M A G A Z Y N
VAN
STUKKEN
TOT D Ë
MILITAIRE JURiSDICÏffi BETREK KELYK
DOOR
FR. ADR. VAN DER KEMP 5
II. D E E L.
Te Ü T R Ë C H ft By B. W I L D , BoekverkoperV M D C C L X X X 1 1 h






INHOUD
DES
TWEEDEN DEËLS
VAN HET
MAGAZVN der STUKKEN
TOT DE
MILITAIRE JURISDICTIE BETREKKELYK.
I. EXTRACTuWt Reces des Landdames van Gelderland 8 Maert 1623. . . . Bladz. 1,
IL EX TRAC T uit 't Reces des Landdages van Gelderland 15 Maeri 1623. > i if,
III. EXTRACT uWt Reces des Land-
dages van Gelderland 3 April 1626. 5°
IV. EXTRACT üitSt Reces des Land-
dages van Gelderland 4 February



iv INHOUD.
V. EXTRACT uit 't Reces des Land-
dages van Gelderland 12 February 1629. . . Bladz. 9,
VI. . EX TRAC T uit 't Reces des Land-
dages van Gelderland 16 February 1629. . . .11.
VII. E X TR AC T uit H Reces des Land-
dages van Gelderland 30 jfuly 1640. . . . ' 12.
VIII. EXTRACT uit 't Reces des Land-
dages van Gelderland 3 en 4 Augustus 164.0. . . 12, 13.
IX. EXTRACT uit 't Reces des Land-
dages van Gelderland 27 November 1640. . .14.
X. EX TRACTuit H Reces des Land-
dages van Gelderland 5 jfuny 1641. 16.
XI. EXTRACT uit 't Reces des Land-
dages van Gelderland ij Maart 1643. . . . 17.
XII. EXTRACT uit het Rcfolutie boek
der Stad Utrecht 23 Augustus 1643. . . .18.
XIII. EXTRACT uit het Refolutie bock
der Stad Utrecht 4 September 1643. . .' . 20.
XIV. EXTRACT uit het Refolutie boek
der Stad Utrecht 16 December 1643. . . .22.
XV.



INHOUD. y
XV. EXTRACT uit de Notulen der . Heer en Staten van Zeeland 14
April 1645. . . 22.
XVI. • uit de Notulen der
Lieer en Staten van Zeeland 14 April 1645. . . 26.
XVII. — uit het Reces des
Landdagen 28 May 1646. 26.
XVIII. uit liet Reces des
Landdages 24 Juny 1646. 27.
XIX. uit het Reces des
Landdages 24 May 1647. 28.
XX. ■ uit de InftruSlie van
Willem II. . . 29.
XXI. — uit de Refoluticn
van de Gedeputeerde van de Ed. Mog. Heersn Staten 's Lands van Utrecht 6 February 1648. 30.
XXII. uit de Refoluticn van
de Ed. Mog. Heeren Staten '5 Lands van Utrecht 7 Febru-
ary 1648. . 31.
XXIII. • uit het Refolutie boek
der Stad Utrecht 7 February 1648. . .32.
XXIV. —— uit het Verbael der
Landdyke V?rgaderinge in 's Gra* venhage gehouden 10 January 1651. . .32.
* 3 XXV.



vi INHOUD,
XXV. EX TRAC T uit de Refolutie van de Generale Vzrgadering in den Hage 24 Maart 165J. 35»
X X VI. MEMORIE over Jurisdictie van Militairen in ftanmende Steden van de Provintien. . 37,
XXVII. RESOLUTIE by de Extraor-
dinaris V^rgaderingvan de Bondgenoten , op de groote Zaal van '£ Hof van Holland, genomen omtrent de Militaire 'Jurisdictie 25 Maert 1651. 40.,
XXVIII. Formulier van Eed voor de Mili¬
tie aen de Generaliteit te doen
16 Juny 1651. . 41,
XXIX. . te doen by de
Capiteynen en Bevelhebberen in handen van de Magiftraten der Steden &■€. . . 44,
XXX. INSTRUCTIE voor den Raed
van Staeten van de Vereenigde Nederlanden 18 July 1651. 45,
XXXI. E X TRAC T uit de Refolutie der
Ed. Achtbaere Hoeren van de Vroedfchap der Stad Utrecht 14 Augustus 1652. , 46,
XXXII. • [ uit de Refoluticn der
Ed. Achtbare Heeren van de Vroedfchap der Stad Utrecht 23 Augustus 16^2. i , 47.
xxxni.



INHOUD. vu
XXXIII. EX TRAC Tuit de Refolutien
der Stad Zierikzee iz May 1653. ... 48.
XXXIV. uit de Refolutien
van Haar Ed. Groot Mogende de Staeten van Holland en West-Friesland 6 Sept. 1654. 49.
XXXV. ■ uit de Rejolutien
van Haar Ed. Groot Mog. de Staten van Holland en WestFriesland 3c September 1654. 51.
XXXVI. MISSIVE van Haer Ed.
Groot Mog. de Staeten van Holland en West- Friesland aen den Prcsfident en Rade van den Hove 30 September 1654. 53.
XXXVII. EXTRACT uit de Refolutien
van Haer Ed. Groot Mog. de Staten van Holland en WestFriesland 10 Ottober 1654. 54.
XXXVIII. ■ uit de Refolutien
van Haer Ed. Groot Mog. de Staeten van Holland en WestFriesland 1 o November 1654. 55.
XXXIX. ■ uit de Refolutien
van Haer Ed. Groot Mog. de Staten van Holland en WestFriesland 1 Mey 1657. •
XL. Mandament Poinael 28 February 1658. . . 57* 4 XLI.



nu INHOUD.
XU, EXTRACT uit de Refolutien van Haer Ed. Groot Mog. de Staeten van Holland en WestFriesland ii April 1658. 60,
XLIL < uit de Refolutien
derEd. Mog. Heer en Staten van Holland en West-Friesland ir Oitober 1658. , . 62,
XXIII, ■ uit de Refolutien
der Ed. Mog. Heeren Staeten van Holland en West-Friesland 17 january 16^0. . 63.
XLIV. — uit het Landdags
Reces 24 September 1659.
XLV. • ~ uit de Refolutien
van Haer Ed. Groot Mog. de Staeten van Holland en WestFriesland 19 Oclober 1659. 66.
XXVI. EXTRACTENuit de Memorie-Boeken en Refoluticn van den Hove van Gelderland. , . 67,
XLVII. EX TRACTuit het Register der Refolutien van de Hoog Mog. Heeren Staeten Generaal der Vereenigde Nederlanden 3 c July 1660. , ,
XL,VIII. uit de Refolutien
der Ed. Acht. Heeren van de
Vroetfchap der Stad Utrecht -
\6 Septcjnber 1Ö61, , 80.
XLIX,



INHOUD. ix
XLIX. EXTRACT uit de Amp. Ded.
van den Hove van Holland en 's Hage raekende haere Jurisdictie qucestien. . . 81.
L. MISSIVE van de Staeten van Holland en West-Friesland aen den Prcefident en Raeden van den Hove 27 July 1663. . 101.
LI, EX TRAC T uit de Refolutien der Ed. Groot Mog. de Heeren Staten van Holland en West-Friesland 27 July 1663. , 102.
LIL MISSIVE van Prcefident en Raeden van den Hove 30 July 1663. 105.
LUI. ! van Haer Ed. Groot
Mog. de Staeten van Holland en IVsst- Friesland aen Prajident en Raeden van den Hove 3 Augustus 1663. . . ; 107,
LIV. EXTRACT uit de Refolutie der Ed. Groot Mog. H&erm Staeteii van Holland en West-Friesland 3. Augustus .1663. , 108,
LV. vit de Amp. Deductie van den Hove van Holland en ,s Hage raekende haere Jurisdictie qucestien. , , 110,
LVI. Refolutie der Heeren Staeten van
Zeeland 12 en 19Maart 1667. 111,112.
* 5 LVIL



3
INHOUD.
LVII. EX TRAC T uit het Register der Refolutien van de Ed. Mog. Heeren Staten van Holland en WestFriesland 16 May 1668. B/adz. 113.
LVII. MISSIVE en klagte aen de Ed.
Groot Mog. Heeren Staeten van Holland en West-Friesland. 115.
LVIII. EX TRACT uit de Refolutien der Ed. Groot Mog. Hetren Staeten van Holland en West-Friesland 4 December 1668. . . 118.
LIX. uit de Notulen der
&ct,wnrnitteerde Raeden van Zeeland 25 Maert i66~. . 120.
LX. uit de Staeten Notulen van Zeeland2 Maert 1669. 120.
LXI. > uit de Staeten Notu¬
len van Zeeland 2 December 1671. 122.
LXII. ■ uit de Staeten Notulen van Zeeland 5 December 1671. 123.
LXIII, uit de Refolutien van
de Heeren Staeten van Holland en West-Friesland 5 December 1Ó71. . . . 124.
LXIII. Advis over Publiek Geweld 6
Maert 1672. 141.
LXV. EXTRACT uit de Refolutien der Heeren Staeten van Zeeland 11 Maert 1673. . . 149.
LXVL



INHOUD. xi
LXVI. EXTRACT uit de Refolutien der Heeren Staeten van Zeeland 12 Maert 1672. , 150.
LXVII. ■ de Refolutien
van de Heeren Staten van Holland en West-Friesland 27 Ju~ ny 1672. , , . 151.
LXVIII. ■ uit de Refolutien
van de Heeren Staeten van Holland en West-Friesland 1 July 1672. . , , , 154»
LXIX, ' • uit de Notulen der
Gecommitteerde Raeden in Zeeland 23 Augustus 1672. 155,
LXX. uit het Hiftorisch
Verhael van den jaere 1672. 155,
LXXI. ■ 1 uit deRefolutien der
Heeren Staeten van Holland en West-Friesland 22 December 1673- • • • x57,
LXXII. BRIEF van Willem HL 19
May 1675. . . 160,
LXXI1I. MISSIVE van den Hove van Holland in antwoord 30 Mey 1675. . . 163,
LXXIV. EXTRACT uit de Refolutien der Ed. Mog. Heeren Staeten yqn Zeeland 6 Juny 1Ó75, 164.
LXXV.



xii INHOUD.
■ LXXV. EX TRAC T uit de Refolutien van de Generale Vergaderinge in 'sHage 7 Juny 1Ó75. Bladz. 165.
LXXVI. ■ uit de Refolutien
van de Ed. Mog. Heeren 's Lands van Utrecht 2 July IÓ75- • . . 166.
LXXVII. Vlissingen Vierfchare gehouden 17 January 1676. 166.
LXXVIII. EX TRAC T uyt de Refolutien van de Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren en Vroedfchap der Stad Utrecht 17 Maert 1680. 168.
LXXIX. ■— uyt de Refolutien
van de Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren en Vroedfchap der Stad Utrecht 18 Maert 1Ó80. 169,
LXXX. ■ . uyt de Refolutien
vande Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren en Vroedfchap der Stad Utrecht 22 Maert 1680. 172.
LXXXI. Sententie van den Krygsraad te Bredevoort 31 Augustus 1681. . . . 174.
LXXXII. EXTRACT uit de Notulen der Stad Veere 19 February
1683. : . . 176.
LXXXIII.



INHOUD. xïii
LXXXIII. MISSIVE van Burgermeesteren, Scheepenen en Raeden der Stad Veere aen den Heer Raadpenjionaris P. deHUYBERT 27 February 1683. Bladz. 178.
LXXXIV. EXTRACT uit het Register van 's Heeren faken der Stad Veere 6 Augustus 1608. 179.
LXXXV. ■ uit het Register
van 's Heeren faken der Stad Veere 21 Mey iói1. i8r.
LXXXVI. uit het Register
van 's Heeren faken der Stad Veere 23 Mey 1611. 182.
LXXXVlI. — ■ uit het Register
van 's Heeren faken der Stad Veere 10 February 1616. 182.
LXXXVIII. — uit het Register
van Heeren faken der Stad
Veere 13 July 1616. . 183.
LXXXIX. —. uit het Register
v in 's Heeren faken der Stad Veere 24 Mey 1617. . 184.
XC. ■—■ 1 uit de Notulen
van Gecommitteerde Raeden van Zeeland 30 Mey 1687. 185.
XCI.



xrv INHOUD,
XCI. MISSIVE van Gecommitteerde Raeden van Zeeland aen JAN PARDUYN Commandeur over 't Garnifoen tot Vlisfingen 29 July 1687. F * M
XCII. Reglement op de Proceduren der Militairen in faaken van geringe importantie 24 February 1687 188.
XCIIL EXTRAC Tuit de Refolutien van de Ed. Agtbare Heeren Burgermeesteren en Vroedfchap der Stad Utrecht 18 Maart 1696". 194,
XCIV. 1 • uit de Notulen der
Ed. Mog. Heeren Siaten van Zeeland 8 Augustus 1697. J9&
,XCV. uit de Notulen der
Ed. Mog. Heeren Staten van Zeeland 23 September 1697. 203.
XCVI. uit de Notulen dor
Ed. Mog. Heeren Staten van Zeeland 8 April 1700. . 203,
XCVII. REDENEN en MO TI VEN
van de Magiftraet van Huift erAmbacht, geprcefenteert aen de Hoog Mog. Heeren Staten Generael der Vereenigde Nederlan^ den, nopende de difer enten ontftaen tusfchen den Commandeur WILLEM van HIL, endefelve Magiftraet. . . 124» XCVI1L



INHOUD. xv
XCVIII. EXTRACT uit het Boek van Sententiën der Stad Deventer 19 December 1699. . 233»
XCIX. MIS SI FE van Burgermeesteren Schepenen en Raeden der Stad Deventer aen Z. V. D. den Prins van Nasfait-Sarbrug 22 December 1699. . 235.
C, MIS SI FE van Burgemeester en,
Schepenen en Raeden der Stad Deventer aen Willem III. &c. &c. £?c. 33 December 1699. 238.
Cl. MISSIVE van Burgemeesteren, Schepenen en Raad der Stad Dev'enter 3 January 1700. 241.
CII. MISSIVE van Burgemeester en, Schepenen en Raedder Stad Deventer 17 May 1700. 243.
CIII. Sommier e InftruÜie voor den Hoogen Kryghs-rade der Vereenigde, Nederlanden, waer na den Prcsfident ende Leden van defelve mitsgaders den Advocaet Fiscacl van de Generaliteyt, en denGriffier van den gemelde Floogen Kryghs-rade, ende allen anderen haer fullen hebben te gedragen. . . 245,
Cl V. Wacrfchouwing geplaetst agter den Articul-Brief ter Zee 8 April
1702. . . , 2^T.
CV,



xvi Ij N H O Ü D,
Cv. Waerfchouwing geplaetstagter den Articulbrief ter Zee 8 April 1702. * . . 253.
CVI. EX TR AC T uit de Refolutie der Heeren Staten van Zeeland 25 Jmuary 1703. . 255,
CVII. Refolutie der Heeren Staten van
Zeeland 28 Juny 1703. 256.
CVIII. Refolutie der Heeren Staten van
Zeeland 19 July 1703, . 256.
CIX. EXTRACT uit de Refolutien van de Hoog Mog. Heeren Staten Generael der Vereenigde< Nederlanden 21 January 1704. 257.
CX. Reglement van de Hoog Mog.
Ilccren Staten Generaal der Vereeniglidè Nederlanden , omtrent de Subordinatie , Krygsdiscipline &c. gearrejlecrd 15. Maert 1706. 1 . 259.
CXI. EXTRACT uit de Refolutien van de Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht 21 February 1.707. 264.
CXII. Een remarquabel Geval en dccifoir Advys wegens het Crimen Sodomce. ■ . . . 266,
CXIII.



INHOUD. xvn
CXIII. Korte Deductie tot Juftificatie van de regtmatige Sujienue der Stadt Nymegen , beroerende het Formulier van Eed , foo de Militie binnen defelve Stad in guar* nifoen geweest hebbende t'zedert den Jaere 165I. tot op huydigen dage heeft gedaen, en ver-
' volgens al noch behoort te
doen. . . Bladz. 271»
B Y L A G E N.
A. EXTRACT uyt het Reces des
Qjtartiers van Nymegen op eenen handtdag in Map, Junio, Julio en Augusto 1Ö51, tot Nymegen gehouden 20 Juny 1651. 285»
B. uyt het Verbael
van 't verhandelde op de groote
Zael 25 Marty 1651. 286.
C. ' ~ 1 uyt het Verbael van
't verhandelde op de groote Zale
16 Juny 1Ó51. . . 287.
D. — uyt het Reces dei
Landtdaegs in Majo > Junio , . Julio ende Augufto 1651. tot Nymegen gehouden 20 July 1651. . . . 290,



xvni INHOUD.
E, EXTRACT uyt het Reces des
Landtdaegs in Januario en Fe-. bruario 1708. ordinarie binnen Zutphen gehouden 23 February 1708. , , Bladz. 292,
F, MISSIVE aan Burgermeesteren,
Schepenen en Raeden der Stad Nymegen 27 April 1708. 292,
Cr. ■ van Burgermeester-en,
Schepenen en Raeden der Stad Nymegen 28 April 1708. 294,
IJ. Formulier van Eed te doen by de Capitainen-) andere Officierenen Soldaten in handen van de Magiftraten der Steden, daer inne ly Luyden rcfpe£tivelykeu met haere Compagnien in guarnifoen fyn liggende of ingelyt fullen worden. . . 296.
i, MISSIVE aan Burgermeesteren, Schepenen en Raeden der Stad Nymegen 30 April 1708, 296.
K, ■ van Burgermeesteren,
Schepenen en Raeden der Stad Nymegen 7 May 1708. 298,
EXTRACT uyt het Raedt-Sig, naet der Stadt Nymegen over den Jaere 170-8. , . 301,
CXIV,



INHOUD. xix
CXIV. EXTRACT uit de Refolutien van de Ed. Mog. Heeren Raden van Staten der Vereenigde Nederlanden 3 February 1711. 302,
CXV. » ■ uit het Register der
Refolutien van Haar Ed. Groot Mog'.nde de Heeren Staat en van Holland en West-vriesland 23 January 1712. . 305,
CX VI. . uit het Register der
Refolutien van de Ed. Mogende Heeren G: committeerde Randen y:>u de Staat en van Holland en West - Friesland 26 February 1712. . . . 308.
CXVII. uit de Refoluticn
van de Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren en Vroedfchap der Stad Utrecht 4 September 1713. 311,
CX VIII. 1—1 . uit het Register der
uitgaande Brieven van de Ed, Mog. Heeren Raadra van State der Vereenigde Nederlanden aan Haer Hoog Mogende 12 February 1714. . . 316.
CXIX. ■ uit het Memorie en
Refolutie Boek 'sHoves van Gelderland. , , , 321.
* * 2 cxx.



XX
INHOUD.
CXX. Ordonnantie van de Heeren Staten van Gelderland omtrent de Judicature over Militairen ingemeene delicten i April 1715. 328.
CXXI. EXTRACT uit het Reces deS Lantdaegs in Martio en Aprili en vervolgens in Oïtobri 1715. binnen Arnhem ordinarie gehouden 18 Oüober 1715. 329'
CXXII. Refolutie der Heeren Staten van
Zeeland 7 December 1717. 330.
CXXIII. EXTRACT uit het Reces van den Ordinair en Landdag in April en Mey ende vervolgens by continuatie in September 1728. binnen de Stad van Nymegen gehouden 1 Mey 1728. . 332.
CXXIV. uit het Reces van
den Ordinairen Landdagh by continuatie gehouden binnen de Stad van Nymegen 11 September 1728. . • 335*
MA-



M A G A Z Y N
VAN
STUKKEN,
TOT DE
MILITAIRE JURISDICTIE BETREK KELY K.
EX TRACTuit het Reces desLant* dages van Gelderland.
Sabbathi den 8 Maart T623.
J^"och verlefen Brieven van die van Crychs* raet tot Arnhem , gefehrevcn aen tien Hove Provinciacl, inholdende, dat die twee gevangene Papen, aldaer by henluydcn wel verIceckert \ ende in bewaerenisfe genomen fyn j ende dat lykiyden wel geerne fiillen toefcaen , dat dcfelve gevangens moogen worden geexamincert, edoch ten overftaen enaanhoeren, vail tweeGcdeputeerdenuitden Cryehsraet: waerop goedgevonden is te refcriberen, dat 't gcene voorlc: die Landfchap vreemd voorcompt, epde dat men niet en verftact, dat den vcorr.f. Cryehsraet eenigfints. bevoeght is tot detenfie en bewaernisfe van Pcrfonen, NIET W ES EN DE IN ACTUELEN CR YCHSD IENST, off ter Caufe van eenige contributie offte cm e enige ende* re Crychsfaccken gevangen, VEEL MIN van 11. DeeU h '.Ü«



2 VERZAMELING van STUKKEN
die gcene, foo binnen deefe Provincie geapprehendiert worden , gelyck deze Periönen zyn , NOCH OOCK , dat d'examinatie derfelven ten overftaen en aenhoerenvan eenige nit den Crychsraet , beboert ofFce moet gefchieden , maar dat defelve in handen ende bewaernisfe van de Ordinaris Juftitie ter plaetfn BEBOEREN gelevert te worden. Ende dat men daeromme die van den Crychsraet fa) vermanen en belasten , om die voorsf. gevangene Papen ,• als voeren over toe leveren, ende van dit gefustineerdc te defifleren, edoch aengaencie die buyt, offte het recht van boete der gedaene apprehenfie, dat men fulx naer inholt der Placaeten, fal voldoen en betaelen laten.
EXTRACT uit het Reces des Landdages van Gelderland.
Sabbathi den 15 Maart 1623.
Verlefen antwoort van den Commandeur ende den femptücken Crychraat der Garnifoenen tot Arnhem op fecckere Brieven daar bevoerens by deefe Landfchap aan dezelve afgegeven , difiieultierende , die overlevcrongh der twee Papen , by eenige Soldaeten, in deefen Furllendumb geapprehendiert, en tot Arnhem gevanckclick hen gefeth, feggende daerover te fullen verwachten naerder lchryven van den Generael en hooge Oeverichheit: Ende is goet gevonden te lasten den Hove Provinciael om der Lantfchaps Hcoch ende Gerechtighcyt hier inne waer toe necmen ende toe maintinicren.
No.



TOT DE MILIT. JURISDICTIE. 3
Nopens dit geval vindt men onder den 4 Maart 1623. in 't Mefnorie en Refolutie bock van den Hove aengetekcnd.
EXTRACTEN uit h Memorie en Refolutie boek van den Hove van Gelderland 4 Maert 1623,
„ Te fchryven aen Capt. van Briencn dat „ hy die twee Munnicken by fyne Soldaten „ ingebragt wel zal bcwaeren, alfo men de,, felve heeft te vragen na eenige faken daer „ an den dienst van 't Land gelegen is.
Dog niet, dat daarop eenig antwoord is in. gekomen veel min dat 't zelve aan de Landfchap is ingezonden, dan dit is eene Omisfie, welke in die tyd meerder is voorgevallen.
Vervolgens heeft 't Hoff op den 19 Maait 1623. ter voldoening der Landfchaps Refolii^ tie van den 15 daer bevorens in den Raede? ontboden en verhoort den Commandeur Sterckenburg nopens de overleveringe dier twee Pricfteren; dan dit is door hem geweygert^waar op gercfolvcert is aan zyne Princelykp Excel» lentie te fchryven met verfock, dat Z. E. in dezen de Hoog en Geregtigheidvan den Lande wilds voorftaan , en den Commandeur en die van dun Crychsraedcvan Arnhem bevelen, „ dat fy die voorsf. Geestelycke fullen hebben te laten in „ handen van d'Ordinarife Juftitic, om geëxami* niert en voorts gedisponiert te worden na behoeren, ende den inholt der Placcaten".
Hier op is fchryvens van den Stadhouder in dato den 31 Maart ingekomen , en zyn vervolgens die twee Monnicken op St. Johans poort (ter dier tyd de Gevangenis van den Hove,) A a ge-



4 VERZAMELING van STUKKEN,
gebragtefi vervolgens op den 21 April gefententieert, en vermits tegens denPlaceaten in 't Land wa'eren gekomen gecondemneert in de boete daer tegens geftatueert, ,, over die wel-
ke die geenige die dcfelvige becommen heb„ ben met hen lullen mogen treden in com„ politie en 't rancon maken by kennisfe van ,, den Hove, waar toe een Momber Gecom-
mitteert is."
Op den 3 April was de Momber dezer Landfchap by 't HoiF geauthorifeert, om wanneer wederom Gce^telyke Perfoncn door 't Crychsvolk of andere agterhaelt ingebragt wierden, hy dezelve zou doen leveren datelyk op St. Johans poorten niet in den geweldigen Provoost.
Op den 4 April 1023. is de Commandeur gelast de bagagie en goederen van die twee t-ieeirelyken, welke hy geweygerd hadde te laten volgen en over te leveren [tot foo lange daer over by 't Hoff gedisponcert en 't zelve al of niet ranconnabel verklacrd zal zyn, wyl men by gebrek andere middelen zou by de hand ncemen , en zulks aan hem door den Deurwaerder gcinfinueert.
Hierop zyn den 5 April in den Racde crfchenen drie van Crychsraet verfoekende in naeme derzelven dat 't Hoff „ geen vervolch
wilden doen op die voorsf. Ardkulen, maar
die faecke voor vier off vyff daegen uyt„ Hellen; Is 't felve na Deductie van 't onge-
lyck bewilligt, en ondertusfehen goct ge5J vonden den Ractsheer Esfen van deze ge3, lcgenheit te berichten, om by Z. E. te be„ vorderen ten eynde tegens voorgaande ge-
bruyek in dezen nyets geltatuiert werden „ mogen, gemerkt die goederen die Perfoenen
„_vol-



TOT DE MILIT. JURISDICTIE. 5
„ volgen moeten, in .conformité van Z. Ex-; „ meyning van den 31 Martii naestieden."
Hierop heeft de Momber in den Rnede op den 31 May 1623. gerapporteerd nopens 't géoffereerde rancoen voor die twee Geeftelyke dathy met den Commandeur daer over gefproken haddc, waerop gerefolvecrt is dat 't geboden rancoen voor die twee Përfbnen zoude werden verhoogt tot vyftien hondert daeliers, nevens betaelingc der kosten.
En is wyders over den by haer gevonden buit en goederen (welke door den Commandeur fchynen overgeleverd geweest te zyü) verftaen dat de helft van 't geld by haar gevonden aen haer zou worden gcreftitucert, en de andere helft nevens de klederen ten profyte van 't Guarnifoen zoude verblyven.
00 * EXTRACT uitliet Recef de? Lantdages in Martio 1626. tot Arnhem geholden.
Limce den 3 Aprilis.
Geopent ond vcrlcfen brieven van den gedachten Hove, inholdehde klachten van de
Stadt
(«*) Alle deze met eèn' * getekende TnUresfante Geldorfehe Refolutien ben ik aen den Hoog Welgcb. Geftr. Heer t D. Baron VAlS DER CAPELLEN , Heer van de/V, j/fforft Hagen &c. verfehuldigd. 't Is my over aeügenae'ra thans gelegenheid, te hebben, door myn hartelykllfl darikbetutgine my van een gedeelte der verplichting te kwy.ten, onder welke die Edele Held, geheel OVERYSSEL , geheel NEERLAND gelegt hee't.
Zvn Hoog Welgeb. had deze Refolutien ontlékt oflder de Aentekeningen van zvnen Grootvader DERK RÜINIER Baron VAN 13ASSENN, een on>rcu.l.b«r Ro.riehi,dieven ' A 3 ««•



5 VERZAMELING van STUKKEN ,
Stadt van Dottinkhem ouer eenen Capitein Neel, tot Doesborch in Guarnifoen leggende, die welcke haeren burger , Wilhem van Keppeil, ther caufe van feeckere Actie van ouertredinge der Placaeten van 't Landt, gedreiget lolde hebben, by 't hoejft thó willen nemen, then waere hy mitt hem daer ouer accorderden, und dat daerouer gefchreeven aan den Commendcar Sloet diefelue by lyne refcriptie gcnoechfam aanduidet, datt fie den burger voerfz. willen evoceren voor den generalen Crygsraedt in den Hage , ojft voer den liaede van State, datt mede gclyckc klachten vocrgekomen zyn van de Magiftraet der Stadt Doesborch , als dat die van den Guarnifoun aldaer fich onderftaen
heb-
geen huigen wist — wegens zync onbevlekte Jeugd , keur van geleerdheid en lotgevallen beroemd — in 't begin dezer Eeuw om zyne Repubükainfche Principes en Patriottisch gedrag als Burgemeester van Arnhem afgezet en gebannen — noch HEDEN in Gelderland in zegen — cn door Hun , die de eer hadden zyn Hoog Welgeb. gemeenzaem te kennen, bewonderd — geëerbiedigd.
Zyn Hoog Welgeb. badt deze importante flukken, welke liet gefchil omtrent de al of niet tiniverfoliteit der Refolutie van 25 Maart 1651. op de groote Zaal door de Pondgenoten genomen, volkomen bellisfcn, aen wylen de Hoog Leeraar P. BURMAN medegedeeld, of misfehien van dezelve, in AMSTELDAM gebruik gemaekt zoude kunnen worden, daer men eenc Dedu&ic tegens die gedrogtelyke Militaire Jurfsdt&ie vervaerdigde , van welke de voornaeme eer toekomt aen 's LANDS- VADER VAN BERKEL ; en hoe reikhalzend verlangt het VOLK van NEDERLAND in ftaet gefteld te worden, om dien eerst mishandelden en nu zcgepraelenden Held zyn dankerkentenis te toonen. Maer ik zwyge van dit DOORLUGTIGE PAER — de Nakomelingfchap kan alleen recht doen aen hunne verdiensten, of indien ook deze buiten flatt gefield wordt, ora bet op ei-ue waerdigevvyzete verrichten, dan zal NOORDAME.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 7
hebben , die handen the Jlacn in de adtniniftratie van Civile Juftitien, is goedt gevonden , tho lasten die Üecomraittierdcn ther Generaliteit, om, mit behulp van d'andere Provinticn , mede Frontieren fynde, fodane refolutie by Haere Ho: Mo: the bemiddelen , ond,uth tho bréngen , daer mede die privilegiën ond rechten van de Landen behorlick gemainteniert, oud alle excesfen des Crygsvolcks, die dachlicks in de Frontieren toenemen, gewehret ond ingebonden mogen worden, waar toe dan mede 't voerfz: Hoff naa als vooren blieffc geauthorifieret.
AMERICA deze fchüld bctaelen. Plicht alleen vordert, dat ik in opzicht van den Heer VAN DE POL hier nog byvoege, dat Hy dé EERSTE geweest is, fdie zich openlyk tegens de ongelimiteerde MilitairèJurisdiStie verzet, en, docr de wyze , op welke zyn Hoog Welgeb. dezelve beftempelde en voorfteide, de aandagt der gantfche Natie op't zelve heeft gevestigd ; zoo dat elk, die 't ftuk onderzogt heeft, gedrongen word de juistheid der benaeminge te erkennen, toen zyn Roog Welg. advifeerde den 16 Dec. 1775- dat Hy „ hoe , langs hoe vreemder werdt van eene AUGMEN1A1IE, ■, naer mate dat het gedrogt der zogenaemde Militaire Juli risdiStein Civiele zaeken en gemetne misdaeden, die een, ' imperium in imperiaoprechtende,de Adtniniftratie der J11" ftrrieftremt; zelfs in nabuurige Monarchien, althans m ' Engeland onbekend is , waer over reeds in de voorigc " Eeuw, als ovaemefc'iaedelyke nieVmghéid,bitteris ge " kiaagd, en die in deze Republiek voorzeker niet behoor" de genoemd te worden, meer veld wint, en ongevoelig meer ontknoopt die weinige zwakke banden , waer mede '„ het gewapend deel onzer natie met 't ongewapend noch „ cenigzins is verecnigd, en dewelke 't eerstgenoemde nog eenig gevoel van afhangelykhcid van en onderworpen„ huid' aen zyne Burgerlyke Overheden kunnen doen be„ houden Qa).
(a) Adyisvan Jr. J. D. VANDÉR CAPELLF.N over "tfeerea der Sdiotfcbe Brigade aan den Koning van Engeland, p. 7 en B ed. sn 410. en Jr..J. C. VAN DER CAPELLEN Regent, p. 11.
A 4 * Ex~



$ VERZAMELING van STUKKEN ,
* EXTRACT uit het Reces des Lantdages in fanuario ende Februano Annoiózy. tut Arnhem gehelden,
Mercury den 4 Fcbr.
Alfo hoe langer hoe meer klachten voorkommen , dat die Gouverneurs unde Commandeurs Van de Frontierplatfen ahn tho halen rerfcheiden Perfonen voor undin den trefuisaen 's Viandts fyde gedient, und fich volgens wit goedt afffcheit 'in deje Provintie fich nedcrgejlagen hebben ; is goet'gevonden fauthorifiren den Hove Provinciall, gelick 't felve gcauthorifirt mits defen, om Vp dnholden van dagende parthyen tho fchryven aen fodanige Gouverneurs und Commendeurs die enige Perfonen als veren in apprehenjie genomen fouden mogen hebben, om die felve ten minften on'der Cautie thoe relaxiren, ter tyd toe, by hoger Ovcrichheit naerder daer in fal werden verfién, und inmiddels mede door Brieven an de Ho: Mo: Heren Staten Gnrl, und door defer Lantichap Gecommictirden in derfelver vergaderinge fien uth thoe brengen Mandamenten an die felve Gouverneurs und Commandeurs , om die Perfonen voor und onder den trefuis aan s'Viandts fyde gedient hebbende ongemoleftirt thoe laten, mit reftitutie van 't geene d'cene off d'andere ten opfichte van dien ongeboerJick foude mogen afgefchat fyn wefen, Erinnerende mede Haar Ho: Mo: t'ongelick , dat van de vcorfz: Guarnifouncn over voor verhaclde oorfaecken aengedacn werdt den neutralen habipren * die voor defeii foc te pcerde als te



tot de MILIT. JURISDICTIE. 9
voete thcn beyder fyde de wapenen hebben gedragen , die welke door fodane moleftatie in 't thoccomende van dcfer Landen dienst fouden mogen werden affgefchrickt.
Waarop verlefen is Requeste van Dominicus Brunei, Amptman in den Bylandt, klagende over fyne gedaene apprchenfie en detcnfie, door Otto van Gent , Heer tot Didam und Gouverneur tot Embrick, und is goct gevonden mit overfendingc van de Requeste, uten naeme van de Lantfchap, tho fchryven aen gedachten Gouverneur, dat men nit en verftaet, dat hy tot fodane apprehenfie van Pcrfoen uth defe Provintie bcfoeget fy, und dat hy averfulcks den gedachten Amptman then minsten tegens Jyne ge^ prefentirde cautie van fich ten allen tyden wedder thoe fullen inftellen van fyn voorfz: detentie fal hebben fontflaen, fonder des in gebreke tho bly ven, fonder ook hin forder ennige dergelyke infractie in 's Landts Hooch- end Gerechtichheit meer thoe doen , om alle beforgde inconvenientiea voor the komen.
* EXTRACT uit het Reces des Eantdages in Januario ende Februario , Anno 1629., tot Arnhem geholden,
jfovis den 12 February,
Oo reqte van Hcnrick van Laer, wonende tot Millinge, klagend, dit den Commendeur van 't Fort van s'Gravcnweert hem heeft doen affhaclcn drie peerden, A 5 ter



io VERZAMELING van STUKKEN,
ter caufe hy voor den trefuis aan 's Vyandts fyde foude gedient hebben. Fiant liters aen den voorfz: Commendeur , mi die voorn, peerden cost end fchadeloos tho relaxeren , invoegen als voor delen aen den Gouverneur van Embrick gefchrevcn is.
Op rcqte van Peter Jacobfen, wonende tot Avcrasfel, in den Ampte van Maes end Wael, claegende, dat hy by 't Guarnifoen tot Embrick in apprehenfie genomen is onder prcetext, dat hy, voor ongefeeren acht en twintich jaar en , aan s' Vyandts fyde gedient foude hebben , daer voor hy fich hadden moeten ranconieren , und voor't belooffde rancoun burge Hellen. Sy van gelycken gefchreven aen den Gouverneur tot Embrick , om defen Supplt und desfelf en burge cost und fchadeloos fontfiaan.
Und allbo by dele occafie ingecomen end verlefen is het andtwoordt van den voorn. Gouverneur tot Embrick , op de brieven voor defen ahn hem gefchreven nopende die detentie und relaxatie van den Amptman Brunei, inholdende het voorn, antwoordt onder anderen, verwondert tho fyn van foodam'ge abfolute commendement, daer tho hy doch gienfins onder het commandement van de Heeren Staeten van Gelderlandt en fionde, und verfoekende Mnforder dergelycke commandement en nitt tho mdgen ontfangen, maer die felve gegeven tho worden aen die gene, die onder defe Landtfchaps gehorfamheid geboren: Is goed gevonden, by de voorfz: brieven aengaende die relaxatie van Peter Jacobs voorn, den ge-



tot de MILIT. JURISDICTIE. ir
dachten Gouverneur mede aen tho fchryven het misnoegen, dat die Landtfchap is nemende, uth die onverwachte end onbeleefde manier van fchryyents van fynPerfoon, een Vafall ende Officier van Gelderlandt fyndc , ende men fulcks veroorfack fall ivefen ten reguarde van die gedane 'violatie in '5 Landts Hooch end Gerechticheit den felven in derdaet tho bethonen, dat hy fich die Jurisditiie en gebiedt van defen Furftendom end Graefffchap niet [al connen ontrecken , TOT WELCKEN EINDE DIE MOMBER DEZER LANDTSCHAP GELAST WORD, TEGENS STNEN PERSOON EN GOEDEREN THO PROCEDEREN NAER BEHOREN.
Poft alia
* Luncs den 16 Febr.
Op reqte van Dominico Brunei Amp' man in den Bylandt, verfocckcnde dat die Momber defer Landtfchap thcn opfichte van 't interesfe defer Provincie hem mochte werden geadjungicrd in fine proceduire tegens den Gouverneur van Embrick , over den fchade door d'apprchenfie van fyne Perfone geleden. Supplt. fal fich addresferen aen den Hove
Provinciaell, als daer tho in dcfc und dergc-
lycke faecken gelast zynde.
* Ex-



|» VERZAMELING van STUKKEK ,
* EXTRACT uit het Reces des Landtdaeghs in Julio Augusto en September 1640. binnen \Aemhem geholden,
J-ovis den 30 July, a Meridie.
Allvoorens te coemen tot eenige befoignes, is, van wegen den Quartiere van Nyemegen, geclaecht aever die harde Proceduire by die Ed: Mo: Heeren Raeden van Staete in't felue Quartier gepleeght met het apprehenderen ende detineren van verscheiden Ingefetenen, ter caufe van weygcrongh van anncminge ende betaelinghe der Compagnie Ruyteren van den Heere van Franckenburgh, daerinne die felue fustineren, noeit eenigh confent gedraegen te hebben; ende die wiell dacrmede inbrueck gedaen is in defer Landfchaps Jurisdictie ende Hoochheit, is goet gevonden nytten naeme van de Landtfchap te fchrieven aan Haere Ho: Mo: ende te vcrfoecken, dat niet alleen die voorfz: gevangens cost en fchadeloes gerelaxiert ende foedaenige infractie gerepariert, maar dat oock in 't toecomende dergelycke proceduyren niet meer by der handt gewe\wn noch gepleeght moegen worden,
* Poft alia
Lunce den 3. Augustu
Syn in der Landtfchaps Vergaderongh onthaelt ende erfchenen die Heeren ..... ende die Threforicr Generael Brasfer, inleverende Credensbrieven van Haere Ho: Mo: fyn
Hooc-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 15
Hoocheit den Prince van Orangien , en de Heeren Raeden van Staatcn, etc.
Poft pauca aliat
Martis den 4. Augusti.
Omme met die voorfz. Heeren Gecommittierden te confereren , over het pointh van relaxatie der gevangenen , wt den Quartier e van Nyemegen, daer van voor defen mentie gemaekt is, zyn Gccommittiert die Heeren Arnold van Randvvyk , Hendrick van Eek tot Medler, era die Ractsheer Hendrick van Esfen.
EX-



U VERZAMELING , van STUKKEN,
EXTRACT uit den Regifter der Refolutien van de Ho: Mo: Heeren Staten GnaaL
Sabatti 27. Novemb. 164.0.
De Heeren Gedeputeerden van de Provintie van Gelderlant uit het Quartier van Veluwen in hare Ho: Mo: Vergaderinge hebben geproponeert in krachte van fekere Misfive by de Heeren Borgemrn. Schepenen ende Raed der Stad Arnhem aanhaar Ed. aldaar den 3ienOctob. lestleden Stilo Loei gefchreven te weten dat dePachteren over hetvoorf. Quartier ende Stads middelen van Confumptic voor het Gerechte der voorf. Stad Arnhem in rechte hebben aangefproken fekere Ruiter in Guarnifoen aldaar over fraude fo defelvc in 't lorzen van eenige bieren foude hebben begaan , den welcken by het voorf. Gerechte opgelegt is fich met fekeren folemnelen eede te moeten expurgeren ende dat den voorf. Ruiter den geinjungeerden eed wel prefenteert te doen , maar dat den Commandeur en Crygsraad binnen Arnhem voornt. hem van 't prefteren desEeds Interdictie gedaan, ende de gemelte Heeren Borgemrn, Schepenen , ende Raad door hare Gecommitteerden befonden hebben , ten eynde dat zy de zake voor den voorf. Crygsraad fouden willen renvoyeren , als fustinerende dat den voorf. Ruiter alleen voor hun ende nergens elders foude juftitiabel zyn, waar jegens de meergenoemde Heeren Borgemrn , Schepenen, ende Raad het contrarie fuftineerden , ende allegcerden tot corroboratie van dien het exempel van practyeque ende gewoonte, 't welck in fodani-
gen



TOT DE MUIT. JURISDICTIE. 15
gen cas onderhouden ende gevolgt word binnen hare nabuerileden Zutphen ende Deventer , verfoeckende mitsdien de mecrgemelte Heeren Gedeputeerden van Gelderland hier op te verftaan hare Ho: Mo: goede Meininge, Intentie, ende Refolutie, waar op gedelibereert zynde , hebben hare Ho: Mo: verklaardt 't gene tusfehen de mecrgemelte Heere Borgemrn, Schepenen ende Raad ende den voorf. Crygsraad refpective over ende weder in de voorf. fake is gepasfeert mits defen op te heffen ende vervolgens goed gevonden ende verftaan dat de Kennisfe ende Judicature PR1VATIVE competeert het Gerecht binnen Arnhem voomt over foodanige en andere frauden lorreryen ende contraventien, die by enige Militaire Perfonen gepleecht foude mogen worden binnen de voorf. Stad Arnhem en refort van dien in 't Jiuck van 's Lands gemeene Provintiale middelen aan Confumptie als andere met last op die van den meergenoemden Crygsraad ende allen anderen die 't felve foude mogen aangaan figh daar na te reguleren , ende fal defe Hare Ho: Mo: Refolutie oock ftand grypen in andere Steden defer Landen ook met Guarnifoen befet, ende was onderteickent J. de Weede en Corn. Musch.
* >EX-



ld VERZAMELING van STUKKEN,
* EXTRACT uit het Reces des Landtdaegs in Maio en Junio 1641. tot Zutphcn geholden^
Sahhathi den 5. Juny a Meridie.
Synde die Landtfchap voergecoemen , die proccduire by die Genrit. gepleecht in 't apprehcndcren wechvuercn ende detineren van eenige Ingcfetsjien des Quartiers van Nymegen in 't Fort van Crevecoer , wefende ecne notoire Infraclie in defer Landtfchaps Hoochende Gerechtigheid en frrydende tegens die naedere Unie en Ordre van Regeronge defer Landen, foe fullen defer Landtfchaps Gccommittierdcn ter Genrit. daar tegens hebben ts Procedieren, te doen regiftreren en uytbrengen fufiifante Aöe: in optima forma de non preejudicando.
Ende alfoemenby ervaerenheyt gewaer wort, dat die Regeronge van defen Staet, hoe langer hoe meer begint aff te wycken van de olde maximen der voorolderen , by die welcke Godt die Heere dcfe Landen fulx hecfTt gefegent, dat die felve gcftelt fyn tot verwonderen gh van de gcheele werrelt, en dat oeverfulx vorder verloop en die gedreigde ruïne in tyds dienen voorgecocmen en het vcrvallenc loe vuel docnlick hcrftelt, daer toe funderlinge dienftich gcoordeclt wort , dat defer Landtfchaps Gecommitteerden ter Genrit , moe* gen worden verfien mit particuliere Inftruclie, waer nae üch die felve, by alle occalien, tot voercoeminge van nicuwicheden, als anders fullen hebben te reguleren; foe wort het IIofF
Pro-



tot de MlLIT. JURISDICTIE. tj
Provinciaal geauthoriflert, om foerjanige Inftruéfcie te proieftercn, cn die felue gcduevendc dele vergacderongh , ofFc immers tegens den eerst volgenden Landtdach an dele Landtfchap in te leveren, om nacr exarnjnatie ge* approbicrt en gearreftiert te worden naer behooren.
XI.
* EXTRACT uit het Reces kt Landtdaeges inden jaere 1643. tot Aernhem geholdeu,
Veneris den 17. Marty-,
ïngecoemen ende verlcfen brieven van Haere Ho: Mo: neffens het gerenovierde Placcaet van den r>den defer daer by niet alleen verhoeden wort het inbrengen in defe Lande van allerhande bereide en geverwde wullen lakenert ftametten , kerfeyen ende baeyc-n , uitgcfondert alleen die gemengelde coulcuren die no* toirlyk in de wollo fyn gevarvvet, maer ooek allen Ingefetenen, om die van jemant buiten olfce binnen defe Landen te coopen, ende i$ goet gevonden 't felve Placcaet te doen pir blicieren daer ende foe men van olts gewoenlyk is; dan gemerekt by het voorn. Placcaet die Militie d'executie van dien mede bevoelen wort, gelyck in verfcheydene andere Placcaeten van Haere Ho: Mo: mede gefchien ■, endö men by daegelickfe experientie bevint, die groet $ cxresfen by die voorfz: Militie dacrinne gepleegt, tot fchaede ende ver der ff van de Coopiïtórft goederen» en nadeel van den handel en trafiek foe
U. DeeL B WQh



18 VERZAMELING van STUKKEN,
worden die Gecommitteerden ter Genrit. gelast, om te bevorderen, dat foedanige claufule tot opfichte van de Militie, uit die voorne. Placcaeten gelaeten, ende die executie derfelver verblyve tot laste van de Officieren, daer toe van olds geftelt ende geauthorifeert, immers en ten hoochften, dat die Militie van tyd tot tyt die paspoorten der goederen geilen hebbende , gcene vordere recherche daer oever fal moegen doen , maer die felve vry ende onverhindert pasieren laetcn.
XII.
EXTRACT uyt het Refolutie boek der Stad Utrecht.
'5 Woensdaeclis den liften Auzv.fü (1643). &c.
jurisdictie Op de nacbef. Misfive van fynHoocheyt aen over ;\;id-de Heer Officier defer Stadt is goet gevonden taire Per- dat men nae genomen advys fyn Hoochr. fai lonen, refcriberen ofte bezenden.
Fr. Hendrik by der Gratie Codes Prince van Orangc &c.
Edele Erentfeste Vrome Lieve Befundere. Op de Remonftrantie aen ons gedaen by Bitter van Rheede , als Man ende Voocht van Johanna van Voilenhove, ende Adriaen van Rheede Capiteyn ende Lieutenant refpeétive van 't Oorlogichip van Gryet op den Rhyn ter wacht liggende , van dat by U voor den
Ge-



tot de MTLIT. JURISDICTIE. 19
Gerechte der Stadt Utrecht tegens des voorf, Capns. Huysvcouwe, ende den voorn. Lieutenant geproccdcert wert met clockluydinge ende indaginge ter faccke van feecker CRIMEN RAPTÜS , 't welck gy fustincert by de voorf. Perfonen bcgacn te fyn, aen de Perfone van Anna van Veen , niet tegenftaendc de felve Perfonen in den voorf. Gerechte hadde doen allcgcrcn , als Militaire geenfints voor den fel» ven Gerechte, maer voor den Crychsraedt der Vereenichde Nederlanden convenibel te fyn, hebben wy U hier mede wel willen adverteren, onfe meeninge ende begeerte te fyn, dat orame desordre ende confufic te vermyden, gy mette proceduren voor den voorn. Gerechte tegens de meergenoemde Militaire Perfonen geëntamcert, fult hebben te fuperfedcren, doch lbo gy eenige actie vermeenen mochte tegens haer te hebben, dat ghy defelve voor haren competenten Rechter fult hebben te inftitucren, omme by den felve daer op foodanelyckte werden gedisponeert, als nae de gelcgentheid der faeckc bevonden fal werden te behoren. U hier mede Gode Almachtich bevelende. In 't Leger tot Asfcnesfe den 19. Augusti 1643. Leger ftondt uw goede Vrundt ende was onder* teyekent HENRI DE NASSAU, de fuperfcriptie was, den Edelen Erenvcsten ende Vromen onfen Lieven Befondcren Anfelmo Bol van Hamersfeit Heer tot Rynefteyn Schout der Stadt Utrecht.
B 2
EX-



20 VERZAMELING van STUKKEN,
XIII.
EXTRACT uyt het Refolutie hoek der Stadt Utrecht.
'i Maendaechs den 4.e" Septemb. (1643) &c.
jurisdictie Is gearrefteert de naebef. Misfive volgens over Mili-last van den 23e11 Augusti lestleden geconcitaire Per- picert, ende belast voort te fcndcn door eenen fonen. expresfen bode die refcriptie fal hebben te vorderen ofte ten minsten recipisfe.
Doorluchtige Hoochgcboren Furst.
Den Heere Officier onfcr Stadt dilayercndc de Proceduren aangevangen tegen Adriaen van Rhedc Lieutenant van Capitain Bitter van Reede ende desfelffs Capns Huysvrouw is aengemaent geweest van met te felve voorts te gaen, door dien de voorf. Perfonen te laste gelcyt wordt CRIMEN RAPTUS ende foodanige delicten ongeftraft niet en behooren te blyven , dan hem excuferende opUHoochts febryvens medebrengende , dat de voorf. als Militair alleen te recht geftelt foude behoren te worden voor den Crychsraedt, zyn wy genootfaekt U Hoocfr. te vertonen , dat het voorf. CRIMEN PAPTUS is een EX COMMUNIBUS DELICTIS begaen binnen onfer Stadts Jurisdictie, ende dat ten refpccle van foodanige COMMUNIA DELICTA cesfeert het Privilegie FORI de Soldaten verleent, niet alleen na befehreven rechten, geiyex daer van
ex-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 21
cxpresfe texten fyn IN. L. 2. ET 2. D. DE RF. MILITARI L.ULT. D. DE ACCUSAT. NOV. 8. CAP. 12. maer oock nae ufantie ende gebruyck over lange jaren tot noch toe continuelick in train geweest fynde van dat Militaire Perfonen ten refpeche van fodanige gcraeene delicten begaen binnen de Stadt ende Vryheyt van Utrecht aldaer voor den Gcrechte te recht geftelt , geapprchendeert ende voorts by fententie gecondemneert fyn geworden met opgevolgde executie, gelyck oock in fpecic QÜOAD CRIMEN RAPTUS alle Ordinaris Rechters SINE ULLA FORI PRMSCRIPTIONE de delinquanten te recht mogen ftellen volgens den text. IN L. UN. C. DE RAPTU VIRGIN, vertrouwende alftücx dat U Hooch:. ten besten fal acnnemen dat wy in het exerceren van onfer Stadts Jurisdictie doen 't geene ons de rechten ende lange geobferveerde ufantie toelaten ende dat mette begonfte Proceduren worde voortgevaren, hier mede ècc. den 4^ Septemb. 1643.
Burgermeesteren ende Vroetfchap
k 3 EX'



ai VERZAMELING van STUKKEN,
XIV.
EX TR ACT uyt het Refolutie boek der Stadt Utrecht.
Saterdaghs den i6en December (1643)
&c.
jurisdictie DTIceren van den Ed. Gerechte defer Stadt over Mili-morden verfocht de Vroetfchap te dienen van taire Per- ^.dvys hoe men defer Stads oude Gerechticheyt Soueu' ende Jurisdictie over Militaire Perfonen best lal mainteneren ende confcrvcrcn ofte hoe men de Borgers ende Inwoonders defer Stadt op 't gcvoechelicxltc fal waerfchouwen tot verhoeding van der goeden luyden fchade door 't crediteren van de Militie te veroorfaecken , waer toe haer Ed. fullen mogen asfumeren fodaene Rechtsgeleerden of Pra&ifyns als haer Ed. best duncken fall.
XV.
EX TRACTuit de Notulen der Heeren Staaten vanZeelandt .F. 213*
Aen de Heeren Staaten Generael
Hoog Mogende Heeren.
Alzoo wy eenige tyd geleeden zyn berigt geworden dat den Heer Luitenant Admiraal Tromp, op Uwe Hoog Mog. last en authorifatie, de Capiteynen Rengers, Regemorter en Swart, mitsgaders den Schipper Cornelis van Crunningen, gehad hebbende het Commandement



tot de MILIT. JURISDICTIE. 23
ment over den fcheepe van de Capiteyn Frans Jansfen , befchuldigt werdcnde over groote wandevoire tegen den Vyandt gcpleegt te hebben , zonde hebben doen citeeren, omme in den Haage voor den Groote Scheeps Krygsraad te regte gcfteidt te werden, lbo hebben wy niet konnen , noghte mogen ledig liaan Uw Hoog Mo: by deezen te gemoet te voeren, dat wy, na rype deliberatie hebben verdaan dat zodanige Judicature is ftrydende met de Jurisdictie dewelke de Collcgien ter Admiraliteit uit kragte van hunne Initiuctie, by eenparig confent van alle de Provintien gearrefteert, is competeerende , ende waar van men alhier altyd in posfesfie is gebleevcn: Ende dat daaromme wy geenfints zoude konnen of mogen lyden, dat het meergenoemde Collegie, in de exercitie van de voorfz. Jurisdictie, eenige indragt ofte verhindering zoude werden gedaan.
Zonder dat daar teegens in eenige conlideratie is komende ofte ons ter contrarien in 't minst kan movccren het Reglement van den jaare 1636. geconcipicert op de twee en twintig Scheepen, vyf Jagten, en vyf Fregatten, tot befetting van de Kust en Kruisfinge van de naeuwe Zee gedestineert, ende dat niet alleenlyk, overmits het voorfz. Reglement by ons niets verder is aangenomen, dan dat wy ons tot het opbrengen in de elf hondert duizent guldens tot de voorfz. Schecpcn , Jachten ende Fregatten , verzogt, by jaerlyks confent op de generacle Petitie van den Rade van Staten hebben verobligcert, en dat dien volgende, daer by de Jurisdictie van het voorfz. Collegie ter Admiraliteit alhier, niet heeft konnen wer13 4 den



£4 VERZAMELING van STUKKEN,
den gedcrogueerd ofte gereftrin geert, maai" ook inzonderheid, overmits het 6. Art. van het voorfz: Reglement het welk in deezen abufivelyk werd geappliccert, van geene andere Judicature is fpreekende, als zodanige, wel* ke van outs , by de Commandeurs op de kust, uit kragte van verfcheyde Reglementen ende Inftruftien , wierden geëxceerd in Zee, buiten het deftrict ende refort van de refpeótive Colïegien ter Admiraliteit, over delicten onder de vlagge, geduertnde dereyfe, geperpetreert in conformiteit van den Articul-brief.
Waar by is komende, dat, alwaar het fchoon zoo, dat het meergenoemde Reglement, in alle fyne poinclenende articulen , zoo het licht, by ons ware aangenomen, en dat daer by de Judicature, jn questie, het Collegie ter Admiraliteyt alhier ware ontrocken, dat by Refolutie van den 31 Martii 1640. de voorfz. Schepen, Jagten en Fregatten aan de Admiraliteit, van dewelke dezelve by het voorfz; Reglement fc henen gefepareert te zyn wederom zyn gebragt Uitgefondcrt en gereferveerd , allcenlyk het gezag ende directie van het employ over dezelve , welke aan zyn Hoogheid ende de Heeren by zyne Hoogheid daar toe te asfumeeren t'eenemaal en al werd gelaten, behalven dat wy zoodanige Hoogen Scheeps-Krygsraadt, voor dcnwelken voorfz. Kapiteynen zyn ontboden, KI ET EN KENNEN, ende ignoreeren BT iriEN, ende op WIENS Commisfie ende Infirmerie denzelve is geerigeert, waar toe alvooren 'S TAATSGEWYZE DELIBERATIE ende CONSENT FAN DE PRO FINTIEN wert eerequintri
Om-,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 25
Omrac alle welke reedenen ende motiven dewyl zo notoir en le pregnant zyn als Uw Hoog Mog. na hunne gewoonlyke wyshcid wel konde confidereeren, zoo hebben wy Uw Hoog Mog. wel willen verzoeken , ons ten goeden te houden, dat wy niet zullen kunnen goedvinden , of gedogen, dat de voorfz. Judicature aan de voorfz. Hoogen Scheeps-Krygsraat zouden werden gebragt en het meergenoemde Collegie ter Admiraliteit daar van, tegens hunne Inltructie, ende ongeturbeerdc Posfesfie, werde gepriveert, welke Collegie ook geenfints in gebreeke zal zyn , om over de befchuldigdc Capiteynen, Regt ende Juftitie t'adminiftreeren , zoo als de merite en gelegentheid van zaaken , het zelve na Rechten zal vereyfehen, waar toe wy van onze zyde ook niet zullen nalaten, zoo veel de Heeren Raden uit dccze Provintie, het voorfz. Collegie bekléedende , belanght, de ernstige hand te bieden.
Hier mcedc
Hoog Mogende Heeren!
In 't Hof van Zeeland 'tot Middelburg den 14 April 1645.
Staten
B 5 EX'



%6 VERZAMELING van STUKKEN,
XVI.
EXTRACT uit de Notulen der Heeren Staten van Zeeland.
Den 14 April 1645.
Welk Advys gehoord is geconcludeert dat de Heeren Staten van Zeeland verftaan , dat de Judicature van het Collegie ter Admiraliteit, over de voorfz. gevangene Capiteyncn, is gefundeert in conformiteit van de InftruóHe en dat men daar in geen indragt KAN of MAG lyden, ende omme de Hoog Mogende Heeren Staten Generael alle hoop ende apparentie te beneemen, dat men zig zoude laten disponeeren de voorfz. Judicature aan den Hooge Scheeps-Krygsraad te laaten: Is verftaan , dat het zelve Haer Hoog Mog. by eene wel gearrefteerde Misfive, in klare precyfe en peremptoire termen zal werden bekent gemaekt.
XVII.
* EXTRACT uit het Reces des Landtdaeges in Aprili, Maio en Junio, 164.6.,binnen Aemhem geholden,
Jovis den 28. May.
Op réqre van Hendrick Sanders cum fuis, te faemen' imvoenderen van de Graejjfchap van den Berghe, claegende, dat die Soldaeten van Captn. Hendrick Schimmelpenninck henluyden eenich geit affgeparfet hebben van eenighe beesten, by henluyden op de Dottinckfche Merckt gecofft, om feiffs te weyden ; ende dat vervolgens
ccni-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 27
eenige Soldaeten van 't Guarnifoenvan Doesborgh hcnluydcn een gedeelte derfelver beesten ontnoemen ende naer Doesborgh gedreven hebben , alhvaer fy diefelue onder barchtocht wederom hebben moeten losmaken , ende dat eindtlick diefelve by den Crychsraedt aldaer, voor goeden pryfe, fouden fyn verclaert: niet tegenftaende zyeclaegeren, daer van geen Licent fchuidich vvaeren.
Fiant brieven uytten naem van de Landtfchap aan den Commendeur tot Doesborgh , en an Captn. Schimmelpcnninck refpeétive ,
om niet alleen die ajfgeparfte penningen te reftitu'éren, maer oock die gefielde burgen ongcmolefiiert te laeten, ende den Supplntn defen angaende voorts cost ende fchaedeloos te holden, den Soldaeten ende anderen niet toe min haere Actie voorbeholden, indien fy eenige meinen te hebben , om die felve voor den Hoeve van Gelderlandt t'intenteren, 't welck geauthorillcrt wordt daer oever rechts te pleegen.
XVIII.
* Poft alia Jovis den 4 Juny.
Ingecoemen refcriptie van Johan Ariaan van Renes, Commendeur, over het Guarnifoun van Doesborgh, op defer Landtfchaps brieven van den 28. der verledene maent Mey, oever die dachten van Hendrick Sanders cum luis, Inwoenderen van de Gracfffchap Bergiie, dienende tot Juftificatie van de gepleeghde actie
van



28 VERZAMELING van STUKKEN,
van 't Garnifoun tot Doesborch , met het aenhaelen en prysmacken van de beesten, by de voorn. Clegers tot Dottinckhem op te marekt gecofftom fcLffs toe weyden, als nacder by die felve te fien. Ende is goet gevonden, iteratiyelyk den felve Commendeur te lasten, om in gevolgh van voorige anfehrievens, alnoch die felue beesten kost en fchaedeloes den eygenaeren te laeten volgen, off dat men fyn Perfoen, daer voor anfien, en tegens den feluen voornemen 't geen men wyders te raede bevinden fall.
XIX.
* EXTRACT uit het Reces der Landtdaeges in Aprili Maio ende Junio, Anno, 164.J., binnen Zutphen geholden,
Lunce den 24 May.
Nacrdien de Landtfchap wederom dachten voergecoemen zyn, dat eenige Commcndeurs oever die Guarnilbunen in de refpective Steden defes Furftendoms ende Graefffchaps, fich alnoch ondernemen arresten te verkenen, opte goederen van de ajfgeftorvene ende verloopene Crychsluyden, 't welck fbreckende is tegens Lande en Stadtrechten dezer Provincie, alwaert t'felve ten allen tiden gefchier is door den Polytiequen Richter ,• foe worden de Landtfchaps Gecommittierden ter Vergaederonghe van Haere Ho; ende Ed: Mog: gelast om defe ufurpatie, an de Heeren Raeden van Staeten te remonflreren, en te verfoecken, dat den voorfz: Commcndeurs



tot de MILIT. JURISDICTIE. 29
deurs angefchreven en belastet moege worden j fich den goederen van de afgeftorvene en verloopene Militaire Perfoenen, als voorcn niet te becroeden , maar die felue, die polyticque Jujïitie te laeten bevoelen blyven , gelyck behoort ende van oldes gebruyckelyk is geweest.
Ende allbe die naedere Unie medebrenght, dat het Krygsvolck Eedt van getrouwicheidt fal hebben te doen an de Magiftraeten van de Steden, daer 't felue in Guarnifoun wort gelecht, 't wclck tegenwoordich in eenige Plaetfen niet gcobferviert wort , foo fullen die voorfz. Gecommittierden, by glten Rhaedt helpen bevorderen ende uytwercken , dat zulx by nieuwe Refolutie wederom vastgcftelt, ende die Militie daer toe geholden moege worden.
XX.
* EXTRACTuit de Inftruclie van Prins Willem II.
Art. 8.
Syne Hoocheit zal geene Overften, Capiteinen Bevelhebberen ende gemeyne Soldaetcn, geftaeden eenige Actiën , tegens den onderdaenen ten Platten Lande, ofFte den Burgeren in de Steden daetelick te executeren dan die felve te doen intenderen ende te werck Hellen, met Landt ende Stadtrccht volgende hooger Oevericheits Placcaeten dien aengaende uytgegeven ende gepublicicrt («).
(//) Zie ook nog Laticldagsrcc. si. Nét. en 5. Dec. 1634., ca 8. Maart, 1635. Enz. 1
EX,



3o VERZAMELING van STUKKEN
XXL
EXTRACT uyt de Refolutien van de Gedeputeerden van de Ed. Mog. Heeren Staten 's Landts van Utrecht.
Dominica 6. February 1648.
Is alhier gelefen een Extract uyt de Refolutien der Ho: Mo: Heeren Staten Gnael der Vereenichde Nederlanden , in dato den \} November 1640. roerende de Judicature van de Magiftraet der Stadt Arnhem en alle andere Ma giftraten refp<-\ defer Landen, over de Soldaten die eenige van 's Landts Middelen ende Impofitien comen te frauderen , ende gehoort het mondeling bericht haere Ed. Mog. iegenwoordich alhier gedaen by den Notaris Swaerdecroon Gercchtsfchryver van de Crychraedt alhier, hebben Haer Ed. Mog. verftaen ende goet gevonden te lasten by dele, dat men Copie van de voorf. haere Ed. Mog. Refolutie lal Hellen in handen van den voorf. Svvaerdecroon, gclyck dienvolgens alhier in hare Ed. Mo. Vergaderinge gedaen is, ten eynde hy defelve haere Ho. Mo. Refolutie neffens defe fal exhiberen aen den Lieutenant Colonnel Berington althans Commanderende over 't Guarnifoen binnen defer Stadt Utrecht, den wekken Commandeur hare Ed. Mog. lasten ende ordonneren uyt crachte der voorf. hare Ho. Mo. Refolutie , ende defe, aen den Officier ende Gerechte der Stadt Utrecht datelick over te leveren den Soldact iegenwoordich by den gewel



tot de MILIT. JURISDICTIE. 3*
weldigen Provoost alhier gevangen , die bekent heeft den flesfche met Brandewyn gefmockelt te hebben, oock gequetst heeft N. van Galen Bode van den Leckendyck.
XXII.
EXTRACT uyt de Refolutien van de Ed. Mo. Heeren Staten'sLandts van Utrecht.
Lunce 7. February. 1648.
&c.
Op 't Extracl uit te Refoluticn gisteren by de Heeren hare Ed. Mog. Ordinaris Gedeputeerden genomen aangaande het frauderen van den Impost op de Gebrande Wynen ende Wateren luydende aldus: Is alhier gelefen &c.
Is geappoincleert
De Staten van den Lande van Utrecht ^ gehoort de LeéUire van defe Refolutie, appreteren defelve met eenparige Hemmen.
EX-



3t VERZAMELING van STUKKEN,
Over een
gevangen Soldaet over defraudatievan Brandew yn pacht.
XXIII.
EXTRACT uyt het Refolutie boek der Stadt Utrecht.
*s Maendachs den yen February (1648.)
Vcrhaelden d'Heeren Burgemrn wat gisteren by de Heeren Gedeputeerden van de Sta* ten gedaen was, aengaende de gevangen Soldaet die de pacht van de Brandewynen hadde heipen defrauderen, doende daer van lefen 't nabef. Extract, ende vindt de Vroedfchap goedt 't felve op huyden by de Staten ter Befe. te doen approberen.
XXIV.
EXTRACT uit het Verbaal van de Landelyke Vergaderinge in '5 Gravenhage gehouden
, Veneris 10 Jan. 1651,
Na dat eenige dagen herwaerts by de re* fpcétive Quartieren op de voorfch. pointen van verfchry vinge gedelibereert,. en geconcerteert is geweest, fyn eindelyken allerfyds confideratien en inclinatien gead;usteerd, en daer van op de Groote Sae] ter Vergaderinge van femptelyke Provintien, op derzelver verzoek Copie toegeftaan — in voegen en manieren als volgt



tot de MILLT. JURISDICTIE, 33
Confideratien en Inclinatien van de Provintie van Gelderland op de Militie &c. voor eerst op 't poinSt raakende de beftellinge van de Militie.
Dat 5 verblyvende het hoogfte gezag aan de Geünieerde Provintien , die directie over de Militie zal liaan aan de Vereenigde Neder* landen, met advys van de Raeden van Staaten, en luiks uit de naam van alle de Bondgenooten, dewelke dezelve alvorens met een bondige en cenpaerige Inftru&ie, lullen verzien om dezelve beter punótuelyk naar geieeft te worden.
2.
Ende zo wanneer in tyde van Oorlog ende hoogdringende nood een Capitein Generaal over die Militie van den Staat zal noodig zyn : Dat, alsdan, die Relpeclive Provintien, elk in den haren , (na dat alvorens op dezelve charge, eene inltructie zal wezen gearrefteerd) daar over fullen delibereren, ende refolveren , als, dezelve ten meesten dienste van den Lande in 't Generael, bevinden fullen te behooren, doende 't zelve ter Generaliteit inbrengen, om in dezen met eenparigheid van Hemmen, en ANDERS NIET , te werden geconcludeerd
11 Deel C Pof.



34 VERZAMELING van STUKKEN,
(Poft alia) 6.
Betreffende de Commandeurs en de Majoors in de Steden en Forten van de Provintien, ftemfnèn ihftadt hebbende. Dat dezelve, vacant en onnodig fynde, by defelve Provintien abfolutelyk op commisiien van de Staaten Generaal, of de Raaden van Staaten fullen worden vergeven fonder nogthans dat dezelve Com„ mandeurs ofte Majors van nu af fig eenig„ tzints in fodacnige Steden fullen hebben aan
te maatigen het bewaar en van de jleutelen, ,, openen en fluiten van de Poorten, ofte het uit„ geven van 't woord, maar dat zulks PR1VA„ TELYKEN en ALLEEN lal verblyven aan „ de Magiftratcn van derzeive Steden.
1'
Gclyk ook dezelve Commandeurs in de voorfz. Hemmende Steden die Militaire Jurisdictie niet vorder fullen mogen gebruyken, nogte extenderen, als over „ die nalatigheid
en overtredingen in togten en wagten, over„ gaan aan den Vyand, defertie van Compa,,'gnicn ofte verloop van de eenc Compagnie „ naer de andere fonder Paspoort, mitsgaders „ over excesfen en delicten, die de Officieren „ en Soldaten onderling , of de eene tegens „ de andere fullen komen te begaan , ende „ VERDER NIET: Invoegen dat in alle an,, dere faaken, SY SYN DAN CRIMINEELE „ OFC1VILE, die Militaire Pcrfoonen appre-
,3 hen-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 35
henfibel, convenibe!, jufliciabel en executabel „ lullen fyn by den CivilenofPolitiquenRech„ ter, wiens Sententie meede over fchuldea' „ en anders gewezent by gebrek van gereede „ of ongereede goederen, op de gagen van de
Gecondemneerden , na de ordre van'tLand „ ter executie gefield fullen worden;
8.
Aangaande de Gouverneurs in de Steeden ende Plaatfen, geene ftem in Staat hebbende als tot Sluys, Bergen op Zoom, Hulst, Breda, s'Hertogenbosch , Willefnftad, Maastricht en Weezei fullen dezelve aengcfteld worden j by de Geünieerde Provintien, en fulks op de gewoonelyke commisüen. (V)
(a) In dit nog volgende Art. word geen ui tzonderïnge ge~ Inaekt, omtrent de Militaire Jurisdictie , met betrekking tot de Steden welke geen ftem in Staet hebben.
XXV.
ÉXTRACT uyt de Refolutien van de Generale Vergaderinge in den Hage.
P'eneris den 24.cn Merty 1651.
Memorie
Van wegens de Provincie van Gelderlandt wort aen de grote Vergaderinge verfocht. dat haer Ed. Mo. beliven willen



36 VERZAMELING van STUKKEN,
Militaire Jurisdictie
XXVL
Dat uyt derfelver name gefchreve werde acn de Commandeurs van de Guarnifoenen, in de Steden ftem in Staat hebbende, ten einde de voorf. Commandeurs ofte haere Majeurs fich van nu aff niet fullen hebben AEN '1 £ MATIGEN het bewaren van de Jleutelen, openen ende Jluyten van de Poorten, off het uytgeven van 't woort, maer fulex PRIVATELYK ende ALLEEN te laten verblyven aen die Magiftraeten van de voorf. Steden ftem in State hebbende.
Ten anderen dat de voorf. Commandeurs met den anderen Crychsraed in de voorgemelde Steden de Militaire Jurisdictie niet verder fullen mogen gebruyeken noch extenderen, als over die nalaticheyt ende overtredingc in Tochten , overgaen aen den Vyandt, defertie van Compagnien , ofte overloop van d'cne Compagnie onder d'andere fonder Paspoort, mitsgaders over excesfen ende delicten die d'Offi. eieren ende Soldaten onderlingh off d'eene tegens den anderen fullen comen te bcgaen ende VORDER NIET, invoegen dat over alle andere faecken, SY SYN CRIMINELE OFF CIVILE die Militaire Perfonen apprehenfibell convenibel, jufliciabel ende executabel fullen fyn, by den Civilen ofte Politicquen Richter wiens Sententien mede over fchulden ende an- i ders geweien , by gebreck van gerede off ongerede goederen op te gagie van de Gecondemneerde naer d'ordre van 't Landt ter executie geftelt fullen worden.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 37
XXVI.
Memorie over Jurisdictie van Militairen in [temmende Steeden van de Provintien.
GELDERLANDTS advys op de Groote Ver. gadering 20. Jann. Art. 7. Gelyk ook defelve Commandeurs in de voorf. {temmende Steden de Militaire Jurisdictie niet verder fullen mogen gcbruycken , noch extcnderen , als over de naelatigheyt ende overtredingein tochten ende wachten, overgaen aen den Vyand, dcfertie van Compn. off verloop van d'eene Comp.. onder d'andre fonder Paspoort, mitsgaders over cxccsfcn ende delicten, die Officieran en Soldaten onderling, off d'eene tegens den anderen fullen comen te begaen , ende VORDER NIET, invoegen , dat daer over alle andere faecken, SY SYN DAN CRIMINELE OFTE CIVILE , die Militaire apprehenfibel, convenibel, jufliciabel ende executabel fullen fyn by den Civilen of Politycqucn Richter , wiens Sententie mede over fchulden ende anders gewe fen , by gebreecke van gereede ofte ongereede goederen, oftegagien van de Gecondemneerde , naer d'ordre van 't Land ter executie geftelt fullen worden.
STAD EN LANDS advys als vooren 27.dito. Ende op de discipline, mitsgaders Jurisdictie van de Militaire, foodanigen ordre ende voet behoudende, beramen mogen als die felve off bereits hebben ofte vorders naer conftitutic van hunne Provintie goet vinden fullen.
UTRECHTS advys 31. dito Art. 6. vanMiliC 3 tai-



38 VERZAMELING van STUKKEN,
taire faeckeq , voortsdie Militaire Juriste niet verder fullen moghen gebruycken nochte extenderen, dan voor foo. veel is raekende de naelaticheid , ende d'overtredinghe van tochten ende wachten, het overgaen aen den vyand, defertie van Comp-". ofte 't ovcrloopen van d'eene Gompie, onder d'andere fonder Paspoort oock mede over excesfen en delicten die Officieren ende Soldaten onderlinge off d'een tegen d'andere fullen comen te begaen ende VERDER NIET, invoegen dat over alle andere faken , SOO CRIMINELE ALS CIVILE, die MilitairePerfoonen lullen fynapprehenfibel, convenibel, jufliciabel ende executabel, PRIVATIVE by den Civilen ofte Politicqen Rechter wiens Sententie mede Njver fchuldeq ende anders gewezen by gebreck van gereede ofte pngerede goederen op de gagie van Gecondemneerden naer de ordrc van't Land, ter executie fullen werden geftelt.
OVERYSSELS advysj.Feb, over Militaire, De Commandeurs voorf: in de ftemmendc Steden die fullen niet verders de Militaire Jurisdictie mogen gebruycken noch extenderen over de naelatigheyt ende overtredinge, in tochten ende wachten, overgaen aen den vyandt, deferT tie van Comp--n. off verloop van deeenc Comp'-. onder d'andere fonder Paspoort , mitsgaders over d'excesfen ende delicten die d'Officieren ende Soldaten onderlinge ofte d'eene tegens den anderen in Crychsfaeken lullen comen te begaen ende VERDER NIET, invoegen dat alle andere faecken't SYN DAN CRIMINELE OFTE CIVILE, de Militaire Perfoonen apprehenfibel, convenibel, jufliciabel ende execu-
ta-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 39
tabel fullen fyn by den Civilcn ofte Politicquen Rechter , wiens Sententie mede over fchulden ende andere gewezen, by gebreeeke van gercede off ongercede goederen naer de ordre van 't Land ter executie geftelt fullen worden.
HOLLANDTS naedcr advys 13. dito Art. 4. de Jurisdictie over de Militie in ALLE faccken niet puyrlyck fynde Militair, («) Stedelyk of aan Ordfs. Rechter.
GELDERLANDS advys 24. Maart. Ten anderen dat de voorf: Commandeurs met deze anderen Crychsraet in de voorgem: Steden , de Militaire Jurisdictie niet verder fullen mogen ge» bruyeken noch extenderen, als over de naelaetigheyt en overtredinge in tochten, overgaen aen den vyand, defertie van Comp-'11. of verloop van d'eene Oompje, onder d'andere fonder Paspoort, mitsgaders over excesfen ende delicten die d'Officieren ende Soldaten onderling ofte d'eene tegens den anderen fullen comen te begaen ende VORDER NIET, invoegen dat over alle andere faecken, SY SYN DAN CRIMINELE OFF CIVILE, die Militaire Perfoonen appréhenfibel, convenibel, jufliciabel ende executabel fullen fyn by den Civilen ofte Politicquen Rechter, wiens Sententie mede over fchulden ende anders geweezen , by gebreck van gerede of ongercede goederen, op de gagie van Gecondemneerdcn, naer d'orde van 't Land ter executie geftelt fullen worden.
(V) In eene andere oude Copie, welke veel gevolgt word, vindt men Pi ovintiael 't geen in deze was uitgefchrapt.
C 4 Re.



4o VERZAMELING van STUKKEN,
XXVI L
Refolutie by de Extraor dinar is Ver-, gadering van de Bondgenoten , op de groote Zaal van het Hof van Holland, genomen omtrent de Militaire Jurisdictie,
Den 25 Maart 1651,
Op het geene van wegen de Provincie van Gelderland op gisteren fchriftclyk ter Vergadering is bekend gemaakt, hebben Haar Hoog Mog. goed gevonden, dat in conformité van dien gefchreven zal worden aan de Commandeurs van de Guarnifoenen in de Steden van Gelderland , ftem in State hebbende, ten einde de voorfz. Commandeurs ofte hare Majoors zich van nu af niet en zullen hebben aan te matigen het bewaren van de jleutelen, openen ende Jluyten van de Poorten, ofte het uytgeven van 'f woort, maar zulks PRIVATIVELTKen alleen te laten verblyven aen de Magiftraten tan de voorfz. Steden, ftem in State hebbende: dewelke in het openen ende fluyten der Poorten de Majoors ende gewoonlyke Wachten , zoo van de Steeden als Guarnifoenen , zullen gebruyken.
Ten anderen , dat de voorfz. Commandeurs met den Krygsraad, in de voorgemelde Steden , de Militaire jurisdictie niet vorder zullen mogen gebruyken noch extenderen , als over die nalatigheid ende overtredinge in Tochten ende Wachten, overgaan aan den Vyand, defertie van Compagnien ofte verloop van d'eene compagnie onder de andere zonder Paspoort, mitsgaders over excesfen ende delicten, die de Officieren ende Soldaten onderling of d'eene
te*



tot de MI LIT. JURISDICTIE. 4r
tegens den anderen zullen komen te begaan , ende VORDER NIET: Invoegen dat over alle andere zaken , ZY ZYN DAN CRIMINELE OFTE CIVILE, die Militaire Perfonen apprehenfibel , convenibel, jufticiabel ende executabel zullen zyn by den Civilcn ofte Politicqen Rechter, wiens Sententien mede over fchulden ende anders gewezen, by gebrek van gerede of ongerede goederen, op de gagie van cie Gecondemneerde, na de ordre van 't Land, ter executie gefield zullen worden, (a)
XXVIII.
Formulier van Eedt voor de Militie aan de Generaliteit te doen. (b~) 16 Juny 1651. Ick belove ende fweere gehouw en getrouw te weefen, de Staten Generacl der Vereenigde Nederlanden die by de Unie, endeby de handhoudinge van de Gereformeerde Religie blyven fullen , ende namentlyk de Edele Mogende Heeren Staten van N: N: myne Betaals-Heeren , mitsgaders de Staten van de andere Provintien daar inne ick gebruyekt fal worden ,
cn-
(V) Zie over deze Refolutie en derzelver Univerfalitëit. Myne Aenm. over de Ver kl. der Unie van Utrecht IV Brief P. 161 en volg. en 't Nafchrift 13.6. 4 reg. der Com. berustende ter Staeten Grillie van Zeeland fol. 60. Zie verder 't Nnfehrift P. 10 en 11. gaern wilde ik van de beUryders der Univerfalitëit dezer Refolutie ééna gezonde oplosling hooren, hoe zy dezelve tot Gelderland bepaelende, 't met die o«gelimiteerde jurisdictie der Militairen redden, in de onderftelïing dat dezelve geduurig van Garnifoen veranderen,
O) Zie over dit (hik jVTr. P. PAULUS verklaering der Unie van Utrecht II. Deel pag. 43. en volg. bizonder bi. 48 en 49 51- en daer Aitzema Ilerftelde Leeuw pag. 140. iaï,
c $



42 VERZAMELING van STUKKEN ,
ende oock de Regenten van de Steden , foo binnen de voorfz: Provinciën , als daer buyten, daar inne ik in Guarnifoen geieyt fal worden, Dcfelve onder 't beleydtvan de Hoofden ende Bevelhebberen over my geftelt of noch te ftellen, vromelyk en getrouwelyk te dienen ende de voorfz: Heeren Staten Gencrael ende particulier, myne Betaals-Heeren, mitsgaders de Staten van de andere Vereenigde Provinciën daer inne ick in Guarnifoen gheleyt en gcbruykt fal werden , ende de Gouverneurs van dezelve, daer die zyn, ofnacmacls fouden moghen wefen, ende den welken ghefach over de Militie aldaer is ghegecven ofte namaels foude moghen worden geghevcn, ende de voorfz: Hoofden ende bevclhebbercn over my geftelt, of noch te ftellen, en haer bevelen te refpecteren, ende ghchoorfamen voor de tydt dat ick in de refpeétive Provinciën ende Steden fal worden gebruyckt, en voorts my te rcgulceren naer de Articulen ende Ordonnatien op den dienst gemacckt geenc Patenten te fullen obediëren en refpecteeren als geconditioneert zynde, foo als hier na volcht.
Te weeten, onder Paraphure van den Hccre prelidercnde nevens tcyekeninge van twee andere Heeren van de Gedeputeerden ter Generalitcyt, fignature van den Griffier, opdruckinghe van het Zegel van Haar Hoog Mogende , Paraphure van den Heere Prefideerende van den Raedt van State, ende befegelinghe van 't gcmelte Collegie van den Raedt van State , en by dcwclcke gevoeght fullen zyn de Patenten van de Staeten uit welckcrs Provintie ofte in wekkers Provincie my aenbevooien fal
wer-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 43
werden uyt ofte in te trccken, wel verflacn* de, dat ick-oock legghendc binnen eenige van de Geünieerde Provinciën, op fpeciael Patent van de Staten van defelve Provincie of hare Geauthorjieerde,my fal trafisportceren, in een Stad ofte Plaetfe van defelve Provincie, mitsgaders oock in de Steden en Forten immediatelyk reforteerende onder de Generaliteyt, en wederomme uit defelve Steden ende Forten, binnen de Provinciën daer uyt ick ghefonden fal zyn, foo dick ende meenighmael als haer Ed; Mo: my 't zelve 't haren dienfte, of ten dicnffce van de Gheneraliteydt noodigh fullen vinden t'ordonnecrcn. Dat ik ook in cas van deur, tochte door een van de Hemmende Provinciën , noch hostiliteyt , noch foule, nogh eenighen anderen overlast, hoedanigh dezelve oock genaemt fouden moghen worden d'Ingefetenenvan de voorfz: Provinciën fal aendoen, noch door myn onderhebbende Soldaten ghedoghen zal aenghedacn te worden, noch iets zal attenteren , nochte ghedooghen , dat door myn onderhebbende Soldaten gheattenteert werde, 't ghene tot nadeel, verkoytinge , befwaernisfe, of prEejuditie van defelve Provincie, Leden, ofte Steden van dien foude moghen ftrekken: Ende by foo verre my yemand van weghen de Staten van foodanige Provincie, ofte derfelvcr Gheauthorifeerden behoor* lyck gemachticht, te ghemoet foude moghen worden ghefonden, omme my in de voorfz: doortocht te gheleyden, dat ick de ordre van denzelven, dien aengaende, punchiclycke fal volghen : Dat ik noch komende omtrent eenighe bejloten Steden van de voorfz: Jiemmende
Pro.



44 VERZAMELING van STUKKEN ,
Provinciën , in dezelve niet en fal intrecken , fonder ALVOORENS daer van kennisfe te gheven aen de Magiftraten van dien, maer dat ick daer buyten fal blyven legghen , wachtende op derfelver ordre ende gheliefte, het zy door dezelve Steden, ofte buyten, om dezelve te pasfeereö j fulcx fy luyden fullen ordonneeren
Soo waerlyck helpe my God,
XXIX.
Formulier (d) van Eedt te doen by de Capiteynen ende Bevelhebberen in handen van de Magiftraten der Steden daarinne fy Lieden refpeclivelick met hare Compagnye in Guarnifoen zyn leggende, ofte ingeleyt fullen werden.
Ik beloove ende fweere met myne onderhebbende Compagnie defe Stad ende Magiftraten van dien , ghehouw ende ghetrouw te wefen, defelve ghetrouwelyck te dienen ende te ghehoorfaemen, in 't ghenc fy luyden my tot onderhoudenisfe , dienst, ende rust harer Stede, en namentlyk jeghens alle oproerende feditie van den Volcke te bevelen die de Heeren Staten defer Provintie ofte derfelver Ghccommitteerde Raden aen my fouden geven.
Soo waerlyck &c,
(«) Sie Politiek en Militaire Handboecxken Pag. 110.
In*



tot de MILIT. JURISDICTIE. 45
XXXI.
InftruUie voor den Raad van Staaten van de Vereenigde Nederlanden waar na de Heeren in denfeb'cn Raad wettelyk gecommitteerd, en nog te committeren, by provifie , en tot dat anders by de Staaten Generaal fal weefcn geordonneert, fullen beleyden en dirigeer en, de faaken , den gemeenen Staat, defenfie, conferyatie en Unie van de voorfz. Landen aangaande ,
Dato den iS July 1651.
Art. 50.
Ende verftaan de gefamentlyke Bondgenooten voorfz. dat tot Confervatie van het recht van de Vereenigde Landen in het Generaal ende particulier, zy lieden van hen met deeze Inftructie NIET EN ABDICEEREN DE MACHT EN HET RECHT om bv de Staaten Generaal, en de STAATEN VAN DE PROVINCIËN IN 'T PARTICULIER, elk, zo veel hem aangaat), by tyden van nood, ofte als de faaken van den Lande zulks zullen vercifchen, zelfs ordre tot dienfte van den Lande, in de zaake by hen lieden ter dispofitie van den voorfz. Raad gefield , te moogen ftellen en executeeren , by directie van de faaken Van Oorloge te Waatcr ende te Lande, met al het gcene daar aan kleeft, ende namentlyk
mee-



46 VERZAMELING van STUKKEN,
rnee'de HET DOEN van de MONSTERINGEN, HOUDEN VAN DE DISCIPLINE MILITAIRE, STRAFFEN VAN ALLE EXCESSEN , en in alle andere zaaken : verdaan ook dat alle zaaken, den Staat, Policïe ende Judicie, van de voorfz. Lande, Steeden ende Leden van dien, in 't generaal en particulier acngaandc, ter dispofltie van den Raad, niet EXPRESSELYK gefield, fullen blyven ter dispofitie van de Staaten Generaal, de Staaten van de particuliere Provinciën, deMagidraaten van de Steeden, en andere wettelyke Overigheeden elks in haar reguard; ende fal meede het geeven van de Patenten aan de Burger-Hoplieden, zo wanneer dezelve in tyd van nood, en den dienst van den Lande zulks zoude moogenkoomen vereifchen, buyten haar cyge Steeden zullen moeten werden gebruikt, in de Provinciën blyven daar zulks behoord , zonder dat den Raad haar met geeven van zodanige Patenten zal moogen bemoeyen (a).
XXXI.
Tegens Crychsrnedts ufurpatie van Jurisdictie.
EXTRACT uyt de Refoluticn der Ed. Achtbare Heren van de Vroedfchap der Stad Utrecht.
Satcrdaghs den ï^en Augusti ,snaenoens. (1652)
Verhaelde d'Heeren Borgemr Lcuwcn dat tot kcnnisfc van den Ed. Gerechte gecomcn fynde de proceuurcn by den Crygsraad gehouden
O) Zie I. D. 131. 54.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 4?
den tegens d'ordre van 't Landt over 't gevecht tusfehen een Soldaet onder Collonel Cromwcls Comp '. ende een Imvoonder defer Stadt die na date van 't felve gevecht oock dienst hadde genomen , by den gemelte Gerechte goet gevonden was 't felve te communiceren de Vroetfchap, by de welcke verftaen is dat men alvorens hier op te refolveren verfoecken fal advis van den meergemelten Gerechte.
XXXII.
EXTRACT uyt de Refolutien der Ed. Achtbare Heeren van de Vroedfchap der Stad Utrecht.
's Maendaghs den~ i^en Augufti (1652.}
By d'Heeren van den Ed. Gerechte ingevolge van des Vroetfchaps Refolutie van den 14™ defer geadvifeert zynde dat tot maintien van Stadts Jurisdictie aen die van de Crychsraedt alhier op den naem van Schout Burgemrn ende Gerechte voorfz. afgeveerdicht foude worden een Misfive als 't 'concept daer toe ingeitelt heeft de Vroetfchap na Lecture van dien haer daer mede geconformeert.
EX-
Srygsraeds ifurpatie '"an Stads [urisdiftie.



48 VERZAMELING van STUKKEN ,
XXXIII.
EXTRACT uit de Refolutie der Stad Zierikzee. 12 Mey 1653.
Bailliu, Burgem's., Scheepenen ende Raden der Stad Ziericzce doen te wectcn alfoo tot onfe kennisfe gekomen is, dat eenige tyd hcrwaerds verfcheyden Soldaaten Garnifoen houdende binnen defe Stad en Eylande, hen felven hebben vervoordert contrarie de Placcaten van de Ho: Mo: Heeren Staten Generaal op het ftuck van de Militie der Vereenigde Nederlanden geëmaneert, dat zy vergeetende alle Eere en Eedt, Getrouwigheid en Gehoorfaamheyd, waer mede fy aen de Hooggedachten Heeren Staeten Generael ende derfelver Officiers zyn verplichten verbonden, hen felven fonder Confent ofte Paspoort van defelve hare Officiers komen te bcgeevcn en transporteeren naar andere Steden ende Plaetfen, ende alfoo te verloopen uit defelve hare Garnifoencn en te verlaten hare Compagnien en Dienst: Dat oock verfcheyden Schippers en Schuytenaers van defe Haven en andere Veren tot defen Eylande gehoorendc, onkondich zynde van de Placcatenvan de Hooghe Regeeringe daer over gemaakten geëmaneert, defelve Soldaten komen te vervoeren naer andere Steeden en Plaetfen tot merekelyke ondienst van de fiaet van ons lieve Vaderlandt, ende tot groote ongclcgenthcyt van defelve refpeétive Officiers: Zoo is 't dat wy , om tegen fodanigen verloop en onheyl te voorfien en voor te komen, naer rype deliberatie van Rade hebben geordonneert en



tot de MILIT. JURISDICTIE. 4y
geftatueert, ordonneren en ftatueren by deefen , dat van nu voortaan geen Schippers ofte Schuitenaers van defe haven ofte andere veeren hen felven fullen hebben te vervoorderen eenige van defelve Soldaten te vervoeren ofte transporteeren naer eenige andere Steden ofte Plaetfen buyten deefen Stadt ofte Eylande, onder wat praetext het zelve oock foude mogen weefen, ten 11 dat fy te vooren fullen hebben geilen, ende dat by defelve Soldaten fal wefen geëxhibeert een fchriftclyk confent ofte paspoort van defelve hare Officiers, ende dat op de boete voor de eerfte ryfe van x f: vlacms ende foo vervolgens.
Aldus gedaen in den Raedt ordinaire der Stadt Zierikz.ee den i2Meyeid53. my prefent
Justus de Iluybert.
X X XI V.
EXTRACT uit de Refolutien van IlaerEd.Gr. Mog. Heeren Staaten van Holland en West-Friesland.
Den 6 September 1654.
Synde gerapporteert dat den voorleeden nacht eenige (foo men meint van het aeagekomen Krygsvolck uit Brafil:) hebben onder-' ftaen met een trompet ook gevvapent met dee-1 gens en piftoolcn in groote getaelen te tree-' ken, ende tumult te macken langs de ftraeten alhier in den Hage, het welke, zoo voortgaende, zoude konnen ürecken tot meerder on-
//. Deel D rus-
Patföufljei ot het veeren vM billies op le ftraet,



5© VERZAMELING van STUKKEN,
ruste, ende ongelegenthcit, is, om alle 't zelve teegen te gaen ende te verhoeden , nae deliberatie goed gevonden ende gerefolveert s mits deeze te authorifecren ende lasten de Capitainen van de réfp . Comp-'1. Güardens, dat de geene van henl: die op zyn tour de wacht hebben zal , alle nachten zal doen gaan pa^ troulles ofte ronde langs de ftraeten van den Haege voorfch: en fterkte gecompasfeert naar gelegenthcid , ende exigentie van faken, dat de voorfchr: patroullies gcwapent fullen weefen , met vierroers, ende hare pieken ten efforte omme daar meede te wceren ende te beletten , dat geene foullcs ofte infolentien comen te werden begaan , tot dien eyndc verhinderende alle t'famerottingen op de ftraeten voorfchr: , ende doende de geeneri, die haer zouden mogen oppofeeren, aengrypcn, ende' brengen in de Corps de Guardes, tot nader ordre, ende in cas van feytelyke refiftentie , daer tecgens gebruyekende de voorfchr: wapenen , nae gelegentheit ende exigentie van laeken, fonder dat de ongelukken die deze ofte geene van zodanige moetwilligers daer door zouden overkomen fullen werden gerecher• cheert, ende is het zelve den Majoor Pcrcheval aengcfeyt, om de verdere Cap"s- bekent te macken, ten cynde zy luyden hen daer naer hebben te rcgulceren, ende wyders meede notificatie gedaen door den Raet Penfionans aen Borgcm: van 's Gravenhagc, omme te dienen tot haerluyder naerigtinge.
XXXV.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 51
XXXV.
«
EXTRACT uit de Refolutie vat Haer Ed. Mog. Heeren Staetei van Holland en West-Friesland
Woensdag den 30"". September 1654.
, Op 't geene de Raadpenfionaris uit den naeme ende van wegen d'Heeren Gecommen. Raeden ter Vergaderinge is geprasfenteert, hebben Hare Ed. Groot Mog: naar voorgaande refumptie van de Refolutie, nopende de Militaire Jurisdictie op den 25 Marty 1651. by de gemeene Bontgenoten ende generale Vergaderinge op de groote Sale van 't Hoff van Hollandt genomen, ende naer rype deliberatie eenpariglyk verftaen ende verklaert, dat alle delicten begaen by Militaire Perfoonen NIET PUERLTK MILITAIR zynde, maar choquerende de gemeene ruste of Burgerlyke Socieieyt gemeynlyck genaempt COMMUNIA DELICT A in haere natuur e ftaen tot Kennisje , Judicature en Correctie van de ordimris Juftitie ofte des Civilen en Politiquen Rechter over de Steden en Plaetfen alwaer fodanige deliÜen vserden geperpetreert: edog is dies niet tcgenftaende ende fonder prejuditie van de bovenftaande verklaringe, ten opfichte van voorgaende praótycque by forme van fpeciale concesfie ofte delatii goct gevonden, dat zoo wanneer eenige Perfoonen oft iemant fynde acluclyk in Militairen dienst van den Staat ende alhier in 's Gravenhage Guarnifoen houdende door d'ordinaris patrouilles van de Compagnien Guardcns van.
D i Haar
Judicature over Militairen in cotnmuni)US defiéfis»



52 VERZAMELING van STUKKEN,
Haar Ed: Gr: Mog: ofte anderfints door ordrc van de Militaire Officieren over gemcene delicten als boven op de verfche daet geattrapeert ende geapprehendeert mochten werden , fodanige geapprehendeerde, als by preventie in handen van de Militairen gecomen,oock ter Judicature van den Militairen Rechter, ofte den Crychsraed alhier geformeert ofte noch te formeeren geftelt ende gelaeten fullen worden; blyvende nogthans cV Edele van Hollandt ende Westvrieslandt, alhoewel Militair zynde, over gemeene delicten , als boven alhier in loco begaan, en alleenlyk ■fubject de Judicature van den Hove ende alles fonder prajuditie van de Ordinaris Juftitie in ander e[ Steeden ende Plaetfen dezer Provincie, ende zonder dat de bovenftaande Haar Ed: Groot Mog: Refolutie tot nadeel van defelve in confequentie. getrocken zal mogen worden.
Ende zal van de bovenftaende Haer Ed: Gr: Mog: Refolutie by Extraót Authentycq toegezonden worden aan den Praffident ende Raden van den Hove, aan die van den Gerechte van 's tGravenhage voorat, omme te ftrecken tot derfelver narichtinge.
XXXVI



tot de MILIT. JURISDICTIE. 53
XXXVI.
Misfive van Haer Ed. Gr. Mog. de Staeten van Holland en WestFriesland aen den Prceficlent en Kaden van den Hove.
Voor 't Landt
Edele , Ertfeste , Hooggeleerde , Wyse', Voorsiene, seer Discrete goede Vrunden.
Het geene by ons gerefolveert en geftatueert is, aangaande de Judicature over Militaire Peribonen, alhier inden Hage, ter faacke van delicten niet puyrlyck Militair zynde, fullen U Edele verneemcn uyt het bygaandcExtract van onfe Refolutien, fub dato dcfes , het welke wy U Edele mits defen toefcynden, op dat onfe goede meyninge, daar inne vervat, moge werde naergekomen, ende ons daar toe verlatende.
Edele , &c.
Gefchreeven in den Hage den dertigiten September 1654. (Onderftond) Ter Ordonnantie van de Staaten, was getekend,
Herbt van Beaumont.
D 3 XXXVIL



54 VERZAMELING van STUKKEN,
Judicature Soldacten van de Guardes.
XXX VIL
EXTRACT uit de Refolutie van Haer Ed. Gr. Mog. de Staeten van Holland en UPest-Friesland.
Den 10 October 1654.
De ïlr. van Stcrrenburch , beeft met een circumftanticel verhael van de disputen en de differenten voorgevallen tusfehen Jan Treslongh Vendrich endeeenen Stecnhuyfen , Soldaet onder de Comp'e Guardes van Capitain Pacuw, bacr Ed: Mo: bekent gemaeckt, in wat voegen hy d'felve, in het bosch wcezende, omme tegens den anderen te vechten , haddegefeparcert, ende den Vaendrich doen bewaereniu fyn Huis, en den Soldaat in de Corps de Guarde, verfoekende te mogen weten in wat voegen ten aenfien van deiëlve foude werden geprocedeert, waer op fynde gedeübereert ende alyoorens nagezien de Refol. van haer Ed: Gr: Mog: op den 30 der voorl: rrtaend, is goed gevonden ende den voorfz: Hr. van Stcrrenburch aengefeyt dat de Capitaincn over de Compe. Guardes , met asfumptie van dèrfelVer Luitenants, indien zulx haer goed dunckt, over het voorfchr: fait, ende diergelyckczullen disponeeren ende ftatueeren , zo als nae gelegentheyd ende exigentie van zaken ende tot onderhoudinge van goede ordre , ende discipline fal bevonden werden te behooren, des dat t'elkens iets diergelycks voorvallende, daer van alvoorens defaekenter handen te necmen,
ken-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 55"
kennisfe fal werden gegeeven aen Haer Ed: Mog: omme geleth te werden of de gelegentheyt van de zaeken vcreyscht de convocatie ende kennisfe van de groote Crychsraed ofte niet.
XXXVIII.
EXTRACT uit de Refolutie van Haer Ed. Gr. Mog. Heeren Staeten van Holland en WestFriesland.
Den 10 November 1654.
Is binnen gekomen den Hr. Sterrenburch Capn. overeen van de Comps. Guardens, ende heeft omftandig rapport gedaan van 't geede tot zyner kennisfe gekomen ende hem we-' dervaren was, aengaende den neerflach van' feeker Brafiliaansch Soldaet onlanghs alhier in den Hage geperpetreert, daar aen twee Soldaetcn van de voorfchr: Compe. gepraefumeert werden hantdadig te zyn geweest, waar op fynde gedelibercert , is goed gevonden , dat tccgens de voorfchr: Soldaten door die van den Crychsraede van opgemcltc Compie. Guardens, vorder geinformcert ende geprocedeert fal worden , naergeleegentheid ende exigentie van zaeken,
D 4 XXXIX.
?rocedues voor len
"rychsaed over ïoldacten.



$6 VERZAMELING van STUKKEN,
Judleatnre ever twee moedwillige Soldaten van de Guardes,
XXXIX.
EXTRACT uit de Refolutie van Haer Ed. Groot Mog. de Heeren Staeten van Holland en West-Friesland.
Den i. Mey 1657.
Op 't geproponeerde van den Capitain van Bcaumonc aengaende een Tamboer , en een Soldaet van de Comp'. Guardens beiden door de Ronde van dezelve Comp-. op gisteren nacht geattrappeert ende in bewaringe gehouden ter fake dat zy luyden neffens anderen hebben helpen acnftelicn fcekere groote moetwilligb.eeden, ende overlast aen diverfche huyfen alhier in den Hage, is nae deliberatie goed gevonden dat d'felve fullen werden te recht geftelt voor den Crychsraedc van gcm-'. Comp\ agtcrvolgende de Refolutie van haer Ed: Gr: Mo: genomen op den 30. September des jaars 1654. , ende dat zy luyden tor dien eyndc zullen wérden-gebracht op de voorpoorte van den Hove, alwaer de Cipier gelast wort, dezelve te recipiëren , te logeeren, ende te trafteeren , cgter volgende de ordrc, die hem by de vóorfchi; Crychsrade zal worden gegeeven.
* * * '
Hier zoude kunnen volgen eene Meestcrlvke DE D UCTJE FAN DÈ S TAE TEN VAN HOLLAND EN WESTFRIESLAND , dienende tot aenwyzinge van het Recht, de Dis-
po*-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 57
pöfitie ende het Ge/ach der Staten van de Provinciën defer Vereenigde Nederlanden, elk in het bizonder competerende over ende omtrent de MILITIE by dezelve refpetlivelyk betaeld wordende &c. van den 17 Mey 1657. dog welke ik hebbe agterwceg gelaten , om dat dezelve , in verfcheidene Formaten gedrukt, in elks handen is.
* * •
XL.
Mandament Pccnael.
Op den 28 February 1658. is op de Requeste van Alelchior van der Kerkhoven , Rentmeester van zyn Hoogheids Domeinen van de Niervaart , en Johan van Son Secretaris der voorfz: Stede, die gezeid wierden, gedurende de vorst by nagt over de wallen in de Stad gekomen te zyn , en daar over by Capitem FrederikMyle, als oudfte Officier commandeerende binnen de voorfz: Stede, door den Auditeur van het Guarnifoen aldaar in hare huizinge waren gedaan gyzelen , die ook binnen hare huizen bragten verfcheiden gewapende Soldaten, niet tegenftaande zy waren Burgers, ende Ingezetenen der voorfz: Stede , "ende onder geen Krygsraad en ftonden , jegens den voorfz. Capitein van der Myle, Auditeur ende alle anderen, die hem parthye zoude willen maken , verleend Mandement Pcenaal, ende geëxploicèeert zynde, aan den Hove verzogt, dat het voorfz. Mandament Pcenaal mogte wqrD 5 den



5 8 VERZAMELING van STUKKEN
den ingetrokken, waar op by den Hove gedelibcreert ende op alles rypelyk gelet zynde, is verftaan, dat het voorfz Mandament wel ende te regte was verleend , en dienvolgende niet en konde worden ingetrokken, het welke gebragt wezende in de Vergadering van de Edele Groot Mogende Heeren Staten van Holland en Westvriesland, alwaar men de voorfz. Criminele Proceduren van den Krygsraad zogte te Juftificcrcn ende goed te maken, dat zy daar toe waaren gequalificcert , zyn de Heren de Raad ende van der Graaff van wegen den Hove gecommitteert, om Hare Groot Mog. aan te wyzen de incompetentheid van de Proceduren by den Krygsraad tot Niervaart aangevangen , jegens twee Burgerlyke Perfonen, lnwoonders derfelver Stede, ende tot contrarie te adftruëren de regtmati^heid van de bevelen Poenaal , daar jegens by den Hove verleend, waar op de Gcmelde|Heeren -Commisfarisfen inde Vergaderinge van HaatGroot Mog. gekomen zynde, ende aldaar 't fiecn voorfz. is geremonftreert hebbende,hebben Haar Edele Groot Mog. goed gevonden eenige Leden van hare Vergaderinge te committeren om kennisfe van zaake daar te neemen , ende Haar Groot Mog. te dienen van haar confideratien ende advys.
Op den 27 Maart zyn de voorfz. Heeren de Raad en van der Graaff geweest by de Heeren Commisfarisfen van Haar Edele Mog. ende hebben in 't lange den Hove rapport gedaan van haar gebezoigneerde , ende wedervaren , ende ook bekendgemaakt, dat er wierde verzogt, dat de voorfz: zake voor den tyd van
agS



tot de MILIT. JURISDICTIE. 59
agt dagen mogte worden uitgeftclt, waar op by den Hove gedelibereert zynde is niet goed gevonden , dat het voorfz. verzoek van uitftel zoude werden toegeffaan.
De voorfz. Heeren de Raad ende van der Graaff, wederom in conferentie geweest zynde, met de Heeren Commisfarisfen van Haar Edele Groot Mog. hebben op den 3 April aan den Hove rapport gedaan, ende heeft 't Hof gehoord 't zelve rapport dat de voorfz. Heeren 't regt van de Ingezeten dezer Landen (die voor geen Krygsraad en konnen worden geevoceert) wel hadden gededijcccrt, haar bedankt voor hare gedane moeiten, goede deyoiren ende officien in dezen geprefteert.
Ende heeft het Hof eindelyk op den 14 May van Haar Edele Gr. Mog. ontvangen ceii Misfive met eenc Refolutie daar by de Proceduren van den Krygsraad gehouden tegens den Rentmeester Kerkhoven en den Secretaris van Son, worden aangezien , of die niet en waren voorgevallen, en de zaken aan 't Hof gelaten, die gene informacien tot lasten van den aangeklaagde hadde , ende dat den Officie* van de Niervaart voor dezen by den Hove was aangefchreeven, dat hy hem op het werk exactelyk zoude informeeren , heeft het Hof goedgevonden aan den gem. Ofiicier te doen ichryven, dat hy zync bekomen informatie over 't feit, de aangeklaagdens te lasten geleit, met ten eerften zoude hebben beflotcn over te zenden, ende heeft 't Hof op den 30 Juny dooiden Heere van der Myle (onder welken de Bailliuw van de Niervaart de voorfz. informatie hadde overgclevcrt) de informatie tot lasten



6a VERZAMELING van STUKKEN,
ten van de Rentmeester Kerkhoven en den Se cretaris van Son bekomen (Y).
XL I.
EXTRACT uit de Refolutie van Haer Ed. Gr. Mog. Heeren - Staeten van Holland en WestFriesland.
Judicature 1 lot" van Ilollandt GecommitteerdeRaden. Militaire Crygsraat. Niervaart beclimmen de wallen Kerkhovei en vanZon
Donderdach den n April 1658.
By rcfumptie gedelibereert fynde op den inhouden van de Reqt(-J by Burgerman der Stadt Nycrvaart, neffens Melchior van den Kerckhoven Castclevn en de Rentmr. der Domainen van den Hre- Prince van Orangc, endejohan van Son Secretaris aldaer, aen haer Ed. Gr. • Mog. geprrcfenteert op den 15 Marty lestleden mitsgaders op het mondeling gededuceerde, en gepnefenteerde by de Heeren Raad en van der iGraeff, als Gecommitteerden van den voorfz. ■ Hove, op den 20 daer aen volgende, alhier ter Vergaderinge gedaen, enderypelykoverwogen de confideratien, rcedenen ende argumenten, die bv ofte van weegen d'Hrcn Gecommitteerde Raden ter eenre, mitsgaders by ofte van weegen den Pneüdent ende Raeden van den Hove ter andere fyde, wacren te gemoet gevoert, aen de Leeden van deeze Vergaderinge, by Appoinctemente en Refolutie in datis refp. den 15 & 20 Marty voorfchr: Gecommitteert totexaminatie
van
(0) Zie dit Mandament 1'ccnael by van Alphen Papegaay II, zó. 54. BI. 462. en 463.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 61
van gcfeyde Reqtc mitsgaders tot ovenveeginge van het gementioneerde mondeling geprafenteerdc,ende gededuceerde, ende ferieufe reflectie genomen fynde op de conllderaticn en het advis van de voorgemelte Hren Haer Ed: Gr: Mog. Gecommitteerden dienthalven door monde van den Raedpenlionaris op den 6. dezer alhier ter Vergaderinge geopent, alles breeder geëxpresfeert, in de Notulen van denzelven dage, is goed gevonden ende verflaen , dat nademael aen den Militairen Crychsraet, niet bevonden en werdt eenige de minfte Jurisdictie gedefereert te weefen over Borgerlycke Stantsperfooncn , de Proceduren in deezen gehouden ende voorgevallen, zullen werden aengezien ende geconfïdereert, als off defelve niet en waeren gehouden , ende voorgevallen, ende dat dienvolgende de zaeken herftelt fynde in zodanigen ftaet als dezelve was, voor het entameren van de gefeyde Proceduren, de kennisfe, judicature ende decife van dien rauwelykfal werden gelaten aan den Prafident en de Raden van den Hove, omme daer inne te Procedeeren ende te doen , fulx als defelve nae rechten ende flylc fullen bevinden te behooren, aengefien om verfcheyde gewichtige conlideratien geoordeelt is, datliilx by Scheepenen van der Niervaert voornoemt in de jegenwoordige conftitutie aldaer, niet bequamelik foude connen gefchieden, ende fal de bovenftaende Refolutie by Extract authentycq aan de opgeme. Hren Gccomnw. Raden mitsgaders aen den gemelde Prefident ende Raden van denHove toegezonden worden, foo omme te dienen tot derfelver refpectivcnaerichtinge als omme



6z VERZAMELING van STUKKEN,
me haer naer den inhouden van dien te reg{£ leeren (a).
De Heeren van de Riddcrfchap hebben verklaert in de bovenfraeh.de conclufie niet geconfentcert te hebben , ende aen hare ordre te referveeren, daer jegens foodanige naerdere aentcyckeninge te doen, als dezelve zullen gelieven te refolvceren.
XLIL
d'Hinojosfa verzoekt Remisfie;
Remisfien aen Militairen by Hollandt te geeven hoewel dc mnnflagcn buiten Hollandt zyn begaen.
f>) Zie van Harfeit p. 4*9?-
EXTRACT uit de Refolutie der Ed. Mog. Heeren Staeten van Holland en West-Friesland.
Vrydach den il Olïober 1658.
O'ntfangen een Misfive van den Prafident ende Raeden van den Hove, gefchreven alhier in den Hage, op huydeh dato defes, houdende derfelver coniïderatien ende advys, op de requeste den 28. der voorledemaendt, ter Vergaderinge van haer Ed: Gr: Mog: gepracfenteert by Fredrick d'Hinojosfa, Vcndrich van de Comoagnie van Capitein Hogendorp, tendeerende om te hebben remisfie van zeeker manfiach by hem geperpetreert tot Maestricht, plaetfe van desfelfs Guarnifoen , aen den Perfoon van Ghysbrecht van Mierop Vcndrich van de Compagnie van Graef Herman van den Bcrch , mede0 aldaar Guarnifoen houdende , ende namentlyck op de vrageby Refolutie, ende aen* fchryvens van dato den 5 dccfer lopende
maendt,



tot de MILIT. JURISDICTIE, 6:
maendt j den voorf. Hove voorgeftelt, of nie over 't voorfz. verfouck ende anderen van ge lycken natuere , by Haar Ed: Gr. Mog: wettelyck ende validelyk foude konnen werde? gedisponeert: waar op fynde gedelibereert cr in achtinge genomen de reedenen by 't voor fchreven advis geallegcert, is goed gevonden en de verftaen, dat by Haar Ed: Gr: Mog: op 't voorfchreve verfoek van remisfie gedisponeerl fal werden, fulx als na de natuere ende meriter van der|zaeke bevonden fal worden te behooren, ende dat de voorfchreve Suppt. mitsdien 't voorfchreve fyn verfocck by requeste aen deze Vergaderinge zal hebben te addresfeeren, fullende de bovenftaende Haer Ed: Gr: Mog: Refol: by Extraót. Authentycq den Prcfidcnt ende Raeden van voorfchr: Hove toegefonden werden , omme te ftrecken tot derfelver naerichtingel
XL III.
EXTRACT uit de Refolutie der Ed. Mog. Heere Staeten van Holland en West-Friesland.
Vrydag den 17 January 1659,
'Is ter Vergaderinge gelezen 't advys van de Heeren Gecommitteerde Raden, ingevolge ende tot voldoeninge van Haar Ed: Groot Mog: appoinclement van dato den vyftienden dezer lopende Maand, gegeven op de requeste by ofte van wegen Maurits Heure ende Conforten, Pagterende Medefianders van den Impost
Judicature □ver 't (luk van fraude in de geneene middelen , ook :en reguardevan Militairen aen Schepenen Commiblarisfen.



64 VERZAMELING van STUKKEN,
post op 't Gemaal over de Stad Heusdcn, eerst aan de Gemelde Heeren Gecommitteerde Raden, ende daar na aan Haar Ed: Groot Mog: geprafentcert, houdende klagten, hoe dat de Supplianten voor Scheepenen Commisfarisfen der voorfz. Stede geconvinceert hebbende, in cas van fraude, eenen Jan Breelingh Herbergier , ende te gelyk Soldaat aldaar in Guarnifoen leggende, ende tegens den zeiven by contumatie geöbtincert hebbende Sententie condemnatoir, zy luiden door die van den Krygsrade verhindert vvierden dezelve Sententie ter executie te leggen, fustineerende die van den voorfchreven Krygsraad , dat de Judicature van die ende diergelyke zaken Militairen concernerende haar luiden zouden competeren, ende dat zulks in voortyden zoo aldaar, als tot Geertruidenberg ende elders altyds in dier voegen zoude wezen geöbferveert, ende gcpractifeert; Waar op gedelibereerd zynde , is goedgevonden ende verftaan, dat die van de voorfchreven Krygsraad by aanfehryvinge gelast ende geördonnecrt zal werden, de Supplianten met hare begonnen Proceduren van executie onverhindert te laten voortgaan , ende haar des noods zynde, daar inne de bchulpelyke hand te bieden ; zynde ter dier occafie voorts generalyk geftatuëeert ende vastgefteld gelyk geftatucert en vastgefteld word mits dezen, dat van nu voortaan alle zaken van Frauden ofte Contraventien de Gemeene Middelen, 't zy by Militairen ofte andere Perzoonen Gccommitteert wordende , privativelyk geventileert zullen moeten werden voor Scheepenen in de refpective plaatzen , ten
zei-



tot de MILIT. JURISDICTIE. c
zëlven einden, fpecialyk Geauthorifeert öfl Gecommittcert, vverdcnde dienvolgende de r< fpeclrive Krygsraden mits dezen wel expresfc lyk geinterdiceert, haar zodanige zaken eenis Éints aan te matigen , ende zal de bovenftaan de Haar Edele Groot Mog: Refolutie by Es trad authentycq, zoo aan de refpeclive Gou verneurs ofte Commandeurs, als aan de Ge rechten van de refpeétive Frourier-ftccdcn de zer Provincie toegezonden worden, zoo omrrn te ürekken tot derzelver narigtinge, als omirn haar naar den inhoud van dezelve prscifely) ende punótuelyk te reguleren.
XL IV.
EXTRACT uit het Landt dag, ü Reces van den jare 1659.
Sabbathi den 24 Septemb. 1659.
Op requeste van Roelerrian van den Bylant Heer van Rheeten Oye dagende over publicq gewelt, foo door Dyckgraaf ende Hymraeden des Circuls van den Oye in fyn Ed. Heerlykheid ende Jurisdictie tot Oye voor wynige daegen gedaen is ende verfoekende , dat die voorfc. geweltdadigers met haare asfiftenten naa behooren mogen werden geftraft , ende 't Hof, Provmtiael geauthorifeert fonder Prayuditie op Zyn Ed. clagten na verhoor van' parthien regt te pleegen. <
t
Het Hoff Provintiael wordt geauthorifeert IL Deel. E ora
5 e
Refolutie van de Staten van Gelderland, waar by de MU itairen Rjgter vort overrelatenMiitairen, dié lubücq gevelt pieren , te raffew



66 VERZAMELING van STUKKEN,
Ordre Majoor Cats om de Patroulles te verforgen.
om naa verhoor van Dyckgraeff ende Heymraeden regt te pleegen , conneiide de Militairen voor haare Competente Richters gecalangeert worden.
Pro vero Extractu. XL V.
EXTRACT uit de Refolutie van Haer Ed. Groot Mog. de Staeten van Holland en West-Friesland.
Den 19 Oclober 1659.
Op rapport van den Majoor Cats, aengaende het verzuym op gisteren voorgevallen, ten aanzien van den Luytenant over de Comp. van den Heere van Starrenburg, gemancqueert hebbende fyne wacht waer te neemen, ende van Pietcr Martens Sergeant onder dezelve Compie. verfuymt hebbende , volgens d'ordre by de voorn. Majoor gegeeven, de Patroulles te doen gaen , op de gelette uyren, is nae deliberatie goed gevonden dat de voorfchr. abufen voor ditmael over 't hooft zullen werden gezien , des is meede verftaen ende gerefolvcert, dat de Subalterne Officiers van alle de Compen Guardens,ende andere, dewelke alhier in Guarnifoen fyn, ofce namaels comen zouden mogen, de ordres van den voorn. Majoor omtrent 't doen van de Patrouliens ende andere plichten van de Wacht punctuelyk fullen hebben te refpecleeren ende naer te komen : dat meede de Luitenants en Vendrichs, wiens
tour-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 6?
tourbeurte het zal weefen, de dach ende nachtwachten by te blyven, in cas van indispofitie ofte geoorlooft|abfentie den voorna. Majoor daar van te adverteeren, ook te beforgen dat achtervolgende de gerequireerde ordre, omtrent de Militie ende in alle Guarnifoenen gebruykelyk de andere van de Officieren de plaetfe bewaeren, ende hem op de Wacht fal hebben te houden, fonder ten eenen ofte ten anderen eenigfints te blyven in gebrecken , op peyne van fufpenfie, ofte casfatie , nae geleegentheid en exigentie van Saken, ende wert den voorfchr: Majoor gelast van alle het geene hem dien aangaende foude mogen wedervaeren, ofte bejeegenen,. van tyt, tot tyt * rapport te doen aen Haer Ed: Mog: omme daer teegens te werden voorfien, ende geïtatueert als vooren, tot welken eynde, hem van deezen gegeven zal werden Extract authentycq omme de voorfchr: Officieren daer van te adverteeren , ende voorts te dienen tot zyne ende haere naerichtinge.
XL VI.
EXTRACTEN uit de Memorie-Boeken en Refolutien van derl Hove van Gelderland. (a)
Den Raad van Staate op haare Brieven we, gens de klagte aan haar door Capt: Jan Frenck,-
com=
O) Deze EXTRACTEN hebbe ik lievst agter elkw deren nihen laten volgen.
E %



68 VERZAMELING van STUKKEN,
commanderende te Groll, gedaan over 't geene by Jacob Dunnewolt Overfte Wachtmeesin Brandenburgfchen dienst in de voorwacht van Groll zoude ondernomen zyn, naaktelyk van de gelegentheid van zaken onderrigt, en doen bcgrypen , dat fodane zaaken niet voor den Crygsraad maar voor den Politicqen Rigter moet geventileert en gedecideert worden, R. 24. Aug: 1660. (/))
De (c) deductie door en van wegen voorn. Capt. Frenck den Hove ingekomen en gefteld zynde in hande van den O verftcn Wachtmeester Dunnewold, de Landfchap in bedenken te geven of met de voorf. deductie met 't daar op ingediende Berigt, als zynde een communicatoir Proces, eens behore te worden gewisfeit> en als dan tot afdoeninge van 't zelve geftelt worden aan onpartydige Regters. R. 8 Octob. 1661. Het Hoff met asfumptie van onparty~ dige Rechtsgeleerden daar toe geauthorifeert, dog 't Qr. van Zutphen is van contrarie opinie geweest, vermenende dat Capt. Frenck kost en fchadeloos behoorde gefteld te worden, en den Momboir geauthorifeert om tegens de geweldigers te Procederen. L. R. 11. Octob. a. c
Copie van eene Misfive van den Raad van
Staa¬
lt) Zie iets diergelyks onder 5. July 1656. ibid. en 7 Maart 1657.
(c) Deze deduaie, hadde ik gehoopt hier te zullen kunnen invoegen indien my Dezelve tyds genoeg ter hand ware gekomen, doch dus verre is men buiten ftaet geweest aen myne verlangens te voldoen.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 69
Staate nevens H: E: M: Refolutie over de qiiEestieufe competentie van Jurisdictie wegens de Perfoon van Gerard Sloot, tusfehen de Magiftraat van Doesburg en Krygsraad aldaar ontftaan met de gevolgen van dien, gefonden aan de Gedeptn: des Zutphenfchen Quartiers, met verlbek dewyl de Stad Doesburg ftem in Staat beeft, en in dat Qr. gelegen is , te willen zenden Gecomms. uit haar midden om tegens den 13. dezer in denRaede te erfchynen , ten einde daar over communicative te helpen delibereren en refolvcrcn. R. 6. Septemb. 1670. (/>).
De voorn. Gedeptn. gerefcribeert dat men op haar verzoek mede Gecomms. uit d'andere Cuiartieren ten fine voorf. verfogt heeft, uti faftum. R. 7. Sept. 1670.
De Gecomms. uit de refpe. Q/". in den Raede verfchenen zynde, is, na verlezinge van de Brieven van den Raed van Staten aan dezen Hove gefchreven , mitsgaders de Refolutie van voorn. Raad van Staten op 't qucestieufefubjeót genomen, en verdere Bylagen, voorts de Misfive van de Magiftraat der Stad Doesburg van den 6. deezer, ook daar op naageflagen de Refolutie ter materie dienende op de Groote Zal~e in den jaere 1651. by de Bondgenoten genomen , najdeliberatie goedgevonden de zaeke over de gefustineerde excesfen, dewyl partyen verteren in contrarie feyten , te houden in
ftaat,
(£) Alle de (tukken en ïminimenten , hier toe relatief, zyn te vinden in 't Boek der Verbalen. Tom. 5. van p. a 17-21)-.
E 3



?o VERZAMELING van STUKKEN,
ftaat, tot tyd en wylen over't een en ander door Gecommitt: uit den Hove pertinente informatien zal genomen zyn, om na gedaane rapport in deze Vergadering wyders gedaan en gercfolveert te worden na behooren ; hier van aan den Raad van Staaten kennis gegeven, en zyn tot Commisfarien genomineert de Heer Fr. van Esfen tot Langelaer (dog deze geindisponeert geworden zynde de Hr. Ripperda) en Diderik van Els mede Raaden. R. 13. Sept. 1670.
De Refolutie hier boven aan den Raad van Staate gezonden. R. 20. Sept. 1670.
Na gehoort rapport der Commisfarien na Doesburg gewéést gerefolveert de Qrn: te verzoeken om hare Gecomms: van nieuws tegens zekere dag in den Raade te zenden. R. 25. Getob. 1670. (ji)
De Magiftraat van Doesburg verfogt om eenige abfentc geweest zynde Perfonen ten fine van Condfchap tegens- zekeren dag te belchcidcn. (b)
By den Plove en Gecomms. uit de Qrn. op 't rapport der Raaden Ripperda en Els gedelibereert zynde, is na dat de Commisfarien voor 't zelve bedankt waren verftaan de zaake ten principalen te laten in ftaat tot de aanitaande
Land-
(\a) Zie 't Verbaal in 't 5. Deel p. 208—218. Qb) Eod: & ibid.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 71
Landfchaps vergadering, ten einde om aldaar de ganfche gefchapenheid van zaken te brengen. R. 3. Nov. 1670. Zulks gedaan. R. 12. Jann. 1671,
Voorfz. Refolutie aan den Raad van Staaten met opening van 't gedaane rapport gecommuniceert. R. 5. Nov. 1670.
De Commandeur van Doesburg gerefcribeert , dat hy met den Crygsraad tegens de Perfonen , zoo eenige Soldaten tot den Munfterfchen dienft gezogt hadden te debaucheren, zal Procederen , zoo als na Placaten of anderzints , als zulks Militair zynde, gehoort , en is den Stadhouder des Richterampts Doesburg daar van Notificatie gegeven. R. 7. Febr. 1Ó71.
Den Commandeur voornt. gerefcribeert dat men op de toegezondene Confesfien van den jongen Opftall niet voor aanflaande Maandag, aangemerkt 't zwak getal van den Raad, zal kunnen gedisponeert worden, en dat inmiddels zorge gedragen worden, dat de gevangene wel bewaard worde. R. 15. Juni 1671.
Denzelven gefchreven dat men na examinatic der Confesfie van voorn: gevangen de zaake bevind Crimineel te zyn , en daarom goedgevonden heeft dat de voorn: gevangen gefield zal worden in handen van den Richter van Doesburg en gefet in des Heeren gevangenisfe, om dan nader geordonneert en gedecrctcert te worden na behooren. R. 24.
E 4 Ju-



72 VERZAMELING van STUKKEN,
Juny 1671. Export wegens foulen, excesfen en geweldenaryen gecondemneert tot ftrenge Geesfelinge , en twee brandmerken, voorts bannisfement addies vitae op poene van de dood. R. 15. July 1671. Naderhand wegens 't inkomen tegens bannisfement, en andere foulen ter galge gecondemneert. R. 16. Qctob. 1071.
Den Momber dezer Landfchap geauthorifeert om den Koetfier van den Gouverneur in de Graaf, na dat hy eerst weder gebragt zal zyn daar den voorn: Gouverneur hem afgehaalt heeft gevankelyk af te halen en in goede verzekeringe te leveren in handen van den Stadhouder des Ampts van tusfehen Maas en Waal. R. 25. Jan. 1672. (a)
De Heeren Gcdepn: des Zutphenfchen Qrs. verfogt om den Originelen Brief van Z: H: over de Jurisdictie van Burgerlykc en Militaire zaken over te zenden, ten einde, als na older gewoonte de andere Qjrartieren mede toegefchikt te worden. R. 2. Juny 1675. (b)
Z: H: genotificeerd dat men op deszelfsBrie^ ven aanftonds de Amptman van Nederbetuvve en Rigter yan Thiel gefonden heeft om Arend Vygh te apprehenderen en te bewaren, ten einde alzoo de Sententie van denHoogenKrygsv
raad
(//) Zie het Verbaal hier van Tom. 5. der Verbalen, P. 1.
Qè) Dit fchynt gefchied te zyn 10 Juny 1675.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 73
raad ten profyte van Rcne la Feuillade tegens hem Vygh gcfchept zyn effect moge gewinnen R. 27. Maert 1679.
Remonftrantic aan Z: H: wegens d'Infraétie die de Ovcrfte Laverme in de Hoog en Geregtigheden dezer Prove, heeft gedaan door 't laatcn agterhaelen tot Apeldoorn van twee afgedankte Munfterfchc Ruiters, die uit moedwil zeker Perfoon in Veluwe omtrent Deventer met een piftool door zyn kakebeen jammerlyk hadden gekwetst, door Ruyters uit zyn Guarnifoen binnen Deventer , en dezelve aldaar inv rn hechtenisfe te laten brengen, met gedienftigoverdJji verzoek dat Z: H: tot vermyding van confufierisdiérie. van Jurisdictie den voorf: Qverfte gelieve aan te fchryven om die, moetwilligcrs in handen van den Drost van Veluwe over te geven, en hem ordonneren van hem in toekoomende van diergelyke te willen wachten. R, 27. Octob* 1679.
Credentialen vervaardigd op de Raeden Weideren en Noyen om Z: H: eenige zaaken van importantie te communiceren. R. 31. Octohj 1679,
Z: H: kennisfe gegeven dat twee Soldaten uit t Guarnifoen van Nymegen en Arnhem op vrye Heeren ftraaten verfcheyde Perfonen aangcrandt en andere infolentien gepleegd hebbende door den Richter van Arnhem geapprehendeerd en op St. Jans Poort gebragt zyn , waar„_ . QP men Z: H: goedvinden zal afwagten terwyd E 5 de-



74 VERZAMELING van STUKKEN,
( (
] <
i
Ingreep ii 's jLands Geregtiglieid.
lezelve door den Crygsraad van Arnhem gerelameert zyn. R. 24. Jann: 1683.
Z: H: naa ingekomenc condfchappen nader ran voorfz: zacke geinformeert en hoe uk de:elve confterende dat 't zelve zyn gemeyne de. ióten gepleegd in Veluwenzoom aan Burgers mde Ingezetenen waar omtrent Zyn H. by vlisfive gefchreven tot Duffelt den 3. Juny [675. verftaan heeft preventie plaats te hebjen gelyk die in dezen door den Richter, van \rnhem en Veluwenzoom is gefchied, de JuJicature van dezen Hove uit naam der LandFurftelyke Hoogheid notoirlyk competeert , waar over men egter dewyl die Soldaten door den Crygsraad worden gereclameert met fchuldig refpeét Zyn Hoogh«. orders en goedvinden zal afwagten of die aan den Commandeur zullen worden gevolgt, dan of by den Hove zal regt gedaan worden. R. 29. Jann. 1683. ib. De beide gevangens in dezen geroert zynde genaamd Cornelis en Abraham Jansfen zyn wegens 't gunt voorfz. by den Hove gefententieert de eerfte by gebrek van bewys ontflagen, en d'andere ad decennium uit deezen F. en G. gebannen. C. S. B. 17. Febr, 1683.
Is goedgevonden de Bruneck Capt. van de Dragonders in Garnifoen te Wageningen aan te fchryven om zeker Vrouwsperfoon , zoo hy tot Rencom hadden doen apprehenderen door eenige Dragonders, en met geweld buiten 't Ampt doen weg brengen, aanftonds op ontfangst dezes te ontflaan, en wederom te doen
bren-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 75
brengen ter plaatfe daar van daan gehaalt is, alzoo 't zelve is (trekkende tot merkelyke infraétie in 's Hoves Hoogh ende Geregtigheid R. 30. May 1685.
Eod: den Scholtis van Rencom geauthorifeert om twee Dragonders die buiten eenige kennisfe van den Officier zig onderftaan hadden in 't huis van zeker Vrouwsperfoon binnen Rcnkum wonende en met Dievery betigt wordende te begeven en de goederen te bewaren , in alle ftilheid in apprehenfie te neemen, en op St. Johans Poort in de Abts camer te doen brengen om tegens haar geprocedeerd te worden na behoren.
De Commandeur van St. Andries P. Rademaker, welke de facto zekeren Voerman J. H. de Grouw gent. geapprehendeert en in gevankenisfe geworpen hadde "gefonnen denzelven te relaxeren, vermits inval aldaar iets by Ingezetenen gepleegd wierd de apprehenfie niet aan hem maar aan den Amptman van Bonmei competeert, met verderen last om met geene procedure of extenfien tegens de geve. voort te vaaren maar alles te houden in ftaat ten ware reden ter contrarie hadde, die ten fpoedigften te gemoed gezien worden. R. 23. Aug. 1686,
Denzelven nader gefchreven dat men met verwondering vernomen hadde dat hy niet tegenftaande 's Hoves orders niet alleen voorn Veerman niet gcrelaxeert, maar zelfs zekeren Burger van Bommel met den Scholtis van Herwaarden , die aldaer op de Schans uit order
van



f6 VERZAMELING van STUKKEN,
van den Amptman gekomen waren om eenige condfchappen over 't voorgevallene tusfchen den Veerman meergez: en des Commandeurs broeder in te winnen, geapprehendeert hadde , en nogmaals gelast, om deze drie Perfonen aanftonds op vrye voeten te ftellen , ten waare merkelyke redenen ter contrarie, die hy fchriftelyk aan brenger dezes zoude hebben mede te geven, en fchoon hy die al mogte hebben is dezelve egter gefonnen, om den Scholtis uit zyne harde gevankenisfe te ontflaan,'en dan by provifie in Civile detentie te houden, zynde anders de Momber dezer Landfchap van nu af aan geauthorifeerd om tegens hem te procederen naar bchooren. R. 8. Sept, 2686.
Brieven van credentie vervaardigd op de mede Raaden Heil en Romswinkel om Z. H« voor te dragen 't intereft van de Hoog en Geregtigheid dezes F. en G. verhorende in de procedure van den voorn. Commandeur Rademaker tegens voorn: Perfonen ondernomen. R, 25. Sept. 1686.
Z. H. toegezonden Copie der Req. van de Vrouw van den Veerman op St. Andries meergcm: en verzogt, dat Z. H. de goede gelieft? moge hebben om de Surcheance op te heven en 't Hof toe te laten in de zaake tegens den Veerman te disponeren , en vervolgens de hand aan de bewaaring van de Hoog en Geregtigheid, en Privilegiën dezes F. en G. mitsgaders 't Gezag en Jurisdictie , van 't Hof Provinciaal te houden , op dat de cours van Ju-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 77
ftitie zyne voortgang moge gewinnen. R. 21. Decemb. 1686.
Twee Militairen wegens publicq geweld tot bannisfement voor den tyd van agt jaren verwezen. R. 2. Maart 1689. 00
Den Amptman van Over-Betuwe nogmaals gefonnen om zekeren doodflager Jan van HoofF genaamd niet tegenftaande hy zig in Militaire dienst inogt hebben begeven met alle vlyt te zoeken in hechtenis te brengen. R. 6. Nov. 1695.
Den Landdrost der G: Z: op zyne Misfive gerefcribcerd, dat hy de twee Zoldatcn en des Huismans Zoon zoo hy wegens 't gedaen geweld, waar by een Boer was dood gebleven, hadde gedaan apprehenderen, wel zal doen bewaaren, de zaake onderzoeken, en de Hukken den Hove over te zenden om gefententieerd te worden na behoren. R. 27. Febr. 1696",
* * *
Zekere twee Zoldaten door den Landdrost der G: Z: geapprehendeerd zynde ter zaake dat zy zekeren Huismans Zoone tegens wil en dank tot den dienst hadden willen dwingen, en dat daar over een gevegt ontftaan zynde eenen Boer daar in was dood gebleven, de eerfte gerelaxeerd , en de tweede gecondemneert
(V) Men vergelyke hier de Refolutie van 24. September 1659. bevattende de dispofitie op 't Request van Roelernan van den Bylant. Zie boven 131. 65.



78 VERZAMELING van STUKKEN *
neerd om met roeden om den hals een uur aan een paal gefteld te worden en ten eeuwigen dage gebannen. R. 19. Maart 1696.
Den Scholtis van Lochem gerefcribeerd aangaande dat zekere Huismans Zone (NB. die zelfde in 't voorenftaande geval gemeld) tot den dienst gedwongen hadden, dat hy wel zal doen indien hy zig in diergelyke gevallen meer reguleert naar de tegenwoordige emftandigheden van tyden dat 't dienthalven best zal zyn de voorn. Pcrfoon, zoo hy zich in den dienst geëngageerd heeft, zonder veel moeite te maken, maar te laaten volgen. R. 4. April 1696.
* * *
Het gecombineerde Collegie verfogt, om ingevolge van de Rcmonftrantie van Z: F: Doorl: den Heere Prins Maurits van Nasfau die voorlieninge te willen doen, dat de huyfen van Z: F: Doorl. Neven als Lichtenvoirde en den Wildenbergh van Volkeren ontbloot mogen worden. R. 2. Juny 1666.
Aan den Commandeur van Doesburg gefchreven zoo Hendrik ten Berg nog in verzekering is denzelven te houden , en zig immiddels te informeren wat aan de gerugten dat hy de gragten aldaar zoude gepeylt hebben eigentlyk zy. R. 22. Febr. 1671.
Volgens aanfehryven van H: H: M: ende de goede meninge van Z. H. aan Gedepn: en Hoofdlieden gefchreven om in den haaren order



tot de MILIT. JURISDICTIE. 79
der te ftellen, dat alle Soldaten , die uit 't Leger gedeferteerd zyn, nauwkeurig opgefogt, op eene plaatfe gebragt, en te zameri gehouden worden , om H: H: M: daar van kennisfe gegeven zynde na 't Leger getransporteert te worden. R. 25. Juny 1675.
XL VIL
EXTRACT uyt het Register der Refolutien van de Hoog Mog: Hieren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden.
Veneris den 23. July 1660.
Is ter Vergaderinge gelcefen de Requeste van Dykgraaf en Gefworene , mitsgaders de Principaalfte Ingelanden van den Polder Ruygenhil, houdende klagten dat de aannemers van het onderhout van hctContrefcharp van de Westhouwer der Stede Willemftad haar dagelyks waaren vertonende de aarde tot de geheele reparatie van 't voorfchreve Contrefcharp op de Gorfmgcn die devoorfch. Ingelanden inErfpagtfyn hebbende te haaien: dat ook ;by verfcheide Perfooneni dagelyks ondernomen foude werden het Ryswerk, tot confervatie van de voorfch. Polder gemaakt, uitte trekken.
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan , dat gelchreven fal werden aan den Krygsraad der voorlchreve Stecde Willemftadt, dat ze tegens de Militairen die voorfz. onbchoorlykheden tegens ordre ende voorige gebruik fouden mogen pleegen, fullen
DenKrygs-
raad van Willemftad ivord gelast aaa Dykregte te Procede"en tegens die gene, velke aarIe vveghaaen en het lyswerk intrekken.



86 VERZAMELING van STUKKEN,
Soldaet voor den Ed. Gerechte deler Stadt te recht geftelt.
XLIX.
len vigoureufelyk hebben te Procederen ende doen Procederen volgens Dykrecht ende Ordonnantie van Dykgraaf en Gefwoorens voornoemt.
Accordeert met voorfch. Register.
XLVIII.
EXTRACT uyt de Refolutien der Ed. Achtbare Heren van de Vroedfchap der Stad Utrecht.
'j Maendachs den i6en September (1661)
&c.
De Vroedfchap bericht fynde dat Adolph Adriaenfen Soldaet onder de Compe. vand'Heer Lieutenant Collonel Aquila onlangs feecker Jongen ,gequest hebbende by den geweldigen Prevoost van de Crychsraedt alhier gevangen gedetinecrt wordt ende daer op nagefien het» bende de Refolutie diens aengaende by de Generale Vergaderinge op de Groote Sael in den Hage den 24. Marty 1651. genomen, verftaet dat denzelven gevangen door d'Heer Officier te recht geftelt fal worden voor den Ed. Gerechte defer Stadt in conformité van de voorfz.Refolutie.
1



tot de MILIT. JURISDICTIE. U
XLIX.
ÈXTRACTidt deAw.p.Ded. vanden Hove van Holland en 's Hage roeken* de haere Jurisdictifche quéstiem
Voor 't LAiiÜ
Differentiale poinctcn , Zynde hicrby gevoegd inverfeheideneCrimineele eenige geconcipiee; de re1 f ukken,tusfchen de Hee- denen van den Hove j ie* Ten van't Hof ^ter eenre, gens die van den Hoge. ende den Bailliu ende dienende Gerechte van 's Gravenhage , ter andere zyde Voorgevallen j ende by den opgemelden Bailliu, ende Gerechte overgegeven aen de Heeren Ge-, deputeerden der Steeden Dordrecht, Delft, Amfier dam , Alkmaar en Enchuyfen, als by de Ed. Groot Mog. Heeren Staeten van Holland en West-vriesland, volgens Refolutie van dato den
Ü7 July 1663. gecommitteerd over de Woèh fchreve differentiale PoincJ.en omme dezelve wegh te neemen,of een pertinent Reglement te beroemenj waarmede alle discrepantie over 't Painê van ffufi risdiclie , tusfchen de meergemelde Heeren 'van den Hove, ende den Bailliu en Gerechte van *g Grayenhage j voor toekomende verhoed zouden mogen worden, ende daer van ter Vergadering van Haer Ed. Groot Mog. rapport te doen,
U. Deel; F En.



g2 VERZAMELING van STUKKEN 5
Ed. Mog. Heeren ,
Aangezien UE. Mog. by opgemelde Refolutie zyn gecommitteerd over de voorfchreve differentiale Poincten, ten fine voorfchreven, tn dat eenige van dezelve Poinct.cn van dienatuyre zyn, dat die wel zonder verder tydverlies dienen weggenomen te worden , fo fullc.a alhier voor jegenwoordig alleen maer voorgeftcld werden die differentiale Poincten, raeckende de Crimineele Jurisdi&ie, daer van noodiggcaght werdtjdat door intercesfie van UEd. Mog. een eynde mag werden gemaeckt, blyvende fo 't voorfchreve Hof als de Magiflraat van 's Gravcnhagc onverkort en ongeprajudiciert in foodaenige verdere differentiale Poincten van Jurisdictie, daer van alhier geene expresfie werdt gedaen , of daer van alhier voor als nog geene dccilic wordt verzogt.
EERSTE POINCT.
Suf-entte van den Suftcnue die van den Hage. Hage den Hove
toefchryven.
Ende zyn den Bailliu Ecrfielyk wordt by de
ende Gerechte van Heeren van 't Hof ge-
'sGravenhage,tercon- fustineert, dat de delic-
trarie fustincerende , ten by de Officieren van
dat alle gemeene delic- de Compagnien Guardes,
ten, begaen by Mili- alhier in Guarnifoen leg-
taire Perfoonen, 't zy gende, en haere Kinde-
Officiercn, haere Kin- ren , niet Militair zyn-
dcrcn,MilitairePerfoo- de, begaende , Jouden nen $am



tot de MlLIT; jURTSDTCtlË. t2
fieri vvczcnde j en Sol- ftaen tot Haer Ed. Mog, daten alhier in 's Gra- KennisfeJudicature Ven hage in Guarnifoen ende Cotrettiei leggende, nietpuurlyfe Militair zynde , alleen privativeftaen tot Kennis, Judicature en Correctie van den Bailliu en Gereghte voorfchreve , uitgefonderd dat zoo wanneer eenige Perfoonen , ofte yemand fynde actuclyken in Militairen dienst van den Staet, en alhier iri 's Graven hage Guarnifoen houdende, dooide Ordinaris Patrouilles van de Compagnien Guarde van Haer Ed, Groot Mog. , of anderzints door ordre van de Militaire Officieren, over gemeene delicten als boven,op de verfché daed geattrapeerd ofte geapprehendeerd mogte werden, fodaenige geapprehendeerde, als by preventie in handen van de Militaire gekomen , ook ter Judicature van den Militairen Rechter of den Krygsracd gelaten fullen worden , F 2 Op



84 VERZAMELING van STUKKEN,
den, en uitgefonderd mede de Edelen van Holland en West* vriesland,alhoewel Militair zynde, over gemeene delicten als boven , alhier in loco begacns die alleenlyk fubjeól zullen zyn en blyven de Judicatuure van den Hove, en verders noch anders met, in conformité van Haer Ed: Groot Mog: Refolutie van dato den 30 Nov. 1654. noopende de Militaire Jurisdictie genomen en gearrciteerd.
Redenen en Motiven van die van denHage noopende het voorfz. gefuftilieerde eerfte Poinct.
Wat belangt 't eerfte Poinct differentiaal , 'faakende de Judicatuure over de delicten begacn by de Officiercr van de Compagnier Guardes, alhier in Guarniloen leggende, en de haere Kinderen Militair zynde , dat der voor
Op dit eerfte Poinct differentiaal moet eerst pertinent gelezen worden, de Refolutien van de Heeren Staeten van den 30 Sept. 1654. en die van den 27 July en %den Aug. op de Mis jive van den Hove van den 30 July 1663. genomen , en dan gepondereerd de redenen door die van den Hage , aen de eene zyde in den zeiven jare 1663. overgegeven tegens 't geene daer jegens voor 't recht van den Hove hier onder is opgejteld.
Redenen van den Hove ter contrarie, aengaande 't voorfz. eerfte Poinét.
Noopende de fuftenue, die alhier by den Hage aen den Hove geadfehribeerd werdt, zoude men in confederatie mogen ne1 men, of dit wel in die
■ algemeynheid by den Ho-
■ ve gefustineerd kan wer. den, te weten, dat alle 1 Militairen , 't zy Officie-



tot de MILÏT. JURISDICTIE. 85
voorfchreve Bailliu en Gerechte in haergefustineerde dien aengaende zyn gefundeerd, is onwederleggelyck, alzoo die fuftenue van woord tot woord overeenkomt met de Refolutie van Haer Ed. Gr. Mog. op den 30 Sept. 1654. nopende de Militaire Jurisdictie genomen en gearrefteerd, fulks dat dat Poinft geene nadere adftruótie requireert. Son der dat ter contrarie foude kunnen doen , by aldien van 't voorfchreve Hof zoude komen geallegueerd te worden, dat de voorfchreve Refolutie niet en fpreekt van de Militaire Officieren, en haere Kinderen -Militair zynde , en daer uit fouden willen infereeren , dat defelve Refolutie in 't voorz. voorval niet foude wezen applicabel , dewyl de voorfchreve Refolutie feit, generalyk disponeerende foo over de Mili. tai-
cieren of Soldaten , in communibus delictis ,
privativelyk zoude ftaen ter Judicatuure van den Hove, met totale exclufie van die van der. Gerechte van 's Graveuhage, dan of onderfcheid behoorde gemaakt te werden tusfehen fodaanige Officieren en Soldaten, die hier van buiten inkomen , en fulks ten reguarde van die van den Hage als Vreemdelingen geconfedereerd moeten worden, als meede t usfehen die geene die van Edelluyden ofte Suppoosten, Officieren of Soldaten komen te werden, daer by derzelver Edelluyden en Suppoosten Kinderen mede moeten gefteld worden , en eyndelyk tusfehen fulke Offici eren en Soldaten, die Origineel zynHaegfche Burgers, ofte derzelver Kinderen, ende die door geene daedelyke veranderinge van Domicilie ofte Acquifhie van een ander Burgerrecht het zelve Haegfch Burgerfchap hebben gequiteert. F 3 En-



$6 VERZAMELING van STUKKEN,
taire Jurisdictie , als over de voorfchreve delicten , begaen by Militaire Perfoonen , niet puurlyk Militair zynde , onder welke woorden van Militaire Perfoonen, fonder onderfcheit , notoirlyk mede foo wel de Officieren van de Militairen als de Gemeerie Soldaeten verftaen moeten worden begrepen te zyn , vooi namelyk , dewyl by de voorfchreve Refolutie tusfehen de Militaire Officieren en Gemcene Soldaten , in 't voorfchreve Poinct van Jurisdictie, geen onderfcheid wordt gemackt, en dat de voorfz. Refolutie ook foodaenig is te verftaen blykt Ivlaer daer uit, doordien by defelve Refolutie alleen geëxiraeerd werden de Edelen van Holland en West-vriesland.
Welken aengaende gerefolveertis, dat dezelve Edelen, hoewel Mi-
Ende dat 't Hofzoih de fustineeren over de voorfchreve twee eerstgenoemde foorten van Of. ficieren en Soldaeten de gemelde privative Jurisr dictie te hebben en die over de d.rde zoorte aen die van den Hage te laten.
Verder moet de decifie tüsfcht n de fuftenuen van 't Hof en den Hage niet gehaeld worden uit de voorgemelde Refolutie y by die van dep Hage ge^ allegueert, maer uit de natuyre van de faecke, en uit de ix en x Articulen van de Provifioneele ordrc tusfehen 't Hof en den Hage vandenjaere 1614. , tegen beyde'i welke de gemelde Refolutien geenfints komen te ftryden.
De natuure van de faeke is fodaenig, dat aen die van den Hage geene andere Jurisdictie competeert , als over neering en handwerk doende Perfoonen , hier in den Hage woonachtig, en geenfints over eenige Perfonen van buiten in den Haag komt tii



tot de MILIT. JURISDICTIE. 87
Militair zynde , over gemelde delicten als boven, alhier in loco begaen ; (alleenlyk) Nota , fubjeét blyven de Jurisdictie van den voorfchreve Hove, foo dat het voorfchreve Hof over geene andere delinquerende Militaire Perfoonen Judicature behoorde te exercecrcn, cumexceptie confirmet regulam tri cafibus non exceptis,\vant als de riieynïnge van de voorfz. Refolutie was, ook mede den voorfchreven Hove te defereren de Judicature over de delinquerende Militaire Officieren, en haere Kinderen , foo zoude immers foo veel, jac om meer confidcratien , fulks in de voorfz. Refolutie moeten wezen uitgedrukt, aengezien 't Hof over alle de Edelen van Holland en West-vriesland de Judicature altyd heeft gecompeteerd , 't welk niet kan gefeyd wer-
mende, ende tot verrichtinge van haere affaires , eenige tyd aldaer verblyvende, al/o die alle verftaen werden hier te bomen, ter occafie van de Staetsvergaderingen ende Collegicn, alhier reftderende, daer omme ook aen die van den Hage, fchoon in andere üèélen Gebctroyeerd zynde om Stads Rechten te gebruyeken,by hetöctroy van Koning Philips van denjaere 1561., in H algemeyn is verboden eenige Arresten op Perfoonen te verkenen , ende het gemelde x Artikul, haer by defelve neringh en handwerk-doende Perfoonen bepaelt, fonder dat eenige extenfive woorden in dat Artikul te vinden zyn, gelyk in tegendeel in H ix Artikul, fpreekende van de Jurisdictie van den Hove , aen '£ zelve gelaten werdt de Jurisdictie over de Edelen en Suppoosten, en anderen gepriviligeerde Perfoo' ?n , dat is • te
F 4



p§ VERZAMELING van STUKKEN,
eerden van Militaire Pffiqeren,
Myn Heeren van den Hove konnen ook t'haren voorriecle , aengacnde 't voorfchreve different, niet nemen de Refolutie by Haer Ed. Groot Mog. op den tweeden en derden Augustus 1(563. genomen , daer by verftaen is, dat Cornelis van Beaumont, zynde een Militair , ende een Soon van de Lieutenant Colonel , ten dien tyde in Guarnifoen alhier, ter facke hreeder in de voorfchreve' Refolutie vermeld, foude werden te recht gefield voor den voorfchreven Hove , aengcftcnde Heeren Commisfarisfen van den voorfchreven Hove ; die op de zaeke in de Vergadering van. Haer Ed. Groot Mog. óp den 27 July 1663. zyn gehoord, by haere Propofitie zelve hebbende voorgcftcld, dat 3t zelve Ho; niet konde
te zeggen , Perfoonen die door haare Pcrfoneele qualificatie, of door het hebben van haer Burgerrecht op andere Plaetfen , of ook indien zy hier al woonachtig zyn door 't niet doen van Burgerlyke neeringen of handwerk , gepriviligeerdzyn, om voor den Hage. niet te kunnen worden inRechten betrocken; want dit woord van gepriviligccrd fpreekt niet anders als tegens de Jurisdictie van den Hage, en requivcert derhalvcn geen ander Privilegie, als niet gecomprehendeerd te zyn onder '£ geen aanftonds in 't volgend Artüul fal gefegd worden aen de Jurisdictie van 's Gravenhage, ten reguarde van de neering en handwerkdoende P.erfoonen te competeren', ,t geen, gelyk 'gezegd is, csne klaers bepaeling maekt en geene extenfie lydt.
Dat nu die van den Haag vermeenen, dat by de gemelde Refolutie van den



tot de MILIT. JURISDICTIE, 09
de geloven, dat Haer Ed. Groot Mog. intentie zoude zyn de voorfz. Officieren, die Welgemelde Heeren Commisfarisfen (hoewel onder reverentie abufivelyk) feyden te wezen Domefticqcn , Dienaercn en Officieren des Escrois van den Prince van den Lande , te eximeren van de Judicature van den Hove, daer onder dezelve van alle oude tyden privativclyck zouden hebben geltaen; en alfo de determinatie van 't voorgevoerde gefchil, over de opgeroeide Ji;dicatuure ei, gentlyk dcpendeerde van de intentie en de begeerte van Haer Ed. Groot Mog. en overfulks de opgeroeide Heeren Commisfarisfen van den voorfchreven Hove vcrfogt hebbende , dat Haer Ed. Groot Mog. goede gebefte wezen mogtc, daer over haere goede meyningen klaer
den jaere 1654. eenige
verandering gemaekt zoude 'zyn , is feenemael abujiv en erroneus ; want in 't nemen van dezelve Refolutie geenfints '$ voorwerp is geweest de queestie van Jurisdictie tusfehen 't Hof en den Hage , maer alleen de Jurisdictie queestie tusfehen den Militairen Rechter ende de Qrdinaris Juftdtie, fulks, dap als dejelve Refolutie mhoud , dat de communia delicla van de Militaire in haere natuure ft aen tot Judicature, Kennis, ende Correctie, van de Ordinaris Juftitie, ofT te den Civilen of Politicquen Rechter, over de Steden en Plaetfen, alwaer fodaenige delicten werden geperpetreerd, die van den Hage zich niet moeten imagineren, dat fy lieden , in reguarde van de Plaetfe van 's Gravenhage, met die woorden alleen gemeent of verftaan werden, maer 't is notoir, dat ten reguarie van de Perfoonen , die E 5 an°.



$é> VERZAMELING van STUKKEN,
klacrlyck en duydelyk te expliceren , hebben Haer Ed. Groot Mog. by de voorgevoerde Refolutie van den tweeden en derden Augusti voorfchreven, veritaen en verklaart niet fimpelyk, dat de voorfchreven Cornelis van "Beaumont over 't voorfchreven voorval te Reghte behoorde voor cpgemelten Hove, als moetende gcconfiderecrd worden als een Domefticq Dienaar des Excroix van den Prince van den Lande, foo by den voorfz. Hove wcrde gcfustineerd maer (Nota) om vcrfcheide confidcratien, in die faeke Militercndc ; daer onder ongetwyfeld niet de minfte zal zyn geweest, dat de Vader van Rochus van der-rDoes, wefende de geleedeerde partye , ten dien tyde was Prasfident Schepen van 's Gravenhage, en dat Haer Ed. Groot Mog. door 't defcrcren van dc
anderzints onder de Jurisdictie van den Hove zyn behorende, het Hof zo wel met die woorden wert gemeint, als 't Gerecht van 'i Gravenhage, zynde 't Hof in oppofitie van den Krygsraed foo wel een Ordinaris Juftitie , en de Civilen of Politiquen Rechter , over de Plaets van den Hage, als die van y4 felve Gerechte.
Ende kan nos veel minder dienen tot de AdftruÜie van de Suft enne van die van 's Gravenhage , de exemptie, die nopende de Edelen van Holland in die Refolutie gemaekt werdt , alfo die exemptie niet gefchietten reguarde van de Jurisdictie van den Hage , maer alleen ten reguarde van de Militaire Jurisdictie , ende het mitsdien eene frivole envalfche illatie is, als die van den Hage fuftineren , dat daer door foude yerftaen zyn , dat geene andere Militaire Perfoonen, in communibus delictis den 1M



tot de MILIT. JURISDICTIE. 91
de voorfchreve Judicature in 't voorfchreve iubjeót. , aen den voorfchreven Hove , ook geen Prtejudicie en hebben willen geven aen den voorfchreven Gerechte, blykt uit de volgende woorden der voorfchreve Refolutie, daer by gefegd werdt, met eene finguliere expresfie, „ fonder dat
echter daer mede ver5, ftaen werdt in'tGene-
raai, ende in thefigc„ decideert tczyn, door 3, wiedeCapiteynen,en„ de de andere Officic-
ren van devoorfchrc-
ve CompagnienGuar,, des Juüitiabel zyn" daer uit immers klaer blykt, dat Haer Ed. Gr. Mog. nopens het voorfchreve different in thefi, niet tot nadeel van de Judicature , die den voorfz. Bailliu en Gerechte in het voorfchreve voorval competeert, hebben gedisponeert; daer en boven ook nog te confide-
Hove Jouden fubjecl we. zen , als alleen de Gemelde Edelen van Holland fulks dat hier Exceptio confirmat regulem in cafibus non exceptis.
Dewyl daer geen regel voorgegaen is, die foude dicteren, dat alle Militairen in communibus delictisonderden Gerechte van den Hage fouden behoren , maer wel ter contrarie, gelyk gefegt is, dat de meeste Militairen , hier in den He ge komende, en geen net* ring of handwerk doende, Burgers of Burgers Kinder enzynde , gelaten werden aen de Jurisdictie van den Hove,
Ende die exceptie, ren reguarde van de Edelen van Holland, alleen is flaende op die generale dispofitie in de gemelde Refolutie vermeld , dat alhier in den Hage den Militairen Rechter ook by prceventie foude mogen kennisfe nemen en judicieren over de communia de-



o? VERZAMELING van STUKKEN,
dereren ftaet, dat het fundament., daer op 't voorfchreve gefustineerde van welgemelden Hove berust, ten eenemaal is abufief, dewyl nog de Militaire Officieren , alhier in Guarnifoen leggende, nog haere Kinderen, Militair zynde , ooyt op de lyst van de Domefticquen , Dicnaeren en Officieren des Excroix van den Prince van den Lande zyn bekend ofte genombreerd geweest, noch by gevolge daer voor konnen gehouden weiv den,
deliéba, by de Militau re Perfoonen begaen.
Veel minder is ook voor die van den Hage ietwes te haelen uit de gemelde Refolutie van den jaere 1663., want, dewyl aldaer mede de qucestie van Jurisdictie, die verkeerdelyk door die van 's Gravenhage aen den Hove werdt gemaekt, geenfints en werdt gedecideert, fo blyft de faeke, gelyk die is aengewezen, in zyn eygen natuure te zyn, volgens 't welk ook de Staeten (alhoewel dezelve zeggen ongeprebjudiciert êfc) doenmaels die voorgevallen faeke hebben af gedaen , verfiaen en gereguleert ; zynde in tegendeel voor de fufienue van den Hove altycl Militerede dezelve redenen , die aldaer en doen ter tyde hebben plaats ge* had,
DER-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 93 DERDE POINCT.
Den Bailliu, en die van den Gerechte van 's Gravenhage , fuftineeren ter contrarie, dat alle delicten , begaan by eenige Militaire Perfoonen , geen Edelluyden of Suppoosten weefcnde, en by Burgeren ende Ingezetenen van den Hage geperpetreert, buiten de voorfz. Jurisdictie van den Hove , 't zy dezelve zyn gefchiet ifi fundo Fiscali, of op andere Plaatfen, onder de Jurisdictie van den Hage reforteerende , dat die alleen ende privative ftaan tot Kennisfe , Judicature ende Correctie van den voorfchreeven Gerechte.
Re-
Re-
Sufrenuc die die Van den Hage den Hove toelchryven.
Ten derden, niet tegenftaancle het notoir is , dat de Jurisdictie van de Heeren van het Hof alhier in den Hage niet verder is Jlreckende, als op het binnen ende buyten Hof foo werdt eghter by de opgemelde Heeren van het Hof gefuftineert, dat tot hare kennisfe, judicature ende correctie ftaan alle delicten, gedaan in fundo Fiscali , namentlyk het Foorhout , Vyverbergh, Plein, in '£ Bosch, en andere diergelycke Plaatfen, 't zy dat die begaan zyn van Edelluiden van Hollandt ende West-vrieslandt , Suppoosten van den voorfz: Hove , ofte by andere Militairen, Burger en of ingezeetenen van 's Gravenhage.
Suftenue van den Hage.



94 VERZAMELING van STUKKEN
Redenen en Motiven van die van den Hage, nopende 't voorfz, derde Poinct.
Aangaande het Poinct. controvers, raackende de delicten, begaan in 't Voorhout, op de Vyverberg, het Plein in 't Bosch , en andere diergelycke Plaatfen, daar over het Hof fuiïineert Judicature te mogen exerceercn, op prefuppost, dat die gecommitteert werden in fundo Fiscali ftaat te letten, dat die fuftenue ftrydig is met het 12 Articul van de provifioncele ordre van de Edele Groot Mog. Heeren Staten van Holland en West-vricslandt, op den fcven en twintigHen September 1614. geitelt, op eenige differenten tusfehen den Provincialen Rade, ende de Magiftraat van 's Gravenhage , daar by gedecideert is , dat de Gereghtc van 's Gravenhage fal hebben dc Au-
Redenen van den Hove ter contrarie.
Nopende het derde Poinct, worden in de Redenen van den Hage eer* ftelyk een feer abufive ende onwaar e önderjleh Mngh gevonden; en ten tweeden , den reedenen die voor de Jurisdictie van den Hove zyn MÜU toerende , caplieufelyk verdraayt , en gantsch verkeer delyk voor geftelt.
Want het is gantsch onwaar, dat by het 12 Articul van de provifioneele ordre van den jaare 1614. aan den Hage over al Jurisdictie foude zyn gegeeven in den Hage , uytgefondert op het buyten en binnen Hof, en het felve Articul fpreekt geenfints op die wyfe , maar maackt alleen mentie van reè'ele Oiicestien van Erffcheü dinge ende Servituyten voor denzelven Gerechte te doen komen j het geene die reden hadde, ent dat



tot de MILIT. JURISDICTIE. 95
Authoritcyt cn Judicature over al in den Hage , uitgefondert van het buiten cn binnen Hof als Judices Territorii , de authoriteit en Jurisdictie is gelaten , en kan die Jurisdictie niet gepretendeert werden tot de Vyverberg , Voorhout, en andere fundi Fiscales, aangefien het groot onderfcheit ïsinter Jus fundi feu proprietatem & Dominium fundi, & Jus Territorii, aut exercenda Jurisdiclionis, fulcks dat niet en contrarieert, dat de Domeinen , daar van HaarEdele Groot Mog. Eygenaars en Domini zyn, reforteeren onder het gezagh en Judicature van de Steeden ende Heeren , die het reght van Jurisdictie over het diftrict, daaronder de voorfchreeve Domeynen , ofte eenige van dien , geleegen zyn , verkrecgen hebben, andcffints als het Hof in fundo Fis¬
dat dezelve Qiicestien zyn geconfidereert als te wee* Jen condependentien van de Opdraghtenen Hypothecatien, die Haar Edele Groot Mog. gemeynt hebben dat gevoeghlyker in het algemein voor den Gereghte van 's Gravenhage fouden konnen gedaan werden , als dat het Jèlve foo J'eer tusfehen liet Hof ende het felve Gerecht Joude verdeelt zyn, of ie light met deeze toevoeginge het emolument van de Secretarye van den Hage hebben willen avantageren, gelyck fulcks in het abfolute vermogen van Haar Ed: Groot Mog. was ftaande, maar geenfints is by het felve Art. een Generale verand er inge gemaakt in de Competentie der Jurisdictie van den Hove , gelyck die van den hlaage verkeerdelyck fuftineeren ende in het nader berigt van den Hove, nu laatstelyck opgeftelt , de abjurditeyt, daar van wat wytlopiger is aangewefen, ende eo£ viet



$6 VERZAMELING van STUKKEN.
Fiscali de JurisdiÏÏe privative , foude exerceefen , foo foude daar uit volgen , dat over alle de Duynen, die de Heeren van de Reeckeningen Verpachten, alle opkomende Plaatten in de Rivieren ingedyckt, alle geconfisqueerde, vaste en immeubile Goederen , en andere Domeinen meer , tanquam fundi Fiscales fouden moeten ftaan privative ónder het Gefag en Judicature van den Hove , en niet van de Steden , Ambaghtcn ende Heerlickheden , daar onder die refpectivelyk gelegen zyn , 't welk niet en vertrouwt wert de meyninge van denHove te weefen, om de voornoemde Steeden ende Heeren het voorfchrecve Gefagh en Jurisdictie te onttrecken, en den Hove toe te voegen; by gevolge dan oock zyn den Bailliu ende Ge^ reghte van 's Graven-* ha»
met eenen niet onaangeraackt gelatende oplosjing van die captieufe verdraijinge , die die van den Hage in defe mede komen te doen , van de redenen van den Hove, als of het zelve Hof de Jurisdictie over de Vyverberg, Voorkont. Kneuter dyck , en andere Plaatfen , cnckelyck en alleen pretendeerden, om dat die zyn fundi Fiscales, ende dat het Hof dan tot die abfurde argumentatie zoude voorvallen , van over al door geheel Holland over Duinen of andere Gronden de Graeffelyckheidt toebehorende, de privative Jurisdictie te pretenderen , daarnogthans die geene $ die eenige befcheidentheid wilgebruicken, het Hof ofte de Raeden die het zelve compofeeren ,< voor zoo onbezonnen in decze materie niet zal konnen ofte willen aanfien, maar wel bemercken dat het Hof de Jurisdictie over de gemelde Plaatfen exerceert , om dat dezelve die dl*



tot de MILIT. JURISDICTIE. 97
hage , in hun voorfchreeve gefustineerde, aangaande het voorgenoemde derde Poinct., met goed reght gefundeert.
tl Deel
aldaar geëxerceert heeft van alle oude tyden, voor de erectie van de Schepenbanck van 's Gravenhage , en zoo langh hier een Hofgereght in den Hage gerefideert heeft, als zynde den grond die geannexeert is aan het Graafiyke Paleys, ofte Huyze van Holland , als hebbende die grond gehoort tot des Graven vermaak, exercitie en ge*> bruick, en zynde de Jurisdictie daar over aan niemandt ooyt weg gegeeven , maar tot deezen huidige dage aan ,t Graaffelycke Hofgeright gebleven, ende als nog wegens het Hof, ten refpette van de Jurisdictie , en van de Reeckenkamer ten reguarde van de Grond-eygendom werdende beheert.
Sonder dat die van den Hage meede eenigh argument moeten maacken, dat ten tyde van de Jaarmar ckten en Kermisfen ook hare Onderfchout ge* admitteert wierd, ombe^ nevens den Drost of OffiG cier



98 VERZAMELING van STUKKEN,
NB.
. Deze zaake en is zoo geheel klaar niet, wordende by de luyden vanjaaren berigt, dat ook ten tyde van de petober Kermis, kraa-
cier van den Hove, en benevens de Bediendens van den Reecken-kamer ordre te helpen ftellen op liet fitten van de kramen, alfoo die admisfie is een pure civiliteyt, daar in de gemelde Collegien niet zouden gehouden "Zyn, indien dezelve niet wilden , omme goede correfpondentie met de Magiftraat van '5 Gravenhage te onderhouden, oock haare Onderfchout daar in laten concurreeren , en forge te helpen dragen, dat de Burgers van den Hage met de beste Plaetfen tot het fitten van haare kramen mogte worden geaccommodeert, en alzoo boven de Vreemdelingen geavantageert, behalven dat dit mede is voortkomende daar uit, dat in voorige tyden twee byzondere Kermisfen alhier zyn geweest de eene in Mey en de ander in October komende , zynde die in Mey kwam de Hof kermis genoemt, en die in October de Haagfche Ker-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 99
kraamen op des Graaf- Kermis, als wanneer de lykheids grond foudcn kramen geenlints hebhebben geftaan. ben gellaan op de grond
van de Graaffelyckheyfei maar alleen op die onder het Gerechte van den Hage is behoorende , cn de andere genoemt de Hof kermis, werdende gehouden in de m tand Mey, op de geannexeerde Graaffelyckheids grond, in welcke Kermis van ouds de Bedienden van den Hage daar omtrent genig gezag hebben helpen plegen,' tot een convincant bewys, dat zelfs na het jaar 1614. by die van den Hage geenigh Politicq gefagh of Jurisdictie over de meergemelde Graaffelykheyds grond is geoeffent , maar het zelve abfolut gelaten aan den Hove ende de Reeckenkamer, ende dat nu eerst eenige concurrentie aan den Hage is toegelaten , na dat men heeft goedgevonden die twee Kermisfen te combinccren, en die beyden te gelyck op des Graaffelycks grondt te laaten houden. Waar uyt dan kan gezien worden, hoe ab-~ furd de fuftenue is van die van den Hage, als zy prcetendeeren dat het Hof van alle Jurisdictie over dezelve Plaatfen zouden zyn gefecludeert, ofte dat fy uyt die concurrentie van haren Onderfchout eenigh argument, felfs van concurrente Jurisdictie fouden willen maken, dewyl die beleeftheyd van denfclven Onderfchout te laten concurreren, oock tot op het Buyten-Hof aen haer werdt gedaen, tot een teken dat dit pure beleefiheyt is, alfodievan den Hage over het felve Buiten-Hof geen Jurisdictie ter wereld zyn pretendeer ende, gelyck die van den Hage den Officier of Drost van den Hove mede laten concurreeren in het opzigt ende emolumenten , fodanig als den Onderfchout van den G % Ha*



ioo VERZAMELING van STUKKEN,
Hage van die kraamen , die op de Haag feite Mankten buiten des Graaffdyksheyls grond gefteld werden , en kan insgelyks by die van den Hage geen argument gemaackt werden daar uyt, dat fy lieden mede concurreeren in het geeven van confent tot het fetten van de Koordedaufers en andere Spullen , alfoo dat is een Attie van Politique Magiftraature, en het gemeene welzyn betreft, zoo wel van de Burgers van den Hage , als van de Edelen en Suppoosten is concerneerende , 'om het zllve toe te laten, of te verbieden , naar geleegentheyt van goede of kwade tyden , oorlogh , pestilentie , of andere calamiteyten, behalven dat het zelve mede is voortkomende uit de gemelde combinatie van de twee Kermisfen, als voren gezegt, fulcks dat het notoir en onwederfpreekelyk is en blyft, dat de Jurisdictie over alle delicten op de meergemelde Graaffelyckheyts grondt gecommitteert werdende, alleen is competeerende aan den Hove, met exclufie van denzelven Gereghte, ende dat in gevallen men aan die van den Hage eenigfints zoude willen te gemoet komen , ten reguarde dat fy lieden mede Jouden mogen fuftineeren, dat in allen gevallen de Jurisdictie van hare Burgers , alhoewel op geannexeerde Graajfelyckheyts grondt gevonden werdende, volgens gemelten proviftonele ordre aan haar zoude zyn gelaten, Jelfs oock in criminalibus, men dit verdragh en accoort aan haar zoude voor ftellen, dat zy lieden zigh abfoluyt onthoudende van eenige Acten van Crimineele Jurisdictie over de meergemelde grondt te pleegen, oock van den Hove zouden te verwagten hebben, dat als een handwerk ofte neringh doende Burger bevonden wierdt met een ander Burger te doen gehadt te hebben, en fulks de-
im



tot de MILIT. JURISDICTIE. ior
HEt gecommitteert te zyn tusfehen Burger en Burger wel de eerfte recherche en informaticn door den Procureur Generaal fouden werden gedaan en genomen maar de faacken by den Hove fodanigh ondervonden zynde, als dan altydt aan den Gerechte van 's Gravenhage fouden werden gerenvoyeert en informatien aan haar overgezonden , met welke voorflagh gemeynt wert dat die van den Hage behooren te hebben het uytterfie contentement.
L.
Voor 't Landt.
Be Staten van Hollandt ende West. Frieslandt.
Edele , Erentfeste , Hooghgeleerde , Lieve , Getrouwe.
Wy feynden U Edele hier nevens ons gerefolveerde lub dato defes, aengaande het resfort van Judicature over de Capiteyncn van onfe Guardes, en begeeren, dat onfe goede meyninge daar inne vervat , by U Edele fal werden nagekomen , het welcke verwachtende, beveelen wy U Edele onder des de befcherminge Godes. Gefchreeven in den Hage den feven en twintigften July 1663.
Onderftond Ter Ordonnantie van de Staten Ende was geteeckent
Herbt. van Beaumont.
G 3 LI.



i q 2 VERZAMELING van STUKKEN,
LI.
EXTRACT uit de Refolutien van de Heeren Staaten van Holland en West-Friesland, in Haar Edele Groot Mog. Vergaderin-. ge genomen op
Vrydagh den 27 Julii 1663,
Zyn ter Vergaderinge verfcheenen de Heeren van Nierop ende van der Graaff, als Gecommitteerden van den Prafident en Raden van den Hove, ende hebben uit de naam, cn van wegen denfelve Hove, aan Haar Edele Groot Mog. bekent gemaakt, hoe dat de Bailliuw van 's Gravenhage nu eenige weecken gelceden , voor Schepenen aldaar gedagvaart hadde de Perfoon van Cornelis van Beaumont, minderjarige Soon van Johan van Beaumont, Luitenant Collonel en Capiteyn van een van de vier Compagnien Guardes van Haar Edele Groot Mog. alhier in loco bewaackende, over feeckere quetfüre geinfligcert aan Rochus van der Does, Soon van Mr. Willem van der Does, Burgermeester van 's Gravenhage voornoemt, dat jegens de voorfchreeve Proceduren van den voorfchreve Hove verfogt was Mandement Pcenacl, op het fundament dat de Officieren van de voorfz. Compagnien Guardes van Haar Edele Groot Mog: en hare Kinderen, in gelycke gelegentheeden alleenlyk fubjeét fouden wefen de Judicature ende Kennisfe van den voorfchreven Hove , dat die van denfelven Hove (by haar alvoorens daar over met de
voor?



tot de MILIT. JURISDICTIE. 103
■voorfchreve Bailliuw en eenige Gecommitteerden van den Gerechte van 's Gravenhage voornoemt communicatie gehouden zynde, ende dezelve niet hebbende gedisponeert konnen werden, om van de voorfchreve aangevangenc Proceduyren te deiifteeren , fuftinerende daar toe te weefen gequalificeert, uyt krachte van voorgaande U Edele Groot Mog. Refolutie in dato den dertigften September des jaars 1654.) daar jegens verleendt hadden Mandament Poenaal, als niet konnende gelooven, dat Haar Ed: Gr: Mog: intentie foude zyn, de voorfchreve Officieren , wefende Domefticquen, Dienaars en Officiers des Excroix van den Prince van den Lande te eximeren van de Judicature van den Hove , daar onder defelve van alle oude tyden privative geftaan hadden, verfoekende de voornoemde Heeren van Nierop en van der Graaf, uit de naam en van wegen als boven, nademaal de terminatie van het voorgeroerde gefchil over de opgemelde Judicature , eygentlyck dependeert van de intentie ende begeerte van Haar Edele Groot Mog:, dat over fulks derfelver goedertierne geliefte wefen moge, daar over haremeyninge klaarlyck en duydelyck te expliceren, op dat den Praffident en Raden van den voorfchreeve Hove aan de eene, mitsgaders die van 's Gravenhage voornoemd van de andere zyde, haar daar na mogen reguleeren, ende gedragen , fonder dat het nodig zy de voorfchreve zaacke door Proceduyren van appel ofte anderfmts in wydtluftigheydt te brengen : Waar over gedelibereerd zynde, is goedgevonden ende verftaan, dat door Gecommitteerden van deeze G 4 Ver-



ï®4 VERZAMELING van STUKKEN,
Vergaderinge, na ingenomen beright van den Bailliuw en die van den Gerechte van 's Gravenhage voornoemt, op het geene voorfchreel ven is getraght ende gelaboreerd fal worden ' over het voargementioneerde voorval, en andere van gelycke natuur, met onderling contentement van die van den voorfchreeven Ho-; ve ter eenre, ende van die van 's Gravenhage voornoemt ter andere zyde, een pertinent Reglement te beramen , waar mede alle discrepantie over het poincl van Jurisdictie tusfehen dezelve voor het toekomende verhoet zoude mogen werden, en daar van alhier ter Vergadering rapport te doen, oock over het voorgeroerde incident in het particulier Haar Ed: Groot Mog: van hunne confideratien ende advifen te dienen, ten welken eynde verfogt ende gecommitteert zyn , gelyck verfoght en gecommitteert werden by deefen, de Heeren van Dortregt , van Delft, van Amfterdam, van Alckmaar en van Enkhuyzen, en fal de bovenftaande Haar Ed, Groot Mog. Refolutie by Extract authentjeq aan den voorfchreven Prasfident cn Raden, mitsgaders aan den Bailliu ende die van de Gerechte van 's Gravenhage voornoemt toegefonden werden, om te ftrecken tot derfelver narightinge-
Onderftond
Accordeert met de voorz, Refolutien Was getekend
Herbt. van Beaumont»
LIL



tot de MILIT. JURISDICTIE. 105
LIL (
Misfive van Prafident en Raeden van den Hove.
Edele Groot Mog. Heeren 1
Wy hebben wel ontfangen U Edele Groot Mog. Misfive in dato den leven en1 twintigflen defer loopende maandt, met derfelver Refolutie van den felven dato daar benevens gehouden, over het verzoek van Explicatie, door de Heeren van Nierop en van der Graaff onfe Gecommitteerde , ten felven dage aan U Ed. Groot Mog. gedaan, genomen, of namentlyck U Ed. Groot Mog. by derfelver Refolutie van den dertigften September des jaars 1654, de Officieren van derfelver Guardes, ende alhier in loco U Ed.: Gr. Mog. Domefliquen, Dienaren en Officieren des Excroix , hebben geè'ximeert van de Judicature van den Hove, daar onder dezelve van alle oude tyde privative geftaan hadden, en gefubmitteert aan den Gereghte van 's Gravenhage, en bemereken dat U Edele Groot Mog. de voorfchreeve verfoghte Explicatie believen te voegen aan een pertinent Reglement, als noch te beramen, waar mede alle discrepantie over het poinct van Jurisdictie tusfehen ons en die van den Hage voornoemt, in het toekomende verhoet fouden konnen werden , dan alfoo fodanigh Reglement na apparentie fal weefen van longeur, en dat het particulier incident, ter faacke van het welcke wy des voorfchreve U Edele Groot Mog. Explicatie hebben verfogt, geen uytitel, onder G 5 re-



jo6 VERZAMELING van STUKKEN,
reverentie, kanlyden, dewyl de faacken dien aangaande gelaten werdende buyten de Adminiftratie der Juftitie, parteyen door mistroostighcyt ende wanhoope van de Ordinaris Juftitie te erlangen, haar felven niet en komen te Rcghtcn , lbo hebben wy van ons devoir ge-, aght U Edele Groot Mog. andermaal gedienftelyck te verfoeken ten eynde dezelve na hare gewoone wysheyt en rechtmatigheyt (niet toelatende dat yemandt van derfelver Onderdanen foude werden gelaten fonder Rechter) de voorfchreve gedughte onheylen verhoedende , onbefwaart believen te weefen, ons derfelver Explicatie over het voorfchreve fubject., fonder prcejuditie, en onvermindert U Edele Groot Mog. intentie in de voorfchreve Refolutie van den feven en twintigften defer lopende maandt vervat, te laten toekomen, om ons daar na te mogen reguleren, ons niet min &c.
Gefchreven in den Hage den dertigften July 1663,
LUI,



tot db MILIT. JURISDICTIE. 107
LUI.
Misfive van Haer Ed. Gr. Mog. de Staeten van Holland en WestFriesland aen den Prcefident en Raden van[den Hove.
Edele , Erentfeste , Hooggeleerde , Wy-
SE , VOORSIENE , DlSCRETE , LlEVE ,
Getrouwe.
Wy fendcn Ü Edele hier nevens ons gerefolveerde fub dato defes, aangaande de Judicature over feeckere voorgevallen faacke, tusfehen de Zoonen van den Luytenant Collonel van Beaumont , en van den Burgermeester van der Does, omme te dienen tot U Edele narightinge.
Gefchreeven in den Hage den derden Augustus 1663.
Onderftond
Ter Ordonnantie van de Heeren Staaten, voorn, was ondertceckent
Herht. van Beaumont,
LIV,



io8 VERZAMELING van STUKKEN
LIV.
EX TRAC T uit de Refolutien van Haer Ed. Gr. Mog. Heeren Staeten van Holland en WestFriesland.
Den 3 Augusti 1663.
De Heer Penfionaris van Slingcland heeft ter Vergadering gerapporteert deconfideraticn ende 't advys van de Heeren Haar Ed. Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende ingevolge ende tot voldoeninge van derfelver Refolutie Commisfbriaal, in dato den feven en twintigHen der voorleden maand, geëxamineert ende overwogen 't gunt ten zeiven dage by de Heeren Nieroop en van der Graaff, als Gecommitteerdens van den Prasfident ende Raden van den Hove ter Vergaderinge is geproponeert geweest, ende namentlyk of Haar Ed. Groot Mog. Refolutie van den dertigflen September des jaars festien hondert vier en vyftig, applicabel is op de Officieren van de vier Compagnien Guardes, Haar Ed. Groot Mog. alhier in loco bewakende, ende fpecialyk meede of de Perfoon van Cornelis van Beaumont minderjaarige Zoone van Johan van Beaumont Luitenant Collonel en de Capitain van een van de voorfz. 4 Compagnien Guardes, over zekere queetfure geinfligeert aan Rochus van deiDoes , Zoone van Meester Willem van der Does Burgermeester van 's Gravenhage convenibel is voor den Welgemelde Hove, of wel voor Scheepenen van 's Gravenhage voornt. voor



tot de MILIT. JURISDICTIE. 109
dewelke hy nu eenige weeken voorleeden door den Officier van de plaatfe gedagvaard is geweest, ook dienthalven gehoort ende ingenomen de redenen ende motivcn by die van den voorfz, Hove ter eenre, en by die van den Hage ter andere zyde daar over ingebragt, beide op 't voorfz. voorval ten aanzien van de controverfe Jurisdictie van Haar Ed. Groot Mog. interpretatie en determinatie verzoekende.
Waar op gedelibereert zynde, hebben Haar Ed. Groot Mog. verftaan ende verklaart, dat de voorfz. Cornelis van Beaumont om verfcheide confideratien ten deezen militerende over voorfz. voorval te regte gefteld moet worden voor den Prcefident ende Raden van den Hove, zonder dat egter daar mede verftaan word in 't genei-aal, ende in thefi gedecideert te weezen, voor wien de Capu teinen ende andere Officieren van de voorfz. Compagnien Guardes juftitiabel zyn, ende zonder dat 't geene voorfz. is tot de Soldaten van dezelve Compagnien getrokken zal mogen worden in eenige confequentie, daar van de gerequireerde aanfchryvinge aan den Praffident en Raden van den voorfz. Hove, mitsgaders aan de Bailluw ende die van den Gerechte van 's Gravenhage voornoemt gedaan zal worden, om haar refpe&ivelyk daar naar te reguleeren, ende te gedragen, zullende voorts ook de bovenftaande Haar Ed. Groot Mog. Refolutie by Extract, authentycq den Praefident ende Raden van den Hooge Raade toegezonden worden,om te ftrekken tot derzelver narigtinge, des werden de opgemelde Heeren Haar Ed. Groot Mog. Gecommitteerdens mits dezen wyders verzogt de verdere ingrediënten van de voor-
ge-
. >• *



iio VERZAMELING van STUKKEN,
24 Van Militaire Üflicieren.
geroerde Hare Refolutie Commisforiaal mede ter handen te necmen, ende zoo haast doenlyk af te doen.
Onderftont Accordeert met de voorfz. Refolutien (Was getekend)
Herbt. van Beaumont. LV.
EXTRACT uit de Amp, Bed. van den Hove van Holland en 's Gravenhage raekende haere Jurisdictifche questien. Bl. 436.
Sullen die van den Hage oordeelen of de Militaire Officieren alhier Guarnifoen houdende behooren onder haere Jurisdictie of niet ? de Heeren Staeten hebben in de Refolutie van 1633. den 3 Aug., de faeke van een minder* jaerige Zoon van den Luitenant Colonel Beaumont voor die reys aen 't Hof gedefereert, dog omtrent alle andere Officieren in thefi ongedecideert gelaten, ende ter examen van haer Gedeputeerden gebragt , foo dat den Hage daer mede als nog niet klaer is, om de gemelde Militaire Officieren voor haere Rechtbank te mogen betrekken, en wel in tegendeel 't Hof haere Jurisdictie daer omtrent fonder belemmering of interdictie wegens den Souverain completelyk maintineért, op de fundamenten vervat in des Hofs redenen gegeven op de gemelde poinóten met den Hage differentiaal en aldaar 't eerfte poincl, — welke redenen door die van den Hage by haare twee Schriftuuren geènsfints kunnen worden opgelost.
LVL



tot de MILIT. JURISDICTIE. nr
L VI.
Refolutie der Heeren Staten van 'Zeeland van den 12. Maart ï66j.
Den Raadpenfionaris heeft ter Vergaderinge voorgedragen , hoe dat in den voorlceden maand van February eenen Philip Nack, op aanklagte en confesfie , als dat hy onder twee verfcheyden Compagnien hadden dienst genomen , en van d'een en d'ander geld op hand ontvangen, en naderhand ook de leeningen, en voor de derde maal hadde getenteert nog by een Compagnie dienst te neemen , door die van den Krygsraad van het Garnifoen binnen de Stad Veere , was gecondemneerd opgehangen te worden dat 'er de dood zoude volgen-, m kragte van 't 16. en 70. Articul van den Krygs-Ordonnantie op den 13. Aug. 1590. by de Heeren Staten Generaal gearrefteerd, dat daar op den voorfz. Philip Nack, hadde verzogt Pardon, ofte ten minnen mitigatie van de fententie, en ook verfcheide Perfoonen tot dien einde voor hem hadden geintercedeert.
Dog dat de Heeren van den Rade het zelve hadden van de handgeweefen; als haar daar toe niet vindende gequalificeerd, dog niet te min aan den Patiënt de vryheid gelaten, om zig dien aangaande te addresfeeren aan de Heeren Staaten van Zeeland ; furcheerende de executie van de voorfz. fententie tot de bycenkomite van Haar Ed. Mog. aan dewelke den voorfz. Patiënt zig nu in alle demoedigheid was addresfeerende, om van derzelver goedertierentheid
't



ii2 VERZAMELING van STUKKEN,
't verzogte Pardon, ofte ten minften mitigatie' van de fententie te mogen obtineeren. Waar op wefende gedelibereert, is goed gevonden en verftaan, dat het voorfz. vertoog en verzoek nader zal werden geëxamineert door de Heeren de Jonge van Brunisfe , Gruwaeft en van der Meulen, mitsgaders den Raadpenfionaris van 't Landt, om, gehoord derzeiver rapport daar op nader en ten principale te refolveeren.
Item den 19 Maart 1667. volgt 'i uitgebragt Rapport*
Gehoort het Rapport van de Heeren Gedeputeerdens tot de zake van Philips Nack, by den Krygsraad binnen ter Veere gecondemneerd tot de galge , breeder gementioneerd in de Notulen van den 12. dezes, ook geleefen zyne Confesfie ende Refolutie tot de voorfz: fententie by den gemelde Krygsraad genomen , ook naargezien en geconfidereerd het 16. en 70. Art. van de Krygs-Ordonnantie van deezen Staat, en voorts gelet op al het geene in dezen eenigzints heeft mogen moveeren, en alle de Leeden genegen zynde, dat de Vergaderinge zoude prsfereeren Gratie voor Rigeur van Juftitie: Is goed gevonden'en verftaan , de ftraffe van den voorfz: Delinquant opgelegt, te mitigeeren en dienvolgende den voorn. Krygsraad binnen ter Veere by defen te ordonneeren, om den voorfz. Philips Nack in plaats van met de koorde te ftraffen zodanige andere ftraffe op te leggen, en in zyn Perfoon doen executeeren als onder de Militie



tot de MILIT. JURISDICTIE. 113
tic tc Lande de fwaarfte naast de dood werd geoordeeld
Vcrklaarende H: E: Mog: dat deze mitigatie van de Sententic voor het toekomende nooit zal mogen werden getrokken in confequentie ofte eenige aanleydmgc geeven om diergelyke verzoeken meer te doen , als latende aan de refpeétive Krygsraden , om goede cn rigoreule Juftitie over fulke cn diergelyke feiten te adminiftreeren agtervolgens de Ïvrygs-Ürdonnautie daar op gemaakt;
, LVII. '
ÉXTRACT uit het Ü.:gister der Refolutie van de Ed. Gr. Mog: Heeren Staeten van Holland en W'est-Friesland; in Hun Ed. Gr. Mog. Vergadering gcuo* • men op
Woensdag den 16. May ié'6Bi ■' > ■
Militaire'
De Raad Penfionaris heeft ter Vefgaderirige3"ristl!fi^ gerapqrteerd de coniideratien cn het ad vis van^T' de Heeren Hun Ed. Gr. Mog. Gecommittcer-z^Ut eiuden, hebbende, in gevolge en tot vokiocuin-^aiie, ge van dcrzclver Refolutie Gommis foriaal vatffMlcfc J11'' gisteren , geëxamineerd en overwogen het ge.;]'?uurc reprtefentcerde van de Heeren GedeputeerJen der Stad Monnikendam, daar in beftaapde',%dat3pi^at,aie des nachts tusfehen den eeriien en den twee-oeiï afïdrf den der lopende maand zeker Soldaat van de^'f' Compagnie van de Capitain Hinvosfa, aldaarfij* ge' Goarnuoen houdende, op de publieke fcaatteefc
II Deel. U een



ii4 VERZAMELING vAn STUKKEN,
een ander Soldaat van dezelve Compagnie meteen Mes in dier Voegen gekwetst hebbende, dat dezelve aanftonds van die kwetzure gcftoi yen , en den Perpetrart daar op door de Militie in apprehenfie genomen was, de voorfz. Capitain was fuftinecrende, dat, in conformité 'van zekere Refolutie den 25. Maart des jaars 165^ by Hun Hoog Mog. op de groote Zaale genomen , den voorfz. Delinquant voor den Militairen Krygsraad te rechte gefteld zoude behooren te worden , als zynde een delict- tusfehen Soldaten onderlinge begaan: Edoch, dat' de Schepenen der'voorfz. Stad , confidcreerenrende , dat het voorfz. delict , fchoon tusfehen Militairen begaan , echter was een Gemeen , en geen Militair dclitt , en zulks niet wetende, of zy in goeden gemoede de Judicature van dien wel konden negligeeren, en den Krygsraad met die zake laten beworden , de Heeren hunne 'Principalen bewogen hadden ^ om Hun Ed. Gr. Mog. te verzoeken, dat dezelve zouden gelieven te verklaren, voor wien de voorfz. delinquant zoude behoren te recht gefteld te worden : Ook gerefumeerd de voorfz. hun Hoog Mog. Refolutie, en andere Retro-Aéta daar op applicabel.
Waar op gedelibereerd zynde, hebben Hun Ed. Gr. Mog. verftaan en verklaard, gelyk verftaan en verklaard wordt by dezen „ dat de „ voorfz. zake in hare natuur, en achtervolgens
het Declaratoir, vervat in HunEd. Gr". Mog. „ Refolutie van den dertigften September! des „ jaars zestien .honderd vier-en-vyftig, is ftaan„ de , en dien volgende ook gelaten zal worden, „ tot de Kennisfe en de Judicature. van Schepe-
„ nen



tot de MILIT. JURISDICTIE, 115
„ ncn voornoemd: daar van byaanfchryvinge aan den Officier der voorfz. Stad Monnikendam; mitsgaders ook aan de voornoemde Capitain Hinyosfa kennisfe zal worden gegeven, met last en begeerte, om zich daar naar pra> cifelyk te reguleercn, als naar behooren.'
L V1L
Copye, Misfive, en klagteaan de Ed. Groot Mog. Heeren Staten van Holland en West-Friesland i
Ed. Groot Mog. Heeren
. Alfoo H . . . B . . . over het moordadig feyt aan den Perfoon van Mr. Francois van den Broek, in fyn leven eerfte Burgermeester binnen defer Steede Heus den, uit de voorfz. Steede ende Lande by vonniste van Scheepenen aldaar, volgens nefïensgaende Copye, in dato 29 October 1665. gebannen, fig niet alleen verfcout van tyd tot tyd tegens hen voorfz,' bannisfement hoe langer hoe publiquer in de voorfz. Steede Heusden te komen ende te converfceren, maar ook tot meerder vilipendentie van de Juftitie , niet ontliet zich op publique ftraten en merkten te vertóbnen , ja zelfs te vervoegen en in te dringen in gefelfchappen daar Leden van de Magiltraatpraefent zyn, en, dat nog meer is, te tergen de Kinderen van den Welgcmelden Mr. Francois van den Broek , dewelke vermecnen Jufto dolore rnoti, fulx niet gehouden te zyn, nog te konnen verdragen , 't welk niet alleen is Itrcckcnde tot H 2 on-



ii(5 VERZAMELING van STUKKEN,
onlydelyke vilipêndentie van dejuftitie, maar daar ook uit ltaantc vreefen verdere onheilen ;■ omme welke te voorkomen hadden ,• wy zoo fchriftelykalsmondelykden D; osfaart defer Stede ende Lande van Heusden, Mr. G .. . v.B .. . verfogtdatzyn Ed. gelieven teegensden voorfz. H ... B ... te Proccdeeren en te doen Procederen als naar Rechten, en men jegens fodanige Banditen fchuldigendc gehouden is te doen : dan alzoo den voorfz. Drosfaart Mr. G . . . v. B . . . van des te doen difficultecrde onder pretext, dat den voorfz. H . . . B . . . federt dato van het voorfz. Bannisfement, in Militairen dienst gebenificeert is met een vendel onder de Compagnie van Lichtenburg, Commandeur tot Hulst, aldaar in Guarnifoen , ende dat den voorfz. B . . . van de Militaire Jurisdictie binnen dezer Steede Heusden fouden werden gemaintineert ende geprotogeert tegens hem Drosfaard voornt. in cas hy, als wy vcrfogten, jegens den voorfz. B . . . wilde proccdeeren \ foo hebben wy daar over, in abfentie van den Plccr Gouverneur, den Commandeur Embife wefen fpreken , ten einde zyn Ed. Maintien ende . . . van de Juftitic . . . ofte wilde gedogen dat den Hcere Drosfaard jeegens den" voorfz. B . . . fonder geëmpecheert te worden van de Militairen, mogte procedeeren,oftc anders dat hy Commandeur,op dat de Juftitic niet langer mogte werden gevilipendeert, ende de gevreesde onheylen voorkomen , felfs geliefde te procederen jeegens den voorfz. H" . . . B . . . Van welke meer dan billyke rcfpc&ivealterative verzoeken hy Commandeur geen van beyde en heeft gelieven te
am-



tot de MI LIT. JURISDICTIE. 117
amplefteeren, maar ter contrarie verklaart ende gczcgt, dat hy den voorfz. B ... als een Militair Perfoon , hoewel gebannen uit de Stad en Lande van Heusden , foo den Heer Drosfaard tegens denfelven foude pogen te procederen, daar jeegens foude moeten protegeren , ten ware hy van hoger handandere ordre bequam.. Wy dan dus geftelt cn dat onder 't voorfz. pretext den voorfz. Drosfaart Mr. G ..... v. B . . . tegens den voorfz. B . . . niet en wil refolveren te procederen , foo vinden wy ons mits defen genooddrukt , ons te addresfeeren aan U Ed. Groot Mog. verfoekende feer onderdaniglyk , ten eynde daar inne foo mag werden verfien als in een Land ende Stad daar Juftitie vigeert, U Ed. Groot Mog. fullen vinden te behoren, 't fy of daar toe den voorfz. Drosfaard, of Commandeur, of des noods den Fiscaal Crimineel alfulke Ordre en Commisfie te geven, als in fulke faken behoort; want wy van des te doen, of anders daar inne te voorzien , geen ander expediënt of middel wcetcn, daar nograns omme de refpeótive vilipêndentie van Juftitie en de gevreesde voorgemelde onheylen, als ook omme de inconventien tusfehen de refpeftive Politique en Militaire Jurisdictie weg te neemen en voor te komen;, hoognodig is daar inne te voorzien, op dat wy in vreede gerust mogen leeven, onder de Regeringe en Befcherminge van U Ed. Groot Mog. dewelke wy als onfe Souveraine en wettige Hoge Overigheid gaarne erkennende , biddende God Almagtigh.
Edele Groot Mog. Heeren, Uw Ed. Groot H 3 Mog,



ïi8 VERZAMELING van STUKKEN,
Mog. altyd te willen conferveeren in geluckige Regeeringe , onderftond : U Ed. Groot Mog. onderdanige Dicnaaren, Burgermeesteren, ende Regeerders der Steede Heusden, ter Ordonnantie van dezelve, ende was ondertcekend N. Buis, in Margine Hond Heusden den 27 November 1668.
LVIII.
Copye Extract.
Uytte Refolutien van de Heeren Staten van Holland ende West-Friesland genomen in Haar Ed. Groot Mogende Vergaderinge op
Dingsdag den 4. December 1668.
Ontfangen een Misfive van Burgermeesteren ende Regeerders der Stede Heusden, gefchreven aldaar den 27. der voorleeden maand , houdende klagte dat eenen H. B. jegenwoordig Vcndrich van de Compagnie van Capitein Ligtenberg over een enorm feyt aen den Perfoon van wylcn Mr. Francois van den Broek, in zyn leeven Burgermeester van de voorfz. Stad Heusden begaen, by vonnisfe van den Gcregte derfelver Steede uit de Stad ende Lande van Heusden gebannen fynde , egter zig verftoute daar binnen te koomen, en lig dagelyks publique op deftraate te vertoonen, en in te dringen in gefelfchappen daar Leeden van de Magiftraat prefent zyn, fondert dat daar jegens by den Drosfaart van de voorfz. Stad ende
Lan-



tot de MI LIT. JURISDICTIE. 119
Landen van Heusden iets wicrde gedaan, op praetext dat den voorfz. H ... B ... in Militairen dienst zynde, door hem tegens dezclven niet zoude konnen werden geprocedeert, met verzoek ten einde by Haar Ed. Gr. Mog. om reedenen breder daar inne gedcduceert, daar jegens foude mogen werden voorlien. Waar op gedelibereerd zynde , is goed gevonden ende verftaen , dat de Heeren Gecommitteerde Raden fullen werden verzogt ende gelast, gelyk dezelve verfogt en gelast worden by defen, den voorfz. H. B. te bevelen, fig aanftonds naar fyn Guarnifoen te begeeven ende hem aldaar te blyven onthouden, fonder weder binnen de voorfz. Stad Heusden te komen. Dat wyders den Drosfaart . . . by aanfehryvinge 'fal werden gelast , in cas den voorfz. H ... B ... fig tegens 't voorfz. Bannisfement binnen de voorfz. Stad ende Lande van Heusden foude komen te begeeven , teegens den felven 't voorfz. vonnisfe fonder eenige conniventieofte disfimilatie ter executie te leggen , ende voorts tegen hem te procederen als naar bchooren, fullehde wyders door de gemelde Heeren Gecommitteerde Raden , naar die geëxamincerd/ende overwogen, mitsgaders haar Ed. Gr. Mog: van advis gedient werden , wat tot verhoedinge van alle discrepantie om trent het poinct. van Jurisdictie, tusfehen de Ordinaris Civilen Regter ende den Krygsraad binnen Heusden voornt. ende tot voorkominge van alle disputen, die daar uyt van tyd tot tyd komen te ontftaan, geftatueert foude dienen te worden. Ondcrftond accordeert met de voorfz.
H 4 Re-



120 VERZAMELING van STUKKEN ,
Refolutie. Synde ondertekend. Simon van Beaumont.
... L IX.
EXTRACT uit de Notulen der. Gecommitteerde Raeden van Zee-? @ land
7 Fthr. cn 25 Maart 1667.'
Schout en Schepenen van Scherpenisfe gelast feker Landman aen 't Comptoir der Geestclykc goederen tot Tholen fchuldig, en Militairen dienst genomen hebbende , te ftellen in handen van den Rentmeester van Vliet, of ahr ders tegens haer te Procederen.
LX.
EXTRACT uit de Staeten Notulen van Zeeland.
Den 2 Maart iG6<).
De Heeren Gecommitteerden der Stad Vlisfingen hebben aan de Vergaderingeverthoond, hoe dat een Corn .de Vos, Sergeant onder de Compe. van den Cap". Very aldaar in Guarnifoen , met een getrouwde Vrouwe met namen Janncken Abrahams , een gequalificcert Qverfpel hebben geommittcert, daar over met den Bailliu van Arnemuydcn foude hebben gecompofeert, naar dat, aldaar in cas van apprehenfie



tot de MI LIT. JURISDICTIE. 121
henfie eenige Proceduren gehouden waren, dat fy Heeren Gedeputeerden fuftineerden onbehoorlyk te weezen , ftrydende tecgen d'Ampljatje van de Politique Ordonnantie tegen de Onkuysheid en Overfpei geëmaneerd , ook contrarie het regt van den Bailliu van Vlisfingen in cas fubject , competeert , o;n den voorn. Üorns. de Vos te causfeeren en BB. en SS. aldaar, omme over te Vonnifien: Verfoekende dat daar in foude mogen werden vooriien. Waar op weefende gedelibereerd: is goed gevonden en verftaan deefe fake te ftellen in handen van de Heeren van de Rade, om die nader te examinecren den Bailliu van Arnemyden, en andere des nodig vindende , daar op te hooren en te beforgen dat een yder werde gehouden by zyn regt, cn dat de Placcatcn van den Lande, fonder eenige disfimulan'e , ofte verdrag foude mogen werden geëxecuteerd.
H 5
LX,



12 2 VERZAMELING van STUKKEN,
L XI.
EXTRACT uit de Notulen der Ed. Mog. Heeren Staeten van Zeeland.
Den 2 December i6ji.
Is lecture gedaan van de Requeste van Mr, Dirk Buyferp , Raad en Secretaris der Stad Vlisiingen, aangaande feekere faitelykhecden tusfehen den Suppliant en den Kapiteyn Gilles de Maurignault , voorgevallen verfoekendc dat Haar E: Mog. in die faken fodanig fouden gelieven te refoiveeren als defelve na hare hoge wysheid foude bevinden te behoren. Waar op weefende gedelibereerd, is wegens d'ecrfte Edele geadvifeerd dat die zaken door eenige goede vrienden, behoorden te werden bygelcgt. De Heeren van Middelburg en Veere oordeelden, dat den Suppliant moet werden gerenvoyeerd aan de Ordinaris Juftitie , de andere 3 Leeden advifeerden, dat men fulke Requesten in de Vergaderinge niet behoorde te brengen, en dat die wederom moeste werden uitgegeeven. De Heeren van Vlisflngen oordeelden dat men deefe qutestie tusfehen partyen behoorde by te leggen , en aan de Hee. ren van Middelburg te recommandeeren , dat 'er Juftitie foude geadminiftreert, over fekere Soldaat
O) Not. van Gccomm. Raeden 26 Nov. 1671. Qua?stieufe Jurisdictie tusfehen Vlisiingen en de Krygsraad te Water.



tot de MI LIT. JURISDICTIE. ï*a
iaat aldaar gevangen, die aan deefe feytelykheid mede zoude hebben geholpen.
LXÏÏ.
EXTRACT uit de Notulen der Ed. Mog. Heeren Siaten van Zeeland.
Den 5 December 1671.
Is lecture gedaan van een Requeste van GilJis de Maurignault, Capitain van een Compagnie Voetknegten ten dienften defer Landens ingegeeven tegens de Requeste van den Secre taris Buyfero gementioneerd in de Notulen van den 2 dezer lopende maand, cn daar van verfoekende Copie: waar op weelende gedelibereerd hebben de Leeden daar op in fubftantie geadvifeerd, als op de Requeste van de gemelde Secretaris Buyfero. De Heeren van Vlisfmgen verfogten Copie van de Requeste van de gemelde Capitain de Maurignault, en recommandeerden aan cVHecren van Middelburg dat den gevangen Soldaat mogte bekomen fyn behoorlyke correctie-. De Heeren van Veere verfogten mede Copie van de Requeste van de Secretaris Buyfero.
LXIII.



j £4 VERZAMELING van STUKKEN,
LXIII.
EXTRACT uit de Refolutien van de Heeren Staten van Holland en West-Friesland, in Haar Edele Groot Mogende Vergadering genomen op
Zaturdag den 5 December 167 r.
Op het gcprafcntcerdc van de Heeren Gedeputeerden der Stad Amftelredam, ten deelc by monde gedaan, ende aan het einde dezes fchriftelyk geinfereert, is naar voorgaande deliberatie goed gevonden ende verftaan , dat den Prcefident ende Raden van den Hogen Raa d by Misfive gerecommandeert zal worden, op het verzoek ende aanhouden van de Heeren van Amftelredam om expeditie en complement van Juftitic te mogen erlangen , haar Officie te fungeeren , of wel aan haar Edele Groot Mogende op Dingsdag toekomende bekent te maken de reedenen, waarom de gemelde Heeren van Amftelredam geen expeditie ende complement van Juftitic is gewordende, om zulks gehoord zynde, als dan nader by Haar Edele Groot Mogende dezen aangaande te werden gercfolvcert, zulks als naar exigentie van zaken, bevonden zal werden te behooren.
De Heeren Gedeputeerde der Stad AmfteU redam hebben uit den naam, en volgens expresfe last van de Heeren hare Principalen ter Vergadering gepnefenteerd en voorgedragen, dat alhoewel de Heeren Scheepenen derzelver Stad, gelyk als die van de andere Steden van
Hol-



tot de MI LIT. JURISDICTIE. faj
Holland ende Westvriesland vi propriet Jurisdiêtionïs gequalificeerd zyn , om over alle zaaken zoo van de Burgers, als Inwoonders, als anderen , aldaar voorvallende, zoo wel in het Crimineel als Civil regt te fpreeken, ende Juftitic te adminiftrecren, ende zulks meede in materie van pnrge Crimineel, en dezelve Heeren Scheepenen daar van zyn in een oud gebruik, ende vreedzame posfesfie, ende dat den Heer Officier ofte Schout, aldaar uit kragte van fpeciaal Privilegie , verleend by Grave WILLEM den 9 December 1342. Hartog WIL^ LEM den 15 July 1409. buiten en behalven zyn ordinaris commislïe gequalificeerd en voegd is, om privatelyk en met uitftuitinge van alle andere , te berigten alle breuken groot en klein , hoogt en laage tot Amftelredam vallende, zonder tegenzeggen .van yemand.
En dat daar en boven by wylen Hartog ALBREGT VAN BE1JEREN als Grave van Holland op den 26 July 1401. aan de voorfz. Stad en gemene Poorteren van dien, ter zaake van groote dienilen aan hem en zyn Voorvaderen gedaan, by forme van vergeldinge. by fpeciaalc Privilegiën en overgifte voor hem en zyne Nakomelingen ten eeuwige dage is vergund en toegeftaan , dat men geen Poorter der yoorfz. Stad zal mogen bezetten, bekommeren of aanfpreeken ergens in de Lande van Holland ofte Westvriesland , benoorden de Maze , van eenige breuken , maar dat men dezecve binnen de voorfz. Stad moei berigten , en aldaar eindigen by Vmnisft van Scheepenen , uitgezonden alleen, als men zodanige Poorter bevind veg-
ten-



126' VERZAMELING van STUKKEN,
tenderhand , ofte met dieflyke goederen dryvende of dragende.
JEnde dat de voorfz. Heeren haren Principalen des mede zyn in een oude ende vreedzame posfesfie, met verfcheide provifienvan Juftitic teegens Officiers, die ter.contrarie hebben willen ondernemen , bekragtigd , egter dit alles, rriet tegenftaande onlangs voorgevallen is, dat Dirk van Haringkarfpel , Capitein over een Compagnie Marines ten dienfte van den Lande, geboren Poorter cn Inwoonder der voorfz. Stad, commisfie hebbende omme met 's Lands Vloot Zee te gaan, aan het Schild op den Eilande van Texel, en zulks ten platten Lande benoorden de Maas, in quaïstie cn actie is geraakt met Otto Rumoer , mede Capitain over een gelyke Compagnie Marines, invoegen dat de voorfz. Rumoer gequest is geworden, en eenige dagen daar naar komen te overlyden, zoo dat de voorfz. Haringkarfpel van daar vertrokken zynde, hem eenige tyd heeft geabfentcert, en middelervvylen aan de Heeren Gecommitteerde Raden verzogt, dat terwyl de voorfz: rencontre was voorgevallen tuslchcn twee Militairen, als Capitein en Capitein, cn cerjigfmts in expeiïitione hy Haringkarfpel ald door den voorfz. Capitein Rumoer eerst geiiggresfeert zynde geweest, geadmitteerd zoude mogen worden , om zig ze! ven voor den Grooten Krygsraad ter purge te ftellen, cn dat den zeiven Krygs-rcad, ten dien einde door Haar Ed. Mog. zoude mogen worden befchreven , het welk by de Heeren Gecommitteerde Raden ter Vergadering van de Heeren Staten van Holland ende Westvriesland ingebragt zynde,
hem



tot de MILIT. JURISDICTIE. 127
hem by Haar Ed: Mog. is geaccordeerd ende toegeftaan, en daar mede ook gefeponeerd ende aan een zyde geleid zeker Request by Ditlof Rumoer Broeder van den Overleden, aan de Hoogstgemelde ^Haar Ed. Groot Mogende geprafenteerd, ten einde den Heer Procureur Generaal, ofteeenig ander Officier gelasten bevolen zoude mogen worden, om tegens den voorfz. Capitein Haringkarfpel voor den Ilove van Holland, of wel voor eenige andere Regtbank crimincelykte Procedeeren :Dog dat de voorfz. Ditlof Rumoer , zig met het voorfz. renvoy aan den Groten Krygsraad niet genoegende, ren tweede Request had geprasfenteerd, en daar by verzogt, dat de voorfz. zake, fchoon tusfehen Capitein en Capitein en gelyk als gezegt is, cenigzints inexpeditione voorgevallen zynde , niet als Militair, maar als een gemeen delict gcconüdereerd ende den Heer Procureur Generaal gelast zoude mogen werden , daar over (pracife) tegen de voorfz. Haringkarfpel , voor den voorfz. Hove te Procederen , en dat daar op gevolgd was , dat- de voorfz. Zake by Haar Ed. Groot Mogende wel voor eene Commune Delictum was verklaard , de opgemelde eerfte Refolutie ingetrokken , dog geordonneerd ,dat de voorfz. purge zoude moeten geintentcert cn vervolgd , niet prascife voor den Hove van Holland , gelyk de voorfz. Rumoer had verzogt, maar voor den Ordinaris en dagelykfchen Regter , naar de Wetten en Practyque dezer Landen daar toe bevoegd en competent , en dat overzulks de voorfz. Haringkarfpel, tot naarkoniingen van dien zig had geaddresfeert aan de Heeren Scheepenen van
Anu



128 VERZAMELING van STUKEEN,
Amftelredam , als zyn Ordinaris en dagclykfehfiO Regter , naar de Wetten cn Practyquc dezer Lande, daar toe indisputabcl bevoegd ende compent weezende, ende byRcqceste van dezelve verzogt endegeobtineerd Apoiïiilc van Citatie teegeus den Hcere Officier, Vrienden m Magen van den overleden, en alle andere die haar party zoude willen maken, cd certum Mm prcucife en ten reguarde van de Vrienden en andere Geinteresfeerdens , welker woonplaatzen hem niet waren bekent, citatie by ediclie met affixtie van Biljetten ad valvas curies et ecclefut, en alhoewel de voorfz. Haringkarfpel blyvendc by de voorfz. Refolutie van Haar Ed: Groot Mogende , niet anders had kunnen doen, en dat ook den Heer Officier daar omtrent niet anders concurreerde , dan als fimpel gedaagde , ende de Heeren Scheepenen in hare functie als Ordinaris Rcgters,, het egter den Heer Procureur Generaal hadde gelieft zig te addresfeeren aan den opgemeltcn Hove, cn op het voorgeeven, als of het zelve Hof buiten alle -'tugenfpreeken naar de Wetten en Practycquen dezer Landen , alleen zoude zyn den Ordinaris R.egter, in materie van purgc,en dat de voorfz. Procedure van de voorw-j Haringkarfpel, dienvolgens zoude zyn nul , kragteloos en omvettelyk en ook üirecieiyk ftrydende tegens de voorfz. Refolutie van. Haar Ed: Groot Mog. mitsgaders tegen de Inftructie van den zeiven Hove verzogt ende gcobtineert Mandament Poenaal tegens de voort* gang van de voorfz. aangevange Proceduren, disponerende niet alleen tegens de voornoemde Capitain Haringkarfpel impetrant van purgcy
maar



tot de MILIT. JURISDICTIE. 120
maar ook tegens den Heer Officier, die niet anders was als Gedaagde, en teegens de Heeren Scheepenen die als Regters der requifitie , en op het te kennen geeven van de voorfz. Haringkarfpel de verzogte citatie hadden toegedaan ende verleend, in zeer fcherpe cn comminatoire termen , met bevel van de voorfz. nulle en prcetenfie Acte van citatie wederom in te trekken kosteloos en fchadeloos af te doen , met interdictie van gelyke meer te doen , en te betaalen de kosten hier omme gedaan , zonder eenige praallable communicatie aan dezelve Heeren Scheepenen te geeven , veel min parthyè'n te horen ofte eenige comparatie te leggen , zoo als nogthans in zaken van minder importantie, en tusfehen parthyen van minder poenaliteit veeltyds gefchied , zynde daar in zoo het fchynd gehandeld met zodanige drift en prascipitantie dat men naderhand bemerkende , dat het voorfz: Mandament op de gronden en middelen, waar op het zelve was verzogt en verleend, in tyden en wylen niet fuftenibel zoude zyn, als ïtrydig tegens het gemeene Recht , tegens de Ordinaris Jurisdictie van de Steden, tegens het voorfz. Privilegie , de Poorteren van Amftelredam vergunt, tegens de opgemelte expresfe Refolutie van Haar Ed: Groot Mog: en dat meer is, tegen de Text van de Inftruftie voorfz. Hove zelve , by dewelke aan het Hof alleen is gepermittcert en toegelaten kennis te ncemen.
In cas van purge by preventie en vrywillig addres van de impetranten , gelyk by het 8 en by het 225 Art. van de Inftructie te zien is, het zelve Mandament met eenige geëxcogi-
11. Deel. I teer-



i3o VERZAMELING van STUKKEN,
teerde correctie tusfehen de regels, en margu ne van de gegrosfeerde extenfie heeft geamplieerd , en ten eenemaal buiten het voorfz. te kennen geeven , ende buiten de klagte van den Heere Procureur Generaal , zelve zoo verre verandert, dat de voorfz. Haringkarfpel daarby quanfuis niet fimpelyk is geinterdiceert, zig elders als voor de voorfz. Hove ter purge te ftellen, gelyk den Heer Procureur Generaal had verzogt, en het voorfz. Mandament originelyk was verleend, maar by weegen van edictale citatie in allen fchyn, als of de intentie van de voorfz. Haringkarfpel, in het verzoeken , ende van Scheepenen van Amftelredam in het verlcenen van de bovengemelte edictale citatie zig zouden extenderen tegen de Heer Procureur Generaal, welkers woonplaetze nogthans niet onbekend konde zyn , dat wyders het voorfz. zodanig gecorrigeerde en geampliecrde Mandament geëxploiteert wezende, de voorfz. Haringkarfpel goed gevonden hadde van de concesfie van dien te appelleercn, cn de Heer Schout als zelve gedaagde zynde, en de Heeren Scheepenen als verleend zynde, tegene de bekende Regten en Privilegiën van de Stad van Amftelredam, zonder eenige deminfte voorgaande communicatie daar aan niet te differeeren, maar het zelve als qualyk ende te onrecht verleend zynde in te trekken , dog hadden de Heeren Burgermee ster en , met communicatie van de Heeren Schepenen goed gevonden tot voorkominge van alle misverftanden ononderhouding van goede corrcipondentie mitsgaders refpect en luister van juftitic, eenige Heeren uit het getal van hare Gedepu-
teer-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 13 r
teerdens ter dagvaard te committecren, om de Heeren Prceftdent en Raden van den voorfz. Hove daar over te begroeten, het gerief van de Stad en Jurisdictie van Scheepenen te reprrefenteeren , en het nodige redres te verzoeken, en ten dien einde ook de vereischte esclaircisfement te geeven , op het geene by Haar Ed. Mog. qualyk verftaan of niet wel begreepcn zoude mogen weezen; dat het zelve ook in het werk was gefteld , en fodanig fucces hadde gehad, dat aan de eene zyde verklaard weezende, dat die van den Hove zelve in geen dispuit wilde trekken , dat Scheepenen van Amfteldam waren de ordinaris en dagelykfche Regters, over de Burgers en de Ingezeetenen derzelver Stad, in materie van purge , except by wegen van edictale citatie, ten reguarde van den Heer Procureur Generaal, en aan de andere zyde verklaard wezende, dat de gedagtcn van de voorfz. Haringkarfpel en Scheepenen van Amfteldam nooit was geweest, den zeiven Heer onder ediftale citatie te begrypen , ofte voor een Subalterne Vierfchaar in Regten te betrekken, met byvoeging, dat den Heer Procureur Generaal zelve, fchoon dat hy wilde op zyn eigen Naam tot Amfteldam ,' tot geen casfatie geadmitteerd zoude kunnen werden olftante privilegio hier vooren gementioneerd , zoo is de zaak wederzyds voor een malentendu opgevat, en het Mandament ter inftantie van Haar Ed. Mog. en op het vertrouwen , dat die zaake daar by zouden blyven , door opgemelte Heeren G e deputeer dens in der minne wederom gereftituëert; hebbende die van 't Hof I 2 wel



132 VERZAMELING van STUKKEN,
wel een Acte verzogt, dat Scheepenen van Amfteldam in toekomende geen edictale citatie zoude gebruiken , doog hebben de gemelte Heeren Gedeputeerden daar op gezet , niet gelast te zyn , bchalven dat het voor die van den Hove genoeg behoord te wezen, dat den Heer Procureur Generaal, nog implicite, nogexplicite, onder de bewuste edictale citatie begreepen koude werden , en dat zulks ook ten overvloed by de voorfz. Haringkarfpel, zelve in zyn grieven was gepofcert en tocgeftaan , en of wel mitsdien geene gedagten konde overblyven , dat op de voorfz. ongefundeerde gronden voorts geprocedeert zoude werden , het égter die van de voorfz. Hove niet alleen had gelieft tegen den Heeren Schout cn Scheepenen ■van Amfteldam default te veiieenen , ende voor het profyt van dien continuatie van de voorfz. prsetenfe bevelen Poenaal, tot den uiteinde van de zake, zonder op de grieven van de voorfz: Haringkarfpel te disponceren, maar ook gelust te verzoeken quafi van den Heer Procureur Generaal te verleenen Mandament van complaincte , disponeerende tegens opgcmelte Heeren Scheepenen mitsgaders tegens de Heeren Burgermeesteren ende Regeerders van Amfteldam , zoo dezelve haar party wilde maken , als mede tegens de voorfz: Capitein Haringkarfpel ende het zelve in diervoegen aan den Hogen Raden te denuncieëren, zonder al wederom eenige communicatie van de Repueste by den Heer Procureur Generaal gepraefenteert aan wcigemeltc Heeren Burgermeesteren of Scheepen gegeevcn te hebben , waar dooide Heeren Burgermeesteren en Regeerders der
Stad



tot de MILIT. JURISDICTIE. 133
Stad Amfteldam , niet weinig gefurpreneert en ontftigt zynde, goed gevonden hadden het zeiven te brengen in haare Vroedfchrp, en met derzelver eenparig advys gerefolveert , het voorfz: Regt en Posfesfie van de Stad en Burgcry, door alle mogelykc middelen te handhaven en te maintineeren, cn uit de voorfz. onminnclyke Proceduren, gcvolgt op de voorgaande minnelyke conferentie bevonden hebbendedat door dien zagtcn weg de zake meer was veragterd als gevorderd en meer verergerd als verbeterd, goed gevonden hun alvorens daar over ter Vergadering van haar Ed: Groot Mog. klagtig te vallen, te addresfeeren aan de Juftitic, en voorts uit de afzonderlyke conferentie met die van den Hove, in absentie van den Heer Procureur Generaal gehouden , mitsgaders uit de frivole correctie van het verleende Mandament geremarqueert, en klaarlyk befpeurd hebbende , dat de voorfz: Proceduren meerder te houden ftonden voor die van 't Hof, als van den Procureur Generaal , dewelke gelyk bekend is, zonder voorgaande Ordonnantie van het Hof, geen Proces mag aanvaarden, haar fecours cn vlugt genomen tot den Hogen Raad , en van den zclven verzogt en verkregen Brieven van complaincte, teegen den Heeren Prcefident cn Rade van den voorfz. Hove ten fine, en omme in de voorfz. hare deugdelyke posfesfie , vel quafi gemaintineert, geftyft en gefterkt te werden , hebbende tot dien einde de voorfz: hare posfesfie, door het horen van alle de voornaamfte Praétifyns en Couftumiers, cn het eihibeeren van de publique Registers, btrus1 3 ten-



i34 VERZAMELING van STUKKEN,
tende ter Secretary van Amfteldam , zonneklaar gererifiëeert, mitsgaders de ongerymde turbatie haar daar in gedaan, en voorts van alle vordere Productie genuntieerd , de zake van haer zyde in ftaat van wyzen gebragt, en daar op regt verzogt, waar op gevolgt is, dat de Heeren Commisfarisfen ter executie van de voorfz. Brieven van complaincte Gecommitteert , ordinaris authorifatie op den cerftcn Deurwaarder hebben verleend, om opgemelten Heeren Prcsfident en Raden tegens zekeren dage en uur te dagvaarden in den Raadkamer van den Hogen Rade, om de voorfz. Brieven van complaincte aldaar te zien openen , en voorts te Procederen volgens Inftructie dog is dezelve Deurwaarder, zo gezegt word, door die van den welgemelten Hogen Rade buiten kennisfe van de voorfz. Heeren Commisfarisfen gecontramandeert , ende voorfz. dagvaardinge opgehouden; zonder dat de Heeren Burgermeesteren en Regeerders van Amfteldam hebben mogen weten de reden , waarom, ofte dat die van den Hogen Rade haar hebben gelieven te verwaardigen een woord te referjberen op zekere Misfive, door een expresfe ten dien fine aan dezelve afgezonden, latende opgemelte Heeren Burgermeesteren en Regeerders in een abfolute onzekerheid, of de voorfz. ophoudinge zyn oorfprong hadde uit eenige Politiqueconfideratie, ongelykheid van partlryen , aanfehryvinge of intercesfie van Groote Perfonagien, ofte anders uit zake van een incompetentie, het welk zyhaar nog minder zoude imagineeren, terwyl de Brieven van complaincte al bereids waaren verleend, en de
za-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 135
zake daar op geinftruëert en in ftaat van wyzen gebragt, cn zulks ten reguarde van opgemelte Heeren Burgermeesteren, buiten haar geheel gefteld , dewelke aan de ecne zyde beflommert blyvende met het bovengemelte eerst verleende en vervolgens gecontinueerde Poenaal ende Brieven van complaincte, eerst op den naam van den He/er Procureur Generaal alleen, aen den Hoogen Rade gedenuntieerd, cn naderhand op den naem van den Procureur Generaal van Holland en Westfriesland in Crimindlibusgevoegt met den Procureur Generaal in Civilibus , tot maintenu van het Regt ende Hoogheid van de Ed. Groot Mog. Heeren Staaten-van de voorfz. Lande , en derfelver Officieren te werk geleid , en aan de andere zyde geen complement van Juftitic wetende te bekomen, onaangezicn alle bchoorlyke devoiren daar toe aangewent, noodzakelyk haar uiterfte fecours hebben moeten nemen aan Haar Ed. Groot Mog. dezelve in alle eerbiedigheid latende oorecelen, of de Heeren Scheepenen van Amfteldam fungeerende haar officie , en de Heeren Burgemeester en derfelver Stad tegengaande de openbaare indragt in hare Regten en Privilegiën, en opnemende het geen zy Ampts en Eedshalven niet ongemerkt kunnen laten pasferen, gehouden or gezegt kunnen werden, zodanigen indragt in het Regt ende Hoogheid van Haar Ed. Groot Mog. en delzelvcr Of eieren te doen, dat de Procureur Generaal van Holland ende Westvriesland m Criminalibus cn den Procureur Generaal in Civilibus opgemaakt, ofte anderfints geauthorifeert hadden behoeven te werden, om tot maintenu quafi van het zelve I 4 Regt



136 VERZAMELING van STUKKEN,
Regt en Hoogheid zodanige Brieven van complaincte teligten, dan of in tegendeel niet voor een exorbitante zake, en van grooten gevolge aangezien en opgenomen behoord te worden, dat die van de voorfz. Hove , nu gefepareert zynde van de Zeeuwfche Raden , haar zeiven meerder magten authoriteit tragten aan te matigen', dan haar by de voorfz. Inftructic cn aparte Refolutie van haar Ed. Groot Mog. is gedefereert, of hare Pnedecesfeurs ooit hebben gehad, te wceten, dat dezelve door middel van Prenaal, ofte het zelve niet willende vallen, door middel van complaincte en haar zeiven Regter zouden maken in eigene zaken de cours van Ordinaris Jurisdictie ftremmen, en onder een ongefundeert prastext van edictale citatie, en daar op gepleegde preetenfe turbatie in de Hoogheid van het Land , alle zaken van purge aan haar zoude trekken, en den ordinaris Regter daar van fruftreeren, daar nogthans by het 220 Artikel van de Inftructie, diddelyk werdt gezegd , dat men een iegelyk b hoort te houden by zyne Infiructie en by het groot Privilegie van Vrouw MARIA, Hartoginne van Bourgondien als Gravinne van Holland , dat die van den Raad Provinciaal haar niet en zullen onderwinden kennisje te neemen in de eerjle injlantie van eenige zaken , die tot kennisfe der Steden en Dorpen behoren , maar dezelve terjlond en zonder eenig Proces van Parthyen, renvoyeeren ter plekke daar dezelve van oude herkomen behoren. By welk voorfz. groot Privilegie verder is gezegt, dat als het gebeurd dat by ons ofte onze Nakomelingen , ofte by onzen Hoge of Particuliere
Ra-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 137
Raden eenige Beveelen, Geboden of Verboden uitgezonden werden , gedragende met of zonder middelen, tegen Generaale of Particuliere Privilegiën van de voorfz. Landen , ofte Steden van dezelve , dat de Beveelen , Geboden of Verboden geen ftand en zullen grypen nog hebben, maar zullen van onwaarde zyn en niet adftringeeren of het bedwingen der geene, die daar in gequest zonden mogen wezen. By al het het welke de Heeren Burgemeester en ende Regeerders der Stad Amfteldam nog komen te voegen, het Privilegie by Koning PHILIPS in den jare 1562. verleend, dat die van den Provincialen Rade in Holland, geen proviften van Mandamenten Pcenaal ofte op pcene ftand houden, nogte andere Mandamenten met de claufule van Inhibitie en Verbod zoude mogen dcccrneren of verlenen, tegens eenige Privilegiën van Steden, ofte ftuk van de Politie van de Lande van Holland, zonder eerst en alvooren de Requeste ten dien einde geprcefenteert , gecommuniceert te hebben den geene, die de zaake aangaan zal. Als mede het contenu van de Refolutie van den jare 1591. dicteerende, dat by de Hoge of Provincialen Raad, teegens de Steden geen provifte zal werden verleend, zonder alvorens de Requeste van de Parthye aan de Steeden gezonden te hebben, teneinde zy binnen zekeren kortentyd den Raad mogen onderregten, wat van de gelegentheid van zaake is, om in het verkenen van de verzogte provifte daar op gelet en gedaan te mogen werden als na behoren, en dit alles op poene dat de proviften tegens de Ordonnantie verleend en geëxploiteert, gehouden zullen werden voor nul, en dat niemand gehouden zal wezen te obedieren, of daar op in liegten te compareren.
En dat Haar Ed. Groot Achtbaarheden, daar I 5 op



i33 VERZAMELING van STUKKEN
op komen te recolligccren en appliceercn het geene hier voren wydlopig is gezegt, zo ten reguarde van de ordinaire Jurisdictie in Civile en Criminele zaken , als van de particuliere Privilegiën, de Stad en Gcmeene Poorters van Amfteldam competeren de, en op wat gronden, en in wat voegen eerst het praetenfe Mandament Pcenaal, en daar naar de voorfz. Brieven van complaincte zonder eenige praallable communicatie zyn verleend , zoo kunnen dezelve niet laten te vertrouwen, dat de Heeren van de Ridderfchap , Edelen en Steden yder voor zyn eigen interest, in alle gefamentlyk voor het gemeen, wel zullen kunnen zien en oordcelen, dat de voorfz. Proceduren niet excufabëi zyn van exces en nulliteit, en dat de Heeren Burgermee ster en en Scheepenen van Amfteldam, niet alleen overvloedig regt en reden hebben gehad daar aan niet te defereren , maar ter contrarie om op de voet van het Privilegie van Hertog PHILIPS van den jare 1452. daar over te klagen en reparatie te verzoeken, het zy by middel van Juftitie door den Hogen Rade, als wetende, dat voor dezen by Refolutie van Haar Ed: Groot Mog. in dato den 29 October 1667. is verftaan, dat het Hof van Huiland naar de ordre ende het Regt van het Land, geen Regter kan zyn over de differentcn tusfehen het zelve Hof in de Steden voorvallende, ofte anders door de Souveraine dispofitie van Haar Ed. Groot Mog. ende daarom haare Gcdeputeerdens ernftig hebben gelast daar op te UXgéren, ende voor eerst dat die van den Hogen Rade of anders de Heeren Commisfarisfen tot de exeutie van de bewuste complaintJe geco m-



tot de MI LIT. JURISDICTIE. 139'
committeert, gelast en aangeschreven zoude mogen werden , de Heeren Burgermeester en en Regeerders der Stad Amfteldam te doen hebben complement ende expeditie van ffuftitie, zonder uitneeminge ofte verkiezinge van Pcrfone, gunste, ongunste, omzigt of disfi'nulatie en zonder dezelve te veragteren, om eenigen Beden, of Verzoeken, het zy van groote Perfonagien, of'anderenvan wat ftaat of conditie dezelve zouden mogen zyn, naar luid van het zevende en negende Articul van de Inftructie of by aldien buiten alle verwagten zoude mogen werden verftaan, dat de Hogen Raad dcezen aangaande niet competent zoude zyn , en dat by gevolge van het voorfz. Mandament van complaincte qualyk verleend , en alle moeite en kosten vergeefs gedaan zoude wezen , in zodanigen geval te verzoeken, cn aan te houden, dat de voorfz. en andere zaken van gelyke natuur andere neutrale en onpartydige Regters zouden mogen werden gecommitteert, zynde in cifectte het zelve., dat alvoren de feperatie van de Hove , ingevolge van de voorfz. Refolutie van den jare 1591. verklaart mag worden informeel, nul en van geender waarde, en dat de Heeren Burgermeesteren en Scheepenen van Amfteldam ongehouden zyn dezelve te obedieren , ofte daar op in Regten te compareren , ende die van den voorfz. Hove voorts gelast haar in het toekomende praecife te reguleeren naar derzelver Inftructie , en toegezondenc Refolutien van Haar Ed. Groot Mog. vindende de voorfz. Heeren Gedeputeerdens hun gelast met klare en duidclyke woorden te denunciëren , dat de Heeren Burgemeester en en Regeerders 'der Stad Amfteldam bevindende , dat
die



i4o VERZAMELING van STUKKEN,
die van de voorfz. Hove voortgaan , haar alle zoorten van kleinigheid aan te doen , en ftaande ter Vergaderinge van Haar Ed. Groot Mog. wederom een Mandament van Attentaten hebben verleend , met de claufule van Editie in deze Provincie, ten reguarde van de Steeden ongehoord, en daar door het refpeót van de Regtbank van Amfteldam , by openbare klokkenllag en Affixie van Biljetten veragtelyk voor een ieder te proftituceren , middelerwylen ook niet zullen laten hare Regten en Privilegiën, haar by de Graven van Holland in der tyd propt er bene merita gegeven , by dcrzelver Snccesfeurs bezworen, by de Satisfactie bedongen, en met goed en bloed bewaard , naar haar uiterfte vermogen te maintineeren en defenderen, en niet zullen kunnen gedogen, dat haar dezelve by het Hof van Holland, ofte eenige Procureur Generaal, het zy in Crirr.inilibus of Civilibus, onder prgetext van edictale citatie ofte fchyn van infractie , van het regt van Hoogheid van de Heeren Staten van Holland en Westvriesland of diergelyke feitelykheid afhandig werden gemaakt, ofte dat die van de voorfz. Hove in dat cas zelve Regters in eigen zaken zoude wezen, vertrouwende dat zy daar in door de mede Leden van de Vergadering zullen werden geadfifteert; zonder hun egter eenigfints te willen onttrekken de Ordinaris Juftitie ofte het geene by haar Ed. Groot Mog. volgens de ordre van de Regeeringe zal worden goedgevonden ende gerefolveert.
Accordeert met de voorfz.Refoluticn
LXIII.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 141
LXIII.
Advis over Publiek Geweld. 6 Maart 1672.
Gezien by ons ondcrgefchrcven Regtsgepromoveerden het Crimineele Proces tegens Hertrien Planten en Johan Rochling, voor den Wel Ed. Krygsraad tot Grol geintenteert ende geexamincert die klagte wegens de Heere Drost der Hoogheid Wisch Andriet Seis, Capitein , endedcszelfs daar bygenomene conclufie, tenderende rot ftraffe ter dood. Item die Remonftrantie van Qiiiryn Wolters, concluderende mede tot gélyke ftraffe, neffens daar by geannexeerde Kontfchappen fub A 1. A. 2. A 3* A 4. B 1. B. 2. C. D. E. F. G. als mede die interrogatoria, ende daar op gedaanc dispofitien der voornoemde Incarcereerde, mitsgaders het Request van Wilhelmus Rochlingius Prcedicant tot Ligtenvoorde, ende het Request van Johan Plante, Voogt tot Ligtenvoorde en die fupplicatie van den -geaccufeerden Herman Plante met daer bygevoegde Producten vanBerentjen Bomers, die defenrif panelen voor johan Rochling, met bygevoegde Documentcn,hctfkort bengt wegens de Heer Drosten Capitein Seis en deHeer Amptman en Rigter Wolters , cum annexis, die nadere Af bede voor Herman Plante met atteftatie , eindelyk het kort debath voor Johan Rochling, voorts op alles in 't generaal en fpeciaal gelettet ende overwogen, 't geene eenigfints fe overwegen ende waarop te létten ftaat, advifecren ende oordeelcn, dat die Incarcereerde wegens hare refpe&ive geperpetreerde ende opgeleide delicten, naregten metterdooclnictkunncn geftratt worden, alzoo verklarende, dat die re-
fpec-



142 VERZAMELING van STUKKEN,
fpeétive Heeren Befchuldigers ten opzigte van dien in haren genomen eisch en conclulie niet ontfankelyk ofte zodanig te ageren bevoegd zyn, maar gereguardeert, dat den Wel Ed: Krygsraad zig over deze Actie die Judicature is aannemende, „ zoo verftaan wy, dat die „ eerstgenoemde geinhaftierden Herman Plan„ ten met zyn blote Lichaam van boven, „ door de fpitsroede van vierentwintig tegens „ malkanderen gefielde Perfoonen, naar Krygs,, gebruik zal hebben te lopen , en 't zelve
tot tweemaal toe, voorts den zeiven voor „ altoos uit de Lande bannende, om nimmer„ meer daar weder daar in te mogen komsn, ,, by poene van aan den Lyvegettraft te worden.
Condcmneerende vorders den tweeden geinhaftierden Johan Rochling , dat hy zig voor den Wel Edelen Krygsraad publycquelyk met gebogene knie'n zal hebben te verdemoedigen , biddende Godt, haar Wel Ed. Geftr. en de Juflitie om vergiffenisfe , den zei ven opleggende die betalinge vaneen amende van 100Daalders, tot dispofitie van den Wel Ed. Krygsraad , ende die kosten dezer Procedure.
Aldus geadvifeert binnen Doesburg den 6 Martii 1672.
Joan Schhnmelpennink Dr. L. Elgershuyfen.
Die redenen van dit ons Vonnis en Advj-s zyn deze navolgende,
Eerftclyk hebben wy niet kunnen oordeelendat die refpeétive Heeren aanleggers in zulker voegen , als van haar in dcezen is gedaan , gecompetcert heeft tegens die geinhaftierde cri. minelyk te concludeeren tot de ftraffe des dood.
Want



tot de MILIT. JURISDICTIE. 143
Want alhoewel de aanklagte ende het vervolden van de misdaden voor dezen volgens befchreven regten wierd gedaan by de particuliere luiden , cn zulks een iegelyk wierde toegelaten , die het op zyn pcrykel uitvoeren wilde en zig zelve pcernse. taiionis iubmitteeren, indien niet en bewyide, gelyk te zien tot. Ut. cod. q. accufar. pof.
Zoo is het zelve nogthans naderhand om alle onzekerheid , haat, peryjkel en verwenïngen, dewelke daar uit tusfehen het volk ende in goede regeeringe ontftaat, te ontgaan, van tyd tot tyd gelaten aan des Lands Overheden , dewelke niet gedreven door een privaten haat, maar volgens voorichrift van de Wetten, van den Misdadigers zyn verdiende ftraffen zoude hebben te eisfehen.
Zulks, dat het regt tot ftraffen ende mulcteren der misdaden als nu den opperften Regent van een iegelyk Land toekomen, die zulks laat uitvoeren ende vervolgen by zynen Fiscaal, Procureur Generaal, of hoedanig dergclyken Officieren elders genoemt mogen worden.
Blyvende alleen, dat die befchadigde, gelardeerde ofte geinjurieerde vergocdinge van overlast, geledenongelyk ofte aangedane fchade , mogen eisfehen ende wettelyk vervolgen, als te vernemen by Grotius in zyn inleidinge tot de Hollandfche RegtsgeleerdheidUb. 3. cap. 22. num. 12. en cap. 33. num. 7. Gudelin de Jur. novisfim. lib. 5. cap. 14. vs. quod dixi Anth. Matth. de onmin. Ub. 48. Ut. 2. cap. 2. num. 1. 1. en meer anderen.
Weshalven wy ook wel redenen gehad zouden hebben die gevangene Perfonen, van wegen
zo-



144 VERZAMELING van STUKKEN,
zodanige 'gementioneerde conclufien ten reguarde van de particuliere Interesfenten gehclyken te abfolveren , ten ware een Wel Ed. Krygsraad ons verzogt hadde, over diebegangene excesfan en feitelykheden te advifeeren, als zynde deze zake zoo ten opzigte van de Heeren Interesfenten , als ten reguarde der plaatzen van de gecommitteerde delicten, meerder Politycq als Militair.
Ten opzigte van de Heeren Interesfenten , om dat die delinquanten tot Ligtenvoorde in geene Militaire functie tegens hare Overigheid excediert hebben.
Ten reguarde der Plaatfen, dat cenc aanklagte tegens den Delinquant regterlyk uitgevoerd en vervolgt moet worden by den Officier, in wiens gebied hy werd gevonden volgens de gemeene regel ubi te invenero , ibi te Judicabo ende conform de conftitutie van Keyzers Severus Antoninus in Lib. l. cod. ubi de Criminib. agi oporteat.
Dit alzoo zynde, kunnen die van den Wel Ed. Krygsraad in qnaliteit als Rigteren, nog uit kragte van den Articul-brief veel minder naar die befchreeven Regten die Delinquanten ter dood verwyzen.
Niet uit kragten van den Articul-brief, want, gelyk den zeiven met de glosfen geallegeert word, alhier niet te pasfe komt, tc weeten, dat een Soldaat zyn lyf verbeurt, die zyn geweer uittrekt zonder verlof van zynOverhei d om zyn mede Soldaat, of een anderen, die geen Vyand is, daar meede te oftendeeren, gemerkt niet een van alle getuigen, die dogom redenen als hier na gezeid zal worden, allerdings niet
aan-



tot dè MILIT. JURISDICTIE. 145
aannemclyk zyn, deponeert, dat eene der Delinquanten zyn geweer uitgetrokken hebbende , om daar mede zyn mede Soldaat ofte zyn Officier te offendeeren, ofte te quctfcn, is alzoo den zeiven Artyeul-Bricf in dezen te ver* geefs geallegeert»
En genomen zulks ware bewezen, als niet, zoo word op gem: Articul-Brief, als vele te rigoreus, meerendcels zoo zeer geen agt genomen , gelyk den Wel Ed: Krygsraad meer als te wel bewust is, zynde dergelyken cas in 't voorledene jaar voorgevallen van een particulier Soldaat tegens eenRitmeester de Heer Graaf van Stirum.
Welken Soldaat zyn Hoóggemel. Graad. Gen. met zyn rappier verwondet hebbende j zoo hier niet en is gefehied, evenwel niet metter dood heeft geftraft kunnen worden.
't Is wel zoo , dat Plante zynen blote De* gen heeft uitgetrokken gehad t dog daar word niet gezeid, dat hy in fpecie het zelve tegen zynen Officier gedaan hebbe, maar irt gene* re, als de Hëere Amptman de Hr. Drost en Capitein Seist met andere gefelfchapsluydcrt uitgekomen waren , om haar geinhastieerden weg te dryven.
Want , indien de meeninge ende intentie' haarder eene geweest ware, gemelde Heer Officier met het geweer te offendeeren ofte te quetfen, zoude 't zelve op beter tyd ende gelegcntheid waargenomen kunnen hebben.
Derhalve ook waarfchynelyk is, dat zy met deze hare moetwillige dartelheid uit een pure brooddronkenfehap om wat rodemontades té
11 Deel, K to*



146 VERZAMELING van STUKKEN,
tonen dusdanige Spiegelvegterien aangeregt hebben.
Uit kragt van de befchreevenc Regten, gelyk te voren gezeid, zyn zy minder met de dood ftrafbaar, om dat na Regten die reqüifiten, zoo iemand ter oorzaake van düsdanigen begaane dcliéb ter dood verwyzen , t'cencmaal deficieren.
Als kunnende niemand van bedreven publycq gewelt ter dood verweezen worden , ten ware door zodanigen gewelt iemand anders verwondet ofte om 't leven gebragt ware geworden. Damhoud. in fua praEt. crim. Cap. 97. Num. B.
Tc minder ook, om dat die getuigen alhier tot verificatie des bedreven publyken gewelds bygebragt, zyn domeftyeq fingulier, ook ten deelc zelfs by dezen geinterresfeert, overzulks al mede na Regten in Civile zaken niet aannemelyk , gelyk te zien by Paris Conf. 104. num. 159. Vol'. 1. Mascard. de prob. Vol. 1. Concl. 533. Num. 1. Ajjlict. Dec. 72. Num. Grammat. Dec. 2. Num. 2. gczwygc in criminele, als alhier geageert word.
Zynde in Regten onwederfprekclyk, dat in criminele zaken alwaar over des Mcnfchcn leven gecontroverteert word, die bevvysdommen en getuigenisfen zodanig moeten zyn datter ganfchclyk geene excaptien kunnen tegen vallen , volgens de Conftitutie van Keizer Gratianus in L. Sciant cuncti Cod. de probat. 't welk de Rigteren altoos moeten voor oogen ftellen, eer en bevoorens zy tot Sententie komen tc procedeeren Damhoud.pracl. crimin. Cap. 49. Num. 8.
Dat



tot dé MILIT. JURISDICTIE. 14?
Dat evenwel den eerften gcinhnftierden Herman Plante in manieren, als de Sententie vermeit , die ftraffe opgeleid word , is niet allenelyk, Om dat hy op den Ampthuize tot Ligtenvoorde ptiblyeq geweld hebbe bedreevcn,maar ook, dat ons is gebleeken ,• dat hy de principalen Aufteur van het bedreverïe fait geweest is, ende mede veel andere vilaine ftukken te voren begaan heeft, die mdusdane cas het gevolgde dies te fwaarder maken, Damhoud. pratt. Crim. Cap. 77. Nüm. 35. alzoo waar de fchuld groöter is, ook de ftraffe dies te harder vallen moet Cap. excemmunicatus 1 §, credentes verjic. Jdne extr. de H<eret.
't Is wel zoo, dat hy volgens de hoogfte rigcur van regten om 't bcdrèvcnc püblyèqgeweld hadde gecondemneert kunnen worden, om van den Scherpregter opentivk met Roeden geflagen te zyn, als te vernemen by Wefenb. in Comment. ff. ad L. J'ul. de vi Public. Nfitri. 4' Schneidew. ad Libr. 4. Inft. tit. iS §. item Julia Num. 3. ffin.
Maarten reguarde van zyn dronkenfehap,die hem in dezen voor een gedeelte kan excufecren , als te zien in L. deïictum omne 6 §. qui fe vulnerarit 7 vers. per vinum f. de re MilHater, ten opzigte van zyn jonkheid heeft die ordinaire rigoureuze ftraffe voor zoo vee]e vermindert en mitigeert mogen worden Ant. Matth. de Criminib. Ub. 48. tit. 16. Cap. i.Num. 7.
Dat nu den tweeden incarcercerden een miridre ftraffe ofte geldboete opgeleid geworden is,is daarom, dat ons uit die Aften ende Kondfchappen gebleken is, dat hy tot hetbedryven van zodanigen delict ook 't Ampthuis tot K 2 Lig-



148 VERZAMELING van STUKKEN,
Ligtenvoorde , niet zoo zeer van hem felven, dan door dcsfein ofte veel liever 't gezelfchap van Herman Plante gemoveert is geworden.
Ten tweeden dat hy ook van zodane voorgaande vilaine (rukken en bedreevene Vagebonderyen als den eerften niet befchuldigt ofte overtuigt is, ende zouden hem t'eenemaal geabfolveert hebben gehad , indien by zelfs tot tweemaal toe in zyn overgegevene fchriftclyke materiën niet bekent hadde , gefchoten te hebben ende daar van deprccatie ofte vergiffenis fe gebeeden.
Ten derden is by ons zyn jonkheid niet minder, als des voorigen in conlideratie genomen, dewelke ook in grotere ende fwaarder delicten als dit, ten dele excufeert.
In 't Generaal is de ordinaire ftraffe, ten opzigte van beiden om te conferveeren den goede naam ende eerlykheid der Ouderen ende Verwanten , voor zoo veel gemodereert ende verligtet geworden, Welk denRegteren in voorn,', cas te mogen doen geoorloft is. Damhoud. pracl. Crimin. Cap. i. Num. 6. £f Cap' 20. Num. 7.
Daar beneffens ook de Regten doorgaans aan den Regteren altoos die Barmhartigheid zyn recommandeerende ende dat zy moderaat en aliëen van alle wreedheid genegener behoren te zyn tot abfolutieals tot condemnatie L. Arianus 47 ff. de obligat. 6? atticm. Cap. venia nunc juncta ibidem fingulari gloffa in verb. Jl faciendum 35.
Pro Copia concordante.
T. Schoemaker Audit. Grol 1681.
LXV.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 149
L X V. O)
EXTRACT uit de Refolutie der Heeren Staten van Zeeland.
Den ir. Maart 1672.
De Raadpensionaris heeft in naam van de Heeren van den Rade de Vergaderinge bekend gemaakt, hoe dat over eenigen tyd geleden een rencontre is voorgevallen, tusfehen Willem de Haeze Capitein te Lande, cn Simon Loncke Capitein te Watere, daar over zy rofpeétiuelyk niet alleen zyn gecaufeert, den cenen voor den Krygsraad te Lande en den anderen voor den Krygsraad te Watere ook door dezelve gefententicerd, maar dat zy ook daar ouer zyn gecalangeert door den Bailliu van Vlisfmgen voor Burgermeesters en Schepenen aldaar, en door dezelve mede in zekere geldboete gecondemneert , invoegen dat zy door beide met executie der refpeftive Sententien werden gedrcygd,verzoekende de Sententien van deKrygsraden voldoende ten refpecte van de calange van den Bailliu van Vlisfmgen en Sententie aldaar tot hare laste gewezen te mogen blyven bevryd, ook de voornoemde twee Krygsraden by haar regt van Judicature ouer Militaire Per, fonen, zoo als de voorn. Capiteinen beide zyn te mogen worden gemain&ineerd.
, v„. , , ' Waar
(ji) Uier zoude hebben kunnen volgen een advis van Rechtsgeleerden — op eene Refolutie van de Rnad van Staten, 't is te vinden by P. BüRT Tratïaat van Criminele Saeken BI. 420-426. en j. j. VAN HASSELT ('erhamlehng over de Jurisdictie der Militairen, p 497,
K 3



ISO VERZAMELING van STUKKEN c
Waarop wezende gedelibereerd, is goedgevonden en verftaan , dat Bailliu, Burgermeesters ende Schepenen van Vlisfingen daar op zullen zeggen haar belang, om het zelue gehoord, op dit uertoog en uerzoek nader te disponecren, werdende inmiddels de executie van d'een en d'andere Sententie gefureheert tot nadere ordre.
LX VI. .
EXTR.ACT uit de Refolutie derHeeren Staten van Zeeland.
Den 12 Maart 1672.
Naar het gedaan Gebed, hebben de Heeren Fan Vlisfmgen op de refumtie gezegd op het gefustincerde van de twee Krygsraden en de furcheance van executie in de Notulen van gisteren uermeld niet te hebben geadvifeert en dien volgende daar op geen conclufie heeft konnen werden genomen: En zyn derhalven Verzogt haar in de volgende Sesfie daar op te willen verklaren. (0)
(a~) Uit de Vlisfingfchc Registers zo verre my deze zyn gekend geworden, is geen ligt te halen omtrend dit geval. Nog ook blykt daar omtrent verder iets uit de Staten Notulen. Vcrmoedelyk zal de Bailliu getriumfeeit hebben.
LXVL



tot de MILIT. JURISDICTIE. 151
LXVIL
EXTRACT uit de Refolutien van de Heeren Staaten van Holland en West-Friesland, in Haar Edele Groot Mog. Vergaderinge genomen op
Maandag den 27 Juny 1672.
De Heeren Gedeputeerdens der Stad Leyden errinneren haar met de uiterfte bedrocfthcid, dat de maximen die het zeedert eenige jaaren herwaards in fwang hebben gegaan, niet alleen haar ten höogften hebben mishaagt, nemaar dat fy daar omtrend van tyd tot tyd in deefe Vergaderinge hebben gedaan deduceercn dat deefen Staat haar behoort hadde te onthouden van veele faaken, door dewelke haar hooge Geallieerdens en Nabuuren haar gechocqueert en gebelgt vonden, en daar over derfelver refentimenten niet duisterlyk konde werde te gemoct gefien, en ter contrarie dat men behoort hadde te amplccteeren foodanige aanbicdinge van nieuwe alliancien , als byver, fcheide occafien aan de hand waaren gekoomen, insgelyks dat van weegens de voorf. Stad meenigmalen was geurgeert, dat de Publicque deliberatien foo veel doenlyk met het intrest van foodanige Ingefeetenen deefer Landen , op dewelken men in tyd van nood fyn meeste vertrouwen konde ftellen, en met de inclinatie van de gemcene Bondgenooten mogte werden gecompasfeert, en booven al dat de faaken tot de Militaire functie fpecteerende, op : K 4 foo-



352 VERZAMELING van STUKKEN,
foodanig een voet als gefchicde, niet behoor? dc te werden gemaniecrt, waar uit, in tyde van Oorlog niet als de uyterfte confufie gefchapen was te relulteercn: Edog dat fy het ongeluk hadden gehad dat men dc voorf. falutaire propofuien ep advifen van de voorf. Stad tel* kens off meteenftilfwygen genegligeert off met pen contradictie buyten conclufie gehouden hadden , dat haares bordeels den ftaat van het Lieve Vaderland daar door in de teegcnswoordige calamiteyten en desordres, mitsgaders de Religie en Vryheyd (die derfelver Loffelyke Voorvaderen ten kosten van haar goeden bloed foo ftandvastig hadde hclpe verkrygen en befchermeiy byna tot de laatftc periode van haar fubfiftentie gebragt was.
Dat de voorf. Gealliecrdcns en Nabuurcn in openbaaren Oorlog uytgeborftcn zynde; als nu by klaare experientie wierd ondervonden het geen van wecgens de voorf. Stad foo menigmaal was geallcgueert, namentlyk, dat de wapenen van deefen Staat by manquement van goede ordre niet beftand waaren om het geweld wan dc Vyanden te konnen repousfeeren, in tecger.decl, dat den Capitein G'ener-aal fig genoegfaam in alle faaken tot fync functie fpecteerendemoetende reguleren na de Ordres, en het gocdvinden van de Politicque Regeeringe noodlakcJyk alles moeste vervallen tot de alleruyterfte confufie, en dat daar van de teegenwoordige toeftand van 's Lands Militie, cn de ongelukkige mouvementen van dien konden dienen tot een overtuygend exempel. En alfoo by voortgang van deïelvc desordreden Vyand onruogelyk gcrefifteerd, nogte de Steeden cn Inge,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 153
gefeetenen van deefe Provintic befchermt konde werden, dat overfulxs de voorf. Gedeputeerde haar by fpeciale Refolutie van de Heeren haare Principaalen gelast vonden alhier ter Vergaderinge te urgecren, dat dc faaken ter Gcneraiitcyt daar heenen behoorden te werden gedirigeert, dat als nog op den Capitein Generaal by Ampliatie van desfelfs Inftructie behoorde te werden geconftreert TÖ T KEN NE LIK WEE DERZEGGEN TOE, een vrye en on-. gedetermineerde magt en authoriteyt, om over de Patenten foo van Soldaten, als Burgers en Huysluyden , mitsgaders over Guarnifoenen , Befeitingen , Fortificatiën, Magazynen , Ammunitie van Oorlog, evacuatie van de Steeden en Piaatfen in cas van nood, EN AL HET GEEN DE MILITIE FAN DEESEN STAAT DL RECTELYK OF INDIRECTELYK SOUD E MO G EAr RAKEN, abfolutelyk en fonder iemands bekroon te moogen disponeerèn , en alles doen en verrigten , het geene defelve tot defenfie en fecuriteyt van de gemeene Unie fal oordeclen te belmoren. En dat inmiddels , en af. wagtende daar op de conclufie by de gcfamentlyke Bondgenooten te neemen fonder tydverlies by Haar Ed. Groot Mog. op den Capitein Generae] aanftonds foodanige magt en authoriteyt in het Territoir van deefe Provintie en over de Militie tot derfelver Befolding traande, geconfercert behoorde te werden.
Vin welk voorf. geproponeerde by eenige Leeden Copien verfogt fynde omme de intentie van de Heeren haar Principalen dienthalven te moogen verftaan is de finale Refolutie daar op te neemen uytgcfteld tot nader deliberatie.
E 5 LXVUI,



154 VERZAMELING van STUKKEN ,
LXVIIL
EXTRACT uit de Refolutie van de Heeren Staaten van Holland en West-Friesland genomen in Haer Ed. Gr. Mog. Vergadering op
Vrydag den i July 1672.
By Refumtie gedelibereert zynde op de propositie , by de Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden, uyt den naam ende van weegen de Heeren haare Principalen alhier ter Vergaderinge gedaan, en in voorgaande Notulen onder dato den "27. der voorleede maand fchriftelyk geinfereert, is goedgevonden en verlbaan, dat van weegen H. E. Gr. Mog. ter Generaliteyt de faaken daar heenen fal werden gederigeert, ten eynde als nog den Heere Prince van Orange Capiteyn Generaal over de Militie van de Vereenigde Neederlanden , by Ampliatie van desfelfs Inftru&ie mooge werden geconfereert, TOT KENNELYKEN WEDERSEGGEN TOE, foodanigen vryen magt en authoriteyt over de Patenten, en andere faaken tot de voorf. Militie fpeéteerende als de voorgaande Heeren Prince van Orange fyne Loffelyke Voorouders als Stadhouders en Capiteynen Generaal ten refpecle van de voorf. Militie hebben geëxerceert.
LXVIIL



tot de MILIT. JURISDICTIE. 155
LXIX.
EXTRACT uit de Notulen der Gecommitteerde Raeden in Zeeland, y
23 Augustus 1661.
Saeke Crimineel over een Ruiter van de Baron dc Quaet.
LXX.
EXTRACT uit het Hiftorisch Verhael van den jaere 167%. en 1673. 2 d. dn B. 351. <V)
Alzoo Alhertus Costerus, oudtBurgemeester, mitsgaders Prajfident Scheepen der Stad VVourden , bekent den 17. dezer maant February uyt Wourdcn voorfz. te zyn gegaan, omme zyn Broeder den Predicant van Sluypwyk te bezoeken , alzoo zyn Moeder eenige daagen geleeden [alhier gevlugt zynde] is overleden; dat hy ook zcyt met geen andere meininge en intentie te zyn vertrokken als om tot Leyden by zyne Kinderen te gaan huyshouden , en niet weder tot Wourdcn te keeren, voor ende aleer de Franfche zullen zyn vertrokken ; ook dat hy is vertrokken zonder Paspoort te hebben, ende in het Paspoort nevens zyn mede reysbroeders niet
heeft
. O) Zie de oordeelkundige Aenmerkingen over deze Sententie ib. B. 352. an volg.



ÏS6 VERZAMELING van STUKKEN,
heeft willen bekent zyn; oock alzoo hy tegens eenen Comelis Lomberfon onderwegen gezegt en bekent heeft, niet gezint te zyn weder naar Wourden te keeren. Den geftrengen Krygsraat der Stadt Goude op alles gelet, daar in dezen eenigzints op te letten ftont, mits den voorn. Albcrtus Costerus met Ecden verklarende , dat hy uyt Wourden is gegaan met mcyninge om aldaar niet weder in te komen, zoo lange de Franfchen haar daar zyn onthoudende, ten waare met fpeciaal believen van zyn Hoogheid, ontdaan hem uyt de detentie daar hy nu is. Edog by aldicn hy zon» der fpeciaal confent van zyn Hoogheyt weder naar Wourdcn vertreckt ende naderhandt werdt gekregen, in zulken gevallen condemneren den zeiven ter doodt geftraft te worden , met confiscatie van alle zyne goederen, condemneren hem ook tot vcrzcekerthcyt van zyn Perfoon , dat hy niet weder naar Vyandts Landen zal vertreckcn , te doen cautie Juratoir, en condemneren hem mede in de kos, ten ter zaake dezer gevallen.
Actum in de Krygsraat den 25. February Anno 1673. Prefent dc Heeren Capitein Bus/onnet, Capitein Blanckvoort, Capitein Je Gier-, ges, Capitein de Carbon, Capitein Kerkhoven, Capitein Brouwer, Capitein Lieutcnant Hen-, drick van Es/en, en de Licutenant Jacob van Eep.
Onderflond
Albertus Costerus heeft den Eedt in het
eer-



Tot de MILIT. JURISDICTIE. 157
eerfte lidt ende cautie Juratoir in het twee de lidt gedaan,
Lagerftond
Uytgegeven voor Copie, by my als Auditeur
A. v. Meeuwen. LX XI.
EXTRACT uit de Refolutien vat. de Heeren Staaten van Holland er West-Friesland.
Vrydag den 22. December 1673.
Ontfangen een Misfive van den Heere Prince van Orange, gefchreeven alhier in den Hage den rijen; deefer lopende maand December, houdende dat fyn Hoogheid tot deszelfs overgroote verwondering hadde verftaan , dat Haar Gr. Mog. by appoinclement van den 22. van den maand November des jaars 1673. °P de Requeste van Carel la Lande by Sententie van den Krygsraad tot Naarden gecondemneert, hadden believen te ordonnceren, dat den zeiven Krygsraedt Hooggemelde Haar Ed. Gr. Mo. fouden dienen van bericht, en dat middclerwylen defelve Sententie zoude blyven in furcheancc, en dat men alfo buiten alle forme van Proceduyren door authoriteit van Haar Haar Ed. Gr. Mog. trachte te niete te doen een Sententie by den voorf. Krygs-raad wettelyk , parthyen gehoort, geweefen , een Sacc-
ke
Sententie by den Krygs-raad totNaarden geweefen teegens Karei la Lande fyn executie te gewinnen.



i58 VERZAMELING van STUKKEN,
ke die Hooggcmelde Haer Ed. Gr. Mo. in het reguarde van de minftePlaetfe ofte Dorp, niet en fouden wijlen tolereren , ende die voor deeferi fonder eenige contradictie afgcflagen was , dat fyn Hoogheydt feyde. dat de voorf. Sententie by den voorf. Kryghs-raed waü gewcfen parthyen gehoord, zoo als men hier te Lande zelfs, voor de allerminfte lborte van Rechters , die geene die crimineclyk aangeklaagt werden , gewoon was te hooren , dat fyn Hoogheid oock feyde wettelyk, dewyle de voorf. la Lande voor den voorf. Krygs-raed aengeklaagt fynde geene de minfte exceptie geproponeerd, geen anderen Rechter gereclameert, ende dat ook niemand van fynentweegen fich op eenige anderen Rechter beroepen , ofte aan iemand geaddresfeerd hadde, maar dat den voornoemde la Lande voor den voorf. Krygs-raed hadde geantwoord, ende fyne dcfenfic ten principalen', gedaan , ende dat daar door die geene die andcTinrs notoirlyk incompetent waren, competente Rechters wierden, dat fyn Hoogheydt Haar Ed. Gr. Mo. wel konde verfeekcren , dat defelve alfoo geneegen was, de Voorrechten en Privilegiën van den Lande te befchermen, als — yemandt, ende in allerfwaarfte ende calamiteufte tyden van de Republicq daar van gêen klyne preuven cn hadde gegeeven, maar dat hy ÉEDT EN PLIGTSHALVEN , als by Haar Ed. Gr. Mog. tot Capitain Generaal van de Militie aangefteld, gehouden was dezefeive Militie oock te mainteneren in die faecken daer inne dezelve, conform de dispofitie van Rechten was gcfondcert; ende dat fyn Hoogheydt mcyndc nooyt beter
Pro-



Tot de MILIT. JURISDICTIE. 159
Proceduyren te konnen by der hand neemen * als wanneer zoo wel dc Iilgezeetenen van den Lande, als de voorfz.Militie yeder wierde geprotegeert , in die zaeken , die haar volgens de Wetten notoirlyck competeerden , ende dat fyn Hoogheyt de voorf. Krygs-racdt eene tastelyke injuftitie foude doen, indien defelve verweygerde haar behulpfaem te fyn in een faecke, die geen van de Lecden van Haer Gr. Mog. Vergaderinge , haar foude laten overdringen, dat fyn Hoogheydt Haer Ed. Gr. Mogende niet konde verbergen dat hy met groote ongenoeghte hoorde dat men de faecke daar mede wilde palleren, dat de Burgeren van de Steden , voor den Crygs-raedt niet tc regt konden ftacn , en dat men dien Krygs-raad dat ongclyck aandeede dat men die impresfie trachte te geeven , dat defelve onwettelyker wyfe den Burger voorden Krygs raed, te rechte foude willen gefteld hebben dat in deefe faecke geene andere qusstie was, als off ymand die felfs een Rechter, door fyn antwoorden, endeniet excipieeren in fyn reguard competent gemaekt, ende vcrklaerd hadde, deszelfs Sententie onder praetext van incompetentie door authoriteit van den Souverain konde renverfeeren , maar dat hy te vergeefsch getracht hadde ; fulx door dc Juftitie tc doen, ende dat zyn Hoogheydt derhalvcn hoopte ende vertrouwde, dat HaarEd. Gr. Mogende voor goed zoude aanlien, dat hy de voorn. Krygs raadt in haar onwcederfprcekelyk regt maintineerde , ende de Sententie Haar geweien, ter executie deeden ftellen, ende is by die occafie dacrneevens gcleefen de Requeste van den voorn.
Lan-



\6o VERZAMELING van STUKKEN,
Lande, klagende dat den voorz: Krygs-raad de voorfz. Sententie ter executie ftelde, ende verfoekcnde , dat Haar Ed. Gr. Mogende daarteegen fouden willen voorden , waar op gedelibereerd fynde is goed gevonden ende verftaan dat de voorf. zaeke fal werden gelaaten by de dispofitie, die Hooggemelde fyn Hoogheid daer omtrcnd heeft gedaen.
LXXIL
Copie van een Brief van zyn Hooglieit naderhand Koning van Groot-Brittanien Glorieufer Gedachtenis, van de \c) Mey 1675: aan het Hoff van Holland.
Edele , Erentfeste , Wyse , Hooggeleerde , zeer Discrete Heeren , besondere coede Vrienden,
Dc tyd ons voor het jegenwoordige niet toelatende met UEd. in het lange en breede te confereren over het different dat althans menigmaal voorvald over de Jurisdictie van de Ordinaris Rechter in Burgelyke en Militaire Saken , foo wel ten aanfien van het Civil als Crimineel, foo hebben wy geoordeelt dat by provifie, en tot dat wy met UEd. dies aangaande nader zouden hebben gedelibereert, foude kunnen worden vastgefteld dat geen Politique of Burgerlykc Perfonen noch in Civile of Criminele Saken fouden kunnen werden geconvenieert of aangefproken voor den Krygraad, ten ware de voornoemde Crimineele Saken foo-
da*



tot de MILIT. JURISDICTIE. i6r
danigen Militairen delict impliceerden 'en met zich bragten ' dat alleen tot kennisje van den Krygsraad foude behooren te Jpectcren: dat in Civile Saken alle PoIicinWof Burgcrlyke Perionen, iets te eisfehen hebbende''-Van Militaire Perfonen,haar Actie zouden irfftituerën voor den Ordinaris Civilcn Rechter, cn dat de Militairen haar aldaar fouden MOETEN verantwoorden : dat twee Militairen over Civile Saken elk van den' anderen te eisfehen hebbende zü'lx mede fouden moeten doen voor den Ordinaris Civilen Rechter : maar foo wanneer Militairen eenige qurestie zouden mogen hebben over hare Soldye of Gages, dat het zelve' foude behooren tc werden getermineert voor den genen die van ouds daar toe zyh gequaUjicecrt geweest: en zoo- wanneer eenige Militairen fouden mogen komen te begaan, eenige delicten die men lioenid gemeene Delicten , dat daar' omtrend prceventie J'oo voor den Burgerlyken als Militairen Pachter behcordé plaatje te hebben lbo wanneer die delicten zyn begaan aan, of omtrend Burgelyke Perfonen, of hare Goederen cn Famiiicn ; invoegen dat den Rechter t zy Burgelyk , 't zy Militair, die eerst zouden mogen hebben gepraevenicert,' competent zóude behooren te wezen ; zoo nogthans; dat de Militairen Rechter nooit tegen Politiqüe of Burgelyke Perfonen zoude mogen procederen; uitgenomen alleen ' in delicten die als voorfchreven is , ganths en- '£ eenenmaale Militair fouden wezen : dat ook fob wanneer in materie van Duë! qurestie foude mogen voorvallen tusfehen een Militair, cn Bur-' gerlyk Perfoon, de Rechtspleging over de Bun 1L Deel; L " gcN



16a VERZAMELING van STUKKEN,
gerlyke Perfoon voor den Ordinaris Rechter foude behooren te werden voltrokken; maar wanneer quaestie in het Crimineel zoude mogen voorvallen tusfehen twee Militairen, fonder dat Burgelyke Perfonen daar mede fouden wezen geinteresfeert, of over delicten die by den Rechter genoemt en gehouden worden voor Militair dat als dan de Judicature daar overalleen foude behooren te competeren aan den Militairen Rechter.
Wy hebben geoordeelt dat deze onze goede meininge zoude kunnen dienen om by fprovifie, cn tot dat wy nader met UEd. hier over fouden hebben gedelibereert weg te nemen de verfchillen, die in diergelyke zaken zoude konnen voorvallen , en vertrouwende dat die met UEd. goede intentie zal accorderen , zullen wy UEd.,'t voorf. overlaten en recommanderen de differentcn , by provifie als voren, daar te zullen reguleren.
En ons hier op verlatende bevelen wyUE. E. hier mede Edele Erentfeste , Wyze, Hooggeleerde feer discrete Heeren in de Protectie Godes.
(Onderftond)
UE. goedwillige Vriend
Was getekend
W. Prince d'Orange
Tot tïoïïsholredyk 19 Mey 1675.
LXXÏIL



tot de MILIT. JURISDICTIE. 163
LXXIIL
Misfive van den Hove van Holland in antwoord op de voorgaande Misfive van zyne Hooghcyd
Den 30 Mey 1675.
DOORLUGTIGE HoOGGEBOOREN FrjRST EN
Heere !
Wy hebben wel ontfangen uwe Hoogheids Misfive, geichreeven tot Honsholredyk den 19 deefer loopende maand , behelfende éen provifioncel confeptove'r het différent, dat althans mecnigmaal voorvalt over de Jurisdictie van den Ordinaris Regter in Burgerlyke en Militaire Saaken, zoo wel ten aanfien van het Civil als Crimineel, en vinden ons verpligt uwe Hoogheid daar op onder behoorlyk refpeót te gemoet tc voeren, datwy hoopen , datgeduurende de ablentie van uwe Hoogheid niet nodig zal zyn ons recours tot defelve over het een of het ander voorval, het voorfz. flxbjecT raakende, te neemen , terwyl, hoe feer wy ook zyn geporteert om uwe Hoogheid in derfelver Hoogwigtige ende meenigvuldige occupatien te verfchoonen, en deszelfs welgevallen op tc volgen , wy in dcefen fouden werden belet om fulks te konnen doen door dé Wetten en Privilegiën van den Lande , de In gezeetenen van dien competeerende, en ons foo by onfe Inft-ru6tie als anderfints voorgeichreeven , hebbende de eer, gelyk uwe Hoog* L 2 he'id



16*4 VERZAMELING van STUKKEN«,
heid bekent is, niet om Wetten te kunnerï maaken, maar om ons na de gemaakte Weacn te moeten reguleeren ; verfoekende dien voU gende feer geuienftelyk, dat uwe Hoogheid te bequamer geleegentheid fyn hoogwyfe ged;igten daar heenen bclievc tc laten gaan , cn deefe faake zodanig te dirigceren, dat wy fcekcrlyk moogen weeten, waar na wy ons met gerustigheid , fonder te pecceeren teegen onfen Eed en Inltruélie, fullen konnen cn moeten gedraagen , fullcnde altyd bereid zyn, om uwe Hoogheid en ook den ftaat des van ons begeerende, in foo een importante faake te dienen van onfe confideratien en advis.
En ondertusfehen God Almachtig biddende, dat hy Uwe Hoogheydbelieve te kroone«- met een glorieus fucces in deszelfs voorneemen, cn in gezontheid ten besten van ons lieve Vaderland te bewaaren, en laaten .repatriceren, lullen eindigen en blyven , &c.
Den 30 Mey 1675.
LXXIV.
EXTRACT uit de Refolutien der Ed. Mog. Heeren Staeten van Zeeland Fol. 137.
6 Juny 1675.
Na het gedaan gebed: en refumptie, is ontfangen cn geleezen een Misfive van zyn Hoogheid den Heere Prince van Orange gefchreeven in 't Leeger van den Staat tot Duffel den 3
de-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 165
dezer lopende maand , daar by fyn Hoogheid advyfeert, in wat vougen de Jurisdictie en Judicature zoo over de Borgelyke als Militaire Saaken, mee den anderen concurreerende by provifie behoorde te worden geoeffent daar op geene deliberatie is gevallen , maar aan de refpective Leeden copie van de voorfz. Misfive gegecven,
LX XV.
EXTRACT uyt de Refolutien van de Generale Vergaderinge in den, Hage.
's Maendaghs den 7. Juny (1675.)
Ende rakende de Misfive van fyn Hoochcyt aen de Heeren Staten defer Provincie van den 3etL defer, aangaande de differenten tusfehen Poiitique ende Militaire, is goetgevonden defelve den Ed. Gerechte ter hand tc ftellen, om iets t'ontwcrpcn tot elucidatie van dien, ende van hare vordere confideratien de Vroedfchap te dienen van advis, om ter gelegener tyd gereet te fyn,
L 3 LXXVL
Hakende Jediiïeren ;en tuschen Poli' ie ende Militaire.



ïó6 VERZAMELING van STUKKEN,
LX XVI.
EXTRACT uit dc Refolutie van dc Ed. Mog. Heeren Staten V Lands van Utrecht.
Mercurii 2 Julii 1675.
Is ontvangen en gelezen een Misfive van zyne Hoogheid den Heere Prince van Orange van den 3. Junnii lestleden , luiden als volgt.
De tyd van de occupatie van de Campagne, ons jegenvvoordig &c.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden cn verftaen, dat Hooggemclde Misfive aen den Hove Provintiaal, de refpeeïive Gerechten van Stad en Steden, mitsgader Hooge Heerlykheden refpeftivelyk zal werden toegezonden, ten einde Haer daer naer omtrent de beleidinge van haere rechtsplegingen zouden kunnen reguleren.
LX X VIL
Vlissingen
Vierfchare gehouden Vrydag den 17 Jan. 1676.
D'Hcer Mr. Jngelinus Cau Bailliu defer Stad, Crufa Officii contra Edy Laay, Capitein van een Compagnie te Voet, onder 't Regiment van d'Heer Molinaer Disney , geapprehendeerde en gedaagde.
De



tot de MILIT. JURISDICTIE. 167
De Heer Eisü: posfeert en is vvaaragtig, dat den gedaagden geaccompagneert met Samuel Craenhah, Luitenant van Capitein Herry Craenhals, ende Willem Fijhery Vendrigh . beiden onder 't Regiment van Luitenant Collonel Thomas Salsbury , op de repartitie van Zeeland, alle geapprebendeerde en gedaagdens, zig heeft vervordert op den 14 January 1676. des nagts naar het fluyten van de Poorte omtrent de Stads Boom te'klimmen, en alzoo heymelyk binnen deeze Stad te koomen, alle welke is een zaak van groot gevolgh en quade confequcntie, zoo concludeert deifddeer Eisfcher Nomine Officii, dat de geapprehendeerdens arbitralyk zal werden gecorrigeert, zoo en gelyk Ü Ed. Achtbare uit de gelegcntheid van de zaak zullen bevinden te behoren, en dat de apprehenfie daar voren als wel en ten regte gedaan zal worden verklaart van waarde s cum expenjis, ofte tot alfulke andere fyncn en de conclufie als U Ed. Achtb. uit de gelegcntheid van zake zullen bevinden te behooren.
Burgermeesteren en Scheepenen verklaren het arrest en apprehenfie, jeegens den gedaagden gedaan, van waarden en condemneeren denzelven, in eene boete van hondert zilvere Zeeuwfche ducatons , en voorts in de Mifen en Kosten van de Juftitie.
Ontzeggen den Heer Eisfcher zynen verderen eisch en conclufie ten lasten van den Gedaagden genomen.
L 4 LXXVIIL



IÓ8 VERZAMELING van STUKKEN, LXXVUL
EXTRACT uyt dc Refoluticn van de Ed. Agtb. Heeren Burgervi esteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht.
's Wocnsdaghs den 17 Marty 1680.
De Vroedfchap daar toe op den Eed vergadert fynde, rapporteerden dc Heeren Burgermeesteren omftandelyck dat heden ten elft" uyren den Geregre was voorgekomen dat den, geweldigen Schipbergen met 8 a 10 Soldaten yiolcntclyck oock fonder asfiftjntie van den Officier uyt fynen huyjè hadde gehaelt Henrick van Rhoon, Mr. Mesfemaker ende Borger defer Stad ten fake van fekere frivole pretenlïe van vier ducatons, resterende aen de beloofde penningen voor fyne ontflaginge uyt den Militairen dienst volgens conventie van den 28 May 1677. exhiberende de Innnuaticn van den gemclten Gcrcghte met de rclatien gedaen eerst aen den voorn. Schipbergen, ende daer nae aen den Capitein Cioos, commanderende 't Guarnifoen alhier , welckc' fake in ferieufe deliberatie geleyt fynde is genomen dc nabef. Refolutie dewelke aenftonds is geinfinueert aen den gemelten Capitein.
Burgermeesteren ende Vroedfchap lasten mits defen den 'Deurwaarder Johan mtjèns dep Capitein Cioos. als commanderende't Guarnifoen" alhier aen te leggen dat fyn E. aenftonds kost ende fchadeloos fal hebben*te ontfhen Hendrick van Roon defer Stads Borger ende Inwoonder,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 169
geweldigerhand door de Militie, ook fonder asfiftentie van den Officier defer Stad op huydcn uyt fyn huys gehaek,ofte datby-ontkentenis van dien de Vroedfchap genootfaekt fal fyn foodanige ordre te ftellen tot maintien van het recht defer Stad ende Borgeren ende Inwoonders van dien als defelve lullen bevinden te behoren. Aclum &c.
Na dat den Deurwaarder IVitjens fyn wedervaren had fchriftelyck gerelateert , heeft de Vroedfchap goet gevonden den voorn. Capicein Cioos de verfogte Copie van de bovenftaande Relolutic tc geven ende met eenen fyn E.door dien Deurwaarder te doen aenfeggen dat de Vroedfchap geerne foude fien dat daer op nogh defen avond worde gedisponcert ende fulex aen de Heeren Burgermcesteren bekent gemaekt, waer op den Deurweerder fchrrftelyckc relatie heeft gelevert, ende is de Vroedfenap gefchcyden op reces tegens morgen ten acht uyren.
L X X I X.
EXTRACT uyt de Refolutien van de Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht.
Donderdagh den 18* Marty 1680.
De Vroedfchap by continuatie op den Eed vergadert fynde is het gepasfeerde op gisteren jterativelyck gclefen ende na langwylige ende ieneule befoigncs over defe wigtige fake goet L 5 ge-



ï7o VERZAMELING van STUKKEN ,
gevonden aen fyn Hoogheyt by Misfive alle het gene voorf. bekent te maken ende te ver. foek'en als in defelve waer op fittcns Raads een Misfive is geconcipeertendena leócurc eenpaerlyck gearrefteert, luydende als volgt
DOORLUGTIGSTEN HoOGGEB. VORST.
Gisteren morgen ten elff uyren den Geregtc defer Stad fynde voorgekomenclagten van Annipje Palmer Huysvrouw van Hendrick van Roon, Borger en lnwoonder alhier, ende Mr. Mcsfemaker fyns handswercx , over geweld 't haren huyfen gepleegt by den geweldigen Schipbergen ende 8 a 12 musquettiers, die den felven haren man forcelyckuyt den huyfe hebben gehaelt, uytwyfens hare verclaringe fub. Lil. A. ook fonder kennisfe van den Geregte ende asfiftenrie van den Officier, ende gcbragt ten huyfen van hem Schipbergen ende aldaer gefcch in een Giole ende naderhand weder geboeyt van daer gebracht in de Hooftwagt alwaer als nogh word gedetineerd, ende over fekere frivole praetenfie van vier ducatons nogh resterende aen 't geene by hem van Roon voor fyne ontflaginge uyt den dienst was belooft volgens conventie van den 28 May 1677. defen annex fub. Lit. B. foo was by den Gerechte goet gevonden hem Schipbergen daer over te ontbieden , dewelcke iterativelyck geweygert hebbende te komen gelyck uyt het nevensgacnde relaes fub Lit. C. blyckt, was na* der goet gedagt door den Deurweerder den commanderenden Capitein Cioos aff te vragen of by hem aen den geweldigen Provoost ordre
was



tot de MILIT, JURISDICTIE. 171
was gegeven om den voorn, van Roon te apprer henderen ende gevveldelyck uyt den huyfe te halen , die voor antwoordt gevende geen borger maer een Soldaet te hebben doen apprehenderen, mede blykende uyt het annexe fub Lit. D. foo heeft het den Gerechte goet gedagt die fake als directe de Politie der Stad ende Privilegie der Borgerye concernerende in onfe Vergaderinge over te brengen waer op nader gedelibereert fynde, is by ons goet gevonden door den Dcurweerder gemelten Capitein Cioos te doen aenfeggen, dat hy aenftonds kost ende fchadeloos den voorf. Hendrick van Roon fou.de hebben te ontflaen 't welk by opgedagten Capitein na iterativc initantien is gcrefufeert, blykende uyt dc annexe rchücv) fub Lit. E. ende want door foodanige feytelycke ende violente apprehenfie algerects eenige desordres ende ontroeringen onder de Borgerye waren ontftaen , die in het toekomende uyt diergclycke geweldplegingen van vry fwaerder ende dangercufer gevolgh fouden konnen fyn , bcfondcrlyck in defe bekommerlyke tyden, foo hebben wy Eed ende Amptshalvcn verplicht fynde , voor de ruste van 't gemeen ende Privilegiën onfer Borgeren ende om buyten alle feytelyckheden te blyven niet konnen ftilftaen Ü Hoogheyt met alle onderdanigst refpect defe fake voor te dragen ende gansch gedienftigh te verfoeken dat defelve na fyne hoge wysheyt ende authoriteyt in defen foodanige voorfienige gelieve te doen dat den voorf. Hendrick van Roon onfen Borger, die 't federt den jare 1677. tot nogh toe fonder interruptie Borgelycke togten ende wagten heeft waergeno-
men s



172 VERZAMELING van STUKKEN,
men, ende nevens andere Borgers de gemeene lasten helpen fupporteren als blyckt Lit. F, ten fpoedigfte kost ende fchadeloos magh worden herftelt ende ontflagen ende vervolgens by den voorf. Capitein Cioos over defe infraótie in onfe Jurisdictie , eygener authoriteyt gedaen , aen ons behoorlyke fatisfaclie gegeven, ende dat voor het toekomende onfe Borgerye van diergclycke oppresfien mogen blyven bevryd. Waer mede &c.
LXXX.
EXTRACT uyt de Refolutien van de Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht.
's Maendaghs den 22. Marty 1680.
Ts gelefen de nabefchreve Rcfcriptie van fyn Haogheyt op des Vroedfchaps Misfive van den 18 defer, rakende de Militaire apprehenfie van Hendrick van Roon defer Stads Borger, verhaelden by die occafie de Heeren Burgermeesteren dat de Heer van Sandenburg HooftOfficier uyt byfondere genegentheyt figh hadgeprefenteert ende vervolgens de reyfe aengenomen na den Hage, om over die fake fyn Hooghcyt te fp reken , exhiberende desfelfs Misfive aen Haer E. Ed. van de favorable audiëntie by fyn Hooghcyt , waar op goet gevonden is fyn Ed. des Vroedfchaps genoegen in defen by Misfive bekent te maken.
Ede-



tot de MILÏT. JURISDICTIE, 173
Edele, Erentfeste , Wyse Voorstnige , Discrete Heeren , bysondere goede Vrunden.
. Wy hebben geilen wat Üw Ed. ons door hare Misfive van den |4 defes met de Bylagen hebben te kennen gegeven ende vervolgens aen den Capitein Cioos gcordonneert dat hy de Perfoon van Hendrick van Roon aenftonds cost ende fchadeloos fal hebben te hcrftcilen ende t'ontflaen ons toefendende fyn bericht om 't felve voor den Hogen Crygsracd alhier te examineren ende foodanige dispofitie tegen hem te doen wedervaren als de nature der fa-» ke fal komen te vereyfehen. Waer mede.
Edele, Erentfeste , P/yfe , Voorfienige , Discrete Heeren byfondere goede Vrunden U E. Gode bevelende , gedaan in den Hage den 31. Meert 1680. Onderftond U E. goedwilligen Vrund , onderteekent G: G. Prince d'Orange, de fuperfcriptie was, Edele, Erentfeste, Wyfe, Voorfienige feer Discreete Heeren, de Heeren Burgermeesteren en Vroedfchappcn der Stad Utrecht,
LXXXI.



174 VERZAMELING van STUKKEN,
LXXXI.
Sententie van den Krygsraed ic Bredevoorti
Wy Jan de Peyre Signeür de la Roqw, Major van 't Regiment van den Heer Colonei Torfay , wy Guarnifoen houdende in dc- Steden Grol en Bredevoort, geadfilteert door Capiteinen en andere Officieren hier ondergefchreve, zoo hebben wy door ordre van zyn Excellentie de Heer Graaf zu Flodorff, Gouverneur van 't Graaffchap Zutphen, doen vergaderenden Ed. Krygsraad op de klagten, die ons voorgeleyd zyn , door Adaleida Haafkens en Joanna Hoet, zoo wel als wy alles wel geëxamineert hebben van d'eene party als d'andere de bovengaande klagten en informatien, den Krygsraad heeft gecondemneert om die zelve Adaleida Haafkes om vergiffenis te vragen aan Henrick Kalf'Majoor van Brevoort, en aan zyn Vrouw joannci Hoet in den vollen Krygsraad, om dat fy defelve Major hadde gelcholden voor een Keuekkueck; deze bovengefchreve Adaleida Haafkes heeft ons vefklaert, dat haer intentie niet is geweest, ten minften om deezeh Major nog zyn Vrouw te fchokkeren, en dat zy haar kenden voor eerlyke Luyden, en dat het woord van Keuckkeuck is gezeid gelyk een woord dat zoo ligt gezeit word in deeze Quaftieren voor een fpreekwoord, voorts heeft den Edele Krygsraed goed gevonden, dewyl de Major haer Adaleida Haafkes in haer eigen huys qualyfc getraéteert heeft, cn extraordinarie gedaen ,
zoo



tot de MILIT. JURISDICTIE. 175-
zoo men dat kan nemen, om iemand in zyn Huys te asfasfineeren.
Zoo ist, dat wy gecondemneert hebben de voorfz. Joanna Hoet, om dat dezelve 't recht van Juftitie heeft gevioleert aan wie dat zy fchuldig ware haer te addresfeeren, dezelve Adakida Haafkes erkennen voor een eerlyke jonge Dogter, en dat in prefentie van een vollen Krygsraad ; en de Major haar Man om zyn onredelykheyd , dat in fyn prcefentie en in zyn Huys geleden het qualyk traélement; zoo hebben wy hem gecondemneert om 8 dagen in de ordinaris Geweldiger te zitten tot Bredevoort; hier en boven zoo heeft den Ed. Krygsraad gecondemneert de Majoor met zyn Vrouw in vyltig gulden breuk, dewelke 50 gulden zullen gepartifeert zyn, te weeten 25 gulden aan den armen, en de helfte aan gezeide Adaleida Haafkes, voor het kwaad en verlies dat zy heeft moeten lyden, gelyk die zelve verloren heeft haar Kap en Neusdoek van den hals en meer ander goed ; die gezeide 50 guldens zullen betaeld worden (door ordre van den Krygsraad) in tyd van fes weeken in handen van den Auditeur Militair van Bredevoort, dewelke zal geobligeert zyn , om ons daer goede rekeningen van te geeven , daar en boven zoo condemneert den Krygsraad den Major om voor de gefeide penningen ad 50 gulden fufficante Borge te Hellen by manquement van dien, zoo zal hy verteeren in de Geweldiger, tot dat alles betaald is, al is het dat maar agt dagen gecondemneert is, om in de Geweldiger te fitten, daar en boven condemneeren de Major in de kosten, te weten zeven gulden zoo wel dat de
Ma-



i?6 VERZAMELING van STUKKEN
Majoor met zyn Vrouw zal geobligcert weezen , daar voor Borg tc ftellen gelyk van de voorgaende 50 guldens.
Aldus gedaan en gepasfeert tot Bredevoort in onfe Guarnifoen , cdog alles onder de approbatie en goedvinden van den Heer Graaf zu Flodorff. Actum ut fupra.
Alhier ftond is geapprobeert op het Huys Dorth den 31 Augusty i-68i. A. G. G. zu Fiodorff, alhier ftont Jean de la Peyre Seigneur de Roque. De Bellaart. De Granatjer. Aubert. Qjiaat. Raffort. Durfort. DeMontplejier; Mi Ja-jen. G.'Majoor.
LXXXIL
EXTRACT uit de Notulen der Stad Veere,
19 February 1683.
Op huyden den 19 February 1683. compareerde voor de Heeren Johan Wen en Sarnuel Koiiiuk Scheepenen defer Stadt Veere , Laurens Nebbens Meester Chirurgyn alhier, dewelcke verklaarde ter requifitie van den Heer Hoogh Bailliu Anthoni de Huybert Heere van Cruyrtingen ende op zyn manne waerheyt, waer ende waerachtigh te zyn , dat gemelde comparant op gisteren fynde Donderdag den 18 February is geweest tot Middelburg ende gecomen in 't fontuyntic ten huyze duar Jacob Allderi jegëni Woordig is woonende en Herberg hout$ daer gemeltcn Comparant door den Comys Httgó Hendricx in een kamer wierde geroepen, vin;
den-



tot db MILIT. JURISDICTIE. 177
dende aldaar de Heer Piet er Naelhout, Mr. van Stapele, Hugo Henclrix Voorn, den Luytcnant Oldenburgh, en Vendrigh van Hoorn, alwaer verfcheide discourfcn fyn voorgevallen en onder anderen over 'tverhuyzen van't Huys daer gcmelteLuytcnant Oklenburghjcgcnwoordig in woont, vermeenende en fuftinecrende voorn. Oldenburgh, dat by aldien hy zoo veel Huyr wilde betalen als een ander, dat hem niemant daer foude konnen doen dclogeren, waer op de aenwccfende compagnie contrarie fustinecrdc cn cyndclingc de Heer Naelhout feyde, dat daar toe de Magiftraet defer Stad foude ordre konnen ftellen in fulckc en diergelycke gevallen, daer op den voorn. Luytenant Oldenburgh met onftuymigheyd en vileynie uytberftende , Ik fchyt in de Heeren van de Magiftraat van der Veer , in dat geval, Ik hebbe met haar niet te doen, of diergelyke woorden in fubftantie, den Heer Naelhout hier op feggende generaliter, dat gemelte Heeren van der Veer wel de magt foude hebben, om fodanigé Perfoonen die in fulcke gevallen diergelyke tael voerden in 't gat te doen fetten fonder nochtans gemelte Oldenburg by naame te noemen, niet te min den voorn. Luytenant met meerder onftuymigheyt als voren uytvarende, feyde, Ik fchyt in de Heeren van der Veere, en 't zelve tot verfcheyde malen repeteerende, waer op de Heer Naelhout antwoordt en feyde, dat fc wel de macht zouden hebben om fulke Perfoonen wat op da ruggc tc ge even-
Ryndigcndc hier meede fyne Vcrklaringe, gevende reden van weetenfehap, dat gemelte
II, Deel. M com-



ij* VERZAMELING van STUKKEN,
Comparant daer by in de camer pre ent geweest, 't zelve gehoort en geilen te hebben, met prcfentatie 't geene gcdeponeert heeft des noods en daar toe verzogt zynde, met Eede te bevestigen : Actum Veere datum ut fupra, 't Oirconden is defe by den Comparant eygenhandigh onderteykent, was onderteekent L. Nebbens, Jean Wier, S. Koninck, Lagerftont my praefent W. Becker.
Accordeert met het principale
W. Becker.
LXXXIIL
Misfive van Burgermeesteren Scheepenen en Raden der Stad Veere aan d'Heer Raadpenjionaris Pieter de Huybert.
Wel Ed. Heer!
Wy fendenUw Ed. eenige Extraéten uit het Register van 's Heeren Rolle mitsgaders copie , van de Attellatie waar van nog twee gelykluydende van verfcheyde Perzoonen, alhier in weezen zyn, alles dienende tot Juftificatie van ons Recht en Judicature over de zaake van den Luytenant Oldenburg en de Injurie die denzelven deeze Regeeringe heeft aangedaan, waar toe ons dan zullen refereren , en U Wel Edele dc vordere fake ferieus verfoukende te recommandeeren by zyn Hoogheid den Heere Prince van Orange ofte anders fyn Excellentie den
Heer



tot de MILIT. JURISDICTIE. 179
Heer van Odyk fodanig te helpen dirigecrcn, dat de Hemmende Steeden in dcezc Provincie by haare voorrechten mogten worden cn blyven geconferveert, waar meede wy Uw Edele in Godes befcherminge reeommandeerende verblyven
Wel Ed. Heer!
Uw Edelens Dienstwillige ■ Burgermcesteren Scheepenen en Raden der Stad Veere.
Ter Ordonnantie van dezelve Was getyekent
m Becker,
Veere 27 February 1683.
O) LXXXIV.
EXTRACT uit hetR e gist er van 's Heeren Saken der Stad Veere met de Letter C. Fol. 202.
Woensdag den 6 Aug. 1608.
Gehoort d'aanklagtc van den Heer Bailliuw dezer Stede tot laste van Raymon de BolyH d'Angre in Gasconge, ende Ferdinando Bolangier van Napels beyden Soldaten dienende onder de Compagnie van Capiteyn Bruyckemault ter caufe dat den voorfz- Raymon over feekere tyd geleeden ten huyze van de Vrouwe
daar"
Qi) Deeze en voigende (rukken tot LXXXIX incluis zyn Dylage van de vorige Üukkcn LXXX1I en LXXXHL
M i



iSo VERZAMELING van STUKKEN,
daar hy logeerde heeft geopent een glafe raamvenfier, cn daar deur klimmende uit een kist genomen heeft fes Hukken goud , en vyf Hukken lil ver geld, en dat den voorfz. Ferdinando terwyle dat de dicverie gefchiede de Santinelle hielde om den voorfz. Raymon te vvaarfchouwen by aldien ymand daar over hadde gekoomen, waar over den Heer Bailliuw nemende conclufie tendeerende ten eynde de voorfz.ge-, vangen fouden werden gebragt op een fchavot en aldaar gegcesfelt tot den bloede, ende voorts gebannen werden uit de Graafclykheid van Zeeplant mitsgaders in de kosten van deezen betrokken, waar teegens den Procureur van de gevangens allegeerde dat 't geld was wederom behandigt aan den geene die het was ontvreemt, biddende voorts dat reguard mogte genomen worderr pp de jonckheid van dc gevangens, en dat Gratie voor rigeur van Juititie zoude werden.geprefereert. Burgermeesteteren en Scheepenen op alles wel rypelyk geledt infonderheid op de eige confesfic van de gevangens, prefereerende Gratie voor rigeur vun JuHitie , hebben de voorfz. Ferdinando Bolongier gebannen voor den tyd van 6 jaren uit dc Graafelykheid van Zeeland,te ruimen deeze Stad binnen Sonnefchyn, en den Eylande van Walcheren binnen derden dage op poene van fwaarder correctie. Ende den vooriz. Raymon werd gecondemneert wederom te gaan in de gevankenisfe tot Saturdag naastkomende, ende als dan wederom gebragt te worden voor het Stadbuys deezer Steede aan de kake en aldaar te Haan van den elff tot ten twaalfen een ander tot exempel en naar dato van dien gebannen



tot de MILIT. JURISDICTIE. i8r
ren uit den voorfz. Graaflykheid den tyd van 20 jaren meede te ruimen als dan deze Stad binnen Sonnefchyn, en de Eylanden van Walcheren binnen derden dagen meede op fvvaarder correctie.
Accordeert met het voorfz. Register, is geteekend
W. Becker.
L X X X V.
EXTRACT uyt het Register van 's Heeren dage Saaken der Stad :• Veere met de Letter C. Fol.
253-
Saturdag den 21 Mey 1611.
Dc Heer Balliuw Caufa Officii Eisfcher contra den Luytenant Pottey Verweerder, om gecondemneert te werden in de boete van ƒ 50 : Caroli Guldens ende voorts Haan tot arbitrale correctie volgende het 7. Art. van de Ordonnantie op de Jagt &c. ter caufe hy hem vervordert heeft op den 9 April Icstleeden, te jaagen met aartftrikken in en omtrent de Duynen en Bosfelkcns van dien , met kosten.
Accordeert met de voorz. Refolutien
W. Becker.
M 3 LXXXVI-



t § 2 VERZAMELING van STUKKEN,
L XX XVI,
EXTRACT uyt het Register van 's Heeren dage Saakeu der Stad Veere.
Woensdag den 23 Nov. 1611.
Den gedaagden intervenieerende voor feeker Soldaat word gecondernneerd in een boe^ te van vyftig Guldens te verdeden als in den puden Placate is vermeld , mitsgaders in de kosten hier omme gedaan.
Accordeert met 't voorfch. Register
W. Becker.
LXXXVIL
EXTRACT uit het Register van 's Heeren dage Saaken der Stad Veere Fol. 51. Letter D.
Woensdag den 10 Febr. 1616.
pe Heer B.ailluw Caufa Officii Eisfcher contra Jan Ceubelier Soldaat Verweerder, vcrfoukt alfoo hy hem vervordert heeft Vistonnen op te breeken en de Visfen daar uit te fteelen, by openbaare indaginge van Billetten geciteert en ingedaagd te worden den voorfz- Jan Ceu-. belier op pcene van Bannisfement in Pcrlbon te moeten compareeren om aldaar te aanhooren al fodanigen Eysch, Fynen en Conclufie al
den



tot de MILIT. JURISDICTIE. 183
den voorfz. Heer Bailliuw tot fynen laste fal willen doen ende neemen van 14 dagen tot 14 dagen.
Accordeert met 't vóorfch. Register
W. Becker.
LX XXV. III.
EXTRACT uit het Register van 's Heeren dage Saaken der Stad Veere Fol. 57. Letter D.
Woensdag 13 July 1616.
Naardien Jan Ceuhilier, Gillis Tamborin ende Christiaan Jansfcn Soldaten gedient hebbende onder de Compagnie van Capiteyn van der Meerfs, by indaginge van Billetten zyn gecitcert en gedagvaart ten eynde fy luyden in Perfoonen zoude comparceren ende komen antwoorden op zodanigen Eysch en Conclufie als den Heer Bailliuw t'heurlieden lasten zouwde neemen ter caufe van het opbrecken van feekere gefloote tonnen en het fteelen ende neemen van gefoute Vis uyt dezelve, ende alzoo den voorfz. Ceuhilier , Gillis Tambourin ende Christiaan Jansfen niet en zyn gecompareert ende dat den Heer Bailliuw dienvolgende meede gegeeven is, het eerfte, tweede, ende derde default tot laste van dezelve,'neemende daar over conclufie , dat de voorfz, Visdieven foude werden gebannen uit de GraafeM 4 lyk~



iH VERZAMELING van STUKKEN,
lykheid van Zeeland den tyd van 14 jaaren. Burgermeesters en Scheepenènlop alles wel Fy, pelyk gelet hebben den voorfz." Jan Ceuhilier, Gillis Tambourin, ende Christiaan Jansfen gebannen, ende bannen dezelve mits deezen, uit de Provintie van Zeeland den tyd van 7 jaaren , intcrdiceerende dezelve mits deezen middelertyd binnen de voorfz. Graaflèjykheid te koomen op pcene van publykelyk gegefelt te Worden.
Accordeert met 't voorfchr. Register
W. Becker.
LX XXIX.
EXTRACT uit het Register van 's Heeren dage Saaken der Stad Veere, Register D. Fol. 70,
Woensdag den 24 Mey 1617,
De Heer Bailliuw Caufa Officii Eysfcher contra Adriaan Jacohfe Sergeant van Capitein Cabeljauw Verweerder , alzoo hy hem vervordert heeft Overfpel te committceren, ende boven dien zyne Huys vrouwe ter dood toe te quotfen , by openbare indagingen van Billetten gecitcert en ingedaagt te werden den voorfz. Adriaan te compareeren binnen BaiL lie, en aldaar aanhooren fodanigen crimineelen Eysch, Fynen en Conclufie, als den Heer
Ml



tot de MILIT. JURISDICTIE. 185
Bailliuw tot fyncn lasten fal willen intentercn van 14 dagen tot 14 dagen , op poene van bannisfement en confiscatie van zyne goederen.
Accordeert met het voorfz. Register en is gctcykend
W. Becker.
XC.
EXTRACT uit Gecommitteerde Raden van Zeeland.
3c Mey 1687.
Na het Gcbedt en Refumptie is le&ure gedaan van de requeste van Pieter Manneke geweien Pagtcr van de Brandewynen over St. Maartensdyk voor den Sayfocn 1686. houdende dat omtrend het laatfte van April eenen Guitiaan Holfteyn hadde beffaan te pleegen ecne openbare fraude cn foo notoir dat naar overtuyginge fyner gewisfe hier over in gevolge de Placaten met den Suppliant en Hooft Officier ten overftaan van Scheepenen was gecompofeert, edog de voldoeninge gewyg'ert waar vooren tot desfelfs laste geprocedeert zynde ter executie incluys, was denfclven Holfteyn fugytyf geworden, cn daar naar weder binnen St. Maartensdyk comende onder pretext van Militaire dienst te hebben genomen, en daarom tot deze betaling te wefenonM 5 ge-



136 VERZAMELING van STUKKEN,
gehouden , wederom winkel hadde opgeregt en het Kleermakers Ambagt ter hand genomen, Leerlingen geaccepteert, cn alfoo het Burgerregt geocffent, waardoor de wegh zoude werden gebaant omme de Placaten van den Lande illufoir te maken, weshalven den Suppliant tot behulp der executie hadde verfogt den Hoofd-Officier aldaar , die difficulteercnde bleeff fulx te doen, voorgeevcnde hem Holfteyn Ex Officio te hebben quytgcfcholdcn; verfoukende daar tegens maintenue, waar op gedelibereert zynde is goedt gevonden en verftaan defelve Requeste te ftellen in handen van den Drosfaart aldaar, met last cn ordre den Suppliant in fyne ontgonne executie de hand te biedeft, fonder daar van cenigfints te blyven in gebreke ten waare den felven vermeynde eenige gefondeerde reedenen te weefen ter contrarie die denfelven in fodanigen geval aanftonds de Heeren van den Rade fal hebben be* kent te maken.
XCI.
Edele Vrome Manhafte,
Alzoo wy in 't feekere onderricht werden, dat verfcheyden Militaire beftaan in het Velt te gacn, cn het Wilt te fchieten, vangen en anderfints te ruineeren , daer zy wel weten geen qualiteyt altoos te hebben, om te mogen jagen, felfs niet als den tyt en het faifoen aen de gequalificeerde fulex toelaet, weshalven wy het voor een meerder en grooter outrage moeten



tot de MILIT. JURISDICTIE. 187
ten houden, daar het Wilt eerst acnkomt en de vruchten noch op het Vele fyn, en vervolgens het Saifoen tot de jacht noch niet gebooren is, dat echter de Soldaten haar verftouten fich in het Velt te begeeven en het Wilt op te vangen cn te ruinceren, waer tegens wy met nadruck hebben willen voorzien volgens U L. by defen gelasten fodanigen voorïieningetc doen, dat voortaan geen Militaire het zy dezelve zyn meerdere of mindere Officieren of wel gemeene Soldaten uyt het Guarnifoen haer te Landewaert comen te begeeven met Honden, Roers, Netten, Steekgacrcns of andere Inllrumenten tot het opvangen, fchieten of vernielen van het Wilt bequaem, op poene dat tegens haer in conformitc van de Placcaten en Ordonnantiën fal worden geprocedcert, daar toe wy aen de Hooft-Officieren yder in zyn diftriét presfyfe ordre hebben gèfonden en met eenen aangewefen waer zy de voldoeninge van dc breucke en boeten in dezen tot lasten ven de Militaire fullen connen vinden , namentlyk aen dc Militaire traétementen en andere toelegh die wy daar toe fullen laten inhouden , en de Officieren voor haere Soldaeten doen voldoen cn betalen; weshalven wy U L. en alle de Officieren en gemeyne Soldaten van het Guarnifoen het geene voorfchreeve is door dit aenfehryvens wel hebben willen infmueren en gelasten om haer daer naar te reguleren en fich van alle fchade en ongemack te wachten.
Edele, Vrome, Manhafte fullen wv U L, In de protectie Godcs beveelen , In 't Hoff
van



i S 8 VERZAMELING van STUKKEN,
van Zeelandt tot Middelburg den 29 July 1687.
Ter Ordonnantie van de Gecommitteerden Raden van de Staten van Zeelandt.
J. Verfeye.
Aen den Commandeur over 't Guarnifoen tot Vlialingcn.
XCII.
Reglement op de Proceduren der Militairen , in zaaken van geringe importantie.
Wilhem Hendrik by der gratie Gods Prince van Orange ende van Nasfquw , Grave van Catzenellebogen , Vyanden , Dietst, Lingcn, Meurs, £ uyren, Leerdam, &c. Marquis van der Veere ende van Vlisfingen , Heeren ende Baron van Breda , der Stad Grave , ende Lande van Cuyck, Dieft, Grimbergen , Her [tal, Cranendonck , Warnefton, Arlay, Noferoy , St. Vith, Daesburgh, Polanen, Willemftadt, Niervaart, Tsfelftyn, St. Maertensdyk, Steenbergen, Geertruydenberg , Turnhout , Sevenbergen , de Hooge ende Lage Swahwen, Naeltwyk, Soest, Baren, Ter Eem, Immenes Binnen ende Buiten &c. Erf-BurghGraaf van Antwerpen ende Befancon, ErfMaerfchalck van Hollandt, Erf-Gouver-
niur



tot de MILIT. JURISDICTIE, 189
neur en Stadhouder van Gelderlandt, Graeffchap Zutphen , Hollandt, Zeelandt, fVestVrieslant, Utrecht, Ovcrysfcl en de Landtfchap Drenthe , ErfCapiteyn ende Ailmirael-General der Vereenigde Nederlanden.
Allen den geenen die dezen jegenwoordighen fullen fien ofte hooren lezen laluyt, doen te weten: dat Wy, omme foo veel mogclyck af te 1'nyden den langen tryn van Proceduren tus* fchen de Militairen , in faecken van geringe importantie, ende daar inne de onkosten van Procederen, het beloop van de Penningen, ofte de waerdye van de goederen , daar over werd gelitigcerc , tot groote ondienst ende fchacde van de Militairen , mcnighmael komt te furmonteeren , naer voorgaande deliberatie hebben goedt gevonden ende verftaan , vinden goedt ende verftaan by dezen.
I.
Dat de Krygs-Raden van de RefpccHve Guarnifoenen van den Staat, in alle Criminele Saeckken fullen vvyfen by Arreste.
II.
Gelyck ook dezelve Kryghs-Raden fullen wyien by Arreste in Civiele Saecken , niet meer bedragende als hondert guldens, ende dat mitsdien foodanige Vonnisfen gcenderhande Provocatien onderworpen lullen wefen , nochte dat de Kryghs-Raden niet gehouden
ful-



ïgo VERZAMELING van STUKKEN,
fullen zyn eenige tippellen ofte Reformatieri van fodanige Vonnisten te admitteren, maer ter contrarie, dat fy met de executie van dien fullen voortvaren: behondelyck, dat zoodanige civile Vonnisfen niet en hebben eenige fequele van infamie
II L \
Dat de Gouverneurs ofte Commandeurs vari de refpeótive Guarnifoenen van den Staet, gehouden fullen zyn in de refpeótive Kryghs-raden felfs te prclideeren, ofte na gelegenheidt een ander bekwaam Hooft-Officier tot prefiderende te Committeren, dewelcke de Saecken voor dezelve Kryghs-Raden ventilerende, op foo korte termynen, als eenighfints docnlyk fal zyn, fal doen termineeren: dat den felven prafiderende ter pretentie van den Auditeur van 't Guarnifoen , naer gehoudene KryghsRade, van 't gebefoigneerde of gerefolveerde, aan den Gouverneur of Commandeur der Plaetfe omflandigh rapport fal doen , welken Gouverneur ofte Commandeur als dan gehouden zal zyn de Refolutien ofte Vonnisfen van de lvyghs-Rade te doen executeren*
IV,
Dat de Gouverneurs ofte Commandeurs fich niet en fullen aanmatigen eenige approbatie ofte improbatie van de voorfchreve Vonnisfen ofte Refolutien , veel min het geven van eenige gratiën ofte remisfiem
V,



tot de MILIT. JURISDICTIE. i9r
V.
Dat de Gouverneurs ofte Commandeurs niet en fullen vermogen een faecke, in dewelke eenmael by den Krygbs-Radeordentelyck Vonnisfe gewezen , ofte Refolutie genomen is, wederom de Officieren den Kryghs-Rade gecompofcerd hebbende door ofte ook andere Officieren, of nieuws te doen reiumeren, ofte in omvrage, ofte propofitie brengen: gelyck ook zoodanige Officieren niet en zullen vermoghen daar inne op nieuws de befoignerén ofte voteren, veel min eenighe de minfte veranderinge in de Vonnisfen ofte Refolutien te maaken.
VI.
Behoudelyck alleen , dat een Gouverneur ofte Commandeur , oordeelende dat de genomene Refolutien ofte gewezen Vonnisfen niet en quadreren ofte over een komen met den Articul-brief, onze Placaten, ofte de Wetten van den Lande, de executie van dezelve Refoluticn ofte Vonnisfen , fal mogen fureeren , ende aenftondts aen ons de Proceduren ende Refolutie ofte Vonnisfe toefenden , op dat wy daar inne fodanigh mogen ordoneeren , als wy ten meesten dienfte van den Lande bevinden fullen te behoren.
VIL
Ende alfoo ons zedert eenigen tydt herwaarts veele disputen zyn voorgekomen tusfehen de Gouverneurs , Commandeurs , ter eenre, ende de Colonellen, ofte de Officieren
de



i92 VERZAMELING van STUKKEN5
de Regimenten commanderende ter andere zyde , ter zaeke van de delicten of fauten , over dewelke de Collonellen of de Officieren, de Regimenten commandeerende, fustinercn haer het ftraffen privacivelyek te competeren , fonder daer toe de authoriteyt van den KryghsRaden van noden te hebben: Soo hebben wy tot voorkominge van alle foodanighe disputen geordonneerd , gelyk wy ordonneren by dezen, dat, als wanneer een Officier ofte Soldaet eenich delict ofte faute fal hebben geperpetreert, dewelckc by den Articul-brief , onze Placaten, ofte dc Wetten van den Oorlogh verboden zyn, ende met fwaarder ftraffen fullen moeten werden geftraft, als hier onder fullen werden gefpecificeert, den Collonel ofte commanderende Officier gehouden zal zyn den Delinquant te doen ftellen by den geweldigen ofte Provoost van het Guarnifoen, ende "daar van aanftontsaan den Gouverneur ofte Commandeur kennisfe geeven, dewelke als dan op het voorfz. delict ofte faute door Commisfarisfen, ende den Auditeur zal doen informeren, de informatien by gefchrifte doen ftellen, vervolgens den Kryghs-Rade doen vergaderen, en de gewezen Vonnisfen ofte genomene Refolutien1 te doen executeren als hier voren ge legt is.
VIII.
Maar by aldien ecnigh Officier ofte Soldaet een mindere foute mochte hebben begaan, 'tzy abïéntie uit het Guarnifoen boven verlof, iri reverentie aen hare commanderende OpperoftcOnder-Officieren, dronckenfehap, disfolu-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 193
tien ofte diergelycke , ende generalyke fanten , devvelken gcwoonlyck geftraft worden met fpitsrocden, het houten paart, het dragen van musquctten ofte zadels , het ftellen van te water en te broodt, het ftellen by den provoost ende in arrest, ofte diergelycke, ofte mindere ftraffen, maer geen meerdere ofte zwaerdere: Soo ordonneren wy, op dat de Kryghs-Raden niet geduyrigh met geringhe faeken mogen werden geoccupeert , dat de ftraffen van de voorfchreve fauten privativelyk by de Collonels, ofte commanderende Officieren , naer gelegentheid van faecken , fullen mogen werden gedecreteert, foodanigh als hy in confeientie, ende goede Juftitie fullen bevinden te behooren; mits dat den Colloncl, ofte commanderende Officier, alvorens de voorfchrceve ftraffe ter executie te doen ftellen, gehouden zal zyn, daar van Kennisfe ofte Notificatie te geven aen den Gouverneur, ofte Commandeur van het Guarnifoen: Des werdt de Collonels, ofte commanderende Officieren wel ferieufelyck ghelast, van hen door geene fwacre delicten ofte fauten te conniveren ofte oogluyeken , ende tegen haar beter weten, tot een van de voorfchrecve geëxpresfeerde cafus , tegens den openbaren teneur van den Articul-brief, onfe Placaten, ofte Wetten van den Lande te trecken , ende alfoo de Delinquanten ofte Schuldighe , van hare welverdiende ftraffen te eximeren, op poene van dat fy fulks doende , daer door lullen incurreren onfe hoogfte Indignatie, ende ook naar exigentie van faeken daar over // Deel. N ful»



194 VERZAMELING van STUKKEN,
lullen werden gecorrigecrt. Gedaan in 's Gravenhage den 24. February 1687.
Was getetend
G: H- Prince cYOrangè'
Onderfbond
Ter Ordonnantie van fyné Hoogheit gecontrafigneert
C. Huygens.
Zynde op 't fpatieum gedruckt het cachet van Hoog-geraelde fyne Hoogheid op een roode Ouwel overdekt met een papieren Ruite.
XCIIL
EXTRACT uit de Refoluticnvan Ed. Agtbare Heeren Burger' meesteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht.
Woensdagh den 18. Marty 1696.
De Vroedfchap ten dien eynde op den Eed vergadert fynde verhaalden de Heeren Burgermeesteren dat haer Ed. was voorgekomen hoe twee Sergeanten van 't Regiment van den lieer Generacl Mojor Wede genaamt Hans Jacob
en-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 195
ende Tomas . . . nu omtrent vier weken geleden eetien Jan Jansjè vuH Êofculo , Soldaet onder de Compagnie van den Luytenant Collonel Wede, uyt het huys van fyn fticfvader^art le Piper, wonende in Santftract onder voorgeven dat hy by den Luytenant Collonel moeste komen , gctroont hebbende directelyk fonder eenige kennisfe van den Heere Llooft-Officier ofte desfelfs fubftituyt, ten huyfe van den ge* weldigen gebracht ende aldaer'in hechtenisfe gelaten hebben , ftrydende tegens het recht van de Stad ende de Borgeren ende Inwoonderen van dien dat die fake door den Heer eerfte Burgermeester van Royen byabfentie vanden Ileere van Sandeubmjh ter Vergaderinge van den Ed. Gerechte voorgebracht fynde', daar over, als mede over andere diergelycke Actiën, onlangs voorgevallen eenige informatien waren genomen die fyn Ed. alhier ter Vergaderinge exhibeerde ende dedc kien.
Waar og gedelibereert ende omvragcgcdnaii fynde heeft de Vroedfchap eenparigh dc floeren van den Ed. Gerechte defer Stad verfogt ende geauthorifeert omme de algercets begoune informatien te vokrecken ende in die fake foodanigh te Procederen als tot ennfemuie van Stads recht en Gerechtigheyt fullen be< vinden tc behoren.
N 2 XClV.



196 VERZAMELING van STUKKEN,
XCI V.
EXTRACT uit de Notulen der Ed. Mog. Heeren Staaten van Zeeland.. *
Den 8 Augustus 1697.
De Heeren Gedeputeerde der Stad Tholen, ter Vergaderinge prrefent, hebben in naame van de Heeren hare Principalen, eerst by monde en daar naar fchrifteiyk ingegeeven, de propofitie hier naar volgende geinferèert.
De prefente Gedeputeerden van de Stad Tholen vinden zig gelast, aen de tafel van U E. Mog. te reprefenteeren , dat de Heeren hare Principalen berigt ontvangen hebbende van d'attaque op haren Gecommitteerde Raad Pieter Carel de Rils, Heer van Coppensdamme , door Willem van HU Capitein van een Compagnie te Voet, ftaande ter Repartitie van defe Provincie , ondernomen en daar op gevolgde fwaie en periculeufe quetfuren , denfelven Heer van Coppensdamme geinfligeert, ter oorfake van welke hy genoodfaakt is het bedde te houden, de gemelde Gedeputeerden hebben gelast, het voorfz. fait ter Vergadering van U E. M. bekent te maken , ende bevorderen dat daar omtrend fodanige ordre werdc gefteld, cn fatisfaótie bekomen als tot fecuriteit van de Regeringe en van derfelver refpective Gedeputeerde ter Vergadering van de Heeren Staten , ende ter reparatie van den Hoon, en Straffe van fodanigen onderneminge , bevonden fal worden te behooren. Ter voldoeninge van welke
last



tot de MÏLIT. JURISDICTIE. 197
last dc gemelde Gedeputeerde UE. Mog. voordragen, dat op Dingsdag den 30 der voorleede maand July, omtrent 12 uyren , den Heer van Coppensdamme en gemelde van Hil alhier in het Hof van Zeeland met veel Heeren van de Regeeringe , en andere te famen ftaende onder eenige discoursfen, een pas a twee van den anderen fyn gelonjeert geworden , waar op van Hil op verfcheyde faken querel moveerde, en on. der anderen meede over de conduite, diehyiwi ifó -meynde, den Heer van Coppensdamme, als Gecommitteerde Raad ter Admiraliteit niet na fyne ünnelykheid gehouden te hebben , in en omtrent feker Proces, tegens den Advocaat Fiscaal gehangen hebbende voor den Raad ter Admiratieit die hem hadde gecalangcert dat in deefe Landen met zyn Jagt ingebragc hebbende verbode France Wynen en Brandewynen; dat daar op den voorfz. van Hil onder de hevigheid van discourfen , tragtende de byftaando Heeren tc ontgaan, cn den voorn. Heer van Coppensdamme, die hem fogte in alles contentement tc doen, op alle wyfen tragtende te brengen in een emportement, hem vergde alleen en tusfehen 4 oogen te lpreken , dat den Heer van Coppensdamme , door die bejegening eenigfints geëmporteert., met hem uyt het Hof en tot buyten de Stad gegaan zynde, dan niet anders by fig hebbende als een kleinen degen fonder defenlie of parade ,$foo als dePolitiqiien gewoon zyn te dragen, en vervolgens nietfuffifant om tegens een lang, kloek en aangefet- ■ fette rapier van een Militair in Actie te komen, en daarom niet verwagt hebbende op foo eene maniere van ongelvke wapenen tot een ge"N 3 vegt



ioS VERZAMELING van STUKKEN,
vcgt te zullen werden gefórceert, dat egter den voorfz. van Hil beftaan heeft, in een extremiteit van emportcmcnt, te feggcn trekt U rappier, en niet tegenftaande dc expresfe en hoge proteftatien van den Heer van Coppensfa-wu!, dat hy van Hil fyn doen voor God niet konde verantwoorden , dat hy aan hem van HU geen reeden had gegeeven, en aan hem Heer van Coppensdamme het grootfte ongelyk van de wereld quam aan te doen , te meer om dat hy hem met zo ongclyk geweer wiide attaqneeren, dat hy, des alles niet tegenftaande, den voorn. Heer van Coppensdamme op het kragtiglle heeft gefórceert fyn rappier uit te trekken cn met zoo ongelyk geweer fig moeten defendeeren als vreefende anderfmts fonder tegenweer van hem van Uil mishandelt en gegrieft te werden, waar op gevolgt is dat hy van Hil den Heer van Coppensdamme eerst heeft gcinfligeert een wonde boven de kneukel van den regter duim , waar door eene ader en zenuvve is afgetrokken, en daar na nog eene in de regter arm, even boven den elleboog heel diep tot in den oxel ingaande, en eyndelinge nog eene in de hand, ingaande tot tusfehen de fenuwe van het gewrigt van de hand, door welkelaatfte de kragt van de hand foodanig was gebrooken , dat aanftonds het rappier daar uitviel , hebbende met foo veel ferfe telkens gepousfeert, en niet opgehouden voor dat Zyn parthy onmagtig was omme langer het geweer in de hand te houden, pretendeerende doe felfs nog nadere fatisfaclie,
Ed. Mog. Heeren , d'Hceren onfe Principalen , die fake in overwecginge hebbende ge-
no-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 199
nomen , confidereeren die als een affaire van verre uitzienen dangereus gevolg , reguard genomen dat de voorfz. Hil, fynde in Militairen dienst en fpeciale befoldinge van defe Provincie, dat die ffoutheid heeft genomen hier in 't Hoff en als in 't aanfien van UE. M. een aangevang van querel te maken , ende voorts, 't felve vervolgende , met de wapenen te attaqueeren een Pcrfoon , niet alleen zynde een Lid van haar Rcgeeringe , en wegens defelve bekleaende het,Ampt van Gecommitteerde Raad van U Ed. M. en die, by alle die hem kennen de reputatie heefc, van humeur te zyn om niemand ongelyk of leed aan te doen, maar die ook daar benevens op delen zeiven tyd is Gedeputeert tot dele U E. Vergadering , en mcynen dat de publique fecuriteit cn het refpeór. van de Regeringe ten hoogften vereyscht dat de reibeclive Regenten lbo in Juftitie als Politie , fecuur fyn tegens d'infultes en faitelyke ondernemingen van wrevelmoedige menfchèn, en niet fubject moeten wefen, felfs niet ter oorfake van particuliere gefchillen, veel min ten refpecte van derfelve gedrag in Politie of Juftitie, voor't rappier te worden gevordert, en nog min de faéto geattaqueert: die geven U E. M. in bedenken of niet ieder integreerend Lid van U E. M. Vergadering gehoond wort in diergelyke zaaken aan hare Gedeputeerde gedaan, en of ook deze U E. M. Souveraine Vergadering cn Corps beledigt werd , in fodanige infultes omtrent de Gedeputeerde dezelve Vergadering compoferende ondernomen , en byfonderlyk dan wanneer defelve in het Hof, tot het waarnemen der Befoignes fig N 4 by



zoo VERZAMELING van STUKKEN ,
by de hand vinden, en vervolgens foo verfoekende de gemelde Gedeputeerde uit naam van de Heeren hare Principaalen dat U E. M. daar omtrent fodanige dispofitie gelieven te doen, en fodanige ordres te ftellen als U E. M. na derfelver gewone wysheid, tot fecuriteit van de refpective Leden van de Regecringe in 't generaal en van U E. M. Vergadering in 't particulier , en omme defelve tegens foodanige infultes a couvert te ftellen , mitsgaders tot reparatie van fodanige belediginge , ende betoog van refentiment over dezelve , fullen oordeelen te behooren.
Acbum Middelburg den 8 Augustus 1697.
(Was getekend)
Nicolaes Duurcant. Sevinus van Vrybergen. J. P. Rettaen. F. Tnrcq.
Welker lecture ter Vergadering weefende gehoord, en het voorfz. geproponeerde daar op vervolgens fynde gebragt in deliberatie hebben alle leeden eenparig betuygt met hoe grote furprife en aanftoot dit voorgevallene by haar wierde vernomen, fynde deefe provocatie (foo als by voorfz. fchriftelyke propoiitie blyft voorgegeven) niet alleen begonnen op 't Hof door een Officier defer repartitie, die nu zoo veeljaaren aan den anderen in verfcheyde occafien van E. E. M. gunst heeft geproliteert, maar zelfs niet ontiïen aan te leggen tegens een van de Heeren Gecommitteerde Raden , ter dier tyd mede Lit van deië hooge
Ver-



tot de MILIT. JURISDICTIE, toi
Vergadering waarom Haar Ed. Mog. niet en kannen of mogen ft.il ftaan , daar over te betoonen haar regtvaardig refentimcnt, dewyle nogthans haar gewoonte nooyt en is geweest, onverhoord ten Principalen te disponecrcn, werd by defelve bevorens goed gevonden , de voorfz. propofitie en beklag van d'Heeren van Tholen copielyk te ftellen in handen van voorfz. Willem van Hil, met last en ordre binnen de tyd van agt dagen, na dat die t'zyner kennis fal gekomen fyn de Heeren Staten van Zeeland op den inhoude van dien te laten toekomen fyne fchriftelyke verantwoording omme die geilen , verder gerefolveerd te werden na behooren; Wyders met eene gemeene bewilliging van alle de Leeden, goedvindende gemelde W. van Hil te gelasten, foo als denfelven geordonneert werd by deefen, fig by provifte uit den Lande van Zeeland te blyven abfenteeren tot Haar E. M. nader ordcre, waar van op dat felve haar fouden konnen verfekert houden, aan alle Officieren defer Provintie, de Adminiftratie aanbevoolen , by aanfehryvinge kennis fal werden gedaan, ten eynde defelve, yder zoo verre Mar diftrict aangaat, goed reguard mogen nemen , en allerwegen bezorgen , dat Haar E. M. begeerte defen aangaande blyven opgevolgt en nagekomen.
Misfive aan de Officieren defer Provincie de adminiftratie der Juftitie aanbevolen.
Alcxander de Mainck, Rentm. Bewestenjclield. Johan Rademacher, te Middelburg. Oidryn de Jonge, te Zierikzee. Coms. Eversdyk, ter Goes.
N 5 W.



tot VERZAMELING van STUKKEN ,
W»'. J. van Vryberge , ter Tholen.
Johan Gyfelingh, te Vlisfmgen.
Th. Alex' Konink, ter Veere.
Mr. Fr. Leydekker, Drost van St. M. Dyk.
Ant. de Kryger, Bailliu te Bronwershave.
Hubertus Kempe, Bailliu te Arnemuyde.
Edele &c.
Wy hebben op huyden, om reedenen gerefolvcerd Willem van Hil Capitein van een Compagnie te Voet ter beibldinge defer Provincie, by Refolutie en aanfchryvinge , te gelasten by provjfie uit den Landen van Zeeland te blyven abfenteeren , tot nadere ordere , daar af wy Uw E. hier mede kennis komen te geeven , ten eynde defelve , foo verre fyn diftrióè aangaat, goed reguard mogen neemen en allerwegen bezorgen , dat onfe begeerte dezen aangaande blyven opgevolgd en naargekomen.
Waar op ons verlatende fullen hier mede.
Edele &c. in Middelburg den 8 Augus1697.
XCV,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 203
XCV.
EXTRTACT uit dc Notulen der Ed. Mog. Heeren Staeten van Zeeland.
Den 23 September 1697.
De Heeren Gecommitteerde Raden hebben ter Vergadering overgebragt het berigt van Willem van Hille Command. van Hulst van den 14. der voorlede maand Augustus ter obediëntie van H. E. M. ordres van den 8 daar bevorens op de Memorie, by de Hoeren Gedeputeerden der Stad Tholen ingcfonden, en by voorfz. Notulen breder gementioncert, en is weegens de Heeren van Tholen, naar dat het zelve berigt ter Vergadering was voorgelefen, daar uit copie verzogt, omme naden inhoude van dien te communiceeren met dc Heeren hare Principalen, die vervolgens aan defelven Heeren, en alle de andere lieden fal werden ter hand gefteld.
X C VI.
EXTRACT uit de Notulen der Ed. Mog. Heeren Staeten van Zeeland.
Den 8 April 170c. <
Is geleefen de Requeste van Willem van Hille Collonel ten dienfte van den Lande, en Commandeur der Stad Hulst, houdende, hoe
dc-



iox VERZAMELING van STUKKEN,
dezelve nu van tyd tot tyd , hebbende aangehouden, en op huyden nogmalens, by reiteratie verzogt, ten einde het Haar E. M. goede geiiefte te mogte zyn , hem te permitteeren om ter verrigtinge van fyne hoognodige affaires, daar toe acces in deefe Provincie te erlangen , en dat vervolgens de ordres by Haar E. M. Refolutie van den 8. Augustus 1697. jeegens den Suppliant gedecreteert mogte werden opgeheeven, fig by deefen nogmaalsfubmittcerende , aan alle het geene H. E. M. naar derfelver gewoneequiteit,aangaande het gepasfeerde fouden gelieven goed te vinden; waar op gedelibereerd fynde, hebben de Heeren van Zierikzee verklaard 't voorfz. verzoek over te neemen, omme op den inhouden van dien te communiceeren met de Heeren hunne Principalen. («J
XCVII.
Redenen ende Motiven van de Magijlraet van Hulfier Ambacht, geprefenteert aen de Hoogh Mogende Heeren Staten Generael der Vereenigde Nederlanden , nopende de differentcn, ontfiaen tusfehen den Commandeur Willem van Hil, ende defelve Magift'raet.
Hoog Mogende Heeren.
Voor veele jaren is de gewoonte ingefioopen, dat de Magiftraten van de Ambachten en
Pol-
(«) De uitflsg dezer is my niet gebleken.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 205
Polders in Vlaenderen en Brabandt, leggende ontrent, en onder de protexie van FrontiërSteden, aen de Gouverneurs of Commandeurs van defelve Plaetfen jaerlyks hebben gegeven eenige gratuiteyt, met die intentie , omme daer door de goede harmonie en eendracht met defelve te onderhouden, en prompter fecours van defelve te genieten, foo wanneer fy eenige hulpe fouden mogen noodigh hebben.
Het geene in tyden van Oorloge genoegfaem een noodtfaeckelycheyt, was, om goede gunfte en bereydtwilligheydt van den felven te verkrygen en te behouden.
Doch heeft van tydt tot tydt die gewoonte foodanigh deoverhandt genomen, dat oock in tyden van Vrede gratuiteyten aen hen zyn gegeven. Waeromme oock de Magiftraten van Hulfter Ambacht die exempelen volgende, aen de Gouverneurs ofte Commandeurs inder tydt insgelyks jaerlycks een gratuiteyt hebben toegevoeght. Doch effcftive maer een gratuiteyt , namentlyck dat defelve Magiftraten figh niet en hebben verbonden jaerlycks precifé een gratuiteyt te geven, min die vast te ftellen tot feeckere fomme toe : maer dat defelve is gegeven , nae dat of het vermogen van de Notabi en konde fpenderen, ofte oock de genegentheydc van de Magiftraten en Notablen goedtvonden, nae dat de Commandeurs met vriendeiyekheydt en goede correfpondentie de gemoederen wisten in te nemen , of van hën^afkeerigh te maken. Soo dat de Commandeur de Bont een van de Schepenen van Hulfter Ambacht hebbende geaffronteert , hoe groote
Vrien-



2oó VERZAMELING van STUKKEN,
Vrienden hy oock hadde, ende die tusfehen beyden gekomen zyn, niet te min de twee laetfte jaren van fyn leven de voorfchreve gratuiteyt niet alleen niet foe als tevooren, maer felf in 't geheel niet genoten heeft.
Dan alfoo die vrywillige gifte wierde voldaen uyt de Ambachts Kasfe , ;na voorgaen7 cie toeftemmingevan de Notablen (fonder wekkers confent /de Magiftraet van Hulfter Ambacht geen belastinge kan maken , en dienvolgende gebracht in den uytgavc van de Ambachts rekeninge) confequentelyk mede moeste komen voor de oogen van de Heeren Gedeputeerden van haer Hoogh Mog., die jaerlycks nae Hulst werden gecommitteert, tot het hooren en opnemen van de reeckeningen , ende veranderingen van de refpective Magiftraten aldaer, foo is by haer Hoogh Mog. Heeren Gedeputeerden op den feven en twintigften October 1673. opnemende de Ambachts rceckeninge van den jare 1672. op dien post aen den Commandeur Meynarr, de Percheval voor den voorfchreven jare 1672. toegevoegt, geappoftilleert, dat die post by die tydts gelegentheydt, om de extraordinaire defroyementen aenuytheemfche auxiliare Officiers en anderfints, den Rendant wierde ge valideert , fonder dat diergelycke betalinge in toekomende oyt by de Gouverneurs als een fthuldt, recht, tracterntnt ofte fervies foude mogen werden gepretendeert.
Gelyck oock haer Hoogh Mog. by derfelver Refolutie van den twintighiteu Januarii festien honderdt vier en feventigh, Art. 2. de* Magiftraten in VlaerJeren fonderlinge heb" beu ^recommandeert een forgvnldige menage, in



tot de MI LIT. JURISDICTIE, 207
't geven van recognitiën, vereeringen gratüiteyten aen cle Gouverneurs ende Commandeurs.
Dit wyders haer Hoog Mog. by derfelver Refolutie van den dertienden üclo'ber festien hondert vier en feventigh , niet alleen hebben verftaen , dat feeckere negen hondert gulden in de jaren festien hondert drie en feventigh , en festien hondert vier en feventigh, gegeven aen den Gouverneur tot Sluys in Vlaenderen, nooyt in uytgave van de reeckeninge foude werden geleden , maer hebben daer en boven geordonneert, dat de Leeden van de Regeeringe aldaer, die den Thefaurier de voorfchreve negen hondert guldens hadden doen furneren, niet alleen defelve fomme uyt hare particuliere beurfen aenfton'dts in de Stadts kasfe jouden hebben te remplaceren, nemaer oock dat haer Hoogh Mog. gcrefolveert waren defelve Leden , als wederhoorige van de publique beveelen van den Staet, daer over aen te Jien en te corrigeren: Ende dat Extract van defelve Refolutie Joude gefonclen werden aende voornoemde Magiftraet ven Sluys , mitsgadeis aen alle de andere Steden en Collegien van Vlaenderen, om te ft ree ken tot derfelver naerichtinge, en haer daer na te reguleren. Waeromme de Magiftraten van de Stadt Mulst, ende van Hullter-Ambacht, voor die voorfchreve Refolutie beducht zynde , niet en hebben durven geven eenige gratüiteyten , dat de reden is geweest, dat de Commandeur Percheval fich by Requeste aen haer Hoogh Mog. heeft geaddresicert , en alfoo geobtineert, dat haer Hoogh Mog. op den dertienden November festien hondert vyf en feventigh , hebben gerefolveert,dat het doen van gratüiteyten,gelyck als be-
VOQ-



aoS VERZAMELING van STUKKEN,
voorens, aen den voornoemden Commandeur van Hulst, tot des te meerder bevorderinge ende continuatie van onderlinge goede eenigheyt en correfpondentie, gelaten wierdt ter discretie van de Magiftraten der Stadt Hulst en HulfterAmbacht, voor foo veel hen concerneerde, met . recommandatie en vertrouwen nochtans, datfe daer ontrent haer refpettive inkomften boven vermogen niet en fouden hef war en.
Dat de voornoemde Commandeur Perceval in onderlinge goede eenigheydt met de refpeótive Magiftraten heeft geleeft, door defelve is geëert en gerefpecteert geweest, gelyck die oock van fyne zyde de refpe&ive Magiftraten hun eere en refpect hee£t gegeven, en tegens allen anderen, die daer tegens vets attentercn wilden, gemaintineert: Het geene foodanigen onderlinge verbintenisfe heeft gemaeckt , dat op de minfte klachten van de Magiftraet ende Ingezetenen aenftonds de noodige ordres wierden geftelt; gelyck mede is gefchiet ten tyde van het Gouvernement van den Grave van Hornes.
Dat na het overlyden van den gemelden Grave van Hornes den Collonel Willem van rlill in desfelfs plaetfe tot Commandeur gefteldt, ende in de Stadt Hulst gekomen zynde, hebben de Magiftraet van Hulfter-Ambacht, omme van hare zyde een aenleydinge te geven tot bevorderinge en continuatie van onderlinge goede eenigheyt ende correfpondentie, op den een en twintighften Maert 1693. gerefolveert, denfelven te prefenteren een iömmevan twee hondert ponden Vlaems.
Dat de Magiftraet voornoemt het volgende



tot de MILIT. JURISDICTIE. 209
de jaer 1696. een gratuiteyt van festien hondert guldens aen den voornoemden Commandeur van Hill heeft geoffereert ende voldaen. Dan dat defelve Magiftraet in den jaare 1697. heeft bevonden dat den Commandeur van Hill hun Collegie, ende oock dc Leden van dien in het particulier verachte , ende onwaerdighlyck tracteerde , ende oock de Gelanden en Inwoon de rs vexeerde, waeromrae fyluyden met de Notablen hebben goedtgevonden , die libcraliteyt in het geheel aghterwege te 'laten , om dat den Commandeur van fyn zyde niet en bevorderde noch continueerde de onderlinge goede eenigheyt cn correfpondentie, waerom dc vry willige courtolye maer alleen werdt gedaen. Dat derv voornoemden Commandeur in den jare 1698, voortgaende niet alleen op den quaden voet van het voorleden jaer, maer fyn conduite verergerende , heeft hy veele onbehoorlyckheden en extorfien in die twee jaren gepleeght. Onder anderen, dat by fich niet verwaerdigende te komen op het Ambachts-huys , als de Magiftraet aldaer vergadert was, omme opeen civile wyfe de gewoonc jaerfyekfehe' gratuiteyt tc verfoecken , maer willende defelve gelyck als afdwingen , is 'er by de voorfchreve Magiftraet Refolutie genomen die gewoone gratuiteyt niet te doen , ten ware hy Commandeur defelve by yeder van de Leden quame verfoecken.
Dat hy Commandeur de Bedelaers en Landt3opers op het verfoeck van de Magiftraet niet heeft gehouden uyt dc Stadt, maer defelve laten pasfeeren in het Ambacht.
Dat hy de arme Visfchcrs , woonende verre buyten het bercyck van het Kanon, hare Ne tDeel. O ten



jiö VERZAMELING van STUKKEN ,
ten heeft laten afnemen, ende een arm Man, wonende in Kieldrecht , welcke Polder het recht van Visfcherye heeft, heeft gedwongen aen hem jaerlycks te geven een ducaton.
Dat hy een Visfchcr, woonende in WillemHen dricks Polder, welcke Polder mede recht van Visfcherye heeft, door twee gewapende Soldaten heeft doen halen, doch als defelve begondc te fpreecken van des Konings Visfcherye, lieten fy hem gaen. Ende is die feytelyckheyt, het geene wel voornamentlyck te noteren ftaet, ondernomen als de Gelanden aldaerby een vergadert waren, en dat denRaedts. heer Hoogcndorp in den name van fyne Majefteyt die Vergaderinge by woonde. Waeromme die gefamentlycke Gelanden, die hem de voorige jaren mede een gratuiteyt hadden toegeleyd , in dien tydt gefamentlyck oordeelden , dat hy defelve niet waardig en was. Dat Benjamin de Beaufort, Commis van 't Magazyh, cn in die tyd Schepen van Hulftcr-Am* bacht, van buyten weder komende, op den midda^h door ordre van den Commandeur , om een klcynigheydt in de Hooftwacht is gebracht , ende niet jegeftaende desfelfs verfoecken en redenen ter contrarie, oock de interCesfie van de Magiftraet van Hulfter-Ambacht, daer is gehouden ende gedetineert tot des avondts tusfehen negen ende tien uyren.
Dat dc Landluyden , pasferende een ordinaris wegh over de Contrecharpe , yder een fchelling is afgenomen.
Dat verfcheyde dievcryen in het Ambacht Zyn gepleeght , die door Militairen gedaen zyn , daer op de Prxdecesfcurs van defen



TOT DE MILIT. JURISDICTIE. 211
Commandeur altydt met grootcn yver en neer» ftigheydl hebben geinquireert om die te beletten, heeft het echter defen Commandeur niet gelieft eenigh onderfocck daer op te doen.
Dat hy Commandeur een vreemt Man, een Bruydegom , gaende om te trouwen met de Dochter van een van de eerfte Notable, pasferende omtrent het aerde Fortje, en het felve (onwetende) Wat te na komende, en hebbende een drinckpenningh aen de Wacht gegeven, om daer te pasferen, in een tydt. van Vreede, heeft doen vasthouden, cn met groote dreygementen hem hondert Ducatons afgeperst, niet tegenftaende hy Van ter Zyde wel hoorde, dat foodanige violente proceduren de de Magiftraet fcer onaengenacm waren.
Dat hy Commandeur in den Jare 1698.heeft doen arreftcren feker Vlas , dat ter zydën op den wegh buyten de Bagync-Poorte van een Wagen was gelost , ende in de Wacht laten brengen , onder pratext dat de Voerman in het omkecren van dc Wagen de Paerdcn van het Gras van de Contrefcharpe niet hadde gehouden, ende eenigemoeyelyckhcydt tegens de Wacht, die hem het ryden hadde verboden , foude hebben gemaeckt; en heeft den Eygenaer dat Vlas niet kunnen uyt den arreste ontflagen krygen , of hy heeft moeten betalen twee Rycxdaelders.
Dat dc Magiftraet den vier cn twintighften Februarii 1699. des morgens met haer Am» bachts-wagen zyn gereden uyt de Dobbelpoort , tot verrichtinge van haer Ambachtsfaecken , en door een van haer Bodens den O 2 Com-



212 VERZAMELING van STUKKEN,
Commandeur beleefdelyck hebben doen verfoecken, dat die Poort wat later mochte werden open gehouden tot haer wederkomfte, indien fy niet foo tydelyck en voor het fluyten van die Poorte konde wederkomen : Dat de Magiftraet des avonds omtrent fes uyren voor die Poorte zyn gekomen, defelve hebben gefloten gevonden, endeden Boode aldaer, die rapport dedc van de weygeringe van den Commandeur, dat defelve hadde geantwoort, dat liy op fyn tydt de Poorten dede openen, ende wederom fiityien. Gelyck oock omtrent ten half fesfen wierdt gedaen, fonder op het voorfz. beleeft verfoeck cenigh reguard te nemen. Soo dat de Magiftraet haer Wagen heeft moeten buyten laten , ende te voet de Contrefcharpe door den flyck om marcheren , en door het Klinquet van de Bagyne-poort (dat tot negen uyren voor een yder open ftaet) in de Stadt komen , niet tegenftaende den Commandeur verfcheyde malen defelve, en andere Poorten heeft laten open houden ,• ende felfs open voor andere en particuliere Perfoonen, niet alleen in tyden vanVreede, maer oock vanOorlogh.
Dat de Magiftraet aen haer Hoogh Mog., per Misfive van den tweeden Maert 1699. daer van kennisfe hebben gegeven, enverfocht dat haer Hoogh Mog. naer derfelver hooge wyshcydt, de noodige voorlicninge geliefden te doen, ende dat dcnfelven Commandeur voor het toekomende mochte werden geordonneert ende gelast, dat hy , foo wanneer dc Magiftraet "in haer functie naer buyten moet ryden , en voor af beleefdelyck doet verfoecken , dat
de



tot de MILIT. JURISDICTIE. 213
de Poorte mag werden open gehouden, ofte gefloten zynde, geopcnt, het een of het andere , naer gelegenthcydt van faeeken, in 't wcrck foude hebben te ftellen. Dat, in cas
van noot , ende de importantie van de faeeken fulcks reqnirerende, hy Commandeur op 't verfoeck van de Magiftraet altyd gehouden foude zyn , het zy by dagen of nachten, dc Poorte open tc doen.
Dat uyt krachte van haer Ho. Mog. Refolutie van den negenden Maert 1699. Copie van die Misfive is gefonden aen den voornoemden Commandeur van Hil, om haer Ho. Mog. te dienen van bericht.
Dat den voornoemden Commandeur by een Misfive van den twee cn twintighften desfelven maents Maert feer captieufelyck trachtende te eluderen de klachten van de Magiftraet: Ende Copie van die Misfive by defelve Magiftraet zynde geobtineert, hebben fy haer Ho. Mog. by Requeste hunne klachten nader geadftrueert, en de ongefondeerde onderrechtinge van den Commandeur neder aengewefen.
Dat haer Hoogh Mog. by derfelver Refolutie van den drie en twintighften Junü iësticn honderdt negen cn tnegentigh , hebben goedtgevonden, dat Copie van de voorfchreve Requeste gefteldt foude werden in handen van de Heeren haer Hoogh Mog. Gedeputeerden , gaende doe eerftdaeghs na Vlaenderen, tot het hooren en opnemen van de Recckeningen, en vcrancler-en van de refpective Magiftraten aldacr , om het different tusfehen'de Magiftraet en den Commandeur, als mede dat over de gratuiteyt aen den Commandeur, O 3 was.



2H VERZAMELING van STUKKEN,
was '? doenelyck, te accorderen, en van alles ter Vergaderinge rapport te doen.
Dat de Heeren Gedeputeerden tot Hulst gekomen zynde, den Burgermeester van HulfterAmbacht, in der tydt, van die faeeken hadden gelieven te onderhouden, cn voor te dragen, dat de difputen ende oneenigheden tusfehen de Magiftraet en den Commandeur van Hil behoorden te werden geasfopieert en wegh genomen , en in het toekomende met goede harmonie ende eenigheyt met den andere wier de geleeft; vervolgens dat denfclyen Commandeur de jaerlyckfche gratuiteyt wierde ingcwillight, als mede die van het jaer te voeren ; en dat de Commandeur defelve niet voor een Tractementj maar voor een gifte foude opnemen.
Dat daer over op den vierden Augusti festien hondert negen en tnegentigh, by de Magiftraet met aendacht zynde gedelibereert, cn geconfidereert, dat de gratuiteyt van den jare te voeren, om bvfondere redenen ende motiven, by de Magiftraet, in dien tydt, was geweygert cn ingehouden, 't wekk oock was goedtgekeurt engcapprobeeri by de Ed. Mog. Heeren Gedeputeerden van haer Hoogh Mog., de reeckeningen hebbende opgenomen en onderteeckenl, dat derhalven daer ontrent (onder het welnemen vanhoogh-geme\te Ed. Mog. Hec ren) by de doe dienende Magiftraet niet konde werden gedaen ofte verandert. Ende belangende dis van den doe hopende jare, foo mosten fy eenparighlyek verklaren, dat fy (zedert fy hadden overgegeven in de matftf December festien hondert acht tn tnegentigh de Poincten en Artüuleu, die fy ten laste van den geinelien Coivmawlcur waren hebben-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 215,
de) geen de minfte belseftheyt of civiliteyt van wegen-defelve ontrent de Magiftraet hadden befpeurt, maer ter contrarie, dat hen op den vier en twintighften Februarii festien hondert acht en tnegentigh, door den Commandeur foo een notabel en fenftbel affront was gedaen, als te vooren nooit aen eenige Magiftraet was toegebracht; fulcks alle de voorgemelte redenen noch 'blyvende in haer vigeur ende daer by noch komende de opgevolghde onbeleeftheden cninciviliteyten, daer mede de Commandeur genoegh te kennen gaf, dat hy de Magiftraet voor fyn Vrienden niet en erkende: Soo meynde dat Collegie, dat op dien tydt meer redenen dienden, om die gratuiteyt te weygeren, als de Magiftraet van den jare te vooren hadde gehadt.
Dat boven'dien verfcheyde Refolutien en Ordonnantiën van haer Hoogh Mog. hen de menagie ontrent fodanige giften en gratüiteyten cpuaraen te injungeren, en die niet anders te doen, als in cas de Gouverneurs en Commandeurs in een goede correfpondentie met de Magiftraet quamen om te gaen.
Behalven dat de Commandeur van Hil niemandt van de Magiftraet, tot dien tydt toe, daer over hadde aengefpraocken.
Dat op den negen en twintighften Augusti festien hondert negen en tnegentigh, door de Heeren haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de faeeken van Vlaenderen, rapport is gedaen, endeten felven dage by haer Hoegh. Mog. in achtinge genomen zynde, dat voor den dienst van de Stadt en Lande van Hulfter-Ambaeht noodigh was, dat de refpetlive Magiftraten van de Stadt en het Ambacht, met den Commandeur binnen Hulst leefden in goede eenigheyt, harmonieën intelligentie, en dat de.
O 4 iel.



2i6 VERZAMELING van STUKKEN,
felve reciproquelyck aen den anderen gaven, en malkanderen bejegenden met het refpecr. en civiliteyt, dat fy den anderen fchuldigh waren, is goedt gevonden, dat aen den gemelten Commandeur van Hil, op dien tyde inden Hage zynde, ernftigh fouden werden gelast en geordonneert, gelyck hem door die gemelte Heeren haer Hoog Mog. Gedeputeerden by monde is gelast en geordonneert, van fyne zyde , tot het gunt voorlchrevcn is, alle gemackelyckheidt cn faciliteyt toe te brengen, het welcke hy hadde aengenomen te fullen doen.
Dat insgelycks aen dc voorfchreve Magiftraten foude werden gelast ende geordonneert fulks aen hare zyde met reciproque faciliteyt engemackelyckhcydt te beantwoorden , fonder dat -of de gemelte Magifiraten , of de gemelten Commandeur , d'een aen d'ander wettige reden van klachten jouden geven , direttelyk of indirectelyck, ofte hare Hoogh Mog. met ongefov.deerde klachten moeyelyck vallen. Dat voor foo veel aengingh de gedijficulteerde continuatie van de gewoonlycke gratuyten , de Magiftraet foo van Hulst, als van Hulfter-Ambacht, tot herftellinge van de goede harmonie, onvermindert derfelver recht; omme de jaerlickfche gratificatie tc continueren , of niet te continueren, de voorfchreve gratificatie niet alleen voor het laetst geëxpireerde, maer oock voor het voorgaende jaer, dat die niet was betaelt geworden, aen d( n gemelten Commandeur foude betalen: Mits dat de gemelte Commandeur alvoorens in Perjoon aen de Huyfen van de refpeeïive beyde Burgermeesteren van Hulst en Hulfter-Ambacht hehoorlyck verfoe'ck tot continuatie Joude hebben t$ doen i m alle jaren in die civiliteyt te continueren.
Dat



tot de MILIT. JURISDICTIE. 217
Dat Extract van die haer Hoogh Mog. Refolutie gefonden foude werden aen de gemelte Magiftraten van Hulst, en Hulfter-Ambacht, als mede aen de gemelte Commandeur van Hil, om te ftrecken tot derfelver narichvinge, en haer daer na te reguleren. Dat mede Eectract van defelve haer Hoogh Mog. Refolutie geftelt foude werden in handen van de Heeren haer Hcogh Mog. Gedeputeerden , die in het doe aenftacnde (dat is het jegenwoordigc feventien hondert) jaer fouden gaétt na Vlaeuderen , cm in 't opnemen van de reeckcningen regard te nemen , de voorfchreve gratüiteyten , die in de gefmten Retckeningen niet waren gevalideert, te valideren.
Dat de Magiftraet van Hulfter-Ambacht, volgens jaerlycks gebruyek , op den achtften Oétober fes tien hondert negen en tnegentigh, hebben geconvoccert de Notablen van den felven Ambachte , en hen voorgedragen, dat het betalen van de jaerlyckfche Interesfen en Lasten voor dien loopenden jare festien hondert negen en tnegentig, als mede voor de Militaire gratüiteyten , wederom het noodige gefchot diende te werden gedaen : Dat daer op dé voorfchreve Notablen, voor de ordinaire en noodtfaeckelyke lasten hadden geconfenteert een fchellingh per gemet, en voor de voorfchreve gratüiteyten, fes grooten , of een halve fchellingh, zynde te farncn negen ftuyvers per gemet, en by Requeste verfocht haer Hoogh Mog, Oclroy; dat daer op haer Hoogh Mog. den festienden November festien hondert negen cn tnegentigh, hebben gelieven aen den felven te confenteren, accorderen cn ottroycren, by provifte, en cot dat nader gedisponeert foude weien over O 5 de



ai8 VERZAMELING van STUKKEN,
de faecke van de achterftallige gratuiteyt aen den Commandeur, om te fta-.n fteven ftuy vers per geniet, over de Landen onder Hulfter-Ambacht voornoemt rej'orterencle, op den Oeghst van dien jare te fchieten, tot verval van de lasten, ende betalen van de recognitiën voor dat loopende jaar.
Dat middelerwyle noch is voorgevallen dat den Commandeur van Hil eene groote meenighte van Vagabonden cn Landtlopcrs , die hy voor het meeste gedeelte hadde konnen wceren, in het Ambacht heeft laten komen, foo dat derfelver getal foo groot geworden is, dat Frcderick-Wilhem, Baron van Wasfenaer, Bailliu ende Oppcrfchout van denfelven Lande , die niet heeft konnen weeren of verdryven door fyn ordinaire Bedienden, gevende de Beclelaers , die aengehouden wierden , tot antwoordt , dat fy confent hadden van den Commandeur om te pasferen, wacromme de Magiftraet genoodtfaeckt is geweest aen te ftellen een Roode Roede , tot voorkoming van onheylen en infolentien, die foo door Militairen als Vagabonden wierden gedaen, welcke Roode Roede door het Ambacht by dagen en nachten heeft moeten gaen, het geene het felve Ambacht ontrent foo veel als een jaerlyckfe gratuiteyt heeft gekost.
Dat boven dien de Landtluydcn felfs hebben moeten waken en patrouilleren, foo dat tot ilipport van dien een byfondere aenftcllinge heeft moeten gcfchicdcn.
Dat oock is ondervonden, dat de Soldaten Uyt de Stadt ten platten Lande hebbengerooft ende geftoolcn, dc Huyfen van de Landtluydcn



tot de MILIT, JURISDICTIE. 219
den opengebroocken, jae de Vruchten, op 't Velde ftaende, gedorst ende medegenomen , fonder dat den Commandeur daer op eenige ordre heeft gelieven tc ftellen, ofte onderfoeck nae die Deliquanten te doen.
Dat het foo verre van daer is, dat den Commandeur van fyne zyde alles Jonde contribueren, dat tot harmonie en een goede eenighcydt foude konnen Jlrecken, dat ter contrarie op den tienden April van defen jare 1700. als de Stedehouder van den voornoemden Bailliu (den voornoemden Baron van Wasfenaer) hadde gearreftcert het Net met het verder Visch-tuygh van eenige Visfchers, ende dat hy Stedehouder hadde verftaen , dat, niet tegenftaende de voorfchreven arreste, dat alles by het Volck van den Commandeur van Hil was aengchouden , foo heeft hy een Notaris en twee Gctuygen aen den Commandeur gcfonden , cn denfelven laten afvragen , of hy het Neten verder Vifchtuygh geliefde te laten volgen, omme te werden geiequeftrcert ad opus jus habentis; met ordre , omme in cas van refus, dilay ofte non-cathegoris antwoordt, te protefteren in forma.
Dat die acte den voornoemden Commandeur voorgclefen zynde , hy alleen geantwoord heeft; Ik hebbe H gchoort, en de Notaris daer op geprotefteert van alle kosten , fchaden en interesten , mitsgaders over de infractie van jurisdictie , doch dat evenwel het voorfchre-r ve Net ende verder Virch-tuygh niet en is gereftitucert in den arreste.
Dat paderhandt den Commandeur het Not
van



220 VERZAMELING van STUKKEN
van den Visfcher Pieter Mys, die hadde gepacht de Visfcherye van dePolder de Klinge, onder de jurisdictie van Hulfter-Ambacht, dooide Militie in fyn Huys heeft doen brengen, alwaer het felve tegens alle recht en reden tot noch toe werd gehouden. _ Dat defelve Visfcher in de maendt van Julius ofte Augustus laetsleden , gaende na de Stad Hulst ,^ en ontrent de Poorte rencontrerende den Commandeur, den wclcken hy leer beleeft groetende, heeft den Commandeur tegens hem gefeght, breed Honsvot, ende op dar. feggen den Visfcher met fyn Rottingh ettelycke Hagen op het lijf gegeven.
Behalven defe onbehoorlycke manieren van doen van de Commandeur, die de gemoederen van de Magiftraten en Notablen afkeerigh van hem maken, foo vindt het Landt van Hulfter-Ambacht fich feer belast.
Eerftelyck , dat het een klcyn Landtje is (daer inne Syne fvfajefteyt van Groot-Brittagne bynae een derde in eygendom bcfit) rondom met de Zee belet, en dat tot fyn confervatie jaerlycks veel duyfent ponden Vlaemsch moet employeren , dcwyle de ordinaris en extraordinaris Dyckfchoten in fomrnige Polders monteren tot aght, negen en meer guldens per Gcmet.
Ten tweeden, dat hot felve Landt moet betalen meenighte van ordinaris Impofitien en Omftellingcn ; daer by nu noch is gekomen een tiende verhoginge van alle dcfelven. Als mede ecu gedeelte van een extraordinaris Vcrpondmge den tydt van vyftien jaren, daer en
bo-



tót de MILIT. JURISDICTIE. 221
boven een extraordinaire taxatie van het Hooft-geldt, waer door veele jaerlycks acht, twaelf veertien cn meer guldens betalen.
Tenderden, dat zedert eenige jaren is geweest een Gouverneur van Vlaenderen, dewelcke te gebieden hebbende over den Commandeur van Hulst, ende dienvolgende de Magiftraet oock goede dienften kunnende doen , en levende in alle refpect en eendracht met de Magiftraet, gelyck den Hertogh van Wirtenbergh altydt heelt gedaen, deièlve Magiftraet aen den gemelden Hertog heelt geoffereert cn betaelt drie hondert ducatons.
Ten vierden, en dat het fwaerftc van allen is, dat de last van den Armen in dc refpective Dorpen , Polders en Diftricten van HulfterAmbacht foodanigh is toegenomen en geaccrefceert, dat in plaetle van vier, vyf of les ftuydie men voor defen tot onderhoudt van den Armen placht om te ftellen, nu tot tien , twaelf, ja veertien ftuyvers per Gemct zyn geaugmenteei t.
Dat dit alles niet tegenftaende de Magiftraet van Hulfter-Ambacht in de maendt Augustus laestjeden , omme van hare zyde alle vergenoegen aen haer Hoogh Mog. tc geven, hebben uytgetrocken in haer Rceckeninge voor de jaren 1697. en 1698. yeder jaer twee hondert ducatons , en voor jaer 1699. drie hondert ducatons, maeckende tefamen feven honderdt ducatons. Doch heeft den Commandeur van Hil die niet gelieven te accepteren, waeromme die post in de Reeckeningeisgeoraght voor Memorie.
Dat naderhant noch is gebeurt, dat op don
der-



as?. VERZAMELING van STUKKEN,
derden dcfes friaendts September in deWilhemHcndricks-Polder , op de Hofftede van den Raedtsheer Hoogendorp, des namiddaghs omtrent twee uyren, zyn gekomen drie Perfonen, daer onder de Soon en Jager van den Commandeur van Hil, alle voorden met Snaphanen , dar een van defelve den Hondt heeft gefchotcn; dat de Weduwe die de Wooninge bebouwdt den felven heeft gevraeght, waerom hy haer Hondt fchoot , dat die Perfoon daer op feyde , gy Donderhoer ick fou het jou doen ; dat de Soon van de voorfchreve Weduwe in de Schuer zynde heeft gehoordt het losfen van een Snaphaen aghter defelve Schuer, ende in het uytkomen geilen dat den grooten Hondt, zynde een Boeren Dogge , bebloedt en janckendc hem voorby' liep; dat den gemelden Soon tegens een van die Perfonen feyde, hoe Karei komt het dat gy onfen Hondt om verre fchiet, daer op die Perfoon antwoorde, gy . . . . lecker wilt gy het daer voor defendcren, ende aenftondts na dat feggen verfcheyde malen den voorfchreven Soon met den Snaphaen op de Borst ftict; dat den gemelden Boer daar op feyde, foet Karei, fict wat gy doet, dat die Perfoon voortvarende, den voorfchreven Boer onder den Snaphaen is toegefchoten, foo dat die Perfoon met worftelen onder de voet is gevallen, ende den gemelden Boer op hem leggende, en na de Kolf van de Snaphaen vattende, is die daar op los gefchotcn , wetende den voorfchreven Boer niet beter of de Haen was gefpannen, en feyde doe die Perfoon, Karei liet wat gy doet, ick ben des Gouverneurs Soon, daer op den
Boer



tot de MILIT. JURISDICTIE. 223
Boer hem heeft los gelaten; dat de Soon van den Commandeur het Roer omkerende, met de Kolf na den Boer heeft geflagen, die het felve met buckerï ontwyckende, in Huys is gevlucht op de waerfchouwingc van fyn Moeder , uyt vreefe dat fy hem fouden doodtfehieten, alfoo dc twee andere Perfonen daer op aenkomcnde riepen , fchiet den Boer doodt, fchiet den Boer om verre, fchiet mort Dieu op den Boer, fchiet den Boer onder de voet; dat den Boer de Deure van het Huys aghter hem heeft toegefloten; dat die Perfonen op het Hof gekomen zynde, een kleyn Hondtje hebben doodtgefchoten; dat de voorfchreve Weduwe, gaende om in Huys te geraecken, de Soon van den Commandeur haer een fouflet in het Acngeficht heeft gegeven, en gcflagen, oock eenige malen gefchopt, daer van de teeckenen in het Collegie van dc Magiftraet van Hulfter-Ambacht zyn vertoont 5 dat den voorfchreven Jager is geklommen in het Huys door de Venfter, meteen Snaphaen, en alfoo de Boer gevlucht was op de Solder, dcVal-dcure aghter hem toe-gefloten hebbende, riep den voornoemden Jagers tegens hem , gy Donder komt van loven, of ick fchiet V u «ƒ> ftampende en ftotende diverfe malen op defelve deur, dan den Boer boven blyvende, is den Jager door de ordinaris deur, die hy opende, na buyten gegaen. Dat die drie Perfoonen by den anderen op bet Hof zynde, hebben gcvloeckt en geracst, feggende tegens den anderen, dat fy om een Corporaeifchap Soldaten wilden gaen , om den Boer ■dier uyt te halen; dat de voorfchreve Weduwe antwoorde , ick lal bv de Magiftraet gaen ,
ick



224 VERZAMELING van STUKKEN,
ick heb met geen Militie te doen; de Jager fpecialyck heeft gefeydt, indien liet my was gebeurt , ick hadde hem al in de ribben gefchootem: daer op de Soon van den Commandeur antwoorde , indien den Boer' de Snaphaen niet vast hadde gehouden , hy hadt al kout geweest. Dat defelve drie Perfoonen in het weghgaen, feyden , wy fullen gaen leggen wachten in de Boonen, en hem evenwel om verre fikkien: daeromme de voorfchreve Weduwe dien naermiddagh hare Paerden niet heeft derven laten wereken.- Dat de Jager in de dreve van de voorz. Hofftede tegens figh felven feyde, hadt ick daer geweest, het foude anders gegaen hebben.
Dat defelve Soon van den Commandeur op den Hof van Mr. Pietcr Capron, Schepen van den Lande van Hulfter-Ambacht, buyten de Bagyne poort, daer Wilhem van Roon op woont, een kleyn Keffertje mede heeft doodt gefchotcn , ende als den voornoemden van Roon fyn ongenoegen daer over wilde betoonen, dc Soon van den Commandeur van Hil, hem op fyn Hof bcdreyght heeft, indien hy fyn backhuys niet Meldt, dat hy hem oock wel op den huydt foude branden.
Alle defe dingen in dier voegen als hier vooren is verhaeldt, gepasfeert zynde, foo komt de Magiftraet van Hulfter-Ambacht met de uytterftc bevremdinge tc vooren, dat den Commandeur van Hil figh wederom by Requeste aen haer Hoogh Mog. heeft geaddresfeert, omme als noch voldoeninge te hebben van derfelver Refolutie van den negen en twintigften Augus.ti 1699.5 dan alfoo die Refolu-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 225
tie tot een fondament heeft, dat goede eenigheydt, harmonie, ende intelligentie tusfehen de gemelte Magiftraet ende Commandeur foude werden onderhouden, ende dat den voornoemden Commandeur door de Heeren haer Hoogh Mog. Gedeputeerden, op dien tydt by monde ernftigh is belast ende geordonneert, van fyne zyde tot het gunt voorfz. is alle gemackelyckheydt ende faciliteyt toe te brengen , het welcke hy aengenomen heeft te fullen doen, confequentelyck dat voor . af moet gaen, dat den voornoemden Commandeur van fyne fyde contribuere alle gemackelyckheydt ende faciliteyt; doch als dat niet en gefchiet, dat in dien gevalle hy Commandeur geen gedachten moet maecken , om eenige gratuiteyt te genieten: ende is derhalven onbegrypelyck, dat den Commandeur durft feg» gen, dat hy van fyne kant nu gedaen foude hebben , het geene haer Hoogh Mog. hem hadden gelieven te beveelen.
Daer hy Commandeur in defen jare 1700., ende fulcks foo veelemaenden na dat de voorfz. Refolutie genomen is, den Stedehouder van den Baron van Wasfenaer, ende uyt dien hoofde als Bailliuw , een mede-Lidt van de voorfz. Vergaderinge , foo onwaerdigh heeft getracteert, als hier voor is verhaelt.
Daer hy Commandeur de Magiftraet nu noch met kleynachtinge bejegent in allerhande voorvallen defelve komt te vilipenderen , ende qualyck van hen te fpreecken.
Waeromme de voornoemde Magiftraet vertrouwt, dat haer Hoogh Mog. uyt die ftaeltjes wel fullen afnemen, dat het foo verre van daer is, dat den Commandeur van Hil aen haer
II Deel. P Hoogh



226 VERZAMELING van STUKKEN,
Hoogh Mog. goede intentie, ende expresfe beveelen en ordres foude hebben voldaen; dat ter contrarie de Magiftraet niet alleen van hem Commandeur verachtelyk werdt bejegent, en hunne Ingezetenen, fonder aenfchouwvan placts of Perfoonen fmadelyck, jae ferviel gehandelt en getracteert.
Ende dewyle den voornoemden Commandeur fyn fondament op de voorfz. haer Hoogh Mog. Refolutie maeckt, klagende dat die by hun niet foude wefen voldaen: Soo gelieven' haer Ho. Mog. te confidereren,
Eerftelyck , dat defelve fpecifice inhoudt, onvermindert derfelver recht, omme de jaerlycbfche gratificatie te continueren, ofte niet te continueren; dien volgende vast fieldt, dat de gemelte Magiftraet mochte refolveren die gratificatie te weygeren.
Ten tweeden , dat yder Jaer een nieuwe gratificatie werdt beraemt, alfoo de Magiftraet defelve niet kan beloven, veel min voldoen, als met confent en goedtvinden van de Notablen van het Ambacht, en dan noch daer toe noodigh hebben haer Hoogh Mog. Octroy ; waer omme feer verkeerdelyck by den Commandeur werdt gepofeert in fyn voorfz. Requeste, dat de achterftallige gratüiteyten moesten gegeven werden door de Magiftraten van Hulst en Hulfter-Ambacht; ende die den voornoemden Commandeur van Hil begroot op festien hondert guldens jaerlycks.
Nademael op den vierden Augusti 1699. de Magiftraet ende Notablen , hadden gerefolveert , voor de refpeétive Jaren 169.7, ende 1698. niets te geven, mcenende met reden



tot de MILIT. JURISDICTIE. 227
den die weygeringe te kunnen ende mogen doen.
Want volgens den Appoftille op de Rceckeninge van den Jare 1672. mogen de Gouverneurs foodanige betalinge in het toekomende, als een Schuit, Recht, Tractement, ofte Servies van de Magiftraat niet pretenderen.
Volgens het tweede Articul van haer Hoogh Mog. Refolutie van den twintighften Januarü 1674. ï5 de Magiftraet fonderlingh gerecemmandeert een forgvuldige menage in 't geven van Recognitiën , Vereeringen ende Gratüiteyten, aen Gouverneurs en Commandeurs.
Volgens Refolutie van den dertienden November 1675. is het doen van gratüiteyten, gelyck als bevoorens aen den Commandeur van Hulst, tot bevorderinge ende continuatie van onderlinge goede eeniglieydt ende correfpondentie, gelaten ter dispofttie van Hulfter-Ambacht, voor foo veel hun coucerneert; met recommandatie ende vertrouwen nochtans, dat fe daer omtrent haer refpective Inkomften boven vermogen niet en fouden befvvaren.
Waerom feer abufive door den Commandeur wert gefuftincert, dat haer Ho. Mog. fouden hebben geordonneert , dat de gemelte Magiftract de twee achterftalüge jaren praeeilë fouden moeten voldoen, en dat noch tot festien hondert guldens voor yder jaer: Want als defelve Magiftraet by Requeste hebben verfocht haer Hoogh Mog. Oftroy , omme een fchellrngh voor de ordinaris lasten, en drie ftuyvers voor de Militaire gratüiteyten, te famen negen ftuyvers per gemet tc mogen omflaen, hebben haer Hoogh Mog. den festienden NoP 2 vem-



228 VERZAMELING van STUKKEN,
vember festien hondert negen en tnegentigh , en fulcks noch geen drie maenden na de voorfchreve Refolutie van den negen en twintighften Augusti , gelieven te confenteren , dat by provifte, en tot dat nader gedisponeert foude welen , over de faecke van de achterftallige gratüiteyten aen den Commandeur, om te ftaen feven ftuyvers per gemet, tot verval van de lasten, en betalen van de gewoonlycke recognitie voor het loopende Jaer : Sulcks dat haer Hoogh Mog. felf verklaren, dat die faecke niet abfolut was afgedaen en getermineert , maer dat noch nader gedisponeert foude werden: Gelyck noch nader by dat felve Octroy blyckt, dat de intentie van haer Hoogh Mog. is geweest, dat op dien tydt voor die twee jaren, in verfchil zynde, niets foude werden betaelt; om dat haer Hoogh Mog. hebben toegeftaen by provifie om te llaen feven ftuyvers per gemet, tot verval van de lasten, (daer toe de Magiftraet ende Notablen hadden gevonden dat fes ftuyvers noodigh waren) en betalen van de gewoonlycke recognitiën voor het loopende jaer, en alfoo expres uytgedruckt het jaer festien hondert negen en tnegentigh , van de twee voorgaande jaren niet altoos meldende.
Waer by gevoeght kan worden , dat in de Refolutie van den negen cn twintighften Augusti geen fomme altoos ftaet uytgedruckt, veel min dat die tot festien hondert guldens (gelyck den Commandeur van Hil pra?tendeert) lbudc zyn begroot.
Kunnende tot nadeel van de Magiftraet niet ftreckken, dat in de voorfz. Refolutie werden gevonden defe woorden, over het inhouden van
de



tot de MILIT. JURISDICTIE. 229
de gratüiteyten , die de gemelte Magiftraten gewoon zyn aen den Commandeur te geven. En daer nae de gedifficulteerde continuatie van de gewoonelycke gratüiteyten; nadcmael die woorden gewoon zyn, en gewoonlyck, niet foo feer reflecteren op de ibmme die te vooren gegeven was, als wel dat jaerlyck een gratuiteyt wierde gegeven, gelyck uyt de volgende woorden ,. onvermindert derfelver recht, om de jaerlyckfche gratificatie te continueren, of niet te continueren, is af te nemen; en noch klaerder te fien uyt den gemelden Octroye van den festienden November , daer by op het verfoeck van drie ftuyvers voor dc Militaire gratüiteyten , maer alleen is toegeftaen by provifte feven ftuyvers, daer van fes ftuyvers noodigh waren tot de lasten, ende dicnvolgende maer een ftuyver, lot betalinge van de gewoonlycke recognitiën, voor dat loopende jaer, die daer uyt niet konden werden voldaen. Voornamentlyck, als noch daer en boven werdt gercflectcert, dat aen den Gouverneur Generael van Vlaenderen , de eerfte in rangh zynde, confequentelyck eerst fal dienen te genieten het geene aen hem werdt toegeleydt, om de onderhoudinge van de goede eenigheydt, harmonie ende intelligentie, die 'er efièctive is geweest tusfehen den Gouverneur Generael van Vlaenderen , en de Magiftraet van Hulfter-Ambacht en oock noch is. Soo dat de Commandeur van Hil, op dieii voet, voor dat loopende jaer niet meer foude kunnen genieten, als het geene overfchieten foude , na dat dc gemelde Gouverneur Generael van Vlacnderen de gewoone gratificatie foude hebben ontfangen. Of immers P 3 en



23o VERZAMELING van STUKKEN,
cn in allen gevalle foude de Commandeur van Uil niet meer kunnen pretenderen, als dat hy met den gemelten Gouverneur Generael van Vlaenderen gelyck wierde geftelt, cn genoot de helfte van het geene uyt die eene ftuyver per gemet kan werden gevonden , welcke helfte op verre na geen festien hondert guldens fal importeren, dewyle het geheel geen een duyfent guldens kan uytmaccken.
Als dan hier noch by komt, dat de Notablen in September festien hondert acht cn tnegentigh , by Requeste aen dc Magiftraet hebben bekent gemaeckt , dat de Inwoonders van Hulfter-Ambacht de Militaire courtofyen, benevens hare andere Gemecne hands lasten, niet, of naeuwelycks konden opbrengen ; verfoeckende , dat de gemelde Magiftraet by hare Hoogh Mog. geliefden te interdiceren, dat de voornoemde gratüiteyten mochten werden gemortificeert, ten minsten dat fy van de voorgaende jaren mochten zyn ontheven , en voor dat jaer (fonder te trecken in coniëquentie) niet mochte excederen, de helfte van de courtofyen, in tyde van Oorlogh gegeven: En dat oock dies te meer, om dat geen diftrict van Vlaenderen, ofte elders aen eenigh Gouverneur ofte Commandeur in Vredens-tydt courtofyen ofte gratüiteyten fouden geven ; of foo defelve al yets contribueren , dat het van weynigh importantie foude zyn. Dat met het genieten van die helfte de voornoemde Commandeur egael foude werden gcfteldt met den Gouverneur Generael van heel Vlaenderen, en geen reden hebben van fich over foodanigen Tractement tc beklag, n.
Op 'welcke klachten dc Magiftraet niet kan naelaten de voorfchreve gratuiteyt of in 't geheel



tot de M1LIT. JURISDICTIE. 231
heel niet te continueren , of ten minsten veel te verminderen , omme volgens de voorfchreve Refolutie van den dertienden November 1675. daer ontrent hare inkomften boven vermogen niet te befwaren : maer forghvuldige tnemagie te houden in t geven van defelve, gelyck hen in het tweede Articul van de Refolutie van den twintighften Januarii 1674. fonderlinge door haer Hoogh Mog. is gerecommandeert.
En dewyle de gemelte Magiftraet, om defe faecke eens ten eynde te brengen, ende haer Hoogh Mog. daer van te ontlasten , aen den gemelten Commandeur in Augufto laestleden heeft geprgefentcert voor yeder van de jaren 1697. en 1698. twee hondert Ducatons, ende voor den jare 1699. drie hondert Ducatons , te famen feven hondert Ducatons , (fchoon de voornoemde Commandeur van fyne zyde niet en heeft naegekomcn de ordrcs en beveelen van haer Hoogh Mog., maer wel ter contrarie. En dat hy echter die praefentatie niet heeft gelieven aen te nemen,) maer de gemelte Magiftraet per force wil afdwingen festien hondert guldens voor yder jaer, ende dat noch op een feér irreguliere wyfe; want daer haer Hoogh Mog. hemfpeciael in de voorfchreve Refolutie hebben opgeleydt, dat hy Commandeur alvoorens in perfoon aen de Huyfen van de refpeïiive beyde Burgennee fleren van Hulst en Hulf er- Ambacht behoorlyck verfoeck tot continuatie foude hebben te doen, ende alle jaren in die civiliteyt te continueren , heeft hy Commandeur den Burgermeester van Hulfter-Ambacht defe laetftc reyfe maer alleen en pasfant aengefproocken-, en gefeydt, dat hy quam om te voldoen P 4 de



*3* VERZAMELING van STUKKEN,
de ordre van haer Hoogh Mog. omtrent de gratuiteyt, fonder verdere of andere beleefde expresfien te gebruycken. Alfoo betoonende, dat hy in 't geheel den gemelten Burgermeester niet foude hebben aengefproocken, hadde hy gemeent, dat hy met t'eenemael wegh te blyven, foude hebben konnen eviteren , een al te klaren blyck van de weinige indruk, die hy Commandeur heeft van haer Hoogh Mog. ordres en beveelen. Sulcks de gemelte Ma. giftraet vertrouwt, dat haer Hoogh Mog. fullen bevinden, dat niet fy luyden, maer de gemelte Commandeur die geene is, die onderneemt te doen het geen ftreckt tot vilipendie van haer Hoogh Mog. beveelen.
Derhalven lbo cn twyffclen de gemelte Magiftraet niet, of haer Hoogh Mog. fullen hun doen goedtkeuren en juftificeren , ende den voornoemden Commandeur als nog ordonneren , haer Ho. Mog. voorfz. Refolutie punctueel op te volgen ende naer t? komen, haer Hoogh Mog. met ongefondeerde klachten niet moeijelyck te vallen, ende de gemelde Magiftraet geen wettige reden tot klagen te geven, maer dat hy van fyne zyde alles fal hebben te contribueren tot het leven in goede eenigheid, harmonie, ende intelligentie, fonder defelve te vilipenderen ende te verachten , refererende fich de Magiftraet dien aengaende tot de kennisfe van de Heeren haer Hoogh Mog. Gedeputeerden, die fuccesfïvelyck in defe Commisfie zyn geweest, ende tot het geene de Jgemelte Heeren Gedeputeerden omtrent de conduites ende het gedrag van den voornoemden Commandeur foo mondelingh als fchriftelyck is voorgekomen. Ende
be„



tot de MILIT. JURISDICTIE. 233
belangende het refpecr., dat den voornoemden Commandeur aen de Magiftraet der Stad Hulst heeft betoont, ende in hoedanigen harmonie hy met defelve heeft gecontinueert televen, zedert de voorfchreve Refolutie van den negen en twintighften Augusti festien hondert negen en tnegentigh, refereert fich de gemelte Magiftraet van Hulfter-Ambacht tot de Memorie, die deswegen de Magiftraet der Stadt Hulst aen de Heeren Gedeputeerden van haer Hoogh Mog. in defe voorlede maendt Augufti heeft overgegeven, en die aen het Verbael van de voorgemelte Heeren Gedeputeerden is gean- / nexeert. Ende om alle de voorfz. redenen verklaren, dat de gemelde Magiftraet met haer voorfchreve overbodige prefentatie magh volftaen.
xcvin
EXTRACT uit het Bock van Sententien der Stad Deventer.
Alfo de Gereformeerde Capitein Steven de Gadeiliere, alhier woonagtig, volgens genomene informatien, op woensdag jongstleden, fynde geweest den 13 de fes rnaands December, fig heeft laten gelusten,, om ten huife vandeCoffymeester Tobias Schoneman een notoir geweld en grote infolentie te plegen , in diervoegen, dat hy gefeide Coffymeestcr met dc fteel van een karwats twee of drie maaien op fyn hooft hebbe geflagen , en desfelfs Vrouw en Dochter by de haften door de kamer getrocken, ook P 5 fo-



234 VERZAMELING van STUKKEN,
fodanig gctracteert, dat fy beide in haer acngefigt fyn bebloed geweest, dat de Man na dat fvn Nabuiren tot hulpe hadde geroepen , wederom binnen komende , om fyn Vrouw en Dochter te ontiëtten, en tot dien einde voorfz. Capitein met een ftock hebbende geflagen , hy denfelven met de bloote degen hebbe vervolgt, en nae hem gellooken ; dat hy uit last van de Heeren in der tydt door een Stadts Dienaer fynde verfocht boven by haar Wel Ed. Hoog Achib. te komen , hebbe geantwoord, te fullen komen, als het hem gelegen quam. Dat daar op meerder Dienaers fynde gefonden, om denfelven in een civyl arrest te neemen, hy fich hebbe verftout, om daer tegens fich met den biot.cn degen te weer te ftellen, gebruikende defe impertinente woorden, mort Dieu, is het fooi genieent, wyekt van my, d''eerfte, die tot my nadert, fal ik daar aan rygen , al was het de Preefident felfs; het welcke fynde faken in een welgeftelde Regeeringe geenfints te tolereren, maar als ftreckende niet alleen tot de verftooringe van de gemeene ruste , maar oock tot merekelyke quetfinge en vilipendie vand'Achtbaerheid van Schepenen en Raadt, het welcke nae rechte te meerder ftrafbaer foude wefen, om dat gedachte Capitein fich in verfcheyden andere gevallen reeds heeft te buiten gegacn gehadt, foo is nochthans , dat Schepenen en Raadt inclineerende tot de meeste moderatie, denfelven hebben gecondemneert in een geldboete van twee hondert ryxdalcrs , fulx doende in cn vermits defen , en dat hy daer voor , gelyk mede voor fyn vreedfaam comportement'fal hebben borge te blyven: De
ge-



tot de M1L1T. JURISDICTIE. 235
gelEedeerden haar actie na rade voorbehouden.
Ita Altum et pronunciatum in Scnatu , Cofif: Camren Marienburgh, Rudolph Jordens DD'W.
Den 19 December 1699.
XCIX.
Misfive vanBurgemeesteren, Schepenen en Raeden der Stad Deventer aen Z. V. D. den Prins van Nasfau-Sarbrug, 22 Dec. 1699.
Doorluchtige Vorst.
De Heer Rechter en, Commandeur over de Militie, in onfe Stadt Guarnifoen houdende, heeft op Donderdag jongstleden door twee Officieren, nae verlögtc en erhoudene audiëntie, in onfe Vergaderinge doen voordragen, dat U Doorlt. hem by Misfive hadde geordonneert , om feeker Gereformeert Capitein, Sterven de Gadelliere genaamt , (door ons over een begaan deliét. en overgrote violentie, in het huys vaneen onfer Burgeren geplecgt, in civyl arrest genomen) te reclameren; wy hebben alvorens daer over te refolvercn, verfocht communicatie , ofte copie van gemelde U Doorlts. Misfive, om te beter in ftaat tc weten van U Doorlt. daar over tc kunnen berigten , het welcke ons tegens onfe verwagtinge fynde verweigert, foo hebben wy echter niet kunnen afvvefen van by defen aan U Doorlt.
VÖOr



23* VERZAMELING van STUKKEN ,
voor gedienftig berigt toe te voegen , dat onfe Stadt als hebbende een ftem in Staat, altoos, en van alle tyden af, het recht heeft gehadt, en gebruikt, om over alle delicten (uitgefondert die enckel Militair fyn) te oordelen, en recht te plegen, en fonder onderfcheidalle die geene die inonfejurisdiiftickomentedelinqueren, nae merité te ftraffen , fonder dat daar over ecnig appel ofte rivifie plaatfe heeft; ende heeft oock fyne Majefteit van Groot-Bnttannien op een Misfive van de Staten van Gelderlandt in den jaare 1675. gelieven te refcriberen, wat hoogst gedachte iyne Majefteit oordeelt, dat omtrend Militairen, foo wanneer in de Steden komen te delinqueren, behoort geobferveert en gedaan te worden, waar van de copie hier nevens fenden , uit dewclcke U Doorl. fal believen te verneemen , dac de Judicature over gemeene delicten , door Militairen begaan competeert aan die Richter, die pra^ventie heeft gemaekt; en dewyl wy in dit geval aenftondts op de klagte van onftn Burger niet alleen informatie» hebben genomen , maar ook den voorn. Capitein doen in civyl arrest neemen, twee a drie dagen na de gepleegde feytelykheeden , fonder dat hy door dTIcer Commandeur, ofte den Krygsraad in arrest was genomen ; lbo komt hier uit onwederfprekelyk te blycken, dat wy in allen deelen bevoegd zyn, om meergemelde Capitein over fyn gepleegde delict en gewelt na behoren te ftraffen, te meer, om dat defelve geen Militair van het Guarnifoen is , maar een Inwoonder van onfe Stadt, invoegen , dat hy met geen bedenkelyke redenen ter wereld , kan worden gercclameert,
en



tot de MILIT. JURISDICTIE. 237
en onfe Judicature onttrocken , en fulks te wcyniger, nu wy denfelven berects in een geldboete hebben gecondemneert; weshalven wy van U Doorlt. niet anders met redenen kunnen verwachten, als dat U Doorlt. nu van de ware gefchapenheit van faken na behoren fynde geinformeert, geen fwarigheid fal gelieven te maken van de gegeven orders in te treeken, ofre in val U Doorlt. daer toe onvermoedelyk niet mogte believen te refolvcercn als dan ten minften deelè fake fo lange in ftaat te laten, tot dat wy defelve tot kennisfe van hoogst gedachte fyne Majefteit van GrootBrittannien fullen hebben gebracht, en desfelfs hoog wyfe fentiment daer over ingenomen : Wy fenden hier nevens copie van onfe Sententie , ten eynde U Doorlt. daer uit de buitenfpoorigheden en feitelykheden by de gecondemneerde geperpetreert, gelieve te vernemen. Waar mede verblyven; U Doorlts. dienstwillige goede Vrienden cn Dienaren. Burgemeesteren Schepenen en Raden der Stadt Deventer. Deventer den 22 December 1699. Ter Ordonnantie van defelve, geteekent EU. Borgerinck Secretaris.
Opfchrift
Aan fyn Vorstelyke doorluchtigheid de Heere Prins van Nasfau Sarbrug , Veltmarfchalk van dc Militie van den Staat, en Gouverneur van V Hertogenbos.
C.



238 VERZAMELING van STUKKEN ,
C.
Misfive van Burgemeesteren, Schepenen en Raeden der Stad Deventer aen Willem III. &c. &a &c. 23 December 1699.
DOORLUCHTIGSTE , GrOOTMAGTIGSTE KoNINCK.
Alhoewel wy weeten, dat uwe Majefteit met veele groote en hoogwigtige faken gedurig is geoccupeert, en wy derhalven wel niet geerne uwe Majefteit fouden mocylyk vallen, foo vinden wy ons echter genoodfaekt fulks tegenwoordig te doen, en aen uwe Majefteit met een fchuldig, cn een diep refpeft voor te dragen een fake die tusfehen ons cn dc Heer Commandeur Rechteren is voorgevallen ; daar in beftaande, dat de Gereformeerde Capitein Steven de Gadelliere (nae dat alhier op verfcheiden tyden cn plaatfen veel buitenfpoongheden heeft begaan) fich eindelyk heeft verftout, en laten gelusten een van onfe Burgeren in fyn eigen huys leer qualyk te traaeeren. De gelardeerde heeft eerst gcklaegd aen d'Heer Commandeur, en daer nae aen ons, en als wy na genomene kondfehappen ten genoege van het delict waren geinformeert, en fagen, dat gemelde Capitein vry en vranck over de ftraat, en alle dagen voorby het Stadthuys ging, hebben wy hem , fynde in een huys by 't Raadhuys ftaande, geciteert om boven te komen , en als hy weigerde met onfe Dienaers te gaen , hebben wy hem door de Burgerwacht daar doen brengen, en vervolgens gefentcntieert,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 239
foo als U Majefteit uit de nevensgacnde Sententie fal believen te iien.
De Heer Commandeur heeft hem wel uit onfe handen weer verfocht te hebben , fonder nochtans eenige preventie te allegueeren, ofte aen te toonen, dac hy Capitein albereets voor den Krygsraad in rechte Was betrocken , en wy fulks weigerende, daer op ons dit hard en dreigend antwoord en protest laten toekomen ; dat hy Commandeur by onverhoopte verweigeringe van relaxatie protefteert over deefe frivole proceduire, en houd alles voor nul, dat daer omtrend mogte gedaen worden, allo het is een publycq geweld , en dat hy genoodfaekt fal zyn , om middelen uit te vinden, om fuik gewelt te fluiten.
Gemelte Commandeur, Sire , heeft daer nae op verleden Donderdagh door twee Officieren, op den naem van de Heer Furst van Nasfauw Sarbruck den gemelten Capitein doen reclameeren , maar dewyl gedachte Commandeur niet goed konde vinden die ordre aen onfe Vergaderinge in het Origineel of Copielyk over te leggen, hebben wy daar op niet kunnen refulvccrcn , maar goedgevonden fyne Furftl. Doorlt. van de ware gefchapenheid van de faak by Misfive te informeeren, cn daer by te verfoeken , dat desfelfs ordres , foo eenige verdere gegeven mochte hebben, beliefde in te trecken , en deefe faak in ftaat tc Jat.cn, ter tydt toe, dat wy aen U Majefteit daer over gefchreven hadden.
Wy meinen Sire , dat wy aen d'eene kant , hebben geprocedeert na onfe aloude wetten en gerechtigheeden , tot nu toe onveranderlyk
fon-



24o VERZAMELING van STUKKEN,
fonder infage gexerceert, endatwy, ook hebben nagekomen aen d'andere kant fodanige ordre, als U Majefteit felfs heeft believen te be* ramen in eenen brief gefchreeven aen d'Heeren Staten van Gelderland, en gedateert den 3 Juny iójS- tot Duffel, waar by Uw Majefteit uitdruckelyk onder anderen ftatueert,
Dat foo wanneer eenige Militairen fouden komen te begaan eenige delicten , die men noemt gemeine delicten , dat daer omtrendt preventie, foo voor den Burgerlyken , als Militairen Rechter behoorde plaats te hebben, foo. wanneer de delicten fyn begaan, aan ofte omtrend Burgelyke Perfoonen ofte haere goederen , ofte familien.
Ende fal dan Uwe Majefteit hier uit believen te vernemen, de rechte gefchapenheid van defefaek, en willen wy van de hoogewysheid en hoog beroemde sequiteyt van Uw Majefteit vertrouwen , dat Uw Majefteit dit ons doen fal approbeeren , en fodaene ordre ftellen, dat wy in 't toekomende bevryt mogen werden, van diergelyke moeyelykheden, dat de Juftitie fonder infpraack en belemmeringe door ons mag geadminiftreert, en die geene geftraft worden en blyven, die de rust van onfe Stadt en van dc goede Burgeren cn Ingefetenen van dien hebben getroubleert , ofte fouden komen te troubleeren, en dat wy die U Majefteit d'eere doet van de Regeeringe , en Juftitie van defe Stadt toe te vertrouwen, door diergelyke attentaten en ondernemingen ons refpcct onder
de



tot de MILIT. JURISDICTIE. 24 r
de Burgerye verliefende, nietonbequaarn mogen worden gemaakt, om hetgeen ons is bevolen te adminiftreeren , en dc goede Ingefetenen gewillig te doen opbrengen de 1 ware lasten , die defelve noch moeten dragen, totaflosfinge van de grote fchulden, foo in dc laatfle Oorlogh (die Uw Majefteit met foo veel glorie heeft ten einde gebracht) fyn gemaekt.
Wy bevelen U Majefteit geheiligde en dierbare Perfoon in de befcherminge Godes , cn blyven , na Uwe Majefteit een langdurige en voorfpoedige Regeeringe toegewenscht te hebben , met alle foorte van refpect. Doorluchtigfte Grootmagtigfte Koninck, Uwe Majefteits gehoorfaamfte en onderdanigfte Dienaren. Burgermeesteren , Schepenen en Raad der Stadt Deventer. Ter Ordonnantie, Eil. Bargerinck Secretaris.
Deventer den 23. December 1690.
CL
Misfive aen Burgemeesteren, Schepenen en Raad der Stad Deventer, 3 January 17co.
Wel Edele Achtbare Heeren!
Uw Ed. Achtbare Misfive is my door derfelver Stadtsboode, mitsgaders de twee geab legeerde copien wel ter hand gekomen , en daer uit gefien, uit wat oorfaek de Gereformeerde Capitein Steven de Gadelliere door Uw Ed. Achtb. ordre in arrest is genomen, ook
II. Deel. q hoe-



242 VERZAMELING van STUKKEN,
hoedanig denfelven albereets in een geldboete hadden gecondemneert, betvvelck my ook door den Commandeur aldaar, de Heer van Rechteren, voor eenige dagen is geadvifeert, en van myn aen denfelven aenftonds is geordonneert geworden , den gedetineerde Officier van Uw Wel Ed. Achtb. te reclameeren , overmits het in arrest nemen van een Officier of Militaire door een Politicquen Rechter in geene obfervantie is, maar dat dusdanige , welcke gepecceert, of eenige delicten aen cicile Perfoonen begaan hebben, by d'Ordinaris, ofHoogen Krygsraad moeten worden aengeklaegt, geëxamrineert en gefententieert, achtervolgens de dagelyxe exempelen in de Provincie van Holland als elders, waar over de approbatien van de commanderende Generaal of wel als het een fake van gewicht is van fyne Majefteit fëlfs word verfocht en verleent, het welcke ik ampclder aen devoorfch. Commandeur hebbe gerefcribeert, en is myn leed, dat denfelven fulks niet aenftonds aen UWel Ed. Achtb. heeft vertoond , waer toe ik gisteren vroeg noch expresfe ordre hebbe gegeven; U Wel Ed. Achtb. kunnen wel licht begrepen en "judiceren, dat myn, als wien fyne Majefteit in derfelve ablëntie , het commando over de Militie van den Staat heeft believen aan te vertrouwen , niet en betaamt het minfte van derfelver prterogativen en voorrechten te negligeeren, waerom ick oock niet en fal manqueeren aen hoogst gemelte fyne Majefteit hier van behoorlycke narichtinge te geeven ; U Wel Ed. Achtb. ondertusfehen hier medenochmaals wel ernftig ben verföekende, den voorn. Ca-
fi-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 243
pitein van fyne detentie t'ontflaan, en niet i'erders tegens hem te procederen, tot dat fy. ne Majefteit myn desfelfs ordres dies aengaende fal hebben bekend gemaekt, off fo UEd. Achtb. daer toe niet en fonde willen refolveeren, myn niet qualyk te nemen, dat ick tegens defe Proceduire moet protefteren , en alle dies aengaende voorrechten aen hoogst gemelde fyne Majefteit als Capitain Generael door conventie of anders opgedragen , hier mede referveeren , waar mede verblyve myn Heeren, U Wel Ed. Achtbare vriendwilligen Dienaer 5 Geteeckent, Walrad Furst van Nas/au.
's Hertogenbosch den 3 Jan. An. 1700.
cn.
Misfive van Burgemeester en Schepenen en Raed der Stad Deventer, 17 May 1700.
Wel Edele , Erentfeste , Wyse , Voor-
sienige, seer DlSCRETE HeER , en mede Rades Vriend!
Uit U Wel Ed. Misfive den 10 defer uit Leuwaerden gefchreven , eu ons op fyn tyd wel geworden , verftaan hebbende op wat wyfe fyn Exellentie d'Heere Graaf van Athlone U Wel Ed. daags voor U Wel Ed. vertreck na de Provincie van Vriesland over de detentie en relaxatie van de Capitein Steven de Gadelliere is komen fpreecken , en welke discourfen welgerneite Heere Graaf op dat fubjeót, ten Q 2 ein-



244 VERZAMELING van STUKKEN,
einde gemelde Capitein uit fyn langduirige detentie ontflagcn , ende de boete geremitteert mogte worden heeft believen tc voeren, als ook het geene by U Wel Ed. daa:' op is geandwoord , fo hebben wy U Wel Ed. conduite daer omtrend gehouden , ons tri allen deelen wel latende gevallen , goed gevonden U Wel Ed. by defen tc verfoeken van zyne Excellentie te verfeeckeren , dat wy in contemplatie van fyn Excellentie interecsfie , gaarne alle imaginablc complaifance cn delatie fouden tooncn, cn aen den gedetineerden Capitein eenige gratie bewyfen; maar dat wy in een fake van Juftitie, ais defe, cm het refpect en achtbaarheid van de Regeeringe niet te kort te doen , hier omtrend niet mogen , nog kunnen disponeeren , fo lange den gedetineerden Capitein Gadelliere (welke tot nog toe aen onfe Regeeringe gene de minfte fubmisfie getoond, maer ter contrarie fich , voor en geduirende fyne detentie irr ever ent en contumax gedragen heeft) de voorfchreve remisfie en relaxatie by Requeste niet in Perfoon komt te verfoeken, en ons-, als fyn competente Rechter in defen te erkennen , maar dat denfelven fulx op een convenable wyfe en met refpect. komende te doen , wy niet fullen afwefen (hoewel het refpect der Regeeringe niet toelaet, de boete in het geheel te remitteeren) daer op te disponeeren, en op fyn Excellentie intercesfie gemelde boete te mitigeren. Waer mede defen eyndigendé fullen wy , Wel Edele, Erentfeste, Wyfe, Voorfienige Discrete Heer, en mede-Rades Vriend, Ü Wel Ed. bevelen in Godes H. hoede , verbiwende
U Wei



tot dk MILIT. JURISDICTIE. 245
U WelEd-s goedgunstigemede-Rades Vrienden, fjurgermeesteren Schepenen en Raed der Stad Deventer. Ter Ordonnantie van defelve A. van Bockholt Secretaris.
Deventer den 17 May 1700.
Opfchrift.
Den Wel Edelen , Hooghgeleerden , Wyfen , Voorfienigen feer Discreten Heer, de Heer A. Lekker J. U. Dr. Eter. der Stadt Deventer , Gedeputeerde ter Generaliteyt &C. &c. althans in commisjie van Haer Hoogh Mog., althans gelogeerd by Pieter Tiammers , in de groote Toelast tot Groeningen
By abfentie na te Jenden. Zwol.
CIIL
Sómmiere Injlructie voor den Ploegen Kryghs-rade der Vereenigde Nederlanden, waer na den Prcefident ende heden van d,efelve mitsgaders den Advocaet Fiscael van de Generaliteyt, en denGriJfier van den gemelde Hoogen Kryghs-rade, ende allen anderen haer fullen hebben te gedragen.
Dat van nu voortaen tot maintienvande Ordonnantiën op de discipline Militair, mitsgaders verdere Placaten, Ordrcs en Reglementen,lbo by de Staten Generael als by ons omtrent de Militie van den Staet der Vereenigde Nederlanden Q. 3 ge-



246 VERZAMELING van STUKKEN,
gemaekt of gegeven , foo kort als doenlyck lal werden geprocedeert.
Waeromme defelve Placaten , Ordres ende Reglementen ende wel fpecialyck ons Regiement op de Proceduren der Militairen in faeeken van geringe importantie, van dato den vier en twintigflen Februari. 1687. hiermede werden geconlirmeert.
Dat ten dien einde by den Hoogen Kryghsrade in alle Criminele ende Civile faeeken, foo veel mogelyck is, fal worden gevolght ende geobferveert de maniere van procederen, foo voor den Rade van State als voor den Hove van Juftitie in Hollandt gebruyekelyck, aghtervolgende de Inftruótien van denfelven Hove, geordonneert by den Keyfer Karei in den jare 1531. voor foo veel defelve als noch in ufantie mogten wefen, fonder de faeeken met onnodige termynen of delayen op te houden, maer ter contrarie alles te dirigeren tot expeditie van de Juftitie.
In gevalle aen de Hoogen Kryghs-raede klachten mochten werden gedaen ende geremonftreert, ende by de fubahernen Rechter eenige partyfehap foude mogen zyn , dat de faeeken by den felven Subalternen Rechter niet tydelyck werden getermineert, of dat 'er eeni. ge andere wettige redenen mochten wefen, lullen fodanige faeeken voorden gemelden Hogen Kryghs-rade mogen werden geëvoceert, fo en in voegen als voor den gemelden Rade van State en den Hove van Hollandt gebruyekelyck is.
Dat den Praefident van den Hoogen Kryghsrade de Leden van dien in gevolge van fyne
com-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 247
commisfie behoorlyk geconvocecrt hebbende , in crimineele faeeken de Hukken en informatien van den Advocaet Fiscael den Hooge Kryghs-rade diltinételyck fal doen voorleezcn, en den Eysch van den Fiscael by gefchrifte doen ftellen, op dat ten allen tyden daer van ter Griffie van den felven Hogen Kryghs-rade moge blycken.
Dat vervolgens den Praffident de faecke ofte materie fal ftellen in deliberatie van de Leden, derfelver voten colligeren , ende vervolgens met cenparighcyt ofte pluraliteyt vanftemmin concluderen foo als bevonden fal worden te behooren.
Dat den Hooge Kryghs-rade fich naerftelyck fal informeren, ende doen informeren, of in dc re'fpective Guarnifoenen van den Staet, waer die fouden mogen fyn , by de Kryghsraden, aldaer dc voorfchreve Ordonnantie , mitsgaders verdere Placaten , Ordres cn Reglementen , wel naer behooren werden onderhouden, geobferveert ende geëxecuteert, ende wel fpecialyk haer behoorlycken cours hebben , foodanich dat de fchuldige fonder eenige conniventie geftraft, ende de onfchuldige vry gefproocken werden, omme tegens de gebrekige ofte contraventeurs van dien ha rigeur geproccdeert, en daer inne voorlien te werden, fodanigh als na exigentie van laken bevonden fal werden tc behooren.
Dat oock den Advocaet Fiscael voornoemt foo haest by hem vets ontdeckt of ondervonden fal wefen dat contrarie de voorfchreve Ordonnantie op de discipline Militair, mitsgaders verdere Placaten, Ordres ende Reglementen , Q.4 by



243 VERZAMELING van STUKKEN
by yeraandt fal wefen gedaen , hy gehouden werdt terftondt het felve den Prcefident ende die van den Ploogen Kryghs-rade voorfchreven aan te dienen, ende daer op te waghten ende te aghtervolgen derfelver last, foo om prseparatoire informatien in de faeeken te nemen , als omme tegens de overtreders cn contraventeurs tc procederen, acnhoudende tot dat hy daer op verklaeringe krygc, om dat by geen procesfen fonder last van de Heeren Staten Generael, Raden van State , ofte den Hoogen Kryghs-rade voorn, fal mogen aenvangen.
Dat den Advocaet Fiscaal voornoemt defelve verklaringe verkregen hebbende, met alle neerftigheid en getrouwigheyt Ex Officie- tegens de voorfchreve contraventeurs fal procedeeren volgens inhoude van de voorfchreve Ordonnantie , mitsgaders verdere Placaten , Ordres en Reglementen, of by faulte van dien volgens befchrceven Wetten.
Dat hy oock den Hooge Kryghs-rade voornoemt in alle faeeken, foo criminele als civile ("foo meenigmael hy daer toe verfócht fal werden) finceerlyck fal dienen van fyn advis, fonder eenigh ander refpeft in defelve te dragen als op den meestcn dienst, ende oorbaer van de Generaliteyt ende den Lande.
Ende omme daer inne te vryer tc wefen , fal hy niet vermogen van ycmandt in het particulier eenige wedden of penfioen te neemen, of in yemandts faeken , vallende voor den Hoogen Kryghs-rade voornoemt, te confulcren, advifcren, nochtc te dienen.
Dat den Pradident van den Hoogen Kryghs-
ra-



tot de MILLT. JURISDICTIE. 249
rade goede forge fal dragen in gevalle van amenden of confiscatien van Goederen, dat defelve komen in handen van den Griffier van den felven Hoogen Kryghs-rade, ten eynde hy die getrouwelyck beware , om aen den Lande te verantwoorden, fonder aen yemant ter werelt yets daer uyt te betalen als tot de bevorderinge van dien , ende de Juftitie Militair, ende niet als met fpeciale ordre van den Pradident van den Hoogen Kryghs-rade voornoemt , het welcke den felven Griffier gehouden fal zyn aen den Lande te doen blyckcn.
Dat vervolgens den Advocaet Fiscael ingevolge van de voorfchreve Inftruétie , alsmede de Ordonnantie van Koningh Philips op de manieren van Procederen in Criminele faken van dato den negenden Julii 1570. alhier in oblervantie, hem met de voorfz. amenden en confiscaticn niet en fal hebben te bemoeijen ofte eenige van dien onder hem ftaeri.
Dat om alle öngeregeltheden , foo omtrent dc leges van den Advocaet Fiscael ende Griffier, mitsgaders fölaris van de Deurwaerders , Advocaten en Procureurs, voorden Hooien Kryghs-rade voornoemt postuleerende, voor te komen , defelve fullen werden gercguleert ende getauxeert, op dien voet als het felve voor de Heeren Raden van State ende den voorfchreve Hove van Hollandt gebruyekeiyek en in ufantie is.
Ende alfoo , door het afwefen van den Pra?fifident,Fiscael en Griffier voornoemt, de faeeken, 100 civile als crimineele vceltyds in longeur werden getrocken , foo hebben wy, om het ielve cn andere inconvenienten voor te komen, Q. 5 goedt



25o VERZAMELING van STUKKEN,
goedt gevonden, datfy alle haer metter woon lullen hebben te onthouden in de Jurisdictie van 's Gravenhage.
Eyndelyk is onfe expresfe wille en begeer, te, dat fo wel den Hoogen Kryghs-rade, als andere Subalterne of Guarnifoens Kryghs-r'aden, in her. jugeren over Criminele faeeken haer ftri&elyck en exaélelyk fullen binden cn gedragen aen ende naer den Articul-brief, mitsgaders Placaten en Rechten defer Landen, ende de verdere onfe Ordres en Reglementen fonder aen yemandt, uyt wat confideratien het foude mogen wefen, eenige de minfte gratie, remisfie, pardon ofte faveur (die wy privativelyk van alle anderen voor ons referveren) te mogen bewyfen of verleenen , op poene van daer over gecalangeert en geftraft te werden na exigentie van faken.
Alle welke Poincten wy begeren dat cxaételyk fullen werden nagekomen , onderhouden ende geëxecutcert, niet tegenftaende andere onfe Refoluticn, Ordres, Reglementen of Inftructien ter contrarie.
Aldus gedaen in 's Gravenhage den feven en twintighften October 1700.
Was getekent ïVïlliam R. Onderftond Ter Ordonantie van Syne Majefteyt was gecontrafigneert tfAllonm. Onder op 't fpatium was het cachet van Syne Majefteyt in een roode Ouwel gedruckt, met een witte papieren Ruit overdekt. CIV.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 251
C1V.
Articul-Brief ter Zee. " Den 8. April 1702.
W a e r s c h o u w i n g e.
De Staten Generael der Vereenigde Nederlanden, doen te weten: Dat wy zcdert eenige jaren voorwaerts hebbende gezien de lichtvaerdigheyt by het Volk te Water , om by wervinge tot dienst van het Landt op de Scheepen van Oorloge haer by verfcheydene HooftOfficieren en Capiteynen te laten aantekenen , daer fy nochtans niet dan by een konnen dienst doen, en dat de ftraffen daer tegens geftelt haer daer van niet en hebben konnen affchrikken, maer dat daer en boven noch loopgeit of foldye van het Landt hebben ontvangen, en haer den dienst in het geheel onttrocken , cn met het voorfchreve geit of foldye zyn verlopen, het felve ons heeft bewogen om de ftraffen by den Articul-brief voor het Volck van Oorloge te Water hier bevorens in gebruyek geweest te verzwaren , zodanigh als by den nieuwen Articul-brief op den eerften defer is ter neder gefteldt. Soo is 't: dat wy by de aenftaende Wervinge te Water alle en eenyeder die gedencken haer ten dienst van het Lande te prefenteren wel hebben willen waerfcbouwen van de verzwaringe van de ftraffen by d:n voorfchreven Articul-brief vervat, fodanigh als by het nalefen van den felven fullen vinden , ende onder anderen , dat het laten
aen-



i52 VERZAMELING van STUKKEN ,
aentekenen by verfcheyde Hooft-Officieren en Capiteynen, al was het onder een en het felve Collegie ter Admiraliteit, fal werden aengezien of uyt dienst fouden verloopen zyn, fchoon noch foo geringe waerdyetot aenritsgelt hadden ontfangen, daer na dat fich alle en een yeder fal hebben te reguleren.
Endeop dat hier van niemandt eenige ignorantie kome te pretenderen , ontbieden en verfoecken wy de Heeren Staten , Stadhouderen , Gecommitteerde Raeden en Gedeputeerde Staten van de refpeélive Provinciën , en alle anderen Jufticieren en Officieren van denfelven Lande, da: fy defe onfe waerfchouwinge doen verkondigen, publiceeren en affigeeren in alle plaetfen daer fulcks van nooden wefen fal: lasten en bevelen voorts de Raeden ter Admiraliteyt, de Advocaten Fiscael, en allen anderen die het eenighnts aengaen magh, haer na den inhoude van dien precife te reguleren, want wy fulks ten diende van de Lande bevonden hebben tc behooren.
Aldus gedaen en gearreltcert in 's Gravenhage den aghlten April 1702. Was geparapheert. W. v. Haren Vt. Onderftondt , ter Ordonnantie van de hoogh-gemelde Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, en getckent F. Fagtl, fynde op het fpatium gedruckthet cachet van de hoogh-gemelde Heeren Staten Generael op een rooden ouwel, overdeckt met een papieren Ruyte.
CV.



tot de MI LIT. JURISDICTIE, 255
CV.
Articul-brief ter Zee, Den 8. April 1702.
W A E R S C H O ü VV i N G E.
Dc Staten Generael der Vereenigde Nederlanden, allen den geenen die defen jegenwoordigen zullen fien of hooren lefen, ialut, doen te werén : Alzo wy in ervaringe gekomen zyn dat nu federt eenige tyd voorwaerts het Volck' van Oorloge te Water, van haerdienft ontflagen zynde, haer hebben aengematight om feytelyk aen te doen hare Officieren van meerder en minder conditie, die haer geduyrende een voonge dienst hebben gecommandeert, over faken ftaendé defelve voorgevallen , in het geven en ontfangen van hare ordres, ja zélfs haer tegens de voornoemde Officieren te vangeren over executien van Sententiën tot haren lasten gewefen, door het ontfangen van de geordonneerde ftraffen. Soo is 'r.: dat wy tot ampliatie van het levende Articul van den Articul-brief goetgevonden hebben te ordonneeren en ftatueren , ordonneren en ftatueren by delen , dat alle het Volk van Oorloge te Water, van wat conditie dezelve fouden mogen zyn, uit den dienst ontflajjen fynde omtrent haer gewefene Officieren lullen moeten blyven m het eygene devoir en plicht als het voorfchreve Volck van Oorlogen is geordonneert, ltaende denfelven dienst, by het fevende Articul van den Articul-brief en Inftructie voor
den



254 VERZAMELING van STUKKEN.,
den Ooi'logh ter Zee gearrefteert: Ende dat alle de geene die uyt den dienst ontflagen zyn} en daer tegens fullen komen yetwes te doen of te ondernemen, fullen werden geftraft volgens het voorfchreven fevende Articul fonder eenige conniventie of ooghluykinge, ende dat, fulks voorvallende , de delinquanten dieswegens te recht zullen werden geftelt voor den Ordinaris Rechter van de plaetfe daer het delift fal wefen begaen , of daer de delinquanten fullen werden gevonden; ende dat defe nevens den Articul-brief aen het Volck van Oorloge te Water fal werden voorgelefen , op dat fich alle en een yeder daer na moge reguleren. Ende op dat hier van niemandt eenige ignorantie komc te pretenderen, ontbieden en verfoeken wy de Heeren Staten , Stadhoudercn Gecommitteerde Raden en Gedeputeerde Staten van de refpective Provinciën , en alle anderen Jufticicren van denfelven Landen, dat fy defe onfe waerfchouwinge alomme doen verkondigen , publiceeren en affigeeren ter plaetfen daar fulks van noden wefen zal, en men gewoon is foodanige Publicatie en Affixe te doen: Lasten cn bevelen voorts de Raeden ter Admiraliteyt, de Advocaten Fiscael , en alle anderen die het eeniglintsaengaenmagh, haer na den inhoude van dien precife te reguleren, want wy fulcks ten dienfte van den Landen bevonden hebben te behooren.
Aldus gedaen en gearrefteert in 's Gravenhage den aghtften April 1702. Was geparapheert, W. v. Haren Vt. Onderftondt, ter Ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden 3 Geteekent F. Fa-
gel.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 255
gel. Zynde op het fpatium gedruckt het cachet van de meer hooghgemelde Heeren Staten Generael op een rooden Ouwel, overdeckt met een papieren ruyte.
C VI.
EXTRACT uit de Refolutie der Heeren Staten van Zeeland.
Den 25. January 1703.
Den Raadpenfionaris heeft ter Vergaderinge geproduceerd de Aéte abfolutoir , denzelven door den Capitein Huybert Verboom ter hand geftelt, daar by, in naam van den Hoogen Krygsraad tot Hulst vergadert , werd verklaert , dat denzelven , zoo in 't defenderen als overgeven van 't Fort Ferdinande, zig heeft gedragen als een goed Officier, ten dicnlte van den Lande betaamt ; werdende overlulks herftelt in zyn eere en reputatie zodanig als hy die voor dato van 't defenderen van 't zelve Fort was hebbende, zynde deze Acte, by Refolutie van de Heeren "van den Raad van State van den 9. January defes jaars, geapprobeerd; en is Haar Ed. Mog. deze bekentmakinge aangenaem voorgekomen, van naer een zoo ltiytruchtige befchuldinpe een van haar Officieren daar van in diervoegen te fien gedechargeerd : die overzulks goedgevonden hebben , dat dezelve Acte zal werdei pirblyk gemaakt voor de Compagnie van het Regiment daar onder denzelven Huybert Verboom gehooord.
CVÏL



25t> VERZAMELING van STUKKEN,
CVIL
Refolutie der Heeren Staten van Zeeland.
Den 28. Juny 1703.
Gezien zekere Sententie door die van den Hogen Krygsraad binnen Vlisfmgen den 21. dezer gewezen, tegens eenen Thomas Grey Soldaat onder de Compagnie van den Major Blanfack van een Schip op Stroom afgehaalt, daar den zeiven zig in dienst hadde begeven; werd goedgevonden alvorens die ter executie zal werden uitgegeven, dezelve door Commisfarisfen van deze Tafel te laten examineeren de Placcaten van Pardon, en haar termynen, daar op naargefien , op rapport aan de Vergaderinge.
CVIII.
Refolutie der Heeren Staten van Zeeland.
Den 19. July 1703.
Zynde by de Heeren Gecommitteerde Raden ter Vergaderinge voortgebragt de fupplicatie van Thomas Grey, Soldaat onder 't Regiment van den Brigadier Belkaftel, gedcferteerd , en van de Schepen op 't Vlacke afgehaelt en daar over gecondemneerd om gehangen te worden, verfoekende Haar Ed. Mog. gratieufe Remisfie en Pardon; en geconfidcreert
zyn-



tot de MILIT. JURISDICTIE. . 257
zynde, hoe dc Heeren Staten van Zeeland, nu onlangs en op deze tyd, tot twee réyien aan den anderen, by derzelver geëmaneerde waarfchouwinge haar Pardon hadden verleend aan de foodanige, haar begevende onder derzelver voorigc Compagnien , werd by graticufe interpretatie geconfidereert deze deïertie by en ontrent dezelve tyd is gefchiet, en alfoo henighe onder den tyd van deze waarfchouwinge kan werden gereekent, voor deze reyfe en zonder te mogen werden getrokken in confequentie, goedgevonden den Suppliant te pardonneren : en werd den Capitein onder 'tvoofz. Regimenc gelast, den zeiven wederom onder zyn Rolle te nemen; en zal hier van mede aan den Commandeur Parduyn by Extract dezer kennis werden gegeven tot zyn naerrigtinge.
CIX.
EXTRACT uit de Refolutien van de Hoog Mog. Heeren Staaten Generael der Vereenigde Nederlanden.
Lum den 21. January 1704.
Ontfangen een Misfive van de eerfte prsfiderende ende andere Raden van Brabandt, gefchreven alhier in den Hage den 17. deefer, fendende daer nevens, ingevolge en tot voldocninge van Haar Hoog Mog. Refolutie van den 19 November 1703. een concept HuweJyks contraét, geformeert door tusfehen komen cn op rapport van de Heeren Commisfa-
/I" Deel. R ris.



a58 VERZAMELING van STUKKEN,
risfen van de gemelde Raden , rakende den Capitein Barekley cn Diana Granatier , en by welke Refolutie Haar Hoog Mog. hadden gelieven te ordonneeren , dat Willem van der Slick , Notaris alhier in den Hage, als aangeftelde Curateur om den Perfoon van den voorfz. Barekley (fich abfenterende) te repra?fenteeren, omtrent het maken van de voorfchreve Huwelykfche Voorwaarden , foude compareeren voor Commisfarislen van den gemelden Rade, ende ten overftaan van dezelve, met cn benevens de Supplkmte ende haar Dochter , procedeeren tot het opregten van dien, en in cas van discrepantie defelve door den gemelden Rade te laten arbitrecren , om vervolgens by Haar Hoog Mog. in een finaal Huwelyks-Contract te converteeren. Waar op gedelibereert fynde , is goedgevonden ende verftaan, het voorfz- Contraét van Huwclyck mits deefen te arrefteeren, fullende aan Parthyen ter handt geftelt werden, om by defelve geteekent te werden, en haar daar na te reguleeren.
Voorts is by deefe gelegentheid goedgevonden cn verftaan, nadcmaal by experientie bevonden werdt, dat veele Civiele faken, tot de Ordinaris Juftitie fpecierende, door abuys ofte oógluykinge van den Ordinaris Rechter, van defeïve werden afgetrokken, ende gebraght aan den Krygs-raadt; mits deefen te verklaaren , dat alle''Civile faeken, waar inde Ingefcctcnen defer Landen fyn geconcerneert, moeten gebragt worden voor den Ordinaris en Competentcn Rechter , ende niet voor den Kryghs-Raadt, die in fodanige faken geen Jurisdictie heeft } Ende
fal



Tot de MÏLIT. JURISDICTIE. 259
fal extract van deefe Haar Hoog Mog. Refolutie gefonden werden aan den Raadt van Brabandt tot haare narichtingc.
Accordeert met het voorfz. Register.
CX.
Reglement van de HongMog. Ifeeren Staten Generaal der Ver-* nigh.de Nederlanden, omtrent de Subordinatie , Krygsdiscipline <2rY. gearrejïeerd 15. Maert 1706.
Poinfteft raeckende de Militaire Disciplinei 21.
Aen de Gencraels van den Staet wordt een beter praótycq van Militaire discipline als voor heden, ernftelyck bevolen, en ten dien einde aen den eerden Generael van de Militie van den Staet fpecialyck gelast, goede correfpondentie te houden mèt den Prtelident van denKryghsraedt, cn fich onophoudclyk doen informeeren, of den Fiscael van de Generaliteyt, ende den Provoost Generael van het Le^er , behoorlyck devoir doen, om alle desordres en excesfen te weren, en die daer aen plichtigh zyn te achterhalen en te doen ftraffen, ende voorts zoo aen den Prefident van den Kryghsraedt, als aen den Fiscael en Provoost Generael te geven alle mogelycke hulpe in het uytvoeren van hare Ampten.
R 2 22»



26o VERZAMELING van STUKKEN,
22.
Den Articul-brief fal ingevolge van vorigs ordres , en van het oudt gebruyek acnftondts naer het formeren van het Leger , en voorts alle twee maenden gcpubliceert werden voor het Hoofd van alle de Regimenten , het zy dat dezelve hebben hare particuliere Kryghsraeden of niet, met denunciatie en waerfchouwingh , dat de ernftige meyninge is, defelve fonder de minfte conniventie te doen werekftelligh maken.
Geen crimineele Sententien, in het Leger gewefen, fullen mogen geëxecuteert werden , als op de fchriftclycke ordres van den Veltmaerfchalk , ofte eerfte Generael de Troupes van den Staet in het Leger commanderende, fonder echter de Sententien daer door te fubjecteeren aan fyn oordeel, ofte aen hem te geyen het recht van approbatie ofte improbatie van defelve, anders als by wege van pardon, onder de volgende bepalingen.
24.
Namcntlyck', dat den Veltmaerfchalk de macht fal hebben om tc disponeeren op verfoecken van pardon en gratie, geduyrende de expeditie , over delicten in het Leger begaen, niet alleen doorgemeeneSoldaeten, maer oock door Officierenctot Capiteyncn inciuys: doch piet anders als naer ingenomen advis van den
Kryghs-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 2ÓT
Kryghsraedt , en met tocftemminge van de Heeren Gedeputeerden te Velde, doch geen Gedeputeerden te Velde in het Leger zynde, op advis van den Kryghsraedt.
25.
Uytgezondert in gevalle daer begaen mochte wefen Crimen lefce Majeftatis, verraderye , lachetcyt, moetwillige doodilagh, ende diergelycke enorme delicten , in wclcken gevalle den Veltmaerfchalck geen pardon fal mogen geven.
26.
Alle ingebraghte Paerden ende andere pryfen ende Buyten fullen moeten aenftonds aengegevcn wei den aen den Fiscael van de Generaliteyt , en gebraght in bewaringh van den Provoost Generael, om daer over gecorrigeert te werden door den gencralen Kryghsraedt, op de verbeurte van fes maenden gagie, ten laste van den Commandeerenden Officier van het detachement of party, welcke den buyt gemaeckt heeft.
27.
Sonder dat de particuliere Kryghsraeden van de overgenomene Troupes fullen mogen daer van kennisfe nemen.
R 3 28.



afo VERZAMELING van STUKKEN»
28.
Den eerften Generael van de Militie van den Staat fal doen informeeren door den Fiscael, op alle excesfen, die de overgenomene Troupes fullen komen te begaen; foo als dezelve komen tot zyn kennis, het zy dat daer over geklaeght werdt door de Geintresfeerden, of niet,
29.
Sal vervolgens die informatien doen ftellen in handen van den Commanderenden Generaal van die Troupes, by welcke die excesfen begaen zyn, en daar nevens aen denfelven voorichryven een korten en peremptoiren tydt, om in' de faeck te laeten recht doen , op poene dat daer op recht gedaen fal werden door den Kryghsraedt van het Leger.
3°-
En fal aen zich doen vertoonen de Sentententien, die in die faeeken fullen gewefen zyn, alvorens dat defelve geleght werden ter executie.
Sal de vreemde Troupes!, foo wel als de Switfchers , houden , om recht te doen na den Articul-brief en Militaire Ordonnantie defer Landen 3 en na geen andere Wetten of Coftumen.
32.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 263
32.
Mitsgaders forge dragen dat defelve fich onthouden van 't geven van pardon en gratie ,fchoon het moght onder haer gebruyckelyk wezen.
33-
Sal, foo wanneer hy het om wichtige redenen nodigh vondc, den Fiscael van de Generaliteyt doen adfifteeren, in de Kryghsraeden van de overgenomen Troupes , haer eygen Judicature hebbende, niet om ccnighe functie tc plegen het zy van Acnklacgcr of van Rechter, maer om toe te zien cn te konnen rapporteeren, of by die Kryghsraeden ordentelyck geprocedeert, en na den Articul-brief en andere Militaire Ordonnantiën defer Landen recht gedaen werdt.
34-
Sal oock aen den gemelden Fiscael doen geven acces tot de criminele Rollen , Sententieboecken en andere registers, de Militaire Jurisdictie rakende, die gehouden werden by de FiscaelsAuditeurs , Griffiers, of Gerechtfchryvers van defelve Troupes.
35-
By het formeren van het Leger fal werden gedenuncieerdt aen de Generaels van de vreemde Troupes, dat men door het geheel Corps fal doen boeten, by weegen van kor tin gh op R 4 dc



264 VERZAMELING van STUKKEN,
de Traktementen en Soldyen de fchade en overlast, die de Officieren en Soldaten aen yemandt tegens het recht des Oorloghs lullen aandoen.
Item , aen het Hooft van alle de Regimenten van de Militie van den Staet, dat de fchade cn overlast begaen zynde door de Militie van den Staet, de fchade fal verhaelt werden op het Regiment of Regimenten, waar door die overlast is gedaen.
CXI.
EXTRACT uyt de Refolutien van de Ed. Agtb. Heeren Bur. germeesteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht.
Den 22. February 1707.
Borgemeesteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht dagelyx door vccle klagten van verfcbeyde Borgers ende Ingefetenen bevindende dat eenige vreemde ende andere Wervers fonder kennisfe ofte confent van Haer Ed. Agtb. ofte de Heeren Borgemeesteren, fig verkouten alhier onder dc hand te werven , ende de jonge lieden felf onmundige Kinderen van Borgers en Ingefetenen defer Stad tot den Militairen dienst te Voet of tc Paerd te engageren > ende met verfcheyde listen in weerwil van Ouders en Naebeftaenden daer toe te verlcydcn,
en«



tot de MILIT. JURISDICTIE. 265
ende te debaucheren, hebben omme jegens foodanige onbehoorlyke , ende clandeftine wervingen te voorliep. , goedgevonden alle ende een ygclyk wel ernftig te verbieden ende te interdiceren gelyck haer Eti. Agtb. doen by defen, binnen defe Stad ende de Vryheyd van dien , eenige wervingen te ondernemen, ofte ymand tot den Militairen dienst te engageeren fonder alvorens daer toe verfogt en van de Heeren Borgemeesteren verkregen te hebben confent om alhier binnen defe Stad ende de Vryheyt te mogen werven op pcene dat foo ymant fonder confent als boven ■ gemelt binnen defe Stad eenige Militaire wervinge mogte ondernemen , de voorfz. wervingen fullen zyn voor nul ende van onwaerde , ende niemand daer door fal weefen tot den Militairen dienst verbonden , ende geëngageert, ende fullen foodanige wervers niet bcvoegt fyn om in Regten , off" buiten Regten van de Perfonen aldus geworven eenige reftitutie te mogen eysfehen van haer lieden uytgefchotene aenritsgelden , ofte eenige andere onkosten op fodane clandeftine wervingen aengewend , ende»op dat niemandt hier van ignorantie pretendere fal defe worden gedruckt, gepubliceert, ende alommcgcaflïgeert nae behooren.
R 5 CXII.



%66 VERZAMELING van STUKKEN,
CXIL
Een remarquabel Geval en decifoir Advys wegens het Crimen Sodomics.
Cafus Pofitie.
Een Soldaat openbaart aen twee Sergeanten , dat hy elf jaaren oud in Schotland een Schaapherder geweest zynde, in het Veld met zyn Nabuurs Koe en Schaap gebouleerd , en Sodomie gepleegd hadde.
Dat hy vyfticn jaaren zynde oud geworden de voorfz. vuile zonde met gemelde fpecie van Vee voor de tweede maal gedaan hadde.
Zynde van het voorfchrevene gedaan rapport aan de Heer Commandeur van de Militie, is gemelde Soldaat, ten o verftaan van twee Officieren en den Auditeur Militair , en ter prssfentïe van gemelde Sergeanten afgevraagd, of de voorverhaalde geconfesfeerde Sodomie door hem , invoegen voorfchreven, was gepleegt, cn of hy daar by perlilfeerde , mitsgaders de redenen, die hem bewogen hadden, van zyn eigen fchande zonder eenigerhande dwang zoo vrywillig te bekenen.
By welke voorfz. afvraginge gemelde Soldaat is komen te perfifteeren, namentlyk, dat hyde voorverhaalde Sodomie ,en vuile zonden met zyn Nabuurs Koe en Schaap voor het eerfte elf, en voor de tweede reis vyftien jaren oud zynde, in het Veld gepleegt hadde, daer by voegende, dat zyne confeientie hem
fo-



tot de MILIT. JURISDICTIE. %6f
fodanig prikkeld, waar door gedwongen word defe vrywilJige bekentenisfe te doen.
Zynde het Qjiaritur.
Of gemelde Soldaat op zyn eigene confesfie , cn zonder dat meerder preuves zullen worden vereist na de Wetten der Landen op de Sodomiten geltatueert, kan of mag gecondemneert worden.
Waar over die van den Krygsraad verwagten het onpartydig advys van twee onpartydigz Rechtsgeleerden.
Gezien by ons ondergefcbrevcne de vorenftaande Cafus Pofitie, en gelet op de vrage daar uyt voorgeftelt, zouden wy van advys wezen ,' dat gemelde Soldaat op zyn eigen vrywillige zoo in, als buiten het Geregt , iterativelyk cn volftandig uit dwank van zyne confcientie gedane confeslie wegens begane Sodomie met ter dood zal mogen en behoren gcllraft te worden, zonder dat meerder preuven en bewysdommen deswegen vereischt worden.
Gelykerwys zulks bewyfclyk is met diverfe pasfagien regtens in L. Servas 8. Cod. ad L. Jul. de vi pnbl. L. 16. Cod. de poen L. 10. Cod. de Epifcop. c55 Oer.
Het geen breder geinformeert en bevestigt is by ANTON. MATTH. in Traet. de Criminib. tit. de queestion. Cap. i. n. i. GOMEZvar. Refolut. libr. 3. Cap. 12. n. 3. en 4.
Daar henen nog specialiter tenderende, het



46B VERZAMELING van STUKKEN,
geene zeer wel ten propooste is gemarqueert by ANT. MATTH. dict. Cap. n. 8. nimU rum, quod ratio fana dictare videatur, ut fi quis confcientia ftimitlante . prczvenerii interogationem fuiicis, perinde habealur. , acji crimen confesfus effet. J
Nogthans met een zonderlinge omfigtigheid daar by voegende, quod ejus modi reus hoe cafu quoque interrogationibus fit fatigandus et quod diligenter cavendum fit fudici, ne qui tam prompte confeffus efi facinus , fingat fe admififfe, quod non admifit , tcedio forte vitce, aut qua alia de caufa.
Zonder dat daar tegens eenige veranderinge kan by brengen dat ymands vrywillige confesfie in Crimineele zaken geen volkomen geloof komt te meriteeren , zoo wanneer de corpore delitli niet zeker is coniteerende per textum in L. i. § 24. de Jenatus conf. Silian. & L. 1. § fi quis ultro 24. ff. de queefiionibus ANT. MATTH. di£t. Tit. 1. ru 2. CARPZOV. P. 1, Ojicefi. 16. n. 1. 2. 3. BAVO in prax crimin. $ Confejjio n. 4.
Terwyl zulks alleen plaats heeft in deliciis facti permanentis in quibus nonjuljicit confeffio rei, fi non conftet de corpore delicti, fecus in deiiStis facti tranfeuntis, quorum nulla remanent veftigia, cujus modi Junt adultcria, Sodomia, et Similia.
Zoo als dit onderfcheid verder is geadftrucert by CARPZOV. dict. Qiiceft. 16. n. 4. & feqq. BAVO diït. § Confejjio n. 12. 13. 14. CLARUS § final. Quafi. 4. n. 3. QjmJI. 55. if. ii. Qü$ft,4 65.
Belangende de fpeeiale wyfe van capitale lyf-
ftraf-



tot de MI LIT. JURISDICTIE. 26-9
ftraffe, zouden wy van gevoelen zyn , dat den gemelden Soldaat by Sententie van den Wel Edele Geftrengen Krygsraad ter zaake van gepleegde Sodomie behoort gecondemneert te worden ter plaatze daar men gewoon is te doen Crimineele Juftitie , en aldaar aan een paal met de koorde gewurgt te worden, dat ?er de dood na volgt, en zoo voorts in een kuyl verdom pelt te worden, ut memoria tanti facinoris quam illico aboletur.
Ofwel by nagt in een zak met fteencn in de Rivier verdronken worden.
Waar van de laatfte zoortc van ftraffe onfes oordeels ter discretie van den Wel Edelen Geftrengen Krygsraad voor de eerstgemelde in deezen geprarfereert zoude mogen worden, ten einde om van zodanige onnatuurlyke en vuile zonden te minder publycq gerugt te maken , ende de memorie daar van des te eerder te doen verdwynen.
En of wel zodanige Delinquanten doorgaans na de hedendaagfche obfervantie met den Vinre plegen geftraft te worden als by Crimineele Ordonnantie van Keizer CARELüe V. Art. 116. geconftitueert , en verder wert geattefteerd by CARPZOV. f. 2. Qjiceft. §. Sodomita n. 3. 4. Groenew. in § 1. inft. de pull. Jud. S. V. LEEUWEN in Cenf. fm 'ens libr. 5. Cap. 25. n. 8. 9. GUDELïNUS de juf. uov. Cap. 18. vers Trans. FELTMAN in zyn aanmerkingen over den Articul-brief Art. 3. fub Litt. N. Num. 11. et feqq. ARGENTR. ad confuetud. Brittan. Art. 588.
Zoo ftaat egter daar omtrent te refketeeren, dat ua de gemeene Keyzerlyke Regten,
aan



i?o VERZAMELING van STUKKEN,
aan dewelke by onfe Stad en Landregten by gebrek van particuliere Statuten en Coftumcn zoo veel authoriteit is geattribuëert, zodane delicten wel met de dood geftraft worden , edog de ftraffe van verbrandinge onbekent is, § 4. Lift. de Public. Judic. L. cum vir. 31. Cod. ad L. Jul. de adulter, Novella ut non luxurientur homines 77. Cap. 1. conform niet alleen het Landregt van Overysfel p. 2. tit. 19. Art. 132. Stadregt van Deventer p. 3. tit. 4. Art. 9. maar ook zelfs overeenkomftig met den Articul-brief der Vereenigde Nederlanden Art. 3. mitsgaders de Goddelyke Regten Exod. 22. vs. 19. & Liv. 20. vs. 14. Dan nog daar by tot mitigatie van de ftraffe der verbrandinge in confideratie komende.
Dat niet alleen zodanige vrywillige confesfie na regten bekwaam is, om de ordinaire ftraffe te mitigeren , als in het brede met Wetten , Redenen en Authoriteit, zoo van Regtsgeleerdens als van gewysdens is geftabileert by CARPZOV. p. 3. q. 149. n. 123. et feqq.
Maar ook, dat ook daer en boven zodanig delict in de jonge jaaren van elf en vyftien gecommitteerd , commiferatie omtrent de ftraffe komt te meritceren per textum in L. fere in om* nibus 108. ff. de Reg. Jur. L. auxilium 27. ff. de minorib. gclykerwys zulksbreder is bevestigt by CARPZOV. p. 3. O. 149. n. 23. et feqq. SANDE cn BRONCKtdORST in dict. Leg. 308. GOMEZ var. Refol. Tom. 3. n. 62. 63. Aldus by ons ondergefchrevcn en geadvifcert in Nymwcgcn den 13 Januarv 1708. Was ge. tekerid Joh. Verftegen. Th. Pels.
CXIII.



tot de M1LIT. JURISDICTIE. 471
C X I I I.
Korte Declutlie tot Jufiificatie van de regtmatige Sujtenue der Stadt Nymegen , beroerende het Formulier van Eed , foo de Militie kinnen defelve Stad in guarnifoen geweest hebbende fzedert den Jaere 1651. tot op huydigen dage heeft gedaen, en vervolgens al noch 'behoort te doen.
Het is manifest en buyten alle tegenfpreeeken, dat zedert den Jare 1651, tot op huydigen dage ontrent het doen en afnemen van Eed van de Bevelhebberen der Compagnien9 binnen de Stad van Nymegen guarnifoen gehouden hebbende ,• is agtervolgt en geobferveert het Formulier by de Heeren Staten des Nymeegfchen Quartiers op den 20. Juny 1651. formeelyck vast geftelt en gearrefteert, waer van Extract bier nevens gaet fub Lit. A.
Dat in den Jaere 1651. voorfchreve den 25. Meert by de famentlyckc Bondtgenoten genomen op de groote Zale, en fulx op 't voordragen van wegens deProvintie van Gelderlant gedaen, is vastgeftelt ende gerefolveert, dat die Compagnien foo te voet als te paerde,foo tegenwoordigh in de voorgemelte Steden in guarnifoen fyn leggende , ofte naraacls aldaer fouden mogen geleyt worden,«igtervolgende den 7. Art. van d'Unie aen de Magiftraten van defelve Steeden fullen Rebben Eed te doen , fonder prsejuditie van den gsmeynen Eed aen da geünieerde Provintien te famen en particulier-
lyck



vji VERZAMELING van STUKKEN,
lyck refpeótive airede gedaen ofte noch ta doen, gelyck mede aen d'Officieren ten platten Lande daer de voorfchreve Militie mogte geleyt worden.
En dat by die Occafie mede is goedt-gevonden, dat door eenige Gecommitteerden daer toe te nomineren foude werden geconcipieert dc Formulieren van Eede by de Militie te doen aen de gemcyne Bondtgenoten ; Hebbende voorts de Provintien aengenomen door hare Gecommitteerden in defelve befoigne onderlinge te communiceren de refpective Formulieren van Eede by defelve Militie te doen aen de Provintien hare Betaels-Heeren, als mede aen de Provintien daer fy fullen werden geëmploycert ende oock aen de Magiftraeten van de Steden ende Officieren van d'andere plaetfen ten platten Lande , daer defelve fouden mogen in guarnifoen geieyt worden: Alle ten eynde de Voorfchreven Ecden d'eene d'andere niet mogten komen te contrariëren , als te fien is uyt het hier by-gevoegde Extract uyt het Verbael van 't verhandelde op de groote Zale Ao. 1651. fub Lit. B.
Dat op den 16. Juny dcsfelvigen Jaers 1651. by dc Bondtgenoten op de groote Zale is gearrefteert den Eed voor de Militie aen de Generaliteyt te doen, als te fien fub Lit. C.
Synde remarquabcl, dat aenftontspp den 20. Juny daer-aenvolgcnde by de Heeren Staten des Quartiers van Nymegin in communicatie cn deliberatie is gêleydt het poinct van den Eed, die de Militie aen het Land foude hebben te doen; Mitsgaders aen de Magiftraten in dc Steden van dien; En dat vervolgens by
de



tot de MILIT. JURISDICTIE. $73
de Heeren Staten des Furftendombs Gelre cn Graeffchaps Zutphen op den 10, July des voorfchreve Jaers 1651. is Vastgefteld ende gearrefteert het Formulier van Eed, welcke de Militie aen het Land foude hebben te doen, den welcken oock die Capitaynen op de repartitie van defe Landtfchap ftaende, of namaeis komende, foude hebben te prcefteren aen handen van d'Ordinaris Gedeputeerden der refpective Quartieren , die daer toe in abfentie van de Landtfchap wierden geaucthorifeert; Met meerderen te vernemen by het geannexeerde Extraét uyt het Reces des Laudtdaghs d'Ao. 1651. fub Lit. D.
Sonder dat by Hooghgemelte Heeren Staten eenighc de minfte dispofitie off mentie worde gemaeckt van den Eed by de Militie af te leggen aen handen van de Magiftraten in de Steden, naer alle apparentie het felve latende ter dispofitie van gemelte Steden, foonogthans, dat den Eed aen haer te doen niet en contrarieerde den inhoud der Eeden by de Provintien generalyck en particulierlyck gearrefteert; Waer toe defelve Steden vermogens der Bondtgenoten voor geallegueerde Refolutie van den 25, Meert 1651. in nadru'ckelycke termen waren en fyn geobligeert.
Dat nu de hier boven refpeftivelyck aengetoge en hier by-geannecieerde Formulieren van Eeden den anderen in genen delen contrarieeren, kan een ygelyck by het nafien en confereren van defelve klaerlyck blycken.
Waer uyt by een noodvv'endigh gevolgh proftucert, dat de Stad van Nymegen niet en kan nogh magh worden geconftringeert, om Mili-
II Deel. S tie



274 VERZAMELING van STUKKEN,
tie binnen haere Muyrcn en Jurisdictie t'admittcren onder eenen anderen Eed, dan die in allen poincten conform Ify acn het gerefolvecrde van den meergefeyden Jaere 165T.: Gelyck dan oock van defelve Stad op den jongstgehouden Landtdagh tot Zutphen niets anders en is gevordert, en wegens defelve oock niet meer en is overgegeven , dan dat de Magiftraet van dim omtrent de Militie in haere Stad in gu~ arnifoen wordende geleyt figh alkfints fal reguleren na de Refolutien dien aengaende op de groote Zale Ao. 1651. genomen fonder meer; te vernemen fub Lit. E.
Maer het tegendeel van dien is welgemelte Magiftraet van Nymegen tegens alle verwaghtinge in April defes Jaers voorgekomen en bejegent , als wanneer fes Compagnien van het Regiment van den Generael Majoor Weideren tot Lent aen d'andere fyde van de Waél fynde gekomen, om binnen defe Stad in plaets van het Regiment van de Generael Majoor Hamilton guarnifoen te houden, den Majoor Brakel die felve Compagnien leydende heeft 'gedifficulteert en verweygert den Eed te doen volgens het Formulier , foo federt den Jaere 1651. tot op huydigcn dage by de Militie binnen defe Stad guarnifcen gehouden hebbende , conform en agtervolgens de formele Quartiers Refolutie, hier bevorens fub A. gementioneert, is gedaen en gepractifeert.
Waer op vervolgens gebeurt is, dat Extract van voorfchreve Refolutie aen gemelte Majoor Brakel wetende ter handen gefteld, en dooiden felven overgefonden acn d'Ordineris Gedeputeerden van de Graeffichap Zutphen, althans



tot de MlLIT. JURISDICTIE. 275
thans binnen de Stad Zutphen prsefiderende, van dewelcke hy Patente en Ordres hadde bekomen, de praïfente Leden van dien op den 27. April lest-leden aen de Magiftraet defer Stede hebben gefchreven en verfoght , dat Haer Edele en Achtbaere van den Eed by mecrgemelte Refolutie van den 20. Juny 1651. vast-gefteld , als foude den felven ten eenemael ftrydigh fyn tegens de Landtfycke Reft> Jutien in het gepasfeerde Jaer 1707. , en in delen Jaere 1708. tot Zutphen gearrefteert en foo by Haer Edele en Achtbaere aldaer foudf» fyn aengenomen, wilden afficn en fonder langer op-onthoud de voorfchreve Compagnien in defe Stad t'admitteren op den Eed by de Bondgenoten in den Jaere 1651. op de groote Zale gearrefteert, met meerderen te fien uyt de voorfchreve Misfive copielyck hier by geleyt fub Lit. F.
De Magiftraet der Stad Nymegen niet anders konnende oordelen of het Formulier van Eed binnen haere Stad gevolgt en gedaen werdende , was en is ten enemael conform en overeenkomende met de Refolutien by de Bondtgenoten in den Jaere 11551. op de groote Zale dien aengaende genomen, als in genen delen den teneur en inhoud van d'Eeden, aen de geünieerde Provintien te famen en oarticulierlyck gedaen werdende , contrarierende : En daer by confidererende , dat de claufule van non prajuditte, 111 der Bondgenoten Refolutie van den 25. Meert 1651. geëxprimeert , alle de Provintien , Steden en Leden van dien verphgt en obligeert, het fy defelve claufule by den Eed } aen de Magiftraet gedaen werdenS 2 dea



276 VERZAMELING van STUKKEN ,
de , gevoegt en gevonden word of niet, heeft dien 't halve geen fwarigheid gemaekt haer voorgeroerde Formulier van Eed t'ampliërcn met die felve claufule, foo als die van woorde te woorde is luydende , als namentlyck , fonder prcejuditie van den gemeynen Eed aen de geünieerde Provintien te famen en particulierlyck rcfpeftive airede gedaen of nogh te doen. En als den Majoor Brakel declineerde den Eed oock felfs in die formete doen , hebben Haer Edele en Achtbaere daer van op den 28. April jongstleden by refcriptie aen de praefidialé Kamer kennisfe gegeven cn vcrfogt, dat gemelte Majoor Brakel mogt werden gelast en gehouden , den Eed dien conform te doen en af te leggen, als blyckt fub Lit. G.
Haer Edele en Achtbaere niet anders te gemoet fiende , dan dat welgemelte prafidiale Kamer den meergemelte Majoor Brakel foude hebben geordonneert ten fine als voorfchreven , hebben ter contrarie van defelve Kamer ontfangen een Misfive van den 30. April daeracnvolgende , hebbende tot bylage een Formulier van Eed , hier by Copielyck geappliceert fub Lit. H.; Het welck volgens d'intentie van de 'Heeren Staten defer Provintie door het gecombineerde Collegie op den jongstleden Landtdagh binnen Nymegen foude welen gearrefteert, en houdende een ferieus verfoeck, dat Haer Fdele Achtbaere in conformitë van het felve Formulier den Majoor Brakel den Eed fouden laten afleggen ende dc Militie 'laten intrecken; breder af te nemen fub Lil. I.
De Magiftraet der Stad Nymegen heeft by vervolgh de praffidiale Kamer tot antwoort
la-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 277
laten toekomen, dat Haer Edele en Achtbaere met aendagt en exa&itude hadden doen examineren door ondericheydentlycke Perfonen het Verbael van 't gebefoigneerde op de groote Zale d'Ao. 1Ó51. mitsgaders het Landtichaps Reces van den felven Jare, maer dat omtrent den mcergemelten Eed niet anders wierd gevonden , dan de meergementioneerde Refolutie van den 25. Meert 1651. , dewelcke oock conform het 7. Art. van de gemene Unie is vast gefteld ende gearrefteert; dat welgemelte praefidiale Kamer in hare Misfive van den 27, April lest-ieden oock niet anders van Haer Ed. en Aciubare hadden believen te requireren , dun dat de Compagnien , by den Majoor Brakel geleyd wordende, op den Eed, by de Bondtgenoten in den Jaere 1651. op de groote Zale gearrefteert, binnen defe Stad fouden geadmitteert worden ; Waer toe Haer Edele en Achtbare haer overbodig en bereytwilligh hadden betoont en al nogh vcrklaerden overbodigh cn bereytwillig te wefen ; Dat Haer Ed. en Acht bare naer examinatie van de Recesfen der Landtdaghen , in defen lopenden Jaere 1708. en in den afgelopenc Jare 1707. gehouden , hadden geremarqueert en bevonden, alle de Refolutien, van en ontrent den meerverhaeldcn Eed in defelve Recesfen mentie makende , te fyn relatief en conform het 7. Art. van d'Unie en d'opgevolgdc der Bondtgenoten Refolutie van den 25.'Meert 1651.; Dat Haer Ed. en Achtbareniet en konden verbergen , dat in het Reces op den jonghft-leden Landt-dagh alhier gehouden (op'den welcken volghens vooraengetogene iMisfive van den 30.
S 3 April



27 8 VERZAMELING van STUKKEN ,
April l&tleden ter intentie van de Heeren Staeten defer Provintie door het gecombineerde Collegie een Formulier van Eed fouden wefen gearrefteert) g'.ei hét minfte gewagh en wierd gevonden van eenige auctorifatie of commisforiale Refolutie op het felvighe gecombineerde Collegie, om eenigh Formulier van Eed te formeren , veel min t'arrefteren, en dat fodane befoigne oock volkomentlyck ter goeder trouwe by Haer Ed. en Achtbare wierd geignoreert; Dat de Landtfchap Refolutie op den 23. January defes Jaers. binnen Zutphen genomen Art. 5. niet anders requireerde, als dat de Magiftraet van Nymegen ontrent de Militie in haere Stadt in guarnifoen wordende geleyd figh allefints foude reguleren na de Refolutie dien aengaende op de groote Zale Ao. 1651. genomen- met by voeging van defe notabile woorden, fonder meer ,* Dat Haer Ed. en Achtbare in conformitê van het felve hadden geproefenteert en al-nogh pra?fenteerden , den meergemeltc Majoor Brakel met fyn onderhebbende fes Compagnien den Eed af te nemen en vervolgens'binnen dele Stad in guarnifoen t'admitteren , daer benevens feer officieus en inftantelyck verfoekende, dat de praffidiale Kamer den felven daer toe belyf. den te houden en t'ordonneren ; Met meerderen ervintlyck in de bylage fub Lit. R~.
.Het gecombineerde Coliegie , inmiddel dat de Magiftraet der Stadt Nymegen hier op ant. woort was verwagtendc, door de pntfidiale Kamer binnen Arnhem fynde verfchreven en geconvoceert, en een Eerbaren Raed defer Stede aen d'eene fyde met niet min leetweien als furprife vernemende, daten de'pradidiale Kamer,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 279
mcr, en het gecombineerde Collegie weynigh reguard fchcnen te nemen op Haer Ed. en Achtbare billyckmatighe prarfentatién en re. mondranden , nemaer te willen perfifteren by het Formulier, foo fy abuftvelyck fuftincerden volgens d'intentie van de Landtfchap binnen Nymegen te wefen gearrefteert; En aen d'andere fyde met d'uytterfte bekommeringh in agtinge nemende, hoe hare Stadt van behoorlyck guarnifoen wierd gelaten ontbloot, cn daer door vele confiderable posten van Magafynen als anders fonder behoorlycke befettingeaen vele gevaren geëxponeert; Hebben Haer Ed. en Achtbare goet gedaght by alternative voor te fiaen, van den Eed volgens het overgefondeue Formulier wel te willen laten doen, mits ontrent de claufule daer by en agter gevoegt, namentlyck onverminderi de bevelen, die de Heeren Staeten defer Provintie of derfelver Gedeputeerden aen my mogten geven, wierde gedaen defe interpretatie, en verkiaringe, dat door defelve bevelen niet anders wierd verftaen en geiintentioneert, als bevelen nopende Patenten aen Militie binnen defe Stadt in guarnifoen liggende, om buyten defelve Stadt en desfelfs Territoir te marcheren en t'ageren, te geven , fonder praejüditie noghtans van 't gelagh de Magiftraet over de Militie, binnen hare Stadt cn Territoir guarnifoen houdende, uyt kracht van 't 7. Art. van d'Unie en der Bondtgenoten Refolutie, daer toe relatie makende, indjsputabelcompetcrende; of dat anderfints een Eerbaren Raed bereytwillig was te verklaercn, dat Haer Ed. en Achtbare den Eed volghens het Formulier, foo conform de Refolutie op S 4 den



2§o VERZAMELING van STUKKEN,
den 20. November 1651. by de Heeren Staten defes Nymeegfchen Quartiers gearrefteert, federt den felven Jare 1651. tot op huydigen dage is onderhouden en geobferveert, aen haren handen gedaen werdende, nieten verftaen de maght te hebben verkregen, om Militie van d'Heeren Staten defer Provintie off derfelver Gedeputeerden Patenten bekomen hebbende, om als boven uyt te marcheren en t'ageren, te konnen ophouden of niet buyten hare Stad en Territoriale [Jurisdictie te laten uyttrecken en marcheren ; Blyckelyck fub Lit L.
De Magiftraet der Stadt Nymegen vastelyck vertrouwende , dat het gecombineerde Collegie een van beydc de bovenftaende voorflagen voor aengenaem foude hebben opgenomen , is }n tegendeel met verwondering en lectwefen in ervaringe gekomen , dat beyde defelve voorflagen niet alleen fyn cn worden gerejeéteert, nemaer dat daer-en-boven in druck fyn uytgegaen fceckere Extracten uyt de Recesfen van Landtdagen in de Jaren 1707. en 1708. re, fpecfivelyck gehoudens waer uyt men fchynt tc willen infereren, alsof de Stadt van Nyme, gen in hare hier voren gededuceerde Suftcnue volkomenlyck foude wefen ongefundeert; Daer ter contrarie d'ontwyffelhare gefundeertheyt van dien daer uyt evidentelyck is af te nemen, en fpecialyck uyt het Extract van den j23, JiUluary 1708. Art. 5., hier boven reets aen^ getrockenVVelck Art. in uytdruckelycke ter, pjen dicterende, dat de Magiftraet van Nymegen ent rent de Militie, in hare Stadt in guarnifoen sekrt wordende , figh allcfints fal reguleren va de Rifoluiie dien aengaende op de groote Zale AoH
4651,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 281
1651. genomen , fonder meer, foo volgt daer uyt by een onwederleggelycke evidentie, dat en meer welgemelte prasfidiale Kamer en het gecombineerde Collegie onder derfelver welnemen onbevoegt fyn , van de Stadt van Nymegen iets meer of anders te vorderen,dan het gene allefints met de voorfchreve Refolutien is overeenftemmende en convenicrende : En dat defe pofterieure Refolutie, die van den' 16. Decemb. 1707. mede in druck uytgegeven, in cas defelve foude gefegt konnen werden iets anders mede te brengen , als in geenen dele, notoirlyck komt tc derogeren en te niet te doen,
Blyckende immers uyt die lestgenoemde Refolutie gantsch klaerlyck, dat het wefentlycke en efreftive verfoeck van den Raed van Stalen , daer by ter neder gefteit , daer henen tendeert, te weten, dat de Landtfchap de nodige voorüeninge geliefde te doen ontrent de Magiftraet van Arnhem, en foo daer meer Steden mogten wefen in defe Provintie, welcke tegens het oud en loffelyck gebruyek en tegens de Refolutie van de gefamentlycke Bondtgenoten van den 25. Meert 1651., de boven-gemelte claulule laten uyt den Eed, die fy de Officie, reu afvorderen, ten eynde den Eed voortaen niet als met by-voegingh van die claufule mogt ge vordert worden : Kunnende in allen gevalle de notoire abufive ftelling, als of de claufule van onvermiudert de bevelenvan den Staet c 1 van derjeiver Gedeputeerden!, by de mecrgemelte Refolutie van den 25. Meert 1651. was vervat, mets opereren, aengelien de pofitive woorden van die fejvjghe Refolutie anders fyn S 5 leg»



282 VERZAMELING van STUKKEN,
leggende: Behalven dat men officieufelyck in confidentie en bedencken geeft, of wel imant buyten de gefamentlycke Bondtgenoten kan worden geftelt bevoeght te fyn , om buyten die pofitive woorden eenighe andere extenfie of interpretatie te maecken , en of wel imandt buyten defelve gefamentlycke Bondtgenoten in ftaet is, die mecrgemelte Refolutie in eenigen delen t'altëreren en te veranderen, of iets daer by of af te doen. Soo dat dienvolgens niet anders kan worden gepofeert enbefloten, dan dat de Magiftraet van Nymegen pradenterenden den Eed te laten afleggen conform het oud en loffelyck gebruyek en agtervolgens de Refolutie van de gefamentlycke Bondrgenoten van den 25. Meert 1651., oock felfs overvloedigh voldoet aen de voorfz. Refolutie van den 16. Decemb. 1707.
Borgermeesteren , Schepenen en Raed der Stadt Nymegen met fonderlingh hertfeer bemcrckende,"dat alle hare demonftrative vertogen geen ingresfie waren vindende, maer dat men defelve'fogt te necesfiteren om af tc gaen van een oud en loffelyck gebruyek en ufantie, federt den Jare 1651. tot op huydigen dage conform de gefwore Unie, en der Bondtgenoten een heylige Refolutie, binnen hare Stadt geobferveert en naer geleeft, hebben niet langer konnen afwefen , van daer over met het Collegie der Gemeensluyden in communicatis en onderhandelinge te treden, die dan ten opftghte voorfchreven Haer met een Eerbaren Raed in allen delen hebbende gevoegt en geconformeert en fpecialyck met Haer Ed. en Achtbare Refolutie van den 9. Maylest-leden;
Heb-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 283
Hebbende vervolgelyck niet fonder alteratie en bekommernisfe vernomen , dat geen van bcyde d'alternative voorflagen , by opgemelte Refolutie gedaen , en wierden aengenomen; Weshalven by Borgermeesteren, Schepenen en R.aed fampt Gemeensluyden naer onderlinge deliberatie is goet-gevonden en verfcaen, niet verder te konnen gaen, nemaer daer by te moeten perfifteren, met en onder die folemnele bctuygingh van onfchuldigh te fyn en te moeten gehouden wefen aen d'ongelucken en d'onheylen , die defe foo conüderable r1rontier-Stad van binnen en buyten wepens het fwak guarnifoen , het welck allecnlyckuyt twee Compagnien beftaet, ten irreparabilen ondienst en af breuke van de gemene fake in defe haggeiyeke conxtitutie van tyd foude konnen overkomen.
En aldewyl Borgemeesteren, Schepenen en Raden fampt Gemeensluyden voornoemt niet duyfterlyck en befpeuren , dat men hare conduites in defen alomme by de Bondgenoten tragt te denigreren , cn oock by hare MedeBorgeren m defe neringlofe en fware tyden hatelyck te maken, als of men de fes Compagnien aen gene fyde van de Riviere de Wael liggende met anders als om fekere poinctilles en fmdelyckheidt teghens het geene tot Zutphen foude fyn overgegeven, 'tot merkclyck nadeel van de goede Borgerye buyten de Stadt was werende , foo hebben defelve niet langer konnen ledigh ftaen van by defen het tegendeel van fulx te deduceren, en kennelyck te maken de wigtige redenen , die haer daer toe indispenlabelyk nootfaken en neccsfitceren; In die
bil-



284 VERZAMELING van STUKKEN,
billycke verwagting, dat die refpc.ct.ive Bondtgenoten haer by de gefvvorene Unie en derfelver Refolutie in delen daer op gevolgt lullen hand houden en mainteneren , en niet langer permitteren, dat defe Stad van behoorlyck guarnifoen blyve gedeftitueert, tot verhoedinge van de fware inconvenientcn cn onheylcn, die daer door fouden konnen ontftaen cn geoccafioncert worden.
Mitsgaders in dat vaste vertrouwen, dat hare trouwe Borgeren en Ingefetenen het nadeel en de fchaden , die fy by gebreck van guarnifoen foudeirmogen gevoelen, liever fullen ondergaen en voor een tydt geduldelyck dragen , dan te moeten fien dat in een fake van d'uytterfte aengelegentheyd en conlequentie foude werden gerelacheert en te veel toe gegaven tot krenking van defer Stede oude loffclycke Ufantien ende goethebbende Rechten en Geregtigheden,
Aldus by een Ecrbaeren Raed met communicatie van de Gemeensluyden gedaen en gearrefteert den i. Juny 1708.
My pref ent,
M. L. Singendonck.
A-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 285
A. EXTRACT uyt het Reces dei
Quartiers van Nymegen op eenen Landt dag in Majo, Junio, JuHo en Augusto 1651. tot Nymegen gehouden.
Vener is den 20. Juny 1651.
In communicatie ende deliberatie geleyt het poinct van den Eed , die de Militie aen't Landt fa! hebben te doen, en hier op naegefien de Concepten by de Heeren Staten Generael in derfelver groote Vergaderingh beraemt, heeft het Quartier goet-gevonden cn gerefolveert.
Claufula concerncns.
Ende ten tweeden , dat die Capitaynen ende Bevelhebbers, die tegcnwoordigh in de Steden deler Provintie liggen off hier naemaeis geleyt fullen mogen worden , behoren Eed te doen , als datfe met haer onderhebbende Compagnien de Stadt en die Magiftraet van dien fullen gehouw ende getrouw wefen , defelve getrouwelyck dienen en gehoorfavien in 't geene haer by denfelven tot behoudenis dienst en ritste hater Stede , ende narnentlyck tegens Oproer ende Seditie van den Volcken bevoolenfal worden; Hoedaenen Eed mede aen de Hooft-Officiers ten platten Lande behoort gedaen te worden , foo de noodt mogte vereyfehen aldaer eenige Compagnien te leggen , 't fy tot bewac* ringe van de Stroomen off anderfints. Onder-



2 86 VERZAMELING van STUKKEN,
derltond , In fidem Extracli, En was ge teekent ,
M. L. Singendonck.
B. EXTRACT uyt het Verbael
van 't verhandelde op de groote Zael over den Jaere 1651.
Sabbathi den 25. Marty 1651.
Wyders hebben Haer Hoogh Mog. op 't geproponeerde, als vooren, verklaert, dat die Compagnien foo te voet als te paerde, foo tegenwoerdigh in de voorgemelte Steden in guarnifoen fyn liggende, ofte namaels aldaer lbudcn mogen geleyt worden , agtervolgende den 7. Art. van de Unie aen de Magiftraeten van defelve Steden fullen hebben Eed te doen, fonder presjuditie van den gemeynen Eed aen de geünieerde Provintien te J'amen ende particulier* lyck refpective aireede gedaen ofte noch te doen; Gelyck mede aen de Officieren ten platten Lande daer de voorfchreve Militie mogte geleyt worden.
By welcke occafie mede goet-gevonden is, dat door eenige Gecommitteerden , daer toe te nomineren, mede fullen werden geconcipieert de Formulieren van Eede by de Militie tc doen aen de gemeyne Bondtgenoten, Hebbende voorts de Provintien aengenomen door Haere Gecommitteerden in defelve befoigne onderlinge te communiceren dc refpective Formulieren van Eede by defelve Militie te doen
aen



tot de MILIT. JURISDICTIE. 287
aen de Provintien haere Betaels-Heeren , als mede aen de Provintien, daer fy lullen werden geëmployeert, ende oock aen de Magiftraten van de Steden ende d'Officieren van andere plaetfen ten platten Lande, daer defelve foude mogen in guarnifoen geleyt worden ; Alle ten eynde de voorfz. Eeden de eene de andere niet mogtcn komen te contrariëren! Onderftundt, Accordeert met 't voorfz. Verhael. En was geteeckent,
M. L. Singendonck.
C EXTRACT uyt het Verhael van
't verhandelde op de groote Zals over den Jare 1651.
Veneris den 16. Juny 16 51.
Eed voor de Militie aen de Generaliteyt te doen.
Ick Belove en Zweere Gebouw ende Getrouw te wefen de Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, die by dc Unie ende handt-houdinge van de Gereformeerde Religie fullen blyven, en namentlyck de Edele Mog. Heeren Staten van N. N. myne BetaelsHeeren ; Mitsgaders de Staten van de andere Provintien daer in ick fal gebruyckt worden, ende oock de Regenten van de Steden foo binnen de voorfz. Provintien, als daer buyten, daer m ick in Guarnifoen geleyt fal worden, defelve onder 't beleydt van de Hoofden ende
Be-



m VERZAMELING van STUKKÈtf s
Bevel-hebberen over my geftelt ofte noch te ftellen , Vromclyck ende Gctrouwelyck te die-* ncn, ende de voorfz. Heeren Staten Generael-» en particulier myne Betaels-Heeren , mitsgaders de Staten van de andere Vereenighde Provintien , daer ick in Guarnifoen geleyt ende gebruyckt fal worden , ende de Gouverneur van defelve, daer die fyn of namaels fouden mogen wefen , ende den wekken gefagh over de Militie aldaer is gegeven, ende de voorfz. Hoofden ende Bevelhebberen over my geftelt, ofte noch te ftellen in hare Bevelen te refpeo teren ende gehoorfamen , voor den tydt dat ick in de Refpective Provintien ende Steden fal worden gebruyckt, en voorts my te reguleren naer d'Articulen en Ordonnantiën op den dienst gemaeckt , en noch te maccken , en fpecialyck geene Patenten te fullen obedieren ende rcfpectcrcn als geconditioneert fynde, foo als hier na volgt.
Te weten, onder Paraphure van den Heere Prcefiderende nevens teeckeninge van twee andere Heeren van de Gedeputeerden ter Generaliteyt , fignature van den Griffier, opdruckinge van het Zegel van Haer Hoogh Mogende , Paraphure van den Heere Praefiderende van den Raedt van State , teeckeninge van den Secretaris ende bezegelinge van 't gemelte Collegie van den Raed van State, ende by dewelke gevoegt fullen fyn de Patenten van dc Staten, uyt welkers Provintie of in wekkers Provintie my aenbevolen fal werden uyt ofte in te Wecken, wcl-vcrftacnde dat ik ook leggende binnen eenige van de geünieerde Provintien, op fpeciael Patent van de Staten
van



tot de MILIT. JURISDICTIE. 289
van defelve Provintie, ofte haregeauthorifeerde, my fal transporteren in een Stadt ofte plaetfe van delelve Provintie; Mitsgaders oock in dc Steden ende Forten immediatelyck reforterende onder de Generaliteyt , ende wederomme uyt defelve Steden ende Forten binnen de Provintie daer uyt ick gefonden fal fyn, foo dick ende meenighmael als Haer Edele Mogende my het felve t'Haren dienfte, ofte ten diende van de Generaliteyt nodigh fullen vinden te ordonneren |, dat ick oock in cas van dturtochte door een van de Hemmende Provintien , noch Hoftüiteyt noch foule , noch eenigen anderen overlast, hoedanigh defelve oock genoemt foude mogen worden, de Ingefetenen van de voorfz. Provintien fal aendoen , noch door myn onderhebbende Soldaten gedoogen fal aengedaen te worden, noch yets fal attenteren, nochte gedoogen dat door myn onderhebbende Soldaten geattenteert werde , het geene tot nadeel, verkortinge , befwaemisfe, ofte praejuditie van defelve Provintien , Leden ende Steden van dien, foude mogen ftrecken; Ende by foo verre my yemandt van wegen de Staten van fodanigen Provintie ofte derfelver gcauthorifeerde , behoorlyck gemachtigt, te gemoet foude mogen worden gefonden, omme my in de voorfchreven doortochte te geleyden, dat ick de Ordre van defelve dien aen■gaende Pun&uelyk fal achtervolgen, dat ick noch komende ontrent eenige befloten Steden van de voorfz. Hemmende Provintien , in defelve niet en fal intrecken, fonder al-vorens daer van kennisfe te geven aen de Magiftraten van dien; Maer dat ick daer buyten lal bly11- Deel. T ven



soo VERZAMELING van STUKKEN,
ven leggen wachtende op derfelver Ordre en Geliefte, 't fy door defelve Steden ofte buyten om defelve te pasferen, fulcks fy Luyden fullen ordonneren. Soo Waerlyck helpe my Godt. Onderftondt, Accordeert met het voorfz. Reces, En was geteeckent,
M. L. Singendonck,
D. EXTRACT uyt het Reces des
Landtdaegs in Majo , Junio , Julio ende Augufto 1Ö51. tot Nymegen gehouden.
Jovis den 20. July 1651.
In deliberatie geleydt fynde het poinct van Eed, die de Militie aen 't Landt fal hebben te doen, ende daer op naegefien de concepten by de Heeren Staten van dc faemcntlycke Provinciën in de groote Vergaederinge in 's Graven-Haege op papier gebracht, is goetgevonden en verftaen, uytten naem van de Landtfchap alhier te verfchryven de Commandeurs en Majoors in de Steden en Forten defer Provintie , om tegens feekeren geproefigeerden dagh aen de Vergaederinge van defe Landtfchap over te brengen haere hebbende Commisfien , ende van defelve wederom nieuwe t'ontfangen ende daer by te preftecren defen naevolgenden Eed, den wekken oock die Cap itaynen , op die repartitie van de Landtfchap ftaende, off naemaels komende, fullen hebben te praltecren aen handen van de Ordinaris Gedeputeerden der refpective Quartieren ,



tot de MILIT. JURISDICTIE. 291
die daer toe in abfentie van de Landtfchap mits defen worden geauthorifeert;
Wy beloven ende fweeren neffens den "eneraelen Eed aen d'Heeren Staeten Generael der Vereenighde Nederlanden gedaen ofte nogh te doen, oock de Staeten van den Vorftendom Gelre ende G-aeftTchap Zutphen by de Unie ende die gereformeerde Relige blyvcnde gehouw ende getrouw te wefen, ende deiel ve vromelyck ende getrouwelyck te dienen tot voorftant van de vereenigde Nederlanden , ende fpecialycken Ridderfchap ende Steden van dele Provintie, Quartieren enLeeden van dien tegens hare Vyanden , ende de Welgemelte Heeren Staeten van Gelderlandt en Graeffichap Zutphen , off haere geauthorifeerde , gehoorfaem te wefen in 't genen fy luyden ons tot vordering van den dienst en defenfie van de voorfz. Landen bevelen fullen, ende naementlyck, om de platte Landen van de voorIchreven Provintie van alle inlegeronge ende foulen van het Volck van Oorloge te helpen belchermen, ende voortsin alles de Ordonnantie ende Articulen van den Oorloghe te achtervolgen. Soo waer moet ons Godt Almachtigh helpen. Onderftond , Accordeert met het voorfchreven Reces, En was geteeckend,
M. L. Singendonck. T 2 Jf,



202 VERZAMELING van STUKKEN
£, EXTRACT uyt het Reces des
Landtdaegs in Januario en Fehruario 1708. ordinarie binnen Zutphen gehouden.
Lunce den 23. Februario 1708.
Claufula concerncns.
Art. 5.
Dat de Magiftraet van Nymegen omtrent de Militie in hare Stadt in Guarnifoen geleyt wordende , figh allefints fal reguleeren nae de Refolutien dien aengaende op de groote Zale Anno 165T. genomen, fonder meer. Onderftondt, InpdemExtratliy En was geteyckent,
M. L. Singendonck.
F, Edele , Erentfeste , Achtbare ,
Wyfe , Voorfienige en Discrete goede Vrienden.
De prsefente Heeren Gedeputeerden defes Furftendoms en GraeftTchaps althans binnen Zutphen prsefiderende, hebben met bevreemdinge gefien uyt een Misfive van de Majoor Brakel met fes Compagnien van het Regiment van de Generael Majoor Weideren met Patent uyt Zutphen nae Nymegen gefonden, om aldaer Guarnifoen te houden, dat U Edele en Achtbaere fwarigheytmaeken die gemelte Compagnien in de Stadt van Nymegen te admitteren, op den Eed by de Bondtgenoten in den
Jare



tot de MILIT. JURISDICTIE. 293
Jare 1651. op de groote Zalé gearrefteert, nemaer denfelven een particulieren Eed volgens een Refolutie van het Quartier van Nymegen van den 20. Juny 1651. genomen afvorderen, 't geen ten eenemael ftrydig is tegens de Landtlycke Refolutien in het gepasfeerde Jaer 1707. ende in defen Jaere 1708. tot Zutphen vastgeflelt, ende by U Edele en Achtbare aldaer aengenomen: Weshalven Wy verfoeken, dat U Ed. en Achtbaere van fodane genomene Refolutie willen affien, en fonder langer op-ontholt die voorfchreven Compagnien op dien voorfchreven Eed in haere Stadt te admitteren , tot voorkominge van alle fchade en onheylen die daer uyt fullen komen te ontftaen. Wy fullen hier op U Edele en Achtbaere refcriptie met brenger defes te gemoet fien, ende beveelen defelve hier mede in de befcherminge Godes. Gefchreven binnen Zutphen den 27. April 1708. Onderjïondt, UEd. en Achtbaere goede Vrienden, de prsfente Leden van de Gedeputeerde Staten des Fuftendoms Gelre ende Graefffchaps Zutphen, pradiderende binnen Zutphen , Ter Ordonnantie van defelve , Joh. optcn Noorth.
't Opfehrift was,
Edele, Erentfeste, Achtbare, Wyfe, Voorfienige en Discrete, Borgemeesteren , Schepenen ende Raeden der Stadt Nymegen , Onfe byfondcre goede Vrienden.
T 3 G.



>94 VERZAMELING van STUKKEN ,
G. Wei-Edele, Erentfeste, Wyfe,
Voorfienige , Hooghgeleerde en feer Discrete Heeren.
Wy hebben ontfangen en in onfe Vergade» ringe verlefen U Wel-Edele Misfive van den 17, defer, en na deliberatie goct-gevonden U Wél-Edele te refcriberen , datoffchoon zedert den Jaere 1651. tot op huydigen dage genen anderen Eed by de Bevel-hebbers van dc Compagnien binnen defe Stadt in guarnifoen komende is gedaen geworden, dan Wy aen den Majoor Brakel hebben ter handen geftelt, cn door den felven aen U Wei-Edele is toegefonden , Wy echter aen gemelte Majoor Brakel hebben gep.ra.'fentcert de Compagnien door hem geleyt wordende binnen defe Siadt t'admitteren , mits hy alvorens afieggc en aen ons prsftere den Eed volgens den 7. Art. van de gefwore Unie en daer op gevolgde Refolutie van den 25' Meert 1651. op de groote Zale by de Bondtgenoten dien aen gaen de gearrefteert , namentlyck met defe claufule, fonder prcejuditie van den gemenen Eed aen de geünieerde Provintien te famen en particulierlyck refpective alrede gedaen ofte noch te doen, welcke fyn defelfdc woorden in de Refolutie d'Ao. 1651. vervat en by U Wel-Edcle opgcmelte Misfive gementioneert, gelyck U Wel-Edele uyt bet hier neffens-gaende Extract believen te fien. En aldewyle meergemelte Majoor Brakel alnoch met fyn onderhebbende Compagnien difficulteert alfo den Eed te doen, foo hebben
Wy



tot de MILIT. JURISDICTIE. 295
Wy niet konnen ledigh ftaen U Wei-Edele daer van by defe kennisfe te geven en te verfoecken, dat denfelven met fyn onderhebbendc Compagnien moge worden gelast en gehouden ; om den Eed by 't inkomen binnen defe Stadt aen Ons te doen volgens en in conformité van gemelte Unie en opgevolgde Refolutie de dato 25. Meert 1651. Waer mede Wy U Wei-Edele Godes H. Protectie bevelen. Te Nymegen den 28. April 1708. Onderftondt, U Wel Edele goede Vrinden, Borgermeesteteren , Schepenen en Raed der Stad Nymegen , Ter Ordonnantie van defelve, M. L. Singendonck.
't Opfchrift was,
Wei-Edele , Erenfcste , Wyfe , Voorfienige, Hooghgeïeerde, en fier Discrete Heeren , de prcefente Leden van de Gedeputeerde Staten des Furjtendotns Gelre en Graeffc'haps Zutphen, prcefiderenile binnen Zutphen.
T 4
II.



■296 VERZAMELING van STUKKEN,
H. Formulier van Eed te doen by ie
Capitainen- andere Officierenen Soldaten in handen van de Magiftraten der Steden, daer inne fy Luyden refpettivelyken met haere Compagnien in guarnifoen fyn liggende of ingelyt fuU len worden.
Ick Beloove en Sweere met myn onderhebbende Compagnie defe Stade en Magiftraet van dien Gehouw en Getrouw te wefen, defelve getrouwelyck te dienen en te gehoorfamen in't geene fy Luyden my tot behoudenisfe, dienst en mste harer Stede ende namentlyck jegens alle Oproer en Seditie van den Volcke bevelen fullen, onvermindert nochtans de bevelen, die de Heeren Staten defer Provintie ofte derfelver Gecommitteerde Raden aen my fouden mogen geven. Soo waer moet my Godt helpen. Onderftondt, Accordeert met het overgefondene Formulier, En was geteeckent,
M. L. Singendonck.
J. Edele , Erentfeste , Achtbare , ■
Wyft> Voorfienige en Discrete goede Vrienden.
Wy hebben uyt U Edele en Achtbare Misflv$ van den 28. April jonghftdeden, fynde
re.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 137
yefcriptie op de Brief door de pra=fente Leden van ons Collegie daegs te voren aen U Edele en Achtbare gefchreven, gefien dat de Majoor Brakel met fes Compagnien van het Regiment van de Generael Majoor van Weideren rot Lent noch blyft liggen, uyt oorfaecke UEdele en Achtbare denfelven niet genegen fyn in te nemen op dien Eed volgens de intentie vart de Heeren Staten defer Provintie door het gecombineerde Collegie op den jonghftdeden Landtdagh binnen Nymegen volgens het hier nevens-gaende Formulier gearrefteert, ende vervolgens op den Landtdagh tot Tiell geinhasreert, ende federt die tydt tot dato defes in d'andere Steden defer Provintie by het inkomen van Militie gepractifeert.
Soo hebben Wy niet willen afwefen U Edele en Achtbare nochmaels ferieufelyck te verfoecken , om in conformité van het voorfz. Formulier de gemelte Majoor Brakel den Eed te laten afleggen , ende die Militie te laten intrecken, alfoo noch Wy, veel minder U Edele en Achtbare bevoegt fyn omtrent het voorgemelte Formulier eenige de minfte veranderinge te maken , op dat Wy by langer trainisfement niet genootdrongen worden daer omtrent anders te disponeren , waer op Wy U Ed. en Achtbare refcriptie met defen Boode ten fpoedighften fullen afwaghten, ende beveelen defelve hier mede in de befcherminge Godes. Gefchreven binnen Zutphen den 30. April 1708. Onderftondt , U Edele en Achtbare goede Vrienden , de Gedeputeerde Staten des Furftendoms Gelre ende Graeffchaps T 5 Zut-



?#8 VERZAMELING van STUKKEN,
Zutphen, prsfidcrende binnen Zutphen, Ter Ordonnantie van defelve , Joh. opten Noorth.
't Opfchrift was,
Edele-, Erentfeste, Achtbaere, Wyfe, Voorfienige en Discrete, Borgermeesteren, Schepenen ende Raeden der Stadt Nymegen, Onfe befondere goede Vrienden.
Wel - Edele , Erentfeste, Wyfe , Voorjienige , Hooghgeleerde en feer Discrete Heeren.
Wy hebben U Wel-Edele Misfive Van den 30. April lest-leden ontfangen en in onfe Vergaderinge verlefen , waer benevens U WelEdele ons toefenden een Formulier van Eed , foo volgens d'intentie van de Heeren Staten defer Provintie door het gecombineerde Collegie op den jongstleden Landtdagh binnen Nymegen foude v/efen gearrelïeert en vervolgens op den Landtdagh tot Tiel gcinha;reert en zedert die tydt tot dato defes in d'andere Steden defer Provintie by het inkomen van Militie gepraótifeert, met ferieus verfoeck , dat Wy den Majoor P>rakel in conformité van het voornoemde Formulier den Eed foude laten afleggen en de Militie laten intrecken.
Wy hebben naer rype deliberatie goctgevonden U Wel-Ed. tot refcriptie toe te voegen , dat Wy met acndagt en exaóHtude door onderfcheydentlycke perfonen hebben doen cxa-
mi-



tot de- MILIT. JURISDICTIE. 299
mineren het Verbad van het gcbefoigneerde op de groote Zale inden Jaere 165,1,, Mitsgaders het Landtfchaps Reces van den felven Jare, maer dat wy niets anders omtrent den Eed bevinden gearrefteert, als de Refolutie van den 25. Meert 1651., in Onfe vorige Misfive geallegueert, dewelcke conform het 7. Art. van de gemene Unie is vastgeftelt en gerefolveeft. Hebbende U Wel-Edele in derfelver Misfive van den 27. April jongstleden oock niet anders van Ons believen te requircrcn , dan dat wy de Compagnien by den Majoor Brakel geleyt wordende op den Eed by de Bondtgenoten in den Jaere 1651. op de groote Zale gearrefteert binnen defe Stad fouden admitteren , waer toe Wy Ons overbodig cn bereytwillig hebben betoont, en alnoch verklaren overbodig en bereytwillig te wefen ;
Wy hebben oock naer examinatic van deRecesfen der Landtdagen in defe en vorigen Jaere gehouden geremarqueert en bevonden, dat de Refolutien van en ontrent den meergeroerdcn Eed in defelve Recesfen mentie makende, alle fyn relatief cn conform het 7. Art. van de Unie en opgevolgde der Bondtgenoten Refolutie hier voren gementioneert;
Konnendc Wy U Wel-Edele onder derfelver welnemen niet verbergen , dat Wy in het Reces op den jongstleden Landtdagh alhier gehouden, op dei; welcken ter intentie van de Heeren Staten defer Provintie door het gecombineerde Collegie een Formulier van Eed foude wefen gearrefteert, geen het minfte eewag en vinden van eenige auaorifatie of commisfonale Refolutie op het felve ceconibineerdeCol-



3oo VERZAMELING van STUKKEN,
Collegie, om eenig Formulier van Eed t'arre-
fleren. En dat Wy fodane befoigne volkomentlyck ter goeder trouwe ignoreren. Gelyck dan oock de Refolutie op den 23. January lest-leden binnen Zutphen genomen Art. 5. in nadruckelycke termen mede brengt; Dat de Magiftraet van Nymegen ontrent de Militie in hare Stad in guarnifoen wordende gelegt fig allefints fal reguleren naer de Refolutie dien aengaende op de groote Zale Anno 1651. genomen- fonder meer. In conformité van het welcke Wy hebben gepradenteert en by defe al noch prasfenteren, den Majoor Brakel met fyn onderhebbende Compagnien den Eed af te nemen en vervdlgcns binnen defe Stad in guarnifoen t'admitteren , met feer officieus en inltantelyck verfoeck, dat U Wel-Edele denfelven daer toe believen te houden en t'ordonneren. Verfocckende Wy anderfints onfchuldigh gehouden te worden van dat dc voorfchreven Militie niet word geadmittecrt, en het Regiment van Hamilton volgens Haer Hoogh Mog. Patente naer de gedestilleerde plaetfc niet kan uyt marcheren. Waer mede Wy U Wel-Ed. Godes Heylige protectie bevelen , Te Nymegen den 7. May 1708. Onderftondt, U Wel-Edele goede Vrienden, Borgermeesteren, Schepenen en Raed der Stadt Nymegen , Ter Ordonnantie van defelve, M. L. Singendonck.
't Opfchrift was, Wel-Edele, Erentfeste- Wyfe- Voorfienige, Hooghgeleerde en feer Discrete Heeren, de Gedeputeerde Staten desFurftendams Gelre en Graeffchaps Zutphen ,altans binnen Zutphen prcefiderende.
L.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 301
L. EXTRACT uyt het Raedt-Sig.
met der Stadt Nymegen over den Jaere 1708.
Mercury den 9. Mey 1708.
Nader by een Eerb. Raedt over den Eed by de Militie in hare Stadt in guarnifoen komende en geleyt wordende te doen , gedelibereert fynde, is goet gevonden en gerefolveert, den Eed volgens het overgefondene Formulier wel te willen laeten doen,' mits omtrent de Claufule daer by en achter gevoeght, namentlyck mvermindert de bevelen , die de Heeren Staten defer Provintie off derfelver Gedeputeerden aenmy mogten geven; gegeven werde defe interpretatie en verklaeringe, dat door defelve bevelen niet anders werdt verftaen en geintentioneert, als bevelen nopende Patenten aen Militie binnen defe Stadt in guarnifoen liggende , om buyten defe Stadt, en desfelfs Territoir te marcheeren en t'ageeren, te geven, fonder pra> judirie van het gefagh de Magiftraet defer Stede over de Militie binnen defelve haere Stadt en Territoir guarnifoen houdende competerende ingevolge het 7. Art. van de Unie, en der Bondtgenoten Relolutien daer toe relatief; fynde anderfmts een Eerb. Raed bereytwilligh te verklaeren , gelyck verklaert kragt defes , dat den Eed volgens het Formulier, foo conform de Refolutie van den 20. Juny 1651. by de Heeren Staten defes Quartiers gearrefteert federt den felven Jaere 1651. tot op huydigen dage binnen defe Stadt is gepractifeert, aen haren



Soa VERZAMELING van STUKKEN,
ren handen gedaen wordende, niet -en werd Verftaen, daer door de magt te hebben, om Militie van de Heeren Staten defer Provintie of derfelver Gedeputeerden Patente bekomen hebbende, om als boven uyt te marcheren en te ageeren , op te houden off niet buyten haere Stadt en Territoriaele jurisdictie te laten uyttreckeri cn marcheeren. Onderftondt, In fidetn Extratti, En was geteeckend,
M. L. Singendonck. CXIV.
EXTRACT uit de Refolutien van de Ed. Mog. Heeren Raden van Staten der Vereenigde Nederlanden.
Dingsdag den 3. February 1711.
Onfangen een Misfive van den Collonel van JBenthem, gefchreven te Deventer den 31 der voorleden maand , met verfcheide Bylagen, houdende in fubftantie: dat twee Soldaten ter dood gecondemncerd zynde wegens defertie, de Krygsraad door twee Capiteinen daar van kennis heeft doen geven aan voorn. Magiftraat, welke vervolgens aan hem gezonden heeft een Refcript, waar in zy gebruikt het' woord van approbatie en goedvinden , dat voortgevaren zal worden met de executie van den eenen Soldaat, maar gewagt met die van den anderen tot haar nader antwoord, dat de
Krygs-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 303
Krygsraad zig daar in verleegen vind, en dat dezelve verzoekt, dat Haar Ed. Mog. gelieven te ordonneeren, wat haar te doen ftaat, waar op gedelibeert zynde , is goedgevonden en verftaan te refcribeeren aan gemelden Collonel, dat hy de voorfz. beide vonnisfen doe leggen ter executie , en dat de informaticn niet hadden behooren overgegeeven te zyn geweest aan de Magiftraat , en dat van deze ordre by Misfive kennis gegeeven zal worden aan de Magiftraat van Deventer, en daar nevens gefchreven dat de Judicature over Militaire delicten in Steden , ftem in Staat hebbende zoo wel als in andere , toekomt aan voorn. Krygsraaden,, en dat dezelve gcfubordineerd zyn aan deezen Raad, en niet aan de Magiftraat, en welke dienvolgens niet konnen praetendecren , nog ooit voor dezen geëxcercecrt hebben het regt van approbatie der vonnisfen van de Krygsraden of furcea'nce der executie van dezelve en voor zo veel de Gouverneurs en Commandeurs zig voor eenige jaaren aangematigt hebben, de approbatie der vonnisfen van voorn. Krygsraden, dat Haar Ed. Mog. daar tegen voorzien hebben by Refolutie van den 9. February 1703. waar by gelast is aan alle de Gouverneurs, Commandeurs en Krygsraden indiftinctelyk voortaan in alle zaken fpecteerende ter hares kennisfe zoo crimineele als andere, regt te doen, als zy zullen oordeelen in goede Juftitie te behooren , zonder haar vonnisfen te zenden om approbatie , als ftrydig met het oud gebruik Len met de gewoons wyze van
Regts-



304 VERZAMELING van STUKKEN,
Regtspleginge, voorbehoudens niet te min het middel van appel in alle zaken, die appellabel zyn na de gemeene Regten.
Was geparapheert
J. V. FAGEL Vt.
Onderjiont
Accordeert met het Register
En was gecontrafigneerd
S. VAN SLINGELANDT.
Pro vera copia
Was getekent
A. VAN DUUREN Auditeur.
CXV.



tot de MILIT. JURISDICTIE. 305
CXV.
EXTRACT uit het Register de Refolutien van Haar Ed. Groo Mogende de Heeren Staaten vaj Holland en West-vriesland.
Saterdag den 23. January 1712.
Is ter Vergadering geleefen de Requeste or. de naam en van weegen dc Schout, Burgermeesteren en Scheepenen van 's Gravenhage aan Haar Ed. Gr. Mog. geprafenteerd, houdende , dat Haar Ed. Gr. Mog. Refolutie van den 30. September 1654. was verklaard ende verftaan , dat alle delicten begaan by Militaire Perloonen , niet purelyk Militair fynde, maar choqueerende de gemeene ruste ," gemecnlyk genaamd, Communia Delitta, in haare natuure Honden tot kennisfe , judicature en correctie van de Ordinaris Juftitie, of den Civilen en Pohtiquen Regter, over dc Steeden en Plaet-, ien , alwaar lodanige deliften fyn geperpe-' treert; dat of wel fodaenigen exceptie, als by' defelver Haer Ed. Gr. Mog. Refolutie van derf voorfz generaalen Regulgemaakt, fodanig was' bepaald, dat feekere Manflag op den 1. De-f cember laastleden by Terinus de Neve begaan1' vin Martin Cocq, geenfints uit dien hoofde^ konde werden gebragt ter Judicature van den, Rrygs-raademaar privativelyk was ftaande; tot kennisfe , judicature en correctie van Schee-g penen van 's Hage, hadde het nogthans Wil-i] lem van Wasfenaar Generael Major ten dienfte!? van den Lande, als Commandant van 't Bat-te 11 Desl> V taii-
GecommitteerdeRaden geauthorifeert om op Requeste van de Regenten van 's Gravenhage wee>'ens 't conlift van fürisdiéüe :usfchen len Krygsaad van de ïardes en iet Geregc an's Hae, over edoodag onder er drinken ier in den laage by 'erinus de leve beaan aen tartln >cq, bei: Soldan ia da



3o6" VERZAMELING van STUKKEN,
Blauwe Gardes, er waar van den Daede: by de Militie tot Gem was Uitgehouden lbdanig te disponee ren als conform de Refolutie van den 30. Sept. 1654. fouden bevinden te behooren.
1
taillon Gardes , jeegenwoordig alhier guarnifoen houdende, gelieft te fuftineeren , dat den Delinquant , die voorvlugtig fynde ter zacke van die misdaad, in fyn vlugt was geftuyt, ende aangehouden door de Engelfche Militie, guarnifoen houdende tot Gent, dewelke een Soldaat foo verre afgedwaalt vindende van fyn Regiment, fonder van een nodige pas te fyn voorden ,by examen uit denfelven hadden verftaan , dat by behoorde tot het Regiment Guardes , en fig retireerde ter faake hy teegen fyn meede Soldaat hadde gevogten, en den felven gequcst, van welk aenhouden vervolgens aen gemelden Heere Commandant alhier kennisfe was gegecven, ende by fyn Wel Ed. verfogt , dat die Perfoon mogte werden gefonden uit dc Stad Gent naer het Sas, van waar defelve dan verders foude werden afgehaald, en welke afhaelinge de Supplianten hadden geprrefcnteerd te laaten doen tot haeren koste, dog dat gemelde Heer Commandant hadde blyven fuftineeren, dat de Jurisdictie van de Krygs-raad was gefundeert, ten rcfpeéte den misdaedigen was geapprehendcert door Militairen, fonder in eonfideratie te neemen , dat alleen in fodaenigen geval, wanneer delinquanten door de Pa;rouilles off op de ordre der Officieren op de verfche daad waaren geapprehendeert, defelve Jurisdictie by fpeciale concesfie en delatie aan den Militairen Regter was gelaaten.
Dog dat in deefen ffonde te confidereercn , lat de misdaad in deefen begaan , daar in was betraande , dat twee Soldaaten met eikanderen drinkende , ende om verdere drank fpeelende hadden quaescie gcureegen , ende om defelve



tot de MILIT. JURISDICTIE.
3°7
te beflegten, in hun Quartier waeren gegaan tot het haelen van haere deegens, waar mee* de fy op malkanderen ftootende, de een den anderen ter dood hadde gegrieft, en fulkx geen bedenken konde overig fyn, of dit was een delictum Commune non Militare, en mitsdien of ex natilra rei, het felve anders ais by den Ordinaris Regter .moefite werden geftraft, ende dat in deefe niet alleen niet waren concurreerende die faeken, dewelke tot fundament van de voorfz. (ca/u quo geëxcipieerde) Jurisdictie van den Krygsraad wierde gerequireert, maer felfsniet'cen van die Requifiten in terminis konde werden gcallegeert, dat de Supplianten fig genoodfaakt vonden, tot confervatie van haere zoo notoirlyk competente Jurisdictie fig te keeren aan Haer Ed. Gr. Mogende, verfoekende by derfelver favorable interpetratie by het zelve hun Regt te mogen worden gemaintineerd.
Waar op gedelibereerd fynde is goedgevonden ende verftaan , dat de Heeren Haer Ed, Gr. Mogende Gecommitteerde Raeden fullen werden geauthorifeert , zoo als defelve geauthorifeert werden by deefen, om op de voorfz. Requeste zodaenig te disponeeren, als conform de voorfz. Refolutie , van den voorfz. 30, Sept. 1654. fullen vinden te behooren.
v 2 cm



3o8 VERZAMELING van STUKKEN,
CXVL
Voor 't Land.
EXTRACT uyt het Register der Refolutien van de Ed. Mogende Heeren Gecommitteerde Raaden van de Staaten van Holland en Westvriesland genomen op
Den 26 February 1712.
Is geleefen de Refolutie van de Heeren Staaten van Holland ende Westvriesland in dato 23. January laastleeden , houdende dat van weegens Schout, Burgemeesteren ende Scheepenen van 's Gravenhage aan Haer Ed. Gr. Mog. een Requeste was gepraefenteert, daarby defelve te kennen geven dat Haar Ed. Gr. Mog. byhare Refolutie van den 30. September 1654. verklaart ende verftaan hadden, dat alle delicten , begaan by Militaire Perfoonen , niet purelyk Militair fynde , maar chocqueerende de gemein'e ruste gemeenlyk genaamt Communia Delicta, in haare nature ftonden tot kennisfe, judicature ende correctie van de Ordinaris Juftitie ofte den Civilen en de Polyticquen Rechter over de Steeden endePlaatfen , alwaar foodaenige delicten waeren geperpetreert , dat ofte wel foodanigen exceptie, als by defelve Haer Ed. Gr. Mog. Refolutie van den voorfz. generaalen regel wierde gemaakt , foodanig was bepaalt, dat feekere manliag op den 1? December laastleden by Terinm de Necve begaan , aeni Martin Coca geenfints uyt dien
hoof-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 309
hoofde konde werden gebraght ter judicature van den Crygsraad maar privativelyk foude ftaan tot kennisfe, judicature ende correctie van de Scheepenen van 's Gravenhage echter Willem van Wasfenaar Generaal Major ten dienfte deefer Landen als Commandant van het Battaillon Guardes jegenwoordig alhier guarnifoen houdende geliefde te fuftineren, dat den Delinquant, die voortvluchtig, ter faake van die misdaat, in fyn vlucht geftuyt ende aangehouden was door de Engelfche Militie , toe Gent guarnifoen houdende dewelke een Soldaat, foo verre afgcdwaalt vindende van fyn Regiment fonder van een nodige nas te weefen voorfien, by examen uyt den "felven hadde verftaan , dat hy behoorde tot het Regiment Guardes ende fig retireerde ter faake hy teegens fyn meede Soldaat gevochten ende denfelven gequest hadde , dat van het voorfz. aanhouden aan den gemelden Commandant alhier kennisfe gegeeven , ende dooiden felven verfocht was , dat die Perfoon mochte werden gefonden uyt de voorfz. Stadt Gent naer het Sas van Gent, van waar denfelven dan verder foude werden afgehaalt; dat de voorfz. Suplianten hadden geprasfenteert de voorfz. af halinge te laten doen tot haeren kosten, doch dat den voorn. Commandant hadde blyven fuftineren, dat de jurisdictie van den Krygsraadt was gefundeert ten refpecte den voorn, misdadige door Militairen was geapprehendeert, fonder in confideratie te neemen, dat alleen in fodanigen geval, wanneer dc delinquanten door dc Patrouilles of op ordre van de Officieren op de verfche daat geattrappeert V 3 de.



3i3 VERZAMELING van STUKKEN,
defelve jurisdictie by fpeciale concesfie ende delatie aan den Militairen Regter was gelaaten, maar dat in deefen te confiderceren ftont, dat de misdaet in deefen begaan daer in beftont, dat twee Soldaaten met eikanderen drinkende ende om verderen dranck fpeelende, hadden quajstie gekreegen, ende omme defelve te beflegten in hun Quartier waaren gegaan tot het haaien van haare deegens, daer mede zy op elkanderen ftootende den eenen den anderen ter dood hadde gegrieft ende dat zulk geen bedenken overig konde zyn off dit was een delictum commune non Müitare ende mitsdien de natura rei het felve anders als by den Ordinaris Regter moeiten werdc geftraft ende dat in deefe niet alleen niet en waaren concureerende die zaake dewelke tot fundament van de voorfz. cafu quo geëxcipieerde jurisdictie van den Krygsraad vvierden gerequireerd maer fclfs niet een van die requilitcn in terminis konden werden gcallegcerd ; dat fy Supplianten haar dieshalven hadden genootzaakt gevonden tot confervatie van haar notoirlyk competente Jurisdictie haar te moeten keeren tot Haer Ed. Gr. Mog. met verfoek omme by haar favorable interpretatie by het felve hunne regt te moogen werden gemaintincert ende dat Haer Ed. Gr. Mog. goedvonden ende verftonden Haer Ed. Mog. te authorifceren omme op het voorfz* Request fodanig te disponeeren als conform de voorfz. Refolutie van den gemelden 30. September des voorfz. jaars 1654. zouden bevinden te behooren: Waer op zynde gedelibereert is goedgevonden ende verftaen 3 dat de judicature over den voorn. Teru
nus



tot de MILIT. JURISDICTIE. 311
mis de Neeve ter faake van de voorfz. manflag fal werden gelaaten aan den Crygsraad van het voorfz. Regiment Guardes. Ende fal van deefe gegeeven werden Extract, aan den voornoemde Generaal Major ende Commandant Willem van Wasfenaer als meede den voorfz. Schout, Burgermeesteren ende Scheepenen van 's Gravenhage omme te dienen tot haere narigtinge.
Accordeert met het voorfz. Register.
A. J. Royer.
CX VII.
EXTRACT uyt ie Refolutien van de Ed. Agtb. Heeren Burgermeesteren ende Vroedfchap der Stad Utrecht.
Maandag den 4.™ September 1713.
Gchoort het rapport van de Heeren Burgemeestcren ende Gecommitteerden ter befchryvinge , die voigensRefolutie Commisforia?l van den 17. Juny 1709. hadden geé'xamineert de Misfive van den Ed. Gerechte gefchreven aan de Vroedfchap den 15. Juny 1709. ter fake van de judicature over Militaire in gemecne delicten.
Edele Achtbare Heeren!
By ons in deliberatie gelegt zynde het verfoek van den Heer Hooft-Officier dezer Stad, V 4 ten



312 VERZAMELING van STUKEEN,
ten eynde wy fouden decerneren apprehenfie corporeel tegens Jan Mey er, ter fake van den manflag door hem voorleden maandag 's avonts op defer Stads Singel aan Jacob Ryken mede Soldaat, beyde alhier in Guarnifoen leggende begaan, hebben wy aan d'eene fyde in behoorJyfee conlidcratie genomen de Refolutie van de Ld. Mog. Heeren Staten defer Provincie in fïVuV' November 1702. op die van U Jid. Achtb. ten felven dage ter Vergaderinge van gemelte Haar Ed. Mog. ingcbragt, genomen op t fubject van de Militaire Jurisdictie in Steden , item in Staat hebbende.
Dicterende onder anderen ingevolge van de Refolutie der refpective Bondgenoten van den 25 Marty 1651. in 's Gravenhage op de groote Zaale gearrelteert.
Dat de Commandeurs met den Krygsraad de Militaire Jurisdictie niet verders fullen mogen gebruyken nogte extenderen als over naJatigheyd en overtredinge in tochten en wachten , overgaan aan den Vyand, defertie van Compagnien ofte overloop van d'eene Compagnie aan de andere fonder Paspoort, mitsgaders excesfen en delicten die de Officieren en Soldaten onderling ofte d'eene tegens den ™,ïL.en koraer> ^ begaen , en VERDER •WIE! , invoegen dat dan over alle zaken 'r ZY DAN CRIMINEEL OF CIVIEL me Mijltje Perfonenapprehenfibel, convenibel, Tufticiabel en executabel zullen zyn by den Civi. Jen Rechter &c. &c.
Uyt kragten van welkers letterlyken fin het wei toefchynt als of by gemelde Refolutie aan de Rrygsraed privativelyk wierde toegelaten
de



tot de MILIT. JURISDICTIE. 313
dc cognitie ende judicature over alle foorten van delicten by Militairen tegens Militairen begaen , zonder ondcrfcheyt.
Dog hebben ook niet konnen afwezen van aan de andere fyde in geen minder ferieufe bedenkinge te nemen de fware en fchadelyke gevolgen dewelke tot nadeel van deze Stadt en Borgerye van dien zouden konnen refulteren, indien alle foorten van delicten door Militairen aan mede Militairen begaan , zonder onderfcheyt te maken of dezelve delicten in haer natuer waeren Militair of gemeyne delicten; alsfe moordt, dootflag, roverye , gewelt en diergelyke , waer door de Borgelyke rust en fekerheid zoo merkclyk geftoort en gevioleert word, alleen en privativelyk aan de Krygsraad en desfelfs dispofitie hoe verre op defelve te inquireren en de fchuldige te ftraffen of niet, zoude moeten worden overgelaten.
Konnende niet gerust zyn en geloven dat fulcxde intentie van de refpective Bondgenoten in het definiëren en vastftellen van de voorn, periode in gemelte Refolutie van den jare 1651. foude zyn geweest, waer toe ons ook geen geringe aanleydinge en redenen geven de twee feer notable Refolutien van dc Ed. Groot Mog. Heeren Staten van Holland en West-vriesland genomen den 30. September 1654. en 16. May ïó68. by welke eerfte Haar Ed. Groot Mogende refumerende Refolutie nopende de Militaire Jurisdictie or> den 25. Maart 1651. by de GEMEYNE BONDGENOTEN in de generale Vergaderinge op de groote Zaal van het Hoff van Hollandt genomen uytdrukkelyk en EENPARIG verftaen.
V 5 Dat



3i4 VERZAMELING van STUKKEN,
Dat alle delicten begaen by Militaire perfonen niet puer Militair zynde, maar choqueren, de de gemeyne rust ofte de Borgerlyke Societeyt gemeenlyk genaamt communia delicta, in haar natuer ftaan tot kennisfe, judicature en correctie van de Ordinaris Juftitie den Civilen en Politicquen Rechter over de Steden enPlaatfen alwaar fodanige delicten worden geperpetreert.
Ende by de tweede, nopende de Judicature over een manflag door een Soldaat aen fyn mede Soldaat beide in Guarnifoen binnen Monnikendam begaan met inhadie van Haar Ed. Gr. Mogende voor gemelte Refolutie verftaan word , dat het oordeel over fodanig delict was ftaande, en ook gelaten zouden worden tot kennisfe en judicature van Schepenen van Monnikendam.
Veelwyniger konnen wy vastftellen datU Ed. Achtb. en naderhand de Ed. Mog. Heeren Staten dezer Provintie by derfelve refpective Refolutien van den 2. November 1702. voorn, cn met het aanhaalen van de opgemelde periode (dewelke gelyk voorfchreven is by een deiBondgenoten in notable voorvallen na gehouden deliberatien geëlucideert cn een gantsch andere interpretatie een en andermaal bekomen heeft.) fouden hebben willen vastftellen dat in casivan gemeyne delicten cn niet wezende puer Militair, en overfulx de Societeyt rust en vrede van dien turbcrende (tot welkers coniervatie de Militie allcenlyk dienen moet) de cognitie over defelve delicten zoude zyn ontnomen aan den Ordinaris Rechter van U Ed. Achtb. Stadt, en defelve privatelykgelaten aan
de



tot de MILIT. JURISDICTIE. 315
de recherche en vindicte van den Krygsraad zoo als die in tyt en wyle fig hier foude bevinden.
Al waer omme wy van onzen plicht geoordeelt hebben 't gene voorfchreven is aan U Ed. Achtb. gedienftig^voor te dragen ende te verfoeken dat U Ed. Achtb. nae hare gewone wysheyd deze zake in nadere overweginge nemende die voorfiening gelieven te doen, dat, 't zy door haar Ed. Mog. by interpretatie of elucidatie, ofte anders ,°zoo als U Ed. Achtbare zullen oordeelen te behoren, verklaart cn verftaan wcrde , dat ALLE deliÜen begaen by Militaire Perfonen niet puer Militaire, maar gemeyne delicten zynde , ftaan tot kennisfe, judicature en correctie van de Ordinaris Juftitie ofte Civilen en Politycquen Rechter der Stadt en Plaatze alwaer zodanige delitlen werden geperpetreerd.
Waar mede wy U Ed. Achtb. in Godes heylige befcherminge , bevelen en verblyven
Edele Achtb. Heeren!
U Ed. Achtb. Dienstwillige Dienaren Schout, Borgemeesteren en die van den Gerechte der Stadt Utrecht.
Onderftont
Ter Ordonnantie van defelve, en was getekent,
J. Vervelst.
Gefchreven tc Utrecht den 15. Juny 1709.
Heeft de Vroetfchap na rype deliberatie eenpa-



3rö VERZAMELING van STUKKEN,
pang verftaan en verklaart dat ALLE deliSten binnen deze Stadt ofte derfelfs Jurisdictie begaan by Militaire Perfonen niet puer Militair zynde maar choquerende de gemene ruste ofte de Borgeriyke Societeyt, gemeenlyk genaamt communia dehcta , in hare natuere ftaan en gelaten worden tot kennisfe , judicature , en correcpe van de Ordinaris Juftitie of den Civilen en Politicquen Rechter, zynde alhier de Heeren van den Ed. Gerechte dezer Stadt, en zal hier van kennisfe worden gegeven aan den Commanderenden Officier, van 't Guarnifoen om hg daar na te reguleren.
Accordeert in kennisfe van my
J. van Harscamp.
C XVIII.
EXTRACT uit het Register der uitgaande Brieven van de Ed. Mog. Heeren Raaden van Sta. te der Vereenigde Nederlanden aan Haer Hoog Mogende.
Den 12. February J714..
Hoog Mogende Heeren.
De Krygs-Raad te 's Bosfche heeft aan ons kennis gegeeven, dat U Ho. Mo. aan haar gefonden hebben om berigt, een Misfive van de Magiftraet der Stad, welke aan haar disputeert het ftellen van een Curateur, in den
Boe-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 317
Boedel van wylen Gerard van Poelgeest in fyn leeven Sergeant Majoor ten dienftc deefer Landen, binnen die Stad, alwaar hy in guarnifoen was , overleeden , verfoekende onfe ordre, wat fy fouden refcribeeren aan U Ho. Mo. nopende dat conflict van Jurisdictie.
Waar op hebbende gedelibereert, hebben wy geoordeelt best te weefen , dat wy zelve U Ho. Mo. inforraeeren , van de geleegentheid derzaeke; U Ho. Mo. gelieven dan gedient te weeien , dat dewyl de Militaire Officieren doorgaans geen de minfte Relatie hebben tot de Steeden waar-in-fe guarnifoen houden; en het guarnifoen een Lighaam maakt, gefepareert van dat van de Burgery, welke ieder hebben haar apart© Regter, het guarnifoen, de Militaire, de Burgery, de Burgerlyke, van ouds af geufeert is, dat gelyk de Burgers te regt ftaan over alle faaken voor de Burgerlyke Regter zoo ook de Krygluiden voor de Militaire, foo nogthans, dat Officieren, welke hier te Lande gehuyst en gegoed fyn , moeten te regt ftaan over Civiele zaeken voor haer Domiciliairen Regter , waer heen fe ook mogen in guarnifoen gefonden' worden; maer niet voor de Burgerlyke Regter van guarnifoensplaets.
Dat geene verandering gemaakt is in deefe oude en generaele ufantie, by de bekende Refolutie van 25. Maart 165r. genoomen op de groote Zaal van 't Hof, als alleen in opfigt van de Steeden ftem in Staat hebbende , welke Refolutie dien volgens , notoirlyk diend tot confirmatie van die ufantie in opfigt van alle andere Steeden, gelyk defelve ufantie dan ook feedert alom in vigeur gebleeven is. Waar
Van



318 VERZAMELING van STUKKEN,
van wy kortheids halven jeegenwoordig geen ander bewys zullen bybrengen als dat in 'tjaar 1666. wanneer men van de fyde van den Cheürforst van Brandenburg wilde brengen in het Tra&aat, welk den 16. February van dat jaar gellooten is, een Articul, volgens welk deMilitic van U Ho. Mo. leggendein de Steeden van het Land van Cleef, foude te regtemoeten ftaan, onder de Cleeffe Politique Overheid in zaeken, die de Militie niet concerneeren, gelyk fulx in U Ho. Mo. eygen ftaat foude worden geobferveert, deefe Raad, wiens advys U Ho. Mo. daer over innaemen, advifeerde, dat het felve om feer importante reedenen foude behooren gelaaten te worden by het jeegenwoordig gebruik dat wel waer is, dat in den Staat deefer Vereenigde Neederlanden dc Steeden, ftem in Staat hebbende, in eenige gevallen, over de Militie in den'haer en logeerende hebben en oeffencn Jurisdictie, maar dat te conftdereeren ftaat, dat de magt, haar daar omtrent competeerende, komt te deftueeren uit het Regt, van Souverainiteit over de Militie, in welk Regt de gemelde Steeden , als integreer ende Lee den , fyn participeerende , en dat om die reeden het zelve regt aan de Steeden in de refpeÜive Provinciën, geen ftem in Staat hebbende , niet word toegeftaan, veel min aen Steeden resforteerende onder de Generaliteit.
Waar van het gevolg was, dat het voorfz. Articul gcbleeven is buiten het Tractaat; het welke onweederfprekelyk bewyst , eerftelyk, dat de Refolutie van 25. Maert 1651. in het jaar i'666. dat is in een tyd, wanneer niet te brecdé loop gelaaten wierd aan de Militaire Juftitie geen plaatshad in de .Steeden, geen ftem
in



tot de MILIT. JURISDICTIE. 319
in Staat hebbende, off men moest leggen dat de Raad van Staace niet wist wat ze aan U Hó. Mo. fchreef, en ten anderen dat U Ho. Mo. fo wel als de Raad van verftand waaren , dat die Refolutie geen plaats behoorde te hebben in de Steedcti, geen Item in Staat hebbende. -
Dat onder de Refolutien door de Magiftraet van 's Bosfche bygebragt, in Haer Misfive aen U Ho. Mo. wel een off twee fyn, en namentlyk die van 21. Jan. 1704. welke favorifeeren het gefuftineerde van de Magiftraat maar dat de Refolutie van de folemneele Vergaderinge van de groote Zaal, welke een foort van een Wet off Reglement is , en welke , gelyk ze confirmeert de oude ufantie, ten opfigte van de Steeden, geen ftem in Staat hebbende , geconfirmeerd is door de opgevolgde Praiïyk , zoo voor als na de verandering, in de Regeering gevallen in het jaar 1673. behoord te overweegcn een off twee Refolutien genoornen op particuliere gevallen , en by welke het zoo ver van daer is, dat de Refolutie van de groote Zaal, en een Ufantie foo oud als de Republicq, voorbedagtelyk fouden weefen ingetrokken, en verandert, dat zelfs daar van niet gerept word in de Refolutien, door de Magiftraet van ?s Bosch bygebragt, tot een klaar bewys dat U Ho. Mo. waar aen felden faeken van die natuur geen gemeenfchap hebbende met Staats deliberaties , voorkoomen, niet fyn verdagt geweest in her. neemen derfelve op het ondcrfcheid tusfehen de Steeden , ftem in Staat hebbende en niet hebbende.
En dat ook, om wat nader te koomen tot
het



320 VERZAMELING van STUKKEN,
het geval in questie., veel gevoegelyker, en te gelyk onkostelyker is, wanneer een Officier die niets gemeens heeft met de plaats, ftad! waar heen, hy door U Ho. Mo- in garniiben gefonden is, aldaar komt te overlyden, dat des zelfs Equipage en wat hy verder by fig heeft gaade geflaagen en gebenifieert worden , dooide ^ Krygsraad en Commisfarisfen van dien , beftaande uit perfoonen, die alle een gemeen intrest hebben om het voordeel en menage van denoverlecden te betragten als door de Geregten, en ^ dat mcenigmaal van flegte garnifoen plaatfe , 't zy dat maar provifioneefyk moet geforgt worden voor de nagelatene Equipagie en meubilen , weegens de abfentie der naastbeftaande, off Erffgenaamen van den overleeden, off dat die moeten te geld gemaakt, en het provenu onder de Crediteuren gediftribueert worden-
Invoegen dat U Ho. Mo. fien , dat dc fuftenue van de Magiftraat van s'Bofche,in deefe aanloopt teegens de oude Ufantie , geconfirmeert door een feer folemneelc Refolutie, kragt van wet hebbende, en door de opgevolgde practyk mitsgaders teegens de billykheid, en het intrest van U. Ho. Mo. Militie , welke het fondament fyn van de voorfz. Ufantie en Refolutie en fonder dat de Magiftraat ergens in verkort word, alfo de Bondgenooten niet hebben behoeven te onderwerpen aen haer judicature de Militie, welke U. Hoog Mog. van tyd tot tyd fouden fenden na s' Bofche niet om te macken een gedeelte van Lighaam der ingefëetenen waar van dc Magiftraat het Hoofd is, nog om te genieten de voordeden en te
hel-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 321
helpen dragen de Burgerlyke lasten van de In. gefeetenen der ftad, nog om eenige Relatie te hebben tot defelve maar alleen om fig aldaer op te houden voor den dienst van U. Ho. My, van den eenen dag en uur tot het andere, en fubject. te weefen, zoo wel aan het Regt als aan het Krygsbedwang van Officieren, door olf van weegens U. Ho. Mo. over haar gefteld.
CXIX.
EXTRACT uit het Memorie cn Refolutie Boek 's Hoves van Gelderland.
Edele Mogende Heeren.'
Wy hebben in onze Vergaederinge wel ontfangen de Misfive van de eerfte en andere ver-; orderte van de reekeninge in Gelderland , in' dato den 20. deezes gefchreeven aen U Ed. Mog.1 hebbende tot bylage een Requeste van johan de Cocq van Delwynen , Heere tot Wadenoyen , Amptman van Bommel, Tielre en Bommejreweerden, daer by te kénnen, hoe dat fyn E. voor eenige dagen was ter ooren gekoomen \ dat een Perzoon van Herwaerden , genaem>t Jacoh van den Berg, even buiten de poort van het Fort St. Andries, dog binnen de barrière van 't Contrefcherp was gevonden , leggende fwaer gequetst, fodaenig dat hy 's anderen daegs daar aen was overleden: met verzoek om te moogen weeten , off fyn L. in qualiteit als Amptman van dat diftrict de Militie aen het geallegeerde feit pligtig, zal aenfpreeken nae
// Deel X be.
Wisfive ten cis .and-•hap.



322 VERZAMELING van STUKKEN,
bevind van zaeken , of dat hy fulx zal laeten ter Judicature van den Crygsraad, ten einde fyn L. niet mogte ingewikkeld worden in disputen over conflict van Jurisdictie.
Gevende welgemelde die van de Rcekeninge by haere voorfz. Misfive U Ed. Mog. in bedenken , of tot voorkoominge van alle zodaene disputen U Ed. Mog. niet zouden konnen goedvinden om daer omtrent eenige Ordre of Reglement te beramen , waer nae het voorfz. geval, en alle diergelyke in het toekoomende zouden konnen worden behandeld.
-Waar op U Ed. Mog. by Refolutie van denzelven 20- deezes hebbende verftaen , dat 't Hoff Provintiaal en die van de Rcekeninge de Retro-acta zouden naczien, en U Ed. Mog. vervolgens dienen van Pra>advis; geven wyons de eerc van U Ed. Mog. ten dien eynde met behoorelyk refpect voor te dragen.
Dat wy hier op de Retro-acta, en het gee ne omtrent deeze materie regtens is , naegezicn hebbende bevinden.
Dat voor eerst, by de gemeene Keizerlyke Regten onderfcheid word gemaakt tusfehen delicten , die mere Militair zyn , en tusfehen gemeene delicten.
Dat van Militaire delicten , die nacmentlyk door Perzoonen , in Militairen eed of dienst zynde, worden begaen teegens de particuliere ordres en discipline van Oorlog, de cognitie als ook de ftraffe privativelyk word gelaten aan de Crygsraat.
Maer dat van gemeene dclittcn die, namentlyk, volgens de Wetten van alle Volkeren zyn verbooden, de cognitie en judicature ook gemeen



•tot de MILIT. JURISDICTIE. 323.,
meen is, en dienvolgens gehoord aan de PoEticque of Ordinaris Regter van de plaatze, daer die begaen zyn , zonder onderfcheid of zoodaene delinquanten of gelardeerde zyn Militaire of BurgerlykePerzoonen; waermeedeook overeenkomt de leere van de voornaemfteRegtsgeleerden als ook de praétyke en oude gewoonte van deeze cn andere nabuurige Provintien , mitsgaders van byna alle Volkeren van Europa. Dat hier by komt, dat op de propolitieen
vcrfoek van weegen deeze Provintie gedaen op „ den 24. Maert 1651. aen de groote Vergaede,, ringe in 's Gravenhage , nae dat de andere Pro-
vintien daer van hadden verzogt engenoomen „ copie, des anderen daegs by de ZAM ENTLY„ KE BONDGENOOTEN is goedgevonden" dat in conformité van dien , zoude worden gefchrecven uit den naem van Haer Ho. Mo. aen Commandeurs van de Guarnifoenen in de Steden van Gelderland ftem in Staat hebbende; dat de voorfz. Commandeurs met den Crygsraad in de voorgemelde Steeden de Militaire Jurisdictie niet verder zouden moogen gebruiken nog extendecren , als over die nalatenfchap en overtreedinge van togten en wagten, overgaan aen da Vyand, defertie van Compagnien , ofte verloop van de eene Compagnie onder de andere zonder Paspoort, mitsgaders over excesfen cn delicten, die de Officieren en Soldaten onderling, off d'eene teegens den anderen zoude komen te begaan en VORDER NIET; Invoegen , dat over alle andere zaeken, ZY WAREN DAN CRIMINELE OF CIVILE, die Militaire Perfoonen apprehenfibel, convenibel, jufliciabel ende executabel zouden zyn by X a den



324 VERZAMELING van STUKKEN,
den Civilcn of Polityken Regter, wiens fententie meede over fchulden en anders geweezen by gebrek van gereede ofF ongereede goederen op de gagie van de gecondemneerde nae de ordre van 't Land ter executie geftelt zouden worden.
Dat op de voorfz. Refolutie in diervoegen, omtrent de judicature over Militairen in communibus delictis genomen, is gevolgd de Refolutie van de H eeren Staten van Holland, waer by Haer Ed. Mog. op den 30. September 1654. eenpaarlyk hebben verftaan en verklaert: Dat alle delicten, niet puurlyk Militair zynde, maar chocqueerende de gemeene ruste, ofte Borgerlykc Sociëteit, gemeenelyk genaamd, c'ommunia delitta, begaan by Militaire Perzoonen, in haere natuure ftaen tot kennisfe, judicature en correctie van de Ordinaris Juftitie over de Steden en Plaatfen , alwaer zodaenige delicten werden geperpetreerd, &c.
Mitsgaders nog een nadere Refolutie van hooggemelde Heeren Staten van Holland, in veel fterker termen , den 16. May 1668. gcnoomen op het gereprrefenteerdc van de Gedeputeerden der Stad Munnikendam, daer in beftaende: Dat des nagts tusfehen den 1. en 2. dito zeeker Soldaat van de Compagnie van Capitain Hinoyosfa, aldaar guarnifoen houdende, op de publyke ftrate, een ander Soldaat van defelve Compagnie met een mes in diervoegen gequetst hebbende, dat denfelve aan* ftonds van de quetfure geftorven, en den pcrpetrant daer op door de Militie in apprehenfie genoomen was; den voorfz. Capitain was fuftineerendc, dat in conformité van zeekere
Re-v



tot de MILIT. JURISDICTIE. 325
Refolutie den 25. Marty 1651. by Haar Ho. Mog. op de groote Saai gcnoomcn, den voorfz. delinquant van den Militairen Krygsraad te regte geftelt zoude behooren te worden, als zynde'een delict tusfehen Soldaten onderling begaan ; Edog dat dc Scheepenen der voorfz. Steede conüdereerecde , dat 't voofz. delict, fchoon tusfehen Militairen begaan, egter was een gemeen , en geen Militair delict: Ende zulks niet wectende, of zy in goeden gemoede dc Judicature van dien konden ncgligeercn, cn den Krygsraad met dc zacke laten geworden , de Heeren hare principalen bewoogen hadden om de Heeren Staeten van Holland te verzoeken, dat defelve zouden gelieven te verklaaren , voor wien den voorfz. Delinquant te regt zoude behooren geftelt te worden ; waer op Hooggemelde Heeren Staten hebben verftaan ende verklaard , dat de voorfz. zacke in- hacre natuurc en agtervolgcns het declaratoir vervat in Haer Ho. Mog. Refolutie van den 30. September des jaers 1654. is ftaende cn dienvolgens ook gelactcn zoude worden tot kennisfe cn judicature van Schepenen voorn. Daar van by aenfehryvinge aan den Officier der voorfz. Stad Munnikendam , mitsgaders ook aan den voorn. Capitain Hinoyosfa kennisfe zoude worden gcgceven, met last en begeerte , om zig daer nae prrecifelyk te reguleeren.
Dat de voorfz. Refolutie van Haer Ho. Mo. op de propofitie weegens de Heeren Staten van Gelderland genomen en op welkers fundament beide dc voorfz. verklacringc by de Heeren Staten van Holland by formc van interpretatie zyn gedaan, in deeze Provintie is agtcrX 3 volgd



326 VERZAMELING van STUKKEN,
volgd en naegeleefd tot den jaere 1675. gelyk daar van de meenigvuldige exempelen U Ed. Mog. ongetwyffeld wel zullen bekent zyn, ende ook Jigtelyk by ons zouden kunnen bygebracht worden.
Dat het waar is, dat den Heere Erfftadhouder, onfterfelyker gedagtenis, by desfelfs Misfive aan de Heeren Staten deezes F. ende Gr. gefchreeven den 3. Juny 1675. tot Duffel omtrent de voorfz. Refolutie en opgevolgde conftante obfervantie, die verandering heeft gemaekt: (Y) dat foo wanneer Militairen mogtcn koornen te begaen eenige delicten , die men noemt gemeene delicten, daer omtrent preventie foo voor den Borgerlyke als Militairen Regter behoorde plaats te hebben.
Ende zoo voorts, gelyk wy verzoeken dat U Ed. Mog. uit het hier neevcns gaende affchrift van zeekerecopie, die in die tyd aan deezen Hove is toegezonden, en niet al te ordenteiyk fchynt afgefchreeven te zyn, met meerderen gelieven te verneemen.
Dog dat Heere Erfftadholder fulx niet anders heeft gedaen als pfoyifioneei en tot dat met de Heeren Staten deezer Provintie nader zoude hebben gedelibereerd.
„ Sonder dat de gemelde naedere deliberatie „ ooit daer op is gevolgd , dat de Heeren Staten „ deezer Provintie den inhout van de voorfz. „ Misfive uitdrukkelyk hebben geapprobeerd , „ veel min verklaard Haer Ed. Mog. intentie te „ weezen, om van de cerstgemeide Refolutie de
Anno 1651. te willen afgaen."
Om
(*) Met welk Recht?



TOT DE MILIT. JURISDICTIE. 327
Om alle welke vooraengetooge gronden en reedenen wy onder verbeeteringe van advys zouden zyn: Dat U Ed. Mog. nae refumptie van de Refolutie op den 25. Maert 1Ó51. by Haer Ho. Mo. op de groote Saai genoomen, en andere Retro-afta daer op applicabel . tot wegneenjinge van alle hsefitatie en onfeekerheid o ntrent de Judicature over Militaire en gemeene delicten zouden behooren te verftaen verklaren: Dat de voorfz. zacke in het Fort St Andrics voorgevallen, in hare nature, cn agtervolgerrs Haer Ho. Móg. voorfz. Refolutie is ftaende en dienvolgens ook gelaten word tot de cognitie en Judicatuure van den Ordinaris of Politicquen Rechter : Ende dat voorts in het generaal alle delicten niet puurlyk Militair zynde, maar turbetrende de gemeene ruste én Borgerlyke Societeyt, gemeenelyk genaemd communia 'delicia , begaen by Militaire Perfoonen , vrede in haere natuur'e privativèlyk ftaan en gelaten worden tot de kennisfe, judicature, en correctie van de Ordinaris Juftitie over de refpective Ampten, Steden en Flaatfen alwaer zodaene delicten worden begaen.
Waer meede verhoopende U Ed. Mog. goedvinden te hebben voldaen, bidden wy God &c. Gefchrecven i1 Arnhem den 29. Maart 1715.
Accordeert met voorfz, Memorie en Refolutie bock.
X 4 GXX'



32 8 VERZAMELING van STUKKEN,
cxx.
Ordonnantie van de Heeren Staten van Gelderland omtrent de Judicature over Militairen in gemeene delicten van
Ben i. April 1715.
De Staten des Furftendoms Gelre en Graeffehap Zutphen hebben tot voorkominge van alle dispuyten tusfehen den Politiquen en Militairen Regter over het Conflia van Jurisdiaie tot wegneminge van alle haditatie en onzekerheid omtrent de Judicature over Militaire in gemeene deliaen, goedgevonden, en verdaan te verklaren by dezen, dat voortaan in 't generaal alle delicten niet puurlyk Militair zynde, maar turbeerende de gemeene rust en Borgerlyke Sociëteit gemeenlyk genaamt communia delitla, begaan by Militaire Perfoonen, in hare nat uur e privativèlyk ftaan en gelaten worden tot de kennisfe , judicature en correctie van cl'Ordinaris Juftitie over de refpective Ampten, Steden en Plaatzen , alwaar zodanige deliüen worden begaan.
CXXL



tot de MILIT. JURISDICTIE. 329
CXXI.
EXTRACT uit het Reces des Lantdaegs in Martio en Aprili en vervolgens in Oclobri 1715. binnen Arnhem ordinarie gehouden
Veneris den 18. October 1715.
Voorgebracht, hoe de Militairen eenige twyffelachtigheyt hadden opgevatover hetgedruckte Reglement tot voorkominge van alle disputen tusfehen den Politicqen en Militairen Richter over het conflict, van Jurisdictie van den 1. April laestleden, ende in 't byfonder over de daar gefielde woorden van, communia delicta begaan by Militaire Perfoonen, ende daar over gedelibereert wefende is gerefolveert ende verdaan , dat het gefeyde Reglement fal ftand houden , geobferveert worden cn de Gecommitteerde ter Generaliteit gelast, gelyk gefchiet uit kracht defes, fich exactelyk t'informeeren hoedaenig dit in andere Provintien word gepraétifeert ende Haar Ed. Mog. daar van te adverteren.
Pro vero Extra&u.
G. V. Bauricius Secretaris.
X 5 CXXIL



33^ VERZAMELING van STUKKEN,
CXXII.
Refolutie der Heeren Staten van Zeeland, van
Den j. December 1717.
De Secretaris van 't Land, heeft uit naam ende van wegens de Heeren Gecommitteerde Raden , circumftantieel ouuerture gegeven , van zeker geimpetreerd mandament, door den Fiscaal Militair in Zeeland, van den Raad van Staten der Vereenigde Nederlanden, tot laste van Alexander de Krane, Vendrig in de Compagnie van den Capitein la Grange, onder het Regiment van den Lieutenant Generaal van der Beeke , by den Militairen Krygsraad tot Veere gecondemneert , ende wat tot provifioneele ftuitinge by haar was gedaan ;
Waar op zynde gedelibereerd, is goedgevonden en verftaan, dat de Heeren Haar Ed. Mogende Ordinaris Gedeputeerde ter Generaliteit, Hullen worden geauthorifeert, gelast ende geordonneert , gelyk dezelue geauthorifeert, gelast ende geordonneert worden by dezen , omme ter Vergadering van H. H. M. voor te dragen , ende te reprtefenteeren , dat H. E. M. informatie bekomen hebbende , dat de Raad van Staten zig komen aan te matigen , het verkenen van proviften van Juftitie in Crimineelc Militaire delicten in cas d'appel , binnen flemmev.de Provintien voorgevallen , ende in fpecie zulks hebben belieuen te doen, ten opzigte van eene Alexander de Krane, Vendrig in de Compagnie van den Capitein la Grange, onder



tot de MILIT. JURISDICTIE. 331
der het Regiment van den Lieutcnant Generaal van der Beek: , in guarnifoen tot Veere by den Militairen Krygsraad aldaar gecondemneert, volgens copie van het Mandament, ende Sententie daar nevens gevoegd: H. E. M. hoewel aan den Raad van Staten, het gezag ende de authoriteit over de Militie van den Staat, buiten de ftemmende Provintien, als conform der-* zeiver Inftructie zynde, in geencn deelc willen conteftccrcn, maar om verfcheide pregnante redenen niet konnen advoueeren, zulks haar binnen de ftem in Staat hebbende Provintien zoude competeeren, zoo min als aan haar ftaat het verleggen cn veranderen van de Militie, aldaar in Guarnifoen , en andere zaken : Dat Haar Ed. Mog. derhalven die ordre hebben doen ftellen, dat daar omtrend niet zoude werden geobtempeteerd, ende derhalven van 11. H. M. zullen verzoeken, den Raad van Staten te disponeeren, die te onderlaten, onder verzekering nogthans, dat zoo de gezamentlyke Bontgenoten van oordeel mogten zyn , den Raad van Staten, tot diergelyke is bevoegd, en het in den haren zoo zullen laten practifeeren, ook by Haar Ed. Mog. als dan geen dc allerminftefwarigheidzal werden gemaakt, omme aan den Raad van Staten in diergelyke gevallen, dc behulpzame hand te zullen helpen toebrengen;, daar toe betroorlyk gerecmireerd werdende, dog ANDERS NIET.
Accordeert &c.
CXXIII.



33 2 VERZAMELING vak STUKKEN,
CXXIII.
EXTRACT uit het Reces van den Ordinair en Landdag in April en Mey ende vervolgens by continuatie in September 1728. binnen de Stad van Nymegen gehouden
Sabbathy den ï. Mey 1728.
Ingekomen en verlefen eene Misfive van den Raad van State der Vereenigde Nederlanden gefchreven in 's Gravenhage den 8. Maart defes jaars, houdende in het brede een detail van het geene voor eenige tyd binnen de Stad Tiel was gepasfeert en voorgevallen tusfehen de Magiftraat derfelver Stad en den Krygsraad over cn ter faken van twee diftinctemanflagen door Soldaten aldaar guarnifoen houdende onderling en den eenen tegens den anderen begaan, met alle het geene daar omtrent ten wederfyden was gedaan cn geüiftineert, verfockende wclgemelte Raad van Staten, om'reedenen in die voorfz. Misfive in het brede geallcgecrt dat Haar Ed. Mog. tot voorkominge van alle diergelyke voorvallen in het toekomende gelieven te nemen eene foodanc Refolutie die op het fubjecl van de Judicature tusfehen Politicquen en Militairen in allen deelen mogen conform wefen aan die van de gefamentlyke Bondgenoten op derfelver folemnele Vergaderinge in den jare 1651. gearrefteert:
En hier tegens verlefen dc copyen van dc Misfivcns door de Magiftraat der Stad Tiel op voorfz. fubjecl; aan den Raad van Staten
ge-



tot de MILIT. JURISDICTIE. 333
gefchreven , en waar by opgemelte Magiftraat aantoont en fufcineert in defen alles niet anders gedaan te hebben als conform defes Landichaps Refolutie van den 1. April 1715. waar ■op gedelibereert en daar by verlefen fynde het gearrefteerde by de famentiyke Bondgeno'en 'in den jare 1651. voorts defes Landfcnaps Refolutie van den 1. April 1715. ook aangemerkt het geene by de andere Bondgenoten in defen werd gepraétifeert , hebben Haar Ed. Mo. tot voorkominge van alle disputen in het toekomende en onder voorbehoud van het regt dele Provintie en Leden van dien neffens de andere hare Bondgenoten computerende goetgevonden by interpretatie van den 1. April 1715. te verklaren en te verftaan, dat de" judicature over alle excesfen en delicten puurlyk Militair fynde , fal fyn en blyven aan de Krygsraden binnen de Hemmende Steden defer Provintie.
Dat voorts die felve Krygsraden fullen hebben de Judicature en erkentenisfe over alle excesfen en delicten die d'Officicren en Soldaten van dat felve guarnifoen onderling off die een tegens den anderen fullen komen te begaan , off fchoon die voorfz. excesfen en delicten in haar natuur niet puurlyk Militair mogte n wefen.
Blyvende egter aan den Politicquen Regter de erkentenisfe ende judicature over gelykc excesfen en delicten tusfehen Officieren en Soldaten onderling off den eenen tegens den anderen begaan wordende, in val die Officieren en Soldaten, mogten weefen van diverfe guarnifoenen.
Voor



334 VERZAMELING van STUKKEN ,
Voor welke Politicquen Rigter die Militaire Perfonen dan ook voorts in alle andere faken SYSYN DAN CRIMINELE OFF CIVILE apprehenübel, convenibel, juftitiabel en executabel fullen fyn en wiens fententie mede over fchulden en anders gewefen by gebrek van gerede off ongerede goederen op die gagien van die gccondcmneerdens, nae ordre van het Land, ter executie geftelt lullen worden.
Pro vero Extraótu.
G. V. Bourkim, Secretaris,
CXXIVY



tot de MILIT. JURISDICTIE. 335
CXXIV.
EXTRACT uit 'het Reces van den Ordinair en Landdagh by continuatie gehouden binnen de Stad van Nymegen in September 1728.
Sabbathi den ii. September 1728.
Op het geproponeerde ter Vergaderinge gedaan hebben Haar Ed. Mog. goetgevonden dat Haar Ed. Mog. Refolutie den 1. Mey defes jaars genomen op het fubject. van de Militaire judicature fal gefonden worden aan den Raad van Staten , met verfoek om daar op te willen infteren, ten eynde eene fodane Refolutie by de famentlyke Bondgenoten worde gearrefteert en werkftellig gemaakt.
Pro vero Extraéïu.
G. V. Bouricius, Secretaris.