KIOITK DER S T A D ROTTERDAM, uit d e BESTE SCHRYVEREN BYEEN VERZAMELD. Beginnende met den Jare 1270, en eindigende met het Jaar 1670. Te ROTTERDAM, By GERRIT MANHEER, Boekverkooper> M D C C L X X X I ï I.   AAN M V N E STADGENOOTENi Myn Medeburgers, die aan twee aaloude ftroomen, In 't bloeijend Rotterdam, uw wooning ziet gevest. Befchouw, hoe onze Stad zyn aanvang heeft genoomen; Daar zy thans de eerkroon fpant, in 't vry Gemeenebest. Zie hier haar kleen begin, en hoe zy opgetoogen, I„ weder wil der twist, en 'soorlogs woede en brand, Door de achtbre Koopmanfcbap, de zuil van haar vermoogen,. Allenkskens opwiesch, tot den thans verkreegen ftand. . Keurt gy myn arbeid goed, daar ik in 't fpoor mogt treeden Van Lois en Kort eb bant, in de Oudheid uitgeleert, Ik volgde, fchoon van ver! haar vaste mannen fchreden, Wat heil! zoo gy my flechts met zoo veel gunst vereert.. Met regt roemt onze Stad ,, en haare Burgerye, Op 't onbepaalt gebied van haare Koopmanfchap j En de uitgeftrekte magt, der ftoute Zeevaardye; Door haar klom Rottes muur, ten hoogden gloorietrap. * 3, De  De vryheid, middlerwyl gedaald van 's hemels tinnen, En, In 'c Bataafsch gewest ten gloorietroon gefield, Bragc welvaart en geluk, ten ruimen Koopftad binnen, Daar dwinglandy bezweek, met al haar woest geweld! Dat vryheid, eeuwig hier, met Koopmanfchap moog bloêije 1 Dat voorfpoed, rust en vreê, vervreemd van ramp en druk, In onze Moederftad, naer ons verlange groeije! Leaf, achtbre Burgery, in de armen van 't geluk! C: MAN HE EU.  J?lattej&rotidva.Ti Rotterdam   KIONYK DER STAD ROTTERDAM. "jT^vE alömvermaarde Koopftad Rotterdam, die, uit een jLJ/ zeergering beginfel, tot de grootheid , fraaiheid en rykdom, waar in men dezelve thans befehouwt, aangegroeid, en de zevende der ftemhebbende Steden in den Staat van Holland is, werd in den Jare 1270, Door Floris den vyfden, Graaf van Holland, begunftigd, meteene vernieuwing van Stadsrechten, met byvoeging , om aan de vreemdelingen het burgerrecht te mogen verkoopen, volgens eenenprivilegiebrief,gegeven in 'sHage,den dag na St. Laurens dag: welke brief tevinden is, in het groot Privilegeboek, Bladz. I. en in het kien, Bladz. 1. (*) In den jare 1271, maar volgens Kortebrant 1261, (a) werd-het Kafteel Bulgerftein, het geen eertyds ftont op eene roode Zandplaat in de Maas, binnen den Hofdyk, die nu waarfchynlyk de Wes • tewageftraat is, veel pragtiger dan het oude, herbouwd, door den Heer Reinier Boekei, Ridder, Halsheer van Bleiswyk, Heer van Bulgerftein en Wena, Boekelsdyk, Bloemersdyk, en het Roodezand; nu het Land van Kool genaamd. Hier aan is de Stad Rotterdam hare geboorte verfchuldigd. Het Hof Wena, waar van het Hofpoortje zynen naam heeft ontleend, behoorde ook aan den gemelden Ridder , Reinier Boekei, en werd waarfchynlyk het Hof genaamd : (*) jf. Kortebrant fchryft '111 zyn Tweede Eeüwgetyde, Bladz. 62. dat hy dezeu Briermei goede reden verdacht houdt, uit hoofde, dat hy den naam van Rotterdam niet vroeger heeft gevonden, dan inden JarejJ2p8, na dat alvorens- de Dam in de Rotte gelegd was. (a) J. Kortebranti, Tweede Eeuwgetyde, Bladz. 67, a  (O mral, nm dat het toen als een Recht- of Ambagtshnis voor S^dviareSe : dat Hof Hond aan de « - de RotterdamfcheSchie, en had, ^.^^VwStaS naar den Ouden Dyk, waar nu de buurt, het Zwaanstuis SaalS gevonden'wm-dt, ook had het zuidöoftwaards, door het Hofboortie eenen uitweg naar de Stad. t,«, Gaf cWFloristevel, en eene privilegie aan de Hoog"Sl*S^^Sd£^: tor het opdyken van den Hoogen Zeedyk, die van den korten Noord liep , door de Stad Ro«erdam (alwaar hy nu de Hoogte** genoemd vvoidt) tot aan toeinde vanBoekelsdyk (b) en thans tot aan de vyf Sluizen. lS? le-aen van dezen Dyk kon niet gefchieden, als na d.t we of verlengde Rotte toegedamd (c). ( lot dezen tya we oi vcircup^ nnde Duifhuis, nu het Huis lag daar eene Sta», by het oude umin , iJhJl Holland en friesland ondervloeiden, door welvfeesfe yke overftrooming vele menfchen en beesten Vet leven verloren Dees Storm en Watervloed veroorzaken eene zwii e doorbraak tusfchen Stavoren en Enkhuizen kaar dt de Zuider Zee geboren is. Dit ongelukkig geval hCr l\ % Kortebrann Tweede Eeuwgetyde, Bladz. 68 yyj. Kortebrann Tweede Eeuwgetyde, Jfcfe 67.  C 3 P Ïaf aan Graaf Floris, den vyfden, gelegenheid, om geheel biesland te bemagtigen , het welk hy toen aan Holland bragc. (O Om dezen tyd zyn de visfchers uit Kroeswyk> en andere lieden van elders hier komen wonen, en hebben binnen den Rotte Dam, of den D.yk, hunne woningen gebouwd, onder de befcherming van de twee fterkten, Bulgerftem en Wena/ en dus werden deze bywoners Burgzaten van den Heer van Bulgerftein: die ook een Slotkapel had doen bouwen, op het Roode Zand, waar nu het Bommezynen Kerkhof is : deze Kapel was toeyrewyd aan de Zeven Sjapers. (Y) 1295, Zyn in Rotterdam gekomen' de Heeren Diederick van Breederoden, Flons , Abt van Egmond, Hennk, burggraaf van Leyden, Willem van Teylingen Jacob van Wasfenaar, Willem van Egmond , Hugo van Cralingen, met nog zeer vele; Edelen, en van daar vertrokken naar Engeland , om den jongen Graaf Jan met deszelfs Gemalinne Elifabeth, Dochter van Koning Eduard, uit Engeland te gaan afhalen : onder'het gevolg was een Man van buitengemeens lengte, van Sparenwou, genaamd Klaas Kitten, zeer mismaakt van aangezicht, en zoolang, dat de kloekfle Man* die in geheel Holland zoude te vinden zyn geweeft, onder zynen uitgeftrekten arm zoude hebben kunnen doorgaan, zonder met het hoofd daar aan te raken ; hy wordt befchreven een man van eene zachte geaartheid geweeft te zyn (g). 1296, Graaf Jan in Rotterdam gekomen zynde, ontbood zynert Neef, Graaf Jan van Henegouwen, dewelke, in dien tyd, te Dordrecht was ; maar dees weigerde te komen, en vertrok in ftilte naar Henegouwen: daarna werd Graaf Jan, zvnde de eeniefte Zoon van Graaf Florisden vyfden, in. * Rot- (e) Scriverius, Bladz. 320. en Goutboeveti, Bladz. 333» ff) J. Kortebrants Tweede Eeuwgetyde, Bladz. 68. (g-) Kronyk van Egmond, Bladz. 46. Scriverius, Bladz. J86, CU' Ctutbocven, Bladz. 347 , 371 en 353- A z  (4) Rotterdam, en vervolgens in alle de Steden , als Graaf van Holland gehuldigd Qh \ J2p8 , Gaf de Graaf ..van Holland aan die van Rotterdam, al zulk een Poorterrecht ■,als de Poorters uit de Uitterwyk hadden, binnen de -palen , die men nu te Rotterdam fteket, < zegt de Brief) hier door verftaat de Hiftoriefchryver J. Kortebrant , niet binnen de Houten Palen, of Staketzeis, die men toen in den grond ftak; maar binnen de bepaling, of uitgeftrektheid der Vefl , die men toen groef, waar nu de lange Warande, en Jan van Loons of tweede Jodelaan is. Hier uit blykt, dat 'er in dien tyd eene Veft is gegraven , in Voorrubroek , buiten de Ambagtsheerlykheid van den Heer van Rotterdam, doch verder werd 'er met het graven van Stads Veften geen voortgang gemaakt , als naar dat wel zeftig jaren verloopen waren; het geen vervolgens blyken zal Men vindt ook, dat 'er langs deze Veft, in Voorrubroek, waar nu de Lange Warande is, eene Kade gelegen heeft, die de Bruine Kade genoemd werd: deze ftrekte zich uit van de Kralinger Waal, die nog by de Ooftpoort is, tot de RubroekfchePoort, waar nudeüoudfche Weg ligt, voor de Lange Warande (k\ Wanneer, en by welke gelegenheid deze Poort is weggebroken , zullen wy op zyn' tyd aantoonen. ' In deze jaren waren in Rotterdam al vejfcheiden Kooplieden (Ij, zoo dat in dien tyd hier reeds^ de grondflag gelegd is, tot den opbouw van den nutten Koophandel, waar door deze Stad,op zulk eenen verheven trap van aanzien ge•1 klommen is. 1299 9 (h) Gouthoeven, Bladz. 351. (/') J. Korteêrant Tweede Eeuwgetyde", -Bladz. 70. ( * l r— : ! 7i-  (5) j299- OP Dingsdag, na beloken Pinkfleren , gaf Graaf Jan aan de Hoogheemraden van Schieland, een' Brief, waarmede hy hen nam onder zyn vrygeleide en befchermingi Dees Briefis gegeven in de Haag («i). Tot dus ver waren de Larden onder de Regering van den Huize van Aquiianïe of Oud Holland, en gingen vervolgens over onder het bejluur van loet Huis van Henegouwen. 1303. Werden Rotterdam, Delf, Leyden, Haarlem, Gouda, Schoonhoven en Utrecht, door Jan van Renefle , en Gwie , Zoon des Grave van Vlaanderen, met behulp van de Vlamingen , ingenomen: vervolgens fielden zy eenen Heer, Nicolaas vanCats, als Kafteleih op het flot van Schoonhoven, (ra) Daarna, in den Jare 1304. Werden zy door den Heer, Witte van Haamftede, heldhaftig uit de Steden van Holland geflagen: gelyk ais ook de Heer Nicolaas van Putten en Stryën, met behulp der Dordfche Burgeren, alle de Vlamingen uit Ysfelmonde verdreef, waar by de Vlamingen wel 2000 mannen verloren (0). In den beginne van de Maand Augustus in het zelve Jaar, ging van Rotterdam veel volks, waar onder een groot getal dappere Burgers, aan boord van benige fchepen, met oogmerk om Zierkzee, het geen nog doo, de Vlamingen bezet was, te verlosfen: ten dien einde verèenigden zy zich op St. Laurensdag met de franfche vloot, die in 13 galeijeri beftond, het geen van dat gevolg was, dat zy Zierkzee ontzetteden, en meeft alle de Vlamingen verflagen of gevangen wierden: ook werden de laaftgenocmden op den i3den van Üétober des gemelden Jaars, uit Utrecht, en vervolgens uit het geheele Land verjaagd. I3C5- (m) Groot Privilegicboek van Schieland, Bladz. 1. en Yi\em, Bladz. 10. (») Gouthoeven , Bladz. 357. Boxborn , Bladz. 85 en 265. ie) Gouthoeven, Bladz. 359. Scriverius, Bladz. 4'7- B  (6) I3°5- Werd de ftad Rotterdam , ter belooning der dapperheid en onvergelykelykenmoed, dien hare burgersin den fcheepftryd. by Zierkzee getoond hadden, door Graaf Willem van Henegouwen, of Willem den Derden, bygenaamd den goeden, vereerd met het Wapen van Henegouwen, zynde een gouden Veld, met 2 Roode en 2 Zwarte Leeuwen, zinfpeelende de Roode Leeuwen op het Wapen van Holland, en de Zwarten op het Wapen van Vlaanderen, verfierende hy voorts het Wapen met eene Grafelyke Kroon , en 2 Leeuwen tot Tenanten (ƒ>). Dit Wapen bedekt het bovenfte derde deel van het aloude Wapenichild dier Stad, het geen een Groen Veld vertoond , met een Witten regt opftaanden Balk: of Baar, in het midden des Schilds: zynde eigenlyk het Wapen der Heeren van Wena, de Stichtren van Rotterdam ( q ). Zeer eigenaartig zingt de Dichter, J. Kortehrant, irf zyn Tweede Eeuwgetyde der Rotterdamfche Vryheid, bladz: 63. alwaar hy die Stedemaagd met zyn malich. dichtpenfeel aldus aflchildert: De flukfche Stedemaagd, van blyfchappe opgetogen, Bclcnkt myn Eeuwgezang, met heldre loddrige oogen, Terwyl een glansryk groen en wit fatyn gewaad Heur poesle leden dekt, en gouden borstjieraad, Met twee paar Leeuwen pronkt van 't Graaffchap Henegouwen} Twee rood en twee pikzwart, als elk nog kan befchouwen, Ja dekt bet derde deel van Wenaas Wapenfchüd, Zoo ook de fierlyke Dichter A. van der Vliet,'in zynen Spanjaardt in Rotterdam, bladz. 8- zingt'er aldus van: Haar Wapenfchildt, gejierd met Henegouwer Leeuwen, Getuigen van haer Deugd, in afgeloopen eeuwen, Nog (p) Goutboeven, Bladz. 353. {q) S. van Leeuwen, Batavia Illuftrata, Bladz. 12512.  (7) Nog vind men eenen Brief, gedagteekend, Woensdag na St. Lau* rensdag 1305: waar by G aaf Willem, de Derde, vryheid van alle Schattingen en Tollen vergund aan de Edelen van Holland, ter vergelding der betoonde trouwe en dapperheid, in het beftryden der Vlamingen, (r )• 1316. Op Saturdag voor Palmzondag, wettigde Graat Willem, Balliuw en Hoogheemraden, om in hunne Rechtbank alle zaken, rakende het gemeene Land van Schieland te richten (ƒ). j± _ In dat zelve Jaar vertoonde zich eene groote Komeetfter, met eenen zeervurigen ftaart: vervolgens ontftond er, door fchaarfchheid van levensmiddelen, eene groote duurte, gevolgd van hongersnood en eene peftilentie, die vele menfchen ten grave deed dalen (O- , „. 1322. Werd de Rhynftroom geweldig door het overtollig water overladen: zoo dat daar verfcheiden zware doorbraken door veroirzaakt wierden, waar door Holland en het Sticht van Utrecht onder water geraakten: het geen de onheilen nog merkelyk verzwaarde, was, dat deze droevige gebeurtenis voorviel, in het midden van den zomer; zoo dat al het graangewas, veldvruchten en weilanden verdronken: het geen zoo voor den ftedeling, als landman zekerlyk een. zeer zware flag was O). . 1326. Voer van Dordrecht, voorby Rotterdam, Ifabella, Koningin van Engeland, met haren oudften Zoon, Eduard den Derden, verzeld zynde van een aanzienlyk gevolg , en vele krygslieden, naar Engeland, alwaar zy haren Gemaal noodzaakte de Kroon van Engeland aan haren Zoon Eduard af te ftaan, die vervolgens zich in het huwelyk begaf, met Philippa, dochter van Graaf Willem < w). (r) Kleen Privilegieboek, Bladz: 11. Goutboeven, Bladz. 353» (s) Privilegieboek van Schieland, Bladz. 2, (/) Goutboeven, Bladz: 368. (v) Goutboeven, Bladz. 369. («O Goutboeven, 371 en 372. B 2  C<*0 1327. Gaf de Graaf aan den Ridder Dirk Boekei een' Brief, waaf in gemeld werd: dat zyn Ambachtsheerlvkheden, indien hy ftierf, zonder een' Zoon na te laten") zouden mogen verfterven op zyne DocVer, Agnieze Boekei, maar nier. het ambacht, en de waard daar voor , die nu bet PVeflnkuivtand is Dets Ridder, Dirk Boekei, was de laatfte Meer van Rotterdam , en is waarfchynlyk gefneuveld in den oproer te \ïlisfingea. De Abt van RJgrrtond Dirk Schrevel, van dezen Heer fprekende, zegt maar eenvoudig:' die onlangs gebleven is, en eisc ité '-'an zyn: Weduwe, die hy tekens Vrouw van Ro'+?rda-n noemt, d' tienden van Bloemersdyk en twee tienden van Boekelsdyk en Kool; zy zeide: dat heur Dochter brieven had , waar mede zy kon bewyzen: dat dit goed aan haar moed komen. De Abt w;lde die zien; waar op zy hem antwoordde: dat die Briefen zoo duifter waren, dat zy ■ niet wel meer konden gelezen worden ; x ). 1328. Op .>t. Simon en Judas dag , had men alhier een'ongemeen zwaren S:ormwind , die zoo geweldig was, dat het lood, waarmede de huizen bedekt waren , daar door wierd afgeflaoen, en weg woei- ook werden 'er verfchciden huizen,kerken en torens zwaar befchadigd, of ter aarde gefmeeten (y'>. In het zelve Jaar,, na 'dat alvorens de laa'.fte Heer. van Rotterdam overleden was, ftelde de Graaf van Holland zeven Gezworens aan, tot wederzeggens toe; de/,e zeven Heeren moeften erkend worden als ware Rechters, die met den BaLiuw van Schieland de rechtzaken handhaafden: (zj de Brief of Aób hi: r van werd gegeven, te Geertruidenberg, op den oden van. December, uit de Regitterkamer van • Koning Willem, van de Letter A. Fol: 27 verfo. (A) J333- (x~) Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, Bladz. 69. Cji) Goutboeven, Bladz 373. (2) Kortebrants, Tweede Eeuwgetyde, Bladz. 69. \j) Groot Privilegieboek, Bladz. 2. ■  (9) 1333- Liet de Graaf van Holland, te Rotterdam , voor zich een 'fteenen Herberg bouwen, die in de Jaare 1773 nog geftaan heeft, op de Hoogftraat fchuins over de Wyde Kerkftraat; maar in dat zelve Jaar is de voorgevel van dat gedenkftuk der Oudheid afgebroken, en een gevel naar den hedendaagfchen finaak, in deszelfs plaats gezet: dit is het alieroudfte gebouw der Stad : fommigen noemden dit een Tolhuis: om dat het welè'êr op den Weftkant van de oude Weteringfluis Hond; maar dat het een Tolhuis zoude geweeft zyn, is niet waarfchynlyk, om dat die fluis nooit anders als een uitwaterende fluis is geweeft(B). 1334. In November, op St. dements dag , moeften Hollandt, Zeeland , Friesland en Vlaanderen, zeer veel uitftaan, door eenen geweldigen ftormwind , verzeld van donder en blikfem : welke ftorm zulk eenen verbaazenden Watervloed veroorzaakte : dat het zeewater over alle de dyken heenvloeide , waar door veele menfchen en beeften verdronken: inzonderheid moeften de bewooners der zeekust veel daar door lyden. CQ 1336. Wederiep Graaf Willem eenen Brief, dien hy gegeven had in den Jaare 1328. aan eenenPieter Marre, waar byhy hem tot wederzeggens toe had vergund de fchoolen en hec fchryfambagt hier ter ftede, en vergunde in deszelfs plaats de School en het Schryfambagt aan een' man, genaamd Hendrik Jan Pieterszoon, voor zyn leven, bevelende hem tevens de zelve behoorlyk waar re nemen, of te doen waarnemen : op dat de Jeugd behoorlyk zoude onderwezen worden. Dees Briefis gedagteekend tot Vallenfus,op Zondag, als men zingd Laetare. (D). Men vind, dat deze School geftaan heeft in de Schoolftraat, die nu de Upperd genoemd wordt. (E). 1337- (B) J. Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 69, (C) Goutboeven, bladz. 374. (D) Privilegie Boek,, bladz. 4. (E) Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 86".  (io y Nog leeft men: eene Hand veft van den Jaare 1373 > waar in deeze ftraat de Nieuwpoort genaamd word: welke naam nog in de grondbrieven van eenige huizen gevonden worde. 1337. Vertoonde zich weder eene Komeetfter. 134a Gaf de Graaf van Hollandt een' Confentbnef geteekend Vrydag na Pinkfteren, tot het graven van eene vaart, tuflehen Rotterdam en Overfchie {F), die nu de Rotterdamfche Schie genaam i wordt: dees Brief fpreekt van eene Open vaarte ,en weg daar by > ftrekkende uit de Schie, dat is de Delfifche Schie, tot in de Maas. Deeze vaart heeft Rotterdam nog niet naar behooren: want die weg ftrekt maar van de ftad tot daar de Oudedyk doorgegraven is, of tot aan oe Heul: ., van daar tot aan Overfchie is maar eene Boezemkade, „ lano-s deze vaart, en die behoort, aan eenen byzonderen „ Heer, die voor elk Jaag paard, dat daar overloopt ,'s Jaar„ lyks eeniggeld geniet". Uit. den bovengemelden Confentbrie'f blykt klaar: dat 'er maar een weg langs deze vaart gemaakt werd: bygevolg was toen het water in de vaart en indie polder flooten even hoog: tegenwoordige het water in die vaa* meeft altyd 4 of 5 voeten hooger, en ftroomd veeltyds zeer traag "door de Huizen in de Maas: het geen veroorzaakt word, door dat de buitenrivieren van tyd tot tyd hooger opflyken. (G) In dat zelve Jaar werd Rotterdam, door den Graaf, begunftigd met eenen Privilegiebrief, waar by Rubroek met het land aan de ooftzyde buiten dyks onder de Jumdióhe der Stad gebragt word, en daar by aan de Burgery vryherd gegeven van Sla Tollen, door de Landen van Holland, Zeeland en Friesland, en ook om Zeven Schepen» te kiezen. Deze Regtbank moeft Jaarlyks, op den eerften Meidag, vernieuwd worden. (H) „sr»:jLw ■• ' En dit is, volgens Kortebrant,fe eerfte byzondere;Rechtbank van Rotterdam geweeft. M^ (F^) Groot Privilegieboek, bladz. 41. (G)Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. TU (II) Groot Privilegieboek, bladz. 5.  (II) Men vind ook oudtyds gewag gemaakt, van den Azing - en Geburen; dit waaren de Dagelykfche Rechters (voor al ten platten Lande). De Azing was een Opperhoofd, die met de Geburen door de Dingsluiden, die eenig verichil hadden, te famen geroepen werdt, en dan het recht uitfprak: hier van meent men dat het Aasdoms recht afkomftig is. (/) Vervolgens betaalde de Stad aan den Heer Jan van Leyden, voor den bovengemelden Privilegiebrief, Honderd Ponden Groot, waar voor Graaf Willem een' kwytbrief gaf, op Dingsdagna Sint Jansdag,in den zomer van hetzelve jaar. (K) Ook werd in dit Jaar den Scheepenen van Rotterdam bevolen: dat zy der Lombarden vryhe.idbrieven moeften bezegelen. Deze Lombarden waren lieden, die uit Lombardyë hier te Land kwamen-en goederen beleenden, waar toe zy.alvorens, van de Regeering de boven genoemde vryheidbrieven moeiten verkrvgen: naar deze beleeners heeft de Lombard (waar van wy op onzen tyd nader zullen melden) haaren naam behouden. (Z/) _ , 1.341. Gaf de Gtaaf bevel aan de Steden Dordrecht, Rotterdam, en Schiedam , dat een ieder de ftaalen , die hy ftak in de Rivieren, daar moe ft uitnaaien, alzoo door het blyven liggen van die ftaalen, de vifch in de rivieren verminderde en de viflchery benadeelde, ja ook de vaalt belemmerde: en die gevaarlyk gemaakt werd. (M) 1342. Op den 2den van January, gevoelde men door gantfch Holland eene zware Aardbeving, a ■ 1343. Liet de Graaf Willem de vierde, door zynen Stedehouder Jan van Henegouwen, Heer van Beaumond, aan de Heeren. Daniël van Roodenrys, Bailliuw van Delfland en Schieland en Gerric Heyne, Rentmeefter van Noordholland , en aan de (ƒ) Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 74. ^AT) Groot Privilegieboek, bladz. 10. (L) Korterrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 87 en SS. QM) Groot Privilegieboek, bladz. 87. C 2  ( 12 ) de Heemraaden van Schieland gebieden: dat 'er voortgang moeft gemaakt worden, met het graaven van de vaart van Rotterdam tot Overfchie, waar toe de Graaf in den Jaare 1340 reeds Consent had verleend: de Brief werd gegeven in 'sHage, op den Zondag na St. Jans dag. (N) Maar de goede Lieden van Delfland onderrichtten den Graat: dat het voor het land beter zoude zyn, als deeze vaart niet open. bleef, maar dat 'er te Overfchie een dam en windas rnoeft gemaakt worden , het geen ook gefchiedde, regt: itrydrr tekens de twee gemelde Brieven, doch de Graaf belyd zelf in eenen Brief van den Jaare 1380. dat hy verkeerd onderricht was, en gaf aan die van Rotterdam vryheid, om dien windas en dien dam weg te doen, en daar altyd een open heul te hebben. (O) . Kort hier naar fneuvelde Graaf Willem de Vierde in een gevecht,en werd in de Regeering opgevolgd, door zyne Zuster , Margareta van Henegouwen, Gemalinne van Keizer 1,0- 13 45deOmrint deezen tyd is de Kei.zerinnefluis, dieby het tegen34 woordig Amfteldamfchveir ligt, en die een var, de vyfiluizen is, daar de Rotte door uitwatert, gebouwd. Zy behieidt haar' naam naderhand van de ^n™al1^. ^"J^.1zerinne Margareta en behoort aan Zevenhuizen, Hilleigeis- r 2%^L^^J^L,m dag gaf Keizerin Margareta 3 aan alle lieden van Noordholland, rdaar Rotterdam mede Ser begrepen was) een brief, beftaande in 18. Artikelen rakende de Rechtsplegingen, en anders m die Steden. (^) ,0.7 Weiden de Rotterdammers door deGeregten en Gebuuren I347;a^4lmonde en in Jacob Boehel^Ambagt, fehnftelyk vryheid van Arreft beloofd, daar ln beftaande dat alzulkegoe- ( 7\n Groot Privilegeboek blad. 10. (0~) Korttbrant. Tweede Eeuwgetyde, bladt. 71. Ip{. , ; bladz. 77. (O.) Kleen Privilegieboek, blai'n. 13.  ( 13 ) deren die den Burgeren van Rotterdam toebehoorden, den Rentmeefter van Zuidholland niet mogten worden aangebracht (R). ■ „ ,, 1347- Vergunden Bailluw en Hoogheemraaden van Schieland, aan den Heer Daniël van Matenefle de vryheid , om zyn land, genaamd Matenefle, en naby de Stad Schiedam vele ren, wederom te moogen bedyken, moetende de bovenoeroemle Heer fchnftelyk belooven alle de fchaaden die °andre ingelanden daar door zouden lyden, volkomen te vergoeden (5). . In dat zelve Jaar overleed Willem Beukelsz. va* Biervliet, de Uitvinder van het Haringkaaken. Boxhorn noemt hem Guilhelmus Beukheldius, een VifTcher van grooten naam en verhaak , dat Keizer Karei de Vde de uitvinding van deezen Man zoo hoog fchatce, dat hv, met zyne Zufter Maria , Koninginne van Hongaryë , in den jaare 1556, te Biervliet aangekoomen zynde, en des Mans graf daar gezien hebbende , zyner ziele zaligheid toegewenfcht heeft ( Ti. De Puikdichter A. Hoogvliet laat zich in zyne Eerkroon voor Vlaardingen op bladz. 26 aldus hooren: , Zoo wies myn handel aan, Jints Beukels wakkre Zoon *\ Die fchrandre Willem eerji de kunfi van 't Haringkaaken \', {Kunfi die zyn naam en lof onfierflyk zal maken) s, Had uitgevonden 134.8. Heeft de Stad Rotterdam met Hoogheemraden van Schieland, en de Ambachten van den Broek, Bergpolder,B'ommersdyk, en die geleegen waaren aan de weftzyde van de rivier de Rotte, een akkoord geflooten , betreffende het uit- (R) Groot Privilegieboek, bladz. 11. (S) Privilegie van Schieland, bladz. 3 en 4. ^2") Boxhorn, bladz. 37.  ( 14) uitwateren door de fluizen, die op koften der Stad Rotterdam gemaakt waren : waar van twee Brieven , een van wege de Stad , en een van de buuren der voornoemde Landen, op den 25 Mei geteekend zyn (U). In deezen tyd werdt 'er binnen de ftad eene gracht gegraaven midden door de Graanejlraat, welke gracht de Boter floot genaamd werdt , en ftrekte uit de Veft tot by het Gafthuis (dat nu het Stadhuis is) tot aan de Kipfloot. Ook werd toen de Stad aan de Ooftzyde vergroot van de Ooft- of Kralingfche Poort af (die in dien tyd ftond op de Hoogftraat, by de Goudfche Wageftraat) ooftwaards op , en van den Rystuin , tot het Oóftbolwerk , en dat gedeelte der Stad werd toen genaamd het Ooftnieuwland, en is de tegenwoordige Nieuwehaven. 1349. Omtrent deezen tyd deet Keizerin Margareta afftand van de Graaflyke Regeering, aan haaren oudften Zoon Hertog Willem, Paltzgraave van Ooftervant , of Willem van Beijeren, (naderhand gebynaamd de Zinnelooze) en ftelde hem in het volkomen beduur over de Graaffchappen van Holland, Zeeland, en de Heerlykheid Friesland, met alle de daar aan behoorende , zoo geeftelyke als waereldlyke Rechten en Privelegiën, voor hem en zyne nakomelingen ; volgens Handveften, daar van gegeven uit Munchen in ^Beijeren van den 5den der Maand January, geteekend en bezegeld, te Geertruydenberg ( V). Deeze overgave gefchiedde met goedvinden niet alleen der Edelen , maar ook van de gemeene Steden, die door Tan van Avennes, in de Vergaadering der Staaten ter zitting en ftemming ingedrongen waren, en Willem beloofde''daar by plechtiglyk, Jaarlyks] tien duizend oude Fran- fche (U~) Groot Privilegieboek, bladz. 11 en 13. Privilegie van Schieland, h\P) jLleen'Privilegieboek, bladz. 16. Goudhoeven, bladz. 33i'  ( 15) fche Schilden uit te koeren, of, by wanbetaling, van het . Graaflyk gezag, en alle de hem daar by toegekoomen voorrechten , afftand te doer. Dit verbond wederzyds geflooten zynde, begaf de Keizerin zich naar Henegouwen , alzoo haar Gemaal reeds overleeden was , om haare weduwlyke dagen in geruftheid af te leven , laatende aldus den iaft der Regeering aan haaren Zoon bevoolen ( W ). Doch Willem bleef niet lang aan het roer , want het jaar verloopen en zich buiten ftaat vindende om te betaalen, kreeg hy berouw van het Verdrag, en deet weder afftand van de Regeering , trekkende ten dien einde met een gevolg van veele Edelen en Ridders, door Rotterdam, naar Dordrecht , alwaar hy aan zyne Moeder het geheele bewind wederom in handen ftelde (X). Van daar reisde hy naar Beyeren , als zynde van s Vaders zyde, uit dat Vorftlyk Huis gefprooten , om aldaar te blyven woonen. Vervolgens toogen uit lommige fteeden van Holland , en zoo ook uit Rotterdam , veele Edelen, mitsgaders voornaams en gemeene lieden naar Gouda , om aan den Bisfchop van Utrecht zyne inneeming en verbranding van Schoonhoven betaald te zetten; maar, na een bloedig gevecht ., kreegen de Hollanders de nederlaag , en veele Edelen en Burgers, zoo wel van Rotterdam als andere • fteden,werden gevangen genomen. 1350.. In deezen tyd werdt door geheel Holland , en dus ook alhier, de verderflyke tweefpalt der Hoekfchen en Kabbeljaauwfchen geboren, en deeze onè'enigheid heeft anderhalve eeuw geduurd : zelfs in de zeftiende eeuw zyn 'er de overblyffels nog van te zien geweeft. Deeze partyfchap bragt Adel tegen Adel, Steden tegen Steden, Burgers tegen (IV) K. v. Aiymait, Rotterdamfche Heldedaaden, bladz. 4 ep 5. {X) Goudboeven, bladz, 384. D t  ( lö* ) ■gen Burgers, en Bloedverwanten tegen Bloedverwanten in de wapens. De ftéden Dordrecht, Rotterdam, Delft, Haarlem en Gorinchem kleefden der pary van Hertog Willem aan: het volk droeg «raauwe bonnetten en men noemde dezelven KabbeljaauWfeheh. Zy ha Men tot hun Hoofd den Heer v<;n Egnrand. Leyden en an lere fteden koozen de party van Vrouwe Margareta. '.■•een werden aangevoerd door den Heer van Breue roode' en; hunlieder merkteeken beftond in röódë mutzen. Men vindt, dat die geene , die de overhand had, aan de onderliggende party den bol uit de muts iheed , en dat men dit noemde de lever' uitjhyden. De Edelen der Kabbeljaauvfche party ontbooden Willem weder in Holland, en omringen hem als Graaf, makende vervolgens met hem een Verbond tegen de Hoekfchen. De Brief van dit verbond was gegeeven des Zondaags, op belooken Pinkfteren, zynde toen , op den 23ften van Mei (F). De Kabbeljaauwfchen lchynen , in het Jaar 1350. een getal van zeventien floten der Hoekfchen, die de zwakften waren, vernield te hebben. Het Buskruid, vind mén, is hier te lande-toen allereerft bekend geworden, en deezen zouden zich daar van in het beftormen van Rozenburg, te Voorfohoten, by Leyden eerft bediend hebben. {Hier eindigde de Regeering onder den Huize van Henegouwen en ging over tot bet Huis van Beyeren.) 1351. In dit Jaar viel 'er een bloedige fcheepsftryd voor , by Ter Veer , in den welken Margareta ,, gefterkt zynde door de magt der Engelfchen, Zeeuwen en Henegouwers, haarenZoon overwon en met de Hollandfche Vloot op de vlucht dreef; Maar CT) Goudhoeven, bladz. 3 8/. Klein Privilegieboek, bladz. 34.  ( 17) Maar op den Aden van July leverde zy hem weder flag, op de Maze by den Briel, krygende daar de nederlaag, en in dit gevecht kwamen veele Edelen om het leeven, en anderen werden gevangen. . Na deezen flag week Vrouw Margareta met eenige ichepen naar Engeland, en bewoog den Koning, om zien wllchen haar en haaren Zoon, als Middelaar , in te laaten. Hertog Willem niet lang na zyne overwinning ook derwaards overfteekende, trad federt in den Echt met Machtild, Dochter van Henrik, Hertog van Lankafter en nam Koning Eduard ook tot Middelaar. Dees bewerkte een verdrag tuflehen de twee partyën, waar by, opden 7denvan December 1*54, Holland, Zeeland, en Friesland aan Hertog Willem van Beijeren werden afgeftaan, blyvende Margareta alleen in het bezit van Henegouwen; (z) dochl zy overleefde deezer Verzoening niet lang: want zy itoi t op den 3often van September 1355, te Valenchyn m Henegouwen, alwaar zy was gaan woonen. 13*1 Sloot Hertog Willem een Verbond met zyne Moeije, Vrouwe Johanna, Hertoginne van Braband, nopens> hec ontflaan der gevangenen , en het betaalen eem er dchulden , ten lafte vanfommige fteden,onder dewelken ook Rotterdam beinehet zelve Taaf gaf Willem eenkwytbrief aan de fteden Delf, Haarlem, Leyden, Amfteldam, Alkmaar, Schiedam, en Rotterdam, wegens eene fchuld van Een-en-der tig honderd ponden Schellingen, die deeze fteden aan den Bislchop van Utrecht betaalden, (2?) iass Begunftigde Hertog Willem de ftad Rotterdam met een Privilegie, beftaande daar in, dat, indien eemge Burger het lyf verbeurd hadde, hy daarby meer niet verbe^ fZ) Goudboeven, bladz. 387. Screverius, bladz. «3. en 43». \A)1 Kleen Privilegieboek, bladz. 14 Goudbotven, bladz. (Z?) Groot Privilegieboek, blad». 14* » E  ( 18 ) kon, dan de helft van zyne goederen, als zynde de zyne >• maar dat de andere helft moeft komen aan zvne regte Erfgenaamen j ook ichonk hy vergiffenis aan alle de Burgeren , die eenige misdaaden begaan hadden in den oorlog met zyne Moeder, en vernieuwde alle de oude Voorrechten- de Brief hier van is gefchreven in 'sllage, op den i3den van Mei. ( C) Nog gaf hy ten zeiven tyd eene Acte van indemniteit (Ichadeloosftelling) van zeekere penningen, die deftadaan hem betaald, of waar voor zy zich borg gefteld had. ( D) Vervolgens zettede Hertog Willem den oorlog, dien hy reeds in 1347 tegen den Bisfchop van Utrecht gevoerd had, verder voort, en noodzaakte hem, na hetafloopen en platbranden van het Sticht, in den Jare 1356, tot het maaken van Vrede. 1357. Hechtte hy de Heerlykheid van Heusden aan Holland, en gaf, in dat zelve Jaar; aan de ftad Rotterdam het Recht . tot het Bodeampt', het welk door den Bailluw van Schieland Henrik Croonenburg, aan deeze ftad ontnomen was, bevelende den Bailluw deeze ftad nooit weder in het bezit daar van te verhinderen. ( E ) Daarna werdt hy krankzinning,moeft het ovrig van zyn gantfche leven opgeflooten blyven , en overleed in den Jaare 1389. Zoo dra hy opgeflooten was, ftaken de Hoekfchen het hoofd wederom op , en verkoren Hertog Aalbrecbt tot Ruwaart deezer Landen; maar de Kabbeljaauwfchen wilden de voogdy aan Magtild van Larikajhr, Gemalinne van Hertog Willem , opgedraagen hebben. 1358. Leide Hertog Aalbrecht, te Rotterdam, den eed af, als Ruwaart van Holland, behoudens het recht van zynen Broeder (C) Groot Privilegieboek, bladz. t<. (O) i bladz. 17 ) —- — bladz., ij.  ( 19) der Willem, en "beveiligde dat, met gezegelden Brieve, in tegenwoordigheid van Prins Engelbrecht,den Graave van der Mark, en veele Ridderen en Heer en. (F) _ In dat zelve Jaar gaf de Ridder, Willem van dé Wate~ ringt, aan de ftad Rotterdam de vryheid, om door zyn Ambacht Cool, van Beukelsdyk af, te delven, aldaar de ftadsveften uit te zetten, en aldus de ftad te vergrooten, behoudens nochthans zyn recht op alles, wat in zyn Ambacht voor mogte vallen, om daar van den derden pennin<* te genieten. (G) ° Dus werdt gegraaven de Stadsveft, beginnende aan de ftedevaart, of Rotterdamfche fchie, zuid waards heen , met eene ronde buiging tot aan den Dyk, waar nu hetGemeenlandshuis van Schieland ftaat. Hier door is het Kafteel Bulgerftein, met zeven morgen lands, binnen de ftad geraakt. 1359. Kwam Hertog Aalbrecht, uit Zeeland, te Rotterdam, van waar hy met zyn Leger, waarin veele Ridders, Edelen en ook eenige Burgers van Rotterdam waren , optrok, om de ftad Delf, die openlyk tegen hem opgeftaan was, en wiens inwooners eenen inval in de Haag gedaan, en aldaar 's Graven gevangenis opengebroken, en de flo'ten Polanen en den Binkhorlt verbrand hadden, gewapender hand aan te taften, gelyk hy ook deed, en dezelve belegerde, tot dat de Stad zich na een beleg van tien weeken en twee dagen, moeft overgeeven, by een verdrag, beftaande hier in: dat de inwooners den Hertog om vergiffenis moeften fmeeken, de muuren hunner ftad tot den grond toe afwerpen, en eene boete van Veertig duizend oude Schilden be« taaien. (ƒ) In dit Jaar gaf de Graaf van Holland het Dobbelfchool, in (F) Kleen Privilegieboek bladz. 91. (G) Groot bladz. 18. (H) J: Kertebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 70. (/; Goudhoeven, bladz 397 Scriverius bladz. s30 E 2  (20) in Rotterdam aan zynen Maarfchalk, Henrik Koenraads zoon ; en daarna aan zynen Kok Jan Neevon, en in 1395 kreeg het de Stad. De Hiftoriefchryver Kortebrant zege ,, Ik „ vind, dat den 1 sden December 1507 Henrik Komelifle „ de Ryffelaar, toen drie honderd guldens daar voor be„ taald heeft, en dat Adriaan Klaaffe Brouwer twee gul„ dens en vyf ftuivers verfehoten heeft, voor het Ryffelfpel, „ Dit Dobbelfchool meen ik, dat naderhand veranderd is in eene Kaats- of Rinketbaan, die op de Kipftraat, 0„ ver het Zeeridderfteegje geweeft is." (K) Omtrent deezen tyd werdt de St. Joris Poort alhier gebouwd: de tweede Poort, die ook de Delffche genaamd werdt, is gefticht op dezelve plaats in het Jaar 1545. Deze werdt, in het Jaar 1766, tot eene afbraak verkocht voor 1525 guldens. De derde Delffche Poort is een weinig verder, wat meer buitewaards gebouwd, zynde de eerfte fteen van de dezelve gelegd, op den 29ften van Maart, ^In 'deezen tyd werdt ook gebouwd de oude Schiedamfche Poort: deeze ftond op den Dyk, by de Jan Zoetenfteeg, en in het jaar 1613 is die verkocht voor 350 guldens, tot afbraak; maar aldaar is nooit weder eene poort gefticht, men hadt reeds, by voorraad, eene houten Poort gemaakt, waar nu de nieuwe Schiedamfche Poort ftaat: alzoo de Heeren van Rotterdam, in het Jaar 1598, den fchiedamfchen Dyk in de ftad getrokken hadden. (M ) Io6l. Maakte de Regeering der ftad Rotterdam, een verdrag met die der ftad Zak Bommel, waar by aan de burgeren van Rotterdam de invoer van Koorn, Turf, en Haring in de ftad Zak Bommel toegeftaan werdt. ( N) In (K) Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 96. (ZO Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 72. lM] bladz. 73- ( N) Groot Privilegieboek bladz. 20.  ( «) In dat zélve ïaar ontftond er, op St. Martellus dag, een geweldige ftorm, uit het Noordweften , veröorzaakende eenen verfchrikkelykften watervloed, door den welken ver-, fcheiden dyken doorbraken , veele menfchen en heeften, verdronken , en andere zeer aanmerkelyke fchaden vcorvie- X'XóJu^dde Heer Floris van Kralingen nog een aanzienlyk Huis op het Rood Zandt ftaan. ( P) De Heer van Kralincren was verplicht jaarlyks ten behoeve van het Gasthuis dee°zer!stad, eene Koe te" weiden; doch de ^wgmeet •dat begonnen zy, is onbekend. ( Q>. Dat Stads M»» waarfchynlyk geweest , op dezeitde piaats waar na het Stadhuis ftaat, gelyk dit ook met-onduidelvk bWkt uit den naam der feu? naast het Stadauis , als dewelke nog de Gasthuisftraat genoemd wordt. 1366. Volgens eenen Brief van 1346, moesten alle de £teden van Noordhollandt, onder de -welken ook toen Rotterdam qereekend werdt , in vier vierde deelen verdeeld worden f doch alzoo deeze Stad toen nog met voikoomen .bemuurd was, gefchiedde dat, in _ dezelve me tjoo* «66. Toen werden 'er verkooren -vier Bruggemeeste.s , ten onrecht by fommiaen Burgemeesters genaamd De ■ Stad had toen maar twee Burgemeesters, die men Raadslieden noemde. Elke Bruggemeester had het opzicht over de Brugge, en hare wangen, in die wyk„ dewellce aan zyn opzicht was toevertrouwd. Ydere wyk moest op haare kosten haare bruggen onoerhouden; in 1373. werd daar omtrent nog een nadrc fchikking gemaakt. (K) In de daarvan gegeeven Ordonnamie (Sï vindt men ook melding gemaakt van eene Brugge, die geleegen heeft, uit (O) Goudboeven bladz. 39S ,,,.„„ ) P) Kortebrant, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 72- )}\{ • bladz. 74- , \M __ bladz. 7i. , C.S) Groot Privilegieboek, bladz. 20.  ( 22 ) de Lombertftraat, waar nu het Leydfche Veir is, over de Rotte, tot aan den hoek van den Oppert, wordende zy genaamd de Kerkbrug. Naast dezelve had men in dien tyd, een paardewedde waar by, volgens het verhaal van den Heer Kortebrant, toen de Beeste- of Osfemarkt gehouden is : terwyl de Oppert, of Nieuwpoort toen nog zeer weinig bebouwd was. J374- Op den isden van January, zette het overtollig opperwater , hetgeen in eene verfchrikkelyke hoeveelheid den Rhyn afzakte, zeer veele landen onder water. De Rhynwaard was geheel overftroomd. De Lekdyk en verfcheiden anderen leeden doorbraaken, zoo dat geheel Holland als in eene zee veranderd was, en men kon, van de Stad Utrecht af tot de Haag toe, over de landeryen vaaren, en des niettegenftaande was het land al zeer vroeg in de Lente weder droog, en de bouwman kon in de Meimaand zyn Vee in rykbegraasde weiden jagen. Jn dat zelve jaar wierdt alhier begraven de Heer Gillis van Bulgerftein, die in de belegering van Gildenburg , dewelke door Hertog Aalbrecht gefchiedde, gefneuveld is.(T) 1376. Heeft de Stad Rotterdam van zekeren Jan Huigen Schaden gekocht een {tuk lands, groot omtrent dertig hond, geleegen in den Ambachte van Schie, aan de oostzyde der Stad, zynde dit voormaa's geweest een leengoed van den Abt van Egmond, die daar voor in ruiling andere goederen genooten had. ( V) 1377. ( TV) Hebben alle de Edelen en fteden van Holland Hertog Aalbrecht als Graaf van Holland gehuldigd. (X) 1378. Indien het Bagynhof onder de Kloosters geteld moge wor- ( T) Goudhoeven, bladz. 401. fV) Groot Privilegieboek, bladz. 24, (W) Lois, Chronyk, bladz. 13. (X) Dit word door den Schryver der Beknopte Hiflorie van het Vader* /and tegenge proken, dewelke zegt, dat dit gefchiedde in den jaare 1388, gel; k wy vervolg ns zullen aanwyzen.  (n ) worden, is dit het eerfte geweest, dat in deeze Stad gefticht is, in dit jaar, tusfchen de Stedevaart, nu genaamd de Delffche vaart, en de oude Wetering, tegenwoordig genaamd de Slykvaart , en ftrekt van de zuidzyde der Gysbert Boekelfteeg, tot de noordzyde der Bagynenftraat, alwaar het met eene ruime poort pronkte. Van de Gysbert Boekelfteeg vind men met dien naam reeds gewag gemaakt, in zekeren Schepensbrief van het jaar 1360, rakende een zeker huis aan de zuidzyde van die fteeg. Agter op dien Brief vindt men dat by laateren tyd gefchreven is : Juffer Amelis misfe , en lager ftaat nog, het Conventhitis in *t Bagynhof. Dus is die fteeg in de Cellebroêrs of Broederfteeg. Nog al lager ftaat aldaar. Gysbrecht Boekelfteeg, Lysbet Pieten van Calys, 15 blanken. Op eenen anderen Brief, die van 1437 is, ftonden deeze woorden. Het zyn Voorwaerden, dat men waskaar/en barne voor de heilige Drievuldigheid , ende geen andre kaar/en onvermindert, dat beveelen wy by haare Conjientfien den Bagynen. (F") 380. Werden het Windas, en de Dam te Overfchie weggebroken , en eene open heul in deszelfs plaats gelegd, op last van Hertog Aalbrecht, ten dien einde' verleend aan den Heer Loef Eynge, Schout der Stad Rotterdam: Voor dit voorrecht betaalde de Stad aan den Hertog vyfhonderd Vrankrykfche Franken van goud, of de waarde van die, tegen eene behoorlyke quitantie. ( Z) 382. Ontftond 'er een zeker verfchil, tusfchen die van Zegwaard, en die van de Rotte, wegens het uitwateren door de Stad Rotterdam, het geen zoo verre gong, dat deze lieden handgemeen wierden; doch de Hertog Aalbrecht fchonk dezen menfchen vergiffenis, en verfchoonde hen wegens die misdaad. Vervolgens gelastte hy den Bailluw niemand ooit tot Raad of Schepen voortaan te kiezen, ten zy hy al- V0' (T) Kortebrands, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 78. ^Z~) Groot Privilegieboek, bladz. 17, 28. F s  C 24 ) vorens vyf jaaren aan eikanderen Burger van, en wbonagtig in Rotterdam ware geweest. Ook gaf de Vorst een Privilegie , waarby de Burgers van Rotterdam , dit voorrecht verkregen; dat niemand aanfpreekelyk zöu zyn ovt'r eenigfe leemten, of doodflagei ,die door een zyner bloedverwanten begian zou Jen zyn, als daC alleen elk zusters agterkind zoude 'betalen vyf fcheflingen 'Hollands. De Brief hier van gegeven is gerekend in > 1 iage, op den 13den van Maart. ■ A) 1383. Aanvaardde de Regering der Stad Rotterdam van den Hertog Aalbrecht , in Eripagt, omme daarvoor te betalen zes oude ïelrildêh jaarlyks, het Nieuwe of 's Gravenland, gelegen aan de westzyde van de haven der Stad. Dees grond {bekte zich uit van daar het Tftnal fteegje is, tot aan de Nieuwe Haven , zoo dat het West Nieuwland, het geen daarvan den naam nog behoudt, als mede de Rvstüfh , enïlouttuin , tot aan de Dfaa'-brugge , alwaar het hoofd toen was, daarop opgebouwd zyn: de brug,die aan het einde van den Visfchersdyk over de haven die nu het Westnieuwland is gelegen was, bleef nochtans in wezen. QB) 1586. Gelastte de Hertog den'Hooj;hecmraaden van Schieland, dat de'Landen van Zegwaard, die te voren hunne uitwatering hadden door Nieuwerkerk , en den Ysfel, voortaan moesten uitwateren in de Rotte, en door de Stadsfluizen, in de Maas, het geen de Hoogheemraaden terflond werkftellig maakten, zich met die van Zegwaard daaromtrent verftaande. (C) TT .1388. In dit jaar, doch volgens Lois 1377, werd de Hertog Aalbrecht ingehuldigd tót Graaf. Die Graaf hield zich het mees: op in 's Haage, en begaf zich aldaar, in'1386, zvne Gemaalinne overleeden zynde, in eene gemeerftaame J > ver- ( A) Groot Privilegeboek, bladz 30. ( B ) IVelfcnes, Genmplieerde Oprtelten , 'bladz. 4. (C) Privilegie van Schierand , bladz. 26, 27. .  X 25 ) verkeering met Aleid van Poelgeeft, dewelke jong en bevallig zynde den. Hertog zoo te behaagen wift, dat zy binnen- weinig tyds meeftres over 's Hertogs hart was , en langs dien weg bykans alles ten hove naar haren zin wiftte draaijen. . „ , j Hier uit bleek wederom ten klaarfte het vermogen der Vrouwelyke kunne, het welk meenige maaien, over de harten der grootfte en fchranderfte Vorften heeft gezegevierd, en de dapperfte helden, en wyfte ftaatsheden., als geboeide voor deszelfs bekoorlyke vleijeryën heelt doen ne- derbuigen. n „ , Zy aldus aan het hart des Graafs de wet Hellende, verkreeg men alle gunften, die men verlangde , door haare bemiddeling van den Graaf. Door haar toedoen , kreegen de Kabbeliaauwfchen de handen weder ruim, en meer en meer in 't bewind: het geen een onverdraaglyke fpyt voor de Hoekfchen was, die te vooren het oor des Graais gehad hadden. (D) , 1080. Gaf Graaf Aalbrecht vryheid, tot het graven van eene vaart van Overfchie,'door den Maasdyk, by Schoonderloo, tot in de Maas, alsmede, om al daar eene (luis te leggen, en huizen daar by te bouwen. , Hier aan is Deljshaven deszelfs geboorte verfchuldigd: de briefis geteekend op Vrouwendag. {E) _ In het zelve jaar bekrachtigde de Vorft alle Handveften Privilegiën en Rechten, die de Stad Rotterdam, van zyne Voorvaderen verkreegen had ; beloovende voor zich en zyne nakomelingen dezelven altoos te zullen befcherrnen en handhaaven» (F) q / n") Beknome H.iltorie van 't Vaderland, bladz. i2t. (£) Kleen Privilegieboek, bladz. 48. Goudhoeven, Mafc. 4*4- e« Boxhom . bladz. 148-151., (F) Groot Privilegieboek, b,ad^ 31.  ( :6 ) 1390 Gaf de Graaf, onder andere voorrechten . aan de Hoogheemraaden van r-.c'iieland, alle de Wateringen, fpeuijenen iluizen, door de Stad Rotterdam, als mede die by Schoonderloo. (G) Graaf Aalbrecht had eenen zoon , genaamd Willem , Graaf van 0->ftervant, dewelke gaarne eenig deel in de Regeering willende hebben, misgunde aan Adeleide het gezag , dat zy op zynen Vader verkregen had , befchouwende me: leedwezen, dat de luifter van zyn geflacht door deeze Vrouw zoo zeer bezwalkt wierd. 't Was dan door zyn beftel-, dat zy tuifchen den 21 en 2'ften van September 1390, en te gelyk met haar 's Graven Hofmeefter, die haar poogde te befchermen, door eenige gewapenden met verfcheiden wonden gekwetft, en vermoord wierd. 139 r. Reezen 'er groote oneenigheden tuiïchen de Stad Dordrecht , met de andere lieden van Holland, en deonderzaten van den Heer van Arckel, over het Dordsca Sta pel" echt, welke verfchillen, gelyk doorgaans in tweefpaltengefchied, zeer fchadelyke gevolgen naar zich fleepten: om welken te voorkomen, beleide Hertog Aalbrecht eene vergadering in 's Gravenhage, op dewelke ydere ftad van Holland gezanten zenden zoude, om daar over te handelen, doch die van Dordrecht weigerden de Vergadering by te wonen: vervolgens gaf de Hertog een be velfchrift, waar by de Landen, aan den Heere van Arckel toebehoorende, van het betaalen van dat Stapelrecht vrygefteld werden. 1395. Bevoorrechte de Hertog de Stad Rotterdam, met een Privilegie; dat alle misdaaden, die, binnen een jaar, door den Rechter niet geftraft zouden zyn, vergeeven zouden gerekend worden; als mede dat op de waarheid van lyfftraffelvke misdaaden onderzoek zoude moeten gedaan worden door de Heeren Schepenen ; ook werd, door den Hertog, het Dobbelfchool aan de Stad gefchonken. IS97- (C) Privilegie van Schieland , hladz. 29.  ( 27 ) 139'' Gaf Hertog Aalbrecht de Viflcheryè'n van de Schotdeuren der (peuijen en fteenen bruggen agter het gafthuis tot de Veft toe aan eenen Otto van der Poorten, allen ten voordeele van hem begiftigden, gelaftende de Schepenen, denzelvenin dat recht te handhaven. (H) 1398. Moeft de Stad Rotterdam , tot voortzetting van den oorlog, dien de Graaf toen tegen de Friefen voerde, twee honderd welgewapende Mannen , vier Smeden , en vier Metze. laars bezorgen (ƒ) 1400 Werd geboren Vrouw Jakoba , die het eenig Kind en Erfgenaam van Hertog Willem, Zoon van Graaf Aalbrecht geweeft is. (K) In dit jaar werd de Hoofdkerk der Stad Rotterdam, toen nog maar een kleen gebouw zynde, door zekeren Keulfchen Kanunnik overgedraagen aan de Stad: Wel vierhonderd jaren reeds te voren was, volgens Welfenes, (L) dat reeds gebouwd, en genaamd de Sint Laurens Kerk, doch in dat jaar nog geheel zonder toren. 1401. Leende de Stad Rotterdam 1500 gouden fchilden aan den Hertog Aalbrecht, die dezelven opnam tot het voeren van eenen oorlog, tegen den Heer Jan van Arckel, dewelke Rentmeefter des Hertogs geweeft was, en het doen van rekening b eef weigeren. Daarvan beloofde de Hertog te betaalen 150 fchilden jaarlykfche renten, die de Stad ontfangen zoude op deze manier. Naamlyk, de jaarlykfche belafting, die de Stad, gelyk elke der andere Steden, aan dén Hertog fchuldig was te betaalen; agt en twintig ponden, die mede jaarlyks van den Ooftvvindmolen gegeven moeften worden: zes ponden insgelyks yder jaar van het Weftnieuwland buiten (H) Groot Privilegeboek, bladz 33. (ƒ) Kortebrands, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 87. (K) Goudboeven, bladz. 430. en 435. (L)E.F. fVelfenes, Geamplieerd. Opftel. bladz. 10. G 2  (28 ) ten dyks, aan de Weftzyde der Haven, en dan nog tien ichellinoen van een Erf agter het Gafthuis, en eindlyk de jaarlykfche huur van de Waag, maaten en Gruiten binnen de Stad. Aldus werden uit deeze penningen, die de Stad fchuldig was te betaalen, de bovengenoemde renten voldaan, en dat wel cp deeze Voorwaarde: dat de Stad, zoo deeze beladingen meerder dan de voornoemde 150 fchilden beliepen, het overige na aftrek der 1 $0 fchilden aan den Hertog betalen zoude; doch zoo die belaftingen niet toereikende zyn zouden , zou de Hertog het geen daaraan te kort kwam , aan de Stad voldoen. {M) 1402-. De Heer Jan van Arkel, aldus met den Graaf en zynen Zoon in eenen oorlog gekomen zynde, bekeerde Oudewater, hopende dat, by verrasfching, te zullen kunnen inneemen; dan, zoo rasch wash m dit zyn oogmerk niet mislukt, ofhy trok naar de Krimpener Waart, en richtede aldaar zeer groote verwoeftingen aan. Die van Dordrecht en Schoonhoven dit aanftonds vernemende trokken hem heldhaftig te gemoet, en daar uit ontfproot een zeer bloedige veld flag, in den welken de laatftgenoemden een groot getal volks, zoo dat fneuvelde, als dat krygsgevangen gemaakt werdt, verboren hebben. / r Van Arkel en zyne Gormchemmers keerden met zeer erooten buit belaaden naar huis; doch die van Rotterdam en Schiedam, dit fchielyk vernomen hebbende, toondenmoeds cenoeg te bezitten, om wederwraak op die van Gorinchem te zoeten, en daar toe gezamenlyk te water derwaards vertrokken zynde, verwoefteden zv het gantfche land van Gorinchem , en keerde met veel buits te rug. (N) Deeze daad werdt in dat zelve jaar, door den Graaf aan die van CM) Goudhoeven, bladz. 412 en Groot Privilegieboek, 34 <=n3^ fN) Goudboeven, blad*. 413. Bosbom, bladz. 17u  (29) van Rotterdam dankbaarlyk erkend ; hy fchonk naamelyk aan de Stad te rug het Ambacht van Bierbergen, mitsgaders de School, het Schryfambacht en de Kojïeryën. Te vooreit waren deeze Ampten , gelyk wy op Bladz. 9 aantoonden, vergeeven by de Graaflykheid: maar nu ftelde de Graaf de Stad in het volkomen beftuur van dezelven. (O;. 1403. De Kotters, die dat Ampt toen bedienden, en genaamd werden Jan Hendrikze van Linnen, en Dirk Snoey Jansze, werden in de Kapellery van onzen Lieve Vrouwe Outer binnen den liriel geplaatft, en vervolgens beichikt over deeze Bediening, door de Siad. {P) Na dat 'er een vredeverdrag met Utrecht geflooten was, belegerden de Graaf en zyn Zoon, de Stad Gorinchem, wordende daar in onderfleund door de voornaamfte Edelen en Grooten van Holland, Zeeland en Friesland, en derzelver Burgeryën, onder dewelken ook gevonden werd een grooc getal Rotterdammers, Dit beleg duurde 12, of zoomen andren gelooft, 22 weeken, tot er eindlyk een verdrag getroffen werd , waar by de Heer van Arkel beloofde voor den Hertog en Grave eenen voetval te zullen doen, en te dulden , en gedoogen: dat het Hertooglyk Vaandel op het flot van Arkel geplant worden, en eenen geheelen dag waaijen zoude. (Q) In het laatft dezes jaars moeft ons Land wederom eenen geweldigen ftorm en watervloed uitftaan ; verfcheiden dykbrep.ken werden daar door veroorzaakt: Holland en geheel Waterland geraakten gantsch onder water. (R) 1404. Op den i2den van December overleedt Hertog Aalbrecht, laa- ( O) Groot Privilegieboek, bladz. 4, 37, en 39. O') 39. (O) Goudboeven, bladz. 413-415. Beknopte Hiftorie van 't Vaderland land Ifte deel bladz. 115. (Rj Goudboeven, bladz. 414. H  ( 3^ ) hatende, behalven eenige wettige Kindren , nog veele baiïaarden na. {S) Jn dit jaar gaf zekere Dirk Janszoon eene Kapel en een Huis, (taande inde Lombertftraat, op den Zuidwefthoek der Kalverftraat, aan de Jakobynen, of Predikheeren, die nu en dan in Rotterdam kwamen prediken, in eigendom. ( T) 1405. Werdt Willem, Graaf yan Ooftervant, in de Hollandfche en Weftfriefche Steden tot Graaf van Holland ingehuldigd. Dees nieuwe Graaf was niet lang in ruft; maar geraakte al rasch met den Huize van Arkel in onmin {V) In verfcheiden (leden drongen zich de Hoekfchen vervolgens in de Regering. In dit jaar leverde de Stad Rotterdam 70 Mannen Ydere Edelman , of Leenman moeft 2, 3, of meer Mannen bezorgen , en aldus waren ook de Ingezeten ten platten lande verplicht zeker getal van manfchap op te brengen. ( W) 1407. Leenden eenige Hollandfche Steden, onder dewelken ook Rotterdam was, aan Graaf Willem, den zesden, i05oEngelfche Nobels op Lyfrenten (X). De Graaf verleende in dit jaar den Burgren van Rotterdam deeze vryheid, dat iemand derzelven, die buiten de Stad eenige misdaad bedreeven had , vry zoude mogen in de ftad komen, zonder genoodzaakt te kunnen worden voor eenige andre Rechteren, als voor die van Rotterdam, te recht te ftaan, en dat die alleen overzulks in zoodanige zaak zouden mogen vonnisfen. (F"). 1408. Werd hier gefticht het Kloofter der graauwe Zufteren van St. Agniet, gedeeltlyk voor de penningen der Maagden en (S) Beknopte Hiflorie van 't Vaderland. Ifte Deel, bladz. 125. (T> Kortebrants, Tweede Eeuwgetyde, bladz. go. rn Bekn. Hift. des Vaderland. Ifte Deel, bladz. 126. (#0 Kortebrants, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 87. fX) Groot Privilegieboek, bladz. 40. Goudhoeven, bladz. 422. tT) 41.  C 31 > en Weduwen, genaamd de Zufters van poenitentie, gedeeltelyk voor eenige door de ingezeten daar toe gegeeven penningen. Het zelve ftond in de 's Gravenftraat, waar nu de Nieuwe Markt is: dit was een zoo aanzienlyk gebouw, dat de Heeren Staaten van Holland verfcheiden reizen aldaar vergaderd zyn geweeft: aan de ooftzyde der Boterfloot had het eene Kerk van omtrent 100 voeten lang, en 34 breed: dit is naderhand geworden het middenfte gedeelte der itrinfen Kerk, en wel dat zelve, het geen in het jaar 1737,afgebroken en geheel vernieuwd is: deszelfs Kerkhof ftrekte zich uit , waar nu de Prinfenftraat is van de Kerk, tot by de Heeren- en Pannekoekftraaten, tuflchen de huizen der Boterfloot en Pannekoekftraat. (Z). De in dat Kloofter woonende Zufters waren vry van alle fchattingen en accyzen. (A). . , 1409. Noodigde de Stad Mechelen de Rotterdamfche Kooplieden op deszelfs Jaarmarkt. ( B ) 1410. Schoot de Stad Rotterdam aan den Graaf 200 Franiche Kroonen, waar van eene Obligatie , onder borgtocht van den Heer Gerrit tan Stryén van Zevenbergen gepaffeerd werdt. ( C) 1412. Schuurde de Maas met haare golven, langs de Blaak. De hooge Zeedyk, die nu de Schiedamfche Dyk is, werd befpoeld door de Leuve, ter plaatze, waar nu de Leuvehaven is die van dezelve haaren naam ontfangen heeft: zo dat in dién tyd, de Blaak, Leuve, en Maas met eikanderen verëenigd zynde, eene zeer ruime rivier opleverden; van het Hoofd tot aan hetbedykte land aan de overzyde, werdt de ruim- (Z) Kortebrands, Tweede Eeuwgetyde, bladz, 8*. [A) Groot Privilegieboek, bladz. 42. - (23) Kleen , bladz. 82. (C) Groot . , tofe.44: H 2  ( 30 ruimte der Maas op meer dan anderhalf uur gaans gerekend. (D) In dit Jaar verworf de Stad Rotterdam van den Vorftverfcheiden vryheden , onder dewelken voornaamlyk deeze uitmuntteden, dat hy het Stadsrecht uitftrekte ter halve Maaze: op welken jongflverkreegen grond naderhand, gelyk vervolgens ons blyken zal, het fchoonfte en fraaifte gedeelte der Stad gebouwd is, en daar door heeft Rotterdam eene genoegfaam lynregte gedaante langs de maas gekreegen: voorts fchonk de Graaf aan de Stad haar recht, langs de Rotte, tot aan ,de Broekheulfche Watering toe, en tien gaarden aan wedeizyden; als mede alle haare vryheden, die zy van otids gehad had; mitsgaders daarenboven het Ambacht van Rubroek, en tien gaarden in den geheelen omtrek van het zelve, behoudens nochthans het recht van eiken Ambachtsheer. Vervolgens gaf de Graaf aan de Regering het volkomen bjftel, en de befchikking over de twee Jaarmarkten, die jaar lyks binnen de Stad gehouden werden, zoo ver zelfs, dat de Regering met die beide handlen kon naar welgevallen; mits nochtans dat de Stad daar voor jaarlyks betaalde zes ponden Hollandsen: boven dat alles verleende hy aan de Burgeren de vryheid, om, zonder verplicht te zyn iets, aan eenige bruggen , of toilen te betaalen , vry te vaaren naar alle markten. Mitsgaders, dat alle goederen van Badaarden , dewelken binnen dezelve Stad b:ftorven , zouden komen aanderzelver regte erfgenaamen, even als waren het goederen van zulken, die uit echten bedde yoortgefprooten zyn , enz. En eindelyk dat, van een fterthuis, waar erfgenaamen ontbraken, de verftorven goederen zouden moeten komen aan de Kerk, Gafthuis, en Heiligengeefthuis, yder vopr een evengelyk gedeelte. ,(D) Wdzenti OpM, bladz. 4.  Al verder verworf de ftad het recht van het openen der Huizen, en het fchutten, onverminderd nochthans het recht der Hx>gheemraaden van Schieland. Ook fchonk hy den Burgren van Rotterdam de vryheid , om, naar hun welgevallen, over hunne kindren, voogden leverkiezen, en te ftellen, onderdie voorwaarde nochthans, dat die voogden jaariyks van hunne voogdyfchappen rekening moesten doen, aan die van den Gerechte der Stad Schepenen ontfingen volkomen magt, tot het berechten van aLe Rechtzaaken en Vonnisfen, hoe ook genaamd. Omtrent het doen van Neringen werdt bepaald, dat niemand in den geheelen omtrek der ftad eenige nering zoude mogen doen, binnen den afftand van drie honderd gaarden, en zulks, op eene boete van vyftig ponden , van welke boete de eene helft voor den Graaf, en de wederhelft voor de Stad zyn zouden (£). I417. Uverleedr, teBouchain, Graaf Willem, de Vide, nalaatende Vrouw Jakoba, dewelke , onmidlyk na haars Vaders dood tot Gravin van Holland ingehuldigd, en als zoodanig in alle fteden, Dordrecht alleen uitgezonderd, erkend werdt (F)- In dit jaar werd hier ter ftede, op den hoek der Hui. brugge, en Kipftraat, een Gasthuis gefticht, door de geestelykebroederfchap, ofSint Antoniesgilde (G). jan de Eleél, Oom van Vrouw Jakoba, Bisfchop van Luik den geestelyken ftaat neergelegd hebbende, fpandefamen metdeKabbeljaauwfchen, en vondt dus middel,om zich als Graaf ten minfte als Ruwaard in de Regering te dringen. De ( E) Groot Privilegieboek, bladz. 45. (F) Beknopte Hiftorie des Vaderlands, Ifte Deel, bladz, 128. (G) J. Kortebrants Tweede Eeuwgetyde, bladz, 74. I  (34) De Steden Dordrecht en de Brie! erkenden hem, maar het gelukte hem niet Gorinchem, te overmeefteren (H). ' 1418. Huwde Vrouw Jakoba met haaren vollen Neef, Jan,Hertog van Braband , die ook tot Graaf van Holland en Zeeland werdt ingehuldigd: Dees floeg, met behulp van veele Rotterdamfche burgeren, het beleg voor Dordrecht, dochvondt zich, na het 6 weeken belegerd gehad te hebben, genoodzaakt wederom af te trekken (ƒ). De Gravin hadt tot deezen oorlog tegen Dordrecht van de Steden Haarlem, Delft en Leyden, bevooren reeds geleend 529 en een tweede Engelfchen Nobel, als Lyfrenten, en eenige andere Steden, onder de welken ook Rotterdam verbonden zich voor die penningen (IC). Rotterdam fchynt alreeds op deezen tyd eene fchuttery gehad te hebben: want Vrouw Jakoba geboodt, dat de Heeren van Rotterdam 40 fchutters kiezen, en de Schuttap hebben zouden; doch dit fchynt geenen voortgang gehad te hebben; zeker is het nochthans, dat de fchutters toen den Afflag van den Visch verkreegen, en dit is de oorzaak; dat nog heden de Burgers de vryheid hebben, om op den Afflag Visch te mogen mynen (L). Men vindt, dat 'er toen reeds gewag gemaakt werdt van twee fchutters Doelen, te Rotterdam: eene van St. Sebastiaan, of de Handboogsdoele: deeze Hond in de Lombertftraat, ter plaatze, waar nu he: Oude fchotfche Kerkje is; de Doelhof, of fchietplaats was aan de noordzyde der Meent, tusfchen de huizen der Boterfloot, en die van den Agterweg, nu de tweede Lombertftraat. Dees Doelhof was wederzyds van. (//) Bekn. Hifi. des Vaderland. Ifte Deel, bladz. 129. (/) ; bladz. .129. ( K~) Goudboeven , bladz. 4^8. Boxbon;, bladz. 78. (£) Kortebrants, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 87.  ( 35 ) van de huizen gefcheiden met eenen floot, en fchuinfche muuren, als fchermen, op dat men beveiligd, voor de afgefchooten pylen, naar het bedoeld wit zoude kunnen zien. De andere Doel was die van St. Joris, of den ftaalen Voetboog; dit gebouw had eene Kapel, aan de Westzyde der Delffche Vaart, waar nu de Krygsraadkamer is: voor langs de ftraat was toen alleen een muur met eene groote poort, en by het Doelwatertje, voor den ingang van eenen Lakenraam, die aan de noordzyde van dat watertje ftond, een kleen poortje (M). Op den ioden van Oktober nam Jan van Beyeren de Stad Rotterdam, by verrasfching, in, en trof, in het volgende jaar, een verdrag, met zyne Nicht Jakoba, waar by aan hem, het gebied over geheel Zuidholland afgedaan werdt ; doch hy hier nog niet mede vergenoegd, berokkende eene zeer gevaarlyke tweedracht, en veranderde buitentyds de Regeering van Amfteidam; waar door het gefchiedde, dat eenige andere Steden met elkandren een verbond van befcherming tegen hem flooten. Vervolgens begong hy ook nog verfcheiden andre vyandlykheden. 1420. Trokhy, verzeld van veele Rotterdamfche Edellieden, en burgren, uit die ftad, naar Gouda , en van daar naar Leyden, om dat te belegeren; de vreede werdt daar na getroffen ; veele Rotterdammers, welken door de Utrechtfchen, die Jan van Beijerens party aankleefden, gevangen waren, moes-, ten agterblyven(iV). Omtrent deezen tyd verliet Vrouw Jakoba, om gewigtige redenen, haaren Echtgenoot, en huwde met Humphri, Hertog (Af) J. Kortebrants, Tweede Eeuwgetyde, bladz 70. (Nj Goudhoeven, bladz. 441, en Boxhorn, bladz. 191. I a  e 'iiftone van liet WJerlanci. Deel I. bladz. 132. £R) kortebrants, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 68.  ( 37 ) VAN DEN OPBOUW DER GROOTE, OF St. LAURENS KERK. In dit zelve jaar 1421 klaagden Hoogheemraaden van Schieland by de Regeering deezer Stad Rotterdam, dat men, zonder hunne toeftemming den muur der Sc. Laurens Kerk teven inde Rotte had gefield: hier door werdt de opbouw vertraagd. De Wethouderfchap had al federt eenige jaaren fterk voor den opbouw der kerk gey verd, gelyk als nog, zoo dat men in 1418. zeekere boete van 3000 fteenen totopbouw deezer Kerk bepaald had, en nog eene andere van iooofteenen ydren dag. Eenigen willen: dat die Kerk in 25 jaaren volbouwd zou zyn geworden, en wy fpreeken dat zoo zeer niet teegen , indien men daar door verlta zoo ver , dat zy bekwaam was, dat 'er dienst in gedaan wierdt. Het eerfle altaar is 'er, in het jaar 1437, door de Bakkers ingebracht, en allengs hebben ook andere gilden dat voorbeeld gevolgd. De Kerk was dus gebouwd aan de oostzyde der oude Weetering, en in 1449 maakte men aan de Westzyde van het Watertje de noodige toebereidfels, om eenen toren te bouwen. De Sluis der oude Wetering werdt in 1461 door de Hoogheemraaden van Schieland afgekeurd, om dus gelegenheid te hebben van de Kerk tot den toren toe Westwaard* langer te maaken; doch aan Bleiswyk en Zevenhuizen kwam die Sluis toe, en daar is weinig aan te twyfelen, dat die Ambachtsheeren daar tegen zich zullen verzet hebben; ondertusfchen is het vast, dat de Heeren van Rotterdam in 1463 dien grond, door recht van koop, magtig geworden zyn, met oogmerk, om in de plaatze der afgekeurde , aan de oostzyde der Zegwaardfche Sluis, eene nieuwe te leggen , en van dien tyd af noemde men die twee flu'zen de dubbele Sluis. 'Er verliep nog al eenige tyd, eer dit werk zyn volkoomen bellag hadde : ten minfte in 1467 is zeekere 'leeuwis de Visfcher, in het laatst van April, inde St. Pie- K  (33) Pie-ers fchouw, wegens het hangen eerer vischkorf in de Sluis Jer oude Weetering nog bekeurd geworden. De Kerk werdt toen langer gemaakt ter westzyde, met den buitenkant des Torens, gelyk zy nu nog is. Nog heden vindt men zeekren brief, die in het Zuidkoor der Kerk, in het jaar 1485 geteekend is: was 'er een zuid- 'er was ook een noordkoor: nog eenen anderen Brief vindt men, die in 1486" in den tuin agter de Kerk geteekend is. In den jaare 1488 werdt by de Heeren van Rotterdam beflooten tot eene kruiskerkswyzige vergrooting;; doch in dat jaar verraschte Jonker Frans van Brederoode de Stad, (waar van naader) en dit was oorzaak, dat dit bouwen op w-rdt gehouden tot 1491, als wanneer het Hooge Koor geheid en voorts volbouwd werdt. In 1512 verfierde men deeze Kerk met gefchilderde glazen: in net jaar 1706 waren daar van nog eenigen ovrig, en het was in 1755» toen men alle de overhoekfche glazen weggenomen, en in derzelver plaats vierkante ruiten geplaatst heeft. Het kiuispand der Kerk is binnenwerks 155, en de lengte der geheele Kerk 279 voeten (S). WEGENS HET BOUWEN EN VERANDEREN VAN DEN TOREN. In 1449 op Asfceifions (Hemelvaart) avond, die toen inviel op Woensdag , 21 Mei, Ouden Styl, werd de grond_ opgegraaven tot het bouwen van den Kerktoren, aan de Westzyde der oude Weetering (thans da Slykvaart). De eerfte paal is in den grond ingeheid op St Jan Baptistaas avond, naamlyk op Maandag 23 van Juny. OpDinqsdag, na Allerheiligen leide Jonkheer Aalbrecht van Waveren den eerften, en de Paftoor Adolf de Haas den tweeden fteen: (S) Kortebranti, Tweede Eeuwgetyde, bladz. j6.  (39) fleert: Gewit de Cock, Arentsz, Dirk Ar mts, en Boudeivyn Maartens waren in dien tyd Kerkmeesters. Men had de hoogte van 100 voeten gebouwd, toen men ophieldt tot het jaar 154.7, als wanneer 'er 60 voeten hoogte opgemetzeld werdt tot aan den ommegang toe. Na eenigen tyd begon men te begrypen, dat dees Toren overhong, en door twee ervaaren Bjuwmeefters befchouwd zynde, werdt de onder fte ico voeten 18 duimen, en de bovenfte 60 voeten, 12 duimen, en hy dus 30 duimen in het geheelovergezakt bevonden : in het jaar 1619 be^on men daar 40 voet houtwerk op te zetten en 1620 nog 37 voeren, en eindlyk in het jaar 1621 nog 45 voeten, en aldus was de Toren op de grootlte hoogte, waar hy ooit op geweest is, naamelyk, zoo van fleen als van hout, op de hoogte van 282 voeten. Op bevel van Heeren Kerkmeefteren in dien tyd is toen zoo wel de Kerk, als de Toren, afgeteekend, en in plaat gebracht, en van die plaat is ibmtyds , doch zeer zeldlaam, nog wel eens een enkele egte druk te bekomen ( T). in 1776 is 'er wederom eene fraaije af beelding van deeze Kerk met dien fpitzen Toren , door den Teekenaar en Plaatfnyder L. BralTer vervaardigd: in dezelve worden de Kerk en Toren vertoond aan de zyde van den Oppert, te zien van het Leydlche Veer af. In deezen houten Toren heeft (volgens Welzenes, in zyn geamplieerd opftel) eene klok van 10000 ponden gewigts gehangen , dewelke met eenen goeden zuidwesten wind tot in Kapelle op den Ysfel gehoord kon worden ( V). In 1645 is van den Toren het houtwerk, als wordende zeer liegt en vuurig bevonden, afgebroken, en een fraai Vierkant vanBenthemer fteen, ter hoogte van 42 voeten boven den C T) Knrtebrants, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 77. {F) Welzenes, geamplieerd opRel, bladz. 12. K 2  ( 40 ) den ommegang, daar op gewerkt, waar door dezelve, gelyk hy nog heeft, de hoogte kreeg van 202 voeten In 1050 drong een heevige Zuidwester ftorm den Toren met een verfchriklyk gekraak, nog 12 duimen, en dus helde hy in het geheel 42 duimen noordwaards over, en toen werdc het gevaar, het geen daar uit te vreezen ftont, oorzaak, dat 'er in 1051 een nieuw fondament onder geheid wierd, de vierhoeken werden yder veel breeder naar buiten uitgewerkt, en dit zoo ver deszelfs beflag hebbende, liet men den Toren , aan deszelfs hoogfte zyde zoo lang neder tot hy weder regt in het lood kwam. Op den grond is hy omtrent 31 voeten vierkant (W)> . De Klokken werden toen hergooten, en de 2 luiklokken, ydere van 3000, en de kleene van 1600 ponden in den Toren opgehangen. Het Speelwerk waar mede men naderhand beflooten heeft de Kerk op te fleren, en dat twee en dertig klokken heeft, die famen 35000 ponden wegen, is gemaakt te Amfteidam door eenen Francois Hemonu Lorainois, in naarvolginge van dat der Amfteldamfche oude Kerk. In 1644 maakte men het orgel, het welk omtrent zeven en dertig duizend guldens gekost heeft. Men had wel voor, daar twee marmeren pylaren tot meerdere uitmuntendheid onder te brengen; doch zoo ver is men niet gekomen. Het rust op 2 houten zuilen, gemaakt uit den grooten mast van het Admiraalfchip, de Amelia, weleer gevoerd door den Heer Admiraal Tromp {X). (VIT) Kortebrant*, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 77 enyS. \X) Welzenes, Geamplieerd Opftel. bladz. 14. NR am dat het ons toefebeen aangenaamer in het leezen te zullen vallen, hebben wy de Hiftorie van de Kerk en den Toren van bet begtn af, aaneengefchakeld bier in gebracht, zonder in ons verhaal het jaar van tedere ge-, beurtenis aftewaebten.  c 4ï y 1474. Werdt Hertog Jan van Braband tot Heer en Voogd gehuldigd. Vervolgens te Rotterdam zynde ftelde hy Jonkheer Jakob van Gaasbeek aan , tot Stedehouder over den Lande van Holland , en den zesden van Maart wederom naar Braband verreizende , trok de voornoemde Stedehouder naar 's Gravenhage ( F"). 1425. Worf Jonkheer J. v. Gaasbeek, te Rotterdam een leger, uit allerhande ingezetenen des Lands behalven uit de Steden, Gouda, Oudewater, den Briel en Zirckzee, dewelken de zyde van Vrouw Jakoba nog aanhongen. Vrouw Jakoba had in dien tyd de Stad Schoonhoven, en deszelfs Slor laaten inneemen, door Heer Floris van Kyfhoek. De Stedehouder hiervan tyding ontfangen hebbende, trok met zyne geworven, legermagt naar Schoonhoven , om , ware het mogelyk, die Stad wederom aan Vrouw Jakoba te ontweldigen. Deeze belegering duurde niet minder dan vier en "twintig weeken, en van Gaasbeek verloor 'er zeer veel volks. De Burgers hadden de ftoutheid, om in zekeren nacht, te water, ter Stad uit te trekken naar Rotterdam, en aldaar veele Schepen, die met Krygsbehoefte , en andere noodwendigheden gelaaden waren , ter onderfteuning van het leger, te overvallen en overmeefteren. Met dezen buit vertrokken zynde, werden zy weirasch door -de Rotterdamfche Burgers vervolgd tot voor Krimpen, alwaar zy agterhaald werden ; doch de Rotterdammers moeften de vlucht neemen , en de Banier der Stad , en veele gevangenen agterlaaten. Die van Schoonhoven kwamen, na dat zy deeze overwinning behaald hadden , in haare Stad te rug , en het gevolg daar van was , dat de belegeraars hun oogmerk verydeld ziende, op den negen en twintigften Auguflus op- (2") Goudhoeven, bladz, 448. L  ( 4* ) opbraken , en de Stad in handen van Vrouw Jakoba lie- tetfn dat zelfde jaar werdt Hertog Philips van Bourgondië te Rotterdam ingehuldigd tot Landvoogd. Op deezen tyd kwam, doch niet zonder groot gevaar , Vrouw Jakoba binnen Gouda: tot haare gerustheid het zy geheel Schieland onder water zetten ; doch verlcheiden Steden, die van haare party niet waren, onder dewerkenook Rotterdam, ontzagen zich niets; maar trokken naar Alpnen. aldaar viel tusfchen hen , en die van Gouua en het Sticht op den 21 ften Odober een veldflag voor geheel ten vooideele der Goudenaaren , ï426 Siortte de St. Andlies Kerk, of de Kapel, die aan de zeven Slapers toegewyd was, en op het Roodzand ftond, by goed weder gedeeltlyk in. Q,w™r. In het laatst van April gefchiedde 'er by Alphen wedeiom een veldflag tusfchen Vrouw Jakobaas volk en haare tegenpartyen. Vrouw Jakoba bevocht by den zeiven de overwinning , en vervolgde haare vyanden tot voor Leyden. Niet lang daar na telde zy eenen Willem van der Nagel, Bailluw van Kennemerland tot Hoofdman aan over de Kmnemers. Dees trok, van de Goude-en Stichtenaaren onderfteund, door gantsch Holland, en plunderde en verwoedealle vooniaame Sloten en Sterkten om Rotterdam, en Schiedam:als de Sloten Hilgerslerg,Kralmgen Spanje, Starrenburg, Kappeüe, Spieringshoek,en het Slot Wena, ten Noorden der Stad Rotterdam geleegen (2M Moeten verfcheiden Steden zeer zwaare fchattingen aan 4 Herto- Philips van Bourgondië opbrengen. Vrouw Jakoba werdt%ervolgens door het leger des Hertogs binnen Gouda Tgeflooten , en daar door gedwongen vrede te maaken, (Z Goudhoeven, bladz, 450, M Boxhorn, bladz. 279, *8o. tA) bladz 4J0 451- , XBj Goudhoeven, bladz. 453. en Bosbom , bladz. II».  ( 43 ) öewelke op den vierden Mei 1428. te Rotterdam geteekend is geworden (C) By dit verdrag , dat zy met haaren Oom floot, ftond zy de Regering over Holland aan hem af, en moest hem belooven , zich, zonder zyne toeftemming niet weder in den Echt te zullen begeeven. Ï428. Was 'er binnen Rotterdam nog een onze Lieve Vrouwenhuis (zoo als men toen fprak). In eene Keur voor den Beèedie;den Sluisdieper van het Hoogheemraadfchap van Schieland in het jaar 1430. wordt gezegd yan de Zegwaardfche Sluis , die aan de westzyde der dubbele Sluis ten wellen der Korenbeurs ligt, dat hy die moest diepen, ook de Vlieten Killen, tot onzer Vrouwenhuis toe, in hec Westnieuwland, dat voor Pieter Godingershuis ftaat, van den hoek van het Westnieuwland af, 12 roeden gemeeten: dus ftondt dan dat huis in het Westnieuwland, en waarfchynlyk is het, dat het aan de Broeders en Zusters van onze lieve Vrouwe van Karmel behoord hebbe, (zynde dit een zeker ceestlyk gilde geweest) en denklyk vernield in den grooten Brand van 1563, waarvan wy op zyn tyd melding zullen Omtrent deezen tyd is , te Haarlem, de Boekdrukkunst uitgevonden door Laurens Jansze Kofter, die aldaar den rang van Schepen bekleedde. Hy fneed eerst Letters van Boeken- of Eikenhouten fchorsfen, die hy dan zoo op hec papier drukte , ten nutte van de kindren zyner dochter , die gehuwd was met eenen Thomas Pieterszoon , denzelven , die hem naderhand holp uitvinden eenen dikken en taaijen inkt: zy beiden veranderden naderhand de houten, in looden of tinnen Letters, en ondernamen allengs geheele boeken te drukken. Het (€) Boxhorn, bladz. 9 en 10. Goudhoeven, bladz. 454. {D) Kortcbrants, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 79. L 2  (44) Het kon niet anders zyn, of eene zaak van die nuttig, heid moest opgang maaken , en zy zagen zich rasch genoodzaakt werkvolk aan te neemen i onder het zelve was zekere jan , die heimlyk op eenen nacht met de Letteren en andere Drukgereedfchappen de vlucht nam, naar Duitschland , en men zegt, dat dees dezelve perfoon zy, die onder den naam vanJanFaust, te Ments de Drukkunst geoetfend , en de eer der uitvinding aldaar zich aangemaatigd Irtt Philips ,'rucht gekregen hebbende , dat Vrouw Jakoba. in 't geheim met Frank van Borrelen een huwelyk aangegaan hadde , ftrydig met het akkoord, met hem, in den jaare 1428 te Rotterdam geteekend , liet van Borzelen ievamren neemen , en te water, over Rotterdam, in de maandÖTuly , naar het Slot Rupelmonde voeren (F.) 1424 'Was 'hier te lande een by uitftek hooge watervloed,, en zwaare fterfte, waar uit eene aJgemeene duurte ontftondt. 3435' Volgde een wonderjaar. Men zie dat uit deeze Copy van zekere oudé' Chronyk, gefchreeven in den jaare 1435. Jn *i jaar omes Heeren, doe men febreef 1435> was de wind omtrent half February veel oojl of noordooji, en des nachts was het klaar weder tot zes of zeven uuren toe, en des daags was het graauw weder tot 's avonds, zeer koud tot zes of zeven uuren toe, en het regende niet, noch het dooide niet in de maanden Maart, April, noch En op den St. Pancras dag (den 12 Mey O. S.) had het r hars. (£) Beien. Hid. des Vaderland. Ifte Deel, bladz. 137, {.F) Goad&oevetr, bladz, 4.7.  (45 ) hard ys gemaah, dat 'er een kraai op ftaan konde, en daar wiefch ,Lover, noch Gras, noch Koorn; noch Pruimenboomen en bloeiden niet, noch Kerf en , noch Appelen, noch Per^n, noch geen Wyngaard en was ontlaten. Ende daar waren Menfchen , die geen betrouwen op God hadden , en keerden haar Land anderwerf om , en zy hadden geen vruchten. Ende andere feide met Job, God gaf , God nam, ende daar zy een Hoet tarwe of plegen te hebben , daar hadden zy vier Hoet af, in die fomer. En op St. Jan Bapuften dach, Qden 24 Juny) faten de oude Wyven met groote koolpotten voor de Kerke, en het Volk konde haar niet v rwarmen, die by de ftrate gingen. En bet begon te warmen daags na St. Peter en Pauwelis (den 30 Juny) in die Odlave van St. Jan , en des daags fo fcheen de Jonne helder en klaar, ende des nachts fo regende het foetelyk , fo dat alle Vruchten op bet veld wieffchen, en men kogt daar na een achtfle Tarwe om 8 groot, een achtfle Rogge om 6 groot, een achtfle Gerjl om 4 groot, ende een achtfle Haver om '10 duiten: alsmede een achtfle Guldeling Appelen om 3 groot, een achtfle Schyvers, om een braspenning, een achtfle Gys-Janz., om 6 duiten, en alle Ooft daar na; ook een ach'J'le Peren, om twee jluivers Item : een Koe boy om 18 fluivers, van het allerbefi ; een Varken, dat allervetft op de Markt kwam , om drie Pond Hollands , (45 ftuivers). Een Rund, dat 120 Pond Jmeers hadde, kocht men om g Rynfe Guldens (8 guldens 2 ftuivers) en alle Beeflen na Proportie. Door tusfchenkomst van Fredrik , Graave van Meurs, werdt 'er een akkoord geflooten tusfchen Vrouw Jakoba en Philips, waarby Frank van Borfelen uit zyne gevange« nis werdt geflaakt, op voorwaarde, dat Vrouw Jakoba afftand zoude doen van Henegouwen, Holland, Zeeland, en M Weft-  (46) WeftfHesland, en van den naam van Graavin , en, voor .haar leeven lang, werden haar alleen toegeftaan de Heerlvkheden van Voorne, Zuidbeveland , en Tholen, benevens de Tollen van Holland en Zeeland: zoo nochthans Philips vroeger dan zy ftorf, zou zy weder in het bezit van haare Graafichappen treeden. Borfelen werdt voor zyn leeven lang befchonken met het Graaffchap Ooftervant, en met de Vliesorden; doch van het Stedehouderfchap werd hy verhaten ; maar kreeg het Houtvefterfchap over den Haarlemmerhout, en de wildernisfen in Holland, op een wedde van 70 Nobelen m 't jaar (G.) In Mei werdt Philips te Rotterdam en vervolgens in andre Steden, als Graaf ingehuldigd, {H) in tegenwoordigheid van Vrouw jakoba. 1436. üp den 8fcn Van Oétober overleed Vrouw Jakoba aan de Teering, in den ouderdom van 36 jaaren, en liet geene kindren na : aldus kwamen door haar affterven de heerlykheden Tholen en Zuidbeveland weder aan de Graaflykheid. , Aanftonds daar op deedt de Stad Rotterdam den eed van getrouwheid aan Philips , en de Hertog verdeelde Schieland , bepaalende dat in tien Dorpen , twaalf Heerlykheden, twee Kapellen, en een gedeelte van Waddingsveen. In dat zelve jaar hebben de Rotterdammers met eenige andere Hollandfche en Zeeuwfche Steden Cahs helpen belegeren , maar werden gedwongen met groot verlies terug te .keeren (I). Hier eindigde de Regeering onder het Huis van Beijeren, en ging over tot dat van Bourgondië. (G) Beknopte Hiftorie van het Vaderland. Deel t bladz. 139. (//) Goudhoeven , bladz. 4x8. (/; Goudboeven., bladz, 460*  ( 47 ) Tn dat zelve jaar vertrok Hertog Philips , niet zyne Ge-mine Ifabella , eene dochter van Jan, Koning va,. Portugal by zich hebbende hunnen Zoon, Karei, die in net 437geftieht, en aan denzelven toegewyd: in het zelve: mogten, volgens de door de Regeering gemaakte fchikkingen Provenfers woonen: naderhand is van dat gebouw een Wees- huis gemaakt (L\ ,. , 14 q8. De Historiefchryvers maaken omtrent dit jaar gewag van eene Lazarus Kapel, of Kapel der Zieken Dezelve ftondt waar nu de Eetzaal der Proveniers in het is , oP de Schie- Toen men in 1699 het oostergeglte dit huis langs de Schie begon te bouwen, werdt die Kapel Sl?!n1Sf Wegren tyd moet dit gebouw zyn gebouwd geworden: want toen zekere Kruistochters van eenen KiuisScht naar het Heilig Land te rug kwaden was daar zeer weel flegt Volks onder , dat met melaatsheid leproole of lazary befmet was: daarom werden 'er bulten de Steden de Lazarushuizen , en Kapellen gebouwd, en onder dezelven is ook deeze geweeft. Aoter op zekren Schepenbrief van 1446 ftondt gefchreven ? Dezen Brief geeft Harman Ysbrands Zoon , tn Aecht z\n Wyf CCC Misfen , en booven dezen regel was met eene ilegte hand gefchreeven : JandatAlwegt^m ™ Lam, naast St. Antoni Gasthuis. Wat laager ftondt, Leef lang , Comelis Streemans , nog laager, vyf tien blanken voor de Lazary. Men heeft zich niet te bewondren, dat hier van drie honderd Misfen gefprooken wordt: daar waren fcmmige (K) Gefcbreven Kronyb van Rotterdam, bladz. 7 en 8. CL) JVelzenat, Opftel, bladz. 9, en Appendix, bladz. 17. v ' M 2  (48) Frieftefs en Monnikken, die voorgaven boven anderen van»den Paus het recht verkregen te hebben van de honderd jaa- rige Misfen : dat is i dat zy eene Mis konden doen, die 'er honderd waardig was, en daar van hadden zy ook ]3rievL-n of Bullen: zoo dat iemand, die 52 zulke Brieven had, jaarlyks het geld oirfing van 5200 Misien , en dewyl men minder niet dan 12 ft, voor iedere Mis betaalde, beliep d;e winst voor zoo eenen Priefter,of Munnik, jaarlyks ruim drie duizend guldens. Maria Anna van Oostearyk, Koningin van Spanje, Moeder van Karei II, in den jaare 1695 overleden , had, by haaren uiterften Wil, bevolen, dat 'er zeventig duizend. Misfen voor haar gedaan moeften worden (M.., 3438. Is de Stad Gouda bykans geheel in de asch gelegd. In dat zelve jaar ontftondt 'er een oor.og tusfchen de Landen en Steden Danzik , Denemarken , Lubek , Hamburg , Lunenburg , Witsmar , Rostok , en de Zond, aan de eene, en Holland en Zeeland aan de andere zyde. Tot deezen oorlog brachten de laatstgenoemde by eikanderen 83 Schepen : als Zeeland twintig. De Steden Dordrecht zes, Haarlem zes, Amfterdam twintig, Hoorn agt, Enkhulzen zes, Gouda drie , Rotterdam agt, en Schiedam zes , beha 1 ven nog eenige anderen , uit Holland enWestfriesland , maakende dus te faamen eene Vloot van 120, zoo-groote als kleene Schepen. Deeze Vloot ftak in Zee, en ontmoette wel haast haare party , leverde aan dezelve flag , overwon en veroverde behalven veele kleine Vaartuigen, 20 groote Schepen. Deeze oorlog duurde drie jaaren: de Hollandfche Schepen verfierden hunne masten met bezems, en werden daar van Zeevegers genaamd, en dat niet zonder reden; want zy veegden de Zee zoo fchoon, dat de vrees voor hun algemeen wierd*. Eind- (M) S. d. Fries, Algemeen Kiftorisch Gedenkboek, ifte Peel, bladz,-  C 49 ) 1439 E'mde'yk werdt'er een vreedebefland voor tién Jaare» • getroffen. (Z,) Dees Oorlog verwekte eene groote duurte, byzonder in het Koorn, het welk te Rotterdam aanleiding Ïaf tot eenen opftand, waar uit zelfs doodflagen ontftönden. 'hilips vond nogtans goed , om den Rotterdammeren wegens de begaane misdaad van oproer, brieven van vergiffenis te verleenen: zoo echter, dat de Stad aan den Rentmeefter Generaal Vyf honderd Ryders betaalen moest, en nog eene belasting van drie duizend en vyf honderd Schilden, op het Baljuwfchap, Rentmeesterfchap en Gericht van Rotterdam gevestigd, aflosfen. Hier meede moesten zich allen, die eenige febade by den Oproer geleeden haddenf te vreeden ftelien. ( M) Gaf Hertog Philips èene Wet, waar by den Gecommitteerden van Holland gelast werdt, om Jaarlyks,op den eerften Mei, binnen Rotterdam te kiezen twee Burgemeesters en zeven Schepens, die om de twee Jaaren afgaan, en door andren in hunne plaatzen opgevolgd moesten worden. Ook zouden de afgegaane Heeren twee jaaren buiten die ampten blyven, doch na dien tyd weder verkiesbaar zyn. Niemand mogt in de Regering aangefteld worden, voor hy den Ouderdom van zeven en twintig Jaaren zoude bereikt hebben , en moest ten minfte honderd Nobelen bezitten. Vader en Zoon, Broeder of Zusters kindren zouden niet te gelyk in dezelve Rechtbank zitten moogen ; maar wel de een Burgermeester en de ander Schepen zyn. Wanneer een Regeerder , het zy Burgemeester , of Schepen overleedt, moes ten de Gecommitteerden, binnen den tyd van Veertien dagen, weder een andren in des overledens plaats aanftellen (Nj 1440. Bragt Hertog Philips Burgemeesters en Schepens onder den band van eenen eed, by welken zy lieden zweeren moesten, dat zy zonder daar om te verzoeken of giften te geeven , (L) Goudboeven, bladz. 461. (M) Groot Privilegieboek, bladz. 55. , jy; k —5é.  ( 5o ) geeven, die Ampten verkreegen hadden, en die eed moesc in handen van den oudften afgaanden Burgemeester worden afgelegd. (O) 144I. Werdt te Rotterdam het Klooster der Minnebroedren gefticht, aan de Oostzyde der Delffche Vaart, een weinig benoorden de Broederfteeg: nog heden vindt men d;.ar een naauw fteegje en open plaatsje: de Minnebroeders werden in Holland genoemd Graauwe-Monnikken, en daar mOb* Jervanten. Zy mogten geen goederen hebben; maar moesten van aelmoesfen leeven: onder deezen was de beroemde Brugman, van wien nog het fpreekwoord, al kost gy praten als Brugman, overgebleeven is. QP j 1441. Is alhier gefticht het Cellebroers, of Alexianen Klooster, aan de Noordzyde der Gysbert Boekelfteeg, die van daar de Broederfteeg genoemd is. Men gebruikte deeze Kloosterlingen om zieken op te pasfen, en dooden te begraven , gelyk dit nog in de Roomfche landen ftand grypt: dus was het ook hun werk dezulken , die met de Pest befmet waren , te behandelen, en daarom hadden zy ook geene vryheid om in de Kerk onder de Gemeente te koomen Nog heden vindt men te Amfterdam, in de Oude Kerk, een kamertje,, waar zy kwamen om de Mis en Predikatiën te hooren. Niet onwaarfchynlyk is het, dat zy in deeze Stad de Jeugd in de Latynfche Taal onderwezen hebben: nochtans worde de naam van Reétor niet voor het Jaar 1576 hier gevonden. Een gedeelte der Westzyde van het Klooster werdt, in het Jaar 159 '. veranderd tot eene Latynfche School: in 1603 werdt 'er aan de noordzyde een nieuw huis voor den Reétor gebouwd: In het Jaar 1726 is de oude Poort, waar boven het Borstbeeld ftont, afgebroken, en de poort zeer veel vergroot, en in f52 is de gantfche School en het Woonhuis voor den Rector geheel herbouwd. (.Q.) De (O) Kleen Prïvelegleboek, bladz. 6$. (P~) J. Kortebrant:, Tweede Eeuwgetyde, bladz. 79. (&> ■— ! ï  ( 5i > De Hoekfche en Kabbeljaauwfche Tweefpalt maakte weder in deezen tyd, zoo door veranderingen der Regeeringen als anderzin», veele moeilykheden hier te lande. 1446. In dit Jaar badc men hier op den ioden van April een zeer zwaar Onweder van Storm en Hagel, waar door gevaarlyke dykbreuken veroorzaakt werden, en veele menfchen en beesten het leeven verlooren. In dit Jaar heeft men tot aan Oostysfelmonde toe begonnen te bedyken. Deeze Stad kreeg toen van den Hertog de vryheid om 40 perfoonen te kiezen , ui: dewelke 4 mannen tot Thezauriers der ftad gekoren werden. (J£") 'Er ontftondt in dit Jaar weder een groote tweefpalt tusfchen verfcheiden fteden, onder dewelke ook Rotterdam was, nopens het Dortlch Stapelrecht;- doch door eene nadere Ordonnantie werdt dit, door den Hertog, weder te regt, en op een vasten voet gebragt. 1447. Riep Jan van Lanoy, die in de plaats van Gozewyn de Wilde tot Stadhouder van Holland aangefteld was, door het gantfche Land eene heirvaan by een, en onder dezelve trokken van Rotterdam 20 Schutters naar Waterland. (5) 1449. In dit Jaar hadt men een zoo geftrengen Winter,-dat de vogels in de lucht en de menfchen op de wegen doodvrooren. 1451. Stondt de Hertog het vergrooten vair Delfthaven toe r als meede het rnaaken van Scheepstimmerwerven. ( T) I454. Toen ftelden de fteden Rotterdam en Delf over en wtder elkandren vry van het Poorter geld of Burgerrechtgeld, zöo dat ydre burger uit de eene in de andre ftad vry , en zon der betaaling van eenig Poorterrecht met alle zyne goedéren als ander zins, mogt koomen woonen. \ er- (R) Groot Privelegieboek, bladz. 59V . ( S) Goudhoeven , bladz. 466. (7) Kleen Privelegieboek, bladz 68 en Boxhorn , bladz. «55.IS 2  C 52 ) Vervolgens zyn nog verfcheidene andve. fteden op dezelve maniere met Rotterdam overeengekomen. C £0 Ook trokken in dit Jaar zeer veele Burgers van Rotterdam , en onder dezelven ook de Heer Simon Arentszoon, Baljuw van SchielanJt, met verfcheidene Edelen uit Rotterdam , om Gorinchem te verrasfchen. Deeze oneenighedenwerden gebooren uit een verfchil, hetgeen, ovet het visfchen in de rivier de Merwe , ontftondt. Verfcheidene Gorinchemfche Burgers werden gevangen naar 'sGravenhaage gebragt, drie derzelver omhoofd, en andren in zwaare geldboeten ver weezen. Ook voor een gedeelte was een haat, die de Graaf van Hoorn om eene hem gegeeven kwaade bejegening opgevat had, oorzaak van deeze oneenigheden QV) 1-45.5. Moesten de Rotterdammers al weder deel neemen uv eenen oorlog tegen die van Utrecht, dewyl de Hertog zynen Bastaardzoon , David van Bourgonje in de Btsfehoppelyke waardigheid met geweld wilde indringen. Met veel moeite gelukte hem dit eindelyk, en daar na werd de vrede weder getroffen. ( W) 1460 In du Jaar werdt voor de Zusters van St. Auguityn , gemeenlyk de Witte Zusters genaamd, het Klooster van bt. Aast gefticht. Met der Zusteren veld- en heskamp ftrekte dit zich uit van de Westzyde der Westenwagenftraat tot aan de ftads Vest, en van agter de huizen, die men aan de ( U) Kiecn Privelegieboek , bladz. ioy. (F< Goudhoeven, bladz. 46Ü. {IV) Goudhoeven, bladz. 468 tot 47». Bladz, 47 regel 8 van boven Haat t0t «° Moet zvt Alvorens is dat Gebouw een Weeshuis geweeft,  (53 ) de noordzyde der Leeuweftraat vondt, tot aan den Zuid' raamfingel, waar nu de Hof- en Halvemaanftraaten zyn. De Kerk der Witte Zusteren ftond aan de Zuidzyde, waan nu de Vierwindeftraat is. [n het Jaar 1471 gaf Wouter Dirkfe,voor zyne geprofesfide DochterLysbeth, op afrekening voor de helft van het bewys haarer Moeder aan het Klooster vier morgen lands, liggende aan de Zuidzyde van Boekelsdyk, en op die wyze heeft dit Klooster verfcheiden landeryen langs de Kruiskade gekreegen. In 1560 kogt Matthys Bark, Stads Geheimfchryver het Veld- en Lieskamp der Zusteren , en in 15Ö4 kocht dezelve Heer nog eenige andere Landeryen van het Klooster, mits dat de Witte Zusters haare kerkekarrier, die op dien grond gefticht was, zouden laaten af breeken. De Heer Bark liet aldaar eenen tuin of hof maaken, van welken de HofftraaC nog haaren naam draagt. In 1576 gaven de Heeren van Rotterdam, dit Klooster, met alle derzelfs landeryen aan de Heeren Kerkmeestren; , doch de Kerk zelve der Witte Zustren en het Huisken van den Heer Bark zouden weezen voor het Weeshuis. In 1578 zyn de deWeeskinders uit het Oude Weeshuis, dat op de Hoogftraat was, waar nu de Weezeftraat is, overgegaan in de Kerk der Witte Zusteren in de Westenwagenftraat, en gebleeven tot in 1598. toen zyn 'er 125 weeskinderen in het Anna Zusterhuis , by de Goudfche Poort overgegaan , de voorgezegde Witte Zusterkerk is naderhand afgebrooken en die grond met Burgerhuizen bebouwd. In 1623 is de laatfte Witte Zuster geftorven. Ook gaven in dit zelve Jaar de Heeren Burgemeesters Schepenen en Raaden, vrydom van impost aan de Heeren Hoogheemraaden voor hun en hunne huisgezinen, onder die verplichting nogtans, dat die, zoo het noodzaaklyk wierd, mee (X) Kortebrantst Tweede Eeuwgetyde, bladz., 81 en fPelzcnes, Opftel. bladz, 9  C.54) thet hunnen goeden r"aad der fladsregeerlng te hulp zouden koomen. (KJ Vervolgens verworven de Zusters van St. Auguftyn verfcheidene voorrechten: als daar waren het oefenen van Ambagten, doen van neeringen, vrydom van Imposten, enz. 1461. Op pen i5den van Maart gaven de Heeren van het Hoogheemraadfchap aan de Regeering dezer S:ad de vryheid van het uitzetten der boomen , en het Hellen van eene kraan, op den Steiger voor de fluis van het Bergambagt (digt by de tegenwoordige Koornbeurs.) tot gemak van den Koophandel. Omtrent deezen tyd kreeg Karei, Graaf van Charolóis ,« zoon van Hertog Philips, aan wien door den zei ven, voor of in het Jaar 1454, de Landvoogdy over Holland en Zeeland opgedraageh was, hier te lande verfcheidene Heerlykheden, deed over Rotterdam een ftuk lands bedyken, en noemde dat naar zyn Graaffchap Charolóis. 1467. Op den oden van April gaven Heeren Burgemeesters aan eenen Klaas den Draaijer, een Erf, gelegen aan de Blaak, of het Westnieuwland, aan het einde van de Mo.efteeg,om aldaar eene Scheepstimmerwerf te moogen maaken. Op den isden van Zomermaand, overleedt te Brugge Hertog Philips in den ouderdom vin LXll. Jaaren, nalaa. rende,behalven een egten Zoon,nog wel 19 bastaarten, 10 Zoons en 9 Dochters: aan verfcheide derzelver had hy lecaaten gêmaakt, behalven nog een zeer aanzienlyken lchat van gemunt Goud, veel Zilverwerks, en voor meer dan twintig tonnen gouds aan prachtig huisraad. (T) Groot Privelegieboek, bladz. 63. c_Z). — : btofo. el.  (55). 14^7* 1° dit Jaar is in deze Stad gebooren in de breede of Wyde de Kerkftraat, de groote DESIDERIUS ERASMUS, van wien het ons lust, om zyne byzondere verdien/Jen, hier eenige dingen op te haaien: Dit groote Licht der Geleerdheid hadt tot Vader zekeren Gerard, en tot Moeder zekere Vrouw, geheeten Margareta, gebooren uit een eerlyk geflacht van Zevenbergen: zyn naam was Gerard Gerards, dewelke naderhand in die van Dejiderius Erasmus, ( beteekenende zoo in het Grieksch als in het Latyn Gerard Gerards ) veranderd is. AI vroeg door de pest zyne ouders verlooren hebbende, kwam hy onder het opzicht van drie voogden, .die hem ( na dac hy alvorens te Deventer de gronden der geleerde Taaien gelegd hadde , in het Fraterhuis te 'sHertogenbofch beitelden , met oogmerk om hem op te brengen tot den geestelyken ftaat; dan de toen fterkwoedende pest noodzaakte hem weder tot zyne Voogden te keeren, die alle moeite deeden om het kloosterleeven hem aangenaam te maaken, waar in fty hun ook gehoorzaamde, begeevende zich in het klooster genaamd Sion, en gelegen digt by de ftad Delf, omtrent het Jaar 1486. Na dat hy zyne proef jaaren uitgeftaan hadde , werdt hem gedaan de gewoone vraag: • wat hy van zins ware? Hy gaf den Kloostervoogd tot antwoord ,, lk ken „ noch de Waereld,noch het kloosterleven, noch my zelf, „ en-kan my dus tot geen verband overgeeven; maar ben „ voorneemens gelegenheid te zoeken, om my verder inde }, Geleerdheid te oeffenen." Dit voorneemen zoude onzen Defideer zoo gemaklyk niet gelukt zyn, zoo niet de Bisfchop van Utrecht hem ten voorfpraak geweest ware, dewelke hem voordroeg aan den '. Bisfchop van Kameryk, die van roeenig was eene reis door Q 2 ~" Duitsch*  (56) Duirschland en Vrankryk naar Italië te doen , en naar iemand , die onderfcheiden taaien magtig was, omzag. Dit reisje beviel onzen Erasmus veel beter dan het opgegeflotene kloosterleven, doch, na dat hy van daar te rug gekoomen was, zongen zyne twee overige voogden (wanc een der drie was inmiddels overleden ) al weder den ouden zang, met by voeging zelfs van dreigementen, om hem o* ver te haaien tot het Kloosterleven; doch, hoe fchoon, of hoe hard zy hem voorkwamen, zouden zy onzen grooten Man echter nooit daar toe overgehaald hebben, zoo niet een zyner bekenden, met wien hy te Deventer op de Schooien veel verkeerd had, en die aldaar zyn flaapkammeraat geweest was, hem daar toe hadde weeten te beweegen. Hy begaf zich dan in een klooster, by de Stad Gouda, aan den Ysfèl, gervlamd Emaus of Tenjleene. Onzeker is het, welke reden hem bewoogen hebbe, om boven andere kloosters, dit te verkiezen; het zy dan dat liet geweest zy de genegenheid tot zynen ouden vriend , of de vrye toegang tot eene fraai je boekëi y, of dat de wetten van dat Convent minder ftreng dan die van andere geweest zyn. Ondertusfchen fchynt het laatste wel hec waarfchynlykst: dewyl hy daar zoo veel vryheid genoot, dat hy de uurtjes zyncr uitfpanningen aan de Schilderkunst gewyd en daarin geen geringen voortgang zelfs gemaakt heeft; het geen blyken kan uit zekere gedenkfchriften , dewelke zeggen, dat de Prioor Kornelis Mufius eertyds bezeten hebbe een Tafreel, verbeeldende Christus aan het Kruis, het geen door Erasmus gefchilderd zou zyn , door alle kunstenaars als fraai geroemd geworden, en door Mufius als iets heerlyks in zyn kabinet bewaard. Eindelyk geraakte hy weder uit dit klooster, deedt verfcheidene zeer merkwaardige reizen en werdt, door zyne bekwaamheden, onderzoekingen, en omgang mee allerleije geleerde en kundige Mannen een wonder zyner eeuw. en zal, zoo lang de waereld fta, by eenygelyk, als een groot Licht der geleerde Taaien geëerd, en met hoogachting nagedacht worden. ^  C 57 ) Hy wist zich zeerwel in de gunst der Grooten in te wikkelen en bezat eene ingetoogenheid en bezadigdheid van geest, die hem in alle gevallen van groot nut geweest is. Aldus hadt hy zich veele vrienden gemaakt; maar ook tevens, door dagelyks zynen afkeer van het kloostervolk te laaten blyken, vooral onder de Roomfche Geestelykheid , veele vyanden op den hals gehaald. Deezen zynen afkeer toonde hy klaar, toen hy fchreef, dat zy den Christelyken Godsdienst deeden bejlaan in zekere kleedaadjes, fpyzen. en veele beuzelachtige oude Joodfche Ceremoniën. Door zulke en dergelyke manieren vanfpreekenenfchry. ven, wikkelde hy zich allengs dieper en dieper in den onverzoenlyken haat der geestelykheid in. Toen Luther tegen den Aflaat begon te prediken, zeide men: dat Erasmus door zyn fchry ven tegen de Monnikken de banden van den Godsdienst verbroken hadt, en hierdoor den weg voor Luther baande. Zekre Looper Stumica leverde een gefchrift tegen Erasmus aan den Paus over, behelzende zestig duizend welgetelde ketteryën, uit Erasmus fchriften getrokken. Uit het een en ander blykt,hoe fterk eene tegenparty der geleerden hy geweest zy. Hy heeft veele groote en aanzienlyke werken gefchreeven, dewelke by elkandren gedrukt zyn te Bazel, in het Jaar 1540, in negen deelen in Folio, en naderhand nog met verfcheidene egte ftukken daar by, te Leyden,in 10 deelen, in het Jaar 1706. Hy overleedt te Bazel, in het Jaar 1536, en is aldaar begraaven: hy had eene maand lang aan den rooden Loop geleegen: van het begin zyner ziekte al af hadt hy bemerkt, dat hy van die ziekte fterven zoude, dat reeds eenige maanden te vooren voorfpeld, en drie dagen voor zyn dood bepaalde hy zelf zynen fterfdag. Op eenen dag, dat-hem drie zyner vrienden bezochten, zeide hy tot hen: ,, Gy lieden zyt gelyk de drie vrienden van Job, uitgenomen P „ dat  ( 58 ) „ dat ik juist geen fcheuren in uwe kleedren, noch afchop „ uwe hoofden verneem:" Buiten zynen ftudeertyd was hy veel in gebeden, zonder eenige bygeloovige ceremoniën. De Monikken gebelgd over zyn fpotten met hunne gewone fpreekwyzen, het geen overal in zyne werken voor. komt, zeiden na zyn dood, dat hy was geftorven/?ne Crux, fine Lux, Jine Deus. , Men toont nog te Bazel het huis, waarin onze groote Uefideer geftorvenls, en zyn kabinet is nog eene dergrootfte Byzonderheden van die ftad. Men vindt aldaar nog zynen Ring, Zegel, Mes en Steekpriemen; ook zyn Testament, dat hy eigenhandig heeft gefchreeven , zyne Afbeelding , door den beroemde Kunstenaar Holbeen gefchilderd, en meer andere dingen. De Heeren van de Regeering betaalden in het Jaar 1662 negen duizend Ryksdaalers aan de Nazaaten van Bonifacius Amerbach, Erasmus Erfgenaam. Te Rotterdam vindt men nog voor het huis, in het welk hy jeboorenis, een bord, waarop in drier lei taaien te leezenis; Erasmus, die het licht eerjl zag, in dit gebouw, Bejïraald al f Weerelds rond, met godsdienfi, konjt en trouw. In het jaar 1549 befloot de Wethouderfchap der Stad Rotterdam deszelfs Beeltenis, van hout gemaakt, tot deszelfs eer en gedagtenis, op de Groote Markt te plaatzen. In I5S7 werdt dat veranderd in een Beeld van blaamven Arduinfteen, het welk in 1572 op aanhitzing der Spaanfche Monnikken, door de Spaanfche Soldaaten, met inaphaankoogels befchooten en in het water gefmeeten is. Na der Spanjaarden vertrek werdt het weder opgehaald en op zyne plaats herfteld , en aldaar heeft het geftaan tot 1622, wanneer de vermaarde Kunftenaar, Hendrik Keyzer, op Stads kosten een metaalen Beeld gegooten heeft, het geen op de plaats van het voorlge geplaast is. In 1674 werdt dit van het Bruggewelf, waar het op ftont, en dat bouwvallig was, afgezet, en in J.Ó77 weder op zyne plaats terug o ge-  ( 59 ) gebragt. Het ftaat op een vierkantig voetftuk, van blaauw Arduin, koomende mee de lyst en bovenplint, met dewelke het gedekt is, en het grondftuk, waar de onderplint op gevestigd ftaat, in zyn geheel ter hoogte van zeven voe • ten drie en een halven duimen. Op de voorzyde vindt men een Latynfch opfchrilt, dootr Nicolaus HeiNsius gemaakt, en in onze Taal he. teekende: Ter eere van Defiderius Erasmus, Dien grooten Voorjlander en Herftcller Der Wetenfchappen en der keurige Letterkunde, Dien voornaamen Man zyner Eeuwe, Die, boven alle allervoortreflykjle Burgers De onfterflykheidt zyns Naams Door zyne eeuwigduurende Gefchriften, met recht verkregen hebbende, Heeft de Raad en H volk van Rotterdam , Op dat niet by hen en hunne Nakomelingen Zoo groote deugden van haare belooningen zou denver/loken zyw> Dit Jiandbeeld van Koper, op Jlads kosten , Bevoolen opgericht te worden. Op den rug des Voetftuk? ftaat het volgende : DESIDERIUS ERASMUS, Gebooren tot Rotterdam, den 28 October 1467. Geftorven tot Rizel den 1 July 1536. Met een houten Pronkbeeld vereerd 1549. In een blaauw Arduinfteenen verWisfeld 1557. Het zelve van de Spanjaarden ter neder geworpen 1572$ Sedert wederom in ftand gebragt Eindelyk van Koper afgegoten en opgericht 1622. P 2 Om  (60") Om het bouwvallig bruggewelf, En de bieukedes voetftuks afgenomen 1Ö74. Is aldus herfteld 1677. Als Burgemeesteren waaren,, Balthazar Verbeecq.- DOMINICUS RoOZEMALErr. Jacob de Brauw. PlETER de MEY. Fabrycq meesteren, Leon: van Naarsen, Barthol: van den Velde. Ten regte zyde vindt men een Vers van den zeiven Heer Heinsius , het welk in Nederduitfche verzen, door den Heer j. Oud aan overgebragt, aldus luidt. Zoo toonde Erasmus zich , en voerde, op 't nederveüen Der Wbesteny, den Lof van Hóllands Naam omhoog. De konst, in 't worstlen met het Neodlot komt her/lellen , Wat, als een roof, het graf dien grooten Man onttoog, Maar 't Hemelfche verfland was hooger opgereïzen, Die dat heffiellen zou , moest zelf Erasmus weezen. Eindelyk, op de linke zyde, leest men het volgende Vers van den Heer J Oudaan. Hier rees die groote Zon, en ging te Bazel onder. De Rykflad eer' en vier1 dien Heilig in zyn graf, Die 't tweede leeven geeft, die 't eerfle leven gaf. Maar 't licht der Talen, 't zout der zeden, 't heerlyk wonder, Waar met de Liefde, vrede, en Godgeleerdheid praald, Wordt met geen graf geëerd , noch met gee.n Beeld betaald. Dus moet hier H Luchtgewelf Erasmus overdekken, Nudien geen minder plaats zyn tempel kan verflrekken.  C 0*1 3 146?» "Werdt, op den 21 July, Hertog, Karei de eerste, est opvolger in het Graaflyk beftuur ingehuldigd , en op dien zeiven dag bevestigde hy alle de Wetten en voorrechten ' der Stad Rotterdam. (O Dees nieuwe Graaf vorderde van deeze gewesten eene zwaare bede van 532800 fchilden, van welke fom de Provintien Holland en Westvriesland 3728000, en Zeeland; 16,00:, fchilden op moesten brengen, en daar aan betaalde Rotterdam 2560 ponden Hollands. In dit Jaar gaven de Heeren van Rotterdam aan eenen Jan Janze van Sevenbergen vryheid tot het bouwen van een huis, aan het einde der Molenfteeg, van het flille brugaetje opwaards aan in het Westnieuwland, tot Jan Michiels Ooms Zoons Vest toe. ( ) 1473, Gaf de Graaf aan Rotterdam weder het Pondgeld op het mynen van den Vifch in eigendom, zynde dat te voren door zyn Vader der ftad ontnomen om dat de ftad, ten tyde der oneenigheden tusfchen hem en zyn Zoon, eenig geld aan Karei gefchooten hadde. (3) In dit jaar hebben de Heeren van de Reegering een verlchil tusfchen den Priester en de de Predikheeren ontftaan, vereffend. Alvorens, en wel op Bladz. 30 hebbes wy gefproken van eene Kapel der Predikheeren in de Lombertftraat. Men vindt nog dar zy in 1444 hier zyn komen woonen , en een zeer groot Klooster bouwden op hec Oosteinde aan de noordzyde der Hoogftraat: in eenen brief van 14 3 word het genaamd het Konvent der Ohfervante Predikheeren oerde. Dit Klooster nam zoo fterk toe in vermogen, dat het 100 pellen had, en eene Zomeren een, Wister-eetzaal. Deeze Preekheeren benadeelden den Rotterdamfchen Priester, die 300 gl. had, wanneer hy zelf dienst deedt en zoo als hy die door emen andren (O Goudhoeven, bladz. 418. Boxhorn bladz. 57. CO Groot Privilegieboek, bladz. 68. fc) 74.  (<53 ) iren verrichten Het, niet weinig benadeelden. Op bruiloften en doodmaalen wisten zy hun voordeel zeer wel te bejaagen, even dk was de oorzaak van het bovengemeld verlchil. De Kerk der Predikheeren ftond regt over het Kerklaof, daar naderhand de gefchutgietery was, en nu de Brouwery van den Leeuw met den Staf is. Het Kerkhof, dat nog daar is, hadt aan de Oostzyde een ruimen Vyver, die naderhand gedemt is, en van wien nog de Vyver fteeg haaren naam heeft: meer Oostwaards was een groote boomgaard , en dit ftrekte zich tot de Oude Stadsvesten, waar men nu de Lange Warande vindt: want, na dat de Stad in 1490 ingetrokken werdt, is veel van dezelve afgefneden, en naar buiten geraakt. Dit Klooster is in 1563 geheel door eenen brand vermeld. In het volgend Jaar begon men een Kapelleken te (ftichten voor de Preekheeren met een torenken op hec zelve , en in 1565 aan de Oostzyde eene kamer langs de ftraat: dit is nog te zien aan zekeren witten fteen, ©p welken met zwarte letteren dit zelve Jaartal te kezen is. Philips IIden gaf in het Jaar 1566, 75 guldens tot oplouw van dit Klooster, en in 1567 wederom zoo veel. In 1576 werdt dit Kapelleken vervaardigd tot eenen ingang van het Stads Gasthuis. Eenige nisfen, waar in beelden plagten te ftaan, worden 'er nog heden gevonden: in 1604 is de tegenwoordige Toren met een uurwerk en flaande klok daar op gemaakt. (4) 1474. Hebben Heeren Burgemeesters en Vroedfchappen vryheid gegeeven aan zekeren Gillis Oolaercièn, om langs den Visfchersdyk eene fteenen Vest en esf ^niten dyks aan te leggen en op te hoogen, ter grootte van 9 roeden en drie voeten, om aldaar eene fteenplaats te maaken, en dat daar toe te bebouwen, met vrydom van pagt en andre belastingen, onder verband nochtans, dat hy de ftraat zou» f4) Kmebrttnts Tweede Eeuwgetyde, bladz. Bö". 81.  ( «3 ) zoude genoodzaakt weezen fchoon te houden van het M<9riaanshoofd ooscwaards op, tot de Sluis in liet Westnieuwland toe. 1475. Vergunde de Regeering aan eenen Klaas van Noorden, de Kraan te moogen Hellen op den Steiger ten zynen voordeele, maar ook ten zynen koste, geduurende zyns en zyns zoons leeven, maar na hunnen dood zoude die Kraan met alle deszelfs gereedfchappen aan de ftad moeten koomen. Deeze Kraan moest hy ftellen op den hoek van het Hoofd , agter het huis van Everc Kornelisfe, op de Vliecfluis van bet Bergimbagt. (5) 1477. Sneuvelde de Graaf in eenen Veldflag tegen de Zwitzers, op den 5den van Louwmaand, in den ouderdom van 44 jaaren, hatende niets na , als eene eenige Dochter, eene verwarde Regeering, beroerde Onderzaaten, en eene ledige Schatkist. Zyne Dochter Maria volgde hem op in de Regeering: Deeze maakte naderhand eene Ordonnantie, dat niemand, zoo hy niet ware een ingebooren des Lands, een ampt zoude moogen hebben, en dat ook niemand meer dan twee ampten zoude moogen bedienen: deeze. Ordonnantie weidt geg'eeven op den i4,len Maart, nieuwen ftyl. (6) In deezen tyd begon de tweefpalt der Hoekfehen en Kabbeljaauwfchen weder te herleeven. Wolfert van der Veere, Stadhouder van Holland kwam in Rotterdam. Uic Dordrecht, Gouda, Schoonhooven en andere plaatzen, werden die van de Kabbeljaauwfche party verdreeven- alzoo de Hoekfche party rekening van hun vorderde, en zy niet gereed waren om die te geeven. Veelen deezer verdreevene Heeren vlooden naar Rotterdam., waar de Stadhouder hen vriendlyk ontfong. Het f5' Groot Privilegeboek, bladz. 77. \ Het gevolg daar van was, dat met den Stadhouder ver» fcheidene burgers uittrokken, maakende met veel volks, uit Delf, Leyden, Amfterdam, Alkmaar, en andere fteden , een leger uit, het welk het Slot Schagen belegerde,, en deszelfs Heer Aalbrecht op den 17 December gevangen naar 's Haage bracht. Ondertusfchen waren 'er zeer ernftige raadpleegingen over een Huwlyk der Gravinne, veele Grooten ttonden daar naar ; dan eindelyk verkoos zy zelve tot haaren Gemaal Maximiliaan, zoon van Keizer Frederik den lIIdeD, en op den i8den van Ocfober van het zelve jaar werdt dat Huwlyk te Grient voltrokken, en zy beiden daar na in Holland, Zeeland , en Gelderland ingehuldigd. 1478. Verkreeg een Scheepstimmerman, genaamd Arend Jakobfe, een Erf, groot 7 roeden buiten dyks, aan de fteenplaats, en Gillis, de fluisdieper proeden en 3 voeten, om die gronden op te hoogen, en tot Timmerwerven aan te ïeggen. Hier eingdigde de Regeering onder het Huis van Burgonje, en ging tot het Huis van Oostenryk over. 1479. Beriep de Stedehouder, binnen Rotterdam , eene* vergadering van Edelen en Gemagtigden der fteden van Hol. land; doch Jan van Remmerswaal , ftads Baijuw, en der Kabbeljaauwfche party aanhangende, overviel, met eenige burgren het huis, waar in de Stedehouder ter woon toetrokken was , en deedt hem het zelve, ja ook de Stad ruimen: dees trok naar 'sGraavenhaage, en insgelyks alle de Edelen, die ter vergadering verfcheenen, of met dat oogmerk op weg waren. (7) In dat zelve Jaar geliood Hertog Maximiliaan, dat de Jaarlykfche verandering der Regeering te Rotterdam, uit cc XL Raaden der Scad, by looting, met witte en zwarte boonen (.7) Goudhoeven bladz, 51*,  («5) boonen gefchieden zoude,door te kiezen 7 Boonheeren,welke terftond benoemen zouden een dubbel getal van Burgemeestren en van Schepenen; welkeNominatie aan den Hertog zynen Stedehouder zoude worden overgezonden, om daar uit twee Burgemeesters en zeven Schepens te verkiezen, en by het overlyden van een dier Regenten zou men op dezelve manier handlen moeten. (8) In dat zelve jaar kwam de Stadhouder weder te Rotterdam , meteen aanzienlyk getal volks-, onder hetwelk veele Edelen , ten ge talie van 7500 mannen. Met deezen trok hy naar Vlaardingen: van daar de Maas af naar 's Gravezande , en Naaldwyk, en vervolgens naar 's Haage. In het doortrekken floot hy een akkoord met de Delvenaaren, en nam weder bezit van zyn Hof in 's Haage; maar het duurde voor hem daar ook alweder niet lang; want weinige weeken daar na verfcheen hy met geheel zyn hofgezin en alle zyne goedren al weder te Rotterdam , nam zynen intrek in het S'- Angenieta Klooster, en veftigde daar zyn hof. Hier bragt hy het al zeer ver, en kreeg, behalven Haarlem, Leyden en Amfterdam, die der tegenparty te fterk bleeven aanhangen, meest alle de fteden op zyn hand. Ziende eindelyk, dat hy der zaak niet ten volle meester worden kon, befloot hy een Beftuurder en Opzichter over de fteden Rotterdam , Gouda en Dordrecht aan te ftellen, waar toe hy verkoos den Heer Joris, een bastaard zoon van Brederoode, en vertrok vervolgens naer Zeeland. (9) 480. Den 12 Mei kwam Hertog Maximiliaan, verzeld door den Prinfe van Oranje, den Grave van Nasfauw , en de Heeren Jan van Montfoort, Walraven, van Breederoode , Wolfert van der Veere, en meer andere Edelen, binnen Rotterdam, en ftelde den Heer Joost van Lalein, in plaatIe van Wolfert van der Veere tot Stadhouder aan. In (8) Groot Privilegieboek, bladz. 79. ($j Goudhoeven, bladz, 518. R  ( 66 ) In deezen tyd on ftond 'er te Rotterdam al wederom eene zware onëenigheid, tusfchen de Hoekfche en Kabbeijaauwfche partyen, dewelke van een bloedig gevolg zoude hebben kunnen zyn, zoo niet de Hertog de gemoederen weder tot ft liftend hadde weten te brengen. De Heer Joris van Brederoode bood de fleutels der Stad aan aan Prins Maximiliaan; doch de Hertog wilde zulks niet gedoogen , zoo dat van Brederoode dezelven behield, en door hem tot Gouverneur der ftad aangefteld wierdt: hy vertrok vervolgens naar 's Haage, en de Kabbeljaauwfchen bragten het in vervolg van tyd zoo ver, dat de fleutels en het beftuur. der ftad aan den Heere Joris van Brederoode afgenomen , en in handen van den Heer Philips van Braband gefield wierdt, en dees werdt ook vervolgens Opper-Kapitein in het Commando tegen de Dordrechtfche en Goudlelie partyèn. (io) 14S1. Werdt de Stad Rotterdam merklyk door krygslieden ver» fterkt, alzoo de Markgraaf van Antwerpen, Jan van Rans, daar binnen gezonden wierdt met veel volks, en Philips van Braband voegde nog eehig volk daar by, zoo dat de Stad eene aanzienlyke Veifterking tegen Dordrecht en Gouda niet alleen bekwam, maar ook een verzamelplaats van krygslieden wierdt. (11) In dat zelve jaar nam Jan van Egmond, geholpen door eene party van honderd en vyftig Kabbeljaauwsgezinden,de ftad Dordrecht in, en vroeg om onderftand aan den Rotterdamfchen Bevelhebber, die hem ook terftond eenen grooten hoop volks toefchikte : vervolgens werden de Schout Adriaan Westfaling, en de Burgemeester Dirk va:i .'eaumond met wel twee honderd Hoekfche Burgeren aldaar gevangen genoomen , en naar 's Gravenhaage gezonden, alwaar zy beiden nog in dat zelve jaar onthalsd werden. In dat zelve jaar kwam de Hertogin Vrouw Margareta Moei (10) Goudhoeven , bladz. 520. ( in Sïï.  (67) Moeder van Vrouwe Maria, over Rotterdam, in 'sHaage, en aldaar werden op haare voorfpraak de Hoekfche gevangenen uit den lande gebannen, en daar mede verder verlost, (i ) Utrecht was de eenige toevlucht der verdrevene Hoeksgezinden. De Bisfchop David van Bourgondië , die van daar geweken was, werdt door den Hertog bedreigd: dus Helde men zich weerzyds in ftaat van tegenweer. Die van Utrecht namen door eene bende Rirteren in Vrouwen kleedren de ftad Naarden in, en verwoestten dezelve; doch zagen zich weldra door de Amfterdammers weder van daar gedreven. Jutfaas werdt door den Stadhouder Lalein inbrand geftoken, en het Blokhuis aan de vaart belegerd; doch de Utrechtfche Ruitery verjoeg rafch hem weder van daar: hy verbrande vervolgensinden winter Eemenes, Baarm en Soeft en by Westbroek behaalde hy op de Stichtfchen eene volkomen overwinning. Vervolgens handelde men , doch vruchteloos, over een verdrao-, en toen de vyandlykheden hervat werden, namen de Utrechtfen Vianen in, het geen naderhand door de Hollanders herwonnen werdt 1482 In de Lente overleed Vrouw Maria aan eenen val van haar paard. Philips de tweede werdt, fchoon nog maar vier jaren oud, tot opvolger verkooren. „ By de Geboorte van dezen Vorst verfpreidde zich een „ gerucht, dat Vrouw Maria eene dochter, en niet eenen ' zoon, ter weereld gebracht had ; om welke reden Vrouw Margaretha van Jork, Weduw van Hertog Karei, dit kind, „ na dat het gedoopt was, geheel naakt, aan de vergaderd „ zynde meenigte vertoonde." 1482. Den 25 November werdt te Rotterdam de orde der Devote Maagden van den Berg Karmel ingefteld, en ver- vol- (12) Goudhoeven, bladz. 524. R 2  C68) volgens een Klooster voor haar gefticht in de Goudfche Wagenlira:.t (13) Daarna werdt Hertog Maximiliaan in Holland en Zeeland erkend als Voogd, door medewerkingder Kabbeljaauwfchen, welke party des jaars te voren te Hoorn weder op het kusfen geraakt was; doch dit duurde niet lang: want in dit jaar werdt d^e Stad door de. Hoeklchen verraieht en ingenomen: de wreedfte onmenfchelykheden grepen daar plaats; onder andren werden 'er twee Priesters van loven uit het klokkenhuis geworpen; een derzelver ftorf terftond; doch de andre werdt, na gevallen te zyn, nog doorüoken, en behield echter het leven. Een van de Regenten werdt zoo mishandeld dat men zyn ligchaam by ftuicken, in manden, t'huis bracht. Het rooven was zoo onbezuisd toegegaan, dat men zoo te Delf, als op andere plaatzen, verfcheiden kinderen tusfchen bedden verfmoord gevonden heeft, zynde met dezelven op- en weggenomen. Deeze omkeering bracht te weeg, dat zich gantfch Holland weldra in Kabbeljaauws herfchapen zag. 1483. Dit jaar leverde eenen allerbedroefflen zomer uit: want door de aanhoudende koude, vergezeld van hooge watervloeden en allerlei onweder', fcheen dat faizoen veel eerder een winter dan een zomer, en het gevolg daar van was een fchrale en zeer duure tyd. In dit jaar werdt tusfchen den- Hertog en den Bisfchop de vrede getroffen. ( 14 ) 1484. Lalein in eene belegering van Utrecht gefheuveld zynde, werd Jan van Fgmond , als zynde een Vaderlander , tot Stadhouder van Holland, Zeeland en Friesland , op bevel van Vrouwe Maria en het verzoek der Edelen van Nederland door den Hertog aangefleld. (16) Op den i2dtn November gaven Heeren Hoogheemraden van Schieland vryheid tot het maaken van twee Jokken , of hoof- (13) Groot Privilegie boek, bladz. 85. en Boxhorn, bladz. 265, (14 1 Goudhoeven , bladz- 531.  (69 ) hoofden , tot eene brug over het Westnieuwland, regt zuidwaards naar Rurgershoek, mitsgaders dezelve te overftraatèn en onderhouden. (16) Schout, Burgemeesters, en verdre Gerechte van Rotterdam kwamen op dien tyd overeen met eenen Martyn Arienfe, nopens een zeker Erf, ep het Westnieuwland, en by Conditiën was hy genoodzaakt daar voor te maaken de ftadsboomen, tot buiten de brug van het Westnieuwland, en nog daarenboven aan de ftad te geeven een pond groot; ook moest hy als bezitter van dat erf, de ftraat van het daar op gebouwde huis onderhouden. (17) . 1486. Werd Hertog Maximiliaan verheven tot Roomfch Koning, en zoo wel te Rotterdam, als op andre plaatzen, mee alle eer en toejuiching ingehaald. 1487. Begon het vuur der Hoekfche eu Kabbeljaauwfche tweefpalt allerhevigst te branden, door het geheele land, en dat de Koning Maximiliaan door de Brusrgenaren gevangen werdt vermeerderde die onrust nog geweldig. (18) In dezen tyd werdt in en om de ftad het oorlogstooneel volkomen geopend, op het welk de beruchte Jonker Frank van Brederoode de rol van een moedigen en ervaren Krygsman fpeelde , gelyk dit in het vervolg van ons verhaal blyken zal. Dees Frank van Brederoode was een af koomeling van Arnold, den derden, Graaf van Holland, geboren zynde den I2den Maart 1466: hy werdt door de Vlaamfche en Hollandfche Hoeksgezmden tot hun Opperhoofd en Veldheer verkooren, terwyl hy nog te Leuven op de Hooge Schoole zyne letteroeffeningen voortzette. Van laar vertrok hy naar Sluis in Vlaanderen , alwaar hy met groote toejuiching en alle eer ontfangen werdt. De toevloed (16) Groot Privilegieboek, llddz. 89. (18) Goudhoeven, bladz. 541.  C 7o ) vloed der Hoekfchgezinde bannelingen naar Sluis in Vlaanderen was zeer groot, alzoo zich, die party nu met de hoop van voorfpoed vleide, omdat zy zich door een zoo aanzieniylc Opperhoofd gefterkt zag ; dewyl men dus voorraad van volk omring, fchikte men een gedeelte tot vrybuiters,die in den zomer de Hollanders grootlyks in derzelver Koopvaart benadeelden. Alrafch was onze Brederoode bedacht, om eene fcheeptogt op Holland te waagen, en op Rotterdam had hy het byzonder gemunt. Op den 20flc» van flaehtmaand 1488 fhak hy af van Sluis in Vlaanderen met eene vloot \an agt en veertig fchepen, en zeilde de M as in tot voor Delfshaven, niet magdg zynde verder te koomen, alzoo tot daartoe de Maas door net ys gefloten was; hier liet men het anker vallen, en Brederoode tradt met agthoridefd en vyftiq mannen aan !and , laatende het befhiur aan boord over aan zynen bastaard Broeder Walraat van Brederoode, en Dirk Hoodenpvl , Bastaard Broeder va^ den Heer Joris van Heemftede. Zyne benden in dagorden gebracht en in twee deelen verdeeld hebbende, gaf hy het bevel naast Jan van Naaidwyk, aan Korneiis Treslong, Anthonis van Brederode, Gerard van Nyeveld, Jan van Vliet, en Jan van Jaarsvelt over de eene party, en fchikte de tweede onder de Heeren Steven van Nyevelt , Hendrik van Wyts, Hendrik en Willem Willemsze. Zyne krygslieden door eene dappere en ftoutmoedige aanfpraak aangemoedigd hebbende, gaf hy aan de eerile en fterkfte benden bevel, dat zy, langs den hoogen zeedyk, trekken moesten naar die poort, dewelke uitgaat naar Schiedam en Delfshaven : (deze flond in dien tyd op die plaats, waar naderhand het Gemeenlandshuis van Schielandc gebouwd is) en zich aldaar agter het hooge riet tusfchen de poort en de kromte van den Dyk verbergen: de tweede verdeeling gebood hy binnensdyk over het veldys tot den Westhoek der Stad, benoorden de gemelde poort te naderen, en in ftilte de Vest of ftadsgracht (want het ys was fterk genoeg) over.  c 71 ) over te trekken, en den muur over te klimmen ? en alzoo van binnen de poort te bemagcigen. Die gefchiedde in den nagt, tusfchen den 21 en 22ften November, omtrent drie uren, door 150 mannen, die mee eene ongemeene dapperheid en voorzichtigheid by de Jan Vetten toren (eene fterkte aan de wallen, zoogenoemd naar zekeren Priester, en gelegen agter het hof van den Heer Floris van Kralingen, en het vervallen flotBulgerftein, omtrent waar nu het Bombazynen kerkhof is hun oogmerk volbrachten, en over den muur in de ftad kwamen, trekkende met eene ongemeenen fpoed naar de Schiedamfchen poort, alwaar zy de wacht overrompelden, en de poort openden, waar door. Brederoode met de overige rranfehap, zonder eenige bloedftorting, binnentrok, en naauwlyks was hy daar binnen, of hy verdeeide zyn leger wederom in twee deelen, laaiende de eene party den weg neemen, langs den Maaswal nu Noordblaak en ■ Visfchersdyk genaamd) tot den blaauwen tooren, ftaanden in dien tyd, waar nu het Franfche Koifyhüis is; zynde eere fterkte, die de ftadshaven aan de beide zyden befchermde; de wacht beftond uit agt mannen, die terftond de vlucht namen. De toren werdt fluks met eene wacht van twaalf mannen bezet, en de aantocht voortgezet over de Draaibrug , die toen uitkwam in den Rystuin over den Visfchersdyk. Hier vondt men aan de Oostzyde van het Hoofd,'waar thans de Roode Brug is, een zwaar blokhuis, door welks gefchut de ftad langs de Maas kon beftreeken worden. De Bevelhebber poogde deeze fterkte, by vemsfehing, te overmeesteren; doch de bezetting de lucht van zvne komst gekregen hebbende, ftelde zich op het Blokhuis en Hoofd tot tegenweer. Brederoode, wel voorziende, dat, indien hy met vuur deeze bezetting aantastte , de gantfche Stad rafch in een bloedbad verandren zoude, en dewyl dit zyne zaak niet was, alzoo hy van meenig was, om niet alleen de ftad, maar ook der burgren harten te winnen, befloot om dteze fterkte met den degen in de vuist aan te vallen. Dit gedaan hebbende, zag hy zich in een uur bezitter S 2 van  ( 7> ) van deze fterkte , fchoon zich de bezetting met allen heldenmoed verdedigde; maar door zwakheid zag zy rasch zich genoodzaakt voor de overmagt te wyken. Het ander gedeelte der manfchap was, langs den Dyk j getrokken naar de Speuifluis, en van daar naer de groote Markt, alwaar zy honderd en vyftig man plaatften , nemende de overige ondertusfchen het Stadhuis in bezit. Brederoode gaf terftond aan zyn vloot kennis van de overwinning, en belastte dat de fchepen te Delfshaven zouden binnen gefleept worden, dat waarfchynlyk niet zeer gemaklyk uit te voeren was, alzoo het ys zeer fterk was; zoo rasch de dag aanbrak, zag men de nog aan boord gebleven manfchap met pak en zak ter fted binnen komen. De nieuwe ftadsvoogd floot aanftonds een goed en vriendlyk verdrag met de burgery, doch de Hoofden der Kabbeljaauwfchen werden gevangen genomen, en ter ftad uitgebannen. De Heer Willem Riemerswaal, Bailluw der ftad en van Schieland vluchtte, vergezeld van zyne Echtgenoot, vrouwe Lysbet van der Does, en zyne twee zooncn terftond uit de ftad, naar Zeeland, Alle dc vreemde fchepen, die met koorn , en andre waren in de havens lagen , werden goeden prys verklaard; doch alles, het geen den burgren toebehoorde , onaangeroerd gelaaten , en een ygelyk bleef volkomen in het bezit van zyne goedren Onze jonge overwinnaar was edelmoedig genoeg, om niets van den gemaakten buit voor zich te behouden, maar den zeiven aan zyne Soldaten te fchenken, het geen hunnen moed fterkst deed aangroeijen, en hunne genegenheid hemwaards zeer verfterkte. Terftond belastte Brederoode , dat het volk in het algemeen met vrouwen, kindren , en allen, die maar eenigzins tot arbeid bekwaam waren, op den 26 November aan het werk moesten ter vergroóting en verfterking van de fchans, of Blokhuis, en tot het opwerpen van twee Bolwerken , of halve iVlaanen, aan de Oost en Schiedamfche poorten; dat gewïgtig werk was, niet tegenftaande de felle koude, in vyf weeken  ( 73 ) weeken tyds door den onvermoeider! yvcr der ingezeten en Soldaaten voltooid, zoo dat het gefchut den 2^ van Louwmaand 1489, daar op geplant wierd. Weldra werd Rotterdam eene verzamelplaats van Hoekfche vluchtelingen, en veele andere foorten van.menjchen, die zich onder de banieren-van onzen jongen Krygsneld veilig achtten, en dit gif hem gelegenheid, om nu en dan op de vvanden eenige onierneemingen te doen. De eerde aauüag gefchied.le o? den 4d"' Dec.mberonder het bevel van Komelis van Treslong, deweke des morgens vroeg met 150 mannen uittrok tot onder de vesten van Schiedam? terwyl de burgery by zyne komst eenen zeer grooten moed betoonde , als willende dat uittarten geenfins dulden, zonder blyken van onverfchrokken dapperheid te geeven. _ In de boomgaard van het flot Starrenburg, tusfeaen bcmedam en Overfchie gelegen, verfchuilden de Rotterdammers de helft van hun volk, en vertoonden zich met de overige, op den ouden Dyk. De Schiedammers waagden eenen uitval, en geraakten met de Rotterdammers m gevecht. Heezen verdedigden zich al deinzende, totdat zyde Schiedam, .mers K§tokt hadden in hunne hinderlaag; de Schiedammers, die te°ver waaren doorgedrongen, werden daar in geflooten, en zich dus van agter bezet ziende, moesten een goed heenkomen zoeken. De Rotterdammers hadden zeven gekwetsten en kwamen met hunne gevangenen, en veel buit, dien :zy den landman ontroofd hadden, des avonds weder binnen ^De^Heer Frederik van Zevender, -Bajuw van Schoonhoven , v/erd uit zyn Amp'. en ftad verdooten, alzoo hy der Hoekfche partv te derk aankleefde. Op den ód'en van Wintermsand vervoegde zich dees te Rotterdam , zoekende naar gelegenheid om zich te wreeken. Ten dien einde vervoegde hy zich by Jonker «rans., en wist het aldaar zoo ver te brengen: dat daar een aanflag oP Schoonhoven bepaald wierdt. Men gebruikte tot deezen aanflag tien Rhynfcbepen, negentien Kromftevers, zeven0 ; 2' nen  C 74 ) tien Roeijagten, en zes Buizen, te famen j 52 vaartuigen dewelken, voorzien met duizend Soldaaten en krygsbehoeften des anderendaags, des morgens ten 8 uuren, onder het «re-* en5Jln f TT.^j5™, van-Rotterdam afftaken, en totby het Slot Liesveld opvoeren: daar liet men het anker-vallen , en vervolgens tradt een gedeelte der krygslieden m de booten en Roeijagten, vaarende naar de ftad , terwyl een ander gedeelte aan den noord wal voet aan land zette en langs den hoogen Dyk, .op Schoonhoven aanrukte, dat des avonds omtrent zes uuren werdt aangetast , aan de -oordzyde, te land, en aan zuidzyde, te water; maar de dapperneid der burgeren van Schoonhoven was zoo groot dat zy drie geweldige ftormen aan de noordzyde uitflonden, en reis op reis de belegeraars weder deeden afwyken: aan de zuidzyde verweerden zy zich niet min-' der dapper Het gevecht duurde toe omtrent 10 uuren, en hoewel de Rotterdammers-voorgenomen hadden te overwinnen of te fterven, waren zy evenwel genoodzaakt zoo door verlies aan dooden en gekwetften, als door afgematheid, af te trekken. Op de plaats bleeven wel tweehonderd dooden behalven nog twintig zwaar gekwetfte en deeze allen vielen m de handen der Schoonhovenaaren • vier voornaame Officiers en eenige gemeenen, die krysgevan^en gemaakt waren, werden naderhand voor agt honderd fchiluen, elk van twaalf braspenningen,, dat is, vyfden ftui vers wedergelost. Na het afwyken der Rotterdammers -, kwamen de Schoonhovenaars, met behulp van het licht eeniger groote vuuren, die zy.ftookten op de wallen, buiten de waterpoort alwaar zy tot goeden buit maakten al het geen de vyanden hadden agtergelaaten, waar onder 7 groote floepen, die door het vallen des waters waaren bly ven zitten op het drooge, en die zy met groot gejuich des morgens binnen fleepten. Des morgens kwamen 'er eenige Vislchers, die zich in de rietvelden verborgen hadden gehad, in de ftad, de tym.ng>engende,,dac de Rotterdammers, na nog eenige van hun,.  < 75 ) Hunne kleine en groote fchepen agtergelaaten te hebben, met eenige van hunne kleene vaartuigen, die, met veel moeite te water gebracht waren, in eene grootfte wanorde aan hunne vloot gekomen,, en, na het kappen der ankers, vertrokken waren. Dus kwamen de Rotterdammers wederom in hunne ftad terug, verboren hebbende 2 Buizen, 5 Rhynfchepen, 14 Kromftevens, en 7 Roeijagten: de fpoedige vlucht en 'c donker van den nacht waren oorzaak van het verlies der fchepen: Want hadden zy den vloed-afgewacht, zy zouden hunne fchepen weder hebben kunnen vlot krygen, en medenemen. Deeze nederlaag, die de Rotterdammers voor Schoonhoven geleden hadden, benam hun echter geenfins den moed, om meerder onderneemingen te doen. Tusfchen de Rotterdammers en Schiedammers werdt Delfshaven de Twistap» pel: alzoo dat plaatsjen byna tusfchen die twee fteden ih liggende, voor beiden even nuttig was , om aan elkandren afbreuk te doen , en de' Delfshavenaars Werden aldus de lydende party, die, zoo wel van dè eene als van de andre zyde, de rampen der ooriogs te wachten hadden; gelyk dit' uit het vervolg nader blyken zal. Op den i8tol van Wintermaand trokken de Rotterdammers" met 3'öo m'afmèïr, ónder het geleide van Heinryk Willemsze, Gerard Rooftak, en Daniël Lepeltak, den Hobgen Dyk langs, naar'Delfshaven, en offerden daar alles , zoo fchepen als huizen, aan- dè vlam op: niet beter lot trof het Dorp Schoonderloo, en het overblyffel van het verbrande Kerkje draagt daar van nog getuigenis: des middags ten 3 uure kwamen de Rotterdammers, dit verricht hebbende, met den gemaakten buit weder te rug; en hadden de Schiedammers dus buiten ftaat gefield, om van Delfshaven tegen hen eenig gebruikte maaken. Eenigen tyd bleef men vervolgens te Rotterdam, en maakte alleen zyn werk daar van, om van zeker afgebrand huis aldaar aan, en beloofde, zoo dra hy weder in Schiedam zou zyn, van drie tot drie dagen, hem aldaar een brief te zullen doen vinden, waarin de Stadvoogd een naauwkeurig verflag van het geen in Schiedam om gaan zoude, zou kunnen vinden, beloovende tevens, zoo 'er iets voorviel, dat men aan de pen niet betrouwen kon, een hunner mondling bericht zoude komen geeven; zy naderden vervolgens tot op den weg tusfchen Schiedam en Overfchie; na een weinig wachtens ontmoette hun eene bende van 100 foldaaten, die door het dorp Overfchie kwamen trekken naar Schiedam, en van welker aankomst zy kennis hadden. Met eene geveinsde kloekmoedigheid wachtten onze Rotterdammers de aannaderende bende in, en toonde verVolgens eenige tegenweer, toen fchielyk met eenen geveinsden fchrik zwenkende als of zy vreesden voor den aannaderenden vyand', gaven zy aan hunne paarden de fpooren, en vloden in aller yl, hatende de 3 gevangen Kuiters op de plaats ftaan, dewelken terftond door de foldaaten met groote blydfchap van hunne banden losgemaakt, en binnen Schiedam gebragt werden. Aldus kwamen zy weder, zonder eenigen argwaan van verraad gegeeven te hebben, als verloste gevangenen in de ftad. Onze 3 waaghalzen by hunne vertrouwde ipitsbroeders gekomen zynde, ontdekten hun het geheim en beraadflaagden met elkandren verder, wat nu in het werk behoorde gefield te worden', om aan het oogmerk van den Stadvoogd te begunftigen. Den pden van Sprokkelmaand liet Maximiliaan zyne verzamelde krygsbenden uit Delf trekken , om Rotterdam te belegeren. Hy zelf trok over Leyden en Gouda naar Dordrecht, om van daar een waakend oog te houden op alle de voorvallen van de belegering, laatende het oppergebied in handen van Maarten Poelhain, een Zeeuwfchen Kdelman. Le belegering der ftad te land aan de inlandfche Hollandfche ftedeu bevoolen zynde, werdt dezelve door  ( 83 ) door de fteden' $ daar by de rivieTen gelegen , te water aangezet, zoo da: die van Dordrecht met 10 PJiynfchepen tusfchen Rotterdam en Ys'ëlmonde ten anker kwamen , wordende des andren daas-s door de Goudenaa rs niet zes groote Kromflevens, en vier Roeijagten verfterkt ; van den Briel en Viaardingen kwamen zes oorlogsfchepen, 3 Kromfievens, en verfcheiden kleene vaartuigen, dewelken tot by Schoonderloo de ftad naderden: daarenboven lagen 'er nog 3 fchepen van oorlog voor Schiedam, ter beveiliging van de haven dier ftad, en om aan de anare vaartuigen tot eene agterhoede te ftrekken. De Heer van Zeventer, Slotvoogd te Ysfelmonde, ziende, dat hy van de ftad afgefheeden was, wist op eene geheime wyze met al zyn krygsliên en bagaadje, des nachts , door middel van kleine vaartuigen in de ifcad te komen, tot zeer groot genoegen van den Stadvoogd. Intusfchen was de Opperbevelhebber van Poelhain met een goed getal volks tot aan Overfchie genaderd, ter verfterking van de bezetting aldaar, en om de Rotterdammers , zoo veel als mooglyk was, te belemmeren. Op den elfden vertrok hy van daar naar Bleiswyk, Zevenhuizen, en Waddinxveen, welke dorpen hy voorzag van genoegzaame bezetting: van daar vertrok hy naar Gouda, en zonde eenige benden voet- en paardenvolk naar Nieuwerkerk, en Kappelle op den Ysfel. Over alle dezen werdt het oppergebied gegeeven aan den Heer Jan van Egmond. Aldus werdt Rotterdam van alle zyden, zoo te water als te land ingefloten: het getal der belegeraars beftond in zeventien duizend en vier honderd voetknechten, en twee en twintig honderd Ruiters, behalven de Edelen, derzelver gevolg, en de uiiheemfche krygslieden, die binnen Dordrecht waren. In deezen tusfehentyd hadden onze 3 Schiedamfche Ruiters, volgens hunne beloften, niet ftil gezeeten; maar bragten het te Schiedam zoo ver in de war, dat de daar liggende Hollandfche Schutters dagelyks met de foldaaten X 2 O-  ( 84 ) over hoop lagen, en dat het tot uiterfte moedwilligheden k'Ter'wyl het dus in Schiedam langs hoe meer overhoop geraakte, wisten de Rotterdammers zeer ^el hunne rol te fpeelen Op den elfden trot 'er eemg voet en raarde^olk uit Sclïiedam, tot omtrent Beukelsdy, om aldaar te moeskoppen: naauwlyks had men m de ftad daar _van b-riet of van Zevender fnelde met vier honderd Ruiteis t tr u , omringelde wel haast de Schiedammers en Weef na een kort gevecht, met het bekomen van vvfdg gevangenen, overwinnaar: onder deeze gevangene bewonen zich ook jan N.euwmegen, en Gerard van Houten, met omtrent 20 anderen, die van de onderhandeling met den Stadvoogd kennis hadden. Of deeze komst der Schiedamfche Ruitery aan de Rot; terdammers al of niet bekend zy geweest, » onzeker , maar dezelfs gevolg werkte den Stadvoogd totq te-king yvner oogmerken niet weinig m de hand. Hy ondervroe d?KevaTgenen, en bevond alle dezelven zeer vyandig te- de burgerfchuttery in Schiedam: zy bezwoeren d den StadsvoS.d met eede, hem tevens verzekerende, dat Jlte de k7yg1ieden, die meest uit buitenlanders beftonden terftond /ereed zouden zyn ter overgaave van de ftad. A namen vervolgens aan, om op den i3den der maand él avonds ten I uuren de poort te overweldigen, en de Rotterdammers binnen te laaten. Maar hoe nu gehandeld met die gevangenen, die van i ,nJlpo wis en en den aanflag moeten begunftigen en  ( 85 ) der te ontfangen t eenige hunner nogthans, te weten Gerard van ■ Houten, en vier andre Ruiters-bleven voorbcdagtelyk te Rotterdam J met w^k^m. waarreet fe**fl«g geiqhiedeu zou, !' ; „2e Rouer'dajir.üheWte.^kidea ,-en-aarKte ÓL&9»i watr de Stad ,r-t'r&hiéaasn>z>V«ifit.eh-*»-d)e verrasfclusïg test? gefcmkt was. Den volgenden dag trokken van Zeventer en Treslong met .. - un Ruiters, en -ióö' Soldaaten naar Delfshaven, om aldaar eepig vyandlyk volk aan te treffen; doch geheel vergeefsch: - I van-daar aeuen zy .hunnen koers naar .Overfchie, al\Vaar hun eene bende, van 400 voetknechten, ontmoettemet de weike ' zy terltond fepvlg handgemeen geraakten: .dit gevecht duurde omtrent 2 'usf&n , en kootte van wederzyde veel bloeds. Schoon nu de Rotterdammers veel zwakker waren dan hunne vyanden, zouden ay het echter nog niet gewonnen gegeeven hebben-, waren niet toe.onderftand van hunn stegenpartven verfche hulpbenden toegefchooten: daar. door moesten zy eindelyk terugdeinzen: de meeste ruiters kwamen behouden't'huis; maar de al'geftreeden foldaaten vieien, fommigen door vermoeidheid, en andren door hunne ontvangen wonden, op vyf na in 'svyands .handen : want 80 werden 'er gevangen, en 15 gedood. t Alles intustchen door de Schiedamfche Ruiters in gereedheid gebragt zynde, wat mep maar begrypen kon tot de verrasiching der S:ad noodzakelyk te zyn, moest men aan den Stad voogd door eenen brief berigt geeven van de omftandigheden. Tot het bezorgen van dien Brief koos men eenen knaap, die zich de kunst van voor gek te fpejen meefterlyk verRondt, en een geestig én asluraht me-nsch was: dees nam op zich den last, om, op eene geheime wyze, onder hec masker van verftandeloosheid, Brederode te gaan fpreeken. Op den dag dan, die tot de verasfehing beftemd was, kwam hy in zyne volle, wapenrusting met een geflooten helm op het hoofd, des morgens ten 5 uuren voor de Delffche poort, maakte een zeer groot misbaar, en worp metfteenen tegen de buitenpoort zoo lang, tot dat de wacht genoodr zaakt was de poort te openen :• hy werdt terftond gevangen genomen en in het wachthuis gebragt. Hier ftelde hy zich ten als een onzinaige, floeg den genen,die naast hem zat, om de Y ooren,  (-86) ooren, en lachte met een, dat het fchaterde: dan fcheen hy weder woedende, en d.ed niet als roepen: ,, ik wil den Stad»> voogd zien \ ik wil den Stadvoogd zien: ik wil Jonker Frans „fpreeken". Deeze gewaande zotheden en woede duurden zoo lang, tot dat men hem beloofde den Stadvoogd te zullen fpreeken. Naauwlyks was de das; aangekoomen, of Brederode, die mede benieuwd was om deezen Poetzem^aker te zien, liet hem in een bvzonder vertrek by zich brengen; want hy hadt gezegd, jonker Frans alleen te moeten fpreeken. Hier lei de Schalk zyne boertery terftond af, en leverde den Brief eigenhandig aan den Stadvoogd over. Hy verzocht, dat Gerard van Houten , en de vier andre Ruiters, die in Rotterdam gebleven waren, mogten medetrekken tot wegwyzers, om het krygsvolk onder de muuren van Schiedam , langs een geheimen weg te geleiden , en als dan zoude men, op het hooren van eene beftemde leus en den opgaanden galm van een veldgefchrei, gelykerhand te famen aanvallen. De Stadvoogd prees het beleid van den Ruiter, bood hem aan zyne makkers aan, en beval hun dien dag goeden ?ier te maaken. Straks openbaarde Brederode het geheim aan zyne Officieren , en las hun den brief voor: men befloot daar op, met 800 mannen in 2 verdeeld, des avonds, om agt uuren , zich te begeeven onder de muuren van Schiedam: de eene jroep onder het beftuur van Hendrik van Hoodenpyl, en Anthony van Brederode, en deeze bevelhebbers zouden, onder geleide van drie der Schiedamfche Ruiters, op den bepaalden tyd, voor de Overfchlefche poort zyn. Walraaf ■van Brederoode , de Drosfaard van Haageftein, Hendrik iyn Broeder, fan van Naaldwyk , Kornelis van Treslong, cn Jan van Vliet, moesten, als Bevelhebbers over de tweede bende, met Gerard van Houten, den ge waanden gek, en nog een andren Schiedamfchen Ruiter, op het beftemde uur, onder de Rotcerdamfche poort zyn. De tyd verfchenen zynde, trokken de Rotterdammer» uit, en kwamen ten 8 uuren te Delfshaven, niet lang waren zy hier nog geweest, toen zy van uit Schiedam een geweldig fcbietcn hoorde; dit omzette hen geweldig, en deed  ( 8?) deed hen vermoeden, het geen de uitkomst ook bevestigde waarheid te zyn, dat hun aanflag rntdekt, en het fpel verbrod was. Men zondt ftraks eenen Ruiter naar Schiedam, dees kwam fchielyk te rug en boodfchapte, dat het werk verloren was, zeggende dat hem verfcheide vluchtende Soldaaten ontmoet waren , en dat hy veele Ruiters en Soldaaten over de Stadsmuuren in het water had zien jagen; dat de gantfche Stad in rep en roere, en alles in de wapenen, was. Door nog rader afgezondene, en een groot getal van vlugtelingen werd deeze onaangename tyding voorts al meer bevestigd: zoo dat onze Rotterdammers onverrichter zaake, des nachts ten 12 uuren , gevolgd door veele vlugtelingen, te rug kwamen. Ondertusfchen bleef men den volgenden dag nog onzeker, door welk een toeval deeze verrasfching mislukt ware, tot des avonds Jan van Nieuwmeegen in Vrouwekleedren ter Stad kwam invlugten, zynde het gevaar ter naauwer noöd ontkomen, en het volgende verhaalde : Dat, kort na dat een der vertrouwelingen uitgezonden was, om te zien, of de Rotterdammers naderden, gelast zynde, zoo dra buiten alles gereed ware, zulks met een gefchreeuw bekend te maaken, ook eenigen der eedgenooten geplaatst waren op de muuren, om, zoo dra zy het gefchreeuw hoorden, dat terftond te doen weeten, en dat de aanval van binnen daarop dan met een zou volgen : dat daarop van buiten eene ftem gehoord was, die zv gemeend hadden het bepaald fein te wezen, en dat zy van binnen gewag gemaakt hadden; maar dat deeze ftem het regte fein niet geweeft zynde , het werk daar door verbrod, en de aanval van binnen te vroeg gefchied was* Vervolgens verhaelde hy, dat zy, hoewel zy allen gewapend by de hand waren, en reeds verfcheidene huizen bemagtigd hadden, en voornaamiyk op de herberg van de' Haarlemmers aangevallen waren, het te kwaad kregen door eenige elders geherbergde en ondertusfchen famengefchaarde Haarlemmers, om dat zy van buiten niet onderfteund wierden. Kortom , dat zy dus zonder onderftand zynde buiten ftaat waren om langer poft te houden, en de ingeno« men huizen verlaaten moesten, en na drie hevige aanvallen op de JJurgerfchuuers te hebben gedaan, gedwongen y % waren  (83) waren geweest te rug te deinzen, en genoodzaakt te vluchten; en wyders, dat hy mee vier van zyne makkers 'sGravenftein opgebroken, en den Heer Joris vai Rrrderode en den HooO.nan Lepeltak -op vryê voeten gefte'lj hadden; dat Aalbert van der Kolk de Delfshavenfche"poort door bus1 kruid had doen openfprin^en, doch vruchtloos, zonder meer voordeels, dan dat hy met Brederode cn Lepeltak, door de opengefprongen poort, naar het Hoofd gevlugt, en hy zich aldaar in eene fehuur, die aan den weg ftoid, verbor-' gen hadde; maar dat hy des morgens voor by het huis van eene vrouw, die hem uit medtlyden irger'o.Ten hadt, Brederode en-Lepeltak wederom gevargen hadt naar Schiedam zien brengen; dat zy zich onweetende begeeven hadden ineen vaartuig van een Hollandsen Bevelhebber, die aldaar geplaatst was om den M.iasftroom te bezetten, zynde hun oogmerk geweest te verzoeken, om met dac vaartuig te water naar Botterdam gebragt te worden; doch dat zy aldus zoo onvoorzi,r/iot dat op den 25ften van April het verdrag eindlyk getroöen werd, en daar by bedongen; dat de Rotterdammers Geertruidenberg verhaten zouden, en de andere daar tegen^betaalen 2coo fchilden van 16 ftuivs. hetftuk: dit gefchiedde, en op den aSften van April ontruimden zy de Stad, en kwamen den volgenden dag met ryken buit en geld te Rot- Ondertusfchen naderde de Zomer, de wegen werden gebruikbaar, en de voorraad van levensmiddlen begon mRotterdam te ontbreeken , dewyl men alles, wat men noodighadt, met de punt van den degen halen moest; men kwam weder tot het voornemen om de Stad Schiedam, die geweldig in den weg lag, en zoo zy gewonnen ware, van groot nut zZ kon, opnieuw aan te taften. De Hopman Wittenhorst, die intusfehen te Delf uit zyne gevangenis ontilagen was B b 2 8at  ( ioo ) gaf den Stadvoogd te kennen, bewust te zyn; dat de Stad ^ch.edam het zwakfte waS, aan de VJaardinger F^rt en haalde Brederoode over, om eenen tweeden togtotïïieStad ïaSn Me" ^ * ^de hand op St. A^lbertsdagtn Mei, met 900 mannen onder denDrosfaardHaeefteln Walraaven van Brederoode, Henrik van VVyts.J n va„ Nvmegen , Mkolaas Wittenhorst, en Willem WÏllemfe. Des avonds trok men ter Stad uit, zettede het volk'snagts ten wTteT'Z S SCh'e' ,e" ,t00§' l3n-S den 0udei1 DYk' ™>r< cenilf^ fierrtek: daar rUStce men ***** «»ar eenige Schiedamfche Ruiters, die in den vroegen morgen naar de ftad reden, werden hun gewaar, renden ter vlucht naar de ftad , en gaven kennis van liet geen zy gezien hadden . ac: Schiedammers terftond hunne ftad niet eenepedeetai paarde- en voetvolk bezet hebbende trokken ter Ketel poort int om de Rotterdammers aan te tasten; maar deeze bemerkt hebbende, dat de Schiedammers van hunne komst kennis ontfangen hadden, trokken fchielyk te rug, als of zy voor de aannadering hunner vyanden zeer bevreesd waren. De Schiedammers den aftogt der Rotterdammers bemerkende vielen met eene woeste drift op hen aan, en werden van hun in eene goede orden en digtgeiboten afgewagt. 'Er werd bloedig gevochten; doch de Schiedammers werden genoodzaakt de vlucht te kiezen in dewelke hen de Rotterdammers vervolgden, die waarfchynlyk, hadde het geweidig vuur, dat de Schiedamfche burgers van de muren der ftad maakten, hun zulks niet belet, te gelyk met hun, ter ftad zouden zyn ingetrokken. Het getal der dooden was wederzyds zeer groot. Men bragt, behalven de gek wetften, 80 gevangene naar Overfchie: de grootfte hoop van de Rotterdammers trok naar Vlaardingen , het welk, door het betaalen van brandfchattingbevryd bleet van plondering . Aldaar bekwamen zy eenige vaartuigen, ftaken daar mede over de Maas, en vielen vervolgens in het land van Voorne en Putten, bragcen al het koorn,  C ICI ) dat zy in die landftreek vonden , te famen, en handelden even zoo mer Heenvliet, Zwartewaal en Spykems, dwin«ende de- boeren om hun eigen graan ze f weg te voeren , doch behandelden hen verder niet kwalyk: van daar kwamen zy te Abbenbroek-: daar weigerden hun de boeren hun. koorn naar Geervliet te brengen het geen van dat gevolg was, dat dit Dorp met aile deszelfs huizen en wooningen geheel aan de vlammen wierd opgeofferd. Op den sden van Mei vertrokken zy met hunnen gerootden buit over Vlaardingen en Overfchie naar ^dam alwaar byzonder het koorn zeer welkom was. Vardag tot dag vermenigvuldigden de klagten der HoLandfche ftedelingen en landlieden over de mandelingen die de overwinnende Rotterdammers hun aandeeden; waarom de Stadhouder van Holland, als klaar begrypende, dat de belegering en benaauwing dier Stad vergeetsch was, andermaal befloot, om, zoo 'er kans op ware, die onlusten door een minnelyk verdrag, uit den weg te ruimen; doch dit wem door de Rotterdammers, dewelken op hunne overwinningen trotsch waren, geheel van de handgeweezen ; doch Woerden en Montfoort, die der oneemgheden zat waren, kwamen tor een akkoord, en ilooten, voor 3 maanden, eenen ftilftand van wapenen, die op den nden van Mei bepaald Weüeeze weigering van de Rotterdammers deed de misnoegdh id van den Stadho der zoodanig opftygen , dat hy het voorneemen nam van üormenderhand de ftad te bemagtisen. Des kwam hy op den 2den van Juny met eene welbemande vloot, en veel krygsvolk, het welk hy ze f gebood, des avonds voor Rotterdam, en tasttede het Blokhuis aan- doch zag zich tweemaalen kloekmoedig aflgeflaagenj zyn oogmerk was ook de battery , die op het einde van het Hoofd ftond, te overweldigen; maar het gefchut,van het Blokhuis ontfing hem zoo dapper, dat hy zich wel draa genoodzaakt vond van daar te vertrekken. „, ,, . ,n Terwyl men dus aan de Hoofdpoort en het Blokhuis In J Cc S*--  ( 102 ) ^^^^^^^^ mers, die telkens doï■ vench X' T^6 Rotterdambevochten de overwin in^n , °"deriteund werden, zy in de haven flee^ den grond, zoo dat zv k2 ï 6/oeiJaScen boorden zy in met de ebbaft^noodzaakten, des namiddags kwetften. 7 ' oveiJaaden met dooden en ge- wden^^^^^ die eenen rykr^rSd vi^irWT^^den StadvooSd, gekende, dat, hy ïuneger"redelv^ ^ °^eIe?d'verby wilde zetten g redelyken pryze, eemg graan ^, indien zfmet Lf kr. to{f^V6 Iaaten' voor> da' de belegeraSlTeenin . ygSV -k WlJden uittrekken, door land toevoer tekrVra 'h^? UU als uic Gelder- deelen, die behaad t g^chngd aandeel in de voorhy hui^y^^^ea^l^n^^ Ook ontdekte wa^ns op te vatte™ g burgery aan, om ook de anker 3 * ' C" kwara Cen 7 ure voor Streefkerk ten Ter-  ( 103 > Terftond dreven de Koningsfchepen, die bovefi de Maas de ftad bezet hadden, af, en gaven aan de Schiedammers van het voorgevallene kennis. Met den uiterften haast werdt de Hollandfche fcheepsmagt, beftaande uit Dordrechtfche, Goudfche, Sehoonhovenfche, en Schiedamfche fchutters, onder het beftuur van den Heer van Blyenburg, Heer Heimans Zoon, Burgemeester van Dordrecht, byeen gerukt, en kwam met den volgenden vloed op, voorby de ftad tot voor Ysfelmonde , voer in den nacht ten 2 uuren, de Lek op, en bezettede de Rotterdamfche vloot. De Rotterdammers deze ontdekkende, en ziende daarby 6 groote Oorlogsfchepen , die zwaar gefchut voerden, het welk by hen niet te vinden was, geraakte in groote verlegenheid. Op den vroegen morgen van den 5den Juny kwamen deze 2 vlooten aan malkanderen. Behalven dat 'de Koninklyke vloot veel fterker dan de Rotterdamfche was, had zy den wind ook in haar voordeel. Een Oorlogfchip overzeilde al aanftonds eene Rotterdamfche floep , waar door Jan van Nymegen, en nog 50 andren, verdronken. Hier op volgde het gevecht van wyderzyds. Niet door meerdre krygskunde of moed hunner vyanden, maar dooreen overheerfchend geweld van grof gefchut, werden de Rotterdammers meer onderdrukt, dan overwonnen. Men vocht van wederzyds met ongemeene dapperheid: 2 buizen en 4 Kromftevens der Rotterdammers werden aan den grond gezet; het geen nochtans den moed der Rotterdamfche helden niet deed zakken; 3 volle uuren vogt men hardnekkig , tot dat 6 Rhynfchepen door de koningsfchepen redloos gelchooten wierden en overwonnen. De Rotterdammers verboren daar by drie wakkere Bevelhebbers, Wouter Dirksze van Utrecht, Tymen Klaaszeen Jan van Vliet; de twee laarsten werden gevangen genoomen,de eerfte verdronk met een groot getal krygslieden. De vloot dreef al yegtende tot digt onder Schoonhoven,. Go 2 e»>  ( '04 ) en de een volgde dus op den andren ramp- want de Srfw tovenaars, noe ffeheuCTenH,» h*r „ • öclioon* voorgevallen was/vielenop dito? 5 ^ ""P** >™ »an: hier kwam nó«r hTvXnd « rdamme's als leeüvveii groote Buis, op dewelke Tan van N^M \ ™™d°0t eene demoed, die cfen waren B aSe^ '7is' "T'TheI' ten. had, aan den grond o^Z^ly^^lt ^' held, ziende dat het vereeefich v?J , geraakte. Dees op te offeren, fyrL ^ ^^^^T^^ zwom aan land 7 manfchap over boord, en pen, de vlucht terwTl 2 * ' -e" d°°r hunne r,emen Peho1' fchèpen 6KmrX mengen, te weten 8 groote Rhyn- £en oetal van fc. f ,oIdaate" ™ 'svyands handen vielen, wyk maLl'r Ugtteiie ^ den Heer Jan van NaaldSfe'n z? Jlen, °af ^ tWapenen, e" Zeer —id ^"de, des avonVSe^^ wegen, ren in triomf naar DordS ' overwinnaar» voe- Do?dtchtgeC1Se;i t d0°rrde «minnaars „aar Botland Fan van nl ' ' wa/en J'in van Vliet' van drecht en llll*f °' ,C" Ja" en M^us van BeerenGeni 'van Vrygek0Cht *d0ch tigWdf deweTte"™? " R°ttertlam Seene Ueene „eerflag. c.gneu, dewelke nog TergrWt weriJ iw ^ Jk ^  ( 105 ) den Heer van Naaldwyk, die, met zyne, by hem zynde manfchap, in Montfoord gevlucht was, zonder dat men dit te Rotterdam nog wist, voor verboreni rekende; doch zoo rasch Reyer van Broekhuizen met 300 Ruiters in ft.lte van Woerden gekoomen, in den avond gelukkig binnen geraakt was, en aldaar de tyding vanNaaldwyksbehoudenisfebragt, bedaarde dit de droefheid zoodaanig, dat zeer veereder weenende vrouwen en kinderen, die de ftraaten met haar geklag en jammeren vervulden, door deeze blyde tyding getroost en geftild wierden. Binnen Utrecht werd door de Hoekfchen een ontwerp gefmeed,om de Stad Gouda by verrasfching in te neemen Men had tot deeze onderneeming beftemd vier fchippers, die met hunne lange fchepen zouden gaan liggen in de ftads Buitenvest, en zich des nachts tusfchen den 7den en 8ften van Juny by elkandren voegen, en hunne fchepen overdwars in het water haaien, opdat aldus die fchepen zoude kunnen dienen voor bruggen aan de ftormloopers, dewelken alzoo binnen geraakt zynde, alsdan de poorten, voor het P^devdk, ontfluiten zouden. Dees aanflag behaagde aan de Rotterdammers, en zy boden zich gewillig aan, om dien te helpen ten uitvoer brengen. Toen de bepaalde tyd gekoomen was, vertrok Broekhuizen des avonds, ten 6 ure, met 600 foldaaten en 400 Kuiters van Rotterdam,- Gouda genaderd zynde, werden de beftormers wel afgezonden, doch vonden zich in hunne onderneeming bedroogen: alzoo zy die fchepen op die plaats niet vonden. Zy hoorden ook in het ftilst van den nacht eene zeer groote beweeging in de ftad, en dit deed hen weldra begrypen, dat hun aanflag ontdekt was. Reukeloos zou het geweest zyn de ftad in deezen toefland aan te tasten, des befloot de Ridder Broekhuizen van den aanflag af te zien , en trok met zyne Ruitery naar Woerden; maar de Rotterdammers kwamen in den morgenftond weder t'huis, hebbende het woedend krygsvolk nogthans verlcheiden by Gouda ftaande woningen verbrand. J Dd °P  •( lofj ) *'yg»helden zich hier breSlZu T¥"*K en enZweder van MontfoortW, Hendrik van Brederoode, den i3den van S i ? °'° uuSeleezen foldaaten, op foort naar det f"™' «W* zy van MonT- onvermoeid, en vielen Z J ?" 7 Uuren Aagten zy den middennacht Sfchen slf """^S" tyd te ver™men,h: zwommen de grachfover «W^ 2P de Scad aa"> gen den muur omtJent dè VS h™"e iformladders te* oen weg tot in de S ,H Z^00rt,' en b^nden zich aldus gebodengwierd roJe± lïl * d&ï hUn Wn« ceS^eer velhebberen ui Tm du S , naamen hunner Be" gers gaande temaaken u f vc°°rdeeJ de Hoekfche 8ur- den endeKabb^ï^ getal ver overtreffende Ï4£JS*Ï P.T7 * ten en torens P„u„l ^ !?eel gezwind de Stadspoor^dapSde tefer1 T ^fChen enkloveniers boogen Een oud adelvk WpI p£ aaten en at te trekken, van Leydenbanden S'/°eigeest Senaamd' hg een uur dit flotdschJen tv oo S?' heC DorP koudekerk; * van Poelgeest7 Ve ^™%?ekken > e" doorGer! Cr^ die  ( io7 ) die gebruikte het zelve, na het wel verfterkt te hebben, tot een roofnest, om de omliggende landlieden te plaagen; en dit duurde zoo lang, tot de Stedehouder het zelve met geweld herwon, en vervolgens die 'fterkte tot den grond toe floopte. Ondertusfchen werd Zweder van Montfoord befchuldigd over ontrouw, als hebbende den ftilftand van wapenen gefchonden, het welk de party niet weinig verbitterde. Maar om weder by de Rotterdammers te koomen: zoo dra. Zweder van Montfoord in het flot gefteld was, trokken Broekhuizen en Brederoode met omtrent 500 zoo fchutters als lbldaaten weder binnen Rotterdam, op den i.5den vaa Juny. De voorraad van leevensmiddelen begon ondertusfchen zeer fchaars in de ftad te worden, en de burgery te wanhoopen; goede raad was duur, men moest dien, het kostte wat het wilde, van buiten zien in de Stad in te krygen. Broekhuizen en Hendrik van Brederoode beflooten de reis naar Woerden en Utrecht aan te neemen, en aldaar wyn en koorn te koopen , doch hier was de groote zwaarigheid, hoe men de zei ven binnen de ftad krygen zou? want alle wegen en ftroomen waren zoo naauw bezet, en de ftad zoo fterk geblokkeerd en ingeflooten, dat 'er byna niets uit of in te brengen was. De Heeren Broekhuizen en Brederoode beflooten eenen weg door de Veenen te zoeken, en dan alle moeite aan te wenden, om de gekochte levensmiddelen langs dien weg tec Rad in te brengen. Dit befluit genoomen zynde, zonden de Heeren van Woerden een geheimen bode naar Rotterdam , met eene boodfchap aan Jonker Frans, dat hy alle zyne krygsmagt en ligte en platboomde vaartuigen by een, en in den nacht door de Veenen naar Boskoop zou doen brengen, om aldaar omtrent 100 lasten koorns, en een groot getal vaten wyns te ontfangen,en dan dien vooraad,met behulp van wapenen, binnen Rotterdam te lleepen. Deeze tyding veroorzaakte by de Rotterdamfche burgery ■geene geringe vreugd: alle vaartuigen-, die eenigfins van Dd 2 " dienst  ( io8 ) dienst zyn tonden, werden in aller vl eereed m»ma9W » t . opperbevel over deeze vloot van VofvaartSnakt'enheC dewelken zy de fchmten zouden hebben moeten leenen feer eTte Pfa°°C'na ?nig °Jer,eg'd-Ze kaaden £ verricï; SS;f dlt Werd m£C eene ^looflyke vlyt Tre^Pr1^611 BroekJluizen en Zweder van Montfoord kwamen met hunne geladen fchuiten en 700 foldaaten denRlTyn dl\en hf 6 G0U/fche Ms' die mec 200 koninklyke oldaaten bezet en de vaart gedeeltelyk toegedamd was met vaartuigen, die Broekhuizin zelf daar £ hal W„ zinken; doeh deeze zwaarigheden ruimde men ook al ra eh mt den weg: de koninklyke foldaaten, aangevallen wordende door zoodanig eene overmagt van volk, namen dlXt terwyl men ondertusfchen gelykerhand alle de bJndÏÏS' die men in de rivier vond , opruimde wwsien, Midlerwyl baande.. Broekhuizen zich den weg langs de Gouwe tot Boskoop toe, en aldaar vonden zy deRoSdam mers reeds: de goedren waren weldra o^rgefctoeS e^ ftraic. keerde Broekhuizen met zyne vloot teruVnïTwoerden, en de Rotterdammers namen de terugreis mzr h7s buismaan, langs den zelfden weg, denwelken zy gekken Het ging dus aan onze Rotterdammers alzins voor den wind, en zy vleiden zich niet ontdekt te worden ; doch toen zy aan de door hen doorgeftoken Moordrechtfche kaden kwamen, ontmoetten zy aldaar den koninklyken Stadhouder met 2400 mannen; zoo rasch deezen de vloot zagen naderen, kwa. men zy voor den dag, en vielen gelykerhand op de Rotterdam-  (109 ) dammers aan: deezen deeden hen kloekmoedig terugwyken inmiddels werden de koninklyke benden me Gouda, en door den Stalmeefter mee zyn volk onderfteund, en verfterkt- hier door werd de overmaat der komnklyken zoo groot dat zy, na eenen langwyügen enbloedigen ftryd , d^RÓuerdamme^ overweldigden. Hec «vecht was ongemeen dapper en duurde 5 uuren, tot dat-Treslong en de ^^rSaaldwyk, ziende, dat alles verboren was,, poogde"ec met zwemmen te onfnapperi; doch werd gevan gen! Zoo werd ook van Zevender, ^^f^vtt^jso foldaaten krygsgevangen gemaakt550 ^jat« wadea gedood of verdronken. De overwinning verklaarde ^ volkoomen aan de zyde van den Stalmeester ,die ffj^ tuigen met derzelver ladingen en veele gevangenen naar Gto wef'de nederlaag op de Lek als deeze kraakten de Rotterdammers geweldig , en deeden derze ver weinig agteruit gaan; doch hoe angstvallig hun welland ook zyn moge, ontzonk hun echter de heldemoedmet voor °eemende lilver vechtende te fterven, dan den vryen nek ondeTne? juk der koninklyke magt te buigen. Niet meer dan °öo kwamen van de uitgetrokken 1200 mannen te rug. Dit croot verlies b»a* den S^ionder daartoe, dat hy ziqh geSXaktzag;omhet volk, dat in Overfchie lag, vandaar rontbieden8, als- zynde zyne magt niet meer toerekende, om de ftad behoorlyk te bezetten. Dit krv^svoik kwam, na dat zy te Overfchie de kerk, hunneb erpïïts.en eenige huizen'in den.brand 6^»^ den den basten buit, die daar te vinden was, medeneemende in de ftad, en de Hollandfche Stedehouder liet deeSlost aanftonds bezetten, en zoo veel mooglykwas, de verbrande legerplaats herftellen. De HeerUpoelhain, de Oppervoogd, die de ftad, toen zy nog in voorfpoedwas, en overvloed hadt, tot een veSag me den üoning genoodi|d hadt, doch zonder ietsje  ( HO ) weeg te kunnen brengen, ÓW rm iè nMB^» ■ , -« ^as, hier in te fWen• jJl S , • d ,n die «aa'héid band gewVezen g ' * ?JnS werd van de I^dShT^^S^ ™ N-Mwyk. die te te worden- om ont%en wendde hy hec ttZ^, bel°°fd hebbe"de hyontó wierd T ; ^ b°eS> en beloofde , zoo d^torS?tetaSg S" !'«, l»™>»wd, doch den en laster,1,1 Z met: als zuchtende onder de ellen- eenen andren wég te kLe? zeIfde° av«nd, om dat het werk «fJheei verhrnJreezendeJen wel voorziende, v(us. ^ciitet veibrod zou worden ?nn Aa. zendende haar tot dar einde eenen 7 zvde te krygen; ™ v r\ 2 ' , Zy rCgen haaren Vorst begaan hadt zoo g»* maar weder aan haaren wettigen Heef onder wérpen Burgen begaven zich met deezen Brief naar B,ederoo- dea  ( rit ) '-«e, enfmeekten hem, om eindlyk met hunnen maren toeftand mededoogen te willen hebben en hun toe te ftaan v*n dit voordeelig aanbod gebruik te maaken. Onze dappere Stadvoogd, wel begrypende, dat. het on voorzichtig en onbarmhartig zoude zyn, zyne buigery, die goed en bloed voor hem opgezet ^ vanzulkeene^enschte voorftelling te ontzetten, liet, den naaren toefend jer ftad befchouwdende, den brief afkondigen, en bexyiüjgde^ het verzoek cies Stadhoudersom te Kapel Ie andermaal to. SS treffen vaneen verdrag ^^^A^^ noa dienzelfden dag Afgevaardigden derwaards, d e mende Gevolmagtigden van den Stedehouder in onderhandeling kwamen en nog dien zeiven avond een verdrag flooten. raDe inhoud daar van was, dat de ftad met alle deszelfs -bezittingen zoo te water als te land, zoude worden pvergegeeve» f Jat ny zes dagen, na het fluiten van dat verdrag met alle zyne officieren en foldaaten, de ftad en het Lnd ontruLen zou, en ook de krygslieden ten P'^dedoea vertrekken, allen met hun krygsgeweer en goederen.. Uat alle «den ên verbintenisfen , aan hem gedaan, of met hem , van geenekracht of verpligtingmeer zouden zyn ' Dat lw aïle de gevangen vry zoude overgeeven, en dat het ^n ygelyk, diegwilde, vryftond-om met Brederoode uit tG irefvèVdrTg^aldus .geflooten en goedgekeurd zynde , werd •oo den 24ften Tuny afgekondigd, en ftraks werden er,zoo .'yel Sde^tóenkryg&den, als by cie Burgers, die lede wilden gaan, -alle toebereidfels tot het vertrek ge- ^dÏ' Stadhouder Jan van Egmond kwam den fc5ften van Juny van Overfchie in de ftad: hier zag men twee groote lilden, die nog kortling elkandren met vuur en ftaalvervokd hadden, dkaêr omhelzen, en alle vriendfchap^betooTen. Van Egmond hadt zelfs gezorgd, dat 'er voor hetveruek van Brfderogde H kloeke kromfteevens « gereedheid la§en' . Ees <&  ( ii2 ; werd door Brederoode min 17 Edelheden in de ftad, de aan hem op eenTdeS^enT^S?0"1' en dee" Iever" der ftad over: gS Gn' eerbie<% wyze de fleutels - Httjladsvacgdyfchapwr JaJT™ vermeit, Noch donderfrlkZL Z/hooZ ™ kan dwingen r En trok gelauwTrT, me °L *%% ontwrhW". Die hy met wysheid moT HeUn* "* dt' J**d Hy wol met rolTd^Zlt "fT*' Wrdedi&d bad. En mogt met roem Twr ^ ï ^^*^**'™' weer dën Koning, over geeven. 4P «J d.ppreLegervoogd,^: fedc de S.aim'ees er de zaaken ïïfanfereB : ^ScneT deren, en br?ch di a a a geheel van gedaante veran de: dê Hoofdfc oudcew\Wtvr ^^^ly. '"et zyn hulzin" ^cht ll T™1' T "aar Zeela^ en werd daar ;„ „ ë^viucat was, kwam weder in de ftsH ^i^u^^^'^ Ddf> endeedtde doofden, en hef& ^ denTi lT ^^«ooieonS - -eenen fh,ak ftellen e" Ja£Uilen te Schoonhoven op- ^7^^Z^dS H06kfch6 P-ty omhelsd. en al on/cbUg; wtoml^ ^d-d'vkhedengeheel Waagden, doch vruchteloos bezetenen hen be- i^^SS^^i hadt, e,zy- ^o^en, maar ons veSénf S Y °n'S nu verderniet4 *e d^ ftad beer JlS S aiJecn'bePaai™ tot die zaken , MS**  ( m } ï4Q». Werd het hooge Koor, en de Trans der grooteKerk van deze ftad volbouwd; de werklieden trokken gewapend, en met vliegende vaandelen derwaerds. De Admiraliteit liet den grooten Noordpylaar, aan de oostzyde, de Brouwers den Zuidpylaar, en het Vetwanersgilde den volgenden Pylaar zuidwaars bouwen: ook werdt tan de westzyde van het kruis der Kerk, de Zmdwktf, door de Schutters, en de Noordpylaar , door het Bakkersgüde, gemaakt: de twee kappellen in den Trans werden gebouwd door de Metzelaars- en Schoenmakersgilden. Lht alles blykt nog ten deele uit de bordelen fchildery, die nog heden aan de voornoemde pylaren, en in de Metzelaais Kapel, gevonden worden. . Aan de Noordzyde heeft de Heer van Krahngen, wiens begraafplaats aldaar naderhand gefield is, alleen ten zynen kosten , de kapel laten ftichten. De groote Luiklok, die by de 6coo ponden zwaar is , werd ook in dit jaar gegoten , en opgehangen, (a) , In dit, zelfde jaar gebood ook de Heer van Polham , de ftalmeester van den Graaf, dat de ftad aan de noordzyde moest ingetrokken worden, van de Kralingfche Waal tot aan het land van Huig Kornelisfe , genaamd Kouwenburg, lkeende in de Stedevaart over de Lombertftraat. Daarop werdt de tegenwoordige Vest gegraven van de Oostpoorc af tot aan de Boter floot toe: dit in gereedheid zynde, werdt de oude Rubroekfche Poort, die voor de Lange Warande .ftond, en kort na het jaar 1358 gebouwd was, geheel atge- bf Hertog'Aalbregt van Saxen kwam te Rotterdam, om 0ver de klagten der Hollandfche fteden te handelen, waarop het bele dat Ammï J1?S 25 jaaren zoude oud zyn, en befloten geen i„n, S£ I ande,''S' a!s aan Inboorlingen, te geeven. b \Z?'a' 10 bet.]aatst der maand Juny, de Hertog, zoo in Rotterdam als in andre Hollandfche fleden, ingehuldigd Up het Bagynhofken overleed, in den ouderdom "van J23 jaaren en 5 maanden, zekere Gerbrecht van Mont- !,498vrugtliamrew-fsen aI}erfcho0nften Zomer> die buitengemeen I4P9- Den i4den July, werd voor Sandvoort een zeer groote 3nn77^?len,' °°k Werdt een fcrS^e groote zwarte visch voor Rotterdam gezien , en by Isfelmonde gefchoten, zyn- de 22 voeten lang. y 1500. Werd Keizer Karei van Oostenryk tot Ghent geboren. In dit jaar werdt uitgevonden, omdeasch, bagger,paar- de- en koemist, tot vet- en vruchtbaarmaaking der landen. te gebruiken. ü ' t$ai. In het laatst van dit jaar hadt men een geweldigen florm en watervloed , waar door gantsch Holiand overftroomd werd. «jp?. Deeden de Heeren van Rotterdam een door den Hertog gezonden Plakkaat afkondigen ter/en het vloeken. By het zelve moest de ichuldige geftraft worden, voor de éerfte reis, met een geldboete, voor de tweede reize, met aan de kaak te liaan, of op het fchavot, met een priem, door " . de' cong geftoken re worden, en voor de derde reize, met eene geesfehng , en altoos duurend bannisfement. 1503. Had men in February en Maart eene zeer zware koude, en zulken zwaaren Iheeuw, als'er by menfehen geheugen gezien was. . ö 15CÖ. Werd 'er 18 dagen lang een groote komeet gezien. De Vischmarkt, die, tot dien tyd toe, een weinig ten westen van de tegenwoordige Kooxnóeurs Hond, werd, mee  ( 115 ) met toeftemming van Hoogheemraden van Schieland, vergroot tot het W'estnieuwlandfche Hoofd, waar toen de kraan voor de Moriaanfteeg ftond. r'509 Had men, als ook in het volgend jaar, een geweldigen watervloed, geheel Holland door. 1510. De Rotterdamfche Schie tot Overfchie, door de van de Hoekfche aldaar gemaakte verfchanflngen, zeer bedorven zynde, werd 'er befloten die vaart te laaten afdammen, en op nieuw te delven; doch, toen de dammen-weggenomen waren, ontftond 'er een zwaare twist, die, toen de hooge Vierfchaar naar Mecchelen gebrpgt is, aldaar voor den Grooten Raad bepleit werdt. Daar zyn vier beëedigde verklaaringen dien aangaande gegeeven: Eene, door neter Tansze, koning van den Handboog, behelzende, dat hy, 50 jaaren geleeden, de Vaart veelmaalen bevaaren en het ichuitepaard bereden had, en dat de oude vaart toen meer westwaard lag, en wyder was dan de nieuwe, die nugegiaa- ven werdt. _T . /• De tweede was van Willem Huigensze Vervest. dees man verklaarde, dat de oude Vaart over 50 jaaren veel wy- der was, en meer west waard lag, danzy nugefchoten werd, en dat zy wel 6 roeden breed was geweest. De derde van Wouter Pietersze zeide genoegfaam het zelfde, en - ^ De vierde van Arent Jan Arentze,een goed ryk man, betuigde: dat hy, in het eerfte deel van zyn leeven, veelmaalen door de oude Vaart gevaaren en het fchuitepaard bereden had: dat hem wel federt 50 jaaren heugde, dat, hoe nader hy by Overfchie kwam, hoe meer de oude Vaart Westwaard liep , en dat zy veel wyder was, dan de nieuwe, dewelke nu gefchoten werdt. Eindelyk gaf de groote Raad van Mecchelen m het )aar 1512 uitfpraak van deeze zaak. Zoo dra de Rotterdamfche Schie in gereedheid gebragt was, waaren de verbaten, zoo wel binnen als buiten het Hofpoortje,van eene hoogfte noodzaakelykheid,,als mede oe * i Ff 2 öot"  { 116" ) Jotdenren la de binnen dykfloot, waar nu de Torenftraat en groenmarkt zyn; op dac 'er geen vreemd water uit Delf- en i>crneiand zoude toeftroomen , fchoon toen de oppervlakte «iet hooger was, dan de Polderflooten: wyl van ouds af / en nog, ieder Heemraadfchap zyn eigen water leiden moet' deeze verlaaten zyn altyd geweest, en zyn nog eigen aan de vyf Ambachten, Kralingen, Zevenhuizen, Bletflk Hdlegersberg en Schiebroek, maar de daar over liggende Bruggen behooren aan de ftad. 66 De doorvaart wordt alle drie jaaren op het Gemeenlands; "™ Schieland, ten voordeele der gemelde Ambachten vtrpagt. ya) IJl i. In de twee volgende jaaren werdt de groote Kerk voorzien van bekwame glazen, onder dewelken een zeker phs uerdis zeerfraai met historifche al beddingen ppge- Op den iiden van November begon het fterk te vriezen en die vorst bleef tot in het laatst van de maand Februarv van 1512 aanhouden: zoo dat men met allerleije rytuiaen en zwaargeladen wagens tot boven Keulen ryden kon ° Up het ys, aan den hoek van de Draaibrughe, naast het hooid, was een fmitswmkel opgerecht, alwaar mende paarden befloeg, en hieruit blykt , welk een buitengewoone kracht het ys toen gehad moet hebben. En , aboo men , niet zonder reden, beducht was , dat met den toen waaijenden noordwesten wind, dat geweldig zwaar ys, als het losgeraakte, groote fchade veroorzaken zou, befloot de Geestelykheid, door eene procesfie den Piemel te beweegen, dat het ys mogt losbreeken • deeze procesfie nam haaren weg over het ys, van het hoofd, „aar Cliaarloos , en toen zy op het midden van het Zuider- Dico gekomen was, brak het ys terftond, waar door de goede Geestelykheid, met de daarby zynde menfchen verdronk. Ter- Üi Kortcbrands Tweede Eeuwgetyde, bladz. 92.  ( iï7 ) Terftond werdt door de Regeering gelast, dat allen, die op de Maas, hunne waren veilden en verkochten, vandaar vertrekken moesten, gelyk dit insgelyks aan den bovengemelden Smit geboden werdt; maar dees, zich dat met bekreunende, verdronk, met -nog versheiden andren (a) ïtio Kwamen veele voornaame Kooplieden uit Zeeland alhier woonen, waar door de ftad niet weinig in bloei en handel 1515.°isaKeizer Karei tot Landsheer gehuldigd, en de Verponding op de Landeryen gelegd. , ' , - 1516. K wam de Keizer te'Rotterdam-, om den eed te doen en at .1517. Werden de Gelderfchen, die den Hollandren zeer lastig vielen, vedreven. . . In dat zelfde jaar werdt zekere Jan Tekfel, een Dominikaner Munnik, die voormaals met het verkoopen van Aflaatbrieven, groote voordeden gedaan had, wederom aangefteld, om die koopmanfchep voort te zetten. Door zyne ■helpers deed hy die Aflaatbrieven in het openbaar aan de meestbiedenden veilen .en verkoopen; doch, toen men oefpeurde, dat dees Prediker het geld der eenvoudige koo- " pers in bordeelen en kroegen fchandlyk doorbragt, geraakte de Aflaatkramery in groote kleinachting. (b) In dit jaar vong men, voor Rotterdam, byCharloos,een vreemden visch: het hoofd was aan dat van eenen hond, het. ligchaam aan dat van eenen kabbeljaauw, en de ftaart -aan dien van eenen rocche gelyk. i«8 Den 2. 'Juny nam een Friefche Zeeroover, genaamd Groote Pier van Sneek, een Rotterdamfchen Boeijer, dewelke van Hamburg kwam , en liet van denzelven 8 mannen over boord werpen en verdrinken: want hy hadt tegen de Hollanders zoo groot een haat, dat'er geen van > de genen, .die door hem gevangen werden, levend uit ?y- i [ayWelfenes, Tweede Vervolg van 'het Opftêl, bladZ, 4 en 5. {t) Koriebrands Tweede Eeuwgetyde, bladz. 94,  C n3 ) I5ip. De Graaf van Naflauw deed in a* • werving, zoo dat de Sad Rotter!J^ eene aISemeene leveren moest, en met deze de" vierden man ' de Graaf de Friezen, divcïf?!datei1 zwarte hoop genaamd wSdJ oo yrge" i^' de van daar en Sic het land P' * verdreef dezelve 1520. Op den 2often Oétober ' werd kv , gekroond, terwyl deeden ^ie OpM r > toe Aaken de lange Waard, plSdSlei lderfchen een inval in den alk des/elfs dornen F .NieuwP°°rt. en verbrandden gevangen ên tePRnrrp fn,ge ^ de P^raari wer'sGravenhaSè Sbp^5^Haam, Va" daar naar' diende ftraf: ffidLeWen °£Ï?ge" hunne ver~ Jieden. dezelven waren verfcheiden Edel- leer/ar „ Wine',^ TeZ/wSf'^ Pausdom té^rprétên 'n?"^ 7116 **> het dat de Vaderlanders aH nAfr d an eene e?5™^ ^ ' 60 haakt hadden. De velePrT BV , ^UVV daar "aar ge* Roomfche Kerk oifeven trasmus hadt, hoewel by de wox-  C 119 ) Wordende van 's Keizers wege, een ftreng plakkaat daar tegen afgekondigd , en een geloofsonderzoek aangefteld, door Frangpis van der Hulst, Raad van Braband. Men verbood toen het houden van vergaderingen, het zy openbaar of heimelyk, in welken het Euangelie, de Brieven van Paulus, en andre godsdienftige fchrifcen gelezen en verhandeld werden, op het allerftrengft: In Holland ftaafde men de ftrengheid van dit Plakkaat heel zeer, en vervolgde de aanhangers der nieuwe Leer zoo fterk, dat Jan de Bakker, Priefter te Woerden, om de Leer der Hervorming, als een Ketter ter vlamme gedoemd, en in 's Hage geworgd en verbrand wierd; doch, fchoon hy de eerfte was, bleef hy niet de eenigfte: want het zelve ysfelyk en barbaarsch lot heeft naderhand nog zeer velen getroffen. 11521. Op den ioden Juny werdt te Rotterdam dit InquifitiePlakkaat afgekondigd: Paus Leo, de Tiende, vondt geheel geen fmaak in de handelvvys van Luther, alzoo hy zyn aanzien niet weinig door dien fchrandren Monnik gekrenkt zag , dag vaarde Luther te Roome, welke niet geraden vondt om aldaar te verfchynen; waar op de Paus hem den Kerkelyken Banbnef t'huis zond, welken Brief Luther in het byzyn van veele menfchen verbrandde: hoe verftandig Luther ook was,kon hy de onfeilbaarheid van den Paus niet begrypen. (a) Eene Wendelmoed, Klaas Dochter, Weduw van Monnikendam, werd om den Godsdien ft naar 'sHaage gebragt, en aldaar geworgd en verbrand. Ook werden daar 3 Doopsgezinden , met een kléen vuur meer doodgebraden daa verbrand, (b) 1523. Den 6den Maart hadt men een geweldig onweder en hoogen watervloed. In dat zelve jaar kwam Koning Christiaan de tweede, van den Denemarkfchen troon verftooten zyn- (a) Seckendorfs Hiftorie der Reformatie van Luther. Qc ) Mieris, Hiftorie der Nederlandfche Vorften, bladz. 274.. A, Gg 2  ( 120 ) Ryotr'da':;.MrBrablniIVlUSte,,de' TOt25" I5M'hS,!„V'5den N?'em„ber we«* Rotterdam door den Keizer ï525dp?K deSt^ van HolIand aan de WvooFdesfe in he ten deeden én t ^"k brou,wde"' en andere Amhalhtemeer , fene burgerlyke dragen wilden? I530hoSen wt", ^°7mber h,adC men weder eene" geweldig 7a™„l j als in baanderen en Uraband verdronken. me^n^erWe^Heenen ho°ge" watervloed , gepaS 'n hw&^&l^r?11 elkandren: 00k heersen befmette vïi S Holland^che'en Zeeu wfche fteden eene tvdvsnX kezlekt5' waardoor, alleen te Zirkzee, inden .zwaï Ro"erdam was de flerfte insgelyks zeer vnS6Ara dezes lands werden dus alzins vergroof doch zekei volk, Herdoopers genaamd, dat zich van Amfter h dt S?ef£ tC maaken; In,ilet laacft der tentemaanï ook hadï Jll lg Ugt V3n deSZClfs aanflaS reeds verbeid: ook nadt men kort te vooren vyf Van dien aanban/ de linke Iv^ t Z%en/aat °™r de regte, Gods vloek over w t yi fer^de, gevat, en kort daarna, te Haarlem, ter dood gebragt. j De anderen werden echter daar door niet aFgefchrikt' wraakJnv>, H YT^ a!dUS t6n t00n te ftelle"> en God, wraak over de fiad m te roepen. .Zeven .Mans .en vyf ~Vrou=  (m) Vrouwen, die, op deri elfden van Sprokkelmaand, ten huize van Jan Lybertszoon , een zekeren Lakenkooper, doch die op dien tyd uitlandig was, famen gekomen waren. Deze 12 perïöonen kleedden zich op bevel van hun Opperhoofd, Dirk de Snyder, naakt uit, en liepen vervolgens, als onzinnigen de Stad op en neder, onder een ysfelyk gefchreeuw van Weel Weel Weel de wraakt Godel de wraake Godei de wrdake Godel doch deeze woede werd wel draa gefluit, door de Stads Schuttery, die ïn de wapenen verfcheen, en voor het Stadhuis verzameld, deeze naaktloopers, op eene Vrouw na gevangen kreeg, en naar het Stadhuis bragtalwaar 'er eerlang de verdiende doodftraf op. volgde» Van nog erger gevolg fcheen' te zullen zyn de toeleg der Wederdoopers, dewelke des-'nachts na den ioden Mei, onder het beltuur van Jan van Gaaien , en Hendrik Goedheleid, werd ondernomen, en alleen fteunde op eenen Hendrik van Hilverfums voorzegging, die den Koning van Sion Amfterdam , en nog twee andere fteden beloofd" hadt; zy trokken niet boven de veertig fterk, met flaande trommen op het Stadhuis, het welk, na het afmaken der wachthoudende burgeren, en insgelyks de Dam, door hun bemagtigd werd. Hun aanhang zoude ongetwyffeld veel grooter geworden zyn, zoo niet een zekere dronken Schouts dienaar, die fchaars wift wat hy deed, het touw van de ftadhuisklok verftoken, en daar door het onraadkleppen verhinderd had. Gedurende den nacht vergenoegde zich de Regering met alle de toegangen naar den Dam, op bevel van Burgemeester Reekalf, door middel van zeilen en hoppezakken agter dezelven toe te floppen. Jn den eerften aanval, dewelke door Burgemeester Piater Kolyn aan het hoofd van zyn vaandel, ondernomen werdt, behielden de Herdoopers de overhand, wordende de burgers of verjaagd, of doorfchoten , en Kolyn zelf deerlyk vermoord; doch in den tweeden, onder bevel van Burgemeester Reekalf, met den dag ondernomen, was het geluk in vene na zoo Hh gun-  ( 122 ) gunffig voor de Wederdoop», niet. Tn korten tyd werdt IZen *adh™°P'den rond gelcnoten, en zy, va„ rS'/ 7rValJ6n' en «ed«»d--een der hoofden H ndr* Uoedbeleid werdt g veld, en de PnfW ?„„ „ die oP den toren van het Jfcdhul. ^^1^^ bloot voor het fcbiergeweer der ^S^df^fteS getroffen, en op de ftraat gefm,ten nog aielSndT ZeS rasch waren alle de Wederdoopers of U^toït'^ Het eene gedee te der gevangenen werdt, op den Sde" van Mei zwaar geftraft, en dit zelve lot trol'ook JakoT van Kampen zoogenaamden Bisfchop van Amfterdam Deeze « «rgelyke aanttagen der LIerdoopers geiukkia te nietTetoopen zynde, werdt aan de ovengen van dien^a^han^de TT tOCh hebb« dezelven aanleid! "gg gï geven, dat men f,deri niet alleen tegen oproerise. maar 1536. Op den uden vanjuly ftierf, in den ouderdom van een- 39^„P de" 23fte" van January werden twee herdoopte Vrou7Z' M^'fv™' Cer,d00d ve™°rdeeld, genaamd Chris, ttna Mtchtel Barents dochter en Anna Jans Deezen werden gebragt buiten het Hofpoortje, et/aidaar ZlZ ken. Vervolgens werden de lyken op het "Jloodzand begraven. Men zegt, dat die geen, die^a JaTvl%m en aangebragt had op de brug va„ het Hofpoortje! (die oen nog alleen een :fmal houten brugje was voor voe ganper terwyl'erop den kant van den Singel tegen over het pooa e' een houten befchot, by wy/.e van eene^voorpoft ftondt s l\l gaan ftaan, om de rechtspleging aan te fchouwen, en dat het brugje, door de meenigce der aanfchouwers bezwykende, hy in het water viel, en nog eerder verdronk dLn de misda- W) Beknopte Hiftorie des Vaderlaad».,; ife deel, bladz. i9o en ipt.  C 123 ) •misdadige, tetwyl 'er niemand was, die de hand wilde bieden, om hem te redden. Toent deeze Anne Jans gevangen langs de ftraat geleidl werd „ had zy haar Zoontje op den arm , en een mandje by 2ich, waar in nog eenig geld was. Zy fmeekte, in het voorbygaan aan de burgery, dat de een of ander dat Kind toch aanvaarden wilde, tot dat eindlyk haar door een Bakker , die gamsch niet ryk was, het kind en het geld werd afgenomen. Dit kind , door dien Bakker vervolgens opgevoed 7.ynde, was deugdzaam en vlytig, en werd naderhand zoodanig met middelen gezegend, dat het deBurgemeesterlyke waardigheid te Rotterdam bekleed heeft. De naam van dezen braven Burgervader was Elias de Lint. Nog heden worden te Amfterdam nakoomelingen van dien Man gevonden. '1AAQ. Op den 23 July kwam Keizer Karei, de Ilde, in Rotterdam, en vorderde van Holland, en Zeeland eene bede van zesmaal honderd duizend guldens, dewelke hem ingewilligd werdt. Hy vertrok vervolgens naar ,UtrechtïB vergezeld zynde van zyne Zuster, Hertoginne Maria. Deeze Vorftelyke perfoonen hadden hun intrek genoomea in het Logement de Zwaan, op de Hoogftraat, hebbende dat huis .toen nog een uitzicht, uit eene kamer, over de Binnen Rotte , alwaar nu de Boeren Vischmarkt is. '1545' Werdt de St. Joris of oude Delfiche Poort vernieuwd, benevens de Stads muuren aan de noordzyde. 3547- Werdt de Toren van de Groote, of St. Laurens Kerk verhoogd, zoo als voorens, bladz: 38, en 39 reeds gemeld is. Op den zei ven tyd werdt de Huibrugge, die tot dien tyd toe, nog een houten brug was geweeft, in eenen fteenen veranderd, en de Kipjloot, die toen daar geheel open was, met een fteenen gewelf gedekt, zoo als men het :nog heden ziet: ook werdt het groote Hoofd aan de ooftzyde der oude Haven van fteen opgemetzeld, ter plaatze, -waar nu de Roode Brug over de Nieuwe Haven gevonden wordt. Hh 2 1548.  ( I24 ) 1548 Bewilligden Hoogheemraden, dat de Vischmarlcr. fctt»? gelyk boven gezegd is, Oo dén Sr^iL 1?, ' fdiev f mooglyk wgas,Sop vUlViïJhT^*™ ^ den uitgezet.' water , mogt wor- 1549,. Werdt des Keizers Zoon 1 Prins üèil w t als zyns Vaders Opvol Jr l ^ZZJa P hl£r f Lande' Hongaryë; deeze VorSiVp^^'u ^omnginne van Huis, vvaarin d^roo e F- Perlofen befchouwden het gen én eeïied , en geborn is> ™ec ge™e- maand naar Delf De slaace»v"n H S ^ 2?ften van die een gefchenk van^deede^en Vorft : 3550- Omtrent deezen tyd werden ^,wi 11 t kaaten wt^vJrtieu^^^^^^. PJak' genoomcn , waar toe de O'Jt Tr^" tenvooren ™ acht * <* «taf'- A. 3S& toE g g fen^f boorlmgen, dre goed Duicsch tonden fijrete? h, 5r.Ti van b^afJaS o4?^,Hyi"ets vod'rde, T" "e *"* wum, uy gcitgennem, dat, als boven trezep-d h Metzelmatertaalen, toen oP eenen byzonder laagS7ys ware„? (a) Kleeii Privilegeboek, bladz, i8tf. °0lC '  ( I25 ) waren. Ook werd de Afbeelding van Erasmus, uit blauw arduin gehouwen, toen daar geplaatst. _ Op den 25 O&ober deed de Keizer Karei, in het byzyn van Prins Willem den eerften, aan zyn Zxm Philips II., afftand van de Regeering. ■ ' 1556. üit was een zeer duur jaar: een brood van 6 pond kostte tien en een halven ftuivèr; doch het volgende jaar was weder bovenmate ryk gezegend. 1557- Werd het St. Anna Klooster by de Goudlelie Poort tot een Pesthuis gemaakt. 1558. In dit jaar rustte deze Stad eenige fchepen van oorlog uit, ter beveiliging van haare fchepen, die uit Spanje en van elders komende, en voorby Calis vaarende , groot, gevaar liepen, alzoo die haven toen in handen der Franfchen was , en wy met dezelven in onmin leefden. De vervolging der Proteftanten vermeerderde van tyd tot tyd; eene geheime vergadering, ten huize vanzekren Valk in den Houttuin gehouden wordende, werd op het onverwagtst geftoord: men nam drie mans en twee vrouwen gevangen. Deeze werden op den 2often February voor Schepenen verhoord: zy beleeden, dat zy getrouw naar Gods "Woord leerden, en dat zy de Biegt, Mis, Vagevuur en Beeldendienst verachtteden, alzoo daar van in de H. Schrift geene melding gevonden wierd: De mans werden veroordeeld, om geworgd en verbrand te worden. Dece ftrafoeffening gefchiedde niet op die plaats, alwaar men thans Juftitie oeffént, maar aan de Oostzyde van het Siadhuis; want aldaar was toen nog een ledig plein, het welk zich uitftrekte tot voor de Pannekoekftraat: op die plein werden binnen een ftaketzel 3 paaien gefield, om daar aan deeze veroordeelde te recht te ftellen. De tyd der Rechtspleeging gekoomen zynde . werd de eerfte der gevangenen , genaamd Jan Hendriks, aan een der paaien gehangen en geworgd. De Scherpregter het ongeluk hebbende, dat hetftroo niet fchielykgenoeg vlam wilde vatten, geraakte het gemeen aan het morren, en riep: li hy  C 126 ) %en vin daar tor S l ' C" d'eefhem «nddyk met AoGulAw^en Wel ' ï ™l JT TemP*l> genaamd ken: het oZer n^m h^H 'v*^ ftaketzel aatl vonden zicHenrn^ h,and1ove1r handt°e, en de Regeerders hüïs te mfmln tl ^ m de" F™ va" ^ecStad- doch of ry reeds ,io r8de werd,terftond ^gefneeden; waar vanjeekt,?7'" °fn°S leefde' is dat hy tefdfee&£25 * V1"d?-is: alleen weec men weldio-de ftraks hP gCV°erd 's' Hec ëemeen over- het o-een (pn;„ / Stadh™, en liep als dol onderen boven, ft"fk aaWn t0ren ^ev]"chten Heeren geen geringen A Deovnge veroordeelden, met name £^ vocrd De Hppt ak* v"]°st, geborgen, en ter ftad uitge- Toren alle de SS bfcho™den van het vierkant van den het LTeu o£ TST&n> e" Werden °P de ftraat door ft-el-en ni? gd *, datJZy den Toren in brand wouden ^de ^id?^^"^,0™"6™ 2 UUren' totdat de vvoecie bedaarde, en het volk langzaam afdroop. werdt llTl vë hl6r hecSPaa"*heHof kennis van, en dit wei dt van den Vorst opgenomen, als kwetzing van zyn Eer en en S'u lTerftind W£rd de ftad aan alIe kanten geflooten" en de Belhamels van den oproer gevangen. Zekere 7aTob Teuntszoon had met een ftok naar eene? Geremsdienaar te fmeeten en werd veroordeeld zoo Jang te S te ftaa?" tot de andere muitelingen zouden geftral zyn, waar o3£ in 1JlTna ^ dCn g6WOrgden had helpen dïï^ m het huis vani Rors Govertze; maar alle de omftandieheb< Dagwyzer tier Gefclnedeuisfen, bladz. 25. 1 J li 2  ( 128 > ^it^^^^mm, den Rys. Groenendaal, het Oos'telnd Tder den Ho^rde dfï Predikheeren, de GoudfÏhe W? meC heC klms^ Poort, de Oostpoort, de GourffrhPWagenftraac> de HoofdPen, zoo groote al^kleL P°°rt' ?n wel öo *he- fchappen gelaaden w^en in den' T T1? meckooP™ngetal de/afgebrandThu^zen behep ot heC *en , te ver breed en rof Z ? ,U1ZGn aldaar afgebrand waOp den liX ^an f z°° dezelve nu is. met eenige voorrecton Xver,n5 de Koni"gdefrad de, die de ongelakkim bu?«r^ï/"^ geweJdige fehageleden hadt, beftaande g 7 Y " ^"S^lden brand li Daar in, dat de. Burgery voor de helfr . »i voor den tyd van 14 jaaren v^n eene h1 ^ Z°U ^ dien tyd beloopen zoude de fomma Tari^«"'«g. dewelke in grooten het pond. n 1 °30-ponden, van 40 ^ ^ïïï^^ïï ******* -de mogen ver- '"vSweft dS'bilventr ~ ™> « die edie zy voor den braTd g ST^ vier jaaren uitftel zouden^teJ 0ütï/^ ^ tyd Van gouden zyn, om , binnen den tyd van v lrl "* "W* afloafing te doen van oP hutmehulzen ~ J ' gen, onder die mids nochtan7 ct >gevesaëde Penninvier jaaren hunne huizenwed r' moes £ oT" ^ IV. Dat the p-e»nen rv,„0n , moes.tn opbouwen. oetaaien zouden, volgens goed* vin.  ( 120 ) vinden van de Heeren Vroedfchappen, naar maate, dat zy aan de ongelukkigen bergplaats verfchaffen konden; doch dat zy niet vry zouden zyn van het betaalen hunner fchulden, ten zy zy aan de noodfydenden merkelyke onderfteuning en hulp toebragten. En eindlyk, dat de Regeering en deszelfs nakoomelingen, recht zouden hebben, om de erven van de afgebrande huizen , in zoo verre dezelve der ftad tot dienst en voordeel zouden kunnen ftrekken, van de eigenaars te koopen, tegen eenen behoorlyken prys, volgens waardeering der Wethouderfchap. 'a) ln het volgende jaar begunftigde de Koning daarenboven nog de Rotteroamfche Binnenfchippers, met het voorrecht, om voor den. tyd van 3 agteréenvolgende jaaren, vooralle anderen te mogen laaden. {b) 1564. Bouwde men de Draaibrug, binnen twee torens, waar aan toen de boom, ter fluiting van de haven, vastgeflooten werdt: naderhand zyn de huizen, die aan de beide zyden van de Brug ftaan, op de plaatzen van de torens gebouwd. Voor den zoo even gemelden brand, hadt men een weinig verder naar den Steiger toe, regt over den Visfchersdyk tot in den Rystuin toe, de oude Brug, dewelke eene draaibrug was , zoo alsmen 'er nog ten huidigen dage eene te Dordrecht voor de haven ziet. Van de gemeide Draaibrugge heeft waarfchynlyk de tegenwoordige haaren naam gekreegen en tot nog toe behouden, (c) In den Winter van dit jaar, en geduurende de twee volle eerfte maanden van het volgende, hadt men een buiten gemeen feilen vorst, zoo dat men bevond, dat het wel 3 voeten diep in de aarde gevrozen hadt. 1565. In Auguftus befchonk de Koning de ftad met de vryheid tot het houden van eene jaarlykfche vryë Leermarkt, voor den (*) Groot Privilegieboek, bladz. 110. O) . 114. (c) ïFelzenes, Aapeudix, bladz. 6. Kk  ( 130 ) den tyd van 10 dagen, begin neemende 14 dagen na Vrouw Lichtrms Indicjaar hadt men eene zeer grome^Saarsch held aan koorn, en andere levensmiddelen lcüadrscil3566 In dit jaar begon de Reeldeftormery by Yperen in Vlaan en vesbfZU g* ^ WCg? ft°nden> omverworpen en verbroeiden , en ook vervolgens in de Kerken • ook v n dTeze'o'r^f;26" d" Room-hgezinden nfet vry wLt l 0nbecaamlyke wo^e, en men tastte ja ook de wapens des Konings aan. (a) J denDeneegRrlde"aryën n?ishaaSde ™ deRoomschgezinfche ke^knigre.erilf ^ Am?eldam> die toen der Roomden dar Pp? ff'3" W3S' ]lCtin het openbaar af kondiS üerLEt lpy§ 7 '71£ ee" Predikant in de handen van Reïï ri 'rr d6> 600 ëulde"s genieten zoude. Reeds dertig jaaren vroeger hadc deeze Beeldeftormery een begin genomen ,n Zwitferland. In het iaar T^n Jchreef Erasmus, uk Bazel ■ Hier is L h„ 3iï 5 9 4jn kouden winter een keet wZ^gft 2 den, en hetwonderlykst van allen is, dat 'er Set en en mirakel gedaan beeft, daarze voorheenen op den min Ren loon mirakelen deeden. Ook fchreef hy: Ik betZ^r E™ 211' d bygeloovigbeid, als zy my vleercb in den va ten zien eeten; t tegenf taande, L ik een goeal papil JZagTZ an penfatie van denPaus » %yï%* Men zegt , dat te Rotterdam de Beelden geborgen wier Hendrik PS™ ' echter vlndc ™" - t Hendrik Elands aan Jakob Franfche Snap verzocht met hem naar W O. Bra^Kon Verhaag vakformatie, bladz. 17. trien, 11. Boek, bladz. 40. C. ll8, ^"^iMc- (c) Luiscius, Woordenboek, letter E., bladz. 121. At  ( 131 ) naar de kerk te gaan, en op den kerkhof koomende gezegd zoude hebben: Snap; neem dat beeld eens af; myne voorzaten hebben het aan de kerk gegeeven: het heeft 'er nu lang genoeg geflaan, (het was een Chriftus beek!) en dat Snap antwoordde: Ik kan onzen Heer daar niet afdoen, of ik moet hem hreekeni en dat Elands daarop voortvoer: wel breek hem dan, ik zal 'er voor binnenHaan, en dat Snap het beeld gebroken heeft, daarop vlugtteElands, maar Snap werdt op den igden van Maart 1569 in deeze ftad in het openbaar onthoofd, en zyne goederen verbeurd verklaard. Meester Kornelis Meinaarts leverde, van verfcheidene burgeren vergezeld, op den 4den van Ociober, een fmeekichrift over aan de Heeren van Rotterdam, verzoekende daar in: dat de Heeren de Geestelyke, en Neeringdoende gildens geliefden faamen te roepen, om te verneemen of zy de Inquiftteus (geloofsonderzoekers) in de ftad gedoogen zouden. Zy vroegen ook vryêGodsdienstoeffening, en dif werdt naderhand dien menfehen zeer kwalyk genoomen. (a) Op den 2iften van Jüly deed zekere Jan Arentfe, een mandemaaker van Alkmaar, by Overveen, buiten Haarlem , eene openbaare Predikatie voor omtrent 300 toehoorders, meest vrouwen. 1567. Op den 2den van Mei werdt over Rotterdam, gevangen naar 's Haage gebragt Adriaan Janfe, weleer Pastoor te Ysfelmonde, die, na eene driejaarige gevangenis, te gelyk met de Pastooren uit Lier, Monfter en Schagen, die alle 3,zoo wel als hy, de Roomfche Religie verhaten hadden, in 's Graavenhaage geworgd en verbrand werdt. Op den 28ften van Auguftus , kwam de bloeddorftige Alva te Brusfel, en liet, op den oden van Sepcember de Graaven van Egmond en Hoorn gevangen neemen, en op den Sften van Juny 1568 openbaar te Brusfel onthoofden. Het (a) Koriebrands Tweede Eeuwgetyde, bladz. 100. en 101. Kk 2  ( Ï32 ) Het baatte hun niet Ridders van het gulien vlies te zyn, en dat zy, uk dien hooide voor geene andere Vierfchaar als voor de Ridders van de Vliesoraen behoefden terecht te «aan. Nier. rnnder verkrachtte die Tyran het recht der fiooge bchoole te Leuven, roovende Philip Willem, Graaf van Luuren , oudften Zoon van Prins Willem I. van die öcliool, en laarende hem naar Spanje vervoeren , waar hy 24 jaaren gevangen geweest is. 1568. Dees Don Frdinand Alvarez van Totedo, meest bekend onder den naam van Hertog van Alva, was, door den Koning van Spanje, in plaatze der Hertaginne van Parma, tot Landvoogd deezer Landen aangeftelJ , ea liet np den loden van Mei in Rotterdam en verder ook alom de Geloofsonuerzoeking (Inquifitie) op het allerfterkst by herhaaiinal kondigen, onderzeer zwaare dreigementen, en, na dat ny, plyk even boven gezegd is, de Graaven van Egmond en Hoorn haot laaten gevangen neemen, richtte hy eene nieuwe Vierfchaar op, dcor hem de Raad van Troeblen, maar door het gemeen de Spaanfche Üioedraad genoemd; dees belfond uit vreemdelingen , en ontfong magt en eeza Vaderlander verplicht alles op te zetten en aan de wetten eener billykeen verftandige Regeering te gehoorzaamen. De inneemmg van den firiel was aldus toegegaan: De Admiraal Lumey, by wien zich Tredong, en JakobSimonszoon de Kyk, geweezen koopman in hoper te Amffcerdam met een op zyn eigen kosten uitgerust oorlbgfehip, voegden' werd door deezen inzonderheid aaneefpoord, om, ten nutte van het Vaderland, eene loflyke daad te onderneemen. Hy, ondertusfchen , op het aanhouden-van Alra , door Ehlabeth, uit Engeland verdreven geworden , ilak met 24 fchepen uit Engeland over op-Texel,- en nam onder-weeg twee _fpaanfche koopvaardyfchepen, liep daarna, door tegenwind in de Maas in, en ftreek op den eerften van April voor het Brielfche hoofd: welke ftad, toen onbezet zynde, terftond doör hem werd opgeëischt, en, terwyl de Raad draalde en fammelde met het geven van befcheid, door het openloopen van de Noordpoorc, nog dien zeiven avond, voor 9 uuren, met flegts 250 mannen ingenoomen was. De burgery viel den overwinnaaren terftond toe: zoo dat men 4 dagen naderhand den Graaf van Bosfu, een fpaanfehen Veldoyerften, die met wel gewapend volk de ftad poogde te her* winnen, met fchade dwong af te trekken. Daar op kozen Vlisfingen, vervolgens ook Veere, als mede Enkhuizen, Zirkzee, Oude water , Leyden, en veelmeer andere-lieden der Provinciën des Prinfërt zyde. Zoo dra was niet Bosfuus onderneeming, om den Briel te herwinnen, afgelkagen, of Treslong en Rooboi wisten, op den hoek van Pernisfe, den Spanjaarden den pas af te fhy den, en hunne vaartuigen te floöpen, het welk hen in eene groote 'verlegenheid bragt; alzoo zy zonder gevaar van te "verdrinken 'niet vlugten konden. Dus fukkelden zy'eindlyk naar Dordrecht, en aldaar werdthuii de doortocht volftrekt geweigerd. Straks vertrok Bosfu met de zynen naar Rotterdam, wordende Onderweeg zyn leger nog met twee vaandels foldaaten verfterkt, zoo dat het tóen twaalf vaandels •groot WaSk ^H'7'" , ■ ■ |,. [y^jj 157^  i 135) 3572. Dus kwam de Graaf van Bosfu op den igden van April, voor Rotterdam. Naauwlyks nog had de Regeering daar van bericht ontvangen, of zy beval, na een korc beraad, dat de ftadspoorten geflooten zouden worden; dat zich voorts de burgery in de wapens begeeven , en terftond de posten ibezetten zoude. Al haast vertoonden zich de Spanjaards voor de poort, maar ziende dat die voor hun geflooten was, fielden zy in het hart valsch zynde . alle list te werk, om door beloften als anderzins de Regeering over te haaien, om hen door de ftad te laaten trekken. De Corporaal Zwart Jan, die met zyn rot aan de Oostpoort de wacht had, gaf terftond van Bosfuus verzoek kennis aan de Burgermeesters Roos en Duifhuis. Deezen begaven zich daarop naar de poort, en ontfingen Bosfu met veel ftatigheid, en van daar geleiden zy den Graaf naar het Stadhuis. Hy, voor de Regeering verfcheenen zynde, beklaagde zich over de handelwyze van dezelve, mengende daar zoo eenige zachte dreigementen onder, alsof, door deeze daad, des Konings eer in den hoogften graad gekrenkt was: hy voegde daar by, dat zyn doelwit alleen was, om aan de Westzyde van de ftad eene betre legerplaats voor 'sKonings krygsbendeop te fpeuren,zeggende tot befluit, dat men derhalven, zoo men de ftad van geweld bevryden wilde, de poorten voor hem openen moest. De Burgemeester Roos antwoordde hem daarop, dat het 'fluiten der poort geenzins gefchied was, uit kleenachdng voor den Koning; maar uit vreeze voor de baldaadigheid der ruuwe krygslieden , die, zoo te Utrecht, als elders* overvloedig veele bewyzen van hunne moedwilligheden gegeeven hadden. De Regeering verzocht hem allervriendlykst dat hy «yn volk eenen anderen weg langs om de ftad zoude leiden; doch dat verzoek kon op het hart des Graafs niets uitwerken. Hy verdubbelde zyne list en welfprekendheid, en bragt het eindlyk zoo ver, dat hy vryheid verkreeg, om zyn volk, met 50, en meer niette gelyk, de iüad te laaten doortrekken, en dat, zoo dra 'er 50 in de ftad LI 2 W3r  Wa'ren, de poorten geflooten zouden worden, tot dezen weder , aan de andere zyde, ter ftad zouden zyn uitgetrokken, en dat men dan voor een volgend vyftigtal de poort weder zoude openen. Dit bedongen zynde, vertrok Bosfu, en Zwart Jan ontfong bevel, om zyne burgery, op het binnenplein , in twee ryën te lèhaaren, en dees deed, na dat hy zyne rotsgezelien met eene heidentaai cot hunnen plicht aangemaand hadde, de pco t openen. Bosfu trok terftond zeer fpoedig met zyne Spanjaarden ter poort in. Zwart Jan , ziende, dat 'er reeds meer dan 50 binnen traden, zeide tegen Bosfu: daar trekt meer dan een Rot binnen; maar de Graaf antwoorde daarop: u voegt niet der Konings volk te tellen. Zwart Jan hernam: ik ben daar loe geftcld: de poort moet toe Daarop poogde Bofu hem met zyn kling neder te vellen; doch Zwart Jan keerde den flag af, en trachtte Bofu met gelyke munt te beraalen ^waaróp Bosfu hem met een tweeden ftoot doörftak. Zekere Jan Dominikus dit ziende, fchoot toe, en wilde Bofu nedervellen. Toen fchooten 'sGraaven Edellieden terftond toe, en maakten Dominikus, die zich nog eene poos, als een leeuw verdeedigd had, geheel af. Straks viel het fpaansch gebroed opde gewapendeBurgery aan, en floeg byna afen dood: eenige weinigen ontkwamen het nog ter naauwer nood, metdevlugt. De ysfelyke fdirik vloog terftond langs de ftraaten van huis tot huis, terwyl een iegelyk, bewust zynde van den bloedigen fpaanfehen aart, in de uiterfte vrees' geraakte : veele burgers namen terftond de vlugt, om zich te begeeven onder de befcherming der Watergeuzen j anderen namen hunne toevlugt tot het flat Weena of Bulgerftein. De bloedgierige Spanjaards ftooven terftond ter ftad in, en vermoordden allen, die zy gewapend vonden: zelfs gingen die genen, die zich maar in hunne deuren vertoonden, niet vry. Zy posteerde zich op de groote Markt, en maakten daar de hoofdwacht, terwyl vast alle toegangen en ftraaten der ftad afgeflooten werden. Bosfu zondt terftond eene bende Spanjaard*  ( 137) jaards naar de Delflche of St. Joris poort, alwaar zich aan het hoofd van zyne Compagnie de Burgermeester Roos bevond. Dees nog onkundig zynde van het geen aan de andere zyde voorviel, verwachtte de naderende Spanjaards, de welken terftond op de burgery aanvielen i deeze verdeedigde zich met heldenmoed: een gedeelte, dat In de poort was, maakte uit dezelve een geweldig vuur De Spanjaards, woedende van gramfchap, dat zy alhier zoo onthaald werden J fchooten geweldig op de poort, zoo dat het ftomme St. Joris beeld dat moest ontgelden, en vanbovenneer gefchoten wierd: eindlyk fchoot de burgery tekort, en moest terug wyken, waar door de Spanjaards gelegenheid kregen om de poort te naderen. Zy rameiden de deur open, en vloogen , gelyk verwoede tygers met den degen in de vuist naar boven; daar vonden zy geen mindren tegenftand, doch werden het eindlyk meester, en floegen dood alles wat zy •op de poort vonden. Ondertusfchen werdt de b"aave Burgervader Roos doodgefchooten, en op eene ellendige wys mishandeld, de kleeren afgerukt, getrapt, gefleurd, ên vervolgens door de beulen, met groot gejuich ln het verlaat gefmeeten; terftoy} verlieten alle de burgers, die op andere plaatzen post ruilden, op bevel der Overheid, huniie posten, en begaven zich naar hunne huizen. Ondertusfchen hadt men Zwart Jan, en Jan Dominiku» nog half zieltogenden naar de Markt gefleept, en aldaar die Jyken,oplast van den Graaf, gevierendeeld. De Spanjaarden den teugel aan de onmenschlykheid nu geheel loslaatende, vielen in de huizen der burgeren, én verbryzelden alles, wat zy vonden, en wie eenigen wederftand bood, moest het met de dood bekoopen: het ontè'ereu der weerlooze vrouwen en maagden, was allergruwelykst: noch fmeekingen noch traanen konden de harten van deeze geweldenaars vermurwen. Een burger, op de groote Markt, by het Hang woonende, werd door de Spanjaards in zyn eigen deur aan het regie teen opgehangen, en door het lyf gefchoocen. Hy hielde Mm zich  ( 138) zich of hy dood ware-, en- bleef nog eert geruimen tyd' zo©'; hawgen. De Spanjaards eindlyk naar elders geloopen zynde, kwam 'er een buurman, die hem affneed, en verborg: naderhand is die man nog gelukkig geneezen; doch ging vervolgens al zyn leven kreupel. Deezes mans huis, het welk aan de Westzyde der groote Markt, naast het Hang, ftaat, wordt nog het huis de duizend ■ vreezen genoemd: hy liet raderhand dit zyn fmertlyk geval op muurtegeltjes fchildren, en in den gevel van zyn huis plaatzen. Toen het licht van den. volgenden dag aanbrak, vernam men een allerdeeriykst tooneel van moord en ellenden aan eene groote meenigte lyken van vermoorde burgers. De Hoofdofficier van der Mersch, liet dezelven aanftonds begraaven , flraks kwam 'er bericht , dat de Watergeuzen Delfshaven en het flot Spangen in bezit genoomen hadden. Bosfu, dit verneernende, liet, in den volgenden nacht, een vaandel Spanjaards der waards trekken: deezen verdreeven de Watergeuzen van daar, en lieten,na het pleegen van veel moedwil, aldaar eene bezetting , komende ondertusfchen de Spanjaards, met den geroofde1!) buit, naar Rotterdam te rug. ; De burgers, die in het .flo^'jpalgerftein, en in het hof van Weena gevlugt waren., v€n.1erkten deeze beide-fierktèn, zooveel hun mooglyk was, óm, des noods, tegenftand te kunnen bieden, en dit werd ook wel haast noodzaaklyk: de burgers verdedigden zich met ongemeene dapperheid , en Bosfu, ziende, dat daar met weinig volks, niet veel aan te doen was, zondt zynen hopman Furtado -met een vaandel loidaaien derwaards, en hervatte den aanval, dipcli vruchtloos,- want zy moesten de vlugt-neemen. De Graaf deed den ftoim ten derdemaal door de bloem zyns volks hervatten: het zeive was voorzien van allerlei ftormtuig, en de ftads brandhaaken. Men randde Wena het eerst aan, en verbryzelde de muuren; twee Spanjaards van onvermoeide krachten floqgen yder eenen haak in. een -der zw-aane kruiskazynen van dat gebouw, en rukten hetzelve uk de§j$nuurj doch het Hortte op hun eigen koppen en verpletterde hen. * Ver-  ( 139 ) Vervolgens beklom men dopr'dat gat den muur, en de ongelukkige burgers, nu alles verboren ziende, riepen om verdrag: de valfche Spanjaards bewilligden daarin, en beloofden hun gerust te zullen laaten trekken, werwaaids zy wilden; maar zoo rasch werd de deur van het Landhuis niet geopend, of de Spanjaards vielen, als dolle dieren op de vlugtelingen aan , en vermoorden allen, die zy vonden. Van daar trokken zy naar het flot Bulgerftein , alwaar zy dezelfde rol lpeelden, en al.es vermoordden. Deeze hinderpaalen nu voor Bosfu uic den weg geruimd zynde, ftelde hy eenen Stadvoogd* aan, en vertrok naar elders: niets bleef ongemoeid, zelfs het blaauw srduinfr.eenen beeld van Erasmus niet, dat ftondt toen op de Markt, en moest 'er aan: na dat zy het ryklyk met vuiligheden gefmeeten, en geweldig daarop gefchooten hadden, worpen zy het van deszelfs vierkantig voetituk, onder een groot gejuich, in de kolk, waar de burgery hartelyk om lacchen moest. Yder vraagde de reden van dit onzinnig bedryf, tot dat men door eenen Zeeman uit den droom geraakte. Ikbmgisteren morgen, zeide hy, in de St. Laurens kerk geweest, en heb, alzoo ik de fpaanfche taai ver/la, een Veldprediker in zyn fermoen, afgryslyk op het beeld hooren fchelden, en het volk aanmoedigen, om dat beeld van kant te helpen; doch vervolgde hy, de Hemel behoede zskren Heer tegen het geen dees Veldpaap hem heeft gedreigd. De Zeeman ging zynen weg, en liet een ieder in de onzekerheid, wie' dees Heer ware: men werdt rasch gewaar, dat dees Hear Huibert Duifhuis, de Pastoor van de St. Laurens Kerk, was. Dees Heer was gehuwd, en hadt ook kinderen uic dat huwelyk verwekt; dit was den Spaanfchen Veldprediker ter ooren gekoomen; en hy zeide daarop, terwyl dees Heer, die geen fpaansch verftond, onder zyn gehoor was, dac men hem verbranden moest, als een fchender der heilige kerkorden. De voorzegde Zeeman, die dit gehoord hadt, gaf terMm a fioixi  ( Ho ) ftond, na de predikatiaq aan Duif huls kennis in de ftilte van het geen hy gehoord hadt. Het leedc niet lang, of de Inquifiteurs kwamen by hem, om zyn geloof-en leer te onderzoeken; doch Duifhuis wist hen byzonder van de hand te zetren, en dus tyd te winnen, 't Was avond, toen zy by hem kwamen, en hy onthaalde hen rykeiyk op fmakelyke fpyzen, en fchonk hun niet minder wyn, drinkende hy zelf dien met water gemengd. Deeze graage gasten vergaten weldra hunne boodfehap, en deeden het geloofsonderzoek aan de fchorels en flesfehen, zoo dat zy eerst laac in den nacht vertrokken , zonder ,den Pastoor te onderzoeken. Dees maakte daar een goed gebruik van, en vertrok zeer vroeg in den morgeftond, door hulp zyns Broeders, den Burgermeester, uit de Stad naar Keulen. Vervolgens kwam 'er eene bende Spanjaarden, by zich hebbende 28 krygsgevangenen foldaaten van den Hopman Roobol, dewelken Kat wyk aan de Zee hadden helpen inneemen, en door de boeren verraderlyk in de handen der Spanjaarden geleeverd waren. Deeze beulen hongen die 28 gevangenen, tegen alle krygsgebruik, aan de boomen op. By alle deeze rampen kwam de hongersnood , die, zoowel de Spanjaards als de Burgery, drukte, alzoo de meesten der omliggende fteden nu gekozen hebbende des Prinfen zyde, geen toevoer meer aan de ftad bezorgden, omhet, daardoor, den Spanjaarden te bang te maaken. Eene arme Vrouw, wier geloof onderzocht werd, en die ftandvastig den Roomfchen Godsdienst bleef verachten, werd buiten de Hofpoort, door beuls handen in het water gefme, ten en verdronken. Ondertusfchen hieldt de Heer Adriaan van Swieten de ftad Gouda voor den Prins in bewaaring, en zorgde, dat men door de Nieuwerkerkfche Veenen van Utrecht, aan de Spanjaarden, die in Rotterdam waren, geen toevoer bezorgen kon. Bosfu, dit bemerkende, zondt eene bende foldaaten naar Nieuwerkerk, en deeze verdreef des Prinfen volk van daar; die van Gouda trokken weldra derwaards, maar werden door de Spanjaards teruggedreeven. Eeij  ( 141 ) Een Spanjaard volgde een boer op de hielen : de boer fpron? over de floocen , en de Spanjaard hem agter na, doch fclW te kort: de boer dit ziende liep naar de floot, waarin de Spanjaard lag, greep hem by de hairen , iheed hem den kop van den romp, en bragt dien in rriumf binnen Gouda, alwaar hy ö guldens ontfong: want zoo veel was'er op iedren fpaanfchen kop gezet: de kop werdt als een zegeteeken op de galg ten toon gefteld. r De Dortenaars hadden ook tot dekking van den ftroom zes oorlogfchepen uitgerust. De Watergeuzen, die niet weinig hunnen roem bezwalkten, door den ruimen toom aan hunne driften te vieren, en veele geweldaadigheden te pleegen, kwamen in de oude Maas, en beroofden den landman waar zy konden, en zetteden Eemftein, digt by Dordrecht gelegen, in den brand. De Spanjaards zulks gewaar wordende, trok een gedeelte van dezelven al mede uic Rotterdam, door het land over de Maas , om de Watergeuzen te verdry ven. Toen zy te Zwyndrecht kwamen, gaven de oorlogfchepen terftond vuur, en maakten het den Spanjaarden wel rasch zoo benaauwd, dat zy met de kousop'thoo'd weder naar Rotterdam kwamen. De hongersnood, fpruitende uit gebrek van toevoer, wyl de Watergeuzen den fpanjaarden al mede dien pas affneeden, deed den Stadhouder befluiten, om 300 fpaanfche földaaten naar Amdeldam om koorn te zenden. Zy namen hunnen weg, langs het Scheveningfche ftrand, naar Sparendam , 'tgeen door Hopman Roobol reeds bezet was Dees te zwak zynde, om tegenftand te bieden, geraakte gevangen, en de rest van zyn volk koos de vlugt. Straks zalmen Sparendam m volle vlam gezet. De Spaanfchen, door de Amfte dammers rykelyk van graan voorzien , trokken Jan-s den zelfden weg, waar langs zy gekomen waaren naar Rotterdam. Intusfchen vergaderde de Prins in Duitschland een leger, en zyn broeder, Graaf Lodewyk van Nasfouw, had reeds m *rankryk zoo veel volk» geworven, dac hy daar mede op JNn den  ( ) den 23tien van Mei, de ftad Bergen in Henegouwen bemagcigde, en de tyding daar van te Rotterdam komende, gaf den burgren niet weinig moeds. Alva, benard over het verlies van Bergen in Henegouwen, en beducht, dat Frankryk daar onder fpeelde, befloot die ftad te herwinnen , eêr de Prins van Oranje uit Duitschland te hulp mogt komen, en gebood den Staten van van Holland in 'sHage te vergaderen; doch deezen, dat gebod niet achtende, beleiden eene vergadering te Dordrecht, tegen den I5den van July ia). Vooraf werd daar van kennis gegeeven aan den Prins, die op deeze byeenkomst zynen Edelman Philips van Marnix, Heer van St. Aldègonde, zond; dewelke op den i8den van July in de vergadering verfcheen , en aldaar eene zeer ernftige en manneiyke redevoering deed. In deeze Vergadering werd Alva openlykvaor vyand verklaard, en de Prins van Oranje, als wettige Stadhouder van Philips denllden, Koning van Spanje, als Graaf van Holland erkend, en dus weder in zynen vorigen rang herfleld: zoo werd hier de eerfie grond gelegd tot het aanflaande vry Gemeenebest: hier hadt iedere ftad, zoo wel de kleenfte als de grootjle, evenveel te zeggen. Men maakte eene fchikking tot de geldmiddelen voor des Prinfen leger, dat in yoóo Ruiters, en 17000 voetkncgten beftond: hier befloten de getrouwe Vaders van ons vaderland eenparig goed en bloed voor het lieve vaderland, en de edele vryheid, heldhaftig te waagen. Men denke, hoe dit den bloed en geldzuchtigen Alva fmaakte. Hy ontboodt zyn kfygsvolk op , om Bergen in Henegouwen te belegeren, en daardoor kregen de Spanjaards in Ro terdam en Delfshaven, mede bevel om op te trekken. Terwyl de Spanjaards in Rotterdam waren, hadt een Spaanfche Hoofdman , Furtado, het hart weeten te winnen van eene aarrzienlyke Dame, en, onder beloften van haar te zul» (a) Watfons Leven vanJPhilipsII;, in het Hollandsen vertaald, II. B. 156.  ( M3 ) zullen trouwen, haar tot zyn wil te krygen." Deeze jonge fchoonheid , die maar alteligt geloovig was , onder vondt welrasch den aart van eenen fpaanfchen hoveling. De dag tot derzei ver vertrek gekomen zynde, bleef de kamer vaa deeze Dame des morgens gefloten. Haar kamenier, zulks riet gewoon zynde, opende dezelve, fchoon niet geheel zonder vreezen, meenende, dat de Spanjaard, die haar, door zyne fchoone beloften, geheel tot zyn wil hadt, nog by baar te bedde was; doch verfchrikkelyke vertooning 1 wiens hert beeft niet op het verhaal! wie wordt niet, op het hooren van zulke wreedheden tot in de ziel ontroerd l zy vondt haare beminnenswaardige Meestres op het bed vermoord , en zwemmende in haar bloed! Aldus hadt die bloedhond, na dat hy nog dien nacht zyne lusten by haar geboet hadt, haar op het allerwreedst vermoord. De wreedaarts verlieten de ftad op den ziften van July 1572, na dat zy haare bloeddorftige Tol uitgefpeeld, en volgens het fchryven van fommigen, tusfchen de 300 en 400 burgers vermoord hadden, fchoon men 'er maar 41 by namen vindt aangefchreeven. Zoo dra de Spanjaards de ftad Rotterdam verlaten hadden, vond men geraaden, de ftad, zoo veel alsmooglykwas, te verfterken: met eenen ongemeeneny ver, zelfs met behulp van vrouwen en kinderen , die de aarde hol pen aanvoeren, werd, tot dat einde, het bolwerk aan de Oosterpoort verhoogd en vergroot : zoo dat door dat bolwerk de poort gedekt, en in ftaat van tegenweer gebragt wierd. Zoo ging men ook (gelyk in het vervolg van jaar tot jaar blyken zal) te werk met de ftads vesten, en de andere bol werken, endoor dat alles werdt de ftad aanmerkelyk verfterkr. Men maakte vervolgens een begin met aan deMaaszyde, de ftad te vergrooten en uit te breiden, van de Oostpoort af, tot aan de oude Schiedamfche poort toe, ter breedte van 125 treeden. Onbegrypelyk groot was in dezen de yver der burgeren, en zettede hun niet weinig lofs by. In eenige jaaren tyds zag men de ftad in ftaat, om haare koopvaaidyfcb,eepen, binnen haare havens te kunnen ontfanNn 2 gen;  ( M4 ) gen; ook was dit ten uiterfte noodzaaklyk.-om dat de Nieuwe Haven en Blaak, voor deze vergrooting gefchiedde, de uiterfte grenspaalen der ftad, aan de Maaszyde, waren en de ftadsmuuren aldaar ftonden. Allengs begon de koophandel, en de handel op Oost- en West toe teneemen, en binnen Rotterdam eenen zetel te vestigen. Willem vanLumey, Graafvander Mark, die, onderanderen, door den Prins tot Admiraal was aangefteld, werd, op der Sraaten last, gevangen genomen, en zes weeken, op het flot Honingen, buiten Rotterdam bewaard, doch op het verzoek van Oranje weder op vryë voeten gefteld. Hy v/as gevangen genoomen , om dat hy door zyn al te grootenen onberedeneerden yver , met de Roomfche geestlykheid te moorddadig gehandeld had: buiten den Briel bad hy in eene fchuit 19 Reguliers munnikken doen ophangen, en desgelyks, by Delf, den Priester KornelislMufius. Na zyn untflag vertrok hy naar Luik, en ftorf daar op den rften van Mei 1578 aan vergif. Kort, na her vertrek der Spanjaarden uit Rotterdam, werdt de ftad in den naam des Prinfe van Oranje met zyn krygsvolk bezet, en van dien tyd af hield ook de vervolging om de Religie geheel op. Zoo rasch de Regeering alzulke fchikkingen, als noodig waren om de rust en vryheid der ftad 1 e vestigen, genomen had, kwamen veele gevlugte burgers weder te rug. Nog omtrent 16 weken bleven de Roomschgezinden hunnen Godsdienst in de St. Laurens kerk verrichten. De Pater der Bagynen en de Overften der zeven Kloosters werden voor den Raad ontboden, en aldaar hun aangezegd: dat alle kloosterlingen volkomen vryheid hadden, om naar andere landen te vertrekken, en dat die genen, die in de kloosters blyven wilden, elk een behoorlyk jaargeld genieten zouden , uit de inkomften van die kloosteren, onder die voorwaarde nochthans, dat zy met hunne geestelyke gewaaden van de ftraat blyven moesten, engeene nieuwe kloosterlingen aanneemen. "Het grootfte gedeelte van die Geestelyken vertrok naar elders, en de jaargelden der  C 145) der genen~, die gebleeven waren, zyn verlcheiden maaien verhoogd. Adriaan Adriaanfe is de laatfte der Cellebroeders geweest. 5572. Op den i2den November, zynde een Woensdag, werden in Laurens Kerk de laatfte Mis en Preek gedaan, door den Heer Martinus Dunkanus, wel een groocen yveraar voor den Roomfchen Godsdienst, doch niet minder vyand van alle wreedheden, en een zeer geleerd man. Op den daaraan volgenden vrydag, werden alle de altaren en beelden uit de kerk weggeruimd, en op Saturdag, den I5den, de eerfte Gereformeerden Leerrede in dezelve gedaan, door den Heer Kornelis Kooltuin, een deftigen voorftander van den Gereformeerden Godsdienst, om denwelken hyveele vervolgingen had moeten ondergaan; doch eindlyk na verfcheiden gevaaren doorgeftaan te hebben, heeft hy hier in veiligheid zyn geloof openlyk mogen belyden en voortplanten. Zekre Jan Michielfe, weleer een Dominikaner Monnik, had het geluk van in eene week 70 per löonen tot de Gereformeerden te doen overgaan: vervolgens trok hy naar Ouwerkerk aan den Ysfel, alwaar hy, met behulp van Jan Gerritfè, niet alleen geheel het Dorp, maar ook zelfs de gantfche landftreek hervormde. In het volgend jaar werdt Jan Ysbrands, als de eerfte beroepen Predikant in Rotterdam bevestigd (a.) '573- Werd, te Rotterdam, gelyk ook te Delf en Leyden, openlyk by trommelflag, eene werving gedaan, ter verzameling van eene bende vrywilligers, om ware het mooglyk, de ftad Haarlem, die toen door de Spaanfchen belegerd werdt, te helpen ontzetten. Rotterdam bezorgde omtrent 280 mannen, welken naar Leyden trokken, en van daar, met het volk, dat Leyden en Delf bezorgd hadden, naar Sasfenheim, in het leger: van waar zy op den 8ften van July, 'snamiddags ten 3 uuren, onder het beleid van W. v. Ba- ■(*) h KfrtejrtHfd, üde E*uwgetyctó, bladz; Iop--ni. Oo  ( ) v. Batenburg, en den Heer van Cloetingen, negens Csr zll:^ij:T^ vragc vddftukken> ™° 2s wrkerhm r B?P ^ Haarlemmers> trekkende in Noordwanneer ïl'«^Tï 7 uJcrustteden tot den middennacht, SinS 7 ^ alle fpoed naar de ftad trokken; doch dé Spanjaards van derzei ver komst verwittigd zynde cavea Menhir? d^°Cl" t0t 33n de eerfe verThanfmfen " — hT 6?6 ^' dat de SPa"F^s reeds de vJu| geahm dp h 13' d°dl fe? teêenfte1^ werd wel dra onfdekt, .,2;- i Vry^lIllgers zich toen door den duister des ten Svnnfld' aaVl]f Men, door de Spaanfchen ingefloofrë ^i-w b/ kwam de onervarenheid van het groot- »eS V1°lb' 200 dac 7°° ^nnen op het fiagveld een wlrHn: BaCenbu''S bleef 'er> « de Heer van CloetinS Rnrrt!Waar gT°nd binnen LeY^ gebragt: van de 280 Rotterdammers kwamen 'er flegts 70 terug Rrïter'dVr Duc d'Alba «enen Pardonbrief aan de ftad Rotterdam op den welken de RotterdamfeheRegeerin-antwoordde:dat zy niemand voor Heer erkende als den Koning van Spanje , en zynen Stadhouder, den Heere Prinfe van Oranje , voor wien zy de ftad bewaarden, terdam *™ ln, d**" j**e de Prins van Leyden in Rot. Sar Zedand *** ^ T de" **** en vervolgens Schoon de Spanjaards, ten deezen tyd, de Haag en Maas- BZrÓer ln hunne, magC kreSen' en de Heer fan AJdel gonde gevangen maakten, ging echter hunne zaak van tyd hv It kreefteSang- Alva kon den fpyt en hoon, dien hy verdragen moest niet verkroppen: hy verliet Amfteldam, alwaar hy toen zyne woonplaats genoomen had, heiSn e£JeTznmde ?y™ aldaar gemaakte fchulden te be. taaien. Hy zas; zich van een ygelyk veracht en gehaat en het in den brandvliegen van zyn buskruid, ten gewtte'van 50000 tf op eene heide in Duitschland was W zaaï" die zyn verdriet met weinig bezwaarde. Warsch akdus vanderegeexmg geworden, verzocht hy zyovontfllg byden Ko-  ( 147 ) Koning, en verworf dat wel dra; want reets te voor én was Don Louis de Requefens tot zynen opvolger beftemd, en dees vertrok alrasch herwaards. Alva, zich aldus genoodzaakt ziende de Nederlanden te verlaaten, vertrok op den 28ilen van Wintermaand, naar Genua, en van daar naar Spanje, hebbende, volgens zyneN eigene bekentenis, gedaan aan Graaf Lodewyk van Koningftein, Moeders Oom van Oranje, geduurende zyn ruim zesjaarig bewind over de Nederlanden, meerder dan agttienduizend menfchen om het Geloof, doen vermoorden. Den 2 2Üen van December kwamen van Vlaardingen en Maasfluis eenige Spanjaards aan de Schie, by de Poldervaart, met oogmerk, om eene fchans, genaamd fchamp Atba, bezet door den kapitein Jan van den Corput, en welke fchans aldaar geleegen was, in te neemen, om, als zy meester van die fchans waren, langs dien weg, de fcheepvaart aldaar te ftremmen: doch hün oogmerk mislukte, door dien de Rotterdammers en Delvenaars daar verfcheiden gewapende fchepen dp de Schie hielden, welke gewapende fchepen hen wel dr^ van daar verdreeven. 1574. In dit jaar fbegert de Spanjaards het beleg voor Leyden'. Terftond werdt in Rotterdam, en zoo ook te Delf en Gouda, de uitvoer van alle- eetwaaren naar het platte land verbooden, om, zoo veel mooglyk was , de Spanjaards in Verlegenheid te brengen. Intusfchen werdt Leyden , door het Spaanfche krygsvolk, hoe langer hoe meer benaauwd, en van allen toevoer ontbloot, het geen eenen geweldigen honger in de ftad teweegbragt. Intusfchen kwam de Prins binnen Rotterdam, en hielde daar met de 'Staaten, den Admiraal Boizot, en andere Zeemden , eene vergadering in het Agniete graauwe Zusterklooster, dat nu de Prinlekerk is: in dezelve werdt beflooten Leyden te ontzetten, den Maasdyk door te fteeken, en de fluizen open te zetten. Daarop werden 'er 16 gaten in den Ysfeleyk gemaakt, van Kapelle af, zoo dat het laatfte gat tegen over Ysfelnaonde kwamj vervolgens werden 'er O 0 2 nog  ( H3 ) 3eWRS>?5^en ^^r^ hetYsfe!mondfche Velr en'* fed enSe^ ^n-' 7^ "°g gat' tu^he« de kwam - Sla7en* aIwaar verveel waters door in het land *££kifT*iet Woden a]le de fluizen» zoo te Rotterdam feMte^MR opengezet' zoo dat TZ' "-ryen weJrasch onder water geraakten. om fctTef 1r^wn'°k d?lAdmh'aa11 tó&pt naar Zeeland, galeife P r tenVyJ msn ce Waterdam ,é p IwlJLn> 200 platboomde fcheren en nn,, in ^ „„1 ;• •n gereedheid bran-r. De erootfle \ Wn 5 ^1ien - mp, 0 „„j o •LVI- grootite luuepen waren fommisen waardige Vader oer Vryheid geen oogenblik 'gemist kon uiul? -WateT W3S alreeds tot die hoogte gefteegen , on de ^derven, dat men met gelaaden hooTfchfpen lan kSin gen ÏMeuwerkerk, en meer andere plaatzen reet over de landen tot voor de Oostpcort vaaren kon. g * Zeeland ^"September, kwam de Admiraal van drbin W-u ÊrZdd d°°r, den Zirkzeefchen Admiraal, Z 1 n t«met 7 kloeKefchepen, en 800 Bootsgezefen , tot Rotterdam, nevens nog eenige fchepen met krwsbehoeften, waaronder ,o9 LeepelftuWn/als a erl De bootsgezellen werden overal op de fchepen verdS Dit was een allerruwst en moedig volk, zynde gehakt eri gekurven , en als in het vuur en ftaal gehardF een fok hit geen volftrekt beflooten' had, zich voor de vryheid di/te vechten Sommige hunner hadden een halve maan op de» Spaans^. " &°nd' W Turk"h > «*> intusfchen begon, onder Gods zegen, de geliefde Vorst het gevaar te boven te komen, en\ngVame?hand van zy.' »e ziekte te herfteJIeri.  ( M9 ) Terwyl de Prins, gelyk boven verhaald is, met de Heeren Staaten te Rotterdam vergaderde, hebben eenige vlugtelingen , die aldaar woonden, een fmeekfchrlfc ingeleverd, waarin verzocht werdt, dat zy, yder naar zyrt vermoogen eenig maandgeld mogten opbrengen, tot onderhoud van 3 0' 4 foldaaten, tegen p, guldens voor yder man; en ware dic nog niet genoeg, zy hoopten, dat de burgers en ingezetenen van Holland en Zeeland zulks ook zouden doen: dat de Staaten alle maanden het geld zouden doen gèeven aan den Prins, voor 40 vaandels krygsvolk, yder van 150 mannen, zoo als zy beloofd hadden: dat zy gereed waren om 3 maanden te betaalen: dat dit een jaar lang zouduuren, ook dat zy een ygelyk dezer vlugtelingen , fchoon hy naar elders vertrok, evenwel ter plaatze , alwaar hy beloofd had te Zullen betaalen, zulks zoude blyven doen.' De Prins en de Scaaten hadden daarop het befluit genoomen, dat zy beproeven zouden, wat 'er wel in een Jaar vrywillig zoude worden opgebragt: als mede, dat zy van 2CO perfoonen yder 500 guldens ter leen zouden zien te heffen. Op den i3den, i4den en i5den van September , vertrokken de twee dappere Zeeuwfche Helden, voorzien, behalven van hunne ftrydbaare matroozen; met 1200 Muskettiers, en 200 Pioniers, benevens een groot aantal vrywilligers, zoo wel menfchen van rang, als burgers van Rotterdam, naar de Zoetermeirfche landfeheiding , en werden aldaar door die van Delf en Gouda nog ver fterkt. De Prins had reeds drie vaandels volk naar Zoetermeir gezonden, om zich aldaar te verfchanfen, en dus de vloot, zoo veel als mooglyk was, tegen alle vyandelyke aanvallen te dekken. Aldus ftevende deze Heldevloot, over dyken en dammen henen, naar de ftad Leyden, zichtbaar onderffeund door de Hand des hoogen Albeftuurders, die het water, door eenen Herken noordwesten wind, tot eene buitengewoone hoogte deedt aanwasfen. Onbefchryilyk groot was de heldemoed dezer onverfaagde Zeeuwen: want dyken of wegen, daar geen waters genoeg was om over te vaaren, genaakende, P P onc-  ( 150 ) ontzagen de matroozen zich niet om-in het water te fpringen, en gelykerhand de vaartuigen over de droogte te tillen. Aldus de Spanjaards reeds'uit 26 fchanfen verjaagd hebbende kwamen zy op den 3den van October, des morgens ten 8 uure, binnen Leyden. Al wat leefde ftak handen en armen uit, of fprong ja zelfs in het water, om naar de aangebragte fpyzen te grypen, en die zoo greetig in te dokken, dat fommigen, met het vleesch nog tusfchen de tanden, verflikten. Dit bewoog de Ovngheid, om alweder eene maat te Hellen op het eeten. De'Bevelhebbers der vloot Hapten aanland, en gingen door eene groote meenigte van vloot-en ftedeiingen gevolgd, terftond naar de Kerk; aldaar fmolten de dankbaare gemoederen in hunne traanen, die den zang der God verheerlykende Psalmen..niet als hortende voort deeden gaan. Oe wind, (en dit was zeer opmerkelyk) Hak des anderen daags uit den zuidoosten op, dreef het water uic het land, en zwaaijende daarna weder noord waars, ter zeegaten uit, met een omveder , in zee. 1575- °P den sSften van February kwamen eenige Heeren Afgezonderde te Rotterdam, en vertrokken van hier naar Breda, om van Staaten wege eene vredehandeling met de Spaanfchen aan te gaan; maar geheel vrugteloos liep deeze onderneenrjig af, en op den iiden van July .lcheidden de weder■zydieie Afgezondenen weder onverrichter zaake. De Staat lifter gedachtenisfe van deeze onderhandeling eenen gedenkpenning Haan, vertoonenden aan de eene zyde den Hollaodfphen 'i uin , met den Leeuw, gewapend mee een Zwaard^ met dit Byfchrift: Krych is beter , dan een twygelachtige Pais aan de andre zyde zag men eenen Hoed, en daar on■ der Libertas Aurea, (Gouden Vryheid) en in den rand:. Cuius moderatier habenas Ratio, anno 1575: van welke de Re.l'.n den toon ment. Op den ióden van Juny kwam de Prins te Rotterdam, met zyne nieuwe Gemalinne, Mevrouwe Charlotte de Bourbon, Dochter yan den Hertog van Montpenfjer, en gewezen  ( 151 ) zen Abtdisfe van Jouarre, doch die naderhand tot den Hervormden Godsdienst overgegaan was. Op den iften van Augustus vertrok zyne Hoogheid van Rotterdam naar Gouda, tot het doen doorfleeken der Dyken, ten einde Oudewacer, 't welk toen door de Spanjaards belegerd gehouden werdt, door het water te ontzetten: vrugteloos nogthans, dewyl die ftad, op den 8ften van die maand, ftormenderhand ingenomen, en na veele baldadig, en wreedheden toen ■uicgeftaan te hebben tot asch verbrand werdt. Op den 28ften. van Augustus werdt eene fchans by Krimpen, en op den2den van September eene andere inde Albasfèr waard , door de Spanjaards ingenomen. De vaart van Rotterdam en Dordrecht werdt daar door geheel geftremd, doch door het oprichten van eene derde maakte men hec den Spaanfchen zoo bang, dat die, na alvorens een oorlogfchip m den grond gefchooten te hebben, hunne fchanfen weder verlaaten moesten. 1576. Werdt op de Hoogftraat, ter plaatze van het afgebrand Klooster, het Stadsgasthuis gebouwd. Op den i4den .van February kocht de Regeerino- van Rotterdam het Baljuwfchap der ftad voor 2500 en dac van Schieland voor 4000 guldens. In dit jaar gaven de Heeren van Rotterdam, ten behoeve der kerk, aan de Kerkmeesters het Bagynehof, mits dat de Kapel niet mogt worden afgebroken, of verkocht 1 gelyk dan ook dezelve daar heden nog ftaat. Ook moesten de Kerkmeesters door het Bagynehof eene ftraat maaken, dewelke thans het Bagynehof genaamd wordt duor het maaken deezer ftraat raakte de Bagynepoorc weg, en men bouwde voor de kapel een huis, het geen te gelyk met de kapel, veele jaaren lang, een drinkwinkel geweest is: aan de noordzyde in de kapel is eene vierkante kamer, . die de Baijerd, of Beijerd genoemt werdt-: aan de zuidzyde gaat men voorby dien Beijerd in het Choor , het geen thans üec kookkeukentje is. De kapel is lang 291 en breed igi Pj? 2 voe-  ( r52 ) voeten. De kapel behoort thans in eigendom aan de ftads Leenbank, (a) J577' Werden alle de muuren en vervallen torens langs de Nieuwe Haven ftaande afgebroken. Den oden November, vertoonde 'er zich eene ftaarftar.' 1578. Werddeoude Hoofdpoort, de St. Laurens poort,afgebrooken. Zy Hond in dien tyd aan de Draaibrugfteeg, of het zuideinde der Hoofd fteeg. 1579. Werdt over de Blaak by den blaauwen toren de Gaapersbrug gelegd. Deeze was de eerfte dubbele wipbrug. Op den 2gften van January werdt de vermaarde Unie te Utrecht geflooten, de grondflag tot het Gemeenebest daar door gelegd, en te Rotterdam op den xöden vaa Augustus afgekondigd. In dit jaar begon men Rotterdam aan de waterzyde met een aanzienlyk getal bolwerken en wallen te verflerken. Het eerfte bolwerk werdt geplaatst voor, het tweede by de Oostpoort, alwaar naderhand een runmolen opgezet is , en nu nog een fteenen molen op ftaat: het derde bragt men aan de binnen zyde des Haringvliets voor de Paauwefteeg: het vierde voorde Boomgaard ftraat: het vyfde by de oude Hoofdpoort , alwaar naderhand de oude Beurs gebouwd werdt: het zesde aan het Westerhoofd, het zevende een weinig beoosten de Engleboomfteeg, en eindlyk het agtfte fchuins over de oude Schiedamfche Poort; aldaar is nu de Wolfshoek. Deeze plaats heeft deezen naam verkreegen van eenen Aart van der Wolf, die deezen hoek het eerst betimmerd heeft. In het jaar 1584 werdt op dit bolwerk een wipkorenmolen gezet. Tusfchen deeze 8 Bolwerken, werd een aarden wal ge* legd. Zoo ver dees kring van bolwerken zich uitftrekte, was 'er, aan de Maaszyde, geen eene poort, als aan het oude Hoofd: het vyfde bolwerk was een gat, door denaarden (/) J, Kortebrand, Hde Eeuwgetyde, bladz: 17$.  C 153 ) den wal gemaakt, en aan wederzyde met balken bezet, én - van boven overzolderd, en over die zoldering henen was weder aarde: zoo dat men onder door, en boven over dén wal naar het Hoofd kon komen. • 1580. Op den öden van April werdt men door de Nederlanden, tot in Frankryk, als mede in Engeland, eene fchudding of aardbeving gewaar. In dit jaar heeft de Prins, in hoedaanigheid van Kapitein Generaal, al de fchuttery der ftad in burgerbenden veranderd. Alle de fioo:en, tusfehen de Sebastiaans Doel, langs de Lomben ftraat, en Boteriloot tot aan de Molewerf werden toegedamd , en tusfehen de Meent en Molewerf gemaakt twee dwarsftraaten, genaamd de Kal ver- en Doelftraat: alle de erven werden vervolgens daar ter plaatze verdeeld en verkocht. Ook werdt Rotterdam gefteld tot de zevende der groote fteden van Holland, en verkreeg vryheid tot het verkiezen van XXXII Raaden en 3 Burgermeesters, (a) In dit jaar werdt van Staaten wege afgekondigd het Plakkaat, waar by den Koning van Spanje werdt afgezwooren, en elk ontflagen van den voorheenen aan hem gedaanen eed. De Afgevaardigden der Heeren Staaten kwamen tot dat einde mede te Rotterdam, om dit Plakkaat af te kondigen, en den nieuwen eed aan de Officieren en Amptenaaren af te neemen. 1582. Werdt over deeze ftad en andre fteden de belasting van den 5often penningen uitgefchreeven, om dus het Vaderland hoe langer hoe meer in ftaat te ftellen van zich tegen den afgezwooren Spaanfchen Koning in ftaat te ftellen. In dit zelfde jaar werd de Prins binnen Antwerpen, verraderlyk, mee een pistoolkogel, onder het regte oor, zwaar gekwetst, en de daader oogenblikkelyk doodgeflagen , en daarna gevierendeeld. 1583. Op Ca) Boxborn, fol, 10, Groot l'rivilegieboefc, bladz, 122, 9.1  ( 154) 1583- Op den raden van April begaf zich zyne Hoogheid ten vierden maale m het Huwlyk, met Louifa van Coligny, Dochter van den Admiraal van Frankryk. 1584- Op den loden van January werdt geboren PrinSWFrederyk Henrik. Op den loden van July dezes jaars, werdt de dierbaare Vader des Vaderlands , Prins Willem, de eerfte, te Delf, op eene verraderlyke wyze doodgefehoten; de moordenaar gevangen, en naderhand naar verdienften geftraft. In dit jaar werdt het Oude Wesrershoofd, 'tgeen voorhenen van hout was, van fteen herbouwd; ook werdt over de Nieuwe Haven de eerfte brug gelegd, met het eene einde op het fundament van eenen toren , op wien gedaan hadt die molen, op welken de Molenftraat aan liep, en die brug werdt genaamd de Pakkenbrug. De Molenftraat was toen nog weinig betimmerd, en de binnevestfloot tusfehen den Houttuin en de Vest van de Nieuwe Haven werdt toegedamd. Meer niet dan een Pakhuis ftond 'er op de geheele Nieuwe Haven, en dit behoorde san Kornelis Spierinx. De Hottuin beftond aan de Zuidzyde geheel uit Scheepmaakerslootzen, en aan de andre zyde uit Timmerwerven. Ook was de Zevenhuizenfteeg nog weinig betimmerd; doch om deezen tyd werdt de Hoofdfteeg volbouwd, en verfcheidene groote huizen in de plaats van de ouden gezet. De Rystuin werdt meede hier en daar bebouwd, en van Pakhuizen voorzien. Wat aangaat den Visfchersdyk , die beftond alleen uit eenige rieten Vissershuizen, en in den zelfden finaak waren daar omtrent de meeste fteegen. Men groef ten dien tyd tusfehen de korte Kipftraat, en de Noordvest 14 ftraaten of fteegen. Ook werdt de lange Lynftraat, dewelke aan de eene zyde eene lynbaan was, aangelegd en betimmerd. De Blaak werdt van de Gapersbrugge af tot de Keizersbrug toe gerooid, en , buiten de oude Vest, muuren uit het water opgehoogd. Vervolgens zyn alle de huizen, die nader-  ( 155 ) derhand getimmerd werden, met de voorgevels op de fondamenten der Vest gefield ; de westhoek van de korte Schrynwerkersfteeg is het eerfte betimmerd, met twee huizen. Niets als eene timmerwerf ftond 'er langs de geheele Blaak; verder was het alléén' riet en biezen, waaragter des winters de Haringfchepen aan, paaien vastlaagen. Ook werdt de geheele vlakte tusfehen het oude Gasthuis, waar nu het Stadhuis is, en de Prinfe kerk, die toen het Prinfehof was, in erven verdeeld: dit is thans de Huibrug. 1585. De Oppervoogdy van deeze Landen werdt opgedraagen aan de Engelfche Koninginne Elifabeth; doch deeze wees dezelve ,van de hand. Zy zond nochtans Robert Dudley, Graaf van Leicester , mee soco mannen 'in het land , en kreeg de ftedèn Br iel en Vlisfingen aaar voor in onderpand. De Staaten droegen de Opperlandsvoogdy aan Leicester op; doch Holland, waar Prins Maurits pas te vooren tot Stadhouder aangeffeld was, bedong, dat de gefchillen over de belastingen zouden beflist worden door den Prins, en eenigen uit den Provinciaalen Raad. Dit belettede nochtans niet, dat men aan den Engelfchen Graaf, die de behendigheid had van de Gemeente zeer te ftreelen, en naderhand ook de Geestlykheid op zyne hand wist te krygen, opdroeg de volle magt, en het voiftrekt gebied in de zaaken der Politie en'Juftitie van alle de Provinciën; waar van hy ook een meesterlyk gebruik wist te maaken, met alle de zaaken der Regeering naar zynen zin te fchikken. In dit jaar werdt de Nieuwftraat gemaakt, en de erven ter bebouwing uitgegeven. Het maaken van rieten daken werdt verbooden. ï^87- Werdt de Heereftraat gemaakt: weleer was deeze een floot; daarop volgde de wilde Zeefteeg. Agter het oude Gasthuis , of Stadhuis, werdt de ftraat , waar toen een houten brug lag, overwelfd. 1588. Veelen, die uit Holland gevlugt waren, kwamen, met hunne huisgezinnen, naar Rotterdam terug, en dit deed den . aanbouw der ftad grootlyks toeneemen. Qg. 2 De  C 156 ) De vry Admiraal P. Verdous maakte, met de Engelfche vloot verè'enigd, om deezen tyd, alzoo de gantfche Spaanfche vloot verftrooid werd, veele Spanjaards krygsgevangen: ook bragt hy te Vlisfingen twee zwaare Spaanfche oorlogfchepen op. 1589- Werdt aan de Oostzyde van het Stadhuis het eerfte huis gebouwd. Men maakte ook in dit jaar in de Groenendaal de twee fteegen, genaamd de Kaptein Oymands, en Jaap Quakenfteegen, naar de menfchen, die de eerfte huizen daarin' bouwden. ij90 Op den 2den van November heeft de ftad Rotterdam, het Hof Weena , met 7 morgen daar by geleegen land, gekocht van eenen J: J: van Almonde. De fteden Dordrecht, Haarlem, Delf, Leyden , Amfterdam, Gouda en Rotterdam, kregen in dit "jaar item in de Gecommitteerde Raaden. De Haringvliet werdt in erven verdeeld. Het befluit werdt genoomen, tot het bouwen van ftadswege van eene beurs met eenen tooren van Duikfteen en eene luiklok. Deeze Beurs werdt gebouwd , waar nu het Admiraliteis-of Prinfen hof is. Men bouwde toen ook'de oude Hoofdpoort; en maakte een begin van het bebouwen der Keizerftraat. Jn dit jaar nam Prins Maurits de ftad Breda by verrasfching in , door behulp van een Turffchip-, waarin 70 foldaaten verftooken waren, die zich meester van bet Kasteel maakten. 1591. Werdt langs den Haringvliet aan de Maas, van het oude Hoofd af, toe aan den hoogen Zeedyk een fteenen muur g bouwd; doch alzoo deeze kaai of muur niet hoog genoeg voor den vloed was, werden de ftadsvesten drooggemaakt, en de daar uic gegraaven aarde gebruikt, om over deezen muur heenen te brengen. De erven, die aldaar verdeeld waren, werden verkocht voor 26000 guldens. De Voorwaarden waren, dat de fcoopers zouden verplicht zyn de kaai vooy  ( 157 ) voor hunne rekening dp te maaken, zoo als dezelve zoude behooren te zyn, benevens de fteenen muur langs de Maas, op welken muur ook de agtergevels der huizen geplaatst zyn; doch de kaai, aan de Zuidzyde van den Haringvliet werdt gemetzeld voor rekening van de ftad. 'ioen is ook gegraaven het Buizegat,. waar nu de Admiraliteits en Oostindifche Compagnie fcheepswerven zyn, om des winters de buizen, die te vooren in de Blaak gelegen hadden, aldaar te bergen. Men verdeelde ook in dit jaar de Zuidblaak en Wynftraat, tot aan de Wynhaven toe, in erven, en gaf dezelven uit. 1592. In dit jaar maakte men buiten het Hofpoortje, op het land, waarop het Hof van Weena gedaan had, de raamen voor de Lakenbereiders. Men omgroef den grond, op welken deeze raamen ffaan, met eene floot, en verdeelde die in fcheiflooten aan erven. Ook werdt 'er, dwars door deeze raamen heenen, een ftraatweg gemaakt, welken men mee eene poort affloot. De oude raamen, die tusfehen het Speui en de Vest, aan de Westzyde der ftad, waren, werden, in het volgende jaar , weggenomen. Men hadt aldaar ook eene diepe vischryke gracht; deeze damde men, en rooide in deszelfs plaatze, eene ftraat, die nog heden de Raamftraat genaamd! wordt, • S Uo [S : ;h 1593. In dit jaar werden de Vergaderkamers van de Weledele Groot Achcbaare Heeren Burgemeester en; als mede van de Heeren Weesmeester en geplaatst, waar dezeiven nog zyn. Voorhenen was de Vergaaderkamer der Edel Achtbaare Heeren Schapenen, waar nu de ftads Secretarie is , en die werdt toen gehouden in eene der Vertrekkamers , boven op de Zasl. 1594^ In dit jaar werdt de muur der ftadsvest aan de Noordzyde gemaakt van de Oost- tot aan de Goudfche poort,' en van daar tot aan Pompenburg. Pees arbeid duurde tot 1604. R? JS95*  ( 158 ) 1595- Werdt de Burgery in i2 Compagniên verdeeld, yder onder een byzonder vaandel. ' yöe In dit jaar werdt ook een begin gemaakt met het bouwen van nol fteenwerk tot de brug over den Haringvliet voltooid d' e" inh6t volêende iaar wasd^ brug Toen is ook In de Prinfeftraat het eerfte huis gebouwd, en in dat huis vervolgens eene Lotery, ten voordeele van het Weeshuis, getrokken. tJ°Qtt}& ?°k h~C Speui Gverwelfd, van de Hoogftraat af, tot aan de Joier.ftraat toe. 1595. Werden aan de Noordzyde van den Haringvliet, en aan üe Zmdzydevan de Nieuwe Haven fteene kaaij-n gemetzeid. Men maakte toen een begin met het bouwen van de oude Hoo.dpoort uit bla.uw Arduinen; W?- Vervolgens van de 1}eurs» alwaar nu het Admiraliteit* Hoi is. Ook werdt toen de Latynfche School gebouwd. De floot tusfehen de Pannekoek- en Haanfr-aat werd gedamd , en aan Erven verdeeld. Yder trf werdt verkocht voor ioo guldens, Deeze ftraat werd naderhand de Banketftraat genaamd. Toen werdt ook de Baanftraat aangelegd, en de Breedftraat , dwars door de tuinen en lynbaanen henen; (want daar waren 'er veelen gerooid,) en de erven verkocht en betimmerd. Op den i3den van. Augustus werden door de Heeren Staaten, en zyne Hoogheid , Prins Maurits, ingefteld vyf Admirahteits Colegien, en her Eerfte.bepaaid te Rotterdam, voor Zuidholland , het Tweede te Amfteld«m , wegens Noordholland, het Derde tot Hoorn, wegens Westfriesland, het Vierde te Middelburg , wegens Zeeland , en het Vyfde tot Harlingen, wegens Friesland. 1598. In dit jaar werden verkocht alle de Erven van de oude Schiedamfche Poort af, tot aan de kromte van den Dyk, Zuidwaards, aan wederzyde van den Dyk, Eik. Erf bin- nens-  ( 159 ) nensdyks was 22 voeten breed, en 150 voeten lang, es werd verkocht voor 160 guldeus, of daaromtrent. Aan de zyde der Leuve buitensdyks, was elk erf mede breed 22 , maar lang 120 voeten. Deezen werden door eikanderen verkocht voor ..go guldens yder. Van alle de erven, zoo binnen - als buitendyks maakte mén vyftig duizend guldens, iosrenten, tegen den iöden penning's jaars, en de koopers moesten alle hunne huizen op dezelfde hoogte tim« meren. Men mogt ook de erven niet verfmallen; de dorpels der huizen moesten yder 2 voeten boven den Dyk gegelegd worden. Aan wederzyde des Dyks hadt men weilanden; aan de buiienzyde van den Dyk was een kromme kreek , de Leuve genaamd, van de welke nu de Leuvehaven is. Voorheenen was aldaar eene fteenplaats geweest; maar by deeze bebouwing waren daar 4 bleekeryen aan de Djitzyde der Leuve, en eenig weiland, het geen aan de huuenzyde met eene Zomerkade beflooten, en met boome* beplant was. Men begon ook op deezen tyd de Singels te graaven, om eene vest te maaken van de Koolfche of Binnenwegfche Poort af, tot aan den Schiedamfchen Dyk, tegen de krpmte aan, alwaar nu de Schiedamfche poort ftaat. _ Men maakte ook een aanvang met het delven van de Leuvehaven, en in 1624. was dat voltooid. In dit Jaar werdt, langs de SiVkvaart, de ftraat eerooid. ° Mitsgaders, aan het einde van de Nieuwe Haven en Groenendaal, het bouwen van het Admiraliteits Magazyn begonnen. ° J Hec Weeshuis, dat, tot dien tyd toe, op de Hoogftraat tegen over de Weste Wageftraat geweest was, werdt nu verplaatst in de Goudfche Wageftraat, terplaatze, waar liet oude Pesthuis geweest was 2 het oude Weeshuis weggebrooken zynde, werdt eene ftraat aldaar aangelegd, en verdeeld in erven: zy kreeg den naam van Weezeftraat. Door  C 100 ) Door alle de Steden van Holland *im nn n goederen, die verkocht zouden wSn deihfr' 4oftjn penning gelegd. ' & be,mmS van uen 1599- Werdt 'er op de Hoogftraat, aan de Oostzyde van her geweest zat zyn, en bouwvallig was, werdt oeheel van fteenen geweven gemaakt, en Jet yze'ren öfójE "eSSt^f werdt nogrd dHde T« den Hariiigvlie'c, waar Op den Schiedamfchen Dvk zetredp m a* , i600. Begon men, aan het einde der Leuvehaaven de duo-den te heijen tusfehen liezen en Snomïentt roeaen buiten den üyic van Kooi hoek. ■ 5° Op den i7den van Juny kwam Prins Maurits te Rotter dam, met een groot gevolg, en vertrok van I er nat £ leger, met het welk hy, op den zden van July byvW " deren, aan den Hertog Albertus eenenbloedigi-VeÖ?é: veiee, deoverwmning bevocht, eri^te'SpInUarl^ktvot gevangen n aakte. 1 ai'J"dLas Lrygs- De ftad lio;terdam werdt allengs meer en m^r . timmerd, en v'an woningen voorzien; ™Z dcSr derzei ver" SenSln^o/11 SL^JT W^^7^^ **« gelden,  () i€or. Werd bet Bolwerk aan de Oostpoort met eenen muur bemetzeld, van eene befteende ftraat met yzeren leuningen voorzien, en kreeg, bezyden dyks, eene valbrug. De Binnen Rotte werdt aan weederzyde met fteenen kaaijen , in plaatze van de voorige houten fchoeijingen, voorzien. In het zelfde jaar werd op den Schiedamfchen Dyk buitensdyks, op den noordhoek van de zevende fteeg, door Nikolaas Anthonyfe, het «erfte huis gebouwd. 1602. Werdt aan het Noordooftèinde van den Haringvliet by den Runmolen eene brug gelegd , als mede eene op het ooftëinde van de Nieuwe Haven, en by het Adm-iraliteits magazyn groef men eene doorvaart tot in de Groenendaal. 1602. Is hier te Lande opgericht de Oostindifche Compagnie. Eenige aanzienelyke Kooplieden hadden, ten dien einde, een kapitaal van 66 tonnen gouds by een gebragt, en verzochten by de Heeren Staaten Octrooi, om alleen en met uitfluiting van alle anderen, op de Oostindiè'n te moogen handelen, hetgeen zy verkreegen. Dees handel was van een zoo gewenscht gevolg, dat zy in 6 jaaren hunne hoofdfóm, behalven de aan de Deelgenooten telkens gedaane uitdeeling, tot over de Drie honderd tonnen gouds zagen aangegroeid. Vervolgens werd deeze aanzienlyke Compagnie verdeeld . ia 5 Collegien of Kamers, en bepaald tot Rotterdam, Delft, Amfterdam, Hoorn, en Middelburg. In dit jaar maakte men eene fteenen brug, ten noorden der' Oostpoort, op dat het water uit de Kipfloot daar door heenen in de vest zoude kunnen ftroomen. 1603. Wérden de Boter - en Kipflooten dieper gemaakt, en mee fteenen kaaijen voorzien, ook werd de Brug by de Heereftraat vermaakt. In dit Jaar ftorven 'ër veele menfchen, en het ter be, graaffenis gaan, werdt aan de Vrouwen verbooden. In dat zelfde jaar werden gemetzeld de vleugels voor de' bruggen, die naderhand over de Wyn-en Scheepmaakers- S& ka-  havens gelegd- zyn: zob als dat nog te zien fe by de Balfasfkaai, aan eenen fteen , in welken het jaar uitgehouwen ftaat. Dj Leuvehaven is wyd 17 roeden tusfehen-de hoofden, en by den Wolfshoefc 29, en, van de Soetensbrug tot aan den fteen* larg Z20 voeten. 1604-. Zyn de muuren der Vest van de Boterfloot tot aan de Oostpoort volbouwd geworden. 1604. Werd het Weeshuis, alzoo het getal der kinderen merkelyk toenam, Vergroof. 1605. Werd de Leuvehaven, aan de Maas, met eenea boom gefloten. In dat zelve jaar werd de hooge Heulbrug op de Schie , tusfehen den Blommer- en Beukelsdykfchen weg geheel van " fteen opgemetzeld , doch ó. jaaren daar na is het fteenen gewelf daar weder afgenomen, en op de twee vleugels een houten brug gelegd. 1606. Werd, langs de Noord blaak, de fteenen kaai volbouwd. 1607. Werd het agterfte gedeelte, benevens den voorgeevel van het Stadhuis, vernieuwd. De Slikvaart werd bekaaid , de Weezebrng gebouwd, mitsgaders, aan de Vest, de gewelven der Boterfloot. 1008. Men had een zeen ftrengen winter, zoo dat voor de ftad Rotterdam op de Maas wel 40 tenten ftonden , in dewelken men allerlei waaren verkocht. Ook reed men met wapens en paarden over het ys, hetgeen toen in geen 40 jaaren gefchied was. In het begin van January zag men den Marquis Ambrofio Spinola hier'aankomen, aan het hoofd der fpaanfche Afgezanten, die overkwamen om met den Pririfè over den Vrede te handelen. Hy werd vergezeld door zeer veele voornaame Dordrechtfche Heeren,, die hem naar 'sGravenhaag geleiden zouden. Uit hoofde van den fterken Vorst nam hy zyne reis over het ys, met*ïjo gelaaden paarden, 9'muilezelen, 4 koetswagens, en (50 fleeden.met bagaadje, en trok aldus naar 'stlüage. Een unt aan deeze zyde van de Haag,  ( iffg ) Haag, werd hy door zyne Hoogheid Prins Maurhs-, die eenen aanzienlyken floer, by zich had, verwelkomd. In deeze onderhandeling mee de Spaanfchen werd der Nederlanderen vryheid volkomen erkend: over de vaart op de Indien werd, om dat de Spanjaards dezelve volftrekt •begeerden', hevig getwist. Men zag over den Godsdiens: geen minder twistgeding te gemoet, en daarom werd dat lïuk tot het laatst der onderhandeling overgelaaten ; ook was het niet gemakkelyk, om het over den wederzydfehea Koophandel eens te worden: Van 'onze zyde wilde men Antwerpen niet weder vryftellen, en dit vorderden nochthans de Spanjaards uitdrukkelyk. Onder deeze onderhandeling werd de wapenfehorfing verlengd tot het einde van het jaar toe; doch, dewyl de Spanjaards bleven flaan op den afftand van de Indifche vaart, en vryheid van Godsdienst voor de Roomschgezinden, brak men die onderhandeling af. Toen raadden de Franféhe en Engelfche Gezanten het aanneemen van een beftand voor veele Jaaren fferk aan. Jeannin , de franfche Gezant, wiens Konings doelwit was, door gefchenken , Prins Maurks, Graaf Willem en den Advokaat van Oidenbarneveld, en anderen op zyne zyde te winnen, om zich, door derzelver hulp, meefter van'den verëenigden Staat te maaken, deed in deezen tyd aan' Barneveld een gefchenk , het welk door den Advokaat op omtrent twintig duizend guldens begroot werd, en het welk hy naderhand gezegd heeft genoten te hebben tot eene erkentenis van aan den Koning, in vroegre tyden , beweezén dienften, en, in gevolge van eene hem reeds in het jaar 1598 gedaane belofte, met by voeging, dat hy nooit over de opdragt der Heerfchappyë over de Nederlanden aan den Franfchen Koning , met iemand , in onderhandeling geweest ■was. Op den 2den van Juny werd het maaken van de brugge over de Leuvehaven met deszelfs metzelwerk op het Raadhuis aanbefteed voor tien duizend guldens, de helft op de hand,  C 164 ) • ■ hand, en de andere helft, als het werk zoude voltooid rym De aanneemers waren Utrechtfche Timmerlieden; de lSB- l609eTfzy-UgSe ^ V0CteJ1' £n 27 m0E" in md ; Ook werd de kaal tusfehen de Roode bruo- en den Ha nngvhet, zynde de fpaanfche kaai, gemetzeld* als mede de" Delffche vaart; men heeft toen ook den Singel van de Bin! newegfche poort af tot den hoogen Dyk toe aankleed vervolgens maakte men eene ftraat van de H00& den Steiger by het Stadhuis, waar toe twee huizen teegenoomen moeflen worden.. 6 In het zelfde jaar het de Luterfche gemeente een berin maaken met het bouwen eener nieuwe Kerk op de Boterfloot tusfehen de Heerenftraat en Vest, doch dit werk werd geftuit, en zy genoodzaakt, alzoo zy zonder goedkeuténbreekef egeen"g beg0nnen-hadden > ^ wederom af Op den iften van Dóbber werden de erven aan deOostzydeder Leuvehaven verkocht, 40 in getal, en yder erf 200 voe. ten breed. Zy werden verkocht voor 5co gl. yder , ook onder voorwaarde, dat geene erven, mogten verfmald worden, en de fcheidmuuren twee ysfelfteenendik moeften zynook moesten die Erven , op eene boete van 600 guldens', voor yder, in den tyd van ó jaaren volbouwd zyn. De kooper moeit de kaai ten zynen koste laaten ophoogen. Thans had de Stad al tot haaren lafte 78 bruggen Op den 5den van November werd 'er een begin gemaakt met het bouwen der Vlasmarkr. 6 Op den 25ften van December werd in de Prinfekerk de eerfte Predikatie gedaan. jooq Op den iften van January werd de oude Draaibrug totafbraak verkocht; zy was toen eene wezenlyke Draaibrug , van de welke de tegenwoordige nog zoo benoemd wordt, en vervolgens maakte men een begin met het bouwen eener nieuwe, die in 1612 af was. Op. den 24.ft.en en 2jften van April werden de Erven aan, de  ( 165 ) -de zuidzyde der Wynhaven verkocht, beftaande in €4.-dubbele erven: fornmigen waren 120 voeten lang; doch anderen maar 70 voeten en 22 voeten breed: deezen gojden in het geheel 11500 guldens, binnen 9 jaaren moesten deezen betimmerd zyn, ook al yder op de boete van 600 guldens. _ Op den 5den van Mei werd te Rotterdam een twaalf jaarig beftand tusfehen den Koning van Spanje en de Heeren j Staaten Generaal der Verëenigde Nederlanden afgekondigd, en deeze heuchelyke gebeurtenis met veele vreugdbedryven gevierd. Op den 27fren van Mei werd de eerfte fteen gelegd aan den muur of de ksai, langs de Boompjes, waar tegen de Maas aanftroomt. Dees muur werd gelegd, door liezen en biezen heen , van de Leuvehaven af, toe de oude haven , dat i« tot het bolwerk toe: deeze kaai is 1300 voeten lang, de fondamenten werden 5 voeten laager gelegd, dan de gemeefte vloed. Dit alles gefchiedde, by laag water, zonder dammen. De eerfte aanleg was van lange elzenboomen, dwars nevens eikanderen, over de welken men vervolgens overlangs beukenbalken bragt, en fchaalen, drie uit eenen lommer : ook gebruikte men greinen balken daar onder: op deeaen werd de muur van het wefter Hoofd gemetzeld. In J6*fi was dit werk voltooid. Op den 26ften van ïuny begon men te heijen het ftaketzel van palen agter den Haringvliet, van het oude Hoofd af tot aan het buizegat toe: dit kostte aan de Stad 11000 guldehj. Op den 25ften van Auguftus werd de brug over de Schie, buiten de Delffche Poort, gelegd. Op den 2jften van September begon men het Dolhuis te bouwen. Om deezen tyd wert de Oppert geftraat, en de beeftenmarkt, die, gelyk alvorens reeds gemeld is, vooraan ia den Oppert was, in de Prinfeftraat verplaatst, en het Haarlemsch veir agter de Kerk gebragt. itiio. Op den 31 ften 4 van Augustus werd bevolen, dat in Tt de  de Wynïïraat alle 'de huizen 2 \oeten boven den vloed vm 22 January gebouwd moesten worden. Ook werd 'er een houten poort san het Wes er Hoofd gebouwd, en de graauwe Poort geheeten. In het Jaacft deezes jaars werden de 12 Burger compaeer jarrtmerlyk vermoort, veel Borgers met geldag. Men vernieuwde ook verfcheiden bruggen. De Ho»ncl .-rmarkt werdt gefield by den Houttuin; men maakte ook cine Wachthuizen; een op het Westëinde der Leuvehaven hec tweede by de Schiedamfche, en het derde by de bin'. • newegfche poort. Op den 2often van September werd het Sleepersftal op den hoek van de Toorenftraatgenaakt. Ydere fleeper moest wekelyks van zyn paard 2 ftuivers ftalgeld betaalen. Op den 28ften en 2pften van November werden 'er verkocht 42 Erven, aan de Oostzyde van de Leuvehaven, het Westemde van de Wynftraat, en Noordzyde van de Wynhaven, by de Wynbrug; van deeze erven maakte men loooo guldens. ?Öt . Werden al weder dergelyke verkoopingen gedaan; odlc werd  ( i<5;) i werd de Primekerk vergroot, en van eene galery voorzien. Op den li den van Auguftus werd de eerflre fteen gelegd *an de Keizersbrug, en in het- volgende jaar werden het houtwerk en de valdeuren daarop gebragt ; deezen naam heeft zy gekregen van een Keizersbeeld, bet geen in vroegte jaaren daar omtrent geftaan hadt. Alvorens was daar eene houten brug, genaamd de Eunjerbrug, aldus genaamd, *» als men aui^eteekend vindt, naar een Vrouwsperfoon, dat in een huisken by deeze brug woonde, en van toovery befchuldigd werd. Het onkundig gemeen befchuldigde haar iemand betooverd te •hébben, en jaagde haar daarom uit haare wooning, maar zy heen willende vluchten, werd van • deeze Brug van boven nedergeftooten, doch bleef met haare handen aan de Brugge hangen, betuigende haare onfchuld ; doch een fmit, zulks hoorende, nameen gloeijend yzer, waar mede hy haar zoo lang op de handen duwde, dat zy dezelven losliet, en verdronk. 16x3. Op den 2iften van January vloeide de geheele Buitenftad onder water , door eenen geweldigen Noordwesten wind. Op den 2óften van February werden de Wyn- en Scheepsmakershaven gerooid. Op den 7den van Maart werd aan de muuren der Wynhaven de eerfte fteen gelegd. Op den nden kwam hier uit Zeeland aan Frederik , Paltsgraaf aan den Rhyn , met zyne Gemaünne. Zy wenden met alle plechtigheid ontfangen, en vertrokken van hier naar 's Gravenhaag. Ten zei ven dage werd de oude Schiedamfche Poort verkocht voor 350 guldens gereed geld. Toen werd ook de Wynftraat geftraat. Op de 22 en 23ften werden 'er 140 Erven onder de Boompjes verkocht. Deze Kr ven moesten wel 12 voetea worden opgehoogd: elk Erf was .0 voeten breed, en wel 180 voecen lang. Zy werden allen verkocht onder voorwaar-  (m) waarde , dat zy tot Scheepstimmerwerven gebruikt moesten worden. Al wie een Erf kocht , hadt de vryheid van 'er nog 3 naastaanliggende Erven by te neemen, tot denzelven prys. Elk Erf werd verkocht voor 400 guldens: de kooper moest van yderen gulden een blank randbengeld, en den 8oflen penning betaalen; ook moest ydere kooper agter zyn Erf tot op de helft de Scheepmaakershaven laaten uitdiepen, en den bagger op zyn eigen grond brengen: aan de zuidzyde van hunne Erven moesten zy eenen muur zetten van twee fteenen dikte, meteenen ingang: men mogt ook geene pothuizen of uitftekken aan die muuren maaken, maar wel venfters in denzelven: ook vermogt niemand inden tyd van drie jaaren, eenig fchip op fiapei te zetten , anders als aan de zuidzyde der Erven, op eene boete van 300 guldens Op den 2Óften van September werd aan de Gemeene Brug, en Op den ioden van Oélober aan de groote Schee pmaa* kershavenbrug, aan het einde van de Leuvehaven de eerfte fteen gelegd, mitsgaders Op den 7den van November aan de groote Wynbrugge. Toen zyn ook de Dyk en de Oostzyde der Leuvehaven geftraat. Op den iften van October bevalen de Regeerders van Dordrecht, dat geene vruchten, in eenigen der omgelegen dorpen gewasfen, in eenige andere Stad, voor dat dezelven te Dordrecht te markt geweest waren, te markt zouden mogen gebracht worden. De Rotterdamfche Regeering gaf daar tegen by !een bevel aan alle landlieden de vryheid, om te Rotterdam, Gorinchem en Schoonhoven, zonder alvoorens te Dordrecht gemarkt te hebben, hunne goederen op de markt te moogen brengen. 1614. Zekere Paulus Boutaan liet in dit jaar het eerfte huis bouwen, by de groote Wynbrug , aan de noordzyde der Wynhaven. Of  ( 16*0 ) ^Op den 14 en i^den van April werden op nieuws, vnso op de Glashaven als in de Jufferftraat, verfcuelden Erven verkocht. Op de Glashaven werd een Glashuis gebouwd, en van Hetzelve heeft de Glashaven haaren naam gekregen. Het Haagfche Veir en Doelwater zyn toen ook met «eenen fchoentngen bemetzeld en geftraat. In dat zelfde jaar begon men op eene der nieuw aangelegde werven in de Boomptjes het eerftefchip te bouwen , en Warnard Janfe Gouwenaar zette 'er het'eerfte huis • Op den 8ften van Augustus werd de eerfte fteen geleerd tan de Brugge aan het einde der Binnen Rotte , by de Hofpoort De fundamenten en een gedeelte der Voetftukjten van de Brugge werden op een daar toe vervaardigd Houten vlot gelegd - dit houten vlot was zoo breed, als de gantlche Brug zyn moest; door den overlast van hec metzelwerk, dat daar op gebracht werd, geraakte dit vlot yan langfaamer hand aan het zinken, en leverde aldaar m den grond een vast fondament, op het welk die gewelfde fteenen Brug nog ftaat. 6 „io dLB°rStWeeringJ vatï deeze BruSSe' vind ™n twee fteenen en op dezelven het volgend versken uiterehouwen: ° *» 'Anno. 1614. Werd ik op een vlot geleyt. Gemets gezonken fonder bejwycken: Den sden Oefober Anno 1615 volmaeckt door 't beiert Van Ph: van Halen, H. N. Nobel, als Fabryken. rAnS Zerde jaarJ we„rdAe Heer' Mr' HuS° *z ^root, tot Kaadpenfionans der ftad Rotterdam aangefteld. Den aanbouw der ftad zettede men met dubbelen iever LT;^ de kIeine Wy°- en Scheepmakers- brug.^ Men begon vyf Brouweryen aan te leggen; eene aan de oostzyde der Delffche Vaart, genaamdL de Eenhoorn; deeze werd gefticht door Jan Cornelisfe: de tweede aan Vv het  C 170) het Oostëirrde der Hoogftraat/ genaamd de Star, door Pieter van Wagensvek gebouwd: de derde aan de Zuidzyde van de Blaak, genaamd de Haring met de Kroon» was van Willem Willemfe Nobel: de vierde r gebouwd door Willem Ewoutfe Prins, werd de WeereU geheeten, en ftond aan de Oosczyde der Leuvehaven: de vyfde was de Drie Haringen, en werd gefticht aan de noordzyde der Hoogftraat, door Diemen Cornelisfe. 1615. Hadc men een zeer ftrengen winter, en zwaaren fneeuw. Op den 3den van April begon men de ftad mee lindeboomen langs den Maaskant te beplanten , en daar van is de naam Boompjes voor die plaats gefprooten. Op den i7den van September verkreegen de 24 Heeren Vroedfchappen , van de Heeren Staten van Holland, de yryheid, om by het afkerven van eenen der Heeren Vroedfchappen, in des overledens plaats eenen anderen te verkiezen. 1616. Bouwde men de Vischmarkt by de Gapersbrug, en tusfehen die brug en den blaauwen Toren werd. de Kraan geplaatst. 1Ó17. Thans fteegen de verfchillen tusfehen de Gereformeerden en Remonftranten in top: het gevolg daar van was, dat te Rotterdam, gelyk ook in meer andere fteden , Waardgelders, ter bewaaring van de rust der ftad, aangenoomen wierden. Hun wachthuis werd geplaatst op de groote markt, en kreeg den naam van fpyt je bakkes. Ten deezen tyde maakte men. de Singels tusfehen de Delfiche Poort, en de Kruiskade. en daar door werd de ftad,, zoo als die nog is, in hare Singels ingefloten. *ói8. Werdeny op last der Heeren Staaten , de Waardgelder» weder afgedankt, Op den '2-&ilen van. April werden de Heeren Hugo de Groot, Raadpenfionaris der ftad Rotterdam, benevens den Advocaat van Oldenbarneveld , de Leydfche Raadpen. lionaris van Iloogerbeets, en Gillis van Ledenberg, Secre:aris der Stad Utrecht gevangen in 'sHaage gehouden, In  ( 171 ) .n?/aLrZnfdeJlar lQTMdQTde de Prins de Regeeringen in alle de Hollandfche fteden, en wel op den 3often van October hier re Rotterdam. In deezen tyd werd ook het Hofpoortjen vermaakt, en de ophaalbrug binnen hetzelve gebragt: men voorzag de Uelderfche kaai var, eene fteenen fchoeiiin?. en het Salm. gat werd bemuurd. De 6 Vaandels der Burgeryë werden wederom tot 12 gebracht, en hun op nieuws den eed van getrouwigheid afgenoomen. to Ö19. Werd het verlaat by de Doel gemaakt. De St. Joris n Wj Sebouvvd > en de Boomptjes met klinkers beftraat. Up den 3den van July werd het prediken der RemonItrantlche Predikanten verboden, en Op den loden, 7 Remonftrantfche Predikanten gevan. gen, op hun verzoek naar Waaiwyk gebracht, vry van kosten, en yder hunner ontfong nog 50 guldens. üp den 2iften van July hielden de Remonftranten hunne vjodsdienstoefenmrr ™ ü^j„„_j • ^j , & "r 11S-U ^""u^diiu, tegen aue ver¬ bod aan, en het gevolg daar van was, dat kort daarna ee- nigen derzeiver gevangen wierden. J^A^d Va" dC Vi^Schhal -Kennipwaag Op den 2often van Oftober predikten de Remonftranten weder aan de kade agter Kroosvvyk. De Dykgraaf J. £ Duyn kreeg daar van bericht, enging, vergezeld van et n!ge foldatenderwaards heen. Een man, diedaaromftreeks zyn gevoeg zat te doen , klopte, ziende den Dykgraaf met deszelfs gevolg aankomen, op zyn agterfte, oiidenzelven te befpotten, en werd door de foldaten dooJgefchoten. Drie dagen daaraan werd hy in de groote Kerk begraven, en de lykftatie beftond uit 5?2 mannen. g üp den 22ften van December werd 'er no« een iongen doodgefchoten, om dat hy zeide de Remonftranten Tallen gaan hooren prediken. Dees werd op den 27ften begraven, en had een gevolg van wel 1300 mannen.  In dat zelfde jaar werd op de Nieuwe Markt, nsast de Pnnfekerk, het Beterhuis gebouwd. IÖ20-Werd te Rotterdam gebragt een by Zwartewaal in de Maas gevangen Potvisch, wel 20 voeten lang. Op den óden van April begon men te metzelen het Huisje, dat aan de Schiedamfche poort ligt. Op den !3den van Mei werden de 12 Compaeniè'n Burgers weder in 6 faamgetrokken. Omtrent dien tyd kocht de Regeering de huizen naast de Vleeschhal, van de Huibrugge af tot in de Lombertftraat, voor 220 guldens, lieten dezelven afbreeken, en to: eene ftraat maken. In dat zelfde jaar werd de Regeering door koop van de Sasbouten te Delf mees-er van het Hof Bulgerftela. De kaatjen ter wederzyde van de Groenendaal werden gemaakt, en de Baan aan westzyde der ftad aangelegd, Het ftads Kanehuis en Paardeftal aan den Kooüingel gemaakt, Mitsgaders het Huisje aan de Oostpoort en Kipfloot. _ In dat zelfde jaar werd 'er een fterk Plakkaat afgekondigd , van den volgenden inhoud: Dat wie eenen van de daaringenoemde Remonftrantfche Predikanten, zoodanig, dat dezelve in hegtenis geraakte, aan wist te wyzen , daar voor 500 gl. genieten zoude. Dat alle gedeporteerde Leeraars, die hunne onderteekening wederriepen , binnen 2 maaien 24 uuren uit den Lande vertrekken moesten, En dat die geen, die een van deeze Predikanten, die verzuimen mogt deezen beveelen te gehoor/aamen, wist aan te wyzen, mede 500 guldens genieten zoude. Aan alle Predikanten en Proponenten der Remonftranten werd de oefening van hunnen Godsdienst, op tirade eener eeuwige gevangenis, verbooden, En aan den aanbrenger van eenen derzelveneeuebclojning van 300 guldens toegezegd- Een  f '73 ) Een' ygelyk' werd verbooden een of meer zoodanigen Predikant te herbergen, maar men moest op eene boete van 300 gi. voor yder, dezelven aan den Hoofdofficier aanbrengen. 1021. In het laatst-van de maand January kreeg men eenen allerfeiften Vorst, die het meeste koorn bedorf: op den zeiven volgde een natte Zomer, die ongemeen veel fchaade toebragt. De turf was zoo fchaars, dat, als een gevolg daar vai, de kolen zoo hoog in prys fteegen, dat men voor een waag 96 guldens iro;st betaalen. Op den i3den van April, kwam Fredericus, Koning van Boheemen, met zyne vjOuw en kinderen, uit zyn rvk feevlucht, alhier aan. Op den 2^ften van Augustus, geraakte de geheele ftad in oproer, over het gevangen neemen van een Remonftrantfchen Predikant. Men zocht , doch te vergeefsch, alle moeite ter zyner befcheiming aan te wenden. By dit oproer verboren vier Remonftrantfche Burgers het leeven , en werden in ftilte des nachts begraven. Vervolgens werden 'er nog verfcheiden Remonftrantfche Leeraars gevangen gezet, en naderhand gebannen. Op den 24ften van Oclober had men zulk een geweldigen Oosten wind, dat de rivieren tot op de grond toe afliepen : in geen twee etmaalen konden de Huizen geflooten worden, en daar bovenop volgde een zoo geweldige regen, dat in 2 dagen de landeryè'n geheel onder water geraakten. Op den loden van December werd afgekondigd , dat men op den eerften dag van yder jaar, het welk tot nog toe nooit in gebruik geweest was, zyne winkel fluiten moest, en geene neering of handwerk doen mogt; maar dat men dien dag Godsdienftig vieren zoude. 1622. Een voerman, die met paard en fleede, en eenige menfchen met zich, over de toegevrozen Maas trok, reed in een wak, dat byden oord lag, en verdronk, met allen,die by hem waren. X x  ( '74 ) Aan de Stads Dode werdt in dit jaar de eerfte'fteen gelegd. Op den 4den van February werd het opbouwen van het Vrouwenhuis, met de Iwuwftoffe voor ioooo gl. aanbefteed. Op den laatften van April werd op de groote Markt Krasmus metaalen ftandbeeld geplaatst. In dat zelfde jaar werd de Westindifche Compagnie geoétroijeerd, en een kapitaal van 80 tonnen gouds daar toe by elkandren gebragt. Wanneer in dit jaar deeze ftad ook onder hoofdgeld ge■ bragt werd , voor yder rnensch een gulden, telde men in ^ dezelve 5065 famieiien , die met malkander een getal van 19159 perfoonen uitmaakten. In dit jaar telde men in deeze ftad 4686 huizen , welk getal zoo fterk aanwies, dat men in 1625, en dus 3 jaaren Jaacer , by het oprichten van het Protocol, 4770 huizen vond. 1023. Zeilde de Admiraal Jaques 1'Hermit met 9 groote fchepen en 2 Jagten van Rotterdam, tot eene onderneeming in de Zuidzee , doch vruchteloos. Vervolgens werden deeze fchepen gebruikt voor de Oostïndifche Maatfchappy/en kwamen ryk beladen t'huis. Op den 23ften van July werd te Rotterdam onthoofd Klaas Michielfe Bontenbal, Secretaris van Zevenhuizen. Ply had met zyn Zwager CorneiisJanfe van Alphen, David Koornwinder, Secretaris van Bleiswyk , en Kornelis Kornelisfe Olsthoorn te famen een overleg gemaakt om Prins Maurits van kant te helpen. Om deeze onderneeming uit .te voeren hadden Bontenbal, van Alphen, en van Olsthoorn 2000 gl. ontfangen, en op den 2den van February aan Koornwinder gegeeven. [ Onder deeze faamgezwoorenen behoorde ook Henrik Danielfe Slatius, Predikant te Bleiswyk, het geen daar uit bleek, dat zy, en zekere Adriaan van Dyk, aan eenen Schrynwerker ce Rotterdam, met naame.Corneiis Gerri'.fe, •' - die  C 175). f e mede tot dit Complot behoorde, eenig geld geweven hadden , om er nog meer tot begunftigers in hun oogmerk daar door te koopen. Zy kree'gen daar door ooit va? Embden , • Jan Ljaasfen, en van Catwyx, drie vaarensgastenJ aan hunne zyde, en zogten, door middel van geld, Eeuwoutlè l aats JrolenT, en Engelen ook over te haaien ; doch deeze vier laatfte veinsden wel toe te ftemmen inden beraamder moord, en ontfingen ten dien einde yder 300 guldens, uir handen, van de omkoopers, op de hand, maar ontdekten .terhond aan den Vorst den voorgenomen aanflag op zyn Ierven , het geheele verraad. De meesten der Wezwoornen werden gevangen en te recht gefield, maar dr aanbrengers, naar verdienden beloond (*; 1624. Kwam de Admiraal Jakob Willekes alhier aan, met eene TïfWj10?, hfbbendede. Bahia, de Toledos Santo, en de ftad St. Salvador m de Wescïndiën den Spanjaarden ' ^TZ\/chT%enÓe/en Gouve^ur Genekl, Don Diego Mendofc de Fortado, en deszelfs Zoon, als «vangen , mede. Dees Heer werd in de Herberg St. Lukas een.ge jaaren bewaard, en ftorf daar aan de Waterzucht In het zelfde jaar hield de O: I: Compagnie in alle haare kamers eene openbaare verkooping der ryke voorbrengleien van het fchattenbaarend Oosten, en kreeg no£ veele ryke fchatten te huis. 6 6 16ZS. Op den *3ften van April overleed Prins Maurits in's Hage, en terftond werd deszelfs Broeder, Prins Fredervï Henrik, m deszelfs plaats verkoren. 'reaeryiv Op den 7den 8ften en oden van Tuny kwamen 'er Rotterdam zeer veele burgers van Öre/a, aTz* de Ma quis de Spmola die ftad by verdrag ingenoomS had ra dat hy haar, met zwaare kosten, van den aoften van A De C*) Looil, Krenyi van Rotterdam, üadz. j-o. Xx z  ( I7Ö ) De Regering fchonlc aan deeze lieden het Burgerrecht om. nier. Onder dezelven waren veele Vischkoopers, aan de-r welken een gedeelte van de Vischmarkt gegeeven werd. 162-8. Zeilde Pieter Pieterfe Hein mee eene vloot van 13 fchepen, naar de Westïndiën. In dit jaar werd ontdekt, dat eenige Leden der Admiraliteit zich aan ontrouw fchuldig gemaakt, en de penningen der Admirateit gebruikt hadden, en dat dit de oorzaak geworden was van eene flegte betaling der zeelieden, waardoor veele Bootslieden naar Duinkerken of tot de Spaanfche zyde overgeloopen waren, en den Koophandel met hunne zeerooveryën groot nadeel toebragten. De Heeren Staaten Generaal fielden over deezen eene rechtbank aan, en de meesten derzelver waren in 's Graavenhaage gevangen. . 1627. Op den 25ften van Oclober kwam de Admiraal Pieter Pieterfe Hein met eenige fchepen in de M;»as en voor Rotterdam. Dees roemryke zeeheld had in de Bahia de Toto Los Santo 23 fchepen veroverd, met wel 2569 kisten fuiker, eene groxe party Tab.ik, Katoenen, Huiden, en vele andere koopwaren. Hy was ten tweeden maale de Rivier opgezeild , en veroverde nog 4 fchepen met 900 kisten Suiker Tabak enz. In Augustus nam Prins Frederik Henrik Grol in. 1 id23. Op den -öften van December werd te Rotterdam, een Zeekapitein onthoofd, die zyn fchip, dat zeer fchoon en nieuw was, san de vyanden zonder Ihg of floot had overgegeeven. Twintig mannen, die hem het vegtenaangeraaden hadden, hadt hy, twee aan twee, doen binden en in zee werpen. ; « In dit jaar begonden de Remonftranten weder hier en daar te prediken. Te Rotterdam hielden zy hunne Godsdienstoefening in een zeker pakhuis in de VVynftraat, en om byzondere redenen liet men'dat toe. In dat zelfde jaar kwam de Gouverneur van ^eerlands Indien met 5 fchepen, en grooten rykdom in het Vaderland. ~ ' • >• O?  c m > ■■ die" n5St-ten de karaers der Westindifchë Cm. pa?nu eene Vloot uic van 7 fchepen, onder Dirk Symenfe fcSiTv^ 3 FyZe"' -Ebbende Sco^Sen miKei en veele andere waaren. de R^dfrrf5deni7V,an, January werdalhier by oétrooi van de R dderfchap , Edelen en Steden van Holland en WestFnesland, aan de Stad vryheid verleend tot het oprich, irfl*" ef1 VJedemakers^er. De eerfte Heeren, die m deeze edele Vergadering gezeeten hebben, zyn geweestSchet ÜS-' ?udJ3urgemeefter, P. Tim me r s-, Oud Schepen , en uit de Burgery J. P. Rysoort. zi lLitl 2f°?e" e" 2^en *a" Mei lieP 'er eene v]°ot van fnHoT Pe" ' bemand met 2644 matroozen en 804 5?SCn,artn ultSeIezen mannen* en voerende 117 metalei itukken gelchuts , onder bevel van P. P. Hein en H J->onck in zee; terdamdlïïr f5, 7an ,N°v?mber ]™ voor de Stad Rotterterdam het fchip de Oijevaar, uit de bovengemelde vloot brengende de aangenaame tyding, datP. P. Hein de seheele fpaanfche zilvervloot , omtrent de Havana , in de West indien genomen hadde. 1629 Kwam die Vloot behouden op de Nederlandfche reede ' niet eenen onwaardeerbaaren fchat aan, beftaandein JTd ponden zilvers. 2p98 ftaven zilvers. 3735 Huiden en et ne party ongezuiverd goud : eene goude'n króón m4 edei gefteente en paarlen verfierd, Zynde\an eene zeer groote , Sdeedendaarenb0Ven S°ud£n ketens' e» «« andereToï KrS? ^S\T>' P-Hein werd door de Coliegiester Admira- die voornGP nTZerVand^Ed- J°nkheer W V NuS,, koren geveld was, tot hunnen Admiraal ver- da^°LdrL2n4nen Van^ kw™ te Ro«erdam de tyding, t*°vSZtLea keiZer^ke lQ^s °ver den^Ysli - u- veiuwe gekomen waren. Yy Op  ( 178 ) vySlefvVotrd. ™ Aüg"StUS WSrd Arae''sfoOTt *** * s^w" 2,'fte" ™ A»pn»i kwam -er tydins datd, v n" rSf „°P ,9de" dCS ™Se»s, doofden1kotae VelLee°O^Hn "anJ°«*er verlieten de Spaanfchen de Sen in d^f" ^ hadde°de St"« "°377 Op den 25lten van Oclober werd 'er een T™ r n in du Jaar werd de oude muur lanp-s hpr°sf t en l^SM^A M?aefchappy mgenoomen waren. «cinaiicne 1031. Op den ioden van September voer van Artwork duizend Mannen. »A yvvuujcrs, zes De  ( 179) De Prins ontmoette dezelve by St Annaland, en veriloegze geheel-: daar waren in 11 tonnen met geld , en 3 cormen met nemftroppen. Die geheele magt viel in de handen van den Prins, behalven eenige weinigen, o-d<»r dewelke^ de Graaf Jan van Nasfouw, Barbanfon en Bosfu waren, die het ontfnapcen, doch met grootst gevaar. Op den i6den werden eenigen der krygsgevangenen en een groot getal floepen te Rotterdam gebragt. 1632. Op den laatften van Augustus bedreef men hier te lande eene algemeene vreugd over het inneemen van Maastricht , het welk 9 dagen te voren , mitsgaders Roermond, Venlo en Stralen aan 's Prinfen zyde overgegaan was. 1633 Bedreef men insgelyks vreugd over het inneemen van Khynberk. Op den iften van November had men eenen buitengemeen hoogen vloed, zoo dat men over de kruin der groote Markt met fchuiten vaaren kon : door deezen vloed werd veel fchade veroorzaakt. 1634. Stortte de oude Goudfche Poort van ouderdom in. Twee oude heden, die op dezelve woonden , werden van onder de puinhoopen onbefchadigd uitgehaald. In den binneo-evel van die Poort was dit jaarversken uitgehouwen. ErafMVs Leeft, aLifhIIdoot: Want sChoon geflorven, 000 bLIncht slln gLans noCh als Vergood heel onbedorven. Eene fterke en langaanhoudende droogte , die de beesten van dorst deed verlmagten , en de boomen verdroogde, gevolgd van eenen lellen winter, die drie maanden onafeebrooken duurde, zoo dar men met paarden en fleeden over het ys de koopmanfchappen tot boven Keulen vervoerde maakte dezen zomer zeer Ichraal, fchaars en onvoordeelig! In dat zelfde Jaar werd, na het afgaan van den Heer Hugo de Groot, de eerfte Penfionaris aangefteld, zynde de Heer Symon van Beaumont Yy 2 De  ( i8o ) De Stad groeide hoe langer hoe meer aan in koopmanfchae zoo dac de Enge iche Court hier gekomen zynde, een vl'" de Fr^nïhf9t T0r 2° ja;e" fl0°ren' e" daar °P werd de b amche School tot een .Coerthuis voor de Engelfche Kooplieden gemaakt. ^"gtnene De Vischmarkt, die by de kraan ftond, werd tot eene Beurs voor de Kooplieden eemaakt 1635 Men maakte tusfehen de Keizers - en Zoetenbru-en eene nieuwe Vischmarkt. Dezelve ftaat 'er nog Zv werd gebouwd buiten den ftaebmuur , 0p paaien XJ^l. s naderhLerfSt°reii ^ ?°"den Deeze V?schmaS is nadeihand langs de zuidzyde van het kleene marktveld met eene fteenen"kaai gemaakt, en de grond onder de ehe 5:tSd' ^^^banken^nbytedeSk 1 ^35- Op den 1 ften van Mei werxl de Lombert in eene Stads Leer bank veranderd, en de eerfte beleening In dezelve gedSn* Hier beleend men panden van lo ft. af tot aan ico | toe tegen eenen penning ter week van iedren Gulden : die van* 100 tot 5co gl. toe tegen 10 ftuivers van iedere-honderd' guldens m de maand, en van iedere 5co en daar boven K£d£T* elkMf vierendeel yJs, van fi^C In uit Jaar kwam te Rotterdam een groot getal fransch voet- en paardevolk, uit het franfche kgerf l et «ê„, vereemgd met dat van den Prins, in Braband getrokken was en Tienen ftormenderhand ingenomen had. % had" vee verngt. In November waren zy gefcheiden en naar 2Sgfl?°men' de^anSSn den Go ¬ ten wind afwagten om te vertrekken. Die woei tot hun ongeluk m 4 den £n ^ hun zTbmten." 0fl«emakken » e" verteerden alles, wat i%6. Ö£ den 3often van April Werd de Sphenkenfcfaans uit de  ( i8i ) '' *e handeo der Spanjaarden hernomen door de Nederlanders, waar over,door geheel Nederland, en by zonder ook hierce Rotterdam, een Dankdag gehouden , en veel vreugde bedreven werd. ö In dat zelve Jaar werd de Wïsfelbank te Rotterdam es. vcsugé, en ia den blaauwen Toren, by de groote Kraan enGapcrsbrug ..geplaatst. 3 De Bank van Leening werd ook in dit Jaar voltooid, en Pieter Uithoek en C ; van Schie tot Commisfarisfen van dezelve aangefteld. In dit Jaar werd ook door de Ridderfchap en Edelen van Holland en Westfriesland aan deze Stad vryheid gepeven tot het verkiezen van vier Heeren Burgemeesteren: want tot dien tyd toe, waren 'er nog maar drie geweest. 1037- De 25ften van Oclober was hier een groote vreugdedag over het veroveren der Stad Breda, die, na eene beleegenng van elf weken, op den ijden van deze maand den Spanjaarden ontweldigd was. In dezen tyd waren te Rotterdam 28 Brouweryën fommigen van welken 7, 8, ja 9 Brouwfels in eene week leverden. In het laatst van dit Jaar brak de Rhyndyk in, door het meenigvuldig van boven afkomende water, door het welk de Nederbetuw , de landen tusfehen Maas en Waal, en een groot gedeeke van Holland en het Sticht van Utrecht overftroomden. Daar door werden te Rotterdam, inde Buitenfingels en Rottekade verfcheiden gaten veroorzaakt. De verlaaten zette men open , en daar door ontlastte zich het water weer fpoedig met de ebbe; zoo dat in Mei de landen al weder droog waren , en men de velden beweiden kon. In dit jaar en het volgende rezen 'er zware onlusten tusichen de Delvenaars en die van Delfshaven. Vele huisgezinnen van Delfshaven vertrokken naar Rotterdam, en bragten met zich vele Buizen , andere Schepen en Rederyën. Dit bragt aan den Rotterdamfchen Koophandel en Zz Scheep-  C is*) Scheepvaart niet weinig voordeel rnr T)a t?« • • ltf38ipm 6 VSdt°cht dezes jaars was ongelukkig Graaf Wil iem van Nasfouw werd te Pal In in 1 8' « daar door moesT de Pr ns „ I ^ geflagen' en StadGelre verlaten °F den 25fen va» Augustus de '^grootO^hia "d? M3\S *ad <*" «gemeen noomen waf & ft ™«ker" % d^ Spanjaarden ontgenTair^re^erl ^*-S Konin- Vrouwln', ^W^ST^iffi d™" ta* re (W en warrelwind, d^l^ff"^ ging geraakte, en het gefchut, het geen niet vas^ëLt waT van het een naar het andere boord rolde , ïof dat jSt Scn p omfloeg en daar by wel 40 menfchen Verdronken hebbende z,ch van wegen de koude, tusfehen deks be^ ^L^^L%iA^rna zas men de ^ o. dat zyns bedunkens dir .Srhir. 5„ j ^y ' £slacizmen rog vlot) binnen de Zalmbwen zondeToben £ liggen, makende dus op da? 'ex rW> ' d Zlen bels, waar aan duizenden van menfehen trokken doeh al" zoo het fch,p te die? in het zand ingeweld was werot de  ( 183 ) kabels aan Hukken getrokken: Ik viel (zegt hy wyders) nog maar een Jongen van 7 of t jaren oud zynde, aan de öoetenbrug onder de voet: zoo lang was deze kabel Naderhand'heeft men nog veel moeite aangewend, om riet zelve met 2 fchepen te ligren, maar de fpiegel'er afgerukt zynde , moest het fchip blyven zitten. Op den ifïen van Maart werden alhier twee pryzen met 200 mannen opgebragt. De Admiraal Tromp had dezelven voor Duinkerken den Spanjaarden ontnomen. In dezen tyd werd de Prinfen - kerk vergroot. In September en Oftober had men het in deze Stad zeer druk met het uitrnsten van Branders, Oorlogs-Ammunitie en ahdere Schepen en noodwendigheden, welke men aan den Admn-aal Tromp toezond. Dees held was in de maand September eene fpaanfche vloot van 67 fcheepen , onder den Admiraal Don Antonio d' Oquendo onder Engeland ontmoet. Dy was niet fterker dan 11 fchepen, en dorst met deze geringe vloot de Spaanfchen heldhalftig bevechten : Daarna nog voorzien van 10 fchepen en behoorlyfc buskruid dwong hy deze magtige vloot, om in Duins binnen te loopen, zoo zy geene flagen wilde ontfangen. Men het aan Tromp ook niets ontbreken, maar bezorgde hem , zoo van Rotterdam en Amfteldam , als uit Zeeland en elders , zoo veele fchepen, dat deszelfs vloot binnen korten tyd, van 27 tot 112 Zeilen aan was gegroeid. Met deze vernielde Tromp op den aiften van Oktober de gebee-' le fpaanfche vloot: 3 groote fpaanfche fchepen werden verbrand: 12 in den grond gefchoten, en 10 genomen Daar bleven; zoo aan dooden als gekwetften 16coo mannen, zoo dat de fpaanfche vloot van 67 fchepen en 24000 mannen geheel verftrooid , of verbryzeld wierd. De gevangenhuizen en poorten te Rotterdam waren met gevangen Spanjaarden vol gepropt. 640. Op den 25 van Maart gevoelde men hier eene geweldige aardbeving ° ' In het zelfde jaar werd de St. Sebastiaans kapel , die Zz- 2 na-.  ( i8| ) naderhand de fchotfche kerk geworden is , op den hoek van de Meent,, de helft vergroot, en met zarken belegd. *dere zark kostte 100 guldens. J6.fr In dit jaar begon men de Singels rontfom de Stad te verbreeden Het eilandje, dat toen nog tusfehen de Rotte en Boterfloot lag, en eene bleekery was, -au de Oostpoort af, niet twee bruggen aan den Singel gehecht , welke nu nog de bruggen aan het begin der buiten Rotte en Kaarnemelkshaven zyn. Ook werd de heul, die over de Rotte aan het Franfche Veld lag, weggebroken, en de brug over de Schie by de Delffche Poort, mitsgaders een daarby flaande Zaagmolen weggebroken, met verfcheiden Huisjes en twee Bleekeryën, tusfehen het Hofpoortje en de Delffche Poort; over dezen grond werd de Singel gelegd; de brug by de poort herbouwd, en het plein aldaar met ypen boomen beplant. Ook maakte men eenen volmolen, die tusfehen den hoek van het Franfche Veld ftond, met eene bleekery tot aan de Hofpoort tot Ramen. De huizen, die te digt aan de Vest ffonden, liet men afbreken , en ver plaatzen. De grond der Singels werd gelyklyk verhoogd , en rondfom met ypen boomen beplant, en de weg met koolasch beffrooid. Eer dit afwas, liepen 'er vier jaren mede henen: het Franfche Veld werd verkocht, en tot Erven uitgegeven. In dat zelfde jaar werd de Goudfche Poort , die in 1634 van ouderdom ingeftort was, herbouwd. 1642 en 1643 Werd het Orgel in de groote Kerk gemaakt. $643. Werd de Beurs by het oude Hoofd weggebroken , en het Admiraliteits Hof, dat 'er nog is , gebouwd. Dit volbouwd zynde , hebben de Heeren Van het Ed. Mog. Collegie aldaar hunne Vergaderingen , die te voren in het St. Agneeten Klooster gehouden werden, verplaatst. Men bouwde en rustte in dien tyd ook aldaar uit een fchip voor den Admiraal van Holland , als prefiderende in het zelfde Collegie, zynde dit het oudfte. 1644 en 1645. Zie deze Kronyk, bladz. 39 en 40. 1647 k de nieuwe Schiedamfche Poort opgetimmerd en volmaakt. 1648. De  ( 18.5 ) i&iS- De vrede met Spanje getroffen zynde, werd hier en door het gantfche Land een plechtige Dankdag gehouden en alöm veel vreugd bedreeven. Ï649. Kwam Karei de Ilde Koning van Engeland , uit zyn Ryk gevlucht-zynde , met de Hertogen van York en Clou{ chester, van dë Haag, te Rotterdam aan, om vervolgens naar Breda te reizen. t Omtrent dezen tyd vind men,dat in de Keizerflraat een kind geboren is met eenen zoogenaamden Oiifant.dhuit, en beenen ; doch in hoe verre dit met de waarheid overeenkome, laten wy aan het oordeel der Natuurkundigen over. 1651 In de Kermis-week trok de Rotterdamfche Burgery in de wapenen , hebbende by zich eenen Lekkerkerkfchen Boer , die agt voeten lang was: de langfte man in Holland kon gemakkelyk onder deszelfs arm doorgaan. In de maand Mei des jaars 1668 is hy te Lekkerkerk geftorven en begraven, onder een toevloed van een ongeloof baar getal aanfchouwers , die van alle zyden famengevloeid waren. 1652. In Juny werd de Burgery, die in 6 vaandels verdeeld was, in 12 Compagnien veranderd , en in de St. Joris Doele gemonsterd. Elke Compagnie werd omtrent 300 mannen fterk bevonden Uit de Doeie trokken zy naar de Beestenmarkt, by de Binnewegfche Poort, alwaar zy eenige exercitiën deeden , en zich in flagörden fielden. In dezelve maand zag het 'er te Rotterdam verward uit; ' dx>r een ontftaanen oproer. Tegen over den Mosfeltrap in de Hoofd'fteeg woonde ; .een Engelschman, die aldaar kannen verkocht. Dees hadc zeer kwalyk gefproken van den dapperen Admiraal Tromp, die op dezen tyd met eene vloot tegen de Engellchen in zee was. Dit hadt het gemeen gehoord , liep daar op te hoop, en plunderde het huis van den Engelschman. In het volgende jaar gefchiedde het zelve in de Koeftraac, aan het huis van Mr. Hemfte, mede een Engelschman. By den zeiven was eene Engelfche Vrouw, die mede tegen A a a ver  < 1*6" ) ss&fëss^nadedevan Tromp >denmo:^ enlSr^eld" ** ^ ^ WCfd aan ftukken ***** ï6J3 Werden te Rotterdam verfcheiden zware OorJo^chepen getouwd, en onder die, ook een voor den Adm raai Tromp ' nr r VM 7°' 6°' of 56 bukken kano P' In dat zelfde Jaar werden 'er van de maand February af tot Juny toe, te Rotterdam opqebragt de volgende mZen dte door Particulieren den Engelfchen ontnomen JZ ' 4 Schepen van Jarmuyden : een Schip met fyne wïren • Up den iaden van Junv geraakte de AHmi^oï t voor Nieuwpoort met de fcjeffi in teved f fTP feg duurde twee dagen. Tromp verloor f ^ zeven Def Engelfchen zes fchepen by, P 6 Z6Ven * en de Op den ,4den kwam de Èngehche Vloot hier voorde Maas, en met kleen vaartuig toe voorby den Brie?di? bragt op de kusten van ons Vaderland niet weinia fch?£ TrSL°nl' °nve,rmoeide vIF bragt men het zoo ver , dat Tiomp in het laatst van July 90 fchepen, en de Vice Ad miraal de Witte „ ^ ^ fc^ V ce Ad_ On S^'a alj£n VM voIkengefchutvoorz^" Op den 7den van Augustus zeilde Tromp met 8< fche pen voorby de Maas , en kreeg op den gften de Entfc£ Vloot jn het gezicht; de Engelfchen hielden alle de zee gaten van Teslel en de Wielingen bezet Zoo dra de Vloten elkandren in het gezicht kreezen zenden zy beide in zee : des nachts gerekte de V; $ Admiraal ook met 27 fchepen in zee, In kwam L7^1 gens  ( i*7 ) gens by de Vloot van Tromp aan. Men gerankte aan eikanderen : het gevegt duurde met een allergrootften heldenmoed, 3 dagen. Waar by de groote Tromp op den 10 van Augustns het leven verloor. Hy werd te Delf begraven, alwaar een gedenkteeken voor dezen waardigen Zeeheld opgericht is van wit marmer, op het welk het volgend Graffchrift van den Profesfor Boxhornius te lezen is. Hier ruit de groote Tromp, de pronk van alle Helden En Vlogden van de zee, die 't Vaderland kan melden : Die door den Engelschman getroffen door een lood, Bleef midden in 't gevecht, en won het na zyn dood. In de maand Oélober werd , tot goedmaking van de kosten ter zee, door het gantfche land de duizendfie penning geheven. In November werden 'er te Rotterdam twee fchepen uitgerust , om de Engelfche Krygsgevangenen over te voeren, en dezelven tegen Hollandfchen, die in Engeland waren , uit te wisfelen. In dit jaar ontdekte men in de landeryen veele muizen van byzondere kleuren, zoo dat men in den winter dezelven met geheele manden vol kon opvangen aan de dyken en hooge wegen. 1654. Werd de Burgerwachtplaats gefield onder het Stadhuis/ ter zelfde plaatze, waar voorhenen de Vleeschhal geweest was : de wachtplaats der Burgers was te voren op het Stadhuis in Schepenskamer , en de Vleeschhal werd gemaakt , waar zy nu nog is. In dit zelfde jaar werd van een gedeelte van het Admiraliteitshof het Boterhuis gemaakt , en de Kennipwaag bracht men onder het Stadhuis; naar allen fchyh, waar nu de Wisfelbank is. Op den elfden van Mei, leiden alle de Kapiteins van de Burgerwachten hunnen eed, by de Heeren van de Wet, af. Op den 27Üen van Mei werd tusfehen den Proteclor van Aaa 2 En.  ( 183 ) Engeland, Olivier Cromwel, en onzen Staat de vrede oei fiuen ° De koophandel met Engeland begon terftond te herleven' zoo dat 'er in eene Maand reeds 120 fchepen met allerleiie Koopwaren weder hier gezien wierden. Op den liden van Oktober fprongte Delfde Buskruid, toren w de .lucht, .hier door werden verfcheiden huiden aan «ukken geflagen en de meesten in die Stad b-fchadDd Aan de Burgers , wier huizen geheel vernield waren " werden verfcheiden vryheden verleend, maar ook alle dl overige Burgers voor den tyd van vier jaren ontheven van verpondingen te betalen , het geen jaarlyks eene fomme van 30,000 guldens bedroeg. Dit ongeluk viel voor des morgens ten elf uureh , zoo als de Commies Soetens , van denwelken men naderhand niets gevonden heelt , binnen gegaan was; tweehonderd huizen waren geheel verbryzeld. In de 'beide Doelen werden alle de boomen als met eene byl tot den grond £©e af geflagen. Het getal der dooden werd gerekend op -54. maar dat der gekwettten heeft men niet kunnen bepalen' Wonderdadig zyn bewaard, en van onder de puinhoopen opgedolven , een kind van een jaar, hebbende in den kakftoel met een appel gefpeeld, en twee anderen in de wieg Insgelytcs twee oude mans, en eene Vrouw. b" Gantsch Holland daverde van den flag , als of er eene •aardbeving gefchied ware ; men hadt zelfs te Amersfoort en te Wageningen den dreun gevoeld. 1635. Heeft de Burgery voor de eerfte reis onder het Stadhuis in hare nieuwe vertrekken gewaakt. Op den i4den van Juny is de kamer van het Zeerecht gevestigd. & ' In dit jaar is de galg aan de Schie , die te voren van houtwas, van wit arduin fteen gemaakt. Jn dit zelfde jaar heerschte hier te land eene pestziekte, zoo dat 'er in den tyd van é maanden, in Leiden , Amfterdara* Rotterdam , Dordrecht, Haarlem en Utrecht, 29820 men-  ( i3Q ) 29820 menfchen ftorven. Ï656. Op den 19 den van Maart werd tot Rotterdam , door de Regering by Plakkaten van de Heeren Staten aan alle Boekverkoopers en Drukkers bevolen geene Bybels te drukken of verkoopen, anders als naar de laatfte overzetting, van het jaar 1619, op eene boete van icoo guldens, en wyders, dat niemand den Bybel zoude mogen drukken, zonder alvorens daar toe confent gevraagd en verkregen te hebben. In de maand Juny zeilde 'er eene Vloot van 7 Schepen in Zee , onder het bevel van den Admiraal Opdam, zynde naar Dantzig beftemd. Toen deze Vloot in de Zont kwam, vond zy daar den Vice Admiraal de Ruiter met eene Vloot van 28 Schepen .* beide deze Vloten zeilden naar Kopenhagen, alwaar nog 3 Staatfche Oorlogfchepen by haar kwamen, en naderhand 'nog 4, zoo dat de Vloot toen 42 Schepen fterk was. be Koning ftoeg te Kopenhagen den Heer Opdam Ridder van den Olyfant. Deze Vloot zeilde naar Dantzig, het welk door de Zweden belegerd, maar door de onzen ontzet werd. Onder andere gefchenken ohtfïng de Admiraal Opdam van de Regering dier Stad een zilveren Lampet, vertrok den 8ften van September met 30 Schepen naar de Maas, en liet den Schout by nacht, Kom: Tromp, met eenige Schepen en Soldaten voor Dantzig. In Juny vertrok de Engelfche Coert van Rotterdam naar Dordrecht. 1057. Ontdek e zich te Rotterdam eene nieuwe feks , die men kwakers noem.ie,en die veele Burgers,die ge?ne middelen hadden, by eikanderen verzamelde. Derzelver opperhoofden waren een Koekebakker , een Houtwerker , en een Schoppemaker , met nog eenige andere onvermogende lieden. Hunne grondleer was eene gemeenfchap van goederen, en B b b dus-  i 190 ) dus wilden zy, dat de ryken aan den armen zoo veel moesten afftaan van hunne middelen , dat yder evenveel hadde. Deze knapen bedreven vele zotternyën, zoo dat eindelyk de Regering te rade werd , tot voorkoming van oproer , 7 of 8 van de voor naam ft en ,die de gemeene wegen onveilig maakten , by den kop te doen vatten , en in het Dolhuis te plaatzen,uit het welk zy, na eenige weken, door hulp van eene ladder over den muur gevlucht en ontkomen zyn. In dit Jaar ontftond 'er een gefchil tusfehen den Koning van Frankryk en Hun Hoogmogenden. De Koning liet alle de Hollandfche Schepen,die in zyn ryk gevonden werden , in beflag, en die op Zee waren wegnemen. De Ruiter nam op zyne beurt eenige Franfche Roovers.in deMiddelandfche Zee, en bragt die te Kadixop: ook lieten de Heeren Staten alle de Franfche goederen en Schepen in beflag nemen, en de vaart op Frankryk verbieden. Om deze verfchillen by te leggen, kwam de Franfche Ambasfadeur du Tou hier aan, en vertrok naar 'sHage: het gevolg daar van was, dat in het volgend Jaar de vrede getrolfen, en de handel als voren voortgezet wierd. In het zelfde Jaar werd de fluis in het fpeui vernieuwd; En gelyktydig de groote Markt, In het laatst dezes en het begin des vo1genden, had men een bovenmaten Herken Vorft. Van den 2iften van January af tot den 5den Maart toe, pasfeerde men de Maas met wagens en paarden. Men reed met Heden , met 6 tonnen Haring en nog andre koopwaren beladen, naar boven, tot aan Keulen toe , ja nog Jiooger, De fneeuw, die 'er gevallen was, was zoo meenigvuldig, dat 'er , toen het begon te dooijen, zware overtfroomingen daar door veroorzaakt wierden. Op den 5den van Maart werd het ys van Schiedam af tot Rotterdam toe , in de Maas, mitsgaders in de havens dezer Stad met de Stadsfchouwen, door een groote magt van volk gebroken. 1658.  I 191 ) 16,58 Werd befloten by de Ridderfchap en Edelen van Holland en Weftfriesland, dat niemand, voor hy den ouderdom van 27 Jaren bereikt had, tot het ampt van Vroedfchap verkiesbaar zoude zyn: En dac by het flerven van een der Leden die openftaande plaats weder, binnen zes weken , zoude moeten vervuld zyn. Op den 2iften van April floeg de blikiem in den noordwesthoek der ooflerpoort; dezelve brandde van boven geheel af, en Hortte vervolgens met haren toren in. In het begin van Mei werd de Duikeldam of het maken der kribbe in de Maas, tegen over de Stad, door de Regering aanbefleed. Dezelve moest hebben de lengte van 260 Roeden, de breedte van 40, en boven op de kruin van 18 voeten. Het leggen van dien Dam werd aangenomen voor 36000 guldens; maar alzoo 'er naderhand in de aanbefteding eene misrekening bevonden werd begaan te zyn, is het zelve werk naderhand aangenomen en volmaakt voor 15000 guldens. In het begin van July zag men te Rotterdam den Heer Ambasfadeur van Portugal, Don Ferdinandus Telles Faro de Menege. Heeren Burgermeesteren en derzelver RaadPenfionaris haalden hem met een floep van zyn Schip aan land, en op den 18 vertrok hy naar 's Gravenhage. Op den oden van September ontflond 'er een zware, enzoo geweldige florm, dat verfcheiden wagens met paarden en menfchen van den Dyk geflagen wierden. Op den 13 den van September overleed, te London, Olievier Cromwell, Protector van Engeland. In de maand Oclober zeilden uit de Maas naar het Vlie de navolgende Schepen. 1 van 72 Hukken, met 325 Man, 1 van 60 Hukken, met 260 Man, 2 van 40 Hukken, met 160 Man, Bbb 2 1 van  ( w 3 i van 36 ftukken, met 140 Man, 1 van 32 flukken, met-100 Man, en vereenigden zich vervolgens met deze volgende j, 7 van het Adrairaliteits Collegie te Amfterdam. 2 van de ftad Amfterdam zelf. 16 van Westvriesland en het Noorder kwartier. 3 van Friesland , 3 van Zeeland , 6 Transponfchepen , 6 branders, en 6 galjoenen, maakende te famen uit eene vloot van 49 Schepen. Op den i8den van O'clober zeilde deze vloot uit het Vlie mar üe Zont, leverde aldaar op den Sften van November aan de Zweedfche Vloot een geweldigen flag en dreef de Zweeden op de vlugt. De Vyand verloor [4 Schepen, behalven nog vier die zwaar belchadigd onder het kafteel van KroonenbSrg geiled werden. De overige Schepen van de Vyandelyke Vloot zynde 26 m getal, ontvluchtten de onzen in de haven van LaBdskroon-, maar de Nederlanders floten hen aldaar in Up den loden van November kwam de Admiraal Opdam binnen Kopenhagen, welke ftad door de Zweden belegerd zynde hy ontzet had. Witte Corneiis zoon deWit,Vice Admiraal, werd in dezen Zeellag met twee musketkogels doodgefchoten, en zyn bclnp, benevens twee Zweedfche Schepen, in den grond geboord. Men telde op de Hollandfche Vloot behalven de gekwetften , 400 dooden. De Admiraal Opdam bragt vier veroverde Zweedfche fchepen in Kopenhagen en gaf dezelven aan den Koninir van Denemarken tot een gefchenk. Der Zweden verlies beftond in'10 fchepen. Op den i6den van November werd by de Éd- Gr- MoeHeeren Staten van Holland of by ampliatie vafigefteld ,dac in-  ( 193 ) ingevalle een der Heeren Burgemeefteren in het tweede jaar van zyne zitting overleed, of deszelfs plaats op eene andere manier vaceerde , dat dan, tot den tyd der aanftellinge toe ,deszelfs plaats vakant zoude blyven; doch zoo de vacateur in het eerfte jaar voorviel, moest de plaats binnen 6 weken , als in de jaarlyklche verkiezing, by loting, aangevuld worden. Op den 8ften van- December begon het weder fterk te vriezen, zo dat men op den i8den de Maas weder met paarden en lieden bereed,en die rivier, binnen negen maanden , twee malen bereden wierd. Op den 3often van December begon het tedooijen; dit veroorzaakte tusfehen Gorinchem en Dordrecht eenen zwaf ren Ysdam, dewelke den Dyk op zes plaatzen doorbrak,zoo dat de geheele Lage waard, groot doooo mor gen, onder water gezet wierd. Drie fteden en een en vyftig dorpen verdronken In j6"59 werd de Heer Echbert Meeufen Kortenaar tot Vice Admiraal aangefteld. In Maart, werd de vaart op Groenland verboden ; doch* in April by een nader gebod, bepaald , dat 'er in geheel het Jaar geen fchepen mogten uitvaren ; doch aan de Groenlandfche Reedery werd het varen vergund , onder beding, dat zy aan den Staat 1500 mannen leveren moest, het geen binnen 2 of 3 dagen volbragt werd. Men plaatfte dit volk op het fchip van den Admiraal de Ruiter, om met het fecours naar Denemarken te varen. Op den 5den van Juny werd de Haringvisfchery opengezet , en op den 8ften van die maand vereenigden in Denemarken de Vloten van de Ruiter en Opdam, en by dezelven voegde zich de Deenfche, makende toen te famen uit een getal van 83 fchepen en vier branders, behalven alle de andere vaartuigen. Op den loden van July werd befloren by Heeren Burgemeefteren aan alle de Burgervaandelen dezelfde fpreuk en blazoen te geven, namelyk het wapen van Holland, met het • C c c onn-  ( 194 ■omfchrift es VigilaU Deo confident: buiten om het werk moesten vergulde olyftakken komen met het wapen der ftad boven aan de fteng. Dezelven werden verdeeld in 3 aroe«e, 3 witte, 3 blaauwe en 3 oranje Vaandels. In het zelve Jaar is de Prinfen Kerk nog een derde vergroot, en met zarken aan de zuidzyde belegd : iedere zark werd verkogt voor 100 Guldens. Op den 7den van November werd de Vice Admiraal Witte Corneiis Zoon de Wit in de groote Kerk alhier begraven. Zyn lichaam was uit Denemarken geballemd herwaar dsgebragt. De pragtige Tombe terzyner eere opgericht, was in 1660 voltoid. Jn dit Jaar was hier in de ftad een man, die 118 Jaren oud was, en jan Ottele genaamd werd. Hy was geboren in het land van Luik, had nog volkomen zyn vertfand, en gebruik van zyne zintuigen: hy at nog hard gezouten vleesch, en gekookte paardeboonen. Hy had nog gezonde tanden en was te Hillegersberg en Oudewater ichoolmeester geweest. 1660. Werd de vrede tusfehen Zweeden en Denemarken gefloten, door bemiddeling van den Staat, Frankryk en Engeland. Men voorzag by het fluiten van dien vrede te gemoet, dat daar door onze koophandel in het Noorden merkelyk in bloei aan zou nemen , en men heefc ook naderhand gezien dat dit even zoo uitgevallen is. Op den 4ften van Mei, maakte men te Rotterdam een grooten toeftel, tot het ontfangen van Karei nden, Koning van Engeland, die, Cromwell nu dood zynde, wederom derwaards vertrok, om op den troon zyner Voorvaderen herfteld te worden. vDes avons ten 7 uren , voer zyne Majesteit, van een zeer groot gevolg vergezeld, deze ftad voorby. Geheel de Burgery was in ryen , langs den waterkant, in de Boompjens , gefchaard ,• en gedurende deszelfs voorbyvaaren , werd de Koning door hetgefchut van de Bolwerken begroet; verfcheiden falvoos uit de musketten der Burgery vofgden en  C 195) en alle de jagten des Konings beantwoordden, het zelve. Dit alles maakt eene overheerlyke vertooning. De Vorst zeilde naar Delfshaven, en vertrok van daar naar Overfchie. Hier nam de Koning en al deszelfs gevolg zyne nachtrust in de jagten, en vertrok den volgenden dag naar 'sHage, alwaar hy tot den 2den van Juny bleef. Zyne Majesteit ftak toen met eene Vloot van 30 groote Engelfche Oorlogfchepen van Scheveningen naar Engeland over. Op den 27ft.cn van Mei vleien alhier hagelfteenen, ter grootte van een duivenei, waar door zeer veel ichade veroorzaakt werd. Omtrent dezen tyd werd de nieuwe Markt gemaakt,' door het afbreken der huizen van de Prinfe Kerk, ter plaatze , waar tegenwoordig het zakkedragershuis ftaat, en van de Boterfloot, tot aan de Pannekoekftraat. ïdöi. Werd de Boompjes verftraat, en door dezelve henen rioelen gelegd. In Mei lei men de fundamenten van de Poort tot aan het einde der Leuvehaven, op de westzyde, genaamt de Nieuwewerks poort. Het heiwerk beftaat uit greinen masten , die 29 voeten diep tot op het welzand toe , zyn ingeheidDe Poort is van witten Arduinfteen en was in 1662 voltooid. De Lui en de heeluurflagklok van den grooten kerkstoren werden verwisfeld, en een fchoon fpeelwerk, beftaande uit 36 klókken en wegende te iamen 36:0 ponden in denzelven gebracht: men vernieuwde ook het uurwerk, en in 1662 werd 'er op het klokkefpel gefpeeld. Op het einde dezes jaars begon men met het bouwen van de Franfche Kerk; zy was te voren de Engelfche geweest.* de toren nog goed zynde werd behouden en ftaat nog. In het 1662 was die Kerk ook volbouwd. Aan het einde der Nieuwehaven werd het Magazyn begonnen en mede in 1Ö62 volbouwd. Ccc 2 In  (196 y In het zelve Jaar kochten de Heeren van Rotterdam de. A'mbachtsheerlykheid van Wena. 2662. Het Franfche Stadsfchool, ftaande in dien tyd op de plaatze, waar nu het zakkedragers huis is, werd tot eere waag herbouwd. Ook vermaakte men de Wynbrug, en 3 huizen naast het .Werkhuis werden van ftads wege verkocht. In de maand Augustus begon men het graven der fonda menten van het Gemeenlandshuis. In September maakte men op de magere Varken, markt by de binnewegfche poort een aanvang met heiien en voer daar mede voort tot aan den dyk. De Heijing gefclvedde door twee paarden , die in eene lpil gingen, gelyk aan eenen kaapftander, dewelke met ee nen bpei. op werd gehouden. Om deze fpil draaide het touw van het heiblok, het geen dan fchielyk losgelaten werd. De palen waren greinen masten, ten getale van y.,o' Dezelven floeg men 72 voeten diep in , gerekend van de kruin des dyks af, tot op het welzand toe. Langs de berrv werden balken op deze masten gelegd, en de masten met J2 of 16 faam verdeeld verbonden: alle de fondamenten zyn boogswyze gemetzeld , en het gebouw zelf beflaat 80 voeten in het vierkant boven den grond.. Op den 3iften van Öétober werd door den Heere Da mei Hoogendorp, Ridder, Heer van Moerkapelle en Vil légt™' Dykgraaf Van Schieland> de eerste fteen geDe Bouwmeester van dit zeer aanzienlyk en wel creordi neerd gebouw is geweest Jakob Lois,diehet geheel beftimJ en volmaakt heelt. luu u Poo^getouwd^" de k00lwegfche of binnewegfche 1663. Maakte men op den kant van het Buizegat, aan het einde der Nieuwehaven , het Stadskarrenhuis en ftal _ De .voorzyde der Delffche of St. Jorispoort werd ver- maakt,-;  1197) waakt; bevoorens was dat een beflooten gaandery met eene vaste brugge ; nu werd 'er eene ophaalbrug gemaakt en vervolgens mee eene vaste poort gefloten. Het volgend tydvers Hond in het oude metzei werk, dat toen weggebroken werd. Er as Mus daar hjj Leeft alle EeFwen door, BLjNckt heerLjickop 'i deVrLVCbtjCh eerefpoor. Op den zeiven tyd werd de floot tusfehen het Weeshuis en de Walefteeg verlegd , en het Weeshuis verbouwd : dit v gebouw was 180 voeten lang. . 166a Werd met het bouwen van het Hoofd , aan het einde van de Leuvenhaven en Boompjes, een begin gemaakt. Op den 4den van April fprong de Kruidmolen aan de Heul in de lucht; twee menfehen verloren er het' leven ^ïn dit Jaar onttond 'er een oorlog, tusfehen Karei den Hden Koning van Engeland, en de verëenigde Staten In Amerika ontnam hy ons eene fterkte op het Eiland Goerée, mitsgaders Tacorari, en Kabo Cors, vervolgens geheel nieuw Nederland , en de Eilanden Tabago en St. Euftatius. , ... t> • Derh'alven'zonden de Staten den Vice Admiraal de Kuiter met twaalf fchepen naar Kabo Verde, en die veroverde aldaar de gewonnen fterkten wei haast weder. Daar tenen namen de Engelfchen in flacht maand wel honderd en dertig koovaardy fchepen ons af, en leiden beflag op alle onze fchepen in de havens van hun Ryk: zy tasteden ook voor Kadfcc onze Smirnafche Vloot aan en veroverden er twee fchepen van. De Staten zochten wel hulp by Frankryk, volgens een verbond,- dat in 1662 gefloten was; maar deze kroon haDdd ï«  < 198 ) re eisfchen makende op de Spaanfche Nederlanden gedroeg zich daar in zeer agterlyk: des niec te min bèflooten de Staten aanjde Engelfchen in Europa allen mogelyken at breuk te doen, en zonden daar toe, onder het opperbevel van den Luit. Admiraal Generaal, Heer van Wasfenaar Updam, eene vloot in Zee. In Holland had men in dien tyd, door rot- of pes"koortzen eene zware fterfte onder de menfchen. In dat zelfde Jaar werd de Vlasmarkt gemaakt, zoo als die nog is. Op den iften van July werd het Werk- of Tuchthuis ge■ vestigd, en aan de gezamenlyke gilden eene iaarlykfche | belasting opgelegd, tot onderhoud van dat huis. De eerste Regenten, die'er over aangefteld werden, waren Dirk Dame van der Heiden, Willem Bastiaanfe , Izaak Elzevier Hillebrand van der WaUe, en Adriaan Ambroiius. loen zyn ook gelegd de fondamenten voor de Wester Hoofdpoort, voor aan de Boompje is. Op den i2den van December vertoonde zich eene groote Comeetfter. • • 6 < in net laatst van December kwam 'er eene publicatie uit, dat voortaan niemand meer met eenen langen rouwmantel ter begraafenis zoude mogen verfchynen , en dat alle lyken door de Bidders onder de hand zouden moe-en gedragen worden: op ydre vernchting daar van is een bepaald loon gezet, en een Commisiaris over de Bidders aangefteld. Ten zeiven tyd werd het Utrechtfche binneveir bepaald Deze fchuiten voeren af agter de groote kerk, door de Rotte, Moerkapelle Donderdam het Waddingsveenfche verlaat, de Goudfche fluis en Woerden naar Utrecht 6Ö5- Vertoonde zich op twee onderfcheiden tyden, eene Comee :fter. * In dit Jaar voeren verfcheiden oorlogfchepen en branders jan Rotterdam naar de Goerée, om zich by de Vloot van den Admiraal Opdam in Texel te .voegen. Op  ( 199 5 Op den 23tten en 24 van Mei zeilde de Vloot uit'Texel, beftaande in 7 Eskwaders; te weten 103 oorlogfchep' 1 17 jagten, 11 branders, r galjooten, voerende te fameri4869 ftukken gefchuts en 21631 mannen, behalven.veele vrywitligers. Deze vloot veroverde, in zeer korten tvd, 22 Engelfche koopvaardyfchepen met het convooi van 34 Hukken en eenige fmokkelaars; wordende deze allen in de Maas opgezonden. Op den i3den van Juny, hoorde men te Rotterdam geweldig fchieten en vernam des anderen daags de gevolgen 4aar van. De onzen waren in een zwaren Zeefiag geweeft met de Engelfche Vloot; in dien llag was het fchip van den Admiraal Opdam, genaamd de Eendracht, met, op vyf man na, al het volk, in de lucht gfefprongen. Naderhand kwam het wrak in het Vlie aandryven. De Staat verloor by dit gevecht , behalven den Admiiaal ook den wakkren Vice Admiraal Egbert Meefen Korteraar, en dit was oor. zaak, dat de onzen den flag verloren en vluchten moesten. Het Schip de Zeven Provinciën werd vervolgens tot een Admiraalfchip gereed gemaakt, en op den ódeft van Augustus zeilde het uit de Maas, ophebbende 88 metalen Hukken, Op den 2often van September kwam hier de tyding, dat de Bisfchop van Munfter me: een groot leper in Twente en Drenthe geva'len was, en Oetmarfe, Oldenzeel, en Enfchedee ingenoomen had: waar uu wederom een binnenlanafche oorlog geboren werd. In dit Jaar bouwden de Admiralkeits Collegien hier te lande eenige nieuwe oorlogfchepen van 60 tot 80 ftukken. In de maand Oktober namen de Edel Welgeboren Heeren Hoogheemraden van Schieland voer het eerst zitting in het pas nieuw gebouwd Gemeenlandshuis. Op den 5den van December had men een buitengemeen hoogen vloed , zoo dat men tot by Erasmus toe, metfehuitjes over de Groote Markt voer, nooit was 'er nog een voorbeeld van dezen vloed gezien. Ddd 2 1666  C ?O0 ) 1666. Had deze ftad voor de eerftemaal het geluk van Zyne Doorluchtige Hooghe:d, Prins Willem den lilden, in het openbaar te mogen ontfangen: het bezigtigen van de nieuw gebouwde oorlogschepen gaf de gelegenheid daar toe'. Op den 2iften van Juny hield men eenen algemeenen Dankdag, door de Zeven Verëenigde Landfchappen, wegens het fluiten van den Vrede met den Bisfchop van Munster. . Op dezen tyd gaf de3 Regering dezer ftad verlot, om by avond dooden te mogen begraven, mits dat men boven en behalven alle andere onkosten, voor het lyk van een kind 25 en, voor dat! van een voïwasfen mensch 50 guldens,betaalde. Op den i2den van Juny kreeg men alhier de tyding van eenen toe ons voordeel geheel uitgevallen zëeflag van onze vloot tegen die der Engelfchen: onze overwinning was volkomen. Het lyk van den Vice Admiraal Barcali, die het tskwader van de Witte Vlag gecommandeerd had, en in den flag gefneuveld was , werd op den 13'den alhier gebragt, benevens een groot getal van gevangenen, en nog verfcheiden door onzen dapperen de Ruiter op de Engelfchen veroverde pryzen. Dees zeedag duurde van den 11 den tot den ijden van Juny, en de Engelfchen werden tweemalen uit de Zee geflagen, en op den i5den, toen de Eno-elfche vloot nog met 25 verfche fchepen onder 1 rins Robbert verfterkt was, werd dezelve geheel verlagen en geruïneerd. De Vloot van de Ruiter was fterk geweest 81 oorlogfchepen en 10 Branders, ophebbende 47»4 ftukken kanon en 20462 mannen, en die der Engel ichen mede 81 oorlogfchepen, behalven Prins Robberts Eskwader ; hun magt beftond in 4460 ftukken gelehuts, en 210&5 ^ÓtTden poften van Juny werd 'er het gantfche land door een plechtige Darik- en Vreugdedag over die gezegende overwinning gehouden.  C 201 ) Op den 4<3en van Augustus ging onze beroemde Zeeheld de Ruiter weder met de Engelfchen aan den dans. Zyne Vloot was toen flerk 76 oorlögsfchepen, 16Branders, en 11 Galjooten , behalven de Proviandfchepen. Niet minder bloedig was dit gevegc, dan het vorige: men vogt van wederzyds heldhaftig. De overwinning viel al weder aan onze zyde: wy jaagden het Etjgelsch Eskwader van de blaauwe vlag na, tot onder de Engelfche kust, en de Ruiter kwam, met zyne vloot, voor Zeeland, ten anker. Kort daar na kwamen de Engelfchen voor Texel , en vervolgens op den i8den voor 't Vlie met een Fregat, en 5 branders. Zy bedorven eene Koopvaardyvloot, die voor den wal lag, gelyk ook het Convooi, befiaande uit twee oorlogfchepen , van de welken een verbrand werd : ook verbrandden zy een gedeelte van de Koopvaardy vloot, terwyl de rest op het ftrand gejaagd werd. Zy kwamen in 22 welgewapende floepen, en voeren vervolgens naar Ter Schelling; aldaar bragten zy elf Compagniën aan land; 5 derzelven trokken naar een dorp bewesten Brandris, en ftaken dat in brand ; doch het voordeel , 't geen de Engelfchen van die onderneming trokken , was zeer gering, dewyl een der Schepen, die zy voor den wal hadden laten liggen , verbrand, en het volk gevangen naar Amfterdam gevoerd werd. Op den igden van Augustus werd zekere Ritmeester, Buat geheten, in 's Hage onthoofd. Zyne misdaad was eene geheime verraderlyke verftandhouding met de vyanden, en 't was door zyne eigen onvoorzigtigheid, dac dezelve gelukkig ontdekt werd. INaauwlyks nog was dees Ritmeester gevat, of de Heer Johan Kividt, Burgemeester van Rotterdam nam de v.lugt, mee een fmalfchip van Rotterdam naar Antwerpsn, en van daar de wallen buiten om , naar Brusfel ; aldaar nam hy zyn intrek in dezelfde herberg, in dewelke op dien tyd de Bisfchop van Munfter gelogeerd was. Van Brusfel begaf E e e hy  ( 202 ) hy zich naar Oostende en zoo vervolgens naar Engeland, en had daar zynde de ftoucheid om aan Hun Hoogmogenden ce fchryven, dat hy by den Koning van Engeland hoog in agting was, en daarom verzogc te mogen gefteld worden in de Commisfie, om over den vrede met den Koning van Engeland te arbeiden, onder belofte van zyne uirerfte poging, ten voordeele van ons Land, in dat Üuk te zullen aanwenden. Men lachte hier te land niet weinig met dat voordel, dewyl hy reeds door de Heeren Staten was ingedaagd, en me: hem de mede gevluchte Vroedfchap Ewoud van der Horst. Op den sden van September werden deze beide Heeren, by het kleppen der klok , openlyk ingedaagd , om zich binnen 14 dagen voor den Hove van Holland te ftellen, en te verdedigen. Op dén 7den en 8ften van September nam men hunne goederen in beflag, en Op den i3den van September, werd een Plakkaat by de Ed: Gr: Mog: Heeren Staten van Holland, tegen hen, als zynde zy niet in rechten verfchenen, afgekondigd (*). De Staartflar, die zich op densden van Augustus eerst had laten zien, en in den tyd van 8 tot 11 uren den geheelen hemelboog pasfeerde, bleef tot in September toe zich verwonen. Zy gaf van zich een licht, weinig minder dan dat der maan , waar uic flagfchaduwen geboren werden : De ftarrekundigen oordeelden, dat het Jupiter was, die zich om de 30 of 50 jaren maar eens vertoond. In September zeilden van Rotterdam eenige Branders naar de vloot van den Admiraal de Ruiter, die op den 5den uic de Wielingen was uitgeloopen, fterk zynde 81 oorlogschepen en 13 branders, wordende op den 8ften nog verfterkt door twee oorlogsfchepen , tien Branders , en een Galjoot, op de hoogte van GreveJingen. Op (*) Zie Lois Kronyk van Rotterdam, Bladz. 107.  C 203 ) Op den li den ontmoette onze Vloot die van de Engelfchen in de Hoofden, üe vyandelyke Vloot beftond uit 100 Schepen; men raakte voor een gedeelte famen aan den gang ; in die ontmoeting werd een Engelsch Schip verbrand en een in den grond geboord. Oe Engelfchen weken langs de kust van Douvres naar huis, en de Ruiters Vloot kwam onder Uologne ten anker. Door eenen ontllanen ftorm zyn 'er 3 Engelfche Schepen, benevens eenige Kitzen, verongelukt. Op den aiften van September kreeg men het berigt, dat de Stad Londen voor een groot gedeeke afgebrand was. De vlam had verteerd 85 kerken en 35000 huizen, beftaande in 93 llraten en 2 buurten Het getal der vluchtelingen op het open veld beliep dat van 25000® menfchen. De eetwaren werden om de ongelukkige menfchen te fpyzen van de Schepen gebragc. Op den 32ften van December werd het vonnis uitge. fproken tegen de twee gevluchte Heeren , en zy beiden daar by ter dood veroordeeld. 1667. °P den 24ften van January werden de Heeren Jakob Voorburg en Willem Bisfchop, in plaats van de gevlugte Kividt en van der Horst, tot Leden van de Vroedfchap aangefteld. Omtrent dezen tyd had men zoo flerk eenen Vorst, dat men op den 22iten van Maarc met Paard en Slede over de Maas reed. In April werden aan de Oostpoorr, op het Bolwerk een galg, wip en houten paard geplaatst, tot het ftraffen van moedwillige foldaten, die des avonds op de llraten zich in vele ongeregeldheden te buiten gingen. In Mei vertrokken verfcheiden Afgezonden van den Staat over Rotterdam naar Breda, om aldaar met die van Groot Brittanje aan den vrede te arbeiden. Het gedrag der Engelfchen was by deze gelegenheid van onderhandeling niet minder trotsch, dan akyd , volgens hunnen aan, tot Hat E e e 2 het  C 204 ) het ftraks te verhalen op de Teems gebeurde hun ter ooren kwam en den vredehandel eene andere gedaante deed kryget,. Op den rtden van Juny (lak de Ruiter met eene zeer ontzacchelyke Vloot uit Texel in Zee, en dezelve werd nog met eenige fchepen zoodanig verfterkt, dat zy op den i3den beftond uit 61 fchepen en fregatten van oorlog De Heer Ruvvaart vun Putten, K: de Wie, had zich als Gevolmagtigde wegens Holland, op deze Vloot begeven aanboord van den Lt. Admiraal de Rutter, en dees (levende, volgens ontfangen bevel, naar de Engelfche Kusten, alwaar men niets had bezorgd gehad om eene Vloot in zee re brengen. Onze Vloot Hond eenen harden ftorm uit, leed veel aan verfcheiden fchepen, en kwam op den i7den voor het Koningsdiep ten anker. In eenen Krygsraad befloot men, dat zeventien van de 1'gtfte fchepen, en eenige advysjagten en galjoots de rivier van London zouden opzeilen, om 10 of 12 Fregatten, benevens s© Barbadosvaarders in de Hoop by Schravefenc liggende, te vernielen, de rivieren van Rochester en Chattam, en de by het inkomen van die rivier nieuwlings aangelegde llerkte te onderzoeken. Met goedvinden van de Ruiter droeg men over dat gedeelte van de Vloot het bevel op aan den Lt. Admiraal Willem Jofef van Ghent, en aan boord van dpszelfs fchip begaf zich de Heer Ruwaard de Wit, om op dien tocht, en telkens, waar mee noodig was, by de hand te zyn, als de gelegenheden fpoedige bevelen mogten vorderen. Verfcheiden zwarigheden te boven gekomen, en tot voor de rivier van Rochester gekomen zynde, werd de llerkte Sheernesf zoo fel befchocen, dat de bezetting vlugtte, en de llerkte mee alles, wat 'er,in was, aan ons volk overliet. Dezen vonden het Fort niet houbaar, namen 'er zoo vele oorlogsbehoeften uic, als zy, by eenige mogelykheidbergen en medevoeren konden, en vernielden toen hec zelve. De  C 295 ) De Ruiter kwam hier by den Ruwaard «n van GVnr en rnen liep gezameniyk de rivier hooger en hooger op! tot digt by de keten,,met dewelke zy gefloten was? en-die door zes fchepen en twee batteryën, aan de beide zvden van het land opgericht, gedekt werd. Eenigen tyd lang fchoot men vreeslyk op dezelven, uit de voorde fchepen ; doch niemand van de Bevelhebbers had itoutbeid genoeg, om verder door te dringen: toen Kapitein Jan van Brakel eene onverfaagde dapperheid betoonde, en in weerwil van der vyanden onöphoudelvk hevigst vuur, zonder eenen fchoot te doen , over de keten henen zeilde, tot digt. by. het Engelfche fchip, de Jonathan. r' Hy gaf het zelve de volle laag, klampte het aan boord en veroverde het, met een gering verlies van volk. Straks vo'gder,hem anderen, en toen werden niet alleen de fchepen de Matthias en de Carolus Quiatus, maar ook verfcheiden voortreffelyke andere fchepen der Engelfchen verbrand en vermeld, ja ook een hunner grootftën veroverd Deze roemrugcige overwinning, dewelke door de onzen onder Jet gezigc van de Henogen van Jork en Albemarle, behaald werd, en ons waarlyk weinig bloeds kostte, was veel te groot, om niet door uitltekende erkentenisfen vereeuwigd te worden. Yder der beide Admiraals en de Ruwaard werden met een gouden kop begiftigd: ook werden van Brakel en anderen insgelyks deftig beloond, en een weinig naderhand omring de. Ruwaard nog., eenen Rentebrief van derrie duizend guldens van de Heeren Staten van Holland, tot er- )ZTllTeTF°?ie diCüften' in den vermaarden Chattamlenen tocht, den Lande bewezen. Ff; B:is  C «06 ) Dus werd epregtt Deugd, en Trtuw aan 't Vaderland, Naast waren Heldenmoed beloond, met Eerlauwrieren! Daar Neerlands Helder ei, by V heerlyk zegevieren. Der Britten trotscb verbrak, door Cbattams feilen brand! Wie volgt dan niet het fpoor dier glorieryke Helden, Wier riem eeuw uit, eeuw in, op alle tongen leeft, Wier Deugd aan V Nagefiacht een heerlyk voorbeeld geeft, En geven zal, zoo lang men Neerlands naam boort melden! 't Is ware Heldenmoed, die ons de vryheid gaf Mben 'svyands dwinglandy de welvaart hield gekluisterd; *t Was Heldenmoed, die V licht der beersebzugt heeft verduisterd, En .de ontrouw temmen kon, door welverdiende paf. Leef Leef! o Heldendeugd! kef in ons aller harten! Befcherm ons Vaderland. Wat zyn we u al verpligt! Gy zyt het, voor wie dwang, geweiden afgunst zwigt, Met u durft Batoos krmt den fimjlen vyand tarten. Vervolgens hield 'sLands Vloot de Engelfche Kusten in eene gedurige vreeze voor eene landing, en wat later, echter voor dat men nog tyding had, dat de vrede geteekend was, viel 'er nog een gevecht voor op den Theems, tus- fchea  X *°7 ) fchen onzen Lt. Admiraal van Nes, en den Engelfchen Vice Admiraal Spragh. Een en andermaal werd dezelve genoodzaakt te wyken , fchoon men wederzyds niets als eenige branders verloor. Het geen te Chatcam voorgevallen was zette geen klein gewigt by aan den voortgang van de Vredehandelingen, zelfs zoo, dat men reeds op den 3 iflen van July een verdrag deswegens trof De Afte van 1651, betrekkelyk den koophandel bleef echter in volle kracht, en in een afzonderlyk punkt werd alleen hec invoeren van Hoog- en Nederduitfche Vruchten, Gewasfen en Handwerken in Engeland met eigen fchepen aan de onzen ingewilligd. Toen dees Vrede afgekondigd werd, ontfhk men hier vele vreugdevuren, en hield groote maaltyden. 1667. Heeft de Stad Rotterdam van het Leprooshuis een nieuw gedeelte van deszelfs Proveniershuis gemaakt, aan de zuidzyde der Stad, daar de boomgaard geftaan had, langs de floot., naar de Stad toe. Ook werd toen de Leuvenbrug hermaakt. 5668. Is de Gapersbrug by de Beurs vernieuwd, en boven op gemetzeld met klinkers in tiras, en daar boven over henen ftraatfteenen in tiras gelegd, zynde daaruit blykbaar, dat die toen nog een fteenen heulbrug was. Omtrent dezen tyd brandde 'er naast het Gasthuis eene teerftoof af. In den zomer maakte men aan de Maas, buitendyks, tusfehen het Slot Honingen en de Stad, een Volmolen. ' De ! eigenaars kregen van de Stad den grond met de ophooging voor niets, en nog 5000 gl ter leen voor io Jaren, zonder intrest; maar het arbeidsloon moesten zy zelf betalen. 1669 Werd het Stadhuis van binnen veranderd en vernieuwd, ook behong men de kamers met rapyten en goud leer In dit Jaar kocht de Regering de HeerJykheid van Kralingan voor zevenrig duizend guldens. Fff* Thans  ( 2Qt.) opening: de muur aan den boom by het Buizen Ja** E « ï de Ta bel SUdS ?'mmerhuis' onïïie;^ erfde brug te kUnnen latCQ' en toen hermaakte men a Nu werden ook de Pakken- en kleene Wynbrug herMen ffichlle de Boterfloot K|and ïn dezen tyd werd alhier in de groote Kerk a. r r u de Sai i33' e" T°,geM de Sa.halopgericht en de Sai- en gremreederyen alhier «gevoerd ,„ bïc„ 1 ters aange/leld, ook werd 'er eenJTerwe y aaneen ■e Lakenremen op een veld buiten Hp H«r ë g ' n Ook wierd de Sm, ™£ £ aiit^ Zl'iZ^ dermolen uitgediept, S*1 met een mod- Men bouwde ook een nieuw Glashuis op den hoek der Jüfferftraat, op Stads grond, en op den ^ften va„ Novem ber werd 'er het eerfte glas geblazen ^ ■*.n»br*,,, op ki lax*--■»«*