h
REGLEMENT
WISSEL-WAGEN
VAN
'sHERTOGENBOSCH
OP
UTRECHT
en vice verfa,
BIT DEN MAGISTRAAT DER HOOFD-STADT 's HERTOGENBOSCH geamjleert den 23 Jalij 1784.
Te'sHERTOGENBOSCH,
^>ooeooooo<x>oe>ooooo^
Bij d' Wed; C; A; VIEWEG, Stadts-Drukfter 1784*






REGLEMENT op dei»
Wisfèl-Wagen tusfchen de Steden 's Hertogenbofch en Utrecht.
Inleiding.
JJ«r«j Schepenen , Gezworens en Raaien der Hoofd-fladt 's Hertogenbofcb met Heeren Burgemeejieren en Regeerders der Stadt Utrecht overeengekomen zijnde omtrent het weder aan» leggen van eenen Wisfel-Wagen tusfchen deeze Stadt 's Hertogenbofcb en de Stadt Utrecht, vice verfa, tot gerief der refpecTwe Ingezetenen en gemak der Pasfagiers, Hebben, na voorgaande kommunikatie met Heeren Burgemeejieren en Regeerders der Stadt Utrecht en verboor van het Gilde der Voerlieden alhier, voor dezeht gearrejleerd de volgende Poinclen tn Jrlikckn,
Art: i
De Voerlieden, tot bediening van dit Wagen-Veer bij de refpefttive Steden Utrecht en 's Hertogenbofch aangefteld, zullen gebruiken bekwaame overdekte Wagens , van een en het zelfde kalibre, voorzien mee een lange disfelboom , van binnen gefchikt tot Zit-plaatzen Voor zes Perfonen , als mede tot berging der bagage en A * beftel
Ioleïdlos*
Hoedanig is W*gtnsvandit Vtir motten gekondithnttrt zijn.



Op welke dagen en uuren de IVagtns van viederzijdfche Steden moeten afrijden en aldaar terug komen.
Wannetr Jexrhe cp de Wiifel • f laats meete» aankmta.
£ Reglement op den Wissel-Wagen
beftel-goederen achter in den Wagen; Welke bergplaats, wanneer 'er geen vracht, of beftel-goederen zijn, ook gefchikt zal zijn tot plaaizing van twee Perfonen, welke, aldaar zittende, voor minder vracht-loon zullen medegevoerd worden: Zullende de Voerlieden tevens verplicht zijn een goed gefpan Paarden daar toe te gebruiken.
2.
Deeze Wagen zal gedurende de Zomer-maanden , en zoo lang de weg bruikbaar is , met onderling overleg , provifioneel tweemaal ter week rijden en wel des Woensdags en Zaturdags: Zullende de Utrechtfche Wagen des morgens ten zeven uuren, van voor het Huis genaamd den Engel, buiten de Tolfteeg-poort, en die van 's Hertogenbofch ten zes uuren van voor het Veerhuis van den Subftituit Wagenmeefter, of Kommisfaris der Voerlieden in 't Logement de Zwaan op de Markt,precies afrijden, en beide|, een ieder in zijne Stadt, ter bekwamer tijd retourneren ; De 'Utrechtfche Voerman zoo wel, als deszelfs Bij-Wagenns zoo tijdig, dat de Pasfagiers en beftelgoederen bekwamelijk met de Nacht-fchuiten naar Amfterdam en Leiden kunnen geraken.
Ten welken einde de Voerlieden verplicht zullen wezen op de Wisfel-plaats des middags om twaalf uuren
te



VAN 'sHERTOGENBOSCH OP UTRECHT. $
te zijn, ten zij de Post-Wagen, van 's Hertogenbofch komende, buiten om moest rijden, wanneer dezelve ten langde ten een uur aan de Wisfel-plaats zal moeten wezen ; En bij nalatigheid van dien telken reize verbeurd zal worden eene boete van drie guldens bij dien Voerman, welke op den bepaalde tijd, zoo met de Wisfelals Bij - Wagens, niet zal gearriveert zijn , ten ware bij goede getuigen bleek, dat het te laat komen buiten zijn fchuld veroorzaakt was.
3-
De Voerlieden zoo van de Wisfel, als Bij-Wagens zullen tot acht Perfonen (wanneer 'er, zoo als Art: i gezegt is , plaats achter in den Wagen wezen zal) mogen opladen, en des noods, een negenden Perfoon voor naast den Voermanj Ten ware, dat zoodanig Perfoon, of Perfonen, de zit-plaatzen achter in, ofte voor naastden Voerman niet willende bezitten, eenen Bij - Wagen begeerden; Wanneer dezelve zal worden aangelegd, mits een Perfoon voor drie en twee Perfonen voor vier plaatzen in den Wagen betalen ; In welk geval echter de vracht, door de vervolgends opkomende Pasfagieren op vijftien gulden gekomen zijnde, het furplus in mindering zal ftrekken van dat, het welk ieder boven den gewonen vracht zijner zit-plaats zal betaald hebben.
A 3 Bij
"Pane i/genide Voerlieden in kas van nalatigbeld.
Getal der Perfonen, die opgeladen mogen v/orden.
Wanneer een tuis* de Wagen zal worden aangelegt en hoedanig de vracht als dan gf reguleert.



6 Reglement op den Wissel-Wagen
Orde omtrent het leflellen vanplaatzm op den Wagen,
Paifagiers, welke ■thorrijden, zijn omIrene deplaatzen preferabel, boven die onderweg afgaan.
Bij het beflellen der Zitplaats, dewelke voor het afrijden van den Wagen befproken wordt, zal, bij de overgave van het Loodje met het Nommer van de befpipken plaats, betaald worden de halve vracht, welke de Voerman, wanneer een Pasfagier zijne befprokene plaats niet mogt komen te bezitten, ten zijnen privativen voordeel behouden zal; Zullende voor het uitgeven van hec Loodje der beftelde plaats betaald worden twee ftuivers aan den Kommisfaris deezer Wisfel - Wagen , waar voor hij ook verplicht zal wezen behoorlijke aantekening te houden: Boven welk Aanteken-geld ieder Pasfagier verplicht zal zijn, behalven de Wagen-vracht voor ieder Perfoon, Art: n gemeld, te betalen het Pasfage, Wegen Veer-geld voor zijn perfoon, zoo als gebruikelijk is.
En zullen de Pasfagiers, welke geheel doorrijden en alzoo de volle vracht betalen , omtrent het nemen van plaatzen op den Wagen preferabel zijn boven de geene, die tusfchen beide van den Wagen afgaan.
De Wagen mag aan de zijden van buiten niet belaaden worden.
S-
Tot voorkoming van ongelukken en verhoeding vaa fchade, zullen de Voerlieden niet vermogen , den Wagen aan de zijde van buiten met hec een, of ander te beladen,
op



TAN 'sHERTOGENBOSCH OP ÜTRECHT. 7
op eene boete telken reize van drie gulden: En zullen zij zorge dragen , dat de Pasfagiers, een ieder zijne Zitplaats , bezitten , en door het kwalijk pakken der goederen niet gehindert worden.
6.
Wanneer een, of meer Bij-Wagens moeten worden aangelegt, zullen dezelve, of een ieder van dezelve, evenveel met den ordinaris Wisfel-Wagen verdienen, en zal alzoo ook de oplading van de vracht, zoo veel mooglijk, egaal verdeeld worden; Zullende de Voerlieden de te verdeden vracht-loonen met den anderen, alvorens op de Wisfelplaats aankomen, moetea verdeelen.
7-
De Wisfel- en Bij-Wagens zullen elkander ontmoeten te GELDER-MALSEM in het Veerhuis aan het VeeT, als zijnde de daar toe bepaalde Wisfel - plaats, en aldaar de vracht verwisfelen, ingevolge de cedulle van de Perfonen en goederen, zoo als zij dezelve, van de lefpeéïive Kommisfarisfen ondertekend, ontfangen ,• Zullende de Voerlieden verplicht zijn, het geen voor de Wisfel-plaats op den Wagen gekomen is en in deeling moet gebragt worden, op de Wisfel - plaats op de cedulle te ïaten zetten : Voorts zullen de Voerlieden niet later,
dan
Ingeval meer da* een Wagen afrijd , moeten de vrachten verdeeld worden, voor dat op de Wisfel plaats komen,
Wisfel ■ plaats t* GBLDER-M ALSE Min 't Veerhuis: En wat tiaar moe* worden in acht gw men.



3
Reglement op den Wissel-Wagen
Wanneer de Wagens van daar motten vertrekktn.
Verdeling der vrach ten door de Voerlieden op de Whfel ■ plaats te doen.
oplegging van geld gelijk maken en goed doen: Zoo nogthands, dat, na gedaane verwisfeling te Gelder - maifem, Goederen, of Pasfagiers werdende opgenomen, de vracht daar van zal blijven buiten deeling, en komen ten privaüven voordeele der "retournerende Wagens en derzelver Bij • Wagens.
Wanneer dt vrachten buiten deeling blijven,
Bij-Wagens moeten xoo wel, als de Wisjelwagens,elkandcr hunne vracht over doen :
Voorzorgen, wanneergeen Bij-Wagen van de andere ztjde komt, om de vracht over te di/tn:
9-
De Bij-Wagen, of Bij-Wagens zullen insgelijks aan den tegen komende Bij-Wagen, öf Bij-Wagens, even als de Wisfel-Wagens , elkander hunne vrachten overdoen; Edoch de Bij-Wagen, welke zijn vracht op de Wisfel-plaats aan geenen Dij • Wagen, van de andere zijde komende , zal kunnen overdoen, zal verplicht zijn mee den ordinaris Wisfel-Wagen geheel door te rijden, zonder
dan twee uuren des nademiddags, van deeze Wisfel-plaats mogen vertrekken.
8.
En zullen de Voerlieden van deezen Wisfel-Wagen met goede rekening, na aftrek der verfchotten van Tol-, Weg- en Veer-gelden , mitsgaders Aanteken- en Beftel-gelden op de goederen, welke verder na elders moeten be. zorgd worden , de verdienden opgeven en deelen, en met



vaü *s Hertogenbosch op Utrecht. 9
der in verdere deeling, dan volgends Art: 6 bepaalt is, te kunnen participeren; Zullende, ingeval van de eene, 'of andere zijde meer, en in ongelijke getale Bij-Wagens, aankomen , zoo dat niet alle hunne vrachten kunnen verwisfelen, die, welke het eerfte, als Bij-Wagen van zijn eige plaats zal hebben aangedobbeld , de eerfte wisfelen en zoo vervolgends.
10.
De Voerlieden , zoo der Wisfel-Wagens, als der BijWagens , zullen zich nuchteren en gefchikt jegens de Pasfagieren gedragen , nimmer van de Wagens afgaan, zonder de Leidzels aan eenen der Pasfagiers te hebben overgegeven (indien dezelve met zich voeren, of overgeven kunnen) Ook zullen zij onderwegen aan de Paarden niet meer dan eens voeder en eens water mogen geven tusfchen Utrecht en Gelder-malfem, zoo ook tusfchen 's Hertogenbofch en Gelder - malfem; En, zulks doende, hunne Paarden alvorens vast, en de buitenfte ftrengen van elk Paard losmaken: Voorts zullen zij, onderweg, naast den Wagen gaande, de Leidzels der Paarden moeten vasthouden en niet vermogen dezelve aan den Wagen te hangen; Alles telken reize op eene boete van drie guldens : Blijvende bovendien de Voerlieden gehouden tot vergoeding van alle fchade en gemis, zoo door B bo-
0/ indien 'er van d1een , of ander zijde een ongelijk getal aankomt.
Hoedanig zich de Votrliedtn onderweg moeten gedragen;
Eu blijven voor alle plicht • verzuim aanfpreeklijk.



Vracht . Loonen der Pai/agieri ;
fa» Kinderen;
Fan Paifagiers, dit Viet doorrijden.
ió Reglement op den Wissel-Wagen
bovenftaande plicht - verzuim, als door kwaade opladin» ' nat worden, nalatigheid , verkeerde beftelling, of anderzints aan Goederen toegebragt; Zullende de Meefters voor hunne Knegts (behoudens hun regres tegen dezelve) aanfpreekelijk en refponfabel zijn.
ir.
Van ieder Perfoon, of Pasfagier zal voor Vracht betaald worden , op de zes plaatzen zonder onder-
fcheid ƒ 2 - 10 - o
Voor eene" plaats achter in de Wagen . 2 - o - o Voor eene plaats naast den Voerman . i - io - o Welke plaatzen, zoo achter in, als voor naast den Voerman, niet zullen kunnen bezeten worden , voor dat de zes plaatzen in den Wagen, bezeten, of betaald zijn.
Voor Kinderen beneden de acht Jaaren zal de halve vracht betaald worden, ten ware om hunnent wil een Bij-Wagen zoude moeten worden aangelegt , als wanneer voor dezelve, gelijk als voor vohvasfen Perfonen, zal moeten betaald worden.
Voor Kinderen onder de drie Jaaren en op den fchoot zittende, zal geen vracht betaald worden.
Een Pasfagier, onderweg van den Wagen gaande, zal de halve vracht betalen, zoo ter halver wegej De ge.
feee-



van 's Hertogenbosch op Utrecht. xt
heele vracht, zoo twee derde van den weg; en een derde van de vracht, zoo een derde, of minder wegs zal mede gereden hebben. Dan aangezien deeze Wisfel-Wagen is aangelegt van Stadt op Stadt, zoo zullen de Voerlieden niet verplicht zijn voor dusdanige Pasfagiers eenen Bij-Wagen aan te leggen , ten ware een voor drie, en twee voor vier plaatzen betalen willen.
Voor een Reis-, of Mantel-zak , Mandje, of Pakje, geen 25 pond wegende, en onder een der zit-plaatzen kunnende geplaatst worden, zal de Pasfagier geen vracht betalen ; Edoch grooter zijnde, zal hij betalen volgends de Vracht-Lijst in het 18 Art: vermeld,
12.
Blijvende het aan ieder reizend Perfoon vrijftaan, 'tzij op wisfel-, 'tzij op andere dagen, eenen Post-Wagen af te huuren naar een deezer Steden, waar voor dan voor vracht zal moeten betaald worden zonder Bagage Voor vijf, of minder Perfonen . • ƒ 14 - 0 - 0 Voor zes Perfonen . • .16-0-0 Voor zeven Perfonen . • • 18 " 0 ' 0 Zullende van de Bagage betaald worden volgends da Vracht-Lijst Art: 18 vermeld.
Ba 'De
Van derzilver Bagag*.
Vracht- Loonen vao een afgehuurden Post Wagen,



'n Reglement op den Wissel-Wagen
Voerlieden, met afgehuurde Rijtuigen vracht in een der wederzijdfche Steden hebbende aangebragt, moeten ledig te rug heeren en geen vracht in de Steden , of onder vieg opnemen,
Pasne , zoo daar tegem doen.
Orde omtrent de Bij-ffagens, die doorgereden zijn en hoedanig omtrent derzeiver vrachten moet wrden gehandelt.
13-
De Kommisfarisfen en Overlieden deezer Gildens in de refpeótive Steden zullen zorgvuldig acht geven , dat de Voerlieden met afgehuurde Koetfen, Wagentjes, of Chaifen, bij hun ter Stede vracht aangebragt hebbende, ledig te rug keeren, en geen vracht hoe genaamd , 't zij binnen, 't zij buiten de Steden , als anderzints opnemen, en wanneer des niettegenftaande ontdekt en valabel bewezen wordt, dat eenig Voerman kontrarie deezes gedaan hadde, zal zoodanig Voerman niet alleen de vrachtgelden moeten overgeven , maar daar en boven nog inkurreren eene boete van zes guldens , ten behoeve van het Voerlieden Gild van die Stadt, van welke hij verplicht was ledig af te rijden ; Blijvende nogthands vastgefteld , dat een Voerman met zijn Post-Wagen des avonds, voor dat den volgenden dag de Wisfel-Wagen rijden zal, aangekomen (te weten een Utrechtfche in 's Hertogenbofch en een Bosfchenaar te Utrecht,) de eerfte beurt van "den Bij-Wagen (zoo dezelve nodig is) zal hebben; In welk geval deszelfs deeling in deezer voege js befchikt, te weten , als een Voerman van 's Hertogenbofch met den Wisfel-Wagen zal mede rijden van Utrecht, zoo zal hij, alvorens te Gelder-malfem komende, met den Wisfel-Wagen efdeelen, en op de Wisfel-
plaats



van 's Hertogenbosch op Utrecht. 13
plaats een Utrechtenaar, of een Bosfchenaar ontmoetende, niet meer afdeelen, noch verwisfelen, maar met zijne afgedeelde vracht doorrijden; Insgelijks wanneer een Utrechtfche Voerman van 'sHertogenbofch, als Bij-Wagen* mede rijd, zal dezelve, ook alvorens te Gelder-malfem komende, met den Wisfel-Wagen afdeelen, en een Utrechtenaar, of een Bosfchenaar op de Wisfel-plaats ontmoetende , niet meer afdeelen, maar met zijn afgedeelde vracht doorrijden; Edoch meer Bij-Wagens moetende mede rijden , zullen dezelve, zoo veel als 'er elkander van beide Steden op de Wisfel-plaats ontmoeten , verwisfelen en afdeelen, als Art: 9 is geftatuëert.
14.
De Kommisfarisfen van deeze Wagen - veeren, zoo te Utrecht als in 's Hertogenbofch zullen bij het aankomen der Wagens goede toezicht hebben , of de Voerlieden bekwaam en nuchter zijn en vragen, of de Pasfagiers wel behandelt zijn , als mede des morgens bij het afrijden der Wisfel- en Bij-Wagens aan den Voerman van den Wisfel-Wagen eene exaéle Lijst volgends hun Aantekenboek, zoo van Perfonen, Bagage (welke vracht verfchuldigt is) Beftel-goederen, Brieven enz: met aantekening der verfchptten en verfchuldigde vracht-loonen ondertekend, mede geven, welke de Voerman op de WisfelB 3 plaata
Plicht van •meitr-
zijdfche KommisfarisJen bij het afrijden en aankomen der Wisfel Wagens.



Aan tekeningen <Mj hun te houden.
Gerechtigheden deswegens.
Crde vp het etjlt* neren der Bejlel-goc deren bij de aankomst van den Wisfel-Wagen.
ï4 Reglement op den Wissel-Wagen
plaats aan zijnen tegenkomenden Voerman ter afrekening zal overgeven.
15-
De Kommisfarisfen zullen van deeze Wisfel- en BijWagens akkuraat boek houden, om ten allen tijde daar van opening te kunnen doen, deeze boeken wel bewaren en niet weerloos maken, op poene van door Heeren Gckommitteerden tot het Voerlieden Gild, naar bevind van zaaken, gemul&eerd te worden; Zullende voor hunne moeite genieten voor aantekengeld van ieder nummer een halve Huiver, en van een losfen Brief, van welke aantekening begeerd wordt, mede een halve Huiver1, en voor de Cedulle van den Voerman vier Huivers ; Van Geld tot 100 guldens eenen Huiver, en van ieder 100 tot 600 guldens eenen halven Huiver, zonder meer dan vier Huivers te mogen vorderen, hoe groot de fom <ook wezen mag.
16.
De Kommisfaris, of wel de daar toe aangeflelde BeHeller, zal bij het aankomen der Wisfel-Wagen de Cedulle van den Voerman afvragen, en met den Voerman de Beflel-goederen nazien overeenkomflig de Cedulle, *n overnemen, terwijl de vermist wordende Goederen ,
wel-



van 's Hertogenbosch op Utkecht.
van sttERTOGENBOSCH op UTKECHT.
welke bij het nazien niet bevonden worden, blijven ter vergoeding van den Voerman, die dezelve gevoert heeft; Doch konform de Cedulle door den Voerman overgegeven zijnde, zoo zijn dezelve ter bezorging en vergoeding overgegaan aan den Kommisfaris, of wel den Befteller, die dan daar voor moet verantwoorden: En indien het kwam te gebeuren, dat de Voerman de Cedulle vergeten, of verloren had, wien zulks ook aan de eene , of andere zijde der Wisfel - plaats incumbeert, zal verbeuren eene boete van drie guldens voor elke reize.
17-
Alle boetens zul/en kèmen ten profijte van het Voerlieden Gilde der plaats, alwaar zij bij Heeren Gekommitteerden tot dezelve boete gekondemneert zullen worden en onderhorig zullen zijn; Edoch de boete, Art: 10 en 13 bepaald, zal komen de eene helft voor den Aanbrenger, de andere helft voor het Gild, in dier voegen als voren is gezegt.
.18.
Van Geld, Pak- en Beftel-goederen zal betaald worden , als
Van een losfe Brief . . ƒ o • 3 - o Van een klein Pakje met, of zonder brief o - 6-0 Voor een ordinaire fpaane Doos . . o • 8 - o
Van
Paine ttgens den Voerman , die de Vracht. cedulle nies iij zich heeft.
Ten viiens behoeve de verbeurde boet ent zullen komen.
Vracht- Loon en vos dt Beftel.goederen.



êds Reglement ct den Wissel-Wagen
Van een Pakje geen lof pond wegende ƒ o - g . o Van 10 tot 20 pond . . . 0-12-0
boven de 20 pond tot 100 pond, van ieder pond . - . .0-0-8
boven de 100 pond, voor ieder pond o - 0-4 Een Pijpen-mandje met Schaapen kaas . o - 10 - o Een dito kleinder . . . . o - 8 - o Een groote Sluicmand . . «0-16-0 Een kleine dito . . . .0-8-0 Een ftuk Linnen . . . . o - 8 - o Een halve Ton Haring, of andere Vifch 1 - 10 - o Een kwart Ton dito . . .0-16-0 Een achtte Ton dito . . . .0-10-0 Een vaatje Haring . . - .0-8-0 Een Pijpen-mandje met Vifch . . .0-8-0 Een mand, waar in een Pattei . . 0-12-0
Een Koek o - 6 - o
Een Trommeltje . . . .0-6-0 Een Zoldaten-Ranzel - . . .0-6-0 Een Haas . . i « .0-6-0 Een koppel Patrijzen . • .0-4-0 Twee Haazen , of een Haas en een koppel Patrijzen onder een adres . . o - 10 - o Voor een kwart Laken § . ,0-18-0
Voor



van 's Hertogenbosch op Utrecht. 17
Voor een brief, of pakje met Geld onder de 50 gulden. . . .0-5-0 boven de 50 gulden tot 100 gulden . o - 6 • o boven de 100 gulden, van ieder 100
gulden boven dezelve . . .0-4-0 Vervolgends alle andere Goederen hier niet gefpeci*
ficeert na rato. Wordende het Beftel-loon nog daar en boven gerekend, als van ieder ftuk groot, of klein onder een adres twee duivers ; Edoch van een groot Koffer , of diergelijke Beftel-goederen dubbeld, te weten vier ftuivers.
Voor het Beftel-loon der Brieven zal de Voerman van zijn vracht-loon moeten misfen, van eiken Brief vier penningen.
19.
En referveren Heeren Regeerders der refpeftive Steden 's Hertogenbofch en Utrecht aan zich de macht en vrijheid, om dit Reglement te interpeteren , te altereren en te ampliëeren , na goedvinden, ook des noods roet gemeen overleg geheel te vernietigen.
Befltl'honen van Takken ,
En v«n Brievin,
Refervt van wederzij dfcbe Magiflraa. ten.



18 Reglement of dén Wissel-Wagen enz.
Aldus gearrejleert hij Heeren Schepenen, Gezworens en Raaien der Hoofd-Jiadt 's Hertogenbofch den 23 Julij 1784.
D: MOBACHIUS QUAET>
Ter Ordonnantie van dezelve
ANT; MARTINI.
Gelijk-luidend Reglement is hij Heeren Burgemeejieren en Regeerders der Stadt Utrecht gearrejleert den 28 Junij 1784.