STUKKEN
VOOR DE
VADERLANDSCHE HISTORIE.






STUKKEN
VOOR DE
VADERLANDSCHE
HISTORIE,
uit de verzameling van
Mr. a van HASSELT. VIERDE DEEL.
te ARNHEM en AMSTERDAM, nir W. TROOST en ZOON en J. ALLART. MDCCLXXXXIIL






STUKKEN
VOOR DE
VADERLANDSCHE
HISTORIE.
N°. i.
Johan GraefF tho Naflbu Catzenelnbogen &e. Stadbolder in'c Furftendornb Gelre, vnd Graefffchap Zutphen.
:r' , ad tbllw tl . . - sbsonbiü tjsföb 2:10
Ernuefte v?d Hcchcieleerde lipue befondere ende. goede frunden! Wy hebben uwe milTive mie den ïnnegeluchten fchryuen des Hopmans binnen Wachcendonck by cegenwoerdigen baden woll entfangen, vnd fo voel! die befetzungh jetztgedachter Stat belanghc laten wy ons wolgefallen, dat ghy art Hopman Scuner g'efchreuen hebt, f^ne knechre a;daer vnd binnen Geldren tho leggen; vnd alfo Wy gifteriges dages op glyeke meningh aan hem Stuperen gefchreuen hebben verhapen Wy hy fall denfelui-
gen naegecprttiiien vnd hierin hu meer ge-
ichièr. fyn.
So viel die begeerite fcheep wt Hollandt belangt, hebben Wy v gifreren befcheit dae'rvan gèfchreveo, dat nembJich die Holicnder üie ie'ui^e .conCennprc hebben auers doc'i r.-et konnet: her. ppge.'(qncjen werden, het fy dm dar yAf'gaJU* .yfl'dLgaer m <ien.'•■"p-; men is, des ge'et'z h-iiucn hV;>bj:rj y goeue h<pt>. Oingh gehadt/dat'ons d;e HoVicndér voens. uacni^dsr-
IV. DiKu. A - ^fiSbeV



9 STUKKEN VOOR DE
naberlicke aftiftende vnd byftant folden gedaen hebben, dwiell auers die Gelderfche ilch der Vnion haluen niet hebben erklert, fo doen die Hollender fich ter meer hierinne etwas befweren. Jedoch wollen Wy niet onderlaten nochmaals daerom aenzuhalten, vnd allen vlyt aenwenden ob etwas to erlangen fyn niochte , niet deftoweiniger auers is op alle vurforgh hoechnoedich, dat men die middelen, die Wy op den Landtdach voergeflagen hebben in't werck geilen, vnd alles geilt fo woell by des Conincks Rentmeifteren, als oeck rait den generaell middelen vnd capitel impofition To haeft moegelick to Tarnen brengen, opdat men daermede in delen noeden willich kriechvolck make, vnd den vyant wederftant doen konne, dan fo hieraen einich mangeli folde beuonden werden, vnd daerenbouen etlicke lieden des Furftendombs in gefhaer kommen muiten Wy die fake Godt beuelen , vnd ons deflT getroeften , dat Wy onfer befte vnd wtterfte mit vermanen, follicitieren vnd ftedigen aenhalden gedaen, vnd alfoe genen mangeli aen ons hebben erfchynen laten, als Wy ons deflen hiermede wtdruckelich willen betuicht hebben, hetwelcke Wy v (die Wy daermede den Amechtigen beuelen) ter gunftiger andtwoerdt niet verhalten konnen. Datum Vtrecht den ii January.a. 79.
(Onder ftondt.)
V goede gunner ende Frundt.
(Getekend.)
Johan Graeff zu Naflbwe Catzenelnbogen;
(Nog op de kant.)
Wy willen v ook niet bergen hoe dat die voorgellagene Vnion defen dach tuflchen den Prouincien, Hollandt, Zeelandt, Vtrecht, Vrieslandt, Groningen, vnd Ommelanden entlick gefloten ende ingewilliche fy worden. CDVp'



VADERLANDSCHE HISTORIE, *
(b'Opftbrift.)
Defn Ëhréntreften, ende Hö'ethgeleerden vuFerea }ieuen befondereh ende goeden fruriden, den verordenten Cnnrzler vnd Kaedeh dés Furftendombs Gel* dre vnd Graeffschap Zutphen.
N°. a.
Alexander Bentinck, in der tit B'ürgérfflr»
Joncker Caerll van Gelder, Burgermr. ia dér tit»
Jan van Ryngênberch.
Giffbert van Meeckerefl.
Jaeob van Ommeren,
Cornelis van Gendt»
Doftor Reyner van den Sandê.
Engelbertus van der Borcht.
Rutger Tolliken.
Jan Engelen»
Henrick Windtgensf.
Het is van belang de in het jaar ïj?o door Grarf Johan van Nassau veranderde regeering van Arnhem te moogen kennen. Ik geef die uit de Rekening van den Stadts RentmeeJIer Engelberïs Engelen; en daartegen in deefe noot de regeering van het jaar 1578 uit de Rek@» ïiing van Engel Krehefjenger. Gerhardt de Groeflt gênant Erckelenj, Willem van Zuylen van Nyèuelt,
Johan Mom. ohan van Ringenberch. Gerhardt van Riefwick, Wilhelm van Heerd. Andries Leydeckef. Cornelis van Pallant. &lexaiider Bentincfc, v
A A '



'4 STUKKEN VOOR DE
Ciefsbert van Mekeren. Gerhardt Hackfort.
Ik moet hier by zeggen, dat Willem van Zuylïn in dit jaar geftorven was. - Het was thans voor de derde keer dat de Stad van Arnhem eene zo groote verandering in haare regeering, als deefe ondervondt. Anno Domini Millefimo Quadringentejimo Septuagefimo tertio, XXIII die menfis Augufti, Junt eleUi & confiituti Scabini Amkemienfes infrafcripti per Nobilem Generafum Dominum Wilhehnum Domimm de Egmunda £f de Bair £fc. & Strenuum Dominum Bernardum de RauenJieyn Dominum de Gilgenberg Capitaneum Gubematorem terra; Veluwce Civitatis ex parte Illuflrisftmi ac Magnificentiffimi Pricipis &f Domini Domini Ducis Burguniim et Ducis Gelrenfis & juraverunt eodem die meiijis ut Jupra.
Scabini
Jolwi van Broichufen.
Derick van Camplmfen.
Herman van Wye.
Sweder van Angeren.
Sander Tengnaigell.
Johan van Brienen.
Ott van den Grmtthuys.
Gysberi van der Hoeven.
Gerfilis van Aller. Johan van Mekeren. Henrick Bienvijch. Johan Gruter.-
Conjules.
Henrick Beniynck. Bartolt van Pallant. Johan van der Weyden. Johan Bienvijch. Willem van Doirnick. Wychart then Haue.
Men leest dus in het zogenoemde Stadsboek: [vergclyk er mede A. Huyoen Befchr. v. Doesburg, bi. 50 en 51.] Het andere voorbeeld is het bevel van Al va; van 1568' 'tgeen met alle daartoe behooren.de ftukken in de Kronyk W. löa - 177. bedagc wierdt.
Nó.



VADERLANDSCHE HISTORIE y
N°. 3-
Johann GrafF tho Nasfow Catzenelnbog Stadthollder.
Ernnefte, Erfame und Wyfe lieue byfondere vnd goede Vrunden. Wi willen v nit verhaiden, dat die wpgeflagene Vnion tufchen den Prouincien Hollandt, Selandt, Vtrecht, Frieflandt, vnd Ommelanden vat> Groningen mit der hulp gottes den 22 deles to Vtrecht eridlich gefloten is, vnd wi mee den gedeputierden van Hollandt vnd Vtrecht fo uoel gehandelt hebben, dat fie vrbiedig vnd willig findt defem furflendum terftondt met volck vnd geit asfillency to doen, fo uern die Ridderfchappen vnd llede der Quarcieren in diefeluige Vnion to treden begirig findt. Diewyll dan der fiandt fo langer fo mehr vp dit furftendum todringt, vnd vns alleen nit mogelich is den feluige wederllandt to doen, derhalven oeck gott den hem vor defe angebodene hulp billich dancken. ind die feluige geenes fins vytfchlaen follen, fo gefinnen wi gunftiglich, gi willet die Ridderfchap vnd lieden uwes Quartiers verfchriuen, vm tegeris huiden over acht -dag binnen arnem te erfchynen, dit werek to berattfchlagen, vnd fich endlich to erkleren, wat fie by defer Vnion to doen gemeint find. Vnd wiewol in den Inganck fulker Vnion genoegfame erheflicke redenen vnd orfaken, warom fi defen prouincien vnd dem gemeenen Vaderlandt hochnodig, vnd geenfins met den general Vnion ftridende is, inferirt vnd angetogen findt worden, die welcke billich eenen Iglich lieffhebber der gemeinen rulle vnd weluart confentieren fullen, fo fal doch nit to miu een andete juftification begrepen, vnd publiciertj vnd daerin iulke vnd noch mehr redenen derA 2 maten



0 STUKKEN VOOR DE
maten deduciert worden, dat allen luiden alle maten lal benomen fyn, welgedachte Vnion bv den gemeinen man in verdacht to brengen,
Wy begeren oek gi willet op defen vorltaenden <jJuartiersdag m een.en weg daruan handelen, dat die bewilhgte Capital Impofkion fchluinig exèquirc vnd int werck geftelt worden moge, dan fo nit Haest geit to wege gebracht wordt, fehen wi nit woeden fiandt wederllandt gefchach, vnd die landichap uor forneren ouerfal und verderfFenis verdedmgt worden konne. V hiermede den Allmechtigen beuelende. Datum op 't fcheep mfchen Wa« geniDg vnd Renen den ?7 Jan, ^79.
(Daar onder.)
V goedtgonner vnd frundc,
Johan Graff in NafiaWa Catzenelnbogen.
Vt Op/cbrift.)
Dem Ernueften, Erfamen vund wifen vnnfen Henen befonderen vund goeden Vrunden, Burger* marter, Schepenen vnd Raedt der Stadt arnem.
JRta den a8 Jan, 79,
'. Eremfefle, Eerfame, Frorae, Wyfe ende Voorligtige Heereo!
m



VADERLANDSCHE HISTORIE, y
\P7y en twyffelen nyet oft UE. en is wel bekent,
W hoe die alle gcmeene Viandt des Vaderlandts mie fynen aenhengeren in den Overquartier des Furftendombs Gelre commen vallen is , ende aireede eenige fterekten ende plaetien (leyder Godt) veroverc heeft, pogende (als 't fchynt)"ander meer 't zy mit pradtyeke ofte gewalt inne te kryghen, in der voegen, "dat apparentlick het gantze Oirloge op dien oirt, by defelve gevoert fal worden, Daeromme d.it gantz nodiclT wefen fall, dat men mit allen vliet ende diligentie daer inne verfie , ende der voorlT: Viandt voernemen, ende aanflagen zoe veel moegelick belette, ende voorts neyt alleen goede Correspondentie mit den Heere Graeve Johan van Nasfau &c. Stadholder des Furftendoms voorfchreven holde, mair oick tusfehen zyne Genade ende alle die fteeden hen ende weeder alle vlietige ende behoerlicke diligentie doe , om op alles advertentie tho hebben; Gnd zoe dan fulx neyt bequamer gefchieden en kan, dan deur eenige boden, die geftadelyk tusfehen byden lopen moegen, foe hebben wy goet gevonden ende geordonneert, dat men alhier tot Utrecht Vier, daer van die twee op Hollandt gaen fullen, tot Rhienen twee ende binnen Arnhem oick twee derfelver boden, onder behoorlicken Eedt van getrouwlicheit te doen, aenneemen, en tot cofte ende laftc van die welke boden yeder voor hun Saillans toegetaxeert is, des daechs als zy in diende zyn, ende geëmpfoyeert worden thien Huivers, die nachten befunders meede voer den dach gereeckendt.
Begeerende daeromme (ten einde deefer zaakea terftondt mit alle vliet in 't werk geleyt mach worden) dat UE. defen aangefien, aldaar twee uyt uwe burgeren ofte ingefetenen in des Stadts Eedt wefende ofte anderen aenneemen willen, tot cofte ende lafte als voiren ons overfchreyvende daer van die namen ende toe namen defelver mit üefignatie van hun woenplaetfe, om defelve by den gheenen ^ie alhier by ons aengenomen zyn, ende mit brieyen ende anders aldaer commen, t' allen tyden geA 4 vonden



S STUKKEN VOOR D.E
ronden te moegen worden, om dezelve brieven hun aft to neemen ende vóórts die te beflellen ter plaetfen daer die gedeftiueert zyn, ende foe defen tot egheenen anderen fyne en es dienende willen wy UE. ,n fchuts des Almechtigen bevolen hebben? Gefchreeven t* Utrecht, onder 't Signet des Viel Domdekens t welck wy voor deefen tyt gebruycken, den XIII en Dach van Februario 1579.
UWe E. goede Vrunden.
Die Gedeputeerden der Bontgenoten yetzunder binnen Utrecht vergadert.
lm ' j'
Deur bevel van dezelve.
Qwas geteekend.y Lamsweerde.
O Opfcbrift <was)
Den Erentfeften, Eerfaemen, Fromen Wyfen und Voorfichtigen Pelgrum van der Gruythuys, Richter voorts Burgerm. Scheepenen ende Raedt der Stadt Arnhem onfen befunderen gueden Vrunden.
N°. £
,Erentfefte. Vroome, Wyfe, Voorfïenige Heeren
]Myn Heeren i all ist dat wy luyden niet leyvers en *!* faegen, dan rufte ende Vrundtfchap te houden
ende



VADERLANDSCHE HISTORIE. 9
ende te exerceren, mit alle onze nabueren, ons regulerende nas alle' het gcene dat ons by den Fenshertoge Mathias van Oiftenryck ende fyne Excellentie bevolen is, infonderheyt nae die lede apoftille van fyn Exellentie vnn den lesten January leftieeden vermeldende, dat alle faecken alhyer fouden blyven onverandeit, volgende die voergaende bryven'van fyn Hoechheit van den XXIIlen Decembris leftieeden,,foe fyn nochtans in middel van tyde onze Gecommitteerden wefende in Stads affairen binnen Utrecht daatelicken geapprehendeert fonder eenige wetteücke oerfake, foe wy alle onfe quaïftien die wy luyden fouden moegen hebben refereren tot kennisfe ende verclaring'e van den Gouverneur, Staten Generaal ende fyne Exellentie onfe Stadhouder, daer toe wy foe folemneelicken verbonden zyn, by de generaele Unie altyd geprefenteert hebbende te - treeden in communicatie van eenyge naerder Unie hebbende voergaande approbatie van fyn Hoecheyt die Staten Generaal ende fyn Exellentie ende Confent van die omleggende Landen van Gelre Overysfel ende Vrieslandt gelyck 'het felve aen hem luyden in 't lange gefi-hreven is; mitsgaeders van die goede intentie ende meninge van fyn Exellentie, welcken allnyet tegenftaende die van Utrecht belyèft heeft op gifteren te publiceren, dat die burgeren ende lnvvoonders defer Steede mit hem luyden verhoeden worde te handelen ende te tradlerên, hebbe ettelicke van defelve befchadigd, ende alfoe wy terftond hebben afgeveerdichdt onze Gecommitteerden omme 't felve te kennen te geven, den Gouverneur, die Staeten Generaal ende fyn Exellentie, nae refcriptie van welcke wy van meninge fyn ons te reguleeren, hebbende middelere tydt onsfe gemeente bevolen te blyven in ftilte, en eenicheit, foe is 't, dat wy luyden aen UE. Heeren weefende onfe goede nabueren ende Vrienden feer dienftelick ende vruntelicfc begeeren dat diefelve gelieve met ons te onderhouden die oude vruntfehap ende Correspontie, 't welck fory t' allen tyde bereyt zyn. aea UE. te erkenA5 oca



'ïo STOKKEN VOOR DE
een; kenne Godt Almachtig, die UE. Heeren wilt Iparen m voerfpoet ende gefontheyt; Cefchreven wuyt Amersfoort den XV en February i^g.
UWE. dienftwillige goede Vrunden ende naebuiren: Schout, Burgermeefteren, Schepenen ende Regeerders derStadt van Amersfoort.
: Ter ordonnantie van defelve.
(wat gtt.) Livinus Botter ins».
O Opfcbrift vaas.)
Den Erentfeften Fromen Voorfynige Heeren. Myn Heeren Schoudt, Burgermeefteren ende Schepenen der Stadt van Aernhera, tot Aernhern.
N°. 6.
Matthias by der gratiën Gottes Eerdts-Hertoge van Oyftenrick Hertoge,van Burgoignen en Guverneur und Capitein Generaal.
Lieve befundere!
J_Tet ife well t onzen grooten ende onfpreekelickea leedtwefen, dat, nyet tegenftaende die pacificatie van Gendt, ende die Generale unie daernhs gevolcht ende foo folemnelickea gefworen, om f
Uit



VADERLANDSCHE HISTORIE. iï
faemenderhandt voerteftaen ende maintineeren die liberteit ende vryheit, die ons myt guet recht toebehoort, ende dèeze Neederlanden (Voermaals foo feer florierende ende Voirfpoedich) te befchermeo teegens die freembde end uitlandfche Tyranyen,
Sewelt, ende onbillicheit van die gheene die ons reighen myt een gantfche ende uitterfte bederf* fenisfe, men fiehn moet, in middel van die vurfchreeve Landen, ende funderlinghe onder die gheene, die geallyeert oft t' famen gebonden fyn, foe vele tweedrachtigheeden, wantrouwicheeden, bitterheden ende andere ontwerdicheeden, waerinne wy geerne fulcken order geftelt fouden hebben by den middel van die audtoriteit, die Gott end die Generale Staten ons in handen geftelt hebben, dat nietvan noede en foude geweeft hebben andere remedien te befigen ofte employeren.
Verwachtende dat den tyd komen foude deur *C vertrek van den gemeynen Vyandt, dat men vryelieken die generaete Staeten fóude hebben moegen doen vergaderen, om volgende 't derde article van de vurfchreve Pacificatie, order te ftellen op die faecken van die vurfchreve Landen, fo in 't Generaal als particulier. Maer alfo die onbehoirlyckheeden van den jeegenwoirdigen tydt, ende funderlinge de orlogen fo wel d' inlandfche als andere oirfpronck ende "Voitfel van allen quaden, ongeregeltheeden ende inconvenienten ons in fulcken Staat
tettelt hebben fwant eerfticheit wy ter Contrarien ebben connen gedoen) dat nha alle behoerlieke ende nootfaekelicke remedien gefocht hebbende , wy geenen anderen middel en hebben connen vynden, daer op men onfe ruste bewaernlsfe ende gelieraele verlichting foude moegen ftellen dan by advyfe ende generaele refolutie van een folemneerder Vergaederinge van alle die Staeten, om 't famentlicken te tradbieren, handelen ende advifeeren, niet alleenlick by wat middelen men best foll moegen reconcilieren, oft vereenigen die onderfaetetl tot eenen volmaakte fruntfchap end eendrechticheit. r&Gouvernefflentt die policie ende juftitie weder*



Ü STUKKEN VOOR DE
om op te bringen mit fulcken audtoriteit ende onderdaDicheic, alfoe betaempt, ende voirtz verfiehn','flat die voerfchreeve ongeregeltheeden ende abufen opholden end cesfeeren, ende naemaels niet meer era gefchieden.
JVJaer oick op die Conditiën ende verfeekerthee. den van eynen peys jegenwoirdelick foofeer begeert, daer van den Grave van Swartzenburch Ambasfadeur van Keyferlyke Majefteit ons eenighe openinge gedaen heeft, met hope van deshalven geringe tot een en eynde toe geraecken, foo ghy verftaen hebc ende oeck breeder fult moegen verftaen by de Copyen van de bryeven end articulen refponfive vara fyne vurfchreve Keyferlyke Majefteit hier meede gaende, oft by gebrecke van daer toe te konnen geraecken, ons ter oorloge gereed te maecken,om t advifeeren ende letten op den Voet die men fal moeten houden, ende op die middelen, om die felve t' onderhouden, die welcke fyn die eenige remedien dienende , om 't Land (foo feer bedorven, gepeiiiicht ende geaffligeert:) weeder in fyn ouden Itaat te ftellen ende oprechten. By gebreecke van dewelcke ende dus noch lange blyvende, of feparatie maeckende d' een van den anderen en kunnen wy nyet verwachten dan een geheele cónfufie derfelve ende onfchouwelicke bederftenisfe foe waell • voer d' een als d' andere, waeromme ende op dat wy naederhant niet befchuldicht en werden van onfen wegen niet voldaen te hebben, aen't gheene ons toeftaet te doene, ende onfen Eedt beveelt, verfucken wy U, fo hertelick als't moegeück fy, dat. anfchcuw neemende op U eygen welvaert, ende foe verre ghy U felfs verobligiert zyt, ende aen die getrouwicheit die ghy gefworen hebt, ende U Vaderland fchuldig fyt, shy van Honden aen met ons wilt die handt houden, ende ftellen , om in 't gheene, des vurfchreve is, te voirfiene, fonder foe lange te beiden, dat die Remedie geen plaets en Vynde. ° r
U te dien eynde transporterende oft ten minften leyndende uwe Gedeputierde van de meeste ëeex'
pe-



VADERLANDSCHE HISTORIE, xy
per'menteerde Luyden van Eehren,. gequalificeert ende Liefhebbers van die gemeine welfaert in behoirlicke getaele uit elck Leet van uwe Staten genoechfaem geinftrueert ende geau&orifeert in deeze Stadt van Antwerpen, tegensden XXVhn dacb van die maendt van Martio naestkoemende, om 's anderen daaghs te befoigneren ende daer nae delibereren ende abfolutelick refolvieren, op 't geene des vurichreven is, ende anderen punóten, die men van noede bevynderi fall, voer die welvaert en de bewaernisfe van 't Landt in generale, U verfceckerende in Princelicke woirden,dat ghy ons gereedt bevynden fult foe wy altyts geweest hebben (voet foe veele in onfs is.) om te verftaen, ende doen. volbringen by die middelen, die ons in handen geftelt {uilen moegen weefen all 't geene datter voet die Verfekertheid waelfaert ende ruste van die vurfchreve Landen geadvifeert ende gerefolveert fall weefen, ende op dat nyemandt en vreefe hem in deefe fo nootelicke Vergaederinghe te vynden, Hebben wy oirder geftelt, dat aen U oft uwe Gedeputeerde fulcke respect, bethoont worde, ende fulcke vryheid ende verfeekertheid gegeeven zy, foo in 't kommen, befoignieren, als weederkeehren, foe wel van onfe Neve den Prince van Orangien, als van die van defer Vurfchreve Stadt (volgende d'acta hier meede gaende.) ende anderen verfeeckertheeden, als ghy foudt moegen begeeren., 'defelve neemende daer en bóven in onfe Sauveguarde, protectie , ende bewaernisfe, endealfó U van felfs genoech kennelich is hoe feer deéfe Vergaederingh in defe conjunólure ten eynde voirfchreve van noede is, wy verfekeren ende betrouwen ons zoo feer in uwe rechtveerdicheit gehele affectie ende liefde, die: ghy heb: tot 't Vnederlandt uwe eygen periöoi nen, Vrouwen oide.Kynderen, dat in 't geene des voirfchreevcn isfr, ggee? gebrek en fal weefen.
Ende bidden'-eyndelyck Godt den .Heeren, dat, hem believen wille, aen Ucefe tockomniende Vergaederinghe fulcken gueden advy.s ende raidt tho gheuen, dat zyn Ehiu. daer inne bewaert zy ende;



U STUKKEN VOOR DE
alle die gefnéynte in guede rulle ende Tranquiliteit weeder gefield werde. ^
Lyeve befondere. Ons Heeré Godt fy met Ü Gefchreeven te Antwerpen den XVlijen daehs van Februario 1579.
(Onder Jlond giftbrieven.) ,
Matthias»
(Ende mat leger,)
t*ötteisberg«. (D' op/cbrtft mr detfe.)
j Oofe^eyve befundere die Staten dés Furlten* dumb Oelre ende Graefschaps Zutphen.
N°. 7.
Edele, errnuefle, hoechgeleerde, eerrame» gunfti* ge heren vnd frunden 1 Alfoe ick hyer tot Vitrecht aenkommen fynde.
(post alia.)
üqrder dan gunflige heren vnd frunden. Alfoe ick van den ertzhartoch, generael flaeten, onfen genedigen heren vnd dye lantfchap gepromoueert fyn vmb plaets thoe hebben yn dye prouinciael
raet, vnd dye voerige my geconfenteert
hebben, doch ettelicke op ratificatioen des erts* hartoch, dat nv van geen roeden, isf myn dyenftehck begeren V L. vnd W. wylleu daer een ynfyen yn hebber^ Yaa



VADERLANDSCHE HISTORIE, if
Van nyen tydung ifs hyef dat gedeputirt fynnen ©p Coelen thoe trecken vm den vrede thoe handelen van dye ftaeten des hartoch van Arrfcott, dea Abt van St. Gertrudt Longolius, van der Mylea van Hollant.
Men zeyt, dat die van Groningen een eedt we» der vnder fich gedaen hebben tegen den Spaniarden. Der hartog Casmirus isf wedergekommen myt XX fendelen Engelfchen, vnd myt etteleck geit. Mya heer die prins duet alle flytt vm peerden vnd knechten willich thoe maken op een aenflach.
Isf defe dach aenkommen aduertenfy van myn heer vnd van foei particulier perfoenen, dat dye fiant tusfehen Nymmegen vnd hyer dye here vaa Nymmegen meyndeD thoe betrappen, forgende hyer ettelick yn dye ftat fynnen die op den dyenst wachten, dat wy feer beducht fynnen.
Ten lellen dan begeer ick myn heren my gelyecen thoe fchryfen , off ick oeck fall fluten yn die middelen myt die van Nymmegen, want hyer noch. groete disputatioen ifs , nyettemyn moeten Wy geit hebben , want myn g. heer hyer all fcryft van geit vnd foe langh dye middelen nyet fortgaen ils het nyet doendelick; belyeft myn heeren noch eender hyer by mich thoefcicken, waer my feer lyeff^ ick fall altytt doen myn flytt, dat ick kan.
Hyer myt wyll ick myn heren den almechtigea God befelen. gèfcreuen myt groeten haest den 21 February 1579.
Dye fcotten fynnen myt groten geit van hier gekoft, vnd verhaep als baldt myn heren werden ennich geit van hyer bekommen tot contentemenc onfer burger.
(onder ftondt.')
V. L. vnd W. goetwillige frundt vnd myt broeder.
(getekend.)
Alexander Bentinck.
IX04



Jó* STUKKEN VOOR DÉ
f 1 ■ , JLffiJ
Uf»b (:-wjv;iï: nz-r '.-.< ■ f.-iU nojsr.ii s/| • jf
r:i?1 * N° 8
•9>w iboa na» tWjifliflO •* mv jeu ,2v
«a3b"...i «vb f>ag93 n r.i . ri d; L»g rfoj] .> pfc
philip.s by der. gratie gods Conniek van Caftilüen.
&c. Allen- den ghenen die defe jegenwoirdige fullen fien ofF hoeren lefen. Salut. Alfoe veele van onfe Raede van ons vuriT: furftendom Gelre ende graeffsehap Zutphen aflgeftoruen ende fommig'e in vehemente fufpicie gevallen fyn, van de Spaengnaerden ende heure adherenten vianden van onfe vurfs: nederlanden tocgedaen te fyn, daeromme fy lieden by onfen lieuen ende getrouwen neue den welgebornene Johan Graue van .Naflau Catzenellenboge &c. onfen Stadholder ter Inftantien van den Staten van onfe vurff: furftendomme Gelte ende graeffsehap Zutphen, gefufpendeert fyn, van hunne vurff: officien waer deure d'adminiftratie .van Jufticie foude worden geretardeért tot prejudicie van de gemeyne weluaert , ten fy dat by vns van andere in competente getale daer inne verfien worde. Doen te weten, dat tfelue confidererende ende begerende vanherten dat goede Juiticie gedaen ende geadminiftreert worde, in onfe vurlT: fmttendom Gelre ende Graefffchap Zutphen, ende corte expeditien gedaen,' enfen getrouwen onderlaten inwoenderen der felven, om hen te verlichten van 'ouervloedigc fchaden ende rosten, ende begerende te vorderen die 't geboirne ende best wetenfehap hebbende van den' costumen ende Lantrechten van onfe vuriT: fursfendomme van Gelre ende Graefffchap Zutphen naevolgende den loffehcken traftaet te Venloo gemaect. Wy ouetmjts het goet verïïandt, wyshcvt, deuchden , geleerthëyt ende experiêricie, dat wy weten: te fyne in den perfoone van onfen lieuen ende getrouwen Bartholdt van Gendt heere to Lunen op die fuppheatie van onfen vurff: Neue ende gedeputeerde van den ftaten van onfe vurlT: furftendomme



VADERLANDSCHE HISTORIE. 17
me van Gelre ende Graefffchap Zutphen, by aduife van onfen feer lieuen Neue ende broeder Matthias Eertshertogh van Oiftenrick Hertoch van Bourgundien &c onfen Gounerneur, ende Capitein generael in onfe vurff: Nederlanden, hebben denfeluen Bartholt van Gend heere to Lunen aengenomen, geinftitueert, gecommitteert ende geordonneert, aennemen, infbtuéren , committeren ende ordonneren mits defen in den ftaat van onfen Raet ordinaris in onfen vurff: Raede van Gelre ende Zutphen. Geuende denfeluen vollen macht au&oriteyt, ende fpeciael beuel voirtaene te comparéren, ende prefent te fyne in de confultatien ende deliberatien van alle onfe, ende onfer vurff: onderfaten faken materie van Rechte die in den vurff: Raet geproponeert ende getraóteert , ende gewoenlick fyn getrafteerc te worden, aldaar opinéren, deliberéren ende ftemmen met ende als onfe andere Raeden van Gelren ende Zutphen, ende voorts wel behoirlick ende getrouwelick te doene al 't geene een goet getrouwe van onfen Raede vurff: mach ende behoirt te doene toeflaet ende competeert , totten wedden van 'vierhondert guldens tot twyntich fluuers tziaers, metten eeren rechten vryheden prouffyten ende emolumenten daertoe ftaende , ende als een Raed ordinaris in onfe vurff: prouinciale Rade gewoonlick es tontfangen, alles by prouifie ende foe lange alft ons gelieuen fall, waerop ende hem wel ende trouwelick te dragen int exerceren ende bedienen van den vurff: ftate, hy fchuldich fall wefen den behoirliken eedt te doene in handen van onfen vurff: Neue Stadtholder in onfen furftendom Gelre ende Graefffchap Zutphen, den wekken Wy daartoe committéren mits defe, hem ontbiedende ende beuelende, dat den voorff: eedt gedaen fynde by den voorn: Bartholt van Gendt Heere to Lunen, hy hem fielle ende inftituere van onfe wege in de pofieffie ende gebruyekenisfe van den vurff: State van Raede in Gelre ende Zutphen , ende van dien , mitlgaders van den heeren rechten , vryheden, prouffyten ende emolumenten vurff:, hy énde alle andere üf. JiV. Deel. B acieren,



18 STUKKEN VOOR DE
ficieren, rechteren, ende onderfaten, dien dit aengaen fall, hem doen laten ende gedoegen rufteliclc ende vredelick genieten ende gebruicken, cefferende alle beletten ende wederleggen ter contrarien. Ontbieden voirts onfen Rentmeefter generael in onfe Vurff: furftendom Gelre en graeffsehap Zutphen ofF andere die die wedden toeten vurff: ftaten behoorenöe, gewoonlick este betaelen, dat hy die voirtaene vuytricke ende betaele den vurfl: Bartholt van Gendt Heere to Lunen totter vurff; fomme van vierhondert guldenen tfiaers toe ten termynen ende inder manieren, als gewoonlick es, foe lange'ai-s ons believen fall, den feluen' in den vurff: ftate te gebruicken; ende ouerbrengende defen vidinrus' óff copie auclhenticque foe dicwils alft van noode wefen fall, mrtt quitancie van den vporn, Bartholt van Gendt, wy willen tgene hem betaelt fal worden ter caufen vurff: geleden ende gepasfeert fy in t vytgeuen ende affcorten by vnfen lieuen ende getrouwen die van onfe Rekencamer aldaer, ende len anderen die 't behoirt, den weieken wy oick beuelen alfoo te doene fonder fwaricheyt, want ons alfoe gelieft. Gegeuen in onfer ffadt van Antwerpen den fes ende twyntichflen dach der maent feb'ru. ary in 't jaer ons Heeren vyffthien hondert ende negen ende tfeuentich van onfen rieken van Hispanien, Secilliën&c. 't XXI11I. ende van Naples 't XXVI,
(Op die ploye (landt.)
By den Connick, (Ende was onderteeckent.)
N. Sille.
(Nocb laeger.)
Defe cople groot twee befcreuen bladen gecolla-
fia.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 19
fioneert jegens fynen originelen ende beuonden dairmede, behaluen den tytel, ce accorderen by my.
(Getekend.)
K. Dybbetz.
Met dezelve woorden fpreeken alle de commisfïen van die Raaden, welke in dit jaar in het Hof gefteld wierden, en «it de wapen-kaart van Wüh ten Haegh gekend moogen worden. — Uit deefe commisfie blykt tevens dat aldaar B. van GhenT kwaalyk, voor op den 16 Februafy aangefteld, is opgegeeven. — Dezelve kaart leert ook, dat in dit /elfde jaar een ander Griffier en Lbeengriffier wierden aangefteld, teweeten Willem Sluysken tot griffier en Everhart van Reydt tot Lheeu-griffier. Het begin van de commisfie van W. Sluysken verfcheelt niet van het begin van die van E. van Reydt waar aan ik op het jaar 1594- gedenken zal. Vertier was van wegen der verenderungk
in die Cantz'.y het Offiüum van die deufweerderjehap derfïCmgen Cantzly vacerende geworden , en daar toe by commiffie
van Graav Johan Joost Coot> geordonneen. - ,, Graaf
„ Johan — had het quaadt genoegh met de zynen, en fcheen „ hun noch te laauw. Voorwaar een fchorre tydc om regeerden. „ Zo fprak 'er Hooft van. 13. XIV. bl. 588.
Matthias by der Gratis Gods Eerdts Hertoge van Oistenryck, Hertoghe van Bourgoignen, Gouverneur ende Capitein Generael. B a Edel



10 STUKKEN VOOR DE
Edel Welgeboren!
A ïfb men van noden bevonden heft in aller dïtigentie zeekere perfonagien te deputeeren in al* Je die Provinciën, ende op ben te expediëren behoerlirk inftnictie, om die felve den Staeten van elcke van den Vurfchreven Provintien verthoont te ■werden ende nementbck van den Lande van Gelre ende Zutphen, hebben voer geut befohden U dcsfhalven den last te gheeven, ende tot dien einde die voirfchreve Inftruöie oever toe feyhden U verfoeckende wel ernftelick dat ghy die voorf: Inftructie den voorfchreeve 6caten van ftonden aen verthoenen willet, hen het felve alles wel fuechelicken doende verftaen , ende gebruyckende vah alle andere verthoehingen ende Remonftrantien, die ghy na d' occurientien van noeden bevynden fult, foo ghy well rhamen ende advifeeren fult, ende U des gansfelicken toebetrouwen.
Edele Welgeboren! onfe Heere Godt fy met U. Gefchreeven toe Antwerpen den naestlesten dach Van Februario, 79.
(onder ftont.)
Mathias.
(Ende leger.)
Pottelsbergen.
(Die opfcbrift vaas deefe.)
Aenn den Welgeboren Heeren Johan Grave tot Nasfouwen, Stadhollder ende Capitein Generaal van den Landen ende Furftendumme Geire ende Graeffchap Zutphen.
No,



VADERLANDSCHE HISTORIE, ar
N°. 10,
Inftructie vur onfen Neve Heeren Johan Grave van Nasfouwe Stadholder ende Capitain Generaal van den Lande, ende Furftendum Gelre en Graeffchap Zutphen ende 5t gene , dat ghy den Staaten van de vurfchr. Landen ende Furftendum Gelre ende Graaffchap Zutphen van onfent wegen mitsgaders van onfen gueden Neve den Prinfs van Uraengnien ende van den Raede van Staete by den advyfe van de Generale Staete te verthoenen fult hebben uit crachte van de brieven van Credentie toe dien einde geëxpedieert..
Eerft fult den voerfcbreeve Staeten van Gelder-, land voerhoudeti ende te kennen gheeven die onfpreecklicke pyne, leetweefen, ende herdtfweer, die wy onfen vocrgenoemden Neve , ende den Raet van Staeten hebben, fiende dat wy niet gefècondeerr,, gevolcht ende geholpen en werden by die Provintien van eenige middel, om *t feyt van oirloge toe vueren ende Conduiferen, den Viandt te wcderftaen, 't Land te befchermen ende die Ruyters ende >aldaeten eenichfints toe freeden te ftellen off contentement toe gheeven, wefende^ uithneemende qualick toe vreeden, end bedervende 't platte Land in den grond mit dats egeen betaelinge en ontfangen.
't Welck maekt den Viandt ftout ende inlolent, dunckende ende estimierende, dat de Chriesluideri, die ten lasten van den Lande in feer groot getaele fyn, nyet en fullen willen vechten, noch en tulen laeten gebieden , fonder betaeld te wefen» in der vuegen dat blyvende die faecken in fulcke. engere-



STUKKEN VOOR DE
geltheyt ende disordre , is geheel feecker , dat den Viand hem alomme meister fal maeeken, dwelk weien lal die geheele dcfolaüe, onehere ende ganrfe bederffenisfe van ons allen, fo lichtelick ce bemercken is.
Waer inne ordre ende remedie geftelt zoude moegen weiden, mits opreehtende evnen gueden ende foufficante Leger ende afdanckenile d:e resie ('onderlinge van de Vreemde Crye;hsluYden , waer deur X platte Landt ende Steeden ofF klyne plaetfen quabek verfien weelende, ende fouden wel eer aen eynen redelieken ende verfeeckerden peys moge geraeken, niet konnende d'een of d'andere volb'nngen ofte effectueren, fonder eghene guede ende merekelicke fumme van penningen.
Waeromme fult ghv den voergenoemde Staeten leer eernftelick verfuecken, dat zv in den yerften terftont willen feinden 't ge-reit gt:rt, dat fy onder hen hebben. Ende daer en boven contribueren ten aldermmften voer den tyt van drie maenden nae advcnant van loeven en twintich Djifend ponden ter maendt, ende dit by forme van fecours ende anticipatie, tot dat by eyne folemnelicke convocatie van de Generaliteit van die generale Staeten anders daer inne verfien fall fvn, Verhopende dat men by defen middel, nyet alleenlick den Viandt fal moeghen weederftaen, maer op hem Vjftorie wynnen, oft Vechten, foe die occaficn jegenwoerdelick wel voerkommen, oft ten minft.cn fulcken vordeel ende adyantagie, dat nog eynen eerbeken,ende profyteJicken peys fullen verkrygen
Welverftaende dat die' vurflhreeve Contributien Kommen fuilen in diminutie ende mynderinghe van hun generale midde'en oft eenige andere Vubfidie, ioe die zyn geconfentiert oft te confentceren, totten welcken eynde die generale Staeten, airede foemnebck oeck befchreeven zyn Ende alfoe fomwylen d'occafie prefenteert oft ophanden is: (foe men oikwyls by experiemie betonden heft.) om den Viandt 't fynen achterdeel t'ondecken, waer toe feecker gele extraardiaaris van noden is, boven de
fum-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 23
fumme voerfchreven, fult die voergemelte Staeten vevfuecken, dat fy heur Gedeputeerde willen auftorifeeren, om daer inne te confenteeren ten minden tot eenig gelimitteerde fumme, ten einde dat heis-fchende t Confent ander Provinciën, d'welck gedaen wordt myt feer lanckheir. van tyden, deur toefeynden nae die felve men die occafien voer die lumdc weefende nyet en verliefe.
Ende om 't geene des voirfchreeven is te verkrygen, fult móegen gebruiken van alle andere re* mondranden ende vei thoeningen , die ghy nae d'oc currentien van noeden bevynden fult ende deefe inftruetie toe vermeerderen nae dat ghy geinformiert folt moegen welen, deur foe veel Repporten, Clachten ende Remondrantien, die daegelicks kommen fol aen ons, onfen voernuemden gueden Neve, als aen die generale Staeten; Totten welcken men tot nu toe egeen remedien heft kunnen geeven, by gebrecke Van gelde, tot uitneemende mishaegen van de gemeynte, ende nyet fonder groet perikels van de "generale Staeten ênde Raedt van Staete (die voerwaer alhier anderfints onnutbaer zoude weefen) fien alle dingen verloren gaan, by gebreecke van middelen.
Gedaen t' Antwerpen onder onfen naem den naefi leden van Februario. 1579.
(Daaronder.)
Matthias.
(lager.)
Ter Ordonnantie van fyne Hoicheit (getekend.)
Pottelsberge.
ê,
B 4 No.



H STUKKEN VOOR DE
JN°. ii.
gZtHÏere?' H°ege' Ede'e' Vermo'
Alzoe wy verftaen hebben, dat uyth zeeckere eeintercipieerde brieven die Staten Generaal zvn eeadvertierd dat die van Arthois Henegouwen Lilïe Dovay, Ordners, Vriefiandt ende een partye van Gelderlandt een Ligue gemaeckt hebben, om mit den Coninck t' accorderen op haer zeiver ende te yerclaren den Prince van Oraingen, ende alle de Ketters voer heure Vyanden, dat mede defelve veel Steeden ende Vlecken in Vlaenderen hebben toe baeren behoeve, ende voor zes daegben toecommende wat fonderlmcx uytrechten zullen ende oock voor half meert toe commende met grooten Hvcrchracht in Vlaenderen fullen fyn
Dat meede die geattireerde" Waelcn met t hem luyden zyn.
"Ende Le Duc de Guyfe wel XVm man by den anderen heeft, koomende daer meede op deeze Landen ; Soe hebben wy neyt cunnen laeten uwer Genade by deezen daer van in alder diligentie t' adverteeren, ten eynde uwer Genade mach weeten, waer vooren hy hem zal hebben te wachten ende verhoeden moeten ende fal uwer Genade alle goede patr oten hyer van meede advertieren
Die Gedeputeerde op de Unie binnen der Stad Utrecht fullen uwer Genade volkomen onderrechten van onfen advyfe ende meeninghe aengaende die vorderinghe van de zaecke van dezelve Unie
xrr >u TT Hiermeede „,Wf!^bore" HoeSe I,:de'e Vermogende Heere; Wy bidden den Almogenden Godt uwer Genade te willen fpaeren in langen zal gen regimente;
Anno isw™ m deD Hage den XXV1]Jen tebruary
(On-



VADERLANDSCHE HISTORIE. *f
[Onderflondt gefebreven.J
Ter Ordonnantie van de Staten van Hollandt ende Seelandu
by my [ende was onderteykent.}
De Rechtere.
(Die Superfcriptie was.)
Waelgeboore Hoege Edele feer vermogende Heere G-aefF Johan van Naffau Catzenellenbogen &c. Statholder van den Furftendom Gelre ende Graeffchap Zutphen.
N°. 11.
Aen de weerdige Edle, hoichgeleerde ende voirfinnige heren gedeputeerden der naerdere gevnieerde Provinciën, als Geldren , Hollandt, Zeelandt, Vtrecht, Vrieflcheommelanden tuffchen die Eeras vnd Laeuwers gelegen.
Gefienbet inholden van Oheeftdiensthcic toe erdeler Requefte verclaren ^ kennen die oeck Edie gedepn. van de gev- delheit Alexander Benm'eerde provinciën, dat tinck, als Gedeputeerde alfoo die van Arnhem als des Arnhemfche quartiers, noch niet getreden en fyn welcken geltalt, dat mee B 5 te^ea-



a6 STUKKEN VOOR DE
in de Vnie zy luyden opt tcgenftaende war retnoninbouden van defen, niet ftranrie unde verfoick fyn \ermoegen te disponieren, L. met .ftmpt Jacob van nemaer die "feluige Vnie Oemeren vnd Arndt van in alles geapprobeerr en- Brienen van wegen der de onderfchreuen hebben- ftadt Arnhem gedaen op de, gelick als die van der die twe hoichbezweerlicUymeechfchen Quartie- kepunftenin diebera-mde re, ende andere bondt- middelen by die vurff. Gegenoten gedaen hebben, deputeerden geitalt [ zoe zullen dvorsf. gedepu- van die hoege zeylanden tierden daerop zulcx dis- als horenbeèsten , nochponieren, als fy in alle tans nyet en hebben conredene ende bilücheit be- nen noch moegen ("als v umden fullen te behoiren. W. Ed. vnde L. feggen Actum t Vtrecht den VIII. vmb merckelicke vnde Mart», 1579. bezweerlicke oorfaecken)
w , voir defe tydt verftaen
(get ) Lamzweerde. tot eenige moderatien c , ' r>°ch verlechtongh der-
Die Supplianten zul- feluer, vnd. onder correclen ocuerleueren declara- tion, ganff tegens alle tie van den prouiandeden reden vnd billicheit toe lcnotfen foldaren verftrekt zyn achten, dat naedeinet recepisfe naer luydt maeU, op die hoevlanden lyner Gen : Inftruction, (die doch ongelick beter om die gefien op ten be- vnde wael d'rymaell foe taehnge gedispon:ert te veell als die hoege zeyvvorden na behoeren. landen jairlix wtbrengenj Actum den 13. Martii. nyet geftalt noch jairliex '5 79- van den mergen contri-
(getj Lamsweerde. bueren, vnde dat alleen , „ ,. , , vnder den fchvn, dat nae-
demaell die horenbeesten idt ganfche jaer deur alJe maindt contribuéren, daer mit onderhalden, vnd op die ftall eruiert worden, dat dan'die genigefoe idt hoy anderen vercopen nicht folden gheuen,vnd den armen man tieluige nicht toe connen ontbeeren noitzhaluen koepen moet, gelick waell dan des wynters van die beesten yetwes gheuen folden yan oeren horen beesten, daer fy doch der tydt
oéck



VADERLANDSCHE HISTORIE. 27
oeck geen prouffyt en genieten, begeren derhaluen dac v. W. li. vnde L. opt genige voirff: fulckea regardt belieuen toenemen, dat die arme huysluyden van oer hoege bezeeyde landen, vnd horenbeesten jjoeuen recht , reden , vnde alle billicheit nicht bezweert en werden, vnde tot verlichtongb van dien entweder die horenbeesten des wynters van die maindtgelt ontledicht, oft indien ommers nyet, alsdan op die hoylanden gevonden mach werden:' daerbeneffens biddende, dat doch achtervolgende die Commiflion by vnlern Gen: HeerenStadthelder, Bentinck niet gedeilt, wie die heren nyet onbewust aenftont tot contentement der fchamele burgeren van Arnhem , die daerop die Engelfche vnd Schotfche foldaten oer prouiandt geleuert, op gebracht vnde Jacob van Ommeren mit gegeuen mach werden. Dit doende. &c.
N°. 13.
Johann Graff tho Naffow Catzennellebogen Stadthollder in 't Furftendom Gelder vnnd Grafffchap Sutphen.
Ernueste, Erfame vnd wife, lieue, befondere, vnnd goede vrunden! Naedem wi vnlangst ann V. vnnd andere hoeft lieden gefchreucn, vnnd beuolen hebben, dat man (vm den vianden alle proviandt, dar an fie grott mangeli lyden , af te fincken , vnd desto mehr to benawen") die ftromen vnnd paslagien een tyt lang folde tohalden, vnd geene fcheep met eetbaaren noch anderen• waren, daermede berurte vnfere Vianden eenichfms gefpyfet vnd ge{lercket mochten werden, paffieren laten, vnnd wi alhier met den Gedeputierden der geunyrden Provinciën gecommuniciert hebbende, fulkes fo langer



STUKKEN VOOR DE
fo nodiger bevinden, oeck die itadthollder in oueryffell vnd fnefflandt in Sr. L. Gubernamen? Zd rnefïige verfèhong met allen ernst gedaen heft vnd die ftaten van Hollandt glyckfals hoeres vermógens tfelue verhinderen hellpen, vnnd alle Koplyede vnd Schippers daervor willen warfchouen laten.
So begeren wi nochmalls, Ambtshaluen ern&elick beukende, gewillet alle goede vnnd nerftige touerficht dragen, dat onfe vorgaende brieuen desfalls getrowclick vnnd fondcr eenige Conniuentzy achterfollgt vnnd gantzs vnnd gar geene prouiandc vnd waren, daarmede die viandt gefterckt worden Jtann , vp geenerley gefochten fchyn ofte coleur deurgelaten werdenn , latende nittemin waren, als wu len vnnd fyden lakenen vnnd dergelyken vnuerhlndert pasfieren , ende vpdat hier in geen bedroch gedaen ende vndertdexell vann fulcken warenn andere Victualiën deurgeftoken werdenn, fo iullt gi twee vertrowde perfonen vyt den Raedtsfrunden deputieren, die wellcke allepasfierende fcheepe Icherpeluk. vifiteeren.
Wy fullen oeik tot noch meerder verfekertheit Dy den ötaten van Hollandt verzoeken ende begeren, datt fie in hoeren Steden alwaar hett nodig fy, wollen Publiceren vnnd. gebieden laten, dat een jeder Kopman ofte Schipper eenige waren hinopr/nn deV^ die M^^ten, vnnd Officieren des ons, daar fullke waren geladen werdenn: eigentJich angeuen ende vermelden fullen, wat fw vor waren to fcheepe doen, vnnd daaruann een Soecifi.catie vnd des Magiftraats Segell medebrengen', die wellke be uwen vnnd anderen Gedeputierderi vertonen, vnnd man'fieh defto beter daema reguleren moge, vnnd mgev.,11 eenige Schippers ofte kopltüden an ver cheidenen plaetfen hoere waeren laden mochten , lullen fie nittemin alles vp een regifter feiten laten, vp dat fie nit hett eene voorleggen, ende het andere to rugge halden konncn. Alles by verbeurte vann Schepen ende Goederen fouern hete fich befinde, dat fie bedriegelick gehandelt, vnnd eenige andere waren, dan die fpecificatien mede brengen, ingeladen hedden. So



VADERLANDSCHE HISTORIE. 29
So üoell die Scheepen anlangt, die allgereedts voer ywe vStadt mee prouiandt liggen mogen, is vor goetC angefehen, dat diefeluige angehouden werdenn, alldaer vyttoladenn , vnnd hoere waren touerkopen vnnd toeflyten, geenes wegs tolatende, dat fie daermede widers den ftrom herop faren mogen.
Idt is oeck vnnfe meinong vnnd beuell, dat glyckmesfige touerficht vp die pasfagien to landt genomen, vnnd mit Karin vnnd wagens oeik allfo gehallden 'werde, als bauen met den Scheepen verhaallc is, nemüch dat fie by verbeurte hoerer Karren, Wagens vnd goederen getrowelick anzeigen, wat fie vor waren geladen hebben, vnnd daruan een fpecificatie obangeregter geftallt vorleggen.
Sulkes alles hebben wi V. anderwerf? von wegen der prouiandt nit verhallden willen, vnnd allfo hoch vnnd voell den alingen prouintien vnnd algemeenen Vaderland daran is gelegen, verfehen we vnns gantzelick gi fullt met allen ernst daran fynn, dat hierni gebieck ofte mangeli vorfalle, des willen wi vnns gewifflich tot V. verlaten die wi hiermede dem AUmechtigen beuelen. Dato Amersfort denn 13 Marty Anno 1579.
V goede gonner vnnd Frundt.
(Getekend.)
Johann Graff zu Naffaw Catzenelnbogen.
('t Opfcbrift was.)
Den Ernuesten, Erfamen vnnd wifen vnfeo lieuen befonderen vnnd goeden vrunden Burgermeifter Schepenen vnnd Raedt der Stadt Arnm*
(Daar onder.)
Ra 15 Marty, 1*78.
Na



30 STUKKEN VOOR DE
N°. 14.
TJorgerrrieifteren Schepen ende Raeth der Stadt van Niemegen gehoirt hebbende Rappoirtt van die Gedeputierden derfeluer Stadt vurff tot Vtti'echt gewest fynde ende die Vnion by de Staten van Hollant, Zeelant, Vttrecht, Omlanden van Vrieslant In2c.ff ?"ï °PSe»cht acceptiert hebbende, volgende Schnfftlicke prefentatien ende beteickent, wair od datt Arnt van Zellar Raitzfrundt defer Stadt etlicke dagenn tot Vttrecht gebleuen ende noch is hebben wy van wegen defer Stadt Niemegen Committiert ende begert Peter van Delfum oick onsfen medeiraedt, om een titlanck tot Vttrecht in platz van Arcde van Zellar by den Heeren Deputierden van de St.iten van Hollant ende andere vuriT. Prouincien tegenwordich ende toekomende in den Kaet toe wefenn, ende toe helpen tractieren, welf nae gelegenheit der titt tot Walfart deff gemeinen Vaderlantz ende ons allen tot verfekerheit van Vrede ende eendracht befonden werden fall toebehoiren verfoickende an allen tegenwordigen Heeren Ge fanten tot Vttrecht denfeluen onsfenn mede Raitz frundt Peter van Delfum toe acceptieren van alle gebuerl.cke reputatie hem toe geftaden, ten einde als vurfi. Dell tot orkonde der wairheit, foe hebben wy Burgerm. Schepen ende Raeth der Stadt van Niemegen vurff. 0n(T Stadt van Niemeeens Secreet zegell hier onder doen ende heiten druc-
XVcLXXIX£VlJ d3Ch mCXlt 'Marry Anno
Is Ordinirt dat eyn van die Ritterfchappen des Arnemfe Quartiers mit Peter van Dylfén fal tot Vtrecht reifen , aldair eyn maendt verblyuen,
Dairna



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3i
Dairna eyn van Adell des Nymegefchen Quartiers, ende eyn Raitsfriendt der Stat Arnhem to fchickcn, dair mitt idt beste des gemeine Vaderlands, altèrnatis vicibus werdegeuordert.
Ende fint alnu nominirt
ntförtiicr sü>'o3S tav Jqaoaop Tohan van Arnhem Péter van Dylfen
: ende
Quer een maind fa! in die,platz kommen van wegen des:JNymegefche Quartiers.
N°. 15-
r"\k- Gedeputierden der Bannerheeren' voerts Riti J terfchappen ende gefanten der Steden delf fijnftendombs Gelre ende Graeffschaps Zutphen dóen der Waelgeboerne Grane van Hohenloe enz. vucr finer Gen: defer Lantfchap gedane dienfren, ende noch andere die zolde kunnen doen, verceren mee negen duyfent Carolus ad 20 ft:, die felue geiivende te bethaelen op alfulcken termynen als fine Gen: nae gelegentheyt, ende hoéchfte noeden defer Landtfchap bvlhch ende redelich fal beuynden, mie begeerte dat "fine G. die Ruyteren, foe geringh. mogelich, tot ver.shenungh der ermer onderdanen vyt den Furstendomb ende Graeffsehap durch die alderbequaemfte wegen , -wegfuren wollen laten. Gegeven den 20. Maren, 79.
JNo,



3» STUKKEN VOOR. DE
N°. 16*.
Concept van zeekere puncten gemaakt by dye Gedeputeerden van der geünieerde Provintien, dye en yder van derzelve provintien onder Corredtie fal! belyeven te infereren yn dye Inftruclie van dye "Gedeputeerde dye gefonden fullen werden teegens den 26. Marty a». . „ -1579. volgende 't fchryven van Eertzhartzoche Maethias in dato 28. February ao, 79. nae Antwerpen.
'•nplerst dunckt (ondeT Correftie) dat yder Provin■*- cie fall fenden in conpetenten getall Gedeputierden tegens den 26 Marty voorfchreeven bynnen Antwerpen; Welverltaende dat men neyt en verfthaet, dat dye vergaderongh van dye generael ftaten fall vorder dyenen, dan om te refolveeren op eenen beftendigen pyes unde vreede, myetzgaders by foe veer men op dye Conditiën und verfeekerneiden nyec en fouden kunnen veraccoideeren op dye redresfe van den Krychshandel van deese Neederlanden, und nyet thot den effecten als by dye pacifiatie van Gendt befloeten ys: Alfoe dye Vergaderyng van de Generale Staaten, yn die zelvige pacificatie geruert tho effecte aldaer gementioneert nyet en beboert te gefcbeyden, dan foe wanneer dye Vvandt fall weefen uit hen Lande , als breeder by die felvige notificatie. Ten anderen dunckt onder Correftie, dat yder
fio-



VADERLANDSCHE HISTORIE 33
Provincie re*pect.ive haer Gedeputeerde fullen göe* ven hiüructie nae die geleegentheyt van haer privé faecken^ 't zy gelimiteerde oft abfolute: Doch dac dye Gedeputeerden * tho fchicken uth dye geunyrde Provintien, yn haer Ihftruetie fal geftalt worden, dat fy op deefe vergaderynge nyet en fu'len muegen handelen tra&ieren, oft refolvieren dat, welck foude moegen contrariëren dye naerder unie den 24, geflaten, oft enyge puntten derfelviger ync particulier, und off zulcx geviell dat dair yt ya prejuditie van der felver Unie foude werden geproponicrt, fullen d'yes aéngaende dyëzelvige gedeputeerden van dve geünieerde Provinciën daer opanewoerden geen" macht te hebben, van yet te advouyei en > dat derfelviger Unie oft eenige van den punéten van dyen foude prejudicereh, alfo volgende dye zelvige unie geen Provintie, dye felvige hebbende geamplecieert, yets apart ofc anders yn enyge zaeken, die Unie Contrarie, oft prejudiciabel wefende moegen Concludeeren, dan by gemeynen advife van allen dye Provintien, und yndyen dye andere Provintien nyet teegenftaande alfulcke verclarynge evenwael yn prejudicie van dye voerfchreeve Unie fbuden wyllen yts befluiten, fullen dye Gedeputierden daer van behoirlycken protesteren.
Thot reconciliatie, und eendracht van allen dye Neederlantfe Provinciën foude onder Ccrreftie groteliks dyenen, dat daer eenen feeckeren voet genaemen word ynt 't ftuck van dye Religie, und Hs berteit, der Conferentie, fulex als volkommelycken by 't Concept van der naerder Unie tot Utrecht, dèn 14 January lestleeden gefloeten, und ampliatie daer op gevolcht begreepen ftaet. Welverltaende, dat yn geval by enyghe andere Prov ntie yetwes Religiën'hal ven contrarie de Voerfchreven articulen und Unie folde worden geproponiert, und geflaeten, dat 't zelfde fal gefehieden fonder prejudicie der voerf: Unie, und den Provinciën Steeden oft Landen dye dye felvige Unie hebben geamplecteerti ofte alnoch folden begeren te ampledteren. Voerts dat alle und ygclycke Provintie Steeden IV. Deej,, C und



34 STUKKEN VOOR DE
und Luyden von dyen fullen blyven by haeren priviligien alde herkommen und waelhereebrachte co. ttumen, und ufantien daar in alle und vegelvcke provintien Steeden und luyden van dyen. rrivr der daer, yndyent noet zy, fullen werden gèhanthaefr. und gemanuteneert, volgens 't geene by dye voer* fchreve naerder unie yn diverfe puntten ys geconcludeert, blyvende dye felvige unie voer fo vuell dye Provintien, Steeden und Leden van dyen aen-
ILei\yn a.,!e"hare" Punften onvermindert , und ionder prcjudine derfelver.
SrSudaC dye «egenwoirdige Gouverneurs und Stadholders van dye geuneyerde Provintien nyet en fullen moegen worden verandert oft affgefadt, dan by gemeyne bewyllynge und Consent van den StaSMHhniHZeIver Prov,nti?n> daer aver dye voorfch. Stadholders zyn verordonneert: 't welk oeck dve
35-fiF UnyHrde Provilltien verftaen, dat achteï SfLÏÏ rde!?' ";dyen env^ van tegenwoerdige Stadholders fouden kommen f overlyden, ofte haer
inn,Seanrf0iler,beBeer?D tC verlaten, te «eten dS yn plaatz derfelver, geen ander fal warden geftalt.
ConfSTavem ^ ™d Und thot meerder verfekerheyt yn Cas van pevfe foude (onder Correftie) deynen geftipuleert voer alL dat dye fepannvers und utheymle Soldaten und had re adherenten fouden bynnen zeeckeren korten tyt nyet alleen buyten alle deeze Ncederlandfche Pro-
m^nJt A rte" derfdvi8er nieten vertrecken, rnaer oeck dat fy ten ewygen daegen oft Kryehs oirlochs, off Soldaetz gewyesf, yn dye felvige Pro'
olrnnln re"Jge Van dyen nv" meer kommen, off gefonden fouden meugen werden, ten waere by gemeyne, und folemneelycke vergaederung van dye Kr S^etern, Van aHe dve Provintien und eenfbude waSen derfelver anders gêrefolveert
Uem dat alle gevangens ten weederzyden und oeck den Graeff van Buren myt der daet ontflac gen , relaxeert und vry yn den Landen van her-
warts



VADERLANDSCHE HISTORIÉ. 3f
wart? aver bynnen twee maahdeö gebracht fullen
warden.
fjè oeck alle onruerendé guederen heerlyckheiden, Rechten proeminentien nyet gealienieert zynde, voer dye pacificatie van Gendt, und onder ander meede'dye goeden vn Bourgonie, en Luxenborch geleegen myt der daet fullen wórden ontilaegen und den Rechten eygener volgen , uytgefondert dye geeftelicke guederen yn Hollandt, und Zeelandc, daer yn gevolcht fall warden dye voern. pacificatie van Gendt. .'
Und voerts meer beetef und beqüamer Conditiën unde verfeekertbevden als deefe gedeputeerden by advyfe by fyner Excellentie fullen bevynden thoe beftendigheit van den partven orberlyck, und dyentlick te weefen ; Kehoudelick althyts , und onvermyndert dye voerfchr. naerder unie tot Utreghc ge'lloeten und blyvende dye zelvige yn haer geheell.
Item und oft fulex waer dat men thot genen beïtendigen pavs fold kunnen geraecken , fall noedich fyn, dat men' eenc feeckeren voet fall moeten neemen, und befluyten, waerbp men dye Oerloge fall aanneemen und dyefelvige fal moegen onderhouden.
Maer om daerttio te kommen dunckt oftder Correftie, dat dye Gedeputierden, dye men Van we?,en dye geunyrde Provinciën teègens den 16. defer voer'f: fal feynden, haer fullen vynden by Syne Excellentie und' myt derfelver communicieren op der Continuatie van Oerloge mytsgaeders, oeck op dye Contributien bv eiker Provincie daer tho te doen und yerft dyent gerefolveert, op't getall van Ruyteren" und Knechten dye men voertaen tot weederftant van den Vyand, oick tott noetelycke güarnifoenen und defenfie s gelycke Provintien bevynden lal onderhalden te moeten worden, und oeck waer dye zelvige vuyth dye naest geleegen Landen folden genaemen und gelychc moeghen werden ten meelten dynfte orber Und profyt van den Londen.
Ten anderen zoude noedelyk dtittcken, ónder Corïeftie dat dye Provintien folden gefield werden, bavea dye garnifocuem dye fy ordinair! yck folden Ci behoe-



3 STUKKEN VOOR DE
behoeven tot befettyng van haerer Frontier fteeden* unddefentieder fel ver, op feeekere getall vanRuvS und Knechten, dye fy thot haren lalten, und ko tei thot des gemeyn Vaederlandts dvenft und weederftand des algemeynenVyands onderhalden zouden, alle thyts op Comnnsfie by alfoe veer dye vvand op enyge van dye geünieerde Provintien enyge vnval fouden wyllen doen, dat yn al fuleken geval dve felve Ruyter und Kneghten geholden fullen ,vn ie kommen ter asfiiïentie und dffenfie van dye felve geunyerde Provintien , myts dat men 't felfde expreffelyk zal infereren yn haeren Articulbrveff mvts dat fulx by dye Generael Staaten re Jyk gedaen fal werden, waer meede men onder CotleÉbe fal moegen verftaen folutie te geven op'cver" feer^aÖ? ?" ^^vintienPrefPe.
Dat dye profyten kommende van dye uitfaeherende und ynkommende Koopmanfchapoen voe, vrst geimployeert fullen warden, thot dye eyquipaglê und onderhald van den fcheepén van Üerfogh? fat rusten und tho onderhouden tot befriedigungh van
hemVZdnafC1' ^Tu™ ^^eefeNeffianden" Jtem lullen dye voerfchreve gedeputeerden mvr «ner Excellentie communiceerengw;tTv(klelen men
O rloL^nFn VyndCn' °m dye re ffipn , a--de,'e verdachte, und onverdachJcclie fol nVei'Va!ltn> WaaV0e raen Conder Corectene bSn H °eghe-n ****** dat ^cken fal egeene baven dye eqmpagie van den Oirlogh fchee.
P nnn^ir11 7" dre? Convoven nocgen av^hytS. thtS al ' A£S fe,veraverfchoc van den Convoyen tïl'i C geene voern nY« genoechfaam en fal
^SenWfeZlXSnn°ediCh ^ Und ^
fiillenedveyvnUP!-rd 9 ^ anderf oc<^eerende faecken imien dye voerf. Gedeputeerden van dve geünieerde
,co,nfo'-miercn, foe naer doenlvck weesen fall ■
van dye gedeputeerden thot haeren last dye refo-
lucie



VADERLANDSCHE HISTORIE. 37
lutie rivet en foude begeeren te neemen; Sullen daer van refpective dye Staeten ende haere Provintien yn allen diligentie und getröuwicbeit adverteeren, then ende prompt und endlyk refolutie ynoefond'en mach worden.
Dat dye Gedeputierden van dye geunyerde Provintien 'dve nae Antwerpen tegens den 26 marty reyfen fullen by fyn er Exellentie aenhalden, dat diefefver seleyve, die goede handt te halden, dat dye Stadt Zaltboemel Jt fampt Tyelre und Bommelrewcerden myt Beeft und Renoy wederum gereduceett muegen werden ynd onder dye gehoerfacmhevt des Furftendoms Gelre.
N°. 17.
Jacob vonn Gottes gnaden Ertz-bischoff zu Trier vnnd Churfurst.
\Vf olgepornner, lieber, getrewer! Wir konnen " auch gunftiger gnediger meinung nit verhalten, daiT vhnelehgst vnsfer lieber andechtiger Jost Bröell, fo wir hie beuorn gehn Arnheim in anfehung vnsfer Pastor dafelbst eines höhenn vnuerrr.öglichen Akers vnd über acluzig Jariger ift, zu einem gehuiffen abgeordnet gehapt alhie ankommen , vnd vns vnderthenigst zu erkennen geben, wafz mafzen hie beuorn die vns dofelbft zugehorige Pfarkirch fpolyrt auch gemeltem vnferm Pastor, vnnd Ime allerhandt befchwernusfen, vnder andern auch den aydr, desfen fich die zu Arnheim in der Stadt verghchenn gehapt zu leisten, zu gemuttet fein folt.
üieweill nun folche Pfarkirch vnferm ftiffc vnd vns zuftendis vnd gleich woll mit den fchwebend-



38 STUKKEN VOOR DE teni Irungen zwufchen der Kön: M« 7U h;.»..: vnd den Niederlandifchenn ^m^n^^S fen, desto mehr aucr, vnsz befchwcrlicfcfok fnf' chen ^^Wl^f,ds^.SS^ hl' ben v/ir nit vnderlasfen folien zeieernn S ' zen lieben getrewen Johannem Fr anclenn »Z 0nS: abzufertigen , mit gunüigen vnd ened^n ? euch Ir wolletc vnferm z^u euch fondSlffi? L/nf'° vertrawen nach bev den Erhimn V/nJ "a8cndem fondern Burgermeftfer vnd t n° Obg^d" S^T' heim: ( VVle wir dan nit zweiuelen Jr' won 1 "* werdet konnen) die beforderung erzeUr, 1 rhun vnszerm Pastor defelbft folchet' t™1-1 abgeftrick. fondern nebenn\-eft,tut o^de^ fo aulfgenomenn , weider eingeraumnr. Lf!? Q da£ lootten ohne gefahr ficher fnd Tv-rSï Td derfelbenn Renthen vnd gefeilen ^£ f de? gle.chen die we,U ged; vnszer Pastor etoesfo? chenn erlehten akers allo fefoer woil zu Zthönen der ander aber Joest Broell Jme allein zurn bev Handt, bisz vff vnszere reuocation 7» cïï.J1 y vnd kein üellige refidencs daftlbAal?: Sffi*ffi dann ,mfaH gem. vnfer Pastor mk lod' w^ ™r wurde, In bedencken ftehen, denfelben 0g f. mandt anders die Pfarkirch zu beuelhén r n ohnedaif an obged.- beidenn £0^^&% vnnfz felbft etwas zu beft ren, desz angemutcen aidts erlasfen werden mogen, folches WR "2 euch gunftig vnnd gnedig getrösten thun, Jn fon derlicher betrachtung ni( a|lein der Lehens veï v^anndtnusz fonder auch dasz das Hausz Naiau von alters hero jederzeit vnszen ftifft mit £ treuven gemeindt vnnd feint euch fainwieder mi? allen gunke vnd gnaden gewogen ledei mit-
re Tr?uerUens.WiUliCh 21 Ma"« AnDQ 79-mo.
(war gef.)
Jacob.
P: Si



VADERLANDSCHE HISTORIE. 39
V- S« Efz ist auch vwzer gunftig vnd gnedigbegeren, Nachdem wir gerrelten johaooep J«ncKen lehnn Arnheim zu vnszerm Pastor dafelbtt abgefertigett, Ir woliet Ime von vnwfft wegen dam er desto ficherer reiszen möge Ewer frey ficher geleidt mitttheilen. Datum vt in literis.
(was get.)
Jacob.
('i Opfcbrift was.)
Dem Wolgebornen vnszerm üeben getrewen Tohmncn Grauen zu Nasfau, Catzelnbogen, Vianden vnd Dietzs, Herrn zu Beilftein. enz.
N°. 18.
Wolgeborner Graf, Goediger Herr Stadthalter! W E - G: feye vnrer vndertheniger dienft jeder?eit ln geburendem gehorfam zuuor. Gneaigei Herr' E: G: gnedigem beuelchnach haben wir desz Hochwurdigften Eursten vnd Hem, Hern jacob Ertz-Bischoffc zu Trier Churfurster. &c: ynfers gnedigen furften vnd Hern, an E: G. gelang te miffiue in dato den 21. Verlauffenen Monats Martv , gelaszen vnd nach notturffiiger darautt mit vnferm burgeren gehaltener Communication lollen
E: G: wir zu folge • • beuelcns
mit vndertheniger antwordt nachfolgender weisz berichten; das wir Hochgedachtem Ertzbischoffen des gegen vns angemasfeten Clagens nutt nichten ReftendTg, Dan ob wol wahr das der Abt zu Promen von 40, VOd mehr Jharen nero ,n d efer Stadt einen Pastor veronloet vnd derfelbe btatt^



49 STOKKEN VOOR DE
chJm ifT i° dicffm J^nthumh zu gebüVR, cnem Kirchendienst fur fich vnd fein«nV. i, «en bifzhcro gehabt , fo jJt d7nnn'h, C,Sppel,fa" das weder by vnferm 'noch vnfe e yLC
met kommen feye der zum PrediVramrlr t , zu gefwiegen das Irer ettliche vmbPlrbf aSïhl* lebens willen wol verdient das Z i il r chM CJ man fich.an fchwelgen J8 Suften SfE S^£& PnUirUnS dCr P^weSB £
auch *? weder der Magiftrac aurT ihrenChur
gehabt^Sette!5 ^ ?^«* weinfs
iJS^BhSk9V^ dav0n Hochgedachter neir fcru-rjifcnoff ichreibet das fie Iren Chui-fJ-
S ze'n r^T S"ffce Tn'er ^^ören fok? anlangt delzen feindt wir memal von vnfern Vorfafeen h7 richtet worden, glauben auch gar nit/d es rntc befLendlgem grundt erweifen vnd darge,h0I1 wer£
dieSOplZieClndehlp,ha-,te\Wir CS *«* das find vnH ^ Pfarkirch vncterfchiedene dm* ïmd, vnd niet die kirch welcke Juris PuMici ifT vmb der Paftoreien willen, fondern dei C r ftéli
£■ r . u nd SeeIP'egern vorfcben worden fo hnrr aus folchem grundt von Hundert vnd mehr I haren he-
4ïe yeroidnete kuchen, Rhecce, Segulmeiiter, Senger,
COftet



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4»
Cöer, Wechter, bife' auf gegenwertigen tag adminiftriert, idoch alfo das dicfelbe fampt vnd fondeys aufF den ordentlichen Wahltag Pauii Dekerung alle Tahr aufs newe haben Ire Schlufzel reftituiren musJen, vnd für der beftettigung Irer Empter refpectivê diefelbe nit behalten dorffcn.
Derhalben ohn grundt (Salua reuerenna) gegen vns gefchrieben wirdt, das gemelte vnferc kirch dem Stiftte Trier zugehorig , oder das fie dem Pastor von Prömen der'dar in Gottes wordt zu lehren (fo fern er fo ftattliche gutter zu befitzen befugt fein will) von angemafzeten ampts wegen ichuldig, vnd doch dasfelbe zu thun fein gantzes Lebe lang vntuchtig gewefzen, abgeftrickt werden kunte, den Priuatio prsefupponit habitum.
Alfo feindt wir auch niemnndt desfzen, lo aus diefzer vnferer kirchen mit vnferm willen an fein ortt hingeraumbt eenige reftitution zu thun vertiflichtig, Sondern von ampts wegen erkennen wir Vns für allen dingen fchuldig, vnferm eulzeriten vermogen nach darauf zu fehen , vnd darnacn zu arbeiten das die aus Gottes gnaden allein zu lot», ehren vnnd Preifz des Gottlichon Namens angetaasene Reformation diefer kirchen, darm St. Lulebio vnd andern Abgötterie die Godüche ehre aucn mitcsetheilt worden, von tage zu tage zunemmen vnd wir in der Chriftlicben Gemeint Godt recht zu erkennen vnd vnfer fundliches Leben zu belzeren, gelehrett werden mögen. ,
VnddamitE,G.aufzden in Namen vnferer Heubtlaute vnd' Chriftelichen gemein hier beuoren uberaebnen wahrhafFten bericht erinnert werden mögen 'wie Schendtlich fich die Catholici dömals, als wir Ihnnen zum beften vnd auf ihr erfordern zu der begrebnufz Göszcns von Wammels in die Kirch. kommen gegen vns gehandelt, vnd das he dernaiben diefzeVKirch ewiglich mit Füg vnd recht priuiert worden. So vbergeben E. G. wir In vnderthenigkeit defzelben berichts Copiam, vnd erbieten vns die darin erzelte gefehicht genochfam zu befcundtfeu^aften vad vcrificieren»



4* STUKKEN VOOR DE
m^tfl r,en üach f-ft an E' G vnfer vnderthenige Wochfleifzige bitc, fie wollen dicfze vnfere rechmefzige defenfiones in gnaden auff vnd annemmen vnd in anfehung derfelben, ongeachter was Hochgedachter Herr Ertz Bifchoff dawieder obn grundt rechtens «fuchen thutt vns bey vnferer Kirchen vnd derfelben rechten vnd Gerechtigkeitten Codt vnd ieins Gotthchen wordts zu ehrengnediglichen fchutzen vnd handthauen.
Was aber den zweiten PuncT; betrifft als das w r dem Paftor wie auch allen vnd jeden Burgeren vnd Jnwohneren diefzer Stadt, wefz ftandts vnd wefens iie fien mögen, einen eidt zu wolfahrt vnd ververOcherung des Vatterlandts gegen die liftige anIchlege vnferer bludtdurftigen Veianden zu leiften aufferlegt, defzen thun wir geftand, vnd wiïfen nitt warumb der Pastor diefze auf gemeinen hie vnd zu N vroegen gehaltenen Quartierstag befchlofzene eidtspflicht zu thun fich weigert, Idoch vmb feines bohen alters willen vnd fonderlich Hochgedachten Hern F.rtsbifchoff zu vnderthenigfter ehren findt wir auff E. G. beuelch, dem Paftor diefzen eidt zu erlafzen vnd vnfere Burger damit begnugie zu fein zu berichten geneigd und eibittig. E. G. der Allmacht Gottes zu fchutz, zu langwiriger Christli. chen Regierung in vnderthenigkeit beuhelendt.
E: G:
Vnderthenige
Burgemeister Scheffen vnd Kadt der Stadt Arnhem.
Sint Eusubius was in 1453 in Arnhem gebragt: *
geen



VADERLANDSCHE HISTORIE, 45
geen daar van in de Kronyk gezegt wierdt, had ik in een oudq Stads Rekening gevonden. Men hadt met hem veel op. Voor het jaar 1453 was te Arnhem dit Statut beraamd. Item alle die ghene, die jaarlix hier komen onfer Ueuv vrouwenbeeldt, ende dat heiligdom te fyen draagen, Joelen geleide hebben voir Jchade ende voir Jclmlt, welck geleide ingaen Jall des Jaterdaigs voir den Jonnendach, ende Jall voirt dueren ende wejen thent des manendaigs ende dyen dach all. Na dien tyd werdt die keur met deefe woorden vermeerderd. Dejvelicx Jall men oick lulden, als men Sente Eufebius heiligdom om de ftadt dreecht. . Dat om de Jiad draagen, [kan ik voor de Roomsgezinden zeggen] was in de itad omdraagen. Het lieve Vrouwenbeeld en het heiligdom van Sint 'Sebis kwamen nimmer buiten Stadspoorten, maar alleen op dach crucis 't heilige kruis, en daarmede ging jnen dan na de kraan, onder een hemel, die van vier tentendregers gedragen wierdt, en welke dragers van de ftad betaald wierden, elcx mit twee vleemsch: valet III. J. VI. bU —1
N°. 19.
w/olgebaren Graf Gnedige Herr Stadtholder, V: G : fy vnfe vnderdemge diennst in geburendem gehori'am Jeder tidt thouor. Gnedige Herr! Wiewal wy vns V: G: gneuigem beuel nae, gegen vnfen mittburgern van der Kömifchen Religion in allem vnfen doen by nacht vnd dach vp den wacht vnd funft burgerlich vnd bruderlich vcrhaïten, vnd nit lieuers gefihen noch begehrt, dan date wy den rhum , fo wy vnd vnfe vuroldere, by den benaberten Reden vnfer einigheit haluen hebben gehatt, behalten, vnd vp vnfe kinder vnd nakommelingen eruen vnd bringen machten. Defzen auerft onangefehen hebben ettliche vnrouwige Geiller mit des leidigen Satans lift vnd Kunst idt daer hin tho bringhen vnderftahen , datt erftlich ein mifztrouwen vnder vns gepiantec vnd folgendts vth
fulc-



41 STUKKEN VOOR DE
fulcken nrfztrouwen Vrfach tho andern inconuenienten erwecke werden rauchre
Hier van V: G: wahren vnd beftendgen bericht tho doen, ift an dem datt van anfang her diefzes monats Juny ein gefchrei fey vnder die Burger erfchallen date men die Bilder in der grotten Kerck ftormen vna aftbreken wolde, Sulkcn Inconuenient tho vurkommen heft die Camzier Cranenfeldt vnd ettliche andere des Radts uth grotter forgfuidi"heit mit dem Magiftrac dar van'communiciert vnd begebre datt men gcburliche verfehung doen ivokie, daermit diefze argernifze vnd onfrede muchten nabliuen. Vnnd oft* wal die Magiftrat daer op geamworttet fie kunden nit gelouèn datt fich die (3ur> ger dattfelue tho doen , welches by Lyffftraff a> pentlich verbaden were , vnderftehen durfften , dannoch mit diesfenn bericht des Magiftrats heffe die argwon der Catholifchen noch nit hingenommen vnd vpgehauen werden mogen, vnnd fonderlich heft die Kerckmeifler Derrick Boumeifter fyne argwoinfche gedancken vnd vngegrundte forgfekighenc für allen anderen an den tag gegeuen, Als he auerft dar vp den iS. Juny ift verhort worden, heft he ghene Loffwerdige gecuchnifz gegen die Burger van der Reformirten Religion fürbracht, noch funft den Magiftrat daer hin bewegen mögen datt fie nae fynen Radt eine wacht in die Kerck tho leggen, voel
wciuigi-i ujc jviiicucH cno naen , oaer etcwan rummoer gehort wurde , bewilligt hetten.
Ja voel mehr heft die Magiftrat fyn angeuen alfo verftahen, datt dar durch tho grotten inconuenienten die Burgerfchafft gegen 'einander inritiere werden folde, wie hem dan diefze meinung im Confifio mit claren worden ift ontdeckt worden.
Ein geringe tidt daernae ift vnfer Mitburger einer gênant Goefzen van Wammel aftgeftoruèn dem lyn Bruder vnd negfte blutsuerwandtèn in der erotten Kercken die begreffnifz tho bereiden beflaten hadden.
Als nu die van der Catholifchen Religion fulchs ternommen, hebben fie einander eingebildet datt
men



VADERLANDSCHE HISTORIE,
men mit diefzer begreffnufz die bilder tho ftormca vorhebbens were.
Vnd off wal ein Erbar Radt dattfelue nit allen» tho wehren vnd tho ftraffen wall mechtig, fondern oick daertho gantz willig vnd bereidt fich vernemmen lathen, wie dan daer ydermenniglich aftnem* men kurde datt die Burgevmeister in der tidt Benting vnd Gelder fampt twee fchepen tho der begre'ftnus darumb fonderlich , datt allem onordentlichem fürnemmen geftuhret vnd gewehret wurdek perfonlich kommen'findt, ja nit allein findt gerurte Burgermcifter vnd Schepen daer erfchienen fondern hebben oick den Predicanten Fontanum gebeden, dat he inderfelue ftunde als men tho der begreffnus gaen folde, ein Christliche emftliche vermanung in der Reformierden Gemeinte doen wolde, dat niemandt fich vnderfiunde Bilder tho breken , oder funft ietwes onordentüchs anthorichten.
Diefelue vermanung heft vnfe Fontanus mit befonderm yuer, ernft vnd vlitt gedaan, alfo dat alle die Jenigè welche diefelue angehört daer an ein ge» fallen gèhatt, vnd derhaluen in geburlicher Erbarheit vnd andacht fich tho der begraffnufz vnd folgendts Gottes wordt tho hoeren gefchickt hebben, wie die van der Catholifchen Religion felbs bekennen mutten.
Als auerst die van der Reformierten Religion in die grotte kercke mit dem doden gekommen, hebben fie fich wal darauer verwundert, datt die Catholifchen in fo grotten antall fich daer fehen liethen.
Als nu die dode ift begrauen worden vnd vnfe Predicant Fontanus op dem Predigftoel geftegen, daer hebben die Catholifchen mit oeren voeten in dem vp vnd nieder wanderen, vnd dan mit oerem harden gefpreck fulcken gefchal gemacht dat ydermennichlich darvth nit anders ordelen noch aftnemmen kunde dan dat fie die van der Reformierten Religion mit mimvillen tho vnlusten vnd twy» dracht tho irriteren fiirgenommen hedden , derhaluen dan vnfe Fontanus in der Vorrede fyner Predigt die thohorer vermanen dede , fie wolden mie
vlitt



STUKKEN VOOR DE
vlitt vnd andacht Gottes wordt anhören, vnd nïc gedencken datt men in die kercke kommen were ionders letwes vththorichten dan daer durch Gotr. gechret gelauet, vnd geprefen muchte werden
Auerft: dat gefchal der Catholifchen heft durch diefze Christliche vermanungen noch nit eeftillec werden mogen, fondern ift wie lcnger wie -rot eiworden Alfo dat derhaluen de Predicant imllnfanR des Gebedts fie hefft auermals mit frundtlichen wortten ermanett fie wolden doch ftill fien
Diewyl auerst datfelve noch nit geholnen- daar auer findt die Soldaten ertornet, SST;™
geToTen. ' Vth dC1' p,'ed,gt nae dem *°<*
Als fich nu darvth ein vprohr vnder die Soldaten vnd den Cathohfchen entftanden, alfo datt dfe Predicant van dem angefangencm Gebedt helft vp.
KeliSnZ^h" \ f° findC d'e V3n der Reformier ePn Jehgion dartho kommen , vnd ftracks gewar worden dat die Catholifchen bylen vnder den m anteJen hedden , dairdorch dan die Keformierten deftomehr tho torn gereitzet worden findt, vnd fich ther gegenwehr begeuer, hebben , Auerst fulckem vprohr hebben die Burgermeifters durch oere intercéffion vnnd mit hulp der Soldaten alfo niedergelegt vnd geftillet dat niemandt todt gebleuen fey.
,weI?.kem allen vnnd fonderlich darvth dat vnder den Catholifchen findt gefunden worden die gefpannen rohrs vnder den man telen verborgen bv jaCn A!t rü 'ft ,vörrah!;nit anders aff tho nemmen hlndrtr üï?b der fl°mmen Götzer w,l,en ei« bSttdhadVdnedn!r °ei'en
Welckes fo voel deftomehr tho ftraffen ift, datt fie oere van Godt verordente Oueriaheit d'e daer gegenwordig war, nit geforchret noch geburüche
föfthVnntn.e^e. eiZeigC hebben' -»a ™d« deu Cathol fchen ift oick einer erfunden worden die fich nit gefchaempt hefft dem Burgermeifter Gelder offenthch tho verwyten , datt die von der Re-
folden S'°n d'efzeS Vpr°hrs fchuldc hebben



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4?
Welcher Parthy auerst fchuldt tho geuen fy ift vth dem erzeilten handel lichtlich tho vernemmen, oick twyuelen die van der Reformierten Religion nitt oer Magiftrat werde vth der Information, fo fie hier ouer ingenommen, fich wal erkundigt hebben, datt die Catholifchen durch oere heimeliche Radtgeuer vnd Patronen fo fterck fich in der kerck verfamlett hebben allein darumb datt fie oeren gegen die Reformierten vnd derfeluen Religion getasten rachgirigen torn nit lenger hebben inhaken noch bedwingen mögen.
Diewyl idt dan ift res mali Exempli datt men vmb der Hummen Götzer willen fulcken mordt als hier vnder denn Burgeren vorhanden gewest folte anrichten.
Vnd dan angemerckt datt Gottes angefangene gerechte ftraffe auer alle ongerechtigheitt, ongeloue vnd affgaderie nitt anders affthowenden fy, dan datt die Ouerigheit durch ordentliche mitte! allen falfchen Gottesdienst fo viel möglich affschaffe vnd vthdilge.
So ift an V. G. der Burger van der Reformierten Religion vnderdenige bitt, fie wollen in betrachtung bauengemelter vrfaeken , vns an der grotten Kerck, die Godt vns vth fynem gerechtem ordel tho dem ende datt fyn Godtliche Name darin durch V: G : vnd derfeluenn Hoffgefindt, Prouincial Rhette vnd Magiftraten fampt dem grötften deill der Burger augeröpen, gelauet, vnnd gepryfett werde, in vnfen gewalt wunderbarüch geeeucn hefft nitt allein ghene verhinderung doen , fondern vns oick gnediglichen byplichten, datt der vprohrifchen heimïichen anfleo;en vortan durch notturfttige mittel vnd géburltche ftraff geftuhrett vnnd gewehrett vnnd alfo die Hurgerfchafft mit einander in freden vnnd eim'gheit leuen vnnd handelen mogen, V; G: der Allmacht Gotres tho langwiriger Chriftlicher Rigierung in vnderthenigheit beuhelende.
V: G:
Vnderthenige.
Gildt-



48 STOKKEN VOORDE
. Gildtmeifter, Hopluide, iampt der gantzen gemeinte van der keformiercen Religion r
J3"» °]f?A -baarde a,1Sst^ mert V1'^t f« * Stads Rentmeefters Rekening over dit jaar M. XXXVIII dat men em titlanck heeft doen waaien op den toorn , om dat rumoers halven dat m der kercken geweeft wafT. Ik zal daaf breeder over fpreeken moeten opeene/V* Memoria van dert ö. Sept. 1580, welke hierna volgen zal.
N°. 20. Ey deb Cónynck.
Onfen lieuen ende getrouwen die .Sradholder CantzIer ende luiden van onfen Raede in Gelderlant verordent^ Saluyt ende dilectie.
A Koe veele ende diuerfche Chrichsluiden ende Sol. F ,dat/en hen ,a,uen infchrieuen ende hen begeuert m dicnfte onder eenighe Capiteinen offt particuliere .Heeren, om tegens onfe Landen van Herwertzo. ucre te dienen, eghene retenue, commffie offt lasc hebbende van onfen feer lieuen, ende feer bemyn°e" Neu,e > cnde Broider den Ertzhertoughe van Uiltennck Hertouge van Bourguneren &c. Gouuerneur en Gapitein Generael van onfe voirfz: Landen van Herwertzouere van onfen feehr lieuen ende getrouwen Neue, Ridder vari onfer oirden Stadthelder ende Capuein Generaal van onfe Lande van
Hol-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 49
Hollandt, Zeelandt ende Vtrecht, Góuuernehur particulier van onfen Lande ende Herttouchdomme van Brabant ende Stadhouder Generaal van onfen voirn: Neue ende Broider Heeren Wdlhelm van INasfow Prince van Oraingien &c noch van^ wennen onfe feer lieue ende wellbemynden die Generale Staten van onfen voirfs» Lande van Herwertzouere 'twelck wy geenflins en verftain te lyden: Soe eest dat 't geene voirfz. ifs ouergemerekt, V. ontbiden ende beueiehn by defen, by aduife ende deliberatie van onfen voern: Neue ende Bróider den Ertzharttoughe van Oistenrick &c: van onfen voirn: Neue den Prince van Oraingien: Knde van onfe feer lieue en getrouwe die Luiden van onfen Raede van Staite wefende neffens onfen voirn: Neue' ende Broiders, mitzgaders van de voirfz. Generale Staten, dat ghy terftont vnd fonder vertreck dok kundighen, wtroipen ende publicieren allonime binnen de Steden ende Vlecken van onfen Lande ende Forftendömme Gelre ende Grafffchap Zutphen, dairt men gewointelick is wtroipinghen ende publicarien te doene : Ende van onfen weghen feer fcherpelick gebieden, ende verbieden dat nymant van onfe onderfaiten van Herwertzouere hem .en vervordere in dienfte van Oirloghe onder eenighe Capiteincn offte particubere H?eren, eghecno Retentie Commiflle offt last hebbende, van onfen voirn. Neue ende Broider den Ertzhertoughe van Oiftcnrick, onfen voirn : Neue den Prince van Oraingien offt van de Oeneracle Staten,om tegens onfe voirfz: Landen van Herwertzouere te dienen foe voirfz: is; Ende dat die ghene die airede in dienfte fyn i en wtten feluen vertrecken binnen thien daighen na de publicatie van defe, op verbeurtte van Lyff ende guetfi, jndicn fy ter contrarien deden: Ende tot onderhoudenisfe ende obferuatie van defe onfe jegeriwoirdigbe Ordonnantie ende verbot procediert, ende dok prpcedierén tegens d'ouertreders ende ongehoirfame bv executie van de peenen voitfz; fonder eenighe gunde, diffimütatie offt verdrach. des te doene mit defer aencleerft geuen wy V. vol coIV. Dsel, D men



5» STUKKEN VOOR DE
men macht, auctoriteic ende funderlines beueel-Ont. boen ende beueelen enen jgelicken dit by V. t fe ue domde ernrtelick verftain ende obedieïen . want ons dat allo gelieft. 5 wanc
Gegeucn inWer Stadt van Antwerpen onder on fen Concrefegell hier op gedruckt in plainte den
ventich! 1 APUÜ in 'C jaCr XVc SfcS
(Onder (landt.)
By den Conynck. (vnd noch legergeteickent.')
Fottelsberghe. (was get:)
W. Sluyfsken.' (Onder flondt,)
Gepubliciert den XX« Aprilis 79 in der Kerckea
Ey my
(was get:)
F: van Dyem. Roeydreger.
N°. 21.
EÏIt\E^CT?efte' Erfaeme, Wyfe, vnd Voorfichtige byfondervoelJgunilighe Heeren vnd fSenl
JNeghesC



VADERLANDSCHE HISTORIE, ƒ1
Neghest myn fruntelick groedt vnd dienitwiljich. erbiedoneh, kan ick V. L. vnd Erf: met verhalden, woe dat'wy dorch het groete onweder m onfe reife verhindert, vnd noch yrften den vyften deles teeenwordiees maentz Aprilis alhier aenkoemen fyn, vnd des anderen daeges nementlick den VJ«" hebben wy ons verfueght by fyn F. D. vnd prince. licke Fx^ie vnd aen diefeluighe achteruolgence onfe Inftruction vnd beveell der lantlchaps vnderdeniehe erbiedongh gedaen, waeren oeck der meynongh ons voert mede by den Generaellen Staeten toe verfuegen, dan vermitz wy verftonden , dat diefeluiee den dach op die vredehandelonge (daeromme wv dan prmcipaelick afgefant fyn) niet vergaederc en" weezen, foe hebben wy fulx, gelyck oeck fommighe Gedeputierden van anderen prouincien, voer dacmaell naegelaeten, vnd hebben ons den naeuoleenden dach, nementlick den VJ1. m die vergaederong derfeluer ergeuen, vnd is aldacr van een ComïniOioen, vnd Inltrudioen,- die men der Staeten Gedeputierden op Coelen medegeuen, fall gehandele vnd een concept gemaeckt worden, daeruan ick V» L. vnd Erf. mitten yrften verhaape Copie toe te Tenden. Die naamon der vorfs: Gedeputierden hebben V. L. vnd vit hierbyfueghte Aenteicker.ong toe-, vernemen, die welcke den XX defes toe Coelen fyn fullen. ik verhaepe, dat onfe G. Heer Stadtholder oeck noch mede gedeputiert, vnd mit die anderen op Coellen gefant fall worden, lek beforghe feer dat die gemelte vredehandelonge geenen goeden voertganck noch einde gewinnen fall, vit oerfaecke dat alhier feker fchryvent aenkoemen is, daerby den' Staeten vermelden wordt, dat neuens ücs Koenings van Hifpanien, afgefanter le Duc de JSoua terra een Nuncius Diab'olicus (Apoftolicus meyne ick nochtans) afgekoemen is , die van weehen der Paufelicker helsheid die vredehandelonge mede bvwoenen fall, vnd' wat diefelue voer goedt daerin doen w^rdt, kan men wall lichtelick afnemen. Soe voell nyhe tydoivghe belanget, kan ick V. L. vnd Erf, onuermêïdet niet laeten, dat het mit der Stade D 3 Ma-



5* STUKKEN VOOR DE
wnmw CG,°tk '°9 una£ ge,^enheid temelicke wallftectt , der viandt hefft diefeluige wal! heftich
herfr^yyU^ f ootenr .S^walt befchaeten , hy v?mi r UC'rn 8efchutz dacruoer, daeronder
tontouwen fyn, vnd daermede hefft hv in eencn dach XXXVfijc vnd in II daeghen % m fchoeten gefchaeten, vnd fulx gecontinuiert tot dat hy (foe van die Magiftraet van Maflricht vnd den Gcuuernour sldaer aen fvn Ec. gefchreuen iO i alles tusfohen XV vnd XVIm ftjXfKoer tïïffi da7°P,hy dan volgentzdrieverfcheidïn fcïS^' dan die krichfluiden vnd huis-
nr ^ d£pP«rtlck geweerr> VN diefelven ftorh„ll i dH V,andt5 gIoeten fthaeden, durch die ïlfnPn ntS "i^ vnd fyn diefeluighe
di? A?36 8clegenhe,d(Godt lof) noch wall ge moede der Alvermogende!- Heer wille fy voertaen mit fvner genaeden byftac-n, ^nd in fulcken goeden moït contmu.eren. Men trachtet (wie billick/SSalleSS delen om oir toe ontfetten daerdoer (foe ick verhaere) wy die R uiteren balde vit onfen Quartier qwydt fullen worden, daeromme wy oeck mit ganszen vlyit aenhalden, foe aen fyn F. D. as oeck Mn/yü Pn»fliek'e Ec. doende V. L vnd Erf hiermede den Almoegenden Heeren beuelen, den ick
vnd ;Pidatrhyr^^duighe ln gefontbeit een ïanck vnd geluckfaehch leuen genen wille: Datum in aller yll vk Antwerpen den VIII Aprilis. Anno iy79.
(Onder Jiondt.)
«iwiiSr nae ve\moe&n L. vnd Erf Bei eidt williger mederaedtzfrundt.
(getekend.)
Carll van Gelder. (Het Opfcbrift,)
JDenri



VADERLANDSCHE HISTORIE, f3
Denn Edelen, Erentfeften, Erfaemen, wyfen vnd soerfichtigen Heeren, Borgemeifteren Schepenen vnd Raede der Stade Aernhem, mynen byfonderen Voellgunftigen Heeren vnd mede Raedtzfrunden.
(Daer onder.')
Racepta op Pacfchauent.
N°. 2 2.
Werdighe, Hochgelerte, Edele, Erentfefte, Erfaeme, wyze vnd voerfichcige, byfonder voellgunftighe Heren vnn frunden.
Acheeruolgende myne hier beuoerens gedaene beloftenisfe foe fende ick v. L. vnd Erf. die Commiffioen und lnltruftioen, die men der Staecen gefanten mede op Coelen geuen fall, ick lolde v. L. vnd Erf. diefeluighe alleer toegefant hebben, dan den Secretanen ïs beuaelen geenen daeruan Copte toe laeten volgen, defe hebbe ik nochtans met praGyke gekregen, bidde daeromme gans fruntehek, dat v. L. vnd Erf diefeluige fecreet halden, vnd niet eenen yederen commumcieren willen: Den vorf: gefanten wordt noch een ander rigoureuler Jnflructie medegegeuen, dan daeruan en kan ick noch geen Copic bekoemen vit oerfaecken voris: Hier fyn ytfonder anders geen Gedeputierden tcgenwoerdich,dandie van Brabant, Gelderlant, Vlaendeien , Hollandt, Seelandt, Tournay, Tournelis, Mechelen, Vtrecht, Vryeflandt, vnd Aeuryflel, die van Arthois, Henegouw, Lvle, Douay vnd Orlys dunckt my wall, dat niet cn werden koemen, woewall dat men fy nochmaels veifchreucn hefft. Watt D 3 van



J"4 STUKKEN VOOR DE
van den Malcontenten is hebben v. L vnd Erf v1r hierbygefueghter accordt tusfehen den Heeren van Montigny vnd de la Motte van weghe" fvner M opgericht toe vernemen: Monflr de la Noue een francois Coronnel, die in dienst der Staeten is heffe voer etlicke daeghen van die felve Malcontenten tusfehen Hl vnd lilk (foo die tydongh aen fyn pr.ncelicke Ec. gekoomen is) doet geflaegben vnd tusfehen d.e vyftich oder 60 gefenghen: Mk d e Stadt van Maltricht fteet het (God lof) noch a l
Srt iT f,eSe"heic' Die Vianden hebben de achten clefes (wie dan v. L. vnd Erf bv aevencri. ren wall geboert fullen hebben) dicfeluigVe wederom mit gansfen gewalt beftormt, dan die van der binnen hebben fich feer dapper gewcert vnd oir afoo wedrom, afgeffaegen, dat to! vermoeden is,
Sn ïllt y^Y^ ÏT hcf)ich wcdrom aenloe! Pen lullen, want fy hebben (foe die tydongh bier
fHÏ;°Tnvv? ge!aren 11 Coronncfs tuZ
fchen die XX vnd XXX Capkainen, voell Veen, dnchs vnd andere bcuelhebberen, vnd daerbeneuens geene geringe aentall van gCmeinen foldacten. Doenh'' Lü vnd Erf h,er mede den Almoegenden Heeren bcuelen, den ick bidde, dat hy v. l! vnd ürl. in gefontheid een lanck vnd geluckfaelich leuen
SfT;iE,icA„^T„r',er y" b *mm^s
(Onder ftondt.)
. Altyd na vermoegen v. L. vnd Erf. Bercidtwilligcn frundt.
(Getekend.)
Carll van Gelder.' (Op de kant.) Post data. Wilt den baeden I Keifers g. geven.
(Het



VADERLANDSCHE HISTORIE,
(Het Opfcbrift.)
Denn Werdighen, hochgelerten, Fd'en, Erenrfeften, lirfaemen, Wyferii vnd voerfichtigen Heeren Borgemeifteren, Sche* penen vnd Rhaedt der Stade Acrnhem, myncn byfonderen voellgunftighen heeren vnd frunden.
(Daeronder.) Recepta den XX. April.
N°. 23.
'Cvne Hoechevt geilen ende geexamineert hebben'O de in den 'Raede de antwoorden ende advilcn van de Gedeputeerden van een igelicken Provintie, iegenwoirdich zyndc, in de vcrfamelunghe op de puntten ende articulen by haere die Staeten Genewel geproponiert, den XI van deefen maendt Apru Jis* Hcdar.ckt in den ierften die vurfchreve Staeten, foe' wel int Generaal als int particulier van de coetwillicheit, die zy gethoent hebben, m rdpcCtie ende bv de goede prsefentaticn gedaen in de vurfchreeven aritworden ende advifen, ende beiunder van dat fe al te faemen gerefolviert ende eendracntelick te blyven gcunicert t' onderhouden het generale accord, van alle die Provintien ende tot dien evnde (zoe 't mceftendeel van de advyfen vermeit; mitter wereke ende by effefte te ftellen m execu* tie die Generale middelen ende andere lasten, om t' asfifteren d'eene den anderen by alle moegclicKe middelen, zoe die reedenc vuytcyscht, aengeuen dac die zaecke gemeyne is, ende foe wel aengaet deene Provintie als d'andere, om eens t ontialten die ^ rj ^ arme



J6 STOKKEN VOOR DE
arme onderfaecen van de miferiens ende calamitpv. ten nu foe lange thiden geleden ende geSegenY fnde alfoe die middelen Generae! S S ro rrovmoen verbanden üaen, vuer feeckere Sommvan te voeren» gelicht ende dat eensdeeS?Vuï fc breve middelen in andere Provinciën noteÏÏek zvn Z öTn£lZT?-CdCT gainifof/aer weffiejeïï de du nochtans om niet te verliefen d'occafie van hor onrfet van Maftricht,cnde vorderonghe™de bceSn
ïenv,nto^tnetnghC diem,iCk ^deannootnS° i rr J gC fomme van Screcde pennoneen, om
5^le StfZ^htCn f& goede^eyercShte™ ftricht P?£CÏLdu v"rrchl'e)'e ^adt van MaewvSen- vSSn ïïf. 1^oocheyt ^' Provintien, dat fy ^U,en volgen het advys van de Heeren van VrL bandbavcn d-e CoMeftatie ende vSc^uiSc vi
có -d7er'Shree;*Td,de!en generae'' de t(5erD^PHn^ cxtr3ord'narie eenen hoi>
ccititcn penmnek, ofte immers die waerde ofte ^2^he van dien nae gelegentheyt7an ie°d%
^^i1tCvmnt^t,d^fen vo,gendedie Heeren Gcdcputierhet P~'L vn 1 P'^v.ncien, tot vprdérurighe vaa
beifen SdèTiSfT' WfCn Cer(l0nd adveneeren, rewcgui ende inducieren haere meyfters bv brieven van wederomfevndinge van jemand van h,m ten
fncic d'aV n" aK'< 'voo'fchreven 5
uicic dat in midfertyt die Heeren Gedeputierden weefende tegenwoiidich in defe Vè>BatdS"e wï len vinden op den naeme van haere F „« ol vel op haeren eygen naeme fulcke fommè vin nén SS eenen'f^ ?° ^eyfunBhc?dir 0pPS-
occafiV\e "Si ln'Cken töeSerüecbt i?> ombgeen occaiic tt verhelen ende om hun te ouvi^n vuer
voerientevon middelen kunnen Itaende houder;
üene



VADERLANDSCHE HISTORIE. $7
fiene Hooeheit, Excellentie, ende andere Heeren, ende hun fel ven ontlasten van alle voerdere ermoede ende cattyvichevt, ende daer ter contranenuzoe verre men laet pasferen deefe occafie by onachfamhevt ende vertreck, die forcbekcke oor*» fal verlenght worden, ende daer meede vermeerdert, met perickel van Lyff, goet ende prmlegren van een j»
^Svnf'Hoecheyt, die van den Raede van Staeten ende anderen die daertoe fullen gecomnutteert wefen, zullen in middelen tyt bewerpen puntten ende articulen om op te richten een naerder Uney, Rei omK ordre van authonte.t ende ge-
hoeXmhevt, foe ten meesten welvaeren ende rusfe van denVande bevonden fal worden te behoren.
Ende beroerende d'andere articulen zyne Hoecheit meynt voldaen te zyn voer deefe reyfe, ende bewovnen ende geproponeerde articulen aengaende d,e pröPcSatie endYCommiffie vuer de Gedeputeerden van alle de Provinciën.
Gedaen t'Antwerpen den XVIfc» Aprilis ij79.
N°. 24.
Mathias bider gratie Gaidts Eertshertoge van Oiftenrick Hcrtoge van Bourgondien, Gouverneur ende Capitein Generaal.
Lieve befundere! alfoe in die Vergaderinghe van de Generale Staeten alhier bynnen Antwerpen bevonden wordt, dat die Gedeputierden van vuele Provintien niet genoech geauctniifiert en zyn, zoe men verwacht hadde, Ende dat nochtans omb den gemeynen Viant te keeren, ende om te koemen toe ° 3 rj 5 enen



58 STUKKEN VOOR DE
enen geduurigen frede, van noeden is terftont een nyeuwe Heercracht in 't Vele te ftellen ende M? ftnehttoe ontfetten; Soe ift dat wy met advvfc" van onfer goeden Neve den Prince van Oranten ende Ra.dt van Staeten, neffens ons weefêndf m?r vuergaende Refolutie by die Generale Stater tenoó men, u verfuecken ende emftelick begeeren, df ?X fonder vertreck u wylt op't fpoedelicxte reSElS op die articulen by óns in die vergaederin°e S de Generale Staeten geproponiert, funderi aen gaende die generale Contributie und exeS van de Generale middelen mitsgaeders in ft Srenïe"
dienndeEnnd?°nnder£ften P^Ck ^ÓmpeÏffS dien, Ende nu promptelyck by provifie averfeynden in mmdcringe van de yurfchreeve Contributie ende beeden die foeme van XXVNra Vc ponden om dier
gen, ende Maftricht t'ontfeften, foe vurfchreven 5 ende voerts mit weederftant teegens den Viandt te doene, te moegen die Landen brengen in rufte ende frede, fonder den aengaende in gebreecken te wvlen zyn, ofte d.layeren, gemerekt, den vuvtterften nóet fulex vuytevlchenden is, ende daeraff depend.ert he ewech weTfaeren, van alle die Landen; '
Lieve befundere, onfe Heere Godt fy met U • Gefchreven Antwerpen den XXVen dach Aprilis'
C Onderfiont.)
Mathias.
(endg noeb leger.)
Pottelsberge. C-D' Opfcbrift maas.)
ft«wtt 0hknL\CVe> bf^ndere, die Staten des FurheutGede^eerdÏÏe ft**»? > °ft
Coa-



VADERLANDSCHE HISTORIE. y>
N°. 25.
Concept der Vnion binnen Antwerpen oeuergeleuert den XXV» Aprilis Anno 1579.
Alzoe men beuyndt dat tzedert die pacificatie tot Gendt gemaickr, by de welcke genoich alle Prouincien van defe Nederlanden hem verbonden hebben malckanderen mit Lvff vnd goet by tc ftaen om die Spaengaerden ende andere vuytheymfche Sen met; beuren aenhanclc vuyt defe Landen te verdryuen diefelue Spaenguaerden met Don Johan d'Auftrice ende andere heurluyder hooffden ende Capiteinen alle middelen gefocht hebben, ende noch daegelicx foicken om die prouincien zoe in.g-neei als in'* deell te breyngen onder haere Subieciie,Tirannisfche regierunge ende flauernye, ende d lclue prouincien zo! met Wapenen als met praftycquen van den anderen te fcheyden, d.smembreren ende die Vnie by de voerfz: Pacificatie gemaeckt te neyt te doen ende fubuerteren tot vuytterlicke ruync ende bedertïenisfe van de voerfs: Landen endeProuinc.cn gelyck men metter daet beuyndt dat zy luiden in't voerfs t voernemen volherdende noch onlancx eenige met Wapenen aengegrepcn ende gefocht toeueruallen Soe eft dat die Staten ende lrouincicn hier nacr genoempt gcoerfaeckt zyn to hun evsen defenfie ende bewaermsfe, volgende het recnc van nature andere naerdere bcquame ende gewiste middelen voerhanden te nemen ende t aenueerden, ende tot dyen eynde onderlinge opterechten ende te fiuvten zekere poinöen zoe well noepende d exercitie van de religie ende religïons vrede als van naerder Vcrbontenifse alliancie Vnie ende accord,



*> STUKKEN VOORDE
ende andere oerfaicken van twedrachc in toecomrnenden tyden te verhoeden ende malckauderen met a legetrouW.che,tmetgoet ende Lvff by te £ om die Spaenguaerden ende andere VremdelinSmS henner aenhanck vuyten iande te weren, op dat men daer deur te gevoxhl.ckcr mach commèn tot eenen
Seuïïtel n^,/ndC S^richen^ wae? eken r houden moegen wederomme geral-
* ,tot poeren ouden floer ende voerfpoet fonder
voerfe: Pacificatie tot Gendt gema-ckt te fchevden
naerder d Vnfe Xïï ^^nlnde "e naerdere Vnie ftereken ende beueftiecn ouer dén
^e'^oÏÏft^fi WdCken ^^^ffiêrS Djrde voeris: Pacificatieegeen verbonck eermepL-r
en hebben noch aifgegaen de machi ende ,«ft„,i
ghen fullen gelyck fy hun verhvn^ r c ? ■ ende vrrminrn j r veiDynden Confedereren
3ér * 'y,l Z fe l":3" CM P™«i»eieen wa,èn, ïon°
fes®SS3 SS
WA jat met Lyff ende goet ift noot helpen, handt*
houwen



VADERLANDSCHE HISTORIE. 6i
houwen, ftyuen ende ftevckcn. ende oeck befchudder. ende befchermen tegens allen erfde eenen ygelioken', wie ende hoedaenich die fouden moegen wefen die hem daermne eenich daetück lnbreecke zoude willen doen, weluerftaende dat die queftien die eenighe Steden, Leden ofte Quartieren van een der prou;ntie van defer Vnie wetende, onderlingen ende tegen malcandercn hebben ofte nnmaels fouden moegen crygen noepens haerluyden particuliere ofte fpeciale priuilegien, Vryheyden, exemptien, rechten, Statuyten, loffelicke ende welhergebrachte Coftuymen, Vfantien ende andere hairluyd^r gerechticheyden dat d'felue bv ordinaris Julticiè, arbiters ofte minnelick accoerd beflicht fullen worden, fonder dat d'ander Landen ofte prouincien, Steden ofte Leden van dien (zoe lange hem beyden parthien het recht Submittcren) hem des fullen hebben tocmoeyen ten waere hem gelyfi'de te Intercederen tot accord.
II. Item dat die voerfz. Prouincien in Comformiteit ende tot voltreckinge van de voerfz. veree* niging ende verbond gehouden zullen weefen malckanderen met lyff ende goed by te ftaen, tegens alle fortlfen ende geweiden die hem Iemant foude moegen aendoen vuvgt ende onder tdexel van de naem van de Con. Matti ofte van zynent wegen, het ware ter caufen van den tradtaet van peys tot Gendt gemaeckt, van dat zy die Wapenen tegens Don Jan d'Auftrice aengenomen , den Eerstzhertogen Mathias tot Gouuerncur ontfangen hebben, mee al let geene dat daer aencleeft van dependeerc ofte vuytgevolcht is ofte vuytuolgen fall moegen, ali waart oeck onder Colcur alleene van de Cathol. Roemfche Religie ofte oeck van de Ge« reformeerde Religie met w.'.pcnen te willen restabliceren reftaurereö ofte inuoeren ofte den Religions Vrede in de Prouincien daer die is aenueert ende geacceptiert met Wapenen vuvtroyen ende t» rivet te doen, ofte oeck van eenighe nyeuwicheydénofte alteratien die binnen eenighe van devoerfz: Prouincien Steden ofte Leden van dyen tzedert den
]aere



II STUKKEN VOOR DE
Taere, 1*78. gebeurt zyn off oick ter Caufen var» dele jegenwoerd.ghe Vnie ende Confederatie oftê andere diergelycke oerfaicken ende dit zoe weil ingeualle men de voerfz: fortffen ende geweiden zou. de willen gebruycken op een van de'voerfz • Pmuinc.cn, Staten, Steden ofte Leden van dyen alleen als op alle m't generaell. J
III. Dat de voerfz: Prouincien oeck gehouden lullen wefen in gelycke maniere malckanderen te afTifteren ende te helpen defenderen tegens alle vuytheymfche Heeren Vorflen ofte Princen Landen Prouincien bteden ofte Leden van dihen, die hem m t generaell ofte particulier eenighe fortfen, geweiden ofte ongelyck fouden willen aendoen, ofte Oerloge maicken behoudelick dat die affiftentie by den Oouuerneur Generaell met aduyfende Confent van de Generaliteit van defe Vnie gedecerneert fall de°rSa?ckenmei: kennisfe ende naer Selegentheit van Ml. Item ende omme die voerfz: Prouincien lieden ende Leden van dyen te bat tegens alle macht te moegen verzeeckeren dat die Frontierfteden ende oick andere daer men des van node vynden fall, t atfvan wat Prouincien die zyn, by aduys end! ter Ordonnantie van de voeriT. Gouuerneur Generail ende defe geünieerde Prouincien fullen vast gemaickt ende gefterckt worden tot Coste van de tteden ende Prouincien, daer Inne die gelegen zyn, rnitz hebbende daer toe affistentie van de Generagteit voer d'een helft, Behoudelick dat zoe vere Dy die voeriT: Prouincien raetzaem beuonden worde eemghe nyeu we forten ofte Iterckten in eenighe van de voerfz: Prouincien re leggen ofte die nu legpcn te verminderen off affteworpen , dat die Oosten daer toe van node by alle die voerfz: Prouintien in t generael gedragen fullen worden.
V. linde omme te verfihen totten Costen, dvmen van node hebben fall ingeualle als boeuen tot deJSin T *S V°erfZn Proui"cien is oeuercoemen dat in alle de voirz Provinciën eenpaerlick ende od eenen voet tot gemeyne defenfie derfeluer Prouintien



VADERLANDSCHE HISTORIE 65
tien opgeftek geheven ende openbaerlick den mees* ten daervoer hydende van dry maenden tot dry maenden ofte eenighe andere bequame tyden verpacht ofte gecollefleert fullen wórden alomme binnen die voerif: geünieerde Prouincien, Steden endo Leden van dyen feker Imposten op alderhande incommende ende uitgaende waeren op de flete van Wynen, binnen en'buyten gebrouwen i5yren , op het gemaell van't Coren ende Granen, op 't Soudt, Goudt, Silucre Syde ende wolle Laickenen op te hoorne beesten , ende befayde Landen, op de beesten die geilacht worden, Peêrden, Osfen die vercocht ofte vermangelt worden, op de goeden ter Waege commende ende zulcke andere als men naemaels by gemeyn aduys ende confent goet vynden fall ende dat achteruolgende de Ordinnantie die men daerop concipiëren ende maicken zal! , dat men oeck hiertoe employeren fall den incommen van de demeynen van de Con : Mat: die lasten daer op itaende affgetoegen. . VI. Welcke middelen by gemeyn aduyfe verhoicht ende verleecht fullen worden nae dat den noot en de gelegentheit van de faicken vereysfchen fall, ende alleenlick verkreckt totte gemeyne defenfie ende tot het gene die generaliteit gehouden fall wefen te draegen, fonder dat defelue middelen tot eenighe andere faicke fullen moegen worden bekeert.
VII. Dat die voerfz. Frontierkeden ende oeck andere als den noot vereysfchen fall t'allen tyden. gehouden fullen wefen. te oatfangen alzulcke Garnifoenen als d'felue geünieerde Prouincien goet vinden, ende henluyden by aduyff van den Gouuerneur van de Prouinciè daer het Garnifoen geleyt fall werden ordonneren fullen , fonder dat zy des fullen moegen weygeren; weluerltaende dat de voerfz. Garnifoenen by de voeriT: Geünieerde Prouincien betaelc lullen worden , van haerluyden foldy , ende dat die Capkeyncn ende Soldaten boeuen den Generalen Eedt particulierlick die Stadt ofte Steden ende Prouincien, daer inne die geleyt fullen worden, eedff doen fullen, ende dat diefelue tot dyen eynde in
haer-



ó4 STUKKEN VOOR DE
haerïuyder Artikeltbrieff geftelt zall worden . dat men oick eïiulcken ordre Helle ende discipline onder den Soldaten houden fall, dat die Borgers ende Inwoenders van de Steden ende platten Landen, zoe wcll Geestlick als Weerhck daer by boenen die redenen niet bezweert worden, noch eenighe ocuerlast lydcn fullen, ende en lullen die voerfz; Garmfoenen van egeene accvfe ofte imposten meerder exempt wefen als die Borgefs ende Inwoenders van de plaetzen daer die geleit fullen worden, mits dat oick diefelue Borgers ende Inwoenders by de Generaliteit Iogysgelt verftreckt zall worden, "weluerftaende dat die voerfz. Soldaten mittert Capitein ofte Officiers gehouden fullen z\n, hun te dragen in alle fiillicheit fonder yemant tzy Geestelick ofte Weerhck te mi.sdoene ofte te fchandalizeren op pene van lyffftraffinghe. P F
Vlll. Lnde ten eynde dat men t' allen tyden fall moegen geaflifteert wefen van de Inwoenders van den Lande fullen die Jngefetenen van elcke van defe geünieerde Prouincien Steden ende platten Landen binnen den bye van een maendt nacr date van defen ten fanexften gemonflert ende cpgefcreuen worden, te wetene die yeene die zyn tusfehen achtiene ende tzestich jaeren om die'hooftden ende'e getall van dien geweten zynde daer nae ten eerften 't zamencompfte van defèn bontgenoeten voirder geordonneeic te worden als tot die meeste befchcrminghe ende verfekertheit van defe geünieerde Landen beuonden zall worden toe dienen.
IX. Item en fal men egeen accoird van beftande ofte peys ma eken, noch Oerloge aenueerden, nocb eenige Importen ofte Contnbutien inrtellen, die generaliteit van defen verbande aengaende, dan by gemeyn aduyfs ende Confent van de voerfz: Prouincien ; maer in andere faken 't beleet van defe Confederatie ende daer van dependeert ende vuytuolgen fall aengaende, fal men hem regulieren naer 'het gene geaduifeert ende gefloeten fal worden by de mceftc ftemmen van de Prou ncien in defen Vertornde begrepen, die gecollectecrt fullen worden fulex
als



VADERLANDSCHE HISTORIE. 6e
al-s men tót noch toe in de Generaliteit van de Scaeten heft gebruyckt.
Ende dit by prouifie tot anders fall worden geOrdonneert by gemeynen advyfe van defe bontgenoten : Bezonderlick, dat off geboerde, dat de Prouincien in faicken van beftandt pyes Oerloge ofte Contributie metten anderen nyet Contribueren en tonden fall het gefchill gereferiert ende gefubmittiert worden by prouifie aen de Heeren Stadthouders van de voerfz. geünieerde Prouincien nu ter tvt wefende, die het voerfs: gefchil tusfehen parthyen fullen vergelycken ofte daer van vuytfpncken fulcx als zy luyden beuynden fullen m de billickheit te bchoeren.
X. Wel uerftaende indien die Heeren Stadthouders dacrinne nyet en fouden connen verdraegen dat het voerfz. gefchill ende qusestie fall aen zyne Hoicheit als Hooft ende Gouverneur GeneraalL ende Raidt van Staten by tyde neffens hem wefende , verfonden worden , ende tzelue by zyne Hoicheit ende Raidt van Staten, ende de meeste ftemmen van dele gevnieerde Prouincien fall worden vuytgefproicken, oick in materie van C ont:"butie fall worden gevolcht ende dat alleen nek by proufie ende duerende defer Ocïloege, fonder tzelue te trecken in Confequentie ofte prejuditie vaa vemantz privilegiën.
XI. Aen welcke fvne Hoicheit foe well deene aengaende als d'andere van defe gevnieerde Prouincien fonder distinctie, ende een ygelick van uc inwoonderen der feluer fullen gelouen ende hen yerobligeren van nu voirtaen ende altytz mitsgaeders die 'Gouuerneurs Stadthouders ofte andere Officiers ouer hen, met aduov ende Confent van de Geumeerde Prouinrien, te" ftellen, gehoerch ende onderdanich te welen in de lasten ende Cbargen daer toe fv re«pectiue fullen worden gecommitteerd
XII Da' pgeene van defe voerfz: Prouincien fteden ofte Leden van dien eenighe Confederatien •fte verbonden met eenighe naeberheeren ofte LaniV. Ds-ïk-, *. den



«6 STUKKEN VOOR D Ë
defe W maickefl' fondef C^rent van
dele Gevnieerde Prouincien ende bontgenoten.
A1M. Des es ouercoemen , dat zoe verre Péni™ nabuer Forften Heeren, Landen ofte Steden hem met defe voerfz. Prouincien begeerden te vnieerer? ende in defe Confederatie te begeuen, dat zidier toe by gemeyn aduyfe ende Confent van oefe u.ncien ontffangen fullen moegen worden in der vuegen dat in defe Vnie ende verbond: nvemandt
«cii^jc ny occk zy, a l waert orrk- vn» Am- a* geene, die hem daer onder begeren te voeden nyet wilden iü hunne Prouincien ofte Sleden ar'
dCenckrednat° zev n^D den R?F°a* 'Sde ^ BebbS oei ick dat zy in die reste b yuen geunieert end<verbonden mette geene, die de vofrff ïleuZt &hhïbb$? «eafeptiert, doende daer a/beïóer. «S^SSf^ftffi?0 V****-**. TonderJat f? 0,n
22?tlfeDi d'e,1aer füuden moeSe" M Tw? .' r vermoegen in eenich tortjeufies Tractaet ofte accoerdt metten Viandt treden $2 oick Vrede ma.ckcn fonder die den religfons v?ede fulk-n hebben aenueerdt daerinne begrefKï XIV. Ende dat die voerfz: Prouincien eehouden
ft°ftuck STcT anrdere" '" cLS e van den 1,1 d° mUtUe 5 ^wetene in den cours van den gelde naer vuytwyfen fulcke O-danmnr^
fei&ï "f"0" eCrrte"<r*W™ ?aUiadnwelek rPn .n i dand,Cr nyet cn faI1 ^"egen veranderen, ende naement ick dat de referue van de voerfz
ZTtS mSvfdaen °Ite CËR minfte" vergelySS worder Ö yajï, de ^ Saicken fullen worden gebracht, ende merckelieke peene teeens
&Teuerrddeer„s.sel,eit «•* s
.XV. Ende zoe veele het poincc van de Re'iine aingaet fullen die van Hollandt vnd Zeelandr fen
catbvan'rTn^11 bV
catc van Gendt is toegelaten; Ende aengaende d'
andere Prouincien om alle minuerlfidt SiStfc
ende twedracht te fchouwen, f.11 fyn Hoicheit ec^t!
daichs



VADERLANDSCHE HISTORIE. 6?
daichs ramen ende den Staten wn de Gevnieerde Prouincien voerhouden alzulcke middelen van vrede, als hv om alle Inconuenienten te fchouwen lall vynden bequaemlte te wefen Ende binnen rmddelen, tyden lullen de Provinciën lieden ende plaetzen daer de Gereformeerde Religie is ontffangen hen reguleren ende onuerbreickelick achteruolgen de acco rden ende traftaitte tusfehen hen onderlinge gemaickt ende aenueert, d'welcke zyne Hoicheit en de Staten van defe Gevnieerde Prouincien hiermede confirmeren, nemende zoewel! dié van tfeed ais d andere Religie zonder eenighe dift.nctie, nn hoere proteWe Sauuegarde ende bewaernisfe, fonder toetelaeten dat d'een off d'ander van de voerfz religiën, eenighe ouerlast gewelt ofte ftoornisfe gedaen worde op die pene van als hreyekers yan de gemeyn nifte eeftraft te worden. Ende lngeualle eenige Prouincien Steden ofte Ingefeten van dyen binnen middelen tyden d'exerciüe van de Religie veriuecken, zal zyn Hoicheit mie aduife van den Gouueinuer en de Staten van defelue Prouintien fries daermne verfihen, geiyek zy tot rulle van defelue Prouincien ofte Steden ende Ingefetenen van dyen lullen wnden te behoeren.
XVI Ende oft gebuerde fdat Godt verhueden moeO dat tusfehen de voerfz: Prouincien eenicli onuerftandt twist ofte twedracht geviele, daennne zV luvden den anderen nyet en eenden verltain, dat het felue foe verre het eenighe van de voerls: Provinciën in't particulier acngaet ter nedergelegc ende beflicht fal worden by den anderen Prouincien ofte den ceenen die zy daertoe dep.utieren zullen, Ende zoe verre de laicke alle de Prouincien in'c generaell aengaet by den Heeren Stadhouders van de Prouincien, ofte zyne Hoicheit inder nvi; nieren bouen in aen lXcncn X=« Arde verhaelt, dwelcke gehouden zullen zyn parthien vecht te doen, ofte vefgelvcken binnen een maint, ofte corter zoe verre die noot van d.e faicke fulex vuyteyfcht nae» interpellatie ofte verfueck by d'een oft d andere pantiie daik toe geuaen, ende we* by de voeidz:



«8 STUKKEN VOOR DE
andere Provinciën ofte haerluvden Gedeputierde ofte voerfz. Heeren Stathouders endeTvn Hoie' heit alzoe vuytgefproicken wordt, fin nWegaen ende achteruoicht worden, fonder dat da?■ ÏS vryder beroep ofte andere prouifie van rechten ? zy van Appell, Reheff, Keuifie, nulliteit ofte ee JJge andere querellen hoedaenich diefouden moe
£ vvnreo' Ve!fodK ra" mocghe" worden
XVII. Dat die voerfz: Prouincien Steden ende Leden van dien hem wachten fullen van de vuVr.
een£ nV°rften' HcereD' La^n ofte Stede^' eenighe Occafic te geuen van oerloge, ende om aile fulcke Occafien te vermiden fullen die voe.f> Prouincien Steden ende Leden van dien gehouden* wefen 10e well die vnytheimfche als Ingefetaien vai ' Prouincie" te adminiflreren goe ?echt
ende Juflicic, ende zoe verre veminrt? ,. n h f
fnelT-iDgeHecke blyfftr iulfen Zyn gfebg en de Raidt van Staten by zyn, ofte met aduyfe ïaï
ée n™:S\2n ,ï%Proui^«! eenfamelfck en«e met adu le van de Staten van de Gevnierrde Prouincien die handt houden by alle blhoirSe „e gen ende middelen, dat zuicx gedaen fiïlSfrrfln ende dat alle abuyfen daer due/fu ex beleth ende die Juflicie doer verachtert zoude moegen"worden gecorngeert ende gereformeert zullen lorden afi phae rechten ende vermoegens en yder zvns Privi
endeipr*jud,t,e van d'anderc, ende fonder gemeyn
Fvne? HoifheS nf/I WdeS °P de hefcriu>nghe van
fchZener^.endf tOC fuicken da^ * b m aenge! ïe zwaeri op de VOErfz: f^ke £-
«4e zwaencneideu, die men m die brieuen van be.
fcri*



VADERLANDSCHE HISTORIE. 69
fcriutnghe fall exprimeren zoe verre des moegelick es, ende die faicke r.yet fecreet en dienc gehouden te wefen by geraven aduyfs ende confent, ofte by de meefte ftemme'n in de manieren voerfz: gedehbereert endè gerefolueert te worden, all waert oecK eenighe nyet en compareerden, in welcken geualle fullen d'andere, die verlchynen fullen, euenwell moe-
ten procederen tot fluyttinghe van bet ghene zy euynden fullen tot het gemeyne befte van de e gevnieerde Landen ende Prouincien te dienen; ende fall 'tgene alzoe gefloeten is onderhouden worden oeck by den geenen, die nyet gecompareert en fullen weefen, ten waere die zaickcn zeer gewichticrt -waeren ende eenich vertreck mochten lyden. Welcken geualle men den geenen die nyet gecompareert en fullen zyn andermaell befchryuen fall omme te compareren op zekeren anderen dage op verbueren van haertuyder Hemmen voer die reyfe, ende wat alsdan by den geenen, die prajfent zyn gefloeten •wordt, zall bundich zyn ende van weerden gehouden worden nyet tegenftaande d'abfentie van eemahc van d'andere Prouincien; behoudelick dat die «vet gelegen en zall zyn te compareren haerluyder opinje fchriftelick oeuer fullen moegen feyndcn, omme daer op int collefteren van de ftemmen fulcke regardt genoemen te wordene alst behoert.
XX. Item ten eynde voerfz 'fullen alle ende een yder van de voerfz. bontgenoten gehouden zyn alle zaicken die hem opcommen ende voerualten fullen ende daeraen fy hem fullen laten duyncken tgemeyn well ofte quellick vaeren van defe gevnieerde. Landen ende bontgenoten gelegen te zyn. Syn voerfz : Hoicheit ofte den genen die totte beicryuinghe geau&orifeert fullen zyn oeuer te fcryuene omme by de zelue daer op d'andere Prouincien befcreuen te worden, in der manieren voerfz.
XXI. Ende zoe verre eenighe donckerheyt ofte twyuelachticheit in defen beuonden worde, daer -vuyt eenige queftie ofte dispuitte mogte verrifen, fall d'Interpretatie van dien ftaen in't feggen van defe bontgenoten die daar op by gemeyn aduys end»
E 3 Con-



7o STUKKEN V 0 0 R DE
Confent ordonneren zullen, fulcx fy beuvnden feil** te behoeren, Ende zoe verre (yluyden daerin nyet en connen accorderen fullen haer recours nemen tot dc Heeren Stadthouders vnn de Prouincien ofte zvneHoicheit in den forme boeuen verhaclt,
XXI i. lnsgelyks zoe verre beuonden wordt van node te zyne d articulen van defe Vnie Confederatie ofte verbondt in eenighe poinóten ofte Articu'en te vermeerderen ofte veranderen , fall rzelqe oick gedaen worden by gemeyn aduys ende Confent van vvem,^,°ndcg,enoten' ende anders nyec, XX II. Alle welcke poindten ende Articulen ende een yder van dien befundere de voerfz, geünieerde Provinciën belooft hebben ende beloeuen mits defen nhae te gaen ende t'achteruolgen, doen naegaen ende acnteruolgen; fonder daertegens te doen, noch te gS dogen gedaen te worden direflelick ofte indireftelick inecniger wys ofte maniere ende zoe verre yet bv vemant ter contrarien gedaen ofte geattenteei t wer'de 'c ze.qe verderen zy luyden van nu alsdan nulkgeen en. KSïW^ draei-°"dcr fy verbynden' haer luydei ende alle d Jngefetenen van haerluyder refpeclive Prouincien Steden ende Leden van dyen, peifoonen en goeden omme diefelue in geuallé van ContraUentie voer d onderhoudt van defen met 'tgeene daer van dependeert gearrefteert gehouden ende becom. mert te moegen worden t'allen plaetfen ende bv alle Hee. en Rechteren, ende Gerechten daer men die fnl connen ofte moegen becommen , Ende vertv-ri
l^n%%fynde Van al'Sn excePtjen gratiën pnuelegicn Relifuementen ende gencralickcn van allen anderen beneficiën van reciite die fyluyden eenichfirn er contrarien van defen fouden moegen dienen en. de befinden den Rechten feggende generale renS catie egeen plaetze te hebben daer fy eerft fpec L le voergegaen, ? - 4
hSIS Ir?mnt0t, meerder verfeeckertheit fall zyn Ho.cne.t en de Raidt van Staten oeck bezweren de' Art,cu'en ende voertz fchuldich wefen Ar ir In gHUlereC ' naeruolSe»dc die poincten ende Auiculen, daer op zy zyn ontffangen waer toe fullen



VADERLANDSCHE HISTORIE. 7»
len alle Staten, Gouuerneurs, Officiers ende Jufticiers "ick fchuldich wefen de handt te houden ende t*3^fif teren*
XXV Weluerftaende oick dat die Prouincien ende Staten zoe well particuliere als generale lullen houden alfulcke preeminentie ende auctomeit als zy lm mVaennemen van fyne Hoicheit ende m de Aniculen by zyne voerfz: Hoicheit, als boeuen, bezworen hen hebben gereferueert.
XXVJ Ende want er difcorder is m t admmiltreren van 'de domeinen en de geconfigneerde goeden tot groeten achterdeel van den gemeynen faken, ende prejudicie van Crediweren ende rentieren daer aen t'achter wefende, dat men dyen aengaende met gemeynen aduyfe van den voerfs: gevnieerde ProKen order particulier fall ftellen, foo men tot Sten proffyte van de gemeynen fake fall gerae-
dCXXVniïnitem fullen alle particulier Gouuerneurs fchuldich wefen hun te regulieren volgende hunnen Commisfien ende Inftructien hem gegeuen ofte noch te Sne, ende Specialicke zweeren oick defe v„e te onderhouden , van gelycken fullen. alle Officiers luft°fidèrs ende andere Magiftraten geftelt worden nazonder'gewoonten ende Infgelycken gehouden vvefen den eedt te doene .van defe . Vnie t onderhouden.
In het II. D. van den Bundel van den Heere L. P. vak M Spiegel, is onder No. V een afschrift v» di ög uit de Registers der Staaten van Zeeland gegeeven; dat (tuk eetft wel jaar en maand, maar niet den dag te kennen, vVaar op het overgeleverd wierdt. Her. rnyne zwer* op zich zelve ter Boven Secretarie ën Arnhem De lezer vergelyke het een tegens het andere, en wat het e^tfte is. Ik merk alleen maar op , dat m het Zeeuwlche exemplaar in de inleiding, gelezen wordt,, op dat men da^ dm te genmchlkket mach commen tot eenen «yx, m.^



7* STUKKEN VOOR DE
hier boven geuouehhcktr: dat in het «eeuwfcbe afschrift Art. II gelezen wordt, fa conformiteit en tot vX£ by my m conformiteit ende tot voltreckinge: aldaar ve der rê fiabhceren reftaureren oft imoceren, by my „ftabticernTref
BRIESTook in dien ^4^-/4
N°. 26.
Werdighe, HoechgeJerte, Edde* Iirentfeste, Erfaeme, wyzevndvoerfichtige , byfonder , voellgunltighe fleeren vnd goede frunden!
J)efe goede gelegenheidt vindende, foe hebbe iet ^ niet konnen vnderlaeten v. L. vnd Erfa defen
iogervra°edadefSeDfbriCf "«d d&lutghe
joeryiit daerby toe verftendighen , dat die heeren foe van weghen der generaele Staetèn fom den vree"
niet vfhii uefeS geweeft fo!den fYn> noch
ïafoorr vnHf verrt,aeghcn' vit oerfaecken dat fy die fpTrt vnd verfekerongh om veilich toe moeehen reyfen van den van Parma noch niet bekoemen feS ben dan men verwacht diefeluighe alle Ehen* daer beneoens kan ick v. L. vnd Erf- onVeSdeé niet laeten, woe datt men alhier onledich is ?m ee o cfeeT^ere 7PfT- ^ VBd d-^eSenueeneS
| Sdt findeV &Stitt
leden



VADERLANDSCHE HISTORIE. 7*
leden paefsaeuondc ingeftortet is, daerinne dan voele mefieS verbleuen vnd om "»U tó^mea fvn Tv viteefallen in den leger, vnd hebben di-telS die daerin laeghen op die vlocht geflaeghen, uige, die oaerui b k f daernae we.
dTorridie Stadgedegen-het heft fyn Ex* hierbeneuèns oeck «6% wyders tydonghe Roemen dat der viandc baeuen Maftncht op die Maeie een fchic. mit nyhe gefchut vnd alle daertoe gehoerend mun ioen gehadt heft, dat welcke van den anckerfofsgekoemen, toe Maftncht aengedreuen, vnd van den onfen eêkreghen is. Ick vcrhaepe (will cSdO ySege! wedrom toe buis toe koemen, vnd v L vnd Erf? van alles wydere vermeldong vnd bericht toe doen. Doende v. L. vnd Erf. hiermede den Almoegenden heeren beuelen, den ick bidde, dit bv diefelufehe een lanck vnd geluckfaelich leo fen verlenenwille. Datum ilende vit Antwerpem den XXII. Aprilis. Anno. i*79.
(Daer onder.)
Altydt nae vermoeghen V. L. vad Erff; Bereidwilliger frundt,
(Getekend.)
Carll van Gelder.
(HetOpfcbrift is.)
Den werdighen, Hoechgelerten, Edelen, ErentfestenTErfieraSi , wyfen vnd Voerfichtigen Heere» Borêemcifteren, Schepenen vnd Raedt der Stadt Aernhem, mynen byfonderen voellgunft.gen Heeren vnd goede frunden.
(wat lager.)
Rta den 17- April.
E5 Not



?« STUK IC E N V O O R DE
Den leden Aprilis 79, prefentes, Bencinck Burger™. Ocmeren, D. van de Zandt, Gendr van der liurch, Tolleken, S gelen ende Wyntgen.
Ts een Frb. Raidt gemeldet, dat Dederick OlthofP
cp guteren allenthalven verfprevt zoIriï hlu gehaat onder den Burgeren, datT e« Klcaec ^ den Eertzhertoge bekommer, had, daarby fine F D alle Prouincien interdicierde ende veiboed dar nJ? mant fich in die naedere Vnion vin Sandt endé Zeelandt gheven zolde, vnd folden1 fulcke «lacïïen «lh.er defen dach met geheele wapenen VenkS" nien: doch wold hetfelve copieren, ende den Hee re van Ville Stadtholder van^Vrieflandt:lnde Ouor' 3iTeI tfelve auerfeynden, ende is refolviertda men hem bauen zold komen laten. ' C mea
behardetïeef-0^ /ngennulanat hem een Placaet SulanSr nïr . , te/opiC!'L>n' we,ke Copie gen • iNulandt gefonden. beeft aen van Ville ende du hv
Sve°oeckmbUeb e,'Ck ^A%\ii Zh™" bekummen zolde hebn, ende datter defen dach mehr vnd mehr omb onder die eeraevnte rS verl royen, aenkommen zolden. \ nd hefft een Erb Raidt hem gefraecht of hy den fnhalc ofte dejefl hem hSr W?ftl' dae;op hv gefacht wan nvt vuer we?e;TCi h^ g,fte,ren had> foe zold nyt wael weten, ende had ide oeck copleert, aver en hadt
föe S "ieC eynt,iC? kunnen onthalden, ende teftVut*^^oerfelver mehr te copieren, üteft vuerg. r\ulanat tegeHS hem gefacht, SpaerÊ
die



VADERLANDSCHE HISTORIE 7f
die moevte, want der falder génoch koernen mie hlipn ftK voll die verfpreyc fullen werden. h Snt daeri dte Vtrechtfche gefanten opgekomen, omb oe cömmunieieren op die genera e middelen, b L (h* \At itL in die mevmerckt is, heett die fnde t, Sntick oer L. aengef.cht, dat enige bryeBurgemr^entick oe^»c£g, den Raeden ankomen Tn 2l finf F D ^oetvindt, dat die naevdere fyn, ^eim " J ^ 'd diewelcke een
LT f d -?den "Sen Raden geuordert hebben ÏT'ff Hir anftondt de bryeuen afgeuerdicht ^^t^'S ^rci dat it, die ^ ïïrckt xs vnd foe dan die daeraenquemen, dat die
mn 7nmhen alsdan villicht een ander bedencken van-Zutphen a^an , a]sdan daerin_
Bemen zolden enae bd quetwy ^ oeck
mic%"ngenVbeÖ^ werck geftelt zelden wetden.
Aen Joost van Crane» uelt, Bartholt van Ghendt Heer tho Loenen, Dottor Leonardt van Stalborghen, Jacob van Bcrck, Doctor Gerardt Voet, ende Docter Reynerus van den Sande kaden ende den.Greffier. Sluysken tfamen die fomme van' hondert een en dartich ponden negenthicn ichellingen voor gelycke fomme, heutluyden by heurzeluen toegetaxeert, te weten elcx een merek fyn filuers tot achtien ponden feventhien
■
~v' i^mak v.. «401
fchel-



7« STUKKEN VOORDE
fchiüingen munte defer Rekening elck pondt voir fil-
vere Legghelt, als die van
de Rekeningh plagen te ge-
nyeten, ende dat deurdien
5zy luiden in piaetfe van die
van de Rekeninge die meesjte moeyte van die Rekencamere meer dan een Jaar lanckgehadt ende noch hebben , breeder blyckende by deordonnantie hier met quitancieovergeleuert daeromme hier de voorll fomme van CXXXI. tb. XIX fl:
Men ziet wel dat het bovenftaande uittrekzel aldaar geene plaats kreeg om iets voor het leggeld bvtetenÏÏn
vindt, en om dat de betaling daarvan noch ten huidige* voegen! ' *** ^ V*n haare oudheid hier ™&
Ateoe den Conmck ons alder genadiglle heere onlang fyne Rekencmnere in den forjiejomb ffehe end- SeiT fchaps Zutphen van nyeuwes geinflitueerl heeft omme tl houden refidentie binnen der Stadt van Aernhm daekl by fyne Ma opene brieven van Qm^fieTTuenT^ ordomxrende voor Mrs. Reynier van der Doe] ende Zu duwyn van der Boe voir Auditeur Dierick vaTsueren
kencameren defer Nederlanden, als van R.T'l BrueiïL ende m den Haere van a,J,„ ;„jri lyJi! ' DrusJjeloOMriM-i-n nu„. g • ■ Wecken gewentcn de
mm hem daermede jn de exercitie m%m ojSm
eert



VADERLANDSCHE HISTORIE. ?j
tere ende dienst van zyne Ma. te moegen behelpen, zukt Zyne Ma. by den redenen voorf: den officieren dezer nyeaWer geïnstitueerde Camere nyet minder en wil loeten ge* fchieden, foe eft, dat defelue van de Rekeningh in den lande van Gelre voorff: bekennen mids defen ontfangen te hebben van Clemens van Eembruggen muntmr. zyner M. binnen Nyemegen vyff wenk zilveve leggelts, ende vierentwintich twndert coopere leggelts, omme gedistnbueert te worden. Te weten elck meester anderhalf merck, ende d'tuditeur endeClerckordïnaris ekx eenmarckfüuers.Ende het coopere onder den officieren van ontfange jnderfelver camere jn 't ftuk van Rekenen fortefend-e: Ende dit van Bamiffe XVc negen cn vyfiig. Gerekent elck mank fü-.ier op tweeenveertich JcheHingen Viaems. Valet LXIH, L* ende elck honden coope.rn op festhien ftuuers, voUt XIX. }B. HII. fz Compt tfamen ter fomme van LXXXII, IB. IIH, fz. van XL. gr. VI. 't pond, die de voorn, muntmr. ftellen zal in utgeven fyner Rekening, omme hem geleden te worden daer ende Jon behoiren fal; overbrengende defen. Des toirconde js gelaft den voorn, auditeur defen wUn mem van den geheelen Collegie te onderteyckenen. Gedaen jn de camere van den Rekeninge tot Arnhem ten bttr reële den leften Septcmbris XV- negenenvyftich.
Dit ftuk ligt thans in Laade E aan de Rekenkamer.
N°. 29.
Op den 9 May is by Burgermeifteren, Schepenca ende Raedt vuer guet aengefyen, (alfo fich op S. johans plaecz onuerftant tusfehen Palenders veendelen ondergehoerige burgeren erheuen, vrclckedan noch nyet alles bellicht) dat men defen auendt nyec meer als met een rotc, waervan Derck Smit Rotmeefter is, waecken fall om wyderen twyfpalt te fchouwen.
Denfeluen dach heeft onfen Gen. Heren Stadhol-
der,



?8 S T Ü K KEN VOOR D Ë
der, guetgeuonden tytfch die fesf Vendien op een b.funder oert toe befcheyden laten, wie dan d- fen morgen diefelve fich een yder op cehe pi etz er fuicht hebben, vnd foe Wil hem Fhercns fendlen die wacht had heeft fine Gen. raidtSm erach e* dat men diefelue die op die Cantzley vergadert veren, afhelpen zolde, vnd is alfo fine" Cfeff mit die
Kaedt daerby ge'gaen, vnd heeft fine Gen i die ae' meynte d,e geftalt waeromme d,e naerdere Vmou mgeruympt, ende die middelen daerop gevolcht
fn°rnhCrPHert,,,in} lange vucr^heldet, denhamenve Jocht, dwiell idt onmoghch is by ons feluen den Kryech toe volfueren, dat fy iichzolden verdarem of fy gemeynt waeren by die Vnion, mit die her op concipieeroe middelen te blyven oder niet, gelyk die andere Provintien doen , énde funderlmge die van Nymegen , ende die Meden van 'c Ouerquar-
Waerop die gemeyntc gefncht te blyven, wat dié andre fendlen doen, doch nemende oe? be aet toS lellen totten auondt. torn
Euert Thollekens Vendlen, vernedert zvnnV nnV zegelhuys hebben 't merendeel ïewyl icï? in SJ Vmon ende middelen, ende die willigen hebben fine Gen. die bant daerop gegeuert
wfünf B°T'';z fet1'dlen ' hebbcn eendrechtlich bewylhciu, ende fine Gen. die handt daerop gege-
Hermen Worms Aptekers fendlen, in fint Cath> rynen gasthuys zynde, bewylligen tiamen, vuytqezondert Henrick Herbertz, Wen Zoen, Derckvan S"i!iSen,^Wee1r ,v;an Waegénfelt4 Arndt Beckcr vnd iinen Zoen halfgewasfen, Arndr ArntlT, Aernt |ey.^merman Oerckvnd Harmen van Hien gebrue*
Palenders fendlen in f jans doester vergaedere zynde hebben tot foeuen vnd dartich toe daerinne öewyl.icht, ende die andere tfamen fint afgeweken.
Symon van de Waeters fendlen in den doelen van de Vclper Poort zynde, hebben t'iaemen daerinne
be-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 79
bewylücht, vuytgefondert veerthien oft vyffthiea
PeDeff luentz funt weder op die CantzW verfamelt neweest die gemevnte van Wilhem Phercns venfereS, v'nd hebben'fich Ruetwillich verclaert b, de Vnion te blvven ( ende d.e middelen daerop conciS,'vytgefondertOttoKanis, endeGheryt ScUoeinaeker in die weuerftraet woenende.
N°. 30.
Durchlucbtichftc, Hoechgcbaren Furst, genedichfter Heer»
0nfen onderdanigen und wylligen geust: «de wefs yJ wy funst vermoeghen fy U. F. D. .eder ut voir aenbereidt, und dait nae foeghen U. r. D. tho weten, hoe dat wv achtervolgende derfelver fchneven in dato dcn'XXIIJ. February op eynen generalen alhier gehaldenen Lantdach afgevcerdicht und deoutie' hebben Heeren Frederick van Boeymer def Rechten Doctoren , van wegen der BannerJheeren van weegen des quartiers Nymmegen, Aienian Bonenborcb gênant van Hoentftein, Heer tot Dbbergen, johan van Gent Hem tot Oyen ende Dieden8, Adiaen dye Cock van Delweyner., Han wt Wadenoven, Rytterfchappen, Johan Kef ken BorP"rmeifter,"Johan Meuws Mr. van b'« Ciaes, Jo£n van den Have Secretarius der Statt van Nymmegen, voir fich und m.t in nhame der Stat lyelT, Khas Jacobs, ende Hellebrandt d.e Ghicr van weahen der Statt Saltboemel, van weghen des RuiSndifclen quartiers Johan van Wyttenhorst Heer totter Horst , Drost des Lands van Kesfel1, Adoff vanGhoir tot Caldenbroick, Johan van Stal. bergen Doctor eude Drost des Ampts vau Criecken-



fo STUKKEN VOOR DE
Kembolt Houffleger, Gefantten der Stat: Wnloa ende mit van wegen der andere Steeden des Ruéremundifchen quartiers, van wegen des Zutphenfchen quartiers, Mauns Ryperda, Derfde van Keppe R,rterfchappen, Godert Banner üorgerraeifte?? oh n Kreynck Raitsfrunt ende johan Otiercamp e ?e a. nus der Stadt Zutphen , Gysbert van SoickhS gefantte der Steeden Doesborch ende Doetinchem van wegen des Arnhemfchen qnartiers Conait van Meeckeren ende Henrick van Steenbergen Rvtter fchappen, Caerll van Gelre Borgcrmeiscer der Stade Arnhem, Sweer van Hoeckelom Borgermeifier der Stadt Harderwyck ende mit van wegen der andere dyne Steedcn, Elborch, VVageningen8ende Haïem
den felven fchrievent gemcntioniert fich to verfuegen, tot nut ende welfaeren des algemeynen Vaderderlants to helpen raidflagen ende Vol vieren: Bid. dende feer dienfthck dat U. F. D. denfelven als cnfe eygene perionen gelove wylien geeven.
Durchluchtigfte Hoechgeboren Furst genedichftepTnC? ,Mden d,e A!™chtige GodtwyfTJ F.
(Onder[lont aldus.")
fchTDnerfeHne,fter 5ann?rheeren' gemeyner Ritterdomh. r ,HoefVDd,e c'eyne Steeden des Furfien.
ner^ Ainhem op eynen generaill Lantdach anwóir-
(Het Opfcbrifi vaas deefe.)
Dem Durchluchtigften, Hoeghgeboren Furften
und



VADERLANDSCHE HISTORIE. 81
ond Heeren, Heeren Matthie Eertshertoeen tot
Oiflenrick, Hertogen tot ö^^1»"™": neur ende Capitein gencrael , defer Erfneedei landen, onfen Genedigen Heeren.
N°. 31.
Reyfe in Brabant tot Antwerpen.
Den XX VIJe marty 79- fint Gerart van Oy Heere tot Ov, 1 'orchgréve tot Nymmegen. . Arent van Bönehberch genantt van Hoenltem, Heer tot Ubbergen, Rytterfchappen. Johan Kelfken tSurgermeifter C der Statt johan Meuws. Mr. van Ster Claes i Nvmecen johan van den Haue Secretar.us (. vn Nymegen
Van Nymegen gefaren tot Zaltbomel, ende den XXVlIie marty tot Dordrecht aldair gebleven den XXIXe ende XXXe marty, wachtende die Deputierden der Zutphenfche ende Arnhemfche quartieJen die Heeren van Dordrecht bebben die Gefantcn to gast gehadt ende verëret, ende, diefelve niet angecomen fyndc, fvnt die Heeren den lellen marty mit Matthys van Loenen ende Rembolt Houffleger Raitzverwantten der Stat Venloe te fcheep gegaen, ende den Wvtut contrarie wefende fine tot Antwerpen den IJe'Aprilis 79- Ende fint ancommen Heer Frederick van Boeymer der Rechten Doétor, van wegen der Bannerheeren,
Van weegen -des Nymeegfchen Quartiers.
Gerhart van Oy Heer tot Oy Burchgreve tot Nymegen. . 1 IV. Deel. F Arenc



Si STUKKEN VOOR DE
tofuSLr^nBOnenbUrCh g6nanC Hoonflein He« Johan van Centh Heer tot Oyen ende Dieden. denoJenCn VM Delweynen<f«eer tot wae-
Rytterfchappen.
Johan Kelffken Burgermeifter
Johan Meeuws Mr. van Sunter Claes.
Johan van der Have Secretarius der Stat van Nv. me&°> vo»; fieh und mit in name der Stat Thie!
Matthys Jacobff ende Hellebrandt die Ghier vin wegen der Stat Saltboemel. van
Van wegen der Ruremondifchen Quartiers.
d°lZ^Xr Hm "'«Hompel
Adolf van Goir tot Caïdenbroick. Johan van Stal bergen Doctor ende Drost des Ampts van Cneckenbeeck.
Rytterfchappen.
»^ftlfrrtyS ,va" Loenen ende Rembolt HourTfle?er gefantcen der Stat Venlo ende mit van wegen dén andere Steeden des Rueremundifchen Quartiers
Van wegen des Zutphenfchen Quartiers.
Maurits Rypperda f
Derik van Keppel | Ritterfchappen.
Gaedert Barner Burgermeifter f , c johan Kreinck Raetsfrund en \ der Stat Johan Oueikamp Secretarius / Zutphen.
Gys«



VADERLANDSCHE HISTORIE. 83
Gysbert van Broickhufen gefantte der Stat Doesborcli ende Doetickera.
Van. wegen des Arnhemfchen
Qhdrtiers
Conraat van Meeckeren f Rjtterfchappen. Henrick van Steenbergen l_
Caerll van Gelre Borgermeifter der Statt Arnhem.
Sweer van Heeckelom Borgermeifter der Stat Harderwvck, ende mit van wegen der andere deyne Steeden, Elborch , W. geftingen ende Hattem.
Ende Horman van der Have als Secretarius der Gedeputierden by de alinge Landlchap in Januano dairtoe gecommittiert.
Keeren Frcdricks van Boyemers Verbaell.
Op ten XXIX marty Anno 79 zyn wy Gedeputierden der Bannerheeren Ritrerfchappen ende Steeden der Quartieren van Zutphen ende Arnhem achtervolgende onsfe Commisfie van Arnhem getaeen nha Antwerpen, ende opgehalden zynde durch tempest, ftorm, ende om weder fyn bynnen Antwerpen aengecomen mit hulp des Almechtigcn dtn vvften Aprilis, alwair wy gefonden die andere gedeputierden mytten welcken wy ten felven daege eecommuniciert ende gevifitiert hebben, onfe mftruftie ende andere ftucken zyn gegaen by Doctoren Leoninum, van Svn W. begecrende, den Ertzbertogen Matthie,on'fe aencomrte to wyllen inunueercn ende een feeckere uhre to moegen weeun, wanneer wy' bv .fyn F. D. audient:e lolden moegm erlangen, 't felve by den Heeren Leonino gefchiet, ende"is ons audi'entie verleent, des anderen daeges omtrent negen uhren, Ther welcker uhren wy fyF i ne



84 'STUKKEN.VOOR DE tie F. D. neffens overleeverung van onfe hrirtvn van Credentzy gedaen hebben der LaSdfcbïps d em? licre erbiedonghe oick gebeden, dat fyneFd Ï gened/ge verfihone wvll doen dnr Jl t dye
rtKS n wy ons K die Excellencic des P,i„.
rong



VADERLANDSCHE HISTORIE. ?5
rong der generaliteit en exhibieren geen andere Com3e dan Copie van een Credentsbnef gefcbreeven aen fyne Hoicheyt ende gecollationeert mit zyn O* riginale, die welcke foufficant bevonden is , bete* kent A.
Ten felven daegen fyntt aldair meede «engecommen dye Ge'fantten van Oevcrysfel.
Od ten achten zvn ons voirgehaldcn feeckere articulen by forme van Inftruftie geconcipieert voir den Heeren Gedeputierden op Cöllen totten vreedehandlungh dair van ons Copie toegeftalt bctetckenc B. ende dair op is refolviert als uit die Schrirtelicke refolutien to verneemen, wair nae io die vorfthreve Refolutien van de Provinciën niet geheel en accordirden fyn etlicke gedeputirt, omme defelve foe voell moegelick te vergelicken, als gefchiet, ende dat diefelve gerefolviert ende gearreftirt waeren, is bevolen die felve fecreet tho halden, ende niet tho divulgeeren. Edoch foe onder anderen in de voorf. articulen meede gementioneert, om die Coninginne van Engelant, den Hertoch van Alenzon, onder den vreede te comprehendeeren hebben wy verclaart, fo voel den Hertoch van Alencon aengunck niewcrlt dair inne geadvihert, oick noch niet begeeren tho. adviferen.
Ende terllont dairnae is in deliberatie geftelt ,ofF niet goet folde zyn den Heeren Gedeputierden totten vreedehandelungh myttogeeven noch een andere Inltruftle wat meer rigoreux, die ly yrst m t werck folden flellen, dat alfoe goet gevonden.
Dairnae is proponiit off niet dienlick folde zyn in opgemelte inftructie tho infereren deefe Claulule, dat den voirfchreven Gedeputierden by ïmtructie operlacht zynde, niet langer dan fes wcecien op ten vreeden to mogen negotiëren, te fullen veiclaeren daer die vreede bynncn alfülcken tyt niet getrotten wordt, dat die Provinciën gerefolviert waeren co. ningl. Majefteit langer niet to halden oder kennen



88 STUKKEN VOOR DE
«part Sm'gegeevS ' ve'cta">"Se « <">« >a«
bv die SE**'" die andere Gedeputierden Dy oie generaliteit enoe met bv ieedcr Pmum^
f ^r?'1' Twort Se8eeven, wie fyn F? D onfe Landfchap daymne gerefolveerd te gratineren dan omb verhaeltte oerfaecken konde fulfx niet gefcLien dair by men idt beft heten verblieven gelCtlien'
StSfd £ tennfe,:en daege Hennegou, Artoys Kyslel, Douay Orchers, niet aengecommèn k tart nochmael aea den felven f e fSeven,te*
(einde.



VADERLANDSCHE HISTORIE S?
einde fich van de Generaliteit niet te wylen feparieren.
On ten XJ Aprilis heeft fyn F. D. perfoenlick in de ver-aederong' van die Staeten Generael ein Latinfche oratie gedaen mit ovcrleverong van feeckef: ardcuTen, dair op aie Staeten folden dcl.benrcn ende iefolv^ren dair op D. Leon.nus gefecundierc ende eine cxhortatie tot byftant der gemeyne faecken gedaen, allet gedruckt hier bygevuccht Daii op verfcheiden Refolutien op den X11J Apnhs benomen , ende by gefchrift verfatt, ende foe feTfelven tyede, dwerfche tydongen aenquaemen, hoe geweldelick dat die Stat van Maftncht van Sen vyandt aengefochten ende beftormt is gedehbereertgeweest, hoe ende in wat manieren men die felveStat in aller yle folde moegen ontfe ten, dair oP by ons fchrifthck geadvifiert, als uyttenfelven te verneemen.
Aeneaende dat ons by inftructie operlacht van EoSJtifommelre ende T.ehcweerden Beest enSeTnov fich to fullen reunieeren is onfen genadeleren Stadtholder naerdat by ons d.e faec kfmunteUck voirgedraegen, op fyn Genade, begeeren ermetnoriael gegeeven, dair op fyn Genaede beleeft afte van Öönfentte van onfen Genad.gen Heere Prince to fullen werven , Verclaren oick die Sten der Statt Bommel hebbende die vurfchre. fe afte van fyne Exellentie, fich tho wyllen halden is goede Lantfaeten ende Lithmaten des Furftcndoms Gelre fchuldich fyn, edoch allet op behaegen Van oire principalen.
DenXXJe Aprilis is aengehalden omb die afte van Zaltbommel van die Exellentie des Prmcen onderteickent tho erlangen by onfen Genad.gen Heeren Stadholder dairm fyn Genade bew.ll.cht. omb die tho forderen nhadat die Heer Boyuier d.efelve ingeftalt hebben fal.
Dye Erentricke ende Edelle Alexandrina van Wyt1 F 4, ten*-



88 STUKKEN VOOR DE
tenhorst weduwe Z. Oodertz van Boicholt Herpo tot GrevenbroickPandtheer tot WachSonek heeft Supp beiert , eensdeels , dat dye Lantfchao oe. S ftentie doen wyll tegen» den^Aht ende PRe Lieufc van Corbi wyilende oer L. oerfoen tot Mechefen in t recht betrecken dat welcke is teegens het tl vilegmm de non evocando den Gelrifcben eeecJen ende van Keyfer Cacrel den Vvften confrmien prafennerende then rechten tho ftlen? fcGel eland! dair oer L. Huisheer geflorven ende eefeeten is geweest, wa.r op die Gedeputierden oer bedercÊn
de0Voinm?chtben-' Cnde •da'rDae is rerolv?erTnende die Volmacht voir notano gepasfirt tho befinden in
den .nfirnmento beteeckent, doch dat die geSen fal fonder ontgeltenis der l.antfchap, ende to co<ï van de weduwe voerfchreven. " 5
Anderdeels heeft die weduwe Vurfchreeven firn pLcrt, belangende oire Kornpachte.end? 4reedê guederen fo tot vVachtendonck warden Sen^eh' lden omi reftuuoon to hebben, Ende alfo deeze SuppE tion m.t aen den Heeren Stadholder eelangt, W SS Heef rSS" Sonant v,ï Hoen-
rnr ™hn°C L bber^n Johan van Stalbergen Doe toi ende Drost tot Crieckenbeeck ende HenrS
ren StaSf^v' TÏ myC °nfen G»igen HeerepStatholder to advifceren ende ordineeren op oer L. bupphcation na geleegentheit, v
Hebben oick Henrick van Steenbergen mit ètlicke van onfe Gedeputierden by den Graven van Ho* henlo, mit allen vliet aengehalden, dat menden Ruyteren m Vehiwen ontledicht folde moegen fvn vercoenende verfcheiden fchrievent van Se S> ter Vt uweri, van den groetten eleindt ende verdeif* fen.s der Vcluwen by den Ruyteren aengehalden, dairop dan durch ennige Gedeputierden de? Staeten Generae! myt ten Graven van Hohenloe, ende en* mge der Ruytteren gefanten ein verdrach gemaeckt, dair van Copie hier bygaende.
Op



VADERLANDSCHE HISTORIE. S»
treckcn.
Item om te mogen hebben dat Concept van die
Union.
Van den Religions vreede.
Van die Generai! middelen , dairmit Conmisfien omh na Gelderland te reyfen, rapport aen oiren prmSen tho moeghen doen , to becommen zyn W L heeft gefacht, hiervan mytten Heere Pnnce to willen communicieren.
^ r „„/KV-hnn van Gelre ende Zutphen advys enS'edenS% dieVoponirte Sfcal^^gJ Sederick van Boeyemer op gilleren in Franfo.lche fonce' muntelick ende fchriftelick prarfenurc, is, in Ether talen oyergefat, hierby gevuecht.
Den XXJe Aprilis heeft der Eertshcrtocb Matthias anermail verfoeht ordonnantie: van fy, D. onderhalt ende dye gelderfche ende ^utphenlche. Pefantten hebben advlfiert, volgende d.e retolution op ten Lantdach to Arnhem genoomen.
Den XX1J Aprilis is dat Concept der- Union in den Raet pifentirt wair van yder Provincie Copien fullen mit gedeilt worden om to v.fit.eien.
Van die seevfchte ende bewilligte XXV™ Carolus 2ln bv den Gelrefchen ende Zutphenfrhen is ver-
Wprk-n fall ende daarna den AAll flpr ns ueu HeS DepStielden mitantword to wylen bejegenen. Onfen Gencdigen Heeren Statholder is een memo-
van die Exellentie des Heeren, Princen.
f 5 vvc



r STUKKEN VOOR DE
Dye Heer van Oy heeft ein Supplicatie befangende die Vaerdt.om dair van Octroy tho erlangen den Heeren Statholder pra?fentirt om to viliteeren.
Voor den Griffiers.
Alfoe defer faicke der alinger Landfchap aengaet, ende omb andere reedenen deefen Gedeputierden moverende hebben fy voer goet aengefien . dat die Supplianten oir verfueck nochmaels doen fullen op toecommende Lantdach, omme hun alsdan mit pertinenten ende abfolute antwoit te beiegenen.
Aftum den XXIIJ Aprilis Anno 79 bynnen Antwerpen.
Op Supplicatie Hermans van. Lynden.
Dye Suppliant fal nochmael fyn verfoeck moegen doen op ten toecommende Lantdach, myt overleeveringe deefer Supplicatioen ende Apoftille van zyn F. D. wyllen alsdan deeze Gedeputierden, alle moei gelicke debvoir doen omme F. D. in fynen begeeren te believen, Aftum den XXIIJ Aprilis. Anno 79.
Op andere Supplicatie Hermans van Lynden belangende dye Probftie te Zutphen.
Dye Gedeputierden des Furftendoms Gelre ende Graafschaps Zutphen, alhier bynnen Antwerpen vergadert, verclarende geene lalt te hebben , omme van wegen der Landfchap aengaende die voers. Probftie letwes tho disponieren fol'en voir goet aenlien dat parthyen fich in frundtfchap (foo verre eemchfints moegehck) vergeleecken, dair thoe fy eeerDe alle behulp wyllen doen, mgevalle niet , moegen



VADERLANDSCHE HISTORIE. 9*
geri parthyen fich behelpen foe oiren raidt gedram
gen fall.
* , „a* «ïnlthnpmel om wederom aan het Foxnelangcnde Sa'tbocmei 'm.i dairvan onfen
flendom te kommermi Roe|Sevonder' Q™ f hce Genadiger) Heeren stath°jdl^'^rLeoninus
rem geftelt ende beteickend is wo.den. brengen durch Gelderland.
van Gelderland te paffieren laeten.
Den *m*Jte*£gZ «g£ SS ÊS,SS=D^. Vreede.
u„..i^h. npfhnnen van Th-O-
Pen XXV. «prins . ™"J"Ju„d nae „.s Grammay die ,014= KK=™S" jij Hondert
Staten ofte eemgen van denfelve, un ftaen die meynongc van d e Lame» van en dairnae wyders te verclairen. Dye Reekenmeyfter heeft vermaent als hv^ac



92 STUKKEN VOOR DE
Landrentmr. Ampt verbette, op Gedeon van derHoeven overgeweefen tho hebben cchche DufenE gulden om intoforderen , dairon to ^ Lr die alle ingefordert. P Sed<-Sncken off
Dye jonge Thomas Grammay heeft begeert to nutt m die Camer van der beden , dat mvn Heer S SeariS Cf85? dcr ,B»ncrheeren nde Hal
Op Supplicatie van Alfexandrina van VVyttenhorft Vrouw tot Grevenbroeck is refolvierq
Ge?f(S?Hp%de,lrr^edeeitierden des Fu'ftendoms S <; , raeffe?ap Zutphen, het inhouden van deefer Supplicatie, hebben redelick ende billick zevonden dat d.e Vrouw Suppliante voer o Kom
£eyiTeeLfSStend0rCk ëeTrUckc «-ftadinghe S geide geichiede, verfoeckende ende bteeerende van wegen der Landfchap, dat der Wolgebooren onfé^Gefiediger Heer Stadholder gelieven wylle fch?irteh?. ke ord,nant,e tho geven den Heere/ van PooSes
^StMde?dïn^roviand<?1 Cnde * oen bteeden des Overquartiers to heitellen, om te
handelen m,t die Vrou van Grevenbroeck n od
^ SVoh0°nb^elen ' alfu^e P-"«ngen als hoi? van den Koop des koirnmeefters eeboeren fal - aen' langende den Hopman aentreffende dï weduwe als
E 'TchTenyndLnre? tB-d0en t0C °ir v-£e !
iT Gedeputierden voir billick; Ten darden dat informatie genoomen werde van den aen
Cgaft by ennighe depuSde van de rtni P 'u S mtCo genadi§ft believen van onfen
Silis'Tv? L5xiX.dh0,dei'- Gefchiet den X^e Den XXVJ en Aprilis-
h



VADERLANDSCHE HISTORIE. 9$
Is praefentiert dat Concept des asfecurationsbneff voir die Ruytteren ende befindende dairin, ein voir all, is beweger., dat fulex niet bewyllicht is, dan op verhael aen "oir principalen op einen Lantdach die aenbeteickent is den XXe May tott Arnhem, ende is in een artieul beteickent L.
Den XXVIJe Aprilis'; Is voir tydingh aincom» men datt die van Gcnth die verfeeckertheid aen den Ruytteren to doen, fich befweeren, dairan die onderteickeninc; te doen onnodich bevonden, tot dat men dair van op ten Lantdach fal geraitflacgr hebben.
Is van nocden gevonden uytthofchryven van jeder Hoeftftad ein quartiers dag, omb die XaV m Carolus gl. aenllont optobrengen.
Dair mit die Rittcifchappen des Nymeegfcheai quartiers ende Zutphen myt ten Steeden Nymegen, Venlo ende Zutphen , DoesboTg ende Doetinchem den avont van Antwerpen gefahren fint nae Dortrecht»
Laettende den Heer van der Horst ende Doctor Stalbergen Drofi ein memorie , omb die Obligatien van den Coopluyden wederom te forderen gelick die Staeten Ao. LXXVJ. belaift hebben beteickent M.
Ende der alde Grammay heeft ein memorie van die Lotterie ende van dat O&roy van die faart ende dair van voir den Lantdach bericht over to fchrieven.
üair mit tot Dortrecbt van die Zutphenfche ge* fanten den XXIX™ Aprilis gefcheiden van rnyrj Heeren van Nymmeghen, bevelende Godt Almech» tich alle faecke bis tott beter gelegen theit-
N°. 32.
Translaet,
My-
I



P4 STOKKEN VOOR DE
TVjyn Heeren ! Wy verhaepen dat ghy onfe breyJ * ven van den Vyften defer maendt hebt om> tangen, zederr, te weten des anderen daeg< hebben •wy ons gefuecht by die Churfurften van Trver ende Collen, ende den BylTchop van Wyrienburch in oere Logementen ende oer te doen die behoeriici treverentie ende dancijfagonge mit ontfchuldigunish* dat onfe aenkompst foe lange overmits dat « niet ehr die verfecckerungcn ende vrygeleyen des 'Print.. 7en van Parma ende andere hebben ontfan-'en verachtert waeren; Verclaerende dat wy berevt waren onfe bryeuen van Credentien toe prafentieren, ende te verthoenen onfe Commiffie alfoè duck hit eer believen fal, waerop wy ten Antwoord cregen
Sy folden ons ten ierften gelegentheit ontbieden. Des anderen daechs fondt den Hertoch van Nova terra fich in oere; vergaederongh, die gehalden wort m een Zellenhaufs daer toe gekaren: Wy hadden gifteren vuer die Churfurften, den Bisfchop van Wyrtenborch , ende den Heer Gymnich in plaets des f urften van Guylich onfe ierftè audiëntie alwaer die Urave van Zwartzenburch overmits fine gefontheit alnoch fich niet cofte verfuegen Ende nae • overleverungh onfer Vurfchreven bryven 'van Credentie die fv deeden leggen ten Biirele van eenen Raidt ende Secretarie fonder die toe ver'eefen hebben vertoeht uwe grote begeerte, ende gen'eichcheyt, om toe erlangen eynen goeden vei-fekerden ende gedurïgen vreede, mits die moyten by U ten effect, als baven tot verfcheiden revfen gedaen Gehckfals aengedaen die danckfagonge in Conformiteit van onfe Inftruftie; waerop ons in iubftantie by eenen zeekeren Cantzler in hoechduvtfeher fpraecke wort geproponirt den goeden wvll 'die fyne Keizerlicke Majefteit heeft om te procureren de middelen eynen goeden Vreed tusfehen den Coninck en de Neederlanden , in wat beflietichingc dat hy fich heeft gefiaelt ende die fchickung die hy ten felven eynde van den voorfchreven Heeren Afgefanten gedaen heeft ons daer beneven nraafenterende bryven van fyne opgemeite KeyfcWycke
Ma-



VADERLANDSCHE HISTORIE gf
Maiefteit, waer van Copie hierby gefuecht, folgents, continuerende fyne reden, vermaeftde ons van weeen denfelven fyne Majefteit ecncv der opgemelter Heeren Afgefanten, alfoe dat men met en folde naeheten ietwes om tot den opgemelter vreede toe geraekcn, ende dat ons Vaderland by dien nv.ngel niet en folde in geheel verderffenisfe aver verloft zindevan alle mifcnen ende calamiteiten des Kryghs, wederomme in fyn ierfte floer werde gereftitueert, ons eelavende alle affiftenue van opgemelte Heeren afee/anten waervan wy oer avermaels hebben bedanckt ende gebeden te wylen continueren oeren "oeden wyll , ende alfoe te verfuegen dat wy cortebck eren goeden uytganek deefer onfer negotiauen moegen fpueren; Verclaerende dat van oufent weeën wy altyt berevt waeren daer toe te verftaen, ende verclaerende volgens dat zy begeert hadden, onfe Commisfie toe weten , die generale van fvne Hoocheit ende van U anderen myn Heeren fonder infenie van de Provintien die oeck opt Burele vurfchreeven gelacht wordt.
Ende alfoe myn Heeren der Hertzoen van Aer« fchot hadde des vurgaenden dachs ontfangen bryeven van den Heere Prince van Orangnen onder anderen, inholdende advertentie van t gheene in Arthois ende Henegouwe pasfierden; Ende dat die voerfchrevcn van Artoys gefchreven hadden , ü.c het niet van noeden waer op Coelen om den vreeden toe fchicken, voer foe vuel dat die Keyler oer op die lanse baene fueren zolde , dan zoe zy tot Atrecht wylden fchikken , dat die Gedeputeerden des Printzen van Parma wael eenen goeden treden maecken zolde. ,
Wy hebben by gemeyn Advys goetgevonden toe allegieren ende verïefing te doen van de vuergemelte brveven aen den Heeren Afgefanten, gelick wv eedaèn hebben, om oer foe vuel te mehr ern-» fticheyt ende yver te geven. Ende om te remonftreeren dat het fchynt dat den Coninck den t rince van Parma Heer van Selles en La Motte om den Tax to tracteen meer als die Keyferlycke Majefteit



96 STUKKEN VOOR DE
ende den Hertoch van Novaterre , foe vuel ofte orte meerder auétonteyt gegeeven heeft
Ende dat 't felve grotelick tegen die reiuitarie der voorfchreve Heeren Churfurften ende andere^delegeerde van fyne Keylerlyke Majefteit fyn°folL , vyekke ende die gefanten tot decfe plaetfc bv dec£5°^rC ï^ong « a"een die last van deefe negociatie ende. memants anders te hebben, oick dat anderfihts defe van C'oln niet en fof dient"
toe ontfcheiden ende desvuyren die Provintien dac daerom oer belieft ons to uerftcmdigen, o?d "'vur fchreve Hartoch van Novaterra ende andere alhier van wegen des Comncx gefanten volcommen ende abfolute macht hadden, ende meede te hebben verthonungh van oere-Commisiie, om op delelve toe adviferen fy hebben begeert Copie van de Hee! ren Printzen bryeven opgemelt, die wyoer hebben geaccordeert meede hebben demonftrantie gedaen dat oer faerden dat andere fich gelicke last folden toemeeten. Het fa nöedich zyn f ons te feyndeS Bitten .erften autenucque Copie van opgemelte bry*en den van Attbóts ende van alle andere die folden rnoegen dienen tot deefe onfe Negotiane om ons daer mit te behelpen, nae dat wy tot'uwe d.enft fullen vinden te behoren Op>t ghene dat wv oer verfocht hebben mitsdien dat vuel van ons die «oegdmtfehe tael niet en verftaen te wVllen 't Francoys oder Latyn tracleren, deden fv ons ahtwoerden dat die gewoente des Rycx waenn geen andere dan jn oer moederfpraeck toe tracleren meede dat den Hartoch van Nova - teml fyne propofitie m duyts hadde laeteu doen » ende dat iy daernae defelve zolden continueren toe tracreren» Ueck dat wy in Francoys folden moegen trafteren : Ayer dat altgheene dat in't principael eetraéteerc lol worden tusfehen die parthyen by ge'fchryft in Latyn fol worden exhibiert. Siet Heeren wes wy vuer defe reyfe hebben kunnen gedaen U wel wVllen adverteeren , dat die opgemelte Printzen ende Ambablaten ons geuaen hebben een zeer goede de*
ïaons



VADERLANDSCHE HISTORIE. 9?
monftratie van oere goede meynonghe, foewael in 't eemein als particulier, des wy eenen goeden vuytganck verhaepen,- Aver foe wy verftaen , dar, den Coninck groote provifie foe wael van geit als van Volck maeckt om by mangel des freden ons t'overvallen , mit alle vreetheyr, mede dat den Vi» andt fol gedelibereert zyn, fynen Leger in tweën te fepareren, is noedicb dat gy by allen geval ende mit alle moegelicke middelen alle provifie doet, fo wael om den Krvch te fueren als die fiandt 't hoeft te b;eden ende 'hem te refyftieren , waertoe ons berevt fiende fullen foe vuel te lichtelicker accorderen ," die Conditiën foe wy to proponieren hebben;
Wv hebben vertagen eenige mentie van die fchorfonge der wapenen "ende Viantfchap toe maicken, foe'wy van een goet oer hebben verftaen, dat 'c felve van oerentwegen oeck fol werden geproponiert, dermathen dat wy mittcn ierften verhaepen accord van de Voerfeyde fuspenfia U over te feynden, ende dat daer vuyt eenen Generalen haep des freden vo'gen fal. Die van defe Stadt hebben ons elck verfochr alfo in onfe negotiatie te wyllen erbyden, dat daer vuyt eenen goeden freed volgen m'oege den fy fachten baven allen dingh te begeren, mede te wyl'en middelen van oere Cocpmanfchappen bynnen An;werpen aengehalden, ende dat zy voerts" den oere Coopmanfchappen ende provifie vryelick mochten transporteren, waer op Wy oer gear.dword hebben , dat aenlangcnde die pacificatie all't geene dat ons fol mocgeück zyn; oeck dat zy als onfe Nabuercn, fchaedbedende en oer referverende van onfe oerlogen bchoerden die fordrungh van deefe faecke te 'procureren, ende 'tfelve te recommanderen den Churfui ften ende anderen, dat wy fachcen gedaen te hebben, ende noch doen wolden, ende dat ten leften om acnfchouw van vurgemelte Telaxatie mochten oere Remonftrantie by gefchrift toe geven , 'tgeene zy daer nae gedaen 'hebben, 't zelve u mits decfen toefchikkcnde. linde nyettcmyn dat 't felve arrest om geen andere oerlseck gedaen weze, dan ioe men verftondt dat die van Coln , IV. Deel, G den



08 STUKKEN VOOR DE
den fiandt mit proviant ende andere nootwendige
dingen mede van die zv coften ende bvnnen Antwerpen lichten dceden, oer biddende dat van oerer zieden fy vuergaens ordnung gheven wollen* Anderfints dat daer cleyne apparentie wefen fol d'efelve relaxatie toe erhalden : midlerwylen zal g'oet zvn ende wy bidden u myn Heeren, daerin foe te verfien, dat deefe Republicque geene redelicke oerfaecfc en hebben fich des te beclaegen, daer vuyt fal moegen Ipruyten groote praejuditie aen deefê onfe tegenwoerdige Negotiatie.
Oeck foe die XV daegen van den ierfien maendt al gereedt overftreecken zyn nae onfer vertreck dat ghy provifie doet tot die toekomende maendt! op dat wy ons m geen mangel van geit en vinden! ende ten overvloet van eenighe Vyff ofte Ses Hon! dert Groenen, om dar van tho betaelen die extraordinaire oncoftcn, tot die directie van deefe negotiatie, als van Baden ende dergelycken van d'ander fyde! alfoe goede Correspondentie feer dientlick is, om ons m onfen last wael toe richten, het fal U gelieven ons te verwytigen , 'tgheene dat gevolcnt is van den Vnion van den Staet der faecken van Arthois Hennegouwe ende Flaenderen, gelickfals van Maitricht, van de apparentie des onfets, ende van alle andere occurrentien , wy van onfe zyt en fullen tgeen muegelick doen u te adviferen van al'c gheene, dat op t Trctaet van de freede ende anderlins lal (uccederen.
Biddende den Schepper alles toegeleyfaeren tot een goet eynde, tot het welfaeren ende ru<t van onfen Vaederlandt ende u te geven Mvn Heeren in Vueripoet langh ende geluclich leven"
Van Collen deefen IX van Mey ipo. A. D. M.
(Onderftond aldus.)
U wel toegeneychte Frinden om u dienfl te doen U Gedeputeerden tot Coln vergaedert.
(Onder$



VADERLANDSCHE HISTORIE. 99
(Ondtrteyektnh)
J, de Kesfel.
(D' Opfcbrift war.)
Aen myn Heeren» myn Heren die Gcneraele Staren van de Neederlanden tot Antwerpen vergaedert. Ontfangen den XJ van defe vurs. maendt.
N°. S3»
Ëerentfeste ende frome gunftige goeden Heeren ende frunden l
Tc heb V. L. Scryuen den IX e" dach van defer I maendt ontfangen, waer deur V. L: my beuelen, d.t ic V L 2 fchryuen zolde die gelegentheyt van der zaeken van Dfedriek Vyghe met o,c myn aduys , ende daerby eenen naempachngen perfoon de lc alhier bequaempst vinden zolde, om net 1 van Nederbetuwe te bedienen by mameren van feouester oft zus anderfins &c. boe en weet V een beter andtwoirde te fchryuen dan
fór voir eerst mv wel bewust is, dat D.enck Vygh Set zynenH^cger Gendt, als hebbende getrout Se twee sefusteren van den lesten altgeftoruen Heere van loeien, hun teaemen onderhalden hebben, ioe lange iC hier Gouuerneur defer Stadt th.ej gewee t hebbe, opt Huys van Soelen, ende hebben daer op laeten coinmen ende conuerfcren daegeIvck oft zeer dickel* Capitaincn beuelhebbers ende atSereSoldaeten wefende rebellen ende onze Sarden; Bóoefl dyen is waerachtich dat ÏMMj ]IZ voi lede maendt Aprilis in gewifche hetuae ringh gecömmen was dat aldaer op het Huys to



ioo STUKKEN VOOR DE
Soelen was een Capitein der vuytleeeers cenaemnr Steuen Boom, den welcke veel ifroo'm endeTrS feheynderye gedaen hadde iae tot by defer Stadt vao Thiel thoe ; Bouen dien was my noch in wifcbe hcruaeringe gecommen, dat hem daer opt Huvs van Soelen o.c hielde eenen genaempr. ]an Cornelisfen, d.e by mynen tyden, dat Jc hier bynnen Th"el als Gouuerneur geweest hebben, heeft willen die Stadt van Ih.el verraeden, ende hadde zyn verraet zoe verre gebracht met fynen Conplicen / dat den Vyandt zoe verre onder die Stadt gecommen wi° met fchuyten, Leeren ende andere jnftrumenten te water ende te Lande, nuvnende die Stad? m te neemen ende te verrasfehen ter plaetfen daer h? met zynen gefellen die wacht hadde, dan den A\.
endealfo^?°dC,en, heUCS n>'eC wi,!en ^h-enden ende alzoe ic zekcrlycken wist, dat defe twee voerfz. rebellen ende verraeders op het Huys ^a^ Soelen waeren. Soe heb 1c daer gefchickt voirt huys to
vvffl'^M6' °fficifS van defen Garn.foe.7mS vyftich Soldaeten , hun metgeuende mynen brief aen den voirfz: O.edrick Vygh, waer deur ic verfochte ende frundelyck begerden, dat hy my folde befchicken ende feynden d?e vöirfz. twee rebel en tor dienst van zyne Mat, daer grootelycken aenéelegen was waer op hy den Sergeant LndelSen heeft geandtwoirr, dat hem zulex nyet gelezen en was.nocho.czulcxte doen en ftondt, fSgende tot den Sergeant ende den Corporael, die ff "defen
iftnhveLb/n^ S°ndC' Vrae^ den Gouuerneur" ort hy hier op 't Huys to Soelen by my waer oft
cl rre!,hWn"en, zo,de ^ ic hem den Mopfüvden oft Crychfluyden van Bueren ouerleueren zolde
rnerdenPren ^rgeanC fachte dat is cene'aende? dinl rnn'ilv Gou"eiTieur ende Wy dienen t'zaemen den Con.nck, ende die van Bueren den Prince van Oraingnyen als vyanden des Conincx; doen is hv eweggegaen met den brief by den voirfz • Steucï hoorn ende jan Cornelisfen ende heeft hun mvmn
wefenVOénSfone T ^ende ^de fpoSde weien, ende zoe faen als hy hun den brief voirge-
le-



VADERLANDSCHE HISTORIE. V*
S SP {£53?». noed» « % T"„ teebetEHuïsh bouen ënde beneden



'J02 STUKKEN VOOR DE
zeler ende reede V. Heeren ende van den genen die hun des verftaen etz. Ende voir 70e vele v L my beuelen dat ic v. L. zolde ouerfchieken eenen naempachtigen perfoon nut ende bequaem zvnde om 't zelue ampt: te bedienen in plaetfe van Claes Vygh des voerfz üiedriex Vaeder: den welcken Claes Vygh alhier geholden wordt deur my ende meer andere oic voir fuspeft, Ende dat om oirfacken hier naeuolgende
In den ierften is waerachtich dat den voirfz. Claes Vygh heeft een faelueguarde offt pamoerte van den Prince van Oraingnien om ouer al te moegen gaen ftaen ende verkeeren. ö . Ten tweeden zyn aile zyn goederen gevrvet van s 1 rmcen wegen, dat nvemandt van den rebellen zyn goederen , oft zyn huysluyden mach befchedigen, dan oft zulex gefchiet is deur Compofitien van zeker pennmek oft hoet gefchiet is, en weet ie nyet, dan verftaen dat hy er zeker fomme van penningen heeft moeten voïrgeuen.
Ten derden verkeeren alle drye zyn zoenen daegelycx onder den rebellen, waervan Adriaen Vvah
Vygh heeft fe daegelycx op zyn huys f Est: zyn Joincxfte Dochter heeft oick geweest ende verkeert by mynen tyden alhier tot Gorcum by haeren broe, der Adnaen den voirfz. Hopman, die Olfte Dochter nebbende hier getrout eenen van Ifêndorn, bolde oick groote Correspondentie met den rebellen, als hebbende 2n£ k *oer,edc weeke ^hier by my gecommen, enne heeft my met onwaerachtige reden te kennen gegeuen dat haer die blockhuyfers oft Zoldae(en op Kauenzway leggende genomen hadden zeker bon. p^'0tun' flouweel e"de ander Commenfchap. 2 l bra^hte my zoe verre dat ick er voir fchreef aen den Gouuerneur van Rauenzway op dat haer fiet zelue te zaemen gereftitueert zolde mogen wor~
Ant m b,evte ndt ic> dat heE al Contrarie is,
duev dat het toebehoirt eenen genaempt Wuele, die oic by den rebellen geweken is, het welcke zy nv oic zeluen bekendt, want zy heeft aen my gefon-
den



VADERLANDSCHE HISTORIE, 103
.„ rwee Edelluyden , biddende dat ic haer zulcx Sneuenzolde Soe d.t allen Claes Vyghen kindeS nve? veè? en deughen noch hy en verbeteree ren nyei vcu & waerachtich hoe dick-
&a|S'ff^^Ï* 'aeten bjddCn 'fff? Ir hv de Boreeren monfteren zolde dan en heeft ScMtXdoen.BOch oick die Stadt daer ?5holden dat zy prouifie van poluer doen zolde mee? ander punften die ick om cortheyt alhier Sb heten ftdfenf Ende om den bequaemen perheb laeteu iLC'^ , mopi-Pn om t voirfz. ampt
5?„ym«n en ^.g^f^Tg.1 e' ,c„° is ht V. L- ghout Frundt en Dienaar.
(war get 0
T. V. Anderlecht
('t Opfchrift war.)
Die Eerentfeste Wyfei vokflchüg;> ende Frome Heeren van de rekencamer fes Lomncxu Endt verordent mynen gebiedende Hee»en «c.
Tot Aernhem.
Wy hebban over de Vtoe» hier vooren veel gevonde*



*°4 STUKKEN VOOR DE
^f,h^K°va hun,ondf «en brief van den t. Oftober 1568. het een en ander daar by gefprengt. Diederick Vygh was eigentlyk de zogenoemde l^vW rSCï2 é opdr. van Sim van Leeuwen voor de Nederd ui te
Gelderland kende hem niet volko.nen (zie bf. 2ao ) — Het huis te Zoelen, waarvan hier gefprooken wordt is
bericht norhn;f e[C' -g,eIyk "7 de Heer r- ^ Leeuwen
N'. 34.
Refolution der Stade Zutphen op die articulen daerop principalicq die Lantdach vuytgefchreven, vnd aengeftalt is op ten 20 daca May. 70.
N S? o ^ ^ur?emeiiteren Schepenen vnd Raidt f der Stadt Zutphen, voertz gemeyntfluyden der feluer Stadt m onderdenicheyt ontfangen, ende ss. Men hebben gehadt die bryeuen van cïêdeSde gfi £S8£ ln dato den » Aprilis lestleden a n de keref^erlr.0^^^"'1161; Sefanten' betreffende ze! kere naerdere Vnion, ende notelicke contributie aff-
En^!S?fnH Cynd- d3C fy fich taaten by den Generaliteit folden ercleren, als tot meeste forderinge des gemeynen besien behoeren fal hebben wael eendrechtlick verdam, ende vSclarèn by de^ fen dat fy tanderen thiden op beveel hun vaJ de hoege Ouencheyt gedaen, iekere Vnion rni? die
ge-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 105
generaliteyt opgericht ende ingetreden, oeck die felue mit onderteyckennungh van ^amen en
yarden vnd oeren aenhang^,u°PaLanvaerdèn met
•willens oft denckens gLWC;.L,, ,■ vurff- Vnion n
oiek ^^Z^lnSr vnd ot nadeelvnd voorgeet tho ftellen,..contiaryvnu . f
cleynachtonge van diefelue fich m teniger w e van die Generaliteit toe laten ^paneren oft icna oen, dan tot volenvoeringe *e^t«-Vngnwc o* cygèn vnd des algemeynen Vaderlantz aerenue . gelde idt recht van naturen fbV dl^f,^^0^ frouwicheyt optoefetten g^M^^-obrfifyne Hoicheidt tho draegen alle genoer .c,« Bé vnde gehoirfarahenorn al ^1^^ ftaen, end affwheren die Hispanuuic » v
waerinne thoe remedyeren ^^^tS». heit tfampt die hern generael Staten waii ge™"1^ ke wegen vnde middelen gebruyc«en fullen, yerttae»
des semeynen Vaderlandtz in mathen alsiMa™F* neraliteit vertroften. An<,



106 STUKKEN VOOR DE
Angaende die contributie. Die van Zutphen alfhoewel fy baven die contributie foe in craff? der geloften neffens die Vnion als nhaderhant tot belïï gerunghe der Stadt Ruremunde vnd eravren vaa
SPnnP fnMVnd gCdaen' .^Ückwall Sb die
menmgfoldige auertochten vnd inlegering van 1,7,7
fe* £,ï verdomen fyn; nyettomm orr. wercï bek toetoenen, dat fy die gene fyn, die met wtherJle vermuegen die befchweerniffe des VaderTandts begeren toe forderen fin to freden, dat die m dd"
iïïnrtï1 °ngK,dt geftak °P die mco'emende vna w? gaende waehren voer een tydt van zeeckere maTn-
FHn°,hV0,k0m,^nerJeXeCl'tie ^ werden?
Edoch aengaende den honderden penninck end die miadelen van confumptie zy van Ltphen met waerheit affirm.eren konnende/dat om verfcheiden d« onder a"d«en, dat die honderfte penn S aJn?D/urff:^c;s een faecke Sans freembt, on-
vVant il^nd4be,f0ndCr 3engaende die midd^eni vvant gelyck doch nyeterwelt enniee neringe oft frequentatie des frembden manft aldaer ÏÏS an
SvÏÏT'enig,eweft' Vnde da^>ts dai defe fJn in p G«effschap meest rondtsomme gelegen fyn in freembde Heren landen, oick grenfen an ftefïntho^ ^V^Tf* d*er die middelen "yet eer
Sr n?aJr Crk?,geftdt' noch oick w'eec> °ff fV aldaer plaetfe fullen grypen, behalven dat om verban* gene end daglicxfe laften ,'d gemaell, byer? fie ys tnz doch m„: ordinaris laften feer fin befweert, b£H dien dat die oert doch meeft fchrael ende van £&■ ge gelegentheid IS, alfo dat die meefte handtieronge.
vJr fü0, wtrteT Stad' als ten platten lande fe! dreven wordt ,fs dat men met hacken end raden
d£ frZ^f plU^ge" durcl? grüeten fwet'gen arbeyt d.e fchemele coft wunt; daeromme by die executie
wachre'n 7^° andm en fo'! 'V" c«o ver! wachten dan gelyck geen aantoch des frembden
huvskent % d3t ^ a,'?e ''"gefetenen mit eer? f" vo k>nderen fittende ende anders geene oennge noch handteringe, dan als bauen, driven kon-
nende.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 1<*
„ende, oeck fullen moeten
durch eer ^^i^éSS^i groStlick fvts b konnen tiecN.cn , vuu welcke
ffierff ^^^l^t^Z ende meer die Generaliteit met andt e ;v£|fchouwet kan worgedient ende U *«>*™IC£ fu ff: tweerly forten 5cn Te weten, d« men d.e contnbutie in
by eene andere zeecweie <u b - zy van
Sefen ortt redim.exe.enU-koene, dcrrnathen
z^^^rlr raetten daet bege"
ren tho fleren vnd^fugken ,cht tho „.eer
Vnde opdat n.eudtoniett v< f vu). guet
vis muege wtf&fL"1^ aenfien, dat fich een ydei n»et-e
allerfpoedigfte «P^^^Lde^Gedeputirden defumme van Penn,"Se°npalSbiVnen Antwerpen bewilfer Landtfchap WffiïWV»*« 1 cht is, wie dan fy van £u'Pnc k eed lho maec oere gehorende quota daertoe^oec^g e
ken , vnd toeerleggen raet fu.c*s w ^ ^ Ge. penningen by die Landiichaptot den auer-
Seraliteit foe van Jurryen K'^« ders el;chtet, d.e ledenen Graue van Moei ls vnü an b tot noch toebetalen ftaen, aen die vuru. .affflach toe genyetcn. j,-,.hencuen guet vnd
Die van Zutphen ^J^°op Antwerpen raetfam dat enmge S^f^^J? werden met by de Staten ^eraett^e^r^ é yan ^
volmacht om van d.e dat men by
voergeflagene ^J^SLifl ende fich die Generaliteit gedsncl.t o «io y Bidt 0^*M^"g^ her bauen gefaebt fetten allet dergeftalt, als daernaL refolutien auis, fampt van die and«;^zam0Ccnerat.ficieren vnd meldinge te doen, vnd voirtz tot r foebekreftigen f tï^erden ^ndtvo?rtz alle voirhandell gefiaten fullen werden,Lu "boeren ende daerin Sende faecken, alsdaeran thahoeren enu ^



loï STUKKEN VOOR DE
tho helpen refolueren tot meeften dienft des rneynen Vaderlandts. Waluerftaende dat \n \hl wgtige faecken fy oer rapport fullen nheracn off h? en toe rugge fchryyen om id guede geSleVol rer principalen daerm tho verftaen: NiettoweTniS dat fy gefanten macht hebben fullen te 3!?? ren in die wterfte noot int opnemen van die fu mme* ^vinder61 h°ndert ^ ^ vi^dS
Item toe gelauen to indemneren den ffeenen
gedaèn? Dden dienfte* voor den R^reb
( Ondertekend.) Lennep Secret. ZutphaöienGs.
N°' 35'
D niV ^y des, namiddags heeft Diderick van n^l. der/iarneue,t ene Suppl,cation beladende mede verfchreven te worden auergegeuen S Daerop ombgeftempt, dwielzyne vueralderen alshv
thoeT r^'eChre,0,de- v"d VaeTers brjèf ve/. Jhoent, verfchreven fint worden, fal men hem »e
d^S ndidTSehhdent; i^volgenntrvef;eo,rndent ne fÜ Vï • K,dderuboeck zal vifiteren, ende die geïn^ 5- daerin,le behoerden voerts verfchryven zeld ende die anderen voert byfchryven. yven zeia»
Hf



VADERLANDSCHE HISTORIE, 109
Wv frhreef zich Dyrrick van Oldenbarkeuelt. Men Hy lchreet zien » waarom die, anders onver-
uitgefchooten.
N*. %6.
Op ten »7. May 79 fant die Edele und Erentfefte Gerhardt van Oey Heere tot Oey , Borchgreve tot ISfymegen, ende Kaerl van Liendèn, Amptman in Overbetuwe Ritterfchappen, lohan Kelfken Burgermeefter, Johan Meufs van wegen der Stat Nymegen, lincelbrecht van Brempt Drolt toe Straelen , Henrick van Humpel genaemt lmpel Erffacht van Gelre Ritterfchappen , Marcelus van Berungen, Raedt van Ven* loe , Peter van MswicK Burgermcefter van Gelder Jacob van Heeckeren, Pre. drik van Marlhuyfen Ritteifchappen , Henrick van Steenbergen, Henrick van Breynen Ritterfchappen, lacob van Ommeren Raidt van Arnhem, Henrick van Effen, Burgermeefter tot



|to STUKKEN VOOR DE
Harderwyck in beract getreeden, apart Gedeputeerden van de vier quartieren ten huyfe van Otto Kanis den JN'amiddach.
Yan wegen des Nymeegfchen Quartiera, is verJ claerr, dat d.e Ritterfchappen ende Steeden vel blyven bi die gedruckte naerdere Union bynnen Utrecht in Januar.o leitleeden gcmaeckr, doch belanfiende die Rehg.ou ende Geeftliche perfoonen veï iuecken enen Keligionsvreede, ende een bil Se er-* donnant.e .ngeftalt ende publiciert te moegen wor conla-fee;Lbetei' " eeniCheyC n2it ™^nderen te
Van wegen des Ruermundifchen quartiers hebben
SeSKn "f3" Brpt' Dr°SC t0e Scaelen ende Si?/ Himpd §ena,emt van Jmpel Ritterfchap fen lll ^nrmeCT V°n AdeI te8en^)-dich te weitn ende dat fy vuer oere perfonen bider naerder opgerichte Union verblyven. "
Die Gefanten van Venloe, hebben verthoent ende ver eelen laten een befegelde Inftruction,perlifterSS vuer oere perfoenen, bi die naerder Union , fonde?
Kon d£afiC3£iiiyaun Gendt toewycken, ende dS Union daerop gevolchc, doch mit vurbèhajden, dat op d.e infereerde articulen een billicke Kefolution gegeven unde mitgedeilt werde , onverkort oere pnv.leg.en ende rechten , und da beide ReIiq?onJ Verwantten ,n Vreede converferen ende Jee ven Koe! gen ende een jederen fyn exercitium lal moegen u' ■ben ende doen onverfloert d'een van den anderen.
feSren^frn" l** Ge,der emfe Wachtendonck refich gehckformich erb.edende tot Nymeeeen ende Arnhem be.de quartieren naer oer vemofen
7^nh,nrrNen Md Mailhu!'en Ritterfchappen des Zutphenfchen quartiers, hebben verclaerc vuer oere
per»



VADERLANDSCHE HISTORIE, ui
«erfoenen und fich fterck maeckende vuer Joeft van Heeckeren, Jacob van Munfter, Joachim van Lier ende lorrycn van Boechok Richter tot Doesborch, Zeyno van Dorth Heer tot Dorth vuer hem zeiven, und fich fterck maeckende vuer Derck van Haèften Heer van de Wolde in die voerfchreve naerdere Union toe accorderen und daer by Lytt end eoet op te letten wyllen; Ende die andere Ritterfchappen, alhier niet nominiert, hebben oere pralentation fchryfthch overgeleverr, aldus luydende.
Receren die Ritterfchappen des Zutphenfchen ouartiers hier ba ven niet nominirt, toe verblyven bi die Generaliteyt, ende daerby optefetten alles wefs fv vermoeeen der gcnerael Union te doen fchuldich zvn ende aengaende in eene andere ende naerdere Unión te treeden erachten die Ritterfchappen, wes die Generaliteit ende die andere Provintien tot welvaert der gemeyne faecken , in conformiteit ende tot verfterekunghe der Pacification tot Gendt ende daerop eevolchte Union in den eendrechtehek ac cordiert fol moegen werden und noedich te fyn bevonden werdt idt Furftendomb van Gelre ende Graef fchap Zutphen fich in dem plichtich toe zyn,
Die Steeden van den Zutphenfchen quartier, fint 5n defe Communicatie niet geweest, ende daeromb daerinne niet bewyllicht-
Den i8 May , is defe voerfchreve verebrunge den Heeren Dépucierden van Utrecht erapent ende vurgeleefen, ende hebben verfocht hiervan Copie, die oer geaccordeert is.
N°. 37-
Alfoe die vier Quartieren des Furftendombs Gelre ende Graefschaps Zutpheu, om feeckere aoot-
faec-



m STUKKEN VOOR DE
faeckelicke und pregnante redenen tot waelvaert des geme.nen Vaderlants goet genoegen hebben, in Conformite van t vierde articule van de naerdere union, d.e Munte van Coninglvke Majefteit bynnen Nyemegen met allen fynen gerechtichevt ende aen' cleven van d.en tot het gemeyn beftedèn te vangen ende te employeren, doch meede acnmerckende, dat diefelve munte op defe cyc genouchfaem ftille ftönd ende geene oft zeer weenich prouffyten van comrnende was, Hebben tot dien einde Vyff ( ommisfanen gedeputiert, omme den jegenwoirdigcn Muntmeefter, AlTayeur ende Werdevn derfelver munte van heure refpective Officien Ampten ende Eedt te deporteeren ende ontflaen. Ende die \ urfchreve Lantfchap acnmerckende het groote intereife , dat bet gemeen waelvaert daerby lydende is in 't ftille ftaen der vurfchreve Munte. Soe ift dat die vorlchreevc Lantfchap om die goede kennisfe die fy lyn hebbende van de perfoen van lacob Jansie die Jonge geweest hebbende adjoindt van den Muntmeester van de vmfchreeven Munte, ende volcommebck betrouwende fyne bcquemheit ende exper.entie in't ftuc^ van der Munte by provifie ende tot dat anders by de Landfchap vurfchreven behoirlick daerinne verfien lal fyn, acngenooomen, geauctorifeert ende gecommitteert hebben, aenneemen, auctor.feren er.de Commuteeren by deefen tot het Ampt van Muntmeefter particulier des Vurfchreevcn Furften* doms Gelre ende Gracf fchaps Zutphen om van on, len weegen ende vuyt onfe naeme van nu voirts aen te maecken ende munten alfulcke goude ende filvere penningen, als hier nae in de Infbucrie hem jacop janslen tot dien emdc gegeven breeder ende volcommel ck uytgedruckt znl werden, mit Conditiën dat hy denComptoire van defelvemuntegefurniert fal moeten houden, dat die Coopluyden daeraen geenaebreck noch verachteiungh van betaelonge en hebben noch oick munters ende Werckgefellen oirfaeck om Jeedich te gaen,'op last oick, dat hv tot verleeckerrUr*! t v°oi;noe.Tide Furftendomb Gelre ende Uraericnap Zutphen gehouden fal weefen den be-
hoir-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 113
hoirlicken eedt te doen in handen van der Landfchap Gedeputierden, fo dat behoeren fall, des fullen die vurfchreve Landfchap houden den muntmeelter, Officiers oft muntgefellen in fulcke vry' Sommen ende exeroptien als fy van weegen Conrar Ivke Maicfteits als Hertouch van Gelre ende Graeft SS^ Zutphen gehad hebben, ende in Hollandt by Xke «Eieefter, Officiers ende gefellen jegen^nirdelick cenoten werden: ordonneren voirts ende tevKSrfchrtva Lantfchap de Muntmeester lacop Derrixcen Alewyn den vurfchreyen Jacop lanffcn de Jonge te laeten volgen alle die InftruÏS, dienende tot der exercitie van de voerfehreve munte, mitsgaders te gedoegen de vurfdy e. ve Fabrique van de vurfchreve penningen alles bynnen den Werckhuife van de vurfchreve Munte, mit Conditie, dat foe verre de vurfchreeve Jacop jaiisJen de fonghe quame te overlyden dat alsdan de vurfchreven Jacop Derricx Alewyn de vurfchreve Munte wedei! fel moegen oeffenen ende exerceren, op te naeme van de vurfchreve Lantfchap van de vSrfch"eve Furftendomme Gelre ende Graefschap Zutphen ende op te vurfchreeven Inftruft.e, dat op gel cke latten ende Conditiën als hier vo.ren verhack fyn, daer toe fy hem oick in dien gevalle commU eren by deefen/volgende 't accord ende verSach dït diefelve Jacopb Derricxfen rn.t die yan den Raede ende Cantzelerie des vurlchreven burftendoms gemaeckt heeft volgende d.e acte■ daervan fvnde dateert den XXljen Aprilis naestleeden; Ende foe eenige fwaericheiden voirv.elen, fal d.e muntnTeefter fich vuegen by Ger.it van Oy Heeren tot Gy Borchgreve.wdeVaerl van Lynden Amptman in Averbetuwe omme daerinne te verfien nae gelpirentheid bv fich oft mit toedoen eemge van der ÏHch.p. Aldus gedaen den letten dach May Anno Duyfent VyfF hondert LXAlA.
(Ende btveftiebt met bet Secreetfegell der Si&dt Arnhem.)
IV. Dhl. H CO»*



n« STUKKEN VOOR DE
(Onderflond gefcbreven.) vuyt ordonnantie der Landfchap. (Ondertekkent.)
Haue Secretarius. (Op den rugge fiondt gefcbreven.)
Gelre ^J^^S^l1 der, *™ der Lantfchap Oeire ende Zutphen deputeerden heeft Jacob lansfcn d.e jonge muntmeefter den Eedt gedaen, in mvn tegenswoerdicheit den letten dach van Mey XVc ve SmS da|romme.van my Johan van der HaondaSSr SCCretane in Daeme def
(ende war onder tetckent.)
Haue Secretarius. (Op ten /elven rugge Jlont nocb ge/cbreven.)
fi£]i?JaCrP, Jansfe,n le JonSe Muntmefter des Fur. ftendotns Gelre ende Graefschap Zutphen den verordenten Raeden desfelfs Furltendornbs vertoont heeft, welckergeftalt hy by den Staeten van Hollant gerequereert ende verfocht is geweeft omme denfelven Staeten te dienen in quahtf.t van Munt! meelter van de munte van Hollandt bvnnen Dordtrecht, daertoe hy om verfcheiden oirLcken ende ZinMlt ?f d? eelegentheid van fyne faicken wel gemchneert foude zyn ende gewillich, foe vem hy ontleed.cht ende gedeporteerc mocht fyn van fyï yurlchreeve officie des Eedts in dier qualiteit de Landfchappegedaen. Verfouckende mitter daetdaer.
He2 re fyn ende, Planterende m fyne
piaetie de perfoene van Jacop Denxfen Alewyn
fy.



VADERLANDSCHE HISTORIE. "S
™J5S Sé vóëwaêtto alsPd,elblve tot «och
tr «4 PvSo?dente Raeden willende accomoderen frn vurfcrSven lacop JaniTen , den jongen ende S^nff ivowec Rapport gedaen ende gecommumh'eraffhPhhendemit r?.vn Genadige Heer Stadholder V^m^ vSa&n* hebben gedeportiert ende SedTghrdeW^- ende ontlcedigen mu. defen
Afewt inïrfe^ ende op ten
3trfwènngehoudet ^L*«"$^ APn r\c hufle van de wercke tot deelcn dacgen toe fvnden voerfchreve, fynen Swager gedaen arbeyden m dairvoir verbonden fyn, als oor J ejgen WCrck. linde tot onderhout yan alle t geene in ou principale Cornrnisüen aen 6ande r fyd^-^ien gefchreeven vermeit is te uucu u™ ^ de gewoentlicken eede.
(OBdertfecJenï.)
W. Sluysken.
(Ende op ten voornoemden rugge Jlondt nocb gefibrevtn.)
Achtervolgende d'afte van Surrogatie hier vooWngeS heeft jacop Deriaden Alewyn gedaen fci i



tt6 STUKKEN VOOR DE
den behoirlicken Eedt tot onderhout van alles wes by der principael Commisfion vermeit is, in handen van den Raede; Aótum Arnhem den XXen Mav AVc end tachtentich, in kennisfe van myn.
(Unde was onderteyck.ent.')
W. Sluysken.
N°. 38.
Wellgeborene Edele Erent. feste Eerfaeme, wyefe ende leervoirfichtige Heeren!
D D d r bT\eveVifn weSen finder Hoicheid
en ^n. eVen f°e ,d? XXVe APrilis als den XVe nn,??Jl may verIeden hefaben "we Genade ge^ Lre.kennen gegeuen, hoe dat om wolfaren enÏLÏ£nATT, defer Nede^anden ons gemeynen Vaderlands, fo langen tyt in verdriet ende Tyranne12 16 ghefonde" 8e^est fyndenoedichgefon. den is eenen hondenden penning te lichten, boven die generaile middelen, die gecolleQiert worden £ alle die vereenichde Provintien, all ten wederftande Zr^lne\P^ ende Mementlicke tot £ «p^IJ l ntfeth der 8°ider S£adt Maftricht, deTp'S n^UV0t,n0chtoe foe vroemelick ende do,cnmfpr °lnder,houdPn ende verweert heft, om dwelck ontfet the vhetigher te doin geheist ende voirgehounpnni^h6"^ 'S-' den voirgenoimpten hondèrtflcn pennmgh ende m myndernisfe desfelfs twee Hon-
boven Vierbonden duifent gulden gedeelts gewiefe
te



VADERLANDSCHE HISTORIE. it7
*p lichtene tot onderftant des Legers ende onsvolcx l-r o oï den tyt van drie maenden geduirende.
ren ende P'aitzen £er™ becornen foo verwortelc ra
hebDen. "cuu^'ur> , r aruierwerf te verfuecken SdVfcer ernïeic/th hermanen uwe voirfchreve
rnJr n:ek die averb'yvende wellgemoide Heden ,n t
rn<Jf aov s ',ho ghe.en, bindende »"» ™™ d»_£
j« X. Sie faicken bv uwer Genade wel ïngeme dat alle cue ïaicxen uy fnllpn ver-
fien ende ter herten genhomen, defelve lullen ver*



«8 STUKKEN VOOR DE
willicbt fyn hair vurfchreven quoten over te feinde» met aller vüeticheit nyet tw.effelendc defe ende al* «Hf ii niccnicn[a,diSe vuirgaende vermaenunehen ende fullen uwe herten ende couraigicn verwecken, om met lyft ende goiet ons by te Saen ende der Javernye der Spainjarden ende hairen aenhangeren t ontgaene, hiermede den Almogende üodt biddende
Welgeborene, Edele, Erentfefte, Eerfaeme, wvefe ende feer vo.rfichtige Heeren! wil gefpahS dunghe gefontheit ons in uwe Genade go de graffe gebiedende, vuyt Antwerpen deien derden Juny ij£
(Und was onderteickent.)
ju S761" F"^6 goede ende gunftige frunden, die Generale Staten van den Nederllnden Ter Ordinantie derfelver Houfflin. uerunaeD* der
(D' Opfebrift was defe.)
Eerf?eZnWw*eï°h?* Ede,en ♦ Erentfeften, fcerlaemen, Wyefen, feer voerfichtigen Heeren! Baenerheeren Ritterfchap, de groot! ende ! ne fc eden des Furflendoms Gelre end Graeff. ïcnatis butphen ofte haeren Gedeputierden.
N-. 39.
Aen mynen Edelen, Erentfelten vnd manhafftea Heeren , mynen Heeren Burgemeefteren, Schepenen vnd Raeden der Stadt Arnhem enz.
Edele,



VADERLANDSCHE HISTORIE. l>9
™ den derden lunv achtervolgende uwer b. V. apfyn goetduncken , breder ^Yf KC»£h ^ derjfeiuen
ken te deïayeeren, ende te -'"«^chVmfdde èn
pr°or »nd procurator voert noch eenmae Rh . pe Fvck beueelen P='e"iP™,''\e"^%lTëh „Scó.
he; daer doer fullen verryfen, don;dien de eer ende goetwilüghe burgeren defer Stack met langn lyden en willen, noch te lyden cn » ,J^"g Jg, pliant wefende een gerechtich geproffesiit neer va^ ** 4 .



Ho STUKKEN VOOR DE
Monickhuyfen, ten eynde van twee jaren nu noch tanghep vuyrgetfoten ende met fulcken gewelt endvalscheyt buyten fynen conuente gehouden ffl worï den, mfonderheyt tonrecht, ende contrarie het W art.cel des Vn.oens, ende oick van defen Jremde linefc entte. mgedrongenen, ende alhier nit Sof feffiden prior; ende valfchen herder, die roef Cer jecht ende alle billickheyt niet alleen daérmyt en bchoirden te dryuen, maer die men oick by prouifie behoirden te app.ehenderen ende vafl te fe ten ! dat hy Rekeninghe, bewys ende reliqua gedaen ^ d fLnVaYlf?e ZC-er 8rootcn ontranck , al! hy?n rt ghen oft tlnen jaren van des convents goederen g£ hadc heeft, waeraff noit Rekeninge in behoSvcker forme gedaen en is, noch by hem gedaen tan word' den mnsgaders oick hem te bewaren tot■ d« h, wederom ingebracht fal hebben allen tghene hy daer vuyt veraheneert ende onlanx in anderen landerï
SCfC' 71de Ve,rVoei'E heeft foe van des coiventï meubelen, kleynodien, uweelen, ornamenten DeeS den ende anderfins, bidt dcrhalven denSuppS noch eenmael in alder demudicheyt, dat myneEd" le Heeren hienn, ende in fyne principale Se fbc geheve te verfien, fulex alle incon vernemen S fchaudt worden, ende fulcks als zy voer godt ffn der genade ende hare burgeren begheeren te' Ierantwoorden. Dwelck doende. &c.
Dit Requefl wierdt in handen gefield van den Prom
N°. 40.
Erentfefte, Erbere, Welweife und feer difcrete, gute freunde!
Idf



VADERLANDSCHE HISTORIE. tz«
f* berichtje -ft^-*?^ 1 Schuer, das bui Lieve JgMgJ h oirfaecke pagnie inthoneme^ Graff zu
dat der Vvelgeborner Heer older'Eur Lieve
JNasfau onfer gned,ger He«» S^SSSo,^, aldaer und gunsten belaftet dat Lapite nhün ^
garnifon halten fol , w ew e. y Heer Berichten, dat ^jg»gjad " rreyf^van hier Stadthelter fur fe^/rffpXn So is doch an dem gemelte '«rordjüDj g«han^ So i dat wy naerderhandt van wu w w0rumb
kommen dairinne die urfache! verm ^mersf dc nicht dienhch dat gemel « JPPe ^ gelccht wenk: und de^ehalben h geen.
fat ss
ïxX&K3^«» ATn's' mUgegeve'n'f S ïho vertegenichnever
gelangt an Eur Lieve una . Appe mIC
legeren, diefclbe wollen duckgemeUeo Pj> feinen onterhabenden foldaten , gu ■ dami£ men und alle gunftige forderung. « <z | furder. Capitein Telght, met toCga^ t lichtten op die <™hCT van no-
fampt anderen mehr Compagmen noc hn
ten is, fich ™$\fo*™£*£nm^e zu follen ^chXrvor^L^^gunacn, die wir hie
N^eSnir^y Anno. t$7p.
Die Verordente Kreighsrathe defs Furftendombs gelre und grafffchaft Zutphen.
Ter ordiuantie derfelver.
(«ar get.) C- V' Renfea'
H5 +



STUKKEN VOOS DE
Ct Opfcbrift wat.)
Den Erentfeften, Ei beren, Wel weifen und feer discrete Burgermeifter, Schepen und Raeth der Atadt Arnhem enfern guten frunden.
Extraft auis onfers Genadigen Heer Stadholders miffive an d e Heeren Chrieges Rhate, datiert Utrecht den 5 Juny. Ao. 79.
JDen Hopman Appel mufs man binnen Arnhem uffld nicht ghen Amersfoirdt legen, dweil 'er daieStt gar verhaft und wie hie gefacht wordt feindc JKinndI koft man in fcyne Stadt Bocfcholts volck g?etoi Amersfoirdt fchicken , doch mufs man fich nut mercken lafen das *r zwey fenlein fein, funder £fl«er fur ein ausgeben.
N°. 4r.
Eriame, Wiefe ende Vurfichtighe gunftige guede frunden!
TMy befynden in die Cedell onfancx overgefande ,J%Ü Sih'PP°ndt Kantertz gefatt toe wefen op tweff ltr. 15 ende nu wederom b overlefen hebbende die hsten van Conuoy ende Licenten, befynden «aerop gefatt toe fyn drie und twintichften halven J5 fir. den wy begheren achtervolght toe warden
aldair3



VADERLANDSCHE HISTORIE. n$
aldair wv willen ingelicken alhier die ordinantie SSen Öpt fchricven der deputierden der unyerde Provinciën tot Utrecht feinden wy Peter van Oylfen ónfen Mederath, aldaer aentohoeren, 't gheene%roponn!erc ende'verhandelt fall worden;^egherpnde U Eerfame oick enen aenftondt ichicken ™dlen die Smeine faeeke toe helpen bevorderen ; SnderhdtSdTt Maeftricht ontfet werden moghe daeraen h^ voelt gelegen. Wat voer tv-
dS ons van Venloe is aengekomen , tienden O Erfame in byliggende Copie, daermit den AlmachSeTcott in gefondtheit beveelende. Gefchree▼In den XJ. Juny. anno 1579.
(Onder ftondW)
Burgermeifteren , Schepen und Raeth der Stadt van Nymeghen.
(fOpfcbrift war.)
Den Eriamen, Wiefen, und Vurfichtighen Bot* germeifteren, Scheepen und Raeth der Statt Arnhem, onferen gunftigen gueden frunden.
üxtraft.
Ind, aingainde die handelung voir der Stat, fcbrift dnfelver' dat fy dat Bolwerck noch inhebben ind o rrfgSut dailder gellalt ende fchie«n op der Weymberger porten nacht und dapcnVh den VJen ainbrineen van den gefchut, nementlich uen vj Junv 4- "otabilen Capiteinen in eynen fchoet uyffider Stat gefchaten fyn worden, md dat noch



Ï24 «TUKKEN VOOR DE
desfelvfgen dags 8. Basfentnestcrs gefchooten fvnr md is volgens den 7™ Junv od Pin*, s a V ' wurden, ind hebben, die■ êSrge?, flagen, ind heft die ftorm opS PinSaeh to r LgÊ*
gee™ „as, hiermicaemAl^ctigen'bSn! Datum den 10 Juny ao. 70.
Borgermeifter, Schepen und Rait der Stat Venlo.
pen Erentfeiten , Eirfamen , Wvfen un* vurficht.gen Burgermeifteren, Schepen ind Ra"dt der Stat Nymegen unfen gunftigen gfiden Vrundèn!
N°. 42.
Aen onfer Genadiger Heer Stadtholder.
Waelgebaeren GraefF Genedigen Heerrel
Nef-



VADERLANDSCHE HISTORIE, ia*
xi effens onfen bereytwyligen dienft, kunnen wy N Jvve Genaede onderdénelich niet verhalden we'.-ken Seldt fich idt op huyden in't begraven ener tan onfefr «ÏBÜKèr Goesfen van Wacmel genaamt toeged aegen geweest , dat komende m d.e olde Skê ende den doden begravende, ende onder die med catie zvndc, een groet rumoer tusfehen de PaE llen ende die van dl Religie durch enige moet, wEe alfoe ontftaen, dat die pap.ftcn fich mit Cvnfkroerenende vuele bylen die wy erzheke op die Setkamer bek W die Kercke hebben vinden
h?en ' welck, Godt loff, durch ons ende goede Stnoten, fonder enich ongemack, oder bloedflorKh verèacn' ende cesfieret is worden und omb £?"dat lie burger te beter folden werden,
hebben wy omb alle vordere ongemack vuertekomen enige vuyter Stadt geweefen ende raitfam be, vonden, die Kercke tot uwer genade ankompst toe teiluv-wn , ende nyemandt van den een noch van £ ander'zide, daerinne te laeten komen Langht dShalven onfe gantz dienflich bit ende begeeren, d« uwe Genade8 fich (foe balde eemchfina moegelich 1 alhier erfuegen wyllen ten eynde U Genaede a fulcke ierfiehungh daerinne doen, dat alle wanwouw ende onluft die alnoch daer vuyth folde moeeen ontftaen vuergekommen ende hengelacht mach IZS, daeraen e'en GodtzeUch werek doen fuIer, U Genade doe den Almechtigen. «Sec. Geichreeven den io Juny 79-
Burgermrn:
N°. 43.
Aen den Heere Stadholder.
Wael.-



n6 STUKKEN VOOR DE
Waelgeboeren Graeff Gene digen Heer!
Unfer bereitwilügcn dienfr. fye uwe Genaede jedertyt vuer oereydt.
Genedigen Heer! \^iewaeï wy uwe Genade gifteren ilich die gele-
Stadt torn deel fchryfthch vermeldet, foe en heben wy nochtannich, om alle wydere mconvenienren vuertekommen niet wyllen laten defen huydS daegs goede informatie van der faicken te neemen die fich in't neemen derfelver gefaerlicker let ïen-
ÈeMirlCT' hrddCn gChadt' daerinn« "7 fonder U Genade byweefen, niet alleen folden kunnen remediëren. Ende om daer dat alle faicken mit guede bedechtheyt hmgelacht folde moegen we" den, hebben wy alnoch defen dach etzliche vuyter Stat gewefen, daar vuyt dan geen eerineh onlW ontftaen ofte verreyze'n konde, is §d m8nae ónfè gants d.nfthche bitt ende begeeren , dat uwe Gs. rjaede fich trutten aller ierftcn foe balde eenichfnnS.T,ef'ICh erfuygen willen , ende daer¬
inne fulcke verfiehunch doen , damit die faecke fonder vorder commotie ende onrouw vergacn, ende gefchickt mach werden, als wy niet en^twyvelen! ofren fal by uwe Genaede teegenwoerdichevt wael gefchien, kennen Godt Almechtich, die U Genade id geluckzalige Regierongh langhe gellandt behuude.
Gefchreven den 21e Juny ifyg.
Burgcnnrn:
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE, m
N°. 44.
Recepti Colonia; r8. July, 79-
. -r^mr, Pacificatie anno &c. 76. die oeïava No1 PTernbS'Sdavi inica & inftituta VJ^-J Rruxdlis 9 Januaru anno &c. 77 iubtecuta, edfaum Ser perpetuum Bruxellis 17a Februari» tt£>eodem publicatum vna cum approbatione ReJïï? in omnibus fuis punctis cc articulis fervabuntur & executioni mandabuntur.
j Et quia pra:terea, qus a tempore primorum motuim aeïiderunt poft jam dicïos Traftatus Pac.fica"iVSndavenfiï Vnionis & ediöi perpetu. vltro atque varia faóta, difta & admiiTa fuere tam in geS quam in particulari hac pradentt quoque pa* rificatione, non minus pofteriorum ipforum factorum S dïaorum, ouam eorum, qua antea concgcrunt rVerpetua obliuio conftituatur, ita vt eorum nulla amïlius fiat mentio exprobatio aut mquifitio, quafj ea nunquam accidisfent, idque fob pocna exemplam corredtionis fubditis contravenientibus tanquam perturbatonbus tranquillitatis publics infligenda.
a Rex Catholicus vafallis fubditisque fuis fervabit, manutenebit &, fi opus videbitur, etiam denuo. con. firmabit omnia & fingula jura, vfus, confueiud nes immunitates, exempnones & pnv.legia quarumhbet Provinciarum , civitatum, oppidorum communitatum aliorumque priuatorum omnium.turn m generc turn in foecie, quemadmodum in edicto perpetuo articulo 10 & cum Provinciis Belgicis Inauguratus extitit, prouifit & juravit.
. Omnes milites extraneï utpote Hispani , Itali, Cermani, Galli, Burguodi, Angli , Scoti, ac ceten



3iS STUKKEN VOOR DE
omnes peregrini, qui proptcr hofce motus utrumque arcesfiti furie, Provinciis belgicis ab hac pace promulgata intra terminum communi confenfu conftituendum fimul excedent, cc eodem tempore.
5". Quod vero attinec ad alios milites non extrane. os etiam ad pleniorem exonerationem afflictorum fubditorum mandabit Rex vniverfum militem tam terra quam mari eodem quoque tempore exauthorali & dimitti vt nimirum deinceps fibi privatim vivant in tranquilitate, ordinariis tantum praefidiis retentis, ac fuffecturis, vt fubditi quoque cives & iucoIe omnes citra cundtationem redeant ad mercatu» ras opificia & negotia pacis, quibus fe vxores libe • rosque citra injunam proximi honefte fuftentare valeant & a publico armorum vfu antea non confueta & pacis tempori non convenientia defilïant & abftineant.
6. Vnivcrfae exaftiones impofltiones caereraque invfitata yeótigalia & onera praefentium turbarum oc cafione quomodolibet indicfa penitus cesfent cc tolJantur ; ita tarnen quod fi quaecertorum onerum continuatio adhuc fore ex vfu publico judicabitur fimul atque per Ordines ftatuum ejuscemodi quid demonftratum fuerit Rex haud gravatim fe Ordinum con» filiis iuxta ac defiderio accommodabit.
7. Praeterea restaurabitur Iibertas commerciorum & tranfitus vbivis locorum per vrbes, pagos, pon» tes, portus earundem Provinciarum non minus rerra quam mari, perque fluvios & flumina prout faftitaturn elt ante pratfentes hosce tumultus, novis autem veótigalibus & impofitionibus absque Regis authoritate eatenus per hos motus de facto inftitutis incontinenti ccfiaturis.
8. Et ne quae femina altercationum aut querelarum rélinquaniur, omnes Ecclefiastici nee non omnes fe-
culares



VADERLANDSCHE HISTORIE i?-9
culares tam intranei, quam extranei recuperabunt padffce bona fua fecularia ^^STSJ^SS mobilia extantia ac omnia immobilia, mulos debiS & aafon" , usque ftatim vti ac frui potcrunt in eo nimirum ft'atAc qualitate, quibus ta prelcnua. rum illa ipfa reperientur mque omru dolo ac üaude femotis, non obftante vlla bypothecatione aot quavis alienatione a tempore pacificationis Oindavenfis faöa in contrarium. Quae vero ante paciri* cationem Gandavenfem acciderunt ejusdem dispoütioni relinquuntur.
o Similiter quoque fubditorum quilibet hinc inde etiam redintegrabitur in fuis honoribus, dignitatibus beneficiis, gubernaculis, munenbus, funftiombus, & officiis plané adinftar prouc tempore edicti perpe* tui fillis qua? ante edict-um contigere ejusdem dispofit.oni veliciis] extitent, exceptis tantum us qmbus contra libertatem juraque ac pnvilegia patns de vlla fundrione profpeöum fuisfe demonftrab.tur prov fo tarnen quod ejusmodi fpol.at. denuo red.nte* grandi tenebuntur prsftare jusjurandum, cums in proximo fequenti articulo fit mentio, prout faftuu quoque exteri ad novas fundrjonea & officia n posterum coaptandi revocando annullando & caffando quicqnid hincinde f.dtum, decretum pronuntiatumve fuerit in contrarium.
10 Nulli admittentur ad vlla gubernacula Provinciarum CivitatumCafirorutn &fortalitiorumcapitanea. tus aut prsfeöuras militum nee ad confiha rerum üatus privatum financiarum aliaque officia major.s moment prater naturales harum Provinc.arum fub SrnacuHs generalibus comprehenfarum qm etiam Inte receptionem , vltra antiqua c^confiieta juramenta Regi tanquam eorum Pnnc.pi naiurali praftari folitaSn hos articulos Regi & ^'bu. folenniter iurabunt eosque promittent fideliter fincereque fervare fub poena periorii, & «nquwn tales puniendi.
IV. Dscl. I Cap"



130 STUKKEN VOORDE
11 Captiui vtrius partis omnes, qui ob diftos tumultus adhucdum detinentur ftatim & absque ullo pretio relaxabuntur, nifi jam antea de eo aliter inter eos fuerit conventum & concordatum.
12 Comes Euranus fus libertati & patrite in tra tres menfes poflquam Princeps Auraicus ea, quaj cum ipfo traclabuntur impleverit reftituetur.
13 Decreta, dispofitiones, ordinationes per dominum Archiducem Matthiam fuosque collaterales & Ordines Statuum a tempore vltimarum turbarum nomine Regis emanats pro lcgitimis & validis habebuntur, fuosque debitos fortientur effectus, quoad beneficia, dignitates, officia aut alias quaspiam res, qua; folent esfe poteftatis ac difpofitiones ordinaria; illorum, qui tenent locum Gubernaton's diftarum Provinciarum, non autem in iis, qua; propria; perfonae Regis. refervantur, aut G qua; facla; lint contra jura, privilegia & immunitates patrias tam in generali quam in particulari, vel alioqui in ullius injuriam feu detrimentum redundarinr»
14 Pariter etiam quarumlibet vrbium & aliorum locorum Magiftratus feu officiati fuis functionibus deftituti alia via ac ratione quam Juris ordine legitime fervato aut alias contra privilegia didrarum vrbium aut prseter ordinarios confuetosque modos comprimis reftituentur & redintegrabuntur in dignitates officiaque fua: necnon ad eorum creaticnem futuris temporibus procedetur prout olim & ficut ex juribus, moribus & priuilegiis cuiusque patrise vr» bis & loei decet, ne cui fadïa toleretur injuria.
15 Authoritas & obedientis Regi a fubditis comprimis reftituetur & fervabitur qualis merito juxta praefcriptum divini & humani juris nee non privilegia vfus & confuetudines patrias, Dec non pacificanonera Gandavenfem, vnionemque fubfecutam, edic-
CUD)



VADERLANDSCHE HISTORIE. 13*
turn perpetuum & prafentem Traftatum «Tc debet,
oualisqueolimfervata eft, vt refte mmirum admmiftretur iuftitia fubditique regantur 111 omm ratione, «quitte, quiete & obedientia, idque ad eam formam modumque, qui faftum eft ab omm memona Sm defSlmperaioris Caroli Quinti ejusque prsdecesforum, quam etiam Regis tempore , vsque ad h m turlwum initia, fine cujus authontaus mftauraüone ac fubditorum obedienua nequaquam poffibile eft -populum in vnione, concordia reftaque juftltitia, quiete & tranquillitate manutenen.
t« SuDereft de Gubernaculis dlftarum Provinciarum quïmm occafione Re* eliget Prinopem de ftnemne, qui qusue rerum experientia pollens habeat dotes fic qualitatcs ad ejus generis arduum muSS comorimis necesfarias, & de quo feu qua fubSS SSS caufam fatisfacïionis fint habitun: GuberSabi autem cum omni juftitia & squitate, praferïïm verofecundum vfus, jura, confuetud.nes & pn, uilegia diöarum Provinciarum , etiam compreiienfis fncificationibus fupradiftis & hoe prsefentis reconciüationis edifto, quod tencbitur promittere & jurare.
17 Ad cuius quidem Gubernatoris Generalis mauus citra vlteriorem hsefitationem plene ac ïntegre tradentur omnes ac fingulas civitates, vrbes, fortautia & alia loca, qua ab vna alterave parte quocunoue titulo aut pr<etextu modo tenentur vna cum óatrimonio ad Regem pertinente, tormenusque belJicis munitionibus armis & navibus vt mmirumea loca. qua ab omni memona praudium habue.int confiüo Concilii Status naturalibus Belgicis aftrmgendis iureiurando, quo vkra antiqua & confueta juratnenta Regi tanouam eorem Principi naiurali prseltari Ska de his articulis fervandis Regi & Ordm.bus fefe obligabum, cufiodienda committat, aliasque de Ölis disponat ficuti fervitio Regis fimul & cororaodS ac fecuritati Provinciarum magis expedire arbitrab •
l a <-ur



Ï32 STUKKEN VOOR DE
tur & alias, prout fiere decet faftumque fuit ante motus praslentes.
18 Permittente nihilominus Rege (& qnidem mere in hujus reconciliationis granam) vt, quod haftenus ex ejus patrimonio feu populi fubfidiis defumptum & collecïum fuit, id ita colleCium receptumque maneat absque vlteriori perfecutione feu vexatione cuipiam mortalium eatenus inferenda, ita tarnen vt in poftcrum ab ejusmodi detentionibus occupationibus & collectis defiftatur.
19 Pacificatione Gandauenfi, vnione generali Statuum fecuta & edidto perpetuo Bruxellenfi iüpra ab initio pofitis falvis, Ordines Stacuum renunciabunt aliis omnibus foederibus, padlis mutuisque fponfionibug contracris occafione didtorum tumulcuum tam intra quam extra Provincias.
20 Comprehendentur hoe tradtatu Regna Angliaj & Dux Andegavenfis.
De ceteris concernentibus expeditionem, confirïnationem, publicationem perpetuamque & firmam obfervationem hujus Pacificationis poftea agendum erit cum omnia fuerint concordata & conclufa.
Men kan met dit ftuk vergelyken de Cafus LVIII. uit de Disquifaiones Politicx. Id eft, fexaginta Cafus Politici ex emni historia ftletti. Haga Com. 1650. in i2«
N". 45-
Re-



VADERLANDSCHE HlfTORlB. 133
Recepti Colonis 18. July. 79-
nu;e concernunt Religionero, quae omnibus Prin.
V cioibus vere Chriftiams jure debet esfe commen-
datiffima, haud poteft Rex vllatenus prauerire, quin
veftS Regum^athol.corum luorum maprum «g
hSrendo percupiat ac mandet 10 Provmcns fo »
mtrimonialibus Vetineri fervanque Relig.onem Ca-
fholicam Apoaolicam Romanam ab omm . . . non
Slum ibidem receptam verum etiam fub qua earun-
dem P ovlndarumïubditi olim tantopere floruere
&?n qua tam diétum Regem, quam cceteros fuos
uradeceffores olim Provinciis inauguratos & mcdi-
Snfe folèmni jurejurando in princu.es fuos naturales
Septos fuisfe notorie conftat. Qua qmdem fopra-
difta relieio exclufa quavis alia Tibere pacifice &
absque ullo impedimenco per Provmc.as Belgicas
fofthac tradecur «cexercebitur, prout etiam Orjines
Fam antea fe ipfos in vnione generah mutuo ac fo-
lemnker obligarunt, & in edidto quoque perpetuo
ac li er s frequentibus Regi non mmus poftquam
amê türbas prafentes fe paflüros & P™cuIa;ur0*
addixerunt, & ficut etiam ara pridcm fcripfere ad addrxerunt e c
nóni dici'tur confufione vmvcrfi ft^us politic., haud Hint in re tanti momenti proprus fcripus.vlla ex r^rre contravenire. Quod vero ad Hollandiam, beffiiam&Oppidum Bommel attinet difpoflt.on. pacificationis Gandauenfis relinquitur. Ita tarnen qu-jd ,'' M remooris in is ciuitatibus ac locis d ctarum SSSciamm Religio Catholica Romana reftituetur, in quibus tempore didïi tradtatus ibidem exerceba ur, Sbdi is qui in rebquis Provinciis Belg.c.s m hac tïadta one comprehenfis aCatholica Romana Relrgiom recesferunt Rex Catholicus ad prafentem Be gn ftatura respiciers per Regium fuum Commiffa,ura concedit ut iis liceat in Provinciis ifa finesa qua coercitione aut molelV.a occafione placnorum Rehgionis eousque fuspendendorum degere &■ manere donec cum eonfilio Ordinum tegiume ac deb.te in loco tuto ubi fuffragia libera effe queant per Regem, 1 "i 1CW



134 STUKKEN VOOR DE
feu eius Gubernatorem Generalem congregandoruns aliter dispofitum fueric fuper placitorum moderatione, provifo tarnen quod interea temporis ejusmodi fubditi a fcandalis & rerum perturbatione ac omni vfu & exercitio alterius quam Catholicse Romanse Religionis prorfus abftineant, & interim etiam liberrime fruentur omnibus fuis bonis tam mobihbus quam immobiübus, juribus aclionibusque & poterint ca ipfa, qualiacunque fuerint. etiam alio transferre, feu vendere aut ahenare, prout eis videbitur. Et quatenus bona fua retinere malint, poterunt etiam abfentes ad eorundem bonorum regimen, adminiftrationem & receptionem in Provinciis fibi eligere qua;ftores Catholicos, qualescunque volent. Prsterea toties quoties voluerint ad Provincias iterato redire fvifturi tarnen Cathoiice iisque ritibus ac moribus& quosi perfonas Catholicas decet) Eritque hujusmodi reditus ac facultas bona adminiftrandi per fecuilibec bona fide permifTus ftatim atque paftoribus, Officiatis Magiftratibus locorum ad qua; redire cupiant talis intentio ac voluntas infinuata fuerit. Ex qua quidem Regaü indulgentia nulli non perquam manifeftum redditur, quod Rex nihil minus quam bona* rum conrlscationes, ruinam ac perniciem fuorum fubditorum appetat, nee etiam quod rigore fuperiorum placitorum ipfos perftringere conltituerit, cum paratiffimus quoque fit en placita cum eonfilio Ordinum Statuum competenter temperare ac moderari, omniaque facere, qua; ad D. O. M. cultum , Provinciarumque quietem & tranquillitatem pertinent, ac benignum amantiffimumque Chriftianum Principem decent.
N°. 46.
Reverendiffimi, Illustrisfimi, Gene-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 13?
Generofi Nobilis S. Ccefar Maj. Commisfarii.
Tiln«trisumus Dux Arfchotanus & nos reliqui OrdU Tllustusiimus iju confideravimus ariiculos
gratiofe & b^voie ^ & Dign. vestra non ig& pre,St3,nr kmfi nos an cu is iis content, efle veilen0re°*J&£T amen rnandaü nostri amplecti nos eos. ""'irfedS nialtos alios, quibus non nunSsifb, quamfnoWarperfaafi 6c probaü esfe de bent.
S illis & cesfatio ab armis concedatur: qua: res
^ «t CpK & Dign. vestrae principiura
incumbere ex toto animo propoluimus, quou v 1 4



136 STUKKEN VOOR DE
justum & sequum esfe putamus haec agere velint, & faltem ad duos menfes cesfnio ab armis indicetur, ad quod etiam perfonam Cas. Maj. qu® auctrix & cpnciliatrix hujus pacis eft, tum etiam perfonas vestras, qua* Ecclefiastica; funt, & maxime perfonas tiii ter quas hoe bellum geritur atttendi cupimus, quibus omnibus nichil minus convenit, quam pad arma dominari, ubi ferio de pace agitur.
Hzec finceris animis dux & reliqui Ordinum Legati Cels. & Dign vestris propofita volumus. Non dubitamus , quin Ordinibus isra grata futura fint. imo nifi ka fiat, adhuc dicere neceflitas nos cogit metuere nos in isto armorum horrore & animorum perturbatione, nichil pacificum & frugeferum vsque aftum & concluium iri.
• . •■ -;;
A&um & exhibitum Coloniae ïS. Julii. anno. 79.
N*. 47-
Antwoort ende Refolutie der Bannerheeren Ridderfchappen und Steeden Ge-lantten des Furftendoms Gelre ende Graefschaps Zutphen op de by und van wegen Keyferlycke ende Coninglycke Majefteiten Commisfarien aengebaeden ende overgefantten Vredes articulen in datoden 18e July defes Jaers 79.
A enfenkelick den ie, 2e, en 3e articulen, als aggre*■* abel, ende aennemelick; Voerbehalden daer die
Pa-



VADERLANDSCHE HISTORIE. l3?
Pacificatie van ^^Jg^^^ defen niet overeenkompt.,ende on defer
middelanftontvveederkeeren.ende komra ^ den Furftendoir> Gelr^ ^Huff al. d.efelve megen, 'n^0, B^Vrouble ende van olts geSe'wtte"^^ ende quartier vu,
fchteven.
werden, een tytvan X^n^^uuiiecierten accortz, Landen te feynden.
de gefchut.
Und, belangende ^^^fS"^ Steeden cn plaetfen ^ felve geleeden
olts geweest. Te vadanen Caftelen al-
kan worden, in den Steedeni oaer dcrdaenen noch in efsc; Welverftaende ^ *e on ende Ingefeetenen feher Stecden ena p mitter onderhouden des garniioens , , „ etl
ïSfcn befwacre; jgjgpggUg*»
der wapenen, dat iy nae iac . r be srarnifoe-
der Spaeniaerden cndeantoe uyt^
nen daerinne fullen coen, ai i gvc
fchuldich ende behoerde te doen.
Op ten 6e avticul, bevynden * felve reeddick



138 STUKKEN VOOR DE
v/aelverftaende dat die Continuatie van den lafle» aldaer gementioniert, in val der noet gefchvn zal by Advys ende Contente van een jeeder Provintie daer t gebeuren fal.
Op ten 7e articul, dat men 't felve insgelicx bevinden acnneemelick. 6
tJ^tr ?* huet''nha,den des Searticuls erachten iydel.ck. Edoch dat men 't felve niet en verltaet, dat daerinne gecomprashendeert fullen zvn die nyeuwe, tegens den Landen vrvheiden ende privuegieningefuerte, Bysfchoppen,dewelcke dcur't neemen heymeheker informatien ende diereeUcke aften fmaekende genoech Hispanifchen inquifidln deeferopruerte ende Iroublen ia de Lande meelle oerfaeck gegeeven.
Op ten 9e articul. Alzoe in den Furftendumb l^elre ethche der Cantzelrien Raeden, uyt zeeckere beweegeheke beduncken ontfat fal Coninelvke Majefteit by Advys deefer Landfchap, ende in conformiteyt derfelver privilegiën, en opgerichte ordonDantien ende Landfchaps Reccslbn de anno 78 ende 79. daerinne moegen verfien.
Soe vuell den Magiftraten in den Steeden aenlanght, dat defelve fich fullen halden en reguleren volgen .e heure privilegiën, Statuten alden gebruyek ende Stadtrechten. J
Pafseerende den inhalden der 10 en 11e articulen nut Conditie van te fullen bezweeren die articulen, dewelcke geaccordeert moegen werden; ende comende tot ten ize articul Aengaende die wederleverung des Graven van Hueren, Bevynden in denfelven articule eene zeer inique Conditie, foe wel ten refpedte van denfelven Grave als fins Heer Vacders des Preintzen van Oraingnien, direct Contrarie der pacificatie van Gendt, daeromme te beaecren , dat bevorderdt magh werden , als dat die "Grave van Bueren vry ende vranck wederom in deefe Landen gclevert lal worden bynnen den cyt van drye maenden



VADERLANDSCHE HISTORIE. .3?
ScSS °e tiS boven endlcegens den »urfchreven pacificatie van Gendt.
Het »e articul houdende reedelick, op ten 14 » vuerhen Solutie gegeven op ten 9e articul.
On ten ife ende 16e articulen belangende 't Op ten ';CRdj • toc vcri< aren, wie wel die SSaSnSi*^^ "erer Religiën toe verBanneinctieii k i1PVVnden fv nochtans dat
5!lSel?Su^ gjf dïfcï und vueler anderen Provinciën met menfehc-
ü iffl Tp vurfchreve articulen toe modereren
S ie gêpclitticrt moch werden ongefvyackt und onve hind&t, het vrye exercitie der Cathohcqiche AMftonTche^ Religion, und dat eene Reh-
S Vreede in allen Steeden ende plaetfen opgedicht ende gepubliciert folde. werden tot^ertioa, ^ir,!Tp hride der Re mionen ende vrye exercitie uci f lver b^ pcene vanöhoechfte ftraf vuer den overreedeVendPerfelver, und. dat men tot, e^tje ^ eeretormeerder Religie inruymen in der Steedenen 5e nlaa'fcn respeftive ene Kercke oder twee nae • o'ttet «etall dePr Auditeuren eysfehen zal, die andSe Kaclin, Cloesteren ende Conventen latende 25 vrv eX«e der andere Catholifchen Apostohfchen Roemfcbe Religie, fonder eenich impediment oder beletfel ter Contrarien.
Od ten 17e articule dat die onderdaenen defes Fumcndombs .Geldere foe wanneer zy in yuerver* Lelte vrïueit van Confciende fonder een.ge ver.



i*o STUKKEN VOOR DE
volgung oder psrfecutie ende bv oereralden gebruick und privilegiën geregeert moeten werden niet anders en begeeren , als onder heuren uatuerlicken Heer ende pnntze m aller gebuerlicker fchuldiger gehorfamhcit mie opfettongh Lyffs, bloets ende goets tegens ziener Majefteit? wettigen Vianden te moegen Ieeven,
Pafseeren insgelicx idt tSe articul omme gereaiert te worden vermoegens die privilegiën van den Landen ende na die pacifiatie oder accord dat hier op gemaeekt ende gefloeten mach werden. Edoch te bidden, dat der Durchluchtige Hoeggeboren Fursc Eertzhertoch Matthias bie den gouvernemente generael defer Neederlanden gecontinueert oder op't nyeuwes by zine Coninglyke Majefteit genedieh'ick gecontinueert ende geconfirmeert mocht werden, gehek men oeck begeert van den welgeboeren Heere Johan Grave van Nasfawe defes Furftendoms Gelre ende Graefschaps Zutphen Stadtholder.
Aengaende idt 19e articul, fpreeckende van 't overleveren der Sreeden, Sterckten, gefchutten, ammunitie van Oerloge, proviande, Scheepen in han» den van den Gouverneur Generaal ftellen 't felve tot dispofjtie van de Generale Staeten in Conformiteit des 3e articuls van de pacificatie van Gendt.
Soe vuell den anderen resterende 20e 21c en 22e articulen aengaet des draegt men een goet gevallen, niet te myn begerende, dat alle andere Fursten, Graven ende Heeren die den Staten Generael gedient ende onder defe pacificatie begrepen fullen zyn.
Ende belangende alle verbintenisfen ende Confederatien in den 21e articul gemslt, fullen fich daer inne laeten vinden nae behoren.
Thoe gedencken of men eenige afFerdigen zal op Coln ende Antwerpen, die te nomineren ende affteferdigen.
Of men die Lantdach fal continueren.
Private Supplicatien te verhoeren in 't gemeyn.
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 141
N°. 48.
Mesfieurs.
dernieres, qu'auons receu de vous font du XXIX de Juing refponfiues aux nostres du XVUIe, ne fachans li depuis nous f "P* «X
r, n aiipy reccu les nostres du XXIlll & XXV dfj.Ly. &TïdeSiere. du X11II du prefent; denu sTsquelles nauons cesfé dmfister vers mes* S les Princes Elefteurs & Commisfaires ImpeSau ï pour obtenir aultres articles conuenables a a mix & approchans a nostre rattruction &. vostre ?nftruffion plus que ceulx que vous auons lors enuové K que auanthier au matm Hz nous ont Smnofé & exhibé les oointz & articles jomctz a £sl? en beaucoup d'endroiftz changéz & moderéz, comme ilz difoient. Ausfy nous onc ilz remonftre le T«nds trauauls, paincs & despens par eulx prms cour venir en ceste ville; ayans defia estc plus de Sua re mois hors de leur? maifon.s pour le grand deSr qu'ilzontdü faire ceste paix tant necesfaire, & cJmme nous nous estions fubmiz a 1'E.npereur, comme mediateur a Ia mesme forrne, comme le Roy ?estoit fubmiz, & que le Ducq de Terra nova Commi faire du Roy estoit content d'attendre encoxres !cy foustenoient, que nous ne pouuons refuféi d j demourer ausfy en vertu de la d. fubmisfion, ce que Sv üz nous ont bien ferieufement requiz affin de Joint partir re infefta. Cependant quilz adeert» ?o ent fa d. M. Imp. de toute ceste negoc.ation, furquoy auons respondu , que vous enuoyerioM eu?sd articles pour fur ce entendre vostre bon P aifir enfamble ausfy fur nostre vlteneure demeureJ ïn^este ville: partant il vous plaira, Mesfieurs j Ster ces articles, cc les conferér tant auecq{ le*



14* STUKKEN VOOR DE
premiers, que auecq nostre inft.rudr.ion & aultres peices & fignamment confiderér, qu'il y en a plufieurs conformes a nostre inftrudhon, & mesmes que par ceft elcript eft abfolutement approuvé & accepté a pacification de Gand, 1'vnion & edidt perpetuel en tous leurs points & articles, & accordé que perlonne ne fera molesté ou inquieté a 1'occafion des placcartz, les quelz demeureront fuspenduz jusques a ce que cum Confilio Ordinum aultrement iera ordonné: Item que 1'authorité du Roy fera limite & rertraincte aux termes du droidt divin & humain des privileges , vfances & couftumes du pays enlamble de Ia pacification de Gand vnion edict perpetuel & de ce traidté & quelques aultres changemcns,que trouueréz en iceulx articles auecq asleurance de Ia fortïe de tous les estrangiers hors de tout le pays bas, qui font tous pointz principjulx, ?J" i,e,,costé fauIt bien confiderér & examinér le IX, XII, XIII, XIII1, XVI, XVII, XIX &queiques aultres articles point du tout accordaus a vostre intention, enfamble la denegation de 1'exercice de la religion au dehors de Hollande & Selande, tous de fort grand prix & importance & les bien balancér enfamble, parquoy combien que le tout i) eft point conforme a vostre defir touttesfois vous pnons Mesfieurs meurement pefér & examinér f'il ne vauldroit pomt mieulx de f'accommodér au plus préz a ces offres, que de conunuér ceste guerre tant calamiteufe, cruelle & hazardeufe veu la necesfité du temps les maulx indicibles que amaine la guerre, la feparation & alienation de plufieurs villes, provinces & perfonnaiges, faulte de deniers, Uiiers, munitions & d'aultres moyens, ruyne (Sc de▼astation de plufieurs quartiers pricipaulx, & Ie peu dordre & accord qu'ily a, 1'eftat prefenty joipQ. que i d ls: CommifI"aires Iraperiaulx ont opinion, que Ie Roy faicf & offre par les d. articles tout ce que en raifon fes fubjects peuuent demander, & plus qu» oni pouroit pretendre en vertu de la Religions - freid d Allemaigue, ii la paix fe rompt cefte fois il ny a apparence de jamais y parvenir, car le Roy tentera
tout



VADERLANDSCHE HISTORIE. §43
tout ton extreme pour nous faire la guerre a toute oultrance: cependant apparamment ne cesieront ains fSiftrontMes alienations aigreurs & d.ffidences entre ceulx des deux religions en plufieurs heus ia bien ouuertement manifeftees, combien, Mesfieurs, oue nar voftre prudence pourez bien conliderér tout ce que desfus, toutes fois n'auons peu obmec tre de le rementenoir meuz de bon zele, & efnmans eftre partye de noftre debuoir de conjoinaement auec rclation de ce que efte icy faift & refolu pre<enter les confiderations qu'on doibt auoir fur ce que 'pardela pour le moindre mal fe do.bt refouldre, les d confiderations & la fusd. requifition desd fis: Commisfaires Imp^ pour demourer encoircs icy nous ont donné occafion de les requerir de rechieft nous vouloir obtenir trefues & abftmence de guerre pour deux mois, pendant lesquelz l'on pourroit vuyder, lieuidér & accommoder tous les poinctz ettans encores en different fawant 1'efcript , que leur auons a cefte fin prasfenté 'allant quant a cestes. A quoy lesd Srs. Commisfaires Itojpj»^ nous ont donne bon espoir & promis faire tous bons debuoirs cc offices vers le ducq de Terranova. II vous plaira, Mesfieurs! aduifer fur le tout & bien pefer & balancér, ce quy fert pour le plus grand bien. & affeurance du pays,& nous advcrür au pluftoft et lans dilay voftre bonne refolurion, enfamble ausiy lur nos d. derniere du XII11 de ce prefent mors, ü ja taite ne 1'avéz felon la quelle ne fauldrons de nous regIer- a la quelle fin vous enuovons le Sr. de Meiroy, qui eft asféz bien informé de tout & comme ce faift eft de telle importance, & du que! depend Ia ruvne ou faluation du pays, il nous famble bon « necesfaire, qu'en felöe l'aduertcncc a toutes le* Prouinces particulieres ausquelz le faift touche pour fur le tout auoir leur aduis & refolurion & aui plus brcff, & nous remeftans pour le furplus auditt M. de Meiroy, nous fimrons par noztres adettueules recommeridations a voz bonnes graces, pnans üiea vous oftroyer Mesfieurs en prospenté ongue cc heureufe vie de Couloigae ce XX, de JuiUet, 157* A. D. M. <dw"



344 STUKKEN VOOR DE
(desfus.)
Vos bien affectionriés amïs 2 Vous faire fervice, Voz deputéz estans a Couloigne. Par ordonaance des d. frs : deputéz.
(Signê.)
J. de Kesfel.
(La Superfcription es tolt.)
A. Mesfieurs les Eftatz Generauli du pays bas asfamblées en ünuers.
(la desfus.) Recepta le XXVIIIe Juillet. 1*70.
N°. 49.
Eerfame, Voerfinnigbc, wy. fen Lieve ende zeer beminde!
Tck en twyfel niet, off gby zult nu meer genoech•* faem verftaen hebben de oorzaack van myn aencomfte binnen defer Stat van Coelen , als namentlyck, om van wegen zyn Majefteyt, onfer aller genadichfte Heere ende aengeboren Prince, aldaer t'asfistieren , ende mit allen vlyt te voorderen die generael verzoeninge defer Landen van herwerts over met zyn voorlchreve Majefteyt, ende dat deur
mid»



VADERLANDSCHE HISTORIE t\S
ïfaetftz mmi^e Kcurvorften, I'rincen ende Heeren W den Kevzer dacrtoe verordent, aengecommen Y f hebben die geleeenheyt des voorgenomen Öels zo vene gt-dreven, als vuyt beur fchryïens aen V gefonde&n, ghy hebr mogen Renende i „ pnle iboo dan by zyn Conmgiyke MajeffiSS LnJWeter°nftelickybevolen cnue opgeleyt K een !ecelick ende overal, te vercondigen , als oeck mJtter daet te bewyzen, dat hy zonderlings J, » ders niet en begeert dan zyn goede on-
li"an> hillichevt, reedelickhevt, ende zach^moeSe?
1 aenlaet Godts eere ende dienft, mirsgaeders
,vn behScke autoriteit, ende onderdan.chcyt, StervoSs den eedt ende huldinge by de gemeene Landen voormaels hem gedaen; Lnde dat om dfe velve onderzaten te moeghen voortaen eetidrachSfickEregeren, in alle rust, welvaren geluck ende on echte iHltit e, gelvck als't nae reght reeden, coftumen, ende Privil!glén der gemeene Landen behoort.
Zoo ift, dat ick niet heb willen onderlaten, deefe tnvnen eeeenwoordiaen brief te voegen by het ftïïvven der voorfehreve Keyferiycke Gommanen, endJdat riet alleen, om U ié verclaeren ende ver ï „ 't geene; vves boven geruert, mae* oeck, nm vM-untlick U te vermaenen dat ghy nu aenlchou ï^ende op die gocdenierenheyt des Conincx ende b Seyt vPan 't fcne U nochrhaels zo heerlick ende hberS wort voorgeleyt ende W^™>^ ronder eenieh langer vertreck U zei ven veeidi.n maken om ftaensvoets, deur middel des voorfchreven KeXlicke Majefteits, zulex andachtehek te ontfanS waememende ende genietende zoodaeniEhen wooten weldaet mit behoörlicke danckhaerhev , lek" redelijken is , ende oeck we betaemp .
Ten eynde, daïghj ü cvgen geluek, ruft ende weN IV. Desu ^



ï40 STÜKKEN VOORDE
vaeren /daer U al tfamen zoo grootelick is aengeïegen; mee en fchynt weynich te achten, ende veel mm te verwerpen, maer ter Contrarie, bv U zeiven zeer rypely k overleggende, van hoe veel "ongemack, alten, lydens, mmer ende elende ghy U zul! verzekeren ende verjoüen, deur 'taennemen vïn eenen goeuen ende vallen payfen, ende mits nederleggende J;Mfrftf/»de beroerte, ftellen U ielff, mit Wyff ende Kinderen, m grooten ruft ende Vreede, het welcke aan oeck die rechte ende eeniche wech is, om mit Gods hulp ende byftant, zeer cortelvck, wederom te veroveren ende geraken, by alle VremPJT™? endc,Lande«^ot ü oude reputatie, ,vr X' 7Cd°'n' we'vaeren» gelyck als ghy, voer den tyt des tegenwoordigen elendigen oproe's pleecht te weefen. Daer ben effens ü oeck'niet willende yerfwygen, dat ick van wegen zyn Conincklyke Majelten (nchtervolgens 'tbeveel ende vermogen , mv daertoe exprefselyck by hem verleent! U te faemen mits deefen in alle vromicheyt verzceckere ende gewifsehck toefegge , dat alle t'geen, wes nu ter tyt m deefen vreedehandel U zal worden belooft, veraccordeert ende gefwooren, dat zal voortaen ten eeuwigen dagen ganfeh onverbreeckhek, in allen zyn puntten, gheen vuytgefondert, worden ceholden ende achtervolgt. Prefenterende 't felve van wegen zyn voorfchreve Majefteit met alleen aen die Generaliteit der gemeene Landen, maer oock een yegehek in t particulier, zoo verre , die zullen begeeren heur te vereenighen met zyn Majeftevt beur gefworen ende natuirlicke Prince, ende deefen Vredehandel zullen bereyt weefen aentenemen. Verwachtende hierop als cortelicken U beleeft ende reedehek antwoort, mits voor oogen neemende, ü eygen ruft ende welvaren.
Waertoe ick dan Godt den almogende zal bidden, dat hy U zulex wd vergunnen, ende boven al, zyn bermhemgheyt mildelickftorten over die arme Hechte gemeente, diewelcke anders gefchapen is, noch rrut groter elende ende bitterheyt Cgemeenlick fpruy-
tenaO



VADERLANDSCHE HISTORIE. t#
tende vuyt die binnelandfche oorloge) iamerlick ende deerhck overvallen te worden.
Hiernrr wel gunftlck my recommanderende in Uwer aller goede gratie.
Gcfchreven vuyt Coelen den XHJe augufti 1579*
Uwer aller feer geneychc ende goetgunftich Vrundt.
(««*•)
Charles d'Aragon Duc de terra nova.
N°. 50.
Sacra; Csefcreae Maieftatis ad Negotivm Paeificatioms Belgica; deputati Commifsarij.
Illuftres, Reucrendi,Generofi, Nobiles, Prudemes & circumfpeóli.
QVemadmodum vbique gentium percrebuit , qui* bus , quantisque calamitatibus & afflictionibus patria veftra aliquot amiis inclata, concuffa & vaftata fuent, ita neiuini obfcurum tflè poteft, quam verè puterro affcciu & ftudio Sacra. Caef. Maieft. huim adeó calarnitofi & diuturni, in veftns vifceribus ardentis belli, feces extnguere haftenus tentauerit. Cumque fu'a Maieft. inter castéra remedia, qu'bus patiiam veftram ab hoe flagranti incendio liberatam, priftino fpleridori, legibus atque inftitutis patrijs re» ftkuere conaia eft, nobis grau lTiiTium om« &. curam eius rei perficiend«e impofuerit, omninó duximus noftri efle officij, quantum in nobis effet, tantis malis maturè occunere, ac promde aate quamor v Ka integros



Ï4S STUKKEN VOOR DE
inregros menfes, fepofitis noftris, noftrorumque fubditorum nrgocijs, nos buc contulimus, eoque afrefiu,
Re.publics Chriftwie ex animo bené volumus, nee baboribu.snecmoleft.jsnecfumbtibus pepercimus, nihil que prïtermiCmus, quod ad pacem concibandam ne-
autem legatos veflros, non tantum in initio huius acuon s aliquamdiu expectammus, fed & deinde illos, cum minus fufficienti, & ad fex hebdomadas reftric' to mandato comparentes, fopiffimè adhortati fumus, vt piemus mandatum & temporis prorogationem nro'
r^6nt\e0qUern<?-mine etiam ad V0S fcriplimus, & certo nobis perfuafimus, in vobis moram nullam futuram, tarnen praster fpem & expectationem noftram ree ad literas noftras refponfum è vobis accepimu? nee egatis veftris fufficientihs mandatum trafrrrVum! ^niKerap^°r,S Pror°gafio ftfta» nee interim ab innouatiombus & mutationibus pacis conciliationem difficihorera reddentibus in Belgio ctiTatum ett. Qux res caufam non iniuftam nobis tribuere potuiffet. Ipem oronem pacis conftituenda: piotinus deponendi & acI euitandos inutiles fumptus & mo/efbas hinc difcedendi, n.fi & Cafareae Maieftat. mandatum . & pietas Chnftiana erga fubditos belgij, qui diuturnis mteftinis bellis, miferè atteruntur, nos hie detinuiflet, & ad tractationem hanc continuandam commouiiTet Jn qua eo tandem progreflum eft, vt in polit cis negotijs huiufcemodi media propofuerimus, & k Regis mandatano Duce de Terra noua obtinuerimus, aus nemo non ïuftiffima & ad tollendas omnes hacïenus allegatas iumptorum armorum caufas commodiilima cenfere poteft, nifi quis adeó diuini & humani iuris & promiffionis per ordines & fubditos, tam fancis totiesque iterata? immemor efTe veht, vt obedientiam & authoritatem ad retinendam Reipublics tranquillitatem modis omnibus neceiTariara Regi prorfus den egandam & auferendam efTe, arbitretur Jn negocio quoque religi.mis ipfemet Regius mandatarius, nomine Regis vltro non mmus, fed potihs plus, quam in Pacificatione Gandauenfi, Vnione fe-
cuta,



VADERLANDSCHE HISTORIE. t49
cuta, & Edidto Bruxellenfi conuentum , frequentieribusque tam ad Sacram Caef. Maeftatem, quam ad Regem Catholicum & alios Principes literis prornisfum, totiesque iuratum fuit, fubditis conceifit. Quod cüm ita fit, & per horum med orum acceptationeia omnes Polïfcae contuiuerfias propter quas grauüïïmum hoe bellum inchoa;um elïe allegatum fuit, planè ceffaturas fint. Infuper etiam in negocio Rehgionis Regi vi & armis ptus e<torquere veile , quam prionbus juraris pacificationibus promifiionibusque confemaneum eft, ac Regius mandatanus vltro permifit, nee aequum nee necelTarium fit, & ipfa Patrias veftrae calamitas omninö poftulet, vt difficillimo eius tempori & ingruentibus maioribus pericuüs, quam ocyffimè, & fine vlla mora, fuccurratur. Miramur non immeritö , quamobrem ad huiusmodi media, ante tres hebdomadas veftris legatis porrecta, & per eofdem tune temnoris vobis proeul dubio tranfmiffa, haftenus nihil refponfi acceperimus. Cumque noftrae & fubditbrum noftrorum negoaa, lolms huius tradtationis caufa per tot menles fepofita ÖC fufpenfa , planè non admittant, vt hie diutius fruftra nos detineri patiamur , facere non potuimus , quin denuö media propofita vobis tranfmitteremus, & nomine Sac. Cffif Maieft. veftrum refponfum exigeremus. Diligenter igitur & feduló vos adhortamur, vt quam primum ad media his literis noftris aduin. tta, tale refponfum nobis tranfmittatis. Vt & Cel. Maieft. & omnes lmperij flatus, & nos, ex eo eertb depnehendere, & intelligere poffimus , vos malle fopitis odijs, araüsq; fublatis in pace tuto viuere, quam funefti & calarritofi huius belli incommoditatibus & pericuüs diutihs agitari. Ad quim pacem maturè & folidè conficiendam & corrohorandam necesfarium erit, vt legatis veftris, vna. cum difto xefponfo fufficiens quoque mandatum mittatis Quod fi feceritis, vti fifturos confidimus , vobis ipfis « Patrias veftrae officium optimum, & planè neceflariu:n praeftabiris. Deus Opt^mus Maxbi.us vos diu feruet incolumes, & ad pacem oblaram obmis vlnis ampledlandam fleftet, & ineünet Datum Colonis quinta Augufti, Anno &c. LXXIX. K 3 Dee»



lyo STUKKEN VOOR DE
Deefe brief kwam ter zeiver tyd, toen hy gefchreveu was, op een los folio blad in druk uit, en dien druk heeft men by deefe uitgave gevolgt.
N°. 51.
Sacra; Cïfareae Majestatis ad negotium Paeificatioms Beigica; deputati Commisfurii.
Spedbbiles & Prudentis.
Qttid badtenus ex facrs Caefarcs Majestatis Mandato ad patnam vestram ex diuturni & calamitoti tielh mcendio eripiendam «Sc liberandam, cum Kegis Cathohci Prmcipis vestri naturah's Mandatajio Uuce de Terra noua «Sc legatis Ordinifffl Helgii egerimus & qua; pacis med.a propofita fint, per eorundem Ordinum leg.tos vel deputatas Antuiptnise congregatos vobis fignificatum esfe non dubitamus. Et l.cet fuperfluum forte videri posfet eo nornme. .ad vos aiiarumque Provinciarum Belgicarum particu, teres flatus hteras dare cum tarnen a Sacra Casfarea Majcstate nobis mandatum , nostrique officii fit, vt quacunque ratione hoe pacificationis negotium promoveamus , «Sc ab Ordinum deputatis Antverpia; Cangregatis, nee ad priores nos tras literas, nee ad media pacis ante aliquot hebdomadas propofita responfum hadtenus acceperimus & nostra; ac fubditorum nostrorum caufas hadtenus fepofitee «Sc fuspenfe, sc tantum non negledtae non admittant. Vt nos hie l'utius frustra detmeri patiamur, ftcerc non potui.
raus,



VADERLANDSCHE HISTORIE. .51
.... au;n & vobis & aliarum Provinciarum Brfgic«urn part.cular.bu* flatibus, posteriorum htm nostrarum ad Ord.nes fcriptarum & — pi° nofito.um copias transmitteremus. Ceuo enitn , no r£ ntXdemus vestram promotionem apud Oidinum deputaios Antverpiae existemes, tantum pondêHs ï momènti habituram vt eo maturms &,cele7us ab i dem responfum acceptun fimus. Duigenr%iiïtuï& Teduio vos adhortamur vt ea cura &
Prnuincias facile adducere posfe, vt ad d fficilioiem
pdmum ndTed.Ais adjunfta paci & tranqu.Uitatt k mrea Patrias vcstras conveniens responfum & leI J, fu s & iestris hie existentibus fuffic.ens Mani umf ^tmitSur. Vt ita Dei Ommeen..isope mx vobis & patrias vestras restitm & funesu ac ca Ktofi beHiL extingui posfit. Neque ab eo, propofito alicüjüs diffidentias opimone.fi qus forte ab Siquibus fclicitati vestras minus favent.bus votas Seratur vos abduci patiammi , cum Regis Ca^ Kd animnm ad pacem non folum faeiendam, fed & fervandam & continuandam ita ommno affeftum ibiamus vt non dubitemus Impcratona maxime 10terceSnte authoritate, quin ea fie muniri posfit ne quicquld periculi in posterum vnquam vobis juerfisVfingulis fit metuendum vel expeftandpm. Deus Opt. Max. vos feruet »folum3 ™b» pacero iam diu exoptatam concedat. Datum Lol* nis die 5. Menfls Augusti Ao. ï $79-
Gebardus. Julius Eps. Wirceb.
Ott: Henricus Comez in ^^S^^ Schwarzeuberg ^ - H**» Treu^



tfi STUKKEN VOOR DE
Wernher her tzo Gimnieh.
{In dorfo.)
Speftabilibus & prudenrihus Burgimagiftris, ScabSnis, Confulhus & Senarui Guitatis Arnheimenfis touque Communitati ibidem.
Ra. 21. Augusti. a. jrr7o omtrent 9 uhren deff morgens. Aen dye Stadt van Arnhem.
Dsefe brief was met de vyf, haar op «nen reet volgeide zegeltjens der ondertekenaren, alle van groen wasch toege.naakt geweest. *
N°. 52.
Sacra; Csfarea; Majestatis ad negotium Pacificationis Belgicas deputati Commisfarii.
Spedtabiles & Prudentes.
Mem ni obfcurum esfe arbitramur quanto ftudio quantisque molestiis & laboribus hoe onus Belgica; Pacificationis a Sacra Css; Mte nobis impofiturn hucvsque profecuti fuerimus. Neque a quoquatn in malam partem accipi vel posfe, vel deuere, fi longiori veftra coeterarumque Prouinciarum &
Ci«



VADERLANDSCHE HISTORIE 153
Ciukatum (ad quas iamd'jdum articuli pacificationis omnium |udicio, tam aequi & tollerabiles, decima odtava lulii a nobis legatis Ordinum exhibiti, vo. bis p ocu! dubio co nmun cati, poftremo vero a nobis fub da'a quima huius denuo tr.,nsm<ffO pro* rrafta mora cu n magno noftro noftorumque inCommodo, frustra hie tempus terere, non leui aftïciamur tujdio.
Ouamobrem vos iterum hifce nofiris literis monere voluimus , prout monemus & hortamur 3 vt hinc optima.Ti veftrae falutis Reipublics quoque veftrs tranquillitatis & pacis perpetua; ftabilienda: occfionem vere vobis cordi effe, & nee ullo vel dmidentia?, vel finiftraa alicuius perfuafiones affettu, mentes & animos veftros ita fascmari vel obnubilan patiamïni, quo praefentem vobis ultro oblatam, tamque plaufibilem & incundam quietis & foelicita* tis veftrae opportunitatem, vobis prasripi permittatis.
Et quia veremur ne fequentiores illas Antuerpienfes turbas, inpedimento fint, & in futurum esfe posfint, quominus res haec ram ardua, deb.ta celeritate expediatur, ob id vos ferio hortarrdos duximus quod vltenore quavis mora remota, etiam nobis huc Coloniam, cuiuslibet alterius Provinci'33 vel Ciuit&ris longioVi protelatione non attenta fuper ante memoratis vobis transmiflis pacificationis articulis , vestram refolutionem & fententiam vti fperamus, huic negotio conuenientem, in forma authentica quam primum, aut fakem intra fpuium trium feptimanarum , a datis praefentium conputandarum renunciari curetis. Hoe ipfo facietis rem inprimis vobis, vestraeque patnae falutarcm, Caes. Mt. & nobis gratam. Datum Colonia: 19. Augufti. A. 79.
Tacob Archieps: Gebardus. Julius Eps: Treujr. Wirc.
O: Henricus Comez ia
Schwartzenberg. Wernher her thoCimnich.
K J



J54 STUKKEN VOOR DE
(In dor/of)
SpeftaHl'bus & Prudentibus Burftimagjftris fcabiBis, ConfbJibus fenatui totique Oommunitati 'civita tis Ainheimenfis.
(Et infuper in pede.~) Acn dye Stat van Arnhem.
Eene Nclerduitfche, maar niet zeer naauwkeurige overzetting van dezen brief is op bl. 286 en 287 gegeeven van een klyn quarto boek, 't geen tot tytel heeft Aüen van den Vredelmndel gefchiet te Colen, in de teghenwoordicheyt van de Commisfaiisfen der Keyferlycker Maiefleyt. Tusfehen d' Ambaffadeurs ende ghefanten des doorluchtickjlen Coni'nch van Spaignen, ende Matthias Aertshertoge van Ooftenryck, Gouverneur &c. ende den Staten van M-derlant. Verciert met nootelycke ende zeer vruchtbare annotatien ende verklaringhen, dienende tot naerder ende volcomen onderrichting he van der' faec, ken, ende beleydt desfelfs verdehandels. Gheirouwehck belchrevcn wt_ den Protocol der ghefantten van de Staten, ende over gefet in de nederduytfche fprake. Tot teydm. By Charles
niV1UA' §itl°rer\ DTker der Smm fi"** *» Hollandt. M. D. LXXX. Door bevel van de Staten van Ho'lant Doch in die overzetting is de order in d'ondetteekening en de fpelhng der naamen met flordigheid behandeld Ons ori^neel is ook met vyf op eene ry ftaande cachetten van .-roen wafch toegemaakt. Een copie daervan zal buiten twyffel fa d'oude Latynfche uitgave te vinden zyn, maar denkelyk ten opzichte der rang van d'ondertekenaars even flordig ook is die uitgave overraar. In d'Analeiïa van Dumbar T.III d 576 fqq. is defe brief, zo als die aan de Staaten van Overyffel gefchreven wierdt, ook in't Latyn te vinden, maar met onverftaanbaare drukfauten, dus my voor deefen herdruk geene verfchooning nodig is
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 155
N°. 53-
Johan Graff to Nafïau Ca-
tzeneüebogen, Stadtholder in 't Furftendomb Geldern und Graefschap Zutphen.
Edele Erentfefte,Hoicbgelerde Erfame und Wyfe 'Lieve befondere und goede VrundenI
r^v weet u fonder twyvel toe erinneren hoe dat V3JWV in anfang des naeftvergangener may uyc goethertiger getrower affeftion und niet alleen der belegerten Stidt Maeftricht to troft , fondern oeck dat wy verhaept dit Furftendom van der langduri* een inlegerung und hoichbefwerlicken overlaft der doemaelf alhier liggende Ruitter und Knechten dar durch to erledighen op voelfaldigh und flytig bidden und begeeren der Landfchap vyf und twyntigb. Duyfent gulden derfelvigen gelehnt und1 goetwillich vorgeftreckt hebben, op fulcke vertroifting dat ons 't felve geit tegen Pinxteren (het welck voerlengst verby is) gewiifhck wederom folde entnchtet werden, wi gy u dan infonderheit daervoer verobhgiert hebt.
Want dan die eerfte termyn tot onfen grooten fchaeden und verkleinerong onfer reputation met geholden en is , und wv itfonder voel mune und arbeit by den Churfurften, Paltzgraffen , dein wy dit geit wederom to erleggen fchuldig fint , 10 veel erhalden hebben, dat fyne Churfurftelycke genade ferner dilation bift op* deefe ictzige Franckfuerder mifs vergunnen heft , al waer wy oeck dye betaelunghe den vierthienden dagh decfes maends doen moeten , daer wy anders allerhandr. onraede und onverwinlicken fchaden und bederffents nit alleen onfer und onfcr erfgenamen fonder oeck der landfchap felfft, der wy fulcx weder opreekenen



«f6 STUKKEN VOOR DE
moeten , voerkommen willen, fo hebben wy uyt dringender noet niet onderlaeten kunnen u der ge» daene ge'oftenis , to erinneren , und guutich tho gefinnen gi wilht achtervolgende diefelve verfchaffe, dat idt geit met fampt der vereherengen dy wy hoich gedagten Pajtzgraven om die delation to er* langen hebben thofeg^en moeten tegens dye tyt fonder fuimenfs verdich fy , und ons tho weeten doen, waer wy desfelvigen gevertig fyn fo'den, dan wy anders onfen erhefchender nodrufft na fullen gedrongen fyn, ons op uwer perfonen und goederen alles fchadens to verhalen, und fonften 't genige te doen wat wy liever folden overhaven fyn: wae*rvoer wy u hiermeede willen gewaerfchouwt hebben , u den Almechtigen beveelende. Datum Arnhem den aen Septembris Anno 1579,
(Onder[lont.)
ö goede gonner und frund Johan Graff zu Nasfauw Catzenlnbogen.
(indorsojlondt,)
(Het opfchrift was dit.)
Den Edelen Erentfeften und Hoichgelerten Erfame und wyfen, onfen lieven, bcfonderen und goede Vrunden Joft van Cranevelt Cantzler , Cerh rd Voeth, und Keyner van de Sande, alle der Rechten Doftoren, und Raedcn des Furftendoms Gelre und Graeffchaps Zutphen, Pe'grum van der Gruythuyfen Richter tho Arnhem und in Veluwenzoo n, Alexander Bentinck Caerll van Gelder, iacob van Ommeren Hurgermeifteren thoArnem, Fredrich van Marhulfen Kriegsraed gedachtes Furftendoms Gebe und Grafschap fambt Johan de Gendt und Cornelis van Grient,
fambt und befonder-
r
No,



VADERLANDSCHE HISTORIE, ij*
N°. 54-
Eerfame, Vromme, Wyre ende Voerfinnige Heeren.
Als iele welgrondelick ouerdencke van wat impoiv tancie, ende hoe groete Zegenynge des Heeren, altoes ende by alle redcheke onderfaten, is geacht reweest, een goede, vafte vreede, offte verioeninge, befonder, als dye wort gheraempt, tuslchen ghemeene onderzaten, ende beuren Prince, van olders tot olders , onouerdenckeück heur aengeboren Vorst, ende Landtshere. Soe en kan ick my nyet genoecn verwonderen van die flappicheyt, ja fobre begeerte, welcke in defe tegenwoerdigen vreedhandel, by zomfiiige ter auenture mifgunners der ghemcene rust ende weiuaren, fchynt voergewent te worden. Het is weinich min, dan fes, feuen,.of daeromrent weeken geleden, dat dve Ceurvorften, ende andere Key. ferlickc Commifl'arien alheyr binnen C oelen, ter goe. de menige vergadert volcommelick aen beyde zyden onderricht zynde , van die warachtige ftaet , ende eelegentheyt des Landts, zoe wel int generale , als particulier, hebber. In quaf te\t als vromme, oprechte, ende recdelicke middelaers, na heur confciertie, ende hoochwyfe verliandt, fcnftelick veruat, ende opgericht zekere poincten, ende articulen, tot den voerfz. vreede, ende verfoeninge fich ongetwiuelt ftreckende. Ende hoewel dye zelue doemaels zyn ftaens voets ter handen geftelt van dye gedeputeerden by dye Staten t'Antwerpen vergadert , alhyet onlancxs tot den vreedhandel affgheveerd cht. Soe en is nochtans tot defen tegenwoerdigen dach toe, ganfeh gheen antwoert daerop gevolcht noch te voerfchyn gecomen, waerüeur ick dan, aenfchoue



ïfS STUKKEN VOOR DE
nemende, dat dye voerfz. Keyferlicke CommilTarien fich dagelixef vorderen om van hyer te vertrecken, ende om alle omwech, oeck dilation dye 't Antwerpen zouden moegen voruallen, te fchouwen, noet. wendich ben geoerfaeckc bouen mvn voergaende breuen, den Xlllen defes lopende maeridts, aen v ghefchreuen, noch wederom zeer vruntl.ck mets defe v te vermanen , dat ghy alle miftrouuen , fwancheyt van herten, t'ingeuen van onrufbge gheeften, metsgaders alle andere onbetamelicke achterdencken, ftoutelyck, ende vrymoedelick afffiaende ende verbys gaende Wilt binnen drye weecken ten lanchfien naer datum van defen, tzy deur v gedeputeerden met volcomen macht, off anders, doer v fcr ftelick antwocrr, fonder des noedich fv, dye eene naer dye anderen te wachten, oeck alhyèr te Coelen erfchynen.om deur middel van zyn "Keyferlicke Mteyts verordenter Commi'-farien v w'ederom te verfoenen, ende verenigen met zyn Co M dye van Godt den almoegende v gefie'lt is tot een nuturlick Prince, heere , ende hoeft , anders van v nyet begerende, dan in rufte, ende ewyge vrede v zachtmoedehek, ende eendrachtelick regeren tot Godts eere, ende v eygen we'uarende zalicheyt, mets wechnemende alle bitterheyt des oerlochf., ende daercnboueu zeer mildelick v vergunnende al't geen, wes enichfins dyeneück zal zyn, om als een goedeniren, en genadich heere v te vertroeftep, ende in «.Is, wes moegelick, v te famen, zoevvel dye mynfk, als dye meeste, behoerlicke fatisfactie te gheuen Des moecht ghy wel vaftelick betrouuen, ende gewi^felick v laten voerftaen, dat dye ghene, dye v anders zoecken wys temaecken, off van dye ge.'egenthcyt der ghemeen faeck zeer qüalick zyn gemfoimeert, off metter harte v nyet en meenen. Hyermede zeer gunstelick my recommanderende in v allen goeden gratie, ende begerende doer brenger van defe , zonder vertreck enich anrwoerr, om te weeten, waerna ick my voertaen zal hebben te reguleren , ende wes goets van wegen zyn M. ick van v zal hebben te verwachten. Gefcreven vut Coelen den i«iSeptember. 1579. {Daer



VADERLANDSCHE HISTORIE. 1*9
(Daer onder.)
Vwer al'er geneycht ende goetgunftich Vrundt.
(Getekent.)
Carolus ab aragonia dux de terranova.
(Het Opjcbrift.)
Eerfame Vrome Wyze ende Voerfinnighe Heeren Burgemeefteren Schepens Raedt ende Ghemeente van Arnhem.
(Daer onder nocb.)
Recepta den lillen Septemb. LXXIX fed non perlecla nee aperta.
Een gelykluidende brief voor de Staeten van OveryiTel is ook in G. Dumbar Analeüa T. III. p. 578. maar die
begint Als ik wel getruwelich 0. v. w. importantien. On-
dertusfehen mag ik ten opzichte der aantekening onder het opfchrift (Recepta fed non perieiïa nee aperta.) hier by voegen, dat die brief, ook alzo met een rood wasfche ze* gel van den Hertog van Terranova toegemaakt, van my op de boven fecretarie der Stadt Arnhem gevonden , en eerst toen geopend wierdt.
N°. 55-
Ma-



l6o STUKKEN VOOR
Mathiasbydergracie Goidtz Ertzherroge van Oistenryck, Hertoge van Bourgoingnen enz. Gouuerneur ende Catiiteyn Generael.
Ede!, Welgeboren!
A II eest zoe dat wy by onze bryeuen van den XI
£ * dach van Augusto leftleden ende de Generale Staten van den Landen van herwartzouere alhier vergadert wefende gefchreven hebben onder andere aen de Staten des b\ Gelre ende Gr. Zutphen , off buere Gedeputeerde, dat de Gedeputeerde te Coelen ouergezonden hadden zekere articulen hen ouergegeuen by de Heeren de Cuerforlten ende andere Gedeputeerde van de Key. M. onfen Heeren ende broeder, mitsgaders zekere andere flucken aeri ende de voirderinge van den Tractate van peyfe; Ende dat wy ende de voirf. generale Staten daerop nyet en fouden vermoegen off begeren te refolue* ren fonder aluoiren hen aduis ende intentie te hebben ende weten, hen te dven evnde de Copien van dezelve flucken ouergefónden'hebbende, met ernftich verzueck , dat zy ten allergeringtlen ende mitten eerflen, dat moegêlick waere, op alles wel letten ende adviferen fouden willen, ende heure refolutien ouerfchicken fonder eenich dilay off vuytflel. Ende daerenbouen aenmerekende de weluaert van den Lande daeraen hangende is , hebben wy anderwerff by onfe brieven van den XXI der voorf: maent aen de voorf: Staten noch gefchreven, dat (funderlinge aenfiende de voorf: Gedeputeerden anders derwamouere nyet en verwacfuen dan Refolutie op te puntten voprsf:) alle faecken vnde vuytflellende zy fouden willen overfeynden m ilder vuyterfle neerfticheyt de Refolutie voirf: Alles geleken nyettegenflaende en hebben gheene der Voirf: Staeten alnoch hiennne voldaen, maer ter contrarien hebben eenige derfeluer hun excufen des.
'wlven



VADERLANDSCHE HISTORIE tai
baiven gedaen , léggende dat zy daertoe behoireü nae ouder coftuyuië befchreuen ende vergadert te ■worden, om de voirf: flucken te moegen hoiren lefen , ende daarop te refolvereh •, én,;e d'andere de voirf: flucken nyet ontfangen te hebben Waeromme ende dat wy vreefen dé refolutie van de voorf: Staten om gélycke redenen tot nv verachten; oick mach wefen, 'loe verfuecfeen wy v wel ernflelick, ende nyettemin ordinerende by defen, dat ghy terflont ende fonder vertreck wik doen befchryveïi de Staten des F. G. ende G. Z. ende ten dage van de voirf: verg. dermge hen overleveren de Copien van de flucken hierboven gemeneioneert, dre wy v ten eynde voirf: over'feynden, houdende van uwen we^en de goede handt, dat de voirf: Refolutie terflont "ende in alder vliet ehde neerflicheyt genbrren, ende overgefonden worde, volgende onfe voirgaende fchrvven, ende doende voirts in alles foe goede debuo'ir, als wy ons des gantzlicken inwartz "betrouwen, ende nyet ophoudende voir 't ghene, des voi'ff: is , volbracht- zy , ende ons terflont aducrteren.de, wes ghy hierinne gedaen fult hebben, en de des en wilt nyet laeten. Edel, Wc-igeboren. onfe deere Godt fy met v. Gefchreuen t'Antwerpen. dea llü dach van Septernbn 1*79.
(Daar onder.)
Voflre bon Ooufin.
(Ondertekend*)
Matthias.
(ende nocb beneden.)
Pottelzberge.
(a'Opfcbrift töflr.) IV. Deel. L den



ida STÜKKENVOORDE
Den Edelen, Wolgeboren Heren Johan Graue van NafïLu, Stattholder ende Capiteyn Generael van den Lande ende Furftendom Gelre ende Graefffchap Zutphen.
N°. 56*.
Aen den houe van Gelrelandt, Edelle vermoegende gebiedende heeren.
Allzoe v. Er. L. ende G. die Muntmeifter defes furftendombs Gelre ende Graefffchap Zutphen Jacob Jansf de jonghe espresfehek, als vyt byliggende ordonantie blyckt bevoolen hebben dat fiy doer den Affayuer des felue munts die piftoletten ende dye dalers van heell ende bommel fouden doen probéren ofte verfoecken op dat dye voorf Muntmeister v. Ed L. ende G. fchriftelick die differentie zouden overfèynden die daar is tusfehen d.e p ftoletten van Heell, ende die Italiatnfche daer dye voorff: Heelfche n.er geconterfeyt zyn met oick die differentie dye daer es tu.«fchen die Gelderfche Heelfche ende bommelfche dalers , alle het welck den voorsf: Muntmeifter achtervollgens het voorsf. ■ beueel gedaen heeft, foe V. Ld. L. ende G breder fyen moeghen vuyt desfe bigevoechde calculatye. x Ed. L. ende G voorts in dye faecke procederende fulex als v. Ed. ende G. goeden Raeth gedraghen zall &c.
'r HofF gehoerr het verfoeck des heren van Oye, fo fy m naem fyns felffs vnd oeck des Amptmans
van



VADERLANDSCHE HISTORIE. 1*3
van Auerbetu ven alls werordesthe op 't ftuck der
Munte gedaen, hefft den Muntmeter Jacob an-ien eeordonniert v,nnd belast, ordonmert vnd belast mus d-fea om van die Heeïfche alls andere munten duren <]en affaieur eens befteadige proeue tho laten maken Vnd* aliulcke p-oeue volgens defer. houe auertholeucea. Adlum Arnhem dea VL Septcmb. XVc LXX1X.
{was getekend.')
W, Sluyfsken.
Hf. 5*-
Erentuefre,~Erfarrte, Wyfe v*id vurfichtige, befonders goede Frunden.
totj/ ftellen in geenen twieffel , dan naldens vill
W meer vur gewisf oft v. Erf: fatVea vu1" etlicue dagen behandet fyn fekere articulen des vwgell genen fredetms, abf der Key. Mts vcrordente Heeren t ommisfarieo f) iets binnen Coelen den vredehandel! als nTiddéThè r-n bywoonea tuit ite fchryvess alls fanst heoben laten kotamea
Dwiell men dan derfeluiger -rtic :'-n rahaflt wadi mit feker andacir, vlyt vsd hedenckungh beheert tho ouerwegen, al* dïe wtehSeaeyt der Ueckea vertyfehet, fo met allen da- welaaren, dan oeck dat hêill vnd faltcheyt der onderdaan d-eracr. gelegen.
Demnae i oÉS gëfthnéQ dat V. Erf den inbalden vaa dien mit geöurhcur b.tracatun^h erwegea, opL * *aC



l«54 STUKKEN VOOR DE
dat die feluige v. Erf: tot gelegener tyt op alles waell gerefoluiert moegen fyn.
Vnd daermit die cleyne Steden desfoluen quarters Van die articulen vurfT: vnd dat fcliryuen der Key. Comtnisfarien oeck berichret mocgen fyn, fullen v. Erff. desfeluen quartiers cleyne fteden copie daarvan thoefchicken desfeluen inhallts wetenheit to hebben tnic beuehngh des Almechtgen. Gefchreven to Amhem den Vil. feptembris. KVc LXXIX.
(OnderJlondt.)
Die Raden des Furftendombs Gelre vnd Graefffchaps Zutphen»
(Getekend.)
W. Sluysken.
('t Opfcbrift was.)
Den Erentfeflen Erfamen wyfen vndt vurfichtigen Burgemcifteren, Schepen vndt Raedt der Stat Arnhem, onferen befonderen goede» frunden.
N°. 59-
Memorie van de Stucken van Col en angecommen durch joncker Adolph van Goer Gefantec alhier aftgefondea.
A. Het



VADERLANDSCHE HISTORIE. 165
&. TA et begin van de Communicatie nemtlich *~i voirgedragen daerin toe den Frede geraden, daerin oec'c verhaelt werdt van feeckere miffive des Heeren Princen, dat fommigea van den Adel! myt den Hertough van Parma int particulier van weegen der onderdaenen van fyne Majefteit onderftaen toe handden, in prejudicie van den gemeynen Vreeden* handell ende tott cleynachtinge vaa sKeners gefantten, Se May.
B. Antwort des Hertogen van Terra Nova, darby hy focht , dat die p.rriculier hjnd ïmgü die generaet handelongcommittiert fy May.
C. Die Gedeputierden tot Collen claegen dat fich der Hertouch van Parma alnoch onderfteyt myt die fvnen die peyshandelung . dat fulcx vber des' ICevfers gefanten (die doch totten vredehandel committiert fyn) weynich ruemlich fy, ende verfuecken beftandt. 13 May.
D. Die Gedeputierden tot Coln verfuecken aen sKeyfers gefanten beftant ende andere articulen, 18 May.
E. Articulen bv den Gedeputeerden der Staten aen des Keyfèrs gefanten oevergegeven.
F. Salvatie der Gedeputeerden op die voerfchreve articukn, 21 May.
G. Andere gelimiteerde articulen der Gedeputeerden , der Staten oevergegeven tot ColeB den 24 Miy.
H. Interpretatie der Gedeputeerden op etlicke der voerfchreven articulen Eodem die.
I. Den Hertoch de Nova Terra antwort op
Li d'e



266 STUKKEN VÓÓR DE
die voerige articulen der Staten myt fomm> ge additien ged, tiert, Calendis Juny.
K» x Remonitrantie der Gedeputeerden tot Colö aen sKeyfers gefantten overgegeeven, Coittre die articulen des Hertogen "de Terra JNovaa 10 Juny.
L. z Antcykcning der fwaericheyden, daarom di& articulen des Hertogen de Terra I\ova nyet anneemlick fyn. Eodem.
JVf* XX Concordia articulorum cum pacificatione Candavenfi, Ediéto perpetuo Bmxellis publi«ato pnvilegys ac ratione ipfo af May exhi» bitis. ii Juny.
J?„ Der Herroch van Nova Terra juftigceert fy» articulen ende had geerne dat men fe aenneeme. is Juny.
O. Replicq der Gedeputeerden die Staeten tot Collen Contra die articulen des Hertogen van Nova Terra ende fyne praïtendeerte |uftifica« tion. Ende van beüandt. 18. Juny.
F. Mis&ve der generale Staeten aen den Gedeputeerden der Staeten tot Collen, daerin diefelve Staeten ratifieieren die articulen, juftificarie ende Concordantie by den Gedeputier-i den \oerfehreeven verhandelt. 28 Juny.
Ad\ ertisfement der Gedeputeerden der Staeten tot f om aen den Keyferlicke Commisfarien gedaen , daerin verclaert , dat die Landen genootdringt tullen werden, fich toe veranderen. 4 July.
ït Articulen van den PeyshandelS , daerin dat
dj*



VADERLANDSCHE HISTORIE «Jj
die Arrculen van de Religie achter aen ge»
fchreeven ftaen.
S. Reedenen , daerin die Gedeputeerden der
Staten fich befwaeren aengaende d'articulea ' by s Keyfers gefanten heur luyden wederom o.ergegeeven myt R beteyckent, welcke reedenen angetagen wort irftüch om dat die Articulen mytten Articulen oft oere wred'cheyt accordeeren, fonder mitigatie ende middel to geheven, als tusfehen handiers; z. D'it etbcke Articulen daerin fyn , die vorige pacificat'en contrarirende, die fy nochtannigh belaefft, van's Keyfers ende hoer 1'elfs wegen doch gelaven t* achtervolgen. 3 Dat alles wat den Ampten ende fchattingen aenlanget by den Staeten geproponiert, oeck gereitnert wordt. 4- Oat men ten beyden feyden etwas lolde moeten naelaeten van fyn recht, fo men tot een beftendigen vrede fol begeren te raecken ex Relegione daer fy fich beklaegen, datt in den Gee^elicke Prelaten Landen meer vryheus to ;,elaeten wert als in defen Landen den onderfaten. Item befremdet den Gedeputeerden noch n eer, dat in gemelten articulen der rigoureufè pftc caten gementioneert wort, <:ae> men des Conmgs onderdaenen tot ter Roomfche Rehtoe blotts genoech om den Religion vergaten waere. Den ia. May.
T. Articulen des Peys van den tS July daer die puntten van de Religie nudfen in ftjen.
V. Danckfagung der Cedeputeerden der Staten aen des Keyfers Coromisfar en ende dair. in werdt begeert twee maanden beftandiZ, feggen oick by gebreck van beftandt toe be* forgen fyn fol'nyet frucbtbaerlicks gehandelt toe konnen werden. i&. July.
X, Mii-



t&t STUKKEN VOOR DE
X.». Misfive des Eerdtzhertogen aen der Flertouch van Aerfchott , ende andere Gedeputeerden tot CoHen, dat die Articulen van Coln fvn Uoxheyc angecommen van den Heer v'an JMelioy gefondcn fvn, aen alle Provintien , en dat fyn Hoecheit Kforcbt, dat die Irucuien. tö met aengmomen fullen werden referiert' fich derhalven tot een miffive der Generaele ötaeten i Augufti.
Y„ Een mffiVe der Staeten Generaell aen de Gefantten tot Coln, een daukfagonc;, ende van toe hebben dat begeerte beftant Yeggen die Articulen aen d>e Provintien gefonden toe hebben, dan feggen wt d e oeverzonden Ar» ticulen gheenen vaften off beftendigen peys toe verwachten. 3. Augufti..
Z„ De Gedeputteerden tot Coln halden wederom aen sKeyfers gefanten , om beftant, ende beklnee;cn fich harthch, dat by gebreck van beftant die hartten verbitteren fullen. 10. Augufti.
AA. Antwort van der Hertoch de Terra Nova aen 'fKeyfers gefan-en, dat hv in 't beftant nyet en ban verwüligen, ten fy dat die Steeden exoneriert worden van den garnifoen, om dnt die vota libera mogen fyn, anderdeels dat die Staten geen Krychsvo'ck meer aenneemea, ende dat rren tot geen Unioncn meer die ondeifaten fal dringen. 24. Augufti.
BB, Die Cec epileerden der Staten balden
coch harder an om beftandt.
CC IVliïfive de.< Ferdtzherrosen aan de Gedeputeerden tot Cellen fyn Hoeghnyt verwondert, dat die Hertoch de Terra Nova nyet will
ver*



VADERLANDSCHE HISTORIE. 160
verftaen tot beftandt, diewyll die Staeten foe reedelicke oirfaecken voergheven. 4 September.
DD. Misfive oick in francoys der Generale Staten van defelve materie.
EE, Die Gedeputierden tot Coln begheren andere middelen tot den Vreede volgende 't bedeel van den Eertzhertogh ende der Generale Staten und dat die andere Articulen noedich waeren in toe ftellen eer die Provinciën op die vorige Articulen refolveeren ende Q» vergcfonden worden. 12. Septembris.
FF. x Antwort particulier der Staeten van Brabant aen des Keylèrs Gefanten, den Hertoch de Terra Nova trecht toe beweyrken om een ander rraneyr van Vreede in toe ftellen laten, nyet na den appetyt der Spanyarden, d.n oick een weynich nae die gemoedder der inwohner defer Landen. Sexto id. Septemb.
CG. x Misfive in Franfoys der Gedeputeerden ende andere rier Staeten van Brabant aen Duc de Terra Nova , dairin fy begeren een moderatie van de A:ticulen , fuicken moderatie, dat die onderfaeten konnen vornhemen, dac fyn Exellentie nyet anders gemeynt en is dan eynen beftendigen peys toe fluyten tot rust ende Vreede der Landen ende dat fy piek die waelfaert der Landen fal vorderen, fo wael als d'auftoriteyt van den Konynck, ende met fo feer voertoetrecken die afgefanten ,' d;e voel fyn van vraick ende dat de Coninck nyet en wil gevallen hebben in die conninxsteyekenen der inteftinen Oorlogen fyaer onderfaten, dan die wonden toe heylen, nae die diepte derfelver 7. Septemper.
L $



STUKKEN VOOR DE
N°. 60.
Ehrwerdichfte, Durchlucjf tichfte, Wolgeborene, Edele, Wyefe, vnd voirfkhtige.
r>af wy op uwer Hoocheit vnd Weerd-'cheit brie_ uen noch nyec geanrwort hebben, is niet doer onfe fcbult, verfumenhtit, ofF;e naelaetticheit ge. fchiet, maer dat wy van wegen der g'oetwehticheit der faeclcen, vnd der ve:fcheidenheit der Prouincien tot noch ter tit niet en hebben konnen, v;.n den formulair eenes feeckeren beueels, noch oick m die bewylligungh, wederleggongh, offte matigongh der voergelachten articulen (dair van in den letften brieven uwer Hoecht. vnd Weer. gchandelt wort) ons vergelieken; dan fo veel den beveel aengaer, is die voernaemfte faecke alfoe geftalt, dat fy eene voergaende beraetflagungh vnd communication met den parthien erfordert, vnd heefft niet konnen mit gewisfe bepaelungh vnd formular eenes feeckeren hevels omfchreuen offt mgeflaetten warden vnd die gedeputierden nae Coellen afgefemcht, heeten fich befwaert m alfolcher fwarer faeeken, van wegen des feer fwaeren lasts vnd gefaer, eenen vryen vndabfoluten beueel toe ontfangen, gelick oeck die reden noch gewoenbeit niet lydet, dat in alfulcke wichtige faeckeD voeler Provintien, vnd onderden fchrecklichen kriechfflauffen, die gantze hoefftfaeck etlicken particulieren perfonen, fonder voerbereidongh vnd nootwendicheic toe rcfenren foude beualen warden
Vnd dieweill die articulen van uwe H. vnd W. ouergefanth alie Provinciën gelick aengaen, fo hebben Wy diefelue terflont allen vnd yèderen befon* der commun'ciert opdatt wy eenes gocies meynungh vnd wyiverftaen hebbende, mit gemeyner bewyllegong van der gemeyner faeck gehandelt worde, und



VADERLANDSCHE HISTORIE. Ui
alfo den Hertogen de Terra noa der Con M. affgefanten, als oeck uwer H. ende W. wat feeckers geantwort worde.
Vnd wiewaell der Printz van Parma, vnd fommice andere, tot u-nxhtmge der Keyzerl cker Hoo* cbeit vnd uwer neerbeken verfameiingh met naecelaeren hebben, doer particuliere verdraegen, eene affi'chevdinge der Prov neen thoweecb te brengen» vnd d:e onderdaenen tot meerdere tweedracht to verwecken (.bet we'ck ons niet een cteyne oerfaeclc feoefer vermoedingh vnd andere raedtfleegh thoenemen gegeuen heeftt) nochtans foe fyn wy wt beeerte ende vlytrige beuorderinghe eenes oprechten vredens, dairtoe wy geneicht fyn, van uie ftantarrticheit die gemeine rune to beuorderen, vnd van den gemeine verbonttenis niet affgeweken, daege* licx aenhaldende vnd dryevende by de Provintien, dat fv van den voergen: articlen op dat allerhacse fouden delibereren, vndt haere meynongh yerclaeren, alfoe dat in ons geene verhindernis en is, maer die groetwichticheyt der faecken, die mennichfoldicheit der Prouincien , die natuurluxe vericheidenhek der meynongen, vnd dye tegenftaende beuorderin^h der boeswylliger menfehen hebben defe langfamheit verorfaeckt, die we'cke wy vertrowen uwe H vnd W, diefe faecken g'ondelick mgeflen hebbende, vuyt oerfaecken voergemelt niet voer ongoet nemen fullen.
'Doch niettomin foe bekennen wy, hertten vnd ïhumen mit ewyger gedecht enis der danckfeggingh, die goedertiere vnd vaderlicke geneichtheitt der Keys M. regen defe jamerlicke Lnden , vnd vwer H vnd W. heerlicken vlvit , neerfticheit vnd arbeit, defelue in ru*re vnd vrede to ftellen, hoewaell die faeck doer befondere boefe fchickungh noch met in den ftaet gebragt is , wekken die billicheit der tit vnd der faecken beifchet.
Dan defe kranckheit is [gelick wy beforgen] veel groeter, vnd den ganwen corper der Proyintien yeell



17» STUKKEN VOOR DE
dieper ingeworte't , dan dat die remedien in den voergenoemden Articulen begrepen, bequaetn genoecl» fouden fyn, diefelue to heiïen , want niet die Con. M den fchoet harer goedertierricheit wtgeftort hebbende, fich eerwcerdighe aen fyne onderdanen gi-otere mildicheir. to beweyfen , vnd die tott noch toe enge wtquellende aderkens doer langeren vortganck in groette rivieren wtcoebreiden.
Dan opdatt wy 'mit oerloff vwer H. vnd W. vnd fonder prejudicie der Provinciën wt veelen een weinich aenrocren foe vorn nae den negenden Artickell, alle affwefende vnd van haren Officien aftgefet fynde, haeren voerigen ftaet vnd digniteit fouden weder vercrigen, vnd autoriteyr ende gebiedt bekommen, wat hadden die anderen ander', to verwachten, dan mir die groetfte verfioenngh aller dingen, banden, banninge, verwyfinge des Landts, vnd vermoert tho weerden. Oen Spanjaarden die noch mit haer tegen defe Landen ontbrant fyn, den wech geopent fynde, die felue noch weder toe veroeuveren wanneer zy willen, dweyl hoere vrienden, gefellen, vnd bondgenoten int regiment fitten, we'cke doer haeie waeldaet in haer vaderlant und digniteyt weder ingefet fynde-. vermeynen fullen , dat fy (onder haer (nemehek den >p;injarden) haeres leuens nier feecker genoech fyn konnen , vnd defe gefahr toe beforgen geefft ons destomeer oerfaeck die affgefondertte vnd particuliere verbonttnisfen mit den van Hennegou vnd Artoys tot haeren eygen verderff, vnd preiudiue der genaburtten Prouincien archlifticherdacht, \nddie verplichtingen een Kriechsheer aen onemen , tot wyllen vnd dienst der Spaniarden, fo diefelve by aveniuren (gelick d.e Griec* ken van Troja) geuemfdeiick to vertrecken begusten. Oeck die dccreta des >6 ende 17 artickels van die Steden, fortresfen, wapenen und munitionen dem Gouuerneur Generael.die nhaedesCatholickfchen KoDings welbehagen foll defigmert warden van fionden aen auer tho leueren, hett welcke in voerigen jaren ia die veifamclingh tot Breda die Hollander vnd
Zee*



VADERT. ANDSCHE HISTORIE. 17a
Zee'ander alleen geweygert hebben, vnd indieGenrtfche verbonttenis wcdruckelick tott haerder verléeckeringh wtgedmgtt vnd auerkomen hebben^ alfoe dat doer defen 17 Artickell tegen den Gendfchen vreden derrt Princen van Oraingnen die preroaariff des Gouuernements foude benomen fyn, vnd denn Hoüandren Zelandren vnd den van Bommell haeren bondtcenoetten foude geboden fyn die refhtutie der Steden , Caueelen vnd munitionen, darin haare verfeeckerheit gelegen is, daerbouen fouden allen den Prouintien in 't gemein die verfeeckeringh geweygert fyn, fonder welcke die Hollander ende Zeelander alleen fich mit den nabueren nyet hebben wyllen verfoenen laeren, vnJ, welcke opgeheuen fynde , die Prouincien alleen mit eenen verbreeckehcKen eedt verwaert fynde , fich muiten haeren niewelick verfoenden vyanden ouergeuen, het welcke menfcheück verftant myedet , vnd der natuer fetffs afffcheuwelick is: dan men erfaeren heeft, hoe weynich dat men in faecken , die regierungh vnd heerfchappie belangende, op eenen eedt achtt, vnd hoe 1 chtelick die dispenfa;ien vnd ablolutien des Paus to verkriegen fyn, infonderheit wanneer men fagtt , dat die M. der heerfchappic verdeniert is , offte dat men die onbilhekheit eenes verbontz mit den rebellen onderdanen gemaeckt, aTlegiert, offte dat die deckfetl die keterien wttoTOeyen voerwendet, doer welcke oerfaeck wy voir fommige jaren gefien hebben, dat Vrancknck bevreedt fynde mit erbarmelicken moertt fubitehck verrtoort, vnd mit doeden lichamen veruult worden is.
Vnd hoewael! Don lohan dMuftria doer die publicatie des EdiÖs perpetueels den Gendtfchen vreeden beuefti'cht hadde, watt heeft hy doer dic'heymelicke aenflecch die Caüeelen vnd fortresfen intonemen , oeck die verborgene raatfleech mit der Duitfchen knechten, hopluiden, anders onderftaen, dan den Gendtfchen vreeden toe verbreecken , vnd mit verachting der apentlicken verbonttnilfen eene vrye heerfchappie oueralle Prouincien to bekomen P



*74 STOKKEN VOOR DE
Tot wekken einde fchyenet oeck nu te ftrecken d'e veelfoldighe, vnd doer voell Art.culen dem Gendtfchen vreden bygefette meldongh des Ed.ös perpetueels? het welcke van den Hollander vnnd Zeelander van aenbeginn ftanthafftich vnd apentlick verworpen , vnd van den anderen fonder meerder oadencken onuoirfiehtelick aengenomen is geweest.
Daher die oerfaeck aller onfer elendicheyt gekomen, vnd dat vuir der naegefolchften kriegen aenEefteecken is geweest, om eene Generale vnd Hechtte beloftenis vnd verbindungh der Catholicfcfche Roemfche Religie toe onderhouden , die dem h.d & jnferiert waer, vnd in welckes krafft Don ;ohan d* Auflria terftont van aenbegm de Staten verlöcht tot die wapenen om die religie toe nemen , toe dryven , und der Coninck felffs dairop bowende fdoe die Stnten altefamen dem Baren van Selles der Catcholickfchen M. Commisfarien fich erboeden bereit to fyn , nae die wtwyfinge des Gertfchea Vredens die onderhoudinge dèr Religion vnd gehorfam der Overheyt to beweyfen) heeft den Gentfchen vreeden als oneerhek vnd fchandaleus verworpen , vnd te niet gemaeckt, ende die Spaniarde vnd andere vremden weder omgebracht hebbende, tijfft defen wrecden kriech weder aengevangen;. opdatt hy eene abfoiute heerfchappie vnd eene foleke onderholdungh der Religion, als by des Keyfers Caroli Chiintie tyeden geweest w-er"e, weder opricha ten moclve , gelick die faeck felffs wtwyfet , vnd klaerhcker to fien is wt die communication mit den Baron van Selle vorf;-: gehalden , vnd wt fyner inftruftion vnd Conmcklicke bryeuen van hem ge», bracht, welcke mit den brieuen Don Johans d'Auilria apentück gedrucr, in jedermans handen fyn.
Daher die Provinciën aenmerekende dat hem die befittingh vnd dat gebruick des Gendtfchen vredens van den Koning geweygertt wart , vnd dat doer den apentlicken knech vud anfleckinge der innerlicker oneenicheit dit gefocht wart, dat die geene



VADERLANDSCHE HISTORIE. 17$
fo van die Roemfche religie affgeweecken waeren, vnd niet wederom tot die olde maniere vnd wyefe des geloeffs, die ten tyden Caroii Quinti geweest ware, woiden treden, folden entweder verdreven oft onderdruckt warden, fyn fy die bepalinghe des vredens voorf: die fy niet holden kondt verlatende, in alfulcken troublen geuallen, dat haer om den onderganck des gantzen Vaderlantz to vermieden van noeden ware wyders toefcheyden , vnd erftelick doer breyuen van" verfeeckerheit onder malcanderen dairnae doer eendrachncheit der refgion vnd andere \erbontnisfen der ruste der borgéren toe verfien.
Dairom defe grotes haetz wecrdich vnd affschou•we'ick fyn die die Provinciën offte Staten der onbeftendicheit vnd fchier des meyneedtz befchuldigen, dat fy dat exercitium eener anderen religion toegelaren hebbende, in die bepalinge des Gendtfchen .vredens voorff: nyet verbleuen fyn , foe doch die (onmck, vnd die'Conincklicke Oeuerften vnd Rmtzheeren onder den fchyn des Edict? perpetueels voorff: vnd fommiger brieueu (dairvan wy hiernae feggea lullen) to voeren defen vreden, als oneerhck , verworpen hebben, dairtoe den gebruick desfeluen mit wapenen toebenemen , vnd alles tot die bytterheit der olden inquifition weder te brengen, onderflaen hebben, aifo dat den Staten offte Prouincien (off fy fchoen gern gewelt vnd mit rulle vnd befchermingh der geeftlicken gewunft hadden) doch niet geo'erlofft was, den conditionen des vredens voiriT: aenhengich tho blyeuen, vnd die wydere fwaricheyden vnd incomenienten, die gefchiet fyn, toe vermieden öuerrnidts die contrarie gefintheiden der Landen, Otuerden vnd Krieg.sluiden; alfoe dat tegen den vrven willen der Provinciën die ftrengichet des Catholifchen Konnmcks, dye noodfaeckelyckhe't des gemeenen Vaderlands, vnd die vermiednngh der aenftaende gefherlickheit fb wt den mgeuoerden kriech vnd aengetloec ene oneenicheit tusfehen d e onderdanen toe beforgen waren, defe veranderinghe des Vredens , den fy onder malkanderen gemaekt
hadden*



176 STUKKEN VOORDE
hadden, ingevoerc hebben, welckes billick tot ontfchuldigong der Staten gelden fall, dan dem en mach geen fehult toegereeckent werden, den een gewaltiger aenuechr , offte dem eene nieuwe oerfaeck ouerkompt, offer wanneer die gemeine noot, om bui - i gerlicke oneenicheit te fchouwen, vnd die gefahreenes vyandtlicken heers toe vermieden, eeniee veranderingh eruordert: wsntt alle wetten fuüën nae die rufte des gemeinen waelftandrz gematichc warden, vnd alle aenftellingen vnd verdroegen warden verftaen, wanneer die faecken alfoo ftaen, vnd in denfclven ftaet alfo blyven, dan defe alleen den gelouen breecken, vnd fyn der onbeftendicheit to befchuldigen, die wanneer de faecken in denfeluen ftaet blyven, als fy waren ter tit doe fy den gelo-uen van fich gaven, niet en doen datjenige dairvan gehandelt is, vnd niet wanneer eene veranderunge dair ouerkompt , offte yet inualtt , dat het behindertt, infondetheit wanneer die oerfaeck der veranderingh (gelick in defen propoofte) vnd die verhindering van dem , ddrmit mén handelt , hercompt, vnd eene tegenwordighe gefhar der oproer (welcke die Koninxfe wt die wederroepinghe des Gentfchen vredens gewiffelick hoepten) voer handen fy.
Wtt welcken 'oerfaecken oick wederlecht wortt, dat van den brieven der S:aten aan den Konmck gefchreven voergebracht wordt, dan off by auentueren voirtyden voir die Genrf.he Paciffcatie fommige particu ;ere Staten dem Catholickfen Konninck doer brieven den Staet der religion, die by tyden Caroli Quinti gebruickt is, aengeboden hebben", dat felue fall der generaliteit der Provinciën niet prajudicié. ren, vnd die volgende Gentfche vredeshandelinge, vnd aller faeken verandcringe maeckt, dat onderdanen die mit fo grooten ouelen omringet, vnd mie fo veel kriegen vnd andere plagen vexiert fvn, nu fo lange tit daerna door de enicheit alfolcker" brieven, ■weleher execution vnd onderholdingh die gelegenheit des titz gantz onmoegelick ftelt, niet fullen , offte n.oegea verftrickt waruen,
Aber



VADERLANDSCHE HISTORIE. 177
Aber nae die Gemfche vredeshandlinge r.alden •wy niet, wat men oeck ter contrarie voerwendea mochte, datt eenige brieucn geuonden moegen warden, mit gemeenen confentt der Staten gefchreven fvnde , welcke recht erwogen fynde die bepahnge des Gentfchen vredes voorfT: te buyten gaen , gelick door die Jufbhcation der Staten tegen dat voew «suen Don lohans d'Auftria opentl.ck gedruckt, fiairlick is bewefen worden, ja wanneer, f hoen die Deputierden der Staeten nae die Gentfche vreede, dem Kevfer oftte dem Koninck iet milders gefchreven "bedden, fo foll doch dair door datt gemeine Gendtfche verbont niet omgeftooten fyn, fonder fpecialen confent allen befonderen Provinciën , van welcken dat felue folcmnelick approbirt vnd aengenomen is geweest , vnd folten oick die Staten met behindert fvn na fodanigen fwaren Knech hen van den Koninck ingcuoerr, vnd fo 1 inge verhardet, vnd nae die oproeringen dairop geuolcht van haeren vorigen raetflegen afftetreden, vnd andere voer die handt te nemen, die tot die nootdruft, vnd nutticheit des a-meynen Vaderlantz dienlick weren , vnd tot der borgeren eendrachticheit te behouden ervordert worden , gelick wy voer een Jaer ofte meer wt vreefe der aenftaender verandenngh by den Keyfer proteftiert hebben , in die folemneele vnd van den Staeten eendrachtelick geapprobierte antwort, welcke wy fyne Majefteit doer haeren Hoffrait den Fryheeren-van Sterbing overgefonden hebben, welckes afschrifte wy hier by gelecht hebben , weicke oick in fo groette veranderingh der faecken meer eelten moet dan die vorige brieven , om welcker wvllen die faecken veranderinge genoomen hebben. Vnd dewyell die Con. Matt: mytt alfulcken ttyuen ordell die Gentfche Vreede eenmaell ïmprobiert vnd mit fo fware kriechskosten tot noch toe wtteroeven onderfteen hefft, fo hebben wy billick toe twv'velen, aen die fmevchellwortten die onder dem fchyn des Vredens voorfz. dem Adell vnd volck geceven warden, beforgende dat onder fo veel! hopen der wtlandifcher alleen dat gefocht wortt, dat doer IV. Deeu M die



«?S STUKKEN VOOR DE
die aenlockingh des gemeynen Volcks groeter' oneenicheit aengefteecken fynde, allen tho gelick ftricft'. lagen gclachtc warden.
Dan foe der Coniflck denfelven vreeden, doe die faecken der Provinciën noch in eenen beteren ftandt Jonden , genrprobiert hefft , wiewyl gelouen dat die Koning nae foe véell fchaeden den Landen toegevoecht, vnd foe groette koften gedaen hebbende, nu van harten den Gendtfchen Vreeden nae fo lange tit bylhck toe fyn erkennende vnd den Onderdanen mit ernft aenbiedende vnd Contrarie argumenten geeven ons apenbairück die ingewickelte fettin* ge der voergenoemder Articulen , vnd die afbreeckmghe des \ redens voorfr. niet alleen aen die autoriteit des Pnncen van Orangnien , und verfeeckerheit der Hollander vnd Zeelander, rr.aer oeck doer die gehopte onderhaldmgh des Edicts perpetueels vnd vu tdruckel.cke prefcriptie , welcke den tweën Articulen van der Religiën verfattet inferiert warden doer welcke dielonderdanen der anderen Landen met doncker met vee! enger banden dan der vorigen verbontenisfen verftrickt warden, vnd alle verplicht nae die voergewentte verbindingb- des Edicts perpetueels tot die profesfion vnd hett gebruick des Roemfchen geloofs , gelick wtwiefet die wtge-
SSSiS-1^ vnddie exeptien, doer
welcke die Gentfche Vreede, die Religion belangende alleen tot die Hollander, Zeelander und denen van Boemell reftringirt wert.
Vnd hoewaell in • volgenden Artikell onder den lchyn der goedertierenheit, oeck die anderen die van die van denfelven Roemfchen gelove fyn affgeweecken geduldet warden, nochtans foe worde dielelve ihncn mit fulcke reftridie vergunnet, dar fv a leene feeckerheytt hebben tegen die Conincklickè placcaten, vnd fo fy wt die Landen vertrocken, dat ly dan die forch haerer goederen Catholicken beueien , und wan fy weder komen Catholix leven vnd dairvan den pastoren, der kerken vnd der O verheit
der



VADERLANDSCHE HISTORIE. *79
der plaetzen geloofweerdich getuichnis brenger» moetten , het welcke den Gentfchen vreeden gantz contrarie is, nae welcken eenen yegelicken vrv ftaet fonder eenige verbindinge ofte bekentenisfe der eener offte der anderen religion te komen, te wonen, te converleren , te vertrecken, vnd weder te komen , vnd die bedienmge fyner goeder beuelen , wen 'er wvü nae fynen waelgevailen. Alfo dat mit woerden, om die innerlicke tweedrachticheit toe verneemen , dem gemeynen man waell een heerlicker fchyn des Gentfchen vredens gemaeckt wortt, maer mit der daet wortt die waeldaet desfelven gantz omgekeert, indien men alles wederbrenget op die olde wyfe, nae welcke tegen eenen yetzeücken gebruicktt warden, die inquifitien , verbanningen, befwaringen, vnd dobbell befwaeringen, aenroepingen des Wereltlicken arms, vnd dergelicke dingen, welcke in defen tegenwordigen ftaet vnd tyeden niet konnen accomodirf warden, fonder onftêrfflicke vvantfchap der Provintien vnd Steeden, fonder oproer vnd moorden der borgeren, vnd fonder mercklicken onderganck der ouerigen, to ■wael der Religion als der Ouerbeit.
U'tt vrekken uwe Hoocheit vnd W. clairlick verftaen , dat defe fubitelicke veranderongh der faecken, den Staeten veel te feer gevaerlick is vnd dat dcrhalven die nootwendicheit des gemeynen Va» derlantz eene meerdere moderation der voergenoemden Articulen ervordert, die fich wydt over die paelen der Gentfcher pacification verftrecket,' op dat wy niet nae dat exempel! der vorleden tyden niet langh hiernae entwider in diefelve, offte veel groetter" oproeren eeraeden, offte mit groette gefahr der ftrkken alleerilick onfers ouels een weynich ver» trecks ofte verlengingh becommen.
Vnd opdat wy tott andere dirken oick komen, fo fien alle menichen ffiif wat ömweoh ingewickelt, vnd hoe lange tit wtgeftek wort des onfchuldigen Graven van üuercns WLïderbrengingh vnd verloesM 9. finghe



ito 'STUKKEN VOOR DE
finghe nemlick als Prins van Orangien fall voltogen hebben dat jen.ghe dat mit hem doer befondere capitulation fall gehandelt werden, tot die welcke het openbaer is , dat fyne Exellentie van weegen der trow der gantzen generaliteit der Provintien gegeven vnd naedien die tit der communication beftimpt, expiriert is., niet kan fich inlaetten, gelick wy verftaen fyne Exellentie felfs uwe H. vnd W. doer bryven geantwort te hebben, dairwtt lichtelick te achten is , wat groette gevaer dem Vader vnd den Soon wtt voergenoemde Articulen, niet londer fwaere verftooringe aller defer Provinciën naeckende is; Dit is oick opmerckens weert, datt m deefen Articulen gheene rechtmatige Caputilation nogh voer die Coningin van Engelant, noch voer dem Herttogen van Alenzon, vnd anderer bontgenoten , ja noch oick voir dem Ertzhertoch Matthia felfts begreepen is; Eindtlick in watt bowfellige fundamenten, die handtlingen vnd decreten des Ertzhertogen vnd die Staeten gelaten warden bewefen wt die ingewickelte exceptionen die dairbv eevoecht fyn. ' 3 6
Welckes alles toe reprefentiren , vnd den onferen voer ogen tho ftellen is, opdatt fy recht infien vnd V-e[ fn * dac niet geringe noch onbewifiicke fwa* Ticheden in den Articulen voergenoempt infallen, befonders in alfulcke groette verbitteringh der gemue. ter vnd mifsvertrowen, vnd verfchcidènheit der capitulation des Princen van Parma, vnd des Herttogen de terra noua, vnd oick in die twyvelingh vnd onfeeckerheit aller dingen.
Vnd dewvl] nae die beloftenisfe des van Parma, denen van Hennegouwen vnd Artoys gedaen , dat Spaenfche hehr in den beftimpten termin niet ver. trocken is , vnd in den Vurfz. Articulen van die tit, in welcke fy vertrecken fouden, niet feeckerlicx beftempt is, vnd veell niet onbillick, vnd wtt geene donckere aenwyefingen vermoeden, dat haer voerneemen vnd nieynongh is, dyefelve Landen niet
tho



VADERLANDSCHE HISTORIE. i*t
tho verlaatten, vnd dat alles wtt geveinflheit gefchiet, opdatt door die. aenlockmge des Vredens, der o'nderdaner gemutter opgericht fynde, fy des to grotere verftoeringh vnd oproer aenrichten moeeen vnd alfoe den wech bereyden, om die innerfte deell der Provinciën voert toe fcheyden, met onfer aller erbarmlicker lervituit vnd onderdruckinge, vnd dwiell die verweylongh diefer laecken gevaerlick is, vnd aller Provinciën ftemmen niet alsoebaldt, als die llaec der faecken waell vordertte, konnen be* commen vnd verenicht warden, fo weere het een heerlck vndt der gantzen Cristenheit een nuuehek werek, wen die Keys. Matt. vnd uwe H. vnd YV. ha-e autoriteit dairtuflehen lechten, und Amptsweeen rechtmatige vnd krefftige remedien tegen die voevgenoemde vnd diergelicke fchaden voergeftelt hebbende, den Koingh van Hispanien, ofte den Herttoch van Terra noua fynen Commiflarien brochtten tot billicker, feeckerder vnd dem tegenwordtcen ftaet des gemeynen Vadertantz bequamer Conditianen, die alsoe geftelt weren, datt fy in gemein allen uuttelick waren, vnd die man mit wairheit vreedtmaeckende taeftelen noemen, vnd der ewicheit mit aller menschen versekerheit confeneren konte.
Soe Uwe Bi und W. hierinnen , als wy vertrowen bv den Koninck, vlytt und neerfticheit aenwenden, werden fv by allen menfehen een onflerrrelicfc loff erlangen, vnd die Staeten vnd Provinciën mit eenawere banden fy ewichlicken dtenft to bewifen verbinden.: Wy zullen mitlertit niet onderlaetten der Provinciën Stemmen vnd memungen toe verfoecken , vnd ter erfter gelegentheit over to (einden- Der Godt des Vredens wyl uwe H. vnd W. in datt anghevangene Werck des Vredens tho v0lbrengen, ftereken, vnd in geluckfaücheit langb gefontt bewaren,
Wtt Antwerpen den to Septembris Anno i$79» M 3 *°«'



Ï8j stukken voor de
(Onderflondt.)
Uwer H. vnd W.
Geneigde Staten der Nederlanden. Wtt beueell der bouengenoemde Staten.
n°. (Si.
Op den achtienlten dach Septembris anno negen end tfoeuentich Prsfentibus: Gelder Burgermeifler, Johan van Ringenberch, Jacob van Oemeren, Gysbert van Mekeren, Rutger Tolleken, Johan Engelen ende Henrick Wyntgens Schepenen. Arndt van brienen, Meyster Wilhem Sluysken, Ott Engelen, ende Meyster Henrick Palender Gildemeyfleren. Henrick Hongert, Euert Tolleken, Wilhem Veheren, ende Meiiïer Hermen Worm Apteker Hopluydenn.
Ts by een Eerb. Raidt den geraelden Gildeme'fteren ende Hopluyden , ende gemeynsluyden voergedragen, als dat oer Eerf: waer toe voren ge» commen, dat fich fommige knechten hierbeuoerens oft onlancx hebben gelusten laten, dat fy in der kercken wolde vallen vnd die feluige fchoen ende Hecht maeken, oft die beelderen en flucken flaen, der wegen oer Eerf: den gemelden burgeren voor fich hedden doen befcheiden, om mit ten anderen
iicn



VADERLANDSCHE HISTORIE, iSj
fich toe beraidtflagen, wie men die faick am aller vorderlixt verrichcen, ende alle twyfpalt vnd auermuedt fo van'den knechten als burgeren, die hen mallick daermyt in vermengen follen , verhueden muchre. hem heft die. Burge'rmeifter Gelder dairna een fupplicatie by den pastor van Arnhem oeue'ge» geuen, verlefen laten, begerende, dat fich die burgeren dairop bedencken ende oer Eerf: antwordt geuen wolde.
Desgelicks een fupplicatie, by der gemeynte der Reformierte kercken ouergegeuen, verteren laten, daermvt der Reformierte Religioens verw .men lupplicieren om die alde kerck , diewyll den bruderenkerck oer to kleyn valt, intoemoegen hebben, daerop die gemeynsluyden oere bedencken oick lolde nhemen.
De kerk fcltotn ende flecht moeken wil zo veel zeggen als de beelden, en al wat daarin een Gereformeerden met te ftaade komt, daemitwerpen. Het is eene min bekende uitdrukking, men gebruikt tegenswoordig ook in dien m 'het woord opfchikken, en dat mag dan zelis betekenen alles kort en khn liaan. Slecht is eigentlyk zo veel als effen, glad; planus vertaaldt het Kiliaan, en ik heb dat ook daar bewegen ; flechte voor gladde of liever een fchoon beloop van handen vind ik in een H. S. van de Vorftelyke Haagtcna boekery.
Eenjonch ghefel van hoger tael
Zach ick 'bi haer fitten daer.
Die ghekeymt had fun liaer.
Dat hem om fun hoeft ftont wide:
Sun aenficht fcoen, fun oege blide,
Sun witte handen, Slecht ende facht,
Na alle wenfchen was ghewtacht. •wil ":ir.T»t>ifl .'•>•' • ■/■.'■' i
[Uit het zelfde boek 't geen van my D. Ui onder No 08. is bekend gemaakt.] ^ ^ ^



x8* STUKKEN VOOR DB
N°. 62.
. Erfame, Wyfe vnd vurfichtige befonders goede frunden.
KTa dem die Furftlicke Durchluchticheyt des Ertz* hertzogen Mathi® Gouuerneurs vnd Capitein» Generaels defer Erffnederlanden, als oeck die Generale Staten fekere brieven mie fekere by der Keys. M. Deputierden Heeren Commisfarien vurgeflagene vredes • Articulen aen den Bannerheren Ritterfchaffc vnd Steden wtgaen haben laten om derfeluer refolution daerop thoverfatten, vnd die fyner F. D. thoethofchicken, damit alfo den vurgedachten Keyf. Deputierden (die welcke den tho Colen angefangenen fredehandell bywonen) mit eendrechtiger vnd thouerlatiger refolution, vnd antwoert beiegent werde, fo fyn dannoch fulcke brieuen ons niet behandel, dan alls wy verftaen durch den vyanden op den huyfe Well liggende intercipiert worden, vnd loe hoechgedachte fyn F. D. alls oeck die generarale Staten then twedemaell om antwoert vnd refolution op diefelve Articulen gefchreven, wt welcken tweeden fchryvens wy dan de vurfl: inhalt der eer. «en Misfiuen vernaemen, demnae, vnd oodat defe ftecke opt aller fpoedeligften int werck gëftellt vnd diefeluige oeck einmaell mitt goeden vurraedt beraetflagungh vnd refolution der gemeiner vnd alinger Lantfchafft afgeholpen, vnd volgens fyn F. D. mit forderlicker antwoert beiegent werden moege , fo fchicken wy v. Ersf: copie der toegerantter Articulen ons naderhant durch fyne F. D. wederom toe* cefchickt, mitz die feluige v. Ersf: hiermit wt funderlingher belastungh hoechgedachter fyn F. D. beicheidende om op ten fes vnd twintichften jetzloe*
pea>



VADERLANDSCHE HISTORIE 18$
oendes maendts Septembris binnen der Stadt ArnW durch derfeiuer geiandten mu genoechfamer jnftrudtion vnd volmacht des auondts to erfchynen ïeftallt volgendes daechs die propofition den vurgedach en vreedenhandel vnd funst betreffende anthohp. reï vna tho verftaen oeck volgens daerop eendrechtelick tho refolueren, als in fo hoegen vnd w.chtige ftecken erhevfthender noedurfltnae fal eygen vnd lebuercn Sulckes verfihen wy ons in naem fyner F D ïnfchelicken tot v. Ersf: alfo to fullen ge, fchien mit beuelungh des Almechtigen.
Gefchreven to Arnhem den XV. Septembrii. XVc LXX1X.
(Onderflondt.)
Statholder vnd die Raedea
des Furftendoms Gelre vnd Graeffschaps Zutphen.
(Getekend.)
W. Sluysken.
(liet Opjcbrift.)
üen Erentfeften, Erfamen, Wvzen vnd Vurfichtigen Bureermeifteren , Schepenen vnd Raedt der Stat Arnhem, onleren befonderen goeden frunden.
M S



.85 STUKKEN VOOR DE
N°. 6*3.
Die kerckenknech. ten fullen tegens morgen hier op gehoert warden. Actum op ten 25. Sept 79. (get:) J. van Danff fecret.
Aen den Burgermeefteren Schepen und Raet defer ftatt Arn« hem fyne gebiedende Heren.
Zweeft in aüer onderdenicheit zeer dienstlich toeVJ kennen Otto van Marll defer Statt mitburger, hoe dat fvne godtzalige Moeder ter begeerte van za. Ruthger Tulleken, in fynen leven kerkmeifter alhier een kelck mit allen fynen toebehueren der olden» kercken op gueder'-trouwë geleent, omb in der eerfter misfen des morgens toe gebruicken, mit dem
. vurbehalt ende belueftenisfe, dat men haer adir oe.
„ren foin den fuppliant alhier den felven kelck vurif: tot oeren eerften ge-finnen foude restituéren, foe dan den waren Gades dienst nu andem dach gekomen der geftalt dat den anderen kercken-dienst adir facnficie met meir gedaen en wordt, bidt dairom die vurf: fuppliant v Eirf: ende L: willen believen te confidereren, dat een yder georloft fall ende is worden fyn Ornamenten vuyther kercken te moegen bekomen, den fuppliant gelyck als andere te confentéren fynen hem wacll bekandten kelck vurif. vther kercken ten handen mach geftalt worden, niet nochtans tot dien einde adir meynonge omb fich
- dairmede toerreycken, dan tot ftuér der armen gadesfruchtigen toe willen employren, ende ftueren.
Twelck doinde &c.
( In pede flondt)
Seggen die Coster ende kerckenknecht, dat fe niet weten of fe Ott toekompt ofte niet.
No. 64,



VADERLANDSCHE HISTORIE. 187
N°. 64.
Dwyl die guederen van die van Hierges, die!jurisdi&ie van defen fladt nier en fvn onderworpen ende die Supplianten doch algereetz aen de Heeren Cantzler ende Raeden hierom gevordert, fullen fulcx voirts aldaernyet gebuert moegen vorderen ende ey-
§enen. Actum den 15e eptember. 79-
C Was getekendt.')
Wetthen Secretaris.
Den Edellen Hoich und Wolgeleerte E*ftf men Krentfeste Voorfichtiaen , Disereteö, und "Groet Achtbaere Heeren Burgermeefteren , Schepenen und Raedt defer Stadt Arnhem, onfen gebiedenden gunftigen Heeren.
-
Gheven uwer Edelheiden, Erfaemheiden, Liefden, und gunften in alle behoerlicke onderdanicneit und vuyt hoeger aendringender nooth tho kennen, lohan van Xanclen, Gerrit van Oey, Naell Lalamgh, Trvn neeels, Hans Bierman van wegen der ommundie-r ende Vader ende Moederlofe Kinderkens van Zaliger Wynane Wynen, Rhein Hoefftmt poortier, ende die naegelaten" Weduwe van Zaliger Arent die becker burgers und burgerinnen alhier binnen deefer Stadt Arnhem Wellicher geftalt die voornoemde SuDplianten den Heere tho Hierges gewefener Stadholder hier bevoerens verfcheiden waeren, nemenclick eetwaer, ende anders (tot fyner Genade huishaldoneh nodich hebben vuytgenchtet ende ver-tfreckt genade, derhalvcn dat zy een ^erc^™



J8> STUKKEN VOOR DE
fomme van Penningen aen Syner Genaede ten achte>«*n fyn, und hun fchuldich gebleven is, fonder dat zy daervan vollencomelicken ende geheel betaelt hebben kunnen worden, niet tegenftaende zv daeromme dickwils aen zyner Genade aengehalden, dan ifs fulhcx allet oobaetelicken geweest, waeromme dal die voernoemde Supplianten hoichlicken veroiriaeckt lyn worden, ten eynde dat zy van oere competerende, und hun alnoch rellerende penningen niet en fouden blyven onbetaeld, id felve den Hoeve alhier (overmits id Vertreck des voernoemden Heeren van Hierges) by feeckere requeste claechlicken raederhandt to kennen te gheven, vuvt Cracht van welhcke fuppliceren, fyn alle die goederen defs voorfchreven Heeren tho Heirges (foe op id Hoff alhier waeren ftaende) durch hun fupplmnten verfoeek und aengehalden, in toeflach gelr-cht, und gearrefteert geweest, op dat zv alzoe ende durch lullicke middelen van rechte van oere achterweefen betaelt und tho vreeden geftelt fouden moegen worden, aengemerckt die fomme foe een yder van hun supplianten alnoch is competerende egheene geringhe penninck en is bedraegende, wie uwer Edele Erfame Lieve und gunsten vuvt defe hier by verwaerte opteickenonghe wyders fullen hebben tho vernhemen, und dienthalven oire obligatien ende Reeckeningen claerlichen fvn mit brengende, dat zy oick uwer Edele Erfame Lieve und gunsten to allen tyden tho verthoenen willich und oerbiedich fyn und diewyle die voornoemde Supplianten alnoch van oere penninghen niet en zyn betaelt, dan moeten diefelve mifsen, ftrcckcnde idt felve tot oer Juyder grooten fchade und interesfe, foe zy andere goede luyden, den fy fchuldich zyn, derhalven wederomme niet betaelen en kunnen, und foe verre fy niet betaelt en fouden worden follen daerdurch in dje grondt verdorven fyn ende blyven; 't wiek fy niet en verhoepen te fullen gefch'ien, waeromme dat fy alle oere vuytterfte toeflucht aen uwer Edele Eerfame Lieven und gunden (als oere gebuerlicke ©veiicheyt; fyn hebbende und draeghende, aenge-
merdtt



VADERLANDSCHE HISTORIE. 189
mcTckc diefelve fchulden om magenaes van Vercyst eoedr, ende funsc oeck van Arbeitsloon fyn hercom* mende in Confidentie van dien und foe die alle die goederen des voernoemden Heeren tho Hierges, wacraen fy Supplianten arrest hebben gedaen , alnoch op id felve Hoff fyn beruftende, und opdat fy Suoplianten by uwer Edele Erfme Lieve und Bunftên tot oere betaelonghe moegen worden verholnen Kidden daeromme die voornoemde Suppllan ePn ganrz ootmoedelicken, dat id uwer Edele Erfame Lieve und gunften om boven verhaelte reededeTgefeven w,Cdes voornoemde Heeren tho Hier. ges goederen te befichtigen , und daervan fo voel fe doen vercopen, als oere fchulden zyn bedraegende ofte foe voel daervan m oerluyder handen to ftellen daervaü dat fy hun betaelen moeghen und lunst hierinne alzoe tho ordonneren ende doen verfihen, als uwer Edele Erfame Lieve und gunften ftot vordel derfelver Credititeuren, nae rechte bevinden fullen thobehooren, ten einde dat zy- be wek worden moegen , begerende hier op een troosthck ende toeverlatich andtwordt.
Defe hier nae gementioneer-
de fchuldenaeren is van den Heere van Hierges competerende id aheene hiernae vollicht, ende oere hebbende onginale ende beteickende Obhgatien vuytdruckclicken t lelve fyn mitbrengende, hercommende van Waer ende Arbeitl» loon.
Eerftelick Johan van Xanten Hondert Gulden.^



ipo STUKKEN VOOR DE
Ccrrit van Oey. Ic en XXXIII guld.
Item Naell lalaingh. Ic derfelver guld.
Item Tryn N egels 1c en XCV guld.
Item Hans Bierman van we-
..' gen der ommundiger Kinderen van Zaliger Winant Wynen LV gulden.
Item Rein Hoefsmit poortier „ van id Hoff is ten agteren foe van fyn gagie, Jaergelt,
• ..ende Cleydonghe die fomme van Vyff flondert der-
• Telver Carolus Gulden, mits | dat hem daertegens afgekort . ; fall worden, id gheene by hem -• weederomme ontfangen ge» .. v/eest is, alles nae in halt der r Reekeningen onder hem berustende, waerthoe hy fich
is referierende. Item ende ten lesten die nagelaetene Weduwe van Zaliger Arents die becker. IIc derfelver galet
N'. 6S.
T"Ve Burgemeifter Hoekelum van wegen der Stadt f Nymegen ende Tyel, ingelicx die gefanten der Stadt Venloe, Burgcmeifteren Schepenen ende Raidt der Stadt Arnhem, neffens etzelicke van der Ritterfchappen, tfampt gefanten der Cleyne lieden desfen Quartiers hebben huyden die verordente der Bannerheren Ritterfchappen ende Steden des alinge Furitendumbs Gelre ende Graeffsehap Zutphen aenge-
lange,



VADERLANDSCHE HISTORIE. 191
langt, 'wye dat zy die legation op Coln te doen by den Gedeputierden der k. Ma. ende Cheurfurftelic* ke geranten onnoedich aehten , der oerfaecken, dweill fy die fteden vol Garniföen hebben, ende durch die befeyndungh enich ander onlust tusfehen Innen ende andere benachberte Provinciën entftaen muchu Soe wyllen fy 'daervan geprotéstirt hebben, ende protesteren mitz defen, dat fy famptlich ende een -ieder befunder van oeren wegen noch van wegen oeren principalen daerinne confentiert Oder bewillicht hebben. . V ! „g
Aldus gedaen op eenen generalen Lantdach den 8 Öftob. 79- • ï»1ei t) ••!. 1
n->i.'ih hv aijsdnV saeila irn b > '■'■ ■ '• rtatai _
-
N°. 66.
Den Wolgheborhen, Edelen,', Erentfesten , hoechgeleerten," Achtpaeren', Welwyfcn vnd vromen verordenten der Bannerheeren , aenwefenden vonder Rittcrfchaft, gefanten der bi'iipt vnd kleine Stede des Furllendoms Gelre und Graeffcivips Zutphen, lhren Gnedigen , gunttigen , u;ebiedenden' ' ■ Bern, vnd freundeo.
Geven die verordente Krieghsrathé defes FuvfTcndoms Gelre vnd GraefTschaps Zutphèn clienftHclc zu erkennen Alfoe fie achtervolgende die refolution aurf dem Lantage in_Januar;o leftleden gehalten, auch des Hoch vnd Wolgeborner heren , hern Jo« hans Graffen zu Maffou, Catzenelnbogen &c. vnfers
ene-



*9t STUKKEN VOOR DE
gnedigen hern Stadhelders , desfals gegebner Con> miflïon zu behoeff defer Lantfchaft, fich vuer KriegsRathe beftellen laisfen, auch vermoegende ihrer Commiiïion zu uerrichconge ihrer fachen emen Secretarium, Copiisten, vnd Doirwerder ferrer befialt vnd angenaemen , vnd die fuervaüende fache, vnd sefcheften met treuwen , vnd fleis , vnd niche fonder groiffre moite ind arbeit, auch verfuem nghe ihrer eigen gefcheften verwaltet, vnd verrichter. Vnd aberft der emen fur, der anderen nach feiner gele* eenhcit naeh verreifet, ein theül zu anderen diefTften
,/ Landtfchaft gebreuiclit, vnd beftait werden, dan allo fhr Collegium oder bykompst nitt meer gehalten wordt, foe thuen fie Euwer Ed. Ers L vnd gunften die flusfel vnd ihre kiften, daerinne der Landfchaft Zegell vnd ihre gehaltene Verbale zu finden hiemit weder prefenreren, verfueckende das E. Ld. L. vnd gunfte die felbe wollen empfangen, vnd auft? bequame orter vnd plaetièn zu behoeft der Landfchaft hinzetfen , vnd verwaren lasfen vur eins.
Zum anderen alfoe fie defer Landtfchaft ihre vacatiën und tachgelde noch ten achteren zyn, vnd was einen Jederen zufcompt in bvuerwaerter anzeichnongh vermeldit wirdt. Soe verfuecken fie dasf Euwer Ed. Erentf. L. vnd g. vuereerst ihnen foe viell geldes willen verhelfen, das fie ihre weerde binnen Arnhem Nymegen vnd elders contentéren moegen, ofte guede anordnungh thuen, daemith die weerden vrf die Landtfchaft fehen wollen, vnd fie Ihre» dagelicxen aenlouffens, vnd monens entflagen fein moegen , vnd dan ferner ordinancie gunftichüch ge« een, waer auff wat ortere vnd van weme fie die rest entfangen follen.
Prefentatum Arnem auff den Landtdage den n. Oftob, A. 1/70.
dm



VADERLANDSCHE HISTORIE- 10?
Alert van Bemmell , Derck van Holthuyzen, Trederick van MarW.zen en Willem van Boeckholt waren by Landfehaps Refolutie van den 14 Jannuary 1579. aangefteld m in allen handelt des Krieghs tot waivaerd der Landen to helpen beforderen, ende ordineeren. Z: ontfin^en hunne Commisfis op de i 19 January van Graev Johan van Najfauw , waerby neffeis jetsgedacken Krieghs Commisfarien noch Bartholt van Ger.dt, Adolf van Ghr beide Raden defes Fwjlendombs, Carl van Geldem vnd Jacob van O -meren benant vnd commitÜerf worden, vmb berurten Kreighfraden byradich to fyn, vnd
funderlich in den geldtfr.chen das beste zu thiri. . De
Secret.iris van defen Krygsraed heette Daniël van Rensfen. Mo ff Meyerinck en Joaihem van Ryffen waren de Copiiften
geweest, en Jochem van Ryffen tevens Deurwaerder. . ^
Men vindt al vroeger in Gelderland van Krygsraeden gerept. Der crychfraeden, die in dienjie der Lantfdiap gewest fyn wordt ieder elcken dach, den fy geuaciert hebben getaxeerd tot drie Rixdaler 't ftuck, tot vier ende dartich ftuuer brab* Landd. Ree. van den XVI. Marty. 1578. Naderhand was Willem van den berg tot Stadhouder aangenomen , en hy verzogt terzelver tyd durch den Heer van Loenen , dat fyne G. enige bygefuecht werden mucliten tot KryffRaeden , om fyne G. in goeden Raidt tho arfi'stieren, vnd die faecken tho des LandeS beffen to helpen dirigeren. Edoch dit mag wel eert gedwongen verzoek zyn geweest: men committierde daer* om dan ook tot Kryfchraeden omb fyn G. bytewoonen Alexander van Tellich'-, Frederick van M.ierhulfen, vni den Drost van Wageningen. Land. Ree. van den 25 Nov. en 4. Dee. 158I.
N°. 67,
Edele Weerdighe Hcvchwy» fe, Waelgeleerde, Ecrenrfe^e, ende vroeme gunltige heren iö« de vrunden»
tP7y hebben den XII defer mient ontfangen feec* W j^ere fchryven van oen o.ck iiedelen , ErencIV. Deel. N fes*



194 STUKKEN VOOR DE
feften, Eerfamen ende vroemen den achten derfeluer roaenc aldaer aengeweesc fynde Ritterfchappen, hoeffc ende cle;ne fteden defes furftendombs Gelre ende Graeffchap Zutphen des inhaltz wie dat oire Eed. ende Eer. van wegen v. E L. ende G. verthoent wcre geweeu, welcker geftelt die felue ons gefchretien foude hebben aengaende feeckere nveuwe munte die b;nnen onfer ftadt van eenen Clement van leembruggen ende fyne conforten gepocht foude worden^op te richten fonder ennich wittelick beueel otrre confente der hoger ouericheit contrarie een gerechticheiden ende gebruyeken defes fuiftendorabs, ende tendeerende tot grooten achterdeel ontere , ende diffamatie desfelfs, mit fchnfftlick verbot aen den vorg. Clement van fulex te attenteeren, als o;ck aen ons 't felue te gedogen, id' welcke .. . fyden foe wael van den vorg. Clement, als van ons onbe?ntwoirt were verbleuen, ende fonder daerop te achten in verfmademsfe der iufticien mieter f.lue munte pogen fouden voirt te gaen , ende m zwanck te brengen, folgentz onderftaende die voirir Ritterfcnappen, hoifft ende cleine fteden, mie vericheyden oiren pretenfien ende comminatien, foe ons a,s oick den voirg. Clement 't vooirff. muntwerek te verbieden, wie dan oire Eed. ende Eer. brieven van date den achten voirff dat wvders vuytfueren ende mitbrengen. Ende ten eynde nu wy den inhak fulex fchryuens foe wael van UEW. ende G. als der voirsf. Ritterfchappen hoefft ende cleine iteden mit onfer langer fwvgen nyet en fchynen te accorderen, oder 'tgene ons daerby geimputeert ende operlacht woirdt te bekennen. "Söe ist dat wy v Ed. W. ende G. als oick der voirsf. RitterfchapOen hoefft ende dein fteden, dien v. E. W. ende y fulcx ter gelegener eye (foe wy die ouermitz den lanjtdach aldaer getermineert is, nyet en weten te becomen) voirt wyders verclaerën ende aendienen mogen, daerop ter gebuerlieker antwoirt on* gemeldet nyet kunnen laten, wie dat tgene alhier tot opnchtmge der nyewer munte voirgenomen, gedaen ende aengericht is, ende hen voirder gedaen,
ende



VADERLANDSCHE HISTORIE. 19*
ende aengericht fal woirden * dat wy fulex allet wael vei trouwen te fullen kunnen verantwoorden ende Verdedingen, prelenteerende ende ons verbiedende, foe yemantz fustineert oder vermeynt byfulcken onfen muntwerek Vercort oder vernadelt te ■woirden onbehoirlicker wyefe, denfeluen ten behoirlickcn rechten te ftaen, daer ende voir den ghenen ■wv van rechtzwegen behöereh fubiecleert, ende iufticiabel fyn; kunnen oick nyet verftaen by wat wegen, redenen, offte middelen men feggen wille* dat onfe voirgenomene muntwerek tendéren ende ftrecken foude tot achterdeel, oneere ende diffamatie defes furftendombs, foe doch noch ter tyt erheene werek van onfere munte voirgecomen nocli gebleecken daer enmque verargerniffe oder verfalfchinge vuyt te fpeuren oder te vernemen geweest* verhopen óick (fonder vermeten oder arrogantie te fpreecken) dat foe wanneer onfe munte in effect, ende zwanck gebrocht fall wefen, dat idt werek van dier , indien nyet beetef * doch foe goet ende nyet arger als idt werek der Oelderfche munte tot nymmegen gevonden fall woirden. Demnae gantz vruntlicken ende demoetelicKen verfueckende ende biddende, dat v G. W. ende E. als oick defes furftendombs Ritterfchappen hoefft eiide clein fteden acht» nemende ende lettende op dié iofflicke pacification binnen Gent opgericht, en der vefdrage daerop ge* folcht, ons nyet wyders ordiniereri* gebieden, oder beueelen dan geruerte pacification ende verdrach fulex inhalden ende vermogen, ende foe V E. W. ende G. als oick gedachte Ritterfchappen hoefft ende e'eine fteden yetwes der munte oft muntmesters halften, oft anderen die daerop handelen dien aengaende pretendéren mog off feggen foudë willen, dat achterfolgende die gemelte pacification , ende den verdrage voir onfe competente ende behotrheke oeuencheyt behoirlicken geinftitueert gedaen, ende voirgenomen werden moge, fonder ons, off die ons* fe aen lvff offte goet, mit verhynderonge onifer priuile"ien"op ten "tollen ende hcenten* off fus anders init arreste offte becommeringe daerdurch voirtene* N i i»en»



196 STUKKEN VOOR DE
men, aentehalden, te lederen, te befwaren, oder ia ennigerley weyfe te molefteren , want foe wy off die onfe folgehde v. E. W. ende G. als oick der Ritterfchappen, hoefft ende cleine fteden voirfst fchryvens bouen ende contrarie geruerte onfe prefentatie ende verbiedinge aen iyff offte goet voirgeriomen aengetast, geledert, oder ennichfins der mun* te halffen befweert woirden, fullen v. t£. W. endeG. ende meergedachte Ritterfchappen hoefft ende cleine fteden bedencken ende genoch verfeeckert fyn, dat wy veroirfaeckt ende gedrongen fullen fyn, 'tfelue mit fulcke wegen ende" middelen te wederftaen, te weren ende afftehebben, als wy by raedt bevynden fullen te beboeren, ende ons diendelick te wefeh nochmaels dienftiicken ende mit allen dernoen biddende, ende verfueckende in defen fulcken infien ende regarde gedaen, ende genomen weerden moge, dat vuyt die gepretendeerde verhynderonge onfer nyeuwe munte egheene inconuenienten noch voirdere fwa» richeyden gecaufeert wierden mogen. Ende wiewael wy des gantz vertrouwens fyn, dat ons noch die onfe bouen ende weder geruerte onfe prefentatie ende verbiedonge, egheene moeiten noch fwaricheyden aengekert te fullen woirden, begheeren ende bidden nochtans ons ende die onfe fich daernae te richten, hierop ter ierfter ende naefter gelegentheyt wydere ende andere bedencken ende verclaringe te mogen erlangen, foe van gedachte Ritterfchappen hoefft en* de clein fteden, als van v E. W. ende G. biddende den Almechtigen, diefelue in langdueriger geluckza* lige regieronge tot furderinge ende waelfaert des al* legemeyne vaderlantz te willen conferueeren , ende bewaren.
Datum Boemel den XV. Oclob. Anno X Vc LXXIX, (Daar onder.) y. E. W. ende Gt dicnflwillige.
(Noch



VADERLANDSCHE HISTORIE. IQ7
(Nocb lager.')
Schepenen Burgermeelteren ende Racdc der ftadt Zalcboemel.
(Het Opfcbrift.)
Den Edelen Weerdigen, Hoichwyefen, Waelge* leerden Eerentfeften ende vroemen heren , heren Cantzeler ende Rhaden des futftendombs Gelre en* de Graefschap Zutphen tot Arnhem renderende onfen infunders gunftigen heren en vrunden.
N°. 68.
rA ldïewvll die faken alfo gelegen fyn, dat men het A KrTeksvolck noch ter tytt alleher d.e handt verrnren und die Laaden weeder ettlicher_ maten in Sf Vrede eendracht und goede fekerheit gebrocht fiedè up ditmaell nit alles entrachen noch afdam:ïen kan, fonder dat men desfen noch een temlicke antall van Ruiter und knechten wert behalden moeten up dat men daermeede niet alleen die Steden, Pasfaeien Frontierplaetfen und andere daran den Landen merckelick gelegen, beletten, dan oick den fiandc hen.und weder tegenftandt und afbruec* an proviande und andere dingen doen und verhmdeien mogen, dat he henforders nicht fo balde andere fte* den belegere und met gewalt erovere, up den platten landen fynes gefallens ftropen , brandtfchatcen , ro* ven Plunderen, die ftraten und (bomen befchluiten, und' alfo die Commercie, omfettongcn und proviandierong der Steeden und Lande benehmen und hm* dren moge.
Der*



'195 STUKKEN VOOR DE
Derhalben dan die unvermydlicke notdrufc erfor» deren will, dat men fonder vertreck up middel und vvege bedacht fy, wie fulcke ordenong te (lellen und to maecken, up dat nit allein die Lande tegens des fiands gewalt gefchutz, gefchermt, und erhalden wer* den foe dan oock die inwohner in Steden und plat» ten landen von unfere eigenen Kriegsvolck nit fo iemerlich und qualick, wie nu een tytt lang gefchied js, befchwert und verdorven worden,
So acht idt den Heer Stadholder daerfur (woulert nafolgende middel an die handen genohmen werden mochcen) dat met de hulp Godtes der faecken nic wenig erholpen fyn folde.
Als nemlich. dat die provintien fo met dem Handt fich nit ingelaten, und Gott loff met einander nochmals eendrechtig by een ander blyven , und fo well Uit den krieg als oick andere faecken, daran den Landen gelegen een werek maken , den laft famentlick met een ander dragen und billiche gelyckheidt holden oeck teegen malkander infall der riott,'fich mitïydelick als getrowe patrioten geburt, und ellcke provincy gern wolde , dat bv hoer in den nott gefchieden mochte, erziegen, und fich nit fepariren'la, ten, fonder altoos met gernenen Raede und voerweten handelen, fonderlich avers dat een jeder Provintie und Stadt darna trachiet dat allen difiidentz und mifivertrowen moge opgehaven, und allenthalben goede regiering, vreden und ordenong angefialdt und geplantet werden.
Tom Tweeden, dat die Provinciën met een ander bedencken, und fich vergelicken, wat men fur Kriechs\olck tot befchermong defer landen nodig erachtett, und wiewaell men defsen annemen und onderholden wille, wat op betalong desfelvigen und den ganfehen Knegshandel ongeferlich ter maent lopen mochten, und waher (ollik geld und onkoften met weinigfter befchwarong van den Landen to begominen ppd to ^egen te brengen. UncJ



VADERLANDSCHE HISTORIE. 199
Vnd daermede hierin fo voell te beeter goede ordenong und richticheit moge geholden worden, und die gehorfame und unfchuldigede ungehorfamen und fchuldigen wie dan b<fs her gefchiedt nit ontgelden moeten, oeck die L ndfchip te beeter weten mogen war her dat geldt komme, an wen den mangel, und waertoremedyren nodig: fo hielden fyn Genaede fur raedfarn dat eener ieder provintie. und io vort an eenen yglichen quartier, ambt und Stadt een gewisfe ancil eelts und Volcks um diefelvjge ter muent te betaelen benoemt, und asfigniert und folke orJenong fdarover fich die Provintien aver een en ander vergeleken wurden; vlytich und ftricte wurden under* holden.
Ten derden, dat fo'che hoefden und Kriegfluiden angenohmen werden, die fich i.p den Knegshnndell verftaen daer tho gequahficeert, und diem.icK denen oeck te vertrowen, und dewelcke fo vuel ummers moegelick in landen ofte gewesten in der natiën geieten und bekend weren item dat goede hneglordnong angeftelr, fcharpe difcipüne, und Juftitzy geha'.den, diè Kriegfiuiden nit onwillig gemaeckt, und tot der Landfchap belles gebruickt und geëmp.oyeert werden.
Ten Vierden, dat die Gubernatio des Kriegsvolcks, wie oeck des geits fo torn Kriegshande! verordent, und in fumma hett gantfi:he Knegsweien benettens fvner Furftelycke Doorluchticheit ett ichen gewislen p'erfonen bevelen, und dan folden verners togeitelder Inftrutlion to regieren, ofte fonst nae vortai.ender geiegenheit in faecke die geene vertreck lyden konnen, 'der Lande bestes to handelen , vertrawet, und van allen faken bericht, rede, antwort und goede rekenfehap te doen , ingebunden , und fie oeoc bv hoeren bevel gelaten, gehr.nhaeft und van andere darm nit geturbiert verhindert, of vorge.sreepen werden. Diewvll fich oeck of maeles unverfchenne oecafiones und "gelegentheiden to dragen, dat under. wyllen wall met eene geringe fumma ge.ts den Landen een raercklick groet dienst, und vordell kan ge.
ü ^ ichafc



200 STUKKEN VOOR DE
fchaft werden, und avers folche faken nit alleman lyden konnen, dat fie differiere, ofte voelen luiden communiciert und vertrawet werden, fo hedde die Landfchap to bedencken of idt nit raedfam fyn folde, dat man hier tho (wannehr folke faeken vorfielen die een extraordinari geld beuurfcn; obberurte perfonen, dte tot den Kriegshandel committiert werden mochten met genoecfame Vofmacht und vcrfekering verfehen hedde, um up fulcken gcvall een feekere maents fumma geiles to lichten, und daerover die femtliche Provintien to verobliegcrcn, diewelcke her namaels, wan hun rekenong daer' van gedaen werde, fulcke fumma te betalen geholden fyn follen.
Ten Vyften, dat met den Provintien und underJich den fteeden da her gehandelt werde, dat fo op fyn Furftelycke Doorluchticheit, und die geene den men den Kriegshandel bevcelen und vertrewen werde fulcks voer raedfam und nodich achten, fonder verweigeren ofte Iangh disputieren, dat Kriegsvolck up voergaende genocchfame verfeeckerong van hoere betalonghe und fchaedlofshaldingc der andere provintien (die van het Kriecsvolleck unbelaltet blyven; guetwilhch op und ainnemen.
Want dan der Heer Printz, mit fambt den Oede. putcerden van den Geunyecrde provintien dief* dingen mit allen vlytc nagedacht fich dairinne voell. faldig bemuehet, und tot eener vorbereidong und befurderong der faecken mit denfelbcn (doch up ratificatie und verbeterong der Landfchap) een ungeferlichen vorsfhlag und repartitie , up het papier gebrocht, und nit alleen der gantzlichen to verfehen fouden oeck des erbiedens findt, Datt die Provintien inionderheit aver dit Furftendom Gellder (die wyll die meeftendeell van den anderen folchen verfchal fchon bebevet und angenohmen dat fellvige alfo te werek ftellen laeten; Dat fie nit alleen met verlehnong Gotthcher genade deefe Lande tegens des fiaatds tegenwordigen gewalc verdinge foe den
oeck



VADERLANDSCHE HISTORIE, zoi
oeck heet Kriegsvollik in folchen ordinung , disciplin, und goeden willen bchallden wollen, dat die ondert hanen defer Landen daerover to klaegen geen orfaeck , noch voer unie eigen Kriegsvolck, als bis daher gefchied is, geen frees noch fchroem hebben folden ;
Wie dan fyn Exellentie 't fellvige met der daet in Hol lande und Sehlandt genoechfam beweefen hebbe.
So is des Heeren Stadholders bidden und begeren, dat die Bennerheeren, Ridderfchappen, und Stede 'gefandt denfellvigen vorfchlag averfehen, hierup verklaeren und daer beneffens met een ander daerhen vereelicken wollen alldiewvll geen drageiicker of billker weg urn geldt tot den Krieg op te brengen te feinden is , dan die gencrall middelen , wie diefelbe van fyner Furftelicke Durchluchtigheit, den Generale Staten und den Unyerden Provintien beraemt, und vorgefchlagen worden, dat die feibige furderlich in 't werek gefteldt, und alfo die Kriegsfaeken eenmail in een goeden ftandt gebracht, und allen verderen beforgten unraedt (des man by den Kriegsweefen, fo lang 'ifelyige duiret to gewachten heft) vorkommen mogen werden.
Under anderen avers hiellden fyner Genade up verbeterong der Landfchap hoechnodig fyn; nademall die naerdre Unie, die tot geenen anderen ende, dan tot mehrder beftadigong und befestigong der general Union und befurderong der gemeenen wellfaeren , gemaeckt und opgereichc den fLndc (wie infall der nott wel to beweyfen) nicht gerin* ghen af brueck (Gott loff) gedaen, und der gamzen Generaliteitt fonderlich avers den Furftendom Gcll-
der('t wellek darvon
foude defe Union verlaren gewest) grote nutzen und vordeil gebraecht, ungeacht, of fie fchon anfengelich een gering anfehens gehatt, doch naederhandc van dagh tho dagh fo langer, fo beter verftandën, N 5 und



«ea STUKKEN VOOR DE
tind vod eener Provintzy und fteeden nae den anderen goedtgefonden, approbiert, und ingegaen werden is, allfo, dat idt nu meher vuren gecommen, dat die Stadt Antwerpen und ganrz Brabandt, uytgenohmen die Steeden die in "gewaldt des Fiandts findt, wie insgelicken oeck Flanderen, item Hollandt, Selandt, Utrecht, Weftvrieslandt, Ommelanden, und hett meeftendeel in den drie quartieren des Furftendoms Gelldren, wie oeck een goed antall van den in der Grafschap Zutphen, desgehcken oick in Overysfell ettliche. van de Riddcrfchap und Stecden diefelvige approbiert, meerendeels gefchweren , und fich hierinne niemandes mehr, dan ettliche Prelaten und Geeftlicke in Brabant, die Bannerheeren, ettliche particulier perfonen in 't Furftendom Gellder, fambt den Steeden in de Grafffchsp Sutphen, oeck ett'icke van de Ridderfchap, wie insgelicken oeck die Steden Campen und Schwoll beneffens ettlichen Edelluiden und eensdeels geeftelicken in Frieslandt, fich noch nit daer to verclaert hebben.
Dat derhalven tott opheffing und verhueding allerhande beforchter divifion, und erhaldung goeden willens , freeden , und eendracht nit verraedtfamb were , dat die van der Bannerheeren, Ridderfchappen und Steeden des Furftendoms Gelldre und Grafffchap Sutphen , to rugge fettende alle ingebelder Calumnien und gcfaste voerordell , prsfumptionen und verdacht, fich van wegen defer Union met den Deputierten van den gèunyeerden Provintien in frundliche Communication ingelaten, und fo ver mogelick met derfeMgen vergeleecken und alfo in deefen werek fich tot der gmtzen Generaliteit be? geven, ofte ten wenichften met aenrichtong der Generall middelen, williger Contribution und undcrhalding des Kriegsvolcks fich fyner Genade heb boeden vertrowen nahe, alfo erzeiget und bewefen hadden, up dat men hoere goede affeclion , die fie tot dem Vaderlandt dragen, met der daett ftueren, und Ce fich in khumptigen beforgten nott feilen fo voelle te mehr goedes, trost, fchutts, fcherms und alles
nodigen



VADERLANDSCHE HISTORIE. *0|
nodigen byftands hen wederom to getroften hebpen.
(vaas geteechnd.)
Johann GrafF zu NalTaW Catzenelnbogen.
N°. 6>
Alfoe Burgermrn: Schepenen vnd Raidt der Stadt Arnhem, om onfen Gen. Heere Stadtholder 'oevereeren, eenen fchoenen vergulden Cop van Franckrvck mede hebben brengen laeten, waermeae tine U. van wegen der Stadt vereret is, vnd foe dan der btaüt inkompften in defe gefaerliche loepen mit reyfen ende andere tymmeragien feer iober ende geringh, piyuen, vnd men bi den Rentmr, niet foe vuel hert kunnen bekommen, daermit die Cop bethaelt heelt kunnen werden, Soe ift dat een Eerf. Raidt oma redenen voeriT. totten fomme van hondert ende veer* thien Caerls gulden vuvt die Licenten heeft gelicht, welcke oennongen van Goesfen die Haes gecommen zyn , ende bi de Licentmr. in ghenen omfancK noch in vuytgeuen gebracht werden , ende foe die Cop tfaemen bedraecht hondert acht ende twjntich Carolus G. ende darthien ftr. heeft die ftadt die refterende veerthien guldens ende darthien ftuver daerby gelacht. Actum den 24 Octob. 79«
(get.)
Wetthen Sccret. Arnhem:
Waa*



*04 STUKKEN VOOR DB
Wanneer men in vöjeger tyd voor zulke vereeringea geen geld hadt, dan wierd dat by de Cloollers gezogt.
Item: fie men te kant gereden pennongen moet hellen m fihenchnge onjj g. furflynne ende der furften ind furflynne mit oirkommen warden. Te bidden, dat fyne F. G. belieucn willen, dat die Qoifleren bynnen ende omtrent Arnhem gelegen fyne F. G. eynen pennynck lenen ende diefelue penuynck an handen der vurff. Stat betailt warde , afflachz der fumme geltz die Stat van Arnhem fyne F. G. korts vergangen gtleent hébben.
Uit een Memoriael an mynen gen. I. Heren van wegen der Stat van Arnhem the verbaitfchappen, van my op een los blad op de boven Secretarie gevonden . en zynde van het j-ar 1518.
N°. 70.
Acte van vuytgeven van asfaye toe maecken van verboerde Daelders.
T*\eefcn Muntmeeftcr heeft durch beveel van de Camer etliche Bommelfche, Heel. fche ende Batenburchfche Daelers opgewyffelt tot Vlij. ingethall ende daer van by den Generael Blafius Boucquec ende Henrick Berndfï affayeur van Hollant farapt Henrick Wynt-
" gens



VADERLANDSCHE HISTORIE. 105
«ris Schepen alhier bynnen Arnnem asfeye-gemucl, ende van den alloy eewichte, ende weerde een vexlaringe ende atteftatie gemaift , die fy ter caufe gelevert hebben, om die Landfchap tho thoenen , aen welcke VHJ Daders verloeren &,.1, L.mj.f.ergoh.er^^^^
N°. 71.
Matthias by der Gratie Gods Eertshertoghe van Oiltenryck ende Hertoghe van Bourgomgne &c. Gouverneur ende Capiteyn Generael.
Seer Lieve ende bezundere!
'Aïïbo onder andere uwe Ghedeputeerde ten tyde £± van Hueren vertrecke van hier ghelevert is geweest bv onsen feer lieven Neve ende Lieuïenant Generael den Prince van Oranien zeker middele van d'obbringen van Wagenen , Lymoenpeerden, ende Pionniers, dewelke dienen in alle diligentie gevordert te zyne tot befchermeniffe van den Lande teeghens daénflaegen van de Vyanden , zoo dezelve daer toe ganffchelyck nootelyck zyn; Zoo eelt dac Wy wel ernftelyck verfuecken ende ampshalven or. donneren, dat ghy dezelve terftont wilt te wercke ftellen, ende ons met ten eerden adverteeren, wat ghy daerinne gedaen zult hebben, om ons daernaer tereguieren. ^



ao6 STUKKEN VOORDE
Ende alfoe het oock nooteiyk es te weeten, wat datter mach in Uwen Quartiefe ende Provincie zoö van Convoy als licentie gelden inne gecommen wefen, om eenen pertine'nten ende Generaelen Stact te moegen maeken wat hetfelve mach over alle het ]and vuytbrengen, om dien volgende de zaken van den oirloghe ende de befchermeniiTe van den Lande te moegen disponeren; Zoo eelt dat Wy geiaeden gebonden hebben by advyfe van den votrfchrecven Prince van Oranien , ende de Gedeputeerde van de Generale Staeten hier weezende, dat men vuyt elcke Provincie alle maenden eenen Staet van het zelve innekommen ons overfynden , welke volgende Wy verfuecken ende amptshalven ordonneeren V te reguleeren.
Voorts hebben den Grave van Zwartzenborch entje andere Overfte ende Ritmeefters ons zekere poincten vuyten naem van de Duytfche Ruyteren over gegeeven , hiermede by Copie gaende doende groote inltantie om op dezelve te hebben Refolutie, ende alsoo dezelve niet en zyfl begreepen in de Inftructie Olieden Ghedeputeerde gegeven , verZoeken hier op de Vergaederinghe ^ande Generaele Staeten alhier uwe Refolutie ouverfeynden.
Zeer Lieve ende bezundere U hiermeede God «len Almachtigen beveelende.
Vuvt Antwerpen den XVIen dach van Jaruary 35So.'Stilo vetery.
(was getekend.)
Matthias.
('t Opjcbrift was.)
Onfe zeer Lieve ende befundere ' Die Staten van Gelderland:.
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE 10/
N°. 72*
\T7y Gildemeefteren, Hopluyden ende Gemeyns* » » luyden, als oick die gantfche Gemeynte der Stadt Arnhem onderfchreuen, gelauen ende fchweren, dat wy by den Eerdtzhertzogen Matthiam van Oiftenrick Gouuerneur defer Nederlanden, den Heren Printfen tho Oranien als fyner F. Durl. general Lieutenant; den General Staten, als die hoge Oe* uerheit, fampt den generail vnd naerders gevnieerten prouincien, als oick by Graeff Johan tho Nasfouwen &c Stadtholder defes furftendombs Gelre ende Graefffchaps Zutphen, mitfgaeders den Richter Eurgermeefteren, Schepenen vnde Raidt der Stadt Arnhem tegens den Spaengnaerden vnd oeren apentlicken vnd heymelicken aenhanck ft aen s blyven, vnd halden willen, vnd denfeluigen refpe&ive allen Christhchen fchuldigen gehoerfamb , erh , getrouwicheit* frundtfebap vnd nabuerfchap bewyfen, noch van derfelvigen ons eenichfins fcheiden noch affsonderen laten fullen noch willen, geen verbunteniff oft verHandt met den Spaeniarden noch ceren adherenten, vnd diegenige die fich van den generaliteit affgefonderr, gemaeckt hebben, noch voer vns felfs apart maecken fullen. Item geen mangel, giften ghauen van jemandes parthie contrarie lialdende, ontfangen noch derhalven verwachten fullen. Item dat wy geen brieuen apart van obberuerten defer lande vianden noch oeren adherenten ontfangen off brieuen daer tegens gefchreuen hebben , die wy voer een Raidt niet en. hebben geprefenteert noch hebben willen noch dorren prefentieren hinforders gefinr, nochte oeck derfeluigen directe'ick ofte indireólehck met den herten fullen fauoriféren, insgelicken wesby der Landtfchap vnd een Eerb. Raidt der Stade van Arnhem hier
fe*



aoS STUKKEN VOOR DE
beuoerens verhandelt ende geflaten , ofc als noch verhandeldt vnd geflaten fal worden , geenen wtheymfchen vianden der Landen ofc fuspéet perfonen toe reueheren. Item dat wy oeck vnder den ander felfs in gamfcher frundtfchap, vreedfam vnd eenich fyn willen, gener den anderen van wegen der religion willen haeten , noch nen fyren lyff , erh vnd guert tegen die billicheyt bedragen vnd befwaren fondern met den anderen trouwlick tegen vnfe viarj» den die Spaniers vnd oeren aenhanck met daerfettong lyffs vnde guets ftryden, malkanderen niet verlaten, vnd te faemen Heft* vndt leidt lyden, oeck den ander trouwelick byftaen ende handthaeuen willen, opdat die nye ordonnantzy van der deurtochten vnd inlegerongen van Ruyther vnd Knechten tot ontlaftinge van de fchemelen Onderdanen moege int ■werek gefteldt, achteruolcht ende onderhalden werden. Gelauendc leftclick alles fo bauen ftaet trouwelick vnd fonder argelist fo voel vns myrifchlich vnd moegelich is, na te kommen, by peen, als voer vianden des Vaderlantz vnd euetgunners van de Spaeniarden aengefien vnd geftraftt toe worden. Waer voer wy oeck die genige in defen arnhemfchen quartier defer Stadt vnd fchependumb achten ende halden willen, fo defen eedt angefbnnen werdt, vnd fich daer in befweren. So warh vns Godt helpe.
In oirconde hebben wy vns myt eygener handen onderfchreuen.
Het bovenflaande Stuk was met agtbonderd een on fes» tig zo handtekeningen als merken ondertekend.
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE.
N*. 73-.
Op ten XVIII February 80.
Prefentes.
Oemeren. Burgermr. Bentinck. Gelder. Sande. Gendt. Tolliken. Engelen. Wyntgens. Brienen. Vc helen. Euert Euerwyn. H. van Schevichauen. Euert Tollicken. Palender.' Bongerc. Wilhem Fehren. Herman Worm. Henrick Huberts. Jacob Botter. Wes* fel Heimericx. Jan van den Sande. Wilhem Gaymis. Jan van Berck.
Ts by een Eerb. Raedt, diewyl val! alle daegeklach*■ ten quemen van fommige burgeren, wt oerfaecken, dac die genige , welcke den Eedt by delen Quartier ende burgeren onderfchreuen van den anderen fo fulex verwvgerden begeckt wordenj voer guet aengefien den Güdemeefteren, Hopluyden en* de Gemevnsluvden daerop to verhoeren, vnd is yerlt in deliberatie geleyt wie men fich tegen den moetwilhgen vnd fich daertoe befwert vynden draegen lolde. 1* tem v/ie men fich fol draege tegens den geringen die fich moetwilhchlick wt der Stadt fonder pasport oft bewilligung der heren ergheuen hedden vnd met verbannen waeren. Item wie ment mitten Schipperen ende Coopluyden toe Coln, Dordrecht ende elders liggende holden folde, daerop dan gerefolueert vnd eendrechtelick geflaten, dat men enen Roydreger offwerdigen fall mit een briefken aen enen yderen, vnd haér muntlich aenfeggen, dat fy fich binnen 1+ vhren verclaren, vnd den Eedt onderteyclcenen fullen, off men fal anders nyet achten als vianden des vaderlandtz , vnd ter Stadt wtwyfcn, mitz dat men oere guederen aenhalden fal vnd die knechten dairvan onderholden. Belangende die genige die nyet verbannen vnd fich moetwillichlich wtter IV. Deel. O Stadt



•**o STUKKEN VOOR DE
Stadt ergheuen hebben , fal men dairvan een publicatie laten inltellen, vnd diefeluige innehauden bnnen ij dzegen in toekommen, infal fy dan noch wechblyuen, fullen oere burgerfcbafft verbeurt hebben vnd aenflont voer vyanden des Vaderlandts veiclairt werden. So voel den Schipperen aensae ! fall men beneffens publicatie in der Kercken verse gedaen mit een befunderen baden inforderen vnd jnnelaeven laeten, vnd fo fy ter gueder vnd befchevdenre tyt nyet en compareren, dat men fe fal {haffen nha behoiren.
N». 74.
den8. Marty ir8a
Ts auerkommen die Heer van Sweten, geasfocieer. * zynde mit den Here van Loenen, en heeft die «eer van Sweten toe kennen gegeven, welcker geitalt ftne E. van wegen der naerdere gevnieerde Provinciën afgeuerdicht is om die knechten itz toé Wefteruoert liggeüde op een ander oert te doen marcheren om een Veltleger tflaen, Vnd foe he dan van vee e verfcheide hopluvden vernamen heeft, dat die knechten tmeerendeel ongecledet, ende van den Viant van oer geweer beroeuft zyn, niet te kunnen tot fulcken veltleger te flaen koemen , ten iy dat men oen ïerft duet hebben zekere quantitevt van Lynnen ende wulle Laekei en om hun te' deden. Begerende dat een Eers. Raidt etlicke Vuele Jaekenen zold wyllen opbrengen, ende oere credit ene geringe tyt daer vuer te willen vueritrecken, fine L. wyllen daeraen fyn, ende belauen van we!
Foea terhaldenenen ^ Elf' Raidt daemn fchaede°
(post



VADERLANDSCHE HISTORIE, ais
(post alia,~)
Vnd heeft een Erb. Raidt nadat fy nrt een anderen hierop communiceert hebben den Heer van. Zweten weder doen opkommen, ende vuer antwoerdt gegeven, dat oen leet is, dat men alle die knechten hier in den lande feyndet, ende op een Ier lig* gen , ende foe lange fy foe blyven liggen , fullen alle goede middelen benoemen werden > om geen geit te kunnen opbrengen, doch ren lellen fine Eek afgefraecht, ende vermaent, foe men etzlich laeIcen hier in de Stadt kunde krygen , wanneer fine Ed. dfelue zolde wyllen aennemen ofte gelaeven t'b'etaelen , of funst", of fine Ed. fich daervuer fterck roaecken wold, dat die gevnieerten zolden roelaeten, dat men die Licenten zoe lange in handen folde moegen nemen tot dat die Creditoren betaelt weren. Twelck fine Ed. alfoe belaeft > en* de fich daervuer fterck gemaeckt»
N°. 75--
'\ \zoe orrme goede ordre te houden onder den >** Capitevnen'ende Soldaten, foe wel heure betaelinghe by den. Provinciën naer die verdeilunshe daervan gemaeckt te doen, als oick die Chrychsdiseipüne aenghaende, ende mits dien denfelven Soldaeten des té beter ten dienfte van den Lande te gebruyeken van noede bevonden is den Vendelen gefield ende onder gegeeyen te worden onder feeckeien O verfien, Soe ift dat fyne Prïncelycke Excellentie als Lieutenant Generael van fyne' Hoocheyt over den Nederlanden, ende oick als Stadholder der Landen van Holl nd, Zeelandt ende ütregt in 't byfondei . 't Cryéhsvolck hiernae benoempt ende den Vendelen van dien in Regimenten verfcheyden ende onder feeckeren heuren Overften, geftelt.heeft ende O 2 fteie



2f2 STUKKEN VOOR DE
fielt mits deefen fulex als hier naer volcht, Erde eerft onder den Welgeboren Grave Willem' Ludowyck van Nasfau zyne Genade Hverfte Vendeli'mie anderen Neeghen Vendelen als van den Hopluydeni RodolflSchuil Ghysbert van Gouwenbercb, Hendrick van den Berch, Jonghe Johan Verfchuèr Alias Appele, Joernaen van Boeckholt, Juliaen Cleerhagen Adam van Nyevelt, Robbert de Bruyn, ende WJiter Doormcx te betaelen uyte Repartitie van Hollandt, onder den Heere van Hohenfax,zyn Overfie Vendel! mee andere Neghen Vendelen van den Hopluyden |oh a van Siockum. Engelbert van W.sfell 'tzu Cain Drofte toeGelder,Evert van Waegenmgen,Goefen Baeck, herent van Lennep, Daniël van Eek, Coenraet van Steen* wyck, Gysbert van den Berch, ende't Vendel van Fredrich Borchgraeff Heere van Donnauws te betaelen by die van Utrecht, mits by die van Utrecht daertoe in fubfidie ontfangende van die van Vrieslandt die Somma van
Onder Jonckheer Christoffd van Yfglftein zyn Overfie Vendell met Negen andere Vendelen ven den Hopluyden Christiaen Bonreman , Jacquet de 1 euwe Luijt Rycx Z Niclaes Fladrake, Johan van Renov, Symon Swaen , Vytth Rafoer Gerrit die Jonghê, "Melchior Schuerbrandt, te betaelen bV die vaneen Furltendomme van Geldre, Ende onder* Didench So« noy zyn Overfie Vendell met Neghen andere Vendelen, daeraff die vyfirecrfiaKe tyt fyn geween in den F ede ende dienfie van die van Hollandt, als Willem van W'yngaerden , Carel van VVyngaerden, Melchior Chainphon ende Johan Robbert, d'andere Vyff in den Eedt van de geünieerde, Jonckheer Jasper "van Poelgeest Jacob van Mechelen, Ro'andt Faufier, Me r ten van Daerlem Alias Pater Nofter, Jacob Auguftinus fieen te betaelen by die van Hollandt; Onder Joncker Aert van Duvenvoorde zvn Overfie Vendell mee Vyfi andere Vendelen van den Hopluvden , lonckheer Flons van Bredenroede, Joncker Öttovan Poelgeest, Niclaes de Leuw Cater te becalen bv die van Holl .ndt onder Wolter Hegeman zyn Overfie Vendel met drie andere van de Hopluyden Gedeon de
Ridder



VADEKLANDSCHE HTSTORIE. 213
Ridder eennempc Pomeren , Johan van Vyanen, Diedench Moer, tot betalmghe van die van den b. Gelre, blvvende de betaeling alder anderen Vendelen hier nyet geroert foe in Hollandt als eluersftaen 00 te repartitie diens aenghaende gemaeckt,; neemende deefe ordonnantie zynen beginne ende een aenvnnck van den eerden Meert lettleeden ende geduurende foe lange by gemeene Advys yan de be* ncrale Staten, ofte die van der naerder L nie anders «ordonneert fal zyn; Béveelende daeromme wel IxDresfelvck, ende ord «mierende allen de voors. Canuein'n ende onderhebber.de Soldaeten , , haeren voeiicmentioneerde Overften voer fulex te erkennen 'ende gehoerfa nen, in alles wes hem luyden heure ciensc jegens der vy.ndt in tochten wachten en ie 't gewindt den voern. Heuren dienst is aenraeckc-nde van onfe weghen 'ofte van wee en den Heeren Stadtholders ende den Gedeputeerden der naerder geünieerde Provintien ofte anderen van den Lamracronfer ofte haeren gecommitteerden relpectivelvck belast ende bevolen fal worden, fonder m eenighe Crych^aecken fich verfuymelyc< te lainen vvnden op pevne van geftrufe te worden naer luyt. der artvkellvi.'f, by beu luyden befwoeren <'fef leegeiuheyd der faecke, des toe oirkondt deeie Ac,e by"/yn Princelycke Excellencie onderteickend, ende met fvn pufier bezegelt.
Actui tot Campen deefen Xljen Marty XVc tachentich.
(Onderteykent.)
Guille': de Nasfauw, (ende was bezegelt met een ©pgedruckt pitfier in roeden wafie.)
(Onderftond.)
By bevel van fynder Excellentie Bord ven Barlicomr
0 3 Q*



**4 STUKKEN VOOR DE
Gecollationeert tegens heF Prmcpae! geteykent ende bezegelt als voerfr. ende is daermeede bevonden t'accorderen by my.
ftt-flr geteekend.)
G. van Zuyfe.
15S0.
J)en j2 Matte. Is oeck entflaeten, dat men mei te-, nf Van £yme6en1 'n 't auerkommen fal fpreken, of oer Eers oeck niet in oere infirucrJe heb-
Tnl ïJl "l*?-1,?1"5 communictien mit Jemant op den Landtdach fullen treden , ten fy dat fy den Eedt beteyekent hebben, waernae men fich in defen Ouartier fat gemeff halden.
N°. 77-
Matthias von Gottes gnaden Eerdts Hertogen zu OeRenreich Hertzog zu Burgundy, Steyr, Karendten , Prage und Wiertenberg, Grave zu Habspurg und Tyrol &c. Gubernator und Capitain Geaefal diefer Niderlanden.
Wol-



VADERLANDSCHE HISTORIE, ztf
■tV7olgeborn,Ede15Eervest,Eifamb,Glarth und Weiw fe Liebe befondern! Nachdem Wir in onfern und des von State Rath , mit aller trewhertztg:nforgfaltigkait und eyffer die faichen und letzige hohe befchweerten, auch euiTerfre noth diefes gemeynen Vatterlandtz erwogen und betracht, bebinden wir das obfchon bey euch allenthalben und durchhans die Generale mictelen in't werek gebracht und emfambl.ch erlegt wurden, das gleich wol, wed die Kaufmanshandel, dort bey Euch fo grofs n.t fein, das folche aufbringung zu der m letzrer Repart.t.on taxierten Quot. reichen werde, d.e dan;noch gefunden werden muefs, da man fonst dem feindt (welcher immer van tag zu tagen merh zummbt, und uns allen unaufhorlick nacbftellet) geburheken und noti°en widerftant zu thun und ihwerer in jamer und Elendt des gutea Vatterlandts furtzukommen gedencket.
So haben wir hochnotich rathfamb, und unverbeyeenglig eracht Euch desfen hiermit m Gnaden Wolmaynlich zu erinneren, und mfonderheit üucfc zu dem ende gncdichlich zu ermaehnen und bewegen dat ihr auf jetaigen Landtag Kuch onder ein Inder mit gle'chfertiger trede, eernft und bebe lolche anzedeutete hohe noth, und furnembheh in was mercklicben fchaden und verderb das gemeyne Vatterlandt und ihr felbst, mher als einige andere Provintien, wegen der onwilligen und langfamhen Contributien gerathen fein vleisfig bedencken, berathüaeen und demnach dahin fchliesfen und verabfche;den durch was tragliche wege und mittel, «nebumma von Zweymal hondert thaufent gulden brabands, auf evnige kurtfe termvnen, wie folches die letzige eusfeffte noth und zeit'erheifchet, aufzubringen und zu vertheilen zev, desfen ihr euch onfers erachter* billis int zu verweigeren habt, fondern vil mher J^ucn geburt, folche Summa gutwillig'ich bey fampen zu Sachen weill fo'chs hiebevorn fo oft die gemeine noth dergleichen erfordert, oblerviert werde.
O 4 Dem'



n6 STUKKEN VOOR DE
Derowegen dan und defs alles feiner erheiflicben rootruft naeh, angemerekt, erfuechen wir Euch alle fambt und befunder hiemit guedig, ihr woliet Dach vleifliger ber.thfiagung, wie obftehet gerurter Somme der Zwevmalh Hondert thaufent gulden on» wreygerjich bewilligen, die eerftes tags auff zu brinfen, infs werek ftellen, und allo vertheilen, damith die gantze fumma inwendig Sechs monathen gewis* Jicb eingebracht, und wir neben den Unvrten Provintzen die gemeyne fachen foviel defs to bafs darnach richten, und unfer Kriegsvolck auff folche und andere Provintzen eingewilhgte und fcbuldiae Contribution ficherheh vertroften auch mher "Kriels? volcks , da nötig aufftzunhemen mittel haben und demnoch onder demfelben , gute und bistere [dan layder hiebevorn durch die geringe betzalung gefchehen) disfipün und Regiment halten , auch uber fie zu herfchen, und ihren muetwill und ubelthat nut mherern eernst (dan hiebevor nit gefchehen khonnenj ftraffen mugen.
Welche Summa ihr , nachdem die durch Euch obvermeltermafsen aufbracht , wie folchs in letfter der Stenden verfamblung alhier mit Kuren doen als angewefenen Verordneten und gefanten gleich vor ihrem verraifen, underredt, und Nerabfcheidet wor* den von dem empfang der generalen mittel wider•umb einnemen follet, damit ihr fo viel immer muglich wer die gebur nit befchwert werdet.
Und werdet alfo ihr diefe onferegetrewe, aber Euch felbst mit furthailhaftige und nodige petition, auffs vlaisfigifte bchertfigen, und Euch nicht irren lafsen, noch auch die excufation furwenden, als ob Euch vielbemelte Summa dartzuftrecken vetst wegen der fchweren erhrrenen uncoften und auft'fofiningh der platten Landen, nit mughch were, fondern vil mher getrewheh bedencken, das die hohe eusferfte noth da ift und erfordern that, das ihr etwas bey dem Vatterlandt auffetzen, da ihr fonst nit den reft Eu-
er



VADERLANDSCHE HISTORIE. ai?
er gueter, fambt Euern Freyhaiten und privilegiën, ia We b Kinderen , Leib und leben der Hispaniibher Tvannev motu proprio zu ubergeben , und alles zu'verliezen gedencket, dan ihr alle, wie auch andere Stenden . ohn Zweyfel noch wol (laycer) B,h9i dan zu viel fuelen und geJenck^-rric-jfie hiebevorn dem graufamben und unchnltlichen Hispanüchen joch, und was datzu mher gehort underworffen gewefen, alfo dat wir Bs dafur halten mueb» fen und heffen, d.is 'ihr viel lieber yetzt, dat ihr folches fchweren Jochs entfchlagen, em grofses zu vertJaediguna des Vatterlandtz gern anwenden werder 'dan°EÜch fambt Wcib, Kindt und alles was ihr habt in die Schantz zu fchlagen; Mit abermahger enedigen ermahnung, dafs alles wol zu ertzeygen, und demnach Euch hierin dermafsen zu ertzeygen -wie folchs hoochnöiich , und ihr unfern vertrawert. caeh, gern thuen werdet.
Def^en und was fonst Ewere entVche Refolution und mivnonch wer, die zu gefchikte proportion unde bev "wetende fchrifren fe n wirt, wollen wir zum furderlichften durch Euere Gefanten anher zu vernhemen, gewertich fein, pleiben Euch fonst mit allen gnaden wolgewochen.
Datum Antorff den icen marty anno xj8o.
(Onder [lont.')
Matthias,
(und Leger.)
Joh. Von Langen.
(Dat Opfebrift.)
Den Woleeborn. Edel, Ernvest, Erlambt GYénh & O 5 UQ<i



MS stokken voor de
und Weyfen unfern Lieben, befondern Basnerheren Ritterfchafft und Steeten des Furftendombs Geldern und Grafffchafft ZutpheD jetzzu Arnhem verfamblett.
N°. 78.
Matthiasby der gratiën godts eertsbertoge van Ooftenryck, hertoghe van burgen Gouuerneur ende Capite'yu Generael.
Tï/elgeboorne Graue Lieve ende befundere goede neue. Wy holden v indachtich van 't geene Wy aen V gefcreuen en hebben den XXI1 en Decembris leftleden, aengaende dat men de Reeckencamer aldaer weder in ftaate (tellen foude in vuegen ende manieren ende opde Inilru&ie fulex als die ten tyde van heure eerfte Inflïtutie is geweeit, Te we» tene twee nutte ende bequame Reeckenmrs. eenen auditeur ende eenen clercq ordinarie ende dat ghy ons vuyttet getal van die Officiers van defelue Reeckencamer nomineren foudt twee vier Reeckemrn. ende eenen van de twee auditeurs die V zullen duncken de bequaemfte ende der Landtfchap aengenaemfte te wefen by ons geauthorifeert te worden tottet bedienen van hunne officien achteruolgende hunne voorgaende commisfien. Opdat zyner Mats. demainen geadminiftreert ende de Reeckemrn. gehoort mochten worden zonder de zaecken by gebreke van dyen langer m verloop te laten komen, daerop wy van uw alnoch nyet en hebben vernhomen. Ende want wy ende de gecommitteerde tot* ter finantien ende demainen van zyner mat nyet
eraaen en vinden de Keeckencamer aldus Lange Ivue fonder officiers ende beuindende hv uwe brie-
üe'B



VADERLANDSCHE HISTORIE.
oen aen den eerften Reeckenmr. Tomas Gramaye In date XXHJcn augufti Lestleden gelchreuen ons gethoont, d it ghy wel begeert defelue aldaer weder m refidentie come om zyn amDt te bedienen Ende dat wy bericht worden de gedeputeerden der serefche Landfchap hem in heure faecken om een oörov van de vaert deur de Betouwe te. folhciteren te wercke geftelt hebben , waeromme deielue» Grammave ons'vermoedet by V en defe ende Lantfchap bequaem ende aengenaem gekent te worden, hebben Wy tot voorderniffe en confervatie van zynder -Mats. demainen hem geordonneert wederom tho Aernhem te gaen refideren ende zyn officie te caen bedienen, fervuen daeromme aen V ten eynde iby den felsen Gramave wilt wederomme zyn ampc Jaeten bedienen volgende onze voorgaende fcryuen. Ende fu't wel doen de handt daer aen te houden dat de felue • officiers van de Rekencamere alle vliec aenwenden om de Reeckeningen te verhooren ende de faecken dier vernchtert zyn wederomme te re-> dresferen ende te vooren tho brengen. Welgebaerue Graue Lieue ende befundere goede neue V hiermede den Almechtigen beuelende.,Tantwerpen de» XXII Marty ij80.
07*
Forme van Commisfie oft acte die zyne Gen. mey foude moegen geuen allet op correctie.
W/V Tohan Graue ro Naffauw Catzenelnboghen Vianden vnd Dietz &c. Stadtholder int furitendomb Geldren vnd Graeffsehap Zutphen. Al'en den geenen die defen fullen zien oft hooien Doen cond dat Wy opt fchryven van deu durchluchngen



3io STUKKEN VOOR DE
hoochgeboren flirtten vnd heeren ertzhertzogen van"' Odtenryck Matthias gouuerneur generael defer erfïiederlanden, aen ons gedaen als by copie hier voor. gcfch reuen Thomafèn Gramaye den olden by aduife ende confente van den verordente deputeerden desfer Landtfchap, doch fonder prejudicii van der Landfcap receffen ind dat fulks in toekommende tyt jn geen eor.fequcnty geraecende wederomme by prouifie aengenhomen vnd geftalt hebben , annhemen vnd lleben mits defen jnt bedienen zyns officy als Raede: vnd eerfte Rekemr. defes fuiftendombs om 't zelue ampt wederom tho bedienen oick hem tho laten gebruyeken in anderen zaken ons ende defer Landtfchap off de sremeyne we vaert betreffende op alfulc-e 'nft'uctie als hem ende den anderen van de Rekencamer by der Landtfchap eegcuenza! worden. Edo h zoe 'anghe zulcke Inftruót'e nyet en is gemaeckt fall hy Thomas Gramay vorn' mitten andere van reVen-h hen moegen reguleren nair die olde Jnftructie. Allet by prouifie tot dat vander Landtfchaps weghen daerjnne verfien zal worden.
N°. 80.
ïfSo.
r\ü buyden den t Aprilis heft Jacob GerritlT Roog van A!ck, matr voor een iyd lanck om eenige brieuen, fo by hem beuonden alhier by den Hopman Jonger Mans van Kchuyren aengehalden , vnd wederom fyn aenholdung veriaeten, belaift vnd gefwarenin ngeriwoirdicheit des Burgemeefters van Borcht, . dat hy nummer jutwes tegen idt gemene vaederlandc rmt Raedt oft daet in't hevmelick off int openbaer' fal voernhemen, noch defe fyner gevenckeni.-fe aen de Magulraet, Officieren, oft eniger üurgeren defer
Stadt,



VADERLANDSCHE HISTORIE. «ï
Stadt, rioch aen de Soldaten, infondeiheit den Hop* man vurff: fich fal moegen wreken mit eniger mameren, by lyffftraff. 't Welck hy by Ede declajiert heeft.
N°. 81.
Alzoo onfen Heere den Coninck in den jaere XVc LV111 in zyner Mats lande van Geire geinftitueert heeft een Rekencaemere, ende daertoe, ende inne geordonneert heeft verfcheyden Officiers. Ende want deur den wederweertigen van zyne Mat. dezelue Camere verfieurt, ende den o'den wettelicken officieren van dezelue zedert omtrent een jaer ge'eden d' exercitie van beure Offlcien ende dienften beleth, ende geinpedieert es worden. Ende dat nv den KH Maert laeftleden by de Excie: van den Prince van Parma Gouuerneur Generael , van zyne Mat alinge Nederlanden geordonneert es Roudéwyn van der boe ende Uierick van Bueren in haire dienflen ende Offlcien te continueeren ende hen neerfte'.icken te empioyeren, omme te mainffenéren het innecomen en de Demeynen van fyne Mat. van Gelre, ten belten ben moegelick wefen zal, Ende want wy ons als wy noch anders nyet en weten, alleen beuinden van den eerften Officieren voorff: die der wederweertigen gebodt ende verbodt ontgaen ende buyten de plaetfen die 2y_ occuperen verhalden hebben, ende dat ons yir.mers voor eerst van nooden is eenen by ons te 'hebben, die wy als Clercq fignant off Secretaris fouden moegen gêbruycken, om alrehande lopende depesfehen fchriften , feyndtbrieuen ende ordonnantiën van ons te expediëren ende teykenen, gelyk in zyne Mats. Rekencamere van den Haege ende etzeiic'ke andere eertyts te gefchieden plach, ende want den tyt te« {enwoordelick noch nyet gelegen en es, dat wy aan
Syne



STUKKEN VOOR DE
Syne Excie, öf aen myn Heeren van dei- Financies beneffens dezelve zynde, dairomme fouden kunnen fcryuen, ende veiToeck laeten doen. Soo eelt dat •wy (die van den beginne ende van dè eerfte van zyne Mats. Rekeneamere van Gelre, als voorff. ge« •weeft zyn, ende kennifle hebbende van RyckWemmers geboeren van Doesborch vuyt die Graefffchap van Zutphen oick vuytgeweeken van Arnhem, ende van zyne getrouwichevt,ende góede neerfticheyt, ende dat defelue verfcheyden fcriften, brieuen, memonen* ende andere zaecken , vuu beueel van ons , ende meeft van zynen heere ende meefter in Zyne Mats. zaecken gefercuen heeft, fo om te houe te dienen als elders, wy dairomme den feluen by prouifie aen* genomen hebben, omme ons in zyne Mats. zaecken ende affairen te dienen als Clercq fignant off Secre* taris extraordinarius van Zyne Mats. Rekeneamere van Gelre voorff. tot fulcken gaigien, onderhok off beloninghe, als by onfen Heere den Cooinck , off zyn Mats. w«ttelicken Gouuerneur Generael , off mynen Heeren van den Financien , hier naemaels daer tho getauxeerc oft geordonneert zal worden» Ende heeftop huyden dezelue Ryck Wemmers op'e gunt voorff. is zynen eedt van gerrouwicheyt gedaen in onfen handen binnen Huesfen den VII. van April, in't jaer ons Heeren XVc ende tachtentich.
(was onderteykenti)
B. van der Roe, ende D. van Bueren.
N°. 8 2l
Wy Burgemeefteren Schepenen unde Raedt der Stadt Arnhem.
Allen die ghenen die defe onfe tegenwoordighe
lullen



VADERLANDSCHE HISTORIÉ as$
fullen fien off hooren leefen. Doen toe weten, al. fo die Eerbaare Otto Kaenis by Supplicatie aen ons verfocht, diewyll hen ongelegen alhier binnen onfer voorfchreeve Stadt voer defe tyd noch toe refidederen, dat wy feeckere bryeven van pafport hem vergunnen und mitdeylen wollen om fich elders ter befter gelegenheyt nedertoflaen und tho verhalden , fo nu gedachte Kaenis den Eedt, mie fampt Burgemeesteren Scheepenen und Racdt als oick der ganfeher Gemeynte op ten HJen May anno acht ind Soeventich gedaen und op der markt apenbaerlick mede befwaeren , daer beneffens den Eedc in Decembri leftleden by onfen Gnadigen Heeren Stad* holder, der Ritterfchappen des Veluwfchen quartiers ons und gefanten der kleyne Steeden, als oick onfe Hopluyden ende Gemyente voerfchreven gedaen en* de onderfchreven , oick oirbiedich te doen ende te onderteyekenen, hebben wy hem deefe onfe paspoort nyet weten ofte kunnen verweygeren, dergeftalc nochtans dat hy fich ftedes in een plaatfe der naerders geünieerde Provintien, allet vermcege der geëxhibeerde Supplication , fal ergheven und fyne refidentie nhenien. Begheren demnae aen allen Oeverfien , Ritmeesteren , Capiteinen , Lieutenanten, Vendngs, Bevelhebberen ende gemeyne Soldaeten, voirtz aen allen Amptluyden , Drollen , Richteren, Scholtifiên, Magiftraten, Wethouderen ende anderen. Sy gedachten Kaenis vry veylich ende onge* moleftiért, dair idt hen in den geunieerden provinvincien fal believen, laten willen pafseren; Daeraen
fefchiedt uns dencklicken; Oirkonde onfer Stadt ecreet Segel onder op tfpatium deefes gedruckt.
Gegeven den foeventienften dach Aprilis ann& sachentich.
N°. 83.
Aen-



a*4 STUKKEN VOOR DE
Geilen by den Gedeputeerden der Bannerheeren, Ritterfchappe ende gefanten der Steeden des Furstendoms Gelre ende Graefschaps Zutphen, op zeeckere puncten op 't ituck van de Generale Regierong, by de Gedeputierden van de Generale Staten tot handhouding van de gemeyne faecken, mit advys van fyne Hoocheit t'Antwerpen beraempt, wairop by die Gedeputierden der Bannerheeren , Ritterfchappen ende Steeden gefanten vursr. eendragtelyk, gerefolviert is als volgt.
, Acht men raidfam ende noedig te zyn , dien achtervolgende," dat den Landraat fal gedirigcert worden , confifteerende in omtrent XXXI perfoenen, wefen de naturele ingeborne van de
Aengemerckt by ge* brecke van audlörifatie ende Volmacht der Gedeputeerden van de Generale Staten, dilayen en uytflellingen van Rapporten , ende Refolutien van de Landfchappen ende oeck overmits de ver» anderinge en vernieuinge derfelver Gedeputeerden ende verfcheyden misverltanden en quade correspondentie der Provintien daeruyt gevolchstoc groote Confufie van alle faecken ende dat by experientie van de voirleeden tyden bevonden is nyet mogelyck te zyn, fwaere oirloge te continueeren en het Vaderland te defendeeren , of by bequaame middelen tot eenen vasten vreede te kommen , zonder meerder eendracht van den Lande, beeter order van alle zaecken, ende bezunder van meerder respect ende audtoriteit van den gouvernementen.
Soo ift dat die Staatea
Generaal van alle de voerfchreeve Landen goet ende nootlick gedocht heeft te weefen "tot be* ter directie van alle faeken ende verfeeckeringe van den Lande te maecken



VADERLANDSCHE HISTORIE. «5
Landen ende goede bekende Patrioten.
Behoudelick , dat van wegen deefes furftendoms mit die Bannerheeren vier nerfoenen ende uyt die Graeffchap Zutphen een, als baven geftjlt Tullen werden , und fullen die feive Landraedcn oire gagie uvt die Generaliteit •ntfangen.
IV. DEEt. P
ken ende intertellen een Generalen Lansraat vaft alle de Geünieerde Provintien, ende dat denfelven Raed zal weefen in 't getal van omtrent Dertig perfonen, debequaemfte ende befte gequalifi» ceerde die men zal mo> gen vinden ten keure refpecfivelick van alle de voirj'cbreve Landen, 't zy van bun eygben inge/etentn oft andere fulcke als zy bevinden zullen te be* hooren, te weeten bee Hertochdom van Braband Vier , het Furftendom Gelre en Graefschap Zutphen Vier , het Graeffchap van Vlaenderen Vyff, het Graeffchap en de Landen van Holland Vier, het Graeffchap van Zeeland drye », die van Doornick ende Tournefts Twee , lt Sticht ende Land van Utrecht drye, d'lant van Overysfel twee, Vriesland twee, Groningen ende Ommelanden twee, ende dit al londex prsejudicie van Vemands gerechtigheid 'off praee* minentie, ende fonder te trekken in Confequentie ende zoo lange als deefe oirloge met gemeynen advife ende Confent aengenoomen duren zal ende tot anders geordonneert zal zyn. Ende



*i<5 STUKKEN VOOR DE
Ende fullen dc Voirfr Raeden ftaan neffens die hoege Ouerheit und vinden guet dat men (aenfiende defe irrige noot) by de generale Claufule blyve dog zoo men die noch vorder liinitieren wolde dat 't felve ftaen fal tot discretie van de Staaten van de Landen in ieder Provincie refpective nae den olden gebruyk , nemende vur al tot gedeputeerden goede patriotten.
Dat die Collecteurs in denfelven vermeit fullen wefen perfonen ftaende tot goeder name ende fame ende tot denommatie van de provinnen respeftive , omme defelve daernae verdeylt te moe* gen worden daerinne die provinciën ten meeften
Ende fullen de voisr. Raeden ftaen onder de Hoge Oveiigheyd by dc voirsr. Landen "te kielen en te ftellen, ende mette zelve Ovtricbeü volcome* lyck geauclorijeert by de •voirsr. Landen om te ad* viferen, del.bereren, refolveeren , executeeren ende generalyck t' aumi* niftreeren , alle vurvallende zaecken , concernerende de voirfchreve Landen ende het welfaeren van dyen , ende ihfunderheit fullen volcommen macht hebben , om by alle bequame middelen, te executeeren ende te doen executeeren alle Confenten ende accorden gedaen ende gepasfèert by de Staaten , aengaende de Contributien, Colleftatien van penningen , off andere dingben, die men behoeven fall totte regieringc ende defenlie van de voirsz. Landen.
Sullende defelve Raeden oick maebt hebben te distribueren ofte dien dis' tribueren de geco'ledeerde penningen ende die te beheeren ter faecken van de jegenwoirdige o'rloge ende tot betalinge van den Krychsvolcke adtuelyck in dienfte van de Landen



VADERLANDSCHE HISTORIE, fff
den Lande. Landen fnude dat de par.
ticuliere Landen Steeden ende quarueren ei-halven eenige kennilTe on? dtrwendt autoriteit of di^poütie fullen mogen aeuniemen off tot hun trecken (behoudens dat allen den Landen gefamentlyck ende byfonder openinge van de Keekeningen ende bewys van denemplove gedaen worca1 üaen tot keur van de, altyd 't beuren bedenlinde foe wae.1 die
Cf^S a0 mrolurs van 5e cornpEnde dat d c .ecut.e van ^
de onwylh'e ia gtume <■ ha-,dc den by denOtaacren van &k^^Z\ebl^ de plaecfen retpectne. ^\ullen|edc doen ende immciiatelyk ftaen onder 't bedwanek ende auct-nte-t van denfelven rade ende Over.cheitmet intentie van de Camere van de Finantien ende béden daer toe te ordonneren met Cond.t;e dit van de penningen Ko nnende vati elcke provincie ful en roi-al d >ir ordonnantie van Je voirs: Overchevt ende Kaed tetaaid worJen de yuarnif >enen ende andere kosten vnn Oirloge n dt-ielve pro\incien refpect ivelyk vallende zo wel te an p 2 de als te wateie. -tè'ip



*-$8 STUKKEWVOOR DE
Datdiepolitieque Amp. ten Offitien ende geelt* licke beneficiën mits dat by d e Staaten van den Lande refpedtive, ten minften twee gequalificeerde perfoonen te nomineren, in die quartieren daer alfulckc offlcien ende be* neficien vuervallen, om aen defelve Ampten Officien ende beneficiën geconfereert ende verfien fullen warden, uvtgefondert dat die Ampten en Offlcien , die in pandfchap ftaen ende mit bewilligung der Landfchap gegexen ende andere oire gerechtigheit vuerbe* halden ende dat die generale in fine geftalt foe die in den 2. art genoech aengetogen, hieruit gelaten zal worden.
Word goedgevonden mits dairbyfuegènde, dat den Raet oick geen vernywinge en fal moegen doen in 't ftuk van de munte, und dat die Convoyen en Licenten op Oerden en plaetfen fullen ontfangen worden, daer die nu zyn ten zy met bewylligung der provinciën refpedtive, mits dairvan doende behoirlicke Reekening ende reliqua, item dat zy in de-
Item fullen de voersch. Raeden met de voerfch. Overicheyt hebben de provifie van alle Offlcien ende Staeten die t'allen tyden zyne Majefteit ende Gouverneur Generael gerelerveert zyn geweest ende dat zo wel in znecke de oirloge als polityc aengaende ende boven dyen fullen mogen aennecmen ende Casfeeren Chrygsvolck zoe wel te voete als te peerde naer gelegentheidvan de zaecken ende zoo zy bevinden zullen oirbaerlicxte toe zyn voir de Landen, foilen dair en boven macht ende autoriteit hebben teadminiftreren alle zaecken vanwat importantie die mogen zyn.
^ Weherftaende dat noch de voorfchreve Raaden noch de voorfchreeve Overicheit nyet toegelaten en fal zyn inneteftellen eenige nieuwe imposten ofte andere laften by de Staaten nyet geaccordeert, en fullen oick geen macht hebben te dispo* neren op eenige pundten concerneerende eenige generale veranderinge ofte de Souverainité ende tioochfte Overicheit, als in



VADERLANDSCHE HISTORIE. iz$
fen Furftendomb ende graefschap geene trans, porten van Landen lullen moegen doen, lo wael in 't particulier als Generaal nocb oeck in zaeke van gewoentlicke rechtsfordering die men binnen Lands fal laten blyven, volgende hebbende privilegiën.
Memorie hier te letten hoe dit geftelt fal dienen ten meesten oirbar van de Landen om reedenen die Gedeputeerden hun meefters fullen
fullen weeten te verHaren, als ware ten
opftene van den Conink van Navarre, Grave van Embden, ende anderen.
in aenneminge van nieuwe Oirlogc befluitinge van peys vprecbtinge van nieuwe Verbonden ende Confederatien 't zy met vrempde Princen ofte Landen ofc anderftnts beruirende de Generaliteit, Item Transport ende opdragt van den Landen, verauderinge.
Opte generale memorie fal defelve limitatie ende nieuwe Verbintenis, als in de principaal acte begrepen uitgelaten wor* den: fullen {trekken tot dienfte,nut, ende Waelfaert defer Landen, ende een jeder provincie.
Blyven by den Text, mits "dat die nominatie fal ftaen tot keur van de provintien refpedtive,
Item en fullen oick geen Gouverneurs van eenige Landfchappen ftellen fonder d'advys ende aggre-



aqo STUKKEN VOOR DE
foe ïnfc generael als in'c particulier.
Word goedgevonden mits daerbyfuegende, dat defelve Haeden fich mit ege< ndc hande g f.en oft prafenten fu len heen corrumperen op pcene van infaiuie ende inhubiKleit,
Item fullen die voerft Raeden beovcn onder Eedt t'onderhouden allo privilegiën , rechten, Ufantitn ende gewoenren van den Lande zoo wel in't genera d als in 't par» ticuher, ende hnn voirts te reguleren naer inhouden van deefe inftrucfie ende daer en boven by eedt renoncieren alle parliculiere Qjrresponüentien die zy zouden mogen hebben oft houden, 't zy met Landen isteeden, oft farricuh'ere ende prvate perfonen, zoe veel de gemeyne faecken aengaer, ende dat zy lbnder d'aenfien der Provinciën dar uyt zy geboren oft gekofen zyn, of het Singulier pro'iffyt van dien allen voir "oogen zullen hebben het welvaeren van de gemeyne Landen ende generale zaecken ende oick nvet en zullen ontdekken off revelee* ren fecrete couvocanen, deli-
greatie derfelver Landfchappen ende befonder fal de voorfchreve (Jouverneur ?oo ven e moge. lyk is woonachtig zyn, in defelve Prov.ntie, ofte aldaer gegoedet , eft ten minfien aengenaam weefen foe voifrr, is.



VADERLANDSCHE HISTORIE. *3*
delibcratien ofte refolu»
Blyven by den Text.
Blyven by den Text.
tien.
Item alle faecken die fullen kommen in deliberatie van voirfchreve Ka-de fullen gerefolveert ende gedecreteert worden by pl'uralité van Remmen van de voirsch. Raeden zonder dat de Overicheit hen zal mogen behelpen met eenuen achter ofc fecreten Raed.
Item dat alle brieven concerneerende den Sraet van de Landen zullen gecommuniceert worden, in den Kaed, om daer op geadvifeert end^ gerefolveert te worden.
TMyven by den text; Behoudelick, dat die foe* ven perfonen daerinne Vermeit, fouden moeten weefen \an Vier verfcheiden Provintien, und dat die gryffier fal gehouden weefen, die Comparanten ende prsfenten optoetevkenen, van daeee toe 'd ege , und dat oick geene zaecken eenige Provintien aengaende , diffinitivelick afgehandelt fullen werden, ten fy ter prsfentie van ten minften twee gede-
Sullen inden voirfchreve„ Raed geen f.ecken diffinitivelick setracteer: worden ten zv in prslentie van tien oft ten minden zeeven perfoonen van den voirs. Raed>
P 4 !tem



*S* STUKKEN VOOR DE
puteeraen van de Provntie die de fake die afgehandelt fal moegen werden, aengaeo (al
Bedunckt dat d'afren ende depelfchen fouden dienen geparapheert te worden by gebuerte on* der den prafenten daer inne te houden und dat den Secretaris ofte jemand van den Raede fullen in perfone het hueft die depelfchen fullen vuerdraegen, omme geteickent te warden , daer fulex noedich is, fonder defelve in iemands handen te laten komen.
Blyvendebyden Text, daerby fuegende dat 't feive Artl. plaets fal neemen , teegen alle den geenen , die den viandt opentlick of heyme'ick mit raedt of daet afïïfteren, ofte daermede Correspondentie halden.
, Word goetgevonden, ttits dat fulex gefchiet
Item fullen alfe d'aftea ende expediënten gedaen inden \oir(chreeven Raed geparapheert ende geverifieert worden by eene van de voirfchreve Raed den name in 'c lange ae» fteld.
Item fa? geprocedeert worden tegens die gheene die de Wapenen genomen hebben tegens die Staten ende het Vaderland in deefè lefte troubelen by wege van jufticie fonder dat den voorr,gank off executie van dien zal mogen belet off geretardeert worden, ten eynde voortaan een jegeiyck hem vermyde de gemeyne rufte ende ftaet van den Landen te perturberen,
Ende om te bat te confervereohet recht van de



VADERLANDSC
fonder prsjuditie van der Landen privilegiën van buiten hun palen mit eenige regtsvorderonge niet geroepen te moegen worden, und dat in het befchryven der Landfchappen , fal achtervolgt warden den Text van de naerder Unie art. XLT.
IE HISTORIE. *3!
de voirs. Staten ende dat zy altoos moogen toezien ende d'ooge hebben op de voorfchreve Regierong ende admimftratie , ende verftaen hec belevdt van alle faecken, zullen alle Jaer ten mm* ften tweemael Ordinane Vergaederen om te advlfeeren ende te communiceeren op de voirfchreeve Regieronge ende alle andere faecken die zullen mogen voircommen, ende dit ter p'aetfen daer den voirs. Raedt ende Overicheit by hun te kiefen hun als dan zullen willen vinden, Ende zullen de voirfchreve ordinarisfe Vergaederingen van Staten gefchien den ierften dach van der maent April ende Oftober ende zullen de voirfchreeve Staeten des nyet te min extraordinane vergaderen tallen tyden ende zoo dickmael als Hoochdringenden noyt van de voirvallende zaeken d'Overicheit ende Raet voerfchreeven hun fullen roepen ende befchryven ende anderfints zoe dickwils alft hun gelieven fal of dat eenige een ofte 'meer der Vereenigde Landen verzuecken zullen defelve generale Staeten ver-



*34 STUKKEN VOOR DE
Blyvet by den Text.
Blyven by den Text.
verfchreven te worden, den welken dar nyet en zal mogen geweyeeft worden alles mits mlererende d2 pundten. waer op zy zullen hebben re advifeerea fonder dat hem yemand zal excufeeren of dilayeren te komen op poene dat men al eeven wel zal procederen ende voirt* varen ende dar den abfent of abfenten hun vois ende Hemmen (uilen \erliefen \oir die reyfè.
Item fullen de voirfchr. Staeten van een jc-gelyck Provincie refpedtivehclc macht ende audtoriteit hebben, m't d'eynde van den Jaere te continueren ofte veranderen de perfonen by bun geordmeerc totten voirfchreeven Kaet 'tzy'van alle de perfoonen by hun genomineert ofc eenige van dien , mits Hellende andere in hun plaetfe zonder dat daerom de perfoonen, d'e verandert zulien worden, zullen vallen in eenige fchande off verminderinge van hun eere ende reputatie.
Ende zoo veel aengaet de refidentie van den Voirfchreeven Raet, denzelven en fal tot gheen zee-



▼A DE RL AND SC HE HISTORIE,
plyven by den Text.
Behoudens dat in den Lande van Overmase ende die fchelde alle tyd fullen blyven collegialiter, redderende ten minften acht of neen van den voirfr. Raeden, mie geiycke auctoriceu.
zeekere plaetfe gelimi» teert zyn, maer zal gehouden worden in de Landen ofte Sreeden daer het oirboirlyck zal zyn, nae uyteysfchen van de gemeyne zaecken endefunderlingbe daer het zelve totce direttie van den oirloge meelt gerequireerc zal weefen, naer de discretie van den voirlchreeven Overicheit ende Raede.
Welverftaende dar vertreckende den voirfchreven Raede uyt eenige plaetfen, zoo verre de gelegentheyt van der zaecken fulex uyteyjcht daer zullen mogen laeten eeriich bequaem getall uyt hunne Collegie om te voirficn op alle zaeken aldaer voirkommende houdende nochtans goede correspondentie metten anderen;
Ende dairenboven zal men uyt den voerfchreeven Raede in competenten getal eenige delegeren ende ftellen in d'andere Provinciën om daer te refide-en, ende te verfien in alles dat dienen zal rot rufte ende welvaren van de Landen zoe lange zulex den noot vereysfehen zal, mits by <de voirfchreeve IJdelegeerde



*36 STUKKEN VOOR DE
Word goergevonden, pat zyne Excellentie, of t hoeft, fal verfocht worden in zyn afweefen, ende by provifie een Hueft van oirloge committeren tot het beleyt van de laecKen van den voerfr. Landen, over die Maafs ende Schelde geleegen, ftaende altyt onder idt gebiet van 't generael Hueft, hoewel 'tfelve alhier te infereren noedeloos bevonden word; Waelverftaende dat die Landfaten ceteris paribus fullen prsferiert werden.
Blyven by den Text ȟts den dat die Secreta-
geerde Raeden als Litmaeten van een Collegie ende Lichaam altoes onderhouden goede eendracht, Unie, ende Correspondentie mette voirfchreven Overicheyt ende Raedt , mitsgaeders den Staeten ende particuliere leeden ofte fteeden van dyen daer zy gefonden zullen weefen , volgende Inftrudtie, die tot dyen eynde hun zal gegeven ■worden by de Overicheit ende Collegie voerfchreeven.
Ende en fullen die voersr. Raeden merte Overheit macht ende audtoriteit hebben te kiefen ende te ordineeren nae gelegene» heyc van der ' laecken ende Circumftanticn van den Oirloghe ende plaet. fen daer defelve vallen zal , zoe wael van de ' Officiers van den O rloge als anderen, gelyck bevonden zal worden nootelyck ende goet te zyne tot volmaekung van eenen Krygsraat, om met advys van dien te adminiflreeren ende te volvueren de faecke van de voir* fchreve Oirloge.
Van gelycken zullen den voirfchreeven Raedt ende



VADERLANDSCHE HISTORTE. «37
r?en fu'len geftalt worden uit die geun eérte Provintien gebaren , dat oek alle Aften Rccetfen ende andere faecken, fu'len in Duytfchen talen afgehandelt ende overgefonden worden.
Aldus geaccordiert by den aenweefende Gedeputierden van den Bannerheeren Rirerfchappen enue Steeden des Furftendom s Gelre ende Graeffchap Zutphen yts binnen ten Landdaege verfaemek den 19. Aprilis XVc LXXX.
ende Oveiiche<t mogen aennecmen ende ftefen alzulcke fecretarilfen, huysfiers ende andere Officie, ren, ende infulcken getal als zy bevinden zullen naer geleegentheyt van de faecken, ende ten meesten oirbaer van de Laa» den te behoiren.
Aldus geflooten In de Vergaederinge van de Generale Staeten der NeederlandendenXXVIJ Decembris 79.
N°. 84.
Commifilon.
W/Y Ritterfchappen und Steden des Furftendumba Gelre und Graefffchaps Zutphen , doen hiermit iedermenhch koudt undkenlich; Maedem durch die Deurluchticheit des Hoichgeborn Furften und Hern Eerts Hertougen Matthis van Ooftenreich Gouverneurs generaell defer Nederlanden, und Staten



35$ STUKKEN VOOR DE
ten der geünieerde Provinciën voir guet aengefien ende gerefolviert tot dienft, heyll und wolfaren des algemeinen Vaderlants, einen Landraeth op toe richten, daer to te nomineeren und to committeeren Vuytten obgemelten geunieerden Provintien die bequaamften und beft gequalificeerde perionen >, tot dartich perfonen ongeveerlich in getall, vermoegens *eeckere Inftruftie in Decembri 'fellleeden by den Staeten Generael, oder oire Gedeputierden binnen Antwerpen geconcipiert, welcke Inftrufte op einen gemeinen Landtdach, by der Landtfchap in debbeiade geftalt, en in etheke puntten gemodereert.
Dat wy demnae hebben tot Landraeden gecommitteert undi Committeeren in cracht defes vuyten Nymefchen quartier Elbertum Leoninum, der'Rechten Doftor vuyten Rueremundifchen quartier jan van "Wyttenhorst Heer to der Horft, vuyren Zutphenfen quanrier Seino van Dorth Hern tö Dorth, Vuyten Arnhemfchen quatier Johan van Arnhem;
Dwelcke ftch ierft -daeghs by Hoechgemelren Eertzhei-tougen ende ande e gecommittierden der Provintien lullen verfuegen umb eenfamelick in allen aen wal lenden faicken te ordonneeren ende disponierei u fulex als zy bevynden fullen ten meiften nutt , r uft ende eenicheit "der Landen vermoegens huere g egeven inftruftie to behoren, Exercerende ende g. bruyekende daertoe affulcke jurisdiftie ende auttorueit, als hem'by vurgefnelte Inftruftie, mitsgaders i )y der Land'chap daer op gedane moderatie operlac' it is; In oirkundt der waerhcit hebben wy Eitrerfc happen und Steeden vurfchreven defen mit der Sta ds Arnhems Secreetzegel, 't welck wy op deefen Landtdach gebruykt, doen bezegelen;
Cegoieven den XXVlIJe dach van Aprilles. Anno Tachtt ;ntich,
Ko.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 130
N°. 85.
Extract in 't corte vuyt
lècckere misfive by GraefF Willem Ludewich van Nasfau aen 't Collegie der naer» der Unie gefcreuen vuyt 't leger voor Groeningen den Xen May ijbu.
Alfoe wy aen vergangenen Donderdach alh'er aengecomen ende onfen Leger gefiaegen, Soe ill dat wy volgenden dach, om te vernemen wie doch die gemeyne burgerve daer binnen gefiunet, eenen van onfen Sergeanten met een gefcrift nae der Stadt afFgeveerdicht daerinne hy vercondichJen zyn acncompft, ende verfocht, dat fy beuren aenfiaenden verderffelyken fchaden ende noot bedencken , die Stadt in vnferen handt ouergeuen, en fich a foe met der Generaliteyt wederom veveemgen lieten , wy wolden daeraen die handt holden , dat fy met ly. dentlycken middelen wederom op ende aengcnomea werden folden.
Ende doen die Sergeant in die .ctadt gecomen ïa hebben fich den eenen burger gocrwill.ch den anderen onwillich ende wvder daervan verwachten' ende hebben hem ren leiten voor antwoerdt gegeven, fy deden f\n Gen. op dit pas feer bedan ken fy folden die f ecke in beter deliberatie, opnemen, en dat voirts zvn Gen. jegens heure Lm nyet vorder Vyantlick fouden vourne.i en noch attempteren.
Des anderen daeciis hebben haer die burgcr<= in't
geweer



a+o STUKKEN VOOR DE
geweer geftelt, ende heure Schanfen ftarcker befet dan te vooren, ende eene nyeuwe Schantze ouer die vorigen affgepaelt ende optewerpen onderitaen.
Sulcx gemerckt foe hebben wy om dat felff* de te beletten gifteren nacht dat felue vort ingenomen ende eene Schantfe tot onfen grooten vordeel daer in verordent en opwerpen laetèn, ouermits die van de Stadt haere beeften nvet meer vuvt en indryuen en foude, als fy van" te vooren deden, Soe fyn die Burgeren gifteren naenriddach met groot gewalt tot in de drie duyfent Man met etlyck'en Stucken vuyt der Stadt gevallen , alfoe dat wy, die nyeuwe opgeworpen Schantze wederom hebben moeten verlaten ter tyt toe onfe volck wederom aengecomen is.
Soe hebben wy alle onfe befte Schutten t'famea geruckt ende die vyandt wederom aengefet, foe dat fy nyet alleen onfe'Schanflè voorl. maer oock hare voorige Schanfen tot vier toe foe fchandelick verlaten, foe dat die in bewaeringe van onfe Soldaten gehouden worden, ende die burgeren fiende, dat fy weynich geen ftandt en behielden hebben fy haer porten toe gefloten ende dje Vuyt gevallen buyten gefloten, foe had faecke geweest, dat die Soldaeten cruyt nyet gefaiileert en hadde, fy fouden die voorftadt ingenomen ende die burgeren alle geflagen hebben, daer weynich Soldaeten gebleuen, Hopman Ochel, Wouter Doornicx en Clerhagen gewont» maer en hebben geen noot van der Lyfb Godt heb loff. '
N°. 86\
Erene*



VADERLANDSCHE HISTORIE S4X
Erentfefte, Hoichgeleerde, Wyfe, Voirüchtige Hce* ren, infunders goede Vrundei
Wy twyfelen nyet ü Erentfefte We weeten fich to erinneren, wie dat der Vyant die Stadt Groningen van der beleegeringe erlediget, ende nu daegeWcx onderftaet zyne practyken ende anflaegen op die landen ende fteden van Overyflel to maecken, alzoo dat, tot welvaert der gemener faecken ende verzeckeiinge defes Landes, hoichnoedich is, die frontier Stedekens ende fterckten, mit garnifoen to beletten , dat welcke fonder groete oncoften van ehelden, munition, proviande ende anders nyet gefchien en kan , Oick beeft die waelgeboerne Graeve Philips van Hohenloe Overfte Veldheer zyner Genade onderhebbende Ruyteren und Knechten v/eder verfamblet , und in ordenonge gebracht m rneynonge fich ftracx op die vuyterfte bepaelingc X Lindes, tegens den Vyandt, tot verfeeckerunee desfelven ende aenliggenden Landen van Vnesfandc, te begeven , daertoe dat men oick groete ioiSuft van munition, geit, ende anderes, wieiü Erentfefte Wyfe felveft bewust, fal hebben moeten, die wy van weegen deefes landes , in aenfien der eroeter bederffenisfe, foe mit die langduurende mlaege van verfcheyden Rüyter ende Knechten alhier eeboirt is, fonder behulp van anderen nyet en lullen konnen beftellen, noch onderholden: Is demnae onfe fruntlicke begeeren U Erentfefte Wyfe willen mit oiren quartier die kleine vermoegentheit üceles landes van Overyflel anfieo, ende die welvaert van den gemeenen laecken ten harten neemende , ons mir geit, munition und proviande, tot onderholt des VeltiegeVs ende weederftandt des Vyandts , die alnoch foe ftarek ofte mit proviande ende dergeiyke noittruft nvet verfien en is , men fal dcnielven nu affbroecke 'doen konnen , al eer defelve zyne vloepelen in Vrieslandt, ofte defe Lande wycier vuytftrecket , byplichtich ende behulplyck willen zyn, wie wy oick hierto bevorens voir Romunde wel gedaen ende oft het die noit mochte erforderen IV. Deel. Q b?



«4- STUKKEN VOOR DE
by U Erentfefte Wyfe nae onfen vermoegen, gheer* ne doen willen, kenne God Almechtich, die U Erentfefte Wyfe lange gefont bewaren wil, daerop een wederbefchreven antwordt by defen begerende.
Datum Swolle den 24e May 1580.
U Erentfefte Wyfe goetwillige Vrunde.
Die Verordenten van Rid. derfchap ende Steeden der Landtfchap van Overyflel,
('t Opfcbrift <was.)
. Den Erentfeften Hoicbgeieerden Wyfen Voirfichtigen Burgemeefteren , Scheepenen ende Raidt der Stadt Arnhem onfen infonders goeden Heeren und
N°. 87.
Aen Zyne Excellentie.
Syne Excellentie au- zweeft oetmoedelick te
thonfeert den Remon- V3 kennen Gerardt Ge.
Itrant in defen , dat hy rardff Rentmeifter gecon-
ial moegen faiferen de ftitueert by uwe Exc •
goeden, renten ende an- in den Ouartiere van
dere competentien, toe- Bommel , hoe dat tot
behorende dyen van 's fynder kennisfe gekom-
«ertogenbosch , de par* men is , dat de Staten
tyen aes viandts houden- van Holland hebben doen
de, Omme, des gedaen, faiferen de goeden van de
geordonneert te worden inwoenders der Stadt van
naer behooren. 's Hertogenbosch, overmits



VADERLANDSCHE HISTORIÉ. a4?
Gedaen tot Antwer- mits zy van der Genera* fcen den XXX. Maiy liteyt gefepareert , ende t-g0^ in peys getreden zyn met-
ö * ten gemeynen vyandt. En-
f Daaronder 1 dc geinerckt defelue in*
[uaeronacr.j WOenderen oick in den
•,, . at cv VoeriT. quartiere van Bom» Guille: de Naflau. md zeekere goeden ende rhenten gelegen hebben. Soe bidt hy Supplt:, dat uwe Excie gelieve hem te verleenen zeeckere ordonnancie , by dewelcke hy Beauftorifeert worde te faiferen alle die goeden renten ende andersf dien van 'sHertogenbosch eenichfints competerende, ende de welcke hun niet en houden onder de generaliteyt. 'twelck doende etc.
Edele Erentfefte und Frorhme groesgünftige Heeren unde goede Vrunden!
Nae onfe vruntlicke erbiedonghe tuwer Lieve kunnen defelve ongemeldet niet laten, hoe dat wy tot Antwerpen gecomen zyn, ende geconfereert die flucken, den Heere van Dorth inder ile mitgegeeven* hebben bevonden, dat niét alles ordenthek als het wel behoort aldaer zv geweest , in. den eerlten dat die Refolutien der Landfchap op't ftuck van de regyronge oder Landtraeth zampt die van de Contributie niet dan Copielyck zonder Segel der Stadt Arnhem metgeöeylt ende derzelver Gedeputeerden totten VIJen oder Vlijen May inclufive genomen daer zyn geweest , Dat Oick op 't poinct van den Hartoch van Anjou geen eyntlicke Refolution verfattet, oick dat vermoegens onfer Inltruthe oder raernorial die nieuwe Ordonnancie der Cantzelye
daerop



244 STOKKEN VOORDE
<3aerop conformatie te verfoecken, niet meedegegee. ven , insgelick niet bevonden die Deductie Remonftrance aen de Staten te doen, van voer hen bv der Landtfchap gedane Contributie, geledenen fchaden ende oncoilen durch inlegeringen van Ruyter ende Knechten. Wil daeromme hoichnodich zyn dat U Lieve allet ghene voirfchreven in Auftentica' forma befegelt, metten eerlten overfenden, insgelicx dat U Lieve meedefchicken die Commisfie by Boeyemer in prafentie der Gedeputeerden op ten VJe oder VIJ May ontworpen, in handen des Secretary Dirricx van Wetten beruftende op ons flaende als Gedeputeerden der Landfchap, ten eynde van alhier aff te helpen handelen die poincren differentiael op te Inftruórie van de Regieronghe voirgeyallen, want U Lieve lichtelick kunnen afnemen dat ons fonder alfulcke Commiffie niet en betaemt te handelen ia crachte van de Commiffie als Landtraeden, als zynde een zaecke ons felfs aengaende; zolden oick vruntlick begheren U Lieve ons aanftont overfenden willen die Refolutie der Landtfchap , wie men fich halden fall metter Obligatie mette welcke die Provinciën fich verobligeeren zolden die bewillichde penningen op een zeeckere tyt innetebrengen, dairop onfes erachtens wel te letten, fullen ü Lie. ve oick met vlytt daernae willen trachten , dat in alle diligentie die 82000 guldens voir de maenden Mayum unde Junium opgebracht moegen werden, insgelicx to gedencken , dat men vermoegens der Inftru&ie geau&orifeert mogen werden, inval der nooth die Provintien in 't gemein te mogen verbvnden tot hondert duyfent guldens eens , unde zoe men alhier eene nieuwe Leifie van de Licenten ende Convoyen gearrefteert, daerop men is negotierende met eenige Coopluvden omme te vinden Tweehondert duyfent gulden te adviferen off men oick zolde kunnen verftaen , dat men die Licenten de Cooplicden in handen ftellen zolden. Groesgunftige Heeren und Vrunden ons Vruntlick begeeren :s, dat U Lieve op alle defe voergaende poincren met vlyt willen letten ende eene pertinente vruchtbare



VADERLANDSCHE HISTORIE. 94f
bare Refolutie op alles willen neemen ende ons metten aldereerften overfenden, omme die eer ende Wolfaren van de Lande te moegen verwaren naer behoiren , dair wy ons nae alle menfchlicke vlytc geerne willen laten gebruicken, und bevelen U Lieve hiermeede in fchutz des Almachtiger..
Vuyt Antwerpen den Xen Juny Anno 1580.
{OndtrJlonitO
U Lieve goet unde Vruntwillige.
Die Gedeputeerden der Lantfchap jegenwoordich binnen Antwerpen.
Fred. van Boeymer. Johan van Wyttenhorst. Seyno van Dorth. ijohan van Arnhem.
fTer zyde ftondt).
Nyeuwe tydonge is hier eergisteren aengecomen, dat wy mit "hulpe des Almachtigen wederom inne gecregen hebben die Steden van Dieft, Siehen, Arfchot en Halen, ftaet all ons welvaeren aen 't be? let van 't Secours van Groninghen.
N°. 89.
W/Y J°nan Graue tho Naflaw Catzenellnbogen, W Vianden vnd Diets Heer tho Beylfteyn &c. Stadthalder ende Capteyn Generael int Furftendom Geldere vnd Graftschap Zutphen, doen condt. AlO % zoe



346 STUKKEN VOOR DE
zoe wy in aennemungh defes Gubernements op verfuecken end aenholden der gemeines Landtfchap onder anderen gelaeft, vnd gefchvvorcn hebben allen allen rnogelicken vlyt vnd nerfticheyt aentowenden, op dat die Stadt Zalt Bommell als wezende ter oirfaecke van den verledenen troubelen ven dezes Furftendom gefepareert, numehr, vermoge die gemaeckte generael reconciliatie van den lande, ende dieweyl die prouincien eenfamentlick van die vryheyt des vaderlandts tegens die Spanfche Tyrennie ltryden, wederom tot dezen Furftendom (daertoe gedachte ftadt Salt Bommel van altz gehoert heeft) vereenicht vnd geconjungeert werden mochte , het welck doch, niettegenftaende onfer aengewenden ylyt vnd vyterfte diligentzy, bauen alle onfe touerficht fo langer fo mehr fich verweylt, vnd wy dan vm etlicher mathen onfen eedt vnd gedaene beloftenis te voldoen vnd defes Furftendoms vnd Graeffchaft hoechcyt , olde geregticheyt vnd priuilegia föueel ommer mogelick tho redintegrieren, tho bewaren vnd tho handthauen, beuonden hebben eenige bequarae Perfon te committeren vnd t' authoriferen om Co. Mats. Domeinen , tot mehrgedachtcn Furftendom gehoerende vnd in Bommeler vnd Tiellerweerden, Beeft, Renoy vnd dneromtrent gelegen, t'adminiftreren, inthomanen, oothobrengen, vnd t'• ontfanghen, opdat then minften diefeluige Dominien wederom tot het Furftendom vorfchreuen gereduceert und denfeluige ten beften angewendet werden mochten. Dat wy dem allen nae vns gantzlich betrouwende op die gefchicklicheit, eruarenheïc vnd getrouwicheit van de Erfamen vnd fromen vn* ien Lieuen befondern Gerhardt van der Gaten gênant Couelents , hebbende die voorlf, Ko. Mats, Domeynien als Rentmeifter van Bommel by Commilfie des Durchluchtigen vnd hochgebornen Furften vnd Heeren des Heeren Printzen van Orangien hiebeuorens bedient, denfeluigen Gerhardt van der Gaten mit advys obgenanter Raeden defes Furftendoms vnd Graeffsehap by prouifie gecommitteert,geitellet vnd geauthorifeert hebben , committieren,
ftellen



VADERLANDSCHE HISTORIE. 247
ftellen vnd authorifeeren mits deren , als Rentmr. ouer die Dominien in Bommeler vnd Tielerweerden, Beeft, Renoy, en allen ankleuen van dien gelegen.
(post dia,)
Des t'oerkonde hebben wy defen mit eigener handt vnderteeckent, vnd vnfe fegel vp het Spaaum doen dmcken Gefchiet den acht ende twintichften Uach des 1Saenu^ Juny int Jaer vns Heeren Vyffchyniunv dert vnd tachtentich.
(Vnder (londt gefcbreuen.)
Johan Graff tho Nasfaw Catzenellnbogen, (Noch) f. G. Segel daervp gedruckt.
N°. po.
Edele, Erentfefte, Erfame Wyfe Discrete Heeren ende Bontgenoten.
'Alfoe onlancx durch den nederlach, die onfen A Crvchsvolcke (Godt betert) gehadt heeft omtrent den Hardenberch, den Vyant niet al en Groe Sngen ontfett , die Vriefche Ommelanden ende Drenthe geocupeert , mer oeck een invall foe m Westvrieslandt als Overyflel gedaen heeft, pogende defelve met gewelt ende practique voorts onder te brengen , ende dat hy in fyn voerneemen dagehx mSr en'de meer prospereert, dat oeck verfcheiden advertencien gecommen fyn, dat den Vyant apparaet maeckt om fyn Leger d.e hy in Yries'an^ heeft te verftercken, off een invall the doen op ten 0,4 rur"



«4* * STUKKEN VOOR DE
Furftendomme Gelre ende Graeffchap Zutphen - Soo ift , dat eenige van de naeftbyPgeende ProvinH^ goetgevonden hebben, als wy \tT%e [I0Ja nC^ naerder geunyeerde provintien aen defen fvde vi de maefe ende Schelde geleegen, op 't fpoedïft aï hier bynnen Utrecht bcfchreven fouden wo Hen omme te beraetflaegen mit wat myddelen men den Vyandt zal moegen refistieren , zvn vorderinvall verhinderen en de vohfcbreeve Wvlaen van fvn excurfien,roev.ngen ende plonderinge bevrven m 8? gaders omme t'adviferen op de ordre die men ftll rnoegen ftellen, omme te verhinderen,' vóór foeveè als t moegelick is, dat alfulcke inconveniraten fals dainnne de vurfchreve provinciën gevallen zvn) vpertsaen met mheer en gebueren; Ende foe En die gheenen die mgevall van noe geauthorifeer? gn die. bcfchnvunge van de nairdeï geunveerde
ÏL a" Gala™ Proost van Noorthuifen, Canorick ende Vfce Domdeecken alhier ende Aerüerxfï derfebfe? ZrCnT ^meefter ende nu Sdiepe„ de tlZ StatV voISende feeckere acte dair van fynfrhrS ■ guetfevondeo hebben die voirfchreve vüitfchnevmge te doen; Ende alfulcx ons verfocht hebben diefelve mit hem te wyllen doen, Ende date wy anfehouw nemende op *de wicht feheiende «ootwendigheit van der faecken, fulex: rÏÏen hc£ ben kunnen off moegen weygerên; Soe ft dat wv t famenthek achtervolgende ende in crachte van 'ï XlXe articul van de voerfchreve Unie UEdele bv deefen ernftelick verfoucken, dat ghy eente Uwe Gedeputeerden alhier bynnen Utrecht wvlt fch?c-
i-n7erSherbeSenXXIVe ^ Maen,e ^ ^ Ll vv igen ' omme ten navo gende daege alfe
1? X wVe °P de v"^hreve faecken ende 'fgeene dat wyders by eenige van de naerder geünieerde
ïSeren°dv,ergegeren fa.'worden >c ffi s£
It^en^riJnf* Vede moeêeIick is te refolr«?J ' j nunften hoe men den Vyant refisteren.
&eïrdvarn,nVal be,etteVnde de vurfchreve Provwtien van zyne excurfien ende rovinge bevryen
lal!,



VADERLANDSCHE HISTORIE. 24,
fall, Ende ons des alfoe tot uwer Edele verlatende fullen U
Edele Erentfefte, Erfame, Wyefe, Discreete Heeren ,ende Bontgenoten! bevelen in befchermeniiie van Godt almechtig;
t'Utrecht den XHJe July. 1580.
(Und was onderteikent.)
Aufonius van GaIma,Vicedomdeecken van Utrecht. Leyden.
(Und was nocb onderfcbreven.)
U Edele goede Vrunden, ende bontgenoten, De Staten sLandts van Utrecht,
(Nocb wat User.)
Ten beveele van defelve.
(Onderteykent.)
Lamsweerden.
(die opfcbrift.)
Edele Erentfefte, Erfame, Wyefe Discrete Heeren , myn Heeren Reprafenterende de Staten van den Furftendom Gelre ende Graefschap Zutphen ofte hunne gedeputeerden.
N°.oi.
P f
Erent'



-fo STUKKEN VOOR DE
ürentfefte, Eerfame Wyfe, Voerfichtige, Vileunftfc ge Heeren und guede Frunden» ^
vv?^? U LïeVe undJ Erfame brief gedatiert den XVe defes op dato onderfchreven ontfangen fue-
f,hDd» odnCfeIVn d*eT°P}er guetlicher antwordt.' Dat ril lerf d'e tydo?^ van den Viandt uith r-iP - rit11 myn Heeren Gedeputeerden van den Collegio hebbe gecommuniciert,dieU Lieve und Jn ïlhZ^V^ëT? fru*tiKten doen bedancken, rnidt bydt dat diefelve U Lieve und Erfame wyl gelieven, fo etwes wyders daer op werdt volgen und aldaer verftendiget worden, oer Lieve und guede fulex opt fppedichfte te willen metdevlen, then eyn-
tct^t »T (forVeeI m oer IideIe ^ëve und guede üs) mueghe verfehen worden.
Belangende het geene daer U Lieve und Erfame ichneven van den Collegio te meermaels Kruit und Lonten voer den Soldaeten in Zutphen , Arnhem, Uoesborch Waegeningen und andeien plaetzen in garmfoen liggende begeert te hebben Edoch nich. tes ontfangen. Sal daer op U Lieve und Erfame geheven te verftaen my by den Heeren voer antwordt gegeven te fyn, dat aver al geen vocrrat van iulcx alhier voer handen fy, woe oick insgelicken voer ethche daeghen an den Heeren Gelderfchen Khaden aldaer ifs voer antwordt gegieven die oeck om polver und Lonten, then einde die Kleine Steeden der Graefschap Zutphen und andere daermeede verfehen muchten worden, hebben gefchreven, welcken Heeren (alfo men hier qualick fo voe' van Kruyt und Lonten kan bekoemen om onfe Soldaten allenthalven voer den Viandt liggende te beforgen) ifs toe gefchreven dat oir Edele und wyshceuen wolde aldaer durch etliche getrouwe Patrioten laten negocieren ein zeeckere quantiteit van pulver tot een twee duifent pont toe op lidelicke termynen op te kopen und tot onfers oortz nootdruft te Jaeten gebruicken, welke negotiatie gefchiet und alhier
aver-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 251
avergefchreeven fynde , fynnen die Heeren willich die Koopluiden te asfigneren op die Licenten und Convoyen aldaer tot Arnhem om oer ten achterfienden termynen te laeten voldoen , weer daerom raedfam (onder Correctie) dat U Lieve und Erfame fich by myn Heeren die Rhaeden verfuegeden om eenhellich'die negotiatie voerfchreven met den ierfien voir die hand te nhemen , then einde onfe quartier und omliggende Steden by mangel van dien niet in fchade en'geraden, daer oeck fchoen op duifent pond meer als vorfchreven gehandelt worden, vermoede ich 't felve hier wal fyn fal te excuferen und volgens ordonnancie daer op te erhalden, welke oeck van den Lonten fal moegen gedaen worden, aengefien hier anderfints kleine verwoesting daervan, und infonderheit met den lerften, fy te verwachten.
Alfoe oick U Lieden und Erfame fchrievcn und betreeren ick noch een geringe tit den Collegie.foldewillen byvvoenen, men folde op den angeftemden Lantdach een ander in myn plaets herwertz afr verdigen &c. fal ich U Lieden und Erfame voer die geringe tit (woe gefacht) niet onthoeren, mit byd und begerend , U Lieve und Erfame myner op den voerfchreven Lantdach met en willen vergeeten: So ich nu in die drie maent by den Collegio gewefen, und my voertz onmoegelick (fonder mynen groten onverwynnelicken fchaeden) langer van huis und myn armoet te blieven.
Anaaende nye tydongh fo ifs der Viant voer twee dagen met etliche hondert man voer die fwarte fluis eekommen in meinong onfe volck daeruth wederom (woe leider laatstleeden mael) op den loop te brengen und die fluvs te era veren , dan he lynnen van onfern volck daervan geftubbet , latende omtrent Vyfthien ader feftien doden daervqer op die plaetfen, ourer oick etliche in 't water gejaghet, ediche hoer roers und ruftingen van fich geworpen,



*ƒ* STUKKEN VOOR DE
?°d dr£/ch^en vo! gewonden na rneppel ingefue.
vSck-SrllS^m/-onfe!;voerfchreve Krfeehsvoick gecouragiert omtrent die fluys liegende aU oick Hopman Sehul und Boekholt liggendefbvnneï S eenwyck , met affiftentie van Vyf Venleï S u,th Vriesland (die den Upflach op^eevenj lot
gegrepen, meppel veravert und volgens den VfondT
mS)0draerShCïnZf <den KmcErst gï
nant) daer hie onlanghs hadde beginnen te fchant-
èïwSiM;e Kriegsfolck fo voel erhalden, JehhPn^ 3 ^m éie&*ae Drenthe then beften Korn^èru iïhTr daerden ViaDdt ^hinderen het te land! 1"S*^* GhTomTiZea te v^en van 't platfachtfo hit X drCh gr°rteC m*?H heft' aIs men voerfchJLv^lw£yD-tr0? °PAat feIve Ko]'nin der h«ul ■ Drenthe ltz feer fchoen ftaende, gebat hadde in meinong dat alle na Groeningen te fue.
tenDUn^ 60 ïel ?h niet konnen onvermeldet lafnrtFpn. « ' UtVd Eriame die der Almechtige Godt ï "r.ff fruntliche und d.enftlichl erbieoonghj m lankfel/ger waelfaerth erhalde.
Datum Canjpen den XVJ. July. Anno i;8o.
(Onderflont.')
U Lieve und Erfaeme gantzwillige frundt in alles was ich vermach.
(wat



VADERLANDSCHE HISTORIE. ays-
(<was geteekend.)
Henrick van Steenberghen*
ULieden und Erfame begeere ich willen den Jonckheer und Stedengefantten onfes quartiers fo op den anflaenden Lantdach anwordich fyn werden, die myn fchrievent (neffens meldongh myns dienftes und erbiedongh) communiceren, met bid dat oer Edele Lieve und goede myner willen gedencken met een ander in myn plaetz te deputeren om herwaerts te muegen komen.
('t Ojjjcbrift was*')
Den Erentfeften, Erfamen, Wyfen, Voerfichtigen Burgermeefteren, Schepenen und Raedt der Stadt Arnhem, mynen infonders gunftigen Heeren und goede frunden,
N°. oa.
Edelen Wolgeboren, Erentfefte Hoochgeleerde , Wyfe, Voorfichtige Heeren ende infonders guede Vrunden.
Alfo wy tot meermael a<?n Cantzeler ende Raeden gefchreven ende hen E. den tegenwoirdigen hoghen noott voor ogen geholden hebben , ende daerom wel cernftich verfogt, dat haerder E. zoude gelieven die guede handt daeraen te houden, dat die penningen tot monfteringe van 't regiment'
van



STUKKEN VOOR DE
van den Overften Yffelfteyn noedich , mitsgaedershet equivalent van het feite part van heure maentlicke quote van die van den Furftendom van Gelre ende Graefschnp 2utphen extraordinarie te furneren, in alier diligentie mochten opgebracht worden, zoo 't felve by alle die andere Provinciën nochtans op Conditiën geconfenteert ende bewillicht is, hem L. te dyen fine copie van d'acte van Confent by die van Holland gedragen, oveifendends fonder dat wy tot nochtoe van hem L. eenige vruchtbarige antwoirt ontfangen hebben: Ende verftaen hebbende, dat UL aldaer jegenwoirdelyk op eenen Generalen Lantdach zyn , hebben wy niet willen naelaeten UE. by desfen overtefenden Copie van feeckere miflivë by ons van die van Vriesland omfangen waar uit UE. lichtelyk fullen moegen fpeuren die grote defolatie ende verwoestmge van 't felve Landt , oick diens al nyettegenftainde haere goetwillicheyt tot fournisfement foe wel van heure maentlicke quote als Extraordinaris Contributie ende dat 'tfelvc alleenlvk te helpen ende te remediëren is, mits by den anderen Provinciën heure maentelyke quote furnerencle, men den Ruytheren ende Knechten mach betaelen ende diensvolgcnde den quaatdoenderen naer gelegentheid der faecken doen ftraffen; Ende alfo by die van Vrieslant voernetnptlick over bet Regiment van den Overfte Isfelfteyn, onder anderen op UE. repartitie ilaende dagende zyn, hebbe wy UE. by defen gantz groutlyk wel willen verfocht hebben dié voerfieninge te willen doen, dat die penningen tot die monfteringe van 't felve Regiment nodich'in alle diligentie mochten gefurneert worden , oick fulcke ordre te ftellen dat 't felve Regiment voirts acn heure maentlyke betaelinge mochte zeecker zyn , ofte anders ende bv gebreecke van dyen zoude men genootdrukt worden, 't felve Regiment te cafleren ende kunnen UE. als den verftendigen by fich fel ven wel bedencken* ■wat inconvenienten in deefe geftaifeniffe des tyts daeruit fullen ftaen te verreyfen; fullen UE. oick meede volgendts 'c felve onfe meenichfoldige fchryvens aan Cantfeler und Raeden gedaen, gelieven te
pro*



VADERLANDSCHE HISTORIE. 155
procuréeren , Dat het equivalent van het felle deel van den Furftendom Gelre ende Graefschap Zutphen mochte extraordinarie opgebracht worden, ymmers ten minften eenen zeeckeren dach noemen, dat defelve penningen fullen gereet fyn, fo wy van de andere Provintien fonder 't felve te hebben helder of penning en weeten te becoemen. Wyders alfoo wy daegelicx meenichfuldige groete onkosten tot onderholdinge van de Huysferen Aerfen, Well ende Geesteren moeten draegen, jae ongelyck meer dan defelve Huyseren weerdich zyn. Ende foe . defelve Huyffen tegens enich groot gewalt der Vyanden nyet houbaer en zyn, en dat de Vyanden, die inhebbende, den platten landen dair uit merckelicken groote fchaede fouden moegen aendoen ende grontlyck bederven; Souden wy daeromme wel geerne VE. goede meininge ende intentie weeten, hoemen denfelven huyfen aenlapaende fich wyders fal heb^ ben te draegen, ende off men denfelven langer tot groeten ende excesfiven coften van den Landen fal onderhouden ofte doen demantelieren, ende metten eygenaeren derfelver accordéren ende oevercommen. Begerende vruntlick dat VE. uns metten aller eerften diens aengaende VE. Refolutie gelieve oever te fchryven, om die gefien wyders daerinne gedisponeert te worden fulex ten meeften dienft van de Landen bevonden fal worden te behoren, Ende uns des tot VE. vertrouwende oick, dat VE. onfe voirige fchryvens die penningen fo tot monfteringe van 't regiment van Yfelftein als het VJe deel van VE. maentlicke quote fullen eerftdaeges herwarts befchikken, fo UE. als den verftendigen wel by fich fel ven connen bedencken als voeren die des ordren en het. groot gevaer warinne de Landen fonder defelve op te brengén fullen geftelt worden. Willen hiermeede deefe fiuyten, biddende Godt.
Ed. Welgeborea Erentfefte, Hoichgeleerde, wyze voerfichtige, zeer discreete Heeren ende infunders guede Vrunden, UE. lang te willen fparen welvaerende in gefontheyt.
Ge-



if6 STUKKEN VOOR DE Gefchreeven te Campen den XlXe July 1580. (Onderjiond.)
VE. goede Vrunden. Die Gedeputeerden der Naerder geünieerde Provintien, Ende
(nocb legber.)
Ter ordonnantie vsn Defelve G. van Zuylen. (Het öpfebrift.)
Edele, Welgeboren Erentfefte, Hoichgeleerden, Wyfe, Voerfichtige , feer dis* crete Heeren, und infondere goede Vrunden, Bannerheeren, Ritterfchappen en Steden des Furftendoms Gelre ende Graefschaps Zutphen.
N-. 93.
\V/oïgeborn, Edle, Erentfefte, Eerbare, voerfichtige guede heren vnd frunden! Ik heb verfchei* den fchrieuen in dato den 2 en 3 augufti bekommen, vmb my op defen Lantdach in eigener perfonen tho erfchienen, vnd in annhemong des hertzogen van Alantzon die gelegcnheit vnd wolfart der Lantfchappen bedencken vnd refoluefen helpen enz. «wiel nhu jedermenlich bewuft, dat ick lyffsfwac-
heytz



VADERLANDSCHE HTSTORTE.
heytz haluen nirgent ryren kan* vnd vur langer tyt iiirgens revfen konnen fo wol ick aehfeneklich hyt twieuelen die aenwefende van der Lantfchappen Werden meirt wtblieuen voet ontfchuldiget aen« "nhemen.
'Wyders fol ich, wêghéö annhemong des hoichgerneltch hertzogen van Alentzon gueder voerfichtiger wolmeynong niet bergen, wöe dat ich vur meyner berfon den Ko. Mat. van Hispanien &c. als hertzogen van Gelre vnd Graucn toe Zutphen , wegen der Banneryén Baer und Lathum verehdet. So weet Ich niet wedder folchen Eidt myt gueden gewiffen rny in eenigeh handell in toe laten , foll vngern in defen meinen wtterften alderdomb meinedigh werden of darvoer ahgefehn werden»
Wat auer die anderen Bannerheren, Ritterfcbapp Vnd Steden in tyt als der allerdurchlcuchftcr Ktyler Caroius Quintus hoigftzcligfter memorien; hoigftgedachter Ko, Ma. als" feinen einigen angeboren föhn, dele landen tho Gendt ouergegeuen ende gezworen, Vnd hinc inde angelaefft is worden j folchs werden fich jedermenlich tho erinneren , vnd dairnha toe yerhalden weten. Myt fruntlichen begheren (nadem ick vur meiner perfoen der Landtfurftlichileï Oeuerheit van Gelre tho Anholt nyet onderworpen) dat die van der Lantfchappen my myt defen faken vhbefchweert laten wollen , vnd wae! riepeli'ck bedencken wat der Lantfchappen kompftich nieraö ge* legen is &c. Vnd des neg ft vergangen fond i'cbs Euangèly von verftoering Jefufaléms &c. wie oick den Spfouk Salujiii iri gedenck fyn* Incipïenüum consuLtü tféi Vrid der lieuer God moet alles tot ei* hen guden gbdtfehgen eindt vund woifcrt der armer luyden (fö bifs antieer mehr dan tho voel bedroeft) geraden laten. Vnd hief mvt wol ich die van der lantfchappen , den aimechcigen in fynen gtiadnehen fchutz vnd fchermb gens frentlich beuehlen.
Datuni Anholt am 14 Augufti. Anno &c. LXXX.
IV. Deel. ;R



*58 STUKKEN VOOR DE
(Vnd, was onder/ebreuen.')
Diedrich van Bronckhorft vnd Baetenborch Heer tho Anholt Bannerheer tho Bair ende Lathum , pandtheer tho Bredeforth.
(Dat Opfcbrift.)
Dem Wolgeborn Edelen , Erhentfeften , Erbarn vnd vuruebtjgen aenwefende Bannerheren , Ritte" fchappen vnd Stedefrunden vnd den gelandten des Furftendoms Gelre vnd Graefffchaft Zutphen, jets vit den Lantdach zu Arnhem verfamblet, &c. Mei-
f0eidgUn g VDd gUeten frUDden famPc vnd be"
,N.094.
Fro Memoria*
A lfo Gerit Kanvff ver. *y ftaen hefft van Doo tore van den Zandt , als ock van den Burghemeister M. Enghelbert, dat dieghemeint alhyreoyghe diflidentie hedden op fynen bruder Ott Kanyii; derweghen nyt kunnen tho lathen hem yn defer flddt tmoeghen verbliuen, dan voer een tyt lanck vuth defer ftadt tho :egeuen, byiT tot beeter gheleghentheit.
Dair



VADERLANDSCHE HISTORIE. 259
Fiat by behoerlicke pas- Dair op KanylT vuriT: port. gheantwordt, imfall men
hem alhyr nyt geftaden I en wyll, dat Ott KanylT
alsdan mach erlanghen een pafpaerdt , om tho moghen trecken acn eerden vnd plaetzen , dair hy fych weeth tho erneeren myt huisvrouw, vnd kynderen , ibe die huisvrouhemfolgeu wyll.
Fiat ondier gewoonlic- Oeck zyn ghereede ken Eedt, guederen (om tho gebruic¬
ken) myt iyCh mach nee* men , vnd doin fueren ther plaetzen , dair hy ghemeint fyn woenich tho neemen.
lfl'alnoch niet geraden. Insgelycken fryheit tho geftaden , om in defe fchependom als elders t* moeghen kommen , vnd repaflirende een opfycht heemende van fynnen immobilen guederen, dair van hy myc then fynnen naemaels leuen mach.
H^bear acht dagen nae date van defwn.
Neftens dem ock frundt* lick van een Eer haer Raits begerende, uar Ott KanylT verguendi *a>ch warden den cyt van rhyeti öff vienhyn dagnen, orrt middelerwyil al'e fynnen dynghen vnd affeiren tho bêquemer ad ordiuem tho R* ftel.



ióo STUKKEN VOORDE
ftellen , als dan 't doifl gelyck bouen begeerde vnd gefchreuen fleet, vnd van een Eerbaer Raich gheordinirt wurdt.
Een Erfamen Rhait rieempt defe prefentatie aen Seggende niet to weiniger, dat oer Erf. Kaniff noch jetnantz anders in defen anders gedaen , dan fy mut gueden fuegh ende recht liebben moegen doen.
Nyet tho myn prefen-
tirt Ott KanylT vurg (Wje fulex meermaels gefcbiec) foe yemant muechte fyn, die fyn perfoen wolde befchüldighen.etwan tyegens defer fladt vnd 't vatterlandr attentirt tho hebben ('t weickyn der waerheit nummer befonden en fall warden) dair thegen prefentirt Ott Kanybf fych then rechten myt lyff guedt vnd bloet thegens yder mendelick fulex tho verdedyngen, hy fy daen wye hy wyll, hoeghe oderleghe ftandts Vnd foe nyemant bcfonden wurdt, hedt een Eerbaer Raeth alhyr KanylT erachtens, die 'faecke to mittigiren , vnd een ynfyn tho neemen, dat men een burger alfoe nyt en behoerden vthdefer'Stadt tho wyfen.
Fiat.
Edoch om freede leuens wyll foe men beforght yfs fynnent hal' uent ennyghe onloft t' moegen verryfen , wyll Ott KanylT gherne gh'ehor-



VADERLANDSCHE HISTORIE
horfamheit leiften , vnd derwen defer Stade een tyt lanck wiewaell tfeluighc gansf bezweerlyck, vnd (onder fynnen groten fchaden nyt en ■wyll tho gaen, als v L. vnd E. ghenochfam hebben tho erynneren , ter tyt tho die - gheleghenheit als anders by een Eerbaer Raeth di.sponirt fall warden, wynfchynde nytthomyn een Eerbaer Raeth alles guedts: vnd buyten wetende., dair Ott Kanyfl'vurff defer Stadt vnd vatterlandt beift doin kan, wyll hy fych als een getrouwe] gebaren Lantzaet van al der tot alder , vnd eer rnytburgher alhyr tot al len tyden erthoenen, vnc vynden lathen. Dat kei.' Godt in ewygheit.
Vindt men redelick dat hy KanylT fchadelofs gehalden wardt , dan beboert fulex by den alingen Quartier van Arnhem to gefchien.
Aftum 6 Septembris ïfSot
R 3
Thom lyften , groit gunftige heren vnd Kreunden. V. L. aen twiuel noch yndechüch , welc ker geftaldt myn brudc: Ott Kanyff voirmaels fyi guede vnd renthen yn clen Landen van Cleue ghelegen (durch ernfte licke verfuecke defer ftadi vndquartir)fur den DroM Bentinck burghe geftaldi hefft, vnd die fententu naedeel defs Droft vurfi dure'.



*6i STUKKEN VOOR DE
durch den Schepenen van Ucue geweefen ( waerdurch hy KanylT yn dye ongemaick ghereiden vnd gekomen yfT) vnd tot meermael! van den Qunrtir belaefft fchadcioeff brieff tho willen verleenen, wie dan in fyn vertreck die Burghemeifter Ommeren hem tho gefacht,dat M. Derick van Wetth en belaft were den brieff tho verferdighen, waer tho hy byff noch Cnaemennichfoldighe follicitatie) niet hefft kunnen erlanghen, vnd fo het fchyndt hem voill eehr verbaden tho fvn , dac ommersalfonyt behoerdt, vnd nyet wael ghenoeluen eh kan warden dat een fuer fynnen trouwen dyenft alfo geloendt folde fyn, begherende nochmaels, dat V. L. vnd E. gheheuen willen den Se* cretaris toe befeelen aenftondt den fchadeloeff brieff 't maicken, achterfolgende die minute hem daervan ouerlevert, vnd by den Quatyer tho Apeldorn doinmaels vergadert fynde, gheconfentirt, opdat hy KanyfTvurg. myt wyff vnd kynderen yn gheene wydere fchaden vnd verderffenisfe en komme. Dyt doende enz.
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE, a<S*
Ott Kanis komt onder de Scheepenen voor, die in 't ïaar is68 door Alsa by verandering der regeering van Arnhe f wierden aangebeld. Hy is als de jongfte onder die nieuwe Regenten, in de Kronyk van Arnhem bl 174. on^e-eeven Deefe AlBanisten wierden naderhand door Zbilf van nIssau Wederom van het kusfen en hunne ftoelen.door voorftanders van zyne lofwaardige oogmerken vervuil. Zekerlyk niet ten genoege van de.i RoomEEaanS, welk zieh deefe ontzette Regenten m£ Stad cemaakt hadden. Zj openbaerden zelf, hunw ver kleefdheid door oproer. Den 20 juny /S79 J'e dt hel lyk van zekeren Gooien van Wamel ter aarde befteed, Zen bediende zich van deefe gelegenheid om niet bedekte waapeiien, bylen, korte roer», poignarts, ook met laue roers in de kerk e komen. Dkrck Olthoff was hei hoofd van dezen verhitten hoop. Het blykt u t de Raad^*g in 't bvzonder uit dat van den 11 April L780, dat zien Otto Kanis daer voor ook niet bedekt genoeg gedraagen STlDefdoor baarde hy zich onguntt, wy vond,, hem ook op den 9 May. iS79 No. 29. we gsragftg ora
de Unie toeteftemnien. ^0VV NT,n 'n in
hier boven een omftandigen brief onj* No, .51 ,en m de Kronyk van Arnhem bl. 218. en 219- ~~ Onlen Utt Soeft boven deefe ontruiming noch een breuk van hm Tn ldaclenmUUig g. betaelen; gelyk die verantwoord wórdt in Engelbeuts Engelen Stade Rentmetfters Rekemng van den jaere XVc LXXX. fol. VIII. Zie ook het «uk van den 17 April i*8o. hier voren.
CTrentfefte, eerfame, gunftig-, uoeae frunden! Alfoe & v. L. my fcryfen vnde leynden een adelei, vm alhyer doen thoe maecken een filuerkop, vnde dat bynnen XIII1 daegen, foe ift dat dye goitfmyt eyft



>H STUKKEN VOOR DJ
vcyfF pont vnde kan het bynnen een maen' nvefc reedemaecken, noch oeck bynnen vergulden, vnde oeck (bye hy fynnen die fioégelen thoe 'lang< foe dan neb ,ck het nyet willen lacten maecken fun der S \. L thoe aduertiren , hyr fynnen thoe koep ge, weefij f. hoene beeefceren van den bifcop. van Vtrecht" my dunckt men foll daer noch wael een k™ doch v. W. vnde L. fcryfen my my Sf^ftK Aen8aen^ die faecke alhyr doet men alle neerfticheyc vm het ontfet van Coeuerden liclfteyns regiment heft eene fchoene exploift ^
*™e l*J °eC Aue" L y° die »bdye , vnde hebben swee fendelen vpgehcht, vnde viei hondert vermoert,
want ïvbhCVU r°f Van ^ fianc herkregen want iy hebbent nyet bynnen Groningen dorueiï
rL nTh grWeeSt 111 ,franckrick als onfe gedepukumt fHWr rnCI? ae,komnien. myn heer dye prins S,?^ hyr dunckt my, in f.anckrck iiT frede ge} uolrcert, wat go.t geuen. fall, fall die tyt leren
Forderdie heren moeten tholyen vp die VeIw? dat d,e ruyt nyet da mmey * *P die VeS
fcnutórh^Sr Tffen duf6nC gu'den roenhem Jcbukbch wasf, daerum moet men order ftellen vnde keren fy, want my dunckt datYv wael gecasfeert fullen worden voer her goet dat fy doen. Fordef
rloeff,rLnen'hdyIe Va," Nymmegen'hebben all hoer c otftern gehaelt , dat men oeck by onff foe doet. In het ouerquartier ifs anderhalf maent betalung gefunden. Myt den graeff Van rfoenloe is geaccordert dat men vp ellick peert fal geuen tyen gulden, tott het ontfet van Couerden, daer is gek tot Cam" pen doer fynnen Gedeputerden gefunden , vm het pelt vnde ammunitioen wt toe geuen. Dve van Hoilant kummen defen dach, doch fynnen hyr gedeputerden wt Hollant. Hyr myc dem! hem befaeleu. Wt Vtrecht den 16. Sept.
(daeronder en getekend.) V L. guede frunt Alexander Eentinck,
(nog



vaderlandsche historie*
(nog lager.)
Post data. Kumt alhver nu tydung wye Couer-. den auer if myts leuerde die heer van Donau. Alfoe die graeff van Hoenloe begeert een quartier voer fyn ruter, Vnde fol waeli begeren die Vel we, doch fall nvet geaccordert worden, dan die van Vtrecht feggen, fy fullen myt hoer boeren altyt feerdich fyn onsf tot hulp. Het is van noede, dat mea een fcattmgh wtfet tot onderholt van onfe quota.
Het verhael van dezen brief gebied dat ik hem onder
die van 1580 rangfehik , en het zal niet onaangenaein ■vallen daer mede het XV. Boek van Bor's Oorspr. der Ne*. Ber K vergelykêrii De adelaer, daerin vermeld, bewylt dat die brief aan Arnhem gefchreven was. Volgens een en ander voorbeeld in de Kronyk van Arnhem aangevoeia,. was een drinkbecker van de gedaent.e van een adelaer nee meefi gewoon gefchenk, waarmede de nieuwe itadnoucter* verweikoomt wierden. Op die wyze werdt tevens op Stads-wapen gefinfpeelt,
N°. 96.
Edele,Hoochgeleerde, goede Heeren vnde frunden». lek' kan V. L. nvet verbalden , wye der bant myt groete freefe gilleren al dye nacht wefs toe vier vren fmorgens vpgetaegen ifs , vnde «teliclc huvfen verbrant, gelick Cranenburch, Muierts huili, dari Capetevn Michvel folgende hem nae heeft foei scfangen bêkommcn, heeft fyn pasf vp Hardenberen genoemen. Waer hy het hoeft hennen heeft weec men nyet, dan fteden thoe belegeren ifs nyet, een Jan biers goldt vier ftufer. Aengaende dat V L.
■ r g vnde



*66 STUKKEN VOOR DE
vnde W fcryfen vm toe befetten dye fteden van d.e gf^chap Zutphen , hoep ick fal! gefcyeden! Vnde het huyff toe Lattem was gcordinirt een fen* deien , dan fall nu nyet nocdich fyn. Porder heb ick geptoponirt belangende een fendelen aenthoe-
STÉSZ VPhVK? m:w°? ge^'euen dat wy al hoe el ^aeten hebben , vnde naedem oeck het fael ko-ten fo I, vnde lang aenloepen, foe dan Htegeman f fendelen heeft dat men een fendel tot AmlTerï Jeyt, vnde daeryn Iet blyven, want het Arnhemfche quartier daer vier aff betaelen , billick dat fy hoer voer all verfyen myt die betalungh , unde dat men
gelyck men hyr gemeynfc ifs auerall thoe doen, foe wae. dye hopluyden % als andere , men moit order
dar frJiï ^ Vdwe re,d °Pb™gï. foe kan men da fendelen altytt wad betaelen, dat yn dye ftat leyt, want fol men een fendelen cafliren van He-»eman, vnde een andere aennemen, foll diforder maecïi„nH n.ICk hct myt flyc ve"ochÈ ^b, dan
a\ -hlc-P* nnen erlangen. Belangende Swoll hl„ 3' T„V* fchr*fen» iff temmelick, blyuen altytt noch II fendelen yn. Ferder fcryfen V E. van d<e geleykens vp die Ifele, daerurn is gefceuen aen dye van Nocrthollant. Mvn dunckt onder correct e als order geftelt wort vp Kc Ssfol'.ck , mach men fynn [wye my dunckt dat ce* fcyeden wertj dat alle fendelen vp twee hondert geftelt worden. Dat collegium is hvr ftarek, Snov
Tnn^ n"een,auyer yan den graexTvanHelach. I.eon nus ifl oeck hyr. Ick verhaep, dat men ordre ftellen fal', dat men een kleyn camp volant fall holden defe wynter myt weynich foilick vnde wael betaefr, vnde die fteden befect, ick verhaep dat dye van Overysfel fch nu in die Vnioen fullen bcgeueL Vp dye pometen ,fs noch nyet gerefoluert, dan men fol' gern yrft order ftellen vp het krichsfbllick, de? fiant dunckr my fall fyn aenftach hebben vp O denzeel, doch fal! nyet lang kunnen liggen. Dye heen kunnen voeryerft een fendelen van'Hegeman in Arnhem leggen myt anderhalf hondert koppen. Vnde
hem



VADERLANDSCHE HISTORIE. z6>
monfterent, doch fynnen, dye heren yn aennemung van dye andere wyll ick gern noch widers aenholden. Hyr myt wyll ick dye heren den atmechtigen befelen.
Myt haeft wt Campen dem 22. Septembris, (lager fiondt.)
V. L- vnde W. front. (Getekend.)
Alexandet Bentinck. (Daer onder nocb.)
Het huys tot Werkeren hebben die Engelfche noch , vnde foei daerinn gefunden, dan die Heer van Vile heeft het yrfl: fellefz geplundert. Dyu fin. gelfche liggen tot Geimuyden. Cappetyn Micheyl helt fich wael, men verhaept een goede ordre thoe ftellen.
CtOpfcbriftwas.)
Aen dye Edelen, hoochgeleerden vnde Eerfamen lieren borgemeyfteren fccpenen vnd ;R:;it der ltat Arnhem, myn goeden heren vnde frunden.
[Daer onder.")
Recepta den 23 Scptemb. ao 8o^
Myne



j68 stokken voor de
TV^yne Heeren! Die fchu'dige plicht fo eenen ie» J-^J- deren dryvet ump na eer ende doegendt to öreven, waer doer die Hoge Potentaten bv oeren onderdaenen gehandthavet ende Heerlick aeuaeckt by den frembden averst bef getal werden ' ende dan myne natucrlicke toneïgung hebben m'v aenfenckehck daer na ock uwe billycke klagtén bewegt und beredt om my te letten teegens uwe onderdruckingen, und foo ü bewuft is, heb ick alles wat my mogelyck geweeft, gedaen,' als gi my eerstlick tot uwen fchut< ende fchinn und bewarun? uwer gerechngbeiden beroepen hebt; Betrachtende dat Jdt voornemhck eenen Printzen fo der Rechten, reedenen und billiekheit liefhebber is, betaemt het fchreyen unde clagen der bedrangten to verhoren und fich derfelvigen aen to nemen, dat genige fo gi een tyt lang herwarts durch die van u genoeg erkandte und beproefde opgeblasenhyt der fpanier und oeres snhangs geleeden, heft u overfloedig geleert wac oere practycken und raedtflaegen geweft fyn n berovende uwe vryheit, vernielende uwe wetten'olde gewonheiden und prevüegien omb te brengen onder het Jock van ewige Shtavernye, und tyrannie in plaatle van u te recompenfieren Van die fonderJinge affectie, goedertierenheit und gehoerfam, die gi jedertyt den koninck van fpanien und fynen luy 'en beweesen und vertoent hebt. Veshülven ick, aanwende uwen bedroefden ftant, und meer die wegendt dapperheit und groetheit der Princen, dan andere affecten noch eergiericheit, noch ook die goethertige neigung die gi fo mddetick tegen my vertoent hebt, voer ogen ftellende defTo'iever diewahl daer mede u bebeft heft my voer uwen Princen und Heeren to kiesen, aengcaert hebbe, op aifulcken laften, vurwerden und Conditiën als gi my durch uwe gefandten hebt willen oversenden und verhalden die welcke ock tufchen ons beiderfyts geflaten und verdragen findr, gelyck gi daer van durch gedachte uwen Gefandten verftendiget wordt, U verfekerende, dat ik mit gevaer mynes levens ouderflaen fal Ü uwe vorige uudolde iibeneiten ü weder to ftellen,
uwê/i



VADERLANDSCHË HISTORÏË a6>
uwen ftnar, wetten, previlegien und gewonheiden to handhaven, ock u leven, goet und familien, te befchudden, te befcherrnen, und to verseeckeren in'c gemeen tegen lal d'e genige fo fich ietwes tot uwen nadeel, fchaden und onderdaan werden und diewyl omb uwe vryheit daei in ick vermiddels Gothcher hu'p verhaep und een verlangen draege ü to bewa. ren, und to handhaven duirhaffig und ew^g te maecken nodig is, alle particu ier haet, affecten, urd twydracht fftolegen, die welcke die ailermech i ,ilen van defer Werelt in nóetuöd jamer doen vallen; So wil ik U fo veel my ummers n.ogelick is tot eendracht vermaent en gebeden hebbeö, di gi d'een tegen d'andei beboert t'onderhalden und bewaren, een goeder verflendtnis, achtervogende uwe alde gewoenheiden, und burgeiicke orcïonancien, und vertrouwt my toe, dat gi (wanneer deefe handlung geheel befiaten fal zyn und ik my tot U begeven fal hebben) altoes by my vinden fuit gewiffe befcherminge, und een faft floenfel van al myner cracht, authoriteit und vermoegen fonder daer in te fpaeren alle myne middelen, ja myn eigen leven, hetwelck ick gantzefick togeeigent und geconfacriert hebbe tot uwe reddin* ge, handthevingè van uwen walflant, und vermeerderung defïelvigcn, U hier mit bid ik Godt.
Myn Heerenj öm u te neemen in fyne heilige befcherminge.
Tho plesfls van Tours den Vyff ende twintichften des maents Septembris. 1580.
U Gcetwillige Vrundt,
(OnderUyhnt.)
Francoys.
Aen myn Heeren die Staten Generaal der Needer'



37° STUKKEN VOOR DE
derlanden, vergadert te Antwerpen.
Prefentiert den derden Oclobris Anno 1580.
N°. S8.
Aen de Stadt van Deuenter.
Erentfeste, Eerfame. Wvle ende voirfichcige &c.
^V/y komrnen in ïofweerdigen erfaerungh als dat
dj gepasleert op Deventer by fich hebbende feer kere nusfinen van den Hertoch van Parma1 aen hm £Pi P^te Perfonen , fo in den Stede? a's £.* ten landen allenthaiuen refiderende. Opdat hu öD
wollen aenwenden om fyne perfoe.te■ rnoèiéS Se kommen Want hy voirLcjfèr binnen V?T vnd Eerf. btadt vcerdiunael fal rchuyleü. Het is een
mid-



vaderlandsche historie. 17»
sniJdelmatich man myt een root druyftachtich angeficht. dooffachtige fpraick, myt fyn hoefdt gaen duyckende , ende lypendeoghe, mit fwarte klederen gemeynelick gekledet, weynich baerdts gryfachtich. Hy heeft vnfer Stadt Docfor etlicke Jaren
gewest, vnd dairna by den Graeff van
een tytlanck fyne refidentie gehadt. Vnd infall v'l! ende Erf. hem bekommen warden, als wy verhak pen, dat men doch neerftich alle fyne klederen ende gepacks , foe hy by fich mochte hebben vili* tieren wolde laten Wy en twyfelen niet men fall ennige particulariteyt ende geheymenis van den vyandt by hem befynden; begerende nochmaels V. l. ende Erf willen hier inne gene moeys ende arbeyt fich verdrieten laeten, want nyet geringes aen de feluigen gelegen. Hier mede V. l. ende Eerf: (mitz ter yrfter gelegenheyt van derfelvigen wederfaeen een wederbelchreuen antwort verwachtende) in fchutz des Almechtigen ende eene geluckfalige regierong lang wolfaeient bevelende.
Gefchreven den 28 Septemb. ij8o.
(Daer onder.)
Burgermrn. S. ende R. d. Stad Arnhem.
N°. 99.
Aen den Droft van Huesfen;
Edele ind FrentfeiTe, gunllige, guede frundt!
rA 'zoe wy in zekere ervaennge kommen, dar onlangs ** der vuytgewekener of vuytgewefenerdefei aiadt
V



m Stukken voorde
v. l. enicmifive vyt brise ftad gefchreven behandel; heeft, meldende onder anderen, als folde men hier Vuernemens zyn die ftad Huesfen te auerrompelen* €nde te pionderen 't welck doch niet daft erdachtö Joegen zyn* ende tot gene andere eynde dienen zolde, dan die eene nabuer ftadt tegen die andere opteritzen , is demnae onfe zeer frundtlicke bit ende begeren, dat V. L. ons die gelegentheid van dieö gelieven avertoetefchryven, wie ciie gene is, die V* l. den brief behandet heeft, wie die gefchrevehj endö voorts alle circumftannen. van dien > omme dehfeluen daervuer aentezieh , ende daertegens tü procederen, als recht is. Wyders foe wy dageücx meer ind meer in erfaertmgh' koemen , als zolden etzlicke derzeher defer Stad vuytgewekeiien of vuytgewefenen binhen Huesfen hevmelike vergaderingen maecken, ende tegens defef landen walfaert ende ingefetenen derfeluer praflicëren; 't Welck in nabue^ ren fteden niet en beboert geleden te worden, dwiel dart fulex V. L. niet weyniger als ons aenengaer* gemerekt diefelve een Lantfaet is, die mede op Lantende Qjjartiersdagen in defen Furftendumb verfchre* Ven wordt, is demnae onfe frundtlicke begeren dac V. E. fulcke perfoenen niet en willen liden, fonder ter poerten wtwyfën. V. E. hiermede den Almeotigen &LCé
Gefchreuen den 30 Septemb. 80.
Burgermeefter S. en R. d. S4 A.
N°. IOO,
T^dele Hoichgeleerde Gunftige fleren vftde goede frunden! lek heb V. L. bryeff gedatirt den 29 Septembris den yrften Octobris ontfangen , voer
yrft



VADERLANDSCHE HISTORIE. *75
vrft verftanden dat V. L. fich beklaegen , dat het fendel bynnen Arnhem almael daer wtgenóemen •wort , vnde alfoe dve ftat in zyn perikel geftelt wort, vnde dat v L. vm fuliicks v'oerthoekommen een fendel aengenoemen hebt tot beter verfekerungh der ftat , foe ift dat ick tot meennael aengehalden heb vm ordinantie thoe hebben , dat hett foll fyft tot afflacb onfer quota vnde laft der generaliteyt* Soe dan ifs myn tot antwort gegeuen dat dye he. rendaerwael myt thoe frede folde fyn. Dan auermits dye vier fendelen van Heaeman op dye repartitie van Velwe ftaen . dat men remedia fol moeten vynden, om een ande'r fendele van Hegeman affthoedancken, döch men foll voer goet. aenfyen, dat die contribütien yn een borfs foll kommen, als dan fol rnen onfe knechten voer yrft aff konnen betaelen, want dat elck prouincie fyn knechten betaelt, ifs oerfaeck van alle disordre, want fömmige warden betaelt, vnde andere nyet, het wellick maeckt groete muti* nenen, vnde dan een regiment verdorff alle andere, iac een ganfche leger. Derhaluen dat ick verhaep, dat het wael geconfentiert fall werden, dat h»t fellefte aengenaemen fendele tot önfer quota, fall geftelt warden , vnde iff derhaluen gerefoluertj dat dye heren tot Vtrecht aen fullen halden vm ordonnantie thoe hebben, derhaluen ifs noedich, dais Oemeren tot Vtrecht aenhalt, doch ifs onfs ver* bacpen, dat het coiiegiüm tot Zutphen off Arnhem fall kommen ; hyr fynnen gebleuen bynnen Campen Roerda, ScarfT 'borgermeyiter van Deuenter vnde ick, vnde Sloet. Dye vah Hattem fynnen hyr geweest myt Bimmelsbech vm thoe confirmiren dye ordinantie dat nymants foll auerkommen , het wel* lick hoer geaccordert ifs, alls dve heren raeden wydcr gefcreuen ifs vp hoer aenhalden. Belangende dat dve heren fcryfen dat der graeff van Holach dorrich fyn fendele bynnen Doesboreh praebfiren foll vm yn dye Veiwè thoe kothmen , geloeff ick wol, dan dye heren holden dat voer verleeckeren, dat het nyet fall gëfcheyden. Belangende, dat v L. fcryfeu vih thoe begeren thoe weten IV. Dgpt,. S dye



374 STUKKEN VOOR DE
dye ftaet van Fryslandt, daer ftaet het feer wel nae gelegenheyt.. Sy hebben hoer d eken doergefteken, vnde hebben noch daer XfIII fendele knec* ten, vnd hondert peerden, alfoe dat fy voer Gro* ningeu dye beeften haelden , dat dye fiant nu een faen heeft daer moeten fcicken , fy hebben def n dach een maent gelts beitelt voer dye Engelfche: Stuper wort oeck gemonftert vnde Plaet tot Vj'ic man. Aengaende dat V L. begeren pulver vnd lonten, isf defe dach dye heren raeden ordonnnantie auergefcreuen tot acht dufent pont, daer v L. kunnen affkrigen , andere fal ick hyr aenhalden. Dye Heren folde wael doen , dat die doeken mochten gehaelt warden; vnde die borgemeyfter van Deuenter feyt my , dat fy hebben alle prsbenden , dye yn die pauff maent fallen tot onderholc hoeren predicanten; die heren kunnen oeck foe doen. Der heer Leoninus vnde ick fynnen gedeputeert geweeffc vp den Lantdach van Ouerysfell bynnen Swol , alwaer wy goede antwort bekommen ten eynde fy nu heur gedeputerden yn collegio hebben, thoe weten Scarff van Deuenter vnde dye Droft Sloet: dye heren gelyeuendoch benerftigen dye feste part, oeck dat Steenbergen wort gefunden, dat ick weder thoe huys mach kommen , want hye moet gaen, Hyr myt got befalen.
Datum tot Campen ijSo dem yrften Octobris.
V. L, inde W. guede frunt.
(was geteekend.)
Alexander Bentinck
(Nocb daer onder.)
Alfoe Oemeren myt gedeputeerd isf van die lantfchap, dat dye vmmers treckt vp Vtrecht, want daer queftïe wyl fyn van dye licenten , doch ver-
haep



VADERLANDSCHE HISTORIE. Z,$
haep fck het collegium wertfvp een ander plaeti treeken»
(Het Öpfcbrift.)
Aen dye edelen , hoechgeleerden 4 borgermeyftéren Scepenen vnde raedt der Stat Arnhem , myii inlunder heren vnde frunden.
•N0* IOI»
Aen den Richter , Burgemeefleren, Schepen ende Raedt, tzamptGemeynzluydcn der Stadt Huesfen!
Erentfefte; Ërfamèi Wyfe, und Vuerfichtige, oeck Erbaere und frome, gunltige guedö Frunden!
Alzoe wy in zekere erfaerung gekhommen, als zolden eenige vuytgcwekene ende vuytgewefenen defer S?adt tho Huesfen verfpreyt hebben, dat wy in defer Stadt vuernemens zolde zyn die Stadt Heusfen toeaverromelen , ende toeplondercn , 'c welck doch niet dan erdachte loegen zyn, weshalven wy oeck aen den Drosten gefchreven. Soe dan fulcke onwaenchtigheit ende verfierde anbrengen, dat nemmer mitter waerheyt beuonden fal werden^ nergent, dan om die beeden Steden borgeren eninwobnderen tegens den anderen opteritzen ende heymeheken haet daeronder te maecken» wye dan (onfes eraebtens) vuele die vuyt defer Stadt toe Heus* fen geweken, ende nergens dan om dier oerf-icken^ ende voertz die lngefetenen om lyff goet eri-de blbet S i toe-



ï76 STUKKEN VOOR DE
toebrengen aldaer blyven liggen pradliferen. Langht derhalven onze zeer frundtlicken begeren, dat v 1. zulken geine geloue toeftellen wyllen , fonder den* feluen daervuer aenüen, ende ter poerten vuytwyfen, ten eynde die nabuerliche enicheyt, die tot defen daegen toe tusfehen die beide Steden geweest, niet gemindert fonder vermeerdert mach werden, Sulcx vertroesten wy ons gentzlich tot v L. Eerf. ind g. die den Almechtigen, enz.
Gefchreven den 2 Odtob. 80.
Burgermrn: S. efl R. der S. A,
N°. 102.
TV/y Raeden des Furftendoms Gelre vnd Graeffi " fchaps Zutphen , Doen kondt , nnedem Heer Didrich van Bronckhorst vnd Baetenborch Heer toe Anholt &c. mit fyner Ed. foon , Heer Jacop van Bronckhorst vnd Batenborch tegens die Generael Vnion , tusfehen defen Nederlandifchen Prouincien •vnd aften Staten vnd leeden van die feluige tot affweyndungh der Spaenfche Tyranney opgericht van oireu Vaderlandt affvellich geworden , vnd den Vis> anden defleluighen fich byplichtich gemaickt hebben, vnd derweegen billick, dat oire guederen aen» ge/lagen geconfisciert, vnd tot behouft der gemeynen faicken aengeweyndet werden, dat wy derhaluen den Eerbaeren vnd fromen Willem Snab Rentmeifter des Nyemegfchen Quartiers gecommitteert -vnd geauctorifeert hebben committeren vnd autho* riféren in cracht defes, om alle goeder opgemelten Olden vnd Jongen Heeren van Anholt toebehoirende in den Nyemegfchen Quartier gelegen in toeflach te leggen, die renten, pachten, thienflen, vnd andere opcompften dairvan intoemaenen [vnd van
den



VADERLANDSCHE HISTORIE. 177
den gebruyckerlT optoeboeren , wye wy mfgelicken hem auctorifieren om mie allen anderen guederen den vuytgeweeckenen , vnd by den vyant wefende ^ perfonen toeftaende ebenenfiger geftalt tochandelen, vnd van iulckes alles goeden bewies Rekening vnd Reliqua toe doen, beuelende demnae allen gebruickeren, befitteren, inhebberen, obermelcer guederen, dat fy aen nyemants anders handen, dan gedachtes Willem Snabben oire renten , pachten , _ thiensfen vnd dergelicken betaelen bv peene t feluige andermaels fonder eenige conniuent'e toebetaelen, insgelicken allen amptluyden fcholtisfen vnd Offiicieren vnd Magiftraten in fteden ernftelick beuelende dat fy meerbemelten Wvllem Snap ten eynde als bouen amptshaluen asfistieren, hem die hant ftereken vnd die fuymighe vnd onwillighe tot betalonge toe conftrineieren helpen , des wyllen wy ons tot eenen iegelicken alfoe verfien. Vnd hebben des toe orkonde onfes hoeffs fegell op 't fpatium drucken laeten.
Gegeven toe Arnhem den XIIIIc Octobris XVc tachtentich.
QOnderteeckent.')
W. Sluysken.
N°. 104.
Extract uit het Verbaell vant gheene tott Delft in Hollandt by die Gedeputierden der Generaele Staten neffens fyn Exc : is verhandelt van den 13 Decembris anno af8o toe den 19 January anno 1581 toe inclufiue.
S 3 de»



a/S STUKKEN VOOR DE den »3 Decembris anno ij8o. (poft alia )
lyjonfsr. Ie Prince d'Orange at aufti propofé cerfair j re !lem°nftrance par efcript pour faire imprimér fa defenfe ou apologia contre Ie ban & edict, par le Koy d'Espaigne publié, par le quel is profcript mon d. Sr, estant lecontenuremis ala prochaine aflamblée,
den 14 Decemdris.
Die Gedeputierden van Die apologie des heGelderlandt hebben ex- ren Printzen is verlefen prefs geprotestiert van die idt merendeeü der niet te confentieren in 't Gedeputeerden goed vondrucken van defe vorfs: den alfoo gedruckt te apologie , woe oick die worden, edoch folden ervan Vtrecht. licken eene 'apoftille opt yerfueck van fyne Excie Ad. den iy. defer. vntwerpen, om, die gevifitiert fynde , voe'rts daerop te aduüieren.
Item is goed geuonden, fyne F. G. hondert vnd vyfftich peerden by . te fuegen voer fyne Garde, pm fyn F. G.'te verfeeckeren, tegens d;e dan gieren in die piofcriptie begrepenn.
(poft alia.)
den 17. Decembris^
Sur laremQnftrance exhibés parefcriptpar. Monfsr: le Fnnce d'Orange lei, de ce mois' conferuant fa ^ereale contre la profenption mife en Iumiere contre



VADERLANDSCHE HISTORIE. 479
tre fon Exce. apres Ia leólure de 1'apostille proiettée par Mesfrs. les confeillers van der Wercke, Somme, van der Mile, Valck & van Dienen le quatorficsme de ce moi a efté ce jourd'huy prinfe refolution comme f'enfuit.
Die van Gelderlandt en hebben in defe apo* Helle niet geconfentiert, allegerende geen macht te hebben, dan op rapport.
S4
Les Estatz generaulx eiant depuis quelques jourf veu & leu vne profcription publiée par les ennemis, contre la perfonne de vostre Exce. par laquelle llz impofent a Icelle des crimes enormes, esfaians la rendre odieufe , comme fi par moiensillegitimes & voyez Gnistres elle auoit vfurpé le lïeu & degré au quel elle eft conftitué & d'expofee fa perfonne en proie, en luy ostér fon honneur , & ayant veu pareillement la defenfe propofée par vostre Ex. contre la d. profcription , trouuant par la verité de ce que f'eft. pasfé en ce pays, & que a chacun d'eulx en fon endroict. eft cogneu & manifefté les d. crimes & blafmes auoir a tort efté impoféz a icelle. En quant aux charges tant de Lieutenant general, que des Gouuernements particuliers, apres auo'r efté legitimement choile & efteue , ne les auoir accepté . fi non a doz in-



*8ö STUKKEN VOOR DE
jnitantcz requeftes , eft quelles auroit aufi continué a nos prieres & auecq entier contentemenc & fatisfacTion du pays, & Ie 1'uppliant encoues les d. E Ita ts y vouloir continuér luy promettane toute aide & asfistencc fans efpargnér aqlcuns de. leurs moyens , & de luy rendre prompte obeis". fance, & d'aultant, quilz cognoiflenc les feruices fideles , rendus par vostre Exe : a ce pays & ceux, qu'ilz efperent encores a 1'aduenir ilz luy offrait pour 1'asfeuranca de fa perfonne vne compagnie de gens a cheual pour fa garde, Ia fuppliant 1'acceptér de la part de ceuïx , qui fe fentent obligéz a la conferuation d'lcelle , & en tant que touche les d. Kftatz, qui fe trouuene ausö chergés par la d. profcnption, ilz entendent de brieff, ausfi fejuftifier, ainfi qu'ilz trouueront conuenir.
(post alia.) den tg. Decembris., (post alia.)
Die Gedeputierden van Qelderlandt hebben ver*
clarer,



VADERLANDSCHE HISTORIE. 1S1
claert, dat fie volgende d'Inftruftie, die fie van hunne principaaleh fyn hebbende, vnd bv boer in defe vergaderinge géexhïbiërt is niet en fyn geauthor» fiert om "t ag^reëren d'apoftille den 17 defes geftelt op die requefte van fyn Ëxcie, begerende nochtans van defelue rapport aan hun pnncipaelen te doen.
(post alia.)
Die Gedeputierden van Vtrecht gehoeyt vnnd gelefcn hebbende d'andere apaftilte geconcipiert ona geftlt te werden op die Requefte van fyn Ex. daerbv diefelue verfueckt dat foe verre de Gedeputierden van de Generale Staten d'apologia by fyn Ex. gedaen op die profcriptie by den Koninck yan Spanten iegens hem gedaen goctvinden dat fie d;e lolden willen vyttgheuen, feggen dar fieluiden d.e faec.e van de vorsf: apologie wadi vnnd rypehek auerdachc hebbende , diefelue beuindt men van loen groeten eewichte vnd confequentie , als enige andere l.ecken, die alhier in de vergaderingh getracteert lullen moegen worden, vnd dat fie daeromme nyet en verftaen diefelue onder haer procuratie begrepen te fvn , offte dat fy luiden fonder daeruan rapporte aen hun meefters gedaen te hebben , daerop folden moeaen aduifieren. Te min dat die verf hryv.nge dacvu.n niet en vermeldet, noch daertoe en dient, alhoewell fie hun verfeeckert holden, dat hun ■Meiftcrs tot defenfie vnnd conferuatie van de eb;* re vnnd ftaet van fvne Ex al doen fullen dat re. delick vnnd moegelick is, fo fie waell verfecker iyn dat fie fyn Excie onfchuldich holden van 't gheene hen opgeleyt wordt by die vorfs. profcriptie vnnd fyn niet te min waell te freden, dat fyne Fx. een Compagnie peerdevolcks tot verfekertneitt yau iya per loon bygefuege worde.
Men zal uit vorgelykln? van deze Hukken, die of in*



sSi STUKKEN VOOR DE
heel tot dus verre niet, of zo omftandig- niet en dan nr,« tk zeer zeldfaeme drukken, bekend waerl,, eenfonnanX ,*
vfl™ttin\siden nauwkeuri^
N°.104.
jyjesfieurs! Je neusfe pas attendu vos refponfes a
menf^ x' ^ JS V°U1 efc?uis auair mon Pareement de Tours , aprez la refolution prvefTe fur les art.de», que vos ambasfadeurs auoyent VpoS, de voftre part a vous donner de mes nouelles, fi nor! que je voulo.s par'la première des m ennes vous Sfp, * en,c,eremenc V adiouflant la refolution des v vwi a 'a Pa,x' t)UI went accordé, & figné le XXVI du prefent mo.s & a 1'inflant mefme envovez au Roy Monfe.gneur & frere pour les ratifiér dont j'attens la refponfe pour vous faire entendre'
refolu pour cc rcgard. Et croyé's , que 1'affection part.cubere, que Je porte au bien 'de vos affaires jo.ndte a ma promesfe , a bien aultant gaigné fur moy en 1'aduencement de ceft affaire , que le befomg, que nous auons de 1'efUbIilTement Üe Ia paix de ce Royaume m'a du par obiigation & deuoir naturell contremdre a la vouloir & defirér. Et affin Mesfieurs de ne laisfer aulcune chofe en arriere de ce qui vous conccrne pour n'efire fi prefr de naru J3 envoié mon coufin Monfieur Ie Marechal de Cosfi: trouuer Ie Roy mon d. ff. & fiere tant pour donnér ordre a ce qui defpend de fa M. a mectre fans 1'armée que j'entens conduyze mov meimes en voz pais , ou .1 y a defia, comme vous gauez vng bon commcncement, que pour obtenirL ,. . • d Icelle en la refolution des d articles , en quoy le d fr. Marefchal aura affez d'authorité & tjreence pour vn plus grand exploicï, vous prianc
con-



VADERLANDSCHE HISTORIE. aS?
confiderér, que fi les chofes demcuroyent imparfaictcs il y auroit trop a craindre de retourner au mal, du que! nous fortons. Er, fi par le moyen d'Iceluy nous eftions interrompus en ce qui vous touche, ce feroic vng grand malheur, mais 1'vng et Paukte fe pouuant effcct-uer fans nul dangier ny incommo. dité aulcune ne vous doiht apponér quelque contentement, prenans telle afseurance de ma foy a la quelle pour alcune chofe je ne vouldrois mancquer, que cc qui vous a efté par moy promis , fera entierement & de poinóf. a poinct, eflccfué , voulanc bien me commectre du tout le temoignage de Sr. de St. Aldegonde, qui vous dna le dcfir que j'ay de vous voir , qui me gardera d'en adioufter icy d'auantage aiant vouiu amener auecq moy tant pour ceft effect., que pour ayder de fon cofté, comme il a fccu tres bien faire en 1'auancement de cefte negociati» on ou par fa fuffifunce il a eu beaucoup d'authorité & credicf envers ceulx de la religion, qui n'a pas de peu profrité, vous priant felon 1'advis, que je \ ous ay nagueres donné en desfeing. quej'ai faitt prendre au Sr de la Rochepot , qui fera malntenanc logé auecq fes troupes, fur la frontiere vous voliez l'aflifter de ce que pourra dependre de voftre moyen prennant intelligence auecq luy, nusfy que je luy ay mandé , du quel auffy vous aurez tous aduertisfement requis , & neceflaires pour ce regard. Remettanr, le refte fur ce que vous entendrez cy apprez , tant par les depefches , que je vous feray, que celle de meffires les ambaffadeurs, qui feronc icy dans dix ou douze jours. Je ne m'eftendray d'auantage en la prefente, que pour prier dieu Mesfrs. qu'il vous conferue en fa trel faincï.e , & digne garde. A Curfon le dernier jour de Novembre. i$8o.
Voftre affeftionné amy. QSigné.)
Franchois."
(plus



oS4 STUKKEN VOOR DE (plus bas.)
Mesfieurs. J'ay retenu plus long temps Ie fr de Vilhers , que je ne penfois , attendant tousjours la refolution de celle negociation, «Sin qu'il fuft porteur de cefte bonne nouelle.
(la Supei-fcriptiofi ejloit.) & Mefieurs les Eftats Generaulxdu baspais-
(Desfoubs.) R. le XXXI. de Decembre. 1580,
N°. 105.
Ahnn myn Heer Statthal'der;
"U/olgeborener Graff Genediger Heer» Mogenn y. , G: vnderdeniger Wolmeinung by defen anthomelden niet vurbygaan , als derofélbenn vnnd jedermennichlicke bewust, wat maten der bloitdorftigen\iandt fyner aerdt vnnd natuernha, niett vphoudr, daer e z ïhm ahn der gewaldtt mangeltt, mit lofenn prattickenn, funderüngen auerfr mit inwendigen ver* radenen, Landtt vnnd Leutt an fich tho brengen. «o ilz vns vann den Obriften Schenck vnnd raeher anderen trowhertzigen freunden gloeffwerdich angedient , wy wollen vns flichtich vurfehen vnnd vp alles guidc regard dragenn , dan efz gewife vnnd warharttich, dat der Viandtt ennigcn anifach vp vnnd tegens defer Stadt machinirde, vermeinende denfelven raidt asfifteutie van fommige vndeutfchen alhier
gar-



VADERLANDSCHE HISTORIE. aSj-
garnifoen haldende tho effe&uirert, dergeftaldt dadt (Imfall daer funder allen vertoch hier in niet dhatlick verfien, vnnd dat garnifoen ver3ndefdt wurde) apparentlick gefchapen weer, dadt wy vuerfiens ouertagen warden vnnd in handen des viandtz fallert zuchten. Wan nhu defem alfo vnnd dar tho vnder anderen alfodanige fuspicien vns vurgekommen. die niet geringhe ifz , vns vnnd inennichlicken tho inducircn dem ob angetogenen aduertifzement glouen to ftellen, Nembhck dat vnlangs ennigen principalen vnnd anfienlukften todt Vyff off fefz perfonen tho vit dat Enghfche Vendien , alhier liggende, darouer Britton Capitein geweest, mit fchelmen deurgegaen vnnd verlopen iyn. Godt weedt wat fy in den fchildt gefuurt vnd waer fie gebleuen fyn, dan tho vermoeden dat fy deur ankumft der deutfchen knechten die wy erachten funderüngh tho dem eynde van den Almachtigen Godt vns tho geftuert tho fyn van oehr vornemen turbirt vnnd affgefchreckdt. Demnae vnfere vnderdanigc bit vnnd begeren V. G. gelieuen wall die gencdige verfiehungh tho doenu vnnd by den Coroncll Nontz , oder waer fich des funst gebeuren woll, tho beforderen, dbamidt datt Englifch Kriegfsfolck hier vt gelicht , eind ander guit, vertrowt Vendic deutfcher oder anderen Soldaten in die platz gelacht , vnnd allfo dem beforgendem vnheill tho gueder tyt vurgebowt mach warden, Als oick Gcnediger Heer! defe Gemeinte, die doch funft verarmt ifz mit inhebbendc Reu=ter bouen maten befchwert wordt , vnnd wy geea middelt weten die albereidtz vpgelopenc fchulden van feruys vnnd Roivfoeder tho bethalen , gefchwegea die Reutter lenger tho verplegen vnnd den Weerden desfals Contentement tho doenn, follén darumb oick wael! vnderdanichlick bidden V. G. onbefchwert fyn wollen die Reuter ahn ein ander ort daer fy beter accommodicrtt warden , vnnd dem Lande dienft leiften konnen, thp doen vertrecken vnnd de» fe vnvermogende Stadt dcsfals van wider vndrage* licke koften te befreyen, des alfo in effedfe te luien gefchien tot V. G. wy vns vnderdanigück ver-
troe-



aSö STUKKEN VOOR DÉ
treeften , fyn efc oick fchuldich vnnd niet weiniger wilhcn in mogeheken , wederumb tho verfchuld^n tegens diefelue die Godt Almacbtich in gïckfahS Regiment langh walfarendt erhalde S,uckldllge«
- Den 24. Decembris 80.
Burgermrs:
N°. 106".
Extract uit het Verbael van 't geene tot Delft in Hollandt by die Gedeputierden der Genenerale ftaten neffens fyn Ex. is verhandelt van den 13 Decembris anno 1580. tot den 19. January anno 1581. toe inclufivé.
den 3 January. 1 j8i, (post alia.)
Ts goetgevonden die Heer van Loenen vnd D y°drn VytC rfcn Pr°vmciael Rahtt tot Arnhem, vnd Wdhem Huerninck Licentiaet vytt Auerïfci te committeren, om den Droft van Hatthem, fvn Vader vnnd famhly te helpenexaminieren, vnd die confesfie fecreet halden, die oick den Staten van Geldenandt fullen voirholden, oft niet en wehr thuys te Hatthem naeft der ftadt te demantelieren, tot welcken einde op die voerfs; perfonen comraisfie fall gedepecheert werdenn. «-ommisne
[post



VADERLANDSCHE HISTORIE. 287
(past dia.) den 4. Jannüary. (post alia.)
Gedepechert d;e Commisfie vp die Beer van I.oenen Dotter Voet vnnd W lhem Huerninck mitt br euen daertoe dienende om den Drost van Hatthem mit fyn Vader vnnd familie t'examienieren, vp die correspondentie, die fy mit die Vianden des Vaderlandts moegen hebben.
N°. 107.
Extract uit het Verbael van 't geene tott Delfft in Hollandt by die Gedeputierden der Gen. Staten neffens fyn Ex. is verhandelt, van den 13. Decembris anno 1580 tot den tg. january ij8i toe inclufivé,
den 16 Jannüary. Sr.
(post alia.)
\7p die propofitie andermaell by D. Leonino vnd v fyn meedegefandten van wegen des Ertzhertogen IViatthia gedaen, hebben die'fitmenthtve Gedeputierden veiclaertt , dat fie mit onderdcnige fub* misfie begeren te bekennen d:e beneficiën vnnd waeldaden, die welcke die landen van fyn F. U. ter tyde van fyn Gouuernement hebben ontfangen. Ivlaer alfoe fy niet en fyn gelast, om op die vorf: propofitie



283 STUKKEN VOOR DE
fine vnnd inflruftie fihalicken te refoluieren , fullen van alles rapport doen aen hun principalen , ten einde fyn F. D. worde volkommen contentemenc gegeuen. Vnnd vp dat fyn F. D. folde van defe landen möegen genieten ennige condigne recognitie, fullen hun principaelen voirdraegen, ten einde hun beüeye fyn F. D. t'acCordéren auer alle die I'rov n» eien van de Nederlanden vyfftich duifent gulden jaerlicx fyn leuenlanck geduerende te afiignieren vp goede vnnd fafte vnderpanden. Vnd vm naerder d'intentie van fyn F. D. te verftaen noopende die vordere fatisfaöie vnnd van fyne relidentie fullen ennige Commisfarien gedeputiert worden , om mit fyn F. D. in communicatie te treden, om. hun rapport gehoort , geordonneert te worden alf rnen tot meerdere contentement van fyn F. D. fall beuinden te behoereu.
N°: 108.
Cur Ia Remonilrance faifte a Monfeïgneur Ie Prln^ ce de Parme & de Plaifance, Lieutenant Gouuerneur & Capitaine General des pays de par de ca de la part dé Mr. JoiTe de Craneuelt, Confeiller du Eoy nollre Sire & fon confeil en Gueldres, conténant que des premiers il auroit amplecf é & de tour fon pouuoir avancé 1'acceptation du traicté de pacification, faict par les Srs. Ëlefteurs a Coulomge, dont a prefent-il fouffriroit braucoup, fuppliant fon Exce. que ce confidere, mesmes en confideration des bons, longs & fidelz fcruices par luv rendus en qualité du dief Confeiller de Gheldres par Pespace de XXXV ans, tant a feu de tres haulte memoirë I'Empereur Charles le Quint fque Dieu abfoille) comme depuis a fa Ma. royalle jusque a prefent, II pleufl a Jcelle fon Exe. le recevoir en grace & re-
con.



VADERLANDSCHE HISTORIÉ 189
conciliation de fa Ma. & fur cè luy faire depechef afte & enfeignement eii tel cas pertinent- Sa didte Excellencè ayant oy le rapport dê ce quë delfus, & fcachant 1'intention de fa dicte Ma. n'eltre aultre, que de traifter en toute clcmence & doulceür les bons fubiects, qui fe veullent reconcitier a icelle, a declairé & deci'are par celles qu'icelle recoit en gra. Cé de fa d. Ma. le d. fuppliant; pardonnant & mettant en oubly tout ce qu'il peuk avoir offenfé, lë tenant pour bon & lóal fubiecl: d'icelle; & comme tel le recoit foubz proteófion & fauuegarde de fa d. Ma. auecq ces biens, meubles, & iinmeubles, pourveü que Ie d. Confeiller Craneuelt fera tenu ie reprefenter a Mesfieurs Chriftoffle d'AiTonleuilleChevaber Sr. le haulte viile, Confeiller des confaulx d'eit.at& priuë de fa d. Ma. pour faire & renouueller en fes mairis le ferment defidelité en rel cas pertinent. FaicT. a Mons le XX1III jour de Janüier XVc qua* tre vmgt & vn*
Johan Turck* Otto van den Sandè. Philips Bentinck Charlfif:
Cierrit to Boeeopj Soen van Sweder to Boècop ter Elburch*
IV. Deel. T Joost
N°. 109.
. Defe habefchreüen perfoenen hebben fich by den vyant begeuen ende halden dacrmit corres*
K'ondentz. Wt het Am» emfehe quartier.
Irftlick.



*9ö stukken voor de
Joost van Cranevellt. Coenraedc van Meekeren. Wesfell van Arnhem WynantlT. Boudewyn van der Boe. Dionifius van der Weefenhagen. Mr: Willem van Gent. Petrus de S. Perro. Lambert Veheren. Jan van Arnhem gnant blinde. Herman Kreefft.
By dit blad was een Quoher van alle de goederen van deefe Koningsgeflnden , maar te groot, en ook niet beJangryk genoeg, om daarvoor eene plaats interuimen Dit moet ik 'er uit zeggen, dat daaronder insgelyks de landeryen van den landfcnryver Botter gevonden worden
N°. na
Wilhelm by der Gratiën Gods Prince van Oraengnen Grave van Nafsou van Catzenellenbogen van Vtanden, van Dietz, Heere ende Baron van IJreda van Dieft, Grffborchgrave van Antwerpen ende van Bezanzon , Gouverneur over Brabant, HolJant, Zeelant , VriesJandt ende Utrecht, Lieutenant Generael van fyne Hoocheit, alle den geene die dele jegenwoordigen fien fullen Saluyt , alfoe om te verhoeden alle vordere fraude ende ongelickheyt ra de Colleftatie van de incommende ende vuvtgaende Coopm infchappen off Convoyen ende licenten van deefe Landen by de Staeten Generael van denzelven Landen binnen der Stadt Delft vergadert zynde, aoedich bevonden, beflotea ende geer*



VADERLANDSCHE HISTORIE. 191
ordonniert is, dat defelve Convoyen ende Licenten voor den tyt van drie maenden alomme geheeven ende gecollecteert zullen worden op die lifte die binnen Antwerpen is gearrefteert up den XXJJJen dach der maent van julio leftgeleeden-
Dat voorts by denfelven Staeten Cenerael goet ende expediënt is bevonden ende verclaert, dat om alle diffidencien, twiften, ende zwaricheiden, die daer vuyt onder den provintien zoude moegen ryfen, te verhoeden de adminiltratie ende bewindt van denfelven Convoyen ende Licenten zal gelaeten worden den Collecteurs, Contrerolleurs, Cherchers ende andere Officieren , die by ons daer toe zullen worden gecommittiert, hebben de bovengenoempden Staeten Generael, mitsgaders oick die Staeten van Hollandt ende Zeelandt , in 't particulier ons zeer ernftelick verfocht de voorfchreeve heure refolutie alzoc in treyn te laeten brengen ende te doen effectueren , Énde wy begerende van onfen ■wegen alles te doen ende nae te kommen des eenichfins tot dienst ende-goede vorderinge van des gemeene Landsfaecken mach ftrecken. Ende om fulex te beeter te mogen effectueren , geheel noedich bevyndendc by provifie eenige Commisfarisfen aff te veerdigen ende te zeynden in den Steeden ende andere plaetzen, daar men gewoon is Convoyen ende Licenten te lichten; Soe is 't dat wy de faecken voerfchreven overgemerekt ende hier up gehat, boven de voirgcmelte Refolutie van den Staten Generael , -het advys van de Staeten van Hollandt ende Zeelandt, om die goede kennisfe die wy hebben van de perfonen van Adriaen Joppen van Dordrecht, Aert jacobfen van der goude ende Charles de Beaulieu, ons voicomelick vertrouwende 't heurder neerlticheit ende goede yver tot vorderinge van't gemeene welfaeren, defelve geauctorifeert, gefteld ende gecommittiert hebben auctorifeeren, ftellen ende Committeren mits deefen , om op't allerfpoedichften te reyfen ende hen te begseven in de Steedeu van Dordrecht, Rotterdam, Gorchum, SautT1 bommel.



39* STUKKEN V O ORDE
bommel , Thiel, Aemhem ende Nymegen ende af. daer ende in elcke derfelver Steedel, efdï plaatfen de Collecteurs , Contrerolleurs ende Cherchers toe noch toe het bewint van de Convoyen ende Licenten gehadt hebbende, afF te danckeri ende van beu ren eed te verdragen. Cafleerende erde annullerende heure voergaende Commisfien , Lyften , In* itruct.ien die zy tot noch toe gehadt hebben , Dezelve wederomme van nyens antenemen ende totten bewinden van den Convoyen aldaer refpeftive te ftellen voer den tyt van drie maenden (binnen trekken tydt defelve Commiffansfen fullen aen de Provintien ende ons rapport doen , van de nutheit ende bequaemheit van den Collecteurs , Contreroileurs ende Cherchers, die zy alomrre fullen hebben gevonden diefelve wel fcherpci.k te belaften S wel vromehek ende getrouwelick in't bedienen beurder Ampten te quyten, ende tot dyen fyne hen in handen te leveren het placcaet ende lifte van den Convoyen gedruckt tot Antwerpen den XXIIJe Ju-
l?Sn^mfrvde inftrudtie binnen defer Stadt Delft gedrukt den XX VJe Jannuarv oick leftleeden, hen be lallende ende tot deyn fyne den eed afneemende, alle de poincten ende articulen derfelyer van nu voortaene.te onderhouden ende te achtervolgen , ionder eenige veranderinge daer on te doene ofte iaeten gefch.eden , off hen mette oude Commisfien , Inftructien ofte Lyften-eenichfints te behelpen op poene van geftraft te worden.
Dat voorts de bovengenoemde onfe Commisfarisfen fullen in elcke Stadt de Magiftraet adverteren van deefen heuren last ende beveel hen daer benerrens infinueerende het voorfchreve piaccaet , inltrudhe ende Liften opdat zy defelve doen onderHouden. Ende dat zy den Officiers derfelver Convoyen nu wefende ende die aldaer gefonden fullen worden van den Provinciën nheemen in heure protectie ende doen maintineren, neemende tot dyn fyne van hen luyden acte van Confent, welcken magmraeten ende eenen jeederen , van dien, mitsgae-
ders



VADERLANDSCHE HISTORIE 295
ders oick allen anderen Officieren ende anderen dyent foude moegen aengaen, Wy verfoecken ende des niet te min Amptshalven ordonneeren ende beveelen 't geene Voorfehreven is, alfoe naer te comen , ende den bovengenoempde Commisfansfen in 't volbrengen van heuren beveele alle gunfte , bevovderinge' ende afsistentie te doen, zonder zwaricheit. Des t'oorconde hebben wy deefen mit onfen naem en zegel beveiligt.
Gedaen binnen der Stadt van Delft den V. dach van Februario XVc ende een en tachtentich.
(Ende iaat onderteikent.)
Guille: de Nafsou.
(Onderbond nocb gefchreven.)
By beveelen van zynder Excellentie.
(Endevaas onderteickent.]
Bruyninck.
(Onder defe ftond gefebreven.)
Gecollationeert tegens fyn Origeneel , hebbende een groot opgedruckt zegel van roden Wasfche ende onderteickent als boven es daer meede op ten XIV February anno XVc een ende tachtentich beyonden t'accordeeren by my.
(Onderteykent.)
G. Wilhelmi Notarius publicq per Senatuts Hollandias admisfus.
T 3 No.



294 STOKKEN VOOR DE
N°. III.
A en Aernt'Janfs fcherp-
*■* richcer die fomme van dchtien ponden veertien fchillingben hem toegelacht, voer dat hy den Drollen van Hattem mie zynen Vaeder gejultificeert , vnd die Quartieren om die Stadt gehangen heeft, vnd van wee£hen eenighe onkoften by hem daer toe gedaen: BJyckende by zyne geexhibeerde memorie, vnd daerop gegeue ordonnan: hier auergeleuert, daeromme alhier diefelue XVIIJ. fe, XIIÏJ fl
Naderhand wierden die Quartieren van Lodewvck vm Montfoort eu zynen Soon Willem, volgens dezelve Rc-
graven. Wat zy misdaan hadden wordt op 't einde van't
N°. 112.
Al



VADERLANDSCHE HISTORIE. z95
A 1 eeft zoo dat by de opene brieuen van ComA nüsfien gegeuen' in de dadt van Bergen in Heneaouwe den XXV11 dach van Jannuario leftleden geievt ende verhaelt es , dat Mr. Johan van Cranendönck by prouifie gecommitteert totten ftaet, ende officie van Lantrentmeefter van Gelderlandt hebben ende genieten foude van de wedden tot 't zelfde Lantrentmeefterampt behoirende , fulcke ende gelyeke als Thomas Grammaye de Jonge zyn Mats. tegenpartie holdende vuyt zaeken van dien sehadt ende genoeten heeft des nochtans nyet jeienftae'nde is zvn Mats. wille ende meynonge, dat de voorff. Cranendonck de vol'e wedden nyet wecken oh genieten zal, alleer het hertochdomme van Gelderlandt onder de gehoorfamheyt., ende onderdanicheyt van zyne Mat. gereduceert zall weien, dan fall midler tyt alleenlick hebben, ende genieten fulcke wedden als hem naer aduenant ende gelange van zynen ontfanck, ende goede neerfticheyt geordonneert ende getauxeert fullen worden. Ordonnerende dat deefe jegenwoordige afte geregistreert, eeuerificeert , ende geintenneert fall worden , ioo wel in de Raet Camere van de Fmancie , als m de» Rekencaemere van Gelderlandt refpeclivelyk.
Gedaen tot Bergen in Henegouwe ten burele van de financie den XVIII dach Februario in 't jaer XVc een en tachtentich.
Qttekend.')
M. de Longeualle, Sterck ende D'Ouerloope.
N°. 113.
Aan de aenweefende Ver- ^



*9f STUKKEN VOOR DE
ordentc van de Staten van Overyflel,
CMele Erentfefte , Erfame Wvfe nnd Xh*e ^ guede Nabueren und guede Vrunden
vurncntrge
War ü Edele ind Lieve ons belangende d« Vi andts inval in d.e Twente toegefchreven , hebben wy mit fiyt mgenpemen und verftanden tnïS daerop U Edele ind Lieve eunftteer w^ofmeSnS niet verhalden, wie dat wy ongee le gehoerd
rTme^neï^
nomen en den Viant 't platte Landt ten beften Iegeven heeft, hebben averst U Edele ind Lieve £ geren nae Copie deiTelven fchryvens aen de Staeten des ftyffts Utrecht gelangen doen, mit begeerte dac oer.terwaerde ind Lieve8twee ofte drye foeybaer fen ofte andere Schepen daertoe noedich zynde. OP die ysfelftroem zollen wyllen fevnden daermeei de men- fulcken Inval •pfte%nder?^nSnv«SSS
aSen Wh ÏTrk°W fo!,en oik raetfaem er" acn en dat UEdele mede fu eken verfoeck aen 'i Colleg,e van Amfterdam willen doen d nut diev an den Collegie die Roeybaerfen anftondt nader iffcl feynden dat Pek UEdele ind Lieve fulcte zwlS wichtige faicke fine Exellentïe SSïfeE fftorïfe ?dVy,Si e,ndue g°^beduncken dafrop' Liev?t^fe^?*"5* Arende dat UEdele inS
^e^ -^l f%^el}ck(! WWhf wyllen araegen , dannt die Viant , foe vuel moegelick te
dat^ UETeS fnH'.eh,nd'rt Werden' meede begerende dat UEdele ind Lieve ons vermoegen den afreheie
overfchr^ * ' 106 ^/"foorc genomen ; willen Overvft>|VKn 'Tl n"dde,en °P dcn Lamöach in onS7a£iJe,T!',gt Weren ende welken geftalt, om he?rWPi eiie poe§W ^Cten toe richten gèlykSf x verfien wy ons alfoe It tónVSehuedel ^ Al tuec tuigen Jarge wael.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 297
Gefchreven t'Arnhern onder derfelver Stad Secreet Êcgel den 9 Aprilis. 81.
Die Verordente Ritterfchappen des Arnhemfcheh quartiers tfampt Burgermeefteren ind Schepenen.
N.°ii4.
Conclufie und petitie der afgefanten des Arn« hemfchen quartiers aen fyn Princelycke Exellen. tie und Collegio gedaen.
I. Terstelick dat fyn Furftelicke Genade und de Heere van de Collegio de ernftelicke Voerfinong und ordenongh willen maecken, dat alle Ruyter und Knechten m den quar» tier van Veluwen op den platten Landen liggende, in alder yl, daerut nae oere verordenthe quartieren trecken.
IJ. Ten anderen daermet fulex te beter mach effedtueert worden is noedich dat den garnifoenen , die ut den Steden der Graefschap Zutphen und Aernhem genomen fullen worden , contentement gegeven worde , om den genigen die daer wederom incommen fullen, plaetz tho maecken.
HJ, Dewylle oock die Graeffchap Zutphen durch den Vyandt , Engelfche und onfero eigene Soldaeten dermaeten urgeteert, dat de Veluwe tot oerder garnifoens onderholt tot nu toe heeft moeten contribueren, nu averft de T5 Ve-



19* STUKKEN VOOR DE
Veluwe durch den vee!ge*ne!ten Ruyter und Knechten alzoe felfs verdorven is, dat geen pennongen daarvan , voor dat men het nye gewas ende Coorn genoten heeft , tho ver* wachten, daero urne tho verfoeclcen, dat zyn Furftelicke Genaede und voorfchreeve Heeren die Garnifoenen, die in de voorfcbreve Steeden des Zutphenfche und Aernhemtch.* quartiers gelecht fullen worden, und albereyd inliggen, met nootdruft van geit, proviandt, und amumtien verfien moegen worden , off ten minfie fulcke ordonnantiën und asfecurat'ones gegeven werden , daermit dat garnifoen tho vreeden , und die borger fich ghenen gewalt und fchaeden tho beforgen.
IV. Dat oick de Engelfche Ruyteren die binnen Waegeningen detineert und nu tho Aernhem ondergebracht , op anderen plaetzen verordonneert mogen worden , foo de burgeren van Aernhem niet langer als voer acht daegen fy tho halden bewilliget , der grootten coften halven van drye hondert gulden ongeveerlick alle weeck , m welken geval de Engelfchen fich alderley vernemen hebben laeten, ioo vern aver defe veranderinghe niet mochte gefchien, dat in dem val, den Burgeren voorfchreve middelen van den generaliteyt gegeven mogen worden , daer' fy dê voorfchreve weeckelicke Servifien mogen balen, desgelicx fyne Furftelicke Genaede erbitten, dat binnen Hattum und Elburgh andere dan Engelfchen mogen verordonneert worden.
V. So is oock den yoorfchreven afgefanten voorgecommen eene repartitie van tien Duifenf gulden, daerin dat Furftendomb Ghelder, op achtien hondert gulden geftelt is , und foe vern die Friefen oire quota niet betalen, dat die Gelderfcuen et hun dan verleggen fullen



VADERLANDSCHE HISTORIE. 399
len, bier inne vinden woelgemeke afgefanten defe befwereniife, dat ut den voirfchreven reedenen idt oiren principalen niet moegelick is die obgemelte pennungen op tho brengen, tho dem leret, die erfaringh, wat fchaden de Generaliteit und de Veluwe befunder durch die boofe betalingen des Nymeechfe quartiers geleedcn heeft und noch daegebcx lydet , und dat allerbefweerlichtle is , dat die onvermoegende Ghelderfchen, noch voer den Fnefen foïlen betaelen , alzoe dat dit anders nyet en is, dan fub hac imposfibili conditione de Ruyter und Knechten op de Veluwe tho willen halden.
VI. | Dat lyn Furftelicke Genade und Voorfchreeven Heeren die Ritmeefter Bek wollen mit aller nootdruft verforgen, daermit er verfer* dicht , und alfoe in aller y! die Graefschap Zutphen van Brandfchatten te befchudden, und foe vern mogelick van dingtael gefryet mogen worden.
VIT. Ten leften dat tegen eenen feeckeren dach alle provintien befchreven mogen worden om eenmael Reekenongh tho d'jen, und tho beften , by wien die mangele gevallen zyn om daerinne tho remediëren nae beboorea.
Antwoort op 'taengeeven by de Ghelderfche Gefanten overgegeeven op ten IJen may iy8r.
I.
In 't Verlichten van die Veluwe van *t Crygs* volck is verfien , zoo die drye Vendelen van den
Waelge-



3oo STUKKEN VOOR DE
KSS0^ r?eel' Graef Wi'Iem van Nafta™ ?, Z?e> bPf endt 0,ck contentement gegeeven 2' JVy ?,Ch nae ^'megen begeeven zullen, otn
SïtodSrte Convoyeren is ^c~™
Belangende Boeckholt is patente eegeeven om riemi t'onderholden te Welfen ende andereDornen
veryllel gehorende, ter tvt die iooo L van hi* ÏÏ&ïïFï ^^°t is, ontken
vlnrS °9 f°° vee,dt'n Overften Yffelfteins Vyff lernhtm f ' daarva\is een Vendel binnen Deurer^m"06 de ,a?dere Vier Vendelen binnen L>eutechom, om welcke daer binnen te brengen £ gecommutiert den Cbmmisfaris DutS Ende dè! wyl men verftaet, dat 't Vendel van Capiteïn Bif-
van der Elburgh noch Hattum , 't felve ah noch SD,§e%hebb!n>rdatLmen den Commhifaris beks£SPv^TdaencheefC' hem a^ermael aen de voorichreve twee Steeden te verfuegen, ende hem f
tloVef^TS V,°°rs: Vendel vcrSnen: eoo nyet, dat fylieden 't felve Vendel doen acmmodercn in huere Stadsvryheit.
IJ.
articïle!"1"06^ " beantw00rdt deur '£ voergaende Iïj.
. Dit articuïe is genouch gedaen by de acte by't Collegie der naerder unie die van der Graefscbap Zutphen, Veluefchen quartier ende Sticht van Utrecht verleent, mitsgaders by de repartitie van de Granen, die die van Amfïerdam ende Utrecht beïooft hebben, tot voorzienmge van de voorfchreve Sreeden te vveege te brengen; dat men oick op de aenftaende vergaedcrunge op de vorder voorzie'nunge der voorfchreve



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3et.
fchreve Steeden ende Garnifoenen, als van ammunitie ende geld tot onderhoudunghe vau dien, zal dispo» neren.
IV.
Soe voel Engelfche Ruvter aangaet, dat defelve deur ordonnantie van fyne Excellentie wtgetogen zyn». zu'cks d^t onzeeker is of defelve weederom daer in zullen commen dan nyet, ende in gevalle zy wederom commen , dat men op deefen afgefanten verfoucken als dan tot veriigtinge haerde-r borgerye zal naer behooren disponeren.
V.
Die Afgefanten zullen nyet tegengaande haer aengediende zwaricheiden aen beure JMrs: procureren, dat haere quote in de XVIIJc L: daer op die van Nyerr.eechsen ende Arnhemfche quartieren gefet zyn, tot Contentement van de Ruyteren van den Ritmee-, fter Goor ende Pieck gefurneert ende aen handen van den Ontfanger Generael beitelt worden ende zal men den voerfchreven Afgefanten acte verleenen, dat den Ritmeefter Ghoor, in dien gevalle hem ute Veluwe begeven ül
VJ.
Men fal opten utgefchreven dach op den Ritmeefter Henrick van Ecken zaken raede bchoorlick disponeren.
VIJ
Men fal desfen aengaende aen alle die provinciën fchrieven, op dat men eenmael mach fien, hoe veel een yder betaelt heeft, ende wat reftanten daer aen gebreeckende zyn.
Aldus gearrefteert by zyne Excellentie ende Ges deputeerden der naerdere geünieerde Provintien binnen Amfterdam op den VI. May 1581.
No.



3°* STUKKEN VOOR DE
N°. 115.
Wilhelro by der gratie Codts Prince van Oranri.
■JL ,e.n yrav^- van rNasfaw VM Catzenelnbogen van Vianden, Dietz, Lingen, Buuren, Leerdam &c Here ende Baron van Breda, Dietz, Grimbergen' Arlay, Nozeroy &c. Erfborchgraue van Antwer! pen, ende van Befancon, Gouverneur van Braband, Hollant, Zeelant, Vneslant, ende Vtrecht Stadhold: General van den Durchluchtigen Prince Matthiaé by der gratie Gods Ertzhcrtog van Oesrenryck Gou-
^nDeVnd^ CapLtain g,eneraI, van defen NederlanS« c i den Shcne die deftn tegenwoerdige fien lullen Saluyt. Doen ce weten, dat wy bv ieeckerf«,ïre^eP van die verordente Raeden'des'furftendoms Gelre ende Graefschap Zutphen in dato den r u . ui teSenwoerdigen Maent van Mayo geilen hebbende die Sententie by henluyden ecaeven vp t different gerefen gewest fynde tuyfchen den erfgenamen van wylen Willem van Scherpen* l<-el, m fynen leuen Drost van der Veluwen ter eenre ende Henncken Bentinck ter anderer fyden belangende het voors. Drostampt , ende hoe d>t Dy delelue iententie 't voorn, ampt den voors Erfgenamen aengewefcn is, weicken volgends hebbende delelve erfgen. vuyt cracht der voors. fententie beuren broeder Johan van Scherpenfee! aen den bauengenoemden Raedt gen<iminiert , ende gepre<entirt mit bede ende begeerte denfeluen a's Drost aönteneemen, ende mit commisfie te voorfien foe hebben die Raeden voorfr. mit rype deliberatie by prouiüe (ioe het ampt niet vaderen en mochte) den toorn: genomineerden ende geprefentierde [ohan van Scherpenfeel geacceptiert ende tot het voors: Vro tampt van Veluwen gecommitteerr, fo als vns iDgelyckea gebleken is by die opene brieuen van
Com-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 305
Commisfien op diefelue Raeden tot dien fine gedepefchiert en hem Johan van Scherpenfeel verleent in dato 1 j dach defer Jegenwoerdiger Maent Ende wy fo van wegen der voors. Scherpenfeels als van die Raeden voorn verfocht fynde om diefelue Commisfie tapprobicren ende hem fcherpenzeel in tfelue ampt te confirmieren. Soe ist dat om tguet an* bringen by de boiiengen. Raeden vns gedaen van den perfoen van voors: Johan van Scherpenzeel vns volkommelvck betrouwecden fyner getrouwicheyt ende neerftigheyt wy geaggreert, geapprobiert ende geratificiert hebben, approbieren aggreeren ende ratificieren mits defen die bouengen: Commifie by de voors: Raeden hem Scherpenzeel verleent ftellen ende comm.ttieren hem dienvolgens by prouifie ende voor foe voeie in vns is tot bedienonge des voors. Droftampts van de geheele Veluwe mit macht authoriteit ende fpecial bevel om tvoors. ampt voortaen te houden te exercieren ende te bedienen volgens die tenuer ende naer Luyt van die bovengem. Commisfie , ende alle ende jegelicken den puncten derfeluer ende dien achtervolgende alles te doen des ein guet ende getrouwe Droft van der Veluwe toeftaet ende beboert te duen. Totten gaigen, falarisfen, profyten, baten, eeren , ende rechten in de voorf. Commisfie vermeit ende gefpecificiert. Alles vp den eed by hem airede gedaen , Ontbieden daerom ordonneren ende beuelen allen ende jegeIvcken diet aengaen mach hem te doen laeten ende gedoegen , ruftelyck vredelyck ende volkomlick 't voors. Droftampt mitte prasemenentien ende profyten van dien genieten ende gebruyeken Cesfierend"e allen beletten, ende wederfcggen ter contrarien alles by prouifie als voorfeyt is Des toorkonde hebben wy defen mit vnfen naem geteeckenc ende vnfen zegel daervnder ducn hangen.
Gedaen in der Stad van Amftelredara vp te,a XXVIJ May des jaers XVc LXXXj.
ZieD. III. bl. 268.
No,



T304 STUKKEN VOOR DE
N°. 116".
Philips Flach vcnn Schwartzenburg, Sandl lohann Ordennsmeifter in * deucfchea Landen,
(In margine flondt.)
Sy defe geftelt in handen der Magiftraet alhier. Actum Arnhem den len Tunw XVc LXXXJ. * 3
(was gtt.)
W. Sluyfken.
Unnfern fffondtiichen grufz zu dem, was wir ehe. , renr,Hibs ,vnnd 8uts vermügen, zuuor. Wolgeborner, Befonnder Lieber Herr vnnd freundt; Es Ut euch ene verbergen fonder min zue wol bewüft, was jhamerlieher Knegs fachen vnnd pracficen inn iNider deutschJanndcn nunmer vi! jnre0 bar füraeJauften, vermittelft wölcher vnnfer Ritterlicher Orden fampt anndern belaidigten vmb e n vnzelich gut, ja derenden in endliches verderben hin vnnd wider Knommen vnnd gerathem
Whann aber für andern vnnfers Ritterlichen ordens Ritter prudern vnd zugewannten niemanden difztheils fchadheher ergangen, dann dem würdigen Geftrengen Vnnferm Lieben Befondern Mitordensprudern, Hern Phihpfzen van Rofenbach , vnnfers Ordens Ruteren Receptorn in NiderdeutschLann*
den,



VADERLANDS CHË HISTORTE. *>c
•den » commen thuen zü Arnheim vnnd Nelemégen vnnd verderft alwer vhfern "Ritterlichen orden , der doch vmb alle Scande vnferer Liebeii Criftenlicben deutfehen JN'ation fonnst (Gott wcift es) biszher verdient der Ritterfch orden auch den Nideilanden mit einichl: aufiatz, feindfehaffe oder derglei* chen widerfesfig dann klieiner des ordens andern be* uelchi glipt oder pfluclu har, dann felbigen gehorfam zu fen, vnd niemands in vnnfer Lieben Cristenheyt, (aulfer wölcher diefer vnnfer orden fonnft gnug vnnd Löol cher zu thun} zu belaidigen.
Dah.ar vnnfer freundlich gefinnen an euch inn den. Hetten Arnheim vnd Meumcgen vnnfers ordenns hauferhalb vnnd demfelben vOnfern orden zue e* hern dermafsen anltellung zu thun,
Das ermelter Recepror dife Heufser öné verburt* den geniglichs vnd aufser verletzung feiner Ordens pflicht mit müglicheit befitzen, hutzen , hiiefsen^ vnnd des ordenns vnderthauen, die dan über allé goofz vnnd giiglicheir belegt, one befchwerdt plei* ben, vnnd alfo der Receptor fampt vnnfers Riteer* lichen ordens priuilegen vnnd fieyheiten, müglicbest geleben mugen , das fein wir zu verhoffenden gelegenheit an geburenden orten von euch zue ruinen, vnd es inn annder weg vmb euch vnd die ewerrï zuuergleichen erpietig.
Datum ausfer vnferm Prouinciaal Capkul zu Spey« er den ij> Aprilis Anno 15-81»
(was geteekend.)
Philips fattcr. Tohanft ordes meifter in deugen Landen &zi
(d" Opfcdrifi was dè/é.)
Dem Wblgebornnen Herren joliann ürautieft IV. Deel. U aue



3oö STUKKEN VOOR DE
zue Naflaw Catzenelnbogen, Vianden vnnd Dietz, Stathaltern des furftenthums Geldern vnnd Graue. fchafft/utphen, vnferm Lieben Hern vndfreundt.
(In dorfo Jtondt.)
R. den r, Juny 15-81.
Recepta durch den Roydrezer den XIX Augufti LXXXI.
N°. 117.
|7dele, Erentfefte, feer discrete Heeren, grootgunfti* ge Vrunden ende medebroederen. Nae dienfteJicke erbiedongh mynes geringes vermoegens fal ick uwer E. ongemeldet nyet laten, welcker geftalt men hier lerft den XXVII deefe? op die puntten toe Delft geproponiert ende by die Lantfchap des furftendombs gelre gerefolueert, heeft beftaen toe beloingeeren, ende dat ouermits het langfam aen* commen van fommige prouincien ende alteratien tuüchen die van Veert ende Vrieflant om het oueritemmen voirgenallen, foe dat ick verhaep , dat die prmcipaelste panelen ierftdaeges affgedaen fullen wefen, edoch woe wülekom die fementlicke gedeputierden myt die refolutie van de alinge Lantfchap finnen geweeft, geeft" ick jedermenlick te bedencken, ionderhngh op hec punift van die contributie waervan ende allet tghene hier voirgeloepen ick Uwed. Er. verhaep cortelick rapport thoe doen. Hier is een repartitie gemaect. by fyn Ex. ende geunieerden loe extraordinarie als macntelick ende extraordinane als een eenicn middel o n eenmael die landen, ende lunderlingh ons quartier vuvt die lange inlegeJongh ende vuytteringh van ruyter ende knechten toe verlosfen, eade jck bid myn Heeren hier in het
befte



VADËRLA NDSCHË HISTORIÉ*
befte willen doen, ende fonderlirigh int opbrengen" van de fes duyfent fes hcndert guldens ende L, Waer* op het Furfténdomb Gelre extraordinarie es promp* telick optoebrengen aengeflacgen , want ick en fie anders geen middel, om die Veluwe vuyt defe elende toe brengen» wat dachten ófte claegen meri anders doen mach allet thoe \ergeeffs , welcke repartitie op gifteren den lefteö may by fyn Ex; be* raemt is worden, gelick uwer E. 't felue vuyt die brieven van fyn Ex. ende die van den Collegie bree* der fal gelieven toe verneemen* ende foe die Raetf* heer Bentinck op fonnendach verleeden nae deü hage gereift is fal ick nyet onderlaten myt fyn L. aduis foe haeft hy wedercommen fal wefert uwef Ei tgeene voirvaüen fal ind ons aencorhft nyet verwachy ten can auertoefcryuen, anders com ick lieuer felffs want hier wenich genuechte toe haelem Hiermede üwcr E. den Almecbtigefl Heeren bevelen*
Vuyt Amfterdam defi i* juny. ao, LXXXl*
(Onderflond.)
üwer E» gans dienftwilügë.
(Getekend.)
Êhgelbertus vafi den Burch.
(HetÖpfcbHft.)
Aer) myn Heeren. Myn Heeren die BUrgemeei» teren, Schepenen ende Rhaet der ftaü Arnhem»
[Daertftidtf,^ Recept, den 4. juny»
Ü i No.



STUKKEN VOOR DE
N°. 118.
17dele , Erentfefte , Heren vrtde goede Frunden.
Alloe dye Engelfche Knechten tot muyen ver. gaderen vm van daer thoe f'ceep thoetrecken nae Collum vnde dan dye ruter foe Engelfche als andere oock daer here "fullen gefuert warden , isf van nocden enninge Commisfarien by dye ruter thoe hebben daer thoe wy genominierr hebben vm. . . .
• tot Campen thoe leyen Hendrick van
Kryenen, vnde Renten, dye wy commisfarien thoe Ichicken, van fyn Excie; forder ifs van noeden vp thoe brengen onfe quota van dye fes dufent gulden, want Eek daerup geasfigniert ifs tot 2000 thoe. Dye Engelfchen warden defen auont van Muyen reyfen. vVy hebben groete moitc gehatt, dat dye fteden inochten ontlaft warden , 't fint dye achterftedige Lenung dye fy begeerden van dye fteden. Van nyen tydung is dat Duc d'Alenfon willende trecken nae Engelant dorrich quaet weder wider thoe rugge ifs getaegen yn fyn leger. Hy heeft een fchoen discours aen alle parlementen gefchreuen (waervan wy copien werden myt brengen] yn Franckrich, waar in hy discouriert , wat oerfaecke hy dye Knch tegen den Konninck van Spanien aenneemt, vnde excufiert fich feer heftich, tegen dye genige, dye tegen fyn Opinien wylden behinderen , dat hy defe Nederlanden aenneemt, oock fcryft hy expres* ie, dat daer fort yn Franckrick fyn, dye van den Koninck van Spanien gecorrumpert fynnen, dye welcke gern folde behinderen , dat hv dye Krich tegen* dye Spanjarden folde aennemen, vnde feyt dat aff dye gene dye dat doen vm hem thoe beletten fvn. nen proditores Galliaj , myt meer andere fchocne argumenten. Belangende Portugael, heeft fyn Extie. verclacrt in dye Vergaderinge da Don Antonio yn Franckrick feerdich heeft XIJm man vm nae Portugael thoe reyfen , vnde heeft hem gekoft tweemael hondert dufeoü Kroenecj dye Konninck van
Franck*]



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3°Sf
Franckrick doet hem alle asfisftentie: dat follick van den Konninck van Spanien, yn Portugael wefende, fynnen haeft a!l verftoruen foe aen dye peil als honger. Ten laften fall nyet van noeden fyn ennich gek dye Engelfche thoe geuen, want het myt ten o'uerften geaccordiert ifs. Begeer oick V. L. wyllen ïny ontladen van dye IIJc gulden van dye basfen, want ick feer gemoieftert warde van die ■van Amfterdam, fus nyet meer dan myn gebiedenis aen all goede frunden. Het fall noch wael vie? daegen aenloepen eer wy fullen gedaen hebben.
Myt haeft 15S1. den 10. Juny.
V. P. vnde W, frnnr.
( Geteekent.)
Alexander Bentinck.
('t Opfcbrift maas.)
An dye Edelen, Erentfeften, vnde Vroomen Hee-i ren Burmeyfteren Scepen vnde Raedt der Stat Arnhem, myn'gunftige Hern vnde frunden.
(Daer onder.)
Recept, den 13e Juny 8r.
N°. 119-
Wy Verordente Cantzler ende Raeden defs Furftendoms Gelre ende Graefschap Zutphen, allen den gheenen die deefen tegenwoirdigen fullen U 3 fien



^ STUKKEN VOOR DE
fien ofte hoeren leefen. Doen tho weten Alfo*»Uns durch Semo van Dorth Heer tho Dorth fencert ende overgegeven is geweeil, feeckere bet moedige Suppi.catie, inhoudende hoe Supphant in den afgeloepen Soeven en 'c Soevencichften w bmnen der {cadt Nymegen by dem VV^S He" ten bndenchen Jongeren Graven tho dim Berghe beneffens etlicke andere treffelicke van adel als den Heere van Loenen den Heer van Perfingen, Peter van Steprade Charl van Lvnden Amptman de Èurgemeefler Weideren und anderen tot den e'.ten pder toe gast genoediget is warden, und foe "het daer bevorens van den oyck waelgebaeren Hern
Öl"1,?3^ thV dsm, Ber«he ^ derfelver ehejmaell belafl.ec warden, dat hy bearbevden ende hp.
S3S& fÖ"f' ^'Y^'^ Sereot foe v^n In" nW°!genie!te b7deIi Heeren gebroederen vaq den Berge nu eenen langen tyt hen onentfchey,
Spr £?len' AP,^lllcke, wege und middel vergefyc. Jet und h>»ge% d mucht warden, dat hy daerom. die geleegentheidt m byweefen foe voel treffelicke van Adel waergenommen und fich draegende plicht VPd.aengenommene laft nae als den disch upgenae^en by den Heert ftaende aengefangen van den voemoemden Heeren gebroederen twift toe fpreeken und nut tho doen derfelver Waelgemelten Gra Ven Fredenchen to inducjeren, dat die fchadelirk^ tw.ft geftillet und hingelacht wurde; und dewyl hv met thoflant der Vurgemclte perfo'enen van ^ den fredthandel alfoe trouwelick bearbeyden , und fyner Genade yan den Suppliant funderlinge middel
feQerdrTnde, vurg^fgen. dat een er, genan Jacob Lyfehs, plomp ende ongefchikter wvfevuvtêefahren ende geroepen, Gnedgen Heer, Ü Gnade volgen dein mmmermehr, ende wen U Gnade folka doen, ml ick U Gnade niet vor einen Heeren halder, 'f welck niet alleen hem Suppliant dragende Amptshr, ven, als domaels fynde wolgemeltes Graven Wdhelms van den Berge, LantDrofVund tot «e^efangenes fredens bandlunghe Omdcrlinge laft «ode Commiflle hebbende, van foe «ow fowfii
Kaer*



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3n
Kaerl ende van geringer quaüteit, der oyck welgemeltes Gracff Wilhelrns Verreder diener geweeft, heeft verdroiten dan oyck femptlichen van Adel, alfoe dat hy funderhcben van den Burgermeefter Weelderen hertelick daerom verfproecken ende geftraft worden , und foe hv jacob fich met daeraen geftoeten heeft der Suppliant toe hem gefucht , dat hy daerop folde verdacht /.yn , dewyl hy foe een onbefcheyucner boeff ende moetvulligen was, wanneer hy hém bier nae «p andere oerderen betref, fen werde. dat hy dan foude berinden, dat hem iulke trotz ende moetwi'le leet waere ; Welcke vloerden dkfehe Jacob horende vuyt den Portal in die Camer gedrongen und fich daerinne wendende onder ar deren trotz«gen woerden gefpraccken , wae.o aen komp hen vuyt, wat ghy dan doen wilt, dat duet lultelvck herr; und als den Suppliant lukken trotz aenhöerende und fiende dat hy eenen poeck oft mek blynckende hadde in fyne handen, dat hy Suppliant daerdurch iwittiert und veroerfaeckt were tot nootwendiger defenfie fynes Lyfs, jae tot vertedigung fyner ateückcr ehren fich mit ge beker tegenweer , nembhek oyck mit eenen Dolhck tot hem intofetten, damit ehr in die fchulder yerwundet, foe dat 't felve ongeluck felver op fynen hals geladen und hoewael dukgemelter Jacob (wiens fiel Godt in ewiger frede erhalde) niet aen der Wonde als fynde een Vleyschwonde fonder gefhaer gelik der barbier den Suppliant entboeden, dan durch fynen eygenfmnigen pretzigen kop in den ehr des barbiers raet und arfseny niet gebruyekt noch gefolget, ende iich felfs alfo verwaerloefet, tot groeten leetweden gekorven is; und naedem der Suppliantderhalven mit den Vrunden ende magen des voerfchreven «6alr. Tacob Lyfers verfoent hadde, biddende ende verfoeckende daeromme op 't ootmoedig!*, dewyl die toekompst desfelvcn ongeluks meer tot noetwendiger defenfions fynes Lvfta ende verdeedigungh iy« ner ehren dan vuyt muetwillen oder oplet gdetuet is, dat hem den bovenverhaelden neederflach by oas yergeevea ende gepardonneert ende hem daer van



ata STUKKEN VOOR DE
verleent muchce worden behoirlicke brieven van Re,
rru>üe, ■
Wy daeromme Naedem by uns die faecke voerfchreeven avergemerckt ende hier op gefien linde d e konden, kondfchappen, fcbyn ende befchyet San wecgen des Suppl;ants gcexhibiert als oick Refter? die orgmaeleonderteycfceisde Soenbrieff, dairS |Suppi ant van d.e naefte Bloetsverwanten de» /air. needergeflagenen Jacobs in der frundcfchar» gefcheyden 1S Geneigen wefende ter ootraoSdSS feeede van hem Seyno van Dorth ende wiltende in tSr^ ^3t,e' g6Tide ende barmhertigheit prafeï bem voen}fe* VOer ^rengheyt van juftitie;
fitro Seyno van üorth vergeeven quvtgefcholden ende rerr.ittiert hebben, vergeeven, remïttieren, S
derVcHÓr qUyt bld^'fen 'C **« eDde den Needei fl,c!ï boven verhaelt mit fampt alle peenen.
d^inne6?^ P^^ele ende CnEele*
daennne hy ter oerfaecke van dien ende des daer aen eleeft vervallen mach fyn, ende d:e hv teegens mTrh^ en%dT Jufti^Misdaan ende^ffiS Znt bben; andö hebben hem dae«ff «'eeder geftalt ende gerellitueert ende «ellen weeder ende reftitueren by deefen tot fynen goeden naemen, fame mit fampt tot fynen onverwerden goederen f in wy T3ne ,Voer ,die c°^ompst des voorfchreeven Neederflachs, doch dat hy Zeyne van Dorth gehalaen wordt , voer die redemptie fvner goederen ende voer die amende Civiele toe'betaelen in handen des Landrentmeefters Generael deefes Furliendoms Gelder ende Graefschaps Zutphen, Charles van Gelder, die daeraff geholden word reeke. n-ngh , bewys ende reliqua te doen, mitten ande, ren penningen fynes onrfancks die Somme van Pyfi neb Caroh Gulden van XX ftuiver 't ftuck , waerop die voerfchreeve redemptie ende amende getax-
TIa?c , endn wordt by deefen- Beheltelick o.ck dat defelve 2eyne van Dorth fchuldig fye te betalt Softeorende mVfen van juftitie, indien daer enjge gedaen fyn, mit oyck voerbeealt- dat die voer»
fchrert?



VADERLANDSCHE HISTORIE. 31$
fchreve Zeyno van Dorth fchu'dxh fye, deefen unfen tegenwoirdigen brieff te doen regiftrieren in die Reeken Camer alhier te Arnbem binnen den tyt van ten balf jaar nae date van deefen,, by verlofs van de cffeften van dien.
Ontbieden daeromme ende beveelen allen Amptluyden, ende Drollen, Richteren, Burgermeefteren, Schepenen, ende Raeden der Steeden ende andere Officieren ende Onderfaeten deefes voorfchreeven Furftendoms ende Graeffchaps ende eenen yderen, dien dit aengaen ofce betreffen mach, befunder dat fy den Voorfchrev'en Seyno van Dorth van defe onfe tecgenswoirdighe kennisfe, pardon, quytfchel. donghe ende gratie in manieren boven verhaalt rustelyk vreedelyck ende onbefweert doen ende laeten genieten cn geb'uycken; Scnder hem te doen off laeten gefchieden enniche hinder, letzel off moeyenisfe ter Contrarien in eeniger manieren;
Maer, indien fvn Lvff off ennige van fyn onverboerde goederen,'daeromme nu off hiernamaels gevangen, bekommert, gearreftiert off eenichfins beletli worden , dat fie diefelve ftellen off doen ftellen terftond ende fonder vertrek tot volkommene deliveratie oder vryheit; und desf t'oerkonde hebben wy Cantzeler ende Raeden vurgemelt defes Furftendoms Gelre ende Graefschaps Zutphen Cantzelry groete fegel aen deefen tegenwoirdigen Remiflibrief, welke fegel wy hiertoe gebruicken doen ende heyten hangen,
Gegeven Arnhem den XJe July XVc ein ende tachtentich.
(En ixias onderteykent.)
W. Sluysken.
Deefe Ze?no van Dorth was Landdrost van de Graefv' fchap Zutphen en Scholtus van Locheui.
r üc No.



6>4 STUKKEN VOOR DE
N°. 120.
Edele, Erentfefte, Hooch-' geleerte Wiefe vnd feei discrete Heeren , gunftige guede frunden}
A Ifoe V, E. L. ende G Zeïgher defes Lodewich ** Bruimnck mit fekere Credentz vnnd Inftrucï.ie nebben aftgeferdicht onder als verfueckende, datt V/y volgende Vwer E. L. ende G. vorighe gedae?e,fcr:u£ns °nferen mede fchspen ende Raetzfrundt foh*n Kelffken derwarts op Arnhem out riemden. hn hadden tvy wael niet lieuers gefehen, dan datt die vursfz. KelfFkeq fich by V E. L. ende G. hedde dom veifuegen. Dan buermitz diefelue wtten J-laghe cranck thuis kommende zedert mcher vnnd rneher aen fyne Lieffs cranckheit gefweckt is , en hefft t zelue niet doin khunren,'feynden niet te min hier by verwart 't ghene by vurgem. Kelffken wtten Haghe mirgebracht vnnd aldaer verhandelt is, Nementlicken die rcfolutiones ende fwaericheiden gcmoueert by fyne Prince. Excie. ende Generale Staten op etliche articulen begrepen in den recefs onlancx tot Sutphen op ren leftgehaldenen Lantdach genhomen, vnnd alfoe die vürfz. Kelffken rieffens den anderen defer Lantfchaps Gedeputier. den aen fyne Excie. verfochten, volgende der LantJchaps refolution, toe willen acceptieren het Statthelderfchap defes furfïedombs Gelrhe vnnd Craefh. fchaps Sutphen. Hefft daerop fvne f. G. (wie ons die vurff, Kelffken gerapportiert) defe Lantfchap in de vergaderinghe der Generale Staten daer van als oick vann die ehre die defe Lantfchap fyn F- G, diesf aangaende waeren dowde feer hoechheken beoanckt, fèggende niet moegclick te wefen fulck gou-
8«3



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3t|
uernciTijnt aentenhenen, vnnd foe dan die Gecomtnittiarden vur.4 . ficn daermede niet lietten gefe» digcn, hebben volgencz daeghs neffens den Heer Van der Hord ende Johan van Genth Hern tott Oven fyn Excie, nochraaels totte acceptatie defe Statthelderfaps verfochc dan hefft nochmaels def» Lantfcnap bedanckt, niet khuqneride 'c zelue anneinen, wch tweërley oerfaecken, alfs datt de Werlt vol calurnnien wefende een yder feggen folde , datt fyn Excie niet anders en fochte dam alles onder hem te flaen, dat neffens dem fyne Excie. mee moeghclick wefen en folde, vermicz andere Impe* dimenten, in defen Furflendomb te refiderenn, mjjj. wideren bericht daertoe dienende , glick wy niet .en twiuelen off der Heer Cantzlcr bredér aen V, E. L. ende G. widers verfujken. | D,'Qrdonnantie van XXVIJe gulden opten Ontfanger Cornans tott rooi*, fteringh des Rithmrn. Ecken Ruytteren, hebben wy niet willen naelaetten defelue hiermede ■ ouertef&n. den dan foe voel aengaet het Supplement van de iooo gin. daer in verfuelt. Willen wy ons wael aepenthek verklaert hebben , daertoe gantz gheen middel te weten , foe wy ouer al gheen asfiftentie van einiche ge/ede pennopgen vvth onfen Quarttier en becomme'n , oick den Arnbtluiden niet en weten daher te bringhen omb ennighe pennonPhen te verfchaffen: Hellende tot V. Rdl. discretien omb mit alfulcken middelen trghens denfeluen te procedieren. als V. E. guet ende raedtfam befienden lullen, dat men fol moeghen meynen alles op ons offt defe Stat te dringhen, en is net moeghelicK by ons meher te doin als wy nu fyn doinde, foe wy ten allen thien daghen tott Lehnorgln onferes gavnifoens foeuen hondert gulden in promu* hebben moeten; daer beneffens warden wy alle daegh van den Ouerrte Hcgheman wth Apelteren feer befwaert omb allerhande promande, ammunition vnd Lehnonghe, glick wy dan noch defen dach aldaer ene grote quantiteit prouiande ende ammunition hebben euemefonden, fulex dat fonder asiïstentz der platte Laaien oiet moeghelick eo u ons dit alles langher



STUKKEN VOOR DE
te continueren, foe doch Hegheman ons oick hefft verftenuichc, datt Hautepen mit alle fyp, eewalt defen nachr ombtrinr Meghen is gecommen in mei-nonghe ietwes teghens hem tattentieren, watt daer van gebeuren wil fullen wy daervan verftendiche zynde V, E L. ende G. verftendighen.
Wy fchicken oick V. E, L, ende G. die misfiue des Heren Cantzlers, vnnd memorie onlancx by V. E. L. ende G. aen ons auergefondenn, mitt dienfteliche bitt datt V. E. L. ende G. die faecken by de handt nhemen vnnd alfoe behertzighen willen als die hoghe noot is verheifchende, vnnd tott preferua» tie onfer allen fal dienen.
Vnnd beuelen V. Edl. L. ende G. hiermede dena Almechtigen.
Gefcreuen den XXVIJe XVc LXXXJ.
Burgermeifteren, Schepen ende Raedt der btatt van .Nymeghen.
C't Opfcbrift <was.)
Denn Edelen, Erentfeften, Hoochgeleerten» Wiefen vnnd feer d:screten Heren, Verordente Cantzler ende Rhaeden des Furftendombs Gelrhe vnnd Graeffschaps Sutphen, vnsïen gunftighen Heeren ende Frunden &c.
N.°I2T.
Wolgeborene, Edele, Erentfefte, lierfaeme, Wyfe, zeet Voorficbtige Heeren/
AIzoo



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3||
Alzöe wv niet en twyfelen ofF ÜE. Gedeputierden oifancx geweeft hebbende in de vergaderinae van de Generale Staten foe wel binnen der fteden van Delft ende Arofterdam als m sGravenhaghc fullen aldaer verclaert hebben de merckelyc ke t'achterheden van den Door uchtigften Vorftdea Fertshertöghe van Oostenryck int opfien van 't generael Gouuernement defer Nederlanden, om daerinne by yder refpedtive Provincie voorfien te worden, volgende de Refolutie daerop genomen, endehet Reces in sGravenhage voors: befloten , den Ij defer lopende maendt; Ende dat wy nochtans verftaen, dat by gebreke van betaelinge derfelue t achterheden 't Hoff van fyne Hoocheidt wordt groote clevnicheyt by de Creditueren gedaen: daerenboven dat de reyfe van fyne Hoocheit naer Duytslandc daerdocr verachtert 'wordt. Daeromme en hebben wv niet willen bylaeten Uw E. zeer inftantelyck te verfoucken met alle moegelicke middelen de voorsemelde t'achterheden te willen helpen betaelen, volgende de lyfte daerop gemaeckt, ende de refolutie daernaer gevolcht- Waermcde Uw. E. zyne Hoocheit ,van fchaeden verhoeden lullen, ende der landen goede fame ende reputatie conferveren, ende bewaeren. Hiermede.
Welgeborene, Edele, Erentfefte, Eerzame, wyfe zeer Voerfichtige Heeren! Wy bidden Godt almac, cich Uw. E. te willen verleenen zyne gratie.
Vuyt Ghendt defen XV1J Augufti if8i.
(Daer onder.)
V. Willem de Hertoge d'Orfmal.
(Lager.)
Ter ordonn. van de Hooghe Ouericheyt ende Raeden neffens haer renderende.
Cl*-



318 STUKKEN VOo R DÊ
(Getekend.)
Houfflia.
(Het Opjcbrift.)
Dem Welgeborenen, Edelen, Erentfeften, fcerfamen, Wyfen , zeer voerfichtige Heeren! Baenreheeren, Ridderfcbap, de Hocfd ende clevre lieden des Furftendoms Gelre vnd Graefl Ichap Zutphen, off beuren Gedeputeerden, die Cancellier ende Luyden van den Raede aldaer.
N°. 104.
Aduis des Magiftrats.
r\ie Magiftrat van Arnhem heft gefefen vnd vlv.
- r,1^ reuX,am!niert wat St- J°hans °rdens rneifter Jr j-uï■ ffch,anJd van wegen des voelfeldieen fchadens fo diefclve orden erlietten, vnd fonderlich dat Herr Hhihps van Rofenbach Receptor in den Niederlanden vnd Commendeur tho Arnhem vnd I\Vmeeen fur andern gerurten ordensverwanten beleidigt fien folte An dem Wolgebarcn Hem Johan Grauen tho Nasfou als Stadthoider diefer LandcfchafFt fich in (eynen fenryveo datiert den XlXen Aprilis be* fwerlich beclaget, r
Als nu datfelue fchrynendt myn Heere Cantzlef Zu nT,^h Setaeh*g ^agiftraet hebben in handen Jellen lathen , verftahen fie met anders darvth dan
1m» v rl\aduiu-daerop to £euen Schuldig fien £iï,' mb dan,h,erin ">yn Heeren Cantzler vnd Raeden m vnderdanigheit tho grhorfamen , fegt die Magütrat dat fie dem Commanucur Roienbach auer-
ail



VADERLANDSCHE HISTORIE. 319
all ghene vrfaeck gegeuen hebben fie by dem Teut* fchenn meifter Sc Johans ordens fo heffcig tho verdagen , fincemal fich nitt bewuft in dietzer Stadt» noch in deffeluen fchependom vnd Jurisdidtion diesze orden in Contributionen vnd belettierung der Soldaten mehr befwerdt worden fy dan mit anderen Cloltern in oerem gebiette gelegen vth heifchender nott vnd na beuel der hoghen overigheit vnd Landt, dai's afscheiden fy gehandelt worden, welcke Clofter alle tho gelick einerley burde dragen mutten, gegen vnfen gemeine vyanden, die Spanier vnd oeren an* hang darto fie fich fampt vnd fonders wal billick verplicht to fien, bekennen follen, vnd mutten.
So voel dan einen Erbarn Radt dieszer Stadt Arnhem belangt, achtet men van vnnotten tho fien dem Hern Duitfchen meifter anderer geftalt op fyn» Vurgebrachte Clage tho anttworten, dan dat men in dieszer Stadt vnd derfeluen Schependom vnd Jurisdidtion dem Commandeur Rofenbach auerall gheine befchwerung bauen die gebur tho gelecht, noch S. L. innige vrfack dem Hern Duitfchen Mr. auer fie tho clagen gegeuen hebbe.
Hiergegen kan ein Erbar Radt mit ftillfchwygett niet verby gahen V. E. tho berichten van dem vn< criftlichen vnd vnlyderlicüen handel vnd wandel, den man van ettlichen Jahren hero in St Johans Closter fur ankumpft des itzigen Schaffeners nitt allein mit fwelgen und fupen dach vnd nacht, fondern oick mit horerie vnd anders gefuhrt hefft, darvtt dan ia dieszem 81 ten Jahr gefolget ift ein fchendtlicke moördt den des Commandeurs eigener fchriuer aldaer in dem Clofter begangen hefft, vnd off wal derhaluen ein Erbar Radt fughe vnd Recht gehadt den mordtkuil tho vernichsigen , vnd watt van des Clofters gudern in diefzem Schependom gelegen vth fulcken fchendtlvcken miszbruick ad pios ufus tho wenden. Wie'dan ein Chriftelicke auerigheit dat felue alfo tho verordenen van Amptswegen wal fchuldig were , desfen man oick voele herlicke exempel



320 STUKKEN VOOR DE
il cJ u i,aï-'°u faThmpn h>me, dannoch hefft ein Erbar Rade fich oeres Rechtens ditma! noch niet gebruicken wollen , fondern fich darnit fedigen ?aeten, dat V. E. e.n grott mifsvallen dragendl an Te.
S fnhfn °rienn iche° Vnd WWea Leuen fo gin St Johans Clofter ein tydt lang gefuhrt worden f£ authoriziert hefft mitt ydem Co^nandeur"ASach tho handlen dat he to vnderholdt der i< eformierten Kerken vnd fchöien in diesfer Stadt Arnhem die S
ErbZTlÏTl f°lde- Jft auerfl Mdem, d«Si Erbar Rndt noch niemals dat Clofter van St lohan
ï^rho^T^ befweren woilen dan daJt°3ïï vth tho vnderhold, gerurter Kercken vnd fcholen van anfang des erften July deefsen 8r jhars geS uen wurde euen dat felue wat fur hein einen Predi* canten, Cofter Organiften vnd dan den BurgW k£ deren oeres Ordens van welcken allein noch twee in dem euen findt van oides hero (dartho dat Clos* ter verplichteO ift gegeuen worden, wo fern nu folchs beneuen der Habitation fur einen PredSantS van dem Clofter te bekommen ift, fo mag diéCom. mandeur fyne guder wal vnverhindert defz M°zl firats gebruicken fo lang idt V. E. beiieuen R illnÜDar andersJ durch die Overicheidten daerin
brï'rvc'i» Mum ***** *» ***sz
N°. 123.
Ordonnantie tot Onderholt der Reformirten Kercken tho Arnhem.
N3fc d!f„ ?ere" yerordente fcheden den MagiT ai,aet_,deeler Stadt Aernhem hierbevoeren den aoMay defes itfigen jairs Si antnorifiert hebber, vermoege des Lantdaegos affscheidtz alhïer btnen
Arn-



VADERLANDSCHE HISTORIE 3*1
Arnhem anno 80 genomen den Heren Commandeur van St. Johans Cloifter aftoeforderen Regi (ter oft Inventarium delfelven Cloifters inkom men vnde gueder, als oick toegclyck mit hem tho handeien, betreffende die Contribution tot onderholt der Predikanten.
Vnd dan naedem, dat in gerurter Cloifter vafi oï* des hero onderholden fint worden. Eerftelick vyef burger kyndereh Ordehsheren. Tum anderen ein Predicant, ein Cufter vnd ein Organist. So hebben Burgermeifteren, ^chepe^eh vnde Raidt fur recht vnde billick geholden, dat fulck onderholt der Reformirten Kerck then beften voirtaen kommen Fall. Wan dan nvtertyt nyet meer dan twee Oerdensheyen noch in deh leuen fynt, vnde daerbeneuen noch Predicant, noch Cofter, noch Organist in den Cloe» fier onderholden werden. So fal die Commendeur fur ditmael vnde fo lang anders kunftiger tyt wt redelicker vrfaicken bierin veranderung" gefenehen wordt tot onderholt der Reforrhirten Kercken contribuiren aoo Daelcr jaerlichs, XXX ft. voor den Daeler gereeckent, vnde die fryhe habitation voor eynen Predicanten in dem Cloefter affdeylen, vnde diefelue alfo reparieren laten, oeck dfelfde, als oick die Kercke in goeder reparation ftcdes onderholden op des Cloifters coften, als den Scheffenen beualen fal worden.
Die fomma Daler fal die fcheffefier wtrichten by vier Termynen, daervan die jerften Termin fyn foll den jerften OQobris diefes 81 jhairs. Die tweede den jerften January anno 8a, Die derde den yerften Aprilis, die lefte den yerften July. Vnd alfo voortz alle jaren op ten voerg. termynen.
Wyders wat tot wtfpenduhg der armen nae olden hcerkommen is geheuen vnd fundiert worden, daervoer fal die Sheffener alle weecken een fchepel roggen den verordenten Oiaconen toeftellen, vnde daer* mit van alle andere vvtfpendong gefryhet fyn.
IV. Deel. X Hin



3» STUKKEN VOOR DE
Hin wederomb fol die Magiftrait den Schcffaer vnde fyn gefinde in fcbut ind fcherm nherren, oick daertoe helpen vnde verfichen, dat St. Johans huylT oire betalung van den fchuldeneren bekommen, vnde van billetterungh der Soldaten voer ev* re benante fomme van penningen maentlick tot for* tincatien der Stadt gefryhet worden.
Ordonneren derhalven Burgemeifteren Schepenen vnd Raidt der Stad Airnhem ende beuelen mitz deeien den fcheffene voerf: deefe punten getrouwelick naetoekommen, fonder hiervan in enige gebreecke befunden toeworden.
Aldus gedaen onder derfeluer Stadt Secreet Seeel den 19 Sepcemb. 1581.
N°. 124.
r'erfame, Wyfe ende Vurfichtigen, befunders goe*-* de Frunden! Alfoe ons bv den Generalen Staten van de gevnieerden Nederlanden feker placaet neffens eene misfiue, eedtsfprm &c toegefchickt is. daerinne om redenen verclaert wordt den Coninck van Spaengien veruallen te wefen van de ouerichevt ende heerlchappie van defe Nederlanden &c. vnd lulckes tot dem einde, om 't felue alomme daermen m delen furllendom Gelder ende Graefffch Zutphen gewoentlicken is publicatie to doen, affkundi. gen, ende pubhcieren to laeten: demnae hebben wy niet willen onderlaten v. Erfs. niet allein tfelve placaet mit fampt die daerbv gefbechde Copien , dan oeck noch een ander placaet den geefteheken guederen aengaende bierby wael thotofchicken om 'e lelve op die oerden ende plaetzen daer fulex gebruckhch affkundigen to laeten. Beueelende hiermit van wegen defes Furftendoms Gelre ende Graef-
fchaps



VADERLANDSCHE HISTORIÉ. 3*3
fcbaps Zutphen allen Dröften > Amptluyden, Richteren , Magiftratert der (leden » vnd allen anderen hoege Officieren , dac fy tot effecte van den inhalden desfeluen PlaCaefs fonder veweigeruhgh procederen, offte ro doen procederen, vnd v Erf. fullen ons ther n|ler eerfter gelegenheit refcribéren, wac diefelve hiennne gedaen fullen hebben mit beuelingh des Almechtigen.
Gefchreven Arnhem den XXll. Septembris XVr LXXX1.
(Daeronderi)
Die verordente Cahtzlef ende Raeden des Furftendoms Gelre ende Graefschaps Zutphen.
(was getekend )
Wi Sluysken»
CtOpfcbriftJ
Den eerfamen, wyfen ende vürfichtigen Èurtrermern: Schepenen ende Raede der Stad Arnhem onfen befonderen goeden frunden. '
De druk van Ch Sylvtos van d'afzweering van FlipS • was onder anderen by defen brief gevoegd. Ik heb over dien druk in de Kron. van Arnhem bl. 223 en 224. se-
ifprooken. 's Hoves brief was toegemaakt le-
1 v/eest met het in 't midden in zyne lengte regt op ert •neer afgezonderde wapen, in welkers yder vak een opzititende leeuw, althans meer opzittende dan iiygereride ver. 'è toond wordt, en welke leeuwen malkanderen aanzien« 1 naast dat wapen ftaat 15 aan d'eene kant, en aan d'andere i|8i , om het jaar 158p, waarop men tot defe beeldtenisfe overging, hl gedagte te doen blyven. » In een Qr.
x 1 don-



324 STUKKEN VOORDE
donnantie Boek aan de Griffie van den Hove van Gelder» land, loopende van February 1591 tot December 1613, vindt men, dat op den 17 Jan. 1593 bet vermaakte Croot-zegel, contra-zegel en 't Cachet defes Furftendombs en Graefschaps betaald wierden.
N°. 125.
Edele, Frome, Erentfefte, Eerfame, Wyse , Discrete, Heeren 1
Ayermits dat'tHoffal- T TE. misfive van den fulcke miffive van XXIJe XXIJen defer heb-
deses an den gedeputeer- ben wy den XXII | en ontden des Landen van Ut- fangen , by dewelke UE. recht, met gefchreven, ons veradvertercn dat zy daer op defe verantwor- luyden nw etlicke maelen ding dient, fy defe gefield by den anderen verfampt in banden der Magiftraat zyn geweest, om noota.hier om derfelver mei- wendige faecken daer haer nung hierop gehoert, vol- iuyder landen angeleghen gens gedaen tho worden was , ende dat zoo op na behoren. dezelve als oock oft puncï
Actum Arnhem den r/"flT¥r?f' XXIVen Septemb. XVc S°J ,noch ganfch "r" LXXXT iolutehck nyet en was af-
J' gehandelt, oponsdaerom-
(get.) me verfoekende, dat wy
yemanden uyt den onfen .... Sluysken. jegens morghen den XXV , defer op de Landtdach,
dye aldaer gehouden fal worden, zouden willen fchicken, om met dye van de voorfchreeven Landtfchappe, mitsgaders die van Overysfel, dye U£. oock aldaer befchreeven hebben op 't voorfr poinct te beraetflaeghen ende eyentlick te concludeeren, wy.
ders



VADERLANDSCHE HISTORIE. 325
ders vermogens de voor*, misfive, waer op wy UE. nyet en connen verho'den, dat zoo veel die zaecke van Alanchon belanght die Staten van Utrecht toe nog toe gheen ander refo'utie genomen hebben, dan zy - oor jaer ende dach daerop genomen hadden, jae dat zedert nyet in deliberatie geftelt is geweest, of zy met den Hartoghe van Alenchon in h >ndelinghe zouden treden; Ende dlerommc zoo fuicx d2 hoochwi htige faeke is, en fouden wy ons niet dorven jae oock nyet verrr.oeghen onderwinden om yetwes daer inne te doen, ten waere by voorgaende fpecia e befchrey-inge van de Staten van defe Landen, 't we.ck aizoo op foo corten tyt nyet en can gefchieden, zullen UE. ons voor geëxcufeert holden, dac wy deefe maal aldaer nyet en fchikken. Dan zoo dye van de L.andfchap refolvieren, dat zy achtervolgende 't fcryven van de Landtraet aan gheen zyde van de Maze yemanden zullen fenden , met d;e Gedeputeerden van de andere Provinciën ende fyn Excellentie den voors. Hertoge zullen ontfangen, van fyn ancompfte congratuleeren, ende van zyn fecours bedancken, alzoo dye Staten van dele Landen,
Igerefolveert zyn, in lulcken gevalle mede daer toe te deputeeren , zullen daer van geadverteert zynde^ achtervolgende onfe misfive van den vyfden deefer, H onze Gedeputeerden daer by vughen, denwelken [ -wy oock geerne laft geeven zullen volgende onfe voors. fchryvens om an fyn Genade ende de LandI raedt, ift noot te lolliciteeren die vordre poindfen, ln onfe voors. misfive aengetoghen, ende dair over - woe meermael gehandelt es.
Soo veelbelanght UE. advies in de fiecke van 't ! afdancken van de foldaeten van de Landdroft Ridder
om in plaetfe van dyen nog eenige peerden aengei nomen te worden, 't felve fullen wy in de yerlte > vergaderunghe van onfe Staaten met denfelven com1 municeeren, ende UE- haer luyder meyninnhe over-
fchryven, om dan voorts daer op met UE. ende
oock met die van Holland gehandelt te worden, 1 zoo by gemeen advys raedfaem bevonden fal wor*
. X 3 dens



3*5 STUKKEN VOOR DE dfn' 5nc,er£efc? t0t ,8henen anderen eynde di>neri.
Gedeputeerden van de Staten 's {.Lands van Utrecht,
Ter ardonantie van defelve gedeputeerden.
(gttekend.)
Lams weerde,
Wy hebben oock verrochc Vh. ons fouden willen o-
^,richlcken' wac zy den Soldaeten, die op de Galeven ofte jagten dienen, voor oeloldipghe geeven, waerop wy als noch geen antwoordt hebben gekreegen, ende foo Oe zaecke accelleratie vcreyscht zouden wel begee. ren met ten verfien antwoord te hebben op de misfive diens aengaende gefchreven.
('t Opfcbrift was.}
Edele, Frome, Erentfefte terfame, Wyfe, feer Discrete Heeren Cantzler und Kaden des Furftendoms Gelre
Arnhem,
No.



VADERLANDSCHE HIST01IE. 3»?
N°. 126.
Die Cantzler ende Rhaden der Furftendombs Gelre ende Graefschaps Zutphen , Allen den ghenen die defe brieuen fullen zihen offt horen Lecfen. Alfoomen beuindt dat duir dmunten van eenighe partickulier Heeren ende fteden deler prouincien, daRlu-hcx hoe langer hoe meer onderftaen wordt andere goede munten te concerfeyten, vallende io feer int ghehalt dateer eenige penningen onlancx ghemunt fyn die den derden pennmek ia byna die helf» te arger zyn dan den prys daervore die wtgegeuen worden, daer deur die fchamele Onderfaten feer bedroghen worden ende groote fchade lyden, iulex dat 'hoochnoedich daerinne te verüen. Doen te weten : dat wy defen aenghefien ende om alle yoorder fchade en verderffenUfe der ghemeyne onuerratea te vermyden, fo veele in ons is gheordonneert en» de gheftatueert hebben , ordonneren ende ftatuereo by defen, dat blyuende die Flaccaten defen aengaenden hier voermacls ghepubliceert van weerden, liU'.nwel niemmdt wefende ingheboren ofte ingeferen defer prouintien, oft binnen diefelue domici'e houdende , fich en bcgheue, oft en blyue om toe bedienen einige der nieuwer Hegmunten, ïnfonderneye van die Stadt Bommel . Batenborch ende Heedel, het fy in quaüteit van Muntmeifteren, Waerdeyn, Asfayer, lzerfnyder oft Muntghefel, Beuhelende den ghenen die aireede op eenighen van den i^itueo Hegmunten in dienfte zyn, dat fy daer van affftanC doen. en heuren dienst verlaten binnen veerthiea daghen nha publicatie van defen op pene fo veele die Muntmeyfters aengaet te verbeuren elck uer duvlent Gouden Realen den Werdeyn ende Asflayeur elck een duyfent, d'yferfnyder ende ghemya Munrghefellen elck vyffhondert gouden realen , er> de daerenbouen verclaert te worden, fo wy dieielue verclaren mitf defen inhabil van immermeer ten eeuwigen daghen eenige officie binnen defen LanX 4 de



3»* STUKKEN VOOR DÊ
GeIre ««oegbeo bedienen , ende wercke. bck d.e muntgefelien gbebannen to ™n ^ lt
Officier, die dexecuïfe in « f erende,e voerden
houden word, dander hdfe o ïeuerïn ï ÏLf
grepen verbeurt CDde voe"Be P!accatcn be-
Indé roncfc.rPhi y Cnde th° conue«eren als bouen.
£P u , hleruan £eene ignorantie zv. ontbieden ende bevbelen wy ailea Office «j^0^™
domos



VADERLANDSCHE HISTORIE 3*9
domos Gelre ende Graeffsehap Zutphen dat fy de. fe teghenwoordighe ordonantie ende placcaet alom* me elck in zyn beuolen Ampte laten publiceeren ende vercondigen op allen plaetfen daermen gewoonlick is publicatie te doen, ende dat fy tot onder* houdeniste ende obferuatie van dien procederen» ende doen procederen tegens die ouertreders by executie van de penen daertho geftelt, ende by de voerlghe placcaten defen aengaende gepubliciert fonder èen'ghe disfimulatie oft verdrach. ■
Gegeu?ü in den Rhaede proninciael der voorfchreuen Futftëndombs Gelre, ende Graefschaps Zatp en tot Aernhem op ten XII Octobris Anno LXXXI.
(JPat lager (landt.") Gedruckt tot Aernhem.
(En was onderfebrenen.}
W. Sluysken,
Het EctraB vm reces des Lantdagbs van Juny 158^ word gevonden" in 't G. G. PI. B D. II. p. 1. waar by Canceller und Rhaden werden geauthonjtert order tho J, ellen in Haf dom der hemmthe als Berge, Bommel, HeLd, Batenourgtu D<e order is 'deefe, maar zy was aan den Raadsheer VArf
Loon niet bekend. Men toont in de Baronie van
Hüdel nog de plaats waar voormaals het munthuis zou geftaan hebben. Zv is in ds nabuirfchap, edoch binten aa stak van 't Ka'fteel. Dan , dat voor deeze aanwyzing lenig gezag zoude zyn , bleek my niet Ook was het seene noodzaaklykheid, dat juist in Hedel Beaeifche mant ceflaeen wierdt. Hertoch Karei, van EgmondL dfe op verfchillende plaatfen öëlderfche munt in Gelderland het liaan, zal ik op bl. 360 bewyzen, dat in de Stad van U, tte;ht ook Gsldafohe munten vervaardigen deedc.



33ö STUKKEN VOOR DE
N°. 127.
Die Moroboir Ca:
Derrick van Bronckhorst urd Batenburch Heeren toe Anholt.
'£ H°£ ae"Sehoè" hebbende die aenclacht des
AX Momboirs , a s hv tenens h;»..- uiBronckhorst ende' Ba^burcV HeeSn^of AnhoS &c m particulier gedaen, und vorens S'fchriften avergegeven, mit die bewy,fh,cken daeraen eeïechr und daerop als oick od zeeckrro \?tr p A ' Heren tot Anholt , SStiS HeS H.n T aesfe'v<:n ietz loependen Jaer's ïn Jacob'van"^mmer^n SR?
gever2 Al T ^f"'" defen Hove aver^KS bf Editf .e^rnet8 und°PH- ^ Doirweerders op öten efie!ulvunHroepingh, dCS huvden d-irP , ,J lv und avcrmae s op
«uyaen date daer op gevolcht, heeft 'r felve Hnff den voirgenoemden Gecitierden wtgeroene, en en de met companerenden Dietericfaen van nrónrt" horst, ende batenburch Heeren tot Anholt verdaet
r^t»^^
ïfliones credittng1Uederfn ^ ^reede cn onreedene, ran 1 V t , ende anders c°t behoef de» Heeren van deefen Lande und derfelver LandSstlichci -aver?
E;0.Jv i- • off dje'eIve m alles niet wteefcheiden toermit applicieret ende toeeygenet, mseicneidcn
Al.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 331
Aldus gedaen ende wtgefpraecken binrien, Arnhem den Xen Novemb, XVc LXXXJ.
N°, 128.
Rekeninge van het extra-
ordinaris vuytgeuen by den Heere Cantzeler gedaen vuyt crachte van commisfie hem metten heeren van Vbbergen ende Heynspieck opgelacht van toereylea nae Niemmegen, om den Ertsher»» tog Matthias te faluerea,
In den iersten aen onervaren van Aren. hem met waghen, peerden ende Soldaten van Convoy - ïz •
Item aen bier by de Soldaten ende Schipborden , verdroncken ouer de andere fyde van de riviere - —■» 8
Item gegeven 't convoy van Arnhem tot
Niemmegen 3—8 Item aen oevervaren voer Niemmegen - — 10 Item aen de bagagie te dragen - —- 3
Item tot Niemmegen aen drincgelt voer de
maerten van de logimente i — 14
Item verreyfende van Niemmegen, gegeven aen de bagaegie te vueren tot aen 't waeter - —■ *
Item aeq tweder ouervaeren tot Niemmegen - — 9 Item voer de Schiphorden aen drinckgelt * — 6 Item betaelt voer de verteerde kosten van den Wageman ende zyne peerden , op d'andere fyde van Niemeghen, daer hy
V/ach*



339 STUKKEN VOOR DE
wacbte de wederkompfte van den Heeren Cantfeler ende Raden vornoempt 6 — £
Item aen het convoy van .Niemmegen tot Arnhem f 1»
Item aen de karluyden , die het convoy gevuert hadden voer drinckgelr, 1 j
Item aen over^aeren voer Arnhem . — I4
Item aen den Wagenman met drye peerden, elck peert daechs eenen gulden tor vier ! dagen Facit 12 — .
Summa Summarum 33 — 4
't Hoff ordonnirt den Lantrentmeejler Oeneraell Charl! van Gelder, om den Heeren Cantzler wt« thorichten ende tbetalen drye en darticb gulden vier Jluiver, luydt defe Ipecificatie, vnd mits by den vurg Lantrentmr. defe alleinlich overbrengende, fal hem d'felve int vuytgeven Syner Rekeningh geleden worden nae behoeren.
Adhira Arnhem den XVII. Novembris. XVc LXXXI.
XXXIII. L. HIJ. f.
(Getekend.')
W. Sluysken.
N°. 129.
TV/Tonfergr: Javoy hier au foïr & encare ce rnatin AVJ- efcript a votre E*ce!?ence bien ampiement tout ce que c'estoit pasfé icy avecq beaucoup de particularites des quelles hier au foir j'entendis
en*



VADERLANDSCHE HISTORIE. 333
encor quelques vnes environ la minuift au cou* ener de fon Altesle en efpoir que j addrefleroy ma lettre par Monfieur de Selincourt , le quel xn'avoit permis de parler a mov devanc fon partement, ce raatm Son Akesfe a efté mandé vers la Rovne, la quelle finalement luy a du, quaiant veu & experimenté fa conftance & G bonne affeöion envers elle, & mesmes que par deux fois il avoit expofé fon corps en dangiér paffant la mer, pour vcnir vers elle, qu'eftoit contente d efpoufer & Ie recepvoir pour mary en tesmoignaige de quoi elle luv a donné unq anne- u pour arrhe de manage de facon que contre non feullement 1'opinion mienne, mais contre la ferme perfuafion qu'en avoit ion Altesfe, & contre ce que tout le monde en attendoit, ilz fe font promis refolutement mariage, adjoultanc la Rovne qu'elle le vouloit faire lors que tout ie monde' en avoit perdu toute elperance affin que loa Altesfe fceut le gré a elle feule, quelle joye & contement cela ait caufé par deea a ceulx qui lont ïerviteurs a fon Akesfe, n'eft befoing 1'efcnpre; votre Excellence le pourra jugér d'elles mesmes d aultres ont efté esmeuz de pasfions fort diverles, de ma part je fus eftonné quand je Pcuys de la bouche de Son Altefle mefme, me fouvenant des propoftz quelle m'avoit tenue hier au foir , & moy a luy je croy que Mesfieurs de par de la n en ieronc pas marris car Son Akesfe t ent maintenant pour tout aflürré que le Rov ne fera difficuké de fe declauér felon les promesfes une infinité de fois reiterees.
Et me fembleroit bon que votre Excell. tient Ia main que Pon feft par de la quelque demonftration de |oye comme j'av afleuré Son Alteffe quon tera, dont i'lareceu contentement. Nous eftions en tous les perplcxites du monde, pnur Ie fecoura de i ournay, maïs jespere que maintenam nous en vendrons mieuls au bour Si Dieu nous faift la grace que ia ville puisfe encores tenir unq mois ou deux, jen ay aujourd'huy coinmencé traiöér avec Son Altelie, mais icelle a defirée que Mefiieurs de Sedan ^



334 STUKKEN VOOR DË
La Prée demeuraflent encöre icy jusques a ce due la responce & declaraiion du Rov foit venue la quelle il asftand bien toft par Monfeigneur Pinart a caufe que desja longtems a, quil y a envoyé exnres & a donné, a entendre au Roy que le mariaee fe' feroit combien que dcpuis il en a efté mis en erande» doubtes & fingulierernent bier, Lors qu'il me dift quil ne failloit plus parlér de rttariage & fe trouvane en grande perplexité pour tircr quelque fecours, av. ant avec grande inftance follicicé la Royne d'avoir fon congé, & qu'dle voulut faire tenir quelques Batteaux preft pour fon. partemement, i'av ausfv trouvé bon qu'ils attefidisfcnt ung peu ne faifant doubte quils apporteroyent toute bonne Refolution, il refte que Votre ExCellence maintienne par de la les affaires en Eftat & fur tout que la Ville de Tournay ne perde Couraige , je ne doubte pas que Dieu ne nous aydc; Qui est L'endroict ou Suppliant estre: tres humblement recommandé esbonnes graces de Votre Excellence prieray Dieu, de Vous donner.
Monfeigneur! en parfaite Santé Vie heureufe & longue a Londrcs ce ,\XlJe de Novembre i58i.
De Votre Excellence.
Treshumhle, tres obeisfant & affeCtionné Serviteur.
(Signé.)
R. de Marnicx.
Monfeigneur Monfeigneur Le Prince d'Oranges, Conté de Nasfou ccc
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE, 23*
N°. 130.
Edele, Erentfefte, „frome, vnd voerfienige! Wy hebben V. E. fcryvens van den XXI defer maent daerinne defelue ons verwittighen van 't innemen van Bronckhorst ontfangen, ende V. E. begeerte om eenige crychfvolck, offte burgeren derwerts te fchicken wel verftaen, ende voegen d'fclue daerop voor andtwoordt, dat aengaende eenighe borgeren derwerts to leynden , nyet geraden en vynden, ende foe veel aangaet eenighe ruyter ofte knechten en hebben wy jegenwoordelick egeen ruyter ofte foldaten by de handt, dan zyn met alle neerfticheyt ende diligentie doende om het veenle knechten, ende die vyfftjch peerden opt fpoedelicxt gereet te hebben, dfelue gemonftert fynde, 't welck wy verhopen, dat binnen twee off drie daghen gedaen fal zyn, fullen wy terftont V. E. alle de ruyteren ende knechten, die gereet fyn, derwerts toefchicken. Hiermit Edele, lirentfefte, Frome, vnd voorfienighe Heeren! Willen wy V. E. in fchut des Almachtigen beuelen.
Gefchrcuen T'utrecht den XXII. Novembris. 15S1.
[Daer onder."]
V. E. gunftige vrunden. Die Gedeputeerden van de Staten Slants van Vtrecht. Ter ordonnantie derzei ver,
(Getekend.')
Lamzweerde.
(Het Opfcbrift.)
Den Erentfesten, Fromen, wyfen ende voerfienigen, die aenwefende Ritte.fchap ende Stede gefanten des Arnhemfchen Quartiers. Te Arnhem.
^ No.



336 STUKKEN VOOR Dfi
N°. 131.
Extract vth zeker misfive posr data vth Gendt, den •XXV Novembrisfci by zyne Excie; ende den Raede van State an d'Ouericheit ende Landtraedt aen defer zyde derMaefe gefchreven.
(post data.)
^TUfoe wy defen voleindt hebbende fanderdaegs ** darnae zeer goede tydingen ontfangen hebben, groeteheks raekende het landes welvaren. In den eerflen dat den Capitein Prefton met drie hondert van zynen volcke te peerde is en woensdaege fnachta van Meenen getrocken, ende is dwers deur den leger van den Viandt voorfpoedelick gecomen met fynen volcke binnen Doornicx, achtergelaeten hebbende alleenlick twee mannen van de zyne' ende wel met hem in de Stadt vier ofte vyff ende twintig Rueteren gevangen innegebracht met groete blifchap van de goede ingefetenen der vorn; Stadt Dornick, dcwelcke wy hoepen, dat met die gratie Godts, entte deur d voorf: asfistentie immers voir ein landen tyt genen noedt van den viandt hebben en fullen hebben tenfelven diege vp den auent brieuen van den Here van Sint Aldegonde ontfangen vth En*ellandt den XXII defer gefebreuen, bv deweieke *hie vns aduerreert, dat het houwelick tusfehen de M van Lngeilandt, ende de Ooerlucht.cheit van den Hertoch van Anjou is gefloeten ende verzekert, gelyck V. E. vth de Copie hymne gefloeten breder fo.Ien moeger. zien. Warvan wy uwe E. niet er nebben wulen laeten t'adverteren, gelyck wy ce
alle



VADERLANDSCHE HISTORIE. 33?
alle die Staten van den Lande gedaen hebben. Ten einde zy in rekenen van danckbarheit ende blifchap^' willen doen doen in alle Steden ende plaetfen van hunne landen bedingen ende danckfeggingen in de kercken ende voerts met clocken te luyden, grooc gefchut ende vier tekenen maecken van blydfchap, gelyk de goede tydingen dat vtheifchen.
N°. 132.
"Wrry "fiannerheer, Ritterfchaappen ende Stedegefan" ten defs Furftendumbs Gelre und Graefschap Zutphen, doen kondt ende bekennen in craft defes dat wy verordent end gecommittiert hebben , verordenen end Committieren mits deefen, den bdlea end Erentfefien» Bartholt van Gendt, Heere tot Loenen ind Gilïïs Pieck, Heere tot Enspick, omb) fich van onfent weegen te verfuegen binnen die Steeden Thiel und Bommel ende voerts in Tielre ende Boemelreweerden , Beest ende Renoy» ende die Officieren, Ritterfchappen ende- die Magiftraeten, fampt gemeynfiuyden in den Steeden, oick die Officieren, Ritterfchappen ende Gerechtfluyden op ten platten Landen aldaer ende die Onderheeren onder den quartier van Nymegen gehoorertde den Eedt Hueft vuer Hueft aftenemen , gelick diefelve by ons" foe folemnelick gedaan is, uncüdaer fich jemand (des niet toe verhaepen) daerinne ver■weygert, diefelve by naeme ende tocnaeme op toe teyckenen, omb teegens denfelven to; procedieren nae behoeren. In oirkonde der Stadt Arnhems Secreetzege! ('t welck wy deefer tyt daer toe gabruycken) hieronder op 't fpatium van deefen doen drucKen.
' Gegeeven den 4en Decembris anno een und tachtentich.
IV. Deel. Y (Onder



33* STUKKEN VOOR DE
Onder was opgedruckt 't zegel der Stad Arnhem in groen was, met een wit papiere ruyte overdeskt.
N°. 133.
Aen die Staeten van Hollandt.
Edele, Erentfefte, Hoechgeleerte, Wyfe ende zeer Discrete Guede Frunden!
Tïrrat die Viandt mit id inneemen des Huyfe ende ,y flecken Bronckhorst, die id Huys fterck befac heeft, praótiziert, vemeempt men daegelxk meer und meer und heeft op gifteren tegen den avont id Huys Keppel mit id Flexken reit toeftandt des Heeren van Keppel ingenomen, ende ons garnizoen foe peerdt als Voetvolck toe faemen erwurcht ende vermoert, ende is zeker foe wy mit allen gewalt hem niet en refisteren, dat hy ons dieftroemen noch vorder fal beneemen , foe hv algereets ons die ysfelftroem mit Bronckhorst benomen heeft, ende itz gantz fterck mit Ruyter ende Knechten als nementlick 15. Vendien Voetvolck, drye hondert peerden, onder wekken voetvolck drye Fhanen zyn Duytfcher Knechten, ende 900. fterck ende id heuft nae den Rhyn heeft, ifs derhalven onze frundtlrcke begeeren, dat UE. mit ons in aller ile mit zeekere gerede pennongen, proviand, polver ende Lonten ende oick mit ennighe galeyen wylen asfistiren, want hy ons funst die Stromen ende 't platte Land geheel fal afneemen, jae tot Utrecht vuer die poert toe, ende vorder, ende wefs wy ons tot UEdele te vertroeften hebben; Begeren wy een troeftelick toe.verlatich Antwoerdt op onfe koften yan UEdele,
die



VADERLANDSCHE HISTORIE. 33©
die der Almechtiger iu geluckfalige Regierungh langhe gefondt erhalde,
Gefchreven Arnhem onder derfelver Stadt Secreet «egel, 't welck wy deefer tyt daer toe gebruyckent de ?c Deccmbris 1581,
Die Bannerheer, Ritterfchappen ende Steedegefanten des Furftendombs Gelre ende Graefschaps Zutphen itz binnen Arnhem te» Landage verfamlet.
R°i34,
T\ie Raeden des Conynck tho Hispaengen &e Otv f**' fes allergenadigfteti Heeren, als Hertoghe van Gelre ende Grave van Zutphen in den Furftendom Gelre ende Graafschap Zutphen verordent, yetz rew Aderende bynnen der Stadt Remuöde, ïeeckerlick ende geloefweerdich bericht zynde, dat fommige jmisgonneren ende quaetwilüghe boichst berumpter Coninglyke Majefteits fich nyet alleen heymelick dan oick openbaerlick onderftaen ende vervorderen fchandeluefelycken tnde injurieufelycken van die van zyne Majefteits Raede in denzelven Furftendom ende Graefschap verordent te fpreecken, unde defelve achter rugghe te injuneren; Als nemlick feggende ende fpreekende, dat die voorfcbreeve Heeren van den Raede, zoe ytzonder bynnen die Stadt Remun-de refideeren, Vur gheen Heeren van den Raede. tho achten , als zy luyden defelve daervoor oock nyet en hyelden ende achten, dan dattet zelve eeft . verloopen'Raet zy : E.nde dat den rechten Raet tho Aernhem zy, denwelcken men des van doea T i heb.



34o STUKKEN VOOR DE
hebbende behoert te verzueken; met fulcke ende dyergelycke fchandaleufe ende injurieufe redenen fich alzoe tegens fyne Majefteit, oeren natuerlycken Uandtforften und Heeren ftrevende ende bekentmaeckende ; Unde want dit zaeken zyn van quader confequentien, die in Landen van juftitie nyet en behoiren geftaedet oder geleeden te worden, dan ter contrarien dat zulcke ende dyergelycke diffamatuers andere tot exemple gecorrigeert ende geftraft behoeren te werden; Soe eest, dat het Hoff geadverteert ende fekerlick bericht zynde van 't gheene voeren verhaelt, geordonneert ende gecommitteert lieeft, ordonneert ende Committeert in cracht defes Heeren ende Meefteren Dienys van der Wefenhae* ghen Raet ende Momboir Hoogftberumpter ConinkJyker Majefteits om fich op defe ende dyer^elycken fchandaleufe ende injurieufe redenen te informeren, fyne informatien in gefchrifte te ftellen, ende daernae Rapport daervan te doen, om 't zelve gehoort, voorts geordonneert ende gedaen te werden nae behoiren.
Aldus gedaen in der Cancelrye tho Remunde den Negenden dach Decembris XVc een ende tachtentich: my jegenwoirdich.
(u><w geteekend.)
;P. van Ste Pieters.
N°. 135.
üdle, Erentfefte, Erfame, Wyfe, vnd vurfichtige, *-* Gunftige goede vrunden! Wy kunnen v. Ed. L. nyet verhalden , welcker geftalt die Schippers van Arnhem gifteren tytlanck fonder confent, oft ymane aentefpreken van hier gegaen, derhal yen die ponten
ftil-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 34*
i ftille moeten liggen, vnd geen proviande, byftanc ' van Kriechsvolck vnd wes voort totten leger geIho rt, nyet kan ouergeuoert worden, foe den Zuti phenfchen fchippers nyet moegelick is fulx alleen te doen. Wy hebben gisteren oick aen V. E. L. om lange fpeetzen gefcreuen, dair wy bis noch nyet vernomen, noch geen antwoirt becomen , vnd foe wy dan gisteren negen geuangens van malecontenten eecregen, die zekere confchap van hoir geven, dac zv van den viandt nae Bronchorst angetoogen wee* ren, vnd dat der viandt zeer fterck tot Hengel lichc vnd itzont in antoch is, om ons mit gewajdiger hant, vnd fortze te verzuecken, alioe dat ons die ceforderde fpeetzen torn aller hoochften nodich zyn; Beeeren derhalven, dat ons diefelue anfiens brieffs, vnd fonder vertoch toegefchickt worden, foe voele toe krigen fyn, foe wall alden als nyhe. Ingelicken fynnen wy oick itz nyet wall mit proviande verforset, infonderheyt mit bier, guetbc begerende, v. b,U ons oick anftont mit alfulcke proviande verfien wi len. Wy zyn des viandtz aencompst dermaeten alfoe setroestèt, dat hv tnitter hulpe Gaitz ons in der fchantzen fall bliuen"laeten; hierinne V. E L. ind e. het beste doen willen, als wy ons gentzhck toe die feluige vertroesten. Dem Almcchtigen langwalfarent bevelendt.
Datum ylentz in den fchantz vur Bronckhorst den 29 January. 1582. V. E. vnd L. Gantz gunfti» ge vrunden.
(Geteekend.)
WTyIhelm van Bocholtz Frederich van Marhulz.
CQp de kant.)
Dat die fchippers vuer allen dingen aenftont her ^ertz geveerdiget werden, vnd anfiens hiercommen»
y 3 (H«fr



84a STUKKEN VOOR DE
(Het Opfcbtift is.)
Dem Edlen, Erentfeften, Erfamen, Wvfen vnd vurfichtigen Burgermeyfieren, Sehepen vnd Raidt fder Stadt vaa Arnhem, onfen gunftigen vrunden.
Cito Cito Cito Cito
N°. 13&
jyjeffieurs! fen allant par de la notre treseher Con» ' Mpnfieur ie d'Anjou, combicn qu'estimions quil ne fera grandement «e befoing que Znn I'obligation que pour plufieurs res-
peet vers luy avez ne doubtant pas que felon icelle «r v°as..P°rt'ez enuers luy auec tout honneur & reipect digne dung prince de fon rang & qualite, fi »e nous a il femble fuperflu qu'il allast accompaig* »ie de Ia recommendarion dune Princesfe, qui tant :pour 1 ancienne amitié , que voz pradecesfeurs ont toujours porté a ceulx, qui ont tenu le Lieu que tenons a prefent, que pour plufieurs aultres respects, elbme avoir tel intereft en vous, que vous en feréz pousiez davantaige a honorér ung Prince, qui luy «lt h cher & recommande quelle faidl eftat de luy, comme dung aultre foy mefmes: car pour tel vous ie recommendons & pour cel eftïmions Ie recevréz, "vous afseurant, que 1'honneur ou des honneur qu'il ïecepvra par de la fera tout tel en notre endroie comme fi on 1'auroit faicl a nous mesmes, fur quoy -ne vous ferons plus ample discours vous remedtant •5 »e» tqBf .?QS Coufins de Lanceftre cv de Honsdqa * Milord Howart, que envoyons expresfement, pour
COk



VADERLANDSCHE HISTORIE 343
cconduire le dit Seigneur Ducq jusques par de la, i vous en diront plus particulierement de notre part. I En quoy vous prions de leur donncr foy & credyt t comme feriez a nous mesmes: qui fera 1'endroict ou [prions Dieu.
Mesfieurs! qu'il vous ait toujours en fa faindte 1 & digne garde. De Cantrcberye Ie 5e jour de Febw |vier. 158*.
(Plus bas.)
Votre bonne amie. (Signé.)
Elizabetb,
(La fuperfcription.')
A Mesfieurs les Eftats tj generaulx des pays bas.
N°. 137.
Eerfame, befundere, goede Heeren ende vryndenj Wy hebben ontfangen uwe brieuen van den aHI der voorledener maent, dienende voor aduysopde Requefte van Guiliaulme van Gendt. Op dewelcke voor antwoerde wy V. nyet en willen verbergen , dat om feekere merkelicke redenen wy nocM ter tyt nyet en kunnen verftaen tot enige augmen» tatie van uwer Cameren: nyettegenftaende de rede* nen by v ons voorgehouden, verhopende dat midler tyt ghy het befte doen fult in alle 't gene des kern in uwer Cameren fal reprefr^'sea! dan en zulY 4 'eD



344 STUKKEN VOOR DE
len wy nyet laeten regard te nemen, ten tvde als rnen op de voorff; augmcntatie zall ordonniren op V. Luyden qualityt ende lange dienften, zoo dat gheen rhedenen fult hebben V. d.s te beclaghen. Aengaende Ryck W emmers by V. gecommiteert totten itaec van Clercq van uwer Caemeren, alfoo wy hem daer tho houden nut ende bequaem , hebben wy voorgoed aengefien 't gene des ghy innegedaen hebt, ende lall moegen continuéren in d'exercitie van dien by provifien, ende totten tyt toe anders fal wefen geordonneert, totten gaigien ende emolumenten daer tho itaende, die hem doende betaelen metten uwen, loo ghy aldaerbequaemlt zult bevinden. Aengaende den loon van defen Bode, alfoo de Licenten van Kuremonde den garnifoen aldaer gcalligneert zvn ende zyne Hoqcheyt nieten verftaet die eenichfins elders te diuerteren , zoo fuldy hem mcegen doen betaelen by eenige van de Kentmeefters aldaer, be, «e macht hebbende: op andere zwaericheyden ende ditficulceiten, ons geremonftreert fuo by v diuerfche mi huen, als by ons medebroeder Merode, Suldv te vollen onderricht worden tot zynder compften."
Hiermede Eerfamen, bvfundere goede Heeren en de vrnnden blyft Godt den Heeren beuolen Geichreuen tot Doornyck ten bureele van de Financien den X dach van Fibruario 1582.
(Onderfcbrtuen.)
Die Hooft - Tïeforier Generael ende Gecommitteerde van de Financien,
(Ondertekend.')
Cronendale. (De Superfcriptie <was,)
Den Eerfame, befundere goede Heeren ende Vrunden. Die Luyden van de Kekeninge Co: Mat: in Gelderlandt, refiderecde tot Ruremunde.
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 345
N°. 138.
Inftru&ion vuer den weerdighcn, Edlen, Erentfeften, Hoecheleerten ind zeer Disereten Heeren, Elberto Leonino Cantzler, Reyner van Stedpraede Heere van deu Doddendael ind lndoernick, Dederick van Weftrum, Joachim van Lier, Alexander Bentinck Raidt ind eenen Raidtzfrundt der Stadt Nymegen ofte id meerendeet van dien, aen de Heeren Generaele Staeten tot Antwerpen vergaedert, van wegen der Bannerheer, Ritterfchappen ende Steeden des Furftendoms Gelre ende Graefschaps Zutphen toe reyfen.
Yrftlich nae gedaehe erbiedungh, fullen gemelte ge-»- fanten den Heeren Staten melden, dat die Abdye van Marryeweerdt den Furftendumb Gelre ende Nvmeechfchcn quartier vast afgetoegen , onder dén fchyn , of fv in Boemelre of Tielreweerdt niet gelegen wacre,"als dat Verdrach' fchynt mit toe brengen, daer vuyt diefelve abdye und pofsefilon derfelven altyd und noch den Furftendumb Gelre aengehoerich, als datfelve vuyt den toebewyfen dat die Amptman van Beeft ind Reynoy (daer onder deefe abdye geleegen) mit Eedt ind plicht defen Furftendom altyt verbanden is geweefen, als oick noch. dat oick die Abc mit finen Conventualen noch *• * y j vuer



34* STUKKEN VOOR DÊ
vuer twee jaeren, omb eenen wereltlicken Rentf meelter Commisfhns, omb oere alimentacion und aftdracht van oeren fchulden toe maecken. aenseiocht und hier erholden hebben,
Soe oeck die verdeüinghe der Licenten to De. venter und Utrecht tot groeten Coften der Generauceit ende deftradtie der pennongen gereiebt, und die van Overysfel weynich toe der generaliteit contribueren, fullen die Afgefanten fich bearbeiden, dat diefelve Licenten toe Nymegen ende to Arnhem geheel ontfangen moegen werden.
So vuel die audtoriteit und macht des Landraets Toe wael deefen die bi die hoeche Overicheit al* op defer fieden van der Maefen ende Schelde is, und werd blyven, aengaet, fullen de Vuerfchreven gefanten mittten Deputierden der Provintien op defes ziede van de maeze ende Schelde hierinne als m allen anderen faecken goede Correspondentie holden, und daer aen fyn, dat den Landtraedt geene wydere autoriteit ingeruymt werde als toe Amfterdam die Gelderfche Geiancen in gelickheid mit den van Holland und Sceland :fich ingelaeten hebben, doch alles by provifie und vuer die tyt van een halt- jaer, derhalven die Gefanten die felve olde inItrudtion wederom mitgegeven fal worden.
Und dwiel die viant ons niet weyniger op defer ziden van der Maze ende Schelde aengrypt, als oq der anderen fieden, oick hier niet balder noch lichtelicker geweret kan worden, fullen de Vurfchreve gefineen daer aen weefen, dat die Contributions derfelver Provintien, Vuernementlich und eerftelick toe der befchuttinge deefer Landen und dat oeverige toe der anderen Landen waelfaert aengelacht moegen werden. 6
Sunst verftaen die Bannerheer, Ritterfchappen ende Steeden met, dat ennich Financie Camér oever die Domeinen, die daervan toe disponeren hebbea
ge*



VADERLANDSCHE HISTORIE. 34?
gemaeckt, ofte verordiniert werde, Aengefien die Domeynen foe geringhe und fmal fyn, dat fy oere ordinaris laften niet kunnen vuytdraegen, gefweegen fulcke nyeuwe Camere, da mit. diefelve Domeinen tot vreemder dispofition vuytlandifche teronghe und Coften ende anderen bezwaernifsen folden lub» mittiert werden.
Aldus gedaen binnen Arnhem onder derfelver StadC Secreet zegel den 13 February anno Twee ende tachteuticht
<L. S.)
(was getekend,)
D. Wetthen. Secrs;
N°. 139.
Edelen, Erentfeften, Hooghwyfe ende achtbaerefl Heeren! Wy hebben hyer tydonghe gekregen» van Lochum dat den wandt opten tocht herwaer? is, en hebben noch giftérauent laer. in den duifterea avent wederom tyding van Zutphen gekregen da» die Vyant fich thot Hengel was holdende ende dat die Schiltwacht van des Vyandts Ruyters geftaea heeft thot Wichmont, de Engelfe dit verhorende» hebben vuel Kruyts kogelen ende Lonthen gehaelc derhaluen ick inder yll fal moeten hebben Vc fe. Lonthen, om off die vyandt aenquaem dat men dan geen gebreck en had. De Engelfe haelen nu al wederom poluer alfo dat het poluer feer mindert. Ende dat ick het tegen den Engelfen nyet fye thebe. fchermen. Begeer derhaluen op't aller demuedichst dat myn E. Heeren my defen dyenst alhyer willen oaflaen> Want ickt met defen Volck nyet en fie
vuyt



348 STUKKEN VOOR DE.
vuyt the voeren, wes ick myn Heeren thot aller tydt enyger dienst kan gedoen, met admunitie aen the brengen, en thot wat d.enst my den Heeren gelyeuen the gebruycken (fonder hyer den Engelfe het poluer vuyt the deylen) wil iCk my alle tvdt willich gebruycken laeten. Begeer oock aen mvn E. Heeren alfo dieBufsemeifters noch thot Aernhëm lyn dat le myn E. Heeren willen wederom hyer heer feinden op dat onfe flucken nyet verwaerloost "warden.
. Wi' reyri E. ende vermogende Heeren mitz defen in bchyts des Almogenden Gaedes befelen.
Datum in der Schantz thot Bronckhorst den XVIen February Ao XVc LXXXVJ. J
V. E. L. .
Gantzwilliger Dyenaer.
Cwas gtt.)
V. Berck.
r • — - ■ ••.
C't Opfcbrift vaas.)
Aen myn Edlen, Erentfeften, Hoogbwyfe Heeren Myn Heeren: die Verordente Raede des'Forftendoms Gelre vnde Greefschaps Zutphen Myn Heren, de Heeren thoe behanden.
Thot Aernhem,
N.° 140.
tpdele, Erentfefte, Gunftige, Lyeue Frunden! Ick *-< kan V: L: nyet verhakten, wie dat nae lang.



/
VADERLANDSCHE HISTORIE. 349
wyliger difputation tufichen den Hertouge van Brabant ter Eenre und die flat van Antwerpen, betreffende die Roomfche Religion, ten bellen is in frund* fchap geaccordiert gefleren: angemerckt fyn Alteze was alleguerende dat tempore Contracitus die exercitie van die Roomeinfche Religie T'antwerpen geexerciert wordt, vnd dat den artikel des Contraéls helt, dat die Religie in fulcken flaet in Brabandt fol blyven als fy doemaels was: moverende daer beneffens wel andere heftige reden, die ick V. L,, wils Godt, muntlick declarieren werd. Vt defle redenen hebben die van Antwerpen geaccordiert dat fyn Alteze fol hebben St. michiels kerk (alwaer hy gelogeert is) omb aldaer texerceeren die Romeynfche JReligion, met cpndition dat fyn Alteze fol daerftellen vier ofte vyff Priefters van goeden nhaeme vnd fame, vnd dat alle die ghene, die in die kerck kommen , fullen voerierft geholden fyn mit oeck die voern. Priefters den Coninck van Hispaengien Vy ant to declareren. Item fyn Alteze vnd der Stadt van Antwerpen getrouw vnd holt to fyn fweren. '
Ten 2en dat nyemantz in die kerck fal moegen kommen, vnnd dat Romifche Exercitie genieten, dan hebben drie jharen to voern in defe Stadt van Antwerpen gerefideert; vnnd anders niet.
. Ten derden dat nyemant gaende in die voeriT: Kerck fal enige geweerh moegnn draegen, het fy "luyden van qualiteit, die het van Oldtz gebruyekelick fyn te doen.
Ten 4en dat Syn Alteze geen Kercken meer fa' begeren, dan een hier, ende een to Bruyfel, vnü geen meer anderen in defe Nederlanden,
Ten leften is een groote peen geftelt, om deer. den anderen nyet toe injurieren.
Betreffende onfe befoigneg hebben wy Syn A1tes£
onfe



SSo STÜOJN VOOR fii
onfe Artln : oeuer geleuerr, dan noch nyet gefloten. Wat zwaricheydc in die Articulen mucnten vallen fullen wy V. L oeuer fchryuen,- aangaende mid£ generale Staten fynnen wy kommen tot het punt irn vntribüt'^ verhoepende goede Refolution balde to krygen. Syn Alteze werdt als morgen die propolition doen, om dreifement van het Cegher. tot welcken eynde fyn Exce): ons gifteren heft verclairr, dat wt Franckryck die befte van Aedell tot onfe Secc-urs kommen , vnd dat fyn Maitt. van Jranckryck leer waell genomen heft, dat fyn Brueder alhier fo heerlick ontfangen is geweest, mit belofftemsfe hem te Secourieren fyn Excel: verclaert groeten haepen tho hebben op fyn Alteze, Oeveranits hy anders nyet en ipeurt, dan dat hy die faeck van harten meynt. Don Antonio heft alhier noch fyn Ambasfadeur, vnde heeft groete asfistentz gehadt van den Coninck Van Franckryck, hebbende korte ick aen Spamarden affgenamen dnchondert duvfent Ducaten tot betaelinge gedeftiniert der malcontenten; die van Hollandt, Zeelandt vnd Antwerpen hebben Don Antonio geaccordeert twaelif Schepen van Oorlogen onder fcecker Conditiën mit hondert vndeveertich ftucken gefchutz, hondert du* fent pondt pulvers. uuy
Hiermit wil ick V. L. und W. den Heren bettthlen, die V. L. vnd W. wil fparen in langwylige vnde Godtzehge regierong. Will doch defen oriett communicieren myn Heer den Stadtholder, unde den Heren van den Rade.
Datum Antwerpen den negenden Marty i<§2. Hier is gefteren nacht een gewaldige ftorm geweest, allo dat voel Schepen aen die werff vergaan fyn' vnd groete fchaede binnen Antwerpen in kelders gelchiet is, op die fellefften dach als die Mis geac-, cordeert is. b.
(Onder(lont.)
V. L, vnd G. guede frundt vnd Mitbrueder. i
(git.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3$r
(Getekend.)
Alexander Beatiack. (d' Opfcbrift was defe.)
Den Edelen, Hoichgeleerthen, Eerfamen vnd vur-
llchtigen Heren Burgermrn. Schepen und Raidt der Sradt Arnhem, myn gunftige Herea vnd Mitbrue* deren.
N°. 141.
AdvertiiTement, dyenendc voor onderricht op te ques« tie gepropoueert by den Edelen und Hoochwyfen Raden des Furftendoms Gelre und Graefschap Zutphen.
Off het oerbaerlvk und geraedfaem zy binnen der Stadt Zutphen op te rechren een nye Munte op te naeme ende titule des voorsteken Puntend, und Graef* fchaps, beneffens de alde gewoonlycke Munte binnen Is'ymegen.
1.
Omme deefe quarftie te examineren dyent voer al gcprsefupponecrt, dat dczelvige nye Munte zoude geregyert werden met behoorlyken tucht und opgelicht, und nyet ftaen tot discretie van den
Munt-



35» STUKKEN VOORDE
Muntmeefter alleen, als dye van Boemel und Baten* borch, &c,
2.
Zoe zouden dan voer 't eerften volghen de laften und gagien van den Officyrs derzei ver, als Waerdeyn, Asfyeur, und Yferfnyder; zodanich als op alle andere Provinciaele munten gebruyckt werden welcke gagien altoos lopen off daer gearbeyt werr| off nyet, en by faute van arbeyt gcasligneert werden op ten Domeynen van den Lande, gelyck deefe voorleeden Jaere in vcrfcheyden Provintien gebeurt es.
3-
Insgelycx zullen commeu de coften van het Logys van de Munte ende van allen den Inftrumenten tot den zeiven nodich zynde, dye een groten penning bedraegen zouden, ende hoewel de penningen daertoe nodich by den Mnntmeefter verfchooten und ▼erftreckt mochten werden, zoe zouden dye nochtans in 't eynde gebracht werden tot laften van dec Lantfchappe, ten waere men expresfelick ter Contrarie met den Muntmeefter accordeerde.
Ten anderen zyden aengaende de proffyten, dye j hyer jegens te verwachten zouden zyn , zoe en es nyet apparent, dat dezelvige yet merckelycx zouden connen importéeren als men dezelve munte zoude houden ordentlick in zwange; ende op eenen eenparigen voec als de munte binnen Nymeghen dewy]e de Steeden van Zutphen und Nymegen nyet zoe wydt van den anderen leggen, off de Coopman dye totten eenen compt en zal wel voorts tot den ag* deren commen.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3f£ t f.
Maer ter Contrarie zoude 't te beduchten zyn, tdat de Muntmeeiters van Nymeegcn und Zutphen rrespeftivelyck zoukende een yder het Koorn totzyifien Meulen te trecken , zouden interverteren de iproffyten van de Lantfchappe ende den Coopman i defelve in de beurfe dry ven.
Jbpi' 'tai ;h '• -m •■; 6V " .-
Als bv Exemple op1'de jegenwoordige ordonnani tie van de munte geeft men den Coopman LXV1J Schellingen Vlaems, ende den Lantfchappe voir iSleyfchat ongeeverück drye Schellingen Vlaems, ' byer zoude terltond d'een tegen d'ander pracbféren ©m te hebben affflach van de Sleyichat, omme den Coopman meerder te mogen geeven, te weeten, dac hy den Coopman mochte geeven LXVIIJ Schellin: gen Vlaems ende der Sleyfch.at twee Schellingen, i ende dan weuder d'ander ter Contrarie noch meer und meer, fulex dat de Sleyfchac terltont vuyt zoude zyn, ende het muntwerek in de afsche, gelyck defe voorleeder jaaren tusfehen dye van HoÜant, Gelderlandt ende Wcrccht gebeurt es.
Om welcke inconvcnyenfen te fchouwen ende andere verfcheyden hey te iang te verhac'en, in den ^jaore XlVc LXXX1X, zynde 't voorfchreve Fur* itendom beneffens 'd'ander Neederlandfche Provinciën onder den Huyfe van Bourgongien, es gemaeckt geweest een leer folempnelle ordonnantie by advy» le van alle de Staeten van den Lande, daer by onder anderen es gecaveert, dac in defe Neederlanden zouden zyn alleenlyck Vyff munten, als een in Brabant, een in Gelreland, een in Vlaenderen, een in Holland, en een in Henegouwen; Welcke ordonnantie es onderhouden geweest foelang 't voorfchreve Furfteadom onder den Huyfe van Bour»
IV. DahL. Z gon«



5?4 STUKKEN VOOR DE
gongien gebleven es, ende na'derhant omtrent den denjaerc XVc aXXIX zynde 't voormelte Furftendom wceder gereduceert onder Huyfe van Bourgongien , es wederom etl cke jaren geobferveert, tot dat allengskens deur faveur van dyè van de Fipantie ende Generaels van de Muntè etlicke nye Munten ingekropen zyn.
8.
Aengaende de Exempelen by myn Heeren van de Keeckening vuyt Hare Regifters getogen daerby foude blycken, dat tot eendertyt twee of drye mume binnen defen Furftendom zyn geweest, dezelvige zyn gebeurt geduvrende dat 't felve Landt onder den particuleyren Heer und Vorst ftondt ende nyet metten anderen Provinciën gemeenshadden,' ende tot gheene correspondentie off verbonc ea ftonden.
9-
Hyer beneffens zoude in deefen infonderheit te verduchten zyn, dat dyen van Amfterdam ende eenige Steeden in Noorthollandt de ogen heyr deur geopent zullen warden, ende hyer vuyt een'occafie neemen om insgelycke eenige nye munten aldair te' ftichten, dewvle defelve geleeden een Jaer und langer al aen zyn Excellentie en de Staeten gevordert hebben, om fulex te doen, ende es hen 't felve geweygert ende onthouden geweest, ten einde men dye van Brabant, Gelderlandt ende anderen geen oc-: cafie zoude geeven om desgelycx te doen.
10.
Zulxs dat nyet te twyftelen es, ingevalle wy aerf onfe zyde d'eerfte zyn, om fulex te beginnen, defelve van Amfterdam, Noorthollandt, ende andere zullen 'tfelve navolgen, ende daerinne veel meerder treek hebben dan deefe Landen, dewyle zy natura loei ende metter. Coophandel gefavorifeert zyn.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 355
ii.
Soude oick te beduchten zyn,' dat myn Genadigen Heer Stadhölder Grave van den Berch, hyer vuyt zoude willen neemen occafte om zyne Munte van Dyeren weeder in zwang te,brengen, daermit de Munten zoo wel van Nymegen als Zutphen bey. de in der afsche zouden gebracht werden.
7i*!ï?mn^o'st» ï4'< b, ■ Op allen wekken 'myn Edele Und Hoochwyfé Heeren van den Rhadè lullen hebben te letten, Ende in gevalle dezelvjgen Om andere reeden dye Hoer Edele und Lieve moviren fullen, geraedfaem vinden, deefen nyet tegènftaende de voorfchreve Munte opterichten , zal defelvigen geleyven te ordonneren den Ghreffyer van defen Hove by dit jegenwoirdige Advertifsement te houden Notule om den Generael van de Munte re dyenen voir onfchuld, jegens den gheenen dye hem fulex in tyd en wylen zouden willen imputeeren: Ende zouden ingevalle als boven myn Edele Heeren mit den Muntmeefter tot Zutphen mogen accorderen ende overdraegen , op ten Conditiën ende Voerwaerden Jieyr navolgende,
Condicien und Voirwaerden daerop Myn Edele Heeren van den Hove in Celrelant >zouden mogen vuyt* geeven ende beftaden de Munten binnen Zutphen op te Name und Tytele des Voormei te Furftendoms Gelre und Graefschaps Zutphen.
«3»
ïn den eerften zal men van den Muntmeefter mo-' gen bedingen feeckere Leeninge van Gelde, nae qualiteyt van zyn perfoon en ter discretie van myn Z 1 Ed.



355 STUKKEN VOOR DE
Edele Heeren, welcke Somme hem weeder gepaffaert zal worden, in zyn Reekeninge ende afflach ftrecken aen den Sleyfchat gelyck 't felve in de Nee* derlandcn altyc van oudts gebruyckc es geweest. ':
14.
Item zoude defelve Muntmeefter gehouden zyjj te openen binnen der Stade Zutphen een bequuem Huys und Logys dyenende tot de oeffeninge der Munte, fonder daervoor yet te brengen in Reekeninge tot lafte van 'den Landen 't fy in cygendoni off in huyze.
15".
Insgelycks zal hy gehouden zyn tot zynen costen und lafte zich te verfien van allen den inftrumen» ten ter Munte nodich, voer de tyd van 'een Jaerj ende ten eynde van denfelven Jaere defelve Munte opleeveren wel geftoffeert nae haere qualiteyt toe zeggen van den Generael van der Munte, waer nae ende van dyenjtyt voertan, alle de voorfchreve inftrumenten ende "de nootlycke reparatien van dyen fullen commen tot lafte van de Landfchap als op andere Necderlandfche Munten geufeert werdt.
16.
Item zal de voorfchreve Muntmeefter gehouden zyn te onrfangen tot der behoorlycken tucht und opficht van derfelver Munte ende Wardeyn und As» fayeur, dye daertoe by deefen Edelen Hove Gecommitteert zullen werden ende denfelven gehoor geeven und verftaen dn allen reedelycken faecken 't haeren dyenfte ftaende, volgende het oudt gebruyk van der Necderlandfche Munten ende den lnft.ruct.ien dye hier tot dyen eynde gegeeven zullen wer« den.
17.
Ende aengaende de wedden ende gagien van denzei*



r VADERLANDSCHE HISTORIE. 35»
8cTven officyrs van de Munte, zal gehouden zyn deSve Jaerlycx te debourferen und verfcbeyten, ge£* tot Nymegen ende elders gcfcbeydt, ende Mf £ hem wederom in zyne Reecken.nge geleeden werden naTbehooren. Ende aengaende de gagiea van den Generael van de Munte ende Yferfnyder ful?en verfchooten werden by dyen van Nymegen «nde Zutphen half en halt.
18. i.
Item zal «houden zyn ter voorfchreve Munte te gebruycken'alleenlvk Troysch gewichte, ende defel5Se &n juyfter'en ende ycken jegens den dormant off SÏapè> hyer ter Camere van Reeckinghe bè uitende ende msgelycks fyne balanchen ende wagen vuytftaende , nae gebruyek van der NI urne daeraff hy zal doen blycken ende enteren by den Generael van de Munte alvoren m t weick te treeden,
10,
Ende voorts aengaende het particulier feyt van de Munte, te weeten 'tgehaldt ende gewachte van «den gelde, de remedien, dye hy daerop zal gebruycken de Sleyfchat dye hy daeraff den Lande zal betaelen ende andere gelycke maecken, zal bey gehouden zvn te reguleren nae de Inftructie dye hem tot dyen eynde by dye van de Rceckemngc ende generael van de Munte gelevert zal worden , accordierende in allen poynten mee de In(t™«'e af» Muntmeeffers tot Nymegen; welcke Inftructie- hy zal gehouden zyn te befweeren in handen van den voorfchreven van de Rceckemnghe oii Generaeu
ao.
Item en zal de voorfchreve Muntmeefter tot grienen tyden yet mogen pradtiferen oft macbineren tot achterdeel van de Munte van Nymegen, geiycs oock dye van Nymegen nyet en zal mogen aaen tot achterdeel van dye van Zutphen, omme maicanZ 3 aer



35» STUKKEN VOOR DE
der onderlinge het werek te onttreckén, 't fy omme den Coopman boven de ordonnancie te betaelen ende den Sleyfciiat te verminderen, off eenige andere middelen hoedanich- dve zoude moegen zyn.
XI.
Maar in gevalle van eenighe veranderinge van faecken off andere voorvallen ie occaflen dat byde defelve Muntmeefters zoe wel van Nymegen als Zutphen zouden meynen der Lande te konnen prouffyteren fonder quetfe van malcanderen ende den gemeynen welvaert, zullen zy 't felve mogen ver* thqnen deefen Edelen Hove off Reecken C'aemer, off Generaal van de munte nae gelegentheyd van derfaecke, om by goeden onderrecht gedaen te werden foe den dyenst van den Lande vereyfehen fal,
Alle welcke poynten ende artykelen fodaenichr als myn voorfchreeve Edelen Heeren met denfelven Muntmeefter (uilen connen accorderen, geregiftreert fullen worden in de Camere van Reeekeninge belieffens zyne andere particuiyre Inftructie, omme op t macken van zyne Bufse daerop regard genomen te moegen werden nae behooren.
^Adtum binnen Arnhem deefen VlIJe dach Marty
(<was geteecktnd.')
Jacob van Sloten.
(Onderftond.)
By den van der Reekeninge geilen fynde dit Advertisfement, und niet tegenftaende alle die reedenen by dem Generaal gealligiert , is die Heren (by ïdt voergaende advis van der Reecken Camer ge«oegfaera gebleeken, dat by Hertog Caerls tyden
al*



VADERLANDSCHfi HISTORIE. 3f9
alhier in Gelderlandt van weegen des Furften meer dan ein Munte is geweest, mogen daeromme d.e Heeren Stadholder, Cantzeler ende Raeden (indient oire Genade Edele Waerde, ende Lieve guidtdunckt) eenen Muntmeefter tho Zutphen aennemen voir eenen zeekeren tydt van Jaeren, om in aller getrouwichevt up gelycke Conditiën ende voet te munTen, als jacob Derrickien tho Nymegen munt und (under ander} ta 2* accorderen befpreecken, dat niet die Landfchap, maer den Muntmeefter a,le oncoften van Huysheyr, Inftrumenten,rendratien, galeen van Officiers ende anders niet vuytgefundert, Pal betaelen, ende m 'e aenneemen mach men mie hêm avercommen, wat hem dair van ra vuyrgeveea fvnen Reekeninge geleeden fal worden, und indien hv by Sloete van fvne Reekeninge te cort kump , fal hy fulex aan den Sleyfciiat b'^" ^ pachN ïaeren altydt moeten verhaelen fonder Cauie van Sen up der Landfchap off op die Domeinen yette mogen vorderen , und indien d.e Muntmeefter tan, nen fyne oachtjaeren fo Slappelyk deede munten» dat hv by "fyne leftc Reekening te cort quam, dar vor en fafhem die munt niet langer lyn verbanden dan fvne pachrjahren geduurende, maer fal men d.elelye als dan hein ofte eenen anderen meegen verpachten fonder becroen; Oick en fal hy gheen afftach off quvtfcheldinge moegen verfuecken, ofte gemeten ter Caufe van 't gheene dat hy den Coopman off Wvsfelers meer van 't golt off Silvcr folde moegen peeven- dan de'Inftructie ofte ordonnantie vermeit» ofte van andere oerfaecken, maer d'ordonnantie onlancks Jacob Derrickfen gegeeven, achtervolgen.
Actum in der Gelderfche Reeken Camer t Arnhem ten Burelen up ten IX. marty ïsSi.
(vaas getekend.)
Van den Sande.
De Rekenkamer zegt in dit haar berigt de waarheid: Z 4 JAS""



36o STUKKEN VOORDE
Jasper Lambert Vlemtnck wierdt by Karel van Es' mokt op den 26 Oftober des jaars 1525 \ot zynen Munt-' meefter te Zutphen, te Bommel ofte Thiell aane-Wd en op den 1. juny van het jaar i52ö w-erdt dooV hem de tyd van het Muntmeelïerfchap te Nymegen voor N n°ch TVyf Ja3ren plengt. Karei, van Egmond de^dt meer. In i5u op den 4. juny. gins- hy met de Ge. deputeerden der dtyer Staten des Neederflkh s vak Utrecht een verdrag m, dat hy tot nut ind order der landen ind tot vor. deronge der koopmanschap ind nerongh bynnen der Stad Utrecht; filvere und go:t onder zynen naem ind wapenen foude moigen doen flaenjn munten op die weerde ind vzlure fyne Oeheme Bisfihop tUtrech huydendages bynnen Wyck flaen ind munten
SS' df ïeSnLt; " de f**8^ W
N°. 142.
Relation des ienigenn wae Doctor van dem Sande und die Rentmeelter Wilhelm Benting up oere muntliche Wervung in naeme des Arnhemfchen quartiers in Vergadering der Lanrfchafc van Averyfel propon iert, fur be. Icheit bekommen hebben.
De?w IV ¥artV hebben Serae!ce Gefanten tho — Deventer by der Landtfchaft fich laeten aengeven. Averst diewyll die van Swolle nit waeren dén ™T'a 'SC d;e Landtf^aft van ein ander gefchei! folde. delfelven maents tho Swolle fien
denPnnHnÏIVerP daCh/int fie tho Sw0"e S6"0" worden, und up Remonftration des erbarmhche ftandts,
dainn



VADERLANDSCHE HISTORIS. 36c
tïatrin dat Arnbemfche quartier und die Stadt Duisburg durch die hochfchadheke inlegerong des Engelfche Regiments geraden, und up die daruth gefolgte petition, als dwyl der Veluwe fuiken (waren lasc allein tho draegen nit moglich, dat derhalven die Landtfchaft van Averyfell, die oere guider oik mit in der Veluwe gelegen , hadde, und allo an ondergang der Veluwe 'allermaift intresfiert ware, dem Arnhemfchen quartier met hulp und radt in defser nott wolde nabuerlick byftehen, in femer betrachtungh dat die Averyfelfche Stede niet kunde des Viandts gewalt wederfiehe, dair die Veluwe verdorven und folgendts verlohren ware.
Is durch den Burgermeifter Wynfum geantworc werde, dat die Averysfelfchen Steden in der belegerungh des huiles Brunckhorst ghene geringe ftuihr an pulver und proviande gedaen , averst men vermerckten dat van wegen der onordnung und ongeregelthpit des Crygsvolc^s alles vergeflick angelechc und dem Vyandt geringe fchede up den huyfe Brunckhorst gefchieliet ware, niet des to weiniger were die Landtfchaft van Averyfel geneicht und beredt oeres vermogens tho eroverungh des huifses Brunckhorst hulpe und byftand dem Arnhemfchen quartier tho doen, wanneer beter ordnung geftelc und niet wust die faeck an die handt genoemea werde.
Daerop die Gefantten repliciert, dat men die Engelfche anbefoldung und proviande gutt contentemenc und mehr, dan men fchuldich, gegeven hedde, und were derhalven die onordnung und ongeregeltheit des Criegsvolcks oeren muetwille aileine tho imputieren.
Alfo ware oick noch fur ein ha'fve maent geit vur handen, averil diewyll fie dairrmt mt tho comentieren , fo mulle hulp und lluir by der benabertert Landtfchaft van Avervsfel erfoc'^t werde, up dat cin vuile maentlicke befoldung opgebracht, und dar Z s durch



J6* STUKKEN VOOR DÜT
durch die Engelfchen uth der Veluwe in die Schants fur Brunckhorst gefurht wurden.
Then andre diewyle oick noch pafche ein ander Vuile maentsfoldts de Engelfche verfchynen werde und averst by den Gelderfchen averal ghene middel mehr vurhande, dat funder hu'pe ende byitandt der Staten van Hollandt und Zeelandt die Engelfche befoldet werden kunnen. So wurde fur radtfam angefheen dat beneven dem Landtradt die Scaten van Hollandt als oick particulier Steden umb hulp und troest erfocht werden, und fonderling darumb, dac geruirte Provintien oere Contribution"an diefer fyden der maefs vortan doen und ons diefen fwaeren Cnegh met helpen draegen.
Opdat averst diefe befchickung an den Landtrhar, Staeten und Steeden van Hollandt fo voel desto mehr anfihens und authoriteit hebben muchte, fo were der gedeputierten des Arnhemfche quartiers an die Landtfchaft van Averyfel dienitlick butende, dat neven den Gelderfchen etheke uth oeren middel deputiert muchte werden, by den Landtraet oick Staeten und Steeden van Hollandt op 't flitigfte anthoholden , dat gerurte Contributiones uth Hollandt und Zeelandt tho onderholdung des Criegs an diefer fyde der maafs blieven und employeerc werden.
IMae vorgaender deliberation hebben Ritterfchaft und Steden gefandten op beide proponierten puncten geantworttet. Erfllich diewyl dem Arnhemfchen quartier niet onbewuft in wat'groeter befwarung die Landtfchaft van Averyffel van wegen oerer ge. fangen itzo ftunde. So ware wal afthonemmen, dac men den Arnhemfchen quartier mit eeniger geldt ituir dicmael nit tho hulp kommen kunde.
Wat averst die gerurter befchickung belang deden diefelve funden fie radtfam und gudt, und wolden daertho auctorizieren Doctor Dorren, die albereit by dem Landfraedt were, averlt diewiel die Docter
und



VADERLANDSCHE HISTORIE
vind anderen orde afgeferticht warden muste, fo kunde he fich niet perfoenelicr» diefer befchickung au die Staten und Steden van Holland bywhonen, fonder wat he fchriftlich daerin doen kunde folde he ghenen vlyt fparen den Staeten und Steden van Hollant fyner principalen bitten erkennen tho geven.
Erentfefte, Fromme, Erfame, wyfe vnde voerGchtï» ge befunder groitgunftige Heren vnde freunden. AI yst wal foe , dat ennige Hoowicht.ge faeken,, (wie wy vuith V, Erfam. fchryuen vernamen) verhanden linnen, foe dat wy voir hebbent gewest mik den Heren van der Elburch, als oer Erfamh. bewust, in einner gefelfchap auertekommen, bint wy doch daertoe verhindert wonden, aucrmitz die Englandtfche Ruiter vnde Knechten itz ter feïuer vihr doe wy vnfen gefanten affgeferdight gehat, lich ui die Ampten Eep vnd Heerde geloiget hebben, die fich allenrhaluen vp den hellftraten niet als freun* den, funder voell mier (Gott erbarms) in 't plunderen vnd rouen viantlich erzeigen, vnd derwegen beqweemer befunden, aengefehn vns by die van der Elburgh tot Apeldoirn te verfoegen funder groet perickel nier moegelich gewest, V. Erfamh. in diefer vnd mier anderen faeken volkamen toe authori-' feren (wie wy dan eracht diefes doen) dan gemelten Englandtfchen tot ein apenbaer roeff te worden„ niet tegenftaende dat V. Erfamh. Inhaltz derfeluer fchriuen fulche volmachten der kleinne fteden afflaen, emfchuldigende fich met diefer faeken hoichwichticheit daertoe V Erfamh. immers nae gelegenheit diefer vnfer vnfchulc niet veroirfaeckt finnen, gernerct wy (wie wal befchwerlich) vnfes verrroejgecs nywertz vnwillich gewest in aller, wes buiten vns off vnfe volmacht verhandelt ifz gefwegen dac vns niet angenhem fyn folde, 't genne eracht vnfer
N°. 143-



£04 STUKKEN VOOR DE
volmacht, woe boichwichtigh oick 'tfelve fy, ver« handelt mach weruen negerende freuntlich V« Erfamh. diefe vnfe vernoetfchinnungh aunftlich anuemmen, oick mede daer auer ftaen, dat vnfekltince vnucrmoe^ende hoepghen borger einmall, van Eriemeus knechte, verlicht moegen worden, daermtde wy regen reden vnd alle billicheit bauen alle anucre lieden verdruckt bint. Vnd beuelen V. -ir« lamh. hier mir Gott Almechtigh,
Datum den c. April 1581.
V. Erfamheit
Freundtwilhghe
Burgemrn: Schepen vnd Raedt der Stade Hattcm.
('t Op/cbrift was.)
Dem Erentfefïen, frommen, Erfamert, wy7.en vfrd) Voirfichtighen Heren iiorgemrn. Schepen vnd Raedt der Stadt Arnhem, vnfen groetgunitigen Heren vnd freunden.
*■ —
N°. 144.
Cort vertoech van wejren t' Collegie van den Landtrade an d'Ooflfyde van der JWafe redderende myn Heeren den Geberalen "Staeten der geünieerde Provintien t'Antwerpen vergadert fjnde 0 v erge li. ver t.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 163
1.
"Myn Heeren die Ge. T^erftlick dat totconfer-
ineralé Staten naerder ge. ^ vatie van die GelderJett hebbende op d'in- fche ende Vriefche quar•houdt van defe poincten, tieren niet alleen hoochenae belandende den eer- noedich is , dat die proften ende 'tweeden arti- vincien continueren heu* cul, verklaren dat die Hee- re maentlicke Contribusen van den Landtrade tie, immers by provifie van Overmafe hen fuhen tot datter eenen anderen reguleren achtervolgende voett van Contributie fal 't Confent ende accord, | weefen genomen, /lie, die provintien fullen inbrengen, op die propolitie by fyne Hoocheit gedaen den Xlljen defer ^opende maent.
Maerinfunderheit moeten die provintien fulcke ordre op de betalinge van huerluidcr maentlicke quota, ftellen, dat die* felve binnen die maend gefchiede , immers ten lanxten binnen XIV dagen nae d'expiratie vani die maent ten follen f> gefurniert.
ft»V M
Die voerfchreve Staten Off dat by gebreke van
verklaren , dat d'auftori- dien die van den Landt-
teit in deefen vermeit en- raede vermogen fullen,
de om fulex te volbren* 't gunt , datter t'einden
gen, fyne Hoocheit ende de voerfchreve XIV dae-
fyne Raeden omme heide gen noch an die quote
die fyden van de Mafe ontbreecken fall te mogen
toegelaten is. doen lichten op interest
tot



3t5(S STUKKEN VOOR DE
tot Iade van die Provifii tien die daerin verfuimelick fyn , Ende dat dia van den Rade fo well den interest als 't reftant by alle weegen van exe* cutie (fo fy best geraden fullen vinden) fullen mogen doen innen, alles tot laffe van den gebreekes licken.
4.
Die voorfchreve Staten Ende ten laëtften dal verftaen dat defe Liqui- alle die provintien imdatie fal gefchieden init mers aan d'Ooftzyde van voerwaerde,datmen voer der mafe contribuefehda drie maenden alleenlick mitten voerfchreven Rsdö twee lal reekenen, ach- treden in liquidatie vart tervolgende den Voet heure quoten van alle die angenommen tot Amfter- vorige maenden gevallen im fn X£1Ve Juny feedert den eerften Juny Jeftleeden. len waere totten eerften Aprilis lestdatter ieeckere , redenen leeden ende dac fo well waeren, waer deur fom- van die ingewillichde als mige particuliere provin* niet ingewillichde maentien genootfaakt hadden den, fo men den Viandt geweest, die gehele maend continuelick hefc moten rfadehck te betalen. refisteren , daer tho die
penningen eensdeels by eenige provintien, ende eensdeels op intereft gefurneert fyn geweest, daer van 'tinteresc noch loopc
5-
Dat disfelve liquidatie gefchiede op eenen eenparigen voer, ende in fon* derheit dat die provintien



VADERLANDSCHE. HISTORIE. gé?
Fiat* en die betaünge.van beu«
ie garnifoenen niet vorder dan die twee dardendelen in die vuytgeeven en fullen mogen brengen, fo den Staet van den Oorlogscollèn ten overItaen van fyn Excellentie by de generalité daerop genomen is geweesr, Te meer fo oick eenige provintien, mit demwelken men op die voec heft geliquideert expresfelicken verclaert hebben geen penningen meer te willen contribueren voer ende aleer d'andere Pro. vintien mit hen contribuerende op gelycken voec meede geliquideert ende betaeld fullen hebben,
6.
Ende dat daer benevel* die provintien 't gunde by die liquidatie fullen
■ fchuldig bliven, promptetelick willen op brengen ende in allen gevalle terflont furneren die Sum-
• me hem luyden overgefonden op dat men daer meede \'t veltleger by den anderen mocht verfaemelen, om te beletten, dac den viant niet vorder in Gelderland, Zutphen ofte Vriesland in en breke.



jöS STUKKEN VOOR DE
7.
Willen myn Heeren de Generale Staten wel expresfelick by deefen verklaert hebben, dat by gebreecke van 't gunt voorfchreeven is, hem luyden niet moegelick en
, fal weefen, deefen anftaenden Sohmer niet alleen jegens den Viandt in 'c
j vordcrlicxftedoen wtrich-
r ten, maer fullen voer
• hun ogen mogen fien, dac d'eene Provintie der Bont* genoten voer ende d'ander na, tot heuren groo-
■ ten leetweezen van heure eigene Ruiteren ende Knechten verwoest ende grondelik bedorven fullen worden, fo dat fy .rn'et ofte feer weinicn toe der gemeine defenfi langer en fullen mogen Contribueren, ende daer beneffens in groten periculen ende gevaer* ftaen, om in des Viands handen
[ te vallen, dcwelk by die van den voorsr. Raede niet en kan werden verhoedt, Ten fy dat die Provintien hem luyden daertho doen hebben bequame middelen om 'c Kriegsvolck in goede ordre ende Krighsdiscipline t'onderholden ende tot
' defenfie van den Lande te mogen gebruicken. 8



VADERLANDSCHE HISTORIE. 369
8.
Van alle 't welcke die
van Hen Voorfchreven
Raede myn Heeren die Generale Staeten wel heb* ben willen veradverteren ende verfuecken, dac hen goede geliefte fy, op die boven gefchreven puncten fulcke Refolutie te nèernen, als myn Heeren oerbaerlixte voer den landen fullen bevinden, ende diefelve op die marge van deefen te doen ftellen, op dat fy fullen mogen weten, waer nae fy hen fullen hebben te reguleren.
Aldus gedaen ter Vergadering van die Generale Staeten, tot Antwcr* pen verfamblet, den XlVe Aprilis 1582. »
(Onder (landt.) Ter ordonnancie van die voornoemde Staeten Ge» ncrael.
(Getekend.')
Houfflin.
(Onderftondt.)
Gecollationeert jegens die principale ende daermeede bevonden t'accorderen. By my. (Was getcekent.)
G. van Zuylem
i\r rWr. A a No.'



STUKKEN VOOR DE
N°. 145-
Remonftrantie zyn Hoocheit van wegen die van den Rade aen d'Ooftzyde van der Maze renderende overgegeven.
TVTaedemael de GeunieerA1 de Provintien zyne Hoocheit openinge gedaen hebben van te Confernteeren Drye Hondert Duyfent gulden in zes maenden te betaelen, om daermeede den Ruyteren ende Knegten eenichcontentement te mogen geven op heuren vorigen dienst, ende alzoo willich maken om hen tegens den Viandt te laeten gebruicken.
Daer boven noch drya rnillioenen in dit lopende jaer, beginnende van den eerften dezer maendt Aprilis bedragende voor elcke maendt nyet meer dan IJc Lm gin.
Prefcnterende daer be* neven totavancement van der zaken der Provintie binnen deze maendt van April daerop by anti-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 371
ticipatie te f urneren eene maentlicke quote als zy leftmael tot onderftant van der Oorlogscoften hebben ingewillicht ende betaelt gehadt.
Ende fchynt wel dat de provintien van meyninge zyn, tot verzeeckeringe van de maentlicke betaelinge der voorfchreve drye millioenen zyne Hoocheit in handen te willen ftellen diverfe middelen van Confumptien, als van de Wynen, Bieren, Zout, Zeepe ende gemael, die men eendeels fal moeten doen collecteren ende oock eensdeels ver* pachten.
Ende gemerckt by deezen confente nyet alleen de Voorfchreve quote en zullen comen te celfee* ren, maer boven dien, zoe en lullen de bovengefchreven IJc I.m gin. ter maend nyet beftant fyn, om de costen van der Oorloge daermede te vervallen.
Soo d'oorlochscoften aen de Ooftzyde ven der ïvlaze alleen" maentl'ck: bedraesen ter Somme van IJc XXX'm I.XXXV gulden Dan a'foo nen den Ruyteren ende Kni chA a i ten



S7® STUKKEN VOOR' DE
ten van de drye maenden maer twee en betaelt, zoo can men de maentlicke betaelinge doen metter Somme van CLXIVm Vlijc LX VJ gulden.
Die men hem I ieden prajcifelick op den Verichynsdach moet. betaelen, ofte zy vallen terHond op den Borger ende Huysman die zy t'ee* nemae! vuytteeren ende verwoeften geheel de platte Landen, daer zy omtrent leggen, tot groote nadeel van de Contributi* en endemescontentement van de Provintien ; ende plagen der voorfchrecve CLXIVm VlIJc LXVJ gulden ten naeften by betaelt te worden vuyt de maentlicke quoten der provintien aen de Oostzyde van der Maze contribuerende, als van Gel* derlandt, Hollandt, Zeelandt, Vrieslandt, Utrecht ende Overyflel bedragende 't zaemen ter maendt CL Vim gin.
Die van den Raede van Ooilzyde van de Maze zullen hen behelpen met te middelen, die de generale Staten by beuren Confente tot ónderhout van der oorloge van zyne
So heeft nu zyne Hoocheit t'ordonneeren vuyt wat middelen ofte vuyc wiens handen die van den Raede, aen de Ooftzyde van der Maze renderende, de voorfchreeve CLXIVm VIIJc



VADERLANDSCHE HISTORIE 37S
Hoocheit fullen ftellen, ende dat in de provintien, die tot noch toe, aen d'Ooftzyde van de Maze gecontnbueert hebben, ende in valle die maendtlicke zoe vee! niet vuyt. en brinken, als d'oorlochscoften, (betalende 't Crychsvo'ck van de drye maenden twee) aldaer bedingen zullen, die penningen dacran ontbreeckende, by anticipatie op de leste maenden, op iDterest moegen lichten, mits zyne Hoechheit ende den Raedt neffens haer weefende van alles' verwittigende, nieren tusfehen zal zyn Hoocheit de Generale Staeten verfoecken ende. belaften binnen, zes. weecken, nae haer afscheiden wederomme alhier te erfchynen, om rapport te doen, van de Confentea der provintien, ende vorts. aen te horen de gebreeckep, die men zal bevonden hebben gefallen te zyn, in de opbeuringe der noottclyke middelen der oncoften des Crygs, om daerin ten beften verfien ende gereaiedieert te worden. 1
A a a
VIIJc LXVJ gulden voortaen maentelick ende ook praecifelick zullen ontfangen, om de bata* linge an de garnifoenen ende t Veltleger op deö beftembden daiie, daermeede te mogen doen,, op dat de Landen tegens. den inval des Viandts befchermt ende de ingefetenen der voorfchreeve Provintien van alle verdere inlegeringen ende foulen onfer eygene Ruyteren ende Knechten be° vryt moegen worden»
Ende alzoe de Ruyteren ende Knechten nu dea eerften Aprilis thien macn-



374 STUKKEN VOOR DE
maenden gedient hebben " ende die van den Raede dagelicx gemaynt worden om hem luyden affreeckenungh te doen van de derde maendt, die onbetaeld is gebleeven, zoo men al eenighe als den VryHeer van Hohenfaxen (om vordere inconvenienten te fchouwen) heeft moiten doen ende waer men de penningen daertoe behoiftich zynde zal weeten te becommen.
Ende oock daerbeneffens, off men den Ontfanger Generael aen d' Oostzyde van der Maze nyet en zal laeten reekenen van de maentlicke quoten der Provintien van den eerften Juny, dat die begost hebben, totten eerften Aprilis by der 1 laetsleeden nae dat de i Provintien defelve zullen ( hebben geliquideert ten c overftaen van de Gedeputeerden derfelver Pro- j vinnen, op dat zy ken- , niffe moege hebben, dat t zy al 't zaemen op eenen eenpnrigen voet hebben betaelt", opdat alle , diffidentie tusfehen defel- 2 ve Provinciën zal moe- c gen cefferen. Ende zul- j len oock de van Brabant i ende Vlaenderen heure j Ge- t



VADERLANDSCHE HISTORIE. 37f
Gedeputeerden op de Voorfchreeve Reeckenunge meede moege zeynden mits dat de andere Provintien heure Gedeputeerden meede zullen moegen zynden op de Reeckeninge van Brabant ende Vlaenderen, muz dat, zy d'een d'ander Veertien dagen te vooren - daertoe zullen befchryven.
Mits dat men de Reekeninge alfoe gedaen zynde, alhier in de Financiefal o» verfenden omgerevideert, ende oeck geretraifteert . • . te worden, indien be*
vonden wordt zulcx te behoiren.
Naer de voorgaende Ende voortz hoe dat inftructie daervan zynde, die van den voorfchneeEnde dat tot onderftant ven Raede hen voortaen van zyne Hoocheit vor- in alle andere voorval* der fal geadvifeert wor- lende zaeken zullen hebden op de zaeke van de ben te reguleren. Regierunge van den Lande , achtervolgende de articulen van den Tractate met heur aengegaen.
Den Raedsheer van Dat oock zyn Hooc-
Rhyne , des bewillicht heit gelieve twee vuyten
zynde, heeft aengenomen Raede alhier als een van
de reyfe om te vaceren Brabant ende een van
metten voornoemden van Vlaenderen te vervouge
den Raede van d'Oostzy- in den Collegie aen d
de, ende zal voorts ten Oostzyde van der Maze
eerften die goede handt redderende. JNo.



376" STUKKEN VOOR DE
gehouden worden, beneffens de Staten van Brabant datter noch een ander afgeveerdicht worde, tenfelven eynde.
Gedaen te Antwerpen den XXIVe Aprilis 15 fo.
[Was geparapheert.1
De Meetkercke.
(Onder.ftondt.)
f Ter ordonnantie van ïnynen Heere den Hertoge.
-.1 i}boi irtsbi 1 • iOnderteickent.)
Sille.
•JCVtOOf 913bC£ 'Jiör.fi - „ ■ . . ■
N°. 146
Tt^elachtbaere, Voerfynnighe, vnd feer difcrete heren! Ick en kan V. Ë. Jieffden niet onahernek laethen, wye dat den Viandt den ■XXVIlT defes ïdsloepende maents Aprüis des fauens het huis tho Middelaer ingekregen hebben, dan mit wat ifstichelt offte bedroch ïe den Rentmeefter noch onbewost, dan fyn ver.ftendich geweest van ghoede foftwerdige luiden, daer omtrent woenachtich, vnd welhcke oick noch desfeluighen auents op 't huys geweest waeren, datter omtrent hondert peerde ytxd hondert voet-knechten op folleq fien, die 't
fel-



VAPBRLANDSCHE HISTORIE. 377
fplnige huis inraiaemen hadden, alfoe dat het huis S des V.ands fydt wefende, onfe Domynca santzelick fullen verderuen, waer derhaluen wel noe* dien, foe men enighe asfistentie doen conde, ome felue aenftondt wederom tho recuperiren, eer dat hec met meerder volck vnd vafticheit geftareke mocht warden. Mede will ick myen E Heeren oick verftendicht hebben , wie dat ick van ghoede luiden bericht fyn, dat onderwilen heimeheke byein* compften, vnd correspondentie gefehieden vnd gehalden warden, tuiflchen Arndt Arntfen vnd den nandt, dan toe wat einde is den Rentmeefter onbewost, dan mynn E. Heeren moeghenn thot ghelesener tydt den ydfigen Richter, hiern.e yraeghenn, wellicke V.E. lieffdcn van Jles breder bericht doen fal, dan ik vrefe dateer ennighe boeuerie fchuelende ys. Ende hier en bauen en krighe ick gene betaelingh, oick van den feluighen Arnt Arndtfen, wellicke nochtans zhenc quitfcheldinghe en behoerden tho gemeten, ten waer dat hy nu irftè gecontentiert hadde. Worde ojck daegelix groffelick aeuer hum gedacht dat hy die luiden groeten merckelicken fchade duet m die Kiswerden met fvne heeften, want fy alle lunghe lot, dat nu vitfprutt afïweiden, vnde vertreden, alfoe dat die pechters oeren pacht ontfiaegenn willen üeo, enz. i tloöH
Datum Niemeghën den XXIX Aprilis anno XVc LXXXIi.
(Daer onder.)
V, E. lieffden goetwilliger.
(Gcteekend.)
Willem Snabbe»
('t Opfcbrift •was.)
Dem Welachbaren, Voerfynnighen vnd feer discre» Aas' le»



378 STUKKEN VOOR DE
ten Heeren, myen heeren van die Rekeningh tharnem myne gebiedende ghoede heeren.
[Daeronder.'] Recept, den ir. May XVc LXXXII.
'N.° 147.
2*2 $ 1 •:■ - b tt
philips byder gratie Gods Coninck van Castillien. ■*• &c. Allen den gheenen die defe jegenwoordige fien fullen faluyt Doen te weecen, dat om 't goec aenbrengen ons gedaen van der perfoon van onfen lieuen ende getrouwen Raedt ende Meefter ordinaris van cnfe Recencamere in Gelrelandt verordent Boudewyn van der Boe, ende van fynder wysheir, discreiie, rêchtuerdicheyt ende experientie ih 't ftuck van Rekeningen, zunderlinge van 'fynen weldraegen in 't bedienen van denfeluen ftaet van Meefter ordinaris wy ons volcomeück betrouwende zynder getrouwicheit ende goede neerfticheyt, Gehadt hierop 't aduys van onfen lieuen ende getrouwen die Hooft, Treferier generael, ende Gecommitteerde van onfe Demeynen ende Financien, hebbe denzelde Boudewyn van der Boe by deliberatie van onfen zeer lieuen ende zeer beminde goeden Neue die Prince van Parma, ende Plaifance, Stadthouder Gouuerneur ende Capitain Generael defen onfen eerften Raedt, ende Meefter in onfe voorff. Rekeneamere in Gelrelandt verordent in de plaetfe van Thomas Gramaye houdende onfe tegenpartie. Geuende den voorn, van der Boe volcomen macht, aucthoriteit, ende funderlinge beueel den feluen ftaet van onfen eerften Raedt ende meefter voortaen te houden exercéren ende bedienen, onfe rechten, hoocheyt, heerlicheyt ende demaynen, daerinne te beWaeren mette anderen onfen Raedt ende Meefter Van dezelue Caemere te verftaen totte Confultatie,
de-



VADERLANDSCHE HISTORfE. S79
deliberatie ende expeditie van de zaecken ende af. fairen, die aldaer ouercommen, gehandelt ende getracteert fullen worden en voorts te doen, al't geI fie, dat een goet ende getrouwe Raedt ende eerlte JVleefter voorfcreuen fchuldich es, ende behoirt te doenen. Totte wedden, eeren, rechten, prseminentien, %rvheyden, proifvten ende veruallen daertoe ftaende ende behoirende. Ende fulcke ende gelycke, als die voorn. Thomas Grammaye vuyt faeken van 't zelue officie gehadt ende genoeten heeft, foe tange alft ons gelièuen fall, waerop ende van hem in c Eedienen van den feluen ftaet'wel ende getrouwelyk te quyten, die voorn. Boudewyn van der Boe gehouden werdt den behoirlicken eedt te doen, ende voorts té fweren, dat hy om den voorif. ftaet te vercrygen ef»een gek, noch eenige andere dingen hoedanich die fouden moegen zyn , nyemanden geboden, belooft, noch gegeuen en heeft, noch doen d bieden, belouen, noch geuen wien dattct oock zy,
0 noch geuen en tal direfteiick off indirecl.ehck, nocb ü anderffins in eeniger manieren. Behaluen ende vuyt-
1 genomen 'c gene "dat men gewoonlyck is te geuen » voor d'expeditie, ende depefche, ende dat in hanb den van onfen lieuen ende getröuwen erften Raidt ¥ van onfen Raede in Gelderlant verordent , die wy ij daertoe committéren, ende hem beuelen, dat den* S feluen liedt gedaen fynde by de voorn. Boudewyn v van der Boe, foe voeriT. es , hy hem Helle , ende | kilrituére van ontfent wegen'in de posfesfie van den
voorff. ftaet van eerfte Raedt ende Meefter van onfe voorff. Rekencaemere in Gelderlandt. Ende van dien mitgaders van der eeren, rechten, preëmirentien, vTyheyden, proffvten ende ueruallen voerfcreuen, hy ende alle andere, onfe rechteren, officieren ende onderfaeten, dien dit aengaen fall, hem doen laeten ende gedoogen ruftelick, vredelick, ende volcomelick genieten , ende gebruycken; cesferende alle beletten, ende wederleggen ter contrarien. Ontbieden voorst den voorn, van onfe nnan* cie, dat fy by onfe Lanrrentmeefters generael van Gelderlandt iegenwoordich of andere toecomende,
die



3So STOKKEN VOOR DE
die de wedden , cotten vooraf, ftaet ende Officie toebehoirende gewoonlick is te betaelen, defelue voortaen jaerlicx doen vuyereyeken, ende betaelen den voorn, van der Boe, ten termynen ende in der manieren gecoftumeert; ende foe lange als 'c ons gclieuen fd , zoe voeriT. es , den welcken onfen Lantrentmeefter generael van Gelderhint, wy oick beuelen dat alfoe te doene: ende mits ouerbrengende defen onfen brieff vidimus oft copie auclentycke van dien voor eenen ende d'eerfte reyfe, ende foe dickwils, alft van nooden wefen fal, quvtantie van de voorn. Boudewyn van der Boe, hierop dierende, alleenlick wy willen all 't gene dat hem ter caufe voorff. betaelt zal worden, geleden ende gepasfeert te zyne in 't vuytgeuen der Kckeninge ende aftgecort van de penningen van den ontfanck ons voorsf. Lantrentmeefters generaelsn van Gelderlandt jegenwoordich off andere toekomende, dien 't behoiren fal, ende daeruan die betaelinge gedaen fal hebben by den voorn: van onfe Rekening in Gelderlandt verordent, denwelcken wy insgelycks beveelcn dat alfoe te doene zonder eenige fwancheyt, want ons alzoe gelieft. Des t'oirkondr hebben wy onfen zeegel hieraen doen hangen., Gegeuen in onfer Stadt van Doprnyck den leften' dach van Aprilis in't jaer ons Heeren Duyfent, Vyffhondert Twee en tachtentich. van oijfen ryeken te weteöe van Spaengnyen, Sicilien, &c. 'c XXVil, ende Van Napels 't XXIX.
■ '.■itvjt/i ob-T- Woo rtft ' i:- ■ ■• .- ,
(Daar onder.')
■ . ■: q ,1 M f»i - - « -: h Oev erófoaior ham na? i . Pamele.
(Opdeplyckefiondt.)
By den Coninck. De Prince van Parme. Gouuernuer generael. &c. De Heere van Rasfeghem Hooft, Heere Godefrodt Sterck Ridder, Treforier Generael, Peter van Oueriope, Heere van Hamme. fienedictus- Charretqn Heere vaa Chasfey gecom*
mit-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 3S1
mitteerde van der Financien , ende andere jegenwoordich.
(Getekend,)
Verrycken.
(Ende bezegelt met Z. Mts zegel, In dorfo.)
Les Treforier General & Commis des Demaines des Finances du Roy n. S. confencent en tan: qu'en eulx eft le contenu au blancq de ceftes eftre furny & accomply tout ainfy & en la meiftne forme & maniere que fa Ma. le veult, & mande eftre faict par icelluy blancq. Faict. a Tonrnay au bureau des dicïs Finances foubs les feings manuelz des d. Tre. forier General, & Commis le XIX jour de Feburieï XVc quatre vingt & quatre.
(Signé.)
Sterck, D'Ouerloepe J. de Drencwaert.
Boudewyn van der boe was zyn meefter getrouw, ge bleeven, en kon dierhalven na de opgerigte Unie niet_ inr die Rekenkamer blyven, welkers domainen aan den Koning ontweldigt waren, ook om dat die van Calviniftifche of Cereformeerde Leden moets bediend worden. Hy verwierf dus het eerfte Raed en Meefterfclv.p van Rekening ouer die Domainen, waarvan Filips nog bezitter was, maar te Arnhem wierdt hy Mr. Boudewyn gnvejene Rekenmeefter genoemd: en dus in een Stads Rentmeefter Rekening van 1579. bl. XVII. 120 zie vooral hier vooren een ftuk van den 7. Apr. 1580 nog een van den 18. Febr. 81 en andere meer.
N°. 148.
Dye



3& STUKKEN VOOR DE
Dye Prince van Orangien Gracff toe Nasfaw Catzenelnbogen ende Lieutenant generaell van fyne hoocheyt.
ETdele, erentfefte , lieue, befundere. Wv hebben ons by onfe gecommitteerde rapport "doen laten van het onuerftandt onlancx tusfehen V. ende enich cryfchvolck verrefen, ende allen bericht wat lus lang in der faecken gehandelt is worden mie vlvt aengehoort, hoe wel wy nu genrzlick uehoope hadden, idt folden v die afgenoomen peerden en*e geweer, achteruolgens onfe voorgaende Ichrvvens aen den Ritmr. Dierick Vervoort' gereftitueert fyn morden, nochtans dewyl wy verftaen, dat fulex 5vec gefchiet en is, hebben wy anderwerf aen d2 JvJagiftraet to Nymegen Couermits die Rumrn. voorn, op Hlyenbeeck geuangen is) gefchreuen, denfeluen expresfehek beladende om fodamge reftitutie fonder faulte te procuréren, off ons t'adverteren foo vern die peerden nyet binnen Nymegen, maer mit den Kitmr. geuangen fyn omme alsdan andere middelen iot uwen contentemente.te gebruycken. Aengaende doncoften ende teringe te fvymegen in der herberge gedaen fynt wy te vreden , dat ghy defelve van de maentlicke quota uwes ampts inbehalt, der generaliteyt cortet, ende daervan by provifie den Weerde to Nymegen betaelt, bis man tot vuytdrachc der faecken fien moge , wer die oncolfen billick te dragen hebbe. Insgelycken foo veel betreft die erftadinge van de extorfien ende brantfchattingen by den obgedachten cryegsvolck in uwen ampte gedaen, alfo wy verftaen, dat die Ritmr, Dierick Vervoort asfignatie heeft om vuyt de Ncderbetue een maendt foldts t'ontfangen, fult gv hem al 'tgeene wat zyne ruyteren boven nootdrüftige terongh den onderdanen affgefchat hebben, vooreen eerst corten. Ende fullen die Gedeputeerde der gevnieerde Provintien die verfehing doen, dat die exac Sien van Adam Krerfs ruyteren ende der foldaten
bin-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 383
binnen Nymegen denfeluen in haere affrekeninghe ende betalinge gelycker geftalt mitter tyt gecortet, ende den onderdanen gereftitueert worden.
Datum Amftelredamme, den VII. May. anno 1582.
(Onderzont.)
V. zeer goede yrundt.
(Ende vaas onderteykenW)
Guillame de Nasfau.
(<f Opfcbrift vaas defe.)
Dem Edelen , Erentfeften, onfen lieuen befondercn Dierick Vygh, Heer to Soelen, Amptman to Thiel ende Nederbetue.
N.°i4Q.
Memorial de ce quele General demande pour faire marcher fes gens, fuiuant le coramandement dc fon Alteze.
premierement. Comme Mesfieurs du Land Raedt ont offert la fomme de Trente trois mille, fis eens, dix noeuf fiorins & demy, que monte vng mois & demy payement, fuiuant la derniere mon« ftre pasfée en Frize.
Affcauoir vnd demy mois (a 1'aduenant que defius) comptant vng aultre demy mois en afllgnation fur ceulx de Zelande & le troizieme demy mois, dans vng mois apres,
Que



384 STUKKEN VOOR DE
Que Mesfieurs, ayans efgard a 1'augmentation tant des Gens de cheual que de pied.
Plaife par desfus Ie dict offre adjoufter encoircs dix müle fiorins.
AlTcauoir fur le demy mois comptant encoires ilx mille fiorins, montant enfemble Dix fepr mille, cent fix fiorins puis 1'asfignation du demy mois fur ceulx de Zelande vnze mille, cenr fix fiorins. Eft dans vng mois le troiziefme demy mois, auec les quattre mille fiorins, reftans des dix mille fiorins fusd. que monteroient Quinze mille, cent fix fiorins.
Pour icelluy argent diftribuér entre les foldats, tant Cauaillerie, que gens de pied, fyauant qu'il peult eftendre.
Eftant Ie General premierement fatisfaicl du fusd'argent, tant de fon traictement, que de deux obligations, de transport & aultrement, montans enuiron mille fiorins enfemble les capitaines en partie de leur transport de foldats nouueaux arrivés.
Faicl: a Arnhem ce XXI. May. iySi.
(Signê.)
Nourys.
N°. 150.
Memorie vuer Sine Genade ende die Heeren Cantzler ende Raeden.
fn'taenfïenvandenhoich- Alfoe die Gedeputierdringenden noot, und om ^ den des Arnhemfchen tho verhueden die wtter- quanires van die Heeren
Landt-



VADERLANDSCHE HISTORIE, 3«f
fte verderffeniffe van den. Landt Raeden aengefocht se heel en landtfchap rnitz fint worden; tot ramen-1 dair c'hein ander middel tenant des Generael No.^r harden is, •omb die' rftz, 'in aller ile optoe' Engelfchen tho doen ver- brengen die Surnme van trecken So is 't dat 't Vyff Duizend gulden enHof mit bewilligungrïva'n' de dat londer deielve an* onfen Genadigen Heeren Jtónd toe erleggen , die StadhokJpr ' -eedonfentiert -Heeren Land Raeden verheft , fo voel in hem is, claeren, geene middelen iff- ^e - \ erkoepinee oft - tee hebben,-noch re weeverpanduna der Confis- ten d'Engelfchen vuyt die auirder «uedér ter fom- Veluwe toebrengen, weime van* Vyf Duizemlt ké pehnongen die vuergegulden: doch mie Vur. meke Gedeputierden mee warden, dat futaV in pras- moegelick ils (rnitz die fentie eynes ofte twee Onderdaenen t lamen ver* Commisfarien- defes Ha- lopen zyn; ^toebrengen» ves eefchie, als oick dat ten iy dat ddelve op fri'éhLosfungh falbeTprcè- gerest wufren toe lichten wolchc losfun'gh fal ten; Soe ist dat eoighe È-fchien van den pennm- vuyten Lant Raet m e *cn.' p'rocedierende, wth particuliere fulcke péndV Contributie of Schat- nongen ( heobendc gen-nnoneen, des Veluw- noechlame Cauties, omo Hen quarriers. Aftum iri d¥é tyt van een miendc Arnhem den KXIJ May. gereftitueert toe worden) XVc LXXXIj. wyllen opbrengen ,, und foe dan gemelte Gede^ (was get.) pui ierden niet lievers fien
W Sluvsken feWen» dan dat die erm?
W. SiuysKcn. Onderdanen (die tot noch
roe meer als » 't Contribueren geweest)
m deefe onverwmtlicke inlegerongh mochten ontled'pec werden; Dem nae fine Genaede ende die He nen Gantzelcr ende Raeden billich toe verfuccdaerm een foe cdrre tyt diefelve pennongert vuvten platten Lande (des doch niet moegehckis) meren kdndc gereftitueert werden dat dan oere geSe ende Edele dat quartier wollen gelieven acté te verleenen, dat d.e van Veluwen, tot fulcke penIV. ikm B b h°»'



3*6 STUKKEN VOOR DE
non»en toe, foe vuel geconfisqueerde guederen moch» ten vercopen, ofte in pandfchap vuvtdoen daermede defelve mochten gereftitueert worden. Dwelcifi Doende.
(wat getekend.)
D. Wetthen. Secrs.
N°. 151.
Memorie.
1.
Die van den Lantraet
fyn tho vreeden dat die van der Veluwfchen quartier die penningen in deefen geroert in handen holden ende die vuitdey[en, fo wanneer fy lullen oordelen tyt tho weefen.
1.
Alhoewel die Gedeputierden des V'eluu»
fchen quartiers fampt Hurgermeefleren Scheepen
und Raet der Stadt Arnhem fich waelvertroest ende verfien hadden, dat men hun alnu mit geene vordere Contribution o. der andere penningen befwaert folde hebben gehadt ; angefien fy mit die lange inlegerung der Engelfchen ende andere garnifoenen fo gruntlick verdorven fyn werden, dat hun niet moegelick' is, meer te konnen opbrengen , ende bi ven dien Oick, dat fy meer , als oere maentlicke Contri. butie bedraeght, opgebracht hebben; fsochtan nich



VADERLANDSCHE HISTORIE 3*7
2.
Soo veel die 17^0 L. in defen geroert, aengaet, is daer van geiycke 'ördon* nantie als voer die van Nymegen geexpedieert.
Ende belangende die drie duifent gulden, by hen belooft, tot 't Ver•B b 4
nïch om eenmael vuyth
die elende, ende vuyterlicke bederffenis tho geraken; Oick dat die Heren Lane Raeden verclaeren geene middelen te weeten, om den Engelfchen ewech te brengen, ten fy dat die Veluwe bewillighe alnoch Vierduyzent Soevenhondert ende Vyftich gulden op tho brenghen, fo hebben die voerfchreve gedeputierden, wiewael befwaerlick, in aenmerckungh het geene voir-» fchreven is, daerinne wael willen Confenterenj ërldö voer die voers. penningen fulcke verfeeckerung doen, als die Heeren, die die penningen Vuerftrecken, werden angegeven ende begeren fullen 4 rnie fulcker begeerte, dat die» felve penningen nietvuycgegevea werden^ vuer cn* de aleer fy vertaegen fullen zyn.
1»
Mit fulcker befchèident* heit, dat üie Heeren Lantraeden wederom dén Gedeputierden van Veluwen acte fullen veleefieri ora füieke^fo gulden wederom Vuyt die Convoyen te mogen ontfangen, foo vees



$88 ST U K KM VOOR D E
trek van den EDgelfche voer. haer anpart in die 11500 L. op te brengenj ib men bevindt , dat fy by Slote van die reekeninge averbetaelt hebben, fullen die van den Landtraet, omme gelykheid te holden, haar als andere
Erovintien daer van doen ebben.
3»
Die van den Lantraet fyn niet alleen daertoe alhier, omme die van de Veluwe, .maer die gantzé generaliteit te verfchonen , fyn daeromme geholden, foo veei moegef lick order te flèllen, waerrnit niet,,alleen die van der Veluwe maer "alle die provinciën , onder haer gebiet ftaende, ende die van onnodige inlegeringe ende durchtochten te bevryen.
4« 5'
Hierinne fal den Remonftranten wedervaren, als allen den anderen provinciën; als voren geleyt is.
veer men by goede Reeckeninge kan bevinden dat id quartier oere maentlicke quote betaelt hebbe, fo niet dat dan die Acte ofte ordonnancie kraftcloos zyn fal.
3«
Dat oick die van Ve- j luwen van nu voortaen I van alle inlegerung ende nodejofe deurchtochten van Ruyteren ende knechten follen gefchoent ende gevryt fyn, wie andere daeraengrentfeude provintien gebuert.
*
Und foe die voorfchre* ve Gedeputierden morgen gemeynt zyn Staet ende'Reeckeninge van alJe opgebrachte pennengen van den ie juny 8t af totten lellen deefes muenrs Aprilis tho den Heeren Lantraeden aver tho leveren daerinne bevonden fal worden, dat • idt



VADERLANDSCHE HISTORIE.
jdt quartier merckelicke penningen meer betaelt heeft , dan oere maentlicke Contributie is bedragende, behalven alle fooien, extorfien, brandschattingen , und andere uttcrongen, und dat fy noch in korten daegen, wanneer die Engelfchen und anderen Ruyteren und Knechten, uth die Veluwe verthogen fynde by goede undklaere Reeckënunghe mit allen bewys daertho dienende averleeverénde- bewyslich fullen bevinden uth gegeeven tho hebben , - 't welck die voerfchreve gedeputierden niet fo ilich pertinentelick en hebben kunnen bekommen, vermits alle Scholten ende Richteren van Veluwen, mit die inlegerunng en-* de devastatie oere huileren hebben moeten veriaeten ende in den Steeden wycken.
5-
Sullen derhalven die Heeren Lantraeden die Gedeputierden des VeJuwfchen quartiers acre vcrleenen , dat die van Veluwen middelerwylby die Generaliteit tot dat fy fulcke averentzige en* Bb j d"e



§90 STUKKEN VOOR DE
6.
Belangende die Leeningen, cesfeert by die refolutie op 't IJe articul geftelt. Ende het Service aengaende, fal den v an den Veluwfcben quarrer wedervaren gelyck den anderen provintien, volgende die refolutie in den Haege by den Heeren generale 'Staeten, ten overftaen van fyne Princelyke Excellentie anno l$41. genomen,
A£tum Arnhem den IJe Juny anno ry8i.
(goparapbeert,')
Roerda. Vr.
(Oiderftont.)
Ter o rdonnantie van den Lantraede.
Q, van Zuylen*
If8i.
de voergeftreckte penningen, wederom geinnet, in die maentlicke Contributie der nafolgenden maenden niet aengeflaegen,dan op die andere provintien fulcke Contributie verdeilt werden.
6.
Dat oyck gelyckewael
van die Generaliteit die Knechten binnen Arnhem en in den kleinen Steeden defiëlvcn quartiers liggende mit weekelicke Leeninge ende Servis geit verforgt werden mogen.
J



VADERLANDSCHE HISTORIE. 391
7-
Und fo men immer meinr, dat die Engelfchen uth Doesburgh vertrecken fullen, lo verfuecken die voerfchreve Gedeputierden , dat die ï eeren Landtraeden alhier binnen der Stadt eenige Gyfelaren van denfelven En-
f;elfchen wollen ftellen aten , dat fy KJ 't vertrecken die underdaenen an oere have, beeften, peerden, niet meer befehedigen , noch vorder brantftiften follen, ende daer 't fy deden, ofte gedaen mochten hebben, we* derleveren follen.
Aldus gedaen binnen Arnhem den 23. JMay 15S2.
(Onder ftond,) Vuyt bevel derfelver. D. Wetthen. Sec»».
N°. .15^
W/V Ondergefchreeven Gedeputeerden des Vehjw*. " fche quartiers, voerts Burgermeefteren. brhee°penen ind Raed. der Stadt Arnhem, doen kondt ind



39s S T*U OEN VOOR DE
bekennen, d"ar. alfoe den Erentfeften ind fromen Revier Cant, Jüerick Janfs Lonck, ind Johan Roebrechtsf. van Druyneptot onfen.van wegen des Arnhemfche quartiers ernftiger verzuecke in deezen zeer hoechdnnger noet op hun eygen Credit gelicht ende opgebracht hebben, die Somme van Vyer Duyzendt Soevenhondert ende Vyf;ich gulden, tot 'I wintich Stuver; bollandts den gulden gereeckent ende ons goetwilhghcken verftreekt ende geleent, omb te voldoen dels quartiers aenpart in de pennongen gereet op toe brpngen tot behouff van den Generael Noritz, omb volgende 't. beveel van Sine Hoecheir, lyn peerdt ende Voetvolck te doen marcheren, ist dat wy in de qualiteyt als voeren, in onfen eyi'en ende privé naem, 't famentlick ende een ieder van ons infohdum ende in ft geheel by eere, trouwe ende geleuyebeloefc hebben, als wy beloven by deeien die voerfchreve Reyner Cant, Denck Janfs J-onck,.ende Johan Roebrechtsf van Druynen, ofte houder qeefes, die vurgenoemde Vier duyfent Soevenhondert ende Viftig gulden wael ende deuchdegcc t oqlem Cost, last ende pericule binnen der Stadt van Utrecht den. dartichften Juny naeffkommende defes jegenwoirdigen jaers Twee ende tachtentich ende dat in fulcken valeur ofte 'Species van gelde als vurgemelte Cant, Lonck ende Druinen avertellen werden ,' ende daerbeneffens voer intereflè Hondert gulden ofte ten fes weecken Hondert Dae. Ier. lo.t volbrengen-van al 't welck wy verbinden, in de qualiteit als baven onfe perfonen ende guederenroerende ende onroerende, hoedanich die weefen moeghen, die wy nu hebben ofte vencrygen fullen, alomme waer ends.jot. wa.g.jnj.aetjfe die gele-
fen fyn, ofte bevonden fouden moegen worden, Mitsgaders van allen den inwponderen des Arnhem» Icbe quartiers ende dèreri Burgeren ende inwoenderen der Stad Arnhem, itellende elcx in onfen res* Ipecte onfe perfonen ende guederen meede van de mwoenderen ende Burgeren voornoemd tot reéle • executie ende op 't Vonniffe ende al
«t men VQBïJ^ïiek alfoe daerinne gewQ&nnjert wae-
f§8



VADERLANDSCHE HISTORIE. 393"
ïen gelick wy ons ende inwoenderen fampt den Burgeren mit. gewylüghen Confente daerinne Condcmnerende, 'renun'tierende tot dien einde van allen ex-, cepticn der excusfien des principacls ende Oeneralick van allen behulpen, die ons hier tegens te tne. te foude moegen komen. Verfouckcn nutz deefen. ■wel ernfteiick aen allen Officieren ende Ma gift ra eten, Steeden ende Vlecken vuyt crachte van defen verfocht weefende dat fyde voergenoemdeCant, Lonck, ende Druinen oft des van hen last hebbende thoen* der defes ofte Vidimus audtentick van dien alle repraefalieh vergunnen jegens onfe perzonen énde guederen, oek van de Burgeren ende Inwoenderen als voer, fonder enighe gunfte ofte difimulatïc; destoe orkonde hebben wy defelue mit onfe Chcyftliche name ende gewoentliche handteicken van wegen als voeren onderfchreven ende mit der -Stadt Arnhems Secreet zegul onderdruckt.
Aldus gedaen den Dartichften May anno XVc Twee ind Tachtentich.
N°. 153.
Erentfefte, Erfame , Wyfe, zeer Vohfichtige Heeren, goede frunden!
:Wy kunnen onfs niet verhalden V: Erf. clachïich tho kennen tho geuen, welcher geftalt die Engelfche garmfoenen, defen moigeb, Viumlicher wyze, aen der stadt poorten gewest zyn, memende onrwyuell die Stadt thoverylèn, ende onuerfiens inthonemen, offte then weinichften onfen Burgeren enige nederlage antho doen, Auerft als men hun gewaer geworden, vnd van der ftadt affgedreuen hefft, hebben zy luyden die 'Wyenthmoeien mit noch ongeferllck Sefthyen huyferen vuer der Poorten affgebranth, vnd ljc» niet anders tegen* onffs verthoont, als apen* B b f bare



39* STUKKEN VOOR DE
bare vianden. Vnd foe dan alfulcke barbarifche cyrannie, als zy luyden foe aen onfTen mede boteren, als oick aen onffen benabuerdedorperen mu branden, ende rouen, begaen hebben, die gantfene Landsfchap behoerc then harten te ghaan, vnd njt J.ichaem mith zyne Lithmathen well behoert mub recht te doleren. Verfoicken wy derna'uen feer fruntlich begerende, dat V. Erf. gelkuen wilde, aen onfls G. Heeren Stadtholder anteholden, oick by den Heeren Landtraden te verf icken, dat zyn luyden alnoch (woe onflsdan hier beuorens tho gefcreuen) vertrecken mochten, vnd wy eens then lesten van huere tyrannie verloft mochten warden Begerende dat V. Erf. gelicksfals gehtue wiide'onfs durch brengeren desfes auer tho fchriuen, offte diefelue óp'recken fullen off niet, vnd fue die niet vertrecken cnfullen, dat V. Erf. onff in fulcken gevallen tot befchermmge der fiadt een thon cruytz bifetthen willen. Sulix willen wy ahyt ghern aen V. Erf. ver* fchulden. Dem wy in fchutz des Alderhoichftco befehelen.
Datum ylentz delfen 6 Juny ij8a.
(Daar onder)
Rurgemrn. Schepenen vnd Raeth der Stadt AVagening.
('t Op/cbrift -waf.)
DemEremfeften .Erfamen, Wyfen, Hoichachtparen vrd feer voirfichtige Heeren liurgemm. Schepenen vnd Raith der Stadt Arnhem onffen goitgunfligen frunden.
N°. 154.
1»



VADERLANDSCHE HISTORIE. 59?
lnftruction vuer die Edele, ind Erentfefte Johan van Arniem Lantraedt omb navolgende puntten aen de Heeren Overicheit ende LandtRaet aen defer zide der Maze van weegen des Arnhemfche quartiers toe bevorderen.
Omme die reedenen in vorige fchryvens aen den Heere Stadtholder, Cantzeler und Raeden ge noucizaem gededuceert, vinden die van den LandRaet voer als noch nyet geraeden, dat zy haer Collegialiter naer Arnhem vervougen maer wel dat ennigen wtden heuren op ten Landsdach werden gecommitteert.
Irftlich nae gedaene er. biedungh, die Heeren Overicheidt ende Lantraedt toe melden, ende toe verfuecken, dat oer E. wederom alhier binnen Arnhem Collegialiter ("dwiel die meefte noet van den krygh am meesten alhier erfordert ende daagelicx erger fchynt toe werden.) woilen kommen refideeren of daer fulex niet fal's niet te verhaepen) doenhch, dat dan oer Edele, ten min» ften enighe vuyt derfelver middel alhier afferdighen wollen, omb mit iïne Genade ende die Gedeputierden op alle vuer. vallende ende hoechbe» zwaarlicke inconvenienten, goede ordre te Hellen, op dat die Landen niet t'eenemael ten besten gegeven ende verwustet worden.
Hier inne is eensdeels Vo'gents alfoe oer EVerfien, ende zal noch dele den Gedeputeerden Verders inne verfien wor- denfelven quartiers toe den. gefaent dat, die penningen
omb



39Ö ST U K K E N VOOR DE
Sal defen aengaende aen' den Commisfaris Tyratf gefchreven wórden,'" die meinunge van den'Lantraede te weeferi, dat een Lancierofte Carabyn ruyter hebbende nie'eV als een paert drie Spynt havers des daegs zal yerftreckt worden, ende nyet op yeder paerdc.
. omb Monfieur Schatlet roe monfteren, vaerdich waeren ' Verfuecken der. halven dat gemelt. Schatlet anflont mit geit mochte verfien, gemonftert ende in dienst desfer Lan. den vuer Bronchorst ge-
bracht werden.
nop «ts'. :-'ie*.", •.■;.' $*üi(H
Oick meede toe meiden dat gemelten Schatlet mit finen onderhebbende Ruyteren fich onderflaen. van de Ampteren te wylen hebben onderhalt niet alleen van den tyt af, dat fy van den Co"mmisfaris Tyras daer gebracht, dan van die tyt af, dat fy tot Nykerck gecomen zyn , wiewael gefacht word , dat fy niet aver acht ofte neghen daegen follen blyven liggen.
Item dat fy vuerjeder peerdt van irflen aen dat fy in Veluwen gecomen, sdaegs vorderen drye Spint Haveren, derhalveh ernstlich toe bevorderen, dat hem fcherpelick bevolen worde, den Huysluyden mit fulcke onbehoirlicke dingen niet toe bef weren, und; daer fy niet vuer Bronckhorst gebracht dat fy dan Snftonds vuyt Vcf luwen' en 'ï Fdrftcndomb gefuert mochten werden.
L»d



VADERLANDSCHE HISTORIE. .597
Sullet? die van den Lano faedc 'alle btvorderinge " doen, .waer.met, cüe Fi ori'tier, Steedëö' .met nodige "woviande ende amuniue Verdea verfien..
*' Sal den Generael Pre* 'Voi&l gefterekt mie tien ofte tw.elf peerden, de 'men onder die Vanen .zal "jpastèren; Ende hem or'donnancie maeken, waer.mit.h'y -riem'zal cementeren endedaema reguleren. Jk&\ otï i i'. jh 3 *jib -vf'
-qo :4jltX''.i ■j'-i'o itsib J9Oü03 bc*?. SÏt» C|Ö
uWtitv .j i' abn> ,m>m
-3-"> 'Ju ftMÈWS ' |
, Hier inne zal met ten aller eerften verfien werden.
•ihs'J tbl-wad j^uV. ■
Und dwiel die Viant vuerfeecker afkompt, die fich tot Orsfau toe lande gegeven, und villicht die eene off d'ander Stadt angrypen mocht, Verfoucken dat oer Edele die Frontier Steeden mit gevouchfam proviand, poluer ende Lonten als oeck die Ruyteren mit Haver wollen doen verforgen.
Dat oeck oer Edele den geweldighen provaes Johan Coppier.die handt ftereken wollen, omb alle moctwillighe Soldaeten» vuyt die Schantfe. in Veluwen vallende toe ftraffen. ..• ' «:...
"^;?"3iï! (tubicrLL'v^ Of dat die van . Veluwen tot oer defehfion in mmderongh oerer maentlicke Contrjbutiqn, toe gelaeten werde twintïcfi of meerder peerden nae geleegentheit aentbenee» men.
Oick toe vet>fuecken
dwiel die Engelfchen nu vertaegen zyn , .dat die Knechten van den Heere van Nyenoort vuer Bronkhorst liggende, gecontentiert , ende daeronderordregeftalt mucht werden, van alfuïcke toulen, branden, plunderen Ade-



398 STUKKEN VOOR DE
Die van den Lantraed ïyn altyt wel geneicht geweest, dit generahek te veranderen, en zullen gerne, hier op gehadt 't advis van den Ileere Stadtholder, hierinne doen verfien.
Aólum tot Utrecht den 3CVe Juny 1582.
(geparapheert )
R. Vt
(Onder flond.)
Ter ordonnantie van de Lantrade.
(get.) C. van Zuylen.
1581.
Adelicher Huyfer ende andere exaclien, als fy fich dagelyx onderneemén,afftoeltaen; of dat fy anflond afgedanckt, en op andere oerden daer fy den Lande meerder dienst doen willen gefant werden, want mit hunne grote onordenung van Branden als voeren niet dan malecontery ende gehcele verwueftungh defer Landen toe verwachten fy.
Und alfoe grote men. terye onder den Burgeren binnen Zutphen "is, Oerfaecke die Nyenoortfcr.e Knechten .daégélbe der Burgeren Beeften, onder die t dt haelen; Solde dcrhalven wael noedich zyn, dat goede opficht op die Stad genoemen, ende 'c garniioen aldaer verandert werde,
Aldus gedaen by de Ge. deputierden des Arnhemfche quartiers binnen eer Stad Arnhem, den XlVe Juny. XVc LXXXIJ.
(Onderfiondt.)
Vuyt beveelch Derfe!felver.
(ffas get.)
D. Wetthen. Secrs.
No.



VADERLANDSCHE HISTORIE. 399
N°. 155-
\X7y Bannerheeren, Ritterfchappen ende verorden» te der Hueft ende Cleyne Steeden des Furftendumbs Gebe ende Graefsfchaps Zutphen, doen kont ende bekennen overmitz defen vuer ons ende onfe nacomelingen, dat alfoe wy in die maendt van l;ecember öi hebben afgeveerdicht ende gecommi. tiet den Heren Elbertus Leoninus, der Rechten Doe ter, Cantzler des FurftendumbsGelre ende Graeffchap Zutphen, Reyner van Stepraedt, Heer aengen Doddendael en töt Walbeeck ende in Doornick, Derck van Westrum zu Langendonck, Joachim van Lier, Alexander Bentinck Raedt desfelven Furftendoms en» de Graef>fchaps, Johan Kelfken Burgemeefter der ftadt Nymeegen, Arndt van den Berch, Raedtsver» want aldaer ende Otto van Heteren Secretaris derfelver Stede, om in onfen naeme ende van onfentweegen, 't faementlick of 't meerendeel van hun, li en toe verfuegen binnen Antwerpen, ende aldaer mit den durchluchtichften ende Groetmech'ichilen Furst ende Heere, Heren Franchois Sonevan Vranckryck, eenich Broeder des Comncx, Hertoge van Anjou te tracfeeren, ende Sine Hoegheit vuer . Furst ende Heere deeler Lantfchappen an to neemen nae Luyt ende inholt der lnltruction ende volmacht ende op alfulcke pundten ende articulen als de vurgemelte Gedeputeerden mitgegeven , diewelke volgents die gefanten vuerfchreve mit Sine Hoecheit by tusfchenfpreecken van Sin Princelvke Exelentie end» andere Heeren getracliret ende eyentlich geaccordiert hebben, nae luyt van den Traótaete, dien aengaende gemaeckt, respeótivelick beteickent mit eygener handt van Sine Hoecheit ende vurfchreven onfe Gefanten ende Heeren Affiftenten by hun daer toe verfocht ende voertf. bezegelt mit Siner Hoec»
heus



^po .STUKKE N- VOOR DE
heits grote zegele ende pitzieren geraelter onfe Gedeputierden ende Heeren Affiftenten vurfchreven t Hebben *ïfélve Tttöaet Ons binnen defer Stad Ny! megen op ten Lantdach vergaedeit, gerapportiert, vuergebracht ende verleefen * laten. Sulcx dat wy van alles volcommen^bericht 'ontfangen hebben 't felve Traclaet ende die punften ende articulen in denfelven begreepen, ende Conform die .Commisfion vurgemelte Gefanten mi f gegeven ende defe Landfchapp^n orbaerlick te wefen géaggreërt, approbeert ende ratificeert , aggreéren , 'approbereri, ende ratificeeren by defen vuelr ons ende onfe nakomelingen, om allenthalven den inhout van dien iü allen yinen puntten ende articulen onverbreeckeicken r/achtervolgen ende nae te kommen, fonder 't. felve ie wcederfpreken ofte enichiint's te contrariëren, ■ons ïialdende by deefen'voldaen van de Commiffie endè Inftruftie, die wy den vuergemelten gedeputeerden hebben mitgegèvtn, defclven daer van ontladende ende geheel qu,terende als hun in alles hebbende gequecen naer behoeren.
• • - ,•: •••• ■ "■■ ' • ' ' nt* ..o'jjpsmvld ibs& la oerkhonde van dewelcke hebben wy R.inner. •heeren, Ritterfchappen ende Verordénte der Hueft ende Cleyne Steeden deefes Furftendumbs Gelre en: de Graeffchaps Zutphen vurfchreven dit teaenswoerdich Inftrument van ratificatie ui der beller ebde beftendichfter formen doen en laeten befchryven ende mit onfen Wyl ende rechte wetenthcit doer beveiligen mitter Stadt van Nymegen'Secreet Segel, dat wy deefer tvt hiertoe gebruycken, ende beteyekenen laten 'durch den Secretaris derfelver Stede. ' '
.;>•■ '••' til <;■*■•> , -SW-ifi n -!Vrs2;u<it>» .) jj Aldus gedaen in onfe Vergaederinge tot Nymegen den 2je Juny 1582.
■103369$ rlqf!in9ifa abnn istiQaii?% nwïH aidbnt
BW ! '■ 1 r-flï
JÖa ll ..3■'.•jf.bor.-tn -., ijbsemejj »bn9iij|n->»
JJo j' i-/C ifafl • ■ ■ ■ 09}f)f»
IS:;'- ■; .3n' jl.fla fi3Jfl«l ' MflD
.-. 0 .!.,-.. ' abqa jas 'if/HofT



VADERLANDSCHE HISTORIE, «of
»t TJof geilen und gevifitiert hebbende die bely£T dènisfe alls Gerhart Sluyter gewefen Facet van Betanien und Matthys van Doesburch beyde Muneken thot Mariendaell gefanghen fo buyten als in pynen refpecfive gedaen, und daer wt befihdcnde dat die vorgemelte Gefanghen mit kost und dranck wt der Stadt Huilen gegaen fyn , om die Vianden defer Landen tho wïHen fpeyfen, als oick dat fy der» Mariendaelfchen pechteren etlickemaell felffs gedrevcht und funst durch andere dreyghen laeten, und derhalven fy wol na rechte an den Lyve geftrafft behoerden tho worden , jedoch ftellendc gnadt vur ftrengicheit des rechten hebben denfelven gefangen beide hiermit des Furftendumbs Gelder verwefen und verweyfen rnitz deefen, belastende denfelven hare gcfenkemffe niet tho fullen vindicieren fonder gebuerlicker wrphede tho doen', als oick caution ofte borghen tho ftellen , darvur dat fy fich der Mariendaelfchcr guederen off noch mit ennighe dreigementen der Maricndaelfchen pechteren inkomp» ften niet fullen onderwinden de facto, und betreffende haer randtfoen und die gedaene Coften birer gefenckeniffe fullen fy fich mit den Soldaeten die haer gefangen hebben, als oick mit den Cypier ven draeghen.
Aldus gedaen den XVIen July XVc LXXXIJ.
N°. 157.
Inftruftion voer die Erentfefte, Erentachtbaere und Waelgeleerte Evert van Deelen van Laerund Engel brecht van der Burch, omb fich van wegen des Arnhemfche quartiers tot Utrecht by die Heeren O* vericheit ende Landtraet an defe fyde van die Maze tho verfuegen. IV. Deeu C c -wt*



40a STUKKEN VOOR DE
Alfo die van den Lantraede jegen woerdelick befoignerende fyn, om het Kr echsvolck , dienende tot het ontfet van Lochem te verf mlen , .oick om die penningen tot -villigmakinge van 't fel» ve Kriechsvolck noedich van den provintien te vordern, fullen daerop orthe geftelt zynde, op alfulcke plaetfe adviferen, alwaer by die van den Raede die Saecken van der Oorloge ten beften fullen moegen gedirigeert worden.
Die van den Landraeoe follen die Veluwe, fo veel verfchonen, als mogelick, ende die noot Van der jegenwoerdiger *x»i']oge fal mogen lyden»
Hierin is verfien, fo snit beralinge van een halve maent Solts voer die Compagnie als vorders mit «sfignatie, ende fyn eenige gecommitteert om fo in gelderlant als tot Amfterdam een goede quantiteie van proviande tot
Tiftlich lullen gemelte ge* 1 fanten nae gedaene erbiedung die Heeren Land* Kaeden melden ende verfuecken, dat oer F dele volgende die naerder V» nie ende Inftructie van den Landtraed, fich in deefen quarticre, daer die meefte noo. van den Kriegh nu is, fich wollca verfuegen.
Sullen toe kennen geeven, waerum die maentlicke Contributie nu voer handen fynde, niet ver. gaedert en werde; dat die Knechten vuyt Hollandt, Zeeiandt , ofte anders waer hercommende niet deur die Veluwe , dan tho Scheep of deur andere quartieren deurge* bracht mochten werden.
Oick meede tho ken. nen tho geven in welc. ker geftalt ende gelegentheit, dat die Stad Doesburch fteyt, die welcke balde infulcken pericul konde komen als die van Lochcm fyn, derhal* ve« tho bevorderen dat



VADERLANDSCHE HISTORIE. 403
verfieninge van den Steeden in der Graefschap Zutphen op te kopen.
Die van den Landraede hebben geene faake Ineer in recommandatie als het ontfet van Lochum, daer tho fy alle middelen haer moegelick fullen empioyercn , Ver* foukende niet te min, dat die van gelderland meede alle middelen dienende tot het voerfchre ve ontfet willen ten handen neemen.
Hier wort inne gebefoigneert als op het eerRe articul verklaert is* Verfoukende die van den Lantraede, dat die van den Furftendomb Gelre endeGraefbChap Zutphen mede w'ulen procederen tot prompte opbrenginge van die S.umme, van tien ofte twaelf duifent gulden» ■wacrmit het ontfet van -Lochum des te eer ende feeckerder mach geprocureert worden, om den anderen provinciën een
foet exempel te geven, 3 den van Gelderland voernemeück an die be•waereniiTe van die felve Stede onder haer reforterende is gelegen.'
Ces
die knechten aldaer mit leeninge mochten verforcht ende die Stad mit provifion verfien werden.
Dat voeral op't onfet van Lochem in aller yle mochte gedacht worden, gemerckt zy mit proviand, polver noch lonten verfien zyn.
Dat oick die Ruyteren van Frentz, Elderborn, Chastelet ende anderen, wederom vuyt den Over* quartier gecommen fynde, in aller yle mogen mit geit verfien werden» want die willich zynde den Viandt voer Lochem groete af bruek doen follen, ende dat meer is, die Stadt ontfetten kon* nen, angefehen die Vi* andt niet fterck van peer* den daer en is, die, foe" jt vcrwvlet, fich dagelic« fo wel van Voet als peerds* volek ftereken.
Sul*



404 STUKKEN VOOR DE
Die van den Landraet refereren haer tot der apoftille op't IJe articul geftelt.
Dit articul is op die voeigiende articulen beludwoordt.
Sullen gemelte gefanten meede den Heern Landraden melden ende rontwtfeggen, dewyl die van Veluwe nu alle diligentie doen, ende middelen voer die hand neemen , omb oere maentlicke Contributie op te brengen, 't welck mit grote befwaernis gefchisn fad, daer oer Edele eenige inlegeringeoff durchtochten in Veluwe toeftaen, dat id hun dan niet moegehck will (yn itwea te fullen connen contribueren, want die Huysluiden van meininge fyn t'eenemael die Landen "te veriaeten.
Op huiden fint entzliche Jonkehrn ende eeni* ge wt die Magiftraer der Stadt Zutphen angekommen, fyn Genade ende ons te kennen gevende, dat id hoechnoedich is, datop id ont fat van Lochem gedacht ende roitrer daet geeftefluect werde, want die Stadt niet voer acht dagen geproviandeert is, ende fo" die Stadt Lochem omginge, dat Godt voer fie, dat die fteeden Zutphen, üoei-burch, ende Deutecum in groot pe* ricul fyn fooien, van te verliezen, daeromme voer al



VADERLANDSCHE HISTORIE.
Dit articul is hier te voorens beantwoort ende fal by die van den Landrade , fo wel 't een als *t ander quartier van alle deurtochten werden verlchoent.
Aélum tot Utrecht den 19 July anno 158a.
, (geparapheert.)
Cröst Vt.
(Onderftondt.) •
Ter ordonnantie van den Landrade.
(get.)
Van der Does.
al dienlick is, dat fonder Vermeen alle Ruiteren ende Knechten mit geld verfien ende willich gemaeckt werden.
Dat oer Edele ilich an d'e van Rhenen9 Wyck ende andere Veer Steeden an 't fticht. van U* trecht wollen doen fchrieven, ten einde die Veerfcheepen onder die Steden gebracht ende waelVervaert worden, op dat die Ruiteren vuyt id overquartier kommende, niet weder in die Veluwe en fall en, waerna fy trachten.
Und voorts alle andere deefes quartiers befwaernisfen tho remonflreren ende dat anftond in alles (foe die utterfte noet itz 't vordert) prompteiic'c daer gedaen ende gere» medieert worde.
Aldus gedaen binnen Arntiem onder derfelver Stadt Secreet Segel, dat wy deler tydt daertho gebruicken den 17e July 1582.
(Onderftondt geteeckent.) D. Wctthea. Secrts.
No,
C c 3



4o« STUKKEN VOOR n ®
N°. 158.
f tem Wyllem Berntffge» J- gegeven uan dat hy in Sunte Catharynen Gasthuyff gearbeytt heeft, omb die beelden vuyt tho wytcen negen St. Valet. . iX. ft
In t jaar 1791 gefcbiedde de groote vertimmermg aas de Kerk van dat Katryne Gaftbuis, 't welck hier bedoelt wordt, en by die gelegenheit moesten de muuren aldaer afgebikt worden, maar men heeft er geene Fresco's of and*r Schilderwerk op gevonden.
N°. 159-
Inftructie van weegen d'Overicheit "nde LandtRaedt an defe zyde der
aze voor den Edelen, E» rentfesten IJederich Haer, Lantdrost der Graefschap Eer?



VADERLANDSCHE HISTORIE 407
Bcrghe haer mede Raedt, wat hyden Heeren Stadthouder, Cantzler ende Raedt des Furftendombs Gelre ende Graefschaps Zutphen, mitsgaders den Gedeputeerden van den Arnhemlchen quartier 't famentlick ofte bifonder van onfen wegen voerdraegen ende vorderen fal.
Sal voer irst naer gedaene behoorlicke recommanda" tion die vurfchreve Heeren van onfen wegen remonftreeren, dat die algemeyne Vyanden der Steede van Lochum hadde belegert, op het ernltlicn ende menichfuldige fchryvens van haer Lieden refpe&ive alle middelen hadden voergeflaegen, ende nacht nochte dach gerust, omme het omzet t'erlelver Stede in aller ile te procureren, ende te bevorderen.
Ende hebben wy omme fulex te moegen voltrec ken, mitten Overftens, end Ritmeesteren veriproken, ende defelve willich gemaeckt, dat fy nut oiren Ruiteren ende Knechten goetwillich daertho lullen laten gebruicken, ende dat op die vaste tholeggunghe van betaelunghe hem luyden binnen corten dagen te doen.
Waeromme, alfoe die faecke geen vertreck lyden en mach, maer mit alder haest dient geadvancheert, zal vurfchreve Heer Landtdrost aen den Heere Stadhouder, Cantzler und Raedt ende die van den Arnhemfchen quartier , fampt ende befonder procureren ende vorderen, dat den Ruiteren ende Soldaeten by haer den pas deur die Overbetuwe ende die Veluwe mochte vergost worden.
C c 4 Ende



4o8 STUKKEN VOOR DE
Ende foe wy mirten Overftens ende Ritmeefters zyn voorfprooken dat die Ruyteren ende Soldaeten tot Nymegen pafficrende haer desfèlven daechs mede over Rhyn fullen begeeven onder die Stadt Arnhem, om alle foulerungen ten platten Landen te voerkomen, Suil hy Heer Lantdrost meede bevorderen, dat tot Arnhem jegens die overkomfte der Ruiteren ende knechten alderhande proviande van Bier, Botter ende Kees voer I'waelf Hondert menIchen ende Haver ende Hoy voer Zoeven Hondert peerden ende dit allccnlick voer een nacht mach ycerdicb gehouden worden, Ende ten eynde daerinne egeene fwaricheit gemaeckt en werde, zal de voerfchreve Drosfart feeckere acte verbontnilfe verthoncn van de vier Ritmeesteren.
Sal! meede hy Heer Landtdrost den Heeren Stadt* holder, Cantzeler, ende Rhaedt, oick den Gedeputierden vuerfchreven, dat omme Lochum zeeckerhch te vidlualieren ende de victualie ende munitie te voeren, men ten weinichften Veertich ofte Vyftich waegens van bederff hebben fall, ende daeromrne op het vlyt'chfte aenhouden, dat diefelve onverluymehck veerdich gemaeckt, ende jegens den XVe ofte XVJe tot Deventer beftelt mdegen worden, mit verclaeronge, dat fonder defelve waegens onmoegehek fyn zall, die vuersfr. proviande ende munitie daer in te brenghen.
Sall van gelycken den Heren Stadholder Cantzler ende Rhaet, ende die Gedeputierden aenfeggen, dat wy op die gedaene beloften van gewifle bethaelunghe den Overftens ende Ritmeefteren willich gemaeckt hebben, omme hen ylens over de ysfel the begeeven, ende den tocht voerthowenden, ende daeromme dezelfde beloofcen noetoirlicke moet worden yerthogen, zoe men die Ruittcren ende Soldacten niet in onwillicheit wil zien vallen ende haer -weeder te rugge over de Ysfele begeeven , niet alleen toet verlies der Sreede Lochem, maer gantze depopulatie van der Veluwe, ende andere quartieren,
waer-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4c*
waeromme by Heer Lantdrost binnen der Stad Cara-
pen die Somme van Twaelf, ten Weinichden thien duifent gulden moegben worden bedelt; Zoe die pennongcn, die men van andere provintien tot willichmaeckinghe van het Krychsvolck noedich heeft, aldaer meede fullen gebrocht worden.
WeH-erdaende, dat zoe wel die pennongen by die van Gelderlant optebrengen, alfs die by haer an de proviande voer een nacht onderhoudts van het Kriechsvolck als voeren te verfchieten haerluyder afflach drecken fall ahn haer Contributie over die voerleeden ende thokomende maenden.
Mit exprefle verclarungh van onfent weegen, zoo duer wygerunghe ofte vertrecken van eenighe der vurfchreeven puntten hec vidluaheren ende ontzet der Steede Lochum wert te rugge gedelt ende die Steede daerover tho komen te periküteren, ende ra handen der Vvanden valle, dat wy ons fur fyn Hoecheit den Heeren Generaele Staeren, fyn Pnncelyke Excellentie und ider niennichlick deacken te excuGeren.
Sal voorts by Cantzler ende Raeden procureeren, dat fyne Excellentie, die Stadhouder meede van de vurfr. cwaelf, ofte thien duyfent gulden promptelick worden aengetelt Duyfent gulden op reekenungh van t'achter weefen van zyn traftement als Collonel, waerop naerder fal worden disponeert.
Noch dat het garnifoen liggende, op 't huys te Ulft by Cantzler ende Raedt off Gecommittierden van Gelderlandt fal gemonftert ende van de vurfchreve penningen een maendt zolts verdreckt fal worden; mits dat diefelve Soldaten onder die Vendelen fortierende order Coronelfchap van Syn Genaede gedelt zullen worden, onder 't CoTmandernent van een Corporael, ofte Sergeant, umb het vurfchreeven garn ifoen tot allen tyden, als't zyn Genaede fal ge. lieven, te moegen veranderen.
Ende foe die jonge Heeren Graven ongefpaerc
Ces Jyff,



410 STUKKEN VOOR DE
lyff, Bloet, ende, goet, haer goetwillich hebben geprffifenteert mede ten dienfte van den Lande tot het onfet van Lochem ende anderfints te gebruycken laeten. Sall die Heere Landtdrost aen den Heere Cantzeler ende Rhaeden mit den voorfchreven gedeputierden ende anderen aenholden, dat den ielven jonghen Heeren Graeve tot verval van de nodighe onkosten by haer te dragen provifionelick in minderingh van de twelf ofte 'tieu Duyfent een duyfent gulden promptelick ende fonder vertaech tho getelt mach worden.
Sall meede die Heer Landtdrost van onfent weegen, den Commys Lodewick Bruynincks belaften, ilracx op Deventer te beftellen thiën hondert ponden Buspolver, ende twee Duyfent ponden Lonten, latende 't felfde tot Deventer in handen v&n de Heeren Rhoerda, ofte Dorre, omme ter aenkompfte van de Ruyteren, neffens d'andere proviande ten einde' voirfchreve gebruekt te worden.
Und fal vurfchreeve Heer Lantdrost daernha van fyn weedervaren onfs rapportieren.
Datum Utrecht onder onfe Cachette; denXXVe July 158*. Aeswint. Vt.
(Onder (landt.)
Ter ordonnantie van den Landtraede.
(Daer beneffen boven aen bet Caebettt met root voaft cpgedruckt.)
N°. 160.
Die Ouericheyt ende LandtRaet aen defe zyde der Maze.
Ercnt-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4«»
Eerentfeste, Eerfame, Lieue befonderen! Wy worden onderricht, dat het by den burgeren ende Soldaten aldaer oick by den Ingefetenen van den Lande zeer vreempt werdt genomen, dat wy al het Crychsvolck foe fubytelick hebben doen vertrecken, als offc wy gemeynt waeren; die Stede van Lochum ende die vrome Burgeren ende het garnifoen re ver* laten; ende haer den Vyanden tot een rooff ende ten besten te geuen. Willen V. L. wel verclaren, onfe Intentie ende meeninge zulex nyet te wefen, maar veel eer zullen wy met alle mogelicke midde* Jen te ontfecten waeromme wy oick arbeydende zyn omme meerder macht van Crychfvolck by de handt te crygen, hebbende middler tyt 't zelue Crychsvolck op alfulcken Exploicï geibnden, dac tvy ons gansfeluk vertrouwen in corten dagen goede vruchten daer van te fien, ftreckende tot verlosfinge der Stadt van Lochum.
Begeren derhaluen V. L. willen fulcken fubyt vertreck, als nyet anders, dan ten dienfte van den Lande gefchiet zvnde ten besten verftaen, Ende defen ten genen anderen fyne dienende, beuelen V.. L. hiermit in de protectie van den Ahnogenden.
Gefcreuen tot Campen den VJen Augufti 1.582.
Ter Ordonn. van den LandW Rade.
(was geteeckend,')
D. van der Does,
('f addres was.')
Den Eerfaemen, Onfz Lieuen befonderen. Burgermrn. Schepen ende Raedt der Stede Aernhem-
Ra. IXten Augusty 158a..
No,



41» STUKKEN VOOR DE
N°. 161
Die Ouericheit vnd Landtraedt an der Ooftfyde dex Mafe.
Ernuefte, Erfame vnd Wyfe, feer lieue befundereï Wy hebben V. L. Miflive van den 4en defer vp eergifteren entfangen, ende vth die copie van d'lnformatie daer neffens giende, wacc der vianden voornemen folde fyn, verftaen, V. L. van die waarfchouwinge ende goede correspondentie bedankende, verfoukende daerinne te willen bliuen continuerende, als wy van onfer fyde mede fyn prefenierende, ende vm het voider inholden van diefelve misfiue te beantwoorden, Eerst van den frontier plaetfen mie genoechfam aarnifon te verfien, twyffelcn wy niet die Heer Stadtholder als Gouuerneur ende Capitem Generael fall daerinne goede ordre ftellen; Die Prouianderinge aengaende, is fulcks tot meermaels tot koste van die generaliteit gedaen, dan (leider God) die noedt cesferende, werdt aliulc e Prouiande deur quade thoficht verfürht, verkofft, offte anderfins onnuttelicken verdaenn, Wilt daerum grotelicks van node fyn, dat V. L. an den Heern Cantzler vnd Raden anholden, dat beter thoficht daer» inne werde gedraegen, wy fullen deur den Conuoymeefter tot Amftelredam mit eenigen Koopluiden doen negotiëren, ende een twintich last molt* innetekopen, vm 't felue moldt in den kleinen fteden te verdeden, mits dat wv denfeluen Conuoymr. weder t'fyner verfekerheit fullen moten confentcren, dat hy die ftrornen weder open wefende, van d.e goederen, die tot Amftelredam werden gefcheept, ende deur Gelderlandt werden gefurht. datruan hy maer d'cen heifft van het recht van Conuoy foude entfangen ende d'ander helft in Gelderlandt, het
volle



VADERLANDSCHE HISTORIE. 41$
volle recht fal! beuren, tot dat die pryfz van dia twintich laften moldts fall fynn betaelt, daeruan wy V. L. by delen well hebben willen verwittigen, op dat, fo wanneer den tydt kompt daerinne egeen Swaericheit gemaeckt en werde, ende vm die frontierplaetfen mit genoechfame ammunitie te verfien, hebben wy den Commisfaris l odewyck Bruinmck daervan last gegeuen, niet twyffelende hy en heft vnfe beuell naer gekomen, fyn niet te min an denfeluen Commisfaris by defenn dien aengaende fchriuende. Die verfochté galeyen, fyn in defen oortri twe goede fchepen die men oick royen kan, well tho gerust, ende met fcheeps ende boorsvolck verfien, fo die deur eenich middel, 't fy van Convoyen offte anderfins aldaer mochten onderholden werden, fullen V. L. ons daeruan Cito Citisfime mogen adtierteren, opdat wy diefelue fchepen derwarts mogen bregen laten. V. L. hiermede in fchutz de* Almechtigen beuelende.
Datum Campen den 8en Augusti Anno 1 f8*.
Ter Ordonnantie van den Landtrade,
(Was geteekent.)
Jan Zuylen, Ij8i.
(Het addres was.)
Den Frnaeften, Eerfamen, vnd wyfen vnfen feer lieuen befunderen Burgermeistern Schepen vnd Raedt der Stadt Arnhem.
(Daer onder.)
Ra. 8en Augufti 1583.
No;



4** STUKKEN VOOR DE
N°. 162.
Die Ouericheyt ende Land"-» Raede aen d'Ooftzyde der Maeze.
ürentfefte, Eerfame, Lieue Befóndere. Alzoe wy *-* daertoe arbeydende zyn omme ylens zoe veel Crychsvolck als eenichfins mogelick by den anderen te verfamelen, omme die Steden van Lochem, met Godes hulpe te ontfetten, immers met nodige proviande te verfien , ende daeromme tot onderhout van ons Crychsvolck een groote quantiteit van proviande, als bier, broot ende kees daetelicken moe* ten gereet gehouden werden, vpdat ons Crychsvolck deur mangel van proviande niet benodicht en werde weder te rugge te trecken: is daeromme by defen ons gantfeh frundtlick ende ernftich verzoek uwer L. willen Cito Citisfime aldaer doen opcopen veertich vaten biers, ende tweeduyfent ponden broots» te vreeden zynde.. dat die weerden van alfulcke pro* viande V. L. afïïlach ftrecken aen V. L. maentlicke contributie. Ende ganfchelicke vertrouwende V* L. zullen des onfe fchryvens behertigen ende egeen fmtz in verzuym blyven de verfochte proviande promptelicken optebrengen, zoe het ontfet der Rede Lochum, daer eygentlyck aen es hangende, willen d'zelue V. L. naer vrundtlicke recommandatie den almachtigen beuelen.
Gefchreven tot Campen den XIIII. Augufti a i^Saj
Sifr j •' >è '•• ,*ji5iafl.'Si'5.f^.»^;••;.;' pa „-.•! (Daar onder)
Ter ordonnantie- van den Landtraedt.
(Geteekend.)
Van Zuylcn, 1582.
(m



VADERLANDSCHE HISTORIE. 414
(Het Opfcbrift.)
Erntfefte, Eerfamen, onfen lieuen befonderen Burgemeesteren, Schepenen, ende Raede der ftadt Arnhem. Citisfime.
N°. 163.
Guedtgunftiger freundt! Ick fend V. L. by diefen verwaert eine verllocene misfiue van fin Hocht. an den Ritmeifter Goer, mit opene Copie derfeluer die V. L. beftellen willen fo vnd aldaer des behoert. Ergifteren hefTt fyn Excie. yn die Verga» dr'ungh der Generale ftaten twie pundten vorgedragen, als vor alle ander faken nodich affcohandelen. Dat nemlich, die Raec van Staten mit den alder erften vnd fo geringe, alls mogelick, genominert vnd geftelt worde/folgèntz anftond lekere middelen beraempt omb den Krigh te mogen onderholden. Etlicke alhier verftaen, dat die Regerunge vnd Inftruction der Landtraden alls in Interregno opgericht, numher durch anneminge des Hertoghen doodt vnd to niete ys, alls ock by den leften Artl. derfeluer Inftrudtion eniger maten to vernemmen, vnd datriu die Rhaedt van Staten behoert geftelt to werden, vermoge den negenden Artl. vant generale Contract, welken Artl. fyn Hocht. niet alfo gehell gepasfert, dan fich vn wider beradtplegunge Vorbeholden heft. So da't wall fchint, off men nu allein ein Cor* pus van Rade ftellen die ten mynnften twye Jaeren lanck, vellicht ock langer, dienen follen op fulcken Ehdt, dat fie tot dienst van fyn Hocht. vnd priuilegien der landen getrouwe Raeden fyn follen &c. daervan die fommige by fyn Hocht. fteds to binnem etheken to verfchicken, vnd Committeren daer die noeth vnd faken fulchs worden vereifchen, die nochtans niet alls by fich felffs, dan alles op die
onanie



'4ï6 STUKKEN VOOR DE
fiharae van fyn Hocht. vnd mit aduis derfeluer vnd denfte van fmen Raede doen vnd wnernemmen follen &c. Wy hebben wall die vier perfonen geno» minert fo ons beiast was, dan omb dat andere Prouincien dat getall verminderen, hebben die Staten daerby laten teikenen, dat fie van die vieren niet mher als drie acceptieren.
Opdat ardere puncf van die onderhaldunge de9 Orlogs. Heft fyn Excie. feker memorie vnd repertitie yngefchickt, alls V. L. wth bygefeugde Copie hebben to vernemmen waert dat men dife twye vor erst wael to bynnen waer, vnd recht ynt werek gebracht had, lek folde verhopen dat men als dan balde ein beter ordnunge, Regement vnd gehorfa inheit fo ondert Krigsuolck als gemeine Ingefetenen fpueren folde, wat aber daervan gedaen vnd refoluiert wyll werden gefft die thidt. Van Don Antonis ys alhier fo verfcheiden thidunge, dat men niet
fewisfes daer van fchriuen kan. Die macht wtn 'ranckrick ligt ombtrent lèfz oft feuen milen bouen Camerecht, wordt gefacht fer fterck to fyn, vnd dat onlangs ein diel daervan vor Valencien gewest , vnd ein groeten roeff van biesten folden gehaet hebben. Syn Hocht. hefft ons heuden yn ,die vergadrunge van die generale Staten vor gewisfe doen verclaren, dat die Coning van Franckrick alle ftroemen vnd wegen helft doen fcluiten omb den fiandt gans giene tofeur to doen. Desgliken wordt ock wth Franckrick an fekere anfehenlicke perfonen alhier gefchreuen. Die fiandt ys befich omb die francoifen oeren intocht to behinderen , heft ock tusfehen Menen vnd Risfell eyn Schantz op die StienStrate doen leggen, omb die excurfien van die van Menen alfo to mogen beletten.
Die Vier dufent Spaniers, fo der Prince van Parma yn Brabant gefebickt had, was alleene to doen omb die Steden van Loeuen, Lier, vnd Thinen wat ftereker to befètten, vnd mede omb diefelue van oeren veren tocht wat to verfrifchen. Hier wordt
ge,



VADERLANDSCHE HISTORIE. 417
sefacht dat der fiandt omb Refs by Conniuentie van enige van die wthleggers folde ouergefcept fyn; Die gasconiers fullen nu onfes bedunckens waell yn Veluwen fyn. Der Herr verliene beter gluck alls fus lange.
Wyders yn myn leste fchriuen ombtrent den 10e Van diefen an V. L. gedaen, des ick verhope diefelue thidelick fullen ontfangen hebben. Verwacb» ten alhier mit groeten verlangen wat gueder thidunge van Locchum.
Mit befellung des Almachtigen, neffens myn Ehrbiedunge gans freundtlich.
Ilents Antwerpen den «oen Septembris tegen den auent i?8z.
(vaas getekl)
Rotgherr van Haérfolte.
('t Opfchrift was.")
Dem Ehrfamen, frommen, vnd verflchtigen Rotgher Tolheken Rekenmeister yn Gelderlandt vnd Borgemeister der Statt Arnhem'meinen guedtgunftigen freundt.
N°. 164.
G'bidende Heren! DTeluige gelieuen defen by ge. fuichden brieff ffraeck op Nymeghen tfeinden in aller ylle, vnd V. E. geliuen t'geuen brenger van defsen voer fynen arbeit thien ftuuer, wanc fy hem b'laefft fyn. Hier is noch niet neyes van Keppel, dan dat fy fich ftyl! halden tomdeel , vnd hebben gistern eyn van ons Ruyteren dorich den hals geIV. Deel. D d fcha*



STUKKEN VOOR DE
fchaten, dan hy was wes in die graefft greden. Det CraefF van Hogenlo, Graeff Wilhelm vnd der* Feit marfchalick Monfr. de la Pierre; beklagen iich feer dac der Ouerfter van die Gafskonnyers in Ouerbe* tuwe gfallen is, vnd ridt der GraefF van Hogeilo ftracks nae Elten om hem mit fynen luyden wederom ftrackx voer Keppel t'brengen. Dan hy hefft aen den Graeff van Hogenlo fich fchriffcelich g'excufiert, dat hy 't hongershaluen hed moten doen, mit b'uelong des Almechtigen.
Datum eillich. Doesboerich den Xlten Oótobrii fvermidache tusfehen acht vnd negen oeren, Ano.
V. Er. G'bidende Vrundt.
(was gef)
J. J. A. V. Boynnborich gnant van Hoenfleyn.
(Het Opfcbrift was.
Denn Erbaren, Erfsamen, Achtbaren vnnd wyfen Heren Borgermeisteren Schepennen vnd Raet der Stat Arnhem, mynen G'bidenden Heren.
Cito Cito
Citisfime
R. ne OCtobris 1582,
N°. 165.
pdde, Erenrveste, Hochgeleerde, Eerfame ende Wyfe, infunders gunftige Heere und goede Vrienden!
Wel-



VADERLANDSCHE HISTORiE. 4i9
Welcker geftalt UE. ick tot onderfcheidtlicken malen van wegen des gefangenen O verfien Schenken to gefchne\en, und an diefelvigen begert, fie ■woilen fulcken Schencken entweder na fich in beter verwharung nhemen, oder my denfelvjgen rantsoenen laten, fulcks werden Ut. fich twyvels ohne noch wall tho eriuneren weeten.
Derhal ven ick verhopet, demna mein erbieten fa vilfeldig und aller bilhgheit gelyckmatig, idt lolden UE. in diefen 7. monat, welcke fodaniger gefangener alh'er geferen fich op den einen óder andern weg bedacht, und my ene entlicke refolution hie van tho gefchickt hebben, daher ick h idde mogen defes gefmgenen und alier my derwegen opliggenden ftedigen vorforgen ontfiagen werden; Nadien aver ick tegens alle roverficht eine fo lange teidt opgehalden , und darenrusfehen die gefangene tot etl ckemalen fonderlich aver den 13 und 14. defes tnonats U.ctobris deur langwilich pradbfieren und Handen uittobreken, oik fehr wemg daeran ge* mangelt.
Idt folde op vo<gefatren 14 Odtobris in der nacht ïnen geluckc fyn, als finde ick my fo lenger fo mehr befchwaert, fie langer defer ort in gefenckenif* to halden, gede.icke oick geinerley weife oder wege uit vorebelden und andern mehr oerfake fo UË. ick hie bevorens tho gefchrieven, 'tfelve langer te doen, fonder, da Uli fotcke vorgefchrievene gefangene in oerer gewalt hebben wollen bit ick , 'fie wollen Commisfarien tot my affordren, welcke fich der rantzonen halber mit my verglycken , und die gefangene hii weg fuhren, dan ick my geins wegs fchuldig erkenne, der geftalt diefer gefangenen hueder tho fyn, \ademall imfall oerer loftbrekung an* „ ders davan niet tho gewarden, als ungnad, verdacht» fchaden, fchand und fpott. ,
Wofern d<m myne fo voelvuldige prefentaten fo ick allen overfloet ditmalen weederom repeteren D d * wol.



4*o STUKKEN VOORDE
wollen, geine plaets finden rriag, und ick my mit •viïgedachren gefangenen darover einer rantzoun,welcke fie my deglichs prefenteren, verglycken wurde, will ick hiermeede avermalen und enclick proteItirt hebben, dat my genugfame oerlaken und die notturft felbften darhen gewiefen hebben, als teegenwordich und myne vorgaende fchrieven defsenr gnugfam teuchnis geven werden.
So viel die lang vertroeste betaling voer die garnifounen defes Obern Quartiers anlangt, weil feidther dem lesten maendt Marty anders nit als bloete fchriven und gein effect erfolgt, So hebben UE. off den platten Lande diefer ort rooglick fey, die in-, liggende Reuter und knecht dergeftalt allein tho verplegen, oder oick ick und andere by fulcker onordnung konnen beftendig Regiment und disciplin underhalden. Sollen alfo UE. my vill grotere gunften und vrientfchap bewyfen, dat ick moge afgedanckt und mynes Eedts ontfchlagen worden, als dat ick langer op folcke weyfe wie bifsher ga» fchiet jedermans calumnien onderworpen fyn moet. "Wat nu UE. will und meinung op diefe beide puncten, bid ick wollen fie my tho verftendigen onbefchwaert fyn, Derfelvigen fonften angenheme dienst tho erwyfen, hebben fie my willig. Hiemit
Edele, Ercntfeste, Hochgeleerde, Eerfame und Wyfe, infonders gunftige Heeren und goede Vriende UÈ. in piotecfie des Allerhochften bevclendt.
Datum Geiler den 17. Oótobris ij8z.
(Onderftondt,)
VE.
Guetwillige freundt.
Johan Philips Fryhr. zu Hohen Sax.
(Dte



VADERLANDSCHE HISTORIE» 4»
(Die Opfcbrift.)
Den Edlen, Erenvesten,
; , Hochgeleerden, Erfamen und Wyfen Heeren Verordenten Landraeten der Niderlandifcher unyrter Provintien an diefer feiden
' der Mazen refiderende, mynen infonders gunftige
_ Heren und goeden Vrienden.
N°i 166.
Wilhelm Graffzum Bcrgh Freiher zu Boxmher vnd Bilandt, Bannerher, Stathalter vnd Capitein Gene-
. raill des Furftenthums Gelre vnd Graftïchaffc Zat-
'■ phen.
Ehrentfeste, Wolwyfe vnd furfichtige gude frun» den! zu blider Zeitungh wollen euch in ei 11 me verhalten, dafz der Viandt op den Haufse Brönckhorstt gefehen hebbende dem ernst, hat er fich defen morgen vmb Zehenu vihren ergebenn vnd dals Haufs in vinferen gewalt gelebert, mit der belcheidenheit, dafs wir fie zu gnaden auffgenhomen, vnuerlest abzihen lafsen, vnd nach Goer conuoyeren lasfen.
Hens op den Haufe zu Bronckhorst den i9teI* Oöob. 82.
(<voas get.) Wilhelm Grave zu dem Bergne.
D d 2 'tOp



«»& STUKKEN VOOR DE
l't Opfcbrift was.]
Dem Ehrencfesten, VVeifen vnd vorfichtigen vnfere Infonderfs guede frunden, Bureermr. Schefe* vnd Rhaeth der Stadt Arnhem. w^xmr' öch«e»
Cito. Ciro. Citisfime.
N°. 167.
frimden»10' Wyfe VDDd vurfichciSe befonders goede
TI7y fullen V. Prfz niet verhalden wie dat nae auergeuong des Huyfes Bronckhorst, einigne fcuerumiche gezanten, zich by den wolgebaren vnfen Genedighen Herrn Stadtholder, vur feluen Huvfen wefende, gefuecht, S. G. enhoenende, feker verdrach, c welck fy van weghen der Gracffinne tot tironckborst mit die Ouericheyt vnnd Landt£aedc aen defer fyden der iVlaeze des Huysfes Lronckhorse haluen opgericht, daervan wy V. Erf. Copie hiennne verbaten tofchicken , vnnd off wol' i>.. ö! denfeluen gefanten op jren anhalden vur afficheit gegeuen, dat het Huys Bronckhorst all vur dato der Infmuatie desfeluen verdrachs Iure beiJi erauert was vnnd dac derweghen alls oick anderer oirfaken haluen, S. G. dat verdrach niet kunde acceptieren. So fyn dannoch die voorgemene Ge1. nten m>r fodanighen afffcheit niec tho freden gewest, dan fyn S. G. van Bronckhorst alhier op Arnhem gefolhcht, fo wall an S. G. als oick aen vns Juppl.cierende, gelick oick hierby verwaert tho erHen; daervp wy dan wal geneicht waeren geweest, encheken cho appunftiren, dan auermitz niet allein de Veluwe, dan oick die gehele Steden vnnd platten



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4»3
ten Landen der Grafffchafft Zutphen daerby het meste geinteresfiert fyn, So hebben wy.niet willen onderlaeten die vurgerurcer Copie V. Erf. auerthofchicken vnnd derfeluen aduys daerop hiermede tho begeren, om, fulex by vns gefeyen fynde, volehens verafffcheydet tho weerden, alls wy tot die meste ruste vnnd vrede defer Landschappen fullen befinden tho behoeren.
Vnnd wy befelhen V. Erfz. hiermede den Almechtigen.
Gefchreuen Arnhem den XXIJen Octobris XVc LXXX1J.
Die Raeden des Furftendumb» Gelder vnnd Grafffchafft Zutphen.
(was get.~)
W. Sluysken.
('f Opfcbrift was.)
Den Erfamen, Wyfen und vurfichtigen Burgermeisteren Schepenen vnnd Raedt der Stade Arnhem, vnfen befonders goeden frunden.
N.° 168.
W/y Burgermeifteren Schepenen vnd Raedt der Vv Stadt vann Deuenter doen kondt vnd Certificeren mirter waerheit apenbaer inn vnd vermitz defenn vnfenn apenen Vidimus brieff, dat ons op dato vnd dach hier onder gefchreuen , ter lnftantien van Mr: Peter Queifenn als volmechtich der Walgeborner Grauinnon van Bronnckhorst gepraefentiert vnd voergelefen is eenen apenenn befegelden brieff in papier gefchreuen oogeradierc, ongeD d 4 eau-



4*4 STÜKKENVOOR.DE
cancelüert, vnd in volre werdenn wcfende: luiden.* de van worde tot wordenn alfz volget.
Die Ouericheit vnd Landtraedt an der Oft-fvden der Mafenn, doen toe wetenn, dat op datum ondergeicnreuen in onfer vergaderinge erfchennen fvn Junen vann Keppel Drost ter Burgh vnd Mr P& CMjefen, ouerleuerende feker Credencie van der Grauinne vann Bronckhorst, mitsgaders procuratie vnd £5™v,erk,ar5nde» volgende die onderhandel.nge belangende den Huyfe vann Bronckhorst
van ITJ-VnS anmm daeruP hec van fyner Alteze » gevolge, fie mit den-Viandenn was verdragen, dat fie het Garnifon datelicken vai Bronckhorst folden lichten.
* JS Tr v"dei;Iinge communicatie diefelve procuraS ,vnd,fnft/uöie geuifitiert fynde mette felve affee-
aSS°Af°T^ 1 V°e/fZ' 3dviS V3n fy°er Hoichlit
ge loten, dat die voerfz. Grauinne van Bronckhorst dateheken der Vianden Soldaten van denn voerfz. ttuile Bronckhorst fall doen vertrecken vnd dat Huis
ftin^CneinV,ertr0wedenn Perfoon' den *™ den Furltendom Gelre angenacm vnd verpligt, doenn bewaren tho verfekerheit van der Generaliteit; vnd heur Oen: oick tallenni tyden alfs fyne Hocheit vnd die «eeren Generale Staten (ulcks 'goed finden. 't felue Hmls mit garnifon befetten ofte demantelieren laten mede die noodt fulcks vorderende, vnd als net lyne Hocheit, die Generale Statenn offte vns geraden dunckt het Huifs tho Wildenburch mit garnilon befettenn laetenn, warvoer heur Gen. heure perion vnd alle goederen in wat Herrn Landen die gelegen mogen fyn , fa$ achterfolgende heure geoaene prefentatie vnder heur hand vnd feaell, verobligieren. A1I het welcke fie gefanthen beloèftt hebbenn by heur Gen. tho fullen doen nakommenn vnd eftectuieren.
Actum tho Vtrecht vnder vnfen Cachet den 17. Octobris Ano. 15-82.
Bair Vt. (onder by het opgedruckte Cachet ftont



VADERLANDSCHE HISTdRIE. 4-£
gefchreuen) Vth beuell van den Landtraede,
Want wy dan defen voerfs. Inferierden brieff gefihenn vnd voerlefen angehoert hebben, Wy denfeluen mit onfes gefwarenn Secrecary handt van worde tot wordenn mit fynenn Orginaell accordirende, vnd vol befegelt wefende hier bauenn doen Infchryuen, und daeruan vnfen Vidimus brieff met vnfer Stadt Segel doen befegelenn fonder alle argelist.
Gegeuen in den Jaer ons Herenn duyfent Vyffhondert twe vnd tachtentich den Vyfftén Nouèrabris. <
Brunckhorstifche Verdrach mitt die Heren van den Landt Raeth in dato den XV1J. Oftobris Anno LXXIJ.
Van Zuylen.
(was get.)
Ger. Pontanus Secret. (In dorfo ftondt.) Id
N°. 169.
Aen den Walgeboren Heren Stadholder, fampt Hochwyfe Cantzler vnd Raaden des Furftendoms" Gelre, vnd Grafffchap Sutphen vnfere genedige gebiedende gnntzgunflige Hcrenvnd goede freunde. D d 5 Re-



<H«* STUKKEN VOOR DE
R empnftieren vnd geuen V. G. E. L. vnd hotffe
, Wysfe van wegen der Walgeboren frouwen. frouwen Ermgarten, geborene van Wifch, Grauinne tho Styrumb vnd, Brunckhorst, Jurjen van Keppel Vnd Peter Queifen in jegenwertigcr f iedtlieuender fachen afgeuerdigte Volmechtigen tho erkennnen.
JNadame der Viandt dat Huifz Brunckhorst tot groten vnheil vnd verderf ein geraume tvt tot oere G, harten leitwefen geoccupiert, derwegén ire G. alle bilhche middelen vmb den Viandt van Brunckhorst tho doen vertrecken voer die handt genomen, vnd hefft am 14e Augusd laeftleeden den Heren van den Landtraedt aen defe Oeft-fyde van de Mafe binnen Campen mit Credentzsbrieue feekere freedde* uende arden: doen prefentieren, diewelcke by gemelte Heren reddich vnd billich befunden, vnd da. mit die facb tot einen beftendigen einde gebracht, hebben die Heren van den Landtraedt die ouergegeuene flucken aen fyn Hocheit Princelicke Excelt. vnd Heem. Generale Staten mit recommandation fchryuendt gefandt, geuifitiert fynde, is diefelue friedhandlung glyckfalls defeluek voer goet vnd nut gefonden, vnd fyn Hocheit hebben die Heren van den Landtraadt volkomendich geauthorifiert, mit oere G. abfolute to uerdragen. Tot welcken einde duckgemelte Heren Landtraadt den 25en dag vergangen monarz als^ Lochem vntfat , oere G. befandt, vmb mit oere G. tho veraccordieren; daertho oere goet. willich; vnd den tweden dag tegenwoerdiges monats is op oere G dieren fry tho mogen pasfieren vnd repasfieren behoerlicke Pafzport geftelt vnd gegeuen , demna hefft oere G. anftondt Heren vnd freundegenatten , fo den Viandt daerhen erwagen, dat hy tho freden, dat Garnifon tho willen van dem Hufe Brunckhorst doen vertrecken, vnd ftellen datfelue Huifz in oere G. handen, dan Confent hebbende hefft oere G. vns alfzbalde an duckgemelte Heren van den Landtraedt om der geboer tho vollentrecken mit fampt alle miszuerftandt offte diffl-1 dentze hin tho leggen afgeuardigt, vnd fyn den 17e dtfes mit die Heren veraccordiert vnd verdragen,
als



VADERLANDSCHE HISTORIE. 42?
Kis V. G. E. L. vnd hoge Wyfz: vyt het fchfjh uendt van die Heren van den Landtraedt desf lis aen V G E L. vnd Hoge Wyfz. den I7en gedaen ohne twyuel vernommen hebben, diewyl nu deme alfo, vnd oere G. voer'anges in derfnedhandlung geftanden, ock by fyn Hocheit geapp'Ob'ert vnnd abfolme voer ouerganck des Hu les Erunckhorst verdragen is beho rt datfelue aen belden fyden achteruolget vnd vollentagen tho werden, nit tegengaande dat Huifs Brunckhorst, den 19e hujus vmtfent twe vhren met vc-dr ch opgegegtuen, voer vnd alkhr dat Verdrach fo tho beuo-en opge* ticht, Vwe G tho Brunckhorst tho vollentrecken geprefentiert is, als bidden V. G. E L. vnd hoge Wyfz. Suppltn dat ire G. bouen den ingewill ch« ten verdrach m derfeluer hogen altherdumb , ocK tot vermydung ferner vnheil vnd groter koste der Generaliteit mit befatzung des Haufes Brunckhorst, dat welcke oere G. Inhaidt des verdrages der g'* boer beWaren fal laten, nit befchweert wrde , vnd glyckfals mede by derfeluen tobehoiende haue goederen vnd gerechncheiten verblyven tho laten Jro G. begerenn hin wederumb by der Generaliteit vnd Landtfchap tho blyuen, vnd alles tho doen was fich geboert, des verfehen Suppltn gle ch voorfs. wegen oere G. alfo tho gefchehen gantzbch, vnd •wirdt groetlich daarmit die gemeine rust, nut/svnnd ■wolfaerdt gefochtt vnd gedienet ohne deme d,C folchs recht vnd billich is, Ewr. gnedig gunftig andtwordt. biddende.
Arnhem den aoen dag Oftobris Anno twe vnd tachtentich.
N/17O.
An den Pry Heer yan Hohenfax.
Die



*S STUKKEN VOOR D E
Die Overicheit enda Landtraedt aen d'Oflzyde der Maze.
Welgebore feer befundere guede Heer ende frundt.
Vjl7y hebben UE. mifïive van den VJe deefes op hui. w den ontfangen, dar op defe dient tot antwordt, dat wy. eenige uth onfen middell zu fyn Hocheit jhebben afgeverdigt, omme diefelve fekere gewichtige faken, waran den Vaderlande feer hohlick is gelegen ,, te remonftreren , dien wy onder andern ia ibefelh hebben gegeven, mit fyne" Hocheit belangende den gefangene" Overften M. Schenck te f'comrrïuHicieren. Welcke onfe Gecommitteerden. wy in korten daegen weder alhier zyn verwachtende, ver. hopende diefelve angekommen zynde, UL. 'als dan diens aangaande milten erftcn een thoyerlatige refolutie tot UL. contentement over te feindën, vertrouwende oik UL. en fal denfelven Schenck niet jols laten ofte op eenich rantzoen ftellen, fonder. bewilliginge ende voergaende wete ende confent yan fyn Hocheit ende Princelyke Excellentie.
So veel die verfochte betalinge anlangt, hebben wy den Commisfaris Erick afgeverdigt, ump uth den erften incommenden penningen van den Convoyen tot Nyemegen ende Arnhem, fo nu die Stromen op den Rhyn geopent fyn een volle maent folts te lichten, niet twiefelende hy en fal diefelve penningen |n weinigen dagen ontfangen, ende hem als dan Wt diefelve naer dien Cjuartiere verfuegen. begerende UL. willen middelcr tyt UL. Kriegsvolck in goede* tuchte ende difcipline 'holden, Ende ons.
Datum Utrecht den zsea Oótobris ij8a.
N°. 171
Alfc



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4*fr
Alfoe Bartholt van Gent Heer tot Lohnen Geer* lich van der Cappellen, Gerrit Voeth vnd Reiner van den Zand beide Docroeren, Pelgrum van den Gruithuis Richter tot Arnhem, Johan van Arnhem, Cornelis van Sallandt, Caerll van Gelder, Euert vari Delen van Laer, Jacob van Ommeren, Rutger Tol* leken, Arndt van Brienen,Wilhem vnd Pauwell Sluysken vndDerck van Wetthen van wegen des Arnhem, fchèn Quartiers vpgenhomen hebben van Geerlach van der Cappellen twelffhondert Carolusgulden, van Arend LambertzBefiendertotOrfoy,twe duifeut gulden, van Andries Busfonet, Lehenmeister acht hondert gulden vnd van Verfcheiden Burgeren van Arnhem, daervuer cemelten Wetthen fich alleen voer verfchreuen, vnieueerlich twe duifent Vyffhondert gulden, jeder gulden ad twintich ftuuer 't ftuck, met fulcker beloffte dac fe dfelue penningen die tot verfekerongh van de Veluwe vmb van den Graue van Hoehenloe mie idc ganfche Leger dat van Keppell vpgetaegen ontlast tho blieuen angelacht fyn, in oeren eigen vnd priue naem tfamentlick vnd een jeder van oer in folidum by Ehre, Trouw vnd geloeue mitten interest? van dien naesc kommende Criftmisfe folden Reftitueeren. Wiederen inhalt drie verfcheiden Obligatien, behaluen die mennichfuldighe gedruckce Cedeltkens, van Wetthen tfamen inOdfobri datierth, daervan fyn-' de. So ist dat vns genughfam Kennelich dat defelue pennongen nergents anders dan tot groeten noet ende vordell desfeluen Quartiers aengelaeht ende als voeren geemploieert fyn , redeliclc vnd billick erachtende, dat die bauen benuemde vrunden van oire vurfz. belofftenisfe indemnieert vnd gefryec werden. Belouen demnha wy Ritterfchappen hier onder gefchreuen, famenthek vnnd een jeder van vns in So* lidum ende int geheel by ehre trouw vnd geloue die vuerfz. Vrunden van oere gedaene belofften tho indemneeren vnd fchadeloes tho halden , vnnd toe volbrengen van dien verbinden wy fambt vnnd be* funder ende elck een voer all, vnfe perfoenen vnnd! guederen ruederende vnnd vnruerende hoedanich dia wefen moeaen, die wv nu hebben off naemaels krie-
gheu



430 STUKKEN VOOR DE
ghen rooegen, alomme waer vnnd tot wat plaetfé die gelegen fyn offte bevonden fouden moegen wer» den tot reële vnnd p race execuje van allen Rechten vnd Gerichten. Ende off wy by fen ten tic daerinne gecondemneert waeren, gelick wy ons met ge» willighen Confente daarinne condemneren.
Des tho oerkonde hebben wydefe met vnfe Chris» telicke nahme vnd gewoentlicKen hantteicken on« derteckent.
Aldus gedaen binnen Arnhem den Ven Nouembris XVc twe vnd tachtentich.
(wat geteekend.)
Johan van Scherpenfeell, Johan Benrïnckfz Drost van eluwen, Wyllem van Bochoitz Drost tho Wageningen, Gysbert van Mekerenn, Wilhem Bentinck ifz |ohan van Meenberghen, Johan Hackfoirth, Stenen van i 'elenn, Henrick van Brienen tho Byfel. Dy. nek van .Oldinbarneuelt, Carll van Arnhem, jacob Schimmelpenningk, Wilhelm van Brouykhuyfcn, Herman van der Heil, van wegen der Stadt Harderwvck Gerrit Voet de Ölde. 1
Wermelt Ruger, Jacob van Eftuelt van wegen dej Stadt IV aegenyngen.
Jan van Lennep, van wegen 'der Stath Hattem.
Lubbert J, Brunynck van wegen der Stath Hattem.
Gerrit Greue van weeghen der Stadt Elborch.
N°. 172.
rdele, Eremfeste, Erfame, Wyfe Hoechgeleerde * '1 ciete befondere goede freunden. Wy achten sneu jegehcken van V. Luyden genoech kennelick
the



VADERLANDSCHE HISTORIE.
the wefen ende oick te gevoelen die zwaerigheyden,
elenden ende verdriet, daerinne de gemeyne Lan# den nu langen tyth CGodt betert) geweest zyn,ouermits het fchandelick ende lanckduerig Oorloch, het welck defz gemeyne Landtz vyandt toth nocb] tho in aller wreetheydt ende hartneckicheydt, gefuert heeft, ende voor hem heeft genomen, voer. der the fueren, wefende V. Luyden insgelicx niet onbekent die middelen, aenflaegèn ende listen, die defelue Vyandt daegclicx is voerwendende omma tott zyn quaat voornhemen, ende vermeten te kom» tnen, ende den Landen tott een ewich ende onverdraechlick |ock ende flauernie the brengen, welko bezwerenislen, ende elenden, mitzgaeders oick des Vyantz aenflaegèn, ende voerwendungen ongetwyfeït gefchieden, ende by Godt Almechtich thoge. laten worden, omme der menfehen fonden dewelcko de Heere alfz een haeter derfelue niet en kan ongeftrafft laten. Sulx d3tt egeen üm:k meer van nooden ende behoorlicken is, dan Godtz reqhtfeerdice heytt, ende zyne verdiende Cramfchap te gemoete^gaen, ende mit oetmoet ende beternisfe defz leuens zoeken, onfz mit hem te verfoenen. Vth welcker oirfaicke by zyne Hoicht: ende den Raedt neffens hem wefehde, vnd onfz goetgeuonden, ende gerefolueert if/. eenen gemeynen biddach, ende vastendach in defe landen the houden defz Goensdags den XX Vlij defer maendt van Nouembri, ten eynde een jegefck alle nterfticheytt ende Vlytt gebruyke, omme fleh voor Godt te verootmoedigen, ende defe ftraffen, vnd zynen rechtueerdigben toorn van onfs te wenden, waeraff wy wall gewillt hebben vuytt laste van zyne Hoocheytt V. luyden rnitz de. fen tho verwi'.tigen ende oick ernstlich te vermae* nen, dat ghyluyden niet en wilt nhalaeten alfulcka ordre the ftellen, alfs van noode ifs, then eynde een Jegelicke fien hiernhaer behoerlick vuege, ende reguliere. Hieraff oick wetenfehap doende aen den Stedenn ende p'.aetzeri van V. Lieden gebiede, ende defz van noode wefende, op dat een jeder hieraff onderricht zynde fulcken debuoir ende ncerfticheytc
doen



43* STUKKEN VOOR DE
doen mach alfz in gelycke faicke behoerlick is, en» de verheyschc te doen hiermede.
Edele, Erentfeste, Erfame, Hoochgeleerde, dis» érete befundere goede Vrunden. Zydc Godt beuo» !en.
Vth Antwerpen den VNJe dach Nouembr. 1582.
(Onder fiandt,)
Die Prince van Orangien Graue van Nasfauw.'
Marquis van der Vere &c,
(Nocb leger ftondt.)
, V. Luyder zeer goede Vreundt thot vwen dienfle.
(Onderteykent.)
Guill: de Nasfbu.
(De Opfcbrift.)
Den Edelen, Erentfesten, Erfamen, Hoechgeleew den, wyfen discreten, oöfen befondere goede freunden, Staten 'sLantz ende Furftendombs Gelre ende Graefffchaps Zutphen.
N. 173.
/"•-efien by den Hove van Gelderland die Confesfïe
oder byeleydonghe Wolfs van Franckfort gefanghen des Richters op St. Johans poorte alhier, die hy zo buyten als in pynen gedaen, daer wt den Hove gebleeken , dat der voergemelte gefangen óp tyt fyner apprshenfion felffs negenden fterck is gewest op Veluwen, om aldaer ein buiten tho haelen und dat hy die acht ander Soldaeten op dat Huys tot Horst in garnifoen liggende verfchrte* ver: hadde diewelcke volgens mit hem op Veluwen



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4S3
rrcn gekomrnen fynde, nae het Amrongher bosch gegaen fyn, alwaer fy ongeferlich fes ofte foeven daèghen 'in den bosch gelegen und daerfelfs twee Ruvters van Uttricht kommende gefanghen genaemen, gecledet fynde, in asfe verlfwe langhe rydtrocke mit gelen'corden geboert, die fy des avendtz wederom hadden laeten loepen , doch hetten daernae noch omtrent Rienen eynen gefanghen bekommen, die oick alnoch van fyne acht mitgefcllcn verwart!) worden, wefende ein goltfmit van Groenineen • Item dat hy bekende fynen Soldaeten bevalen tho'hebben, datïy den Hoft van het Gafthuys van St. Catharincn in Averbetuwen tho Elden geleghen, verganghen Jaer eyn und Tachtentich kordt nhae dat hy Hattum hadde helpen innheèmen in brandtfteecken folden und fulex wt befelch der Princen van Parma; Item dat hy by Peeter Pastoers johan van Dulman und Hendrick Bertzhaen van Mompoer alhier gecxecutiert, mede geweest, als die op Veluwen gefanghen worden und doemaels ontkommen. Item dat hy den Scholtis van Renckum heb helpen vanghen, verbrenghen und Rantfoenen; Item dat hy verfchevden Dorpen in Betuwen gebrandtfehat und tot verdingh gedvonghen, daervan hy etlicker maten den vierden penninck genaten; Item dat hy Johan van Arnhem omtrent Rienen Andries van Aller und den Burgermeester und Secretaris van der Elburch , op verfcheyden tyden und plaetfen hebbe helpen vanghen; Item dat hy mit lyne acht gefellen, dittmael hadde helpen eines Hopmans Vrouwe affnhcemen ein Coller, onder mit grauwen Arme fynde gefoedert, vvft hemden, ein paer (anexten boxen, ein Carrallen Paternoster. mit ein Knoep, eynen krans van eyn hoedt mit fyn peerlen, ein par fwarttcn und ein par grauwen fyden flrump, ein fpaenfchen leederen Coller doerfneeden, einen fchoenen taffen hoedt, mit ein krantz van fwarte peerlen, twee fchone golde ringhe, ein Vrouwenïyffken mie fluweel geboert, ein fchoenen getten huife und cttelicke Lihnegewaet und op alles rypehek gelet, und alles averwegen, fynde daerop eenichünts tho letIV. Deel. E € ttn



434 STUKKEN VOOR DE
ten, und tho averweghen ftonde heft 't felve HofF gecondemniert und condemmert rnitz defen den voorgemelten gefanghen Wolf van Franckfort tho fullen worden geexecuteert mitten Stroppe an die Galgen, fulex datter die doet naekomme.
Aldus gedaen tot Arnhem den achten dach des maentz JNovembris XVc LXXXIJ.
N°. 174.
Die Ouericheyt en LandtRaedt aen d'Ooftzyde der Mafe.
Erentfeste, Eerfame, Lieue zeer befondere!
'Alzoe wy op huyden met bedroeffder herten hebben verftaen dat den XVJen defer des morghens twee vren voer den daghè die vyanden die Stede van Steehwyck hebben ouerrompelt, en vns Crychsvolck tmerendeels den hals affgefneden, heb» ben wy den Commisfaris Hans Renthen aengefcreuen, dat hy anftonts met Aduys van den Here Statholder hen met twee Vendelen Soldaten foude vervoeghen naer Campen omme met Aduys van der Ridderfchappen en Steden Gefanthen vaii Ouerysfel in alfulcken garniioen geleyt te worden daer het den noodt meest vereysfehen zall, is daeromme by defen vns ganfeh eernftich verfouck dat V. L metten eerften eenighe Scheepen op Doesburch wilien befchicken met genochfame prouyande verfien. Waer met Hy Renthen d'zelue twee Vendelen die Ysfelftroem aff op Campen mach brenghen, ten eynde zy nyet veroirfaekt en worden haer te landt te" begheuen tot merekelycke fchade van den Ingefeten ten platten Landen , Ende vns des gansfelyck tot V. L vertrouwende willen d'zelue hiermet den Alxnechtighen beuelea. Ge-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 43e
Gefchreuen tot Vtrecht defen XVIJen Nouembr. 1582.
Rengers Vt. Ter Ordonnan. van de Landt Rade.
(Was geteekent.)
G. van Zuylen.
1582.
(Het Opfcbrift.)
Den Erentfesten, Eerfamen, onfen lieuen Heeren, Eurgemrn. Schepenen ende Raidt der Stadt van Aernhem.
N. 175.
Erfame, Wyfe vnnd Vurfichtige befonders goede frunden! der Wolgebaren vnffer Genediger Heer Stsiholder fchryfft vns wt Harderwick dat der Viant durch listiger pradtiken, vnnd by mangeli van goede wacht die Stadt Steenwick hefft geinnuadiert vnnd bckorómen, vnd daer beneffens noch dat S. G. gewisfe aduertentz hefft dat der Viant glicke anfiegen op defe Stat Arnhem practifierende is.
Hebben derhalven niet fullen naelaten, V. Erfz. daervan by defen tho verffendighenn; mit fu'cken gef.nnen, dat hinforder der wacht in defer Stat in beter ordnungh vnnd mit meerderen vlyt verfien muchte worden, dan wes anher gefchien;
Dat oick V. Erfz. daeran fynn willen, dat die poortten defer Stat by nacht offte oick des Sonnendages onder die Predich niet geapent werden E e i mue«



436 STUKKEN VOORDE
mueghen dan alleen ther hogher noot, op dat niet alleen defe Stat vur dem Viandt behalden, dan oick Jedermenlick mit WyfT, kinder vnd goet, by leuen erhalden blyve.
Ferncr fullen V. Erfz. wt hierby verwatrten co. pienn verftaen, wat die Princ. Excie. an vns wt belastunghe van S. G- an vns gefchreuen. So dat vns gutlick gefinnen is, dat V. Erfz. den daerinne anbeftemden bid-vnnd Vastdach op ten XXVII|en defes halden vnd op naeftkommenden Sonnendach daervan Publicatie in .der Kercken offte anderswaer willen laten doen. Mit Gotlicker befelhungh.
Gelchrsuen Arnhem den XlXen Nouemb. XVc LXXX1J.
Die R baden des furftendoms Geldre vnnd Graefffchafft Zutphen.
(jvaas get.)
W. Sluyfsken.
('t Opfcbrift vaas.)
Den Erfamen, Wyfen vnnd Vurllcbtighen Burgermeifteren, Schepenen vnnd Raedt der 'Stat Arn» hem vnfen befonders gunfbgenn goeden frunden.
N°. 176.
Infïruftie und Commisfion by unfes Genadigen Heeren den Heeren Printzen van Orangien, den Heeren Cantzeler und anderen tovernchten, vin



VADERLANDSCHE HISTORIE. 437
weghen der Raden des FurftendomsGeldren und Graffchap Sutphen, voor Everhardt van Reide, Leen Griffier dafelbst.
Syner Furftelicke Genade gedachter Raden onderdanige und gantz bereitwillige dienst to vermelden, und bcqueme gelegenheit te foecken, um fyner Furftelicke Genade felver ofte ummers derfelven byhebbende Raden, als den Heeren van St. Aldegonde, ofte Heeren van Villiers to gemuet to fueren, wat ergernisfz ende fchandael in allen gereformeerden Kercken deefës Furftendums und Graeffchaps durch die onderftandene incorporatie der Geestelicke Clooster goederen van Marienweerdr, ƒ0 tot onderholt van Kercken, Scholen ende armen deefer Provincie behoren aengewendt te werden, Ende wat fwaere ende hoochfchadelicke confequenriedaermeede gecaufeert wordt, indem alle Edelluiden het exempel van eenen fo Mechtigen Here volgende onder het fchyn van jus patronatus met den geestelicken goederen fich onderftaen tho ïycken ende onfe Gcnedige Heer Stadtholder alle die fchone goederen tot het Closter Belheem gehorende de fa£to, fonder enig titui ofte Coleur an fich treckt, in fulcker fuegen,"dat die Kercken, Scholen ende armen ten lesten nit met allen behalden, alle Predicanten ende Schoelmeisters uytgehongert, ende doer armoet verjagt, ende die jonghe aengevaneene gemeente Crifti unde gereformeerde Scholen \vederom verftroyt ende verwueftet werden lullen, darop ander» mt dan den toorn ende maledictie Godtes volgen kan.
Biddende derhalven dat fyn Furftelicke Genade^ derwelcken die Raden geenesweegs tovertrouwen, dat een gevallens an dergelycken attentaten hebben, gelovende voel mehr dat van ennigen eigenuttigen ende onbedechtigen perfonen fyner Furftelicke genade naem hierin misbruickt wordt, fulcke ergerniffe, £ e 3 «oa-



438 STUKKEN VOOR DE
confequentie ende onderganck dër Kercken verhueden, ende durch een gelimpelick fchryven oeren Schwager onfen Genedigen Heeren Stadholder cnst]ich vermannen wolle een goet exempel allen anderen Fdelluyden, met relaxverung der Geefthcken goeden te geven.
Ten tweeden mit raedt ende hulp des Heren Cantzelers fyner Hoocheit onderdanigft antodienen, war. grore desordre in 't (luck van die munte , ende wat grooten fchaden ende inbreuck fyner Hoocheit ende deefen Furftendom ende Graefschap door het muntwerek van Harderwyck gecaufeert werde wefende aldaer fonder conzent van die Landtfchap* erde tegens den wil van den Heren Cantzeler ende' Kaden gelegt; Ende dat nu na het exempel van diefelve munt, gepradtifeert wordt om die mundt van Batenburch binnen Tiel met Confent des Amt* mans to mogen leggen. Gelyck die mundt te fiedel, weelende fo menichmael by opene placcaten der hogeri Overicheir verboden, binnen die Stadt Bommel gelecht is, makende fich dergelycken Hagemuntmeifters in den Steeden eenen aenhang ende party, ende aldaer Jcherm ende proteeïie tegens die juftitie ende Overjcheit loeckende, mit vilipendenci van diefelve, verDacdelungh van alle goede munten, merckelicken ichaeden des gemeenen mans, ende verhinderongh der Commercien, ende met forge van noch meerderen onraedt ende inconvenienten, fo in den Stee. den daeruit mochte folgen; Weshalven antohalden, dat fodaene Hagemunten by aucthoriteit van fvner Hoocheit afgefchaft, ende den Stede verboden, denfelven receptacula te vergonnen ofte téegens die inwolmer van diefelve Steeden repraefalia by open edicf to verjeenen.
Aldus gedaen t'Arnhem den 2. Decembris anno I5°2.
(Onder Rondt.*)
Ter ordonancie der Heeren Kae-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 439
Raeden des Furftendoms Gelder und Grafschap Zutphen.
(Onderteickent.')
Sluisken.
N°. 177.
Edele, Erentfeste, Eerbare, feer discreete Heeren gunftige Vrunden ende meedcbroederen J AU ïst dat ick wael oirfaacke hadde in 't lange uwer b.. toe verftcndigen, wat cleine vertroestingh ick alhier, die bedroefde Veluwe ende die Knechten binnen Zutphen belangende, voir alsnoch verkreegen , toe heb ick nochtans lulcx uwer E. lieuer munteliclc toe rapporteeren. Edoch, waer myt uwer E. lpueren muegen wat meedelyden fommygen alhier myt dat verderf ende claegen der ermer veluwe: hebben; Soe ist gebuert, dat op Dmxdach leftleeden des morgens tusfehen neegen en thien vren ick in het Saai van den Lantraet gewnndert, en gewacht op die aencomst van Reiner Cant , die men doen ter tyt volgende fyn fcryuens verwachtende was, alwaer by mv gecommen is die neeff van Johan Robertfz Dru'ynen die my vuyt dat Saai geuordert, zegeende ick begeer V te fpreken ende my van wegen" fyns Oem myt een diener van der Stadt die hy myt fich bracht doen arresteren en een dach van rechten leggen, des naemiddaechs voir twee vren in dat Stadthuys toe erfchynen, alwaer ick encheenen en die aenfpraeck angehoirt vuyt die naemen van Reiner Cant |an Robertfs en Derrick Jans Linct ter fomme van Vm ende etlicke hondert guldens, •waer tegens ick verfocht toe fien die Obligatie ende procuratie ende geprotestiert van injurien my als een Gecommittierden des Velufche Quartiers doorfulcken arrest aengedaen, van welcke Commisfie E e 4 fay



44ö stukken voor DE
Iiy Druynen geen ignorantie custe voirwenden ge» merkt hy in den Lantraeth op Sonnendach leftiee* den tegen woordich geweest ende aengehoort, wat ick die Lantraeth doen ter tyt van wegen der Veluwen volgende myn beueel voirgedragèn heb, Svn oick ftrax daeroae by Reiner Cant die omtrent tóe tweelf vren ten daege voirfz. aengecommen was gegaen ende hem 't geene voirfz. angcfncht, die my ter antwoirt gaff daervan nvet tho weeten: ende alloo d voirfz. Cant denfeluen auont in den raeth gegaen myt die Gefante van fyn Hooch. Rinckhint genaemt, heb ick by den Duerwaerder een memorie laten prefentieren inhoudende d'wyl die Heeren ■vuyt die misfiue op fonnendach voirfz. my verhantrei£t, onder anderen geweeien was dat ick folde verwachten die aencomst van Reiner Cant en van alles rapportieren,- verfocht derhaluen toe muegen aenhoeren dat rapport van Reiner Cant in faecten die gemeine Landen dat furftendomb Gujre ende die Veluwe belangende, ofte foe veer die Heeren daerin fwancheyt maecken, dat fy my- alsdan wolden verleenen Copicn van de refolutien ind Ordinantiën tot dienst van den Landen énde defenfie der ?Tfe Luyden ende bedroefde inwoonderen bereemt ind by Cant van Antwerpen mytgebracht: waerop •Cf }h^h §een antwot-''t becommen, alhoewael ick derhaluen gistere morgen by die Prefident van ten Lantraeth voir den inganck van de Raeth tv* debck angehoiden, als oick des naemiddages weederom ende insgelicken deefe morgen, heb oick den voorfz, Prefident, en Haer giftere naemiddach gebeeden, dat fy Johan Robertfsz wolden onderrichten, dat hy my des ongefundierden arrest wolde verlaten en woe ick dan gistere mort-en by die Sta* ten van.Vtert, daer But oick fittende was, mv laten aengeuen ende deefer faecken als oick die'Re* kenn. van de turft" aengaende audiëntie begeert, dan nyet ingeroepen, waernae ick toe tweelf vren op But gewacht en in het vuytgaen hem dit gedane arrest toe kennen gegeeuen die my antworde, hv had fuk wael geaoext ende lacht dac Johan Ro-
bejez



VADERLANDSCHE HISTORIE. 44»
bertfz folde fyn Obligatie toe. . . . ende men had nyet naegecommen ofte voldaen het Contract by uwer E. m\t hem opgericht, mits hem nyt ouerleeuerende feekcre reftancen binnen een beloefden tyt ende feyde ten laesten nae lange communicatie dat deefe faecken ende arrest die Staten van Vtert nyet en ruerde. Ind is wyders gebuert dat op huydên deefen dach des morgens als ick die gantfche morge voir den raeth gewacht ende by den Duerwaerder den Prefident had laeten aenfeggen, dat ick wachte die Lantdrost Baer my toe tweelf vren ontbaeden en gefacht hy hadde eenyge dingen myt my van wegen die Heeren toe communicieren, wnerop ick hem in fyn Logement geuolcht, alwaer hy my vertoent een verdeilingh van feeckere ruyteren ind Knechten vuyt die Veluwe ende furftendomb Gelre nae Brabant toe vueren, feggende dat men mv geuen folde Credentz ende inftruftie , om fulx Z'G.aentoedienen, mits dat men Ilelftein foude geeuen een maent folts, gelyck by die Gedeputierden van Veluwe hiertoe beuoirens belaeft folde fyn, waerop ick geantwoirt dat ick willich ware die Landen ind die Heeren toe dienen, dan gemerft ick hier gearresteert ware, custe ick die justitie nyet violieren, ende vonde my befv/aert fulcke penningen van die Veluwe die foe jamerlick in die gront verdoruen toe vorderen innd foe hy dan vraechde off wy ons feluer nyet helpen wolden P facht ick als men ons alle middelen beneemt foe cunnen wy ons lelnen nyet helpen ende bin daermyt van hen gefcheyden.
(In Margine ftondt.) Ind gemerft die voorfz.
Druvnen die verfochte
Mit vurbehalt der pro* procuratie ende Obligatie ponierten Exceptio heft als noch nyet auergeleyt, die Gefanter by dem ge- waerop ick nochtans gisricht aengeholden dat (ich teren naemiddach ende die Aftorcs qualificieren deefe naemiddach gewacht mitgenochfame vulmacht. ende om in geen verItem wofern die Clegers fuym toe vallen felffs farwendea werden quod waergenaemen den rechtE e 5 -.es



44* STUKKEN VOOR DE
renunciatum fit omnibus dach. Solde ick van mei-
Exceptionibus, daertegen nongh fyn op Correctie
tho Kepücieren, dat die van Uwer E. mergen nae-
proponiertte Exceptio de middach toe verfuecken
prutlegio Legatorum fit abfolutie van den arrest
Juris pubiici cui renunci- costeloos en fchadeloos: ari non potest.
Ende geeff myn Heeren toe bedencken off nyet geraden is eer en alvoerens die exceptie nae gemeine rechten alle gefanten in Lantfaecken competierende toe proponieren, dat uwer E* deefer faecken haluen aen die Stadt ende gemeint alhier hadden doen fcryuen ten einde men bouen rechten ind biflicheyt my nyet en befwaerde daertoe fpueren muchten wat affectie etlicken alhier, die meede in die regirongh fyn, tot die Veluwe ende derfeluer Gedeputierden draegen.
Hiermeede Uwer E. in Schuts en Scherm des AI* mechtigen Heeren beueelende.
Vtert den VJen Deceinb. anno. LXXXIJ.
Uwer E. Dienstwilliger
(was get.)
Engelbertus van der Burch.
Ick heb deefe naemiddach myet die Secretaris van de Staten Strick gefpraken die Rekenn. van im* post op den turff belangende, die my gefacht, dat fulx gefefiieden fal foe haest die particulier Ontfangers, die derhalven verfcreeuen fyn, haer rekeningh gedaen hebben.
('f Opfcbrift was.)
Aen die Edele, Erentfefte, Eerbare, ende feer discrete



VADERLANDSCHE HISTORIE. 44*
creete Heeren, die Gedèputlerden des Veluwefche Quartiers fampt Borgemeisteren, Schepenen ende Raeth der Stadt Arnhem.
N°. 178.
Inftru&ion an zyne Hocheit van wegen des Heren Stadholders und Raeden des Furftendoms Gelder, und Graefschap Zutphen, voer Everhardt van Reydt Leengriffier desfelvigen Furftendoms und Grafschap.
Idt fal gedachter Leen Griffier fich nae Antwerpen verfuegen und aldaer den Heren Cantzler und Gedeputierden bemeltes Furftendoms und Grafschap defe Inftruftion communicieren und daerna mit denfelven goeden addrefse ende toedoen, volgende mei*nung fyner Hoocheit ten fuechlichften ende onderdanigften voerbrengen.
Und erftelick na vermeldung welgenantes Heren Stadtholders ende Raeden underdamgfter ende gehorfamer dienfte remonftrieren, dat by den Lantradt an die Ooftzyde van die Maze an fyn Genade und Raeden vorfchreven overgefonden is worden een Staet van bethaehnge eniger garnifoenen in den Furftendum und Grafschap vorfchreven liggende, Volgende demwelcken 't felve Furftendum und Graffchap voer erst fal kommen te geven alle maendt 16283=6-8.
Ende dat daerenboven noch 4000 gulden by den Landtradt vorfchreven gereferveert werden, voer die Dingtalen des Overquartiers ten volften van dje bethaliuge der garnifoenen aldaer.



444 STUKKEN VOOR DE
Item, dat der voorfchreve Landtraedt insgelycken referviert die Dingtalen van Anholdt, Sredevobrt ende Wisch, asfignierende diefelve om te onderhalden een Vendei Knechten op Ulft und Swanenborch fich bedraegende in Vier Weecken 860-13.4,
Welke plaetfen, diwyl fie van olts in ende beneffens der Grafschap Sutphen plegen te contribuie•ren, beboeren fie oock alnoch die quota van diefelve to verlichten.
Maeckende die voornoemde drie partyen te fa» men alle maendt 21150 gulden.
Alfo nu dat Furftendom Gelder uijd Grafschap Sutphen op 18000 gulden by den Lantraedt felver hier bevorens gefet is, Ende men verhoept dat fyn Hoocheit, inianfihung van den tegenwoirdigen fobern ftaet ende verderfenis defes Furftendoms und Graf* fchap , die voergeroerde quota (gelyck andere pro* vincien, die fonder cómparatie fo grote befwaringcn niet en lyden, wederfaren is) genadigh fal moderieren, ende geenes weegs tholaeten, dat fie in plaetfe van moderatie mit mehrdere verhoginge boven alle billigheidt belast werden, Sal den Lehngnffier 3n onderdamgheit anhalden, dat hierin andere" ordenungh by fyner Hoocheit genadigst geftalt werde.
1 Ten anderen fal he remonftrieren, dat in de voorgemelten Staet van Crygsvolck daer van een maendt foldy beloopt 2445 gulden, vuytgelaeten findt ten erften twee Vendel Knechten ende een Cornet Ruyter van 60. peerden binnen Lochem liggende, daer van een maendt foldts fich bedraegt 3700 gulden.
Welke partye by den Lantraet voornoemt gewefen word op die branrfchattunghe van de Twente; dan Overmits het felve Landt niet alleen te klein ende infufhTant is om fodaene fomme op te brengen, maer oock als gehorende onder die Provincie van Overysfel Uyt Gelderland fich niet en lal willen krandfehaiten laeten; Ende beven dien mit die Fron-
tiei



VADERLANDSCHE HISTORIE. 44?
der garnifoenen tho Oldenfeel, Gohr, Haecksbereen Enfchede, Delden und Oetmarfe dermaeten geFi vet is, datter geen execution kan gedaen werden: So blvft het gamifoen van Lochem onbetaelt ende verwuest die geheele Graefschap mit uytlopen.
Ten tweden is uytgelaeten, als boven gefegt, een Vendel Knechten op Gift ende Swaenenburgh, daervan een maend foldie is 1300 gulden.
Ten derden findt noch boven den mehrgeroerdea ftaet toe betaelen alle die garnifoenen des Overquartiers, daervan een maendt foldye bedraegt 16936 gulden.
Dergeftalt dat een maendt foldts voer alle garnïfoenen mehrgenantes Furftendoms und Graefschap beloopt 46361. gulden.
Daervan twee derdendeel (aKo in fes Weeken een maendt foldts betaeld word) maken 30907-6-8.
Dewyl dan hieruyt te fpueren, dat bet Furftendom und Grafschap voornoemt, wanneer fchon geene moderatie Chet welcke men doch uyt nafolgende billicke oerfaecken fich onderdanichst tot Syner Hochest is vertroestende) fol erlangt werden m be* thalinge der garnifoenen merckelick tho kort kompt, bet welck een oerfaeck is dat het gantze Lande doer die onbetaelde garnifoenen fo jammerlich rouleert werdt.
Sal der Lebngriffier in gelycken onderdaenicheit bidden , dat Svn Hoocheit genadigst beheye die troestelicke verï'ehung te doen op dat uytte Contributien van Utrecht ende IS'oordhollandt, die alle beyde van het Furftendom Gelder, als mit een Bol* werek befchermt werden, ende goede fryheidt ende ruste genieten, fo lang het voornoemde Furftendom den Viandt te rugge "helt, ende gefouleert wordt, een feeckere fomma van pennongen ter maendt tot •ndertialdungh der garnifoenen verordent werde, da-



446* STUKKEN VOOR DE
mit men die bethalunghe richtiger (dan fus langh gefchiet is) doen, die inwohner befchermen ende fie luyden middelen behalden mogen, om Syner Hoocheit ende den Vaderlant vordere dienst te doens daertoe fie mit lyft ende goet willig findt.
Ten derden fal he anhalden dat Syner Hoocheit wolgemelten Heere Stadtholder fampt Cantzler und Raeden mit gewiiTe Commisffie ende Inftru&ie authoriferen wolle, om 'tgeenige, wat alsdan foe die bethalinge van die garnifoenen ende vervallinge van andere extraordmaris dagelixe onkoften die Krygsfaecken ende generaliteit concernierende noch gebreken fal, uytten Licenten tot Nymegen und Arnhem tho lichten op goede Rekenongh ende bewys ende den rest tot dispoiitie van Syner Hoocheit "te keeren.
Angefien dat anderfinrs te beforgen ftaet, fo niet defer Provincie geene asfistentie gedaen , ende die ondragelicke fwaricheden geremedieert werden, dac fy doer armoet ende onvermogentheidt onder den last fal neederfincken, ende mitten erften gewaldigen inval des Vyandts (daer Godt voer fy) verloeren gaen.
Ten Vierden, aldewyl idt, leider, mehr dan kondt und openbahr is, dat die hahïte defer Provintie als het Overquartier und Grafschap Sutphen, oock een deel des Nymegifchen quartiers by den Viandt geoccupicrt. Ende dat den rest mit lange inlegerungen, loep ende aenritsplaetzen, ftedigen duertochten ende foulen onfes eigenen Krygsyoicks verdorven ende den huysman van fyne ploech und acker verjaegt wordt, daerby dit Furftendom ende Graefschap al* lein. befteet. Sal der Lehngriffier voornoemt ten vlytigften anhalden , dat fulkes in genaede ende mit billicke Compaftle betracht ende by Syn Hoocheit die opgefette quota van 18000 gulden op 13. oft J4m gemodereert moge werden. Te meer daerumb dewyl doch andere Provinciën, die in rust und Vrede haere goeder gebruycken, in grote narung floreren



VADERLANDSCHE HISTORIE. 447
ren ende foodaenigen jammerlicken foulen, plunderingen ende berovingen van het Krygsvolck nit onderworpen cn findt, merckelicken afflach van haere quota geimpetreert hebben , ende Gelderlandt niet alleen 'die opgefatte quota fyner Hoocht. ende Generaliteit erleggen, maer oock an des Viandts garnifoenen excesfive pennongen contribuieren moer, daerentegens die underdaenen nit en konnen befchuc noch befchermt worden. Daerenboven oock die Steden mit fchwaren garnifoenen gefuldt findt, dewelcke ter maendt an fervice, logys geldt ende roufoeder voor die peerden mehr als 6000 gulden coften, het welck, off wal die generaliteit vërmoeg der Union te dragen fchuldig is, nochtans den armen inwooneren van die Steeden und piacte landen op den hals gedrungen wordt.
Sal oock anhalden, dat die gemodereerde quota by Syner Hoocheit ende derfelven Raedt moge verdeylt ende den Overquartier etwan 3000. den Sutphenfchen 1500 gulden toegelegt, ende der rest in den Nimmeechfchen und Veluwfchen quartieren gevonden werden.
Ten Vyften fa! he to kennen geven, dat die Staten van Utrecht enige Ruyter ende Knechten die fie luiden uyc hare quota betalen , ende een tytlang in den garnifoen van de Grafscnap Sutphen gelegen hebben, fo duck hun luiden fulcks gelust fonder Confent van den Lantraedt onderffaen to verfchryven, blötende mit grote forg ende peryckel der Frontieren ende het Krygsvolck fynde tot diende van Syner Hoocheit ende behoef des gemeynen Vaderlands angenomen tot bevryong van hare particulier provincie beroepende om daermede het ander Krygsvolck 'van Syner Hoocheit fo ietzundts in der Veluu ligt, mit gewalt tho itoyten, ende alleen op die JNaberen te doen logiereu; Bedroevende oock die Veio'w des tho mehr, dewyl het voornoemde Krygsvolck t'elkenmael dwars ende langs deur die Veluwe na Utrecht und wederom van daer uae die graeffchap



448 STUKKEN VOOR DE
fchap pasfiert, het welck ummers onbehoirlick ende onfrundelick is; Daerom der Lehngriffier fal verfoecken, dat Syne Hoocheit hier in alfo verfie, op dat het Krygsvolck, 't welck van der Generahteits pennonfien, fo die Staeten van Utrecht fchuldig findt, befoldet wordt, niet uytte dienfte van Syner Hoocheit ende die Generaliteit ten appetit van enige particuliere mit grote gevahr van die Frontier plaetfen vorts an gevordert en worde.
Ten festen fal he in ondèrdanigheit verfoecken, dat den Ontfanck van die Licenten, die men tegenwoirde'.ick fo van den uy tgacnden als inkommenden'waren halff tho Nimmegen off Arnhem ende die andere halff ter plaetfen daer fe in offte uytgeladcn worden, betaelt, geheel alhier op den uytterlren bepalingen gelegt warde, alfo anderfints Syner Hoocheit- ende die Generaliteit merckelick verkort wordt in den ontfanck van al 't gene dat tusfehen beyden ontlae. den ofte fonst deurgefteken wordt, als ten exempel als dat gefolten Vischwerck betaelt 't halve recht •van der Convoyen ter plaetfe daer het goet erll gelaeden wordt, daervan biet alleen fyner Hoocheit ende Generaliteit geene reekening gedaen wordt; maer wordt oock die ander helfft dukwyls gefupprimeert, overmits die Fuhrluiden andere pasfiagien nemen konnen , fonder tho Nimmegen off Arnhem tho kommen: insgelycken wanneer die Wynen erst ïnkommende, 't "halve recht tho Arnhem betaelt hebben, wert die andere helft van fodaenen Wynen, die tusfehen Utrecht und Deventer, als tho Doesborch, Zutphen, Culenborch , Vianen uytgeladen, item die binnen die fleeden van Utrecht undDeventer voornoemt geconfumeert werden verloren , wie ooek der Licentmeester tho Deventer van fyne mit. burger die fchuldige Licenten van alle andere waren'nit op het genauwfle invordert, maer denfelven complaciert, dergeflalt dat den ontfanck tho Arnhem voel mehr uytbrengen folde.
Ten foevenden, dat der Contrarolleur -over die
Li-



VADERLANDSCHE HISTORIE. 449
Licenten tho Nimmegen Guillaume van Arfsen genamt, afgeffoldt und enig bequaém Landtfaet in die piaetfe gecommittiert werde. Dewyl he nit alleen geen geboren Gelderfchen is, ende alfo , volgende hec accord mit fvner Hoocheit angcgaen, geen Officie in defe Provintie bedienen kan, maer oock onlangst op openbare prevaricatie in Hans Permenrers faeck bevonden is worden, hebbende fich beneffens Steven Perrèt erflelick geinfcribiert ende voer defen Hove het goet als Confiscabel angeklaegt , ende daernae by de Magifiraet tho Nimmegen verdedingen willen, dat de Koopluiden gewalt ende onrecht gefchcge, daerop die goeder by denfelven Magiftraee fonder des Hoofs, aldaer die litispendenci was, declaratie tho verwachten, mit grote verachtinge van fyner Hoocht. ende des Hoffs van Gelderlandt voornt. ontfchlagen findt worden.
Ten achtten, alfó fvner Hoocheit belieft heeft, den Hove voornoemt te" bevelen geene renten uyt de Dominien ende confisceerden goederen bethae en tho laeten, fonder al eerst haare brief ende Segelen fyner Hoocheit ende derfelven Raedt vertoent, ende daerop nye aegreatie erlanght tho hebben, bal he derfelver fyner Hoocheit onderdanigst te kennen geeven, dat hier deur grote klachten ende murmuratien bv allen geintcrefleerden onder den gememen onderfaeten fullen veroorfaeckt worden, gelyck men t'anderen tyden geilen heft, als der Hertog van AU ba dergelycken placcaet heft laeten uitgaen, ende c felve deur die gemeene Lantklachr.cn, overmits die onderfaeten op grote kosten na Brusfel ende Antwerpen gejaegt werden, wederom afschaffen ende die cognitie daervan den Hove in Gelderlandt bevelen moeten. Ende fal daerom der Lehngnffier vcfoecken , dat, om gelycke klachten ende incon* vernemen in tyts te verhoeden, ende die onderlaeten van onnodige vergofflicke kosten ende arbeidt
to verlichten, Svner Hoocheit beHeye 't Hoff van Gelderlandt voornoemt tot kenuisfe van deefe faec* ken te auöhoriferen. IV Djsel. F f Ten



4J9 STUKKEN VOOR DE
Ten Negenden fal he den Heeren Cantzler endtf Gedeputierden, om alle voorgaende brieven ende fchwaricheiden gema'inen ende arbeiden, dat op alle pundten dariri by Syner Hoocheit noch nit geordiniert en is, nochmaels een fruchtbaerlicke refolutie genomen werden moge, als dat die Sentencien Jirj faecken , daerin defes Hoves Jurisdictie gefondeert is , gcweefen , by allen Steeden ende Ambtluiden, fonder Contradidtie geëxcuteert werden.
Dewyl anderfints Syner Hoocheyt, ende den Hove voornoemt alle aucthoritiet benomen ende dagelix mehr ende mehr indrags in juftitie faec* ken gebeuren fal, gelyck men algereedts tho Nim* megen mit Clements van Eembruggen ende Hans Permenters gearresteerde tho Sutphen mit Henrick Stenderingh ende in andere exempelen geuen hefft. Dat die Stadt Saltbommel mit den appen* dencien tot deefen Furftendom gereduceert, ende die voerhebbende incorporatie van Marienweert verhuedet werde. Berichtende den Heeren Cantzeler und Gedeputierden voornoemt, wie dat ietzundts gepradtifeert weide, dat het ambt Beest und Renoy tot die Grafschap Buuren gelost werde moge, om daernae des to beter fondament op marienweert te hebben. Dat tot die annotatie van de geconfisceerde goederen enige perfonen van deefer Landfchap by fyner Hoocheit gecommitteert mogen werden, 'waer toe die Rekenmeisters an bequemften tho gebruicken weren; item dat dit. Furftendom und Grafschap, als weefende van oldts twee Provinciën ende hebbende by der Voer-Forften tyden alle beyde regalien van munten gehadt, diefelve oick beholden mogen, ten minden fo lang andere Provintien, fo gee-
Ïe munten gehadc hebben , als Sehlandt, Utrecht, ïendt, fulx toe gelacten wordt. Ten tienden fal he oock mit den Heeren Cantzeler ende Gedeputeerden fpreecken ende mit hun gelyckelick by fyner Hoocht. arbeiden, dat walge-
meltes Heeren Stadtholders Sohnen na harer
Ten Elfden fal he fyner Hoocheit berichten, wat der Fryheer van Hogenfaxen, belangende die relaxa-
teit



VADERLANDSCHE HISTORIE. 45*
tie van de gefangen Bodbergen ende voerhebbende «elvckmesfige rantzoeniering van Martin Scbencken Steven heft. Biddende derhalven , dat Syner Hoocheit beheve fcherpe beveetsbneven an gedachten Fryheer to depechercn, ten cmde fyn Edele mit die geroerde rantzoenermgh van Marren Schenclcen ende Bodbergen mit onwederbrengbcken achterdeel van fyn Hoocheit ende des Vaderlants dienst nit fo fehr en haeste, maer voel mehr mit fich op een draeeelicke ende taemelicke ranzoen voer die ïefangenl vorfchreve handelen late, het welck men fernocot mit hulp der naesten Naberlanden, die mede hieran geintercsfiert findt, op te brengen ende den Fryheer voornoemt behoorlyck contentemenc des aengaende te geeven , het welck bifs her tho rieJ oSnfen willen ende' dewyl die Fryheer een groet ongewohnlick ende voel tho excesfif rantzoen hcifchende was, is verbleven.
Ten twelften, alfo der Heer Cantzeler gefchreven heft dat Svner Hoocheit die faecken van Bronckhorst endê Keppel tot discretie van den Heere Stadholder ende Raeden'voornoemt geftelt heft, lal he Svner Hoocht. bericht doen, dat men op he/tig und voelfaldig anhalden der Naberfteden , ais iutchen, Doesborch, uyt oerfaecken die Syner Hoocheit hier bevorens tho gefchreven, die huyfervoereemelt raficren tho laeten bedacht is. Ende lal daerom Syner Hoocheit ouderdanigst berichten, van die nootwendicheit dcsfelven rafierens ende bidden, dat Syner Hoocheit fulx in genaede wil verftaen; Aengaende die reftitution van der frouwe van btonkhorst goederen, hebben die Raeden albereedts den Heeren Cantzeler ende Gedeputierden een Inftruction toegefchïckt, daer in aüerley oirfaicken begrepen, waerumb fie fulcke reftitution gantz onratdtfam vinden, daer by fie nochmaels perfisteren, bevindende dat idt een faeck van fchr quaden exempel ende fchaedeücke confequentie by alle fugitiven ende Vianden des Vaderlandt ("tegens dewclcke men nu ende her namaels enige cxecution fal voernemen •willen) fyn fal, indien gedachte Frow van Bronck' W f * horst



4ja STUKKEN VOOR DE
horst, dewelcke fwaerder als jemandts van allen an^ deren tegens Syner Hoocheit ende het Vaderhndt fich vergeten heft, fo lichtelick die reftitution erlangen folde. Te mehr darumb, dewyl mehr bemelter Frow van Styrumb op het fcbryven van de Heeren Stadholder ende Raeden, daerin fie uyt beveel van Syner Hoocheit om openinge des Huyfes Wilden* borch verfocht worde, nit geantwoord, maer Syn Genade ende die Raeden verbygaende, ende avermaels fubreptive eenen Verdrag bv den Landraeden op deeis ..... fich d'eene Stadt mit langlaemheic ende naelaticheit van die andere. So fal duckgemelte Lehngriffier arbeyden, op dat Syn Hoocheit ende Excellentie mit allen ernst den Secden Tiel und Bommel wollen bevcelen, fich mitten anderen Hooft Steden te conformeren ende die generale •middelen bovengemelt in eenen gemeinen buvdel kommen laeten, ende mit een gewisffe Somme 'van pennongen diefelve middelen redimeren.
Ten Viertienden den Generalen Staten an tho welden, welcker geftalt irer misfive in dato den ie iNovembns an Stadholder Cantaler und Raeden betreffende die lasten op die Convoyen tho Nimmegen und Arnhem onbetaeld ftaende gefchreeven afJer irst op ten -Soeventienden des fel ven a verantwoord fy worden, fo dat die fes weeken daerinne benoemt (binnen dewelcke alfuicke lasten an den Landwet folde overgebracht moeten worden, nit ehr dan op dach-des ontfangs desfelven lèhryvens lynen ontfanck kan hebben, binnen die welcke tyt men verhaept die lasten doen byeenbrengen ende aver te fenden.
Ten Vyftienden, op des Heren Canrzelers leste fchryven, betreffende die befchuldigungh by dén Landraet aver defen Hove ofte die Geldèrfchen an Syn Hoocheit gedaen, van wegen die betalinge der pénrongen van het Overquartier Syn Waerde toe berichten, dat 't Hoff haer devoir dairinne genouchfam gequeten; avermits dat den Licentmeesteren fo hier als tot Nimmegen tho verfcheiden tvden fchriftehcken ja by exprefle proteftation operlacht und bevalen]



VADERLANDSCHE HISTORIE. 4S3
-Ien, na uitrichtungh van Vier Duifent gulden, als der Landtraedt toe behoef unfes Legers op beyde Convoyen Nimmegen und Arnhem geasfigmert hadde , allen haren Ontfanck als vermogens die aver* gefondene Lyste van Syn Genade van die goederen gedaen' wardt, tot niemandts anders betalinge tho keren dan tot betalinge des overquartiers, als 't felve mit die minuten tho bewyfen. Dat oock 'c Hoff fich niet weet tho berichten, dat a»er twe© off drie hondert gulden van alfulckcn ontfanck op ire ordonnantie by den Licentmeisteren betaelt fyo, doch dewyl den Lantraet eenen Hendeken van der Veken und noch enen N. Rodenburch alfulcke ordonnantiën und decharges gegeven, daerinne fy uycdruckelicken hadden gecaviert. So vern denielven perfonen by den van Gelderlandt verhindert wurde, dat fy tot geene voldoeninge irer ordonnantz kunden geraecken, dat fy als dan op ten Gelderfchen mit arrest folden moêgen procedieren; So heft 'C Hoff alfulcke ordonnantiën den Lantraedt tot befryinge der Gelderfchen underdaenen cotwendig geaggreëert, in fulcker fuegen dat beyde die boven be. noemde perfonen die een duifent die andere 10S0 gulden uyt die Convoven alhier ut Arnhem gelichc hebben. 'Und belangende die Convoyen tot JS'immegen isv't waer dat die Licentmeester al voer die ancompst des Commillaris Frenck an die 5000 gulden an etlicke fehr hardt vorderende Creöitoren aldaer betaelt hadde , fo dat met die 1000 gulden als die helfte van 4000 gulden tot willigmakinge onfes Leegers gedestineert 7000 gulden irst üyt die Convoyen tot Nimmegen genamen. Behalven dat 'c Hoff niet weet, wat der Licentmeisier aldaer an genoemden van der Veken und Rodenburgh und andere Capiteins van Oorloge ter hoechfler noet heft betaelt, jcdo.ch daer ten relbedte van den Ontfanck der beider Comptoren tot Nimmegen und Arnhem bv den t anduaec gelyckheic gehaiden, tho weeten dat het Comptoir 'tot Nimmegen mit twee deel van drien und dat Comptoir toe Arnhem mit het derde deel belastet were worden. Daerom 't Hoff oock F f 3 toe



4?4 STUKKEN VOOR DE
tot twee verfcheiden tyden an den Lantraet ge* ïchreven, in fulcken val waren die pennongen voer dat Overquartier lange opgebracht, 't welck dan roch failliert, alfo den Ontfanck alhier tot Arnhem jit fo fterck is, als tot Nimmgen.
Ten Sestienden op dielèlve miflive des Heeren Canfzlers het punóf van die Reeckeninge belangende Syn Waerde defen bericht te doen , dat der ReeX'enmeister Gramay diefelvig onderhanden heft, ende daermede verdig fy, ende dat alleen het gebrek daer an fy, dat Gramay voornoemt in fyner Commiffion belast fynde alleen op extraordinare uhrqn daerin te befoigneren, fonder verloff van Syne Hoocheit niet van hier na Utrecht trecken kan; Weshalven an te halden, dat Syn Hoocheit an gedacb» ten Gramay beveelen wollen, na Utrecht te reifen, ende aldair die Reekening by den Lantraedt te preien teren.
Ten lesten mit hulp des Heeren Cautzlers ietz gênant ende der Gedeputeerden by Syner Hoocheit an te halden, dat derfelver gelieve den Lantraet op deefer fyde van die Maefe to beveelen, hare refi* dentie ii) defen naesten Steeden Arnhem, Sutphen of Deventer te' nhemen, alwaer den Krygh valt, ende voel oceanen met fchryven ende op" befcheydc te wachten verloren gaen.
Aldus gedaen den ƒ. Decembris i;82.
(Underflond gefchreven.)
Ter ordonantie Wolgedachtes Heren Stadholders fambt der Heren Raeden des Furftendumbs Gelder und Grafschap Zutphen.
(Und vias onderteykent)
W. Sluysken.