B i()„   O**»* j KU/ 846 BIC P S BOEREndeKOE5 OF RECHTVAARDIGE RECHTSGEDING VAN WILLEM de n GOEDEN, GRAAF VAN HOLLAND, ZEELAND; e n HENEGOUWEN, TOONEELSPEL, By H. H. van DRECHT, Boekverkoop^ U cU Papcftraat 17*3^   BEN HEER HENDRIK VAN CAS TEEL. J"Jebt gy myn' BREDERODE uwgoede gunst doen blyken, Hebtgy myn Spanjaard eerst gebragt uit ROTTERDAM, Gy zult myn'arme BOER, wien men zyn KOE ontnam, Herftellen, over hem een billyk vonnis ftryken. 6 V/aare Kunstmecsen ! die niemand hoeft te wykefl In voorftand onzer Kunst, waardoorzy kracht bekwam En ROTTES Speelers lust ontftak in vuur en vlam , Om 't MAASTOONEEL iieraad in luifter te verryken.' Gy hebt my meêr en meêr aan uwen dienst verpligcü Dus flaat myn GOEDE GRAAF op u zyn aangezïgt, Om , nevens my, uw gunst en vriendfehap meêrtewinneru' Door u, ö van CASTEEE! befchermd tot op 't gebod Dat onzer Scboxivburgsdeur geworpen heeft in 't fiot, Hoope ik met BOER. en KOE d* ontiluiting te beginnen,' /femjleldam den gIMON RIVIER»' p Q3ob. 178a,  VERTOONERS. WILLEM, de Der dm , hygsnaamt de Goede, Graaf'van Holland', Zeelanden Henegouwen. JOHANNA van VA LO IS Gemalin van ÏFillem den Derden. ^},h L E M' Graaf vaH Ooflervant, Zoon van milem den Derden en Jobmna. JAN van BEAUMONT, Graaf van Blois, Heer van Gouda, Scboonbooven, Tertboolen, enz' Broeder van Willem den Derden. Q U E E K E L, Baljuuw tan Zuidbolland. A L A N D, Hoofdfcbout van Dordrecht* Oom va» (Jijeekel. ) k K O 8, een Bter. BREGT, Vrouw van Jakob. BAERTE, Dochter van Jakob en Bregt. "WAAN DERT, Hoofdman der Graafelyks ITacW, ZWYGENDEN. Een Dochtertje i Tuee Zoominp*» sn BrfP> Twee Geeftelyken. Gerechtsdienaars. £en Scherprechter. Wachten. Het fpel rpeelt te Valencyn, Hoofd/leid van Henegouwen in iet Graajèlyke Hof.  D t BOER en de KOE, O f HET RECHTVAARDIGE RECHTSGEDING VAN WILLEM.DEN GOEDEN, graaf van HOLLAND, ZEELAND eu HENEGOUWEN, TOONEELSPEL. EERSTE BEDRYF. eerste TOONEEL. B i t, Bab&tz en drie Kindera. Buigt, Vr aar mag uw Vader zyn , die ons en t Eorp verliet, Om over 't ongelyk, door den Baljuw gefchied , 2icli zelv' aan onzen Graaf hartgrondig te beklaagen? Wy zyn hem, na verloop van zes of zeven dagen, Kon op den voet gevolgd : wie weet wat ongeval, Wam j aaa 4it Qraaflyfc Hof, nog overkomen aal. A 's Ta  a De BOER en b e ICO E, *t Is al te ver gegaan, zyn' Rechter te betichten, Hoe fchuldig die ook zy. B a E R T E. Wat moet men dan verrichten, Wanneer men onrecht lydt ? helaas! wat dan gedaan ? B R E G T. Dan moet men zwygen, Kind. B a E R T E. En van gebrek vergaan ? Heen , Moeder, zeker nietj dat kan ik nooit gelooven. Is Queekel meêr dan wy, de Goede Graaf is boven Ons allen en hy maakt, gelyk een ieder zeit, In Boer en Edelman in 't minst geen onderfcheit. B R E G T. Myn Kind, men praat zoo wat tot voordeel van de Heeren, Die over edel en onedel hier regeeren, Om daardoor lof en eer te krygen by 't gemeen; Om 't arme volk aldus te ftillen en meteen Te v illiger den lasc der fchatting te doen geeven ; Maart rechtwordt tusfchen henenonszoovreem d geweeven, Dat wy, doorgaans by hen in 't ongelyk gefield, Bezwyken voor hunn' rang , hun aanzien , goed en geld : Hun fpreekenheeft meêr kragt; hun fcbyven, hunne vrinden Doen, by eenhoofi'cher taal, hun meêrbefcherming vinden; Hun kleederen , hun zwier , hun ftoute handelwys Doen ons verlegen ftaan en geeven hun den prys, Met volle magt om ons geduurig meêr te drukken En huisraad , huis en hof en land en vee te ontrukken. Geeft Queekel, de Baljuw , daar geen bewyzen van, Die alles ons ontneemt, wat hem behaagen kan? Hy  TOONEELSPEL. 3 Ily draait het recht verkeerd, is Eisfcher en is Rechter , Twistzoeker om genot en eindlyk Twistbeflechter. B A E R T B. De Graaf is boven hem verheeven; is 't niet waar En Opperrechter? B R E G T. Ja. B A E R T E. Dan is 'er geen gevaar, Dat hy in iemand ooit het onrecht mag gedoogen. B R E G T. Men brengt hem 't recht fomty ds zoo aartig onder de oogsn, Dat hy 't bezwaareiyk van 't onrecht fchiften zal; Hy is goedhartig , oud . . . B A E R T E. Ja wel, wat zc^t gy al! Zyn goedheid is niet goed, als om het kwaad te keeren. B R E G T. Zyn ouderdom is hoog. B A E R T E. My dunkt, dat de oudfte Heeren De wysften moeten zyn. B R F. G T. Hy heeft een groot verfkmd; Maar goeden dulden 't kwaad. B A E R T E. Dan is voor ons en 't Lmd Een kwaa.le Landheer, goed; of is de Graaf een Goeie, Dat hy dan goede lui voor kwaad en ichaê behoede. A 2 B R B G T,  * d» boir i» ï'i koe, B r e g x, pit zal hy mooglyk doen. B i i t i i. Of ander» is hy kwaa4 B r ï g T. Indien de Goede Graaf het kwaade tegengaat, Dan 7. allen wy ,myn Kind, haast hulp en troost verwerven, Haar niet van ongemak, verdriet en honger fterven. TWEEDE TOONEEL. Johanna, Bregt,Baertb en drie Kinders. j o h a n n a. !V(7el Vrouw, wat zoekt gy hiert B r b g t. Ik zoek bier naar myn» Man. j o h a n n a. Zoekt gy een' Boer in 't Hof? EU5I' 6 Ja: of Is hier da» De toegang meêr den Boer dan Edelman verbooden? j oh anna. „Wat fcherp e vraag •'" De Boer heeft min hetHof van nooden, JDan de Edelman; nogtans , indien men recht begeert, Wordt niemand van den Graaf noch Rechterftoel geweerd; Maai- MUyk jecht gedaan. B r s e t,  TOONEELSPEL. tf BlIST. Dan zie 'k myn» wensch gelukken. Myn Man is aan dit Hof, om over 't onderdrukken Te klaagen, aan den Graaf. J O H A N N A. 't Beklaagen Haat hem vry , Zoo hy benadeeld is, in 't een of ander. B E, E G T. Zien ons groot leed gedaan en alles fchier ontnomen , Door onzen Heer Baljuw. J o H A N N A. Hoe is dat by;elcomen ? Hy handelt vry wat front , die zyn» Baljuw beticht; Want het gehoorzaam zyn is aller Roeren pligt, Hoe zeer zy allen meest hun Meellers wederftreevent Zich zelv' beklaagende van »t billyk fchatting geeven. B R E G T. Neen; daarvan hebben wy ons nimmermeer beklaa°d< De Landheer handelt regt, wanneer hy fchatting vraagt, Op zulk een wys, dat hy ze aan ons gelyk doet draagen : Dit is het niet, Mevrouw, waarvan wy ons beklagen. Wy weeten, dat ons Land door dyken word befchut, Die kostbaar zyn , en 't Land is zyn Eewooners nut,' Om zyn gelegenheid, zyn vruchtbaare Valeiën, Vischryke Wateren en welgelegen Weijen ; Maar als ons de Baljuw het beste Vee ontrooft Verwisfeh of verdryft, naar 't aan zyn eigen hoofj Gevalt, dan moeten wy van honger en ellende Vergaan en heel te niet geraaken in het emfe. A 3 J  g De BOER en de KOE» j 0 h a n n a. Waar woont gy? B r e g t. In het Dorp dat Iden- Ambacht heet En in Zuidholland ligt, by Dort. j o h a n n a. Gy moogt uw leed Vry klaagen aan den Graaf. Wat heeft men u ontnomen? B r e g t. Een Koe. j o h a n n a. Eene enkleKoe! Gy doetmy waarlyk fchroomen Voor u en uwen Man. B r e G t. Maar waarom dat, Mevrouw ? j o h a n n a. Om dat ik deezen roof zoo kleen van waarde hou, Dat hy geenszins verdient daar onrust om te maaken. De Landheer heeft te veel te doen met andre zaaken, Dan zulk een beuzeling te brengen aan zyn oor. B r e g t. Door zulk een beuzeling zyn wy bedorven. Door 'tVerlies van deeze Koe, zoo mild in zuivel geeven, Verliezen we ons befhau, waarvan wy konden lecven ; Zy gaf ons meêr dan ooit twee andren zyn gewoon; Zy gaf aan ons zoo veel, dat wy daarvan het loon Der landhuur, fchattingen en kleederen betaalden , Uit boter, kaas en room, die we uit heur melking haalden. Dus leefden wy gerust, voldeedcn onze fchuld En zagen onzen tuin met groente en fruit vervuld, Waarvan wy armer lui gewillig mededeelde, Tot dit ons ^oed geluk den Heer Baljuw verveelde , Die  TOONEELSPEL. * fa^W^ j Die ons, te heet va>i drift, om deeze Koe verzogt > Hy wilde dat men hem haar overdeed, verkogt, Of wel verwisfelde , voor een vin mindre waarde : Dit (loegen wy hem af, waarom hy zoo ontaarte Dat hy , na ftreng gedreig , tenlaatfte zoover kwam En, door xyu volk, het Beest uit onze weide nam, Waar hy veel Hechter Koe in haare plaats liet zetten. J o h a n n a. Uw Man moet, in 't beklag, op zyne reden letten; Met deeze zorg, dat hy geen leugentaal verhaal', Op dat des Graaven toorn op hem niet nederdaal'; Hy waagd aldus vry veel, met zyn' Baljuw te twistte. Indien hy eenigzins zich in 't verhaal vergiste , Hy zoude ontwyflelbaar geen Itrenge ftraffe ontgaan, Zyn ondergang ftond vast en 't waar* met hem gedaan. DERDE TOONEEL. Brsgt, Baeiti en drie Kinden. B r e g t. Ik heb het wel gevreesd , dat dit zoo af zouloopen. Helaas! hier is , aan 't Hof, niets goeds voor ons te hoopen. Wie met de Grooten twist loopt altyd groot gevaar. B a e r t e. Die onrecht lydt mag toch vry klaagen. B r e g t. Ja , 't is waar, Als die Mevrouw ons zei; maar zal men hier de klagtea Van een' geringen Boer wel rechtenswaardig achten ? A 4 E a e Jt-  • De BOER en de KOE, B A e R t b. En waarom bou men niet ? B R e g T. Zie deeze pracht en praal, By onze wooning, eens. De Sceelui altemaal Zyn meerendeels gezind geen' Boeren te gelooven, Die zelden zyn gezien aan VoriTelyke Hoven; De Hovelingen zyn op ryke lui geileld. B a e r t e. Maar 'tis de Graaf, die hier, als Rechter,'t vonnis velt. B r e g t. Zag ik uw Vader Hechts, ik raadde hem te zwygen. Kon hy tien kroonen maar voor zyn verlies verkrygen , Dan hadden wy genoeg ter fchaêverhaaling ... B a b r. t «. Zacht, Daar komt e«n Heerfchap aan. VIERDE TOONEEL. van B L o i 5, Brbgt, Baertb en drie Kinders va» B l o i s. w ie heeft u hier gebragt ? Zeg, Vrouwtje ? fpreek vry uit. B r e g t. Ik moet den Landheer fpreeke*. van B l o 1 s. (Jy meent den Graaf 9 Brbgt.  TOONEELSPIL # B R e G T. ó Ja. van B l o i s. Hy, 't Hofgewoel ontweeken , Is in 't geheim vertrek, om rust te vinden. B 11 s i, Kan Hy my niet fpreeken, Heer, dat hy alleen myn' Ma* Dan hoor'? van B h O I s Dat zal wel gaan. Is hy ten Hoof ontbooden t B r e g t. 6 Neen, Mynheer ; maar wy, wy hebben hulp van nooden. van S 1 o i i. Die vindt hy hier gewis, zoo hy haar billyk vraagt. B I 1 S Ti Ach.' zeg, Mynheer, ofgy myn' Man aan T. Hof niet zaagt! van B l o i 5. (> Neen. B R e G t. Zoo gy hem ziet, zult gy hem tot my zenden ? van B l o i s. Ta , Vrouw , dat zal ik doen, Br. egt, tegen Baerte, Hy zal zyn woord niet fchen B a e r. t e. Ei, Moeder, fpreek dien Heer , die ginder komt, «ens aan. A 5 VÏF-  io De BOER eK de KOE, VYFDE TOONEEL. Waandert, Bregt, Baerte en drie Kkders, B r e g t. ]Vtynheer! een woordje! Waan d e r t. Om een Boerin te woord te ftaan Heb ik noch lust, noch tyd: dat zou myn' rang verhagen, B r e g t. Kent gy myn» Man , M\ nheer ? Waandert. Wat durft men my niet magen! Hier is een lompe Boer, die veel beweeging maakt. B r e g t. Wy zyn, met den Baljuw in groot verfchil geraakt. Waandert. En daarom komt hy ftout, met zyne Vrouw en Kindren, Om door gefchreeuw, 't gezag zyns Meesters te vermindren ? Om 'sGraaven oor vermoeid te maaken door de klagt Van 'tlomp en boersch gekal, dat ftaat noch Hoogheid acht! B r e g t. Dat was zyn meening nooit. Waandert. Men leere eens aan de Boeren Omzichtiger te zyn , wat meêr de tong te fnoeren En onderdaanigheid aan rang en ftaat en eer. Verzoen met uw1 Baljuw , beklaag hem nimmermeer, Ofny zult in het kort uw ongeval bewerken, ü meerder zien bepaald en zyn gezag verfterken. Z ES-  TOONEELSPEL, (, ZESDE T O O N Ë E L. Bregt, Baerte en drie Kinden. Baerte, Indien dit zoo wil gaan, voorzie 'k veel meêr vei iet; Bregt. Ik zag in deezen Heer juist zoo veel aanzien niet Als wel in die Mevrouw en de andren; in huri wéeze» Blonk meerder achting uit; dus zoude k erg<. : :cn , Zoo ons die andreHeer het zelfde hadd' gezegd: Dieeerfte fcheen een Keer, de laatfte maar een Knecht; En ik heb wel gehoord, dat men met grooie Heeren Veel beter dan met Knechts kan fpreekeu en verkeeren j Daarom wyst ook een Man van aanzien en verftand, üp't fnaauwen van zyn'Knechtmooit menfchen van de hand, b a e r t ï. Daar is myn Vader zelf. ZEVENDE TOONEEL. Jakob , Be.egt , Baerte en drie Einders. J a k o j, "W^el dat zyn raare kuuren! Wat kom jy hier toch doen, in deeze Hooffche muuren, Met onze Kindren, Wyf ? of fchort het jouw in »t hoofd ? Bregt.  4» Di BOE R u ti KOE, Bregt. Zyn wy, zoo wel als jy, van 't onze niet beroofd? Wy zyn u nagevolgd, om ook den Graaf te fprceken. Baerte. Wy willen hem om recht, op onze kniën fmeeken. Bregt. Hebt gy hem al gezien? j a k o b. Gezien ? Ja wel gezien; Gefproken nog daarby, en wel een keer of tien Heb ik hem al gezeid, wat ik hem had te zeggen. Bregt. Wat zei hy u weêrom? J « i o i. Dat ik hem uit moest leggen , Hoe alles was vergaan, met onzen Heer Baljaw. Bregt. En hebt gy zulks verricht? j a k o 1. Wel ja. Bregt. Was hy niet fchuw Om u te hoorerï? j A k o b. Neen. Hy deed my niet als vraagen , Hoe 't tusfchen hem en my zich al hadd' toegedraagen ? Wat ik gefproken hadd' ? wat hy my weder zei ? OP welk een wys hy 't beest liet dryven uit de wei t Wat Koe hy weder zond ? wat Koe hy my ontroofde t Wat ha'r zy hadden ?... En... En ook uit welken hoofde, Hy  TOONEELSP EL; Hy zich gemagtigd dacht, dat hy daar recht toe hadd* Tot welk een> prys ik zelf haar waarde hebb»gefchatl En hoeveel geldszy wel zoude andren waardig weezen?., Hy vraagde my zoo veel, dat ik begon te vreezen: Doch ik, die anders niet als waarheid had verteld, < Was min door zyn gevraag verlegen of ontlteld Dan ik veilegen werd voor zyne Hovelingen Die my niet half zoo goed als cnze Ji aaf ontvingen; By wien 'k wéér ben ontboön, alleen om wéér aan°hem Eéne en dezelfde zaak, met ééne en zelfde ftem, Op ééne en zelfde vraag, hem nogmaals te vernaaien Bregt. Laat ons daar met u gaan , dan zult gy minder dwaalen In 't geen gy zeggen moet. B a e r t i. My dunkt, het is niet kwaad, Dat elk van ons aldaar , met Vader, heenen gaat. J a k o b. Neen , dat vooral niet; neen, de Graaf heeft myontbooden En zal't u ook wel doen, zoo hy u heelt van nooden: Ik weet den weg aan »t Hof al wat te vinden Gy Zult aan de Kamerdeur des Landheers wagten • hy Is ziekelyk en zwak, waarom ge u ftil moet houên En fpreeken niet één woord.tot gy hem moogt aanfchouwen. Komt, gaat met my daar heen. Bregt. Ga jy, zo? welgemoed Zo* vry, maar naar den Graaf? j*-  ,4 De BOER ew de KOE, J A k o B. Voorzeker. Hy is goed. Ja beter dan zyn naam ; dit is my reeds gebleeken ; Dus durf ik ook met hem als met een' Vader fpreeken. Einde des Eerflen Bedryfs. TWEEDE BEDRYF. EERSTE TOONEEL. Willem, Johanna, vanBlois. j o h a n n a. II oogwaardige Echtgenoot, waarom udus vermoeid, Daar uwe kragt vergaat en uwe zwakheid groeit? Gy kunt het Rechtsgeding aan andren overgeeven Eu flyten meêr in rust uw ovrig deel van 't leeven. W i L L ï M. Het Recht is al te goed, te heilig , waard en teêr , Te heerlyk en volmaakt , dan dat een Opperheer Dien Zetel ruimen zou voor iemand zyner Zoonen , OH iden, die zich ligt te ftreng of zacht betoonen. Het voegt der grysheid best de weegfchaal van 't gerecht Te houden in de vuist, de twist word best geflecht Door eenen Vorst, verpligt voor 't heilig Recht te waaken , Om dat 'er tusfchen Boer en Edelman, veeJ zaaken Ge-  TOONEELSPEL, ,s Gebeuren kunnen, die een Rechtend Edelman, Juist om den Adeldom, bezwaarlyk dulden kan Uit eerzucht of genot; doch zoo ik in myn Landen Een Rechter om genot mogt' vinden ,'k hield' myn handen, Hoe zwak en beevende van orderdom en fmart, Met veele moeite zelfs te rug, van in zyn hart En lillend ingewand te wroeten , of zyne oogen Te fcheuren uit den kop, om zyn misbruikt vermoogen. J o h a n n a. Behou dan 't Recht, maar laat uw' Zoon al 't ander vry. Willem. Gy kent zyne oorlogsdrift en weet zeer wel, dat hy Te veel naar kryg verlangt, en , heet op die lauwrieren, Den rooden Leeuw omwindt, op Hollands ftrydbanieren \ Voor zulks hoognoodig is , terwyl de wakkre Zeeuw Niet minder dan myn Zoon, gereed den Waterleeuw Te ontwinden , gloeit en brant naar roem en ooriogsZcen Om Vlaandren, op zyn beurt, te grieven meteen de«en! Myn Willem , al te ft tk op bloedige eer gezet, Acht min de Vredeluit dan wel de Krygstrompet; Daar ik naar rust verlang. In vrede te rceeren Maakt Vorilen , Koningen , en Onderdaanen , Heeren. van B l o i s. Gy zoekt toch Eduard te vesten op den Troon Van Vrankryk, om Philips, eens oudiien Broeders Zoon Des overleeden Vorst, dien Septer te betwisten. Willem. Ik hou Hechts Engiands zy tot ftraf der Franfche listen Hoewel ik beiden meêr ten fcheidsman ftrekken wil En eindigen met roem hun onderling verfchil 'Dus-.  iS Bi BOER iir t! KOE, Dus blyf ik meest geducht, maak vyanden tot vrinden En doe dit vryë Volk het grootlte voordeel vinden. j o h a n n a. Gy zyt het Lel'eryk toch grooten dank verpligt: Door zynen onderlland heeft Vlaanderen gezwicht En Zeelands Heerfchappy werd gantsch aan u gelaaten ; 'tGeen,buitenZierikzee, gefcheurd waar' van uw Staaten. Willem. Myn Vader hadt die hulp aan Vrankryk reeds betaald; Myn ouder Broeder Jan, in 't duister graf gedaald, ByKortryk, waar hy kloek voor Vrankryk hadt geftreeden, En k jeugdig leeven liet, hadt deeze dankbaar..eden Der Franfchen ruim verdiend en nog veelmeer daarby: JMyn hand vocht Koning Philips van Colyns woede vry , Waarom die Lelievorst my Ridder heeft gelkagen, Zoo dra de Vlaamfche magt haar droeve nederlaagen Befchreid^e door den dood van negenduizend man; Ja, daar draagt Kasfelberg nog roode teekens van : Zoo dat men geenszins my ondankbaarheid kan wyten, Wen ik voor 't Fransch belang my meerder kwam te kwyten. Dan 'k ooit verfchuldigd was. van Bloiï. Dus zult gy Engeland Nu byftaan om zyn' Vorst, die uwe Dochters hand Aanvaard heeft en met haar door't huuwlyk is verbonden? Willem. ÖNeen, myn uitzicht rust;, op andre en vastre gronden. Noch Keizer Lodewyk, noch Koning Eduard, Bewoogen ooit te veel dit Vaderlyke. hart,  TOONEELSPEL. t{ Tot hunnen onderftand, fchoon zy myn Dochters trouwden. Ik tracht den Engelsman van Vrankryks Troon te houden En wil, dat Lodewyk niet te overmagtig wordt; Ook lyde ik niet dat Phüps ooitzy tezeer verkort. Europaas Evenaar , gefield in myne handen , Moet b!yven in Balans , tot nut der Nederlanden, En Vlaanderens bedwang , dat vaak op Zeeland loert, Slechts vriendfchap in het oog , kryg in den boezem voert. Doch 't is reeds meêr dan tyd der Onderdaanen kiagten Te hooren, om den pligt van Rechter te betrachten Myn Wacht! TWEEDE TOONEEL. Willem, Johanna,vanBlois, Waandert en IVachten. Waandert w at wil de Vorst ? Willem. Dat gy den klaagers zegt, Dat hen hun Graaf verwagt, ter oeff'ening van recht. Waandert. Het zal terfiond gefchiên. J o h a n n a. Wy gaan terwyl naar buiten, Om u, myn Echtgenoot, in 't rechten niette fimten. B D E R-  i8 De BOER enbe KOE, DERDE TOONEEL. Willem, Waandert, Ja koe. Waandert, Jacob tegenhoudende. w at dringt gy, plompe Boer, voor alle de andren heen* J a k o b. Ik moet hier binnen zyn. Waandert. Dat gaat zoo niet, ó neen; Gy zult aan waardiger den voorrang moeten geeven. J a k o b. De Boer en Edelman zyn voor den Landheer even En 't zelfde, int hoog gerecht; want ia zyn dienstbaarheid Verzuimt de Boer veelmeer aan zynen arrebeid; Zyn foberder beliaan kan minder uitftel lyden. Willem. Men laate ons hier alleen. Waandert, tegen Jakob. Kom, ga met my ter zyden. Jakob. Ik heb te veel te doen; myn tyd is naauw bepaald, Myn Landbouw loopt in \ riet, indien men langer draalt: W aarom myn arme Vrouw my zelf van hier komt haaien , En waarvoor ik aan 't Hof geen kostgeld kan betaalen. Waandert. Ga, tot de Graaf u roept, eêr ik u met geweld Van hier verjaag. J »-  TOONEELSPEL. f$ Jakob. Myn Wyf wierd wis ter dood ontfield, Ja ftorf misfchien vanfchrik, met alle vier haar Kindren, Zag zy hier 't heilig recht ook door geweld vermindren- Willem, tegen Waandert. Ga, laat den Landman hier; hy vordert niet als recht; De Boeren hebben haast; hun zaak diend eêr bedecht Dan die der Edelen , die , voor hun Huisgezinnen, GilykdeBoer,geen broodin't zweet huns aanfchynswinnen. VIERDE TOONEEL. Willem, Jakob. » Jakob. Goedhartig Landheer, Vorst, of Graaf... Ik weet byna Niet hoe 'k u noemen zal. Willem. Dat doet aan u geen fchaê. Noem my met welken naam \ u goeddunkt. Jakob, zich beatnkencie. 'k Zeg dan Vader Van 't Vaderland , wien raakt der Kindren weteyn nader, Dan 't Vaderlyke hart ? Willem,/» verrukking. „ Ach! welke zegening! ,, ö Hemel ! welkeen naam ! al de andren zyn gering,, By deezen waarden naam ! hy brengt my in verrukking.'" Spreek , fpreek , myn Kind , waarin , wanneer leed gy verDoor wien is zulks gefchied ? op welke plaats ? (drukking! B s Ja-  De BOER en db KOE, Jakob, met eenige verlegenheid. Myn liter Myn Graaf Myn Vorst Willem. Noemt gy my dan geen Vader meêr ? Jakob, zeer driftig. Ja , Vader moet het zyn en Vader zal het blyven! Ik zag myn besre Koe uit tnyne weide dry\ en , Door onzen Hoofdbaljuw , die Queekel wordt genoemd En Rectr.er beeten wil; op welk een1 naam by roemd, Doch welke daad hy mist, met woest geweld te pleegcn. W iele m. Gy zegt , «hy p'cegt geweld en gaat op flinklche wegen •' Vaar \oon , fp;eek onrelchroomd. Jakob. ó \ ader van ons Land ! Ik heb "t u meêr verteld; door welk een onveriïand Zou "k aangedreevei! zyn u voor te durven liegen ? Zoude ik een' man als gy , zoo goed, zoo braaf, bedriegen En noemen myn' Baijuw een roover myner wei, En hegen 't? ik waar' zot, indien ik anders zei Als waarheid ; ja 'k waar' dol, ik zou my zelv'bederven En dubbel waardig zyn als lasteraar te Ilerven. 't Is zeper ftout genoeg, dat ik, van zulk een' Heer, Beledigd zynde, my tot zynen Meester keer'; Doch dit waar' nuoitgefehied , zoo niet een ieglyk wiste, Dat gy, in recht ;e doen u zeiven nooit vergiste. Den Kindren in ons Dorp is zelfs uw deugd bekend; Het is ook de eerste taal, die me onzen jongens went Te zeggen, zoo zy Hechts wat woprden kunnen kallen: De  ToONEELSPEL 2r De Goede Willen , Vorst en Vader van ons allen, Maakt tusfehen Edelman e i Boer geen onderleid , Maar is een baak van recht en van rechtvaardigheid. Willem, epryzende en met veel vervoering. „ Ach ! 't is te veel! die naam . zoo aangenaam, zoo tee.ler „ Verrukt dithart, g eft my fchier myn gezoi dheid weder! „ Zou 'k ongevoelig zyn voor zulk een 1 temelgift ! „ Gelukkig Vorst, die 't Volk.in zulk èetté eedle drift „ Voor zich ontftoken ziet! Geen duizenden Trauwanten„ Bewaaken zoo ons lyf , als dat we aan alle kanten „ Ons door 't geringfte foort des volks beminnen zien , „ Zoo, dat de bloodften zelfs ons byftand zouden biên, „ Wanneer de nood ons trofl*! Dus heer.-chtmen onvei lee„ In liefde , rust en vreugd en allen Hemelzegen ! (gen , „ Maar dat my deeze drift niet trekk' van'tregtefpoor, „ Noch d waaien doe, als ik den aangeklaagden hoor', „ Die, op deklagt des Boers, van my is opontbooden." Is ook uw Huisvrouw hier ? J a k o b. Schoon zy niet had van nooden Te komen, kwam zy toch met haare Kindren. Zy Staat buiten deeze deur. Willem. Myn Wacht! J a k 0 b. Vergeef het myr ó Vaderlyke Vorst! was ik te ftout "in 't fpreekeu. Willem Gy hebt my niets misdaan. B 3 V ¥F-  ,4a De BOER en de KOE, V Y F D E TOONEEL. Willem, Waandert, Jakos en Wachten. DW i l l e m , tegen Waandert. eez' Man moet niets outbreeken, Zoo lang hy blyven moet, met zyn geheel Gezin ; Gelei hem uit en fia my voor hun welzyn in : Ik hou hem fchadeloos, zoo wel als al de zynen. Ga , tot ik u gebiê hier weder te verfchynen. ZESDE TOONEEL. Tr>| Willem,*» Wachten ter zyde. ■*-^m fmaakt een Oppervorst het waare leevenszoet, Voelt onrust zyner zie!, noch wroeging in 't gemoed, Maar ilaapt der Vroomen (laap , zal vergenoegd ontwaken En 's Hemels Rechterfioel met minder viées genaaken, Wanneer een ysren flaap des doods zyn oogen fluit. ZEVENDE TOONEEL. Willem, van B l o i s en Wachten ter zyde. Uv a n B l o i s. w Zoon treedt in deesStad , daar hcmhetbly geluid Der Burgery verzelt: hy zal hier daadlyk komen Van waar hy Wenceflaus gansch Polen heeft ontnomen , Die als gevangen zelfs by den Bohemer zucht; Door Willem wordt Vorst jan ontzaglyk en geducht. Wjl-  TOONEELSPEL. 23 Willem. Myn Zoon heeft uit vermaak zich in 't gevaar begeeven» Door de ydele eerzucht, blind , tot ydlen roem gedreeven: Wanneer "t de nood gebiedt, zyn' Onderdaan, bevrydt, Of zynen Bondgenoot befchermt, is 't vechtens tyd. van B l o i s. Uw Zoon is kloek en wys en zal niet ligt beginnen, Dat hem ten nadeel ftrekt. Gy leerde hem verwinnen ; Gy hebt hem in de kunst des Qorjpgs onderricht En gingt hem daarin voor; maar nu .... Wille m. Het was myn pligt, Myns Broeders droeven dood op Vlaanderen te wreeken; 'k Moest Braband tegenftaan en hun vermogen breeken , Dat daaglyks grooter werdt en Vrankryks jaloezy Zelfs gaande worden deed , ten onderftand van my. Dus kwamen eindiiyk de vyfng Franfche Schepen , Waarmede ik \ laa ulrens magtzoo fel heb aaugegreepen, Dat daar tienduizend man aan dooden zyn geteld ; Ik heb haar' Admiraal in Grima.ds hand gelteld, Die hem , ten loon der hulpe, in Vrankryk op mogtzenden. Dus waande ik lyf en goed in 't uiterst der ellenden, D;e t kwynend Vaderland in 's vyarnfc handen gaf. Dus heelde ik , door myn" moed , den Graa'é'yken (fef, Die, in myns Vaders vuist, fcheen als een riet gebroken ; Ik heb ons aller leed op Vlaandreu zoo gewroken, Dat Hechts 't gerucht daarvan aan 't brooze ieevensglas Myns Vaders, door de vreugd verwonnen, doodlyk was. B 4 van  34 De BOER en de KOE, van B l o i s. liet ys des ouderdoms is ligter op te fluiten , Dan 't vuur der jeugd , wier drift veel minder is te fluiten. Willem. Ik heb den jongheidgloed ook in myn borst gevoeld, IVIaar , door de redenbron, zyn hitte rasch gekoeld. AGTSTE TOONEEL. Willem, Johan na, van Blois en IVacbtcn ter zyde. J O H A N N A. ^Zult gy uw' waarden Zoon niet vrolyk gaan ontfangen, Nu ny wordt ingehaald , met biyde zegezangen? Willem. 'k Vrees, dat zyn oorlogsvuur de hartaêr zyns gebieds Zal zengen , na myn' dood, en branditof des verdrieti Haast zal doen blaaken , die de Steden legt in kooien , Haar Dorpen roost tot asch , haar Weezen om doet dooien, Der Weduwen gefchrei verwekt, terwyl het bloed Der zynen de akkers mest, de weiden kwynen doet, Zyn Stamhuis brengt te niet, door zyn ontydig lheeven : Dit zal zyn oorlogslust zyn' onderdaanen geeven; Ten zy hy deeze drilt in nauwer kluisters bindt, En hy nooit, buiten nood, ten oorlog blyi't gezind. E N-  TOONEEL SPEL. NEGENDE TOONEEL. J O H A N N A, V A N B L O I g. IJ O H A N N A. k vrees hy zal zyn' Zoon beftraffen voor zyn daaden, Doen dorren, door verwyt, de groene Lauwerbladen Die op zyn blonde kruin zoo overheerlyk fiaan. VAN B L O I S. Myn Broeder is te goed om dus te werk te gaan; Hy zal zich Vaderlyk bv zynen Zoon gedragen ' Gy , mt het Franiche bloed , der Koninglyke maagen Van 't Vorstlyk huis Valois, gefprooten , dat aldaar Den Leliefepter zwaait, werdt andre taal gewaar, Aan dat eerzuchtig Hof, dan die men hier moet melden; Daar vest men allermeest het oog op de Oorlogsheiden En roemt den krygslauwrier op een' gantsch andren toon Als weaanditGraaflyk Hof voorlang reeds zyn gewoon: Dat daar een held,doortwist,maar hier door't zoet der vrede Ten allerhoogfien top des lofs gedourig treede. J O H A N N A. Kom , gaan wy zienj hoe Zoün £n Vaderzich gedraa„, Op dat men zich hierna van geen verzuim beklaag.' Einde des Tweeden Bedryfs. 13 5 DER-  9© De BOER est db KOE, DERDE BEDRYF. EERSTE TOONEEL. Willem, Johanna, Oostervant, van Blois, Waandert, Edelen en Wachten. HW i l l e m. et is my lief, myn Zoon, dat gy uw' moed deed blyken; Maar 't zou my liever zyn , zoo gy , voor vreemde Ryken, Wat meêr op 't welzyn dacht van 't vaderlyk gebied. Oostervan t. Myn oorlogslust, die my niet langer rusten liet, Heeft my hiertoe genoopt om glorie te bejaagen , Opdat ge u in 't vervolg niet zoud van my beklaagen , En als men in uw Land de krygstoorts eens ontfiak , Aan u een Legerhoofd, in uwen Zoon, ontbrak. 'k Zal,met de bloem uws volks,eerst Vrankryk gaan bepaaDan Poolen vreeslyk zyn enMabomet doen dwaalen (len, Uit Spanjen, in 't vervolg aan Utrecht zyiner liraf, En delven , eindelyk , der Vriezen duister graf, Om Koning Willems dood, op die weêrfpannelingen, Te wreeken, en dat volk volkomen te bedwingen. Willem. 'k Wil, dat men 't Franfche Ryk niet Merk bevechten zal. Men laat' den Poollenen kryg veel liever aan "t geval, Dan in dat ver gewest ons be.ite volk te zenden. De Spaanfche Heerfchappy , door Christen Oorlogsbenden, Van Or.geloövigen te zuivren fohynt wel goed; Maar denk eens by u zelv' wat llroomen Christenbloed De heilige oorlogszucht , onheilig heeft doen vlieten : Zeg, welk een loon wagt gy van Spanjen te genieten? Wat  TOONEELSPEL sy Wat loon voor uwe hulp? als dat het, grootgemaakt, Hier, in zyn Nagedacht, nog' bloedig rooft en blaakt, Om Neêrlands Burgcry als Slaaven te verdrukken ? ScheurUtrechtsHouftbe wind nooit in uw drift aan Hukken, Maar onderfteun 't veeleer , als volk van Nederland , Dat Vryheidlievende is en éénen Eendrachtsband Met Holland vormen kan, om Slaaverny te wee ren, Gy moet ook Vriesland niet verflindende verneéren , Noch drukken in uw toorn, om één en zelfde reêii Van Utrecht u gezegd : gedenk hierby meteen Dat daar twee Graaven reeds, voor lauwerbladen, wonden Huns volks, en zelfs den dood, in de onderneeming vonden, 't Geen Arnout is gebeurd en Willem overkwam Vernielde ligt, in u, den mannelyken ftani Van myn Doorlugtig Huis, als Reinoud van Nasfouwen Voorfpelde , toen hy u heeft voor den doop gehouen , Dat u zou gaan, gelyk Oom Willem was gefchied En ook als u vooripeld , fchoon hy zulks mede niet, Gelicht heeft, zoo als gy; doch hoor my nu voorfpellen , Zoo gy den vryën Vries tracht in de boeij' te knellen , Des tweeden Willems lot den vierden volgen zal. O o s T E R v A N T. Geen doodsangst keert myn'' moed , geen hemelhooge wal, Noch afgronds diepe gracht, kan myne drift beteugien ; Ik vlieg door nood en dood,voorzien met eerzuchtvleuglen, Myn' heldenftoet vooruit, op Cezars moedig fpoor, . Vorst Alekfander na, waarin ik nimmer, door 't Gekerm der ltervenden,noch't fchreeuwen der gewonden, Geftopten doorgang , noch zelfs doorgefneeden gronden, Gevuld met brein eu bloed , my immer ltuiten laat: Geen  =8 De BOER ew de KOE, Geen ingedrongen fchaar van Ruiter en Soldaat, Geen vliegend pylgefis, gefnerp van taaije peezen, Noch kraaken van den boog kon ooit zoo vreeslyk weezen, Noch brommend fabelflaan op fchdd en beukelaar En harnas , 't welk alom de doodelyke maar In de ooren ruisfchen deedt,dat zulks myn hart deedtbeeven, Maar 't heeft myn flaande hand bezield en kracht gegeeven. Ik ftorf veeleer terftond , dan dat ik voor den dood Een' itap terug zou gaan, zelfs in den grootften nood. Willem. Men moet zoo veel men kan zyn eigen leeven fpaaren, Ais eene Hemelgaaf, wel waardig te bewaaren, Of wy vertoornen hem, die ons het leeven gaf, Verwaareloozen ons en fnyden 't leven af. Doch hiervan reeds genoeg. Meündwoord nu myn vragen, By wien uw Onderdaan een'Rechter aan zal klaageii, Die fchreeuwend onrecht doet, als uwe afweezenheid, Na ik geiiorven ben, u't onderzoek ontzeid? OoSTERVAN T. By Moeder, Vrouw, of Oom, of iemand onzer vrinden, Die , zoo als gy en ik . vermaak in 't rechtdoen vinden. W I l l E m. Maar als de Rechter hun eens na in 't bloed belïaat, Wrat dan ? Oostervan t. Men neeme alsdan zyn toevlucht tot den Raad. Willem. Zeg welkeen Raad zou hier uw- Oom of Moeder doemen? Uw Vrouw of Kinderen lira! waardig durven noemen 'kLaat Haan hun ftr.trl'en ? fpreek en antwoord onbe.ree^d O o s-  TOONEELSPEL. ^ Oostervan t. Wat zal ik zeggen, Vorst ? uw hoogveriichte geest En ondervindingkracht wikt alles zoo naar reden, Dat ik my magtloos voele in dit gefchil te treeden. Willem. Zie dan en ondervind, dus wordt gy ook verlicht, Hoe z'ch uw' Vader draagt in zaaken van gewigt, Cm 't allerhoogst Gerecht in 't kort te durven nadren, Voor aller Vorften Vorst en Vader aller Vadren , Waar Vorst en Bede'aar, in een' gelyken graad, Alsmensch enfchuldenaar, voor 's Hemels rechtbank ftaat. {Tegen ff'aandert, die ter zydebleef. ) Tree toe. Waandert. Wat heeft de Vorst zyn' Dienaar te beveelen ? Willem. Hebt gy den Boer verzorgd ? Waandert. Ja, Vorst, in alle deelen Heb ik uw' last voldaan , 'k heb hem met zyne Vrouw En Kinderen verzorgd , fchoon 'k hen met moeite hou In 't goede Hofverblyf; zy allen ftaan hier buiten Om rechtte vorderen; ik kan hemnaauwlyks fluiten In zynen lompen eisch, dat hy u fpreeken wil. Willem. Hou hem zoo lang van hier, tot ik, in dit gefchil, Heb zyn Gezin gehoord; dat gy moet binnen laaten. TWEE  jo De BOER en de KOE, TWEEDE TOONEEL. Willem, Joiianna, Oostervant, van B i o i s. ZW i l l e m , regens de zynen. et u ter neêr en hoorteen Vrouw en Kinders praaten > Die onbedreeven zyn in 1t Rech;erlyk gedrag; Doch die men evenwel het recht niet weigren mag, Schoon zy hunn' Rechter zei v' voormynGerechtbeklaagen. Myn Zoon , gy moet hierin , ais Landheer, u gedraagen: ïk wil uit uwen mond verneemen , deezen tyd, Of'gy , wanneer ik fterf, te heerlchen waardig zyt: Gy zult u in myn1 ftoel, aan deeze tafel, zetten , Terwyl wy op uw doen en handel zullen letten. Oostervant. Uw wil is myne wet; maar zoo ik in myn1 pligt Mogt dwaalen , bid ik u om beter onderricht. Willem. Dat zal u van een Vorst en Vader niet ontbreeken. Die onbedreeven dwaalt is ligter vry te fpreeken, Dan die hartnekkig zich der dwaaling overgeeft, Het dwaalfpoor kent en toch vermaak in 't dwaalen heeft. DERDE TOONEEL. Willem, Johan na, Oostervant, van Blois, Baerte en drie Kinders. OB r e g t , tegen Willem. chlHeerfchap'.moet mynMan aan 't Hof nog langer wagEèr hem goed recht gefclüedt? (ten Wil-  TOONEELSPEL. 3i W i l l i m, haar-op Oostervant wyzende. Ga , Vrouw , vervolg uw klagteu Aan uwen Rechter zelf. Bregt. Hy Rechter weezen ? hy ? Neen, dat geloof ik niet. Willem. Wie zou het dan zyn ? Bregt. Gy, Wiens houding en gelaat en goede weezenstrekken My goeden Willems aart in a!:es doen ontdekken. Baerte. Ja, Moeder, de oude Man isLandneer, dat gaat vast, j o h a n n a. Waarom gelooft gy zulks? Bregt. My dunkt het rechten past Zyn grysheid allerbest. ( Tegen Willem.) Gy moet myn klaagen hooren; Uw jaaren kunnen my hiertoe veelmeer bekooren, Pan die van hem : hy fchyntmeêr Veldheer en Soldaat, Dan Vader vanzynvoik, die zich 't gerecht verftaat. Indien het weezen kan, wil ons toch zélf verhooren, Of ons geheei gezin gaat zekerlyk verlooren. Willem. Een Landheer kan Soldaat en Rechter tevens zyn. Dat jegens hem de vrees uit uw gemoed verdwyn',; Tee  S* De BOER en de KOE, Ten zy een flinks beklag u reden geeft tot vreeren; Wy zulien wegens hem en u getuigen weezen. Oostervant. Tree nader , Vrouw. Zeg my, waarin is u misdaan ? Bregt. Och ! Heerfchap! laat myn Man, met my, naar huis toe gaan. Oostervant. Wat doet uw Man aan 't Hof? Bregt Hy heeft den Graaf gefproken. Baerte. 't Is als myn Moeder zeid. Oostervant. Wat heeft hem dan ontbroken t Waarom kwam hy zyn' Graaf hier fpreeken ? Bregt, met eenige verlegenheid. Ik geloof, Dat het befchuldigen geen fpreeken heet ten Hoof, Maar dat het heeten zal te pleiten of te rechten. Oostervant. Gy komt dan klaagen ? Bregt. Ja, Myn Heer. Oostervant. Heeft een der Knechten Van eenig' Nagebuur , of eenig' Boer, misfchien UW Man te kort gedaan ? Bregt, met drift. Dan zou hy wel ontzien Te klaagen aan het Hof, om kosten te vermyden: Maar 't is zelf zyn Baljuw , die ons doet onrecht lyden. O os-  TONEELSPEL. 3] Oostervant, febryvende. Wat zegt gy zyn Baljuw! Baerte. Ja, Heerfchap, 't is wel waar, Oostervant. ^yn naam ? Bregt. Is Queekel, Heer. Oostervant, febryvende. Is deeze Queekel, waar Cv woont, uw Dorpbaljuw ? Bregt, , _ . , Ja tocn> fchoon meerder Dorpen, Aan dat Baljuwfchap vast, hem ookzyn onderwerpen' Waarom men hem Baljuw van heel Zuidholland heet! Oostervant, febryvende. Hoe is hy in gedrag? Bregt. Hoogmoedig, ftreng en wreed Hy tcld eecn armen Boer en plundert van de'Ryken Om meerder dan dc Graafin'toog des volks te lyken! Oostervant, febryvende. „Haartaal is minderBoersch, dan Landliên zvn jreWat onrecht deed hy u? (wend". Bregt. Hy brast ons in ellend , Door onze beste Koe uit onze wei te jaagen. Oostervant, febryvende. jjceft hy u 0 ni die Koe voorheen niet katern vraagen ? Bregt. ja; maar hv vraagt zooveel .zelfs iemands beste goed C Dis»  34 Dk BOERende KOE, Dat menig Huisgezin daardoor verarmen moet. Oostervant, febryvende. IIoc ging hy dan te werk ? Bregt, terwyl Ooprvant telkens febryft. Hy heeft een' Boö gezonden» Die vraagde, of zei myn'Man: Mynheer heeft goed" (gevonden Dat ge uw roobontc Koe zult overdoen aan hem , Door ruilingof door koop; wy konden hier geen ftem Tocgceven, waarom wy zyn gramfchap moeiten fchroom cn; En gaf men 't Beest, dan was onsbestbeftaan ontnomen. Om dat het daagelyks een ruime melking leê, Waarvan men meerder kreeg dan anderzins van twee , Die ook al bestig zyn en milde Koeijen heeten: Ditdeedt men den Bal juuw en ook onze armoe wecten. Toen bood hy geld daarvoor, zo veel zy waardig fchecn, Schoon meerder waard aan ons; dus zet men weder, (neen » Verzoekende hierby het Beest aan ons te laaten; Maar't fmeekende verzoek noch bidden kononsbaaten; 7.yn volk dreef onze Koe uit onze wei, Mynheer, En bra'jt in haarc plaats een ander Beest ons weer Dat onze Koe geleek in groote, kleur en jaaren, Maar driemaal min in deugd om melk daarvan te gaêren j Aldus verlooren wy de helft van ons befhan, Ja moeten in het kor: misfehien nog beedlen gaan. Johanna, Zier bewoogen. Gy weent, myn Kindren r Baerte. Och ! wie zou niet moeten huilen Die honger leed als wy nu lyden na dat ruilen 1 ' Oostervant. Brast dan 't "Tering gemis, van Hechts ééne cnkle Koe, Uw  TOONEELSPELj 3- Uw gantfche Huisgezin dat fchriklyk nadeel toe ? Hoe kan dat mooglyk zyn ! Bregt. Wy hebben maar twee Koenen , Ln moeten dus met min dan halve riemen roeijen, Schoon wintervoêr voor 'tvee, de weekelykfche huur hn alles 't zelfde zy, terwyl dc kleeding ('uur Ja telkens gropter wordt, voor onze tweepaar Kindren, Die ons in 't Boerenwerk min helpen dan yerhindreö , Dok daaglyks groeijende, meêr kosten voor de fpvs fcn kleêren en gewoel; verflytende op die wvs Schier eens zoo veel dan eerst, toen zy no>'"jonger waaren, Waarom wy 't menigmaal uit hunne buiken fpaaren, Baerte. Ja, 't is werempel zoo als Moeder heeft verteld ; Alen had fomtyds noch brood , noch peen, noch kool, noch geld , Noch iets , dat dienen kon voor 't hongeren. Oostervant. Mvn Vrinden, Gy zyt hier aan een Hof, alwaar gy recht zult vinden, Na 't doen van uw' Baliuuw eerst grondig is doorzogt Eu ook uw Man gehoord. Bregt. Wie had dit ooit gedocht Zulk uitltcl te ondergaan? wy loopen wis verlooren, Verliezen wy meêr tyds. Oostervant. n , Men moet hun beiden h"oren, Op dat men nimmermeer ter dwaaling overfla, Noch, rechten willende, tot onrecht overga. Heeft uw Baljuuw misdaan , als ik u hoor verhaalen, Dan zal hy uwe fchaè vergoeden en beiaaleja. C 2 BkSGT  5jö De BOER en deKOE, Bregt. Maar hy wordt ligt, door zwier, door Vrienden , e-f door geld , Of opgcfmukte taal, nog in 't gclyk gefield. O o s t erv a nt. De Zon der waarheid zal de loogendcenverdwynen» Bregt. Ik vrees die waarheid Zon za! nog rasch niet fchynen » Want Japik, myne Man, was veertien daagen hier» Heeft daaglyks zich beklaagd , maar vordert niet eeiï zier. Oostervant. Waar heeft hy zich beklaagd ? Bregt.- By onzen Landheer. Oostervant. Dcezen , Te vinden inden Vorst, moet dan zyn' Rechter wezen. ( Hy Ji-iat op, ontdekt zicb , en gaat tot zynen Vider. ) Myn Vader, Heer en Vorst, doe deezen lieden recht; Voor u zyn, jegens hen, gevallen blootgelegd, Waarvan ik nog een wyl onkundig zoude blyven ; Gy kunt veel fpoediger deeze arme lièn geryven. ( Tegens Bregt en de Kinderen, op den Graaf wyzende) Ga tot den Landheer zelv'. Baerte , zicb voor Willem neJer werpende. Verhoor ons , goede Heer r Bregt, zicb met de c.niere Kiniers ook ncdcrwerpen ie. Geefmy myn' Man, myn Koe, myn brood en welzyn weer. Bregt, nog gekniclt. <\ Vorst van den Baljuuw ! ö Vader deezcr Landen ï CJeef, op 't verzoek van brood, geen ftecn in onz'n dood bcloonen »öor aiien dienst die hy aan my , uw' Vader, deedt, Oos-  4? De BOER en de KOE, Oostervant. Heer Aland, wyl gy u altoos zoo hecriyk kwee": Ten dicnftc van uw' Vorst, zult ge ook myn gunst erlangen: Gy kunt daarop myn hand tot zekerheid ontvangen. Wille m. Uw Nocf is immers hier ? Aland. 6 Ja, myn Vorst. Willem. Ga heen En lei hem by in. Gy twyffelt dunkt my. Aland. Neen, Myn Vorst; ik twytTcl niet hem tot u in te lei len , Maar ben alleen beducht voor eenig tydverbeidet*, Wyl zyn nieuwsgierigheid hem ligt door deeze Stad Doet dwaalen , daar hy nooit gelegenheden had Haar pracht en praal te zien. Ik ga uw last volvoeren* AGTSTE TOONEEL. Willem, Oostervant. Willem. Ztyn Neef, door my te zien, zal zich veel meêr ontroeren. , Ik weet dathy, door angst en doodfehen iehrite ontroert, . E>en Beul van zvn gemoed geduung met zich voert, Die hem aan 't harte klopt en nimmermeer laat rusten; Daarom, myn waarde Zoon, moet ge alle kwaade lusten, Door  T O O N E E L S P E L. 45 Door 'theerlyk fèdenlicht, verbannen uit uw hartj Want een nnsdaadig Vorst gevoelt geen minder fmart Als zynen Ondprdaan , na 't doen van wanbedrvven; Al kan hy voor de ftraf op aarde fchootvry blyven ! Hy iiadert des te meêr voor 't Hemelfehc gerecht Waarvoor hy eveneens als de allerarmfte Knecht in t eind, verfchynen moet en mlnderterverfchooni'ng Kan brengen uit zyn Hof, dan uit een fchaamle Wooninl t.en arme Bedelaar, 'k Vermaan u met een vuur Dat nog myn koude kracht verwarmt, fchooa 'tuitterltc uur Myns leeverts vast genaakt. Door drie en dertig jaarea Kcgeercns Ieerddc ik reeds dit volk nooit te bezwaareii, Wen 'tedelmoédig is en meêr belasting draan Wanneer men 't vriendelyk , dan ftreng, om fchatting vraagt; Dit vry Gemeen heeft, my vaak eens zoo veel gegecvert Als Ik van nooden hadt, doorvriendfehap aangedreeven : fWeerftaat altoos den dwang, en ais men 't wrevel toont Ac.it dit kloekhartig volk zich allermeest gehcont. Gy moet de fchuldigen toch nooit vereiiffenisfe Verleenen, want het kwaad blyftin een kwaad «evvisfe, l at, ter verbetering, aan weinig lieden baat, Alaar meerder trek verleent van'teen e in andere kwaad IJen goe len tot verdriet, geduurig voort te loopen ' k Durf evenwel van u , op goede gronden , hoepen , JJat gy in al uw doen omzichtig weezen zul" ' Om nimmer eenig mensch te ftraffen buiten fchuld : Vermids ditgruuwlen zvn die meestin Oorlogstydea Gebeuren, moet men ook altoos den Oorlog mvden /-oo men hem eenigzins rechtmaatig mvden 'kan • &oo niet, myn Zoon, zult gy een'moedig' Oorlogsman, Envryheidslievend hart, in ieder Burger vinden Die nimmer hun de hand als Slaaven hiaten binden. 1 ou inden voorfpoed , maat, en in de tegenheid , geluld en moed en hoop. Acht niemand dic'u vlcid, Maar zend ze van u af; want alle die ons vleijen Doen torn hun voordeel meest, om ons ten vake leiên,  5« E* g BOER en de KOE, Zoo eenig ongeluk ons diepe wonden flaat. Zie daar, myn waarde Zoon, uws Vaders laatfte» raad , Om de inborst van dit volk en 't pit van goed regeeren*, Uit mynen zwakken mond , ten bloeije uws Lands , te leeren : Dus blinkt in 's Zoons befticr, dat hy nog blond begint, Ket grys bevinden uit van 't Vaderl'yk bewind. Oostervant. LTw lesfen zullen my altoos ten richtfnoer ftrekken. Uw kunde en dapperheid en handel vry van vlekken, Zyn elk zoo wel bekend , dat u de naam van goed Niet minder eigen werd ars deugd en heldenmoed. Willem. Om waarlyk sroe.1 te zyn moet men het kwaad beteuglen , Ot' onze goedheid dry ft alleen op wasfche vleuglen r Die , voor het redenlicht der waarheids Zonncfchyn , Ons goed doen keert tenkwaade-, en 'tkwaad doet kwaadcr zyn. Myn Wacht! NEGENDE TOONEEL. Willem, Oostervant, Waandert. Waandert. Gebie , myn Vorst. W i l l e m. Haal Man en Vronw en Kinderen Die Queekel heeft beroofd. Waandert. Niets kan den Vorst verhindre* Hen daadFyk hier te zien. Zy wagten uw bevel, Mor. onsjeduid , en ftaan voor deeze deur. * Wil.  tooneëlspeL. Ij Willem. „ . . , 't Is wel. Geleil ze by my ln c:i tree:! dan daailyk buiten, Om d Oom en zynen Neef in 'tingaan nog te fluiten; TIENDE TOONEEL. * Willem, Oostervant, Waandert, Jacüc, Bregt, Baerte en drie Kinders* J a c o 3, tegen WilUm. -XoeTaartig Graaf van 't Land , moet ik nog langen tvd ° ° Omzwerven In dit Hof, waarvan gy Huisheer nvt ? U tt my veel liever gaan , dan by uw Hovelingen 1 c wagtcn. J ° Willem. . Hebt ge uw tong wel weeten te bedwlnrea kn niets aan hun ontdekt, van uwe zaak ? j a c o 3 , op Waandert uiyzende. iv rk„i , ■ 6 Neen , "«Prak daar niemand van, dan deezen Heer alleen \rouw en Kinderen. Willem. r, ,f„„„ . Maar hebt ge u welbezonnen. n' , }' Hrbt -eze :d ■ Hebt ge ergens fn gedwaald foordnft of vyandfehap, van't geen gy hebt verhaald» Of Jl u k "°g i:'tyds' e^r zuik-s rc w weezen gy hebt mynen toorn cn grimmigheid tc vreczen * Jakob. Neen , ik heb niets gezcid dat niet waarachtig is.  ?s« De BOER en d:eKOE, \Vl llem. Maar gy , b Vrouw! flocgt gy in 't een of ander mis? Bregt. 'Neen, Hccrfchap , neen, ik hebbc in alles] raak geilaagcn ; Zoo "gy my niet gelooft wil 't vry myn Kindren vraagen. Baerte. Dcontrooving onzer Koe, door deiiBaljuuwgcfchicd? Bedorf ons altcmaaf. Willem. Zult gy , als gy hem ziet, Ilcm in het aangezigt het zelfde durven zeggen ? Bregt. Ja ; maaar ik vrees dat hy daar tegen in zal Ieggc* En werpen nog de fchuld op ons. Willem. Gy vrceft daar voor.' Bregt. liy 's Ryk en wy zvn Arm. Willem. Ik leen zo gaarn het oor . Aan Arm als Ryk en zal het onrecht nooit gedoogen, De Ryken hebben hier, voor my geen meêrvermoogen Als de Armften in myn Land. Gy ftaat met hem gelyk Voor mynen Richterftoel. Hier geld geen Arm of Ryk In de uitfpraak van't gerecht, of ik wierde onrechtvaardig En alle Hemelgunst, door onrecht doen , onwaardig ; Terwyl ik ryk en arm als myne Kinders acht, In zoo ver elk van hen zyn pligten wel betracht. Ik zal u daadelyk met uw' Baljuuw ontbieden. Heer Waandert, ga, bezorg dat deeze braave lieden Ge-  TOONEELSPEL. 5$ Gereed /laan ten gehoor, wen ik daar last toe geef, En breng aan de andere deur den Qom met zynen Neef' Om, als 't my raadzaam dunkt, het vonnis uit tefprce' keu. ELFDE TOONEEL Waandert, Jakob, Bregt, Baerte tn drie Kinders. Waandert. "VSTanre ik als gy ik liet myn verdere aanklagt ftee- ken. a Gy weet niet wat het is zyn hooge Overigheid Te trekken voor't gerecht, met zulk een onbefeheid Gelyk gy hebt gedaan en doet door'dit betichten' Hy is een Edelman, voorwien gy ligt zult zwichten Zoo fpoedig gy hem ziet. Jakob. Zyt ge ook een Edelman ? Waandert. 8 Ja, zoo wel als hy. Jakob. .j , . . ' IIeet 87 ook Edel, dan Verwonderd het my niet dat jy me bang wik maaken. jy bdellui, befchermt clkaêr in alle zaaken Om ook gedekt te zvn in't eigende ongeval' Dat den Baljuuvv, van my , nog overkomen zal. Waandert. Gy fpreckt gelyk een Boer ,die dom en onbedreeven.. Jakob. ft ben en blyf een Boer, die vrvheid is gegeeven f e fpreeken ais hy denkt. ' W j Waan-  f4 De BOERende KOE, Waandert. Gy fprcekt gelyk een loer En kinkel. Jakob. Neen , abuis; ik fprcek gelyk een Boer, Die alle leugens haat. Baerte. Och! Vader! wil toch zwygen Jakob. Ik wed van onzen Graaf hierin gelyk te krygen. Bregt. Zwyg, Japik. Jakob Zwyg jy zelf. Jy komt hier pas aan 't Hof En kent het veinzen al. Waandert. Gy zyt wat al te grof, Jakob. Ben ik wat al te grof, myn Wyf is des te fyner. Js ryk en arm gelyk by onzen Graaf, wv zyn 'er In 'thuis des Goeden Heers , die't flus mv heeft ^ezeid. W a a n d e r t. Gehoorzaam dan zyn' last. Jakob. Geen onderdaanigheid Noch dienst aan onzen Vorst zal my te lastig vallen. Waandert. Gaat dan met my. Jakob. Wie? ik? myn Wyf? of met ons allen? Waan-  TONEELSPEL. ~f$ Waandert. Gy alleen, zoo gy durft. Jakob. TT . . Voorzecker durven wy. Hoe eer hoe liever zelf. Ik vrees noch pronker? «och hst van den Baljuuw, om 't Beest, aan ons ontnomen. ' Door onzen Goeden Heer, haast weder te bekomes. Einie des Vierden Bedryfs. VYFDE BEDRYF. EERSTE TOONEEL. Willem, Oostervant, van Blois, Waandert en IFacbien. Willem, zich nederzettende. , 7 *-rfyn de Oom en Neef gereed, Heer Waandert.? Waandert. v„ a i.- . Ja. Mynhcr Zyftaan hiervoor de deur, gereed op uw beroer Voor deeze , 't Boersch Gezin. wj«er, Willem, tegen Waandert. \*m n Lïat Q«eckel binnen treeden Met zynen Oom. D 4 TWEE-  De BOER en de KOE, TWEEDE TOONEEL, Willem, Oostervant, van Blois Queekel, Aland, Waandert en Wachten. 'Queekel, met fcbroom naderende. JV'ïyn Vorst! WlLLEM, Waandert en de Wachten wenkende te vertrekken, . Trcè toe en hoor mvn reden Baljuuw en antwoord my , hoe 'tin Zuidhblland ftaat» Queekel. Zeer wel, Grootmachtig Vorst. Willem. Neen , neen, Baljuuw, het oaat "Daar anders dan gy zegt. Zyt gy daar riiet verheeven Alleen door myne gunst, om elk goed recht te geeven? Aland, tegen Queekel. „ Geef antwoord aan den Vorst en aarzel niet." Queekel. fl [a, Ik heb, roemruchtige, mvn voorfpoed uw genaê En uw goedhartigheid, alleen maar dank te weeten. Willem. Waartoe hebt gy daar op den Rechterftocl gezeten 5 Waartoe ? dan door uw magt de Goeden voor te ftaan ? De Kwaaden weer, ten fchrik, met ongenaê te liaan ' Was myn geducht bevel, en de onfehuld vry te fpreeken ; O" Dieven, die hun hand naar 'tgoed van andren fteeken ,  TOONEELSPEL. jjj E.a zulken die het goed van hunnen eignaar, Zélfs tegen wil en dank , als of 'thun eigen waar' Ontneemen, ftrenge ftraf te geeven naar s' Lands wetten. Hos durfdde gy, wien ik tot Rechter durfddezetten ■ Een' Boer, een' arme Boer, dien ge in zyn arremoê De hand had moeten biên , berooven van zyn Koe Waardoor zyn arm Gezin heeft honger moeten Ivde'n 3 Gy,'trechten kundig, durft het heilig recht beftryden' Foei, fchaam u in uw ziel, vloekwaardig Rechter wien Ik zclv' als Dief en Schelm hier aangeklaagt moet zien ' Jk fchaam me om uw gedrag, datgy zoo ver dorst komen , Dat ge een', die weinig had, fchier alles hebt ontnomen Wat hem nog overfchoot. C Hyfiampt met den voet, waarop Waandert uitkomt. ) Men roepe 't gansch Gezin \ an d armen Landman hier. Q V e e k e l, ter zyde , terwyl Waandert binnengaat, „ ó Schrikkelyk begin' „ Och ! ik verftyf van angst! Hoe zal dit hier nog end-' „ Waar vlucht, waar berg ik my \ waar zal 'k mynè oogen wende ! " DERDE TOONEEL. Willem, Oostervant, van IJlois, QühEKbl. Aland, Jakob, Bregt, Baerte en drie Kinders ; Waandert en Wachten buiten de deuren, Willem, tegen Queekel, op den Boer en de zynen wyzende. K 4.^-entgy dien Man, die Vrouw en Kindren? ■O 5 Aland,  S1. De B OER. en de KOE,- Aland, tegen Queekel. „ Antwoord dan." Queekel, met de uitterjls vcrleegendbeid. Ja, Vorst, ik ken die Vrouw, die Kindren en den Man* Willem. Waarvoor zyn ze u bekent! Queekel. Voor arme Boerrchc Lieden. Willem. Gy kent ze dan voor arm, die 'tonrecht most srefchieden ? Die men mishandlen mogt, beroovcn naar zyn'wil? Die voor hun meerderen , in allerlei verfchil , Maar onder moesten doen , om dat hun kleen vermoogen Niets zoeken kon door 't recht, wanneer uw Haviks oogen Roof vlamden, op hun goed als of't uw eigen was En daar de hand aan floegt ? hoe kwam dat doen te pas In eenig Land waar 't recht in waarde wordt gchouèn? Aland, teegen Queekel, „ Spreek van de ruiling, fpreek, of't zwygen zal .* rouwen". Queekel. Ik gaf voor zyne Koe aan hem een andre'. Willem. Maar Was hy daar mee te vreên ? Queekel. Myn Vorst, ik had hem daar Zeer dikwils om verzogt; hy mogt haar mv verkoopen Of ruilen; doch vergcefsch; ik had gcenzins te hoopen Dat  TOONEEL SPEL. $ Dat hy haar af zou ftaan, by ruiling noch voor geld Willem. En toen hebt gy hem 't Beest ontnomen met geweld, ?siet waar ? b 1,1,m> Jakob, £1H•eL3,m!lee^'nce:,; hy heeft my '£ Beest ontnomen In Kilte maar is nooit gew eldig aangekomen En zond me eene ander Koe , gelyk'hy heeft'gezel j. Willek. Vemoegde u deeze? Jakob. 6 Neen. Willem. •OnW,^ \.r Dat, 's KewcldiadighcH Gcp eegd.Men mag geenzins den eigenaar ontvreemen 't Geen hy behouden wil, veel minder iets ontnecmen Was deeze wisfeling met beider wil gefchied ' Hot recht het heilig recht, dwong my op hèdén nitf Hier tusfchenfpraaktezyn, noch RgchTerK weczent Aland, teegen Queekel, i, Dus hebt gy anders met dan ligte draf te vreezen". Willem, teegen Queekel en den Boer, Ik denk gy beiden my daarvoor erkennen zult' Queekel, met drift. Nooit werd 'er eedier Vorst tot onzen Graaf irehul 1 Dan gy Doorluchtige ! Wie zou zich niet gewennen Zulk een beminlyk Heer voor alles gaarn te erkennen W at hy begeert te zyn ! buiwii. Willem. _ De Huisman zwvgt noe fti! Ito toend niet dat hy my daarvoor erkennen m ü. Ja-  CC De BOER. en deKOE, Jakob, na zicb bedacht te hebben. Ja, Heerfchap, ik erken dat iemant ons moet fcheides, Of rechten , of misfchien moet fpreeken tusfehen beiden ; Maar 'k weetniet op wat wys. Willem, tegen Jakob. Nu , gy erkent my dan ? Bregt, Jakob aanpotende. » Zeg, ja. Jakob, tegen Bregt, in fiitte, „ Ik weet noch niet of 'k hem erkennen kan ; „ Datwcetmcnallerbestwanncerwyrechtverkrygen. Bregt, tegen Jakob. Ily heeft het ons beioofd. WILLEM, tegen J.:kob. Zult gy nog langer zwygcn? Jakob. Nou ja, 'k beken het dan, gelyk een ander doet. W i LLC M, teegen Queekel en Aland. Dewyl ik 't Kuisgezin hier eenzaam fpreeken moet Zult gy, ö Heeren! ons een korte wyi verlaaten' VIERDE TOONEEL. * • Willem, Oostervant, van Blois, Jakob, Brkgt, Baerte en drie Kinders \ Waandert en Wachten huiten de deuren. willem, teegtns Ooprvant en van Blois, _L^u ziet gy Queekels fchuld: hy heeft, als een ver» waaten En eerlooze fchclm , deeze arme Iifin misdaan.  TOONUELSrEL O, C Tegen het Boerfcbe Gezin.) Ziet nu, myn Kinderen, hoe 'k u thans voor wil ftaan, Gelyk een' Vader past, en hoe 'k u recht zal geeven! Heer Queekel hoeft u veel, maar my veelmeer, misdreeven ; Doch 't eerfte raakt u ook, het laatfte mv alleen. Wat eischt gy voor uw fchaade? Bregt, tegen Jakob. „ Eisch geld. Jakob, tegen Bregt. n Neen, zeper, neen, Dat niet, ik eisch geen geld : 'k ben daar niet om gekoomen". C Tegen Willem. ) Hy geev* myn Koe maar weer , die hy my heeft ontnomen. Willem. Maar zoo die Koe nu eens onzichtbaar was gemaakt. Jakob. Neen , ik denk niet dat zy verlooren is geraakt. Willem. Hoe veel fchat gy haar waard ? Jakob. Meêr dan tien zilvren Kroonen. Willem. Moet hy uw tydverzuim en moeite niet beloonen >, Jakob. Dat haal ik wel weêr in door 't werken ÜSt ik zweet; ik hrj de moeite en reis maara! te wel befteed Dan lo v! te yraagen ; neen , ik heb genoeg belooninoDoor onzen Goeden Graaf te zien in zyne wooninr* Door  m D« BOEÉ is de KO!, Door hefn tc fprccke-i, door het recht aan my eefchied En door de vrieadlykheid die 'kaan zyn Hof geniet; B r e g t. Ta,'t zien van onzen Graaf kan alles ruim vergoeden ' Wy zullen ons daarna in 't werk te meerder fpocdenj Een uurtje vroeger en een uurtje lanter, maakt Dat onze fchaade in 'tkort weer uitgewonnen raakt Baerte. Ik zal myne Moeder haast wat in de handen vallen. En helpen waar ik kan. Willek, met verrukking, tegen Ooflervant en van Blois , op bet Boerfcbe Gezift tvyzende. Ziet, hoort en let op ailen „ Die ge ooit bcleedigt acht en vind eens huns gelyki „ Zy loonen 't kwaad met goed en zyn, in de armoe' ryk. Oostervant. „ Heer Queekel heeft genoeg hun fchaade te beraden. Willem. „ Daar baatzucht menig mensen van 't rechte fpoor doet dwaalen , „ Ja ryken zelf verlokt, verfmaaden zv de wraak, „ En 't welverdiend genot, van hun gewonne zaak". C Tegen Waandert, die , op 't Jfampen van zynen voet, binnen komt. ) Men haal flraks de Baljuuw en Hoofdschout weder bim nen. v y r-  /TOONEEL SP EL. g5 . VY F DE TOONEEL. Willem, Oostervant, van Blois ' , Queekel , Aland. Jakob, Bregt, ' Baerte en drie Kinders; Waandert, en Wachten huiten de deuren. « ^_ W i l l1m , zyne redenen vervolgende. *^ie , Queekel, u , door my, van Diefïïal overwinnen ; Vergoê dat fnoode feit. Ik legge, uit uwen fchat Aan deezen Boer, wien gy de Koe ontdooien had gn moeite deedt, om hem dus fchadeloos te dellen ten nonder j Kroonen toe , die Aland hem zal tellen * *n zuiver goud, zoo dra hy t'huis gckoomen is. * Queekel, voor bcm knielende. Ik dank den grooten Vorft voor myn vergiffenis v oor zyn goe 'hartigheid, zyn gundige gènaade ' ün t vonnis, dat my treft met zulk een kleene fchaade. Aland. Ik dank u insgelyks, grootmoedig Opperheer, *n val benevens hem, voor uwe voeten neer.' Bregt, tegens baaren Man en Kinderen. » Zegt, moeten wy nu ook niet voor hem nedervallen? Jakob. „ Wy zyn niet fchuldig, Wyf. Bregt. „ Jv kent toch aardig kallen; „ Doenwy het a-iet hy zal'ermooglyk kwaad om zy». B a e r t k. » J8> i2» wy moeten 'tdeen „ Dat  94 De BOER en de KOE, Jakob. „ Maar 't heeft te weinig fchyfl „Dat ook de onfehuldigen. . . . Bregt. „ Wy moeten ncderknie'lcn. Jakob, tegens de zynen. „ Komt, knielen wy dan ook." Willem, ben oprechtende. Wat wilt gy braave zielen ? Jakob. Geef my myn' Koe maar weèr, WlLLEM, tegens Queekel en Alant. Dat ze ook gegecven zy, Queekel. ft Vorft! het zal gefchiên. J a k o b en Bregt, te gelyk tegen Willem. Wy danken u dat gy Ons hebt zoo wel gedaan. WlLLEM, tegen het Br>er/eb gezin. Ik nebbe u recht gegéevert, Gelyk ik was verpligt en doen moetal mvn leeven f En altoos heb gedaan. Gaat buiten met elkaèr ; Doch Queekel blyv' nog hier. Queekel, tegen Aland. Ik vrees voor lyfsgevaar." Aland, tegen Willem. Vergun den Oom, geknielt, voor zynen Neef te fmeekcn. Willem. Myn Wacht! ZES-  TOONEELSPËL. ' ZESDE TOONEEL. Willem, Oostervant, van JIlois, QViekéi., Aland, Waandert en Wachten. Waandert, zicb voor Willem buigende, en vertrekkende. Daar zal niet aan ontbreekérh Aland, eerst tegen Oojiervant en van Blois, en daarnet tegen Willem-. Och ! Graaven, ftaat me hy , ten beste van myn' Keef' Herdenk;, zachtmoedig Vorst, fchoon hy al iets misdreef, Onze aller trouw voor n! herdenk mét welke rampe 1 Ik tegen Vlaanderen , óm u , heb durven kampen • Hoe zeer ik yverde tot gy u zaagt herfteld; . Hoe 'kallen wederftand voor u heb neergeveld. Met Dordrechts Yvcraars ? toen clku icheen te haatén Heeft onze Stad uw zaak om lief noch leed verlaaten ! Verlaat, in dit gevaar, nu ook uw' Dienaar niet! WlLLEM, tegen Aland. Gy deedt uw' pligt, waarvoor gy loon en gunst geniet Eiifteeds genieten zult. Ik wil elks dienst betaalen Met vriendfehap ; maar wil ook myn vyandfehap doen daalen Op d'ondienst. Had uw Neef onkundig zich misdaan li ha 1de, ontwyffelbaar, uw bede toegeftaan; ° ' Hy die onkundig dwaald is ligter te verfchooncn Dan die moedwillig dwaald , om 't heilig Recht te hoonen. Heer Aland , ik verzoek dat gy van hier vertrekt, £ Ai  De BOER en de KOE, Aland. Srootmocdige Ooftervant. ..! WlLLEM, tegen Aland. Zoo gy myn toorn verwekt^ Mynheer. . . . Queekel. Helaas myn Oom. . .. Aland, met drift. „ Ik vlieg naar de Vorftinnef. „ Dat zyden Vorst beweege en 't llreng gemoed ver* wmne l" ZEVENDE TOONEEL. Willem, Oostervant, van Blojs, Queekel, en Wachten. Willem. M yn Wacht! ontneem terftond aan Queekel- 'I zydgeweer. ( Terwyl Queekel 't geweer ontnomen wordt. ) Gy hebt den Huisman Hechts, maar geenszins myner eer', Hierin genoeg gedaan en zult dor ftraffe draagen. Het hoofd zy, door den Beul, u ftraks van 'tlyf geflaagen. Queekel. Genade! 6 Grootc Vorst! ... Ik val voóru ter aard! "klleb nooit onfchuldig bloed vergootcn, door het fwaard; ïn 'tRccht en Rechtsgebied,dat gy aan my betrouwdden. Willem. Hadgv den fchaamlen Boer zyne armoölaaten houden ■ &  tooneelspel; ©s ïkhaddeu mooglyk nooit van diefftal overtuigd; Maar 'c is nu vruchteloos dat ge u dus nederbuigt: Kniel voor den Hoogden Troon , fnieek hem vergiffenisfe, Wien ge allermeest misdeed. Sterf met een rein gewisfe, BeUr 't vallend hoofd nog op zoo lang't gefchieden mag. Ga, biegt uw zonden af en wagt de laatde llag. Queekel. 6 Nacht der duidernis, wil myne fchande dekken! 6 Heerlyk zonnelicht, wil uwen gians ontrekken Aan 't oog des Volks , dat my wenscht neêrgeknieit te zien, Om 't fnydend fwaard des Bculs myn hals en nek te biên! 6 Dood ! ö wreede dood, beroof my fpoedig 'tleeven ! Dus worde ik van deftrafen fpotdes volks ontheeven. agtste tooneel. WïLLEM, OoSTïRViKT, VAN BLOIS. Oostervant. 2iyt hem genadig, Vorst. .. Willem. Dan boog ik 't heilig recht. De Hemel kent geen rang noch onderfchcid in Knecht Of Heer, maar oordeelt elk naar 't geen'zy hier bedryven. Als fchender van myn'last, moet hem de Beul ontlyven; Als roover eener wei, verdiend zvn' hals de drop ; Als Rechter die het recht verbreekt, zal zvnen kop Haast rollen in het zand: wen hy zyn' eed ge'fchonden En wetten, tegen my, voor zich heeft uitgevonden , e 2 Die,  6T De BOER en de KOE, Die met de Hemehvet volkomen ftryden , moet Dy deeze misdaên weêr ukwisfehen met zyn bloed. van Blois. Geef hem vergiffenis. Wille m. Hoe kunt ge my zulks vergen? Ontrok ik hem der ftraf ik zou den Hemel tergen. Oostervant. Uw goedheid wordt alom gepreczen en bemind. Wille m. Door goedheid hebbe ik my bevestigd in 't bewind ; Maar zacht te zyn, wanneer men ftrengheid moet gebruiken , Doet zulke zachtigheèn, naar tuchteloosheid ruiken NEGENDE TOONEEL. Willem, Oostervant, van Blois, Jakob, Bregts Baerte en drie Kinders. Jakob, knielende. Och! Heerfchap! geef genaê! Wille m. Zyt gy noch niet voldaan 3 Bregt. Ja, al te veel. Jakob. Eer hy, om my , ter dood zou gaan Sta ik veel liever af'van rechten en van wetten , Van Koe, van Huis en Land. Ik moet zyn' val beletten En wil niet dat hy fterft, zoo ik 't beletten kan. Wil-  TONEELSPEL»1 "o> Willem. Gy fpraakt misfchien zyn' Oom ; hy is 'er de oorzaak" van En drong u daartoe aan, door dreigen of door bidden ? Bregt. Door dreigen ? zeper niet: wy zouden ons in 't midden Van 't GraaflykHuis en Hof niet laaten dreigen. Willem. i Heeft Hy u dan ook gebeen ? Jakob. o Neen, zoo waar gy leoft; Maar ik zou rust, noch duur , noch lust, noch leeven vinden Indien hy om my ftorf. Willem. Gy vreest ligt voor zyn Vrinden ? Jakob. Neen, Landheer, 'k vrees die niet, maar 'kvrees myn eigen hart, Om dat myn aanklagt hem geftort heeft in die fmart. Ik kan nochMensch, noch Dier, dan met verdriet,, zien lyden, En zoude ik dan een Mensch van 't fterven niet bevry den? van Blois. Gy hebt hem gunst betoond, voor dienfien van gevvigt. Willem. Hy heeft die gunst veracht, door 'tfehenden van zyn» pllgt. Baerte, knielende voor W~itkmK Spaar hem om onzent wil. E 3 Wil-  7® De BOER en de KOE, • Willem, ttgtn de JVacbt, die, op 'tgefiamp vam zytien voet, uitkomt. Men roep' Heer Aland binnen. B r e g t , op de kniën vallende. Zyn dood zou , dag op dag, meêr pyn in mvne zinnen cr»'ekken dan de fmert die 'k in mync ar'moè leed Jakob, n g gekniclt. Och! hadde Ik dit gedacht, eêr ikmyne aanklagtdced i iiy waar'nooit aangeklaagd. Willem. ~ „ . , „ Gy hebt geen kwaad te fchroomen, ^yn vrienden zullen nooit ten uwen laste komen Om tgecn gy hebt gedaan , gedron-cn door den nóód. Ik zal en mync Zoon zal u, na niynen dood, Befchermen voor 't gevaar en fchade van de zynen. Oostervant, tegen bet Bocrscb Gezin. ft Ja. Gy deed zeer wel en kunt nooit fohuldigfchynen. In Queekels ongeval, die u mishandeld had. Jakob. Ik vrees zyn Vrienden niet, maar ben bekommert, dat Hy fterven zal om my. TIENDE TOONEEL. Willem, Oostervant, van Blois, Aland, Jakob, Bregt, Baerte en drie Kinders. Willem. 7 kr *_ , . *-ilc » AIand, deeze Lieden My fmecken, dat uw' Neef genade zal gefchieden' O o s-"  TOONEELSPEL. 7i Oostervant. Zy, in hun laagheid, hoog, onedel in den fehvn Zyn edeler dan die'tHechts door geboorte zyn. * Aland. Die edelmoedigheid zai loon van my venverven nei-ven."1 °nderftand> fcho°» Qöeekel hiermoet Willem, met verrukking Myn Broeder en myn Zoon zyt daar getuigen van. CA l a n d , omhelzende.} Heer Aland , waarde Vriend, rechtfchanAn va i i Zoo moet men edel zyn en dei^^e'^hlfneta,an Ach! mogt ik uwen Neef, om \^S^onT' Ho^gaarne zoude ik 'tdoen; ma^tïSn^ C Tegen de Wacht, die , op >t Jampen met den voet binnen komt.) ' Dat Queekel daadelyk te voorfehyn zy gebragt C Tegens Jakob en de zynen. ) Uw tederheid, voor hem, kan my op'thoogts behagen Myn Vrienden, gy hebt u recht Christelyk gedraagen] ELFDE TOONEEL. Willem, Johanna , Oostervant van Blois, Queekel, Aland, Ja.' k o b B r e g t , B a e r t e drie Kindek ; W a a nd e r t , en Wachten aan de deuren* en twee Geeftelyken. ^ Johanna. VJTcef Queekel Iyfsgenaê. E 4  J* De BOERende K OEj Aland. Och! geef vergiffenis ! Willem, Johanna by de band vattende, Kan ik genadig zyn ? Queekel, aan banden en voeten geboeid; tusfcheQ de Gcejlelyken. Myn Oom! ik ga gewis Ter dood. Allen , behalven Qiieekel en Willem. Hy gaat ter dood ! Willem, bun naar boven wyzcnde. De Hemel geev' genade. C Hy geleid zyne Gemalin en Alan i voorwaard:, toont ben zyne geheime traanen, en legt beider banden op zyn hart. } Zie, voel, hoe gy my treft. Jakob. Ik iy veel liever fchade , Om zyn behoud. Bregt en Baerte, gelyk. Wy ook. Willem, tegens allen , op de Wachten en Geest telyken wyzcnde. Laat Queekel hier alleen , Jliet my en deeze Liên. Aland, aarzelende. Myn Vorst.... Willem, hem by de hand vattende: Myn Vriend ca heen laat 7ynr q U EK«|  tooneelspel; 73 Queekel, zynen Oom omhelzende. Vaarwel myn Oom! Nadeezen Ziet gy my nimmer weer.... Ik ben ter dood verweezen. aland, bem omhelzende. Ik hoop en vrees nogtans. Queekel, tegen zynen Oom , terwyl Willem zicb nederzet. Vaarwel in eeuwigheid! TWAALFDE TOONEEL. Willem, Queekel, Waandert, Wachten en twee Geefldyken. WlLLEM, tegen Queekel. Cjy weet u Vonnis, zorg dat ge u ter dood bereid. {Hier gaat een Achterdoek op , of'twee groote deuren epen alwaar men een Scherprechter en de hoop zand, benevens' de Gerechtsdienaars ziet.) WlLLEM, tegens de Gerechtsdienaars en Scherprechter die daarop toetreeden en Queekel ter Jirajfe bekwaam ' maaken. Treed toe , maakt hem gereed om zyne flraf te ontvangen. Queekel, terwyl de Gerechtsdienaars met hem bezig zyn, 6 Rechters deczeraarde! och! gaat nooit ilinkfchegangen ; h Maar fpiegelt u aan my , eer gy het onrecht ftyft. Geen Beul, geen ftraf; geen pyn, nochfellc doods angst dryft Pen prikkel uwer ziel zoo krachtig , dan dewrocgin" JSa vrees voor Hemeiwraak , die alle vergenoeging" Es ° In  7A Dl BOER. bn de K O E, In ruft en lult, ontneemt van alle die hunn' eed,' ' Verbrecken om genot, of, al te ftreng en wreed De onnoile en arme liên verkorten in hun rechten. Die Beul van uw gemoed zal feller u bevechten Dan eenige aardfche ftraf! Die hartworm van verwyt Verlaat zyn knaaging nooit, maar woed en wroet en byt U eeuwigzonderrust, al dekt gy'tvoor de menfehcn En doet uwleevensvreugd verdorren en verflensfen Te meerder nog wanneer gy de aardfche ftraifc ontgaat. WiU:m bet Swaard, door een der Dienaars , omvangen hebbende, word Queekel achterwaard: geleid, alwaar by voor den Zandhoop necderkniclt en geblind word, waarop de Vorst bet ontbloote Swaard den Scherprechter in handen geeft, die daarmede achter Queekel gaat fiaan. 5 Hemel! zie hoe my 't berouw ter needer flaat! Vergeef my myne fehuid en ongerechtigheden 1 En , na ik, wel verdient, myn ftraffeheb golecden , Neem my dan gunftig aan, gezuiverd van de fehuid Waarom ik lyde en fterf. Door deeze hoop vervuld , Herleef ik in den dood, bereid dit ftervend leeven Hem, dien 't my heeft geleend , door 't derven weêr te geeven. Bierftaat de Beulbem't boofdaf, terwyl de Geejiclyken wyken, Willem. Dus volgt de ftraf de fchulJ. ( Tegens de Wachten die daarop even binnen gaan ) Roept nu de Boerfche Liên En Aland, op dat zy dit treffend Schouwfpcl zien. DER-  TOONEELSPEL." n DERTIENDE TONEEL. Willem, Oostervant, tan Blois, Aland, Jakob, Brsgt, Baerte en drié Kinders; Waandert, Wacbitn, twee Geestelyken, de Scherprechter en Gerechtsdienaars, Aland, bet Lyk van Queekel ziende* aH V X j.cmc-1 ! Jakob, met verbaajibeict. 'Hy is dood! Willem. Toen gy ham kwaamt beklaagen Van eed - en plichtverzuim moeit hy der ftraffeft draagen, Naar maate van het kwaad , dat ik kaftyden moed, Want daar het Rechters fwaard door flappe tucht verroert, Kan nooit een land beftaan. Ik hebbe u niet gewroken. Maar recht gedaan en hem als Rechter aangefprooken , En dus van flinks gedrag, van diefftal en geweld Verwonnen. Zyt gy nu verflagen en ontftelt Om deeze tuchtiging ,die gy zoo ftreng nietwagten Zy leere aan ieder een zyn plichten te betrachten En nimmer al te rafch met de aankiagt voort te gaan ; Want elk zachtmoedig Menfchzaldus verleegenitaan ^ Gelyk -gy heden doet, wanneer hy op zyn klaagen Dien hem mishandeld had gerechte'ftraf ziefdraagen: Dat denkbeeld blyft hem by tot in het duifter graf. Vertroost u evenwel hiermee , dat gy zyn ftraf Zoo ftreng niet heb gezogt, maar zelf zyn lyfsgenade, Ha 1de ik u flegts gehoord , gekogthadte uwer fchade. En gy , Heer Aland , ga , bezorg het Lyk ter aard . JS»  76 Di BOEH en de KOE, Inzyner VadrenGraf; gyzyt myn vriendfcbnp waard Diê gy behouden zult en nimmer zal vermindren * Mids gy aan deezcnBoer en zyne Vrouw en Kindren Ü altoos gunftig toont, en daadelvk voldoet De toegelegde fomme, uit Queekels reedde <*oed Gelyk ik heb gezegd en hun heb toegeleegen Zoo moet men 't heilig recht handhaaven door den degen, Nooit ftaat nog rang ontzien, maar fhiiten het gezi°t En '.reeven loon op ftraf, naar d'lnhoud van zvn pügt. > Om voor den Hemeltroon , ten einde van het lecveri, Uehoorlyk rekenfchap van 't aards bedryf te geeven. Einde des Vyfden en Laatjien Bedryf.