846 B 11






846 Bil
B A T O,
EERSTE PATRIOT,
VADER der BATAVIEREN
E N
BALLING voor de VRYHEID,
TREURSPEL.
TE ROTTERDAM,
By JAN MEIJER, Boekverkoper op da Hoogftraat,
MDCCLXXXV1.



$eeni Exemplaarett zyn echt, dan door den Autheur en Boekverkooper onderteekendzynde. g^^JjZïwe* "



AAK
DE HEEREN GEZAAMENTLYKE LEDEN
DEK.
VADËRLANDSCHE SOCIËTEIT
TE ROTTERDAM.
kan ik met meêr recht myn'braaven BATO wydea Dan u, die inderdaad zyn ivaare Kindren zyt, Wier VADERLANDSCHE drift en onverwinbre vlyc Altoos den vuigen dwang kloekmoedig blyfc beflryden ? Dus zal de P'ryheid nooit een veege fcbipbreak lyden . Maar blyven in haar' ftand, den Aterling tol fpyt, Wiens zelfbelang op 't goud de tanden (lukken b.yt, Terwyl de Jlem des Volks zich juichend zal verbiyden. Dus word myn arbeid nooit der Ballingfchap ten deel, Zoo gy den Batavier befchermt op uw Tooneel En Nederdui'fcbe taal voor andre blyfc waardceren. Dus zal myn BATO zelf herryzen uit zyn graf En zweeren eeuwiglyk de ilaaffche banden af,. Daar gy, zynivaare Zoons, met hem zult triömfeeten.
*<jSRfi*r, SIMON RIVIER.
1780.



VERTOONERS.
KATMEER, Koning der zoogenaamde Katten, of der Kutiendrecbten.
PENTA, Gemaalinne *>
y van Kalmeer. BATO, Kroonprins en Zoen j
RYCHILDIN, Gemaalinne van Bato.
hessink, Zoon van Bato en Rycbildinnt,
LODEWYK, Neef des Konings.
ZEGEMONDA, Opperpriefteresfe.
BURGERHART, voornaam Edelman;
OTTOj Gunfieling van Penta.
ZWYGENDEN.
Priesteressen.
hovj-.lingen.
Wachten.
Burgers, en allerlei Gevolg.
Het Eerfie Bedryf /peelt in bet Hof, bet Tweede 0 '/ zoogenaamde Heilige Woud, bet Derde en Vierde in een naby gelegen Stadiboscb,



BATO,
EERSTE PATRIOT,
VADER der BATAVIEREN
E N
BALLING voor di VRYHEID,
T R E U K S P EL.
****************** $,
EERSTE BEDRYF. EERSTE TOONEEL. P 2 n t a , alleen.
f_jd ik, als Konin'Mn, voor Bato' êéüWig vreezen» Mat; Katmeers Echtgenoot flaVin der wetten weezen. Van wwire B.urgüjy, die niet dan Vrybeid acmt
Daare» koning zelv' door recht en wet befchaamr rYw'iiT18 yourzoo"s aart, afkeerig van bepaalen! De Volkftem boven ons de zege doet behaalen» Waar, Bato 'lrhebbe uw list al lang genoeg ontdekt. Waarom ey 't flecht Gemeen op uwe zyde trekt\\ aarom zou 't anders zyn, dan om eens mvne kindren
dïcn,en " myirecht' iu'theerfchén te verhit Ja om zyn' Vader Zelv', als een verbasterd Zo0n, le jaagen uitzynRyk, te bonzen van zyn' Troon I
Suwèn at'den V""™1* dikwerf doen beSn Bstoes deugd aan hem als ondeugd voorgehouen;



2
BATO,
Doch hy mistrouwt hem min dan ik verdraaien kariy Voor alles na den tyd waarin het Eedsrefpan , Op m>n hevel gefmeed door een' der Kamerlingen, Om B*to Koningsmoord uit heerszucht op tearinge'n Zoo ('chanuelyk verviel, zoo fchaadlyk liep te niet,' Te zyner eere en roem en Pcniaas zielsverdriet. De draf uier fchuldigen, die ik mei fchrik befchouwden , Heeftal telan^ myn' wrok, mvn wraakvuur ingehouden, Dewyl het op dit uur met Plutooskrneht ontbrand En helfche vonken fpreidt door 't Kattendrechtfche Land ,
Die Bato, Rychildin , hun Kind , hun Vryheidsaoonen Én VryheL'sdochteren, met doodfchen gloed beloonen , Verteeren en hun hoop tot aslche doen vergaan En d..oven hunnen lust om ooit weêr op te liaan.
6 Ja, hy moet van kantmetal zyn Vryheidsvrinden, Die 't onhep.ial 1 2ezag altyd de handen binden. Het Vorstlyk Fmlands bloed.dat my doorde aedren vliet, Gedoonden nimmermeer een tweeden in 'i Gebied; Ja Koning Katmeer zei! zal volgen myn beueeren. Al zou het alles hier het ondertie opwaard* kecren, Waartoe 'k den jammerpoel te hulp bezweeren zal. Al dort ik na myn' dood in 't aakligrte ongeval. t Dit de ikbeeld fterkt myn'geest en brengt my in gedagten ,
Om onder vriendfchapsfchyn naar «dsfe wraak te trach» ten ,
Die ik te deezer uur tot myn geluk verzin, Waardoor ik zekerl>k myn vyanden verwin , Gelyk 'er dui?en<ien voordeezen prys behaalden Op hen , wier vyandfehap op hunne zegepraalden.
't Is waar, dit fhood bedrog . door Duivels uitgeda?t$ Geeft Duiven Arei>dsvlu','t en Lamren Leeuwenkracht ; Doch blyft a'toos vervloekt by deu:delyke zielen ; Waar die zich eenmaal fchikttot moorden en vernielen Ontziet noch dood, noch hel, noch ftraffe aan ziel en lyf;
Waarom 'ik vait bepaalt by 't roorgenomen' blyf,
OrfJ



TREURSPEL. 3
Om my zoo ftreng, zoo vvrefeJ, zoo gruwelyk te
wreeken,
Dat Ka.muers nagedacht daar eeuwig van zal fpreeken. TWEEDE TOONEÉL.
PlKTA, OTTO.
O T T O.
6 (jrroote Koningin.' die alles overma?. En, boven uw' Gemaal, het Koninalyk'Geza» In glans en aanzien houd met Fiölands wakkerheden , Laat gy doorKatmeers Zoon uwRvdsbeftier vertreedén* Daar hy met zyne Vrouw, de laffe Rychildin Dit onbepaald Gebied buigt naar des Bunrers zin' Kunt gy zulks dulden ? gy ? kunt ay gerustaanfchouwea Dat wy, als Vreemden , tans uit al't bewind gehouên Hier zitten ampteloos ? wie. wie had ooit eeloofd * Dat gy, als overbluft van Bato, 't Opperhoofd Zyns VadersiLëgerrriagt, niet méér naar wraak zoudt trachten,
Om dat hy triomfeert op buitenlandfche maften'
Waar is uw ouden moed ? waar Finlands dapperheid. *Vierglans zich hier voorheen zoo heerlvk heeft verl
fpreid ? ' Laat gy ons nu ten prooi van flaauwe Landgenooten • Dan worden we ook welhaast, als Vreemden .uitgeï
ltooten. ' b
P E N T A.
Ik heb hier lang genoeg geleefd in twist en haat En wraakzucht, daar uw hart te veel van zwanger gaat.'
O T T O.
Dus buigt gy als Slavin voor Batooi vry vermoogen! IÉ zoek de rust en kan geene onrust meêr gedoogen.
A 3 9 T»



4
BATO,
O T T o.
füecn , gy fproot nimmermeer uit Finland* VorfJenfram Die nooit om llaafs te zyn 't gebied in handen nam. Gy zult .fan 's Konings Zoon als Meefler haast erkennen En u, als Bur.eres, aan zyne wet gewennen ?
Ontfla my daadelyk uit uwen dienst en geef' My vryheld dat ik nooit uw llaverny beleev'.
Pent bem by de band vat ende.' Neen, Otto , waarde Vriend / ik moei uw' yver pryzea Eni naar verdienden u myn dankbaarheid bewyzen /
Gyzytmyij liefde waard en zult, daarvan ten blyk, Haast C-pperkoning zyn van Katmeers Kóningryk.
Otto,»?! verrukking. Grootmagtige Vorftmne! indien gy wilt verwinnen Moet gy in vriendfehapsfehyn ditgroote werk beginnen En vl ijen Bato meer dan ge immer hebt gedaan • Prys zelfde deugd des Zoons den gryzen Vader'aan. Om, door dien fynen glimp, het byziende oo» te blinden
Van d'afgeleefden Vorst en. Vorttelyke Vrinden: Zwaai hem in 't Heilig Woud genegenheden toe Voor deoogen van al 't volk, dat, lang uw huistwist moê,
Hierom verheugt zal zyn en uwen lof verbreiden.
Inmiddels za! ik u een kundig gif bereiden, Datgy hem Bieden zult wanneer gy vriendfehap drinkt. Waardoor den wisren dood in de ingewanden zinkt Eens Stiefzoons wien gy haat; en , zoo gy wilt gebieden, Gy moet hem uit den wegen van der aard do;m vlieden Met zyne Gemaalinne en met zyn eenigKind; Doch zweer hierby.dat elk die trouwloos zich verbindt De ttraf Jes Hemels voele in 't heilig nat te drinken, Zoo dat daarvan de vloekin 't oor des volks zal klinken, Op dat .lit zelfde vok , in hem, zyn' Afgod vloek" Gelyk een monflerdier, in kwaaden handel kloek, Gereed zyn' Vader zelv te zenden by defchimmen, Qih, voor den r>pen tyd, een Rykstroon te beklimmen.



TREURSPEL. ,
P e n t a.
Hoe zal 't u mooglyk zyn dit uitte voeren?
O t t o. Zyt Gerust en laat dit werk aan myn getrouwe vlyt En myn getrouwe zorg geheel en al bevolen Het moest 'er duister zyn waar de Ithako'ois zou dooien;
Maar in des afgronds nacht zou 't Findifche ^ezigt Nooit dwaalen in beleid noch voortgang van zyn' plwt 'k Wist Zegemonda reeds,het hoofd der Prie!r»rnnen Die tolk van ü'eisch derGeön , voor uw belang te winnen ,
Ir. zoo ver dat zy zelve op uwe oprechiheid roemt ün u , daar 't ieder hoort, de vredebrenglter noemt De liefde en levenslust der wakkre Kutendrechten Zoo roemryk door hunn' moed als door hun Burgerrechten. ö Daar komt zy zeive om u te nooden op het Feest Dat.in uw' naam, door my, lang is befreld geweest Waarop gy plechtig u met Bato zult verbinden Uochwaarby hyzyn' val, zyn' dood en graf zal vinden.
DERDE TOONEEL.
Pewta, Zegemonda, Otto, in tttes
Priefteresfen.
ZCGIfaC O N O A.
I)o°rluchte Koninginne, op 't allermeest verhenet Om uwer vrededrift en Vorttelyke deugd , Ik.die de fcheidsvrouw ben der menfehen en derGoden Koomeu op't plechtig Feest der Vuurgodinne nooden' * Gy weet dat we onze Goón in beelden eeren, noen" In Tempels, opgepronkt door Prieflerlyk bedrog. De Godheid laat zich zelve in muuren nooit bepaalen J.iooh eenig Tempelkoor, noch Koninglyke zaaien , * A j Noen



6 BATO,
Noch eenlg menschlyk werk: het Ionimerlyke Wond Door Zon of'Maan verlicht, het bladrvk weelu; hou: ' Het groene veldtapyt, met fpiegeliyitc boeken * En bloemen, die ten roem van haaren Schepper fpreeken ,
Dit alles ftrektgewis der Godheid meêr tot lof Dan eenig groot Gebouw , vergangelyk van ftof: D:t alies, door de Zon verwarmden opgefchooten t Toont datin 't vuur iets meêr dan menschlyk is bellocten ,
En daarom eeren wy in 't vuur der Godlykheid, Wen daarin groei en bloei als opgefiooten leit.'
P e n t a.
Gror-tachtbre Priefleres , wy eeren uw beveelen, D'e ge in der Goden naam ons mede komt te deel'en En zullen meerder nog volvoeren uw gebodn , Die eyens mededeelt als de uitfpraak onzer Go6n. •k Zal met myn Kindren my verzoenen dat het de oorcn Der Pnefterinnefehaare en de Onderdaanen hooren; Jk wil dat gy de draf van 't eeuwigduurend vuur ' Zult fpreeken over hem of haar, die, na dat uur, Weêr twist of twecdragt zoekt, of vlam , van haat wil kweeken , i Om Karmecrs rust en lust de hartaêr af te toeken.
Zegemonda. Wy vloeken nooit aldus-; demisdaad vloekt zich zelf En hitst der Hoogden wraak , van 't Hemelfche gewelf, Met blikfemftraalen aan en fchorre donderklooten , Om Hemeltergend kwaad in d' afgrond neer te ilvoten, Myn ampt verbied den vloek en allen vloekenslust, Terwyl ons drong gebed den toorn der Goden zust.
O ï t o , eraftig. Ik zal voor de Vorftin dan vloeken, of bezweeren.. „ ;
Zegkmonda. Vw vloek zou 't heilig Woud en he lig vuur onteeren, ! Geen vloeker word geduld in 't heilig Heiligdom, Waar ftililand, kal»te ca rust rcgeeren van alom.
Een



TREURSPEL.
7
Ben vloek keert billyk weêr op dien hem heeft gefproo-
ken
En doet zyn akonyt in 's vloekers aedren kooken. O t t o.
Hoe geeft men dan de kracht aan d'e verbindtenis»
Zegemonda. Indien de Konln in daartoe gene«en is, Zy kan dan, bui'en ons, met Bato en zyn Heeren, Denaf^evergden eed wel zon Ier vloek hezweeren.
Irmildels ga ik 't Feest vervaardigen met pracht, Affmeekende met ernst de onzigtbre Hem lmazt. Dat zy uw aller hart wil tot oprechtheid dwingen. Om 't Godendom daarvoor den zegenzan» te zingen , E ' die men zekerhk. uit ons geheiiigl dal , Z )0 gy die heilig zoekt, luidruchtig zingen zal; IVlaar /oo men openly< den Hemel durft "efpotten, D >or tegen eej en pligt baidaaHig t' faam» te rotten f Om die 't oprechtlyk meend argjifttg te verraên, Dan laat ik 't He lig Woud in zyn ge>oomte ftaan, En ga misnoegt van hier met mjme Prie erinnen. En allen die de deugt nog achten en beminnen , Een aangenaamer Bosch en heiliger Gewest Opzoeken, om aldaar een vry Gemeenebest Te Richten, dat, bemerd van Vry^eids Palinuuren, 11 fpyt van 't banertzaad , ajle eeuwen zal verduuren , Altyl hehou ie,-de zyn dierbaar Vrvheidsrecht, Gelyk een Hemel'tem my heilig heeft voorzegt, Die nimmer 1 egen zal, my derwaarts te geleiden, Om voor ons nageflacht dien Vryfiant te bereiden, Die wel eens wanklen kan door Burgerlyk verfcdl Doch eeuwig vry zal zyn , naar 's Hemels hoosen wil\ Tot fchand van't vreemd :ewoelen list der aterlingen, De, flaafsgezind , naar 't recht der vryé Burger» dingen,
Verraa.iendeallerm.iesr, om fchyn van zelfgenot, Hu i zelv', hun huis ezin en edel Vrvheid.dot; Doch waarvan zy de f nerte en fchan.ie zuilen draagea Devyvl de Vrylieidszon, door allerhande laagen,
A 4 Met



t I A T O,
Met grooter heerlykheid op nieuw herfchyren zaï En brengen, door haar' glans, haar haat^ren ten val.
VIERDE TOONEEL. Pïkta,Ott o.
P e n t a.
Ik gun dat vry Gewest aan allen die 't begeeren ; Zoo ik dit Komngryk mag onbepaalt beheeren , Jis myne ziel vernoegt. Zoo Bato, Rychü.(in Én Katmeer fneuvelen , zal ik, met ruim gewin, ilier vesten mynen Troon , om Ottoos hooft te fcroonen En met den Septeritaf zyn dienden te beloonen.
VYFDE TOONEEL.
Katmeer, Pen ta, Hessink, O t t o.
Katmeer,
lVÏvri waarde Zielsvriendinne, uw zacbtheSn , wy; beleid
En liefde tot de rust. worde eeuwig dank ge?eH. Gy wilt met mynen Zoon een' vasten vreden fluiten En dulden in dit Ryk de opvolging zyner fpruiten, Die , volgens 't recht van 't bloed, regeeren moeten ! ach !
Gy maakt dat ik verjong op deezen blyden dag/ Die tederheid ten loon zal Batoos recht uw Kindren , Indien ze uit u en my voortkomen , geenszins hindren : *k Zal zorgen dat uw Kroost, alsdan , na mynen dood, Niet min dan Vonten zyn, niet minder ryk en groot Dan Bato en zyn Zoon en n»g verwagte Telgen. Zy ftichte zich een' Slaat v,an larigvoorzegde Belgen
Ik



TREURSPEL.
9
Ik ral voor u, myn Lief, en voor ons wettig zaaèt Verzorgen, dat het hen in magt te boven gaat; 'Ten minfte dat hetnooir een' Broederheeft te vreezen, Doch grooter niet dan hy aan hem gelyk zal m'eezen.
Gy, Otto, wakkerheid, gy, die myn Gemaalm Zoo wys ten beste raad en 'buigt naar mynen zin, Gy zult hier Veldheer zyn van al myne oorlogsbenden , Die ik misfchien eerlang met u ten ftryd zal zenden. Dus zyt gy inderdaad de vierde aan deeze Kroon , Dè derde na myn Vrouw, de tweede na myn' Zoon,
ik weet wel dat myn volk veel liever zou befchouwen* ■ ■■> i '.
Datgy, als Vreemdeling, wier 1 uit bewind gehonën; Doch die vry heeifchen wil telt weinig op 't Gemeen En bootst van zyncn Troon derGodhei l na in 't kleen, Met enkel uit gennê de zulken te verkiezen Die nimmer lOagtig zyn, oat zy hun recht verliezen , Wanneer vrykeurig zy zich zien voorbygegnan, Gelyk zy doen die Hout op Burgerrechten lban.
P e n t a.
Dus vormt ge u zelv' een Ryk waar Burgers moeten
zwygen ;
Daar me uit genade alleen genaio kan verkrygen. Dus zyt gy waarlyk een Koning, om den Staf, Die 't Godendom aan u naar welgevallen gaf, Naar eigen welgeval te zivaaijen in 't rügeeren. Waarvoor zich recht en wetmoet buigen en verneêren.'
H e s s I n K, met aandoening. Zoo ge uit genade geeft en 't recht niet gei lt op aard , Wat is dan toch het recht V2n myn geboorte waard! Grootvader, ach.' kan 't zyn dat gy my dan durft vleijen Mtt rechten die hier Troon en Kroon voor my bereiên!
Katmeer. ik vlei le u met dat recht veelmeer om uw vedtand , Dan om 't geboorte recht, nooit plaatsbaar in dit Land, Noch by dit volk in iets dat Staatsbewind kan raaken:
Men zal hier nimmermeer geflachten erflyk maaken A 5 I»



x» BATO,
In't Hoogregeeringsampt dan tot des Naneefs fchaê. Wat deugdzaam Va -er laat altoos ook telgen na Die zyner waardig zyn? dit zal men eens bevinden, Wanneer men erflvk zich aan een Gellacht v\ il binden, Hoe meenig wettig Kind verkwist, ioordwaas gedrag, Zyns Vaders hu's en goed, vei ('pillen e in een' dag SÓmtyds zyns Ouders loon voor d'arneid veeier jaarens Zulks ziet 'men' meenigmaal den B.mgi_r weiervaaren, Ten nadeel, zielsverdriet en bittere ergernis Van elk die hem bevnnd of van zyn maagfehap is -y Maar komt in Hoofd bellier dit immer te gebeuren. Dan ziet men dat beftier door onveritand verfcheuren En worden kort daaraan, van een Gemeenebest, Of Vorftendom , of Ryk , eens andrens wingewest: Doch gy doet my van u voorzeggen , dat, nadeezen, Uw Hoofdgezag't geluk van al uw volk zal weezen, Gelyk ik ook 't Gebied uw' Vader w aardig kenn' JEn daarom tot myn Ryk uw beider noemer ben. Welk doen myn Burgery my vriendlyk al kwam vtaagen. Waarom ik haar verzoek ook niet hebbe afgellaagen. Dus zyt gy erfgenaam der Kroon , door zucht van bloed
En 'sBurgers hoogden wensch, die gy gebieden moet,
P e N t a.
Gedoog, ft Vorst! dat ik de plechtigheèn vervaardig, ï>e vriendfehap van uw' Zoon en myne vriendfc:.ag waardig.
Katmeer.
Myn waarde, ga en doe gelyk gy hebt gezeid.
P e n t a.
Dat elk die niet «precht den band der vriendfehap leit. Der Hel- en Hemelüraf gevoele op zyner zweering, Vermids een vaifchen eed den Goftn (trekt ter onteering:
Ï)at dus het Godendom een billyk Rechter zy, n 't zuiver hart van hem, van Rycliildinne en my.
ZES-



TREURSPEL. u ZESDE TOONEEL, Katmeer, Hessink.
K a t m E e r.
ïCom , Kleinzoon, kom , myn Kind, laat out d$
. pracit vermeêreu En tegenwoordig zyn by 'twaare vriendfehap zweeren „ Op dat men ook daarvan getuigenis v'erflrekt En in dien vriendlehapsban.t de fterkfte knoopjn trekt pie me immer trekken kan , cm nimmermeer te ontbin<- den.
Wy zullen in 't verbond van onze waardlte vrinden Genieten 't allergrootst, het zegenrykst genot.
H I s s i n K.
Ik zal gehoorzaam zyn aan 't Koninglyk gebod. Men ftell' nooit vriendfehap uit; zy word tcritond ge* flooten ,
Zo dra zy word gezogt van braave twistgenooten.
Katmeer. Miar alles heeft zyn-plaats, zyn plechtigheid, zyn uur = Zyn voedfel tot beftaan, zyn water, vlam en vuur En wat dies meerder is, om in zyn' ftand te blyv.cn , Hoognoodig op zyn beurt, in werking en bedryven. Herdenk dit wel, myn Kind , by al wat ge ondernee,nt , Op dat gy nimmermeer van 't redensücht verneemt, ■ Noch in het duifter dwaalt, waardoor 'er veel verdwaalcn ,
Wier eigenzinnigheên hen doen ten aferond daalen.
Elk Laniaart heeft zich ze'v" een eige wet gemaakt; Kees heeft zyn fmaak in fpys, die d'anderen niet en fmaakt;
Het eene volk verkiest dat hun veele Opperheeren, Hetandre weer dat hun één'Koning zal regeeren; Die wil een zacht bewind, een ander, fors gebied; Een derde zoekt een' Vorst die 't volk naar de oogen ziet;
En



X*
BATO»
En elk neemt voor zich zelv' uitfpanningen vermaakesij Die de eene pryzen zal en de andre weder laaken , En ieder denkt dat hy voor zich het best verkoor En zolanghy zulks denkt (laathy zyn denkbeeld voor „ Ja weet op zyne wys met reden zulks te ilaaven; Doch hy die 't allermeesthet voetfpoor volgt der braaven En op het pad der deugd zyn vaste fchreeden wendt, Word by het Godendom voor allerwyst erkend. Dus moeten wy een volk, icnoon wy dat wetten geeven ,
Zoo ver't de reden duld , in wetten niet weêrftreeven , Maar volgen 't op die wys naar hun gewoontens in, Waardoor men meefter word van aller ziel en zin.
H e s s i n K. • Ik zal altoos de les van u en van myn' Vader Opvolgen waar ik kan , op dat ik wysheid gader.
Katmeer. Dus zult ge u van dit volk veelmeerder zien geacht. Dan fidderende ontzien , om de aangeërfde magt. Dus toont geu myner waard en waardig aan de looten Ven't Koninglyk gedacht, waaruit wy zyn gefprooten. Dus zit gy op den Troon met meerder zekerheid Dan u door duizenden Trauwanten word bereid; Wen nooit een Koning zoo bevestigt kan geraaken Als zulk een', die, als Vriend, van elk zich ziet k»* waaken.
Jtindi dts EtrJIen Bedryft.



TREURSPEL. jg
TWEEDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
Katmeer, Pesta, Rtchildih, HrssiNï, Lodewtk, Zegemonda, Burgerhart, Otto, Priejleresfen eit allerlei Gevolg,
Zegemonda.
Cj3' • ^ie het al regeert in Hemel en op aard/ Gy, 6 Godin! die wil dat men uw vuur bewaart Eg opgeOooten houd in 't hart van Keizelfteenen, Wil tot zyn' gloed uw hulp aan onze handen .leenen , Op datmenvlamme ontlleeke in dees gedroogde blaênj Komt, Priesteresfen , komt, brengt vuurenhouten aan ,
Geeft wierook , heiiigzout, uit uw gewyde handen, Öm 't aangevonkte blad in vlam te doen ontbranden Op dit geheügde, dit overoud Altaar, Gewettigd door den.dienst van meenig hondert jaar.
Hebt dank, 6 Vuurgodin , die wy ter eere rooken Hebt dank voor 't heilig vuur door onze hand oatilooken ,
Datgy'tdus heerlyk voedt! Zie met een gunftig oog Op 't Koninglyk gedacht toch neier van omhoog! BeHraal het met uw' glans' Ach.' zegen onzen Koning, Zyn waarde Koningin, zyn Koninglyke wooning, Zyn Kroonprins , Kroonprinfes en hiiunerbeiderZoon, Benevens ons en 't Volk verbonden aan zyn kroon ! Laat vriendfehap in hun hart gelyk dit vuurontglooren , Zoo dat ons heil uit vuur dier vrtendlchap word herbooren /
Kom nader, Koningin; treê toe, o Ryksprinfe*; ï.cloof elkaêr voor my, als Opperprielleres,
la



'4
B A T O ,
-In kern van beider hart een vriendfehap aan te kwcekcc „ Doorgryzen tyd, noch nyd , noch blondelisttc broeken.
Rtchildin. Ik zweer deKoninginne een vriendfehap zoo volmaakt Gelyk het heilig vuur dat op ons Altaar blaakt.' P e n t a.
Dat elk van ons, die hier darft valfche vriendfehap zweeren,
Door helsch en hemelsvuur tot asfche moog'verteeren.'
Rychildin. Ik zweere 't zelfde loe en wensch gelyke ftraf Aan eikdie valschlyk zweert en de afgrond tot zyn graf.
H b s s i n k. Ik hou my aan dien eed , en zweer ...»
Zegemonda.
Houd op van vloeken. Gy zoudt de Vuurgodir) r^us leiden in verzoeken En hiife haaren toorne op d'ongevergden vloek; Dat elk zyn eigen hart naauwkeurig onderzoek, Of nooit belofte geev' die hy niet denkt te houêo , Waarzonder eed en vloek bewaare'tgoed vertrouwen „ Dat iemant op nem vest of hy aan andren geev'. Of voor der Goden wraak als heiligfchcnder beev'.'
Rtchildin Doorluchte Koningin, wil gunfiig my ver^eeven Al't geeneik, weetende ofohweetend, hebmlsdreeven," En 't geene ik in 't vervolg u nog misdryven zal: Dat buiten myne fchuld kan komen by geval.
Katmeer. Wie zonder opzet kwetst maakt bloedelooze wonden En doet, In zulk misdryf, flechts klnderlyke zonden.
Zegemonda. Geeft beider rechten duim tot flaaving van 't verbond Dat ik ze binde aan een,door zachte prikkling wond' En beider bloed aldus te faamen mag vermengen
ÖHeilgodin .' wil zoo haar zinnen t'faamen brengen En die vereenigen, gelyk dit bloed geftort Deor priem en fnoer, van my te faam' vereehi'gd wordt/
Kat-



TREURSPEL. t5
Katmeer.
6 Hemd! gy verhoort myn fmeekende gebeeden , Nu gy myn huiskrakeel doet vluchten voor den viedeaEen huisverfchii 't -een my veel fmerte heeft aangedaan" Als Vader, Man en Vorst, deed tusfchen beiden liaan. '
Zegemonda. Nu moet gy 't weêrzyds bloed in maag en ingewandeat Vereenen, ten bevvys der vaste vredebanden, Die gy hebt vast geltrikt, op dat uw beider bloed Het vriendfchaps vuur verwarmt van beider liefdeiv gloed.
H e s s i n k.
Moet Ik niet eveneens al deeze plechtigheden Volvoeren ?
Zegemonda. Mannenhaat hoort altoos méér naar redea Dm 't Vrouwehk verfchil. De Mannelyke twist, Waar Vrouwen buiten zyn, word tienmaal eêr geflis: Dan daar der Vrouwenwrok het tweedragtsvuur ma» fiooken f
Dat, fia der dooring zelf, in 't puin haar brand doe* rooken.
P e n t a
Dat zelfde fchyn van.nyd by ons blyve uitgedoofd/
C Tegen Katmeer. ) Sints gy de gouden Kroon gezet hebt op myn hoofd. Hebbe ik aityd ge:racht my naar uw' wil te voeden U trachtende als myn Vorst en meelter te vernoegen • * Uw willen was myn wensch , uw hartenlust myn fmaak. Uweisch myn hoog gebod, uw vreugd myn zielsvermaak.
> Zegemonda. •Nu zal het noodig zyn, doorluchtige Vorltinnen, Dat ge elk een' vollen kop drinkt van deez'meedrank binnen,
Op dat ge. in.'t hart verheugd, zelf de allerminile vonk Tan t vuur der vyandfsbap verdooft met doezen dronk ,
Ga



ie BAT O,
En in 't vervolg te faam', als naauwe bloed verwanten üen ftan oaart van geluk op vruchtbren grond moogt , planten.
Na deeze plechtigheén doove ik, door 't warme nat, Hoog heiiig door 't gebed, in roeenig heilig vat Van glas beflooten, 'tvuur der Vuurgodin geheiligd , Opdat het voor de kracht des regens blyft beveiligt , Die nooit ons Godlyk vuur mag ftooren in zyn' brand.
De heilige Godin will' Godsdienst, .Vaderland. Het Koninglyk gedacht, de Burgers en Gemeenen , Ten onderlinge nutte, eeuw in eeuw uit vereenen ƒ
TWEEDE TONEEL.
Katmeer, Eato, Pehta, Rychildh?, Hessinr, Lodewyk, Zegemonda, Burgerhart, Otto. Priefieresftn eu aller ld Gevtlg.
Bato.
Cjfrootmagtig Koningin, dat myn gevangen wild De tyd vergoê dien ik in 't jaagen heb verfpild: Het zy aan u vereert, om myn verzuimenisfen, By uwe Majcileic, volkomen uit te wiafchen.
Zegemonda. De plechtigheid is hier naar allerwensch volvoerd; Het Offer heeft gebrand, de duimen zyn gefnoerd. Het duimbloed is genut, de meedrank ifigedronken En 'theilig vuur gelescht, dat ik had doen ontvonken. De Koning, uwe Zoon , de Priefterinnefchaar , De Hofftoet en al 'tVolk getuigen met elkaêr'. Dat de vereeniging van der Voritinnen wegen, Met Hemelzegening, heeft vol beflag verkrcegen,
E*



TREURSPEL. I?
En watert gy hier geweest, voor 't blyven op de jïgt, Uw byzyn had Hechts één getuige toegebragt.
P e n t a.
U, Rychildin. wil ik dit Hoofdfieraad vcreeren j U, Bato, deeze Hoed, met uitgezogte veêren, Ten tóeken dat ik u oprechte vriendfehap draag En alle vyandfehap uit hart en ziel verjaag. ./Kom, Opparprielteres, laat ons méér vriendfehap drinken,
In zuiverheid gelyk de lleenen die hier blinken, Op Hoed en op Toppet, die ik myn Kinderen gaf.
Zegemonda, op eent geb-edende wyze. Neen , Koninginne ; ik brak de plechtigheden af 5 En mag niet andermaal die plechtigheén beginnen; Doch zoo gy drinken wilt, gy Vonten en Vorftinnen, Gy kunt dit doen , maar niet van myn' gevvyden drank.
P e n t a, 'met drift. Ik heb hier zuivre wyn. „ 6 Noodlot! welk een dank „ Een ik u niet verpligt, nu ik hen t' faam'bederven „ En dooreen (terk vergif ten eerite kan doen derven! „ Gy .Otto.letop't (tuk; fchenk eerst oen goeden wyn,
„ Daarna het akonyt dat hun ter (traf zal zyn."
Nu my uw eedlen aart, myn Dochter, is gebleeken, Dri::ke ik u vr endfehap toe .die nimmer zal verbreeken, En ui, myn' Zoon, zy ook dezelfie toe^edagr; Of zoo ik 't avrechts meen (traf my der Godén'magt, Zelf door deez' Jrank, dien ik geheel heb meedronken.
Aan u, myn Rychildin; dan Bato irigefchonken En dan uw' jongen Zoon, uw lief, uw eenig Kind Na Bato, erfgenaam van Kalmeers Ryksbewind. • "
Rychildin, met den beker in de band. Dat deeze wyn aan my ten doodrank moog' vertrekken, Zóo 'k Penta voorbedagt ooit onrust zal verwekken.
P e n t a,
N» is het Batoos beurt....
Bato, dezelfde Vies gryptndi.
Gaef my 't g»wyde glas-. B Ze.



18 BAT O,
Zegemonda, hem de Vies entneemende. Dees drank is ongevvyd, gelyk ook de andren was, Dien 'k Pcnta daa <elyk zag voor uw Vrouw genieten.. Bato, xetüt endrt Vies neemendt, /(benkcnde en drinkende.
'k Zal dan uit deeze Vies een' vollen Beker gieten, Dien 'k indrink met den we.isch van 's 1'eme's ongenaê Zoo 'k ooit de Koningin verflrefcken zal tot fchaê, * Veel liever zullende myn erfgebied begeeven, Dan haare ztniykheid baldaadig tegenltreeven.
By doezen tweeden dronk , vervloek ik nieuw verfchil,
Eêr nekkende uit dit Land, met elk die .volgen wil.
P e n ta, in Jlilte tegen Qtto. „ Al hebbe ik voor een deel myn wenfchen zien
,, mislukken , „ 'k Zal van myn' arbeid toch gewensctite vruchten
„ plukken ,
„ Nu ik myn vyandinne ontzielen mag, alshy,
„ Wienik voorvyan 1 hou, my Iaat dees Heufchappy."
Katmeer. Op 't bly vereeni ien van Gemaalinne en Kindren, Voel ik de hVamme fmert des ouderdoms vermindren.
Myn tranfche Hofgezin wordt, opd'aan(taanden nacht, Ten Kontnelyk banket by my aan 't Hof verwagt, Alwaar hunn' eendragtsband nog vaster raakt verbonden.
6 Hemel.' hou altoos de vriendfehap ongefchonden By myn manhaftig volk! weer't onderling verfchil, Dat hunner vryheid kwetst, offchanrlyk kwetzen wil! Want nimmer zal daarvan het beste deel zoo dwaalen Dat het niet eeuwiglyk op dwang zal zegepraalen-



TREURSPEL. i*
DERDE TOONEEL.
Bato, Rychildin, Hessink, Lodewyk» Zegemonda, Burgerhart, Priester es/èn en allerlei Gevolg.
Bato.
W a: deerd myn Zielsvriendin .'
Rychildin;
Ik voel myn ingewand Vertceren door een vuur dat als een Ettia brand. Myn beenen worden ftyf, myrie oogen worden duider. Myn handen zyn geboeid als met eene ysren kluifter.... Myn bloed word koud als ys, myn fpraakiid word
verfteend. . .. Ik lïerf. ... j , k
VIERDE TOONEEL.
Bato, Hessink, Lodewyk, Zegemonda,/ Burgerhart, Otto, Pdesteresfen en allerlei Gevolg.
Hessink, naar zyne Moeder gaandei
M
yn Moeder.' Bato, bem wetierboitdenJe.
Zoon , ik wil niet dat gy weend; Maar vriendfehap was geveinst. Ach.' zag men zich bevryden
Van elkdie'teerlykmenschdus eerloos durft beftryden. Men treur' niet om haar' dood, men trekk' geen' rouwkleed aan, Noch flxooï den lykcypres , om 't onrecht voor te (laan.
Ga , Lodewyk , myn Neef, ga Katmeer openbaaren Watgy hier hebt gezien; maar wil daarby verklaaren
B 2 My-



33 "b A t tr,
Myne onverfchilligheid in haar' gerechten dood, Die voor zyn Koningin te meêr myn zucht vergroot.
Lodewyk. Ik zal uw hoog gebod, ft Prins! terlïond verrcbten | Schoon 'k niet gelooven kan dat Rychildin haar pligten Zoo frraftenswaardig fchond , door 'eenen valfchen eed Die zy vrywillig, fterk e,i ongedwongen deed.
VYFDE TONEEL.
Bato,Tïe.ssink, Zegemonda, Burgikhart, Priesterafen en allerlei GevJg.
Zegemonda, met de Vies waaruit RycbiUinne eerjlelyk drnk.
J~[fcr 's overvloedig nat in deeze Vies gebleeven * Waaruit uw Gemaalinne een Beker is gegeeven. ( Tegen eene der Priestercsfen. ) OntDuit den krommen hoorn van het Rhinocerdier* Waarin 't vergif voort kookt. Ga, Hedwig, breng hem hier,
Opdat wy daadlyk zien of't geen zy heeft gedronken, lUisfchien, tot haar bederf, door Penta is gefchonken. Bato,
Keen, ik verdenk geenszins der Koninginne trouw; En wyl die proef gewis den Vorst bedroeven zou, Waardoor ik hl y ken gaf van krachtig achterdenken , Verbiede ik uit de Vies iets in den hoorn te fchenken.
burgerhart.
Laat haar begaan, myn Prins, zoo word het openbaar Wat hart u Penta draagt; dus weerd ge uw Iyfsgevaar En dat van ons al t' faam', die zy, als uwe vrinden, Na uwen val.teritoud een'wiifen dooddeedtvinden;
ZES»



TREURSPEL. *t
ZESDE TOONEEL.
;Bato, Hsssink, Zegemonda, Buuoev hakt,Otto, P/iesteres/én en allerlei Gevolg.
O t t o.
J/e Koningin, wier hart van vriendfehap is vervuld, BT-eeit, 6 Prins ƒ nat ge u ten Hove fpoeden zult Met uwe Gemaalinne en Zoon.
Bato.
Mogt ik haarwenfehen Hierin voldoen, ik was de heilreiklte aller menfehenf
Zegemonda. Gy , Bato , moogt geèi szins het fcheuken uit dees Vlcè Beletten aan de 1 and des Oppriefteres.
O t t o, met de uiterffe verbazing. Wat is h er gaans, Myn Heer!.... Wat denkt men toeii
te maaken ?.. Gy zult den gryzen Vorst in wanhoop doen geraaken t Wanneer hy hoort ,<at gy uw Bedgenoot verdenkt En haaren drank, ten toets, in eenen Beker fchenkt.. Wie is zoo tiout geweesd den Prins die proef te raaden ?
Burgerhart
Die eerlyk is laat gaarn doorzoeken zyne daaden.
O t t O.
Wie andren dus mistrouwt is zelf de trouwden nier.'
't Is onze Koning zelf die deeze proef' verbiedt; Hy wil dat niemant meêr den andren zal mistrouwen.
Uit naam der Koningin zult gy de handen houên Van deeze Vies en drank, als van haar' eigendom: Zy eischt door my, van u, die beiden wederom.
Burgerhart, zicb voor de Prietteresfe /.ellende. Hoe meerder zy die eischt hoe minder wy ze geeve».
*k Verbeur myn ridderfchap, myn eer» myn goed ea leeven, , -



ia Bat o,
Indien men geen verraad zal vinden in dit nstt Hetwelk de Priesteres houd met de hand omvat,
O t t o.
Myn degen zal de deugt der Koningin verweeren.
Burgerhart, ook den degen trekkende. De mynen Rychildins.
Bato, tusfehen beiden gaande.
Staakt deeze twist, gy Heeren, Zegemonda, op eenen boagen toon. Neen, neen ,laat hen begaan.'k Gebiede.als Priefleres s Dien tweeflryd , voor ik iets zal fenenken uit dees Vies.
Burgerhart, tem ontwapenende. Nu is het helsch bedrog van Penta klaar gebleeken.
Ik acht het weinig eere om fchelmen te joorfteeken ; Des ikdien vreemden Schelm, dien Uwer van verraad, Verwonnen door myn' arm, het eerloos Leven laat. Om eindlyk d en veraêr , als 't fehuim der Vreemdelingen ,
Die , bo>'en ons> zich zelv in 't pit der amptcn dringen, Te laaten aan de wraak der feltre Hemelftraf; Ge ontêert het eerljk anipt dat u de Koning gaf,
Bato. Vlucht voort uit myn gezigt.
Zegemonda.
Hy moet alsnog hier blyven , Om aan den ouden Vorst de uitwerking te befehryven Van 't overfchot des nats, dat Penta, tot den dood Van uwe Rychildinne, in deezen Beker goot.
Bato.
Welaan , neem dan de proef, voor we err-ens toe befluiten.
Allen, na bet nat utl den boom Jlort. t Hemel.' 't is venyn.'
B a t o , in woede.
Boosaartigfte aller guiten, Ontheilig't Heiligdom niet meêr door uw gezigt.
Ga, boodfehpp aan den Vorst al wat hier is verricht, Waardoor de moordery van Penta kwam te blyken.
Hbs-



TREURSPEL. 23
Hessink, zeer driftig. Myn Moeders fchim ten zoen zal ik zyn vonnis ftryken En hem het fchelmfche hart doorbooren!
B a T o, bem te rugge boudende.
Neen, myn Zoon, Men rechte nooit zich ze! v', het wettig recht ten hoon, Vooral in ons (Jebled, waar Vorst en lngezeeten', Regeerders en Geween elk hun verpligting weeten. En önbeweegl; k flaan op hun gewettigd recht, Waarvan de Item des volks de grondvest heeft gelegd. Ga voort van hier, gy fielt, verhit op menfchenmoorden ,
Verl.aal al "t geen gy zaagt en alles wat gy hoorden.
ZEVENDE TONEEL.
Bato, -Hessink, Zegemonda, Burgerhart, Priefteresjen eu allerlei Gevelg.
Zegemonda.
J)raag zorge, 6 Bato .'dat ge u daadlvk waapen gaat, Op dat ge u Zeiven dekt voor Pentaas nollen haat.
'k Zal met de Vuurgodinne inmiddels gaan te raade Wat u te doen zal (taan, ter weeringe onzer fchaade. Bato.
ö Hemel.'... Burgerhart, vergaêr deBurgery, Verga Ier 't Krygsvolk ook en breng het hier by my.
De Burger is bevoeg 1 , ra 't geen hem is gebleeken, Hei vonnis insfchcn my en Penta uit te fpreeken, En de Opperprifteres zal in 't vervolg gebiên , Of ik de Moorderes moet (Kiften of ontviiên. Draag vorder zorge om rnv myn wapenen te zenden, Die ik, tot ons behoud,zal gespen om de lenden',
B 4 AQT-



te? BATO,
A G T S T E TOONEEL.
Bato, Hessink, Zegemonda, Priejlsresfen en allerlei Gevolg.
Zegemonda.
Sus zal men altoos zien ,dat nooit een Vreemdeling , Land zoo trouw zal zyn als die 'er 't licht omving; En d'e'er meêr opbouwt dan op 'sLands ingeboorcn', Zal eindlyfc zyne hoop , zyn wenfchen zien verloorcnWant die uit 'zelfbelang zich aan een Land bevrind, ' Word weêr, uit zelfbelang, dat Land een basterdkind.
Bato, in volle.woede. Waarom, ö Vuurgodin.' waarom, ö Hemelgoden.' Woest gy myn leevensvreugt.myn Rychildinne dooderi Door het vervloekt venyn van een doemwaarde hand , De geesfel van dit volk, de pest van 't vaderland! Waarom moest uwe zorg my 't doodlyk leeven fpaaren, Daar toch myn leevenslust met haar in't graf zal vaaren!
Waarom myn Zoontje en my, door uwen blikfemfchichr, Niet nevens Inar beroofd van 'thaatlyk Icevenslicht; Waarom liet gy, in haar, de deugdlyklle aller zielen, Door 't doodelykc akonyt der moorderes vernielen ! Of ,vas het ook om my, als Koning Katmeers Zoon Eu wettig' erfgenaam, te ontrooven myne Kroon, Die ik, na 'sVaders dood , moet op den'fehedel zetten , Naar d'eisch van al dit volken inhoud van 'sLands-wetten!
Of was het ook om my te moorden door haar' vai. Die ik gewis niet lang meêr overleeven zal; Wen niets my voor den haat van Penta zal bevryden', Diejutcht om myneklagten vreugd vindtin myn lyden! Haar leeven is myn dood, haar itcrven myn behoud Zy, die ter kwaader uur myn* Vader heeft getrouwd, Zoekt zyn geflacht in my en de eenigfte der Telgen
Van



TREURSPEL. z$
Van 't Konintdyke Huis. myn Hesfink, te verdelgen; Waarna des Konings moor! welrasch te volgen (laat, Om zdf den Troon des Ryks , door allerlei verraad, Tc noemen in bezit en deeze vrjë Lieden, Door Vreemden ondersteunt, als (laaven te gebieden: Dus wierd dit vry gewest, waar elk in vrybeid woont, Terftond een flaafs Gebied, zoo dra zy was gefcrooni.
Ik ga dees Burgery dan voor dien val behoeden.... Zy (lerve.... Maar haar wond deed, Vaders hartaêr bloeden,
W^n hy haar meêr bemind dan 't Staatsbelang begeert... Dus zoude ik iets beftaan ('at rrïyne deugd o'meer'c!., DoorVorsten Vader zelfs den leèvenstyd te korten, Waarom myn ei:re handhaaf eigen bloed moet (lonen , Op dat ik nimmer fterve als een ontaart barbaar , Een Vaderflaeter en eens Koningsmoordenaar.
Wilt my, 6 Hemelgoön.' genadiglyk verbeven; 'i Geen tegen uwe wet, ,in deezen, word misdreftven; Doch dat flechts tegen dan!:, met onwil ,'is misdaan , Om , door een' kleener' moord , een' grooter' moord
te ontgaan / . . Welaan ik fpoê my dan
NEGENDE TOONEEL.
Bato, Hessink, Lodewyk, Zegemonda, Priefleresfen en allerlei Gevolg,
L o d e' w y k. tem wedert ouden Je.
w at wil Prins Bato maaketi! De Koning onbewust van het vervolg der zaaken, Door zyn doemwaarde Vrouw, be_ eert dat gy utroost. Maar geenszins dat u zetv' aldus ver-roekeloost. Men hoort geduurig hem uw ongeluk beklaagen, a In Ryehildinne* ftraf, terwyl men hem de laagen
B $ Va*



BATO,
Van zyne Gemaalinne, op haar verbod, verzwygt; Zoo dat hy uit ons licht geen fcheemering verkrygt, Naardien zy zelve ontveinst haar iets bekent te weezen Dan uwer Egaes dood; fchoon zy , in duizend vreezera Voor uw verbolgenheid, den Koning fchroom verwekt, Zoo dat hy, op haar' raad .zyn Krygsvolk ffaamen trekt, Als of iets van uw drift in wanhoop ftond te duchten»
TIENDE TOONEEL.
Bato, Hessink, Lodewyk, Zegemonda, Burgerhart, Priefleresfèn en allerlei Gevolg.
Burgerhart, mes Batoos wapenen.
6 "Pr'ns! »y m°et u zelv' verweeren , of ontvluchten Des Huurlings overmagt, wien uw gevangenis. Of dood, door Pentaas list, gewis bevoolen is. Bato.
'k Ontvlucht den dood geenszins, ik dreef hem moedig tegen.
Burgerhart. Grootmoedig Vorst, gy kunt des Hemels milden zegen Verwagten nevens ons. Het recht is aan uw zy', Benevens d'onderfland der beste Buryery, Die u voor Vader houdt, en de eerdglte uwer Telgen Erkend ons algemeen als wettig Kind der Belgen , Waarvoor gy leeven moet; want wanhoop is verraad In elk die zich ontrekt aan 't wclzyn van den Staat, Daar hy een Lid van is, het zy als In.ebooren, Bewooner, Burger, of als Hoofd door 't volk ver* kooren.
Zegemonda, tegen Bato. Wy zullen onder u gehoorzaam zyn aan al Wat ons de Vuurgodin door my belasten zal,
Waar-



TREURSPEL. 27
Waartoe 'k de plechtigheid, met myne Prielterinnen o Tenvyl ge uw magt vergaêrt, eerbiedig ga beginnen» Bato.
ia, Opperpriesteres, vjrneen der Goden last, fu ik. bezorgen zal dat niemant ons verrascht. . Neef Lodewyk , gy zult het noodige be.ielien. Gy , Burgerhart, zult hier de plechtigheêd verzeilen. Op dat gy my aan 't Hof der Goden wil vermeld. Komt, Vrienden, volgt my na; elk draag' z c'i als een Held
Wanneer 't de nood vereischt. Ik moet me aan 't
Hof vcrtoonen Gelyk een Zoon die nooit zyn'Vader dagt te hoones En als een Onderdaan die zynen pligt vojdefi i, Wanneer hy voor elks recht gelyk een Burger meed.
Einde des Tweeden Bedryfs, * ****** * ******** * * *
DERDE B E D R Y F. EERSTE TOONEEL. Katmeer, Penta, Otto.
Katmeer.
ö J~ïe|ncl; is het waar 't geene Ik u hoor verhaalen ! Wil Bato over my door wapens zegepraalen ? Zoekt die verbasterde te ontroov'en het gebied Van zyneu Vorst, door wien hy '1 leevensl.cht geniet?
O t t o.
5 Ja; 't zal noodig zyn op tegenweer te denken.
Pen.



*t BATO.
Penta.
Hy, dfe zyne ouders zelfs dus fchandlyk denkt te krenken
Zal ook, als onder laan , gelyk verbasterd Zoon, Zyn' Koning zoo hy kan"afoonzen van zyn' Troon. O t t o.
Hy heeft het fchuim des volks gebragt in zyn belangen, Waarmee hy ligt op u iet fchnklyks aan zal vangen; Ten zy gy u in tyds daartegen wel voorziet Zal hy haast meester zyn van 't Koninglyk gebied.
Katmeer. Tractumy myn eenigKind , ae vreugde mynerdaagen, Een Zoon van wien *k my nooit voordeezen kon b&klaagen,
Die van zyneeerfte jeugt, door zyn gehoorzaamheid , Als onderdaan my meêr dan iemant heeft gevleid , Te ontrooven Kroon en Ryk door de oproer trom to roeren
Enmy , voor mynen tyd , in *t duider graf te voeren j Ik zal als Vader, Vorst en Rechter, zyn verraad ' Affceeren naar myn magt en ftraffen 't fchandlvk kwaad. Gy zult als Hopman voort myn krygsvolk t' faamen brengen,
Dat voerende op hem aan, doch wa0t u 't bloed te plengen
Van Bato; zorg dat gy hem Iecvend tot my brengt En dat het vuur geen nop van 't kleed myns Kleinzoons zengt. Die, nogtejon.'bejaard, geen onderfcheid kan maaken In duifternisfe of 1 cht van diergelvke zaaken , Op dat ik toch in hem een erfgenaam behou', Schoon ik zyn Vader zelf als fchuldig Zoon befchouvr , Wen geene onnoozele zyn rechten mag verliezen Door 's Vaders boos belïaan of averechts verkiezen.
P e n t A, eerst ter zyde. ,. Beneem zoo wel den een' als ander 't leevenslicht" Bezorg dat gy uw' tast naar 's Konings wil verricht.'
TWEE-



TREURSPEL. t9
TWEEDE TONEÏL Katmeer, Penta. Katmeer.
Xk kan In t allerminst noch vreezen noch gelooverj. Dat hy zoutrachten my myn Koningryk te ontrooven t *t Welk hem zoo hy zulks zogt , gelyk een Iaage ziel. Met allen fchyn van recht van zelf in handen viel: Waarom, waarom zou hy dan daartoe volk vergaèren^ Zich vyand van de Kroon van u en my verklaaren En van elk onderdaan, die, zyn verraadery Vervloekende, zich nu zal voegen aan myn zy? Had hy zich op den Troon zyns Vaders willen zetten, 'k Was niet In ftaat geweest dien handel te beletten $ En hy, die kundig is in Staats- en Krygsbewind , Met meerder fchranderheid dan me ergens iemant vindt, Heeft dat voorlangen tyd zoo wel als wy geweeten , t-n echter heeft hy nooit iets van zyn'pügt vergeeten, Gelyk hy had gedaan tot mynen ondergang. Zoo hy iets had begeer 1 uit eigenzelfsbelang.
P e n t a.
Gelyk de wind en 'tweêr zeer menigmaal verandren. Zoo wisfel i ook de menseh zyn denkbeeld met elkandren.
Katmeer. Maar 't reedelyke mensen , in zyn Zelflïandighei3, Is geen vertvisfeling als deezen opgeleid; Men mag wel langzaam zyn , om w!ys party tekiezsn Doch 's morgens heet te zyn, om 's middags te hevriezen, In werking voor een zaak: die me eerst verkooren heeft, Is 't werk van man of vruw die zonder regel leeft En allerfchaadlvkst is aan 't menschlyk faamenleeven ; Een fout daar Bato nooit de fchuld van is te geeven. Penta.
Maar Bato is een mensch die ook verdwaalen kan Sn m.«$ zyn zwakheid heeft gelyk een and«r man :



30 BATO,
Hy mag wat fterker zyn als veelen der gemaenen; Doch diode weelde draagt heeft de allerirerkite beenen Daar noodig toe; zyn weg is glibberig en glad, Door daatzucht die hem ligt doet ftru'klen op zyn'pad, Bevloerd op hoop van winst der zulken die hem vleijen En hem door tyd en vlyt verwinnen en verleijen. Zoo word de fterkfte vest verwonnen met 'er tyd „ Wanneer men uur op uurhaar aanvalt en bédryd * Met list en forsch geweld , en dus liep Bato mede, Door valfchen vrienden raad, in 't eind van 't fpoor der rede.
Katmeer. 'fcWeet dat een eerlyk mensch wel dwaalen kan, maar nooit
Zoo ver verdwaalt dat hy het zaad van oproer flrooit , Zyne Overigheid belaagt, zyne Ouders (laat naar 't leeven ;
En is het reedlyk mensch een menschlyk hart gegeeven, Het was om nimmermeer te dwaalen als een beest, Dat geenzins is bezield met een' onfterfbren geest; Het was om, als een mensch, nooit dierlykte verdwaalen ,
Om over 't, menschlyk zwak, als mensch, te zegepraaien,
Om tot zyns maakers eer te leeven op deeze aard , Te derven als een mensch zvn'grooten maaker waard , En eindlyk om altyd zyn' medemensen te toonen Wat deugden in her hart der menfehen kunnen woonen, En dus was myne Zoon een fpiegel aller deugd , Een baak des ouderdoms, een leidfter voor de jeugt.
DER*



TREURSPEL. DERDE TONEEL,
KATMEER, PENTA, OïTO, e» Gevtig.
O t t o, met drift.
't\s al te waar, myn Vorst, dat Bato aan komt trekken. Met veel geuspenden, om u ten val te (trekken : Verwyder u daarom terdond van hier, Mynheer, Tot ik zyn magt bedwing en op hem triomfeer.
.-' Katmeer. & Hemel ! 't is dan waar! Welaan , neem hem gevangen, Op dat in 't eind zyn lot mag aan myn keuze hangen. Gy , myne Koningin, verzei my op den weg.
Penta. Gedoog dat ik vooraf met Otto overleg Wat hem te doen zal (laan in d' aanval en 't verweeren , Waarna ik daadlyk wil volioen aan uw begeeren.
Katmeer. Ik zal inmidiels my bereiden tot de vlucht. Gy, myn Trauwanten, gy, die't woeste krygsierucht Te hooren zyt gewoon en gy , 6 myn Soldaatcnl Spaar Bato met zyn' Zoon; woed nimmer uitgelaaten, In dien gy overwind , op myne Bur'gery , Uw Medelandgenoot, dewyl ik fchade ly' By voordeel van dien aart verkreegen in het dryden 5 Uw ;;roottte winst doe' my het grootlte nadeel Iyden: In elk dien gy ver'laar mis ik een onderdaan. Die nu wel flinks verdwaalt, doch eindlyk recht zal gaan,
Na hy zyn dwaalingziet, en Itryden voor myn rechten Met zoo veel vuurs als gy vertoonen zult in't vechten.' Spaar elk zoo veel gykunt, fpaar boven all"myn Zoon, Weleêrde Merkte en roem en 'tfieraad myner Kroon; Zyn derven zou gewis den draad mynsleevens korten: Verwin, kan't zyn, met roem en aonder bloed te ftonen.
VIER-



.0 B A T o\
VIERDE TOONE é'L.
Penta»Otto. en Gevolg.
Penta.
Jk wil integendeel, al huigt hy voor uw magt, Dat hy in 'theimelyk teniond worde omgebragt; Doe dan ook 't bloed des Kinds ln 't bloed zyns Vaders flroomen, Maar zeg Jat hy zich zelv' het leeven heeft benomen En in die dolle woên zyn' Zoon ook't leevnn nam. Het overfchot, nahem, van Koning Kalmeers Ham. Koop dan geruigen om, die zelfs met tédén dyven Dat Bato voor hun oog zich zeiven kwam te ontlweo . Gelyk ook zyne telg; dus draagt gy rrmmer fchuld Dat gy des Konings last niet hebt getrouw vervuld; Doch kort daarna moet gy hen 't nut verraad beiaalen En met verraaders loon in'i duister graf doen daalen, Op dat geen één van hen u eindlyk hindren mag En dan ziet Katmeer ook wclrasch zyn' laatllen dag, Daar ik zyn TroorJ b'ehoude om u daarop te kroonen En uw' getrouwen dienst met liefde te beloonen.
O t t o.
Men zegt dat Bato zich met allen ernst bereidt In ballingfchap te gaan met volk dat hy geleidt En met nog grooter tal, hetwelk daarby zal komen, Om eenig vreemd gewest krach'tdaadig te overilroomen En daar den eerden grond te leggen van een' Staat, Die, fpyt de buiten list en 't binnelands verraad, Een woonplaats blyven zal van vryë dervelingen , In kracht den Leeuw gelyk, die fpaarzaam zich Iaat dwingen.
Dit is de Priefteres van ons geheiligd Woud, Door onze Vunrgodin, voor Bato toe betrouwd ,
Met



TREURSPEL, 35
Met orde , om , uit haar'naam , den Kroonprins voort
te ontdekken
Dat hy hellu ten moét terltond van tver te trekken, Gelyk hy, naar ik Itooï , meteen heilnoten heeft; Zoo dat hy, uit zich zelv', aan u den fepter geeft. Penta.
Die tyding is my waard; maar neem hem echter 't leeven, Indien 't u mooglyk is de doodtteek hem te geeven.
Gy weet myn verdren wil. Ik volg den ouden Vorst, Wiens Kroon gy binnen 't kort op uwen fchedel torscht. Door't drinken van een*drank,dien ik hem ga bereiden; Een drank die hem in't graf, uop den Troon zal leiden.'
VYFDE TOONEEL.
Otto, en Givotg.
O t t o.
.Dat elk my moedig volg', den Koning eerlyk dien», Om zyn weêrfpannig Kind voor hem verneêrt te zien fin om, benevens hem', al de anderen te befnuiken. Die onder zyn bannier als oproervinken duiken, Hem volgen met den lust om 's Vaders Septerftaf Te geeven in de hand van dien hy 't leeven gaf. DuheetGodsdienlUgheiJen 't recht des volks te'ilyven :
Dit noemt men vry te zyn , om eeuwig vry.te blyven Daar zulk een heilloos werk gerechtigheid ontëert* üehoorzaamheü verbant en 't Godendom braveert ' ' Maar zacht, het muitend rot komt nader. Rept u\v handen ,
Legt hunnen Vryheidsroep in y.ren flaaffche banden
"ftry^dt6m ' leeveils!icht'die' ftout voor 't onrecht En, veor des Vaders flraf, d-ontaarten Zoon bevrydt.
e ZES-



«4 BAT O,
ZESDE TOONEEL.
Bato, Hessink, Lodewykj Zege* münija, Burgerhart, Otto, Pricftcres/èn en allerlei Gevolg.
Bato.
IVlyri vrienden ,wagt u wel om vreemdtn fmaak te
vechten ;
Laat Landgenooten zelfs hun Landgenooten rechten, Gelyk het billyk is, door fabel, fpiets , noch fpeer, Noch grievend wapentuig, noch moordend krvesee»
weer; 5 Maar door een pleitgeding, waar 't recht der meeste
ftcmmen,
Van wederzyds ver 'aêrd.het heilig rechtdoen klemmen; Terwyl 'k den Koning zelv' als Opperrechter ketln' Van 't huiskrakeel, waarin ik tans met Penta ben; Ik noem 'teen buteneifchil, fchoon't billyk istc noemen Een moordend Ryksverraad- Hy kan zyne Egaê doemen, Of my , zyn' Erfgenaam, wien 't voorwerp zyner min Moordaadig is ontzield door zyne Koningin.
Ik klaag haar aan. De Vorst moet billyk vonnis (Iryken, Waarna 'k als balling ga zyn Koningryk ontwyken , Met ieder die zyn'Prins wil volgen, om een' oord Te zoeken waar de Hem der vryheid word gehoord , Daar't recht zyn zetel houdt en 't onrecht zucht in banden.
Onze Opperprieftercs zal ons naar zulke landen Geleiden niet den rei der Prielterinnefchaar, Gelyk de Vuurgodin, na de offerhande , haar Wel hoog en duur beval aan my te moeten melden , Zoo als zy riaadh 1: deedt: Dus ga lk met dees Helden En hun geheel gezin het Koninglyke ontflag Verzoeken , om ie gaan, met a'aankomst van den dag.
Ot-



TREURSPEL.
sr
O t t o , tegens de zynen. Men vall' de muiters aan, die nimmer dus gewaapend Verfchynenteri vertrek,maar om ons,als wy llaapend* Of zorgloos mogten zyn, te moorden naar hunn'wil En Bato recht te doen in moordend huisverfchii.
Burgerhart, ter ns Allen. Laar door geen vreemdeling uw Inlandfche gemoedrea Verbittren tegens een; wy zjn uw Medebroedren, Als Me ^landgenoot; betoom uw' overmoed; Uw wonde is onze wonde , ons bloed uw eigen bloed:
Bato, Otto uedirboudende en ontuvpenende. Hoe r Utto , dagt ge my verraadelyk te grieven , Om uwe Koningin in 't moorden te gerieven En haare moordery te (terken door myn' moord?
Biyf vry en leef; maar gy , die alles z;et en hoort Wat hier is omgegaan, gy ,die als Konings vrienden, Veelmeêr de Koningin dan uwen Koning dienden, Wen hy zich, als een Kind, van haar regeeren laat. Ten nadeel van zyn' Zoon , ter fchade van den Staat En nadeel van zich zelv', ik neem u tot getuigen , Dat ik, om voor den Voorst, niet om voor haar, te bu;gen, Myn wettig erf verlaat, wen ik myn' Vader niet. Door haar te wederllaan , wil aandoen huisverdriet.
Ik- volg, in myn vertrek, den hoogen last der Goden ; De Vuurgodin heeft my zulks hoog en duur gebooden. En myne Rychildin heeft, in haar' laatiten nacht. Uit haaren droom, aan my deeze ordening gebragt. Die ik tot nu verzweeg, dochtansmoet openbaaren, Óm ieJer eie my volgt de bange vrees te fpaaren Dat my het Godendom niet, door de Priestcrin , Zal brengen in een land waar 'k een beltier begin Alwaar elk Burgerman, in zyne Burgerwoonine, Zoo vrank en vry zal zyn als cppermagtig Koning; Terwyl elk Hoofd-egent. van dat geducht bewind, Als Burgervader woont by ieder Burgerkin 1 EnBroederlyk en trouw elks rechten moet verweeren, In Vaderlyk en zacht en loffelyk regeeren, Waarender Koningen, die over llaaven ftaan,
C a Mi$



36* BATO,
Min Medeburgers zyn dan dienstbaar onderdaan : En ik , die daar den grond van zulk een vry beilieren Ga leggen . noem dat volk, naar Bato, Batavieren, Dit is der Goden wil, als ook om dat Gewest In alles te doen zyn een groot Gemeenebest.
Zegemonda. Al wie ons vergezeld, om meê dien Staat te (lichten, Zal ik met altaarvuur en offervlammen lichten, Tot me in dat heilry k Land een heilig Woud ontdekt, Veel heiliger dan dit, door mooidery bevlekt; Doch zoo gy Bato niet ten Leidsman wilt verkiezen, Gy zult daardoor de gunst der Goden niet verliezen: Wien gy éénftemmig kiest verkiest de Vuurgodes Eu geeft hem 't heilig vuur van haar vergode les. Bato.
Ik onderwerp my zelv' het willen onzer Goden.
Lodewyk. Wy volgen Bato na en zullen zyn gebooden Aityd gehoorza?m zyn als vryë Burgery, Die nutte leden zyn der Vryheidsmaatlchappjr.
Burgerhart. Wy volgen, nevens u, met dees vereende fehaaren, Allen.
Dat Bato hecrfehe en leeve een tailoos tal van jaaren.'
Zegemonda Held Bato laat de keuze aan ieder Vrouw of Man, Die, naar zyn zinlykheid, of gaan of blyven kan. Men noem'hem Opperhoofd van vrygebooren Lieden, Die, om nooir fJaafs te zyn ,hun Vaderland ontvlieden: Dus worde in eeuwigheid ons laater n.-geflacht Veeleer tot balkngfchap dan flaverny gebragt; Doch zoo dan 't balling zyn aan waare Vrygebooren Beletword, zy hut;'t graf cèr dan de boei befchooren. Allen.
Dat by den Batavier zulks eeuwig zy betracht!
Zegemonda. Dus v/orden vryë Liên nooit onder 'r juk gebragt, En ons geheiligt vuur zal 't vryheidslicht ontitee!<en
Dat



TREURSPEL. yj
Pat door de duiilernis der nevels heen zal bree'cen, En toonen 't vryë volk, in heerclyken gloed, Wat eeuwig heilig licht het eeuwig volgen moet.
Allen, Dat Bato Koning zy.'
B a t o.
Geen Vryheidsop'perheeren Behoeven Kroon , of Troon, in Vaderlyk regeeren.
Zegemonda. Men zette hem,als Prins en Veldheer,op dit fchild En zweer' hem trouw , wien gy als Leidsman volgen wilt.
Allen, bent opheffende. Wy zweeren Bato trouw, naar vryheid,rechten wetten, Bato.
Ik zweer , de flavemy der vryën te beletten En in der eeuwigheij, zoo lans: ik adem haai, Hun Vryhcid te doen zyn in heerelyke praal!
O t t o, zeer drif.ig. En ik zwecr.dat gy "t recht uws Koningshebt gefchondea En tegen zyn bevel onwettig zyt verbonden, Ontruimende dit Land, tot mindnng zyner magt.' Bato.
Had hy de Vreemden nooit in Hoofdbewind gebragt De Koningin gefuuikt, in 't Burgerrecht te krenken , * Wy zouden moogelyk op geen vertrekken denken; Maar nu zy meer en meór's Lands wetten overtreedt,' Den Burger onrecht doet, myne Egaê moorden deedt, My zeiven (laat naar 't lyf.myn' Vader weet te dwingen' Zyn we,op der Goden raad,gerechte vluchtelingen ' Als vluchtende om alhier een grooter kwaad te ontgaan En 't edel Burgerrecht onzydig voor te liaan,
O t t o , nog driftiger. 'k Wensch, dat uw vryheidszueht uw vryheidsrec.ht zal breeken ,
ia dat gy,naar den vloek, die 'k over u zal fpreeken, Hkanders rechten fcheurt, elkanders kracht verminkt!...



3* BATO,
Ze6EM0NDa, hem in de reden veitti n <t. Zoo ooit ons vry belang tot zulk een laagte zinkt, *t Zal zyn om cindclyk r,e,fa<m>ger op te ryzefl ; Om breuken lo het racht^i»j^heid aan te wyze-i, Die.cfndelyk geheelt, d8!,&^j^den list ter fenand, De Vryl»eid mei mcCr ulS.'tW .'vesten in ons Land Dan zy tiaar ccrilclyk «en ■Émi\ is getreeden , Ten nut der Burger}* cn yvt.;njs2erechtigrieden.
Cy;^X»n- '<V,&«Tflb^tót itó'-^wHd gedierte heeft, Hc't^^'iym eW/ $M'%nk en ..loodferte hooien leeft, Orrf*i- • V^"W-« ««"Cl recht , ehoor te seeven
EnMi&.pvrij;' to|^y..( 1i;en te lireeven;
■'■i-v,''')'.
Wy zoeken vry te zvn, om nooit, als flaafTche zie'en. Voor Septerflaf, of Kroon , of Troonen neer te knielen; Om wettige O/rig'neên, met onderdaanigheid, Te Herken in haarmagt, haar' rykdora , wys beleid, Haar midlcn van beltaan en deugielyk regeeren; Om vreemde Moogenheên als Moogenhe ion te eeren , En andren , die me erkent ?óor Vriend of Bondgenoot,, Zoo trouw te zyn als die verbindtenis befiooi ; Om elk goed nagebutir naabuurlyk hulp te toonen ; Om vriendfehap we.ierom hoo;stvriendlyktc belooi.en ; Om alle vvandfehap en haatelyk verraad , Ons toegebragt, uit ny 1 of fchaadlyke eigenbaat, , Te (haffen naar waarhë, eneindlyk om, in deezen , De Vyanden ten ichrik, de Vrienden nut te weezen. Inmiddels draage uw vloek , dien ge over de on/.en deé,
Der Goden milde gunst en dierbren zegen meê! Hy doe den ouden Vorst en allen die hier blyven , Ta zelf de Koninginne, in deugdlyke be iryven, Niet min gelukkig zyn dan ons, die vaardig Haan, Op 's Hemels hoogen eisch , als balling weg te gaan, Om tweedragt, vreemde list en allen dwang te ontvlochten E»



TREURSPEL. w
JEn om geen'Landgenoot in banden te zien zuchten; Doch welkeen tusfchenruimte ons van andren fcheldt. Wy zullen altoos zyn tot uwer hulp bereidt, Niet zullende noch nu noch immermeer vergeeten , Dat ge ons, als Landgenoot, uw Broederen hebt ge» heeten.
O t t o , in verrukking*. „ 6 Hemel, welk een deugd! Helaas.' was ik geen Fia „ Ik wierde een Batavier, verliet de Koningin „ En zou, met haare gunst, dit Koningryk veilaaten, „ Waar men de Burgery laat dwingen door Suldaaten."
ZEVENDE TONEEL.
Bato, Hesstnk, Lodewyk, Zegemonda, Burgerhart, Priefleresftn en allerlei Gevolg.
Bato, *p de rede van Otto invallende.
J^n daar zelfs de Ovrfgheid, door andren helfchen dwang,
Haar' Dienaar meester maakt van 't vryë Staatsbelang, Hem geevende de magt haar zelve te verilaaven En over recht en wet der Landen heen te diaaven.
Lodewyk. Dat zulk eene Ovrigheid, die dus haar recht verkort. En Burgers fiaaven maakt, zelf fiaaf dier Oaaven word*-
Zegemonda. 'sLandsvryheid zy gehecht aan ieders vry geweeten; Dat wettige Ovrigheèn , van wettige Ingezeeten', Als de edelfle des volks, in 't wettig Staatsgezag, Geëerbiedigt zyn,zoo veel't de vryheid lyden mag; *t Welk hen altoos belet hun waardige Opperheeren , ©oor ltadige aehterdogt, te hindren in 't regeeren;
C 4 Want



4* BATO,
Want Bit deeze achterdogt groeit eindlyk misveritand En misvertrouwen voort, die twist brengt in ee n Land, Met tweedragt tusfehen volk en wettige Ovrighedeu , Wier vonken vlam van haat ontlteeken in de Steden, Die , in den vriendfehaps band verbonden , zeker flaan , Waaruit een' heitellen gloed van vyaodfehap zal gaan , Die deeze zekerheid ontzenuwt van haar krachten, Om Leeuwen,dus verminkt, als Lamrentedoen Aagten, 't Vertrouwen geeft ons magt en de eendragt maakt ons fterk,
Maar 't arbeidsloon dier twist loont mans voor kindrenwerk;
Waarom men trachten moet , in leeven en in (terven , Als maiirien, 't deftig loon der heiden te verwerven. IJ a t o.
Gy, Lodewyk, bezet dj posten hier alom, Opdat me een weimgruste in d'ai m van't Godendom , Dat heilig heeft beloofd, vooro 'S te zullen vvaakeu, Om met den ochtendffond op reis te kunnen raaken. . De wcerelooze fchaar vlei zich in oecz?n kring; De manfehap flaa daaromme een r nden omraering.
Ik leg 't vermoeide hoofd by myne Rychtldinne. Op haare doodbaar neèr. Dat eik de Aa.,p beginne. Ik vrees het koude L} k noch d'op^evaaren' Geest Van haar, oie leevende myn w'ellust is geweesd; Doch kan het zyn , myn lief, ontdek my, onder 't droomen,
Wat my nu (laat te doen, wat ons zal overkomen, Op dat my Penta niet door een>g valsch beltaan, Of helfche toverkunst, een' Ainkfchen weg doe gaan.
Eindt des Derde» Bcdryfs.
71 EB.-



TREURSPEL. 4Ï
VIERDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
Bato, Hespink, Lodewyk. Zegemonda, Burgerhart, Priettefetfen en allerlei Gcvo>g, alle flaapenden, bebalven Lodewyk.
Lodewyk.
J Jet fc'ia^uuwryk geboomt verdooft de fterrelichten ; De bleeke verf breekt door op llaapende aangezeten. De Leidsman, afgemat door arbeid, zorge en rouw, Rnst by het overfchot van zyn vermoorde Vrouw, Wier deugdhk flerflyk deel 't flacntöffer moest ver(Irekken
Om Pentaashclfchen wensch voor opfpraak tc bedekken, En om den gryzen Vorst, door d'ouderdom verblindt, Te leiden aan de hand als 't eerstgeboore kind , De Vreemdeling ten nut, de Burgers te overwinnen. Om hunner Ovrigheên te zoeken onder Finnen; Het weik geen eedleziel, die Vryheid hul.lo doet, Kan zonder fiddring zien of dulden in 't gemoed.
Maar't vry ê Leger rust; ja, fl aapt vry Vryheid vrienden* Geniet de vryë rust . die gy voorlang verdienden , Doch niet genieten mogt, door alle vreemde list, Die oly werpt in 't vuur der helfche Burgertwist.
Tk ga Inmiddels rond-, opdat ik 't al befpiede. Zoo dat uw Vryheidsrust geen overlast gefcluede.
C 5 TWEE-



4* BATO,
TWEEDE TONEEL.
Bato, Hessink, Zegemonda , Burgerhart , Prieftertnnen eu allerlei Gevolg.
Bato, fiaapmdt.
IVty" waarde Rychildinne, ik minne u eeuwiglyk; Al zweeft uw beste deel in 'c Hemelscii Kmingryk, Ach ! (tel myn hart gerust, laat Bato nimmer dwaalen • Gelei hem op het pad van duurzaam zegepraalen! ' Hou zyne vryë ziel in 't vryë Lichaam vry.' Duld, onder zyn bellier, noch dw ang, noch (haverny En meldt hem yvat zyn volk , zyn' (lam , zal overkomen, Ka zyne onflerf bre ziel, by de uwe, is opgenomen !
DERDE TOONEEL.
Bato, Hessink, Zegemonda, Burger, hart, de Geest van Rychildinne, Priesteresfen en allerlei Gevolg.
De Geest van Rtchildinwe.
ftjjjato, üaap gerust; treur niet meêrom myn' dood; Myn rust, myn Vryheidsheil, is daartoe al te groot: Myn overfchot word llof, myn geest is opgevloogen , Myn Lyk, op deeze baar, komt fpoedig in't vermogen Der wormen, die het vleesch afknaagen op 't gebeent. Welks harder deel ook rasch met de aarde wordt vereend;
Maar myne ontdoodbre ziel, ten Hetnei opgereezen, Ontheft myn fterfbaar lyf aan 't flaaffche dienstbaar weezen
Der



TREURSPEL.
4<
Der vreemde Tlerannes, die my by myn' Gemaal, Zyn' Vaderen zyn Volk, door list en loogentaal. Altoos ie onteeren zogt, Joch moeit in Vryheid laaten: Haar draf itaat vast; maar gy , fpyt haar onzi Mig naaten. Zult wislen met geiuk dit flaaffche Köningryk Voor een Gemeenebest, ee 1 K'izerryk gelyk, En als me in Katten Jrecht uweonfchul.i komt te weetert Zal naniyn Hesflnks naam, dees Landtlreek Hesfen
heetei ;; En hou len op van meêr een Koningryk te zyn , Schoon Prins en Landgraaf wel vertoonen Koningi
fchyn,
In Hesfenland, waar eerst myn Hesfink moest gebieden ,
Zoo hy zyn erfdeel niet ontruimle door zyn vlieden. Dus blyfc de Batavier en Hes vereenigt, door Den ftérken band van 't bloed, die nuo;t z>n kracht verloor
Door verre afveezenheid : bywooning maakt geb naren. Doch bloe iverwandfchap blyft zelfde eeuwigheid verduuren;
Terwyl cén heilgeloof in beider hart ontbrand, DatBatoos Betuuw bindt aan HesfiiKs Hesfenland.
U.v Vryhei isdrift ten loon legtu een LanJÜreek open Die Oce'ian en Rhyn en Maas in eén doet loepen , Welk.Land ik, naar uw' naam, Batavoduur benoem, Dat Batavieren kweekt, die'k reeds befchonw in roem Om't edel vryhei Jswerk, dat ze eeuwig zullen ilyven ,' Met woon en eer en pligt altoos getrouw te blyven, Hun vyanden ten fchrik, hunn' Bondgenoot en Vriend Ten troost, beloonende elk met loon dat elk verdiend; Maar't zy ze in vreden zyn, of in den oorlogleeveti é Zy zullen t'allen tyd' hun haateren doen beeven En hunnen aterling, als fchynvriend, boven all'. Doen ftorten in een' poel van grondloos ongeval. Dus hecht men 't Burgerheil aan dat der Ovrigheden , Die braave Hoofden zyn van braave mindre Leden , Welk t' faain-in in 't verbond dereedle Vryheid Haan,,
Dat



44
BATO,
Dat Heeren Vaders mr.akt, en Kindren Onderdaan, Die by hunn' Bondgenoot als teedre boezemvrinden Maar in de vyandfcliap als Leeuwen zvn te vinden, * Wier (Irydend becl.Uenis me op Wimpel, Vaen en Vlag Met de eedle Vryheidfpreuk ziet pronken met ontzag* Een Vryheidfpreuk altyd met goed en bloed'e Herken" Om eeuwig vry te zyn in rusten en in werken, Ja geen de minde febyn van vuige llaverny * Te dulien in 't bewind der vryë Heerfchappy ; Of zoo men dwinglandy door overmagt ziet naacfren Dan liever, zoo als nu, zich weêr bvëen vergadren' Tot trekking van een oord vol dwingend misverdand: Kooit zy een (laafsch gewest der vryi'n Vaderland.'
Inmiddels daat aldaar een heillicht op te rvzen ' Dat Batoos nagedacht op 't Chrstendom zal wvzen 't Welk by verloop van tyd een fcheuring ondergaat,' Na uw Batavia hervormd is in een' Staat. Of Sraatsgemeenebcst, dat Holland word geheeten Alwaar e-n Burgcrgraaf, aan 't Hoofdbedier gezeeten ' Het vryë Staatsbewind (lechts Rechterlyk regeert En 't vryë recht des Lands ais Legerhoofd verweert, lot, na veel wisfeüng, een Koning 't Land zal erven' Dat hy in recht en wet zal trachten të bederven , ' Te leggen onder 't juk; hetwelke uw Nagedacht Toch nimmer dulden zal, uitwerpende met kracht Den Graaf, die't vryë volk onwettig dagt te dwingen , Van zyn verbeurde recht, met al zyn Vreemdelingen • waarna uw Batavier tot zulk een dwaasheid keert,' Dat hy zyn wettig recht, wel tachtig jaar verweerd Wa volle zegepraal, één' mensch durft toebetrouwen, In fchyn alleen wat meêr dan Burgerheer te houên, Ja dat hy cindelyk die dwaaling nog begint, Dat hy 't gewaande Hoofd, in Ledelyk bewind, Van keuze vry laat zyn , om meerder' glansch te toonen, Tehuuwen naar zyn' 'maak aan bygeleegen' Troonen, Waardoor de onwettigheid hem hoop van onderftand' verleent op 't wettig recht van volk en Vaderland; Bock wat hy onderneemt, in buitenfpoorig dwaalen,
De



TREURSPEL. 45
De Vryheid zal in 't eind roemruchtig zegepraalen. Geen Vrybeids üppervoogd fchende ooit uw Staatsgebouw ,
Door eenig Ryksprinfes te noemen tot zyn Vrouw, Wier magtig Bloedverwant zich haarent will' bcmoeij* Dat zynen onderltand hot Vryheidsrecht befnoeije, Of aan 's Landsvaderen ooit ilelle paal en wet Die onderzoek en ftraf van pligtverzuim belet; Waar loon voor goeden dienst en teugeling van kwaaden
Geeft rypen groei en bloei aan Neêrlands hoofdfieraa» den.
En 't nieuw Batavia, in 't afgeleegene Oost, Vereeuwig? uwen naam , tervvyl die van ons Kroost, In 't Duitfche Hesfenland, oneindig zal herleeven; Dus krygt gy loon voor deugd, dat my reeds isgegeeven.
Ga dan ter/lond van hier, ontwyk uw vyandin, Veriaat dit Koningryk en wagt daarby gewin,
By 'r eeuwigduurend recht der Patriöifche vrinden Zult ge al 't Uitheemsch geweld en Inlands dwingers binden,
En 1'oilands beste deel , zal, by den Vryheidshoed, Voor eeuwig roemen, dat het fproot uit Batoos bloed , En onder 't vry bezit veel duizend' vrygn maaken..., 'k Heb mynen pügt voldaan, wen Bato komt te ontwaaken.
VIERDE TOONEEL.
Bato, Hessink, Zegemonda, BorGiIhart, Priesteres/in en allerlei Gevolg.
Bato, entwakends.
i X_Jitverkoore ziel, ik volg uw' hoogen last, Jahechtaanuw bevel myn doen en laaten vast! C Opryzende.) Men lleeke de Trompet om ieder op te wekken
SJt



4» B A T O,
Ei) zonder tydverzuim uit Kat'endrecht te trekken.
Myn vncn'en maakt u reê, volgt Zegemonda na't Is op der Goden wil dat ik vertrekken ga. * Men volg myn Egaês Lyk. Kom Hesfi. k" krm myn
waarde, ' Verlaat Grootvaders Ryk, om nimmermeer te ontaart© Van 't waar hezit der deugd ; vergeet te fepterftaf Die li het we tig recht van uw geboorte gaf, Om met de V'ryheidskroon by vryë Hén te'pr' alen Een Kroon die alle fmen \an flaverny doet daalen • Die over flaaveu heerscht is zelf der ih.aven flaaf' Maar ieder Vry heidshoofd pronkt met een Hemelgaaf, Waaruit der Goden magt den Vrven geeft te !ee7en Dat zy hun lichaam fchiepom nimmer flaafs te weezèn.
burgerha rt
Hoe zoet is't vry te zyn; dan, och/ hoe bitter fmaakt Hetfchutden van zyn Land oat onder vreemden taakt. Bato,
)Yjf rk;an zy" Vaderland, zyn Moederflad vergeeten Of tHuts waarin hy man en vader werd geheèten ? '
Zegemonda ö Eerstgeheiligd Woud, ontheiligd door verraad
kwaCa'deeJ C" d°Ür m°0rd e" meeider g'uuwz'aam Ach! dat uw ommering van fchaduuwrvke hoornen Een Priederinnefchaar uit Kattend, echt "deed* komen Die uwe ontheiliging weêr in een Heiligdom Verkeerde, door 't gebed, geheiligt van alom Wen uit der, harden kei een vuurgloed wierdeontltoken Die onze Vuurgodin verzoenden onder 't rooken Dier brandende alcarvlam, zoo dat haar Majedeit Hier weerden grond van recht en Burgervryheid leid'' Bato.
C Waardig erfgebied , dat Vreemden my ontdeden/ Men zie nooit weer uw kracht omzenuuvu door krakeelt? n.
Noch 't heil uws Hclligdoms als eene wcedenv Ontruimen, tot verdriet en ichae der Maatfchappyi
Wan



TREURSPEL,* «?
Want danr men godsdienst (laakt en godsdienstplechtigheden
Word recht van Ovrigheid en Onderdaan vertreeden.'
Zegemonda. Het Altaar houde altoos zyn helderblaakend licht, Waardoor els meer en meêr geleld zy tot zyn' pligt,
VYFDE TONEEL.
Bato, Hrssink, Lodewyk, Zegemonda, Burgerhart. Friefteresjén en allerlei Gevolg.
L O d b w y r.
't Xs meêr dan tyd en uur, 6 Bato! om te wyken / 'k Hoor, by een ftil geruisch, Finlandifche aanvals bly« ken ;
Aldus wordt ons vertrek geen febandelyke vlucht, Maar blyft een vryheidsdril't naar de eedle vryë lucht. Bato.
Wy zouden, flrydende , van veelan 't leeven korten En onzer Broedren bloed genoodzaakt zyn te Horten. Wy wyken ichandeloos , naar *t Hemelfche bevel. Kom, Hesfink, zeg voor 't laatst Grootvaders Ryk vaarwel.
Hrssink. De IIcmei wille altoos dit Land met voorfpoed zeegne!
Zegemonda. Nooit moog' de minfte ramp myn Vaderland bejeegnel
Lodewyk. Vaarwel, vaar eeuwig wel, myn waarde Moederitad.'
Burgerhart. Vaarwel myn huis, myn erf, myn wieg en bakermat.'
S At!



4% BATO, TREURSPEL.
Bato.
Vaarwel, gekroonde Vorst, die 'k moet als Vader eerenf'
Pluk eindelooze vrucht van wettig Ryksregeeren; Doch zie, voor gy op aard dit ftervend leeven derft. De Vryheid op haar'Troon , zo dat zy nimmer fterft, Of hoor, wanneer uw ziel ten Hemel in gevloogen , Ja zie, zoo 't weezen kan, hoe heerl)k het vermoogen
Der onzen groeit en bloeit in een Gemeenebest, Waar alles zich op 't recht van vr)ë Burgers vest!
Eindt des Vierde* en Laatfien Btdryfs.