557
J
79






TEGEN
ALEIAIDEE9 GRAVE VAN BYLAIDT,
GEWEEST ZYNDE
COMMANDANT van BREDA*
toen die stajj IN DEN JaRE I~c»3 d 0 0,ft
Franschen belegerd werd.
Is te bekomen,
tè Amstébdam, G. Bom, B. Elwe, P. van Leeuwen; te Rotterdam, Hofhout, D. Fis, Bal, Hendrik/s, Comel, J. de Vos; in 'sHage, d'Jgé; Rosmuk'sr] Stegwey; te Leiden, Perk; te Delft, $, de GrUi] te ScHiitAM, Poelman; te Dord, vati Èrtam. ea veicier döm,






tegen ALEXANDER» Gr ave van Bylandt, Gearrefteerde.
jk Lzoo Alexander, Grave van Bylandt»
*^*- oud vyftig jaaren, Generaal Major van de Infanterie, Lieutenant Collonel effectief van het Regiment Infanterie van den Generaal Major Grave van Randwyk, Adjudant Generaal van Zyne Doorlugtige Hoogheid , den Heere Prince van Orange en Naffaü &c. &c. &c. en Major Commandant der Stad en Veiling Breda, thans Crimineel Gearrefteerde by den Provooft van de Generaliteit alhier in 's Hage, aan deezen E.xtraordinnirvn Hnngpn Krygsraad heeft bekend, en ook anderzints aan denzelven Extraordinairen Ho ogen Krygsraad gebleeken is, dat hy Gearrefteerde „ sedert dertig jaaren het Land als Officier gediend, heeft, daar onder begreepen eenige maanden , geduurende welke hy Gearrefteerde Cadet geweeft is , en zedert zeftien jaaren min twee maanden Major-Commandant der Stad en Vefting Breda geweeft is, dat Zyne Doorlugtige Hoogheid, den Heer Gouverneur, Erf-Prince van Orange en Nasiau, in de laatfte dagen van de maand Oélober van het laatft gepasfeerden Jaar uit Breda vertrokken zynde', hy Gearrefteerde na dien tyd het Commando over de voorzeide Stad en VestingBreda gehad heeft, en zulks tot den dag, wanneer die Stad en Vesting aan de Franfche Troupes, onder den Marechal de Camp d'Arcon, ouder het Oppcr-Commando van den Generaal DumouxieZjby Capitulatie is overgegecvcn geworden, A Pa



( * )
Dat hy Gearrefteerde op den 15 November des laatit afgeloopen jaars 1792, heeft ontfangen eene Mislive van Zyne Doorluchtige Hoogheid van denzelfden datum, waar by Hoogtftdezelve hem Gcarrefteerden heeft gelaft, de Vesting Breda (*) „ a 1'abri d'un coup de main & d'une „ furprife " te Hellen; dat hy Gearrefteerde door een coup de main en furprife, verftaat zoodanige irreguliere, violente en onverwagte attaque, welke niet kan worden gefouteneerd, en welke op verfcheide wyzen kan gefehieden; en door zig te ftellen „ a 1'abri d'un coup de main & d'unne fur„ prife ", het neemen van alle die precautien, welke dusdanige, irreguliere , violente en onver• wagte attaque onmogelyk maaken 3 dat de middelen, welke hy Gearrefteerden heeft aangewend, om zich te ftellen „ a 1'abri d'un coup de main & „ d'uafe furprife in het algemeen zouden zyn geëxprimeerd in de Copie-ordres, in cas van allarirf, welke hy Gearrefteerde op den 7 February 1795, aan Zyne Hoogheid heeft overgezonden en dat ook door het aanwenden van die middelen de Stad Breda zoo veel mogelyk gefteld zouden geweest zyn „ a 1'abri d'un coup & main d'une j, furprife", dog dat hy Gearrefteerde, zederd dien tyd tot hét begin der maand February, geene andere middelen heeft aangewend, om de Stad en Vesting Breda tegens eene beleegering of attaqne te dekken, vermits het in dien tyd nog geen Oorlog was met de Franfchen, en dat de ordre 4 Van Zyne Hoogheid meedebragt, om niets te doen het geen te zeer in het oog konde loopen.
Dat
✓
(*) tegen een fchielykc onverwagte aanval en overrompeling te dekkent



( 3 )
Dat hy Gearrefteerde vervolgens op den 7 February 1793 aan Zyne Doorluchtige Hoogheid heeft gefchreeven eene Misfive, welke Mislive in dea Krygsraad aan den Gearrefteerden geëxhibeerd zynde, door hem is erkend geworden, en welke onder anderen deeze woorden inhield: (*) „ nous „ noüs attendons tous les jours, a voir commenïi eer les hoftilités j & dans ce cas, nous avons „ un befoin presfant de connaitre les intentions de „ Votre Alteffe; la Copie des Ordres, qui ont été „ donnés, & que j'a 1'honneur de joindre ici, ne „ font calcule's qne pour une furprife, & j'espére, „ qu'ils font fuffifans : cependaht il eft poflïble
qu'on
(*) Wy verwagten dagelyks de Vyandclykhedcn te zullen zien beginnen, en in dat geval, hebben wy ten fpoedigfte nodig, de gevoelens van uwe Hoogheid te verneemen; de Copie der orders, welke gegeeven zyn , en welke ik de Eer heb hier by te voegen, zyn niet gefchikt, dan in geval van overrompeling, en ik hoop, dat zy voldoende zyn; echter is het mogelyk, dat men die niet zal onderncemen, en dat zy , na ons de Communicatie met Holland te hebben afgefneden, de Plaats zullen Bombardeeren, zonder dat wy het kunnen beletten; ik zouden in zulk eén geval , wel wenfehen te weeten, of Uwe Hoogheid al "of niet zoude goedkeuren,' dat wy ons niet, dan by den uitterften nood, overgaven; aan den ecnen kant de fpyt willende verneemen van de Stad te hebben laten vernielen, en aan den anderen kant die van dezelve, niet lang genoeg te hebben gehouden, om fecours te kunnen krygen; het!is in dezen opzigten, dat ik Uwe Hoogheid bid my met zyne orders te vereeren. Ik vrees niet al te zeer voor een volks opftand, die in geval van een Bombardement zou plaats hebben, uit hoofde ik het Ouarnifoen genoegzaam rekene, om dit in toom te houden. Het is maar het geval, dat ik geauthorifeerd diene te zyn, het zelve te bedwingen. Indien de Vyand zig ongelukkig meefter van de Plaat» maakte , geloof ik, dat het Guarnifoen zig zou kunnen re«ireeren in het Kafteel (indien men het zelve den tyd, daa foehet,) en dan te tragten te capituleeren.
A a



( 4 >
» (lu'on u'en tentera point, & qu'apres avoir cou„ pé nos Communications avec la Hollande ils „ bombarderont la Place, fans que nous puislions „ 1 empecher: je fouhaiterais dans un cas pareil „ lavoir, h Votre Altefle, approuverait ou non, „ que nousne nous rendisfions, qu*a la derniere „ extrémité, voulant éviter d'un cöté le reeret „ d'avoir laiffé. detruire la Ville, ócdel'autre, ce„ lui de d'avoir pas tenu asfez longtems pour re" c?V0'rT du fecouïs; c'efïa fe fujet , que je fup„ plie Votre AltelTe, de rii'honorer de fes ordres. „ Je ne crains pas infinimpnt 1'emeute populaire, „ que auroit lieu en cas de bombardement, parce5, que je crois la Garnifón fuffifante pour la conté„ dir. II n'eft queftion, que d'être authorifé a la 5, contemr. Si 1'Ennemi fe rendait malheureufe„ ment maitre de la Place , je crois que la Garni„ ion pourroit fe rètirer au Chateau (ü on lui en „ laisfe le tems) & tacher de capituler ".
Dat hy Gearrelleerden daar op heeft bekomen eene refcriptoire Misüve van hoogflgemelde Zyne Hoogheid, in dato io February 1793, welke Misfive, Copielyk aan den Gearreiteerdeii vertoond zynde, door hem voor echt is erkend; waar by Zyne Hoogheid, na alvoorens afgekeurd te hebben de fchikkingen in cas van Allarm door hem Gearrelleerden gemaakt, als zynde alleen gefchikn voor eene defenfie van weinig uuren, en na eenige andere fchikkingen te hebben voorgeilaagen vervolgens zegt: (*) „ Je me tiens allure, que vous „ ferez votre devoir, & que vöus ne rendrez Ia
Ville
(*) Ik houde my verzeekerd, dat gy uw pligt doen zult, en datgy de Stad niet zult overgeeven, dan in den uitteracn n^d, gy gebeld wei, dat ik als Baron vaa SieJa getroffen-



( 5 )
„ Ville, qu'a la derniere extrémité. Vous fentez „ biên, que comme Baron de Breda, je devrais être affligé de voir détruire ma Ville, & de voir „ le malheur de mes Vaffaux, la perte de mon
„ Cha-
troffen zoude zyn, myne Stad te zien vernielen, en het ongeluk myner Vasfallen, daarby het verlies van myn Kasteel en dat van de Kerk, welke de asch myner Voorouderen bevat, maar gy zult ook begrypen, dat de Baron van Breda geene orders te geven heeft aan hem, welke, van wegen de Staten Generaal de Troupes van den Staat in Guarnifoen te Breda commandeerd; het is dien volgens, als Kapitein Generaal van de Unie en Gouverneur en Kaptein Generaal van Braband, dat ik u moet ordonneeren geene de minfte agt te flaan op myne belangen , als Baron van Breda, van niet te denken, dan om de verdediging van een Plaats, welke u is toevertrouwd, de maatregelen tc beramen met hun, welke aldaar van wegen den Staat, zyn om u van dienst te wezen en in het byzonder met den Direftcur der Fortificatiën, de Stad te verdedigen, zoo lang, als mogelyk ls, en dezelve niet by Capitulatie over te geven , dan ten zy 'er eene bres gefchooten is, daar de Vyand gebruik van maken kan en gy geen middelen van verdediging meer hebt, ziet dan de gunftigfte voorwaarden tc bedingen voor het Guarnifoen en de Inwooners, die het u mogelyk is, indien het zyn kan zal men u fecours zenden; ik herhaal het, ik zal uwen yver erkennen in de zorg, die, gy dragen z'.dc om Breda, zoo lang het mogelyk is, tc houden en bekommer u niet, zoo myn Kafteel en alles, wat ik in myne Baronnie bezit verbrand of verwoest word, ik ben des noods aan dit Lr.nd myn bloed tot deszelfs verdediging verfchuldigd en ik moet desgclyks myne goederen op offeren, wanneer het aankomt op het behoud van myn Vaderland; doet uw best, goede correfpondentie te hebben en indien gy bcrigtkrygtdatde Vyand naderd, ziet dan of'er middelen zyn, om door het afbreeken der Bruggen, opbrecken der Straat-. Wiegen of anderfints de Weg van Antwerpen op Breda moeilyk te maken; flel in het werk wat in deze te doen is en zyt verzeekerd, dat men u verpligt zal zyn voor alles wat gy doen zult, om de inneeming van Breda te beletten en de attaque te doen vc; wylen.
A 3



C * )
„ Chateau & de 1'Eglife, qui renferme les ?eU„ dres de mes Ancêtres; mais vous comprendrez » auffi, que le Baron de Breda n'a aucun ordrel „ donner a celui qui commande la de la part des „ Etats Generaux les Troupes de 1'Etat en Garni" n°li ?re£V-Ceft,d^nc comme Capitaine-Gé" riïl ti T\ * Gouverneur & Capitaine„ Oenéra} du Braband, que je dois vous ordon„ ner de navoir aucun égard a mes intéréts com-
w ï°n ™ Breda' de ne Penfer q«'a la dé„ fenfe d une Place, qui vous eft confiél, de con„ certer les mefures avec ceux qui font la de la
* Part de lEtat pour Vqus affifter, & en particu-
* !fVrn U'eSeUr des Fortifcations, & de defendre „ la Ville auffi longtemps quepoffible, & de ne „ rendre k Place par CapimlaLn, q'ie s'il v a „ une breche prafticable, & que vous n'avez plus „ de moyens de la defendre; tachez alors d'obte-
mr les condmons les plus favorables pour la .5, (*arnifon & pour les habitans , qu'il fera en „ votre pouvoir; s'il eft poffible on vous enverra » dufeeours; je Ie repète, je reconnaitrai votre " l , au,fouï que vous me«rez k tenir dans Bre„ da le plus longtems poffible & ne vous emba9, raflez pas, fi mon chateau ct tout fe que ie „ pofTede dans ma Baronie eft brulé ou ddtruit" 3.e dois a ce pais mon fang pour fa défenfe s'il „ le faut, & je dois le facrifice de mes biêns pa-
* £ ™ pV- m™Vl S>k de ]a confervation „ de ma Patne; tachez d'avoir de bonnes corre„ lpondances, & fi vous apprenez, que 1'Ennemi „ avance, voyez s'il y a des moyens en rompant „ les ponts levant les chaurtees ou autrement, " %rindre h r0Ute d'Anvers fur Breda difficile; s, effeétuez ce qui eft faifable en cela, & foyéz a certam, que 1'on vous aura obligation de tout



( 7 )
„ ce que vous ferez, pour empêcher la prife &
retarder 1'attaque de Breda ".
Dat hy Gearrefteerde ledert deze Misfive van Zyne Hoogheid in dato 10 February 1793 het eerft zoude begrepen hebben, dat men van intenwas de Stad tegen een Belegering te doen defen~' deeren; dat hy Gearrefteerde, op het onfangen dier Misfive verfcheide middelen , om aan de voorzeide ordres te voldoen , heeft aangewend, zoo als het doen ftellen van meerder Kanon op de Wallen, het doen afhakken van Boomen op de Avenues, het doen afbreeken der Bruggen, het doen doorfnyden derChausfées, het doen aanbrengen van Vuurwerken onder de Capitaale Gracht, en diergelykcn, dan dat hy Gearrefteerde alzoo de Stad en Vefting Breda niet gelteld heeft in een ftaat, om eene Attaque en regulier Beleg te kunnen doorftaan, en zulks niet zoude hebben kunnen effeétueeren, vermits het Garnifoen te zwak was, waar door de Buitenwerken en de bedekte weg niet konde worden bezet, en men zig dus aan de defenlie van de Capitaale Wal moest borneeren.
Dat hy Gearrefteerde vervolgens by Misfive, in dato 11 February, aan hoogftgemelde Zyne Hoogheid heeft gcrefcribcerd, en daar by onder anderen kennis gegeven van de zwakheid van het Garnifoen, met overzending van eene Lyft der fterkte van het Garnifoen van Breda, en het geen van de Battaillons Infanterie dagelyks tut het bezetten der Wagten, en by het Corps Artillerie wierd geëmployeerd; dan dat hy Gearrefteerde daar by geene kennis aan Zyne Hoogheid heeft gegecven van den ftaat der Fortificatiën, vermits hy Gearrefteerde oordeelde, dat dit een en ander • 1 Zyne Hoogheid genoegfaam bekend ware.
A 4 .Dat



< 8 )
Dat voorts hy Gearrefteerde op den ry weder aan Zyne Hoorfreid YefrW 3 brUö' der andren kennis gegevSheef v2T' *k °n" de Attaque der PraSSS de aanrtaan-
andere £53*^?^ hv cI^V^ ea «ader qrdre had^co^d^ Gearrdleerde **
ren ,' en, inivallM™'»11 «PP'°vif,oneccnna de Stad te doen '!? ^'
die „rdres »iA ^ISr^jT"1Provitioneeren, en terflond aan^'m n » te ap-
niet weemoe vedfeïdft^r-S' omtrent ook ™Pn» ' , Jly Gea"cflecrde daar ei t00ivgeene ^rdere rapporten gevraagd qf
gekrce-



C 9 )
gekreegen heeft; dat hy Gearrefteerde geene verdere middelen heeft in het werk gefteld, om de Stad in cas van Beleg van al het noodige te voorzien ; dat op de vraag , voor hoe veel tyds de Stad Breda en het Garnifoen van dien voorzien was van Levensmiddelen, tyde toen de Franfchen by de Stad naderden, hy Gearrefteerden niets anders heeft weten tc antwoorden, dan dat hy Gearrefteerde vermeende genoeg gedaan te hebben , zorg te hebben gedragen, dat 'er eene genoegfarae quantiteit Koorn was, en ook Hoornvee, offchoon hy derzelver getal niet geweten heeft, en dat hy Gearrefteerden zoude vermeenen, dat voor liet overige de voorziening van verdere Levensmiddelen , niet van het Departement van den Commandant der Vesting, maar van de particuliere Commandanten der Regimenten was ; dat hy Gearrefteerde ook geenfints heeft laaten opmaaken eene Lyst van de Levensmiddelen die binnen Breda, gevonden wierden, kort voort voor de aannadering der Franfchen, en dat de reden waarom hy Gearrefteerde zulks niet had gedaan, zoude geweest zyn, om dat hy Gearrefteerde toch wel begreep, dat de Stad het niet konden houden, en dat voor den tyd, geduurende welke men zig kondc defendcren, 'er zekerlyk Levensmiddelen genoeg waren ; dat hy Gearrefteerde ook geene ordres gegeeven heeft, dat de Burgery zig voor _ eenige tyd van Levensmiddelen moest voorzien, offchoon hy Gearrefteerde daar over wel met den Magiftraat zoude gefprooken hebben, dan dat hy Gearrefteerde tevens zoude hebben vermeend daar omtrend geene bepaalde ordres voor de Burgery te kunnen geven; dat hy Gearrefteerde geen fuïpecte Perfoonen heeft laaten arrestceren voor dat de Stad belegerd is, vermits de A 5 zodani-



( io )
zodanigen, die zig voor het Beleg fufpeét hadden gemaakt, zig by tyds, en voor dat de Vyand de Stad berent had, hadden weggepakt, dog dat hv Gearresteerde twee Perfoonen, die gedurende het Bombardement zig fufpeét maakten, heeft laaten gevangen zetten.
Dat hy Gearrefteerde byMiffive, in dato i< February, aan zyne Hoogheid kennis hebben gegeven, dat de Generaal Dumouriez te Meerfel was aangekoomen; en ftond gevolgd te worden door een Leger van Twintig-duyfend Mannen en grof gefchut, Hoogftgemelde zyne Hoogheid, op den 16 February aan hem Gearrefteerden by Mifïive, welkers Copie door hem Gearrefteerden na exhibitie van dezelve voor echt is erkend, heeft aangefchreeven en gelaft , om zoo het nog tyd ware, alle de Veeren1 te laaten bezetten en de Schuiten aan deeze zyde aan de ketting te laten leggen, met by voeging (*) Te „ ne puis plus vous donner d'autres ordres, a<4ffez „ d'apres les circonftances; faites de votre mieux „ pour foutenir 1'honneur des armes de 1'Etat" dat hy Gearrefteerde op die Mifïive van zyne Hoogheid, door den Droffaard van Breda aan de Schouten van Roozendaal, den Oudenbofch, de Leur en andere Plaatzen heeft laten gelaften, dat alle de Scheepen van daar moeften vertrekken, en naar de Zeeuwfche ftroomen, of naar Holland moeften worden overgebragt, en naderhand rapporten heeft bekoomen, dat die ordres overal geëxecuteerd zyn behalven in den Oudenbofch, alwaar zich zwaarigheeden opdeeden, immers gelyk aan hem Gearrefteerden
(*) Ik kan u geen andere orders meer geven»handel volgens de omftandighecden; doet uw best om de eer der Wapenen ran den Staat op te-houden.



( II )
refteerden gerapporteeerd wierd, om de voorzeide ordres te doen executeeren, en dat hy geene middelen heeft geèmployeerd, om die ordres aldaar ook te doen uitvoeren, hebbende hy zig niet verbeeld, daar toe eenige middelen by de hand te hebben gehad.
Dat zyne Hoogheid, ten zeiven dage nader aan hem Gearrefteerden hebbende gefchreeven over het opligten, zoo mogelyk, van den Generaal Dumouriez, of van het'Vyandelyk detachement te Strybeek en Galder, vervolgens daags daar aan wederom eene Mifiivc aan hem Gearrefteerden heeft gelchreeven, waar van de Copie zoo wel als van de laaftgemelde door den Gearrefteerden is voor echt erkend, houdende ordre om de fufpefte Burgers tc Breda te ontwapenen, en de verdere fufpectte Pcrfoonen uit de Stad te zetten of te doen arrefteeren, met deeze byvoeging: (*) „ car dans un mo„ ment de iiege, le fait le plus important eft, que „ la ville ne iöit pas prife, & tous les moyens qui „ peuvent tendre a la lureté de la Place font per„ mis; Dieu veuille, que tout aille bien, & que „ les precautions que je prens foyent inutiles , mais „ je crois de mon devoir de les prendre; afin de „ n'avoir rien a me reprocher en cao de malheur".
Dat hy Gearrefteerde aan de evengemelde zyner Hoogheids ordres omtrend het ontwaapenen der kwa.ilykgezlnde Burgers niet heeft voldaan, want
dat
(*) Want op het tydftip van een Beleg , is de groote Zaak, dat de Stad niet ingenooinen worde, en alle middelen welke kunnen (trekken ter beveiliging van de Plaats, zyn geoorloofd; God geeve dat alles wel ga, en dat dc voorzorgen, welke ik neem onnoodig zyn, maar ik reken het myn pligt, die te neeincn , ten einde my niets te verwyten te hebben in geval van ongeluk.



C )
dat hy temeermaalen dienaangaande met den Drosfaard van der Borch gefprooken hebbende, dezelve hem zoude hebben verzekerd, dat geene andere Burgers gewapent waren, dan het klein gedeelde het vvelk de Wagt op het Stadhuis betrok, en dat hy Gearrefteerde aan zyner Hoogheids nadere ordre omtrend het uitzetten of arrefteeren der fufpecte Perfoonen, mede niet heeft voldaan, om reden, gelyk bevorens gezegtis, datdefufpeétePerioonen de Stad Breda in tyds verlaaten hadden.
Dathy Gearrefteerde mede ten zeiven daage, by JVIiffive aan Zyne Hoogheid, onder meer andere zaaken, kennis hebbende gegeven van de aankomft Van cemggrof Gefchutder Vyanden te Hoogftraaten, hoogftgemeldeZyne Hoogheid op den 18 February by relcriptie onder anderen het opnemen van de Chauffees, het planten van grof Gefchut op deBatteryen, en het verzorgen van Friesfche Ruiters heeft aanbevoolen; dat ook hy Gearrefteerde by Miffive op den zelfden dag aan Zyne Hoo°-Jieid heeft gefchreven, zoo over het bezetten der meefte Veeren, als over de zwarigheden, die ten dien opzigte in den Oudenbofch exteerden
Dat hoogftgemelde Zyne Hoogheid daags daar aan, te weten op den 19 February, wederom aan •hem Gearrefteerden heeft gefchreven, zynde de Copie van deze en van de bovengemelde Miffive door den Gearrefteerden mede erkend, met herhaalde ordre om niet te Capimleeren (*) „ qu'a Ia „ dermere extrémité, quand la breche fera pradii„ cable & qu'il n'y a plus de moyens de la defen-
„ dre;'*
(*) Dan in de uitterften nood, als 'er een Bres gefchoo, ten is , waarvan de Vyand gebruik kan maken en 'er geen middei meer is tot verdediging.



( 13 )
„ dre; " hebbende Zyne Hoogheid daar 'nog by gevoegd: (*) „ celle ei étant peut-être la derniere „ que je poutrai vous écrire avant que la Ville foit „ inveilie, je ne puis que vous fouhaiter, que le „ bon Dieu veuille benir les armes de 1'Etat; & ,, je me ticns afluré, que vous ferez tout ce qni „ eft poffible pour conferver une Place auffi im,, portante a 1'Etat, & faire que les Francais ne „ s'en rendent pas maitres. "
Dat wyders hy Gearrefteerde, by Miffive, mede van den 19 February jongftleeden, aan Zyne Hoogheid hebbende kennis gegeven van den aankomft van twee hondert Vyandelyke Manfchappen in het Haagje, en van de praparatien om de Stad te komen attaqueeren, hoogftgemelde Zyne Hoogheid by Miffive van den zelfden datum, edoch voor de receptie van de evengemelde Miffive van hem Gearrefteerden, hem Gearrefteerden heeft aangefchreven, om toch niets te verzuimen van het geen dienen kon, om zich in een refpeétabelen ftaat te ftellen, en inzonderheid ook, om een Corps van één hondert a één hondert en vyftig Pionniers op te rigten, met aanwyzing, hoe dat Corps moeft worden ingericht, gecommandeert, gekleed, en betaaald, en met aanneming, dat Zyne Hooghied voor de betaaling van het zelve inftond; dat Zyne Hoogheid by die zelfde Miffive, hem Gearrefteerden
(* ) Deze mogelyk de laatfte zynde, welke iku zal kunnen fchryven voor dat de Stad zal worden aangevallen, kan ik niet dan u toewenfchcn, dat de goede God de Wapenen van den Staat wil zegenen, en dat ik my verzekerd houde, dat gy, al doen zult, wat mogelyk is, om een Plaats tc behouden , waar by de Staat zoo veel bef&rig heeft en te bewerken, dat de i'ranCehen 'er zig geen isfftester ran maken.



( H )
den verder heeft aangemaand nm a titeit Takkebosfchenf Tele in i^JT' ?u5' boffchen en te Leur en odlri™W« «n ?°g ldS vonden wierden, naar BrP!to J>g ^ Leur Se" te doen transportee m^"^*?^* genomen worSen buiten te^edkn g° Vyand van dienft te kunnen zyn, hebbende Zv^è' Hoogheid daar by nog gevoegd • L Y
„ avertis a mefure, que^^s q^ cS * qm peut concerner yottre defenfi?, 2 g1™ „ pms penfer a tout, & c'eft votre département & 3, non pas le mien; faites Ie tout pour e neux 5, & ne neghgez rien de ce qui peut fervlr a met' « tre yotre Place en Etat de defeinV' L a gemelde Zyne Hoogheid nade^ïcepde vïnlfs" Gearrefteerdens laatltgezegde ïi?t,? des fchrift hoogftdeireIfs&ongfnoeaen ïffn T dat hy GeaWeerde gee^aTh5£?g'
uit^R^ -£Wee h°nderd Vyandelyke SraE uit het Haagje, te verjaagen, met byvoeging va? deze woorden: (f).„ ü VOl!S ne pinez pfs dè
j, meil-
dienen kan om uw Plaats in ftni/vJ i seei1
»n den Staat w^/nde^Vd?inTdïrpn»tW|K,?Cl7k toevertrouwd is , |n fiy mo?t allé! aatS die u
tot deszelfs verfed>iS ZlJj/ " ' Wat F kund> is den Vvand tl uil J " de v0°rnaamftc zaken
laten' dlfmt t K2tt&ï tW % * t0G te diging van uw ÜS^^L* H dat de ve^edezelven reden geeft tc ge oven ' ' aaimng m



C i5 )
„ meilleurs mefures, la Place tombera infaillible„ ment entre les mains des Ennemis; je vous le „ repête, Monfieur, vousêtes refponfable a 1'Etat „ de la defenfe de la Place qui vous eft confiée, & vous devez faire tout ce que vous pouvez „ pour fa defenfe, & une des chofes esfentielles, „ c'eft de tacher d'empêcher 1'Ennemi d'approcher, „ & de ne pas permettre que 1'on infulte votre „ Place; j'efpere que la defenfe de votre Place ira „ mieux que les préludes ne donnent lieu de le „ crolre."
Dat hy Gearrefteerde, na dat de Copie van dezer zyner Hoogheids Miffive aan hem is geëxhibeerd, en door hem voor echt is gehouden , heeft erkend, dat hy aan de gezegde ordres van Zyne Hoogheid omtrend het oprechten van een Corps Pionniers niet alleen niet heeft voldaan, neen, maar ook geene maatregulen dien aangaande genomen, en geene middelen daar toe in het werk te hebben gefield, uit hoofde quafi, dat zulks te laat zoude geweeft zyn, om dat men als toen door den Vyand bereids was ingefloten, en de aanfchryving tot oprigting van zodanig Corps door hem Gearrefteerden meer als eene permiffie, dan als eene expreffe ordre zoude zyn aangezien, en dat hy Gearrefteerde dus ook niet zoude denken, door het niet aanwerven van zodanig Corps, aan Zyner Hoogheids ordres te hebben gedisobedieerd; dat wat aanbelangt Zyner Hoogheids ordres omtrend de ophaaling of vernieling van de TakkebofTchert in de BoiTchen, zoo te Leur, als op den Leurfchen Weg, hy Gearrefteerde de Takkeboifen ronsoin de Stad wel zoo veel mogelyk heeft laaten opnaaien, dan dat hy evenwel zulks nog in het Liesbofch, nog in de Leur heeft laaten doen, vermietsde menigte Houts te groot, de diftantie dier
plaatfen



< 16 )
plaatfen te verre van dc Stad, en de Vyand te naby was, om zulks' te kunnen effectuceren,; dat hy Gearrefteerden vervolgens gevraagd zynde, waarom hy die precautien niet reeds lang te vooren genomen had, hy Gearrefteerde geene andere reden heeft weeten op te geeven, dan alleen dat hem die zaak van minder gewigt toegefcheenen was, vermits de Vyand het in zyn hand had, om van de gekapte Boomen, die op de Avenues en aan de Weegen laagen , TakkebofTchen te maaken, en daar en boven het Schaarhout aan de Kanten der Slooten en Akkers tot zyn dienft had.
Dat hy Gearrefteerde al verder heeft moeten er kennen verfcheide precautien, welke riodig zyn , om een Beleg of Attaque te kunnen doorftaan , verzuimd te hebben, Want dat hy Gearrefteerde geene zorg gedraagen heeft, dat voor het Beleg het Koorn, het Avelk in de Stad was, tot Meel gemaalen was, ten einde alzoo voor te koolnen de inconvenienton, die het maaien van Koorn in een Beleg veroorzaakt; dat hy Gearrefteerde ook geenzins in tyds gezorgt heeft, dat in cas van Beleg , 'er Hospitaalen waren voor de zieke en gebleffeerde Officieren en Soldaaten; en dat voor handen was, het geen tot derzelver geneezing moeft worden geëmployeerd, en zulks, om reden quali, dat zulks tot dus verre niet nodig zoude geweeft zyn; dat hy Gearrefteerde ook geene ordre heeft gefteld, dat alle de Sluyfen langs den linker Oever van de Rivier de Mark en den Dirttel zyn opengezet geworden, ten einde met dagclykfche Vloeden de daar aan leggende laage Landen onder 'Vater te zetten, en dus het overkoomen van die Rivier naar de Landen van den Fynaart, Zevenbergen , en naar den Moerdyk voor den Vyand moeyelyk te maaken, en dat hy Gearrefteerde niet met
zeker-



( l? )
zekerheid zoude kunnen zeggen, of die Sluyferi opengezet zyn geweeft, hebbende hy het gantfche werk van de Inundatie aan den Colonel Directeur Schoutter toevertrouwt; dat hy Gearrefteerde ook niet weet dienaangaande eenige rapporten van gemelden Colonel Directeur bekomen te hebben, en dat het geen wonder is , dat hy Gearrefteerde zig diergelyke zaaken niet rappelleert, daarhy Gearrefteerde alleen alle de Departementen, waar toe in andere Plaatfen meer dan een Officier is, moeit waarneemen; dat hy Gearrefteerde al verder geen ordre gegeven heeft om alle de Veerponten op de Rivier de Mark te ruïneeren j of naar Breda te bezorgen, en dat zulks ook niet is gedaan geworden, om reden, dat zulks geene mefure zoude zyn geweeft, welke dienen konde tot beveiliging der Stad Breda, vermits dezelve zonder het pallèeren van dat Veer, of van eeiiig ander konde gecerneerd worden, en om dat hy Gearrefteerde^ offehooit die maatregulen tot verdere beveiliging van hee Land hadden kunnen dienen, daar meede niets te doen gehad zoude hebben; als alleenlyk gechargeerd zynde met de defenfie van de Stad en Vefting Breda; dat voorts hy Gearrefteerde vermeent, dat de Schuiten enAaken,die zig zoo boven als beneeden de Stad bevonden en op de Rivier gebruikt wierden, zoo veel mogelyk zyn opgehaald geworden , ten einde voor te komen, dat de Vyand zig daar van niet bediende ; en zelfs daar naar te hebben weezen zien, dan dat het mogelyk zoude weezen, dat 'er hier of daar ongemerkt één was blyven leggen.
Dat de Gearrefteerde vervolgens al verder heeft bekend, dat de eerfte Vyandelyke Troupes zich op den 18 Februry 1793 des avonds het allereerll in den omtrek van Breda hebben vertoond, naB Mfö



C 18 )
niefyk in het Haagje ten getalle van twee honderd Mannen, zynde volgens rapporten, den volgenden dag by hem Gearresteerden ingekoomen, 00 vöorgemelden avond ook noch Franfche Troupes in 'het Ginneken, en verder in den omtrek van Breda gearriveerd, doch dat hy Gearresteerde derzelver getal geenzints kan bepaalen, vermits dezelve 'gingen en kwamen, en dikwils meer Kwartieren beitelden, dan zy naderhand betrokken ; dat- federt de aankomst van de Franfche Troupes, de Stad langzaamerhand is gecerneerd geworden, dog dat niet preciefelyk kan worden bepaald, op welke dag de influiti.n'g volkoomen is gefchied, hebbende hy Gearresteerde op den av February zyne laatlte Misfive aan Zyne Hoogheid verzonden, op welk oogenblik de Vyanden de Stad zoo zeer hadden bezet, dat hy Gearresteerde het niet heeft durven wagen, dezelve met een Wagtmeester te depecheeren, uit vreeze , dat die 'opgeligt. mogte worden , maar gemelde Misfive met de Post heeft verzonden, hebbende hy Gearresteerde naderhand eerst gehoord, dat dezelve, tegen verwagting, aan het Adres was / gearriveerdi'dat hy Gearresteerde de magt der Franfchen, die Breda beleegerd hebben, op omtrent vyf-en-twintig duizend Mannen begroot , hebbende hy Gearresteerde de bereekening en gros kunnen maaken, om dat hy wist, dat de Generaal Dumouriez met twintig duizend Mannen te Meerfel was gearriveerd, en'er wel vyf duyzend Mannen in de Dorpen omflreeks Breda kagen , welke bereekening, na het overgaan der Stad, door het zeggen van de Franfche Generaals is bevestigd geworden; dat de Gearresteerde niet v/eet hoe veel en welk Gefchut de Franfchen in de bdeegering van Breda by zig gehad hebben, doch . 'dat



C 19 )
dat hy rGearrestecrde wel weet, datze zeer grof Geil'hut by zich hebben gehad, het welk gebleeken is wit het zwaar' caiiber der Bomben, die zy in de Stad gegooid hebben, doch dat hy naderhand geduurende de Capitulatie, meerder onderrigt aangaande dc Vyandelyke Artillerie bekomen heeft; dat hy Gearresteerde voorts op den 20 Februtuy heeft geconvoceert eenen. Krygsraad van alle de Hoor'd-ütlkieren van zyn "Guarnifoen, en cn alstóen lieert .voorgeflcld , dat alleen noch fcheeu overig te zyn, om te bepaalen, aangezien ze*;r waarfchynlyk wierd, dat het Franfche Leger de Stad Breda g^enzihs döor een regulier Beleg, maar alleen door eene attaque brusque en environnante, zoude tragten te vermeesteren1, tot welk tórfe hoogte dc Vyand in dien veronderftelden brusquen aanval zoude motte» zyn geavanceerd, aleer men, behoudens plicht en eer, bcdagt zoude kunnen zyn, om in compofitie te treeden , als welk Point volftrekt diende té worden vastgeftelt, ten einde, conform de te vallen Refolutie op het zelve, de nodige ordres te kunnen worden uitgegeven aan de refpecKve Commandanten der Battaillons, omme zig daar naar te kunnen reguleerèfli dat de Leden van den Krygsraad daar op hebben gedelibereerd, en in aanmerking hebbende genoomen de geringheid van het Guarnifoen, de uitgeftrektheid van de Wallen, de overmagt der Franfchen, en meer andere redenen, alstoen hebben gefolveerd: „ dat wanneer de Vyand de „ Vesting mogt willen brusqueeren, en zyne at-
taques richtende op een of meer der Bastions, „ liggende tusfehen de Stads-Poorten , onverhoop-
telyk in het pasfeeren der Binnegracht mogt ,, doordringen, rot op eenige Roeden afftand van„ den Berm of voet der Capitaale Wal, in daf B 9 geva!^



C 20 )
» geval, om voor te komen het forceeren van de „ Vesting met den Deegen in de hand, het mas„ facreeren van het Guarnifoen en de plundering „ van de Burgery, zy Officieren zouden vermee„ nen aan hunnen Eed en plicht te hebben °-e„ noeg gedaan, mitsgaders eer en trouw met al „ het geen zy aan Vaderland en Souverain waren „ vcrfchuldigd, in hunne pofitie te hebben ver„ vuld, en dat alsdan volgens de gebleeken inten„ tie van Zyne Doorluchtigfte Hoogheid op de „ best mogelyke wyze zouden moogen worden „ gecapituleerd ".
Dat vervolgens op Vrydag den 2,2, February laaftleeden, des morgens aan hem Gearresteerden door een Officier van de Franfche Troupes is overgebragt eene Misfive van den Generaal Dhmouriez, waar by de Stad wierd opgeè'ischt, en welke Misfive was van den volgenden inhoud „ (*) Au nom de la Republique Francaife. Le Ge„ ncral cn Chef de 1'Armée Francaife dans la
„ Belgi-
(*) In naam van dc Franfcfe Kepublyk. De Generaat en Chef van de Franfche Armee in het Belgifche verklaard aan den Gouverneur van Breda, dat hy niet treed op hec Grondgebied van de Rupublyk der verëenigde Provinciën , als Vyand der Hollandfche Natie , maar alleenlyk als gelaft, den Oorlog te voeren tegen den Stadhouder en zyn Aanhangelingen; dat hy dien volgens vraagd het intrekken der Franfchen Troupen in de Stad Breda zonder te?cnftand te ontmoeten van de Troupen van de Republiek ;dut hy verlangende de bloedftortinge en de ruine der Inw'oonders voor te komen protefteerd, dat, in geval van tcgenftand, en na de overgave der Plaats, hy verantwoordelyk zal ftellen in hunne Perfoonen en Goederen den Gouverneur en de Civile en Militaire Officieren , welke reeds de Vyandelykheeden hebben begonnen, door het doen fchieten en het beveelen van Uitvallen te doen op de Franfche Trsupcn, voor dat iJi door eenigerhande foramatie, Üad
doen



C 21 )
„ Belgique, declare au Gouverneur de Breda , „ qu'il n'entre point fur les Terres de la Republi„ que des Provinces Unies comme Ennemi de ia „ Nation Hollandoife, mais feulement comme „ chargé de faire la Guerre au Stadhouder & fes „ Partilans; qu'en confequence il demande 1'en„ trée pour les Troupes Francaifes dans la Ville „ de Breda fans refiftance de la part des Troupes „ de la Republique; que defirant d'epargner 1'effu„ fion de fang & la ruïne des Habitans, il prote„ fte, qu'en cas de refiftance, & apres la reddition „ de la Piace, il rendra relponfables dans leurs „ Perfonnes & dans leurs biens le Gouverneur & „ les Officiers Civils & Militaires, qui ont deja „ provoqué les hoililités, cn faifant tirer & ordon„ nant des fomes fur les Troupes Francaifes , „ avant que par aucune Sommation j'eufié fait „ connoitre, quelles étoient mes intentions dans „ cette approche. Comme la caufe , qui met „ aux Francais les armes a la main, eft cellc de „ la liberté & de 1'égalité, j'annonce a Monfieur „ le Gouverneur, que tous les dégats que par une ,? vaine refiftance il occafionnera aux habitans,
; „ feront
doen weten, welke myne oogmerken waren met die aannadcring. Dcwyl de zaak, welke dc Franfchen dc Wapenen in de hand geeft, die der Vryheid en Gelykbeid is , doe ik aan den Heer Gouverneur weetcn dat alle dc fchade, welke hy door een vergecffche tegenftand aan de Inwoonders zal vcroorzaaken, volgens ,hun juifte waarde zal betaald worden uit dc Confi-catfe van alle de goederen der Militaire en Burgcrlyke Opperhoofden, welke de Marechal de Camp, d'Arcon genoodzaakt zullen hebben, om gehruik tc maken van dc verfchriklykc uitwerking van een Bombardement, ik laat decze Gciicraal-Officier meester, om ccn uitltcl van cenigc uuren aan den Heer Gouverneur tc geven, om zig, :c bedenken en een beliuit te necmen. B 3



( 23 )
„ feront payez a leurjufte valeur fur Ia confi'sca„ tion de tous les b'iens des Chefs 'Militaircs & „ Civils, qui auroient forcé le Marecfel de Cafnp „ d'Arcon, k employer 1'dïet terrible 'du bombar„ dement; je laifle eet Officier-General le maitre „ de donner, un delai de quëlques heures k Mon„ fieur le Gouverneur, pour retlechir & fe deter„ miner". • • •
Dat hy Gearresteerde de voorfz Misfive van Sommatie in. den Krygsraad hebbende overgetcvert, en daar over zynde gcdelibereert, vervolgens is gerefolveerd, dat hy Gearresteerde daar op zoude antwoorden:
(*) „ Monfieur le General! comme la place, otr „ j'ai 1'honneur de. commundcr comme Major-
Commandant en 1'abfence du Gouverneur, ap„ partient a; nos Souverains Les Ftats Gënéraux a, des Provinces Unies I aux quels moi & les „ Trouppes qui la gardent, out prêté uniquement ■- " ' ' ' ' „ Scr-
lUStWölA B 03fK>HnjBI (-9t<IfiJpl ju jj SUScHTtB ft
{*) Myn Heer de Generaal! dewyl de Plaats, alwaar ik de Eer heb te' cómrhandecren als Major-Commandant , by abfentie van den Gouverneur, behoord aan onze Souvereinen de Staaten Generaal der verëenigde Nederlanden, aan welke alleen ik cn de.Tro.upen, .die dezelve bewaaren , den Eed gedaan hebben, .hangd het 5n geene dcele nog van my, nog van de Officieren van het Guarnifoen of, om de Troupen van eene s.nderc Mogenüieid, het zy Vriend of Vyand, in dezelve tc doen trekïcn, zonder de Heilige orders van Hun Hoog Mogende, -welke wy gereed zyn te vragen, in geval, gy wilde aannemen een uitftel van driemaal.vicr-en-twintig uuren, die nodig zyn om dezelve te ontfangen, en eene. vrye Doorcogt te geven, óm te gaan en terug tc komen aan den Officier, vergezeld van zyn Bpdiende,, welke ik ten dien einde zal afzenden. Het verfhat zig, dat dc Vyandelykhcdeii en werken van wederzyden, geduurende dien tusfehen tyd, jullèn ophouden.



( *3 )
„ Scrment, il ne depend 'en aucune facou ni de „ moi, ni des Officiers de la Garnifun, d'en per„ mettre rentree anx Troupes d'une autre Puiiian„ ce, Amie, ou Enneraie, fans les ordres di„ rects de Leurs Hautes Puiffances , que nous ,, fommes prêts de demander au cas que vous ,, vouluffiez vous prèter a un délai de trois (bis 3, vingt quatre heures nécefihires pour les rece„ voir, & de donner un librc pallage pour aller 3, & revenir a 1'Officicr, accompagné de fon La„ quais , que je dcpécherai pour eet eiTct,..- II „ s'entend, que les hoftilités & les travaux cefie„ ront de part & d'autre pendant eet intervalle".
Dit die Misfive voorts gereiumeerd en goedgekeurd zynde, dezelve door hem Gearresteerden is ondertekend, en onder addres:, (*> „a.Moniieur „ le Géneïal en Chef des Armées Francaifes dans ,, la Belgiquc, Dumouricz, a'fqn Quartier Géné„ ral devant Breda" aan gemelde; Franfcnc Officier is overhandigt geworden• dat vervolgens geen antwoord op die Misfive is ingekooin.cn , \ïan dat daar op het Vyandelyk Bombardement is,gqvo!gt,; dat hy Gearresteerde by zyne Verhoor^ heeft voorgegeven, dat het zelve des, Saturdags'nademiddag van den 23 February ten half Wee of twee uuren beginnen, en' den volgende morgen met het aanbrceken van den dag zoude geü'ndigr zyn. oi'fehoon met interruptie, zoo hemGearresteerde qua'fi, voorïïond, van des - avonds. £cs & zèyéh uuren tot des morgens ten half drie, of vkr uuren, dan dat hy Gearresteerden daar over «ader gehoord, cu met den Colonel Directeur Schouih-r
indmofl göcon-
'■• ( *) Aan Myn Heer dc Generaal en Cl.ef der EraDÜrbc Awnéen in liet F.c'giCche, Dumouricz, in zyij Öüarlte* Geiiciaai voor B.ec.a, —
B 4



C M )
geconfronteert zynde , hy Gearresteerde alstoen heeft moeten erkennen, dat het Bombardemen is begonnen des nademiddags ongeveer twee Tl™'*™ S? hGeft Secontinêert tot vier u ren des nademiddags , en voorts heeft geduurd Tot
he vTden 2CS, a Ten UUren' dat h« VQPH? S hervat den volgenden morgen circa drie uuren en heeft gecontmuëert tot des morgens zes uuren
tó^n*"^ ^ dat de Vyan-
R^r i yen^-geplaatst §eweest tüsfchen 1 rSfïr? Ginfkfche' mitsgaders tusfehen dttnln ^ * ? Antwerpfche Poorten, zonder
ve nSs ^;! VeV* kan bepaalen,
vermits ze niet in het gez at waren en dat nok
Ba"ery aa" dc kant ™ het%eel huis zoude opgengt geweest zyn, zonder dat etr-
Znf rZeIV? ^Cfch0ten vermits de toekomende Capitulatie , dog dat men niet wel kan bepaalen hoe veele Batteryen ' zyn op^vorpe geweest, alzoo dezelven gemasqueert wE; da By Gearresteerde niet kan caculeren uit hoe vee£ Stukken Kanon en Houwitfers of Mortieren de Vyand alstoen gefchooten heeft, noch ook 'hoe
SentmdT*S ^ eerlk a"aqUe door de ichen in de Stad geworpen zyn, dan dat hy Gearresteerde we weet, dat alstoen de zwaarte KT ^ooitzyn Ebbende dezelve meerder fchade gedaan dan die geene, welke by'de hervatting van het -Bombardement geworpen zyn ; dat van dezezyde daar en tegen wel fterk is 1c nnonneerd dog dat hy Geacteerde niet weft, y ** vfle g»n en Mortieren a men des Vyands Vuur beantwoord heeft; dat door dit «erfte Bombardement verfcheide Huizen in de Stad zyn befenadigt geworden, dan dat daar door geene fchaade aan de Werken der Stad is veroor-
zaakt,



( 25 )
zaakt, en dat het Gnarnifoen daar by niet meer dan een Geblesfeerden bekomen heeft, datbyde hervatting van het Bombardement, de Vyand in het geheel niet uit Kanon, maar alleen uit Houwitfers en Mortieren gefchooten heeft, doch dat hy Gearresteerde met geene zekerheid kan bepaalen, of de Vyand alstoen nieuwe Batteryen heeft aangelegt, maar dat hy Gearresteerde zulks egter wel zouden denken, om reden dat hunne Bomben eene andere richting fchenen te hebben , waar door ook veroorzaakt wierd, dat dezelve minder kwaad deden , zynde verfcheide Bomben in het Water gevallen; dat hy Gearresteerde niet weet uit hoe veele Houwitfers en Mortieren de Vyand alstoen gefchooten heeft, noch ook hoe veele Bomben de Vyanden by die attaque wel in de Stad geworpen hebben, en even weinig uit hoe veele Stukken van deze zyde, des Vyands Vuur is beantwoord geworden, dan dat hy Gearresteerde moet erkennen, dat dit laatfte Bombardement ook geene fchade noch aan de Werken , noch aan het Guarnifoen heeft gedaan, en dat alleen de Huizen in de Stad daar door weder veel hebben geleeden, hebbende hy Gearresteerden geen Man van het Guarnifoen by die gelegenheid dood of gekwetst gehad; dat vervolgens des. Zondags 's morgens den 24 February laatltleden door een Franfche Officier aan hem Gearresteerden is overgebragt eene tweede Sommatie Brief van den Marechal de Camp d'Arcon , zich noemende (*) *> Commandant provifoirement le Sie„ ge de Breda" en zynde van den volgenden Inhoud:
■
( *) Provifioneel commandeerende de Belegering vsu Bre.'.a.
B 5



( :5 )
C) „ A Gihnekeri le 24 Fevrier 1793. 1'An 2 ,v de la Re'publique Francaife. Monfieur le Com„ mandant de Breda a dü s'appercevoir, que dans „ lobhgation d'óbéir a des ordres précis, j'ai ce„ pendant pris fur moi, de me borner a une exe„ cution, qui n'eft qu'un avertilfement des me„ fures dellructives qui fe préparent, j'ai voulu „ yous donner le tems de reflechir fur les fuites ,, faneftes qit'entrainerajt une refiftance inutile , „ je ne me reproche point d'avoir employé des „ ménagemens, qui ont eu pour objèt d'éloigner » les malheurs, dont les habitans de Breda font „ menacés, puisqn'ils font fondés fur des princi-
pes d'humanité, qui desormais vont. faire la ba„ fe du droit de toutes les Nations, mais je dois „ vous prévenir , que1 biêntót il ne feraplus tems, „ & que je.ne ferai plus lë maïtre de fuivre des
:. ■ .
inpmabiadmofl rfb b ïcb tndftfi . •
(*) Te Ginncken don u February ,1793', het twedc Jaar der Franfchen Repubjyk. De Heer, Commandant van Bred'a is Waarfchytilyk gewaar geworden, dat ik iB de vérpligting zynde , om aan fteilige orders te gehoorzaamen ■, egter over my genomen heb , v-ah my te bepalen, ,txn eene nitvoering, welke niet /dan. een waarschouwing is dpr, verwoeftende -maatreegelen , welka men bezig is te nemen; ik, heb u den tyd willen geven van ris t'e dénken de noodlottige gevolgen, welke eene onnoodrge tegenftand ha zig' zouden nepen, ik verwyt my zelve «jefcïopeen zag'te.wyze te werke gegaan'të zyn , waar door. ik ten-oogmerke. h.icj dQ, ongelukken' te ,Verwyderen, waar mede de Burgers van Breda gedreigd woi'den, dewyl het fteünd opdc Grondbegïnfelen van menschlieTCnheid ,, welke voortaan ten grondflag zullen ftrekken" van het Recht van alle Natiën, maar ik moet u verwittigen, dat het we! dra geen tyd meer zyn zal en dat ik geen meefter meer zal wezen zyn ecnigc regelen van gematigthcid in agt tc neemen, van welke ik g'cwenscht had, dat py dc Inwooners van Bredahet genot bezorgde. —



( 2? )
' mefures de moderation, dont j'aurais defiré , „ que vous fiffiez jouir les habitans de Breda".
Dat hy Gearresteerden deze Misfive aan den Krygsraad hebbende gecommunicecrt s toen wel is gerelolvcert, dezelve by provifie onbeantwoord te laaten , dog. tevens geopent eene deliberatie wegens de middelen van dcfenfie, welke nog zouden-restoren, waar omtrent de Commandant van de Artillery, de Officieren van de Genie, als mede die van de Cavallery en de -Infantery hunne gedagten geuit hebben, en waar na hy Gearres-; toerde met erkentenis, dat alle die refpeétivelyk bygebragte confideratien in reden en waarheid waren gefundeert, heeft verklaard zich met alle dezëlvenj zoo zy lagen te couformeeren; dat vervolgens nader gedelibereert zynde over de voorgemelde Misfive van den Generaal d'Arcon, en welke contenancc en gedrag men verder ten aanzien van den Vyand "zouden .hebben te houden, hy Gearresteerde alstoen heeft voorgefteld , of gemerkt de extremiteit, waar in zich,het Garnifoen bevond door het abfolut, gebrek aan Arbeiders voor de Genie en Artilleristen, de onmoglykheid van de Bezetting dagen lang onder de Wapenen te houden, en deszells ongenoegfaam aantal, fpeciaal ook wegens het gebrek aan Brood en andere noodwendige Levensmiddelen, het preferabel ware, zich nog by. voortgang te blyven defenderen den korten tyd, dat zulks, nog by mogelykheid, gccónlidereerd bovenflaandcn aétuëelen toeHand, zouden kunnen voortduuren, en daardoor de gcheele Stad en Burgery bloot te ftellen aan een inévitabel verderf, en het brave Guarnifoen aan het zeker cn ongelukkig lot van zig op discretie te moeten overgeven , en dus voor den Staat onnut" êh verboren te worden, dan of wel
de



C *8 )
de voorfz. nood genoegzaam hoog gaande en drm
Ler en Eed, een honorabel beding, ZQO vnnr het Gnarmfoen, als voor de Stad en BurLv tragten te verkrygen, en ten dia einde"metden iTefvan %™«"h*nöélmg te treden, tl^voor" «ei van hem Gearresteerden alzoo in de Notulen van den Krygsraad is gdnkTcenZZrdtn ^ eUSr0Se{d20r hem Sea^stefrlS van der zeivern£*teekend > en by Exhibitie
niinn n/4-tr»« l» — /- ^ Zich
met dat una-
^dOffidS^3 GeTaI d°°r SeSrFranS ™ mede gebragt, en aan den Krwsraad overgegeven, dezelve unanem is afreSd en voornamelyk het Articul, *vaar dooi m?n vérphgt zouden worden het Vaderland geSende dezen Oorlog niet meer te mogen dienden en voorts gerefolveert een ander Prfject Silatie te ontwerpen , gelyk dan ook is gefcS dat voorts de Major de Grancy is vefzogt zt' naar het Branfche Leger te begeeven, en op den Zit van het hem ter handgehelde Concept, de Ca pitulatie onder approbatie en ratificatie van den Commandant, met den Franfchen Generaal te arrangeren , en aan den Generaal te betuitn da het Guarnifoen nimmer eene andere Sul«e zoude aangaan, maar liever het uitterfte zoude Jhvagten , dat gemelden Major de Kt
1 r-uitnen Officier naar liet Leger vertrokken zynde



( 29 )
de, den volgenden morgen, namelyk op den 25 February laaltleden, de gefiatteerde en geaccordeerde Capitulatie heeft te rug gebragt, als wanneer dezelve in den Krygsraad eenpaarig is aangenoomen en geperfe&eerd, en door hem Gearresteerden geapprobeerd en onderteekend geworden ; dat hy Gearrefteerde op de tweede fommatie van den Franfchen Commandant niet heeft geinfteerct om een Officier naar 's Hage te mogen zenden „ ten einde nadere ordres te vragen , vermits hy Gearresteerde zulks onnoodig oordeelde , alzoo het eerfte verzoek dien aangaande op de eerfte fommatie met Bomben was beantwoord geworden, en alzoo de Adjudant van den Generaal Dumouriez hem dien eigen morgen gezegt had, dat op zulke vraagcn niet zoude worden geantwoord.
Dat hy Gearreftcede wyders moet erkennen ; dat hy niet alle de by hem ontfangene Ordres of Miilives aan den Krygsraad heeft gecommuniceerr, dat hy ook de Miffive van 10 February, door Zyne Hoogheid aan hem gefchreven, niet heeft gecxhibeert in den Krygsraad, doch dat hy den WOOrdelyketl inhoud in het Hollandfch aan de Leden van den Krygsraad, vermits fommige hunner geen Franfch verftonden, heeft voorgedragen, dat hy Gearrefteerde daar en boven de voorgemelde Miffive aan de Colonels Schoufter en van Plettenberg , en mogelyk ook aan anderen, in originali heeft laaten lezen, en dat hy Gearrefteede quafi zoude vermeend hebben, dat het onnoodig ware, alle de overige Ordres of Miffives aan den Krygsraad mede te deelen, vermits alle dezelve vervat waren in de generaale Ordre van den 10 February, en vermits de kortheid des tyds niet toeliet alle de laatere Ordres aan den Krygsraad te communiceeren Dat



C 30 O
. Dat aan hem Gearrefteerden gevraagt zynde of de Collonel Directeur Schoufter niet alles h'efï aangewend, wat hy konde, om de Leeden van den Krygsraad te detourneeren van het aangaan van eene Capitulatie, hy Gearrefteerde wel heeft erkend, dat gemelde Colonel Directeur in den Krygsraad heeft ingegeven twee mondelinge advifen, het eene zeer gemotiveerd, om te Capituleeren, het ander minder gemotiveerd, om niet te Cap'ituleeren, edoch tevens daar by gevoegd, dat gemelden Colonel verzogt zvnde om zig tot een van dezelven te bepaalen, hy als toen voor het Capituleereri geadvifeert heeft; dat wyders aan hem Gearrefteerden voorgehouden zynde, of dezelve Colonel niet reeds in de eerfte Krygsraaden heeft geadvifeerd om den Vyand tot aan den voet van de Capitaale Wal aftewagten , met aamvyzing', welke defenfie. en zoo nood, welke retraite men dan nog konde doen, hy Gearrefteerde in den beginne wel'heeft voorgegeeven, zich zulks niet genoegzaam te kunnen rappelleeren, dan dathy Gearrefteerden daar óver nader'onderhouden, en met gemelden Colonel Schoufter geconfronteerd zynde, hy Gearrefteerde als toen heeft moeten erkennen' dat gemelde Collonel van dat gevoelen is geweeft, en zulks aan den Krygsraad heeft voorgedraagenj dan dat hy Gearrefteerde zoude begrypen dat zulks niet voor een formeel advies konde worden gehouden, vermits het niet is opgeteekend geworden , en vermits die Collonel getoond heeft' daar van te zyn afgegaan door het acquiesceeren aan dc Refolutie van de andere Leden en door die te onderteekenen; dat voorts hy Gearrefteerde zich niet zoude kunne rappelleeren, dat meergemelde Co • lonel, by die geleegendheid de Leden van de» Krygsraad heeft geforomeerd zig cïeezer zyner uitdruk-



( 3i )
drukkingen en nieening te herinneren, en dezelve dikwyls heeft herhaald, dan dat hy Gearrefteerde wel weet, dat niets teegens het advies van gemelden Collonel is geconcludeerd; dat hy Gearrefteerde verders wel erkend, dat meergemelde Colonel Schoufter in den Krygsraad heeft geallegueert, dat in den Jaare 1737 de Keizerlyke "Generaal Doxat, die om zyn Garnizoen te fauveeren, de Vefting Nifl'a had over gegeeven, by den Krygsraad is ge: condemneert geworden om het hoofd te verliezen, en dat gelyk lot by ons heeft ondergaan de Generaal Ellenberger, die Dixmuiden defendeerde, dan dat hy Gearrefteerde niet zoude denken dat de gemelde Colonel daar van eenig gebruik'zoude hebben gemaakt, om de Leeden van den'Krygsraad] van eene Capitulatie te detoumeeren, en dat hy Colonel die gevallen niet by zyne adviezen aan de Leeden zoude hebben voorgedragen, maaralleen discourfivement, en dat zodanige discourfeil niet als adviezen zouden kunnen worden aangemerkt; dat aan hem Gearrefteerden al verder voorgehouden zynde, of gemelde Colonel Directeur Schoufter in den Krygsraad gehouden den 24 February laaftlecden, aan de Deputatie van de Magiftraat van Breda, die van beweegingen van de Burgery en van de onwilligheid der Bakkers, als meede van heur onvermoogen om de Burgery te dwingen kennis gaf, haare plichten niet heeft herinnerd! met harde bewoordingen , en voorgeftelt , hoe weinig zy aan de ordres van zyhe Doorlugtigfte Hoogheid beantwoorden, hy Gearrefteerde in het eerll heeft gezegt, zich niet te herinneren, wat daaromtrend door den Co!onel Schoufter aan de Deputatie is gezegt of geantwoord geworden, dan dat hy Gearrefteerden daar over nader gehoord,, en met den Collonel Schoufter geconfronteerd
zyn-



C 3* )
fcynde, als toen 'heeft moeten erkennen, dat hy Gearrefteerde zich zulks herinnerde, offchoon hy Gearrefteerde zich niet zoude kunnen herinneren, welke uitdrukkingen door gemelden Colonel teegen de Magiftraat gebeezigd waren, aangezien de geheele Krygsraad op dat oogenblik haare indighatie toonde, even weinig als hy Gearrefteerde zich zoude kunnen rappelleeren, dat de gemelde Colonel Directeur zoude hebben geproponeerd, dat ieder Lid van den Krygsraad zyne Sentimenten in het particulier by gefchrift en onderteekening zoude overgeeven, en dat zulks in den Krygsraad niet zoude geagreëert zyn geworden, dat ciivdelyk hy Gearrefteerde verklaard, dat het advis van den gemelden Colonel Schoufter, het welk zeekerlyk eenen grooten invloed heeft gehad op de genoomen conelufie, geenfints is gedwongen geweeft, immers zoo veel hem Gearrefteerden'bekend is, eh dat hy Gearrefteerde, in qualiteit van Prefident, zulks ook nimmer zoude hebben toegeftaan, hebbende gemelden Colonel Schoufter geduurende deffelfs verblyf in Breda , ook geene klagten van proteftatien of van conftrainte hoegenaamd gedaan, maar op Maandag den 25 February, des avonds circa tien uuren,de Concluiie denfelfden dag genoomen, in teegenwoordigheid der Leeden onderteekend;, dat hy Gearrefteerde op de vraag of de Krygsraaden te Breda, voor en geduurénde de beleegering gehouden, wel in die ordre en form als behoorlyk is, gehouden zyn, en of inteegendeel alles aldaar niet zeer verward en ongereegeld toegegaan zy, heeft erkend niets anders te kunnen antwoorden, dan dat 'er zeekerlyk veel te veel in de Krygsraden geiprooken is, en dat hy Gearrefteerde dikwyls Silentium heeft moeten imponeeren; dat de Leeden ook niet volkoo-
merï



( 33 )
ifien haar hunnen rang hebben gezeeten, alzoo het vertrek zulks niet toeliet, dat men ook niet van. het jongde Lid by opklimming heeft geadvizeerd , dan dat hy Gearrefteerde zulks zoude hebben geproponeerd, doch dat daarop door den Auditeur, zoo hy Gearrefteerde meend, zoude zyn gezegd, dat zulks alleen te pas kwam in het Crimineele , en voorts dat 'er ook geene genoegzaame reeden is geweeft, waarom de Capitein Menfo, Commandeerende de drie Compagnien van het Regiment van den Colonel Grave van Dam, niet by de Krygsraaden van den 20 en 22, en wel by die van den 24 en 25 February is geconvoceerd geweeft.
Dat liy Gearrefteerden vervolgens onderhouden zynde over de redenen, waarom hy de Stad en Vefting Breda by Capitulatie aan den Vyand heeft overgegeeven , niettegenftaande de aan hem gezonden ordres van Zyne Doorluchtigfte Hoogheid, om zich niet over te geven, (*) „ qu'a la dernière extrémité," en wanneer er eene practicabele bres in de Wallen mogt gefchooten zyn, en er geen middelen meer over waren, om die te defcndeeren, hy Gearrefteerde zich wel beroepen heeft op den uitterften nood; waar toe hy quafi gebragt zoude geweeft zyn, dan dat hy Gearrefteerde telkens ert geduurig heeft gevarieerd in de opgave der zaaken en omftandigheden , welke den uiterften nood pretenfelyk zouden hebben uitgemaakt, en by een nauwkeurig onderzoek nimmer heeft kunnen fouteneeren, veel min bewyzen, dat hy in een eenig point afzonderlyk, of in allen faam genomen, Wezenlyk tot dien uitterften nood, gebragt was ^ Waar in alleen de Capitulatie aan hem gepermitteerd
{*) Dan fn den uiterften nood.
C



( 34 )
teerd was geworden ; dat trouwens hy Gearrefteerde in de by hem erkende Miffive, door hem aan Zyn Hoogheid gefchreven, op den 25February 1793 heeft gezegd (*) „ ce n'eft ni une Ar•mee de vingt cinq mille hommes, qui fe trou-
■ „ vait dëvant la Place, ni une grande partie de la
■ „ Ville abimée par les Bombes, qui- nous ont fait ' „ prendre unanimement ce parti; notre raifon pré' „ pondcrante était le manque de pain & d'éau de
., vie pour les Soldats, les boulangers n'ayant „ plus voulu ou pü cuire du pain pour eux, & le ' „ Magiftrat (malgïé fa bonne volonté) s'eft vü „ forcé de déclarer, qu'il n'avait plus les moyens „ de les y contraindre, deforte que ' le mal était „ encore pire en dedans qu'en dehors;" dan dat hy Gearrefteerde by zyne refpective verhooren ,
■ behalven devoorzeide redenen, heeftgeallcgueerd, ' dan eens, dat hy geene preciefe en expresfe • ordres van Zyne Hoogheid , - met opzigt tot het
geval van een Bombardement, of van Hongersnood gehad zoude'hebben, en dus het recht zoude hebben behouden, om te oordeelen, of men de Stad en Vefting moeli overgeven-, dan wel de-
- zelve blyven defendeei'en; dan eens y dat de overmagt der Vyanden te groot en het Guarniloen van
Breda
(*) Het is nog eene Armée van vyf-en-twintig duizend man, welke zig voor de Pla:.ts bevond, nog het vernielen
- van een groot gedeelte der. Stad door de Bomben, welk ons eenparig deze party heeft doen kiezen; de allerdrin-
' gendfte reden was het gebrek aan brood en brandewyn voor de Soldaten, hebbende de Bakkers voor hun geen brood meer willen of kunnen bakken, en deMagiftraat (niet tegenftaande deszelfs goed geneigdheid) heeft zig gedrongen gezien te verklaren, geen middelen meer te heb! en om hen daar toe te dwingen, zo dat het Kwaad van binden aiog erger was, als van buiten.



( 35. )
Breda te gering was, om zich te kunnen defendeeren, en dat de uitterfte nood dus daarin, en in de zekerheid, dat dc Franiehen grof Gefchuc by zich hadden, beftaan heeft, en dan wederom in de onmogclykheid om de Stad te defendceren tegen eene AtOtcqué brusque en environnante, zoo, om dat men de Buitenwerken had moeten verlaaten, als uit hoofde van de fituatie van de Capitaale Wal en van de Inundatiën.
Dat hy Gearrelteerde over alle de vóorzeide hem geallegueerde redenen nader ondervraagd-en ■gehoord zynde, als toen voorts heeft gezegd en bekend, eerltelyk met opzigt tot de ordres aangaande de defenfie der Stad en Vesting Breda, door Zyne Hoogheid aan hem toegezonden, dat hy Gearrefteerde niet zoude kunnen erkennen precife en exprefi'e ordres, met opzigt tot het geval van Bombardement, of van hongersnood gehad ce hebben, want dat het aan hem Gearrefteerden zoude voorgekomen zyn; 'dat de ordres van Zyne Hoogheid niet zoo klaar en duidelyk waren, dat dezelven maar ééne explicatie konden hebben; cn dat hy Gearrefteerde in dé onmogelykheid zynde geweest, om gedurende de Attacque nadere explicatie te kunnen vraagen, hy Gearrefteerde vermeend zoude hebben, dat hy, met en benevens de unanime ftemmen van den Krygs-Raad, het recht wederkreeg om te beoordeclen, of men de Stad en Vesting moest overgeeven, dan wel dezelve blyven defendceren; dat hy Gearrefteerde egter moet erkennen, dat hy by zyne voorzéide Misfive op den 7 February laastleeden aan Zyne Doorluchtigfte Hoogheid hoogstdeszelfs ordres heeft gevraagd ^ hoedanig in cas van Bombardement te handelen, en zulks in zodanige bewoordingen , als bevorens reeds zyn voofgedraagéüj C 2 dat



( 35 )
dat Zyner Hoogheids Misfive van den 10 February is geweest eene refcriptie op zyn Gearrefteerdens Misfive van den 7 February, en dat hy moet erkennen daar by uitdrukkelyke ordres gekreegen te hebben (*) ,, de defendre,la Ville „ auffi longtems que poffible, & de ne rendre la „ Place par Capitulation, que s'il y a une breche j* pradticable, & qu'il n'y eüt plus'de moyens de „ la defendre, " dan dat hy Gearrefteerde vermeend zoude hebben, dat in de voorzéide Misfive van Zyne Hoogheid, waar in de bedoelde ordres voorkwamen, mede gevonden wierden verfcheide Articulen, welke de generaale en voorgaande ordres verzwakten en verduifterden , en onder andere de ordre van Zyne Hoogheid (f)„de „ concerter les mefures avec ceux qui étoient la >, de la part de 1'Etat pour 1'affifter, & en parti„ culier le Directeur des Fortificatiën», " waar uit hy Gearrefteerde quafi zoude begrepen hebben, dat hy de bevoegdheid kreeg , om met eenen Krygs-Raad, en lpeciaal met den Directeur der Fortificatiën te kunnen concerteeren omtrend de overgave of verdere defeniie der Stad eu Vesting; dat ook naar zyne gedagtcn de voorzéide ordres niet zyn toepaflèlyk geweest op het geval van een Bombardement, offchoon hy Gearrefteerde moet erkennen, dat nergens in de Misfive van Zyne
Hoog-
(*) Van de Stad zoo lang mogelyk te verdedigen, en de Plaats niet by Capitulatie over te geven, dan na dat er een bres gefchoten zoude zyn, daar de vyand gebruik van kon maken en er geene middelen meer waren, om die te verdedigen.
(f) De Maatregelen te neemen met hun , welke aldaar waren van wegen den Staat, om hem behulpzaam te zyn en m het byzonder m«t den Direfteur de; Fortificatiën.



C 37 )
Hoogheid eene ordre voorkomt, dat men in geval van een Bombardement van de voorzéide generatie ordres mogt afvvyken;dat alhoewel Zyne Hoogheid met zoo veele woorden by de voorgaande Misfive zegt, (*) „ ne vous embarasfez pas, ft mon Chateau, & tout ce que je poflede dans „ ma Baronie foit brulé ou détruit" hy egter niet zoude begrepen hebben, dat de zin van die Misfive was, hem te zeggen, dat geen Bombardement of in Brand fchieten van de Stad eenige reden van Capitulatie mogt opleveren , en dat fchoon die ordres behelsden het antwoord van Zyne Hoogheid op de vraag van hem Gearrefteerden, hoedanig in cas van Bombardement te handelen, en de intentie van Zyne Hoogheid mogelyk zodanig geweest zy, hy Gearrefteerde niettemin de intentie van Zyne Hoogheid uit die Misfive niet zoude begrepen hebben; dat hy Gearrefteerde dus de ordres van Zyne Hoogheid alleenlyk zoude hebben geconfidereert als relatif tot een regulier Beleg, en niet tot een Bombardement en zulks niettegenftaande hy zelfs aan Zyne Hoogheid op den ii February geantwoord heeft, (t)„fi „ j'avois cru que la Place était deftinée a foutenir un fiège regulier, & a ne fe rendre que quand la breche ferait practicable, j'aurais depuis „ longtems pris la liberté, de reprefenter a votre
„ Alteflë
(*) Bekommer n niet, indien myn Kafteel , en alles wat ik myne Bi.ronie bezit, verbrand of vernield word.
(f) Indien ik gedagt had, dat de Plaats gedeftineeri was, om een geregeld Beleg te verduuren en zig niet over te geven, dan wanneer de bres practicabel was, zoude ik overlang dc vryheid genomen hebben om aan Uwe Hoogheid de zw«ik-hetd onzer middelen van derenfie voor tc
ftcUen.
* 3



( 3? )
„ Alteffe la foiblefle de nos moyens". Ja nictiegenftaande Zyne Hoogheid van hoogstdeiïelfs exprefle ordres aan de Magiftraat van Breda, en door dezelve aan de Ingezetenen dier Stad hem Gearrefteerden kennis heeft gegeven; dat wvders aan hem Gearrefteerden voorgehouden zynde , waarom hy Gearrefteerde , indien hy antterfincs waarlyk vermeend hadde, dat de ordres van Zyne Hoogheid niet relatif waren tot het geval van een Bombardement, als dan niet by zyne referiptoire Misfive van n February, of by zyne volgende Misfives daar óp nadere ordres gevraagd heeft, hy Gearrefteerde daar op niet anders heeft kunnen antwoorden, dan dat gy zulks niet gedaan heeft, om dat hy uit Zyner Hoogheids ftilzwygen dien aangaande meende te kunnen opmaaken ,* dat Zyne Hoogheid begreep , dat 'er geen Bombardement zoude plaats hebben , en dat hy voorts zoude vermeend hebben dat hy door zyn gehouden gedrag, en door de Capitulatie aan den Staat meer dienst dan ondienst gedaan had , vermits daardoor de Stad geeonferveerd is gebleven, en het Guarnifoen gefauveert is geworden.
Dat, ten opzigte van eene twede reden, by hun Gearrefteerden geallegueerd, om daar door, ware het mogélyk, de Capitulatie te juftificeeren, en als nu te bewyzen, dat de Stad en Vesting Breda tot den uiterften nood gebragt zoude zyn geweest, namelyk de groote overmagt der Franfchen , de zwakheid van het Bredaafche Guarnizoen, en de zekerheid, dat de Franfchen grof Gefchut by zig hadden, hy Gearrefteerden heeft moeten erkennen, dat hy by zyn Misu've, in dato 15' February dezes jaars, aan zyne Doorluchtigfte Hoogheid heeft gefchreeveu in .deez^- bewoordin-
• gen:



( 39 )
gen: (*) * je viens d'être informé dans ce mo„ ment par une voye füre, que Mr. Dumouriez „ eft arrivé aujourd'hui a Merfel, & qu'il fera iu„ celTamment iiiivi d'une Armee de vingt mille „ hommes, & de groile Artillerie," en dat hy op den 17 Febr: wederom aan hoogitgcmclde Zyne Hoogheid heeft gefehrecven: (f) „ mes Nouvel„ les d'hicr lont, qu'il cfl arrivé dans la journée „ de la grofie Artillerie a Hoogftraatcn, c cfH-dire „ deux pièces de 4" #, | pièces de 24 & „ une dc 12 :#, " en voorts in eene Misfive aan Zyne Hoogheid, in dato 19 February jongftleeden: (§) ^ ij ( Malchcck) a commandé des quar„ tiers pour aujourd'hui, que doivent arrivcr 30.0a „ Cheyaux & 4000'Hommes d'Infanterie, les „ qucls'feroient luivis (a ce quils dilcnt) par une Armee de 43000 Hommes, qui arriveront dans les cnvirons avec trois cent pièces de Canon „ dans 1'efpace de trois jours," en dat hy Gearrefteerde daar en tegen by zyne meergemelde Misfive aan Zyne 'Hoogheid, in dato n February 1793, en detail heeft aangewezen, hoe zwak hei: Gua'niiiben vau Breda was, en hoe weinig Man-
fehappen
(*) Ik word op dit oogenblik in het zekere onderrigt, d. t Mr. Dumouriez heden te Merfel gearriveerd is, Ju dat hy binnen kort zal worden gevolgd door een Arrné-è van twintig duizCnd man en van zwaaie Artillerie.
(f)'Myne tydingen. van gisteren zyn, dat.heden zware Artillery te Iloogftratcn gearriveerd is, namelyk twee Stukken van 48 ge, 5 vSn 24 en een van 12 éë.
(5) Hy (Mafcheck) heeft tegen lieden dc Quartiereu giv rJonnccrd, moetende 'er 3000. paarden en 4000. mannen Infanterie arrivccren, welke zouden gevolgd worden (zoo als men xegd) door eene Arinée van'43000. man-, welke in den omtrek .zulien aankomen met drie honderd ftukl.cn Ivino^, binnen dc tvd van. drie dagen.
C 4



( 40.)
Mappen hy Gearrefteerde, in cas van Attacque: ilechts op de Wallen konde brengen, hebbende hy alstoen berekend, dat van zyn geheel Guarnifoen , beftaande in een honderd zeven en negentig Dragonders, een duizend drie honderd en vyf en dertig Mannen Infantery, en honderd drie en vyftig Artillenften, hy na aftrek van alles alleen negen honderd vyf en vyftig Mannen konde gebruiken, om de Capitaale Wal te bezetten, en dit ffy daar en boven by zyne volgende Misfives aan Zyne Hoogheid heeft gekiaagd over de zwakheid van zyn Guarnifoen; dat dien volgende aan Zyne Hoogheid volkomen hekend is geweeft, zoo wel de prefumptive fterkte van de Franfche Armée, en de aankomst van hun zwaar Gefchut als de zwakheid van het Bredaafche Guarnifoen, en dat het een waarheid is , dat hoogftgemelde Zyne Hoogheid, na het bekoomen van die informatien, niettemin heeft gewild, en by aanhoudendheid geiaft, en ook aan de Magiftraat van Breda heeft gefchreeven, dat hoogftdesfelfs intentie was; dat men de Stad niet zoude overgeeven, dan in den uitterften nood, en dat zelf Zyne Hoo gheid bv Misfive, in dato 19 February, aan hem Gearrefteerde gefchreeven, heeft gezegd: (*) Si „ vous ne prenez pas de meilleures mefures, la „ Place tombera infailliblement entre les mains des „ Ennemis; je vous le repête, Monlieur, vous „ êtes refponfable a 1'Etat de la defenfe de la
„ Place
(*) Indien gy geene betere maatregelen neemt, zal de Plaats ongetwyffeld in de handen der Vyanden vallen- ik herhaal het u, Myn Heer, gy zyt verantwoordelyk aan den Staat wegens de verdediging der Plaats , welke u is toevertrouwd en gy moet alles doen, wat gy kund tot de verdediging van uwe Plaats.



C 41 )
„ Place qui vous eft confiée, & vous devez faire • tout ce que vous pouvez pour la defenfe de „ votre Place"; en wat verder: (*) „ j'espère, „ que la defenfe de votre Place ira mieux, que ces preludes ne donnent lieu de le croire"; dog dat hy Gearrefteerde niet zoude begrepen hebben , dat een geheel bepaalden zin aan den woorden (demière extrémité^) moest gehegt worden, offchoon hy Gearrefteerde moet erkennen, dat Zyne Hoogheid by Misfive, in dato 19 February, hem Gearrefteerden gelaft heeft, de Plaats zoo lang mogelyk te defendeeren; dat wyders op de vraag, aan hem Gearrefteerden voorgehouden , namelyk of hoogftgemelde Zyne Doorluchtigfte Hoogheid, zoo hoogftdezelve begrepen had, dat de lïoogfte nood daar was, wanneer de Franfchen met 25000 Mannen en zwaar Gefchut voor Breda kwamen, alsdan, in plaats van op die bekoomen informatien hem Gearrefteerden te gelaften, om zig op alle mogelyke wyzen te blyven defendeeTen, niet integendeel aan hem Gearrefteerden ordre zoude hebben gezonden, om als nu te capituleeren, niet anders heeft kunnen antwoorden, dan dat het mogelyk is, dat zulks Zyne Hoogheid niet in de gedagten gekoomen zy, vermits Zyne Hoogheid niet met zekerheid zouden geweeten hebben , dat Breda met 25000 Mannen geattaqueerd wierd, offchoon Zyne Hoogheid wel wift, dat zoo veel Franfchen in den omtrek der Baronie lagen, en dat, vermits hy aan Zyne Hoogheid niet heeft kunnen te kennen geven, dat hy piet 25000 Mannen geattaqueerd wierd, dienvol-
gende
(*) Ik hoop dat de verdediging van uwe Plaats beter gaan zal, als de beginfelen reden geven om te geloven.
c5



( 4a )
gende ook de ordres van Zyne Hoogheid, vervat in .de Misfive van den 19 February., niets naders zonden hebben bepaald omtrent dc beteekenis der woorden (la dernière extrémité, ') en mitsdien de ordres van Zyne Hoogheid daar door niet bepaalder :of uitgeftrekter wierden.
Dat ten opzigt van eenen derden grond, waar op de .Gearrefteerde gefuftineerd heeft, dat de Stad en Vesting Breda tot den uiterften nood % z°«de gebragt zyn geweest, namelyk de onmogelykheid, om de Stad te defendeeren tegens eene attaque brusque en environnante, zoo om dat men de Buitenwerken had moeten verlaaten, als uit hoofde van de fituatie der Capitaale Wal en van de Inundatiën, hy Gearrefteerde nader heeft geadvouëerd, .dat de Vestingwerken van Breda, tyde van den aankomst der Franfchen, zig in eene tamelyke orde bevonden, dan dat.de Capitale Wal niet was gereveteerd nog gefraifeerd, en dat 'er geene genoeglaame Gafematten geweest zyn, dog dat hy aan Zyne Hoogheid geene kennis heeft gegeeven omtrent den ftaat der Fortificatiën; hebr bende hy geoordeeld, dat Zyne Hoogheid daar* omtrent genoeglaame kennis droeg, dat hy Gearrefteerde ook genoegfaam is voorzien geweest van Canon van onderfcheiden caliber, Mortieren, Houwitzers, Kruid, Lood, Bomben, Grenaaden, en van het geen verder tot de Artillery en Bediening van dezelve nodig is, doch dat hy geen genoegzaam getal Artilleristen zoude hebben gehad , hebbende hy zes-en-zeventig Mannen van de Infantery tot den dienst van de Artillery moeten afzonderen; dat hy Gearrefteerden ook eerst van intentie is geweest niet alleen om de attaque van den Vyand af te wagten, en hem het beklimmen van de Capitaale Wal zou veel mogelyk te
bé»



( 43 )
beletten, maar ook om, ingeval van nood, zig naar het Kafteel te retireeren, en alsdan te trachten , eene Capitulatie te maaken, dan dat hy niet gelooft, dat in dat geval het geheele Guarnifoen tyd en geleegenheid zoude gehad hebben, om dé retraite te eileetueeren , of dat, al had die retraite kunnen gefchieden , de Vyand dan eene Capitulatie zoude hebben geaccordeerd; dat wel is waar hy Gearrefteerde by Misfive, in da-o 7 February, aan Zyne Hoogheid heeft geldlieven (*) „ Si 1'Ennemi fe rendoit malheureufcn ent „ riaitre de la Place par une attacque brusque, „ je crois,-que la Garnifon pourroit fe retircr au „ Chateau, fi on lui en laiffe le tems, & tacher „ de capitulerdan dat toen hy zulks fchreef, hy zig verbeeldde, dat de retraite naar het Kafteel, offchoon moeijelyk, echter niet onmogelyk was , maar dat hy by nadere overweeging daar in meerdere zwarigheden hebbende ontdekt, hy daarom veranderd zoude zyn van gedagten , voornaamelyk, om dat wanneer men zich naar het Kafteel had geretireerd, men zekerlyk niet zoude hebben kunnen bedingen eene zoo voordeelige Capitulatie als nu gefchied is, en wel byzonder daarom, dat men konde blyven voortdienen; dat de Collonel-Direcleur Schoufter ook van gevoelen geweest is, dat men zig naar het Kaileel, in cas van nood, zoude hebben kunnen retireeren, dan dat hy Gearrefteerden vermeend zoude hebben, dat deszelfs fentiment zig alleen bepaalde tot het
geval
(*) Indien de Vyand zig ongelukkig meefter van de Plaats maakte door eene fterke aanval , geloof ik , dat liet Guarnifoen zig in het Kafteel zoude kunnen retireeren, indien men het zelve dc tyd liet, en dan te tragten te capituleren.



X 44 >
geval, wanneer men zig wilde retireeren " voor dat de Vyanden de Wal beklommen hadden, en niet tot het geval, wanneer men den Vyand op de Cap-, taaie Wal wilde afwagten, offchoon hy Gearrefteerden daaromtrent niets verders kan zeggen , vermits de Colonel Schoufter alsnu het contrarie fta#ndehoüd, en ieder een Uitlegger zvner €igen woorden is.
Dat.hy Gearrefteerde vervolgens in den Krygsraad in deliberatie en omvraag heeft gebragt in hoe verre men den Vyand, in cas van eene b'rus<jue en environnante attacque zoude laaten avanceeren , alvoorens men op het aangaan eener Capitulatie zoude bedagt weezen, en dat alstoen door den Krygsraad en door hem Gearefteerden is gerefolveerd, om wanneer de Vyand de Veiling mogt willen brusqueeren, en zyne attacques richtende op een of meerder Baftions , tusfghen de Poorten leggende, onverhooptelyk in het pasfeefeeren der Binnengragten mogt doordringen, uiterlyk op eenige Roeden afftand van den Voet of Berm der Capitaale Wal, alsdan volgens de oebleeken intentie van Zyne Doorluchtigfte Hoogheid te capituleeren, met by voeging, dat de Leden alsdan vermeenden genoeg gedaan te hebben aan hunnen Eed en plicht en'eer en trouw, met al het geene zy aan Vaderland en Souverein verfchuldigd zyn, in hunne pofitie te hebben vervuld; dat ook alstoen mondeling is gerefolveerd, dat wanneer de Vyand hier of daar op de voorzéide diftantie genaderd zoude zyn, de commandeerende Officier van ieder Post bevoegd zoude zyn, om appel te laaten flaan, het welk dan door de andere Posten alömme zoude werden gerepeteerd, doch dat hy Gearrefteerde zig niet zoude rappelleeren, dat 'er bellooten is, dat elk coffi-
man«>



( 45 >
aiandcerende Officier zig zoude voorzien van eetr witten Doek, ten einde die iri het voorgezegde geval te kunnen opfteeken ten teeken, dat men vroeg, om te capituleeren; dat hy Gearrefteerde moet erkennen, dat door het laattte gedeelte van de voorzéide Refolutie, de magt, om de Stad over te geeven, wierd gefield in handen van ieder commandeerend Officier, daar het gebeuren konde, dat de Vyand, fchoon op eene Post avanceerende, aan alle andere kanten tevens afgeflaagen wierd, waar door men in het geval was, om de fuccumbeerende Post te kunnen fecoureeren, dan dat hy Gearrefteerde vermeend zoude hebben, dat zulks onvermydelyk was , en dat hy Gearrefteerde zoodanige ordres naar zyne beste kennis zoude hebben gegeeven, en niet zoude weeten, dat hy andere ordres had kunnen geeven dat hy Gearrefteerde erkend, dat hy op den go February met den Krygsraad den uiterite nood dus heeft bepaald tot het geval, waar in de Vyand by eene brusque en environnante attacques, zoo verre zoude zyn geavanceerd, als boven gezegd is, en dat hy Gearrefteerde tevens moet adyouëeren, dat dit geval van den uiterften nood jiimmer geëxteerd heeft, want dat de Vyand nimmer of ooit eene attacque brusque cn environnante op de Vesting heeft getenteerd, ja zeifs
feene attacque hoegenaamd, uitgezondert het ombardement , heeft gedaan , en nimmer zig heeft meeltcr gemaakt van de Buitenwerken, en van den bedekten Weg, of daar toe eenige poogingen aangewend; dan dat de reeden, waarom hy Gearrefteerde van de voorzéide Refolutie van den 10 February is afgeweeken, geweest is, dat indien men gewagt had, tot dat de Vyand eene kxusque en enyiignnante attacque zoude hebben.
ge:e:>.



( 46\)
getenteerd, men alsdan geene zoo voordeelige Capitulatie zoude hebben kunnen bedingen, immers dat zulks niet waarfchynlyk was.
Dat voor het overige hy Gearrefteerde heeft moeten advouëeren, dat 'er geene de minlte verandering in den ftaat van het beleg of defenfie deiStad en Vesting, tusfchen den 20 en 24 February, buiten de fchaade door het Bombardement -veroorzaakt, gekoomen was; dat de Vestingwerken onbefchaadigd waren gebleevcn; dat van het •Guarnifoen maar een Man was geblesfeerd, en dat dus de nood van de Vesting, en de noodzaakelykheid om te capituleeren-, ten dien opzigte, niet grooter was op den 24 dan op den 20 "February.
Dat, offchoon hy Gearrefteerde zig al verder beroepen heeft op de onmogelykheid, om eene brusque en e'nvironnante attacque te kunnen ibuteneren, door de fituatie van de Wal, en de gefteldheid de Inundatiën, hy Gearrefteerde egter by nader onderzoek over die pointen, en over zyne middelen van defenlie, al verder heeft moeten erkennen, dat hy Gearrefteerde gelooft, dat de Vesting Breda, tyde der attacque Van de Franfchen behoorlyk, en zoo hoog mogelyk is geïnundeerd geweest, vermits de Inundatiën twee voeten hooger waren dan de Rivier; dat reeds federt het begin van de maand November 1792* verfcheiden Polders, omtrent de Stad en beneden dezelve leggende, door de hooge Rivier van zelve -onderwater waren geloopen; dat hy ook meend, dat de Inundatiën vervolgens op den hoogst mogelyken peyl gebragt zyn, en wel voornaamclyk de zoogenaamde Byvang, of de laage afgegraaven Landen rondsom de Vesting, leggende direct op' en tegen de Buitengragten; dat die Inundatiën vai*
den



( 47 )
tien Byvang ware» van verfchillende breedte en uitgeftrektheid, dog dat hy niet zoude weten, of fommige gedeeltens dier Inundatiën van twintig tot dertig' roeden, en anderen wederom van veertig tot vyftig, ja meerder roeden breedte zouden geweest zyn; dat hy Gearrefteerde de diepte of hoogte dier Inundatiën niet zoude kunnen bepaalen , en dus niet zoude weten, of dezelve vyf k zes voeten hoog of diep geweest zyn; dat de Polders van het Boeymeer, als mede een gedeelte van die van Berlicum, voor zoo verre dezelven niet ingedykt waren, mede onder het Water zyn gezet, dog dat hy niet zoude weten , of die Inundatiën op den zelfden hoogen peyl gebragt zyn; dat ook alle de Landen aan de rechter en linker zyde van de Oevers van de Rivier de Mark onder Water gezet zyn, voor zoo verre zy konden geïnundeerd worden, en dat dus de Vesting Breda rondsom zonder interruptie, op eene meerdere of mindere •extenfie, met aanmerkelyke diepe Inundatiën is omgeven geweest, en dat dienvolgende buiten de geïnundeerde Landen gene andere avenuës waren, 'dan de Dyken, die de toegangen naar de Stadspoorten uitmaakten; terwyï daar en boven, zoo veel by Gearrefteerde weet, de Gragten van de Capitaale Wal en van de Buitenwerken doorgaans hebben gehad eene diepte van vyf of zes voeten Waters, en behalven dat, cenige voeten Slyk op den Bodem; dat de Gearrefteerde van zich heeft kunnen verkrygen, om by zyne eerfte en volgende verhooren het alzoo te doen voortkomen, als of de Vyand de voorfz Inundatiën niet alleen zou•de hebben kunnen aftappen, maar ook daadelyk te beweren, dat de Vyand ten deele zoude hebben afgetapt d.e Inundatiën, welke gemeenièhap hadden



<: 4» >
den met de Rivier de Mark, en dat zulks zöude gefchied zyn door het doorfteken van Dyken of Dammen, kunnende hy Gearrefteerde echter de middelen, waar door die aftapping gefchied zoude zyn, niet met zekerheid bepaalen, doch dat men de aftapping bemerkt zoude hebben eenige dagen voor de opeisfching der Stad, en zulks ontdekt zoude hebben daar uit, dat men uit de Stad meer Lands dan bevorens konde ontdekken; dat voorts hy Gearrefteerde zoude denken, dat de Inundatiën door de aftapping der Vyanden wel twee voeten Waren gezakt, vermits de Colonel Schoufter, zoo hem Gearrefteerden voorftond, hem gezegt zoude hebben, dat de Inundatiën twee voeten hooger dan de Rivier ftonden , zonder dat hy Gearrefteerde met zekerheid zoude kunnen bepaalen, welke hoogte of diepte de Inundatiën na de aftapping hebben behouden, alzoo hy met geene zekerheid weet, hoe hoog dezelven voor de aftapping waren, en dat die aftapping der Inundatiën voor hem Gearrefteerde zoude hebben opgeleverd een grond, om te befluiten, dat de defenfie tegens eene attacque environnante niet mogelyk was, en dus ook voor het aangaan van eene Capitulatie; dat echter hy Gearrefteerde over de pratenfe aftapping der Inundatiën nader gehoord, en met den Colonel - Diredeur Schoufter geconfronteerd zynde, gemelde Colonel-Direéteur hem Gearrefteerde alstoen heeft aangezegt, dat, offchoon kwaadwilligen , den gantfcheri Winter door, wel getragt hebben, de Inundatiën af te tappen, zulks echter nimmer door den Vyand is* -gefchied, en dat zoo de Inundatiën, wanneer de Stad is berend geweest, zyn verminderd, zulks op het allermeest, twee, a'drie, k vier duimen kan geweest zyn? dat voorts hy Colonel-Direéteur'
hemt



i 49 )
hem Gearrefteerden wel heeft gezegt, dat de Inundatiën twee a drie voeten hooger waren dan de Rivier, dog dat zulks gene relatien had tot de aftapping der Inundatiën, vermits de Vyand de Dyken en Dammen nimmer heeft doorgettoken,'en niet kunnen doorfteken, uit hoofde dezelven onder het bereik van het Gefchut, en zelfs van het Musquet waren; dat hy Gearrefteerde op deze aanzegging van gemelden Colonel Directeur zich genoodzaakt heeft gevonden* om te advouëeren, dat hy Gearrefteerde aangaande de aftapping der Inundatiën niets kan bepaalen, maar dat hy zich refereerde tot het geen daar omtrend door 'gemelden Colonel Directeur is opgegeven, en dat hy alleen heelt vermoed, edoch niet met zekerheid kan beweren, dat de Vyand te gemelde Inundatiën heeft afgetapt, en dat, zoo hy Gearrefteerde 2ulks in zyne verhooren verkeerd heeft opgegeven, zulks ter goeder trouwe zoude gefchied zyn , en hy waarlyk vermeend zoude hebben, zulks alzoo te wezen.
Dat hy Gearrefteerde nader zynde ondervraagd over de verdere middelen van defenlie tegei.S eene attaque brusque en environnante, alstoen voorts heeft gezegt en erkend, dat het hem Gearrefteerden tpegefchenen zoude zyn, dat zoodanige attacque voor de Franfchen , wanneer zy daar toe eene party Volks hadden willen opofferen, waar toe zy ook gewoon waren de zoogenaamde Sans Culottes te employeren, niet onmogelyk was, voor al, aangezien de zwakheid van het' Garnifoen van binnen; dat hy Gearrefteerde eene attacque brusque en environnante daar in vermeend te beftaan, voor eerft, dat de Vyand langs de Wegen op de Poorten aaakomt, en dezejven tracht te forceren; en tea tweeden, dat hy $ tevens



( 5° )
tevens op andefe plaatfen de Capitaale Gragten tracht te pasieren, en de Capitaale Wal te beklimmen ; dat hy Gearrefteerde heeft moeten advouëren, dat de drie Poorten, welke gevaar liepen, om in voegen voorfz. geforceerd te worden, zodanig waren verfterkt, dat men voor der zclver vermeeftering niet veel te vrezen hadde; dat trouwens de avemiës tot 'de Poorten, en het omleggende Terrein, door het afkappen van Boomen en Heggen op eene tamelyke diftantie waren gcëclaircisfeerd ; dat de Wegen en Toegangen waren geruïneerd, en door een verhak voor de pasfage en voor het traniport van Artillery onbruikbaar gemaakt, dat daar en boven de adVenuës bloot ftonden voor acht a negen Kanonnen, zoo van de Capitale Wal, als van twee Stukken, die rechts en links aan de buitenfte Barrière ftonden; dat voorts de Vyand, na het pasferen van de Abbatis genen anderen weg kon nemen, als langs den Dyk, die naar de Barrière loopt, te defileeren, en dat hy Gearrefteerde, wanneer hy zulks by zyne eerfte verhooren heeft ontkend of bepaald, in het oog heeft gehad eene verdere diftantie, dan waar van hier qua;ftie is; dat al verder die Dyk aan beide zyden door de Inundatiën omringd wierd, en dat, offchoon hy Gearrefteerde zulks by zyne verhooren heeft ontkend, hy Gearrefteerde moet erkennen, dat zulks waar is, en dat hy by die verhooren niet heeft in het oog gehad eene diftantie van twee honderd pasfen, maar eene meer geëloigneerde diftantie; dat wyders die Dyk aan de Ginnekfche en Antwerpfche Poorten op twee plaatfen was doorfneeden met eene coupure van vier-en-twintig voeten; dog dat zulks niet was gedaan aan de Bosfche Poort? vermits die pasfage tot het doen van for-
ties,



( 5i )
ties, en diergelyken moest open gehouden worden ; dat de Vvand noodwendig die Dyken moest pasfeeren, eer "hy aan de Brug van de Voorgragt konde komen, dat die Bruggen zyn afgebroken geweest, zoo als de Vyand zich voor Breda cantonneerde, zoo dat alleen de Gebinten zyn blyvenftaan; dat de Vyand de voorzéide obftacles willende verwinnen, altyd geëxponeerd was aan het vuur van het Kanon en van de Musquetten der Troupes, die op de Wal geplaatst Honden; dat wel is waar hy Gearrefteerde by zyne verhooren heeft ontkent, dat de Vyand aan het Musquetten vuur van de Wal zoude zyn geëxponeert geweest, vermits die diftantie te verre was, dan dat hy Gearrefteerde zulks alleenlyk hoeft gefupponeerd, en, na gehoord te hebben het gevoelen van den Colonel-Directeur Schoufter , zich dien aangaande refereert tot het oordeel van dc Officieren der Genie en Artillery, die daar van noodwendig meerder kennis dragen, dat, wanneer de Vyand vervolgens doorgedrongen mögte zyn tot aan het Ravelyn of dc Avenuës der Poorten, en iy het Ravelyn, of de Capitaale Brug naderde, hy alsdan viel in het geprepareerde vuur van hooge en laage Flancquen, en van de Collateraale Baftions; dat de Capitaale Bruggen, ter wydte van twee vakken, waren afgebrooken, en alzoo eene coupure hadden van omtrent vier-en-twintig voeten breed; dat daar en boven, zoo dra de Vyand de Bruggen naderde; dezelven door de boven en ondergelegde Brandftoffen naar den kant van de Poort, konden worden in brand geftooken, en dat de brand door door het continuëel werpen van Brandftoffen van boven de Poort konde worden onderhouden; dat ter zeiver tyd het blusfehen van den brand of het herftellcn van de coupures aait D * «ti



( 5* )
den Vyand zeer moeijelyk, 200 niet onmogelyk, konde worden gemaakt door de Grenadiers die van boven de Poorten continuè'el met Grenaden konden werpen, immers dat het zeker is, dat zulks den Vyand zoo veel mogelyk gehinderd zoude hebben,, doch dat hy Gearrefteerde gene genoegzame ondervinding heeft van de kragt van zoodanige Vuurwerken^ en dus ook niet van het effect der Grenaden in zoodanig geval; dat het eene waarheid is, dat de Vyand zulks alles moest verrigten onder het croifcrend en rafant Vuur der hooge en laage Flancquen, en boven dien van het geftadig Vuur van een Bataillon, düt ter rechter en linker zyde de Capitaale Wal bordcer-de, doch dat hy Gearrefteerde niet kan bepaalen, of het Vuur uit acht of negen Stukken Kanon kon gemaakt Worden, vermenende hy Gearrefteerde zelfs, dat 'er aan elke zyde van de Poorten flegs twee Stukken Kanon, namelyk een op elke hooge, en een op elke laage Flancq geplaatst waren, dat hy Gearrefteerde by het confrontatie Verhoor, tusfehen hem en den Colonel-Directeur Schoufter gehouden, ook heeft moeten erkennen, ofichoon hy by zyne voorige Verhooren gezegd had, zich daar van niets te rappelleren , dat op eenigen afltand buiten de Poort de pasfage wederom was afgefneden door drie in elkander gefchooven Friefche Ruiters welke wederzyds tegen de rechtftanden der paslage waren vastgemaakt, en dat der zeiver pennen allen van Yzer waren, en de houte Boomen of Balken met zwaare Yzere Kettingen waren omwonden, om het doorkappen te beletten , dat ook, behalven de gewoone Houte Deuren der Poorten, boven dien in het midden der pasfage van de Poorten was gemaakt een foort van Barricade, welke uit Ba&en van acht en tien duimen zwaar,
was



( 53 )
was zameii gefteld, ter hoogte van zes voeten, en voorzien van een Banquet, waar agter men eenige Musquettiers konde ftellen, en dat die Barricade fchootvry was tegen hetMusquet, en zelfs tegen een drie pond Bals Koogel, dat al verder binnen dc Poorten twee ligte Veldftukken Honden, die op dc pasfage van de Poorten gericht waren, dat ook by elk der drie gezegde Poorten hond een troup van vier-en-twintig Dragonders < fider een Officier, met oogmerk, om, zoo ras de Vyand doordrong, en begon te deboucheren , alsdan op hem in te houwen, en daar' door aan de Infantery tyd te geven zich te kunnen ralliëren, en haare retraite naar het Kafteel in ordre. te kunnen maaken; dat hy Gearrefteerde moet cr- • kennen, dat door alle deze difpofitien de Avenues en de Poorten der Vesting zodanig waren verzekerd, dat eene attacque op dezelven zeer gerust konde worden afgewagt, en vry zeker konde worden afgeweerd.
Dat voorts, met opzigt tot cerie geiyke Attacque op de intermediaire Pointen en Baftions, de Vyand verpligt was, om, wilde hy zoodanige Attacquei doen, cerft de Inundatiën tc paffceren; dat hy Gearrefteerde by zyne eerfte Verhooren wel heeft voorgewend, dat er verfchciden Plaatfen zouden geweeft zyn, alwaar dc Vyand de Inundatiën zonder Radcaux of Pontons konde pasiècren, dan dat het contrarie van dien aan hem Gearrefteerden door den Collonel Directeur Schoufter aangezegd zynde, hy Gearrefteerde als. toen heeft erkend, dat zyn zeggen alleen heeft beruft op de veronderftclling, dat de Vyand de Inundatiën had afgetapt, en dat hy Gearrefteerde clus niet weet, of er diergelyke Plaatfen geweeft ;syn$ dat hy Gearrefteerde voorts geene zekerheid D 3



( 54 )'
gehad heeft, dat de Vyand Pontons by zig had, doch dat hy zulks had gefupporjeerd, cn dat hy ook nimmer is geïnformeerd geweeft , dat de Vyand een genoegzaam aantal Radeaux in gereedheid had, dat voorts de Vyand in het palfeeren der Inundatiën reeds was onder het bereik van het Gefchut der Vefting, en mogelyk ook onder het bereik van het Musquet, want dat hy Gearrefteerde niet volkomen kunnende oordeelen van de kragt van het Canon, hy dienvolgende zig moet refereeren tot het geen daaromtrend door de Officieren van de Genie en Artillery word opgegeven, dat de Vyand na het paffeeren der Inundatiën zyne Radeaux, Pontons of andere Vaartuigen noch moeft fieepen over het Glacis en de bedekte Weg, en dezelve dan wederom in de Gragten van de Buitenwerken en van de Capitaale Wal moeft brengen, en wederom met zyn Volk bemannen, alvorens aan den voet van de Capitaale Wal te kunnen komen, dat de Vyand in het overliepen van de Radeaux geëxponeerd was aan het croifeerend en rafant Vuur der Vefting, dan dat hy Gearrefteerde in zyne eerfte Verhooren gezegd hebbende, dat hy in de Buitengragten gedekt was door de verheven Bolwerken, en in de Capitaale Gragt gekomen zynde , alleen bloot ftond voor de ftukken, in de laage Flancquen geplaatft, en voor het Musquettenvuur, naderhand in het meergemelde Confrontatie-Verhoor, tuilchen hem en den Colonel-Direéteur Schoufter gehouden, heeft moeten erkennen, dat ook in de Buitengragten de Vyand aan het Vuur van fommige Batteryen bloot ftond, naar mate hy op een of ander Point naderde , dat wyders hy Gearrefteerde met den Colonel Dircéteur Schoufter alle middelen heeft aangewend, tm de benodigde Schuiten tot het vervaardigen
van



( 55 ) 1
van Radeaux, ten einde de Vyandeiyke Radeaux te keer te gaan, te bekomen, dan dat hy Gearrefteerde daar in niet zoude hebben kunnen rëuifeeren, en ook geene Manfchappcn zoude hebben kunnen vinden, om die te bemannen, en dat hem niet in de gedagtcn was gekomen, om daar toe de geconfineerde Defertcurs te employeeren, en dat ook de blikke Pontons, in de Magazynen leggende, niet zyn gebruikt, vermits het Winterfaifeten, en vermits de minfte Vorft dezelven onbruikbaar maakte; dat hy Gearrefteerde echter omtrend dit laatfte Point nader onderhouden, en door den Colonel-Direéteur Schoufter aan hem Gearrefteerden aangezegd zynde, dat wel degelyk aan deze zyde zyn vervaardigd, en in het Water gebragt verfcheiden gewapende Radeaux, waar van ieder met een Canon en twintig Mannen kon gewapend worden, en dat hy Colonel-Direéteur de blikke Pontons, in de Magazynen leggende, ten dien einde heeft doen vervaardigen en in het Water brengen,hy Gearrefteerde niet anders heeft kunnen antwoorden, dan dat de maatregulen zeer goed zyn geweest, doch dat hy echter verklaart, daar van geen kennis hoegenaamd gedraagen oi* ecnige rapporten daar omtrend bekomen te hebben ; dat hy Gearrefteerde dus ook moet erkennen, dat eene zodanige Attacque brusque en environnante voor den Vyand allennoeyelykst en gevaarlykst geweest zoude zyn, doch dat hy dezelve niet als onmogelyk zoude hebben befchouwd, en dat lisais nog van gedagten zoude zyn, dat, ofichoon hy middelen van defenfie had, dezelve niettemin niet toereikende zouden geweest zyn, om eene wel gedirigeerde brusque en environnante Attacque te kunnen repousfeeren, en dat, zoo 'er zodanige middelen van defenfie hebben geëxteerd, D 4 derel



C 56 )
dezelve als dan aan hem Gearrefteerden niet zyn bekend gefeest.
Dat, wat aangaat de onmogelykheid, om het Guarnifoen dagen lang onder de Wapenen te houden , het welk by hem Gearrefteerden in zyn Propofitie, op uen '24 February aan den Krygsraad gedaan, al mede is geallegeerd geworden, hy Gearrefteerde zelve naderhand in tegendeel beweerd heeft ■' dat het Guarnifoen genoegzaam is gemenageerd geweest, door dien alleen dc helft van de buiten dienst zynde Manfchappen Hechts cenen geheelen nacht op de Wallen geweest zyn, en dat, wanneer Zyne Hoogheid by hoogstdeszelfs refcriptie aan hem Gearrefteerden, in dato 10 February, heeft afgekeurd, en bedenkingen opgegeven tegen de Guarnifoens-Ordres, in cas van Aflarm, welke hy Gearrefteerde gegeven, én by Miffive, iri dato 7 February, aan Zyne Hoogheid 'had gecommuniceerd, dat hy Gearrefteerde alstoen die nadere fchikking heeft gemaakt, om, namelyk alleen de helft der Manfchappen in de Wapenen tc houden, doch dat hy Gearrefteerde erkent, daaromtrend noch geene ordre te hebben uitgegeven, en dat zulks de reden is, waarom dien aangaande niets in het Ordre-Boek gevonden wordt, dat ook Iry Gearrefteerde eene nieuwe Ordre omtrend de afdeeling van het Guarnifoen in tweeën had geprepareerd , om op Sondag den 24 February op de Parade te geven , dan" het welk door de Capitulatie vervallen is ; dat eindclyk, offchoon de Majoor Rutten, van het Regiment Orange Gelderland , hem had geproponeerd, om des nagts in de Bu tenwerken , over het andere Lunet , eenige 'Manfchappen te plaatfen, waar door het Guarnifoen te meer gerust geweest zoude zyn, dewyl pen dan een gedeelte van het Volk van de Wal
h»4.



( 57 >
had kunnen laaten gaan, daar men nu verplicht was, het Guarnifo'en geheel op de Wallen te houden , hy Gearrelteerde niet te min dien goeden raad niet gevolgd, en alleenlyk heeft geantwoord, dat hv daar over zyne gedagteu zoude laaten gaan; hebbende hy Gearrelleerde tot zyne verontfchuldigmg alleen bygebragt, dat, zo veel hem voorltaat, dicii raad hem Vrydags, immers kort voor het Beleg gegeven, en de overgang der Stad daar op gevolgd is.
Dat hy Gearrelleerde eindelyk nader onderhouden zynde over den voornaamiten grond van zyn befluit om te Capituleeren, namelyk het gebrek aan Brood, en de onwilligheid of onmagt der Bakkers, om verder te bakken, als mede het gebrek aan fterke Dranken, hy Gearrefteerde als toen nader heeft gezegd en erkend, eerftelyk met opzigt tot het gebrek aan Brood en het Declaratoir van de Bakkers en van den Magiftraat daaromtrend, dat hy Gearrefteerde met den iVlagiftraat van Breda aangaande het Brood voor het Guarnifoen geene andere fchikkingen gemaakt had, dan dat de Magiftraaat zoude zorgen, dat 'er voor het Volk, het welk op de Wallen ftond, een zekere quantiteit Broods verzorgd wierd, gelyk ook Genever, dan dat hy Gearrefteerde zich niet meer rappel• eert, hoe veel quantiteit van elks toen voor ieder Man bepaald is geworden, en zich ook niet meer herinnert, welken dag die fchikkingen gemaakt zyn, dan dat zulks is geweest, zoo hy vermeent, na dat de Stad reeds was berend geworden, gelyk hy ook niet zoude weten , of hy zelve in Peribon, dan wel door een van de Onder-Majors, als mede aan wien der Burgemeesteren, over die fchikkingen hcéft gefprooken of laten fpreken, dat voorts' het Volk eenen dag van die fchikking heeft gejpuïsfeerd, en dat op Saturdag avond den 23 FeD 5 bruary,



bruary, aan het zelve Brood is uitgedeeld geworden, welk Brood dien eigen morgen of den voorigen avond voor hun gebakken was; dat toen ook de Onder-Officieren, of wel de geenen, die het Brood voor de Soldaaten voor het oude Mannenhuis, alwaar het uitgedeeld wierd, kwaamen haaien, eene dubbelde portie hebben ontfangen, vermits 'er voor twee dagen gebakken was, zonder echter dat de Af haalers fchynen geweten te hebben , dat die portie voor twee dagen was, het welk denkelyk oorzaak gegeven heeft, datzy lieden het terftond geheel en al aan de Soldaaten hebben uitgegeven ; dat hy Gearrefteerde erkent, geene formeele ordres omtrend de te doene uitdeeling aan het Guarnifoen gegeven te hebben , en dat zulks de reden zy, waarom dien aangaande geen woord in het Ordre-Boek gevonden word, dan dat hy echter zulks zoo veel mogelyk heeft publicq bekend gemaakt, doch dat hy Gearrefteerde wel begrypt, dat zulks op eene meer reguliere manier had behooren te gefchieden , maar dat in den eerden dag van eene Belegering alles zo gefchikt niet kan toegaan, dan wanneer een Beleg langer duurt ; dat voorts , wanneer de Bakkers hebben gedeclareert,niet meer te kunnen of te willen bakken , en wanneer zulks door de Gedeputeerden uit den Magiftraat aan den Krygsraad is bekend gemaakt, hy Gearrefteerde geene middelen hoegenaamd heeft geëmployeerd, om de Bakkers tot het waarnemen hunner funétiën te conftringeeren; dat hy Gearrefteerde ook geenzints met den Krygsraad heeft gedelibereerd, of 'er geene middelen waren, om de Bakkers tot het bakken te dwingen , of zich buiten de Bakkers brood te verfchaffcn, en dat de reeden, waarom hy geene dreigende en zelfs ftrafoeflenende middelen



( 59 )
Jen tcegcn dc Bakkers heeft geëmployeerd, zoude geweest zyn, om dat hy Gearrefteerde quafi zoude vermeend hebben, dat het niet van zyne departement als Commandant, maar van het departement van de Magiftraat geweest was, de Bakkers daar toe te conftringéeren, en dat, vermits hy Gearrefteerde nimmer in een Beleg is geweest, hy dien volgende niet wist, hoe verre de authoritcit van een Commandant over de Burgery zig extendeerde, niet tegenftaande hy Gearrefteerde moet erkennen, dat zyne Hoogheid by hoogstdeszeljs Misfive , in dato 17 February, hem had gefchreeven : (*) ,, dans un moment de fiege le fait le plus important eft, que la ville ne foit point ,, prife, &; tous les moyens qui peuvent tendre a „ la fureté de la Place, font permis", dan welke woorden hy zoude vermeend hebben, in een onbepaalden zin te kunnen worden opgenoomen, dat ook (p dien tyd hem Gearrefteerde geenzints in de gedagten gekoomen is, om eenige Soldaten die het bakken verftonden, in de Bakkers Huizen te zenden en dezelve aldaar te laaten bakken, even weinig als hy gedagt heeft, om in de Cazematten, of wel op de Wal het Brood te laaten bakken, of wel om het op de Roofters te laaten roofteren , of diergelyke middelen ; dat voorts het gebrek aan Brood eerst een aanvang moet hebben genoomen op Saturdag avond den 23 February, als wanneer de Bakkers volgens bekoome Informatien geen Brood, het zy rogge of tarwe, meer hebben willen bakken , dat dan het eerfte rapport aangaande dat gebrek hem Gearrefteerde door den Magiftraat in
den
(*) In het tydftip van eene Belegering is de grootfte zaak, dat de Stad niet worde ingenomen, en alle middelen, welke kunnen ftrekken tot verdediging der Plaats zyn geoorloofd.



C óo )
den Krygsraad, op den 24 February gedaan is, en dat hy Gearrefteerde geene ordres gefield heeft tot verhelping van dat gebrek, vermits kort daar op de'Capitulatie is beflooten geworden, dat hy Gearrefteerde ook moet erkennen voor zich en 2yn huishouden geen gebrek aan brood gehad te hebben , vermits nog brood van Saturdag , als wanneer gewoonelyk voor den Zondag gezorgd wierd, in huis had, en vermits, zoo dra het bombardement ophieldt , de Bakkers wederom uit hunne Kelders kwamen, en aan het bakken gingen ; dat hy Gearrefteerde ook geen ordres heeft gefield, dat hangende de deliberatien over de Capitulatie, namentlyk des Zondags, den 24 February, de bakkers onderwyl aan het bakken gingen , ten einde zoo de Capitulatie affprong, weder voor eenige dagen voorraad te hebben, en dat hy Gearrefteerde alstoen zoo verre niet heeft vooruit gezien, en wel gedacht had, dat de geprojecteerde Capitulatie zoude aangenoomen worden ; dat, wanneer hy Gearrefteerde rapport bekoomen heeft aangaande het gebrek aan brood, hy Gearrefteerde niettemin geene informatien heeft genoomen noopens de quantiteit der verdere levensmiddelen , die in de Stad gevonden wierden, en dat de reden daar van zoude geweeft zyn, om dat kort na de inkomft van dat rapport beflooten wierd tot de Capitulatie, en dat hy Gearrefteerde dus ook niet heeft laaten opneemen, hoe veel Aardappelen, Ryst, Garst, Erwten, Boonen, Grutten, Zout en verdere noodwendige levensmiddelen , waar door men hongersnood kan beletten , by de Winkeliers te koop, en in de Huizen der lngezcetenen waren; dat hy Gearrefteerde echter wel gelooft, dat een Soldaat wel menige daagen zonder Brood kan leeven , wanneer men hem
Aardap-



( ft )
Aardappelen, Ryst en diergelyke kan verfehaffen, doch dat hy Gearrefteerde geene zoodanige lecvensmiddclen terftond, toen het brood ontbrak, voor het Guarnizoen heeft laaten opkoopen, en zulks om reeden, dat zoo iets hem op dat tydftip niet is in de gedagten gekoomen, hebbende men zich terftond op het al of niet Capituleeren moeten bepaalen: dat hy Gearrefteerde ook geenzints kan ftaande houden, dat tyde der Capitulatie 'er effectivelyk hongersnood geweest is, noch ook dat alle de leevensmiddelen in dc Stad verteerd waren; dat eindelyk hy Gearrefteerde, offchoon hy het gebrek aan brood en het Declaratoir van den Magiftraat, en van de Bakkers dienaangaande gelleld heeft als een voornaam bevvys voor den uitterften nood, en dus als een voornaamc reeden voor de Capitulatie, als vorens de Magiftraat is kennis koomen geeven van de onwilligheid of onmagt der Bakkers, dan dat, zoo hem Gearresteerden vooritaat, de fmaale Refolutie, hoedanig te Capituleeren, niet is genoomen, dan na dae het voorzéide Declaratoir is gecommuniceerd. en dat, offchoon de voorzéide Refolutie in de Notulen van den Krygsraad, ais anterieur aan het voorzéide Declaratoir , is getteld , hy Gearrefteerde echter wel weet, dat de Capitulatie niet formeel is gerefolveerd voor den inkomst van het gezegde Declaratoir, en dat mogelyk nooit tot de "Capitulatie zoude zyn beflooten geworden , in gevalle het Declaratoir van den Magiftraat by de overige reedenen, om te Capituleeren, als toen niet was geiiecedeerd, kunnende hy Gearrefteerde echter met geene zeekerheid bepaalen, of het geteckende Declaratoir van de Bakkers aan den Krygsraad niet eerst is overhandigd, na dat reeds dePranfche Officier en Trompetter, mitsgaders de Major
de



( & )
de Graney naar het Franfche Leger geëxpedieerd waren, terwyl ook het bewys, aangaande de onrnagtof onwilligheid der Bakkers, bereids lag iri het Declaratoir van Burgemeesteren van Breda , en het geteekend Declaratoir van de Bakkers alleen diende tot een nader bewys.
Dat, met relatie tot de fterke dranken, en het gepretendeerde gebrek daar aan, hy Gearrefteerde heeft moeten erkennen, dat hy Gearrefteerde korte dagen voor het Beleg van Breda, aan den Magiftraat, of wel aan den Droffaard van Breda heeft verzogt, om te laten opneemen, hoe veel fterke Dranken 'er in de Stad by de Verkoopcrs gevonden wierden, en dat hy ook meent, dat het is geweest op Maandag des morgens van d.-n 18 February, wanneer de Droffaard en dc Burgemeesteren Tarée en van Huls by hem gekoomen zyn, en hem gecommuniceerd hebben hoe het met'het graan ftond, en dat 'er in de veertig duizend kannen Genever in de Stad te verkoop waren, kunnende het ook wel weezen, dat hy Gearrefteerde als toen zich zeer te vreeden getoond heeft over de quantiteit zoo van Graanen als van Genever, die in de Stad gevonden wierd, en daar over op eenen vrolyken en vriendelyken toon eenige woorden gewisfeld heeft; terwyl hy Gearrefteerde zich ook wel herinnert, dat de Burgemeester Tarée van eene groote en genoegzaame quantiteit Genever heeft gefprooken, offchoon hy zich niet herinnert, of gemelde Burgemeester Tarée het getal van kannen op in de veertig duizend bepaald heeft, en of gemelde Droffaard en Burgemeesteren gezegd hebben, dat by de laatfte opneeming door den gezwooren Peilder Colognac , veertien dagen voor het Beleg gedaan, bevonden was eene quantiteit van drie en veertig duizend zes honderd
tien



( 63 )
tien en een halve Bredafche Kannen Genever, doch dat hy Gearrefteerde geen grond heeft, om te°en te fpreeken , dat zoodanige quantiteit als toen voor handen zoude geweest zyn , dat hy Gearrefteerde ook geenzints kan bewecren, dat 'er abfolut gebrek aan fterke dranken op de laafte daagen van de Beleegering is geweest, en dat de Magiftraat van Breda op den 24 February 1703 ook maar alleen heeft gezegd, dat 'er eene Genever-Stokery was vernield, en dat, zoo het Bombardement mogt worden gecontinueerd, 'er geene fterke dranken meer voor het Guarnifoen zouden te bckoomen zyn, dat hy Gearrefteerde op dat rapport van den Magiftraat ook niets gedaan heeft, om een totaal gebrek voor het Guarnifoen voor te koomen , vermits het zelve rapport van wegens den Magiftraat op het zelfde oogenblik, als het rapport omtrent het broed gedaan is, en dat daar op terftond is beflooten tot de Capitulatie; dat ook dus hy Gearrefteerde niet heeft gezorgd, dat 'er aanftoiids eene genoegzaame quantiteit fterke dranken voor het Guarnifoen is opgekogt geworden , alzoo daarenboven het fpringen van een Genever-Magazyn in de Stad geen gebrek kon veroorzaaken, dat hy Gearrefteerde niet weet, hoe veel Bier 'er in de Stad was, tyde van de Capitulatie, dog dat hy niet gelooft , dat daar aan eenig gebrek is geweest, en dat hy geen Bier voor het Guarnifoen heeft laaten opkoopen, om daj daar aan zoo veel bekend is geweest, geen gebrek is geweest; dat hy Gearrefteerde ook vermeent, dat 'er eene genoegzaame quantiteit Wyns in de Stad is geweest, en dat hy niet heeft gezorgd, dat, by gebrek aan fterke Dranken, men aan den afgematten Soldaat een teug Wyns konde verichaffen, vermits hy Gearrefteerde vermeent, dat
er



C 64 )
'ér, in cas van nood, Wyns genoeg in de Stad was, en dat voorts hy Gearrefteerde moet erkennen, dat ook ten dien ópzigte geen plaats heeft gehad die laatfte extremiteit; waar in alleen de Capitulatie, ingevolge de ordres van Zyne Hoogheid, was gepermitteerd.
Dat uit het hier voor genarreerde, eh door den Gearrefteerden geconfefleerde, ten klaarden confteert, dat hy Gearrefteerde ftelligc en herhaalde Ordres van zyne Hoogheid heeft gehad, zoo om door alle mogelyke middelen zich in ftaat te ftellen tot het doorftaan van een langduurig en gerccgeld Beleg, als om in cas van attacque en hoedanig die attacque ook zoude mogen weezen, zich te defendeeren tot den uiterften nood, en niet te capituleeren , dan ingeval de uitetlte nood daar mogt zyn, of wanneer 'er een praéticablc Bres in de Capitaale Wal mogt gefchooten zyn, en 'er geene middelen meer waren , om zig te defendeeren; dat hy Gearrefteerde desniettegenftaande geene genoegzaame precautien en meftires heeft genoomen, ten einde zig in ftaat te ftellen, om een langduurig Beleg, of andere attacque te kunnen fouteneeren, en niet alleen niet, of immers zeer gebrekkig gevolgd de ma'atregulen, hem ten dien einde door Zyne Hoogheid rücceffivélyk voörgefteld, maar ook geheel, of ten deele, heeft verzuimd zoodanige precautien, welke ieder Commandant eener Vesting in tyd van Oorlog, en by vrees voor eene Attacque of Beleegering verplicht is te neemen; dat onder anderen hy Gearrefteerde geen zorg heeft gedraagen voor het behoorlyk approvifioneeren der Stad van alle noodwendigheden, tot Leevensonderhoud van het Guarnizoert en Burgery; dat hy geene opteekening heeft laaten doen van de Vivres, die in de Stad gevonden



( «5 ) *
den wierden, nog aan de Burgery heeft laten gelasten, om zich voor eenigen tyd van Vivres te voorzien, dat hy zich alleenlyk heeft gecontenteerd met een Raport van den Magiftraat, dat 'er twee duizend Zakken Koorn ter hunner difpofitie lagen; dat hy niet heeft gezorgd, dat het zelve Koorn voor het Beleg tot Meel is gemaalen geworden , en voorts in veiligheid is gebracht, noch ook dat 'er altyd voor eenige dagen in voorraad Brood gebakken was, dat hy, ingevolge de Ordres van Zyne Hoogheid, niet heeft laaten ophaalen de Graanen en het Hoornvee in de Baronie van Breda, en daar over alleen gefprooken heeft met den Droffaard van Breda, zonder zig eenig rapport te hebben laaten geeven , of en hoe veel Graanen en Vee in de Stad was gebragt geworden; dat hy geene middelen heeft aangewend, om de Ordres van Zyne Hoogheid, aangaande het wegneemen van de Scheepen en Schuiten in den Oudenbosch , te doen executeeren, niettegenftaande hy wist, dat dezelven niet geëxecuteerd waren; dat hy volgens Ordres van Zyne Hoogheid geen onderzoek heeft laaten doen, of de kwalykgezinde Perfoonen in Breda gewaapènd waren, en in dat geval de zoodanigen ontwapend; dat hy geene middelen heeft aangewend, om volgens de recommandatie van Zyne Hoogheid een Corps Pionniers op te rechten; dat hy geene poogingen heeft gedaan, om al mcede, volgens Zyner Hoogheids Ordres, de groote quantiteit Takkebosfchen, wel ke in Zyner Hoogheids Bosfehen, en te Leur, en op den Lèurfchen Weg gevonden wierden, naar Breda te doen brengen of te vernielen; dat hy Gearrefteerde geen de minfte zorg heeft gedraagen voor het oprichten van Hospitaalcn, en het uitzoeken van veilige plaatfen voor dezelven;
E noch



C 66 )
noch ook voor iets, dat in een beteegerdéPlaats' pt verbinding van gekwetfte Soldaaten en Officieren, of tot derzelver geneezing nodig is, dat hy geene informatien heeft genoomen aangaande het openzetten der Sluizen langs den linker Oever van de Rivieren de Mark en de üintcl, nog ook ordre heeft gefield tot het wegnecmen van alle oe Veerponten op de Rivier de Mark; dat hy ook geene genoegzaame zorg heeft gedraagen voor het wegneemen van alle Schuiten "en Aaken op de Rivier boven en beneeden Breda; dat hy Gearrefteerde voorts in de Bcleegermg geenzints alles heeft gedaan, wat ftrekken konde tot menageinent van zyn Guarnizocn, en de raad, welke hem daaromtrent! gegeeven is , niet heeft opgevolgd, en dat hy ook verzuimd lieert, de nodige ordres te geeven, en de behoorlyke fchikkingen te maaken tot eene gereegelde uitdeeling van Brood en Genever aan het' Volkhet welk op de Wallen ftond; dat hy Gearrefteerde aan de Leden van de Krygsraaden, gehouden over het al of niet overgeeven van Breda, niet heeft gecommuniceerd alle de ordres van Zyne Doorluchtigfte Hoogheid, en ook niet heeft gezorgd , dat de Krygsraaden in eene behoorlykc ordre en ftilte zyn'gehouden geworden; dat hy Gearrefteerde in die Krygsraaden , de eerde is geweest om voor te ftellen, of men al of niet zoude capituleeren, en zyn voorftcl zodanig heeft ingericht, dat daar uit duidelyk bleek zyns Gearrefteerdens gevoelen voor de noodzaakelykheid, om te capituleeren; dat hy Gearrefteerde vervolgens beftaan heeft, om de Stad en Vesting Breda by Capitulatie aan den Vyand overtegevcn, zónder dat hy Gearrefteerde eenige attacque of afl'aut fieeft afgewagt, zonder dat de Vyand zig immer
van



( 67 )
van de Buitenwerken heeft meefter gemaakt,' zonder dat de Stad ui'het Guarnizoen in ecnigc opzigten tot den uiterften nood is gebragt geworden, en zonder dat hy eenige middelen hcett aan ewend, om de zwarigheden, welke in de verc .re defenfie dërHaéts hem voorkwamen, u:r den w % te ruimen, alles firydig met zyns Qearreftëe 3-ns plicht en met de éxp e fe Ordres van Zyi _ j >oorluchtigfte Hoogheid; dat hy Gearrelrecrd: dienvolgende, en uit hooide van al h t vo ir'fchreëveh zig notoir heelt fchuldiiï gemaakt aan verregaande plichtverzuim, door het niet neLmer van afte precautien, om een Beleg of Attacque te kunnen fouteheerehj en aan verbreeking van zyn bezwoortn trouw , mitsgaders aan formëele en • env^sande desobedientie aan de Ordres van Zyne Doorluchtigfte Hoogheid, als Capitein-Generaal, door het overgeeven van eene capitaale Grens-Vesting, zonder den uiterften nood, tegen de ordres van hoogstgemelde Zyne Hoogheid: Al het welk zaaken zyn, die in een I and van goede Juftitie niet kunnen worden geleeden, neen maar integendeel volgens het Voorichrift der Krygs-Wetten', en volgens Rechten cn Cofturnen Van den Oorlog anderen ten affchrik en exempel, rigourefelyk moeten worden geftraft.
ZOO IS 'T, dat de voornoemde Extraordinaire Hooge Krygsraad, met rype deliberatie van raade doorgezien cn overvvoogen hebbende al het geen ter materie dienende vyas en konde moveeren ,^ op den Confcslie van den Gearrefteerde, DOENDE RECHT, in Ben naam en van wegen de HOOG MOGENDE HEEREN STAATEN GENERAAL der VEREENIGDE NEDERLANDEN, verklaart den Gerrefteerden vervallen te zyn van alle zyne Militaire Charges, ten E 3 dienfte



( 63 )
dienfte deezer Landen bekleed, en condemneerd denzelven om te worden getranfporteerd naar Breda, en aldaar op de Capitaale Wal dier Vesting met het Zwaard over het hoofd te worden geitraft, en om voorts zyn leeven lang geduurende, ten zynen koste, in eene verzekerde plaats te worden geconfmeerd, ontzegt voorts aan den Advocaat Fifcaal van de Generaliteit, EisfcherR, O., zynen verdere of anderen Eisch en Conclufie, op en tegen den Gearrefteerden gedaan en genoomen, en condemneert niet te min den Gearrefteerden in de kosten en mifen van Juftitie, mitsgaders in de kosten van den Procesfe.
Aldus gefententiëerd in 's Gravenhage den 4 Juny 1793, by myne Heeren den Lieutenant Generaal van Heeckeren, als Prsefident, en de Generaal-Majors van Brakell, von Minnegroode, de Schepper, van Goens , Gonzal en von Wieguer, als Leden, deezen Extraordinairen Hoogen Krygsraad compofeerende.
Was geteekend,
R. B. W. van Heeckeren x
D. W. H van Brakell,
C. F. von Minnigerode,
J. de Schepper,
J. H. van Goens,
A. F. Gunzal ,
h, W. J.. von Wieguer.
Onder ftond,
Ter ordonnantie van den Krygsraad,
Gecontrafigneert,
B. van Sucbtelen.
Volgt



( 69 )
Volgt het Appointement van Zyne Hoogheid.
ZYne Hoogheid, gezien en geëxamineerd hebbende de nevenftaande Sententie heeft goedgevonden, dezelve te approbeeren. Gedaan in 'sGravenhage den 20 Juny 1793.
Was geteekend,
W. Pr. v. Orange.
Lager ftond,
Ter ordonnantie van Zyne Hoogheid.
Gecontrafigneert, T. J. de Larrey,
Onder ftond,
Accordeert met zyn Origineel.
Was geteekend, R. v. Sucbtelen.
Volgt de A6fe van Remisjïe.
ZYne Hoogheid, gezien en geëxamineerd hebbende de Sententie van den Extraordinairen Hoogen Krygsraad van den 4 Juny 1793, °Y welke Alexander Grave van Bylandt, Generaal-Major van de Infanterie, Lieutenant-Colonel effectief van het Regiment Infantery van den GeneraalMajor Grave van Randvvyk, Zyner Hoogheids Adjudant-Generaal, en Major-Commandant van de Stad en Vesting Breda , is gecondemneerd, om vervallen te zyn van alle zyfle Militaire Charges, ten dienfte deezer Landen bekleed, en om getranlportcerd te worden naar Breda, en aldaar op de Capitaale Wal dier Vesting met het Zwaard over het hoofd te worden geftraft, en om voorts zyn keven lang geduurende, ten zynen koste, in . eene



( 7* )
eene verzekerde plaats te worden gëconfiheerd j er v, yders gecortdemneerd is in de kosten en mifen van juftitie, mitsgad~rs in de kosten van den Pracesfè. En gelet , wa«r op in deezen te letten ftonde heeft goedgevonden, om redenen, Hoogstdezelvc daar toe moveerende, en gratie voor rigeur van Justitie willende prafereeren, aan den Gecondemneenkn te remitteeren de poene, om met het Zwaard over het hoofd te worden geftraft blyvende alle de overige pointen van deszelfs Cui demnatre in hun geheel; en zal dezelve in het 1 t Loe^eftein worden geconlineerd. Gedaan in 's Gravenhage den 20 Juny 1703.
Was geteekend,
W. Pr. v. Orange.
Lager ftond,
Ter ordonftantie van Zyne Hoogheid.
Gecontrafigneert, T. J de Larrey.
Ter zyde ftond,
Het Wapen van Hoogstgemelde Zyne Hoogheid, gedrukt in eenen rooden Ouwel, en overdekt met eene papiere Ruite.
Onder ftond,
Accordeert met zyn Origeel.
Was geteekend, R. v. Suchtehn,