I1122J






AlTOOSDURENDE
ALMANAK
O F
T IJ D W IJ Z E R,
DOOR.
% de KANTE R, Pbil z.
LID VAM DE MAATSCHAPPIJEN 9£A ? WETENSCHAPPEN te VLISS INGEJf tw ROTTERDAM, NQTAR.IS Ttt . . ^iÊRIKZEE.
Te 2IERIKZEE,
.Gcdrakt bij ABRAHAM de VOS, Jacob>z. Stadsdrukker tn Dvciiverkooper over jie Mol, 1793.



Een Cijffer tusfcheri twee haekjes is overal, waer men dezelve ziet, een overwijzing tot dat Avtijkel of Paragraapb der Verhandeling, welke met het geen gelezen of naergezien word in verband ftaet. — Zo vind men boven aen de volgende Bladzijde: zondags-letteren (§47- e,i Dit, wil te kennen geven dat men in de 47. en volgende Paragraphen het ftulq der zondags--letteren verklaefd zal vinden." ~ " " :
@ beduid: Nieuw* Maen.
@ r- Eerste Quartierr
@ Folie'Maat.
(g; — Laetjie Quarticr.



*K 3
ZONDAGS-LETTEREN, (§47. 'envolgg.^ ZONNEN-C IRKEL, (§66. eh volgg.") GULDE-GETALLEN (§69. en vol£0
e n
EPACTEN, (§73. envolgg.') van Jacr tot Jacr, voor den tijd van twee Eeuwen,
IZond.jZonneGuld. Epac-|| Zond. ZomieGuldc "pac-
Jaren. Lett. CirkeBgetal, ten. I"ren- La tti: Cirkel getal tej>.
1793 c 7 5 [4 10*5 a -, 11 IO
1791 b o ó 25 l8tÓ o 1'' r l£ i
1792 Aü 9 7 6 l8l7 E 6 l 12
1795 f ij 8; .17 18 lij E' 7 14 23
1794 e n 9 28 1019 c o 15 4
1795 d 12 io 9 l820 ba 9 t6 15 1795 c 13 13 u 20 lo2l G io 17 26 I797 a 14 12 i l822 f ii IÖ 7 I79B g l< 13 12 1823 e 12 19 l8
1799 e 16 14 23 1824 o c 13 1 -i' l
1800 e 17 15 4 i8b5 b 14 2 ii i
1801 d 18 ió 15 1826 a 15 3-2 I
1802 c 19 17 26 1827 g 16 4 3
1803 b 20 lo 7 1828 f E 17 5 14 I
1804 A G 21 19 l8 I829 U 18 6 25 I
1805 f 22 1 * l83° c 19 7 6 |
1806 e 23 2 ii 183I 11 20' 8 17 3
1807 O 24 3 22 1832 a g 21 9 2.8 8 X80C c b 25 4 3 1833 f 22 io 9 I
1809 a 26 5 14 1834 ü 23 11 20 I
1810 G 27 6 2- ïifos n 24. 12 r I 18 ti f 28 7 6 1 '830 c b 25 13 ÏZ \i
l8l2 ed I 8 ï7 1837 a 2,6 14 23 [jg
■ 1813 c 2 9 28 1838 g 27 15 4- $
tSl4 I b J io j l8~9 f 28 10 15 j|



Zand. ZonneGuldi-Spac-_ Zond: Zonne Guld.- £pac-
Jaren. r;ett> eirl5?, geia] _ [Cn< j Jaren. Len- ,cirkel setal> ten>
18+o eb ï 17 ;ö 1875 C ö i+ 23
184! C 2 io 7 1876 B a 9 lp 4
1842 b 3 Uj [8 1877 g 10 16 15
1843 a 4 1 * [878 f ii 17 20
1844 « f 5 -2 h- 1879 e 12 18 7
i8+3 E 6 3 - 1880 do 13 19 18
184Ó d 7 4 3 ï88i b H ï *
c 0 g 14 l8g2 A 15 ■ a u
1848 ba 9 6 '25 1883 g 16 3 23
1849 g 10 7 6 I884 . f e. 17 4. 3
1850 f 11 8 17 1885 d 18 : 5 14
1851 e 12 9 28 t885 c 19 ; '6 25 '1852 d c 13 io 9 [887 b 20 7 6
1853 b 14 ! 11 20 ; !888 ag 21 8 17
1854 a 15 12 1 1889 f 22 9 28
1855 g 16 t3 12 1890 e 23 10 9
1856 fe 17 14 23 l89l » 24 ii 20
1857 d l8 15 4 l892 C b 25 12 i
1858 C 19 ; ïó 15 l893 1 A 26 13 12
1859 b 20 j 17 20 IÖ94 ' g &7 14 23
1860 ag 21 1 U 7 1895 f 28 r5 4 I86T f 22 I9 [8 1896 e d j ió 15
1862 Ê ai | 1 % ■ 1897 ■ c 2 17 26
i853 d a+ ! o £i 1898 b 3 18 7
18Ó4 c ö 25 I 3 22 1899 A 4 *9 18
i.8|>5 A 2*5 4 3 1900 g 5 I 09
1866 g 27 5 14 1901 f 6 2 io
1867 f a?> 6 25 1902 e 7 3 42I
1868 edi 7 6 1903 d 8 4 2
1869 c 3 8 17 1904 c b 9 5 13
1^.70 ë 5 9 28 190;; a ïó 6 24
18-1 a 4. 10 9 1906 g 11 7 5
1872 g f 6 ii 20 1907 f 12 8 16
1873 e 1 6 12 i T908 e d 13 o ' '07
1874 r> 7 13 12 1909 c 1 14 10 8



%( 5
Zond. ZonndGuldeEpac-i Zond. ZonneGulde Epac-
Jaren. Lm> eirl;el ,ctal> ten> Jaren. Leu_ GitkeU^ ten.
I , ; _____ _J '
1910 b ï5 tl 19 I 1945 g 11 8 16
1911 a ïó iï * j 1946 F 23 9 27
1912 g F 17 13 n 1947 e 24 io 8
1913 e 18 14 22 1948 d C 25 ii 19
1914 d 19 15 3 19+9 B 26 12 *
1915 c 20 i6 r4 I f953 a 27 *3 11
I9IÓ BA 21 f7 25 j t95£ g 28 *4 22
1917 g 22 l8 6 | I952 f e I *5 3
1918 F 23 19 17 j 1953 d - - 10 14
1919 e 24 1 29 j 1954 c 3 17 25
1923 D C 25 2 10 ! 1953 B 4 l8 6
1921 B 20 3 2T 1955 AG 5 19 17
1922 A 27 4 2 , 1957 F 6 x 29
1923 G 28 5 13 *958 e 7 2 10
1924 fe i 6 . 24 : 1959 d 8 3 21
1925 d 52 7 5 I 1960 c b 9 42
1926 c 3 8 16 i 1961 a 10 5 73
1927 B 4 9 27 ! 1962 g 11 6 24
1928 ag 5 10 8." 1963 f 12 - 7 5
1929 f 6 ii 19 I I904 e d 13 8 16
1930 'E 7 12 4: 19^ C 14 9 27
1931 D 8 13 11 i l9ó5 b ïf) 10 8
1932 c B 9 14 22 ! 1967 A 16 ii 19
1933 a 10 15 3-I 1968 g F 17 12
1934 f II l6 I4 , 1969 e 18 13 ii
193^ g 12 17 25 197° i> 19 14 22
1936 E d 13 , 18 6 I971 C i 20 15 3
1937 C 14 19 17 , 1972 B a . 21 l6 14 1938- b 15 ' ll 29 1973 g 22 17 25 1939 A ió : 2 ; 10 19/4 f 23 l8 6
I9P G F 17 3 21 1975 e 04 19 17
I9+I É l8 4 2 1976 ll) C 2,5 I 29
I9|2 d [9 5 13' 'j 1977 I ! 26 2 IO
I943' C 20 6 . 24 , I978 1 A 27 3 21
1944 Ba 21 7 5 1979 1 G 28 42



Zond. Zonnc GuldcjEpac- Zond. Zonne Guldc- Epac-
Jaren. Le£t> Girkel getiL ten> Jaren. Letu cirkel geul< tQJU
1980 f e 1 5 £3 1990 g tl 15 3
1981 d 2Ó 2+ 199I f 12 l6 14
1982 c 3 7 5 1992 d e 13 X7 25
1983 B 4 8 ïó 1993 c £4 16 6
1984 ag 5 9 27 1994 _ 15 X9 17
1985 f 6 io 8 1995 a 16 1 29
1986 e 7 ii 19 I996 g f 17 2 iq
1987 d 8 12 * I997 e l8 3 21
1988 c b 9 13 11 1998 d 19 4 2
1989 a io £4 22 J 1999 c 20 5 13
5 2000 sa 21 6 24
stBEGIN der. jaergetijden,
De Lente 20. Moert.
De Zomer ftt. Junij.
De Herfst 2.3. September^
De Winter ai. December.
In de Almanakken vind men: Zon in ARIES den 20. Moert. Zon in TAURUS den 20. April. enz. Zie hier deswegens eenige Verklaring.
Men heeft de Sterren aen den Hemel afgedeelt jn verfchillende vakken, om dezelve beter en gemakkelijker van eikanderen te kunnen onderfcheiden; en aen de Sterren, in zodanig een vak begreepen, eene algemeene benaming gegeeven, afgeleid uit de gedaente, of eenigen zweem van ge-daente, welke de onderlinge ftand 4ejr- Sterren
.fcheen



%( 7 ;)# fcheen acntewijzen.— Van .hier dragen die vakken den naem van Sterrenbeelden\ Zo heeft men, bij voorbeeld, zeven heldere Sterren ftaende altoos naer den kant van 't Noorden, den IVagen genoemd,— om dat haren onderlingen ftand eenigermate de gedaente van eenen wagen heeft. — Nu fchijnd de Zon jaerlijks twaelf zodanige Sterrenbeel. den te doorloopen. — Deze zijn het welken men in de Almanakken met hunne Latijnfche namen op de Volgende dagen virid aengewez"eri :
i ART F. S, de Rent. £0. Mairr.
% TAURU5» Stiet. 20. April.
3 GE MI NI, * Tweelingen. 21. Mei.
4 cancer, de Kreeft. 21. Junji. ,. leö. * 22' jNS-
(5 VIRGO, * M4VA 23- Augustu*;
7 LIB R A, * WèegfchteU 23. September!
8 SC0RPIÖ, <& Schorpioen. 23. Oktober.
O SAGITTARIUS, de Schutter; 22. November.
10 CAPRICORNUS, de Steenbok. 21. December.
11 AQUARIUS, de Waterman. 19. Januarij._ '
12 PISCES, <*e Fisfchen. 18. Febiuarij.
Zon in LEO den 2=. Juüj, zou dus niets anders te kennen geven, dan dat de Z011 fehijnd genadert te zijn aen het Sterrenbeeld de Leeuw.— Dit had op de aengewezene dagen wel plaets in vórigq Eeuwen: dog thans gefchied zulks wel een Macnd later : — De opgegeeven dagen kunnen dus alleenlijk dienen om acntewijzen wanneer de Zon een twaelfde deel des Hemels fchijnd te hebben . döorgeloopcn ; beginnende daer, waer zij fcheen te 'zijn den 20., of 21. Maert, in het oogenblik der JSacht-'èvening.— Deze twaelfde gedeeltens behouden nog de namen der Sterrenbeelden, welke voorheen zig daer ter plaets bevonden.
januarius



4kC 3
Januarius,
z l ï li Hei%^d*" I EpaAa- _1 f RomeihrcJ,e bena.
SïS _r_S ® © ■© e
1 aI N.jaersd. * I 8 l6 23 j ' i CaleadiE.
2 B 2y 2 9 17 24. 2 iv
3 c; 28 I ic 18 25 3 in
4 Dj 27 4 11 19 26 4 pridie.
5 e .20 5 12 20 27 5 NuniC>
6 F Drie Kon. xxv 25 6 2I 28 6 VIII
7 0 24 7 14 22 29 7 .. Vj!
8 a .23 b 15 23 30 8 vj
I 9 B 22 9 !Ó 24 x,3X 9 V"
10 C 2X IO ij 25 2 10 Iv
11 c -° xi 18 06 3 11 ur
ttA ,* 1912 19 27 4 12 Pridie.
13 F - . ^ 13 20 28 . 5 ! 13 . xdus.
H o Ponuacn. jj I+ -3 ^ fi m fa
15 A X^ X5 22 30 7. j !5 XVIII j
16'» 15'ïó 23 1.31 8 1.6 »n i
17 C f. Ant!,. I417 34 2 9 I .17 XVI
18 P 1' I3|x8 25 3 10 18 xv
19 K • 12 19 26 4 11 j 19 XIV
20 F IX 20 27 5 12 20 XIII
'21 G St.Agniet. 10 21 28 6 13 ; 21 xii
00 A 1 s,Vincent. 9 22 29 7 14 ; 22 xi
23 b j 8 23 30 815 ' 23 x
24 c ! , 7i-+,i.-3i 9 16 i 24 ix
25 P j bck- P25 2 10 17 j 25 vin
26 e 3 11 18 26 vii 27- ï 4:27 4 12 19 ! 27 vi
2ü G 3.28 5 13 20 j 28 V ; \
29 A 2,29 6 14 21 29 IV
3<-B. - ...... fho 7 15 22 30 in
31 cj 1 ^-|3i 8 16 23 31 | Pridie.
— - ; . I
„-r„.. ^ - ,.^»^r_^-—.^n^-. -1 -nxur-t—*-*



%( 9 )d* Lamvmaend.
Zons | REDUCTIE. (§in.) f :
Op en Onderg
rs Q§ 112. ) I Voor den Opg. tel bij. Voor den Onderg. trek af. ^ U. M. U. M.| M. M.
18 3 3 57 : I van 1 tot 31 1 van 1 tot 9 &
2 8 3 3 57 ^ Q - 10 - 17 7
3823 58 " - ï8 - 29 ö
4 8 1 3 59 ; van 1 tot 17 2 3° en 31 5
580402 - 18 - 31 1
_  6 7 59 4 1 "O-
11$, t l van 1 tot 9 3 van * tot 9 9
8 7 57 4- j _ ^ JO - 10 - 17 8
9 7 56 4 4 3 3 - 18 - 23 7
10 7 55 4 5  - 24 - 31 6
11 7 54 4 6 van 1 tot 29 3 ||
12 7 53 4 7 4 30 en 31 2 v I n 7 ra 1 8
4 7 5i 4 9 ^ Va"i t0t 2 %
15 7 5O4I0 van 1 tot 23 4 11 I £J I 29 7
16 7 49 4 " 24 " 31 3 . 30 en 31 6
17 7 48 4 iaj «0»
18 7 46 4 14 -
119 7 45 4 15' van 1 t0 17 _
20 7 43 4 16 6 " 18 ' 29 + van 1 tot 9 [o I
30 en 31 a j„ - 10 - 23 9 !
I 21 7 42 4 18 ^ " 24 - 2»; 8 [
i 22 7 41 4 20 30 en 31 7
23 7 39 4 21 van 1 tot 17 6
24 7 38 4 23 7 - 18 - 29 5 
25 7 36 4 25 ' 30 en 31 4
, ^ van 1 tot 9 11
j 26 7 35 4 20 - 10 - 16 10
127 7 33 4 28 van 1 tot 9 7 1 q -17 - 23 9
! 28 7 32 4 29 « - 10 - 23 - 24 - 29 8
129 7 30 4 3i ö - 24 - 31 5 30 en 31 7 30729432
3i)7 a7 4 34l «> «S> i



Februarius,
l öagen e» Hcflige da- Epacla. Romeinfcbe be-
; Z. L-ett. gen der (8> J| © Cf? naming der Da-
!; C § 59O- R. Kerk. CPa.) ^ ■ gen. C § 106. )
i[d| r., . 29 i 81 iel 23 1 Calenciae.
2 £ tickKk». 28 2 9 17 :4 2 IV
1 3 f 27 3 10 ii 25 3 ju
4 o -w 26 4 11 f i< 4 Pridie#
5 A Agatna. 23 24 5 12 2c 27 5 Non„.
I 6 B Dorothe*. 23 6 13 21 28 6 VIII
7 c 22 7 14 22 7 vil
8 d 21 8 15 23 1 8 vi
\ 9 E Apoionia. 20 9 16 24 2 9 v
[lO F 19 IO 17 25 3 IO 1V
F I
ii G 18 11 18; 26 4 ii iii
f 12 a ^ 12 19:27 5 12 Pridie.
f 13 b *° 13 20 28 6 13 idus.
14 c 5 15 14 21 7 14 XVI
f 15 d 8: *4 15 22 1 8 15 xv
1 ff
l6 E g" 13 16 23 2 9 16 XIV [~
fl7 f £ 12 17 24 3 IO 17 xiH p.
18 or 11 18 25! 4 11 18 xn £
I 19 a s Bomfacius. 10 19 26 5 12 19 XI g.
20 B g' 9 20 27 6 13 20 x I
[21 c c 8 21 28 7 14 21 IX ^
I 22 d d Piet. Stoel^ 7 22 8 15 22 VIII g
[23 E E ' ° 23 I 9 l6 23 VII ?
24 f f Mattliïis, 5 24 2. 10 17 24 VI VI
2t g f In de 4 52 %\ II l8 25 V vi
3 Schrikkel-
j 26 a G -^êu. 3 26 4j 12 19 26 IV v
27 b a 2 27 5) 13 20 27 1 m iv
jog e b 1 28 6 14 21 28 ; Prid. m
'29 c 29 pridie>
1 I



I—
Sprokkelmaend.
Zons | REDUCTIE. ( § 1 '3- ) jl
OpenOnderg-1 — " " ~~ jl
D- ( §112. ) \ Voor den Opg. tel bij. Voor den Onderg. trek ar. J
U. M. U. M"l M. M' jl
"1 7 2:>U 35 1 ivan 1 tot 10 1 van i tot 10 5 |
3 7 22 4 39 O ! 07 ën 28 l j
J 719H0 van 1 tot 26 1 27 CU 28
5 7 19 4 421 2 27 en 28 o  i
6 7 17 4 44 O- | Va" ^ t0t + *
7 7 16 4 4ó van 1 tot 10 2 o »
8 713448 3 -n-28 Jio _H : ;< +
9 7 12 4 49» ^ I ;7 en to 2 jj
10 7 9 4 51 ^ 7 :':
van 1 tot 15 2!  I
11 '7 84 53 4 - 16 - 38 1 ra, 1 tot 10 6 » 7 6 4 55  - 11 - 15 5 Ï4 7 3 4 58 van t tot 10 3 II -6 - « 4 « 7 1 5 o 5 - « -1 a 27 en 28 2 ! 16 6 59 5 2 <5>, «O" ! II s57,? i van 1 tot 15 3 van 1 tot 4 7 i
ïn „ 55 5- s 6 " 16 - =6 2 " 5 - 10 6\
19 6 53 » 8 o 8 . n . I5 5
20 6 51 5 10 ' T- 16 - 21 4
01 - 22 - 28 3 i
21 6 49 5 12 van 1 tot 10 4
22 6 47 5 14 7 - 11 - 21 3
23 6 45 5 16 ' - 22 - 28 ó van 1 tot 10 7
24 6 44 5 17 o j - 11 - 15 6
v „ - 16 - 21 5
25 6 4c 5 19 van 1 tot 4 5 ^ - 22 - 26 4
26 6 40 5 21 q * 5 - 10 4 27 en 28 3
27 6 38 5 23 ö - 11 - 21 3
28 6 36 5 25 - 22 • 28 ^ O



M A R T I U S,
D. & .Heiligeda- E fta Romeinfchebena- '
rKerk CS*»0 • • © @ mingderDagen.
[!, * i 8 ïó 23 [ 1 Calendse.
: p 2£ 2 9 17 24 2 vi
3 * 28 3 IO tB 25 , v
4 a 2£ 4 11 '9 261 4 iv 3 A, 26 5 12 20 27 I 5 in
6 b xxv 25 6 13 21 281 6 Pridie.
I „ 24 7 I4 22 291 7 Nonae.
° £ 23 o 15 23 30 8 vin
V l 22 9 16 24 1.31 q vii
10 r 21 10 I7 25 2 10 vi
11 G 20 II 18 26 3 11 v
j Gregorius- ?912 19 27 4 12 iv
*3 B io 13 20 28 51 n in
;+ ° 17 *4 21 29 61 4 Pridie.
13 D 16 *5 22 30 7 jl Mus.
16 e 15 16 23 1.31 8 ï6 xvii
17 F Geertruida 14 17 24 2 9 I7 xvï
18 G 13 18 25 3 IC !§ XV
19 a jofeph. 12 19 26 4 h
20 B 11 20 27 5 12 20 XIII
21 C Benedidhis 1° 21 28 6 13 2I xil
22 D g 22 29 7 14 ■ XI
23 e 8 2,, 30 8 15 x
24 f 7 24 1.31 9 16 2l ix
25 G Maria Bood o 25 2 10 17 „1 viii
26 a 5 26 3 11 18 „6 vu
27 b 4 27 4 12 19 27 vi
28 c 3 2" 5 13 20 28 v
29 d 2 29 6 14 21 ;„ Iv
3° E 1 3C 7 15 22 m tir
3i ' * 3i 8 i6| 23 £ prik j



Lentemaend.
2ons |l REDUCTIE. (" % \\% )
Op en Onderg.' — ____
D C § '12- ) ;Van den i. tot den 20. Voor den Opgang tel bij,
!U. M. U. M.l Voor den Ondergang trek al. — _________ van den 20. enz- Voor den Opg. trek af. Voor den
I 6 34: o 2/ Onderg. tel bij. M. M.
3 6 30 5 V Tvamtot 3i|°| van ï tot 4 *
4 6 h8;5 33 : O 9 - il 22' o
5 6 20P 3o 2 van ! tot 31 c - 23 - 31 1
6 6 24I5 37 o 
l A S ?? o van 1 tot 4 1 van 1 tot + 2
8 6 20,5 41 3 _. *: - < - 17 I
9 6 18- 43 5 , 3 C '<5 - 18 - 22 o 10 6 16 5 45  - 23 - 31 1
11614 5 47 v!nI;tot %i *
12 6 ia 5 49 4 oö - « 1 van 1 tot 10 2
13 6 I0i5 51I " 0 - 11 - 17 1
14 o 9 5.52 O [ 1 - 18 - .22 o|
15 6 7 5 54 van 1 tot ir T - 23 - 27 1
- ir - 27 c - 28 - 31 2
16 6 5 5 56 i> - 28 - 31 , o )
17 9 3 ■*> 5° <%
18 6 1 6 o - van i tot 4 31
19 5 59 6 2 van 1 tot ic 1 -5 - 10 2!
20 5 57 6 4 " " ■ - c - 11 - 17 11
; 0 - 28 - 31 ] 11 - 18 - 22 o!
21 5 55 6 6 ^ - 23 - 27 11
22 5 53 6 8 - 28 - 31 2|
23 5 51.6 10 van 1 tot 4 2
24 5 49! 6 12 - 5 - 17 J
25 5 47 6 14 7 - 18 - 22 o van 1 tot 4 3:
- 23 - 31 1 - 5 - 10 2
26 5 45 6 16 0 - 11 - 17 1
27 5 43 6 18 o -18 - 22 0
28 5 4i 6 20 van 1 tüt 4 _ g _ l*\ \ \
29 Ï5 39 6 22 o " 5 " i> . 28 - 31 a|
30 5 37 6 24 ö - -« " ° ° i 31J5 35 6 26[ -23-^1 ij



A P R I L I S,
ID- &. 1 Heilige da-j'Epafta,j 11 Romeinfchêbe.
.1 AJ FfandscUs ^ ' 17 of 'leemte.
.» i!' y £ 24 21 iv
3 15 I 27 3 I0| iö o-; , ,„
4 Jj ; xxv 26 4 11 19 26 prid.
6 e! 23 6 13' 21 28 6 vin
! I F 22 2 I4i 22 29 H vu
m 21 8 15 23 1.30 g;
! 9 A 20 9 16 24 2 oi „
10 B, 19 10 17 25 3 IO IV
I i I
11 c 18 11 18 26 4 n
±j )l !; g »J 5 12 Pr[lie.
1.3 E 16 13 23 j 28 6 13 Id
! l+ F 15 1+ 211 29 7 14 xviïï
jiö Ui i4 15 221.30 8 tl .™I
t p ï3 16 23 3 9 16 xvi
i ï» c l„ 2+ 3 IO 17 xv
? 11 18 25 4 ii 18 xiv
| 19 " 10 19 26 5 12 19 xm
|| 20 9 20 27 6 13 20 xii
li 21 F 8 21 28 7 14 21 xi
! 2? G 7|22 29 8 15 22 x
i 23 A Joris. 6 23 1.30 9 l6 03' Ix
21 B ' 5 24 2 io 17 24; vdi
25 C, Marcus. 4 25 3 ii 18 25 vn
! f P 3 26 4 12 19 26 vl
I ~7J E 2 27 5 13 20 ,27 v
! 2o f i 28 6 14 21 28 Iv
| 29 c * 29 7 15' 22 29» Z I
30 U 29 30 8 16 23 30 ?ridie> I
LL 11 1



Grasmaend.
I Zons REDUC TIE. (f 113. )
Op en Onderg. ~
D. ( § 112.) Voor dea Opg. trek af. Voor den Onderg. tel bij.
u. m. u. m. m. M
1 5 33 6 28 van 1 tot 24 o I van 1 en 2 1
2 5 31 6 30 1 - 25 • 30 1 - 3 tot 5 2
3 5 29 6 32 o 9 • $ • J? 3 J I K 6 & „ van 1 tot 7 o I § \ $ \
6 5 23 6 38 varl a r
7 5 21 6 4c van 1 en 2 o van J ! !
8 5 19 6 42 3 - 3 tot 24 1 * § . ' '
9 5 18 6 43 * - 25 - 3° 2 10 • l . g 3
10 516 6 ^ ^. : 3 . £ i
11 5 14 6 47 . van 1 tot 18 1
12 5 12 6 49 * - 19 - 30 2 van j £ot
13 5 10 6 51 -O» - 8 - 12 -
14 5 9 6 52 Van 1 tot 13 1 II - 13 - 18 4
15 5 7 6 54 - - 14 - 24 2 - 19 - 24 5
165 5 6 56 "25 * 30 3 ' V 30 '6
17 5 3 6 58 "O ^
18 5 170 van 1 tot 7 1 van 1 en 2 2 T9 4 59 7 2 - 8 - 18 2 - 3 tot 12 o
20 4 57 7 4 - 19 - 30 3 12 - 13 - 18 £,
^ - 19 - 24 l
21 4 55 7 6 ^ - 25 - 30 %
22 4 53 7 8 van 1 en 2 1 ^
23 4 51 7 10 - 3 tot 13 2
24 4 50 7.11 7 - 14 - 24 3 van 1 en 2 2
25 4 48 7 13 - 25 - 30 4 - 3 tot 7
O, - 8 - 13 j
^ 4 46 7 15 vani en 2 1 13 •{* * H 5
3?Uo772?i -5-3^ O



M A J u s,
'D- &| Heilige da- Epafta. Romeinfche bena-
k§590f afVerk. CS 8-0 0 » © € ming derDage».
1 b! ;a^n ~28~i 8 16 23 i Calends.
2 c 27 2 9 17 24 2 vi
3 d; f vind. 20 3 ic 18 25 3 V
4 e ! xxv 25 4 11 19 26 a iv
5 F 24 5 12 20 27 5 in
6 g; jan Lat. 23 6 13 21 28 6 Pridie.
7 A| 22- 7 14 22 29 7 Nonse.
8 b 21 8 15 23 3Ü 8 vin
9 c 2o 9 16 24 1.31 9 vu ic d 19 10 17 25 2 10 vi
11 e 18 11 18 26 3 11 v
12 F 17 12 19 27 4 12 IV
13 G 10 13 20 28 5 13 in
14 A 15 14 21 29 6 14 prid]-e>
15 J! Ï4.I5 22 30 7 i5 Idu$> ióc 13 16 231.31 8 16 xvu
;z; 24 2 9 17 XVI
11 18 25 3 10 18 xv
19 F io; 19 26 4 11 19 xiv
20 G 9|20 27 5 12 20 xiii
21 A 8,21 28 6 13 21 xii
22 B 7 22 29 7 14 22 xi
23 c 6 23 30 8 15 23 x
24 D ' 5 24 J..31 9 j.6 24 ix
2.5 E Urbanus. 4;25 2 10 17 25 viii
26 F 3[2<S 3 ii 18 26 vii
27 G 2 27 4 12 19 j 27 vi
28 a i 28 5 13 20 i 28 v 2C b * 29 6 14 21 29 iv
:30 c ' 29 30 7 i5 22 30 ui
3i o I 28 31 8 16 23 31 Pridie.



I Zoris |, R E D U C T I E. ( S "3- ) jfl
'Op en Onderg. 1—" "~ . 1
I C § ) 1 Voor den °Pë- rtek af- Voor den °nderê- tel blJ" || D' Ü. M. U. M. M. _. jl
"~~ o _ ' t Ivan t rnt iT ïvan i tot 6 .5 3
1 4 38 7 23 I ™ 1 tot 3' - 7 - 18 6 1
2 4 36 7 25 , <b> 9 - iq - as 7 I
3 4 3+ 7 27 ; v - oS - 31 » I
4 4 33 7 28 Van 1 tot 18,, 1 I
5 4 31 7 30 2 . 19 - 31 2 ^ i
6 4 29 7 32 «S* , i
7 I 07 7 34 J „ van 1 tot 12 6
S tï+ 7 37 3 -26 - 3i 3 IO . 8
ioj 2+3 77 3« O " 3! 9 !
I n 4 21 7 4° A van 1 tot 6 ^ ^
1 12 4 20 7 41 r*- - 7 - 31 6
13 4 1817 43| van i tot 6 6 '
14 4 17 7 44> ^ TT - 7 - ia 7 ! 15 4 15 7 4ö r Van 1 tot ia 3 11 - 13 - lb 8
II ! 5 . 10 - 31 4 - 19 - 3i 9 i
I 16 4 14 7 47 13 1
I 17 4 I3j7 48,  «0>
1 5 1 1 & 6 W" 7 " J * v. ,«*•,! 1-4 8 7 53 6 . 3, 5 )2 . ; - . 8|
I 21 4 7 7 54 o - 2Ó - 3° 10 ï
, 22 4 6 7 55 , 31 ... 11 li
23 4 5 7 56 van 1 tot 54 0 1
24 4 3 7 58; 7 - 6 - 18 5 I
25 4 a 7 59; 1 - 19 - 3i ö 11 laö 4 18 o O van 1 tot 6 7!!
274 0 8 ij van 1 tot 12 5 -.7 _ jj 1
1283598 a; o -13 - 25 6 13 -13 « 9 !j
|29 3 57;8 3|u -ai - 3x 7 ] - £ 1
,30 3 56.8 4 1 i
|3i 3 55(8 5 O j ^ I
%( 17 )dPBloeimaendé



*hC -8 Ü N I U s,
ö. & j Heilige da- :Epa(aa; fl Romeinfchebe- '
! SÏSI |ci-.3 • » ® ® j
I; -3 4 S 5 Si***-
;: J G 2o 24 3 io 18 2-: 3 m
f S _. >«_, 23 4 H 19 26 4 Pridie
f 5 B BoKftous. 22 5 I2 20 27 J NoUX.
! 6 c; 2i 6 13I 21 28 6 vin
f £ di 20 r, h 22 29 7 vu
! 8 e 19 8 15; 23 i.3r 1
| 9 f 18 9 iös 24 2 9 v
I 10 G 17 10 I7j 25 3 xo IV
u a 16 11 18] 26 4 11 IIt
; 12 B odoiP6. 15 12 19 27 5 i2 pridie
/? c '4 13 20 28 6 13 Idus •
4 » 13 14 « 29 7 14 vnt
;I5 e via». 12 15 22^30 8 15 XVII
16 F 11 16 23 2 9 röf xv!
17 g 10 17 24 3 10 17. xv
9 18 25 4 11 l8 XIV
19 b 8 19 26 5 iq iq xin
2; c 7 20 27 6 13 20 xii
21 D 6 21 28 7 14 21 xi
22 e 5 22 29 8 15 22 X
23 f 4 23 1.30 9 16 23 ix
24 G Jan Bapt. 3 24 2 IC 17 24 viII
25 A 2 52 3 II 18 25 vu
26 b I 26 4 12 19 06 vi
2(, c * 27 5 13 20 27 v
28 e 29)2!; 6 14 21 28 Iv
29 e Peteren 28I29 7 15 22 29 m
30 F a7|3C 8 16 23 30 Sidie.



Zomermaend.
I Zons . RED U C T I E ( § I 13- ) I
Or> en Onderg. — " . ,.; 'i
D. C§ii2. ) | Voor den Opg. trek af. Voor den Onderg. tel in,. i
U. JV1. U. M. M. -^7. -1
1 3^4 T~6, [ van i tot 30 i" van 1 tot jSh 8 J
3 3 5* 8 * O 1 " 26 - 3° °.|
4 3 5* 8 8 V | • I
5 3 51 8 9| 2 van 1 tot 30 2 
6 3 50 q 1°, ^ i van 1 tot 16 9J
8 3 49 g 11 i10 -i - 30 9
n 3 4d 1 ö I_ „ van ï tot 30 3; i 1
x? 3 48 8 X2 3 i ^
n 3 47 f 13 ^
12 3 47 8 13 I van 1 tot 15 10 v
13 3 46 8 14 a van 1 tot 30 4 t , - 16 - 25jn| U 3 40 8 14 11 - 26 - 30 io| 15 3 45 8 in
i 16 3 45 8 15
I 17 3 45 8 15 5 van 1 tot 30 5
18 3 45 8 15 van 1 tot 16 n
19 3 45 8 15 o - 17 - ^5 »
20 3 45 8 Ift x- - 20 - 3Ü 11:
21 3 45 8 15 6 Van 1 t0t 30 6 ^
22 3 45 ^ . ^
23 3 45 8 15
[al 3 45 8 15 n * 1 en 2 11
\'A 3 45 8 15 7 1 en 2 6 yan 3tut l6 ï2 *5 ^ M 7 van 3 tot 30 7 13 - 17 - 25 13
U6'3 45 8 15 - 20 - 30 12
27 3 45 8 15 «0>
28 3 46 0 14 van 1 tot 16 7
29 3 46 8 14L - 17 - 25 8
30 3 47 0 i3| L - 26 - 3° 7



JULIUS,
D. & I Heilige da- j Epaéta. t Romeinfche bena-
Z. Let. gen der . ® M © (g) ming der Dagen.
C§59-) R. Kerk. CS8-Q w w w , ^ ^ ^
1 G 20 i 8 ïöj 23 1 Calendae.
2 a Maria vdit l 25 2 9 17 24 2 vi
3 B 24 3 10 18 25 3 v
4 C Martin.tr. 23 4 ii 19 26 4 iv
5 D! 22 5 12 20 27 5 iii
6 E 216 13 21 281 6 Pridie.
7 F 20 7 14 22 29 j 7 Nona;.
8 o ■ 19 8 15 23 3c 8 vin
9 A 18 9 16 24 1.31 9 vu
10 b I7 io 17 25 2 10 vi
11 c 16 ii 18 26 3 11 v
12 d 15 12 19 27 4 12 iv
13 E 14 13 20 28 5 13 ui
14 F 13 14 2i 29 6 14 Pridie.
15 g Scheiding 12 15 22 30 7 ^ Idus.
derApost. J
16 a 11 16 23 1.31 8 16 xvii
17 b 10 17 24 2 9 [7 xvi
18 c 9 18 25 3 ic 18 xv
i 19 d 8 19 26 4 11 19 xiv
20 E Margar. 7 20 27 5 12 20 xiii
21 f 6 21 28 6 13 21 xii il 22 g Mar.Magd . 5 22 29 7 14 22 xi
[ 23 a 4 23 30 8 15 23 x
I 24 b 3 24 1,31 9 16 24 ix 25 c -jgj*^ 2 2S 2 10 17 2- vin
|| hondsdag.] ,
II 2f5 D Anna. i 20 3 ii 18 25 vii |o7 E * 2^ 4 12 19 27 vl
!| 28 f 22 20 5 13 20 28 v
I 29 o 28 29 6 14 211 29 iv
1 30 a 27 30 7 15 22I 30 ui
li 31 « ignat. xxv26 3i 8 16 23 31 Pridie.



Hooimaend.
Zons REDUCTIE. (§113. )
Op en Onderg. ———— ■ —-
D. | ( §112. ) 1 Voor den Opg. trek al'. Voor den Onderg. tel bij. 'u. M. U. M. | M. M.
1 3 4? 8 ij i van 1 tot 31 1 van 1 tot 17 7
2 j +» » 12 _ g - 18 - 30 6
3 3 4b d 12 <*» 31 • . • 5
4 3 49 8 11 «ö,
5 3 49 8 11 2 van 1 tot 24 2
- 25 - 31 1 van 1 tot 17 o
6 3 50 8 ic ~ - 18 - 24 7
7 3 51 8 9 O y - 25 - 31 6
8 3 S2 8 b ^
9 3 52 8 8 o van 1 tot 17 3
10 3 53 8 7 -18 ■ 31 2 • van 1 tot 17 9
- 18 - 24 8
11 3 54 8 6 . 25 . 30 7
12 3 55 5 IO 3?. /. 6
13 3 5ó 0 4 van 1 tot 9 4
14 3 57 8 2 4 - 10 - 31 3
15 3 58 3 1
<-> van 1 tot 9 I0
16 3 59 80 IT *1° " ^ 9
17 4 0 7 59 van 1 tot 9 5 11 " "Ji ' 3 8
18 4 1 7 58 5 - 10 - 30 4 3 * * " 7
19 4 3 7 56 31 ... 3 «O»
20 4 4 7 55
^ ,van 1 tot 9 11
21 4 5 7 54 -10-17 10
22 + 0 7 3 van 1 tot 9 6 to! * 18 - 31 9
23 4 8 7 52 6 _ iq . 24 5 3i- • . 8
24 4 9 7 5o - 25 - 3I I ^
25 4 11 7 49 5 4 <*>•
26 4 12 7 48 ^ ivan 1 tot 9 ia
27 4 13 7 46 (, ' w . I7.h
28 t 15 7 45 , van 1 t0t „9 l ,J -ïS~ 24 10
29 4 16 7 43 • ' 10 ' 2+6 Ij, - 25 " 3o 9
30 J 18 7 42 " 2o " 3i 5 3* • • • 8
31 4 19 7 40 I I



Augustus,
j d. & Ij Heilige da-l Romeinfche beni
. Z. Let., gen der Epafta. || m (g) (g; ming der Dagen.
jCSSgO" R-Kerk. (§8aQ| w ^ (§106.)
1 c [Piet.band. 25 24 i 8 16 23' 1 Calendae.
s D 23 2 9 17 24J 2 iv
3 E Stev.vind. 22 3 io l8 25 j 3 1X1
4 f Dominic. 21 4 ii 19 26 j 4 Pridie.
5 g 20 5 12 20 27 5 Nonse.
6 a 19 6 13 21 28 6 vin
7 b l8 7 14 22 29 7 vii
8 c 17 8 15 23 3° 8 vi
9 d 16 9 16 24 1 31 9 v
10 e La»reas. l5 I0 . 17 25 2 io iv
11 F 14 ii 18 26 3 11 111
12 g 13 12 19 27 4 12 Pridie.
13 a 12 13 20 28 5 13 Idus-
14 b ii 14 21 29 6 14 xix
15 c Maria He- 10 15 22 30 7 15 xviii
raelvaert.
t6 d 9 16 23 1.31 8 16 xvii
17 E 8 I7 24 2 9 17 XVI
18 f 7 18 26 3 10 18 xv jog 6 19 27 4 11 19 XIV
20 a Bernard. 5 20 28 5 12 20 xiii
21 b 4 21 29 6 13 21 xii
22 c 3 22 30 7 14 22 xi
23 d 2 23 1.31 8 15 23 x
04. E Barthol. i 24 2 9 10 24 ix
25 F Ludowic. ■ * 25 3 io 17 25 viii
nf. g 29 26 4 ii 18 26 vii
07 a 28 27 5 12 19 27 vi
08 b Augultin. 27 28 6 31 20 28 v „q g ijoh.onth. 26 29 7 14 21 29 iv Óo d I XXV 25 30 8 i< 22 30 iii
E 24 1.31 9 16 23 31 Pndie.



%C 23 Jat* Oogftmaend.
I Zon\ REDUC T I E. (% UT,.) ff
'Op en Onderg. Li ^ M
D. I C § naO Voor den Opg. trek af. Voor den Onderg. Ié! fc$- 1
ü. M. U. M. M. , U ■
1 4 2i 7 39 jvan x tot 17 i| ivan 1 tot 51 6 ']
2 4 22 7 3? | - 18 - 31 0 o ~ 6 - 17 5 ;
3 4 24 7 36  y " 18 " s3j 4 5 4 27 7 33 2 van 1 tot 31 1 ' " 2+ 3*| 3
t \ f ? on „ van 1 en 17 2 van 1 tot xx 6 '
7 + 39 7 29 3 . lg tQt j . ! s ,
9 4 33 7 26 «?» SeaS l
10 4 35 7 24 van ! tot 5 3 3 J 1 j
114 37 722 4 : 6 :fL\ & ' l
12 4 39 7 20 + 0 van 1 tot 51 7
13 4 41 7 19 ^ - 6 - 17 6;
14 + 42 7 17 van 1 tot 17 q 11 -18 - 23 5 {.
15 4 44 7 16 r - 18 - 29 o - 24 - 29 4 j.
, 30 en 31 l 30 en 31 3 ;
16 4 46 7 14 ^
17 4 48 7 12 
fa 4 5? 7 '9 van l tot ,5 4 van 1 tot 5 8
20 t 52 7 7\ 6 l g 3 - 6 - 11 7
21 4 54 7 5! 'O " 23 5!
22 4 56 7 3 van 1 tot * r ot " 2y 4 1
23 + 58 7 1 - 6 - 17 l 30 en 31 3|
24 l °A % 7 " 18 - 29 3 ^ j
25 5 2 6 58 30 en 31 2 i
* - ,, /c wd «ï> van 1 ^ 5 8 !
26 3 4 6 56 ^ - 6 - rr -
27 i 68 66 54 ^^17 f J3 -8 - 8 £
2« 5 9 6 |o 3 - 18 - 29 3 : s e;29 5 ;
3. 5 n 6 48 - 30 en 31 2 3° en 31 4 j
31 5 13 6 46 O



September,
I>. & I Heilige da-1 Epadra. Romeinfche bena-
Z.Let. gen der ^ $ © © rning der Dagen.
O5S>0; R.. Kerk P- >0J"J w w ^ | C § i°6'>
j Fj. Gillis. 23 1 8 16 23 1 Calenda;.
„ g 22 2 9 17 24 2 iv
ó a 21 3 ic 18 25 3 iii
4 K\ {Eind der 20 4 II • 19 26 4 Pridie.
g C| uandsd.-\ 19 5 12 20 27 5 Nonse.
6 d j 18 6 13 21 28 6 vin
7 !e • 17 7 14 22 29 7 vu
8 F Mariageb. | 16 « IS 23 i-3© 8 vi
9 g 15 9 16 24 2 9 v
10 a | 14 10 17 25 3 i° iv
11 B i 13 i1 18 26 4 11 in
12 e j 12 12 19 2>7 51 12 pridie.
13 d I 11 13 20 2g 6 j 13 ldus.
14 E + verh. 10 14 21 „g 7 | 14 xviii
15 F 9 15 22 I-30 8 15 xvii
16 g ' 8-16 23 2 9 j 16 xvi
17 a Lambert. 7117' 24 3 io j 17 xv
I 18 B 6 18; 25 4 11 18 xiv
1] 19 c 5 19 26 5 12 1 19 xiu
120 d 4 20 27 6 13 I 20 xii
l 01 E Mattheus. 3 21 28 7 14 • 21 xi
i 2" F 2 22 29 8 15 ' 22 x
l 23 G i 23:1.30 9 16 23 ix
li „4 a * 24 2 10 17 i 24 viii
Ü25B 29 25 3 11 18 1 25 vu
II26 er 28 26 4 12 19 \ 26 vi
! 07 d 1 27 27 5 13 20 j 27 v
08 E xxv26 28 6 14 21 : 28 iv
I29F Michiel. 1252429 7 15 22 \ 29 iii
! 30 G feieron. 23 30 8 16 23 j 30 Plldie.



llerfjlmaend.
Zons \\ REDUCTIE. C € IIQ. )
Op en Onderg.1 i-T 0 JL .
D C § ) Van den 1. tot den 23. Voor den Opgang trek af.
' U. M. U. M. Vüül' den Ondergang tel bij. — I Van den 23. enz. Voor den Opg. tel bij. Voor den
1 5 15 6 4+ 9nderS- trek at'. M. M.
2 5 19 6 Jo I van 1 tot 30 ■ o j van i tot 3 3
\ïfAf7 * 9 - 9 - 18 ï|
O O ~- 2 Vai1 1 t0t 3 1 - 19 - 25 O '
6 5 24 6 35 - 4 - 3:~ - - 26 - 30 1
7 5 26 6 33 <j» 
8 5 28 6 31 „ van 1 tot 3 3
9 5 3c 6 29 3 ^n 1 tot a 1 _ ^ 3
10 5 32 6 27 9 J 10 - 9 - 18 1
r o- - 19 - 25 o
S I 36 6 2? 4 van 1 tot .4 i - 26 - 30 1
{3 5 38 6 21; ^ - 15 " 3° 0 O 14 5 39 6 20, ^ ir 5 41 6 18
s | _ van 1 tot 14 1 ' 4 - 14 2
16 5 43 6 16 5 - i5 - 30 o 11 -15 - 18 1
17 5 45 6 14 o - 2Ó - 30 1
18 5 47 6 12; J
19 5 49 6 10 (5 van 1 tot 14 ! «>
20 5 51 6 $'t - 15 * 3° o I van j tot o
„ >l O- - 9 - 14 2
21 3 53 o ö' ... Q - 15 - 18 1
S 59|6 o!? -x? - 25 o -2Ó " 30 1
25 6 15 58 - 26 - 30 1 
26 6 3 5 56 ^ „ | Van * tot § 4 0-6 *U 54: van 1 tot ö a - 4 - 03 % 6 fit 52 n - 9 - 18 1 - 9 - 14 2 29 6 9 550' 8 -19 - 25 o Io -15 - 18 1 3o|6n|5 48j - 26- 3oj i | | ;g ; 25 o



O C T O B E R,
Jl B. & ;| Heilige da-1 jjp.-rta f !Rbmefttfcftébenai-
I z* Let, gen der f ' " ' ® 3» © © i ining der Dage*.
|| C § 59-) _R- Kerk. C^Ql w ^ ^ | C S ,c6. j
II a, Bwo. 22 ï 8| i6 aTl i CalcnuïC'
I '• 2.:,»j 2109172+2 vi
: 3 c i • 20 3 10 18 25 o v
»' 4 D; Francfsc. 19 4 n iq 20 4 iy
I 5 Ej 18 5 12 20 27 g in
| 6 f 17 6 13 21 28 6 Pricïïe.
I 7 & 16 7 14 22 29 7 Nonae. : 8 Aj 15 8 15 23 3° | 8 vin
I 9 e 1 i+9 16 24 I-31 I 9 vu
j 10 C VIcTror. 13 10 17 25 2 i0 vi
! ïl D 12 ii l8 26 3 ii V'
| 12 e ii 12 i; 27 4 [2 iv
![ 13 F. 10 13 20 28 5| 13 iii
li! 14 g 9 14 2 r 29 61 14 Pridie.
II 15 A 8 15 22 30 7 15 ldus.
f f6 b 7 16 23 1.31 8 16' xvii
II I7 c j 6 17 24 2 9 17 xvi
| 18 D; Lucas. 5 18 25 3 K 18 xv
|!: 19 e ', 4 19 26 4 11 19 xiv
|;30 F Urfe!. 3 20 27. 5 12 20 xiii
I■ „T G j 2 21 28 6 13 ' 21 xii
I 02 Ai 1 22 29 7 14 22 xi
f „ B ■ ; # 2 , 30 8 15 23 x
1 24 c 29 24 1 31 9 16 24 ix
I 25 D 28 25 2 io 17 25 viii
f «6 e 27 26 3 11 18 26 vu
I F ! 26 27 4 12 19 27 vi
f 08 o Si-norren 28 5 13 2C 28 v
I aq a Judas' i 24 29 6 14 21 29 iv
i b 23 }0 7 15 22 ,0 iii



*bC 27 IVijnmaend.
2«ns li R E D U C T I E. ( % 1 13. )
Op en Onderg- — — ~~:
D- f§H2. ) j Voor den Opg. tel bij. Voor den Onderg. trek at. U. M. U. M. M. M>_
1 6 13 5 40; j_ van 1 tut 31 cjl van 1 tot 61 i
3 6 17 5 42 | 9; - 14 r- 35- 3
4 6 18 5 411 van 1 tot 13 0 - 26 - 3* 4
5 620539 2 . I+ . 3I » ^
r; 6 22 5 37;
I 6 Slll f? 3 ■ 9 - 31 ; 1° - 14 - 19 3 10 6 30.5 29 O j - 20 - 31 4
II 632527 , i- • ; ?! <"
12 6 34i5 25. 4 van 2 tot 25 t.
13 6 36!5 23j -20 - 3x - vanJ'tot ï4*
14 0 30.5 21 <£, _ .
ï6 6 42'5i7^ 5 van 2 tot 19 A " 26 " 3*.3
17 6 44'5 15; - 20 - 31 2 .
18 6 46 5 13' o
IQ ó 47,5 12 f 1 . . . 1
20 6 49,5 i° 1 • . . o van 2 tot 8 ;
! ^ van 1 tot 13 1 d
,2i 6 5i'5 3 6 -14 - 25 2 IQ . J> . g j
122 6 53i5 6 - 2Ó - 31 3 - 26 - 31 | | 23 6 55 i 5 4
|2+ 6 5j>l5 31 van i tot ^ 1 O"
25 3 i v 7 - 8 - 4 2 ^ . . ,
267 0 459 - 20 - 3i 3 van 2 tot 8 j
27 7 2 4 57 O - 9 - 14 2
28 7 4|4 55j van 1 tot 6 1 iq - *5 - J9 4 129 7 514 54 o . 7 . iq 2 0 - 20 - 25 *
3° 7 7 4» ö . io -i 3ï 3 - 26 - 31 f 31 7 9 4 50 J



November,
D. &. 1 Heilige da-1 Epn(fta. Romeinfchebe-
Z. Let. gen der • ® 3SH (?) (RT naming der Da-
(§59.) R. Kerk^ gen. ( § 106. )
1 B Allerheil. 2J j 8] l6 23 X Cakllds.
2 e Allcrziel. 20 2 9 17 24 2 IV
3 f 19 3 101 18 25 3 in
4 g io 4 n| 19 26 4 Pridie.
5 a 17 5 12 20 27 5 Nonse.
6 b 16 6 13] 21 28 6 vin
7 C Willebr. 15 7 14 22 29 7 VII
8 D 14 8 15 23 1.3c 8 vi
9 e 13 9 16; 24 2 9 v
10 F 12 IO 17: 25 3 10 iv
11 G Maertcn. n n 18 26 4 II III
12 a 10 12 19 27 5 12 Pridie.
13 b 9 [3 20 28 6 13 idUs. 1+ c 8 14 21! 29 7 14 xviU
15 d 7 r5 22 1.30 8 15 XVII
16 e 6 16 23 2 9 16 XVI
17 f 5 17 24 3 10 17 xv
18 g 4 18 25 4 11 18 XIV
19 A EUfabet. 3 19 2(3 5 12 19 XIII
20 R 2 20 27 6 13 20 XII
21 C Mariapref. I 21 28 7 T4 21 XI
22 D Cecilia. * 22 29 8 15 22 X
23 e 29 23 1.30 9 16 23 IX
24 f 2ö 24 2 IO 17 24 VIII
25 g catharina. 27 52 3 II 18 25 vil
26 A xsv26 26 4 12 19 26 VI
27 B 25 24 27 5 13 20 27 V
ï 28 c 23 28 6 14 21 28' iv
E 29 D 22 j 29 7 15 22 29; m
| 3° e Andreas. 21 30 8 10 23 30 j pridie.



Slagtmaend.
| Zons REDUCTIE. (§ II3. )
Op en Onderg.
D. ' (§h2.) | Voor den Opg. tel bij. Voor den Onderg. trek af.
:U. M. U. M. | M. M.
1 7 11 4 48 i van i tot 30 1 van 1 tot 5 4
2 7 13 4 46 8 - 6 - 17] 5
3 7 15 4 44 «S» - 18 - 30 6
4 7 16 4 43 ^>
5 7 18 4 41 van ï tot 24 1
2 - . 00 2 van 1 tot 11 5
6 7 20 4 39 3 ^ 9 - ia - 24 6
7 7 22 4 37 - 25 - 30 7
8 7 23 4 36 v A
9 7 25 4 34
10 7 26 4 33 3 van 1 tot 30 2
van 1 tot 5 5
11 7 28 4 31 a iq - 6 - 17 6
12 7 3° 4 29 - 18 - 24 7
13 7 3i + 2,; ■ - 25 - 30 8
14 7 33 4 26 , van 1 tot 10 2
16 7 37 4 23 O tot " «
[7 7 36 4 22 IX - Jg " g 7
18 7 39 4 20 _ van 1 tot 15 31 ** °
19 7 4- 4 19 5 - 16 - 30 4 " 3 " iU ^
20 7 42 4 17
21 7 4j 4 10 van 1 tot 5 k 122 7 44 4 15 M , - 6 - 11 2
23 7 4ó 4 14 _ van 1 tot it 3 I2 _ °„ _ " 7
"± 7 47 4 12 6 - 12 - 24 4 ™ V 9
.85 7 49 4 n - 25 - 30 5 " 16 - 3o 8
'26 7 5° 4 i° <?>
27 7 5i 4 9 ! 'van 1 tot 11 6
1 28 l f: + ^ van 1 tot 11 4. To1 - 12 - 17 8
29 7 o.i 4 6 _ I2 . 2+ 5j 13 . l8 . 24j 9
30 7 54 4 5 . 35 . 30 6 - 25 - 30J10



December,
d. 3Ej|Heiligeda-|i Romeinfche bena
z. Let. gen der EP*3*- ® ® ® C niinS der DaSe"-
CSS90|f Kerk. jC ( § 106. )
1 f elü«- 20 TI 8~ Ï6 23 1 Calendie.
2 G 19 2 9 17 24 2 IV
3 a 18 3 ic 18 25 3 iii 4-Ib Frandsc 17 4 11 19 26 4 Pridie.
5 C Barbar». l6 5 12 20 27 5 Non£e.
6D Nicolaes. i3 6 13 21 28 6 viii
7E Ambrofms H 7 r4 22 29 7 vii
8 F Maria ontf *3 8 *5 23 3° 8 vi
9 G 12 9 16 24 I 31 9 v IOlA II IO 17 25 2 IO iv
e£ b io II l8 26 3 h ih
12 c 9 12 19 27 4 12 Pridie.
13 d Lucia. 8 13 20 28 5 13 Idus.
14 e 7 14 21 29 6 14 XIX
15 f 6 15 22 30 7 15 xviii
16 g 5 16 23 ï.31 8 16 xvii
17 a 4 17 24 2 9 17 XVI
18B1 3 18 26 3 10 18 xv
10 c 2 19 27 4 n 19 XIV
dj i 20 28 5 12 20 xiii
21 k Thomas. * 21 29 6 13 21 xii
22 F 29 22 30 7 14 22 xi
23 g 28 23 1.31 8 15 23 X
A 27 24 2 9 io 24 ix
25 B KEUDAG. 26 25 3 io *7 25 viii
26 g strftóas. xxv25 26 4 ii 18 26 vii
27 d <TanEuan- 24 27 5 12 19 27 vi Jt E gelift. 23 28 6 31 20 28 v 00 f 22 29 7 14 21 29 iv
30 g 21 30 8 15 22 30 III
31 A. Uifc«*r.JxiX2D 1,31 9 16 2331 Pndie.



Wmtermaend*
■ Zons f REDUCTIE. (§ H3-9 '
! Op en Onderg. . __L 1
D. ( § 112..) Voor den Opg. tel bij. Voor dea Onderg. trek af* ■ U. M. U. M. M- M !
1 7 55 4 4 I vau 1 tot 31 1 j Q 1 . . . 7 '
2 7 5ó 4 3 van 2 tot 31 & I
3 7 57 + 2 «5>
4 7 5Ü4 2
5 7 59 4 i 2 van 1 tot 31 - «£>
6 8 o 4. o
7 8 1 3 59 io ï • - - 8
8 8 1 3 59 „ 1 . . . 2 | van 2 tot 31 9
9 8 2 3 58 o van 2 tot 31 3 j
10 8 2 3 58
 I «©•
11 8 3 3 57 I ia 8 4 5 50 a van 1 tot 12 3
n 8 i-356 4 -x3 - 3i 4 II ™n ie tot 12 9
14 8 5 3 55 ^ - 13 - 3i 10 |
15 8 5 3 55 4> i
16 8 6 3 54 van 1 tot 12 4 v 1- 8 6 3 54. 5 - 13 - 31 5
18 8 6 3 54 ! 0I
'9 l 6 3 54' O va» 2 tot'12 io|
20 8 6 3 34; i - I» - "t II '
f van 1 tot 12 5 •» 0 1
21 3 6 3 54 0 - 13 - 31 6
22 8 63 54 ^ 0
23 8 63 54 O '
24 8 63 54'
25 3 6 3 54, 'van 1 tot n 6 1 ... 10
'ö * „ I " 13 " 31 7 i" van 2 tot 12 jj |
26 8 6 3 54 To . . 3
27.8 5 3 55 O» Ij 01 12
28 8 5 3 55 . !
20 8 4 3 55 q 1 ... o ^
3: 8 4 3 56 ó van 2 tot 31 7
3r 3 3 3 57.1 I [



I. TAFEL.
ZONDAGS-LETTEREN voor elk Jaer, federt 's Heilands geboorte, tot het Jaer 1700. ( § § 57- 5«- ;
O ÏOO 200 200 4OO 5CO ÓOO
700 800 90c icoo 110c 1200 1300
1400 1500 iöco I
0 28 56 84 GFAGBACBDCED F~Ë
1 29 57 85 E F GA B C D a 30 58 86 D E F G A B C
3 31 59 Ü7 C D E F G A B
4 32 60 88 BACBDCEDFEGFAG
5 33 61 89 G A B C D E F
6 34 62 90 F G A B C D E
7 35 63 9i E F G A B C D
8 36 64 o2 D C E D'F EGFAGBACB
9 37 65 93 B C D E F G A
10 38 66 2? A B C D E F G
11 39 67 95 GAB C D E F
12 40 68 96 F E G F A G B A C B D C E D
13 41 69 97 D E F G A B C
14 +2 ?o 93 C D E F G A B
15 43 71 99 B C D I E F G A
16 44 72 A G B A C B D C E D F E G F
17 ,5 73 F G A B C D E
18 46 74 E F GAB CD
19 47 75 D E F G A B C
20 48 76 CBDCEDFEGFAGBA
21 49 77 ! A B C D E F G
22 50 78 I G A B C D E F
23 51 79 | F G A B C D E
24 52 80 E D F E G F A G B A C B D C
25 53 81 C D E F G A B
26 54 82 B C D E F G A
27 55 83 ABC D E F G



II. T AFE L.
Vervolg der Z O N D A G S-L E T T E R E N. ( §57.58.)
lóoo 1700 jüjo 1900
{ QOOO 2 ICO 2200 23OO I 2+00 25OO 260O 27OO
2800 29c 3 3000 3100
"7 J ~~ ÏTa c e g
rit ayY ¥'t
I £ § 87 E G B" D
4. ,2 60 88 d c f e a g c b
7 g 6 89 b d f a
6 g 62 90 a c e g
7 35 6; 9t g ö d • ï
8 36 64 92 f e ag c S ed
9 37 65 93 d e a c ïo 38 66 94 • c e g b
ii 39 6t 95 b O t A
12 4c 68 * ag c b ed g f
13 4.1 69 97 f a c e ij 42 70 98 e g b d ll 43.71 99 d f a c
16 44! ,2 c b e d gf b a
17 4-5 f% a L «-t
s*» f a c e
19 47175 F A C *'
20 48 -6 e d g.f' b a d c
21 49 77 c e g b
22 50 78 b d f a
23 51 79 a c e g fi, 52 80 gfbadcfe £ 53 81 e g b d 06 54 T2 d f a c 27 35* 83 c e g b



34 )i*
UI. TAFEL.
Om de dagen der Week. te vinden welke met de dagen der Maenden overeenftemmen.
12.
5 7 4 Febr. 6 3 n
jüJy. Sept. Juny. 1 Augus- Mei. Januar.
2 10 Maert. tus. 8
April. Decb. 9 Oftob. Novb.
l2-3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 l6 17 l8 19 20 21
22 23 24 25 26 27 27
29 30 31
~g F~~ e D c B A
Zon- Maen- Dings- Woens Donder Vry- Satur-
dag. ( dag, f dag. dag. - dag. dag. dag.
IV. TAFEL.
Om te vinden met welk eenen dag der week elke Maend begind. ( § § 63. 04. 65. j
Ja b c _dJ_e f g
Jenuary. ZonfUg.! Saturdag Vrydag. Donderd'Woensd Dingsd. Maend. ïebrueïy. WóenstU bingsd. Maend. Zondag. Saturd. Vrydag. Donderd Maart. Woensd. Dingsd. Maend. Zondag.. Saturd. Vrydag. Donderd
AwU Satord. Vrydag. Donderd'Woensd Dingsd.j Maend. Zondag. j! Maend. zondag. Saturdag Vrydag. Donderd Woensd Dttgsd.
Donderd.'Woensd. Dingsd. , Maend. Zondag. Saturd. Viydag.
<?Wv Saturdag Vrvdne. -Donderd'Woensd Dingsd. Maend Zondag. %Situt ni ^d. Mind. 'Zondag. Saturd. Vrydag. Donderd Woensd tptemb. Vrydag. Donderd. Woensd., Dingsd. Maend. Zondag. Saturd.
OSofor. Zondag. Saturdag Vrydag. Donderd Woensd Dingsd Maend November Woensd. Dirigsd, iMaend. Zondag. Saturd. Vrydag. Dondtid Cember Vrydag. DonderdjWoensd. Ding,d. Maend. Zouuag. Saturd.



V. T A F E L.
Om te vinden op welke dagen der week de dagen der Maenden komen. ( § 66. )
ZONDAG. WOENSDAG.
Zondag. i 8 15 22 29 ' Woensdag. 1 8 15 22 29
Maendag. 2 9 16 23 30 Donderdag. 2 9 ïó 23 30
Dingsdag. 3 10 17 2+ 31 j Vrydag. 3 10 17 ~\ 31
Woensdag. 4 n 18 25 Saturdag. 4 S* IÜ 2->
Donderdag. 5 12 19 26 Zondag. 5 12 19 2ti
Vrydag. 6 13 20 27 Maendag. 6 13 20 27
Saturdag. 7 14 21 28 Dingsdag. 7 14 21 28
MAENDAG. DONDERDAG.
Maendag. 1 8 15 22 29 Donderdag. 1 8 15 22 29,
Dingsdag. 2 9162330 Vrydag. 2 9 16 23jJ?
Woensdag. 3 10 17 24 31 Saturdag. 3 10 17 24 31
Donderdag. 4 11 18 25 Zondag. 4 n 18 25
Vrydag. 5 12 19 26 Maendag. 5 12 19 2(5
Saturdag. 6 13 20 27 Dingsdag. 6 13 20 27
Zondag. 7 14 21 28 Woensdag. 7 1+ 21 28
DINGSDAG. VRYDAG.
Dingsdag. 1 8 15 22 29 Vrydag. 1 8 15 22 29
Woensdag. 2 9 10 23 30 Saturdag. 2 9 16 23 3°
Donderdag. 3 10 17 24 31 Zondag. 3 10 17 24 31
Vrydag. 4 II 1825 Maendag. 4 11 1825
Saturdag. 5 12 19 26 Dingsdag. 5 12 19 26
Zondag. 6 13 20 27 Woensdag. 6 13 20 27
Maendag. 7 14 21 28 Donderdag. 7 14 21 28
SATURDAG.
Saturdag. 1 8 15 22 29
Zondag. 2 916 23 30
Maéridag. 3 10 17 24 31
Dingsdag. 4 11 18 25
Woensdag. 5 12 19 26
Donderdag. '6 13 20 27
Vrydag. 7 14 21 28



VI. TAFEL.
Aentoonende het Nummer, waar mede men de ReduclL' moet zoeken van den Op - en Ondergang der Zon, voor de plaetlèn in de Tafel vervat; Q § 113. ) en 't verlchil in tijd met de Stad Zierikzee.
Num. Vèrfchil Jjuin. Verfchit ■
d^r in tijd. der in tijd. \
RcducT:. Min. ReducT;. Min.
Aerdenburg. o* 2 af. Groningen. 12 12 bij. I
Alkmaer. 9 3 bij. Haerlem. 7 3 bij- I
Amersf >ort. 0 7 bij. Harderwijk. 8 b bij- I
Amfterdanv 7 4 bij. Harlingen. 12 7 bij. I
Arnhem. 5 9 bij. Hellevoetfl. 4 j bij. j
Axel. o o 's Hèrtogenb. 3 7 bij. [
Bergen op Z. 2 1 bij. Heusden. 3 6 bij.
Biervliet. 1 1 af'. Hinlópen. 11 7 bij.
Bolswerd. tl 8 bij. Hoorn. 9 5 bij. j
Bommel. 3 7 bij. Huilt. o o
Breda. 3 4 bij Leerdam. 4 6 bij
Brielle. 4 1 bij. Leiden. 6 2 bij.
Cadfant. x 2 af. Leeuwaerden. 12 9 bij.
Campen. 8 9 bij. Middelburg. 2 1 af.
Cuilenburg. 5 6 bij. Monnickend. 8 5 bij.
I Delfshaven. 4 2 bjj. 1 Muiden. 7 5 bij.
| Delft. 5 2 b'ij. Nacrden. 7 6 bij.
I Deventer. 7 to bij- Nijmegen. 4 9 bij.
Dokkum. 13 10 bij. OoÜborg. 1 2 af.
Dordrecht. 4 4 bij. Purmcrende. 8 5 bij.
I Edam. 8 5 bij. Rotterdam. 5 3 bij.
I Enkhuizen. . 9 7 bij. Schiedam. 5 2 bij. j Franeker. 12 8 bij. Sluis in VI.' 1 2 af.
Geertruidenb. 3 5 bij. Sommelsdijk. 3 1 bij.
Goereê. 4 1 bij. Sneek. 11 8 bit,
Goes. 3 ° Staveren. 10 7 bij.
Gorcum. 4 6 bij. Temcuze. 1 o
II Gouds. 5 4 bij. Tholen. 2 1 bij. j 's Gravenhagé 5 2 bij. Texel. 12 3 bij.
■ (*) Voor Plaetlan waer bij menr als hier, o vind, moet gecne I Reduiïie gebruikt worden.
Ticl.



*5bC 37 I
■Nam. "Vcrfchilf Is'imi. TVefïïfift,
dor in tijd. I <lcr | in -tijd.
jteduA. Min. jj Hedurt. Mm.
Tiel. 4 8 bij| vVngeningcn. 4 8 bij.
Utrecht. 5 6 bijl Weelp. 7 5 hij.
Veere. 2 1 at'. J Wdlemftad. 3 3-bij-
Vianen. 5 6 bijijZierikzêe. 3 o
Vlaerdingcn. 5 2 bij.fi Zutphen. 6 17 bij.
Vlisfingeti. 2 1 ai J ZwoL 8 ; 17 bij.
TAFELEN om de Nieuwe €u Volk Manen. Ecrjle en Laetjie Quartiereh te vinden. ( § 119 )
V I l7~T AFEL.
Tijdmerken van de middelbare Nieuwe Marien.
Jaren. Dag. V. t. A. 1 S | L £ Jaren. "Dag. U. t.d. S J L
1700 20 15,0 j5611 2 1920 20 8,5 5481133
1720 9 16,3 530 716 I 1940 9 9'9 5C9 848
174.0 28 6,4 580 501 1960 27 23,9 5681633
1760 17 lil 550 213 1983 17 1,3 SIO|3*6
i78o 6 9,0 519 927 I 2000 6 2,6 1507 50
1800 25 23,1 559 712 i 202c 24 16,6! 557 93
1820 15 0,4 539 425 f 2040 13 18-0 1526 557
184O 4 1,7 508 T38 f 206D 2 19,3 4962-O
1860 22 15^8 55Q 923 1 20oO 21 9,4 546 54
1880 11 ï",i 528 637 l 2100 11 10,7 513 732
1900 i 18,5-498 349 I
Voor de Eeuwjaren rroo. 1800, tqoo vn zicc. moet toén ijSnoi I 4r.£ Blinder redenen dan 'er bij die Jaren gevonden -worden: dus voor
1703. 19. d$S'?n. voor t"oo. 24. dagen.-voor 1900. o tlagen, -en -rmrr §
5id0. 10. dagen;— *le Uren «1 de overige getallen ilijren .oriverandcra- 3
VHI.Ï



V 111. T A F E L. j IX. TAFEL.
Verandering der Tijdmerken. 1 Sommen der © Omlopen.
Jaren. Dag. U. t.d.' S f L Oml. Dag. U. t.d. S | L
1 1721,6 5-t 1933 \ 7 9,2 20 268
2 7 6,4 21! 793 | 1418,4 41 536
3 26 3,9 72 725 | 22 3,5 61 804
4 15 12,7 43 586 1 29 12,7 81 72
5 3 21,5 13 446 2 59 i,5 162 143
6 22 19,1 63 378 3 88 14,2 243 215
7 12 3,9 34 239 4 118 2,9 323 287
8 x 12,7 4 100 5 147 15,7 404 358
9 19 10,2 55 32 6 177 4?4 485 430
10 8 19,0 25 893 7 206 17,1 566 502
11 27 16,6 76 825 8 236 5,9 647 573
12 17 Xj4 47 685 9 265 18,6 728 646
13 510,2 17 546 10 295 7,3 808 718
14 24 7,7 68 478 11 324 20, r 888 788
15 13 16,6 38 338 12 354 8,8 970 861
16 3 i»4 8 199 13 383 21,5 51 933
17 20 22'9 58 132 y T A F E I l'8 10 7,7 29 993 A- i n- r .e-
19 29 5,3 80 924 Vereffening S.
20 18 14» 1 50 785 1
S u. t.i a u. au. t.
4c 7 T5>4 20 498 —
60 26 5,5 7° 283 0004,24152 7460,3
80 15 6,8 39 996 007 4 456 3 8128
ico 4 8,1 9 7°9 °47 3 493 4 8787-
08 9 2 53 25 92 6 5
000 816,2 18 418 141 1 571 6 96f'5
Ico 17 8,4 36 838 2500 6167 10004,2
loo 21 16,5 45 547 I3Ó6 1 68a.8
1000 13 20,3 8 23 I I
X I.



39
XI. TAFEL, i XII. TAFEL,
Vereffening L. voor de I Vereffening L. voor liet ® en © I ■ t B en ©
L u.t.d. L u.t.d- I L I u.t.d, L u.r.«r„
ooo 9,8 496 10 coo 15,5 505 15
003 10 514 9 005 iö' ■ 516 14.
018 11 532 1 8 015 t7 527 13
O33 12 550 7 02Ó jQ 538 12
O36 19 548 ïï
049 13 568 6 0'47 2Q 559 10
066 14 588 5 058 21 571 9
083 15 608 4 068 22 583 8
103 16 629 3 079 2. 7
^_ r, 091 04 608 6
123 11 %l t 10 4 4 62 ï 5
238 ■*? «33 1 g gS J
293 19 863 2 166 29 695 I
33 c 18 88 6 3 J9° 3° 75 4 0
35" 17 907 4 242 31 810 s
382 16 924 5 305 30 834 2
328 29 853 3
403 15 942 6 348 28 868 4
423 14 95 8 7 27 833 ^
4^ 13 9ll n 379 26 896 6
461 12 988 9 3^ 25 gé8 7
_ o 40 6 24 9218
4-8 II 1000 9?° * o
Ï96 10 4i8 23 932 9
^ 429 22 043 10
441 21 953 11
Na de vereffening S en L voor 452 20 064 l
de A'Éeutfe en Folie Manen, bij i
de middelbare tijd derzei ve te heb- 4''2 19 97 4 13
ben vergaert, moet men altoos 14. 473 18 q8t iV
uren aftrekken— Na met dezel- To . _ ^ •
ve vereflenmgsn de Qtiariiercn + °+ j'^S 15
eveneens Behandelt te hebben, 495 i0> ico o I<, 5 trekt men altijd 19. uren 7. t. d. af'.



%C 4°
XIII. TAFEL.
Bevattende de famengetelde dagen des Jaers.
|, ^ s .1 p. a;, 5t | % $ % % I
i 32 60 91 121 !£2 182 213 244. 274 305 335
2; 33 6l 92 122 153 183 214 245 275 306 336 I
3 34 62 93 123 i54. 184 215 246 276 307 387 2
4r 35 63 94 124 155 185 216 247 277 3c3 338 3
5 36, 64 95 125 I5ó 186 217 248 278 309 339 4
6 37 65 95 126 itf 187 218 249 279 310 34° 5
7 38 66 97 127 i58 188 219 250 280 311 341 6
8 39 67 98 X22 J59 189 220 251 281 312 342 7
9 40 68 99 129 100 190 221 252 282 $13 343 8
10 41 69 100 130 161 191 222 253 283 314 344 9
11 42 7° 101 I3r 162 192 223 254 284 315 345 10
12 4? 71 102 132 163 193 224 255 285 316 346 11
13 44 72 103 133 164 194 225 256 286 317 347 12
14 45 73 104 134 165 195 226 257 287 318 348 13
15 46 74 105 135 160 196 227 258 288 319 349 14
16 47 75 ic6 136 167 197 228 259 289 320 350 15
17 48 76 107 137 168 198 229 260 290 321 351 16
18 49 77 108 138 X69 199 230 261 291 322 352 17
19 50 "8 109 139 170 200 231 262 292 323 353 18
20 51 79 110 140 171 201 232 263 293 324 354 19
21 52 80 ui 141 I72 202 233 264 294 325 355 20
22 53 81 112 I42- 173 203 234 265 295 326 356 21
23 54 82 113 143 174 204 235 266 296 327 357 22
24 55 8 3 114 *44 175 205 236 267 207 328 358 23
25 56 84 115 145 176 2c6 237 268 298 229 359 24
26 57 85 116 146 177 207 238 269 099 330 360 25 I
27 58 86 117 147 178 208 239 270 300 331 361 26 23 59 87 118 148 179 209 240 271 301 332 362 27
29 60 88 119 149 180 210 241 272 302 333 363 28
30 89 120 150 181 211 242 273 303 334 364 29
31 90 121 151 182 212 243 274 304 335 365 3° 91 152 213 244 305 366 31



XIV. TAFEL.
ZON- en MA EN -ECLIPSEN,
welke, gedurende deze Eeuw, in ons Vaderland zigtbaer zullen voorvallen.
1793-
25. Februarij\ MAEN-eclips.
Begin 'savonds ten 9 Uren, 431 Min.
Midden —— — - - 11 Uren, 2 Min. Einde den 26. 'smorgens ten o Uren, 20* Min.
Grootheid 6j Duimen (*) over de Noordzijde.
5. September. ZON-eclips.
Begin 'smorgens ten 9 Uren, 58 Min.
Midden — - - 11 Uren, 33 Min
Einde na den middag ten - 1 Uren, 8 Min.
Grootheid ioJ Duimen over de Noordzijde.
Dit is een der aenmerkelijkfte en zwaerfte ZonEelipfen , welke tot het Jaer 1847. alfifër zigtbaer zullen voorvallen. Het licht der Zon zal op aerde, gedurende de Eclips, eene zeer acnmerkclijke vermindering ondergaen.
1794.
31. Januari]. zon-eclips. I Begin 'smorgens ten - - it Uren, 18 Min. i Midden na den middag ten - 12 Uren, 8 Min.
I Einde 12 Uren, 571 Min.
I Grootheid 25 Duimen over de Noordzijde.
12.
I (*) Elk dezer zogenoemde Duimen is een twaelfde deel van den geI heelen Schijf der Zon of M'den.



14. Februari]. maen-eclips. Begin's avonds ten - - 8 Uren, 24 Min., Geheel verduisterd ten - 9 Uren, 29 Mm-:
Midden *savonds ten - - 10 Uren, 22 Min. Begin der verlichting'savonds ten 11 Uren, 21 Min. Einde 'savonds^en - - 12 Uren, 21 Min.
1795'
3. Februarij. maen-eclips.
Begin 's avonds ten - - 11 Uren, 16 Min.! Midden den 4- ten - - o Uren, 42 Min. j
Einde - - 2 Uren, 8 Min. |
Grootheid 71 Duimen over de Zuidzijde.
31. Julij. maen-eclips.
Begin 'savonds ten - - 7 Uren, 3 Mm- I
Midden — • J Uren, 59'Mm.
Ende — — 8 Ure" ■> 55 Min.
Grootheid zeer nabij 3 Diiimêh' oVer de Noordzijde. Dewijl de Maen ten 7. U. 47- M. zal opkomen ; zullen flegts het midden en einde kunnen gezien worden.
J796.
Geene Eclipfen fn onze Gewesten zigtbaer, 1797.
04. >;;//'. zon-e clips.
Begin na den middag ten - 5 Wen , 0 Mm
;! Mfiden . - f Uren, 44 Mm.
!! Einde ■ * 6 Uren, 29 Min.
jl Groethdd 4$ Duimen over de Noordzijde.jL December.- maen-eclips.
Beo-in *s morgens ten . - - 3 Uren, 57 Min.
£& verduisterd ten - 3 Uren, 56 Mm.
MiSa tea - - * * Uren, ,6 Mm. |j 1



*k( 43 Ij ! Begin der verlichting ten - 5 Uren, 35 Min. II j Einde ten - 6 Uren, 34 Min.
1798.
IQ. Mei. maen-eclips.
Begin 'savonds ten 5 Uren, 47 Min.
' Geheel verduisterd ten - 7 Uren, 16 Min.
' Midden 's avonds ten - - 7 Uren, 25 Min. | Begin der verlichting ten - 7 Uren, 41 Min. Einde ten - 9 Uren, 10 Min.
De Maen zal opkomen omtrend 8. Uren ; weshal-! ven men alleenlijk het einde dezer Eclips zal kunnen 'waarnemen.
1799.
Geene Edipfen in ons Vaderland zigtbaer, l800.
2. OBober. maen-eclips. j Begin 's avonds ten - 9 Uren, 27 Min.
Midden ■ ■ - - 10 Uren, 23 Min.
\ Einde ■ - 11 Uren, 18 Min.
! Grootheid 25 Duimen over Noordzijde.
S Ik zal hier bijvoegende grootfte Zon-Eclips van allen, | welken in den tijd eener Eeuw, van het Jaer 1800. tot ! het Jaer 19 0. in onze Gewesten zigtbaer zullen voor-j| ': vallen.— Dezelve zal plaets hebben \
1847.
den 9. October j De duistere Schijf der Maen, zal als dan in deze gewesten gezien worden midden op dien der Zon,\ dog dezelve niet geheel bedekken; maer rondom nog j j een verlichte ring van den Zonnefchijf overlaten.
Be-



f—ssm ü ^=1
|| <*bC 4:4 V* . 1
1 Begin 's morgens ten . - - <5 Uren, 36 Min. I
I; Midden . - - 7 -Uren, 52 Min. j
jl Einde - 9 Uren, 16 Min.
Ij De hier opgegevene Eclipfen, heb ik bereekend voli gens de Middaglijn en de -Poolshoogte van Zierikzee. | l'l Men kap dezelve , zonder groote misflag voor ande- jj lire plactfen onzes Vaderlands overbrengen, door middel | || van de VI. Tafel, bevattende ook het verfchil in tijd t jS der voomaemfte Nederlandfche plaetfen met Zierikzee. j I Voorbeeld:
1 Men vind in de VI. Tafel 'bij Rotterdam: 3. Min. bij. J — Tellende nu deze 3. Min. bij 9. Uren, 58. Min., .1 zijnde den tijd dat de Zon-Eclips van 5. September 1793. |j des morgens te Zierikzee beginnen zal, heeft men het |l begin te Rotterdam ten ic. Uren, t. Min. — Op dejjj zelve wijze bekoomt men it. Uren. 36. Min. voor het 1 midden, en 1. Uur, 11. Min. voor het einde.
XV.



XV. TAFEL.
Tijd van het hoog water bij Nieuwe of Volle Maen. eerjie of laetfte Quarlier.
CS 134.)
®en© j^en©!
U. M. U. M.
Amftcrdam. 3090 f
Antwerpen. 4 o 10 o
Arnemuiden x 30 7 30 Ferachterlng der
Bergen op Z. 3000 „ ..
Brielle. t 30 7 30 Getijden.
Brouwershaven. 1 33 7 30 U M
Dordrecht. 5 15 n 15 000'
Edam. 13: 7 30] 1 o 50
Enkhuizen. 12 o 6 o L 2 1 4-
Geertruidenb. 60^0 &Dagennade3 2 30
Goeree. , 30 J ,0 • * © '4 320
Goes. 2 & 8 ?5 pof©- § 4 -
Hellevoetfluis. 2 15 8 15 75 50
Hoorn. 12 45 6 45 : 8 6 40
In de Maes. 1 30 7 30
Munnikkend. 2 15 g 15
Pampus. 2 15 g ^
Rammekens. 1 30 7 30
Rotterdam. 4 0 10 o
Tholen. 2 45 3 45
Veere. 1 15 7 15
Vlaemf. Kust. 12 30 6 30
Vlisfingen. 1 15 7 15
Voor het Y. 2 15 8 15
Zeeuwf. Kust. 1 30 7 30
Zierikzee. z o 8 o
XVI.



XVI. TAFEL.
Vergelijking tusfchen de Sterrekundige en Burgerlijke Uurtelling. (§ 42.)
Sterrekundige Uren.
Burgerlijke Uren.
A. o Middernacht. 1,
2, 3' 4? 5» 6> 7' 8, 9, 10, 11.
Middag, o A. 1 a 3 4
5 6
7 8
9 10 11
Middernagt 12
13 14 15 16
17
18
19 20 21 22
23
Middag, o B.
A geeft een voorgaenden; B een volgenden dag te kennen: en de plaetfen waer deze Letteren ftaen, het begin van den ?elven dag , volgens de beide Uurtellingen, fleri vergelijke § 42,,
LIJS T
12 Middag. 1 2 3 4 5 6
7 8
9 10 11
B o Middernagt. 1
3 4 5 6
7 8
9 10 11
12 Middag,



LIJST der TAFELEN.
Tafel I. en II. Zondags - Letters.
III. De dagen der week te vinden, welke met
de dagen der Maenden overeenftemmen.
IV. Te vinden met welk eenen dag der week
elke Maend begind.
V. Te. vinden op welke dagen der week de
dagen der Maenden komen.
VI. Reductie-Nummers, van den op- en ondergang
der Zon voor de voornaemfte Steeden, en derzelver verfchü in tijd met de Stad Zierikzee.
VII. tot XIII. Om de Maens-gefialten te beree-
kenen.
. XIV. Eclipfen gedurende deze Eeuw in onze
gewesten zigtbaer.
i XV. Om de Watergetijden te vinden.
. XVI. Vergelijking van de Sterrekundige met de
Burgerlijke Uurtelling.






GESCHIEDENIS, BIJZONDERHEDEN, VERKLARING
Ë N
SAMENSTELLING
VAN DEN
ALMANAK?
Door
J. de KANTER, Phiï. z.






p= =======-
de SCHRIJVER aen den LEZER.
In de volgende bladen heb ik getracht het Stuk der Tijd-reekening, waer van de bijzonderheden over 't algemeen weinig genoeg bekend zijn, op de onderhoudende en aengenaemlte wijze te behandelen. — Kort te zijn , zonder verwacrlozing k van zaken; — klaer , zonder door langdradigheid 'ij te verveelen; — alle de voordellen op de een- [ vouwigde en algemeenfte wijze op te losfen, zo-j: j danig was mijn oogmerk. — Ik beken dat dit doel | I moeijelijk te treffen zij. — De Lezer zal moe: ten beoordeelen hoe ver ik het gebrachc heb.
Ik had dit Stukje veel meer kunnen doen uit-, dijen, zo door de oplosfingen van een aental voor- ■ Hellen , behoorende tot d^n ouden Stijl; — als door de verklaring der Tijd - reekeningen van Jo-! j den, 'l urken, Perjianen en andere Volken, en der j : wijze om die met de onze overeen te brengen: ■ \ dan, daer dit zaken zijn waer bij de meeste Le-' j zers weinig belang hebben, en het brevis esfe la- \ j boro wel een moeijelijke, dog onverzaekbare plicht j I eens Schrijvers is; — die in de daed doorgaens j met de kortheid zo wel niet kan te regt komen I j A i als J



*K 4 )oP\ als de Lezer: — heb ik zeker de T>este partij gekoren, door 'er geen woord van te zeggen.
Geene grootere kundigheden heb ik den Lezer ' vooronderitelt , dan flegts de eerfte gronden der Rekenkunst; — dit zal van zelve blijken. — In Werkjes van dezen aert, winnen fommige Lezers 'er altoos bij, wanneer men hun liever te weinig | dan te veel toekend.
| 'Er zijn, naer gewoonte, eenige feilen overgebleven , waer van de Lijst ten einde ftaet:
't kan geen kwaed dezelve eens in te zien.
Ter zaek.
DEI!



%( 5 )dP DE T IJ D.
i Ji3e Tijd is de maet der during van alles, gerekend volgens den loop der Hemellichten.
TIJDS-VERDEELING.
a Hij word afgedeeld in Jaren, Maenden, Weeken, Dagen, Uren, Minuten, Secunden. enz.
3 Een honderdtal agtereenvolgende Jaren word een Eeuw genoemd.
4 Een Jaar heeft twaelf Maenden: een Maend I omtrend 4|. Weeken: eene Week zeven dagen:' een dag (de nacht 'eronder begreepen^ 24. Uren:] een Uur 60. Minuten: een Muut 60. Secunden.
GESCHIEDENIS van den ALMANAK.
5 Daer zijn 'er die meenen dat de Jaeren, in de vroeglte Waereld-Eeuwen, flegts uiteen Maend; van dertig dagen bellonden. — In vervolg van tijden uit twee, drie en vier zulke Maenden. Men gebruikte hier toe de wederkomft der Maenverfchijnfelen welke men zag dat in een verloop van omtrend 30. dagen dezelfde waren.— Ten tijde der Aertsvadcrs had het J.ier 353;— vervolgens 354 '■> , en ten tijde van Moj'es 360. dagen.
6 Dit alles toond het gebrekkige der kundigheden van den loop der Hemellichten in die tijden. — Echter bleef het Jaer van 360. dagen nog ftand houden, toen men zeerwel wift dat de Maenverlchijn1'elen, dat is: den tuslchentijd van de eene Nieuwe Maan tot de andere, van 29i; en de Zonne jaren van 365. dagen waren. —
A 3 7 Het



*kC 6
7 Het waren de Chajdeërs, die omtrent 746. Jaren voor J. C. het Jaar op 365. dagen (lelden. — Men fchrijft dit ook. aan de Egijptenaers toe: ten minfte deze Jaren dragen de naem van Egijptifcbe Jaren, en worden als nog in Perfien gebruikt.
8 Onder ons is het Burgerlijk Jaer van 365; en na 3. Jaren van 366. dagen.—
9 De oude Romeinen begonnen het Jaer, onder de Regeering van Romulus hunnen eerlten Koning en Stigter van Romen, met de Maend Maert.— Numa Pompilius hun tweede Koning bepaelde naderhand het begin des Jaers tot de Maend Janüarij: waerfchijnlijk om dat de Zon dan weder hoger op gaet klimmen, en de dagen doet aenwaslen._ Bij de Grieken was de Maend September de eerfte.
10 Ten tijde van Romulus had het Jaer flegts 304. dagen, verdeeld in tien Maenden.— De eerfte was Mars, bij ons, door verbastering Maertf — Romulus noemde dus de eerfte Maend des Jaers ter eere van dien Oorlogs God, van welken hij waende af te ftammen.
De tweede was Aprilis, bij ons April: wellicht afgeleid van het latijnfche aperire, 'twelk openen beteekend: om dat het Aerdrijk zig als dan begint te openen, en werkzaem te worden.— Anderen echter meenen dat deze benaming afkome van het woord Ajrodita. De Griekfche naem der Godin Venus, en dat Romulus deze Maend aen die Godin gewijd hebbe, cm dat hij meende dat ze hem m maagfchap beftond. —
De derde was Ma jus, bij ons Mei, waerfchijnlijk naer Mdjn, de Moeder van Mercurius en de Aerde.
De vierde, Juniüs misfchien naer Juno, de verI meende $
f lli IIIIIHI«m III ■^Ml^J1^«rM"^^*t,iW*ll*ll,l'^*"'



*k( 7
méénde Vrouw van der Heidenen Opper - Gód Jupiter. — Zo 't waer is, gelijk anderen denken, dat deze Maend haren naem hebbe naer Junius Brutus, eerften Burgemeester van Rome, die den dwingeland Tarquinius uit die Stad verdreef; dan moet zij te voren eenen anderen naem gehad hebben,- dewijl deze gebeurtenis lang na Romulus is voorgevallen. —■
De overigen waren: 5. Quintilis.— 6. Sextilis.—7. September.— 8. OStober.— 9. November.— 10. December: welke namen niets anders beteekenen, dan de eenvouwige volg-orde dezer Maenden in den loop des Jaers, te weten: de Vijfde, Zesde, Zevende, Agtfte, Negende, Tiende en dus de lattfle—
11 Van deze Maenden hadden 'er zes 30; en vier 31. dagen.
Mars 31. dagen.
Aprilis 30. — '
Ma jus 31. ——*
Junius 30.
Quintilis 31. =*—-
Sextilis 30. -
September 30. «■—fe
Octeber 31. •
November 30. -'
December 30.
te famen 304. dagen.
ia Numa Pompilius tweede Koning van Rome | maekte naderhand hier in eene vrij groóte veïanj dering.— Hij nam van de zes Maenden welke 30. dagen hadden, eenen dag af: zij werden dus van 29.— Bij deze zes afgeromene dagen voegde hij i 51. anderen, makende te famen 57.- Hieruit vormI de hij twee nieuwe Maenden, de eene van 29; de
andere
U — in I 1 i



andere van 28. dagen, en plaetfte die beiden aen 't begin des Jaers, 't zijn deze Maenden welke, Januarius en Februarius zijn genoemd geworden. Januarius, naer fommiger gevoelen, van JanuaJ 't welk een Poort of Ingang beteekend: om dat deze Maend den ingang des Jaers is. — Anderen, leiden de benaming af van Janus, eenen afgod met twee van eikanderen afziende aengezichten; als' ziende met het eene naer het voorleedene, enj met het andere in het toekomende. — Febfuarius naer Februus, God der reinigingen, of| der offerhanden, welke men in deze Maend, ter' eere van de onJeraerdfche Goden, vierde.—
13 Het Jaer van Numa had nu 355. dagen, afgedeeld in 12. Maenden, hebbende:
Januarius 29 dagen.
Februarius 28. ■
Mars 31. f
Aprilis 29.
Ma jus 31.
Junius 29
Quintilis 31.
Sextilis 29.
September 29.
O £l ober 31. •
November 29. ■
December 29. ——
355-
14. Alle de Maenden van het Jaer, Februarius uitgezonderd, hadden dus, zo wel als het Jaer, onë'evene dagen.— Men had oudstijds, wellicht uit bijgeloof, zeer veel op met onëevene getallen. Numa fchijnd het in dit ft uk zo ver te hebben willen brengen, als mogelijk was.
15 De-



| <C 9 >&»
15 Dewijl nu dit Jaer 10. dagen minder had dan I 1 het Zonne-jaer, 't welk uit 365. dagen beftond;, i zo volgt, dat, na drie Jaren, de Winter een Maend | later; en dus in 't begin van Februari]' komen j ; moest.— Om dit te verhelpen Helde Numa vast, j ; dat men, na verloop van twee Jaren, 22. dagen 1 aen het Jaer zou toevoegen: na vier Jaren, 23. dagen; na zes Jaren, 22. dagen: op het agtfte, 23. dagen: makende in agt Jaren te famen 90. dagen, i Dewijl nu het Jaer van Numa, vergeleeken met | het Zonne-jaer, flegts 10. dagen te weinig; maer volgens de Maen gereekend, eenen dag te veel |had; moest men in agt jaren, flegts 82; in plaets van 90. dagen hebben bijgevoegt. — Na dertig Jaren befpeurde men de feil, om dat] de Winter, niet meer met Januari]; maer met | December begon. — Men verbeterde dit, en voegde na twee agttallen Jaren, 66. dagen in plaets van 1 90. bij het derde agttal, en toen was het goed. —! Want in drie agttallen Jaren, bedroeg de tocvoe- j ging van 90. dagen bij elk, 270. dagen. 'Er war ren voor elk agttal 8. dagen, te Tarnen dus 24. J te veel: welke van de 270-. afgetogen blijven 'er ' 246.— Nu bedragen twee toevoegingen van 90- ' dagen voor de twee eerfte agttallen, en een van 66. voor het derde agttal, ook juist 246. dagen.— I 16 Het werk om deze toevoegingen in orde te doen en te houden, was den Priesteren aehbevoo- ! Jen: dog deeze fprongen daer zo willekeurig en I j; wonderlijk mede om, door ze of na te laten, of ! te veranderen, of de Jaren korter of langer te maken, naer mate dit alles met hunne inzieten en -| jbelangens overeenkwam, dat het ftuk der Tijdree-j| 1 kening bij de Romeinen geheel in de war gerack- 'l I ' B te, jl



%.( IO I
te, en het tijd werd om daer in verbetering tel brengen. —
JULIAENSCHE VERBETERING.
17 JULIUS CAESAR— eerst Schout, toen] Opper - priester, naderhand Burgemeester, emde-j lijk Dictator (Oppergezaghebber; te Rome, en aldaer op den 15. Matrt van het 4a. Jaer voor 's Heilands geboorte, in den vollen Raed met drieen-twintig wonden vermoord, — ondernam de verbetering van den Almanak.— Zijn oogmerk was,l j de Burgerlijke met de Sterrekundige Jaren te doen,
overeenkomen, zo dat men in het zelfde Saifoen 1 altoos dezelfde Maenden rekenen zoude. —
18 Om hier in wel te flagen, en het werk met, lijver te kunnen voortzetten, liet Cajar eenen WisIkundigen, Sofigenes namelijk, uit Egijpte komen,
: welke zig ook ernftig tot dien arbeid verleedigde. ;Deze deed Ce/ar bemerken, dat men geene vaste : fchikking in de Jaren konde hebben , ten ware | I men, in de Tijdreekening, den loop der Maen verliet, om zig aen dien der Zon te houden.Dan het Zonne-jaer was van 365$, dagen: men moest dus, om het overige vierde deel te behouden , het Jaer waer in men de vie: verwaarloosde vierde deelen zoude verzamelen, eenen dag langer maken. I 19 Sofigenes maekte derhalven drie Jaren van 365, | en'het vierde van ,66. dagen.- Deze he^lhng, !gefchiedde in het 45. Jaer voor J. C. dne Jaren, voor e*fan dood. Dit Jaer had 15. Maenden, uit-, makende te famen 445- dagen, en werd om die, rede, het Jaer van verwarring genoemd. Het 44 Jaer voor J. C. was het eerfte Juliaenfcbe Jaer. j I 20 Het



flo Het Jaer van Cefar had nu io. dagen meer ; dan dat van Auma. — Cafar verdeelde deze tien; | dagen aldus: —
• Bij de Maenden Januarius, Sextilis en December, welke elk 29. dagen hadden, voegde hij twee da- I gen; zij werden dus van 31.— De Maenden Aprilis, Junius, September en November, hadden ook j 29. dagen, dog bij elk dezer werd flegts een der j 4. overichietende dagen vergaerd, en deze verj kreegen dus 30. dagen.
) De Schrikkeldag, welke alle vier Jaren moest' jingevoegt worden, plaetfte hij na den 23. Februari). jZo dat de 24. Februari}, eigentlijk de Schrikkeldag is en blijft.—
' 21 Na den dood van Julius Gefar, heeft Antonius ' die zijn medgezel in 't Burgemecsted'chap was ge- j weest, door eene wet bevolen, dat de Maend j | Quintilis, op den 12. dag van welke Julius Ctefar was geboren, deszelven naem zou voeren. Zij werd dus federt altoos Julius genoemt. De Maend Sextilis, kreeg naderhand ook den naem van Augustus: om dat de Keizer Augustus in dezelve Burgemeester was geworden, driemalen j gezegepraeld; Fgijpte overwonnen en de Burger- j lijke oorlogen geeindigt had: om deze redenen werd die Maend als de gelukkigfte der regeering van Augustus aengezien, en de Roomlche Raed gaf bevel, dat men ze in 't vervolg met den: naem van dim Vorst benoemen zoude. 22 Zo kwamen dan de Jaren en Maenden in die orde, waer in wij ze nog tegenswoordig hebben,, te weten: Januarius Lauwmaend, 31. dagen.
Februarius Sprokkel tBaend, 28. en in
't Schrikkcl-jaer 29. ■—
B 2 • Martim



Mart'rus Lentemaend, 31. dagen.
Aprilis Grasmaend, 30. >
Majus Bloeimaend, 31.
Junius Zomermaend, 30. ■
Julius Hooimaend, 31.
Augustus Oogstmaend, 31.
September Herfstmaend, 30. ■
O&ober Wijnmaend, 31. ■ ■
November Slagtmaend, 30.
December Wintcrmaend, 3r, ■
De Nederduitfche namen der Maenden van het Jaer behoeven grootendeels geene verklaring: de j benaming der twee eerden fchijnd. wat duister. Law beteekend in 't Engelfch: Wet. Men, meend dus dat de Maend Januarius; Louw of Law- 1 maend hiete, om dat voorheen, en op zommige | Plaetfen nog heeden., de Wetten onzes Vaderlands in deze Maend werden geleezen en bezwooren. I Sprokkelmaend, volgens fommigen, naer het ver'gaderen van hout in dezen tijd, Sprokkelen geInoemd.—< L. Meijer zegt in 't derde deel zijIj ner Woordenfcbat, 5de druk: Sporkelle, Sporkelmaend, j^pzalsfïelinaCitö. Een Maend in welke bet I fpaor van de kelle ofte koude nog overig is. — In de ! 11de druk vind ik: Sprokkele, &p?9hKc»naenö/
Izie Sporkelle; en aldaer: Sporkelle, Sprankel enz.] Van ©p?mgen/ £>p?ong en ^pcantj.
!!5.3 Niet onaerdig is den inhoud dezer Maenden, in de volgende Dichtregelen gebracht: Dertig dagen beeft November, April, Junij en SeptemberFebruari] vicrmael zeven; 't Schrikkel-jaer nog een daer nevens Voorts zijn ze een-en-dertig dagen. V Jaer moet twolef Maenden dragen. \ is Hoe I



24 Hoe voortreffelijk de verbetering, door Juiïus ] Oefat in de Tijdreekening te weeg gebracht, op j zig zeiven ook wezen mogt; zij was nogthans niet ij nauwkeurig, en konde daerom, in een lang tijds- J verloop, op den duur aen het oogmerk niet be-j antwoorden. — I
Zie hier waer in eigentlijk de feil van de Juliaenfcbe Tijdreekening beftond.
25 De juiste omloopstijd der Aerde om de Zon,! welke wij jpaet noemen, is 365. Dagen, 5. Uren, 48. Minuten, Secunden.
Dewijl men nu het Jaer, ten tij.le van jfirfiusGefar, juist op 365. dagen en 6. uren nam, zo' blijkt dat men ieder Jaer een misilag beging van öüKrend e/f Minuten, die men het Jaer langer ree- j kende,'dm het waerlijk was:— dat men bijgevolg door alle vier Jaren, eenen dag meer te neemen,:. 44. Minuten te veel toevoegde: makende in 132.' Jaren, waer in men 33. Schrik kei-jaren had,! eenen geheelen dag.— D.t verlchil was in de 15. Eeuw, reeds tot tien dagen aengegroeid: zo dat j alle de Jaer-faifoenen toen tien dagen vroeger' kwamen, dan ten tijde van Julius Ge/ar, na dat hij de Tijdreekening op zijne wijze geregeld had.—
GREGORIAENSCHE VERBETERING. |
16 Sedert men de dooling van den Juliaenfcbenl Almanak beipeurd had, was men aen het Room-; fche Hof, onder de Paufen Johamtes den XXII1. en Sixtus den IV. reeds meer dan eens bezig ge- j weest om dezelve te verbeteren: dan het werd door verfcheidene tusfchenkomende omftandigheden verhindert en verwijld, tot dat eindelijk Paus Gregorius de XIII. dat groote werk aenving en in 1582. voltooide. N-ier hem noemi men zijnen B 3 inge-



ingevoerden Almanak den Gregoriaenfcben, waer, bij de Tijdreekening op zulk eene wijze is be- j paeld gewurden, dat de wederkomst der Saifoenen zig nimmer van eenen vastgeftelden dag ver- i wijderen kan.—
27 Het Concilie (de Kerkvergadering) van Nicea,\ gehouden in het Jaer 325, had beflist dat de; Nachtevening (*) zou komen op den al. Maert. — j en dat het Paefchfeest zoude gevierd worden, den i Zondag na den 14. dag va* de Nieuwe Maen van! Maert.— Dat is: van de Nieuwe Maen, waer van\ de 14. dag valt op den dag der Nachtevening, of na den zeiven.— Ik zal hier na daer van breeder, fpreeken. (§90.) |
28 Bij de laetfte Gregoriaenfcbe Verbetering heeft men «ok die zelfde twee zaken op het oog gehou- J den, en zij beftond in de navolgende Artikelen.
1. Men floeg in het Jacr 1582. na den 4. OBo-, ber, 10. dagen over, zodat de volgende dag, weM ' ke de 5. wezen moest, terftond de 15. wierd:^ ' dus was het 's anderendaags even of men 10. dagen lang gellapen had.- In Frankrijk echter gefchiede dit overflaen eerst den 10. December, en I men telde 's anderendaegs den ao. Dus deed men Ide Nachtevening, die reeds op den u. Maert 'kwam, weder op den 21. komen.
2 Op dat de Nachtevening der Lente 2ig in 't vervolg niet meer van den 21. Maert verwijderen mogt, werd bepaeld: dat de Schrikkel-jaren, welke van 4. tot 4. Jaren komen, in de Eeuw-jaren I 1700, 1800. en 1900, 'twelk anders Schrikkel - jaIren zouden zijn, geen plaets zouden hebben: maer
alleen-
(O Misfchien verffcen fommige Lezers mij beter als * zeg: H den dag dar de Zon in het Voor-jaer ie Linie pesfeeri.



alleenlijk in het Jaer 2000., en vervolgens voor altoos zodanig, dat drie Eeuw-jaren gemeene-j jaren van 365.; en het vierde een Schrikkel-jaer' van 365. dagen zouden wezen, volgens deze orde :
1600. Schrikkelj. 2500. gem. 3400. gem.
1700. gem. aöoo. gem. 3500. gem.
1800. gera. 4700. gem. 3600. Schrikkelj.
1900. gem. 2800. Schrikkelj. 3700. gem.
2000. Schrikkelj. 2900. gem. 3800. gem.
2ioo. gem. 3000. gem. 3900. gem.
Ï2oo. geru. 3100. gem. 4000. Schrikkelj.
2300. gem. 3200. Schrikkelj. 4100. gem.
2400. Schrikkelj. 3300. gem. 4200. gem. enz.
29 Ten bewijze dat deze fchikking volkomen aen het oogmerk beantwoorde, moet men opmerken, dat 400. Gregoriaenfcbe Jaren, 146097. dagen maken: welke gedeelt door 400.; zal mm voor de! Lengte van het Jaer 365. D., 5. U., 49. M., ia. S. vinden: — dus is het Gregoriaenfcbe Jaer flegts ' i6\. Secunden langer dan het Sterrekundige. (§ 25.)
Deze hoeveelheid kan eerst na 3430. Jaren eenen j dag verfchils geven, en men zal als dan in 'teen of 'tander Eeuw-jaer een Schrikkel-jaer moeten j overflaen.— Dit is egter vrij onzeker.— Ten tijde j van de Gregoriaenfcbe Verbetering wist men de Lengte van het Jaer zo nauwkeurig niet als thans : \ men onderftelde dezelve 365. D., 5. U., 49. M., !
16. S. Het Gregoriaenfcbe Jaer zou dan 4.;
Secunden minder hebben dan het Sterrekundige: j en, na 21600. Jaren, een Schrikkel-jaer moeten ! worden ingelafcht. — De tijd dezer vereffening zal | dus — nodig zijnde — geheellijk afhangen van de ] willekeur der laete Nageflachten.
30 Hoe uitmuntend deze nieuwe en laetfte Ver- j betering van den Almanak ook wezen mogt; zij j
vond nogthans tegenftand. In Engeland was ;
men zo verbazend rechtzinnig, dat de nieuwe A1-;
manak



%c i6 yj*
manak aldaer volftrektelijk verworpen wierd, om dat hij van den Paus kwam. —> Denemarken, Zwec.\ den en Rusland deeden het zelfde:— maer hij werd terftond aengenomen door den Keizer, in. Boheemen den Elzas, Moravien, Span jen, Frank-1 rijk, en door alle de Italiaenfcbe Vorsten. '
In de Nederlanden, werd de Gregoriaenfcben Almanak ingevoerd in Braband, Vlaenderen, Heneo-ouwen, Holland en Zeeland: maer Gelderland, 'Zutpben, Utrecht, Overijsfel, Friesland en Gronin-• gen bleeven bij den Ouden Stijl, en gebruikte^ dien nog in 1660. —
31 Het verfchil, der dagreekeningen, Veroor-' zaekt door het overflaen van 10. dagert, in het i Jaer 1582. heeft tuslchen de Landen welke den Ouden, en die welke den Nieuwen Stijl gebruikIten lang ftand gehouden.— Als men in de eerften, bij voorbeeld, den 12, Junij reekende, telde men in de andere den 22.— Wanneer men bevreest was voor dubbelzinnigheid, teekende men den ||.
Junij. — Dat is: den 12. Junij naer den Ouden; ien den 22. naer den Nieuwen Stijl.— Toen men
in het Jaer 1700. eenen dag overfloeg, werd het 'verfchil een dag grooter, en dus 11 dagen. In I T8oo zal men nogmaels een Schrikkel - jaer over' flaen en het verfchil zal 12. worden. — Hergebruik jvan den Ouden Stijl is eindelijk langfamerhand i ^efleeten en de Gregoriaenfcbe Almanak in alle de ! Christenftaten van Europa ingevoerd, Rusland alI leen uitgezonderd, waer men nog elf dagen min|! der reekend.
Van



^—■——■——l*
%( 17 )ap
van de WEKEN en DAGEN.
32 Het gebruik van de Tijd ook in Weken van zeven dagen te verdeelen, verliest zig in de vroegfte tijden. — Zeer waerfchijnlijk is men daer ; toe gekomen, door de fchijngeltalten der Maen | toen de eenige regelmaet des Tijds bij alle Volkeren. — Deze fchijngeltalten veranderen ten naes-1 ten bij alle zeven dagen. — Indien men de Weken van agt dagen had gemaekt; zou men ten einde ; van de Maend (dewijl eene Mane-fchijn 29I. da- > gen heeft) drie dagen te veel gehad hebben.— Wellicht ook had men eene overlevering wegens de Schepping der Waereld in zeven dagen, welke tot deze verdeeling aanleiding gaf.
33 Elke dag der Week werd door de oude Heidenen naer eenen hunner afgoden genoemd.—
zondag was bij hun de dag der Zon. maendag die der Maen. dingsdag de dag van Mars, den OorlogsGod.
woensdag de dag van Mercurius, Bode der Goden, en den God der Kooplieden.
donderdag de dag van Jupiter, hunnen Opper- en - Donder - God.
v s. ij D a g de dag van Fenus, de Godin der Liefde.
saturdag de dag van Satumus, den oudften der Goden.
34 Onze Nederduitfche benaming der Week-dagen koomt grootendeels ook af van dezelve godl'heeden: maer is afgeleid uit de tael der oude ' afgodifche Bewoners dezer Landen. Zondag van de Zon; die oudtijds verbeeld werd als een half Menfch, hebbende voor de borst C een



I— — I
%( 18 )jp jl
een glmfterend rad, en 'taengezicht romdom vol idralen.— Onze Voorouders zeiden: Sunnandeag. wij thans: Zondag.
i maendag van de Maen; weleer ook hier 'als eene Godinne aengebeeden, onder de gedaente i
eener Vrouw, met eenen korten rok, en een kap iinet twee lange ooren. De Ouden zeiden: Monan-
deag.— wij, bij verkorting: Maendag. | dingsdag heeft zijnen naem van den afgod |
!j Tuisto, die geacht werd den Stamvader der Duitfchen ;te zijn.— De oude Saxen noemden hunnen derden | | weekdag naer dezen Tuisto: Tijwesdeag. — Nog ' zeggen de Engelfchen: Tuisdaij.— wij, door verbastering der tael: Dingsdag.
woensdag naer den afgod Woden of Gwodan, dezelfde als Mercurius.— Wodensdeag zeiden de oude Bewoners. —wij, bij verkorting: Woensdag. donderdag naer den opperden afgod Tboran; dezelfde als jupiter bij de Romeinen.— Hij donderde zeiden zij als hij verbolgen was: maer, in beter luimen, gaf hij goed en fchoon Wed"r — De oude Saxen zeiden: Tbuuresdtag. — De ' Zw'eeden en Deenen: Tborsdag — wij: Donderdag vrydag naer de afgodinne Frigga of Friga, de erootde godin dezer oude Volken. Zij werd ge: houden voor de Vrouw van Woden of Mercurius \ Van hier Frigedeag bij de oude Saxen. Vrijdag bij ons.
saturdag zo genoemd naer Seater of ter, den Scturnus der Romeinen.
Io* Van waer het nu kome, dat deze Weekdagen b'deze, en niet in eene andere orde volgen; bij voorbeeld: Maendag, Donderdag, Zondag, Dings■ dag. Saturdag, Woensdag en Vrijdag; — ga ik nu j terftond verklaren. — van



%< 19
Van de UURTELLING.
36" De Joden en Romeinen begonnen eertijds hun- j ne Uurtelling van den opging der Zon.— De dag,! kort of lang, werd afgedeelt in 11. uren, en de j nagt insgelijks. —Deze uren moesten dus in onderfcheidene Jaergetijden zeer veel in during verfchillen. — Het uur waer in de Zon opkwam was het eerfte; op den middag rekende men het zesde, en bij den ondergang het twaalfde. Q*)
Deze uren wierden Planeet-uren genoemd, om dat zij hunnen naem ontleenden van de Planeeten of Dwael-ftarren, aen welke de oude Heidenen ook de namen hunner afgoden gaven.— Men meende dat elk dezer op ieder uur van den dag eenen bij zonderen invloed had.
37 De orde van opvolging in de regeering der uren ftelde men aldus:
1. De Zon. 2. Fenus. 3. Mercurius. 4 de Maen 5, Saturnus. 6. Jupiter. 7. Mars. —
38 In het eerfte uur van den eerften Dag, waer in de Zon opkwam; werd natuurlijk haer de regeering toegekend, en deze dag, waer van de Zon het eerfte uur regeerde, noemde men den dag der 1 Zon.— Gedurende het tweede uur regeerde Fe- j nas. — In het derde Mercurius. enz. Na dat de heer- \ fchappij van Mars met het zevend/- uur was ten i einde geloopen; kwam de beurt Wéér aen de Zon, j en zo al voort, naer de bovenftaende orde. Als1!
C 2 men j
!
C* ) Hier uit volgt dat wij! Marais ( Cap. XV. 25.) zegt de Krui. I figing gefchied te zijn omtrend de derde ure, zulks overeen" || Rome met onze gde. voor den middag. - Ook dat de duisternis bij j die gelegenheid, (Matth. XXVII. 45.) begon op den Middag en j duurde tot omtrend drie uren na den middag.



men nu, van de Zon beginnende, 24. uren voort-|l teld; dan zal het laetfte of 24. uur van den Zon- \ dag vallen op Mercurius:— het eerfte uur van; den volgenden dag koomt dus noodwendig op de Maen:— Deze het eerfte uur van dien tweeden dag regeerende; noemde men dien: den dag der; Maen Nogmaels 24. uren tellende; valt het laetfte uur van den tweeden dag op j/upiter, en het eerfte van den derden dag op Mars.— Onzej Dingsdag is dus de dag van Mars, — Zo voorttellende, koomt het eerfte uur van den vierden dag op Mercurius; van den vijfden op Jupiter; van den zesden op Venus; van den zevenden op Saturnus. (§33.)
39 De Babijloniers begonnen mede hunne Uurtelling mét den opgang der Zon; dog verdeelden voorts I den dag en nacht in 24. gelijke uren.— Men zegt, dat zulks als nog gefchied, op het Eiland Major-\ ca en te Neurenberg- —
40 Die der Egijptenaren begonnen te Middernacht; en dit gebruik is nog heeden dat van de meeste Volkeren van Europa.—
41 De Atbenienfers begonnen de uren van den ! ondergang der Zon te reekenen: de Italianen beginnen afs nog hunne Uurtelling een half uur na den ondergang der Zon.—
42 De Sterrekundige beginnen den dag, als dezelve, volgens de Burgerlijke Uurtelling, reeds 12. uren heeft:— dus op den Middag,— en
' tellen dan door tot 24'. uren, welke op den Mididag van den volgenden dag eindigen.— Dus ko! men de namiddag - uren volgens de Burgerlijke ! en Sterrekundige rekening overeen: maer na Mid' dernacht is de Sterrekundige rekening altoos 12. ' uren grooter dan de Burgerlijke.— Wanneer de II Maet-



I %( si )J*
Maetfchappij den 4. Mei 's morgens ten 8. uren j reekend; dan zeggen de Sterrekundige: den 3. Mei; 1 ten 20. uren.— 'tZal in't vervolg te pas komen, 1 | dit wel te begrijpen en onder het oog te houden.— I Men kan de overeenkomst der Burgerlijke en Ster\rekundige uren zien in de XVI. Tafel agter den
Almanak.
Van de TIJDMERKEN der JAERTELLING.
43 Door het Tijdmerk der Jaertelling verflaet j men de eene of andere gewichtige gebeurtenis, van welke men de verloopen Jaren reekend. Er1 zijn door alle Eeuwen zeer veele onderfcheidene Tijdmerken gebruikt geweeft, waer van ik flegts eenige der voornaemften zal aenftippen. —
De Schepping der Waereld. Hier over is men het niet eens. 't Is ook verbaesd lang geleeden. — I De gemeene Rekening fteld dezelve 3949. Jaren voor de geboorte van JESUS CHRISl US.
De Olijmpiaden. Een foort van Schouwfpeelen I bij de Grieken, welke alle vier Jaren wederkwa- j men. — Dit Tijdmerk begint 776. Jaren voor J. C. |
De Jlichting der Stad Rome. 752. Jaren voor'
J. c.
De jFaertel/ing van Nabonasfar, of de ftiebting van Babijlon. 746. Jaren voor J. C.
De Dood van Alexander den Grooten. 323. Jaren voor J. C.
De Turken rekenen van de Vlucht hunnes Profeets Mahomet uit Mecca, voorgevallen op den 16. Julij van het Jaer 6zz. na J. C.
De Christenheid rekend van de geboorte
des zaligmakers. Wij vergisfeh
ons waerfchijnlijk daer in ten mmfle 3. Jaren.— C 3 Hero-



1<k,( 22 )«# Herodes was, gedurende de eerfte kindsheid van| J. C, Koning over Judm.— Jozephus geeft ons, in zijne Joodfche Gefcbiedenisfen, £oe* XVU: I te kennen, dat kort voor den dood diens Ko-1 nings, in den Nacht eene Maensverduistering. I plaets had.— Door bereekening vind men die m. •den Nacht tusfchen den 12. en 13. Maert van | het 4. Jaer voor het begin onzer jaertellmg: weshalve dezelve ten minfte drie Jaren vroeger moest, I aenvangen, en het Jaer 1793. zou eigenthjk het 1796^ moeten zijn.
44 In de gewone Almanakken vind men doorgaens.
1 gewag gemaekt van de Indictie. Dit is niet anders dan eene willekeurige Tijdkring, welke alle 15.
1 Jaren op nieuws begint, en geene de minfte betrek- j king heeft tot den loop der Hemellichten. CMO | Men is zeer in 't onzekere door wien en tot wat«
' einde de Inditïie zij ingefteld. Keizer Justtmanus
i gaf bevel, dat het Jaer der Indictie in alle openbare Aden zoude worden uitgedrukt. Dit heeft, j zelfs in de Nederlanden, lang in gebruik geweest. Ik heb de IndiStie nog gevonden in verfcheidene Notariële Stukken van de 15. Eeuw, en daer bij het Taertal van der .Paufen regeering.— Dewijl deze Tijdkring thans van geen gebruik meer is, heb ik dezelve niet geplaetft in de Tafel Pag. 2. en volgg. van den Almanak.— Ik zal hier flegts nog aenwijzen hoe men de Jaren der Indi&ie vinden kunne. 4* Men vergaert 3. bij het Jaertal, om dat de
Ikring van IndiStie 3. Jaren voor onze Tijdrekening weder aenving. Men deelt de Som door 15— 'teeen na de deeling overblijft, zal het getal van i den Cirkel van Indicttie voor het gegeeven Jaer zijn Als 'er niets overfchiet is men in het laetfte 'ïaer, en de Indictie is dus 15. J • Voor-



Voorbeeld:
Men vraegt de Indictie voor bet Jaer 1794. J794 ] 3
gedeelt dwis. J£^ [koomt 119, 29
147
Blijft ü Indi&ie voor 1794»
Ver-



VERKLARING
van den
ALTOOS DUREN DEN
ALMANAK
en 'x geen 'er bij behoord.
Van de ZONDAGS-LÉTTERS.
46 Man ziet in de eerfte Colom van elke Maend. clerzelver dagen, en in de tweede, de zeven eerfte Letteren van het ABC.— A op den eerften Januarij, vportgaende tot G, dan wederom A en zo vervolgens van Week tot Week, ten einde toe.—
47 Deze Letteren worden Zondags- Letteren genoemd, en dienen om de dagen van de Week aen te wijzen, welke met de hoeveelften van de Maenden overeenftemmen. — Wanneer dus de Zondags - Letter van het Jaer Ais; dan zijn alle de dagen der Maenden waer men de A vind, Zondagen, en na de zeven eerfte Letteren van het ABC, 53. malen in den Almanak te hebben aengetroften; zal de 365fte dag van 't Jaer wederom een A hebben, en nogmaels een Zondag zijn.— Het volgende Jaer zal dus met een Maendag beJ ginnen, en den 7. Januari] deszelfs eerften Zondag I hebben; maer aldaer zal men de G vinden: dus
zijn



zal de Zondags-Letter van dit tweede Jaer G zijn: die van het derde F enz. in eene te rug; gaende qrde.
48 Maer wanneer 'er een Schrikkel - jaer koomt,; dan heeft de M.iend Februarij q,q. dagen, en de 1 Letter D, met welke de Maend Maert begint,1 moet als dan eenen dag meer aenwijzen: men ltelt dan voor den 34. en 35. Februarij dezelfde Letter! F; waer uit volgt dat een Schrikkel-jaer altoos: twee Zondags-Letters hebben moet; waer van de' eerfte dient tot den 24. Februarij, en de andere verder het geheele Jaer door.— Want, vooron-i derftelt dat D de Zondags - Letter ware in de Maen-: den Januarij en Februarij; dan zal men bevinden dat die Letter, waer mede Maert begint, aldaer; geenen Zondag, maer den Maendag aenwijst: dus i moet noodzakelijk vervolgens de 'yoorgaende Let- i ter C de Zondags - Letter worden.—
49 Men vind gewoonlijk de Zondags-Letters door' middel van Tafels, famengefteld met de getallen, yan den Zonnen-cirkel, (§67.) maer deze manier' is zeer bepaeld, dewijl men voor elke Eeuw eene: bijzondere Tafel moet vervaerdigen. Ik ga terftond j eene gemakkelijke en betere wijs aen de hand geven.
50 Wij hebben gezien, (§48.) dat de gemeene j Jaren eene; en de Schrikkel -jaren twee Zondags-1 Letters hebben moeten, 't Is dus noodzakelijk j vooraf te weten of een voorgegeeyen Jaer een Schrikkel-jaer zij, dan niet,
51 Re.GEL cm te vinden of eenig Jaer een
Schrikkel - jaer zij. Deel bet Jaertal door 4. Indien 'er niets overblijft na de deeling, js bet gegeeven Jaer een Schrikkel - jaer,
D Zo\



| Zo 'er ï. 2. o/7 3. overblijft, ?oa;;rf zf/Z/fr <^7/ bet £ jwr fe? eerfle, tweede of derde na een Schrikkel§ jaer; en dus een gemeen Jaer zij.
I 52 Voorbeelden:
Men vraegt of het Jaer 1847. een Schrikkel - jaer zijn zal?
gedeelt door 4. Js*7 [koomt 4^1. 24
00
7
4
Irest 3 Dus zal dit Jaer een gemeen; en het derde na I een Schrikkel - jaer wezen. Deeld men in tegendeel het Jaertal
door 4. [koomt 449,
10
u
30
00
I 'Er blijft overig, dus zal dit Jaer een Schrikjj kei - jaer zijn.
\\ 53 Om te weten welke Eeuw-jaren, als 1900. j. aooo. 2T00. enz. volgens den Gregoriaenfcben Al- j | roanak. Schrikkel - jaren wezen zullen, deeld men , | die Jaertallen door 400., dan blijft 'er altoos na' 1 de deeling 100., 200., 300. of niets overig. Ook l kan men, dat op het zelfde uitkoomt, de nullen; | verwerpen en deeiea het overige door 4.; 'er blijft i
dan I



%( 27
dan r.5 2., 3. of niets;— Ingeval men een der 'I drie getallen overhoud, dan is zodanig een Jaer het eerlte, tweede, of derde Eeuw-jaer na ten Eeuw-Schrik kei-jaer ; anders, in gevaleer niets [overfchiet, is het Eeuw-jaer een Schnkkel-jaer.
54 Voorbeelden:
Het Jaertal 1800 C, jij / < koomt 4.
gedeelt door 400. ióoo 4
blijft 200
of
18 C
gedeelt door 4. 16 \ °°m ^' rest 2
Dus dit Eeuw-jaer geen Schrikkel - jaer; maer het ; tweede Eeuw-jaer na een Eeuw-Schrikkel-jaer. Het Jaertal 2000 5 ko gedeelt door \oo. 2000 £
rest niets. Dus een Eeuw-Schrikkel-jaer.
55 Regel om de Zondags - Letter van een
gegeeven Jaer te vinden.
1. Onderzoek eerst of bet gegeeven Jaer al dan niet een Schrikkel - jaer zij.
2. Trek van bet Jaertal ï:
3. Vieg 'er bet vierde deel, of bet naest bijkomende mindere getal, zonder gebrokens, hij.
4. Trek van de Som bet getal der dagen, welke de nieuwe Almanak meer heeft als den Ouden (§31.)
•zijnde van 1582. tot 1700 uitgefloten 10.— en van 1700. tot 1800.; 11.— (Dit getal kan men in de tweede Colom van de Tafel om de Epuften te vinden, (§80.) gereedelijk zien.)
j D 2 A. i.



A. 1. B. 1. C. 3. D. 4- E. 5. F. 6. G. 7.
5. Z)ec/ fe/ geen 'er overblijft door 7.
6. Trek bet geen na de deeling overftbiet van 9.
7. Het overfchot zal in bet bovenflaendè Tafeltje de \ gezogte Zondags - Letter van bet gegeeven jPaer toonen. \
Als 'er na de deeling niets overblijft, is de Zondags-Letter altoos B.
Zo het gegeeven Jaer eeh Schrikkel - jaer is, dani zal de gevondene Zondags - Letter dierien tot den 24. Februarij, éh die, Welke de gevondene onmiddelijk voorgaat, gedurende het overige van hét Jaer.
56 Voorbeelden:
Men vraègt (le Zondags - Letter van bet fotr 1795.
1. Door de handelwijze van § § gu en 52. vind mén dat dit Jaer een gemeen Jaer zal wezen, (want na de deeling door 4. blijft 'er 3. over.) 't welk dus maer eene Zondags • Letter hebben moet;
* l795 af 1
blijft 1794 bij % _ 448 .
Som. 2242 af 11
gedeelt doS? koomt 3,8.
*3
7
61
'56
blijft 5 't welk getrokken van 9
Is 4. het getal 'twelk hier boven voor het Jaer 1795., de Zondags-Let. ter D aenwijst. A. 1.



a- t. B.g. C.3- D-4- E. g. F. 6. 0.7.
| Het Jaer ifaZ, zal een Schrikkel-jaer zijn (§§Si- 52O
1828 af __r^
blijft "1827* bij' + 456 Som. 2283 4f(§31. en de 2. Colom van de Tafel ^80.) Ta
blijft 2271 C,
gedeelt door 7. _ 2. \koomt 324-
3t
28
blijft 3 af van 9
Is 6. het getal waer
mede men hier boven de eerste Zondags - Letter F vind, die duren moet "tot den 25. Februarij (§480 de onmiddehjk voorgaende Letter E is dus de tweede, die voor het overige van het Jaer moet dienen. 57 Ik heb Pag. 3. en volgg. van den Almanak, de ! Zondags - Letteren van Jaer tot Jaer gegeeven, tot het Jaer 2000. toe.— De I. en II. Tafelen ag-\ ter den Almanak zullen dienen om dezelve no*1 verder te kunnen vinden. De I. Tafel bevat ze' van 't begin onzer Tijdrekening, of het Jaer zelve j van 's Heilands geboorte, rot het Jaer 1700. toe.'
In de II. Tafel vind men ze van 1700. tot 3100. |
Niets is gemakkelijker dan deze nog verder voort te zetten: men behoeft de Eeuw-jaren boven aen' de Tafel maer ih dezelfde orde waer in ze ftaen te ' D 3 ver-



%( 3° )oP vervolgen, plaetfende 3200. onder 2800.; 3300.' onder 2900., ,enz.— tot het Jaer 5000. toe. — j Dog verder zal men uit hoofde van hetgeen (§ 29.) , is gezegt, niet wel met zekerheid kunnen voort-. gaen. — Het overflaen van een Schrikkel - jaer, | 't welk, volgens dé tegenswoordige kundigheeden, i als dan moet plaets hebben, zal de volg-orde der Zondags-Letteren verbreeken.— Indien men echter; zig houd aen de vooronderftellingen der laetfte | Verbeteraers van den Almanak; dan zal die volgjorde, welke alle 400. Jaren ftandvastig de zelfde is, (§680 niet gebrooken worden voor het Jaer' 23200.—
58 Om nu de Zondags - Letters in deze Tafels voor een gegeeven Jaer,— als bij voorbeeld weder I7c)-.— te vinden; zoekt men het Eeuw-jaer 1700. in de II. Tafel;— men vind het zelve boven aen de tweede Colom der Letteren.— Het getal der overige 95. Jaren zoekt men in de vier kleine Colommen ter Linkerhand: 't ftaet aldaer in de 4. Colom, de 12. Regel van boven.— Vervolgende nu de tweede Colom der Letteren, welke 1700. aen het hoofd heeft, van boven nederwaerds, en de 12. Regel van de Linker-naer de Rechterhand, vind men dat die beide famenkomen op de Letter ID.— Dezelfde welke wij door berekening (§ 56.) hebben gevonden.
Op dezelfde wijze vind men voor het Jaer 1828., in de derde Colom der Letteren, en met het getal 28 boven aen de tweede der kleine Colommen, de Zondags-Letters F E.
gebruik der ZONDAGS-LETTERS.
59 De Zondags-Letters dienen voornamentlijk om te kunnen weten wat dag van de Week met ! eenen hoeveelften der Maenden ovcreenftemd: als !"bij voorbeeld: Ik



Ik begeer te weten op wat dag van de Week den 11.
Maert 1794. zal vallen.— De Zondags-Letter van I dat Jaer is E. Derhalven zijn alle de dagen van
net Jaer, waer men in den Almanak de E vind,
Zondagen. — Tegen over den ra. Maert vind ik I A. De nacstvorige E of Zondag ftaet bij den 9.
derhalven 10. Maendag.— n. Dingsdag.— I2
Woensdag.
60 Het zelfde kan ook gevonden worden door middel der lil. Tafel. Om van dezelve gebruik te maken, moet men de Zondags-Letter des [aers weten. (§56.; Wanneer die G is, dan zijn alle de getallen in de Tafel Zondagen; Indien FMaendagen. C. Donderdagen; en zo verder ge' hjk men in de onderfte Regel van de Tafel zien kan. Begeert men nu weder op deze wijs den dag der Week te weten, die men* op den 12. Maert I 1794. (de Zondags-Letter E zijnde) hebben zal-' men houde dan, als gezegt is, op 'toog dat alle' de getallen in de Tafel nu de Dingsdagen zijn-—' j Boven de vierde Colom, vind men de Maend ' \ Moert i en men ziet dat de naestvorige Dingsdag is gevallen, op den 11.— Derhalven 12. Woensdag, als te voren. j
61 Men ontmoet deze Tafel fomtijds wel zonder dat de namen der Maenden 'er zijn bijgevoegt I hebbende alleenlijk de getallen, die men boven dè' namen der Maenden ziet; Die getallen wijzen dan' de volg-orde der Maenden, door te vooronder-! ftellen dat Maert de eerfte, en Februarij de 12 of laetfte zij. '
6a De IV. Tafel diend om terftond, met behulp' van de Zondags-Letter, te vinden op welke datf der Week elke Maend begind.- De namen de? I Maenden ftaen vooraeu in de eerfte Colom. Daer
aen



aen volgen zeven andere Colommen, hebbende i ieder eene Zondags-Letter aen het hoqfd. Men; zie alleenlijk in de Colom welke boven aen de1 Zondags-Letter des Jaers heeft; en tegen over de< Maenden, ftaende in de eerfte Colom:— zo heeft' men terftond het begeerde. — bij voorbeeld: In 't Jaer 1798. zal de Zondags-Letter G zijn.' Deze vind ik boven de laetfte Colom, en in dezelve dat de Maend januarij zal beginnen met Maendag. 1 Februarij met Donderdag. Maert met Donderdag April met Zondag enz. —
63 In een Schrikkel-jaer moet men twee Zon-\ dags-Letters gebruiken. De eerfte voor de Maen-! den Januarij en Februarij: De tweede voor de j tien andere Maenden.
64 Omgekeerd kan men uit deze Tafel ook af- j leiden, in welk Jaer een Maend met een gegeeven: dag der Week beginnen zal.
Voorbeeld:
Ik begeer te weten in welk Jaer de Maend Junij met een Dingsdag zal beginnen.— De Regel welke voor aen de Maend Junij heeft, naer de Rechterhand vervolgende; vind ik Dingsdag in de vierde | Colom, en boven dezelve de Zondags-Letter C,| Weshalven deze de Zondags-Letter van het Jacr; moet zijn, waer in de Maend Junij met Dingsdag j zal beginnen.r— Gaende nu in de Tafel Pag. 3.— | of Pag. 32. en 33. van den Almanak, zoek ik daer! de Jaren waer in de Zondags - Letter C geweest! is en zal wezen. ïk vind de Jaren 1706- , i734-,| 1762., 1790-, 1802., 1830., 1858., i8«6.., 1909.,! enz. In alle die voorleedene en toekomende Jaren was de eerfte Junij een Woensdag, en zal dezelve op een Woensdag komen, —?
fiS ^



Ij %C 33 )cÉ*
li u65cBe V" Tafel ««efeWkt, om, zo dra men bekend • heeft met welk een dag der Week een gegeeven Maend van een voorgefteld Jaer begind, f S 62.) erftond te kunnen zien xvelke Week-dagen de hoeveelften der Maend hebben zullen.
Voorbeelden: Wij hebben gevonden dat de Maend Januari) van net Jaer 1798. met Maendag zal beginnen. (§62. ) Ziende nu in de V. Tafel, het tweede Vak, heb, bende maendag aen het hoofd, bevind men ! dat m die Maend de r. 8. 15. 22. en 29. Maendagen zullen zijn :- de 2. 9. 16. a3. en 30. Dingsdagen, enz. 0 5
Door de handelwijze van §62. zal men zien, dat de Maend Augustus van het aenftaende Jaer 1704. j prrggg z* beginne„. Het Vak vrzjdag in' de V. Tafel toond terftond, dat de 1. 8. 15 22 en 29. dagen dier Maend Vrijdagen; de 5. 1^. 10 en 26. Dwgsdagen zullen zijn, enz.
66 Sedert de Gregoriaenfcbe Verbetering, kunnen ide Zondags-Letteren eerst na 400. Jaren in de
; zelfde orde weder komen.- Te voren, zo lang de Schrikkel-jaren van 4. tot 4. Jaren regelmatig volgden, was die Tijdkring flegts van 28. Jaren0 en dezelve werd genoemd: '
Oen ZONNEN-CIRKEL.
67 Om deze voor een gegeeven Jaer te vinden, moet men 9. bij het Jaertal vergaren; — want men I
- ftéld het begin van dezen Tijdkring 9. Jaren voor I jde geboorte van J. C — Men zal de Som door! | 28. deelen:— 't geen na de deeling overblijft, zal i het Jaertal van den Zonnen-Cirkel zijn, en de' uitkomst toond hoe veelmalen deze Kring federtj 'j Heilands geboorte, op nieuw begonnen zij. — j E Zo!



%C 34 )dP _ I
Zo Jet na de deelirig niets overblijft; is men in I
j het laetfte Jaer, en de Zonnen-Cirkel is 28. 1
Voorbeeld: I
Het Jaertal 1794 I
bij 9 1
gedeelt door 28. 1B03 ? 64. malen op
168 y nieuws begonnen.
123 112
Overfchot xT7 Zonnen-Cirkel voor
het Jaer 1794. •
68 Ik heb de getallen van dezen Cirkel ook ge'plaetft van Jaer tot Jaer, in de Tafel Pag. 3. erf\ ! volgg. van den Almanak: fchoon ze indedaed van 'weinig gebruik zijn, en federt de Gregoriaenfcbe i Verbetering den waren Zonnen - Cirkel, die van 400. I Jaren is, (§660 niet meer aenwijzen.— Om de| zelve te vinden, heeft men het Jaertal flegts door 400. te deelen:— 'tgeen na de deeling overfehiet I is het getal van den waren Gregoriaenfcben ZonI nen-Chkel.— Wanneer 'er niets overblijft toond \ ! zulks het laetfte Jaer van dezen Tijdkring; en het getal is 400. I Voorbeeld:
Het Jaertal 1794 5 4- malen op gedeelt door 400. 1600 £ nieuws begonnen.
blijft "194. ware Gregoriaenfcbe Zonnen-Cirkel voor het Jaer 1.794.
IVan den MA EN-CIRKEL of het GULDEN-GETAL. ' 69 De Maen-Cirkel is een tijdsverloop van 19.
1! Zonne - jaren, waer in 235. Manefchijnen komen. Zo dat de Nieuwe Manen ten einde van 19. Jaren we-



%c 35 y&
: weder op denzelfden dag van het Jaer komen als j 19- Jaren te voren. Deze • ontdekking heeft men
te danken aen den Griek meton, die omtrend !43°- Jaren voor 's HEILANDS geboorte leefde.— ! | Zi\ fcheen te Atbeene en in andere Steden van j I Gr'ekenland zo fraei te zijn, dat men de bereeke-' |iiing derzeive, tot het gebruik der Maetfchappij, 1 ; in de openbare plaetfen met goude of vergulde j i Letteren ten toon Aaide. — Van daer noemde men \foihhn-getal het tijdsverloop van 19. Jaren, Itwelk 1
fe Maen en de Zon te famen in het zelfde punét ; ' fes Hemels, of tot den zeilden dag van het Zon-! ,fte-jaer te rug bragt.—
h 70 De bepaling is echter niet nauwkeurig: doch! genoegzaem tot gebruik in de Maetfchappij: In 300. Jaren is het verfchil flegts éénen dag, welken j ;de Manefchijnen vroeger kernen, dan zij door het! [ Gulden-getal worden aengeweezen. — Men heeft daerom ook het Gulden-getal, tot den tijd der Grè- i \goriaenfche verbetering, in den Almanak behouden 11 ïjom de Nieuwe Manen aen te wijzen: dan, dewijl;; II 'cr wegens de onvolkomenheid van dezen tijdkring, na een lang tjidsverloop aenmerkelijke verfchillen ij \ moesten plaets hebben; heeft men het Gulden-getal \\ j weggelaten, en de Epaéa ingevoerd, waar van ik j zo terftond ga fpreeken. Q § 73. )
71 Zo dikwils .de Nieuwe Maen op den eerften 1 Januarij koomt, begint weder een nieuwe Maen- \ cirkel, en men heeft i. voor het Gulden-getal. : \ I 71 Om het Gulden-getal ten allen tijde te vinden, ij vergaert men r. bij het Jaertal, dewijl in het eerfte '! Jaer na de geboorte van J. C. het Gulden-getal 2. l| Iheeft moeten zijn: men deeld de Som door 19.— 1 de uitkomft zal aentoonen hoe meenigmalen dezen '\ cirkel federt J. C. is begonnen, en het overfchot j E 2 zal 1



36 I
zal het Gulden-getal zijn 't welk tot het voorgeftel- I de Jaer behoort.—
Vind men geen overblijfsel, dan is men in het1; laetfte Jaer van den Cirkel, en het Gulden-getal bijgevolg 19.
Voorbeeld:
1794 bij __t_
1795 l 94. malen op nieuw gedeelt door 19. i7i 5 begonnen.
Jl
overfchot— 9 Gulden-getal voor 1794.
VAN DE E P A C T A.
73 Het woord Epacta koomt af Van een griekfch woord (*) 't welk bijtellen beteek end, en wijftI aen, het geen men bij het Maenjaer moet optellen om het Zonnejaer uit te maken.—
74 De Epacta, die men voor ieder Jaer in de Almanakken opgeeft, is het getal dat den ouder-
' dom der Maen in het begin van dat Jaer aenwijft.— j Daer uit volgt, dat, wanneer de Nieuwe Maen op \ den f. Januarij koomt, d'Epacla voor dat Jaer o is: j maer in het volgende Jaer zal het ii. zijn, om dat| het Maenjaer flegts 354.; en het Zonnejaer 365. ! dagen bevat: 't geen te weeg brengt, dat, de Nieuwe Maen op den 20. December gevallen zijnde, de Uïaen op den ï. Januarij van het volgende Jaer ■ 11. dagen oud zal wezen.— Insgelijks is de Epacta , het Jaer daer na 22. In het derde Jaer zou dezelve | 33. zijn: maer men trekt 'er 30. van, om eene vol- S komene Maend te maken; en de Som aldus tot 3.
te
( * ) briy* [ epagoo ] ik voeg Hj.
y. .—. — ■



%C 37 )oP
te brengen. De EpaSten der Jaren volgen, door
ze jaerlijks n. te vergrooten, en 'er 30. af te trekken wanneer de Som daer boven is, in deze orde: 11. 20. 3. 14. 25. 6. 17. 28. 9. 20. 1. 12. 23. 4. 15. a6. 7. 18. 29.
75 Om de van een gegeven Jaer te vinden ,
moet men eerfl het guldengetal zoeken. C § 72. ~) Dat gevonden zijnde, zal men bet met li
vemenigvuldigen ,
En bet beloop door 30. deelen.
Het overfchot zal de Epa&a zijn vólgens den ouden Stijl. — Om die van den nieuwen te hebben; moet men 'er 10. dagen aftrekken voor de vöorledene Eeuw 11. voor dt tegenwoordige en toekomende: — V óver fibot zal bet gezogte zijn, volgens den nieuwen Stijl.
Voorbeeld:
Men vraegt de epacta, volgens den nieuwen Stijl voor bet Jaar 1794
Het Gulden-getal van dat Jaer is gevonden 9. te zijn. ( § 72. ;
dus 9
vermenigvuldigt met 11
beloop 99 ) 3 gedeelt door 30 90 (
Relt 9 Epafta volgens den ouden Stijl.
Als men, gelijk hier, geen 11. dagen af kan trekken; moet men 'er alvorens 30 dagen bijtellen. -------30
Som 39
af 11
blijft 28 Epacla voor 1794. E3 76 De!



76 De Epatta en het Gulden-getal van eenig Jaer bekend hebbende; is het zeer gemaklijk om de EpaEten van alle andere Jaren te vinden, door 'er altoos 11. bij te tellen < $ 74- )en-> wanneer men kan, 30. af te trekken:— alleenlijk in acht nemen-; de, dat men, wanneer het Gulden-getal van 19. tot, 1. overgaet, bij de kpa&a 12. in plaets van fl.j moet vergaren— want 11. dagen 19. malen in een 1 Maencirkel of tijdkring van 19. Jaren toegevoegd •» | maken 209. dagen, welke gedeelt door 30. geeft de uitkomft zes Manefchijnen van 30. dagen; maer| i 'er blijven 29. dagen over voor de zevende; dus j iverminderd men, door gedurig 30. af te trekken,! ' de EpaEten in 19. Jaren éénen dag; men moet die j Idag dan bij de EpaEten voegen, welke met het i Gulden-getal 10. overeenftemmen, om de Nieuwe | 'i Manen na 19.' Jaren op dezelve dagen der Maenden I te doen wederkomen.
Voorbeeld:
Het Gulden-getal is'9. vaar het Jaar 1794. ( § 7a. ) De Epacta 28. ( § 75- )
derhalven: 1794 1795 !79ö 1797 1798 1799 1800 Guld. getallen 9 10 11 12 13 14 J5 Epacten 28 9 20 i 12 23 4
1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 Guld. getallen 16 17 18 19 i 2 3 EpaEten. 15 26 7 18 * ii 22
i8o3 1809 1810 1811 1812 1813 1814 ] Guld. getallen. 4 5 6 7 8 9 10 \ Epacten 3 14 25 6 1? 28 9
Dus ziet men dat het Jaer 1813. waer het Gulden. gstal9. is, ook de EpaEta 28. heeft, even als 1794. j Deze handelwijze, kan echter niet altoos en onbeipaeld gebezigd worden: zie hier de redenen. ^



%C 39
j 77 Wij hebben reeds doen opmerken ( § 70. ) dat ;de Maeu-cirkel van 19. Jaren niet nauwkeurig zij: dezelve brengt de Nieuwe Maetten van £9. tot 19. Jaren wel op dezelve dagen; maer niet op dezelve ; Uren weder. — het verfchil is in 19. jaren omtrend . i| Uur, of nauwkeuriger 1. Uur 28. Minuten.— 1 Hier door komen de Nieuwe Manen ten einde van 312I Jaren éénen dag vroeger, men is als danver' plicht de Epacta met één te vermeerderen. ( * ) Dewijl | nu daer toe het tijdsverloop van ,12^ Jaren eene on1 gemakkelijke breuk is, herfteld men eerft alle drieI honderd Jaren de Epacten éénen dag. — Na zeven! malen driehonderd Jaren, wagt men 400. Jaren, om de Epacten nogmaels éénen dag te verzetten, ten einde dus de ia| Jaren, welke men zevenmalen I had ovérgeflagen, 'er bij te trekken. Dus bedraegt, , de geheele herftelling der EpaEten 8. dagen in 2500 Jaren: want 7. malen 300. maekt2ioe. waar bij ge-' 1 voegd 40c. Jaren, beloopt het geheel 2500. Jaren. 1
78 Eene tweede rede van de verftoring der Epac- I l ten is het overflaen van drie Schrikkeljaren in het1
! tijdsverloop van 400. Jaren: dit brengt te wege j dat dc Nieuwe Maen later komt, en dat de Epacta : moet verminderd worden. (*)
79 Uit deze twee tegenftrijdige verftoringen, wel-! ke eikanderen fomtfjds vernietigen, volgt, dat men' iedere Eeuw den ftaet der EpaEten moet onderzoe-! ken , en naerzien welke verandering de gezegde verftoringen daar in te weeg brengen: maer zulks be-! let niet de EpaEten voor altoos op eene zekere en! vrij eenvöuwjge manier te kunnen vinden. — De! volgende Tafel diend tot dat einde.— I
T A F E L. 1
C * ) Dat de EpaBa bij 't vervroegen der Nïëawe Maen met één vermeerdert; en bij 't verachteren met één verminderd moet worden; --kan mengereedeliik afneemen uit de fclukking derEpac. ten in den Almanak, waer van wij nader zullen fpreeken. (§ 83. >



SS s< 8 SÏÏÏS o
% ha li §-§t :<|3 „ |
1 f*3 f f si- t&lW S> ï
2 £-.2 S, S- r» a ? a » S- ' ffi r P|| ft fa goo-l a
J3 dq 3 i P w 3
S 1600 io o o io 15 5
1700 11 o o 11 9 10
1800 ja * 1 I » 4 '5
ipOO 13 O I 12 29 *
S 200O 13 O * I2 24 f
2109 14 I * 13 10 »
2200 J5 O 2 13 13 IS
230O 16 O fl 14 8 2
S2400 16 I 3 13 4 7
2coo 17 Q 3 14 24 12
2600 18 o 3 15 22 17
2700 19 I 4 15 18 3
c 2800 19 o 4 15 '3 8
2900 20 o 4 16 7 13
,000 21 1 5 16 2 18
3100 2a o 5 17 27 4
S 3200 22 p 5 J7 «2 9
«00 23 l f 17 »7 14
3400 24 o 6 ,g 11 19
S50Q 25 o 6 ,9 65
S3600 25 1 l 18 a 19
3700 26 o J 10 26 15
|9oo 28 1 » ao 16 6
4ioQ 29 o § « 5 16
4000 30 O £ 22 * 2
4300 3i •» » ** *M 7
S Aioo 3i P 9 22 20 u
2SS 32 e 9 23 H 17
2èoe 33 l 'O 23 io 3
g£ 34 o 19 24 4 8
<U8oo 34 o 10 24 29 ,3
49S 3I 1 " li % 18
fES 37 o » 26 I3 9
I 80 De
TAFEL om de EPACTEN te vinden. I



80 De Colom bevat de Eeuw-jaren. De tweede, de dagen welke men van den.nieuwen Almanak moet aftrekken, om de dagen van den ouden te bekomen: of, bij den ouden voegen, Ij om die van den nieuwen te hebben: — niet anI dere woorden : '/ verfchil tusfchen den ouden en nieUS wen Stijl; 't welk , zo menignialen men een Schrikkel-jaer overflaet, éénen dag vermeerdert. 28 en 31O
De derde de vervroeging der Nieuwe Manen, — Tegen over 1600. en 1700. ftaen nullen: maer tegen over 1800. éénen dag, om dat het 300. Jaren : zijn. — Bij 19c©. en 2000. heeft men weder nullen, bij 2100. éénen dag-, en zo verder van 30c. : tot 300. Jaren; maer na 3900. vind men drie nul, len om op 4300. te komen, en dus de 2500 Jaren, waer in de Maen 8. dagen vervroegt, voltallig te , maken. — 'Er ftaet bij 't begin en einde van de- i ; zen tijdkring een fterretje , oin zulks aen te wijzen. J I Uit de derde Colom zal men de vierde vormen ;! I welke niets anders is, dan de optelling van de j I derde, j j De vierde Colom in orde zijnde, zal men dc vijf- \ \de famenftellen , door de getallen in. de vierde af* ite trekken van die der tweede. — Zo heeft men i; bij voorbeeld in de tweede Colom, naest 1600. 10J jdagen: van deze moet niets afgetrokken worden, 1 dewijl de vierde Colom aldaer o. heeft. Het zelf- i de heeft plaets voor 1700.: maer voor 1800. moet men 1. van 12. aftrekken, blijft 11. — voor j 1900., waer 13 dagen zijn, af 1. blijft 12. enz. ! | Ik heb deze Tafel niet verder vervolgt, clan tot het Jaer 5100. om dat alles wat ik wegens het joverilaen van een Schrikkel-jaer gezegt heb 20 ;en 57.} ook op de Epacta moet invloeien: maer de ii
F on-i
: — . , II
_limM»»M-M_»__l_«_il III HM—MI . irwrin-KT—j—a-^y-y-j



onzekerheid, wanneer deze vereffening plaets zal hebben , maekt het verder voortzetten der Tafel geheel onnut. —i
81. De Tafel nu dus verre vaerdig zijnde, Zal men gemaklijk de Epacta van elk Jaar vinden kunnen, door, volgens de handelwijs van § 75., het \ Gulden-getal met ir. te vermenigvuldigen, het beloop door 30. te deelen, en van het overfchot i de dagen aftetrekken, welke men in de vijfde Colom ziet dat bij elke Eeuw behooren.
Voorbeeld:
Men vraagt „«epacta voor bet Jaer 223-3. Het Gulden-getal xoox dat Jaer vind men 5. (_ 72.)
dus 5 vermenigvuldigt door ii_
' 1,,bel0°P g \ toornt 1. gedeeld door 30- 3° b
blijft 25 Epacta van den ouden
Stijl.
In de vijfde Colom der Tafel vind men dat voor deze Eeuw zijn aftetrekken _i3 dagen,
derhalven ia Epacta voor het Jaer
82233. volgens den nieuwen Stijl. Aldus zijn de Epatïen in de zesde Colom deiTafel voor de Eeuw-jaren berekend. — Niets is geraakiijker dan volgens § 76. de EpaSa van alle andere Jaren daer uit af te leiden, zo als ik dit eedacn heb in de Tafel Pag. 3. en volgg. van den Almanak, voorden tijd Van twee Eeuwen.
Om voorts te weeten of de volg - orde der Epacten van ecnigc Eeuw, door de veiklaerde oneffenheeden verftoring ondergaet (S 79O behoeft
men



%( 43
mèn flegts het oog te flaen op de getallen in de | vijfde Colom der Tafel: zo lang deze niet veranI deren, kan men zeker zijn, dat 'er geene vcrfto-
ring plaets hebbe, en dat de reeks der Epacten jvan eene geëindigde Eeuw, ook voor eene vol\ gende dienen zal. Men ziet dus dat de reeks van I deze Eeuw ook die der volgende wezen moet :
want in de Tafel vind men bij 1700. en 1800. 11. I Na 1900. zal 'er in drie Eeuwen geene verftoring : I vallen ; want bij 1500. , 2000. en 2100. vind \
men 12. enz.
't GEBRUIK der EPACTEN.
82. De EpaEten dienen om ten allen tijde de Nieuj we Manen te kunnen vinden, waer voor noodzakelijk eenen vasten regel weezen moet, dewijl den I tijd van het Paeschfeest, 't welk weder de overige ji beweeglijke Feesten regeld, afhangt van den loop j |' der Maen.
| 83. Men vind op de linker bladzijde van elke 1 Maend, een Colom hebbende het woord Epacta !■
aen het hoofd: beginnende op den 1. januari] met ,o of -}- en vervolgt van daer in eene te rug I Igaende orde het geheele Jaer door. — Nacst de' I Colom der EpaEten zijn nog vier anderen, waer!
van de eerfte de dagen der Nieuwe Maen bevat; j
de tweede, die van het eer Re Quartier: de derde, idie der Folie Maen; en de vierde, die der laetfte I Quartieren, zo als dat boven elk word aengewee-1 jzen, door de gewoonc tcekens ©©©(§;. ! 84. De EpaEla van het Jaer bekend hebbende,!
zoekt men dezelve in de Colom der EpaEla en in | j dezelve regel vind men in de volgende daer toe' j dienende Colommen de dagen van de fehijngeftalten 'i : der Maen in die Maend , waer in men dezelve y zoekt.
!l ' F. "5.



*k,C 44 I 8*. Dan de door de EpaSla acngewe-zen tijd de-, zer fchijngeltalten kan alleen de middelbare^ welke plaets zoude hebben indien de Zon en Maen I beiden altoos eene eenparige beweeging hadden: Dewijl dit nu nimmer plaets heeft komen zij met altoos overeen met de Sterrekundige ichimgeftalten, I welke men door eene nauwkeurige bereekenmg vind — Het verfchil echter tusfchen die beide, 't welk nimmer éénen geheelen dag bedragen kan, ( [zou niet beletten dat de Burgerlijke Maetfchappi. de handelwijs der EfiaQen zeer wel üaer-toe ge-, ! bruiken kondc, dewijl dezelve de Maen - geftaltcn maer zeer zelden nauwkeuriger dan op eenen dag na noodig heeft. - Maer tusfchen de Manefeb]; nen welke men door de EpaEla; en die, welke men door Sterrekundige bereekening vind, is lom. tijds wel twee dagen verfchil. - Zie hier de re-
1 denen. , ,
% Ten tijde van de Gregoriaenfcbe verbetering, wilde men, doormiddel van den 19. jangen Cir11-cl de Nieuwe Manen weder op dezelfde plaet! zen' brengen, daer ze ten tijde van het Concibe\ Zn Nicïa waren. - Sedert dien tijd tot het Jaer li-Ra waren dezelve reeds 4. dagen vervroegd: doo-'in de uitvoering heeft men flegts 3- dagen I ^reel-end - Van hier is het dat de Sterrekun-1 ilLe Nieuwe Manen, en de overige fchijngeltalten,
Idoorsaens éénen, fomtijds twee dagen vroeger ko-j men dan zij door de Epacta worden aengeweeLn *Deze feil is met opzet'begaen, om dat men Paesfchen liever te laet als te vroeg wilde vieren , dewijl het anders kon gebeuren dat het Paeschfeest der Christenen gelijk zou komen met dat der I Jóden, 'twelk nu nimmer plaets kan hebben. — i 87. Om derhalven de Maens - geftalten door middel



' del van de Epa&a zo nauwkeurig te vinden, dat I I men zig daer in maer zelden meer dan éénen dag i [vergiste, moet men tot de Epacta van liet Jaer i j i. vergaren, en daer mede de Maens - geltalten j 'zoeken j— of anders, dat op het zelfde uitkoomt, | 1 de Epa&a des Jaers behouden zo als men die in \ Ide Tafelen vind, en rekenen dan de MaensgettalI ten éénen dag vroeger dan zij door die Epacta worden aengeweezen.
Voorbeeld:
Men vraegt de dagen der Nieuwe Maen, eerfte Quartier , kolk Maen en laetfte Qitartier in de Maend November 1793.
De Epa&a van dat Jaer vind men in de Tafel,1 Pag. 3 van den Almanak, 17. 't welk wij met één l vermeerderen, en dus daer voor 18. ncemen. Zoe-1 kende nu de Maend November en aldaer in de Co-1 lom der Epacta het getal 18, vind ik daer nevens in de Colom der Nieuwe Maen 4. in die van het \ eerfte Quartier xx. voor de Volle Maen 19. en voor ; het laetfte Quartier 26. Deze zijn dus de dagen in die Maend waer op dezelve fchijngeftalten der ; Maen zullen komen, volgens de middelbare be-1 .weeging. (§
Indien men de EpaSta 17. behouden had, zou men 'op dezelfde wijze gevonden hebben © 5. ® 12. j ; @ 20. (IJ 27. maer door dat alles éénen dag vroe-' ; ger te rekenen, verkrijgt men dezelve dagen als j 1 boven.
j 8-3. Voor hem, die ftrengere nauwkeurigheid be-1 geeren mbgt, heb ik agter den Almanak, de Tafels van VII. tot XVI. gegeeven, door middel van welke men met eene korte, gemakkelijke, en zelfs '
■ niet onvermakelijke Rekening, de vier voornaamfte .
F 3 fchijn-1



fchijngeftalten der Maen, tot op een uur na, vin-1 den kan. — Ik zal dezelve hier na verklaren. (§ 119O 1 89. Bij de fchikking der EpaEten in den Almanak, zijn eenige noodige kunstgrecpen gebruikt, welke verklaring vorderen.
1. ïri plaets van het getal 30. fielt men een fterretje & dat beide 30. en nul betcekend: want in de ; Jaren,' in welke de Nieuwe Maen op den 31 December koomt, zoude de EpaEla 30. moeten zijn,
I om dat de Maen, als het Jaer eindigt, 30 dagen oud } is. Maer dezelve zou nul moeten zijn, als men de j
Epacta van den 31 December zelve in aanmerking ; j neemd. Men fleit dus een dubbelzinnig teeken, |
dat tot die beide gevallen toepasfelijk is.
2. Men vind op zes plaetfen , te weeten in de j Maenden Februarij, April, Junij, Augustus, September en November de EpaEten 24 en 25. te famen gevoegt, op dat de Maen-maenden daer door beur-1;
I telings van 30. en 29. dagen zouden zijn, en om j; 1 dus op 't einde van 't Jaer 11. dagen te doen j ! overfchieten : want eene Manefchijn is omtrend j '29. dagen: deze verdubbeld maken 59. — 3c. en j I 29. maken ook 59.
I c. De Epatia XXV. is in Romeinfche Letteren ge, fielt naest boven de gezegde zes plaetfen, omdat 'anders , wanneer de - EpaEten 25 en 24. m eenen
zelfden negentien-jarigen Cirkel vallen, de W I we Manen , in een Jaer , zes malen op dezelfde 'dagen zouden komen, als elf jaren te voren: t 1 eeen echter niet gefchieden kan dan na verloop van
negentien Jaren. — Men moet dus , zo dik wils > als men in eenig Jaer , de Epacta 25. met een '{ grooter Gulden-getal als n. heeft; dat is: wan-
neer de Epacta 25., en het Gulden-getal 12, 13,
li



%C 47
; *4i l5i l7-> 18 of 19. is; niet de Epacta 25. maer XXV. gebruiken ; welke te dien einde ook in de j overige Maenden bij de Epacta 25. word gevonden: — om dat in dat geval, de Epacten 25. en 24. zeker beiden in den tijdkring van 19. Jaren I komen. — Men zal bij voorbeeld de Epacta XXV. t moeten gebruiken in de Jaren 1916, 1935, 1954, " 1973 en 19.J2.
4. De Epacta XIX. is mede in Romeinfche Letteren geplaetst op den ai. December , naest de Epacta 20. Deze Epacta XIX moet men gebruiken, als dc Epacta en 't Gulden -getal beide 19. zijn. — Want, dewijl de Epacta in 't vozende Jaer dan ï. moet worden, zoude men anders tusj fchèh den 2. December, en den 30. Januarij\ (dus in den tijd van bijna twee Maenden) geene Nieuj ive Maen vinden aengeweezen. — De Epacta XIX zal echter niet te pas komen voor na het Jaer 8200.
van PAESSCHEN en andere beweeglijke FEESTEN.
90. Reeds niet zeer Lmg na de tijden der Apostelen , ontftond 'er, tusfchen de üosïerfcbé en IVesterJ'che Kerken een langdurige en hevige twist, over den tijd waer op Paesfcben gevierd moest worden. De Üosterjcbe Kerken wilden dat zulks, naer de ge| woonte der Joden, gefchieden moest op den dag der Volle Maen welke voorviel op den dag van de' Nachtevening der Lente, of op den dag van de eerfte Folie Maen na de Nachtevening, onaengezien of. die Vólle Maen al dan niet op eenen Zonaug kwa-J me. — De Westerfcbe Kerken integendeel wilden j het Paescbfeest gevierd hebben op den Zondag die ] || na het Pafiba der Joden komen zoude. — Keizer j ! Constant ij n de Groote beriep eindelijk in het jl Jaer



%( 48 )a£* Taer 3.5. eene Kerkvergadering te Nicaa (*) Hoofdid van * in klein Aften, onl, ware tet
moaeliik , de fcheuring en ergernis der Kerken Cfens de viering van&het Paescbfeest en de Ke. ter» van Arius te doen ophouden en de. vieede te hertellen. - Driehonderd en agttien Bisfchoppen liSen uit al de gewesten des Roomlchen Rijks !op den 20. Mei van het gezegde Jaerte A \% ^ __ Door deze vergadering werd eindelijk ibepS: dat Paesschen ^ ™*
«fo, «r)?« 2»«*_ na den 14. ^t-et Ze m Maen van Maert, mits deze 14. ^ «
„0.r<fc« 21 ^ den Zondig
ning: zo dat, wanneer W fS^" op den dag der Nachfèvenmg ,nvalt; Paf c»™\ Zondags daer na moest gevierd worden t Is deze inrichting, welke bij de Christenheid nog heden
!TlH^erPuit volgt dat de Nieuwe Maen voor het IllX^ -S - *° 7- Maert kar.tarnen |
Ien dJpaesfcben nooit vroeger gevierd word d n , den 22. Afert, en nimmer later dan den a5. AprU lp. Om derhalven den dag van het vinden, zoekt men door berekening 01 ui-de:1a Len de ^ en f^^g^l Wanen cact daer mede in de Maend Maert. vv [ neer de Aï«w ^« aldaer' I \ u-
! koomt na den 7.; dan is dezelve de « „Ztoi anders is zulks de volgde - 4. 1 _ 1 ;« het de Volle Maen van Paesjciïen,
£_ Se^Zolg^ - word dat Feest ge! vierd.
Voor-
r*) Thans door de Turken ftrfe» genoemd.



| %( 49 ')<_*
Voorbeeld :
I Men begeerd te weten wanneer bet Paesfcben zal zijn § in bet Jaer 1794.
Ik vind voor dat Jaer de Epacta 28. en de Zon \ dags- Letter E.
ïri de Maend Maert wijst de Epacta 28. dé Nieu- ' we Maen op den 3.: maar wijl deze vroeger koomt! dan derf 7. kan zij de Paescb- A iet/we Maen niet! ;zijn. — Men moet dus die van April gebruiken,1 1 welke door de Epacta 28. op den 2. dier Maend ! ' word aengeweezen: de 14. dag valt dus op den 15. | j en de eerst volgende Zondag word door de Letter i I E gevonden bij den 20. — Derhalven Paesfcben den 20. April 1794,
93. De Zondag Scptüageftma koomt altoos negen weken voor Paesfcben, of den 64. dag, die van \ Paesfcben 'er onder begreepen. j|
94. De volgende Zondagen worden Sexagcfima , ! Quinquagefima en Qttadragcfima genoemd.
95 Deze Latijnfche woorden beteekenen eisrcntlijk ! 1 niets anders dan de zeventigfle, ztstigfle, vijfiigfte] en veertigfle. Die hoeveelheedert komen dus niet I | overeen met het geen dezelve moesten aenwijzen: J 1 want de zeventigfle komt maer 63. dagen; — dê 1 festigfte 56.; — de vijftigfle 49. cn de veertigfle 3 42. dagen voor Paesfcben, Misfchien heeft men.,1 gemaks- halven, doof ronde getallen, die lüsfchtfn- J tijden flegts willen aeriduiden. {*).
$6*. '|
CO Voorts vind" men Ui de gewoone Almanakken, van Órfnc«~ ï geftmaiU bi] de volgende Zondagen voor en na PtÈs&hën, _eii 1 I Lati)nsch woord, in deze orde:
II Esto mihi. — Iiwcabiu — RcminiSccfa «. Ocull. «_ Late-- \t re. — Judlcii. £



%( 5° W I
96. A^cb-woensdag koomt den 47- da8 voor den I dag van Paesfcben : den eerlhen en laetften mede gereekend. — Voorts koomt:
97. De Hemelvaert, 40. dagen ^
98. Pinxteren, 50. dagen 1 na paesfchen. \
99. // Drievuldigheid, 57. dagen f
100. Sacramentsdag, 61. dagen J |
101.
Na Paesfchen : fiHfcwte ■;- Mifericordia. - S^Hbfh — Cantate. — VoCem. — Sxautu.
Deze woorden zijn het begin van Plaetfen in de H. Schrift, welI ke in vroeger Eeuwen, in de Latijnfche Kerken, op deze Zondagen geleezen wierden. De plaetfen zelve z.jn deze: In de gemeene Latijnfche over- In 't Neerduitsch volgens den
. Staten Bijbel:
Zp,' , r v ?. Esto mdn in Deum Wees mij tot eenen fterken ■£«JL.«hH_ Rotsfteen. enz. (In t Latijn
protegorem t fc ____. } Wces mfj tot eenen Be_ j
fcherm - God.
P, 01 W IS. ***** Hij zal mij aenroepen en ik zal ,
«S»9«o «*.* ^ hem vei'ilü0ren-enz"
e«w». (3c. ..•.«. . I
ps 25. V.<5. Remmscere mife- Gedenk, Heere, uwer barm- 1
r^ó»»« Domine. 9e. hartigheden, enz. |
ps 2S vs 15 Ocuft mei Stm- Mijne oogen zijn gedungnjkop
\per'adbo^um. &c. den Heere. enz.
Jeftia: 66. v. io. f-éramfiri Verblijd u met Jerufalem. enz. I jerufalem. 9c. _ ,
l p( « v i 7"*'« «« Doet mn rccI,t' 0 God' en
! et 'discerne Caufam meam. Sc. twist gij mij nvistzake. enz.
'< i Petri 2. v. 2. Qpaftmofo (SI- Als nieuw geboren kmderkens.
Iculmodoj genili infantes, 9i. eHZ' ... ,
Ps « vs S Mferieordid Do- De aerde is vol van de goeder-
mrdple'na eft 'terra. 9c. tierenheid des Heeren. o». Ps. 66. v. i. ?«Mto« 0;"- Juichet GodL'' glJ Sa,,tfche acr"
" de. enz. Ps 08 v i. Cantate Dominum Zingt den Heere een meuw
1 caniicmn novum. 9c. Lied. enz. I Tel' +H v 20. In voce exulta- Verkondigt met de ftemme des
tioni's annunciate. 9c. gejuichs. enz. ! Ps. 2?. v. 7- Dóüfa* Hoor, Heere, mijne Itemmc,
! yocèm 'meam, oud clamayi ad te als ik roepe. enz» ' 9c.



%( 5* )j* iói. De Kruisdagen zijn 's Maendags voor de Hemelvaert.
102. Z><? eerfte Zondag van den Advent kan geen ■ plaets hebben als van den 27. November tot den j 3. December beide ingeilooten. Dus is dezelve al-1 toos dien Zondag, welke in dien tusfchen tijd invalt.
103. De Quatertempers zijn Vastendagen, die altoos op Woensdag, Vrijdag en Saturdag, in eene week komen. — Zij fchijnen ingefteld in navolging van j die, welke bij de Joden in gebruik waren. — Paus Gregorius VII. bepaalde ze in
De eerfte week van de Vasten : — de Pinxterweek: — de Woensdag na de Kruisverheffing: (14. September) — en in de derde week van den Advent. (*).
104. Ten einde de voornaemfte der opgenoemde beweeglijke Feest-dagen, gemakkelijk en met een opflag van *t oog te kunnen vinden, geef ik de uitflaende Tafel ten einde van dit werk. — Ter
lin-
f*) Behalven deze- opgegeevene beweeglijke Feest- of Heilige - dagen, zijn 'er nog eenige andere welke veritoring ondergaan , fchoon zij' doorgaens jaerlijks op dezelfde dagen worden aenoeweezen. —' -Zo fchijnt de Roomfche Kerk in onze ge\ westenhet feest van Maria Boodfchap .koos op den 25. Maert \ te vieren: ten minfte men vind het altoos op dien dag aengekon-
'. digt m andere Catholicque Landen {telt men, wanneer die
j dag valt in den tusfchen tijd van Palm-Zondag tot den Zondag van ! Qjtafimodo ingefloten, dat Feest uit tot den volgenden dag van QjiaI fimndo.
I Ook, wanneer St. Andries met den eerften; — en Maria Qntyengems met den tweeden Zondag van den Advent famenftemt,
! viert men die beide aldaer de volgende dagen. — In de Almanakken worden zij onverfchillig altoos op den 30. November en 8. De-
. cember aengeweezen.
1 St. Matthias behoorde in de Schrikkel-jaren bij den 25. Februarij te ftaen; men plaetst npgtans dien dag doorgaens, zonder uitzondering, op den 24.
I G 2



linkerzijde ziet men de Zondags- Letteren, en bij ; elk derzelve de 30. EpaEten in een zekere orde ge-1 ranglchikt. — Daer aen volgen de Colommen der da- i gen, waer op de Feesten, aen 't hoofd van ejke| Colom genoemd, kunnen komen. — Ik heb de Ta-j fel dus gefteld , dat de vroegst mogelijke tijden ■ der Feesten boven aen 5 -r en integendeel de dao-en waer op dezelve het laetst kunnen komen, bei lieden ftaen. — Zie hier het gebruik: I l' P5, Men vraegt de beweeglijke Feestdagen voor bet ' Jaer 1794, .
Ik hereeken, C$$ &■ en 75-) of neem uit de , Tafel Pag 3. de Zondags-Letter en Epacta van I dat Jaer. — Ik vind de eerfte E. de tweede 28. I Zoekende nu de Epa&a 28. in de vijf regelen ( ider Epa&en ' welke hij de Letter E. behooren , ( vind ik dezelve in de laetfte regel van die Letj ter _ ik vervolg die regel van de Imker naer de ! rechterhand, dwars door de Colommen der onderïicheïdene Feestdagen heen, en ik koom van zelve aen de dagen, waer op de Feesten aen het hoofd jder Coloniroen genoemd, in het Jaer 1794- komen | zullen: te weeten:
Septuagefma , 16. Februari%
Ascb-Woensdag, 5. Maert.
Paesfcben, sa. April.
Kruisdagen, 26. Mei,.
Hemelvaert, 29-
Pinxteren, 8. Junij,
I H. Drievuldigheid % 15. Juni},
Sacramentsdag, 19. Junij.
Omtrend de Quatertempers diene men in acht te ! 1 nemen ï dat men alleenlijk de eerfte dag derzelve I n de Tafel vind: dog dewijl zij altoos des. Woensj! ' 4ags,



*k>( 53
\dags, Vrijdags en Saturdags in eene week komen, j(§ 103.) baert dit geene de minfte moeijelijk; heid. — Dus in 1794. 12., 14. en i£. Maert, 11., 13. en 14. Junij. 17., 19. en 20. September, 17., I9, en 20. December. Kersdag, een onbeweeglijke Feestdag zijnde, koomt altoos op den 25. December. (*)
van den ROME IN SC HEN ALMANAK.
106. De twee laetfte Colommen van elke linkerzijde der Maenden, bevatten de Romeinfche bena-1 ming der dagen. 107. j
C*3 Dat de Heiland op den 25. Demnbcr zou geboren zijn \ is niet beweezen. — 't Is veeleer eene gisting, gebouwd op eene i , onzekere vooronderftelling. --- Zie hier hoe vernuftig nien de
beivekening heeft uitgedagt. j Men vooronderftelt, dat de Engel Gabriè'l aen Zacharias vei- . I fcheen op den grooten Verzoendag, welke omtrend het midden ^ van September inviel. — Weinig dagen daer na field men de ! Ontfangenis van Johaimes den Dooper; derhalven zijne geboorte 1
op den 24.. Junij Maer Johannes was omtrend zes Maenden j
ouder dan den Zaligmaker; men ftelde dus de Ontfangenis van den 1 Heere CHRISTUS of de Boodfchap des Engels aen Maria, pp den 25. Moert; om Zijne geboorte te doen komen op den 1 25. December. Deze fchooae uitvinding wierd door zedelijke
i redeneeringen ondcrfleund De Zon, zeide men, begint in
onze Gewesten dan weder hooger op te klimmen en onzen Pao! | ^ te naderen; niets natuurlijker derhalven dan dat de Zon der geI rechtigheid ook ter zeiver tijd opging en gebooren wierd. — 'Er is echter eene andere, en misfehien meer ware reden waerom wij de geboorte des Heilands op den 25. December vieren. | \ Men hield outijds te Rome, op dien tijd het Feest der Satur- i
I nalia, waer bij Teele losba'idigheeden plaets hadden Men ;
heeft wellicht in plaets daer van, het Feest der geboorte van i den Zaligmaker ingefteld, om, het Volk naer gewoonte wel vro- j I lijkhcid te verfchaffen, maer dezelve te gelijk rederijker r,e doen j I zijn, en d,e losbandigheeden te wecren,
I G3



!07 De Romeinen verdeelden eertijds elke Maend I in drie ongelijke deelen, en noemden die: Laten- ■ das, Nonas, Idus. I ; De eerfte dag der Maend werd C*W* genoemd. I \ De zes dagen na de Calendas in de Maenden I : Manlus, Majus, Julius en OBober; - en ^ 1
dasen na de CWe/ttfc* van Januarws, Februa'ius, ■ Öitfl* &^^r, Awemferen I
'December; — zijn de A7o»*. I i De agt dagen, welke in elke Maend na de Ao- ■ |»m volgen, dragen den naem van Idus. I Alle de overige dagen der Maenden na Jte I
zijn CW.W*, en worden naer de eerstvolgende »
; Maend gebijnaemd. I io8. Men ziet dus dat de telling al er dezer d I
' gen in eene te rug gaende orde gelchied -Dus i ■
L in elke maend de eerfte dag ni de C£"'ff I dc laetfte der Nona; - de eerfte, cUg^nade i || *», de agtfte of laetfte de eerlte üaS I
' na de Af», de laetfte der C*/e»*e. 1
j 09 Wanneer men dus ergens deze
I Vin!: f. Non Junias g *
1 worden van de volgende Maend te rug gereeI reekend: dog naer dezelve benoemd. _
IjWfc beteekend hier voor den eerften Februarij. H _______— ^j|jjMaM^MMaatijBSB^^ |



ff - n
%( 55
draegt het Schrikkel - jaer in 't Latijn den naem' van Annus bisfextilis, 't geen in de meeste aen 't '■ Latijn verwandfchapte takn is overgenomen, in. Voorts is de gegeevene verklaring van den Romeinfcben Almanak vervat in deze bekende Latijnfche verfen:
Prima dies men/is cujusque eji dicla Calendte ; Majus fex Norias, Ocïober, Julius & Mars: Ouatuor at reliqui. Dabit Idus quilibet O£to, I Inde dies reliquos omnes die esfe calendas, Quas retro numeraus dices a menfe fequente*
VERKLARING der TAFEL van de ZONS OP- en ONDERGANG.
112. Op de tweede Bladzijde van elke Maend vind men de Zons op- en ondergang van dag tot dag
|bereekend, voor de Noorder Pools hoogte van 51.! j Gr. 10. Min., 't welk omtrend de breedte is van < j de Zuidlijkfte grenzen onzes Vaderlands. — Ik j 1 heb in de bereekening acht gegeeven op de uit-] werking der ftrael-buiging. — De Tafel geeft dus j eigcntlijk den tijd dat het Middenpunt der Zon fchijnbaer in de kim ftaet. — Tot de bereekening j heb ik genomen een gemeen Jaer tusfchen twee Schrikkel-jaren in, als bij voorbeeld het Jaer j 1790. — 1794. enz. j
113. 't Geen 'er verder is op de tweede Bladzij-1 de van elke Maend, draegt den naem van Keduc-1
U/V, welke onder 13. Nummers is afgedcelt. i
j Deze diend om den op- en ondergang der Zon, i voor alle de plaetfen onzer R.epublicq, nauwkeurig j', genoeg te kunnen vinden.
Voor-



%( 56 )<# Voorbeeld:
Men vraegt Aen tijd van de Zons op- en ondergang te Amfleldam, den 20. April. Tegen over den 20. April Op. Onder, vind men - - - - 4.U-57.M. 7-U.4.M. Nu gaet men in de VI. Tafel agter den Almanak , eh ziet aldaer dat 7. het Nummer zij, waer mede ik de Reductie voor Amfterdam moet J zoeken.
Op de tweede Bladzijde vaif April ziet men bij Nummer • 7. dat van den 14. tot den 24. de Redu&ie 3. Minuten zij. — Men ftelt die onder den gevonden op- en ondcrIgang - 3' ■ ■■-—
{ Boven aett de Redu&ie Tafel ftaet dat deze 3. Min. voor den opgang moeten worden afgetrokken, en voor dert ondergang bijgeteld. - Men verkrijgt dan - - - 4.U54M. 7.U.7.M. Derhalven gaet de Zon den 20. April te Amfleldam op ten 4. Uren 54. Min- en °nde" ten 7' Uren 7. Min. — De handelwijs is dezelfde voor andere Plaetfen.
114 Ik heb flegts de voornaemfte plaetfen' onzer 1 gewesten in de VI. Tafel gebragt: dan, dit maekt :Voor de overige geene moeijelijkheid. Men neeme Ide Redu&ie voor de Stad in de Tafel genoemd, ;in welker nabijheid of omtrek men woond. 'Er I zijn in de VI. Tafel plaetfen genoeg om door deze I . . han-



Ij %C 57 )<**
: handelwijs nimmer ééne Minute tijds onzekerheids i te hebben, n.-. Men ziet dus, dat iemand, die lust heeft, uit deze Tafelen, op de verklaerde wijze, met geringe moeite, eene Tafel van den op- en ondergang der Zon voor zijne bijzondere woonplaets kan vervaerdigen.
| 116. Offchoon nu deze Tafel alleenlijk bercekcnd j is voor een gemeen Jaer; en daer bij in het Jaer 1800. een Schrikkel-jaer zal worden overgeilagen ; zo kan dit te famen genomen, nuoit meer als 2 Minuten tijds misreekening geven. — Zelfs kan j men in de volgende Eeuw deze doling ontwijken door altoos den op- en ondergang der Zon eenen dag vroeger te neemen: wanneer men dus dezelve in en na 1803. begeerd te weten voor den 20. | April, zal men die nemen welke bij den 19. word' | aengeweczen en daer mede werken als geleerd is.
van de HONDSDAGEN.
117. Ik zal de verklaring van den Almanak beflui-1
ten, door nog met een woord gewag te maken van
de Hondsdagen. 'Er z jn twee Sterrenbeelden aen den Hemel, waer
van het eene genoemd word: de kiene Hond,'en' [het andere: de groote Hond. — De drr'cn, geduren\ de welke eenige Sterren dezer Sterrenbeefden met j j de Zon te gelijk opkomen, heeft men de Hondsda- I I gen genoemd. — Derzelver begin cn einde word I i doorgaens zeer onnauwkeurig in de Almanakken ■ opgegeeven den 18 Julij, en 18. Augustus. Zij 1 j beginnen in onze gewesten eerst omtrend den 25. j
Ij Julij, en eindigen den 4. September, zo als ik zulks ! ! in den Almanak bij die dagen heb aengeweezen. — j j Veele Menfchen laten, gedurende de Hondsdagen,1



%( 58
'veele dingen na, welke zij anders het geheele Jaer door verrichten. - Zo deze dagen eemgen nadeeligen invloed hebben , zal het zekerlijk niet zijn ' om dat zij den naem van Hondsdagen voeren: maer l om dat zij komen in het heetfte Jaer - getijde. ' 118 De oude Egijptenaers namen zorgvuldig waer, ! wanneer zij de heldere Honds -ftar Siriut, na dat 1 dezelve lang in het Zonnelicht verborgen was gewéést, des morgens bij haren opkomst weder konden zien. Dit gefchiedde voor ooco. Jaren
i omtrend het midden van den Zomer, en verkoni digde hun de overftrcming van den Nijl, de 001'zaek der vrugtbaerheid van Egijpte. - Ook vierden zij den tijd van het zigtbaer opkomen dezer S'ar, om die redenen, met Godsdienftige plechtig-
1 hedcn . Wellicht is het van daer afkomftig
dat de Hondsdagen nog heden in aenmerking komen.



IIVER KLARING der TAFELEN! om de Nieuwe en Volle Manen; eerfte en \ laetfte Quartieren te vinden.
1119. Men vraegt de d-'g>n en uren van de Nieuwe I Maen, bet eerfte Qiiartier, de Wie Maen, en bet j | laetfte Ojiartier in September 1793. ! iao. 't Zij eens voor altijd gezegd, dat, welke : j fchijngeftalte der Maen men zoeke; — altoos be- ;i gonnen moet worden, met de middelbare Nieuwe j| Maen te bereekenen (§ 85.9
121. Neem uit de VIL Tafel het naest bijkomen- :j ! de mindere getal Jaren, met de daer nevens ftaen- I de getallen: en ftel die in dezelve orde:
Jaren. D. U.t.d. S. L.
1780 6 9,0 519 927 ■
Voeg 'er bij, uit de VIII. j Tafel, om het Jaertal 1793. [|
: te bekomen 13 5 10,2 17 546 I
Som f791 11 19■>*■ 536 4/"3 j| Alles te famen geteld zijnde, bekoomt men voor j| het tijdmerk van 1793. of voor de eerfte middel- \ bare Nieuwe Maen van dat Jaer, 11. dagen, 19. i uren en 2 tiende deelen van een uur. — Ik heb de ij | tiende deelen in plaets der minuten gekozen , om '\ dat zij voor de bereekening gemaklijker zijn. — ) , De lom van S. is 536 : — die van L. zoude 14.7^. jj ; zijn: maer men moet bij de f mimen van S. en L. !| I altoos de duizenden, wanneer zij voorkomen, ver- ij j werpen. L. word dus hier 473.
I ll Ha 122. ;|



%C 60 )j* I
Jaren. D. U. t.d. S. L- |
1793 11 19,2 546 473 [1 122. Om nu voorts de
middelbare Nieuwe Maen
van September te vinden, | neemd men uit de LX. Ta- I fel ue fom van zo veel §
j omloopen, als men Maen-
1 den beeft. — September is
I de 9. Maend : derhalven
i hier de fom van 9. omloo-
II pjn - - - 265 18,6 728 646
ij Deze getallen weder fali men vergaerd, heeft men 277 13,8 264 1191 !! De fom der uren was hier 37.: maer wijl ditl ! 13. uren meer is als eenen geheelen dag ; J ! (§4.9 ftelt men die 13. uren onder de itreep, en 1 voegt eenen dag bij de fom der dagen, welke anders 276. zijn zoude. — Bij de getallen S. i en L. zijn de duizenden verwaerloost.
123. Dus ver gevorderd zijnde, zal men weldoen, 1 ! eer men voort gaet, de XIII. Tafel te raad-1 pleegen, en te zien of de fom der dagen , 277. j
: in de Maend September valt. lk vind
I dezelve niet in de getallen van September: maer j wel onder die van Uctober , en aldaer het vier-
I\ de van boven. Wij hebben dus hier de middelbare \ NL uwe Maen van (Jetober, daer wij die van SepI tember hebben moesten.
!\ Om dezelve te bekomen, trek ik van de hier boven D. U. t.d. S. L. 'gevondene getallen - - 277 13,8 264 119 - uit de IX. Tafel de fom van E de getallen eener omloop af 29 12,7 81 72
I 'Er blijven over - - 248 1,1183 47 I IVan-



Wanneer de onder/Ie getallen te veel of te groot zijn om van de bovenfle te zvorden afgetrokken, moet men bij de bovenfte uren 24. tellen, en éénen dag minder reekenen, — bij de tiende deelen 10., en een uur minder tellen, — eindelijk tot de getallen S en L alvorens icoo. vergaren.
Nu vind ik 248 dagen in de XIII. Tafel onder de getallen van de Maend September het vijfde van
boven. Deze vijfde Regel vervolgende van
de rechter naer de linkerhand tot aen de eerfte Colom, toond mij dc cijfler 5. aldaer dat deze middelbare Nieuwe Maen koomt op den 5. September:
Deze XIII. Tafel dient zo wel voor de Schrikkeljaren, als voor de gemeene Jaren. —■ In de gemeene Jaren ziet men in de voorfle Colom ter linkerband, om te zveten met den hoe veeljlen der bedoelde Maend de fom der famengetelde dagen overeenflemd, even zo als ivij hier deeden: maer in de Schrikkeljaren moet men voor de tien lattfte Maenden acht geven op de agt erf? e Colom ter rechterhand, welke door een dikke flrcep van de vorigen is afgefcheiden, en Schr. J. aen V hoofd heeft. Alen ziet dat, volgens deze, het bier voren gevondene getal dagen 248., ingeval 1793. een Schrikkel-jler was, zoude overettiflcmmen met den 4. September, en niet met den 5. zo als nu plaets beeft. — Men moet dus bier ook
iweten of men in een Schrikkel-jaer is. — Die daer j toe de handelwijze van §.51 niet verkiest te gebruiken, I beeft flegts in de Tafel Pag. 3. van den Almanak \te zien, of bet Jaer één dan twee Zondags - Letters \hebbe, in vjelk laetst geval het een Schrikkel-jaer lis. (§48.)
| De onderfle getallen in deze Tafel van Februarij I af en vervolgeus, te weten 60., 91., 121., 152- enz. j dienen alleenlijk in de Schrikkel-jaren, — Dezelve \ H 3



%( 62
! getallen vind men ook boven aen, dog deze gebruikt I men in de gemeene Jaren. g ■ 124. Laten wij nu voortgaen.
i Middelbare Nieuwe Maen gevonden
u.t.d. S. L. 1
I Sept. 5 1,1 IÖ3 47
! Om het middelbare eerfte Quartier te vh,den, tel ik hier, uit de IX. Tafel \ omloop bij 7 0,2 20 268 ,
Middelbaer eerfte Quartier, Sept. 12 10,3 203 315'
Voor de middelbare Volle Maen tel ik bij de middelbare Nieuwe uit dezelve Tafel | omloop 14 18,4 41 536 Middelbare Volle Maen, ^.1919,5224583 Voor het middelbare laetfte Quar\tier, vergaer ik weder bij de 1 middelbare Nieuwe Maen, | ora,loop - " " 22 3,5 61 804
Middelbaer laetfte Quartier, Sept. 27 \,f 244 851 Indien ik, om de Volle Maen te bekomen, \ omloop bij bet eerfte Quartier bad geteld, en voor bet laetfte Quartier nogmaeh \ omloop bij de Volle Maen , zou ik zeer na dezelfde uitkomften g -kregen hebben. Men kan ten dezen opzigte naer verkiezing bandelen, dog de eerfte manier is de beste.
U.t.d. S. L.
Middelbare N. Maen gevonden Sept. 5 1,1 183 47 125. Om nu nog .meerdere nauwkeurigheid in de bereekening te brengen, ga ik met het getal S. | 183. in de X Tafel, en zoek het zelve 111 de Colommen S. — Het ftaet 'er niet: maer wel 141. | en 250. waer het getal 183. dus tusfchen inkoomt. — Het" verfchil tusfchen 141. en 250. is 109. en i dat



%( 63 )J* dat van 141. met het gevonden getal 183.; 42. — Bij 141. in de X. Tafel vind ik 1. uur, en bij, 250., o. Het verfchil tusfchen die twee getallen geeft dus een uur, of 10. tiende deelen ven'chils, in de vereffening. Nu zeg ik:
— 109. (Het verfchil tusfchen 14t. en 250.) geeft 10. tiende deelen van een uur, wat dan 42. (het verfchil tusfchen 141. in de Tafel en S. 183. hier voren gevonden.) — de uitkomst geeft zeer na 4. tiende deelen. — Dewijl nu de vereffening der uren, van 141. tot 250. in de Tafel vermin-; derd, moet ik deze gevondene 4. tiende deelen, aftrekken van één uur, ftaende in de Tafel nacst 141. en ik krijg dus de verefiéning S. evenreedig] aen het getal S. 183.: o. uren, 6 tiende deelen. j
126. Op dezelfde wijze ga ik met het getal L. ^ 47. in de XI. Tafel, om dat ik een Aieuive Maen berekene: — voor de Quarticrcn moet men met het, getal L. in de XII. 'lajei gaen , zo ah het op-\ jcbrift uitwijst. —
Ik vind het getal 47. weder niet in dc Colommen L., maer wel dat het vallen moet tusfchen de naest bijkomende 33. en 49. — 't Verfchil tus-1 j fchen die beide is 16. — en dac van 33. met L. 47., 14. |
Ik zeg dus weder: 16. ('t verfchil tusfchen 33. en 49.3 geeft een verfchil in de Tafel van een j uur, of 10. t.d. wat dan 14. (het verfchil tusfchen! 33. en L. 47O de uitkomst is 8| t.d. waer voor jik 9. neem.
I Dewijl nu de uren vereffening in de XI. Tafel j| bij 33. nederwaerds vermeerderen, moet ik deze! ij 9. t.d. bij de 12. uren welke naest 33. ftaen,'
ver-



I%( 64 vergaren, en dus word de vereffening L. welke met het gevondene getal 47. overcenltemd, 12. U. ; 9. t.d.
Z)«z£ fnw vereffeningen moeten altoos , zo wel voor de Quartieren, als voor de Nieuwe en Volle Manen, tot den middelbaren tijd derzelve, "worden vergaerd of bijgeteld.
De bereekening verkrijgt nu deze gedaentp:
u. t.d. s. L.
Middelbare Nieuwe Maen , Sept. 5 I , I 183 47
S. 183. geeft in de X. Tafel CS 124.) .... 0,6
L. 47. geeft in de XI. Tafel (§ 125O " * *-'9 Som Sept. 5 14,6
De fom der tiende deelen is 16. men field altoos de agterfie letter alleen onder de fireep, en teld de voorfte bij de uren.
Van deze fom moeten nu, uitwijzens de Noot onder aen de
IXI. Tafel, altoos 14. uren worden afgetrokken - - I4'° ....
Blijft Sept. 5 0,6 Dus krijgt men voor den waren tijd der Nieuwe Maen den 5. September, o. uren , en 6. tiende deelen; dewijl dit nu Sterrekundige tijd is, (§ 42. en Tafel XVI.) zo valt dit 36 minuten na den middag. Elk tiende deel is 6. Minuten.
128. Na dit voorbeeld redeneerender wijze uitvoerig te hebben voorgedragen, zal ik de overigen korter voorftellen; men zal, door dezelve na te reekenen, best kunnen ontdekken of men de verI klaerde handelwijze wel begreepen heeft.
I Mid-



Middelbaer eerfte Quartier ^
D. U. t.d. S. L.
C§ 1240 1793- SW* 12 0,3 303 315
S. 233. geeft Tafel X. 0,4
L- 3t5 Tafel XII. 29,6
Som óe/>/. 13 16,3 Af, zie de Noot onder Ta. fel XI
Blijft 12 20,6 [ Du? «r./?<? Quartier den 13. September 1793. 'snior,gens ten 8. uren, 36. minuten.
Middelbare Folie Maen,
. 0. Ü. t.d. S.
C| I!i40 1793. ^. 19 19,5 22+ 583
S. 224 geeft Tafel X. 02 L. 583. -— Tafel XI. 5'fl
Som iSïgp/. 19 24,9 Af 14,0 Blijft Sept. 19 10,9 Dus #o//f Mii?« den 19. September 1793. des avonds ten 10. uren, 54. minuten.
ê
Middelbaer laetfte Quartier,
D. u. t.d. s. t. j
(S 124.) 1793.^.27 4,6244851;
S. 244. geeft Tafel X. 0,1
L. 851. — Tafel XII. a,p
Som Sept. 27 7^ Af 19,7
Blijft Sept. 26 xi,9
I Der-
t«a—»—«—i 1 """" ' **"*"'" 1 '—r-nmiir-iTi



%( 6<5 )J»
Derhalven Quartier den a6. September 1793.
des avonds ten 11. uren, 5+ minuten.
129. Zie hier nog vier uitkomften , waer aen men de bereekening beproeven kan.
Nieuwe Maen 28. Mei 1794. 's middags ten o. | uren, 54 minuten.
Eerfte Quartier 27. 1795- s avonds ten
o. uren, 48. minuten.
'Volle Maen 20. Junij 1796. '«morgens ten 10. uren, 30. minuten.
Z/iflS/?* 10. December 1797. s avonds ten
110. uren, o. minuten. _ | f/W, we/fe» deze Tafels uitbrengen, ts etgentltjk vereeltend volgens den Meridiaen mijner woonplaets Zierikzee. Elk die dezelve tot den tijd van eene andere Stad' wil overbrengen , moet uit de Colom van 't verfchil in tijd uit de VI Tafel dat geen neemen, 't welk tot de bedoelde plaets behoord, en dat \ verfchil bijvoegen of aftrekken, volgens 't geen 'er
^f^Voor hem, die met mindere nauwkeurigheid te^vreeden is, ga ik toonen hoe men de berekening nog eenvouwiger kan maken.
! 134. Me» rckend dan flegts in dagen en uren , latende de tiende deelen varen: en neemd, als men
f ergens meer dan 5. t.d. vind, daer voor een ge-
i^lk zal, tot een voorbeeld, nogmaels kiezen de Nieuwe ''Maen in September 1793. die wij hier voren bereekend hebben. D. u. s. L. Uit Tafel VII. 178° 6 9 5^9 9*7
! Uit Tafel VIII 13 5 10 *7 546
I Uit Tafel IX. fom van 8. omlopen 236 6 647 573 Som 248 1 183 46 Ver-



Verwerp na van de getallen S. 183. en L. 46.1 de agtertle cijffer ter rechterhand, daar door word j IS. 18. — L. zou 4. worden, maer, om dat de agterJfte cijffer meer is als 5., neem ik één meer, en L. word 5.
Ik ga met S. i3 In de X. Tafel, ïlaende nu in! de Colom S. ook alleen acht op de twee voorfte ; 'cijffers ter linkerhand, welke hier, en bij de an-,: j dere vereffeningen, tot dat einde, van de -agterfte een weinig zijn afgezonderd: — Ik vind dat 18. koomt tusfchen 14. en 25.: maer om dat 18. na-, der bij 14. dan bij 25. is, neem ik 1. uur dat bij 14. ftaet. ;| Met L. 5. ga ik in de XL Tafel: ik vind dat getal daer niet; maer wijl de cijffer welke in de Tafel agter 04 koomt 9.; en dus meer dan 5. is, ' reken ik die 4. voor 5. en neem voor de verefIfentng L. de daer neveuftaende 13. uren.
dfcrhalven; d. u. s. 1..
Middelbare Nieuwe Maen* 248 1 18 .5 S. 18. geeft Tafel X. 1
L. 5. Tafel XL 13
Som 248 15 Af 14
Blijft 248 1 Nieuwe Maen 5. September 's namiddags ten 1. uren. j 132. Zodanig is het gebruik der Tafelen. —Door j de eerfte en nauwkeurigfte handelwijze te volgen, j \tsL men zeer dikwils eene groote juistheid heb-j ft'ben, cn 'de onnauwkeurigheid zelden of nooit één. I but bedragen, welke echter door c;p .de iaetst var- . Iklaexde manier te rekenen, wei van twee uren I worden kan. — ik had deze Tafelen «eer wA tot Lde nauwkeurigheid van ieenige weinige minuten I 3 kun- f



kunnen brengen, maer ook dan zouden zij een', veel grooter uitgebreidheid hebben; en de eenvou-1 Iwige gemaklijke fchikking misfen moeten: terwijlI ' door het bijvoegen van nog 7. of 8. vereffeningen j ; het gebruik voor de meesten langwijlig en verdric\ tig worden zoude. — Ik heb dus kortheid en ge-' j mak verkozen voor eene in de Maetfchappij ge- j heel onnoodige ftrenge Sterrekundige nauwkeurigjheid. —
VAN DEN OP- EN ONDERGANG DER
MAEN.
! 133, Caeme had ik voor den op- en ondergang j der Maen zo gemaklijke en nauwkeurige '1 are- j lèn als van de Zon gegeeven: dan, dit is geheel 1 onmogelijk. — De loop der Maen is zo fnel, enj 1 aen zo vecle vereffeningen onderworpen, dat het > j ondoenlijk zij, door eenige gemaklijke bewer: king den op- en ondergang der Maen , op een uur I na, te vinden : fomtijds koomt zij twee dagen agter | een in het zelve uur en dezelve nünute op: *—, fomtijds is 'er een verfchil van maer 5. of 6. mi-1 : nuten: — op andere tijden bedraegt het veel meer j ' jdan een uur. — Voor 't overige weet men, dat ! de Maen, als zij Nieuw is, omtrend met de Zon ! te gelijk op en ondergaet. — Bij 't eerfte Quar' tier ftaet zij des avonds ; en bij 't laetfte des morgens ten 6, uren in 't Zuiden. — Dc Volle I Maen gaet op als de Zon ondergaet. — Hier uit ! kan men ten naeste bij door ondervinding afneemen, jhoe lang de Maen des nagts zal fchijnen, en dit ! is het voornaemfte dat men noodig heeft. — Zo l|,?er gevallen raogten zijn, waer in men grootcre . | nauwkeurigheid begeerde, kan men te regt raken fin de .grewoone Almanakken; waer men den op- en Si ön-



! ondergang der Maen, op cenige minuten na, van 1 dag tot dag vind aengewezen.
van de WATERGETIJDEN.
134. De Watergetijden zijn doorgaens een aenhangzel van den Almanak, ik zal 'er daerom iets van
' zeggen.
135. 't Is thans algemeen genoeg bekend dat de | Getijden den loop der Maen volgen. — Om dezelve nauwkeurig te vinden , heeft men noodig
ij juist te weeten hoe laet dc Maen in 't Zuiden 1 koomt; — en dit te bereekenen is geen geringe moeite. — Dan, wijl het verfchil tusfchen den eenen dag en den anderen van 35. tot 65. minuten is, neemd men, gemakshal ven, een midden gej tal , of 50, minuten, voor de dagelijkfche verach1 tering der getijden. — Men ziet hoe veel dagen | federt de laetfte © of ©; of <J$ verloopen Izijn, neemd zo veel malen 50. minuten, en voegt ! die bij het uur van het hoog water op de bedoelde plaets, ten tijde der <© of @; jsj of (ff;.
Voorbeeld:
Ik begeer te weten tvanneer bet hoogwater zij" te Zierikzee den 9. September 1793.
De Epacta van dat Jaer is 17. waer voor ik 18. neem. (§ 87.) — Ik vind daer mede de @ inde Maend September aengewezen op den 6.; dus is de 9. de derde dag na Nieuwe Maen.
In de XV. Tafel zie ik dat het bij ® of © te Zierikzee hoog water is ten 2 U. o M.
Bij, uit het onderfte Tafeltje, de j veraebtering voor 3. dagen 2 30
Hoog water te Zierikzee den 9. Sept. 4 LT. 30 M.
136. Het is nogthans beter, daer toe den tijd der
I 3 Nieu-



*K 7° )oP" Nieuwe Mae» en dc overige fchijngeltalten door de Tafelen te bereekenen; dewijl men door de Epacta doorgaens éénen dag onzekerheids heeft, en dit i weder 50. Minuten verfehiïs in de Getijden geeft. In de daed, in dit voorbeeld is de Nieuwe Maen door de Epa&a aengewezen op den 6. September. — Door berekening hebben wij dezelve hier voren op den 5. gevonden.
De 9. September is dus de vierde dag na Nieuwe Maen. De verachtering voor vier dagen 3 U. 20 M. Hoog water te Zierikzee bij # ten 2 o Hoog water aldaer den 9. Sept. 17-91. 5 U. 20 M. 137. Door 25. minuten hier bij te tellen, verkrijgt men het uur van het volgende Getijde. j 138. Zes uren en 12. minuten na hoog water is tfaet laeg water.
130 Om de Watergetijden ten ftrengftcn te bereekenen , zoude men niet alleen den juisten tijd <fet de Maen in 't Zuiden ftaet bekend moeten !hebben: maer ook acht geeven, op de uitwerking welke de meer of mindere aentrekking der Maen, I—naer mate harer nabijheid of verwijdering yan I onzen Aerdkloot, - op de wateren van den üce\aen te weeg brengt, en welke alleen 58. nimuten ! verfehiïs kan geeven. — Dan, men kan dezenauwi| keurigheid in het dagelijks gebruik verwaerloozen, I dewijl de winden, zeer veel invloeds op de wateiren hebbende, oorzaek zijn, dat de Getijden misI fchien geen twee malen in een Jaer op de nauw1 keurig bereekende tijdftippen komen kunnen.
IH-I



INHOUD.
De Tijd. - - - Paragr. i \
Tijds-verdeeling. - - a'
Gefchiedenis van den Almanak. - ■ 5 '
Juliaenfche Verbetering. - - 1 17 J
Gregoriaenfche Verbetering. - 26 i
Van de Weken en Dagen. - • 32 I
Van de Uurtelling. - - 36 |
Van de Tijdmerken. - - 43 1
Van de Zondags - Letters. - — ■ 46 1
Gebruik derzelve. - - 59
De Zonnen - cirkel. - - . 67
Het Gulden-getal. - - '— 69!
Van de Epa&a. - • 73
Gebruik derzelve. - - 82
Van Paesfchen en andere Feesten. 00
Van den Romeinfchen Almanak. - 106
Van de Zons op-en ondergang. - 112'
Van de Hondsdagen. - - 117;
Bereekening der Nieuwe Manen, &c. 119;.
Van den op- en ondergang der Maen. 1 133 1
Van de Watergetijden. - - 134J ,
n
DRUK-



| DRUKFOUTEN.
In fotninige Exemplaren*
'Er ftaet: Lees i
Pag. 16. Reg. 7. den Gregoriaenfthen de Gregoriaeufche
16. 11. de ouden Stijl, den ouden Stijl,
41. 19. zulk zulks
43. 22. vervolgt vervolgende 64. Voor de woorden: De berekening verkrijgt nu deze g daente: moest liet getal 127. de Paragraeph aeirwijien,
In alle de Afdrukken.
'Er ftaet: teelt
. Pag. -8. Reg. 17. Ftliruarius Februarius
| 11. 13. 24. Februarii, 24. Februari}
15. - 7. Iilfle Nederlanden, In de Nederlanden
16. 13. Het verfchil. Het verfchil 2n 20. alle vier Jaren 11a vier Jaren
42. 26. Pag-2. en volgg. Pag. 3. en volgg. 22. 32. Indicltie Indictie
24. de Cuftos : zijn zal
9. yemenigvuldigen, vermenigvuldigen,
38. 20. voor voor
43. 27. vierde, vierde,
In den Almanak.
In Oogstmcend flaet de Zons ondergang bij den 24. aengewezen ten é. U. o. M. moet zijn: 7.. ü. o. Mt



lAtbL om de BEWEEGLIJKE
D
ZONDAGS-LETTEREN en EPACTEN.
2.3
22 21 20 19 l8 17 16
I5 I4 13 12 11 10 9
8765432
1 * 29 28 27 26 xxv 25 24
23 22
21 20 19 l8 17 l6 15
j£ 14 13 12 II 10 9 8
7 6 5 4 3 2 1
% 29 28 27 06 xxv 25 24
23 22 21
20 19 18 17 16 15 14
F 13 12 11 10 9 8 7 654321* 29 28 27 26 xxv 25 24
G
A
B
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 * 29 28 27 26 xxv 25 24
23 22 21 20 19
18 17 16 15 14 13 12
11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 * 29 28 27 26 xxv 25 24
23 22 21 20 19 18 17 IÓ IS 14 13 12 II
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 * 29 28 27 26 xxv 25 24
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 It IO 9876543 2 I * 29 28 27 26 XXV 25 24
I 1 I
Septua- Ascbdag. • Paesfcben. Kruisda-
gefima.jl geK
18 Januar 4 Febr. 22 Maert 27 April 25 11 —" 29 4 Mei
iFebr. 18 —- 5 April u
15 4 Maert Ig 05 —-
19 Januar 5 Febr. 23 Maert 28 April
26 12 —i 30 5 Mei*
2 Febr. 19 —- ^pril 12
9 26 —■ 13 19
16 ! 5 Maert 20 26
I 20 Januar 6 Febr. 24 Maert 29 April
27 13 —' 31 6 Mei
3 Febr. 20 —• 7 April 13
10 27 —■ 14 20
17 6 Maert 21 27
21 Januar 7 Febr. 25 Maert 30 April
28 14 1 April 7 Mei
4 Febr. ! 21 8 14
n | 28 15 21
18 ! 7 Maert 23 28
22 Januar 8 Febr. 26 Maert 1 Mei
29 15 2 April 8
5 Febr. 22 —' 9 t£
12 ■ 1 Maert I0- 22
19 —— 3 03 29
23 Januar 9 Febr. 27 Maert 2 Mei 3° 16 3 April 9 -—
6 Febr. 23 I0 l6-
13 I 2 Maert I 17 03
24 Januar 10 Febr. 28 Maert 3 Mei 31 17 4 April 10
7 Febr. j 24 u I7
14 — I 3 Maert 18 24
FEESTDAGEN te vinden. (§§ 104. en 105.)
Hemel- Pinxte- H. Drie- Sacra- Quatertempers,
vaert. ren. vuldig- mentsdag.
heid- Sept. Dec.
30 April 10 Mei 17 Mei 21 Mei n Febr. 13 Mei 16 16
7 Mei 17 24 5 28 | 18 20 . l6 l6
14 24 31 4 Ju^j 25 27 l6 l6
21 31 7 Junij i 11 4 Maert 3 Junij 16 16
28 7 Junij 14 | X8 u 10 l6 l6
1 Mei 11 Mei 18 Mei 22 Mei 12 Febr. 14 Mei 17 17 . 8 18 25 29 19 21 17 17
15 . 25 1 Junij 5 Junij 26 28 ■ 17 17
22 1 Junij 3 12. g Maert 4 Junij 17 17
29 3 15 19 12 n 17 17
2 Mei 12 Mei 19 Mei 23 Mei 13 Febr. 15 Mei 18 l3 9 19 26 30 20 22 18 18
16 26 2 Junij 6 Junij 27 29 18 18
23 2 Junij 9 13 6 Maert 5 Junij x8 '18
30 9 16 I 20 | 13 I2 l8 !«
3 Mei 13 Mei 20 Mei 24 Mei 14 Febr. 16 Mei 19 l9
10 ■ ■ 20 27 gr 21 23 ■ 19 19
17 27 I 3 Junij ' 7 junij 23 30 19 19
24 3 J"nij | 10 I+ 7 Maert ' 6 Junij 19 J9
31 10 | 17 21 ; 14 13 19 19
4 Mei 14 Mei 21 Mei 2 5Mei 15 Febr. 17 Mei 20 20
11 21 28 j 1 Junij 22 24 20 20
18 28 4 Junij : 8 1 Maert 31 20 20
25 4 Junij 11 j 15 8 7 Junij 20 20
1 Junij 11 18 ! 22 15 14 20 20
5 Mei 15 Mei 22 Mei 26 Mei 16 Febr. i3 Mei 21 14
12 22 29 ■ j 2 Junij 23 25 21 14
19 29 5 Junij 9 0 Maert 1 Junij 21 14
26 5 Junij ) 12 l6 . 9 8 21 14
2 Junij 12 | I9 _ 23 —_ ' l6 I5 2I u
6 Mei 16 Mei 03 Mei 1 27 Mei 17 Febr. 19 Mei 15 15
13 23 | 30 3 Junij 24 26 15 15
20 30 6 Junij co 3 Maert 2 Junij 15 15
27 6 Junij 13 ,7 I0 9 I5 J5
3 Junij J 13 J 20 , 24 17 x6 ix 15
c