefelue fementlick off bifonders foe nocdich by alle goede beweechelicke vnd gevuechlicke middelen ende manieren daer heer te bewegen vnd hun aen toefeggen vnd vermaenen, om nu (tof afüllentie van zine Mar in defen derfeluer hoegen noede vnd laften te doen vuytfetten, maenen ind beuren die fomme van vyff duylênt ende vierhondert vier gulden fes ftuuertermaendt, vnd lederen der fetteren van zine Ma" wegen toeordonneren ieder zine quota ende tax, Te weten in Nederveluwe. Ede vyff hondert tweeën vyfl'tich gulden. • Barneuelt Soeuenhondert Acht gulden iestien Strs. Nykerck Sefzhondert Acht gin. acht Hts; Putten , drie hondert XXVIJ. gulden vier ftrs. JErttet, Tweehondert LXJ gulden. Scherpenzeel LXXV guld. Hoefflaecken XXXJ gin. XfJ ftrs. En Ouer■ Veluwe Doernfpick drye hondert LXXXXilJgin. XVJ ftrs. Oldebrouck, hondert LXXX gin. VJ ftrs. ü 4 Heer-  IQ* STUKKEN VOOR DE Heerde Twee hondert LXXVUJ g]n. acht ftrs, Epe, drye hondert LXXX gin. XVJ ftrs. Apeldoern dryhondert XXXUJ gl. XVJ ftrs. Ende m Veluwen-zoem. Voerst, Vyffhondert XXIX gin. XVJ ftrs. Nybrouck, Hondert LjX il Seff ftrs. Bencum,Tweehondert XXX11J gl. XVJ ftrs. Velpen en Reden Tweehondert LXXV sin. XVI ftrs Renckum, XXXUJ. guld. Acht ftrs. AV->urs' Doernweerdt veertich gin vier "'ftrs. . Aenftondt woe nu fulex beboert vnd gebruycklick JS, in ieder oerdt vurfz. toeverdeyleu vndvoertz vuyt toe letten, achteruolgende die fubdiuifie hier bouen gelere ven. Hem doin fcherpe toeuerficht toed raeden dat alle Koeters ende erme luyden in defe faecke°niet geleten worden, als ghenen macht hebbende ïetwes toelenen, ïnlonderheit regardt toenemen opten Huvff ende andere Luyden off zy op oer eygeu ofte gehuvr~ de ende gepachte guederen wonende'zyn, om defelue nae lederes macht ende qualiteyt toe moegen gelat worden , op dat niemandtz te hoege belweert noch gefat ende die macht hebbende niet gefchoent en werden vnd daer ent eyndens, op dat hier inne nae behoer vnd fonder argelist geprocedeert worde om die vurf/,. fetteren te beuelen die fet Cedulen te maecken by der eygen handt beteyekent, in handen van Heren Cummisfaris te leueren, vndfelffs een van gelicke beteickende vnd by Heren Commisfarisfen gecollationeerde .cedule om daer mede te maenen by fich te behalden vnd eyntlich omb den vurfz fcholtisfen vnd Richteren fampt vnd ieder befunder te beuelen (nadien die fet, tinghe gefchiet die Cedulen alfoe gemaeckt beteyekent ende geleuert zyn fulien) die pennongen te maeneu bqeren ende ontfangen, ende die onwillige by execu' tie als men vuer'sheeren pennongen gewoentiich is' indien id noet zy, te conftringeren eder bedwingen' vnd voertz diefelue te bethaelen ende leueren in handen defz vurfz Jacob botters Landt fchryuer op Veluwen , dien wy daer toe gecommitteert hebben, ende Committeren by delen, om die vurfz pennongen van de fcholtisfen (den welcken fampt ende bifonder wy be-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 105 beuelen hen die van Tbien daeghen tot tbien daeghen nae advenant by gelicke portie, als toe weten iedere des vurfz quoten, iederes Ampts ende Dorps m dryen delen gedeylt toe leueren, te ontfangen, vnd d;e daer, ende foe 't hem beuolen werden zal, volgende d'ordonnancie die wy hen daer van leueren fulien, toe gheuen ten finen om die vurfz knechten toe Lenen, vnd funst alst bouen gcfacht is, mitz daer van doende behoerlicke bewylf Rekening en reüqua, daer ende foet behoeren zal, vnd id fulien defe Lenunghe beginnen oeren loep te hebben, den irften January naestkhon.ende vnd geduerende vuer een tyt van drye maenden daer aen volgende, Allet met dem befcheide, dat van ziner'Ma« wegen alle die al foe vuytgegeuene ende geleende pennongen gereftitueert worden lullen, foe balde id felue moegelick, ende die zaecken alfoe Ctwelck met Goedes hulpe bald gefchien lal) derhaluen die onderdanen des toe mynder bezweerniffen, vnd lukken Lenunghen niet te weygeren meerdeie oerfaeckeh hebben lullen, fonderüngbe omb toe ver■niieden alle groete ende onlidelicke inconuenienten, gewalt oeueldaden mishandel Roeffende dieverienfoe cfiwyflelyk indien die Soldaten,in garnifoen leggende niet met Lenonghen verforcht en worden,) vuerhanden zyn, die noch zine Mat felffs, noch fine _fixeert» poch voel vveyniger wy toe remediëren mechtich, die dan vuer idt thiendendeell van defe Lenonge bedraegen enese beloepen zullen , vnd in oerkondt van defen hebben wy onfe» fecreet zegell beneden op't fpatium defes doen ind heyten drucken, Gegheuen tho Arnhem den XXUJ™ Decemb. A° XV de plaque ftont gefchreeven.) Ter  VADERLANDSCHE HISTORIE. 107 Ter Ordinantie ende expresfen beveelen van myne voerfr. Heeren van Staete, (G et eekent.} Weelemans, N°. 41. T?dele Erentueste Erfarae infonders gunstige guede ■tLfrundenn ! Hoichanliggender,dringendernoithkunnen-">•  114 STUKKEN VOOR DE N". 47. Wfy Prelaten Edelen ende Gedeputeerde der Stey v den Reprefenterende de Generale Staten van de I\ederlanden vergadert wefende binnen der Stadt van Bruesfele, Allen den ghenen die defe zullen fien of ïlooren falut, Doen te wetene dat wy heoben gecommitteert ende machtich gemaect, Committeren ende maken machtich mits defen, de Edele Erentfest wvte ende zeer discrete Heren Joannen van Wittenhorsc Heeren van der Horst etc: Stadtholder te Venloe, £nde Heeren Elbertum Leoninum beyder Rechten Doétoor &c: hen ende elcken van hen volcommen macht geuende, dat naevolgende henvoergaende handelmge ende het gevolghde appoindtement by den Graue van Bouffu gemaecb metten Regiment NederlantIche duytlche knechten van den kegimente des Welgemelte Heeren van Bouffu, Grave van Meghen ende vry Bannerheeren fzo Hierges Stadthalderen van den Hertochdom Gelre Graeffchaps Zutphen, ende der Landen van Ouerysfel, om defelue te doen heb-' ben de verfekerheyt ende asfecuratie hen toegefeghu Geuen voerts dievoerfz: Gecommitteerde tfamen en' de elcken van hen befundere macht ende auétoritevr optehchten ende t ontfanghen tot onfen laste t famen ende elck van ons befunder, alfulcke fomme van penninghen oft quantiteyt van Lakenen als zy zullen connen becommen ende bevinden noodich te wefen tot voldoeninghe van de drye Waifche Regimenten 10 Hollant ende Gelderlant oft Ouerysfel wefende mitsgaders tot opbringen van een maent Leeninghe tot ' ïlhf¥f VaAde voerfz- drye Regimenten NederlantIcheJJuy tichen ende daer voere te verbinden de voerfz btaten tfamen, ende elck befundere hunnen perfoon ende Goeden , Ruerende ende Onruerende, mits dat de Voerizr Gecommitteerden fchuldich fulien wefenivan ae penn: oft Laken In die maniere voerfz te lichten goe-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 115 goede rekeninghe bewys ende reliqua te ooene aen de voerfz. Staten, Belouende in goeden trouwen ende fonder argelist goet vast ende geftentich te houden allen tgene dat dyen aengaende by de voerfz; Gecommitteerde gehandelt ende gedaen fal worden. Ende in kennisfe der VVaerheyt hebben wy dele com. miMie doen onderteekenen by onfen gemeynen Gref • fier ende bevestigen metten fegel van Staten van Brabant die wy gewoenlyck zyn in zuleker faken te gebruyeken zedert onfe vereenicheyt den XX January XV'c zeuen ent feuentich, (Op de plycke floni gefcreuen aldus.) By hèüél ende expresfe last der voerfz. Heeren Staten. (Onderteekent.) Cornelius Weellemans. N°. 48. Gillis van Berlaymont fry vnd Bannerherr to Hierges Herr to Haulteroche Per ruwez etc. Stadtholder. Edele Érentfeste Erfame wijfe discrete voorGchtige Lieue befundere! Wy en kunnen V. L. vnd E. nyet verhalden wye, dat volgende onfe lesten fervuen, gisteren to Hu gearriueert lein die Herr Don Johan d'Aultria vnd 00c die Herrn Co. Mats Raede van Staete metten Gedeputeerden der Generalen Staeten des Landts van herwaerts ouer met goede meinung foo wy verftehen , alle defe ellend vnd troubelen daer neder to leggen vnd tot einen goeden peys vnde accord to brengen vnd fluyten, vnd foo wy hier noch verwachtende fyn Ha on-  ïlö STUKKEN VOOR DE onfen Secretaris, die wy defe dagen om faecken onfs Gouuernementen aengaende gefchidf, hadden, aen den voorn: Generale ftaeten om , hunne refolutien vernomen , anftondt wederom to keeren dwelck wy verhopen fal wefen binnen vier off vyff dagen zonder te dencken wyders to trecken, willen wy V. L vnd E, daer van wel verwittigen dat defelue noch nyet kommen on is vnd wes ons middler tyt bewust fal werden van defs voorgemelte Vergaderung, waer van wy enen goeden vnd vasten peys verholfen, zullen wy niet onderlaeten in allen gevalle V. L. vnd E., to aduerteren mit hulpe des Almechtigen, den welcken wy derfeluer in gnaden den doen beuelen. Datum Haulte den XXIlJ>n january 1577. (was get.~) Gilles van Berlaymjnt. Heden den XXUIJcn hebben wy tydung gecregendat gisteren die Herr Don Johan was in der misfe geweest met den anderen Hernn van den Raede van State vnde anderen Gedeputierden van den Staten vnde dat men heden aldaer zolde beginnen te negocieren vnde «acteren, verhopende noch fterkelick dat einen goeden peys noch daernaer vuyt fal volgen. (V Opfcbrift was.) Den Edelen Erentfesten Vromen Erfaemen Wyfen discreten vnd voorfichtigen, die Gedeputeerden der Banneiheeren Ridderfchap vnde Steden des Furstendom Gelre vnd Graefffchap Zutphen Reprefenterende die Staten desfelfs Landt. (noch daarop.) Ankommen 30. January. 77. a Arnhem; No.  VADERLANDSCHE HISTORIE, n? N°. 49. Edele Welgeboren Heeren! Uwe E. zullen by twee diverfche myne brieven genoech verftaen hebben, in wat perplexiteit ende forghe ick myn felven vinde metten foldaeten alhier omtrend liggende, duer 't vertreck ende dilay, zoe van de prompter betaelinghe van tluen duyfendt Daelders, die Uwe E. by Contrafte hadden beïoett promptelick te furnceren tot onderhoudinghe ende betaelunghe van den vourfchr. Soldaeten; als duer die resterende Veertich Duyfent guldens by de vier leden van Vlaendoren alnoch te i'urneeren , ende alloe de alteratien ende muyterien van den fommighen foldaeten alnoch nyet geflist en zyn, maer daegelycx vermeerderen, ende nyet en zien die te bluslchene, ten zy Hen L. voldaen wordt 't gundt Hen L. beloeft is geweest by de Commisfarifen den Heere van der Horst ende Doflor Leoninus. Soe hebbe ick anderwerf uwer E. wel willen toe* fchicken defe, biddende vriendelyk dat defelve gelieven fouden voirdre verdrach oft uytftel de vourfr: thien duyfent Daelders alhier te befchicken, off ten minsten my te willen veifeekeren van den dach, ende de voirfr. betaelunghe zoude moghen gefchien , om dien achter volgende etlycke knechten van den Regimente van den Heere van Hierges, daer op te moghen asfignieren, want ik thans voir de handt gheen andere middelen hebbe; Willende Uwer E. wel verfeeckeren, dat indien ick eenighe andere middele wiste , en foude uwer E. zoo lastigh ende importun niet vallen , maer den grooten noot bedwinct my fulex te doene; Waeromme ende verhoepende dat Uwer E. 'c zelve neemen zullen voir wel gedaen, ende nyet en fulien makken eenighe voirderezwaricheitm'tpiompt H 3 fur-  ii8 STUKKEN VOOR DE furnisfement der vourfchréve fomme, fal defen evnden ende bidden den Almoghenden Godt Edele Welgeboren Heeren ! Uwer E. gefpaeren ?efin vyvfrmlreyd e"de lanëhen'^en, uyt Utrecht delen AXViJen January 1577. Uwer E. goede Vrundt, wat ick vermach. [was geteeJ?end.~] r-. ^ "~h t t L Maximilien de Bousfu. [ t Opfchnft was.] ren°f,^Epela Kre^fm Welgeboren Baenre Heeren und Furften, die Staten des Lands en Furltendom Geldre und Graeffcnap Zutphen. ™™maom. N\ 59. J^es Estats ont refpondu fur le dit Efcript a chaque point accordans aulcuns et les autres point Prf^-iT1 de J'a^r9ation de„ la Paix faifte avècq Ie fê Z,nnr°ïaT * eft£ «£b™«. et aprés avoir disputé jusques a hyer a XI. heures de nuit quelque inter. S&«rqUe fceUUeot fairC Monfr le Rrae nostre Prince et Mesfieurs fescollegues, quelques remonftrantion et luZlïl'% 1 armeS qUe M0Dii ^rchiduc et moy eushons faicte par avant pour preparer le chapitre premierement a fon Alteze le dit poinét commXop hault ne fut accordé difant par fon Alteze, que Veste paix eftoit faiöe aprés fa venue en ces pays?t nïvoit fur ce poincï pouvoir de par le Roy avec des raifons, dont expirantles termes de quatre jours accordés pour communiquer aux Deputes des Eftats 1'asfemblée fi rompit en difcord avecq protefhtions faiétesd'vne part et d autre, que a 1 une et 1'autre partie ne tenoit, dont celles des Estats fut explicqué en efcript, et pourtans tous avecq larmes etgemisfemens: de Nuït environ dou-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 119 ze heures furvint quelque espoir de Patrefrepoftio, Se le dit poinct fe póuroit accordér, et ce jourdhuy a efte emportépar Concesfion. du quel est faift une crande ouverture ace que rest de Surplus a traifter, E comme la CommisGon des Deputéz eftoit expuée, ?s fe SS partij vers Namur ce jourd'huy, avee promesfes de faire leurs debvoir vers les Estats, aftra S n cesfent de traiftér la paix dont demain paraJont les Smis de L' Empereur pour traidtér avecqles Estats, et obtenir d'eux, tout ce quil fe pourra obtenir. auTou -dliuy fuis allé vers fon Alteze avecq le Sr Samp. fon demandér communication pour avecq nousaultres de arS la matiere, pour 1'inftruöion des difts Commis die a refpondu que demain y vouldra entendre en perfonne; PNeantmoings nous a demandé, quela Sincïs nous fambleroit avoir difficultés et quel bonnes ffié , nous en avons accufe deux principaulx, La fortve des Espaignals par mer, et le pay en fusd.t, Ao és pluüeurs bonnes Conüderations, que luy avons S en ïvant il a remis le but a demam, maïs nous Sble, que en portrons le premier poinft, et fur le deuxiesme traiörons des moyens; Les autres pomdls noïïs les tenons conciliables mats que fon Alteze le departiratde plufieurs, dont avons encoires bien bon espoir de la paix ; Car jepenfe, venu a Bruxelles, nous Eunerons beaucoup mieulx et gaignerons plus fur 1'asfembl-e et ... que fur Deputes venues aVecq CommisGontant precife que nülle raisfon veult alencontre. Son Alteze parte demain vers marche; . Ce font Monfieur les points traictés jusques otres des Quels iay bien voulu donnér plaine advertenfe a vo rfReve'^nce qui les prendra de bonne part,\ tan prie le Createur quil maintiegne icelle en toutteprosperité bonne et longue vye, de Huy le XXViJe de janvier 1577. H 4- Edele  fo& STUKKEN VOOR DE No. 51. Pdele, Erfame, wyfe, ende feer vurfienighe Hee^ren ende vrunden! ick en kan niet la er V' L the verftend.ghen, als dat die fpaenjarts ghiSrenEndhï uen m hebber) ghenomen, ende die Runeren dïer S gheleghen ,n die vlocht gheGaeghen: alfoe datter deé fe nacht alhier een deel aengekomen s, ende heb £ fe niorghen een fchrieuens ontfanghen van den Heer van Helmont, dat hy bidt, dat men hem tot affiftency heb ick v E. dit felfide wel willen aduerteeren od dat y & v volck op 't goeder hoet haldt ende ae„'den Hopluyden ende Ritmeefters fchraeiTt, datterWand ïanr ™Z 1S'/P dat ^ den «deren'hulpende byftant mochten doen , wie d> eerst van noeden we»? van v b. een fchneftehck antwort. Hier mit U F den Almechtigen beuelende. Datum Graeff den ?r January. a. 1577, \daer onder.-] U &, SillS- Ier Amptman van de Graf. rgetekend.] Hemick vin (leen huys. [Het opfchrift.] Den Edelen, Erf men wvfen renfenle v udnden meghen ^ ^ ^ee" N-\ 52. TV/fonfr de Wyttenhorst! par mes aultres lethes du i jourdhuy entendréz, comme ie fcifo iiI , Compte de partir en deligence pour mJe re ournér^en unq jour ou deux vers mon gouvernement^ et comme je nattens q' apres monfr le Conté de Meg n, monTe *e3 le quel ne peut partir ge jourdhuy pour S grieve mala-  VADERLANDSCHE HISTORIE, iai maladie, oufetrouve madame de Megen, pourcanous deliberons partir demain ou aprés demain au pluftardt; je nay peu delaisfer de vous efcrire encore ceste pour avoirpenfé, que fi les Espangnolz fortisfent en quelque bon nombre de Cavallerie et gens de pied vers Rueremonde pour allér trouver dois la les gens de guerre tant de pied, que de Cheval, qui de nostre part font fur le hault quarder de geldres et la enthour ils leur pourriont faire grand dommaige, parquoy me femble bon, que fi en cas eusfiézquelque doubte, ou vous vuisfant quelques advertences de telle ou femblable apparence, que Ion foye par de la fur fa garde. Vous advertisfant, que en ce cas donne incontinent ordre, que Ia Cavallerie f'en retire, et fe voyfe piuftostmetreau Ryck de Nyemegen, vers Middelaer, et Terroir de Maefewail, ou ils pourroyent ausfy entendre pour y pasfér leur monftre, et aprés fencheminer, ou ils feront mandez, vous envoyant a c'est effect deux lettres avecq cefte tant au Sr D'Oy, que a 1'amptman du dit Mafenwail, affin de les ace smmodér et les faire recepvoir, affin quils foyent en plus grande fceuretté. Et quant aux gens de pied, que au dit cas advenant et en temps ils regardent de fe mettre et joindre aux villes et champ d'alentour, pour en cas de necesfiré en eflre fecourré et fe fauvér dumoinqs, desfoubs iceulx chataulxet villes, affin de n'eftre tant au decouvert, Escripvant en oultre ausfy aux Deputés des Estats de Geldres, affin d'en ce entendre, et advifér pourtant meilleur effect, de ce que desfus; quand a foccafion fusdit , vous leur en escripveréz felon le rigeur du cas. Esperant comme desfus de me trouvér biemost en perfonne. Au furplus vous veulx bien advertir, monfr de Wyttenhorst, que les nouvelles et les particularitéz, quejay receu de 1'apparence de ceste esperee paix, nous augmentent de plus en plus 1'espoir mentionné en mes dites lettres, vous en envoyant ee que depuis j'en ay encoires entendu felon la Copie cy joinfte, oultre q' a ce mesme indam me vient unq aultre advis que certain Courrier feroit arrivé cefte nuyt a Liege portant lettres de fon Alteze a Monfr l'Esvecquede Liege, par les qu'elles il defire, H 5 que  na STUKKEN VOOR DE que fagrae prende entierement la charge de la oacifica. tm avecq les Ambassadeurs de L'Empereur et col phra tout ce que lera conclud, fe coniiant en fa gre de mamere que je ne doubte , que Ia dite paix ne fe fcra, ne fut au cuns, qui fen empefchent a la faire ne defirasfent quelle le fait devant, et de moy je la defire fort et pluftot que la guerre, de la quelle je prie Dieu nous dehvres pour veoir ce pays hors de fa mifere, £ B fTVJ" 3 ,CefleS' p;iant Dieu vous don! nér Monfr de Wyttenhorst en fanté bonne et longue vie, me recommandant bien affeftueufement a votre bonne grace. De Haultepaine ce dernier de Janvier 1577. [En bas es tolt efcript} votre bien affeétionné amy a vous [foubfcnpt.] Gilles de Berlaymont \en marge e/lott} efcript] Les fusdites lettres ioindres ne lauront a donnér ny envoyer finon en cas de befoing [au dos eftoit efcript.] A. Monft de Wyttenhorst Gouverneur et Capitaine de Venloo. N°. 53, Edele Erhentfefle , Hoichachtbare Vorfichtige Heeren, und befunders guitgunftige freunde 1 17 uw Ed. und L. foll idtz guitlich nit verhalden. ■^f was geftalt meine geworvene Reuter durch den Jidlen Erhenveften Engelbrechten van Brempt, als djeies üverquartiers verordenten Commisfarien, zu vyanchum gefurt, und ist den Ruiteren van gemelte Gommisfario wieders angegeven, dat die Reuter in den ambt Kneckkenbeeck diefer ort fich vergaderen, und wieders befcheit van de munfterung erwarten follen. Nu ist van den walgebarene frieheeren zu Hierges Cjeldrifchen Stadholder und diefer Reuter Qberften neben des Heeren zur Horst meiner lieber Brueder oeigefuigten fchreibens Copie, gefterabent fpade miede  VADERLANDSCHE HISTORIE. 123 de ankrmmen, dwilers Euw. Ed. und L. irh bei den E. E. Wilhelm van Brunchorst zeigeren zu zenden, dar ausf Euw. Ed. L. -wieders des wolgemeken Heren Stadholders meinung zu vernhemen. Dewiel aber ich mit den Ruiteren nit wol gewuist, wie ich mich hier inne halden, und imfal die'jvlunfterungh in diefen ort noch gehalden wurd, ongern vill zu ruek ziehen fold. Ist demnah alnu Euw. Ed. L. mit van wegen meiner geworvener Haeftluide, myn guitlich gefinnen, diefelbige ons onbefweerdt, bei gemelten van Brunckhorst verftendigen wollen, daer hin wir ons zu begeben, daer na man fich ahm besten zu richten, unddaiT Euw. Ed. undL. op 't fpuilligst die verfehung wollen thun (diewiell mein geworvene Reuter zu faraen fertich) dar mit die Munfterung op '1 furderlichst gehalden , nachdem diefe Reuter op't langst fertig gewest, und inhen billichs eiget dafffie in den irften monat getreden, fiender fie an geen Beeck befcheiden. Hier mit Euw. Ed. und L. (die ick dienst und alle geneigte fruntlich wilfarung zu bewiefen guitwillich) dem almechtigen in lang wefender gefuntheit geluckfeliglick emphelende. Datum Wanckum ahmVe February Anno & LXXVIJ. Euw Ed. und L. guitwillig, Heinrichvan Wyttenhorst Drost und Ambtman zu huiffen. \get.~] Heinrich van Wyttenhorst. H V W. [V Opfchrift was. J An Edelen, Erhenveste, Hoich achtbaren, Vorfich' tigen Heren. Gedeputeerten der Bannerheren Ritterfchaft und Steden, des Furftendumbs Gelre und Graffchaps Zutphen & meinen in befonders groifs gunftigen Heren und guiten freunden. No. 54.  I24 STUKKEN VOOR DE N°. 54- Edier und Erntfefter, fruindeüch Liber Bruder! Eir L. in der iele zu vermelden kan ich nit umbgahn, wie dat etlicke hunderden Spaenfche Ruytter binnen Rueremund komen fein. Dwiel nhu der Freiher zu Hierges my fchriftlich bevelh gedan, fo vern eenige Spangiarden alhier in 't Overquartier lich ergeven, wie dan itz gefchiet ifs , das fich die Ruitter als dan na den Rick van Nymegen rucken folten, alfo dat Ge luidt in genen fchaden geraden muchten, fchicke derwegen Ew.L. twee brieven een an den AmptraanPol und den anderen ahn den Burggreff tot Nymegen, fo my dienthalven van fyn G. toegeftalt fynt worden, dem nach frundlich begerendt Uw. L. ein goet toverficht dragen, damitt die Ruitter in geenen hinder noch fchaden kommen. Weiehes Er. L. nith heb kunnen verhalden undbevelh diefelve negst mein frundtliche erbiedongh den Almechtigen (Datum Venlo ahm 6^ February Anno 1577. Ew. L. freundwilliger Broder on- dertelckent. Johan van Wietenhorst her zur Horst. & [Noch daer onder miteigener handt.] Johan van Wietenhorst. \ahm endt ftondi def clauful.~\ Dit felve wilt den andern Ruyttern, als fy over Rhyn feindt verftendigen. •• [Die opfchrift was defe.} Den Edler und Erentfesten Henrich van Wietenhorst Con. Maj" beftalt Ritmeeftern, und Drost tot Heusfen, meinen frundtlichen lieben Broedern, Johan van Wittenhorst ondertekende zich zo wel Wytjenhorst , Wyttenhorst , als Wietenhorst , Wittekhoerst. Ia d*  VADERLANDSCHE HISTORIE. 125 In d' uitgave van bet Geufe Liedboek van 1683 Is op bi. 202205 een lied op de Begraeffenisfe van Pr. Willem, I. waar in men leest. 0 Edel Generaey, O Prins getrouwe, Qjiam daer als doen ter flacy, '/ Paerd {eyden excellent, Uytenborst met gracy, Philips van der A zeer jent, Met lamentacy. Edoch daar moet worden gelefen IVytenborst, en alzo leest men ook Monfr. Herman de IVytter.borst boven den rechtfchen geleider van het aldaar bedoelde, paard van Nasfau op de Pompa Funebris van Henr. Goltzius. Dit Uytevhorst is oagiant eenfaut, die al by Meteren plaats hadt, en naderhand uit hem inde Penningkunde van G. van Loon op 't j. 1568. Johan van Wittenhorst was de man, die in 't Jaar 1568 uit Montfoort aan 't Hoff ende Rekenkamer van Gelderland de tydmgen nopens den aantogt van den Prince van Orange en zyn leger mededeelde, welke hem doot zyne daarvoor afge/.ondene boden uit Coblentz waren terug gebragt, My wierden na d' uitgave van het eerde deel die tydingen eerst bekend. In een derzelve van Z. Beer gefchreeven te Coelen den 20. Aug. leest men. „ des Piincen „ Bloitfendelen ist foir gifteren vilTer Collen gefoirdt, daer„ omb gefchreuen ftaet, pro Lege, progrege, pro Rege. Die „ geufen weerden Montaig ader dinftaig offtrecken, ind , „ wiegefaicht, diefes ons." In dien brief ftak een cedeltje, waar op gefchreven ftondr. Nuwe Zeytongb. Neuwer zeitongb folde ich eucb niet verbalden: wie hcudt dato diefe folgende Reuter follen gemunfterdt worden. Der Graeff Barbein . . . 1000 pherdti Graeff Adolff van Nutffawe . . 3°° pberdt. Rolff Hamfen Hesfifcber Marfcbalck. 1000 pberdt. Adam Weyff . 100 pberdt. Reyffenberger . , . . rooo pberdt. Joist van "Rey . 3°° pberdt. Noch .... 1500 lichte pberdt. Noch 7000 haeckerfcbutzen. In een anderen brief van den !2. Ang. uit Coblentz wordt gefchreven. „ Ich kan vch gneder meinongh niet verhalden „ zu fchtieben, wie ftarck dafs volck fey, foe by vns vmb„ heerlight ist mie vnbewust: es light Graeff Albrecht van „ Nasfouwe zo hemich vnd daerontrent heer mit 1500 peer- „ den,  13(5 STUKKEN VOOR DE „ den, vnd jets kumpt Adam Weifs daerby mit 1500 peer,, den , der Printz foll zu Rumersdorffim kloifter liggen ; ist „ noch nicht koemen, man ist feines allen Honden watden. „ de. Soe voel belangendt Casfemeirs Ruteren, men fegt i, van 4003 peerden, weis doch niche woe die beer koe* „ men werden. Soe voell diefoisknecrit belangt, manfeygt „ van drye regimenten, die by defeRttar tollen koenKDi „ es ist etzlich graeff gefchutz, nemlicb. 31 ftucJe, zu hem. „ bach koemen." Defe brief was van Andries» Hoiciiwjs. Noch eenderde van Daem Frederickjcn die zich /..vr, •: noemt van Wittenhorst, en gefchreven was op den 21 Aitgufti vermeldt, dat hy een boden hadt fc-fonden 011 Brii/teb, welk den felven avond was „ weder koernen, ind felijht wie „ daih der Prins aenkomen fei, der ein fejit mit IIII liufeui „ perden, ind ein groiff volck foilTkneehr, Ind fig 1 ;i. „ tho AnJerraich, als men fegt. Het "ltght van Hrïtïich aen „ bis tot Koeffelens am beiden feideri e Li? ve befundere! Vy y kommen yetzunder in erfarungh van verfcherl 01"en' wye op eergisteren de Vreden handel tusfchen de Heere Don Johan ende de generaele Staten van Herwertsover getreft, tho Brusfel voir waerhch gepubliciert is worden, und de Spaenfche Soldaten tho vreeden zyn uyten Lande to vertrekken waer van ende van welcke guede tydungh wv nvet en hebben willen laeten u to verwittigen bv deefen gelyck wy insgelycx doen fulien van al 't aundt wv deshalven wyders tho vernhemen werden. Dweil dan wy verftanden de Hertoch van Aerfchot fich op huyden tho Namen fal vinden laeten, om aldair zvnes Hoecheit tho verwachten, willen wy ons op moraen insgelycx derwerts verfuegen, om hem te begrueten und alle eerbiedungh tho doen , und daer nae ons ftracx nae Gelderlandt op den wech tho ergeven nm orden te ftellen op de zaeken ende affeyren belangende t feyth van onfe gouvernementen, und beveelen y hier mit den Almogende. Datum Haultepenne den XlXe° february 1577, r • uw (was geteehnd.) Gilles van Berlaymont. ('/ Opfibrift was.) Den Edelen Erntfesten, Vromen Erfamen unde Voor- üch?  VADERLANDSCHE HISTORIE. 137 fichtigen onfen Lieven befunderen die Gedeputierden der Bannerheren Ridderfchap ende Steeden des Furftendom Gelre ende Graeffchap Zutphen Reprefentierende derfelver Landen. N°. 62. Eedel Erentfefte Vrnemhe, feer wiefe, unde voerfichtige, gunflige Heeren ende goede vrunden I Ick kan UE. L. gunfliger waelmeynongh ongcmeldet nyet laeten , wie dat op hueden deefen Namiddag eenen Boede van Antwerpen, geheyten David van Hecken , een floetmaker van Antwerpen aldaer gebooren woenhaftig in die happert ftraat, ende by hem bevonden vyff brieven, die ick hier inne verwaert UE. L. overfeynde twee in Duytsch ende drie in Spaënsch, die obgemelte boede brengen folde tot Amersfoert, in dat minder broeder Cloefter aen den Gardiaen ende zoe alhier nyemants en was die die brieven te recht leefen oder verdaan konden, Weshalven ick den boede gevenckelicken hebbe doen fetten ter tyt toe ick weder andtwoerdt van UE. L. ontfange, woe ick mij metten voergemelten Boede halden zal, foe het fchijnr een fchemel man te zijn, nyet aen hem hebbende, dan een quaad wambais ende eenen quaeden fack om zyn broeck, feggende een pond groet dat denfelve Boede beloeft was hebben zolde van een fchoenmaaker. Aenlangende uweEd. L. brief aen die Ridderfchappen van Neederbetuwen fampt Boemelre ende Tielre weerden oeck die Burgermeelleren, Scheepenen ende Raet der Stadt Tiel gefchreeven, heb ick aen die Ritterfchappen , te Tiel verfaemelt zynde , voergehalden «nde doen leefep, ende my daer op doen antwoirden, 15 «<*  138 STUKKEN VOOR DE dat hoer E. L. daer op wolden fchryven; Ende aengaende die van Boemel die en hebben hoer gefante tot Tiel nyetgenat, dan dieRitterfchappen van Tielre ende Boemelreweerden hebben aen die Stat gefchreeven; fol oeck UE. L, nyet verhalden die pennonghen des fcchatboerders in 't werck ombs die pennongen te maeKrl?ldQ °P,^.brengen, foe voel eenigchfints moege£ t y? M die fdve te Nven3egen te beltellen aen tïZ?» ve""gens UE. L. fchryvens; Dan laer unrhafl- huCtu ™ee^endeel in Neederbetuwe defolaet unde ledich blyft liggen ende met recht opgewon- f, fPZ^VOer onf ^f"' SeuaItd«t geit nyet wael en is te bekoemen, als ick nyet en twyvel die Heer van Loenen ende Nulant [alhier tot Tiel zynde] wael vernoemen ende gehoert hebben , dan des nyet te weinl ger zal nyet afflaeten myn uyterfte neerlticheyt ende s xxvifi. 6efrita-Dat™ « W. und L. Gantzwilliger Vrundt. [w get.2 Claes Vygh. [V Opfcbrift was ] Dem Edelen, Erenttéften, Vroemhe, zeer wiefe, ende Voerfichtige Heeren, Die gedeputierden Banner Heeren Ritterfchappen unde Steeden des Furftendoms gelre ende Graeffchaps Zutphen, binnen Arnhem veriaemelt weefende, myne gunflige goede vrunden. Arnhem. N°. 63. Gillis van Berlaymont Vry ende Gil-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 139 Bannerher tot Hierges Her tot Haulteroche, etc, Stathoider. Edele, Erntfefte, Vrome, Eerfame,ende VoirfichtigeLieue befundere! Wy hebben durch v fcryuent van den XXll. defes yetziges maents verftanden de begeerte die ghy hebt van onfe wedercomplte tot v opdat alle inconuenienten, ongeregeltheden, brantfchattungh plunderingen vnd andere ouerhoerte onordnungh van de Kriechscnechten, verhuedt mogen worden. Waerop wy uwer gueder meynungh onvermelt nyet en willen laten, dat wy defer ouzaken haluen ons yelentz op huyden op den wech ergeuen nae Gelderlandt, hebbende zeer ongeerne vernbomen xde groote ongeregeltheden die aldaer by den ioldaten aengericht worden, v, nyet min wel willende verzekeren , dat, ten hadde geweest om zekere merckelycke redenen, wy'auerlanck folden wederom gekeert zyn geweest, gelyck wy V. mondelingen al noch wyders willen verclaeren, foe baldt dan wy gearnueert lullen'zyn en fulien wy egeine andere zaken voir handen nemen, dan om mit v. guetduncken ende aduis de knechten vuyt Gelderlandt tho doen vertrecken, alzoe de vreden handlungh yetzunder gantz gefloten, ende de Heere Don Johan d' Auftria den XXV defes maents tho Namen gearriueert, alwaer S. G. mit groote b!yfchap van den geheelen volcke ontfangen is worden, vnd verruckt zaterdage naestcommende om opzondach tho Loeuen te zyn. De infinuatie vnd verkundungh heeft den 17 huius denSpaenguaerden gedaen geweest, om bynnen twintich dagen vuyt Antwerpen ende andere lterckten te vertrecken, verhapende mitz dien dat gemelte Spaenguaerden bynnen twelft dagen, vuyt Antwerpen wel lullen vertrocken fyn. Waer van ende van 'tghuntvoirlfiswy v. wel hebben willen Icryftelycken verwittigen by bringer defes. Vnd beuelen V. hier mit den almachtigen. Datum Haultepenne den leften February. 1577. [Getekend.'] Gilles van Barlaymont. [Het opfchrift.] Den Edlen, Erntfeften, Vro-  14° STUKKEN VOOR DE men, Wyfen, discreten, unde voorfichtigen , die eedeputierden der Bannerheeren Ridderfchap ende Steden des turftendombs Gelre vnd Graefffchap Zutphen: reprefentierende die Staten van den Lande onfe heven befunderen. Arnhem. [_Daer',onder.] £ den 4. Martu 1577. * • N\ 64. Edle, Strenge, Erentfefte, und ^rome Heeren, befunder guede Vrunden.' & Ons zyn yetfonder brieven verthoont an eenen onfer meede raets uyt Munfter van zeekeren peribone van l^t.gefchreeven luydende onder anderen deS wnYnl?an a,hier1fefke.re tydungh nu aengekomen, " FrU f «?ügepee 'C|V1£r ,daege Seleeden Hertough „ Enck festyn Ritmeifteren by den anderen gehatund „ fo gens van denielven geit aver geit gefpildet wert, „ tot aenneemmge (als men feclif) van vier Duvfent „ peerden, welcks ick dan van den Luyden vernaemen die van etzlichen oeren verwanten, den dat " ? V Seprefentiert worden, geraetfraget finnen off He fulcbsaenneemen folden, wulten averst diefelve „ nyet to feggen, off alle festyn Ritmeefteren van den " nf5h 8elt ontfangen hadden of nyet." Und foe nu wy noedich geachtet, dat V Ed Sr ende L. daer van verftendicht worden, om fulex'op geboerlicken oerden ende plaetfen in gedenqk to hebben, hebben wy nyet willen laeten u Ed. S< ende L fulex in aller yle toetofchryven , mit nyet to min fulcken begeren, dat hin weeder foe U Ed. St ende L. yetwes hedden, dat ons mit gedeylt fol moegen vverden, ons fulex te verwittigen onbefwert fyn wil^ U Ed-  VADERLANDSCHE HISTORIE 141 U Ed St. en L. dem almechtigen bevelende; Gefchreeven ylents den II J« marty XV^ LXXVIj. [daar ender.~] Burgerm"1 Schepenen und Raedt der Stat Zutphen. [Het Opfchrift was.] Den Edelen, Strengen, Erentfeflen und fromen, der Bannerhern Ritterfchapende Steeden des Furftendombs Gelre ende Graeffchaps Zutphen verordente gedepimerden, onfen befunderen guiiftigeu Heren und frunde. N°. 65. Erentfefte,Hoichgeleirte, Erfame, Wyfe, vnd Vufftchtige, gunflige guede vrienden.' Wat Denck van Weftrom gedeputierde defer landtfehap tot Brusfel aen vns gefchreuen, finden V L. vnd Ersl. in biliggende Copie. Ende, fo voill idt verfoick van die lanutdach belangt, dunckt vns alnoch tho lyn nodelois oick ongeraidtfam , vermitz dat die pacificatie 111 den derden artickell mitbringt, dat nha vertreck der Spainiart die generaell Staten follen conuocirt werden, om oirfaicken dar in begrepen, gelick hier van op font Peters auent by die deputierden der vier quartiren aldair veraffgefcheidt is: oick itaet tho befruchten, dat op den generaill lanotdach (fo die geuordert \vurd) ietwes foll moghen proponirt worden , dat tot beiwerrenilf defer landen foll konnen gereicken. Om des willen were vns meynungh ende gefoelen, dat men anltondt an Dederick van Weftrom foll fchryuen, om niet tho follicitiren van to hebben eyn landtdach, dan darmit ftill to halden, tot dat die Spanniarden lullen buy-  Ï42 STUKKEN VOOR DE buyten landtz fyn, ende alfo tho volgen den inhaltdes derden artikels van die pacificatie, defer geftalt, fodie generaill Staten conuocirt fulien werden, dat als dan angehalden werde, om ein generaill lantdach tho deputiren perfonen, fo op BrufTell erfchienen fulien mit u wr a,s dan hon mit gege«en werden fall, hiernha VL. ende Eirf. fich tho richten, tot beforderungh gemeines beiden, ende walfart diefer landen, endebefelen V L. ende Erf in fchutz des alm. Gefchrefen den 13 Martn Anno. iy77 [Daer onder.] Burgermeifteren, Schepen vnd Raits der Stadt van Nyerneghen. [Het opfcbrift] Den Erenfesten, hoichgeleirten, Erlamen, wylen vnd Vurfichtighen Gedeputirden der Bannerheren Ritterfchappen vnd Steden des Furftendumbs Gelre vnd Graifffchaps Zutphen, itz tho Arnhem verfamlet, onfern gunftigen gueden frunden. [Daer onder.] R. den 14 Martii. N°. 66. P*dell, Erentfeften, Erfame, Wyfe, vnd vurfichtige Heren vnd Frunde. Ich habe gifteren den 4 Mert Ewer L. fchriben ontfangen, vff dem ich uerftaen Ewer L. vnd g. haben myn fchriben met Copia van diePacification entfangen, hab noch am lellen fondage eyn batten van Arnhem eyn fchriben met gegeben Ewer L. vnd g. tho handen geben, vnd met dem felbigen auergefant ain myn E. Heren Stathelder Cantzler vnd Raede, de pacification off allen orten dair van aldeff gebruch iit tho doin lasfen publicieren: hoffent de felbige bade fall by Ewer L. ende g. met overleuerungh mynes fchribens ankomen fyn, vff dem Ewer L. vnd g. in. lanck tho verftain haben, waffhin wiff anher gepasfirt ist, vnd kan Ewer L. g. off ditmaell nicht fonderlings fchrieben, dan die fpaengerin allen willich fyn tho vertrecken, vnd lasfen eyn ieder fry pasfieren vsf vnd in. Es hadtSanfon de Auila en ver-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 143 verleden faterdaghen den 2 meert in Antwerpen lasfen publiciren all de genigen, fo buyten vnd bynnen wonnen, karnen vnd allerley fruchten off dat Cafteell geleiuert haben, follen zyn ieder komen vnd entfangen dat fyne weder ; fomma in allen willich fyn. Godt gebé vnffde genaedt, dasf de Staten met den dryemaell hondert duyfent gulden ferdich werden, de dair fyn mosfen den XII Meert, dair ich noch fo quade ordunge tho fein, dasf ich befreucht vnsf wyder ein offroir machen werdt. De Staten mosfen leeueren off iederen vendelen Spanger Hl wagen der ftroff tho foeren wiffin Bourgoingnen, voill kosten werdt, houren, wyffer vnd kynder vnd lamen wollen gerne tho fchep gain nach Spangen, off en daffgebueten fall haben de Staten noch nicht erkleert, vnd noch in beradunge behalden. Don Johan ift en fonnendage den, 3 tho Loeuen herlich ingefurdt, vnd doendt anders nicht, dan froulich ift vnd met den Hertzich den bailloin fpeylet. Wyl Euwe L. g. ain leften an de Staten fchriben andere gedeputirten hir fenden wollen, het ich woli verhoifft denfeluen nach komen fyn, nu Euwer L. g. mich van wegen der Lantfchaffc hir ein tydt ahrhalden foltt in gelichen mich der Heer van der Horst oich fchriebet vnd in fyn fchrieben mich tho kennen gebt, dasf Euwer L. vnd g. in gelichen Ritterfchaffc vnd ftede deff Ruermondifchen Quartier woill begeren follen , dasf in Furftendom Gelder eyn gcneraell Lantdach gehalden mach werden, des ich met den Staten redegehabt habe, de folkers by den Raedt van Staten woill ehrhalden follen, vnd byn deff willens gewefen vsf fchriben deff Hern van der Horst folken usffchriebens des Lantdages by den Raedt van Staten ehrhalden woltt, aber nv Ewer L, vnd g. mich dair nicht van fchrieben, wiff ich nicht wasf ich doin fall. Bidt dairvmb Ewer L. vnd g. willen mich ilich dairaff fchrieben, wye ich mich dair in halden fall: mynes erachtens foll vnff noettich fyn ein generael Lantdach tho halden, dairoffdaffwir vnff woill bedechten, wye dasf wir em dheiden dasf wir delf oprorifchen moetwilligen kriechzfolkes enflagen mochten werden, vnd dasf wye ehr wye besfer; dan ich verfekere Ewer . L. vnd  144 STUKKEN VOOR DE L- vnd G. dasf wir kleinen byftandt van hir haben follen, mittelerwill fyn wir verfekert dasf fich dasf krichsuolck by ein ander begeben werdt, vnd in ein grosf alteration treden werden, dasf off unfe Landen erflen gelden werdt, wye fe fchoin beginnen in dasf Ruremondifehen Quartier, disf ich'Ewer L. vndgunften nicht verhalden willen, bittent godt almechtich, de Ewer L. vnd gunften in guitter Regeronge erhalden will, rnet befelung den almechtigen. Datum ilich am 5. JViartii. [lager jlondi] Ewer L. vnd g. guetwil • liger frundt vnd diener [Getekend.] Diderich van Westrum zur Langendonck myn handt. [Op een daer in gevoegd papier flondt nocb.~) Wye Ewer L, vnd g. fchrieben ich folt mich in keynen weyge iniasfen noch acceptéren de nige ordinanfie; dair follen Ewer L. vnd g mich nicht voer anfien vnd wiff mich des woill tho erinneren, dasf mich folkes en gebeurt wyewall mich dair van daaeliches genoich van voorgehalden werdt. Vliet opfchrift was.] Den Edelen Erentfesten, Erfamen, Wyfenvnd vurfichtigen Heren Borgermeifleren, Schepen vnd Raedt der Stadt Nymegen, mynen grosf gunllige Heren, vnd frunden tho handen. N°. 67. Den Durluchtigen Hooch ende Wailgebooren Edelen Discreten, groot vermoegenden Heeren , myn Heeren van den Raide van Staten ons heeren Conincx, gecommitteert tottet Gouuernement generael van fyne M. landen van Herwaertsouer Onfen genedigen Heeren. Deurluchtige Hooch ende Welgeboorne, Edele, Discrete Grootmogende Heeren. Wy gebieden ons feer  VADERLANDSCHE HISTORIE, itf feer ootmoedelyck in uwer Grootmogende goede gratie. Vermogende Heeren! Wy hebben uwer Grootmo. den llan Decembris lestleden, voor de wedercompfte van T. Gramaye, gefcreuen fekere brieuen, daer van copie hierby geuoecht. Ende hoewel by de pacificatie gefeet wort, dat alle geconfisqueerde goeden wederomme fulien aenueert worden by de proprietarifen, daer vuyt fchynt, dat den naem van de confiscatien vuyt faecke, van de troublen in effecte geaboleert is, foo defelue oock nae de loop des tytsfeeronaengenaem is by alle man, ende de geëuoceerde elck refpectiue wederomme ons erachtens fouden behooren te comen refidéren in de Reeckencameren daer zy onder hooren, om daerdeur te meer den naem van confiscatien te doen euanefcéren ende in vergeten te ftellen, hebben nochtans dyen onaengefien de felue geëuoceerde ons nv gefonden diuerfche misfiuen, addrefcherende aen alle Rentmeesters van de confiscatien onder deefe Reeckencamere van Gelrelandt fortérende, alle tendérende ten eynde defelue Rentmeesters in aller diligencie hen te Bruesfel by de felue geëuoceerde fouden voegen om Rekeninge ende Reliqua te doen van heur lieder adminiftratie van de geconfisqueerde goeden, ende om eenige Reeckeningen oock hier te hooren, ende affinéren, als by copie. Ende foo wy daer inne beuonden hebben diuersfche zwaricheyden, ende datbyvuwe Grootmo. dyen aengaende aen ons nyet en was gefcreuen, hebben Wy nv eenfamentlyck by den anderen zynde op defe faecke naerder gelet, ende heeft ons tot Co.M. dienste nyet geraden gedocht defelue brieuen te doen beftellen voir ende aleer ons by uwe Grootmo : [onfe fwaricheden gehoon] 't felue geordonneert worde, ende dat om' de naervolgende redenen. In den eersten om de redenen hier voore int beginfel verhaelt, ende datdaeromme by de Landtfehap alhier ons qualick afgenomen foude mogen worden, dat wy de brieven deden beftellen ende defe faecke voorderden, ende merekelyck mede ouermits dien, dat by den traftaete van Venloo III. Deel, K h  146 S T\U KKEN VOOR DE by Key: mat hoochloflycker ra emorien met defe Landtfehap van Gelre gemaect hem lieden vuytdruckelyck belooft is, dat men alhier inltitueren. foude een cancelrye daer die onderfaeten alle behoorlyck befcheet veruolgen ende vercrygen fouden daer onder dat de Rekencamer en de dependerende faken van dyen mede te verftaen is. 't Selue blyckt ook vuytdyen Co. M. voir zyn vertreck naer Spaengien te raeüe beuonden heeft in den jaere LVUI alhier een Rekencamer te doen inflituéren daer men alle de Rekeningen van de Officiers van de' fe Landen Gelre ende Zutphen hooren ende fluyten, ende alle andere befcheet van zyner M. demainen ende incommen, ende anders haelén foude, t'welck nv te meer in faecke van de confiscatien ter caufe van de troubién gerequireert is, deurdyen alsfer questie vallen mochte tusfchen de Rentmeesters en de pachters oft fchuldenaers, ende oock proprietarifen tegen de pachters dien fy van haere pacht willen ontfetten, hoewel fy in 't openbaer ' Voirder werden Wy oock alhier dicwils 'ende hoe lancx hoe meer geimportuneert foo van den Graue Van den Berge ende Culemborch, vrouwe van Batemberch, ende diuerfche andere particulier perfoonen omme te hebben de pachtcedullen inuentarifen, rekeningen ende (laeten van heure goeden, die dus lange hemlieden noch gedetineert zyn geweest op dat zy weten mogen in wat ftaete defelue zyn, ende foo alle de papieren, flaeten, rekeningen, inuentarefen, ende andere munimenten van de gedetineerde goeden vuyt oorfake van de troublen defer prouincien te Bruesfel alnoch zyn, connen wy die partyen oock niet gerieuen , des zy hen feer beclagen. Latende eenige hen duncken dat tfelue nyet en is conforme de pacificatie. (poft alia.) Alle welcke redenen geconfidereert ons onder correctie tot Co. Ma. meesten dienste, ende minste op. Iprake van de Landtfehap ende particulier geinteres- feer-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 147 feerde perfoonen bedunct dat men den auditeur Bueren behoort te ordonnéren hem terftondt herwaerts te vinden, met hem brengende alle de Rekeningen Raten inventarifen, pachtcedullen, munimenten van de confiscatien van defen Landen van Gelre Zutphen, Berge, Culemborch, Weert, Batenborch ende andere onder defe camere forterende. enz. enz. Gefcreuen in de Camer van de Rekeninge t'Arnhem den XIII Aprilis XVc LXXVII. (Daar onder.) Uwer Grootmo. goet willige ende onderdanige dienars die luyden van de rekening des Conincx t'Arn» hem. Voor die ftnkken van den Landen van Gelre, Zutphen, Berge, Culemborch , IVeert enz. wierden toen byzondere laden gemaakt, welke nog voor handen en niet leedig zyn. t N°. 68. Tl Tal geboren, Strenge, Edele, Erentfeste, EerfaVV me, Voirfichtige, ende lieve befundere! Alfoe die generaale ftaaten, vergadert bynnen defe Stadt van Bruesfele ons hebben doen verthoenen, hoe dat zy om den ftaet van defe landen ende prouincien te onderhouden, conferueren, banthouden ende mainteneren onder die auétoriteyt ende behoirlyckegehoiifaertt* heyt van onfen aldergenadichften here den Coninck, ende tot onderhoudenisfe van den Catholycxfchen geloeue ende Roemfche Religie, ende om andere redenen , in huere briefuen wyder vermeit, hadde doen maken ende concipiëren zeker vorme van confederatie ende Vnye die zy v mit huere voirsf. briefuen jegenK a woir-  ï43 STUKKEN VOOR DE woirdelick ouerfeynden, om nae inhouden van dien fich te vuegen, ende reguléren, hebben' defelue (laten aen ons verfocht, dat om des te meer huere goede intentie ende meyning^ te auctoriféren, ende op dat die prouinciale- Jugen, ende Rechteren ende fubalterne wetten geen zwaricheyt oft difficulteyt daer inne en fouden maken , Wy oick onfe briefuen daer by fouden willen vuegen, Soe eest, dat wy genegen wefende ter bede ende begeerte van de voirff:. generae^. le (laten, V verfuecken wel ernstelycken by defen, Ghy willet van (tonden aen, ende in der yll alle behoirlycke orden (tellen, dat die goede meyninge, ende intentie der voirsf: generaele (laten naegeuolght ende geeffectueert worde, gelyck ende in conformiteit van 't gene dat zy v by huere bygelachte briefuen deshaluen particulierlycke ouerfcryuen, zonder des in gebreke te willen zyn, Walgeboren, Strenge, Edele, Erentfeste, Eerfame, Voirfichtige ende Lieue befundere.' Onfe heere God zy mit V. Gefcreuen te Brufele den XXI11 dach van aprille. 1577, (Ouder flondt.) * Ter ordiriancie van myne Heeren van Co. M Rade van State. By zyne M gecommitteert totten gouuernemente generael van zyne erffnederlanden. [gcteekend.] d'Ouerloepe, [V Opfchrift was.\ Den Walgeboren, Strengen, Erntfesten, Eerfamen, Voirfichtigen, ende onfen Lieven befunderen, Banner-heeren , Ritterfcap hoeft ende cleyne Steden des ffurftendombs Gelre ende graeffcaps Zutphen, eft huere gedeputeerde, Reprefenterende die (laten des. felffs lants.] No.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 149 N°. 69. Eerweerdige, Edele, Wyfe, Lieve, ende befundere goede Heeren ende Vrienden! Aenmerckende dat een vaste ende onverbreeeklicke Unie ende vereeninge is het principaal middel om te vestigen t'onderhouden ende geduerich te doen blyven den ftaet van deefe Provinciën ende Neederlanden onder d'auctoriteit ende behoerlickegehoirfamheytvan fyn Majefteit ende onderhouding van onfen geloive ende Catholicque Roomfche Religie, verdryvende, uytkeerende ende weerende alle uytheemschgewelt, waer deure zoo wel die geraeine ruste als van ideren Lande in 't befunder zoude mogen beledt ende verhuedtwordden; Ende want wy gewillich ende bereet zyn d een den anderen by te ftaan ende behulpich te weefen., gelyck 't felve dat verheyst, foo is goet ende nootlik betonden 't ontworpen ende in gefchrifte te ftellen fekere acte inhoudende de voirfchreeve vereeninge ende unie hier meede gaende die by ons allen hier vergaedert zoo Prelaten Edelen als anderen Heeren ende Gedeputeerde van de Steeden ende Landen van herwens over onderteekendt is, ende by myn Heeren van den Rade van State gecommitteert totten gouvernemente generael van desfe Landen is geaggreëert ende geratificeert ende begeeren al t famen gevoecht ende geunieert te bly ven, Verfuecken wy Ü Ernstelyk by deefen, dat ghy defelve acte tot dyen eyndeinsgelycks wilt terftondt onderteeckenen, doende van gelycken doen by de Overicheeden, Magiftraeten, wetthen, Officieren, Collegien ende Capittelen, ende van gelycken by den Prelaten, Vicarifen, Edelen ende anderen treffelycke, ende Vermaerde perfonen onder uwen reforte ende Ampte gefeten, aen dewelke, ten fyne als voerf. fulden moegen fchryven ende feynK 3 den  t5* STUKKEN VOOR DE den een gelycke adte van vereeninge verfoeckende ende zoo verre des noot zy hen beveelende 't felve alfo te doene, ende die voirfr. geteeckende aéten onder hen te houden ende te bewaeren in heure gemeyne archiven, kisten , off commen daer openbare ichriften ende Inftrumenten gewoenlyck is, ter euwiger memorien tefluyten, ons oveifeyndende, zoo haast als ufal rnogelyck zyn, van elcke fulckeondergeteeckendea&e een gelyck duplicaet ofte dubbel oick als het principael onderteeckendt, Ende wilt ons daer toe adverteren van 't goet debvoir d'welck by U ende hen luyden hierinne gedaen fal weefen ende foo verre daer eenige zyn , d'welck wy nyet en verhopen, die hen 't foecken fulien gemaeckt ofte geweygert hebben, te willecoren, ratificeren ende t'onderteeckenen die voerf. acte, befunderlick van heuren naemen ende qualiteit, om daerinne voorfien te worden, foo men fal bevinden te behoerene Aenfiende hoe veele dat importeert ende daer aan gedaen is voir die gemeine ende onfer aller welvaert, dat wy gelyckelyk ende in alle eendrachticheyt op eenen voet wandelen; ende ons betrouwende voirts, dat myn Heeren hier inne nyet en zullen gebreeckelyk vallen, bidden wy God, met onfe vriendelycke gebiedenisfe in uwe goede Heeren ende vrienden, te gonnen ende verleenen zynen Goddelycken genade. Gefchreeven tot Brusfel den XXIIJen dach Aprilis Ao Vc Zeeven ende Tzeventich. [daar onder.) Uwe goetwillige ende gunstige vrienden die Staten Generael van deefe Neederlanden. [lager.] Ter Ordonn. ende bevele vandenvoirf. Heeren Staten. (was get.) Cornelius Weelleman. O op  VADERLANDSCHE HISTORIE. 151 [V Opfchrift was.'] De Welgebooren Strengen Erentfesten, Voorfichticen ende onfen Lieven Befunderen Banreheeren, Ritterifchap Hooft ende cleyne Steeden des Vorstendoms Gelre ende Graeffchaps Zutphen, ofte hunne gedeputeerde reprsefenterende de Staten desfelfs Landts. Archiven, kisten of commen) kom, kist, Arca by Kr. lian, is indeMeyerye van 's Hertogenbosch nog in gebruik. N°. 51. Edele Erentfeste, Vrome, Wyze, Voorftchtige , gunstige. goede Vrunden ende Nabueren! Uwer E. fchryvens van den IV en deefes hebben wy op huyden ontfangen, daer by uwer E. begeeren te weeten wes die mutinerende Knechten des Grave van Bosfu in 't Landt van Utrecht ter henden trecken , ende wat anflagen zy voor handen fouden hebben moegen waer op wy Uwer E. vougen voor antwoort, dat de voorfr. Knechten leggende zyn rontfom der Stadt van Wyck, fonder dat wy konnen verhoren rechtevoert van enigen aenflagen die zy voorhanden fouden moegen hebben, dan dat zy alleenlick verwachten enige vertroestinge ende hem aldaer ftille houden, Hebben nochtans verftaen, dat zy een anflach op Amersfoort gemaeckt hebben gehadt, ende dat defelve uytgekomen ende gefalgeert foude zyn, ende alfoe wy wel grotelick geoerfaekt en geporret zyn geweest, om die voirf. Knechten uyt die Stat van Utrecht te doen vertrekken als wy nyet en twyfelen off myn Heeren wel hebben verftaan, foe hebben wy daer op ons voer-  152 STUKKEN VOOR DE ficn gehadt, ende gedefendeert nae behooren, gelyck wy dencken voor de Majefteit ende allen Heeren ende Vorsten te verandwoorden ende alfoe wy noch beducht zyn off zy 0p eenige andere Steden ofte platte Lande van Utrecht yet fouden willen aenrechten; foe ïstdat wy zeer ernstelick uwer E. bidden endebegeeren, dat uwer E. ons foude willen byftaen ende handhouden volgende den inhouden der praffentatie by uwer E. ons aengefchnft, daer wy uwer E feer van bedancken, Ende foe verde zy begeerden te vertrecken, dat uwerE. foude gelieven haar luyden te gonnen pasfaige, om te moegen gaen op andere oerden, daer zy zouden meenen heur betalinge te vervolgen, UwerE. Veriekerende, foe verre wy yet verhooren van eenige aenüaegen ofte voerneemen, die Uwer E. foude moegen aengaen ofte prjejudiciabel zyn, dat wy Uyver E. op t fpoedelickfte fulien adverteeren: hier meede ons recommanderende in de goede gratie van Uwer E., bidden God Almachtig, defelve tot langen tyden te willen fparen welvarende ende gefont. Gefchreeven t'Uytrecht den V«n May I577. {Daar ouder.') Uwer E. gunstige vrunden Schout, Burgermm ende Schepenen der Stadt van Utrecht, • ('/ Opfcbrift was.) Den Edelen Erentfesten, Vromen, Wyfen, Voorfichtigen Heeren; De Gedeputeerden der Banner Heeren Ritterfchappen ende Steeden des Furstendoms Gelre , Graeffchap Zutphen ;onfen gunstigen goeden Heeren Vrunden ende Nabueren nu ter tyt zynde tot Aernhem, t No;  VADERLANDSCHE HISTORIE. 153 N°. 71. Edle, Erntfeste, Vurfichtige, und Weife , fonders gunstige gutte freundea! Eu L und gunnen zu vermelten mach ich nith umbghen, welcher mafsen feine Alteza ipfo die Jacobi & Philippi alhie zu Breufzel van den Heeren Staeten fambt Legaten von den Vaerst BifchofFen zu Luttig und gefandten von den Kayfer fehrftatlich und herheb, ingehalt und auf faterdach den 4 difes den Eidt gethen und vur einen gubernatorn acceptirt werden. Dem nach haben ire Alteza difen tagh die generale Staten by fich im Hoff befcheiden und drie articulen proponirt und vorgeflaegen: _ Erstlich eine approbation van Coninglyke Majefteit onfers aller gnedigften Heren vertont , dar inne ire Majefteit noch approbieren und gnedichstgefallens tragen , das diefnden bei den Heren Printzen vor und fem Alteza nach accordirt und verdragen wircklich follen volnzagen und nachlebet werden. Andertheils dewiel noch eine grosfe anzal von Kriegsfolck alhir in disfen Nidderlanden fein befunden ire Alteza zu dienst Coninglyke Majefteits und der Landen welfarhtfehr dienlich, dafs man alle lachen und gelegenheit dahin richten thete, omme fich anftundt mit gelde zu verfehn und im vurrhaet zu machen , geftalt das Kriegsfolck abzu dancken, etzhche bezalungh zu thoen und vfr dem Landt fie verzihen zu lafszen, da zu dan ire Alteza von wegen Comngl. Majt. anftundt in gereeden aufzubringen und prajientieren festich thaufent Cronen. Zum letzten wilcher ftalt ire Alteza auch ratfam erachten dafs gedeputierten bei den Heren Prmtzen geferdicht werden , geftalt mit fein Furftehcke Genaede zu traftiren und underreden, das alle onglaub und K 5 her*  154 STUKKEN VOOR DE herrefys verlasfen roüchte werden und fein Furftelicke Genade bey den Heren Staten ergeben wolte und fulien feine Alteza die verfehunge thun , damit des Heem Printzen föhn erftes tags al hie im Lant fein wirt. Eu L. und gunden fchicken ich jegenwurttig auch zwey fchriebens ahn die Heeren Cantzlern und Rhetten des Furflendumbs Gelre und Ouerigfen vermeltent ahn allen Amptleutten und Officiers daselbst fchriftlichen zu gelangen, geftalt in ire bef holen amptern op alles information zu nhemen, wes die nidderteutfche knechten ahn montkosten und funst alda genofzen, auch wes die haufleuten voor obligation davonhaben, geftalt folgs alles in handen Thomasfen Gramay den alden und Franchois Hausfart zu to verantwortten, dan die Verordinnirt umme mit den Heupleutten beinen Venlo abzurechenen welches Eu L und gunftea zu freuindlicher meinunge niet hab follen verhalten, und thun diefelberv(: nebens mein ehrpietung:) Gott befelen: ilentz Breusfel am 8 May Anno 1577. (Daar onder.) Eu L. und gunsten Freuntwilliger. (Was getekend.) Diderich van Weftrem Zur Langendonck* (in pede pondt) Es haben mich de Radt van Staten diefen packen tho gefant umb offerthofenden, willen Er L. und gunsten defelbige offergieben doin de by gelachte briefte an halden; oich ist mich diefen ingelachten brieff tho geftalt, den ich ehrbrochen hab und Ërw. L. und gunsten wyder in mynen briefte beflaiten ist, willt Dhirich Wolter finmuth undt fracht van diefen bethalen : ick hab nicht gewist wie ich es offer fol kriegen, ich  VADERLANDSCHE HISTORIE. 155 ich will geleyffet Gott felber baldt offerkoramen und min rapport dhoin, wafs in mynen thiden hir gepasfut ist worden. ['; Opfcbrift was.] Den Edlen, Ernfesten, Vurfichtigen, und Weifen cedeputierden der Bannerheeren Ritterfchatt und bieten des Furstendumbs Gellre meinen fonders gunsti. gen gutteren freunden. N°. 72. By den Coninck. Onfen lieuen ende getrouwen die Stadtholder Cantzler ende luyden van onfen Rade in Gelderlant verordent faluyt endedileclie, Alfoe die generale Staten van defe onfe erffnederlanden, vergadert binnen onfe Stadt van Bruesfele, ons hebben doen aenfuecken, dat wy by onfe opene briefuen van placcaete fouden willen auótoriferen die van de wetten ende magiftraeten foe wel van de beflotene Steden als van de Vryh"den, Dorpen, ende andere plaetfen daer die ouerlentfche Cryechslluyden gelegen off garnifoen gehouden hebben ende alnoch by garnifoen liggen, om van onfen twegen te doen kundigen vuytroepen ende publicéren , Dat alle die ghene die eenighe fchult pretenderen aen de voorfchreuen ouerlentfche Cryechsluyden, de felue van Ronden aen , ende mit aller vlyet doen verifficeren voir de voorfchreuen Wetten ende Magiftraten, Ende dat by obligatien bewyfen enleignementen getuygen off andersfins gelyck fy verftaen fulien die felue fchult te verifficeren , Ende al tielue ouerleueren, in handen van den ghenen die by de voirfchreuen Wetten ende Magiftraten daer toe gecommitteert fulien worden, Ende dat voirts alle die  i56 STUKKEN VOOR DE voirfchreuen verifficatien ende bewyfen, by de felue wetten ende Magi ftraeten ouergefonden fouden worden, in handen van onfen Treforier van der oirlogen Aert moickeman, om hem daermede te behelpen in de affrekeninge die men in meyninge is mitte voirfchreuen Cryechsluyden te doene, SOE EEST, dat wy tfelue aengefien, Genegen wefende ter bede ende begeerte van de voirfchreuen generaele ftaeten, Ende ter deliberatie van onfen feer lieuen ende fruntlycken broeder Don Johan van Oistenryck Ridder van onfer orden Stadtholder Gouuerneur ende Capiteyn generael van onfe voorfchreuen erffnederlanden, V ontbieden ende beuelen wel expresfelycken by defen, dat ghy terftont ende fonder vertreck doet kundigen vuytroepen ende publiceren alomme binnen die Steden ende Vlecken onff Furstendoms Gelre en de Graefffchaps Zutphen, Daer men gewoenlyck is vuytroepingen ende publicatien te doene, Ende funderlinge in de fleden vryheden ende Dorpen daer die voorlchreuen ouerlentfche Crychsluyden ghelegen nebben, off al noch liggen, Dat alle Magiftraten ende Wethouders elck in den bedryue ende limiten van fyne Jurisdictie de voirfchreuen verifficatien ende bewyfen, mit aller vlyet ende neerfticheyt doen ouerbrengen by den ghenen dient behoiren fal, op pene van hun gepretendeerde fchult recht ende actie verfteken te fyne, Ende voirts defelue verifficatien ende bewyfen ouerfeynden in handen van onfen voirnoemden Treforier van der oirlogen ten eynde als bouen, Daer toe wy de voirfchreuen Magiftraten ende Wethouders elck in 't fyne geauctorifeert hebben ende aucforiferen by defen, Des te doene mit diesfer aencleeft geuen wy v volcommen macht auctoriteyt ende funderling beuel, ontbieden ende beuelen een yegelycken dat fy v tfelue doende ernftelycken verftaen ende obedieren, want ons alfoe gelieft, Ghegheuen in onfer ftadt van Mechelen onder onfen contrefegel hier op gedruct in placcaete den Xli^a dach van Junio XVC Seuen ent zeuentich, CO»-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 157 (Onder ftondt ge/ebreuen.) By den Coninck in fynen Raede. ■ (Onderteyckend.) DOUERLOEPE, (Noch laget.) Gecollationneert mitten rechten originalen is daer mit accorderende beuonden By my. (Was onderfebreven.} T. R 0 0 s. N°. 73. By den Coninck. Onfen lieuen ende getrouwen, die Stadtholder, Cantzler, ende luyden van onfen Raede in Gelderlant verordent faluyt ende detectie, Al eest foe dat. om onfe landen ende goede onderfaeten van dien te ontlasten, men onlancx eenige compaignyen off vendelen knechten off crychsvolck heeft doen affdancken» des nochtans niet iegenflaende verftaen wy dat de lelue al noch niet gefcheyden en fyn, maer loopen al omme op 't platte landt, doende aldaer vele mfolencien vuyteeringen ende ouerdaet, Tot grooten last yan der gemeynte, bouendyen dat verfcheyden affgedanckte knechten volgen ende hen ftellen onder die compaignyen oft vendelen die al noch niet gecasfeert en fyn, By wete van de Capiteynen ende Officiers van dien , die defelue in huere Compaignyen laeten volgen, 1welck ons geensfins te lyden en ftaet onder diilimuia- tie»  158 STUKKEN VOOR DE tie, SOE EEST, dat wy 'tfelue aengemerct, Begerende daerinne te verfien , ende ter deliberatie van onfen feer lieuen ende feer beminden Broeder Don Tohan van Oiftenryck Ridder van onfer orden Stadtholder Gouuerneur ende Capiteyn generael van defe onfe erffnederlanden, Vontbieden ende beuelen wel expresfelycken, dat ghy terftondt ende fonder vertreck doet kundigen vuytroepen ende publicéren al omme binnen die Steden ende Vlecken van onfen Furftendom Gelre ende Graefffchap Zutphen, daermen gewoenlyck is vuytroepingen ende publicatien te doene, ende ghy t felue beuinden fult te behoiren, dat van ftonden aen nae publicatie van defen alle gecasfeerde offt affgedanckte Compaignien offt vendelen hen fcheyden ende vertrecken elck in t fyne, op pene dat men tegens hen procederen fal by executie van 't placcaet van den XXIX^n dach van Januari XVc tweentzeuentich lestleden, verbiedende ende interdicerende wel expresfelycken allen gecasfeerde oft affgedanckte knechten oft foldaeten te volgen oft hen te ftellen onder eenige compaignyen, oftver.delen die al noch niet secasfeert en fyn, op pene van der Galge. Ende om'te verhueden alle bedroch dat daerinne foude mogen gefchien , verbieden wy oick wel fcherpelicken allen Capiteynen eude Officiers van de Compaignyen oftvendten die niet gecasfeert en fyn onder hen te gedoegen oft laeten volgen eenige gecasfeerde oft affgedanckte knechten oft foidaten, op pene van t felue op hen te verhaelen, ende tot onderhoudenisfe ende obferuatie van defe onfe iegenwoirdigeordinancie ende verbot procedeert ende doet precederen tegens den ouertreders ende ongehoirfame by executie van de penen voorfchreuen, fonder eenige gunfte diffimuiatie oft verdrach, des te doene mit diesfer aencleeft geuen wy v Volcomen macht auctoriteyt ende funderling beuel, ontbieden allen ende eenen yegelicken dat zy v t felüe doende ernftelicken verftaen ende obedieren, want ons alfoe gelieft, gegeuen in onfer Stadt van Mechelen onder onfen contrefegel hier op gedruckt in placcate den XXVI«n dach van Junio XVc feuenentzeuentich.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 159 [Onder ftondt.] Ghefchreuen By den Coeninck in fynen Rade. [Onderteyckent,] Douerloepe. [Noch lager.] Gecollationeert mitten rechten originale is daer mit accorderende bevonden By my. [Was ondergefchreven.'] T. Roos. N°. 74. Lancelot van Berlaymont, Graue to Meghen, Heere van Beauraing, Agimont ,Höusdaing, Esperlecques. etc. Co. Ma.toHispanien Oberüe eens Neederduytfcher Regimente. Ernfefte vnd Manhafte Liebe befondere. Alfoe wh.i. wol verhoept haddenn, dat ghy ons befel vnd fcrybens achteruolcht folt habenn, ghelyck whir ann onfe houptluyt gefchreuen hattenn, vnd merckkenn woe das etfeliche houptluydenn Euchliedenn onfebrieuenn nicht gerhoont cnn habenn, die wolche iuhieltenn, dat ghy tho hoop herwaerts opruckhenn folt, vnd whir nicht enn vernhemenn, habenn whir Euch andermael wol willenn pittenn tho gedenckenn denn Eedt die ghy Co. Ma. obör fex Jaerenn gedaenn hadt, ond nicht denn Statenn, aber wol das gemelte Staetenn euch bethalenn follenn, wher nicht reetlyck Co. Ma. dienst tho weder fegghenn, vnd denn Statenn tho geloo-  \6ó JS. STUKKEN VOORDE geloobenti, de welche, als ghy al tho famenn wol weet, jt ghene fy geloeft'habenn nicht enn onderhaltenn. Is dan noch ons fruntlich begherenn, ghy v Liebe JCrychsluy t alhier tho Nhamenn verruckenn wolt, al weert foe das Eure houptluyt des nicht gefint wierenn, foe omb Co. Ma' dienft, als oich omb Eu we verrachterde betzalingh, waer tho whir de hant anhojthenn wollenn, Daertho ons vnd onfenn perfoonn fterchmaeckhende. Begherende derhalbenn fruntlich ghy to famenn aenfiens defes vpruckhenn woliet alhier nhaer Nhamenn, des wihr Euch vnd elch befonder tho verfchuldenn geneycht binnen. Erkhenn der Almechtighenn die Éuch inn fynenn fchuts erhaltenn wol. -Datum Nhamenn ann X. Augufti. 1577. [Getekend.'] Lancelot van Berlaymont. [He'i-opfchrift is.] Dem Erntfestehn vnnd Manhaften ghemeyne krychsluydr onfes vberftenn fendles onlTes Nedertuytfchenn Regimentz, Onfe Liebe befonderr. Van Lancelot hebben wy boven D. II. ouder No 124. met een 'woord geCprooken. Hy was ook Heer van Coui/emant en Gouverneur te Charlemont. Hy bezat groote ryk. dommen , onder anderen namens zyne vrouwede geheelenalaetenfchap van Caerel van Brimeu. N. 75. Lancelot van Berlaymont Graff zu Meghen Hern zuBeauraincq etc. uber-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 161 uberde uber een Regiment Nedertuytfche Lantsknechten. t?mtfeste undmanbafte* Liebe, befondereï JL> Whir halden euch noch indachtich van der oerzaecken deur welche ghy ons met de Generale Statenthot vertreck van de Vrempdelinge und uytlanders hat doen vueghen 'swelch whir deden op Cpndition dat d' aucthoriteit van fyne Majefteit fyne gehoirfaerhheyt und Catholycxfe Religion geobferveert und onderhalten folde werden , und dafs dedes ghy alles by bevel van den Raede van Staeten (als doen totten gouvernemente generael van fyne Majesteit van de Landen van herwartsover gecommitteert durch welchen fyne Majesteit by etlycke briefven gefonden van Spaignen ons befolen hadtt'obedieren, und dan och naer't vertreck van de Spaignaerden defelbige fyne Majesteit ons andere briefFven umb Don JohanD ajïftria Rittere van dem gulden fliefe fynen broedere to bediene und gehoiriaem te weefene bef den hatt, dem welchen whir halten follen voer fynen Lieutenant und Capitain generael van defelbige defe Landen van herwaerts overe und dem felbigen voer fulcken fobedierenundrefpecteren gelyck ihn oich van allen geaccepteert und folempnelycken gefworen hatt in der Stadt van Breuffele den ... van raeye lestleeden, naer welchen thytfolghende de geloefte die men hem gedaen hat, is in den naeme van fyne Majesteit g'av .. .. geobeuieert, noch gerefpecfeer'r geweest, maer bynaer onder den voet getreeden, gelyck oick de Catholycxfche und Roomfche Religion als nicht onderhalten is gevilipendeert und verttooten geweest, fyn oich jeghen fyne Majesteit und Alteze gevurdert geweest omb fynen perfoon tho wollen npprehenderen, gelyck fy voermaels den Raedt van Staeten gedaen buten dwelch hem gecaufeert hat voer de vetfeeckertheit van fynen perfoon hem opten huyfe und Gadeel van Nhamen tho vertrecken, alwaer meer van nadel hem komen finden fyn * omb hem onfen dienst und met hem tho leben und tho derben tho rust doen und gelyck fyne Alieze" Euch aireets tweemael gefchrieben hat omb ontrent Nhamen alhier lil. Deel. L tho  i6i STUKKEN VOOR D Ë tho willen vervuehen, nemende in Coninglyke Majesteits naeme tho fynen laste allen euren achterftel und euch jegenwoirdelyck tho doen bethalen van itgheene euch geloeft is geweest, whir en twvffelen nicht ghy en fult it befel van fyne Alteze als "Euwen Capitein generael achterfolghen ende dat folghende Euwen eersten Eedt by Euch an de Coningl. Majesteit gedaen , den welchen ghy noyt en habt willen veranderen, Euwe perfonen folt tho wercke ftellen und eure leven waghen und hazarderen, volghende euch uytterfte debvoir dat ghy hebt omb den Coninck in fynen Lande und fyne Alteze fynen Broedere in de felbige tho doen obedieren gelyck Euwen gemelten Capitain generael, und behalffens dat daer etfelycke van Euwe Houptluyt und befelthaberen weezen die ter Contrarien doen wollen , folt defelbighe egheen geloelf gheeven, aber defelbighe oich alhier gevanghen overleveren, daer ghy ons fonderlinghe fruntfchap aen doen folt, und follen des tho meer thuwaerts it felvige tho verfchulden geneyght fyn; Erkhen der Almechtighen die euch im fynen fcherm und fchuts erhalten wol Datum Nhamen am XlVe" Augufti. 1577. [was gel eekend.'] Lancelot von Berlaymont. f_V Opfcbrtft ivas.] Den Erentfesten und manhaften ghemeine Krychsluydt Prins van gherbefele des Oberften fendle onfes Regiments Needertuytfchen Lantfurften Lieutenant onfe Liebe befundere. De dach van meye is in 't origineel niet ingevuld: Lancelot hadt ook nadel voor adel gefchreven.' Wel-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 163 N°. 76. Welgeboeren, Edele, geftre'nge zeer voerfichtighe Lieve befundere! Wy hebben verftaen vuyt het rapport van den Heere van Saventher, ende Doctor Elbertus Leoninus de goetwillicheyt, zeer trooftelycke, ende behulpelycke asfiftentie by uw G. E. W. ende L. gèprefenteért tot behoudénisfe ende weluaeren van het gemeyn vaderlandt, ende zullen wy t famen ende een yder van ons bezundere altoes geneicht zyn de zelue goetwülicheit ende aihftentie te eikennen met lyff ende goet in alle faecken , die het gemeyn Vaderlandt int generael oft int particulier zullen moghen ouerkommen, met verclaeringhe, ende verzeeckeringhe, dat wy de geprefenteerde affiftencie nyet en fulien trecken tot eenich exempel oft confequentie, ende veel te min pretendeeren het Vorftendom Guelre ende het Graefffchap Zutphen te trecken, oft gelyck te maken in contribueren ofte anderfints van den Landen van herwaerts ouere, zoe by onfe gedeputeerde ter gelegender tyt naerder verclaert fat wordden, verfuèckende ende begheerende dat uw G. E. W. ende L. in desf teghemvoirdighen forchelycken tyt, ende geduerendehet onuerftandt gerefentusfchen don Johan d'Auftrice, ende die gerneyne Landen goede toelicht draghen willen, om in gheender manieren by yemanden verrast ofte van de gerneyne eenicheyt getroeken te wordden, begheerende, dat zoe verre V. G. E. W. ende L. yedtwes anders ouerkompt t felue ons opt fpoeyelycxfte te willen aduertéren, wy fulien fonder vertreck in alles helpen verfien n:ier behoiren, ende alzoe wy vuyt V. G. E. W. ende L. fchriftelike dachten verftaen, dat die hooghe duytfchen van Polwelders Regiment die Stadt van Ruremunde, ende omliggende plaetzen jammerlyck fchatten ende bederuen met verzueckinghe van. vntlaftinghe , zoe eest dat wy begheeren, dat V. E. E. W. ende L. gelieue met die voirf. hooghe duytfche te handelen, ende hun beweegen, datfe meteen , K 2 «•  i64 STUKKEN VOOR DE redelycke fomme van twee oft dry maenden betaelingfa hun willen te vreden houden, verftrecken, endezweeren teghens defe Landen nyet meer te dienen, gelyck mit die Duytfchen van Focquers Regiment, die tot Berghen op zoom geleghen hebben gehandelt is, met ouerleueringhe van den voirlf. Focquer in banden van de Staeten, ende ingeual zy met geen redelycke prefentatie van betaelinghe te feedighen en fyn, foe is ons verhoopen, dat V. G. E. W. ende L. onbezwaert zullen zyn met asfiftentie van de omliggende ampten, ende hulp van Ruyteren dienst van die gheene die voerhanden, ende ghewilüch fulien wefen de voirlT. Stadt ende quartier van Ruremonde te bekommen, ende d'arme ingefetenen van voirdergewelt, endebrandfehattinghe te bevryen , daeraff ende van alle gelegentheyt geaduerteert zynde, wy gewillich fulien wefen alle asfiftentie van chrysvolck ende anderffins daertoe behoefflyck ouer te feynden, begheerende dat die faecke in goede manieren ende discretelyck aengelacht, beleydt, ende volvuert mach woerdden. Hiermede V. G. E. W. ende L. Godt almachtich beuelende. Vuyt Bruesfele defen X111I Augufti. 1577. [Onder fiondt.] V. G. E. W. ende L. goetwillighe frunden. Die Generaele Staeten van de Nederlanden. Ter ordonnantie ende beuele van de voirlf. Heeren Staeten. [Ondertekend.'] Cornelius Weetlemans. [Het OpfcMft.] Aen de welgeboerne Edele Eerfame, wyfe ende voirfienighe Heeren Baenerheeren Ridderfchaft, ende andere Reprefenterende die Steden ende Staten van 't Hertochdom Gelre ende GraefffchafFc Zutphen oft hunne Gedeputeerden. [Daer  VADERLANDSCHE HISTORIE. 165 [Daer onder.] R. den 19 Augufti. N°. 77- Walgebaren Edle Erentvefte, infunders gunflige Heeren und guede frunden. Wy finnen gelofwerdich verftendiget, dat die FryHer Polwyler folde des voerneemens zyn, fich voor fyn perfoon mit oick eendeels van zyne Krychsluyden van Rueremunde binnen Deventer by die drye Fenlen aldaer liggende to begeeven, verwachtende alleenlicken tot dien eynde ordonnantie van Don johan etuldre a Ia guerre. Ie ne puis laisfer de prier ausfy bien humblement a vos SriiS, que leur platfe luy en ofter toutes occafions pour ne tombér en fi ttiferable calamité dependante de la d, guerre. Et que parcé  VADERLANDSCHE HISTORIE. 169 paree du beau premier coup vous vuellez attacber a fon offre de la cesfation d'hoftiiité et faicb d' armes, puisque conüderant la fin de quelque enprinfe au contraire, ne fe trouuerat de aulcun proufiitable effect, et mo'ings la d. Cefl'ation d'armes de aulcun prejudice ou interest a voz feigneuries, ains pluftost de proufficT: et aduantaige au pays, quant tout fera bien examiné et ponderé Comme auf d. S. R">« Euecques a efté declairé, quy me faict tant plus hardiment propofer a voz f»eS, ce que desfus. Et fy leur plaifoit a ce fe determiner, et fuyuant ce enuoyer quelque bonne refpor.ee a fon Alteze, y esperon de pouuoir retourner vers voz fies auecq vne finale et bonne refolution, et telle qu'on fe pourroitfins fcrupul ou arriere penfee joindre de pluz prez, pour le mieulx entendre, et pour ne donnér lieu a plufieurs dilations, rapportz et calumpnies, nourrisfans la disfidence, caufe et fundament de tout lemal, que fouffrons, et f.immes apparans de fouffroir d'auantaige fy fans dilation ne nous accommodons aux Remedes, et pour ne attendre voz fnes de loing propos ne me extendray d'auantaige priant feullement me uouloir conferuér en la bonne grace de voz frics, et croire que cependant je me trouueray icy ne lasferay de procurér tout ce que me.femblera convenir pour le bien et Repoz pubb'cq. Mesfeigneurs je prye a Dieu auoir voz feigneuries en fa f. garde, et leur donner ce quy convient pour la paix et tranquillité. De Mamur ce XX. d' Aougft 1577. VPlus bas.} De voz f'ies humble Serviteur. \_Signé.] Gafp. Schets [La Superfcription.~\ Mesfeigneurs, Mesfeigneurs, Les Eftatz Generaulx asfemblez a Bruxelles. N°. 80. Wolgebooren Edele Wyfe VoorL 5 fich-  T70 STUKKEN VOOR DE fichtige Heeren ende guede Vrunden! /"\ns zyn tot handen gecomen zeeckere Copien van ^misfiven aen U G Ed: W. und L. gefchreeven daer uyt wy zeer ongeern verftaen hebben het onwanachtige voorftellen , daer deur men die gerneyne Staten ende Steeden arbeyt te vercleynen, und te verachten , und die macht van Don lohan D auftrice te vernieerderen und baven maten te verheffen, om alfoe die Landen tot fcheidonge te brengen und mistroostich te maecken, und deur fulcke middel te mogen wederom comen in credit gehoor und voorts de arme ingefetenen van de Landen op een nieuw te mogen verdruycken, ende te brengen in alle jammer und elendicheit die gewislick verhoetcangeworden, durch die opgerichte union und eendracht van de Landen mit goede toeficht und weederftant tegens die quaadwilligen und vianden van den Lande, daer inne wy gantzelyck geflooten und gerefolveert zyn, mit opfettonge van Lyff und guet U G. Ed. W. und L. verfekerende dat wy alfucke Capiteynen und Krychsluyden in t velt zullen ftellen, die ingeval van voirder Oirlogen die Capiteynen und Krychsluyden van de weederzyde wel zullen dorven onder oogen commen, waer inne wy oick begeren te gebruycken 't advys und Raedt van U G. Ed. W. und L. gedeputierden, die wy dachelycx zyn verwachtende; Begeren daerom datnyemantsop te voorfr. brieven und gelyckewysmaeckinge en wil achten; Ende alfoe id quartier van Rureniunde grootelyck befchaedigt und verdorven wordt, by die Hoogduytfchen dair liggende, zoe wy eerst by onfe gedeputierden, ende daerna by Joncker Westrum veradverteert zyn geworden, foe hebben wy onlancx dien aengaende onfe meynonge und begeerte overgefchreven und nu wederom den voerfchreven westrum verclairt den welcken wy begeeren dat men volcommen gelooff wil geeven in 't gheene dat hy dien aengaende fal rapporteeren und overbrengen; zeer vrundhck begerende dat alle d'ander quartieren den quartier van Ruremonde willen byftaen und behulpe- Hek  VADERLANDSCHE HISTORIE. 171 lick zyn, om eens van de voirfchreeven Hoochduytfchen te mogen ontleedicht worden, U G. Ed.W.und L. verfeeckerende, dat wy in gheen gebrek en zullen weefen, in alle faecken oeck byüand te doen, und te helpen fonder U G. Ed. W. und L. te veriaeten in eenige fortuyn die foude mogen overcommen, foe wy den voerfchreeven Westrum breeder verclaert unde toegefeyt hebben, Hier mede U G. Ed. W. und L. beveelende dem Almechtigen uyt Bruesfel den XXIea augusty XV' LXXV11. U G. Ed. W. ende L. guetwillige Frunden, die generale daten van defen Erfnederlanden. Ter ordinantie van voorgem. Staaten Generaal. (Getekend.) Cornelius Weellemans. ('t Opfcbrift was.) Die Wolgeboren Edelen Geftrengen Erentvesten Wyfen ende Voorfichtigen Bannerheeren, Rytterfcbappen ende Steeden des Furstendoms Gelre ende Graeffchaps Zutphen fampt ende elcx van hun befunder. N°. 81. Durchluchtiger Heer! Wy konnen Ur: G: ongeaduertiert nyet laten, als wy oick gedaen hebben by onfere vorighe , vnd alnoch by defen tho verdendigen , dat het Regiment alhier vnd alderwege gantz onuerduldich fyn dan mit tfeluighe fpueren vnd fehen wy, dat die Burgeren vnd naberen rontzomher, gantz gealteriert, vnd fich ftellen in groe*  172 STUKKEN VOORDE groete wedderfpennicheit vnd bauen dem hefft ons een fecreetlick perfoen, wefende getreuw, vnd van guede geloeue , hebbende fich laten vinden in den Raeth van Staten, alwair geproponeert, vnd beflaten fyn folde, dat men etliche ftucken met gefchutte van Utrecht, Nimegen, Zutphen, vnd andere plaetzen oerer nabueren, folden kommen, vmb ons alhier vnd tho Campen tho belegeren, vnd alfo dan U: G: weten, dat wy diefelve oy vnfere vorigent hebben doen verftendigen, van die kleinicheit vnd weinichfte des volckes foe wy alhier hebben, nyet fynnen vermogens tho bewaeren alfulcke groete plaetzen, vnd fpecialicken, want daer questien folde fyn twedderftaen een Veltleeger, die daer kommen folde, mit gewalt und dat tot dien eynde, dat hie remediere , tot defe dingen, all eehr vnd beuoerens men komme op het Vtherfte angemerckt diefelue den dienst van fyner Mat: foe voell angaen vnd mede vnfere V. ehr vnd perfonen, Bidden der wegen E: G: nae ontfanck van defen, gelieuen tho fchryuen an fyn Hocheit vnd dat opt fecretelicxiie , foë men fulches folde mogen doen, dat hie die fuluigbe wolde voirkommen vnd voerfiehen, in glyckformicheit desfeluigen, foe wy by vnfere vorigen hem hebben gebeden, vnd dat fyn Hocheit wolde fchicken tot defe beyde plaeeen , voeth volck , vnd Ruyteren tho peerde, tot verfeckerunghe derfeluer, daer auerst fyn Hocheit giene commoditeit en hedde om V. diefuluen tho fchicken die Luyden foe wy hebben begeret, dat hie wolde expresfelicken beuelen , dat die twe Venlens van Campen fich by follen vuegen, by die onfen tho Deuenter, want het fall beter fyn, tho behalden vnd tho bewaeren eene ftat, als die fuluen alle beyde tho uerliefen , vnd die foidaten in den fchantz tho flaen , vnd op die Vleifsbanck tho leggen, Hebbende van 't ghene bauen gefchreuen Ü: G: wail vnderdanichlichen willen advertieren, diefulue verclaerende , dat wy femptlich gantz willich vnde bereit fynnen, vnd mit gueden gemuete, tdienen Vwer G:, den welcken wy bidden , diefelue wollen follicitieren by fyner Hocheit, dat wy op. een  VADERLANDSCHE HISTORIE. 173 een kerh mochten worden betaler, vnd dat men onfs midler wyle wolde geuen vnfere ordinaris, om ons daer van" t mogen onderholden , want in der wairheit, wy findeh ons in groter benautheit, vnd hinder eenen ftuuer, vmme denfeluen den foidaten t mogen verftrecken vnd byplichten, die welcke in krankheiden vallen, om fich tlaten curieren ende gefont t makken. Onfe Heer Godt will t felve Remedieren als hebbende tfelue in fyner macht, die U. G. durchluchtige perfoen will bewaeren mit vermeerderungh der ftaet ader Hocheit, Uth Deuenter den 20 Augusti int Jair 1577. U G. Vnderdenighe dieneren Hans Auguftin Reich von Reichenitein, Hans Casper vonschonauw, vnd Micheü Jeger von Coftatuz. Naet Schryuet. Hier fynnen fekere tydingen gekamen, Prince van Vranien niet groten Solcmniteyten fy ingekamen ïrt der Stat Vtrecht vnd fy aldaer gantz lidHichen van den Burgeren dair fuluest ontfangen. N°. 82. Copie eener misfiuen van Polwyler, aan fun Hocheit Don Johan gefchreuen, Getransïateert vth francois, Durchluchtiger Heer, Een Vrouw gantz fecreetelick is gekomen van Deuenter vnde Campen, by brengende eenen brief, van mynen Capiteynen aldaer, waer van ick uwe Hocheit Copie tho fchicke by defen , die welche ick vth der duytfcher fpratcken in francois hebbe auerlaeten fetten, then fyne dat V we Hoe»  174 STUKKEN VOOR DE Hocheit beuele dat diefelue mach doergefien vnd geuifitiertt worden, vnd diewyle ick my dan tot derfeluer rapportiere, kan ick anders nyet feggen, dan Vr. Hocheit tho bidden, my t willen doen die fruntfchap, tho nemen van ftontzan refolutie op defe Copie , oick mede op die brieuen, die an V: Hocheit ick hebbe gefchreuen, met mynen Secrets : den lesten baden. Belangende Deuenter vnd Campen, imuall Vr. Hoch. niet fyn van meynunghe, hun tho fchicken, ennich Kriegsyolck tot verfeckerungh derfeluer placen, V. Hochheit fall beuelen dat die twe Venlyns van Cam • pen , fich by fuegden by die van Deuenter, vnd foe V. Hochheit alnoch van meinunghe fyn, dat ick gae mit Vyff Venlyns nae Ouerysfel, folde wail guet wefen dat die drie Venlyns van Shennac quemen tot my, vnd dat V. Hocheit, my anftundt fchickeden, t feluighewefs daer tho dienlich, nae vermogen an V( H jcheyden, mynen vorigen gedanen fchryuent. Vnd in betrachtungh van defe Plaetz, ickfddewall hertlicken begeren, dat V. Hochheïden folde gelieuen, my t beuelen, tfelue wefs Hemgelieffden, hier op gedaen twillen hebben, want hebbende ghien gefchut, munitie, Victualie, noch geit, om te onderholden, vnd t mogen befchermen defe vurfz. plaetze in tyde van noeden, vnd folde ich ghien ehr konnen wynnen, dan wail t wagen in een fchantz off peryckell, welches dan fyn folde, het Loen ende befoldungh, die fie hebben folden moge in plaetz van oerer betaelinghe. Meh fecht hier, dat die Staten erwelt hebben voir een Gouverneur in Gelderlandt den Heeren vanGaefsbeeck, vnd by Weert fynnen gelogieret twe Regimenten van Nederduitzfchen, ende die Compagnien die daer fynnen van den Coronell Cornelis van Eynden, die welcke vthgetagen fynnen vth die Stat van dergouw, vnfe Heere Godt beware die Durchluchticheit van uwer Hoicheiden Perfoen, vnd volntrecke, in groterer Gouuernementhe van Konnickrycken, gelyck V. Hocheit tfelue begeren, vth Remunde den 24. Augufti 1577. was defe, ick kusfe oetmoedichlich der  VADERLANDSCHE HISTORIE. tf$ der Durchluchtigenden hande van Vwer Hoicheit, fyner oetmoedigher diener, [vnd wafz onderfchreuen,} Nicolas, Vryheer tho Polwyler. Post Scripta. Nae gedaenen Schryuent als verhaelt, ist alhier angekamen een junck man van 's Hartogen Bufch, die welche van dair vth gegaen den gunsdach lestleden, vnd ifs my gefant, van den Capiteynen der Hoichduitzfchen, aldaer hebbende het Garnifoen, genoempt Engelbert, funder eenighe brieuen, dan mit fyn hant teycken alleenige. vnd hefft my, mitten monde doen feggen, dat fye groet mangell van Prouandy hedden, vnd begeerden Kriegsvolck, feggende dennoch, dat daer weinig Volkes vveze, die hun belegert hadden, vnd offtfcboen fie folden willen vertrecken vth der Stadt, en folden fie nyet.konnen doen, auermitz die Burgeren, hunfoevyanth, als die buyten liggen, hebbende tot noch tho hoere waepenen nyet angegrepen, hie giet my oick t feluige vragen , dat ick hem wolde verwittigen tydinghe vann Vwer Hocheit, vnd foe voell belanden doet die behoeuicheit van kost vnd prouandy, fecht hie, dat diefelue noch foe groet nyet en fy, als het gebreck der mollens, omme t malen het Corn, die dair weinich fynnen, van my begeerende dat ick hem folde volck fchicken, vnd foe ver ick hem die fchicken wolde, dat ick hem tbeuoerens een teycken feynden lolde, Vwe Hoicheit weten het eene wefs ick vermach, diewyell my tfeluieghe huiden ader morgen, fall bejegenen, wefs hun luiden nu wedderuaeren , het will gelieuen. V. Hocheit, dem voer tho kommen vnd thouerfien, nae fyn walgeuallen, vnd wefs ick tegenwoerdelicken kan doen, ifz thouertroeften het beste wefs my moegelicken, Seeht oick der gemelter Capitein, dat die Burgeren den Vyanden byftant doen, foe hun luiden belegeert holden, vnd dat meer ifs dat fie hem fefs maent Soltz angebaden , welches fie nyet hebben willen annemen van wegen der Staten dan fie hebben willen hebben die gantze geheele betalinghe gelick hun die vurfz Borgeren, hoir heb-  176 STUKKEN VOOR DE Tiebben gegéUen boer obligatioen van den verleden ^ [die opfcrift desfeluigen brieffs wafs defe,] an den Durchluchtigen Heren johan van OestenrycK mynen Hern, Gouuerneur vndCapitein generaell, van wegen fyner Ma[t in die Landen van iianderen. De eerde brief en de tweede zyn in het III. D. van Önuitgegevene /lukken van den Heer Bondam onder No XXXV.in 'c Fransen te vinden, maer de tweede brief niet dan by een kort Extract.. N°. 83. Monfieur Pagney! Mes Capiraines de Deuenter m' ont efcript, comment Pon les doibt afliegér. Vous fcauer les places et ce qu'il y fault. Je fuisfort efbahy, que fon Alteze ne prend jamais nulle refolution fur riens quece foit, et de jour a aultres fe font imminentes les dangiers de ma gensdarmerie. Et Ion yoit evidamment que les Eftats pourchaffent ladeftruction de mes gens, et leur oft er leurs vies et honneurs. Je vous prie lollicitér viuement vers fon Alteze ce qu' elle iè refolue fur mes lettres en temps, a celle fin, que mes gens ne foient renduz a la boucherie , deuant que la refolution foit prinfe de fin Alteze, ëtque alors peult eftre on ny pourrat plus pourueoir ny moingh remedier, par ainfy en lieu de payement mes foldatz feront miferablement defolez et feroit peu aduancé le feruice de fa mate. Me confiant totalement que remonftrerez tout cela auecq toute diligence a fon Alteze, je prieray dieu le createur qu'il vous et nous tous aye en fa S. garde. Datum RuremonJece 24 d'aougit 1'an 1577. [plus bas.j Voftre bien bon amy. [Signe.] JNicola Baron de Pol- luiller  VADERLANDSCHE HISTORIE. 177 luijler \La paperfcripiion efïoit.'] A. Monif.- Pagneyfte du duc de Guilhere. Boven eene gelyktydige naderduitfcbe overzetting van dezen brief, welke ik bezit, (laat Heer Pohvyler an fyn Secri. taris claude Paigny. I N°. 84. Edele Ernfeste Achtbare Wyfe Voerficbtige grootgunftige Heernn vnd ghoede vrunden! Wy hebbenn ghyfteryges daegcs, ontffanghen uwemisfiuein date den VJJ^ defer maent fampt de ftucken daer1 by gefueght, waer op wy voer ghuetlyck atuwoert* onuermeldet nyet connen lathenn, woe dat wy uwe Ed. Erentf. und W. grootelick bedancken van de ghoede Correspondentie de diefelue met ons en andere onfe Nabuere Steden vnnd landen, begheerenn teholdenn, vnnd alfo wy oeck gansfelyck gefinnet, vnd mit ernst ghemeent fynn, ons te Reguleren Naeuolgende de pacificatie tho Gendt gemaeckt, Vnd die Vnion mttte Gnaïe Staten vann deefe Nederlanden thoe Bruysfell opgerecht. Waer mede wy verftaen uwe E. insahelicks geünieert vnnd verbonden. Willen derhaluen , nae vermoegen desfeluer vereeninge , geerne met uwe E. Correspondentie holden, Ende ingevalle wy ietwes verftaenn, waer in uwe E. oft'te die ghemeene Lantfchappe foldenn moeghen zyn ghelegen met eigener Boode daer vann doen verftendigen. Begheerende dat uwe Ed. vnnd Emtf. W. ghelieue fulcxs van gelycken te doen, die wy hyrmede denn Allmechtigen Beuhelen. Schreuen onder onfen Signete deri XXHlJen Augufty 1677. Borghermefters ende Raed t der Stadt Groeningen. 111. Düéi., M [/*  i?8 STUKKEN VOOR DE [In dorfo ftondt.] En Edelen, Erntfesten, Achtbare, Wyfen vnd Voerfichtigen Heerun, de verordenten der tiannerheernn, Ritterfchappen, gefchickte der Hoilft vnd cleyne Steden des Furftendombs Gelre ende Graefffchap Zutphen &c. onfenn bylonders Groodtghunftigen vnd ghoedenn vrunde. Vnfern Vrur.dtlicken gruett mit ehrbiedunge alles guedes bevoerens. Edele, Veste, Erbare vnde voerlicbtige belbnders gunüige Nabueren vnd guede vrunde! Wy hebben voer raethfam vnd noedigh beuonden ettlicker vvichtiger faecken haluen daer an defer Landtfehap vnd fonst anderen Nabuer Landen gelegen, mit V. Edel. Erb. vnd W, tho Communicieren vnd tho beraethfchlaegen, vnd daer op vth vnfern middelen enige gedeputierden fich by V. Edel Erb. vnd W. an eynen denfeluen gelegenen oertt toe erfuegen, verordent. Demnae vruntlickenn begerende. V. Édb: Erb. vnd W. op eine maelftatt alwaer fie V. Edls. Erb. vnd W. vmb mit fie to Communicieren antreffen follen moegen, vnd feekerervdach foefpoedich als moegelick fall fyn refoluieren$ vnd an den oick Edlen vnd Vesten Eggerich Ripperda Landtdros* ten van Sallanth fchrilftlicken verftandigen willen, Defs vnd alles guedes verfehen wy ons vrundtlick tott V. Edel Erb. vnd W. willich in gelyck vnd anderen toeverfchulden tegen derfelue V. Edel Erb. vnd W. die wy hier mede dem Almachtigen beuelhen. Date binnen der Stadt van Zwolle vnder derfeluer Stadt Segell, vpte aó. Augufii Ao & 77. N°. 85. Die Gedeputierden van Ridderfchap vnd Steden des Landtz van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 179 van Oueryflell binnen der Stadt Zwolle verfamlett. [In chr/o flonat.] Denn Edlen, Vesten, Érbaren vnnd voerficlitigen Gedeputierden van Bannerheren, Ridderfchap vnd Stedenn des Furltetidombs Gelre vnd GraeffiUiap Zutphen, vnfern gunftigen gueden Vrunden. N°. 86. Edele Erentfeste Froeme vnd Voerfichtighe befunder gimftighe guete frunde! Alfoe wy tot nut vnd walfaert gemeinen Vaederlanriesnoedich erachtet, die oeck Edele Erentfeste en froeme Johan Sloet Drost 's Landes van Vollenhove Eufebium Bentynck Drost des Amptes van Isfelmuiden, fampt Johan van Voerst toe Grimberge van der Ridderfchap, vnd eenige Gecomroittierden van wegen der drier Steden Deventer, Campen en Zwolle an V. Edels ende F. L. afftoefertigen. Begheren wy frundtlicken V. E. enz. L, vnbefwaert wefen willen denfeluen guetlicken antoehoeren met fie in Communication te treden vnd allenthaluen vullenkommen geloeuen toeftellen willen. Sullickes vnd aller frundtlich naeberlicker bywoeninghe vertrouwen wy vns gentzlicken tot V. E. ende F. L. die wy den Almechtighen hier mede in fynen Godtlichen fchutz doen beuelen. • Date binnen der Stadt van Swolle vndertSegell derfeluer Stadt, datwy voer dit maell fempt-, licken hier toe gébruicken upten XXV1J, Augutti Ao ^57 7, Die Verordenten ende Gedeputierden van Ridderfchap en Steten des Landes van Oeuerylfell binnen der Stadt van Swolle vergaedert fynde. M z [/*  i8o STUKKEN VOOR DE \ln dorfo ftondt.~\ Den Edelen, Erentfesten froeraen vnd Voerficlitigen Gedeputierden van Bannerheeren Ridderfchap ende Steden des Furftendoems Gelre vnd Graefflchap Zutphen vnferen befunderen gunfiigenn vnnd guedenn frunden. N°. 87. Edle Wolgebaren Erentfeste Erfame vnnde Voirfichtidie Genedige vnnd gunfiige Heren vnnd freunden! Nachdem wy onlanx, ehehaftte gefefft vnnde funderlingh anliggende noet affgeferdiget, die oich Erentfeste vnnd Erfame Diderich vann Weitrum vnnd M. Andries Bufs Burgemeifter der Stat Rtiremundt an die Generale Staeten bynnen Bruesfel! vergadert feinde. Vnde jets wederumb angekhomen vnde etliche fchreiuen von wolgemelten Heren Staten fo ahn vns als die andere drey Quartieren vuirbracht, gelich E. W. G. L. vnnd Erf. fulien erfien, hebben wy huiden alhier vp ein gemeine Quartiers dagh lngen Sandt vuir Stralen vergadert ire rapport angehoert, vnnd widers onderlingh tot walfart der Lanndtfchappen gecommuniciert, vnde onder anderen voir raidtfam gefunden, vnnde angefien vp gemelte vann Westrum by Ew. G. L. vnnde Erf. perfoenlich aif to fertigen vnnd to deligeren die gelegenheit der faichen gfuntlich fur zu dragen, vnnde defelue guiden raidt dhair vp te hoeren vnnd genieten mit ganntz diennstliche bidt die fellff wolden fein L. in alle feine werbungh vnnd furdragen gunstlich gelich off wy in eigner perfoen aldhaer wherende erloeuen, vnnde fich folgendz vermoegh der ingelatener Vnion vnnd als Litmaden diefer Lanndtfchappen in alles alfo erzeigen, gelich diefelue lullen willen ingelichen vnnd anderen ven ons to gefchehen, verlaten vns alfo gentzlich tot Ew,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 181 Ew. G. L. vnnd Erf, die Godt AUemechtich in genedigen Randt vnnd vuerfpuet Langhwillich will erhalten. Datum Ingen Sandt vur Stralen delen XXVlijen dach Augufti. Anno LXXV1J. vnnde hebben gebieden den Erf. vnnd voirfichtighen Burgemciftere vnd Schepen der Stat van Stralen dat fy diefen onfen Credentz mit irer Stadt fecret hebben willen verfiegellen, dat wy ditmaell hier inne gebruicken. V. G. L. Vnd Erf. guetwilligeren Ritterfchap vnnd Rade Ereunden des Oeuerquartiers Ruremundt. [/« dorfo /tont."] Dem Edlenn, Wolgebarenn, Erentfesten Erfamen, vnnd voirfichtigen, Banner Hern Ritterfchap vnnd Stedenn des Quartiers vann Zutphen onfen Genedigen vnnd gunftjgen Heren vnnd freunden fampt vnnd befunder. N°. 88. Edele, Welgeboren, geftrenge, Erentfeste zeer weyfe ende voorfichtlge Heeren, ende goede vrunden! Wy hebben V. E. ende L. brieuen aen ons geaddresfeert in date den Vil deefer maent, den XXV derfeluer ontfangen. Ende naer leéture van dien, hebben V. E. ende L. voort eerst wel vrundlicken willen bedancken van de goede prajfentatien ende aduertisfementen daer inne gedaen. Ende omme 't zelue aen onfe fyde reciproquelicken te betoenen, fal V. E. ende lieuen belieuen te weeten onfe meeninge, enM 3 de  iSa S T U KKEN VOOR DE de grontlicke intentie te weefen ons conform der pacificatie van Gent, ende der generale vnie in alles te reguleren, fulex wy fonder contrauentie van onfe tractaten, priuilegicn, ende vryheiden daer toe gehouden ende verbonden zyn, ende voer foe veel moegelick voortekomen, ende behinderen ten eynde deefe landen contrarie der voorf. pacificatie ende vnie mit geen vreemt chrychsvolck, oft andere gewalden befwaert ■worden. Ende alzoe wy by de voorf. brieven , ende daer by gevoegde flucken verftaen , de verfechte correspondentie mit V. E. ende L. ende d' andere byleggende prouïntien, hebben aen onfe zyde fulex van gelycken mits deefen wel willen verclaeren, ende dien volgende V. E. ende L. voertaen van alien vootvallenden faecken, daer aen defelve ende ons gelegen zal zyn, mit aller diligentie te advertéren, gelyck wy vruntlick begeeren , dat ons van gelycken gedaen worde. In welcken gevalle V. E. ende L. al fulcke brieuen fulien moegen beftellen binnen deefer Sradt van Leeuwarden, alwaer altyt eenige van ons voor handen fulien zyn, omme defelue te ontfangen, ende voorts daerinne doen, als behoeren fal. Waer mede Wy V. E. ende L. den almoegenden willen beueelen. Gefchreuen tot Leeuwarden den XXIX. Augufti. 1577. [Onder ftaat.] V. E. ende L. E. ende L. Welgeaffedtioneerde ende goede vrunden. De gedeputeerden der Staten van Vrieslandt, mit heuren adiuncfen. Ende ter ordonnantie derfeluer. [getekend.] Jarges. [V Opfcbrlft was.] Den Edelen, Welgeboren, geftrengen, Erentfesten zeerwyfen, ende voorfichtigen heeren, die verordente der Bannerheeren, Ritterfchappen, gefchickre der  VADERLANDSCHE HISTORIE. 183 der hooft ende cleine fteeden des Furftendombs Gelre ende Graeffichaps Zutphen, onsf gunftigen heeren ende goede vrunden. N°. 89. Vnfern frunflicken gruet mit ehrbiedunghe aller gueden bevoerens, Edele und Veste E/Sare vnd Voerfichtighe, befunders gunftighe guede Vrunde! alfo wv ennighe vth vnferen middel uerordent, vmb mit U'Ed • vnd Erb: etlicker faikenhaluen, daeran defen Lande'van Ouerysfell vnd vnfern naber Landen vnde Vrunden, grotelicken gelegen , toe Communicieren , vnd derhaluen begeret ons opt fpodehcxfte eene maeU ftat vnde dach tho benoemen , vnd auerst alnoch ghien antwort dair op bekomen, vnde dan die facken ghiene verwylunghe lyden mogen. Soe hebben wv vnfern verordenten belastet, dat fie follen fich vinden laeten en Wunsfdaghe naestkommende, welende die 4e tho kommender maent feptcmbris bynnen der ftadt van Arnhem Vrundtlicke van V. Ed. vnd Erb: W begerende, diefelue vnferen verordenten tegens gemelten dach bynnen der Stadt van Arnhem tho gemoete kommen vnd volgende daeges vnfer verordenten werff an t hoeren, vnd mit malkandern dair op fich befprecken , ende Raetflrgen , tot walfaert beyder Landen des Furftendombs Gelderlandt vnde des Landes van Ouerysfell by raede nodich beuonden fall worden, defs vnd alles guedes, verfiehen wy vnfs eentzlicken vnd tho uerlatich tot V. Ed: vnd Er: W; die wy hier mede dem Aimechtigen in fynen genediaen fchutz ende fcherm beuelen, date bynnen den Conuente Winsfem, vnder der ftadt van Deuenter treil, dat wy femptlicken hier tho voer dit maeil gebruycken den lesten Augufty Ao 77. Die Gedeputierden van Ridderfchap M 4 en-  184 STUKKEN VOOR DE ende Steden des Landes van Ouer? ysfell bynnen den Conuente VVinsfen verfamelet. (In dotfo flondt.) Den Edelen Vesten Erbarn vnd Vorfichtigen Gedeputierden van Bannerhern Ridderfchap vnd Steden des Furftendombs Geire vnd GraeftTchap Zutphen vnfern befunderen gunftigen gueden vrienden, N?. 90. • Aen Furstliche Raeden zu Cleue. Werdige Edele Erentfeste Hochgelerte Wyfe vnd Vurfichtige gunftige Heren vnd goeden frunden! Wy fyn in fekerer etfarungh gecommen, welcker geftalt der Fryher Polwyler mit' fynen Crychsvolck vth Ruirmundt fich tho begefen gemeint, vnd vurhebbens, fich op Deuenter tho verfuegen, vnd fo dan defen Furftendombs Gelre en Grairffchap Zutphen hoich vnd merckelick dair ain gelegen. Begeren wy frundtlick vnd naburlick , fo der Polwyler durch den Furftendom aldair fynen pafs tho nemen begert, denfelfen U. W. L. vnd G. weigeren vnd fo vern mogelick oick hinderich willen fyn vnd in denen doen dat U.W.L. und G. in gelicken faicken van wegen fyn F. G. van vns tho willen gefdiieden , gern feghen, dair mit defer Landen fchade vnd bedrueffenis vurgekomen mach worden, fyn wy fulex tho verfchulden altyt willich tegen V. W. L. vnd G. die wy hier mit dem Alm: befelen date vnder 't fecreet fegell der Stadt Arnhem, i Septbris Anno 77. Ainwefende Gedeputierden der Bannerheren Ritterfchappen en Steden des Fur-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 18J Furftend: Gelre vnd Graifffchap Zutphen itz binnen Arnhem vcri'amelt. (In dorfo ) (Aen Cleuifchen Cantzler vnd Rheden.) N°. 91. Edele Erentfeste Hochgelerde Erfame ind Vurfichtige gunftige gude VrinJe ! Vp Vr. Ed : L. ind G. fchrieuen belangende als dat diefeluige bericht fyn wie dat der Oeuerlter Polwijler vornemens folde fyn mit fynen Knechten vuyt Ruermund to vertrecken, ind Welfchen weder darinne to leggen &c: wyders Inhaltz, fulien dar op diefelue ten begerten Antword onuermeldet niet laten, wie dat vor etliche dagen alfulcketydong van verfcheiden oerden vns oeuerbracht is gewest, dan hebben middeler wiel niet verfencklichs oder zekerlicks daarvan vernemen konnen, ind willen vns gerne wyders darop erkundigen ind fo bald vns ennige zekerheit dar uan aenkomen werde willen wy gerne aenftondt myt einen eigenen Baeden Vr: Ed: indL: darvan verftendigen, ind wyders Vr: Ed: L: dienst ind walgefallen to bewyfen fyn wy ieder tyt geneigt. Date den 111J Septemb. Ao. 77. Burgemefiere Schepen ind Raidt der ftat Venlo. (In dorfo fiondt.~) Den Edelen Erentfesten , Hochgelerden Erfamen ind Vurfichtigen Heren Gedeputierden der Bannerheren Ritterfchapp ind Steden Furftendoms Gelre ind M 5 GrafT-  H5 STUKKEN VOOR DE Grafffchaps Zutphen ietz bynnen Arnhem verfamelt vnfe gunstigen guden Vrunden. R. den 6. Septb. 77. N°. 02, Aen Johan Bentinck, "E* rentfeste vnd Vrome befunder guede Vrundtf Al•L'foe men uerhaept hed gehadt dat men die volle bethaelunge der Ruyteren op ten 1^ hujus veerdich zolde hebben gehadt, t welck nu durch die van Ruremund die doch genoichfam durch den Ouerften Polwiler verdomen en onderbrecht, verhindert is worden alfs oeck die van Nederbetuwe die met oere pennongen niet gevast zyn, Ende foe wy dan niet en twiuelen off U: L: en fulien die refterende Over Velufche Ruyter pennongen , torn deel daer toe Zutphen hebben, die welcke dair niet aen en moegen helpen. Hebben die Gedeputierden der alinge Lantfchap derhaluen raidtfam eracht, dwiel die pennongen niet by een anderen en zijn, mitten Ritm« aff handelen en oer L: in der ile verfchrieuen. Langht demnae onfe frundtliche begerent V. L. anftondt fich mit die pennongen (die d felue daer by fich moegen hebben) alhier willen verfuegen, omme te befien olf men met denfeluen nader handelen konde oder niet en voertz an wen der refterende pennongen mangelen V: L: in fchutz en fcherm des Almechtigen beüelende. Gefchreuen den 4 Septemb, 77. Gedeputierden des Arnhemfchen Quartiers. No,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 187 N°. 93. Edele Ernueste, Erfame Hoich Achtbare? Vorfichti'ae Heren vnnd befunders guide gunihge freunde' Wes Euw. Ed. L. vnd gunttenn mich bei zeige. renn, diefenn abent ( :der Ruiterenn beluisterachtcrtfendiger befoldyngs aftzalung:) fchrifthcnenn ahnlancrenn. Heb ich woll empfangenn, vnnd deslen inhak ingenommen. Sall Euw: Ed: L. vnnd gunsten vur guitlicher antwordt darup nit verhalderm, wie iet» mich nit vertroist, noch einigswegs zudiefeluigeLantfchap verfihen, einiger wieder aufhaldung oder verlenaerung, fulcher geringer aftzalung vort ztinhemen. Dewiell die Ruiter mit groisfenn fchwerhchenn koeRenn fich fotreflich inn noit zu dienst derfeluigen Lantfchap aerustet, vnnd fonder geit tegenn fo geringe zeit dienst darna affgedanckt, Und volgentzder geringer Reftenn, zu denn itzigenn zweidenn vcrlengciungs termvnn, mit denn Ruiterenn, zu mit germgenn lrenn vnkoeftenn, unnd der Ritmeilterenr, merckhche befchwornufs vnd fchadenn, gehandelt. Derogcflalt, dat ich geine fuigliche middelenn fehe, die Keuter mit wiedere blauwe wordenn , zu fagenn ader ïchrittten auf t zuhalden. Dann bedunckt mich vor guit auch der Lantfchap vor Raidfam achtende , das fie fich zu klarliche aftzalung fulcher geringer achtcrftendiger be»t zoldung Rellen ; Warmit diefeluige Lantfchap. Imfall noit, willige Luide halde, vnnd geine fremden zu handen durch wiederura blauwenn vertreck irer verheischter zufaeg vnnd einige mifztzalung,machen. Sunst meinen begertenn ahnkumbst vi Arnhem belangende, Muiz ich noitwyndich meiner gefchnttenn ètzl'icbe dagenn verriedenn , Verhoffende, vmbtrmt ahnftaindenn fonnendach wederumb inheimschzufein, will alsdann gern bei den Heren Gedeputierten erfchienenn. Begerende, das midler zeit vpt lanast, die klare aftzalung der geringen achterftende diele  188 STUKKEN VOOR DE ahnltainde woche gefchehe. Sunst ich meine geworuene Ruiter nit langer vf halden fal kunnen. Wie ich dann vermerck vnnd eigentlich weifs; die andere fembtliche Ruiter fich rnit vergelchehener langer vfhaldung nit genugenn fullenn laisfen. Wilchs Euw: Ed. L. vnnd gunde (:die in dienst vnd guitliche wilfarige freuntfchap zu bewiefen geneigt s) zur wolmeynender warnung , nit foll (: nebenèmphelung Gaies:) verhaldönn. Datum Huisfeun ahm IÜM feptenibris Ao, LXXVIJ. Euw. Ed. L. vnd Gft. Guitwilliger Heinrich van Wyttenhort k Drost vnd Ambtman tho Huisfen. {Getekend'] Heinrich van Wyttenhorst. [/» dorfo flondt.) Dem Edlenn Erhentuesten, Erfamenn, Hoichachtbarenn Vorfichtigenn Herenn Anwefende Gedeputierten der Banner Herenn Ritterfchap vnnd Steden des Furftenthurobs Gelre vnd Graiflchaps Zutphen meinen gunttigenn Herenn vnnd guiten fïeundenn. N\ 94. Vnfer fruntlich gruet thouor, Werdige, Edle Erenueste und Hoichgelerte infunders guntlige gude frunde! Vns ist huedt dato V. L. vnd G. fchriuen van des fryheren Pollwilers furhebbenden auertog wilchen ehr durch defem vnfers gnedigen furften vnd Heren Furftendumb Cleue vermutlich nemen, vnd fich volgentz vp Deuenter begeuen wurde, woll thokommen, Darup Wy U L. und gunften hin wederumb tho ant- wort  VADERLANDSCHE HISTORIE. 189 trort nit verhalden wollen. Dat vns van folichern furneramen noch ter tit nit angelangt. Wir dan in afwefen vnfers gnedigen Furflen vnd Heren ohn ilirer F. G, beuelh in folichem vnd derglichen feilen by diefer gelegenheit iehtwes tho doen nit geburen wolle. iWelchs wy U. L. vnd G. guder meinung hinweder nit verhalden wollen, diefelvige dem Al meebuigen beuelhendt. Datum Cleue den vierden Septembris, Anno LXXV1J. Vnfers gnedigen Furften vnd Herea Hertogen tho Cleue en Rhede, (in dorfo Jlond/l.~) Denn Wirdigeun , Edlenn, Erentuesten unnd Hochgelertenn denn anwcfenden Gedepütirden der Bannerherenn Rittertchappenn vnnd Stedenn desfurilendumbs Gelre und Graffchalft Zutphen itz binnen Arnhem verfamblet, vnfernn infunders gunftigen gudeun frundenn. N°. 95. Erwurdige Edele Erenueste vnnd Hoichgelerte groifz gepiedende Hernn! Efs ist auff heut zeitlich V. Er: Her : L. unnd G. fchreiben vns woll uberantwortet wurten vnnd konnen derfelben daruff thiensfrlichnichtverfchweigen, ob woll der Edell Geitrengh vnnd Erenuest frantz von Bodelfchwing. vnfer .... Oberitier wegen riclitig machungh dern noch veruneinigten punct U. Erw: Her: L vnd G. zu nichmalen und auch jungsthin befchrieben vnd einer beifamen kunfft fur den zaeltagh begertt. So hait fein Gellr. dar auff wie wirs berichtet, dahero kein antwurtt bekohmen. Wan wir dan weiter nich gel'ulmechtigett dan alhie binnen Zutphen den anfsflandt zu empfangen: vnd ohne das noch zurzeit unfs alhie loifs zu ma-  ïcjo STUKKEN VOORDE jnachen nicht ftolErtt wisfen wir vns nicht mit E. Env.' Her L. vnd G. in andere dregliche mittel ein zulaisfen, fonder haben afsz baldt folich fchreiben an vnfern oberisten gelangen laisfen nicht zvveiuelendt fich erheben vnd in der Perfon bey U. Er: Her: L. vnd G anflonsfen ader ferner dar auff ercleren wirtt welchs wir derfelben in antwurtt vnderthiensthch nicht haben verfchweigen konnen, diefelben dem Almugenden damit empfellendt. In eill ahm 5ten SbrisAnno 77. E. Erw. Her. L. vnd Ge dienswillige. Abegeordnete des von Bo. delfchwing ietzobinnen Zutphen. [in dorfo fiondt ] Den Erwurtigen Edelenn Erenvesten vnd Hoich gelerten Hernn Gedeputirten der Bannerhern, Ritterfchaffs vnnd Stethen des Furftendumbs Gelre vnnd Grairffchafft Zutphenn vnfernn gepiedenden Hernn. N°. 96". Edell Erntfesten Erfame grofz gunflige Hernn! Ewer. L. vnd Ge. vnferhalden wi dafz fich de Ritterfchafft vnd Stede des Nimegefchen Cartier ehrklert haben wi Ewer L. vnd gunften in bi gelachten Copien haben tho verftain wi dafz bi gemelten Carter vnnoidich ehracht dafz gediputerten tho fchicken by dafz Romondifche Cartir weill gelich woill dafz folkes gefchein moichte vmb filler orfaken willen , vnd dehra fo nay komen als bi Ewer L. vnd ge. afffcheidt ist geweifen & ichvrefemetdenOfferften lutenampt Stokum vm alle fachen in wercktho ftellen mit difen Ewir L, vnd  VADERLANDSCHE HISTORIE. 191 L. vnd gunsten dem Almecbtigen befolen. Datum ilich im VJ. September Anno 77. Ewer L. vnd Ge dienstwilliger Diderich van Weftrem zu Laagendonck. Angaende defe artikelen bi den Gedeputirten tho Arnem beraempt is by den anwefende Ritterfchappendes Cartirs van Nimegen vnd Rede vrunde gecommunicert vnd accordert dat der Lutenampt Stochkum mit feinen Krisfolck na Romunde oprucken fall vm den duitfchen aldair liggende van vtlopen tho verhinderen vnd fall derhalffen der Lutenampt met Weftrem vnd mitten Carter van Romonde communiceren wi hoich die leinonge der einer mant fich bedragen foll &c. Van den nauolgenden punten ist verbleffen wes op ten aenftanden Landt dach datum nimegen den 5. Septembr Anno 77. Geradt de Greffe Nimegesfc Sekretaiius. [in dorfo flondt.~\ Dem Edlen Erntfesten Erfame vourfichtige Baonerheren Ritterfchaift vnd ftede gedeputerten tho Arnem wefent in grofzgunftige Hernn zu hande, & R. den 7. Ibris. N°. 97. Weerdige, discrete, feer voorfienige Heeren ende metbroeders! lek heb uwer. enz. [Post aiia.']  ïQ2 STUKKEN VOOR DE Aengaende nieuwe tydongen t' is hier al in armh, dat geraes dat hier is onder de borgeren niet fchietert op de wacht gaende, ende met fchuppen orht eaUeel te demolieren met opgeftreéte vendelen is onfprekelyck, men mach hier don Juan noch 't geflachte van den Barlaymonten nyet hooren noemen, dan iel? hope dat de heer nederwaerts zien fal, ende midlen fenden van accord, anders ifler eenen grooten crych voirhanden nyet fonder groote bloetftortinge. Gisteren zynder tydongen op de borfe gecomenmet brieuen wt Spaengien, dat Co. ma. don Jan weder ontbiet nae Spaengien te comen, ende dat den Raet van Staete gouuerneeren zal ter tyt fyne ma. den ander gouuerneur fendt. Godt gheue dat het al zy tot vrede. \pcft alia.~] Ëy den Staten is gerefolüeert zoo ick verltae, dat riien defe twee regimenten van myn heere van Uièrge, ende tVJegen affdancken fal, ende terftont pede ftanié wederom aennemen totter Staten behoelf. lek hope dat met defe tydonge van don Jans vertreck de zaken te goede fulien veranderen. Hier mede zeer weerde met broederen nae alle behoorlycke recommandatie aen uwe W. bidde ick godt almachtich delelue lange gefont te fparen tot faiicheyt. Datum Antwerpen delen VII Septembers. 1577. Nae defen gefcreuen heb ick breuen van mynen broeder Jacob ontfangen VI buius te Bruesfel gefcreuen, daer by hy fcryft, dat myn Heer Van Grobbendoncq dien dach na Namen foude reyfen. Scryft oeck dat don Juan brieuen van Co. ma. hadde ontfangen goensdaege lestleden, ende dat Co. Ma. fcryft, dat hygheen oorloge wilt hebben in gheender manieren, ende dat don Juan wederom nae Spaengien comen foude. Hopman Linteloe compt ghisteren van bruesfel, ende feet de brieuen van don Juan aen de Staeten gefcreuen inhoudende in effeéte als bouen gefien ende geleien te hebben, ende dat hy hem vast gereet maecte om te vertrecken, wat tydinge de heer van Grobbendoncq nv weder brengen fal op d' antwoerde van de Staeten mogen wy wys worden; der Sta«-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 193 Staeten mogen wij wijs worden; der Staeten begeren is, dat i'yn Alteze de Steden ende fterclen in der Staeten handen leuere, ende 't garnifoen daeromtné zynde doe vertrecken Actura 8 Sept. 1577. [Onder ftondt.] Al uwer W. goetwillige mitbroéderi [geteekend~\ Thomas Gramaye die alde. [[Iet opfchrift ztw.j" Den weerdighen eerentfeften voirfienïgeh heereh, ende mitbroedWen die luyden van de rekenin ons heeren des Conincx in gelrelant tot Aernem. [Nog ftondt op een daer ingevoegd papier.] Alfoo Henrick de bode eerst ghister auont van bruesfel is gecomen heb ick, naerdien myn brieven gefloten waren , gerecouureert Copie van zekere brieuen by de generael Staeten aen, zyn Alteze gefcreuen 4 Sept. oock copie van den brief van zyn Alteze aen de Staten gefcreuen V. Sept. foo 't fchynt eer fyn Alteze den anderen van den 1111 ont> fangen hadde, daer vuyt men fien mach, god betert, hoe de faken ftaen. Ooick is hier eerghifteren tydinge gecomen, die vast al continueert, dat Co. M. van Hispanien, onfe alregnedigfte heere 4. vel 5 Augufti in Gode verftoruen foude fyn: de heere wil zyner Helen genadich zyn. Alle dwelck een groote veranderinge in defen lande maken fal, God geve, dattet tot vrede mach gedyen. Men verwacht hier morgen den prince van Oranien. Adfum t' Antwerp. X. Septemb. 1577* Hit, Deeu am No. 98.  194 STUKKEN VOOR DÊ N°. 98. Wolgeporne EdleE. Irnuefte Woïweyfe befundere gutefrunden! Alfoe in gegenwortiger Alteratien viel tegens die vnie, fo folf enlich, ondertekent, vnd beuestigetverfcheidentlichen gedaen hebbende, welckere Gubernementen vnd OiScien ten refpe&e von den felbigen behoiren gefuspendiert the werden, bifz die generale vergaderinge der Staten oder dat fie funst fo vern fy in irén voirnhemen continuieren daer von gepriviert worden, vnde funderlinge omme voer the kommen oire pretenfien, in dien man met finer alteze folde accordieren, vnd om dat men niet wederom en khommen in fodanige voirfz: offte mehrdere inconuienten, Hebben wy erachtet Raedtfaem vnd nodich op dat fpoediehlte die Guuernementen vnd Officien der obgemelten abgewiehen met gude vnd den Staten angenheme Patrohnen zu uerfihen, Weshalben wymet gueder deliberatien vnd ripen berade hebben goet gefunden tho erwehten, to communicieren vnd V. E. L. vnd W. tho prefentieren, den Heren Maximiliaen Grauen zo Boffu, vnd Heren tho beuary etc: voir Euren Statholder vnd Gouerneur auerdatForftendomb van Gelre vnd die Gralffchap Zutphen, hem geuende vnd accordirende 't fuluige Gouuernement, foe voelt in vnfs is die welcke voirnheme Perfoen, vnd met Heerlicken gauen , wie mehr dan kundich, begnadet is, vnd vmb fine verfcheidene diensten defer Kun : Maytt. Erff nederlanden bewefen fulex weht voerdinet hefft, daer an U. E. L. und W. funder twieuel! guet benuegent vnd contentement worden hebben den welcken wy U. E. L. vnde wisheiden willen recommendiert hebben, Begerend gantz fruntlichen U. E. L. vnd VV. wille gelieuen gedachten Grauen van Bousfu tho ontfangen, Ehren refpedtieren, vnd tho halden als vou en ftadthouder ind Guuerneur bey provifien der tidt dat bey die Generale Vergaderinge der Staten anders fall geadiuifert fyn, Gentzlicken verhopende, dat U E. L. vnd W: thowaluaert van V. feluest V aderlaat ons hier inne tho geualle fin worden Welk  VADERLANDSCHE HISTORIE. 195 Wollgeborne Edle, Ernueste, vnd Wolwyfe gode frundeö , die Here 1'y met U. Gefchreuen tho Brusfefl vp den XXllen dach Septembris Ao. 1.577. By U feer woll geaffectïonierde die Genera le Staten, Kun: Ma'" Nederlanden. Ter Ordonnantiën van de Heren Staten voirlz. Cget:) Cornelius Wellemans. Dem Wollgebornen Edel en Ernuest vnd Wallwifen Heren, Bannerheren Ridderfchap, Grote vnd kleine Steden des Furftendombs Geldre vnd Grafffchap Zutphen vnferen gunftigen guten frunden. N°. pp. Edle Erenueste Hoichgelerte vnd Erbaregrofzguoftige Herrn gude freunde! Ich mache mir keinen zweilfell E. Ed. L. vnd gunftn. wisfenn fich ginter vernurft zu erinneren, wafz fie vns fementlichen Reüteren dero refterender anderthalbe monatt befoldungh halber, vnder dato den 23^ monatz Aprilisverfchrieben vnd verfiegelt habenn, Wann nur Ich neben anderen auff betagtn Termin den irften Augufty folcher halb mich binnen Zutphen erfougt, vnd dair felbst durch die Herrn Borgermeisteren der Stadt in erfahrungh kommen , dals die Ritterfchafft mit dem pfenningen noch nitt gefast, vnd aulf ir L. guitlich anhaltent, mir d en anwefenden Reuteren durch billiche mittell vnd wegegehandlet, dafs fie wartten auff iren fchweren vnkosten, bifs nur den N a ir*  196 STUKKEN VOOR DE irfien diefer lauffender monatz feptembris wiedder zu. ruck gewandt, dero genfzlicher zuuerficht, die asfecurierde betzalungh fast nun mher gewifz fein folte, vnd aber nochmall wircklich befinde, dafz noch der zeitt dazu weinig rhaidtzgefchaffet, Beger ich freundtlich E. Ed. L. und gunstl- fich felber vnd der gehelen Landtfchafft zum besten, euferlichs fleisfesdaranne fein vnd vejfehalfen wollen, dafs die betzalungh vnuerlengt erlacht, ich auch dweill ich meine fahne erst abrisfen lasfenn, daranne dan der Landtfchafft nitt weinig dienftes gefchehen, vnd auch nach der betzalungh zu meinen keinen geringen fchaden am lateften vertouen mochen, zum aller irst vnd init dem forderlichlten afrgetalt vnd befridigt werden mochte. Eine fur dafz ander Alfz ich auch mit meinen Reuteren funff taghe, wie ethwan fupplicert, kein vnderholt gehapt, funder aufs eigenen beuttel tzeren musfen. warauffdann vann E. Ed: vnd gunst. Ich zu behoiff meiner und meiner Reuter vertrost, dafz uns gleich den anderen Ritmeifteren dafurerftattungh widder fahren lokt, woll ich imgleichen in allergudebegert haben, deme wir nitt vnpillich alfo nachgefatzt, vnd wir auch daruonn ergentzt werden mochten, Zum dritten fall auch E: Ed: L. vndeunftnich zuuerftendigen niet vnderlasfen , wafz geftalt ich van den Ehren Achtberen Thomaefeu Grammay Landtrentmr: vnd Triforierer in erfarungh komme, dafs enne von E: Ed: L. vnd gunst, befohlen vnd aufferlacht fey, mir an die funff vnd fechfig thaler monattlich, widder der Herrn Commisfarien gegebene ordinantie abzuziehen, vnd ob nur woll wahs dafs die durch die Herrn Commisfarien ubergebne munfter zettulmitirer Ed: L: vnd gunst, liquidation vnd rechnungh uber ein ftemmet, So ich auch nitt weiniger da zu thun , dafs die Herrn fo uiell pferde alfs nur foken abgetzogen werden, auff dem munfterplatze guittgedan, und in der Afftellungh binnen Venloe widder fchaltbar machen willen, wie nur ich, dafelbstinerfahrungh kommen, dafz folchs furhanden, Hab ickglaublichen boricht furbracht vnd bewefen, dafs fie die Herrn fothanige pferde aufs zu thun keine foige gehapt, derwe-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 197 wegen fie ciann die ordinantie voll aufsgeltellet, vnd dem Triforierer mich darnach abzutellen, vberanttweren lasfen, darauff ich auch meine Reifige fo folche abtziehungh gelchehen lbite (:obgleich woll funff vnd drisfig perde mitt iren waghen zu meinen vnd iren felbst mercklichen fchaden zurugk ziehen musfen:) bifs anhero durch aufs betzale, vnd folt ennen auch woll frembt und vnerhort duucken dafs fie nur dasfelbige entbehren fblten. Beger derhalb freundtüch E: Ed: L. fothanig bo. feil bey dem Triforierer gefchehen, aufs erzelten wahren vrfachen retracteren, vnd mir daranne keinen fer* neren abbruch thun oder Verhengen wolten (:dann ich E : Ed: L. vnd gun. der masfen befrommet weifz, dafs fie mir keinen weiteren fchaden zu zufuegen gemeint fein:) dasfelbe verfchuldigd ich neben meinen Reuteren vmb E: Ed : L. und gunst, fampt vnd beyfunder gerne, vnd thue mir gegendiefelbeneben Gottücher erapfellungh euferftes vermugens erpieten, Ir Ed: L: vnd gunst, gunftig anttwortt erwartent, Da« tuin Arnhem denn ..... Septemb. Anno 77. E: Ed: L. vnd Gunst. Freundt vnd Thienst gneigter. Reinier van Raesfeldt Zum Roemberge Rittmr. (/« dorfo ftondt.) Dem Edlenn Ernuesten Hoichgelerten vnd Erberen Herrn deputierden defz Landes van Geiler vnd Grafffchalft Zuttphen meinen gunftigen Herrn vnnd gutten freunden. N 3 No.  i98 STUKKEN VOOR DE N°. ioo. Edele Erentfeste wal wyfe gunflige gude Vrunden!~» Wy werden tegen woerdichlicken verftendiget, aat die Hoechduytfche foidaten bynnen Ruremund liggende fich folden gereet maken om vyth die voorfz: ftadt toe vertrecken vnd hebben op ten 8™ tegen woerdigen maendt begeert oere leste Lemnge vnd hebben pasfaigie begeert duer dat tand van Gulich hebbende daer toe geriet vyff cleyne Veltftucxkens om defelue mit fich toe fueren, vnd foe wy hier beuorens V: Ed - L: vnd W: toe gefchreuen hebben dat die fry Her' Polwyler al an fyn Alteze verfocht heeft als wy vuit lyner lntercipierde brieuen vernamen hebben üch vith Remund na Deuenter toe mogen begeuen by die Hoechduytfche aldaer van fynen Regimeme liggende Hebben wy V: Ed: L: ende W: daervannochma'als wal willen aduerteren , dat V: Ed: L: foe hye den wech werde nemen 't feluige fo veel muegehck durch alle middelen op die ftroemen vnd paslagien daer Hye fynen wech folde willen hen nemen, Hem zulckx behynderen, vnd mede fchryvende ende verfueckende defsgelycken aen allen uwen Naberheeren , ende Steden, want daer durch die gantze Veluwe Graefffchap van Zutphen, vnd dat Landt van Ouerysfel, vnd die Stede van Deventer in den gronde folde verdomen werden, hier inne werden V: Ed: L, vnd W. allen muegelicken vlyt aanwenden, dat 'i feluige alfoe voergecomen muge werden, daer mede V: Ed: L: ende W: den Heeren beuelende. Gelchre-. «en tot Bmysfel op ten 9^ dachfeptembris anno 1577. [was Ondertekend.'] Bv V: E: L: wal geaffectioneerde die Generale Staten Co: Mats Nederlanden. Ter Ordonn. van de voerfz. Heren Staten. [Getekend.] Cornelius Wellemans. [Het  VADERLANDSCHE HISTORIE. 199 [Het Opfcbrtft.] Den Edelen Erentfesten vnd walwyfen Heren Ritterfchap ende Steden des Landts van Ouerysfele, vnfen gunstigen gude vrunden fampt ende bezunder. N°. 101. Edele vnde Erentfeste frome voerfichtige gebiedende Lieff Joncker! Ick heb V: Ed: L. wael willen adverteren dat gisteren voor de miduach lyn gecomen die gefanten defes Quartiers joncker Caerll van Gelder vnd Wilt van Broeckhuyfer, die toe gueden verhoir van zyne Ex*e doen fchryuen aen den auerften Leutenant in Hollant Dederick Sonoen, die alhier tot Dornfpyck drie vendel foidaten fal lenden, lyn Excie willen die foidaten nyet metten eerden tot Oosterwolde angevuert hebben, dan tot Dornfpyck, nu verwachten die fergeanten alhier die foidaten van wr tot wr: dan ick beuyn.le nymants, als die ioldaten op oere angeftalde plaeue gebracht zyn, wye daer van de Ritterfchap zall by bly ven vnd ordenonge daer onder fal ftellen, doch die Gefanten feggen daervan gheen last toe hebben doch oerder eener iall tot Nymegen op ten Lantdach reyfen vnd fulex aldaer te ken- BeDi?pennongen van Dornfpyck en heb ick noch nyet eenen ftuuer van ontfangen konnen, auermits ick den fcholtis van Dornfpvck nyet dan gisteren heb genen zedert hy nae Hulsbergen reet: foe vaer ick oeck nut die onderfcholten, doch ick vermene: d telue penningen morgen, vnd auermorgen toe ontfangen vnd daer mede op Arnhem toe reyfen, ten lanexften int midden van deefe week; foe ick oeck mit onfe Burgemm aen den Burgemr, Otto Canis fall f chryuen, foidmoeselickeo ifs fall ick tot Wilph naer der commenU:iMi: N 4 L3  soo STUKKEN VOORDE L. hier mede den Alm. beuelende. Datum Ilende vuyt Elburch op ten XV" Septemb. XVc LXXVIJ, Erentfefte vnd Frame Voerfichtig en goetgunftige Lieue Vader! ick kan V. L. nyet verhalden, woe dat ick defen dach den XVen Septembris des avents na fonnen onderganck heb ontfangen een misfyue gedatiert den XHlen Septembris van den Gedeputierden de; Ridderfchap ende ftede vrunden des Arnherofchen quartiers, waer in haer Ed. verhalen, woe dat daer ifs ain verleden 111 J:n Septembris gefchreuen aen allen fchatbuerders van de Auerveluwe om haar fchatpenningen van Ruyter gelden als oeck van ftuuer gelden, ader Legation penningen, folden brengen bynnen Arnhem mit quitantie ende ordonnantie totte affrekeningh dientlich , vnd fulex by den feluigen noch nyet gefchiet en is, 't welck nv gheen wtftellongh langer lyde en kan, vnd woe men meer fchryuet fy luyden hoe langer hoe meer tho rugh ftellen tot kleyn acïitonge defes Quartyers Ritterfchap vnd ftede vrunden vnd de Ruyter liggen nu buyten in die Stadt ende Quartyer van Sutphen op grote onlydelicke kosten, derhaluen aen my fchryvende vnd begerende ick die aenftondt op St johans poorte folde doen brengen ind leueren, ind aldaer verblijven laten fy werén dan van Adel ader nyet ter tyt ende wyie fy luyden van alles betaalt hebben, vnd by gebreke van dyen haer Ed. L. Sich mit my gedencken toe verdedingen, vnd allen hynder vnd fchaden op myn perfoen te verhalen, op thokompften Landt dach alwaer die Ruyteren befcheyden zyn, het welcke fchryuent my zeer vremptgifft, nademael ick voor delen voorfz auent nyet geweten heb wie betaelt hebben oder nyet, zedert den llljen geptembris, want my ytzunder onmogelick ifs zulex voer  VADERLANDSCHE HISTORIE. 2oï voerden aenftaenden Lantdach te doen, alwaer iele een vogel foe waere my zulex nyet mogelyck te doen, Edoch zal my daer mit bevlytigen fo veel my mogelicken es om ztïlcx nae te leuen; Lyeue Vader! loe die Gedeputierden my tho fchicken één Copie van den Generael Staten an die van Nymegen gefch'reuen' den !X=n Septembris fal ick allen vlyt daer in voerwenden. Lyeue Vader! lek heb oec^. defen huydigenauent, eenen brief orjttangen., ter feluer uren, de bade van Arnhem by my ifs gekamen van de verorr denten van de Ritterfchap van Ouerysfell vnd Gedeputierden der Stadt Swoll wefende den XJen Septembris gedatiert mit eene Copie daar by zynde van de Generale Staten der Nederlanden, waer van ick V. L, Copie toe fchicke: Oeck Lyeue Vader! hoe ick defen avent fchryuent gekregen van myn diender Jan van Lingel Secretarius der Stadt Elburch wie V. L. oeck vuyt defer by gelachte Copie lullen vernemen, — Waerom ick my aenltondt hebbe ergeuen na der Elburch om den aengekomen Commisfarisfen allen mogelicken behulp toe doen, die Huyfsluyden fchutten fynen gantz moetwillich. Edoch ick fal allen vlyt daer in voerwenden, dat daer gode ordenonge foe veel my mogelickengeholden zall worden vnd foe balde die knechten vuyt Hollandt angekomen zyn ende op haer plaats fyn, fal ick als dan die Huyfsluyden fchutten weder doen vertrecken, nae haer iuyder woonplaetze vnd die wacht doen verlbrgen , mitten Huyfs luyden in yder Kersfpel, alles wie am lesten vpten gehalden Quartiers dach verfpraken, Lyeue Vader! Ick folde opten Lantdach khomen dan vermits my bedunckt nutter tho zyn in myn Ampt te blyuen, of wat voor vallen mochte; fal ick my hier verhalden , vnd verwachten ofte Landtfehap oder Gedeputierden' my yetwes wyders gelyuen toe ordonieren , zal zulex' fo veel my mogelyck nae leuen. Lyeue Vader! fruntlicken begerende V. L. dat feluige den Gedeputierden willen auerleveren ende toe kennen geueri, Hier mit V. L, in fchuts vnd fcherm" des Almachtigen be-uelende. Datum Wilph den XVC11 Septembris Anno XVcLXXVIj. N 5 V. L.  soa STUKKEN VOORDE V. L. Zeer Goetwyllyger Soen. (was get.~) Henryck Bentynck. £'/ Opfcbrift was.] Den Erentfesten ende Vromen Voerfichtigen Johan Bentynck. Co. rvhvs Raedt ende Rekemr mynen zeer goetgunftigen Lyeuen Vader. N°. 103. f\p die differenten geriefen tusfchen die Gedeputierde van de Baenderheeren Ridderfchappen ende Steden des Vorflendomps van Gelder ende Graeff. fchap van Zutphen aen d'een zyde, Ende den Borgemeesteren medt den Regierders der Stede van Boemmel aen d'ander zyde belangende die Redemptcie van de goederen, ende incomptfte van de twee Cloosters midt naemen Mariewaert ende Zenweerden midt haere appendentien gelegen inden Boramelre ende Thielre weerden hebben Joncheer Philips van der Aa ende Gerrairdt van Nispen Als Commisfarisfen van fyn Princel. Ex^, Ende door dien de voerfz partyen de faecke aen haar L. gefubmitteert hebben, verclaert ende verclaren midts dezen. Dat die van Boemel vit die voorlf. twe Conuenten ofte Cloosters voorfz. Jaerlicx zullen ontfangen worde voerfz. redemptie, ende dat vit die gereefte goederen die fomme van fes hondert vyff ende twintich ponden van XL. grooten, ende dat de felffde betaelt zullen werdden alle Jaer op mcrtyni Kerfsmisfe wel betaelt, waer van den eerden dach van betalinge verfchynen ende vervallen zal weefen martiny A° XVc acht en 't zeuentich naest commende. Ende fal daerenboeuen noch betaelt werdden by den Gedeputeerden van Baender Heeren Ridderfchappen  VADERLANDSCHE HISTORIE. 503 ren ende Stede van Gelderlandt ende Sutphen als voorfz. van wegen en viten naeme ven de voorfz. twe Conuenten eens die fomme van XXV. ponden munte als voorfz. es. Ende dat om daer meede te betaelen die costen bynen bome! gedaen ter oirfaecken van defen verdrage, Aldus gedaen den XJX° Septembris A° 1577, bynnen Bommel ende onsfe Singnature ende was geteyekent. Phls. van der Aa. G. V. Nispen. Op den felffiten voet fyn myn Heeren de Gedepu. teerde onder malcanderen veraccordeert, dat myn Heere den Abt ende Conuentualen van Marieweert lub len Jaerlicx betaelen van de voorfz. fomme de fomme van vyffhondert ponden van XL, grooten, ende 't Conuent van Zenweerden de fomme van hondert vyff ende twintich ponden tot betalinge van de oncosten gedaan ter caufe van de verdrage als voorfz. betaelt wordden by den Abt ende Conuentualen van Marieweert voorfz. N\ 104. Vnferen gruis Zuuor. Edler Vefter Lieber befonderer! wir haben zwie uwere fchriben vom letften Septembris vnder irften üétobris gefteren entfangen, vnd foviell das Saluaguardi vns Hoechtutfchen von den Heren Staten gegeuen anlangt leut das nicht alleen auf Antorff fonder auf alle oen folange bis wir befalt vnd affgeferdich fint, vermoig des funff ziende articels in denne Pacificatioen Edict.. Wir fint fuellmaels vertroist worden das wir bis fulches gefchicht vnfergebuerlicheonderhaldungh haben folden. Was dan die Sieben fendelen belanget fo voergifteren allhier ankomen fint die nicht durch vnferen erfurderen aufs beueellych finer Hoech. hier heer zu fiehen, gelich woll zu anderen fuer haben als das das Furftendomb Gelderen met innen ondmitons femment- lick  $0+ STUKKEN VOOR DE lick befweert foldt werden verordenet worden: Vnd fint alfo durch des Heren von gleen Gouerneur der Lantz Valckenborch etzliche Ruiter vnd des Heren van buli jetz des Heren van Schampanys acht Vendelen vnd fampt eins oder zwei vendelen by Erckelens angriffen werden, alfo haben fydie Teutfche, weihes des Heren van Vremonsberchs regimentz fin , vnd der friher von Kunnincxeich Graue zuRodenfels,ir Vberfte Leutenant is, gedachter Heren von Schampanys folch, durch Gades genad géflagen, vnd erllecht, es ift aber in onfer macht nicht folches folch wederum abfomaner, fo habt ir vernunfftichlichen fo ermesfen das ons befweriich fallen will das wir fuer guet follen halten das die zwey andere hie eigen vendelen, oech die der monfchen hopt beuelichs vnd noch vnbezalte krichsleut von der Zalungh aufs gellaffen werden, zu dem fi ift deshalben von irer Hoecheit nach kein bewilligungh voer handen, wan ihr aber kondt verfchaffen das das niewe angenhamen krichs volch als bald kasfiert vnd abgedaen ouch alles Heren Staten krichsfolch allenthalben aufs dem auerlcartier Gelderen abgemant worde, foweer vellicht fo haffen doch metbewilligongh vnd zu dpen fiener f he Hoecheit Heren don johan de Auliria vnd veüeht als baldt die genante Zieben Vendelen ander oertdan in Furftenbomb Gelre gelofiert worden, doch wir defen niet fecher fint, ob das alfo an allen orten zu erhalten; wollen doch mugelich fliefs ankieren mittel fo vinden damitdenFurftendomb Gelderen met den duitfchen krichsuolch nicht lange befweert worden, daerom ist nochmaels vnferen fliefich gefinnen an euch, die'entliche ordnungh fo doen, damit die onderhaltungh fuer die hie eigen .funff Vendelen als bald hie heer geordenet worden, ouch das begeert koirn allet halben hie heer geleuert, vnd onfs by feger des zuberichten ob man das niewe angenhame krichsuolch als bald kasfieren, vnd die onderhaltungh ont getreit wy ob ftaet verordenen werden ader nicht, vnd fo defes alles wie jetfunder gemelt befchehe, hoffen wir zuuerfien das des Furftendomb Gelderen fó vill immer mogelichen durch dat dutz krisuolck zum besten verfchonet worden , doch ge-  VADERLANDSCHE HISTORIE, 205. gewis niclrt.es fiendliches denzu weder gehandek wurden imfall man fich auch auf euweien lieten allo verhielten, dan euch vnd den gantfen Furftendomb Gelderen to dienst vnd fruntfehafft zu bewiefen fint wir zum hoechften begerig, ir habt euch aber fampt euwers fchriebens vom 26. Sept. zuberichten, dairinne ir vns vermeldet das die Heren generaell Staten, volch wider ons uberfenden, vnd, wie man facht, fchoen etzliche fchotten niet veer van euch feinn vnnd der lauff der nieuwen knechten auff der vestey Gelren, vnd Ampt Krieckenbeck ftrackhs im werck fien foll, hier auff hebt ir zugedenchen das vnfer noetdorfft gewefen vnd noch ift das bemelte fieben Vendelen an der hant fien met Kasfirongh aber des nieuwe angenhamen volch vnd abwifongh der Heren Staten Krichvolch mochten voell geltz erfpaert vnd anderen onraet vermiden bliben, das fo ich von Got bidden der das der freed als bald vnd onferlenght erfolg woll gehalten vnd wihr allen deutfchen infonderheit oich die genamte fieben Vendelen woll vnd als bald bezalt vernueget vnd ebgeuerticht werden des vnd alles gutz verkenen der Almechtiger den thu ich vns zu genaden beuelen vnd bidden noch in defen nacht ewer entlicher Antwort Date. Ruremunde den 2. Octobr. A° 77. [Getekend.] Niclaus Fryheer zu Polwieler vnd im Wielerthaell, Here zu Maesmunfter vnd Blomberch Lantfaecht in vnder Elfes Hisp. Con. Mat. Vberfter aber ein regiment Hoechtutfche Krichsuolch. [V Opfchrift.] Dem Edlen vesten vnferen lieuen bifonderen Johan van Wittenhorst Heer zur Horst Gubernatorte Venlo. No, 105.  floö STUKKEN VOOR DE , N°. IO^. Den irften dachOclobris 1577 fint binnen der Stadt van der Gouwe erfcheenen Henrick masfchereel Heerzu Balgoyende Frederick van zuylen van Ny velt, Drost op Veluwen, committirt om an den Staeten van Hollandt zu trecken auff zeekere Credentz und inftrucrion innen desfals mit gegeven und hebben denfelven dach biden gedeputierden der Steeden und Stenden van Hollandt en Zeeland audiens gehabt und innen muntlich vuergetragen die grosfe oncoften und fchaiden foe die Lantfchap Gelre nach dem paciiicatiori aufs den gemaehten und aufgerichten Union mit wervung der 1000 Deutfche Reuteren und onderhaldung derfelven den zeyt van 3 maenden und langer auff dem gelderfchen bodem geleeden und zu last gehabt hetten wekker gelettene fchaede und verdervung van onderhalt fefsmael meer haer belauffen , als die gebuerliche befoldungh der felver Reuteren, Und das boven dien noch gegen allen gebuer ende zuverficht gemelte Lantfchap gelre in den Nymefchen und Ruremundifchen quartieren met overleggungh der zwee Regimenten van megen und Hierges in aufterften verderb und fchaeden werd geraken foe fy niet denen als danderen den zeyt van 1IUJ monat hetten moeffen onderhalten bi die 40 Vandien auff ruirifche moetwilliger knechten und geleich wol nu lestmael mit den vuergevallen onverltanden ende alteratien zwisfchen die Excellentie van don Johan en den Heeren Staeten vurfchreve, nochmaels biedende refolution ende verclarunghe van unie gethaen hetten tot befchermung irer felben und tot nutz orber und prouffyt der Nabuyr Steden en Landen. Und dafs dem allen niet tegenftaende weynich daetjichen hilf oder asfiftentie, bisher tot verlichtung der Lantfchap Gelre und gedachten Heeren Staeten were vernomen werden. Wes-  VADERLANDSCHE HISTORIE, fio? Weshalven dan die Landfchap Gelder (wie wel niet fonder grosfe bezwernis) omb die groslè moetwillicheytrovinge ende Viandiiche invafien der hoichteutfche knechten onder den vry Heeren Polwyler binnen Rueremunde liggende zubegegenen und die gehele defolatie der platter omliggende Landen zu verhueden felbst alnu muite Reuther ende knechte te wege brengen. Waer zu und om andere noetwendighe provifievan gelde zu vinden die Bannerheeren, Ritterfchappen und Steeden der Landfchap vurfz, nu etlichemalen vergadert weren geweest, aber betonden (aufs vuer ange* toegen oerfaecbe ende reedenen) die Lantfchap Gelre, aen allen iren Steeden und Litraaten foe gaer aus gemergelt und verarmpt, dafs es niet moegelich waer enige geringe quota, vuel weinigeral lulcke groisfe aenfiehentliche fumma van penningen op te brengen op den voet ende mar.iere als van altz gebrueckelick plege te wefen. Weshalben gemelte Bannerheeren , Ritterfchappen und Steden vurfr, nodich bevonden ende eracht hetten eenige andere wegen und middelen bequaem omb geit zu vinden, aen die handt zu nemen daer zu dientlicxt bevindende die importen auff allerley komende ende vaerende Coopmanfchap und andere generale middelen, die welche die Staten van Hollandt und Zeeland geduirende deeze inlandfche oirloge gevonden und gebruickt hetten als die redelicxlte und lydelicxlte van allen die men finden zol moegen. Aber alfoe die felve in den Lande gelre overheert* bis her zu en konte by etliche alfoe balde daar inne niet Confentiert wurden waer mit nochtans die felve niet verhinderen noch abgeflaegen imfal der noet dan wol ein zeit aufgehalten werden om geen fcheuring zu machen und een jeder foe vuel moegelich fatisfactie und guet genuegen te geben. Und mi'tlerweil dat fulex in 't werekbrocht oder ge-» ftalt worden hetten gemelte Bannerheeren Ritterfchappen und Steeden ons abgeveerdicht, zu vir L. und G. den Staten van Hollandt, om in ihre name d'felve Heeren Staeten vurf, toe verfuecken und zu begeren, das  2o8 STUKKEN VOOR D Ê das zie der Lantfchap Gelre zu diefer zeyt mit vuerüreckkung uud Lehenung einer anfehenlicher fumme gelts wollen behulflich zein. Waer vuer die Landfchap gelre vuer dytmael wolten vuer guet halten, und recht behertzigen des tho meer, dewyl fulche Leheninge der pennongen niet anders konte eracht worden als'gefchiet zu ires felbs besten vnd befchermonge. Nademael' die Landfchap gelre aus Cracht der union" fich gêmaekt hetten, als ireFrontiereu ende als een vaste muer zu irer befchermunghe het welch zy lichtelich konten abneemen aus den eniger Stadt Salt boemel, was die felbe zu verfchoening ierer faecken gethaen hatt in defe voerige troublen und ex confequenti was ienen aus dem toe verwachten ftonde daer die gantfche Landfchap ienen wolgeneycht vuer zey und zum beften were. Auff Donnerdach den 3en Ocfober haben die gedeputierden der Staeten ons vuerbefcheyden und haben laiflen by fich in iere vergaederung, die op onfere gisterens daeges gedane propofition ein Antwoerdt zu geben. Der Raets Heer van der meyl, heit in iren nhame die Andtwoerd gethaen , vast auff defe meynong das die Staeten van. Hollandt und Zeeland ganfs geern hoerten dafs die Landfchap Gelre fich fulcher masfen mit continuation guitter Correspondentie und Nabuerlicher frundtfchap te verneemen auch dafs diefelve daer nach trachteten omb die gerneyne vianden zu wederftaen und zu verderven daer zu fy ons oich wunfcheten guet geluck und voerfpoet und van irer zeyten alle Nabuyrlicke huif und asfiftentie. Das ienen hertzlich leyt were dat fy aufdismael ons auf den gethanen verlueck und begeren niet kuntenzu gefallen zein, aufs hohen aendringenden oirfaecken die i"y ons auch niet onvermeldet en wolden lasfen. Nemblich dafs boven den groesfen fchulden die zy geduirende den inlandfchen Kreych gemaeckt hetten, aen voelen ende verfcheiden oireten daer vuer ire burger und inwoonderen noch teghelicx arreftiert und becommert worden, ietzunder ienen noch meher ende nye  VADERLANDSCHE HISTORIE. 209 mye lasten aufferlacht worden, van Heeren generael Staten aufs craclit der gemachter Union zu tragen, daer van fy ons zegeten und ziehen lasfen die bryeven und beveelen desfeïven Heeren Staeten vurfchreve 111 dato den 21. Septembris. Und irstlich begeerten anftondt und promptebck overgefant te werden. die fumma van 500000 gin. irt equivalent van den Hondenden penninck aireede in den anderen Provinciën gebuert ende gelicht. It. alnoch anftondt einmael ioocoo gin. van gehcke Lasten biden anderen provinciën bezalt und alnoch restierende aen die van Hollandt ende Zeelandt. Daer zu 't geene wes van die generale middelen van fefs monatten aufgeftalt kommen zolte in dezen Provinciën van Hollandt ende Zeelandt. Item ire portie ünd quota van 170000 und booco gulden, nu lestmael in bewillicht bi den Staten yan \ den Neederlanden tot afflosfinge van aren fchulden | aemaed fynder die pacificatie. \ ' Item hier zu noch die van Zeeland 0500a ende < Holland 36000 thaler tot fchulden der Staten van ! Holland ende.Zeeland* Boven deefen allen verclaerden van der meylert • vurfchr. noch dafs die Staten van Hollandt ende Zee- i land , nu jegen martiny etïiche Rnmeyfteren hetten 1 befcheiden irer reftanten zu ontfangen, die fich beliepen by die 300000 glns. waer zu fye noch geen ander vuerrait en hetten noch wisten, dan die 14000 gin : die fy dennen van Utrecht geleent hetten, hierom und vuer aengetogenen oirfaecken alfoe fy geen pennongen en hetten und diefemael die Landfchap gelre ( tot ire leytwefen nochtans ) en konten behelffen , Begeerten fy vuer ire Antwoordt zu goet halten und onfere principalen reportieren wollen; Hier op (wie der Raetsheer voerf. fien reeden be* I floesfen.) Haben wie ienen gevraecht. Alfoe zy de 14000 gin. van die van Utrecht gedragen batten off fey diefelve oeck niet ontbeeren II konten daer op zy geandwordt averal niet ontbeeren I konten aufs oirfaecken als verhaelt, HL Debu O AI».  aio STUKKEN VOOR DE Alfoe haben wie onfen abfcheit genoeiuenmitdanckfagung und erbietung aen allen zeyten. Haben mit in 't fcheiden in particulier die Staten vurf. verfocht in nhaemen des Burchreven , Heeren zu Oey betzalung toe willen bewyfen van twee jaer verfcheenen Renthen, nach der Pacification. Daer op geandwoord ist, dat der Burchgreve die van Amfterdam alnoch muchte daer vuer verfuechen foe der diefelve kondt bekomen ftracx daer nach alfoe wie onfs vertich maeckten, omb zu vertziën findt in onferen Logement koemen etzliche Deputierden, den Staeten vurfr. und onder dennen Ott van Egmont, Heeren van Rennenberch ende haben ons gebeeten dafs wie den tach pleibend und auf den abent by fich esfen wolden omb den Heeren van Peterfen gelelfchap tzu halten. N°. iq<5. Informatie genomen uyt crachte van feeckere apponille geftelt op de fupplicatie overgegeeven by Loys Gilleboede fampt der Interrogato* ryen daer by gefuecht by ons Jacop van Berck, Raedt ende Commisfaris ende Peter van Ste Peters Leengreffier des Furftendoras Gelere ende Graeffchaps Zutphen als adjoncb op alfulcke interrogatorijen als by Loys van Gilleboede, eertyts geweest hebbende Hooffmeester des Heeren van Hyerges Stadtholder opgemeltes Furftendoms en de Graeffchaps, overgegeeven zyn alhier by gefuecht onder die Letter A. begost tho nemen op den  VADERLANDSCHE HISTORIE, au den derden Oétobrrs XVc fevea en 't feventich. Ende eerst. Loys le Vys olt ungeveerlick tfeventich jaeren, geëdt, gehoort ende geëxamineert op 't eerfte ar^ tyckel der interrogatoryen hyer by gefuecht: Seyé waerachtigh tho zyn, dat die voorfchreeve Loys Gilleboede ongeveerlyk den tweeden oft denderden juny lest verleeden, hyer binnen Arnhem gecommen; En^ dezedert tot deefen huydighen daeghe nyet boven een dach of twee then hoochften uyt Arnhem geweest ende vernacht en heeft, dan altyt Heets binnen Aernhem geweest, wel willende affirmeren ende affirmerende by deefen by zynen voorfchreven eede, dat hy Gilleboede zedert noch by Don Johan, noch bydenHee* re van Hyerges nyet geweest en es, zoe hy Depofant dagelicx mit hem gefrequenteert heeft. Ende heeft dit by den eede hy Coninglyke Majefteit gedaen heeft alfoe"waerachtich tho zijn behalden; Ende heeft dit, foe hy nyet well fchryven en kost, nochtans|nae zVn beste geteykent, affirmerende gheen fchaede oft bate van deefe zyne getuychenisfe te verwachten op den derden dach Odrobris XVc feven ende'tfeventich. (Ende was on.lerteekent.~) Loy Vys. Eodem die. Reyner Hoofffmit de portier, van 't Hoff olt onge' veerlick twee ende Veertien Jaeren, g'eedt gehoort * ende geëxamineert op de Interrogatonjen hyer aengehecht, feyt waerachtigh tho zyn, dat Gilleboede eertvts Hoeffmeester geweest zynde van den Heere van Hverges alhyer Stadtholder, alhyer binnen Aernhem ongeveerlick acht thyen off XI11J dagen nae St. Jan rnitfoemer gecommen es. Ende zedert noyt maer eenen nacht buyten Aernhem vernachtet en heelt tot O * de<  ai» STUKKEN VOOR DE defen daege tho, foe hy Depofant hem Gilleboede meest daegelicx gefeyn ende gefprooken heeft; Seggende waerachtelyk te weeten dat hy Gilleboede zedert den voerfchreven tyde noch by Don Johan noch by den Heere van Hyerges nyet geweest en es. Ende heeft 't felve by den eede hy Cor.inklyke Majefteit gedaen heeft alfoe waerachtich thozynbehalden, ende dit om gheen prouffyt tho hebben getuycht verclaert ende dit mit zyn marck geteyekent den derden Ocbobris XVc feven ende 't feventich. (Ende was onder■teekent.') Mit dusdanighe marck enz, s Eódem die. Jan Polier olt ongeveerlick t Seventich Jaeren gè'edt', gehoort ende geëxamineert op de articulen hyer by gefuecht; Seyt waerachtich tho zyn, dat Loys Gilleboede eertyts geweest hebbende Hoeffmeester des Heeren van Hyerges alhyer Stadtholder, dat hem Depofant well kondich ende bewust, dat die felve Gilleboede hier binnen Aernhem ongeveerlick gecommen es Veerthyen daghen nae St Jans misfe lestleden. Ende dat hy Gilleboede nyet boven een dach oft twee ten lanxten buyten Aernhem geweest en zy, foe hy Depofant hem dagelicx gefeyn ende gefproken heeft, affirmerende 't felve nyet tho feggen om gunst gave oft ander genot. Ende heeft dit alfoe waerachtich tho zyn by zijnen gedaen eede behalden, ende ditge. teyekendt mit zijn marck op ten UJ=n Oftobris XVc feven ende 't feventich. (Ende was onderteeckent.) Mit dusdanige Merck enz, (Onderftond.) Aldus gebefoigneert by ons Gom mis*  VADERLANDSCHE HISTORIE. 213 misfaris ende adjondl voornoemt, ten daege ende jaere als boven. (Ende was onderteekent.') van Ste Pieters. Aldus tekende zich Pieter van Sinte Pieters of Petro de Sancto Petro ook wel, maar nooit Petro de Sancto gelyk hy op de Waepen ■ kaert van Willem ten Haegh wordt opgegeeven. Men moest hem om deefen vreemden naam , cj zyne verkleefdheid aan den Koning voor geen Spanjaard houden: hy was eeti gebooren Borger van Arnhem. Zyn Vader is geweest Raad en Rekenmeester in Holland, en was ook Pieter van Sinte Pieters genaamd. Zijne moeder wa Catharina Nicolai. Zyn Oom was de broer van J&nus Secundus, de G?idsrfcli<; Caccelier AdriaenNi. colai (_tius fehresv hy zich), welk tot lid van den Raad der Beroerten verkoter; zynde door Viglius veel by Alva vermocht, en op die wyze zyne bioed'-erwatuen aan Geldetfche ampten hielp: onder deefen behoorde ook Pieter van Zoutelande, die aan eene firster van onfen Lheengriffier gehuwd zynde, daarom Coiitrarolleur van 't Busfenhuis wierdt; ook veele anderen. De Graav van Meun zelve Kaakten aan defen Cancelier, en om zynent wille aan zyn Neef Pieter van Sinte Pieters het hof. Ik weet dit alles «it een aantal eigenhandige brieven van hem en aan hem, ook dat hy op vrydag den 23 April 1568. te Arnhem begraven wierdt. N°. 107. Erentfeste, Eirfame, Voirfichtige gunflige Heren vnd fruuden! was der Heer Polweiler binnen der Stadt Ruremunde liggende nu onlanx an den Heren ter Horst verfcheidentlich gefchreuen, Ende wat an O 3 fine  2i4 STUKKEN VOOR DE fine L. widerum durch die verordenten der Banner heren Ritterfchap vnde Steden alhier binnen Venlo verfamelet, voir antwort to gefch reuen, hebben U.L, vh Eirf: vuitter inferflatener Copien guetlich to vernehmen, nu twieffelen wy niet, es hebben U. L. ende Eirf: woll angehoirt vnde vernhamen, dieneder-laegh die etlichen vuit dat Regiment van min Heer van fchampaigne onlanx erleden, eh tot tween Vendelen, van den Koichtutfchen , neder gelacht, dair van etlichen gebleuen , vnde eindels entkommen , Alfo das vermuetlich, imfall hier inne nicht flisfich verfihen, ende anders furgenhamen werde das defe Lantfchap ein grote dachdeill vnde fchaden dair durch ontllaen vnde geboren folde, Ende fienanfencklichgheen beter middell hier jegens to gebrucken , dan das mit alle flit vnde He geit to bewei ben , damit men die fachen ietwes beflendiger fur die hant mochte nhemen ende ietwes fruchtbaVlichst vuitrichten, ende hebben in dem fall alfo gerefoluiert, das an die quartieren anftcnt vnde mit flit fchriftelichen folte gelangen duen , dat fy mit den alre irften dahin wolten trachten vnde fien, dat ider nha finen gebuer geit folde bekomen, vnd hiher auerfchicken, damit gheen verfuem ader nacblesficheit in defer fachen furfallen offt gebruckt ntochte werden, wij willen nichttemin bierentje-! gens fo vill onfe vuitterfle vermogen vermach, (gelich die verordenten fich dermaten oich t'fementlich erbiden) befiittigen, vnde der fachen alfo nach trachten, das an onfere muey, flith vnde arbeit nicht wer* de mangelen ader nachlesficheit gefpuert fal worden. Widers fulien wy V. L. unde Eirf: nicht verhalten, wücher geftalt die generale ftaten nu onlanx an defen verordenten, binnen Venlo gefchreuen dair inne ire G, Ed. Eirw. vnde gonsten vnder anderen vermelden, dat difelb geordiniert vnd den Furftendomb Gelre vnd Grafffchaft Zutphen tot eenen Stadtholder geprefentiert hebben, Heren Maximiliaen Graue to Bouffu , gelich Uw. L. vnde Eirf. breder vuitter inferflatenen Copien der Heren Staten brieff guetlich fulien emhemèn, dwiell wy auer funder voirweten der gemeiner Landfchap dair inne mit nichten to antworten ader to  VADERLANDSCHE HISTORIE. ai5 refoluiren bedacht, hebben wy voir guet a^efren, Ser quartier hier van to verftendigen vm nut den irften vnde am fpudelichften den iren to befcheiden ende Ils dan fine anwefende Ritterfchaft vnde Stede ftunden defes alles fur dragen vnde verftendigen, ym alfo eindrechtlicbe antwort tho Ouden ende ons vberïctóckenVdte Heren Staten to bejegenen, Begerende dardefes alles alfobald gefch en mach in erwegimgh da ieS die hoge vnde kentliche noet duet erforderen vm ein Hoift vnd Statholder binnen Landes to hebÏSi, dairan, in alle defer Lantfchappen befweremsn> t-rnkt- vnde biftant to vertroisten. Es heff? oich Doftor Elbertus Leoninus fich erbaden das er die Lantfchap to gefall fichghern beluiSgenwill, ein Vifftich dufent gulden off mehr van etlicheKoipleutenin behueffder Lantfchap vpgebuerlichefottesfe to verfuecken, daer to fich defeverordente fo with ingelaten, das men voir int ein thien oft Vifthien dufent daler bekomen muecht, fo vern oich die quartieren etliche van Adell nelfentz die Hoifftfteden, (gequalificiert:) naemhaftich wolten macken. inde fich verobhgiren, verfach fich woll onge< fehr ein hondert dufent gulden to bekomen, daer up Sben fich V: L; en Eirf:, to bedencken ende ons Sdï auerfchriii dat wy n alle gudicheit nicht hebben fulien verhalten V. L. en Eirf: die wy m SStz des alreHoechften troulich ^ ophelen. Date Venlo dem 3 dach Octobr. Ao. LXXViJ. onder it fekreet ter feluer ftat. War nnst date den IITe Verordente der Banner- oSte-CpSSdtevrilr heren Ridderfchap vnd anVwort vd onfe vorige fteden des Furftendombs SSSSrifiSdi anons Gelder vnd Grafffc hap Zut- ankomen, hebben U: L: phen. , ende Eirf: hierby verwart Ter Ordotrn. van aen Svernhemen, Ende fteet Heren verordenten vurfz. es dair an, datfunder ver- n toch geit van alle fiden vp - (nas get.) ingebracht ende hiher mit ile gefchikt moet werden oich raehrdere O 4 °  216 STUKKEN VOOR DE getall van Kriechluden ankomen laten , ist lunst onferroietlich , dat dit ganfefurstendomb durchtagen en in onderganck geraden fali, fo auer dat middell van geltgefunden, verhap dat die fachen als dan beter ergaen fulien. (in dorfo ftondt.) Dem Erentfeste, Erfamen vnde Voirfichtigen Bursemeifteren Schepen vnde Raet der Stadt Arnhem vm leren bifunder guede frunden. N°. 108. TTnfere grues zuuor, Edler Vester Leiber befundev rer: Wihr haben gefterenn von fynnd Dht: Heerenn Don Johann de Auftria fchreibenn empfangenn. tuT inneuVns^ Dh,; gnedig« bewilligenn foe ve? lbr oder Heer Doftor Êibertus Leoninusoderlemantz anders von den Heernn Statten mit vns von wegen vniers gantzen Regimentz zallungh vnd aftertigungh wollenn handelsnn, das wir ons defshaibenn woll inn handlungh moegen eiiilaffenn, Wann ihr dan noch mit opernompten Heernn Doclor Leonino gefinnet der bilbcheit nach mit vns zu Tractiren, deeren wihr geneicht lulches aen zu hoeren, ledoch ist zum hoichIte von nottenn, d-jfs voer alle dingen die vnderhaltung feur das Knchsfolch hïehergeor mettwerde, vnd nach dem vns auch feinn Dht: beuolenn diele Stat zu prouisndieren, fo ist vnfer flisfig gefinnen aneuch' die ordnungh zu thunn daimit das'Kornn wie wihr euch lengst dair umb gefchrebenn, hie hen geiieffertt werde, begeren hiember bey zeiger dus euwer ent,liche antwortt vnd feindt euch fonst mit allen gutten woll geneicht date Ruremundt den 3 Octob, Ao. 1577, £q.st Mripta. habenn wir euwerer fchjeibenn vom  VADERLANDSCHE HISTORIE, ai? zweiten Oftobris heut empfangen vnd fehen nichts Leibers, dann das der frieden alfo wie ibr fchribt belchlosfen wer, Aber er vnns diefer zeit noch nicht publicirtt, wahn ihr, ader Heer Doctor Elbertus Leoninus dann mit vns van wegenn der abferttigung vnd zallungh begertt zu bandelen, wollenr. wihr vnns auch aller biilicheit nach verhald; Hierbyhabtihreinfchreibenn von dem Wolgeporoen vnferenn fruntlichenn Lieuen Schwagernn Marquart fryhernn zu Kunszeck vnd Alledorif Graffenn zu Rottenfels vnd den anderen Haubtluthen fruntberifchen Regimentz foe hierurab liegen zu emphe, ist vnferfliffiggefmnenann euch das ihr folchs fchriebenn mit fampt Her Elbertus Leoninus auff brechett vnd die fachen gegen den Heerenn Statenn zum beftenn irenn begeren nach befurdertt vnnd dafs fie auch furdelichst wideromb beantwortt werdenn, das begerenn wir neben innen vmb euch vnd Here Doclor Elberto Leonino danckbarlichen zu uerfchuldenn , wir fiendt auch aller theillen keines wegs bedacht iemantz zu vngutten vrfach zu gebenn, anders dan was zu vnfer vnuermeidentlicher vnderhaltungh nit vmbgangen kan werdenn date; vt fupra. Niclaufs fryheer zu Polweiller vnd im Weillerthall Heer zu Mefsmunfter vnd Ylemberch Landtvocht im vnder Elsfas Hifp: Con: Mat: Obrister vber een Regiment Hochteutsch Krichsfolchs. Dem Edlen Vesten Unfenn Lieuen befundern Jo« han van Wyttenhorst Heer zur Horst Gouuernator tho Venloe. 05 No.  ai8 STUKKEN VOORDE N'\ 109. Tj* dier Wallgebornner Herr! In vnferem hiedurch -■-«•gemeine verordenung des Furttenthumbs Gellern Grafffchafft Sutphen ankhommen, haben vnnfs dieEdle Ehrnueste auch Wirdige vnnd Hochgelerte Herrn Johann vonn Weyttenhorst Herr zu der Horst vnnd Elbertus Leoninus der Rechten Doftor furgebracht E: L: am 3en diefesfampt des freundfpergifcheneinn erleben fchreibens darausfen wir ihren angewenten fleifs zu vnnderhanndtlungen des friedens vnnd abwendung fernner wiederwertigkheit vnnd gemeinen vnnheill gern verftanden. Vnd ob wir nochmals nichts liebers fehen noch gewunfters mechten haben, dan das die befchwernusfen vnd last E; L: vnnd dezo Soldaten mit freundh'chen vnnderhanndlungen aufs diefen Quartier vnnd Stadt Rurmunde auch Deuenter vnnd Campen ahn weitere bitterkheit vnnd fchaden gebracht vnnd gehalten werden vnnd folgens die Landtfchafften in eirem Rhuwigen friden vnnd Einigkheit mochten geraten vnnd gedeyen. So finden wir auff E: L: feiten demnach allerley wiederwertigen furnemmen vnnd handtlungen, als nemlich das fie zu dem dreyen vorigen noch zwen anderen vnnd Vendien zu fich beruffen. Zu dem aufs der freundtfpergifchen regiment fieben Vendell da beyvnter einem fchein als folte ihnen Donn Johann ir bezalung hie zu forderen beuelen haben kommen folten fein alles neben vnnd ausferhalb der gemeinen Staten vnnd Gellerifchen furwisfen vnnd bewilligung wieder auffgerichten zwifchen den gemeinen Staten vnnd feyner Altefe nhu khurtzlich vns zu gefchrieben articulen zu vnnfer(:wie es fcheint:) praftifirten verderben vnnd vnnderganngk vnnd entlich der furgenommenen von obgemelten Herrn vonn der Horst vnnd D. Leonino vnnderhandlunge zu wieder, war durck wir vonn aller fur genommener freundtlichen vnnderhandlung abzuftehn mer dan zu vil verurfachten vnnd genotiget folte werden. Da-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 219 Damit aber E: L: vnnfern zu dem friden geneigten willen fehen vnnd abfchauen von allen bluth vergisten vnnd fonnst fchaden handtgreifflich abnemmen mogen. Alsfo haoen wir nit follen vnnderlasfen vnns zu ercleren: das wir neben dem Gemeinen Staten zu derfreundtlicben vnndeThanndlungen vonn wegen E. L. drey fendlen Knechten binnen Rurmunden auch Deuenter vnnd Campen liggenden nit vngeneigt fo fern E. L. der obgemelten 3. vnnd auch die fieben frundtfpergifchen tandien zuuor von fich eilens vnnd ohn weitteren fchaden aufs diefer vnnd obgemelten Landtfchafft weifen wollen, darnach wollen wir in nebens den Staten vnnfs mit auffrichtung eines ftillenftandes in aller gepur finden lasfen. So fern aber E. L. dafelb hun (das wir vnns nit verfehen) weigerig als haben fie leichtlich abzunemmen das vnnfs dasfelb nit allein befchwerlich vnnd verdachtig wirdt fein fonnder auch vnnfs vyfffolchen mitlen helffen vnnd afiftentz zu bedenckhen vnnd zu gebrauchen misfen haben damit wir allen vnziemlichen gewaldt nit allein wieder ftehen mogen, fonder auch was aus krafft derauffgerichten von den feromendlichen Niderlandifchen Staten Union wir den anderen mit Aydt vnnd funften leib vnd guet zu leiften fchuldig vnnd vernner in folchen fachen fich mit Ehrnnst zuthun gepur will fur die hanndt misfen nemmen des wir demnach lieber vernietten wolten. Dero* wegen bierauff ein freundtlich antwortt (neben Empfellung des Allerhöchtten) darnach wir vnnfs zurichten lollen wisfen zum ehesten Erwarttens. Datum Venlo den 4. Qctob. Ao. 77. Die verordenten der Banner Herrn, Ritterfchafft vnnd Stetten des Furltenthumbs Gellern vnnd Grafifchalft Zutphen. post data, 5 Wir khrmmen auch in ficher erfarung das E. L. Soldaten zu Bisfle vnd vber die Masfe aufsgeruckt, vnnd dem  S20 STUKKEN VOOR DE dem armen man neben abtreibung feines viehs tbnnften mit gewaldt grosfen fchaden wieder obgemelten zuuerfehen zugefugt folten haben. N°. ii o. Hochwurdige, Durchleuchtige, Hochgeborne FurRen, Ehrwurdige, Wolgeborne , Edle vnd Ern. uefte! Ewer F. G. L. G. vnd gunnen fein vnfere bereidtwillige freundtliche vnd geneigte dienst jeder zeit zuuorn, Genedige auch gunflige Liebe Herren vnd freunde. Nach dem wir zu jetzigen Reichs deputation-tagh neben der Römifchen Keyferlichen Majesteit vnfer allergnedigfte Herren antwefenden Keyferlichen Commisfarien , van wegen des Heiligen Reichs Sechs Churfurften, auch deputierter furften vnd anderer Stenden vnfere guedigfte gnedigen vnd gunfligen Herren vnd Obern, vermog dellen bei negfter Reichs verfamblungh zu Regenspurg gemachten abfchiedt mit beuelch abge • ordnet, etliche fondere des Heiligen Reichs hohe obligende fachen, fo hie her verwiefen auch jetziger zeit von irer Keyferlichen Maitt. Commisfarien feruers zu beraithflagen, vnd vurgethragen worden, zu werven vnd zu uerrichten , ist vns glaubhaffter bericht zukomen, Obwoll Hochstgedachte Keiferliche Maitt. aufz angeborner Vatterlichen zuneigungh, vnd Liebe zu den Nider Burgundifchen Erblanden, gleich zu antrettungh irer Keyierlichen Regierungh, ire fondere anfehentliche Keyferliche Commisfarien zu E. F. G. L. G. vnd gunste mit dero Keyferlichen Inftructien vnd beuelch allergnedigst abgefertigt, allen muglichen fleifs muehe vnd arbeit anzuwenden, damit des langwerendt Landuerderblich Kriegswefen in obuermelten Neder Erblanden einmal grundtlich nidergelegt, alle Staten vnd vnderthanen bei der Kuniglichen wurden zu Hispanien als irem Herrn, widerumb zur aufsfönungh kho-  VADERLANDSCHE HISTORIE, aai khomen, vnd alfo der .Hochgeliebter fried der endts widerumb beftendiglich gepflantzet vnd erhalten werden rauge. Wie dan auch diefelbige Keyferliche Commisfarien da fie zu Brusfell ankhomen, von E. F. G. L. G. en gunste, mit fonderem froelicken vnd danck fagen entfangen, fich auch felbften zu allen friedfertigen vndmuglichen mittelen, die da zur langh gewunschten pacification furderfam fein mi:gten geneïgt zu fein, erklert vnd erpetten, darauf fie die Keyferliche Commisfarien dem friedlichen wefen durch Godtliche verliehungh nit allein einen gueten anfang gemacht, fonder auch bei der Kuniglichen wurden zu Hispanien verordneten Generall Gubernator Don Johan de Auftria, auf fondere beiderfeidts eingewilligte vnd beïiebte padfa vnd mittel die endtliche vergleichungh vnd pacification erlanger, So auch darnach von Hochstgemelter Kuniglicher wurden ratificirt, beftenget vnd den gemeinen man, mitfre.uden vnd danckfagungh zu Gott dem Almechtigen offentlich, wie es herkhoraen, publicirt worden. Darumb ja zu uerhoffen gewefen, es folte folcher tewerer vnd lang verlangter fried beftendig verbliben vnd alles vnruwig wefen gentzüch aufgehebt fein, damit die betrangte vnd verderbte Landen vnd vnderthanen fich wederumb erholen, ires lang gedulten leidts vergesfen, vnd alfo der aufgerichten pacification fruchtbarlich geniesfen, vnd fich daruber erfreuen mugten So foll doch vber alles verhoffen vnd verfehen einfolChefchedtliche diffidentz vnd mifsvertrawen beiderfeidts widerumb entfianden fein, dardurch die fo tewer bearbeidte vnd erlangte pacification gentzlich zerflagen vnd abermals Landtuerderbliche weiterungen ,* (dar vur doch Godt fein wollend) in derfelben ohne des hochbedrubten Landen fur augen fchweben, vnd erfolgen wollen, Wan wir dan an ftat vnferer guedigfte, genedigen, vnd gunftigen Herren vnd Obern vnfs erinnert welcher maslèn, obberurte Burgundifche Nider Erblanden dem heiligen Römifchen Reich von althers hero verwandt, dan auch was grosfe vnmesfigliche fcha-  aars STUKKEN VOORDE fchaden vnd nachteill dem heiligen Reich desfen ftenden glieder vnd vnderthanen aufs den vorigen Neder* lendifchen vnd zu viell lang gewerten vnrhuen entftanden vnd zugefugt worden, darumb es denfelben des* to befchwerlicher, ja zumall verleidlich fein wurdt, da die einmalh angenommene vnd gelobte pacification fobald erligen, vnd man widerumb zu den waffengreiffen folte, dardurch niet allein diefelbe Erblanden'noch weiters mit fchwert vnd bluet ins euferfte verderben gefetzt, fonder auch alle gemeinl. Commercia, fowoll die heymifche, als auch in frembden Kunigreichen vnd Landen , dem heiligen Reich abermals zu wasfer vnd Lande verfperret, auch fonstden benachbarten Renden vnd vnderthanen, noch weitere vntragliche last, fchaden vnd gefar zugefugt werden folten. Als haben wir nit follen, noch mugen vnderlasfen E. F. G. L G. vnd gunften defe dingh aufs Christ* lichen vnd Nachparlichen mitleiden zu gemuet zufueren vnd darneben aufz obermelten motyuen vnd vrfachen, diefelbigen mit fonderem getrewen eiffer vnd fleifz zu uermanen, nochmals bei den aufgerichten vnd gelobten pacification beftendiglich zu pleiben, vnd die hingelegte dingh Kheinswegs zur newen Emporung, kriegvnd bluetuergiefïïng (:dar an Godt khein gefallens gehaben kan, fonder zu letst nach ftrenge feins gerechten zorns zu ftraifen pfieget:) khomen zu IssTcn» Damit aber, das noch vbrig, oder von newen entftanden mifztrawen, als die wurtzell alles vnraths , zwifchen allen theilen zumallen aufgehebt vnd wedervmb das alt vertrawen, aller feidts gepflantzet vnd der fo thewer erlangter fried defto beftendiger gehandthabt werden muege, Haben wir von hieraufz mehr gedachte Keyferliche Maytt. in aller vnderthenigkeit fchryfftlich gepetten, die glucklich vnd wol angefangene pacifications handlung in den Nider Landen kheins wegs abhanden zu lasfen, fonder vilmeher mit Keyferlichen vnd'Vatterlichen Eiffer, durch defelben Keyferlichen Commisfarien allergnedigst zu continuiren, vnd aber was daran verlxinderlich fein mochte, mit allem mug- Iic-  VADERLANDSCHE HISTORIE, 225 glichen fleifz dahin arbeiten, damit folch verhinderlich vnwefen zu allen theilen onuerlangt hinwegh gethan werden muge. Derohalben wir von wegen ehegedachter vnferer guedigfte gnedigen vnd gunftigen Herren vnd obern defto weniger in zwiuel ftellen, fonder vnfz gewifzlich zu E. F. G. L. G. vnd gunfte verfehen wollen, die felben werden diefe vnfere Nachparliche trewhertzige vermanungh nit in windtfchlagen, fondern zu gemuet fasfen vnd auf irer Keyferlichen mai«vnd derfelbigen Commisfarien fo fie nachmals abordnen werden, fernere Continuation eingewilligter frieds handlungh fich felbst vil meher zum frieden als zum friedhelfigen beginnen geneigt vnd bereidt ertzeigen, dar an dan nit allein Godt, vnd desfen verordneten diener der Kuniglichen wurden zu Hispanien, als Herren der Nider Erblanden gepurlicher gehorfiim , vnd angenemes gefallen ertzeigt, fonder wurdt auch E. F. G. L. G. vnd gunfte bei der Keyferl. iMaitt. vnd allen (lenden des heiligen Reichs gantz Ruemlich fein, vnd irer felbst fo woll als vilen vnzeligen Nider Burgundifchen vnderthanen zubesferem gedeien, trost vnd aufnemen, nhotig vnd Hoch nutzhch fein. Solte aber nochmals bei einera oder dem anderen theil khein pillige vergleichung khein Ruhe noch fried ftat haben wollen, vnd dahero des Heiligen Reichs Landen ftenden ynd vnderthanen noch fernere fchaden gefar, vnd nachtheil gewertigh fein, is woll zu erachten das man auf folche wege bedacht fein muste, damitman folche vberlistige befchwerden einmall geubrigt fein kondte. Und haben diefes E. F. G. L. G. vndgunften (:derfelben wirzu dienstlichen vnd allen gutten willen woll gewildt) aufs fonderer wolmeynungh vnd habendera beuelchnach nit follen noch mogen verhalten, Date Franckfurt am Main denfunften Ocfobris Ao 1577. E. F. G. L. G. vnd gunfte vnderdiensdiche vnd gantzwillige des heiligen Reichs Churfurften deputierter Furften vnd  03+ STUKKEN VOOR DE vnd Stenden Rhaatt, Gefandten vnd Potfchafften dafelbst anwefendt. [V Opfcbrift.'] Dem Hochwurdigen Durchleuchtigen Hoch gebornen Furften auch Ehrwurdigen Wolgebornen, Edlen vnd Erenveften gemeinen Staten der Nider Burgundifchen Erblanden, vnfern gnedigen, auch gunftigen Lieben Herren vnd freunden. N°. in. Wolgeboren, Edell, Geftrenge, Vest Heren! ich heb ewer L. fchriben vam HIJ. Oétobr. gifteren emphangen, vnd bin albereit im werck geweien, mich in etlich fachen der Zallungh halben jegen euch zu ercleren, fo kompt mir aber in defer ftundt van feiner Altefe Heren don Johan de Auftriafolchen befelich (welches ich gebich woll vngern verftande) dwiell fich der Heren Gnarll. Staten fchliesliche endtliche antwort bifanhero verzogen das ich mich mit E. L. der Zallungh nach abfertigungh auch ihener fachen halben mit nichten einlasfen foll, funder ire Altefe fernneren befeheit erwarten, dairura wehrenochmalenmein guet beduncken, das ir die fachen dahin richteten, damit das Furftendomb (imfall der frid nicht folte folgen) mit Krich nicht befweert wurde vnde die onderhaltungh fur das hieigh krichsvolcx auch das begertte kairn alsbald hieher geleuert wurde, dairauffwill ich mich endtlich veriaeffen, vnd bit bey zeiger dus E. L. endtliche antwort date Rurêmunde den 6et> Ocbobr. Ao. 1577. [getekend.] Nicolaus Friheer zu Polwielen  VADE;RLANDSCHE HISTORIE. «5 [in dorfo ftondt] Antwoerdt Polweilers van den IJe» O&ubris Annu. 1577. W. im ï?dele Erentfeste Wyze Voorfienigé Heeren ende J-'guede Vrüinden! Alfoe Bmner Heeren Ritterfchap éndé Steeden des Furftendoms Gelre ende GraaiTfchaps' Zutphen op den laetften Landdach tot Nymegen ten aenfien van die hoichdringende noot ende om het Vaderland ende fundevliuge deefe Landfchappen te ontleedden van de Hoochduitfche Kryschluyden ende voordaen te bevryen van alle bedroelfenisfe ende befwaernisfe, wellbedachtelijck ende willighlick geconfenteert hebben noch hondert duyfent guldens, boven d'andere ■ van tevoorens geaccordiert, ende mits d'overcomplta «Jan noch andere Hoochduitfche Krijschluyden die fich omtrent Rueremunde by ('e PoHveillerlche knechten gefeucht hebben, te beforgen waire ; dat den Krygh in deefe Landfchappen foude mogen wasfen , ende vermeerderen tot groote bedrou'ftenisfe van die arme ingefeeteneh, ten waer dat daer inne fonder vertreck ende mit alle neerfticheit mit wapenen ende Kriechsvolk (: welck hier voor handen is, ende noch dachelyc* aencompt:) verfien ende geremedièert worde; Soe is't dat wij aenmetckende die teegenwoerdige geleegentheit, fampt dathetKrijschvolck by deefe Landfchappen aengenoomen ende doen comen, fonder provifion ende betalinge van gereede pennongen in dienst ende difcipline nyet onderhouden en kan worden, ende «dat die andere Landfchappen mit onderhaldingevanf onfpreeckelyck getall varf' d'ander Kryschvolck ende gereede betaehnge van de Verloopen ende veraccordeerde belbldinge van de Hoochduitfchen die uyt andere Steeden trecken in tee111. Deel, F gen-  226 STUKKEN VOORDE genwoordicheyt zeer befwaert zyn, UE. L. ernftelick verfoucken ende bidden te willen op 't fpoedelickfte ende fonder vertreck in hun quartier den tax oder quota der voorf. beede van hunnen quartieredoen uytvorderen ende opbrengen, diefelve overbrengen ende bekeeren tot onderhaldonge van de voorfr. hierop, gelicht ende ontboden Kryschvolck ende dat durch die bequaemfte ende geringde middelen die men fal konnen voerwenden, ende dat om u eygenperfoonen , Huysvrouwen , Kinderen ende guet te verdeedigen ende te verfeeckeren, ende in tijts te verhueden dat q : alfoe Breda, sHertogenbosch ende andere Steeden;ftu: inne zyn:) den geheelen Krygh nyetverfpreit en worde over defe Landfchappen , durch vermeerderinge van de hier aengecomen Hoochduitfchen, ende oick om alle die andere Landfchappen durch het gewülich ende gereede opbrengen van de geconfentierde pennongen in U. Ed. L. eygen noot, te meer ueroirfaecken ende beweegen, dat zy mit heuren gantzenmacht deefe Landfchappen te hulpe comen, foe wy vast betrouwen, dat volgende die Union gefchien fall, infunderbek indien zy gewair worden, dat U Ed. L. die faicke behertigen, ende nutter dak hun felven in tyts willen helpen ende alle moegelicke pennongen (: volgende het voorfr. confent:) fonder vertreck opbrengen, waerdurch wy oick meerder reeden ende oirfaecken fulien hebben, die nootlicke asfiftentie (: defe Landen te doen:) by degenetale Staeten te recommandeeren ende te vorderen, dair toe ende funst om alle vriendfchap ende dienst deefe Landtfchappen te doen, wy mit gantzer herten gewillich zijn. Kenne Godt Almechtich die wy bidden UE. L. te willen gefparen in lanckwylige voerfpoetendegefondtheid, uyt Venlo den VJJ™ Octobris XVc LXXVIJ. U Ed. L. Guetwillige Die Gecommitteerde van de Generale Staaten van de Erff Neederlanden van Herwerts over. [Mts  VADERLANDSCHE HISTORIE. 227 {Was Ónderteekend.] Willem van Merode, Elbertus Leoninus. [Het opfchrift ■was.'] Den Edelen Erentfesten Erfamen, Wyfen en Voerfichtige Heeren Burgermeyfteren, Scheepenen ende Raedt der Stadt Arnhem. N°. 113. TT- rwurtige Edele Erentuest vnd Hoichgelerte Hern JL> gutgunftige frunde! Wafs'maisfen wir vnfszu dienst Banner Hern Ritterfchaft Hoiftvndcleyne Stettendefs Furftendombs Gelre vnd Graefffchaft Zutphen hie* befur hertellen laisfen, auch das jenige was vns angenruttet 'vnd in,ehren zugeftanden zuuerrichten bèreit« willich, dafs alles wisfen E. Erw. Her. L. vnd Ge. myt dem was da iegen by Rittermeisfige ehrcn trouwen vnd gutten glauben verfprochen vnd asfecurirt, fich dermaisfen zuerinneren, das es weiteren anzeichs nicht durftich. Demnach aber wolgemelte Hern vnfs nicht lenger in dienst halten wollen fondern den 26ten Aprilis junsghin mit vnfs auf dechere Condition vnd zeit handelen lasfen, wanne wir vnferen Rest vnd ausftandt % dern bezoldongh myt dem furtheill geldt haben vnd gewyfs fcyn folthen, wie wir dan fampt vnd fonders in vngetzweifelter hofnongh geftanden, deme alfofolge gefchehen vnd wurcklich nachgefatz feyn , dafs inholt angerichter asfecuration (: angefehen die dienstzeit kurtz, die Rustungh aber fchwer die geltsfteigerun-'h hoich vnd die monatliche zolde genngfchetzig. sefallen:) wir den aufsftandt Prima Augufti der gePa pur  4-8 STOKKEN VOORDE pur befriedicht vnd alfo gutlich von ein ander Euwerw aufs Ailihem vnder dato den 27e" Aprilis gefertichten fchrieben entfcheidcn haben, dafs Ritttr vnd Landtfchaft desfelbigen allenthalb bei andern gerumbt wie desren furohin mit anzeichungh etlicher befchweerunghs puncb (:darauf man refolutinnem fur denZaltagh gebetten:) genughfam wo nicht vbertiusfighvon vns fchriftlich vnd müntlich begert is worden. Nach dem aber vber alle hofnungh in dem foumnifs (:wie wol etliche gehen Zutphen vff die beltimbte zeit das geit zu empfangen abgeordnet auch eins theils perfoinlichen dafelbst erfchiennen furgefallen , dafs Burgermeiiter Scheffen vnd Rath bemellter Statt ein ziehen zwolf oder zum lengften viertzihen tagh vnd die verordtnetten vnd gefantte wolgem: Bannerhern Ritterfchaft vnd Steden aufs Nymmegen von dem Landtage vm dato den 7™ Augusti dilation byfs auf den ien Septembris myt dem anzeygh dafs ohn allen mangel wir zu pillichs genugh betzalt begert, defswegen Vnd das in mittelst gutte mnntz durch die Officiers by famen gebracht die zeit in der gedult doch mit angehenckter befcheidenheit ergebenn laisfenn. Vnd ob nun wir vermuege desfelbigen fchriebens zu Zutphen vnfere betzalungh dafelbst gewertigh zu fein den irften vermelter Monath feptembris einkhommhen, aber gleich woll fpurlich befunden dafs Ritter vnd Lantfchaft ine obligation vnd andern vilfeltigen fchriftlichen vnd muntlichen verheïsfungen, wenich ja gar nichts nachgedacht, dafs derwegenn wir Ritmeilters auf ein fonders aufsgangen erfurderungs fchrieben vnfs gehen Arnhem by etlichen abgefantten verfueght vnnd innen nicht allein die vberheuffige befchwerungh, fondern auch jedermants nachfage hoen fchimpf vnd fpott wegen nicht haltungh des einbewillichten zaeldaechs. Vnd das auch Bannerhern Ritterfchaft vnd Stetten vnrumlich zu gemesfen, dats* Rittermasfige ehr treuer vnd glaub nicht hoher geachtet furgieben, mitt angehencktem begern dafs ohn lengher vmbtrieben vnfs der gepur widerfaren, der aufs ftandt myt dem Intere erlacht vnd die groisfen vn* Koste aller pillickeit nicht erftattet.  VADERLANDSCHE HISTORIE, *KJ Geleichsfals fein vnfere Romoirmeifter vnd Meifkr fchriebere Sinttmaill vnfer fuchen an den camallFurftehenden Lantagh zu Nymmegen verfcboben myt vnderfllieitlichen fchrifften an Bannerhern Ritterfchaft vnd Steden gehen Nymmegen abgeordtnet dennen et» lich Adeliche peifonen van der Ritterfchaft angemel» det man woll die wege finden golden Ketten, Ringhe ob anders verfetzen vnd vnfs redelich betzalen. Imgleichen den abfcheidt defelbst bekommen efs weren etlich verordnet inwendich dreyer tagh zu Zut» phen anzulangen auf die wege mytt den Reutheren zu handelen dafs fy gefiillet vnd fich fuegiich nicht zu beclagen haben foithen. Ob nun woll der Heer van Perfingen vnd Landt» drost VViihem van Boe dem abfcheide nach zu Zutphen ankhomen fo haben fy doch nur allein des Landes befwerungh vnd furftehende Kriegsrustungh vnfs furgetragen, vnd weiter aufsllellungh byfs vff den i Deccmb. begertt. Wan nu wir fo vail vnfer dafelbst jegenwortich gewiefen vnfs daruber nicht refolviren konnen, fonder vnferen Oberisten vnd anderen Reutheren desfen an zumelden in bedencken getzogen, myt dem erpiedtlichen anhanck dafs darauf fchrifvliche refolution E. Erw: Her: L. vnd Ge. angefueght foll werden. , Demnach wir dan ons bei famen gethon diefes vnd wafs jongden E: Er: Her. L. vnd Ge. fur vnd fur fchriftlich vnd mundtlich vnfs angieben erwogen, fo kunnen wir aber aufs dem allen nicht anders vertnerclcen vnd fchleisfen dan allein diefelben widder alle befcheidenheit obligation vnd zufage was den Resth (: vnangemerckt wir am mehrn theill aufgute zu gefagte verfprechnifs ohn geldt das Landt gereumet:) verfagen vnd was zu desfen verrichtungen durch einmutige erwilligungh beifamen gebracht nun anders wohin gewendet, dafs foliche vilmahch begerte aufsllellungh vnfs kein geringh nadencken machet vnd fich nicht anders anfehen lest, man woll onfs vurfetzlich noch zu vnferen mercklichtn fchaden von der einen zeit bys zur andern vmotrieben vnd den vnruhra fich weinih angelegen fein lallen. P 3 Und  s3o STUKKEN VOOR DE Und ob villicht Keyfer Koninge vnd ander Furften etwa in der betzalungh lëumlich dafs eben der Termyn nicht gehalten befunden, fo moifs man da jegen bedencken dat folche kreigh nicht fo kurtz gefallen , vnd der Reuther fich dermaisfen wie wir verhalten , •wie die vnderthaenen der Nederlendt desfen erfarn, vnd fonften offenbair genuch ist. Nun haben E. Er. Her. L. vnd Ge. by fich felber zuermesfen dafs diefe mistbetzalungh vber gethoene obligation vnd anderen fchriftlichen zufagungh vnfs Ritmeiftern bei mennige diefer ortter da wir desfen gerumbt, auch die Reuther darauff fo ficherlich vertroistet) keynen geringen vnrhumvnd allerhandt nachfag machet, vurnhemlich auch dadurch in nicht geringe vnkost angefehen die Reuther vns teglichs be fuchen geratthen, vnd vber gutten willen vnfere zufagh zu vol pringen, Gott.fy vnfer getzeuch , eingebalten werden. Diewiell dan vnfs Ritmeiftern vnmugeltch folche hoich befwerliche kosten vnd vberkompst der Reuther lenger aufszuwarthen, vnd woe die hinwedder mit gunsten nit ergentzet diefes zughs halber in nicht geringen verderb gerathen folthen vnd vnfs Reutheren kurtz umb nicht gelegen lenger den verfecherten ausfltandt wie dan ein ieder des ienige vonthune zu follen, fondera vnfere Oberisten vnd Ritmeistere jn erwegungh wir innen zu gefall auf foe eyne gering •fchetzige bezoldongh myt fweren kosten vnfs gerustet vnd vortgetzogen zuuerhelffen myt ernst befuchen vnd fy vnfs futter vnd maell furftrecken musfen, vnd wer wail gemeiner Lantfchaft ein geringes darab fie fich der nichthaltungh eynen gewisfen vnrhum macben vnd wir dadurch in fchaden gefetzet. Vffdafs dan wir in freuntfchaft fcheiden mogen, Gereicht an E: Er: L: vnd Ge: vnfer freundtlich vnd, thienstlich begeren, die wollan mit allen ernst vnd fleyfs daran fein vnd vngefaumbt verfuegen . dafs vns der aufsftandt vonlrind costfchaden vnd lnter'e : der gepur vnd rumlich in gutter muntz inholt angerichter asfecuration erlacht contentirt vnd verhuget werden, fich auch dermaill eyns auf die befwe° runghs  VADERLANDSCHE HISTORIE, 231 runghs punct refoluiren rnipfall aber dasfelbigb lenger hind gangen vnd in vergels geftelt vnfs als dan nicht verunguten andere wege hier in zu fuchen, die wir, kendt Gott, vill lieber geubericht fein wollen, da de asfecurations inholt wurcklick vnd vngefeummetnach- geDaZt*aber hier in etwes weder durch den eenen ader andern gefchege, fo wollen wir vnfer ehren notturtt nach vns hiermitt entfchuldicht haben. Welchs alles wir Ritmeiftere vnd Reuthere E: Er: Her: L. vnd Ge: dem Zutphanifchen abfcheide nach nicht verfweigen wollen vnd feindt darauf vnd auf die vbergiebene grauaminabelzeigeren fecheren befcheidtz fchriftlich erwarteodt, derfelben vnnd fonften gemeyner Lantfchaft in ehren zu wilfaren follen fy vnfs fteits gUAheSstndem empfellende. Datum am 8 Oftobris 77. (Daar onder.) E: Erw: Her: L. vnd Ge. Gutwillige. Oberiste Leuthenampt Rittmeiftere Vortt femptlich gewiefene Gelderfche.Reuther. N°. 114. Mesf»! Vous vouspouez fouuenir comme par plufieurs foiz vous ay declairé tant de bouche, que nar efcript, que n'ay pretendu autre chofe, que maintenir 1'edift perpetuel de pacification par raoy juré & deouis ratifvë par fa Ma., & les debuoirs que J ay fak en apresVk pacifyer & accoramodér les differens & occafions d'alterations furuenues. A quoy jusques P ^ 01iw>  232 STUKKEN VOOR DE oires n'ay fceu paruenir, ia fait ce que (pour le defir que j'auois a la paix au foulaigement du poure peuple & euiter effufion de fang) jai fait des offres, que deroguoyent grandement a 1'auctorité, qui compete aux Princes fouuerains, comme est fa Ma., penfantpar la vous contentér, mais le tout a e(lé en vain, pour les changemens èc nouuelles demandes faites par vous tant desraifonnables, & extrauagantes, que contiennent vos efcriptz, que fut caufe, que ne voyant moyen de compofér ce negoce (& auffi pout les raifons que declairay a voz deputez dernierement enuoyéz vers moy, men fuis venu en ce lieu felon que contiennent mes lettres a vous du 11e de ce mois , attendant icy la refolution de fa Ma. fur tous les pointz d'ont fauois aduerty, en comme prefentement estvenue la . . . refolution par fes lettres du XXV de feptembrc, je n'ay voulu laisfer de vous aduertir d'icelle, qui til de maintenir inuiolablemcnt & puncïuêllemen't 1'edict de pacification, en obferuant par vous les deux pointz iuréz du raaintenuemer.t de Ia religion catholicque Romaine , & Ia deue obeysfance, elle entend auoir efié grandement lezée & blesfée, pource defire & veult, qu'elle fe reftaure & entre autres en luy rendant telz & femblables com'rnandernens abfoluz fur vous, comme luy est deu de tout droit diuin & humain, & comme elle en a de tout temps vfé, & qu'elle doibt auoir en conformité de la fusd. pacification, en pofant & meftant ins les amies , que vous auez prins fans ordre ou perniisfion de fa d. M. & auffi fans vfurpér l'aucforité ny c "mmandement fur les gens de guerre & autres, mais les laisfer a fa d. M. au quel feul appartient de comrmndér a tous fes vasfaulx & fubiecls Capitaines & eens de guerre eftans en fes pays. Pareillement, que ne fbuffréz entre vous le Prince d'Orange fes adherens, fauteurs & ministres, les quelz cognoifféz notoirement ennemiz & perturbateurs de noftre Religion, du feruice de fa M., & du repoz publicque, d'autant meismes qu'il na voulu acceptér le d. edict, de pacification publyer iceluy ny pareilèment la ratification de fa M. aiant aulfi fait attente  VADERLANDSCHE HISTORIE. 133 & emprins plufieurs chofes contrele traiftédcGand, qu'il'conuierit faire reparér auant toutes chofes, demonftrant par effeft & non par paroles feulement la bonne & fmcere alfection, que vous auez aux meismes fins, felon que dictes, aulli que ceulx, qui fe font auanehé aux charges & gouuernements de pays, villes ou chatteaulx, conduicte de geus de guerre, offices & eftatz non comprins en la d. pacification s'en deportent, les laiffans a la prouifion de fa M. & le peuple pareillement delaisfe fexercice des armes fe re. mettans 3 fon premier meftier & repos, mettant en ljberté les prifonniers, fi comme le fr. deTrelon, Charles Fouclrer & autres faifant celier promptement toutes vexations opprésfions & acres d'hoftiiité, que le d. Prince fait contre ceulx d'Amfterdam, furnisfant au paiement des Allemans conforme a la pacification afin qu'ilz fe puisfent retirer incontinent & vous a voz maifons , attendant le jour de 1'asfemblé Generale des Eftatz , que la M. entend fe debuoir prendre au plustosr. Et en effect, que le tout foit quiete , paifible , & conduicf, en bonne juftice & police foubz 1'auctorité & obeysftnce de fa M. et des Magiftratz par luy legitimement ordonnez, et eftabliz fans en riens c mtrcuenir a la d-obeyffance, felon quoy je vous requiers et de la part defa M. vous ordonné, vous regler et gouuerrcr fans pretendre de my fon lieutenant general pardeca autre chofe et vous deportér de voz demandes , qui feroyent aucunement contraires et derogantes aux deux pointz fusd. Quoy faifant et furnisfant a la d. pacification, fa M. vous traitera et gouvernera comme fi bon Prince et clement, quelle eft, et faira [comme elle a fait aultresfois] retirer incontinent les eftrangiérs et autres gens de guerre , que icelle fait encheminér vers icy non feullement pour mon asfiftence, mais principallement pour maintenir la religion et fon auctorité, et pour eftre les chofes, que deffus tantjuftes et raifonnables conformes a la d. pacification et telles, que nulzbonscatholicques ny loyaulx fubieftz ne peuuent denyér, j'entens, que ny debuer faire faulte, mais que mey donner refponcé incontinent, autrement ferayforcéfelon le commanP5 de-  434 STUKKEN VOORDE dement, quej'enay de fa M. d'vferdes moyens, que dieu a mis en fes mains' pour conleruer les deux pointz fusd, eflant deliberé fa d. M. d'employér a ceft effect pluftost toutes fes forces que de perdre le moindre di ceulx, proteftantdeuans dieu et le monde, que de tous les maulx, qui pourroyent de ce aduenir fa d. M. ny moy n'en aurons la coulpe, mais vous que ferez caufe de ce mal, que dieu Ie Roy et le peuple pourra cy apres jufteroent repeter, de vous pour ne voufoir recognoiftre tant de biens et graces que vousay offert, et de nouueau offre en fon nom. A tant Mefi>s je prie dieu vous auoir en fa faincle garde. De Luxembourff le XUI1. Jour d' Octobre. 1577. N°. 115. Onfe vruntliche groot te foirn Erentveste, Erfame, Wyfe ende Voirzfichtige gunflige goede frunden! Nadem wy alhier aengekommen, hebben die gefainten van Utrecht ftraecks van Bruisfel kommende alhier aengetroffen dair van vernoemen, dat die Excellentie des Princen tot Oranigen diefen avendt alhier tot Antwerpenaenkommen foll, welcke aenkompstwy dair om alhier om onfer inftruction na to kommen verwaichten. Die Heeren ende Edelen van Brabant hebben in der ilh ontbaeden Keiferlicker Majesteits Broeder om tot Nymegen in cleyn getall fich to begeeven, om myt fyner Furftelyke Genade van id Gouvernement generael deefer Erfnederlanden aldair getractiert to warden, hebben tott den einde die generael Staeten etliche puncTren geconcipiert fyne Furstliche Genade voir toe draegen, dair van wy hier by U L. und Erfame Copie overfchicken, mit noch twee verfcheyden misfi- ven,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 235 ven, die ein van die Furften desf Heiligen Roerhfchen Ricx, die ander van Don Johan den Generaelen Staeten toegefchikt; und watwy wyders voer.feeckerheit konnen vernheemen , dair aen die Landtfehap geleegen, fulien wy op 't aller fpodelicxt mitten post UL. und Erfe dair van verftendigen, begerende UL. und Erfe den anderen quartieren fulex oick willen verwittigen. Hier mytt wy Gott UL. und Erf* in lainghwihgen gefrister gefointheit doen beveelen datum ylentz Antwerpen den XXl'en Octobris 1577. UL. ende Erfe goede Vrunden. [get.] L de Genth, Johan Kreynck. [De opfebrifi was diefe.] Den Erentvesten, Erfamen Wifen ende Voerfichtïgen Heeren Burgermefteren Scheepenen undRaethder Statt Nymegen onfen gunftigen guede fruenden. N°. 116. Edele Wolgeboren, Erentfeste ende manhaftige, Erbare ende Voerfichtige gebiedende Heeren ende Vrienden. Ick kan U E. und L. niet berghen hoe dat der Erentfeste wilt van Broikhuefen ende ick in Hollandt lindt an U E. ten U L. dienst nae verreifet om daer fyner Commisfien nae te koemen, etliche Vendlyn knechten toe lichten, dat welcke mit der iel niet heft konnen gefcheen, aengefehn dat die Knechten noch by den anderen wezen, ende noch niet mit hen afgereec- kent  *36 STUKKEN VOOR DE kent was, iedoch heft ons der Overfte ende Gouverneur Sonoy mit toefegginge vertroeftet, dat hy op dat vlytigtte daer aen wolde zyn ende mit de eerfte 3 Vendlyn knechten, totbehoeffdes Vorftendoms Gelre overfchikken. Nu is U E. und L. wel bewust, wat voir een mechtiger, doertrapter ende voirfichtiger viandt voir handen is, der welcke niet wert rosten noch ruën, foe veer Godt doer fyne Gotliche genade ende bermhertigheit daer inne niet wil fehen , ofte hy hebbe desfe Erfneederlanden, mit vergrotinge des armen ontfchuldigen Christenen bloetz, der Hispanifcher inquifition onderworpen ende in eene eewige eigendom gebracht. Dewylle nu der kriech niet kan gefhuert worden, fonder getrouwe Kriechslueden die hoer lyf ende leeven voir dat wolfharen des gemeine vaderlands nae hoer hoechlle vermogea begeeren optofetten en daer voer toe laeten. Dit alles bedenckende, beft my der yver ende beste des gemeine Vaderlandts daer tho gedwongen U E. ende W. L. antogeeven, dat myne oick daer toe, toe doen, eüde meyne willige dienst toe prefentieren , foe verre U E. ende W. L. myn bettellen wilt, ofte myne geringe cleyne dienst behoeftelick zy: gelyck in Hollandt onder gebiede ende regiment fyner Excellentie gedaen hebbe, gelyck verhoep, dat ick in uwer E. en U L. dienst meine toe doen, foe vere U E. ende U Lieflte believe fal my tee beltellen ende in dienst opthoneemen, doch dit blyve alle tyt in Uwer E. ende Vromheitz wille ende discretie, nae gelegentheid der fache tot nutte ende profyt des Vorftendoms Gelre. Ende beveele hier meede U E. ende U L. in fchutz ende fcherm des Almechtigen Gottes, der U E. en U L. in langhe durighe gefontheit ende Cloecke vorfichticheyt wil bewaren ende fpaeren tot Herderwyckden 28e Ocltob. 1577. U E- ende U L. Dienstwilliger guede vriendu [was get ] Henrick van Broeckhufen.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 237 ['i opfchrift was."] Den Edelle Wolgeboren , Erentfesten ende Vromen, Voerfichtigen Erbaren Bander Heeren , Ridderfchap ende Steeden prefenticrende die Staten van Gelderland, myne gebiedende Heeren. Dienst!ick. N°. iif. Aen Henrick van Broeckhuyfert, I^rhnfesteendefrome, gunflige, goede frundtf Wy. hebben V L. bryeff in dato den 28 Oftob. lestledenontfangen, vnd alles inhaldtsverflaen ; vnd dancken vwer L. vur oerer prefentation ende togeneighten willen tot vurftandt des vaderlandtz. Soe wy dan van onferen gecommittierden Wilt van Broickhufen, (den welchen wy aen den Gouuerneurf moy in hollandt affgefertiget gehabt) verflanden, dat gedachterfonoyder Landtfehap van Veluwen, oerer begerthennha aenwyfmghtot weruongh van drien venlen knechten gedaen, fiet die Landtfehap van Veluwen vyt bericht gemeltes Wilten van Broickhufen vur guet aen, dat V. L. hopman van ein vendien fyn, ende Hegeman van idt anderde. Begerende, dat V. L.onbefchweert wollen lyn die drie venlen knechten vyt hollandt tho haelen, in guede ordene thohalden, ind nae den lchantzen vp ter Isfell tho fueren: men fal aldaer den derden hopman daer toe Rellen, ende der geboerlicke bettellonge geuen. Dar aen fulien der Landtfehap ende ons funderlingen dienst ende frundtfehap doen V L. den der Almechtiger langh welfaerende behuede. Gef. den xxx. oen der Chrisluiden utfal und befchedunghe oick onfs ader den Burgeren folde moegen imputiert Worden woe wael de verttendighen ons onfchuldich, andere Luyden fchult und onbillickheid, niet tometen noch ontgelden laiten wurden. Dat nu UL. Eirf. und W. vermelden verftaen te hebben als folden die Hopluiden voer hebben, fich veroirfaecken uit mangel van Leenunge, ist an den, dat U Ed. L.Eirf. und W. voel tho milde und buiten der wairheit berichtet fynen, dan wy noch tot defer tyt dem garnifoene , dewelcke Leeninge niet verfacht noch onthalden , fondern onfs bis her noch bemoit, uud onder ein ander befneeden, hen luiden de Leenunge weeckelicken tho behandreiken, waer van de lasten onfenacomelingen, noch aver de hondert jaaren wael vuelen werden, woe wael alfs wy uth. U. Ed. L. Eirf und W. brieff vermercken, wy des kleinen danck hebbefi, dat wy met deefer Stadt onfer und onfer Burgher onverwintlicken fchaden met verlterckunge der Leeninghe, dat garnifoen bynnen der muuren bis heer gehalden , werden oeck  VADERLANDSCHE HISTORIE. 243 oeck noch foe wel ons menschundmogelickenfalfyn, onfs beflitigen de gewoentlicke Leeninge dem garnifoene, noch ein tyt lanck weecklicken tedoine, und daer nu aversch dem to baven , oft oik uth mangel van Leeninge, fo dorich onfe uterfchete vermogentheit geboeren folde kunnen, eenighe fchaden denNabueren, dorich dem garnifone gefchege, vour wael niet alleene onguetlick und onfitintlick, met alle billickheit gehandelt, fulex op ons , onfe Burgeren, onfs und oere guederen verhalen, und fol onfers bedunckens, niet anders te erachten zijn, dan dat U Eu. L. Eirf. und W. oirfaecke fuecken omb alle naebuerlicke vruntfehap und verwantenisfe affiofnieden, der exemplen fint niet weinich, oick niet vrembt van anderen Steeden fo averal hoer garnifoene ghein Leenunge gedaen, und liden moeten dat die knechten * daar ombher geleegen platte land beroefden u id bederven, dan wy erfrouwen ons in demme dat dair onfs, ongfclick wurde gefchien, dat wy eenen averheeren hebben, die onfer beider mechtich un i wael daer aan werdt fin, dat wy weder reeden und billykheld niet befwaret warden. Soe voel der prorogation der XIV Daegen belanget hebben wv dorch onfe gedeputierden op 't fli richtten den Hopluyden doen omb die begerte uytftellinge anholden, fonder geene kunnen erlangen, wie fie an UEd. L. Eirf. und W. (als fie fachten) gefchreeven Oerer to faghe , die fie nochtans onfen gedeputierden niet ontdeckt na te koomen, und daer op antwordt van U Ed. L. Eirf. und Wife begert hadden. Welcher UE. L. Eirf. und W. den wy angeneme vrundtfehap to bewiefen ftetz geflisfen, Begerter Antwordt niet verhalten kunnen , diefelben hier meede den Ahnechtigen in finèti Gotlicken fchutZ und gelukfaliger waelfaert bevelende ; Datum den festen Decembris Ao. 77. [ende was onderteickent.] Borgem. Schepen, ulid Raedt der Stadt Deventher. No.  34+ STUKKEN VOOR DE N°. 121. Edle Erentfeste Eerfame Gunflige Heeren ende Freunden. Wier fint nae onfen, op den anderden dach itziges maents van Nymegen affreyfen den neegenden irstlick alhier naer alle aengewanten vlit ankomen , dat durch die wynterfche korte daegen , oick forst die noch onder noch over draegen kondt, derhalben by avont ende morgentlicke tyden to reyfen, gefaerlick, niet eer heeft konnen gefcheyden, dwiel het nu alfo , als hebben wie dat felvige foe wael tot onfer verthoeven ontfchuldigen , als onfer aencompst to vermelden, om alle guede ende vlietige correspondentie te halden, UE. niet moegen verhalden. Die Staeten hebben U L. brieff van wegen der hulp ende ontfeth den Criechsraec in 't leger toe Namur, om to advifiren toe gefchickt, dair op die geantwoort als uith hier by gefuechte Copie toe vernhemen, dair op dat dan noch den Staten gheyn advys noch refolutien gegeven. Dewiel wie oick alle waerfchouwing bekommen dat Don Johan naerder nae Maeftricht foldt trecken, is onfer guetwilüger erinnerong U L. wollen myt alle vliet die zaecken naedencken. Item ist den Xe" deefes Don Johan myt alle fyne onther Heeren durch apentlicke ende gepubliciertplacaet, hier voir Viandt verclaert, dair van U L. bier by Copie wy to fchicken, tot welcken einde algereit eyner om ein buyt daer van tho hebben , des van Hirges etlicke gueder daer mit heft, luyt hier by gefuechte fupplication, dwyel dan hieruith wol aff to neemen , dat die van Deventer en Campen fich hin weeder teghen ons als viandt werden halden, dat derhalven wael noedich, vlytighe acht dair op toe neemen  VADERLANDSCHE HISTORIE. 245 menende daer tegen fich getast toe maecken, eer ende toe beforen, dat durch pablicatioii obgenanter placcaccn derviantangerytzetwarden, wiewyeinsgelycken UL. toefchicken copie des verbaels, wes nae onfer aenkomen alhier verhandelt; dair uyth UL.defe gelegentheyt toe vernhemen ende volgens zich fulien weeten to re. fol vieren. Gisteren is hier oeck gefacht, dat een van Eden uyt die Eurltendomb Gelre fol voir ein jaer vermeldet hebben, dat Monfr. de Hierges op eyne heymelicken oitt dar felfs hebben iooooo gulden, daer men wel na behoirden toe fraegen , foe men in dem leger ende allenthalven nu wail geit van noden. Wie folden oeck geern fien, dat UL. wollen die ordenong maicken om eenen bDden tusfchen hier en dair to leggen, daer mit wie alle weecken ten weinig' ften eynmael op eynen zeeckeren dagh den anderen ïchrieven ende feeckerlick alle dinghen daertegen firdich maicken mochten , daer ons fonst ietwes befonders, ind dair mit der eilaengelegenwair voorqueem, wolten wie extraordinarie den anderen wel fchrieven. Soe oick die Gelderfche gefanten etlicke mael hier by den Staten hebben aengebalden, om foirdie Graeffchap Zutphen een item befonder to hebben, als wie nu dat felvige te doin foir hebbens en ons daer over mit etliche guede luyden befproecken, hebben fie ons geraeden, dat als wye uitdruckeliche Commisfion dair van hadden dat verhoepentlick folien moegen erhalden, is dair omme ons guetwyllich begeeren UL, wyllen den Edelen ende Erentfesten Joachim van Lie. ren daer op ten aller eerlten Commisfion ende wil.kommen inttruction, myt argumenten dair tho deynende to fchycken, myt proteftation fich desfelven niet moegen odir aver fonst veroirfaecktto moeten worden, den gefanten to rug to roepen, dair op wie durch brenger defes befcheyt wachten foe oick Boytbergen in fyn aenkommen ons angefacht dat ihm der gewefcner Drost van Harderwyck myt etlicke Soldaeten by Schartogenbosch bejeegent folte fyn, mythopongbynnen Harderwyck intokommen hebben wye U. L. dat felve niet moegen verhalden, wie dan oick insgelicx x Q 3 feil»  S46 STUKKEN VOOR DE fall, ons(:onder Correctie:) nyetonraetfaemdunckt, om den brief die dye Staeten van weegen opgemelte V.'rost hebben gefchreeven mit gueden btfcheyt toe bellenen van den Burgeren tot Harderwyck ende der t . vwoonderen fins levens ende handels guedeinformati >n toe neemen, ende defelve den generaal to to fehycken, gutlick dwiel wy nu onfere iuftruftion hebben to vorderen, dat fuiver van den Conincks Dominen vermoegens ein befcheyt, dat Westrom fol gegeven fin, daer van wie gein bewys ofte fchriften anders finden, als hier inne verflaeten, ende aver wie trachten dat ongenougfam bewys in deefer benautetyt niet follen mogen erhalden , als is onfe begeeren UL. wollen ons alle gelegentheyt oeck eyn Copieopgenanten befcheyts, oeck wat in de zaecken te doin, oder t laeten, myt brenger tho fchicken die toverfichtUL. werden mit "ons ein gelicke Correspondentie halden, ende doin derfelve hier mit dem Almechtigen Heer bevelen. Datum BruysfeldenXIVenDecembris Ao. 77. UL. to geneichteguetwillïge frunden. De Deputierden des Furftendoms Gerard Voth Gelre und Graeffchap Zutphen. Cornelis van Boedtbergen , Joachim van Lier, Kaerll van Gelder. \Opfcbrift.~\ Dem Edelen Erentfesten Eerfamen Verordente Generaal Deputierden van Bannerheeren Ritterfchappen ende Steeden des Furltendoms Geire ende Graeffchap Zut phen itzont tot Venlo anwoirdich onfe gunftige Heeren und Vrunden. No.  VADERLAND SCHE HISTORIE. 247 N°. 122. Edele Ehrentveste Hoichgelerte Eerfame Voirfichtige byionder Groisgunflige 11eren ende guede frunden! Naedien wy vth Vwe E. fchrieuens van den VIH*a defer maent verftain hebben die guede vermaninge van Uwer E. L. dat wy op de betahnge van de knechten die tot dienfte van de Generale Staten voir de btatt Romunde fin gefchickt, kunnen laeten Vwer Ed: by defen to aduertieren, dat wij tott betahnge van defelue knechten, ende ten einde die felue nieten fouden verlopen , ende hen optenn Huysman begeuen ter ernfhger begerte ende vermaninge, fo van fine b : U : den Prince van Orangien , als van den Graeue van Hohenlo precifelick teelcker maindt behoirlicken hebben yoirfien , niet fonder groot Interest, hebbenn moten lichten, ende dairenbouen die felue penningen mit groten pericule ende costenn van Conuoy hebben moten fchicken, ende van gelickenn d'ammunitien van oir. loge van Cruyt ende anders dair toe nodich lynde. Al twelckons zeer qualickenn gelegenn ende oick onmoeelick is langer te continuieren, zulex by ons tot noch toe is gedain, alfo by ons die leste betahnge airede ennige daigen ouergefchick is, die wy nieten twiuelenn, off onder den knechten voirnfi aireede iall iynn gedain, fal dairomme ander ordre fo opte vorderebetahnge als tovoir van der ammunitie als uoren notelicke geftelt moeten worden, dair op Vwer Ed : ernftelicken fulien hebben toletten, Tenn einde by gebreke vann betalinge eghene verloip offce disorder onder denn feluen knechtenn.en komme, dair inne wy mede nair alle onfe vermogen fulien helpenn verfien tot dienfte van den Lande, ' Wy hebben insgelicx niet kunnen laetenn , Vwe bd: te verwittigen, vermainen ende verfoicken dat alfo als noch bynnen Nymmegen den Tod werdt geheuen, die aldair opgeftelt es geweest ten tyde van der oer. loghe, dat die van Boemell van Nymegen voornn. 6 ' Q 4 ver.  a ke want ick dato den twaelften den viandt voer Deuenter een fcharmutfinge gebrocht, alfo dat ick dyer tvt foe veeren ick preparamenten gehadt hadde, die: brugge hadde algerede verbrant geweest, want ick die: brutgewei een halue vuyr ingehadt hebbe. Waerom ick nyet hebbe connen naelaeten deefen aen V.,  VADERLANDSCHE HISTORIE, 261 myn E. Heeren te fchriuen. Begerende vrundtlicken [zoe 't myn Heeren goet donétj dat myn Heeren willen gelyuen, dat die preparamenten moegen gereet worden, ick fal als dan die faecke [mit holpe Godes] tot effecT: brengen, ende fo follicx oyk nyet en gefcheyt lal euenwel nyet flacpcn, fonder doen ah 66' nen denstwilligen dienaer behoirt. licuclc myn E. Heeren den Allemachtigcn. Vuyt Twcile den Xlll. January 78. VE. gehele dienstwillige. [Ondertekend.'] H E C E M A N. [Het opfcbrift wat.] Eedelen, Erntfesten wol Wyfe ende (feer Voorfierdge Heeren , die Ridderfchoppen van de Veluwe, Myne gebidende Heeren. Men zondt daarop een, ofte meer, carren van Arnhem, geladen hebbende gehadt, piek, teer ende andere materie, dienende tot Jliftinge van brandt, om de groote brugge voor Deventer daer mede aen brandt te brengen: en de Magiltraat van Deventer verzocht by een brief van den 19 Jsnuarii, gezonden aan den Drost Henr. Bentincic; dat die brug ongebrandt mogt blyven. Die btief is te vinden in P. Bonham's Onuitg. ft. D. IV. bl. 309. en 310. en hoe dat Henr, Bentinck daer op andwoorde onder No. 133. 't geen hier volgen moet. By welke (lukken dan ook nog het Request van de Magiftraet van Deventer kan gevoegd worden, 't welk in 't zelfde werk van den Hoogge'l. Bondam. D, V. bl. 72. 73 en 74 te leefen (laat. P. C. Hooft fchreef 'er overM p„ man Heegheman, hebbende zynen oordt op de Veelu„ we, (lak, zonder noodt, zonder nut, 't vuur in debrug, „ die twee daaghen lang, enganfchelykafbernde". Nederig Ilijl. B. XIV. bl. 612, R 3 Nq. i%u  26a STUKKEN VOOR DE N". 13 r. Edle, Erentueste, Erfame, Gunflige Guede frunden! Wy werden mitt wairheitt bericht, allf folde die viande alle apparentie vnnd verfoirgh doin, vnd bedaicht fynn mit fchepen vnde andere ruftingh, dair mitt hy gefast maich fyn, mitt yele oeuer den Rynn, durch den Landt van Cleue, op die Graefffchap Zutphen, vnnd Oeuerysfelfche Quartier to begeuen, vnde an den orden ein offte mehr Loipplaitfen intoenemen, dair by etliehe Steden to benauwen vnd oberylen furnhemens fin. Ende wiewaill wy gernhe alle middelen foltten gebruicken, den viandt ftnen pasf, foe wiell onfs enniges weghs moegelick toe verletten, konnen dan noch niett eigentlich oeuerfchriuen, off fyne vurnhemen feeghalftich fall willen vergain, alfs hebben wy niett willen onderlaeten E. L. hier van vur yrst guedlich to verftendigen. Neftens dem hebben wij diefen daich with verfeheiden brieuen mitt wairheitt vernhamen, datt fich etliehe van den principaelften defs Legers heyraelick hebben verluiden laeten , alfs foltten fy oeren aenflaich op Nymegen, Harderwick, Hattum ter Elboirgh vnd Wagenoing hebben, dair etliehe in fyn folden, die mytt den Heere van Hierges verftandt vnd correspondentie halden, vnd alle gelegentheitt oeurfchriuen vnd verftendigen , dair gantz noedich rypelick optoeletten. Begeren derhaluen datt V. L. vnnd Erf. op alles willen erwegen, vnnd infunderheitt op die fufpecteperfoenen achtoingh nhemen, dan with oire refpect vnnd intelligentie fal men fy Jichtelicken erkennen, datt oick V. L. vnnd Erf den onderdaenen inducieren, vnd beuelen alle oire korn, vnd wat fy in geredt hebben, mitt alle yele witdorfchen, vnde in den Steden inbrengen, aichreruolgende die withgegaingene placaeten, opdatt die viandt dairmitt nyet gefterekt, noch commoditeyt finde aen den oirden lainge to verbliuen. Oick datt V. L. die-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 263 L. diefe walrfchouwinge den anderen Steden willen mittdeilen, datt Wy V. L. vnd Erf. guitlicher, trouwhertiger meynoings niett hebben willen verhakten, lelens Venloe den XVI January. 1578. \Ondèrteicieni.~\ Verordente der Bannerheren Ridderfchappen vnde Steden desf Furftendombs Gelre vnd Graefffchap Zutphenn. By ordinantie der Heeren Verordente De Anthoni. (Die Opfcbrift was diefe.) Den Edelen, Erentuesten, Erfamen, vnnd vurfichtigen Burgermeifteren, Schepen vnd Raith der Stadt Nymegen, onferen befoinderen gueden frunden. N\ 132. Edle Ernfeste, Ehrfame, Vurfichtige vndd Weife, fonders gunftige Heren vnnd freunden ! Nach deme mir wegen des Ruremundifchen Legers aufbrechong allerley hohn vnnd fmehewort nachgerhett werden, habe zu meiner wharer ontfchuldigungh ahn Bannerhernn Ritterfchaft vnd Steden des Furftendumbs Gelre vnnd Graffchafs Zutphen mit vorwisfen des Wolgepornnen Herrn Phihpsfen Graffen zu Hohenlo etc. Veltobriften etc. ein fchreiben ins lanck wie fich alle fachen zugetragen, abgefertigt, dauon Eu. L. vnnd gunften hiebeigefougt Copiam zu fchicke, Als dan auch alhie inder Stadt Venlo von etzlichen [wiewoll ich ahn kheinen Burgeren verfchult habe] mir allerleis bejegenet ist , habe ahn Burge* meifter Scheffen Rhatt vnd gemeine Burgeren mir fchriftligen erclert alhie jegenwurttich, ader da es fich folt» gepuren von alles mir mit ehren zu ontR 4 fchub  264 STUKKEN VOOR DE fqhuldigen, vnd fuffftellung prefentirt, auch da bei angehalten , den der in ohnrechten erfunden vvurde gepurliche ftraff zulasfen widderfaren. Was nhu darauf erfolgt vnnd die fementliche Burger lich erclert, follen Eu. L. vnnd gunden gliechfals auff beiuerllesfener Copei verftehn. Dieweill dan Eu. L. vnnd gunften ausf voreingerechten beiden gnugfam erfharen kunnen, das Ich, weis der Almechtig Gott, der fachen ohnfchuldig, fonder alleine durch ehrloffe Lugenhaftige vnnd Lichtfertige in der nachrhede gerhatenn, Gelangt mein freundtlich begeren, Eu. L. vnnd g., als Liebhaberen der gerecht vund warheit jedermenniglichen hieuon grundtlichen zu aduertieren, vnnd gutten bericht zu thun vnbefchwert fein wollen, dan Eu. L. vnnd gunden alle fachen, wie oben gemeltalfo wahrachtiglich erfunden werden, vnnd prifentire mir auch mitz dilfen, obgemelten ahn der Landtfchaft vbergebnes fchreiben in alle punthen vnd articulen wircklich nachzukhomen, vnnd zuhalten, Des mir gantz freunntlichen vertroste , Da auch folchs ein Eu. L. vnnd g. fambt dezen mitburgeren zubefchulten wiste folie gantz gneicht vnnd willigerfunden werden. Erkenne Gott der diefelben gefundt vnnd wilvharend gefrifte- Datum Venlo am January Anno 1578. [Daer onder.} Eu L. vnnd freundwillige Johan von Wyttenhorst Herr zu Horst etc. [Nocb lager en eigenhandig.] Johan van Wyttenhoerst. [Het Opfchrift.] Denn Edlenn, Erentuesten, Erfamen, Vurfichtigenn vnnd Wyfenn Burgermeifteren Schepenn vnd Raedt der Statt Arnhem minen infunders gunftige Heren vnd frunden. Arnhem. Eep  VADERLANDSCHE HISTORIE. 26*5 Een evengelyk luidende brief is uit het M. S, Tomusvau Landfaeken de annis 1576- 1578 van\dm Prefident v. Heli. in de Onuitg. Stukken van P. Bondam £. IV. bl. 319 ingelast. De Hoogleeraer zeide in het Foorberigt voor D. III. bl. 'x en xi. dat de Prefident in 't affchryven zyner ftukken 'dikwils de oorfpronkelyke fpelding der woorden , en den. ," fchryftrant niet al te naaukeurig heeft waargenomen, maar ,, dikwils zyne eigene, en toen gebruikelyke manier van , fchryven gevolgd heeft;" en een vergelyk van deefen brief met die van den Heer Bondam zal zodanige onnauwkeurigheid voldoende bevestigen; maar tevens dat de Heer Bondam in zyn noot op bl. 3;°- v-n D- lV- te K& gischte, dat aldus door Johan van Wyttenhorst aan de overige Hoofdlieden ook gefchreven wierdt. In 't origineel, 't geen ik voor mij heb, is insgelyks de datum opengelaten. Ik laet de Bylaegen agter wegen, om dat die ia de Onuitgegeevene ftukken wierden opgedischt. N°. 133* Aen den van Deventer. Erfame enz! V. L. ind Erf. misfiue in dato den 19 huius is my woluerwardt auer meldende, alsf folden V. E. en Erf. van etzlicke krysluyden van Arnhem erfaeren hebben , dat wy zolden vuernemens zyn geweest die groote brugge mit een zekeren antal van Tar ende peck tonnen, die dezelue geladen zolden hebben gehadt in brandt te fteken. Kan daerop V. E. ind Erf. ter guetliche antwoorde onuermeldet niet laten, wye dat my off die van de Ritterfchap, fulx toe milde nagegeuen vnd wat bi den Kryschluyden mit dat huysken op ter brugge off anders affiebranden gedaen, is vuyt oere eygen au&oriteyt ende oeck zonder eenich beueell van Jemantz gefchiet. Begeren, de niet anders dan goede naberfchap, foe fern moegeR5 lictt»  a66 STUKKEN VOOR DE lick, mitter) anderen te halden. Vnd foe V. E. vnd Erf. van de Krysluyden binnen Deuenter liggende ietwes konden erfaeren, daer deefe Lantfchap durch in fchaede geraken rnuchte. Begeren frundtlich V. E. ind Erf. _t felue foe vuel moegelick behinderen. Ende foe ick ietz nae den Lantdach toe Nymmegen verrey. fe, fal ick defe V. L. ind Erf, fchryuen den femptliche Jonckeren verlefen laten, ende als dan mit gebuerlich antwoerdt bejegenen laten. V L. ind Erf. die der Almechtige lange gefondt fryffe. Gefchreven den XXI. January 1578. [Daer onder.] Henrick Bentinck, Drost van Over Veluwe, Een Drost van Overveluwe en een Drost van Nederveluvte vinden wy in deefe ftukken een en andermael. „ Ofchoon, „ [zegt de Heer Bondam] gelyk hedendaags, zo ook ouds„ tyds, het Landdrost ampt van Veluwe by één perfoon „ bediend werd, heeft men egter het zelve van den jaare „ 1574 tot den jaare 1582 in tweën gefplist, in het Drost ,, ampt van Overveluwe, en in het Drostampt van Neder„ veluwe. Hendrik Bentinck is in die jaaren geweest ,, Drost van de Overveluwe : en Frederick van Zuylenj „ van Nyevelt Drost van de Nederveluwe. Doch na dies „ tyd, en dus federt 1582 vinde ik tot op den jaare 1618 ,, ais Landdrost van de geheele Veluwe Johan van Scher„ penzeel gemeld in eene gefchrevene Lyst der Landdrot„ ten van Veluwe welke begint met den Jaare 1307." Aldus op bi. 257. D. I. der Onuitgeg. ftukken. Doch de Heer Bondam heeft denkelyk een gebrekig affchrifc van de Lyst des Deurwaarders Meuleman voor zich gehadt; Ik zal uit de Commisfien geregistreert aan de Rekenkamer zeggen, hoe het met deefe twee Drosten gelegen was: en dus, dat my daer voorkomt, dat Willem van Scherpknzeel Drost op Veluwe overleden zynde, en daermede de pandfchap van dit Drostampt, want hy bezat het by pandverfchiyving, op zyne Weduwe Joufrouw Hadewich van Zuyl^n en zyne onmondige kinderen zynde verftorveu, defe weduwvrouwe fampt  VADERLANDSCHE HISTORIE. 267 fampt de teflamenteurs ende gefielde momboirs ouer die voir ff■ tnmondigen zich by Requeste aan die Raden van zyne Koninglyke Majefteit by afwefen des Heeren Stadhouders en Canceliers aanmeldeden , en verzochten , dat des Jou§rouws Hadewjchs broeder Fredric van Zuylen van Nyvblt, dien zy nomineerden , vnde prafenteerden , als opvolger aan den verftorven Willem van Scherpenzeel, mogt aangenomen worden, en dat dit op den foeuenden dach feptembris 1570. wierdt toegedaan, dan dat vyf maenden daerna en wel op den 9 van fprokkelmaend des volgenden jaers by den Koning wierdt goedgevonden ouermits die groote, breedtewydte ende lengte desfelfs drostampt s, het te fep ar er en, ende in tweën te fplyten ; ende by twee verfcheyden Drosten ende amptluyden te doen bedienen op zulcke conditiën, befprecken, ende voirwaarden als by die van zynen Raede ende Reekeningen in Gelderlandt beraempt ende geaduifeert zyn. Zulcks dat het drostampt van der nederveluwe ,/lreckeniie naet fticbt van Vtrecht, by Frederick van Zuilen van Nyevelt, die 't voir ff: ampt van der Veluwen jegenwoirdelick bedienende was , ende die van der Overveluwe, ftreckende nae die ysfele by Henrick Bentinck fegenwoirdicb Richter tot Arnhem bewaert ende bediend zoude worden. Hebbende met dat oogmerk het recht van pandfchap van die van Scherpenzeel doen inlosfen, doch 't welk niet op eene wyze gefchiedde welke in regte beftaan kon. Pelgrum van Gruythuys werdt in ftede van Henr. Bentinck Richter der ftad Arnhem en in Veluwen zoom op den 22 van Grasmaand 1572, maar Bentinck bleef het Richterampt bedienen zelfs tot kersmisfe XV' twe ent tzeuentich, of fchoon hy reets op den 19 als Drost en Gruythuys op den laatften van Bloeimaand dezes jaar» voor zyn Richterampt eed deeden. den 1 van Louwmaand 1580 werdt Henr. Bentinck by den Stadhouder Graave Johan van Nassauw tot het gehelen Drostampt van Veluwen gecommitteert by provifie edog waar te^en de Erfge. naamen van Scherpenzeel hen rustich in de weerftellende, daar op de volgende uitfpraak bekwamen. „ Wy verordente Raeden des F. G. vnd Gr. Z. doen te ,, weten. Alfoe by den Wolgeboren Heeren, heren Johan „ GrafF thoe Nasfau enf. vp ten 1 January XVC tachtentich ,, by prouifie totten gehelen Drostampt van Veluwen gecom,, mitteerd wasf Henrick Bentinck en desfals foe aen fyne „ G., als vns verfcheyden Requesten by den gemeinen erff- genamen wilners Wilhelms van Scherpenzeel, doe hyleeftV m de  268 S T UK KEN VOOR DE „ de Drost van de Veluwe geprefenteert gewest, fulex dat „ wy ex officio tegens eenen feeckeren daege voer ons ta „ compareren den vurlT: Bentinck befcheyden, ende nae; „ behoer der faecken beyde fyts te dienen van Deduélien geordonniert hebben om defelve gefien gedaen te worden „ naer behoeren. Vnd nv vpten thienden defes lopende „ maents May by vns by fententie gecasfeert fynde aüet wat tegens den verdrach, fo in name der van Scherpenzeel vp ten XXVII. Decemb. XV LXXI defs drostampts halven „ was vpgericht gehandelt ende geimpetriert fy worden, en,, de den voorn, van Schetpenzeel wederomme gereftituiert alfulcke gerechtigheit, als bun in tydt der erfler nomina- tion vermogens vooraangetogen verdrach was vorbehal„ den. Alfoo dat fy van Scherpenzeel einen Inheimsch ge- boeren, ende gequalificierten van Adel vp approbation „ vnd confirmation der Hoger avetigheit tot bedieninghedeg „ gehelen Drostampts genominiert, ende uns geprefentiert fynde oeren oltefte brueder Johan van Scherpet:feel, dat ., wy met rype deliberatie den genoemden geac- „ cepteert, ende gecommitteert hebben, ende com- „ mitteeren mitz dezen 't zelve Drostampt vortan te „ halden. exerceeren". enz. enz. Dit (luk is van den 27 Decemb. des jaars 1581, en het wierdt in het volgende jaar op den 27. May by den Stadholder Wilhelm den I. bevestigd [epprobieren aggreëren ende ratificieren mits defen die boven ■ genoemde commisjie- ftellen ende committieren hem dien volgens by prouifie, en zo veel in vns is, tot bedieninge des voor/s. drostampts van de gebeele veluwe, gelyk die afte luidt.] —. Én dit ftrekke tevens tot uitlegging van 'c geen op bl. 223, van de Kronyk van Arnhem wierdt aangeroerd. Kunnende egter omtrent deefe fplitfing van my, uit myne Stukken van Regerings zaken , nog dit by gevoegd worden, dat, toen men daarop verdagt was, nog eene andere verandering in opmerking kwam, namelyk Geconfidereert dat die Lantfchap van Veluwen een groet, woest landt is, ongeferlick aebt ende tivynticb groote mylen int rondt, derhalven dagehex veel moorden ende fcbelmetien gefchien, infonderbeyt foe die febuimeester van Veluwe gecasfeert is, of men daar over niet in plaats van eenen Officier zo veele Officiers zoude kunnen ftellen, als 'er atnpten waeren, ofte ten minden fes Drosten Dan dit wierdt ontraden van de Rekenkamer. Zy fchreef: En fouden wy dairom oock nyet kunnen advyferen vaetfaem te zyn, dit voor geuen te werek te ftellen, befunder nv  VADERLANDSCHE HISTORIE. 269 to in deff'oproerige* tyt * tbien nyeuwe officieren van Jufticte in plaetfe van eenen in de Veluwe le ftellen , een faecke fcbynt te fyn, groote deliberatie behoeuende, ende hoe men tbien perfoonen van/idell in deff quartier vinden j'al, die fyne M. beter toegedaen ende geneicht fyn, dan die jegenwoordige Drosfat, fcbynt oock dat dit een groote nyeuwicbeit geacht foude inoegen worden, enz. enz. N°. 134. Edele Erentveste, Erbare, Welwiefe und feher Voerfinnige Heeren! Et heft geftriges dages der Viandt fich in myn Leger thofallen underitanden , dartegen fich myue Criegsluide und infonderireit die fchutten geltelt ende hem weder mit nauwer ncth na Deventer, bifs tho der bruggen gedrongen, je doch hebben die myne an lieff noch goet genen fchaden geleeden, wat den Viant wederbaren, kan ick niet weten; Nu hebben U Edelh. wel tho dencken, dat tho defen fchermutzell voell polvers gegaen undgebruickt is, fo is myn frundlick begeren, U Edel. wollen die verfehung doen, dat myne knechten wederumb nottrufrig pulver hebben mogen, op dat fy durch mangel delfes nit wehrloes bellinden und dem Lande van den viandt genen fchaden noch mutwill gedaen werde. Het welck ick (kenne Godt) mit allen mynen vermogen ende trouwheit fchutten ende verhuiden fall Hier mede den Almachtigen beveelen. Datum Twell den i-e January Anno. 78. U E. Gantz dienstwilliger. [was geteekend.] Henrick van Broechufen.  370 STUKKEN VOORDE {Lagerfiond met een andere handt gejcbreeven-] Hier op heb ick aan den Scholte tot Voerst partinentlich gefchreeven dat men in vier off vyff daegen geen pulver konde hertellen , dan dat hy den Hopman fulex zold aenfeggen, dat hy den Knechten aenfeggen zold, dat die Knechten oer pulver vuer den Vianden zolden halden, ende niet onnuttelich verfchieten Edoch foe fy niet verfien en weren dat hy fe van Swol off anders vuer die tyt in afkortinghe fiener fchatpenningen zolde hertellen. 6 Aótum den 23. January 78. [V opfebrift was.] Den Edelen Erentfesten Er. baren Wolweifen und voirfinm'gen Ridderfchap und Stede frunden des Arnemfchen Quartiers, mynen gebieden Heren und frunden. N°. 135- "E* edele Erntfeste befunder voel gunftiger goeder vrundt! Uwer Misfiue aen myn gefonden hebbe kk ontfanghen, ende belangende, dat V. E. mende maeken ofte fchriuen, berorende dat den viandt die brugge folde befchantfen, 't welc ick V. E. beneffens deefen voer weerachtich verwittige onweerachtich te weefen, want ick opten daem van ouer eergisteren voer de brugge mit mynen paerden gereeden ben, t vvelck V. E, den generaelen Ridderfchoppen wel moegen voer feecker ouerfchriuen; want ick anders nyet geuonden noch gefyen hebbe, dan allenelick ick hebbe  VADERLANDSCHE HISTORIE, 27^ be beuonden befyden van de brugge eeckplanckenmit fchytgaetten gemaeckt, ende anders nyet. Doch altoes bedanck ick V. E. voer de goede waerfchouwinge, ende kan ick V. E. in eenige faecken dienen, fulien my, als eenen williger bereyt vinden. Kenne Godt, de V. E. wil fpaeren in langer gefontheyt. In haeste. Terwolde den 26 January 78. (Daar onder.') V E. geheele gode vrindt. [Was geteekend."} VV. Hegeman, [Onder tp de kant.] Post datum. Ick hebbe oeck op huyden noch andere gefproken, de welcke daar ouer gecomen bennen, ende een gelycken fatéren. [Het opfcbrift.] Dem Eedelen, Erentfesten, Manhaften JunckerW. van Boeynenborch, gênant van Hoenftyn. Myn befonderen goden vrundt. N°. 135. Aan de Generale Gedeputeerden defer Landti'chap. Edele Erentfeste, Erfame waï Wyfe ende Vuerfichtiche belunder gunftighe Heeren vnd guede Vrunden! 1.  4?* STUKKEN VOOR DE In ons leste aen Bannerheeren , Ritterfchappen und Steeden in dato des XVlijen huius fchryven, hebben wy ons verheyfchet mitter ierfter gelegentheyt over Ichycken Copiam der inftructien, foe den waelgeborener Heer Otto Henrich Grave tho Swartzenburch Afgefanten fyner Koninglyke Majesteit alhier den Stenden averantwoerdt dewelcke dan wy (onfe verheusfongh nae) neifenS gelyckfals Copiam (by tranflaet) des Eedts, foe die Raeden van Staete gedaen, hier by overfeynden. Den Ambasfadeur is verleeden drye dagen op Engelant weederom verdragen, nae oere Majesteit ende fal die guede nerfticheit ende vliet anwenden, damit irst daeghs dat geit ende Kryghsvolck (foe oere Majesteit ons tot fecours belaaft) herankomen mach, daertoé wy ons dan alfoe vertroeften. Belangende die gelegentheyt onfer vianden, fint defelve ombtrent Namen aldaer fich verfaemelende oock monfter pasferende in raeynong bald over die maefe te koemen, wat daer van werdt gefchien , fal die tyt keren , ende fulien niet onderlaten daer van mitten iersten U E. E. und Eerfe (wanneer wy beter van fynen handel ende vuerneemen verfekert zyn lullen) in alle iel te vermelden, Begeerende hin weder UE. E. und Erfe ons gelyeve van alle gelegentheyt aldaer to te fchryven want wy verwondert zyn, dat noch ten tyt ons van UEd. E. und Erf* op onfe voerighe bryeven noch oock van 't gheenighe tot Nymegen op ten Lantdach veraffcheyt niet gefchreven en is. Die Heer Eerts Hertog, oock Heer Prince tot Oranien ende andere mit die Stenden, doen alle vlyt omb geit in ons Leger vuer Namen te fchycken, omb generale monfter te pasferen , ende alfoe mit goede ordnung op des viandt aankomen acht toe neemen, oock hem te wederftaen. Als gifteren is den Staten vermeldet dat Don Johan binnen Namen in perfoen zal zyn aankomen. Soe oock der Heer van Clotingen den 25e itziger, ende oer behandetden2Qe uyt den Bofs den Staten toegefchreeven, dat fyn Gd. volgens fyne Commisfien, alle fliet angewant om dat Huys Hedel intoeneemen, ende  VADERLANDSCHE HISTORIE. 373 ende den Staeten daervan toe verfeeckeren. Als nu dat wy gehoert hebben daer van proteftiert dat fulex fich niet gebeurt dewyl dat vurfr. Huys Hedel onder den Furftendumb Gelre refortiert, und foe enich mistrauwen daerop verrnoedet wordt behoerden fulex by Bannerheeren, Ritterfchappen ende Steeden remediert toe worden, daer op dan Johan van Gent bryeven ende fchreyften behandet zyn, ende operlacht om haer dan mit fyn Excellentie ende den Raedt van Staten te communicieren^ gelick 't felve des Naraiddaeghs ombtrent drye uhren gefchiet volgents geilaten, dat Banner heeren, Ritterfchappen ende Steeden een infien op ten Huyfe Hedel te neemen en de 't felve vuer den gemeynen Statenverfeekeren fulien, buyten prsejuditie beider Heem gebroederen Graven toe den Barch, in oere hebbende gerechticheyt. Wy fchicken tot ten eynde hier by over die bryeven der Stenden vurfr. Boven dien wordt den Heer van Clotingen verftendicht, dat fyne Ed. Commisfien niet en ftreckt op enige huyfen in den Furftendumb Gelre geleegen waer mit wy defen eindigen ,ende nae vrundtlicke erbiedungh doen U Ed. E. ende Erf. langwylich Godt ende in fynen Heyligen fchuts beveelen. Datum. Bruysfelden lesten January. 78. (onderftoni) U Ed. E. end Erf. dienst en fruntwyllighe J. de Gent, Cornelis van Boetbergh, Kaerl van Gelder. Post Scripta. Den bryfffoe hier .... is noch niet afgeferdicht, geweest, fulien aver den felven mitten ierften averfeynden. Uyt Spangien van den Coninck is gekomen Johan Van NoircarmesjVry Heer tot Selle, die huyden, dato defes, fig heeft doen ingeeven. und volgents den Staten aver antwoerdt bryeven van Credentsmit inftruc tien, daer van dan wy noch ten tyt geen Copie hebben ende en kan van die ftaten noch nyet anders verftaen HL Deel. S wor-  é74 STUKKEN VOOR DE worden, dan dat meynongh is, den Staten die wape» «en te doen mit Ichoone geloften neederleggen ende dan volgents de Landen volgende oere meynongh foe langh verclaert, ende noch fchienbaerlicU vuer handen mit alle tyrannie te overvallen, wije fulxgenoech uyt het Rapport des Ambasfadeursvan Engelantftracx van Don Jan komende ende U E. end Erf. Copielyck avergefant vernomen is, daerom nochmaels goede toe* verficht, den Tyrannifchen Viant toe wederdaen end ons eigen Lyff Vryheyt' ende Vaderlant toe verdedigen , hoechnodich is te hebben. ■ r Nopens het voordel van den Baanderheer van Seli.es zie in P. Bondam's Onuitg. ftukken. D. V. bl. 100. N°. 137. Aen Bannerheeren elf aen Gedeputierden defes Furftendumbs Waelgeboorne Edele, Erentfeste, Erfame, wol Wyfe ende Vuerfichtighe, Genedighe Heeren en« de befundere goede Vrunden! Dewyl het alfoe (rLeyder Godt:) geftalt, dat den lesten dach der vergangener Maents January, den Viandt (na dem onfen Leger vuer Namen liggende in 't optrecken van dan meer herwertsaen nae defer Stadt geweest, aengegrepen oeck daer van (wie wael daer van den hindertocht goede refiftentie gedaen, etliehe desfelven nedergelacht, daermit dan dat Leger, behalven noch etliehe feecker Vandien, die fich buyten als bynnen die Stadt Gemblours weelende', drye mylen van Namen befchantst erhalden hebbende goede pro-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 275 provifle van Lyfteronghe, oeck die heele Artillerie ende Amonitie die welcke in 't Leger is geweest, verftroyt fint ende in alle Steeden i in welcke zy fich hier ombtrent het best hebben mogen falvieren, en gheven. Derhalven foe den Heen die geworpen is, niet en kan wederom gekregen worden, foe moet fulcken fchaeden in lydtfamicheyt genoemen zyn, Ende werdet (:om Gaedes genaden huyden oder mof'gen dergelicken fchaden hin weder den Viandt toe te fuegen) alle het Chryschvolck foe verfiroyt ende in defe omliggende Steeden , wie vurfr. wefende wederom vergaedert oeck gefuecht onder Vendiens ende gebuerlick Regiment, Daer en baven is naè Engelandt Duy tslandt ende Hollandt fpoedelicxt om Chryschvolck foe voet als toe paerd gefchreeven. Demnae alfoe wy niet en twyffelen defe neederlage fal in menigerley manieren vertelt ende uytgefpreyt worden, anders dan fie doch in fich is, ende op dat rtyemants durch dien verbaest fie, noch den moet verliefe, hebben wael wyllen U Ed. E. und Erf. daer van by deefen, die rechte waerheit alfoe te verftendigen , neffens dien Oeck, dat die middelen al gereet vuer handen, da mit als bald wederom dat Nyeuwe Leger gefiaegen fal zyn, en die Viandt (:gunts Godt:) gebuerlich fal werden refiftiert. Biddende ende gants fruindtlick begerende U Ed. E. ende Eerf. altyt mit een ftandvasticheit, tot dienst des gemeyne'li Vaderland , ende oer eygen waelfaeren, den gemeynen Viandt wyllen mitter daet affweeren ende weederftaen, oeck alle reedelicke middelen daer toe noedich en dientlick accordieren bewylligen ende voerftellen, daer aan wy niet en twyvelen dat UE, E. énd Erf. werden eenichfints mangelen. Wy fchicken hier beneeven UE. E. end Erf. enen breyff van de generale (landen gefchreeven, mitfruntlicher begeerte te moegen hebben antwoerdt op onfe verfcheydene bryeven daer van ons verwondert noch ter tyt niets hebben vernoemen, ende ons oeck te verftendigen van 't gheene aldaer pasfiert, daer aan » fulien U. G. Ed. E. end Erf. ons infunderheyt gunflige wyllen ende fruntfchap ertzugen, ende "fie fulex S 2 omb .  a?6 STUKKEN VOOR DE omb te verfchulden jeder tyt wael geneycht aen Godt Almechtich die wy bidden UG. Ed. E. end Eerf. toe bewaeren in vuerfpoet ende gefontheit: datum Brus» fel den M February 1578. (Onderftont.') U. G. Ed. E. end Eerf, dienst und frundtwylligen. (Ende was onderteyckent-) J. de Gent. Cornelis van Boedtbergen. Karei van Gelder, N°. 138. Mein gruilTzuuor. Ehrwerdige, Ehrenueste, vnnd Erfame guede frundt! Nachdem der Co. M. zu Hifpanien vnfer allen gnedichlten Herren Statholder des Hertzogdombs Gelre vnnd der Graufchalft Zutphen etc. Herr Gillis van Barlemondt, fry vnnd Bannerhern zu Hyrges, Ritter , myn Gnediger Herr, die Stat Rurmundt fampt fchlos vnnd ambt Moentfordt, vnd andere hie vmbwonnende (triegs M. angefcoenge Vnderthann ernstlich zu bewharenbeuolhen, auch die Vnderthanen dahin zu halttenn, das fie fich mit niemandt anhengig machen noch gehorfamb leiRen, als Iere M. deren Stathelder, vnd mir in irer G. abwefen, fo ist demnach an euch in nhamen Irer Co. M. vnnd van wegen gedachtes H. Stathelders, mein gantz ernstlich beuelch, das ir den Gedeputirden van Gelderen, auch Cantzler vnd Raethen zu Arnhem als Irer M. wisfentlichen vnnd offenbaren Viandenn, gein gehorfamb kitten , noch geldt geben, oder einigen beiftandt thut womit es immer fein kundt, auch wo ir delTvvegenetwasvnderfchrieben , oder vur- bundt-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 277 bundtnufT gemacht alffpaldt widderruffen bi verluuT leib vnd guedt, in was herren Landt das anzutreffen fein wirdt zuuerfolgen mit fhuir vnnd fchwerdt. Vnnd dweil ich dan auch mein beuolhen kriegsfolck ohne geit in ordnungh gufent Regiment, vnd ohn aufllauffen vnd befchwerungh der Vnderthanen nit erhalttcn kan, fo ist ain euch mein begeren ir wallet mir innerhalb acht dagen ohn einigh verzugh oder aufffchub ein duifent gulden hieher lieueren, dan da folchs nit befchehen foldt, vnd ir mich vngehorfamblich verhalden wurden, wie etwan bis here van mich befchehen, das ir mehr irer M. offenbaren Vianden als deren kriegsfolck anhenhich vnnd beiltendich gewefen, fo foldt ir wisfen vnd ficher fein, das ich anders nit als irer M. offenbar handen rekennen , vnnd mit fhuir vnnd fchwerdt heimfuchen will, fo fterck ich kan, wilche ich euch zuuerhendungh oirer vnnd der Vnderthanen fchadt vnnd gröffen nachdeill nit verhalden wollen. Datum Ruremundt den x. february anno. 78. (onder ftont.) Bles van Fegerlfhenn Hifp- Ko. M. Polweylerfchen Regimentz Qberlter Luitenambt, (Het Opfcbrift was.) Den Erwurdigen, Edlen, Ehrenuestenn, vnd Erfamen, Geistlichen vnd weltlichenn fcholteilf, fcheffen, gefchworener vnd allen anderen angehorigen vnderthanen delf ambtz kesfell, meinen gueden frunden ïambt vnd fonder. Vergelyk met dezen brief eene dergelyke bedreiging *an die van Viersfen door den zeiven Bevelhebber op den 7 February, gefchied, in P. Bondams Onuitgeg. ftukken D. V. bl. I47. S 3 No.  a78 STUKKEN VOOR DE N°. 13?. Edele, Erentfeste, Wal wyfe, froemme ende Voerfichtige gebiedende Heere! V. E. L. misfiue heb» ick ontfangen ende doerleefen, vyt den welcke ick bericht, inde verftae , wekker geftalt fich Broeckhuefen hartlick beclaget fyennen grotelicken fchaden, hy durch die depofitye fihz officii geleeden, foe van verfchate pennongen van loevgelt leenonge als anders, alkt wyderen inhak der felviger misfiue enz. Wek • ke ick my niet genoechfam en kan verwonderren. Infonderheit dewyell 'er ein leenonge meer alzhemverfcheenen waer van my ontfangen; ten anderren, dat 'er voerdraght van denloepgelde,als anders, befreempt my oeck feer deefes fy enes voergeuenz, ende peti- cyoein. Naedem [loe ick verltaej hy van Bartolt Entfs niet allein myene knechten, die ick ierst in den Landen gebracht, ende ten vollen geweehropgerust hadt, maer oeck tmeeitendeell van de knechten alnoch in Eede inde dienfte der Landtfehap weefende met loefe blanditye dilatiert, ende den voerg. Bartolt Entz ten dienst hen aftgevuyrdt; Meynnende daermeede den walinhebbende leger tot vernylonge itzifes inhebbenden Vacierlandts te deuaftyerenin den wek ke, hoemen fy ennen Eedt betrachtet inde naegecomen is, clarlick genoechfam te verneemen inde te fpoeren, 'f welcke ick tot discretie van V. E. L. doe referyeren. Niettemyn aeingefien voorg. van Broeickhuefen ain my pretendyerdt te fchaden tecommen, prefentyer ick mytz deefen met hem te reeckenen, inde, wes by flot van. reeckennonge wordt bevonde hem fchuldich to zyn, 't felue fyn ick tot er. kentenisfe van V. E. L. here guetwillich te verrichten foe fich nae bevinde fal eigen inde behoeren. Soe nu auerz die knechten al noch in de Eedt van der Landfchap weefen de (als eervergeedtene) affgetagen, 't welcke alle crysrechten inde ordenonge contrarye,'t welcke  VADERLANDSCHE HISTORIE. 270 ke tot groten naedeel inde confequentye erachter. Derhaluen my vruintlicke inde feer dienstlicke gelinnen, inde begeeren V. E. L. my fchriefftlicke willen ordenieren inde aduertieren, foe fy onlancx wordden vernaemen, hoe men fich weder fyfall hebben inde regulyeren tenj anderren ten exempell. Hier met V. E. L. den Almechtigen in fyenen fchutz beveelende. lelents vuyt Twell. den 14. February Anno 1578. (Daer onder,') V. E. L. gantz dienstwilliger. (Getekend.) W. Heghemak. Opfihrlft,) An die Edele, Erentfeste, wel Wyfe, froeme voorfinnige gebiedende heren Ridderfchap des Lande Gelre des Arnhemfche Quartiers. N°. 140. Wier Matthias von Gottes Gnaden Ertzhertzogh zu Ofterreich, Hertzogh zu Burgunde, Steyer Karindten crainvnd Wirtembergh etz: GrauezuHabfpurg, und Tyroll Kun: M : zu Hifpanien durch algemeyne NiderlendÜche Stenden Aindragtiglig an* genomener vnd Erwolter Gubernator vnnd Capiteyn General Endtpierhen alle vnd yeden Churfurften furften, Geistlich Weldtlichen Prelaten, Grauen, Freyen Herren, Ritteren, Knechten, Haupt vnd Amptleuthen Vitzthumben, Vogten, Pflegeren, Vorwefern, fchuldtheysfen, Burgermeifteren, Richteren, Rathen, Burgern Gemeinten, vnd fonst allen anderen deslleiS 4 li-  a8o STUKKEN VOOR DE ligen Röm: Reichs vnderthanen zugehorigen vnd verwandten, in wafs wurden , (landt, oder wefens die fein. dehnen diefer onfer Briefffurkumpt, vnd damit erfucht werden, vnfer freundlich dienstgeneigten guetten willen gnaden vnd alles guets Hochwurdige Hochgeboren freundtliche Liebe Vettern, Neuen, Oheimben, fchwagere vnnd freunde, Auchwurdige, Wolgeborn , Edle, Erfame Liebe befundere, Nach dem wir Jetzo der Kun Mat: zu Hifpanien , vnfern vnd dem Niderlanden notturfft vnnd gelegenheit nach, mit der Röm: Kay: Matt. vnfers Gnedigllen Hern vnd Bruderen gnedigften vnd freundlichen vorwislèn vnd zu notwendiger vnd geburender verficherungh, befchutzungh vnd befchermung vnfer perfohn, als auch gemelter Niderlanden vnd getreuen gehorfamen vnderthanen dafelbst, wider vnd gegen diegeferliche Hochfchedliche Emporung vnnd zerrutrung, fo der Don Johan de Auflria vnd feine mitthelffere, vnruhige, friedhesfige, avffrurichfche vnd widerfpennige Leuthe , ohn ainige rechtmesfige vrfach vmb lhres Aignen vortheils vnd gefuechts willen wider Recht vnd alle Erbar vnd pilligkheit freuenlicht vnd muetwilliger weife, in vnd wider diefe Landen erweckt haben, vnd noch fur und fur, halftarrichlich dair inne verharren, vnd fich (wie der augenfchein gibt.) Hoch befchwerlich vnd vnleidenlich vorgwaltigung vnd vberdrangs, je lenger je mehr, anmasfen, i vnd alfoe die in Gendt, fo hailfamblichgetroffene vnd durch Kun. M. zu Hifpanien felbst Confirmirte, auch durch Don Johan de Auflria mit feinen Leiblichen aydt folemniter vnd Offentlich beftettigte Pacification diefer vorenzelhter geftalt vmbgeftosfen vnnd zerbrochen, alles zu endtlichen verterb vnd vndergang ge. meiter Niderlanden, vnd trouwe vnderthanen, zerïloring gemeiner Ruhe vnd welfarth, vnd aller Burgerlichen zucht vnd lebens, welches dan der Kun: M: vnd onfs, Auch defen Landen zu merckhlichen fchaden vnd nachtheil reichet, wir vnnfs zur gegenwehr fertig machen musfen, vnd derwegen Eyn Regiment Deutfchen Kriegsvolcks zu fuefz von zehen Vendtlin, an perfonen dreythaufent flarckh, vnder des  VADERLANDSCHE HISTORIE. aSi des Ernueften vnnd manhaften onfers liebenbefunder. Lazari Muleon beuehlich auffzurichten vnd dasfelbig zu lhrer Khun: M: vnfern, vnd der Stenden furtallenden Kriegs notturfen in angeregte Niderlande zu furen, bedacht vnd entfchlosfenfein, fo haben wir vnferen Hauptman vnd lieben getrowen Heinrich vann Brockhufenn beuehlich gegeben , dafz ehr zu behueft desfelben in Hailigen Reich deutfcher Nation ein Vendtlin Kriegs volcks zu fuefz, in vnferen dienst vnd befoldung werben, annhemen vnd beltellen folie, vnd erfuechen derwegen E. L. vnd euch gantz Ireundtlich E. L. vnnd Ihr woliet gemelten vnfern Hauptman Heinrich von Brockhufen guet williglich nach geben vnd geltadten, dafz ehr in dem Furftenthumben, Lande, Stedten,Fleckhen, Obrigkheitten vndGebiethen feiner notturft vnd gelegenheit nach, olfendthch vmbfchlagen vnd Offtgedacht Vendtlyn deutfchen Knegsvolcksfrey, vnuerhindertwerben, annhemen, beftellen, vnd vnfs zufueren muge, Auch ihme zufolchen alle gnedige guette beforderungh, Hulfï vndfurfchueb beweifen vnnd erzeigen, ihne feine beworbenen kriegs volcks allenthalben frey vnauffgehalten vnd vnuerhuiderr durchziehen vnnd pasfieren, vnd innen prouiandt vnd alle andere notturft gegen geburliche zimhcher bezahlungh guetwilliglich folgen vnd wedeifahren lasfen , vnd folchs alfo von den ihren zu befchehen, ernstlich verfchaffen daran thuen vnd E. L. vnd ihr em fonder angenhemen wohlgefallen in freundtfchaft vnd allen guetten hin widervmb E. L. zuuergelichen vnd fonften vmb auch anderen in gnaden zu erkhennen , Date: Antorff den 10™ Marty Ao 1578. L V. [onderteyckent aldus] Matthias [vnd mit een opgedruckte fegel befegelt, fampt onderfchreuen, mitt aufz trucklichen ihrer durchben beuehlich abgangen, vnd onderteyckent.] Vsfeliers. [Ouderft'ona".] Vergelyckt fich fekere oepene brieuen van Beftellungh in paS § pier  ns. STUKKEN VOOR DE pier gefchreuen, onderteyc kent, bezegelt vnd onderfchreuen als bouen, By my Johan van Narden openbaer Notaris, vnd totid Exercitiurn Notariat by derCancellerie van Gelrelandt geadmitteert, hier onderteyckent op ten XXJX Aprilis XV= Acht und 't feuentich. (was get:) J. v. Narden. N°. 141. Aen den Prince thoe Vranien. &c. Deurluchtigbe, Hoichgeboren, Furst Genedighe Heer! f\ nfen Willighen ende onderdenighen dienst zy V. v-f Extie yder tyt voiraen bewyst. Vnd kunnen daernae dfelue V. Ex«e inonderdenicheyt vngemeldetnyet laeten, welcker geftalt alhyer op een generaelen Lantdach op ten X. Martii. lestleden gehalden voir goet aangefien ende gefloten V. E. broeder Grauen Johan van Nasfauw tot defer Lantfcap Stathalder aan te nemen, ende onderdanichlick te ontfangen daer dfelue tot eenen Stadtholder by de Deurluchticheyt des Ertshartogen van Oeftenrycke gecommitteert mocht werden hebben derhaluen aen zyne D. gefcreuen als V. E. vuyt bygevoughten Copien Genedichlick belieuen lal te vernemen. Soe dan defer Lantfcap amhoochften daer aen gelegen, dat in defen gevaerlycken tyden een Stadtholder by der handt zy, is ons demoetich bidt vnd begeren, V Ex'ie gelieuen wille die ge- nedi-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 38» nedige handt daer aen te halden, dat die Coramisfieti des Stadtholders opt alder fpodelixt geveerdiget vnd zyn G. alhyer by der Lantfcap gevonden mach werden. Ende om dit tegens V. E. in alder onderdenicheyt dienstlick te verfchulden zullen daerthoe beuonden worden meer als willich. Durchluchtighe Hoechgeboeren Furst Gnedigen Heer. Die almoegenden Godt wyl V. E. in geluckfalighe Regierungh lange beholde ende gefrylfe. Gefchreven onder 't fecreet Zegel der Stadt Arnhem dat wy defen tyt dar toe gebruycken den XI. Martii. 78. [Daer onder} f Die verordente der Banner Heeren enz. [' tOpfcbryft.'] Den Durchluchtigen ende Hoechgebaeren Fursten ende Heeren, Heeren Wilhem Prince tot Orange Graue toe Nasfau, Banner heer toe Breda, Diest&c. Onfen genedigen Heeren. Dergelyke brief ging op den zeiven dag aan den Aerts Hertog JYIathias af. N°. 142. Aen den Gedeputeerden. Ehrnfestevnd FroomeGroetgunlligeguede frunden'. Wy fchicken V. L. hier by verwaert fekere twe beflotenmisfiuen d'eene aan den Durchlucht. des Eertz Hertougen thoe Oeftenrick &. ende d'ander aan de Ex"e des Princen van Vranien inhalts, als V *L, vyt by  a?4 STUKKEN VOOR DE by gevoeghte copie hebben te vernhemen, vnd aengemerkt dezer Landtfehap mercklick daeraen gelegen, is onfz gantz ernftelick ende vruntelick begeren, V. L. aenftont ende fonder vertoch met allen vlyt, by asfiftentie der Extie des Hern Princen van Vranien aenhalden , daer mede die begeerte Commisfion op eb nen Stadtholder , in Conformiteit desfeluen fchriuens mach warden geexpediert, ende oick beltalt, dat der Gecommitteerde Stadtholder in aller yle verfchreuen ende alhier inden Landen fich te vinden befcheiden mach worden op eenen by zyne F: D : aen teftellene Landtdach, ten tine om ontfangen, ende beftedicht te worden (daerom V: L. insgelicx te folliciteren) Ende doende aen die Durchluchte: des Eertz Hartoghen ende Exüe des Princen onfe gantz dienstlicke Erbiedongh, Beuelen V. L. in fchutz ende fcherm des Alm: Gegeuen onder 'tfecreet Segell der Statt Arnhem, dat wy ietzdaer to gebrucken, den Xl=° Marty Anno dom; XVcLXXVllJ. 1578. Post datum. Wy fenden V. L. hier by verwaert copie van der amlesten den Gedeputeerden myt gegeuener Artlen daer op men gemeint foll fyn eenen Stadtholder antonemen (om oft" villicht V. L. oere Copie verlacht mochten hebben)die felue fyn F: D: to prefenteren , daer na der Commisfion to doin expedyren. N°. 143. Aen Do&or Leonino. Hoech Gelerte &c. Wy konnen V: W: goeder wollmeynongh niet verhalden , welcker geftalt alhier op eenen Generaelen Lantdach op ten X^n Marty lestleden gehalden voer goedt aangefien vnd geflaeten den Wollgebaeren Graeuen Johan van Nasfauw &c. tot defer Lantfchaps Stad-  VADERLANDSCHE HISTORIE. a8S Stadholder aentoenemen vnd vnderdenichlich toe ontfangen, daer diefelue tot eenen Stadtholder by die Durchluchtigen des Ertzhertoghen van Oeftenryck eecommittiert mucht worden: derhaluen wy dan aen fvn F- D: gelyck oeck aen die Excie des Heren Princen van Oraignen tegenwoerdehcke gefchreuen hebben: vnd foe dan defer Lantfchap am hoechften daer aen gelegen dat in defen gefaerlicken tyden een Stadtholder by der handt fy; is onfe fiuntehck begheren V: W: gelieuen wille foe aen fyn F: D: als oeck aen fyn Excie die goede handt daer aen toe halden dat die Commiszioen des Stadtholders opt aller fpoedelixt geuerdicht vnd fyn G: alhier byder Lantfchap gefonden mach werden: waer aen V: W: die Lantfchap een funderlingh geualleu vnd aengenaem dienst zullen doen 't welck haer tegens. V: W: t allen tyden ftaet te verfchulden, V. W. hier mit in fchutz des Almechtigen beuelende, gefcreuen onder 't fecreet zegel der Stadt'Arnhem, dat wy defer tyt daer toe gebruycken den Xjen Marty 1578. Die verordente der Banner Heren etc. N°. 144. Edele Geftrenge Erentfeste Wyfe Voerfinnige! ic heb V. E. ende L: misfiue in date den Xjen defer maent ontfangen ende daer vuyt gerne verftaen dat Bannerheeren Ridderfchap ende Steden verfamelt weefende begheeren den Welgeboeren Graef Jan van Nasfau hun geftelt ende toegefchickt woerdde voer eenen Stadtholder zoe V. E en L: oick gefchreuen hebben aen fyn Doerluchticheyt, die demvolghende heeft doen Jchryuen aen den Welgemelten Graef Jan om op 't fpoedelycxfte herwaerts ouer te komen, fyn Commisfion t onfangen vnde het voerfz Stadtholdeifchap aen  &BS STUKKEN VOOR DE te nemen vnd t'adminiltreeren volgentz den Tradaet van Venlo vnde d' inft.rucf.ie lestmael by V. E. ende L. gefanten ouergebracht, daerinne ende alle andere faecken het weluaeren van de Lantfchappen betreffende , ick geerne het beste doen fal nae myn gering vermeugen. Begheerende ende biddende dat V. E. ende L. tot bewaarnisfe ende verfeeckerung van de Lantfchappen fich willen halden in goede eendracht ende fonder vuytftelling oft verwachting van den toecommende Stadtholder die geproponeerde middelen, accordeeren ende ter executie Hellen. Op gisteren is hier afgefonden eenen bode van de Heeren van de finantien met voerder beuel aen die van de Rekencamer aldaer, belangende die thien duyfent daelder voer die Ruyteren van fchinck ende voert brenghen van defen naegefonden die vocvfz. Ruyteren te doen ouerkommen daer veel aengelegen is, want daerdeur den viandt beledt kan wordden in 't Forftenbomb Gelre ende andere Landen ouer te kommen, oftedietebefchadighen, bouen dien dat men die fwacken Steeden by hem innegenommen lichtelyk fall weeder kryghen, Tot Berghen in Henegau ende fommige andere Steeden is groete verraderye ontdeckt. Ende geremedieert: foe dat die aenflaghen van Don Jan falieren ende veel luyden doer fyn praclycken in peryckel kommen. Hier medt V. E, endé L. Godt Almachtich beuelende, vuyt Antwerpen den XVJen van Martii A° XVcLXXVUJ. V. E. ende L. Goetwillige Dienar. [was gei.] Elbertus Leoninus. ['/ Opfcript was.] Edele Geftrenge Erenfeste Wyfe voerfinnige Heeren Gedeputeerden van Banner Heeren Ridderfchap vnde Steeden der Forftendombs Gelre vnde Graeffchap Zutphen 't famen vnde een yder van hun befunder. Tot  VADERLANDSCHE HISTORIE, ftfc • Tot Arnhem. N°. 145. Matthias von Gottes gnaden Ertz Hertzog zu Ofterreich Hertzog zu Burgundi Steyr KarindienCrain vnd Wirtemberg, Graue zu Habspurg vnd Tyrol, Gubernator vnd Capitein General difer Niderlanden. Vnfer grus und gnedigften willen zuuor. Wolgeborener Lieber befonder! Es haben dieBanner'Heren Ritterfchafft vnd Stet des Furftenthumbs Geldern vnd Graflïchaft Zutphen hiebeuorn , durch ihre alhie Anwefende gefanten, in vnderthanigkheit an ons gelangt, wir mugten ihnen bey diefen gefehrlichen Laufften, mit einen guten Christlichen vnd friedliebenden, Gubernatorn gnidigst verfehen, der ihnen, vnd den gemeinen vnderthanen dafelbst perfohnlich beywohnen vnd alle geburliche fchutz fchirmb vnd hilff Raichen vnd zonst in allen furfallenden fachen nach notturfft ihnen furftehen muchte, vnd dan wir by vnfern Rath Euwere perfohn zu folcher verwaltung gantz bequame vnd gequalificirt entpfunden, alz haben wir auff ietzt binnen Arnhem werenden Lantdach Ewere perfohn denominirt, dergeftalt, imfal die Anwefende verordenten des Furftenthumbs Geldern vnd Grafffchaft Zutphen dafelbst, fich vnfer Denominationgefallen lasfen kunten, das wir als dan Euch alfolch Gubernement,in Namen ihrer Kun: M' zu Hispanien zu verwalten, vberliebern wollen, welche verordenten, vnd gefanten dan, darauff am IJen ditz fich dahin erclairt das fie fampt vnd befonder einen vntherthanigen gefallen zu Ewerer perfohn tragen, dienstlich bittend, wir . k nedi-  333 STUKKEN VOOR DE mochten die genedige verfehung thun, das ihr vnuerrzuglich alfolch Gubernement durch vns annemen wollen. Demnach fo erfuchen wir euchhiemit gantzgnedigst, ihr wollen vngefaumpt, auff ficht diefes Euch anhero zu vns begeben, mitterweil wollen wir die Commisfion verfertigen lasfen, vnd euch die zu Ewer gluckfamen ankumpst Liebern, damit die Lantfchaft zum ehisten Ewer perfonlichen gegenwairtigkheit in ihren noten vnd Landtfachen gebrauchen mugen, vnd weil hiedurch die gemeine wolfarth derfelben Landtfchaft mircklich befordert werden kan, fo wollen wir vns gantzlich zu euch verfehen, ihr werdet Euch hier in guet willig erfinden lasfen, Datum Antorff am 17*° Marty Anno 1578. N°. 146. Erentfeste, Eerfame und Frome befundere guede Vrunden ! Alzoe die Durchluchtigfte ende Hoichgeboren Furst und Her Matthias Eertzhertoge van Oftenryck &c. Gouverneur ende Capitein Generael naevoergaen» de rype deliberatie ader beraet mitten Generalen Staeten der Landen ende andersfins genomen, ons ernftelïck und uytdruckelick in aenfchouw der teegenwoirdelicke nootlickheyt bevolen geauthorizeert ende volcommen macht ende auétoriteyt gegeeven heeft, om te Committeeren ende Hellen fulcke Commisfarisfen , als wy daer toe bequaem ende gequalificeert bevinden follen, om (indien het noot zye) te bedwingen ende doen bedwingen reëehcken ende mitter daet zoe wel die Geeftelickheid, als die Communaulteyten, Steeden ende liroederfchappen off Confrarien alle oire baggen, golt, filvere, juweelen ende andere filverwerck, dienende tot der kercken ende nyet gewyt,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 289 of gefacreert zynde, by inventaris te leenen ende aen den generaelen Staeten deefer Landen van herwertz o* vere, die hun verobligeren ende verbinden lulden , diefelve weder te geeven in fpecie ofte natuere off in fulcken ftaete als nu tegenwoirdelick zyn, woe fulex allet zyner Furftelicke Durchluchticheyts fchryven vermeldet, ende derfelver wil ende raeyningeis; und hebben wy zulcke zyner Furstelicue Durchluchticheyts bevel der Bannerheeren, Ritterfchappen und Stee,1e frunden, alhier op|eenen generalen Landtdach vergadert geweest zynde, geproponeert ende voergehalden; die ons daer op bejegent, dat wy ons wel follen weten alfulcken bevel gemefs te halden ende mit aller deh> gentie te executeren. Demnae ist dat zyne Furstelicke Durchluchticbeyt U Luyden auctorizeert als oick wy in cracht opgemeltes bevels U Luyden committeren, audtorizeerenende bevelen mits defen, om aenftondt ende fonder vertreck, mit U nemende eenen gezworen off bequamen Alver off golt frnit, ende alle idt golt ende filverwerck voirfchreven f jewel van de Geestlickheyt dienende tot der kereken ende nyet gewyt zynde, als van der Stadt Arnhem ende den Confrarien ader Broederfchappen binnen die felve Stadt wefende ende daer onder gehoirende, by den fel ven iilver ader goltfmit doen weerderen ende by goeden pertinenten inventaris mitter daet, indien noeriich overnemen ende ons folgentz denfelven inventaris toe comen laeten, mit al fulcke verzeeckerheydt ende befcheydt, als zy daer voir begeren, ende verfoecken; om allet felue aen zyne Furftelicke Durchluchtigheydt in der yle overgefchickt ende derfelver goede wil ende meyninghe wyders daerop te verwachten, fonder des te.zvnin gebreecke: Aengemerckt (wie zyne Furftelicke "Durchluchtigheytfchryft) dat hunne welvaert ende evgen leeven daer aenehanght, und wy beveelen U Luyden den Almechtigen Gefchreeven te Arn* hem den XVIJ™ Marty XV' LXXV11J. [ptiderftondt,] Cantzler ende Raeden des Conincx in Gelderlandt verordent. III. Dee^ T twt  290 STUKKEN VOOR DE [was geteekeud.] T. Roos, ['/ Opfchrift was.~\ Den Erentfesten Eerfamen ende fromen Pelgrum van den Gruythuys Richter voorts Gerritten van Ercklentz mit Peteren van Ste Peters Leengreflier des Hoiffs van Gelrelant onfen befunderen gueden vrunden fampt ende befunder. N°. 147. Wolgeborene, Edele, Strenge Erentueste, Eirfame, wolwyfe ende voirfichtige Genedige Heren ende gunflige goede frunden! wy hebben nu voirleden den XVen Marty tufchen ein ende twe vhren namiddach, durch einen Baden van Arnhem V. G. E. L. ende Eirfs. Briuen ontfangen, alz nemtlich Eenen ain ons, dairinne verflaten waren drie andere misfiuen, den genominierden Statholder betreffende, to weten einen ain fin Durchl. den anderen ain lin Excic ende den derden am Doctoren Leonino. Achteruolgende den fchriuen voir gemelt, fin wy airftont, ende fonder vertreck (nae verlefongh onfers brieffs ende dair by gefuechde Copien) gegain, bie fin Ex"e, prefentierende die misfiue, mitsgaders uwer G. E. L. end Eirfz. onderdanige erbiedong verfueckende ten lesten, dat fin Ex«e gelieuen wilde, die goede hant dairain to halden, dat fpoedelick het inholden des brieffs voirfz. effect, fortieren ende nageleuet mochte werden. Dairop fin Ex«e ons van wegen der Lantfchap, der gedaner erbiedong bedanckten, feggende voirtz, dat fovoil 't verfuick der Lantfcap aintreffden, om fin Ex«e Brodern Keren Johan Grauen to Nasfau tot einen Statholder, to hebben, vnd volgentz aggreation des Haues ende dairop Commisfion tho erlangen, dat < fin  VADÉRLANDSCHE HISTORIE. 291 fin Excie verfeckertweer, dat fin G. de Lantfcap Gelder ende Zutphen, mit fonderünge gunst vnd affècHoij togedain ende geneicht is, woest auer nit wpe fin G. defen aingainde folde gemeint wefen , facht derhaluen wail nodich to fin ainftondt ain Graiff Johan fin I Exc*e Broder to fchriuen , om mir fin G. perfpne hier uan to fprecken vnd eintlich dair op to vethandelen , wair mit wy sfffcheit van fin Exc;e genomen, fo anderen vith Engeliant op fin Excie wachten. Sint voirtz mit die andere Briuen irst ain Leoninum | gegain, fin W. ouerandtwordt ende den voirgem V. i G. E. L. en Erfz. brieff. der ons (na ouerlefen des: feluen) ainflont by fyn Durchl. audiëntie erlangt. Hebben wy doe oick fin Durchl die onderdanig ende dienstwillige erbiedong der Lantfcap gerneldet nef* 'J fens ouerleuerong des Brieffs, Biddende ingelicken alz ii bouen, om genedige ende corte expedition, na vit* 1 heysfchen der faicken hoichwicbticheit &c. dair op ! fin Durchluchticheid gened.ichlick die Lantfchap van I gedaner erbiedong bedancken , ende in der faicken to 'I willen verfien na behoir muntlich prefemierden, mit a der vertroiftong, fin Durchl: wolie de Lantfcap alle 4 genedige byftandt doin, Auer begeerden ernstlich vnd I weer hochnodich, dat die Lantfcap van Gelder, wie I andere Provinciën, alle nmgelicke asfiftentie dede, en8 de nu metter daet bewyfen wilde, oire goede genegent1 heit ende affeftion tot ichutzong ende verdediging des I allen gemeinen Liiien Vaderlantz &c. daer doch die 1 Gelderfchen sltit den Room affgedragen hebben. Ein Sondach den XVJen defes, fin wy wederom ■ totten Doftoren Leoninum gegain, begerende, (fo'fm 1 W. van den Raet van Staten waren) alwaer die verI handelong des Stadtholders doch moest voircommen, I dat fin W. derhaluen ernstlick gelieuen wolde, antI wordt op fchriuen der Lantfcap to beforderen insgelic1 ken op den Heer van St Aldegonda (oick van den I Rait van Staten wefende) begeert, beyde ons gelauenI de oir beste dair inne to willen doin, ende ons mit Igeboirlicke Antwordt des falz to doin bejegenen. Den XVIJcn 'smorgens, ons wederom by den Doctoren Leonino gefuecht der ons aingefacht, dar fin T fl Durchl-  2oa STUKKEN VOOR DE Durchl. gefcreuen had ain Graeff Johan, wairuanden Secretario Langen den last gegeuen wair. Bauen defen hebben wy fin Ex™ oick begruitet, der ons veraffgefcheidt, dat alfo bald die Briuen van fin Durchl: voir handen, finer Ex"-« Briuen gehckfalz folden ferdich fin, ende ain den Heren Graeff Johan gefchickt worden. . ,. _ ;' Dair op wyby langen Secretanurabefordert, omdie Briuen van lin Durchl. to verferdigen, die ons Copie dair van mitgedeilt hierby gefuecht, vnd voirtz mitten principalen brieff gegain by lin Durchl. om irstlich to onderteickenen ende volgens verfegelen tho la- Wyders fchicken Wy V. G. E.L. ende Eirfz. hierby einen brieff van die Heren Gecerail Staten gefcreuen. Belangende den viandt ende belegerong van Nyuelles, finden V. G. E. L.ende Eirfz. vth by geachte fchrifftelicken verfat die gelegentheit ende helft de viandt tepenwoirdelick ein fteecken gnant Aet belacht wes dielit wyders fal leeren, fulien niet fumen over tho fchriuen. ,. „J.. • , r. Huiden dato defes fint in die Vergaderong der Generale Staten erfchienen, der Heer Prince tot Oranien, Hertzoch tot Arsfchot, ende Graue van Nasfou aintziegende wie alles in ordenong genchtet wair, om den Nieuwen Leger to velde to brengen, wair todannoch van noden fin Ein hondert ende Viff dufent gulden behaluen die pennongen algerede dair to opgebracht, bezerende dat middel mocht gefonden worden omdiefelue to fourniren, wair en bouen der Heer Prince van Oranien facht, dat infal die Prouincien itzondt eindrechtelickbleuen, ende gelickelick in defen gefar euitwillichlick Contribuirden, fin Ex^ lage die faicken alfo gefchapen, nu alfs bald defe Landen, (raiddelst Gades gnaed) Einen Euwigen freden to verweruen want demna defe veruong onfeu lesten ain U., G È L. ende Eirfz. fchriuengemefsis, Begerennoclimaals dienstlich ende fruntlich, V. G. L. ende Euiz. willen fich eintlich op die Generale midde en oick andere ftuiren entauiten ende Refoluiren, dair mit wy ons alle daghe alhier niet belchaempten finden.  VADERLANDSCHE HISTORIE, 293 V G. E. L. ende Eirfz, gelieue onbefvveert ons to vermelden wes op onfen lesten fchriuen voir gemelt, oick andere der Lantfcappen gemeine faicken, fieaffgehandelt oder Concludirt, want die Generale Staten ons duckwielz nae fulcken Antwordt ainfoicken , willende mit betrachten, dat mitz defe onfe gemeine Vnion ende volgens Contribution aller defer Nederlanden (: woe verhapentlick die faicken defes oirtz geluckelick afïfopen fulien:) f° wai' vvy in Gelderlant, alz andere onfe naburen in Ruhe ende fried geftalt fulien worden , gemerckt dat beter fie ein merckelicke corte Contribution, dan durch langwyligen crich, tot die botten toe opgekaecht to worden, vnd dan ten lesten, (:dair doch Godt voir fie:) in Euwige eigendomb to geraden, Hier mit biddendeGotAlmech: V. G. E. L. ende Eirfz, in langwyligen Leuen ende Gefontheit thoe gefristen, Datum ylentz Antwerpen den XVllIen Marty 1578. [Dcar onder} V. G. E. L, ende Eirf. dienst ende goitwillige. [was get} J. de Gent. Joachim van Lyere. Henrick van Steenbergen. Post data. Volgende die brieuen van fin Durchlht. ende Excie ain Graeff Johan, worden diefelue mit ein Eigen diener van Graeff johan hier wefende fin G: to gefchikt. Borgermeifter Schepen ende Raet der Stat Arnhem gelieue, fo die Lantfchap ontfcheiden is, die Banner Heren ende ander Quartieren van den inhalt defes brieffs ainftont to vermelden. Begerende oick wyders, (: vermitz alledaghe Hochwichtige fwaire faicken voirkommen ende grote perfonagien) dat Eyner Gefanter der Banner Heren alhier T 3 ain-  294. .STUKKEN VOOR DE ainftont gefchickt mach werden , om alle faicken der gebuir nae vifh to richten, ende het woirdt doet. [V Opfcbrïft was-] Denn Wolgeborenen, Edelen Strengen, Erentfesten , Eirfamen Wolwyfen , ende voirfichtigen , Banner Heeren. Ritterfcap ende Steden des Furftendombz Gelre ende GraeftTcap Zutphen itz tot Arnhem op ten Lantiach ainwoirdich, onfe Genedige Heren ende goede frundenn : in der feluer affwefen, Burgermeiftere Schepen ende Raith der Stat Arnhem to erbrechen. N'\ 148. Die Staten van Hollandt teegenwoerdelick Vergaeden binnen der Steede van Delft, gefien hebbende 't vuerfchryuen van fyne Princelyke Excellentie omme den Gedeputierden des Furftendumbs Gelre op haer luyder verfueck alle moegelicke beforderinghe hulpe ende byftand gedaen te worden, mitsgaeders '4 die bryven van Credentie ende InftrinSie bi den Banner Heeren, Ritterfchappen ende gefanten der Hueft ende cleyne Steeden des Furftendumbs Gelre ende Graeffchaps Zutphen binnen der Stadt van Arnhem ten Lantdaeghe verfamelt zynde, verleent ende gegeeven den Erentfesten ende Vromen Caerl van Gelre ende Henrick van Bryenen, Hebben den voorn. Gedeputeerden op 't aanhouden derfelver Inftruétie ende 't mondelinghe vuerhouden van defelve Gedeputeerde tot deefer tyd vuer Antwoordt gegeeuen. Eerst dat die Staten van H dlandt vuernoemt die gt-buerücke erbiedonghe ende geneychden gunftigen < wylle des vurfr Lantfchaps in dankeaennemende, hen luiden van gelycke mit alle gebuerlicke eerbiedunghe ende groetgunftige genegentheid wylle wel hebben wyl-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 295 wyllen verclaren aenbieden ende beloeven, dat ingevalle vurfr. Landfchap op eenige oerden van den viant aengegrepen mochte worden, De welck Godt die Heere verhoeden wylle, die vurfr. Staten van Hollandt niet nalaeten zullen alle moegelycke hulpe, byftandicheyt en asfiftens in fulcken gefiille den vurfr. Landfchappen te doene mit alfulcke onderftandt van foidaten ende andere middelen, als ter fel ver tyt die Staten vuern eenichfins zullen hebben in heure vermoegen. Alfoe die vurfr. Staten altyt hebben verftaen ende gehouden ende als noch verclaren houden ende bekennen die Landfchappen van den Furftendumbs Gelre ende Graeffchaps Zutphen vuerh. vuer haer luyden Bolwerck ende propugnacle, ende dat daeromme tot verzeekerheit van die van Hollandt voorn, den vurir. Lantfchappen alle uytterfte byftandt in der noet behoert gedaen te worden daertoe diefelve Staten hun altyts goetwyllich ende bereyt fulien laten vynden. Ende beruerende die bevrydunghen van die Stroomen ende dat daerinne met enige Roeybaersfen mochte worden voorzien, verclaeren die Staten voornoemt, dat hoewel zy luyden tegenwoerdelyck tot Haer luyden groten costen ter nombre van X1J Schepen van Oerloge binnen Hollandt voerh. tot bevreydunghe van de zee tot defenfie van de negotie genoetfaekt zyn te doen toerusten ende equipperen, Behalven noch vier Scheepen van Oerloge die binnen Zeelandt tot dien einde mede worden geequippeert, Nochtans op dit verfuick wyllen letten ende communiceren mit heur Ln: gecommitteerde ter Admiraliteit ende advifeeren hoe men ten alder bequaemfte ende gefuechelicxten hier inne fal moegen ordre ftellen totbevrydinghe van defelve ftromen, dat niettemyn den Xïlje deefer lopende maendt by behoerlicke bryeven van placcate binnen Hollandt voernoemt zeer fcherpelick is verboden alle aenvoeringen van Bysfche, Haven ende andere gereyven, provianden ende ammunitien van Oerloge ter plaetze daer defelve tot behoeft van de gerneyne Vianden getransporteert zoude moegen worden, 't zy in 't heymelick ofte openbaer, Op verbeurten van defelve auederen naer breeder inhoudt derfelve bryeven T 4 van  =9fJ STUKKEPfvOOR DE van placcate, daer van den voernoemden Gedeputierde dubbelt is overgeleevert,, ende die publicatie binaen den Noorder Quartiere van Hollandt al meede is gedaen, ende voerts worden belast goede toelicht daer op aennemen te worden. Endè alfoe teegenvvoerdelick eenige Gedeputierden uit den Steeden van Hollandt, reprasfenteerende de Staaten van denfelveu Lande alhier binnen Delft voornoemt fin vergadert , ende die Staaten van Hollandt ende Zeelandt in 't generaal tegens den Vljc Aprilis toe comende binnen den Hage zyn befchreeven op eene gemeene Dachvaart ter zaecuen van denfelven Lande , fulien die Staaten voornoemt naerder a's dan op die vuernoemde Inlhuctie letten ende. adviferen, en de inhouden, van dien vorder in Communicatie leggen ende voerts myne Heeren de Gedeputeerden van de vuernoemde Landfchappe daer op overfeynden, die vordere ende naerdere Refolutie van de Staaten. Begeerende altyts mit den vurfchreeven Landfchappe te houden cantinuele onderlinge correspondentie ënde Communicatie op allen vuervallende zaecken dienende tot notelicke defenfie derfelver Landen, alsgoede Bontgenoten ende Nagebueren. Aldus gedaen tot Delft den XXIe Marty XVc acht ende 't zoeventich. (onder ftondt gefchreven.') Ter ordonnantie van de Staaten, by my Rechtere, N°. 149. Eerfame, Wyfe, ende voeriichtige bifunder guede frundej Wy werden yets by ennigen guede frunden, daeran die Drost van Zallant gefchreuen hadde, verlïendiget, dat die Hopman Pfor binnen Campen yct.s in befauonge liggende echen borger van daer mit fee-  VADERLANDSCHE HISTORIE. «97 feckere brieuen an zynen auerften Polwyler affeuerdi • get hebbe, denfeluen brieuen beuelende, dat loe int derwerts reyfen, als wederkommen hy den rechten nasfnvet dan omwegen gebruyeken folde, op tat die brieue heymlich ten beyden tfyde auergebracht worden vnd dat antwoort bey den Lantfchappen Gelre ende Auerysfel merckelicken gelegen were, daerom begerende , dat an aden Heden, ende vlecken op ten pasf guet toeuerficht genamen werden mochte, wefende die boede geheyten Johan by den grunde, rivet lanck van perfoene mit een bleeck anficht vnd etlicke rumpelen voor fyn voerhooft, ende een weynich geelacbtiges baerts an die kinne, een Timmerman zynes Hantwercx, hebbende an van ongcbleyken Lvnendoeck eenen Cafiack auer fyn ander-klederen, araeuwenedeihafen, des olderdoems een off twee ende dertich jaeren. Suilen daeromme V. Er. wal doen, ende mit allen ernst an den poorten, ende funst opficht op fulcken perfoone nemen laeten, oick in al. Ier vle den Er. van Nymegen hier van verftendigen, mit oick den anderen uwer Er. onder gehoongen cleynen fteden daer V. Er. nodich beduncken fal, V. ür. dem Almechtigen in fynen fchuts vnd fcherm beuelende. Gefcreven to Zutphen den XXII Martii 1^78. (Onder flondt.) Burgermeifteren, Schepenen vnd Raedt der Stadt Zutphen. (Onder aan de voet was gefchreven.) Defen inhalt is gefchreven aen den Erf. van Nymegen Jofeph van Arnhem, Wagenyngen ende Hatthum, Harderwyck, ende den Richter van Arnhem muntlingh aengefacht. (Het opfchrift was.) Den Erfamen, Wyfen , vnd voorfichtigen BurgerT 5 mei-  c98 S T UvK KEN VOOR DE meifteren, Schepenen vnd Raedt der Stadt Arnhem onfen bifunderen gueden vrunden. N°. 150. Aen den Staeten van Vtrecht. Eerweerdighe Edle , Erentfeste Erfaime wyfe ende vuerfichtighe gunftighe Heeren ende guede frunden ! U. Eerw. Ed: L. ind Ge: misfiue in dato den 17 huius, meldende van de verfchryuongh der byons vuyt uwe Eerw; Ed: L. ind Ge: verfoeck ende fchryuen, opgenomene drye duyfent gulden ifs onfsophuyden auerantwoerdt, kunnen V. Eerw. Ed. L. ind Ge. daer op gunftiger wolmeynongh niet bergen, wie dat d'felue ohn twyffd bewost ende ons den Xlen Decb : lestleden toe gefchryuen, dat wy vuyt Uwe Eerw : Ed ; L. ind Ge. naeme zolden lichten die vuergem: fom. acht ten hondert of van 12 gulden een , vnd dat op alfulcke verfchryuongh eder verfekerheytalfzdaer van wy een Concept zolden inftellen ende ouer feynden omb by V. Eerw, Ed, L ind Ge: geuifitiert ende volgentz verfegeltte werden welcke pennongen wy tot onfen niet geringen moeytfal ende flyt geworuen, vnd wiewael wy niet anders gemeynt off ten fal al. fulcke verfchryvonghe by V. Ëerw ; Ed: L. ind Ge. verfegelt ende daer inne geen zwaricheyt gemaeckt zyn worden, dat wy auer nu anders erfaeren, Ende omb dan dat die guede Luyden ( • die oer geit op alfulcke vertroestinge vuytgelacht:) niet te cort en gefchuyt, vnd dan geen onderpandt op Veluwen toe Rellen gemeynt, off funst die Heeren van St.Maryen da her folde kunnen bewegen, ifs demnach onfe gantz frundtlich begeren, dat V. Eerw: Ed. L. ind Ge. geleyeue een onderpant toe ftellen binnen der Stadt Vtrecht, ende dan voertz generalick vuyt alle Eruen, Ren-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 299 Renthen ende guederen, egene vuytgefondert Luyt 't concept daer op by V. Eerw: Ed: L. ind Ge. onfs toegefandt. Begerende voerts dat V Eerw. Ed. ind Ge. zeiaer defes die Erentfeste Caerl van Gelre in fine weruongh goet gehoer audiëntie ende volkomen aeloeue toe ftellen wyllen alfs vnfz feluen, daer mede wy en toverlatig antwoerdr. erwartent. U. Eerw: Ed: L. ind Ge. in finen gotlicben fchutz ende fcherm defz Almechtigen beuelende. Gefchreuen am 23 marty 1578. Anwefende Rittetfchappen des Arnhemfche Quartiers voertz Burgemrn Schepen, etc. N°. 151. An Caerl van Gelder. Erentfeste &c.! Alfoe onfs die Heeren Staten'sLantz van Vtrecht den XI Decemb: lestleden op onfe anfuecken omme in onfen dienden toe gebruycken toe gelacht hebben , die fomme van drye duyfent Carolus gl: als V. ontwyffel bewost is, die welcke wy op oer Eerw: Ed: L. ind Ge. lasten lichten zoude, Luyt oer fchryuent aen ons gedaen, acht ten hondert, off vantwelff gulden een die wy nu niet tot onfen geringhe moeytfel gedaen ende toe wege gebracht hebben. Soe ist dat wy dennoch ghene verfchryuongh daer van tot noch toe hebbende kunnen bekomen, Langhtdemnae onfe gantz frundtliche begeren, dat V L. omveygerlich nu aldaer wylen beforderen, dat wy die verfchryuongh daer van Itz nioegen bekommen, zoe wy van de ghenen die die pennongen vuytgelchaten, wye billick hort geuordert werden end fchryven by defe hier by gefue'chte misfiue tot dien eynde aen de Heeren Staten aldaer, mit inferierten Credentz V. L,  Soo STUKKEN VOOR DE omb defelue verfchryuongh te beforderen ende wes V, L. oer Eerw: Ed. L. ind Ge. onferenthaluen voerdraisen werden daer aen onfs dencklich doen fulien V. L. die den Almechtigen Langhe gefondtfriste. Gefchreuen den marty 1578 Burgemrn: Schepen. N°. 152. Erentfeste, Eerfame und Frome befundere guede Vrunden! In wekker geftalt durch vuytdruckelick ende ern(lich bevel des Durchluchtichften und Boich geboren Eurften ende Heeren Matthias Ertzhertogen van Oiftenryck Gouverneur ende Capiteyn Generael. Wy U Luydeh by onfer misfive van den XVlJcn marty voorleeden gecoriimïtteert, geauclorifeertendemitvliet bevolen hebben, die executie te doen foe wel van den Geestelicken ongewyden filveren endegoude, Juwelen als van golt ende filverwerck defe Stadt Arnhem ende den broederlchappen onder derfelver ftadt gehorende, halden wy Ü Luyden genoech indachtich, ende derhalven alhier onnodich wyders te verhalen, und diewyle nu wy alnoch nyet vernhemen, wat by ULuyden daer inne gehandelt noch ons eenigen Inventaris van den golt ende filverwerk aengecomen, des men fich in aenfchouw des teegenwoirdiges noots gantz befrempt und yetz fyne Furftelycke Doorluchtigheid andermael aen ons lchryft und mit ernst beveelt allen moegelicken vliet aentowenden, om 't felve fonder vorder vertrek t'effeéhieeren, demnae ist dat wy U Luyden voorts op 't ernftelicxst ordonneren ende beveelen U Luyder Comisfie tn.le audtorizatie nae inbalt der voorfchreve onfer misfive fonder eenich Wi der vertreck alnoch te vollen trecken, woe die noot fulex  VADERLANDSCHE HISTORIE, 301 futcx vereyschr, ende fyner Furftelicke Doorluchtigheid ernfte rneynunge ende bevel is, funst ende by voirdere fuymenisfe van dyen gedencken wy ons teeens ziine FurftelicUe Doorluchtigheid nut U Luyden Tho veruedingen, daer nae ghy Luyden u moegen weeten to richten; myt bevelinge des Ataechtigen. Gefchreven to Arnhem den 1> Apnhs XV< LXXV11J. [onderjlondt.] Cantzler ende Raeden des Coninch in Gelderlant Verordent. \JVas geteekend.] T. Roos. [Het opfclmft was.] Den Erentfestten, Eerfamen und fromen Pelgrum van der Gruythuys Richter, voorts GerrittevanErckelentz Burgermeefter defer Stadt Arnhem, fampt Peteren van S'e Peeters Leengrither ende tweede Secretaris des Hoiffs van Gelderlandt , onfen befunderen gueden vrunden fampt ende befunder. N°. 153. Matthias by der Gracien Gods, Eertshertoge van Oiftenryck, Hertoge van Bourgoingnen , Gouuerneür ende Captn. Generaal. Ceer lieue ende beminde! Alfoe ons claechlick in alOderoetmoet te kennen gegeuen hefft Jooris Cramer, Loop-  3oa STUKKEN VOOR DE Coopraan vuyt Duytslandt binnen defer ftadt refiderende, hoe dat nyet teaenftaende dat wy V. Lieden by drie verfcheiden brieuen nae voergaende inf >rmatie op de gelegentheyt van de faken genomen, beuolen hebben, dat ghy luyden zyns remonitrantz vatt met goeden ende penningen, dat ghv ouer zekeren tytt aengehouden hebt hem wederomme li«udt leueren ende laeten volgen, tot noch toe des in gehree] dalers als Schenken Ruyteren vyttonchten verfpraecken, ende volgende die ordinantie des Ertz Hertzogen van Oeftenryck V. W. L ende Gft. verfchaffen ende betaalen follen vuyt Con: Matts: onfz aller Gndft. Heren domeynen voirtz opgebracht ende bv een anderen gemaakt follen worden. Ist demnae onfs auetlick begeren ende van wegen der Landtfehap ernst gefinnen, dat V: W: L. ende Geft. doch aenftundt (• foe verne fulex bouen vnfehoepnungh ende vuerficht alnoch nyet gefchiet:) die vurfz: reftiren* de penconghen opbrengen ende leueren daer zy gehoeren , dairmitt by gebrek van dien die waelfartt der Landtfchappen nyet verachten ende defer Landfchaps onderdanen ouertaegen werden, V. W. L. ende Gft. nvet verhaldende, dat, ïmfall by faulte van dien, defer Landtfchaps onderdanen (: als te beforgen ende vurhanden is) van de vurfz. Ruyteren ouertaegen als 1 dairdurch in verderfflicken fchaeden geraeden wurden * dat wy in nhamen obged. Landtfchappen nyet fulien moeaen vur by gaen fulcken fchaeden aen V; W; L. ende Geft. perfonen ende guederen to uerhaelen ende te eroeueren, dat hebben wy V: W: L: ende Gd. nvet fulien verhalden, diefeluige hier mitt dem Alm: in lanckwyliger gefundtheitt beuelende, Datum Nymegen onder derfeluer ftatt fecreet fegell, t welck wy vur ditmaell gebruiken, den V1J™ Apnlis Anno LXXVI1J. N°. 156. • Aen Cantzler ende Raeden in Gelderlandt» III. Deel. V Wer-  So6 STUKKEN VOORDE Werdige, Edle Erentueste, Hoichgelertte ende Erbar gunftigë Heren ende frunden! Een Eirfamb Raith der Statt Arnhem fchryfft aen ons aen V: W: L: ende Gft. nu verfcheidentlick aen gehalden toe hebben, die placaten toe doin publicieren van Don Johan ende fyne adherenten als vyanden te verclaeren ende dat uyt alfulcke refolutie, als by derfeluigen quartiers op ten 8en defes tot Apeldoern gegeuen. Énde dat V: W: L. ende Gft: oer L: ende Eerf: dairop vur antwortt gegeuen, wanneer Vwen W: L: ende Gft: by der Landtfchaps gedeputierden (: aan. gefien diefeluige dienthaluen aan die Hoefftfteden gefchreuen ende ghen anttwortt bekommen:) 't felue te doin operlacht wurde, als dan die vurfz : placaten toe doin publicieren, wellich nu befrembdt onfz nyet weinich dat V: W: L: ende Gft: onfe refolutie irstlich daer op forderen, ende nyet den beueell, Vwen W: L: ende Gft: durch Coh: Matts: onfs allergnedigfte Heren opten XI Decembris neestuergangen jaers LXX1J gegeuen, naegekommen fyn, gemerkt V: W : L: ende Gft: mennichfoldige verfcheidene placaten, der Landtfchappen fomwylen nyet feer forderlick wefende, fonder aduyfs offte refolutie, derfeluiger, offte deren Hoefftfteden yewerlt toegefinnen, hebben doen ende beuoelen to publicieren ende verkundegen, ende twyuelen alfoe nyet V: W: L: ende Gft. fulien den vuraangetogenen beueell nae, fich al noch wael weten to richten ende halden, Nyet to weinigerby brengeren defes fchriftlick antwortt begerende, wes V: W: L: ende Gft: hier inne toe doin gemeint, dair mitt wy dienthaluen hinforder ongemoleftiert blyuen, dat hebben wy V: W: L : ende Gft: nyet fulien verhalden, diefeluige hier mitt den Alm. in lanckwylig Regiment en gefundtheit beuelende. Datum Nymegen onder derfeluer Statt Secreett fegeii 't welck wy dit maell gebruyken den XIJen Aprilis Anno LXXV11J. No  VAöëRlandSchè historie; $j N°. 157. Edele Erentfeste Eirfame Voerfynige Heeren vnd gunftigë frunden! Na dat yck defen voerigen myhen brief wal drie daege toe geftecken by my gehadt vnd na eenen baden gewardt hadde om den auer té feinden. So ifs op huiden dato onderfchreuen tydong by den Staten angekommén dat Monfr. de la .Motte gewefene Artillery meifter van onfe voer verflaegen Leger vnd nu gouuernoer van Greuelingen in Westflanderen die felue ftadt van Greuelingen verraden vnd in handen van Don Johans volck gelevertt hebbe, detmathen dat eergisteren tegen den auent Monfr.deLicques vanï den voerfz. Don Johans wegen met düifent mans daer bynnen gelaten fyn folde, waer dürch (:tot onfer aller groet leetwefen:) geheel flanderen in groet bolost vnd onkoeften geraden wert. Dan ich haep fyn Alteze vnd zyn Ex^e foellen daer foe inne verllen, dat C:met der hulpe Gaedes) die faecke fo voel muegelick geremediert worde Twelcke ick V: Erf: vnd G i niet en heb koennen onuermeldetlaten, methbeuelong des AlroeChtigen die V. L. vnd G: lange tot walfarth des Vaederlandtz geluckfalich erhaldè. Date Antwerpen den XUJ. Aprilis Ao. 1578. [Daer ónder.'}. Ü. L- vnd G. in alles goetwiilige Cómpatfiot. (was get'.) Henrick van Steenbergen. , ich bid U. L. Erf: vnd G: willen myner doch gedencken vnd balde laten ontfetten achterfolgende het afgefcheit het fy dan met Monfr: Gelder ofte jernantz anders tot goetduncken des Quartiers fo ichhastthien weeken van hun gewest fyn &c: Begerende ffiet.V; L; vnd Erf: ih'y doch eeö we^nich willen met dëilerï  3o3 STUKKEN VOOR DE wat tydong daer fy van onfen nyen (ladthalder vnd andere gelegentheit &c : fulex te verfchul len foellen U: L: vnd Erf: my meer als oerbiedich fyn len, fal oech niet laten U: L: Erf: vnd G: van alles wesbeibnders hier gefchiet te aduerteeren. (V Opfchrift was.) Den Edlen Erentfesten Eerfamen vnd wyfen Heren, Burgemeifter Schepen vnd Raedt der Stadt Arnhem mvnen gunftigen Heeren vnd guede frunden. N'\ i 8. Erentuesten Eirfame Vurfichtige ende wyfe gunftigë guede vrunden! Wy ftellen in ghenentwyuell V: L: ende Eirfs: fulien alnoch in guede gedachtnufz hebben, wat hier bevoerens, om noch ennigevander Ritterfchappen C- als V: L: ende Eirf: doenmaels nae gehaldenen Quartiers dach toe fulien doin geantwort: ) ende ftedenvrunden desi'elvigen Quartiers hier toe fchicken (:gemerckt nymantz dan Johan Hackfortt tegenwoerdich, ende fyn L. van wegen des alingen Quartiers alleen die plaetz te vertreden (ich befweert fynden: ) van ons gefchreuen worden fbe auer durch nymantz, dan obgef: Hackfortt meer aangekommen, Begeren wy nochmaels V: L: ende Eirf: willen volaende des Landtfchaps affcheidt, den welcken V. L. ende Eirf: fonder onfe vermanunghe waell behoerden nae to kommen, noch einen van den Ritterfchappen behaluen (leden vrundt alhier by ons irst daechs ende aenftundt to erfchynen, fchicken ende verordnen dair mitt die gemeine Landtfchaps faicken toe beter affgeholpen moegen werden. Efs fyn defen morgen alhier aengekommen die Leutenant van Frederick van Weftrum ende etlicke anderen, van weegen der Gelderfcher Ruytteren toe ken-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 309 kennen geuende, dat die- drie maanden, die welcke fy aangenhomen , beltalt ende gefvvaeren , om kommen , ende dat fy in die vierde maandt vur etlicke daegen getreden waeren, dat fy oeck nyet meer dan eenen maent betalungh (:woe wael men innen vermoegh der beftellungh, gelaefft alle maendt toe fulien betaelen:) bekommen hedden, begerende die betalungh voirts toe hebben, ende foe men diefeluige langer in dienst begeerden, toe halden, wydere beftellungh toe geven, offte auer toe willen affdancken, foe hhu alhier gheen geit im furraht, oick nyet verftaen, dat wy die Ruytteren wydere beftellungh follen moegen geuen offte affdancken , fonder defer Landtfchaps vurweten, hebben wy 'tfelue V. L.endeEirf: nyet fulien onuermelt laeten, om ennige pennongen tot betalungh derfeluer optobrengen, ende ónfz deren gefüelen toeuerftendigen , offtraeq die Ruytteren langer in dienst behalden offte auer affdancken folie, dat erfordert die noet ende verfien wy ons alfoe tot V: L: ende Eirf: doch nyettemin bybrengerenfchriffeück antwortt begerende, ende V: L: ende Eirf; hiermitt dem Alm : in Ianckwylige gefundtheitt buier lende, Datum Nymegen onder derfeluer Itatt fecreet fegell, 't welck wy ditmaele gebruicken den XXVen Aprilis Anno LXXV1IJ. Daar onder.) Anwefende Gedeputeerden der Landtfchappen Gelre jets binnen Nymegen. Poli data. Wyders foe dervyandt binnen Deuenter liggende, fich foe trotz ende vyandtlick tegens die vnfere ver. thoent, men oick wenich fpueren ende vernhemen kan, als fy luyden oick grundtlicken nyet bewiefen , dat die Burgeren dairfelffs dem vyandt begeren quyt to wefen, Befrernbdt onfs nyet wenich dat men nyet meer trachtet om die Brugge vur die Itatt affto branV 3 den,  STUKKEN VQOR DE den, ende alfoe id nriddell to benhemen, dat in offte yüyttér ftatt nyet meer kunde gebracht werden » Énde foe fich V. L. ende Eirf: befweerden fulx aen dié handt' to nhemen verfteet men, dat binnen Arnhem waell ennjge daer toe bequeem fynde, to krygen follen fyn, die 't felue om eenen redelicken pénninck mit toe doin ende fulx der foidaten aldaer liggende lullen in Jt werck ftellen ende foll fulex nu mittdefen wasfenden water waell bequeemelicken gefchieden kunnen !, dan foe lange fulex nyet gefchiet, bedunckt ons Öat alie kosten foe ander knechten als anders gelacht vergeefBicken gedaan fyn follen, daerom V.L. en Eirfz: daer aen verraaenende. 1 Alfoe ons , als V: L: ende Eirf: bewust, by der Landtfehap op erlacht die Rekenongh der hondert duifeht dair: Ruyttergeltz, eride die lestetweemaell hondert duiferit gin: to uerhoeren, begeren wy V.L. ènde Eirf: alle derfeluige quartiers ontfangeren, aenftundt Of°e yerne'ftilcx noch nyèt gefchiet is:) vur fich befcheiden, die reckenongh verhoeren, en ons jrst daechs ouerfchickeh, die to vifiteren volgende pbgem: Landtdachs afffcheidu f_'/ Opfcript «.] Den Erentuesten , Eirfamen, Vurfichtigen ende wyfeti Ritterfchappen des Arnhemfchen quartiers fampt Èurgemeifteren Schepen ende Raidt der ftatt Arnhem vnferen gunftigen gueden frunden, fampt ende bedonder. Johan Graue zu Nafiaw Catzennel• 'lenbogen Vianden vnnd Djét§ Herr' zu Beylftein. ynn-  VADERLANDSCHE HISTORIE. str Vnnfern gunftigen grufz vnnd gemeinteni willen zu uor. Edele Ehrentueste auch Hoichgelarte Erbare vnd weyfe Liebe befondere vnnd guthe gonner! wir haben ewer fchreiben von dato den XXI hums ontfangen vnnd dair aufs ewer begheren, das wir ons (in anfehongh das man nach onfer ankunfft im furftendom Geldernn vnd Grauefchap Zutphen ein groifs verlangen traghe; naher Antorff, vnnd da von dannen zu euch begeben vnnd dafelbst mit hulff des Alm. aller hant nooitwendige aintteilongh machen , helften wollen, verftanden, vnnd thun insanfengklichgegeneuch der guther zuneigongh, er zeigter Ehre, vntidbeichenen guitwilligen erpietens, gunstlich bedancken, wollen auch hin wederumb euch, womit wir konnen in allen guthen iederzeit willich vnnd gerne erkennen , vnnd befchulden. t , So vill aber die begerte ainkunfft belanget mogen wir euch nicht verhalten, das wir in onferen abreyfenn von Antorff, gentzlich gemeindt gewefen, dair auff auch alfo von dem Hern Printzen onfernn ablcheit eenhomen, in kurtzen vnnd auffs ehist mueghch, da méde weder zu erfcheinen, vnnd alfo myt onfer einftellongh zum weinigiften vnfern guthen willenn, denn wir zu diefen Landen tragen, da wir je funften im werek vnnd mit der thatt , noch zurzeyt ment viell thun konten, zu erweifen, weill ihr ons aber hier zwisfehenn nicht allein die zu Arnhem ergangne wahll zu fchriebenn, vnnd euwerer deputiertenn ankunttt alhie zu erwarten beghert habt, fonder auch nach der handt, Als der Durchluchtigist Hoichgeborn furst vnnd Herr, Heer Mathias Erts Hertzogh zu Oeftenreich onfer genedigfter Herr ahn ons genedigst beghert, das wir ons baldt hinab verfuigen woltenn (: wie in gleichen dae auch von dem Hern Printzen gefchehenti:) fich zu getragenn, das Hertzoch Enchs Knechsuolck anffezogenn, vnnd ons von onderfchiedtlichen orthenn hohen vnnd niederen ftantz perfonen, vielfaltige warnongen zu kommen, das folch kriechsuolckdurchonfer gepieth feinen zugh zu nhemen, vnnd dasfelbige zu brandtfehathenn vnnd zu pionderen gemeint lie , V 4 a's  3ï2 STUKKEN VOOR DE als hat es fich bifs dahero myt onfemn hinabreyfen fc, iangh verweylett. Wan wir es dan auch darfur geachtet, da wirfchoin ietzonder hinaberkommen wurden, das fich als dann, niet woll gebueren wolte, noch wir auch gelegenheit haben konten, ons by denn geferlichen forgfame leuff■ ten aus denfelbenn Landen in kurtzen wiederumb zu begeben. Damyt wir dan gleichwoll etlicher maisfen onfere fachenn diefer orth bey ietzigen gefwinden zeytenn nahe noitdurfft beftellenn, vnnd alfo. anordnen mogen, auff das wir fo viell da mehr mit guthen gewisien vnnd Ehren hiervondannen abziehen, vnd ons in de Nederlanden verfuegen moghen. Als haben wir fur vier wochen onferer diener eynen hin under abgefertiget, bey dem Hern Printzen vnnd funften zu uernhemen wair nach wir ons ongeferlich , diefer orth zu richten. So baldt nhun derfelbich ar.kompt, wie wir dan feiner albereyt etliehe taghe gewertich gewefen, vnnd noch alleftondt erwarten, feindt wir bedacht, ons fo baldt wir vmmer konnen , da nieden wieder einzuftellenn, was wir dan befinden werdenn, das ons mueglich fein wirdt, vnnd vAx myt gewisfenn vnnd Ehrenn , wie auch ohne verfaumnis vnnd verderbongh onferer von Godt befolener lande vnnd leuthe, Ehegemails vnnd kinder (dair auff wir gleichwoll billich auch zu fehen:) thun konnen , da moghet ihrs gewislich da. fur haltenn, das wir nicht allein keinen vleifs muhe vnnd arbeyt, fonder auch, onferLiebvnnd Lebennicht fpaerenn, vnnd geliebts Godt zum wenigden alfo erzeügenn wollenn, damyt man dair aufs zu fpueren, das es ahnn onfemn guthen willen nicht erfinden thue. Wolten wir euch hinweder gunftiger wolmeinongh nicht pergenn, vnnd feindt euch mit gneigten willen vnnd allenn guthen ieder zeyt wolgewoghen, Datum Dillenburgh den a8 Aprilis Ao. 78. [Onderfchr:] E: guther gunner, Johan Graiff zu Nasfauvv Catzenel^nbpgen.  VADERLANDSCHE HISTORIE, 313 Post Scripta. Auch Edle Ehrentueste Hoichgelarte Erbare vnnd weife Liebe befondere vnnd guthegonnere, Als wir ebenn in verfertigongh diefes fchreibens gewefenn, fo ist obgemelter diener, by ons ankommen, vnnd hat ons uber zuuerficht vnd ihrerFurstl. Durchl. wie auch Heren Printzen gar keine Refolution vnnd ander befcheidt nicht bracht, dan des wironsonuerzuchlichen hin aben verruigen foltenn, ob ons nhun woll nicht weinich befwerlich ist, alfo auff ein ongewisfes hie von dannen abzuziehenn, vnnd onfer Landt vnnd Leuthe, ohne gewisfe ordnongh onferer Regierongh zu innderlaesfen, da myt aber ahn ons ie nichts ermanfile fo wollen wir ons, vermittelsGotlichergnaden, fo baldt wir immer konnen, alhier auff machen, vnd zu Hoichst ynd Hoichermelten Hernn Ertz Hertzog vnnd Printzen ons verfuigen, Datum ut in Litéris. [d'Opfchrift zvas.] Denn Edlenn Ehrentuestenn, auch Hoichgelarten Erbarenn vnnd weyfenn onlérn lieben belönderen vnnd authen gonneren, Gedeputierden der Banner Heren Ritterfchafften vnnd ftetten des Furftendoms bynnen Nymegen verfamlet. N°. 160. Informatie genomen by myn Heer den fchoutes der Rat van Mechelen, Jonckheer famuell van Alueringen Heer van Hoffweghen, tenn bywefenn van Jonckher Phls: Doublet, Co: Ma: ende Jonckheer van Gottingines ende Jan van Eynden SchepeY 5 nen,  314 STUKKEN VOOR DE nen, myt Jonckheer Niclaes van der Laen, gefworne , all wethouders der vurfs : ftede , op denn perfoin hierinne befchreuenn, geuangene ende gebrocht van buyten defer vurfz: ftede, op heden denn laetften Aprilis XVc ende acht eh zouentich. Gatze piersma geborennby ftauerenoutomtrintXXlJ. Jaeren onlancx gedient hebbende onder den Capitein Johan van Matenesfe, tot Leuwarden den tyt van negen mainden geduirende, op de pynbanckliggende, geuraicht hoehy is gecommen aen feeckeren brieff die inn fynen raantell was genayt, Seght dat hy hem was gegeuen, tot Utrecht, by einen man met eenen platten nuefe, fonder fynen nhaem te weten, offt denfeluen ennichfins te kennen, ende facht dat hij van intentie was om den brieff te dragen tot Louenn tenn Huyfe van Lambert de bode, verclaerende dat hem de man die hem den brieff gegeuen hadde, eenen haluen dailder hadde gegeuen, ende dat hem denn vurfz. man geloefft hedde, dat hy hem noch foude eenen beteren drinckpenningk geuen als hy denn brieff foude befchickt hebben, Geuraicht wair hy denn man foude vinden, feght in Utrecht in 't bonte peirdt, Geuraicht wat hy to Louenn ginck maicken, off hy niet en was van fin te gain dienen Don Johan, feght nein, feggende dat hy er geenfins van alfulcken fynn en is, duerdien dat hy dierfte is geweest, die de RaitsheerDell voille in Vrieslandtgeuangenhefft, Geuraicht wannheer finen gefelle die met hemgeuangen is, by hem is kommen, feght gister aeuent hem geuonden te hebbenn hier indecrone, gevraecht hoe dat hy genaempt is, feght Lazar Janffs geboren van Bolsweerdt, ende feght dat finen gefell hem foude gefeit hebbenn, dat hy was van intentie te gain nair Leeuw, Geuraicht wair toe dat hy van den daghe wilde duert water fwemmen, feght om te gain nair Louenn , ende verclairt dat hem fin vurfz: medegefell dair toe hadde geraeden, Geuraecht wat hy tot Lo-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 315 uen wilde gain maicken, feght dat hem den viandt dair toe hadde gebrocht, fonder dat hy tot Louen iet zonderlings wist te doine. De post nair veell diuerfche tormenten ende van de pynbanck wefende, feght 't nairvolgende, In den ierften, dat den brieff hem gegeuen is, by einen genuympt Pelgrum Indyck edelman , fonder te weten wair dat hy woinhafftich is, mair feght dat fin huysfr. woindt te Leeuwarden, feggende dat hem dien brieff is gegeuen geweest to Utrecht, om denfeluen tot Louen te geuen ain Lambrecht den Bodt, den welcken hy verclairt onlancx geweest te hebbenn inn Vrieslandt, Geuraicht off hy niet en was van intentie, te gain dienen Don Johan, feght nair vele ende diuerfche verthyenisfen, jae, ende dat hy te Louen finde, me» vrouw de Billy foude gefeit hebben, datter alle de Raidtsheren van Vrieslandt geuangen fynn ende namentlicken Dell Vaille, den welcken hydeponent verclairt felffs geuangen gehadt te hebben, Seght vorts dat de vurfz: Pelgrum hem den brieff hadde gegeuen, verclairt oick dat den vurfz: Pelgrum hem geraeden helft, te kommen nair Louen, om aldair te dienen Don Johan, ende hem gefeidt, dat hy foude hebben goit Traótament, 't welck hy fecht geweest te fine d'oirfaeke dat hy nair Louen, meinden te gain , gemerckt dat hy deponent in Vrieslandt gedient hebbende onder den Capitein Jan van Matenesfe de Wyksma, aldair fo cleintraftamenthadde dat hy niet well dén kost touvercomen, deur dien hy mair en won XL. gulden. Item feght dat de vurfz. Pelgrum hem in zeekere Herberge foudë verwillicht hebbenn, dair hy hadde gedroncken genaempt het Bonte peirdt, om defen brieff te dragen nair Louenn , mair feght dat hem den brieff is gegeuen gewest naeder handt zoe hy den vurfz: Pelgrum op ftraet te gemote quam, Verclairt dat de vurfz: Pelgrum is voirfluchtich uth frieslandt. Geuraicht wat het was dat hy te Louenn foude breeder cdmmunicieren met Mevrouwe van Billy feght V 5 an-  3i6 STUKKEN VOOR DE anders niet (dan dat hy hair feggen foude datter all qualick ginck in Vrieslandt, gemerckt dat alle die Raidtslieden dair geuangen werden, ende oick teverclerenn, ain menvrouwe Billy dat Pelgrum om haeren will oick voirfluchtich ende ballinck is, vth Vrieslandt. Geuraicht off Matenesfe eghein Correspondentie en heffe mit den vurfz: Pelgrum, off myt hem deponent, feght, nein, Verclairdt dat Pelgrum groit Vriendt is geweest mit die Heer van Billy, ende verclairt vorts dat Pelgrum hem hadde belast te feggen ain Mevrouwe de Billy ende hairen man dat hy gereit was hem t'employeren om hem dienst te doin, inn all 't gene hem foude mogelick wefenn, Onderfchr: gecollationiert, tegensdfonginale minute , ende bevonden accordierende bymy Secretaris der Statt van Mechelen, [was get.] ..... N°. 161. Op ten tweeden dach van May Anno XVc LXXVIIJ. So is by my als fchoutet defer Stat van Mechelenn, ter prefentie van min Heer deon Griffier Mr: GuellaimMarthinider Stat van Antwerpen op Nieuwes geexaminiert, denn perfoin van Gaü tze Piersma , de welcke verclairt helft t geene des ende alfo hier nair volght. Gatze Piersma geboren van Colderwolde, in Vrieslandt helft gewillichlichen verclairt ter prefentie van Jat ques firek clerck van den voirn. minen Here den fchoutet, niet anders noch particuliers te wetene, be- tref«  VADERLANDSCHE HISTORIE. 317 treffende de gemeine faicke, dan dat zeeker Edelman genaempt Hinckardt gewoindt hebbende tot Groeningen well gefet, ein Houdt lang man van redelicken ouderdom, hem hefft gefuicht myt fchencken Ruyteren, de welcke guede Correspondentie ende verftandt foude' houdenn met Billy, ende dat all volgende, 't gene hem Pelgrum lndick verclairt hefft, hebbende oick de vurfz: Hinckart, eenen Neue genaempt Hemardt, dienende onder Hierges, verclairt mede, dat de vurfz; Pelgrum is fugitiff mit de grote fufpice, die men ouer hem is hebbende correspondentie met ^Verclairt oick mede dat de voirn. Pelgrum heffe gefeght, dat Hinckart vurfz: zeecker Edelman gerecommendeert hefft ain Mevrouw Billy» feyt mededat de vurfz; Pelgrum in meinonge was te trecken nair Horne, in Hollandt, inn feekerDorpgenaimptbroucxhauen om aldair te verwachten, fin Huisfr. om hairte fprekenn , ende dat de vurfz: Pelgrum es oir fake dat hy herwardts ouer es gecomen om nair Don Johan te trecken, ende hem in dienst te begeuen. Ende was onderteyekendt Gatze Piersma, onderfz: gecollationiert defe mit de principale gewillige Confesfie, ende onderteikent als bouen, beuonden concordierende by my als Clercq. (was get.) J. Smet. N°. 162. Wy Richter Burgermrn: Schepenen ende Rbaitt, fampt Gemeine Burgeren ende Ingefetenen defer ftatt Arnhem, belouen ende fweren den inhaldt defes afgelefenen placaets nha to kommen ende t aJiteruolgen, vnd demnha Con. Ma. onfen allergen: heren,  3i8 STUKKEN VOOR Ï3Ë ren, vnd den durchluchtichften, hoichgeboren furften vnd hern Matthiaa Eertz Hertougen van Oiftenrich, als Gouuerneur Generael auer hoichstgedachter Ma. Erffnederlanden, oeck Cantzler vnd Rhaeden in plaetz hoichstberumpter Ma. guet, getrouw vnd der gebuer, gehoerfam tho zyn, güede correspondentie myt wel gemelten Heer Cantzler ende Raeden tho halden, vnd van oer W. L.endeG. vnd malcanderen nyt tho fulien fcheiden off affwycken, dan ein. drechtlicken gelicklick ende gefaméhder hand totbehoeff hoichst gedachter Co. Ma. des ftatt Arnhem tegen alle derfeluer Statt ende Vaderlandts vianden ^ die de felve ftatt aenvallen, oeuerrumpelen ende öüerweldigen muchten willen tho bewaeren, ende eintlick myt ein anderen to heffen ende to leggen by vnfert reden, lyff goet ende bloet op tho fetten, vnd by den anderen tho leuen ende to fterUen. Soe help onsf Godt, ende alle fyne heiligen. Defe Eedt is gedaen den 4 May 78. N°. 163. Wy Deken ende Capittellhern der collegiate kercke van fant Walburgen bynnen Arnhem fampt vicarien derfeluer kercken gelaven ende fweren den inhalt des op huyden afgelefenen p'acaetenha tho komen ende t'achtervolgen tot hanthauongh der Cathölifcher Roomfche Religion ende gemeinen rusten. Vnd dem nha Co: Ma: onfen aller genedichften hern, ende die Durchluchticheit des Eertzhertougen vanOeftenrichGouuerneur endeCapitein Generael auer hoicstgedachter Ma. Erfnederlanden oeck Cantzler ende Rhaden in plaetz hoichstberumpter Ma, voert Richter Burgermeilteren Schepenen ende Raitt der Statt Arnhem der geboer nha guet getrouw j ende gehoerfam tho zyn ende guede correspondentie myt welgemelten Hern Cantzler ende Raeden Richter Burgermeifteren Sche- pé-  VADERLANDSCHE HISTORIÉ. 319 penen ende Rhaitt der ftadt Arnhem vnd gemeinet burgeren der felver ftatt tho halden, ende van malcanderen nyet tho fulien fcheiden ende affwycken, dan eindrechtelicken gelickelick endegefamender handt tot behoiff Co. Ma. defe ftatt Arnnera tegen alle derfeluer Statt ende des vaderlandtz vianden, die die felue Statt anuellen overrumpelen ende ouerweldigen muchten willen , tho bewaeren ende eintlick mit ein anderen tho heffen ende to leggen by vnfen Eeden lyff guet ende bloet opthofetten, ende by den anderen tho leven ende tho fteruen. So help onff Godt9 ende alle fyne Heiligen. Defen Eed is den 4 May gedaen 78. N°. 164. Den Eed die de Raden gedaen hebbert. Wy Cantzler ende Raeden vnd eerfte vnd anderen van de Camere van de Rekenynge des Conincx onfes allergenedichften heeren in ziner Ma, Furftendomme van Gelre vnd Graefffchappen van Zutphen verordent. Geloeuen ende zweren den inhalt der itz verlefener ordonnantie ende nieuw declaratie zyner Ma., op te onderhoudenisfe van de Pacificatie van Gent (daer op getoicnt 10e itz vuergeieienj naetek-ommen vnd achteruolgen, vnd daerenteyndens heeft berumpter Co. Ma. onfes aldergen: Heeren, vnd den durchluchtigen hoechgeboeren Furften ende Heeren Mathysf Eertshertogen van Oeftenrick , als Gouuerneur Generael, ouer defe fine Ma. Erffnederlanden, in ftatt derfeluer Ma. guet getrouw ende der gebuernae gehoerzam te zyn, vnd daer beneffens den Richter, Burgermeifteren, Schepenen vnd Raidt, fampt burgeren ende ingefetenen defer ftadt Arnhem, foe wel geestelycken, als wertlicken toe allen thiden mit Raidt ende daet by, ende vuerftendich te zyn, mit oerr Erf: ende  5i2ó STUKKEN VOOR DE "de hun goede correspondentie toe halden, vnd van denfeluen vnd malkanderen niet te fulien feheyden off affwycken, dan eendrechtlick gelyklik endegefaemenderhant tot behouff hoechstgedachter-Co Ma. dele ftadt Arnhem tegen alle derfeluer ftadt ende des vaderlantz vianden, ende die defelue ftadt auervallen auerrompelen ende ouerweldigen muchten wyllen, te bewairen, ende eyntlick mit eyn anderen toe heffen ende toeleggen by onfen Eede, lyff, goet, endebloet oote fetten, vnd bi den anderen te leven ende toe fteruen. Soe helpt ons Godt, ende alle fine Heyhgen. Deferr*Eedt hebben die Heeren Cantzler ende Raeden in by wefen der femptlichen Raidt, die Gyldemeefteren, Hopluyden ende gemeyntzluyden gedaen die VI. May. Soe die Hern Cantzler ende Raeden nyt fiaen tot gebieden defer ftatt, ende desfalsnyet conftringiert kunnen werden in der monflerungb den eedt to doen, finden oer Erft: guet, dat oer W. E. L. ende G. den Eedt op ter Cantzelriendoen , achtervolgenden oere prefentatie , tben verfueck ende m bywelen oerer Erf: ende Gyldemeifteren. Vnd foe dan hier bene fent noch eimige gehtliche offwertliche, totter wachter lehoericb , der oer en Eedt nyet gedaen, fal ein Erfamen Rhaitt d efelue daertoe halden, dat fy fich (ein jeder nae fyn quaVeit~) daerinne der geboer fchicken. ^«eVzel m een gelyktydig los blad, 't geen ter Secretarie van Arnhem berust. N°. 165. Edele Erentueste, groifs gunflige Heren ende goede frunden I Wy fenden U. L. hier by uerwairt zeeckere befloten misfiuen, wairby yerfocht worden, bv de Lantfcap aldair by Capitale Impofitie ofte andLfins opgeb?acht te fulien werden, by forme van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 3&1 Leninge de fomme van viftich dufent Carolus guldens vnd woewail wy der Lantfchap befwairnisfen, lasten ende armoet in 't lange ende breet te kennen gegeuen hebben nochtans fulex niet kunnen beletten feggende dat alfulcke penningen van de generale middelen wederom gerellitueert fulien werden, ende dat d'zelue vyfftich dufent Carolus gulden hier beuorens by de Lantfcap bewillicht, en de procuratie omme d'lelue te lichten ouer gefonden, dair op die Gedeputierden alhier geen geit hadden connen becommen, ende dat ten refpefite van den hogen nooth dair ain genoech het gehele weluaren des Vaderlantz gelegen geen excufatie behoirde geadmittiert te worden foe veele die Licenten belangen doet, hebben tot dien einde Requeste geprafentert, Ende is geordonniert datennige Commisfarisfen zolden worden committiertomme van wegen der Staten Generaal op te Licenten te communicieren ende voirtz abfolute bewilligonge der Generale middelen (:fulx diefelue in anderen Prouincien aingenoemmen O the proponyren, 't welck ons dunckt (: onder correétie:) dat men feer qwelck fulien kunnen ontgaen, aingemerkt die grote goitvvillicheit van allen anderen Prouincien, d welke boven die generale middelen opbrengende zeer grote notablen fom^ men, ons dagelicx obyicieren onfetracheitende quaetwillicheit tot beforderinge der gemeiner faicke. Ende dat wy nieten betrachten, dat andere Prouincien den Crich genoch allien fultineren dat ons dan bezwarlick om hoiren, ende tebeforgen, dair men niet meer totte gemeine faicke folden willen doin (; alz tot noch toe gefchiet:) dat idt furftendom Gelre, en de Graeff fchap Zutphen van de andere Prouincien zolden affgefneden ende ten besten gegeuen worden , gelick Joachim van Liere brenger defes V.L. ende gunst, breder muntlick fal verhalen, Bidden derhaluen feer dienstlick V. L. defe faecke met vuiterften ernst ter harten nemen, ende ainflont willen doen effeeïuirea en dat die van der Lantfcap by der Ehere mogen bliuen, ende niet en fallen in ein Ir.conuenient 't welcke gemenget zolde fin met vuiterfie verderlfenisfe van defelue Lantfcap, III. Deel, X Wy  322 STUKKEN VOOR DE Wy fin by de Ex«e des Prircen van Oraengien geadueniert datter dry dufent viff* hondert zwairte Ruiters voir handen fin, commende tot dienst van de Staten, ende dat dezelue, in drien deelen verdeilt folden worden, omme gemonftert te worden, nementlick eindeel tot Eken, eindeel in die Graefffcap van megen, ende eendeel op te mouwricker heyde, fine Ex<-ie begerende V: L: ende gunst: dairuan te verftendigen ten einde dat in de ftat van Nyemegen prouifie van hauer gemaekt mach worden, dat menxrick die gereede penningen, d'welcke aldair by der Lantfchap opgebracht foiden werden, tegens den dach van de mqnfteronge (:dwelke den X*11 defes fal fin:) veerdich folden geholden werden, Het Chrichzvokk van Don Johan is hetmeerendeel alnoch omtrent Philippeuille, fin perfoen is getaegen nae Naemen, vnde heft die Excellentie des Heren Princen ons gefacht, dat fine Ex«e vuit allen advertencien dTelue gedain, niet anders connenvernemen, dan dat Don Jan ende fin adherenten verftaen hebbende het fuccours ende Crichzuolck zoe t'perde alz to voeth, voirhanden finde, ende dat fin aenflaegen ende verraderyen miraculeufelick to Maftricht ende op andere plaitzen, ain den dach gecommen, gantz fin fierplex, fulx dat fine Excie veihoept dair men Don ohan met ernst aingryften dat men die fteden by hem geoccupeert in geringen dagen fulien wederom reoccupieren, ende eynen corten Crich maecken. Wekker geftalt die Hartoch van Alencon Broder van den Coninck van Vranckrick met vier ofte viff dufent haeckfchutten in Hennegouwen aingecommen tot dienst van de Staten, wie oick die faicke metten Hertoch Cafimir, ende den handel oder communicatie toe Woerms fich toedraeght, ende wes denfeluen ain cleeft fal opgemelte Liere V. L. ende gunft. dair nae alle gekgentheit ertellen , die de Copien van die Briuen , defen aingainde ain ftaten alhier gefchreuen communiciren. Wy hebben oick voir etlicke dagen Hochgedachte Princen aingefprocken, omme eintlick to mogen weten, wat wy oi;s tot die aincompfte van Graeff Johan van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 323 van Nasfow hedden te verfien , dairop fine Ex^ ons geantwordt, huiden oder morgen fcriuen van Graeff johan to verwachten, ende ons dair van te zullen verftendighen, wairuan wy verwitticht finde , fulien in aller yle V. L. ende gunfte voirtain dair uan deel hafttich maecken, vnd doinde hiermede onfe dienstlicke erbiedong beuelen defelue in fchutz ende fcherm des Almechtigen, vith Antwerpen den Vlijen May Ao. 1578. (Daer onder.) V. L. ende G. dienstwillige. (getekend. Fred: van Boeymer. Henrick van Steenbergen. (In margine.) Ain die Gedeputierden der Lantfcap. N°. 165. Ehrenueste Erfame, Vurfichtige, ende wiefe gunftigë guede frundenn ! So die dagelixfche fuirfallende befwernisfenn die ainkompst onfes Erwelten G: Heren Statholders woe langher woe mehr erheisfchende fynn, hebben wy voir guet ende hoichnodich geuonden volgende V. L. ende Erf: fchrieuens, ainftondt ennighe an den wail gebornn Heren, Heren Johann Grauen tot Nasfaw Catzennellenbogen onfen wailgemelten Erwelten Heren Statholder in nhamen defer Landtfchappen, afftoferdigen fin G: to befuicken ende derfeluiger ainkompst ende gegenwordicheyt to forderen, dair toe wy dan albereit eynen van die X 2 Rid-  3H STUKKEN VOOR DE Ridderfchappen Gedeputiert, om fich op neest commenden Donnersdach des aeuents bynnenn s Herrenberch to verruigen, ende diereyfe des anderen daichs to continuieren. So nu V. L. end Erf: ons by brengeren defes, welcken diefeluige dair toe deputierd verftendigen om die Inftruction mede dair op to mo? «en inftellenn, ende muften U. L. ende Erf. denfeluigen ordonieren, om fich op neestcommenden dondersdach als vurgem: des auents binnen s Herenberch mede finden te laeten , ten einde als bouen, dat hebben wv V. L. ende Erfs: niet fulien verhalden derfeluer weder befchreuen Andtwordt by brengeren begheren, myt beuelongh des Alm: Datum Nymegen onder der Landtfchappen feegell den X<=" May Anno LXXV1IJ. Daer onder.") Der Bannerheren Ridderfchappen ende Stedenn des Furftendoms Gelre ainwefende verordente, ietz binnen Nymegen. Post datum. Als wy defenn brieft" verflotenn is wailermeltes He< ren Statholders Secretarius hier ainkommen ons van wegen finer G. vermeldende das fy in kurtzen dagen hier by ons te kommen furhebbens, derhaluen wy onnodich achten, ennige deputierden finer G; onder oghenn, to fchickenn,fonderdenfelbenhier toverwairtenn dat wy V. L. ende Ërfs. tho gueder meinongh vnnd' tydongh niet hebben mogen verhalden. Datum vt in Literis. , (Jt Opfcbrift was.) Denn Ehrentuesten Erfamen Vurfichtigen ende Wiefenn, Burgermeyfteren Schepenn ende Raith der Statt Arnhem onfenn befonderen gueden frunden. No.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 325 N°. 166. Mathias par la grace de Dieu Archi« duc d'Auftrice duc de Burgne etc. Gouuerneur & Capne General. nprefchiers & bien améz ! Comme pour exculer L'ul-*- terieure defpence pour dl'entretementdesOfficiers ayans efté commis au faict de laudition des comptes des confiscations pasfeés enfemble ne laifter d'auantai ■ ge diftraire les fuppoften des chambres des comptes ordinaires,auecq certain aultresbonnes confiderations, Ion ait n'aguerres aduifé & refolu de faire cellér la dite negociation & fuyuant ce renvoyér tous les comptes concernans icelles confiscations esdiös chambres des comptes de fa Mat: pardeca Refpeciiuement que appertiendroit, auecq tous les acquictz, papiers, enfeignemens &!etraiges Renduz & exhibez a la veriflication d iceulx comptes le tout fuyuant 1 aduertence que ceulx des finances de fa dicte Mate. en ont faicte aux euocquez & aultres officiers ordonnez a laudition de ceulx comptes IrêsduXXIX. de Januier dernier a ceste caufe & defirant que la dicte Refolution foit effectue incontinent, vous auons bien vol u vous ordonnerparlaprefenteque ayez a Recepuoir des mains de 1'auditeur Thiery de bueren naguerres vng des Euocques.^ Tous les comptes acquidtz papiers & le raiges concernans icelles confiscations foubz les deftricb de Voftre chambre, les faifant mectre en bon ordre & deue garde , felon que ce faict & vfe de ceulx du demaine procedant en oultre fuccesfiuement auecq fadjoinction de ceulx qui mieulx vacquer y pourront a 1 audition Examination & cloture des dis comptes Reitant encoires a oyr jusques & comprins la St: Johan XVc foixante feize terme limité par la pacification de Gand enfemble aufiy de auecq ledict van bueren purger liquider & vuyder au grand bureau tous leurs X 3 dif.  32ó STUKKEN VOOR DE difficultez qui fe Rerefenteront fur iceulx comptes ou fur ceulx ja oyz etnon encoires purgez auecq tout ce qu'en depende, le tout fuyuant les termes & contenue des aries de la dicte pacification la quelles pour en eest en droicf. feruir d'inftruclion y vfant an furplus de toute la plus grande diligence poffible affin que bientost Ion enpuilfe auoir vne fin & fcauoir le cler que y demeurera duquel cler advertirez fil a til le treforier de lespargne de fa rVlate affin de le faire leuer & en vfer felon la charge que en a vous auétorifant a tant ce que deflus par cestes &joindtement vous enyoyant certain quohier contenant particuliere & diftincbe declaration des officiers comptables enfembles des comptes par eulx Renduz & encoires a Rendre foubz Vre diftriftt affin de vous Regler felon Icell.& les femondre a la Redition de leurs comptes quil appertiendra Atant trefchiers & bien amez noltre fr. Dieu vous ait en garde d'Anuers le XV len jour de May Ï578. [was Onderteekent.] M a t h 1 a s, [ende wat legerl\ S t e r c k e. [Het opgefebryft e/Ioit.] A noz trefchiers & bien amez les premier Mr. 5c gens de la chambre des Comptes du Roy enGueldres. N°. 167. Dye fumme van articulen geproponirt aen dye Heren Staten Geneueraels van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 337 van Neederlanden uit naem und van wegen der Koninggynne van Engelandt Ambasfadeur reliderende & ordinaris wefende yn defe vurfr. Landen den 20 May 1578. 1. "P\at myn Heeren Staten gelyeven fall doen tho -L'holden dye Ambafiedeurs hoer obligatioen', yn forme als myt hoer gecommuniciert is van dye twintich dufent pont fterlincks, welke hoer Majefteit nu hoer gelevert heeft, und oeck thoe freden fyn. Dat dye fomma van 20 dufent pont lïerlincks fulien weder betaeld werden van fulcke penningen dye yrst gelevert fulien warden op dye obligationen van hoer Majefteit, van welcke fynnen Commisfarien Gilpen, be foengyerende nu yn Dutslant. 2. Dat dye vurfr. fomma fall geimployrt werden voer dye betaelung van Hartog Cafimir und fyn gewalt und geconfignirt onder ander in fyn handen, om thoe doen avancieren und thoe haesten dye gewalt van lyn Furftelicke genade. 3. Dat dye Heeren Staeten fich obligiren fulien nyet yn thoe gaen off ihoe tractieren yn comraunicatioen van frede, furfeanfy van wapenen, ofte andere ennige Capittelen aengaende defe Kricht, funderconfent und advis van Hartoch Casmir und oeck yn alle andere refpecten fulien fy acceptiren unde traétieren defen Hartoch off hy waer een Prince van Engelandt, Leutenant van hoer Majefteit, und dye Marquis van Havere van wegen der Staeten, welcke punft begint Praffedr.: & generalis militum trans: mitten doende und daeromme dat defe vurfr. Hartoch principalick fich heeft begeeven dorrich inftance van hoer Majefteit yn defe krich. 4. Dat dye Heeren Staten aflaeten fulien forder thoe procediereH yn dye negotiation off tradtieronge begonnen myt Monfeur le Duc d'Alencon off myt fynen Ambafcedurs und Gedepurirden terwile und foe lang tot dye komst van ennige Heeren van qualityt, welcke hoer Majefteit kortelick hyr fall feynden. 5. Dat dye Heeren Staten fulien maintinieren und X 4 hol-  3a8 STUKKEN VOOR DE holden alle articulen concernierende dye fruntfchap und goede Correspondence tusfchen Hoer Majefteit und het felvige dat gefchreven is yn dye Capitulatioen gemaeckt tusfchen Haer Majefteyt, und vurfr. Marquis van weegen der Staten. 6. Daer beneven dat dye Staten fulien doen leeveren aen dye vurfr. Ambafcedeurs als hy het hem fall afforderen obligatioenen van Steeden particuliers al foedanige nomminieren fal voer dye verfekerfte affeuranfy van hoer Majefteit, foe wael voer dye twintich dufent pont fterlincks nu prafent gefunden, als voer alle andere fummen dye gelünden und gelevert werden tot al foedanige contract, wye baven verhaelt. Ten lesten dat dye Heeren Staten fulien defroyejen und rembourfieren off betaelen dye penningen dye geynployrt fulien warden doer dye transportatioen der vurfr. fumma van geit, aen den felleften dye daer aff befeel fal hebben. N'1. 16*8. Achtervolgende zeeckere twee misfivenby myn Hee-. ren die Cantzeler ende andere Raeden 'sKonyncx in den Furftendom Gelre ende Graeflchap Zutphen Verordent d'eene van date feventyenden marty XVc acht ende 't zeventich en d'andere van date den tweeden Aprilis anno voorfchreven , daer van Copien hyer bv gevuecht geteekent hebben wy Pelgrum van der Gruythuys Richter, Geryt die Groyfgenaempt Erc1-elens Burgermeefter der Stadt Aernhem fampt Peter , van St- Peters Leen - griffier opgemelter Furftendomps ende Graeffchaps als verordente Commisfaryen ons vinden laeten by alle die gheestelickheyt, Communaulteyten, broederfchappen en confrerien bynnen defer Stadt Arnhem wefende ende nae dat wy denfelven onfm last ende commislie hadden ondekt, yder in den fynen ernfteligk venna.net dat fy luyden ende een yder  VADERLANDSCHE HISTORIE. 329 van hen warachtichlycken ende by goede fpecificatie ons folden verthonen alle oere baegen, geit ende filver, juwelen ende andere filverwerck, dienende totter kercken ende nyet gewyt of gefacreert zynde omme 't zelve by Inventaris opgetekent ende aen de Sta> ten Generael gefonden te moegen werden; gefynende fy luyden ofte yemand van hen nyet te willen verfwydien ofte achterholden op dat ?t felve durch een gefworen goutfmit Peter van Scheuichaven , die wy daer toe by ons genomen hadden, muchten gee ftimeert ende geweerdeert warden , al 't geene oeck sefchyet in der vueghen ende manieren hyer naer vobende. Ende eerst in die kercke van St. Niclaes bynnen Aernhem is gevonden als hyer nae volcht. In den eerften Een filveren Wieroecx • vat met een vfere ketten ende een coperen voet, ongeveerlich wegende anderhalf pont filvers ende geè'itimeert by den Goltfmit op vier en twyntich. Noch een filveren paesbert achter heilagen met coper ongeveerlick waert vyff Dalers. Noch een filveren croitz die men vur een kappe hanght ongeveerlick weerdich vier Daelders. Noch twee filvere pullen weerdich dry Daelders. Noch dry filveren bekerkens , daer men die Communicanten uyt te drincken gheeft, ongeveerlick wegende achtyn loot. Noch St. febens borst uytgedreven van zilver, zeer licht gewyt wefende unde hebben die Paftoer , Cappellaen ende Kerckmeesters verclaert anders daer nyet te zyn , dat ongewyt is , hier by overgelevert alle het innecomen ende daer tegen die fchulden die de voorfchreve Kercke incommende ende uytgevende heyt, als tho bevinden by de eedele hyer by overgelevert ^etekent C. In de kercke van St. Walburghen es bevonden zoe in de koer als in de Sacriftie tghene hyer nae befchreven volcht, X 5 In  330 STUKKEN VOOR DE In den eerften St. Bonifacius kasfe van houte mit filver befmeert. Noch twee cleyn kaskens oeck van houte ende buyten met filver befmeert, daer inne reliquien liggen. Noch acht beelden van houte ende met filver befmeert. Noch twee houten handen met filver befmeert. Noch een Euangelieboek voer met filver ende achter met Coper beflagen welck filver ongeveerlick twee daeler weert is. Noch een filveren Wieroecxfat ongeveerlick thyn Daelder weerdich. Noch een filveren kopken daer men die communicanten uyt laet drincken, ongeveerlick dry daelder weert zynde. Noch twee filvere pullen ongeveerlick anderhal ven daler weert zynde. Noch een lilveren paesbert ongeveerlick dry daeler weert zynde. Noch een lichter borst wefende van filver uitgedreven, geconfacreert zynde. Ende hebben den Deeken ende andere Heeren verclaerdt gheenen anderen filver, ofte goutwerk te hebben ; jenoch oeck gehadt te hebben; aldus gedaen by ons Commisfarien voornoemt, en peter van den Deken famt Hendrik Kunnerftorf Heer Aelbert Hoefffmit ende den Goutfmit vornoemt. Item in den Convente van Munickhuyfen es gevonden als hyer nae volcht. In den eerften twee Holten paesberden bynnen met filver ongeveerlick weert weefende dry Daler. Noch een filveren Cruysken weert wefende ongeveerlick twe daler. Unde verclaerden die prior famt procurator, dat ongeveerlick een halff jaer geleden, dat fy om gebrecx halven een cyborie met een filveren Wieroecx vat ver- coft  VADERLANDSCHE HISTORIE. 331 coft hebben, weert wefende beyde ongeveerlick twee hondert carolus guldens, Verclaerende wyders gheenen filver off goutwerck meer te hebben foe oer (latuten meede brengen fulex nyet en muegen hebben dan dat geconfacreert is. Mariendael. Verclairt die prior van Mariendael by fyn eer ende Vromigheit, dat anders in 't Convent off byhem nyet en is, dat ongeconfacreert is, dan defe navolgende partes. In den eerften een Wieroecksfat weerdich ongeveerlick acht daelders. Noch twee cleyne filveren pullekens waert wefende ongeveerlick elcx een daelder. Noch een cleyn filveren paicx ongeveerlick vier daelder weert. In de Commandeurie van St. Johan. Item in de voerfchreve Commandeurie zyn befonden, in den eerften twee filveren pullen toebehorende Heer Hendrick Zaelmaecker, weert wefende ongeveerlick dry Daelers. Noch een filveren paix ongeveerlick fes daelders weert. Ende verclaerde gheen filverwerek meer ongeconfacreert zynde, daer te zyn. St. Agnyten. In 't Jofferen Cloester van St. Agnyten fyn bevonden in den eerften twee filveren pullen weert wefende dry Daelers. Noch een filveren paix ongeveerlick weert twaelff daelder. Ende verclaerden den pater fampt mater gheen fib verwerk meer in de kerke ongeconfacreert te hebben. En-  332 STUKKEN VOOR DE Ende dat oer die noot dair toe dringhen folde 't zelve te moeten vercopen foe fy federt kersmisze al oer rogge geleent hadden om oer te onderholden. Sinte Erasmus Broederfchap heeft een noet met filver befiaghen die verfet is voer les daelders. St. Georgien broederfchap in de Moederkerken heeft twee filvere pullen weert weefende twee Daelders. Noeh een filveren paisken van vier daelders. Onsfer lieven vrouwen Broederfchap heeft twee pullen ongeveerlick weert wefende twee Daelders. Noch fyn in St. Catrynen Gasthuys filvere copkens daer men die communicanten uit te drinken gheefc, ongeveerlick weerdich Aldus gebefoigneert by ons Commisfaryen boven genoempt den thyenden mey ende volgende daeghen, T'oirconde onsfe handen hyer onder geftelt, den een ende twyntichften may XVc acht ende tzeventich. Over de reliqiiien van het kapittel van St. Walburg te Arnhem heb ik in myn Kronyk bl. 81 en 82, eene gisting gewaagt, welke, om dat in het bovengaande ftuk ook van die heilige overblyffelen gefprooken wordt, alhier nader en in meerdere omttandigheden voor de zulken mag opgegeeven worden, die daar by eenigbelang hebben. Ik heb daar voor alleen uittefchryven twee geauthentifeerde affcbriften fol. CXXXVI. van het Liber Nonus der zo genoemde Quatuor decim Libri aan de Rekenkamer in Gelderland. En dan het eerst dit Cum dudum ad piam Illultrisfimi Principh & Domini, Domini Caroli Gehiee & Julia Ducis Comitisque Zutphanite inftanciam Venerabilis Domina Margareta de febaumbergk Abbatifa Monafterii faneïa IValdpurgis in Ciuitate Eyftet aliquid facrorum ojfmm eiusdem diva IValdpurgis per Ho ■ norabilem dominum Alphardum kreynck vicarium ecclefiaZut. pbanienfis transmifisfet in Ghelriam. Ipfaque reliquice fumma cleri ac plebis deuotione colantur in ecclefia Zutphanienfi inibique propterea indies dei laudes accrefcant. Motus Chru fiiana pietate Clariflimus princeps poft allquot annorum cur. ricula datis ad prafatam Abbatiftam [per memoratum do •  VADERLANDSCHE HISTORIE. 533 j: utteris iterum aliqmd reli- suiarnm de corpore ^ff^aliasquasdam ecclefias m Dw tLiter petiit, quo P^ %f^Jdpurgis honorem extrucJtuGbelrenfi ob Da ac D>™%?apCum vero pradiBaDo. £W» atque -^gjj^gj dudumfit bumanis exemp^ s fdicLarum bonore defirena- ^aldplg de fantt* %nTquadL minum ' aer* Waldpur- mililldi dalmatica. V'mJ"fbutfeJp*r fi* babtU Zseccipite. Ql" T * JjJnt„a Lbii In quorum fiatque tatia effe certiffime has dedimus litera*, En dan dit: Nos rValpurga de ^^^^^ Mbii JanS* Walpurg* m «mtaJ'^%enlt vencrabiüs vir fcripturam pr sief urn, ^^E^ZutphanienJisDominus MP^K^KuS & Dmint nobisque tradidit hteras {lU^fm'JJsPfi„ceps idem deDomïni Karoli P^^^^S'^m^ votione fingulari ad dictam ) aut olei facri, feüus petebat, vt quipptam WjWgg,1-J, largiri digquod de ipfius virginis cafio manat eorpujcu ^ laremurfquo pofet ^da^ffa %Ham reddere davomine fapediü* beataj g«« < f ^ devotioni, deinor es: Nos igitur tant* clar£m> rn< r• uden. föe omnipotentis h°™\«'d<^ us, memorato ^mwo Alpbardo o eum mj. donavimus vafeulis. In eujus ret teftwom 1K ^ trmn buk fcripto fupprejjmus. Mum anm ^  234 STUKKEN VOOR DE N°. 169. Edele Eerfamen, Voerfichtige Wvfen Heeren und Frunden! y A Ifbe ick achtervolgende myn inftruftion den iöhvr viert van zyn Alteze und van dve Generapl ft™***, dat men dye burgeren voer üSa^Afu ^ hoer komenfchapV fal laeten gebfueFen, aL'UL fcrder verneemen follen van myn neeff WbSen Genade refidenfy foll nemen bynnef Arahem wZ wael dye van Nymmegen, geliek ick hTviïh^ln andere opinioen follen fyn. y veritae , yn Aengaende het gefchut der Stat Arnhem heh U tedeurund Defenfeur defer NeSSnSi^ ' ^ Ten anderen dye Staeten fecours thoe'doen myt tbyen  VADERLANDSCHE HISTORIE. 335 thyen Dufent thoe voet und twee dufent thoe peert, dair alree van liggen vylf dufent om Philippevile, doch is noch nyet gelLten, und dye Ambasfadeurs fynnen vertaegen dye conditiones fulien UL. forder van myn neeff Steenbergen verftaen: den 19 May is aengekommen dye Ambasfadeur van Engelant myt ar ticulen. Wylk ick UL. hyr copy averfchick, mynes beduncken is dyt Nederlant een fchoen brutt daer all Princen gern om follen danfen. Dye Keyfer fchryft aen fyn Alteze , dat fyn Majefteit wyll lyn brudcr helpen myt goet und bloett Wy fynnen aldaech verwachtende Aldegonda vnd dye Heer van Oyen Ambasfadeurs op den Ricksdachfumma mynes beduncken wert dye Koninck om Lande und Lude kommen. Want fyn Majefteit deefe Neederlanden foe gedreycht heeft (:Wye UL. van Steenbergen verftaen lullen:) dat Got ons moet behueden. Hyr is apenbaer gefacht dat fyn Majefteit foll gefchreven hebben aen den Koninck van Franckryck, dat hy foll fyn bruder und andere Heeren doen, waer fyn Majefteit yn fyn Landen frede begeert, Wye fyn Majefteit fyn foen gedaen heeft, und andere dingen meer wye UL. breeder verftaen fult uit bet rapport van myn neelf Steenbergen. Den 19 hujus quam tidung van myn Heer van Lalain dat onfe vollick myt thoe doen van dye Fransfoefen van Duc d'Alen con gellagen hebben vier hondert Spanjarden und het Dorp van Barlemont is verbrant. Myn Heer van Bosfu heeft oeck een Hufs van dye fiant genamen by Loenen gehorende dye Frouw van lmmérfeel; Een fonnendach vergangen den 18 hebben fy hyr all dye jefuiters uitgeiaecht myt dye grauw munneken. Forder doen wy all flyt dat dye monfterplaets van dye Ruter van Swartfenborrich uit het Land van Gelder mocht gefcoyen; Hyr myt wyll ick UL. und Eerf. den Heeren befelen, Datum Antwerpen 1573. den 22 May. Daar  33ö STUKKEN VOOR DE (Daar onder.) U E. L. und Eerf. guder frunt und mytt bruder. \_Was geteekend.] Alexander Bentinck. ['/ Opfchrift was.] Aen dye Edelen Eerfamen Voerfigtigen Wyfen und froemen Heeren Burgemeyfteren Schepen und Raet der Stat Arnhem, myn gunftigen goeden Heren und frunden. Den bade een Drinckpenninck, 4 ftufer. Arnhem. N°. 170. Edele, Wolgeboren, Ehrenfeste, Erfame, zeer Discrete, grosgunftige goede vrunden, Alfoe wy in feekere eruarongh gecomen, dat die Heere van Hierges vergetende eer vnd Eedt, daermede hy onsfende den vaderlandt vermogens opgerichter Vnie verbonden, ende verobligiert fich by don Johan begeuen heefft, dragende den wapenen tegens ons ende den gemeinen vaderlandt , aldaer in die Landen van Gelre verfcheiden parchielen van thienden, ende andere heerlicheiden, ende goeden gecofft, by fimulate handell, durch interpofiter perfoonen, ende geleenden naemen, daer van Lodewyck van Montford zyne zoene Drosfarts toe Hattum, Mr: Aemiliusvan mynen van Ampftell Raedt, ende Jacob Botter Landtfchriuer goede kennisfe zolden hebben, zien voir goet aen ende is ons ernst gefynnen, dat ghy aenftont procedeert, oft doet procederen tot informatie ende examinatie van de voerif; faec-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 357 faecke. Ende daer ghy ennige ftoff off materie vindt van alfutcken fimulaten handell, dat ghy anftont die VrfT: goeden, foe ende waer dat die gelegen mogen zyn aenvanght, eude faifeert in behoeff van de gemeine faicke ons metten erften aduerterende, wat ghy hier inne gedaen fult hebben , hier aen zult doen een zeer goet werck. Daermede dzelue in fchutz vnd fcherm des Almogenden heeren beueelende. Vuyt Andtwerpen den IIIJen Juny. Anno 1578. Uwer E. goetwilli* ge vrunden. Die Generaele Staeten van de Nederlanden. Ten beueele van voirlf: Staten. A, Blyleuen. [v Opfcbrift.] Aen den Edelen, Walgeboeren, Ehrntfesten, Erzamen zeer verfienigen Heeren, den Bannerheeren, Ritterfchappen vnd Steden der Furftendombs Gelre ende Graefffchaps Zutphen etc. oft oer Gedeputierden. . Het informéren na deze zaak, hadt in Gelderland reets lang van te vooren plaats gehad, uitwyzende ten klaarfteona der anderen het fluk van den XII January 1578. 't geen hier boven onder No. 129. gerangfchikt is, ook liep op den IX February des Heren tbo Hierges Secretaris, Rodondo gênant, zo zeer in de kyker, dat men vo'gens het Gelderscb Landd. Ree. goedvondt brieuen tbo fehrieuen aen die Staten van Vtrecht ten eynde, alfo dat Cafteel (Vreedenburg) erouert, vnd onder anderen Spaignaerden daerop geuonden Rodondo, denzelven wel fcberpelicken ajftevragen, vnd van alles fonderfoecken. De landfchtyver JaCob Botter bleef by vervolg zekerlyk gewantroud. Op den XXX Martii XVc LXXIX moest hy, achterfolgende zeker appoin&ement by den Wolgeboren onfen genedigen Heere Stadtholder gegeven, ficb binwens buys verbalden, vndt fonder con fent niet daerwtgaennocb van ficb fchryven, als oick mit niemanden verdacblicbs cons? municieren, wes dat anders geordonniert fal fyn Men vindt dit op fol. 80 vf. van het Crimineele Sententie B. van den Hove van Gelderland, beginnende met 1571. en lopende tot III. Deeu V iói°i  338 STUKKEN VOOR DE 1610. en in eene Rekening van Th. Gramaye den Jongen LandRentmr: Generael van Gelderland, dat hy van Amersfoort na Arnbsm gefanckelyck -was gefuert geworden. Ae- milius of Amelis van Amstell van Mynden was door Graaf Johan uir het Hof van Juftitie gezet, en die ontzetting op den 30 May. 1579. naader by de ftaeten bekragtigt, en ah ie recht gefchied eracht. zie verder hier agter den brief van den itf Juny 1778. N<\ 171. Johan Graff tho NalTauw Catzenellebogen, Vianden vndDietz Heer to Bilfteyn etc: Stadtholder vnde Capiteyn Generaell des Furftendombs Geldren vnde Graefffchap Zutphen. Erentueste Eerbare vnde wyfe Lieue befondere! Wy werden berichtet hoe dat id Hoff to Arnhem daer in de Gubernatores ieder tyt oere gewohniicke Refidentz gehat fehr entblost vnd noch dachlichs der voirhat,foe aldaer aen korn,haber vnd anders vorhanden geweest, hin aff gefuhrt werde, diewiel wy nv gemeynt zint in korten daegen onz naer Arnhem to uerfuegen vnd die Huyshaldong aentofangen , foe hebben wy fulex nyet gern gehoert; aengefien dat onz bezwehrlick fallen fal in een leedich vnde bloot Huyfz to comen; wiewoll wy auers defen aenbrengen geenen gelaeuen to ftellen, Sonder verhopen willen die dinge fulien anders gefchapen fyen : Soe hebben wy doch nyet onderlaten willen brenger defes den Ernhafften Secretarium vnd Lieben getrouwen. M. Andream Cbriftianum tot V aff to verdigen om aller faken des Huyfs gelegentheyt an to fien. Begerende gy woliet denfeluen volkhoommen gelouen to ftellen oick allen byftandt vnd afliftentie bewyfen op dat id Hoff voir- fchre-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 330 fchreüen tegen onfe kompst mit nootwendicli Kweken gefebier vnde Linnewaet verforcht werde bifs fo lan* ge wy ons eygen huysraet von Dillenborch moegen brengen laten. Begeren oick gelycfals gy woliet goede opfiebt hemen dat der voirrhatt als noch vor handen by den anderen blyüen vnd wat daer van gebracht weder by der hant geftelt werden rhóege, vnd befehelen V. hiermede den Almechtigen, datum Nymegen den lXenjüny 78. (onder ftondt gefchreven.) Euer gutter gonder vnde freundt. (ende Onderteeckent.) Johan Graff zo Nasfauw Catzenellebogen; (cTOpfchrift was defe) Den Ernuesten Eerfamen vnde Wyfen onfen lieven befonderen Burgemeifteren Richter vnd Rliatt der Stadt Arnhem. N°. 172, Copie det Appoftille» Die Cantzler ende Raden defer Furftendombs Gelre ende Graeffchaps Zutphen fampt Rekenmeester Gramaye nae dem Heere vnde Mr: Johan Nyell Raedt ende Peter van St. Peters Leen Griffier ende jjen fecretaris gecommitteert geweest, om to inventa-* riferen die meublen ende guederen der Baener Heeren tot Hierges &c: woe oock gefthiet ende alle de* felue guederen by malcanderen bouen der Rekencamer in bewaronge gelacht, vnde dewyde itzohd'er in cracht defes begeert worden etlicke der meubleh fol* gende den inholt van defen, vnd gefien den brieff* des Edelen vnde Waelgebooren Heeren Johans Graue to Naslbuwe Gouuerneur &c. aen de Eerfamen Raedt deY a fgf  34o STUKKEN VOOR DE fe Stadt Arnhem gefchreuen, hebben gecommitteert vnd committeren defelue Nyell ende van St. Peters, om in bywefen der gheener, die by den voorf: Ëerl: Raedt daer by gefchickt worden fulien den Secretario Waelgedachtes Heeren Graue to Nasfouwe Stadtholder &c: te leueren onder inuentaiis ende zyne Recepisfe alle alfulcke meublen , als hy tot Huyshaldonge deslëlffs Heeren Grauen begeeren wirdt endedatachtervolgende zyner Gen : brieff vurfz: by Lenonge, diewyle de vurfz: guederen by verfcheyden crediteuren des Heeren to Hierges gearrefteert: woe van gelycken in bywefen Peters van Soutelande Contrerolleur denfeluen Secretario oick ouer geleuert worden fulien onder Inuentaris alle die Guederen ende Meubelen Co: Mat: toecomende vnd op ten Houe gehoirende. Actum tot Arnhem den Xea dach Juny XVc LXXVI1J. (was ondertekent.') T. Roos. N°. 173. Weerdighe Edele Erentf. Hoichgeleerde ende frome gunftigë Heeren, ende guide frunden! die Wolgeboren Heer Johan Graue tott Naffauw etc: voir Stadtholder defes Furftendoms Gelre ende Graifflchaps Zutphen aingenomen en beëedt zynde, begert fyn G: refidentie tot Arnhem toe nemen , dair toe vannoiden will fyn prouifion toe doin, Ende belinden vor billick datt allefs wefs den gewefenen Stadthelder vann ennige inkomen ende toe vallen, alfs oick van den Jegermeifter Ampt noch hinderftendich, Item defes jairs vetfallen, lyn G. tho komen laiten, dairom begerende V. W. L. vnnd gunden hierinnedie verfiehongh doin willen, om ordenongh tho ftellen die geItaltenis dair van toe weeten, Alfo ferner ordenongh van lyn G. Traélament tho maickenn. ■ Dat oick den Lantrentmr: Thomas Gramay beuo- leo  VADERLANDSCHE HISTORIE- 341 len werde alle prouifie totter Huifshaldongh nae gelegenheit der faicken fyn G. fecretario die lnuentaris oiuer tho Lieueren dairtoe gebruckende defs Heeren van Hirgefs aldair verlatene guideren die by lnuentaris durch een Erfamen Raitt der ftadt Arnhem toe maicken laiten, oick fyn G: Secretario vorgeftreckt ende ouergeleuert werden fall, Genslick betrouwende V : W : L. vnnd G: hiertoe guide nerfticheit vuirwenden lullen, die faick toe effecbuieren tot gerieft" defs Heeren Stadtholders, dair mit V: W: L: ende gunft: in fchutz defs Alraechtigen beuelende. Gefchreuen onder hett fecreet der ftadt Nymegen datt wy hier toe gebrucken den Da. juny 78. Verordente der Bannerheeren Ritterfchap vnnd Steden defs Furftendoms Gelre ende Graifffchap Zutphen jetz binnen Nimegen verfameltt. [De Opfcbrift.] Den Werdigen Edelen Hoichgeleerden Erntfesten en fromen Cantzellair en Raiden Con: Mat: fampt die van Reckeningh in Gelderlant onsfen gunftigen Heeren vnnd frunden. N°. 174. Erfame, Wyfe, ende voerfichtige bifunder guede frunde! Om to helpen fcouwen den moetwille rooft* endebrant, die de hoochduytfche foidaten ophuyden tegen den Ingefetenen van de veluwe (die fchantfeyrst rontfom becingelt hebbende) voergenamen ende oick algeriets int werck gerichtet hadden, fyn op huyden omtrent Mc onfer borgeren derwerts ende nader fchantfe getage. die [wie wy verftaen den hoichduytfen ter ftadt wert hebben helpen indryuen, edoch foe die Y 3 fel.  S42 STUKKEN VOOR DE felue hoichduytfen weder vuytgeuallen , alfoe dat. fich onfe borgeren mede in de fchantfe begeuen, ende fchynt dat zy hoichduytfen fich verluydt doen defer ankomenden nacht die ingefetenn der veluwe rontfom in brant to fetten, alfoe dat in aller yl noedich is hulpe ende affiftentie nyet alleene om den gonen in de fchantfe fynde to ontfetten, dan oick den onderdanen des brandens ende beroeuens to helpen befryn, hebben derhaluen noodich eracht V. Erf. hier van to verwittigen, om aenftont foe voel volcx als ennichüns moegelick op Voerst in des onderfcholtus Puts huys to fenden fonder dat daer an mangel gefchieden mach, lbo men die voorf: perfoonen nyet in de waechfchaele, ende den onderdanen tot een rooff ftellen laeten wille. V. Er. den Almechtigen beuelende. Gefcr. to Zutphen den IX juny 't favonts omtrent VII vhren. Anno XVC LXXVII1. , \Daar onder} Burgermeifteren, Schepenen vnd Raedt der ftadt Zutphen. {Het Opfcbrifi. DenErfamen, Wyfen, ende Voerfichtigen Burgermeifteren , Schepenen vnd Raedt der Stadt Arnhem, onlén befunderen gueden vrunden. (Daer onder,') Cito, Cito. Cito. Cito, N°. 175. Arnhem. Ïck Johan Grajue tot Nasfouw Cantzenellenbogenn, Vjanden, Dietz, Heer tot Beylftein etc. onsalrer ge-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 343 genedichften heeren, defs furftendombs Gelre ende Graifffchaps Zutphen Stadtholder vnnde Capitein generaill in craft mynen commilïïon alnu vertoint ende vorgelefen ende volgende diefeft* hier beuoeren ged. Lantfchappen zoe tot Nymegen in Januario, als oeck bynnen Arnhem in Martio desfes Jaers 78 concipierten articulen Gelove vnnde fwer dat ick als een goet getrou Stadholder den Bannerheeren Ritterfchappen hofft vnnd cleine fteden defs Furftendoms Gelre ende Graifffchapz Zutphen, allen Inwoeneren derfeluen jegelyk Eedel ende oneedel, geestlich ende wertlich erm ende riek te hauden ende te regeren in goede Juftitie ende politie by oire lantrechten, priuilegien, vryheiden, alden herkomen guiden gewontten, zegell ende brieuen blyuen tlaiten ende thalden defelue te befchudden wachten bewaren ende befchermen vann alle fortien, violentien, crafft endegewallt, beladingeende befchedeniffe mitt fampt van vergaderen ende gardenn van eninghe crycgsluiden heerloife knechten, off andere durch die Landen pasfierende, wie een Genedighfter ftadthelder in plaetz des furften ziene getrouwen vnnde gehorfamen onderfaiten toe doin fchuldich ende gehalden is, allesf nae forder inhakt vndt luidt deffTraétatz tusfeh hoigstlofflicker gedachtenus heeren Carll den vifften Romifer Keyfer: Ma: ende den Bannerheren Ritterfchap ende Steden als ftenden desf Furftendombs Gelre ende Graifffchap Zutphenn vurff: vor Venlo opgericht ende oick vermoegende der pacification van Gendt, daeropgeuolchde Vnion fampt articulen waerop die durch: den Eertzhertogen van Oestenrick es aengenomen. Soe moit my Godt helpen ende fyn heilich Euangilium. Ik geef dit formulier naer eene minute, welke telkens doorftreept, moeilyk te leefen, en van drieerley handen is; men kan 'er evenwel uit opmaeken hoe het in zyn eerfte ontwe.p luidde, en het zal voor den ftaatkundigen lezer aangenaam moeten wezen daarmede alhier gediend te worden. T T. G. t. N. C. V. D. H. t. B. etc. C. M. v. H. Y 4 etc*  34+ STUKKEN VOOR DE etc. o. a. g. h. d. f. G. e. G. z. S. v. C. g. i. c. ra, C. a. v, e. v. Gelove vnnde fweer op die hyllige Goitg Euangelie dat ick als Scadholder hoicghst gedachter Con. Mat. den Bannerheeren Ritterfchappen, hofFt vnnd cleine Steden desf Futftendoins Gelre ende Graiffi'chapz Zutphen ende der feluer ingefeten, ende onderdainen by rost, vrede, ende guide pollicy halden fall, oick by oire privilegiën, vryheiden , alden herkomen gtiiden gewontten, zegell ende brieuen bly ven tlaiten ende thalden, dergelick bsfchudden ende befchermen fall van alle fortien, v. c. e. g. b. e. b. m. f. v. v. e. g. v. e. C. h. k. o. a. d. d. L. p. w. e. Genedighe müden feurst fynen getrouwen vnnde gehorfamen o. t. d. f. e. g. i. a. n. f.'-i. v, L. d. T. t. h. g. h. C. d. v. Romifer Keyfer. Ma. onfs allregenedichften heeren, ende den Bannerheeren, Ritterfchap ende Stede als Stenden defs Furftendombs Gelre ende Graifffchap Zutphen vutff: vor Venlo opgericht. Soemoit my Godt helpen en fyn Euangiliutn. Verder zal men kunnen zien hoe veel deefe minute verfcheelt van die Copia des Eeidtz van Gr. Johan, welke uit feeker oudt Boek geintitu/eert Reverfaal des Konincx enz. in bet Jaar 1702 gedrukt wierdt agter de Jujlificatie van bet Recht dat de Magiftraat neffens de Gildens en de Gemeensluyden der ftadt Nymegen als een vrye Ryksftadt van ouds beeft gehad enz. enz. en aldaer bl. 55 , alwaar men het formulier van dien Eed, zo als die is gedain vor die Landfchap. Op ,t Hof binnen Nymegen, ende dairnae op ren Cruys voir die gantfcbe Gemeynte, gelyk dat de Secretaris Johan van den Have, voorlefer van diefen Eidt, verklaarde, vinden 3al. N°. 176. Edele Erentfeste , Eerfarae Voirfichtige Heeren und Frunden! Nachdem ick UL. gisteren gefchreven hebmythaest thoe weten den 16 aengaende dye inonfter plaets van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 345 van Hartoch Casmirs Ruter und Knechten foe is dat Ich nu dye tythebbendebreederUL.van alles fcbryff, foe dan gisteren dye Raetsheer Lysfelt van den raet van Staten gedeputirt, aen dye generael Raten ettelicke pundten und articulen voir thoe draegen om daer op thoe refolvieren geweest is, daer van dye yrst pundr, is: um thoe refolvireri van dye monfter plaets van den Hartoch Casmirs ,Ruteren, thoe weten, off yn het Lant van Falkenbórrich, off yn dyevaechdyevan Gelder, off yn dye Graeffchap van Zutphen, dele drye plaetfen fyn hen genominiert van den Raet van Staten , om dat dye gedeputierden van dye Generael Staten alhier, follen refolvieren, waer het bequaemst mocht zyn; daer op ick aenftont geallegiert heb dye groete lasten die het Land van Gelder altyt gehatt heeft, und myt defe Ruteren geeft, alfoe het onmoegelick foll zyn dye monfterplaets yn het Lant vanGelder thoe asfignieren, unde groete tumulten daer uit follen verryïen myt meer andere allegationes. Heb derhalven defen dach thoe weten den 17. by fyn Excellenfy geweest, myt brede Communicatien om op andere plaetfen dye vurfr. Ruteren tnoe monfteren, thoe weten yn het Land van Falkenbórrich und Graeffchap, dye den van Ryefferfcheyt toe hoirt, daer op fyn Excellentie facht, het waer thoe nae by den riant; off men most onfe ganfche Leger daer om liggen. Daernae facht ick fyn Excellentie dat fyn Excellentie woll bedencken onfe groete fchaede, daer op fyn Excellentie antworden, dat wy nytt contribuirden yn die generalité dan wollen goede patriotten fyn funder thoe contribueren myt meer propoesten. Ten lesten begeerde ick van wegen der Lantfchap, dat fyn Excellentie doch woll het Hertochdom van Gelder verfchoenen, aengefyen dye groete lasten dye fy gehatt hebben und noch hebben, antworden het best gern wolde doen dan fyn Excellentie facht uit fyn handen geftelt thoe hebben, aen dye generale Staten, om thoe refolvieren dye nutfte und bequeemfte plaetfen thoe monfteren foe dan hebben dye Generael Staeten daer op noch nyet gerefolviert verhaepende dye monfteringe fall gefchyen, off yn het Land van FalY 5 ken-  46 STUKKEN VOOR DE kenborrich, off om Deventer dan ich forrich myt voer dye Vaechdy. Dan myns beduncken fulien dye (laten weder renvoyeren tot discretioen van myn Heer dye Prince, dat fyn Excellencie fall ordineren waer het fyn Excellentie gelyeft, fol derhalven (: onder correctie,) goet fyn, dat onfen G. Heer Stadholder gelyefden thoe fchryfen aen myn Heer dye Prince om thoe ordienieren een bequaem plaets dat het Lant van Gelder het mynrte fchade waer , begeer UL. wylen fich hyer yn oick beduncken forder feynt ick UL. hyr een Copy van een bryeff gefchreven van Duc d'Alencon aen dyn generael Staten, op UL. moegen weten oeffaeck: foe ïs dat dye Heeren Staten gefchreven hadden aan Duc d'Alencon und aen die Staten van Henegow: dat fyn Alteze'foll gelyeven van fyn force dye Staten thoe asfiftiren myt dufent Harquebufiers, om onfe Leger daer myt thoe ftercken, und myt dye refte van fyn Alteze force thoe trecken yn Burgoengne ofte Luxenbourg. Daer op fyn Alteze defen bryeff weder fchryft aen dye Staten. Ten andere* feynt ick UL. een Copye van een bryeff gefchreven aen dye Staten van myn Heer van Lalaing Ten darden een ftaet van onfe Criechsfollick, wat het kosten fall. Ten lesten aengaende tidung; is defen dach een bryef geleezen und fekere tidung yn den Raet, dat den 9. defer maent geftorven is, dye Graef van Megen, den 12 daer nae fyn vader dye Heer van Barlaimont, dye Got geleyen wyll; daer beneven wye dye Prince van Parma belegert heeft dye Stat Lymburg, dan geen moyen kan fynden om het gefchut daer voer thoe plantieren, oeck is dye ftat wael verfyen van all provifioen alfoe fy goeden moet hebben myt gaets hulp dye ftat thoe holden ; is oeck defe dach gefacht yn den raet dat myn Heer van Hierges divifirende myt Don Johan , feer met een poengnart van Don Johan geblesfirt is yn fyn kamer, fus weet ick nyet funderlicks aen myn Heeren toe fchryfen , dan ick foll aen dye gedeputierden van Gelderlant van deefe faecken alles gefchreven hebben; weet aver nyet off daer gedeputierden noch fyn, avermitsnyergeenbrye- vea,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 347 ven gekommen fyn nae den Lantdach, begeer derhalven UL. wyllen van alles communicieren, foe aen dye Gedeputierden als aen dye Ridderfchap van Veluwen. Hyr mit wyll ick UL. und Eerf. den Heren befelen. Datum tot Antwerpen 1578. den 17, Juny. (Daar ouden') UL. und Eerf. gunftiger goede frundt und mytbruder. (was getekend.) Alexander Bentinck; (V Opfcript was.) Aen dye Edelen Erentfesten wyfen und froemen aenwefende Ridderfchap, fampt Burgemrn: Scheepenen und Raet der Stat Arnhem, myn gunltigeHeeren und frunden. N°. 177. Edle, Erentfeste vnnd hoichwiefe, gunftigë heeren vnnde frunden! Wie hebben V L. erfamheiden vnnd gunften mitt den innuerfloten briuen ontfangen vnnd Verlefen, kunnen derfelbz ier guider meinongh vnnd antwortt nitt verhalten, dafs vnfs wolgefallen, datt V. E. L Erfame ende gunften die briven eroftent hebben, vnnd is dem felben nae vnfs begeren V. L. E. ende G. wollen alle flit vnnde ernst ainweinden, daimit eigentlick die wairheit der thyenden vmb Hattum vnd aller der guideren die dem van Hirgefs, Megen vnnde anderen fyandt toegehorich. van den Raitz- hee-  343 STUKKEN VOORDE heeren Mynden, vnnde Jacop Botter Lantfchriuer raoigen erkundight worden. Zoe wy oick twee Vendien hier liggende hebben tot groit befwernis der Landen vnnd doch hier deinen dinst doen, die voir Deuenter waell guiten dinst mochten leiften, datt dairom V. L. erfs. ende G. fich mit dem Vttrigfchen ende oiueryiïelfchen gefanten wolten bedincken, off nitt die felbe dahin vermuig desf Grauen van Bofluw fchribens, hier by verfattet, mochten uerordent werden, dasfwy V.L. Ersf. ende G. niet hebben mogen verhalten, om dairop een . refolutiff antwortt zu verwachten, Damit die felbe den heeren beuelende. Datum Nimegen am t8 Juny 78. (Daer onder (lont.') Verordente der Bannerheeren Ritterfchap vnnd Steden desf Furftendoms Gelre ende Graifffchap Zutphen. (Het Opfcbrift was'.) Den Edelen, Erentfesten ende Hoichwyfen Ritterfchappen , ende Stedefrunden desf Arnemfche Quartiers, onsfen gunftigen heeren ende frunden. N°. 178. Edele Erentfeste, Eerfame, Voerfichtige Heeren und Frunden! Alfoe ick UL. den 16. und 17, defes maents gefchreven heb welcker geftaltenis voergedraegen was van den Raet van Staeten aen dye generael Staten thoe refolvieren dye monfter plaets van Hartoch Cafjmir und drye plaetfen genominiert waren, thoe weten het Lant  VADERLANDSCHE HISTORIE. 349 van Falkenbórrich, dye Vaechdy van Gelre, off dye Graeffchap Zutphen foe dan verhaept hadde dye plaets thoe nominieren tot Falkenbórrich, wye ick aen fyn Excellentie und dye Provinciën aengehaldenheb, und nu ( : leyder Got:) dye plaets Lymborchfoe fchentelick den hant avergegeven is; fynnen defe dachge» comparyrt gefantten van Hartoch Cafimir yn prefentie van dye generael Staten, myt bryeven van den vurfr. Hartoch, als dat fyn Alteze den XXVJ. deefes maents op dye monfterplaets myt fyn Ruter wol zyn. Und den monfter plaets aengeïteemt had yn dye Graeffchap van Zutphen, Wye myn Heer dye Stadholder myn oeck muntelick defen dach gefachtheeft, dat Hartoch Cafimir aen fyn Genade oeck gelchreven heeft, und yn het Graeffchap thoe monfteren voergenamen heeft, fachten dye feilde gefanten dat fyn Furftelicke Genade van Graeffen und Baronnen und van Adell dye beste van dye Landen by fich hatte, verhapende myt hulp van Gott deefe Nederlanden thoe verloefen van dye tyranny und groete flaverny des tyranfche Spaenfche voerneemen; Alfoe dan onfen Genadigen Heer Stadholder hyer aenkommen is, und myt al flyt foe aen fyn Alteze als fyne Excellentie fordert, dat het Lant van Gelder mocht gefreytt warden, aengefeyn onfe merkelicke lchaededye dye Landen gehatt hebben , verhoep ick lyn genaede werden fullicks by Hartoch Cafimiro effectuieren. Want fyn Genade ganfs groete flyt und arbeyt doet. Forder dan alfoe dye Heeren gedeputierden weeder gekommen fyn van den Rieksdach van Worms und Heer van St. Aldegunde fyn rapport aen dye Staten gedaen heeft feyndt ick UL. hyr dye propofitioen dye in latine gedaen is, und het antwort van Kyferlicke Majefteit fampt Chur und Furften daer op gedaen. Van ander nyen tydung is hyer nyet, dan als morgen hat der Ambafcedeur van Keylerlyke Majefteit audiëntie by dye Staten begeert, fynnen oeck verwachtende all dach dye gefanten van Engeland: dye Fransfoesfen van Duc d'Alencon kommen myt groete hoep aft': den bryeff van Duc d'Alencon gefchreeven aen dye Staten heb ick UL. gefunden. Hyer  35ó STUKKEN VOOR DE Hyer kommen alle dach foe foei Engelfche und Schotten, dat dye Staten ettelicke foei fendelen weder om gefchickt hebben, avermyts dye groete mennichte; Begeer UL. wyllen deefe copy fchicken aen dye Heeren Gedeputierden van Gelderland, yn gefall daer noch fynnen. Want hyer ganls und gar geen bryeven kommen fyn. Alfoe ick nyet weet waer ick fchryffen fall. Hyer mede U E. L. und Eerf. den Heeren befalen. Datum tot Antwerpen 1578 den ao Juny. (Daer onder.') UL. und E. guder frunt und mytt bruder; (was getekend:) Alexander Bentinck. ('/ Opfchrift was.) Aen dye Edelen Erentvesten Voerfichtigen Wyfen Heeren Borgermeyfteren, Scheepen und Raet der Stat Arnhem myn gunltigen Heeren und frunden. Toe Arnhem* N°. 179. Eerfame befundere goede Heeren ende Vrunden! Wy hebben ontfangen uwe brieuen die ghy ons mitten brenger van defen gefonden hebt nopende tgene des de Graue Joban van Nasfauw itflch Gouuerneur van Gelderlandt U. Luyden, ende den Rentmrs van de vurfz. Lande gelchreuen heeft aengaende t cler van de demeynen aldaer ende Raet van dien daer op wy  VADERLANDSCHE HISTORIE. 351 wy tehans V Luyden anders niet en weten to vntbieden, dan dat wy t felue fyn Hooeheyt ende dien van den Raede van Staete aengegeuen hebben, die foe wy hoepen daer inne te verfien hebben; befundere alfoe van allen ouden tyden den particulier gouuerneurs geordineert es, by hen lieden Inftruétie, den demeynen ende innecommen van fyne Matt. henlieden nyet to vnderwinden, gelet foe wy vermoeden ghy wel wetet ende t'felve den vurfz. Graue fult moegen voorhouden, eest noot, ende fulien van de voirder Refo. lutie die deshaluen genomen fal worden U Luyden fien te aduerteren mitten eerften, Hiermede Erfame befundere goede Heeren ende vrunden. Vnfe heere Godt fy mit V. Luyden. Gefcreuen t Antwerpen ten bureele van der financien 'sConincx den XX« Juny XVc LXXV1IJ. (wos Onderfcreuen) Die Hooffden Treforier Gnael: ende Gecommitteerde van de vurfz. financien. (ende Onderteeckent.) Croonendaele. (Het Opfcbrift was.) Onfen Erfamen befunderen goede Heeren ende vrunden den eerften ende andere Luyden van deCameren van de Rekening vns Heeren des Conincx in Gelderlant. N°. 180. Edellfeste Erfaeme, Wyfe vnd Voerfichtighe by. fonder voellgunftighe Heren vnd frunden! Wy hebben  35a STUKKEN VOOR DE ben den Hoer van den Erfaemen van Swolle op Arnhem, vnd voerts van V. L. vnd Erfa: alhier opNimmighen gefant, onfen G. Heren Stadtheldergeprefentiert: vnd vermitz V. L. vnd Erfa: die vyf Parteyen, daeruan derfeluigher gifterighe aen ons gedaene fchryuent, oeck mede mentie dede, mit mede gefant, foe hebben wy fyn G: geuraecht woe ment daer mede maecken folde, die welcke ons daerop geantwordt, dat fyn G: wail wolde, dat men diefeluighe oeck aenftondt hier dede bsenghen, aengefien fyn G: in vyf ofte VI daeghen toe Arnhem niet en fall konnen koemen: Bidden vnd begheren daeromme, dat V. L. und Erfa: fulx aenftondt doen willen: op dat diefeb uighenieten bederuen fonder genuttetmoeghen worden. Doende V: L: vnd Erfa: hiermede den Alraoe* gende beuelen, den wy bidden, dat hy diefeluighe lange wallfaerendt vnd gefont fpaeren wille. Datum ilende vit Nimmighen den XXVb" Juny Anno 1578. V. L. vnd Erfa: Goetgunftighe frunden. (was get.) Karll van Gelder. Gerhaerdt van Rïsswvck. (V Opfchrift was.) Denn Edellfesten, Erfaemen, Wyfen vndVoerfichtiehen Heren Borgemeifteren Schepen :vnd Raedt der Sadt Arnhem, onfen byfondren vollgunftighen Heren vnd frunden. No,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 353 N°. 181. Edele Erentfeste Eerfame Voerfichtige VVifen Heren vnd frunden ! Alfoe dye Ambasfadeurs van dye Koninckynne van Engelant myt groote magnificentie hyer gearriuirt fvnnen vnd hoer propofitioen gedaen feynt ick U. L. hyr fcriftlick auer fampt ettelicke punflen daerop dye Staten follen refoluiren yn effect off dye Raten nyet follen gemeynt fynnen den ftede tho daerup dye Staten geantwort hebben vp defe articulen , dat dye Staten anders nyet leuer folde begeren dan in rust vnd ftede thoe leuen , dan auermits fy vnder pretex van ftede van Don Johan bedroegen fyn geweest follen anders geen middelen fyn vm ftede thoe maecken dan Don Johan myt fyn adherenten yrst follen vertrecken vnd dye vesten wedervm geuen yn handen van dye Staten, Daer beneuen begeert dye Konirtgynne twee Steden vm thoe fourniren van hoer Mats. Statt tot behoeff der Staten hondert dufent pont fterlinchs welcke Reden noch nyet genominirt fynnen, want dye Engelander nyet fulien lyden dat hoer Mats. fcatt wt Engelant gefuirt wort, funder óbligatioen van twee Reden dye fy begeren. Forder hebben dye van dye religioen requesten auergegeuen, begerende apenbaer exercitiën van dye religion wye bynnen Gent oeck gefcyett, ickfeynd V. L. hyr dye requesten foe van dye proteftanten als van dye Burgers van Antwerpen, bynnen Gent hebben fy ettelicke kercken daer fy prediken, oeck ifs daer thoe Gent juftitia gelcyett van vyff Cordehers Leuendich openbaer gebrant vnd dryer gegeysfelt propter enorme peccatum fodomiticum. Forder aengaende ons Leger ifs Vm Hoechltraeten, Monfieur le viconte de Gend ifs myt fyn Cauallerie oeck daer kommen, Don Johan verfamelt lyn force tusfchen Loeuen vnd Lyer, wat Got geuen fall fulien wv fyen want dye apparenfy ifs dat fy fulien flaen. Ten lesten, alfoe dye Heer van Oyen vnd dye Burgemeyiter van Ruremund nu hyer fynnen waer myn begeren V. L. wollen my reuociren vro myn eygen af111. Deel. » f«"  2^4 STUKKEN VOOR DE fairen oeck thoe doen biddende myt V. L. wollen gelyeuen aenftont defe Copien aen dye Heren Gedeputirden feynden; wy follen up Nymmegen defe ftucken gefunden hebben, dan auermits defe badevp Arnhem toech, heb ick aen V. L. defe articulen gefunden, begerende V. L. willen fy auer feynden want het een faeck van ymportanfy ifs, aengaende het tracbaet van dye religioen. Duc d'Alecon kumt myt fyn force yn defe Landen. Hyer myt wyll ick myn Herrn den Almechtigen Got befelen. Datum tot Antwerpen 7 July 1578. (Daar onder.) V. E. L. vnd Eerf: guder frunt vnd mytbroeder. (was get.) Alexander Bentinck. (d'Opfchrift was.) Aen dye Edelen Erentuesten Eerfamen voerfichtigen wyfen Heren aenwefende Ridderfcap fampt Burgemeyfteren Scepen vnd Raet der Stat Arnhem, myn gunftigë Heren vnd frunde. N°. 182. Mesfieurs nos bons amys & voyfins! II nous desplaist grandement, que voz affaires font maintenant en telz termes & conditions, que par les aduertiileroens [quauons de la] nous voyons fe trouuer, & que tous les moyens, dont nous auons peu aduifér & mectre en auant, pour voftrefoulaigement, n'onttrouué aulcung lieu auecques ceulx, qui nous famblent ne  VADERLANDSCHE HISTORIE. 355 ne chercher aultre chofe, que par voftre ruine, d'auancher leur gloire & prouffift particulier. Et póurtant affin que foyéz bien affeuréz, que par le pafte, auons bien voulu del'pecher deuers vous Nos tres feaulx & bien améz le fr. de Cobham gardien denoz. cincq ports & mes fr. Franchois de Walfinghara chevalier, confeillér en noftre confeil priué, & 1'vng de noz premiers fecretaires d'Eftat, tant pour vous communicquer noftre refolution touchant voï affaires & ce que nous femble neceffaire, & expediënt d'eftre faict & mis en execution, pour diuertir & rebouttef les maulx & dangiers, que voyons [a noftre grand regrec] fe ruer fur ce pays la, que pour y fairelesmeilleurs offices, qu'ilz pourront en eelt endroidt, vous priant leur vouloir donnér le credict, que feriéz a noftre propre perfonne en tout ce qu'ilz vous diront de noftre part, qui fera 1'endroict quepnerons, Mesfieurs noz bons amys & voyfins, qu'il vous ait toutiours en fa fainöe garde. Efcript a noftre maifon de Genewkh ce XII. jour de ]uyng' 1578. Voftre tres alfeurée bonne amye & vouzine. {Jgné."} Elisabeth. [La Superfcript ion.] ' A Meüieurs les Eftatz Generaulx des pays bas. [plus bas.] R. le X'»' dejuillet 1578. N°. 183. Werdige, Edel, Erentfeste, hoochgeleerte, ende frome, gunftigë Heren ende vrienden! Watauermacl van wegen des Ertzhertogen Matthia by v. VV.  356 STUKKEN VOOR DE Ed. L. ende g.anons gefchreuen , belangende dat filuerenwerck by die geestelickheit befonden, om by Inventaris te leueren heren Rolande van Cortevüe, datert den nastlesten Juny, hebben wy guetlick ontfangen, ende den inhalt verlefen, oeck verftaen, daerop wy rypelick gelett, ende bevinden't felue garclein , ende gering, ende hoe dem fie laeten wy fulxinventariléren, in meynonge in tyt der noot dat felue to gebruyken tot beuorderongh der Lantfchapen faken, begeren daeromme dienstlick, dat V. W. Ed. L. ende G. defen foberen ftaet van den geestlicken fyluerenwerck bewegen, ende onfe guetwillicheit ende preïentatie in genade opgenomen werden moge, dan wy fint alle guetwillich gehoorfam ende getrouwicheyt in defe fake tot bewarenge defer ftat, ende waelfaren des Vaderlants tobewiefen, mit hulp desAlmegtigen, die V. W. Ed. L. ende g. in geluckfaligen Leven tot langen tyden waelfarende behuyde. Gefchreuen den XII. July 78. (Onderftondt.') I Borgemeiftere, Schepen ende Raet der Stat van Nymegen. [Boven aen de» brief ftondt.] An Cantzler ende Raeden. N°. 184. Alfo der Edler vnd Erentfester Roelandt van Courteville by fyn F. D. authoriziert zynde tot ontfanck der kercken fylveren - werck , achtervolgende de beuehelfchryfien van Cantzler ende Rhaeden aen Burgermeifteren Schepenen ende Rhaitt der Stat Arnhem vuy tgegaen , leveringh desfelven filveren - wercks geïbnnen, geuen oer E. daerop defen bericht, dat der kercken alhier feer ajrra, ende meer fchuldich, dan  VADERLANDSCHE HISTORIE. 357 die guederen bedraegen, vnd die Moederkerk infon. derheyt geen inkomften myt allen en heefft, dan myt gemeyn contributie der fchemeler burgeren alhier in dack glafen en alle gerack onderhalden moet worden, vnd nv kortsleden mit noodwendigen bouw ouer nyher vm den kloeken ende andre vnvermeitliche reparatie in groeten fchulden geraden. Deswegen der E. der reden, vnd aller billicheyt gemesf erachten, dat men 't vursf: filverenwerck, dat doch feer gering tot hetaelinge der fchulden, ende andere noottruftigheden fol behoeren te employeren, begeren dat fyn L. 't zelue by fyn F. D. thum besten, vmb in genaden opghenaemen tho werden, verfprechen willen. Oick foe defe ftatt die hoeffftat is des jongften Quartiers defer Landtfehap will idt derfeluer nyet gheboeren, den anderen hoifftfteden ende quartieren in defe verfochte leveringh vur tho fcheiden, offt prejudiceren, dan lyn oer E. oerbiedich fich der anderer fteden ende quartieren in defen gelickmisfich to halden. Edoch zeer onderdeenichlick ende dienstlick begerende, dat in aenfehouw der kercken armoede ende daegelixen noit, dit geringh tot derfelver onderhald, ende verfchoeningh der fchemeler burgeren gelaeten moigen werden. Deefe brief'wierdt van de ftad van Arnhem gefchreeven, hy is ter fecretarie aldaer kvvalyk gebonden in No. 6. van Landzaeken, en hadt, als ée voorige, in No. 10. zyn plaats moeten vinden. Tot verftand van die twee ftukken verftrekt de Propofitie door den Aartshertog en de Algemeens Staaten aan de Staaten der afzonderlyke gewesten gedaan, om een leeninge van V ongewyde filverwerek baggen ende juweelen van de Geestlikheid te doen, we:ke door den Heer P. Bondam in de Onnitg. fi. D. V. bl. 288. met het geen daar toe betrekkelyk bl. 2I4. en 291. is te berde gebragt, als ook op bl. 342. van 't zelfde D. ook zal de lezer zich herdenken, 't geen van hem hier bouen gevonden wierdt. Z 3 No.  353 STUKKEN VOOR DE N'\ 185. Mon Coufin! J'eftime, qu'auezjefté fouffiffarnment aduerty des Leuees, que j'ay faiftes en france, pour afliftér, fecourir, & ayder meflèigneurs des Eftatz generaulx de ces pays en leur jufte querelle, qui me gardera vous en efcripre aultre chofe. Je vous •diray feullement qu'eftans mes forces preftés a marchér j'ay donné charge a vng fr. de mes plusfpeciaulx ferviteurs (que cognoisfez) de les affamblér en corps d'arme, éc cependant je me fuis acheminé pardecha auecq aulcuns de mes plus confidens, & fpeciaulx fertiiteurs, efperant que mes d. forces me fuyueront de pres. de quoy jai bien voulu vous aduertirincontinent, & prier me faire fcauoir de voz nouuelles, qui meferont toufiours fort agreables, & fur tout quant me donjierez quelque efperance de vous veoir, & eonferer auecq vous des moyens quil fauldra dorefenauant vier pour reprimér 1'audace & infolence infupportable de ï'ennemy: vous asfeurant mon coufin que fy voltre commodité pouuoit permecbre de faire vng voyaige en cefle ville, me fembïe (foubz voftre prudent advys) que les affaires fe pourroient beaucoupmieulx & plus facillement acheminér au gré ik contentement de 1'vne & de 1'aultre , & on ne trouuerez ceft expediënt pour le meilïeur me poulrez enuoyér quelq'un des voftres amplement inftraicb & informé de voltre intention & volunté auecq le quel je puiiTe prendre vne parfaiéle & enthiere refolution , vous priant mon coufin fur tant, que vous ayméz Ie bien, repos, & conferuation du pays, que ce foit le plus prómptement, que poulrez, car vous fcauéz combien la diligence eft requife en telz affaires. Sur tout, mon Coufin. Je dtlire , que nous ayons vne bonne iutelligence & correspondence enfamble T affin que marchans d'un mesme pied & zele, nouS( 1'oftions a lennemy toutte l'efperance, qu'il a fondé fur la diuifion , qu'il tache par tous fubtiles moyens & inuentions faire naiftie entre nous, la quelle fy ainfy eftoit ne leauroit apportér que 1'entiere ruyne &fub- uer-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 359 uerfion de tout fe pauure pays, la conferuation & falut du quel depend, apres dieu, de noftre mutuelle intelligence tres parfaifte vnion & vraye concorde, de quoy nous poulrions amialement traichér, & discourir, & plus en prefence, que par voye. Ce que* comme dia eft, je remecfray a voftre tres laige&pru. dent aduys, que me gardera vous en faire plus longue lettre, fi non pour prier Dieu, mon coufin vousavoir en fa fainéte & digne garde, Efcript a Mons le XIII. Jour de Julllet 1578. (foubz efcript.) Voftre bien bon Coufin. (figni.) Franchois. La Superfcription eftoit.) A mon Coufin Monfr. Le Prince d'Oranges. (plus bas.) R. le XV du d. mois.) N°. 186. Edele Erentfesten Eerfamen, Voerfichtigen, Wifen Heeren, und frunden! Ick heb U L. bryeff, gedatyrt den 6, den 13 ontfangen , und verftanden wye Monfieur Courteville follicityrt om thoe hebben dye argenticia off het fylver van dye Kirck tot Arnhem. Sall derhalven flytt doen aen dye Staten , offhy fcreeff om fullicks thoe excufiren. Bedanck U L. oeck dat O L. den bryeff om advis aen fyn G. S. gefunden hebt, vantydungishyer Z 4 wve  gdo. STUKKEN VOOR DE wye ick U L. gefchreven heb, dat dye proteftanten, aenhalden om apenbare exercitie thoe hebben, alfoe geconcipirt fynnen ettelicke puntten om aen allen provinciën thoe feynden und daer op thoe deliberieren aengaende ene goede religioens frede, want avermits wy nyet geautorifeert waeren, is het raetfem gefunden aen alle Provinciën thoe feynden. Forder den 13 hujus fynnen dye Heer van Oyen vnd ick myt fyn Alteze geweest yn ons Leger het welke lyet drye niilen van hyer, een half myl van Lyer und dunden op een hye yn het bar feit yn flach oerden, myt neegen dufent peerden 6 dulènt dutfchen und 3 dufent Lancen und 70 Vendelen den ganfchen dach feer fyn yn flach oerden daer Don J ohan lach 3 mi len van daer. by Dyest, und lach und branden dat wy het lichtelick faegen.' lek hatp onfer Gott fal onfe Victoria geeven. Duc d'Alencon is bynnen Bergen, dan myt weynich follicks Ten lesten wollick wael fruntelick bidden und begeeren, dat UL. und Eerf. gelyefden tho doen betalen aen handen vap myn Huisfrow twee hondert Dalers, want ick fus lang gewacht heb, und ick van myn atmoet fellefs nyet foei kriech, und het hyer ganfs duer avermits dye groeten ymposten een kan wyns XIV ftufer und men heeft groet aengefall van een yder alfoe ick hyer opgenamen heb tot dye vurfr. fumma, bid derhalven ÜL. wyllen my hyer yn hel." pen want dye anderen altyt hondert kroenen myt hebben genaemen und ick nyet een ftufer noch gecregen heb. Begerende daer beneeven UL. wylen gelyeven my weder ontledigen. Want ick noedich thoe hufs thoe doen heb, myn dunckt (: onder Correctie) nae dem Boymer und ick hyer alleengeweefenfynde, und nu een is hyer van Nymeegen, und een van Huere-' mund, dat twee kunnen het hyer wael befchicken, bid derhalven UL. wyllen my myt den yerfteh fchryfen; Hyer myt wyl ick UL. den Heere befelen. Datum tot Antwerpen 1578 den 16 July. UL. und Eerf. goetwilliger frundt und myt broeder. (was getekend.) Alexander Bentinck v' - • v' ; "wjh.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 361 (Onderftondt.) Poft datum , is hyer kommen ein bryeff aen myn Heer dye Prince van Duc d'Alencon wt Bergen ynHennegouw, begeerende dat fyn Excellentie daer follen kommen, om myt hem thoe communicieren off fyn Excellentie fol gefanten daer feynden dye Ambasfadeurs van Duc d'Alencon bruder des Koninchs van Francrick fynnen hyer unde communicieren myt dye Ambasfadeurs van den Koninckynne van Engelandt, wat dye refolutioen wert fyn fall ick UL, aver fchryven. Argenttien Capiteyn van twee dufent Fransfoifchen und vier hondert lichten peerden kumt toe fchip aff om by Hartoch Cafimir toe trecken. Wy disputieren hart waer Cafimir hennen fal off nae Venlo aver dye fpoeye und dat nae dye Leger, hadden wy feer gern dan fy follen gern trecken dye felfde wech daer dye anderen heer getagen fynnen, dye fiant is der meynung thoe flaen, wye men fpoert, daer kommen twee Dufent Franscoifen van het Follick van Duc d'Alencon dye fulien yn ons Leger. Wy hadden geern dat deefe Franscoifen dye nae Casmir trecken hyer foll bly ven yn ons Leger om die groeten onkosten und verderffenisfen der Landen, dan Hartoch Cafimir wyl fy by hem hebben, (V Opfchrift ■was.) Aen dye Edelen Erentfesten Eerfamen, Voerfichtigen, Wyfen Heeren, Borgermeyfteren Scheepen und Raet der Stad Arnhem, myn gunttigen Heeren und frunden. Arnhem. N°. 18-7. Hooge Vermogende Edele Wyfe, zeer ' yoirfienighe Heeren! Wy gebieden Z 5 ons  36a STUKKEN VOOR DE ons zeer gedienftelyck in uwe Ed. goede gratie. Vermogende Heeren! Alfoo onfe Gen. Heere Grave tot Nasfau Stadthalder alhier gemeynt is corts zvn refidentie binnen Aernem te comen houden met zvn Gen. Lieve Huysvrouwe ende familie , die zeer groot is, daer by zyner Genade dryefonenzyn, heeft lyn Genade 't Hoff alhier vifitieren laeten ende loe daer aen inlangen, overmits d'oorloge en de lange abfentiedes Heeren van Hierges, luttel is gerepareert, wordt bevonden dat 't Hoff overmidts olderdomb zeer bouwvellich is, oick begeert zyn Genade daer aen gemaect te hebben by fyn flaepcamer een vertreck voir zyn Genaede huysvrouwe, die als wy verftaen zwanger is, ende hier gemeynt met Gods hulpe te gelegen. Oock boven 't fael te doen maecken een ftove,ende wat anders cleyn gemack, gémer& oqcIc vele bakken verrot zynde vuytgenomen moeten worden, en de nyeuwe in de ftede gelacht, endededaecken allomme verfien ende verreparcert moeten zyn, hebben wy diefelve reparatienbydiverfchemrn.werckluyden refpsctive doen vifiteren ende van alles vifitatie maecken laten ende 'tmeerendeelaenbeftedet, oock provifie van Calck, fteen hout ende andere matenaelen daer toenotich coopen laeten, ende zyn d'arbeyders vast in d'werck getreden, op dat fyn Gen. ende derfelver huysvrouwe hier comende geaccommodiert mochten fyn, op vertrouwen dat Uwe Edele fulex ag<*reercn ende daer op ordonnantie verkenen zullen; defelve wereken fulien in alles kosten als by een fommiere declaratie hier bygevoecht omtrent Duyfent brab. gulden. Ende want volgende d inftruótie , bv Con. Mat: deefer camere gegeven, wy fulcke reoaratien nyet doen maecken off pasfeeren mogen fonder uwe Edele eerst daer aff t'adverteeren ende daarop ordonnantie te hebben, fenden wydaeromme brenger deefes aen Uwer Edele ten eynde denfelven befieve de Declaratien te vifiteren ende ons daerop ordonnantie te verkenen, ende ons die by brenger deeles op 't fpoedigfteoverfenden , op dat wy fonder ach-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 363 terdencken de geconcipieerde ende aireets begonfte wercken mogen volmaecken laeten, off daer inne doen» foe uwe Genade believen M uns.te beveelen. Hooge Vermogende Edele Wyfe zeer voorfienige Heeren! Wy bidden God Almachtich uwer Edele in langen geluckfaligen regimente te gefpaeren; Gedaen in de Camer van de Reeckeninge ons Heeren des Conincx t'Aernhem den XVlbn July 1578. Opfihrift was.}' Hooge Vermogende Edele Wyfe zeer Voirfienige Heeren, myn Heeren die HoofdenTrefjrierGenerael ende Gecommittierde van der Finantten sConincx. N°. 188. Erentfeste, Eerfame, Wyfe feer Discreete Heeren und goede frunden. UL. und Eerf. fchrievent belangende die geleverde proviand heb ich ontfangen und den inhak nha fyn ich by myn genadigen Heer Stadtholder gegaen und betalongh deifelver proviand gefcrdert ende daer op oer Genade antworden voer dit maetedaer nith entlichs te weten voer te nheemen, fo fyn Genade met anderen gefcheften belangende die Stadt Deventer weeren beladen ; So is oeck widers dat wy gisteren te faemen eene fupplication neffens den proviand meifters an Hertoch Johan Cafimir Pfaltz graven avergegeven begeerende betaelong van den voergettreckten proviand thot den einde verfoeckende ordonnancie op den penningmeiller Daer op oer Furttelyke Durcnlugtigheit ons leet antworden, geene proviande te konnt'n betaelen eer den ruiteren oer wachtgelt geheel  364 STUKKEN VOOR DE heel fy betaelt fo oer daer an noch feilt omtrent vyttkh philips gulden, welcke fomma (:fo men defenavont ader morgen verwacht van den Have) als fie den ruiteren erlacht worde wil oer Furftelyke Doorluchtigheid fich verplichten die geforderde betaelong te doen. Daer op UL. und Eerf. die gheene die de proviand gelevert hebben moegen vertroesten. lek en fal midler wile niet laeten te befórderen dat fo wael die borger van Arnhem als eenige andere betaelong erlangen moegen, alleen dat UL. und Eerf. alle mogelicke flyth aenwenden daer meth die burger hen forder in officio erhalden und vermaent moegen werden, dat fie continueren die proviand te leeveren funs is te beforgen, dat het alle aver hoep lopen wil, fo in 't Landt van Gelder is, und die uitterfte elendt vur handen. Wieders fo UL. und Eerf. fchrieven anmyn Genadigen Heer Stadtholder, dat der Ertshertoch gebiede dat in defen Lande die gueder fo Hollandt und op anderen oerden verlicentet hier vry pasferen folden. Daer op facht oer Genade, dat fulex den reeden wel gemefs weer und niet billick dat die Koopluiden op allen oerderen gefchat follen werden und woe fulex gefchapen, folden die Koepluide vertrecken und die Commercie hier in den Lande gantz veraaen. Belangende nye tidong is een Trompetter gisteren van den Furften Johan Cafimir met brieven in Deventer gefchickt, und diefen morgen daer weeder uith koemende voer antwordt brengende, dat fie die Stadt voer den Coeninck wolden bewaren, und fo der Ertshertoch, Hertoch Johan Cafimir und die Generael Staeten etwes daer tegen voer wolden nheemen, weeren fie gerefolviert als eerlievende kriechsluide fich te halden und wolden die ons Godt und die fortuin bevelen. „ , , fli Dan het fchint dat deefen nacht wal etwes fal by die hand genhamen werden met der ftad Deventer, waer durch die inwoneren wel beter koep foellen geeven. Godt Almechtig wil alleth fchicken tot eenen gueden einde , Die UL. und Eerf. durch fyne heilfame bermhertigheit in lanckfaliger waelfaerth erhalde. Da-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 36§ Datum uith Zutphen den XXXen July Ao. 1578. (Daer onder,) UL. und Eerf. Fruntwilliger. (was geteekend.) Henrick van Stienbergen. N°. 189. Edele ende Welgeboren! Wy hebben ontfangen VL» brieven van den XIX der voirleder maent nopende de wereken ende reparatien , die van noode foude fyn gemaect, ende gedaen te worden, aen fyner M. huys tot Arnhem, daer inne de Stadtholders van Gelderlandt, huere gewoenlyke refidentie te hebben plaegen, welcken achtervolgende foe fcryuen Wy jegenwoirdelick, dien van fyne Mat. Rekencamer aldaer, dat fy in alle diligencie, ende neerfticheyt defelue foude doen maecken, maer alfoe fwaricheyt vallen fal, in 't opbrengen van de fomme daer toe noodich, die ongeveerlick fal moegen beloopen over de duyfent ka. guld., deur dien, dat alfoe wy verftaen findert de maent van Juny lestleden alle particuliere Rentmeesters , ende thollenaers tet ordonnancie van V. L die handen gefloten zyn, foe en kunnen wy nyet gelaeten V. L. met dier oirfaecken voor te halden, d unverftant dat deurdien ftaet te ryfen , foe in defe als andere diergelycke faecken, tot achterdeele van den Lande, om de welcken te verhueden , foe wilden wy V. L. wel verfocht hebben, 't gebot dat in defen gedaen mach wefen, aff te doene, laetende dien van de Rekening hen bewint, wy das henluyden beuolen es geweest hier beuorens, ende ingeualle daer yet  366 STUKKEN VOOR DE yet behoirt geordonneerr te worden tot voirderïnge van den gerneyne faecke , ende landen , V. L. ons dat wilt aduenéren, die nyet laeten en fulien op 't felue te doen voorften, gelyck den noot ende redenen dat fal verheysfchen , ende gelyck in gelycke faecken wy van oudts gewoenlyck fyn te doene. Hier raede Edele ende welgeboren onfe Heere God fy mit V. L. Gefcreuen t Antwerpen ten bureele van de financiën "s Conincx den Xll dach van Augufto 1578. (Onder ftondt.) Die Hoofden Treforier Generael ende Gecommitteerde van de voirlf: Finatkien. V. L. dienstwillige. (Het Opfchrift.) Den Edele ende Wel Geboren Jehan Graue tot Nasfauw Catzenelleboghen , vianden , ende Dietz. Gouuerneur ende Capiteyn des Furftendombs Gelre ende Graefffchap Zutphen. De Rekenkamer in Gelderland en die van der Financiën, wa»ren met Graef Johan in deefen tyd opgefchsepr, en in het geval dai zy hem niet alles toe konden (taan. Op den „ funy eischte de Stadhouder van die van Je Rekening em flaet er.de opteyckenong van de Domainen, met de lasten daer PP Üaende", om die gelegentheyt daer van thou wetten ende die felue ie fchicken ain die Hoof ftadt Nymmegen, cm \oirts tho hchanden den verordenten der lantfchap m jederen mortier, om die aen hem te prefentéren. ende alfo voir der orainantie te ftellen tot dienst ende profyt des Vaderlants, hy vorderde het zelfde by «elyke bne.en van alie de Remmeesteren, en die verder oncfang hadden. De Kamer daaover aen die van der Financien geklaagd hebbende, wierdt aldaer getu^efteundt befundere alfoo van allen ouden tyden den particul'er Gouuerneurs geordonneert is by hen Imden Inftructie der 'O' metnen ende tnnecommen van zyn Mat. hen Men nitt te onderwinden, men prees ook de kamer dac zy  VADERLANDSCHE HISTORIE. 367 zy weigerig en droog op Graef Johans brief geantwoord hadt. Doch dit waeren doodfluipen. Op den 22. September 1578. wierdt de Rekenkamerftop het fchryven van den Stadhouder opgenomen, er.de die ftucken aldaer geinventarifeert. Die gefchiedde door drie gecommitteerden uit het Nymeegfche, vier uit het Roertuondlche, twee uit het Zutphenfche, en drie uit het Arnhemfche Quanier. Doétor Reywer van den Sandt, Doétor Gerhardt Voet, Willem Sluysken, Gerïiardt van den Hauen waren daerby deputirt van den G. H. Stadtholder, de Heer van Anhoit, als Bannerheer, hadt daer in verwilügt, de drie andere Banneryen dilation gevommen, de flat van Zutphen hadt ook niet verwitligt. En daer op raakte de kamer gefloten, en alle de leden op den IIIl Novembris van bunnen eed ontflagen. En zy wierdt niet voor den 28 Juny 1580. herfïeld, en met nieuw beëdigde Raden voorzien. N°. 190. s. p. Inter Ordines Belgicos ac veros Patrio Patres, quibus baec Antiquitatum Ecclefiafticarum fymagmata tnea quattuor dedicata funt (vt V. pofteriora lumrao Pontifici) cum nomen veftrum, viri ac domini fpecbatiffimi, cumprimis illuftre fit, aaquiffimo certe iure vobis vel inter ceteros vel preceteris debebatur exemplar. Quod vt eo fufcipiatis animo quo donatur, hoe eft & candidiffimo & finceriffimo, vehementer obteftor. übftruerda nimirura per editionem talem fuerunt ora calumniantium quorundam , feditiofiflime dietitantium, per Belgium amplius non licereCatholicam tueri Religionem, li^uebit enim vel exhiscequalibuscunque fyntagmatibus noftris, ipforummet fub aufpicüs Ordinum Belgicorum pro religione pietateque catholica non ommno fegniter (licet absque perfonae cujusque expreflaj contumelia, qua; multis illiberali more quodam familiaiis eft) puguari h vel potius e ca- the-  363 STUKKEN VOOR DE thedra fcholaftica iara olim a nobis alacriter, vt inter minime repugnantes pugnatum fuiffe, funt nempefyntagmata haec mea fatis antiqua, licet editio fit nova, temporibus hifce pernecefiaria. Nam ponit ob oculos antiquam & Apoftolicis temporibus adeoque ipfi Euangelicte luci conformem Ecclefiaï catholicaï doftrinam de precipuis & grauiffimis aliquot Capitibus, quajtempeftate noftra controuertuntur. Bene valete viri ac domini preftantiffimi, veri patres patria;, ftudiaqué hffic noftra per oportunitates habete, qusfo, commendata. Duaci XXV Augufti 1578. Vobis & illuftri Reip. veftra; deditiflimus Boetius [Epo.] In dorfo. Sanctilïimo fenatui Populoque Arnhemenfi. Arnhemium. Op den 9 February van 't jaar 1569 fchreef Viouus ab Aytta over dezen Boetius Epo dit volgende aan Toach. Hopperus. „ Ad Boetii noftri petitionem Dux nullo ejus „ in hiftoria fcribenda confpefto fpecimine, & quod videt 5j nonnullos parum prudenter hoe traétare argumentum (ne„ fcio quem novitiurn apud Hifpanos Hiftoriographum alle» , gans) parum ptoponfus videtur; id officium pertinere di'„ eens ad Courtewillium Ordinis AureiVelleris Graphiatium, ,' ut is res dignas memoria; mandet". Zie dien Brieff in C. P. Hoynck van Papendrecht Anal. Tom. II. p. 50I. en daer zyn noot. Dan nog op den 22. Febr. „ Boetius , nofter ex Duaco huc venit, diligenterque fuum negotium " profecutus eft ,• verura ego, etfi ei quantum potui firn patrocinatus, aliud hie ab Duce obtinere non potui, quam " quod Excellencia fua ad Regem fcribit, & illum cette beabis, fi impetrare queas, ut mille quadringentos florenos " in fingulos annos Regia Majeftas ei donare dignetur. Lau',' dant quidam plurimum ejus conatum, ied occino aliquan„ do vulgatum ei verficulum. „ Scire volunt omnes, mercedem folvere nemo". Aldaer p. 507. zie ook p. 561 • 5°9» No.!  VADERLANDSCHE HISTORIE, 369 N°. 191. Myner willigen diëtist en wes ick goets vermach alle tyt te vore; Welgeboorne infonders Lieve Heere ende Freundt! Alzoe V.E. L. welbewust zyn die verfcheyden kondtfchappen,die men heeft, dat dye vyandt fich ftercket om unie Stad Deventer te ontfetten ende dezelve geenen pas konnen nemen herwaerts dan doer het Graeffchap van Zutphen, ofte die Twente, foo is myn vrundtlick begeeten, dat U L. gelieve den Drosten der voirfr. Graeffchap met bevelfchriften te ordonneren, dat zy alle paffagien ende aencomingeh by den boeren bewaren , waer van ick in Twente die behoirlycke verfieninge aireede gedaen hebbe, oick hebbe ickneffens de Ridderfchap van Overysfel geraeden gevonden aen V.E. L. te verfoecken dat defelve gelieve die verfieninge te doen 't zy met uitlegers off anderfints op der ysfeloirt oft aen *t Tolhuis te leggen, daer meede den vyandt die pasfagie te water benomen moge worden, Ende alzoe die löldaeten op die Gelderfche zyde liggende , hi tot in 't fticht veele graenen coomen affmayen, ende andere overlast doen; Soe is myn freundlyck begeeren E. L. gelieve aen den Hopluyden Hegeman, Raefchoorn ende andere te beveelen, dat zy hen foldaeten daer toe holden, dat zy hen niet vervorderen eenige gelycke dingen op defe Landen te attenteeren, Hier mede V. E. L. Welgeboorne, infonders lieve Heere ende Vreundt den Almechtigen beveelende. Datum in 't Leger voer Deventer den XlX«i Auguft. 15784 [Onderftondt.~] Dienst ende guetwilliger, IIL Deel. Aa [was  J7o STUKKEN VOOR DE [was geteekencl.~\ van Lalain tot Rennenbergh. ['t Opfcbrift was.'] Den Welgeboornen Heere Heere Johan Grave van Nasfauw Catzenelbogen to Bielftein Stadholder des Furftendoms Gelre ende Graeffchaps Zutphen mynen infonders Lieven Heere ende Vreundt. N°. 192. Antwoerde van de Generael Staten der Neederlanden aen den Wolgeboeren Heeren Ott Henrick Grave van Swartzenburch, Groet Marfchalk ende Arabasfaet van Keiferlyke Majefteit. Heer Ambasfadeur! Volgende onfe leste Antwoert U Genaede den 7 itzigen maendt September gegeven, wy hebben in conformiteit des Contradts, gemaeckt mitten Heeren Hertogen tho Anjou, by onfe Gedeputeerden aen fiène Hoecheit doen Communiceeren, 't gheene ghy ons in cracht der Credentz van den Keyfer mitsgaders die twee gefchryften, gefonden bi den Heere Don Joan, hebt geproponiert; Ende nae communication daer op gehalden (fine Hoécheyt continuerende fyn groetmoedicheyt ende eyn vol. dige affecbon aen deefe Nederlanden, ende tot gerneyne rust) heeft eynfaementlick mit ons gefaerhlick bevonden, omb niet achtertoelaten 't gheene dat lol moegen dienen toe forderongh van enigen goeden eynvoldigen ende verfeeckerden freden, ende om refpecb finer Keyferlyke Majefteit ende die goede diemten by TJ gedaen niet toe wyllen afllaen noch weygeren die vordere interceflion van fiene hoechgeinelteKeyferlyc-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 371 ke Majefteit, fulex volgende wy fyn bereydt, noch defenmael vorder te tracteren, op die pacification, in conformiteit van de praafentation al gereyt aen den opgenanten Heere Don Johan gedaen; Biddende (:omb te fchuwen alle verachternis ende inconvenienten: ) 't believe fine vuergemelte Keyferlyke Majefteit te confenteeren , dat die faecken promptelick by U ende andere hier by de hand zynde, voerder op dine vurfr. offren ende prafentatien gecommuniciert ende ten eynde dat die onderfaten der Landen, men fig verfekert ende dat die Heere Chur ende andere Furften gedeputiert, by zyne duckgemelte Keyferl. Majefteit niet toe vergeefs worden getravailieert, ader gemoeyt herwaerts over te kommen, welcke wyendegelickfals der afgefanten der anderen potentaten bidden fulien (fynde die faecken generalick vuerbereyt ende geaccordiert) herwaerts 0ver te kommen, om die Conclufie toe maecken ende oere autoriteit toe interponieren, Gedaen t'Antwerpen in onfe verfamelungh den 8 dach fepterab. 78. By ordonnantie ... die Heeren Generale Staeten der Needer landen. Onderteyckendt. N°. 193. Edele Erentfeste, Voelgunftige gebydende Heeren! Ick kan myn Heeren nyt verhalden wy dat die brugge gebrant is, alfo datter itfunts nyt een juck geheel is; 't welck myn gheene cleyne moeytte ende arbeit, jae volck, foe gefchoeten, gecost heeft, ende ick oick als myn Heeren bewust geener ftereker viandt gehadt, dan die brugge. Ende alfoe ick die Soldaeten tot voelle toe beloeft ende noch nyt gecontentien hebbe, beAa a gee-  372 STUKKEN VOOR DE geeren dan myn Heeren hoer felver voer hoeft te con. tenteéren, fal fe daer lenden. Doch wetten is wel indachtich, dat hoer hondert pont belaeft is, willen wel leer denstlicken op myn Heeren begeeren, dat ick mit te felvige penningen gecontenteert mogte werden, ick hebbe oick al gereede ettelycke fchuytten, jae uytte haven doen haaien end als noch daechelicks, daerom doende zy, ick kan oick myn Heeren nyt verhalden, wy ick verftae datten viandt in Deventer eenige vertroestinge van onfent by misfive gecregen folde hebben; heeft fich gosteren oick feer dapper ende ftarck op fcharmutfinge laeten vynden, op welcke hoere troestinge ons nyet weynich op ftaet te letten, van well toe te zyn, alle welcke ick myn Heeren doer goeden me* ninge nyet kan verhalden, mit bevelunge des Heeren uyt Leeger voer Deventer den IX Septembris 1578. U E. gehele Denstwillige. H E G E M A N. (V Opfcbrift was.) Edele Erentfeste voel wyfe en zeer voerfichtige Heeren Ritterfchappen Bannerheeren ende gefanten des allingen quartiers, myn feer gebydende Heeren. Translaet van die fubftantie. Volgende die propofitie gedaen by den Heere van Oeyen bruigge omb ontfet t hebben in 't Leger van Deventer. Is refolveert, fyne Hoecheits Excellentie den Heere Graven van Boflu, ende andere Heeren van den Chrysraedttoe verfueken, aldaer toe fchicken, Drye Duyfent Welfchen, die op 't platte Landt duer Flanderen liggen. Ende dat oer beliefte fie uyt 't Leger toe trecken XVc peerden , die bethaelt lullen worden van de generale middelen, foe in 't quartier van Deven-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 373 venter, Utrecht, Gelderlant ende daer ombtrent worden gelecht. Translaet. Die Staeten Generael, hebben geaccordiert» den Heere Hertogen Cafimir vuer fyn Traftement, ende van fyne Ritmeefteren, Coronellen ende van al 't gheene dat zy wes noch toe hebben gepratendiert, die lbmma van XXV Duyfent gin. van 40groten ter maendt. Biddende (:fonder wyder te croenen:) 't felve tractement in danck aen toe neemen, ende omb diefelve - Refolution toe reprefentieren aen den Hertoch , is gedeputiert den Heer van Lenoey ende D. Boymer, die mit asfiftentie des Heere Graeve van Bousfu, die Heeren van Nave ende Voltshuyfen allen yver doen lullen op dat fich fyn Furftelyke Genade van den vurfchreven prafentatie bedancket, oeck contenteire. N°. 194. Alfo den Knechten in Averysfel vuer Deventer liggende , fich gelusten laeten daegelicks aver der ysfele op der Veluwen te ergeven ende den huysluyden to fpolieyren ende to befchedigen, woe insgelicks Hegermans knechten onderftaen aver den ftroom in over« ysfell the vaeren , ende den gueden Luyden tho be» fchedigen; is tusfchen den wolgeboren Heer Graven van Rennenborch Statholder in Averysfel, averllen aver den Kriechsvolck aldaer eins, und Ritterfchappen van Veluwen anderdeils accordiert ende verdraeghen; Dat die Knechten then beiden zyden in oeren fchantzen und op oeren zyden blyven fulien, und dat fulex den Kriechsvolck then beiden zyden, by trommenflach fcherpelick bevalen fal werden, myt dem beïcheyde, datt invall die Criechsluiden van die een off andere zyde, die guede luyden befchedigen ofte enAa 3 nighe  S74 STUKKEN VOOR DE nighe moetwill aenrichten, men den fel ven fall moegen anvangen, ftrafïen, oft funst myt den Klockenfiach vervolgen, und off daer aver eenige doetgeflagen wierden, fall then beiden feyden , daer nyet aengebroickt zyn. Tot fterckung deefes hebben zyn Genade defe acte by eigener hand onderteickend/und Ritterfchappen van Veluwen, myt der Stad Arnhem fecreet fegeh\ dat oer L. ietz daer toe gebruycken, doen bevesti. gen, Gefchiet den Xle Septembris Anno Dom. XVc acht ende foeventich. N°. 195. Matthias by der Gratie Gods Eert? Hertoch van Ooftenryck , Hertoch van Bourgongnen ende Gouveneur ende Capitain Generael van de Neederlanden. Lieve Befundere! i Alfo den algemeynen Noot grootelicxverfouckt, dat in aller diligentien mogelick wefende gefonden wordde in elcke provintie ende Steden perfonen wel geaffedtioneert totten vaderlande om te volcommen den last ende inhouden van der initructien ende propolitien hier by gefuecht, hebben U (:om d'affectie die wy weeten ghy hebt tot vorderinghe van de gerneyne welvaert) gedeputiert om u te transporteren in der Stadt ende quartiere van Arnhem , foe eist datwy u wel ernftelick verfuecken u te willen in aller diiigentien derwaert vynden, ende aldaer te volbringen d'inhouden van der voirfr. Inftructie ons daegelicx adverterende van 't gheene ghy in deefen uwe negotiatie fult hebben gedaen, ende hopende dat ghy in eene foo funderlinge faecke in egheenen gebreeke ende en. fult  VADERLANDSCHE HISTORIE. 375 fult weefen, deefe eindende, bidden Godt Almachtich U Lieve befundere te nemen in zyn hoede t'Antwerpen den XllJen Septembris 1578. (Onderteickent.) D. M. Matthias. (wat leger.) Vannsseners. (c? Opfchrift was defe.) Onfe Lieve ende befunderen Hendrik van Steenbergen. • N°. iotf. Inftrudie voer U Henrick van Steenbergen van 't geene dat 13 Septemb. 1578. ghy te doen fult hebben bynnen der Stadt ende quartiere van Arnhem van wegen zyne Hoicheyt by advyfe der Gedeputierden van den Generalen Staten bynnen die Stadt van Antwerpen verga • dert wefende ende die van den Rade van Staate. In den ierften fuldi in de voerf. Stadt voortsvaren terltont ende in die beste diligentie u eenichfints moegelick wefende addresferen aen den Gouverneur ofte principalen Officier, die ghy prefenteren fult de brieven U tot defen eynde gegeven ende by zyn middele ende intercesüe doen vergaderen die van der Aa 4 Ma-  376 STUKKEN VOOR DE IVlagitlraet aldaer, dewelcke ghy wel fterckelick zult voerhouden den uytterften noot die daer is (:ibe om onfer leger tegen den Viandt te doen trecken ende dien te houden continueerende in alle goede exploicten , als om te fchouwen dat by faulte van de gerede betaelinge egheene inconvenienten, alteratie ofte muterie toe en comen onder den volcke van oirloge tot irreparable uytterlicke fchade ende bederffenisfe van den gantfehen Lande:) om bynnen deefen loopenden maendt te vynden, een groote ende notable fomme van gelde , gelick zy fien fulien by den flaat hier by gevoecht, die ghy hun oick fult exhiberen. Om dewelcke te recouvreeren naer dyen daer op zoo by die van den Raide van State als den Gedeputierden van den Staeten Generael voerfr. is raedflaeght geweest, fyne Hoecheit en fyne Excellentie, en hebben niet connen vinden veerdigher nog bequaaner middelen dan by inductie van eenighe goéde ende gealfecbioneerde Patriotten , ten eynde defelve elck in 't zyne willen advancheren geduurende deeze lopende maend fekere notable fomme van gereeden gelde op rente in der vuegen ende manieren hier nae verclaert. Waer inne men verhoept hem elck gewillichlicken fall quyten ende voegen fonderlinghe 'als zy verftaen I fulien hoe naer dit elcken in 't particulier is raeckende, ende dat daer deur fulien gekent worden, die gheene die als Liefhebbers van den Vaderlande het welvaeren van den lelve zyn foekende. Tot welcken ghy voeghen fult al 't gheene is dienende tot voirderonghe van de zaecken. Ten eynd zy luyden met u willen eene liste maecken van den notabelllen, Rickften ende best gequalificeerden zoo Gheefielicke, Edele, gemeene als andere perfoonen van wat qualiteit off conditie die weefen moghen, ende die taxeeren op fulcke redelicke fomme gelts, als men vinden fal hun macht ende gelegentheit te moeghen verdragen, ende dat op erffelicke rente toeten penninck achte ende tot eenen Lyven den penninck fesfe, gehipothiceers; op generale middelen ofte andc-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 377 re geaccordiert off te accordeeren, waer aff hun fulien gegheeven worden by den voerfehr. Generale Staeten behoirlicke brieven, mit asfignatie ende ordonnantie van betahnge voer den jaerlixe verloope van dyer op den ontfanger van de plaetzen off anders (:naer begeeren van denfelven Renderen) op ten Treforier Generael van den voerf: Staten totter tyt toe het capitael van dyen fal wefen gequeten ende dat by de voerfr. generale middelen oft fulcke andere als men fal vynden geraden. Ende op dat deefe negotiatie te meer favorabel zyende den voerfr. Renderen gegeeven worde beeter verfeec. keringe van betalinghe ghy hun verclaeren fult dat defelve Renten fulien gepraffereert worden voer alle andere te voeren by defelve Staeten bekent, om reedenen dat de Capitale penningen daer van gelicht en geemployeert worden, in deefen teegenwoordigennoot tot de gerneyne faecken te bewaeren ; oick mede dat zy zullen vry ende exempt weefen van alle lasten van Ve X= ende XXe penning, ende van alle andere fchattingen, hoedanich die weefen moghen, als oick van alle confiscatien quinquennellen ende andere dyergelycke provifien van Juftitien, fonder dat naemaels off by o&rooy accord generael ofte particulier van de Provinciën fal moegen daer tegens gedaen worden. Welcke Liste alfoe gemaekt wefende, fult (:geasfifteert wefende van den Officier ende eenige van de principaalfte van de Magiftraat:) voer u doen roepen de gheene in defelve Listebegreepenzynde, den welcken ghy fult den voerfehr. reedenen, in 't corte voer houden , mitsgaders de fomme daer op zy getaxeert zyn. Ten eynde zy defelve bynnen acht daeghen opbrenghen, ende fournieren, oft ingevalle van weygeringe fult henlieden ordonnieren, dat zy hun dyen aengaende bynnen acht dagen peremptoirlick voor zyne 'Hoogheit oft Raede van Staete neffens hem weefende, commen verantwoorden op de poene van die helft van die getauxeerde fomme indien hy binnen denfelven tyt niet en is naer 't Hoff vertrocken, de welcke fomme ghy by der^ Officier van de plaetfe reelyck ende metter daet fult doen executeren ende fal ontfangen Aa 5 wor-  378 STUKKEN VOOR DE worden by den ontfanger van de ftaeten in dat quartier, gelick oock fulien alle d'andere penningen die van deeze negotiatie fulien commen om daer en temden in alder vliet ende neerfticheit gefonden te worden , in handen van den Trelaurier generael van de Staeten voerfchreven. Ende op dat ghy den gewillichen moecht geeven eenich befcheet heur dienende voer acquit fult belasten den Trefaurier Generaal van den beeden in dat quartier hun te geeven fyne Recipilfe in der formen als is het beworp dat hier meede gaet, het welckheur fal dienen voer Rentbrieven totter tyt en wylen toe dat defelve Rentbrieven hun fulien gelevert worden, dewelck fal fyn bynnen een maend ofte fes weecken naer dat de penningen ontfangen fulien zyn. Ghy en fult oick niet laete te tauxeren den Officier deur middel van den Wethouderen ende de Wethouderen deur middel oft intercesfie van den Officier, mitsgaeders oeck de Heeren Edelluyden ende anderen hun houdende ten platten landen onder dat quartier. Ende op dat deefe handelinge te eer mach volbracht worden ordonneren wy U dat haest ghy defelve fult begonst hebben, in de principaalfte ftadt van den quartiere u belast, in u fteede ftelt ende fubftitueert totten anderen Steeden, Dorpen ende Caslëlreyen van den quartiere perfoenen daer toe bequaem van dyer plaetfen, om denfelven last aldaer te verbrenghen in welcken tot dyen einde ghy leveren fult Copye van deefer lnftructien by u geteekent om het welcke te doen, zyne Hoecheyt u volcommen macht gegeeven heeft ende geeft mits deefen. Welcke uwen gefubftitueerden ghy belasten zult met u te houden goede Correspondentie. Ten eynde ghy fyne Hoogheyt van daghe te daghe adverteren meucht zoo van henne als uwe befoigne. Dit al nochtans fonder prejudicie oft achterdeel van den generale middelen oft den ontfanck derfelver. Gedaen t'Antwerpen den XUJe Septembris 1578. (Onder teeckent) Matthias. (■wat leger.) W. Sille. No.  VADERLANDSCHE HISTORIE- 379 N°. 197. Myn Heeren! Aenmerckende zyne Hoicheit ende de Heeren van den Raede van Staete neffens hem wefende wat grooter moeite ende zwaericheit dat men gehadt heeft om iegenwoirdelick te vynden de lommen van penningen die nootelick waren om te voldoene den volcke van oirloghe in onfen Legher wefende alleenlick een halve maent gaigien om deur middele van dier te doene optrecken onfen Legher ende" het luttel goets weiders dat 'er reffiert te moegen gebruycken ende alfoe het beloeft ende toegefecht is, by. de Heeren de Generale Staten binnen een naest commende maent allen den volcke van oirloge een geheel maents fols te vol doene, d welck by asftimatie fal commen te belopen achthondert veertich duyfent hondert thien ponden arthois. Alle de gheene die hen nietenemployerenom defelve beloefte te furneeren ende voldoene, doen groot ongelick aen hun felven ende aen de gerneyne zaecke uit dien dat boven die groote uytteeringe ende bederffenisfe van den Lande die daer deur foude commen fall onmoegelick wefen te vervolgen ende continueren die goede exploicten die men hen verleekert dat onfen Legher fal deur middel van bethalunghe van den voerfchreeven halven maendt nu doen. Daeronime foo eest dat fyne Hoecheit verwecb weefende deur een onfpreeckelicke zele ende affectie verfueckt aen U Lieden myne Heeren ende bidt dat alle andere faecken hoedanich die weefen moegen achter geftelt wilt u gunftelick begeven om te peyien endeverdencken alle manieren om te voorderen het incommen ende den ontfanck van penningen tegens d' einde van de voerfr. maent ende dat mit alle middelen dat het loude moegen gefchieden , niet kunnende gelaeten u binnen middelen tyden te openen een middel de welck  S8o STUKKEN VOOR DE zyne Hoecheit foude duncken gevoegelickst, om een merckelicke fomme te mogen bekommen binnen rnidlen tyden dat men d'accorden van de generale middelen in alle de Provinciën gelickelick gaet practiferen, ende te wercke ftellen. Te weeten dat men by manieren van induótien foude lichten van de treffelicxte perfoonen foe geeftelicke als wereltlicke eenighe fomme penninghen op rente, den penning twelve te bewyfen op te Generaliteit van Staten ende dat tot dien einde fouden gedeputiert worden Commisfarisfen voer elck quartier bezundere om met middele ende interventie van de particuliere Gouverneurs van de Provintien de voerfr. inductie terftond te wercke te ftellen met machte van andere in heur fteede te moegen ftellen over al onder heuren beveele ende jurisdictie, om dies te meer de voorf. negotiatie te vorderen dewelcke anderfints te langhe foude aenloepen ende op dat alle 't felve mach comen tot alfulcken eynde als men hoopt foude nootelick zyn, dat men den commisfarisfen zoude leveren een groot getal van gedruckte billetten , wefende die naemen ende fommen in 't witte, om die te moegen geeven den gheenen die hen geit fulien f urneren voor acquyt van heure penningen daer in ftellende de namen ende fommen uyt crachte van dewelcke ende die leeveren den Renttnr. van de Staaten in elck quartier refpeótivelyck zynde, fulien oer geleverd worden by denfelven Rentmeefter Rentbrieven gelick gefecht is, inhoudende asfignatie van betalinge van de jaerlickfeverloopeop defëlveRentmeesters jegenwoordige ende toecommende tot dat het Capitaal fal afgeleit worden, d welck gefchieden fal zoe wanneer d'oorloge tot den eynde gebrocht fal wefen ende dat daer deur middel van de generale middelen oft alfulcke andere als men fal vynden bequaemfte te weefene ende op dat de voirfr. negotiatie t'aengenamer zy, en de betaelinge te beth verzeekert fal noch nootelick fyn te verclaeren dat alfulcke renten fulien gaen voor alle andere hier te vooren by de generale Staeten verleden ende beleendt uyt oirzaaken dat die, Capitale penningen gelicht ende geë'mployeert worden in deefen teegenwoordigen noot ende tot bewaarnisfe van  VADERLANDSCHE HISTORIE. 381 van den gerneyne zaecken dat oick de voorfr. renthen fulien vry zyn van alle veders en fettingen van den Ve Xe XXe penning en alle andere lasten , hoedanig die weefen mogen. Daer en boven oick vry van Confiscatien , van quinquennellen , ende alle andere gelicke provifien van jultitie fonder dat hier naemaels 't ware by ociroy generael ofte particulier accord van de Provinciën iet daer tegens foude mogen gedaen worden in eeniger manieren. Gedaen t'Antwerpen den XHJen Septemb. 1578D.ro. (Onderteekendt.) Matthias (wat leger.) S i l l e. N°. 198. Edele Erentfeste, Wyfe ende Voerfienighe Heeren 1 Syne Hoecheit ende de Heeren van den Raede van State neffens hem zynde, voerfiende dat onmoegelicken was, mette penningen procedierende van de generale middelen te betalene een maent gagie het volck van wapenen , d welck in 1 onfen dienst is, in zeer grooten getalle zoo te peerde als te voete in 't eynde van defer maendt, volgende onfe folemneele belaefte ende accord met hem gemaeckt ende gefloten hebben nootelicken bevonden om alle inconvenienten ende leste ruine t'ontgane daer wy by faulte van de betaaling zouden moeten innevallen te verzuecken de Gouverneurs van de Provinciën, om aldaer mit asfiftentie van fulcke perfoenen alst hen goetduncken fal, te in- du-  382 STUKKEN VOORDE duceren de ryckfte ende meest gequalificeerde ingefetenen 't zy Geeftelicke, off wereltlicke, ten einde zy op erfuechlicke Rente tegens den penning XIJ oft Lyfrenten op een of twee Lyven teegens den penning zesfe ende achte zoude willen als goede patrioten ende de gemeene zaecke ter harten neemende advanceren ende leenen ten dienfte van de generaliteit alfulcken notablen fommen van penningen als hen eenichfints moegelick zyn foude volgende zeeckere inftrucïie die Uwe E. believe alle debvoir ende neerfticheit te wenden ten eynde de goede intentie van zyne Hoecheit , Excellentie ende onfe mach tot eenen vruchtbaren eynde gebrocht worden, tot onderftande van de gerneyne zaecke ende verhuedunghe van onsfe uyterfte bederftenisfe, waer inne indien uwe E. hem employeert naer ons vast betrouwen , zyn verzeeckert datter diverfche in uwe Stadt ende onder u Gouvernement zyn, die zyne Hoocheit ende zyne Excellentie nae hun vermoegen fulien believen. Ende hier mede dezen fluytende, Bidden Godt dat hy U. Edele Erentfeste, wyze en zeer voerfienigeHeeren $ geeve in eendracht alle voerfpoed ende gefontheid. t'Antwerpen den XVe Septembris 1578 [ondergefchreven.] Uwer zeer goede ende geaffedtioneerde Vrienden. De Staten van de Neederlanden, wat leger. Ter ordonn. van de voerf. Staten. (Onderteekent.') Blyleven. (dPOpfcbrift was defe.) Edelen, Erentfesten, welwyfen DiscretenundVoerfienigen Joncheer Henrick van Steenbergen. No.  VADERLANDSCHE HISTORIE. 383 N°. 109. Ick ... ondergefchreeven bekenne by deefen ontfangen te hebben van . . . . de fomme van Daer van hy leeninge gedaen heeft in tegenwoordigen noot bekeert ende geemployeert te worden tot Confervatie van de gemeene faecken, van welcke fommen hem fal befet worden Rente quytbaar den penninck twelfve ten laste van den voerfr. Heeren generale Staeten: Loop hebbende van der date van deefer met claufule van preferentie voir alle andere Renten hier te voren by defelve Heeren Staaten verleeden ende bekend met vrydom ende exemptie van alle lasten ende Contributien van vyffte, thiende, ende XXe penning mitsgaders van alle andere infettingen als oeck van confiscatien, quinquennellen ende anderen diergelycke provifien van jufticien, zonder dat hier. namaels by accord generaal oft particuliere van de provinciën zal moegen daer tegens gedaen word ;n. Belovende hem de voorf. Rentbrieven te doen hebben binnen fes weeken naer date van deefen Ghedaen, N°. 200. Wy Johan Gralf thoe Nasfauw Catzenellenbogen vianden vnd Dietz Heer thoeBylftein, Stadthouder vnd Capitein Generaell des furftendombs Geldern vnd Grafflchaps Zutphen etc. doen kondt hiermede naedem wy vuth fonderlichen vns daertoe bewegenden oerfaecken Ballthafer van Rosfum gewefenen Richter toe Doesborch fynes Ambtzontfetvnddeftituierdt, als wy hem nochmaels in krafft defen aiffetten vnd deftitueren, vnd dan der vnderdanen vnd defer Lantfchap notturff erfortert, dat een bequeme qualificierte perfoen, wederom in fyne plaetfe geftelt, vnd angeor- dnet  S84 STUKKEN VOOR DE dnet werde datwyderhaluen nae entfangenen genoech-» famen bericht van der bequaemheitgefchicklicheitvnd qualification des Erenuesten vnfes Lieuen befonderen Georgen van Bocholtz ons op fyner fromicheit, wytt vnd neerfticheit vertrouwende hem gefteltvndgecommittiert hebben, Rellen vnd committieren. [post alia.] Gefchiet toe Arnhem den achtïenden dach leptem* bris anno duyfent funffhundert acht vnd fiebenzich. was onderteickent. Johan Graeff zu Nasfaw Catzenellenboegen. eh befegelt met het voorn.fegell in roeden wasfche aen een vuythangeh. flerte. Op ten rugge ftont: huidt dato den 27 Septemb. Anno 1578. heft der wollgeborn Heer. Heer Johan Philips fryheer tot Hogenfaxen etc. in affwefen des Heeren Stadtholders als van fyner G. Last hebben, op datmiddelerwyl in dem Ambts gefchofften nichts verfuimt en wurde, van dem Ernuesten Georgen van Bocholts den beharlicken eedt ontfangen dat he nemlich dem Inhaldt defer Commisfion getrouwelich vnd vngefehrlich achtervolgen wille, fignat: vt fupra: was onderteickent. Euerhardt van Reidt. N°. 201. Mathyas by der Gratie Godts Ëertshertoge van Oiftenryck, Hertoge van Bourgnien Gouverneur ende Capiteyn Generael. Lieve befundere! Wy hebben ontfangen 't fchryftelyck accord by de Staten des Furftendoms Gelre en de Graeffchap Zutphen tot Arnhem den XXVI"1 des maendt feptembris lestleeden gedaen, mitsgaders het vervolch van de Hooftfteeden by gefchryfteover- ge-  VADERLANDSCHE HISTORIÉ. 3Ö5 gegeven, ende zunderlingeby U gedaen den derden van deler maen Jt van Octobri ende overgegeeven totArnhertt den XlJ!cnOctobrisvoirfcrir. Tvvelck wy ende de generale Staten bevinden egheenfints accordeerende mit onfö geerte. om te becommeh den grooten noot daer wy inne zyn, ende te verjagen den gemeynen vyant, ende naeder daer op gelet hebbende ,' en hebben van groot noots wegen, nyet moegen laten aen u andermael te fchryven defe jegenwoirdige, ende mit eenen te feynden Jonckhr. Wilhem van Merode Heere vanBoyenberch, Jonckhr; A >riaen Van Zweeten* M"" Henryk de iVleeftere, ende M'™ iVlerten Moens, om u andermaelh tó veitmen den voirfchreven grooten noot, ende te verRieken van onfen ende de voirfchreven Staten Wegen tot voirderinge van de gerneyne welvaert ende vreede ; dat u believen wille te voeghen mit die andere Provinciën in eene gerneyne contributie* ende hen volkomen geloove te geeven in 't zelve zy van onfen wegen u deshalven zeggen ende verthoonenzullen, ende uwe intentien daer nae te voeghen ende hopende dat ghy daer inne in egheenen gebreke én zult Wefen, min dan andere goetwillige Provinciën , fie wel verre als nagebueren, hebben wy geauétorifeert de voirfchreve Commisfarifen, om die geaccordeerde middelen by advife van de Magiftraeten aldaer in treyne te dellen ende doen executeeren. Ende oick om alle fwaricheiden die ter occafien van de opligtinge vandefelve middelen fouden mogen reyfen, te tlisfen ea de needer te legghen, zoe verre als 't doenlyck is, ende des neen hen te adresferen aen den Stadholder ende den Raede om in alle zaeken vetfien te worden, ter minfter lasfie ende quetfinge van eenen yegelycken ende meesten oirboire der generaliteyt ; u verfueckende voirts dat ghy die felve Commisfarifen voir zulex ontfangen willet* ende mit hen communiceren^ gelyck alle andere Provinciën aireede doende zyn, ter executie van de voirfr. middelen. Ende oick hen alle byftandt ende asfiltentie te doene, als wy u des gantslycken toebetrouwen, ende de gerneyne zake dat nootlyck vereysfehende is, hen gevende acces in uwe collegie vergaedert wefende om te remonltreeren 't 111. Deel. Bb gee-  3«6 STUKKEN VOOR DE geene hen van onfent wegen belast werdt, tot voirde* ringe van heure Commisfie, ende het gemeen beste waer inne indien ghy u employeert als goede en geaffectioneerde patriotten, mit zulcken neerfticheyt als de zake dat verheyscht, ende twyffelen wy nyet de zake zal tot eenen goeden ende vruchtbaren eynde gebrocht worden. Lieve befundere onfe Ebere Godt zy mit u. Gefchreven t'Antwerpen den XlXten dach van Oótobri 1578 v. m. (was getekend.) Matthias. (inpede flond getekend.) pöttelsberghe. ('/ Opfcbrtft was.) Onfen Lieven befunderen den Burgermeyfter Schepenen ende Raed der Stadt van Arnhem. N°. 202. Alfo betrufter geftaltt, Gott erbarme es , dieLandt. fchafft von Auerisfell ist genottrongtt werden , die Stadt Deuenter aufs allerhanden erheblichen orfachen itzo zuebelegeren, vnnd zu beltreitten, daer enhalben mitt furwisfen, vnd zuethuenn defs wolgeboeren Hern Hern Georg vonn Lalaing Graue zu Rennenberch, ober Friefslandt, Aueryfell, Gronningen Drente vnd Lyngen &c: Stadthalder &c: Iren gnedigen lieben Hern ein ficher accordtt, vnnd hilfffteur von den auch wolgeboern Hern Hern Johan Graue zu Nasfawe &c, Gelderfchen Stadthalder, naebuiriich, frundtlichen dienstlichen, binnen der Stadt Zut-  VADERLANDSCÖÈ HISTORIE. 38? Zutphen begeerte, vnnd vffgericbte de dato den dritten luly itziges acht vrind ziebenzigftenjaers allet fernneren inhakt desfelbigen fich in defen Knegshandell daer nach zu regulieren* Vnnd damitt fulchen accordt folgens die notturftige enterprielë fur ober gemeker ftadt Deuenter geburlichen mitt allen ernst, vnnd nerftigkeitt, als fichdifes werckens wichtigkheitt erfurdeertt, in richugkheitt geftaltt, vnnd der gebur nach aufsgefuert werden raoege. . . Alfoe feint vff hemt den neunzehenden ïtziger monatt octobris von wegen welgedachtes Hern Gelderfchen Stadthalder , vnnd des alinges Furftendombs Gelre vnnd Grafffchap Zutphen, erfcbienen die Eedelle vnd Erentfeste Henrich von lfendorn Herr zu ftockum , Seino von Dortt Herr zu Dortt, vnnd Landtdrost der Grafffchap von den Berge, frednch von Marlheuls vnnd Wolter van Boinenburch, gntt Hondtftein, mitt genugfame commisfien vnnd Beuelh achterfolgende obermeiten accordts, vnnd haben ficb kracht derfelber mytt vnsfenem gnedigen Hern Auervfelfche Stadthalder, vnnd Velttherr vnnde der feb beren Landtfchafft Gedeputierden ein gelasfen, fob ^Erstlichen fich prefentirendt den felbigen verdrach in allen feinen puntten , von wegen iren prineipaelen zu wyllen vnnd follen achterfolgen vnnd in allen guette Correspondens vnnd einiehkheitt mitt den Aueryfelchen halten. Demnach haben fich wolgemelter Herr Auenfelfchen Stadthalder mitt fampt der felbigen Landtfchafft Gedeputierden vnnd genoeminerden, vnnd auch derf Landtfcbaft Geldren furgemelten Gedeputierden fernner enichelichüchen endtlich entftosfen vnnd refoluiertt, das eusferfte zue willen thuen, mitt alle mittelen vnd kriegfs furttelen, die Stadt van Deuenter vari die fyandtliche Garnifon zu fryen , vnnd in iren alken, vnnd furigen ftande, vermoege der vnion, zu ftellen vnnd foo fehr men fie nytt konde mit Compofition erhalten hinder zum fturm muste gebracht werden, foll daer umnie gehalten werden den alten kneBb a gee  S88 STUKKEN VOOR DE ges gebrauch nach den aufstruglichene voerbébaltt. datt die ftadt von Deuenter foll blieben bie den Lande van Aueryfell, vnnd der felbiger ftadt, vnnd denBurgeren voerbehalten ire prieuelegien Rechten vnnd Gerechtigcheitt, vnnde des vermoege die Generall vnie mitt die Gnalle: Staeten vnd die Landtfchafft van Oueryfëll, gedaen als voerfz. Auch das des Landts vnnd der ftadt voerfz. vnnd andere fteden, privilegiën , rechten vnd Gerechticheiden, woll uerwarttvnnd zue beht'ff der felbigen, vnnd anders nytt verzoegen , noch gebraucht werden, foe men den referuiert blieben , foe viell moglich. Sollen aber keine Compotitien oder ennich accordten mytt den Deuenterlchen, foe woll mytt Burgeren als kriegfsleuten auffgericht oder gehalten werden, dan mytt furwislën vnnd aduyfs der Gelderfchen Gedeputierden voerfz. Sollen auch generaliter alle protitten, foe ennichfins des handels halben fallen muchten, die gelderfchen deputierden in Namen der Landtfchafft genieten den Rechten Vierden theill. Fernners auch haben fich wollgedachter Herr Stadthalder, fampt Auerifelche vnnd Gelderfe Gedeputierden hie auff entflnsfen vnnd verainngett, die lach in Gottes nahmen anzufangen, vnJ iren raedtfchlach mitt guette correspondens ftedts mit ein andern zu halten, vnnd bis zu aufstrag der fachen zu continueren vnnd widders die eine dem andern gelobtt vestlichen da bey zuuerhalden vnnd wes alfoe im Raede furgenoemen befproecken gehandeltt, belloesfen, vnnde refoluiertt wordt defen werende jegenwertigen kriegfshandell , noch oick die tage ires Lebens nycht zu follen melden oder ennigerweifs am tage brengen,, desfeibige die eine dem gelobtt, vnnd mytt aide beftediget werden, deren zway bei den auerysfelfchen, vnnde zway by den Gelderlchen, follen behalten werden. Allet furgaenden puntten furbehalten defs Grauen von Rennenburch, als Stadthaldern vnnd Veltthern authoriteitt, vnnd ain jedernfeine Gerechticheit vnuerkurtzet. {Vrind  VADERLANDSCHE HISTORIE. 389 {Vnnd -voos aldus vnderfcbreuen.'] Georg van Lalaing GrafF zu Rennenburch. Eigerich Ripperda. Johan Sloett Johan von Laer. N°. 203. Mesfieurs! Te ne fris doubte gue Monfeigneur le Prince ne vous aye continuellement adverty des extremes neceflitéz de cefte armee, desquelles de temps a aultre & de momant a momant fay adverty & informé fon Excellence & par faulte dy pourveoir, & pour les fouz comptes que de tous coftelz font advenuz beaucop de vous defleings font demourez fans effect» &aceftélarmee contraincte de fe retredt, & jay tant fait que de 1'avoir amenée jusques icy ou elle eft hors du danger evident, qui la menaflbit entretenuz les gens de gueire par le moien de peu de preft, que nous a efté envoië c'eft a dire de cent & X1J1" florins au Lieu de cent XXXVIIJ"1 que Ion difoit nous eftre envoië, enefpoir asfeure que feriez donnér ordre a les contentér cependant le temps fe paffe, je n'ay aucune nouvelle de vous tous refpectz fe perdent les mefcontentements faccroiffent avecq t elle aigreur qu'aujourdhuy les chiefs des Renties me difent les chofes eftre venuz a telles termes que fi Ion ne leur donner contentement felon les promeffes que leur ont efté faictes, ils feront chofes dont la memoire fera eternelle , & dont les Eftats auroit horreur d'y penfer, je leur ay offert de venir moy mesmes vers vous pour en follicitér la provifion, mais jusques a maintenant, il ne leur a femblé convenir, partant mesfieurs il eft plus queneceffairequen. voyér qui leur donne contentement ccquememandier 3 Bb 3 ce  39Q STUKKEN VOOR DE ce que auray a faire, & en attendant votre refponce. Meffieurs, je prie Dieu profperér toutes vos aétions en falut de la Republicque, de Eourgelon ce VIJe de Noyembre 1578. (plus bas eftoit efcript') De vos ferviteur bien affectionné Maximilien de B0IR1. (la fubfcription eftoit) A Meffieurs, Meffieurs les Deputez des Eftats generaulx des pays bas de par decha aftemblés en Anvers, (Desfoubs la Copie eftoit Efcript) Copie figné par ordonnance de Mesfieurs des Eftats generaulcx. (& figné.) A. Blïleven. N°. 204. Erentfeste Erfame lieue befondere vnd goede frun« den! Nadem wy in gleuffwirdiger erfarungh gecommen, dat lich der viandt mit allen ernst vnd vlyt bearbeidet om die Stat Deuenter tho ontfetten , vnd derwegen tho befruchten, dat hy vur eerst eenige lieden folde willen wylen, vnd alfo fynen anflach op delen furftendomb nemen, demnae hebben wy niet willen onderlaten V. L. daer her tho vermanen om onder derfeluer burgerfchafft goede vnd feker wacht aen denpoertten, vnd funst goede ordnungh allenthaluen tho  VADERLANDSCHE HISTORIE. 39Ï tho halden, daermit der vyandt niet durch ennigeheymelicke anflegen der feluer ftat veruordelen moege, daer oeck einige poertten ohn merckelicken fchaden der Inwoeneren thogelacht kunden worden, were es niet onraedtfam dat folches vur ein geringe tytgefche* ge willt den huyfsluyden onder derlèluer gebiede gefeten trouwelick warnen, dat fy oer armoet in tyts in goeden verwaerfam ftellen, defes, hebben wy V. L. niet willen verhalden fich am besten daerinne tho fchicken mit beuelungh des Almechtigen Gefchreuen Arnhem den 11. Nouembris XVc LXXVIIl. (onder ftondt.) Eue g utter gonder vnd frund. (getekend.) Johann graff zu Naflaw Catzenelnbogenv (Het Opfchrift was.) Den Erentfesten, Erfamen, vnfen lieuen befonderen, vnd goeden frunden Burgermeifteren, Schepenen ende Raet der Stat Arnhem. N°, 205. Eerweerdige Edele Erntfeste Hoichgeleerde wyfe eude zeer voirfienige Heeren vnd goede frunden! Wy hebben ontfangen feeckere misfiuen van den Wolgeboren vnd Edelen Heeren den Graue van Rennenberch Stadtholderen onfes Graefffchaps Lingen , daer inne befloten feeckere aften van V: E: geconcipieert, aengaende feekere vnie foe die Landen Bb 4 van  3fa STUKKEN VOORDE van Gheldre Hollandt Zeelandt Grauefchap van Zut, phen, Vrieslant, Ouerysfel, Groeningen ende die O, pie'anden, mede der Landt van Lingen metten anderen Contraheren folden willen, alles tot weluaert derfeluer Landen, ende tot den eynde ygelyck folde feynden zyne Gecommitteerden binnen der Stede van Vtrecht den XX'lJen Novembris om hier van* met malcanderen montlich te confereren. Wyders Inholdens, derfeluer aélen fulex ouerglacht, ende dat die oick Edele vnd Erntfeste Ernst Mulert Drost desl'elven Landes van Lmgen (; aan welpke defe brieue gefonden: ) nyet inheymsch geweest fondern van Huys gereyfet der wegen om cortheyt willen dertytnyemants van ons derwerts feynden mogen, oick om den cleynen getale yan de Ritterfchap alhier hehben voir goet vnd aengenaem bedacht mede gerefolueert her ienige zoe wy mit eenen feeckeren Commisfario Hrn Joachb mum Axonium der rechten Doctoren etc : van welge? dachten onfen Gen: Heere vStadtholder etc: in Octobri lëstleden ons toegefonden, montlich geconfereert hebben , als dat wy alles hedacht vnd gedaan tot weluaert defer geunieerder Landen geerne wolden geratificeert hebben, mede tho accepteren, wat nae gelegernheyt vnd qualificatie defes Landes van Lingen hehoiren folte; fonder ons in vuegen der hiliickheyt van defe geünieerde Landen, te demembreren als wy by defen ons breyder verclaeren. Eerweerdige Edele etc: onfe Here Godt zymet V. Gefchreuen tho Lingen den XVillen November 1578. Uwer Eerw: vnd Edele guetwillige Die Ritterfchap repraefenterende die Staten van Lingen, Den Eerweerdigen &c. Gedepu, teerde van de Landen van Gheldre, Hohant, Zeelant &c: Vergadert t'Utrecht,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 393 N'. 206*. Edele Str: Erntfeste Herr gunftiger gueder fründt! vnfer fruntlich gruet vnd wes wyfunst eheren vnd goedes vermogen fy ewer Edle vnd Erentfeste fietz te voren Gunftiger Herr vnd frund , wy connen V. fidele r.yet verhulden welcker geftalt wy van idichen berichtet worden dat de dach zoe binnen Utrecht op den XXlH/n Nouembris is aengeftemmet om van de Vnie vnde Confederatie defer genabuerden Provinciën met malcanderen te refolueren gansch affgeftelt vnd verlopen off ten weynichften bis op eenen anderen tyt op gelchouen zyn folde; weshaluen wy nodich vnd geraetfaem erachtet hebben eenen expresfen bode aen Ewer Edle L, vnd gunst: aff tho verdigen om de eentliche waerheyt daer van te verneemen, famt onfe gefanthen, foe wy aireede om daer van defer Landtfchaps wegen te erfchynen verordent hebben, geen vergeeffche reyfe met onnutte coaen vnd meye doen en mochten, is derhaluen onfer gaerfruntlichbittvnd begeeren Ewer Edle L: gelieuen wolte ons durch defen onferen bode de gelegentheyt vnd fekerheyt hier van tho verftendigen, offdie voergenoempte dach vnd bykumpst zynen voirtganck wert nemen edder nicht, op dat onfe gefanthen fich daer oock nae mogen reguleren desfen wy aen Ewer Ed: L: vnd gunst: nae onfen vermoegen thoe verfchuldigen jeder zeit bereyt vnd flytwillich zyn follen V. E. L. vnd G: hyr met in den gnedigen fchutz des Almechtigen emphelende. Datum Nyenoerth in der Landtfehap Vredewolt den XVlIJen Nouembris 1J78. EwerEd: vnd Erntfeste L.vndgunstl. goede Naebueren vnd frunden, die Gedeputeerden van den Frieslanden tusfchen der Ëems vnd Lauwersfgenoemt die Ommelanden by Groningen. Bb s Tet  Ï94 STUKKEN VOOR DE Ter Ordonnancie derfeluer Heren Ge. deputeerden. (Ondert.) H. Verratius. (Het Opfcbrift was.) Aen den Edlen Erntfesten Hern vnd Jonckren Claes van Zulen Heer tho Zuylen vnd Scholt tho Utrecht etc. N°. 207. Deweil der Gubernater Heubt beuelchs vnnd gemeine kriegfsleute Folwilerfchen Regimentz in Deuenter fich in die giftrichs tags den 17 Nouembris beantworte puncben befchwerlich befunden haben Ihr G. defelve nachfolgende geftaltt gelindertt, verandem vnnd ausftrucklicher verklerett. Erftlicb fein Ihr G. zu frieden, dafs der Gubenw tor Heubt befelchs vnnd gemeine Kriegfsleute mitt alle iher waffen vnnd Geweher aufs zehen, jedoch mitt zugeflaegene Vendien mytt brenneden Lunthen vnnd da nebens mytt Lieblichen eide fweren in drie monatt widder die Generaelle Staeten nytt zu dienen , vnnd follen vnnfs in aidts ftatt verfichrungh thun in iheren tzugts den Ingefesfenen daer fie iren wech nemen nytt zu befchedigen, vnnd die waffen nytt offenfiue dann defenfiue zu gebrauchen. Des wollen ihr G. mytt gepurliche noturftige Pastbortt die felbe verftehen, daneben vier Gyfeler ftellen,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 395 len, die ihnen gleidthaluen follen bifs vff des Heiligen Rom. Reichs botten, bifs zu Bughokt. Soe wollen auch ihr G. aen den nheiften Landthern fur ihren fchrieben, vff das fieam furderlichften muegen voertt geloffen worden. Gleichfalfs wollen ihre G. inen wagenen verfchaffennen lasten foe weitt derfelber Guuernament vnd defsConigs Landt vnlerer vertfeckung ftreecktt. Belangett Detrema fein ihr G. zu frieden dafs ehr mytt ihnen vff derfelben glaie begriffen hin wegk zehen myt condition das ehr bey fchrifftlichen aide annemen fall mnerhalbe ein jaer lang, widder die Gnalle Raten, mytt Raedt oder daedt nytt zu dienen oder fur zunemen. Soeuill den fendrich ytelick vonfchonauwsbelangtt, foll Ripperbant, fich fchriefftlich verobligieren mytt renuntiation aller priuilegien, fonder ennige exeepnon zu Bhon, in denBloim, im rtifft von Coln, in Geifslung zu pleiben, bifs zur zeitt der Fendrich wie intuïigen contract vermeldett alda gebeurt wirtt, das wyr in die zeitt men drie wochen vullen zehen lollen. Sollen fie dagegen annemen, ahne ferner verzugk, vff den Zwantzichften desier monatt frue morgen aufs zu zehen vnnd dafur disfen gegenwertigen fendrich mytt drie andere perfoenen von qualiteitt aufs den Kriegfsvolck disfen abendt zu Geislèll ftellen. Daneben fchrifftlich in aides ftatt beloben vnnd annemen die Gyfsler foe ihnen follen mitt gethan werden iry, vnuerhindertt widder zu rugk pasfieren lasfen, alfs die felbe vff de Richs Botten, vff voergenente platze gelaidt fag fein. Sunst lollen alle andere obergebene puntten, gleich in der vorigen fchriefftlichen abhandlinge vermeldett in weberden pleiben, Desfe obengemelte puntten, vnd verklarunge beloben , vnnd nemen an wie Georg von Lalaing Graff zu Rennenborch Stadthalder vnnd Veltther bey Adelichen eher treuw , vnnd glaben zu haken, vnnd thun vnderhaken mytt den bedingen , dafs die felbe auch bey Voergemelden kriegfsleuten vnderhalden follen werden. Orkunde de vnderzeignunghe vnnsfern hatfdt, vnnd aff-  395 STUKKEN VOOR DE affgetruckte Casfett Attum in vnnsfen Veltleger voer Deuenter, den 18 Nouembris Anno 1578. De Post. Soe follen auch de felue kriegfsleute der vnnsfern wegen, vnnd pferdt, als fie aufs vnnsfernn Guuernament vnnd bifs vff defs Romisfchen Richs boeden gefhurtt fein, widder fry, vnnd vnuerhindertt zu rugk pasferen lasfen. Zu deme den obengerurte Ripperbantt, mytt derfeluer geleide die den fendrich brengen, vnnd leueren worden, widder zu rugk zehen lasfen. Disfen vnnd allen vnderhandelten vnnd veraccorderten puntten, foe in furgehende, als dato van defen beloben wyr Gubernator vnnd Heubtleuthe voer vnnfs, vnnd vnfer Kriegfsvolck alfoe bey adelichene ehrn, trouw vnd glouben in aidts ftatt, vnuerbrochlich zu vnderhalten vnnd thun vnderhalten. Vrkundt der vnder ze ignunghe vnlfer handt, vnnd auffgetTuckte casfet. Attum in Deuenter den 19. Nouembris Anno 1578. (vnnd was vnderteicken aldus.) Loenreburch, Hanfs Auguftin. Reich von Reichenftein. Michell Jeger von Leyften. N°. 208. Welgeboren Eerweerdige Edele Geftren- fe Erntfeste Hoichgeleerde Eerfame leeren ende befundere goede vrienden! Ick  /VADERLANDSCHE HISTORIE. 397 Ick hebbe nyet willen onderlaten V. L. mit defen te ïduerteren dat ick in alle quartieren myns Gouuernements die Irifirtuatié van den jegenwoirdigen dach, ende tfamencompile tot Vtrecht gedaen hebbe, ende alhoewel my nyet lieuér geweest waere als felffsineygener perfone den dach te rerpicieren. Soe is doch "r felue op defer tyt 't onmoegelyck omme order in der Stadt Deuenter te ftellen als eenige Crychsuolck air to dancken, waer inne ick alfoe veele fwaricheyts vynde dat myn onmoegelyck is van hier eenen dach te vertrecken. Ende de wyle V: L: t fampt de gemene gefanten laestmael tot Arnhem genouchfaem myne meninge intentie ende toegenegentheyt tot bevorderinge van gemene weluaert ende eendracht verftaen hebben, verhope ick dat myn vuytblyuen der faecken geen fchade toe vuegen fall ende V: L: mit den gemenen Gedeputeerden euens wel raiden ende Concluderen fulien alle het gene die felue tot die meeste verfeeckertheyt ende weluaert der prouincen bevinden Rillen te behoiren, waer mede ick my alle tyt te conformeren wil. lich ende ouerbodich mitsdefen praefentere die ick hier mede. Welgeborne Eerweerdige Edele Geftrenge Ernueste Hoichgeleerte Eerfame Heren ende befundere goede vrunden. In fchutz ende fcherm Godes Almechtich. Datum Deuenter den XXlJen Nouembris 1578. V. L. Dienst ende fruntwilliger altyt. (Ondertekent.) George van Lalain®. Dye Welgeborne Heren &c: binnen Vtrecht verfamelt. No.  398 STUKKEN VOOR DÊ N°. 209. Edele wol wyfe VoerfichMge Hern vntld guede frunden 1 Nach a!lë behorliche reCommendation mueeen wy V. L. gunftiger wolmeynonge nytt verhalten welcher geftaltt wy defen morgen als gereedr, vnnd ferdig wefende, vmb vnnfs defen avendt tyttlich by V. L. vnnd Gunst binnen Arnhem toe erfchmigen. Soe is aengefien deefes eine fchryvens foe van den Landtdrosten van den Berge, als oick fredrigh van Marlhulsfen als oick mede Gedeputierden defes Furftendombs Gelre aan vnnfs gekommen, dat wyr vnnfs Vmb etzliche faecken mytt den foldaeten t< helpen verhandelen anftondt aldaer by oere L; erfuigen, waer aen dan mercklichen geleegen fein folde, datt welcke wy nae verhoir vnnd vntdeckung der faecken V L. vnd G; thoe gelegener tytt gunstlichen verwittigen, vnnd t'kennen geeuen follen daer mytt auer V L. vnnd G: wes voer Deuenter in'defer belegerunse gefcheen verhandeltt vnnd geaccordiert is worden entlig bericht vnnd grunt vernhemen muegen, fchicken wyr V. L. vnd G- voer eerfte copie eines verdrags foe tusfchen den Oelderfchen vnnd Ouerisfelfchen affcehandeïc is: demna copie . van et vthtrecken derHoewedeutfche knechten vth Deuenter, nebens den oick den Heyfche der Gclderfchen, dewile fe allen mogligen flvtt mohe, arbeytt vnnd infonderheytt groete fwaerligé kosten angewaott hebben: Waerop fie oerer vthfl.>cht bis op negfte Lantdach foe fie korthch toe fvvoll halden wolden genohemen hebben, waer vth V L- vnnd G: altënthaluen wes vor Deuenter gehandeitt is, guett berich vernehemen werden, vnnd isf vnns hertfigh Leydt datt wy V. L. vnnd G. voer ditt maell gene byuoegunge leisten moege. Begerende vmb opgemelte oerfaecken V. L. vnnd G. vnlsvthblvuens in geenen Oebell affnhemen wollen, wes V. L vnnd G. by den anderen wefende accordieren fall vnnfs lielf vnnd angenehem wefen, oick wes V. L. vnd G. vnnfs et fy mytt monfterunge, oder aftdancken der knechten oder funst tho beuelen ghlyueuwil-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 399 len wyr vngefpaerdes flytes an vnnfs nytt mangein latten wollen V. L. vnnd G. oick den Hopman Heigeman middler wyle beuelen laeten, datt watt fcherper opficht ( :daer mitt den Huyfsman foe geheele nytt be. doruen wordt:) vnder den foldaeten gehalden muchte werden, dann die klachten vallen dachlich meher Vnnd meher, woe oick woll noedich vnfes erachtens datt V. L. vnnd G. anltondt einen Burgermeiller ader ein andere van den Raedt toe Arnhem ordnieren die in plaetze des Zalich: Burgermrs. Nyuelts neffens den Dyckgreeff vnd vnfs verordentt worde vmme entlige affreekening mytt Hopman Heigeman gehalden werden mach. Auch Mr. Derrick van Wetten beuelen, datt hie alle Reekeninge vnnd Quitantien ferdigh halde, mitz tytt vnnd plaetz wie ehr wie beter anftellende, daer mytt die faecken foe balde mogelichen affgedaen vnnde alfgeholpen moegen werden, ditt felue hebben wyr V. L. vnd G. im allen gueden nytt moegen verhal. den. Begerende V. L. vnd G. vnfs fulex in geene boefen affnehemen kan Gott! die V. L. vnnd G. in lanckwillige gefontheytt fpaeren, vnnde friesten wyll, Actum Vaesfen den 27 Nouember Anno 1578. V. L, vnnd G. goetwillige frunden. O as get.) de Yfendorn Wouter van Boeynnenburg. a blois. gnant van Honfteyn. addres -was.) Die Edelle, Erentueste, Wolwife vnnd Vorfichtige Hern Ritterfchap vnnd gefanten der Steden itz toe Arnhem op een Quartiers dach verfameltt vnnfere infondere vielgunftige Hern vnd goede frunden. Dem Bormrn. toe handtrecken. No.  4oQ STUKKEN VOORDE N°. aio. Onder Correctie» Puncten vnd Articulen waer op tzo Reluluieren mett dennen van O* uenfell nacheroeberunge derStadt Deuenter. Irftelich das die Gelderfchen Von allen ihregelittenen ninder lnteresfe vnnd fchaeden vortaen behoren Redintegrirtt, vnde Reftituert te werden'von der Stadt Deuenter, Naedemael fie durch die ftadt der maesfen foe onnachberlich vernadeylett worden vnd befcheidigèn* Vnnd zu fulchen ehnde follen gerorte Gelderfchen Staett van Reickenfchaff't maecken, vnnd alle vrfge. lauffene vnkosten o nyettegentlichen cumulieren, vnnd fodane Reeckenfchafft mitt den Aueryfelfchen achtervolgende die vffgerichte den Verdigen binnen Zutphen , vnd imVeltleeger voer DeuetitergeholdenConferirenvnnd Liquideren. Bieromme mytt den Gelderfchen Kriegfsleuten zu Rechnen. Item gleichfalfs mytt den Arckelyfs genoesfen. Auch mitt den fchiffleuten, vnd die. vnkosten der fchepen vnnd funst. N°. 211. Welgeboren Edele Erntfeste frome Eerfame discrete Heeren! Wy en connen V. E. ende F L.nyet verhalden, dat hoe well die Staten van Vtrecht V. E* ende F. L. die van de Landen van Hollandt Zeelandt ende Vrieslandt mitsgaders den Hoochgeboren Heere Graelf Johan van Nasfou Stadtholder aldaer, veradverteert hadden bv Haer L : Mbfiue, dat die van den Landen van Overysfel nyet gelegen en was alhief  VADERLANDSCHE HISTORIE. 401 hier op ten XXIlJe defer maent haar gefanthen te feynden , omme vorder achteruolgendeden aifgefcheyt op den XVlijen Öétobris genomen op die naader vnie te communiceren ende tracteren , want nochtans des1 nyettegenftaende die Gefanthen van Vrieslandt alhier gecommen waeren met volcomen macht (: zoe zy feyden: ) omme met die Gedeputeerden van d'andere provinciën wyders op de voorfz : vnie te handelen , hadden die Staten van de Graeffchappen ende Landen van Hollant ende Zeelant tot Gorcum vergadert daer van veraduerteert fynde goet geuonden by aduys van de voorfz. Heeren Stadtholder omme merckelicke redenen ende confideratien eenige Haar L. Gedeputeerden alhier te fchicken, omme met die voorfz. Gedeputeerden van Vrieslandt en anderen, die daer noch by zouden moegen commen, achteruolgende den voorfz; aifgefcheyt tot vorderinge van de voorfz vnie te procederen gelyck zy des gefloten zyn op morgen te fulien beginnen. Soe ift dat wy nyet en hebben willen laeten V. E. ende F. L. mitsdefen daer van te aduerteren ten eynde V. E. en F- L. alsnoch gelieue eenige van den haeren alhier te fchicken isteenichfinS moegelick om met ons te treden int werck van zoe Goddelicke zaecken die in defe conjoinéïure (: dat die allegemeen lants viant nyet en arbeyt noch en foécf. dan omme die Landen van den anderen te fepareren ende die Gnal: Vnie tebreeeken:) zoe notelick.is, om den voorfz: viandt ende zyn. bedekte practycken te wederflaan, ende dat defe omleggende Prouincien oeck van den anderen verfeeckert, ende Jegens alle Inuafie voorfien moegen wefen. Wes ons wederuaren is van den Eedelen Welgeboren Heere ende Graue van Rennenberch, Stadtholder van Vrieslandt ende Ouerysfel van den Ommelanden van Groeningen ende die van den Graeffchappe van Lingen, ende hoe ernftelick zy luyden tot die voorfz. Vnie genegen zyn , fulien V. E. ende F. L. moegen verftaen vuyt die Copien van Haer L. refpecbiue misfiuen hier mede gaende\ Ende ons ganschlicken verlaetende, dat V. E. en de III. Deel. Ce F*  los STUKKEN VOOR DE F. L. nyet en zullen naelaeten 't geene voorfz. is te volcomen , fulien wy defen befluyten met ons dienftige erbiedinge aen V. Welgeboren Edele Erntfeste frome Eerfame discrete Heeren , wy bidden God Almachtig U. E. efiF.L. te gefparen lange weluarende in gefontheyt en alle voorfpoet. Gefchreuen t'Vtrecht onder 't fignet des Vicedomdeekens 't welck wy in defen gebruycken den XXIXen Nouembris 1578. Uwe E. ende F. L. ganswillige eh goede gunltige Vrunden en Nabueren. Dye Gedeputeerden van de Graeffchappen Hollant, Zeelant, en der Landen van Vtrecht en Vrieslant itz binnen Vtrecht vergadert. Deur beuel der zeluer. [getekent:] Lamzweerde. Sets, ('/ Opfcbrift was.') Welgeboren Edelen Erntfesten fromen wyzen Voirfienige Heeren Bannerheeren Ritterfchap grote vnd cleyne Steden des Furftendombs GelreGraefffcap Zutphen ende Reprefenterende dye Staten aldaer oft hun Gedeputeerden. N°. 212. Ick Thomas Cornelisfen, Capiteyn van de Schepe der Excell. des Heren Princen van Oraingien doe kondt ind bekenne mitz defen dat my die Ritterfchappen  VADERLANDSCHE HISTORIE, 403 toen ind ftedefrunden defs Arnhemfche quartiers van wegen der Bannerheren Ritterfchappen vnd Steden defs Furftendumbs Gelre vnd Graefffchapz Zutphen wael vernuecht, ende bethaalt hebben alfulcke befoldungh vuer myne perfoen vnd myne ondergehoerige fchypluyden vnd knechten , oeck vuer oere perfoenen vnd montkosten op ten vuytlegger vuer Deuenter, van den irften Augufty defes jaers af als tot defen huydigen daege toe my competerendt, ende aen befoldungh en montkosten my verfchenen zyn; alfsnemptlich ieder maendt een hondert vier ent zoeuentich carolus gulden ende thien ftuuer, vnd hebben neffens den opgemelte Ritterfchappen ende ftedefrunden my bauen myne bezoldungh vereret ende waell betaelt hondert carolus gulden, Bedanckende derhaluen opgemelte Heren Ritterfchappen ende ftedefrunden van wegen alfs bauen goeder bethaelunghe, oerkond myn chrystliche naem vnd gewoentliche handteyken hier onder opt fpatium van defen gelat, Actum Arnhem den lesten Nouerab. 1578. (wat get.~) By my Antonis Cornelis. Scheeps Cappyteyn. N°. 213. Alzoe by de propofitie te doene aen de Staeten en de Provinciën van den Lande van Hervvertzovere onder andere gefeyt is, dat men gheenen anderen bequamere middel en heeft kunnen adviferen, dantefetten, ftellen ende bedeylen zeeckeren tax op alle de voorfr. Provintien, in den welcken een yegelick in zyn reguard zoude gereet moeten opbrengen de fomme hen iegenwoerdelick geeyscht, ende dat om de Cc2 ree-  4c4 STUKKEN VOOR DE reedenen breedelick in de voorfr. propofitie verhaelt tzy van den innekommen van de generale middelen ofte by den middel van Leenonge op Rente den penninck twelffe onlancx geproponiert ende geeyscht, ende dat tot defen eynde mynen Heere den Eertshertoghe van Oiftenryck, Hertoige van Bourgoingnen ende Gouverneur und Capitain Generael van de voerfr. Landen van Herwertzovere zoude doen maecken acten van auftorifatie om aen elcke van de Provinciën gelevert te worden, mit verfeeckertheyt ende asfurantie dat defelve penningen hen gevalideert fulien worden by de generale Staaten, op ende in minderinge van alle ende elcke van de beden by hen geaccordeert ende alnogh te accordeeren fyne Hoocheyt begerende t'effeébueren ende volbringen t'inhouden boven verhaelt, ende niet'kunnende 't fournisfement van de fomme in de voerf. propofitie gementioneert eenich uytftel off verdrach gelyden, heelt by advis van dien van den Raede van State neffens hen wezende geautorifeert ende aucborifeert by deefen de Staten van den Lande ende Furftendomme van Geldre en de Graeffchap Zutphen om gereet to furneren ende opbringen de fomme van vyff ende 't zeeventich duyfent ponden van veertien grooten vlaemfcher munten 't pont, tot welcke fomme zyne voerfr. Hoocheyt met advys als vooren, ende interventie van de voorf. Generale Staaten heeft van nooden bevonden, hen behorende te taxeren, om defelve genoomen ende gelicht te worden, 't zy van den inkommen van de generale middelen ofte onder de verleeckertheit, ende asfeurantie, dat 't felve valideren zal, foe voerfr. is. Gedaen t'Antwerpen onder den naam van zyne voorf. Hoocheyt den IJen dach van Decembri XVc achtent zeventich. (ende was onderteeckent,) Matthias. CNocl  VADERLANDSCHE HISTORIE. 405 (Noch leger ftont gefchreven.') Ter ordonn. van zyne Hoocheyt. (ende onderteickent.) PottelsberGE- N°. 214. Matthias by de gratie Goodts Eertzhertoge van Üiftenryck Hertoge van Bourgoengnen ende Gouverneur ende Capitain Generael. Edell Welgeboren Lieve befunder! Alzoo den Leger is in alle extremiteit ende op wech van op te breecken en te fcheyden mit grote confufie ende ongeregeltheyt, ende om alle inconvenienten te verhueden, die apparent zyn te gefchieden by faulte van penningen, van node zy ter handt te hebben grote fommen van penningen. Hebben wyby groete unde rype deliberatien van Raden geadvifeert te doen voorhouden ende proponeeren, in alle de Landen van Herwartsover ende naementlicken aen de Staeten van den Lande ende Furftendomb Gelre en de Graeffchaps Zutphen de punften ende articulen in de propofitie hier by gevoecht begreepen, tot welcken eynde hebben wy doen befchryven ende vergaderen de voirf. Staten totten alrecortften endegelegenendaege alst moegelick zall wefen, om te aenhoeren het geene van onfen ende de generale Staten wegen hen als dan voorgehouden ende verthoont zall worden , Cc 3 waer  4o5 STUKKEN VOOR DE waer van wy geraeden bevonden hebben u den last to geeven by deefen. VerfoekenJe ende nyet to min by defelve ordinerende wel ernftelicken by hem te vinden, om de voorf. propofitie te doene, ende defelve alles well vuechelicken te kennen te geven houdende van uwen 't wegen daer aene de goede hart, dat 't zelve promptelick ende zonder vertreck geeftëchieert mach worden, daer by voegende 't gheene defs ghy totter materie dienende bevinden zult tho behoiren, gelyck ghy het zelve wel zult kunnen doen, ende wyu gantzgelicken toebetrouwen. Edel Welgeboren Lieve befundere onfe Heere Godt zy met u. Gefchreven t'Antwerpen den llje dach van Decembri 1578 de m. post date U overzeyndende mits defen d'acten van auctorifatie in de propofitienhier by gevoecht vermeit. (ende was ondertekent.) Matthias. (und noch leger.) Pottelsberge. (cTOpfchrift was defe.) Den Edelen Welgeboren Heeren Johan Grave van biasfau Statholder ende Capitein Generael van den Lande ende Ftlrftendom Gelre en de Graeffchap Zutphen , ende onfe Lieve befundere die Cantzler van Coninglyke Majefteits Raede aldaer. No,  VADERLANDSCHE HISTORIE. 407 N°. 215. Myn Heeren! Al ist foe , dat ghy hier voermaels by u hebt fien commen eenige Gedeputierde ofte Commisfarifen van wegen der Generaliteit, om gewichtige faecken ende van importantie, ende die Commisfien de macht ende middelen van de Gedeputierde van de Generale Staten, ende fult u niet verwonderen, dat men nu nootlaeckelick bevonden heeft u te doen verthoenen 't geene des hier nae volcht. Ende in den eerften u te doen verftaen ende voer te houden van wegen fyner Hoecheit Excellentie dien van den Raede van Staete ende die generale Staeten, hoe en in wat manieren, dat den Leger in alle extremiteit is, ende op wech van een te fcheyden, ende op te breecken ende verfpreyden mit alle confufie ende ongeregeltheyt tot geheele bederffenisfe ende defolatie van den Lande alles verlaetende ende abandonneerende tot ten Roeff ende beliefte van den vyand. Ende dat duer dien, dat hebbende den voerf. Leger fo geformeert geweest, dat mitter hulpe Godts men niet en hadde behoeren te twieffelen aen de victorie en de verjagingen van den viandt, des nochtans niet teegenftaende en is nooyt moegelyck geweest te becommen 't geluck en de apparenten voerfpoet by gebreecke van gelde, als niet hebbende kunnen opbrengen , oft furnieren voor 't chrygsvolck een generale betahnge, hoe kleyne defelve foude moegen geweest hebben, om defelve 't faementlicken te doen begeeven, ende gereet te houden, om den viandt op te vallen, ofte aentasten, maer fomwylen de eenige ie vreeden Rellende, ende d'ander latende onvoldaan, foo by gebreecke van penningen als anderfints, mitz dat defelve nummermeer tzeffens op een tyt ende ure t famen en quamen van de Provinciën, foe verfcheiden liggende, welck is principale oerfaecke geweest van veele fchoone ende goede occafien ende middelen te verliefen tot groot verdriet ende gemeene leetweefen. Cc 4 lri  408 STUKKEN VOOR DE In der vuegen dat onfe crachten nu onnuttich vak lende ende verliefende d'oirlochsvolck alle eere ende -elpee!: als niet betaelt weelende, ende merckendeden wyntter die aireede durch den reegen i'waer ende ongernack van den tyt ons beneempt, ende doet veranderen die middelen van 't voerneemen ende de feyten van oerloge, fo is gans van noode omte doen verminderen de groote costen ende lasten, endeniet te laeten vermeerderen de wedden ofte gaigen van een groot getall van peerdt ende voetvolck fonder van hen dienst te hebben eenige andere fo verre de penningen die men fal kunnen fiirnieren fulien moegen (trekken, om daer nae fulcke ende fo veele alleenlick te moegen houden, alfs men bevinden fal van node te weefen, totte goede bewaernisfe ende befchermenisfe van den Lande. Geheel van nooden weezende aengefien de voorfchreeven feparatie ende opbreeckinge van den voerfr. Leger niet en kan gefchouwt off verhuedt weefen, in wat manieren 't felve fy ( : indien wel haestelick daer inne niet voerden en wérde: ) dat men liever by alle uitterfte weegen ende middelen fy 't felve te doene mit alfulck'en ordre ende regell als vurfchrevenis , dan dat men 't felve foude fien geboeren mit ongeregeltheit ende verlatcutheit, daer meede de Ruyters ons zyn dreygende , leggende funderlinge hun hoofden de faecken fo verre gecommen te fyne, indien men hen geen genoechfaemheit en geeve, ofte te vreede en Helle, volgende die beloften, die hen gedaen zyn, dat zy faecken doen fulien, dat daer van eeuwighe memorie weefen fal , ende waer van men grouwenisfe ende verfcruyinghe hebben fal, daerop te peynfen als 't felve alles breeder blyckt by den brieff van den Grave van Rosfu, waer van de copie gelevert fall worden , om 't felve geloove te geeven. 'Ende waut ten deefen einde ende om te verhueden de aenlhende ende toecommende inconvenienten, van noode is, terltont gereedt ende ter handt te hebben een goede ende groote fomme penningen, foe heeft men ü well breedt verhaell willen maecken van de perplexiteit off ancxt daer inne men hen bevindt, by uwen '  VADERLANDSCHE HISTORIE- 405 gebreecke, ende funderlinge mitz dien dat ter eender zyde den noot van de faecken van de voerfr. Leger fo prtecis is, ende ten anderen de provifie van geit fo ongereet ende gefchaepen te vallen in gebreeckenofte ten minften in langeren uitftel dan 't behoerdt. Nochtans om niet achter te laeten van all 'tgheene dat men eenichfints foude konnen gedoen, fyne voerfchreeve Hoecheit, Excellentie, den Raedt van Staete ende die generale Staten voerfchreeven , en hebben geen bequamer middel cunnen vynden, ofte advifieren, dan te ftellen ende deyllen fekeren tax op alle de Provintien van Herwertzovere in welcken een iegelyck in fyn regard gereed fal moeten furneeren , 't zy van den "incommen van de generale middelen oft by middel van de Leeninge op Rente den penninck twaelfve u onlancx voergehalden ende geeyscht, oft by allen fulcken anderen middel, als ghy aldergeringst ende gefuechlikst bevinden fult ende tot welcken einde fyne Hoecheit heeft doen maecken, acte vanauctorifatie die u gelevert fal worden, mit verfeeckerheit, dat defelve opgebrochte penninghen hen gevalideert fulien worden, by de generale Staeten in 'minderinge ende op alle ende alfulcke beeden als by hen geaccordiert fulien worden. Volgende welcken, na rype deliberatie is gerefolviert geweest, dat ten refpefte van de andere provinciën ende totte provifie van den gelde, dat men terftont moet by een vergaderen, van noode is, dat ghy van ftonden aen wilt fien op to brengen die fomma van vyff'ende foeventich duyfent ponden van veertich grooten vlaemfcher munte 't pont, ende dat binnen vyftien dagen te reeckenen van den dach dat deefe propofitie u gedaen fal weefen. Op vaste hoope ende betrouwen dat (de reedenen voerfr. ongemerckt) ghy daer inne egeene fwaricheyt ofte weigerunge ende fult willen maecken, aengefien dat den noot ons nu ter tyt fo is bedwingende, dat egeene excufatie en kan plaets gehebben, hier by gefoecht, dat commende die vurfr. Ruyters ende andere buyten Lands oerlochs volck diepe te treeden in deefe jegenwoirdige maent, fulien zy pratendeerengeQc 5 ee-  4io STUKKEN VOOR DE heele betaelinge te hebben, van dehalffmaent, d'welck bedragen foude tot groote ende uitneemende fummen. U wel willende apentlicken feggen, om alle Xubterfugien, dachten, doleancen ende remonftrantien te vooren te kommen die ghy ter contrarien fc-udt moeehen voerhouden, dat bedwongen weefende uiterfte remedie te foecken, tott d'utterfte noot de voerfchreeve fomme en is op u niet foe feere geftelt geweest achtervolchende uwe macht ende vermoeghen, ofte 't gheene ghy luyden, in andere vocrgaendecontributien hebt gegeven, als van 't gheene dat ghy nae uwen iegenwoirdighen ftaet ende macht fult moeghen doen, voer deefe reyfe, daer inne volgende dien van Brabant, ende andere Provinciën. _ ., Welcken aengefien fo werdt van node U Luiden te verdraegen van alle allegatien ende excufen, die welcke (alwaeren fy legittime) en konnen nochtans egheene plaets grypen teegens die groote ende exceslive costen ende lasten van een foo grooten Her ende Legher als is den onfen. Ende hoewell tho prasfumieren ftaet; jae men hem betrouwt, dat om de reedenen voerfchreeve ende die groote ongevallen, die men voerfien kan, ghy deeze faecke verltaen, gelooven, aanveerden , ende neemen fult mit fulcke vigeur ende affectie, als men defelve u is' verthonende ende reprsefenteerende , nochtans vreefende dat ghy moeghelyck foud willen allegieren, imposfibiliteit, by faulte van middle ende macht, endefunderlinghe om den corten ende praecyfen tyt van viertien dagen vurfchr. binnen welcken tyt de penningen eefurniert fouden moeten weefen, § Svne vurfchreve Hoecheit Excellentie, den voerfchreven Raet van Staete en de generale ftaten aenmerckende defe jegenwoerdigen ende uitneemenden noot ende buyten alle hope van te moegen modereren oft ontgaende dangieren , bederftenisfen ende ongevallen, oeck dat men hem abuferen foude ende t vaderlant ondienst doen , dat men mine Ruytteren meynen foude vuercomraende apoincberen jonder gelett bv eenige asfeurantie ende verfekertheit van brieften teickeningen ofte fegellen hebben van node bevonden  VADERLANDSCHE HISTORIE. 411 om hen eenichfints te vreeden te (lellen, dat de geene die niet en fulien kunnen by een gebrirjgen hun penningen in fo kortten tyt fouden moeten beloven ende terftont feinden feekere Hoftagiers, fouffifante perfonen ende van qualiteit, om hem in handen van de voerfchreeve Ruyters te ftellen tot verfeeckertheit ende voldoeninghe van de fumme die fy lullen moeten furnieren ende opbrengen. 't Welck een faeck foude weefen die dienen foude voer waerachtige proeve van hun goede intentie ende van de begeertte die fy hebben om dit Lant voer te ftaen ende te befchermen van alle ongevallen Ichaeden ende verdriet tot huere eygen confervatie ende bewaernisfe funderlinghe aenmerckende ghy u niet en moeght laeten vuerftaen, dat indien den Legher hem eens"verftroeyt dat 't felve fall kunnen geiemediert worden, fonder generaele verwoeftinge van alle de Provinciën die daèr duer fouden geraecken geheel affgeteert ende berooft te worden. Ende alwaert zoe, dat cesfeerende alle confideratien van fchaede, interesten ende particuliere inconveni' enten in de welcke by gevalle van de feparatie van den Legher voerf. en de fulcke als voerfr. is een ygelyck foude moegen vallen Jt mutueel verbont in't welck wy ons glickelick gelet hebben , fo by tweede article van de pacificatie van Gent als die generale unie wy ons beheerden tho begeven ende gereet te houden, tot alle contributien jae oeck lyff ende goet te ftellen teegens den gemeinen vyandt. Gelyck oeck uit crachte van 't felve verbont, fyne voerfchreve Hoecheit Excellentie, Raed van State, ende generalen Staten beduchten ende vreefen, dat indien by weygeringe ofte gebreck van eenige van de Provinciën aengaende 't fournisfement van 't geene vurfchr. is, d'ander hun gequeeten hebbende quame te lyden gewelt, overlast, ofte fchade, dat fo wael die generaliteit als particuliere provincie fal willen ende moegen mit goet recht rechtveerdigen tytell ende fundament fyn fchaeden ende interesten verhalen, op die gheene, die in 't gene vurfchreven in gebreecken gebleeven foude weezen by arrest ende aentas- un-  4i2 STUKKEN VOOR DE tinge, foe wel van den perfonen als goederen van den inwoenders derfelver overal daer men die foude kunnen achterhaelen ofte vinden, fo wael buyten, als binnen deefen Neederlanden. Daer en boven alzoo van noode is, om tefubvenieren die ordinaerisfe ende Extraordinarisfe noticheiden daechlicx overcommende ter faecken van defs jegenwoerdige oirloge te hebben continuatie van de generale middelen by gebreecke van alle andere onderftant fyne Hoecheyt Excellentie, Raet van Staete ende die generale Staten. Verfuecken U Lieden te willen accordeeren, d'oplichtinge ende executie van de voerfchreeve generale middelen , in conformiteit ende voer den tyt U Luyden 't felve is geproponeert geweest ende nae uytwyfen van de leste geprente ende gepublicierde liste daer inne volgende d'exempel van de Staeten van Brabandt, ende andere Provinciën, die welcke niet teegenftaende huer luyder uitneemende bederffenisfe ende verdruckinge hebben aireede liberalicken geaccordiert de voerfr. continuatie een geheel jaer ende alfo onder anderen middelen bevonden is geweest meest oerbaerlick ende minst hinderlik ende fchaedelick te wefen te lichten op elcken reyfenden man te voete, ende logerende in herbergen eenen halven ftuver voer elcken nacht, ende op den man te peerde eenen ftuver, te verfchiette by den weerdt, ende dat alfo wel in de fteeden, als ten platte Lande , fo verfuecke U Luyden oeck hier inne u confent te willen draegen. Ende want van noden is, in handen van de Coopluyden te ftellen, mitte welcke men bedongen is t'allen ftonden te handelen ende tracteeren, om gereet geit te hebben ende te vervallen de continuele nodicheiden van deefe jeegenwoerdige oorloge, de generale middelen ende andere geaccordiert ende alnoch te accordieren, verfuecken insgelycks dat ghy wilt confenteren dat alle uwe voerfr. middelen moegen geftelt gefet ende beweefen worden in handen van de voerf. Coopluyden tot heure verfekertheit. Voerts alfo men dickwils ende meenichmael verfocht heeft aen de Staten van elcke Provincie te willen  VADERLANDSCHE HISTORIE. 415 len auftorifeeren haere gedeputeerde wefende in de generale vergaderinge van de Staeten by hen aldaer gefonden oft andere alnoch te feynden dat fy fonder andere uytftel of renvöy mitte gedeputierden van de andere Provinciën fouden moegen determinieren, ende refolveeren alle faecken van importantie aengaende de welvaert van de Lande men heefr niet kunnen laten well ernstlicken daer inne te iiififteren, by defen u verfueckende wel ernftelicke dat ghy de vurfr. auctorifatie wilt doen depefcheren, fonder dewelcke vee. le ende verfcheiden goede refolutien ende exploidten ongedaen blyven tot groote verachtinge ende fchaede van 't voerfehr. Landt, alfo die exempelen dat felve dagelicx fyn betuigende. TJ eintlick oeck hartelick biddende, dat ghy u in t gheene des voerfr. is ende aan 't Landt foe goetwillich ende geaifeftioneert betoenen willet als men u altyts bevonden heeft, ende alfo lieff als ghy hebt niet alleenlick den welvaert van *t voerfr. Landt, maer oeck u felven uwe huysfrouwen ende kynderen, jae u eygen leven u daerorame recommanderende de goede ende kortte Refolutie om 't geene des voerfr. is, funderling ten einde men niet en valle in die apparente inconvenienten, hier boven gementioneerd. Gedaen t'Antwerpen den derden dach Decembri 1578. [onderteickent.] Matthias. [onder ftont gefchreven] Ter ordinantie van de Generale Staten. A.Blyleven» [und noch ftont leger gefchreeven.] Ter ordinantie van fyne Hoecheit. Pottelsberghe. No*  4H STUKKEN VOOR DE N°. 216. Matthias by den Gratie Goidts Eerts Hertoge van Oeftenrick Hertoge van Bourgondien Gouverneur ende Capitein Generael van de Neederlanden. Edele Lieve ende bemynde! Alfoe Keyferlyke Majefteit mynen geliefften Here broeder uyt funderlinghe vaderlicke furchvuldicheyt ende affectie totreftitutie van deefen bedruckten Nederlanden vriede ende oude profperiteyt foe vele deur intercesfien ernftelicke vermanungen ende follicitatien aen Conincklicke weerden van Hifpanien onfen zeer lieven oem, zwaegere ende brouder verkreegen heeft. Als dat fine Conincklyke weerde toe vreeden es, tot pacificatie ende vredehartdelinghe (dem Godt vuerfpoeden wylle) te verftaene hebbendejt felve gehelick gecommittiert ende toegeftelt den voerfchreven Keyferlicke Majefteyt, foe dat fine Majefteit, dat met foe voele groten begeerten als middeler aenneemende dat fy deur dat middel hopen deefer voerfchreve Neederlanden te moegen verworven , den foe lange gewunsten vreede den Gedeputierde van de generale Staten alhier vergaedert deur den waelgeboereren Graven Otto Henric van Swartzenborch Keyferlicken gefanten heeft doen voerhouden 't gheene die vurfchreeve gedeputierden u mit heure bryeven hier by gevuecht oiverfeynden met 't gheene fy daerop vuer antwoerde hebben gegeven. Ende want wy uyt voele goede oirfaecken concurrerende hopen ende ons beloven, dat deeze negotiatie deur Gottes gnade tot goede effecte fal werden gebracht , ten ware dat eenige mit particuliere handelingen 't felve beletten; hebben wy goetgevonden aen ö al-  VADERLANDSCHE HISTORIE. 4if alle Provintien te fchryven ende U Lieden wel ernftelick te verfuecken ende te manen dat ghy Luyden refpectivelyck alle moegelicke neerfticheyt endedebvoir dat een iegelick aldaer hem in alle ftilte ende eenicheit mitter Generaliteyt houden, ende egheene faicken toe en laet die eenichfints den vurfchreeven vreede foude moegen hinderlick of teegen weefen ende approberende het gheene by de vurfchreeve vreedehandel alle voerderinghe u moegelick zinde doet, daer toe en lullen wy oick egheene middel toe waerlt fpaeren, op dat ghy luyden eens van foe groeten kreichslasten moecht worde verlost, ende want die vuernoempter waelgeboerne Grave nu nae den viandttreckt, teneinde vurfchreven,fulien u dagelicksadvertierenvan het fucces. Zeer lieve ende bemynde U hier mede Godt bevelende uyt Antwerpen den I1J. Decemb, 1578. lontier {tont.] Matthias. [ende noch leger.] N. D. S 1 l l £■ [Opfcirifi.] Onfer zeer Lieve ende bemynde den Gouverneur ende andere der Staten 'sLands ende Hertochdoms Gelre, reprsefenteerende, oft hunne Gedeputierde. [Daer onder.] Ontfangen den 15 Decemb. 78.