787J20



HET
VOOR EN TEGEN
VAN
LODEWYK den XVI™.






HET
VOOR EN TEGEN-
O F
VOL KO ME n E VERZAMELING DER GE-, VOELENS, UITGESPROKEN IN DE
CONVENTIONEELE VERGADERING i
BETREFFENDE HET PLEIDOOI VAN
LODEWK den-XVI0".
MEN HEEFT HIER ALLE DE ECHTE STUKKEN DER PLE1TING BYGEVOEGD.
Na de griginetle Paryfcke Uitgaave van buisson en chaudé.
IN HET EERSTE JAAR DER REPUBLIEK.
EERSTE STUK van het EERSTE DEEL.
te AMSTERDAM, bt j, de COSTER.
MD CCXCIIL






VOORBERICHT
DER
FRANSCHE UITGEEVERS.
ffet is in de daad tem groote en uitmmten.
de handeling i *» völk dm
vertegenwoordigers M ^ k», «0» ^ het de uitvoerende magt zyner Jiaatsgefleldheid had toevertrouwd, van mlke het fcheen of hy een misbrmk had gemaakt , om de opluikende yryheid te onderdrukken ; waardoor een volk , de gefmeede trouwloos aanjlagen, om het zelve andermaal U de Jlavemy te florten, ontkomen- zynde, den godloozen oorlog, welken de aanhangers jan zynen ouden mééster hem aandeeden, te rug gedreéven heeft tot op het grondgebied van de zamengezworene mogendheden , die op haan heurtbeeven\ tyd,plaats, gelegenheden, ja alles * o yer-



vi VOORBERICHT.
verëemgt zich om het belang deezer gewigttge zaak op te gaar en, waarop niet alleen Europa maar zelfs de ganfche waereld de oogen geyes' tigd heeft.
Het is geene grootfpraak , als men zegt , dat 'er in de gefchiedenis geen voorbeeld van tt vinden is. Voorwaar, de overeenkomst van deeze zaak, met die van Karei den eerflen, Koning van Engeland, zou omiaauwkeurig zyn: deeze laatfle , misfchien zo ongelukkig als fchuldig, was, toen hy gevonnisd wierd, nog bekleed met de koninglyke magt hem door het volk opgedraagen, en deeze omftandigheid vorderde zelfs de, geflrengheid zyner gevangeneéming. Be Engelfche veroordeelden eenen Koning en fchaften vervolgens, voor een' tyd, het Koningfchap af: De Franfche, integendeel, hebben het Koningfchap afgefchaft, en gaan een enkel perfoon vonnisfen, die Koning geweest is. Deeze omkeering, in den rang der gébeurtenisfen, fchynt het wederzydsch onderfcheid te voldingen , en JLodewyk , indien hy, gelyk wy gelooven ,
meer



VOORBERICHT, vu
meer fihuldig dan ongelukkig was, fcheen, zonder gevaar , een voorwerp van medelyden té hunnen worden van de edelmoedige natie (om dat zy onoverwinbaar is) welke door de afzetting van de koninglyke waardigheid den zedelyken perfoon geflraft hebbende , zich niet verwaardigen zal met het bloedig zwaard den natuurlyken perfoon te flaan, of gelooven zal dit niet noodig te hebben.
Foor het overige, kan dit gevoelen, 't welk wy voor ons in het byzonder kunnen houden, enkel een twintigmilioenfle gedeelte van de algemeens denkwyze over recht en flaat uitmaakende, voorzéker in de weegfchaal geen gewigt genoeg byzetten , 'om ons te onthouden van het zelve voor te draagen. Nog meer, dit gemengd gevoelen is voor onze lézers eene zékere waarborg omtrent onze naauwkeurigheid, en onze cnpartydigheid in de voordragt der verfchillende (lukken, welke wy in hun geheel zullen uitgeeven, zonder die te veranderen of ergens in te r-rminken ; met één woord, textgewys, en
zon-



VIII VOORBERICHT.
zonder ons zeiven eenige de mafte aanmerking ie yeröorlooven.
Onze tydgenooten en nakomelingen zullen hier alles vinden, alles kunnen kezen, enoyer alles uitfpraak doen.
RAP-



RAPPORT
VAN.
LODEWYK JERONIMUS GOHIER,
«EDEPUTEERDEN VAN HET DEPARTEMENT VAN JSLE EN VILA INE,
Nopens de papieren , giïnventarifeerd in de comptoiren Jer burgcrlyke lyst; gedaan in de zifting van zondag ogtend, den 16 September 1792.,
MYNE HEEREN!
"De (lukken gevonden in de comptoiren der bur^lvle vst, zyn U zo belangryk voorgekomen, faV kv niet alleen der zeiver druk en verzending aan de léeers , enaan de 83 Departementen bevolen febSa'r da" y oorbelast hebt een, ont éd-gd uittrekzel uit de zelve te maaken, en U het tatereei
*dSFj?£g%* alle
den w Augustus , bewaarheid door de opfchr£ " tenzeVe, ggeïnve«arifeerd by de voornaamlte " hewerkers der tegenomwenteling. V Waneer de Nationaale Vergadering haare ontvan. Sene magt,in de handen van het volk te rug geef , In'er zich niets van wil aanmatigen j wanneer de zeive de uitvoerende magt, in de handen des Koning;, Set ander, opfchort, dan om deafatten aarO. g op de vryheid te beletten, neeft ^^^gJiJg nnndiff baar eedras te regtvaardigen: maar zy is aan ut.
1 ndewvk denXVJdenoordeelen zal,alle de bewyzeu, wSlkSté^nshemopftapelen.verfchuldigd; maar zy fc^^5?ffi o|heldm»gen, bekwam o«a



•2
RAPPORT VAN
het zelve over zyne groote belangens, op welke het taiis ItarÖogt, voor te lichten, verplicht.
Het is op het oogenblik, wanneer dit volk de gedaante van zyne regeering bepaaldelyk gaat bewerkuellen , dat het 'er op aarkoomt, het zelve te doen kennen, in hoe verre het op de goede trouw van eenen Koning kan (laat maaken.
Het voorhangzel is eindelyk gefcheurd , het beleid der hoofden van de uitvoerende magt is in helder daglicht gefteld. Thans weet men door wien de inwendige vyanden van het ryk befchermd wierden, wie hunne geweldenaryen onderfteundde; men weet wie vcrftandhoudingen met de uitwendige vyanden onderhield , en wie hunne ftrafwaardige hoop bemoedigde ; men weet eindelyk aan wien alle de onheilen , die de eerfte oogenblikken van onze omwenteling treurig gemaakt hebben, zyn toe te fchryven; en waarom de zelve, in plaats van zig te verfterken en te vestigen, niet dan met een wankelende en aarzelende tred voortging.
De edelmoedigheid van eene natie, altoos groot, zelfs jegens hem , die wreedaartig met het verbreeken van zyne voormaals gedaane eeden fpeeldde, heeft het hart vanLodewyk denXVJden njet kunnen raaken.
De erfenis van den throon in zyn maagfchap bewaard , door eene conftitutie die alle overdragt van perzooneele voorregten vernietigd, de onfchendbaarheid in zynen perzoon geheiligd, de burgerlyke lyst, die alleen zo veel bedroeg, als de inkomften van meer dan eenen Staat van Europa; het uitdeelen van alle gunstbewyzen , de benoeming voor alle belangryke posten , de tytel van erfclyken ver tégen woordiger , liet ongelukkig vermoogen om alle werkingen van verkooren vertégenwoordigers te ontzenuwen; zo veele voorregten, de eene nog gevaarlyker dan de andere voor de vryheid , zyn by hem , aan wien de zelve zo onbefcheiden vergund zyn , niet anders befchouwd, dan als de puinhoopen van eene magt zyne handen ontvallen,en op welkers te rug winning hy moest bedagt zyn. Lodewyk de XVide heeft in de conftitutie niets gezien, dan de ontzagchelyke voordeden , welke zy hem aanbood, en de party weifee hy kiezen kon, om tot zyie oogmerken te geraa*
ken;



L. J. GO Hl B ft. 3
kin; CO dan de middelen, welke hy 'er in vond
om de zelve te vernietigen.
Daar is een uitgeftrekt plan van zamenzweering gemaakt geweest: niet alleen hebben wy, in de geïnventarifeerde Hukken by den bewindhebber der burgerlyke lyst en anderehoofden der uitvoerende magt, zelfs by den koning, het bewys gevonden van verfcheidene zamcnzweeringen,die niet anders waren dan de ontwikkeling van die ftoute onderneeming,tégens de algemeene vryheid; maar alle de geheime dryfveeren welke men heeft doen werken, zyn thans ontdekt.
Niet alken zyn wy zéker, dat wy verraaden zyn peweest, maar wy weeten ook hoe wy het geworden zyn, wy kennen al het beleid der verraaders-. Lodewyk de XVl^ heeft reden gehad te zeggen: dat hy, in den loop der gebeurtenis/en van de omwenteling , nooit veranderd heeft (2).
De proef welke hy van den wensch der natie had, toen hy van den throon afklom, om zig in de armen van Bouillé te gaan werpen, en toen hy in zynen vlugt gekeerd wierd ; heeft niet anders gedient, dan om hem van plan, niet van befluit, te doen veranderen ; en toen zelve wanneer hy zig aan den wil van het volk fcheen te onderwerpen, dortt hy zich op de ondervinding beroepen, om te oordeelen, welke conftitu'Ae hy omhelsde. m ■
In het tydperk, waarin een fehnk-verwekkend vermoogen in zyne handen wierd te rug gefteld, waarin de volkomenheid van de uitvoerende magt hem was toebetrouwd , had hy de ftoutheid zig te beklaagen» over de ongenoegzaamheid der middelen, die hem noodig zyn zouden, om de bsweeging te dempen, en de eensgezindheid te bewaaren, in alle de deelen van zulk een uiteelhekt ryk (3): als of hy den geest der natie federd wilde voorbereiden , voor de ftrafwaardige werkeloosheid, die alles moest kluisteren, alles ont-
ze-
(1) Uitdrukking van den brief van den geweezen Mini* ter Dabancourc. Zie den brief No. 5. ;
(2) Uitdrukkingen van den brief de» Konings, van d« maand September, 1791.
(3) Uitdrukkingen van den brief, van de maand Septem-
her, 1791.
A »



4
RAPPORT VAN
zenuwen, en by voorraad de misdaaden van de geconftitueerde magt, op de gebreeken der conftitutie ichuiven.
Maar het is niet alleen eene misdaadige werkeloosheid , welke wy aan den geweezen opperverkwister van de publieke magt te wyten hebben. Lodewyk de XVI<Je heeft zich niet bepaald, om by wyze van eene zuivere lydelyke rol na te laaten , het geen hy doen moest; maar hy heeft beftendig de werkingen van de hoofden beftierd, tot het oogmerk ftrydig roet dat geene 't welk hy verpligt was zig voor te ftellen ; hy heeft beftendig den wil van het volk van de hand geweezen, en de vyanden der vryheid begunftigd ; hy heeft het algemeene welzyn , zo door 't geen hy.gedaan, als door 't geen hy nagelaaten heeft te doen , op eene ysfelyke wyze in de waagfchaal gefteld. . Twee foorten van vyanden , namenlyk de in- en uitwendige, bedreigen met gelyke woede het vryë Frankryk. De papieren onder verfcheidene zegels gevonden, bewyzen, dat de Koning gelyker wyze, de poogingen van.de eene en andere begunftigde.
Om de algemeene zaak te doen verlooren gaan,moest men teffèns de middelen ter verdédiging regens de te zaam gefpannene magten, verzuimen, en zich verftaan met de wederfpannige oproermaakers over den Rhyn, de inwendige voorftanders der tegenomwenteling, weder onder een vaandel verzamelen, de vrienden der vryheid verdeelen, de regeeringsloosheid begunftigen, door het vernéderen van het wetgeevend vermoogen, de vernietiging bevorderen van het wetgeevend ligchaam, naar het zelve in minagting gebracht te hebben: en alle deeze middelen zyn door'Lodewyk den X VI<ien en zyne zaakvoerders in 't werk gefteld geweest (i).
In
CO Gelyk de bewyzen welke wygaan bybrengen, meest al getrokken zyn uit de ftukken, geïnventarifeerd by den bewindhebber der burgerJyke Iyst, is het van belang dat men weete met welke plegtigheid, en het onderzoek deezer ftukken, en dtrzeber inventaris gefebiedde: de zégels zyn 'er in tegenwoordigheid van den fleer Laporte opgezet. Gecommitteerdens benoemd door de Generaale Vergadering
van



1, J, GOHIER. 5
In het tydftip wanneer het vaderland wierd verklaart in gevaar te zyn , toonde de ftaat van onze légers fle°ts, de werkeloosheid en kwaaden wil van de uitvoerende magt aan. De oorlog is verklaard zedert den ló April, de Ministers kondiguen ons in dat tydftip, de genoegzaame magt aan, om eenen veldtogt te openen. En in weerwil van de dringen1> tegenfpraak van het wetgeevend ligchaam , m weerwil van des zelfs aanhoudende klagten, zyn onze légers, na verloop van meer dan vier maanden, met moeite in ftaat om een verdédigend fysteem te blyven behouden, vermits zy zich volmaakt ontbloot bevinden ; En wanneer is het dat 'er de Koning ons door zynen Minister van doet onderngten? Het is na ons beroofd te hebben , van het eemg hulpmiddel , 't welk eenen ongelukkigen en maar al te mogelyken fchok onöntbeerlyk maakte; het is naar zynVefo gefteld te hebben, op het decreet het welk een tusfchen-léger van ao,ooo man oprigttc.
Om te weeten in welk verftand de konmg( zien gekant heeft, tegens de oprigting van dat léger: moet men de tegenömwentelings-gezinden zelve, die door de comptoiren der burgerlyke lyst gebruikt zyn geweest, in de geheimen hunner brieiwisfelingen, de vrees, welke hen deeze aangroei der magten inboezemde, hooren uitdrukken. „ Het „ lchynt my toe, (leest men in eenen brief van den „ 22 February) dat de Vergadering bedagt is, otn „ zig te verfterken. De in regimenten geplaatfte „ vaderlandsgezinder waarvan wy hier eene kleine " » be-
van de wyk, daar de comptoiren berustende zyn, gaan tot het maaken van den inventaris over, in tegenwoordigheid van Gecommitteerdens van de Nationaale Vergadering , en van de Gecommitteerdens der gemeente; ieder ftuk is genommerd en geteekend, en bet proces verbaal is onderteeken i door allen die deeze zitting bywoonen. De Gecommitteerdens van de Nationaale Vergadering zyn de Heeven Oohier, Audrein, Vinet de oudfte, Duval, Benoiston, Uugyfs; Gecommitteerdens van de wyk du Louvre, zyn de Heeten Legei.dre, Duviviers, Ckarpentier, louxet; die van de wyK des Piqués zyn de Heeren Robert, Grenard, Garmer, Lau«y, Michtl, en de Heer Bos fa lid van de gemeente. A 3



6
RAPPORT VAN
3, bezetting hebben, zeggen dat zy naar Saint Denis zullen gezonden worden. In 'c begin van Maart, „ zal men hen omftreeks Baulieue verzamelen , ten getalle van 15,000: zie daar hun zeggen :
„ Men moet dit gefprek ftuiten door de
„ middelen welke gy kunt krygen, en fchrik ver-
„ wekken over die byeenverzameling , (1)
„ deeze zaak is zeer ertijlig, myn vriend; men moet „ 'er behendige fpions op afzenden ; do daad is moog„ lyk niet waar; maar zo men e venwel de trekken om * moet, al ware het maar van het vuorneemen, wanneer men zig zoude dekken met het voor„ wendzel om Parys van den aanval der Prinsfen te beveiligen ; moet men , deeze voorzorg belpottende, het ware oogmerk ontblooten , en aan„ ftonds fchryven. Ik haast my om U myne be„ doelde ontdekking mede te deelen , welke men „ moet voor uitgaan , gelyk deeze van het regi„ ment Sans Culoctes, welke Saint-Huruge te Lyun „ is gaan opligten." (2)
Alle de raadgeevingen in deezen brief vervat, zyn letterlyk gevolgd geweest. Daar zyn oproerl'chrïften tegens de vorming van het veldleger in 't openbaar verfcheenen , de muuren van Parys zyn behangen geweest met opfchriften , welke aan deeze gebouwen de haatelykfte gezichten gaven ; en na alzo het algemeen denkbeeld vermoeid te hebben, door opftookende gedrukte papieren, na alle bekendige verfpieders uitgezonden te hebben, na de ontrasting ever deeze verzameling verwekt te hebben , is het koninglyk Veto op dit belangryk en heilzaam decreet gefteld. Op deeze wyze heeft Lodewyk de XVpJe, de groote maatregulen by de Nationaale Vergadering genomen,onnut gemaakt; zo is het dat alle onze krygsmagten door hem ontzenuwd zyn, en tot dit oogenblik toe, de vorming van het tuifchenléger vertraagd is geweest, waarvan hy zelve naderhand, de onvermydelyke noodzaakelykheid heeft moeten erkennen. Maar de franfche légers waren die niet, op welks
(1) Zie dien brief, No. 5.
(aj Zie den zelve blief, No. s,«



t. J. COHIER. 7
ke Lodewyk de XVL* kon ftaat maaken, en op welke hy weezentlyk ftaat maakte. De troepen «fchik?yom de Koninglyke magt , op de pumhoolen van den conftitutioneelen throon te heriteiien, SrarerSe «eene welke zyn hart erkende , en wier Sepraal'de zyne zoude geweest zyn. Stelde hy den ooïog voor, het was om den optogt van zyne ïerlosfe s te verhaasten; het was, volgens de door de buraeriyke Ivst bezoldigde correspondenten , om Sl«mïïfe« te noodzaken, om hunne vermnogens TverèeÉgen en te berde ie breng™, têgens party gtztnden ,e,Tfchelmen die Frankryk geweld aandoen; ten Zie hunne kastyding welhaast tot voorbeeld diene voor al d Tenen, die aangezogt mogten zyn den throon om 7errTteg^erpn,en de rust der rykenteverjlooren; S één woord (om de taal te blyven behouden van den brief van Milaan den 27 April laatstleden gefchreeven) de Nationaale Vergadering,had zich door het declareeren van den oorlog in 't net begeeven ; dit is alles , 't geen voor de tégenömwentelingsgezmd n het best kon uitvallen, en een zo goede tydmg, ver. Tende wel door buitengewoone tfS™^^$£ van Parys naar Turin , en van Turm naar Milaan ovlgebragt te worden. Het weezentlyke léger van L». S den XVbefiond uit 20,000 uitgeweehenen, TttiTn^n uit 15looo man, zo PruisfchenalsOosZinkers Keizerlyken, en uit de Protestant/chef witÏS regimenten, welke Sardinië zo lang betaald, tot men de zelve aan Frankryk kan te rug geeven.
Zie daar de magten, op welke hy zyne hoop kon westipen- — „ Gy kunt op ten minjten ijo,opo man,
zo Pruisfchen als Oostenrykers en Keizerlyken jlaat " maaken. De Uitgeweekenen kunnèn een léger van " 20OCO man uitmaakm, &c. (i)." , "De brief van Milaan gefchreeven; is de eemge „iet! welke de te zaïnen* gefpannene magten tégens Frankryk, als zo veele troepen tot hulp van den Koïtafder frraiifcheii gezonden, aankond.gd. Alle de Sen van eenen man die niet opgehouden heeft,de drukfte correspondentie met de comptoiren van de bÏÏgerlyke lyst te houden; van een der uitzinnigfte
(1) Zie deezen brief No. 3»
A 4



8
RAPPORT VAN
bewerkers der tegenomwenteling, doen de zelve bedoeling blyken. ,, De vsrèenigcle troepen (zegt hy in zynen brief van den eerften Oétober 1791, ( 1) ,, verj, zamelen zig langzaam, en wagten, dat hen een con. „ gres in beweeging brenge. In dien tiufchentyd, gaat
alles gevaar locpen , 6o,oco man zouden meer dan 9, genoegzaam zyn voor den arbeid , voor welken men
300,000 beftemd. De anderen zullen zich in ftaat fteU ,, ïen, om als 't nood is, in te treeden door de opening „ welke men mogt gemaakt hebben."
Zo het onwaar is Czegt dezelve correspondent in zynen brief van den 2 November 1791.) (2) „ Dat „ de (treeken waarvan men de trekken geloift te ont„ dekken, l.et kleine traeïaat van Pilnitz in de war ge-
bragt hebben: fchynt het onmoogelyk te zyn, dat men ti zich voor ons in beweeging ftelle , voor de maand April
aanfiaande; en oordeel over het onheil 't welk in dien Si tusfehentyd, kan bewerkt worden,"
In Juny zal let léger der Prins/en (behelst de brief van den 14 Mai) zékeriyk Frankryk intreeien; ik kan •can die daad niet twyffelen, liet is my verzekerd doormynen jongjlen zoon, die in ftaat is alles te weeten, wat men overlegt.... Alles gaat wel, myn vriend: gy ziet het van -„we zyde, en ik geef 'er zulke Jierke verzékering van, als een blinde doen zou wiens armen gebruikt zyn, om de dryfveeren van een handwerk van belang, aan den gang te helpen, want dusdanig is myn rol.... My dunkt, dat de magt van onze vyanden ter deeg verminderd is'm hun val naderd, zo verre ik 'er van oordeelen kan. (3)
Men drukt zich niet minder klaar uit in den brief van den 13 February, waarin de optogt, welke de Koning moest volgen, op de inrukking der uitgewé-ienen in Frankryk, gevonden word. „ De Koning „ zal zig op (taande voet in aantogt begeeven met 33 zyne wagt,en eene gelyke keuze van die vanParys, „ om de Prinsfen te gemoet te koomen, en zal Léopold ,, en de overigen bedanken; zal de revue pasfeeren „ over de uitgewékenen , en de beste corpfen be-
waa-
(0 Zie daezen zel/den brief No. 3.
(2) Idem No. 3.
(3) idem Nu. 6.



L, j, C O H I K R> 9
om ze af te zenden ter bewerking van de " h?Sin?vM Bretaene, van Languedoc , enz, " HTzaTSch\uiten de" ftad houden, op 30 my en " v/n Parvs , en ook zo verre van de frontier. »» Xts oS niet vermcesterd te worden ; van caar „ plaats, om 11 ontzachelyke corps,
" ZA^de Prnsfen gecommandeerd, doen intrek; £n en zaï het zllve ten algemeene nutte ver-
s' h^S dus'wel degelyk waar, dat de légers door on£ vvanden^e zamgenliefteld, door alle.de zaakvoerders van eenen tegenömwentehngsgezinden KoS befchouwd waren, als een gedeelte der kragtènguitmaakende, die gefchikt waren, om hem in £ volheki van de zich aangematigde magt te her, ftellen' dat zyne geliefde hoop beftnnd, in eene ïedeelte der natie om hals te doen brengen, ten linde over het andere willekeur.g te heerfchen.
En' wie zou een oogenblik kunnen twyffelen,aan de ftr'afwaardige verftandhouding van Lodewyk den XVlden , met de tégens ons te zamen gefpannene »pn JJirt de uitsiewékenen, die, van zynen S ïen aa zet, ofn moord en brand te ft.gten in den boezem van hen, die ze gevoed hadden, daar de vorderingen, waarvan hy voor t oog fcheen aftSien evenvvel het eenig voorwendzel zyn van den Irinf \3èn wy uit te ftaan hebben; wanneer de ^2^!rdtrs üe onbefchaamdheid hebben, zich voor zyne ve dedigers en onze vyanden uitteroeS ; wanneer zyn naam op het vaandel van de SèliS gefchréven is , en de hoofden van difmSngin zyne eigene broeders zyn ; wanneer èïnde fk de algemeene vyand, ,n den naam van den Koning der Franfchen, bezitting neemt van ftédenTdie hem door verraaders zyn overgeleverd?
Së treffende vermoedens veranderen 1.1 zekerv, -i wanneer men de onregtvaardige en duistere heLd- W„ „nn de burcerlvke lyst doordringende,den En6!" belas? *3£% van iSnmen tot
Eer van den conliitutioneekn troon gewyd, van het voo^erp ziet afwyken, en op de rei der uitgja-
(i) Zie dien brief No. 6.
A 5



10
RAPPORT VAN
ven desKonings ftellen, de kosten van het drukken van alle tegenömwentelings-gezinde werken,- zelis van de zulke, welke geadresfeerd zyn aan de zamenzweerders over den Rhyn, of op hunnen naam uitgegeeven: De Werken geintituleerd, Les pétitions aux émigrans ; la rèponfe des émigrans; les émigrans au peuple; les plus courtes folies font les meilleures- le journal d deux Hards ; l'ordre, le rnarclie fj? l'entrce des émigrans en France, enz. enz. enz. (i)
Dus was het Lodewyk de XVI(,e,die, van wegens de uitgewékenen , aan de Franfchen fchreef; het was Lodewyk de XVJ.de, die naderhand op'zich nam, om voor de uitgewékenen aan de Franfchen te antwoorden; het was Lodewyk de XVDe, die, Zich altyd gelyk blyvende, het zy hy fprak uit naam der wederfpannigen, tot verydeling van welkers ontwerpen hy zich verbonden had, het zy hy zich dorst uitgeeven voor den tolk des volks, het welk hy aezwooren had te verdédigen, door de veragtelykfte handelingen, de algemeene vryheid en zyne eeden verraadde; het was eindelyk hy, die, na alle de krachten van het Ryk ontfangen te hebben, om de vyanden van het Vaderland te beftryden, koeltjes de orde, den aantogt en intrede der uit* gewéktnen in Frankryk, reguleerde.
Het is niet alleen door de fchriften van de, door de burgerlyke lyst, bezoldigde perzoonen, dat zy. ne verftandhoudingen met de uitgewékenen bewaarheid worden ; Lodewyk de xVl^e heeft in alle omftandighéden, niet opgehouden de onverzoenbaare vyanden onzer Conftitutie te begunftigen, met alle de magt, welke de Conftitutie hem in handen eefteld had. B
Houd de Nationale Vergadering zich bézig met de middelen, om de misbruiken van het uitwyken te beteugelen ? verklaart zy de verzamelingen te Worms en te Coblentz verdagt ? ftelt zy eene ftraf jegens de verraaders ? Lodewyk de XVIrfe weigert zyne fanftie aan deeze decreeten; hy bepaalt zich met het doen bekend maaken van ydele ver-
kon-
(i) Zie de Memorie van uitgaaven*, zeden het begin van ae maand Oclober.



I,. j. GOHIÏR. II
Vnnrlipineen, die de wet teleur ftellen, welke, alle "n de Franfchen bv hunne haardftéden kon te rug houden: Lodewyk dëXVI- doet meer, hy betaalt die, welke uitwyken.
Zvne oude lyfwagten, zelfs die geenen, welke, in de bukenfpoorighéden van een bacchusfeest fdrintoartiï, het welke de Koning en zyn maagVrhao zia niet verontwaardigd hadden, by te woonen; dorsten het eerst de witte cocarde opzetten, beeêeven zich by de wederfpannige Pnnsfen, en ze fs , en den naam van lyfwagten des Konings, maaken zv het eerfte gewapende corps uit, van de Krygsbenden der tegenömwentelings - gezinden.
Verre van over deezen hunnen ftap, zyne verontwaardiging te betuigen, behoudt hen Lodewyk de XVJA op den ftaat der geenen die aan zynen dienst verbonden waren; in diervoegen, dat het zeilde Corps gelyktydig zich bevindt, een gedeelte uit te maakent van hel heirléger te Coblentz, en tenens een gedeelte van het huis des Konings der
*rHe?hbriefie'aan den Koning geadresfeert, van wégens zyne broeders, onderteekend met de voorfte letters der naamen, van de twee franfche Prinsfen en in het geheel, door de hand van eenen hunner' gefchrével, zoude alleen de fchuldige verKdSouding van L^ewyk de XVI- mec de uit. gewékenen kunnen betoogen (2). JL heb Uj£
m z\e den brief van den Heer de Poix, welken hy ran Coblentz heeft ontfangen, en de nota door hem aan den Koning overhandigd. Door deeze nota ftelde de Heer de Poix hem voor, om de Lyfgardeu te doen betaalen, niet alleen die geenen die hier hadden kunnen blyven, maar het geheelt corps. Is het de meening van uvce Maieleit niet, dat het corps betaald werde tot den ijlen Janurv 1702 , behoudens van nu tot dien tyd de meuw bevelen ™LU' Majejleit in te neemen ? En de Lyfgarden zyn toderdaad, onder den tytel van het oude krygshms des Kon op den ftaat der burgerlyke lyst te vinden, en het is bewézen, dat de betaalingen gefchied zyn tot den a Augustus laastléden. Zie die ftukken.
M Dit briefje was gefloten in een portefeuille m het vertrek des Konings gevonden , door Gecommitteerdens
ge-



12 ÏAPPORT VIN
fchréven, C/zegt dit briefje; maar het was met dm post : ik heb niets kunnen zeggen. Lodewyk de XVIde onderhiel dus, iriec zyne broeders, eene dubbelde bnefwisfeling ; waar van de eene in vertooning beftaande, beftemd was, om onder de ooeen van het volk , het welk men moest misleiden te komen, en de andere in 't geheim bewaard, was voor den Monarch, welken men moest onderrichten en gerustftellen.
Wy zyn hier met ons beiden, die Jlegts één uitmanken : hebbende de zelvde gevoelens , de zeiode srondhegmzelen,en den zelvden yver om U te dienen lh dit hier wel de taal, van de hoofden der tegenömwentelingsgezmden, die overtuigd zyn, dat zv tén-en den geenen fpreeken,die zich opregtelyk en ter hoeder trouw verbonden heeft, om hen te beltryden? J£ dl,t ,geene wat Lode^yk Stanislaus Xavier en Karei Philip , aan hunnen broeder zouden geantwoord hebben, indien de geheime taal van lodewyk den XVJden de zelvde geweest ware, die hv in t openbaar voerde? '
Zouden de uitgewékene franfche Prinsfen hem van hunne gevoelens, hebben durven fpréken hem hunne grondbeginzelen hebben durven erinneren en den yver om hem te dienen betuigen; zo zv overtuigd waren geweest, dat de gevoelens, ydat de grondbeginzelen der tegenomwenteling, die hen be-
^^wL' m.etJ.aangen,aam konclen zy° ^n Lodewyk de XVIrfej indien zy hadden kunnen denken, dat Lodewyk de XVI- ni€t kon gediend worden, dan in den fmaak der omwenteling, en door hen, die deeze wilden (taande houden?
Wy blyvenftilzwygen: want door het te fchielyk verbreken deezer Jtilzwygenheid,zouden wy U in de waagfchaal ftellen; maar wy zullen /préken, zo dra wv van den algemeenen onderftand, zullen verzékerd zm en dat tydftip is naby De vlugge Prinsfen ontdekken aan hunnen broeder, tot de beweegrédenen van hun Iblzvvygen toe,m de voornaamfte is,de vrees van hem m de waagjchaal te ftellen. Zy waarfchuuwen
hem
gdast, om de papieren van het Kasteel te onderzoeken, *n te examiucren. uuuntucMij,



t. J. GOH IER. J.3
hem vooruit van het tydftip, wanneer zy zullen {préken. Dit tydftip moest dat geene weezen, op welk zv van den algemeenen onderftand zouden verzékerd zyn; en het heeft van de poogingen van Lodewyk denXVlden niet afgehangen, dat dit tydftip
m%ieï°mm 'ons van wêgens den kant van dit volk /w/,Cvervolgden beftendig de uitgewékene PrinsftTnï zullen wy naar niets hooren. Wy zullen egter
hoóken , indien het van uwen t wegen is i
doch zullen regt uit onzen weg gaan. Indien men
SSvEN wil , dat gy ons iets laat zeg-
gen, kwelt U niet. .
Welk een ligt verfpreid deeze enkelde fpreekwvze over het gedrag van Lodewyk den XVI-n i Hoe leert zy ons zyne openbaare ftappen waardeeren' De rollen waren uitgedeeld; men was over de taal der tooneelfpeelers overeengekomen; alle zvne vertoonbaare en zo zorgvuldiglyk gepubliceerde brieven, alle zyne nuttelooze afkondigingen , voor welke men hem nochtans zo veel dank weet, waren niets anders dan een overlegd fpel onder de broeders,om ons te beter te bedriegen!
Na Lodewyk den XVI-n over alle de afkondigingen, die men van hem zoude kunnen vorderen, gerust geftelt te hebben, eindigen de uitgewékene Prinsfen, met hem ook gerust te ftellen voor de eevaaren, aan welken zy ongetwyfeld vreesden, hem, door zyn gedrag, bloot gefteld te zien.
Stel U veruit, ten opzigte van uwe veiligheid; w^ hebben geen aanweezen, dan om U te dienen, wy werken met yver, en alles gaat goed. Onze vyanden zelve hebben te veel belang in uw behoud , om eene nuttelooze misdaad te begaan , die hunnen val zoude voltooien. Vaarwel! £ g> - j£ ^ ^
Ta» ongetwyfeld, zullen de bewooners van Parys zorgvuldiglyk de hoofden, welke zy tot gyzelaars
Ci> Dit is te zeggen, louis stanislaus xavier, naam va °den franfchen Irins, voor dee.en Monfieu, Gujles philipk, naam van den franfchen Pruis, wel.as Graaf van Aitois.



14 RAPPORT VAN
hebben, bewaaren. Zy weeten, dat dezelve aan de 03 Departementen toebehooren, welke billvlr recht zouden hebben, om zich te veröntwaardiaehindien men 'er zonder hunne toeftemming over befchikte, en deswégens ftrenge rékenfchtp zouden vorderen. Zy weeten dat deeze gyzelaars S alleen voor het behoud van Parys, maar ook voor het welzyn van geheel Vrankryk, moeten verantwoorden ; dat zy in zékeren zin een Nationaal eigendom zyn, dewyl hen de geheele natie befchuldigd. Zonder twyfel, zullen de Franfchen zich door geene misdaaden wreeken, zelfs niet op het hoofd van den ftrafwaardigften der Koningen. De Nationaale Conventie zal alleen zvn lot beflisfen Lodewyk de XVI- heeft niets te vreezra d?n het Zwaard der Wetten. Maar indien de haate" lyke hoop van deezen meinëedigen Koning kon vervuld worden ; indien het mogelyk ware dat de vryheid bezweek onder de poogingen der- vvandlyke Mogendhéden; - dat Lodewyk de XVIzich alsdan niet voorftelle, de zelve te zullen overleeven: Lodewyk de XVI- Z0Ude zich met den laasten van ons,onder des zelfs puinhoopen begraaven vinden. Dierhalven zoude hy op deeze wvze van de hand zyner broederen zelve.de,door zyne verraaderyen, verdiende ftraf ontfangen. De franfche Prinsfen, de eenigfte moordenaars der vryheid , zouden ook de zyne weezen.
vwn. merliZichJnu verwon<teren, dat Lodewyk de XVI- verftout door de geheime correfpondentie zyner broederenden beftendig deel genomen heeft, in alle hunne t zamenzweeringen ? Zal men zich verwonderen , dat hy de onkosten gedaan heeft van alle de ten hunnen voordeele , en zelfs in hunnen naam gedrukte fchnften,? Zal men zich verwonderen, dat zelfs op het tydftip, waarin de declaratie yan den Hertog van Brunswyk te voorfchvn kwam, de beftierders van de burgerlyke Ivst zich nog bedenkende,op de uitdrukkingen van den vyandelyken Generaal , aan de Paryïfche Gardes durven voorftellen , om het eerst den ftandaard der tégenömwenteling op te freeken , om toen. wanneer de vryheid bedreigd wierd , in Parys Ié* gerplaatzea te maaken, waar van de eenige bedoeling



L, j. © O H I E R. *5
tin.» was geweest, het bewaaren van het Kasteel de Tulkries8 en het behoud van eenen Meester Qiji wam X 'oproerig woord vind men in dit verag-
X%\l Lodewyk de XVM= in verftandhouding met de uUwMdigevyanden, hy beëindigde de inwenoe uuwen°,&crin^ ten allerfterkften :men zag ze zich SS^^^S^ den voet.dJtbiooo. ^5r verzamelen , hen alleen de bedieningen by zvnen perzooT verkrygen, hen alleen op de burgerIvkflvst begunstigd worden; zelv de intrede van lyke ïysi ncguu ^ wreede Lambesc
l%^«SU™d<?^*» Vr^-d ftrydende Franfchen plengde, was niet open dan voor hen, di bwSnvïïr hunnen burgerhaat hadden gegeeven, en de kaart ontfangen hadden, die de Ridde?s van den dolk, onderfcheidde van de burgers, aan welke laasten deezen wandelweg verboden was. Het volk, dat zich zelden bedriegt, was dus on-
tii In het Dagblad van het Heffen vm de Stad fteld» een zéker Heer Dorfeuii aanftonds voor, een léger te formeererondom het Kasteel, van tien duizend eerlyke Meden uitgezocht uit de Nationaale Gardes, en uit alle ïS^dS. Hy ontwikkelde vervolgens in eenen bnef aan den bewindhebber van de burgerlyke ly.t_gf^ven^ de geheele' uitgeltrektheidsvan zyn ontwerp. »Dit «bfenreerfn 's Corps, dat, volgens den Schryver, wel haast tot " dubbel zoPude aangroeien , moest een middelpunt van " vSicin*" zvrt, voor alle eerlyke lieden, die voor de " oo'en d"Vue Jfchikt waren, om den heiligden phgt " °e "vervul'en, deezen namenlyk van de verzéker.ng van " het behoud zyner Meesters... De Koning yke familie " Sde dan eSinftèn, in den tuin der Tuiller.es wandeen , in 't midden van haare onderdaanen. Om^ dit " é4r te formeeren, zoude men zich by de Notansfen " nfbhrvven en, rp den beftemden dag zynen post op" vaïï" De comptoiren der burgelyke lyst gevoelden de aSel&enheid., om een denkbeeld hun ontwerp zo fP r ?S?tl"end-, voort te planten, en men zag, op het a^ÖwP&ieSaSS den Hertog van BrunsS'^é voCfchyn kwam, van.de door hen bezorgde d/ukpérfeh verfchynen het Werkje: genaamd: Le Co^l a£ vanie natmak farifienni. Zie dit ftuk IS0. 3- °°* Sen brief van d'Heer Doifeuil.



\<S RAPPORT VAN*
gelukkiglyk maar al te fterk in het denkbeeld gevestigd , om het terras, 't welk de Nationaale Vergadering voor haaren buitenften omtrek, had aangeweezen, voor eene Frontierplaats van een vyandelyk land aan te zien (i). De zelvde geest heerschte, de zelvde taal deed zich hooren in het fioff der Tuilleries en in dat van Coblentz ; de zelvde rollen, de zelvde list, de zelvde middelen, om tot de zelvde ontbinding te geraaken; de plaats van het tooneel, en de naamen der a&eurs waren alleen veranderd.
Formcerd de Koning zyne nieuwe garde? het is een nieuw ligchaam van tégenömwentelingsgezinden, 't welk hy zich voorfteld op te richten. Lieden, gewisfelyk bekend voor vyanden der revolutie, worden 'er tot hoofden van benoemd; en de Memorien ingeléverd door hen, die deeze foort van dienstbaarheid na jaagden, leeren ons, welke voorwaarden 'er vereischt waren, om daar aangenomen te worden ; zelvs in hoedanigheid van gemeene garde. De eene kondigen zich aan, onder de tytels door de nieuwe orde van zaaken verboden , en verklaaren jopentlyk 'er vyanden van te zyn ; de andere zyn Officiers, of om béter te zeggen, de veragtelyke flaaven van den post, waarin het lot der geboorte, en de befcherming hen geplaatst hadden ; die de vaandels der vryheid verlaaten, om zich weder te verzamelen onder die der dienstbaarheid van het Koninglyke huis. En Lodewyk de XVIde in plaats van zich eene burgerwagt te formeeTerufchaamt zich niet, van zich door deezen hoop tégenömwentelingsgezinden te doen omringen! Wykt hy voor de inzigten eener behendige (taatkunde, ftemd hy toe, om uit de troepen van ligne en van de, 83 départementen, een zéker getal onderdaanen aan te neemen; het is om dat by vast hoopt, dat
de
(i) Zie de gefchreeve brieven om het verkrygen der kaarten. De Markgraaven, de Graven, en de Ridders, die de zelve verzochten, hadden zo veel zorg, om hunnen haat tégen de omwenteling, als om hunne verkleefdheid voor den Koning, te doen blyken. Het een fch.ee» hen toe een gevolg van het ander te zyn.



.j,., j. COHISR. V
het Mi!tom.ifche deeg, «U»
noodzaakt de N*iowde ver| * zjch ^
van dit corps, van zyn pu^uu.i. dienst welke dit corps uitmaaken » blytt in uenst
! ' T odewvk de XVI- vind aldus het middel. Het Ichvnt , volgens bet plan in de comptoiren
Hienen • en dat deeze tweede wagt met gedraald te mee zonden geworden zyn, om den geest der
(i) Zie de gedrukte (lukken.
0



18
RAPPORT V AU
tégenó'mwenteling voort te planten , en de tégenomwentelings-gezinden aan zich te verbinden.
Lodewyk de XVI- zag, dat het, ter uitvoering zyner omwerpen, niet genoeg was, zich door omgekochte dienstknechten te doen omringen: hy begreep, dat hy een punt van wederverèerij'ging moest hebben, om het welk, alle de vyanden°van de nieuwe orde der zaaken, zich zouden kunnen weder verëenigen: en het was in den Godsdienst, dat hy dit punt verkoos.
De tydfchriften der menfchelyke gekhéden , de gefchiedenis had hem geleerd, hoe voordeelig het masker, waarméde hy zich wilde bedekken, voor alle overbeerfchers, voor alle tyrannen was. De voortgangen der wysbegeerte en'der réde, zyn anderzints zodanig , dat de vyanden van vryheid en gelykheid, hunne buitenfpoorige eifchen, zelfs niet meer in het helder dagligt dorflen (tellen. Geen een van hen zou de domheid gehad hebben, van opentlyk te zeggen: wy willen dat de Adel herfield worde ; dat eenige léden der maatfehappy groot gebooren werden , en dat alle de overigen altoos klein blyven; dat alle ampten,dat alle waardighéden toebehooren aan de eene, en dat de last der algemeene zaak, de arbeid en de belastingen, het deel zyn der anderen.
Niemand van hen zou hebben durven zeggen: Wy willen dat het leenrecht , die waardige gezellin van den Adel, herleeve met alle zyne vernéderende eigen fchappen ; wy willen dat 'er nog Heeren en Leenmannen zyn; dat de eerlyke land" lieden op nieuws aan de laage heerendiensten onderworpen zyn; dat zy overgeleverd blyven, aan alle de wreede vervolgingen der fiskaalen.
Niemand van hen zoude eindelyk hebben durven toeltemmen, dat hy de oude regeeringjform met alle zyne wanfehaapene misbruikeu, zoude willen te rug roepen; dat hy het verlies beklaagt der tienden , _ de tienden , die gefchikt zyn om ontugtige munnikken en ergerlyke kerkvoogden te verryken; de tienden, die belasting, welke alleen veel meer drukt, dan de grondpagt, die in de nationaale fchatkist word uitgeftort, en waar van het eerlyk gebruik de inzameling,.zo belangryk maakt.
Maar



t. J. COHIER- 19
Maar verëischt liet de gemeene intrest der tegenömwentelings - gezinden, dat het altaar en de throon eikanderen omhelzen, om zich onderling (taande te houden' dan, bedekkende met eenen geheibgden fluiër, de vuile lusten die hen bezielen , veinzen de zelfde menfchen,die over eenige dagen,defchande van Godsdienst en zéden waren, eensklaps geenen anderen intrest te hebben, dan die van den Hemel zelve. . , „ ,.
Volgens de fchatmeesters, is'er geen Godsdienst meer in Frankryk, om dat 'er geen algemene hoofdpieten meer en zyn, om dat de zout tollen de iecours-gelden, en de tabakspagtzyn aigefchaft .Volgens de oude Overhéden , is 'er geen Godsdienst meer, om dat 'er geen opperaerechtshoven meer L, om dat 'er geene facramenten meer zullen Worden uitgedeeld uit krachte van u.tfpraaken, uit hoofde van vonnisten van het wereldlyk Hof. Volgens de priesters, is 'er geen Godsdienst meer, om cEt het wiesterfchap tot zyne eerde inftelliDg is te rug gebragt , om dat de dienaars van den Godsdienst niet anders zyn zullen,dan dienaars van den Godsdienst. v. , . ,
Eindelvk, volgens de zogenaamde Ei.elen, is er 2een Godsdienst8 meer , om dat de eene mensch, En door het enkel toeval zyner geboorte, boven Hen anderen mensch niet meer verhéven zal weeze," om dat de heilige gciykheidhertteld is; en de Kon?na-verbind zich met alle deeze onderduikers'en,° in plaats van de toorts der dweepery , die het gWele ryk dreigt aan te tteeken, uit te rinnven. zwaait hy de zelve!
Het eefchreeuw tégen de onbeëedigde priesters, verheft zich van alle kanten; van alle kanten, worden hem de oproeren, welke zy verwekken, aanèeklaagt? Lodewyk de XVI- neemt met alleenlyk leenen enkelden kragtdaadigen maatrégel om deeze Se en te dempen, maar hy ontzenuuwd, door zyn rSSg^to, alle'de maatrégelen, welke het wetgeevendligchaam decreteerd; maar zyn .paleiswerd £ fchuilplaats der onbeëedigde brandftichtcrsfmaar de comptoiren der burgerlyke lyst kómen alle de verSe trekken van deeze dweepzieke bende, alle fehandelykc geheime ftaatsltbnften urtgevon-



20
RAPPORT V A BT
den, om de perzoonen, aan wien de Godsdienst dierbaar is, te ontrusten, alle de dagpapieren, alle de fchriften, opgeiïeld, om de twyfelmoedige zielen te verfchrikktn, en de wanorders in de allerhartelykst verëenigde huisgezinnen te doen ontftaan (i). Daar is niets tot de op valfchen naam gefielde fchriften,tot de ondergefchoovenevonnisfen toe , dat het verleidende geld van de burgerlyke lyst, niet overdaadiglyk heeft doen uitflorten.
Wil men de koopers der goederen van de geweezene geestelykheid verontrusten ? men heeft de ftoutheid van een twistgeding, tusfcheii den afflanddoener van eene landhoeve van dien aart, en den tweeden kooper, voor de vierfchaar van het diftrift van Arles, te verzinnen ! de alderbaldaadigfie gefprekken zyn by wyze van eene memorie, op den naam van eenen voorgewenden verweerder door pligt, bekend gemaakt, en op het einde van dit fchandelyk libel, ontziet men zich niet,het vonnis zelve te doen drukken , 't welk men ter kwaader trouw toefchryft aan de rechters, voor welke men veröndertkid, dat deeze zaak was gebragt geweest. Zie daar de foorten van werken, welkers exemplaaren de comptoiren van de burgerlyke lyst opvullen; welke genoegzaam aanduiden, en de bron die hen heeft voortgebragt, en de middelen van welke men zich bediende, om ze in omloop te brengen.
Wie zoude kunnen twyfelen, dat zy alleen, die de plakfchrilten , om de asfignaaten in miscrediet te brengen, in de wereld bragten, ten zeiven tyde niet zochten de waarde der goederen, die hen'toi onderpand en loon dienden, te verkleinen ? en de memorien en quitantien der drukkers bewyzen,dat alle de plakfchriften tégen het algemeen crédiet ingericht,gedrukt, bekend gemaakt en aangeplakt zyn geworden, ten koste der burgerlyke lyst; in diervoegen, dat het met den fchat der natie was, dat de beftuurders van de uitvoerende magt ondernaamen, het crediet der natie te vernielen ^2).
Dus hebben de tégenömwentelinsgs-gezinden van
de
(i) Zie de (hikken N°. 3.
C.2) Zie de memorien en quitantien van den Drukker.



L, J. GOHIER. 21
de burgerlyke lyst, de fakkel des bygeloofs in de band houdende, niet opgehouden, het: volk fclink aan te jaagen , het zelve over hunne d^rbaarfte belangens Te ontrusten, en te verleiden. Dus hebben zv gedaagd, dit zagt en menschhevend volk m allen opzicht! op te vyzelen, om een vuur van haat te ontfteeken, 't geen mets kan uitdooven , om burgers tégen burgers , broeders tégen broeders , en echtgenootep tégen echtgennoten, m het harnas te Lgln: om den bloed-dorst op te wenken, om verbanningen tégen verbanningen te ftellen; en eindelyk om toonéelen van yslelykhéden voor te bereiden, die de waare vrienden der vryheid, ten koste van hun leeven , uit de gefchiedenis der franfche omwenteling, zouden willen uitwisfchen. _ f
En welke kunstenaren heeft men niet in t werft eeftelt, wat heeft men niet al gedaan, om ons tot de ysfeiyke gevolgen te brengen , welke wy befchreiiën?Men wist maar al te wel, dat al onze magt in onze verëeniging beftond, en dat deeze: wederverëeniging, die van de eerfte oogenbhkken af een volk van broeders uitmaakte, het werk was van deeze edelmoedige genootfehappen, welkers algemeene band de vaderlandsliefde, en eenig oogmerk, de vryheid der wereld is.
De fcheuring van het eerfte deezer genootfehapoen - het opripten van een nieuw genoottchap, t S zyn aamvlezen alleen aan deeze fcheurnig vcrfchuldigd zynde, in zyne oprigting zelfs het zaad eener ongelukkige verdeeldheid droeg; de haat emS, welken de twee genootfehappen zich onderSng betoonden, boden wel fchielyk een ruim veld aan, voor de looze ftreeken van de uitvoerende magt: deeze gevoelde wel dra, dat zy te gelyk, en de verhévene burgerliefde van de eene, en de gewaande bedaardheid van de andere,kon doen medewerken, tot bereiking van haare diep verborgene oogmerken; en dat, zo deeze twee kurafters, nadrukkelyk uitgedrukt, nergens anders toe gedtóg hadden; dan om van de vrienden der conftitutie twee Hammen van onverzoenbaare vyanden te ïnaakén , alsdan een genoegzaam groot voordeel behaald was, op de voortplanters der vryheid. Uier* B 3 «alr



22
RAPPORT VAN
hslven ftrekten alle haare poogingen , om de verdeeldheid tusichen de Jacobynen en Feuillanten te vereeuwigen, en om ze in eenen openbaaren oorlog te houden.
Dewyl het oogmerk was om ze beiden te verderven, de eene door de andere, moest men hen éven liaatelyk maaken ; en het middel orn daar toe te geraaken, was, hen onder vcrfchillende oogpunten voor te ftellen, als éven gevaarlyk voor de gemeene zaak.
De Jacobynen (zeide men) willen alles op losfe fchroeven ftellen, en alles vernietigen: de feuillanten verlammen alles. Deeze zyn lompe monarchisten , geene muitzieke republieks gezinden. De eene ftellen den moetwil in de plaats der vryheid , en begeeren niets anders, dan wanorde en regeeringsloosheid ; de andere fchreeuwen met geweld om twee kamers, en zyn niets dan flaverny waardig. Geen een van hun begeert, opregtelyk de vryheid , zy Hemmen allen oveiëen met de te zamengezwoorren te Coblentz, om aan de zotfte verwachtingen, deeze zo duur verluégene weldaad op te offeren.
Deeze twee vyanctelyke genootfehappen, in diervoegen met de zwartfte kleuren afgelchetst zynde, fchoo.t 'er niets meer over, dan de algemeene relpeétive karakters , op ieder perzoon in hec byzonder toe te pasfen. —- Betoonde een burger cenigen nadruk ? hield hy met moed de geheiligde rechten des volks (taande? dan was hy een muitzieke Jacobyn. Sprak een ander met zékere omzigtigbeid , fcheen by in twyffel te (laan omtrent eene party , welks voor- en nadeelen tégen eikanderen opwogen? dan was hy een moderandst, een looze feuillant. Door dit middel kwam men agter het haatelyk geheim , om de ftraalen der zuiverde vaderlandsliefde veragtelyk te maaken , om alle burgerlyke en maatfehappelyke deugden, in verdenking te brengen, en alzo de poogingen en den yver der waare burgers, onzydig te doen worden.
_ Dus fcheen een groot ryk, na zich van het monnikkendom gezuiverd, en van alle de zuigende uitwasfingen, die den aèlouden boom der maatfehappy verteerden en mismaakten, verlost te hebben; zelfs in zéker opzigt, ten eenemaal verdeeld te zyn, on-
der



i. j. g o h i f. R. 23
der tweebenaamingen, gelykkelyk door de conftituSoneeleacte verbannen. Het was na dat men geenc hcobvner-tnnnnikken meer had, na dat 'er in Frankryk geene Feuillanter- monnikken meer waren, Ïrt«l2da Franfchen zich onderling de benaaming F(.ml anten of Tacobvnen aanmaatigden, dat zy ««fd S« o24ich onderling te beöorlogen, en onder deezen onbetaamelyken monmkkennaam te
VCK°Hoef'derTui1eries laat zich zederd zien, verkiest zich Ministers nu onder de Feuilianten, dan Sï- de Tacobvnen: zend deeze laatften weg zo dra ™ het de getóge taal der waarheid laaten hooren, her verklaart zich beflisfender wyze, voor de party der Feuilianten, en, daar doorbrengt het deeze in verdenk in?, voor de oogen des vol ks.
Kr middel van deeze bedrieglyke kunstgreep, i,,7l n^iwk de XVbie niets anders te vreezen, dan
middelen welke de overzienders van de coafhuuiorTeele aaè, hen in handen gefteld hadden De ftaatkundige betrekkingen met "de uitheemfche Mogendhéden benoorden aan den Koning alleen. De ge* heele kunsï van het ftaatkmdig vermogen, word fn 'r werk aeftel l, om in fchyu alle de kragten van de P rty fier zamcnzweeringy van Pointe , tegen een enkel volksgenootfchap te richten. Maakt f eonold eenige klagten? het is tégen de Jacooynen : dreM hvTzyne bedreigingen worden niet dan aan de Tacobvnen toegezonden. By zyn overlyden , vtrandereï de Ministers van het Ryk; de taal van het Weener Kabinet is altyd de zelvde. En nog heden ind en men de aankondigingen onzer yvandm odoove moest, is bet om de Jacobynen te bevechten da '« tweemaal honderd en vytt.g duizen maul „Aw-npnd 7vn en téken ons aanrukken. n<LS?nPw dfechelyfc zyde, welke dit gedrag •n rfJn eerftcn opflag fchynt aan te bieden, op haare Stalts er ïaaïen wy deken dat zy aan een groot Ivstïn'aOi "«f0 b?hoort,waarvati de dag van den ,0 Augustus, le diepre in het dagbgt gefteld heefr. ' °o veile troepen zyn niet op de been gebragt gewees?, zó veele onkosten en oorlogs toebereidzelen ^ zonder twyffel niet gemaakt geweest, metjiet li 4 *



RAPPORT VAN
eentg voorneemen, om een volks-genootfchap te ver-, nietigen! het is aan de vryheid der Franfchen, het js aan die der natiën , dat de zanienzweerders van Polnitz, zich willen verhaalcn. Maar in deezen doodelyken ftiyd der dwingelandy, tégen de vryheid, doen de hoofden der zamenzweerders, eenen valfchen aanval , om des te béter den waaren aanval , dien zy ontwerpen, te ontveinzen.
Daar was hen ongetwyfleld aan gelegen, om over. de groote voorneemens van het tégen°ons gemaakt eedgefpan, verandering te doen neemen, om te doen gelooven, dat zo 'er geene Jacobynen waren , onze omwenteling geëerbiedigd zoude worden;. dat wy alleen aan de Jacobynen, de verbintenis der mogendhéden, die onze vryheid bedreigen, welke den geesfel van eenen uitheemfchen oorlog is, te wyten hebben. Daar was hen aangelegen om den aanval, tégen dé fouvereiniteit der natie, te doen voorkomen, als eeu eenvoudig verfchil tusfchen partyen, om het volk té^ gen des volks vrienden op te hitzen, en toen zelfs wan-? »eer het op niets minder aankwam, dan om allen Franfchen te onderwerpen, hen wys te maaken, dat men niets anders wilde, dan een dwingeland-moorders gellagt,aan de wraak der Koningen op te offeren. Daar was hen eindelyk aangelégen ,om het grootile gedeelte der natie, aan zich zeiven over te laaten;ten einde zékerder over het ander gedeelte te zégepraalen , om de kragten te verdeelen , welkeis verëenigin'* hen nood/aakelyk moet overftelpen. Zie daar, hoe en waarom de Jacobynen zich te gelyk blood gefield zagen, aan eene foort van corlogs-verklaaring, van den kant der verbondene Mogendheden, en overgeléverd aan de vergiftigde pennetrekken der eerrovers, door de burgerlyke lysi bezoldigd. Zie daar tot wat oogmerk de Minister van het huis des Konings, met zulke groote kosten , heeft doen opftelT len, drukken, bekend maaken, en tot op bet land toe uiiventen , deeze ontelbaare ménigte van libelfchriften, welke Frankryk heeft overllroomt, die dagelykfche plakfchriften , die onöphoudelyke befchuldigingen tégen deJacobynen; deeze eerroovende fchriften van allerleien aart, en van alle maakzel, deeze epruerbtacljes van alle kleuren. Welk een ander oog* Ó9fk kon zich een gouvernement, (regeeripg) voorfM?
ten',



L. J. G O H I E R.
S5
len dat laa" genoeg was, om comptoiren van faamroof- en lastertaal op te rigten , om de pen van eerroovende broodfchryvers te koopen , om eene bende aanplakkers en pasquil- kramers te voeden , te onderhóuden en te zamen te ftellen; en eindelyk om te betaalen tot de ge*angenneemmg, tot de boeten ia zelfs tot de ftokflagen toe, waar aan de geheime uitvoerders van zulk eene fchandelyke zending, zich perzooneel hebben bloot gefteld (i>
ril Zie de verzameling van (lukken gevonden by den Heer de ra Porte , No. 3 en 8. Men leest, in de derde verzameling, aan het hoofd van welke gevonden word het decreet van den 16 Augustus, bladzyde 3, Cordre lamarch» des émigrant, (de ord,; en aantochc der uitgewésenen) waar van 'er 5000 zyn gedrukt, een (tukje van meer dan een vel, hetsroottie gedeelte is ve'fpreid geweestvoor met, en bladzyde 6, i Antidota (het tegengift) alleen het drukken voor ae uudeelmg aan de comptoiren, waar mm de verzameling van nteuwsbladjts Irenct; en bladzyde 9, pente affiche des vam^uturs de la Ballille klein plakfchrift van de overwinnaars der Bastille, Aooo op wit papier , om by de uoekverkoopers utt, te dtelen. T)aar waren dierhalven vemotiwde boekverkoopers , by welken alle de libelfchriften , welkers omloop men wilde beeuntti'en te geef verfpreid wierden. Daar waren dus comptoiren opgericht, voor de verbreiding deezer nieuws,
WDe'memoden en quittantien der drukkers, bewyzen niet alken dat alle de blaadjes , alle de libelfchriften die tégen de lacobynen zyn uitgekómen , voortvloeiden yan de aan èi' burgerlyke lyst verkochte drukpersfen; dat die ten haa-, ren kotte gedrukt en uitgekraamt wierden; maar dat deeze. blaadjes 'deeze libeifchriften , wiër getal byna ontelbaar is onder het publiek verfpreid zyn geweest, met eene ov'erdaadigheid, welke alleen de groote middelen van da fabriek deezer eerroovingen aanduidde. Om een denkbeeld te hebben van de (ommen, welke deeze onderneeming aan de burgerlyke lyst gekost heeft, is het genoeg aan te merken dat ae memorie van den 1 April 1792, hier armer gerekend de 2175 livres voor jaarwedden der gecommitteerdens met deeze belangryke beftiering belast, en de ic 00 livres aan den Pastour van St. Germain toegevoegd door den heer de la Porte, beloopt tot eene fomine van 12061 lives 12 fols, en in deeze mémone, word niet aemeld dan van drukken en herdrukken van het vermaard 'wrrala a Hards, (.dagpapier van 2 oorden,) dit is te z.g? J B 5 Sen



26
RAPPORT VAN
Het bewys, dat de val der Jacobynen niet das als eenen voorloopenden van die der Nationaale Vergadering ,bezwooren was, is,dat de zelvdedrukpersi'en waarvan de oproerige gefchrifcen tégen dit genoatfchap te voorfchyn kwamen , gebruikt waren om de libelfchriften tégen de vertégenwoordigers des volks te drukken; is, dat op het zelvde tydftip , dopr de zelfde perzoonen , en ten koste van de zelfde fchatkist te voorfchyn kwamen , en de verménigvuldigde plakfchriften tegen het genootfchap der Jacobynen, en Les pétitions reiterées a l'As» femblée Nationale, pour l'engager a fe retirer. Le Haro Jur les Jacobins, le projet de décret de fajfemblée du manége, le décret pour les portes battantes. (De herhaalde eifchen aan de Nationaale Vergadering gedaan
gen van de loopendc onkosten , en van een klein plakfchrift, waarop gedrukt zyn 4100 éxemplaaren ,en op de memorie gebragt, voor eene fomine van 92 livres. Dit plakichrift was Dènonciation des grouppes des Tttileries & du Pa. lais- Royal; (bekendmaaking van de Groepen van de luüeries en het Koninglyk Paleis , want de Jiastille vernietigd zynde, was het eenigfte wapen 't welk in handen van het gouvernement bleef, tégen die geenen die moed genoeg hadden om zich over des zelfs gedrag te beklaagen, het aanklaagen en de laster.
De burgerlyke lyst bepaalde zich niet, met libelfchriften te doen maaken en te verfpreiden: veele graveerzels, welke het zelfde doeleinde hadden, zyn gelykelyk ten haaren koste uitgekomen , en onder deeze graveerzels moet men eenen gedenkpenning onderfcheiden , hebbende voor opfchrift: La France fauvée de la rage des Jacobins; (Frankryk bewaard van de razerny der Jacobynen). Deeze gedenkpenning verbeeld Frankryk, aan de voeten van eenen J^cobyn, gewapend met eenen dolk, 't welk verlost werd door eenen man met een blaauw lint verciert, die den Jacobyn ombrengt. Het fcheen dat de tégenömwentelings-gezinden, van de burgerlyke lyst, aan deezen gedenkpenning, veel belang hegteden, welke deeze by verfcheidene berhaalingen hebben doen vormen, en plaatzen op driederleië foorten van doozen, te weeten gemeene, fchilpadde en wortelhoute. Het getal der doozen, door de burgerlyke lyst aan de kastemaakers betaald, betoogt het voorneemen der uitdeelers. Waren dit de middelen , welke de ridders van den dolk bewaarden ©m zich te erkennen?



I, J. COHIER. 27
daan om haar te beweegen tot fcheiden. Het geroe? oThulp over de Jacobynen. Het ontwerp van het decreet van de Vergadering der ryfchooUhet decreet worde uaande deuren,) O) U, dat de waardigheid van het vertegenwoordigend hgchaam, met eene gelyke hardnekkigheid en woede, was aangeval.
leUderwyi dat de zogenaamde conftitutie-koning de magt, welke de conftitutie hem in handen (lelde misbruikte, en de decreeten welke voor de pubUeke rust en algemeene veiligheid, het meest van belang waren , kragteloos maakte ; oeffenden zyne
5 „ hunne onblfchaam.de ceofure, zelfs op de S welke zyn veto niet konden aangaan en het S der burgerlyke lyst,rodeerde in alle de onreile handen, welke zich niet verontwaardigden méde ?e weïken, tot de vernédering der Nationaale verte-
n^Sïetzeggen.dateengroot^eelteverzamelde bewyzen, niet dan de commiefen bezwaaSn , en dat het onzéker blyft, of zy uit den naam en van wégen» den Koning , al of met handelden. Uit de mémorien der uitfchotten, in de comptoiren van den Heer Pouteau , een der eerde commieien der buïgerlyke lyst, gevonden, blykt het, dat deeze Commies, onder het beduur van den heer La«orte, alle de geheime konftenaryen der inwendige Eomwentelings-gezinden belch.kte, dat hy eene drSe correspondentie onderhieldt, met de voornaamfte vyanden der omwenteling; dat hy voorzit, «r was tot het maaken , drukken en verbreiden van het dasblad van twee oorden , en van alle de aristocratifSie gefchrifien , welke ten koste der burgerlyke lyst omfwervden ; dat hy onder zyne befchikking hadde uitkramets en aanplakkers, welke hy zelvs tot op het platte land zond ; dat hy wrlclieidene perzoonen betaalde, welken hy gebruikte ,den een ter maand, en de anderen volgens hunne bmghee7JV:Ten dat alle deeze uitgaven hem toegeree-
6 waren, als eenen natuurlyken last van brtbej
CO Zie de gedrukte (lukken.
(2; Zie de mémorien en uitgaven No. 7» », 9, enz.



28 RAPPORT VAN
wind dat hem was toebetrouwd. Zie daar. in der daad, de oprigting van eene voort te plantene té cenomwenteling, door de fchatten der bur^erivke lyst te zamen gefield; daarenboven waren 'er Jent fchatten van de burgerlyke lyst afgegeeven, zonder eenbyzonder bevél des konings, of een bevel Van den beftaerder deezer lyst, door den koning goedgekeurd en onderteeKend. De koning heeft dierhalven een daadeb/k deel gehad aan alles, wat de ondergefchikte beftierderPouteau gedaan heeft ren dus was deeze beftierder met anders, dan de getrouwe uitvoerder van de begeertens der complotten, van Lodewyk denXViuen Het groote fyftema (Jtelzel) der zamenzweering tegen de franfche vryheid, lag van alle kanten in zyn verband; niet alleenlyk heeft de magt, welke met de verdeediging van den ftaat belast was alle noodzaakelyke middelen, om den ftaat in teeenweer te ftellen , verwaarloost; maar deeze heeft openlyk de poogingen der in- en- uitwendiee vvanden begunstigd: deeze heeft eene doodelyke verdeeldheid onder de burgers onderhouden, welkers verëeniging alleen hen kan geducht maaken; en de niajefteit der nationaale vertegenwoordiging,waarin bet opperhoofd der magt, de eere had te deelen is zelvs door haar niet ontzien geweest
Wie ziet niet, dat hy van de hand,'welke zich tot het handhaaven der Conftitutie verbonden had den fcepter wilde herwinnen, welken hem de mannen van den 14 July hadden ontweldigd, en welken deeze van den 10 Augustus verbryzeld heb, ben? de oude zegels van den'Siaat weg gemaakt en by wyze van berging, in vreemde handen gefteld kondigen genoegzaam aan,dat Lodewyk de XVb-ie' niet zonder hoop van te rugkomst, geweigerd had*, zich 'er van te bedienen <j>
Be-
(1) Een der zegels van den Staat, voor de omwenteJing in gebruik zynde, namenlyk, deeze, die diende, om de wetten aan het Departement van Dauphiné toegefchikt te zege.en .is gevonden geweest by den geweezen Abt de la Porte, broeder van den Opperbewindhebber der burgerlyke lyst. De doos, welke dit zegel infloot, was bekleed niet een omflag op welken gefchréven flond: Dépte fait par la Oa/ne de Hargenne,pour ene retiré par le Sieur Champion fui, en tas de mort, avvt dmné ladre^e ie fm 'frère l',rd,è-



t. J. GOHIEi' 2$
Bereids wagte zelvs het ontwerp van eene nieuwe Conftitutie, (welke de wanfchaapene verëeniging van de wetgeevende, met de uitvoerende magt te weeg bragt, en de onderfcheidingen ,zo haatelyk aan de vrienden der gelykheid,deed herleeven,in de comptoiren van de burgerlyke lyst,) flegts na het gunftie tydftip, om te voorfchyn te komen. Eindelyk heeft het uitbarften van den blixemftraal,die op het Kasteel der Tuileries gevallen is, de duisternisfen in welke wy gekétend wandelden, doorgedrongen; en de Nationaale Vergadering , van de banden, welke haar gevangen hielden, ontflagen; heeft zich van dat zelfde oogenblik in alle haare grootheid getoont. De eed van de vryheid en gelykheid te handhaaven, is van zeiven uitgefproken geweest. De publieke zaak met de magt die haar gegeeven was, niet kunnende beveiligen, heeft zy aan het volk, welk zy de eere had te vertégenwoordigen, gezegd: weet U zelfs te beveiligen; oeffent de volheid van uwe fouvereine magt; en daar is eene Nationaale Conventie te zamen gefteld.
Dat de vyanden van de wetgeevende vergadering, haare werkingen nog kómen befchimpen, en vraagen , wat zy gedaan heeft. Wat zy gedaan heeftV zy heeft alle de ftrikken, die men niet heeft opgehouden haar te fpannen, ontlhapt; zy heeft, oeduurende een geheel jaar, met moed geworsteld, tégen aanflagen van allerleien aart. Wat zy gedaan heeft ? zy heeft de Conftitutie verdédigd, tot dat
zy
vêque de Bourdeaux. (geda.ine overgaaf door Mevrouw van Iiargenne, om coor den Heer Champion te rug genomen te worden , welke by fterfgeval, zyn adres gegeeven had aan zynen broeder den Aartsbisfchop van Bourdeaux.) Wat was het oogmerk van deeze overgaaf? met wat voorneernen w'ss dit zege! weg genomen? befchikte men het, om 'er ia he"t oogenblik der tegenomwenteling gebruik van te maaken? wat ook de rede van deeze weg-neeming zyn mag, is het middag klaar, dat de oude zegels van den Staat, by den Abt de la Po;te, niet moesten gevonden worden, by den gewj&zenen groot Stedehouder, van eenen Zegelbewaarder der oude Regeering, dat deeze aan geene vrouw moesten overgegeeven zyn geweest, en gevolglyk dooi haar, niet hadden moeten bewaard worden.



$0 RAÏPORT VAN 3L. J. COHIER.
zy gezien heeft, dat zy moest kiezen, of deeze Conftitutie, of de Vryheid. En zedert dat zy gezien heeft, dat het haar onmogelyk was , dit on te zamenhangend en kwaalyk gevestigd gebouw te behouden, heeft zy de overweldiging voorgekomen, welke haare inftorting had kunnen gemakkelyk maaken; zy heeft alleen het gezag opgefchort, 't welk in een oogenblik van 't hoogst gevaar, zoude kunnen te duchten zyn. Zy heeft, ten koste van de magt, die aan haar zelvs was toevertrouwt, de Souvereiniteit des Volks, in zyne geheele volheid gehandhaafd. Zy heeft den dank van 't Vaderland verdiend , indien de Franfchen waardig zyn vry te weezen.
CDit rapport is opgejield geweest, in de Wetgeevende Vergadering).
RAP-



R A P P O R T
AAN DE
NATIONAALE CONVENTIE
GEDAAN.
en*
3
tt., „ „.„m j„ h„iten<ie.<vDQone Commisfie van vier
twintigen, in de zitting van den 6 November 1792, het eerSe jaar der republiek , over de misdaaden van den gewe zen Koning, waarvan de bewyzen gevonden
z\n in de papieren uuui ««'<■ w»-» - ■>
waakzaamheid van de Gemeente te Parys by een ver* zmüd; door dufriche valazé, Gedeputeerden van het Departement vanWrne: gedrukt door bevel van de Nationaale Conventie.
Eerfte Rapport over de misdaaden van Lodewyk capet.
BURGERS VERTEGENWOORDIGERS VAM HET VOLK.
Tk koora uit naam derCommisfie van vier-en-twintigen , U de daaden openleggen , welke de zelve , met betrekking tot den geweezenen koning, heelt verzameld. .. mn.
Gv saat mv met oplettenheid hooren, want zy, in wiens naam ik tot U fprceke, en ik, wy zyn m zéker opzigt de getuigen, die in deeze belangryke zaak verklaaren. , , ,,
De bewyzen welke wy gekregen hebben, waren in het midden van eenen Chaos van titels verftrooid. zommige van de zelve waren over het algemeen niets beduidende; andere geene betrekking hebbende op den man , op welken het aankomt; alles is gezien , alles geleezen geweest, en de Chaos is verdweenen. Om daar toe te geraaken, heeft men zich aan eenen af keerigen en tegenftrévenden arbeid
moe-



g[3 RAPPORT VAN
moeten overgeeven; maar gy had het bevólen, e» niets is mitsdien moeilyk geweest.
Wy hebben volgens den inhoud van uw decreet, niet opgehouden te werken in tegenwoordigheid der léden van de commisfie der waakzaamheid en van de municipaliteit (gerichtshof) van Parys. De papieren waren berustende in een vertrek, onderfcheiden van dat geen, waarin wyonif verzamelden; zy waren ons door de léden van de Commisfie ter waakzaamheid van de gemeente gebragt, zy waren na hun onderzoek, door die zelfde perzoonen te rug gebragt, ter plaatze waarin wy vast gefteld hadden niet te komen , en tweemaal 's daags op het einde van iedere zitting, wierden drie floten op de deur van het zelfde vertrek gelegd, altoos bewaard door gewapende manfchap : het pand in onze handen gefteld , heeft dus met kunnen veranderen ; wy zyn verpligt zulks te zeggen , om dat de laster ons gepoogd heeft aan te randen.
Wat zyn zy gelukkig, welke geenen anderen last oehad hebben , dan U de belangrykfte talereelen , de aangenaamfte uitzigten, of het verhaal van edelmoedige bedryven, aan te bieden.
Voor my, ik heb U niet te onderhouden , dan over flinkfche ontwerpen , ik kan uwe harten niet dan door treurige aandoeningen bewecgen; en ik zoude myn doel misfen, indien ik U ook geen deel deed neemen in de fmartelyke gewaarwordingen , welke ik gevoeld heb , by de voorbereiding van het geen ik U kom voorleggen.
Myn arbeid is tot nog toe zeer onvolkomen , tot t\o" 'toe ben ik genoodzaakt my te beklaagen , dat dezelve Uniet al het zwart der oogmerken van den genieenen vyand, daar fteld: Maar indien het gemakkelyk is meer te vermoeden , is het ratsfchien onmoogelyk meer bewyzen te verzamelen, daar men de zelve van het geval alleen wagten moet.
Men is van alle zyden waakzaam, men zoekt van alle kanten, zich door de ondoordringbaarfte duisternis te omringen, hier fchryft men niet dan door tékens, elders volgt men de voornémens pas gemaakt , en waarvan de ondernéming geene trekken meer vertoond, het zy om dat de zelve niet anders dan in geheime byeenkomften behandeld zyn , het
zy



D Ü F R r C II E V A L A Z K. 33
KV om dat de brieven, welke der zeiver oorfprong konden leeren, niet hebben kunnen verzameld wor-
dtÖp ieder voetftap hebben wy nieuwe ontwerpen zien uitfpruiten, en by na zo fchielyk als de draad der fcamenzweeringe afgefhéderi geweest is, zonder dat het ons mogelyk is geweest, het begin van de zelve te kunnen untuckken.
Die man , in welken men , genoodzaakt zynde hem te beminnen en te vergeeven , het kenmerk van de hoogde eenvouwigheid voorönderftelde; dit bedrieglyk mensch, was de eerfte, wy zyn 'er zéker van, om van geheimen te fpreeken , en èvne laage Hovelingen hebben geene andere verdientten, dan van zich door eikanderen verrykt te hebben; de eer der vinding behoort hem alleen geheel en al: zo is de kom van bedriegen aan koningen
SMaar °y zoud niet dan een onvolmaakt denkbeeld hebben van de middelen, Welke men gebruikt neefc, om zich aan de mogelykheid van het onoerzoek te onttrekken ; indien ik my bepaalde om op zulk eene
algemeene wyze tot U te Ipreeken. Laat ons
de daaden aanhaalen. Ken brief van Laparte
aan Septeuil, gedateerd 7 February is, aldus ingericht. -
Copie van den 'brief van Laporte aan Septeuil.
Het is eenigen tyd geléden , myn Heer , dat men, de weldaaöfghejd van den Koning vo^r drie «erzoonen van aanzien, heeft ingeroepen. De Koning heeft 'er my over gefproken, en betuigde my zyn verlangen om hen te hulp te komen , ik gat hem een blad, 't welk ik hem liet. _
Daar'er overmorgen eene gelegenheid naar Weenen is, heb ik dtezen ogtend, een nader blad aan den Koning gegeeven , terwyl ik aanmerkte, c at 'er aangelegen was , dat 'er in de papieren der burgerlyke lyst, geene fpoóren te vinden waren, van het geen hy in dit opzigt zoude doen.
Het geen de Koning aan Mevrouw de Pobgriöc zal willen geeven, zal aan den Heer Brouquens betaald worden. ^yat



g4 RAPPORT VAK
Wat den Heer van V...., betreft,die heeft zynen Ust - hebbende te Parys.
„ Wat den Heer Choifeul aangaat, deeze heeft zékeren Abt Rafel, die zyne volmacht heeft.
„ Bertrand , een van de meest ontrouwe Ministers (Portefeuille Septeuil, lias C. N°. 7. het vierde Huk ,) zo ik volgens zyne briefwisfeling oordeele, ontfangt van eene vrouw, even fnood als hy, dén volgenden brief:
. Heden Zaturdag drie uurett den 24 April.,
„ Om het gebruik te weeten, waar toe de voorgeflagene fommen betaald zyn.
„ Zo het dienst doet, zal men de noodige fommen in der daad fourneeren. De perzoon kan in drie dagen, verfcheidene millioenen bezorgen.
„ Zie daar 't geen de vriendin van Bertrand hem voorfteld.
„ Op zotte vraagen geen fchriftelyk antwoord i Daarenboven , geen bewys van de zwakheid van mynen vriend verlangende, bid ik hem my zyne bepaaling van tyd, voor deezen avond of morgen ogtend te doen: Dit verftaat zich. Men befiist meer zaaken van het grootfte aanbelang, in drie minuuten, dan door een boekdeel: Dit verltaat zich ook.
„ De P. van R. R."
Zie daar voorbeelden by geval gekregen; en ik verzéker U, dat wy duizend ftukken ontmoet hebben , zo onverftaanbaar als dit laatfte: ik moet 'er ondertusfehen by voegen , dat geene van myne onderzoekingen my, het getrouwe afdrukzel van de ftoute hst, waar van deeze vrouw herhaalde getuigenisfen in haare geheele briefwisfelinge geeft, heeft opgedaan.
Een Portefeuille gevonden by Septeuil Thefaurier van de burgerlyke lyst, is de verzameling, waar uit wy het meeste licht gehaald hebben, wy hebben er diverfe liasfen van gemaakt, gequoteerd met de letters A. B. C. en D. en ieder byzonderlyk.verdeeld in andere liasfen, door hunne nummers onderfcheiden.
Wy



DUFRICHE VALAZÉ.
35
Wy zullen terftond eenen brief van Bouiilé bybrengen, te vinden in de lias B. N°. i: die is gedateerd Maijence 15 December 1791. (Eerfte ftuk, zyde B. N°. 1. Brief van Bouiilé.)
Zonder twyfel wagte de ontrouwe Koning zich op dat tydperk wel te zeggen, dat hy met Bouiilé BriefMsfeling hield, én öndertusfchen fchynt de brief aan geen ander ingericht te zyn geweest, dan aan hem ! daar en boven hét vertrouwde ftuk, waar in de zelfde gevonden is, bewyst het volkomen.
Men ziet de rékening der fummeu aan Bouiilé gegeeven , door Lodewyk Capet tot oprichting van het leger van Montmedy ; deeze is ten uitterften belangryk, om dat zy de naamen van de Hoofden der toenmaalige zamenzweering inhoud, en om dat men by gevolg zommige van die zelfde Hoofden in 1792. noch in de Thuilerie ziet voorkomen, en aldaar, gelyk op het tydperk der vlugt te Varennes, aanmerkelyke fommen gelds ziet ontvangen, welke waarïchynlyk tot gelykföortige oogmerken gefchikt waren.
De Commisfie heeft my voorgefchréven U, den zeiven brief ter leezing te geeven.
Copie Van den brief van Bouiilé.
Ontvangen van den Koning in Asfignaaten. .... 993,000 Iiv.
UITGA AF.
De Waarde daar van, volgens zyn ordre, aan Monfieur, broeder des Konings , in geld of wisfelbrieven gezonden, volgens quitantien. . 6"70jOóo
Aan den Graaf Hamilton, Colonel van Nasfau. . . . 100,000
Deeze groote gelds fommen zyn in de regiments kas gebléven , en aldaar beflagen.
Aan den Hertog van Choifeuil 97,000 liv. waarvan hy aan den Graaf Hamilton 25 geremitteerd heeft, waarvan ik rékening zal doen. . . 735COO
Aan den Heer van Mailde! , Luite-
C a nant



g(5 RAI' PDRTVAN
nam Colonel van het regiment de Roijal
Allemand. - . . 40.000 liv. Aan den Graaf van Bofel, colonel de
Chamborant. . . . 2ö,cco
Aan de la Salie, kommisfaris te Metz. 6 003 In het geheel volgens quitantien. 915,000 ÜVi
Blyft by my in kas fa . . 78,000 ln Asfignaaten , weikers Waarde zyn
moet omtrent . . . 65,000
Ü I T G A A F.
Verfchot aan jooden terftond gedaan, voor voorraad van ftrooy , vleesch, en andere benoodigdheeden van het léger te Montmedi, omtrent . . 12,000
Men kan daar geene quitantie van hebben.
Gegeeven aan de Heeren Heymann , de Klaingler en Dospelite algemeene Krygsöverften,by hun vertrek met my uit Frankryk , om hunne verteering te gemoet te komen, vermits zy alles verlooren hadden, aan ieder 5,400 liv. . ' 16,200
Volgens quitantien.
Aan den Heer Heymann, voor zyne reis naar Pruisfen, werwaards ik hem ten dienfte des Konings gezonden heb. . 3)4oo
Volgens quitantie.
Aan het regiment Roijal Allemand , toen ik hen deed te paard ftygen om tot hulp des Konings te gaan, 350 Louifen. 8,400
Aan den commandant van het detachement Huslaaren, 100 Louifen. . 2,403
Aan den Heer Cequelas, voor zo verre ik het my kan te binnen brengen. 3><5oo
Aan verlcheidene byzondereOfficieren, welke met my uit het Koningryk zyn getrokken, zedert de arresteering des Konings , ongeveer . . . <J,ooo
Schade op een van myn volk, die twee pakjes van 50 Louifen ontnomen is geweest. , . . 2,400
ln het geheel. ... . ~ 54,400 ïiv.
Ik



DDFRICHE VALAZÉ. 37
Ik heb in handen gehouden agt a tien duizend liv., welke ik voor myne uitgaave gebruikt hebbe, vermits ik van Frankryk geene refources konde trekken , alwaar op alle myne efieften befhg was geleed , en myne inkomften gearresteerd waren ; dan welke ik terftond in ftaat ben, den Koning te rug te geeven. wanneer hy het my zal bevélen,niet en be, neven-s 6xo liv. te Metz aan den Heer Salie gelaaten» welke hy voor my befteed heeft.
Geteekend
B O U IL L é.
Mciyence 15 December 17ÓÏ.
Dus Lodewyk Capet, kunt gy u niet meer veröntfchuldigen, deel genomen te hebben in de complotten, waarvan de eerlooze Bouiilé al. het zwart, in zvne fchaamtelooze Manifesten , heeft ontdekt
Dus zult gy niet meer zeggen , geen deel gehad te hebben aan de vlugt van uwen broeder. Dus zult »v niet meer kunnen ontkennen, uweverltandhouding met het Hof van Berlyn , en uwe poogingen om de Oorlogsverklaring, tégen trankryk te
■Heefteen meer dan éénen getuigen noodig om den fchuldigen te overtuigen? ik b'eng 'er U twee anderen : Het zyn de berugte Cnodeul-Stainville en Charles Damas , waarvan de gefchriften door hunne eigene handen onderteekend , een gedeelte van de zeïve lias uitmaaken.
De brief van Cboiléuil - Stainville luid aldus; (tweede Stuk, lias B. N". 1.)
Rekening welke ik de eer heb. den Koning over 'te geeoen, van het geld my geremitteerd door den Heer Bouiilé.
Ontvangen van den Heer Bouiilé, de femme van 06 ?no liv ln Aslignaaten van 200 liv., met order 0111 dezelve te verwislelen in goud , en 'er de uoodige uitdeelingen en uitgaayen van te doen. ■ C 3



ji RAPPORT VAN
Geremitteerd aan den Graaf Charles Dumas, door order van den Heer Bouiilé, de lbmme van 36,000 liv., waarvan ïy my federd 12,000 heeft geremitteerd, imsakt . . . " . 24,000 liv,
Verwisfeld 60,200 liv. in goud,tegens 20 per cent. , . . 12,000
Door order in goud geremitteerd aan den Heer Hamilton, de fomme van 24,000
In goud geremitteerd aan den Heer Goglas , waar van hier névens de ontvangst blykt: 'twelk hem na zyn arrest omdolen is. 9,6oo
In contanten aan den Heer Daudouin, en het geen van hem geftolen is na zyn arrest, en verteering van het detachement te Saint-Menchould, alles te zamen, . . 2,514
Voor diverfe uitgaaven, waar van de helft gefloten is, 200Louifen na genoegt 4,800
In het geheel. . . . ?65oi4 fiv.
Aanmerkingen.
De 24-000 liv. in goud, geremitteerd aan den Hees Hamilton, moeten berusten in de militaire kast van het Regiment voetvolk van Nasfau. De Heer de Bouiilé had aldaar het geld doen bewaaren, 't welk hy naar Metz had kunnen doen zenden.
"De Graaf Charles zal op zyne te rug komst, rékening doen van de 24,000 liv. welke hy in handen heeft, en waar van ik zyne quitantie heb.
Ik heb een handfchrift van den Heer Hamilton, te vinden in de portefeuille, welk ik te Varennes; uan den officier der Husfaaren, Boudet genaamd, toevertrouwd heb; de zelfde die aan Monfieur de Diamanten van Mevrouw Elizabeth, heeft overo-egecven, ik heb van hem zederd dien tyd niet hooïen fpreeSKH,
Br-



DÜFRICHE VALAZS.
33
Herhaaling.
De ontvangst was . ï f6>&' De uitgaaf . -^-9'—
Het verfcbil. , • «
Nota.
De Koning heeft een handfchrifc van die iomme gegeeven, welke aan hem is geremitteerd op den 13
ïlfmS dtefomme aan den Koning verantwoorden, ik bidde hem zynen Thefauner van de buroerlvke lyst te bevélen, de zelve te ontvangen, en £y van 's Konings wegen te geeven, eenen ontlast; brief (quitantie), welke ik uitwisfelen kan, tegens myne handfchriften, die in handen van den Heer .Bouiilé zyn.
Parys 2 November IJ9U
Geteekend. Choifeuil - Stainville.
Dus zwoer het gantfche geflagt der Capets, te zaj men te ^ het vaderland , en terwyl de mannen %rh wanenden om hen uit te roeien , offerden de vrouwen haare edele gefteentens op, voor de kosten
^ SÏSSHm- Dam» I«W: CDetde Stuk, lias b. Nw. 1.)
Myne rekening met den Heer Septeuil*
Ik heb ontvangen in de Maand Juny
in AsGtmaaten. • • . ,. >000 llVi
Waar van de verwisfehng in Ipecie heeft gekost. • 5,000 Ik heb in July te rug gegeeven. . 12,000 Ik moet rékening doen van . I9»ooo Geleend aan den Heer llemy, kwartiermeester van 't regiment. . *.20° ^



RAPPORT VAN
Het onderhoud van zeven officieren , gevangen te Mercy, na afcrek van het
Ikblyffchuldig. . , -gg_iv>
Aanmerkingen.
Toen de Heer Remy uit de gevangenis is gekomen, had hy mets met al. Ik feb hem 50 Lofufen gegeeven. Indien de Koning hem deeze graïfi-
ITJu? ml> Za de zeivc% deeze rékeninff gefteld blyven: zo net, hy heeft de zelve niet anders geheven aan te neemen dan ter léeh» llï ?fc de zelve op .rékening zetten. Zal lk
Met betrekking tot de verteering van de Officiers van Mercy, het was beflist.dat de "gevangenen S voor lum onderhoud ontvangen hebbent eelyk in ce Abdy: ik nam de bezorging van hun nftddS eeten np my, vermits het zelve die HeS 3 6 hvres koste, het we k zy niet konden betaalen g
Zy ftelden er zwaanghèid in, door my èévoéd te worden en wi den by deeze fchifcking nl wen dan na dat ik hun gezegd Jiadde, dat ik deeze üh* gaat deed uit het geld, 't welk ik van den Koning had, en hy het goedkeurde. Ik heb, een zévendf van de uitgaaf, voor myne rékening genomen, en de zes -andere op rékening gefteld.
Ik zal aan-den Heer HeitogChoifeuI 011 *m nr der, de onderlijnde rékening beS-i ?1 livres, ter handen ftellen. § 0tdraaêe»de '5,439
Geteekend,
ih^Jln rerdefdRetfchryven dier Skening^heb ik dour den Graaf Francois d'Ëscars geweeten dit
Jamiiton, en anderen, bewaard waren, by den Keur-
Vaïnne?^sdLfr1ele/ékcninS der exPeditie van
A^rnrat'sttó t» fmia^&%tmt*erii den 16 n, rii laa^s eden , op eenen brief oeteekend r&» feubStamvil^, (lias l5. N°. 2.) toececKeM ^noi-
Wy



DTJFRICHE V A L A Z É. 4*
Wy fchatten dat de zelve aan de burgerlyke lyst gekost beeft, eene fomma van 6,066,800 liv., waarvan % 200 000 liv. in de maanden February en April X79I» geleend zyn geweest aan den Heer Duruey.
Bet overige is opgeichoten door den Thefaurier Septeuil van Méy totjuny, Qhs A. N". 5. op het groene boek lias D.) ,
Gv hebt opgemerkt, vertegenwoordigers van het volk , dat 'er een zékere Goglas aangewézen is , in den brief van Bouiilé, als van hem te hebben ontvangen een fommevan 3,600 liv., en in dien van Cboifeul-Stainville,als van deezen laatften te hebben ontvangen 9*000 liv., wel nu! die omgekochte en waarichynélyk ondeigefchikte zaakvoerder:(want zvn naam is in den briet van Bouiilé aangewézen; is zederd op het tooneel weder verfcheenen: hy heeft van de burgerlyke lyst den 29 February van het jaar 1^02 eene lbmme van 6o,coo liv. ontvangen, waar vin hy zich verpligt rekening te doen , (lias B. ii° 10.)
Óordeeld welk eene rékening hy doen kan,en met welke zaaken hy moest belast zyn!
Gy zult het ons zeggen Lodewyk Capet; en gy zult zien, dat gy ons ten opzigte van uwe oogmerken niet kunt misleiden ; wanneer wy u de quitantien zullen voorleggen van de weduwe Favras, aan welke ' Y een pcnüoen van 4000 liv. gaart, (lias A. No . jen welke tot den v^" Juny laatstleden incluis, betaald is; wanneer wy U zullen voorleggen uw handfehrift van de maand Maart laatstleden, inhouetende van aan de twecgeweezenePastooren van Verfailies , (de zogenoemde Jacob) een penfioen van 80c liv. voor ieder te geeven , zo lang zy geen «laats zullen hebben, (lias C. I\ . 10.)
Dat is daarenboven nog een der onderwerpen , om welke gy de geheimhouding aanprees: en gy meilte zonder twyllél niet op, willekeurig heeriche; 1 dat na zulk eene plegtige verdediging, dit geheim zoude kunnen veripreid worden. Gy zult genoodzaakt zyn toe te Hemmen, dat gy uwe mildaadi'héden niet uitftrekte dan over ae vyanden van 'rFranfche Volk , van die Natie, welke omtrent U verkwistend is, in de vruchten van haar overvloedig
zweet' c 5 Za!



42 RAPPORT VAN
Zal hy fchaamrood worden , medeburgers mvne smptgenooten , wanneer wy hem zullen overtuigen dat 'er geen een middel van omkooping is 't welk niet beproefd is op de zwakken; dat hy alle zyne poogingen heeft aangewend, om het volk op te hitzen en zyne gevaarlyke fchatkisten niet opende, dan in de hoop om tot zyn oogmerk te geraaken.
Wanneer wy hem zullen bewyzen, dat de fchryver van den post van oorlog , in de laatst afgeloopen maanden Mei en Juny, eene fomme van 8coo hv., (has A NQ. i.) en de fchryver van het Werkje, getituleerd Logographe, binnen den tyd van drie maanden eene fomma van 34,560 liv., (has A. N°. 1.) (O van hem ontvangen hebben.
Wanneer wy hem zullen onder het oog brengen, eene nota uit de portefeuille getrokken , welke een verfpreeking uit zynen naam inhoud, van een millioen tweemaal honderd duizend livres , om de boekverkoopers van Parys te onderfteunen (lias A. N°. Q.j; wanneer wy hem zullen doen zien, eenen brief van Laporte aan Septeuil (lias C.N°. n.), welke ik van belang oordeel, om u te doen leezen ; want het zoude moeilyk zyn den inhoud uit te drukken. Braai Volk, aan welke ftrikken hebt gy U weeten te onttrekken ?
Maandag.
Zie daar myn Heer noch twee bevélen. In der daad,men ondervind zedert veertien dagen,het goede uitwerkzel van die uitgave.
Ik voeg hier tevens twee ordonnantiën by: voor 't vervolg der uitgaven, van die ongelukkige wast.
Ik heb de eer myn Heer om U de verzékeringen van myne oprechte verkleefdheid te vernieuwen.
(O Twee particulieren zyn in die zaak gewikkeld geweest deeze zyn de burgeren Baudouin en h Hodey. Zy zyn gel dagvaard geweest, zy zyn verjebunm, en hunne onjehuli is cour de cmmiyte ttkew.



dufriche valazê.
43
Onderteekend met eene handteekening , erkend voor die van Laporte.
Daar zyn beweegingen in de voorlieden ; maar men is ze voorgekomen, en men heeft 'er maatregelen jn genomen.
Vertegenwoordigers van t volk, ik ga uwe werk"aame bekommernis ontwaaken, en uwe brave harten kwellen; betaald deezen tol nog eens aan t vaderland ik koome U onderhouden , over de verklaaring' die U gedaan is, aan deeze balie, door de commisfie ter waakzaamheid van de gemeente te Parvs zv heeft U eenen brief van Laporte , (has C N"* 7 3ólle Stuk.) voorgeleezen, welke een geproieftcerdè opoffering ter betaaling van een decreet aaitondigd. Dit is de eenige plaats , waar men deeze daad aantreft; en, op onze eer, 'er is geen ander lpoor van, in ae uitgeftrektheid der papieren, welke wy doorloopen hebben: dus blyft de misdaad geheel en al vcor rékening van den tiran, ja »
mvnéedige , het zal gewis blyven , maar ook
niets meer , dat gy U gevleid hebt voor den prys van een millioen en honderd vyftig duizend livres, een decreet te koopen, om de burgerlyke lyst te onlasten van een gedeelte der jaarwedden , welke gy deed, om de zelve op de Nationaale kast weder te plaatzen. , , , ,
Het zal ook zéker blyven, dat gy insgelyks be-
proevt hebt (lias C. N«. i0> v00r vyftiS dui^e"d livres, een gunftig decreet te bekomen, ter verertening der verpügtingen van uw geweezen huis. ' Burgers myne medegenooten, 'er is geen een van heide deeze decreeten gegeeven ; en de laage omkooper blyft zonder vrugt, belaaden met dé ichande aan zyne onderneeming verknogt.
Waar tce was hy niet bekwaam, het monlter! gy zult hem bezig zien met de verovering van het geheele menfchelyk geilagt. Ik klaage hem U aan, als opkoooer van koorn, zuiker en kofly.
Senteuil was met deezen haatelyken handel belast, waar aan wy zien dat men verfcheidene milhoenen had opgeöffert, (lias A. N°. 2, 29, 30 en 36.) was bet oa dat ysfelyk gebruik, dat de branlche



44 RAPPORT VAN
natie den ontrouwen met rykdommen had overladen ? daar is niets dan het hart van eenen Koning, 'c welk voor diergelyke ondankbaarheid vatbaar is.
Och ! ik verwondere my niet meer, 'over de voorziening der wetten tegens opkoopinaen. Men deed alles om den geest der wetgeeveren , van dat onderwerp af te leiden; men fnoérde het altoos lkhtgeloovig volk den mond, met te zeggen , dat 'er geene opkoopers waren , en 'er geene zyn kennen dat al de deelen van het ryk re fterk bewaakt waren , door municipaale troepen, en nationaale gardes. Het volk zweeg ; want het is zo gemakkelyk te oveituigen! en men liet hen den volgenden dag optrekken, onder het groote voorwendzel van de vryë markt der graanen ; men deedde hen, zeg ik, optrekken ten dienfle der opkoopers. Ik zal van deeze ]es myn voordeel maaken, en verbinde my by deezen, met byzondere zorg te vvaaken, voor de wetten berrek'kèlyk tot de lévensmiddelen.
Gy begrypt wel vertégenwoordigers van 't volk, dat men met al de fchaduwen van geheimhouding den baatelykën handel, welken ik U bekend maake , heeft bedekt ; en wy hebben zelve langen tyd geloofd , dat onze onderzoekingen vrugteloos zyn zouden. De fommen welken men daar aan béfteedde, en den naam van hem die zulks deed, liet ons geen twyfel over , omtrent het aandeel 't welk Lodewyk Capet, op het voorbeeld van zynen grootvader,'in dien handel neemen moest.
Wy kenden de altoos vernieuwd wordende benoodigdheeden , van eene verderffelyke Hofhouding. Wy hadden de verlegenheid van Septeuil, om zomtyds aan zyne eigene noodwendigheeden te voldoen, voor oogen; intuslchen wisten wy dat de fiere Monarch, op het oogenblik wilde gehoorzaamd zyn. Wy zagen den zelfden Septeuil, tot meer dan twee iryllioenen opofferen, aan dien handel, welken hy te Hamburg, Londen en elders deed; eenig en alleen de voorzorg neemende, om omtrent dit onderwerp, zyne correspondentie aan zich', onder eenen aangenomen naam te laaten adresfeeren; wy waren gelyktydig vei zeperd, dat de dwingeland voorzien was, van de rapporten van zynen Agent met vreemden betrekke-
lyk



DUf RICHI V A L A Z É. 45
lvk den handel; vermits wy quitantien van zynen Zwegen, in handen hadden, betraande in wisfels op
L°Wy"hielden niet op te herhaalen , dat. Septeuil nirt onvoor/ietig penoeg zyn zoude, om zich te Leoovenva^^
rooven van uc da„eivks 0m buitengewoone be-
^aÏÏ^i»»^0* datfhyuniet een taahngen last! vic , hebben; ein,
SSS de Lfen , die de lyst .lerwaaren, en de correspondentie bevatten, deezen Snd^l beSèffende, welke op het einde van de maand lïvS, de omwenteling toe plaats gehad S herzien te hebben; is het ons .gelukt,- het ïv uigenï (luk te vinden : het zelve ,s geteekend liïiis CLodewylO in dato 9 January 17,91, (ha* A. No V)1 dit veVklaard alles. Septeuil is daar in gema'etiêd, ie vrye bezittingen van den tyran te plaat-
g Sr%v te Parvs, het zy by vreemden; en gelyk 5e aa t va? den omwerpen Lidel aan zichtbaare nfimwasbSotgefteld,houd die audtonfatiein,datSep. [eui 1 "e? aan|raakelyk zal zyn , voor de gevallen.
nm de aandacht een gzmts te verpoozen , en u a*?\ tP doeneemen aan onze uitrusting , zy het deel te doen neemen * onderhouden
^SSSaSSS^V-A» het hof uitgeover ae bbiw» & dee]fJen00ten te verzekeren.
V°Wvnhebben in de portefeuille van Bemant eene ■nuïevSdS welke* getuigenis geeft van de op, BOta gevonaei. , ridderorde, onder den naam
nChU"l 1Pf "der KonTnginne CChevaliers de la Reine.)
i-ntïnïpende verwond aan de eene zyae het pour11 t i rKonini, en haaren naam; aan de andere zvde de woorden Magnum Reginae nomen obumbm yne m enten of aanltellings brieven van de order drfagePn het opfthrift: Dux fennna facli, partoaue **
^oïïrvan ik U fpreek, getuigd, dat verfrhekSsSzerfcheOfficieren, onwaardig het land W k hen heelt zien gebooren worden, en de eeuw iaafin zyèevden ; zich hebben laaten verleiden S dat nieuwe gochellpel , en dat zy geen zwaa^heid gemaakt febben, zich te onttrekken o^p net



4<3 Rapport van
oogenblik der beweegingen, welke in de Stad Lvon hebben plaats gehad. Zo wy niet dan gelykfoortise mannen te beftryden hadden, zoude het wel gelul, ken onzer poogingen niet twyffel&gtig zyn. Maar laat ons tot gëwigtiger zaaken te rug keereri. De beruchte Gillis, waar van wy geen fpoór hebben kunnen vinden, en die zich reeds hééft Vertoond als ontvanger en uitgeever der fondzen ,gefchikt voor de fchryvers van den post van den Oorlog en der Lo. gographe ; die man zeg ik , Was belast met de tezamenftelling van een corps van 60 man ; en in de maanden van Mei en Juny laatstléden, heeft hy voor dat corps een fomme van 12,000 liv. ontvangen , volgens den inhoud zyner quittantien , want hv heeft er twee, waar uit blykt,dat het zelve voor de verzameling der zestig mannen is, (lias A. N°. 1. van de portefeuille Septeuil.)
Dus voorönderfteld dat ieder deezer ondergefchikten, éven eens is gefalarieerd geweest, móeten zv 1200 hv. in 'r jaar, aan traaement gehad hebben.
Wat wil dat geheim corps, die boventallige militie beteekenen? a
Hier roepen wy tégen Lodewyk Capet, de Conltitutie in, aan den fchyn van welke hy altyd sezeed heeft zich te fchikken. De zelve geeft aan het wetgeevend ligchaam, Titel III. Kap. III. Art. 1 het recht op voorftel van den Koning, het getal' der manfchap en fchépen voor de Land- en Zeemacht, jaarlyks vast te ftellen.
Ondertusfchen hadden de wetgeevers geen de minfte kennis,van het beftaan van dit corps; de oprichting van het zelve, was mitsdien een misdaad: Het zelve wierd bezoldigd uit de lyst der burgerlyke uit. gaaven : Het beftaan 'er van bewyst, derhal ven vyandlyke voorneemens.
Het is dus beweezen door Hukken, dat men in 't geheim voor rékening van den geweezen Koning, Krygsvolk aannam ; en zo wy geene bewyzen hebben, gelchreeven door de hand der verraaders, dan voor eene compagnie van 60 mannen, is zulks geene réden om te voorönderftellen, dat 'er nimmer meer dan dat is aangenomen geweest. Ik redeneer heel anders, cn ik zeg: de geheime lichting van 60 man, en met meer, zou een geheele onnoodige daad geweest



n u f s. i c ïï E v a l a 2 k. 47
weest zyn, en de moeite niet waardig, om zich blout te ftellen aan de ftrenge ftraf, bevat in het ftraföpleggend wetboek, Art. III der IIlte Afdeehng van den I. Tytel van het a. Deel.
De zékerheid van het beftaan dier 60 mannen, getuigd dus, dat 'er wel anderen in het zelvde geval
VV D^eze waarheid word bevestigd door het ongeteld £etaï van, aan de Policy gedaane verklaaringen, welke ook door deeze daad bekrachtigd zyn. Wy hebben de zelve alle in eenen band overgelegd,onder N°. 18. letter S., alwaar de zelve genommerd zyn.
Daar zyn 'er vier onder, zeer uitgewerkt op dit Artikel. , . ,
Eene, gequoteerd 29, gemaakt uit naam van de party der Gramliers den 13 July laatstleden ; eene andere gequoteerd, N°. 20. gedateerd den 20fte" van de zelfde maand; de 3Je gequoteerd 47, welke het getal der geflagene Konings - gezmden op zeven of agt honderd brengt, is gedateerd van den 28^» der zelve maand; men leest 'er in, dat de vyanden van het algemeene welzyn fpyt hebben , dat de zo genaamde Sans■ Culottes, zich gisteren opliet kasteel niet vertoond hebben, daar zy levendig zouden doorfchooten zyn geweest. De laatfte van den zeiven dag is gemaakt, uit naam van de twee partyen van
^ïT'kon niet gelooven, dat men twyfelingen kon opdoen over daaden met zo veel zékerheid geftaafd. Ondertusfchen zyn die verklaaringen van alle andere bewyzen ontbloot, aan zommigen als geen voldoende getuigenisfen voorgekómen ; maar zyn zy alle overtuigd geweest, op de vertooning van de quittantien van "Gilles? dit is de eerfte fchakel der kéten ; en alles vloeid zo noodzaakelyk uit deeze daad voort, dat 'er voor het vervolg geen vraag meer zal overfchieten, dan om de bladwyzers te vertoonen.
Ook hebben de ongeloovigfte, omtrent de verdienden der verklaaringen aan de Policy gedaan, bekend, dat, in weerwil van het onnut der onderzoekingen van de municipaliteit, zy ondertusfchen gehouden waren 'er vertrouwen in te ftellen , en weezenlyk te gelooven, dat 'er wapenen en krygstoe-
rus*



48
RAPPORT" VAN
rustingen zyn bewaard geworden, en montuuren ver^ vaardigd voor de oproermaakers.
Die daaden zyn bevestigd door de (lukken van band 18 S. genommerd, i, 2, 3, 8, 13, 10, 20, 22, 23, 24, 25, 29, 34, 36, 43, 44, 4y, 47, 49, 5-9, 61 en 63. Men kan met regt tégens deeze verklaaïingen, welke voor bet grootfte gedeelte zeer zonderlinge byzonderheeden bevatten, niets inbrengen dan de nutteloosheid van de navorfching der Policy. Maar gelooft men dat zelfs zonder die navorlchingen te vreezen , de bewaarders der wapenen , krygstoerustingen en montuuren, de onbefchêi* dtnheid zouden gepleegd hebben, deeze voorwerpen aan het oog bloot gefteld te laaten , wanneer de wet de doodftraf tegens hen bepaalde ? Hun zelvsbelang drong hen dus fterk genoeg, en hunne jnftruftien, twyffel daar niet aan, waren omftandig genoeg, om die voorwerpen te bewaaren in plaatzen, waar toe de toegang zeer moeilyk was.
Onder de verklaaïingen, is 'er eene, N°. 59. welke voor onbetwistbaar moet doorgaan, te meer om dat de zelve in den eerften opllag, ten laste van niemand fchynt te zyn ; zy is gedateerd 31 July , en houd in, dat zéderd omtrent 3 weeken , op den hoek van het eiland Saint Louis, twee fchépen zyn geladen, met 320 vaten fchaapsvellen, 180 bomben en eene groote menigte kogels. De verklaarders hebben aan het opper-amptmanfchap, een van deeze fchaapsvellen, in een bodemloos vat gevonden, toegezonden, en zy hebben gezegd, dat de fchépen door niemand bewaakt waren.
Het is zéker dat die fchépen de krygs-toerustingen, waarvan ik fpreek, in hadden, bet is buiten twyffel dat de zelve aan iemand toebehoorden , en dat die krygs-toerustingen, met oogmerk daar gebracht waren. Ondertusfchen zyn het niet anders dan kwaalyk gezinden, vol ftdutheid, en op ftraffeloosheid lékenende, welke eene fcheepschlading van die natuur konden bevélen ; en het kon mee dan het Hof zyn, 't welk voorwerpen van zulk een groot belang, kon in den loop laaten. Voor het overige waaien zy mogelyk niet aan het geval overgelaaten, misfehien was het in de beraamde voorneemens van aanranding van nut, dat die krygs-
toe-



dufriche valaz5. 49
toerustingen ter plaatze waren, alwaar de zelve ge-
ZIWieynzoude intusfchen kunnen tégenfpreeken na den dag van den 10, waarin de vrienden van Lodewyk Capet aanvallers geweest zyn , dat uien plans tot aanranding gemaakt hadde? Wy hebben eronderfcneEe opgemerkt, aangehaald in de (tukken, welke wv èeïnventa'rifeert hebben, (zie den i?^, band, lette! S. ftukken 9, 18, 20, 29, 43 f" 5°0 . q Ik ken geen eene betrekking, waarin de dwingeland zyne tegenburgerlyke gevoelens met heeft aan
%v ontlnShy zag niemand anders gemeenzaam, dan de vyalde/van het vaderland Ik biede ü ter bezigtiging eene kaart aan van den ingang des kasteelsaan Déprémesnil[gegeeven,5 «wy zyn het niet die ze gemaakt hebben, want zy is getekend door den op'zigter der Thuileries, die 'er van gelyken den naam van Déprémesnil ook heeft op ge-
fCKwam*'er iemand van Coblentz, hy wierd in het kasteel gelogeerd : getuige Vioméml (band iB. ftuk qo.f, zelfs Bouiilé, de eerelooze Bouiilé, neert 'er zich In de voorlédene maand July moeten laaten,
^ïi^t/bSStïeiyk den dienst der posten gevonden in de portefeuille van Septeuil, getuigt het. vowSt, 't welk Lodewyk Capet aan de belangens der uiSewékenen , of vyanden van Frankryk gaf., Men eest'er in, dat alle de brieven van den aewe?ze^
»„ daar eens in de week een dag belterad ware ter verzendin ' derFranfche brieven* welke men opende, maarniet las, voor en aleer die van de fronsen of van Tu'rin kwamen: tfOgny lgd hst de zelve op den ontvangst te brengen, (has U. in.. 3-J Wv wisten, voor dat wy de bewyzen fchriftelyk
ha£T dat hy W*&"^*£^F™$Ï. iaar 1789 penfioneerde, en zelfs eenige *ranicne iardes,welke hygepenftoneerdheeft,op de femme van foo Svres in 't jaar , zynde gardes van't jaar 179ana hunne afdanking, (Portefeuille Septeuil, b« D. N*. 4 en 5. band 18. S. ftuk 10.) £n



50 RAPPORT VAN
'En by noemde zich Koning der Franfchen!
Ja, z< nder twyffel, hy was het, want een Koning is niet anders dan een dwingeland.
Gy herinnert U, Burgers myne médegenooten! eene aéie van de uitvoerende magt, getyteld: Afkondiging des Konings, raakende de uitwykingen, gedateerd den 14 Oc1:ober 1791. Ik trek 'er deeze woorden uit als by geval genoomen , want de geheele afkondiging is in de zelvde manier: ,, Dat zy (de Franfchen) weeten ; dat de Koning flegts die voor zyne vrienden zal aanzien, die zich met hem zullen veiëenigen, om de wetten in het
Koningryk te handhaaven en te doen eerbiedigen.
Eene menigte burgers verhaten hun land en Koning, en brengen by nabuurige natiën de rykdommen, welke de benoodigdhéden van hunne médeburgeren vorderen, — keert dus weder, en laat het hart van uwen Koning, ophouden verfcheurd te worden."
Wel nu ! de zelvde man, die daarenboven , het ftraföpleggend wetboek gefan&ioneerd had, heeft te Turin in Mai 1791, een penfioen aan den kamerdienaar van Mevrouw van Artois doen betaalen, voor de belooning van zynen dienst by deeze vrouw ; dit zyn de eigene woorden van het mandaat, (Portefeuille Septeuil lias C. N°. 8.)
De zelvde man heeft in de maand February des jaars 1792 , mevrouw Polignac onderfteund , gelyk ook h Vauguyon, en Choifeuil Beaupré, alle drie uitgewékenen, (lias C. N°. 18.)
Ondertusfchen waren die onderfteuningen zekerlyk van eenig belang , vermits het bloote aandeel van Choifeul , die zonder twyffel het meest niet gehad heeft, 9,000 livres was, (lias D. N°. 1.)
De zelvde man verzékerde maandag den 23 1792, aan de twee zoonen van Artois te Turin , een penfioen van 200,000 livres jaarlyks, tot dat, gelyk de verzékering inhoud , hun vader in hunne bein1 odigdheedens zal kunnen voorzien; en ondertusfchen is de aéte van befchuldiging tegen hunnen vader, gedagteekend den 4january 1792. Hy doet meer: den 13 April hatstléden, geeft hy een mandaat van 16,660 livres, (lias C. N°. 33.) om hun deeze foiume te Turin te doen betaalen.
Hy



DUFRICHE V.UAZÉ. $1
Hy doet meer: in weerwil van de wet betrekkelyk tot de uitgewékenen, van den 8 April laatstléden, en in weerwil der oorlogs-verklaaring gedaan den 20 van de zelfde maand; eindelyk in weerwil van de ftrengbèid der ftraffen in het ftraföpleggend wetboek aangekondigd: heeft hy den 7 July laatstléden, aan dien Hamilton, welke op zyne vltigt naar Varennes zich deed zien, eene fomma van 3,000 livres doen geworden, (lias A. N°. 5.)
En den i5dei> van de zelfde maand, zend hy eene laatfle gift ten voordeele van eenen uitgewékenen, den bekenden Rochefort: het verdient aanmerking, dat hy, zederd den 20 Maart laatstleeden, tot op den 15 July daar aan volgende, aan Rochefort, tot het beloop van 81,000 livres, heeft doen volgen.
Zodanig is het getrouwe tafereel van de misdaaden , waar van de geweczene Koning overtuigd is, door de Hukken, welke aan ons onderzoek onderworpen zyn geweest. Wy twyifelen niet, of men kan in andere vertrouwde Hukken , nieuwe bewyzen en nieuwe daaden vinden ; maar wy moesten ü niet anders onderhouden, dan over de uitkomst van den inventaris, waar mede gy ons belast had.
Vertégenwoordigers van het volk! terwyl de omflandigheeden my meer dan wel anderen tot nu toe gedwongen hebben, de misdaaden van Lodewyk Capet op te merken, zy het my vergund eenige denkbeelden over deeze ftoffe te waagen ; zy zyn alle naar de orde van den dag.
De Conftitutie van dit ryk, had den perzoon van den Koning onfehendbaar verklaard.
Zy had de verantwoordelykheid der Ministers voldoende erkend, om voor de uitvoering der wetten in te Haan.
Zonder twyffel was de onfehendbaarheid van den Koning, eene noodzaakelyke inrigting in de alleenheerfching; en het zelve is een doorflaan'd bewys van het gebrek van die regeerings-form , vermits men daar door genoodzaakt is iemand onaf hangelyk van de wetten te erkennen, iemand tegen wien men geene dwangmiddelen kan gebruiken.
Maar wat is deeze onfehendbaarheid ? de vraag is zo eigenaartig, dat het my voorkomt, dat men zich niet onttrekken kon, bepaaling van het woord te D 2 gec-



5*
RAPPORT ViB
geeven: Men heeft het niet gedaan, en ik denk dat hierin meer bedrog dan nalaatigheid gefchuild heeft: waarfchynelyk had men aan den Koning het onfeilbaar recht, om het Ryk om te keeren verkocht; dit is het, 't welk men vooronder ftellen moet, wanneer men de voortreffelyke gaven van zo veele ten uiterften beruchte mannen , welke aan de Conftitutie mede gewerkt hebben, befchouwd. In der daad het was onmoogelyk dat de zelve , wanneer zy de onfehendbaarheid in deezen zin begreepen, welke men thans aan de zelve geeven wil; dat zy niet zouden gezien hebben , dat de veriintwoordelykheid der Ministers , een onvermoogend middel was om de voornémens van den Koning, waar van het verraad zo wel bevestigd is, te keer te gaan.
Hem onaangeraakt laatende , kon men , wel is waar,zich meester maaken van eenen hem pasfenden Minister, die door zyne tekening, de orders tégen de wetten aanloopende, zoude bekragtigt hebben, of die door zyne voorbedachte nalaatigheid , (en dit is het zékerst, maar tévens moeilykst middel om zich meester te maaken) de algemeene macht zoude verlamt, en Frankryk aan zyne vyanden overgegeeven hebben.
Maar de tyd om de misdaad te ontdekken, de tyd om de zelve "bekend te maaken j om die na te gaan, de tyd om den ichuldigen aan eene noodzaakelyke al te breedvoerige intbuclie te onderwerpen ; al ware dit maar door de menigte en de verwydering der getuigen ; deeze tyd zeg ik. wierd die niet van rampzalige voorüitzigten \ wanneer het hoofd van de uitvoerende magt en van de zamenzweeringe in zynen post voortging te regeeren , en zyne vernietigende voornémens te volgen V
lk voel wel dat'het mogelyk was voor der zeiver uitvoering een of meerdere Ministers aan teklaagen, en dat men dus hoop hebben kon de laage Hovelingen vrees aan te jaagen. Ydele hoop! De onfehendbaare man was daar, die hen zeidde, die hen bewees, dat 'er niets meer dan weinige dagen noodig waren om ten einde te geraaker.; dat de vyand in den boezem van het Ryk zyn zoude, veel vroeger dan de inftructie van het proces der getrouweDienaars kon voltooid zyn; dat het'er enkel op aankwam om eenige uuren den ftaat
van



DTJFRICHE VALAZÉ. 53
van werkeloosheid uit te rekken , en dat hy ,-eindclvk geholpen door de magt onzer vyanden, waar tegen geen middel zyn zou , wanneer de zelve hun nen intrek in 't midden der van alles ontbloou bur geren zouden hebben, als meester ^f.^^'. L „eza„ herftellen, oproerige hoofden doen neaerSuf en^èn welke zyne Koningsgezinde oogmerker! behulpzaam geweest waren, met rykdom over-
laBc!oftens zo wel gegrond, want zo „de r den ftand van den 10 Augustus, ^^g™™^ zvn uitgevoerd geweest, deeze beloftens, zeg ik Xen Sin itaftdie menlchen, welke reeds ove^de omwenteling misnoegd «ren te vertón waren voldoende om hen 't gevaar te doen loopen va» eene geheel bedriegelyke verantwoordelykneid , vooral wanneer men "by hun gewicht nog voegt, de geneigdheid van zo veel Franchen ^hjg
^efwfs'Sehyk die denkwyze van het Hof en den droevigen ftaat, waarin wy zouden gebrag. gorden, te voSrzien. In der daad zy zyn met di ton fthuti begonnen, en zedert niet afgebroken ; ik zl meer zogen: zy duuren nog heden voort, want vs. zou aan'góene andere oorzaak weeten toe te fchryven , de Tegenkantingen , welke ik tégeni de: drin genfte en noodzaakelykfte wetten ^ch zie opdoem % wanneer men zich bevlytigd om de n*1^"^ conventie te verlammen, 't geen ik reeds meermaal £eb aangemerkt, verbeelde ik my de ^voerders van Lodewyk Capet te zien , welke zyne donkere Sorneemens volgen. Intusfchen had die denkwyze S anders tot /rond, dan de onfehendbaarheid van den monarch u/den zin, welken men tégpnwooid g aan dat woord wil geeven: laat ons dus bekennen, Sa? de weldenkende meerderheid van de conftitueerende vergadering, het zelve niet heeft kunnen ver. Sn, en met verdaan heeft,op die volftrekte wyze, waarop men het heden voordoet.
Zy geloofde, en dat was eene dwaaling,, dat Frankryk eenen Koning noodig hadde , zy belas» hem dl wetten te doen uitvoeren , en om het ryk_ D 3 ^



54 RAPPORT VAN
met ontbloot te laaten van dat hoofd, 't welk av noodzaakelyk geloofde, verklaarde zy het zelve onfchendbaar , ten aanzien der middelen , welke het zelve zou van gebruik maaken, om tot dè uitvoering WfrWedU,eilte ^ome"; dat is gezegd, dat zy gS heeft, dat hy niet zou kunnen ontrust worden? over weezentlyke of voorgewende misflagen betrekkelvk tot de wyze der uitvoering. & "«rcauceiyjc, Alleen binnen deeze bepaaling, viel de onfchend-
seeverf Wilf" m>°narCh'j" den ^eest ™Tw5. fe ? w i -gy- eT een onwederfprékelyk bewys van ? het zelve is m de conftitutie zelfs gefchreeven Na de onfchendbaar verklaaring, is de KoniS fn den naam van eerfte burger, gehouden de gehoSamheid aan de wetten te bezweeren: hy is dus niet boven dezelve; memand heeft het voorneemen gehad,hem in d,en hersfenfchimmigen ftreek te plaftzen • bv aldien hy aan de wet onderworpen is , is het hem dus met geoorloofd de zelve te verkrachten- en zvrTe onfehendbaarheid ftrekt zich tot dit harsfenfchïm rmg denkbeeld niet uit, dezelve bepaalc^ zich fen ^JC iieer\ee," geW00n S°ed verftand/ de zelve be-
Uit hetgeen ik zo zegge, vloeid van zelvs vonridat mdien Lodewyk Caplt 'ftrafbaar is over iets anders, dan over eene mistasting in de bestrmfdrlpW om den wil der natie uit te 4e en; da zo hv zich* weezenlyk tegen de wetten verzet heeft ; indL hï de zelve daadelyk heeft overtreden honderd wendze van zyne onfehendbaarheid, de SafS misdaad uiet ontgaan kan er
Zonder twylTel gelooven zommigen, met *hm d* befluiten , welke ik my voorgefteld heb uit 32 on
tieö ftraf der Znfi'ftfS? ' dlG misdeed
uit-



DUFRÏCHE VALAZÉ. 55"
uitdrukkelyke of volgens de wet gedaane affchaffing» in den kring der burgeren zyn zoude , en gelyk de zelve worden aangeklaagd en beoordeeld, over de misdreven na zyne afltbaffing gepleegd.
Zv befluiten daar uit, dat de monarch m geen peval , en uit hoofde van geene misdaaden , hoe groot ook, andere ftraffen dan de onttroonmg kan
°nrf btvf'een oogenblik ftil ftaan, om myne amptjrenootén te doen "bemerken, dat dit Artikel ingelast is, als 't ware, om de beste oogmerken te voldoen, maar dat het tévens een ftrik en lokaas, voor de wetgeeving der weldenkendfte wetgeevers was; vermits het zelve Hellingen invoerd, regelregt ftrydig aan de gezonde réde , en welke alle wanorders , waarvan wy de flagtoffers weezen moesten , wem.
geVertégenwoordigers van het volk.' leert uit de misflagen van uwe voorgangers, laat U door niemand geleiden , of gy zult het fpoor byster raaken. J£ keer tot het vervolg van myne reden te rug.
Ik heb op de tégenwerpmg , weike ik koom by te brengen, en welke men voor overwinnend aunziet, twee antwoorden te geeven.
Vooreerst, ken ik tegenwoordig de onttroonmg, waar mede men zo veel op heeft, niet onder den. naam van ftraftè. Het is ongepast de zelve te noemen, vermits het Koningfchap met meer in Frankrvk beftaat. •• <±
De misdaaden van Lodewyk Capet, zyn ondertusfchen openbaar ; diferhalven , indien ieder misdaad die blvkt, geftraft moet worden: moet men hem eene andere ftraf aandoen, zodanig als ieder fransen, burger zou geftraft worden; of men moet in tegen.deel verklaaren, dat zyne misdaaden ongeftraft zul-
knMaarV wanneer 'er zelfs nog middel was de onftrooning plaats te geeven, zoude zy evenwel de eenige ftraf van den geweezenen koning met zyn
kUDaar men de letter der wet inroept, moet men zich oök aan de ietter houden. Maar wat zegt die ? 1 Indien de Koning den eed weigerd, of van oen ! zeiven afwykt, zal hy gehouden worden, van hét



5<5 RAPPORT VAN
„ Koningryk afftand gedaan te hebben." Zonder twyffel is de ftraf regtvaardig, voldoende en geè'venrédigd aan de daad.
Het volgende Artikel zegt: „ Indien de Koning „ zich aan het hoofd van een leger ftelt, en des-
zelfs wapenen tegen de natie voert, zal hy gehou„ den worden, afftand van het Koningfchap gedaan „ 'e hebben."
Dit was zekerlyk de eenige redelyke ftraf, welke men in dit geval tégens hem kon vast ftellen , vermits hy in die plaatzen niet bedoeld is ; en de referve, welke het agtfte Artikel inhoud, willende dat men met den vervallen Koning, wegens misdaaden na zyne afzetting bedréven , als met ieder ander burger handelt, zou plaats hebben in het geval, waarin hy 's daags naar zyn gewysde gevat zoude zyn, met de wapenen in de hand, om hem ter dood te veröordeelen.
Het zevende Artikel bepaalt daarenboven de afzetting en niets meer, in gevalle de Koning uit het Koningryk vertrokken zynde, niet zoude wederkee«n na eene noodiging, waarin de tyd voor zyne te rug komst bepaald zoude worden.
De grondbeginzels welke gy aangenomen hebt, met betrekking tot de uitgewékenen, en de drangredenen welke U het bannisfement als eene onmiddelyke ftraf dier misdaad hebben doen vast ftellen ontflaan my, hier omtrent, in eenige uitweiding te treden : de twee gevallen hebben eene treffende overeenkomst.
Maar het zesde Artikel houd in ; dat de Koning wanneer hy zich door geene uitdrukkelyke acte verzet , regens eenen oorlog , tegens de natie , welke op zynen naam zoude ondernomen zyn , gehouden zal worden, van de kroon afftand gedaan te hebben
Men wil dat dit Artikel volmaakt Öaat op het <^eval , waarm Lodewyk Capet zich bevind, en men bevind zonder twyffel, dat de ftraf juist na de mis. daad evenrédig is.
Ik zal niet herhaalen , hoe ongerymd het tegenwoordig zyn zoude , 't vervallen van den tytelW Koning, welke niet meer beftaat, te noemen ; ik antwoorde door rédenen in de wet zelve vervat vorderende, dat men zich aan de letter der wet hou de!
Zy



DUIRICHÏ VALAZÉ. 57
Zy fpreekt de afzetting uit voor den moedwilligen Koning , of den onbeweeglyken vyand van zyn land; "en, in dat geval, is de afzetting voldoende.
Maar in gevalle zyne misdaaden, door anderen zyn aangegroeid; indien de vyandelyke Koning werkzaam blyft; indien hy'er andere misdaaden tegens den ftaat byvoegd; zo hy zelve , gelyk Lodewyk Capet, den buiten vyand aanzoekt; indien hy den zeiven ophitst ; indien hy den zeiven, zelfs in het midden van zyne ftaaten zoekt op te wekken ; als dan het geval voor hem door de Conftitutie niet voorzien zynde geweest, kan hy de zelve niet inroepen , hy heeft geen recht te vorderen, dat men zich bepaale hem voor zyne geheele ftraf op te leggen, die geene welke de conftitutie flegts voor de helft zyner misdaaden aangeweezen heeft; hy keert voor het overige tot den gewoonen rang der burgeren te rug.
Indien het mogelyk ware , den kring welken ik befchryf te buiten te gaan, zou buiten tegenfpraak de wet met de algemeene rede ftrydig zyn; en het zoude uwen pligt zyn , deeze aanftootelyke tegenftrydigheid te doen verdwynen. Dus , kan de geweezene Koning onder geen een voorwendzel, ooit eene ftraf dan die der afzetting ontgaan.
Ik zal niet onderzoeken, welke de natuur deezer ftraffe zyn moet ; deeze taak is my niet opgelegd, en myn hart is afkeerig van de beweegingen, welke het dit denkbeeld inboezemen. Myn geest heeft genoegzaam, en al te langen tyd, gerust op de misdaaden van het menschdom en op de ftraffen, gefchikt om de zelve te kastyden.
Alvoorens het drukken van dit Rapport gedecreteerd is, heeft het volgende onderzoek plaats gehad.
Barbaroux. 'Er is in het Comité der waakzaamheid van Parys, in uw Comité van algemeene veiligheid, ter greffie van de crimineele regtbank opgerigt door de wet van den 17 Augustus, en in die van het Hooge Nationaale Hof, een zeer groot getal andere ftukken over de verraaderyè'n van Lodewyk D 5 den



5*
RAPPORT VAN
den XV)>n. ik verzoek dat alle deeze ftukken, zullen worden gefteld in handen van het Comité ter algemeene veiligheid, om 'er het uittrekzel van te maaken; en dat 'er omtrent dit onderwerp, door ons niets gedrukt worde, voor dat dit algemeen Rapport zal gedaan zyn.
Sergent. Gy moet U herinneren , dat Petion U van een zeer gewigtig ftuk gel'próken heeft, waarin de Koning protesteerde tegens alle decreeten, welke hy gefanctioneerd had. Men heeft geweeten, dat een der geweezene zegelbewaarders zich eenen geheelen dag, met verfcheidene leden van het Parlement heeft opgeflóten; 'er liep een gerugt, dat die Vergadering tot onderwerp hadde het protest van den Koning, waar van Petion U gefpróken heeft, te regis* treeren, en ter bewaaring te ftellen in de Archieven van het parlement. Ik eisch, dat men de Archieven van het geweezene parlement, doet inventarifeeren.
Petion. De aanbrenger welke gy koomt te hooren, heeft U zonder twyffel niets bericht, dan de ftukken ter handen gefteld aan de commisfie van 24. 'Er is een eindeloos getal andere ftukken van veel meer aan* belang, by voorbeeld: de geweezene Koning bevind zich ingewikkeld, in verfcheidene brieven van Choifeul - Gouffier , en van den oproerigen Saillant. Zyne verraaderyën zyn ook beweezen, door verfcheidene ftukken, waar van wy kennis gehad hebben in het proces van Dangremont, die man welke door Lodewyk den XVIde" gekozen was , om een troep moordenaars op de been te brengen.
Danton. De eenige vraag is, te weeten, of gy het Rapport van Valazé met de aanmerkingen, welke hy 'er bygevoegd heeft zult laaten drukken. Ik heb gehoord, dat zommige léden zich tégens depubliekmaaking van zyne aanmerkingen verzet ten, en niet willen, dan den druk van het gedeelte, 't welk de daaden inhoud. Ik ben van gedachten, dat gy 't geheel moet drukken. Gy hebt voor het Heelal en voor de na* komelingfchap, het vonnis 't welk gy over eenen meinëedigen en wreedenKoning moet vellen, te regtveerdigen; in zulk eene zaak, moet men de kosten van drukken niet fpaaren ; elke gedachte die ryp voorkomt,*al hield de zelve niets dan een juist denkbeeld in, moet gemeen gemaakt worden.
Ge-



DUFRIOHK VALAZÉ. 59
Gewis is de ondervvys-rede van den bericht doender , over de onfehendbaarheid niet vollédig , er zullen vecle gedachten by te voegen zyn. Het zal gemakkelykte bewyzen zyn, dat de volkeren ook onfchendbaar zyn, dat 'er geen contract beftaat zonder wederzydfche verpligting , en dat het>aar is , dat indien de geweezene Koning de Franfche Natte heeft willen fchenden, verraaden en ombrengen, de eeuwige regtvaardighcid vorderd,dat hy veroordeeld zy. f Men juigd toe.) Ik zal my aan geen onryp onderzoek overgeeven, ik zal my bepaalen tot het verzoek van den druk van het Rapport. _
Rabaud. De commisfie van 24, heeft mets anders, dan een gedeeltelyke ontblooting van ftukken gedaan. Wy moeten in tegendeel, een bundel hg. ten hebben. Ik verzoek dat het Rapport van Valazé, in plaats van gedrukt te worden , te rug gezonden zy aan het Comité der waakzaamheid, welke belast is, om ons een algemeen Rapport te doen.
Buzot. Het is byzonderlyk in de oogenbhkken, wanneer men het Volk door allerleie foorten van middelen zoekt op te hitzen, dat men het zelve _ niets moet verbergen; het is noodig, dat ieder bengt in de Nationaale Conventie geleezen, gedrukt zy.
De Vergadering ordonneerd den druk van t Kapport van Valazé.
RAP-



RAPPORT
E N
ONTWERP van DECREET.
AANGEBÓDEN AAN DE NATTONAALE CONVENTIE, IN NAAM VAN HET COMITÉ DER WETCEEVING, DOOR JAN MAILNE, GEDEPUTEERDEN VAN HET DEPARTEMENT VAN HAUTE GARONNE.
Den 7 November 1792, bet eerfte jaar der Republiek.
Gedrukt en verzonden, door last van de Nationaale Conventie, in de g3 Departementen , en waar van de overzetting in alle taaien tévens gedecreteerd is geworden.
K an Lodewyk de XVIde te regt gefteld worden, over de misdaaden, welken men hembetigt tégensden conftitutioneelen throon bedréven te hebben? Door wien moet hy te regt gefteld worden? Zal hy, gelyk ieder ander burger over misdaad van ftaat befchuldigd, voor de gewoone rechtbanken gebragt worden? Zult gy een rechtbank door de ftemhebbende vergaderingen te zamen gefteld, met het regt van hem ""te regt te ftellen, bemagtigen? Is het niet natuurlyker , dat de Nationaale Conventie zelve over hem oordeele ? Is het noodzaakelyk of gefchikt, het oordeel te onderwerpen aan de goedkeuring van alle léden van de Republiek , verzameld in vergaderingen van gemeentens, of in hoofd-vergaderingen.
Zie daar de twistredenen , welke uw Comité van wetgeeving , langen tyd en grondig hebben in beweeging gehouden: de eerfte is de eenvouwigfte van allen; en ondertusfchen is zy het, die de rypfte be-
faae*



RAPPORT VAN J. MAILHE. 6t
handeling verdiend , niet voor U , niet voor die Xe meerderheid van het Franfche volk, die alle §euitgeftrektheid van haare Souvereiniteit geineeten heeft; maar voor het klein getal van hen , oic ia de conftitutie de ftrafteloosheid van Lodewyk den XVIien mouten gelooven in te zien, en de oplosüng van hunne 'twyflelingen verwagten ; maar voor de natie die nog door Koningen geregeerd zyn en welke gy onderrigten moet; maar voor 't Heelal van ?nenschdom dat U befchouwd, 't welk z.ch ontrust tusfchen de nooddruftigheid en vrees om zyne dwingelanden te ftraffen , en 't welk zich mogelyk niet zal bepaalen dan na de gedagten , welke zy van uwe regtvaardigheid hebben zal. \ i. Ik open die conftitutie, welke de oppermacht onder den naam van eiffelyk Koningryk, geheiligd had' ik vinde dat deperzoonvan den Koning onjchendbaar en heilig was; ik vinde, dut, wanneer de Koning den voorgejchreevcn eed niet deed, of wanneer hy dun introk, nadat hy dien gedaan had: dat, wanneer hy Th aan Let hoofd van een léger fieldde, en de mag en ténens de natie keerdde , of wanneer hy zich met door een pleatiee atle verzette tégens zulk eene onderneemingy welke ïn zynen naam wierd uitgevoerd, wanneer hy . na Ut Koningryk verlaaten te hebben, met naar eene, uitnoodiging van het wetgeevend ligchaam , en binnen eene bepaalde tydv er gunning, terug kwam; hy m ieder van die gevallen zou gehouden worden van het Koningr«k afftand gedaan ie hebben. Ik vinde dat de Koning naar den uüd; ukkelyken of wtttelyken afftand , in den rans der burgeren zyn moest, en dat hy zoude kunnen béjchuldigd en te regt gefteld worden,gelyk zy ,over daaden m zynen afftand gepleegd
Wil dat zeggen , dat de koning wanneer hy behendig genoeg was, om de gevallen der onttrooning te leur te itellen, ftrafteloos zich aan de allerwoestenfte driften kon overgeeven ? Wil dat zeggen ,_ dat hy zvn conftitutioneel vermoogen, ter omkeering van de conftitutie kon doen dienen? dat wanneer hy na heimelvk benden van vreemde roovers tot zyne hulp eeroepen te hebben, na het bloed van veel duizenden burgeren te hebben vergoten, in zyne onderneemiimen tegen de viyheid kwam te mislukken ; hy *er van ontftagen zoude zyn, voor het verlies van
eenen



ÖZ RAPPORT VAN
eenen fcepter die hem haatelyk was, om dat die met van yzer was ; en dat de natie, geduurende eenen langen tyd verraaden, en onderdrukt zvnde geweest, wakker wordende, het regt niet zoude hebben , eene daadelyke wraakoeffening te doen zien en een groot voorbeeld aan het Heelal te geeven * Mogelyk was dat de meening van hen, welke die artikelen^ voor den dag bragten, die Lodewyk de XVlde niet zal nalaaten tot zyn voordeel in te roepen. Maar verhaast om zich uit te laaten antwoordden zy niet dan door fyne uitvlugten; z'v zouden fchaamrood geworden zyn door het bekennen dat bet in hunne oogmerken viel, om Lodewyk den AVIden te rug te brengen tot de willekeurige oppermagt, door het aanlokzel van zulk eene fteaffeloosheid, in zommige betrekkingen gelyk aan de Ariftocratie van den Romeinfchen Raad , welke het volk door de veelvuldige benoemingen van opperbevelhebber, tot de (laverny voorbereidde, en welke om daarin voort te gaan , zich inwikkelde in de duistermsien van den nacht en van 't geheim, als of die zKhgt/chaamd luidde, zegt Jean Jacques, eenen mensen boven de wet te ftellen.
Laat ons zien welke de beweegrédenen , en het onderwerp der onfehendbaarheid van den Koning geweest zyn ; het is het middel om 'er den waaien zin van te begrypen, en te oordeelen , of deeze tegen de natie zelve kunnen aangekant zyn.
Frankryk zeide men, kan zich zonder monarcHe niet ftaande houden, de monarchie niet zonder door onfehendbaarheid omringd te zyn. Byaldien de Koning, door het wetgeevend ligchaam , konde befchuldigd of geoordeeld worden, zoude hy van het zelve afhangelyk zyn; en alsdan zoude het Koning, fchap, of wel haast omgekeerd worden,door dat ligchaam , 't welk zich alle magten aanmatigende bedwingend zoude worden ; of het zelve zou zonder nadruk zyn , zonder werking om de wet te doen uitvoeren ; in allen gevalle zou 'er geene vryheid meer zyn. Het is dus niet voor het belang van den Koning , maar voor het belang zelve der natie , dat de Koning onfehendbaar zyn moet. Men kwam ondertusfchen over een , dat die onfehendbaarheid de vryheid bedreigde; maar men waande



J. MAILHÜ'
63
de de zelve door de verantwoordelykheid der Ministers te herftellen.
Zie daar, door welke drogredenen men de natie zocht te verwarren. Wist men niet dat het Koningfchap teSparte,lang beftaan hadde,gelyk by andere volkeren der oudheid, zonder het gevaarlyk ichild van onfehendbaarheid ; dat de Koningen daar onderworpen waren aan de rechtbanken van het volk, dat hunne afhangelykheid, hun oordeel en vonnis wel verre van de vryheid te benadeelen , 'er de fterkfte waarborg voor was?
De Franfche Natie wyzer dan de Spartaanen , heeft begonnen het Koninglchap te beftryden, bevoorens onderzocht te hebben, of de Koning onfchuldis of ftrafwaardig was; en zy heeft bereids beweezen , hoe fterk zy belasterd of verraaden was , toen men zeide, dat de eenhoofdige regeeringsforui voor des zelfs magt en aanzien noodzaakelyk ware.
Maar laat ons tot de Koninglyke onfehendbaarheid te rug keeren , laat ons terftond opmerken dat de zelve niet volftrekt noodzaakelyk was; zelfs niet met betrekking tot het wetgeevend ligchaam.
Inderdaad de conftitutie kondigde de afzetting des Konings aan in het geval , by voorbeeld, wanneer hy zich niet door eene plegtige acte, zou verzet hebben, tégens de onderneemingen van eene magt in zynen naam , tégens de natie beftierd : en een trouwloos Koning kon eene bedriegelyke en onnadrukkelyke tégenkanting vertoonen. .
Men moest mitsdien beflisfen, of deeze verzetting daadelyk of geveinsd was. Maar tot dat einde, was het eene duidelyke noodzaakelykheid, het gedrag des Konings te onderzoeken , hem in regtsgeding te brengen en te beöordeelen. In den ftaat waarin dan de zaaken waren, kon dat regt niet coebehooren, dan aan het hoofd van het geconftituëerd gezag. Er waren dus gevallen , waarin de conftitutie de Koninglyke onfehendbaarheid , aan het wetgeevend ligchaam onderfchikte.
Had de Koning zich nergens tegen te wapenen , dan tegen het geval der onttrooning ? En was de ftraffeloosheid hem anderzints voor alle foorten van misdaaden of aantlagen verzekerd? Wy hebben het reeds gezegd; volgens de eigene bekentenis van zyne
ver-



64
RAPPORT VAH
verdedigers, de onfehendbaarheid van den Koning, had voor haar eenig onderwerp het belang der natie, de onderhouding van des zelvs rust en vryheid, en nimmer moest de zelve fcbadelyk zyn , om dat ,de Koning veroordeeld was, om geenen last dan door eenen Minister getekend te moogen doen uitvoeren , en dat de verantwoordelykheid van alle misdaaden van 't bellier, op de hoofden der bewerkers zyn zoude.
Had Lodewyk de XVfie,0p die fchaal, de uitvoevoenng van zyne magt gewogen, hy zou het fchynbaar voorwendzel hebben U te zeggen; in alles wat ik gedaan heb , had ik het geluk van de Natie in het oog, ik heb my kunnen bedriegen ; maar het gevoel van myne onfehendbaarheid bemoedigde my, myne denkb^lden over het algemeene welzyn, te beproeven.
Ik heb de zelve alle aan myne Agenten onderworpen : ik heb niets belast 't welk het zegel van hunne verantwoordelykheid niet draagt, zie hunne dagboeken: gy moet U dus aan hen alléén houden, om dat zy alleen voor myne dwaalingen moesten in liaan.
Wat is het 'er verre van daan, zodanig eene taal te kunnen voeren, by aldien hy de wet gefchonden heelt,welke hem belaste eenen Agent te hebben,die altoos gereed was voor zyne dwaalingen of misdrv. ven te verantwoorden; zo hy het voorregt, 't welk hy door de Natie ontfangen had , tégens de zelve keerde; indien by loofelyk dat bewaarmiddel voor de individueele byzondere en algemeene vryheid, heeft te leur gefteld! Wy voorzagen reeds voor langen tyd, dat men het graf der Natie gereed maakte; maar de handen gebruikt om het te graaven, waren onzigtbaar. Het verraad wandelde op alle de hoofden der burgers, zonder bemerkt te kunnen worden; het Koningdom moest gelyk zyn aan den donder, die flaat, voor dat het weerligt verfchynt.
En Lodewyk de XV]de, die om de Natie béter ta bedriegen, zonder verpoozing gewerkt had, om de zuiverde léden van het wetgeevend ligchaam, by de zelve verdagt te maaken ; Lodewyk de XVHe, die in eenen tyd waarin hy zelf geloofd, zo naby te zyn om de vrugten van zyne trouvvloosheeden in te za-
me-



j. M AI L H B. 65 j-»„, u^rf-tóe zaai deed weergalmen van
zaakt had ! Hy zal zeggen , dat ^ Pe«°on i
gefcheiden kon ^^^J^^Vde,
r,ngfChail1e d£d« van het beltier, hy het ais par* wegens a le daaderi vai neeleJdaaden.
heelt hy van nei ui zamen„iet ^ge^en zo het ^waar n, dathy Y^^. zweeringen belchóren neeit , zjgtbaare van zyne f "ï^teï'fbereik van eene
nnTwet ïHSS?^SiS3b^ySS gebreuk op de wet zomer ver natimrlyk en
fchiede , was ^gdvk vir alle zodanige mis-
deeld »,™i„ twï(fel „ebiedde zulks
WWÏ vervuS'eenen dienst der waarheid, wy zouden Saardig zyn, zo wy de «1»•
wplke de zelve voorzien had, te beöoraeeien. ïn di'eSve sevaUen, kon het wetgeevend ligchaam



é>6 RAPPORT VAN
gevallen, kon het wetgeevend ligchaam zich in geene geregtelyke bedieningen indringen. In dit opzigt, had het zelve mets dan de decreeten van befchuldi' ging in handen; en, wanneer het zelve 'er al een tégens Lodewyk den XVJden, had kunnen uitwerpen , tot welke regtbank zou het wetgeevend ligchaam uit dan gezonden hebben ? De Koning door de conftitutie gelyk gefteld met het wetgeevend ligchaam, was boven alle ander geconftituè'erd gezag. Hv kon dus niet befchuldigd noch beöerdeeld worden, dan door de natie zelve.
Maar was het wetgeevend ligchaam dusdanig , door de grondftellingen van die onfehendbaarheid des Konings, gebonden, dat hetzelve in een oogenblik van gevaar, het algemeen welzyn, aan de vrees van de zelve te overtreeden , moest opofferen 2 Moest het die krygsknegten van een bygeloovig volk nabootzen , die aan het hoofd van het vyandelyk léger een rei van dieren ziende , welke dit volk voor heihg hield, niet dorften aanvallen en voor altoos de vryheid van hun vaderland lieten verlooren gaan ? Men vraage de mannen van den 30 Augustus rékenfehap over den dyk, welken zv tégens den ftroom der verraderyën Helden * Men vraage het wetgeevend ligchaam rékenfehap, over de decreeten,die Lodewyk den X VI<ien ,*n zyne bedieningen opfchortten, en hem in den Tempel deeden overvoeren! Zy zullen alle antwoorden, wy hebben de vryheid bewaart, bewyst dank aan onzen moed.
Dit wetgeevend ligchaam, 't welk de deelgenoom ten van het despotismus (willekeurige oppermaet ) met alle kunst van weder-befchuldiging aanklaagden , van het gezag des Konings te "willen verhagen, om het zelve by het zyne te voegen, en daar hy te blyven , had niet zo dra de groote flagen . welke het overal voor den verlosfer van Frankryk hebben doen uitroepen, gedaan ; of zeide aan de natie : wy leggen de magt welke gy ons hebt aanvertrouwd weder af in uwe handen. Indien wy de zelve hebben te buiten gegaan , het is by voorraad en tot uw geluk. Oordeeld ons, oordeeld uwe conftitutie, oordeeld het Koningfchap, oordeeld Lodewyk den XVIden, en aet wat rj past % of de
4en der vryheid te handhaaven, of te herftjehten.
But-



J. M A I L H I. ö?
Burgers, de natie heeft gefpróken; de natie heeft U gekozen om de zintuigen van zynen fouvereineo wil te zyn. Hier verdwynen alle zwaarigheeden , bier is de onfehendbaarheid van den Koning, als of zy nooit beftaan hadde.
Zy zullen het zonder ophouden zeggen : die onfehendbaarheid had , tot haar eenig voorwerp , de kragt van de uitvoerende magt te verzékeren, door haare onafhangelykheid met betrekking tot het wetgeevend ligchaam. Daar van daan vloeide wel voort, dat dit ligchaam het regt niet hadde van den Koning, in de door de conftitutie niet voorziene gevallen , te oordeelen. Daar van daan vloeide weï voort, dat de Koning, in geen geval, door eenig ander geconftitueerd gezag, "waar boven hy was, konde geoordeeld worden. Maar 'er vloeide niet uit voort, dat hy door de natie niet kon geoordeeld worden: want, om 'er zulk een gevolg uit te trekken , zou men moeten kunnen zeggen, dat de Koning door de conftitutioneele aéte boven de natie was, of van de natie onafhangeiyk.
Moogelyk zal Lodewyk dè XVHe zeggen, het Franfche volk heeft onder het bekrachtigen en uitoeffenen ; der door zyne vertegenwoordigers gedecreteerde conftitutie, de onfehendbaarheid, welke my toegedaan was, erkend. Het zelve heeft erkend, dat ik niet konde aangeklaagd worden, dan over misdryven na myne onttrooning begaan. Door deeze fchikking bond zich het zelve, zo wel als hec geconftitueerd gezag ; om dat het zelve uit kracht van zyne fouvereiniteit zich niet uitdrukkelyk, het regt bewaard heeft,van my te verhooren,over vroegere misdaaden.
Neen , de natie was door de onfehendbaarheid van den Koning niet gebonden , zy kon het zelfs niet zyn. Er was geen wederzydfche verbintenis tusfchen de natie en den Koning. Lodewyk de XV1>« was niet dan door de conftitutie Koning, de natie was fouverein zonder conftitutie en zonder Koning. Zy heeft haare fouvereiniteit, niet dan van de natuur, zy kan de zelve geen oogenblik van zich vervreemdenDit eeuwig grondftelzel was in de conftitutie zelve ingeroepen. Maar zou de natie die fouvereiniteit niet van zich vervreemd hebben.itidieazvhad afgezien van £ a " het



68 RAPPORT VAN
het recht, om alle de daaden van eenen man, welken zy aan het hoofd van haare beftiering gefteld had, te onderzoeken en te beöordeelen ?
Het wetgeevend ligchaam was 'door de conftitutie ook onfchendbaar, onaïbangelyk van den Koning, en van alle ander geconftitueerd gezag. Geen een lid van het zelve, kon crimineel vo.>r de rechtbanken vervolgd worden, zonder dat het zelve, het éoor een uhdrukkelyk decreet belast hadde; maar meent gy, indien du ligchaam deeze onfehendbaarheid en die onafhai gelykheid misbruikt hadde , en dat de natie zich als Uan had opgericht, om het zelve over zyn wargedrag te ondervraagen, dat het volftaan kon met een voorrecht in te roepen , het welk aan het zelve, niet voor zich, maar voor het algemeen belang was toegedaan geweest?
De onfehendbaarheid van den Koning, gelyk die van het wetgeevend ligchaam, was gelchikt om de onderneemingen van den een, boVen het gezag van den anderen te voorkómen. Daar van daan moest een évenwigt gebooren worden, 't welk men voorönderfteld hadde noodzaakelyk te zyn tot de handhaaving der vryheid. In gevolge van dit grondbeginzel,en,by aldien de Koning getrouw geweest ware aan zyne phgten, had hy het regt om de magt der natie in te roepen, tégens alle onderneemingen welke zyne onfehendbaarheid zouden bedreigt hebben; maar hoe en onder welk voorwendzel , zou hy zelve voor eene nationaale regtbank geroepen zynde, eene onichendbaarheid kunnen inroepen , welke hem niet dan om de natie te verdédigen was afgeftaan , en waar van hy zich niet z..u bediend hebben, dan om de zelve te onderdrukken?
Zo de voorbeelden van het conftitueerend ligchaam , hier iets by het gezag der réden voegën konden , zouden wy U. herinneren , dat de conftitutie in de maand Jury 1791 voltooid was ; dat mdeneerften rang der confthutioneele artikelen, artikel 3 den perzoon des Konings onfchendbaar en heilig verklaarde; dat Lodewyk de XVDe pw. tiglyk alle de artikelen , het een na het ander hadde aangenomen , wanneer hy vertrok met eene overhaasting en eene geheimhouding , welke het vporneemen aankondigden, van zich by de despoo-
ten



J. M A I L H E. 09
ten te gaan voegen, die reeds in Frankryk de vryheid bedreigden; dat het conftitueerend ligchaam, hem rékening van zyne vlugt en zyne ontwerpen vraagde ; dat Lodewyk de XVDe antwoordde met aanhaalingen, door zyne fchriften tégengefpróken; dat men dus van weerskanten erkende, dat het conftitueerend ligchaam het regt hadde, Lodewyk den XVI te oordeelen en te ftraffen , er is in der daad voordel gedaan om hem te oordeelen. Zyne medelanders bragtei. het decreet by, betrekkelylc tot de Koninglyke onfehendbaarheid ; zy putteden al hunnen yver en kragten uit om te bewyzen, dat de handhaaving van deeze onfehendbaarheid noodzaakelyk was voor de handhaaving der vryheid; maar pasten deeze be.veegréden en onderwerp met toe , dan op de voorgewende noodzaakelykheid van de uitvoerende magt, onüfnangelyk van het wetgeevend ligchaam te maaken; zy vorderden nooit, dat deeze reeds geheiligde onfehendbaarheid mogte tégen over settelJ worden aan eene vergadering voorzien van. alle de magten der natie: en, hoe zouden zy zich zulk eene bevestiging hebben kunnen veroorlooven , zonder den ftap van het conftitueeren I ligchaam técengefpróken te hebben, 't welk den K wnng te Varennes had doen aanhouden 't welk hem in zyne bedieningen had opgefchort, 't welk hem gelast had in gefchnft te antwoorden op het onderwerp van zyne vlugt , en 't welk geen regt z m gehad hebben eenige van die maatregulen te neemen , indien het zelve niet geoordeeld hadde , dat de onfehendbaarheid van den Koning moest buigen voor de recht, bank der natie. . r ", , ,
Maar heeft de Nationaale Conventie, Lodewyk den XV1>' niet bereids geltraft, door de afneeming van den conftitutioneelen fcepter? Kan hy aan een tweede oordeel , aan eene tweede ftraf onderworpen
Z^Deeze tégenwerping, indien men ze doet, zal niet naauwkeurig zyn. Zo de conftitutie in ftand moest blwen , en dat het wetgeevend ligchaam de onttrooning van Lodewyk den XVUeu, overeenkomttig die afte , welke hem eenen opvolger gaf, had uitgefpróken, zou deeze onttrooning als een ftraf aangezien kunnen worden: ten minften is zéker, dat de £ 2 con»



7Ö RAPPORT VAN
conftitutie aan het wetgeevend ligchaam niet veroorloofde , eene andere uit te fpreeken. Maar de natie was door de conftitutioneele aére niet gebonden. Zy heeft het onveranderlyk regtom haare conftitutie te veranderen. Het zy Lodewyk de XVHe fcbuldig of onichuldig geweest is ; de natie had op ieder oogenblik het regt om hem van den throon te doen afklimmen, en in zyne plaats een geheel ander burger te ftellen. Zo hy onfchuldig was , bepaalde het .regt van de natie zich ten zynen opzigte , mee het vermoogen te rug te neemen , 't welk zv hem had toevertrouwd. Maar zo hy fchuldig was, zo hy haar dwong op te ftaan, om den loop der onderdrukking te ftuiten, was het niet genoeo- dat hv de kroon verloor : hy moest bovendien de ftraf op zyne misdryven of aanfiagen pasfende ondergaan.
Wat heelt de natie hier omtrent gedaan V Zy heeft haare vertegenwoordigers gelast eene geheele nieuwe conftitutie te bouwen. Bekleed met haare magt, hebt gy niet gezegt, dat Lodewyk de XVHe onwaardig ware Loning te zyn; maar gy hebt gezegt dat er geen Loning meer in Frankryk zoude zyn. Het is niet om dat Lodewyk de XVÏ* ftraf baar was, dat gy het Koningfchap hebt afgefchali; maar om dat gy overtuigd zyt, dat 'er geen vryheid zonder gelykheid is, en geen gelykheid zonder Republiek. Gy hebt dus Lodewyk den XVHen noch geoordeeld noch geftraft ;gy hebt zelfs daar in on zynen T<erzoon geen agt gegeeven ; hv was geen Koning dan door de weldaad van eene Monarchaale conftitutie: hy hield natunrlyk op van koning te zyn, door <len eerden fprong der natie, naar eene republiekemfche conftitutie. ^
Maar mer> zalU zelfs de moogelykheid, vanLodevyk denXVHen tot eene ftraf te veröordeelenbetwisten; men zal U de verklaaring der regten herinneren; men zal U zeggen, dat niemand gejiraft kan worden dan uit kragt van eene voor het bejtaan der misdaad setnaakte, verkondigae en wettiglyk toegepaste wet: niert zal U vraagen , waar is de wet welke op de misdaaden , waar méde Lodewyk de XVI<if befchuldigd is, zou kunnen worden toegepast? Waar is de EL mJKt ^"houdend wetboek; het is
wet welke de verraaderyèn der publieke bedienden



J. MAUHÏ. 71
«ten ftraft; want gy weet dat Lodewyk de XVI«Je, zelfs vogèns de uitdrukkingen der wet mets anders Sf, dan de eerfte der bediendens: het is de wet die de verraaders en zamenzweerders Haat.; het ,s 3e wet welke haar zwaard nederdrukt, op het hoofd voeder die eerloos of ftout genoeg is, "de vryheid
^ti^tWSR *t die wetten kömende ten gevolge en ter uitvoering van de conftiStioneele ale,niet toepaslelyk waren op de rnisdaa^ van eenen Koning , welke deeze afte onfchendbaar verkSa™ ponder twyffel konden de zelve nie,-worden toegepast door het gezag , 't welk de ïönftitutie onder den Koning geplaatst had; maar Tvoorregt van den Koning was blykbaar van on-
WYsrdhetVvan denderen kant al.een in het nieuwe franfche wetboek, dat deeze wetten z.ch weder bev ndei ' Stonden zy niet van alle tyden en m alle Een* zvn zy niet zo oud als de maaifchappyen ? Overkrzyn de Koningen gemaakt geweest, om de
fchiirf t&en oDdeidrukting te beyryden: overal SrNatie'welk^ zy^erbeeldden, geweest zyn ;
&5Té % tal de |raf yan onder-



' RAPPORT VAN
eeuwig en onvervreemdbaar gevolg van de fouvereiniteit der Natie?
Toen een Fransch Burger , op den oever van de Neder-Seine, het lyk van Willem den Veroveraar aanhield, onder de befchuldiging van hem zyne landeryën te hebben ontnomen , en het ligchaam van dien Vorst niet in zyn graf liet brengen, dan na dat men hem zyn eigendom had weder gegeeven. Toen Dom Hendrik , door de Staaten van Castilliën beoordeeld , in beeltenis en vervolgens in der daad , de aferfchandelykfte vernedering onderging; toenjoanna van Napels, als moordenaaresfe van haarenegtgenoot, crimineel vervolgd wierd; Toen de Franfche Koningen , gedagvaard voor de vergaderingen der bisfehoppen en heeren, die zich vei tégen woordigers der Natie noemden , daar bewaard en veroordeeld wierden , om het hair afgefnéden te hebben , en om het overige van hun léven in een klooster door te brengen; Toen Dom Alphonfus, en een zoon van Gustavus Vafa, wierden verklaard van hunne throonen vervallen , en voor altoos van hunne vryheid beroofd te zyn; de eerfte door de Staaten van Portugaa!, en de tweede door de Staaten van Zweeden ; Toen Karei de I»c zyn hoofd op een fchavot kwyt raakte ; Toen alle die Vorften en zo veele ande* ren, hunne misdaaden boetten door een fchandelyk en treurig einde , waren 'er geene uitdrukkelyke wetten , welke de ftraf der misdaadige Koningen onderfcheidenlyk bepaalden; maar het is zelfs de natuur van de fouvereiniteit der Natiën eigen, de ftilzwygenhejd der gelchieevene wetten , indien het noodig is, aan te vullen, de bereiding der ftraifen, aan de fchending van haare eerfte grondacte de* maatfehappy verbonden, te ontwikkelen, of op de misdaaden der Koningen ftraffen te leggen, betrekkeiyk tot misdaaden van andere burgers.
AHe Koningen van Europa hebben de domheid der natiën wys gemaakt , dat zy hunne Kroonen van den Hemel hebben. Zy hebben haar gewend om hen aan te zien als beelden der Godheid ° welke het mensebdom gebied, om te gelooven, dat hunne perzoocen onfchendbaar en heilig zyn, en door geen eene wet kan aangeraakt worden. Wel nu! indien oje Spaanfche Natie, by voorbeeld, verligt door den
geest



J, MAIlHE. 73
treest van Frankryk, eindelyk zich oprichttede, en tot fcSen Koning zcidde : ik gaf my oorfprongelyk ïeïïSS dan om de uitvoerders van mynen fvil t- zv" PZy hebben de magt misbruikt welke ik hen hadtoevertrouwd, zy wierden ^espooten twillekeurige aïleenheerfchers). Ik heb myne fouvereinitit weder in handen weeten te krygen. Ik heb hen a in eene conftitutie onderworpen, welke myne regfcn moest vrywaren. Alle jaaren ontvouwdde ik m de vergaderingen der vertégenwoord.gers, myne gevoeïSf omtrent vreede of oorlog omtrent be asSJ omtrent alle takken van het bew.nd. In dien usfJhentyd , ftelde een regeerings - perzoon m my, eenen altyd duurenden hinderpaal téï ns de u tgebreidheid van het Koninglyk gezag. Een dwingeland keerde alle myne befchermende wetten om , ik heb de zelve weder wil en oprigten, maar ik ben vernield door de uitwendige magt van Kei den V*». Naar de uitftervmg van zyn geflagt !n Smnie zou ik myne vryheid wéder hebben kunn m Smen ■ maar de ontzaggelyke magten van twee médedingende huizen, lieten, my mets over dan de keuze van eenen nieuwen dwingeland. Eindelyk ben ik vty: koomdan nu voor myne regtbank; koom daar rékening doen van alle Koning yke daaden.
Bureers, seloovd gy dat de itralle oosheid, welke Karï de ivHie tot héden toe genóten heeft, een bewys was om hem van deeze rechtbank der Natie
t^ndknhe'tnvolk van Oostenryk, zo het volk yan Hongarvën opftond, en tégens Franascus den Il*n 3: niet te vréden zynde om over my het despoSnus Cde willekeurige alleenheerfchende magt/) van uwe voorouderen te doen voortduuren , zyt gy de vrvheid in haar geboorteland gaan aanranden. De FriSen hadden zich vrienden verklaard van alle volken en gy hebt my aan hunnen haat en vervloekmg Sorf gefteld. "u» vreeze dat de vryheid wtmvtoe zoude kómen, hebtgy de zelve van dengeheeEn aardbol willen verbannen Gy hebt myne noodSelvke bèhoeftens en myn bloed aan dit fcharj. Sïvk ontwerp verfpilt. Gy hebt my gedwongen de zaak der dwingelanden , tégens de zaak der volkeren te verdédigen. Laage fchender van het regt der



74 RAPPORT VAN
natuur, van het regt der menfèhen, van de eeuwige regten der volkeren , niets blvft 'er u ovrjg dan de fchaamte van uwe afgewende aanfWn Maar denkt gy dat ik , eindelyk ontwaaktu\ nfyne fiaapengheid , langer in uwe fchande deelen wil ? ik moet my zuiveren van de fchandvJek, waar méde gy my in de oogen der Franfchen, en van alle natien bedekt hebt ; en ik kan 'er my niet, dan in Z bloed van afwasfchen.
Nog eenmaal vraag ik het Burgers : geloovd gy dat de despoot van Hongaryën, het regt hadde tégens deeze Nationaale regtvaardigheid, de bullebak van zyne onfehendbaarheid , of het niet fpreeken der gefchrévene wetten over de misdaaden der dwingelanden, m te brengen ?
Maar zou Lodewyk de XVIde dan in eenen voordeehger toeftand zyn ? Behalven dat zyne conftitutioneele onfehendbaarheid voor de Natie niets ware, zouden wy hem kunnen vraagen, of hv wel ooit de conftitutioneele Koning der Franfchen seweest is Wy zouden hem kunnen vraagen, of hv met altyd moest verönderfteld worden in het zelve tydperk te zyn, waarin zyn regt van regeeren was, gelyk het tydperk van alle Koningen die 'er nog zyn , het recht van kragt en geweld « Wv zouden hem kunnen vraagen, of alle de daaden van zyn conftitutioneel ryk niet ingerigt zyn om te bewyzen, dat hy m ftaat was de zwartlte ondankbaarheid by de overige misdaaden der dwingelandy te voegen? Welk misdryf, welke aanflag is 'er die hy niet gepleegd of voorgeltaan heeft tégens de gronden der mftellmg van de maatfehappy , tégens de bezittingen en perzoonen, als de Franfche Natie voor het eerst in 1789 ontwaakte? In plaats van hem te Üraffen, gelyk zy kon, gelyk zy moest, had zy de edelmoedigheid hem op den throon te handhaaven; zy wilde hem zelf door kragt van iveldaaden tot rechtvaardigheid brengen. Hoe beantwoordde hy hier aan? Na alle de artikelen der conftitutie aangenomen te hebben, deed hy zyne berugte verklaaring van den 21 Juny: by kondigde daar mede aan , dat hy met vry was; dat alle zyne aanneemitigen gedrongen geweest waren. Dit was aan vreemde Mogendhéden het téken geeven , om
tot



j. MAIIHE. 75
tot zvtie hulp te kómen. Zy kwamen met ras genoer hy wilde zich zeiven by haar begeeven , em ghaare voorbereidzelcn en aantogt te verhaaste^ De Natie bewees hem nog genade. De conftiSe welke men zo nagezien had , om hem meer en meer te tTegunftigen, is op nieuws hem ter aanneeming aangeboden geweest. Hy nam ze aan, t?nr wat deed hy , om de uitwerking van zyne ve klaSg buiten ?s lands te vernietigen ?.,nd.en ^ n r aftze van zyne broeders en de overige uitSwtór'die ? vu» de eerde oogenblikken der fmwentehng, de te zamenzweering der despooten TzynSZm bedelden, te rug te roepen, te wederlSen en te leur te ftellen, voortging hen e bezoldigen met de weldaaden der natie , en alle voorbehoedende maatregelen van het wetgeevend Kaam verlamdde; zo hy, m plaats van de mrukkin- der Pruisfchen en Oostenrykers te voorkomen b-t verraad te zamen ftelde in alle aangrenzende^' vooraan gelégene plaatzen; zoude men daar uit nier moeten btfiuiten, dat zyne algemeene aanneeming van de maand. September, niet opregter geweeft zoude zyn , dan zyne byzondere aanneemingen? dat die alle niet meer zouden geweest zyn , can een fpel om hem op den throon te houden , nldaar de roovers te verwagten , en hun behulpzalm te zyn,om voor hem gemakkelyk hetdespotismus op de puinhoopen der conftitutie op te: rigten; dat hvaltvd by zyne verklaaring zou gebléven zyn, dat hv den conftitutioneelen throon in der daad mmmet zoude aangemónen hebben , dat hy beftendig Set de Natie in oorlog zoude geweest zyn ? En hv zou héden tégens de regtvaardigheid der Natie, die conftitutie inroepen , door welke hy zelve nooit zou hebben willen gebonden zyn; die conftitutie, waarvan hy zig niet zou bediend hebben, dan om den Franfchen grond met bloed te overftroomen, en de uitvoering van zynen aanhang tégen de vrvhèid te verzékeren.
Wat zes ik! indien een dwingeland uwe vrouw of zoon dooritóken hadde, daar is geen eene confbtu. tie, die U kan, of ftraften om dat gy U door die eerfte hartstocht, die U zoude bevolen hebben om aan het gefchreeuw van hunne wraak, door den



76
RAPPORT VAN
dood van hunnen moordenaar, te voldoen, of U beletten op zyn hoofd de ftraffen der goddelyke en menfchelyke wetten in te roepen, om dat de regten en verpligting der natuur boven alle inftelzels zyn! En een volk, wiens regten gelykelyk op de natuur gegrond zyn , een geheel volk zou het regt niet hebben , zich te wreeken over de trouwloosheid van eenen eenigen, die, den last om zyne hoogfte wetten uit te voeren, met de noodige magt om de zeivete vervullen aargenómen hebbende, 'er misbruik van zou gemaakt hebben , om zich des zelfs onderdrukker en moordenaar te maaken. Denkt gy, Burgers! dat het U geoorloofd zy, van deeze groote grondregelen van de natuurlyke en maatfchappelyke rechtvaardigheid af te gaan? zyn uwe verpligtingen niet gefchetst op alle voorwerpen , die V zo in de verte als onmiddelyk omringen ? zyn zy niet gefchetst op de noch rookende asfche van de moedige ftad Rysfel , op de poorten van Longwy en Verdun , gemerkt met het zegel van verraad en fchande , over de ongewoone woestheden, door eene overftrooming van Kannibalen (i) uitgevoerd, welke geen oogenblik het aanzien der vryheids krygsknegten hebben kunnen verdraagen; maar die , geduurende eenige dagen , fterk waren door de trouwlooslieden aan Lodewyk den XVHen toegefchréven ! Hebt gy niet nog voor uwe oogen, het afdrukzel van het moorddaadig loot, het welk op den dag van den io^>< Augustus, de Natie tot in het heiligdom haarer wetten bedreigde 1 hoort gy niet in den grond van uw hart de (tem der burgeren weergalmen, die voor het Kasteel der Thuileries omkwamen , en de uitvaaringen van zo veele andere nieuwe Deciusfen (2), die, zich voor het
Va-
(1) Kannibalen of Karaïben , een volk dat eertyds de Antillifche eilanden btwoonde , het at de gevangenen die het in den oorlog maakte op, na hen drie dagen te hebben doen vasten; en was ook zonder Godsdienst. Ziet Rochefort, Rekt. des Antilies Voyages d'Oviedo et U'henera.
(2) Het eeflagt van de Deciusfen was zeer sarzienelyk !e Romen, Het heeft verfcheidene Burgemeesteren en andere
groo-



j. M A I L H E. 77
„orden mee >n » S » ge o „ djt djc
met alle de na«en ^ eflachten zich om U woordige en tM*°me°°ce<* fülzwygend ongeduld \éneVrfat gy heTSeeïen zoudf, of hy, die afwagten, dat gy ■ t de wetten te doen
oorfpronkclyk is be ast gew. kunneQ uitvoeren, z»ch ooit on^/maakten . of de
"^hSdïïïrheiS van den Koning, het regt is om °n fiïlt de burgers en maatlchappyën te onderongeftrait de nurgc f Monarch een
S'iT "wiet" £& S moet zégenen , of een Oou is , w'i-ii -.pn m0et ftraffen?
mTuh] Xvk d?&S £ beoordeelbaar, hy kan ■
ü: ^d Jtt over de misdaaden op den conftigeöordeeld ™^^^"7t« door wien en hoe tutioneelen throon gepiet , hem voor de
moet hy geoordeeld ;r^oonging zenden , of
iegtba,n> d^plaaÏÏn dSr de misdaaden gepleegd voor die der Plaauen a ^ com d
zyn I Zy , f 'e dee,gld ^bben , zeiden dat LodeWelgdeV ivS°f en voorregt hoe genaamd meer wyk de Avi J£c' , conltitut oneele onfchendhebben moet Om^dat de■ cojn ^ ^
baarheid, Cvoegden zy er^oyj waafom ^
ligC\Zegbu ger onderTcheiden worden , het zy van andere burgers ui beö0rdeeling, het zy
omtrent de marer van^zyne antwoordde,
°,Tneile de"d adefy Kaande regtbanken door de dat alle de oaaoeiy weest; dat het uitwerk¬
ende ^fiabïrheid van'den Koning, juist zel n 2nn? neeneder geconftitueerde magten geöorwas van door geene aei g onfchendbaardeeld te bunnen wo.den , dat a ^ ^
Se aSéndttVr0egt Lodewyk den XV»»
«oote -nnen^ • ^ =-^n^ V^erS gen , door dien zy zien ter zoenóffer ver-
aan de onderaardde^ leoWen, en *o bet leven neten. » «s



?8 RAPPORT VAM
wegens conltitutioneele misdryven te onderzoeken • en dat het, by gevolg noodig is , of dat de Nationaale Conventie zelve over deeze misdryven uitfpraak doe, ol dat zy deeze zende tot eene regtbank door de geheele natie te zamen gefteld.
Als dan heeft de commisfie niet meer blyven wikken of twyffelen dan omtrent deeze twee laatfte voorftellingen.
Zy die niet wilden, dat de nationaale convertie zelve Lodewyk den XVlJcn beöordeeldde, hebben eenen voorflag aangeboden , welken langen tyd tegengesproken is geweest. Volgens dien voorflag , zou de nationaale conventie de bediening van beledigden der aanklaaging uitvoeren. Zy zou zes van haare leden benoemen, waar van 'er twee by haar de bedieningen van debeftierders der beêedigden zouden vervullen, en vier zouden de befchuldiging vervolgen , by aldien de zelve toegelaaten ware
Lodewyk de XVDe, zou voor de balje bf worden. De twee beftierders zouden de hoofden der befchuldiging in zyne tegenwoordigheid vertonnen, de ftukken ontleden, en de acte'er van aanbieden! welke er moet uit voortkomen. Lodewyk de XVh'e zou , of in eigen perzoon , of door de raadslieden welke hem zouden byftaan, alles mogen ze^-ren, 't welk hy tot zyne verdediging dienftig zoude oordeelen ; vervolgens zou de vergadering de befchuldiging toeftaan of van de hand wyzen.
Indien de befchuldiging aangenomen ware, zouden de vier léden der Conventie beftemd om de bedieningen der groote gevolmagtigden waar te neemen, de befchuldiging voor eene regtbanken eenen beêedigden voortzetten, welke beide zouden te zamen gefteld worden, op de volgende wyze
De verkiesbaare vergaderingen zouden , "in ieder Departement, twee burgers belast om de bedienin. gen van den gezwoornen waar te neemen , benoemen- De lyst van róö beêedigden zou Lodcwvk den AVl-en aangebóden worden, die het vermoogen zou hebben, er g3 van te weigeren. Indien hy van dit vermoogen geen gebruik maakte, zon de vermindering , ten getalie van 33 , door het lot «efchieden. fc
De



J. MAILEE. 79
De regtbank zou uit twaalf regters , onder de oréfidenten (voorzitters) van de crimineele regtbanken der 83 départementen by loting getrokken, te zamen gefteld worden.
De beëedigde zou zyne betuigmg aan de volftrekte meerderheid der ftemmen geeven. De regtbank zou de ftraf toepasfen. Men zou het geval van partyfchap moeten voorzien.
De commisfie heeft dit voorftel verworpen , en heeft den voorkeur gegeeven aan dit, om Lodewyk den XVIJen door de Conventie zelve te doen beöordeelen. Maar hoe moet zy hem beöordeelen? men heeft aan de commisfie eene wyze voorgefteld, die ftrekt om in de Nationaale Conventie , de onderfcheidene formen door de wet ter beöordeeling van befchuldigden opgegeeven , te brengen. Volgens deeze wyze, zou men terftond, door middel van het lot, moeten benoemen die der gedeputeerden* welke de bedieningen der beftierders van den beêedigden ter befchuldiging , de bedieningen van de publieke befchuldigers en deeze der regters zouden moeten vervullen. Vervolgens, zouden de overige léden der Conventie, door middel van het lot, geplaatst worden, of in het beëedigde van be. fchuidio-ing, of in het beëedigde van beöordeeling. Deeze wyze heeft geene andere verdienfte , dan die om voor den befchuldigden te ontwyken, dat 'er geene zelfde perzoonen twee onderfcheiden bedieningen , in den loop van zyn proces, uitöeftenende, gevonden worden. _
Maar is het waar dat de Nationaale Conventie, indien zy zich bepaald om zelve Lodewyk den XVI^n te beöordeelen , zich moet onderwerpen aan de op crimineele proceduuren voorgefchreeven formen?
Men verwyt aan het parlement van Lngeland de formen gefchondente hebben; maar, in ditopzigt, verftaat men zich in 't algemeen niet; en het is eene wézentlyke zaak dat wy onze gedagten op dit beroemd
^r<Karel Stuart was onfchendbaar gelyk Lodewyk de XVL-, maar, hy had, gelyk Lodewyk de XVIde, de natie die hem op den throon geplaatst
had,



8ö RAPPORT VAN
liad, verraaden. Onafhanglyk zynde van al de ligchaamen, door de conftitutie van Engeland opgèrigt, kon hy door geen een der zelve befchuldigd of geöordeeld , maar dit alleen door de natie gedaan worden. Toen hy vast. gezet wierd, was het geheele hoogerhuis voor hem. Dit wilde niets anders dan den Koning, en het Koninglyk despotismus beveiligen. Het laagerhuis maakte zich van de uitöeftening, van al het gezag van het parlement meester; en het had 'er ongetwyfteld het recht toe , in de omftandigheeden waar in het zich bevond. Maar het parlement zelve was niet meer dan een geconftitueerd ligchaam Het verbeeldde de natie niet in de volheid van haare fouvereiniteit; het verbeeldde de zelve niet anders dan in bedieningen by de conftitutie bepaald. Het zelve kon dus, noch den Koning beöordeelen , noch het regt van hem te beöordeelen aanbeveelen. Het zelve moest dat geen doen , 't welk het wetgeevend ligchaam in Frankryk gedaan heeft; het moest de engelfche natie uitnoodigen, om eene conventie te maaken. Indien het laagerhuis die party genomen hadde, het zou het laatfte uur van het Koningfchap in Engeland geweest zyn. Nooit zou die beroemde openbaare fchryver, welke, indien hy zyne pen niet had ten besten gegeeven aan de verantwoording van de monarchie en adeldom, de voornaamfte der menfchen zou zyn, het voorwendzel gehad hebben van te zeggen. „ Het was een fchouwfpel de moeite waardig, „ de onvermoogende poogingen van de Engel fchen
te zien , om onder hen de Republiek wederom op „ te rigten , het verbaasde volk te zien , zoekende ,, de volks regeering, en de zelve nergens vinden,, de; eindelyk na veele beweegingen, fchokken en
ftooten,het zelve genoodzaakt te zien, te berusten H in die regeering, welke het zelfs verbannen hadde " ' Ongelukkiglyk wierdt het laagerhuis door den geest van Cromwell beftierd , en Cromwell ; die onder den naam van befchermer, Koning wilde worden , zou in eene nationaale conventie, het graf van zyne eerzucht gevonden hebben.
Het is dus de fchending der manieren van procedeeren, in Engeland aan de crimineele te regt ftel-
lia-



J. MAILHE. ^r
lingen voorgefchréven, niet; ^.^JSSÈlS van eene Nationaale magt, en het protectoraat v n Cromwell, welke over het proces vanKare Stuart, dit haatelyke, 't welk ™n ™J* rifrfte fchriften gefchetst vind , veripreid neon™. Hel Wt verdiende den dood, maar zyne ftrat
ÉÈ3BtS3ff3g
MaaPr 3e groote tSeftel der crimineele P~ceduur«» zou klaartflykelyk onnut zyn, "Jden.^ py zelve over de misdaaden haarer léde1 mtfpraak Reedde- want eene maatlchappy die zelt haare wet «aCk^zo min vermoed worde^ van degrond régels der rechtvaardigheid, door welke zy neek
fpreide rechtbanken, kunnen door de plaatzeïyKe
fchryven , welke zy met vmójte Maar deeze byzondere benenKingeu , . j. J vr foor eene naamkundige m*«fch.PP3|- "dl n er haar aangelégen is haare léden te totten, a zv nopens haar misdaadig zyn, .s er naai og aangelégen, om ze alle onfchuldig te vmden. Haar Sals ook haare fterkte vorderen omalle te behouden, om ze alle gelykelyk met haare Lie^



RAPPORT VAN
de en befcherming te omringen, ten minden zo lang, als zy bet zich niet zigtbaar onwaardig gemaakt; of door vernielende tegen het algemeen belang ftrydende daaden, haare wraak uitgedaagd hebben. Eene maatfchappy , welke , over het lot van een haarer léden uitfpraak doende , zich zou bepaalen door beweegrédenen, niet op het algemeen belang gebouwd zynde, zou klaarblykelyk tot haare vernietiging (trekken; en een ftaatkundig ligchaam kan nooit verönderfteld worden , van zich zeiven nadeel te willen toebrengen.
Maar de nationaale conventie verbeeld volmaaktelyk de geheele 'Franfchc Republiek. De natie heeft aan Lodewyk den XVHen, voor rechters, die mannen gegeeven , welken zy verkozen heeft om haare eigene belangens te onderzoeken en te beflisfen; de mannen aan welken zy haare rust, haaren roem en eer heeft toevertrouwd; de mannen welken zy belast heeft om haare groote befchikkingen, met die van alle burgers en van geheel Frankryk vast te ftellen. En zou Lodewyk de XVHe, indien hy flegts geen rechters vraagt, die voor omkooping door het geld van vreemde Hoven vatbaar zyn , eene rechtbank kunnen verlangen , die min verdacht of min hartstogtelyk was ? De begeerte van de nationaale conventie , of een haarer léden te weigeren, zou zyn den wil van de geheele natie te weigeren, zou zyn de maatfchappy aantasten tot in haare grondflagen. Wat gelden hier de daaden f)f gevoelens , welke de affchaffing der alleenheer. iching voorbereid hebben ? Alle Franfchen deelen in uwen haat voor de dwingelandye , allen hebben gelyk afgryzen voor het kouingfchap, 't welk van de willekeurige alleenheerfching niet dan by naam, verfchilt. Maar dit gevoelen is vreemd aan Lode. wyk den XVHen. Gy moet uitfpraak doen over de misdaaden van eenen Koning: maar de befchuldigde is niet meer Koning, hy heeft zynen oorfprongkelyken naam weder genomen , hy is mensch. Indien hy onfchuldig is geweest, dat hy zich rechtvaerdige, indien hy fchuldig geweest is, dan moet zyn lot aan de natiën ten voorbedde dienen.
Moet het oordeel, 't welk gy over den geweezenen Koning zult voortbrengen, aan de goedkeuring van alle
bur-



J. MAILHK; 83
burgers, in vergaderingen der gemeenten*, of in rioofdverSder ngen veiëenigd zynde, onderworpen worden? ^Stl^SnogwJt uw Comité betwist geworden, het zelve gelooft dat ze moet verworpen worden.
Toornen beoordeelden de Burgemeesters alle crimineele zaaken : wanneer 'er gehandeld wierd over" eene misdaad van gefchondene volks majesteit of alleenlyk, over een misdryf van dien aart Ivnde , dat 'er eene doodftraf mede gemoeid was, Soest het vonnis voorgelegd worden aan het volk, ^ welk onherreepelyk veroordeelde of vryfprak.
Te Soarten, wierd een Koning, wanneer hy befchuldtd m 'de wet overtreeden of het Vaderland vemaden te hebben, beoordeeld door eene rechtS f zamen gefteld uit zynen mede beftierder j oen raad ïïï Ephoozen , en hy had het recht vtn hei oordeel aan te vallen; door een appel aaU
heMaa?Sedefurgemeesters van Romen, noch
5e de natlnaale conventie zich bekleed vindt, te h^^J^n, 't welk men het Romein
KuMfck «SeSJde/ Maar , hoe falryk dit volk S2 de ge,neen?muuren beflóten , ook zyn mogt * ShetlafSet zelve 'h£ onderzoeken , te beraadflagen , te ooraeeien . nee Len voor het Franfche volk .onuitvoerbaar is.
Er hv aldien het zelve zich niet vereenigen kan* Maar, byaiaien « h elve onder.
w°erpenVyHfe^iu\erzefve een oordeel kunheti Srékeh" Het Franfche volk zal met noodig ïebben zich in eenen hoop te vergaderen, om dl
o^dervraaVrvfn zVn hm,Wet zelve vinden , ondervraagen van *y antwoorden; Maar 8m
Ï&ttl&l-W*^ uitfpraak te doen, S Sn Aftakken ^overtuiging voor bogen



84 RAPPORT VAN
hebben ; men moet den befchuldigden aanhooren, indien hy het recht der natuur inroept, van zelf tot zyne rechters te fpreeken. Deeze twee grondvoorwaarden , die niet zonder onrechtvaardigheid zoud&n kunnen gefchonden worden , zyn zo onmo« gelyk te vervullen , dat wy ons zeiven ontllaan , van ons de oneindige andere bedenkingen te herinneren , welke ons gelykelyk zouden noodzaaken , om het ontwerp, van uw oordeel aan de goedkeuring van alle léden der Republiek te onderwerpen, van de hand te wyzen.
Wy hebben niets gezegd van Maria Antonia, zy is m het decreet, welk het rapport, dat ik U in naam van het Comité doe, belast heeft, niet begrépen; zy noch moest 'er, noch kon'er in bevat worden. Waar zou haar het recht van daan gekomen zyn , om haare zaak met die van Lodewyk den XVIde» te doen vermengen ? Heeft het hoofd der vrouwen, welke in Vrankryk den naam van Koningin droegen, ooit meer onfchendbaar of heiliger geweest, dan dat der ménigte oproermaakers of t'zamenzweerders? Wanneer gy U zult bézig houden met haar , zult gy onderzoeken of het decreteeren van haare befchuldiging plaats heeft, en uw decreet zal nergens, dan tot de gewoone rechtbanken kunnen gewézen worden.
Wy hebben ook van Lodewyk Karei niet gefpróken: dit kind is nog onfchuldig, bet heeft den tyd niet gehad, om in de ongerechtigheden der Bourbons te deelen: ondertusfchen zult gy zyne beftemmmgen, met het belang der Republiek moeten wikken. Over deeze groote gedachten, welke het hart van Montesquieu ontfnapt is , zult gy uitfpraak moeten doen : „ Men vindt in de Staaten , daar „ men het meest met de vryheid opheeft, wetten,
„ die de zelve fchenden tégen eenen eenigen
„ en ik ftemme toe , dat het gebruik der méést „ vryë volkeren , die ooit op de waereld geweest „ zyn , my doet gelooven , dat 'er gevallen zyn, „ waarin men , voor een oogenblik , eenen fluiër
" S.vejude,7ryhJeid JeS8en moet- geJyk men de „ ftandbeelden der Goden bedekt."
Het tydperk, waarin de omzichtighéden der vrvë
volkeren niet meer noodzaakelyk zullen zyn, is
rao-



J. MAItHE. 85
mogelyk niet verre af. De waggeling der throonen, welke het meest gevestigd fcheenen, de daadelyke en weldoende voorfpoed van de heirlégers der Franfche Republiek, de aantrekkende kracht der ltaatkunde , die de ganfche menschheid in beweeging brengt; alles kondigt aan den aannaderenden vat der Koningen, en de herftelling aller maatfchippyën op haare eerfte grondflagen. Dan zullen de Koningen, die de wraak der volkeren zullen ontfnapt hebben , of welkers voorbeeldige ftraf door het belang des menfchelyken gefiachts met zal bevólen zyn , ongeftoord geheel hunne fchande kunnen doorwandelen: dan zullen die dwingelanden, er» zy , die door eerzucht zouden kunnen aangefpoorc worden , om hunne plaats te vervullen , niet meer te vreezen zyn, dan Denys te Corinthen.
Zie hier het ontwerp van decreet, 't welke het Comité my gelast heeft U aan te bieden.
De nationaale conventie decreteert, 't geen volgt:
I. Art. Lodewyk de XVIJe kan geóórdeeld wor-
II. Hy zal geóórdeeld worden door de nationaale conventie.
III. Drie Commisfarisfen genómen in de vergadering , en , door het verkiesbaar appél, met volftrekte meerderheid van Hemmen, genoemd, zullen gelast worden te verzamelen alle de ftukken, aanduidings-tékenen en bewyzen betrekking hebbende, tot de aan Lodewyk denXVfien ten laste gelegde misdaaden; en zullen het daarüit voortvloeiende beiluit, aan de vergadering aanbieden.
IV. De commisfarisfen zullen hun bericht eindigen, door eene uitdrukkelyke a&e der misdaaden, waar van Lodewyk de XV zich zal befchuldigd vinden. '■ „ • . ,.
V. Het bericht der Commisfarisfen, de ftukken daar het zelve zal op gebouwd zyn , en de uitdrukkelyke a&e der misdaaden, zullen gedrukt en verfpreid worden.
VI. Agt dagen na de verfpreiding , zal het onderzoek over de uitdrukkelyke afte der mis Inden, geopend worden, 't welk door het te nocmine appél, met meerderheid van ftemmen aunge.i imen of verworpen zal worden. v^
3 *



85 UFPOÏI ViH
VII. Byaldien deeze afte wordt aangenomen, zal ze aan Lodewyk den XVIJen en Zyne verdédigers, zo hy het goedvindt 'er te kiezen , medegedeeld worden.
VIII. Van gelyken zal 'er aan Lodewyk den XVIden, eene gecollationeerde copy ter hand gefteld worden, van het bericht der Commisfarisfen en alle de ftukken.
IX. De origineelen van die zelfde ftukken, by aldien Lodewyk de XVfie 'er de bekendmaaking van vraagt, zullen in den tempel gebragt, en vervolgens in de archieven der natie te rug gelegt worden , door twaalf commisfarisfen der vergadering, die de zelve niet zullen mogen overgeeyen , noch uit het oog verliezen.
X. De origineelen zullen m'ec uit de nationaale archieven genomen worden , voor dat 'er gecollationeerde copyen van gemaakt zyn, die niet zullen kunnen verplaatst worden.
XL De nationaale conventie zal den dag bepaalen , waaröp Lodewyk de XVDe voor haar verfchynen zal.
XII. Lodewyk de XVI^e Znl zyne verdédiging in geichriften eigenhandig getékend, door zich zelf? of door zyne raaden voordraagen.
XIII. Lodewyk de XVDe, en zyne raaden zullen niet te min , zo zy het dienftig oordeelen, verdédigende ftukken mogen inleveren , welke door de fecretarisfen der vergadering verzameld, en vervolgens ter tékening van Lodewyk den XVIden zullen aangeboden worden.
XIV. Na dat Lodewyk de XVIde, zyne verdédigingen zal overgegeeven hebben, of de uitftellen , welke hem tot het inléveren der zelve zullen worden toegedaan , zullen verfchénen zyn; zal de naiioijaale conventie door een te verkiezen appél s ijiaar oordeel uitbrengen,
11 li



BEWEEGING
VAN
p E T I O N.
Zitting van den 13 November xp* , het eerfte jaar der Republiek.
BURGERS!
Tk heb het woord gevraagd voor eene beweeging der orde , en ik zal het niet misbruiken om m den grond van het verfchilpunt te treeden. - Uw voorneemen is zékerlyk, van, in eene zo plegtige zaak, eenen vasten gang te neemen, te onderzoeken e» met rypheid te befluiten. Myn gevoelen, over he/ domme leerftuk der onfehendbaarheid, is niet dubbelzinnig, aangezien ik het zelve in deeze rechtbank beftrédeïi nebbe , wanneer het byna eene bygeloovioheid was. Maar wy moeten dit vraagftuk aigezonderd van alle de andere vraagftukken, welke er zich mede Voordraagen , verhandelen Wy moeten , ,k herhaale het, dit met plegtigheid verhandelen. Ik heb met verwondering, in de laatfte zitting, hooren vraagen , of men aanftonds zoude decreteeren , dat de Koning kon geoordeeld werden Het is van belan» te bewyzen, met de wet in de hand , dat hy de wet niet kan inroepen. Het is onnut, de wyze van oordeelen te onderzoeken , voor te weeten , of hv geoordeeld kan worden; het is onnut de ftraf te onderzoeken voor de twee eerfte vraagftukken , eedecreteerd te hebben. Ik vraag dan dat men , zonder afdwaalen , alleenlyk dit vraagftuk verhandde • Kan de koning geöordeeld worden i
Deeze toegejuigde voorftelling is aangenomen geweest,
F 4 CïE



GEVOELEN
VAN DEN BURGER MORISSON,
GEDEPUTEERDEN van HET département VAN EA vendee, BETREKKELYK DE BEOORDEELING VAN LOBEWÏK DEN XVI"EN„
Zitting van den 13 November 1792, eerfte jaar der Franfche Republiek.
Gedrukt door bevél van de nationaale Conventie.
burgers!
Wanneer wy een vraagftuk van de aJlergrootfte
aangelégenheid , een vraagftuk , 't welk* wézenlyk tot de ftaatkunde en tot de uitdeelende rechtvaardigheid behoort, te verhandelen hebben , moeten wy geene bepaaling aanneemen , dan na een allergEöndigst onderzoek; en by aldien 'er een is, onder de redenaars, die een gevoelen voordraagt, ftrydig met deeze van het grootfte getal, is dit juist de redenaar welken wy met de grootfte aandacht moeten aanhooren. De dwaaling is dikwils nuttig, om df1 waarheid te béter te doen gevoelen; het is eene fchaduwe in de fchildery, men heeft die noodig, om 'er de trekken van naauwkeurig te onderfcheiden.
Burgers , ik roepe deeze waarbéden in tot myn voordeel: myn gevoelen fchynt alleen op zich zeiven te ftaan, het bevindt zich in tégenftrydigheid met deeze van het grootfte getal ; maar hier heeft myn plicht , myne eigenliefde, moeten doen zwygen ; hier kan zelf de natuur van myn onderzoek tot myne dwaalingen toe, nuttig maaken. Dierhalven bid ik U , in den naam van het vaderland , fan my ftiJzwygend aan te hoeren , hoe aanftoote-



GEVOELEN VAN DEN BURGER. MORISSON. $9
lyk U ook eenige van myne aanmerkingen mogten
burgers"'ik gevoele, gelyk gy, myne ziele met de allerfterkfte verontwaardiging doordrongen, wanneer ik in mynen geest de misdaaden, de trouwelooshéden en wreedhéden verzamele, aan welken Lodewvk de XVI'e zich fchuldig gemaakt heeft. De eerfte van alle myne gewaarwordingen , en ongetwvffeld , de allernatuurlykfte , is de genégenheid, om dit bloeddorftig monfter zyne booze daaden m de wreedfte pynigingen , te zien boeten. Ik weet, dat hv ze allen verdient heeft: maar voor deeze rechtbank , vertégenwoordigende een vry volk , een volk, 't welk zyn geluk en voorfpoed met, dan in de daaden van rechtvaerdigheid, van menschhevenheid', van edelmoedigheid en weidaadigheid zoekt, om dat die nergens dan alleen daar zyn; moet ik my zelf verzaaken , om niets te hooren dan de raadgeeviiwen der réde, om geenen raad te pleegen dan net\*en geesten de befcnikkingen van onze wetten, om niets dan het belang van myne medeburgeren te zoeken, ongetwyftëld het eenige onderwerp waar na toe alle onze beraadflagen moeten ftrekken.
Uw comité der wetgeeving, waar van ik de eere heb lid te zyn , heeft zich het onderzoek voorgefteld van de volgende vraagen?
Kan de Koning geoordeeld worden ? Door wien moet hv geoordeeld worden? op wat wyze kan hy beoordeeld worden? En ik, burgers, zal, zonder van het hoofdzaakelyk onderwerp , 't welk wy op dit oogenblik onderzoeken, af te wyken, eenen anderen rei van vraagen aanbieden, waar van alleen de eerfte zich onder het getal bevindt, van de geene welke U door uw comité zyn voorgefteld geweest.
Kun Lodewyk de XVIJe geoordeeld worden ? Vordert het belang der républiek dat hy geoordeeld zy ?
Hebben wy het recht niet, om, ten zynen opzichte, maatrégels der algemeene veiligheid te neemen? Eindelyk, welke moeten deeze maatrégels zyn? ik zal beurtelings deeze onderfcheidene vraagftukken onderzoeken; en is het zaake dat de conventie deeze in mynen zin beilist, zal 'er de voorafgaande vraag tégens het ontwerp van het comité uit volgen; als mede de aanneeming der maatrégelen welke ik F 5 voor-



9<3 GEVOELEN VAN
voorftelle; dit is in de orde van het algemeen onderzoek het onderwerp myner vraage.
Kan Lodewyk de XVI * geoordeeld worden ? Burgers, Jk verhandde deeze vraag in 't midden van een volk 't welk ongedwongen de volheid van zyne fouvereiniteit , (oppergebied) uitöeiïend; ik heb hier geen voorneemen des zelfs rechten te betwisten, ik zal die ten allen lydekunnen eerbiedigen: maar deeze rechten hebben paaien ; paaien die zoo veel te heiliger zyn, om dat het de natuur, zelf is die ze ftelde voor ons geluk, voorliet geluk van het ganfche menfchelyk geflacht.
Burgers, wy worden alle gebooren vatbaar voor onderfcheidene geneigdhéden, welke onöphoudelyk en zeer dikwils .in eenen tegenövergeltelden zin, op' ons werken. Wy zouden in eene geduurige bevveéging zyn, en altyd ongelukkig, indien wy de macht niet hadden, om aan eenige van deeze geneigdhéden wederftand te bieden, en om ons by voorkeuze over te geeven aan die geéne , welke ons veiliger naar ons geluk leiden.
Wy hebben dit vermógen; maar, om het uit te oefl'enen, moeten wy fomtyds ons zeiven beftryden en tyd neemen om te berékenen, alvoorens wy te werk gaan.
Dat geéne wat waar is voor een enkeld perfoon is waar voor eene ganfche natie: om eenigerleië bepaaling te neémen, is het niet genoeg dat men zyne macht raadpleege, maar men moet by wylen de natuurlykfte genégenhéden wederftaan , en zyn werk op. fchorten, om te berékenen welke 'er de gevolgen van zouden zyn. Mits deeze ligte voorzorgen, heeft ons' oordeel altyd eenen getrouwen fchikker; de daaden .welke tot de weldaadigheid behooren, leiden vons doorgaans naar het byzonder geluk; deeze, welke tot de rechtvaerdigheid behooren, zyn de eenig11e welke den luister en voorfpoed der natiën kunnen bewerken.
Derhalven, heeft het fouvereine volk geenen anderen régel, dan zynen opperden wil; maar terwyl het deezen niet kan begeeren te bellieren dan naar den kant van zynen voorfpoed, en voer het zelve niets voordeelig kan zyn dan dat geen wat recht is, hebben zyne rechten, en zyne vernioogens noodzaakelyk



DEN BURGER M0RÏSS0N. 9t
Iyk tot paaien, de plichten welke hem zyne eigene xechtvaevdigheid oplegt. rondrégels dat ik
pJÈFïtó*" of Lodewyk 5e XVI- kan ge-
Ö°irif w^wefdat de Koningen, in den zin hunner
• }tZa niets anders dan de volmagten des volks inllelhng, mets ano t war£ den al.
mre"'p ! e\t doen uitvoeren , en om deezen gemeenen wil k 01 berchikking onderworpene middooralle af *P£eS beftieren; en dat
delen, naar het «Jf^lealn verraad of eenige an-
S^i Ute'»**, om de ver.
tsfchen vXar.om matigingen a»n .= neemenm
• oiiP n-evallen welke door eene uitdrukkelyï{enwèt met Szïnleweestwaren,hunnem1Sdaa-
digers ontflagen. dergezwooreuen onder
^«■S^ —n «2. W?



9* GEVOELEN VAN
régeerirtgsperfbon onfchendbaar zal zvn rfat niet zal mogen befchuldigd worden Tn \„ï hy zyn uitoeffenend overheids ampt èn dat ylLVan hy misdaaden begaat, de eeniX'iw ' lndien tón uit te fpreefen,'zalzy^'fy e^f/ettiS ^
Ondertusfchen, moet ik hier Leftemmpn^f ► ne dusdanige verklaaring het^oKeTK 'verbin' den, dan m zo verre het den wil heeft r,™ i verb]nuitvoer te brengen ; bet^fi^«l£« overgetelde, zou zyn het betwisten va" zvne fnV veremiteit, en, ik herhaale het, ik heb dïïr L voorneemen toe gehad; maar Unneï eene n^ati" zich eene wet gemaakt heeft , fchoon die onde gend b, fchoon zy het recht heeft om dienat ' ren wil te veranderen, kan evenwel de wet diezv voor deeze ,n de plaats ftelt geene te rugwerken* de kracht hebben, en de veranderde «™ifi werken" ne uitwerking hebben vooATle^enfpS bende gehad ten tyde van haarW^Me my hier deeze waarheid niet kunnen betfvbtS zonder de eerfte grondbeginzelen der ^echtwardL,
kfehSffe
kend! ' Va" de dwi"geIanden alleen ont-
nnS k-° fle!rU Wéder tot L°dewyk den XVIde»; Vo,„ens onze inftellingen, om hem te kunnen beöordeelen^ het noodig dat 'er eene uitdrukkelyke woraf " W^tzy"dewetzy'^eoPhemkan oegepaltTofd^" Maar deeze wet beftaat niet. ë F vvoraen.
Het ftraf-opleggend wetboek, 't welk alle voor afgaande wetten affchaft, fpreekt de doodftraf ?,iE tégens die géenen welke het vaderland veïraaden
Lodewyk de XVIde heeft zeer klaarblvfcelvk zv* vaderland verraaden; hv heeft richt™ Z r , , \n trouwloosheid fchuldig JeSki7hy heeft ffiKk? Iyk mémgen valfchen eed gedaan ; hv had hï nï?" werp gemaakt om ons aanzet juk der wil^Se opperheerfchappy te onderwerpen; hy heeft tS
z0en%faatfeendeenern W*** byte C
overVeléveH fnhde. gommen onzer broederen Ov-ergeieveid, hy heeft onze edelmoedige verdédi gers opgeortert; hy heeft gezocht om overaÏÏeté ringloosnerd en zyne wanördens in te voeren ; hy
heelt



DEN BURGER M0RISS0N. 93
heeft het gemunt geld van Vrankryk aan de vyanden doen overgaan die zich gewapend , die zich tegen het zelve te zamen gevoegt hadden; hy heeft duizenden van burgers doen omkomen, die ten zynen opzichte geene andere misdaad begaan hadden,dan deeze van de vryheid en hun vaderland te beminnen; het bloed van deeze ongelukkige ilagtöflers rookt nog rondom deezen omtrek; zy roepen alle de franfchen op, om hen te wreeken. Maar wy zyn hier godsdienfliglyk onder het bellier der wet; gelyk onaandoenelyke rechters, raadplégen wy ons ftralöpleggend wetboek met koelen bloede; wel nu, dit ftraföplegsend wetboek bevat geene eene befchikking welke aan Lodewyk den XVIdenkan toegepast worden;om dac 'er ten tyde zyner misdaaden eene uitdrukkelyke wet was, welke eene uitzondering in zyn voordeel behelsde; ik wil fpreeken van de conftitutie.
Burgers, ik opene dit werk, 't welk zékerlyk wan« ftaltig en onrédelyk is, dit werk 't welk tégenftrydig is met de eerfte grondflagen dermaatfchappelyke orde, maar 't welk ons nog beftierde wanneer de misdaaden , waarover, wyweenen, onder ons gepleegd zyn: daar vinde ik deeze artykels:
„ De perfoon des Konings is onfchendbaar en heilig.
„ By aldien de Koning zich aan het hoofd van een „ heirléger fielt en des zelfs krachten tégen de natie
'beftiert, of, indien hy zich tégens dusdanige on" derneéming welke in zynen naam zoude uitgevoerd worden, door eene uitdrukkelyke aéle niet " verzet, zal hy gehouden worden voor afftand van
het koningfchap gedaan te hebben.
„ Naar den uitdrukkelyken of wettigen afftand, , zal de Koning in den rang der burgers zyn, en zal „ éven gelyk zy, kunnen befchuldigd en geöordeeld
worden, over de daaden naar zynen afftand zullende „ plaats hebben."
De perfoon des Konings is onfchendbaar, en heilig.
De onfehendbaarheid , heeft men Ugezegt, was enkel voor het belang des volks, en niet om den Koning te begunftigen.
Zonder twyffel was het belang des volks de beweegréde der onfehendbaarheid; dit belang is het
eenig-



94 GEVOEL i» Yiï
eenigfte onderwerp van alle maatfchappelyke inftellingén : maar de Koning vondt hier zyn perfooneel voordeel, éven gelyk alle régeerings perfoonen ten miniten eenige' voordeden vinden in de uitoeffeningen der bedieningen, welke hen toevertrouwd zyn; my deeze waarheid te loochenen, die zou zyn de klaarblykelykfte voorftelling betwisten.
De Koning, zegt men nog, was niet dan door de conftitutie onfchendbaar; de conftitutie beftaat niec meer, zyne onfehendbaarheid heeft met haar opgehouden.
Burgers, hier moet ik u eene waarheid zeer nuttig zynde om te verfpreiden, te binnen brengen; eene waarheid, zonder welke wy reeds, in alle de gruwelen , der régeeringloosheid, zouden gedompeld zyn; deeze waarheid is, dat de wetten, welke door andere laatere wetten niet vernietigd zyn geweest, nog in haare volle kracht beftaan, en dat ieder burger wézenlyk verplicht is van ze te ontzien, voor zyn geluk en voor het geluk van allen.
Wat waar is voor de wetten in het algemeen, dat is waar voor de conftitutie; zy beftaat altyd voor al dat, 't geen door laatere wetten of Heilige daaden niet is vernietigd geweest, zodanig als de affchaffing van het Koningfchap en de opregting van eene républiek.
Midlerwyl wil ik hier wel gunftig toeftemmen dat de conftitutie niet meer beftaat; maar ik vraag, of eene wet, die ten tyde van eene misdaad beftond , en 'er de ftrafFe van bepaalde, niet meer behoevt in agt genomen te worden, byaldien zy, in het tyd beftek waarin men zich met de beftraffing der zeiver misdaad bezig houd, vernietigd is?
Ik geloov niet dat 'er een mensch, die de eerflei grondflagen der billykheid kent, my hier bevestigend durvt antwoorden.
Wat! Lodewyk de XVDe, zegt men my, heeft de conftitutie geduurig gefchonden, hy heeft, door alle mogelyke 'middelen, gezocht om deeze en met haar, 't geen 'er een gevolg van zyn moest, de vryheid te vernietigen, en gy zoudt willen dat hy zich héden van de zelve conftitutie, welke hy nooit opregtelyk heeft aangenomen , zoude kunnen bedienen!
Ja,



DEN BURGER MORISSON. 95
Ta Burgers, ik wil het; de conftitutie was, zonder de toestemming des Konings, de wet van myn land ; zv was wet, om dat het volk, de Souverein aan de zelve eene algemeene aankleeving had gegeeven • om dat het zelve volk gezwooren had van ze te handhaaven; tot dat het door de uitoeffenmg van zyn oppergébied , andere wetten meer met zyne liefde voor de vryheid en gelykheid overeenkomende, zoude gemaakt hebben.
Ia, bvaldien ik de wetten van myn land heb gefchonden, by aldien zy nooit myne goedkeuring gebad hebben, moet ik niet te min de (traliën, welke zv tégens my uitfpréeken, ondergaan; en, indien zy eenige ordeningen welke my voordeehg zyn bevatten heb ik het recht om 'er de mtöeffemng van te eisfchen, van die aan den Souverein zelf te vraagen, die het recht niet heeft van my de zei vete weigeren, om dat het zyn opperfte wil is die myn recht gemaakt heeft; een wil welken hy niet dan voor het toekomende kan veranderen, v -
Gelukkiglyk zyn deeze grondfpreuken onwederfprékelyk; gelukkiglyk voor ons daar is geen een dag zonder dat wy de zelve in gebruik ftellen
Èindelyk, zegt men my, de conftitutie fprak de onfehendbaarheid niet uit, dan voorde daaden welke wézentlyk tot het Koningfchap behooren, en voor welke de ministers aanfpraakelyk waren.
Burgers, hoort hier myne aanmerkingen; ik hoop dat gv ze zult aannéemen.
De Koning was, om zo te zeggen,maar het hoofd van zynen raad; alles wierd daar in zynen naam gedaan , maar hy verantwoordde voor niets, om dat de ministers , zyne ondergefchikte agenten , verantwoordelyk waren,ieder in het gedeelte dat hem aan-
gl Dièrhalven was 'er hoegenaamd geene ftraffe tégens hem , voor al het geen de uitöeffening van de uitvoerende raagt betrof, om dat 'er, (ik heb het gezegd O voor dit voorwerp veiantwoordelyke agenten waren. , ,. ,
Maar hy kon misdryven begaan , die wózenlvk oniifhangelyk waren van de hoedanigheid van eerften openbaaren bedienden , hy kon, gelvk ieder ander burger, zich verftaan met de vyanJ den



0 «EVOELEN VAK
den des vaderlands, hen onderftand bezorgen, hen het gemunte geld van Vrankryk zenden; hy zelf kon zich aan het hoofd van een léger ftellen, des zelfs krachten tégen de natie bellieren; hy kon, aan het hoofd van een léger, de burgers doen ombrengen; met éen woord, hy kon, gelyk een ander kwaad en bedorven mensch , alle aanflagen begaan aan welke by zich heeft Ichuldig gemaakt.
In deeze yerönderftelling , heeft het oppergebiedend volk, t welk dagelyks naar zyn welbehaagen de rechtvaerdigheid kan uitdeden, niet gewilt dat hy ongeftraf: zoude blyven, heeft niet gewilt dat hV zyne onfehendbaarheid zoude bewaaren; om dat 'er voor deéze misdaaden geen een verantwoordelyk agent meer was; om dat 'er voor de maatfchappy geen een borg bleef, die haar fchaadeloos kon hou-
m eenigerlei voldoening geeven
Maar, oP eene zeer ftellige wyze, deezen opperftcn wil uitdrukkende, heeft het de ftrafte, welke hem zou opgelegd worden, bepaalt, en deezeftraffè js al eenlyk de afzetting; eene ftrafte welke het mogelyk ftrenger oordeelde, voor eenen willekeurigen alleenheerfcher , dan alle deeze welke ons ftraföpleggend wetboek behelst. K
Zo 'er ondertusfchen over deeze waarhéden nog eenige twyfehngen waren, kan ik ze zeer gemakkelyk, zeil aoor de eigene woorden van de conftitutie, vernietigen. Ziet ze hier:
„ Na den uitdrukkelyken of wettigen afftand , „ zal de Koning in den rang der burgeren zyn en „ zal, gelyk zy, voor alle, na zynen afftand, ge„ pléegde daaden, kunnen befchuldigd en geftraft „ worden. Voor de daaden na zynen afftand gepleegd: dus kan hy niet geoordeeld worden over de daaden gepleegd voor zynen afftand V Deeze voorftelling is zonneklaar.
Burgers, het was toen ter tyd de wil van den Souverein ; wy moeten hem een godsdienftig gezag weeten toe te draagen. 6
Men zegt my; wy kunnen ons niet ontflaan van Lodewyk den xVl«J«.-n te beöordeelen , om dat onze zending ons het heerfchelyk voorfchryft.
Burgers, gy bedriegt u, gy hebt thans geene zending om Lodewyk den XVluen te beöordeelen; daar
over



DEN BURGER MORISSQN. 9?
over beroep ik nu, hierop de getuigenis van myn geweéten, op alle myne medeléden der wetgeéving, op alle de burgers der républiek.
Lodewyk de XVDc ging ons drukken met het gewigt zyner trouwlooshéden; de vryheid,waarvaa wy de befchikkers waren , ging ons mogelyk uit onze handen ontfnappen, byaldien de troon van Lodewyk den XVIde" een oogenblik langer geftaan hadde. Wy moesten dien omver werpen ; 'maar daar . was onze magt ook uit; en indien het geluk des volks een oogenblik onze opperde wet ware; indien deeze wet, die onder alle wetten de eerfte is, ons plichten opleide, ten zeiven tyde dat zy ons rechten gaf\ zo hebben wy, zonder verder te mogen gaan, wii daar moeten ophouden, waar wy de noodzaakelyke maatrégelen, voor de algemeene veiligheid en voor de handhaving onzer vryheid, genomen hadden.
Onze magt beftondt niet meer, om dat zy niet meer na de orde haarer inftelling kon uitgeö-ffend worden. Maar Lodewyk de XVDe had zich met misdaaden en trouwlooshéden bedekt; hy had duizendmaal de afzetting , welke de, door de conftitutie, tégen hem, bepaalde ftraf was, verdient; men moest de zelve uitfpreéken, en dat op eene wettige en gerégelde wyze; ik herhaaiehet, onze magt beftondt niet meer; dus hadden wy maar eene party te kiezen; het was het appél aan 't volk , het was de oproeping,van eene nationaale conventie; dit appél is door ons gefchiedt, de nationaale conventie is tot ftand gebragt geworden; en zy heeft haar beftaan cekrégen om over deeze afzetting uitfpraak te doen, om eene nieuwe conftitutie te maaken, om ordenlyke wetten te maaken; en eindelyk om , geduurende den tyd haarer zitting, den toom der regeering zoo veel mógelyk op de voordeeligfte wyze te bellieren.
De nationaale conventie moest dienvolgens begin» nen met de uitfpraak te doen der afzetting van Lodewyk den XVIde", maar met réden overtuigd zynde dat daar,waar Koningen zyn,noch vryheid noch algemeene welvaart kan weezen; heeft zy de vernietiging van het Koningfchap uitgefpróken: van dien tyd af, is de afzetting gerechteiyk uitgefpróken geweest; van dien tyd af beftaat 'er geen Koning meer; cn zy, ik hoop het, zullen nooit, neen, nooit zulG kfi



98 GEVOELEN VAN
len zy den grond van de franfche republiek helmetten.
Ik weet wel dat de vernietiging van het koning, fchap, en de oprichting der républiek geen wézenlyk oordeel zyn tégen Lodewyk den XVlden t oeene tégen hem in het byzonder uitgefprókene ftraf zvn ; het louvereine volk kan de gedaante van zyne regéenng veranderen, wanneer het wil, het kan zyne Koningen onttroonen zelfs wanneer zy onfchuldig zyn : maar hier heeft de nationaale conventie, belast zynde om de vraag te beflisfcn, of Lodewyk de X VDe de afzetting ondergaan hadde, niets meer om 'er uitfpraak over te doen , nu deeze afzetting, met 'er daad , waarlyk bevonden word uitgevoerd te zyïi, en dat het de eenige bepaalde ftraf was voor de begaane misdaaden, ten tyde van het beftaan des koningsfchaps.
Maar zou de nationaale conventie nog gelast zyn om Lodewyk den XVlden te oordeelen , ik houde ftaande dat zy deézen last niet zoude kunnen vervullen, om dat, in eene maatfchappelyke orde, eene beöordeeling niet anders is dan de toepasfing van eene voorafbeftaande wet , om dat 'er geene daadelyke wet is die op Lodewyk den XVI*1™ kan toegepast zyn, en derhalven ook geene ftraf welke tégens hem kan uitgefpróken worden. Ik geioove deeze verfchillende voorftellingen beweezen te hebben.
Daar is geene wet welke aan Lodewyk den X VI** kan toegepast worden.
Men heelt my geantwoord: de onvoorfchryflvke wetten der natuur. Lodewyk de XVIde js de verklaarde vyand der natie, de Koningen zyn het van het menlcheiyk geflacht; het zyn wreede dieren die men, voor het belang der maatfchappy en voor het belang der ganfche menfcheiykheid, moet vernietigen als men kan.
Burgers, fchort hier uw oordeel op: de wetten der natuur zal ik altyd eerbiedigen, zy zyn de heilige grondflagvan alle onze rechten, maar dewyl deeze rechten, in de maatfchappelyke orde, niet, dan door eene foort van onderlinge betrekking, kunnen uitgeoeftend worden, heeft men genoodzaakt geweest aan de zelve paaien te zetten, oni eene vernietigendetégenftrydigheid te ontwyken, op dat ieder in
't by-



DEN BURGER MORISSON. 99
*t byzonder zyne rechten in de grootfte uitgeftrektheid, zo veel mogelyk, zoude kunnen uitöeffenen; en deeze paaien zyn de vaste wet, en zelfs de eenige wet alleen welke.de zelve vast gefteld hééft.
Ik durve het hier te beweeren ; gy kunt u boven deeze vaste wetten niet ftellen, zonder de wézenlyke banden der maatfchappy te vernielen , zonder b -voor het oog van alle natiën van Europa te verhagen, zonder zelf aan de ganfche republiek de eerfts les van regeéringsloosheid, het eerfte voorbeeld van algemeene wanorde te geeven, een voorbeeldseer ve'rfchrikkelyk in zyne gevolgen, maar zo ltryd'g met uwe eigene grondbeginzelen, dat ik mag zeggen dat gy de magt niet hebt van het te geéven. _
Byaldien, zegt men my, een wreede Koning myne huisvrouw of mynen zoon vermoord hadde, zou ik zonder twyffel het recht hebben, om hem op myne beurt te vermoorden.
Ia, op het tydftip dat de moord begaan is, om dat gy als dan de aanhitzing aoudt volgen van eene hartstocht al te lévendig , om die op het oogenblik te kunnen wederftaan.
Maar was het dat de moorder van uwe vrouw of zoon , door de afgezondene van het gerecht gevat ware geweest; en dat hy onder de bewaaring der wet ware; zo 'er federt het tydftip van uwe eerfte aandoening verfcheidene dagen verfchénen waren, geloovt gy dan dat gy hem op uwe beurt zoude mogen gaan vermoorden ? Neen...; indien ay dit deedt, zoudt gy zelf misdaadig zyn.
Wel nu! deeze waarheid kan nog op Lodewyk den XVl<len toegepast worden. Byaldien ik , den IO<i'" Augustus 7 Lodewyk den XVlden gevonden had, met den dolk in de hand, bedekt met het bloed myner broederen; zo ik op dien dag op eene zeer ftelliec wyze geweeten had, dat hy het ware, die de orders gegeeven had om de burgers om te brengen, zou ik zelf hem uit het léven en zyne fchelmftukken hebben gaan rukken; myn recht tot deeze daad was in de natuur, in myne grondbeginzelen , in myn hart: niemand zou my deeze hebben durven betwisten. „ , . ,
Maar, federt dit ysfelyk tooneel, federt de laafte daaden van zyn verraad en trouwlooshéden , zyn er G 2 vtr-



10O GEVOELEN VAN
verfcheidene maanden voorbygegaan; by is thansgeheel onüer ons bewind ; hy is zonder wapenen , tonder middel van verdédiging; wy zyn franfchen ; dit is zonder twyffel genoeg gezegd»om uit onze harten de aanblaa^ing van eene al te rechtvaerdige wraaköeffening te verdryven, en niets aan te hooren dan de Item der réde. Wel nu! de réde leidt ons zeer natuurlyk onder het beftier der wet; maar ik heb het gezegd, ik zegge het nog met tégenzin, de wet blyft flom ten opzigte van den misdaadigen, ondanks de ysfelykheid zyner misdaaden.
Nu kan Lodewyk de XVIde niet vallen dan onder het zwaard der wet; de wet drukt niets uit ten zynen opzigte ; by gevolg kunnen wy hem niet oordeelen.
Maar heeft dan de franfche républiek zo veel belang in het geoordeeld zyn van Lodewyk denXVhiea?
Burgers, Haat toe dat ik U, in dit oogenblik, de liefde , de geestdryving der franfchen voor de vryheid , de kragt der vrye volkeren en de zonder op. houden herboren wordende middelen van eene akkerbouwende natie te binnen brenge; en, ongetwyf. ftld, zal Lodewyk de XVfie, weik zyn lot ook zyn moge, ons nooit, neen, nooit kunnen onderwerpen.
Wanneer Lodewyk de XVI*; door onze magt lterk was; toen hy. om zo tefpreeken ,onze kracht,door de magt van 'er na zyn welbehaagen over te befchikken , gekétend hieldt; toen alle de willekeurige overheerfchers van Europa zich voor het belang zyner zaak verbonden hadden; toen de geest van het publiek nog maar zwakke vorderiagen gemaakt had, iieeft Lodewyk de XVI-ie den fcepter der dwingelandy tusfchen zyne handen zien breeken; en gy, vertégenwoordigers , zoudt gelooven dat hy nog zoude te vreezen zyn, wanneer hy in eene gefteldheid is, die niet meer zo voordeelig voor hem en minder gevaarlyk voor ons is , wanneer de willekeurige overheerfchers zyne verdédigers, voor onze edelmoedige Krygsmannen, met groote ftappen , de vlucht neemen: wanneer de dag der vryheidon' ze overwinnende légers overal voor gaat; in dien tyd eindelyk dat de volkeren onze nabuuren wel dra onze navolgers en vrienden zullen zyn ! Ja, Burgers , eene dusdanige vrees zou lafhartig zyn,
en



BEN BORGER MORISSON. IOl
en hoonende voor de franfchen en voor het ganfche menfchelyk geflacht.
En gemerkt dat wy het jok der willekeurige overheerslcbing nog konden vreezen , geloovt gy dat de dood van Lodewyk den XVI-n ons 'er zoude kunnen van bevryden? Heeft hy geenen zoon, geene broeders , geene bloedverwanten die hem in zyne vorderingen zouden opvolgen , en welke , om ons ten onder te brengen, in het algemeen , alle middelen zouden hebben , die men aan Lodewyk den XVlden zou kunnen verönderftellen i Het eene hoofd afgehouwen zynde, zou 'er zich een ander in dts zelfs plaats vertoonen , en onze gefteldheid zou altyd de zelve zyn. , _ '
Engeland deedt het hoofd van den misdaadigen Karei Stuart op een fchavot vallen , en Engeland ziet zich no<* onder de afhangelykheid van eenen Koning; bef édelmoediger Roomen , daarentegen, deedt niet anders dan de Tarquiners verjaagen, en Roomen heeft geduurende langen tyd het geluk genooten van eene républiek te zyn.
Derhalven hebben wy geen eenig belang om Lodewyk den XVbie» te oordeelen; dit was de tweede voorftelling, welke ik U te bewyzen had, en ik heb, zónder twyffel, myn ontwerp vervult.
Maar hebben wy het recht niet, om, ten zynen opzigte, maatrégelen te neemen, voor de algemeene
• ^Lodewyk de XVI- is voorzéker onze vyiind; wy hebben hem verrast in de fméderyën der allerzwartfte verraaderyën ; hy was tégen ons, met de wapens in de hand; wy hebben hem aangevallen en overwonnen; wy hebben den tooverkring van zyne magt verbryzeld; wy hebben hem gevangen; en tégenwoordig is hy in onze handen, en onder ons volitrekt bewind. ' .ij
Burgers, het is hier dat wy de wetboeken der natien mogen openen, dat wy het recht des oorlogs mogen raadpléegen; wy zullen, daar, op eene zeer klaare en zeer Heilige wyze, zien , dat wy Lodewyk den XVlden kunnen aanmerken als den prys der overwinning, hem voor altoos onder ons gevangen houden, hem van ons gebied verdry ven, of eenen prys G 3 op



TOi CEVOELEH VAN
op zyne uitwisfeling zetten,in gevalle zyne deelgenooten het voorneemcn hebben van hem wéder te eisichen.
Ziet daar, Burgers , onze rechten; laat ons nu zien welke party wy moeten neemen.
Wy kunnen hem onder ons gevangen houden;maar laat ons de zwaarighéden berékenen, welke ons deeze maatrégel voorffelt. Lodewyk de XVT<*e zou zich in zyne gevangenis nog aanhangers kunnen maaken ; daar zyn menfchen die zich tot de hoogte der omwenteling niet hebben kunnen verheffen, die zwak en onkundig genoeg zyn om het koningfchap en de koningen te beminnen ; daar zyn t'zamengezwoorene die uit deeze zwakheid en onweétenheid hun voordeel zouden trekken , om nog régeéringsloosheid en wanorde te verfpreiden; die door deeze rampzalige middelen zouden zoeken de vryheid te vernietigen en zich op haare puinhoopen te verheffen, met opoffering zelfs tot den afgod toe, dien zy den wierook zouden hebben doen toezwaaijen.
Dusdanige onderneemingen zouden, ongetwyffeld , met geenen goeden uitflag bekroond worden ; het voorbeeld van het voorlédene kan ons hier antwoorden ever het toekomende: maar de t'zamenzwee. ringen zyn eene ziekte der maatfchappyë'n, en vooral der républieken; het is noodig dac wy die weéten te voorkoomen.
Het is waar, door die party te neemen, zou men ons voor Lodewyk den AVE1*" een zeer aanmerkelyk ramzoen kunnen betaalen; zelfs heb ik, aap het comité der waakzaamheid hooren zeggen , dat men ons voor hem zoude betaalen honderd milhoenen: maar wanneer 'er over eene daad vanrechtvaerdigheid, over eene daad van algemeene veiligheid gehandeld wordt, zyn de franfchen al te magtig, cm zich door de overdenking van hunne geldmiddelen op te houden.
Burgers, volgens myn gevoelen, zou de maatrécel, het meest, met onze grondbeginzelen, met ons belang en onze edelmoedigheid overeenkomende, zyn, van hem uit. ons grondgebied te jaagen , van hem de volkomcne magt te laaten , om in perfoon fey alle mogendhéden van Europa 3 hulp tégen ons 1 -



DEN BURGER MORISSON. 10^
te gaan verzoeken, en daar zyne wroegingen of de magtelooze razerny , welke hem deeze néderlaag veröorzaakt, te brengen.
Hy zou ten minden, door zyn voorbeeld , aan alle volkeren der wereld deeze tweevouwige waarheid leeren: dat de koningen geene magt hebben , dan door de onkunde der volkeren, en dat de volkeren vry worden , zo dra zy het befluit gemaakt hebben van het te worden.
Onze gefteitenis zou,in alle gevallen altyd de zelve blyven, doordien wy noodzaakelyk alle willekeurige overheerfchers, of ten minften alle de geene die den moed of de magt zullen hebben, om zich tégen ons te verklaaren, tot vyanden zullen hebben ; ik zeg meer, wy zouden hier een zéker voordeel in vinden beltaande daar in, dat Lodewyk de XVI>,Voor onze vyanden, een last zoude zyn in alle betrekkingen.
Burgers, het is door het neémen van deezen maatrégel, dat wy het maaken van een verfchrikkelyk pleydooi zullen ontwyken, 't welk veel al te langen tyd zal duuren , en zeer verdrietige gevolgen kan hebben. Het is door hec neemen van deezen maatrégel; dat wy zullen zéker zyn van eene algemeene goedkeuring te hebben , en van die door de Vervulling onzer plichten verdient te hebben : het is eindelyk door het neémen van den zeiven , dat' Wy waarlyk zullen groot zyn, waarlyk waardig om vertegenwoordigers te zyn van een volk , 't welk voor'altyd vry en edelmoedig wil zyn (i).
By gevolg éisch ik de voorafgaande vraag , op het ontwerp van het Comité, en ik ftél het volgende decreet voor:
De
(i) Hoedanig de wyze, van Lodewyk den XVU' n te oordeelen, zyn ma? , zullen 'er verfcheidene maanden noodig zyn, voor dat men de beöordeeling zal kunnen uitfpreeken en uitvoeren. Geduurende al dien tyd, zullen 'er in de maatfchappy, onöpboudelyke en mogelyk gevaarlyke beweegingen zyn. Wy kunnen ze vermyden , door het neémen van eenen maatrégel met alle grondbeginzelen overesnkomende, die morgen ter uitvoering kan eefteld worden , en geen eeue foort van zwaarigheid voordek,
G4



tC4 GïfoïuH vAvr
De nationaale conventie in overweeging neemende , dat Lodewyk de XVI> , lafhartig verfcheidene valfche eeden heeft gedaan ; dat hy de franfche natie , door de allerzwaarfte trouwlooshéden heeft verraaden ; dat hy het ontwerp gemaakt hadde , om de zelve onder het juk der willekeurige overheerfching te brengen ; dat hy ten dien einde , tégen haar een gedeelte van Europa heeft opgeruit, dat hy het gemunt geld van Vrankryk, aan de vyanden die zelfs zich tégen het zelve ryk verzameld en gewapend hadden, heeft doen overgaan ; dat hy door ftipte orders ménige duizenden van burgers heeft doen ombrengen , die ten zynen opzichte geene andere misdaaden begaan hadden , dan het beminnen van de vryheid, en van hun vaderland,
ln overweeging ncemende, dat de ftrenge rechtvaerdigheid mogelyk zoude vorderen van Lodewyk den XVIJen , de ftraf aan zyne misdaaden verfchuldigd , op een fchavot te doen boeten ; maar dat , inoien de franfche natie hem nog wel genade wil bewyzen , zy het onwederfprékelyk recht heeft van hem gevangen te houden , gelyk eenen vyand, die met de wapens in de hand overwonnen is, zy kan hem, van gelyken uit, haar gebied iaagen, gelyk een boos en gevaarlyk mensch, onwaardig zynde, deel te hebben aan de voordeden van zyn maatfehappdyk verdrag.
In overwéging neemende, dat eene ftraf, fchoon rechtvaerdig in haare toepasfing, niet moet opgelegd worden, dan wanneer zy kan dienftig zyn voor het belang der^ maatfchappy; dat de dood van Lodewyk den XVIJeu, aan net publiek van geen nut hoe genaamd zyn kan , dat de franfchen , zq door hunne grondbeginzelen als door de oneindige middelen van hunne landftreek al te magtig zyn om van Lodewyk den XVIJen, en van a]le wfjiekeuriee overheerfchers der wereld, ooit ten onder gebraet te kunnen worden. 6 *
Eindelyk in overwéging neemende, dat het aan de harten van alle franfchen eigen is, van edelmoedig te zyn , zelfs t«* en hunne ailerwreedfte vyanden, decreteert, het volgende;



DEN BORGER MORISSON. 10J ARTIKEL I.
T ndewvk de XVI- , is voor eeuwig gebannen mi^et rechtsgebied der' Franfche Républiek.
II.
Bvaldien Lodewyk de XVt^i na zyne wegjaaging uit Vrankryk, op het grondgebied van het zelve te rug komt, zal hy met den dood geftraft worden. In dit geval wordt 'er aan alle burgers bevólen, van hem fan te vallen als vyand , en zal eene vergelding betaald worden van 500,000 hv. aan den geenen , die hem op het Franfche grondgebied aangevallen hebbende, zal bewyzen dat hy hem door zyne Hagen heeft doen omkomen.
üh
Het tégenwoordig decreet zal verzonden worden, aan de verfcheidene mogendhéden van Europa , met welke wy ftaatkundige of onderhandelende betrekkingen onderhouden.
C$ GE-



GEVOELEN
VAN DEN
BURGER SAINT JÜST,
GEDEPUTEERDEN VAN HET DÉPARTEMENT VAN L'AISNE, BETREFFENDE DE BEÖORDEELING VAN LODEWYK DEN XVIden.
Zitting van den 13 November 1792 , het eerfte jaarder Franfche Republiek.
Gedrukt door order van de nationaale Conventie.
burgers!
Ik onderneem te bewyzen, dat de Koning kan geoordeeld worden, dat het gevoelen van Morisfon, 't welk de onfehendbaarheid bewaart, en dat van het Comité, 't welk begeert dat men hem als burger oordeele, gelykelyk valsch zyn; en dat de Koning moet geóórdeeld worden volgens grondbeginzelen, welke noch tot het één noch tot het ander behooren.
Het Comité der wetgeeving, 't welk U, op eene zeer gezonde wyze, van de ydele onfehendbaarheid des Konings, en van de grondfpreuken der eeuwige rechtvaerdigheid heeft gefpróken ; heeft U , zo my toefchynt, alle de gevolgen van deeze grondbeginzelen niet ontdekt; in dier voegen, dat het ontwerp van decreet, 't welk het U heeft aangeboden , 'er niet uit voortfpruit, en , om zo te zeggen, der zeiver fap verliest.
Het eenige doel van het Comité was om U te overréden , dat de Koning moest geoordeeld worden als eenvoudig burger; en ik , ik zeg dat de Koning moet geoordeeld worden als vyand, dat wy minder moeite hebben om hem te oordeelen ,
dan



GEVOELEN VAN DEN BURGER SAINT JUST. IO?
dan om hem te bevechten , en dat de Koning als een niets zynde in het verdrag , 't welk de franfchen verëenigt, de manieren van procedeeren hier niet in de burgerlyke wet, maar in de wet van het recht der volken zyn.
By gebrek van deeze onderfcheidingen , is men op wyzen (fijrmes) zonder grondbeginzelen gevallen , die den Koning tot de itraffeloosbeid zouden geleiden, al te langen tyd de oogen op hem vestigen , of op zyne beöordeeling eene vlek van onrechtvaerdige of overtollige geitrengheid laaten. Ik heb dikwils befpeurt , dat de valfche maatrégelen van voorzigtigheid, de langzaamheid en de afgetrokkenheid, hier waare onvoorzigtighéden waren; en na die, welke het tydftip van ons wetten te geeven vertraagt, zouden deeze de rampfpoedigfte zyn , die ons met den Koning zouden doen draalen. Mogelyk zullen de menfchen , zo verre van onze vooröordeelen verwyderd zynde , als wy van die der Vandaalen, zich eens verwonderen.over de onbefchaafdheid van eene eeuw, waarin het oordeelen van eenen dwingeland iets godsdienftigs was; waarin het volk, 't welk eenen geweldenaar te beöordeelen hadt, den zei ven tot den rang der burgeren verhefte, voor en aleer zyne misdaaden te onderzoeken, en veel eer dat géén overdacht wat men van hem zeggen zou, dan dat wat men te doen had , met eenen 'misdaadigen van 'de laagtte clasfe der menschheid, ik wil zeggen van deeze der onderdrukkers, en maakte om zo te fpreeken, dus doende, eenen martelaar van zynen hoogmoed.
Men zal zich eens verwonderen, dat men in de agttiende eeuw minder gevorderd was, dan ten tyde van Céfar : daar is de dwingeland opgeofferd! geweest in de volle raadsvergadering, zonder ande^ re wyzen van rechten, dan dertig dolksteéken, en zonder eene andere wet dan de vryheid van Romen. En héden maakt men het proces, met eerbied op, van eenen man, moorder van een volk, op heeter d;-ad gevat, met de hand in het misdaadig vergooien* bloed!
De zelve mannen , welke Lodewyk gaan oordcelen , hebben eene Républiek te vestigen : dee£.e , welke eenig belang aan de recluvaerdige kas-
ty-



ic8 gevoelen van
tyding van eenen Koning hegten , zullen nimm«r eene Républiek vestigen. De fynheid van geest en van karakter is, onder ons. eene groote hinderpaal voor de vryheid; men verfiert alle dwaalingen, tn meerendeels is de waarheid niet anders, dan de verleiding van onzen fmaak.
Uw Comité der wetgecving, geeft 'er U een voorbeeld van in het rapport, 't welk U is voorgelézen geworden. Morisfon geeft 'er U" een meer doorflaande van: de vryheid, de fouvereiniteit der natiën , zyn voor zyne oogen eene vast gefielde zaak. Men heeft grondiégelen gefteld , en men heelt hunne natuurlykfte gevolgen verwaarloost. Sedert het rapport, heeft 'er zich eene zékere twyffelaci tigheid vertoond. Ieder een nadert het proces des Konings ,' met zyne byzondere inzichten : de eem ichynen te vreezen van den last hunner oi.verlc! r^kkenheid langer te draagen , de andere heboen de alleenheeriching niet afgedaan : ueeze vri ezen een voorbeeld van deugd, Vwelk een band van den algemeenen geest en eenigheid , in de Republiek zou zyn ; geéne hebben geene kragt. l)e twisten , de trouwlooshéden , de boosheid e> de gramlchap, die zich beurtelings vertoonen, zyn of een verftandige breidel, voor de vlugt der verza melde kracht, welke wy noodig heoben . of zyn het téken der onmagt van den menlchelyken geest. Derhalven moeten wy moedig tot ons doel naderen, en zo wy eene Républiek begeeren, tiaar in zeer ernftelyk voortgaan. Laaten wy ons allen, met geftrengheid, zelfs zal ik zeggen, met woede, beöordeelen ; laaten wy niet denken, dan om de kragt des volks en der vryheid te matigen., terwyl toen den gemeenen vyt.nd naauwlyks befchuldigd , en dat een ieder, of van zwakheid vervuld, of aan de misdaad verpand, zich toetze, voor het Haan van den eerften flair. Wy zoeken de vryheid, en wy maaken ons flaaven de een van den anderen! Wy zoeken de natuur, en wy leeven gewapend als woedende wilden ! Wy willen de Républiek , de onafhangelykheid en de eenigheid ; en wy verdeelen ons , en ipaaren eenen dwingeland! 6 burgers , indien het Romeinfche volk , na zes
hon-



DEN BORGER SAINT JÜST. 109
honderd jaaren van deugd, en haat tégens de koninsen ; indien Groot-Brittanmen , na den dood van, Cromwel, in weerwil van zyne kracht, de koningen zag herbooren worden ; wat moeten de goede burgers vrienden der vryheid onder ons niet vreezen, door den byl in onze handen te zien beeven en een volk , van den eerlten dag zyner vryheid af, de herinnering van zyne kétenen te zien eerbiedigen! wat voor Republiek wilt gy oprichten , in 't midden van onze byzondere ftryden, en onze algemeene zwakhéden? : : ^ .£
'Men fchynt eene wet te zoeken, die het (traliën van den Koning toelaat; maar, zo 'er, in de wyze van regeeren,welke wy koomen te verlaaten,een onfchendbaar mensen ware, was hy het, m deezen zin aefpróken, voor ieder burger; maar van het volk tot den Koning , ken ik geene natuurlyke betrekking meer Het kan gebeuren, dat eene natie de bepaalde voorwaarden van een maatlchappelyk verdrag onderling verdraagende, zyne regeerings perfoonen met een karakter omgeeft, t welk bekwaam is om alle rechten te doen eerbiedigen , en ieder een te verplichten ; maar dit karakter ten voor* deele van het volk, en zonder waarborg tégen het volk zynde, mag men zich nooit tégen het zelve wapenen, met een karakter 't welk hst geelt en te rua neemt mar zyn welgevallen. De burgers verbinden zich door het verdrag, de Souverein verbindt zich niet, of anders zou de Vorst geenen rechte- hebben , en een dwingeland weezen. Dus , fpreidt zich de onfehendbaarheid van Lodewyk met uit , tot aan de overzyde van zyne misdaad en tégenkanting: of zo men hem na de zelve onfchendbaar oordeelde, zelf zo men dit ter onderzoeking Heides zou'er uit voortvloeien, burgers,dat hy niet zoude hebben kunnen afgezet worden , en dat hy het vermogen zoude gehad hebben van ons te verdrukken, onder de verantwoordelykheid des volks.
Het verbond is eene geflotene onderhandeling tusfchen de burgers, en met met de regeering: in een verdra^ waar in men zich niet verplicht heeft,is men als eerf niets! By gevolg kan Lodewyk, die zich niet verplicht hadde, niet burgerlyk geoordeeld worden; want dit verdrag was zodanig onderdrukkend, dat
nee



lïO GEVOELEN VAN
het de burgers verplichtte en niet den Koning: een dusdanig contract was, noodzaakelyk, van geener waarde, want van dat geen wat in zéde en natuur de bevestiging mist, is 'er niets wettig.
Behalven deeze beweegrédenen, die U allen overhaalen, om Lodewyk 'niet als burger maar als wederfpannigen te beöordeelen, welk recht zou hy inroepen om burgerlyk geoordeeld te worden, de verbintenis die wy met hem aangegaan hadden, wanneer het 'blykt dathyde eenigfte , welke hy omtrent ons aangegaan had, deeze namenlyk van ons te befchermen ,gefchonden heeft? welke laaste daad van dwingelandy zou het weezen, van te begeéren geoordeeld te worden door de wetten welken hy zelf vernietigd heeft? En, burgers, byaldien wy hem inwilligden van hem burgerlyk te oordeelen; dat is te zeggen, volgens de wetten, dat is te zeggen , als burger; op dien tytel zou hy ons en het volk zeiven oordeelen.
Voor my, ik zie geenen middenweg:deezemensch moet of regeéren oflfterven. Hy zal U bewyzen dat hy al wat hy gedaan heeft, heeft gedaan om het pand 't welk hem aanvertrouwd was te handhaaven; want, door U met hem in dit onderzoek te wikkelen , kunt gy hem geen rékenfehap vraagen van zyne verborgene kwaadheid: hy zal U verliezen in den gebrekkigen cirkel, welken gy zelf trekt om hem te befchuldigen.
Burgers, zo boeijen zich de onderdrukte volkeren , met onverbreékelyke kétenen op den naam van hunnen wil, door den eerbied van hunnen eigenen hoogmoed; terwyl de zédekunde en de nuttigheid de eenigfte régel der wetten behoorde te zyn; van gelyken, door den prys-welken men in zyne dwaalingen ftelt, houdt men zich op, met de zelve te beftryden, in plaats van regt op de vryheid aan te gaan.
Welk pleidooi wilt gy opmaaken, welk onderzoek wilt gy doen van de onderneémingen en verderffelyhe vöorneémens des Konings ? Op 't oogenblik na dat gy hein erkend hebt niet onfchendbaar te zyn voor den Souverein, en vervolgens wanneer zyne misdaaden overal met het bloed des volks gefchreéven zyn; wanneer het bloed van uwe veruédigers, tot onder uwe voeten, (om zo te zeggen,jgeftroomd
heeft,



PEN BURCE* SAINT J V S T. III
heeft en tot op dit beeld van Brutus, dat men den» Koningniet eerbiedige. Hy onderdrukte een vry volk; hv verklaarde zicbals vyand van hetzelve;hy misbruik1 de wetten: hy moet fterven om de rust des volks te verzékeren, om dat het in zyne bedoelingen was het volk neder te vellen tot verzékering van de zyne. Llethv voor den ftryd niet de troepen demonftering doenVWam hy niet de vlucht,in plaats van de zelve i. f S te beletten? Wat deedt hy om de woedf^ folSaS^e wéderhoudenfMen ftelt ü SSoïTSm hem als burger te oordeelen, tetwyl gy bekent dat hy geen burger was, en dat hy, in de plaats van bef volk te beWden,, niet anders deedt, S het volk aan zich zeiven opofferen.
Ik 7al meer zeggen: dat ts, dat eene door den Koning aangenómlne conftitutie de burgers niet verpKtte; zelfs, voor zyne misdaad,.hadden zy het recht, van hem te bannen en weg tejaagen. Lenen Koning als eenen burger oordeelen, dit woord zal de. koele nakomelingfchap verwonderen. Oordeelen, dat is, de wet toepasfen. Eene wet is eene overeenkomst der rechtvaerdigheid: welke overeenkomst der rechtvaerdigheid is 'er dan tusfchen demenschheid en de Koningen? wat gemeenfchap is er tusfchen Lodewyk en het franfche volk, om hem , na zvne verraadery te fpaaren? .... ï>aar beftaat nog zulk eene edelmoedige ziel, welke,op eenen anderen tyd, zeggen zou, dat eenen Koning proces moet aangedaan worden, met voor de misdaaden van zyne beftiering, maar voor demisdaad van Koning reweest te zyn, want niets ter wereld kan dit dwanglebruik wettigen; en het Koningfchap, met welke beiruicheling, met welke overeenkoomingen het zelve zich ook omwinden mag, is eene eeuwige misdaad,téeens welke ieder mensch het recht heeft van 'er téeen op te ftaan en 'er zich tegen te wapenen; het is een van deeze aanvallen, welke eene verblinding, zelfs van een geheel volk, niet zou kunnen rechtvaerdigen: dit volk is misdaadig tégens de natuur door het voorbeeld 't welk het heeft gegeeven ; en -11e menfchen behouden van zich zeiven den geheimen last, om de willekeurige overheerfching te vernietigen in alle landen. . Men kan niet J'ehuldsiQOs regéren: de gekheid daar «* * van



Jia CEVOELENVAN
van is te klaarblykelyk. Ieder Koning is een wéderfpanneling en een geweldige bezitter. De Koningen zelve , behandelden die, de zo genaamde verweldigers van hun gezag, anders? deedt men de mémorie van Cromwel niet proces aan ? en zéker Cromwel was geen meerder verweldigerdan Karei de lfte; want wanneer een volk laf genoeg is om zich door dwingelanden te laaten overheerfchen, is de overheerfching het recht van den eerst gekoomenen, en de zelve is niet heiliger noch wèttiger op het hoofd van den eenen dan op dat van den anderen.
Ziet, daar de bedenkingen , welke een edelmoedig en republikeinsch volk, in de beöordeeling van ee^ nen Koning, niet moet vergèeten.
Men zegt ons dat de Koning, door eene rechtbank, moet geoordeeld worden, gelyk de andere burgers... Maar de rechtbanken zyn niet aangefteld dan voor de léden van de Stad; en ik begi^yp niet, door welke vergéting van grondbeginzelen der maatfchappclyke infteilingen, eene rechtbank recnter zou zyn, tuslchen eenen Koning en den Souverein ; hoe eene rechtbank het vermoogen zou hebben van aan het Vaderland eenen meester te rug te geeven , en deezen vry $e fpreéken; en op welke wyze de algemeene wil voor eene rechtbank zou gedagvaard worden.
Men zal U zeggen dat het oordeel zal bekrachtigd worden door het volk; maar by aldien het volk het oordeel bekrachtigd, waarom zou het niet oordeelen? indien wy al het zwakke van deeze denkbeelden niet gevoelden, zouden wy flaaven zyn, welke wyze van regeéring wy ook mogten aanneemen; de Souverein zou daar nooit op zyne plaats zyn, noch de regeering op de zyne, en het volk zou zonder waarborg zyn tégens de onderdrukking.
Burgers , de recntbank , welke Lodewyk moet oordeelen , is geene gerechtelyke rechtbank: het is een raad, het is het volk, gy zyt het; en de wetten, welken wy te volgen hebben, zyn die van het recht der volken. Gy zyt het, die Lodewyk moet oordeelen , maar gy kunt ten zynen opzichte niet een gerechtelyk hof, een gezwoorene en bei'chuldiger zyn ; deeze burgerlyke wyze van oor-
dee-



B I a BORGER SAINT J U S T. M3
aeelen zou de
£orVz«^
kunnen geoordeeld ^f^S
deling o^e^^^
daad, geen burger , "y*"'1 misdaad, s hy hec
wapenen niet ^^Sf 5 van'de recht"^TeSelve zoudgy'e?eenen burger van kunvaerdigheid zelve.' ,r„^öoraeelen?zo dra een man nen maaken, om ']e™/^e,r^^em uit ons midden te misdaadig is, verliest hy ^rhemm lk
bannen,zyn^.bunrge"^Sgn zynef misdaad,het zei dat Lodewyk doo. het P'egen flf«
ve zoude kunnen bfrg.r
ftand van zaaken? Furona de techtvaer-
Burgers,zo gy jaloers zyt datEur°P» ü het zulke diaheid van uw oordeel bewondere,aaii y
ï&idb^nze^^
|e, welke U het comité der w"gJ{°S ^ heid zyn. den juist een gedenkftuk van on"^«nd;ShuicneDe pleitwyzen,in het Pleid.°° ' laryfmen zal Ü oordeelen volgens uwe gront °
fk zal nooit uit het oog verliezen' ^ fe de» Y » door welke men den ^«6»^??'^ zal zyn, met die door weJfkpn^n/4nefiit uw oordeel richten. De befchouwende kennis van dit ^ zal de zelve zyn met de^ vatvuwe ov e be>
en de maatrégd van 1 V^S^ van uwe vryheid öordeeling, zal ook de maatregel va in de conftitutie zyn. Koning niet te
Ik herhaale het: men ve™ag j-nen t na
oordeelen ^*^,j^Kft tJ dit
die van de ftad. De bf^c.nctfX.hielvk in zyne ziel ge-
zegd i maar dit denkbeeld is e lchieiyk ^^^ Daar
(torven-, hy heeft 'er d^Xn a omTarquinius, niets was niets in de wetten van Nui^r0'?d1en1Ttante beöorZ de wetten van Engeland om.K^rf ^Vecht der voldeden: men oordeelde hen w^ ^htd ken; men keerde geweld met. #wtto, daaf •enen vreemdeling, eenen vyand, te rug. ^ n



I:4 GEVOEL SN VAN
dat géén wat deeze verrichtingen wettigde, en niet de nuttelooze wyzen van rechtsplegingen , die niéts voor grondbeginzel hebben dan de toeftemming van den burger, door het verdrag.
Men zal my nooit mynen byzonderen wil zien ftellen tégen den wil van allen. Ik zal dat ^eéne willen 't welk het franfche volk, of de meerderheid van zyne vertégenwoordigers zal willen ; maar terwyl myne byzondere wil een gedeelte is van de wet welke nog niet gemaakt is , zo verklaare ik mv hier open i Iyk.
Het is niet genoeg, met te zeggen, dat het tot de orde der eeuwige rechtvaerdigheid behoore, dat da Souvereimteit onafhanglyk zy van de tegenwoordige wyze van regeering, en dan 'er dit gevolg uit te trekken, dat de Koning moet geoordeeld worden; men moet de natuurlyke rechtvaerdigheid en het grondbeginzel derSouvereiniteit uitbreiden,zelfs tot aan die denkwyze in welke het voegt van hem te oordeelen Wy zullen geene ïépubliek hebben, zonder deeze onderfcheidmgen , welke alle gedeeltens van de maatfchappelyke orde in hunne natuurlyke bewésine ftellen, gelyk de gefcbapene natuur het leven van de te zamenvoeging der hooftlftorTen (elementen.}
Al wat ik. gezegd heb ftrekt derhalven om TJ te bewyzen, dat Lodewyk de XVl-ie mnet geoordeeld worden als een vreemde vyand. Jk voeg 'er by dat het niet noodzaakelyk zy, dat zyne beöordeeling ter dood, onderworpen zy aan de bekrachtiging van t volk, want het volk kan, door zynen wil; wel wetten opleggen, om dat die wetten van belano- vVtl voor zyn geluk; maar het volk zelve de misdaad der tiranny niet kunnende uitwisfen , is het recht der menfchen tégens de tiranny perfooneel; en daar is geen aéte van Souvereiniteit die eenen eenieen burger waarlyk kan verplichten, om aan hem zvne misdaaden te vergeeven.
Overzulks ftaat het aan U om te beflisfen. of Lodewyk de XVI.e , de vyand zy van het Franfche volk, dan of hy vreemdeling Zy: indien uwe meerderheid er toe kwam, om hem vry te fpreeken , alsdan zou dit oordeel door het volk moeten bekrachtigd worden: want zo een eenig burger, door geene afte der fouvereiniteit wettiglyk kon genoodzaakt



DEN BURGER. SAINT J U S T. II5
zaakt worden, om aan den Koning zyne misdaaden te vergeeven, met vee! meer rédenen , zou de acte van eène regeering, niet verpligtend wezen voor den Souverein.
Maar haast U om den Koning te oordeelen , want daar is geen één Burger , die op hem het recht niet heeft, 't welk Brutus had op Cajfar; gy zoudt deeze daad , jegens deezen vreemdeling niet eerder kunnen tlraffen , als gy de dood van Leopold en van
Gustaaf gelaakt hebr. Lodewyk was een ander Catilma; de moordenaar zou zweeren, gelyk de Burgemeester van Romen , dat hy het vadèrDnd bewaard heeft. Lodewyk beeft het volk beftrédea» hy is overwonnen, hy is een wreedaard,hy is een vreemd krygsgevangene:gy hebt zyne trouwelooze voornemens en zyn leger gezien ; de verraader was niet de Koning der Franfchen, het was de Koning van eenige t'zamengezwoorenen. Hy deedt geheime ligtingen van troepen, hy had byzondere regeerim*en,hy zag de burgers aan als zyne flaaven, hy had heimelyk alle gegoedde en moedige lieden gebannen. Hy is de moordenaar van de Bastille, van Nanci, van het Veld van Mars, van Doornik, van de Tuileries: welke vyand , welke vreemdeling heeft ons meer kwaad gedaan? Hy moet fpoedig geoordeeld worden, het is de raad der wysheid en der gezonde ftaatkunde. Het is eene foort van uitvlugt welken de fchelmen bewaaren: men zoekt het medelyden te beweegen, men zal welhaast traanen koopen • men zal alles doen om 'er ons in te trekken, en zelfs om ons te verleiden, o Volk! byaldien de Koning ooit vry gefpróken worde, herinner U. dat wy uw vertrouwen niet meer zullen waardig zyn , en gy zult ons van trouwloosheid kunnen befchuldigen.
H a GE-



GEVOELEN
VA N
CLAUDIUS FAUCHET,
gedeputeerden van calvados, over de beöordeeling van den geweezenen koning.
Zitting van den 13 November 1792, het eerfte jaar der Franfche Republiek.
Gedrukt door bevél van de nationaale Conventie.
burgers!
X)e franfche Républiek beftaat, zy zégeviert, het koningfchap is onherroepelyk afgefchaft; de geweezene koning is geoordeeld. Hy heeft meer dan den dood verdiend. De waare grondbeginzelen en de eeuwige rechtvaerdigheid veröordeelen den vervallenen dwingeland, tot de lange ftrafte, van in het midden van een vry volk te leeven. Vertégenwoordigers van het fouvereine volk , in die tydftippen , waarin de ingeboezemde verontwaardiging , door de groote en laatfte misdaaden der erffelyke dwingelandy,de zielen verhit; in deeze oogenblik ken, waar in de haatdeskonmgfchaps,die oude pest der natiën welke in Vrankryk geen einde heeft genomen, dan in het zelve minuut, waarin hetzelve 'ereen wyd uitgebreid graf wilde van maaken , met eene verfchrikkelvke werking m de harten kookt; vertegenwoordigers van
^rZ .r?lkM ZytJen groot voorbeeld aan de waereld verfchuldigd: dit namentlyk van eene onverftoorbaare gerustheid des gemoeds, in het pleetig oordeel dat gy gaat vellen. Eene magtige vry e natie, doet over het lot van haaren ter neder gewörpenen willekeungen overheerfcher, geene uitfpraaken
in



GEVOELEN VAN CLAODIÜS FATJCHET." 117
in haaren toorn: zy verheft zich tot de volle hoogte der wysheid, om hem met koelheid te oordeelen. Het geldt hier de rechtvaerdigheid van het volk, en den roem des vaderlands.
Wy hebben de verklaaring der rechten, naar alle de waerelddeelen gezonden. Men leest daar deeze grondige ftelrégel der maatfchappy: „ Niemand „ kan geftraft worden , dan uit kracht van eene , „ voor de begaane misdaad, ingeftelde en verkon„ digde wet". Zullen wy voor het oog der natiën ons maatfchappelyk verbond fchenden? Ongetwyffeld niet. Men zou ons deeze fchande niet durven voorftellen. Men verönderftelt derhalven eene voor af in wé'.en zynde wet, welke den te zamenzweerenden Koning, die het nationaale vertrouwen geïchonden heeft, tot eene andere ftraf dan tot de afzetting veroordeeld. Maar men zou vruchteloos de kunst' der bedrieglyke flotredenen uitputten: die wet beftaat niet in ons wetboek ; in tegendeel, is daar op de uitdrukkelykfte wyze gezegd , dat de ftraffen , welke het crimineel wetboek, tégens de grootfte misdaaden bevat, aan den afgezetten Koning niet kunnen worden toegepast, dan voor de misdaaden na zyne afzetting gepleegd. Men roept uit , dat die wet van uitzondering , welke eenen misdaadigen op den throon onfchendbaar maakte, onrédelyk en ysfelyk ware: ja burgers, die was ook onrédelyk en ysfelyk éven gelyk het koningfchap. Derhalven , voegt gy 'er by , moet men daar geen agt op geeven, in eene voltrokkene omwenteling, welke ons de volkomene vryheid wedergeeft. Ik belluit daarëntégen, dat men hier zeer aandachtiglyk moet agt op geéven , met deezen misdaadigen man, die Koning geweest is, in het léven te bewaaren , op dat hy, indien het mogelyk zy, langen tyd diene tot een lévendige getuigenis van de onrédelykheid en afgryzing, aan de inftelling van het koningfchap zelfs te beurt gevallen. Het is noodzaakelyk dat wy, uit kracht van deeze wet van' uitzondering , aan alle volkeren kunnen zeggen : „ Ziet gy'die foort van menfchen - eeters, die het. „ zich tot een fpel maakten van de eene helft der „ natie te vernielen, om de andere te overweldi„ gen ? Het was een Koning. Daar was geen wet H 3 „ die



11$ GEVOELEN VAN
„ die zyne misdaaden kon bereiken; maar de na„ tuur wreekt ons ov.er de oude magieloosheid van „ onzewetgéving,zy legt hem eene affehuuwelykere „ ftraf op dan den dood , zy verlangt zyn aanwézen in „ de algemeene vryheid; zy fafaf h'ena , als op een „ ichandelyk fchavot, aan de waereld ten toon, van „ waar hy, in eene bedwelmende wanhoop.de voort„ gangen van de verlosfing,van het menfchelyk ge„ ftacht zal befchouwen. Hy zal, (welke ftraf!) „ zonder ophouden zien , de gelukkige en tégenftry„ dige uitwerkzels van zyne misdaaden en de edel„ moedige en onfterfFelyke wraaköeffeningen van de „ grootmoedige natie , welke hy wederom in de „ gruuwelykhéden der flavemy wilde dompelen."
Burgers, ik beroep my hier op deeze zelve eeuwige xechtvaerdigheid der natuur, welkers weiten langen tyd,voor alle tóaiitfchappeiyke wetten beftaan,en welke men heeft ingeroepen met een voordeel, 't welk zo tastbaar is voorgekomen, om de dwingelanden, nog meer dan de gemeene misdaadigers , aan de hoofdftraffen in de wetboeken der natiën uitgefpróken, te onderwerpen.
Ik zou u, door het algemeen maaken der grondbeginzelen , kunnen zeggen : dat het volmaaktelyk valsch is, 'dat de natuur, buiten het geval van eene wettige en noodzaakelyke verdediging, de door menfchen opgelegde doodftraf aanwyst, en zelfs, dat zy die goedkeurt. Zo dra de aanvaller, die op het léven van eenen perfoon, of op dat van eene maatfchappelyk ligchaam , zynen toeleg maakt, gevat is . zo dra hy ter neder is geworpen, buiten ftaat gefteld is van nadeel te kunnen doen ; roepen de natuur en de merifchelykheid : houdt op, doodt uwen évenmensch niet in koelen bloede: hy kan U geen kwaad meer doen , houdt hém van zynè vryheid beroofd, zolang tot gy wysfelyk'zult oordeelen , dat hy die nog zoude kunnen misbruiken. Ieder mensen, zelfs een dwingeland kan verbéterd worden , wanneer hy niets meer onder zyne bevélen heeft: laat hem de wroegingen gevoelen , zyne misdaaden bewenen, de vryheid der anderen zien, de rechtvaerdigheid gewaar worden van het verlies der zyne, en'dat hy, door deezé rechtmaatige en lange ftraf, de opperheerlykheid der- natuur, welke



C1ADDIÜS FAÜCHET. 119
ke hy beledigde , en de heiligheid der maatfehappelyke wetten, welke hy durvde fchenden, wreeke. Ik voorbehoude my, tot het tydftip toe, waarop wy over de hervorming van het ftraf-opleggend Wetboek zullen handden, om vast te ftellen dat de doodftraf ftrydig zy tégen de natuur; dat, verre van het doel te bereiken , 't welk de maatfchappy zich in de beftraffing der misdaadigers voorftelt, deeze doodftraf wézenlyk nadeelig zy voor het byzonder belang , voor het algemeene welzyn en openbaare orde. Deeze voorafgaande aanmerking is genoegzaam, ten minften om alle weidenkenden te overtuigen, dat, wanneer het nationaal wetboek uitdrukkeIyk den menfehen-moordenden byl, in zékere omftandigheid, van het hoofd van dusdanigen misdaadigen aftrekt, het alsdan aan eenzydige , onrèchtVaërdige en wreede rechters alleen past, om dien op'het zelve te doën nedervallen. Maar men moet,'vertegenwoordigende overhéden en oppergezaghebbers over de rechtvaerdigheid der'Republiek, u bewyzen, dat zelfs dan, wanneer de doodftraften , in een gebrekkig wetboek, de rrtoorders- en verraaders flaan, de wet der uitzondering voor het hoofd der moorders , voor den verraader by uitnéiiienheid , onder eene boven de gemeene verzameling verhevene betrekkin^, eene reentvaerdige en wel gefchikte wet zy. Waarom hebben de oude en hédendaagfche wetgévingen, die alle door de vruchtelooze wreedhéden gebrekkig zyn, de talryke misdaadigers , welke in de rykeri, die door hunne wreede wetten beftierd worden, verménigvuldigen, ter dood veroordeeld? Om twee beweegredenen : om de burgers door den gruwel van de ftraf der misdaadigers af te fchrikken, en om den ómflag te ontwyken, van zo veele misdaadigers in de boeien te bewaaren. Deeze beide beweegredenen zyn zonder werking , het langduurig en fmertelyk aanwézen der geboeide misdaadigers , is hen eigen om veel meer de vrees aan te (sagen'» van hun loc te ondergaan; dan de oogenblikkelyke ftraf, die hen van het leven ontlast; en niets is zo gemakkelyk, dan werkplaatzen van het gerecht te verzinnen en op te richten , ■ waar de misdaadigers, hoe groot hun getal ook zyn mogte, hun fnood beftaan tégens de maatfehappelyke orde, H 4 in



120
GEVOELEN VAN
in nuttigen en noodzaakelyken arbeid zouden kunnen boeten. Laaten wyde ontwikkeling van dit denkbeeld, welke tot eene andere vraag behoort, weg laaten. Ik bepaal my,met te zeggen, dat deeze twee beweegrédenen, welke, de wetgéving der doodftraffen voor de misdaadigers hebben vastgefteld, namenlyk: hec voorbeeld, en de moeilykheid om de misdaadigers in de boeien te bewaaren , op den afgezetten Koning niet kunnen toegepast worden , en dat de tégen over gefielde beweegrédenen , zich hier met eene onöveïwinbaare kracht vertoonen.
Aan wie zal eene oogenblikkelyke ftraf van eenen misdaadigen Koning, wézenlyk, tot een bedwingend voorbeeld dienen? Aan de burgers? Zy zyn geene koningen, zy kunnen het niet worden, zy hebben 'er afkeer van : de fouvereiniteit der Républiek , waar van zy alle de eerbaare medeléden zyn , maakt bunnen luister en geluk uit. Aan eenige onzinnige heerschzugtigen, welke aanfpraak zouden kunnen maaken,op de herftelling der willekeurige oppermagt op hunne goddelooze hoofden? Het denkbeeld van hunne moedwillige ondernéming, by het mislukken van hunne ftoutheid, door eene ftraf van eenen minuut te eindigen, zal, verre van hen te beteugelen, hen aanmoedigen : de dood is niets voor menfchen die tot misdaad genégen zyn , en na den throon reikhalzen. De gedachte van regeéren of fterven, wederhoudt hen niet, in tégendeel ,het is deeze die hen overhaalt. „ De heerl'chappy kan lang duu„ ren, de dood zal kort zyn: laaten wy tot deheer-
fchappy gaan." Ziet daar de taal, welke de korte ftraf van eenen opgtotferden dwingeland aan zynen opvolger inboezemt. Maar, neen: ,, de dwingeland is ,, daar, hy kwynt in de kétenen, hy fmaakt daarop „ ieder oogenblik,de bittere ftraf van een flaafsch en „ eerloos léven; de algemeene vryheid vergiftigd op „ ieder tydftip, zyne rechtvaerdige en fchaamk'gtige „ flaverny. Ik zou in den helfchen afgrond van zyne M flaverny vallen, indien ik tot de oude magt van zy,, nen hoogmoed wilde opklimmen. Laaten wyin de „ plaats van eenen republikein blyven, zy is fchoon, „ zy if verhéven: ik heb genégenheid tot groote onder„ nemingen, ik wyde deeze aan myn vaderland toe, „ ik zal de held der vryheid zyn, myn geluk is zéker, / ea



CLAUDIUS ÏAUCHET. * 121
en myn aanzien zonder vlek." De boeien van den ljattten dwingeland van zyn vaderland, laaten aan den hoogmoedigften burger geene andere vlugt tot roem over ; en dit voorbeeld , verre van hem tot overheerfching aan te zetten, brengt 'er hem van af, om zich te haasten tot den luister, van door onfterfiëlyke overwinningen mede te werken , tot de vryheid van het menfchelyk gedacht. Overzulks bdtaat het heilzaam voorbeeld in de duurzaame veraning, en de verlengde boeijing van den fchandelyken overheerfcher ; die, door de mislukking van zyne misdaaden , de natie tot de voltooijing haarer vryheid heeft aangezet. De moeilykheid om hem alleen asner ondoordringbaare traliën te bewaaren, is niets° en het denkbeeld dat 'er een gedeelte van verleidelyke flaaven zich met zynen verfmaaden perfoon zouden kunnen verbinden, is valsch. Wilt cV dat ik u het gevaar aantoone , zo hier gevaar zyn kan voor een groot volk , welkers gevoelde Souvereiniteit de hoogfte noodwendigheid is geworden , en zich met des zelfs aanwézen heelt verëenigd ? Zo lang de aanfpraak op het koningfchap , zal rusten op een hoofd met ysfelyke misdaaden belaaden, zal alle herzamehng, om dit gedrogtelyk mensen op den throon, welken hy ter néder gettooten heeft, weder te brengen, als onmogelyk zyn,of ten minften weinig te vreezen. De anstocraaten zelve veragten en verfoeien hem; zy fchryven hun verlies en den flegten voortgang, van hunne uitgebreide en ervaarene trouwlooshéden aan hem toe. De zwakke, de vreesagtige , de onzékere deeze byna werkelooze hoop , die geene bewéging heeft, dan om in de fterkfte party te berusten, zal nooit de magt aan den kant van een moedeloos wézen zien, dat niet weet dan de kragtige misdaaden der te zamenzweerders, door laffe misdaaden te verwarren. Zy zullen zich door den indruk der heerfchende vryheid laaten over haaien en zich door de uitwerking van de aantrekkelyke kragt met den ai - vermogenden hoop van de nationaale werkende fuuvei-einiteit verëenigen. ln tégendeel, doet dit verwenscht hoofd, 't welk voor de uitgewékenen, voor de dwingelanden van Europa, en voor de inwendige aristocraaten, zo lang het op de fchouders H 5 v*n



122 GEVOELEN VAN
van' Lodewyk ftaat, het hoofd van Médufa is, op een fchavot vallen; dan wordt hunne hoop herbooren en hunne ftoutmoedigheid is weder,opgewekt;het denkbeeld van het koningfchap verplaatst op het hoofd van eenen onfchuldigen jongeling, wint nieuwe aanklévers; de verftomming, welke de misdaadige onrédelykheid van den vader te weeg bragt, verandert in téderheid voor de inneemende onfchuld van den zoon; de krachtige zielen der t'zamenzweerders,en de zwakke zielen van goede lieden maaken te zamen een gewichtig getal uit,zy komen weder te zamen en moedigen zich aan. Ik weet, dat alle de t'zamenzweeringen zouden verbryzeld worden en door de nationaale iöuvereiniteit, waar van het franfche volk niet meer zal afgaan; en, door deeze goddelyke vryheid welke alle dwingelanden van het heelal moet vernielen: maar de kortftondige troebelen, die men ontwyken wil, zouden onvermydelyk zyn; en de koninglyke t'zamenfpann;ng (factie) welke men geen tweemaal moet te verdelgen hebben, zou noch eene uitgebreide bloedftortjng in de Républiek veröorzaaken. Vertégenwoordigers vanVrankryk, zo gy het vaderland van deezen tweeftryd, en de menfchelykheid van dit laatfte treurfpel wilt bevryden ? bewaar dan den gewézenen Koning: zyn invloed is verdronken in het bloed,'t welk hy heeft doen ftorten;enzyne eeuwige magteloosheid is door de onfterflyke afkeer, welken de verraader aan de ganfche natuur inboezemt gevestigd.
Ik zal het Comité der wetgéving, den bericht brenger, en de franfche natie den hoon niet aandoen van het denkbeeld te beftryden , vooraf geworpen op het dekkleed, 't welk de vryheid (zegt een aangehaalde openbaare fchryver) fomtyds uitfpreid over het heilige beeld der rechtvaerdigheid; als het ware, om te doen verftaan, dat de onfchuld zelve aan de rust van het vaderland wel zoude mogen opgeofferd worden. De rust van het vaderland in de gefchondene rechtvaerdigheid! de rust van het vaderland in eene nationaale misdaad! de rust van het vaderland in eene bloedige fchande , die de ganfche waereld zou doen yzen ! Burgers, de rechtvaerdigheid , de wysheid , de onveri'chrokkenheid, ziet daar de rust van 't vaderland! Gy hebt met verwondering eenen rédenaar moeten



CLAUD1US TAUCHET. I*3
f.en hooren verdédigen dat
zyndê met de nau^.^^u Mdergaan heb-
^ %J? wétten 'er van uitzonderden, voor de mtsdorfhge wetten er v*u be .
daaden ™\WVÏ!™^X moeten aan onderwerhCt iS Ir h« tewï^brengen van uwe wetgéving , pen , voor het te rug <w & menfchelykheid ! deeze rot de grondbeginzelefl^ der ™eiu Meny kan zeggen,
dat een vervallen dw ngeianü g ^ ^
hy een wreed dier n> , een tyge , maat_
ig^SttSSfö zyf opfluitingr
^hapPJ ™„Soosheid van kwaad te doen, tot weidoor de m^^^ff'uj^d kan hy U doen wanneer ke hy gebragt is: wa„e?rokken, wanneer men hem zyne nagelen ^^^^eer hy „iets meer
bewaaring van aanbevé e, en oi rf py in het Wtom^^ffijffitizy verliezen van algemeene nu^tóf^tóken zou om hem zou door een oordeel, tf^&fo zoon aangeop te offeren. Ik nebU f^Vt eenige denkbeëld w'ézen, aan welken ^•ftJ^^^»«»W van zyne ^i&e%S^ïïkt de lompe misders en de O^ffche z.eter,i, le van dft
daaden van den vader vei wyu de hoop van het;koningfch*p^P/Y^J-^ van eene
te .hf den. ik nu, -y ^ yan aan Vrank-



1*4 GEVOELEM VAM
van het ganfche menfchelyk geflacht is waardin ffe weest: Zy omringden zich niet euveldaaden g lm hun godloos gezag ftaande te houden ; het heilS gezag der natiën moet zich niet dan met de rechtvaerdigheid omringen. Het is aan de willekSè overheerfchers , dat het past te vreezen f ganfche natuur is tégen hen gewapend, het is' niet dan door de kracht der misdaaden, da zy, oni zo te zeggen, de verfchrikkelyke wolken hebben doen te rug komen, en dat zy waarlyk de mSelvl he,d in fchrik gehouden hebbend De vrThem St haar vermogen m haar recht, de geheele natuur is voor haar : het is. door de'kracht van we daaden, dat zy de zégeningen des hemels en d" 1 efde aller menfehen. inwint. De ftaatkunde der vrvl volkeren is m de moedige eerechti/rheid • J y ^fgod^opöf^
ten oeezebygeloov.ge.en kleinmoedige wreedheid aan de dwingelanden en de flaaven overt of zy verS gen dié liever door hec inftellen van den godsdiens der moedigheid en den dienst der goedheid wel ken ons voorbeeld wel dra, door defehSGereld gaat voortplanten. Laaten wy het tydbe in van dé algemeene wedergeboorte niet bezoedelen0, doo? de handelingen van eene wreede gramfchap , of van eene fchaamagtige verfchrikking. Wy zVii fterk door onze vryheid, die zal de harten v&mrateren ■ ziet daar onze veroveringen: de ongerechtigheid zou dé zeaive!eren' dC rechtvaerdigMd verzéken ons
kefnltfe'ar^nïi0/ -dC ,Uitle^inS van ^eze républi. Keiniche grondbeginzelen, welke in uwe zielen zvn heb ik de denkbeelden moeten uitroeHer eene' vreesagtige , valfche en bloeddorItigeJXatkunde welke eemge rédenaars, door de ui ferk nfvan heï gevoel van atgryzen , 't welk de herinnerinJ aan Koningen , aan hunne familie en aan de lanS reeks van onderdrukkingen, welke zy zich te b"S nen brengen, ,n de geesten verwekken ; me eene foort van aanzien hebben voortgebragt. Daar is
foor vrjfv/" «£? k0™^ familie me voor vrarkryk, nooit zal 'er meer een weezen Daar blyft een verligt mensch over, welke! S oen throon, ter néd.r gelméten zynde7 moeloos
kruipt,



CL AU Dl US FAUCHET. 126"
kruipt, en- een kind, 't welk, rechtvaerdiglyk ontervt zynde van de nalaatenfchap der dwingelandy, geen recht heeft dan in uwe barmhartigheid. Wat wilt gy doen? den dwingeland oordeelen? hy is in dat opzigt meer dan geoordeeld ; hy is vernietigd : de willekeurige opperheerfchappy is zelf met den willekeurigen oveiheerfcher vergaan. De werktuiglyke man die den Koning en het koningfchap overleevt, roept het zwaard der wetten niet in; zo lang als hy niet anders zal doen dan in zyne fchande voortleeven : uwe voorgaande wetgeving ftelt zich tégens alkandere ftraf aan. De natuur, dehoogfte wetgeeffter zegt U, dat deeze ftraf, voor de menfchelykheid, genoeg zy,dat deeze tot voorbeeld en affchrik der dwingelanden , zelfs krachtiger zy dan de dood , uw belang, met de wetten der natuur altyd overëenftemmende, voegt zich hier by deeze natuur, om U de bewaaring van dit éénig wézen in de tydfchrifteu der wereld aan te beveelen, welkers aanwézen voor de omwenteling der ryken noodzaakelyk was ; en welkers léven , in de vernietiging van den throon verlengd, nog zeer krachtig de zaak van uwe vryheid, de zaak van alle volkeren, zal dienen.
Men heeft waargenómen, dat, indien dit de laatfte Koning ware , men hem na zynen val moeste bewaaren , als de rariteit van het menfchelyk geflacht. Ik zal dit denkbeeld niet ontléden : ik ftei • 'er een gewigtiger en nuttiger tégen. Dat is, dat men, zo lang 'er noch Koningen zyn, aan de natiën moet toonen , wat eene geringe zaak een dwingeland voor een vry volk zy. Byaldien men , naar hem afgezet en zynen throon verbryzeld te hebben, tégen de eigene woorden van de vooraf beftaan heb • bende wetten aan, hem deedé fterven, dan zou men hem noch fchynen te vreezen. Zo men zynen zoondeede verdwynen, zou de vrees van de herléving des koningfchaps , de geesten altyd fchynen bézig te houden. Door dit zwak , onwettig en wreed gedrag zou men aan de andere volkeren zeggen : Het is zeer moeilyk om het koningfchap te vernietigen, men heeft geduurig zyne weüeröpftan,' ding te vreezen ; een zich zelfs bewégend werk■ • „' tuig door de nationaale magt ter néder gewor-
n pen,



I2Ö
GEVOELEN VAN
pen, kan in weerwil van de zelve wéder Koning „ worden : eene vrucht van zyn genacht nog ih
's moeders ligchaam zynde, is niet in de onmo-
gelykheid van hem op te volgen , ten fpyt vin ,, den algemeenen wil; alle takken van die familie „ zyn te dugten, wy zullen altyd in vreeze zyn, zo „ lang 'er een afftammeling van Capet in de wereld
is." Maar burgers, dit is de natiën vrees aanjaagen, in plaats van haar te bemoedigen; dat is den geest der vryheid voorliegen, dat is de belangens van fiet heelal verraaden. Wy hebben eene waardiger les aan de menfchen te geeven, zy zullen ze weeten te verdaan. Zo dra een volk vry wil zyn, is een Koning niets. Ziet wie onze Koning was, daar is hy: wy ontrusten 'er ons niet meer over, dan of hy nooit aanwézig geweest ware. Wy laaten hem met de herinnering van dat geen wat hy was ; en met de vertooning van dat geen wat wy zyn, dit is zyne ftraf en onze zégepraal. Zyn zoon ! indien hy een mensch kan worden, zullen wy 'er een burger Van maaken, gelyk van den jongen Egalité: hy zil Voor de Républiek ftryden , en wy zullen geen vrees hebben , dat een éénig foldaat der vryheid hem ooit zal byftaan , indien hy de zinneloosheid had van een verraader des vaderlands te willen worden. Wy vreezen niets: volgt ons na. Werpt die flegte wézens, die fouverein gelooven te zyn , eh geene andere kracht hebben dan in uwe zwakheid, ter néder. Blaast hun flegts aan en zy vallen. Byaldien hunne vertooning u overlast aandoet, zend ons deeze wézens in de ménagerie van den tempel: wy zullen hen daar bewaaren tot op de tot ftand koming van het Congres van Europa; vervolgens zullen wy hen, met kleine jaarwedden wegzenden, waot deeze wézens zyn zo ontbloot van wétenfchappen, dat ,zelfs het gebrek hen niet leeren zoude het brood te verdienen, om hun laag léven langs de Republieken te (lyten.
Men heeft eene aanmerking gemaakt, welke ik moet beantwoorden. De ftraf der gevangenhouding, tot welke ik den gewézenen Koning in myn gevoelen veröordeele , zal zelfs het befluit zyn van eene beöordeeling, welke in de vooraf beftaan hebbende wetten niet bevat is: derhalven is het, volgens



CLAUDIUS F A B C H E T. XTJ
gens myne grondbeginzelen niet waar, dat de dwingeland reeds volkomen geoordeeld is door de afzetting, en dat 'er eene beilisfing van de eigene woorden der voorafgaande wetten noodig is , om hem aan eene verdere beöordeeling te onderwerpen. Burgers, ik antwoordde dat deeze gevangenhouding niet is uitgefpróken, noch als ftraf ten opzichte van den misdaadigen, noch door middel van het oordeel in eene rechtbank , noch in gevolge van eene enkele der wetten, die wy ftraföpleggende (crimi. neeW) noemen ; het is een maatrégel van het nationaale gerecht , genomen uit kracht van een onverjaarbaar recht, 't welk de maatfchappy heeft, om voor de algemeene rust te waaken , door de orde bewaarende wetten voorgefchréven , welke eene familie de magt geeft om eenen zinneloozen , wiens vryheid oproeren en ongelukken zou te weeg brengen, opgeflóten te houden. Men ftraft geenen mensch die met dolheid behebt is of de pest heeft, met hem buiten ftaat te ftellen van te kunnen byten , of zyne befmettelyke ziekte mede te deelen: men bewaarf zich flegts voor zyne aanvallen. Deeze nationaale burger regeering ten opziente van eenen vervallenen dwingeland , die voorzeker geenen throon wéder zou kunnen beklimmen , die 'er niet meer is , en wiens wéderöprictiting de wil van een gansch volk onmogelyk maakt ; maar die zo wy hem daadelyk lieten omzwerven , in een klein getal der woedenden of krankzinnigen, xle razerny en de pest des koningfenaps wéderom zou kunnen opwekken ; en die gevolglyk eenige bloedftorting zou veröorzaaken, om de nieuwe wanordens weder op nieuw te vernietigen; deeze noodzaakelykheid van het gerecht heeft niets gemeen met eene beöordeeling, noch met de ftraföpleggende wetten : het is eene huislyke willekeur, en de oorfprongkeiyke inftelling der maatfchappy.
Burgers, het is ondertusfchen noodig, dat ik hier eindigende, een kleed, 't welk wreede voorwerpen en trouwiooze verwagtingen bedekt , verfcheure. Waardige vaderlanders, die ftemt voor de verdere beoordeeling van den gewézenen Koning, gy ziec 'er_de gevolgtrekkingen niet van in ; gy laat U ©verhaalen tot de yzing welke zyne verraaderyè'n
in



I&8 GEVOELEN VAN
inboezemen , en gy zyt wel verre af van te denken, dat gy de bedoelingen dient van de twee tégenftrydige Claslen , die aan het vaderland overbiyven: namenlyk de openbaare regeéringslooze en de verborgene aristocraatifche. Laaten wy het niet verbloemen , by aldien men Lodewyk aan een ander oordeel onderwerpe, dan aan dit 't welk, met recht en met er daad,zyne afzetting heeft uitgefpróken , men gaat alle zyne misdaaden onderzoeken, daar na zal men het ftraföpleggend wetboek openliaan , en men zal daar in de doodftraf vinden voor iedere daad van t'zamenzweering. Hem noch oordeelen en hem dooden, dit is klaarblykelyk hetzelve. Maar, zie daar dat géén wat de regéeringslooze en de ariftocraaten, die hier eene gemeene zaak maaken. maar tot een verfchillend einde, willen, het koste wat het wil. De eerfte begeeren het volk den bloeddorst weder te geeven; hun ontbreeken nog honderd vyftig duizend hoofden die de orde bewaaren , en welke met het gezag der wysheid, de eenige heerfchappy in de vryheid, de inwendige rust willen. Door de tégenftrydige uitwerking van de voorgaande bygeloovigheid, heeft het bloed van eenen gewézenen Koning iets meer verbitterend en verwekt eenen vuurigeren dorst in het volk, 't welk'er zich mede bevogtigd. Burgers wanneer ik hier van het volk fpreek, is het van dit gedeelte 't welk altyd vaardig is om tot oproer over te flaan, en om tot woede over te gaan; het is van het volk der booswichten; en niet van het Franfche volk. Dit laaste,'t welk, op eene verhévene wyze, de natie uitmaakt, is grootmoedig, en de rechte vyand van alle wanorde. Dit wil de vryheid met alle deszelfs kostbaarhéden; het fchrikt voorde toomeloosheid en alle haare buitenfpoorighéden. Maar deeze fchandelyke fchaare, welke haar geluk in de roovery zoekt,ademt niet dan de flagting der beste vaderlanders. Zy houdt door haare ongerégelde bewéging den groeten vreedzaamen hoop der burgers in vervaardheid. Het is zigtbaar genoeg dat de regeéringslooze niet dan met de bloeddrinkerstot het heerfchappy voeren kunnen koomen. Derhalven berékenen zy wel dat, dewyl het bloed van den gewézenen Koning onwettig ftroomt, ik herhaale het, om dat de tegenövergeftelde wet ondanks alle verklaaringen en fcherpzinnig-
he-



C t A V D I U S F A TJ C H E T. 129
heden is, onwettig op het fchavot ftroomt! voordo clasfe der verloorene nicnfchen,welke tot demisdaa i eaan ,2elvk de helden toe de overwinning , zal ernmt., meer noch wetten noch perfoonen heilig zyn. Da fchuldeloSze van degeweezene. Kon"^Zt yullen vermoord worden; en deeze argrysieiyue moor derf zuil™ d°eezen boozen aardia g ^«jfgjg rechtvaardigheid, eenen grooten, aan de natie, gecu.i ïen dien""noemen. Zy zullen aan de zelve nog andere SfenSden zeiven fmaak maar van meer belang doen; zv zuilende wyze en de geftrenge republikeinen, aio oe wetten zullen inrotpen , zamengezwoorenen , KoZofg^nndcn, verraaders noemen; zy zullen er het vaderland van ontlasten.
Ik wil het burgers, het zal hun met gelukken, het verontwaardigd vaderland zal opftaari om deeze Sedroaten te vernietigen. Maar de geweldige groote SSïïS zullen becfrévenzynmg». der renubliek, deeze rust voor de uitgeltrekteverovL rinVen voor onze vryheid zo noodzaakelyk,zallarg. duIrTgê aanvallen geleden, en de verhaasting v«i ff geluk der waereld tegen gewerkt 1hebben , De tweele, de verborgene
ook het vonnis en den dood van den geweezene.i Koning , ?ïy dat men vervolgens zynen zoorombrenae 't zv dat hy het overleeve. Zy hoopen dat TZyiielogeJheden zelfs, door deeze gebeur MbTmede ingeileept zullen worden , in dzaak der orinfen; dat eene beweeging van fchrik, tegens ee'neSe welke haare eigene wetten zal fchynen frlinndente hebben, om haare wraak te voldoen, ge heel Europa van het zuiden tot het noorden tegens ïnfzaTwapenen; dat eene fterke regeéringslooze be?oering, uf't midden van het ryk, onze verded.g.n nnmnoelvk. en den voortgang van onze vyanden ge-
Capet Hemmen, door eene loffelyke bewee^re to van afervzen, tégens den verraader en het Komn„ fthao 8 mindèlinfs de zaak der tégenftrévers van bet vaderlandl dienSf Burgers, ik ftlm het toe,ik hertoSSSSeTeene onöverwinbaare overtmgmg :dat



130 GEVOELEN VAN CLAUDIUS FAUCHET.
wy , wat 'er ook gebeuren mag, over alles zullen zegevieren. De vryheid is de voornaamde behoefte en de ontwykbaare beftemming van het Heelal. Maalaaten wy m ons midden de wreede beroeringen™ de bloedige fchokken fchuwen. tl^Z fechtvaanhg zyn, laaten wy toetrédentot het geluk en de vréde der menschheid. &
Ik befluite dat de, met recht en met 'er daad uitgefprókene afzetting van «en geweeSen KonTn*! m het decreet'c welk het Koningfchap verSgd , wat zyne voorafgaande misdaaden betreft, zyne beflisfende beöordeeling is, en dat hy door'den maal régel van de nationaale burger-regeering, moet aevangen gehouden worden tot op hit tvdftip waaron het wetgeevend ligchaam, 't wette deCge' bS regeermg vanhetryk,in h^heefc^ïï&kSSi
gïïn E^SStV00r de H ™ den *4
GE.



GEVOELEN
VAN
FRANCISCUS ROBERT,
gedeputeerden van het département van parijs, betreffende het vonnis van lodewyk den XVI°en.
Zitting van den 13 November 179^ , bet eerfte jaa» der Franfche Republiek.
Gedrukt op order van de nationaale Conventie.
burgers!
Lang genoepr, en al te langen tyd , hebben de Koningen de Natiën gevonnisd : de dag is gekomen, waarop, de Natiën de Koningen zullen vonmsfen. De menfchen, nog verwonderd zynde over den dag van den 10 Augustus , maaken zich een verhéven denkbeeld van het vonnis over eenen Koning; hun bekrompen brein begrypt naauwlyks, mogelyk met eeniaen kommer, het denkbeeld, dat Lodewyk de XVIde door U zal ondervraagd worden; dat de aiftammelingvan HenrikdenlV^" en van Lodewyk den XlV^n voor uwe Balie zal gebragt worden; dat het zwaard des fcherprechters dit trots hoofd zal kunnen (laan, 't welk geloofde het recht verkrégen te hebben, om een volk te gebieden.
Wat zyn deeze menfchen verre van myne gedachte verwyderd'. wat zyn zy , wetgeevers der waereld verre van de uwe! Ach ! zo 'er eene zaak , m onze zending gering is; zo de vertegenwoordigers der Franfche Républiek nog van deonmeetbaare hoogte, waarop het volk, hen voor een ommezien, gepla ast heeft, moeten néderdaalen; zo hunne geheele zending met groot en verhéven js, gelyk het volk 't welk deeze Ia ge"



13- GEVOELEN VAN
gcmagtigd iieeft, is dit dan niet om'réden dat wy genoodzaakt zyn, ja wy vertegenwoordigers van een volk, om ons met eenen Koning op te houdei : ja, met eenen Koning, dat is te zeggen, met eenen tyger, met eenen menfchen-eeter, 'meteenen deezer menfchen, voor wien de menschheid gruwt, wien de réde verfoeit, wien de vryheid van de aarde der lévenden voor eeuwig verbant?
Wie is onder ons die geen , die ooit het woord Koning zonder rilling heeft uitgefpróken 2 en welke geftcltenis is heden de onze! wy gaan eenen Koning vonnislën. Lodewyk de XVlie geloov ondertusfchen niet, hoe haatelyk gy ons ook zyt, dat de partydigheid onze harten heeft ingenomen: loop' de fhchters der republiek zyn , voor laa^e hartstochten ontoegangkelyk ; geloov integendeel , dat, indien de rechtvaardigheid ons niet eeltrengelyk beveelt, om U te flaan, wy groot genoeg zyn om te verlangen, dat de geheele Conventie niet! noodig hebbe, dan om U aan de vera>ting over te laaten. ° &
Het is derhalven niet uit haat der Koningen dat wy Lodewyk den XVhien gaan oordeelen : Wy gaan hem oordeelen,uit liefde voor de rechtvaardigheid uit agting voor de grondbeginzelen, en om aan het Heelal een groot voorbeeld der toepasfing van die artykel onzer eerfte verklaaring der rechten te geeven : de wet moet voor allen de zelve zyn, het zy die begunftige of ftraf e.
Byaldien wy, gelyk de oude volken, die zich vry noemden , de vryheid niet wilden, dan voor ons , indien de hranlchen niet zo nayveria voor hunnen roem dan voor hun geluk waren ■ zo het geluk van de andere volkeren, en de voorfpoed onzer wapenen met, van den roem des Franfchen volks voor een groot gedeelte afhing ; zoudt gy my niet hooren ter onderzoek voorflellen, of eene magtiee natie het recht heeft van hem te vonnisfen , die misfchien op zyn hoofd meer euveldaaden verenigd heeft, dan alle de Koningen zyne voorzaa-
Ik zou de tïem der flagtóffers, welke oP den dag deezer bruilofts-feest, welk inVrankryk een vergiftigd zaad van het huis van Ooftenryk inbragt,
zijn



FRANCISCUS ROBERT. 133
deeze e^lmoedige burgen , bastille%erftikt mishandeld, en in df.f^Vbloedige hgchaamen
van de twee duizenao beruchte zaak van
Antoine, wel <einde al te z «e opaelven ; ik het nagerecht yer^ VanNancy, van
zou demooidtooneuen vau van Montauban,. v?»,f Colon^n ™ ^ Mars , en eindelyk van den o g wreedhereS!Krenr ^K'oi^ bodem, door de
^?vla»e»
ro, dan Don rtui & j men meer
K£^1^»% ^e brengt: ,k zou
onrédelyk en onmfnJc"Y/Laden zich zoude kunnen bloed van zyns gelyken ^baaden zich ^
beroepen! wat zeg ik, w 6 * aan deeze SS;rS^3W van zyne mis-
da?sdeeenn, zo wy hier niets deeden dan voorons;
Zïg h,° Mke8nehneb"benh daTLodVwyk Se XVl-e kan uitgefpróken hebben aai ^ Jer wae_
sevonmsd worden , maar aewyi
fdd"0Prr „ralnSi SS 'Ju1, nadien natiën nog met a geniee , Heelal te



*34 GEVOELEN VAN
Jïï,je verdedigers van Lodewyk den XVlden voor. gefteld, zomin gegrond is op de eeuwige srondhe ginzelen der réden, als op de uitdrukkelyke grondbeginzelen van het Franfche wetboek S
Men za zeggen , en men heeft reeds gezegd dat de £°,n£tUVie de" K?PiBg onfchendbaar had verklaard dat de afzetting de eenige Uraf was welkehm2'
bewysrede ten voordeele van den dw ngeland S T ^aari^d'v^ene ki"ceragtige drcréfe? Hoef Lodewyk de XVR zou onfchendbaar verklaard dat » te zeggen, boven de wetten] hoé het S zou, in 1789, de willekeuriee overheerr4;„ °}k geveld hebben, omdezelve fp™^S%f***ilag wederom te herftel/eni ;fc u0k Z *roï)(i' ze omftooting van de^ m°ele om dee'
te begrypenf onderSlc ef L^df °ltüSV Conft tut onee e acte erniHo-iwi,■„ buiten der verdédigers van Lodewyk *g*J8gï^*?» de noeg om de zelve, metVerdefeop enenheid ^ doen onderzoeken.... ja it a„"p 5nheid» te toe , dat de eigene woorde. der ITt ™t het bereik van alle inaefteS -1 a Üem buiten ftelde de wet hem Zfen te^bidk^ Z% neen, wanneer men Lodewyk den X Vf « S uVet,? baar verklaard heeft heeft ntn f n onfchendwelk met hem «Syk óf af? £m nn ? ^ * verboden van hem ftraffen'op Tï™™P*\T> de natie zelve welke verönderfteld r-a^i het 18 baare verkondiging gedaan re hii,k d e*e open"
dat de natie zich het vermot ^ ?5gen van hem na haare eigene w2 , £adde kan de voorgefteJdeK(H„ . vonnisfen? dus XVlden nietf tXs dan de x^hS^iH^^
kan



FRANCISCUS R 0 B E R T.' I35
kan niet eevonnisd worden door de gewoone rechtbanken • ik kan niet gevonnisd worden door de by-
7ondere rechtbank van den ioi«> Augustus
maar volgt daaruit dat hy in 't geheel met moet geoordeeld worden? dit komt myongerymd voor, ten ininften wanneer men niet ftaande houdt dat het volk zonder uitzondering, over alle de gedeeltens van zvne Souvereiniteit volmagt had gegeeven, 't geen, naar myn gevoelen, wel eene veel grootere en veel gevaarelykere ongerymdheid zyn zou. Eindelyk, de rechtbanken waren tegens Lodewyk mateloos, maar niet de wet; alleenlyk bleef de wef voor hem zonder ingeftelde werking : het was noodig, dat de wet om op hem vat te hebben, om zo te zeggen, van zich zeiven fprak ; en dit heeft zvden dag van den io^n Augustus gedaan. Een volk, dat als één eenig man opftaat, is eene levendige wet: het is dit volk, het is derhalven de wet zel ve, welke over het lot van Lodewyk den XVI^" uitfpraak gedaan heeft; deeze dag, heeft de wet in perfoon gezegd: gy zult eevonnisd worden, en hy zal gevonnisd worden.
Maar ik gaa, door het onmogelyke, een oogenblik verönderftellen dat de Conftitutie Lodewyk den XVI^> wel daadelyk in veiligheid tegen de aanvallen der rechtbanken gefteld heeft; ik zal verönderftellen, zomen het hebben wil, dat de Conftitutie hem wóordelyk gezegd heeft: „ Lodewyk de XVJte , ik ben niet gemaakt dan voor U : hou moed ! ' verzadig u door misdaaden : gy kunt ongeftraft alle misdaaden bedryven, welke uwe Koninglyke !? geneigdheid U inboezemd : ga , vrees mets: ik ben uw fchild, en ik verantwoorde voor uw leven . Ta ik doe deeze vreemde verönderftelling, en ik vraag U vervolgens of eene dusdanige Conftitutie, of eene zo ongerymde aóte , door den fchelm die 'er gebruik van zou gemaakt hebben , met eenige vrucht zoude kunnen ingeroepen worden ? gy antwoord van neen: wel nu! waarom zoudt gy begeeren dat hy de Conftitutie van 1789» i79° en I79I» in den zinder volftrekteonfehendbaarheid verklaard, met meer vrucht inroepe? om dat eene Conftmuie op die wyze verklaard, uitgelegd en omfchreeven, gelyk de voorgaande, niets anders zoude zyn dan



ïjö GEVOELEN VAN
een vrypas om te moorden, of liever eene uitnoodi ging tot moord en bloedbad ? "«noodiDaar is geen verdrag, zonder wéderkeeri/iheid • een verbond met eenen Koning is een veSdend verdrag; indien de Koning oaftheadbaar^ïtSj de Natie, was de Natie ook onfchendbaar voor den Koning: maar, by aldien de Koning de rechten der Natie heeft gefchonden , zo heeft hy door deeS
Cnnf/.f dJlad\a^and ^edaan van zy»e perfooneele onfehendbaarheid: en hoe komt het dat meï 'er zich heden voor hem komt op beroepen ?
Burgers, bet is niet voor U die £11* '^„1. Iyk ik, dat ik hier de zaak der' Nati?Lt f f' wyk den XVider, koome be Jj^n a"e teg« Lode-
voyor alle de volkerenteaïrde r ik bSiite die voor de rechtbank van het menVcheh 1, u voorde rechtbank der nakomeli^ ven zal oordeelen, zonder hartstocht, zÓiider vfr'
r^dn^8V*Vi ja ' Zonder verwondering ik hoon dat alle menlchen , voor dat 'er »;*«;». ,, p
verfchénen zyn, door dengeesdér Vr £^ 2Ul,,el?
wy bezield zynde, ondeï^CdeS zX6'^.
V™5r S$ 'S?60 Wy de N^°naale Convenuf van
waarheid^ * Vf^d iS «*" andeïs"
Volkeren der aarde, «y Euroneefrhe ;n w u zonder, en nog meer in hfet B^l^ ders, onze buuren , onze vrienden i„ • nende légers der Républiek Sr* ^ de ovmvin-
hoort her^onPartydigPonXoekbtover heflot^van Lodewyk den XV1J n , nn7p ]a„-,1 , ,,ot van Vryheïïin uwe hwri^J^**^* den kus van vrede en broeder^™ 1 \ y neDt,en u welnu! indien Lodewyk dWliVZ^rSSi?'troon gebléven ware ynudt » .7 • -branfehen wy wgy zelf maS'.jS'Sff^ heTffialTou ondervvorpen zyn aan het driemanfehap var^ Bruns wyk, La aijette en Lodewyk den XVlL.
ver-



franciscus robert. 137 „n« 11 te hebben willen onderdukken,
na ^^J1^^^ •■> mafr eenen booswigt, Se" heV évenTan mynen broeder zou aangevallen die nee icven v» j wrenzen der waereld verhebben , zou ik tot aan de ^ ^ volgen,om bem dm doüi ia^ alb de halven zou net maar zyn^voor zo Lodewyk
^-ïïniSn^rlS-'i dat het onszL ü i.^,,^ ™n vm hem niet te vonnisten. Maar ïore^tt%k^fcoón.en zouden de volkeren ^ /nnr onze légers vry gemaakt zyn, onze zagtdie a i irLeTfmeeken ten voordeele van eenen
—S willenkvergeeven -neer ^nog ge-
Ö KoïtoB^t^nS-er niet meer dan één
Slfegfo^ Hu^.^n^lïSV u deeze
fe kooven, dat de maatfchappy het recht heeft
dl ? ^jÏWorj te leecen? neen, in deeze wree-
^^ffi%Tge^deel: myn geweeten en de dwaaling 11c » léven een yan d
mLVch?ppygonafhangelyk goed is, een goed 't welk de mVnsch niet behoudt dan van den Stichter Ir natuur, overzulks een goed, waarvan deStichtedeïnatuur alleen het recht heeft hem te ontroven Woeste republikein! waarom beliegt gy h°cuw geweeten en uw hart? waarom roept gy de dnodtoafop het hoofd van eenen fchu digen, wanneer gy g&oovt dat de doodftraf buiten de magc
dewmamaoni"?lf gasnet u zeggen : om dat een Konine die de onbeschaamdheid heeft van ,n den naam ï'm het Opperweezen te willen heer cheB, die de Stbe'id heeft van zich te noemen Komng byder- gratie Gods, een nieuw gedrogt is, dat de menscheid 1 ö



I38 GEVOELEN VAN
onteert, dat daar door de ganfche natuur bezoedelt dat meer is, 't welk regelregt de heerlykheid van den Schepper van het Heelal beleedkd. De kerk had zich lang genoeg met de zorg belast van den hemel te wreeken: laaten wy dit recht wedernee. men: laaten wy zelve , na de volkeren gewroken te hebben, de zo onbefchaamdelyk beleedigde Godheid wreeken : men kan geen grooter ofierhande doen; het is, ik durve het zeggen, de eeniglte die de oneindige weldaad der omwenteling van den io«™ Augustus kan vergelden. Dat dan het hoofd van Lodewyk den XVR-" valle, en dat dit het laafte zy; laaten wy de heilige verbintenisfe aangaan, van de doodftraf te vernietigen, zo dra de dwingeland niet meer aanwézig zal zyn.
Maar alle de veiönderflellingen die op de conftitutioneele adïe van 1791 gevestigd zyn , zyn nul, by gebrek van grondflag : ik ga bewyzen dat 'er geene conftitutie was. Indedaad , wat is eene conftitutie? eene volks en républikeinfche coi ftitutie is enkelyk een openbaar verdrag, waar 111 eene verëeniging van menfchen de zaaken van de algemeene maatfchappy vast fteh. Eene eenhoofdige conftitutie is, van den eenen kant dat zelve openbaar contract, en van den anderen kant eene verbintenismet een eenig perfoon aan wien men geeft zo veel om daz te doen; de eenhoofdige conftitutie is dus een zaraengefteld verdrag, daadelyk voltrokken tuftchen alle de léden der maatlchappy een uitgezonderd en met een enkel perfoon welke alleen met den ganlchen hoopder andereperfoonen handelt. Maar, opdateen zodanig verdrag, zyne waarde hebbe, is het noodig dat dit by den aanvang door de ganfche maatfchappy vryelyk aangenomen zy, dat dit vervolgens vryelyk aangenomen zy door de maatfchappy, en door den enkelen perfoon, die Koning is, in hunne onderlinge overeenftemming. Zyn deeze voorwaarden vervuld geweest? neen. Derhalven is 'ergeene conftitutie; burgers! vooral gy léden van de zo gezegde conftitueerende vergadering, gy, die den 17july 1791 te Parys waart, zegt my dat géén wat gy daar gezien hebt, wat gy daar gehoon hebt: gy hebt een groot moordtoneel, eene bloedige flagting gezien, gy hebt
het



FRANCISCUS ROBERT. I39
het kanon gehoort: ja, het is op het geluid van het kanon, onder de befcherming van het roode vaandel met den toeftel der dwingelandy , dat men heeft, ik zal niet zeggen aangeboden > maar doen aanneemen, dit wanstaltig, ongerymd en niet zamenhandend werk, 't welk men met den naam van conftitutie heeft beftempeld. En men zou nog durven beweeren dat hier een verdrag is ! daar is geen verdrag zonder vrye aanneeming, en daar is geene vryheid geweest, in de aanneeming van het volk: ik zal meer zeggen: daar is geene aanneeming van de zyde des volks geweest, want de aanneeming verönderfteld de magt van het te kunnen verwerpen; en het volk heeft genoodzaakt geweest van te gehoorzaamen. Men heeft aan het zelve gezegd: zie daar uwe conftitutie; onderwerp U, zo niet; de doodt De conftitueerende vergadering heeft haar wetboek aan haare committenten gezonden, gelyk Leopold zyne Keizerlyke ediéten aan zyne onderdaanen zendt.
Eerfte grondbeginzel: het was noodig dat 'er de aanneeming des volks was voor die van Lodewyk den XVlden; de conftitueerende a&e kon aan den Koning niet aangeboden worden, voor en aleer die door het volk ingewilligd was; en het volk die nooit ingewilligd hebbende, om dat men die aan het zelve nooit heeft aangeboden; volgt'er uit dat deaankléving welke'er de Koning heeft kunnen aangeeven, volftrekt van geene waarde zy: het is, by vergelyking Juist het zelve, of 'er een vreemdeling myn goed weg gaf, en dat een ander vreemdeling het zelve aannam ; deeze laafte zou niets anders zyn dan een zogenaamde begiftigde, even gelyk Lodewyk de XVJJe niet anders was , dan de zogenaamde geconftituëerde Koning der Franfchen. En dat men niet zegge dat de zinneloozecifte, in de conftitueerende acte bevat, vervolgens door het volk bekrachtigd (geratificeerd) geweest zy; dat is volftrekt onwaar; het volk heeft niets gedaan dan ais gedwongen. Wanneer de burgers hunne gedachten vryelyk hebben willen uitten; wanneer zy hebben willen wédereifchen, heeft hen Lafaijette, in den naam d«s Konings,doen ombrengen, onder hetvoorgeeven dat zy muitelingen en oproermaakers waren: derhalven is 'er nooit geene bekrachtiging ratificatie geweest,



140 GEVOELEN VAN
weest, even min als 'er geene aannéming des volks geweest is. 6 vuli"
Maar wat zult gy zeggen als ik U zal bewyzen dat Lodewyk de XVI" zeil deeze conftitutie niet heeft aangenomen? nu, trek ik dit bewys uit het «eén men zynen brief van aanneeming noemt, een brief welken de boek- en gift verkoopers zogedienftiglyk agter de uitgaaven der conftnutioneele acte hebben gedrukt • „ ik zou de waarheid te kort doen, Czesthv') zo ik „ zeide dat ik in de wyzen van uitöeflenen en be„ ftieren alle den nadruk begreepen heb, die nood„ zaakelyk zou zyn, tot den indruk der beweaim» „ en om de eenigheid in alle de deelen van een zo „ uitgeftrekt ryk te bewaaren; maar dewyl de ee„ voelens over deeze onderwerpen heden verdeeld „ zyn, ftemme ik toe dat 'er de ondervinding alleen oordeel zal over vellen". ö Ik ftemme toe dat'er de ondervinding alleen zal oordeel over vellen: hebt gy het gehoon, burgers? Indien Brunswyk tot Parys toe doorgedrongen hadde, wat zou Lodewyk deXVide gedaan hebben? Hv zou gezegd hebben : de ondervinding heeft geleerd dat de middelen van beftier en uitvoering de kracht met hebben die hun noodig is ; ik heb de conftitutie niet aangenomen dan onder bepaalde voorwaarde en voorbehouding, dat men , volgens het oordeel der ondervinding , deeze kracht van beftiermg en uitvoering vermeerderen zoude: derhalven vordere ik U af, van onder het wel behaagen en de befchermmg van den Heer van Brunswyk deeze conftitutie, die my niet behaagt, en die mv zo zy my m de volle uitgeftrektheid van myne magt met herftelle, nooit zal behaagen , nog eens te nverzien. ö
Hei is met de voorgewende aanneeming van Lodewyk den XVlden gelégen even eens als met de sedaane vcrkoopmgen, die gefchied zyn, onder voorbehouding van het recht, om binnen zekeren bepaalden tyd w het bezit weder te kunnen komen; met dit ondérfcheid nogtans , dat dusdanige verkoopingen goed en geldig zyn, om dat zy van weerskanten Ivn mgewi hgd ; en dat de voorbehouding van Lodewyk den XVlden of zyn appél, op het oordeel der on-
d,r-



F R A N C I S C U S R O B E R T. I4I
«Winding, zo men wil, zyne afte van aanneeming, Sfe zuiver en eenvouwig gevraagd was geweest , krachteloos maakte, en daar door alleen van geen waar5- was om dat de zei ve voorwaardelyk,cond»:/o»Ml ,was.
SaWen, van welken kant men het vraagftuk, nok hefchouwe, bevindt het zelve zich van alle kanten SSfiï zo door de grondbeginzelen der réde, der Stvaerdigheuï als van het geïchréven recht. Lode™«ï He XvW heeft de conftitutie met aangenomen; en het volk ook niet. Eene conftitutie, welke eenen menschboven de wet zou ftellen, zou , zelfs dan, Sneer die aangenomen was, van geen waarde zyn De
,?Sie van i79i, hoe zeer ongerymd die ook is, uTZtrZlSn deeze foort ^wreedheid niet ««■ indien zv hem boven de rechtbanken gefteld heeft, hSft S, Sm niet boven de wet gefteld; by gevolg
kaRv^dfeenhvkaJ gevoïni'sd worden! en, nogmaals, hoSeft men dit tot een vraagftuk kunnen brenaen, wanneer hetblykt, dat ieder Franschman den & Augustus het recht hadde om hem te dooden? ik zou noS iets fterker waagen, en ik zal myne ganfch'ïedagte daarover uitten; byaldien de Nationaale Omventie kon decreteeren dat hy met kan gevon. niscl worden, dan is myne meening dat, door deeze A>t\ n leen ieder Franschman, zich nog in het Sit van het'zelve recht zoude bevinden. Een Koning Xe £ de gewooneclasfeder menfchen : een Konin" aelykikzoaanltonds heb aangetoond, bedingt S eene ganfche natie; zodanig was de kracht van KvSöordeel, dat is te zeggen , van de flaverny, aS hv alleen by na zo veel gerékend wierde als eene t iey ln den engen cirkel der Koninglyke verönderSin-en, is het verzamelend wézen maar een gewi Se te met een enkel perfooneel wezen, het 8 èfen of'er twee onderfcheidene wézens in de natie waren- maar deeze twee wézens, met de gelykleid der zelve te verönderftellen, zyn noodzaakelyk ïfzamen of in ftaat van vréde, of in ftaat van oorE??v Vvn in ftaat van vréde zo lang zy wederkeerif de bedingen van het verdrag, 't welk hen bindt, nfkomen; zy zyn in ftaat van oorlog, zo dra een van Ke S zich van de voorwaarden van het verdrag ^losmaaken. Lodewyk de XVI* heeft zich wil-



142 GEVOELEN VAN FRANQSCUS ROBERT.
Jen ontdoen van de voorwaarden van het veM™ 'tgeen hem aan de Franfche natie bond?- S de XVIde heeft derhalven den oorloJ 7™ L?dewy^ verklaard ; overzulks ihet offlfrS JV?6 ieder lid der natie, op het zelw o^nKft ^ het fein openlyk van aankondigd, fefrecht J^f van hem om te brengen De oorloo HnPi £ ra,dde tot den ftaat der natuur te rugV^n-lf^ ftaat der natuur, heeft ieder mlnsch het reen" £„ hem of hen, die zyn eigen leven bedreigen?te doo-
Maar, men zal zeggen, heden is hy in geen' ftaat van oorlog meer; hy is krygsgevanpen • en w wreed zyn, te zeggen , $I^TtoZJgn™ nen moet vermoorden. Dat is w^r - nl v ge° niet ftaande dat de natie het rS w£ 10UT lk dewyk den XVJde„ tf vermoorSÏ • ^eft 015 Lo" het /echt heeft om hSnTSffcn XolfzoVS hy in de boe.jen is, is hy onder de openbaare be
te hebben »an gevbnni.dTworden ? Ttg "y8?d hy op nieuw inltaat van oorloï Srt', d"
wien hy moet gevonnistI worden?8 ? h°C en door
KOR



KORTE INHOUD
van het
EERSTE STUK van het EERSTE DEEL. Voorbericht der Franfche uitgeevers. . bladz. v.
rapport Van lodewyk hieronymus gohier,
Gedeputeerden van het Departement van Ifle
en Vilaine i
_ uit naam der buitengewoone Commisfie van XXIV door dufriche valazé. . 31
en ontwerp van decreet , door jam mailhe, Gedeputeerden van het Departement Haute Garonne. ... 60 beweéging van petion. ... 87 gevoelen van den Burger morisson , Gedeputeerden van het Departement La Vendée. . 88 _ van den Burger saint just, Gedeputeerden van het Departement L'Aisne. . 106 _ van claudius fauchet, Gedeputeerdenvan Calvados. * . . u6
van franciscus robbrt, Gedeputeerden van Parys, . . . 13»