O



I



SPECTATOÏU AALE
SCHOUWBURG,
PKIE-BN-TPFINTIGSTB DEEL.
e






SPECTATORIAALE
SCHOUWBURG,
BEHELZENDE EENE VERZAMELING DER BESTE ZEDELYKE
TQONEELSTUKKEN,
BYEEN GEBRAGT UIT ALLE DE VERSCHEIDEN TAALEN VAN EUROPA.
MET NIEUW- GE INF ENTEERDE KONST-i PLJATEN VERSIE'RD*
DRIE-EN-TWINTIGSTE DEEL. {
Te AMSTERDAM. By d'Erven P. MEIJER en G. WARNARS.
M O C C X C I I I.



INHOUD tAN het DRIE-EN-TWINTIGSTE DEEL.
I, Dk Dorppredikant. ; ; BI. 3
II. Mannenmoed en Vrouwenmin. i&I I# De Eerste Proeven der Kin-
derlyke dankbaarheid. . : 26ï



NIEUWE SPECTATORIAALS
SCHOUWBURG,
D E li. ,B E B E U






NIEUWE SPECTATORIAALE
SCHOUWBURG,
BEHELZENDE EENE VERZAMELING DER BESTE ZEDELYKE
TOONEEL STUKKEN,
3SYEEN GEBRAGT UIT ALLE DE VERSCHEIDE TA ALEN VAN EUROPA.
l\IET NIEUHr-GEINFENTEER.DE KONST. PL/1AT&N FERS1EHD.
DERDE DEEL,
Te AMSTERDAM. jBy d'Erven P. MEIJER en G. WARNARS.
MDCCXCIII.



INHOUD van het DERDE DEEL.
i. De Dorppredikant. . , BI. 3
II. Mannenmoed en Vrouwenmin. 161
III. De Eerste Proeven der Kin»
derlyke Dankbaarheid. . 261



D E
DORPPREDIKANT.
TOONEELSPEL IN V Y F BEDRYV E<N.
III. Deel.
A



VERTOONERS.
Doctor PbImrose, Dorppredikant. Vrouw Pbimuose, zyn Huisvrouw.
o li xi a. ~) sophia. j
Moses, omtrent 15 Jaaren oud, | Kinderen Richard, een Jongetje van 8 \ van den
Jaaren, Dorppredikant Willem, een Knaapje van 6 1
Jaaren, J Lord Thornhill, De Heer Buechel. J e k 1 n s o n. Baxter.
Sinkins, Huisbezorger en Hofmeefter van dea Lord.
Een Gerechtsdienaar.
Een Cipier.
Een Jager van den Lord.
Een oude Boer.
Eeaige Boeren en Boerinnen*



D E
DORPPREDIKANT.
EERSTE BEDRYF.
Het Toaneel is in de wooning van den Dorppredikant. De kamer is jlegt en ouderwetsch geftoffeerd. Op den agtergrond een fchoorfteen. Naast denzelven een groote met leder bekleedde leuningfioel. Nog verfcheiden /loeien. Een oude ronde fpiegel met een zwarte lyst. Een paar oude familie-pourtraitten. Op den voorgrond een flegte tafely enz. Twee deuren, van welken de eene naar de flaapkamer, en de andere naar het vtor* huis leidt.
EERSTE TOONEEL.
Vrouw Peimrose, Olixi a , Sofhia.Mo* ses, vervolgens Richarp en Willem.
Vrouw Primrofe, nog in haar nachtgewaad, ftaat voor de tafel, en heeft een opgefneden brood, een tin tien boterpot, en eenig koud gebraad voor zich fiaan. Zy is bezig om hiervan een tntbyt te
A 2 matt'



4 De Dorppredikant.
maaken , dat zy Mofes op reis wil mede geeven. Mofes (laat mede in de kamer. Olixia filukt zyn das in orde. Sophia veegt zyn rok af.
Vrouw P r i m r o s e.
Haast u wat meisjes, haast u! Voor de jaarmarkt is dat al mooi genoeg".
Olixia, (Jerwyl zy hem omdraait, en zyn kleediug naziet.)
Zo —— nu is Mofes gereed en reisvaardig. Sophia.
En wat krygen wy van u , dat wy u hair zo mooi gekruld, en u zo fchoon afgeborfteld hebben ?
Mosis, (jerwylky haar hdden kustht.)
Een zoentje, een lekker zoentje, en dat
recht van harte.
Vrouw Primrose, (jerwylzy hem het morgen.
fluk, dat zy in een papier gewonden heeft, geeft.) Daar, Mofes, fteek dat by u.
M o s e s , (terwyl hy haar ;e hand kuscht en het morgenftuk' in zyn z«k fteekt.)
Hartelyk dank lieve moeder!
Vrouw Primrose. En wel de hand daarop gehouden , als gy in
't ge-



Eerste Bedryï.
5
't gedrang komt, opdat zy het u niet uit de zak haaien. (Olixia en Sophia gaan aan kaar werk. Zy zyn bezig met een vrouwenhuljel op te maaken.~) Zie daar hebt gy nog wat Vergeeten. (Jerwyl zy hem van agteren de rok met haakjes opfleekt.) Zo — anders' worden de panden by het ryden bemorst. M o s e s.
Ach , lieve moeder, de rok komt my immers pas aan de knie !
Vrouw PrimkosEj (terwyl zy hem den anderen kant van de rek ook opfleekt.)
Altyd wil het ei dimmer zyn dan het hoen.
Richakd enWi llem komen fpeelendeenfpringende uit de zydekamer, IFillcm paardje fpeelende met een toom in den mond, vooruit, Richard met een klein zweepje, terwyl hy
zyn broeder voort dryft. Hop
hop hop'.
Vrouw Primrose, (terwyl zy naar de zy.
dekamcr gaat.) Wat maaken die jongens een leven !
Richard.
Hans TVTichel! Mofes, gy ziet 'er zo netjes uit, als of gy de bruidegom waart.
Willem.
Gy zyt recht in de noppen , Mofes
waar moet dat heen?
A 3 Mo.



€ D i DORPPUEDIKAHT.
M o t ii,
Naar de jaarmarkt naar de jaarmarkt.
Richard. Ach' ik wou dat wy mede mogten gaan. ——
(beiden rondom hein) hop — hop hop
hop! (En zo voort fpeelende, tot dat de met¬
ier hen toeroept.)
Vrouw Primrose, (terwyl zy uit de zydekamer komt en Mofes een doos geeft.)
Hier is de doos voor de kruideniers waaren.
Weest toch (lil daar jongens. Men kan niet hooien wat men zegt. (Ue Jongens gaan hun gang.) Gy kunt daar buiten wel fpeelen. (Beiden loopen naar de deur, die naar het voorhuis leidt.) Hop —
hop hop! En hier (terwylzy hem een papier
geeft) heb ik opgefchreven , wat gy van ieder loort moet medebrengen.
M o « e $. Goed, goed, moederlief!
Vrouw P r i m r. o 9 e. En doe uwe zaaken toch met ovetleg. Onder de drie guinjes moet gy den ouden Bles niet laaien loopen; hoort gy wel ?
M o s e s. Ja, dat verfhat zich van zelf.
Vrouw Primrose» En houdt u toch maar altyd trouw aan onzen
buur-



Eerste B e d r y f.
7
buurman Flamboroug, en vraag hem maar ahyd raad, byzonder by het inkoopen.
Mo s e Si
Ik zal, ik zal, lieve moeder!
Vrouw Pr imro.se.
En hoor Mofes; als gy goede negotie doet, dan moet gy eens rondzien, of gy niet een mooi geldbeursje kunt opdoen. Ik heb 'er lang naar een gewenscht. Men zegt, dat brengt guiuk aan. ' Olixia.
En voor ons moet gy een flesje reukwater mede» brengen. Vergeet dat toch niet, Mofes!
S o f h i a.
Ja maar ftil, dat vader 'er niet achter komt, anders zou hy maar knorren.
Moses, (tegen zyn moeder, terwyl hy haar de hand kuscht.)
Nu vaarwel, moeder lief. Vaartwel zusters.
Vrouw Primrose. God behoede u, myn zoon!
Olixia en Sophia/» gelyk. Goed fortuin, goed fortuin, Mofes! Kom gezond weerom! (Mofes gaat heen.)
A4 TWEE-



8 De D o s i p b i b i n b t.
TWEEDE TOONEEL.
Vrouw Primrose, Olixia en Sofhia.
Vrouw PaiMEOSE, (jerwyl zy gaat zitten en een ftrikwerkje onder handen neemt.)
Ik denk, kinderen , dat wy lieden na den middag nog een gast krygen. En ik geef u eens te raden, wie dat zyn zal?
Sophia levendig.
Mogelyk, Mynheer Burchel. Hy is ook reeds eenige dagen hier geweest.
Vrouw Primrose.
Ei , denkt gy dat ? verlangt uw hart zo wat tiaar hem?
Sophia.
Welnu, moeder, waarom niet? Wy hebben hem allen zo lief.
Vrouw Primrose. En wat denkt gy, Olixia ? Weet gy ook niet iemand, die in lang hier niet geweest is ?
Olixia, (bcfchaamd.) Ik, moederlief?
Vrouw Primrose. Wat houdt gy u onnozel? Gy zyt toch waarlyk een zonderling meisje, Olixia, en juist het tegendeel



Eerste B e d r y f.
9
deel van uwe zuster. Die heeft het hart altyd op de tong, en gy altyd achter het flot,.en dat zelfs tegen uwe moeder, die het echter zo wel met u meent.
Olixia.
Gy vergist u, moederlief, als gy dat denkt; maar zoudt gy vermoeden dat Lord Thornhill hier komen zal?
Vrouw Primrose.
Komt het 'er nu eindelyk uit? Zekerlyk
zou ik het denken. Zyne jagers reden he¬
den morgen vroeg hier door. Hy jaagt hier in de buurt. En gy zoude 'er immers geen hartzeer van zetten, als hy hier kwam?
Olixia.
Ach, lieve moeder, ik twyfel nog altyd , of hy wel ernltige oogmerken heeft. En wist ik dat hy die niet had, dan wenschte ik liever, dat hy Weg bleef.
Vrouw Primrose. Het ergert my zelve , dat hy zo achterhoudend is. Ik mag dac om deu dood niet lyden, dat een vryer altyd zo als de kat om de bry loopt. Maar heb geduld , ik weet wel een middel, om hein wat aan 't praaten te brengen.
Olixia.
En dan weet gy toc'a zelve wel, hoe of vader omtrent hem deukt?
A 5 So-



io De Dorpprebikant.
S o r h i a.
Ja, om u de waarheid te zeggen, di& ziet hem liever gaan dan komen.
Vrouw Primrose. Omdat uw goede vriend, de Heer Burchel, vader een mistrouwen jegens hem ingeboezemd heeft. Ea daar zal ik hem nog eens regt de waarheid over zeggen , als wy elkander onder vier oogen ipreeken.
S o P h i a.
, Altyd moet de arme. Burchel het misgelden, en hy doet tcch géén kind leed.
Vrouw Primrose. Ja maar hy mengt zich altyd in zaaken die hem niet aangaan , en dat mag ik niet lyden. — Zelfs nog onlangs, toen men van die beide Dames fprak , die, op aanbeveeling van onzen goeden Lord, wel de goedheid willen hebben, om u deezen winter te Londen by zich te neemen, ——« had hy daar niet duizend bedenklykheden over? Sophia.
! Hy raadde u maar, niet te voorbaarig te werk te gaan; hy zou 'er eerst naar verneemen, en u dan feefcheid brengen.
(Doctor Primrose komt binnen.) Vrouw P ii i m r o s £.g Stil meisjes! vader komt.
DER;



Eerste bedryf.
is
DERDE j, O O N E E L,
Doctor Primrose, De vousigeit.
Doctor Primrose. Is onze Mofes reeds weg?
Vrouw Primrose. Hy is zo even heengegaan, Schatlief.
Doctor Primuose, (terwyl hy zyn hoei en overrok aflegt.) Wy zullen heden een vrolyken dag hebben , Kindereu. Het weder is fchoon, en daar moeten wy gebruik van maaken. Wat dunkt u, oudje, als wy ons middagmaal onder de groene boomen hielden?
Vrouw Primrose. Als gy het zo verkiest, Schat?
Doctor Primrose.
Mogelyk, komt intusfchen onze buurman Flam. bouroug met Mofes van de Jaarmarkt terug. Dan moet gy een vlescb. van uwen besfenwyn ten beste geeven , Olixia neemt haar citer, Sophia zingt ons een liedje, en dan zullen wy regt vrolykj zyn. Niet waar meisjes?
Sophia.
Dat zullen wy, Vaderlief!
Doe'



ia De Dorppredikant.
Doctor Primrose, (terwyl hy naar hen toegaat.)
En wat hebt gy daar voor een werkje onder handen? {terwyl hy het werk van zyne dochters
onderzoekt, haar %acht beri/pende.) Lieve Olixia
lieve Sophia wat heeft dat nu weer
in ?
Olixia. Lieve Vader, het is alleen van ons befpaard zakgeld.
Doctor Primrose. Dat gy waarlyk niet erger belteeden kost.
Sophia. liet is toch maar dat wcinigje lint en zyde. liet andere is al oud.
Doctor Primrose. Gy weet, welk een afkeer ik van allen opfchik heb.
Vrouw Primrose. Wel, lieve lieer, rayn fchat! De meisjes hebben byna niets goeds aan haar Iyf — en ik dacht, dat gy zelf toch gaarne zien zoudt, dat zy ecu weinig ordentlyk en zindelyk voor den dag kwamen.
Doctor Primrose. Zindelyk, zo veel gy flegts wilt, en ik zal u daar des te liever om hebben. Maar dat is geen zindelykheid. Dat is opfchik , lieve Kinderen , 't
geen



Eerste Bedryp. '13
geen 'armen meisjes ,gelyk gy zyt, niet voegt.
Ik weet niet eens of die bonte vederen den rykea jvelftaan; maar dat weet ik wel, dat ik altyd by rny zei ven weenen moet, wanneer ik bedenk, dat de naaktheid der armen van den overtolligen opfchik der ryken zou kunnen gekleed worden.
Vrouw Primrose. Gy zyt ook waarlyk al te geftreng, myn lieve
Schat Maar eer ik het vergeet, (terwyl zy
epftaat en het werk nederlêgt , vertrouwlyk) wett gy wel , dat wy heden mogelyk een aanzienlyk bezoek krygen ?
Doctor Primrose. Evenwel, hoop ik, Lord Thornhill niet?
Vrouw Primrose.
Ik weet het niet zeker, maar hy jaagt heden hier in d£ buurt, zo als ik hoor.
Doctor Primrose. Dat is het onaangenaamfte bericht, dat gy my geeven kunt, lieve Debora. Ik dacht den dag van
heden eens regt vrolyk door te brengen. Dat
is nu geheel voorby.
Vrouw Primrose. Maar zeg my eene, myn Schat, waarom gy toch tegen den Lord zo ingenomen zyt? Ik houde hem voor een der bevalliglie Heeren, die my ooit voorgekomen is.
Doe



14 De Dorppredikant.
Doctor Primrose. Gy moogt zo veel van hem houden als gy wilt, ik moet u zeggen, dat zyne menigvuldige bezoeken my zeer tegen de borst fluiten. Lieve Defcora, laaten wy ons altyd houden by zulke kennisfen, die met onzen (land overeenkomen. Ongelyke verbind ten isfen neemen altyd met ongenoegen een einde.
Vrouw Primrose. En heeft hy zich niet, by het eerfle bezoek, waarmede hy ons vereerd heeft, als onze grootmoedigde befchermheer vertoond?
Doctor Primrose.
Dat is alles waar, lieve vrouw maar
Vrouw Primrose. Hebben wy het niet aan zyne aanbeveeling te danken , dat die beide voornaame Dames in Londen onze dochters naar zich willen neemen ? . Doctor Primrose. Wat ik van dien voorllag denken moet, weet ik nog niet.
Vrouw Primrose. Heeft hy ons niet, zonder dat wy 'er eens om verzogten, 100 pond fll. ter leen gegeeven, om een oSiciersplaats voor onzen oüdlten zoon te koo. pen?
Doctor Primrose.
Ik wenschte we!, dat ik deezen onderfland niet aangenomen had. Zy is my als fchuld en als weldaad even drukkend. Ik was dwaas genoeg
dat



Eerste Bedry f.
dat geen voor grootmoedigheid aan te zien, wat
mogelyk uit geheel andere oogmerken
Vrouw Primrose.
Wel nu, wat zyne oogmer':en betreft zo,
zou ik waarlyk wel haast beginnen te denken, dat hy
een goed oog op Olixia heeft en als dat nu
eens zo ware • ■
Doctor Primrose.
Moet ik u myne meening openhartig zeggen, lieve Debora? Ik ken niets verachtelyker dan een man , die naar fortuin jaagt. Doch als ik vrouwen zie
die daarop jagt maaken
Vrouw Primrose.
Wel nu, is dat dan zo omnogelyk? Ziet
men niet dagelyks de zeldzaamfte dingen gebeuren? Ik zie toch waarlyk niet, waarom onze
dochters niet even zo goed aanzienlyke en ryke mannen zouden kunnen krygen als de beide Juffrouwen Winkler.
Doctor Primrose, (lachgmde.)
Nu zekerlyk, en ik ook niet, waarom wy niet even z) goed icoo pond uit deLotery zouden trekken, als de eerlyke Williams hier in de buurt. Vrouw Primrose.
Gy zult my uitlachgen, dat weet ik wel, want gy acht geen droomen maar ik kan u verze¬
keren , dat ik nu reeds volle vier weeken, en wel den eenen nacht na den anderen , een zark met doodsbeenen, kruiswyze over eikanderen gelegd, voor my zag.
Doe-



16 De Dorppredikant.
Doctor Pbimïose, (kalf lachgend en half geniclyk.')
j;0! Ho! Ho! Ho !
Vrouw Primrose. En nu moogt gy zeggen wat gy wilt, dat betee. kent een aanftaanden bruiloft, dat verzeker ik u. Doctor Primrose, (als te vooren.) Wat ik u bidden mag,lieve Debora — (Burchel komt binnen met Richard en Willem, die hem aan de hand hebben.)
VIERDE TOONEEL.
Burchel, Richard, Willem, en di voori gen.
R i c h a r o en Willem, (by het inkomen.)
Hier hebben wy hem hier hebben wy
hem
Doctor Primrose, (terwyl hy hem de hand geeft.)
Van harte welkom, Vriendlief!
Burchel*
'God zegeneu, Doctor (tegen VrouwPrim-
rofe, terwyl hy haar de hand geeft.) Goeden dag, lieve Vrouw!
Vrouw Primrose. Uw Dienaresfe, lieve Heer Burchel.
Bus.



Eerste Bijrti;
Burchel, (tegen de Dochters.') Hoe gaat het al, myn goede Olixia? en myts lieve Sophia? (tegen'allen) Vrienden, ik kom ditmaal om weder heen te gaan.
Doctor Primrose. Ik wil niet hoopen ——
Richard, (die een ft oei brengt; droevig.) Blyft gy niet by ons?
Willem, (te gelyk.) Wilt gy weder heen gaan?
Burchel. Myn voornemen was eerst den namiddag by u
iloortebrengen. Ik moest nog vooraf naar de
Willemflraat ik heb daar noodzakelyke be-
zigheden , en als my myne kleine Vrienden op het land niet weggeronfeld en my hier naar toe gefleept hadden —-
Vrouw Primrose.
Maar lieve Heer wilt gy ten minden niet
eerst een weinig ontbyten zo goed als ik
het heb — een boterbroodje — een weinig — Burchel. Hartelyk dankbaar hartelykdankbaar, goede vrouw! —~ Dit moest ik u echter nog zeggen , dat ik wegens den bewusten voorflag van die beide Dames in Londen naricht gekregen heb. Vrouw Primrose. En zyt gy nu niet zelve overtuigd, dat het een geluk voor onze dochters is? III. Deel. B Bur-



-i8 De Do&pfredikant.
Burchel, (Jerwyl hy de fchouden
optrekt.)
Juist het tegendeel, dat moet ik u zonder omwegen bekennen.
Vrouw Primrose, (gèmelyk hy zich zeiven.)
Heb ik het niet gedacht?
Doctor 'Primrose. Ik heb nooit zin in dien voorflag gehad — maar myn lieve Debora, hier i—•»> B u r c h e l. Als u het welzyn van uwe Kinderen ter harte gaat,zo wys dan den voorflag van de hand — ik
bid ik bezweer het u wys ze van de
hand ik heb voor my zeer goede redenen,
waarom ik u zo en niet anders raaden kan ik
moet die intusfchen voor als nog geheim houden. — Tot wederziens , Vrienden ik
heb haast deezeu namiddag ben ik weder
by u. (Hy wil heengaan.)
Richard en Willem, (terwyl zy zich aan zyn rok vasthouden.)
Wy laaten u niet gaan.
Burchel. Wat dunkt u, dat gy my die kleine Luidjes mede gaaft naar de Willemfiraat —— het is maar hier
over het veld.
Richard en Willem, zeer vrolyk. O, ja o, ja. —- Laat ons toch met hem £*anl
Vrouw



Eerste Bedstt, ijj
Vrouw Primrose, Ach, lieve God ! •» (terwyl zy het hair en de plunje van de kleinen wat in orde fchikt.) Wat zien zy 'er haveloos uit! — in zulk een liegt rokje —. de hairen hangen o:n het hoofd —de kousfenuieï eens behoorlyk opgebonden.
Burchel, (terwyl hy de kleinen by de hand neemt.')
O, laat het toilet voor ditmaal maar ftaan. —
Komt Kindertjes, komt — maar gy moet braaf doordraven — ik loop fchielyk.
Richard. En gy moet ons ook onder weg een fprookj» vertellen.
Willem. Dat van Ridder Pieter met zyn zilveren fleutelbos.
Burchel, (in 't heen gaan.") Ja — Ja — komt maar -— komt maar —^
VYFDE TOONEEL.
Doctor Primrose, Vrouw Primrose, Olixia en SorHiA.
Doctor Primrose. Nu, daar ziet gy het al, lieve vrouqr, datmynt bekommernis niet ongegrond was.
B s Vrouw



at> Dt Dorppredikant.
Vrouw Primrose.
Hoe, myn Schat, wilt gy u dan wezenlyk doof de redenen van deezen man van den rechten weg laaten helpen? — Wilt gy onzen weldaadigen Lord, wilt gy twee der aanzienlykfte Dames in Londoti voor het hoofd ftooten?
Doctor Primrose.
Zo ras by dat welvoeglyke of onwelvoeglyke, de eer van myne kinderen gevaar loopt, dan moeten alle bedenklykheden dieswegens ter zyde ftaan. Vrouw Primrose.
En kan haar wel een grooter eer overkomen, dan dat zy in een aauzienlyk huis komen , alwaar zy in bevalligheid — in belchaafde manieren toeneemen, — alwaar zy —
Doctor Primrose.
Zuiverheid der zeden onfchuld des har¬
ten « dat is de eenige befchaafdheid , die ik myne dochteren toewensen, en deeze zullen zy waarlyk nooit in een hooger graad, dan in het huis hunner ouderen, aantreffen.
Vrouw "Primrose. De Heer Burchel had met zyn onnoozelen praat wel te huis mogen blyven —- als wy goeden raad nodig hebben, moeten wy dien billyk by menfehen zoeken, die ze zelf gewoon zyn te volgen.
Doctor Primrose. En fchoon hy niet altyd zelf goeden raad gevolgd had, moest hy dan dieswegens minder in ftaat zyn
om



Eerste Beurt r. ai
om ons dien uittedeelen. Kennen wy hem niet
allen van de beste zyde?
Vrouw Primrose.
Nu ja, als een man, die, gelyk hy zelf bekent, door dwaaze uitgaven , uit zyn goed geraakt is. Doctor Primrose.
Daarvoor is behoeftigheid zyne ftraffe , doch uwe berisping is liefdeloos en geftreng. Gy fchynt te vergeeten , wat wy den man fchuldig zyn. Zon. der hem hadden wy onze goede Sophia niet meer.
Vrouw Primrose.
Nu dat is waar, daar wil ik u gelyk in geeven ,
myn Schat dat was in de daad een groote
liefdedienst — was hy niet op dat tydftip, toen het meisje in de rivier viel, zo fchielyk 'er by geweest, dan had het onfchuldige jonge bloed in haa-
re zonden moeten omkomen. Doch is het
niet de plicht van ieder goed Christen zynen Haasten in den-nood byteftaan? En als men daarby nog zo goed zwemmen kan , als de Heer Burchel, dan is het ook zo groot een zaak niet. — Doctor Primrose.
Niefalzoo, lieve Debora. — Ondankbaarheid is de zwaarfte misdaad op den aardbodem. Vrouw Primrose.
En ben ik dan ondankbaar? Geniet hyniet
alle liefde en goedheid in ons huis? Zet ik
hem niet altyd het beste voor, dat ik flegts by de hand heb? Bood ik hem niet nog heden een raorB 3 gen-



tt De Dorppredikant.
genontbyt aan, zo als hy pas in de kamer zyne voeten gezet had ? — Kan men meer doen, dan wanneer men het beetje brood , dat onze lieve Heer ons geeft, met zyne medemenfchen deelt? Doctor Primrose. Men kan zekerlyk meer doen.
Vrouw Primrose. Nu, dat wilde ik waarlyk wel eens weeten. Doctor Primrose, (haar zacht berispende?)
Wanneer men hierop geen roem draagt •
maar lieve Debora —— wy hebben heden onzen zieken buurman nog niet bezogt, willen wy niet voor een ogenblik by hem gaan. ——— Hy zal zo naar ons verlangen.
Vrouw Primrose. Van harte gaarne , lieve Schat. (Tot haare dochters) En dat gy toch niet vergeet den ouden lammen Tobias zyn bekomst tegeeven, alshyintusfchen komen fiïögt.
Doctor Primrose, (die intusfchen zyn ftok en hoed opgenomen heeft, met veel hartelykheid.)
Uwe hand, Debora ! « Gy zyt een treflyke
Vrouw. — Denk toch altyd, dat ik uwe deugden eere , wanneer ik tevens fomwylen uwe ver keerde gevoelens te recht zoek te brengen.
Vrouw Primrose, (in het heengaan.) Ja, ja, als het op disputeeren aankomt, dan moet ik altyd ongelyk hebben, dat weet ik wel.
(Zy gaan beiden heen.)



Eerste Bniïf. »j
ZESDE TOONEEL.
Olixia en Sophia eerst «Heen, daarna Lord Thoknhill.
Olixia.
Ziet gy wel? Nu is liet met ons Londensch
reisde uit. ÏK heb het wel gedacht, dat het zo zou uitvallen.
Sophia.
Ja, ja, als men eerst ai te veel met een zaak op heeft, dan komt 'er gemeenlyk niets van. Maar waarom zou men cok altyd het hoofd laaien hangen, als het niet naar onzen zin gaat ?
Olixia.
Waart gy in myn plaats, lieve Sophia, gy zoudt zekerlyk anders (preeken.
Sophia.
Wees toch opgeruimd , gy weet immers, wis 'er heden komt ?
Olixia.
Ach , zwyg het was mogeïyk beter, das
ik hem nooit gekend had.
Sophia. Altyd en eeuwig die klaagliederen —— als ik toch maar in de waereld wist, hoe ik het aanvangen zou om u een weinig te vervrolyken. Weet gy wat? {terwyl zy haar werk nedcrlegt.) Wy zullen ons orakel eens om raad vraagen, (Zy neemt het B 4 *»••



*4 De Dorppredikant;
iusfen van de lemingftoel, en haalt kaarten voor den dag.) Zie, waar ik ze bewaard heb.
Olixia. Ach , wat zullen die fratfen beduiden , lieve Sophia ?
Sophia, (terwyl zy haar by de hand neemt.)
Nu kom maar hier, gy weet niet, welke fchoone ïaaken ik u te vertellen heb. (Zy zet de floelen aan tafel.) Zet u hier maar neder!
Olixia. Ach, laat dat ftaan, myn hoofd ftaat 'er niet na. Sophia, (terwyl zy haar zusier aan tafel trekt.)
Ga hier toch maar vitten, zeg ik u ■ (terwyl zy de kaarten opneemt.) Eerst zal ik ze voor
u leggen , en dan voor myne geringheid.
(Lord Thornhil komt binnen , en nadert de meisjes on
bemerkt. Nu maar afgenomen. (Olixia neemt
af.) De hartenvrouw zyt gy, en de hartenheer —— wie die is, dat weet gy ook wel.
Olixia, (lachende?)
Koddig meisje!
Sophia, (terwyl zy de Kaarten legt.)
Nu geef acht o wee , o wee ! het begin
deugt niet dat vervloekte fchoppenaas
maar het zal wel ras anders komen. Heb maar wat geduld. ~ Ja, zo laat ik het gelden. — Ei,
uw dienaresfe onderdanig. Misf Oiixia. En,
zo



Eerste Bedryf. 25 *
zo waar ik Ieeve , zyne heerlykhcid, Lord Thora-
hill, volgt haar op de hielen o, die allerlieffte
r.arretjes, hoe zo:t ftaan zy daar naast eikanderen als een paar tortelduifjes — even als of zy trekkebekken wilden
L "Ru, terwyl hy Olixia een kus geeft.) Welgetroffen, lieve waarzegftertje — wel getroffen (De meisjes fp,ingen verfchrikt op.) Vergeef my Misf, als ik u heb doen fchrikkeh —— maar ik mag op deeze plaats dood blyven, als ik dit ogenblik niet voor het gelukkigfte van myn leven houde.
Olixia, (hefchaamd en verlegen?) Hadden wy geweeten Milord, dat gy zo digt by ons waart. —
Sophia, (onbefchroomd.~) Ja, waarachtig, Milord, als wy dat geweeten hadden. —
De Lord tegen Sophia. Alleen de werking van uw kunst, fchoone To-
veresfe. Hebt gy my niet uitdruklyk ontbo.
den? — De hartenheer kent zyn fchuldige plicht. Olixia, (emftig.)
Ik wil echter niet hoopen, dat gy ons beluifterd hebt.
Lord, met tederheid. Alleen een kleinen geftolen blik in dit lieve hart — dien ik echter voor geen miliioen zou willen ruilen,
B 5 Ouxïa,



i6 De Dorppredikant.
Olixia, (ern/tig.) Het was louter fcherts, Milord — ik* verzekere het u, louter fcherts. ——» Lord.
Waar' m wilt gynu zo wreed zyn,en my van de zoete overtuiging berooven , die my het geval, als te^en uwen wil, gefchonken heeft; laat my niet lanser vergeefs fineeken. (terwyl hy haar in zyne armen fluit. Voltooi myn geluk, eenigfte Olix'a. — Eén woord, één enkel woord uit deezen fchoonen mond. (Sophia neemt intusfchen de kaarten weg en legt ze weder onder de leuningstoel.)
Olixia, (terwyl zy zich zoekt los te maaken.)
Laat flaan, Milord, ik bid u, laat liaan.
Lor i).
Vergeefs — vergeefs Misf, ik laat u niet los, voor dat gy my belooft de myne te worden. Olixia. Ach Milord! Gy dryft flegts de fpot met my. Lord.
Kunt gy aan de oprechtheid myner genegenheid twyfclen? — Verlangt gy bewys? — Nog heden zult gy die hebben. — Myn vermogen — myn hart — myn perfoon — alles is u, als gy myn liefde kroont.
Olixia. Gy weet, hoe myn vader denkt, Milord 1
Lord.



Eerste Bedryf. 27 Lord.
Ik weet het helaas al te wel, maar ik geef
daarom de hoop nog niet op flegts eerst uw
ja, en ik ben onuitlpreeklyk gelukkig. (By zich
zeiven.) Ik zal wel tot myn doel komen als
ik ze maar eerst hier uit den huize heb. (Hardop') Slegts uw jawoord, Olixia!
Olixia. Uw geboorte en de myne, Milord !
Lord.
Wat is geboorte; wat is iïand in de oogen der
liefde ? Hoor my aan, Misf, ik zal u een voor-
flag doen.
Vrouw Primrose (yerfchynt.)
ZEVENDE TOONEEL.
Vrouw Primrose en de voorigeu.
Vrouw Primrose ver/chrikt, zo als zy den Lord ziet. Ach — ach — wat zie ik — zyn excellentie.
Lord. (By zich zeiven)
Vervloekt toeval! Maar het zal wel gaan
het zal wel gaan. {Terwyl hy Vrouw
Primrofe te getuoet gaat.) Goeden morgen — goeden morgen, lieve Mama.
Vrouw Primrose (befchaamd, terwyl zy haar voorfchoot voor dt oogen houdt.)
Ik verzoek uw Excellentie vergiffen \\
durf



Dr. Dorppredikant.
durf my waarlyk nauwlyks Iaaten zien. Had
ik geweeten dat uw Excellentie
Lord.
" V\T3t al complimenten! Zje my toch een*
vooiai als uw huisgenoot aan.
Vrouw Primrose. Ach lieve God, Uwe Excellentie — wy zyn waarlyk zo veel goedheid niet waardig. — En die lompe meisjes hebben u niet een verzogt te
gaan zitten. Een ftoel, meisje, fchielyk —
{Sophia brengt een ftoef) De leuningftoel — de leuningftoel, onnozele meid, —
lord. (terwyl hy haar tegenhoudt.) Ik dank u, ik dank u, lieve Vrouw — neem het maar niet kwalyk , dat ik zo zonder omflandig. heden hier gekomen beu — ik heb een jagtparty hier in de buurt.
Vrouw Primrose. , Het is my zeer veel eer, dat uwe Excellentie
— maar waarmede kan ik u dienen. Een klein
morgenontbyt — zo goed als ik het heb. Lord.
Zeer verplicht voor alles — ik kan my buiten
dien niet ophouden. Myne Jagers wachten op
my —— maar mag ik wel zo vry weezen deezen middag, als ik van de jagt kom, een kopje thee by u te komen drinken.
Vrouw Primrose.
Ach uw Excellentie dat is immers de grootHe eer, die ons kan overkomen.
Lord.



Eerste Bedryf. 29 Lord.
En »— Ja, dat had ik daar haast fchandélyk
vergeeten. (Tegen de Meisjes) Myn nieuwe
Phaëton is gereed. — Ik heb u beloofd, ML-f, dat ik 'er geen voet in zou zetten, voor dat gy ze ingewyd had. —— Myn Koetzier zal tegen den tyd, afs ik ran de jagt kom, hier zyn.
Vrouw Primrose.
Al te veel eer voor myne dochters, zyn Excellentie, als het myn man maar wil toelaaten.
Lord (lacht hard op.)
Nu dat Zou toch by myn eer om te lachgen zyn.
Nu , ik moet voort. Vaar wel! —
(terwyl hy haar aan een zyde trekt.) Ach Vrouw
Primrofe. Uwe Olixia is een engelachtig
meisje hoe meermaalen ik haar zie, hoe meer
zy my betovert. — Nog eens, vaarwel
(tegen Olixia , zacht.) Maak my toch eindelyk gelukkig. —— (overluid,) Vaarwel, fchoone Olixia
(tegen Sophia) Vaarwel, fchoone waarzeg-
ftertje Vaarwel. (Zy vergezellen hem allen.
tot aan de deur. Frouw Primrofe maakt veele ow ftandigheden en wil hem nog verder vergezellen. — Hy laat het niet toe, en gaat fehielyk heen,)
ACÏIT-



De Dorppredikant.
ACHTSTE TOONEEL.
Vrouw Primrose, Olixia en Sophia.
Vrouw Primrose, (uittermaten vrolyk.)
Die lieve Heer dacht ik het niet —— dat
hy ons zo vroeg verrasfchen zou. — Hy is toch de minzaamheid , de goedheid zelve —- (fkrwylzy Olixia by de hand neemt.') En als gy eens wist,
wat hy my zacht in 't oor gefluifterd had gy
zoudt 'er waarachtig grootsch op zyn, meisje maar hy fluifterde u ook wat in —- wat wat dat dan ?
O L i x i a , (befchaamd.)
Ach, moeder, ik kan het nauwlyks gelooven, dat het ernst is maar hy was nooit zo drin¬
gend als heden.
Vrouw Primrose.
Houdt u maar Uil wees maarftil. ——— Hy
zal zich wel ras duidelyker verklaaren — wie
weet wat deezen middag gebeurt. Hy komt
toch niet om dat armfalige kopje thee dat
had hy tienmaal beter in zyn eigen huis, als ik het hem kan voorzetten. —— Hy heeft zekerlyk
gantsch andere uitzichten « maar hoort eens
meisjes, wy moeten fchielyk alles gereed maakert om dien goeden Heer zo wat ordentlyk te ontfangen voor eerst ——



Eerste Bedhyï. 31
NEGENDE TOONEEL.
Doctor Primrose, en de vooriges.
Vrouw Primrose, hem fchielyk te ge.
moet gaande. Als gy eens wist, myn fchat, welk een eereon» wedervaren is. — Onze goede Lord ThornhiJ —Doctor Primrose, (gemelyk,) Ik heb hem zo even ontmoet.
Vrouw Primrose. En denk eens, myn fchat, hy wil ons deezen middag, als hy van de jagt komt, de eer aandoen om een kopje thee by ons te drinken.
Doctor Primrose, (ah hy zich zeiven heen en weer wandelende.)
Des te erger.
Vrouw Primrose.
Des te beter, Schatlief. Laat my toch eerst
uitvertellen gy weet immers niet wat'er voor-
gevallen is.
Doctor Primrose, (op denzelfden toon?)
Dat my uwe verblinding uwe onbegrypely-
ke verblinding hartlyk mishaagt dat -dat
weet ik helaas maar al te wel.
Vrouw Primrose. Maar laat ik dan toch fpreeken —
J s K1«s 0 N, (komt binnen?)
TIEN.



32
De Dorppredikant.
TIENDE TOONEEL.
Jekinson en de voouigen.
Jekinson, verkleed, terwyl hy met zyn hoofd door de deur komt kyken. Is het geöorloofd, myne goede Vrienden ? —
Doctor Primrose, (hem te gejnoed gaande, terwyl hy hem binnen nodigt.)
Met wien heb ik de eer te fpreeken ? Jekinson.
Vergeef my myne vrypostigheid ik ben
een reiziger. (Doctor Primrofe voelt in syn
zak naar een aalmoes) Gy vergist u, myn Vriend ■—— ik ben, God zy geloofd, niet in dat geval — my voert een gantsch andere oorzaak herwaards. Doctor Primrose.
En mag ik vragen
Jekinson. Gy ziet hier een man voor u, die reeds federt eenige jaaren, alleen uit begeerte om zich te onderrichten , rondreist — voornamelyk zoek ik kennis met beroemde geleerde lieden temaaken.— Tot myn onuitfpreeklyke vreugde vernam ik, niet verre van hier, i met opklimmende deftigheid'J dat de grooteDoctor Primrofe, de heldhaftige verdeediger van den eerden echt, de rotdeene voormuur van onze



Eerste Bedrtf.
33
ze kerk, de roemryke zuil der onwrikbaare rechtzinnigheid zich hier ophoudt. — Alleen om zulk eene lofwaardige kennis te maaken , nam ik een omweg.
Doctor Primrose , (met inwendig zelfsbehaagen.~)
Het is waarlyk een al te vleijend compliment voor my, Mynheer!
Vrouw Primr ose. Mag ik u met een ontbytje dienen ? —— Ik bid u, fpreek maar.
Jekinson. Ik betuig u hartelyk dank. Ach myn goe¬
de vriend, ik ben lang, fchoon flegts in de ftiite, een bewonderaar van uwe fchriften geweest. Doctor Primrose. De goedkeuring van zulk een waardig man —
Jekinson. En toen uwe disfertatie over de geoorloofdheid van een tweeden echt —
Doctor Primrose. Helaas, helaas, Mynheer, zy heeft my veele vyauden op den hals gelaaden!
Jekinson. Wees daar toch niet bedroefd over, Mynheer, — de waereld is nog in haare kindfche jaaren. (Hy zegt het volgende zeer rasck en met veel windrigheid.~) En echter heeft de Cosmogonie , of de geboorte der waereld, den Wysgeeren van alle
III. D £ E Ij» C ty-



34 De Dorppredikant.
tyden veel werk verfchaft. Welk een men¬
gelmoes van gevoelens hebben zy niet wegens
de fchepping van onze planeet verzonnen
Sanchoniathon Manethon -— Berofus —
Ocellus Lucanus, de laatfte zegt op zekere
plaats uitdrnklyk: Anarchon ara kat atelev-
tajon to pan. Maar, gy weet dat beter dan
ik het u zeggen kan — (hy geeft hem nogmaals de hand.) Het is my waarlyk van gantfeher harte aangenaam , kennis met u te maaken , en nog meer, daar ik in 't vervolg het genoegen genieten zal, van u meermalen en voor langer tyd te zien.
Ik heb voorgenomen my in deeze ftreek
neder te zetten ■— heb voor my, eenige mylen van hier, een klein landgoed gekogt, en heb in, de daad heden de nabuurige jaarmarkt, alleen met dat oogmerk,bczogt, om eenige paarden voor den akkerbouw te koopen.
Vrouw Primrose.
Wat fpyt hetmy, dat wy "er heden een om te verkoopen naar de markt hebben gezonden ,-
een regt bruikbaar dier, zonder fpat of gal
doch omdat het wat oud en aan één oog blind was
Jekinson. Ik heb , om n de waarheid te zeggen , nog
niets gevonden, dat my geviel fchoon het
my op het geld niet aankwam : want wat
myne omftandigheden betreft, die zyn, God dank ~—
Doe



EkrsteBe»rtr 35
Doctor Primrose, (die ondertusfchen zyne vrouw
iets in V oor zegt.) Gy hebt niet geheel en al ongelyk, myn Schat.
—— Het valt my nu juist ook eerst in.
(overluid.) Ik heb wezenlyk nog een paard
voor den akkerbouw overig als het u
aanftond, en wy den koop eens konden worden ——-
Jekinson.
Ja, dat was te wenfchen, myn beste vriend $ dan had ik een dubbel voordeel van myne reize.
— Laat het my eens zien laat het my
eens zien; wat iemand ergens in 't land in
ftaat is te geeven, dat zal ik waarlyk ook
Doctor Primrose, (terwyl hy hem by de hand neemt?)
Mag ik het genoegen hebben
Jekinson. O , met vermaak, met zeer veel vermaak. (zy gaan beiden keen.)
ELFDE TOONEEL.
Vrouw Primrose , Olixia en Sophia.
Vrouw Primrose. Daar moest nu juist die vreemde man ook komen , daar men zyne handen zo vol werk heeft — ik zal maar heengaan, en my in haast wat aankleeden. (tegen Sophia.) Gy bezorgt my intusC z fcnen



3<j De DorppredijcaSt.
fchen het middagmaal (tegen Olixia.) En
gy moet nadenmiddag by de thee wat van die kleine koekjens opzetten, die den Lord laatst zo
lekker gefmaakt hebbe,n. En pas toch wel
op, dochter, dat het bellag zeer luchtig, en de
koekjens bruin gebakken zyn opdat gy 'er
eere mede inlegt dan zal ik den Lord zeg.
gen, dat gy ze gebakken hebt. (Vrouw Primrofe gaat in de zykamer ; dt dochten naar hut veer. huis toe.)
TWEE'



Tweede Bedrite. 3?
TWEEDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
Doctor Primrose, Vrouw Primrose, Olixia en Sophia.
(T'rouw Primrofe en de beide dochters brengen htt theegoed in orde. Doctor Primroje gaat in de kamer op en neder.)
Doctor Primrose. De jonge blyft verbaasd lang weg.
Vrouw Primrose. Och, die klungelt zekerlyk nog met onzen goeden buurman Flamborough op de jaarmarkt om.
Die heeft altyd duizend dingen in te koopen. ■
De leuningftoel hier , meisje Hebt gy de
kopjes wel nagezien?
Sophia. Wel zekerlyk, moeder , zy zyn allen fchoon en zuiver.
Doctor Primrose. Als de jongen zich maar niet laat bedotten. Hy is tegen de laagen der fchelmen , die in menigte op de markt zyn, niet opgewasfen.
C 3 Vrouw



j8 Dü Dorppredikant.
Vrouw Primrose. Wees maar niet verlegen, Schat. Dan moest ik onzen Mofes niet kennen. Hy is een flim diefje. (tegen Sophia.) Daar ontbreekt immers
nog het zilveren zuikertangetje fchielyk ,
lieve Sophia, haal het toch hier.
Sophia gaat in de zykamer én haalt het zuikertangetje. Doctor Primrose. Daar is my nu weder zo een gantfche middag bedorven!
V<ouw Primrose. Laat u dat toch niet leed zyn, myn Schat — wie weet, welk een goed werk wy tot ftand
brengen wees maar een weinig opgeruimd,
myn Schat.
Doctor P"r i m r o s e.
Gy zyt het reeds in myn plaats — God geeve, dat het berouw maar niet volgt.
Vrouw Primrose.
Gy ftelt u altyd het ergfte voor. (terwyl zy uit het vengfter kykt.) Maar daar zie ik onzen Mofes,
en, zo waar ik leef, te voet. Hy heeft het
paard gelukkig verkogt — ik heb het altyd gezegd, de jonge is voor een koopman in de wieg gelegd. (Mofes komt linnen.)
TWEE.



Tweede B e b r y f. 39 TWEEDE TOONEEL.
moses en de voorigeiï.
Vrouw; Primrose.
Welkom, welkom Mofes! — Wel nu, hoe
ïs de negotie afgelopen?
1VI o s s s, (terwyl hy de doos op de tafel zet, en het zweet van zyn aangezigt veegt.~)
Beter dan gy denkt, lieve moeder, raad
toch eens wat ik voor onzen ouden Bles gemaakt heb?
Vrouw Primrose. Als gy hem maar niet onder de drie guinjes verkogthebt, dan ben ik wel te vredcn.
M o s e s.
Dat zou ik denken, — Mofes is geen gek — voor vier guinjes, vyf fchellingen en twee pencen heb ik toegellagen, en dat is, dunkt my, een negotie met eere.
Vrouw Primrose. Vier guinjes, vyf fchellingen en twee pencen ,
(terwyl zy hem over de wang firylct.) Nu zeg
my eens, dat onze Mofes den handel niet verflaat. Doctor Primrose. Dat had ik waarlyk zelf niet gedacht. —- En waar hebt gy nu het geld, zoon?
M o s e s.
Laat my eerst uitpraatcn , hoe het met myn paard gegaan is. —— In den beginne wilde geen C 4 mensen



4» De Dorppredikant
mensch bieden. Den eenen (tonden de oogen
niet aan de andere zeide, hy had een (pat
de derde meende hem zelfs aan de neus te
kunnen zien , dat hy wurmen in de ingewanden had — ziet gy dan niet dat de oude knol aémech-
tig is, zeide een vierde. En nu begon een
ieder zich te verwonderen , wat ik met een oud, blind , aémechtig , met wurmen geplaagd dier op
de markt zou doen. Ja, praat maar wat gy
wilt, dacht ik by my zeiven, gy zult Mofes niet
vangen hy weet zyn weetje wel ——
met eens komt 'er een oud man , en velt myn paard aan ik eisch ftoutmoedig vyf guinjes, want ik merkte terftond aan zyn reden, dat hy geen verftand van paarden had. — Hy bied my terftond drie guinjes. Ik fchud met verachting het hoofd. Hy wordt boos , en betaalt
my, zo waar ik leeve, vier guinjes, vyf fchellingen en twee duivers.
Vrouw Primrose.
Dat is braaf, dat is braaf, Mofes: en
goedkoop ingekogt zult gy dan ook wel hebben ?
{terwyl zy de doos opneemt.) Laat ons
toch eens zien!
M o s e s.
Daar vindt gy niets, moederlief, (fchalkagtig) Myn inkoop heb ik hier. (Hy voelt in zyn borst.) Ik heb twee vliegen met e'én klap ge dagen , en voor het geld, dat ik van het verkoopea van het paard gemaakt heb , een tweede negotie gedaan, die nog beter dan de eerftc is. Zie maar eens
hier.



Tweede B e d r y f. ar
hier. (Hy haalt een pak brillen vwr den dag in een omjlag van papier.)
Vrouw PaiMROSE, (terwyl zy het papier openmaakt.')
En wat is dat dan?
M O s E s.
Een douzyn fyne groene brillen met zilveren randen.
Vrouw Primrose, (met eenflaauweftem.) Een douzyn groene brillen ? —— Ben je daii mal, Mofes, wie heeft u belast brillen te koopen ? M o s k s.
Lieve moeder, ik kreeg ze half te geef
de zilveren randen alleen zyn dubbeld zo veel waardig.
Vrouw Primrose. Dat je de heuker haal met je zilveren randen! Doctor Primrose, (die ondertusfchen een bril genomen, en den rand met een mes onderzogt heeft.) Zy zyn geen zes Huivers waardig, want het is niet dan overzilverd koper.
Vrouw Primrose. Is het niet eens zilver?
Doctor Primrose. Zo weinig als uw Taartenpan, myn Schat.
Vrouw Primrose.
Wel dat is om dol te worden. Daar zyn
C 5



42 De Dorppredikant.
wy nu ons paard kwyt, en hebben niet dan ee» douzyn brillen met koperen randen ten beften.
■ Zeg my toch eens, onnozele hals, wat ik
nu met die brillen doen zal'/
Doctor Pkimhose, (fchalkagtig.) Ze zorgvuldig bewaaren, Schatje. Brillen zyn juist dat, wat gy by uwe kortzigtigheid meeit van doen hebt.
Vrouw Primrose.
Heb ik je niet gezegd, dat gy altyd met onzen buurman Fiamborough zoudt raadpleegen?
M os es , (beteuterd.)
Ach , lieve moeder, hy was 'er zelve by , en
liet zich zo goed bedotten als ik. Wy kog-
ten ieder een douzyn. De oude man, die
myn paard gekogt had , en een zeer verltnndig man fcbeen te zyn , fluisterde ons geduurig in 't oor, dat wy den koop niet moeiten laaten glippen. (Hy weent.)
Doctor Primrose.
Wees maar te vreden , myn Zoon. Het is nu toch gefchied. Laat dit ten minften in 't ver¬
volg u tot een waarfchouwing dienen om voorzichtiger te zyn. — (terwyl hy een papier uit de zak haalt.) En ga nu maar terftond naar buurman Fiamborough. —— Ik heb ondertusfchen ons anderen paard verkogt. (op een fchertsagtigen toon) Ik vcrIta my wel niet zo goed op de negotie als vriend
Mofes, en echter ben ik toch te vreden en
wyl ik niet zo veel geld in voorraad had, dat ik
den



Tweede B e d r y e.
43
den eerlyken man een banknoot van vyftig pond wisfelen konde , en hy my zeide , dat hy onzen buurman Flamborough zeer wel kende, zo liet ik my
een asfignatie op hem geeven. Zeg hem dus,
dat ik juist geen haast met het geld heb ■ maar
of hy my toch wil laaten zeggen, wanneer hy het gemakkelykst betaalen kan.
li o i i li
Wees maar niet boos, Moederlief. (Terwyl hy heengaan wil, komen Burchel mst Richard en Willem binnen.)
Richard tegen M o s 2 s.
Ei, zie daar onze Mofes hebt gy ons wat
van de jaarmarkt medegebragt?
M os es (droevig in het heengaan!) Ach , ik wenschte dat ik 'er nooit geweest ware.
(Hy gaat heen.)
DERDE TOONEEL.
Burchel, Doctor Primrose, Vróuw Pria:r o s e , Olixia, Sophia, Richard, Willem.
Burchel.
Nu daar zyn wy wederom — (terwyl hy de theetafel gewaar wordt.) Gy verwacht bezoek, naar ik bemerk.
Vouw



44 De Dorppredikant.
Vrouw Primrose, (met eene eenigzitis trotfche houding.) Zyne Excellentie, de Lord Thornhill, zal ons tegen den avond de eer aandoen
Burchel (hy zich zeiyen.) Wel dat had ik moeten weeten!
Vrouw P r i m r o s e. Gy zult heden gelegenheid hebben om kennis met hem te maaken.
Burchel. Daar heb ik waarlyk zo weinig lust toe, dat ik
integendeel het voor hem en my veel beter
houde, als wy elkander niet leeren kennen.
Vrouw Primrose. (fpotachtig.) En dat denklyk ook om zeer goede redenen, maar die gy geheim moet houden.
R i c fi a r d luiltert Willem iets in het oor.
Zy gaan heiden, hand aan hand, de kamer uit. B u r c h e l (ernjlig.) Nadat ik bemerken kan, lieve Vrouw Primrofe, heeft u myne vrymoedige waarfchouwing van heden niet behaagt. Het doet my leed.
'Er zal,hoop ik, nog eens een tyd komen,dat gy my bedanken zult, dat ik u gewaarfchuuwd heb. Doctor Primrose, (hem met drift fnelin de reden vallende.) En waarvan gy u, zo myne Vriendfchap u iets
waar-



Tweede Bedryf. 45
waardig is, ook in 't vervolg niet moet laaten aftrekken — wat ik u bidden mag, braave man, als gy iets weeten mogt dat den Lord raakt — zeg het toch vry - my heeft hy nooit tot zyn voordeel ingenomen , maar myn goede Debora, helaas, des te meer.
Burchel, (terwyl hy de fchouders op' haalt.)
Wie niet geraaden wil weezen, is ook niet te helpen.
Vrouw Primrose, 'T geen gy althans,uit eigen ondervinding, best weeten zult.
Doctor Primeose. Lieve Debora!
Burchel. Gy hebt gelyk, goede Vrouw, en even daarom moest u myn voorbeeld tot waarfchouwing (trekken. Doch daar Lord Thornhill uw vertrouwen in zulk een grooten graad fchynt verkregen te hebben , zal hy u buiten twyfel ook reeds gezegd hebben, dat hy naar Misf Willmot vreit.
Doctor Primrose, (fchielyk invallende, zeer vrolyk.)
Waartoe ik hem van gantfcher harte geluk wen-
fche. En u betuig ik hartelyk mynen dank
voor dat goede nieuws.
Vrouw



46 D i Dorppredikant.
Vrouw Primrose, (zeer bedremmeld.') Naar Misf. Witlmot, zegtgy, en mag ik vra«« gen
Burchel.
Van waar ik dat weet ? Gy zoudt my nu
zekerlyk weder berispen, als ik u zeide, dat ik de bron, waaruit ik het hebbe, geheim moest houden. Vrouw Primrose. En als ik u dan eens zeide, dat gy zeer verkeerd
onderrigt zyt ik ken de oogmerken van den
Lord beter.
Burchel. Die, waarmede hy u vleit, goede vrouw, ken ik ook —. en hebt gy u dan ook reeds van de eerlykheid zyner oogmerken overtuigd, en voor alle dingen , zyt gy ook verzekerd, dat hy de toeitemming van zyn voogd, den Baronet Thornhill krygen zal?
Vrouw Primrose. Daar zal het zo zeer niet op aankomen, als de zaak maar eerst zo ver is.
Burchel. Meer dan gy mogelyk denkt, goede vrouw —— gy zult toch denkelyk weeten, dat de Lord, volgens het testament van zyn vader, alleen van de geringe inkomften van dit Landgoed zich behelpen moet; dat zyn gantfche overige vermogen onder de beftiering van zyn oom is, onder wiens voogdy. fchap hy ftaat.
Vrouw



Tweede Bedkye. 4»
Vrouw Primrose.
Een fchoone vqogd , die niet eens zyn eigen vermogen weet te beltieren, die ook, gelyk ze. kere andere lieden, die ik nu niet noemen wil , het zyne doorgebragt heeft.
Burchel (lachgendi.)
Gy fchynt hem zeer wel te kennen, lieve Vrouw
Primrofe, verfpilt heeft hy het zyne even.
wel niet alleen is hy buitenfporig geweest
in zvne milddaadigheid In plaatfe van met
den hongerigen zyn brood te deelen , gaf hy het niet zelden geheel weg. Intusfchen heeft hy toch nog genoeg om te leeven overig. Hy behelpt zich met weinig; terwyl men van zyn neef, naar waarheid , kan zeggen, dat hy het zyne met volle handen doorbrengt.
Vrouw Primrose. Ik moet u regt uit zeggen . Mynheer Burchel, dat het my zeer tegen de borst fluit, als zich iemand onverzogt met familiebelangen bemoeit. Doctor Primrose. Lieve Debora —
Burchel Qachgende.') Schoon het wat verwaand luidt, goede Vrouw, hoop ik echter nog eens den dag te beleeven, dat gy my van zelf hiertoe verzoeken zult.
Vrouw Primrose. En ik hoop , onder Gods hulp, dat die da<^ nooit komen zal. °
Bur-



a8 De Dorppredikant. Burchel.
En ik denk dat hy mogelyk binnen kort komen zal. ■— De arme niets beteekenende Burchel zal nog voor den ryken aanzieulyken Lord Thornhill plaats maaken ■
Doctor Primrose.
By al wat heilig is ik laat u niet •
Burchel.
Slegts zo lang, eeilyke man , totdat uw aanzienlyke gast weder weg is —- met wien ik niet
eens gy moogt 'er van zeggen wat gy wilt
in gezelfchap wil zyn. Ik ga intusfchen
naar uwen buurman Flamborough; — wy zien el. kanderen zekerlyk van daag nog weder.— (Hy gaat fchielyk heen.)
VIERDE TOONEEL.
Doctor Primrose , Vrouw Primrose, Olixia en Sothia.
Doctor Primrose (na eene tusfchenpot-
zing.)
'TIs fraai! zeer fraai, dat moet ik zeggen i . is dat manier om met menfchen omte-
gaan, dien men dankbaarheid fchuldig is ? Geloof my vry, lieve Debora, dat dit voor my de onaangenaamfte redenen waren , die u ooit ontvallen zyn.
Vrouw



Tweede Bedryf. 49
Vrouw Primrose. Waarom trapte hy my ook zo op de teenen ? Ik kan het niet helpen, ik moest eens een hartelyk woordje fpreeken. Wie leert hem zich in onze zaaken te mengen?
Doctor Pr i m r o s e. Voortreflyk! In plaatfe van wel acht te geeven op de waarfchouwingen van een goed vriend, bejegent gy hem met verachting.
Vrouw Primrose. Zyne berichten zyn valsch , in den grond valsch, myn Schat.
Doctor Primrose.
En uwe veiblinding is ongelooflyk, lieve Debora.
Vrouw Primrose. En zyt gy te vreden , als ik u beloove, dat ik den Lord nog heden tot eene bepaalde yerklaaring brengen zal? Zyt gy te vreden, vraag ik? Doctor Primrose. Gy (laat geen acht op myne vermaaningen, daarom befpaar my toch het antwoord op uwe vragen. Vrouw Primrosi. Gy zult wel ras anders gezind zyn, myn Schat. Genoeg! ik heb een invallende gedachte gekregen , daar ik my het beste gevolg van beloove. — Mos es, komt binnen.
III. Deel.
D
VYF-



50 De Dosppredikaït. VYFDE TOONEEL. moses en de voorigen. M o s e s.
Ach vader, het is u waarlyk met de negotie niet beter gegaan dan my , gy hebt u van een bedrieger laaien bedotten.
Vrouw Primr ose. Daar hebben wy het nu; dacht ik het niet! Moses.
Buurman Flamborough kent noch den man, noch
de hand. ."Gy moet hem maar laaten zeggen ,
hoe hy 'er uitzag , en wat hy aan had. Hy zal terftond naar den vrederechter gaan , om hem te verzoeken, dat hy den dievenvanger 'er op afzendt; wie weet of hy nog niet hier in deeze landltreek is.
Doctor Primrose.
Die eervergeten fchelm wie had ooit zulk
een fchurkenftuk kunnen denken!
Moses.
Maar hoe zag hy 'eruit? Hoe was hy gekleed?'
Doctor Primrose. Een vrolyke, vriendelyke grysaart.
Moses.
Een grysaart, zegtgy, vader — droeg hy zyn eigen hairen? —
i Doe



ïtVIEDt B e D r Y F.' fj
Doctor Primrose. Het fchoonfte zilverhair in lokken gekruld , Moses.
Hemel! Had hy mogelyk een aschgraauwen rolt aan —-
Doctor Primrose. Ja, myn Zoon; hoe zo ?
Moses.
Een dikke, lange ftok — een ronden hoed —. Doctor Primrose.
Ja, myn Zoon, ook dat had hy —. maar 1
Moses.
Vaderlief, gooide hy 'er niet zo wat geleenïé brokken onder? Sprak hy nietGriekschenDuitsch door elkander?
Doctor Primrose.
Alles even gelyk gy zegt. ■ Maar hoe toch
in alle waereld
Moses.
Ach , Vader! Ik verbeur 'er myn leven onder, als dat niet dezelfde gaauwedief is, die my hei paard afgekogt, en, my en onzen buurman Flamborough met de brillen bedot heeft.
Doctor Primrose.
Is het mogelyk?
M o s e s.
En de andere, die de brillen verkogt, was zekef zyn medemakker ——
{Vrouw Primrofe en de meisjes zien elkander fehalkagtig aan en lachgen,)
D 2 Doe-»



52 DE DORPPREDIKANT.
Doctor Primrose (befchaamd by zich zeiven.')
Dat fpyt my toch niet weinig
Vrouw Primrose (fchalkagtig, met tent houding als of zy een bril op de neus vil zetten.)
Lieve Man!
Doctor Primrose (befchaamd.)
Ik weet watgy zeggen wilt (lachgende) Nn
zekerlyk, gy moogt nu voor my ook wel een bril opzetten loop loop, myn zoon, ver¬
zoek den eerlyken Flamborough, dat hy toch geen
tyd verzuimen wil mogelyk loopt men hem
. nog wel op het lp oor.
Moses (gaat fchielyk heen?) Men hoort dé Jagthoornen. Vrouw Primrose.
De Lord komt de Lord komt! Schielyk
meisjens, het theewater het theewater
Sophia (loopt heen.) Er gefckied een fchot, de familie verfchrikt, de Vrouwen geeven een gil.
Doctor Primrose.
Welk een onbefonnenheid! midden in het
dorp , onder ftroodaken! — Wat of die Grooten zich niet al inbeelden!
De Lord komt in.
ZES-



Tweede Bedryf. 53
ZESDE TOONEEL. Lord Thornhill en de voorigest. L o e d.
Gy zult verfchrikt zyn, maarmy tevens dank weeren, hoop ik. Ik kwam juist als geroepen. Een roovende valk, die boven uw duivenplat zweefde, en dien ik eensklaps naar de andere waereld verzonden heb (terwyl hy den doctor de hand
jchudt) Liefde Doctor, het is my van harte lief — Doctor Primrose (met koele beleefdheid.) Ik ben uw dienaar, Milord.
Sophia komt weder binnen, een meid met een theeketel en comvoir volgt haar, die zy naast de theetafel zet en weder heengaat.
Vrouw Primrose (terwyl zy den Lord nodigt op den leuningftoel te gaan zitten.)
Zal uw Excellentie niet de goedheid hebben — Lord (lachgende.)
Om al de waereld niet. Gy zoudt my eer
op den kanzei van uw gemaal, dan op zyn eer. waardigen leuningltoel brengen —(terwyl hy Vrouw Primrofe naar den leuningftoel leidt.) voor u voor u, myn lieve Grootemama in petto behoort die plaats. niet voor een jongen vreijer, zo als ik ben
D 3 Vrouw



54 De Dorppredikant.'
Vrouw Primrose, terwyl zy zich 'er tegen verzet, doch de Lord niet wil hebben dat zy opftaat. Ach ■ ach, uwe Excellentie maakt my ook geheel befchaamd
De E o r d gaat nevens Vrouw Primrofe zitten. Olixia , op de ui nodiging van den Lord, naast hem. Aan de andere zyde, naast l-rouw Primrofe , de Doctor. Naast hem Sophia. Vrouw Primrofe maakt de theetafel gereed. Doctor Primrose. Heeft Milord een gelukkige jacht gehad? Lord.
1 Het kon niet erger weezen, lieve Pastoor —— onze lieve Heer weet, waar het van daan komt; maar 'er zyn twee dingen, die my zedert eenigen tyd volftrekt vyandig fchynen te zyn; de jagt en het fpel.'
Vrouw Primrose, hoest, om de familie een wenk te geeven. Men zegt gewoonlyk, zyn Excellentie — die ongelukkig is in het ipel, is des te gelukkiger in het huwelyk.
Lord,
Dat is waar, en daar mede troost ik my ook.
Doctor Primrose, Mag ik u geluk wenfchen , Milord?
Lord



Tweede Bzdrv f. 5ï Lord.
En waarmede, als ik her, u vraagen mag?
Vrouw Primrose. Wel he, zyn Excellentie, met uw aanfraande
huwelyk met Misf Willmot {terwyl zy hem
een kopje thee voorzet) Mag ik zo vry zyn ?
Lord {begint hard op te lachgen.)
Met Misf Willmot ha, ha, ha met
myn huwelyk met Misf Willmot? ha, ha, ha!
Vrouw Primrose (hoest,.) Ik moet waarlyk mede lachgen, zyn Excellentie ha, ha, ha! (terwyl zy hem een blaadje met koekjens aanbiedt) Een koekje, zyn Excellentie. (Zacht) Myne Olixia heeft ze gebakken. Doctor P k i m r o s e, Ik heb Misf Willmot, in 't algemeen, als een Dame van groote deugd en fchoonbeid hooren
roemen. -t , , . , ,
L o r d, (terwyl hy drinkt
perftjïeerend.) Van haar deugd weet ik, op myn eer, geen het rninfte bericht te geeven. Want ik kan 'er een eed op doen , dat ik doeze nog nooit op de proef gerteld heb doch als men haare fchaonjieid ge¬
roemd heeft, dan is dit de verfoeijeiyküe laster, die, men ooit van Misf Willmot had kunnen verzm-
Vrouw Primrose (hoest.) Ei ei, uw Excellentie, als Misf Willmot dat eens wist, ha, ha, ha! — Is het wel zoet genoeg ? " 4
*



56 De Dorppredikant; Lord.
Zeer lekker. Ik mag verdoemd zyn, als ik
niet even zo ligt befluiren kon om een Kamfchadalin te trouwen, als zulk eerfholoogig, uitgerammeld fpookfel , dat gy een fchoonheid gelieft te noemen.
Doctor Primrose. Dan heeft men ons een onwaarheid gezegd, Milord, en ik bid om vergiffenis.
Lord.
En zeg mynu eens, wie toch in al de waereIJde brutaliteit heeft kunnen hebben, om my door zulk
een verdoemd paskwil te mishandelen ? En
gy hebt het nog geloofd? (tegen Olixia teder.
lyk) Myn fchoone Olixia vertrouwt my toch,hoop ik, een beter fmaak toe?
Olixia (befchaamd.') Ik heb zelf de eer niet van Misf. Willmot te kennen, Milord
Lord, (als te vooren.) Myn fmaak echter, kent gy, zo ik myvleije, wel?
(Vrouw Primrofe hoest zeer flerk) In ernst
gefproken, zo ben ik 'er zeer gevoelig over, dat men foortgelyke geruchten van my verfpreidt: ik wil wel wedden, dat het van iemand komt, die ten oogmerk heeft, om my hier verdacht te maaken. Vrouw Primrose, (terwyl zy de thee infchenkt.)
Ja, ja! —-— 'Er zyn zulke onverzogte tydingbrengers (terwyl zy den Lord een kopje aan¬
reikt.) «r



Tweede Bedrvf.
57
reikt.) Uwe Excellentie hebbe toch de goedheid
—— op één been kan men niet gaan De
Thee, is zekerlyk niet van de beste — — zou uw Excellentie wel willen gelooven , dat men zich zeiven verftout heeft wegens de aanbieding van die beide aanzienlyke Dames allerhande kwaad te fpreeken ?
Lord Qiaar fchielyk in de reden vallende!)
Bravo bravo en by die beide Dames
heeft men zich wederom de groffle lastering wegens uwe Dochters veroorloofd (terwyl hy
ten briefje uit de zak haalt en het den Doctor geeft.) Hier - doe my het vermaak en lees dit naam. looze briefje, dat men de beide Dames toegezonden heeft. 'Zy hebben het my gisteren eerst medegedeeld. Ik Hond, om de waarheid te zeggen, in
bedenking om het u te laaten zien doch nu
ik hoor mogelyk kent gy de hand, en wy
vinden gelegenheid om den paskwillenmaaker optefpooren.
Doctor Primrose, {die intusfchen het briefje geleezen heeft en het den Lord wedergeeft.) ]k moet bekennen, Millord, dat dit briefje een dubbelzinnige beteekenis heeft.
Lord,
Dat gy Heeren toch zo gaarne alles met den mantel der Christelyke liefde wilt bedekken Vergun my (Jerwyl hy het brief e hardop leest.)
„ Ik ben «en vriend der onfchuld, en die het zichD 5 „ tot'



58 De Dorppredikant,
„ tot een plicht rekent, voor verleidingen te waar„ lchouwen; ik heb voor zeker gehoord, dat gy tweejong'j meis'ens, die my, tenminlten volgens
, geruchten" ■ merk toch wel de boosaartige
uitdrukking , Pastoor „ volgens geiuchten
„ bekend zyn, naar u wilt neemen. Denk op de 5, nadeeli^e gevolgen , die dit voornemen na zich
,, kon fleepen." Hoe gevalt u dit? (metveel
nadruk terwyl hy de onderftreepte woorden jlerk
■uitfpreekt.) ,. Het is zeker niet moeijelyk de
,, ligtgeloovigheid te bedriegen; maar onuitwisch,, baar is het berouw, als men de ondeugd met haar „ gevolg in een verblyf invoert, alwaar voorheen
,, deugd en onfchuld gewoond hebben." Als
gy hier iets dubbelzinnigs vindt, Doftor, danhebt
gy waarlyk uw eigen manier van leezen
Doctor Primrose, (bedremmeld.') Wilt gy my het briefje wel toevertrouwen, Milord?
Lord.
Hebt gy mogelyk eenig vermoeden, of kent gy \vel zelf het handfehrift?
Doctor Primrose, (die het briefje nog maals met oplettendheid leest.)
Dat juist niet, Milord, - maar ikwiimy toch de moeite wel geeven. (Een jager van den Lord komt binnen en fluijleri hem wat in 't oor.)
L o r d.
Dames, myn Phaëton is gekomen. Gy
heb 'ertcc'.i niets tegen, lieve Doctor, als Mejuf-
frou-



Tweede B e d r y f. 59
frouwen , uwe Dochters, in myn nieuwe Phaëton
een klein tourtje doe.i. Ik heb dezelve uit-
druklyk daaroherwaards laaten komen.
Doctor Primrose, (die let ongaarne toe.
ftemt, en de Dochters een heimelyken wenk geeft.)
Vergeef my , Milord
Lord lachgende. Ik wil toch, om den duivel, niet hoopen, Pastoor , dat men ook zelfs op myn Phaëton een
kwaad vermoeden heeft. Ik verzekere u, zy
is zo kuisch als Luna, en zo onfchuldig als een eerstgeboren Kind , want gisteren kreeg ik ze eerst geheel nieuw uit Londen. Mejuffrouwen , uwe Dochters, kunnen cr zich veilig inplaatfen, zonder dat haare deugd gevaar loopt vau bevlekt te worden.
Vrouw P r i m r o s e (tegen haare Dochters.) Als zyn Excellentie u het vermaak wil aandoen, maak dan maar dat gy voortkomt. (Demeisjens zien haar Vader aan, om zyn bewilliging te verkrygen.)
Lord.
Ik zal de eer hebben, haar.zelf te ryden. Maar
uw Heer Vader hier
Doctor Primrose.
Gy moet dat niet kwalyk uitleggen. Milord — (tegen de meisjens) Wat my aangaat, ik hoop, gy zult niet lang uitblyven. (De meisjens zyn zeer vrolyk en neemen affcheidl)
Lork



5o De Dorppredikant.
Lord.
Tot wederziens, myne fchoone meisjens , — (tegen den Doctor en zyne Vrouw.) Zo het my anders geoorloofd is hier nog een weinig by u te mogen vertoeven. (De meisjens gaan heen.)
ZEVENDE TOONEEL.
Lord Thornhill, Doctor Primrose, en Vrouw Prime o sr.
Lord.
Dat moet ik toch met waarheid zeggen Doctor, gy hebt de fchoonite kinderen in het land.
Vrouw Primrose, (terwyl zy het kopje van den Lord neemt en infchcnkt.)
Zy zyn , zo als onze lieve Heer ze gemaakt heaft,zyn Excellentie. — (zy biedt hem het kopje aan , daar hy voor bedankt.) Gy zult my toch niet verfmaaden, zyn Excellentie. Alle goede dingen beltaan uit drieën, plag men ue zeggen. (De Lord neemt liet kopje.) Maar lieve hemel, wat baat fcho. nheid en deugd in onze baatzuchtige tyden,
voor een meisje dat geen geld heeft ;1 Men
vraagt niet, hoe het meisje 'er uitziet, of zy wel gefehapen is, maar of zy fchoone pitten heeft? Lord.
Gy hebt geen ongelyk, Vrouw Primrofe, en als ik Koning ware , zoude het de arme meisjes, by myn ziel , welgaan ; maar voor uwe fchoone dochters zou ik het eerst en voor allen zorgen.
Doe



Tweede Bedry f. 6i
Doctor Primrose, (by zich zeiven.) Dat gefnap verveelt my.
Vrouw Primrose. Ja, en als ilc Koningin ware, dan wist ik wel, wie ik myn Olixia tot man zou kiezen.
Lord.
Ach! Vrouw Primrofe , uwe Olixia bezit zo veele volkomenheden, dat zy, ook zonder het armhartige voorrecht van geboorte , een Prins gelukkig zou maaken.
Vrouw Primrose, (met toeneemende aandrang?)
Uw Excellentie zoekt flegts te fchertfen , maar daar zyn Excellentie dan toch aan het geluk van myn arm meisje wil deel neemen , mag ik wel zo' ftoutmoedig zyn , om uwe Excellentie over een zaak raad te vraagen?
Lord.
Wel nu?
Vrouw Primrose, (hoest.) Er heeft zich een vreijer voor onze Olixia opgedaan.
Lord, (met eene gemaakte verwon, dering.)
Voor Olixia?
Vrouw Primro se, (hoest.)
Ja, een zeer bemiddeld man , by wien zy ook haar brood wel zal vinden, — zekere pachter Williams, hier uit de landftreek.
Lord



62 de D o ii p 1' r e i) i k a h t.
L o r d.
Hoe? Gy wilt zulk een lief fchepfel, zulk een engel van een meisje met een man verbinden, die voor een fortuin van dien aart , noch zin , noch gevoel heeft? (Terwyl hy opflaat,) Neen, Vrouw Primrofe, dat kan, dat zal ik in eeuwigheid niet
gedoogen. Ik bid u , by al wat heilig is,
offer uw kind niet op. — Zy verdient een beter fortuin.
Vrouw Primrose, (die even gelyk de Doctor ook opgeflaan is, hoestend , terwyl zy de theetafel aan een kant zet.)
Dat is alles waar, zyn Excellentie — maar — Lord.
De gedachte alleen is my onverdraaglyk, en —
ik heb buiten dien myne redenen
Vrouw Primrose, (hoest zeer flerk.) Ja, als uw Excellentie haare redenen had —— dat is zekerlyk een ander ding, — maar wil uw Excellentie ons die redenen niet doen weeten — Lord.
Dring 'er my niet te iterk op aan, (terwyl hy zyn hand op zyn hart legt.) Hier! hier liggen zy begraven. (De jager van den Lord komt kin*
nen , en fluistert hem wat in 't oor.) Hy -
komt my geheel ongelegen. Myn Opziender
laat my zeggen , dat myn oom in myne afweezendheid aangekomen is, — dat is nu recht verdrietelyk. (tegen den jager.) Span de paarden



T w 3 £ d e B e d r y f.
63
in! (de jager gaat heen?) Het doet my
leed, dat ik de te rug komst van uwe lieve dochters niet kan afwachten. Lieve Vrouw
Primrofe , lieve Doctor op een andere keer
Ipreeken wy uitvoeriger over de zaak haast
u toch niet te veel —- vaartwel Ik moet
voortfpoeden myn oom wacht. Het
is my ten uiterften onaangenaam , dat ik nu juist
moet heengaan. Vaartwel, (Zy willen
hem verzehen, doch hy laat het niet toe.) Geen flap verder. (Hy gaat fchielyk heen.)
AGTSTE TOONEEL.
Doctor Primrose, en Vrouw Primrose. Vrouw Primrose, (na eene tusfchen* poozing.)
Wel na , myn Schat, wat zegt gy 'er van,
nu hebt gy het toch met uw eigen ooren gehoord? Doctor Primrose. Dat is zo.
Vrouw Primrose. En hebt gy nu u zeiven overtuigd? Doctor Primrose.
Dat heb ik, dat heb ik.
Vrouw Primrose. En wist ik de zaak niet goed te leiden, daar ik ze hebben wou? Hum, wat zegt gy 'er van? Doctor Primrose. Gy hebt een meesterituk van flimheid gedaan.
Vrouw



6"4 De dorppredikant.
Vrouw Pbimr ose. Als die verwenschte oom maar niet dwars in
den weg was gekomen. Had hy maar niet
zo ichiefyk heen moeten gaan! —— Intusfchen is de zaak zo goed als klaar.
Doctor Primrose. Ook is myn befluit genomen.
Vrouw Primrose. En dat is?
Doctor Primrose. Nog heden aan den Lord te fchryven.
Vrouw Primrose. Gy hebt gelyk , myn Schat! men moet het yzer imeeden als het heet is. Gy wilt mogelyk een fchriftelyke verklaaring van hem vorderen , niet waar, myn Schat?
Doctor Primrose.
Dat niet, maar hem verzoeken , dat hy
nooit hier wederkomt.
Vrouw Primrose. Ik fta verfteld.
Doctor Primrose. Ik moest billyk verfteld ftaan over uwe ligtge"ioovigheid. Doch ik zie wel, het is nu verlooren arbeid , u door redenen van uwe verblinding af te brengen. Wieg u daarom maar hoe langer hoe meer in flaap, ik zal wel waaken.
Vrouw



Tweede Bedbyf. 05
Vrouw Primrose.
En wilt gy dan het fortuin van uwe dochters moedwillig met de voet (looten ?
Doctor Primrose. Het ongeluk van myn huis afwenden, n en my het berouw fpaaren , dat wil ik.
Vrouw Primrose. Dat heb ik alles aan dien huichelaar van een Burchel te danken. Die heeft u geheel en al tegen den Lord ingenomen, en dien gelooft gy en anders niemand. Maar heb flegts geduld, gy zult hem en zyne geheime oogmerken tydig genoeg leeren kennen. Ik weet reeds maar al te wel , waarom hy de meisjes niet gaarne naar Londen
wil laaten gaan. De omgang met Sophia Ijgt
hem in het hoofd. Maar zo lang myne oogen
open ftaan
Doctor Primrose. Burchel zou een goed oog op Sophia hebben? —
Vrouw Primrose. Wat gy niet zien wilt, dat ziet gy niet, myn Schat.
Doctor Primrose. Zou Burchel een goed oog op Sophia hebben,
en my hier niets van gezegd hebben ? En
van waar weet gy het dan toch ?
Vrouw Primrose. Ik moest wel blind zyn, als ik dat niet reeds Ui. deel, E lang



$6 De Dorppredikant.
lang befpeurd had. Hy loopt .haar immers
overal na.
Doctor Primrose, (by zich zeiven.) Nu dan heb ik geen crediet voor geen mensch op de waereld meer, als ik my in dien man vergist hebbë.
Richard en Willem, {komen binnen.)
NEGENDE TOONEEL.
Richard, Willem, en de vooricen.
Richard, (terwyl hy zyn moeder een brieventas geeft, die hy gevonden heeft.) Ach , moederlief, zie eens wat wy gevonden hebben !
Doctor Primrose. Zy behoort denkelyk den Lord, men moet ze hein terltoud nazenden.
Willem. Neen, neen, vaderlief, zy behoort aan Mynheer Burchel. (Vrouw Primrofe opent, zo ras zy dit hoort, greetig de brieventas en onderzoekt de papieren.) Ik heb ze heden by hem gezien, toen wy naar de Willernltraat gingen.
Doctor Primrose, (terwyl hy het jongetje naar zich toe roept , zonder Vrouw Primrofe aan te zien.) En hoe komt gy dan aan die brieventas, kinderen? Ri>



Tweede Bidui, 67
Richard. Wy fpeelden op de grasparterre, hier voor het huis, en daar hebben wy ze gevonden.
Willem, (gaapt.) Kom Richard, wy zullen naar bed gaan , ik heb vaak.
Doctor Primrose.
Het is nog zo laat niet , kinderen, (terwyl hy gewaar wordt, dat Vrouw Primrofe een papier leest t dat zy uit de brieventas genomen heeft.) Wat is dat, lieve Debora ? ik bid u —— (De kinderen gaan naar de Jlaapkamer.)
Vrouw Primrose.
Ik wil niet veel geld voor de ontdekking neemen (terwyl zy het papier haaren man wil
geeven, die het weigert aan te neemen.) Hier
hier ■
Doctor Primrose. Ik bid u nogmaals, Debora, laat dat Haan -— Vrouw Primrose, (leest hard op, zonder af te breeken,) „ Affchrift van den brief, dien ik heden aan „ Milady Skegs en IVlifs Blarmey heb gezonden.
„ ■ Ik ben een vriend der onfchuld" —— en
zo woord voor woord dezelfde brief —
Doctor Primrose, (terwyl hy hevig opvliegt , en kaar het papier afneemt.) Dat is onmögelyk. —— (na dat hy het gelezen E 1 heeft.)



éS De dorfhedihast.
heeft,,) En echter, helaas, waar! (Hy geeft haar het affchrift te rug, (laat zich met de hand voor het voorhoofd, en ftaat als verfteend.)
Vrouw Pr im ito se, (terwyl zy het affchrift weder in de brieventas legt.)
Ziet gy -— ziet gy mi, wat voor een (haak
uw goede vriend Burchel is? Van den Lord
verzint hy leugens de meisjens brengt hy
in een kwaaden naam u hitst hy tegen my
en de kinderen op dat is de dank voor de
wcldaaden, die hy by ons genoten heeft. (Bur. chel komt binnen, Vrouw Primrofe by zich zeiven.') Daar komt de huichelaar.
TIENDE TOONEEL.
Burchel, en de voorigen.
Burchel.
Zyn Excellentie is nog al lang hier geweest.
Vrouw Primrose, (fpotachtig.)
Hy zou mogelyk nog langer hier gebleven zyn, als hy geweeten had, dat gy komen zoudt. (Zy lacht hard op.)
Burchel.
Ik zou waarlyk niet gedacht hebben, dit voor een aartigheid te houden , als gy 'er niet by ge. lachgen had.
Vrouw



Twee be Bedrvf. 6p
Vrouw Primrose. Gy weet wel op een hair, hoe veel geestigheid 'Cr op een once gaat.
Burchel. Om de waarheid te zeggen, lieve Vrouw Primrofe, is by my een half once verltand meer waardig, dan tien oneen vernuft.
Doctor Primrose. En ik, Mynheer, ik houde een half once eerlykheid meer waardig , dan tien oneen verftand. (terwyl hy Burchel by de hand neemt en flyf in V gezicht ziet!) Met recht, zegt pope, een eerlyfc man is het edelfte werk van God.
Burchel, (lagchend.) Hoe komt gy daar toe, Doctor, dat gy dat aan my zegt?
Doctor Primrose. Juist aan u, Mynheer, aan een man, wiens verftand en hart het hatelykst contrast uitmaaken. — Mynheer! (terwyl hy hem den oórfpronglyken brief toont.) Wie fchreef deezen brief?
Burchel, (bedaard en koel.)
Ik.
Vrouw Primrosf. Goed, dat gy het ten minden niet ontkent; ook hebben wy hier (terwyl zy hem de brieventas geeft) bewyzen. En hoe kost gy ondemeemen zulk een brief te fchryven ?
E 3 BuR-



fo De D o a r p j i b i n b t,
Burchel, (op denzelfden toon?) En hoe dorst gy het ondemeemen , myu brie-
ventas te openen 1 Weet gy de (traf wel,
die onze wetten op zulk een daad (tellen ? Het kost my flegts een gang naar den naasten Vrederechter.
Doctor Primrose, (zeer opvliegends?) Gy wordt onbefchaamd, Mynheer, en hebt geen eerbied voor de rechten der gastvryheid.
Burchel, (zeer koel, terwyl hy hem de brieventas toont?) Kan men ze ooit grover kwetzen ? Myne bezoeken beginnen u lastig te worden, naar ik zie.
Ik fcheide met een gerust geweeten , en
voor altoos, van hier. —— Vreede zy uw gewisfe — man — als gy haar (tem , na het geen tusfchen ons voorviel, tot zwygen kunt bren. gen
(Hy gaat heen?)
ELFDE TOONEEL.
Doctor Primrose, en Vrouw Primrose.
Vrouw Primrose, (terwyl de Doctor zeer onrustig in de kamer heen en weder loopt?) Heb ik van myn leven een flegter mensch gezien ! Hy durft ons nog met den Vrederechter dreigen. Erger 'er u maar niet aan, myn Schat. Het zou uwe gezondheid kunnen fchaaden.
Doc=



T w e e d e b e d r y F.
7f
Doctor Primrose, (nog als voor en) God vergeeve my, als ik my overyld heli ~— dan is het voor siloos met myn rust gedaan.
Vrouw Primrofe, Nu waarlyk, myn Schat , dat ontbrak 'er nog aan, dat gy hem verontfchuldigde. De bewyzen zyner laaghartigheid zyn immers zonneklaar? Doctor Primrose, (nog altyd als te vooren.) En toch (terwyl hy de hand op zyn hart legt ) fpiak dit nog nooit zo luid voor hem, als nu. —
lk moet hem naloopen waarachtig ik
moet hem naloopen ik most hem zien te
rug te haaien
Vrouw Primrose, (terwyl zy hem tegenhoudt.')
Wees toch niet dwaas , lieve man. Zoudt gy den mensch nog in zyne boosheid willen fterken ? Doctor Primrose. Laat my laat my gaan, Debora >
Sophia, (komt zeer fnel en geheel buiten adem in de kamer.)
TWAALFDE T O O N E E L. Sothia en de voorigen
Sophia, (terwyl zy zich in de armen van haaren vader werpt en weent.)
O God! myn zuster, myn arme zuster!
E 4 D x •



fa De Dobppredikant.
Doctor Primrose.
Olixia! -»» ontfermende God! Wat is
haar overgekomen ?
Vrouw Primrose, (ter zeiver tyd.) Om Gods wil, wat is 'er voorgevallen ?
Sophia, (buiten zich zeiven.')
Hier in het naaste boschje . vielen ons
roovers aan den koetzier haalden zy vart
het paard ons uit de wagen - fleepten
ons in het bosch — my redde de Lord .
Olixia was niet te vinden die hebben zy
medegenomen. — Myn God! myn God! welft een ongeluk!
Vrouw Primrose, (terwyl zy de handen wringt, in de wanhoo~ pendfie uitdrukking der finarte.)
Groote God Myn kind , myn arm kind!
myne Olixia!
Doctor Primrose. Wee u, Vrouw, gy zyt oorzaak van haar on.
geluk.
Vrouw Primrosf. In plaatfe van my troosten, vloekt gy my!
Doctor Primrose. De hemel vergeeve het my — maar wie anders dan gy? —-
Vrouw piti m r os e, (als te vooren.) O, myn God! — ó myn God!
Doe-



Tweede B e d r y r. 73
Doctor Primrose.
Van uwe hand eifche ik haar af. Geef my
myn kind myne Olixia weder. ■—
Vrouw Primrose. Heb toch mede'yden met uwe ongelukkige vrouw 1
Doctor Primrose.
Te Iaat — te laat — maar ik zal gaan ■
(Jerwyl hy zyn hoed en Jlok neemt.)
Vrouw Primrose. En waar wilt gy heen?
Doctor Primrose.
Naar den fchelm, den Lord
Sophia Groote God! hy zelve redde my immers.
Doctor Primrose. Om zyn duivehch plan des te meer te verbergen. Gods wraak over hem, want hy is zelf
een roover. — (Hy wil heengaan, een oude Boer komt fchielyk in de kamer.)
DER. TIEN DE TOONEEL.
Een oude Boer, es deVooricen.
De Oude Boer. Red u toch, Heer Pastoor, — red uw huis cn
have — uw huis flaat in den biand — de
ligce Jaaije vlam flaat het dak uit. (Het huis.
E 5 ge.



74 De Dorppredikant.
gezin wringt de kanden, loopt heen en weer? Myn God! — Myn God! — (Men hoort van buiten, brand', brand', roepen De alarmkink wordt geti ok~ ken, Richard en Willem jchreeuwen in de naaste kamer.) ijeip Help — red ons i {Doctor Pt imroj'e en zyne Vrouw roepen.": \>n God! de kinderen' ('S,y loopen fchiely\ naar de jlaapjramer; by iet openen der deur, flaat'. hen de rook en vlam tegen. Onaertusfchcn kotutn Mofe> en eenige buuren in de kamer, en redden zo veel te redden is, gelyk Sophia en ae oude Beer ook doen. Alles is in verwarring. Doctor Primrofe en zyna Vrouw komen, ieder met ■een kind op den arm, uit de flaapkamer, en loopen het huis uit. Het Gordyn valt.)
DER-



Derde Be dry f. 7jj
DERDE BEDKYF.
Het Tooneel is op het Slot van Lord Thornhill.
EERSTE TOONEEL.
Jekinson ia zyne gewoone kleeding, en Baxter.
Jekinson.
Kort van ftof, Meester Baxter, gy rnoet weeten , dat wy nooit weder met elkander te markt gaan. Een ieder in 't toekomende voor zich zeiven. By die compagniefchap is geen voordeel. Baxter.
Maar zeg my eens, kaerel , of het u in het hoofd fchort ? Hebt gy wel ooit in de waereld beter negotie kunnen doen , als gy alleen ter markt waart geweest?
jekinson.
Ik wilde wel eens weeten, wat gy goede nego.
tie noemt? — Om fict>ts een ftuk te noemen
denkt gy wel , dat die ryke osfenkooper 'er zo goedkoop zou afgekomen zyn, als hy met my alleen te doen had gehad ?
Baxter.
Wel , had ik zyn horologie niet als een bliks weg?
J



76* De Dorppredikant.
Jekinson.
En is daar wel menfchenveritaud by nodig? — zich met een knollig horologie te vergenoegen, a's men zulk een vetten gast voor heeft! Maar gy hebt geen vernuft, geen genie genoeg voor groote onderneerningen.
Baxter.
Chi ra piana , va fano , myn broertje, ik ben met een klein winstje te vreden.
Jekinson.
Foei zulk een Kaerel, die zo weinig eer in zyn
lyf heeft! Ik mag verdoemd zyn als het den
lompen hond niet het zelfde is, of zy hem om zes Huivers, of om duizend pond hangen.
Baxter.
En ik mag verdoemd zyn als uw ftrop een duiver
meer zal kosten dan de myne. Maar wat hebt
gy toch voor groote ondernemingen uitgevoerd ? Die beide ellendige knollen , waarvan het eene blind en het andere lam is ; dat was zekerlyk eeu vangst die te pyne waard was!
Jekinson.
Domme duivel, was dat niet flegts een byzaak? Ik wilde met den eenvoudigen jongen eens een
aardigheid hebben. En by den ouden paap
moest ik buiten dien weezen,om de meisjes te lee. ren kennen, om niet by onze expeditie van heden de eene voor de andere te vatten.
B a x t e u in vertrouwen.
Men heeft u dan verkooren om de rol van een p?.ap te fpeelen? Zo iets van Tomkins.
J E-



derdebedryj?. -fi
Jekinson. Daar moet gy de neus niet in hebben. Dat is myn zaak.
S i n k i n s (komt binnen; zo dra hy de beide zakkenrolders gewaar 'wórdt, fteekt hy fchielyk zyne handen in de rokzakken, en haalt de fchooten voorwaards , om de zakken van zyn kamifool en broek te bedekken?)
TWEEDE TOONEEL.
S i n k i n s en de v o o r i c e n.
Jekinson, hem te gemoet gaande, terwyl hy hem de hand reikt. Uw gehoorzaame dienaar, Mynheerl
Baxter even zo van den anderen kant.
Ik ben zeer verheugd, Mynheer
S i n k i n s, (bang en verlegen, altyd in de voorige- houding.)
Uw dienaar uw dienaar, myne Heeren —
gy wacht zekerlyk hierop zyn Excellentie. Jekinson. Dat hebt gy geraaden, Mynheer.
■C'fls Baxter. Altyd wel geweest? — (terwylhy hem zyn Snuif, doos voor houdt.) Kan ik u dienen, Mynheer ? S i n k.i n s. Ik gébruik nooit Snuiftabak.
Je-



78 De D o k p p e ë d i e A n t.
jïKiNEOK, terwyl hy hem een zilveren doos voorhoudt. Van my ook niet, Mynheer?
SinkaNS verfchrikt van het gezicht der does , komt verlegen nader, doch altyd met de handen op de zakken , om ze naauv/keurig te bezien.
Mynheer Mynheer ■ dat is ja wel, als
ik recht zie
Jekinson. Cy gebruikt wel geen Snuif, Mynheer, doch zyt toch een liefhebber van doozen, als ik wel zie. (Terwyl hy hem de doos geeft.) Nu, als ik u daarmede dienen kan, Mynheer?
Sinkins (neemt ze fchielyk aan, en /leekt de handen terftond weder in de zakken.)
Maar hoe in al de waereld komt gy aan myn
jjoos p _ Ik heb toch de eer niet gehad de
Heeren heden op de markt te zien. — Ik wil toch niet hoopen , dat de oude vriendelyke man , die my altyd zo op de hielen volgde — Jekinson. Ik houd my in myn handwerk wel met zulke kleinigheden niet op, maar als ik een goed vriend kan wuarfchuuweu , dan maak ik fomwylen een. Uitzondering in de regel —-
Sinkins. Zeer verpligt voor die vriendelyke waarfchuuwing!



Derde Bepryf.
79
Jekinson. ïu 't vervolg fiks de oogen open en de zakken
toe , dat is een hoofdregel op de markt ■
(terwyl hy hem de hand op de fchouder legt) Hier kunt gy zonder fchroom <.yn. De huizen myner klanten houd ik zuiver. Op myn woord van eer, Mynheer!
Sinkins. Weeten de Heeren ook, dat hier in de buurt een verbaasde brand ontftaan is ?
Jekinson* En waar dat, Myn Heer?
Sinkins. In het naaste dorp. Het ligt een kléine vierde myl van hier. Het is een zeer verfehriklyke brand!
Jekinson.
Ei, ei ! ■ (Hy geeft Baxter een te eken ,
deeze gaat fchielyk heen.)
Sinkins, (Jaehgende.) Ik verftaa — ik verftaa alle woorden.
Jekinson. Wel nu , zoudt gy niet ? — gy zyt immers ook van het metier \
S i n k i n s , (boosaartig.) > Hoor, van zulke grappen houd ik niet.
Jekinson. Slegts met dit onderfcheid, dat gy uw beroep in de kamer, en wy het onze op de open ftraat dryven.
Eeri



8o De Dorppredikant.
Een J a o e r komt binnen en zegt , terwyl hy de vleugeldeur opent. Zyn Excellentie, de Lord.
(Sinkins gaat door de zydeur fchiclyk heen.)
DERDE TOONEEL.
Lord Thornhill en Jekinson.
Lord.
Waar ging Baxter zo fchielyk heen ?
Jekinson. Naar het naaste dorp, Milord. (in vertrouwen) Het zal daar branden, dat hec een plaifier is. Lord.
Gy zyt toch, by myn ziel, de brutaalftefchurk die ooit in een dievenhuid gedoken heeft. — Zeg my eens, kaerel , hoever zyt gy nog wel van den galg?
Jekinson. Dat zal, vrees ik , geen tien fchreden meer zyn. Zedert Milord ons met zyn kennis vereerd heeft, zyn wy al een goed ftuk wegs gevorderd. Lord.
Nu, al moest gy morgen om mynentwege han-gen , zo zult gy my vooraf het meisje in zekerheid naar Londen bezorgen, dat zeg ik u. Jekinson. Hoe bevindt zich het poppetje na het plaifiertogtje ?
LiRO



Dïsde Bebsïi. ?j Lord.
Ik vrees dat uw fraaije plan niets zal uitwerken, dan my onaangenaamheden op den hals haaien., Jekinson. Zy zal wel tam worden, Milord, Iaat maar de zwartrok eerst hier zyn.
Lord.
Een aanflag, die u buiten twyfel de hel ingaf, om van haar buit zeker te zyn.
Jekinson.
Als gy eenige zwarigheid maakt, Milord
Lord. Zyt gy van den kaerel ook zeker?
Jekinson. Of ik 'er zeker van ben? Gy zult een trouwbrief hebben, dien gy aan alle gerechten van het koningryk verwonen kunt.
Lord.
Dat u de duivel haale met uw trouwbrief!
Jekinson. Hoe vroeg gaan wy dan morgen naar Londen, Milord?
Lord.
Met het aanbreeken van den dag. Gy blyft by de wagen, Baxter reidt vooruit.
Jekinson.
Laat gy haar dan alleen reiden, Milord ? In een Wagen, dat zou ik dan toch niet raaden.
III. Deel. F Lord»



§2 De Dorppredikant.
L o k d.
Denkt gy dat ik niet weet wat ik doe? — Die historie zal een vervloekt opzien maaken , en als de Oude op het fpoor komt. — (verkegen) Die verdoemde brand maalt my nog wel het meest in den kop.
Jekinson. Hoe dat, Milord?
Lord.
Ik vrees, God vergeef het my, dat ik nog daarenboven het huis van den paap heb aangeftoken.
J e k i n s on, (Jackgend.)
Gy?
Lord.
Een onvoorzichtig fchot naar een roofvogel,. en dat ontrust my geweldig.
J e ie i n s o n. Des te beter, Milord, des te beter! Dan heeft de paap buitendien de handen vol, en vergeet met den brand mogelyk het meisje.
Lord.
Schurk!
Een Jager komt binnen.
VIER-



Derde Bede y f. 83 VIERDE TOONEEL. De Ja g e r en de voorigen.
De Jager.
Zy is nu wat beter, Milord. Zy verlangt u te zien.
Lord.
Verzoek haar, uit myn naam , hier te komen. (tegen Jekinfon.) Laat my alleen.
Jekinfen en de Jager gaan naar onderfcheiden kanten heen.
VYFDE TOONEEL.
De Lord alleen , (terwyl hy de kamer op en nedergaat.) Die overgegeven fchurk heeft my door zyn raad ineen netelig geval gewikkeld ,en het moet wel een groot fchelmftuk zyn dat ik voorhebbe, omdat ik dat bloode ding hier niet tot zwygen kan brengen. — Ware de zaak niets reeds zo ver, ik weet niet wat ik doen zoude —— eii nu nog die ongelukkige brand daarenboven! Die heeft hier een vonk geworpen, die my een onuitliaanbaare fmart
veroorzaakt Maar zy is nu toch hier, en ik
kan haar niet weder laaten gaan , daar mag van komen wat 'er van wil. Nog nooit heeft my een vrouwlyk fchepfel zo het hoofd van zyn ftel gebragt , als deeze. Ik ken geene buitenfpoorigheid, die ik niet begaan zou, om haar in myn F 2 be«



84 De Dorppredikast>
bezit te krygen. ■ Haar met verwaarlozing
myne.- geboorte te trouwen, dat is zekerlykTeS ftap,d.e my aan de algcmcene befpotting zou blonr Hellen en dien ik ten mmften toï het "al™erne
vermyden moet Te wachten , totdat mo!
gelyk ha geval günfiiger omftandigheden doet geboren worden, dat laat myn ongeduld niet toe,» nu Ithans met by de ontwerpen van dien fthóbbejak die my haar mogelyk voor altyd ontrukt. ■ Nu of nimmermeer! — My van haar per-
IvZeVT miJS my thans
over.g blyft Haar eerst te bezitten, en dan
te overleggen , wat verder te doen flaat. (De deur gaat open.) Zy komt.
Olixia komt binnen.
ZESDE TOONEEL.
De L o e d en Olixia.
Lord haar fehielyk te gemoet gaande. Zyt gy wat van uw fchrik bekomen, Mifs ? Olixia (weenend.)
Laat my naar myne ouders gaan, Milord
Aan uwe voeten (hy wederhoudt kaar) fmeek ik het u, zend my naar myne ouders terugLord.
Stel u gerust — Stel u gerust — Olixia!
O l i x ia.
In de armen myner ouders. Daar aUeen _
alleen daar zal ik my gerust ftellen.
Lord



Derde B e d r •? f. f5
Lord, (terwyl hy haar in zyne armen fluit.') En waarom ook niet in de myne ? —— Ben ik dan zo by u gehaat?
Olixia. Laat my gaan, Milord!
Lord. Hoor my toch aan, Mifs.
Olixia. Ik wil gaan — ik wil te voet vertrekken. Lord.
Ik mag een man des doods zyn, Mifs als
ik dat toeftaa.
Olixia.
Dat zal ik — als ik nog een oogenblik langer
hier moet verblyven
Lord.
En als ik u au beloove, dat ik u zelf by uwe ouders brengen zal —— als ik u dat nu eens beloofde
Olixia.
Wel nu, kom dan - — Milord
Lord.
Als gy my ten minden nog eerst eens wilt aanh 0 oren ——
Olixia. Ach God! ach God !
Lord.
Gy weet, Mifs, hoe lang ik reeds om uwe F 3 we-



$6 De Dorppredikant.
wederliefde fmeeke —— Een gunflig toeval verfchafte my het geluk, om uwe verlojfer te worden — Ik heb de gegrondlle aanfpraak op uw bezit —— Geen menschlyke magt zal my n
ontrukken. Ik laat u niet van hier , Mifs
voor gy my belooft
Olixia, (hem fchielyk in de reden vallende.)
Wat begeert gy van my, Milord —— Lord.
Uwe hand uwe hand, Mifs, zonder wel-
ie ik niet langer gelukkig kan zyn
Olixia. Onder beding van de toeïtemming myner ouderen , Milord. Buitendien nooit
Lord.
Uw moeder is niet ongenegen — fchynt het te wenfchen — alleen uw vader, Mifs ——
O l ! x i a.
Ily jammert om zyn kind — maak een einde
van zyn hartzeer, Milord breng my by
lein ——•
Lord.
Ja toch ja toch maar — als Lady
Thornhill, en daar toe is alles in gereedheid. —— Olixia. Groote God, wat moet ik hoorcn — nooit —
nooit MiIord~~ Eer wil ik fterven, eer
ik my zo ver vergeete. (.Een jager komt fchielyk
bi»'



Derde Bedryf. 87
binnen, fluistert den Lord iets in hst oor, en gaat fchielyk heen.)
Lord, (zeer verlegen.)
Een bezoek uit de Stad, Mifs 'er moet u
zelf aan gelegen zyn, u niet te laaten zien
kom kom
Olixia, (terwyl hy haar wegbrengt.)
Befchermer der onfchuld God red
my! (Beiden gaan zy ter zydeure uit.)
ZEVENDE TOONEEL.
Jekinson, (alleen , terwyl hy , jchielyk de vleugeldeur inkomt, en door de zydeure weer heengaat..1 'T is of de Duivel dien vervloekten Paap hier brengt.
AGTSTE TOONEEL.
Doctor Primrose en de Jager.
De Jager, (by het inkomen.') Stil, flil niet zo driftig, wat ik u bidden
mag.
Doctor Primrose, (zeer driftig.)' Breng my terftond by hem, ellendeling, zeg ik
u, of zo waar als 'er een God leïft
De Jager-
He, he — niet zo driftig niet zo driftig,
Heer Pastoor, (terwyl hy door de zydeure weggaat.)
F 4 NE"



23 De Dorppredikant. NEGENDE TOONEEL.
Doctor Primrose, alleen. Myn huis tot een prooi der vlammen ! ——
myne dochter in handen van den verleider!
myne arme vrouw, die met haare hulpelooze kinderen om brood jammert Goede God, verleen my geduld en moed om deeze harde proef door te ftaan. Qüe Lord komt binnen.')
TIENDE TOONEEL.
De Lord en Doctor Primrose.
Lord, (zeer driftig.') Ik ben ontroostbaar over het ongelukkig toeval maar, zo waar'er een God leeft, wil ik
alles, wat gy by den brand fchade lydt, vergoeden. Maak ftaat op myn hulp
Lord.
Ik veracht u , en uwe hulp, Milord ■■■ (jerwyl hy nader by hem komt, op een fterken toon.) Waar is myn kind?
Lord.
Welk een kind, Pastoor? — ik verfta u niet.
Doctor Primrose, (met toeneemende drift.)
Vergroot toch de euveldaad niet door ellendige uitvluchten, aanzicnlyke booswicht — nog eens —— waar is myn kind ?
Lord.



Derde Bedryf. 89 Lord.
Gy doet my verbaasd ftaan , Doctor —- ik zou wei haast geloven, dat de ongelukkige brand u van uwe zinn.11 beroofd heeft.
Doctor Primrose, (zeer gebelgd.) Ha, dat gaat te verre! Ik zweer u by den Almachtigen God, Milord, als gy niet wilt dat ik , wegens uwe onbefchaamdheid, uwen ftand vergeeten zal —
Lord, (met eene gemaakte gcmelykheid.")
Indien ik op uw ftand en jaaren geen acht doeg
(op een zachter toon) matig toch uwe drift,
man , en zeg my , wat u eigenlyk hier naar toe voert.
Doctor PrimrOse, (zoekt zich te herflellen% neemt, na eene korte tusfchenpoozing , den Lord by de hand, en ziet hem fterk in de oogen.)
Weet gy het niet, Milord zie my vry onder de oogen — weet gy het niet? (terwyl hy zyne hand loslaat.) Doch die eerst zo diep gezonken is, die bloost byna eerder over een goede daad, dan over een misdaad.
Lord, (lachgende , zeer koel.)
Ik zie wel, ik moet u laaten uitwoeden ,
fchoon ik zelf over myne gematigdheid verwonderd ben.
F 5 Dcc



$o De Dorppredikant. Doctor Primrose. Die my niet begoochelen zal — Milord —. zonder verdere omftandigheden
Lord.
Zonder verdere omftandigheden, Mynheer
wat begeert gy van my ?
Doctor Primrose. 'T geen gy my op de fchandelykfte wyze ontroofd hebt — en waar voor u God eenmaal vonnisfen zal myne dochter.
Lord.
Ik fta als verfteend, Pastoor my dat te
zeggen? —- my, wien gy juist in tegendeel de redding van uwe dachter te danken hebt? Doctor Primrose.
Ik ben te oud geworden, Milord, om my door
dit ellendig guichelfpel te laaten verblinden
Een eenvoudig meisje, myne dochter Sophia, kunt gy'daar mede misleiden, affchuuwlyke bedrieger, maar my niet. Geef my myn kind — myne Olixia weder!
Lord, (in de fterkfle uitbarfting eener geveinsde hartstocht.)
Olixia, zegt gy ? Groote God — Olixia
is nog niet weder by u ? — (terwyl hy met eene geveinsde [mart door de kamer heen en weder loopt.) • He daar! He daar
Doe.



Derde Bedryf. pi
Doctor Primrose. Wat zal dat beduiden? — wat zal dat beduiden Milord? (Een jager komt binnen.)
L o r n, (als te voor en!) Myne paarden infpannen — myne paarden in(pannen , en dat op dit oogenblik — roep myne
lieden te famen bedienden — jagers
alles alles mede , zonder tydverlies •
voort! voort!
(De jager gaat heen!) Doctor Primrose, (tegen den Lord , die nog jhids woest de kamer rondloopt!)
Zeg my toch, Milord
Lord, yjleeds als te vooren.)
Nu is my alles klaar alles klaar — maar
ik zal hem ftraffeu den fchurk ik zond hem
in alleryl naar u toe — zond haar in myn wagen naar huis myn koetzier is nog niet wederom ik dacht geen kwaad —> hy heeft ze
ten tweedemaal geroofd — met zyn bloed zal hy
het vergelden
Doctor P 11 m r o s e , (by zich zelf en!) Wat moet ik daar van denkeu — (tegen Milord)
Milord!
Lord, (zonder tusfehenpoozen!) Spoed u — fpo:d u , ongelukkige man — Hier is geen tyd te verliezen —— neem de lieden



g2 De Dorppredikant:
den uit het dorp mede — Wy zullen ons verdee-
jen gy naar Bath — ik de flraat op naar
Londen morgen vroeg kom ik by u, breng
u bericht om Gods wil fpoed u
fpoed u
Doctor Primrose, (wien de Lord voort dringt.') Nu dan Ieide u God, opdat ik myn ongelukkig kind wedervinde. (Hy gaat fchielyk heen.)
ELFDE TOONEEL.
Lord Thornhill, (alken , terwyl hy zich in een Jloel werpt.)
Dat gelukte — gelukte boven myne verwachting doch heeft my afgemat heeft
my ook getroffen , als of ik een tooneel in de groote manier gefpeeld had. Nu, dat was het
ook en ik heb my zeiven overtroffen. ——
(Nadat hy op zyn verhaal gekomen is , flaat hy weder op.) Maar — ik heb toch waarachtig de
zaak al ver gedreven den oudeii maar ver-
foeilyk om den tuin geleid onzalige hans-
tocht, waar toe brengt gy een mensch niet al! — Weg, weg met die koude filofofie! — gy komt
buiten dien veel te laat de Hap is nu een.
maal gedaan, en ik kan niet weder te rug.
Myn voorneemen ter uitvoer brengen, dat is nu het noodzakelykfte, en daar van zal my niets afhouden. {Jekinfon komt met zyn hoofd door de deur kyken.)
TWAALF.



Derde B e d r y f.
P3
TWAALFDE TOONEEL.
Lord Thornhill en Jekinson.
Jekinson,;» de te vooren befchreeven houding. Is hy weg? (Hy komt binnen.)
Lord.
Goed, dat gy daar zyt. Ik heb den ouden
gelukkig van het fpoor afgebragt — nu moeten wy ons haasten het meisjen moet nog
deezen nagt naar Londen; — maar terftond voort, zo ras de klucht van den trouw voorby is . maar waar blyft toch de fchurk? —— Jekinson.
Hy is bereids hier, Milord , — ik heb hem in het flaapkabinet gebragt.
Lord.
Ik wil by haar — nog een paar woorden met myn Hofmeester. — He daar! — He daar! — ~— (Een jager komt binnen.) Sinkins moet hier komen , maar terftond. — (de jager gaat heen) Om den argwaan van den ouden volkomen weg te neemen, reide ik morgen zelf daar heen, verneeme of zy weder daar is, kome dan te rug.
—— Ga heen en maak alles gereed.
Jekinson.
Gy kunt u op my verlaaten, Milord. Lord.
Ik betaal goed, — dat weet gy — maar als gy ze niet veilig weet weg te maaken , dan moogt
gy



94 De Dorppredikant.
gy zien, hoe het met u gaan zal. (Sinkins komt
binnen.) — Pak uw biezen i (Jekinfon gaat
heen,)
DERTIENDE TOONEEL. Sinkins en de Lord. Lord.
Is Torn weder te rug? Welke tyding brengt hy?
Sinkins. De biand grypt alles aan , het halve dorp flaat In ligte laaije vlam.
Lord.
Myn God , wat moet ik hooren 1 Schielyk , hoe veel geld hebt gy in voorraad?
Sinkins. Dat zal flegts zeer weinig zyn, Milord ——— Lord.
Ik geloof, by myn ziel, dat de fchurk met my deelt.
Sinkins. Ik ben een eerlyk man, Milord.
Lord.
Zo als men ze by honderden opknoopt ——4ik moet geld hebban ■ ik heb veel van noo«
den zeer veel — heb het terflond van
doen de uitftaande renten de pachten-
alles alles moet zonder het minfte tydverzuim
ingevorderd worden.
Sin-



Derde Bedryf, 55
Sinkins. Als ik maar doortasten mag , Milord , anders weet ik geen raad.
Lord.
En wie belet u dat, domkop ■ ■ <* gy moet morgen , zo dra bet dag word , op myne goederen rondzwerven, moet alles beproeven wat
gy flegts kunt en moogt »
Sinkins.
Goed , Milord , maar — zonder het geleide van een gerechtsdienaar zal ik bezwaarlyk iets kunnen uitvoeren.
Lord.
Dat verflaat zich buiten dien, en die niet terftond betaalt, in de gevangenis!
Sinkins.
Nog één vraag, Milord gy gaf my onlangs eenige fchuldbrieven belastte my toen ,
dat ik ze maar bewaaren moest, totdat gy 'er nader over disponeeren zoudt. Moet ik die ook invorderen ?
Lord.
Welk een zotte vraag! — Alles, alles, zonder uitzondering, en zonder aanzien van perfoonen. Sinkins. Dat is my genoeg, Milord.
Lord.
Gy komt morgen avond te Londen — ik kryg geld, of gy uw affcheid.
(Jfy gaat fshielyk heen?)
VEER.



oS De Dorppredikant.
VEERTIENDE TOONEEL.
Sinkins, (alleen.') Alles , alles, zonder uitzondering , en zonder aanzien van perfoonen — voortreflyk, vcortreflyk daar heb ik nu toch eene fchoone gele¬
genheid, om my aandien trotfchen paap tewreeken.
, Ha,ha, Heer Doctor Primrofe, het is geen
kunst eerlyke lieden van den kanzei haatelyk af te
fchildereu, hen zo ten toon te ftellen, dat de
gemeente hen met den vinger kan aanvvyzen — dat men de oogen in de kerk naauwlyks durft opflaan — nu is de beurt aan my. En welk een gelukkige inval, dat ik den Lord naar de fchuldbrieven gevraagd heb — zekerlyk heeft hy vergeeten dat de honderd pond , die hy den pastoor gefchoten heeft, mede daar onder zyn. Hy heeft ze hem altyd willen fchenken — En nu maar terftond — maar wat gaat my dat aan — zonder uitzondering
en zonder aanzien van perfoonen; zo heeft
hy het bevolen, en zo volg ik het ftiptelyk. Geld kan de paap, nu zyn huis afgebrand is, niet
geeven, ■ daarom in de gevangenis met hem;
daar kan hy de fchurken en fchelmen vóórprediken, zo veel en zp lang hy lust heeft. Irt
de gevangenis, Heer Pastoor, en dat morgen met d»n dag!
VIER.



Vierde Bedryf. 97
VIERDE BEDRYF.
HetTooneel verbeeldt een afgebrand dorp- Inde verteziet men de mutiren der afgebrande kerk. — 0"erblyfzêls van in den asch ge/egde buizen; onder deeze de wooning van den Predikant, voor V welk 't bedryf' voorvalt. Eenige geredde goederen , ah flo'len bedden, enz. liggen op de plaats.
EERSTE TOONEEL.
Doctor Primrose, Vrouw Primrose, Suphia, RichaRi) en Willem.
Doctor Primrofe zit op een zooden bank voor het afgebrande huis. De jongens liggen met den overrok van den Predikant bedekt, naast elkander , op het bed, dat voor het huis op den grond ligt. Zy zyn in diepen flaap. Sophia flaat naast haaren vader, met het hoofd op zyn fchouder leunende, en zyne hand in de haare houdende.
Vrouw Primrose, (terwyl zy naar de jongens ziet.") Hoe gerust (kapen zy — zy kennen noch zorgen, no'.?h kommer (terwyl zy naar haar man gaat) Gy moest ook zien, dat gy wat rusten kondt, lieve man 111. deel. G So.



g£ De Dorppredikant.
Sophia.
O ja, lieve vader, dat moest gy eens beproeven. Vrouw Primrose.
Den gantfchen nacht op de flraat —— dat moet uwe gezondheid krenken.
Doctor Primrose, (terwyl hy op flaat.)
Ik ben wel, zeer wel, lieve Debora — zorg gy
maar voor uwe gezondheid, myn kind —
Ik wenschte dat ik u maar bedaard rnogt zien, myn kind
Vrouw Primrose, (weenend.)
In het graf ——. in 't graf, daar zal ik eerst rust vinden.
Doctor Primrose. Niet zo, myn lief, (terwyl hy naar den hemel ziefy. daar leeft hy nog. Laat ons op Hem vertrouwen, Hy zal alles ten besten fchikken.
Vrouw Primrose, (als vooren.)
, Als wy maar eerst ons ongelukkig kind weder hadden.
Doctor Primrose. Wy willen het beste hoopen. Mogelyk is de Lord gelukkiger in zyne nafpooringen.
Vrouw Primr ose.
Alles alles verlooren . (terwyl zy op de
geborgen goederen voor het huis ziet) Niets dan deëze weinige goederen —— waar zullen wy brood vinden?
Doe



Vierde Bedryf.
99
Doctor Primrose. Ach, de mensch heeft hier weinig van noden,
en dat weinige nog voor korten tyd God
zal ons niet verlaaten. Hy zal het hart van
goede menfchen beweegen - Wy leeven, God zy
geloofd, onder de Britten zelfs de Lord ,
wanneer hy in zich zeiven keert — Vrouw Primrose.
Ja zekerlyk zekerlyk ■ als hy eens be-
denkt, welk een ongeluk hy veroorzaakt heeft.
Doctor Primrose.
Slechts uit onvoorzichtigheid ook zy het
verre van my, dat ik het hem verwyteu zou. — Waar is onze Mofes, myn kind?
Vrouw Primrose. Hy ging naar het naaste dorp, .om een weinig melk en brood op te doen, om toch iets te hebben om de arme kleinen te verkwikken onzen ongelukkigen buuren kan ik het toch niet vergen en ik heb niets, volftrekt niets, waar
mede ik de arme kinderen verzadigen kan.
(Eenige boeren komen binnen.j
TWEEDE TOONEEL.
De Boeren van het Dorp en de Voorigen.
Een Boer. Lieve Heer Pastoor, wy hadden wel een ver. zoek aan u.
G 2 Dog-



loe De' Dorppredikant.
Doctor Primrose.
Spreekt vrienden fpreekt — wat kan ik
voor u doen?
Boer.
Het fpyt ons, dat wy u hier zo onder deii bloo-
ten hemel zien moeten En daarom hebben
wy een halve myl van hier in een dorp een huisje uitgezogt, dat de eigenaar u wel afïïaan wil —— wy willen 'er u heenbrengen
Doctor Primrose.
Gy goede lieden — uwe trouwhartigheid treft my in de ziel ——
Allen.
En gy zult het immers niet weigeren, Heer Pastoor ?
Doctor Primrose. Wees niet verftoord, myne vrienden, als ik het
<loe. Laat my hier Een herder moet zyne
fchaapen niet verlaaten Ik woonde zo gaarne
onder u in de dagen van welitand, en zou ik my
nu in de uuren der droefheid van u fcheideri
neen vrienden neen broeders dat zal nooit
gefchieden.
Boer.
Ach, lieve God denk toch om uwe arme
Vrouw en arme wurmtjes het hart bloed iemand , als men ze aanziet . wy zyn meer aan ongemak gewoon ——
Doe



Vierde Bedrite.
10!
Doctor Primrose. Wees maar onbekommerd , gy goede menfchen
. de brand heeft, by geluk, een gedeelte van
myn fchuur verfchoond ■ daar is plaats
het is goed weder — en het duurt nog lang, eer
het de oogsttyd is ■
Boer.
Wy moeten u zekerlyk uwen vryen wil laatea
. Het was ten miniten van harte gemeend —
Doctor Primrose. Dat gevoel ik, dat erken ik, vrienden —— Boe».
Nog eens, Heer Pastoor, wat raad gy ons wel? Wy hebben zo half en half befloten om naar den Heer van ons Landgoed , den Lord te gaan, en hem te bidden, dat hy ons ten miniten een weinig] e wil onderfteunen. Zou hy het wel doen, en voegt het wel dat wy daac heengaan ? Wat duma u, Heer Pastoor?
Doctor Primrose.
lfn waarom niet ? Ook ben ik overtuigd
dat hy u niet troosteloos zal laaten gaan. Boer.
Hy heeft toch het ongeluk gefticht, en als hy christelyk denkt ■
Doctor PRIMROSÊ.
Ta, dat zal hy wel doen dat zal hy -—
J G 3 heb



102 De Dorppredikant.
hebt maar moed in het ongeluk, hebt maar vertrouwen op God, kinderen.
Boer.
Dat hebt gy ons immers altyd geleerd, en dat komt nu uitmuntend te pas — (terwyl hy hem de hand geeft) Vaarwel, HeerPasroor, (tegen Vrouw Primrofe, die hy ook de hand geeft.) Vaarwel!
Allen, (op denzelfden toon.)
God zy met u Heer Pastoor, (tegen haar) Vaar. wel (de Boeren gaan heen.)
DERDE TOONEEL. Doctor Primrose, Vrouw Primrosr, Sophia, Richard en Willem, vervolgens Moses".
Doctor Primrose.
Wees vrolyk, myn fieffte neem een voor-
beeld aan onze goede buuren. Die klaagen niet ——-: en wy zouden den moed laaten zinken ? (Mofes komt in, hy heeft een korf aan zyn hals hangen ; onder den linker arm een brood , mfc de regter draagt hy een melkpot aan een band hangende.)
Moses, (terwyl hy den melkpot nederzet, het brood en den korf op den grond legt.)
Nu hebben wy heden en morgen volop, lieve
ouders die goede menfehen! — ik verzogt
flegts om een weinig melk en brood, en daar heb-
ben



V i e r t) Tt B 'E d R V e. ioj
ben zy my een gantfchen korf vol eetwaaren in-
pala En zy wilden volftrekt geen geld aan-
neemen. Zy vroegen wat ik wel dacht, of ik
ze voor onnaiuurlyke menfehen hield?
Vrouw Primrose, (terwyl zy den korf ■ opent.)
Ach lieve God, die goede - goede menfehen.
M o s e s.
God in den hemel! daar tót onze Lord
z0 Waar ik leeve en dat wel in vollen
galop.
Vrouw Primrose en Sopbu,(terwylzy fehielyk komen aan* loopen , heiden te gelyk.)
Heeft hy Olixia by zich? (terwyl zy hem zien) Ach God, by is alléén!
Doctor Primrose.
Wees maar niet voor den tyd bekommerd, myn lief(te _ Wy weeten immers nog niet, welk berigt h* brengt.
(De Lord komt binnen.) VIERDE TOONEEL. De Lord en de Voorigen. Lord,, (terwyl hy rondziet.) Hebt gy ze gevonden ?
G 4 Doo



104 De- Dorppredikant.
Doctor Primrose. • Helaas neen —
Lord.
Hoe betreure ik u 0ok myne poogingen
*yn vmclueloos afgeloopen — intusfchen geef ik de hoop toch'niet op — myn volk is nog op het natpooren ■ (Terwyl hy rondziet , hy ziek zeiven) öïyn God, welk ten akelig gezicht! Ik wenschte datik.hier niet gekomen ware. (Vrouw Primrofe eu Sop na weeuen finartelyk )
Doctor Primrose. Ous ongeluk is groot, Milord!
VroUW P R r M fi o s F.
I1 Myn kind myn kind aJs dat flegts
hier ware (de bimren, mannen , vrouwen 'en
ifgdfren, komen van alle kanten aan.)
I.ord, rmg zonder hen te zien, zeer verleg. 11.)
i Ste' 11 m$ rtel u gc^st, goede
Vrouw - w;e weet wa$ gefchied {by ^
zeiven) C oote God, welk een ellende heb ik hellicht, ik meet _ ik moet dat weder goed zoel ken te-niaakeh - (de buuren met hunne vrouwen en kinderen omringen hem, kusfehen hem den rok en vallen op de knie.)
Een oude Boerin, (met een kind op den arm, I . «fr andere aan de land.)
Laar-onze nood u ter harte fiaan , Milord — wy hebben alles in den biand verloorcn — wy •' ■■ kun-



Vieude Bedhyf. 105
kunnen ons niet helpen , als gy u niet over ons
erbarmt -
Lord, (ten uiterfte getroffen en verlegen.) Ja toch, ja toch, myne kinderen — ftaat op ftaat op ik zal uwe huizen laaten bouwen uw verlies vergoeden
Allen. Dat zal u God vergelden —
Lord, (terwyl hy zyn beurs voor den dag haalt, en ze weggeeft. De oudfte Boer neemt die aan.) Daar, daar, neemt dat by voorraad verdeelt het onder eikanderen ik zal meer gee-
ven ik zal helpen (by zich zeiyen)
Waarom moest ik hier komen?
Allen, (terwyl zy opftaan, en 'hem den rok kusfchen ) Onze Heere God zeegene u — t Lord.
Laat ftaan laat ftaan — kinderen —
Allen.
Hy vergelde het u duizendvoudig! (in het hengaan) die goede Heer die goede Heer —
£zy allen gaan heen.)
' G 5 VYF



ioS De Dorppredikant.
VYF DE TOONEEL.
Doctor Primrose, Vrouw P.iimrose, So« phia, de Jongens en de Lord.
Lord, (nog fteeds in groote beweeging?)
Ook gy —— ook gy zult niets verliezen
ook uw kind niet. Ik haaste my, om ze op
te zoeken — (terwyl by zich fèhiehk verwydcrt) •Myn God, welk een ongeluk heb ik hier gefticht! (Hy gaat fchielyk heen!)
ZESDE TOONEEL.
Doctor Primrose met zyn Familie.
Doctor Primrose.
God heeft zyn hart geroerd ten minden is
toch de ellende onzer goede nabuuren verzacht. Vrouw Primrose. Doch niet de onze. — Myne Olixia — Myne arme Olixia ——
Sophia.
Myne arme — arme zuster!
M o s e s.
Ween niet, lieve moeder wie weet, hoe
dat alles nog ten besten kan komen En eer
ik het vergeete, lieve vader — weet gy wel, dat onze brillenkooper ook vastzit.
Doctor Primrose.
Wie heeft u dat gezegd, myn zoon?
Mo-



Vierde Bedryf. 107 Moses.
Onze buurman Flamborough ik ontmoette
hem op de te rug reis. De vrederechter heeft hem laaten roepen. Zy hebben gisteren , geduurende den brand, een dief betrapt, en dat is juist dezelfde kaerel , en hy heeft zyn medemakker ook reeds verklapt, en dien hebben zy ook al by de kladden.
Doctor P r 1 m r 0 s e. En waar hebben zy dan den anderen betrapt?
Mos f. s. ifl Niet ver van het Landgoed van onzen Lord , daar hebben zy hem in den nagt, op den weg gevat. Hy heeft naast een ktaets gereden , wie weet, welke fchelmery die gaauwedief weer ia den zin gehad heeft?
,] Olixijv, (komt fchiel'k binnen, en valt
haar vader in de armen.)
ZEVENDE TOONEEL.
Olixia en de Voorioeh.
Doctor Primrose , (jerwyl hy haar aan zyn borst drukt.)
' Olixia! Olixia! dank, dank zy den
hemel!
Vrouw Primrose, (tevens van vreugde buiten zich zeiven.) God! —God! myne Olixia!
Mo-



108 DeDorppredikaitt.
Moses en Sophij, (/« gelyk.)
Lieve Olixia lieve zuster!
Olixia, ([nikkende , omhelst hen beurtelings , zy kan van weemoedigheid niet fpreeken. Een lang , jlil TooneeJ.)
- Vrouw Primrose, (terwyl zy Olixia aan haar horst drukt.) Welk een booswicht roofde u, arrn , ongelukkig kind, en wie redde u?
Doctor Primrose. Laat haar toch eerst tyd orn op haar verhaal te komen, {terwyl hy haar in zyne armen fluit.) Bedaar bedaar, myn kind gy zyt weder
in de armen uwer ouders.
Olixia, (nog fleeds in groote beweeging.) Dank, dank zy onzen eerlyken vriend Burchel» die my redde!
Doctor Primrose.
Burchel Burchel, was uw verlosfer?
Vrouw Primrose, (te gelyk.)
Mynheer Burchel wat hoor ik!
Olixia. ïn plaatze van my naar u te brengen , wilde men my naar Londen voeren — ik was 'er nog
maar een myl vau daan ■
Doctor Primrosf.
En wie ■ wie was de godlooze fchelm?
Olixia.



ViEKDl BïDETf. 109 O L I I I
Hy zou wel volgen, zeide hy ik moest
maar voorafryden ■
Doctor Primrose.
Maar wie was het dan fpreek toch!
Olixia.
De Lord de Lord
Doctor Primrose, (buiten zich zeiven.)
De Lord dat is ysfelyk!
Vrouw Primrose» (Je gelyk.)
De Lord! Groote God!
Olixia. Hy ontrukte my gisteren aan de handen der
roovers ■
Doctor Primrose. En in plaatfe van u te rug te zenden Olixia.
Bragt. hy my op zyn (lot
Doctor Primrose.
Op zyn (lot ! en gy zeide te vooreu
Olixia. Ach als gy eens alles weeten zult -—-
Doctor Primrose, (met betvtnde ftemme.') Olixia! Olixia! ■
q lixïa,



iio De Dorppredikant.
Olixia, (terwyl zy haar gezicht op den boezem van haar vader verbergt, met een bedeesde ftem.~) De Lord is, zedert gisteren, myn gemaal.
Doctor Primrose (terwyl hy haar met drift van zich floot.) Weg van my , boelin , uwe fchaaking was dus een eervergeeten affpraak.
Olixia. Neen , neen , myn vader , God is myn getuige !
Doctor Primrose. Gy beminde hem . was het met hem eens
— bedroog my
Olixia. Wist gy welk een middel hy aangewend heeft,
om myne toeitemming te verkrygen ■
Doctor Primrose. Nooit zult gy de myne verkrygen —— Ik zal de hand der gerechtigheid tegen hem oproepen,
en u geef ik myn
Olixia. Houd op, myn vader, ik verdien uw medélyden, niet uwen vloek.
Doctor Primrose.
Ga uit myn gezicht, rampzalige!
Olixia. Dat ben ik , daarom fluit gy uw hart voor my —
Doe



Vierde B e d r y v, ui
Doctor Primrose. Dat gy onheelbaare wonden hebt toegebragt. Olixia.
Onttrek my uwe liefde niet
Doctor Primrose. Daar gy geen achting voor hebt —— Vrouw Primrose, (tegen Doctor Primrofe.)
Ontferm u over uw ongelukkig kind my,
my alleen moet uw toorn treffen Ik was de
oorzaak van haar ongeluk kunt gy haar van
u flooten?
Olixia. Voelt dan uw hart geen mededogen meer? Sophia en Moses, (biddende.)
Lieve — lieve vader —■» gy zyt anders zo goed
Doctor Primrose, (na eenen inwendige» zielflryd.)
Uwe afdwaaling zal my in het graf doen daalen
■ en echter en echter zie wat een
vaderlyk hart vermag en echter (terwyl
hy haar fchielyk in zyne armen fluit) vergeef ik het u.
Olixia, (in zyne armen.) En haat gy my dan niet?
Doctor Primrose, (getroffen.) Dan zou ik het u niet vergeeven hebben.
Olixia.



112 DE DORPPREDIKANT.
Olixia.
Maar ook hem — ook hem 1
Doctor Pbimrose. Hy mag zich met den hemel verzoenen, wien hy door zyne misdaaden beledigd heeft.
Olixia. Hy zal zich beteren —
Doctor Pbimrose. Hy was hier, de eervergetene.
Olixia.
Was hy hier?
Doctor Primrose. Om ons op nieuws door duivelfche leugens te begoochelen
Olixia. Myn God! Hy was hier en verzweeg zyn mis-, daad
Doctor Primrose. Hier is een doolhof van listige treeken, voor
welker opheldering ik fiddere wees oprecht
Olixia ■ " zyt gy wezenlyk met hem getrouwd?p
Olixia. Meer door dwang dan door overweeging bragthy my zo ver, dat ik hem myn hand gaf. Doctor Primrose. En de naam van den geestelyken ——
Olixia. Is my onbekend ■■
Doe



Vierde Bëdryès Ü3
Doctor Primrose. En hy was van voorneemen u naar Londen te laaten brengen?
OlixiA.
Het geen ik eerst onder weg vernam. Terftond na den trouw zond hy my in zyn koets weg , onder het geleide van een man te paard, die, omtrent een halve myl van het flot , door de gerechtsdienaars aangehouden en voortgefleept wierd, zonder dat ik weet, wat hier toe aanleiding gaf»
M o s e s.
Ach, vaderlief, dat was zekerlyk dezelve
koets
Doctor Primrose, 'tegen Mofesi) Zwyg — (tegen Olixia) En nu verder.
Olixia. Ik riep de gerechtsdienaars om hulp, — alles vergeefs — daar toe had niemand eenigen last. —• Zonder onzen eerlyken vriend Burchel — Doctor Primrose. Maar hoe redde hy u toch?
i
Olixia.
Hy was alleen , en volgens zyn gewoonte te
voet naauwlyks kreeg hy my in 't gezicht *
of hv riep met luide ftemme ftil te houden , en de koetzier gehoorzaamde zonder tegenfpraak. Deeze , zo wel als de beide bedienden j die de Lord had mede gegeeven , fcheenen op zyn ge-
III. Deel» H ziehtj



tH De Dorppredikant.
zicht, zeer ontfteld. Hy klom by my in de koets, beval om te keeren , en niemand field e zich 'er tegen dus bragt hy my tot het naaste dorp vtn hier
S in k i h s, (komt binnen.')
AGTSTE TOONEEL.
Sinkins en de Voobicek.
Sinkins.
Uw dienaar, Heer Pastoor myn bezoek
zal u wel niet zeer gelegen komen — (terwyl hy eenige papieren uit de zak haalt, en den fchuld. brief zoekt) ook ben ik met twee woorden gereed.
Doctor Primrose, Wat brengt gy my, Mynheer?
Sinkins. Ik kwam wel eigenlyk niet om te brengen , maar om te haaien, Heer Pastoor, (terwyl hy den fchuldbrief voor den dag haalt) Als gy de datum naziet, zult gy b vinden , dat de betalingstermyn , reeds voor een half jaar , is verfcheenen. Milord heelt waarlyk veel geduld gehad.
Doctor Primrose, (zeer verfchrikt by zich zeiven.) Groote God, wat is dat nu weder?
(tegen Sinkins.) Ik zal zo veel doen , als volgens myne tegenwoordige omftandigheden in myn vermogen is.
Vrouw



Vierde Bedryf. 115
Vrouw Primrose, (by zich zeiyen.) Groote God , dat ontbrak nog aan ons on> geluk.
Sinkins.
Wat raaken my uwe omftandigheden geld,
Heer Pastoor — of gy weet wat in Engeland het gebruik is. Daar wordt niet lang mede getalmd.
Doctor Primrose.
Gefchiedt dat op eigen gezag , Mynheer, of beval Milord het u?
S1 n k 1 n s, {terwyl hy hem den fchuldbrief
geeft )
Is dat uw hand, Heer Pastoor?
Doctor Primrose.
Ja-
Sinkins, (op een trotfchen toon!) En dat ik de eere heb de zaakbezorger van zyne Excellentie , den Lord Thornhill, te zyn , weet gy toch ook?
Doctor Primrose. Wie ontkent dat?
Sinkins.
Nu, dan is uwe vraag overbodig ——- kort en
goed Heer Pastoor aut, aut : of geld, .
of
H 2 Vrouw



ll6 De Dorp pre d i k a n t.
Vrouw Primrose. Maar, lieve hemel, denk toch om het ongeluk,
dat wy geleden heboen
Sinkins. Ik heb met uw man te doen, en niet met u — Vrouw Pastoresfe — wat helpt al dat gejammer
en beklag? Wie fchuldig is moet betaalen.
(tegen hein) Wel nu, hoe is het, ja of neen, opdat ik my daar na weet te fchikken?
Doctor Primrose. Nog wat uitftel, Mynheer, en ik zal raad zoeken te fchaffeu —— op dit oogenblik is het my onmogelyk.
Sinkins.
Zo , dat wilde ik maar weeten. (terwyl hy den gerechtsdienaar, die te rug gebleven is, roept) Kom
maar hier —— kom maar hier ■
Doctor Primrose, (by zich zeiven.)
Ik wil toch niet hoopen
(De gerechtsdienaar komt binnen.") Vrouw Primrose, (op het gezicht van den gerechtsdienaar.) God kome ons te hulp! Olixia, Sophia en Moses, (te gelyk met de Moeder.)
God in den hemel, wat is dat!
NE.



VlIÜDE BlDlTF. 117
NEGENDE TOONEEL. De Gerechtsdienaar en de Vooriqen. Sinkins, (tegen den Gerechtsdienaar.) Doe uw plicht Hier zit toch niets anders op. (De Boeren uit het dorp komen van alle kanten toeloopen, en blyven van verre liaan.) Gerechtsdienaar. Het doet my van harte leed Heer Pastoor, maar (terwyl hy nader by hem komt) gy kent de Itrengheid onzer ichuldwetten.
Vrouw Primrose, (met de kinderen, terwyl zy hem afhouden.)
Onmogelyk onmogelyk Heb toch
medelyden.
Doctor Primrose, (by zich zeiven.) Dat verwachtte ik niet.
Si n kins, (te gelyk.) Doe uw plicht.
Gerechtsdienaar, (tegen het huis» gezin.)
Belemmer my toch niet ik doe het tegens
Biynen wil en dank , maar ik moet wel , helaas! (terwyl hy ten tweedemaale nader by den Doctor komt, komen de buuren ylings by, en omringen den Gerechtsdienaar.)
Een Oude Boer, (terwyl hy hem aanpakt.) Als gy uwe kneukels ongefchonden uit het dorp H] wllt \



Ii8 Di Dorppredikant.
wilt draagen — zo pak u op het oogenblik van hier, dat raaden wy u.
Gerechtsdienaar.
Geen gewelddadigheden, menfehen
Sinkins, (te gelyk.) Wat onderwindt gy u, lompe vlegels?
De Oude Boer, (die Sinkins aanpakt.)
Met u zullen wy korte fprongen maaken , gy vervloekte bloedzuiger, gy
De Jongens, (die van het geraas wakker worden.)
~— Moeder — moeder wat is dat?
Doctor Primrose, (terwyl hy zo wel Sinkins als den Gerechtsdienaar verlost, tegen de Boeren.)
Hoe kunt gy u zo vergeeten vrienden
broeders Is dat de vrucht myn er lesfen ?
Vermaande ik u niet altyd tot gehoorzaamheid aan de wetten ? (tegen den Gerechtsdienaar, op een bedaarden toon) Ik zal met u gaan, Mynheer,
Vrouw Primrose, (tegen den Gerechtsdienaar.)Ontferm u toch, Mynheer! ——
De Kinderen, (te gelyk.) Nog eens, heb toch mededogen.
Een



Vierde B e d r t f.
De Oude Boïr, (Jt gelyk.)
Wy kunnen dat onmogelyk dulden (tegen
den Gerechtsdienaar Hoor my toch aan , Mynheer, wy ftaan'er borg voor ——
Al Lr. B .lr5.n, (te gelyk.) Ja, ja, dat doen wy, allen voor een.
Sinkins. Uw borgtocht geldt hier. niets.
Doctor Primrose.
Bedaard! bedaard, vrienden •
De Ouoe Boer, (terwyl hy de beurs uittrekt , - die hy van den Lord kreeg.)
En hier is ook geld r
Doctor Primrose, (hem, fchielyV in de reden vallende.) Nooit zal ik gedoogen, dat ik, het geene Milord u l'chonk
Sinkins, (fchielyk.)
Hoe veel bedraagt het?
De Oude Boer, (Jchielyk, terwyl hy hem de beurs voorhoudt.)
Twintig guinjes en daarenboven neem ze,
neem ze maar wy geeven het met vermaak
Doctor Primrose, (te gelyk, terwyl hy hem te rug houdt.) Nooit, nooit h^ gi>N.



tS+> P I DoiffREBIHigi,
Sinkins, (te gelyk.)
Wat zouden die bedelaars (tegen den Ge.
ftchtsdienaar) Kom, doe uw plicht .
Doctor Pbimrose.
In Gods naam, kom maar, Mynheer ."
Vrouw Primrose, (terwyl zy aan zyn hals hangt.)
Ik laat u niet los.
De Jongens, (fpringen op en houden zich aan hunne moeder vast!)
Moeder! Moeder! -
De Kinderen, (insgelyks.)
Myn God! Myn God! Vader!
Doctor Primrose, (te gelyk.) Het' is niet anders ■— gy ziet het immers..
Sinkins,^ gelyk.) Weg — weg met hem!
VYF.



BJBltfQTHEEK.'



Neemt ook mj- als uwen zoon aan



Vtfde Beoryf. jsii
VYFDE BEDRYF.
Hst Tooneel verbeeldt een Gevangenis.
EERSTE TOONEEL. Doctor Primrose en de Cipier.
Doctor PrimrosEj (zit aan een kleine tafel met een boek in de hand; de Cipier ftaat naast hem.)
Ik ken geen man van deezen naam , ik weet ook niet, wat hy my kan te zeggen hebben.
C i p i e p,
Hy verlangt zeer om u te fpreeken. Een jonge kaerel van eea zeer goed voorkomen, en van zulk eerlyk gelaat , dat men zwceren zou, dat hy zyn eigen te h ais gelaaten en een (vreemd gezicht geleend had , om den rechter te bedriegen. Doctor Primrose.
En wat is de oorzaak, dat hy in hechtenis gekomen is?
Cipier. Een diefïlal. Hy zit eerst zedert heden mof-, gen.
Doctor Primrose. Als hy'er fterk op ftaat, laat hy dan maar komen.
H 5 Cr.



122 De Dorppredikant.
Cipier.
Mogelyk zal zyn gezelfcbap u een weinig verfrolyken , Heer Pastoor , want het is een zeer koddige fnaak, en het doet my' waarlyk in myn hart leed, dat men zulk een braaf Predikant zo
fmadelyk bejegent ik zal hem gaan haaien.
(Hy gaat heen.)
TWEEDE TOONEEL.
Doctor Primrose, eiken, terwyl hy opftaat.)
Ook dit medegevoel is troost , en ook daar
voor dank ik God' myn arme vrouw
myne ongelukkige kinderen hen alleen —
hen alleen b treur ik my zullen de Hagen
van het noodlot niet nederdrukken ik kan
draagen mogt ik flegts hun lyden kunnen
verzagten!
(De Cipier brengt Jekmfon binnen.)
DERDE TOONEEL.
CiriER, Jekinson en Doctor Phimeoss,
Cipier.
Kom maar hier, kom maar Her!
(Hy gaat heen.)
j e k i n s u n.
Is het geoorloofd, myn goede vriend?
Doctor P k i m r. o s e. Wat begeert gy van my, Mynheer!
I*



VyfdeBedryf. 123
Jekinson.
Ach, dat gy wist, hoe zeer ik u betreure (in denzelfden toon, als in het tiende Teoneel van hel eer/ie Bedryf) dat ik den beroemden Doctor Primrofe , den heldhaftigen verdeediger van het eerfte huwelyk,den groote voormuur onzer kerke, de roemryke zuil der onwrikbaare rechtzinnigheid, op een plaats zien moet —
Doctor Primrose.
Ik bedank u voor uwe deelneeming, Mynheer
■' - maar ter zaake, als ik u bidden mag •
Jekinson.
Laat uw ongeluk u toch niet leed zyn — de waereld is in haare kindfche dagen, en toch heeft de cosmogonie, of geboorte der waereld, de Wysgeeren van alle tyden zo veel te doen gegeeven. Welk een mengeling van gevoelens hebben zy niet van de fchepping van onze planeet ver» zonnen! Sanchoniaton — Manethon —
Doctor PaiMnosE, (vol verwondering.')
Vergeef het my,dat ik zo veel geleerdheid moet '
afbreeken — maar (terwyl hy hem vol ver*
wondering aanziet) my komt voor, dat ik dat alles voorheen nog eenmaal gehoord heb.
Jekinson.
Helaas, helaas hebt gy dat Had ik dat
weinigje geleerdheid, dat ik in de waereld heb, niet gisteren in uw huis uitgekraamd , zou ik dit uur mogelyk nog als een vry man voor den dag komen ——
Doe-



jsj De Dorppredikant.
Doctor Pbimrose. Ik ben van verbazing buiten my zeiven ——* hoe gy waan? —•
Jekinson. Men plag anders te zeggen, jonge vriendfchappen zyn warm: maar ik vrees , dat dit hier het geval niet zyn zal, ten miniten niet van uwen kant.
Doctor Primrose. Nauwlyks kan ik van myne verwondering bekomen — uw gezicht ——
Jekinson. Is heden wel dertig jaaren jonger dan gisteren ■— Laat u dat niet bevreemden — Ach, Myn. heer, had ik flegts met de helft der moeite, die ik aan het leeren van fchelmery befteed heb, een handwerk zoeken te leeren, ik kon een ryk man zyn, in plaats dat zy my nu, in fpyt van myne talenten , waarfchynlyker wyze als een domkop zullen ophangen — het doet my flegts leed, dat
ik u bedrogen heb
Doctor Primrose. Ik vergeef het u van gantfcher harte , en als myne voorbede uwe flralfe verzagten kan — Jekinson. Ach, gy zyt de goedheid zelve ; als uw buurman Flamborough maar half zo goed was —— Doctor Primrose. Ook hem zal ik fmeeken, dat hy zyne befcbuldjging imrekke — Je-



V?f b! BEDRYF.
125
Jekinson.
Ach , als gy dat doen wilt, Mynheer!
mogelyk kan ik u daarentegen een vriendfchap bewyzen, daar gy geen gedachten op hebt. Doctor Primrose. Ik wist toch in de daad niet ——
Jekinson. Doch ik meer, dan gy wel denkt. Uw in hechtenis neeming is waarlyk wel het minde hartzeer, dat Lord Thornhill 11 aangedaan heeft. Niet waar? Doctor Primhose. Myne verwondering neemt met ieder oogenblik toe.
Jekinson.
Dat kan ik my wel verbeelden • maar ik
zal geen fchelin zyn want op den eerlyken
man kan ik toch niet eenmaal zweeren —— als ik u nog niet heden een bewys van erkentelykheid
geeve Vaarwel goede vriend — gy zult ras
meer van my hooren — en als ik , niettegenftaande uwe voorbede , deeze fnoode waereld vaarwel moet zeggen, zo behoud my ten miniten in uw gunftig aandenken , als ik u bidden mag. (//y gaat fckielyk heen?)
VIERDE TOONEEL.
Doctor Primrose, (alleen.)
Alles , wat dit mensen my gezegd heeft, bevreemdt my ten uitentte. Waarfclaynlyk is hy den
on-



125 De Dorppredikant.
ondeugenden Lord, in de uitvoering zyner fchufkenftukken, behulpzaam geweest, — waarfchynlyk is hy dezelfde, dien hy tot gezelfchap by de koets heeft mede gegeven , en dien men , gelyk myne dochter vertelde , op de ftraat gevat heeft. — Het is my leed, dat ik hem zo fchielyk heb laaien loopen
Vrouw Primrofe, Olixia, Sophia, Mofes, Richard en IVillem komen fchielyk binnen, en vallen haaren vader. om den hals,
VYFDE TOONEEL.
Vrouw Primrose , Olixia, Sophia, Moses, Richard, Willem, en Doctor Primrose.
Doctor Primrose, (na voorafgegaane toeneelen van ftille omhelzing , terwyl de Vrouw en Kinderen nog om zyn hals hangen , en de beide kleinen zyne knieën omvatten!)
Wat voert u hier?
Vrouw Pbimrose, (flikkende.)
Onze goede Flamborough — Hy liet ons hier brengen , hy wilde zelf medekomen. Was maar die ongelukkige brand ——■
Doe



Vtfde Bepryf.
127
Doctor Primrose, (Jerwyl hy de jongens den een na den anderen hartelyk kusc't en aan zyn hart drukt)
Gy arme fchelmpjes! her zal nu fchraal roet u omkomen
Richard.
Ach vader , wy hebben van morgen fmaakelyk ontbeeten , maar gy — (terwyl hy zyn vader over de wangen flrykt.)
Willem.
Mofes heeft ook voor u een gantfchen korf mede gebragt zie maar eens daar
Vrouw Primrose, (die terwyl Mofes den ktrf van zyn fchoudcr neemt , dien op de tafel zet, en 'er de eetwaaren uitneemt?)
Lieve man — ik wenschte wel, dac gy toch iets wilde genieten
Doctor Primrose.
Dank — hartelyk dank mogelyk ftraks
■ ' (terwyl hy tusfchen zyne dochters treedt , en
haar by de hand vat) Laat my toch weder vrolyke gezichten zien, kinderen — dat zal myn oude
hart goed doen Het kan immers nog alles
ten beste komen ■ (tegen Vrouw Primrofe)
fchep maar moed — fehep maar moed , Debora r*-*i God zal my ook hier uit helpen.
Vrouw



is8 De Dorppredikant.
Vrouw Primrose, (hartlyk wetnende.)
Dat zal hy — dat zal hy
Doctor Primrose, (zacht?) Laat toch dat weenen ftaan —— gy maakt immers de kinderen maar droevig, (overluid) Lug-
tig, jongens fpringt eens in 't rond —
recht zo — (tegen Olixia, terwyl hy haar vriendelyk de hand geeft) Olixia!
Olixia, (terwyl zy haar gelaat op zyn hand legt.)
Niet deezen liefderyken blik , myn vader, ik
verdien ze niet
Doctor Primrose.
Ik dacht, dat wy weder goéde vrienden waren
foei Olixia Dat vergeeven is, is vergee-
ven — Geef my een kusch (zy kuscht hem) niet als Lady Thornhill, maar als myne dochter Olixia. (Zy kuscht hem met groote hartelykheid) Zo laat ik het gelden! En die my hier nu nog ver¬
der weent en klaagt, die zal den eerften Zondag den besten, als ik\vedar prediken zal, geen penuing in den armbosch mogen fteeken. (De jongens gaan by Mofes en wenken hem , dat hy met hen zal gaan. Zy herhaalen dit in 't vervolg èènigt maaien,')
VrouW Primrose. Ik zal uwe ftandvastigheid navolgen , ik zal my zoeken gerust te Hellen - maar lieve man , zoü het niet jroed zyn , dat gy eens aan den ouden
ooni



Vyfde Bedrit*. isp
oom van den Lord, den Baronet Thornhill, een lettertje fchreef.
Doctor Primrose. Nooit —— nooit, myn lief. Oordeel zelf, of het geen onbefchaamdheid zou zyn, aanfpraak te maaken op de weldaadigheid van een man, die my
zelf niet eens van perfoon kent
Vrouw Primrose. Het ongeluk, waarin zyn ondeugende neef ons Seftort heeft
Doctor Primrose. Geeft my geen recht, om een aelmoes van den oom af te bedelen — liever wil ik hier fterven, dan zulk een laag middel by de hand neemen; doch ik heb een anderen weg ingeflagen, die my, zonder kwetzing myner eere, hier zekerlyk zal uitredden. — Ik heb terftond, federt myn komst alhier, aan mynen ouden eerlyken fchoolkameraad den ryken Tom Arnold, in Londen, gefchreven. Een vriend, als deezen , in den nood om hulp te fmeeken, heet hem zelf een vriendfchap te bewyzen — ook zal hy my het verzogte verfchot niet weigeren; en , als God my het leven laat, zullen vlyt en fpaarfaamheid my wel weder in ftaat Hellen, om hem die fchuld af te doen.
{Burchel komt In.)
III, DSEt» l ZES»



ijo De Dorppredikant.
ZESDE TOONEEL.
Burchel en de Voorigen.
Richard en Willem, (die Burchel het eerst gewaar worden, loopen hem vrolyk te gemoet.')
Heer Burchel — Heer Burchel!
Burchel, (terwyl hy - den Doctor in zyne armen fluit.) Kom in myne armen, oude, ongelukkige vriend
— Vergeef het my, dat ik niet eerder kwam. Als gy de oorzaak weeten zult
Doctor Primrose, {befchaamd.)
Ik durf myne oogen nauwlyks voor u opflaan, Mynheer. By myn ongeluk bleef ik ftandvastig, maar uw gezicht ■
Burchel.
Niet in dien toon , vader, dat zeg ik u, anders zult gy my in ernst boos maaken — (terwyl hy de vrouw omhelst) Hoe betreure ik u goede Vrouw! — Gy hebt toch geen wrok meer, hoop ik ?
Vrouw Pr imrose. Ach dat gy wist, hoe bitter ik my zelveu te verwyten heb kunt gy het my vergeeven?
Burchel. Gy zult maaken, dat ik terftond weder vertrek
— (terwyl hy de dochters omhelst) lieve Olixia —•
lie-



Vyfde B e n r y f. 131
lieve Sophia! — (tegen Richard, dien hy har. telyk kuscht) En gy ook hier, broeder Richard, (tegen Willem) Ook gy kleine dikkop (jerwyl hy ieder een peperkoekje geeft) Gy ziet toch, dat ik ook aan u gedacht heb.
Richard en Willem, (te gelyk.) Ik bedank u, lieve vriend Burchel.
Burchel, (tegen Doctor Primrofe.) Nog altoos in die luirn ? (tegen de jóngens) Jongens, bid toch uw vader, dat hy my een weinig vriendelyk aanziet ——-
Doctor Primrose, (terwyl hy hem om den hals valt.) Hoe kon ik zo omtrent u mistasten!
Richard en Willem, (willen met Mofes fpeelen.)
1 Moses. Ach, gy zyt regte plaaggeesten.
Burchel, (terwyl hy den Doctor de hand op den mond legt.) Niet meer daarvan! — Nu nog met twee woorden de reden, waarom ik niet vroeger heb kunnen komen. — Ik was gisteren nauwlyks het dorp uit, of ik ontmoette myn vriend Johnfon. Hy reed naar London. Ik had daar eenige bezigheden, en hy nam my dus met zich mede. —— Het fchriklyke ongeluk, dat u ondertusfchen overgekomen is, vernam ik, even als het fchelmftuk van den Lord, eerst heden vroeg door Olixia. —-»
I 2 Doe-



132 De Dorppredikant.
Doctor Primrose. Die u haare redding te danken heeft —■ Burchel.
Een dringende bezigheid belette my haar we hier toe te vergezellen. Een uur geleden fpoedde ik my toto, en, hemel! hoe verfchrikte ik, toen ik vernam —
Doctor Primrose. Edelmoedige vriend!
Burchel. Zo ras ik u nu maar eerst hier uit de gevangenis
hebbe, zult gy meer weeten Het is heden
Rechtdag. De Vrederechter zal, hoop ik, ras hier zyn en dan zullen wy ook geen minuut langer hier vertoeven —
Doctor Primrose.
Ik wil niet hoopen , dat gy — nooit, nooit
ral ik toeftaan
Burchel, (met verwondering.)
Niet?
Doctor Primrose. Gy moet dat zo niet opneemen, waarde vriend!
—— Ik ken immers uwe omftandigheden?
Nog eens, nooit zal ik het toelauen ik heb
bereids aan myn ouden eerlyken fchoolkameraad,
Tom Arnoid, gefchreven — Hy is ryk
Burchel, (gevoelig.) En heeft dus, als oudfte vriend, de naaste rech«
ten



Vyfbe Bedrïf. i23
ten nu dan moet ik achterftaan Vaarwel
■ (Hy wil heengaan.')
Doctor Primrose, (terwyl hy hem tegenhoudt.)
Niet alzoo ■ By alles wat heilig is, niet
alzoo — 'met hartlykheid) waart gy ryk , man
■ van wien in de waereld zou ik liever hu!p
aanneemen ?
B u r c h e l.
Zoudt gy daft zoudt gy dat
Doctor Primrose. By onze vrieudfchap, en dat is waarlyk al een plechtige eed!
Burchel, (vrolyk.) Nu dan blyf ik en nu zal ik u ook zeggen
De Cipier komt binnen.
ZEVENDE TOONEEL.
De Cipieb en de Voorigen.
De Cipier, (tegen Burchel.) De Vrederechter is zo eren aangekomen, Mynheer.
Burchel. *
'T is wel ik zal op het oogenblik weer
iier zyn. (Hy gaat fchielyk heen.)
Doctor Primrose. My zo in verlegenheid te brengen 1
I 3 AGT-



134 De Dorppredikant. AGTSTE TOONEEL.
De CiriER en de Voorigen, zonder Burch el.
Cipier. Nu zal uwe verlosfing toch niet verre af zyn,
Heer Pastoor - maar dat dacht ik wel , zo
ras ik den Heer Baronet Thornhill hier "zag aan. komen.
Doctor Primrose. De Baronet Thorchjll, de oom van den Lord, was die hier?
Cipier. Ach lieve hemel! zo even ging hy immers van u?
Doctor Primrose, (verbaasd.) De Baronet Thornhill?
Cipier. Ik daeht, dat gy hem kende.
Doctor Primrose. Hemel, welk een ontdeltking!
Vrouw Primrose. Is het mogejyk?
Olixia en Sophia. Heer Burchel — de Baronet Thornhill?
Cipier, Ik merk het al — ik merk het al , die lieve
goe-



VVFDE BEDRYF.
135
goede Heer — maar z° doet hY altvd SY
ziec hem dus waarfchynlyk heden voor de eerdemaale, en wist niet —.
Doctor Pbimrose. Zedert meer dan een jaar bezocht hy myn huis —
Cipier.
Maar zekerlyk onder een anderen naam , niet waar? Ja, ja, dat is zo zyn manier van doen. — Doctor Primrose.
Op een landreize maakten wy kennis met elkanderen. Myn kind redde hy, onderweg, uit het water —
Cipier. Hy kwam zekerlyk altyd te voet — ftclde z'ch zeer arm aan ?
Doctor Primrose. Dat deed hy - dat deed hy —
Cipier. Juist zo als hy altyd gewoon is — waar hy flegts van een arme familie hoort, daar zoekt hy kennis te maaken, en dat altyd onder de gedaante van een armen (lokker, die zelfs van de weldaa. den van anderen leeft, en dan verneemt hy naar alles , en, wanneer hy zich volkomen overtuigd
heef:', dat het goede eerlyke menfehen zyn
dan helpt, dan onderfteunt hy
Doctor Primrose. Ik kan nauwlyks van verbaasdheid tot my zeiven komen. rV I 4



t26 Db Dorppredikant. Cipier.
En ze'f reist hy de gevangenisfen rond. In da tegenwoordige komt hy alle maanden eenmaal , en zo liegt als hy daar heenloopt, heeft hy toch een zeer aanzienlyk vermogen. —
(Burchel komt binnen?)
NEGENDE TOONEEL.
Burchel en de Voorigen.
Doctor Primrose, (met de familie hem te gemoet komende.) Laat ons uwe kniën omvatten, edelfte der menfchen —
Olixia, Sophia en Vrouw Primrose, (te gelyk.)
Hoe zullen — hoe kunnen wy u danken! Burchel, (terwyl hy hen opbeurt.)
Wat komt u over? (terwyl hy den Cipier
aanziet) Ik wil toch niet hoopen — Cipier. Vergeef het my, Mynheer, ik wist niet —■
Burchel. Die oude fnapper — laat ons alleen!
(De Cipier gaat heen.)
TIEN.



VyfdeBedryf. 137
TIENDE TOONEEL.
Burchel , en het Huisgezih van Doctor Primrose.
Doctor Primrose. Nog eens, grootmoedige weldoener, weiger onze dankerkentenis niet —
Vrouw Primrose, (en de Meisjens t» gelyk.)
Hoe zullen wy u danken ?
Burchel, (terwyl hy hen afhoudt?) Verfchoont my — verfchoont my, vrienden —
Doctor Primrose. Wy zyn doordrongen van gevoel, dat wy met geene woorden kunnen uitdrukken. —
Burchel, (gelyk te voor en , zonder af te breeken.) Laat af — Iaat af — gy ziet myne verlegenheid. (na eene tusfchenpoozing, terwyl hy den een na den anderen aanziet) En niet één trek meer van die voormaaligegemeenzaame hartelykheid — en dat op geen een gezicht! — Hoe fmert my dat! —
Doctor Primrose , (terwyl hy hem hartelyk omhelst.) Gy vergist n, Mynheer! — maar onze verbaasdheid is nog te groot.
Burchel. Dat was dan toch zo iets ~ en nu, hoop ik, I 5 zul-



138 De Dorppredikant.
zullen wy wel weder in het oude fpoor komen,
■ niet waar? — Uw hand, goede vrouw —■
Vrouw Primrose. Ik beu zo befchaamd, — Mynheer! —
Burchel. Nu niet weder van vooren af aan, dat bid ik
u (terwyl hy den Doctor en zyne Fronw by
de hand neemt) vergeeft het my , vrienden, dat ik u
, bedroogen heb. Myn oogmerk was, u in
den grond te leeren kennen — als Baronet Thornhill zou ik dit nooit bereikt hebben, dat wist ik — Vrouw Pastoresfe zou rykelyk opgedischt hebben —— de Heer Pastoor ware agterhoudend geweest — Dit wilde ik voorkomen — Maar nu voor alle dingen —
(De Cipier komt binnen.)
ELFDE TOONEEL.
De Cipier en de Voorigen.
De Cipier, (terwyl hy den Baronet een brief geeft.)
De Iooper van zyn Excellentie bragt deezen brief.
Burchel, (terwyl hy den brief open breekt.)
Hoe wist de kaerel, dat ik hier ben ?
Cipier. Hy had uwen bedienden ontmoet, dien gy naar den koets zond.
Bur-



VlFEE BeDRYF. I3P
Burchel* Laat hy maar heengaan.
Cipier. Hy is reeds weg, Mynheer.
(De Cipier gaat heen.)
TWAALFDE TOONEEL. Burchel en het Huisgezin.
Burchel, (terwyl hy den brief leest.)
Dat verwachtte ik wel —— berouw, dat my niet begoochelen zal —— (na eene tusfchenpoozende bevreemding , terwyl hy zich met de hand
voor het voorhoofd flaat) SchandelykJ Schan-
delyk ! Affchuuwelyk ! - (na eene her¬
haalde tusfchenpoozing) Waar wilt gy heen , laage ziel —— kom maar niet onder myne oogen —— (nadat hy verder voortgeleezen heeft) Groote God, welk een flang heb ik in mynen boezem
gevoed! Deeze laagheid van ziel had ik
nooit van hem durven denken, als het zyn eigen bekentenis niet ware. —— (tegen het Huisgezin) Gy kent zyn misdaad flegts half — (tegen Olixia) Hy heeft u op de eerlooste wyze bedroogen —. de trouw was flegts een fchandelyke klucht, en niets meer.
Oltxia, (terwyl zy haare zuster in de armen valt.)
Almachtige God!
So-



ixo De Dorppredikant.
S o p h ia, (te gelyk.)
Arme Olixia 1
Doctor Primrose, (te gelyk.) Verfchriklyk!
Vrouw Primrose.
Goede God , welk een ongeluk moet ik bekeven !
Burchel. Die laage ziel veinst nu berouw en leedweezen , omdat zyn doel mislukt is , en hy voor de gevolgen fiddert. Hy wil heen, wil uit het land, neemt voor eeuwig affchejd. Om zyn mis¬
daad uit te wisfchen, wil hy een donatiebrief van zyn vaderlyk vermogen voor Olixia agterlaa-
ten, en bid my om myne toeftemming. Tot
uitvoering van zyne fchanddaad, had hy zich van een kaerel bediend, die, volgens zyn eigen aangeeven, wegens een ander fchelmituk,hier in hechtenis
zit wy zullen hem hier laaten komen
(Hy roept) Hei, Cipier! Mogelyk is dat wel zelf de bedrieger, die de rol van geestlyken gefpeeld heeft. Hy zal 'er voor boeten, daar ftaa ik u voor in.
DER.



V t e d e B e d » v f. 14*
DERTIENDE TOONEEL. De Cipier en de Voorigen. Burchel. Is hier een zekere Jekinfon ingebragt?
Cipier. Deezen morgen , Mynheer. (tegen den Doctor) Dezelfde, die u zo ernftig verlangde te fpreeken. Doctor Primrose. Myn vermoeden was dus wel gegrond.
Burchel. Breng hem hier!
Cipier. Terftond Mynheer. (Hy gaat heen.)
VEERTIENDE TOONEEL.
Burchel en het Huisgezin.
Burchel. (tegen Olixia.) Ween niet, ongelukkig kind; dank veel eer de Godheid, die uwe onfchuld befchermd heeft. De booswicht doet zelf uwe zuivere engelachtige
deugd recht wedervaaren
Olixia. Had ik die laagheid flegts kunnen vermoeden 1
Vrouw Primrosf. Ik alleen, ik ben oorzaak van dit ongeluk —
Eeu-



142 De Dorppredikant.
Eeuwig zal ik het my verwyten Hadden wy
uwe waarfchuuwingen maar opgevolgd —
Burchel. Nu weet gy de reden, waarom ik my niet duldelyker verklaaren kon. Ook wist ik van zyn fchandelyk plan niets verder , dan dat hy uwe dochters naar Londen wilde lokken, om ze aldaar aan uw opzicht te onttrekken. Daar ik de beide vrouwen, by welken hy van zins was uwe dochters te belteeden, zeer naby kende, waarfchuuwde ik u voor deezen voorflag. En nu hebt gy den neutel tot den naamloozen brief, dien ik fchreef. Vrouw Primrose. Dien wy in onze verblinding zulk eene verkeerde beteekenis gaven.
De Cipier en Jekinfon komen binnen.
VVFTIENDE TOONEEL.
De Cipier, Jekinson en de Voorigen.
Burchel, {tegen Jekinfon!) Ha , fchandelyke bedrieger, fidder voor de hand der gerechtigheid , die op u wacht —
maar, eer ik u aan deeze overlevere
Jekinson, {tegen Doctor Primrofe?) Ei, ei, Mynheer de Pastoor, waar blyft nu uwe toezegging? Ik had toch niet gedacht, dat men op het woord van een Pastoor zo weinig ftaat kan maaken.
' Bur-



Vyfde Bedbyf.
143
Burchel.. Geene uitvluchten , onbefchaamde booswicht, of
Jekinson.
Stil uil, Mynheer! Welk een ophef om
een paar voddige klugtjes, die, by myn ziel, niet waardig zyn , dat meu rer zich om dood zou fchieten
B u b c h e l.
Welk een ongehoorde onbefchoftheid ! ■
(tegen Olixia) Vermoedelyk kent gy hem aan zyne
gezichtstrekken, Mifs •
Olixia.
Zeer wel , Mynheer ; het is dezelfde , dien de Lord, om my te vergezellen , mede gaf —
Jekinson. Wel te dnivel, zo ik merk, is hier de fpraak
van een gantsch ander voorval Waarom had
gy de goedheid niet, om my dat terftond te
zeggen , Mynheer over die zaak kan u
zekerlyk geen mensch op de waereld meer licht geeven, dan ik.
Burchel. Heeft men ooit een ftoutmoediger fchurk gezien ?
Jekinson.
Bedaard bedaard Mynheer — als ik
» bidden mag —- het einde kroont het werk ,
pleegt



144 D e Dorppredikant.
pleegt men te zeggen En zo hoop ik , met
Gods hulp , dat , als gy eerst alle omftandigheden weeten zult
Burchel.
Gy uw verdienden loon zult krygen Maar
ik weet niet, hoe ik zo veel geduld hebbe
{.tegen den Cipier) Breng hem naar den Vrederechter ——
Jekinson, {terwyl hy den Cipier tegenhoudt.)
Breng u zelf toch in geene ongelegenheid , Mynheer. Gy weet waarachtig alle de omftandigheden niet , en ik wenschte buitendien wel, dat de zaak onder ons bleef. Ik zal uwe nieuwsgierigheid terftond bevredigen maar ik weet
niet, met wien ik de eer heb ———
Cipier.
De Baronet Thornhill, fchurk ■
Burchel, {tegen den Cipier.) Laat ons alleen, (de Cipier gaat heen) Jekinson.
Ei, ei, uw ootmoedige dienaar, Mynheer. Gy zyt dus de oom van myn braaven Heer. Nu zal ik u zeggen: Mynheer, Uw neef, die, gelyk gy zelf wel weeten zult, juist een liefhebber van zekere kleine avontuurtjes is, heeft my nu en dan zekere commisfies toebetrouwd , en my dikwils moeten betuigen, nooit van iemand beter bediend
te



Vtfde Bedrtf. T45
re zyn, dan van my gefchied is. Voor eenigen tyd klaagde hy my, dat hy op deeze fchoone juffrouw (op Olixia wyzende) fmoorlyk verliefd was. Zy was hem ook wel niet ongenegen,maar hy zag vooruit, dat hy nooit uwe coeflemming, noch die van den Heer Pastoor verkrygen zou. Hier by kwam nog» dat hy zich met zekere ryke Mifs Willmot in een huwelyks contradt had ingelaaten , dat hy , fchoon het in den grond flegts een koopmans fpeculatie was , niet zo rechtftreeks kost afbreeken. Iutusfchen zou hy onfeilbaar van liefde geftorvert zyn , zo hy niet in 't bezit van Olixia gekomen
was> . jjaar ik nu van natuur een mededoo-
gend hart heb , en het hier op niets minder aankwam, dan om een jongeling van goede hoop in 't leven te houden, ontwierp ik eens zo een plannetje naar myn wyze.
Burchel.
Hoe fchurk , gy waart niet flegts zyn helper,
maar zelf de eerfte aanlegger ~,
Jekinson.
Ja, Mynheer , zonder op my zeiven roem te
draagen ; dat ben ik. Maar hoor my toch.
aan. Uw neef wilde'er in den beginne volftrekt niet toe befluiten, en ik geloof, hy zou in dit oogenblik, als cudtyds Mynheer Hercules, nog aan den bekenden kruisweg, befluiteloos ftaan, zo niet dat moo'ie korfje , dat hy geheel onverwacht van Mifs Willmot kreeg, maar nog meer de vrees ,
III. Deel. K dac



145 De Dorppredikant.
dat hem een ander het liefje voor de neus zou weghualen, zyne itandvasiigheid aan het wankelen
gebragt had
(L e Lord komt flchielyk binnen.')
ZESTIENDE TOONEEL.
De Lokd en de Voorigen.
Lord.
Hoe gehaat u ook myn gezicht zyn mag ■ {terwyl hy phtüings zyn oom gewaar wordt en ge* veldig rerfchrikt) God in den hemel! myn oom 1 (jerwyl hy naar hem toegaat.)
Burchel, (floot hem te rug.)
Weg van my, nietswaardige! Uw gezicht
ontroert my. 1
Lord, (terwyl hy voor hem op de knie valt.)
Laat my aan uwe voeten
Burchel.
Vertrek, zeg ik u 'er is maar één weg
tot myn hart, en dat is de weg der eere, dien gy niet kent
Lord.
Schoon gy my ook voor den overgegeeveuften booswicht mogt houden , zo laat ik u ten minden verzekeren , dat ik aan de in hechtenis neeming van deezen man geen het minde deel heb. —_ jyiyu fchurkagtige opzichter had,
ge-



Vytde Bedryf. 147
gelyk ik eerst dit oogenblik van hem zelf vernam -
Burchel.
Gy hebt misdaaden op misdaaden gehoopt , daarom ga zo ver uit myn gezicht, als u uwe voeten draagen kunnen
Lord.
Nooit, nooit zult gy my wederzien. Alleèrx om deezen eerwaardigen grysaart te verlosfen,
fpoedde ik my herwaards. Het onbefchryfly.
ke lyden , dat ik hem veroorzaakt heb , ligt zei zwaar als loot op myn hart. — Mogt ik de gedachtenis hier van, (hy verfcheurt den fchuldbrief)
even als hier dit papier, kunnen verdelgen •
En nu weg van hier ——. en dat voor eeuwig
(Hy wil heengaan.)
Jekinson, (terwyl hy hem te rug houdt.)
Een oogenblik, Milord, als ik u bidden mag Lord, (terwyl hy hem te rug floot.)
Naar de hel met u, fchurk! -
Jekinson, (terwyl hy hem vasthoudt, té* gen den Baronet.)
Laat hem toch in Gods naam niet gaan, Mynheer. Ik heb nog iets gewigtigs op myn hart> dat hy volftrekt mede aanhooren moet.
Lord, (als te voor en.) Durft gy het nog waagen —-
K z Bür-



jd8 De Dorppredikant.
Burchel, (tegen den Lord.) Blyf, zeg ik u — (tegen Jekinjon) Spreek, is het weer een nieuw fchelmltuk ?
Jekinson, (tegen Burchel!) Zeg my eens , Mynheer , mag een getrouwd man, naar onze wetten , zyne vrouw ongeftraft la«* ten zitten ? Mag hy dat doen V Burchel. Wel nu, wat zou dat?
Lord, (te gelyk!) Onbefchaamde rekel!
Jekinson Ik zou denken, van neen; en dan mag uw neef niet.uit het land , want hy is getrouwd — opda! gy het nu weeteu moogt.
Burchel.
Nooit! -—-
Doctor Primrose, (te gelyk!) Ongehoorde euveldaad!
Vrouw Primrose, (te gelyk!) Nog niet genoeg!
Olixia, (te gelyk.) Het is fchandelyk!
Sop h i a , (te gelyk.) Wie heeft het ooit gehoord!
Lord,
Gy liegt, fchurk!



Vyfde B e d r y f. 14^
Je kin sok , (terw\l hy den Baronet een papier overgeeft.)
Slegts een oogenblik geduld. Hier is zwart op wit, als gy my nat gelooven wilt.
Burchel, (na dat hy het gelezen heeft.)
Wat is dat? als hier geen bedrog onder
ichuilt als de hand niet nagemaakt is ■
(Hy geeft het papier aan Doctor Primrofe.)
J ii k i n s o n , (fchielyk invallende.)
Wees maar niet bekommerd , Mynheer. De
man zal het niet ontkennen Hy moest tus-
fchen gisteren en heden uit de waereld gegaan zyn —— en dat zou my leed doen.
L o h d.
Ik (la verbaasd ik begryp niet wat men
bedoelt.
Doctor Primrose, (nadat hy het gele.
zen heeft.)
Ik ken het handfchrift zeer wel.
J ic i n s o n , (tegen Primrofe.)
Des te beter. Des te beter. En nu ziet gy toch dat ik woord houde. Ik zal u geheel uit den droom helpen. Volgens onze affpraak moest ik een ge ■vaanden Geestelykèn haaien. Doch, daar ik myne zaaken niet gaarne half doe , haalde ik een wezenlyken Geestelykèn, en zy zyn zo rechtmatig getrouwd, als ergens een paar in het Koningryk.
K 3 Lord,



15® ö e Dorppredikant.
Lord, [luiten zich zeiven.) Hemel! Ik zou den fchurk, waarachtig, van vreugde kunnen omhelzen.
Jekinson, (op den voorigen toon van den Lord.)
Kaar de hel met u! Foei, Milord dat
y&s niet hupsch — maar zo gaat het — ondankbaarheid is waerelds loon. Ik wil wel bekennen, dat myn eigen geringe belang hier ook mede in relening kwam. Gy moet niet gelooven, dat ik 11 ooit den (rouwbrief zou ter hand gefteld hebben. Ik had hem zorgvuldig bewaard , en hy ■was my een zekere lleutel tot uw beurs geweest, 20 dikwerf ik geld van noden had — maar nu ik zie, dat gy uit het land wilt, is my deeze leus van geen dienst.
Lord, (terwyl hy zeer lefchroomd by denBaronet komt, die , gelyk alle de anderen, in verbaasdheid ftaat weggezonken.)
Myn oom!
Burchel.
Ongelukkig genoeg voor my , dat ik het ben
er laat my niet vrede
Lord.
Myn oom!
Burchel. Hoe, denkt gy dat ik uw misdaad nu met andere oogen aanzie, dan voorheen ? —-»
Lord,



Vyfde Bedrt i.~ ijl
Lord-
Dat niet — maar ■
Burchel.
En wat anders ? . Ik hoop niet, dat gy
ftoutinoedig genoeg zyt, om aanfpraasen te willen doen gelden —
Lord.
Slegts dit, flegts dit alleen kan my voor wanhoop behoeden.
Burchel.
De hand der wetten moet deeze aanfpraaken te niet doen.
Lord.
Noo!t nooit —- hoor my aan , myn
oom De hartstocht van den eenen , en de ver. leidin-r Van den anderen kant , decden my een misdaad beg-aati , voor welkers herinnering ik nu
van fchrik te rug deinze. iVIyn fchuld is
zwaar doch myn berouw is by God niet m.nder _1 en nu fluit gy my den weg ter verbetering toe die my nog open is. (tegen Olixia) Met Oddering nadere ik u , Olixia , nooit heb ik de laagheid, waar toe ik verzonken was , levendiger gevoeld dan in dit oogenblik — En echter waage ik het —
Olixia, (met een zwakke ftem.)
Milord —
K4 LoRB



Ï52 De Dorppredikant.
Lord.
Ik gevoel dat ik my uw hand onwaardig gemaakt heb ook rnoogt gy flegts dan eerst
■ " flegts dan eerst, — wanneer gy ten vollen
overtuigd zult zyn van myne beterfchap
flegts dan eerst moogt gy het my vergeeven , en my als uwen echtgenoot aanneemen — voor het tegenwoordige verzoek ik flegts hoop , flegts dit ten minden.
Olixia, (ah te vooren,) Myn vader moet hier de uitfpraak doen.
Lord, (haar fchielyk in de reden vallende.')
By wien flegts een engel, als gy, myn voorlpraak zyn mag ■ (terwyl hy zyne handen voor zyne oogen houdt) Ik waage het niet ■
Doctor Primrose, (bejluiteloos by zich zeiven.)
Wat' zal ik doen ? (terwyl hy naar den Lord gaat) Is uw berouw oprecht , Milord , zo bid God, dat hy uw hart verbetere. — Het hartzeer,
dat gy my ouden man veroorzaakt hebt zal
ik zoeken te vergeeten.
Lord, (terwyl hy hem zeer ontroerd de hand kuscht.) Onnavolgbaare, God in goedertierenheid gelyke grysaart ■■ hoe zal ik u myne befchaamdheid
■ myne verwondering —— myn eerbied te
kennen geeven ! — (met een fchroomachtige jlem)
En



Vïfds Bedrit. 153
En raag ik — mag ik hoopen — u eens >
als ik bewyzen van myne verbetering geef
vader te durven noemen ?
Doctor Pi. imrose, (terwyl hy zich naar den Baronet wendt.)
Mynheer ——
Burchel. Wat denkt gy — het bezit van deezen Engel is belooning, en zyne dwaaling verdient ftrarFe. Doctor Primrose. Zyne verbetering is niet onmogelyk.
Lord. Ik beloof die voor God.
Burchel. Daar moet ik de bewyzen van zien.
Lord. En geeft gy dan uwe toelteraming ?
Burchel. Zelfs dan niet anders dan onder zodanig beding en voorwaarde, als ik my voorbehoude te bepaaien.
Lord, (terwyl hy hem , ten hoogflen getroffen, de hand kuscht.)
Er zyn geene voorwaarden , waar aan ik my niet gewillig onderwerpe. (tegen Doctor Primrofe,
terwyl hy hem omhelst) Vader! (tegen Frouw
Primrofe') Moeder! (tegen Olixia) Olixia! (terwyl K 5 hy



154 De Dorppredikant.
hy in haar armen valt) Ik bez'wyk onder rnyfi gevoel.
J'skinson , (terwyl hy by den Baronet
gaat.)
Mynheer. — hier :s ook nog zo een verdoold fchaapje, dat gaarne weder onder de kudde wilde. Doe toch by den Vrederechter een goed woord voor my, dat hy my laat loopen.
B u i< c h i l.
Goed , dat gy 'er van fpreekt — Wie daar! — Jekinson, (terw)l hy voor den Baronet op de km' n valt.) Gy zult my toch niet laaien hangen , Mynheer! Dat zou immers allen weg iot verbetering affluiten.
Burchel, (tegen den Cipier, die intusfehen is ingekomen.)
Breng hem weg
Jekinson, (terwyl hy den Cipier tegen* houdt.)
Om Gods wil, Mynheer, als een enkel mensch by de geschiedenis om 't leven komt, dan wordt 'er een T eurfpel van, en het is buitendien tegen alle'regelen, de Held te laaten leeven en den vertrouwden om te brengen.
ê ü f t n e l.
Breng hem weg, zeg ik ——
JuORDt



V y f n e B £ D E Y f. 155
Lord.
Laat hem genade voor recht -wedervaaren ,
Mynheer hy was myn verleider, en echter
met fchaamte moet ik het bekennen ——
tevens myn verlosfer.
Jekinson.
Dat heet eerst ipreeken als een engel, Milord! • Doctor P r 1 m r o s e.
Het zal u vreerad voorkomen, Mynheer ■ maar ook ik bid voor hem. Een misdaad , dien hy gisteren in myn huis beging , was oorzaak j dat hy in hechtenis genomen wierd , en, ik wil het niet loochenen, het zou met het gevoel van myn hart ftryden, als ik zien moest ———«
Burchel. Uit hoofde van uwe grootmoedige voorbede ,
zal ik zien wat ik doen kan ■ Ik zal met den
Vrederechter fpreeken — breng hem zo lang in bewaaring.
Jekinson, (terwyl de Cipier hem weg brengt.")
Maar het mag een fcheim weezen, die my hangen zal, Mynheer.
ZES.



155 De Dorppredikant. ZEVENTIENDE TOONEEL. B echel, De Lord, Doctor Primrose, Vrouw Primrose, Olixia en Sophia,
Lord, (tegen Doctor Primrofe.)
Myn gamfche leven is niet genoegzaam, om u het bitter lyclen
Doctor Primrose.
Laat ons daar niet meer om denken , Milord -— als het kwaad voorby is, houde ik veel van eens van harte vroly, te zyn , en laat o, s dit
genoegen toch niet bederven en zo denkt
«nze goede Baronet 'er ook over, niet waar? Burchel.
Laat toch den Baronet maar weg. Fr is buitendien nog een Dametje hier in het gezell'cnap , die den Baronet maar gantsch niet fchynt te mogen lyden.
Vrouw Primrose» Hoe moet ik dat verflaan ?
B u r c h el.
Vraag maar uwe dochter Sophia, of zy den Baronet wel lyden mag.
Sophia Mynheer kunt gy denken —
BüR-



Y r f d 5 B e d r y F. 15 7
Burchel. Ach, om hem weder uw gunst te doen' verkrygen . zal ik u beiden hy neemt den Doctor en desze/fs Vrouw by de hand) iets ontdekken, dat haar aangaat. Zy heeft een minnaar, en wees niet
geftoord, dat zy het u verzwegen heeft; de goe* de hals is arm, en daarom hebben zy beiden niet durven beftaan — maar nu geeft "gy immers uwe toeftemming? Ik neem het op my, om haar uit te trouwen.
Doctor PrtiMROss,-!
Vrouw Pr i mbose.É ^ half radende en te gelyk.) Mynheer!
Burchel.
En gy kent hem zeer wel — en zyt hem ook niet ongenegen , dat weet ik — het is met één
woord Viiend Burchel.
Doctor Pkimrose,, Vrouw P R 1 m r o s Bj ("**'j*0 Goede hemel!
Burchel, (zonder af te breeken, ter* wyl hy Sophia in zyne armen fluit.)
Gy waart afkeerig van den Baronet, lieve •• Sophia, en dat heeft my niet weinig geërgerd, kost myn lief meisje gelooven , dat de Baronet anders denken zou dan Burchel? (ter.
wyl hy haar by haare ouders brengt) Neemt ook
my



153 De DoRrr-REniKANTi
my als uwen zoon aan Uwe toellemming
en uw-zegen!
Doctor Primrose.
Beide beide , en dat uit de volheid van
myn hart. (fiille omhelzing , terwyl zy aan zyn hals hangen) Weg met de zorg, Debora — de donkere
wolken zyn voorby de avond van ons leven
zal nog helder zyn, hoop ik en niets is dan
met myn geluk te vergelyken. Dan benyde ik den grootlten Monarch op aarde niet. Die heeft
flegts rykdommen flegts macht flegts
een throon — en ik ik geniet het vermaak
van vader te zyn. (Het Gordyn valt.)
Einde van het Vyfde en Laatfte Bedryf.



MANNENDEUGD E N
VROUWENLIEFDE.
TOONEEL S P\E L IN VIER BEDRYVEN.



VERTOONERS.
We r d o m a r , Vorst en Legerhoofd der Cheruscers.
S i o n a , de vrouw van Werdomar.
Z a i ning, eertyds Legerhoofd, een grysaart van
zeventig jaaren, en vader van Siona. Wandor, Opperdruide. Daf mond,")
U l l e k , > Hoofdmannen der Cheruscers. Vlied, J
Een knaapje van 12 jaaren,5 kinderen van Wer. Een knaapje van 7 jaaren,? doms r. Titus Flavius, Romeinfche Veldheer. Les bi a, de dochter van Flavius.
C a j u s, 7 Romeinfche Hoplieden. Antoninus;S
Segestus.
Twaalf Barden. "1
Agt Druïden. 1 cheruscers.
Vier Offerknanpen. ,
Soldaaten en Volk.J
Ma iicus, een Slaaf."]
Drie Slaaven. > Romeinen»
Soldaaten. j



"Vriendfdhap in leven en in dood






MANNENMOED
E N
VROUWENMIN.
EERSTE BEDRYF.
Het Toonecl verbeeldt een Leger naar de vooröuderlyke zeden. Op den voorgrond Werdomars ■wooning , iets hooger en aanzienlyker dan de overige hutten.
EERSTE TOONEEL.
Siona en haare twee Zoontjes.
Siona vlecht een fchild, de jongens fchieten met pylen naar een fchyf.
Siona.
De zon begint reeds onder te gaan! — Zou.
de het al tot een (lag gekomen zyn ? En
zou de trotfche Roomfcbe Adelaar hebben gezegepraald gezegepraald over de moedige helden van Cherusca's wouden ! Onmogelyk
en echter (jusfchenpoozing) fchriklyke
onzekerheid!
III. Deel. L Zy



léi Mannenmoed en Vrouwenmin.
(Zy werkt voort, haar gelaat drukt bekom' mering en onrust uit.)
De Oudste Zoon, (heeft het doel, den Eik getroffen.')
Moeder! Zie dat is getroffen.
De Jongste Zoon, (fchie't en mist.) En ik niet? — Hier, broeder, uwe boog!
De Oudste Zoon, (lacht.) Dien kunt gy immers niet eens fpannen.
De Jongste Zoon, (vertoornd, wil hes den boog uit de hand rukken.)
Keen, neen; laat my eerst zien.
De Oudste Zoon. (die het weigert.)
Neen, zeg ik u ik wil het niet hebben.
De Jongste Zoon, (loopt naar zyn moeder.)
Moeder, broeder is weder boos.
Siona.
Ach kinderen, moet gy dan eeuwig krakeelen?
De Oudste Zoon. Hy wilde myn boog hebben, moeder. Siona.
Wel nu!
De Oudste Zoon, (met vuur.) Dien heeft vader my gegeven, toen ik voor de eerftemaal, voor Wodans altaaren , den heiligen
dans



Eerste Bedryf. j6*s
dans annvoerde Neen , hy komt niet uit
myne handen.
S r o n a.
En als uw moeder het u beveelt?
De Oudst ë Zoo n.
Dan moet ik wel. (Hy keert zich droevig naar zyn broeder, en geeft hem den boog) Daar! (terftond weder vrolyk en goedsmoeds.) Maar zie eens
moeder het heerlyke fchot! Als dat een
Romein getroffen had, zou hy ontzaglyk gebloed'
hebben , niet waar ? (Hy fpringt naar den
fchyf) Kyk, hoe diep! Ho! ik zal den pyl
in den fchyf* laaten fteeken , totdat vader van de jacht komt; hy moet hem zien!
Siona.
Van de jacht ? Ja , van een Romeinfche
jacht: ó, dat zyn bioeddorftige dieren ——.
zy kost Romeinsch bloed, die vreesfelyke jacht!
De Jongste Zoon, (heeft intusfchen ver» geef getracht den boog' te fpannen , eindelyk werpt hy dien mismoe* . dig weg, en komt wee\ nende by zyne moeder.)
Moeder! ik ben moede.
De Oudste Zoon, (heeft den boog opgenomen.)
Nu, broeder, wilt gy niet met myn boog fchieten ?
L 2 De



i"é+ Mannenmoed en Vrouwenmin.
De Jongste Zoon, (toornig en befehaamd.)
Ach, laat my met vrede, (hy legt as}« hoofd of Siond's fchoot.)
De Oudste Zoon, (/pottende.)
Mogelyk treft gy nog wel ?
Siona.
Foei, het is fchande , den zwakkeren te befpotten. Laat hem flegts de jaaren bereiken....
De Jongste Zoon, (opfpringende en met vuur.)
Ja, dan dans ik ook voor Wodans altaaren — en dan geeft myn vader my ook zulk een fchoonen , gladden, Herken boog, en dan .... Siona.
Nu , laat het daar by blyven , kinderen —. broeders moeten vrienden zyn , anders kan Wodan geen welgevallen in hen hebben — omhelst eikanderen!
De Oudste Zoon. Van harte gaarne. (Hy kuscht zynen broeder.) De Jongste Zoon, (met hartelykkeid.)
Lieve broeder! Moeder , ik was boos,
hy niet.
Siona, (met aandoening.) Goede kinderen ! (zy /leekt haare armen uit) Hier aan mynen boezem! (zy drukt hen aan haar hart) Wodan ! laat my nog lang in Cherusca's
wou-



Eerste Bedrtp. i6$-
wouden vertoeven! Duld niet, dat de vader van de moeder , de moeder van de kinderen, zo vroeg, in zulk een vrölyk onfchuldig genot, van die aardfche geneugten gefcheiden worden! Duld niet, dat myn Werdomar .... en als hy in den flryd voor het vaderland mogt fneuvelen .... (zy fnikt en droogt haare traanen af.)
De OunsTE Zoon.
Moeder! ween niet! — Alleen kinderen wee« nen, zeide vader eens; en federt dien tyd heb ik nooit meer geweend.
Siona, (herfielt zich.)
Recht zo, jongen (zy kuscht hem) ó! in
u zullen de Cheruscers hunnen Werdomar eens wedervinden!
De Jongste Zoon.
Moeder, zing ons nu het fchoone lied van den
grootften held (hy blyft in gedachten ftaan)
Ik kan zyn naam niet meer noemen.
-Siona.
Herman ! Ja wel een groot held , myn
3jjnd 1 . Hy ftreed lang voor het vaderland ,
deed veele Romeinen fneuvelen , en zegepraalde sok eindelyk over hen.
De Oudste Zoon. Hy was gelukkig.
De Jongste Zoon, (met ongeduld.) Moeder! het fchoone lied!
L 3 Siona.



t66 Mannenmoed en Vrouwenmin.
Siona.
Nu niet , myne kinderen thans is myne
zie! niet geftemd tot rolyke liederen. Als uw vader te rug keert, z°.l u dit fchoone lied in den zachtften fiaap wiegen.
De Oudste Zoon.
En dan, moeder, moet gy my weder zyne gefchiedenis ve'tellen. Als ik van den grooten held hoor fpreeken, dan dunkt my, dat ik ook eens Herman moet heeten.
S i o n a.
Kind , deez'e naam is heilig in Cherusca's woud —— en dan Hert de man den naam, en niet de naam den man. Gaat nu heen, kinderen! Klimt op den heuvel, en, zo ras gy onze mannen van verre ziet komen, komt dan fchielyk by my.
(De jongens vatten elkander by de hand, en gaan heen.),
TWEEDE TOONEEL.
S r o n a , (alleen.) De avond va!t, en Werdomar heeft zyne Siona nog geene troonryke boodfchap gezonden! Nooit heeft myn hart zulk een zucht naar myn' held gevoeld —;— ó Wodan! Befcherm hem, den eeni-
■gen befcherm hem heden in het byzon-
der.
(Zy zet zich neder, vat haar werk op , werpt het terftond weder angftig van zich, en ftaat op,)
Ook



E B 1 S T E B E D ! ï I, Igp.
Ook myn zoetfte vermaak, huislyke bezigheid, ts my heden tot een last.
(Met beiiaauwdheid.) Ach, heden verwekt my ieder voorwerp fmarte.
DERDE TOONEEB Siona, Uller.
Uller.
Wodan behoede u, edele vrouwe!
Siona.
En de geest van Thuiskon zy met u , goede
grysaart! Brengt gy goede tyding? !s 'er
nog geen van de onzen uit het leger te rug? Uller.
Er komen van onze jonge Helden geene enkelen te rug. Of allen, of geenen. Dit moest u be-. kend zyn.
Siona.
Hoe! indien het tot eenflag mogt gekomen zyn?
U l l e r.
Dan zal 'er Romeinsch bloed geftort weezen.
Siona. En ook het bloed der Cheruscers!
Uller.
Die voor het vaderland zyn bloed Hort, moet
liet altyd welgaan. Wie voor het vader-
L 4 land



168 Mannenmoed en Vrouwenmin.
land fneuvelt, is Wodans lieveling; die rust met
Thuiskon in de gouden bosfchen van Glaibr
Ik was niet zo gelukkig.
Siona.
Gy hebt zekerlyk gelyk , grysaart maar
vergeef dit zeggen aan eene vrouw dceze
mannelyke fterkte van ziel wierd maar zeldzaam eene zwakke vrouw gegeeven. — Ik ben ge. malin — ik ben moeder! Hoe veel in deeze weinige woorden ligt., kan uw koud hart niet meer vatten, niet meer gevoelen.
(Met hartelykheid.)
En zou Werdomars vrouw niet voor het leven van haar man mogen fidderen?
Uller.
Sidderen ? foei Siona ! dit woord wierd nog nooit in het woud der Cheruscen uitgefprooken.
Siona,
Maar nog nooit drong ook de Roomfche Adelaar zo diep in onze velden. Nog nooit
heeft dit trotfche volk zich verftout, burgten en legerfchanfen zo naby dit woud op .te richten.
, Daar op die terp zag myn oog met fchrik
hunne zegeteekenen.
Uller.
Die zy niet bevochten hebben , die ellendige Ihoevers! Laat het maar tot een hoofdtreffen komen , en eer de zon voor de tweedemaal is onder-



Eerste B e d r y f. icTj
dergegaan , zullen onze kinderen op de puinhoopen dier trotfche zegetekenen fpeelen.
Siona. Mogt uw zeggen bewaarheid worden! Uller.
Vrouw ! geloof myne ondervinding — ik heb reeds zeventig zomers beleefd, en menig een Duitfchen broeder op de ligchaamen der Romeinen zien fneuvelen. Het is nu reeds vier jaaren geleden, dat deeze onverlaaten in onze bosfchen omzwerven , zonder hun eigen haardftede gezien te hebben , zonder op nieuws door frisfche manfchappen verwerkt te worden. Geloof vry, dat zy , aan eene zachte hemelftreek gewoon, reeds onnoemelyk veele foldaaten in onze poelen en moerasfen verlooren hebben ; dat de moed der
overigen reeds grootendeels gezonken is.
En zou de vrouw van Werdomar kunnen twyfelen , wie van beiden , of de verwyfde Romein , die om een hand vol gouds , of de Cheruscer , die om roem en vryheid ftrydt, eindelyk de zege zal wegdraagen ?
Siona.
Gy hebt my niet wel verftaan , grysaart. Als vrouw van Werdomar kon my wel voor een oogenblik een fmartelyk voorgevoel neerflachtig maaken ; maar als vrygeboorne Cheruscerin , is myn hart even fterk als dat der mannen , en alle jafheid is hier vreemd.
(Met toeneemenck drift?)
L 5 Ook



170 Mannenmoed en Vrouwenmin.
Ook ik kan, als het roem en vryheid geldt,, als grenzeniooze fchande, de boei der Romeinen
ons dreigt • op den Wagenburg aan de zyde
der mannen flryden , het Romeinrche bloed met vermaak zieu vloeijen, met een vrolyk hart my onder de zegepraalende legioenen ftorten — en fleiveh.
(Jv.fchenpoozing; dan met minder drift.} Maar het fteeds nader aanrukken der legioenen onverfchillig te verneemen ; dien trotfchen burg en omzachlyke verfchanfingen met koelen bloede
te befchouwen, dat geduchte uur, 't welk
over Cherusca's wouden onwederroepelyk beflisfen
zal , gerust te gemoet te zien dat kan ik
niet! Dat kan geen echte Cheruscer doen. Uller.
Vrouw , gy hebt myne oude beenderen tot op het merg getroffen, myn driftige vuurige ziel .... Siona.
Wcrde door vaderlandsliefde opgebeurd, goede grysaart! (minzaam) en is my uit dien hoofde eerwaardig.
VIERDE TOONEEL.
De Voorigen, Wandor.
W a n d o r.
Dat de Goden met u zyn , Siona! maar
wat is dit? ■ Uw boezem zwoegt geweldig,
uw oog gloeit.
Siona.



Eerste Bedryf» 171 Siona.
I Niets , Opjerdruide 1 wy fpraken van het fierven vooi het vaderland, en toen ....
W a n d o r.
> En toen gloeide uw oog , toen zwoegde uw boezem , daar deeze verheven gedachte uw ziel
vervulde. Dat is fch 011 , myne dochter.
In dit oogenblik had Weidomar u moeten verrasfchen.
Siona.
Is Thor ons gunflig? Hebben de Priesters Wodan reeds geofferd , en het gehinnik der witte rosfen in het heilige boscii beluisterd? Spreek! wat hebben wy heden te hoopen?
W a n d o r.
De wil der Goden is ons nog verborgen; ——— nog zwygm de Waarzeggers , want zy hebben nog geen duidelyk teelten aan den hemel vernomen , waaruit zy iets voorfpellen kunnen ; maar Thuiskons magtig"e geest belchermt de helden van Cherusca's wouden.
S 1 o n a.
Priester! Waarom zou ik het u verheelen; dat vrolyke uitzicht, waar mede ik anders mynen Werdomar den zege zag te gemoet ylen , is heden van my geweeken , en myn ziel word door een angttig voorgevoel gekweld.
Wak-



S72 Mannenmoed en Vrouwenmin.
W a N D o E.
Siona! Het is vermetelheid , aan den byftand eener rechtvaardige Godheid te twyfelen. Uller.
En wie zou ons den zege kunnen betwisten, als Wodan voor ons is ?
VYFDE TOONEEL. De Voorigen, de Oudste Zoon.
De Zoon, (komt naar voeren loopen.) Moeder! drie van onze mannen brengen een vreemdeling den verholen weg af. Zy moe¬
ten op het oogenblik hier zyn.
Siona.
Waar? waar?
Uller.
Zekerlyk een gevangene.
W a 'n d o b,
Wodan ten offer.
(Zy loopen alle drie den komenden te gemoet, de Zoon begeeft zich naar het leger.)
ZES.



Eerste Bed ta y f. 173 ZESDE TOONEEL.
De Voorigen, twee Cheruscers, Dar* mond , Segkstu s.
W a n b o r. Wat brengt gy?
D a r m o n d.
Een Romein.
Uller.
Slegts één ? Ik dacht, een ieder van u
had wel den zynen kunnen medebrengen.
Segestus, (gemelyk.) Gryskop ? de jaaren hebben u reeds tot een onmachtig oud wyf omgevormd, want gy vei ftaat u, naar ik hoor, meesterlyk op het pochgen.
Wa n d o r , (tegen Barmond.)
Verhaal!
D a r m o n d. Veel zult gy van my niet hooren. —— De helft van den dag was reeds verftreeken, zonder de vyanden aan te treffen. Op ieder heuvel, aan den ingang van ieder nieuw dal, hoopten wy hem te vinclen, . Vergeefs! Een vreeslyk ge¬
rucht, dat flegts door het geklinkklank der wapenen , en het gehinnik onzer rosfen wierd afgebroken , hoorde men door de gantfche Iandftreek.
Onze longeltngen dorstten naar bloed , en
Werdomar zelf kost zich nauwlyks langer beteu-



1^4 Mannenmoed en Vrouvvekmin.
gelen. Naar den burg! naar den burg, riepen zy allen. Toen wenkte onze held met
het zwaard , en fpral; dus : Broeders! geen Cheruscer kan meer naar bloed dorften , dan
ik; maar wien van u is onbekend , dst de
vyanden ons ev.n zo zeer in fchranderheid en arglist, als wy hen in moed en kracht, overtreffen? Laat ons deeze voorrechten van hen
afkeren, en de zege is ons. De gebeurte-
nisfen van deezen dag fchynen' my te zonderling, om niet een geheim ontwerp te vermoeden. Laat ons dus eenige mannen cp kundfchnp vooruit zenden , en hier tot hunne te rug komst uitrusten."
Siona.
In deezen wyzen raad erken ik mynen Wer. domar.
D a e m o n d.
Ook wierd die eenflemmig goedgekeurd. ■
Wy gingen vyf in getal op kundfchap uit. Denk hoe verbaasd wy (tonden , toen wy, langs ongebaande wegen, tot op een pylfchoot van den burg gekomen waren , en geen geluid hoorden , geen mensch vernamen, noch achter de verfchanfingen,
noch op den burgmuur. Lang hielden wy
ons achter de rotfen verborgen. Vergeefs !
De wind huilde door de rotfen, en de galm
(tuitte op de toorens af, maar geen menfehelyke Item liet zich hooren. Nu dachten wy ge¬
rust te kunnen vooittrcden. ■ ■ ■ Reeds hadden
wy



Eerste Beurt e. 175
wy ons tot op de tweede gragt gewaagd , toen plotsling eene tallooze menigte van achter de eerfte verfchanüng te voorfchyn kwam , en ons nauwlyks tyd liet, de naaste bergfpitfen te bereiken. Met ligte fchreden klauterden wy dezelven op. Al hygende kroopen de wekelingen ons na. Slegts vyftien bereikten de Ipits, alwaar wy hen opwachtten. Bloedig was de aanval , nog bloediger de tegenweer. Drie Romeinen Hortte ik in den afgrond, zeven fneuvelden op de plaats,
de overigen namen de vlucht. Deezen hier,
die zich verftoutte ons te vervolgen , breng ik Wodan ten offer.
S 1 o n a.
Er zyn flegts drie uwer «- waar zyn de
overigen?
D ARM O WD.
Zy zyn heen gegaan, om Werdomar deeze gewigtige boodfchap te brengen.
Wand o r. Gy hebt u , als echte Cheruscers , gedragen. Wanneer een gelyke moed alle onze jongelingen bezielt, en de Goden met ons zyn, dan zullen wy zekerlyk heden zegepraalen.
Segestus. Ja, zege of flaverny!
Uller. Of de dood, wilt gy zeggen, weekeling!
Wan-



176 Mannenmoed en Vrouwenmin.
W a n d o r.
Foei, grysaart! befchimp hem niet, hy is ontwapend. Wie zyt gy?
Segestus. In myn hart een Romein.
W a n d o r.
Wat moet dit zonderlinge tooneel van heden beduiden? Wat heeft de Veldheer voor?
Segestus.
Zo vraagt men zotten en fielten uit. [Ik kan derven ; dit is alles, wat gy van my verneemen kunt.
W a n d o r. Vermetele! dat zult gy. (tegen Barmond.) Voer hem diep in het hol, en fmeed hem aan de rotfen vast.
{Barmond gaat met Segestus heen.) ZEVENDE TOONEEL.
De Voorigen, zonder Darmond en Segestus.
S 1 o n a.
Wat dunkt u van deezen jongeling , Druide ?
. Blaauw en zacht is zyn oog , geel zyne
hairlokken; hy is geen Romein. Als hy eens een Duitfcher ware?
Uller.



Eerste B e d r y r. 16*7 Uller.
Foei! hy zou een Duitfcher zyn onmogelyk !
Siona.
Waarom niet ? Heeft niet Teutonia reeds
meermaalen haare onwaardige kinderen uit haaren fchoot zien ontvlieden , om voor Jupiters altaar de knie te buigen V
Uller.
ó ja maar nog nooit kwam een Duitfcher
zonder wonden uit den flag. Enfcheen deeze tedere jongeling niet eerder van zyn huwelyksfponde , dan uit den flag te komen ? ö! Hy is een Ro. mein.
AGTSTE TOONEEL,
De Voorigen, Vlied, (komt met den blanken Sabel binnenloopen.')
Vlied.
Zy komen! zy komen!
Siona.
Wie, Werdomar?
Vlied,
De Romeinen.
III. Deel. M Siona.



j68 Mannenmoed en Vrouwenmin.
Siona.
Hemel! ■ myne kinderen!
V l i e r>, (tegen Wandorï) Weg Priester! Gy moogt niet ftryden.
Wandof.. Maar toch mede fterven. (Hy gaat met gebukts hoofde langzaam heen?)
Uller, (trekt zyn zwaard.) Waar, broeder? waar?
Vlied.
Op dien fmaïlen hollen weg , waar nauwlyks twee mannen naast eikanderen gaan kunnen, zyn zy van de hoogte, toen wy omkeerden, op ons af-
geftort. ■ De duisterheid van den nacht
hun woedend veldgefchrei de ontz'aglyke
fteenbrokken , die zy van de rotzen afwierpen {pien hoert het geklank der wapenen) Zy komen ■ Broeder! naar Wallhalla!
Uller.
Naar Wallhalla!
Vlied, (gaat ylings heen. Uller, vil hem volgen.)
NE.



Eerste Bedryf. 159 NEGENDE TOONEEL. Uller, twee Romeimen,
(De twee Romeinen vallen Uller aan'. Gevecht. —— Uller fneuvelt. Geduurende dit gantfche Too. neel hoort men achter het gordyu de volgende woorden, door het geklank der wapenen vergezeld.)
Zege! zege ! (van vooren) Wee ! wee ons!
wy zyn verlooren.
Uller, (met den dood worftelende.)
Ik dank u, Wodan ! ik fterf den -
dood voor 't vaderland! — ik —.
dank
(Hy fterft.)
Eerste Romein.
Wat mompelt de gryskop? Zie, nog dreigt
zyn breekend oog!
Een Veteraan, Weg, weg, dieper in het leger -— de hutten
in brand geftoken zy zullen ons een fchoon
licht geeven op het gastmaal der overwinning ! (Beiden gaan naar beneden in 't leger.)
(Men ziet eenige Romeinen met fakkelen in de hand over het Tooneel vliegen.)
Mt TIEN-



170 Mannenmoed en Vrouwenmin.
TIENDE TOONEEL.
Een fchaar Cheruscers, door Romeinen te rug gedreven. De menigte wordt aliengskens groote/-:
2V# eens wyken de Romeinen, dan weder de Cheruscers_ Overal flaat het vuur uit de daken dei-
hutten. Vrouwen en Kinderen loopen over het Tooneel. Eindelyk ziet men Siona door twee Romeinen
met geweld voortgcfleept. Het gantfche leger
ftaat in vollen brand: de Cheruscers vluchten. Het gordyn valt.)
TWEE.



Tweede B e d r y e. iri
TWEEDE BEDRYF.
Een woesteny diep in het wond. Ter linkerzyde op den achtergrond een bewoonbaar e grot. Tegen over denzetven, iets meer voor uit, een beeld van kolosfaale grootte : Hermans zuil genaamd ; flegts een zeer geringe verlichting , die allengskens toeneemt; van vooren een rustplaats.
EERSTE TOONEEL.
Werdomar, Z a i n i n g.
' Werdomar, (nog achter het kreupelbosch.")
Hier wordt het lichter! • Ik zie, tusfchen
jhet heestergewas door, een open plaats.
(Hy komt te voorfchyn, en heeft den ouden Zaining aan de hand.) Hier door, vader!
Zaining. Waar zyn wy, myn zoon ?
Werdomar. Ha! hier is de groote Hermans zuil! —— Nu ten ik de landftreek weder. Daar, achter dien M 3 berg,



ï72 Mannenmoed in Vrouwenmin.
berg, moet Cherusca liggen Nu, zet u ne*
der grysaart, en rust uit. (Hy leidt hem naar ds rustplaats.)
Z a i n r n o, (zittende.) : Zoon, dat was een fchrikkelyke nacht! — Nog bruischt in myne ooren het ysfelyke, het doffe geluid der inftortende rotzen! — Nog hoor ik het woedende gefchrei der overwinnaaren.
Werdomar. Spreek niet van overwinning, vader! — Zo overvalt de bloeddorftige nachtvogel de flaapende tortel op haar nest. Onze jongelingen zyn wel
■verftrooid , maar niet overwonnen ! —;— Die weckelingen hebben ons door list verrascht, maar wel ras zullen zy voor dit zonder roem behaalde voordeel boeten, (met een fterken toon) Wel ras zullen hunne benden vreeslyk bloeden.
Z a i n i n c.
Recht zo, myn zoon! Het valt ligt in de
zege groot te zyn; maar ftandvastigheid in de ne-
derlaag is de grootfie deugd van den held.
Maar hoe ? als het eens niet meer toe een flag kwam? Ah de Romeinen van hun voordeel gebruik gemaakt hadden, en tot in Cherusca's woud
waren doorgedrongen ? Als onze vrouwen —
onze kinderen ....
Werdomar. Zaining! waarom deeze gedachten in my op te wekken ; was het waar, 't geen thans myn hart ducht was het waar ....
Zai-



Tweede Bedryf. 17$
Z a i n i n g.
En als dit al eens waar was, dan is nog gelatenheid uw plicht. Man , het gewichtig oogenblik is daar, en dappere daaden vorderen koel bloed.
Werdomar.
Grysaart! voorheen noemde ik u Wyze ; maar in dit oogenblik hebben de jaaren u tot een ge-
meenen grysaart vernederd! Koel bloed ,
zegt gy? ó, Het myne gloeit in myne aderen ; niets dan een Romeinsch bloedbad is in -ftaat om het te koelen ! Vrouw en kinderen! Wat is vaderland en vryheid , tegen
vrouw en kinderen?
(Tusfchenpoozing, dan [omber en vreesfelyk.)
Maar zou wel een Romainsch Veldheer zulk een vreeslyk gebruik kunnen maaken van een enkel nachtuur? Zou dit oogenblik reeds over Cherusca's wouden beflist hebben?
(Hy vat hem driftig by de hand?) Vader! Vader!
Zainikg, (met gelatenheid en ernst.) Dit geweldig opbruisfchen by het opkomen eener onverwachte gedachte kende ik reeds lang in u , myn zoon. Ook ditmaal had ik het verwacht. Gelukkig voor u, dat het nu reeds
■en in Zainings byzyn gefchied is. Hier heeft
de man gevoelt wat het is vader te zyn ■
Daar, in de vergadering des volks, zal nu de held M ê ier



'Ï74 Mannenmoed en Vrouwenmin.
der legerhoofden met des te ryper overleg kunnen ljpreeken en handelen:
(Hy ftaat op , gaat naar Werdomar toe , die , op zyn lans fteuncnde , in diepe gedachten verzonken is.)
Laat ons nu opbreeken , myn zoon — Ik zie reeds de eerfte. Kraaien der zonne van achter het heesterbosch te voorfchyn komen.
(Met een vrolyke lach.)
De goede Siona ! Hoe zal zy zich verheugen , haarcn Werdomar weder te mogen aanfchouwen 1 Ik zie haar reeds van haar eenzaam leger opfpringen, en ons met rood betraande oogen te gemoet ylen! Kom!
Werdomar, (die uit zyne mymering opryst, wendt een blik van 't oog naar den hemel. Rust en gelaatenheid vertoonen zich in zyn ge.
laat. Vervolgens na een
zwaare zucht.)
Ik dank u , gy Goden! Hebt medelyden
met myn vader ! Een oogenblik kon Wer¬
domar de krachtige neigingen der Natuur wel bot vieren ; maar nooit vergeeten, wat hy het vaderland fchuldig is! — Ik heb by Manna gezworen, by Wodans altaar my tot een wreeker van Teutonia gewyd, en ik zal ze houden, dien grooten, verheven, vreesfelyken eed, zo waar ik een Cheruscer ben! — Nu laat u leiden, vader!
Zm.



Tweede B e d r y f. 175
Z a 1 n 1 k g,
Dit was de taal van myn Werdomars hart.
(Men hoort geraas cn het geklikklank der wapenen.) Wat is dat?
Werdomar.
Luister toch !
Z a 1 n 1 n g.
Het komt fteeds nader.
Werdomar. Laat ons op onze hoede zyn.
TWEEDE TOONEEL.
De Voorigen en Darmond.
Darmond, (nog in het bosch.) Bindt hier uwe paarden vast, en laat ze adem haaien.
Werdomar. Het is de Item van Darmond.
Darmond , (komt met twaalf Cheruscers te voorfchyn. Zo dra hy IVer* domar ziet , blyft hy een oogenblik ftaan , doch gaat fchielyk op hem af.) Gevonden! ■— ó, Werdomar, wy dachten Itraks dat gy reeds in Wallhalla waart.
M 5 (Te.



ï?6 Mannenmoed en Vrouwenmin.
(Tegen Zaming, die hy de hand geeft.) Ook gy, eerwaardige grysaart.
Werdomar, (hem fchielyk in de reden vallende.) Komt gy uit het leger?
Darmond (ontroerd en met een veelbetekenende uitdrukking.) Ja, ik was in het leger.
Werdomar.
Wat wil dat zeggen ? Gy flaat uw oog
naar den grond — broeder ik bezweer u .... Darmond. Werdomar , is uw hart in dit oogenblik flerk genoeg , om een fchriklyke tyding te kunnen verdraagen ?
We r d o m a r. De dood is minder fchriklyk, dan de onzekerheid. Spreek!
(Hy fteunt op zyn lam, en tracht eene bedaarde houding aan te neemen.)
Darmond. Nadat wy overvallen wierden, is ons gantfche leger verltrooid, en flegts weinigen zyn in Chemsca wedergekeerd.
Werdomar, (die een voorgevoel fchynt te hebben van iets fchrik-
lyks.)
Verder!
Dak



Tweede B e d r y f. 177
Darmond. Veele honderde Romeinen zaten die weinigen op de hielen,
Werdomar.
Verder !
Darmond. Zy drongen tot in het leger.
Werdomar.
Verder 1
Darmond. Zy drongen tot in ons leger, en (laken het in den brand.
Werdomar.
Hemel!
(Hy leunt op Darmonck fchouder.) (Zaining valt op de groene rustplaats neder.) (Plechtige ftilte.) Werdomar, (met een doffe en beevende ftem.)
Verder!
Darmond. En toen ons gantfche leger in ligte Iaaije vlammen opging ....
(Hy fnikt van finarte.) Ik kan niet meer!
Werdomap, (Hy vat hem woest by de hand!) By alle Goden! Darmond! verder!
/ Dak-



i;8 Mannenmoed en VrouweN'min.
Darmond.
Zy floegen ons ce rug — roofden onze vrouwen en kinderen , vermoordden de weerlooze grysaarts, en ....
Werdomar.
En
Darmond.
Verdweenen.
Werdomar, (legt zyn hand op Zainings fchouder!)
Hebt gy bet gehoord, grysaart? Van ons
leger is een brandflapel geworden gy hebt
geenen broeder, ik geen vrouw noch kinderen
meer ! Ween grysaart ! ween bloedige traa-
nen over de hooge wouden van Cherusca.
Deeze fchoone bloem van Teu ton ia is vertrapt — vertrapt onder de voeten der Romeinen! — Ach, ween grysaart, ik heb geen traanen meer.
(Hy fteunt peinzende op zyn lans , met zyne oogen naar den grond geflagen.)
Zainino, {zittende met gevouwen landen naar den hemel ge/lagen.)
Gy, wiens vreesfeiyke ftemme ik zo dikwils met dankbaarheid en eerbied over Cherusca's wouden heb hooren weêrgalmen , vermogende
Dondergod ! iHebt gy dan uw vriendelyk
aanfehyn geh'.el van uwe kinderen afgekeerd ! Moet het fchoone vrye Duitschland ook eindelyk
on.



Tweede Bedrtf. 17a
onder deeze gelukkige overwinnaaren der waereld bukken: — ö, Als die zo wezen mogt, dan ...
(Hy valt op zyn kniën.)
ó, Verhoor dan hec gefmeek van een grysaart, en zend my heenen , eer nog myn onbezoedeld vaderland de laatfte doodlyke wonde ontvangt.
Werdomar, (met verbeet en woede.) Ik geloof byna , grysaart, dat gy de Goden
om hulp fmeekt. Gy fchreit als een
vrouw, die haar eenigst kind in haare armen ziet verftyven , en het door traanen in 't leven tracht
te rug te roepen. (Hy lacht) Ga heen ,
grysaart!
(Hy beurt hem op, en zet hem weder neder.) Leg u neder, en flaap den laatlten eeuwigen doodflaap. —— Maar te Wallhalla komt gy niet, arme grysaart! Alleen Helden , geen flaven der Romeinen, gaan naar Wallhalla.
Darmond, (komt voor op V Tooneel.)
Schep moed, Werdomar, en hoor uwen getrouwen wapenbroeder verder aan. Nog dreigen
ons de boeijens der Romeinen flegts van verre nog is ons de hoop op de zege niet benomen.
Werdomar, (fpotachtig.) Hoop op leven in den laatlten doodsangst — Iaat toch eens hooren dié heerlyke hoop.
Dar-



j8o Mannenmoed en Vrouwenmin, Darmond.
Weet dan , dat de kern onzer jonge manfchap zich in het hooge eikenwoud, ter linkerzyde van het offerdal, alwaar onze Barden en Druiden heen gevlucht zyn , vergaderd heeft.
Werdomar, Qn de eerfte opwelling der onverwachte vreugde.)
Goden !
Darmond, (hem met drift in de reden vallende.)
Zy zyn het, die my gezonden hebben om zekere berichten van u op te fpooren. Ach Werdomar! ik ging door de rei heen; zy floegen op hunne fchilden, en riepen, met eene woedende vreugde, my luide toe : onze Held kome , en voere ons ten zege aan'
Werdomar, (met ontroering.')
■■ 6, Wodan! had gy de diadeem der waereld om myn voorhoofd gewonden, zou ik u minder daar voor danken , dan voor de liefde myner getrouwe Cheruscers. (tegen Darmond) By alle Goden , Darmond , gy zult u niet te veel van my beloofd hebben! Kom vader!
Darmond. Dood en eeuwige fchande over de moordenaars der zuigelingen! Voort, voort!
Web-



Tweede B e d r y t. i§i
Werdomar, (hy houdt heiden te rug, en voert hen naar Hermans zuil. — Alle de oorlogshelden fiellen ziek rechts en links , in een halven kring.')
Ziet op , Wapenbroeders , en gy alJen , zo in uwe harten, even als in het myne, de vaderlandsliefde gloeit, zo zweert my nog by het vergoten bloed van deezen verlosfer van Duitschland.
(Hy verheft zyne jlemme.)
U wyde ik my, ó Manna, tot de onverzoenlyfc-
fte, bloedigfte wraak! Bloed! Romemsch
bloed zy van nu af aan myne leuze ! wraake de
eenigrte gewaarwording myner ziele ! • Legt
hier uwe handen ,
(Hy legt zyne hand op het voetftuk van het jiandbeeld.)
en zweert!
Allen.
Wy zweeren!
Darmond. Wraake, by Manna, zy over het bloed der Romeinen!
Allen.
Wraake , by Manna, zy over het bloed der Romeinen.
Werdomar. ' Als ik deezen eed breeke, en my ter ruste
ne.



i8ï Mannenmoed en Vrouwenmin.
nederlegge, eer ik de dreigende boïijens der Ro. meinen verbroken heb en Cherusca vry is , dan laat my Wodan de velden van Wallhalla nooit aanfchouwen; dan verwisfele zich myn fchandelyk leven in een geestigen ftryd tusfchen beftaan en
ophouden ! Myn naam werde nooit dan
met een hoonend gelach uitgefproken! By ieder toekomftïg zegemaal zy myne gedachtenis, als meineedige der Goden en menfehen, vervloekt, en men verhaale den jongeling , ten affchuuw en waarfchuuwing , de gefchiedenis van deezen dag!
Darmond. Hoor! Werdomar! Om deezen vreesfelyk fchoonen eed benydt u myne ziele ; heetdorftig naar bloed en zege , heefc zy u die nagezworen! — Ta, bloeden moetende tirannen! Broeders, vrolyk Klapwieke de Duitfche Adelaar zyne vlerken over hunne lyken, en verandere hen in vermolmende beenen! o,Wodan! Bloed voorde heiligeVryheid!
Het bloed der tirannen!
Allen. Het bloed der tirannen !
(Zy gaan allen heen?) Verandering. Een duister dal door een muur van rotzen omreeven , de ingang derzelven een hoog breed hol in het midden van het Tooneel een hooge rots, de offerrots genaamd.
DER-



Tweede b e d e y f. , ,g3 DERDE TOONEEE.
EZn°fktmgTS mtzkk ***** *»■ <*«*** xan. rter Offerknaapen , Wonder en agt Lui-
den dan twaalf Barden yervolgens J
oorlogshelden. Segestus geboeid, tufchen zes
Cheruscers met ontbloote zwaarden
.eindelyk vrouwen , kinderen en jonge,
lingen.
De Voorigen.
Wandor , (mét de eene hand op het altaar.)
Wodan , leg in mynen mond de woorden van troost, en laat een ftraal uwer wysheid myn ne. dergeflagen ziel verlichten ]
(Een plegtige Jlilte.)
Broeders ziet naar den hemel. Nog kunt gy met een zuiver hartWodans altaaren naderen — want nog is Cherusca vry. Door list en overmacht hebben zy de zege behaald maar
welke een zege! Vrouwen hebben zy geroofd,
zuigelingen, afgeleefde , weerlooze grysaarts vermoord , en een verlaten leger hebben zy in brand
geftoken. Ha! by alle de Goden! de zwaar-
fte nederlaag is roemryker dan zulk een zege ! —— Broeders, de Goden zyn rechtvaardig! — Na een harde proefjtomt niet zelden eene zoete •yergelding! Zegt my, denkt gy de wraak en ver-
III. deel.» N los-



j8a Mannenmoed en Vrouwenmin.
losfmg van Cherusca's wouden ooit te duur te kunnen koopen?
(Jus/ckenpoozing, algemeene ftilte.)
Gy zwygc Zekerlyk kunnen de woorden
van een vredelievenden Bard weinig op u werken. Welaan! Laat ons offeren, en Wodan
zeiven over Cherusca's lot raadpleegen.
Vlied, (komt te voorfchyn,y
Eerfte Priester en Rechter onzes volks! Gy zult heden noch de teekenen aan den hemel, noch de ingewanden der dieren waarneemen , noen het lot laaten werpen. Wy willen op deezen fchrikbaarenden dag den wil der Goden duidelyk verneemen. Dat is onze meening.
W a n d o r.
En welk teeken begeer: gy dan?
Vlied.
Deeze Romein moet niet op Wodans altaaren gedacht worden.
W A n D o r.
Niet?
Vlied.
Neen! Ily zal met den jongften onzer om dood of leven kampen. Zegepraalt de Romein , dan heeft ons Wodan ook den dood en ons vaderland den ondergang befchooren; dan hebben wy geen legerhoofden nodig , want een ieder onzer weet
te fterven. Doch fneuvelt hy, dan zult gy
Wo-



Tweede Bïdbïi, i<$$
Wodan een dankoffer brengen , en Werdomar ons nog heden in den flag voeren.
Wabdor, (tegen het veilt.")
Zyt gy ook van die gedachte'?
Allen.
ik
W a n d o r.
Wel nu, dan treede de kampvechter te voorfchyn. (dit gefchiedt) Slaak den gevangenen zyne boeijens. (het gefchiedt) Geef my twee gelyke zwaarden en een fchild. (het gefchiedt) (Tegen den Cheruscer.)
Gy, die het eerfte kampgevecht om leven of dood voor het vaderland ftryden zult, ontvang met deezen handdag mynen krachtigften zegenwensch , en hier uwe wapenen, (tegen Segestus) Romein , dank uwe Goden , die u zulk een roemryken dood laaten fterven.
(Hy geeft hem zyn wapens.) Segestus. Ik was tot den dood bereid, maar niet tot het
kampgevecht. Sterven kan ik, maar kampen
niet.
(Ter zyde, terwyl hy eenige fchreden voor. waards treedt.)
Lesbia! gy alleen verbittert my nog deeze laatfte uuren mynes levens.
N a Wan-



I8ö Mannenmoed en Vrouwe smis»
W a n d o r.
Wat is dat? Wordt gy weekhartig? -—
Anders is dit het zwak niet van uwe landslieden, die kunnen met koelen bloede moorden!
(Hy geeft hem de wapenen?)
Daar, neem! — Het is reeds fchande genoeg, een Romein te zyn , wees ten miniten toch geen bloode Romein!
Segestus, (met waardigheid?)
Priester , ik heb u gezegd , dat ik ftervea kan.
Wand ö e» Bewys dit dan, en ftryd!
Secestus. Het zy zo! — Doch voor dat het kampgevecht in ernst begint, zo hoor my aan: „ Ach, „ eens durfde ik u broeder noemen!
W a n d o s. Wat zegt gy, Romein?
Segestus. Ik ben geen Romein. — Aan den Rhyn wierd ik gebooren , en lag als zuigeling aan de borst
eener edele Bataaffche vrouwe. Als een
knaapje van zeven jaaren, fpeelde ik eens met andere knaapen van mynen ouderdom. Ach ! deezen dag zal ik nooit vergeeten! Een gantfche fchaar van Romeinfche Ridders kwam over den ftroom gezwommen ; wy vlooden zy haalden ons in ; my tilde de vlugfte van hen op
zy*



Tweede Bedryf. 187
zyn paard , en reed ylings van daar. In de deeling van den buit, viel ik een edelen Romein»
Flavius genaamd, te beurt. Dezelfde, die
nu tegen u ftrydt, en deezen burg bouwen liet. —— Doch hy is een edelaartig en grootmoedig
man. Hy zonderde my terftond van zyne
overige flaaven af, nam my mede naar Rome, alwaar hy my , als zyn zoon , met zyne eenige dochter Lesbia liet opvoeden. Deezen man heb ik de voortreflykfte opvoeding te danken ; uit zynen mond ontving myne wysbegeerige ziel die hooge lesfen der wysheid, welker beoefening den fterveling tot een halven god verheft; maar helaas , ook die vooröordeelen , welke hem maar al te dikwerf onder de gemeende fchepfels verlaagen. Ik ken myn vaderland flegts van naam; de jaaren myner kindsheid waren een zoete droom , die wel ras voor gewigtiger voorwerpen wyken moest!
Gy waart my afgefchilderd als eene foort
van wilde menfehen, die van roof en plondering leefden , en door welkers verdelging Rome der menschheid een weldaad betoonde. Broeder, vergun my deezen heiligen naam; iri
weinige oogenblikken zal ik hem toch met myn
bloed koopen Broeder, hoe zou, na zulk
eene afbeelding, de vaderlandsliefde in myne ziel hebben kunnen ontluiken ? — In den fchoot der waereldbeheerfter opgewasfen , van derzelver Helden bezield, van alle haare wonderen omgeeven, hoe kost toch myne ziel een begrip maaken van
uwe edele vryheids liefde? Ik heb gefproo-
N 3 ken-



ï88 Mannenmoed en Vrouwenmin.
ken , ën nu broeder — (hy biedt vrymoedig zyn blcoten borst aan) Stoot ïny neder!
Wan dor, (treedt tusfchen beiden?)
Chëruscer, deeze jonge man mag niet op Wodans altaaren gedacht worden! Werdomar moge over zyn toekomftig noodlot beflisfen.
Ik kan dit niet doen.
Segestus.
Niet, niet! Priester, ik bezweer u, by uwen Wodan bezweer ik u; fchenk my een vroeg graf. Geen wensch , geen zucht naar het leven bewogen my , u myne gefchiedeuis te verhaalen ; het was alleen dit kampgevecht met mynen Duitfchen broeder, dat ik vermyden wilde ; flegts dit was
my fchriklyk. Priester, by uwen heiligen
plicht bezweer ik u , laat my niet langer leeven
helaas daar • waarom zou ik het
n verzwygen daar agter die burgmuuren is
alles , wat my lief, waard en dierbaar is. —— Daar zucht een troostlooze vader vergeefs naar zynen zoon ; daar wacht in eene vertwyfelde wanhoop de eenigfte dochter van deezen eerwaardigen grysaart haaren verlooren geliefde !
En hier , gefcheiden van deeze dierbaare voorwerpen der vuurigfte liefde , hier vind ik nieuwe onverwachte plichten te vervullen, plichten die myn geluk en rust voor eeuwig rooven.
. Priester, ik ben geen echte Duitfcher , ik
ben ook geen Romein meer! Wat zal, wat
kan 'er van my worden? (hy hiielt) Zie, ik omvat



Tweede B e d r y f. igp
vat uwe knieën. Verniel een fchepfel, welks toekomftig leven flegts een altoos duurend lyden, of een lange reeks van fchanddaaden zyn kan.
Wan dor, (hem opbeurende!) De ftem der Godheid zelve kost my niet magtiger treffen , dan uwe woorden , uw lyden. — Doch fchep moed ; wie zulk een edel gevoel heeft als gy , voor dien hebben de rechtvaardige Goden nog vrolyke dagen beftemd.
(Men hoort geraas, het geklinkklank, der wapenen!)
Wat is dat?
VIERDE TOONEEL.
De Voorigen, Werd om a u , Zainihs; Darmond en de Zyjjen.
Allen.
Onze held leeft! Werdomar leeft! Lang leeve onze held, lang leeve Werdomar!
Werdomar.
Zulk eene luide goedkeuring, — zulke ongeveinsde vreugde by myne mogelyk reeds onverwachte wederkeer! ó Gy goede , lieve Cheruscers 1 Ik kan geene woorden vinden, om myne dankbaarheid voor dit edel vertrouwen uit te drukken — flegts daaden — en die zult gy zien , zo lang my nog de Goden het leven fchenken. — Priester , — hebt gy Wodan nog het dankoffer niet gebragt ?
Na Wak-



tpo Makkenmoed en VsouwejTmi».
W a n d o r. • .f
Een dankoffer, Werdomar?
Werdomar.
Qf zouden wy hem mogelyk geen dankoffer fehuldig zyn voor deezen moed, dat zekere teeken eener aanftaande zege , waar mede hy ons allen bezield heeft?
W A n d o r.
Gy hebt waarfchynlyk de brandplaats niet ge', zien, alwaar voor weinige uuren nog onze legers ftonden?
Werdomar. Gezien niet, maar ....
W a n d o r.
Wel nu?
Werdomar. Over derzelver puinhoopen naar u toegé'yld.
W a k d o r.
Én gevoelde gy niets by deeze puinhoopen?
Werdomar. kets, zegt gy? o, by alle Goden, ik gevoelde zeer veel.
W a n d o r.
En wat dan?
Werdomar. De wellust , om , na eene volkomen behaalde zege, daarop uit te rusten, en ze ühooner weder op te bouwen.
Wak"-



Tweede B e d e v f. ioi
W a n d o r.
Man, gy zyt groot! Ja wel verdient Wodan een dankoffer , dat hy u onder ons liet gebooren worden. Maar eer dat het plegtige offer begint, moet gy over het noodlot bellisfen van deezen jongeling, die, van Duitfche ouders aan den Rhyn gebooren, door de Romeinen als kind weggeroofd, eerst als man met deeze tyraunen in zyn vaderland te rug kwam, vervolgens tegen zyne broeders ftreéd, en van hen gevangen wierd. W e e d o m a e.
Wié tegen zyne broeders iïrydt, heeft tweevoudig het leven verbeurd. Doch a's Duitfcher kan hy op Wodans alcaaren niet derven ?
(tegen Darmond) Breng hem naar de naaste
bron, en dood hem.
Segestus.
Ik dank u, Werdomar, gy zyt weldaadiger dan deeze Priester.
(Hy wil heengaan.) W a k d o e , (vat hem by den arm.) Blyf! By Wodan , deeze jongman is onfchuldig.
Werdomar. Gy Priester! gy, zyn aanklaager?
Wand o r. En tevens zyn befchermer.
N5 Dar.



192 Mannenmoed en Vrouwenmiw.
Darmond, (dringt naar voor en?) (Tegen Segestus.) Zyt gy aan de oevers van den Rhyn gebooren ? Segestus.
Ja-
Darmond.
Een Batavier?
Segestus.
*>•
Darmond, (met toeneemende ongerust. ' heid!)
Hoe heet uw vader?
Sc o e s t u s.
Dat weet ik niet.
Darmond.
Hoe oud waart gy, toen u de Romeinen wegvoerden ?
Segestus. Zy zeiden , ik kon niet wel boven de zeven jaaren oud geweest zyn.
Darmond.
Goden, reeds zo veel , en echter nog niets.
■ Is u geene omftandigheid van uwe jonge
jaaren meer bewust?
Segestus.
Myn vader en broeder waren op de Jacht, en
my»



Tweede Bedryf. 153
myne moeder by haare kudde , toen de Romeinen , aan den oever van den itroom , alwaar ik met andere kinderen fpeelde, ons overvielen. Dit is alles wat ik weet.
Darmond, (in de hoog/Ie ongerustheid.) Nog eens: —
(Hy komt hy Segestus en vat hem hy de hand.)
Toen ik eens myn broeder op den arm hield, fprong de dartele jongen van my af, en viel zo hard op den grond, dat zyn voorhoofd bloedde.
Segestus, (huiten zich zeiven.) Gy Goden! Ook ik heb een lidteeken aan myn voorhoofd.
Darmond.
Waar? waar?
(Hy flrykt hem de hairen te rug en valt hem om den hals.)
Broeder 1
Werdomar. Zyn broeder?
W a n d o r.
Thuiskons zege over u!
(Plechtige ftilte.) Darmond. Broeder, zie op, dat myn oog zich in uw gelaat verlustigd 0, Welk een zoete, onuit-
fpreek-



191. Mannenmoed en Vrouwenmin.
fpreeklyke wellust , dat ilc u heb wedergevonden. — Broeder, .u zegende uw vader in zyn fterfuur, om n treurde nog uw moeder , toen haar oog reeds gebroken was! Broeder, broeder, ik had alles verlooren, wat in de waereld vreugd en troost kan geeven , en nu heb ik alles weder. . ... .
(Plechtige omhelzing.) Maar gy zyt zo koel, zo flora!
Sboestus. ' Denk niet, dat ik minder gevoel dan gy. Maar helaas , het noodlot heeft uwen armen broeder zo diep neergebogen , dat zyn ziel , ook by den eerden broederkusch, zich flegts beevend verheugen kan.
Darmond
Arme knaap! Werdomar! ....
Werdomar.
Ik verfta u. (tegen Segestus) Jongman, ontvang
van my den eerften Duitfchen handflag gy
zult deszelfs waarde nog eerst leeren kennen en hoogfehatten.
Darmond, (tegen Wandor.)
U , Wandor, loone de bewustheid uwer edele daad. Myne dankbaarheid kan geen woorden vinden.
Wan-



Tweede B e d r y f. 195
W a d o r.
En nevens deeze bewustheid , de achting van
een eerlyk man , als Darmond! Laat ons
nu niet langer, het. offer uitfteilen ! Priesters, en gy Barden, komt by het altaar 1
(Zy naderen!)
Werdomar, wy zullen heden een Duitfchen Adelaar offeren ; mogten de overigen het bloed van de moordenaars der zuigelingen drinken! Dat thans de optocht om de heilige rots beginne !
(*) Muziek. Terwyl de Priesters en Offerknaapen , zeer langzaam en in afgemeeten tred, 'eenmaal om de rots gaan.
(Dan legt Wandor het offer daarop, neemt het ■vuur uit de offerfchaal en fteekt het aan. ■ Het volk knielt, en deBarden beginnen den. feestzang.)
Eene Stem.
ó Wodan, die in 't heilig woud De witte rosfen ment, die de overwinning fpellen!
Laat van uw klinkend fchild de kreet ten ftry-
de zwellen, Uw Adelaar omhoog gelyk een' blikfem fnellen, Ten teken van uws volks behoud 1 Hy dorst naar bloed; Laat dit den moed ,
Den
Se Marche rellgUufe fAUefte, pa? U Monjieur gluc



loc» Mjnnenmoed en Vrouwenmin.
Den dorst naar bloed , by uw Cheruscers wekken.
R e I.
En zy den grond des wöiids met witte fchedels dekken.
(Als de Feestzang geëindigd is, maakt alles eene diepe buiging, en de Muziek eindigt met eenen éeffen en ftervenden toon, terwyl het Gordyn valt.)
Einde van het Tweede Bedryf.
DER-



Derde Bedryf. ip7
DERDE BEDRYF.
Een Voorvertrek in den Romeinfchen Burg, ter linkerzyde een uitgaande Pekkrans: het is nog nacht.
EERSTE TOONEEL.
Twee Schildwachten.
(Zy gaan heen en weder voor een deur op den achtergrond.)
TWEEDE TOONEEL.
Zes Gewatenden.
(De twee Schildwachten worden door anderen afgelost?)
DERDE TOONEEL.
(Na dat beiden een wyl heen en weder gegaan heb' hen, fteunt de eene Schildwacht op zyn lans, de andere blyft ftaan.)
Eerfte Schildwacht. Wat dunkt u van die ftroopparty van gisteren
nacht? My dunkt, het rot is tamelyk ver-
Itrooid geworden. Morgen zuilen wy dit
woud



198 Mannenmoed en Vrouwenmin.
dit woud dieper indringen, en ze volkomen ver. delgen.
Tweede Schildwacht.
Meent gy dat.? Ik niet.
Eerfte Schildwacht.
Niet? En wat zou ons dan nog te rug
kunnen houden.?
Tweede Schildwacht. Juist dit zelfde rot — Broeder, mag ik openhartig met u fpreeken , zo als het my. op het hart ligt?
Eerfte Schildwacht.
© Ja.
Tweede Schildwacht. Ik houde niet van deezen oorlog, en twee derde deelen der legioenen zyn het met my eens, onze beste manfchap raaken wy in poelen en moerasfen kwyt, en tot welk oogmerk , tot welk nut V
Eerfte Schildwacht.
Tot welk oogmerk? Een zeldzaame vraag
in den mond van een Romein i Germanje's verovering , de verdelging van dit woeste menfehen. rot, dat eens onze Provinciën zou kunnen overftroomen.
Tweede Schildwacht. Laat ze ons dan in onze Provinciën opwachten. Onze Raadsheeren , op zachte kusfens zitten ■



Derde Bedryf. 1051
tiende, kunnen zeer gemaklyk van Germanjen's
verovering fpreeken; zo lang het met deeze
onmeetbaare wouden bedekt is , zo lang deszelfs bewooners het yzer boven het goud de voorkeur geeven, zo lang dringt ook onze Adelaar vergeefs tot in deszelfs binnenfte. — Onze Keizer moest
nog aan de nederlaag van varus denken ■
Myn grootvader wist daar zeer veel van te vertellen.
Eerde Schildwacht, (fpotachtig.) En wat vertelde dan uw grootvader?
Tweede Schildwacht. Germanjen's bewooners zyn dappere volken , plagt hy te zeggen: onze weeke kinderen zyn tegen deeze vrygebooren mannen nu noch im. mermeer opgewasfen.
Eerfte Schildwacht. Foei, broeder! Dat had uw grootvader niet moeien zeggen.
VIERDE TOONEEL.
De Voorigen, Marcus.
Marcus, (komt uit het binnenvertrek.') Dat de Goden met u zyn , edele Burgers!
Eerde Schildwacht. En ook met u. Waarom reeds zo vroeg op?
III. Deel. O Mar.



aoo Mannenmoed en Vrouwenmin.
Marcus. Waarom nog niet ter rust, moest gy vraagen ? De Heeren behandelen ons liaaven juist als hunne
ftrydpaarden. Zyn ze jóng en vuurig , dan
worden zy zorgvuldig opgepast, en met kosibaare dekkleden voorzien; doch worden zy oud , of lam, of zyn ze verminkt, dan fpant men ze voor de mistkar.
Tweede Schildwacht. En waarom niet, als ze toch tot niets beters deugen ?
Marcus.
Ja , ja , zo heet het altyd maar aan het
genadebrood word nooit gedacht. Voorheen
was ik ook een fchoone , moedige jongen , de lieveling van mynen Heer, en wierd tot alle aanzienlyke bezigheden gebruikt; maar nu Marcus oud en ftyf geworden is , nu draagt hy een afgeweten kiel, en moet zich alles wel laaten ge. vallen.
(Een diepe zucht, vervolgens in het heengaan.)
Vaarwel, edele Burgers! Ik moet weder
op myn post.
Eerfte Schildwacht. En waar is die?
(Marcus hoort niet, hy roept luider.) Marcus l
Mar.



Derde Bedryf. 2or
Marcus.
Hm! Het komt my voor als of gy mv
geroepen had. ... '
Tweede Schildwacht, {zeer luid.) Sedert wanneer zyt gy ook doof geworden.?
Marcus. De Goden bewaaren my! doof ben ik niet.
■ Ik hoor flegts federt een paar dagen wat
moeijelyker.
Eerfte Schildwacht. Ik vraagde u, waar uw post was ?
Marcus, {lacht met eene inwendige tevredenheid.)
JrtVuSf r ~~ Wd m ja' het vrouwtje is
recht allerliefst. Maar, zo als gezegd is
Marcus is oud en ftyf geworden.
Tweede Schildwacht. Gek! wie vraagt u naar vrouwen?
Marcus.
Ja, ja, ik verfta u wel gy meent dac
aartige wilde meisje , dat uwe kameraads gisteren nacht medegebracht hebben , en die ik bewaaren
!"0£ r' T"rZulk ee" zonderIi»S fchepfel hebt gy , lieve lu.djes, in uw leven niet gezien. De oude Marcus houdt nog al veel van een grapje
gy — Toen ik haar deezen fnoV.
gen eenig voedfel bragt, wilde ik haar tot welkomst een zoentje op haar kleine lieve mondje druk0 2 ken.



202 Mannenmoed en Vrouwenmin.
ken . Jongens, dat had gy eens moeten
zien' Dank zy de'Goden, dat ik 'er nog zonder blaauwe oogen ben afgekomen. — Neen, neen, met de wilden moet men geen klugtjes aanvangen.
(/« het heengaan.') Ik houde het met onze tamme Italiaanfche bekjes.
Tweede Schildwacht.
Een vrolyke oude knaap ! , Het doet my
geen wonder , dat onze Veldheer hem zo gaarne by zich heeft.
Marcus, (komt wederom.) Hoh i hoh ! Het gewigtigfte heb ik juist verbeten Mynheer, laat u zeggen , dat gy
weder aan de buitendeur moet gaan ftaan , en len mensch , zonder uitdruklyk bevel, binnen laaten. Mynheer en zyne dochter hebben deezen nacht geen oog geloken. Het is een
gejammer en geiteen over den verloren zoon, en dan moet de oude Marcus mede waaken en mede klaagen!
(/» V heengaan.) De groote houd, die aan de ketting ligt, heeft het beter dan ik.
(Hy gaat heen.) Eerfte Shildwacht, (tegen den tweeden.)
Kom! , , .
(Zy gaan beiaen heen.)
Een



Derde Bedryf. 2*3
Een Zaal in den Burg.
Romeinfche Ojfervaten Huisgoden t -r— JVe.-
pens en Adelaars verfieren de rnuuren alles
zonder eenige pracht Het is dag.
VYFDE TOONEEL.
Marcus, Titus Flavius.
Titus Flavius.
(Komt langzaam en droevig ter zydeure in, blyft een oogenblik in het midden van de zaal ftaan, met een oog naar den hemel ge/lagen , en zucht; vervolgens gaat hy naar den hoofdingang , opent de deur, en roept:) Marcus, Marcus!
Marcus.
Mynheer!
Flavius. Is Cajus nog niet met de zynen in den Burg te rug gekomen ?
Marcus, (die het niet wel ver ftaat!)
Cajus meent gy Cajus, Mynheer? '
Flavius.
Ja!
Marcus. Zo even is hem de deur geopend.
Flavius.
Hy moet op het oogenblik hier komen.
O 3 Mar-



S04 Mannenmoed en Vrouwenmin. Marcus.
Komen ? . ...
(Tusfchenpoozing.)
Dat die groote Heeren zich niet gewennen kunnen, wat luider te ipreeken.
(Hy gaat heen.)
ZESDE TOONEEL.
Flavius, (alleen.) Ik had toch niet gedacht , dat de zegepralende Veldheer door den bëangften bekommerden vader zo ras zou kunnen verdrongen worden.
(Tusfchenpoozing : hy gaat peinzend heen en weder.)
Flavius, Flavius! Wees man • vergeefs !
Sedert wanneer laat zich dan ook het hart van een vader door de opgefmtikte vreugde van een
du'aaze eerzucht begoochelen? Segestus!
Zoon , dien my de Goden zo wonderbaar fchonken , dien ik met zo veel zorg en liefde opkweekte , en die zo fchoon aan mynen vaderlyken boezem' opgroeide , gy kunt my noch door de gunst des Keizere , noch door eenige pracht van zegepraal, noch door de luide toejuichingen
des volks vergoed worden. Uit het hooge
Capitolium , met lauwren bekranst , keer ik in myn paleis te rug, vind daar ilaven en goud; maar geen zoon en ach, wel ras ook geen dochter meer. 1 Die ongelukkige bezwykt onder
het



Derde B e d r y r.: 205
liet fmartelykst voorgevoel; hoe zal het dan weezen , als zy eens de zekere tyding verneemt, als het ligchaam van haaren zo hartelyk bemin, den Segestus eindelyk gevonden is. ...
(Met aandoening.') Ha, dan zal ook ras een flaaf de uitgefchreide oogen van den kinderloozen grysaart voor den eeuwigen flaap fluiten.
(Hy valt op zyn ftoel neder.) ZEVENDE TOONEEL. Titus Flavius, Cajus.
Cajus. Gy hebt my laaten roepen, Mynheer!
Flavius. Cajus, nog geen bericht?
Cajus.
Neen , Mynheer.
Flavius.
Dus dood , myn eenigfle vernietigd myn
grootfche hoop ! Ach Cajus, deeze fchuld
kan het ryke vaderland myn arme vaders hart niet afbecaalen.
Cajus.
Ik kan u nog een flaauwe fchernering van hoop geeven.
O 4 Fla.



$s>6 Mannenmoed en Vrouwenmin.
F l a v i u s. Welke, welke?
C a j u Sc
Alle de ligchaainen der gefneuvelden heb ik, met het aanbreeken van den dag, op het flagveld laaten verzamelen, en in den burg doen draagen.
Flavius. En ook die op gindfchen heuvel der rots by
den uitval van eergisteren gefneuveld zyn.?
Daar flreed myn zoon.
Cajus.
Ook die ! Vreesillyk zag het 'er op de
rots uit. Zeven Romeinen lagen daar badende in hun bloed ; drie hadden de wilden tusfchen de rotzen-kloven in den afgrond geftort. Met moeite hebben de onzen de verftrooide en verpletterde leden hunner broederen byeen vergaderd.
F l a v i g s.
En myn zoon! Ach Cajus, vergeefs zoekt
gy my de fchriklyke waarheid te verbergen. Myn Segestus was een der geenen , die van de rots zyn afgeftort.
Cajus.
Ik heb hen allen aan hunne wapenrusting herkend, doch de zyne was 'er niet by —— F l a v i v s. Schriklyke onzekerheid!
(Hy ftaat op.)
Kom,



Derde Bedryf. 2c/
Kom, ik zal de ligchaamen zelf bezien, eer zy op den brandftapel gelegd worden.
(Zy gaan heen?)
AGTSTE TOONEEL.
De Voorigen en Lisiu
Lesbia , (met loshangende halren, vliegt haar vader in de armen.)
Ach, v»der!
Flavius). Kind ! Mogten u de magtige Goden troost
en verfterking geeven ik kan het niet
doen!
(Hy rukt zich van haar aft en gaat met Cajus keen.)
NEGENDE TOONEEL.
L e s b i a , (alleen.) Troost, zeide myn vader! Ach, neen, neen!
Voor de arme Lesbia is aan geen troost meer
te denken, zo lang myn broeder Segestus niet te rug komt!
(Op haar hart wyzende.) Hier, ach hier ligt het fchrjklyk zwaar! Zo
veel heeft Lesbia nog nooit geleden! Toen
myn goede moeder ftierf, wilde de kleine Lesbia mede fterven , en toen weende zy bitterlyk ——— maar heden hebben haare oogen geene O 5 tra».



2of! Mannenmoed en Vrouwenmin.
traancn meer —— zy branden in haar hoofd —•
(diepzuc itend) Ach! i ...
(Zy gaat afgemat en troostloos zitten.')
TIENDE TOONEEL. De Voorigen, Antonius en Seona. (Door vier gewapenden binnen gevoerd.) Anionius tegen. S.ona. Hier wil u onze Veldheer fpreekën ontboeit haar. (het gefchiedt)
(Hy ziet Lesbia, en nadert haar met eerbied.)
Vergeef het my, fchoone Lesbia, ik zag u niet — Ik zal de gevangene terftond in het voorvertrek te rug laaten brengen.
Lesbia. Dat zal denkelyk een dochter van de wilde ruuwe menfehen zyn , die myn lieven Segestus
Antonius.
Lesbia. ó , Die kan Lesbia niet aanzien ; maak , dat zy wegkomt. . . .
(Antonius ml gaan, Lesbia houdt hem by den arm tegen.) Maar neen , zo vreesfelyk 'er deeze vrouw ook moge uitzien , wil ik haar toch fpreekën



Derde Bedryf. 209
ken —— mogelyk heeft zy den armen Segestus gezien ....
Antonius. Ik tvvyfel 'er aan , doch als gy het beproeven wilt ....
(Tegen Siona.)
Treed nader, de dochter van onzen Veldheer verlangt u te fpreeken.
(Siona komt nader.) Houdt u wel , fchoone Lesbia! myn plicht roept my van hier.
(My gaat heen.) ELFDE TOONEEL. L e s b r a en Siona.
(De vier gewapenden blyven op den agtergrond ftaan.)
Lesbia, (angflig met een afgekeerd gelaat.)
Vrouw! Lesbia kan u niet aanzien.
Siona.
En waarom niet, Romeinin? Vreest gy mogelyk dat myne traanen u uws vaders wreedheden
mogten verwyten ? Neen! zie, ik ween niet.
~ Voor zulk lyden heeft een vry geboren Che-
rusfifche vrouw geene traanen.
Les-



aio Mannenmoed en Vrouwenmin.
Lesbia.
Ook Lesbia heeft geene traanen' meer , federt haar broeder verloren is. Dien hebt gy vermoord ! ■ Zeg, wat heeft u de arme Lesbia
gedaan , dat gy haar goeden broeder Segestus
vermoord hebt? Ja vrouw, ik kan u niet
aanzien , uw gezicht moet vreesfelyk zyn.
(Zy valt neder, zo dat haar hoofd op den rug van dm ftoel leunt.)
Si on a, (ter zyde.) Is het begoocheling ? Is het waarheid ? Onfchuld en menfchenliefde onder de moordenaars
der zuigelingen? Nauwlyks vertrouw ik my
ne zinnen! f tusfchenpoozing. Dan met den
toon van een groot plotslings genomen befluit j In dit weeke hart moet de (tem der natuur nog
werkende zyn! Wodan , verleen my kracht
en fchranderheid! Het noodlot uws volks
ligt thans in de weegfchaal.
(Met trotsch'ieid en waardigheid) Ik zal haar wel gedwee maaken. — (tegen Lesbia) Schoone Lesbia' Hoe kan u eene arme vrouw, welkers hutte verbrand is , wier kinderen uwe landslieden roofden,en mogelyk — ach! ook haaren man vermoorden , hoe kan dit zwakke verlaaten fchepfel u zo verlegen maaken? — Zie my aan. Grenzelooze ellende hebben de trekken van myn gelaat wel ontfteld , maar echter zal ik u geen
vrees inboezemen. Alleen medelyden!
Medelyden met eene kinderlooze moeder....



Derde B e d r y r.
211
(Zy valt voor haar neder en vat haare hand.) Zie, de vry geboren Cheruskerin, welker knie zich anders alleen voor de Godheid boog , ligc
nu voor de voeten eener Romeininne. Kan
dit uw hart niet treffen ?
Lesbia. Vrouw, gy hebt zo iets goedhartigs, zo iets
zachts in den toon uwer ftemme? Gy hebt
de arme Lesbia zo getroffen , dat haare oogen vol traanen zyn, maar ....
(Zy wendt zich angftig en langzaam naar Siona, dan eene tusfchenpoozing; dan eene vtolyke verrasfchende verwondering?)
Neen! ach neen! gy zyt niet leelyk gy
zyt fchoon, arme vrouw!
(Zy heft haar op, en vat haar trouwhartig by de liand.)
Zie , Lesbia vreest niet meer voor u
maar zeg, waart gy ook daar by , toen die wilde booze mannin myn besten broeder Segestus omgebragt hebben?
(Diep getroffen.) Neen! gy kunt daar niet by geweest zyn. (Zy leunt weemoedig op Siona's fchouders.) S i o n a , (ter zyde.) Neen , hier is geen bedrog ! Het eenvoudige der ongemaakte natuur ftraait uit haar gantfche wezen, (hard op) Goedhartig kind ! Een lyden ,
zo



2ia Mannenmoed en Vrouwenmin.
zo als het myne, heeft nog geen menfchelyk hart ondervonden - en echter is het nog voor uw lec-a g. voelig — gy zyt onfchuldig aan het
bloed van myne maagen ! Lief. goedaar-
tig fcbeplël Er naakt eene Godheid over ons, di • ons het'aangenaame eener rechtvaardige vergel" ding zal laaten vvedervaaren. Laat ons flandvastig zyn, en hoopen!
Lesbia. ó , Als de menfehen , die myn vader woeste bloedgierige woudbewooners noemt, allen u gelyken , beminnelyke , goedaartige vrouw, dan zyn de Goden, die myn vader lieten zegepraalen.... Siona.
Wel nu?
Lesbia, (verlegen en zacht?) Onrechtvaardig.
(Zy grypt 'driftig haare hand.)
Dat myn vader toch niet hoore, dat Lesbia zo
denkt Hy is een zeer goed man , die
vader, doch zo iets kost hem ligt ergeren.
Siona, (omhelst haar.) Ik bedank u, goedhartig kind.
L e s bi >, yhangt aan haar en hals.) Vrouw, Lesbia zou u byna beminnen ! — Die arme goede broeder! - ■ Hy lag zo gerust
aan mynen boezem! Zyn groot blaauw oog
lachte my dan zo vrolyk toe. - Hy drukte
my



Derde Bedryf. 215
my zo vast aan zyn hart, en by ieder druk voelde ik een kille huivering door myn gantfche ligchaam , en daar b.y bevond ik my zo wel, zo wel ! Ja , lieve vrouw , Lesbia kan u dat niet. befchryven , hoe wel zy zich daar by bevcmd.
— Zie daar komt op eenmaal de oude morsfige Marcus met het bericht in de kamer : dat "er zich een gantsch rot Wilden achter de rocferï
had laaten zien., , Ach ! en daar rukte zich
de booze broeder uit myne armen , liep in de verfchanfing , viel op de Wilden. En federt dien tyd heeft de arme Lesbia hem niet weder gezien, (tusfchenpoozing) Zy zal hem ook mogelyk nooit weder zien.
S r o n a.
Kunt gy my uwen broeder befchryven, liefde?
Lesbia, (met verrukking.')
Hem befchryven ! Zie vrouw, toen ik
voor de eerftemaai den God Apolto zan- op-het hooge Kapitool, dacht ik mynen broeder zeiven te zien — Hy is fchoon en dapper! —— Ach hy is maar al te dapper!
Siona, (lagchende.) Naar deeze befchryving, myn lieve kind. zal ik
hem bezwaarlyk kunnen herkennen. Is zvn
oog blaauw?
Lesbia, (levendig.)
ClONA.



214 Mannenmoed en Vrouwenmin» Siona.
Zyn hair geel?
Lesbia»
J*.
Siona.
Zyne grootte middelmaatig Zacht van
ftemme.
Lesbia, (buiten zich zeiven.)
Ja, ja, ja! Ja vrouw! Waar is hy? Waar
hebben hem de Wilden heen gebragt?
Siona.
Op dien ongelukkigen dag, toen de Romeinen ons vreedfaam leger overvielen, zag ik hem nog. Lesbia.
Hy leeft?
Siona.
Toen nog, —— ja!
Lesbia, (omhelst Siona.)
Nu ben ik weder vrolyk Nu ben ik we.
der vrolyk! Maar niet waar, lieve vrouw,
gy zult ook de Wilden laaten zeggen, dat zy hem ras , zeer ras weder hier brengen.
TWAALF-



DesdeJJedhyp. 215 TWAALFDE TOONEEL. De VooRIGEN> Flavius,
(Op den achtergrond ter zyde ) gev^enet'? My"e **** ln de ™ -ner (Hy wenkt de gewapenden, zy gaan heen.) Lesbia, (na dat zy haar vader gezien heeft, loopt zy hem vrolyk te gemoet.~)
Ach, vaderJ Lesbia is weder vrolyk, hy leeft nog, broeder Segestus leeft.
(Zy fpringt in 't ronde.) F l a v 1 u s. Wat wil dat zeggen ? -_ Hoe kunt gy vernomen hebben ....
Lesbia. Deeze goede lieve vrouw ! _ Vader verheug n toch met my! (zy loopt naar Siona toe, en vat haar verheugd by de hand.)
Verhaal het toch aan myn vader, ik kan het niet doen !
Flavius. Spreek ! ontwikkel my dit zonderling tooneel.
; Maar bevind ik, dat gy een misbruik ge-
maakt hebt van de onervarenheid van dit kind ~ ontdek ik heitnlyke aanflagen in fabelagtige verhaaien , dan ...
III, d£el. P LjES,



2iö Mannenmoed en Vrouwenmin.
Lesbia. Stil vader, gy moet niet boos worden!
Siona. (met trotschheid en waardigheid.) Romeinl federt yy met uw rot in Germanjen's bosfchen gemoord hebt, federt dien tyd zult gy denkelyk met haare vrygebooren bewooners genoeg bekend zyn , om te weeten , dat zy noch voor uwe lans, noch voor uwe bedreigingen vreezen Gy hebt de rechten van het menschdom met voeten getreden ; laat zien of ook de Item der natuur in uwen boezem verflikt is! - ■ Gv zvt vader, en hebt myne kinderen der vlam-
me ten prooi gegeeven 1 Gy zyt vader , en
hebt de zuigelingen van 's moeders borst geroofd.
Gy zyt vader, domein , en één wenk van
my één wenk, dien gy met uwe gantfche macht my niet beletten kunt, en het bloed van uwen zoon vloeit van onze altaaren — Wel nu, wat dunkt u, Veldheer!
Flavius , (met een woesten blik op haar ziende.)
Vrouw!
Siona, (treedt te rug met eene koels verachting.)
• Zuigelings moorder!
Flavius. Gy zyt een Furie, door de onderaardfche Godheid my gezonden, of ....
Siona.



Derde Bedryf, 817
S i o n a.
Een zwakke vrouw ben ik een worm
die zich onder uwe almacht kromt.
(Met vuur.)
Welke vyandelyke Godheid gaf u de gedachten in, om het vreedfaame Germanjen, als een verdelgende orkaan , te verwoesten. Of zyt gy vericheurende dieren , welker beltemming vermoorden is? — Overal, waar ik heen zie, is de hand der verwoefting in het blo.ed van myne broeders gedoopt. — En wat baat u toch hun bloed? Wat zoekt gy in hunne moerasfen?
Lesbia.
Vader! Lesbia kan de klachte van deeze arme vrouw niet meer aanhoorcn! Maak haar weder gelukkig.
Siona.
Waart gy met vriendelyke gezindheid tot ons gekomen , myne broeders hadden mogelyk een verbond met u aangegaan ; want de Cheruscer is grootmoedig en gastvry; en voor dat gy zyne rust Hoorde, kende hy geen bedrog , noch arglist of valschheid, zelfs niet eens by naam.
(Krachtig.")
Maar gy kwaamt om te moorden. Wei nn, moordt dan; verdelgt menfehen, gy dwingelanden der menschheid! —— Heerscht over woeftenyen, en wandelt over hunne ontzielde ligchaamen.
P 2 Fla.



ai8 Mannenmoed en Vrouwenmin.
Flavius (koel en trotsch.) Vrouw, hebt gy uitgewoed?
Siona.
Is dit een vraag op de klachten der gebelgde
menschheid? Romeinen, ik zie het wel,
men kan u niet genoeg verachten I Wel nu hebt gy nog meer vraagen?
Flavius, (gebelgd.)
Slegts nog één , en hier hangt leven of dood van af.
Lesbia , (hecht zich aan haar vaders ligchaam.)
Gy zyt immers anders zo goed vader! Als gy uwe Lesbia lief hebt, wees het nu ook.
(Tegen Siona.)
Wees bedaard , goede vrouw I Als myn vader uitgewoed heeft, dan zal hy wel weder goed op u worden, dan zal hy u uwe kinderen weder geeven, gelyk gy my mynen broeder Segestus.
(Zy fpringt vrolyk op.)
Dan zullen wy recht vergenoegd zyn ■
niet waar, vader?
Siona.
Zacht fchepfel! Gy verdient in de dalen van
Cherusca's wouden geboren te zyn. Ik heb
uwe vraag geraden , Romein, en met ftilzwygea. de verachting had ik ze beantwoord, ware ik deeze lydende onfchuld geen troost en verzachting
fchul-



Derde B e d r y r. 2.9
fchuldig. (tusfchenpoozing) Toen my uw
moordersrot hier naar toe fleepte , leefde haar broeder nog.
F l a v 1 v s.
Hy leefde nog ? Myn Segestus , myn
zoon 1
DERTIENDE TOONEEL. De Voorigen, Segestus.
Segestus. In uwe armen, myn vader!
Flavius. Goón! Wat is dat? , Lesbia.
Broeder!
(Zy fpringt van vreugde rond, vervolgens vat zy zyn hand, en drukt die aan haar borst ) Nu is het my hier weder zo ligt.
■Flavius.
Gy leeft ? Ik druk u weder aan mynen
boezem! Alvermogende Godheid, die my
myn zoon te rug zendt; voor deeze weldaad weet het dankbaare vaders hart geene woorden ' te vinden.
P 3 Les.



220 Mannenmoed en Vrouwenmin.
L e s b ia. Ook in myne armen moet gy komen , lieve broeder.
(Zy omhelst hem.) Boos mensch ! Hoe kost gy uwe Lesbia zo veel verdriet aandoen ?
(Zy kuscht hem.)
Nu komt gy niet meer van myne zyde
uwe wapens werp ik in het vuur, booze broe.
der i Die goede wilde menfehen moet gy
niet meer doen lyden. Lesbia wil het niet hebben.
Segestus, (die met verwondering de laatfte woorden heeft aangehoord!)
Gewis niet, lieve Lesbia, gewis niet! — Vader, dat ik u lief en dierbaar ben weet ik , ook heb ik dit in dit zalig oogenblik dubbel ondervonden. Deeze lieflyke bewustheid is het zuiverfte genot van myn hart.
F l a VI u s.
De diepe ernst fronst zich op uw gelaat. Uwe woorden zyn plechtig. Wat beteekent dat, myn zoon?
Segestus.
Ja wel ernftig en plechtig — want het
geluk der vryheid en het leven van uwen zoon ftaat nu in uwe macht.
Fla-



Derde B e d r y r.
Flavius. In myn macht? En gy kunt twyfe-
len? ....
Lesbia, (tegen Siona, terwyl zy naar haar toegaat.) Wat zyn dat nu weer voor dingen? — Sedert gisteren verftaat I esbia geen mensen meer. Flavius. Spreek dan Segestus, fpreek toch!
Segestus. Welaan dan. Myne liefde tot u , myn vader, klimt in mynen boezem , en vergunt byna mvnen mond niet, de taal der waarheid en van den heilig-
ften plicht te fpreeken. Ja valer, ik heb nu
plichten leeren keuren, voor het autaar der Godheid beloofde ik ze te vervullen , deeze ernftige plichten ; en fmaad en eeuwig verderf over uwen zoon, indien hy in dit beflisfend oogenblik zou kunnen te rug wyken.
Flavius. Zoon! lieve Segestus. Ik bezweer u by deeze Godheid, fpreek!
Segestus, 'met ernst en waardigheid.') Zo weet dan : een edel , vry , dapper volk , zendt rsy om den Romeinfchen Veldheer te vraagen : of hy verder gezind zy , moord en verwoefting den voorrang te geeven boven de vriendfchap, de achting en de zege van dit eerlyke volk.
P4 Fla-



822 Mannenmoed en Vrouwenmin. Flavius. Wat hoor ik ? Myn zoon de voorfpraak van deeze wilde, verderfiyke horde?
Segestus. Die naar de rechten! des oorlogs deezen zoon konden dooden ; doch die naar de zachtere rechten der natuur vonnisde, en hem het leven fchouk —— die
Flavius. Zwyg, onwaardige !
Segestus.
Vader!
Flavius. Zwyg» gy zyt myn zoon niet meer.
Lesbia, (omhelst weemoedig Siona.) Vrouw , neem gy my in uwe befcherming , want myn vader heeft geen hart voor zyne kinderen meer.
Segestus.
Gy verltoot my , vader ? de betoverende
ftem eener verderfiyke eerzucht, van een blind vooroordeel geldt by u meer, dan de klachte der menschheid in den mond van uwen zoon. (tusfchenpoozing) Wel nu, vaarwel dan!
(Hy wil gaan.) Lesbia, (ylt hem te gemoet.) Ach broeder, neem ook uwe Lesbia mede!
Fl a-



Derde Bedryf. 223
Flavius, (floot Lesbia te rug.)
Onzinnige, waarheen ?
Segestus, (keert zich om )
Ik heb immers geen vader meer, waarom langer hier te vertoeven?
(Hy treedt nader, vervolgens met vuur en aandoening.)
Zou dan in de daad de man , die zich myne Iiulpelooze kindschheid zo liefderyk aantrok die myne jonge ziel zo gevoelig voor ieder d^ugd
wist te vormen zou die man geen hart,
geen gevoel hebben voor de rechten der natuur die alle menfehen tot broeders maakt ? ■ Flavius , edele man, hoor de ftem , die luid , zeer luid in uw hart voor Germanjen's vreedzaame bewooners fpreeken moet ! — Dat de donder uit het hooge Kapitool over het onrustig en altoos opftand verwekkende Gallièn weergalmd — Deeze listige , voor uw vaderland govaarlyke , vyanden moge Romen onder de last van
haare ketenen doen bukken! Daar vordert
haar welzyn Itrengheid ! Maar wat heeft
die edele heerfcheresfe der waereld te vreezen van een volk , dat in het Uil genot des levens zyn
hoogde geluk zoekt ? Welk een nut heeft
zy, d,e alle de fchatten van Afia en Africa reeds lang verflond , van een volk te wachten , welks eenige rykdom vryheid is , en dat den dood
boven de llaverny verkiest? Flavius, voor
P S de



22+ Mannenmoed en Vrouwenmin.
de laatftemaal bezweer Ik u , vergeet toch niet, terwyl gy de trotschheid van den Keizer zoekt te vleijen; vergeet toch niet wat, zo niet de rechten der ïmmschlieid, ten miniten de voorfchriften van 'tg zond verltand van u vorderen! -— Terg den
jfluimèrencien leeuw niet! Dit volk heeft nog
geen denkbeeld van zyn macht. Het edele Teutonia , in ue elchaafde krygsoefeningen onervaren, heelt nog geen denkbeeld, wat het met zyne jeugdige lteikte tegen het ontzenuwde ltaliën vermag!
Flavius. Droom of waak ik? Segestus, zyt gy in ernst de verdediger van dit ellendige rot ? Gy de lofredenaar der nakomelingen van den trouvvloozen Herman, dien Rome, tot haar bederf, in derzel-
ver ichoot liet opwasfen ! Of heb ik ook
zulk een adder in mynën boezem gevoed!' Vergeldt gy zo myne moeite , rnyfte zorg en myn rustloos poogen om u tot een «nn te vormen ? Beloont ; y zo myne vaderlyke liefde? Zoon, zoon, laat my toch de gedachte niet denken, dat
ik een ondankbaare heb opgevoed! (tui-
fehapoozitig) Segestus , denk aan Rome en haar heerlykheden, aan alle de geneugten , die u daar wachten, aan het vrolyke genot des levens, dat cy aan de zyde van myne goede Lesbia, die raseh uwe Lesbia zyn zal, onafgebroken femeten
zuIt, En eindelyk , wat uw hart zekerlyk
niet onverfchillig zyn kan , myn geliefde Segestus , denk dat uw vader zyn gantfche geluk hier
be.



Derde Bedryf.
225
beneden mee het geluk zyner kinderen verëenigd
heeft. Zoon, wees weder myner en uwer
waardig ! Laat de gedachte vaaren , om de befchermer van deeze ellendige klasfe van menfehen
te zyn. Uit aangebooren menfchelyklieid
en edelmoedigheid , zeide gy, fpaarden zy uw
leven? Jongeling, goedhartige jongeling, hoe
weinig kent gy de menfehen nog , en deeze foort van menfehen in 't byzonder! Angst en be¬
kommernis , de onoverwinnelyke drift tot zelfs behoud
Segestus. Neen , vader! Ieder echten Cheruscer, ieder echten Duitfcher is deeze zucht geheel vreemd , zo ras het vryheid of flaverny geldt.
Flavius.
Nu, dan mogen zy een prys op u HellenI Hoe hoog die ook zyn mag , zal ze hen heden nog geworden.
Segestus. Trek weder naar Italiën, geef hen hunne vrouwen en kinderen weder; dan zal u de zegen van een gantsch volk vergezellen, en dan ben ik weder uw zoon.
Flavius.
Anders niet?
Segestus. Anders reepen my hooger plichten van daar,
want,



£26 Mannenmoed en Vrouwenmin.
want, weet Flavius , ik bemin myn Daitsch vaderland , en uit de armen van een broeder , die geen Romein in edelmoedigheid en grootheid van ziel wykt, ben ik tot u gëytd, om de rechten der getihonden menschheid, en de billyke vorderingen van myne Duitfche broeders te doen gelden. Voor de laatfte.maal , dus, edele, beste man, wat moet ik hoopen'?
F u -a v i u s. Dood en verderf over Germanjen, en myn vloek over u, ondankbaar adderengebroed
(Hy gaat heet!.) Lesbia, (hem naroepende.) Ach, vader!
VEERTIENDE TOONEEL.
De Voorigen, zonder Fl.avius.
Lesbia, (haar vader niet kunnende inhaaien , werpt zich troosteloos in de armen van S.'gestus.) (Vuurige omhelzing.)
Arme broeder!
se6estus.
Lesbia!
(Plechtige ftilte.) Siona, (ter zyde.) Wat uw vloek bewerkt, zal de liefde in een oogenblik rypen en volbrengen.
Se«



Daii Bedryf. 227
Segestds , (rukt zich wet woeste gebaarden los.)
Laat my los , Lesbia; ik ben uw broeder niet
meer, Hebt gy niet gehoord, hoe uw vader
my vloekte ? ó, Gy Goden ! Gy. kent de
zuiverheid rnyner inzichten, gy zyt getuige , dat
ik niets onbeproefd liet lVJy kan deeze
vloek niet treffen !
Lesbia. Anders moest zy ook Lesbia treffen , want zy heeft flegts één ziel, één gedachte met u.
Sao estus, (vat haar by de hand.) Goedhartig, onfchuldig fchepfel!
(Hy leert zich om.) Ach , Lesbia !. U had ik niet weder moeten zien! Ha, vader! vader! zwaar zal de ge¬
dachte van den kindermoord eens op uwe ziele drukken.
(Hy wil zich losrukken,)
Lesbia.
Broeder, waarheen, waarheen zonder Lesbia?
Seglstus, (met een uitdrukking van enthufiasme.)
Niet waar, Lesbia, het was een zoete droom, dien wy beiden gedroomd hebben ! grenzenlooze zaligheid lag in den zeiven verborgen; en toen uw vader uit deeze zachte fluimering der onervaren «rafchuld ons liefkoozend wekte, was dat ontwaken



228 Mannenmoed en Vrouwenmin.
ken nog wellustige* dan deeze flnimering der
ziel. Voor een donker voorgevoel gaf hy
ons een wezenlyk beftaan , waarheid voor begoocheling, liefde voor vriendfchap. Ja liefde! kind, liefde: En nu zyn vloek.
L e s s r a. Schriklyk, fchriklyk! Ach voorheen was hy zo
njet! Wat zal 'er nu van de arme Lesbia
worden ?
(Zy drukt hem vast aan haaren boezem.) Broeder, op de gantfche wyde waereld is geen hoek meer, daar de verlaatene Lesbia rust kan vinden. —— Slegts hier alleen in deeze ar¬
men is rust en zaligheid, (tusfchenpoozing') Broeder, ik Iaat u niet gaan.
Segestus, (met een afgekeerd gezicht.) Gy Godeii , die my zulke zwaare pligten oplegt, geef my dan ook de krachten om ze te vervullen ! My drukt de last ter neder, ik bezwyk in den ftryd.
Siona, (met emftige waardigheid?) Dat zult gy niet, jongeling.
Segestus, (zich her feilende.) Wie zyt gy?
Siona.
Zyn myne trekken u zo vreemd geworden ? Toen u myne broeders geboeid in 't leger bragten
Se-



Derde Bedryf. 229
Segestus.
Gy hier ? ■ Ja gy ftond naast den Op-
perdruida ! (fchielyk) Hoe , waart gy mogelyk . . . .
Siona.
Werdomar's ongelukkige gade.
Segestus, (vat haar niet ontroering hy de hand.)
Siona, gy?
Siona.
Leeft hy nog?
Segestus. Hy leeft; en heeft een vreeslyken eed gezwoo. ren , niet eerder te rusten , voor dat zyn vaderland , zyne Siona gered is.
Siona.
Dan dank ik u, Wodan! De wreeker is naby,
wee de tirannen! Schep moed, jongeling,
dit groote fchriklyke offer der liefde kunt gy niet volbrengen.
Segestus.
Niet? Ha , ik moet. By Wodans
altaar heb ik het gezwooren.
Siona.
En zult ook niet meinëedig worden. Lesbia $y kent het alvermogen der liefde!
Les*



as© Mannenmoed en Vrouwenmin.
Lesbia, (met den toon van troost lot* zen kommer.)
Of Lesbia het kent? Ach!
Siona. Ook haare plichten?
Lesbia. Met mynen Segestus te leeven en te fterven.
Ieder zorg, ieder vreugde inet hem te dee-
len ; wanneer gy dat plichten noemt, dan heeft Lesbia nog geen zoeter, nog geen heiliger gekend.
Siona.
Uw vader gaf den ongelukkigen zyn vloek.
Hy moet vlieden — kind , kies tusfchen
vader en echtgenoot.
Lesbia, (werpt zich fchielyk in de armen van Segestus.)
Hier, myne waereld.
Segestus. Lesbia, bezin u! vrouw, wat hebt gy gedaan?
Siona, (luid en plechtig.) Den zegen van Wodan voor u verdiend.
Segestus. Wodans vloek over my en dit meisje! Wat my betreft, Siona, Segestus kan het ongeluk trotfeeren, kan de ellende als man verdraagen! — Maar zynen
wel-



Derde Bedryf. &%x
weldoener, zynen vader trouwloos en ondankbaar te zyn, neen, dat kan Segestus niet! — Vrouw, ik ben geen Romein, bet Bataaffche bloed vloeit, door myne aderen; liefde is my heilig, maar nog heiliger myn eer.
s i o n j,
Wilde, opbruifchende jongeling! Wie vergt u
uwe eer te kwetfen? By alle Goden , ik
ware Werdomars vrouw niet , als ik dit kon de 4oen!
Segestus,
En wat dan ? Wat moet ik dan doen ? —
Myn hoofd gloeit! Het klopt vreeslyk in
mynen boezem.
S r o n a.
Plicht en liefde met eikanderen verbinden. Kinderen , ik heb het hart van uwen vader beluisterd. . Denk niet , Segestus , dat hy u in
ernst vloekte : nog rekent hy op de macht der liefde, nog denkt hy niet, dat gy moeds genoeg hebt, het vaderland dit groote offer te brengen.
(Tusfchenpoozing ; dan met eene navoffchende uitdrukking.')
Hoe, als gy hem voor eenige dagen flegts dee4 gevoelen , hoe zeer gy zyn vaderlyk hart on-. ontbeerlyk zyt?
(Langzaam en veelbeduidend.) Als Segestus zyne Lesbia onder de befchermirjg van zynen broeder bragt? HU Deel. Q '(SfMti



232 Mannenmoed en Veoowibmis.
(Schielyk en met vertrouwen.) Ho, ik zie reeds den veriaaienen, diep neergebogen vader de wapenen uit de handen vallen.
(Rasch en met de hoegfle aandoening.)En het vaderland is gered!
(Eene plegtige jlilte , Segestus in een weifelenden zelfjlryd — Lesbia in eene
zachte verwachting èsiona onver-
fchrokken.)
Segestus. Vrouw! een God fpreekt uit u! —— Het zy zo! Kan myne Lesbia, eenige dagen, in myn gezellchap de vaderlyke omhelzing' ontbeeren?
Lesbia, (werpt zich vrolyk in zyne armen.)
Vraagt gy dat nog?
Siona.
Laat ons dan, zonder tyd verzuim, de- zekerfte maatregelen neemen om te vluchten.
Segestus.
Onder dien hoogen tooren , die over den burg en den gantfehen ftreek uitfteekt , is een geheime onderaardfche gang die flegts alleen den Veldheer , my , en eenige trouwe dienaaren bekend
is Die brengt ons in 't open veld.
Ter middernacht, wanneer in den burg alles ftil
is ■ (tusfchenpoozing) zullen wy vluchten —
verlaat u op my.
Siona.



Derde Bedryf,; 23j
Siona.
Wodans geest èn Thuiskon's zegen zy met ons, dit befluit alleen vormt u tot een held. De uitvoering is der onlterflykheid waardig. —— Kom!
(Beiden by de handen neemende en weggaande.)
Einde van het Derde Bedryf.
^ * VIER.



*3+ Mannenmoed en Vrouwenmin.
VIERDE BEDRYF.
Het Tooneel verbeeldt een vrye open plaats in een bevallige landftreek. De dag breekt aan, een pikkrans verlicht in V midden het gantfche Tooneel,
EERSTE TOONEEL.
Het gantfche leger der Cheruscers ligt verfirooid. Hier en daar gaan Schild¬
wachten.
Werdomar, (*ƒ> een rots zittende.)
Zy flaapen ! ■ Slegts ik waak — waak
voor allen zorg voor allen, terwyl liet ver¬
trouwen van allen op my rust. Een fchoone plicht! een godlyk ambt! — Maar wee, wee, als kracht en wil onevenredig worden!
TWEE-



V i e r d.e Bedryf. 935
TWEEDE TOONEEL.
Werdomar, Darmond.
Darmond, {komt uit de diepte te voorfchyn met drie Cheruscers , die zich terftond verdeelen ; alles wordt allengskens levendiger.)
Vriend, liet is niets! De moordenaars en
brandlïichters rusten gemaklyk achter hunne muuren: het is rondom hen zo ltil, als in de holen der rotzen, waar uwe vaderen liggen.
Werdomar. En is uw broeder, nog niet te rug? Hy zal toch, hoop ik, niet ....
Darmond.
Wat?
Werdomar.
Blyven!
Darmond.
Meinëedtg worden ? Neen — want ééne
moeder heeft ons gebaard!
Werdomar. Ach, vriend, hy is jongt
Darmond. En denkt bejaard!
Werdomar.
Hy mint!
Q 3 Das-



Mannenmoed en Vrouwen mis. Darmond. Maar meest het vaderland.
Werdoma r. Vergeef het my! Gy fpreckt, gevoelt als broeder , ik overleg, als legerhoofd.
Darmond. Wanneer 't het vaderland geldt , dan 'blyft het
broeders hart ftom. Toen ik u deezen jonge-
ling tot deeze moeilyke boodfchap aanbeveeldc , had ik reeds zyn hart beproefd. Een maguge ftryd
was in hem voorgevallen. Broeder , zeide
hy my eindelyk , en zyn oog glinfterde, terwyl zyn hand de myne vast aan zynen boezem drukte; broeder! Gy vordert veel van my maar ik gaa!
Werdomar.
Dat was fchoon! ■ En wat hoopt gy van
onze boodfchap? Ja* by alle Goden!
Hadden my de Druiden deeze fchandelyke boodfchap niet als een heilige plicht opgelegd; dan ....
Darmond. Waarom fchandelyk, als menfchenbloed kan ge. fpaard worden ? Ik hoop veel van deeze boodfchap.
Werdomar.
Ik niet.
Dar-



Vierde Bedryt. 237
Darmond.
Waarom? de Romein bemint Segestus als zyn zoon.
Werdomar. ■ Beminnen dan deeze menfehen ooit iets? Darmond. Zekerlyk, want ook de tyger, zegt men, be' mint zyne jongen.
DERDE TOONEEL.
De Voorigen, de Schildwacht.
De Schildwacht, (op de rotzen, roept naar beneden.)
Hoofdman!
Darmond, (gaat naar boven.) Wat is 'er?
Schildwacht.
Zie, ginds aan den oever van den droom, ziet men iets tusfehen de boomen by de maauefchyn fchemeren.
Darmond, (klimt op de rotfen naast den Schildwacht.)
Juist!
Werdomar, (aan den voet van de rots.)
Kunt gy niet onderfcheiden, wat?
Q 4 DARj*



438 Mannenmoed en Vrouwenmin.
Darmond.
Nu komt het nader in het licht. Het
zyn drie menfehen. Zie , zy komen recht
uit hier naar toe Nu ftaan zy geheel en al
in 't licht. —■— (tusfchenpoozing , terwyl hy ken zeer aandachtig befchouwt.) Hoe , zie ik wel?
Werdomar, (die zeer bedaard de rotfen wil opklimmen,')
Wat? Wat \& 'er?
Darmond, (ftapt af, vat Werdomar by de hand, en haalt hem te voorfchyn.)
Vriend, houd u wel.
Werdomar. Wat is 'er dan, wie is 'er toch?
D a r m o n i).
Myn broeder — en uw vrouw {
Werdomar.
1 Myn vrouw! Gy Goden !
(Hy wil haar te gemoet vliegen.)
VIER-



Vierde B e d r y f. S3p VIERDE TOONEEL.
De Voorigen, Siona, Lesbia, Segestus.
Siona, (aan den voet van de rots , op den achtergrond.)
Werdomar!
Werdomar.
Siona!
(Beiden ontmoeten eikanderen, vuurige omhelzing.,
Segestus, (met Lesbia aan de hand.) Broeder!
(Hy omhelst hem.) Hier is myne Lesbia!
(Het begint dag te woraen. Werd omar, (tegen Siona.) U heb ik weder.'
Siona.
Door deezen jongeling.
Segestus. En den byftand der Goden.
Weri omar, (omhelst Segestus.) Van nu af aan , myn vriend , myn wapenbroeder! Nu voel ik op nieuw moed ten flryd.
Q 5 Siowa,



240 Mannenmoed en Vrouwenmin.
Siona.
En ik ten leven. Nog eens, Werdomar,.
waar zyn myne kinderen?
W e r d o m a r. Zy leeveu , ik heb ze Zaining aanvertrouwd , die met de Lruiden in het offerdal moest achterblyven Ach , die goede kinderen wisten niet, hoe zy myn hart griefden , zo dikwerf zy naar haate moeder vroegen.
Siona.
Wel nu Werdomar, laar ons in fiille gebeden de
Goden danken. Weg met de taa! der liefde!
Slegts dan eerst, als het vaderland niets meer
van u te vorderen heeft. Tot zo verre zal
myne liefde in mvncn boezem verdommen ; en dan Werdomar'. zuden wy de Goden voor hunne weldaaden danken.
W ï. r !> o M A R.
Vrouw, wiens weerga ik vergeefs door gantsch
Germanjen zoek. Het zy zo ! Uwe
moed bezielt my.
Darmond 'die zich met zyn broeder onderhouden heeft.) Werdomar! hoor het andwoort van den Romeinfchen Veldheer.
(Men ftaan zy aandachtig te luisteren, de hoofdlieden verlaaten hunne poiten en komen nader by.)
S e«



Vierde Bedryf.
£41
Segestus. De Roomfche Veldheer wil niets van vrede
hooren. Hy gaf my zynen vloek, en roept
dood en verderf over gantsch Germanjen.
Werdomar. Over hem, over hem, den bloedgicrigen!
L e s r 1a, (leunt op Siona!) Myn arme vader!
Segestus. Zyne woorden vervulden my met fchrik , en zyn vloek had my ter neder geffagén". Myn hoofd gloeide, ik wankelde tusfchen dood en leven.
Toen kwam Siona, a's ee:?e milddaadige
Godheid, my ter hulpe, toonde my licht en uitgang in den vreeslyken nacht, en redde my en ons allen van het verderf.
(Hy vat Lesbia by de hand, en brengt haar te voorfckyn.)
Hier is de dochter van mynen weldoener, niet gefchaakt, niet geroofd; voor zulk een ysfelyke euveldaad ben ik niet vatbaar; met ryp overleg, en uit vryen wil begeeft zy zich voor eenige uuren onder uwe befcherming
Lesbia.
Man van deeze goede vrouw , ja ! neem my onder uwe befcherming. De vader ivoedt tegens myn broeder , hy woedt tegens uw gantfche volk. En de zwakke Lesbia kan den toorn
van haar vader zo weinig verdraagen, als de liefde



242 Mannenmoed en Vrouwenmin.
de van haaren broeder ontbeeren, Gy zyt
ook goed, dat kan ik u wel aanzien; myn vader kan niet lang tegen goede menfehen boos zyn. Wel ras zal zyn gezicht weder vriendelyk worden. En dan zal het ons allen welgaan.
S i o n A.
Gy ziet wel , Werdomar , dat een vaders hart zulk een lief fchepfel niet lang kan ontbeeren. Zou Flavius niet iets van de eerzucht aan de zoetfte vreugd der natuur kunnen opofferen. — Keen , de man is ruuw en driftig , maar echter is hy geheel en al vader; met moederlyke oogen heb ik hem beloerd.
W e fl d o m a r.
Schoon en glorieryk was het , met het zwaard in de hand het vaderland te wreeken , en van nionlters te zuiveren; maar vrienden, dit kunnen wy niet verheelen, onze moed gaat onze krachten
fomwylen te boven. Kén middel ....
Darmond.
En dat is?
Werdomar.
Laat ons opbreeken De gedachte, die
zich dit oogenblik in myne ziel fteeds klaarder vormt, moet uitgevoerd en niet veiteld worden! — Op hoofdlieden — Verfamelt u by hoopen.
(Cewémel, ieder hoofdman feit zyne lieden in orde.) • Darmond ftyge met de jongite manfehap den
burg



Vier.de Bedryf. 243
burg op , en dan door de rotfenhoolen. ■
Horst voere zyne horden rechtlireeks door het
dal. Ik neem de overige manfchap met my;
aan de groote bron komen wy te famen. Darmond. En dan rechtftreeks op den burg los.
(Horst en Vlied gaan met hunne man* fchappen langs verfcheiden wegen af.)
Werdomar. En gy, Siona?
Siona. Met u in leven en in iterven.
Segestus.
Ook ik!
Lesbia.
Gaan wy naar onzen vader, Segestus —— ik
ben toch een weinig bang voor hem. Maar
neen, by u vreest Lesbia voor geen mensen.
W e r d o m a h.
Voort , voort ! Laat zien of de Goden
nog met ons zyn, en Wodan ons befchermt
voort 1
(Allen haaien hunne zwaarden uit, elf trekken voort.)
VYF»



244 Mannenmoed en Vrouwenmin.
VYF DE TOONEEL.
Een Voorkamer in den Burg.
Titus Flavius, Marcus, drie andere Slaven.
Flavius.
Zyn zy nergens ie vinden?
M a r c u s. Neen, Mynheer!
Flavius. En vindt men geene fpooren van hunne vlucht? Marcus.
Neen, Mynheer! Ik ben geen oogenblik
van de toorendeur afgeweeken. Maar de
Schildwacht meent eenig geruisch voor de verfchanüng by den uitval na middernacht bemerkt te hebben.
Flavius.
Dus door den onderaardfchen gang ■ gaat
heen.
(Marcus en de Slaven gaan keen.')
ZESDE TOONEEL.
Flavius. (Gaat peinzende keen en weer.) Neen , deeze fmart kan een Romeinsch Veldheer niet in zynen boezem verflikken. Ook de
na-



Vierde Bedryf. 245
natuur beweert haare rechten, en ik heb een hare om die te gevoelen. Ik zag hem beevend te rug deinzen, verbleeken, de handen wringen, en nam hem niet te rug, — deezen vloek! — Ach! my,
my heeft hy getroffen. De vader vloekte
goede kinderen. De Goden zagen met ongenoegen op hem neder, en de kinderen vluchtten voor den ontmenschten. —'— Ach , de Goden zyn rechtvaardig. — (ftil) En wie ben ik dan ? Gantsch Germanjen beeft, als ik my verheffe , en ik zou de macht niet hebben twee vluchtelingen , die, op hun eigen heil bedacht, my ontvloden , weder in myne handen te kry-
gen ? Beur u op Flavius handel als
een man — en klaag niet als een kind binnen uwe eenzaame muuren.
(Hy ml gaan.) ZEVENDE TOONEEL. Antonius, Flavius.
Flavius. Mynheer, zo even heeft de Schildwacht van den tooren naar beneden geroepen; hy zag op een afftand een gantfche fchaar vyanden , die rechtuit op den burg afkwamen. Wat ge¬
biedt gy?
Flavius» Van welken kant?



346 Mannenmoed en Vrouwenmin. Antonius. Uit het Oosten.
F u v i o s.
Dus een afgefprokeu plan tusfchen Segestus en
zynen nieuwen broeder Mogelyk is hy aan
hun hoofd en komt zynen vader gewapen-
der hand trotfeeren.
Antonius,
Wat gebiedt gy?
Flavius.
Gaa heen, verfamel de kern onzer manfchap
wacht hen by de laatlle bogt van het dal
af 0Verval ze dan, verdelgt ze maar
fpaar ....
Antonius.
Wie?
Flavius. Vraagt gy dat nog? — Myne kinderen! Antonius.
Zy zullen toch niet ...
Flavius. Ach?. Antonius ! Ik ben een ongelukkig vader.
(Men hoort van verre het geluid der hoornen )
Antonius. Wat is dat ? Mynheer ! de vyanden komen «ader.
Fla-



V i e r d e B e „ r y f# 24?p
Flavius. Hun verderf te gemoet!
(Het geluid wordt flerker.) AGTSTE TOONEEL. Be Voorigen, Cajus. Cajus.
Van alle kanten komen de vyanden .aanftormen. — Aan de groote bron , links aan den uitgang komen" Z'et 26 fchaarswyze byeen
F l a V I u s. Hun aantal is dus groot?
. Cajus.
Nog nooit zagen wy zo veele Duitfchers by eikanderen.
Flavius. Laat ze ons dan rustig in den burg opwachten!
(Tegen Antonius.) De pasten moeten terftond verfterkt worden — de jonge manfchap op de voorde verfchan-
fingen. De Veteraanen aan de hoofdpoort en
op de toorens.
(Antonius gaat keen.) III. Deel. R NE«



845 Mannenmoed en Vrouwenmin»
NEGENDE TOONEEL.
Flavius, Cajus.
Flavius.
Het zy dan zo! Ook de plichten jegens
het vaderland zyn my nog heilig. ■ Het va-
derlvk hart moet dan een oogenblik verftoinmen. ° y De Goden zyn rechtvaardig; ik handel naar myn geweeten , en hoop dan getroost op eene beloonende vergelding.
(Agt mannen trekken gewapend door hei voorvertrek.) C a j u s. x Mvnheer, als ik u myne gedachte vryuit mag zeeeen, dan vind ik voor ons Romeinen den oorlog in Germanje ten hoogde verderflyk en
van geen nut. Wees daarom wel te vreden,
dat zy, van hun waar voordeel onbewust, hunne gantfche kracht op eenmaal waagen , daar zy op hunne rotsklippen en in hunne wouden hoopswyze verilrooid , voor ons , die in dit land onbekend zyn , gevaarlyk hadden kunnen worden. De helft onzer manfchappen is in de moerasfen omgekomen ; nog één valdtocht zou ons volkomen vernield hebben. Wees daarom wel te
vreden , dat gy nu in één flag deezen verderflyken oorlog kunt eindigen , en ten langen laatften in zegepraal naar Rome te rug keeren. — Wat uwe kinderen betreft ....
F la-



Vierde Bedryf.
Flavius. Die beveel ik aan de Goden , en doe myn plicht.
Cajus. Gy zult ze behouden.
Flavius. Hoe, wat zegt gy ?
Cajus.
Schoon ook Segestus tegen ons ftryden mogr denkt gy, dat een van ons zyn zwaard tegen hem zou opheffen, dat ....
(Het geraas neemt toe, zes gewapende mannen trekken over het Tooneel; men hoort het geluid der trompetten en *t gekletter der wapenen achter het Tooneel.)
TIENDE TOONEEL.
De Voorigen ——
Antonius. Mynheer, uwe tegenwoordigheid wordt hoog
noodzakelyk. Eenige vyandelyke fchaaren
hebben zich reeds niet verre van de eerfte ver. fchanfing laaten zien. De jonge manfchap is byna niet te beteugelen, zy wil in het open,veld; de Veteraanen morren achter de Burgmuuren , en wachten op den eerften uitval.
Ra ELF-



•2S» Mannenmoed en Vrouwenmin. ELFDE TOONEEL. De VoorigeN, een Veteraan. Veteraan.
Veldheer! de vyanden naderen in flagorde, zy fchynen te willen ftorm loopen.
(De ftormhoorn geeft het teeken door drie flagen.)
Flavius, (trekt zyn zwaard, gelyk ook Antonius en Cajus doen.)
Die vermetelen , dat zy dan ftorm loopen, en met hunne lyken de gragten van onzen Burg vul. len! — Volgt my!
(Zy gaan allen heen!)
VER-



V i e e d e B e d r y ?. 2|S
. VERANDERING. Oorloos Marsch.
TWAALFDE TOONEEL.
De Burg met toorens, wachten en poorten, de mnuren zyn met gewapende manfchappen bezet, gelyk ook de toorens en wachten. De Cheruscers komen te voorfchyn. Men hoort het ge. raas der trommels achter het Tooneel. Zy Jlaan op een kleinen af/land van den burg in flagorde, Siona heeft een boog en pyl in de hand, 331 (laat aan de zyde van IVerdomar.
Werdomar, Darmond, Segestus, Flavius, Vlied, Siona, Lesbia, Cheruscers en Romüinem,
Werdomar, (tegen Vlied.') Treed voor de verfchanfing, en roep in myn naam den Romeinfchen Veldheer op den Burgmuur of onder de poort; tot zo lang zy het flilüand van wapenen!
Vlied, (van den Schans.)
Ik begeer den Romeinfchen Veldheer, in naam van Werdomar onzen Vorst en Legerhoofd , te Ipreeken.
Een Veteraan.
Wacht!
R 3 Vlied,



«5« Mannenmoed en Vrouwesmiï.
Vlied, (blyft voor den Schans ftaant ut dat Flavius verfchynt.)
Siona. Werdomar! dit oogenblik is ysfelyk.
Werdomar. Het is de grenslyn tusfchen dood en leven ,
» tusfchen eeuwige vernietiging en grenzeu-
looze rust!
Darmond. Op deeze grenslyn flaat de held met kracht in
verrukking. ■ ■ Gelukkig voor ons, dat wy nu
reeds daarop ftaan.
Segestus. Een akelige nacht bewolkt myne ziel —— elkander tegenfpreekende gevoelens doorkruisfen en folteren myn hart. — Ben ik een man — ben ik een fielt?
Darmond. Foei, broeder! — Dat zyt gy niet!
Sesestus.
En toch kan het geval my zulks doen fchynen i Ach Lesbia , waart gy in Rome ge¬
bleven !
Lesbia.
Ach! daar ware de arme Lesbia reeds lang ge' ftorven ! Foei, booze broeder, zo iets moet gy nooit weder zeggen.
Wer-



Vierde* Bedryf.
Werdomar. Vat moed, kinderen — de poort gaat open.
(De poort van den Burg wordt geopend, en terftond fterk bezet. Flavius verfchynt en treedt een weinig voorwaards.) Flavius. Wie wil met my fpreeken ?
Werdomar, (vat Segestus en Lesbia by de hand, en treedt te voorfchyn.)
Ik, in naam myns volks.
Flavius, (ziet zyne kinderen.) Goón, wat zie ik!
Werdomar.
Uwe kinderen! Zie Romein , ik omvat
uwe gantfche liefde, en in een oogenblik kan ik ze voor eeuwig vernietigen ! Man , zwygt uw hart nog?
Flavius, (buiten zich zeiven.")
Romeinen , broeders! — Rukt aan — vliegt toe — ontrukt hen deezen verwoeden! ....
(De Romeinen rukken aan , met Flavius aan hun hoofd, echter niet verder dan tien fchreden over de Burgptort.)
Werdomar, (trekt zyn zwaard.)
Te rug Romein 1 nog een eenige flap, en uwe dochter ligt vermoord voor myne voeten.
R 4 (&



$54 Mannenmoed en Vrouwenmin.
(Hy rukt Lesbia ter tieder , en zet kaar het zwaard op de borst. De Romeinen hlyven ftaan. Flavius keert zich om , verbergt zyn gelaat en fteunt op den fchouder van Cajus.')
Segestus en Lesbia, (Je gelyk.)
Vader!
Flavius.
Neen , neen; weg met deezen naam ! Weg uit myn gedachtenis, uit myn hart! — ó Mensch! wie leerde u de kunst uit mannen kinderen te maaken ?
Werdomar. Het werkt dus, Romein — nu hoor my dan aan, en treed,met my in onderhandeling. Als een van onweder zwangere wolk inelde gy van den gezegenden oever van den Rhyn tot in onze ruuwe bergen, en ook dit volk wierd uwen moordenaars ten prys gegeeven ! — Zie hier Romein ! Hier myne vrouw, myne vrienden en aanhangers, daar die moedige manfchap , de laatfte hoop des vaderlands! — Wy allen ftaan nu voor uwen burg den beüisfenden ftryd tusfchen dood en leven te kampen ! Verwacht geen ligtéu flag , verwacht geen ligte zege , want geen van ons zal boeijens draagen. En nu leer, in dit ontzachlyk ernftig oogenblik , ook van ons — nog voor de iaatfte maal — de menschlykheid kennen. Uwe kinderen zyn zo goed; zulke
fchep-



V i s r » e Bedryf. 255
fchepfels ziet de edele Cheruscer met yzing fneuvelen. '
(Een fchrede voorwaards, met eene fierke
aandoening.)
Hy fchenkt ze u weder, neem hen aan! .
Breng ze in uwen burg , en geef dan uwen
moordenaars het teeken tot een bloedbad!
(Segestus en Lesbia omhelzen Werdomar, en gaan zeer langzaam, met neerhangende hoefden, tiaar den Burg toe.)
Flavius.
(Hy richt zich op — laat zyne wapens vallen, heft oogen en handen ten hemel.) Neen — dat kan —, ik niet . ..
(Hy komt fchielyk den Burgweg op, zodat hy zyne kinderen in het midden van het Tooneel omhelst. De Romeinen fchaaren zich rondom hem.)
Segestus.
Vader!
Lesbia.
Zyt gy nu weder goed?
Flavius.
Kinderen, de zaligheid deezer omhelzing fpreekt luid in myn hart voor dit edele, reeds te lan2 door my miskende, volk. fc
(Hy nadert PFerdtmar.)
R 5 Dat



256 Mannenmoed en Vrouwenmin.
Dat ik weerloos onder u treede , is het tee* ken eener achting, die woord en daad u wel ras
nog krachtiger zullen bewyzen! My zendt
de Keizer, om Germanjen te veroveren en haare bewooners onder het juk te brengen; maar noch de Keizer, noch ik , kende Germanjen en haare bewooners , — ik zal dus naar Rome te rug trekken, en den Keizer zeggen: Ik breng u uit Germanjen geene flaaven, want daar zyn 'er geene te maaken ; doch ik breng u iets edelers mede, de vriendichap van een volk , dat u met kracht en daad by ieder rechtvaardige zaak zal byftaan.
Kan ik dat mag ik dat doen ?
Werdomar.
Dat kunt gy d*t moogt gy doen!
Romes Bondgenooten te zyn is edel en groot, en hv alleen verdient dien eernaam te verkrygen, die den dood boven haar juk de voorkeur weet te geeven.
Siona.
Zie Romein, ik vluchtte uit uwe muuren, om dat ik zonder deezen man niet leeven kon, doch wel met hem nerven wilde.
Flavius.
Niets meer van het voorledeae! Gy zyt
een eerlvke vrouw. De waarheid had kracht m uwen mond! — Doch zy moest myn hart treffen, eer zv myn verftand overtuigde; zo hadden het de Goden befloten! _ Nu dan, vreemde



Vierde Bedrvf. 457
Bondgenooten, mengt u zonder vrees en vrolyk onder uwe nieuwe broeders!
(Het volk in den Burg toeroepende.)
Opent de poorten Legt de wapenenen
neder, en laat de toorens onbezet. Zo han¬
delt de Romein, nadat hy beproefd heeft en
overtuigd is. Niet dan een onedel mensch
kan nog mistrouwen voeden jegens hem, dien hy de hand van vriendfchap geeft.
(Hy geeft Werdomar de hand!) Werdomar.
Vriendfchap in leven en in dood —— Gy zyt die waardig!
Flavius.
Laat ons dan deezen dag vrolyk in mynen burg doorbrengen— Daar zullen wy ineen blyden kring, denberkemeijer in de hand,met een eerlyk en warm hart het Duitsch verbond befluiten , en dan, met het aanbreeken van den dag, trekken wy allen naar het verwoeste leger heen. Daar zal uwe (randplaats wel ras door Romeinen, door de handen uwer broeders, even zo heerlyk, ja prachtiger dan menig een ftad in Italiën, weder opryzen.
(Tegen Werdomar.)
Deeze burg blyve de uwe! — Langen tyd een voorwerp van affchrik , zal zy van nu voortaan, u en uwe nakomelingen een teelten van Romes Bondgenootfchap , en der achting en vriendfchap van zynen Veldheer zyn. En nu moet deeze omhelzing onzen beiden volken een voorbeeld
van



2j8 Mannenmoed en Vrouwenmin;
van eendracht en broederlyke verè'eniging zyn, die zy ongetwyfeld gewillig volgen zullen.
(Hy omhelst hem.) Darmond, Segestus, Siona en Lr. siiia, (vormen een groep om beiden.)
De Cheruscers. Lang leeven de Romeinen , onze nieuve broeders !
De Romeinen. Lang leeven onze Duitfche hroeders!
(Be uitroeping gefchiedt onder het gefchal
der pauken en trompetten.) Be groep keert naar aen burg toe.
(Het Gordyn valt.) Einde van het Vierde en laatfte Bedryf.



DE EERSTE PROEVEN DER
KINDERLYKE DANKBAARHEID.:
TOONEELSPEL IN EEN BEDRYF.



VERTOONE.RS.
Arnolds, een Koopman. Mevrouw Arnolds, zyn Vrouw. Willem, de Oudïte Zoon. Otto, de Jongfle Zoon. Twee Gerechtsperfoonen. Een Bediende.
Het Tooneel verbeeldt de Kamer van Mevrouw Amelds,



Toon nu, dat gj wezenlylt de verftandige -vrouw zyt,
SS i'EiASïTE STfflOSySSr 3>S3l X32V3>S3l.£2rDÏ£ JD^ffTX-3.4^.ffiyeeyS).






DE EERSTE PROEVEN
DER
KINDERLYKE DANKBAARHEID.
TOONEELSPEL.
Mevr. Arnolds, (zit aan een. tafel, en werkt aan een geborduurd kamifooi, dat geheel met een witten doek bedekt is, behalven de kleine plek, waar aan zy arbeidt. Naast haar liggen gouddraaden, zyde en eenige geborduurde knoopen , die zy aan het kamifool naait.) O t t o, (ftaat in den hoek voor een ftoel, met zyn gezicht op zyn hand leunende, en met zyn rug naar zyne moeder gekeerd.)
O t t o.
Moeder» ik iterf, als gy het my niet laat zien.
Mevrouw Arnolds, (terwyl zy een draad zyde door de naald haalt.)
Ja, ja; fterf maar!
Or.



*62 De Eeeste Proeven der O t t o.
Nu ben ik dood. —— Ziet ge wel, moeder?
Mevrouw Arnolds. Goed! dan zullen wy u begraven.
Otto, {loopt, na eene tusfchenpoozing, naar haar toe.) Moeder, gy moet het my laaten zien, of...
Mevrouw Arnolds. Gy moet! moet! —— Gy zyt wel een lastige doode.
Otto, (biddende.) Lieve, allerlieffle moeder! wilt gy dan niet zeggen, waar aan gy werkt?
Mevrouw Arnolds, (ernftig.)
Neen!
Otto, (bedroefd.) En dat waarom niet?
Mevrouw Arnolds.
Om dat gy zo nieuwsgierig zyt. Het is
een geheim.
Otto, (van nieuwsgierigheid buiten zich zeiven.) Ach , moedertje lief, zo lief ik u heb , zeg my toch dat geheim, dat geheim! dat geheim! — ik zal het tegen geen mensch meer zeggen. Mevrouw Arnolds. Ta ik ken u , gy zyt de ■ rechte om geheimen - * te



KlNDERLYKE DANKBAARHEID, 263
e bewaaren. Als u iemand een columbyntje geeft, £dan fchudt gy uw gantfche hart voor hem uit. Otto.
Neen , lieve, allerliefite moeder, dat dóe ik niet, dat doe ik niet, al wilde my iemand zesmaal honderd duizend millioeuen columbyntjes geeven.
Mevrouw Arnolds. Neen, gy hebt uw krediet by my verlooren. Otto.
Vertrouw my toch nog eenmaal. Hier is myn hand, dat ik het niet verder zal overzeggen. Mevrouw Arnolds. Neen, myn zoon, gy kunt niets opdoen.
Otto, (By zich zeiyen, rondom kopende.')
Dat geheim! Als ik dat geheim maar wist ? — 0, Het hart jeukt 'er my zo na.
(Hy komt /li'tietjes By de tafel, en haalt het doek een weinig op.)
Mevrouw Arnolds, (bemerkt het; zeer ernftig.)
Otto , dat was een ongeoorloofde vrypostigheid. Ga op het oogenblik uit de kamer! Otto.
Lieve moeder , zal ik dan in 't geheel riiets weeten ?
III, Deel. S Me«



564. De Eerste Proeven der
Mevrouw Arnolds. Neen! Die nieuwsgierig is, hoort van my niets. ——■ Ga heen , ?eg ik u, en als gy weder de minfte pooging doet, om uwe nieuwsgierigheid te willen voldoen , dan moogt gy in geen twee dagen weder by my komen.
Otto.
Ik zal in 't geheel niet meer nieuwsgierig zyn, maar laat my dan ....
Mevrouw Arnolds Hebt gy niet gehoord, wat ik u bevolen heb? Otto, (beevend.)
Ja, moederlief.
Mevrouw Arnolds. Nu, dan weet gy ook wat u te doen ftaat — gehoorzaamen!
O T T o , (gaat langzaam en bedroefd naar de deur?)
Willem, (komt binnen en ontmoet hem in de deur.) Waar moet gy heen, kleine dragonder?
Otto, (fpytig.) Zyt gy ook nieuwsgierig ? Wie nieuws¬
gierig is, krygt niets te weeten.
Willem. Ha, is de kleine fpringer weder ergens nieuwsgierignaar geweest, en moet hy nu uit de kamer? —— Dat is goed, dat is zeer goed.
Ot.



KlNDE R L YKE DANKBAARHEID. 2$S
Otto.
He , he ! zie eens dien grooten groo-
ten ...
Willem. Hy wil my befchimpen en weet niets, die kleine ...
Otto.
Ja , gy zyt duizend ellen grooter dan ik, niet waar, gy oude ...
Willem. Gy oude —— wel nu , waar voor wilde gy
my uicfchelden? Ach, loop heen, gy weet
immers niets!
Otto.
Gy oude buffel!
Willem.
Moeder!
Otto, (te gelyk in de reden vallende.) Moeder!
Mevrouw Arnolds. Kinderen, wat maakt gy een geweld. Otto.
Willem is nieuwsgierig geweest, hy moet ook uit de kamer.
Mevrouw Arnolds.
Zyt gy nog hier ? gehoorzaamt gy zo langzaara ?
S 2 Ot-



265 Ds Eerste Proevèn öf.r
O tto, (g'Jrtt bedremmeld de deur ■ ■■ ■ .Uil-) . '.i
Wille m. Moeder, Otto noemt my een ouden buffel.
Mevrouw Arnolds En op een anderen tyd zal ik u een jongen.
noemen. ls vader uitgegaan?
Willem. Neen, moeder, by is op zyn kamer.
Mevrouw Arnolds. Pas wel op , kind, dat hy in 't eerfte vierendeel uurs niet hier komt! zeg het my terftond als gy hem hoort. Ik moet nog twee knoopen aanzetten, dan ben ik gereed. Vervolgens zullen wy alles netjes inpakken , en gy zult het pakje met het addres overbrengen.
Willem. Moet dit dan voor vaders verjaardag dienen?
Mevrouw A r n o l u s. Ja, Willem; het is een kamifool , dat ik zelf geheel alleen geborduurd en gemaakt heb. Vader heeft onlangs met my gewed , dat ik het met doen kon. Nu zal hy door myn gefchenk de weddingfehap verliezen. Maar, dat gy 'er tegen niemand een woord van rept. Ik wil hem verrasfehen.
Willem. 'Neen, lieve moeder! Niemand, ook myn fpa-
düje niet. Zal ik een vel papier haaien ?
Me-



KlNDERLYKR D A BAARHEID. 5.6/
Mevrouw Arnolds.
Ja, wacht maar een oogenblik —■— als ik geTe ed ben , zal ik linnen zoeken , om het in te pakken, en gy zult intusfchen over het kamifool de wacht houden, dat 'er niemand by komt. Ik heb 'er een getuiglchrift by gelegd , dat ik het zelf geborduurd heb. Vader zal hartelyk lach gen.
Willem.
Daar twyfel ik aan, hy was zeer bedroefd. Mevrouw Arnolds.
Bedroefd ? Hy zal wel vrolyk worden.
Hy is veertien dagen lang niet recht opgeruimd geweest; het is niet met hem zo als het behoort.
Willem.
Ach neen! 'er moet zekerlyk iets voorgevallen zyn. Hy ging langzaam in de kamer op en neder, eer hy my gewaar wierd , toen ik by hein. kwam. Hy zuchtte zo zwaar, (hy doet het na) ö, Gy goede vrouw I zeide hy, en wierp zich in zyn ftoel.
Mevrouw Arnolds.
Gy goede vrouw! Ach, nu weet ik het!
Hy zal de Koopmans vrouw in Amiterdam betreurd hebben , van welke hy my alk dagen verhaald heeft. Doch ik begryp niet , waarom hy haar noodlot zo zeer ter harte neemt. Het moét zekerlyk fchrikkelyk zyn , wanneer men ryk is.* S 3 «



Sf38 De Eerste Proeven der
en in één oogenblik geheel tot den bedelzak gebragt wordt.
Willem. Wat is haar dan wedervaaren? Vertel het
my toch, lieve moeder!
Mevrouw Arnolds. Hebt gy het dan niet gehoord ? —— Uw vader heelt 'er ons alle dagen aan tafel van verteld : hy was 'er immers heden nog zo bedroefd over, dat hy byna weende.
Willem. Ja, ja, de man heeft een bankroet gemaakt, en omdat hy zyn vrouw lief had, zeide hy 'er
niets van , totdat ja , nu bedenk ik het
■ en de vrouw had tegen hein gezegd , toen
zy het hoorde ja, wat had zy ook gezegd?
Mevrouw Arnolds. Als myn man arm is, dan kan ik het ook wel zyn.
Willem.
Ja , en daar na zyn ze ook in een klein boerenhuisje gaan woonen , en Mevrouw had de koei gemolken. Dat moet 'er koddig uitge¬
zien hebben, toen zy daar als een boerin ...
Mevrouw Arnolds. Myn goede Willem , in zulke omftandigheden, denkt men niet daar aan. Ik weet niet of ik my in zulk een geval wel zo gelaaten zou ge-
draa-



KlNDERLYKE DANKBAARHEID. 269
draagen. —- Het moet • ik kan my niets
zo pntzachlyks vooritellen • het moet wel
grievend zyn , op eenmaal geheel niets te hebben. De groote huizen gaan nu zeer iterk bankroet , vader lydt ook een groot verlies by hët Amlterdamiche bankroet. Daarom mag hy 'er mogelyk wel zo iterk op denken. Schreef hy
mogelyk, toen gy by hem waart?
Willem,
Neen , mama! Hy zat flegts in diepe gedachten , Christiwn bragt hem een pakje fchrikpoeder.
Mevrouw Arnolds. Schrikpoeder? ■ Wat zou hy dan daar mede doen? ■ Nam hy dat in?
Willem. Neen, hy ftak het in zyn zak, en, toen vraagde hy of de Chirurgyn befteld was ?
Mevrouw Arnolds. Voor wieu wil hy dan een Chirurgyn hebben?
, Dat wil ik wel bekennen , is raadfelagtig.
. , Zeide hy niets anders tegen u?
Willem.
Gaa naar moeder! Ik zal ras volgen. -—
Zeer ras, zeide hy , en zuchtte; en toen zeide hy nog eens: „ ó Gy goede vrouw!" en ging in 't kabinet.
S 4 Me.r



270 De Eeeste Proeven der
Mevrouw Arnolds. Dat moet toch zo iets te beduiden gehad hebben; gy hebt my geheel ontrust. Ik moet toch ftraks eens zien war het is. Ik zal intusfchen i/chielyk wat linnen haaien. Blyf hier kind, en bewaak het karnifbol.ijsy fteekt het aan alle zyden toe) Laat 'er niemand by komen!
(Zy gaat heen ) Willem, (grypt naar de el, die op de tafel ligt , neemt die als een fnaphaan op zyn fehonder , en gaat met een Soldaaten* tred op en neder.)
Otto, (fluipt ftilletjes de deur in, en ziet in 't rond.) Willem, (op een gebiedenden toon, met luide femme.)
Wie daar?
Otto, (fpytig.) . Goed vriend! gy oude fchildknaap.
Willem, (tekent met de el een ftraep op den grond af.) Zo verre moogt gy gaan. Als gy verder gaat, fchiet ik u overhoop.
Otto, (neemt de vuurpook uit den kagchelhaard.) Schiet toe, kameraad ! (hy gaat met de vuur. pook op hem af} Sapper mordiu fikkerment , ik zal u overhoop fteeken. ...
Wil.



Kinderlyke Dankbaarheid. 271
Willem, (jmtwykt deinzende de vuurpook.)
Otto» met de zwarte pook ...
Otto. Wilt ge om pardon vraagen?
(Hy gaat op hem les,') Willem. Pardon! pardon!
Otto.
Stryk dan uw geweer! (hy komt nader) Stryk uw geweer, zeg ik.
Willem.
Zie eens, hoe gy myn kleed bederft.
(hy flaat hem met een de vuurpook uit de hand)
Str$k uw geweer! Ha, nu is het trotfche
borstje in myn macht ! . Drie fchreden vau
myn lyf af.
(Hy houdt hem de el voor.) Otto. Wat hebt gy hier te beveelen.
Willem. Ik fta hier op fchildwacht. Moeder heeft my belast, dat ik dit pak bewaaken moest.
Otto.
Willem , heeft ze u niet gezegd wat 'er in
was?
S 5 Wil,



272 De Eerste Proeven der /,
Willem. Zekerlyk! vEi, zoude gy het ook gaarne
wee ten 'i
Otto.
Hoor, Willem, zeg het my, zeg het my! , Ik geef u myn zes nieuwe prenten tot een gefchenk.
' Willem. Uw nieuwe prenten — die Zwitzerfche Land-
fchappen? Ha, ha, die heb ik zelf.
Otto.
Ik geef u myn groote paarden — de geheele manegie.
Willem. Dat zou jammer weezen van uwe groote paar. den. Ik kan ze toch niet beryden.
Otto. Ach Willem, zeg het my toch!
Willem. Ik mag niet. Moeder heeft het my verboden.
Drie fchreden van myn lyf af, zeg ik u.
Otto.
Willem, ik geef u zeg maar wat gy hebben Wüt. Hoor ik geef u myn mooije
atlasje.
Willem.
Hoe nieuwsgierig is hy! Hy wil my zyn
gantfche atlasje fchenken! — Foei, fchaam u!
Ot.



Kinderlyke Dankbaarheid. 273 . Otto.
Ja , wat doe ik met al die oude huizen en kerken ? Ik kan 'er immers niet in woonen 1 —
Wilt gy het my zeggen ? Ik geef u nog
myn tamboer daarenboven.
Willem.
Wilt gy my dien geeven ? Maar dat ik
'er ftaat op kan maaken.
Otto. Hier hebt gy myn hand.
Willem. Neen! Hy moet hier op tafel ftaan, anders zeg ik niets.
Otto.
Gy, ongeloovige Thomas! Ik zal hem
terftond haaien, zo dra gy het my gezegd hebt. Willem.
Geef my uwe hand nog eenmaal! — (Otto geeft hem de linkerhand) Neen, de rechter! De mooije tamboer?
Otto. Ja, gy zult hem hebben.
W r l l e m.
En terftond als ik het u gezegd heb? Otto.
Op het oogenblik — Nu, zeg dan toch ...
Wil.



17+ De Eerste Proeven der
Willem, (zacht?) Ziet gy? Het is een groote marfepynentaart. Otto.
Ha, daar wil hy my zo wat wys maaken ,
als ik het maar gelooven wilde! Hoor, zeg
het my ordentelyk!
Wille m. Het is , zo als ik u zeg, een marfepynentaart op vaders verjaardag.
Otto.
Daar zou moeder wel aan naaijen, niet waar? Die leugenaar!
W r l l e m.
Uilskuiken, moeder zet ze met gekleurde zuiker in.
Otto.
Dat maakt gy de gekken wys! Gy krygt myn
mooijen tamboer niet. Naai: moeder dan
ook kuoopen aan de taart?
Willem.
Ha, ha! hy denkt dat het knoopen zyn!
Ziet gy dat voor knoopen aan? Het zyn zuikerpooten , moeder heeft 'er bloemen op gefchilderd,
Otto.
Op zuikernooten ? Hoe gaat dat dan in zyn werk? — Moeder naait ze daar immers aan?
Wil.'



K i k r> e s l y k e Dankbaarheid. 275
Willem. Wel neen ; zy zet ze otn den rand van des ïr.arlepynen taait.
Otto.
Zeg my toch in ernst, Willem ! Is het een
■marfepynen taart?
Willem. Ik heb. het u reeds gezegd.
Otto.
Zo groot! Laat my eens voelen.
(Hy gaat naar de tafel.) Willem., (houdt hem te rug.) Weg, weg"! IK ftaa op fchildwacht.
Otto.
Gekheid! Ik maak my meester van de fcWilclwacht. (hy ftoot hem weg.)
Willem,
Help! help!
Mevrouw Aunolds, (komt met een /luk pak*
linnen binnen.) Kinderen, wat legt gy toch met eikanderen te krakkeeleu.
(Beiden loopen naar haar toe en fpreekeit te gelyk.)
Willem. Moeder, Otto is nieuwsgierig; hy wil voelen wat 'er in is.
O t*



976 De Eerste Proeven ber
O t t o , (?« gelyk.) Moeder, Willem heeft gelogen; hy zeide ...
Mevrouw Arnolds. Nu, flegts de een na den anderen ! — Zyt gy vau uwen misftap reeds te rug gekomen, Otto?
Otto, (kuscht haar de hand!) Vergun my , lieve moeder, dat ik by u mag blyven!
Mevrouw Arnolds, lk wil u .uwe ftoutheid gaarne vergeeven, maar gy wee:, onder welke voorwaarde — Willem, ga been, en haal my een vel papierj
Willem. Terflond, moeder.
(Hy gaat fchielyk heen!)
Mevrouw Arnolds, (vouwt het kamiftol toe, pakt het in een fervet, en naait het in '/ wede gebragte linnen!)
Otto.
Ha, nu zie ik het, dat Willem my bedrogen heeft. Hy wilde my overreden dat het een marfepynen taart was.
Mevrouw Arnolds.
Zo gaat het den nieuwsgierigen. Gy verbeeldt u altyd dat 'er groote wonderen onder fchuilen , en wilt 'er dan , het kost wat het kost , achter
kOr



KlNDERLYKE DANKBAARHEID. 777
komen*, en , by (lot van rekening, is het meestendeel niets. Denkt gy nog wel aan de muis , die u onlangs uit de doos voor de neus fprong, toen gy ze, met uwe gewoone nieuwsgierigheid, open maakte.
Otto.
Ja , die lelyke Willem had 'er de muis ingeftopt. Hy fpeelt my altyd zulke potfen. Als ik in uw plaats was, joeg ik hem de deur uit. Mevrouw Arnolds.
Dan zoudt gy een zeer goeden Gouverneur verliezen.
Willem, (komt te rug.) Moeder, ik kan geen papier krygen. Het comproir is gefloten. Er zyn een paar Heeren, in 't zwart gekleed, die overal zegelen.
Mevrouw Arnolds, (verfchriki.) Zegelen zy? Waar aan?
Willem.
Aan de deuren.
Mevrouw Arnolds. Weet gy wel, wat gy gezien hebt?
Otto, {lacht hem uit.) Het is de Smid , die de flooten fchoonmaakr, daar van denkt hy, dat zy verzegelen. Men zou de deuren zegelen , even als de brieven, ha, ha!
WlLi



«73 De Eerste Proeve» des
Willem. De Smit draagt geen zwarte rok. Het zyn Heéren van het Stadhuis.
Mevrouw Arnolds. Ta, het zal zekerlyk de Smit zyn, hy is reeds voor eenige dagen befteld , om de flooten na te
zien# ; Was 'cr dan een diender by?
Willem. Ta, die kwam terftond naar my toeloopen , en belastte my uit de kamer te gaan. Ik was boos, dat hy my zo afzette , even als of hy Heer van
den huize was 1 Ik ben immers toch geen
jonge, om my zo te bejegenen?
Otto, (/pottende.) Ha , die hoogwyze Heer! Zy verzegelen de
deuren i Wil Papa de deuren naar het post-
comptoir zenden?
Mevrouw Arnolds, 0g zich zeiven.) De Chirurgyn 1 fchrikpoeder ! zelfs de deuren
verzegelen ! Het is zonderling De
j>roote droefheid van myn man federt eenigen tyd! ik zou hier uit wel een zeer treurige
eerchiedeuïs kunnen opmaaken. Maar ik
weet niet, waarom ik my met zulke muizemsfen
kwel. Wat zou het toch weezen ? (tegen
Willem) Willem, was 'er vader ook by? Willem, Neen, de beide zwartrokken waren geheel alieen. _1_ Zyt gy nu gereed, moeder?
Me.



KlNDERLYKE DANKBAARHEID. 2fp
Mevrouw Arnolds, (in gepeins.') Ja myn zoon!
Willem. Zal ik hst vader bezorgen?
Mevrouw Arnolds, {vouwt een brief, fc/iryft 'er een addres op , en verzegelt dien.)
Hebt wat geduld! —— Ik moet u immers eeu addres mede geeven.
Willem. Kom Otto , gy zult het pakpaard zyn. Gy draagt de zak, en ik leg 'er de zweep op. Otto. Pak op dan, ezeldryver!
Willem, (legt hem het pak op zyne
fchouders.)
Moeder, Otto is het pakpaardje, en ik ryde als courier vooruit.
Mevrouw Arnolds. Daar, myn lieve postiljon! (231 geeft hem den brief j Slegts geen gefchillen, bid ik u!
Willem, (21?/ zyn hoed op, en draaft met eene beweeging , als of hy op het paard zat , vooruit.)
Dat gy maar onderweg niet fteeken blyft, pakpaardje !
lil. Deel. T Ot.



28o De Eerste Proeven der
Otto, (volgt hem met een zwaarmoediger) draf na!)
Pas maar op , Heer Courier, dat u het paard geen zandruiter maake.
Willem, (Maast door zyn hand als op een posthoorn.')
Arnolds, (komt binnen en ontmoet zyne zoonen in de deur.)
Otto, (loopt tegen hem aan, zo dat het pak hem van de fchouders valt!)
Willem.
Ha, daar ligt het al.
Arnolds, (bedrukt!) Waarheen, lieve kinderen, waarheen ?
Willem.
Ga maar zitten, papa! Ik ben een courier , ik breng u zeer groote kostbaarheden.
Arnolds, (gaat zitten , zuchtende!)
Ja, als dat waar was, dan zoudt gy my zeer welkom zyn.
(Beide kinderen komen op een draf naar hem toe. IVillem geeft hem den brief ever, en ontlaadt het pak.)
Wil.



KlNDERLYKE DANKBAARHEID. 281
Willem, (met een karikatuurachtige houding , en den toon van een postiiion.) Hier breng ik u een brief. Ik kom rechtltreeks van Parys.
Arnolds, (leest en legt het pak mismoedig op de tafel.) Een gefchenk van u op mynen geboortedag,
myn lief! Vóór een jaar was het my een
dag van vreugde, maar nu . . .
(Hy vat haar met aandoening by de hand.) O myne goede , lieve vrouw! Gy ont¬
roert ?
Mevrouw Arnolds. Willem heeft my voorheen van eene goede
vrouw verhaalt het was als of my een
fteek door het hart ging, toen gy my zo noemde ik weet niet waarom.
Arnolds. Wat heeft Willem u verhaalt?
Mevrouw Arnolds. Van de Amlterdamfche Koopmans vrouw, die met haar man naar het land vertrokken is , om dat een bankbreuk haar van alles beroofd had : gy hebt immers zelf heden middag nog van haar gefproken ?
Arnolds. Behaagt u die vrouw?
T 2 Me-



■282 De Eerste Proeven der
Mevrouw Arnolds. i Het moet een z-.er braave vrouw zyn, waarlyk ... .
s . Arnolds.
Wel nu? Waarlyk?
Mevrouw Arnolds.
Het moet veel overwinning kosten, zulk eene braave vrouw te zyn. Ik kan my niets droeviger voordellen , dan zo eensklaps uit een onbekrompen ftaat in de kommerlykfte omftandigheden te vervallen van alle gemakken des
4evens beroofd te worden de laagfte be«
zigheden te moeten verrichten , om den kost te winnen ...
A b n o l d s.
Ik vertrouw van u , dat gy ook zulk eene braave vrouw, — in den volkomenften zin, zulk eene braave vrouw zyn zoudt.
Mevrouw A r n o l d s.
Als het zo zyn moest! Het valt hard, zeer hard! Maar wat doet men niet, als men moetl Arnolds.
Niet hard. Gy ftelt het u fmartelyker voor dan het is. Het leven van den Koopman is het zorgelykfte , het onzekerfte , dat ik ken : het leven van den landman , het gelukkigfte, het vergenoegfte dat men bedenken kan. — By alle zyne ongemakken en plagen, altyd nog het vergenoegde.
Me-



KlöDERLYKE DANKBAARHEID. 2$5 _
Mevrouw Arnolds, Ja, als men daar in geboren en opgevoed is. Maar . . .
Arnolds. Ook als men daar in verplaatst wordt. -——1 Ik heb my federt veertien dagen met dergelyke ideè'n zo gemeenzaam gemaakt , dat het my niet het geringde kosten zou, als ik zulk een le^ ven kiezen moest. De Amfterdamfche Koopmans vrouw, van welke ik u verteld'heb, gaf en kreeg dagelyksch bezoeken , zat zich aan haar toilet,
op te fchikken , fpeelde , en de tyd ver-*
veelde haar. Nu heeft zy handen vol werk , en geduurig tydverdryf. Niemand komt haar bezoeken. Geen fnaterende en komplimentenryke vrouwen komen haar verveelen. Zy is veel gelukkiger dan voorheen , want het ellendige klatergoud der mode en opfchik kan immers een verftaudige vrouw wel ontbeeren , zonder dat zy 'er iets
by verliest? En zy is eene zeer verftandige
vrouw.
Mevrouw Arnolds. Gy kent haar dus?
Arnolds, {drukt haar hand.) Zo goed , als ik my zeiven ken. Zy is ■de verftandiglte vrouw van haaren ftand. Zy verdroeg den dood van haare twee kinderen met eene gelaateuheid en ftandvastigheid, die haar eer aandoet; zy verloor eene zuster, en eenen broeder, dien zy hartelyk beminde; zy weende T 3 eeni-



a§4. De Eerste Proeven der
eenige weinige traanen der vriendfchap , en herHelde zich. Zy zag haaren man naby den dood, -met de hevigfte pynen worftelende , en gaf hem een voorbeeld van moed, dat hem troost en fterkte in zyn lyden gaf.
Mevrouw Arnolds. Lieve man, gy verhaalt my myn gantfehen le. vensloop ...
Arnolds, (omhelst haar.) De verflandige vrouw, die ik in myne armen omhelze . . .
Mevrouw Arnolds. Ik weet niet, wat ik . . .
Arnolds, (met de uiterfle ontroering.)
Deeze Amfterdamfche Koopmans vrouw zyt —-
gy-
Mevrouw Arnolds, (ontroerd!) Dan zyn wy in de daad ....
Arnolds.
Arm! doodarm ! door een bankroet onherftelbaar bedorven !
Mevrouw Arnolds, (buiten zich zeiven.)
Ach God! ontferm gy u dan onzer!
(Zy valt in een /loei agter over. De kinderen komen weenend by haar.)_
Ar.



KlNDERLYKE DANKBAARHEID. 28j
■ Arnolds.
Toon nu, dat gy wezenlyk ' de verftandige vrouw zyt, die gy altyd waart! Ik heb veertien dagen dit droevig bericht voor u gefpaard, en u door myn verdicht verhaal voorbereid, (mctj tederheid) Wilt gy deeze braave Amfterdamfche vrouw geheel en al zyn, zo volg my!
Mevrouw Arnolds, (geheel ter neder ge/lagen.)
Waarheen"?
Arnolds.
Naar het land. Ik ben met myne crediteuren overeen gekomen. Alles, wat my behoorde , is het hunne » en ZY zYn voldaan. Ik verlaat myn handel als een ongelukkig , maar eerlyk, man. Kom , gaan wy naar het land!
Mevrouw Arnolds.
. Ik beef ■ het hart klopt my geweldig ——
Ach, nauwlyks zal ik deezen dag overleven. — Dat is een droevige geboortedag! Dus gantsch arm?
Arnolds.
Ja, geheel en al arm , buiten den foberen onderltand, die ons onze crediteuren vergunnen. Op het land zyn wy daar mede ryk.
Mevrouw Arnolds, (leunt op den fchouder van haaren man.)
Lieve man —— nu*komen de traanen -
T 4 dat



sSS De Eerste Proeven der
dat geeft lucht aan myn hart. Dus geheel
en al arm ?
Arnolds. ' Wat is 'er dan zo fchriklyk in dat woord ? *—■1— Wy waren het immers , eer wy ryk wierden. ■ Kom in uw kabinet! Een weinig rust!
En dan zullen wy, in onze armoede getroost, de reis aanneemen.
Mevrouw Arnolds. Ons huis verlaaten?
Arnolds, Ja, verlaaten zullen wy het. Ik heb reeds een kleine wooning in het dorp gehuurd , wat zullen wy langer hier doen , waar ons niets meer toekomt? Ieder uur is toch maar uitftel, dat wy als een weldaad moeten affmeeken.
Mevrouw Arnolds, (werpt haar hahfteraad af.)
Voor de Iaatlte maal , voor de laatlre maal gedragen ! Kom lieve man ! kom ! Ik heb
twee kinderen verloren, en dit verlies weeten te verzetten ; waarom zou ik ook het verlies van een rykdom niet kunnen verzetten ! (zy ftaat fchielyk op) Bedel den wagen ! Ik volg u in de kleine hut, die gy gehuurd hebt.
Arnolds. Dan zyt gy de braave Amiterdamfche Koopmans vrouw , de verflandige vrouw, die my het
ver.



KlNDERLYKE DANKBAARHEID. 287
verlies van myn vermogen zonder fmart zal leeren verdraagen.
Mevrouw Arnolds. Kinderen , maakt u gereed ! Wy zullen hier geen oogenblik langer vertoeven , (in het heen. gaan) alles verlaaten, en . (weenende) arm zyn.
(Zy gaat.) Arnolds.
En mogelyk gelukkiger dan gy denkt!
Kinderen, maakt u gereed!
(Zy gaat de deur uit.) Willem, (op een deftigen toon.) Otto, wy zullen vader helpen. Wy zullen alle onze kleederen verkopen. Van myn roode rok met goud zal ik toch wel honderd guldens maaken.
Otto.
Ja, Willem, dat is goed; wy zullen verkoopen, alles verkoopen. Hoe veel hebt gy in uw. fpaarpot ?
Willem.
Twintig ducaaten.
Otto,
En ik twaalf - (hy telt op zyn vingers)
Twintig en twaalf een en twintig — twee
en twintig . . .
T $, Wis..



283 De Eerste Proeven der
Willem. Maakt twee en dertig ! Ach , weet gy
dat niet eens?
Otto.
Die zwartrokken, die gy gezien hébt, zullen vader mogelyk alles afneemen?
Willem.
Dat zullen zy zekerlyk doen! Wy zullen
hen onze twee en dertig ducaaten geeven, opdat zy niet alles neemen!
Otto.
Neen, Willem! die zullen wy Haver aan vader geeven, opdat hy weder ryk kan worden.
Willem. Ja, en de groote zwartrokken zullen wy de klederen geeven; kom, pak maar uit . . .
Otto.
Wat zullen zy dan met die klederen doen ? —— Zy kunnen ze toch niet aantrekken.
Willem.
Verkoopen! — Schielyk! pak maar uit!
(Beiden plaatfen zich aan een commode, trekken ieder een laade uit, en haaien eenige klederen voor den dag.)
Ot-



KlNDERLYKE DANKBAARHEID. 28p
Otto, (gemelyk.)
Had moeder nu maar ook goud op myne klederen laaten zetten ! ■ Nu zullen zy myn
pover rokje niet neemen willen.
Wille m. Zo is het goed. Zyt gy gereed? ——. Hier in die laade is myn fpaarpot. Ach, daar heeft nu moeder de fleutel van!
; Otto, (trekt een andere laade open, verheugd!)
Dat is fchoon ! myn laadje is open. —— Hier
heb ik myn fpaarpot. (hy fchud ze) Hoor
eens, hoe klinkt zy!
Willem.
Steek ze maar by u ! Wy zullen ze va¬
der onder weg geeven , die oude zwartrokken mogten ze anders ook willen neemen. (hy ftampt met de voet) Had ik nu ook myn fleutel maar! —- Ha! hier fteekt 'er een in de bovenfte laade; (hy beproeft die aan de middel/le laade) Hy
past 'er in! Nu heb ik de myne ook Hoor
eens! de myne klinkt ook niet kwaad.
Otto, (haalt de zyne uit zyn zak: Bei' den ftaan zy naast eikanderen, houden beurtelings de fpaarpottet) aan hunne oor en, en fchudden ze, em te hooren, welke den besten klank geeft.)
Wil-



spo Di Eerste Proeven der
Wó"oU^^) De myne klinkt beter. Hoor eens, de myne klinkt beter.
Willem. De uwe klinkt zo houtachtig.
Otto. En de uwe zo loodachtig.
Willem". ïk weet niet, dat 'er aan de myne iets ont.
breekt. > Gy zyt doof.
Otto. En gy hoort niet goed.
(Beiden huppelen en zingen.) De myne klinkt beter, de myne klinkt beter.
Arixolds , (komt volkomen reisvaardig binnen , verzeld van twee gerechtsperfomen en een bediende , met een brandende kaars)
Willem. Daar komen de zwartrokken. Schielyk, fteek weg!
(Zy fleeken beiden hunne fpaarpotien in de zak.)
Ar-



KlNDERLTKE dankbaarheid. 2£i A r n o L D f.
Wilt gy binnen komen, Mynheeren, om by ons
vertrek tegenwoordig te zyn? Gy kunt on-
ze perfoonen laaten onderzoeken , opdat gy verzekerd zyt, dat wy onzen crediteuren niets ontvreemden.
Een Gerechtspersoon.
Daar hebben wy geen last toe.
Willem.
Schielyk! neem de klederen! kom Iaat ons fmeeken!
(Beide kinderen neemen hunne klederen onder den arm , en treden voor de Gerechtspersonen. Beiden fpreeken byna te gelyk.)
Otto. Hier zyn onze klederen !
Willem.
Verkoop alles!
Otto.
Als gy maar onzen vader niets afneemt.
Otto.
Neem, neem ze toch!
Willem.
Gy kunt 'er wel tweehonderd guldens van maaken.
Ot-



292 De Eerste Proeven der Otto.
Al was het driehonderd vierhonderd
—— 't is alles voor u als gy vader maar
niets afneemt.
Arnolds, (kuscht zyne kinderen.)
Beste, liefde kinderen; ik bedank u voor uwe borgfchap : deeze Heeren kunnen ze niet aanneemen.
Willem. En dat waarom niet? — Neem ze maar!
De tweede Gerechtspersoon. Neen , lieve kinderen , dat zou buiten onzen last zyn.
Otto.
Gy kunt 'er wel veel geld van maaken. —— Neem ze maar, ik bid het u.
Eerfte Gerechtspersoon. Neen, lieve jongen , behoudt uw goed , en verwacht het loon uwer dankbaarheid.
Willem, (werpt ze hem gemelyk voor de voeten.) Dan wil ik ze ook niet hebben.
Otto, (doet het zelfde weenende.) En ik ook niet.
Arnolds. Lieve kinderen, ik neem deeze goedhartigheid, als de eerfte opwellingen der dankbaarheid voor
uwe



KiNDERLYKE DANKBAARHEID. 70$
tiwe opvoeding aan. Wordt goede en werkzaame menfehen , en de hemel zal u weder geeven, liet geen hy my ontnam!
Mevrouw Arnolds , (komt in een reiskleed uit haar ka* binet.~)
Myn God, dat is een bittere reis!
(Zy verfchrikt op het zien der Gerechts' perfoonen.)
Arnolds.
Schrik niet voor deeze Heeren , zy doen hurt plicht; wy zullen den onzen doen — ons noodlot geduldig verdraagen.
(De Gerechtspersonen verzegelen het kabinet!)
Mevrouw Arnolds. Zo moet ik dan uit dit huis gaan en arm zyn ? Alles verlaaten ? — Ach , nu ge¬
voel ik eerst welk een gang ik te doen heb.
Lieffte man, is 'er dan geene redding meer
overig ?
Arnolds. Geene , volflxekt geene ! alle onze crediteuren worden betaald. Ons bankroet laat ons eerlyk ,
maar arm. Laat ons gaan ! Hoe langer wy
hier vertoeven , des te fmartelyker valt het affcheid! Schep moed, lieve vrouw!
(Hy



294 -°E Eerste Proeven der
(Hy vat haar by de hand, zy gaan eenige fchreden voort.}
Mevrouw Arnolds, (blyft ftaan in traa* nen uitbreeketide.)
O man! Onmogelyk kan ik een flap verder
doen —— Myne knieën knikken ik moec
blyven — zou ik alles verlaaten en arm zyn ?
Arnolds, (peinfende.)
Hoe ras vervloog myn geluk! —- Uit deeze ruime zaal in een enge hut te kruipen 1 —— Ja, ons noodlot is wel droevig 1
Mevrouw Arnolds.
Ja, zo droevig, dat my het hart van weedom breekt.
Arnolds.
En ik —— zou —— byna weenen —— (zich herftellende) Neen , dat wil ik niet doen ! Wy zullen terftond vertrekken, eer ik het doen moet. - Kom!
Mevrouw Arnolds.
Nog één blik op deeze wooning des geluks I , Nog éénen en dan —— zal ik het vermaak des leevens voor eeuwig vaarwel zeggen.
Arnolds.
Dat moet gy niet doen! Woonde zy
dati nooit in de leeme hut van den landman ,
dart



KlNDERLYKE D ANK E A a E H e ID. 295
<4an ware zy wel een zeer zeldfaame gast op deeze aarde. Wy zullen ze met ons neemen. Midden in onze armoede zal ze ons vergezel, len. Gy zult u nog dikwils verheugen in uw Eev'en. Nog dikwils. Twyfel 'er niet aan! Wil l e m. Ja zekerlyk moeder. Wy zullen ons nog dikwils met u verheugen.
Mevrouw Arnolds.
O gy goede , lieve kinderen ! Gy zyt wel gelukkig, dat gy u in de armoede verheugen kunt! (weenende) Wat zal 'er nu van u wor. den ?
Arnolds. Alles, alles! Wat wy niet uit hen maaken kunnen , moeten zy zeiven doen. —— Moed gefchept, myn vrouw!
O.ito, (zacht, met een fchuinfchen blik naar de Gerechtsperfooneit.~)
Wy zyn in 't geheel niet arm, vader.
Willem. Moeder, wy zullen ut aan niets laaten ontbree. fcen. — Verlaat u op ons!
(Hy /laat op zyn zak , waarin de fpaarptt fteekt.)
A r n o l d »f
Komt, de Heeren willen deeze kamer verzeHI.Deel. V ge-



s$6 De Eerste Proeven der Kikderi. Dakkb.'
gelen. Wy zouden ze door ons gefaroroel ia hun plicht ftooren.
Mevrouw Arnolds; Slegts nog één vaarwel!
Arnolds, Aan den rykdom, doch niet aan de vreugde. (Zy zien beiden nog eens weemoedig in de kamer om, hy vat haar haastig by den arm \ en rukt ze met zich weg. De kinderen gaan aan de hand hunner cvders.)
E I N D É.



By de Erven P. Meijer, en G. Warnar*, ïa op de Pers.
Het Dertiende Deeltje van de Zedelyke Ver. halen , getrokken uit de Werken van de Heeren d'Arnaud , Mercier. en andere der beste hedendaagfche Schryvers , met' nieuw" gè'inventeerde Kunstplaaten van R^ Vinkeles verfierd, in 3vo. geheel in den fmaak en op het zelfde formaat, als de Spectatoriale Schouwburg uitgevoerd. ' ' '
Dezelven hebben door aankoop verkregen de nog overige Exemplaaren van de 12 Deelen van h«t bovengemelde Werk , waarvan maar weinige cornpleete voor handen zyn, en door hun aangeboden worden tot 36 ft. het Deel.
Ook de aparte Deelen van het zelve, welke ■zy , om ieder in de gelegenheid te Hellen hunne Exemplaaren te completeeren, in zo verre het getal ftrekt, geduurende de Maanden January, February en Maart 1794, aan de eerstkomende afle-» veren zullen voor 24 ft. het Deeltje, en de grooc papieren voor 40 ft., zynde een derde minderdan de ordinaire prys. De Inhoud der Stukken in de 12 Deelen, is: J. Liebman, eene Hoogduitfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arjnaud." < II. De Bekeerde Gieiugaart, naar het Fransch van den Heer Mercier. JU. Rosalia, eene.Franfche Gefchiedenis, naar
het Fransch van den Heer d'Ar.naud. IV. Bathildi , eene Frankifche Gefchiedenis, naar het Fransch van denzelfden,
f*



'Z e b ï i ï r k Verhalen.
V. Hammel Clement , eene- Engelfche Gefchiedenis, naar het Engelsch van den Heer Drooke.
VI. d'Almanzi > eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
VII. ClarY, eene Engelfche Gefchiedenis, naar het Fransch van denzelfden.
VIII. De Ongelukkige Echtgenooten, naar het Fransch van den Heer Mercier. IX. Makin, eene Engelfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
X. Sidney en Volsan , eene Engelfche Gefchiedenis, naar het Fransch van denzelfden.
XI. LouifE , eene Hoogduitfche Gefchiedenis, naar het Hoogduitsch van den Heer ***.
XII. Lorezzo, eene Siciliaanfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
XIII Bazii.e, eene Franfche Gefchiedenis, naar
het Fransch van denzelfden. XIV. Eucile, eene Franfche Gefchiedenis, naar
het Fransch van den Heer C***.
■ XV. Arabélla , eene Engelfche Gefchiedenis,
naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
■ X^l. Germeuil , eene Franfche Gefchiedenis
naar het Fransch van denzelfden. XVII. David Doubtfull , eene Engelfche Gefchiedenis , naar het Engelsch van den Heer Droc-ke,
XVIII.



XVIII. Sehcourt, eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
XÏX. Adelson en Salvini , eene Engelfche Gefchiedenis, Haar het Fransch van den* • zelfden.
i XX. De Fleet-Prison , eene Engelfche Gefchiedenis , naar het Engelsen van den Pleer Brooke.
XXI. Zenothemis , eenè Oud-Marfeillaanfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
XXII. Valmiers, eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van denzelfden.
XXIII. Massoud , eene Oosterfche Gefchiedenis, naar het Hoogduitsch van den Heer Meissjser.
XXIV. Amelia , eene Engelfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Aunaud.
XXV. Nancy , eene Engelfche Gefchiedenis, naar het Fransch van denzelfden.
XXVI. Gustav Lindau, eene Hoogduitfc'ie Gefchiedenis, naar het Hoogduitsch validen lieer Meissner.
XXVII. Julia, eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud. XXVIII. Daminville, eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van denzelfden.
XXIX.



Zbdelyke Vzrhalek
XXIX. Mondor. en Charideme , eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer Mercier. XXX. Ermance , eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
XXXI. Fanny , eene Engelfche Gefchiedenis , naar het Fransch van denzelfden.
XXXII. De Huichelaars , eene Engelfche Gefchiedenis , naar het Fransch van den Heer Mercier.
XXXIII. Lucia en Melanie , eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den Heer d'Arnaud.
XXXIV. Henriette en Charlot , eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den* zelfden.
XXXV. Sara Thomson , eene Engelfche Gefchiedenis , naar het Fransch van den Heer ***.
XXXVI. Pauline en Suzette , eene Franfche Gefchiedenis, naar het Fransch van den e Heer d'Arnaud.