GESCHIEDENISSEN DER VEREEN IGDE NEDERLANDEN, voor ds vaderlandsche jeugd. TIENDE DEEL. met plaaten en pourt&aiten. te AMSTERDAM, st JO HANNES ALLART. MDCCLXXXVIIt.   VIER- EN. VEERTIGSTE GESPREK» ï n a O U B> Qaspar FagsI word Raad- Pen^onaris in plaats van de Witt, De Prins word g*~ magtigd, om de Regee*it!g in de Stede» va* Bolland te veranderen. - ■ - Beroet lens te Rotterdam, te Delft, te Leiden, Giuda, Dordrecht en Haarlem, Staat van Am;t? dam. De Btirgery is daar ook misnoeg op ie Reghring. De Stad is geneigd, om den Prins meer gezegs te bezorgen. De Prins verfcbynt 'er in de Vroedfibap. Gifte aan hem gedaan, misnoegen ever bet hewaaren der Sleutelen. Artikelen door de Burgery voorgedragen. Da Regeering fielt baare Ambten ter befcbeidenbeid van den Prins. Oproer voor bet Huis van de Ruiter. Eenige Burgers nemen bezit vnn de Doelt.  VEHEENIGDS NEDERLANDEN. 7 Ffjnfchen ontruimd, e» iaar Bisfcbop van Munstir in Overysfel. Engelfcke Brandfiicbler ontdekt en geflraft. ——• Zeegevegte/i met de Ver'éenigde Engelfcbe er» Franfcbe Vlooten. —- Brief 'van C. Tromp, ~— Zeeflag by Kykduin. —— Vrede met Engs" land, Keulen en Blunfïer. Ds Franfehex verlaaten Gelderland, Gedacbten ever de berftelling van de drie Gewesten in de Unie, Nieuwe Regeerings Reglementen in dezelve ingevoerd. Veldflag by Senef. Grave en Huy veroverd. De Ruiters vrugtelooze togt na» de Franfcbe Karibifcbe Eilanden. Het Hertogdom van Gelderland den Prins aangebeden, van hem afgeflagen. —— De Ruiter va Sicilië gezonden. IJy overlyj aan zyne wonden. De Staaten en Frankryk neigen tot Vrede. De Vredehandeling te Nieuwmegen begonnen. Wtderzydfcbe Krygsbedryven. Dood van Amelia van Solms, TVeduwe van Fredrik Henrik. Wicquefurt gevangen, by ontvlugt zyne gevangenis. Se Prins van Oranje trouwt de Prinfesfe Maria, Dochter van den Hertog van jfork, Veld' A 4 • P*g  VEBEEÏWGM NEDERLANDEN, % verpligt vond, om het voorftel van Gecorn. mitteerde Raaden , om den Prins te magtigen, ter herftelling van de rust in de Steden 9 zelfs met het veranderen der Regeering» goed te keuren en aan te dringen, waar toe dan in de maand Augustus een befluit genomen werd. Doch, eer dit gebeurde, waren te Rotterdam merklyke bewegingen ontftaan 3 en zedert dat de Creet naa Antwerpen geweeken was, het wantrouwen daar merklyfe vermeerderd. — ■ • Eenlge Leden uit de Vreedfchap, afgezonden naa Zyne Hoogheid, die in het Leger by Bodegrave was, konden zelfs befpeuren, dat zy by den Prins niet zeer aangenaam waren. Z, Werden zy dan onheusch van hem er:tv vangen ? V. Oordeel hier zelf over. Zyne Hoog. hcid, hen te Paard met gedekten hoofde gehoor verleend hebbende, reed voort, zodra zy uitgefproken hadden, en op hun verzoek, van de Stad met zyne tegenwoordigheid te verëeren, riep hy hun over fcbouclcr toe; Ik bib u z$ M.Wlfr Jaatm  ▼EREENIGDE NEDERLANDEN. ït fleinfcbh FaStie m'ógt gezuiverd worden, en niemand, dan die befydenis deed van der, Hervormden Godsdienst, tot de Regeering teegelaaten; en hier mede trok men, verzeld van twee Leden van de Vroedfchap, naa den Stadhouder, doch het werd door de Regeering van punt tot punt wederlegd; nögthans zagen de Leden van de Vroedfchap zig, 0p het aanhouden van eenige Burger - Officieren, voorgevende te fpreken uit naam van de Bur? gery, en door het dreigen van de Boeren genoodzaakt, affiand van hunne Ambten te* doen. De Prins ftelde toen bv eenea Brief, nieuwe Burgemeesters, Schepeden en Vroedfchappen, zonder voorafgegaane Nominatie, aan, terwyl de afgezetten ontOVea bleven tot het Jaar i69z. — Te Leiden ging het niet beter,* men begeerde aldaar nicc minder, dan dat de gantfche Regeering or-tflagen zou worden, en benoemde tagtig Perfoonen, uit welke men wilde, dat de Prins de verkiezing van nieuwe Regenten zou doen, zo als dan ook gefchiedde, terwyl 'er tevens eenige punten geregeld werdea A 6 lot  22 GESCHIEDENISSEN DER tot genoegen der Burgery. —— Te (ïiètidê drong men alleen op het afzetten van fommige Regenten, die in verdenking waren, zo dat "er zes ontflagen en zes anderen aan* geftcld wierden. — Maar grooter baldaad'gheid werd te Dordrecht gepleegd. - De "Burgemeester Jcan Hailingk, nevens Joan Meerman, Burgemeester van Leiden, en Kornelis Geelvink, Heer van Kastrikum, Eaad en Oud-Schepen der Stad Amfteldam gemagtigd geweest zynde tot het Wapenen der Huislieden, w:s daardoor zo zeer ia haat van de Boeren geraakt, dat die ondersomen hadden, zyn Huis binnen Dordrecht, «n nog één in Beierland te plunderen. — Doch dit was het niet al, want, offchoon de Regeerhig op alle wyzen getragt had, de gunst van Zyne Hoogheid te winnen, nogthans was het woedend gemeen daar niet mede vergenoegd. Zelfs het Vendel Burgers, dat in *t begin van September de Wagt op het Stadhuis had, ontzag zig niet, de Kusfcns van de Heeren aan ftukken te foydenj ook aam men derzetyer Wapens uit 4$  VEREÊNIGDIÏ NEDERLANDEN. s$ Z Hoe flond het elders? V. In Zeeland was het thans mede Eeer onrustig. Te Zierikzee hadden dé Boeren de glazen van het Stadhuis ïnge« fhjen, niettegenstaande de Regeering hier ook haare Ambten en Waardigheden tcf befcheidenheid vau den Prins gefield hadden. Te Vlisfingen , Veert en Middelburg ging het niet beter ; in de laatstgenoemde Stad geraakte het graauw op de been, op een valsch gerucht, dat de Franfcben bezig waren met eene landing. —— Burgemeester van den Brandt werd door een' hoop wyven uit zyn huis gehaald, en deerlyk geflagen; kort daarna kwamen de Boeren de Noord- Poort in, haalden van den Brande van het Stadhuis, daar hy door de Schutters in veiligheid gebragt was', en veerden hem en den Bnrgemeester Lt Sage, Brouwer, Vrybergen, den Penfionaris de Huybert en den Secretarij Reigersbergen gevanglyk de Stad uit, dezelve in hunne Bierkroegen bewaarende. Toen zondenze om Gemagtigden uit de Burgery, ilie nevens hun d© Verraders, dus noemde nes  VEREENIGDE NEDERLANDEN. gefchiedde in de maand van November, by welke egter fommigen mtgeflooten en geftrafc werden. Z. Dus lang ons met de binnenland fche zaaken bezig gehouden, en alle de verwarringen befchouwd heobende, te meer ge„ vaarlyk, daar de Staat van buiten den Vy'and op den hals had, zo fchroom ik bykans naar den ftaat der Krygszaaken te vragen, V. s'Lands Vloot had in de m;and Augustus order gekregen, om de Oost Iudifchc Vloot, 14Schepen fterk, in behouda Haven te brengen, De Ruiter, die het bevci voerde over de Vloot, had last van de Staacen van Holland, eer een' Zeefl3g met de Engelfchen te wagen, dan te gedoogen, dat de Oost - Indifche Schepen hun in handen vielen, fchoon de Prins van oordeel was* dat men den fiag zo veel moest ontwyken» als doenlyk ware. Nog voor het einde van Augustus geleidde de Ruiter dezelven gelukkig binnen Texel en het Vlie. — Wat de ïranfcben betreft, de bezetting van Utrecht bemngcigde 't Huis te Kreoncnburg by Loeven, X, »eel, B Los»-  ? 5 SESCBTEDENI5SEN CSE. ■hoenrefloot en Jaarsveld, plunderende ïtët Dorp Lfi;& , Le~ksmor.de, Kapelle, Benskoop, Loosdrccht, Hiiverfom en Emmenes. Waverveen en Botshol werden in 't begin, en Abcoude in het einde van November deerlyk verbrand, ntettegenfiaands de meeste van die Borpen Franfche Saüvegarde hadden. —— Te vooren in de maand Oftober hadden de Franfcben een Schansje by f'Graavenland aangetast, doch zy werden door Prins Jeban Manrits tot tweemaal te rug gedreven, Ameide werd door Bamphield verlaaten, xvaarom hy in hegtenis genomen, doch na • derhand ontflagen werd. —— Deaanfiagen daarëntegen , om Naarden, Woerden en Zwartfiuis te heroveren, mislukten ook in het najaar. Dus ook het beleg van Charleroi $ het welk moest worden opgebroken. — De sanftaaside Winter baarde groote vreeze in Holland, alzo men meende, dat de vorst den Franfcben gelegenheid zou geven, tot cenen inval in dat Gewest; ook werden alle middelen, di{ men dagt in 't weik te ftel- Zen,  flg «ESCHIEDESISSEN DER. het Regiment van Zyne koelheid waren naa Leiden getogen, zonder ia die Stal ontvangen te zyn, waarop zy naa Alfen waren gekeerd. Aan de Coudfche Sluis ftond Koningsmark in Slagorde, en men begon zig te verfchansfen, toen de Vyand voor de Brug van Z-vsnmmer* dam kwam, welke Buig aan den Züilkant van den Rijn was opgehaald, en door eenige manfchap bewa?rd werd. Dan deeze manfchap verliep terftond. — Eenige Franjeben kwamen toen met Vaartuigen over den flroom, die daar open was, lieten de Brug reder, en het gantfche leger in Zivxmmer* dhet welk van zyne Bewoners veriaaren was, en terftond aan kooien gelegd werd, uitgenomen het Huis van den Schout, daar de vlam niet aan fcheen te willen vatten, doch alle de Schepen met levensmiddelen d^.ar gevonden , werden mede verbrand ■—■ Vsn daar toog de Vyand terug, den Rhyn* dyk langs, naa de Zuidzyde van Bodegrave, alzo het ontlaaten van het weder, zynde de wind van Oost in West, de vorst in regen verkeerd,hem verhinderde, verder in thlland in  3<5 GESCHIEDENISSEN DFK daaraan traden de Belegerden in onderbande* ling, en gaven de Stad by Verdrag over. Z. Dus veMgrtèn de Staatjeben in deezeti Veldtogt meer dan de Franfchen. Wat ondernamen deeze? V. De geflootene Verbonden , de Optogt der Legers naa den Rbyvhant , en de Verovering van Bon noodzaakten hen de meeste overweldigde Steden in de Nederlanden te verlaaten , nog voor het einde van dit ]aar. — Weerden werd eerst, daar na Utrecht verlaaten , nadat die Stad 450,000 Guldens voor Brandfchatting beloofd , en 100^00 Ryksdaalders daar van in gereed Geld betaald öad, Daar na volgde de ontruiming van Amersfoort, Wyk by Duurfiede, Rbeenen , lAontfoort, Oudewater, Tsfelftein, Vianen, Eeukelom, Asperen en Leerdam, doch niet zonder zwaare Brandfchattingen te betaalen, en dus werden ook de Gelderfche Steeden ontruimd. Dit voorbeeld der Franfchen werd door den Bisfchop van Munster gevolgd, nadat Zwart/luis door Prins Joan Méürfis by vorrasfing hernemen was. 2. Vs,  VZittmObÈ NEDERLANDEN. Z Ik dank den Hemel voor die gunfrige ommekeer, die men te regt eene gelukkige omwenteling noemen mogt ; doch Vader, het beige u niet, dar ik u vrage, hoe Hond het dit Jaar met den Oorlog ter Zee? V. Ik heb u zo even van den Nationaalen haat tegen de Franfchen zoeken te geneezer, maar nu zal ik u ook moeten waarfchuwen ten opzigte van de Engelfchen ; en doen aanmerken, dat een volgend geflscht nooit verantwoordelyk is voor een voorig , of dat men nooit de fchuld van eenige fielten kan {leliën op rekening van het geheele Volk. Elke Natie heeft ten allen tyden haare fchui> ken en eerlyke lieden Zekere Jaban Frafer geraakte, in het Voorjaar, te Amfteh dam in hegteris, en beleed , buiten pyn en" banden, door voornaame lieden in Engeland te zyn omgekocht om s'Lands Scheepen» die nog ongetakeld lagen , in brand te (leekej ; wat dunkt u, zou het regtvaardig zyn, om, wegers zulk een fchelmftuk dier voornaame Engelfchen een inwendigen afkeer tegen de geheele Natie te voeden ? Het fchelmfh* B 7 werd  <& SE«C-H!EDENïSSZN der werd gelukkig ontdekt, en de Aanlegger maar verdienden geftraft, geradbraakt en geblakerd, zo als écn zyner Makkers daarna te Rttmdam met de dood geftraft werd. ' De Vloot, van dit onheil bewaard, was al ▼roeg in 't voorjaar gereed geraakt, en in Mei - 80 Zeilen fterk in Zee geloopen, en daarna met nog eenige Schepen verfterkt], was dezelve ia ftaat, om.den iften Juny, de Vcrcenigde Franfibe en Engelfebe Vloocen in ? j gezigt gekregen hebbende, die het hoofd te bieden, fchoon de Vyanden ongelyk fterker in getal warem —— Omtrent ccn nur nademiddag vong de ftryd aan, tusfehen het Esquader van den Graaf d^Estrêes en dat Tan den Luitenant Admiraal Tromp. Een weinig daarna geraakte de Ruiter en Bankers in een hevig gevegt met Frins Robbert en fyragge. Het gelukte de Ruiter, een groot deel der Vyandlyke Schepen van de Vloot af te fnyden, doch hy vervolgde ze- niet, om Tromp te kunnen byftaan, die zig in groot gevaar bevond, maar- zodra de Ruiter niet Sïtg aankomen, of hy riep tegen het Boots- volk ?  X.D.Pl.ITT V.. 9W, hir. rtltetix. 3UmT<:ïmJUtts& C.3 ■■' ' V-  VIKKl "DE NF.CRRT-AKD'SN. SS 7«-ö»^-r zyi Men boud dit mor een ïtvr.V tw» bidrng Aar,Ji,>gen-, cm dsn i'rins te li'gtëit of te vermoorde*. De Ergelfcben begeren- den Prins lot Bufbtèh btfhermer. Dood van don Keurvorst v::n Brandenburg. Frederik de jfff volgt hem of. Prins van Walles gehoor en: Gntzverp van den Prins , em naa Engeland ter vttlosfttg van dat Ryk over te jleelen , bevorderd door den dood Van den Bisfcbop van Keulen, en ds Oorlogsverklaaring van Frankryk aan den Keizer eti den Paus. — De Prins gaat naa Engeland. De Koningin wykt met den Prins van Walles naa Frankryk. De Koning poogt ook te vtügten, werd aangehouden, eÉtkèmi en begeeft zig na Frcsnleryk. Frankryk verklaart den Staaten den Oorlog. Ds Prins en Princesfe van Oranje tot Koning en Koningin van Engeland uitgeroepen. —— Oorlogsver*klaaring der Staaten aan Frankryk. Frank, ryk verklaart den Oorlog aan Spanje. Ge. vcgt by Waicourt. Franfchs Linten by Genei veroverd. Bet Groet Verbond gef.ooten. Koning Willem en Lodezvyk verklaarsn eU C 4  56 GESCHIEDENISSEN DER kanderen den Oorlog, Vergeeffcbe hoop op voerdeel/ge bedingen omtrent den Koophandel met Engeland. ;, i ., - Twist tusfchen Koning Willem en Amfteldum, over bet zenden der Nominatie van Schepenen na Londen , ever bet toelaaten van den Graaf van Portland ter Staatsvergadering. - Veld" fl-g van FJeury. Zee/lag, in welken de Engelfcbe en Staatfche Vlooten de nederlaag hebben. Geweldig Oproer te Rotterdam en te Haarlem, Zoon. Indien het u gelegen kwam, .waarde Vader, zou ik u geern verzoeken om eenige nadere opheldering van fommige GebeurtenisfeH , geduurende de Vredehandeling te Nieuwv.egen voorgevallen, en van fommige omftandigheden, dien Vredehandel zeiven betreffende, Vader. Met alle vermaak wil ik uwen weetlust voldoen Geduurende de Vredconderhandeüngen re Nieuzvmeegen, waren 'er, gelik is u, in een kort begrip, reeds zeide, coj.  (Ao. 1679) VEREENIGDE NEDERLANDEN. 6g Z. Snedige Staatkunde zeker, oul, door dit draalen, van tyd tot tyd meer voordeeleu te bekaaien ; de Prins van Oranje zal hier over niet heel wel te vrede geweest zyn? V. Op dien zelfden 10 Augustus was de Prins met het Leger opgebroken van Brusfel, naa de Abtdy van St. Deny, by welke, vier dagen na het teekenen der vrede een hevig Gevegt voorviel, in 't welk van wêerskanten veel Volk fneuvelde, en de Prins zelf in groot gevaar kwam , van gedood of gevangen te worden. De nagt maakte eea einde van den ftryd, en men meende dien des morgens te hervatten, doch in den mor* genftond kreeg de Prins de tyding vm het teekenen der Vrede , waarvan hy terftond den Hertog van Luxemburg kennis deed geven, waarop de twee Legerhoofden eikanderen in 't open Veik omhelsden ; en op den loden werd het Verdrag in het Leger afgekondigd , en het beleg van Bergen in Henegouiven opgebroken. —— Wat de misnoegdheid van den Prins betreft, men kan daar van niet veel zeggen, zo veel is zeker, dat  04 GESCHIEDENISSEN" DER dat hy yllings het Leger verliet, en zig naa Dieren begaf, om zig met de Jagt te ver- maaken. ■ De Vrede tusfchen Frankryk en Spanje was een gevolg van die tusfchen onzen Staat en de eerstgemelde Kroon; ook verdroegen zig de andere Mogendheden, doch jer verliep nog een groot gedeelte van het volgende Jaar, eer alle twisten , die over b'/zondere zaaken zig opdeeden, geëindigd waren. Z. Nu ben ik verlangende, welk Toneel van gebeurtenisfén zig openen zal, na dat nu de rust in Europa weder herfreld was ? V. Niet veele Jaarcn duurde deeze rust, ook werd zy telkens geitoord door moeijelykhèden, die de zaaden in zig vervatten van volgende Oorlogen. In Engeland had men een verraad ontdekt, gefmeed , cm verandering in de Regeering en heriïel van den Roomfchen Godsdienst te wege te brengen ; de Hertog van Jork , deezen Godsdienst openlyk belydende , achtte zig toen in Engeland niet langer veilig, maar deed eene keer naar den Haag, en na een kort ver»  VEREENIGDE KEBERI-ANDEN. 63 verblyf aldaar, begaf hy zig na Bras/el, en van daar na Schotland, alwaar hy een gerui- rnen tyd verbleef. — De Heer va» Leeu~ •wen van Leiden was inmiddels door de Staaten ra Engeland gezonden, om, zo mooglyk, de gefchiilen 'tusfchen den Koning en het Parlement te beflisfen, fchoon men meent, dat hy, -tevens van den Prins, heimelyken last had, om onder de hand te arbeiden tot de uitfluiting des Henogs van Je-k, en de opvolging op den Troon. —— Hier te lande werd door die van Friesland kwalyk genomen, dat de algemeene Staaten, buiten hun voorweten , den Prins van Oranje gemagtigd hadden, om eenig Krygsvolk, dat ter hunner betaaling ftond, uit den Dienst te ontflaan; zy beweerden, dat ieder Gewest de Oppermagt over het Krygsvolk had; waartegen de algemeene Staaten zig in een vry uitgebreid antwoord verzetten , waarmede Friesland zig egter niet voldaan hield; hoewel men van den anderen kant ook raadzaamst oordeelde, de za:sk met verder voort te zetten, - Geduurende deeze twisteu beQoot de Prinfes Ah  GESCHIED; KISJBN- DER ***mm tg*,* weduwe van mi StÜ^ ^ Mfll re ontdoen, waarna h,rz^ 9ud. hetStad^rlvkge2a8 over^L,, en /W# vormen i„ ^ tT8' "C [Mlifes^arzig vervelends Mg f*""*' Treden den Prins van Or«,je en de Stad vie, oo]j fi.n vorfchil met het verleen van ifc^ hes w.lk dfe Stad ten iterkften tegenhield, beweerende, dat die phmts, door ftft>nd. aan dei H.ikant, zo fterk te maaken was ais het Hoboorde, ten ware .en gantsch Holland verfterkte, Waar toe dc ^ ^ wilde zien. dat door den Prins een omwerp gemaakt wierd5 maar de Stadhouder bleef op de verwerking van Naarden dringen; fommigen dachten , dat de Prins daarmede in den zin had, eene meerdere magt over /fM fieldam, 0f wel «ver den gamfchen Staat ii handen te krygen. — ja die van de Stad fchroomden niet, hunnen argwaan vry openlyk ter Staatsvergadering te kennen te ge. ven. ——»  VEREENIGDE NEDERLANDEN. (? ven. - Hier over w,is de Pnns zo gebelgd , dat hy reden van dit vermoeden vorderde; byzonder was hy geftnord op den Pevifiönaris Heemskerk, die men zejde, ge» zegd te hebben; „ Dat de verwerking van „ 2V'aarden flegts 300 ooo guldens zou kosten doch dat de tyd wel zou kunnen komen, dat Amfteldat» wel om 3 millioenen zou willen, dat het niet gebeurd was." —1 Ondertusfchen werd van de afzmdiug een aanvang gemaakt, doch de verwerking van Haarden bleef nog eenige Jiaren agter. De Ridderfchap intusfehen wilde allen die kwaad vermoeden tegen den Prins opvatten, voor verftoorers van de openbaare rust hebben aangemerkt. Z. Was dit Jaar 1679 ook merkwaardig door de Sterfgevallen van aanzienlyke Mannen? V. Ja, in hetzelve overleed de vermaarde Prins Joan Maurits van Nasfau, Veldmaarfchalk van deezen Staat, en Wolfert, Heer van Br ederode , de Iaatfle manlyke af (lammeling van dat aanzienlyk Huis ; en in den Haag de Graavin van Benthem, en de alötn be-  05 CESCriIEDSNlSSSN DER beroemde Didifer Joost va» den Vendel, dfe den eernaam had van Vorst der Dichteres'; hy werd te Amfïeldam in de Nieuwe Kerk begraaven , en zyn Lyk door Dichters of Liefheb • bers der Poëzy gedrasgên, Welke daarvoor vereerd werden rnet een' gedenkpenning, waarvan het opfchiift was: d'Oudste ent GROOTSTE PoëET. Z Hoe ftond het met ons Staatsbelang, pëtrek'Iyk tot Frankryk V V. Eer neg dit Jaar ten einde was, zogt' Frankryk zig re verkerken, door een verdeedigend Verbond met de Staaten. —~Doch de Staat der dingen, federt het Jaar 1Ö62. merklyk veranderd zynde, was oorzaak, dat men een Verbond , zo als toen was voorgeflagen , nu zo zeer fchuwde als men het toen gezogt had, dus'werd 'èr van onze zyde niets van gerept: Ook weid hec den Staaten door den Engelfchen Gezant ten fterkften afgeraaden. De Gia if d'Avaux thans Fransch Ambasfadeur in den Haag, leverde in het jiar i68o. Vertoog op Vertöog in . zo ter aanraading van een verdee- CU-'  X.D.Pi.IV.   (Ao. :6"80.) VEKEEN'GDE N£DERLANDEN. (?p Öigend Verbond, als van een ander ter bevestiging van de Nieuwmeegfche Vrede, fommige Gewesten werden door hem overgehaald , doch Holland oordeelde , in dit Tydftip, noch met Frankryk noen met Engeland te moeten fluiten, maar met beiden in Vriendfchap te moeten blyven, waar toe dan ook by alle de Gewesten beflooten werd. •- ■ Minder moeite kostte het den Koning Van Frankryk, om het onftandvastig Engeland in zyne belangen over te haaien , en hy begon allengs klaarer te toonen, dat hy niet voorneemens was, de Vrede lang te doen dauren. - Hy deed verfcheiden eisfehen welke, volgends de laastgeflooten Vrede , niet konden worden ingewilligd, zo dat de Staaten genoodzaakt wierden , zig door nieuwe Verbonden daar tegen te wapenen. ,,— Spanje en Brandenburg werden door Frankryk in engtens gebragt, waar uit zy zig be- zwaarlyk wisten te redden. Onder- tusfchen gelukte het den Staaten, ten voordeelt  70 (AO. ï68l) GESCHIEDENISSEN DER deele van den Koophandel , een Verbond van Handel met de Ottomannifcbe Porte te fluiten. Wanneer op het einde van het Jaar zig een Komeet of Staanftar vertoonde , maakten veelen daar uit voorfpellingen van naderende Oorlogen , en zy meende», hunne gedachten bevestigd te zien, wanneer in het begin van 168 . de Franfche Troepen in het Luxemburgfcbe rukten , en Lodeivyk de XIV. eisch deed op den Oudenburg van Goud , de Stad en Kaftelenye van Aalst, Geertsbe gen, Ninovs, 't Land van B-eve/en, de Ambagten van Asfenode Boekboute, en gejtfge andere Plaat/en in Vlaanderen. Z. Zeg my toch, zo het u gelieft, waarop grondde Koning Lodeivyk zulke onbihyke «is:hen? V. Alle deeze Plaatzen door de Wapenen te vooren bemagdgd en weder ontruimd hebbende, zonder d.it de wedergeving daar van by de Vrede bepaald Was, zo oordeelde lsy, zyn regt daarop behouden te hebban, er. begeer.le ze van Spanje, of wel anderen ,yan, gelyke waarde. Niet meer dan zes  VEREENlGDE NEDERLANDEN. 7t zes weeken tyds werdc aan de Fpaanfchen gegeven, om zig op deezen eisch te beraaden, en onderrusfehen hadden :de Franfche Troepen Luxemburg geblokkeerd. - De Staaten konden , door deeze handelivyze , niet nalaaten op Frankryk misnoegd te zyn , wairtoe zy door den Prins van Oranje, dien de Koning ins^elyks in 't byzonder had be. nadeqld, door eenige zyner goederen ver. beurd te verklaaren, nog meer werden aangezet; men poogde zig dan dooreen nieuw Bondgenootschap te Herken , het zy in Duitxbl.md, of in Zweeden, of met beide te gelvk. Eerst gelukte het mei Ziveeden, en da.tr na werd het beproefd met Engeland, doch de Komng wees bet genoegzaam van de hind. —— Lodewyk toonde zig eer nog het Verbond met Zzveedea zyn vuNe betlag •had, door d'Avaux. !er ten hoogden over gebelgd, .«raar tegen het eb:.r rflen Staaten aan geene redenen ontbrak, om zig te verdedigen. — O ;der alle groote en Hune voor.vveudzclï , die gsftaüdi.v ifcj (h.n WPg ■wenaen ^worp.n,«ra me«4en Staat vérfeWi te  GESCHIEDENISSEN DER te zoeken, kan men rekenen de Ibp, wel* de Koning deed omtrent zekeren Frans&man , die zig zedcrt eenige Jaaren te Amftetdhm had nedergezet, onder den n tam van St. 1'aul, ei\ die ook daar zyn Eurgerregt had verkreegen. In het begin van de ïmand December i63'. kwamen negen Dragonders met eenen Luitenant uit de bezatting van Yperen derwaards, met last, om deezen Per* föon heimelyk te ligten en naa Frankryk te ■voeren. Deeze Luitenant en zyne byheb» bende manfehap werden te Rotterdam gevat, naa den Haag gevoerd , en voor het Hof' te regt gefield. —-— D'Avaux deed teiftond zyn best, om hen te doen ontdaan, niet ichroomende, om openlyk in een gefchrift aan de algemeene Staaten te zeggen, dat zy gekomen waren, om s'Konings last en bevelen ten uitvoer te brengen, en dus vorderde hy, dat zy op vryë voeten wier * den gefteld. Z. Die groote Staatsman wist immers wel, dat zyn Meefter bier te Land geene bevelen &on geven, veelmin order, om die ten uitvoer  X.D.Pl.V.   7-i ••GESCIHLBENISSEN H.TA lif id met andere Afgezanten te raaken , I:cuschï;k vr, "ïlUagen zynde , nam hy dit zo kwalyk, dat het verzogte en toegeftaaue gehoor geheel agter bleef. Z. Dit waren egtcr, naar myne gedachten, kleinigheden, niet waardig, om geopperd te •werden, of het moet gefchied zyn, om .te beproeven, hoé veel men aan het gez^g des Konings al of niet tee gaf ? V. Engeland bragt 0v:k weder de oude ■verfchillen over de Indien op het tapyt, dcch dit had geen gevolg, uithoofde van den twist, dien men daar binnen s'Lands kreeg, over den Hertog van Jtrk, en des- zelfs uüuuiting van de opvolging. - Dm deeze reden fchroorude Spmje ook, om den Koning van Engeland als fchcidsman tusfchen aig en Fcanlrpk m erkennen , liever een. Bondgrnoodfcbi? kiezende met den Keizer, en dus liep de tyd door met hsmdelen over en weder , zonder dat men tot befluit kwam. De Volkplanting van Suriname had tot hier toe onder het bewind der Staamq van beland geftaap, doch in het Jaar  X.B.Pl.Vl. HET BOOJeSOIIKTKa- "VAN" SOMMMSBH.   VEREENIGDS NEDERLANDEN. 75 W* werd het, niet bewilliging der algemeene Staaten, overgedraagen aan de WestIndifehe Maatfchappy, die daar voor m Zeeland betaalde 260,000 guldens; zy deed in 't volgende Jaar een derde gedeelte daar van over aan de Stad Amjleldam, en een ander derde deel aan Cernelis Aarfens' Heer van Semmehdyh; deeze werd daarenboven -n 't Jair 1683. door de algemeene Staaten aangefleld tot Gouverneur ever de Volkplanting, m het volgende Jaar wierde?1 een.ge klagten over zyn beftunr gebragt aan de algemeene Staaten, waarvan de gegrond- of ongegrondheid bedekt gebleven is. . Doch in de maand Ju!y ,688. omftond 'er eene gevaarlyke muitery onder het Krygsvolk in Suriname, by gelegenheid, dat men, door gebrek aan toevoer uit het Vaderland' het rantzoen had moeten verminderen. ! De Soldaaten, daar over in merklyken getalle klagtig vallende by den Gouverneur, werden door hem met flagen afgewezen, en liepen om hun Geweer; waar na zy op hem aanvielen, en hem doprfch.ooten. D 2 Z. Werd  76 (AO. T 68 30 GESCHIEDENISSEN DER Z. Werd dit wanbedryf nlst ftreng geftraft? V. De Overfte Verboom, den Gouverneur zoekende te ontzetten , kreeg eene wonde in den buik, waaman hy eenige dagen daarna overleed ; de muiters maakten zig meester van de Sterkte, en van twee Schepen, daar- zy mede zogten te ontvlügten. L>e Raad der Regiering , de Opgezetenen der Volkplanting in de wapenen gebragt hebbende , overweldigde de wêerfpannelingen , wa.rvan 'er elf met de dood geftraft werden. ■ , > Johun van Stherpenbuizen werd toen in plaats van Sommelsdyk tot Gouverneur aangefteld Behalven de gefchillen in en met Oostfriesland, ftond ook de Keurvorst van Brandenburg op het punt, van met de Staaten in twist te raaken, door het opregten eener Maatfchappy te Embdèn, in het Jaar 1683- doch dit had geen gevolg. —■ ■ Ondertusfchen deeden de S anten , al wat mooglyk wis, om de Vrede te bewaaren, 'Hellende te gelyk met Spanje alle middelen in 't werk , om door den Koning van Engeland Frankryk te bewegen , dat het afftond van  VEREEK IC DE NEDERLANDEN, jjr van de Vyandelj kheden tegen Spanje s doch de Franfchen deeden , des niet tegenftaande eenen inval in Vlaanderen, waar op de Spaan, fchen aanhielden om de» onderftand van 8000 Man , waar toe terftond befloten werd, wordende Zyne Hoogheid verzogt en gemagtigd, om dezelve te doen optrekken , fchoon Delft , Leiden en Amflcldatn bedugt voor Oorlog, 'er in het begin tegen waren. Men gaf tevens het Hof van Engeland hiervan kennis, met verzoek, om zig by de Staaten te voegen, die hunnen afkeer van den Oorlog verklaarden, maar te gelyk de verpligting aantoonden, waar onder zy lagen, om den beloofden onderftand te leveren. ' Jntusfchen bemagtigde Frankryk Kortryk en Diksmuiden, en bombardeerde Luxemburg '11 Waarop Spanje aan Frankryk den Oodog verklaarde , maar het ontbrak dit Ryk aan genoegzame raagt, om dien behoorlyk door te zetten. D?Avaux deed egter op meuw eenige voorflagen tot Vrede, waar in hy zelfs bewilligde, Luxemburg aan Spanje f laatcn , zo men eenige andere plaatzen D » wilde-  n GESCHTËDENJSSEN DEH wilde afllaan. Deeze veffchillen tus¬ fchen Spanje en Frankryk waren inmiddels oorzaak van het hevi^ gefehil, welk thaus binnen Bolland ontftond , tiisfchen de Stad Amffeldam en den Stadhouder ovet de werving van itj.ooo man, in welke Amfteldam volftrekt wdge.de te bewilligen, wat moeite Ook docr de Edelen en andere Steden werd aangewend, om de Stad over te haaien. — Noch bezending aan de Stad, noch het ongenoegen van den Stadhouder bakte iet, ferwyl de Stad niet weinig door i*Avaux geh\rkt werd in haar denkbeeld, w'eik ook in Engeland plaats had , naamlyk dat Spatje, op eéne van de voorgeflagene voorwaarden , Vrede behoorde te maaken. Z. Dit zA zeker eene groote opfchudding en beweging in het Land gemaakt hebben ; jk begryp, dat het eene gezonde Staatkunde is, wanneer men eene zaak rypelyk overwogen heeft, ftandvasfig daar byte blyven, Én zig niet ligtelyk te laaten verzetten, maar dat de Stad afzondeïtyk handelde met den Franfchen Ambasfadeur , fchoon haar dit , ge*  C'AO 16**40 VER2EIVIGDK >,'E DE £t. A N i) E N. 79 gelyk zy meende, zo wel a}3 elk Lid van Staat vry ftond, zal den Stadhouder cn de andere Leden egter zeer geftcoten hebben ? V. Men nam het haar in de daad zeer kwalyk af, evenwel handelde zy op nieuw met d'Avaux in den aanvang van het volgende Jaar 1684, leverende vervolgends een wydIuftfg Vertoog ter Staatsvergadering over, in het welk de fchadelykheid der voorgeno' mene werving , die men weder ter tafel gebragt had , werd aangetoond. ■ De Staaten befloten egter met de meerderheid tot de werving, nféttegenftaaride de Protesten van Amfteldam en Schiedam, heb&ende Am* fleldam dnarby verklaard , niets te zuilen dra. gen in de onkosten der werving. --11 Ondertusfehen was in de Spaanfche Nederlanden een Pacquet met Brieven van d'Avaux onderfcliept, en daar in gevonden, het geen tusfchen hem en de Stad gehandeld was, het werd den Prins van Oranje overgezonden , «2ie den inhoud zo bedenklyk vond, dat hy befloer, om den Brief van den Ambasfadeur *n de Vergadering der Staaten vla tteïlaiè D 4  1% GESCHIEDENISSEN Dl R te brengen, en de afgevaardigden xmAu.fïeldam openlyk te befchuldigen, Z. Dit geval heeft vry wat overeenkomst met het geen in onze dagen gebeurd is, omtrent de Papieren van den Heet Laurensï V. Op den 16 February, en dus vier of vyf dagen , ra dat het Protest tegen de werving was uitgebragt, veiTcheen de Trins in de Vergadering der Staaten, te kennen gevende, dat hy Hun Ed Gr. Mog eene zaak van het uiterfte gewigt had mede te deelen, Verzoekende, dat de deuren voor af mogten geflooten worden, en den Deurwaarder gelast, elk, die tot de Vergadering bebocidc, binnen , maar niet weder buiten te laa ten. Vervolgends zeide de Prins, dat het geen hy had voor te dragen, eenigzins betrof de Heeren Gerrit Hooft, Oud - Schepen en Raad, en Jacob Hop, Per.Cönan's Van Amfteldam , waarom hy verzogt, dat, zo lang deeze Raadpleging duurde, die Heeren zig wilden begeven iu het vertrek derStaaien,gelyk zy deeden. Z- Maar de zaak betiof immers de Stad, en niet hunne Peifoonen? V. Laai  VEREENIGDE NEDERLANDEN. gr V. Laat ik vervolgen f Na hun vertrek ,. waar in zy, zig onfcholdig kennende, ge. redelyk bewilligden , deed de Prins den Brief van d'Avaux door den Raadpenfionarislezen, doch de zin werd door veelen, die de Franfche Taal niet genoeg verftonden , niet begreepen. Zyne Hoogheid onderftelde egter, dat de verftandhouding met dTAvaux door die twee Heereu was aangelegd, zon» der dat men wist, of zy 'er toe gelast waren. Na anderhalf uur toevens , traden Hotft en Hop weder ongevraagd in de .Vergadering, a!zo de Burgemeefter Jesn Huü&kaper, Heer vau Maarfevee», onlangs eerst op de Dagvaart verfcheenen, oordeelde, hunne hulp niet te kunnen ontbeeren, ook verftonden zy, dar, nadien hunne naamen in den Brief niet gemeld werden, zy de raadpleegingen over dien Brief vryelyk mogtcn bywoonen. De Ridderféhap, Dordrecht, Haarlem, Alkmaar en anderen beweerden zeer driftig., dat zy behoorden te vertrekken., Delft en eenige andere Leden »e**ogten de Heeren , dat zy het uit. inE> 5 fithila.  &4 GESCÏ1ISSENK32M DV.a fchiklykheid wilden doen. t#—S Doch zy verftonden, dat zy moeiten blyvea , en dat men in hun byzyn moest voortgaan met rariplegen, en den Brief in hunne tegenwoor1» digheid nog ééns voorlezen , opdat zy zig zouden kunnen verantwoorden; welk laatfte hun geweigerd werd. Men trad egter, in hun byzyn , tot de raadpleging. De Prins werd door de Ridderfchap voor de gedaane opening bedankt, ftemmende dezelve verders, dat men de Stadspapiercn en die van den Penfiönaris Uop% behoorde te verzegelen , en op de Charterkamer' te brengen, om ze daar na te lezen of te rug te geven zo als de Leden zouden goedvinden. —— Die van Dordrecht verklaarden, dat de Heeren zouden ftraf baar zyn, zo de Brief waarheid fprak , dat men moest onderzoeken , doch dat op hun niet te zeggen viel, zo zy den last der Stad gevolgd hadden. Eu dus bragt elk, naar de bevatting, die hy van de zaak had , of naar mate men den Prins meer was toegedaan, zyne gedachten ta voorfchyn -r het gevolg hier van was, dat de  VÉa-EENTGDS KEDEKLASÏESX g~ , die de mco.te kennis van de" buitenlandfche zaaken had; nogthana ontftond deze  VEREENIGDE NEDEBLANDEN. 85: fpoedig beflist, als ook die te Utrecht. maa? hooger liep de twist van den Prins met de Regeering van Dordrecht. over de Nominatie van de Goede Luiden van Achten, alzo beide Partyën bunnen ftreng vast hielden, en Amfteldam de zyde van Dordrecht koos. Order andere morkwaardigheden in dit verfchil, maakte Amfteldam in zeker Vertoog ter Staatsvergadering overgeleverd, onderfcheid tusfchen Prins Willem den I. en de volgende Stadhouderen, met te zeggen:. „ Dat de Opperfte Magt des Lands, zedert, „ de afzweering van Fitips den II. berustte „ in de Edelen en Steden, of Burgemeeste„ ren en Vroedfchappen der Steden ; die, „ de Hooge O verheid aan Prins Willem den I. „ hebbende opgedraagen, na zyn overlyden,. „ niet hadden kunnen goedvinden, zulk een „ uitfteekend gezag te geeven aan desEelfs „ Zoon» Prinfe Maurits; die in 't jaar 1585, „ alleenlyk aangefteld was als Stadhouder,, op Lastbrief en Beiigrfchrift der Staate n van Holland, welke het veranderen, vet» 9, meerderen en verminderen van het Ee7 ,3 rigt»-  86 CA®- ï685.) GESCHïSDsrftSSKN' DER „ rigtfchrifr, aan zig behouden hadden. ,, De volgende Stadhouders hadden &&fh „ gezag verkrcegen ais hunne Voorzaatcr.; „ doch niet dan by opdragt der Staaten, „ dio eigenlyk de Prins van den Linde „ waren, en , niet min dan de Graaven„oudyds, oppergezag hulden over de ,, Stadhouders, a3n welken zy egter het ,i gebruik van verfcheiden Heeren - Regten, „ en onder anderen ook het doen der „ verkiezingen, in hunnen mam en op„ hunnen Lastbrief,hadden opgedragen" — Dach deeze verfchillen alle breedvoerig hier te vermelden , duld noch de aart der zaaken, noch ons befiek en doelwit; genoeg is het, u te zeggen, dat in het volgende j ar 1685 dit verfchil, zo als ook een ander te Leiden, over het verkiezen van Schepenen, uit den weg wierd geruimd. Doch rjs was 'er nieuw verfchil met Amflald m, hetwelk fterk aandrong op de vermindering der Landen vermeerdering der Zeemagt, beweerende, dat men, in tyd van Vrede, niet meer dan 50,000 man in dienst beheertt te houden. Z, Ik  VEREENIGD2 NEDERLANDEN. 87~ Z. Ik vreeze, dat dit ftuk een geduurige twistappel zal zyn en blyven, zo lang de Republiek ftaat; alzo ik telkens van verfchil. len over dit rymr: hoor gewagen. V. Dit voorftel van Amfteldam werd door de Edelen, die met den Stadhouder altyd meest yveren voor de Landmagt, in een uit- voerig Vertoog wederlegd. Egter al* men toonde dat men niet ongenegen was, om ook de Zeemagt in beter ftaat te ftellen, zo bewilligde ook de Stad tot het onderhou. den van eene behoorlyke Landmagt. ——• Maar het word tyd, dat wy de omftandigheden, waar ia Engeland thans verkeerde, befchouwen. — Karei de II. die zo veel onrust in de waereld veroorzaakt had door zyne onftandvastigheid , fcheen kort voor zynen dood tot andere gedachten te willen komen; ten minften hy fcheen toen voornemens te zyn, den Hertog van Jork, zynen Broeder, uit het Ryk te Willen zenden, en san de Natie te willen geven, wat haar toekwam, te weten een vry Parlenent. Maar hy werd in deeze goeds oogmerken ver*  38 GESCHIEDENISSEN EEE. verhinderd door den dood op den iöfTen February ] 685, niet zonder vermoeden van vergeven te zyn. —— Zyn Broeder, de Hertog van Jo/k, werd terftond tot Koning uitgeroepen , onder den naam van Jakobus den II Deeze kwam terftond openlyk uit voor den Roomfchen Godsdienst, verklaarende ook, dat zyn B oeder in dien Godsdienst geftorven was; hier op ontbrak het aan geene misnoegden om eenen opftand tegen hem te verwekken. De Hertog van Monmeutb en de Graave van Argyle waren 'ër de hoofden van; doch eer de opftand uitberste, handelden de Staaten en de Prins van Oranje met Brandenburg over de vernieuwing der Verbonden -—~ De Graaf van Argyle, ioo.oco guldens van eene ryke Weduwe in Amfteldam bekomen hebbende, had daarvoor, op naam van den Staat van t'eneti'èn, eenen aanzienhken voorraad van Wapenen en Krygsbehoeftens gekogt, en feheepie zig met eenige Duitfche Krygs©verftens en Hoüandfche Soldaaten in op drie Schepen, met welke hy eene laading ondernam,  Oa (A*. GESCHIEDENISSEN DER veele gevlugte Engelfchen bevonden, omtrent welke Jacobus de II, wel de Staaten verzogt, om hen te doen vatten, doch, fchoon 'er bevel toe gegeeven werd, raakten 'er egter geene in Hegtenis. —-1- Frankryk vergenoegde zig onctertusfehen niet met de harde vervolging der Proteftamen . ma r Lodeivyk de XIV. zogt weder in het begin van 1Ó86' nieuwe moeite met Spar.je, doch slzo dat Hof aan zyne ehfehen voldeed, werd die twist fpoedig beflist. ——« Binnen 's Lands , <*n byzondcr te Rotterdam , had men , geduurende het voorleden Jaar , en mooglyk reeds vroeger , ontdekt , dat verfcheiden Kommifen der Recherche zig in ambt en pligt, ("beftaande in zorge te draagen, dat s'Lande inkomende en uitgaande Regten niet verkort worden,) niet naar behooren gekweeten hadden. Verfcheiden derzelven werden dan gevat, en naa den Haag op de Gevangenpoort gevoerd. ——— Lang z.iten zy , eer 'er beflist was, wie hunne Regters zyn zouden. ~—— Eindelyk fielden de Algemeene Staaten daar toe aan, drie,  VERËSNIGDE NEDERLANDEN. 9? èti drie Jaaren gebannen blyven, de vyfd« en zesde werden enkel voor drie Jaaren in hunne Amb;en gefcliorst. Z. En hiermede liep deeze regtspleging denklyk af, zonder dat de Raaden van de Admiraliteit zelve, of zy, die het geld getrokken hadden, in regten vervolgd werden5? V. Men vind daar van maar één voorbeeld. Het Geregtshof te Utrecht verwees éénen der Raaden van de Admiraliteit, die 5000 guldens voor eene Kommiesplaats getrokken had, tot Wederuitkeering van die fomme, en verklaarde hem verder onbekwaam, om eenig Ambt te kunnen beklee- den. In de maand November deezes jaars leed Groningerland geweldige fchade door Watersnood, waar door meer dan 1209 menfehen en omtrent soookoejen, paarden, fehaapen en verkens in dat Gewest verdron» ken, het getal der omgefpoelde huizen werd op 450 begroot. Z. Hoe ftond het verders met de zaake» ▼an Engeland? Ging Koning Jakobus nog voort met zyn opzet? X. DEEL. % V, Ep  !fS GESCHIEDENISSEN DEr» V. Hy yverde daar in ten fferkften, er Tietgeen de Staaten .waakzaam tegen hem maakte, was, dat hy zig fterk ter Zee toerustte, hetwelk gezegd werd tegen de Republiek te zyn, en men geloofde zulks te meer, omdat Frankryk niet naliet, onrust te zaaijen tusfchen den. Koning en zynen Schoonzoon den Prins van Oranje. De jlaatfte vernam, om deezen tyd zeer naauwkeurig, naar den ftaat van Engeland, door Doctor Bumet, die zig in s'Hage bevond, en geduurig met den Prins en Prinfes in gefprek was. —— Deeze ontdekte den Prins ook eenen aanfïag, die door zekeren Savoo» jaard gefmeed was, om den Prins te ligten en naa Frankryk te voeren, welke had kunnen gelukken, zo de Savoojaard niet al te openbaar met zyne brieven en die van den Franfchen Staatsdienaar Louvois geweest was. Be Koning van Engeland inmiddels kennis gekreegen hebbende van den gemeenzaamen omgang tusfchen den Prins en Barnet, zond den berugten Kwaaker Wil Ham Pen naa den ■•'••'"'.:» pro Zyne Hoogheid te beweegen, ózz hy  AO. 1687.) VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 99 iy de maatregelen des Konings goedkeuren en zig openlyk verklaaren wilde voor het verdraagen van allerleië Gezindheden. De Prins gaf aan Pen onder anderen te kennen 3 van gedagten te zyn , dat men zelfs de ,Roomschgezinden behoorde te dulden, zo het Parlement 'er in wilde bewilligen. Daarna kwam in het begin van 1687. de Markgraaf van Albyville , als buitengewoon Afgezant des Konings in den Haag, om met de Staaten te handelen. Onder andere klagten, die hy inbragt, was, dat Doctor Barnet, die in Engeland ingedaagd was , maar nu het Btirgerregt van Amjleldam verkreegen had, fchoon hy zig in den Haag onthield , eene verdeediging tegen die indaaging in het licht had gegeeven. * . De Staaten zonden den Heer van Dykveld naa Engeland , die zig voornaamlyk toelag, om den Prins en Prinfesfe by den Koning te ontfchuldigen, doch al war hier nu in Engeland gehandeld werd, ben ik onmooglyk in ftaat, u in onze gemeenzaame Gefprekken mede te deelen , ook gaat Yeel vaa E 2 deeze  >igo (Ao 1628.) geschiedenissen; der deeze zaaken , uwe bevatting nog te 'boven. •'•< ■■ i ■ In 't Jaar 1688. verfpreidde zig bet gerugt , dat de Koningin van Engeland zwanger was, het welk vry algemeen voor een werk van bedrog werd gehouden, doch welk bedrog nog lang ten geesfel van Engeland geftrekt heeft. Daar moest naamlyk een Erfgenaam van den Troon gelooren worden, om Jacobus op den zei ven vast te zetten, en om dit oogmerk te beter te be* reiken, werd 'er in dit Jaar door twee I-eren een aanflag gefraeed, om den Prins van Oranje te vermoorden. Z. Welke gruwelftukken der fchandelykfte heerschzugt! En hoe was men voornemens dit aan te leggen? V. De twee gemelde Jeren zogten , eerst 5n Amfteldam eenen Duitfcher om te koopen, om den Prins door vergif om te brengen» dan die man te eerlyk zynde, om dusdaa- jiig verfoeilyk fchelmftuk te onderneemen, trokken zy zelve naa den Haag, en op de JHaagfcbe Jaarmarkt of kermis, zogten zy asive gelegenheid, die egter miilukte. —■ De  vereenigde nederlanden. iqj De Koning, van tyd tot tyd, met zyn PJaa KggesaSqde, befloot in dit Jaar, buicen toeftemming van 't Parlement de wetten tegea de Roomschgezinden af te fchaffen. Het volk hier door getergd, begon uit te zien naar hulpmiddelen tegen de overheerfehing.; en wierp van alle zyden het oog op den Prins en Princesfe van Oranje. r-- De Admimf Rm/el, onder voorwendzel, vaa zyne Zuster te bezoeken , kwam in dea Haag, en fprak in het geheim met den Prins. » ■ Intusfchen overleed de Keurvorst van Brandenburg,, die gevolgd*werd van zynen Zoon onder den naam van Fr** derik den III. Deeze Vorst, fchoon niet zeer gefchikt tot de Regeering, was nogthans een yvrig voorflander. van de Proteftanten, en ten allerfterkften verbonden aan den Prirs van Oranje, ook floot hy, of liever vernieuwde en bekragtigde de voorige Vèrbonden met de Staaten. Z. Hoe ging het met de Zwanger fdiap der Koningin van Engeland! E 3 V. DeV  !5CÜ GESCHIEDENISSEN DE3. V. Den coiïen Juny ontftond in Londen een gerugt, dat de Koningin in arbeid , en van eenen Prins van Walles verlost was , die den naam van Jakobus den lil kreeg De Markgraaf van Albyville gaf in Uage eene pragtige Maaltyd, op welke egter weinige Leden der Exgeering verfebeenen. In Am* fleldam werd het Huis v>n den Engclfchen Conful , voor het welke Vreugdf1 vuuren werden afgeftooken , door het graauw aangevallen, doch nog gelukkig bewaard. De Prins en Prinfes , van allts nog niet genoegzaam onderrigt , ontvingen de tyding met alle betaamlykheid , en zonder zelfs dan Heer van Zuileftein naa Engeland, om den Koning en Koningin geluk te wenfehen. — Doch de geboorte van dit kind, naderhand bekend onder den naam van den Pretendent, gaf aanleiding, dat de Prins meer en meer wierd aangezogt, om de verlosfing van En* geland ter hand te neemen , gelyk hy dan eindelyk, alles nu tot den overrogf: gereed zynde, daar toe befloot. Een onver- wagt geval* te weten de dood van den Bis- fchop  VER.EÉNÏGDS NEDSRLANdEIT. ' ÏO$ schop v?.n Keulen', en de twist, die 'er over" de verkiezing van eenen anderen ontftond, diende tot een gep ist voonvendzel , om dtr toerustingen tot dien overtogt t<» bedekken. Amfteldam was ook in de belangen van den Prins overgehaald, en hem in alles behulpzaam, doch hetJkostte den Staat niet weinig moeite, om de Franfche en Engelfcbe Afgezanten te voldoen op de vraagen , die zy deeden , waartoe de toerustimren, die hier gemaakt werden, dienen moeiten? —> Op deezen tyd verklaarde Franlryk den Oorlog aan den Keizer , en offchoon deeze verklaaring met eenige voorflaagen van Vrede verzeld was, bemagtigde Lodeivyk nogthans terftond eenige Steden in Duitscbland, ook verklaarde hy tevens den Oorlog aan den 4 Paus , door al het welk de Overtogt ten fterkften bevorderd werd, en in het midden van de maand Octaber nam de Prins affcheid van de Staaten , en ftak van den Briel in Zee , landende, na eenen moeilyken tegf, te Torbay, daar het byhebbende Leger ont* fcheepc werd, en van daar na Exeter trok , E 4 de  (€>4 GESCHIEDENISSEN DER de Koning werd terftond van de voornaamfti. Grooten verlasten, dies hy vol wanhoop naa Londen keerde. De Prins was ook reeds op weg nna Londen, toen Jakobus hem gemagtigden zond, om in onderhandeling te treeden. Inmiddels nam de Koningin met den gewaanden Prins van Walles de vlugt naa Frankryk, wordende in den volgenden nagt van den Koning gevolgd. — Hy trad te Wbitebal, vermomd en veizeld van drie perfoonen in eene Schuit, in het overvaaren van de Theems, wierp hy het g*oot Zegel in den Stroom, doende zig verders met een Visfcherspink overvoeren. Zodra men hier van in Londen tyding had , werd de Prins genodigd , om in die Hoofdftad te ko* men. —— De Koning, welke men meende, dat reeds buiten het Ryk was, werd door eenige Visfchers van Fcversbam in de Pink ontdekt , die hem voor eenen Priester of Jefuiet aanzagen , en zeer onwaardig behandelden; doch bekend geworden , haalde men hem over , om weder naa /onden te keeren , zo als hy deed. ——» De Prins die  AO. IÖS9O• VER2ENIGDE NEDERLANDEN. ■ ï©|- die hier van op zynen togt naa Londen onderrigt werd, zond hem drie Heeren toe, om hem te bidden, dat hy zig naa Bant, een Lusthuis van de Graavia van LauderdaJe' begeven wilde, doende ten zelfden tyde een Regiment naa Londen trekken, het welk zig van de Paleizen van St. James en Witeball meester ma ïkte. De Koning, die zig in het laatfle bevond, bleef dien nagt in bewaaring van 's Prinfen Soldaaten. Een uur na middernagt kwamen de drie Heeren by de» Koning, die kwalyk nemende, dat men hem gewekt had, verklaarde, liever naa Rocbeftcr* dan naa 1 am te willen vertrekken, waarin de Prins, die te Windfor was, bewilligde. Dit deed de Koning den 28ften December, en de Prins kwam denzelfden dag in Londen, nemende zyn verblyf te St. James. m De Koning bleef daar tot den 3 January 1Ö89, wanneer hy 'snagts uit zyne Slaapka» mer Hoop, te paard fteeg, en weder, niet meer dan van drie perfoonen vcrzeld, naar den Zeekant reed , alwaar hy fcheep gegaan, gelukkig in frankryk aanlandde. «— E 5 Dor^i  ÏOÖ • GESCHIEDENISSEN EES. Doch eer de Koning Engeland nog verliet, deed Frankryk door d'Avaux den Oorlog aan de Staaten verklaaren, zynde het Manifest daarvan reeds geteekend den elften November 1688. Z. Dit / moet den Staat in geene kleine verlegenheid gebragt hebben ; was men in fhat, om Lodeivyk het hoofd te bieden ? V. Dit zal u het vervolg doen zien, thans vervolgen wy de Engelfche zaaken Den 2*ften van de maand February 1689. na dac de Prins en Prinfesfe genoegen genomen hadden in de befluiten, die vastgefteld waren , v/erd aan hun, den volgenden dag, zittende op twee Armftoelen , onder een verhemelte, in de groote Zaal van Witebal, door de twee huizen der Conventie de Kroon pïegtig aangeboden , vooraf egter werd 'er eene uitvoerige verklaaring gelezen, vervattende eene optelling van de voornaamfte byzonderheden , waar in Jakobus de II. de grondwetten van het Ryk gefchonden had. — Voorts werd hy gezegd, den Troon te hebben a"geftaan enz. De Prins hield hier op i eene  v£nEENri3üE 'nsderlamdeïï. ' ïo? eene treffende aanfpraak , waar in hy zig uitliet, over dit blyk van vertrouwen, dat men in hem en zyne Gemaalln Helde, en nu beloofd hebbende , den Godsdienst en de Wetten des Ryks te zullen befchermen, werden zy beiden als Koning en Koningin uitgeroepen onder den naam van Willem en Maria, waarna de Conventie in een Parlement veranderd werd door den Koning , en toen volgde de Krooning op den aifïen April. Hetzelfde gefchiedde op dien dag in Schotland, doch Ierland hield nog lang de zyde van Koning Jakobus. Doch, laas ors na deezen uitflap, tot onzen Staat te rug keeren. —— Het liep aan toe de- Lente van het Jaar 1Ö89 , eer de Staaten gereed waren, aan ■ Frankryk, die reeds daadlyk 3 met het pleegen van vyandlykheden had aangevangen, mede den Oorlog te verklaaren, zo als gefchiedde den 9den Maart. Ten zelfden tyde*werd a'le HandeJ met dat Ryk' verboden. - De onrustige Lodeivyk ds ZIV, naar het fchynt, geone Vyanden ge* ' noeg hebbende, verklaarde nog den Ooricg B 5 aan-1' -  II8 GESCHIEDENISSEN DES. Staaten van Holland en door de Magiitraas der Stad openlyk bedankt werd Z. Weder een nieuw bewys in s' Lands Gefchiedenis, hoe noodzaaklyk eene goede en welgeoefende Burgery is, ter lvandhaaving van de achtbaarheid van wakkere Regenten , en de veiligheid der Ingezetenen. Nu zou ik u vragen moeten, Vader, hoe het met de Oorlogszaaken thans ftond, maar ik vreeze, u geduld te zeer te vergen? V. Ons Gefprek is reeds lang genoeg gerekt, wy zullen daarom liefst hier afbreeken, en den draad der gebeurtenisfen in een yolgend hervatten. I W-i  124 GESCHIEDENISSEN DER, Heeren van Ouwerkerk en Zuileflein^ volgden hem. Het Bootsvolk zelf fchroomde voor den togt met de Sloep, doch de Koning was 'er op gefteld. - 't Was twee uuren nademiddag, dat Zyne Majefteit uit het Jagt trad gevolgd van twee andere Sloepen, omtrent agt of negen uuren des avonds, befloot men, op het gezigt van de vuurbaak'van Goeree, de Sloepen aan den grond te zetten, doch door de donkerheid en mist kon men de wal niet vinden. De Koning fprak den Bootsgezellen moed in , vraagende, of zy bevreesd •waren, in zy» gezelfcbap te fierven? De Stuurman Simon Jamzeen Harteveld waagde het eindelyk, uit de Sloep te flappen, en kwam, met vallen en opftaan te Goeree aan Land, daar hy, ten teeken zyner aankomst, een Musket liet affchieten en fterker deed vuuren. — Zyne Majefteit bleef echter den gantfehen nagt op het water, en werd, met zyn Gezelfchap, des morgens met Wagens van Boord gehaald - Hy bragt drie uuren door in eene arme Visfchers Woning op het Strand, cn keerde, toen het weder bedaard was,  VEREENIGDE NEDER LAN D2M. 127 hebbende alvoorens Jen fcaat van Oorlog voor het volgende Jaar door den Raad van S.ute ooen opmtuken. 2 Dus v/as den Oorlog dit jiar weder te Land niét heel voordeelig afgeloopen, moog. lyk zal '•jen ter Zee beter gedaagd zyn? V. Tromp zou dit Jaar het Opperbevel over de Vloot &ehad hebben, indiea hy niet, op oen 20tlen Mei, aan eene kwynende ziekte overleeden was, men had om de Vloot beter te voorzien van Eootsvols, de Vaart op Groenland, en naar het Oosten en Westen verboden , doch , nadien de Franjeben zo wel een Zeeflag zorgvuldig vermydden, als zy een gevegt te land gedaan hadden, had 'er in dit Jaar riet-s beflisfends ter Zee plaats lnuufchen hadden de Fravfcben het toegelegd, om de Smimafche Vloot te onderfciieppen , maar de waakzaamheid der vereenigde Vlooren op haar pasfende, kwam zy in behouden Haven. Alleen was een Staatscb Oorlogfchip Haags geweest met twee IOpers van Algiers op de hoogte van Kaap Vinceut,- hen noodzaakende , af te hou> F 4 den  VËREENIGDS NEDERLANDEN» I sp, M'aart ftak de Koning te Harwieb in Zee, zynde verzeld van Portland en Atblone en meer anderen; den volgenden dag kwam hy in de Oranje Polder, en den eigen avond in den Haag, Eenige dagen daarna gaf hy den Staaten kennis , dat hy zo veele: Troepen, als zyn Ryk misfen kon, had doen* infcheepen , om herwaards te komen, en dat de Engelfche Vloot in gereedheid was waar van hy, met s'Hemels hulpe, eenen goeden uküag verwagtte. , —, Aan het Franfcbe Hof fmeedde men thans eenen Aanflag> om Koning Jakobus den II. met een' magfig Leger naar Engeland over te voeren en op den Toon te herftellen, zynde de Vloot, ten dien einde uitgerust, 44 Scheepen fterk, terwy! Konin* Jakobus zig inNormandiën bevond, aan het hoofd van een Leger van so,oco Mannen. , Koning Willem had de verdediging van het Ryk aam Koningin Maria gelaaren , die ook alle be- hoorlyke maatregelen in het werk ftelde. Ka dat de Franfcbe Vloot in Zee geftooken 1 was, verëenigden. zig de Staatfcbe met de. s S' En?  140 GESCHIEDENISSEN DES. der Poel, raakten terftond in een hevig gevegt, welk vyf uuren duurde. Zy fioegen tegen elfSchspen, doch eindelyk overmand, waren zy genoodzaakt, zig over te geven, na z?g zo verdeedigd te heHben, dat de Franfche Admiraal aan den Kapitein Scbryver vroeg, of by een Duivel of een Menschivosl De Franfchen vermeesterden by deeze gelegenheid 30 Koopvaardvfchepen, en 50 anderen werden gedeeltelyk door hen vernield , gedeeltelyk door het Scheepsvolk zeifin den grond geboord, om den Vyand den buit te ontrooven — Drie Franfche Oorlogsfchepen en één Kaaper van S Mal» maakten zig in September meester van 38 Schepen, in Hollund op de Waiyisch Vangst uitgezonden. Men ondernam wel St. Malo te bombardee- ren, maar dit daagde niet. En dus had dit. Ja:«r geheel en al, uirgezondqrd een Verdrag , dat met Zweeden geflcoten werd, een ongelukkig einde. Z. Niettegenftaanda de voordeelen, welke Frankryk behaalde, verwonder ik my echter, hoe dat Ryk de kosten van eenen zo alge- mce*  YEREENIGDe NEDERLANDEN. Uf meenen en aanhoudenden Oorlog in Duitse!» land, Hongarysn , Katnloniën, Italién, in de Nederlanden en ter Zee heeft kunnen goedmaken. —— Dit Ryk moet daar door zt er gedrukt zyn geweest, en de Groote Lodeivyk moet eindelyk geheerscht hebben over een arm en uitgeput volk. V. Di: was waarlyk zo, en dewyl de last des Oo:Iogs eene ongemeene duurte in Frankryk veroorzaakte, werd die nog verzwaard door een dubbel misgewas van graanen en zeer fchraalen wynöogst. ——. ue berugte Jam Bart bragt wel eene aanzienlykc Vloot met graanen veilig in Frankryk. doch het gebrek was alom te groot, om daar'door vervuld te worden. Het Volk haakte dan naar vrede, en de Koning zelf deed daartoe voorüagen aan de Bondgenooten, op voorwaarden, die hy redelyk dagt. — Maar in Engeland oordeelde men , dat Frankryk moest vernederd worden, om de rust van Europa te verzekeren, terwyl men zig vleidde met eene omkeering van den kans des oorlogs,— In  J42 GESCHIEDENISStN DER. In de Nederlanden ontftonden dit J?ar hevige verfchilien over de plaatsvervulling van den overleden Prirs van Waldek, als eerden Veldmaarfchalk van den Staat, waartoe veelen en byzonder Friesland»Prins Ilenrik Kafi* mir, die reeds zedert i63g als tweede Veldmaarfchalk in dienst van den Staat geweest was, geern bevorderd zagen , maar de ver. kiezing viel op den Hertog van Kolfïein Pioen, die nooit in s'Lands dienst geweest was. De Friezen verklaarden hier om hem niet te zullen erkennen., noch ook in geene lasten te zullen dragen en deelen, voordat hun voldoening gegeeven was, doch hunne pogingen waren vruchteloos. — Men befloot nu, om de Franfchen op hunne eigene kusten te beftoken, waartoe, geduurende den Winter, alle toebereidzelen gemaakt Werden. Z. Het verwondert my, dat Koning Willem de party niet trok voor zyi en Neef , Prins Kaf mir, maar misfchien was men bedugt, dat hy, als zynde reeds Stadhouder van twee frovintiën te groot gezag verkry- 2en  J50 (Ao. I697.) GESCHIEDENISSEN DES. dit Jaar. Thans werd het Octrooi voor de Oost - Indifche Maatfchappy hier te lande vernicmvd. De handelingen aan het Zweeéfche Hof werden zo verre voortgezet. dat Koning Willem van oordeel Wa*, dat men, onder bemiddeling der Zweeden , behoorde mede te handelen, en, nadat de Staaten daartoe bewilligd hadden, haalden zy 'er den Keizer in 't begin van 1697. insgelyks toe over, gelyk 'er de Enge1 fchen ook alles toe begonden aan te wenden. Dus kwam men al hjagziamerhand zo verre , dat men begon te raadplegen over de plaats, alwaar over de algemeene Vrede het Congres ftond gehouden te worden, waartoe dan het Huis te Ryswyk by het Dorp van dien naam in de Nabuürfchap van s*Graz-er.hjge bepaald werd; het welk in eigendom behoorde aan Koning Willem, en daartoe zo bekwaam was, als of Fredrik Hendrik deszeifs ftichter , het ten dien einde had laaten vervaardigen. Op den 9den Mei werden de onderhandelingen op hetzelve aangevangen. Z. Had  VERSKMCDE NSDERLASDEN. 151 Z. Had 'cr, geduurende dit gewigtig tyd« flip , nog een Veldtogr plaats ? V, Lodeivyk de XIV. verfeheen te veld, voor dat de Bondgenooten gereed waren. Koning Willem was niet voor het begin van Mey in Holland gekomen. üra maakte» de Franfchen zig meester van Aath; ook bemagtïgden zy Barcelona, en maakten eenige voortgangen in de West Indien, en veroverden eene Hollandfche Koopvaardy • Vloot. Z. Wel, deeden .de Onzen dan niets? Waar waren de Engelfche Vlooten ? Wat baatte ons de naauwe verëcniging met dat Ryk, daar alles dus tegen liep? V. Zacht, gy fchynt als het gemeen van dien tyd te fpreken, welk zeer misnoegd was over het beleid der Zeezaaken , byzonder in Engeland, daar de Koning zelf zich niet fchaamdc te zeggen, dat hy onkundig wss in den Oorlog ter Zee. Z. En hy had 'er wel mogen byvöcgsn, niet gelukkig te Land. V Men kan hem echter niet wel de fchuM geven. De Zeekans is altoos hachlyk G 4. eat  Ï55 GESCHIEDENISSEN D*.rt en ook het geluk te Land kon hy niet dwingen; doch in Engeland en hier be« fchuldigde men den Admiraal Rmfel, en men begon daar zo wel als hier om Vrede te roepen. Den twintigiten September werd eindelyk de Vrede tusfchen Frankryk ter ééner, en Spanje, Groot-Brit' tanniïn en de Staaten ter andere zyde getee* kend. Ook werd ten zelfden dage het Verdrag van Koophandel en Zeevaard tusfchen Frankryk en de Staaten geflooten. De Vredehandeling geëindigd zynde, begaf Koning Willem zig naar Engeland, en nog voor het einde van bet Jaar keerden de meeste Gezanten naar hunne Hoven te rug. Z. Zeg my, bid ik u, hoe werden de zaaken gevonden met Koning Jakob den ƒ/. Woelde die niet ernflig tegen de Vrede? V. In het begin hadden hy en Ledewyk gedagt» dat Willem zig zou vergenoegen, Biet de Kroon alleen voor zyn leven te bedingen, en dat die, na zyn dood > weder zou komen op Ja kol; en deszelfs Erfgenaarren, maar zy vonden zig daar in bedroegen, Jakob.  VEREENÏ-DE NEDERLANDEN. TgS Jakob , toon ziende, dat het Frankryk aan de wil of magt ontbrak , om hom te herftellen, nam zyn' toevlucht tor de Roomscbgezinde Vorften onder de Bondgenooten, tragtende die op zyne zyde te krygen. Daar werd meer dan één gefchrift verfpreid, waar in beweerd werd, dat hun belang vorderde, om hem weder op den Troon te herftellen. ■ ■ FrankKyh verklaarde kort daar op door den Herrog van Boufers aan den Granve van Portland, dat Zyne Allcrchristelykfte Majefteit niet zou kunnen bewogen worden, om zig openlyk by het Verdrag van Vrede te verbinden, dat hy Koning Jakob niet meer befchermen zou, doch dat hy onder de hand wel wilde bf looien, hem geenen onderftand te zullen bewyzen, noch Koning Willem ten zynen opzigte eenigzins te zullen ontrusten. Ze'fs zou hy hem van zyn Hof doen vertrekken naar Avignon of naar Italien * doch hy vorderde daarentegen, dat Koning Willem aan de Cemaalin van Jak oh 50 000 pond Sterling in 't Jiar deed betaalen, zynde dit haar reeds te voortn door Jakoh toege* G 5 leg*-*  T54 (&0m 1(>Q?} ) GESCHIEDENISSEN DER legrT en beloofd, die, voor het Engelfche Volk, kon gerekend worden als overleden te zyn Hier in werd van beide zy- den toegeftemd En dus baatte hem zyn prorefteeren weinig. — Mogten alle Vorften uil zyn gedrag leeren, dat zy wel voor eenen tyd de Ingezetenen kunnen verdrukken , maar dat het gevolg zulken Vorst 'er altyd het Slagtoffer van doet Worden Z. Willem genoot dan nu in Vrede de bezitting van den Troon van Graat- Brittatt' uien .... » De Staaten zullen, buiten twyf 1, alles hebben te werk gefield , om het gt not der Vrede duurzaam te maaken voor Europa ? V In 't volgende Jaar 1698. werd van hier een Gezantfchap naar Frankryk gezonden, zo als Koning Willem mede gedaan had. " 1 Men vreesde toch, dat de Vrede van geen langen duur zou zyn 3 dewyl de dood des Konings van Spanje daaglyks te gemoet gezien werd, en 'er zelfs een gerugt ons-  VERZENrGDE NEDER LAS DE». fS5 ontftond, dat hy werklyk overleden was, of ten minnen op fterven lag. ■■■ - Die dreef Koning Willem ook weder naar Holland om öy eene Handeling over de \erdeeliag der Spaanfche Heerfdnppyën na den dood van Koning Karei den' II tegenwoordig te zyn. Z, Verdeelde men dan zyne goederen reed* by zyn leven? V. Ne^n, maar om eenen nieuwen Oorlog voor ;e komen , vorderde het belang va» Europa , en byzonder van den Staat , dat d>irop eenige fchikkingen gemaakt werden. ■ Frankryk zogt zig inmiddels aaa de ééne , en Engeland aan de andere zydedoot* verbonden te Herken, ten blyke, dat zy van wcêrskanten weinig vertrouwen op eikanderen hadden. — — Koning Willem eene reize naar Duitschland gedaan hebbende, k wam van daar in Ihllard te rug, waar na hy zig weder naar Engeland begaf ~~— Het Spaanfche Hof toonde zig ten uiterften misnoegd, over de Handeling, daar ik vin gemeld heb, noemende den Ambasfadeur van hetzelve,m Èu*  (Ao. 1^99 ) CrsCfflFDfNISSEN PF.tt geland . z»/£f loutere Staatzugt en verfoeilyke (Tierigheid , waarom Kor ing Willem hem zyn Hof deed ruimen. De Spaanfche Gezant in den Haag meende ook in het Jaar 1699. een vertoog, opgevuld, met k!agten van zyn Hof in ie leveren, maar het .werd niet aangenomen, de dood van den Keurprins van l'eyeren , wien men de opvolging in het grootfte gedc( Ite der Spaanfche Heerichappyën had tocgefchikt, baarde weder nieuwe zorg > en men trad, om die reden, weder in hande* Jing over een nieuw verdrag van verdeeling, hetwelk den 2sflen Maart 1700 gereekend werd Z. Het was eenter ongelukkig voor den Koning van Spanje , dit by zyn leven te moeren zien. »■. ^ <«. V. Maar nog ongelukkiger was het voor duizenden, dat, na zyn overlyden ganrsch Europa weder naar de wapenen moest tasten» De vrede zou misfehien beftendiger gebleven zyn, zo Keizer Leopold mede in dit verdrag van verdeeling bewilligd, en niet integen* éeel bewerkt, had, dat de Koning van Spanje eenen.  (AO. I7-0 ) VIRSF.NIGDE NFD^RLA" SM, Igf- eenen uiterften wil maakte ten behoeve van den Aardshertog Karei, dien men zelfs nog by het leven des Konings met een Leger naar Spanje dacht te zenden, Z Was de Keizer dan in ftaat, om m weerwil der andere Mogendheden zyne ontwerpen nit te voeren ? V. Verre van daar , maar het gemeen ge» loofde, dat hy misfchien rekening maakte, dat 'er wondden ten behoeve van 't Huisvan Oojlenryk gefchieden zouden, Onder» tusfchen, terwyl de dood van Karei den II. daaglyksch te gemoet gezien werd, en gevolglyk een Oorlog , ontftond 'er onverwagtS een Oorlog in het Noorden , nogthans bewerkten Groot - Brittannien en . de Staateu fpoedig, na een Verbond met Zweeden ge* flooten te hebben, de Vrede tusfchen Zivee* den, Denemarken en Holftein. Naauw* lyks was dit gefchied, of 'er openbaarde zig wederom iets anders , te weten , dat de Keurvorst van Brandenburg naar de Koninglyke waardigheid ftond. Men meent, dat de verheffing van den Prins vau Oranje op den G 7 Tsom  ÏS8 GESCIHEDSNfSSENr DER Troon van Engeland, en des ÏTenrvörffeft van Saxen op dien van Paden, den Keurvorst imryverig gemaakt had. . Hy zogt van toen af de gunst des Keizers meer dan voorheen, dewyl deeze hem het eerst in de Waardigheid van Koning van Prüisftn moest erkennen, echter verzuimde hy zyne belangen niet by Engeland en deezen Staar, metwelke Mogendheden hy de oude Verbondei vernieuwde, op hoope, dat zy' hem in zyne nieuwe waardigheid erkennen zouden. — Om die reden hield hy zig ook onzydig omtrent Zweeden, doch 'er verliep nog eenige tyd, eer hy voor Koning erkend werd. — In Engeland was, middelerwyl dat de Ko. ning in Holland was, iets voorgevallen, het welkeenigc opmerking baarde. Aldaar was de Zoon van Prinfesfe Anna, de Hertog van Glocester, overleeden, na welke de Hertoginn? Weduwe van Hanover de naafte protéftafltfehe Erfgenaame der Kroon was. Niet 20 z?er deszelfs dood, als wel dat Koning. Willem op her Loo berigt ontving, dat de !>dufesfe Anna van dit ficrfseval kornis hait 1 A ^ ge-  VERSENIJDE NEDERLANDEN. IjfJ gegeeven aan haaren Vader Jakob den II., die zig: nog te St Germain onthield, baarde vermoeden , of zy voornemens mogt zyn, gemelde Hertoginne Weduwe eens van de opvolging uit te fluiten. —— De Koning derhalven , in Engeland te rug gekeerd, bewerkte de vastftelling der Proteftantfche opvolging , waarmede deeze vreeze werd weggenomen. —» In Spanje had de Keizer zyne banden zo vast niet gelegd, of Frankryk vond middel, om ze te verbreken, en te bewerken, dat Koning Karei de II, eenen nieuwen uiterften wil maakte ten behoeve van Filips - Hertog van Anjou. Dit was Frankryk te ligter gevallen, dewyl die Kroon de Spaanfche Grooten in haar belang had weten te lokken, men kreeg 'er echter hier te Lande geene tyding van, dan nadat de Koning van Spanje den iften November overle.ien was . terftond werd de Hertog van A jou, Zoon des Dauflns, en kleinzoon van Lodew.k a.ua het Franfche Hof als Koning van Spanje begroet en te Madrid, onder dep naam van Ft tips den K uitgeroepen, waarna hy  S6ö (Ao 1701.) GESCHIEDENISSEN DES. hy aldaar in February 1701. openlyk werd ingehaald. Z Dit moet eene groote verfl:genheid iri de Nederlanden en Engeland veroorzaakt heb» ben , alzo hier door het geheele Verdrag van verdeeling in duigen lag. ———- ftoe handelde men hier in ? V. De verflagenheid was wezenlvk groot en de raadplegingen meerdgvuldig. De één was. voor het erkennen van den Hertog van Anjou, de ander, om het Zwaard weder op te vatten en het gemaakte verdrag te doen ümd houden. Het draalen in Engeland was oorzaak , dar men hier ook tot geen vast befluit kon komen; doch de maatregels, die men voornemens was. te beraamen, werden vervdeld door de werkzaamheid van het Fnii fche Hof, welk, door de Steden in de Spaaifche Nederlanden met Frjmsch Krygsvolk te bezetten, de Staaten wist te noodgaaken , om in February des Jaars 1701. Filips Hertog van Anjou, als Koning va» Spanje te erkennen, en dit gefchiedde , terwyl de Staaten weder met den Graafe tfAjtOÊJt  VERF.ENIGDE NEDERLANDEN". iéj (CAvaux in onderhandeling getreeden w.iren, hoewel zy volftrekt weigelden, om afzonderlyk buiten Engeland te handelen; en op deezen voet deeden zy opening van de middelen , die hen voorkwamen, dat beraamd<»n toegeftaan moeiten worden, indien de Koning van Frankryk de vrede wilde bewaaren, Z. En die waren ? V. Vooreerst, dat men den Keizer behoor-i lyke voldoening moest beXorgen omtrent zyne eisfehen op de Spianfche nalatenfchap. £ Dat het Franfcbe Krygsvolk de Spaanfeba Nederlanden behoorde te ontruimen, zonder 'er imsner weder in te komen, 3 Benoem» den zy eenige plaatzen, die tot verzekering van den Staat aan hen in bew»aring moeiten gefield worden. 4 Dat geen gedeelte der Spaanfche nalatenfchap immer aan Frankryk kwame. 5. Dat de Ingezetenen der Fereenigde. Nederlanden, hunne oude Voorregten ia Spanje zouden behouden , en de Franfchen 'er geene boven hen genieten « ■ •» De Engelfiben vorderden boven deeze punten nog.  '62 GESCIITKBE'VIJ&EN DfS. nog eenige anderen, en wel inzonderheid de hewaarir.g van Oeflende en Nietrapoott. Z. Ik voorzie, dat deeze eifchen op ftaande voer door dAvaux zullen verworpen zyn» alzo Frankryk misfehien zig meer bevoordeeld zou hébben met het verdrag van verdei ling in wezen te laaten, dan met dee2e eifchen in te willigen. V. 't Was, zo als gy zegr d'Araux verwierp de< ze vdorSsgSfl en de Graaf van Briord van een' driftiger aart zynde, nam kort daarop zyn affebeid en verklaarde, dat de Konir.g zyn treeft, r zo zeer gehoond was, dat de fchan?le hem aangedaan, niet dan met bloed was uit te wisfehen. Deeze taal en de inrukkirg der Frmfche Troepen in de Spaanfche Nede; landen deed alle de genen , die tot hier roe voor de vrede geweest waren, meer tot den Oorlog neigen, en dit zelfde had ook in Engeland plaats, waartoe dan ook alle nodige middelen in 'i werk werden gefteld. Te ver- geefsch zogr d"Avaux de Staaten tot een sfBaiderlyk verdrag buiten Engeland over te haa-  vereenigöe nederianden. 163 haaien, echter werd 'er nog eenigen tyd gehmdeld tuslchen d^Avunx, de Staarfchen en Stanhope, die ten dien einde uit Engeland overgekomen was, doch nadat d'Avaux openlyk gezegd had, dat de Keizer niets had te vorderen, en daarom deszelfs Gezant» den Graaf van Goes niet wilde toelaaten, werd alle onderhandeling afgebroken • en hy nam zyn affcheid met een uitvoerig Vertoog, welk door de Staaten me- één , niet nin uitvoerig , noch min kragtig beantwoord werd. —~——- Inmiddels floot Frankryk Ver», bonden met eenige Duitfche Voriten, gelyk Groot Brittannien, Denemarken en de Staat onderling deeden , wiarby zig de Keizer voegde, en om den Keurvorst van Brandenburg te winnen, ftont de Keizer hem de verzogte waardigheid van Koning van Pruis, fen toe, waarna Engeland en de Staaten, om die zelfde reden , hem daarin erkenden, en toen trad de nieuwe Koning mede in bet Verbond, — Thans werden van alle kan" ten toebereidzels ten Oorlog gemaakt, terwyl Frankryk reeds bezig was, met het bezetten van  ÏÖ4 GESCHIEDENISSEN DER van Luik en verfcheiden Steden langs de» Rbytt, — - Doch al hid dit alles geene plaa;s gehad, was nogthans dtn Oorlog, onvermydelyk door den flap , welken de Koning va» Frankryk deed. Jakob de II. in de maand Van September overleden zynde, had de Koning op aanraaden van zyne- Maitresfe Mevrouwe de M lintenon den gewaanden Prins van Walles, nu den ouderdom van 13 Jaarea bereikt hebbende, onder den naam van Ja* kob den III. erkend als Koning van Groot* Brittannien. Koning Willem had hier zo haast geen beri.^t van gekregen , of hy beval zynen AmbasCideur terflon 1 het Franfcbe Hof te verhaten , zo deeden ook da Staaten, doch hun gezant de Heer van Heemskerk nam echter een fehriftelyfc afïfcheid van hetzelve. Z. Dus ftond dan nu het Toneel des Oorlogs, waarin de Staat op eene onfchuldige wyze werd gewikkeld, weder geopend te worden. De Memel geve, dat deeze Oorlog vooripoeöiger zy dan de voorde. Ik verzoek  ' YEREENIGDE NEDERLANDEN. 1 <5S zoek u, my, naar uwe gewoonte, daar van een beknopt vefflag te doen. V, Niemand wilde de eerfte zyn, met hèc aanvangen der vyandlyküeden , doch de Franfchen deeden dit eincltiyk met eenen verraaderlyken aanflag te fmee den op Maafi; icht f welke door den Generaal Dopjt gelukkig ontdekt werd, die de aanleggers daar van naar verdienften deed ftraffen. Ook. dreigden de Franfchen Sluis en Sas van Gend te bombardeeren , doch het bleef by dreigen. ——Terwyl dit van hunnen kant verrigt werd, raadpleegde men in 's 'lage nog over de opening van den aanftaanden Veldtogt, maar toen men op de uitvoeiing der beraamde middelen bedagt was, werd Koning Willet» van eene owpaslykheid aangetast, geduurende welke hy poogingen deed, om den jongen Prins v2\i Nas fan, zynen verklaarden Erfgenaam en Stadhouder van Friesland in zyne waardigheden als Stadhouder deezer Gewesten te doen erkennen, doch hy vond hier toe zo weinig genegenheid by de Leden der Regeeryag, dat hy 'er van afzag. Een weinig fchy.  166 (Ao. 1/02.) GESCHIEDENISSEN DER fchynende te beteren , vermaakte hy zig ééns ter week met c'e Jagt, eene uitbanning, waarop hy,meer dan ooit eenig Vorst, gezet was; doch op den 4 ps&rt 370^ had hy het ongeluk, dat hy, door het ftruikelen van zyn paard, ter aarde viel, en het fleutelbeen van zyne regter fchouder brak, men voerde hem terftond naa ïlamptmco-art, daar het been gezet werd. Doch by dit toeval kreeg de Koning de koorts, die toenam tot den 18, zynde den laatften dag van zyn leven, alzo hy voor Zondag den 19 Maart zeer zagtelyk ontfliep Hy werd in het Ryk van Engeland opgevolgd door de Prinfesfe Anna, welke terftond alle Verbonden met de Staaten vernieuwde. Z. Dit was nog al wel! zogt Frankryk zyn Voordeel niet te doen met het Sterfgeval van Koning Willem ? V. Niet dan in zo verre, dat hy den Staat tot afzonderlyke handeling poogde over te haaien, en zelfs moeite deed, om Am/leldam op zyne zy de te krygen, doch dit alles was te vergeefich. Integendeel men beant¬ woord-  x.B.pl.vra. UJE VAJL ?1N IOÏIHC VULIAM.   VRREENI'jDE nederlanben. ifï de alle de voorflagen wel minzaam, doch met een gepisten ernst, die den Koning deed zien, dat men eeniglyk bedagt was, om alle gemaakte verbonden getrouwlyk naar te komen. Terwyl men echter werkte, om de Pvegeering byzonder in Holland en Zeeland die gedaante weder te doen hernemen, waarin dezelve gefield was met den dood van Prins Willem den II Doch niet weinig bezwaarde de Staaten, dat de Koning »«» Pruisfen het Testament van Wylen Willem den III. zogt kragteloos te maaken, zig grondende op dat van Predrik Benrik Hy eigende zig de geheele erfenis en nam terftond bezit van de Graaffchappen hingen en JMears. Daar by kwam het allergevaar. lykfte , dat" den Staat in den tegenwoordigen toeftand treffen kon, naamlyk geweldige beroertens in de Gewesten en Steden. Doch Heiland bleef hier van nog gelukkig ver» fbhoond. —- Dan in Ce derland en byzonder te Nieuwmegen, te Tel, te Arnhem* en in de overige Steden van die Provintie, waren over de verandering in de Regeering de be-  153 geschiedenissen dér beroertens i„ het aigerneen hevig> , ^ ook in Overy5fil e„ boven al ,n EMMd, daar de plaats van Eerft»-Edele rernierigd werd; ook gebeurde 'er eene verandering van de Magidraat te Thoolen, te Hoes daar de Regenten in ,092 gebannen, weder ingehaald werden, «I. ook te Middelburg. Doch deezen tuimelgeest daar ]aatende , fpoede ik m «ever, om u de gev0lgen van deu0orI met frankryk te doen zien. De Kei «rfchen hadden eenen aanvang gemaakt met het beleg van Keizersvaard, en geduurende Hetzelve werd door den Keizer, de Koningin van Engeland en de Staaten, op ednen dag de Oorlog aan Frankryk verklaard, ge. lyk door Lodewyk mede gedaan werd aan deeze drie Mogendheden, op den 3 Jujy Intusfchen hadden de Franfchen eenen aan/lag eefmeed, om Nieumgen te verrasfen, doch Athlene hier van berigt krygende,befloot met het Leger der Bondgenooten te wyken tot onder het Gefchut dier Stad, gefrk ook gefchiedde. In den aanval werden te Franfchen door dc Burgers zo wel ont> van-  VEREE'NIGDE NÈMRCANDEN. ïfy vangen, dat de Hertog van Bourgtndiën, geen kans ziende, om de Stad, die door een geheel Leger gedekt werd, te vermeesteren, bevel gaf, om af te trekken. Daar ca gaf Keizerpaard zig over, en in c!e Neder Elzas werd laédau door de Keizerfchen mede bemagtigd. — Daarentegen ver. overde de Keurvorst van Beyercn, die in de Franfche belangen was, Vim en Nijuwburg, ook maakien de Franfchen zig meester van eenige Plaatzen. Doch, nadat de Hertog van Marlbourg, die het Slaatsch en Engelsch Leger gebood, te veld was getrokken, werd p*Klr, & levenswaard en Roermond door hem bemagtigd, en de Franfchen genoodzaakt, Luik te verhaten, ook veroverde de Prins van Iïtsfen ■ Kasftl verfcheiden Steden aan den Rbyn. Z. Dus was dan deeze Veldtogt in Duitscb. land en de Nederlanden gamsch niet onvoordeelig. Werd 'er ter Zee ook iet van belang verrigt? V. De ondernemingen van Groot Brittatn nicn en de Staaten vcldecdeu hier niet aan X. DEEL. H i iA de  170 GEscaiEDaJïisssrj der. de oogmerken. —— Een aanflag op Kadix mislukte, doch 15 Engelfcbe en 10 Staatfche Oorlogrchepen zeilden de Haven van Vigos in, alwaar de Spaanfche Zilvervloot zig geborgen had. 'c Franfche Oorlogfchip de Bourbon werd terftond aangetast» hetwelk zo veel fchrik baarde by de overigen, dat de Graaf van Cbateaw RenauA bevel gaf, ora dc Oorlogfchepen en Gallioenen in den brand te fteeken, opdat zy niet in de handen der Vyanden mogten vallen. ——— De , Verëenigde Vloot deed haar best, om dit te verydeien; de Engeifcben bemagtigden 4 Oorlogfchepen en 6 Gallioenen, en de Onzen 6 Oorlogfchepen en 5] Gallioenen; de ove» rigen verteerden door hun eigen vuur, of werden door de Onzen in den grond geboord. Men rekende, dat de Zilvervloot dc waarde in had van 20 Millioenen Stukken van Achten, waar van 14 geborgen, en de zes overige verlooren raakten met de Gallioenen , of in handen der Overwinnaars vielen. Van de Koopmanfchappen, insgelyks op 20 Millioenen gefchat wordende ,  CAO. 1703.) VEREENIGDE NEDERLANDEN. I?1 de, had de Vyand flegts een vierde kunnen bergen, de helft was vergaan, en het overige buit gemaakt. In de maand November kwamen onze Schepen behouden binnen. Z. My dunkt, dat dit eene aanzienlyke overwinning was, die ftof tot dankbaarheid gaf. V. Men hield 'er ook een plegtigen dank. dag over, maar de Kooplieden te Amfteldam, die onder Spaanfche naamen op de WestIndien handelden, hadden een groot deel in de fchade. Hierby kwam, dat de verandering, welke de Koningin in het Engelsch Parlement gemaakt had, de Staaten bedugt deed zyn voor nadeelige gevolgen. — ln het volgende Jaar 1703 werd hier te lande alle handel met Frankryk en Spanje verboden , ook was men in Holland zeer gereed in het inwilligen van de lasten des Oorlogs niet alleen, maar alle pogingen werden ook aangewend, om de andere Gewesten daar toe te bewegen. — Het gereed bewilligen van Engeland, om de Troepen met 20,000 man te vermeerderen, en de verdragen met H a de  V"t i 1 GESCHIEDENISSEN "Dï.K de Dui fëhs Vorsten geflooten, maakten geen ongunstig voaruitzigt. — Dc VelJtogt werd dit Jaar in Duitscblakd geopend, daar hy voor de Bondgenooten niet voordeelig uitviel, Doch ik moet my alleen tot deezen Staat bepalen. Dier werden Fibynberk en Gelder door de Pruis/In veroverd. Marlbourg bemagtigde Bon, en fehom de Franfchen zig meester maakten vr\\ Tongeren, moesten zy die Plaats echter weder verbaten, en toen werden ook hunne Liniën in Vlaanderen overweldigd, waar op een gevegt by Ekerea voorviel , waarin beide de Partyën weinig voordeel behaalden. Te vergeefsch poogden de Bondgenocten den Vyiincï op nieuws tot eenen Veldflag te brengen. Dit niet doer.lvk zynde, belegerden zy Boei en ÈjmfurgM welke beide Plaarzéh ook overmeesterd werden. ——• Ter Zee verëenigden zig de Engelfcbe en Staa.fche Vlooten in 't begin van July, fteekende de Admiraal Revko en de Luitenant • Admiraal Almonde over naar de Kust van Pcrt*gal, diar men voor eene cnder/neming der FrdttfeWn bedugt was, en 'hier  Vrs,S*.N:&D£ KrDiJf.LANDEN.- Mer op trad cl; Koning van Pormgsl mede in 't Groot Verbond. De Vercenigde „Vloot bevond zig in de maand September voor Livorno. — De Mirkgraaf van Ceëtl^ gen in Jtjly op de hoogte van Lisfibon kruisende , met 5 Franfche Oorlogskepen ontmoette aldaar eene Engelfche en Hoilandfche Koopvaardy vloot, geleid wordende door eenige Ooilogfehepen, die na een Inrdnekkig gevegt overweldigd werden y doch de meeste Koopvaarders hadden zig, geduurende het geesnoi aan den Prins Etigeen en de Afgevaardigden te Velde, dat hy het beleg niet langer kon dekken, maar zo haast men hem Duinkerken had ingeruimd, zig met alle de Troepen, die kaare Majefteit betaalde, van /het p\ferige Leger zou moeten affcheiden , en den ftilftand' van Wapenen openlyk bekend maaken.. -—- Men.  VEREENIGDE NEDERLANDEN. CC? Men bewoog egter de vreemde Troepen, die hy onder zyn bevel had, om by het Leger te blyven, waar cp de overgave van Qttesnci rien 4 Juny volgde. Doch, om de voluagen ontrouw der Engelfcben te zien, moet gy u verbeelden, hoe verheugd de Franfchen waren, dat de Hertog, het Leger der Bondgenooten verlaaten hebbende, met de zynen Gend en Brugge bezet had. Na zynen aftogt volgde de Nederlaag der Bondgenooten by Denain, en het verlies van Qttesnoi , Betbune en Bouchain. Ook werd door eene Franfche Party Tboolen in Zeeland gebrandfehat, en die Stad 10,000 Ryksdaalers afgeperst. —~* En hier mede werd deeze , door de ontrouw der Engelfchen, zo ongelukkige Veidcogt beflooten. ■ ■ ■. Het Hof van Frankryk, dat van Engeland, om zo te fpreeken , nu in zyne magt hebbende , om het te brengen, waar het wilde, drong de Engelfcben aan op de verlenging van de Wapenftilftand, die te Water en te Land tot den 22 December duuren moest. ——— De Staat leed ook een geweldig nadeel, door hei  203 (AO. I7I3.) GESCHIEDENISSEN DER het brandfchatten van Suriname, Curagao ende Berbice, waar door de Staaten zig wel genoodzaakt zagen, de Vrede op de best mooglyke voorwaarden te fluiten; gelyk die dan ook op den ir April van her Jaar 1713 te Utrecht getroffen werd, tusfchen de Engelfchen, Portugeezen,.Savoyen en de Staaten met Frankryk, en te drie uuren na midden nagt werd het Verdrag van Vrede en Koophandel tusfchen Frankryk en den Staat door onderteekening bevestigd. Z. Uit uwe optelling befluit ik, dat de Keizer nog in Oorlog bleef? V Ja, de Keizer en eenige Dtiitfche Vorften bleven nog in Oorlog met Frankryk i deszelfs Gezanten onthielden zig wel nog eene wyl in Utrecht of *' Hage , doch keerden eerDng naa FFeenen, zeer misnoegd op de Staaten, en vooral op de Engelfcben, ——— De Franfche, Engelfcbe en Sraatfche Gezan; ten bleven ook nog eene poos te Utrecht , daar men wel haast Gezanten van Filips de V. ontving, die nu wederom door de Staaten^ %o als in den aanvang zyner Regeering, voor Kt»  VEREENIGDE NEDERLANDEN, 20f Koning van Spanje erkend, en de Vrede ook met hem geflooten werd. Z De Vrede moet echter voor de Staaten nog op losfe fcliroeven geffoan hebben , zo lang de Keizer met Frankryk in Oorlog bleef. . Deed men niet alle moeite, om ook de Vrede tusfchen deeze Mogendheden te bewerken ? V. Men had niet alleen nodig, dit te doen ten behoeve des Keizers, maar ook uit hoofde van eigenbelang; alzo de Keizer juist de Mogendheid was, die in allen gevalle den Staat tegen Frankryk kon beveiligen, als ook, dewyl men met hem over eene Barrière of Voormuur voor den Staat in de Nederlanden handelen moest, hetwelk niet tot ftand gebragt kon worden, zo lang de Oorlog duurde. Men zond dan naa Frankryk, als buitengewoone Gezanten, de Heeren Buis en Goslinga, en van daar kwam herwaards als gewoon Gezant d^ Markgraaf van Castagnere. Om zig verders tegen alle onvoorziene voor» vallen te wapenen, flooten de Staaten een Verbond met het Kanton Bern en met Graauwburderland. Ook werd nog in dit zelf-  £10 GESCHIEDENISSEN DER zelfde Jaar de Vrede met Algiers, Tunis en Tripoli bevestigd, —«-— Ik utb u hier vooren gezegd, dat onder andere Volkplantingen van den Staat ook de Berbice door de Franfchen gebrandfehat was, Deeze Volkplanting was in 't Jaar 1703 door de West-lndifche Maatfchappy ais een onrerfterflyk Erfleen, opgedragen aan Abraham van Peere, Schepen en Raad te Flisjingen^ wiens Voorouders haar j voor omtrent 75 Jaaren het eerst hadden aangelegd, .n De Brandfchatting was maar gedeeltelyk door de Volkplanting voldaan , en men had aldaar een Wisfelbrief van omtrent 182,000 Guldens ten Saste van J'ohannes en Kor dis van Peere , voor een merklyk gedeelte Eigenaars der Volkplanting afgegeeven. Doch deeze weigerden dezelve te betaalen , en wat moeite de Franfchen te Utrecht en in den Haag aanwendden, die Heeren bellooten liever den gehcelen eigendom, dien zy aan de Volkplanting hadden, aan de Franfchen over te laaten, dan de gemelde fom te voldoen. Dit zagen echter de Staaten ongeu^ue, en dus duurde het tot  (AO. I714) VEREKNIGDS NEQiiRLANI)SN. 2Ï2 tot in September, des volgenden Jaar», eer de Franfchen met vier Amjleldamfcbe Kooplieden overeenkwamen, ter betaaling van den Wisfelbrief. Deeze waren Nikolaas en Hen. rik van Hoorn, Arnold Bik en Pieter ■Schuurmans, aan hun werd vervolgends de eigendom der Volkplanting afgeltaan, doch welken zy eenige Jaaren daar na, weder overdroegen aan eene Maatfchappy van Kooplieden, voor de fomme van 800 oco Guldens, waarna de Handel aldaar m;rklykis toegenomen. Z. Hoe ftond bet inmiddels met den Oorlog in het Noorden! Was die al geëindigd? V. Neen; die bield nog fteeds aan, tot mcrklyk nadeel van de Nederlandfche Zeevaart, t'ewyl niet flegts de Zweeden, maar ook de Deenen, verfcheiden Schepen namen, onder voorwendsel, dat dezelven voorraad naa Tonningen bragten, dat nog belegerd was — De Staaten werden 4por de Deenen aangezogt, om deel in hunne belangen re nemen, maar zy weigerden het. Onder- tusfchen liep in den Oorlog, tusfchen den Kei-  £12, GESCHIEDENISSEN DSR Keizer en de Franfchen , de Oorlogskans den eerftcn racer en meer tegen, waar op de Vrede - Onderhandelingen tusfchen hem en het Franfche Hof weder aangevangen werden, en eindelyk de Vrede den 6 Maart 1714. te Radjiad geteekend. —— Vervolgends werden te Baden de Onderhandelingen met het Duitfche Ryk voortgezet, doch het liep aan tot den 7 September, eer de Vrede met den Keizer en het Ryk ter ééner, en Frankryk ter andere zyde getroffen werd- - ■ ■Hier op volgde ook de Vrede tusfchen Spanje en Portugal. Koningin Anna, die de vru?ten van haaren trouwloozen handel niet lang genoot, was reeds op het einde des voorleden Jaars krank geworden, en geduurende haare ziekte, waren de Wigs onvermoeid in de weer, om de Proteftantfche Opvolging te verzekeren , ook hadden zy een heimfyk Verbond weten te bewerken, tusfchen de Staaten en George Lodeivyk , Keurvorst van Hanover, die volgends voorheen gemiakte fchikkingen Koningin Anna moest opvolgen. ———» De Vrienden van den Pre- ten-  CAO. I7I6) VEREENICDE NEDERLANDEN. 219 tendcnt, en hy zelf zaten mede niet ftil, en werden in Frankryk, fchoon men het aan het Hof ftoutelyk ontkende, onder de hand ondersteund. De Koningin overleed den 12 Augustus; en men had reeds gezorgd, dat, zodra zy overleden was, George de I. als Koning van Engeland uitgeroepen wierd, gelyk nu gefchiedde, wordende hy nog dienzelfden dag door het Parlement erkend, en aan hem daar van kennis gegeeven. Frankryk deed terftond verklaaren, de herftelde vricndfchap tusfchen de twee Kroonen te willen handhouden, zonder zig met eenigen toeleg van den Pretendent te zullen moeijen. George kwam van Hanover, in September te Utrecht, van daar in den Haag, daar hy door de Franfche en Spaanfche Gezanten begroet werd. — Hy vertrok met zynen Zoon naa de Oranje Folder, alwaar hy Scheep ging, wordende door eene Vloot Staatfche en Engelfche Oorlogfchepen begeleid. — En in Engeland met veel vreugde ontvangen. 2. Dus had dan de Staat weder gearbeid, onj  214 GESCHIEDENISSEN DER. om aan het Volk van Engeland eenen Koning, en aan den Koning zyne Kroon te bezorgen, 'c Zal my nieuw doen, welke dankbaarheid men daar voor genooten heeft? V. Zo dra George de I. den Troon beklommen had, beyverde hy zig ten fterkflen, om Frankryk, volgends de Vrede van Utrecht, te vt.rpligten, om de Haven van Duinkerken te flegten, waar over de beide Vorften gantsch verfchiilende gedachten hadden. Terwyl zy hier over twistten, veroorzaakte de Koning van Pr uitjen nieuwe verfchillen over de Tollen op de Maaze, enkel ten oogmerk hebbende, om zig nog meer goederen uit de Nalatenfchap van Koning Willem toe te eigenen, ook zogt de Koning zig by verrasüng van Grave meester te maken, als esne Heerlykheid, behoorende aan het Huis van Oranje, doch dit gefrak zynde, wierp hy Volk in Herjlal, mede eene Heerlykheid, aan den jongen Vorst W. C H. Frifo toebehoorende. Onderling handelden de Staaten over de vermindering van Krygsvolk, daar fommigen fterk voor  CA0.'7I5.)VEREENIGDE NEDERLANDEN. 215 voor waren, doch anderen beweerden, dat de Vrede zo vast niet ftond, om zig van zo veel Volk te ontblooten , waarby zig ook de Raad van Staate voegde. Men was mede ten zelfden tyde in onderhandeling ge treeden met den Keizer over het Traktaat van Barrière, welk, na eenige moeilyke onderhandelingen, in'het Jaar 1715 tot ftand gebragt werd. - Met het begin van dat Jaar werd Engeland met eenen inval van den Pretendent gedreigd, ten welken einde een hevige opftand ht Schotland bewerkt werd. —— Aan de Ambasfadeurs der Staaten werd hier van terftond kennis gegeven, die het naa den Haag overfchreeven; waar op de Staaten volgends hun beOuit in Augustus des voorleeden Jaars, den Koning alle verzekering gaven van byftand. In de maand van September brak de opftand in Schotland openiyk uit, doende den Graaf van Mar den Pretendent voor Koning uitroepen,'welk ook aan verfchei- dene Oorden van Engeland gefchiedde, - De Koning zond HdratU fTdlpoh herwaards, om  ElS GESCHIEDENISSEN DER om by de Staaten aan te houden op den onderftand van óooo man, waar aan terftond, volgends gedaane belofte, voldaaan werd. Voorts werd hem toegeftaan, hier te doen koopen iaooo Snaphaanen, met derzelver Bajonnetten, die in Amfteldam geleverd werden, De Patenten voor de Hulptroepen in gereedheid, en de nodige Mondbehoeftens r verzameld zynde, werd de Manfchap onder bevel van den Majoor Generaal van der Beek te Ooftende ingefcheept, en landde vervolgends op de Theems te Harwich. in November trokken zy in twee hoopen naa Schotland, cn weiden voor eenigen tyd in Edemburg gelegd — De Engclfchen hadden reeds eenige overwinningen op de Weêrfpannelingen behaald. Inmiddels had de Pretendent aan alle Mogendheden, en dus ook aan de Staaten kennis gegeeven, dat hy bezit ging nemen van zyne Ryken. — Hy begaf zig met een klein Vaartuig te Duinkerken in Zee, zynde flegfs verzeld van zes Perzoonen, en landde daarmede 'n het Noorden van Schotland. In January 1716 maakte hy zig te Festerosfe eerst open»  VESEE3WGDE WEDFRf.an D2JJ. 21? •penlyk "bekend, en deed 'er zig voor KoHing verklaaren; doch alle de Hoofden van zynen Aanhang waren zodanig bevreesd voor bet Leger van George en de veifterking der Staaten, dit zy beflooten zig van één te fcheiden, en de onderneming te lasten vaaren. Ook was 'er de Sraatfcbe Manfchap van zo veel dienst, dat Argyle den Pretendent- verdreef tot aan Mentrofe, alwaar by ra 't midden van tcbrnaty weder Scheep ging, en te Grevelingen aan Land flapte. Na deeze vlugt werd de Opftand zo fpoedig gedempt, dat de Koning het veilig genoeg achtte , om eene reize naa Duitscbland te kunnen doen. Z. De Pretendent moet toch in deeze onderneming niet veel byfiand uit Frankryk genoten hebben ? V. Men kan niet zeker bepaalen, in hoe ▼erre f rankryk de band 'er in gelüd heeft ; rua,r zeker is het, dut de dood van Lodeivyk den XIP. den Pretendent van alle verdere aanfiagen heelt doen afzien. Deeze Vorst, die zo veel on.ust in de wereld X. deel. k ver-  1I§ GESCHIEDENISSEN DER veroorzaakt kctd , lag het onrustig leven af op den i September, van het jaar 1715 , in den ouderdom van omtrent 77 Jaaren Zyn agterkleinzoon , de Hertog van A»jou, Zoon van den Hertog van Beurgondiën volgde hem op, onder den naam van Lodeivyk de XV. dan, nog geen zes Jaaren oud zynde, werd de Hertog van Orleans tot Regent verklaard, waar van den Staaten terftond kennis werd gegeeven. Thans had men wel Vrede, nogthans volgde de ééne raoeüykheid de andere. Naauwlyks was het Traktaat van Barrière geflooten , of men kreeg twist met den Keurvorst van de Paltz, wegens Limburg, met dien van Keulen, wegens Uuy, Luik en Bon, uit welke laatfle Plaats de Swatfche Bezetting Werd uitgedree^en; en hier over was men pas in Onderhandeling getreeden, of de Koning van Pruisfen wierp een nieuwen twistappel op , over het Reg'sgebied in het Overkwartier van Gelderland. — De verandering in Spavje voorgevallen, door de dood van de Koningin, en het tweede Huwelyk van orgt Cn den Graave van Gertz, ten zynen behoeve. De ee üe Was Rxfident var) Zweeden ia EugeUma, en de laatfte onthield zig om deezen tyd in Holland. Z. Welk was het oogmerk van deeze twee ? V Zy hadden voor, aan verfcheiden Oorden , en Zelfs in 1'rankryk en HoUand Schepen te  «ERBENIGDB NEDERLAflnfcïI. 9g£ te koppen, die naa Gottenbvrg te z nden,. en van daar 8000 Knechten en 4coo Ruiters met een bekwaamen voorraad van Oorlogs enMondbehoeftens- over te voeren naa Engeland. — Het Franfche Hof had hier vankennis gegeven aan George, den I. Den 9 February , des nagts om twaalf uuren, werd, her Huis. van Gyllemberg, op last des Konings* bezet, hy onverhoeds overvallen, en met, zyne papieren in verzekering genomen En aan de Staaten ;verd verzogt- den Baron, Gcrtz. mede in hegtenis te nemen,, deeze on hield zig re Amfleldam en in den Haag » men meende hem in den Haag tt Hgten doch hy was kort te vooren naa Amfteldam te rui gekeerd. Eén zyner Sekretarisfen, Broedc des Graaven van '^llembnrg werd gevat, en in de Kafrelei.y bewaard. Gertz werd. door eenen Willem Pleertmm, die fnel te panrd ryden kan, en in den jongflen Oorlog, gemeenlyk de eerfle Legertydingen herWaards plagt te brengen, te Arnhem agterhaald .met twee kistjes- met papieren by hem. Msn beflpot toen,, om hem, niettegenftaandet £ 5 al2*  £2f5 ©E3CHFEDKNÏSSEN DEBf alle de verroogen van het Hof van Zweeden in hetvaaring te houden, waardoor de ISederlandfche Koopvaardyfchepen groot nadeel leeden, tot zo lang, en zelfs nog nadat zy beiden ontllagen waren. —— Doch, toen men zig verheugde, dat de Oorlog in 't Koorden ten einde liep, ontftond 'er alleronver wagts een ander tusfchen Spanje, den Keizer en Frankryk. Z. En welk was de oorzaak van deezen ©nverwagten Oorlog ? V. De onrustige Albereni, om deezen tyd tot Kardinaal verheven, had het ontwerp daar van gefmeed, niet lang na den dood van Lodeivyk den XIV De ongeneigdheid van den Keizer, om Filips den V, als Koning van Spanje te erkennen, was het voouvendzel, waar van hy zig bediende, om dien Vorst den wankelbaaren ftaat van zyn Ryk onder het oog te brengen. —. De Oorlog tusfchen den Turk en den Staat van Venetiën, die reeds in 't Jaar 1715 ontftoken was -gaf den Koning van Spanje gelegenheid, om zig ter Zee te wapenen > en eene:] lang beraamden CM»  iffg ) V3REBÏÏIGÖS NEDERLANDEN; 22? toeleg uit te voeren, te weten het over. meesteren van Sardinien. Engeland en Holland deeden ondertusfehen alles, wat mooglyk was, om de Vrede tc herftellen, maar het duurde tot dien in het volgende Jaar, eer de handelingen hier over ten einde liepen. — Tegen den uitgang van dit Jaar, en wel op Kerstyd, werden deeze Landen, en byzonder Groningerland bezog met eenen ailerzwaarften vloed In Groningerland bevond men, dat meer dan 14000 huizen waren omvergefpoeld, meer dan 2000 menfcrKn, ruim 14000 hoornbeesten en paarden verdronken waren, ah ook over de 22000 varkens en fchaapen. — Geduurende den Oorlog mei Spanje.werd in 't Jaar 1718 de Vrede gcHoo* ten tusfchen de Porte, den Keizer en dea Srat van Venetiën , en weinig dagen daarna het Verdrag geteekend tusfchen den Keizer, Frankryk en Groet • Brittan je, bekend onder den naam van het Viervoudig Verhond. Menhrd de Staaten mede verzogt, daar deel in ten« en , doch de raadplegingen waren menigvuldig, eer men 'er toe befloot, echter mefitë & € hsa  £2$ (A zekere voorwaarden. O k trad de Koning van Sicilien d tar in, die daar in by ruiling , het Eiland Sardinien verkregen hebbende, den Titel van Sardinië» aannam Ook maakte in dit zelfde Jaar de dood v n Kat el den XII, die voor Frederiksfi d fneuveide, een einde aan den Noordfchen Kryg* Z Ik heb in lang niets gehoord van den Prïus van Ora»je V. Deeze werd in dit Jaar Stadhouder van Gre*ingen, welk hy alleen te duiken had aan den Burgemeester Sobty, — Th-.ns w s de Oorlog tusfchen Groot Brittannien en Spanje het eenigite nog, dar. den Koophandel der Nederlanders belemmerde De onrustige Alberoni poogde in deezen Oorlog eenen OpItand in Engeland en in Fr i*krtk te bewerken, doch in het laatstgemelde Ryk werd zyn verderflyke toeleg omdek'. en had ten gevolge, dat nog voor Int einde van dit Jaar Frankryk den Oorlog aan Sp. nje verklaarde. — In het volgende Jaar 1719 meenden de Spanjaards eene landing in Schotland te-  VER.EENIGDE NEF)ERLAftB2N". a-29.. te doen, om we ke reden de Staaten ook, weder den bepaalden onderftand, aan den. Koning toezonden. Doch r.ier de magr van Engeland, noch die der Staaten, mair d© hoogde aller magten verydelde door eenen ongemeenen ftoim. die genoeszaam alle de Schepen vernielde, de oogmerken der Spanjaarden. De Snaren en Frankryk , om, dit Toneel van Oorlog te doen eindigen^ handelden i« Sp >nje tot bewerking van de Vrede, welke ook volgde, zodra de Koning van Spanje Alberoni zyne ongenade deed gevoelen , met hem van zyn Hof en uit zva Ryk te verbannen. — De Koning aarzelde zelfs toen niet. om deel te nemen in hes Viervoudig Verbond. Z. Hoe veel beroérte kan één onrustig Schepzel in de waereld niet veröprzaaken ? V Ja; wit kan een Vorst, die zelf geen doorzigt heeft, of zyn vertrouwen aan.eenen onë-jrlvken Staatsdienaar weglchenktzig zeiven en zynen Onderdaanen niet al onheilen op don hals haaien! . He nog. sweevende gefchillen tusfchen de Mogendhe? K z den.  230 (A0. 1720.) GESCHIEDENISSEN BE* den. werden in het Jaar 1720 op eene by« cenkomsr te Kameryk ter hand genomen. om te vereffenen. Deeze byëenkomst duurde vier Jaaren, en fcheidde genoegzaam vrugteloos. - Gy eene andre geleegenheid zal ik 11 eene volledige fchetze van den ooifprong, voortgang en verval van den Aktie - Haa. del in deeze Gewesten, die in dit Jaar plaats had, mededeelen; waarom wy denzelven hier ftilzwygende kunnen voorbygaan. - ■ Doch ik moet u eenig verhaal doen van de verdrukking der Proteftanfen in Duitxblar.d en Hongary'èn, en byzonder in den Paltz, daar de Heidelhergfche Katechismus verboden en opgehaald, en aan de Hervormden te Beide/berg twee kerken en verfcheiden in. komften ontnomen werden Alle de Proteflantfche Mogendheden ftelden zig voor de ongelukkigen in de bresfe , en byzonder de Staaten. De Keurvorst van den Pahz beloof, de wel, den Hervormden te Heide'berg de kerken te rug te zullen geven , doch het ftuk van den Katechismus wilde hy aan den Kei2èï verbleeven hebben. Men befioot derhal. mm  (AO. 1721 y VRREENÏGDE NEDERLANDEN. 2$| ven hier ook tot het ftrenglyk uitvoeren van de Plakaaten tegen de Jefuïten. In Gelderland en elders werden de Roomfche Kerken geflooten, de Jefuiten alöm het Land uitgedie even wtaraoor de vervolging in den Faltz verminderde, waar na men hier ook weder zagrer handelde. De Raadpen- fiönaris lleinfim,die dit gewigtig Ambt zedert het Jaar 1Ö98 bekleed hul, en van vyf tot vyf Jaaren op nieuws was aangenomen, overleed den 3 Augusrus deezes Jaars. En werd in de maand S? p-ember opgevolgd door den Heer en Mr. Jfaak van Hoornbeek. Penfionaris van Rotte,dam, op dezelfde wedde van 12,000 Guldens. De Handelingen te Kameryk van tyd tot tyd verfchooven wordende , flooten inmiddels Engeland en Spanje in het Jaar 1721 de Vrede. — Ook werd ten zelfden tyde een geheim Verbond gefl-oten tusfchen Frankryk Spanje en Groot Brittanje, en dit gaf eerlung aanleiding tot het openen der byëenkomst te Kameryk. Z„ Was onze Staat nu geheel buiten allen Oorlog ? V. Verre.-  232 (Af). 1722 ) GFSCI-IiBDENlSSEN, DE2. V. Verre van daar. Men had thans u-g. Oorlog met de Algerynen, en de Staaten Wiren, om het nemen der Koopvaardyfche» pen verder te verhoeden,* geaoodzaakr* eene Vloot in de Middellandfche Zee te zenden , 25 als gefchiedde, onder bevel van den Vïce* Admiraal , Heer van Semmelsdyk, en in het volgende Jmr .1722 onder den Schout by Nagt Henrik Grave, dien het gelukte, twee Al» gierfche Kaapers re bem:,gtigen —— De A-mhmgers van der- Pretendent zogren in dit Ja r weder eenen nieuwen opftard te verWekken doch dezelve liep. re niet,, door het, te regt fïellen der voornaamfte Belhamels. Z. OnJer al dit Oröphoudelyk gewoel * verheug ik my, dat de rust binnen s-'Landsgevestigd bleef V Ja; wel onder het gemeen, mair niet, dntler de Gewesten onderling Ik heb u Wet vooren gezegd , dat de jonge Prins van Oranjfi tot Sr.-Hhouder van Groningen w:s aangefteld,, en fchoon nu nog maar den Ouderdom, van elf Jaaren btreikt hebbende, werd hy door de Riddeiföiap en Eigen-Erfden van iet, tand*  VEREENICÏDE NEDERLANDEN. 235 Landfchap Drenthe, tot Stadhouder en Kapitein Generaal van hun Gewest aangefteld. — Zyne Vrienden arbeidden op dien zelfden tyd, om hem dezelfde waardigheid in Gelderland te doen opdragen, Dit zogten de Staaten van Holland op alle mooglyke wy?e te verhinderen. De Btief door dezelven aan die van Gelderland gezonden, werd beantwoord op eene wyze, waar uit men zorgae, d.)t zy niet zouden te rug gehouden kunnen worden, zo als de gevolgen ook openlaar maikten, want op den zi November was daar toe reeds S:aatsgewyze beflooten, en zelfs eene V ftructie ontworpen , welke door de Vrienden van den Prms werd aangenomen, fchoon het S adhouderfchap daar merk* lyk in befnoeid was, Ucx fteekt, zeiden zy, voor e<=ne trede, hoe klein ze ook zyn moge, tot verdere verheffing van den Prins, en he' gevolg zm! ook doen zien, ct té men in volgende Jaaren de bmden, die de GelderfLhe Staatsleden wel vast meenden gelegd te heboen, wist te ontfnoeren. ——— In Holland was men op geheel andere zaaken bs-  234 GESCHIEDENISSEN DER. bedagt, naamlyk, op de onderfleitning der bezwaarde Schatkist, waartoe men geen gereeder middel wist te vinden, dan het verkoopen van eenige Ambachtsheerlykheden, Landen en Tienden, en hoeveel van fornmigen derzei ven daar tegen werd ingebragt, ester gingen 'er de Staaten mede door, zelfs vm zulken, die Stedeljle Privilegiën hadden, als Bevsrwyk , Waardingen , TFestzvoud, doch Grootenbroek, hier ook onder betrokken zynde, werd op vertoon van de aanzienlyke Privilegiën dcezer Stede verfchoond. D:t verkoapen had ten gevolge, dat de oude Rekenkamer der Grajfiykhcids Domeinen van Heiland werd afgefchaft. en het bewind over de Gsaafiyfce Goederen opgedragen, am de Kollegiën van Gekommitteerde Raaden, in het Zuider en Noorder Kwartier. Doch van den kant des Keizers werd thans een ontwerp rugthaar, waar uit een algemeene Oorlog fchten gebooren te zullen worden, cn het welk, geduurende den tyd van vyf Jaaren, groote moeilykheden veroorzaakte, en g mtsch Europa in beweging bragt, naamlyk de op- rig-  (Ao. I7i23.) VEREENIGBE NEDERLANDEN 233 figting van eene Oost-en West* Indifcke Kompagnie te Ooftende. Men had in Engeland en in de Nederlanden niet zo dra Veritaan, dat de Keizer daar toe Octrooi verleend had, of men poogde hem te bewegen, hetzelve weder in te trekken » beweerende, dat het ftreed tegen de voorheen gemaakte verdragen. —— Ons beftek gedoogt niet, zelfs het geringde te melden, van het geen daaromtrent verhandeld is. Dus zal ik u maar met eén woord zeggen dat dezelve eindelyk in 't Ja.?r 1727 weder vernietigd wierd. —— Uit bet volgende verhaal zult gy genoegzaam kunnen opraaaken, wat daaruit al gebooren werd. — ïn het Jaar 172& werd de meergemelde Heer Buis naa Denemarken gezonden, om de verfchillen over den Koophandel met dat Hof uit den weg te ruimen, doch, hoe bekwaam die man tot drrgelyke zaaken in veele foortgelyke omHandigheden ook mogt bevonden zyn, egter keerde hy van daar te rug, zonder iet verriftt te hebben ■ in de maand Mev geraakte het Koopvaardyfchip van JPieter Vlak,  236 (AO. I724.) GESCHIEDENISSEN DER op de hoogte van Gibraltar .daags, met twee AJfierfeUe Kaapers, die dapper werden afgekeerd. Doch, na het gevegt, omflond 'er brand in 't Koopvaardvfcbïp, welk door 't Volk veriaaren werd, d*t zig jn dg Sloepen begaf, en gelukkig aan La, d kwam. Z. Was de byëu komst te Kame yk, die Volgends uw gezegde nop duurde van geene de minde uitwerking, om de zweevendegefcbiilen te belieg'e> ? V. Neen, daar werd niets van belang verrigr, enkel kwam mui in h Jnar 1724 z» ver, dat ieder zyr e eifehen InbiSffc , Dat Lodeivyk de X" die meerderjaarig geworden was, nu zelf de Regeering aanvaardde, br gt veel toe tot het vertr .agen der bande ingen. De rierog van Or««over. leelen zynde, nam de Herteg van Eou.bon de behmgen van Spwjg minder ter h-.rre; diarbv kwam, d,t Hiips de FA fchoon nog fa den bluei zyner Jaren, bcfloot, de fóroon vaS -.pams af te ltaan , aan den Prins van Anur ën, Zy„en ouhten Zoon. Vei fehcidene redenen werden mer van gegeevenj zy, die ageer  X.B.Pl.XI. HET HOEEANISSCH SCHIP TAK PIET EK VLAK., IN GEVECHT MET TWEE ALGIERSCHE KAPEBS.   VEREXNIGDE NEDERLANDEN. t$f agter het geheim meenden te zyn, dngten, dat het gefchiedde op hoope, als Lodeivyk de XV. zonder kinderen na te laaten , mogt komen te overlyien, des te gereeder aan de Fradfche Kroon te raaken. De jonge Koning werd gekroond, onder den naam van Lodeivyk den I en de Heer van der Meer werd als buitengewoon Gezant, naa Spanje gezonden, om hem geluk te wenfehen. — In Frankryk werd de vervolging tegen de Proteftanten thans fterker gedreeven dan te vooren, en al wat de Heer Hop ten hunnen voordeele aanwendde, w.is vrugteloos, alleen verwierf hy zo veel, dat 'er aan de Hervormden eene begraafplaats aan de Wallen van Parys, om. trent de Poort St. Mirtin , werd toegeweezeo. ——— In Tbem, eene Stad in PeolstbPruisfen, waren de vervolgingen, den Lutber* feben aangedaan, allerhevigst. De Staaten fchreeven wel ten hunnen voordeele, aan den Keizer en den Koning van Poolen, doch alles was vrugteloos. Even dus mislukte ook de handeling van den Schout by Nagt Godin te Algiers } de Kapitein bcbryver, die onder zyne Vlag  £>33 GESCHIEDENISSEN DER. Vlag was, veroverde eenen Kaapcr dier Natie, en hy maakte jagc op een' ander, die het by Tetuan op ftrand zette, en d3ar zyn Schip zelf in brand ftak. ■—-— ÏJec Spaanfche Hof met den Keizer in eene afzonderlyke handeling getreeden zynde, had daar toe den Hertog van Ripperda verkooren. Deeze was in 't Jaar 1715, van wegen deezen Staat, naa Spanje gezonden, en in 't Jaar 1717 verzogc hebbende eene keer herwaards te mogen doen, en in 't volgende Jaar te Madrid wedergekeerd zynde, kort voor het uitberften der onlusten tusfchen Frankryk en Spanje, had hy den Roomfchen Codsdienst aangenomen , en was daar door vervallen van de Waardigheid, die hy, van wegen deezen St»at, aan het Hof van Spanje bekleedde. Vervolgends had hy zig bezig gehouden met het opregten van Weveryën in Spanje, zonder zig te bekommeren over het nadeel, dat hy daardoor aan zyn Vaderland toebragt. Voor zyn vertrek naa Duitscbland,'gaf hy voor, een keer naa Holland te willen doen , ter verrigtmg ayr.er zaaken. — De Ambasfa- deRt  'AO. 1725.) VEREENÏGDE NEBERLANDEN. 239 deur va» der Meer ontdekte echter fpoedig zyne oogmerken. — Terwyl hy te IVeenen handelde, gebeurde 'er in Frankryk in het Jiar 1725 iet,hetwelk een verbaazend opzien verwekte, en in de daad een hoon was, zo groot, als ooit iemand kon worden aangei daan. —— De Hertog van Ortëans had meer, met inzigt op zyn eigen belang, dan op daC des Konings, een Huwelyk geflooten tusfchen Lodeivyk den XV. en de Infante van Spanje, doch haare jongheid had de voltrekking van hetzelve belet. Het Hof en de Hertog van Bourbon, die nu in plaats van den Hertog van Orleans getreeden was by den Koning, begreepen ,dat het belang des Ryks vo: derde, dat de Koning eene Prinfesfe trouwde, die in ftaat was, hem Opvolgers tot de Kroon voort te brengen, welk van de Infante nog in lang niet te wagten was. Men vertoonde dit den Koning zo ernftig, dat hy eerlaog befloot, de verbindtenis te breeken, welke de Hertog van Orleans, geduurende zyne minderjarigheid , met het Spaanfche Hof had aangcg.ian. ——- Intusfchen had men zyn best  £4® GESCHIEDENISSEN DER best gedaan, om dat Hof alle vermoede» van dien toeleg te benemen; en de JVIa.rfch.dk de Tesfe kreeg last, om hunne Katbolyke Majefteiten te verzekeren, dat de ondertrouw tusfchen den Koning zynen Meefter en de Infante gefchieden zou, zodra de Prinfesfe volle zeven Jaaren bereikt zou «ebben, Z. Zeven Jaaren? V, Ja, die had zy nog niet bereikt. Men was inmiddels in s'Konings Raad onöphoudelyk arbeidzaam, om te overleggen, op wat wyze men zig in dit gewigtig ftuk gedragen zou. ■ Eene ziekte, in welke de Koning gevallen was, deed de raadflagen bekorten, en het benuit was; „ Dat het belang van den „ Staat vorderde, dat de Koning eene huw„ baare Prinfesfe trouwde, en dat men de „ Infante naa Spanje te rug zou zenden". In Spanje vernam men dit befluit, zo als gy ligt denken kunt, met de grootfte veröntwaardiging, siie Franfchen, die zig met de zaaken van het Hof hadden bezig gehouden, kregen teiftond bevel, om binnen »4 uuren Ma*  VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 24ï Madtid te ruimen. De brieven van den Koning en den Hertog van Bourbon, waren door den Koning en Koningin van Spanje geweigerd aan te nemen. De Prinfes van Beaujolois, die aan den Infant Don Carlos verloofd was, werd ook te rug gezonden naa Frankryk. — Aan hun, die van wegens het Hof van Spanje aan dat van Frankryk hun verblyf hadden, weid gelast, de Infante daadlyk op te eisfchen, en met haar naa Spanje te rug te keeren; doch de Hertoginne de Tallard was reeds met haar naa de Grenzen vertrokken, daar zy van den Koning en Koningin deftig werd ingehaald. Dit kind had zig in Frankryk, niettegenffaande haare tedere Jaaren , reeds zo bemind gemaakt, dat zy, die haar op die Jaaren gekend hebben, haar als een wonder van geestigheid, bevalligheid, beleefdheid en fpraakzaamheid hebben aangemerkt. — Ripperda bad ondertuifchen te Weenen verdragen tusfchen het Keizerlyk Hof en dat van Sponje weten te bewerken, die in Frankryk Enge" land en Holland groot ongenoegen baarden , X. detu L. en  «4* '(Ao. 172Ó.) C-FSCHIEDENISSEN DIE en byzonder het fPetnerj Verdrag van Koophandel. Dit was oorzaak, dat het ontwerpen Verdrag te Hanover, te eerder tusfchen Frankryk, Engeland en Fruisfen geflooten werd, waartoe de Staaten onmidlyk vcrzogt werden, toe te treeden. Maar het verfchillend belarg der Gewesten, en de onvermoeide pogingen van het Keizerlyk Hof, om de Staaten daar van af te raaden, waren oorza?k, dat het diep tot in het. volgende Joar 1726 aanliep, eerde Staaten daar in traden. In het voorgaande Jaar kogten de Staaten van Holland de Heerlykheid van Viaantn cn Ameide, voor 890,200 Guldens. — Het Verdrag van Hanover, de verandering in Frank;yk voorgevallen, daar de Hertog van Bourbon van alle zyne posten ontzet werd, en de Kardinaal de t'leury, s'Konings Leermeester, de eerfte plaats bekleedde, als ook de ongenade, in -welke de Hertog van Ripperda verviel, dit alles waren famenlopende omstandigheden, welke de verzoening .tusfchen Frankryk en Sfanjt bewerkten. Z. Welke  VEREENIGDE NEDEBEANDEJT. 24J 2. Welke was de reden der ongenade vaa Ripperda? V. De flegte ftaat der Koninglyke Geldmiddelen bragt hem in zo groote verlegenheid , dat hy buiten ftaat was, om aan de behoeften Van het Weener • Hof te voldoen, cn dit bragt hem in de noodzaaklykheid , om zig weder naauwer met Groot- Brittannien en de Staaten te verbinden, welk egter zeer geheim moest gefchieden, om aan de Koningin geen agterdogt te geven. — Hy maakte aan de Engelfcbe» en Staatfchen bekend, dat 'er te Weetien een geheim Verdrag met Spanje geflooten was; nogthaus beklaagde hy zig te Iaat, dat hy zig dit had laaten ontvallen , toen hy ontwaar werd, dat Engeland, Frankryk en de Staaten niet ophielden, ora van den Keizer en Koning van Spanje te vraagen, waar dit Verdrag in beftond. De beide Mogendheden wilden het niet beIyden, doch durfden het egter niet volftrekt ontkennen. De Hertog werd hier op van alle zyne Waardigheden ontzet, en nam de wyk in de wooning van den Engelfcben L % Ge-  *44 GESCHIEDENISSEN DES. Gezant Star.bope, zo hy voorwendde, uh vreeze voor 'c Gemeen. —-~ Star.bope had hier van aan den Koning kennis gegeeven, die het gehouden gedrag goedkeurde , maar ftraks de wooning met eenige Soldaaten deed bezetten. Ripperda werd gevat en naa het Kasteel van Segovia in hegtenis gebragt. —■ Hy ontkwam van daar in 't Jaar 1728. begevende zig eerst naa Portugal, van daar naa Ergeland, en eitulelyk naa heiland, doch nergens vertrouwen vindende, begaf hy zig naa Marokko, en werd Turksch, egter bleef hy hier in een zo gering aanzien, dat hy zig van den handel met fchaapen moest onderhouden ; hy overleed eindelyk te Tetuan, in 't Jaar 1737. Z. Dus kreeg dan hier de ontrouw haare verdiende ftraflfe; juist het tegendeel van het geen wy by den Hertog van Marlborougb gezien hebben. Eischte de Engelfcbe Gezant geene vergoeding voor het bezetten van zyne wooning , hetwelk tegen het Recht der Vol-ken fcheen aan te loopen? V, ja, lianbope en van der Meer eischten dit  VEREKNIGDS NEDFRLAKDRN. 245 dit heiden, te meer., alzo bet Hof vm Spanje zig van eenijre onvoorzigtige uitdrukkingen tegen de Bedienden van van der Meer bediend had. — Dit en het geheim VPeener Verdrag, was oorzaak, dat men in Engeland- eerige toerusting ter Zee begon te manken , hetwelk te nooiziaklyker fcheen, om dat Rusland in dit zelfde jaar in het Weener- Verbond trad Z. Waren 'er ook nog eenige bVzondere redenen , die Engeland aanfpoorden orn zig te wapenen ? V. fk heb u te vooren, zo ik meen,reeds gezegd, dat de Pretendent tot op deezen r.yd toe, Engeland als een geesfel ftrekte, en dus moest men, by de minfte omftandigheid,daar tegen op zyne hoede zyn —— George de L was onderrigt, dat, ten behoeve van den Pretendent, drie Oorlogfchepen in Rusland gekogt waren, die naa Spanje waren vertrokken, en men twyfelde niet, of deeze zouden gebruikt worden, om Volk met nog vier Spaanfche Schepen in te nemen ; ook had men verdaan.. dat 'er te Ooflende 6000 man fereed lagen. Daar was dus in Engeland gocnL g tWy-  04Ö GESCHIEDENISSEN DER twyfel over, of de Keizer, Spanje en Rusland waren het ééns, orn iet van belang te ondernemen, Gevolglyk ziet gy, dat de Koning wel deeglyk reden had, om zig in ftaat van tegenweer te ftellen — Pruisfin, wanneer de Staaten op zekere voorwaarden in het Verdrag van Hanover wilden treden, maakte daar omtrent zwarigheidi willende, dat zy, zonder uitzondering, even als de andere Mogendheden, en zonder eenige voorwaarden, daar in treden zouden, en dat zy zig ook zouden verbinden tot de handhaa* ving van de Westpbaalfcbe en Olivafcbe Verr dragen, daar zy te vooren niet toe verbonden waren geweest, en waardoor zy ligtelyk in eenen lastigen en kostbaaren Oorlog konden ingewikkeld worden. ■ Doch, men ontdekte daarna het waare oogmerk van het Pruisjiscb Hof, hetwelk een heimlyk Verdrag met den Keizer geflooten had; als ook twee maanden te vooren een verdeedigend Verbond met Rusland, ftrydig met het Verdrag van Hanover, volgends 't welk de Bondgenooten zonder elkanders voorkennis, niet mogten in Oa-  VEKEZNIGDE NEDERLANDEN, 247 Onderhandeling treeden , veel min met andere Mog ndheden (linten, — D2 Vice Admiraal Sammelsdyk had met die van Algiers de Vrede getroffen , en zond den Kapitein de Wi'Jt met een affchrift daarvan aan den Conful te Malaga, met last, om het den Ambasfideur van der Meer toe te zenden. die 6®fc deswegens ten Hove de gewoone gelukwenfehingen ontving, doch te gelyk werd 'er bevel afgevaardigd nai alle de Zeehavens van het Ryk, om geene Staatfche Oorlogfchepen in dezelve te ontvangen of te laaten vertoeven, hetwelk ftreed tegen het 20 Artikel van de Utrecbtrcbs Vrede. Maar de Spaanfeben grondden htm gedrag daar op, dat de Staaten % 'c Verdrag van (lanaver getreeden waren. De Keizer fcheen mede voornemens, om de Staaten in nieuwe moeilykheden in te wikkelen, kwalyk nemende, dat zy eenige nieuwe Werken hadden aangelegd, op den St. Pietersberg te Maaftricbt. Dus was men, ook hier te Land, hoe ongeern ook, genoodzaakt, om de Land- en Zeemagt van den Staat te verfter ken. Ik zeg, hoe ongeerne ook, om dat men I» 4- door  S43 GESCHIEDENISSEN DES. door zwaare overftr.'omingen en het doorbreken der Rivierdijken, geweldige fchadea geiteden had. Z Waar in beflond deeze vermeerdering Tan s' Lands magt ? V. Vooreerst in eene werving van iojCoo man, en het in Zee brengen van i3 Oorlog, fchepen, het voltallig maaken der Regimenten , en het raadplegen over het aanftellen van eenige Generaals. Gelderland en Friesland fpraken van hunnen Stadhouder, den Pdnfe van Oranje, doch dit had toen nog geen gevolg. _ De Oorlog tusfchen de Bondgenooten van het Verdrag van Hanover, met die van het We ene? - Verdrag , fcheen dus onvermydelyk, en daarom raadpleegden, de eerstgemelden over hunne belangen in, Zweeden, welk Ryk met den aanvang van liet Jaar 1727 in dit Verdrag overkwam. Kort daarna maakten Frankryk en GrootBrittanje ook een Verbond met Denemar* ken. -—- En de zaaken in het Engelsen Parlement beflist zynde, werden de toebereidzelen tea Oorlog algenieen, fchoon alle Mo»  VEREENIG DE NEDERLANDEN. SA'p; Mogendheden openlyk betuigden meer voor de behouding der Vrede te zyn. — Spanje alleen maakte een begin der Vyiindlykheden, met het belegeren van Gibraltar, doch dit beleg was vruchteloos; terwyl het duurde, cn de Engelfcben de Spaanfchen verhinderden , om de plaats te water aan te tasten, werd 'er te Weenen opening gedaan tot Vrede Onderhandelingen, waar in de Kardinaal de Fleury al zyn vernuft te werk ftelde , om die van een goed einde te doen zyn, gelyk By dan ook bewerkte, dat dè voorafgaan !e punten te Parys geteekend wierden, waardoor hy eene ongemeene achting in de Nederlanden verwierf, te meer, daar men 2ne;r hoop had dan te vo®ren, tot de vernietiging der OefïerJJfche Miatfchappy. —— Doch, in deezen toefïand van zaaken, overleed George de I. Koring van Engeland', aan wien de Staaten eenen getrouwen Bondgenoot, en Europa eenen van de eerfte Handhavers der Vrede verloor. Hy overleed den £.2 Juny. op zyne reize naa Hanovsr. Zo kaast de tyding van zynen dood te Lundln. L 5, £3*  S50 (AO. 17:3) GESCHIEDENISSEN BES. gekomen was, werd terftond zyn Zoon, onder den naam van George den II. voor Koning uitgeroepen en erkend, die kort daarop van wegen de Staaten de gelukwenfchingen over zyne verheffing ontving. ■— Zodra de vooraf« gaande punten der Vrede door Frankryk, Engeland en de Staaten bekragtigd waren, werd cle Otflendifcbe Maatfchappy opgefcbort, en voor Gibraltar werd een ftilftand van Wapenen geflooten. Nu bepaalde men eene byëenkomst, om de Vrede volkomen te bewerken, te Soisfins, alwaar de Afgevaardigden, der belanghebbende Mogendheden, in de maand Mey 1728 byëenkwamen, doch toen men zng, dat de handelingen begonden te verflaauwen, floeg de Kardinaal ds Flenry een veertienjaarig beftand voor, en dus liep dat Jaar ten einde, zonder dat men iet gevorderd was, doch in het volgende Jaar 1729 werden de Handelingen met Spanje voortgezet, en te Sevills een Verdrag geflooten, waartoe de Staaten den Heer van der Meer lasr gaven, om 'er in hunnen naam in te treeden, en al had men hier mede niet mee"  CAO, 1749.3 VïREKNIGDBf NEDERLANDER !T?;i7Vfe * vernietiging der reden van vergenoeging gehad hebben. Z. Was 'er geduurende deeze orafiandig. heden, in welke men zig mec zo vee] beIeid buiten den Oorlog gehouden had, niets merkwaardigs binnen s'Lands voorgevallen? V. Behalven eene zwaare fterfte° onder de menfchen, veroorzaakt door heete koortzen , was ook in niage ^ het Jaar m de Raadpenfionaris oorbeek, in den Oudervnn ?i Jaaren. Hy W£rd cen?gen tyd m* na in dat Ambt gevolgd, door den Heer Mr. Sim* van Slingerland. — Toen de Staaten van Holland het regt van Inboorling. fchap,in het volgende Jaar i728, verleend ftadden aan eenige Buitengeboorenen, zelfs met de bevoegdheid, om tot Eerambten bevorderd te kunnen worden , werd dit voorrep mee* verzogt dan voorheeneDj mm Bet fomtyds- ook werd afgeflagen. — Het lid der Edelen, bcfloottn hebbende, . Pincent Willen, Baron van Hompescb, een' GumcB Edelman, in de Orde.- der Ridder. * & fcluu*  *52 GESCHIEDENISSEN DES. fchap te befchryven, maakten eenige Steden zwaarigheid, om hem ter Vergadering van Heiland toe te lakten, voor dat hy door s'Lands Staaten Genaturalifeerd was, en dit gefchied zynde, kreeg hy zitting onder de Edelen , als Heer van Genderen. • • De Prins van Oranje en Nasfau, Erffhdhouler van Friesland, den i September van het Jaar 1729 den Ouderdom van agttien jaaren bereikt hebbende, aanvaardde de Waardigheid van het Stadhouderfchap van Gelderland en Stad en Lande. Op den 16 deed Zyne Hoogheid den Eed te Groningen, van daar trok by op Dieren op de Veluwe, alwaar hy tot in Ocïober vertoefde, en den 16 van die maand werd hy te Zutpben ingehul ïgd, keerende vervolgends naa Leeuwaarden, daar hy zyn gewoon verblyf hield. —— Eenigen tyd ie vooren hadden de Staaten van Holland vaSïgefteld, ingevolge van voorgaande befluiten, geenen byzonderen Stadhouder, zonder eenpaarige bewilliging van alle de Gewesten zitting toe te ftaan in den Raad van Staate, dus werd dit ook aan Zyne Hoogheid geweigerd. —=*  vereekigde neberlanden, jjjj gerd. Zes Perzoonen, als drie Klerken ter Griffie van de Algemeene Staaten, een Advokan en twee anderen, overtuigd zynde van , zedert eenigen tyd , zig bezig gehouden te hebben met het leveren van Brieven, Re foluriën en Geheime Stukken aan Uitheemfche» Gezanten en anderen, en zig in Geld of Gefchenken daar voor te hebben doen beloonen, werden in Maart van dit Jaar gevonnisd door het Hof, en dit vonnis werd ook ten uitvoer gebragt. Twee Klerken werden met het zwaard over het hoofd geftraft j. de derde met een Brief op de borst, waar op het woord meinëedig ftond ten toon gefield, de Advokaat van zyn Advokaatfchap ontzet, en alle vier, zo wel als de twee overige, ten Lande uitgebannen. En hiermede zullen* wy voor ditmaal ons Gefprek befluiten. L ? I Hf  ZEVEN-EN- VYFTIGSTE GESPREK. ! N H O U B. Gevolgen van bet Verdrag van Bevitte* Ds Byëenkomst te Soisfons neemt een einde. —Gezantfcbap naa Rusland. Verandering van Regeering aldaar. Verdrag met Marokko, Oclrooi der West - Indifcbe Maatjehappy ver» lengd, — ■- Nieuwe Lyst van Verpondingen in Holland. Nieuwe Eed van gehoorzaamheid, den Roemfchen Priester en af gever* derd, ->• —- Sodomie geftraft. Verbeurdverklaring van Goederen afgefebaft. Spanje verklaart, zig aan *t Verdrag van Sevills niet te willen houden. Engeland fluit met- den Keizer bet Verdrag van Weenen. Inhoud, van hetzelve. Men geeft 'er den Staaten kennis van. De Zweeden rigtcji &ene Ocsi • I/idlfchs Waatfchappy te Gotiingen  VEREENIGDE NEDE&LANdEJT.. 45-5 Ver vol ging der Prtfeflanten in Piemont. Verdrukking der Saltzburgsrs. De Staaten treeden in hst Weener Verdrag. Veldleger hy Oofterhout. Twist onder de Roomscbgezinden met de Jansfenistcn. Pauslyke Vika* ris afgewezen. Paalwormen. Steenen glooyin- gen voor de Dyken. Verfchil over de Nalaatenfchap van Prins Willem den III. vereffend, ■ Handeling over de vernietiging van V Markgraaffchap van Vlisfngcn en Veste. Dood van Augustus den III. Koning van Poolen. Corlog daaruit ontflaan. ——— Ds Prins van Oranje trouwt met Anna, Kroon ■ Prinfesfe van Groot Brittanje. Vermeerdering der Krygsmagt. Voorafgaande punten van Vrede, tusfchen den Keizer en Frankryk. Veorflagen, om den Prins van Oranje tot Generaal te verheffen. Franciscus, Hertog van Lot* baringen, troinvt j' Keizers oudfte Dogter, Maria Tberefia. De Raadpenfionaris Slitigeland fterft. Van der Heim. Raadpenfionaris.^ Cwften aan de Proteflantfchs Kerken en Qedsbuizm bewezen, • Ds Prins van Orarftt'.  256*' GESCHIEDENISSEN DKX' Oranje word als Heer van Breda ingehuldigd. Gefcbillen over Gulik en Berg. Vrede tusfchen den Keizer en Frankryk. Oorlog tusfchen Spanje en Engeland. Harde Winter in 7 Jaar 1740. Veranderingen in Rusland* Nieuwe vermeerdering der Krygs* unagt. Moord der Cbineezen op Batavia. Dood van Keizer Karei den Vl. Eifchen van verfcheiden Vorflen op zyne Nalaatenfchap, Maria Therefia laat . zig huldigen als Koningin van Hongaryën en Boheemen. Dooi van Fredrik den II. Koning van Pruisfcn. Frederik de III. volgt hem op. Hy maakt mnfpraak op Silezien, en verovert hetzelve. 1 De Keurvorst van Beyercn opent de Krygsbedryven. De Oorlog met Spanje gaat nog voort. Vermeerdering der Landmagt van de Staaten. Holland befluit de Koningin met Geld te enderfleuven. Overjl roomingen hier te Lande. Oorlog tusfchen Rusland en Zweeden. V,' ründer.iag in Rusland. Elizaheth word Keizerin. De Keurvorst van Beyeren word Keizer, onder den naam van Karei den VIL Vrede me* Pruis-  vereenigoe nederlanden. 2s? Pruisfen Handelingen over bet onder (leunen der Koningin. Frankryk bied de onzydigbeid aan. Be/luit, om de Koningin met ttcooo man te o,.derflSunen. Voorflag van Dordrecht daar omtrent. — Overwin»,, geitder Koningin in beyeren. Fild/lag by bettingen Verdrag van IVorms, Mede tusfchen Rusland en Zweeden. De Prinfafe Curolina gebooren. Onderneming ten voordeele van den Pretendent. De Franfchen vallen in de Ooftenrykfcbe Nederlanden. Bemagtigen verfcheiden Steden. Ferbond van Frankfort. Togt van Prins Karei over den Rbyn, inval des Konings van Pruisfe» in Bobeemen. Doorbraak van den Lekkendyk. De Koningin verzoekt de Staaten om onderjland. Verbond van IVarfcbau. Dood van Keizer Karei den VIL Vader. *--aat ons nu ons Gefprek weder aanvangen, met hec verhaal der zaaken, die op het Verdrag, te Seviile geflooten9 ge-  iS8 (Ao, I73°0 GESCHIEDENISSEN DER gevolgd zyn. Het duurde maar weinig ?vd, of men ontdekte, dat het zelve groote gebreken h;uï. Spanje had, wel is w.iar. het groote ftuk, de vernietiging der Oofïendifche Maatfchappy, toegeftemd, maar de Keizer had nog niet aangenomen, het Octrooi, door hem aan dezelve verleend, in te trekken. Ook had de Keizer niet bewilligd in de overvoering van 6000 man Spaanfche Troepen in halten, welke by dit Verdrag insgelyks vast- gefteld was. ■ Zo dra dit Verdrag van Seville, in het Jaar i7?,o, door den Koning van Enge'and in het Parlement gebragt werd, vond het daar ook veel tegenfpraak. Men begreep, du het overvoeren der Spanjaarden naa Italien ftrydig was met het Viervoudig Verbond, en Hgtelyk den grond kon leggen tot eenen kostbaaren Oorlog. De Franfchen daarentegen , verdeedigden dit Verdrag met al hun vermogen. ^De Keizer toonde fpoedig geheime oogmerken te hebben, doordien hy zig in Itaien verfterkte, terwyl Spanje by het Franfche Hof ten fterkllen aan drong, om de overvoering der Troepen te be-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 259 bevorderen. In deezen ftaat van zaaken verklaarden (.root Brittannien , Frankryk en de Staaten zig rondborftig aan den Keizer, ge* vende hem alle verzekering voor zyne bezittingen, in Italien, maar tevens voiderende, dit men aan het Verdrag van Sevilie geene andere uitlegging gave, dan hunne bedoeling geweest was. Echter nam Spanje zelve ook geen genoegen met alle de voorflagen der Bondgenooten , en de Keizer beoogde fteeds, Groot- Britten je en de Staaten te bewegen, tot het handhaaven van de Opvolging van het Huis van Ooftenryk, bekend onder den naam van Pragmatieke Sanctie, ——«. Het Verdrag van Sevilie, en de Oorlog, die 'er uit dreigde te ontdaan» maakte, dat de Vergadering te Soisfons, die reeds lang gekwynd had, thans een einde nam. Vervolgends nam de Keizer zynen toeviugt tot het Duitfcbe Ryk, willende de Leden van hetzelve tot de gemelde Handhaaving der Pragmatieke Sanctie bewegen, waar door genoegzaam eene gebeele tweedragt in het Ryk ontftond. —« Van hier was in dit Jaa?  2ÖO GESCHIEDENISSEN DER Jaar a's buitengewoon Gekant naa Rusland gezonden, de Heer Daniël it Dieu, OudSchepen der Stad Amfteldam. Czaar P§t$p de 11 was onlangs overleden ; vo'gends deu uiterften wij van Peter den l moest nu deszelfs Doch'er Elizabetb opvolgen , doch de Raad van Regeering, waar in 't Huis van Dolgondki een voornaam g: zag had wist te bewerken, dat A»na Lvoanowna op den tjoon gezet wierd, bedoelende de DeJgorukkPs, om onder haaien naam de raagt der Regeering zelve te behouden, doch door de Vyanden van dit Huis, werd niet lang daar na ber werkt, dat de Keizerin van de voorwaarden, op welke zy de Kroon aanvaard had, als op de begeerte des Volks, ontflaage» wierd, waarna zy zo onbepaald heerschte, als iemand haarer Voorzaaten. De Heer de Dieu bleef daar tot in het Jaar 1732. zonder een Verdrag van Vriendfchap en Koophandel, daar hy over gehandeld had, tot ftand te hebben kunnen brengen. Beter Haagde men te Marokko , alwaar een Verdrag getee* kend. werd. — \ Qftrooi der West-Indifchp Maat-  VEREÈNIGDE NEDERLANDEN. 2'fjt Maufchappv, dat ia dit Jaar ftond ten einde te loopen, werd nu wederom voor 30 Jaaren veilengd. -— Zoon- Dus was onze Staat van buiten nog fteeds in kommerlyke gefteldheid. Welke war m de voornaamfte Inlandfche Gebeurtenisfen van dit Jaar? V. Voorëerst, dat eene nieuwe Lyst van Verpondingen op de Huizen en Gebouwen werd ingevoerd. Gy begrypt ligt, dat in den tyd van ruim ico Jaaren de waarde der Huizen in Holland, zo in de Steden als op de Dorpen, merklyke verandering ondergaan had, de Staaten ftelden dan 9 Perzoonen aan, met magt, om zig ook van anderen ta mogen bedienen, om de huur van elke Wooning of Cebouw op te nemen, of te begrooten, welk werk in 1732 voltooid werd. In ZuidHolland bevond men het getal der Huizen vermeerderd, in Noord Holland integendeel verminderd; zynde elk Huis op een Nommer gebragt in de Lysten der Verpondingen. — Eene tweede Gebeurtenis was, dat van de Roomfche Priesters een nieuwen Eed en be-  £02 GESCHIEDENISSEN DER belofte van Onderdaanigheïd werd afgevorderd. Paus Benedietus de XIII had twee Jaaren geleeden eenen nieuwen dienst ingevoerd, ter eere van éénen zyner Voorzaaten, Gregorius den VIL die als een Heilige erkend werd. De Staaten vonden goed, dien dienst bier te Lande te verbieden ,als befchouwende denzelven nadeelig voor het hoog gezag der Overheden, en om de Priesters te meer tot het nakomen van het Plakaat, hier opgemaakt, te verbinden , vorderden zy denzelven deeze' nieuwe belofte af. Van eene derde Gebeurtenis, de ontdekking van de gruwelyke zonde der Sodomie, die in dit Jaar hier openbaar' en ook in veele fchuldigen geftraft werd, zal ik niet fpreken, dan om u te zeggen, dat by deeze gelegenheid alle verbeurdverklaring van Goederen in Holland en Zeeland werd afgefcbafr. Thans. tot de zaaken van Staat te rug keerende, verdient gezsgd te worden, dat Spanje alJe pogingen a.nwendde, om de Bondgenooten te bewegen tot het overvoeren van Volk naa Italien. De Franfche Ambasfadeur de Fenelon drong in  (Ao 1731.) VEREENIG DE NEDERLANDEN. 2(>3 in s1 Hage aan, dat de Keizer niet te bewegen was, om de Vrede te bevestigen, en dat de Staaten zig ten Oorlog behoorden gereed te houden, dewyl alle uitftel het Hof van Weenen hoe langer hoe trotfcher deed worden , enz. Dan noch hier, noch te Londen, toonde men fmaak in die driftige Vertoogen te hebben , maar neigde meer, om nog andere minzaarae middelen in 't werk te itellen. Doch onverwagt klonk het, toen Spanje verklaarde, zig aan het Veidrag van Seville niet langer te willen houden. Deeze verklaaring gefchiedde den 28 January, des Jaars 1731. Frankryk, Engeland en de Staaten gaven eikanderen de fchuld, dat de Voorwaarden van dit Verdrag niet volbragt waren. ——— Engeland kreeg ondertusfchen ook andere inzigten, begrypende, dat het Huis van Bourbon te magtig zou worden» zo men alle deszelfs maatregelen volgde, en trad in het geheim met het Weener - Hof in Onderhandeling, welke ftap in de gevolgen zeer gewigtig was voor onzen Staat, alzo die -daardoor, ten behoeve van 't Huis van Ooftew ryk,  204 GESCHIEDFNISSFN DKR ryk, «.gewikkeld raakte in eenen vercTerflyken Oorlog, die vtrzeld ging met de t>mkeering der Staatsrtgeeiing, die toen piants hid. Schoon de dood des Hertogs van Partita, welke dit Jaar voorviel, het fiuiren des Verdrags van s'Keizers zyde, nog eenig. zins vertraagde. Z. En waar in beftond dit Vetdrag, dat zodaanige gevolgen had na verloop van tyd ? V. „ De voorige Verdragen, zo verre ze door dit tegenwoordige niet veranderd „ waren, werden daarby bekragtigd,en men „ beloofde elkander in zyne bezittingen te handhaaven. — Groet-Brittan je en de „ Staaten namen op zig de handhaaving van », s'Keizers Pragmatieke Sanctie, beloovende „ s'Keizers oudfte Dochter, by mangel van „ Zoowen, de opvolging in de Oojienryhfche „ Staaten te zulkn verzekeren. -■ De Keizer daarentegen verklaarde, zig niet te zullen ftellen tegen de vreedzaame over* „ voering der óooo Spanjaarden, in de Staa,, ten van Tosiaanen, Parma en Placer*za.~-— s» Ook zou de Keizer allen vaart op de » In  veheenigde nederlanden. S.6S „ Indien, uit de Otfienrykfcbe Nederlanden, „ en uir alle anderen, die ten tyde van p Karei den II. onder de Spaanfche Heer,, fcbwppy behoord hadden, van nu af aan „ voor altyd te doen ophouden ; voor altyd ,, vernietigende de Ooftendifcbe Maatfchappy, „ die alleenlyk nog twee Schepen voor eene „ énkele reize naa Oost indien zou mogen „ zenden. — Men zou, wegens eene Lyst , der Rechten, in de Ooftenrykfcbe Nederlan„ den onderling oveiëenkomen, waar toe „ Gemagtigden, die, binnen twee maanden, „ te Antwerpen zouden vergadeieu, benoemd „ zouden wurden; welke daarenboven zou>> den vereffenen, 't geen uit hoofde der „ Verdr ^gen van 1715 en 1718 nog te ver„ effenen ftond, alles binnen den tyd van twee Jaaren De Verdragen, die de handelende Mogendheden onderling of met eikanderen geflooten hadden, zouden ftand „ grypen, zo verre ze met dit niet ftreden. „ De Koning van Groot Brittcinje en de ,, Staaren zouden hunnen Koophandel in j, Sici ien mogen dryven, op den voet, als X deel. M »> tem  s5fS 6ESCH ÊEDENISSF.N D?.R „ ten tyde van Karei den II. Allen, die „ binnen zes mamden na de bekragtiging „ van dit Verdrag, het welk binnen zes „ weeken geleideden zou, door de ééne of „ andere der handelende Mogendheden zou„ den voorgefteld worden, zouden met ge„ meene bewilliging in hetzelve ontvangen ,, worden". Z. Ik verklaar, dat hier veel voor my duister is. Ik begryp wel, dat s'Keizers oudfte Dochter van de opvolging te verzekeren , de grond tot eenen Oorlog heeft kunnen uitmaaken. Maar gy zeidet my, dat Groet • Brit,anje dit Verdrag heeft geflooten met den Keizer, en in de voorwaarden fprcekt gy van de Staaten, als cdne der handelende partyën, dit is my duister. V. De Stauen waren 'er ook onkundig van; en dus had hun Gezant te We en en ook geen last, om het te'rteekenen, kunnen hebben, of om het aan te nemen. Maar de Keizer en de Koning van Groot. Brittanj'e hadden zig onderling verbonden, om alle pogingen aan te wenden, om de Staaten als eene voor-  VEREENIGDE NEDERLANDEN, 267 Toornaame handelende party 'er in te doea treeden. Z. Dit was echter zeldzaam genoeg gehandeld, dewyl de Staaten daardoor by anderen, en byzonder by Frar.ler^ ;„ >. , , y rrar'*ryK, in 't vermoeden konden komen van ontrouw Dus be. werkten dan de Keizer en de Koning van ingeland dit? V. De beide Vo.ften gaven 'er de Staaten kermis van, en hunne Gezanten verfchoonden »g wegens het fluiten van dit Verdrag buiten kenms van H. H Mogenden, omdat 'er vereischt wier, , de handelingen geheim en bedekt te houden, verzoekende verders de Algemeene Staaten, dat zy in dit Verdrag wilden deelnemen. De Keizcrlyke Afgezant voegde 'er by/dat hierdoor de oudeen mtauwe ^«dfehap tusfchen den Keizer, Koning van Oroot Briaanje en de Staaten zou kunnen geacht worden, volkomen her«eld te zyn Z. Ik geloof het wel, het kwam met de belangende. Keizers overeen, dus te fpre. ^n. Maar hoe handelden de Staaten ? M 4 V. De  ©68 • GESCHIEDENISSEN DER. V. De Algemeene Staaten zonden kopy • van het Verdrag naa de byzondere Gewesten, met eenen bygaanden brief, waarin de zwaarheden voor en tegen waren voorgefteld, doch op zodaanige wyze, dat de Stellers van dien brief meest geneigd fcheenen,om in 't Verdrag te treeden , met verzoek, dat elk Gewest zyne Afgevaardigden daar op wilde gelasten. Z. Frankryk en de Duitfchs Vorften, die aanfpraak op s'Keizers Nalaatenfchap konden roaaken, moeten dit vry euvel hebben opgevat. V. Frankryk toonde 'er ook niet duister zyn misnoegen over. —— De Zweeden veroorzaakten den Staaten ook geene geringe bekommering door het oprigten eener Oost? ïndifehe Maatfchappy te Gottenbxrg,.yn*WM» ■een gewezen Amfteldamsch Koopman, van Atycren gehceten, de oorzaak was. De vervolging der Protejianten in Piewont, en de verdrukking der Saltzburgers, maakten mede veel omfiags, voor de eerften met de ver-  (AO. ]?32) VEKEENIGDE NEbEHEANDm 2ÖO verzameling van penningen, en om voor dg. laarzen, die met honderden herwaards lava* men , huisvejting en levens-onderhoud te ver. fchaff-n , tot dat zy in het Land .van Kadz^-d geplaatst werden. — In dit Jaar aanvaard ie de Prins van Oranje, nu den ouderdom vm co Jaaren bereikt hebbende, het Araht vaa Stadhouder van Friesland, Z. Maar boe ftond het met de toetreeding • der Staaten tot het Weever Verdrag ? V Eéne der zwaarigbeden van dit Verdragt naamlvk het vervoeren van Spaanfche Troepen naa halten, was.reeds afgedaan, voor dat de Staaten aan 't Verdrag eenig dc-l hadden , en om de overige zwaarigheden, zo men meende, voor te komen, ontwieip mca eene Akte, op welke men den ao February ï 732. daar in toetrad. ~ Onder de Duitfchè Prinfen, die men dacht, dat de Keizer aan zyne Dochter ten Huwelyk zou willen geven , was Francais de HF Hertog van Lotharingen 9 die zynen Vader in de Lente van 't Jaar 1729 in de Regeering was opgevolgd, en deeze" meende men, dat de Gemaal ' van Maria Ma Tbs*  270 GESCHIEDENISSEN DER. Therefij, de oudfte Aardshertoginne ,zou kunnen worden. ——— Hy had in het vo-rige Jaar eene reize gedaan, door Heiland en Engeland, en by die gelegenheid gezogt, de gunst van den Koning van Engeland en de Staaten te winnen Frankryk h".d zyne oogmerken, om dit Huwelyk , was het mooglyk, te verhinderen. Doch de Staaten waren van begrip , dat dit meest met hunne en s'Keizers belangen ftrooktc. 0<=k verbond de Keizer zig dit Jaar nog met Rusland en Denemarken — De S:aaten der Verëenigde Gewesten, als of zy eenen naderenden Oorlog te w:;gten hadden, niettègenit.iBnJe Zeeland nog bleef aandringen op 't vei minderen van 't Krygsvolk, heilboten, ter oefening hunner Troepen, die, geduurende de Vrede, de voornaamlte bewegingen des Oorlogs ontwend waren, tegen den aanvang van »ep« tember, een Veldleger te doen kampeeren, op de vlakte v^n Oefterbout, naby Breda, onder bevel van den Graaf van Hompescb, Generaal der Ru'tery, — De Prins van Oranje bevond zig mede aldaar, aan het Hoofd  VEP.2ExM0.UE NKDEïU ANDEN. 271 Hoofd van zyn Regiment Ruitery, alles werd 'er ten aan folio uwen van duizenden van men fchen verrigt tot den Iaatfkn d?r gezegde maand, waarna de Troepen zig weder naa hunne Kwarcieren begaven. —— Ocider de Reomscbgezinden rieezer Landen ontflorden thms merklyke twisten, eerst met de Rntmfchen en Jdnsfenistpn, die van langen duur was, en daarna over het invoeren van een Pauslyken Vikaris in deeze Landen. De Predikanten der heerfcheb.de kerk mengden zig daar in, berispende open'yk op den Predikftoel het gehouden gedrag der Staa'en, en Vertogen inleverende tegen het toelaaten van denzelven, doch de Staaten, terwyl zy den Vikaris afweezen, wisten ook de Predikanten ras tot hunnen piigt te brengen, .«— Maar, gevreesder onheil was het ontdekken der Pjal en Kookerwormen , welk fchaadlyk ongedierte alle dyken en dammen in 't grootst gevaar ftelde; welk gevaar echter gelukkig werd voorgekomen door de uitvinding vai Pieter Straat en Pleter van der Deure, om ©ene fteeneglooijing van kei en klipfteenen M 4 .. te  %7i GESCHIEDENISSEN DÊ&, te leggen, buitenwaards tegen de drken, waar door dezelven voor den fl g des w.-uers beveiligd werden, wordende niet alleen de dyben hier door bewaard, maar zelfs beter befchermd dan te vooren. •——~ Ook werd in dat zelfde Jaar het verfchil over de Na haten fchap van Koning Willem den III. met den Koning van Pruisjen afgedaan. Doch Zeeland raakte in een nieuw verfchil (welk eenige Jaaren aanliep, eer het beflist werd,) met Zyne Hoogheid , den Prins van Oranje, over de vernietiging van het Markgraaffchap Vlisfingen en Veert. De Keizer was onvergenoegd op Spanje, om reden, dar'er meer dan 6000 man in het voorige Jaar naa Italien was overgevoerd. Daar kwam by de verzoening tusfchen Frankryk en Spanje dus twee Vyanden van den Keizer, die flechts naar gelegenheid zogten, om de algemeene Vrede te ftooren, en den Keizer den Oorlog te verklaaren, en hier toe gaf de dood van Fredrik Augustus den /I. Koning van Poolen, in 'i Jair 1733 aanleiding. Daar werd terllund gearbeid, om Stanislaus LeezinskP-, fchoon-  fchoonvader des Konings van Frankryk, die* reeds in 't Jaar 1704 tot Koning verkooren was, doch zedert de Kroon had moeten af* daan, daar toe weder te bevorderen, en ifc behoeve u niet te zeggen, dat Frankryk tem dien einde ten yverigflen arbeidde; andere» in Poelen neigden voor des nieuwen Keurvorst van Saxen, Zoon des overleden Ko« nings j en deeze werd onderfteund door Rvs* land, den Keizer, den Koning van Pruisfem en andere Vorften. De Staaterr der* Vereentgde Nederlanden hielden zig hier iaonverfchillig, en verklaarden aan den Keizer, dat, hoe die verkiezing ook uitviel/ zy zig daarom in geenen Oorlog zouden begeven, zelfs gaven de Staaten daar van ken-nis aan het Hof van Frankryk, en traclerr met hetzelve in Onderhandeling over de on-' zydigheid der OojfehrykfcB* Nederlands*4 , ingevalle 'er een Oorlog tusfchen dat Hofen den Keizer ontdaan mogt krngt der Opperde ftfagt bet L- en vm 1, Vlisfingen en Vesre mogten vernietigen , oni 9» het misbruik, dat de Meigraaf vm zyn 9, gezag zou kunnen makken voon ie komen, ft en dat deezï vernietiging met de daad 3j leeds  (AO. 1737.) «tftBCWICl» NEDERLANDEN. 27£ s, reeds gefcbied w.s. eer men kon denken, dat Zyne Majefteit zig cieeze zaak zou aan- „ trekken". in 't vervolg zullen wy gelegenheid krygen, om te zien , hoe de Prins in dit Markgraaf fchap weder herfteld werd. De Raadpenfionam simon van SJingeland, een mui van groote bekwaambeid en kunde, ftïerf den 1 December van dit Jaar, en werd in het volgende 1737 opgevolgd door den Heer Antbony van der Heim . welke toen het Ambt van TliefiurierGeneraal bekleedde — Drie dagen na SUngehmd overleed Jakob Godefroi, Baron van den Boetzelaar, die, belui ven andere Waardigheden, Groot Zegelbewaarder van Bolland was , wordende dat Ambt naderhand waargenomen door den Heer van fF*,aar Obdam, De Staaten van Holland, om hunne gunst te betoonen aan aile Proteftantfche Gezintens, die in deeze Provintio werden gedoogd of toegelaaren , verleenden op den 15 January van dit Jaar. voor alle Kerken , Godshuizen, als Gasthuizen , Weeshuizen en andere Godsdienftiée Gefti^ten, met naarae dei*  58 GESCHIEDENISSEN DER der Gereformeerden, Liuherfchen, R'emon-* ftranten en Doopsgezinden, en geene ande-< ren, midsgaders alle Huizen, die ten dienfts, van het Gemeen gebruikt werden, en waar van geen huur getrokken werd,1 voortaan» vryheid van gewoone en buitenge woone Ver-1 pondingen; mids dat die hierna zouden ge»1 bouwd worden , daar toe Octrooi van s'Lands» Staaten moeiten verzoeken. - Een weinigdaarna werd den Roomschgezinden aangezegd , dat hunne Kerkhuizen met Verpondin* gen bezwaard bleven, en daarenboven drie-maal in eene Eeuw het recht der zydelingfcheErfvolging, in het gemeen Collateraal ge* noemd, zouden hrbben te betaalen. . Ook werd eerst door Holland, vervolgends1 ook door de Algemeene Staaten vastgefteld , dat de Gereformeerde Officieren, tot den* Roorafchen Godsdienst overgaande, of met' Roomfche vrouwen trouwende* met de d a# van hunne Ambten zouden verfloken zyn,welke wet in 't Jaar 1739 door de Algemeene Staaten ook tot de Politieke Amb.enaars ia ■ie. Generaliteit werd ui.geftrekt. . 2.. My  (AO. 1738 ) VERHENIGDE NEDERLANDEN. 28l Z. My dunkf, het bezwaar voor de Roomschgezinden, omtren. hunne Kerkhuizen, was toch eenigzirs hard. Kwam daar geene verandering it» ?• V. Neen. De Staaten hebben daar zeker gewigtige redenen toe gehad. — ïn de maand September werd de Prins van Oranje met zyne Gemaalin als Heer ea Vrouw van Breda plegtig ingehuldigd. — De Prins befchonk by deeze gelegenheid de Regeering en den oudften Predikant met eenen gouden, en de Burgery met eenen zilveren eerepenning, ~~ Tusfchen ie Huizen V3n Saxen, Brandenburg en Suiizbacb . ontftonden om deezen tyd hevite gefchillen, over het recln van bezitting der Hertogdom* men Gulik en Berg. De Staaten, hier van kennis gekreegen hebbende. beilooten al wat mooglyk was, te werk te (rellen , tot vereffening derzelven, en de twistende Partyën bewilligden in het volgende Jaar 1738, in de algemeene voorfla&en tot bevrediging; mnar de verdere Handeling hier over bleef fteeken. — Tusfcüen den Keizer en Frank yk , w.erl i  fl8a (AO. 17390 GESCHIEDENISSEK DER werd den 18 November van dat jaar de Vrede en vervolgt nds een Algemeen Verbond te ff'eeren geflooten. Maar naauwlyks w iS dit verrigt, of 'er omitonden weder nieuwe moeilykheden tusfchen Spanje en Groot. Erittanje, over den handel op de Wen- Indien hebbende de Engelfchen, zo zy meci den , groote reden van klagen over de Sp 'aufche Kustbewaarders. Engeland zogt de Staaten mede in deezen Oorlog in ;e wikkelen, ook klaagden de Spaanfchen reeds over de handel wy ze der Nederlanders in de West ■ Indien, doch , nadat Engeland eene Vloot naa de Middellandfche Zee gezonden had, beloofde het Hof van Spanje aan de Staaten alle redelyke voldoening. ——— Ook trof het Engelfche Hof eerlang met Spanje eene overeenkomst, die nogthrms door het Volk in E.geland verworpen werd, waar op de beide Mogendheden in het Jaar 1739 eikanderen den Oorlog aankondigden, in welken de Staaten eene volmaakte onzydigheid behielden. — Zo deed ook Frankryk, welke, in plaats van naar de aanzoeken van Spanjs  CAO. 1740.) VEHEENIGDE NE;-'EULANDE?J. «83 Spmje te luisteren, het Verbon\ van Koophandel met de Sraaten vernieuwde ; ook was Engeland volkomen in ftaat , om Spanje in alle de wcrelddeelen het hoofd te bieden, en maakte zelfs in de Indien geivig-ige veroveringen. —— De ftrenge Winter van het Jaar 1740 liet niet alleen droevige gevolgen na .van ongemeene fchaarsheid van levens-, middelen, veroorzaakt door de vorst, en de daar op gevolg Je zwaare overftroomingen; maar verwekte door de duurte der levensmiddelen ook eenig gemor onder de fmalle Gemeente. In de maand Augustus en wat laater, ontftonden te Rotte.d^m, te Deije en , in s'Hage geweldige beroertens, die niet dan met moeite geftuic werden, lydende de Grutters in die Steden den meesten last, Het Hof van Holland gaf daartegen op den 17 van die maand een fcherp Plakaat uit. Z, Bleeven de Staaten gerust buiten den Oorlog tusfchen Spanje en Engeland*1. V. Ja, maar de toerustingen in Engeland waren zo fte:k, dat Frankryk daar uit kwiad vermoeden fcheppende, ook twee Esquaders in  &84 GESCilIEDENlSSSN BEg. in Erest en in Touhn deen ge:cel maaken.-—». Dit Hof in het Jaar 1738 met Zweeden een Verdrag- van onderftand geflooten hebbende 9 bewerkte in dit Jaar 1740. dat 'er een ander tusfchen Zweeden en de Perte tot ftand gebragt werd, waarby die twee MogpndhederL zig regen Rusland verbonden, welk lastfte Hof allernaauwst met den Keizer verëenigd was. De dood der Keizerin en de op., volging van Iwan of Joan, een kind van twee maanden , onder de voogdy van Biron 9 die tot Hertog van Ceurland verheeven was, maakte in Rusland eene groote verandering. '•- ■"' Biron was maar weinige weeken. in het bewind geweest, of hy werd door den Graaf van Munr.icb, op last der GrootVorftin , Moeder van den jongen Keizer. Anna van Meklenburg, Zusters Dochter der Keizeritme, getrouwd met Antbon Vlricb\ Hertog van Brunswyk Wolfenbuttel, die met. leedwezen gezien had, dat haar Zoon haar was voorgetrokken, met zyne vrouw in heg- tenis genomen. Toen aanvaardde de. Groot- Vorftin de Regeering, onder den titel vaa  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 285 van Regentes, en bandde den Hertog van Courland naa Siberien. — Dit en de Oorlog, die eerlang tusfchen dit Hof en Zweeden onc ftond, gaven aan Rusland derhal ven de handen vol. Frankryk liet het niet alleen by de vermeerdering zyner Zeemagt, maar verfterkte zig ook te Land. Z. Dit moet, naar myne gedachten, de Staaten behoedzaam hebben gemaakt, want om de onzydigheid weder te bewaaren , was gewaapend te zyn, wel het veiligfte middel. V. Het Krygsvolk te Land werd in de daad vermeerderd met 11,510 man, en men be. Soot ook, om 12 Oorlogfchepen in Zee te brengen, doch het traag inkomen der Confenten, byzonder dat van Zeeland, was oorzaak, dat 'er niei meer dan zes werden uitgerust» hetwelk te nodiger was, door dien men in verfchil raakre met de Deenen, die vyf Hollandfcne Hoekeis, die gewoon waren op Tsland te visfchen, weggenomen hadden. Z. Gebeurden 'er dit Jaar nog meer gewigtóge zaaken? V. Ja, de mourd der Cbineezen op Batavia* heef2  256 ' GESCHIEDENISSEN DER heeft di: Jaar beuigt gemankt. Pe Clincezen, die zig in grooten getale in en om Batavia bevonden, en zwaaren Koophandel drèeven , waren al zedert een geruimén tyd zeer misnoegd geweest op de Regeerir g van Batavia, wegers de lasten, die hun van tyd tot tyd werden opgelegd; waaromtrent het alles be« haiven 2 erlyk toeging , zo dat het belang der Maatfchappy weinig bevorderd werd. Kondigen hadden hier uit reeds lang eenen opftand voorfpeld, en op derzelver raad waren alle ledigloopers gevangen of naa Ceilon verzonden. Verfcheidene Troepen van dit Geboefte onthielden zig thans buiten de Stad, daar zy veel moedwüs bedreeven, en men was 'er niet vreemd van, dat zy zelfs gemcei fchap met de Cbitieezen in de Stad hielden, waar in men verfterkt werd, doordien drie Cbineezen der Regeerirg kwamen Aandienen , dat zy, die zig buiten de Stad bevonden , eenen gevaarlyken aanflag in den zin hadden, dat men Batavia dsgt te overrompelen , de Christenen te vermoorden en zig meester van alles te maaken. ——— Hier ©p  VERESNIGDE NEBERLANDEW. 287 op werden twee Raaden Guflaaf Willem van ImbeJF, en Maurits van darden, aan hec Hoofd van eenige Manfehap ter Stad Uitgezonden , om een gedeelte van den woesten hoop, die tot aan Tanabang en Bmeasfy, nier verre' van de Stad, genaderd was, te verdry ven, welk ook gelukte, fchoon eene andere party een buitenpost, de Qjml genoemd, overweldigde. in de Stad was men midterwyi op zyne hoede; 't Volk werd in de wapenen gebragt, en de Chineezen werden gelast, om na zonnen ondergang geen licht te branden, het hoofd niet ten véntte* uit te fteeken, veel min zig op ftrjat te vertonnen, — Intusfehén werden eenige dagen in rnerklyken onrust gefleeten. Den agdren Oclober hadden eenige Chineezen de ftoutheid, zig onder het gefchut van de Stad te vertoonen, welk, op hun losgebrand zynde, hen fpoedig deed verfluiven, veelen hielden zig toen verzekerd, dat die van binnen 'cr kennis van gehad, en die van buiten hulp verwagc hadden. - Daags daar aan begon men toen tegen de Chineezen, fchuldig of onfchuldig, eene  2&8 GESCHIEDENISSEN DER eene wreede rol te fpeelen, —» De g®« wapende Manfchap, op last, zo zy voor gaf, van den Landvoogd Adriaan Valkenier, viel in de huizen der weêrlooze Chineezen , en vermoordde al wat hun voorkwam. Onder dit onmenschlyk moorden ontftond 'er brand in veele Cbineefche wooningen, die waarfchynlyk door hun zeiven geftigi was, en eene byflere verwoestig in de Stad maakte, doch eindelyk gelukkig gebluschr werd. — Het moorden ging, gelyk gy u ligt verbeelden kunt, verzeld van plunderen, waar in het Bootsvolk byzonder uitmunrte. Wordende by de ryke Chineezen aanzienlyke Schatten, gouden Afgodsbeeklen, Koppen, Vaazcn enz. in menigte gertoolen. Dus Dep deez' dag ten avond, en daags d'ar aan zag men half verbrande huizon , en de ftraaten daar dezelve geftaan hadden, opgehoopt of bezaaid met lyken, nadat die rampzaligen by menigtens of enkel waren afgema.kt. —-— 't iiunderen hield nog een dag of twee aan, doch toen werd het by afkon* diging verboden. De Chinttzen% die zig nog bui-  X.D.P1 .XII.   VEREENlGDE nederlanden. 2S«> buiten de Stad onthielden, werden eindelyk, hoewel niet zonder groote moeite, allen •mgebragt of verjaagd. De rust dus aJIengskens herfteld zynde, kondigde de llegeering een algemeen Pardon af; de CbU neezen, die. gevlugc waren, of zig verftoken hadden, kregen verlof, om te rug te komen en hunne voorige handteering weder te aan! vaarden, mids zy zig onderwierpen, zo als veelen deeden. — Intusfchen vreesde men dat dit Moordtoneel veel nadeels aan den Koophandel zou doen. Ook oordeelden eenige Raaden van Regeering, dat de Gouverneur Valkenier, onvoorzigtige bevelen gegeeven hebbende, daar door den moord en pïonderzugt veroorzaakt had, en h*c fcheen, als of men op middelen bedagt was om hem van de Regeering te ontzetten. -I Doch, hy hier van de lucht gekregen hebbende, deed drie Raaden Imhoff, Elias de Haaze en Izaak van Schinne in hegtenis nemen, maar zy werden eerlang ontflagen. lmhoff herwaards gekeerd, wist zig by de Bewindhebbers zo wel te verdeedigen, dac X. deel. N Zyf  «90 GESCHIEDENISSEN DER zy die reeds te vooren beflooten hadden, hem in plaats van Valkenier tot GouverneurGeneraal aan te ftellen, hem rnet ecre naar Batavia te rug zonden. Valkenier, die inmiddels heratafds ontboden was, werd aan de Kaap vastgehouden» en naa Batavia te rug gevoerd, daar hy nog eene wyl in hegtenis zat. ImhofF weder op Batavia te rug gekeerd zynde , werd rie rust en het vertrouwen onder de Chineezen aldaar herfield. —— Doch dit, en alle twisten en pnëenigbeden, daar ik u tot bier toe van gemeld heb, waren niets in vergelyking van die, welke uitberstten na den dood van Keizer Karei den VL die den ao October van dit Jaar overleed. Z, Ik meende , uit het geen gy my verhaald hebt, dat hy vrocgtydig genoeg voor» de Opvolging van zyne Dochter Maria The-, rezia zo wel gezorgd had, dat 'er geen ver-, fchil te dugten was, te meer, toen Frankryk haar Huwelyk met den Hertog van 'Lotharingen, met gosdkeuring had aange* zien. V. In  V3REÏNIGDE NEDERLANDEN. 20l V. In die meening zult gy u kragti b «Iroogen vinden. Zy, die in h V Verdr,.g begreepen waren, hadden zig weI ter bandhaaving van deeze rth*Ai • den mM, i Opvolging verbon- oen, maar hoe vee!*» u • vorften waren 'er nn» bu,e„deeze?Necmvoorcerst «j; tb"os S?' 2y"de "e Ke"r,orst™ kLv»2 VC,,UWdmet Dort~ ' ?*y>/s'; de«° beiden hadden, wel *™« na dat de Aartshertogin MarU ntrefi. 2ig „, Koningin VJn a„wm M had doen ni.roepen, de Keurvorst N - va»  202 GESCHIEDENISSEN DER van Beysren de eerfte, die eene sanfprank op de gelieele Ooftenrykfche Nalaatenfcrnp maakte. Ons bellek laat niet toe u te melden, alwat hier over gehandeld werd, doch, geduurende dat men over en weder met gefchrirten ftreed, verklaarde de Koningin haaren Gemaal tot Mederegent, en droeg hem de Keurftetn van Bohemen op, waar tegen de Keurvorften zig verzetten, als zynde zulks nooit te vooren door eene Vorftin gefchied De Koniagirj zag eindelyk ten klaarften, dat zy zig door de wapenen zou moeten verdeedigen, en zogt ten dien einde de hulp haarer Bondgenooten, maar elk van deeze hul zwaaiigheden van gewigt, om daar toe niet te overhaast te befluiten, — Terwyl de zaaken dus Honden, overleed de Koning van Pruisfen, opgevolgd door zyuen Zoon, die naderhand Frederik de Greote genoemd is, en zich reech? van toen af aan , als één der beroemafte Voiften zyner Eeuw openbaar maakte, zo in 't Veld als in 't Kabinet, en niet minder onder de Geleerden, van den eerftui rang! —— Zodra had deeze  VEBEENIGDK NEDERLANDEN. £93 deeze Vorst de regeering niet aanvaard, of hy maakte eene aanfpraak op een gedeelte van Sitezie», en trok derwaards m-t een Leger, veroverende in den aanvang des Jaars 1741 Breslnu en eenige andere Steden, en bet duurde nier lang, of de Koning was het in zo verre meester, dat hy zig tot Hertog van Neder-Silezien deed huldïgem Terwyl dit gebeurde, kwam de Koning van Spanje op met zynen eisch op de Oe/ienrykfche Nalaatenfchap, en de Koning van Sardinië* beweerde geregtigd te zyn tot het Hertogdom Milaan, maar met deeze laatfle trof de Koningin in 't Jaar i?42 een vergelyk.-i Eer dit Verdrag geteekend was, deed ook de Koning van Poolen als Keurvorst van Saxen eenen eisch ©p de geheeie Nalaatenfchap van den Keizer. Z. Hoe gedroeg zig Frankryk ? V. Dit Hof deed ruim zo veel kwaads aan de Koningin , als of het ook deeze heele Nalaatenfchap geeischt had, want de Keurvorften werden door hetzelve tegen de Kosiflgin van Hongaryen opgezet en ondeilteund; N & en  294 GESCHIEDENISSEN D2& en ender het voorwendzel van de Vrede te willen bewaaren » zag men twee Franfche Legers verzamelen, één aan den Rbyn in den Blzas• , en één aan de Maaze. , Daarop begon de Keurvorst van Beyeren de Krygsbedryven in Opper-Oofenryk en Bobcemen te gelyk, met den Keurvorst van Saxen. — De Koning van Groot ■ Brittanje floot ondertusfchen een Verdrag van onzydigheid, als Keurvorst van Hanever. Z. My dunkt van alle deeze aanvallers, zal Spanje het minfte nadeel hebben kunnen doen, alzo dat Ryk belemmerd was door den Oorlog met Engeland. Koe Hond het daar tegenwoordig mede ? V. Deeze Oorlog werd van wederzyde wakkerlyk voortgezet, en veele Koopvaardyfchepen genomen. —-— De Engelfcben bombardeerden Cartbagena. — In Noord America was, tusfchen vier Franfben en drie Engelfcbe Oorlogfchepen, een fcherp gevegt voorgevallen, en dergelyke ontmoeting had ook plaats gehad in den mond van de Straat van Gibraltar. «—— De Engelfcben verzuimden  VtREEKIGDE NEDERLANDEN. 295 ©ndertusfcben niet, van hunne gewoone Zeefüovefyën gebruik te raaaken, door het neemen van verfcheiden Nederlandfche Koopvaardyfchepen, onder voorwendzel, dat zy Contrabande Waaren naa Spanje of deszelfs Bezittingen voerden. —— Ook onderzogten de Spanjaards onze Schepen in de openbaare Zee, doch waren edelmoedig genoeg, om den Staaten ten minden eenige voldoening te geven, maar in Engeland klaagde men, volgends gewoonte, vergeefsch. Z Dit moet toen toch vreemd zyn voorgekomen, daar men zo naauw met dat Hof verbonden was, doch ik zie, dat men in dat Ryk in tyden van Oorlog niets gewoon is te ontzien. Zaten de Staaten onder alle deeze beweegingen iïil? V. Niettegenftaahdé at bet afraaden van het Franfche Kof, vonden de Staaten goed , hunne Landmagt ten tweedenmaal met 15000 man te veïfterkén; terwyl zy wakker arbeidden , om een Verdrag tusfchen den Koning van Pruisfin en de Koningin te bewerken ; ook werd > teen dit niet flaagde, in het najaar een Scftans K 4 ge-  290 GESCHIEDENISSEN DER geftigt by Westervoort, niet verre van TsfeU cord; inmiddels werd met Groot- Brit tan je. gehandeld, op wat wyze men de Koningin zou kunnen onderfteunen ,en die van Holland beflooten haare Majefteit by te ftaan met 840.000 Guldens in geld, in de plaats der 5000 man, dis zy, volgends het Weever * Verdrag gehouden waren te leveren. Doch de andere Gewesten waren van oordeel, dat men alvoorens Frankryk daar van kennis moest geven. — Onder al dit handelen, over buitenlandfehe zaaken , werd ons Vaderland droevigst bezogt met zwaare doorbrakken der Rivier-Dyken, die gevolgd werdan van hevige overftroomingen , en byzonder leed Hollmd hier door. Men rekende, dat 'er meer dan 150.000 Morgen landsin Gelderland en Holland overftroorad wierden. -——• Men vond nogthans, om den noodlydenden. te gemoet te komen, braave menfehen, van onderfeheidene Gezintens te Rotterdam, Amfteldam , Haarlem, enz. die zig bevlytigden, om penningen by een te zamelen, uit welke in Gelderland en Holland eenige duizende. 00-  VEREENIGDE NEDERLANDEN, agT «gelukkigen, die arm en berooid w?ren eerst van cetwaaren en kleederen, en ver* volgends ook van vee en bouwffoffèn voor- 2iea werdem De Koningin werd in- nnddels van de hulp V8n RustaKd . c^or den Oorlog, die tusfchen dat Rvk en Zieden ontdaan was-, het welk grootlyks aan Frankryk moest Worden Maar de- verandering, welke in Ruslandvborvie,,fte]de dat l?offpoediginffaat,om ^§ tegen Zweeden met magt te kunnen ver. zetten. - Onder de Regeering van het Kind' Joan den m was Rusm de fi)ecj[)aj eemge vreemdelingen geweest, tot nrerklyk misnoegen van veele Grooten. —- Prinrcs ZUzabeth, Dochter van Peter den ƒ; die onregtvaardig, gelyk ik u te vooren geZPgd beo, geduurende de twee laatue Regeeringen, van den Troon uïrgeftooren- gewecsr was, die haar toebehoorde, ondernam thans, Zig op det/zelven te pïaatzetr, Zy vertrouwèe h;ar geheim flegts aan vier perzoonen , di«zorge droegen, dat het Paleis van den Keizer. é&n s. Decemher met- Krygsvolk be^r- Was » & zon*  298 GESCHIEDENISSEN DER zonder dat iemand 'er de reden van wist; terwyl de Moeder van den jongen Keizer zig in geene kleine verlegenheid bevond. —Te twee uuren na middernagt begaf zig Elizabeth, aan het hoofd van eenig Krygsvolk, dat haar reeds als Keizerin erkend had, naa het Paleis, d*ar zy terftond door alle de Grooten, die haar waren toegedaan, in die hoedaanigheid de hulde ontving. Toen vver» den de Grootvorst en Grootvorftin met haaren Zoon, den jongen Keizer, in hegtenis genomen, doch heufchelyk behandeld. De Graaven van Ofterman en Munnicb werden mede gevangen en eerlang van het Hof gebannen. Elizabetb gaf, met den aan* vang van baare Regeering blyken van zagtmoedigheid, waar door zy de liefde der Natie tot zig trok; voor het overige regeerde zy op die wyze, als haar Vader gedaan had. . Z. Dit was eene ftoute onderneming, die zeer geheim moet behandeld geweest zyn, daar zulke Staatkundige Overheerfchers, als ie Grootvorst, zynde een Vorst vxaWoifen*  tó; k»./^ en *èr geene. £ van gekregen hadden. -* HofZA metde dender Koning!^ * ékgl^^ on.elukk.g ar, en s behaajje weinige voordeden on a 7.V a* • P hjar>doordien Frank, rj/s zig daar met menV ï«u-i Hof al zvn, ■ a u ' ve»»eenrfe dat or al 2yne «andaeht op Duhscbland, alvv^s he* hem gelukte, dat de r, den 24 Januarv' *** naam ^Wl^f^^ »eemsn niet frrr-p.rT , Co JiLC geteld, waartegen a^ f . . ^^^^enooten, en daa, ent ^ S aaten, den Keurvorst als Keizer erkenden _ Het gelukte haar e^r n iKenücn- — *i,J lr egter typer-OeJIenrik te *rwurnen, en «fi ^ te doch het geen zy hier won , verloor zy t gen den lComngvan /W**, tóet wien 7£g na dat zy den flag by f>3J-/>„ i ö D-v ««w« vcrlooren had, te Bres/au de Vrede floot. dit niet eeP-hied a n was?: Slieten Ju ' ^«W* Troepen ^lifiteri ^ moravh^ ook keerden* &6 ^  SCO GESCHIEDENISSEN DER. de Saxen naa de Grenzen van dat Kcurvot* itendom , dat genoegzaam openlag. — Prins Karei van Lotharingen behaalde toen groote voordeden op de Franfchen, en heroverde Tilzen en Praag. — Doch voor dat de zaaken van de Koningin in dit Jaar eene gunfliger gedaante begonden aan te nemen, had zy, als gebukt onder haare Vyanden., eenen bewecglyken Brief aan verfcheidene Mogendheden , en onder anderen aan dc Staaten» laaten afgaan, waarby zy ten ftcrkften om onderftand aandrong En in de daad, reeds voor het einde van het voorigc Jaar had Hel had beflooten, de Landmagt voor de derde reize te vermeerderen met omtrent 205coq man,doch dit befluit was noch by de Gewesten, noch by de Steden, met eenpaarigheid, van (temmen genomen. Dordrecht en AmfleU dam hadden het by Holland het langst tegengehouden, hoewel zy 'er zig eindelyk byvoegden. Zeeland had ook lang gedraald, en het Franfche Hof deed veele moeite, om dit befluit te verhinderen. — De Franfche, Cezant Feiteion herhaalde geduurig, „ dat de „ Staas.  VERSSNISBS NfiOERLANcSN. gos- „ Staat van Frankryk niets te vreezen bad* „ noch van Pruisfen; dat het vermeerderen ,, der Troepen den ftaat der geIdmid.ieIe-1 ,, buiten roodzaake bezwaarde, en gevaar,, Iyk was voor de tegenwoordige Regeering, „ dat men de Troepen ligt kon vermeerde„ ren, doch niet zo gemaklyk weder afdanken, en dat men, na het fluiten van de ,, Munfterfcbe Vrede gezien had, welke 9, zwaare gevolgen aan het dringen op af„ dank mg vast waren". — Om den Staaten te beter alle ongerustheid te benemen , bood dezelfde Ambasfadeur hun een Verdrag van onzydigheid aan, op gelyken voet als Koning George de II. 'er een voor Hanover. geflooten had. Z. Dit zou zekerlyk niet onvoordeelig voor, het Vaderland geweest zyn; maar de voorheen geflooten Verbindtenisfen zullen den Staaten de handen gebonden hebben, als, wier grondwet altyd geweest is, gelyk het behoort, hunne aangegaane Verbindtenisferiheiliglyk naa te komen. V. Gelderland, ütreebt en Groningen^ N 7 tOSC1  Z0^- GESCHIEDENISSEN E3S toonden 'er egter frnaak in te hebben» maar Holland ftemde 'er tegen, en toonde aan,, dat men zig op gecne nieuwe Verdragen verlaaten kon, zo lang men niet zag, dat de oude werden nagekomen , en hoe meer 'er van de zyde van Frankryk op werd aangedrongen, hoe meer Groot ■ Brittannien de Staaten tot het nemen van ernftige maatregels aanzette; ondertusfehen bedienden zig de Franfchen van verfcheiden middelen , om den Staaten een wantrouwen tegen GrootBrittanje in te boezemen, en om hunne eerlykheid te toonen, bood de Fenelon zelfwaan, Duinkerken in bewaaring der Staaten te ftellen, tot het fluiten der Vrede toe, ïnids die plaats onzydig bleef, in geval 'er Oorlog ontftond tusfchen Frankryk en Engeland, doch ook dit vond men ongeraadsn.-— Men voerde in deezen tyd in Holland eene per^oneele Quotifitie ïn,ter goedmaaking van de kosten, die tot de vermeerdering van 'stahd* Krygsmagt ver:iseht werden, doch zy voldeed cp verre na niet aan het oogmerk, —■■ Ook werden de verfchillen onder  (Ao. 1743.) VEREENIGDB NEDERLANDEN. go* de Steden , naar mate de zaaken zorgelyker werden, heviger; fommigen wilden, dat men aandrong 0p eene onderhandeling tusfchen de Oorlogende Mogendheden, onder bemiddeling der Staaten , waartoe Frankryk zig genegen toonde; anderen waren van ge» dagten, dat men de Vrede best bevorderen zou, als men verklaarde, beflooten te hebben, dat men zyne Verbindtenisftn zoude Makomen. Het befluit viel, om tegen het aanftaande voorjaar vroegtydig een Leger te Veld te brengen, doch nu kwam het 'er op aan, om de Gewesten, die agterlyk bleven in het aanwerven van het verëischte getal der manfchappen, daar toe te bewegen; ook had het veel moeite in, om Dordrecht over te haaien tot een befluit, waarby men vastftelde, de Koningin met 20,00 3 man te onderfteunen, en in den aanvang van het Ja?r 1743 werd ten dien einde eene aanzienlyke bezending derwaards gezonden. By het Hot van het uitvoerig antwoord, welk de Oudraad van Dordrecht op het voorftel der bezending ter Staatsvergadering inleverde, deed:  304 GESCHIEDENISSEN DES. deed dezelve den volgenden voorflag. —<„ Dat men, zonder een vast befluit te ne„men, omtrent de Verbindtenisfen , die al ,f of niet volgden uit het Weener - Verdrag, ,, der Koninginne van Eongaryen copoo man „ toedaan zou, om haare praatzen in de „ Nederlanden daarmede te befchermen, nadat dezelven van Engeljhhe, Flavoverfcbe en Hesfifcbe Troepen ontledigd zouden zyn; „ mids dat zy niet xverden gebruikt • om „ Frankryk of andere Bondgenooten van den „ Staat, in derzelver bezittingen aan te tas< „ ten. Dat men daarenboven 6 of 7000„ man zou werven in Duitscbland, om ai^ daar, ten diende der Koninginne, gebruikr SJ te worden; of zo men deeze manfchap „ niet mogt konnen bekomen, dat men haar ,* deezen onderdand in geld zou verfchaiffn» „ Men vleide zig, dat deeze voorflag be* 3, haagen zou; doch zo 't anders uitviel, verzegt men , dat de andere Leden en de „ RaadpenQÖnaris in *t byzonder, bekwaa* M mer voorflagen deeden, waar naar, diei4 van Dordrecht) zig, zo *i moogly-k ware-,  TEtEENIGDE NEDERLANDEN. 3c5 „ wilden voegen". , De bezending naa den Briel fla.gde niet beter, doch, nadat Dordrecht zig wat reklyker begon te toonen, deed men ter Vergadering van Holland weder nadere voorflagen, waartegen egter door Dordrecht en den Briel andermaal geprotesteerd werd. VervoJgends wendde Holland zig tot de andere Gewesten , om dia tot de gedagten der meerderheid over te haa. len , dan ook dit volgde niet fpoedig, - Inmiddels deed de Ambasfadeur de Fer.elon eenige opening tot Vrede,waar van hyzeide, dat zyne M sjefteit aan geene Mogendheid iet had laaten voordellen dan aan deezen Staat.' De meeste Leden zagen daar op elkandereti met verwondering aan, alzo niemand hunner kennis had van zodnanige opening. - Maar de Raadpenfiönaris verklaarde dit geheim, met te zeggen, dat de Ambasfadeur, verzcld van den Abt de la Vilh, hem reeds in de maand van July des voorleden [aars; onder verbindtenis van de ftiptfle geheimhouding , had te kennen gegeeven, dat Frankryk te vrede zou zyn,zo men den KeizerBeyaren te  }05 GESCHIEDENISSEN DER te rug gaf, en daarenboven een gedeelte der Voor - Oofïenrykfche Landen alftond, waarby nog iec van klein belang moest komen, welk egter, als men het in 't overige ééns was, den koop niet breeken zou. Na veel ftrtbhelens werd eindelyk door de Algemeene Staaten beflooten, de Koningin van Hongaryen met aooco man te onderfteunen. Z. Maar dit befluit, vreeze ik, zal even zo veel geweest zyn, als of men Frankryk den Oorlog verklaard had. V. De toerustingen ten Oorlog werden ten minden in Frankryk cn Engeland ten fterk ften voortgezet; en zo ras had de Franfche Gezant zynen Metder geen kennis gegeeven van het bellait der Staaten, of hy verklaarde kort daarna uit s'Konings naam, dat zyne Majedeit wel gezind was, de Vrede met de Staaten te onderhouden, doch zo zy daar in belang delden, begeerde de Koning, dat hunne Troepen niet naa Duitscbland gezonden , noch in de Nederlanden tegen die des Konings gebruikt wierden. Z. Was het befluit der Staaten egter niet, dat  VERSEN1GDE NEDERLANDEN. fttf dat de Koningin deeze Troepen alömme zoa kunnen gebruiken ? V. Ja, behalven in Italiën; de Staaten ga. ven ook den Gezant fen antwoord, dat zy flegts voldeeden aan Verdragen, te vooren met kennis van Frdnkryk geflooten, en dat de Koningin aan verfcheiden kanten het eerst was aangevallen tv... j s «ten. Tot deeze gedagten Werden de Staaten door Engeland ten Merkflen ..ngefpootd. Ondertusfchen gfc* de Oorlog nog voort,, en niet ongelukkig voor de Koningin in Beyer.n en Beboeme». — Na het openen van den Veldtogt aan den Main viel 'er een Veldflag voor, tusfchen bet Leger der Bondgenooten van de Koningin, onder bevel van Koning George en de Franfchen, by DeMngfn, waar in zeker de Bondgenooten de overwinning behaalden fchoon de Franfchen 'er ook op roemden' doch de gevolgen waren voor hun allerna' deeligst. Deeze Veldflag viel egter voor, eer dat de 20>oco man Staatfche Troepen in Duitscbland aangekomen waren; deeze keer* den kort daarop weder naa de Qofienrykfib»  508 GFSCHItDENlSSllN DER 'Nederlanden te rug, al waar zy de Winterkwartieren betrokken. —• In Italien waren de zaaken der Koningin een weinig te rug gegaan, febcon het Tr;et at van Worms, waarby de Koning van Sardinien van allen eisch op Milaan offtond , en zig mede verhond tot de handhaaving der Pragmatieke Sanctie, de nadeelen daar geleeden eeni^-zins vergoedde. In dit Verbond weigerden de Staaten egter te treeden , hoe fterk zy door Engeland werden aangezegt. — Het gelukte ook de Keizerin van Rusland den 17 Augustus te Ab» met de Zweeden de Vrede toe ftand te brengen; waar uit de Keizerin Koningin zig nieuwen byftand van Pvusland beloofde; ook werden de Staaten hier door o-ntflagen van het zenden eener Vloot naa de Oostzee, dewyl de Koophandel en Zeevaart thans weder in het Noorden veilig was. — Met den 1 January van dit Jaar was het vernieuwd Odlrooi van de Oost- Indifche Maat' fciiappy voor den tyd van ia Jaaren weder ingegaan. • En op den 28 Febiuary was. de Prinfesfe van Oranje in de kraam bevallen  CAO. 1744.) VERESNIGDE NEDERLANDEN. So^ l«! van de Punfesfe Carejina, die zo als gy weet, gehuwd is geweest met den Prins van *W*««f, en voor eenigen tyd overleden is. Z. Het verwondert my, dat Frankryk, in den tegenwoordige toefland van zaaken, «iets ondernam ten behoeve van den Pretendent, om dus Engtiand te huis de handen vol werks te geven. V. Daar werd in de daad door dat Hof een Wnflag beraam 1, met het begin van het Jaar 1744- om den oudften Zoon van den PretendentKarei, aan wien de Vader zyn regt had , afgeftaan, op den Engelfcben Troon te brengen, doch de Voorzienigheid verydelde wederom, gelyk meermualen, alie deeze pogingen. De Staaten waren fpoedig gereed, om 6000 man Hulptroepen naa Eng,, land over te zenden, en de Inftheeping d-r Franfche Troepen te Duinkerken werd verhinderd door eenen hevigen Noordwesten Wind die ,n eenen volkomen ftorm veranderde! Verfcheidene platbodemde Vaartuigen, waarmede het Krygsvolk aan boord gevoerd werd werden aan fpaanderen geflagen, en de on! der*  §10 GESCHIEDENISSEN" DES. derrieming dus verhinderd Eene Franfche Vloot, die de landing begunnigd zou hebben, had ook zo veel geleeden, dat zy weder in Brest moest binnen loopen. Voor dat snen in Zeeland zekere kennis had van het doel deezer onderneming, had het byëenbrengen van zo veele platbodemde Vaartuigen te Duinkerken, daar groote verllagenheid ver. oorzaakt, welke verdween op de tyding van het mislukken van den aanflag, welke egter ten gevolge had, dat Frankryk en Groot' Brittanje over en weder eikanderen den Oorlog verklaarden; en dat in de Verëenigde Gewesten vier van de zeven ten fterkften aandior.gen op de verheffing van den Prins van Oranje , tot Generaal van het Voetvolk van den Staat; waartoe egter Holland en Zeeland voor als nog niet te brengen waren. Engeland vorderde thans van de Staaten, dat zy met Frankryk tot eenen openbaaren Oorlog kwamen, en eischte behalven 6000 man, die reeds geleverd waren, nog co Oorlogfchepen. Het uitrusten der Schepen werd ten eenlen te werk gefield, en tien van de- zel-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 3lï zclven ftaaken vervolgencis in Zee, onder bevel van den Luitenant Admiraal Benrik Grave, maar tot het verklaaren van den Oorlog aan Frankryk wilden de Staaten zo min voldoen aan het Engelfche Hof, nis de Koning van Pruitfin voornemens was, om Engeland by te ftaan. Kort hier na werd van wegens Frankryk aan de Staaten kennis gegeeven, dat men vos:neemens was, om de Koningin van Hongaryen den Oorlog aan te kondigen: dit deed Fenelen in eene uitvoerige aanfpraak; de Staaten hier op in korte doch bondige bewoordingen geantwoord hebbende, werd by hun befiooten, tot het zenden van een buitengewoon Gezantfchap naa Frankryk, waar toe benoemd werd Unica Willem Graave vm Wasfenaar en Heer van Twikkelo. Zodra Frankryk den Oorlog aan de Koningin verklaard had, deed zy zulks op haare beurt mede aan dat Ryk. — De Graaf van Wasfenaar had zyn eerfte gehoor by den Koning den 26 Mey, in de Abtdy van Cifoing naby Rysfel, werwa3rds de Koning zig begeven had, om zig aan het Hoofd zyner Troepen te  3!2 GESCHIEDENISSEN DER. te ftellen, doch hy bevond ras, dat de Korting voornemens was zyn ontwerp door te zetten, gelyk daadlyk bleek door het bemag* tigen van Warmt on, Meenen, Iperen, Fort' de Knokke en Veurne, weike veroveringen geene kleine verflagenheid onder de Staats» leden veroorzaakte. Z, Werd 'er dan geen wederftand geboden? V. Het verëenigd Leger der Engelfcben, Oostenr)kfcben en Staatfchen trok, op de eerfte beweging der Franfchen, asn de Dender byëen, maar was te zwak van manfchap, om iet tegen de overmagt der Franfchen te ondernemen. De Staaten namen het befluit, om de Koningin nog met 20,000 man te onderfteunen, waarmede het verëenigd Leger, als ook nog met eenige Engelfcben verfterkt werd, en zig eerlang by Oudenaarden agter de Schelde nederfloeg. —— Frankryk deed, na deeze vermeerdering van s'Lands Magt, den Staaten wederom een Verdrag van ouzvdigbeid voorflaan, welk egter, daar de zaaken nu zo verre gekomen waren, van de hand gewezen werd. ——-« He: Verbond, welk  VEREENIGDE NeDERLATICEW. 313 welk te Frankfort door den Keizer, den Ko. ning van Pruisfen, als Keurvorst van Bran> denburg, den Keurvorst van de Paltz, en den Koning van ZW*», als Landgraaf van //wy*« geflooten werd, belemmerde de Koningin nog ruim zo veel, als de inval der Franfchen in de Oestenrykfcbe Nederlanden. De Keizer deed de Staaten verzoeken, om 'er ook in te treeden, doch dit werd heu- ichelyk van de hand gewezen. Groot was intusfehen de vreugde, die ontftond wegens den overtogt van Prins Karei over den Rbyn, welken de Koning van Frankryk met ontzetting hoorde, te Duinkerk™ i„ hec midden zyner veroveringen van de B.rriere. hy hield dien eerst voor verdigt maar bode op bode verzekerde hem van de waarheid der zaak. Hier op begaf de Koning zig ia perzoon naa den Rbyn, en zond een gedeelte van zvn Le.er uit de Nederlanden mode derwards Toen trok her verëmigd Leger voorwaard*, en op den Franfchen Bodem. - Deeze oveitogt van Prins Ka*el zou van meer gevolg geweest zyn,.had niet  GESCHIEDENISSEN DEI. is Koning van Pruisfen, door zynen byftand aan den Keizer te verleenen, den ftaat der zaaken ten eenemaal doen veranderen. —— Prins Karei was toen genoodzaakt, over den Rbyn te rug te trekken, waar door hy de Pruisfen noodzaakte, om uit Bcbeemen tewyken; ook herwon hy nog in dit Jaar Opper-Sileziën. — De Franfchen, die door deezen overtogt, als ook door de ziekte des Konings in hunne overwinningen geftuit waren, behaalden toen egter ook nog eenige voordeden aan den Rbyn. —— De vreeze, die men had voor eenen nieuwen kryg in \ Keerden tusfchen Zweeden en Denemarken, werd egter gelukkig door een Verdrag, dat in dit Jaar tot ftand gebragt werd , voorgekomen. De Nederlanden, reeds boven mate bezwaard met de kosten van den Oor. log, ondergingen boven dien een zwaaren ramp , door het doorbreeken van den Lekkenüyk, waardoor eerst de Vyf Heeren Landen en daar n* de AlMasferwaard onderliep. In Gelderland en Overysfel braken mede eenige Dykeo door, tot groot nadeel der Ingezetenen. —■  VE&EENIGDE NEDERLANDEN. 31 g Men. Ik heb u te vooren gezegd, dat Engeland by de Staaten had aangehouden, om hen te bewegen aan Frankryk den Oorlog te verklaaren; dit zelfde werd op het einde deezes Jaars gedam door de Koningin van IJongaryën; doch in 't antwoord daar op» werd onder anderen gezegd: „ Dat Groot Brittanje zelf zulks niet eerst gedaan bad, 5, waarom zy vertrouwden, dat de Koningin niet vreemd zou vinden, dat zy zig ten „ minden nog eenigen tyd daar op ernftig „ beraadden, eer zy tot dien ftap kwamen". Zy zegden 'er by: „ Dat zy zulks te meer „ vertrouwden , omdat zy niet konden zien, „ dat ha re Majefteit, uit hunne openbaare „ Vredebreuk met Frankryk , eenige byzon„ dere nuttigheid kun trekken ; zynde zy „ gezind, om hanr des ouaangezien by te s, ftaan met al hun vermogen; op deezen 9, voet wilden zy met haare Majefteit over-» leggen wat het gemeen belang eischte, „dat gedaan wierd. Zy wilden de Troepen, s, die zy tot hier toe, ter onderfteuning der » gemeerje zank, gefchikt hadden, daartoe 0 * BOg  316' GEICHïEDEN. DER VEREINIGDÏ NEDEKL» nog laaten dienen", enz. Nog vooi het einde van dit Jaar werd het Verbond te Warfcbau geflooten als een tegenwigt tegen dat van Frankfort, tusfchen Groot Brittanje, de Koningin, Keur Saxen en de Staaten. — Docti de gevolgen daar van ,als ook van den dood van Keizer Karei den FM die op den ao January des volgenden Jaars 1745 te Muncben zeer onverwagt overleed, Zullen wy zien in het tolgende M. Deel. 1 B,  B E R I c H T VOOR DEN s 2 N D E R. Plant, tefren over blads 1 Willem de Hf. verfchynt in de Vroedfchap van Amfteldam. ^ II. Het aanvallen van den Btirgemses- ter van den Brandei Middelburg. 22 III. Het Pourtraic van Cernelie Tromp. s8 — ~ J- van den Vendel. fJ3 ^* i ■■ 'dAvaux. jt VI. Het doorrchieten van Sommelsdyk.- 74 ; VII. De Fiskaal Kievit ws>rd op de Ga- vangenpoorc in t'Hage gebragt, 92 VIII. Val van Koning Willem van >t Paard. 166 IX. Het Pourtrait van Prins Eugeen, 2oo> X — * den Hertog van Mtrlherougb. aoj, Xf. Het gevegt met het Schip de Valk. 23<5 Ml. Het Pourtrait van Valkenier. m     KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK COLLECTIE-TH IERRY BRUIKLEEN van de Ned. Herv. Gemeente te 's Gravenhage 7118 - '35   GESCHIEDENISSEN DER VEREEN1GDE NEDERLAND EN.   £ GESCHIEDENISSEN DER Verandering der Begeering. : Beroer- ttns in Zeeland, te Zierikzee, Middelburg, Burgemeester van den Brer.de en andere Regenten aldaar mishandeld. ——— De Ruiter brengt de Oost - Indifcbe Schepen yinnen. Strooperyën der Frar.fcben. Aan/lagen op Haarden, Woerden en Zivart* fiuis mislukt. Charleroi vergesjsch belegerd. Jnval der Franfchcn in Holland. Bodegrave #« Zwammerdam ver-rand. Pain & Vin verlaat zyn post en voord onthalsd. • De Zzveeden doen vootfldgeu tot Vrede, en fiellen Duinkerken als eene Handelplaats voor. Beide door de Staaten van de band gewezen. — Keulen tot Handelplaats lenoemd. Brandenburg verdraagt zig met Frankryk. Gedachten v.,n den Prins over den Waper-Pilflattd. — Frankryk verovert Vlaafl richt. Naardtn door den Prins ven Oranje belegerd en ingenomen. Verdrag van Koophandel met Zweden en Denemarken. Verbonden ir.et andere Vorsten. ■ Willem de III. belegert cn bcmagtigt Bon — Be metst» Sleden in V Sticht enz. door de Frart'  i geschiedenissen dek. flag- ly Bergen in Ueuigeumn» p'tth m Nicuwmegen getsekend. Zoon. Met moeite, Waarde Vader, heb ik mynen taak volbragt, en het laatst gehouden Gefprck afgèfchreeven, thans kom ik u verzoeken, het vervolg van zaaken te mogen verflaan; egter hoop ik niet, dat ik weder zulke fchrikbaarende Toneelen voor oogen zal krygen. — Vergun my u vooraf te vragen, ©f het Volk, na het plegen van die euveldaad in s'ttage en elders zig te vrede hield ? Vader. Neen, rayn Zoon, het was verre van te vrede te zyn, evenwel God bewaarde Land en Volk voor dergelyke ongehoorde wreedheid, welke niet alleen ftreed met den aart van alle befchaafde Volken, maar boven al met den zagten aart der Nederlanders. De Onlusten gingen in de meeste Steden zo verre, dat Gaspar Fagel, die na den afftand van Joan de Witt, Raad» Fenfionaris van Holland geworden was, zig ver-  JO GESCHIEDENISSEN DER Wgg*tl> do* ik «JM komen kan; ik hin niet konen. Men deed egter zyn best, om s'Vorsten gunst te herwinnen, en toen dceze bet vonnis tegen Kievit vernietigd had» bood men hem aan, om in alles op de beste wyze zyne oogmerken te helpen bevorderen. Doch dit baatte den Regenten, «lie in den haat van het gemeen waren, weinig. De Burgers zetten de Regenten af, maakten ee-ne nieuwe Nominatie, en zonden die aan den Prins, die 'er de verkiezing uit deed, en naderhand de nog openftaande plaatzen vervulde. Kievit werd Penlionaris in plaits van de Groot, doch hy bekleedde dat Ambt niet lang, en vervolgends raakte aldaar alles allengskens in rust, —— Te Delft begon het gemeen, den 19 Augustus ook te morren, by gelegenheid, dat 'er eenig Schietgeweer gebragt was in twee Herbergen by de Rottcrdamfche Poort, daar het gemeen de reden niet van bevroeden kon. Dit morren duurde tot den 3often wanneer de Burgery een gefchrift ontwierp waarby zy Ageerden dat die Regeering van de Loeve- fleiti'  VEftEENIöBï KEfiHLLAN>f.' H de Kerk. 1 Den sden van die maand liep de Burgery te hoop, verklaarende alle de Heeren, omdat zy het Eeuwig Edict bezworen hadden, vervallen van hufne Ambten, en zig begevende tot den Prins, met verzoek om eene nieuwe aanflelling. .. Den Heer Mattbys Pompe, Baljuw van Zuid -Htlland, werd de dood gezworen, zo hy tot Burgemeester verkooren wierd. De Stadhouder zond Gemagtigden derwaards, die zeventien Leden van den Oud-Raad of Vroedfchap van hunne Posten vervallen verklaarden, en anderen aanflelden. ■ Te Haarlem wa* reeds het Huis van den Heer Askanius va» Sypeftein geplunderd, voor den moord, aan de ds Witten^gepleegd, omdat het gemeen een vermoeden had,dat de Raad• Penflonaris zig daar in verfchoolen hield; naderhand dwong het gemeen de Regenten hunne Ambten neder te leggen, ook werd de gamfche Krygsraad buiten bewind gefield,, doch alle de oude Regenten werden, één uitgezonderd, door den Prins weder herfteld in het bewind. &an het zou te lang vallen, alle de byzonA 7  T4 GESCHIEDENISSEN DER derheden der verandering door alle de Steden op te tellen. Z. In Amftcldam, daar de Regeering zig zo tnanlyk tegên den Handel met Frankryk verklaard had, zal evenwel die verandering geene plaats gehad hebben ? V. Ja zeker! De Regeering had hier in de daad veel gedaan • Zy had , om het Land aan penningen te helpen, geld doen munten binnen de Stad ; zy had de Stad aan alle kanten te^en den naderende Vyand verfterkt, de Diemer' en Bylemer - Meeren onder water gezet; ook werden de Stads Sluizen met den vloed geopend., en drie voornaame toegangen naa de Stad, van Haarlem, van Amstelveen en van Muiden doorgefneeden, by het Huis ter Hart, aan den Overtoom, en by Jaap Hannes, en die doorfnjdingen werden verzekerd met Schanfen. De Amstel was met eenige Uitleggers bezet, en de weg ter wederzyde den Omval ook doorfneden ea met Batteryën verfterkt. De Boomen om fle Stad werden omgehakt, het Hout en de Zeilen van de Zaagmolens naa binnen ge- bragt»  VÊREENIGDE NEDERLANDEN. Jg bragt , hebbende de Molenaars zig verbon. den , de Molens in brand te fteeken, zo dra de Vyand zig voor de Stad vertoonde, 't 2% 't Pampus en de Znider.Zee waren ook verzien van Uitleggers, waardoor de Stad aan den Zeekant gedekt was. Zestienhonderd Matroozcn, wel voorzien van Geweer, bezetten de voornaanifte Posten, langs den Waterlandfcben Dyk. De Stads Walien, waar aan de Doopsgezinden wakkerlyk werkten, werden alomme opgemaakt. De Haarlemmeren Leidfcbe Poorten met nieuwe Werken van buiten gedekt. Voorraad van Krygs- en Mondbehoeftens was ook overvloedig in de Stad, zelfs heele Fluit - Scheepen met verscb water, om bier te brouwen, of tot ander gebruik, had men binnen gehaald. - in deezen ftaat was onze Stad, toen Willem de lil. Prins van Oranje Stadhouder werd, bet welk men te danken had aan het beleid en den moed der Heeren Gerard Hesfelaar Hoofd-Officier, Ilenrik Hooft, Jan van de Poll en Gillis Valkenier, Burgemeesteren. — ©eeze trouwe Bewaarers van s'Lands Vryheid, uit  if GESCHIEDENISSEN DEE «it fHagt verftaan hebbende , dat Zyne Hoogheid gezind was>? deeze Srad in 't byzonder met raad en daad by te Maan, en te helpen ver,deedigen, gaven hem by eenen beleefden Biief een omftandi^ berigt van den ftaat en gefteldheid der Stad, als ook , dat zy vertrouwden op zyne hulp en bydand, dien zy in veele zaaken betuigden nodig te hebben, verzoekende tevens, dat hy de Stad met zyne tegenwoordigheid geliefde te ver» eeren, met verzekering , dat hy alhier zou vinden harten, die hunnen roem (lelden, iq onveranderlyk te zyn, Zyner Hoogheids ootmoedige Dienaars. — Met deezen Brief werd de Burgemeester Henrik Hoojt aan den Prins gezonden, met last, om hem de waare gefteldheid der Stad nog nader mondeling onder het oog te brengen. En waare het nodig, hem nog hooger gezag te doen opdra agen. Z. De onvergenoegdheid tegen de Regeeimg bleef dan echter? V. Dit  X .P.M.I. .''ï.'SauJ.inr.cfitfa. S&mr'ïfnMa * ('..-dr.ffr/s, /ia/g. WILLEM UI.IN 3ÏE VKO£9SClUF TE AMSTKM1M.   tïreenigds Nederlanden. V. Dit was zo, gelyk. gy hoor» zalt. ■ Den iaden Augustus kwim de Prins in de Stad, daar hy in den vollen Raad ontvangen zynde, de Vestingwerken en Mag>zynen bezigtigde, — De Vroed(cha> befchonk hem met eene gifte van So.oco guldens, te korten van het geen men zynen Vader in 1650 geleend had, waarna hy vertrok , met belofte, van in perfoon in de Stad te zullen komen, indien de Vyand zig vaa Muidén mogt meester maken. - Te vooren had reeds zekere Covert Oudvorst, Kooperflager, en Serjant onder het Vendel van den Kapitein Jakob de Graaf, zig verftout, om in Burgemeesters Kamer aan den Heer Hooft te vragen , boe men bet met de Stad voorbad! Over welke onbefcheidenheid hy egter daags daar aan verfchooning verzogt. Zedert dien tyd was 'er onder de Burgers gemor ontftaan, over het bewaaren der Sleutels van Stads Poorten en Boomen, die men niet langer aan het Huis van den Burgemeester vertrouwde.— Het welk zo veel invloed had by den Burgemeester Lambtn Reinst, dat hy befloor,  . v3 GRSCïIIEllENlSSEÏï DKU by de Sleutels op het Stadhuis zyne nagtruss te nemen. Burgemeesteren vonden egter daarna weder goed, dat de Sleutels als voorheen door één' hunner zouden bewaard worden. — Doch de Burgers, hier va-n de lucht krygende, trokken des avonds in merklyken getale naa bet Huis van den Heer Jan van de P&U * die toen de Sleutels van de Nieuwenbrugsboom in zyn Huis had, zynde die der Poorten op het Stadhuis gebragt Hier, dagt men, fchool iet agter, en men dreigde den Burgemeester zolang., tot hy dezelve overgaf'; wordende dezelve toen mede naa het Stadhuis gebragt, en van dien tyd af is het in gebruik geweest, dat alle de Sleutels van Poorten en Boomen, in een Yzeren Kist op het Stadhuis bewaard worden. en de Sleutel van die Kist gebragt aan het Huis van den Prefident- Burgemeester in der tyd. —— En uit dit beginzel ontftond vervolgends het geroep om verandering in de Regeering. — Dit nam zynen aanvang op den 23ften Augustus, door het aanplakken van Briefjes, waarin 6 Artikelen wcr«  VEREENIGDE NEBER1 ANDEN. Tft werden geëischt, als: i. Herftel der oude Privilegiën 2. Aanftelling van Kapiceinen en Luitenants uit de Burgery en niet uit de Regeering. 3. Dat geene Regenten Bewindhebbers waren der Oost-en West • Indifche Maatfchappy, vel getto's bunnen Èecl, in de Unie beflsaten. 4 Afitand der Boelen aan de Burgery. 5. Dat der Stede - Vesten niet meer verhuurd mogten worden. 6. Dat de 36 Raaden uit de Burgery of fatzoenlyke Kooplieden wierden gekooren, opdat men verzekerd mogt zyn, dat het geld van de Schattingen , aan s'Lands Getrouwen Stadhouder, of daar hy het bevelen zou, zou belïeld worden, en Hy Heer ware en geea Knecht, Z. Wat deed de Regeering daar op? V. Het fiot was nog veel onbefcheidener, want dat behelsde ecne bedreiging, dat men ep zyn Hdagscb zou buisbeuden , zo het van de Heeren niet werd ingewilligd; ook zou men hem, die het Gefchrift affcheurde, ten zynen tyd een Kogel verëeren : en het Gefchrift eindigde met eenige niet min haatelyke ryra re?  fe« GESCHIEDENISSEN BER regels. - Aan anderen werd, zo hier aïe te Rotterdam, heimlyk een Briefje in de hand. geflopt, waar van de bedoeling was, om den Prins tot Graaf te maakem De Regeering. hier uit befpeurende, wat 'er op til was, en in overweging nemende, wat 'er reeds in andere Steden gefeild was, befloot het wrevlig gemeen genoegen te geven, zig te ontdoen van den last der Regeering , en hunne Ambten te flellen ter befcheidenheid van Zyne Hoogheid; waar van de Akte den 6.1en van de maand September door den Secretaris Schaap aan den Prins gebragt werd. Doch op dat pas vergaderde, een hoop van het flegtfte föort van Volk , voor het Huis van den Luitenant-Admiraal ie Ruiter , hetzelve met plundering dreigende, doch door de Kompagnie van den Kapitein Wesfel Smit en anderen, die toefchooten, werd dit oogmerk gefluit, Daags daar aan kwaaien omtrent 100 Burgers by een , in de Kloveniers Deeie, en hier werden als by geval eenige afdrukzels van een Verzoekfebxift onder een ftoelkusfen gevonden. Ter* ftond  'VÉREENIQDE NEDERLANDEN. gf lönd klom zekere Gerrü Klaaszosn Fruit, "Scheepstimmerman■■, op de tafel, en las hetzelve voor,zo als het aan de Regeering gerigt was. liet beftond uit 12 Artikelen, behelzende voornaamlyk eene verandering in de Regee„ ring, en byzonder in den Burger Krygsraad en Gilden. De goedkeuring daar op gevraagd, werd door de vergaderden met ja gegeven, en daar op het Verzoekfchrift door de meesten daar tegenwoordig zynde getee. kend. _ Hierby liet men het niet beruste», toaar men ftrooide vinnige Schimpfchriftet' tegen zestien Leden van de Regeering Soortgelyke Schriften werden ook geftrooid' van den kant der geenen,die het met de Re. teering hielden, doeh hier mede werd weinig «irgerigt. Vier Gemagtigden uit de Dceie Doétor Ahrabatn van ƒ>„„ zyn Broeder' Benrik Elias Nolet en Jan Brulnenbur» •raden naa het Stadhuis, alwaar zy -zig eerS,,f.,/, , als anderszins. Hec geen men gevreesd had, werd ook maar aï j te wel bevestigd. De Hertog van Luxemburg brak den tf December van Utrecht op, en 1 kwam met eene aanzieulyke raagt te Woerden , I en zig met de bezetting aldaar verfterkt hebbende, trok hy tusfehen Schoonhoven en öudstvater, en van daar naa de Wie rikken bezub den den Rhyn, om te beproeven, of het ys fterk genoeg was, om 'er met Paardevolk I over te komen, doch het werd niet fterk I genoeg bevonden. Hy zelf was inmiddels | langs de Noordzyde van den Rbyn getrokken J naar Zegveld, en voorts naar de Mye-Polder by Bodegmve, Iaatende de Post aan de Niet> j iverbrugge aan de linkehand liggen. De !j Graaf van Koningsmark was op de eerfte I tydïng van de aankomst der Franfchen vaa j Btdegrav» vertrokken, hebbende hy van de j Gemagtigden der Staaten last bekomen, om in den uiterften nood niet verder dan tot de Gsndfcfo Shit te wyken. Doch i$o wan vaa ? S t iet  VE&FENIGDE NiCDï SLAICDEN. in te dring.cn — Bodsgravs werd toen ook, op verfcheiden plaatzen , in bvand ge. floken , en op één Huis r,a, in de asfeha geleed. De Buitenplaatzen en Potderraolens daar rondom werJen mede allen vervvoest en verbrand. Z ik heb reeds in rnvns kindfche jaaren, in de School veel van de Franfehe Wreedheden , hier gepleegd , fti de zogenaamde Frahfcbe Tyranny, gelezen, en dit heeft van dien tyd sf een inwendigen afkeer in myn hart tegen die Natie verwekt. V. Juist om zulke redenen is het, dat ik en anderen duizendmaal gewenscht hebben, dat foortgeJyke Schoolboeken geheel buitengebruik raakten, want dus zou men met even weinig moeite föortgclyken afkeer tegen de Engelfeben en andere Natiën kunnen inprenten. Men zou zelfs zyne eigerre Natie haatlyk kunnen maaken, rhdiea men de misdaaden van eenigen op een geheel Volk wilde toep^sfèn. Wat onlangs f' IhrttgcnUsch van fommige Soldaaten heeft moeten ondergaan, weet gy, Maar zoudt gy daarom van B- % al  GESCHIEDENISSEN DER al wat Krygsman heet, ecnen afkeer moeten hebben? ——* Wat de Franfehen in dien tyd aanbelangt, behoort gy wel iu acht te nemen , dat de vernaaien van wreedheid in dat gemelde Schoolboekje, uit de eerftc berigte-n, die altyd vergrootende zyn, zyn opgefield, en dat men te omigtzaam geweest Is, om die eerfte oiisflagen te verbeteren, zo als men had kunnen doen, door een behoorlyk onderzoek, gelyk mannen van oordeel daar op die Dorpen zelve gedaan beblen. — Het geen men bevonden heeft, is,dat eenige menfchen naakt zyn uitgefehud, en landwaards ingejaagd, en een kranke Metzelaar en zyne onlangs verloste Vrouw te Zzvammer* dam zodaanig zyn mishandeld, dat de Vrouw kort daar na te Gouda overleed. ——• By hit terug trekken van Bodegravs zou de Vyand de Post aan de Nieuzverbrvgge voor 4e borst gehad hebben , maar deeze was toebetrouwd aan den Kolonel Mczes Pain fg Vin, die dezelve verliet, waarom hy naderhand onthalsd werd. — De verande. ring van het weder noodzaakte dus, geiyk ik ge*  (AO. I673. VSS.EF.KIGDE aöSELANDEN. 'A gezegd heb, den Vyand uit Holland te mg ie trekken, en zig weder naa hunne Bezet~ tingen te begeven. Van onze zyde had de vorst gelegenheid gegeven tot het hernemen van Kceverden, hetwelk gebeurde ©p den 3® van December. Met den aanvang van het volgende Jaar i6;s werd door de Zweden een voorüag ter onderhandeling gedaan, niet zonder aandryving van Frankryk. die Brandenburg, en den Keizer zogt op te houden en zelfs de Staaten tot het min hevig voeren van den Kryg te brengen. — De Zwesden fielden voor, dat Frankryk cn Engeland geneigd weren tot de Vrede, dat zy Duinkers ken voorvoegen als de plaats der ©nderhande» Hogen, en dat Groot - Rrittanje aan de Staaten eenen ftilfland van Wapenen voor den tyd van drie maanden zou verleenen. — De Staaten verklaarden zig mede genegen tot de Vrede, doch wezen Duinkerken als Han» •fcïplaacs en den Wapenflilfhnd voor dria maanden van de hand, begeerende ook voor af te weten, op welken voet men haiulrlc'a zou. 1 -"> Eindelyk bngt men het to rent » B 4 dat  &2 GESCHIEDENISSEN EER dat Keulen als de plaats der onderhandeling bepaald wierd. De Keurvorst van ^Brandenburg voor zig zei ven bedugt wordende , hield den beloofden onderftand te mg, en floot een Verdrag met Lcdewyk den XIV. —— Sommige Leden uit de Vergadering van Heiland flheenen nu ook te neigen tot het aanvaarden van een' algemeenen flihland van Wapenen, dan de Piins, die de Vergadering bywoonde, wzs Van andere gedagtcn. Z Had de Prins dan uitzigten, dat men met het voortzetten van den Oorlog eeilyker Vrede bedingen zou? Men was toch van den byftand van Brandenburg ver» floken? V. Hy hield, gelyk ook niet onwaarfchynlyk was, den Staaten voor, dat Frankryk% geduurende deu flüdand van Wapenen, de overmeesterde Plaatzen zou inhouden ea veilïerken, en zyne Krygsmagt vermeerderen, en na het eindigen van den ftilfland, den Staat met nieuwe magt aanvallen, en onder and^e redenen, die grooten moed adem-  ademden, befloot hy eindeiyk, daï da Waper.fchorfing niet langer zou moetent duuren dan tot den eerften van Zomermaand, op den voet, zo als die door de Zweedea was voorgeflagen , en dat men intusfehen kon* Zien, wat 'er van de Vredehandeling te Keulen ftond te worden , waarin de Staaten algemeen bewilligden. Doch mee dit alles bleef de ondeihandeling hier over in de geboorte fteeken, en het was eerst met het einde van de maand Juny, dat de vredehandelingen te Keulen werden aangevangen, en dewyl die traaglyk- werden voortgezet, werden de toerustingen ten Ooilog in Frank' r.yk, Engdand en de Nederlanden* wakker aangedreven. Frankryk verfcheen eerst te Veld, en zogt door middel van verraad zig van $as van Cend meester te maaken, hetwelk egter mislukte. Daarna, werd Maaflricht door de Franfchen belegerd, en na eene hevjge belegering, ingenomen. ■ Ver volgends- verdeelde Ledeivyk da A7K zyn" Leger- in drie boopen , doch het Jaargetydc Verliep, eer de Franfchen eenig ander be^g ; £ S in  34 GESCHIEDENISSEN DER. in de Nederlanden ondernemen konden. «— Ook fchryft men het aan de bewerking der Zwaden toe, dat zy van alle verdere belegeringen afzagen. Om in Holland te dringen, werden zy door het water, dat alömme op het Land ftond, verhinderd, f.hoon zy, door allerhande middelen, hoewel vergeefsch,hetzelve poogden af te tappen.*— In de maand van Juny zogten de Franfchen, die te Mulderherg lagen,te vergeefsch Muidm te bemagtigen, zelfs werden zy door de Amfteldammers genoodzaakt, Muiderberg te verlasten. De Prins van Conde, met een groot gedeelte van 't Leger Utrecht verla-aten hebbende, bediende zig de Prins van Oranje van deeze gelegenheid, eerst met den Vyand te verfchalken, als of hy het op Bommel gemunt had, doch zyn oogmerk was cigenlyk, het beleg te flaan voor Naarden, zo als ook gefchiedde op den zesden van de maand September, en zes dagen daarna werd de Stad by Verdrag aan Zyne Hoogheid overgegeven , fchoon men, geduurende dit beleg, het Land in het grootfte gevaar hield  VEREENXGDE NEDEPLANDEtf. Z S f* zyn , omdat s'Lands Magt daar geheel ty een getrokken was. —— Geduurende dccze verrigtingen waren de Staaten in onderhandelingen met Zzveeden en Denemarken, met welke beiden een Verdrag van Koophandel gefïooten werd, ook had men eenige weeken te vooren een Verbond gemaakt msc den Hertog, van Lotharingen, en zig nadcï verbonden met den Keizer, en met Spanje y Wfilb laastgemelde Hof aan Frankryk, op den 16 Oclober den Oorlog verklaarde. Zynde alle deeze Mogendheden tot hier toe te rug gehouden door de ©vermagt van Frankryk. Willem de III. zig op het? einde van September naa het Staaten Leger, welk by Roezendaal byë en ge trokken was , , begeven , en zig verëenigd hebbende met de Spaanfche en Keizerlyke Troepen, was by Venlo over den Rêyn getrokken. En naar Nuii, Andernach, en andere Plaatzen veroverd te hebben, floeg hy, met het ver— cenigd Leger in de maand van Novemberbet beleg voor Ben-, op den elfden (Keuvelde de Qraaf van Koningmark, en daags 2 ^ daar--   VEREENIODE NE Dl RIAN BE Na ..volk? Mannen daar is Bestevaér, die kemt 'ons helpen. Ik zal hem ook niet verlaaten, zo lang ik adem kan fcbeppen. Hoe dit eertfe gevcgt afliep, kunt gy opmaken uit den Brief, in Zeemans flyl, door Tromp aan zyne "Zuster gefchreeven. BEMINDE SUSTER! Gisteren bellen wy den dans Gengegaen, %ft. hm Godt fy gelooft gefmdt, en hebben ens hart eens weder opgebaalt als Ketmingen. Ik ben op myn vierde Schip, de Comeetftar, en meene van daeg een braven dans te dansfen. Wy krygen de Franfen foo aen 'f hopen, dat fy de Bramfeils en alles byfetten, en foo bet van daag foo voortgaat, foo hoop ik dat aller vrienden en ens geledt verboort fal zyn, en dat wy van de tyrantiy verlost zullen werden. Adieu. Oouragie, V Sal waeracbtigb wel gaen, ? J«ny 1673, t. TROMP* z. »a  4& Gr SCaiEDEN: SS.T1 BEïfc I Z Dir is waariyk wel een ZeemanS fl-yf» doch hy geeft tevens s'ivteris dapjierheid te kennen. Ging het in 't volgende gevegt naar zyne hoop? V. Op den i4den raakten de VIsoten weder Haags, het gevegt werd door den pagf geëindigd, en den volgenden dag zag men geen Vyiitid meer, zynde de verëenigde JFranfcbe en Engelfcbe Vlooten.., met yeele ontredderde Schepen naa de Eivier van Londen geweken. In de maand juny had de Ruiter de Vyanden vergeefsch gezogt, doch in 't begin van Augustus vertoonden zy zig voor Texel, de Ruiter was hen gevolgd tot voor Scbeveningen , daar de Prins van Oranje by hem a? wel als de Provimiën van Gelderland en Overpjel een nieuw Regeerings Ra-  VERRENIGDE NEDERLANDEN. , 4'g Rrogïemerit ontvangen hid, welk nog in onze Óageri de bron der verfchillen in die Gewesten geweest is. 7» Mag ik u na vraagen, wat 'er van Oor» föfstóaké^ in dit Jaar gebeurde? V. Met den aanvang van dit Jaar waren de toebereid/els tot den Kryg met yver verdubbeld. De FranfcUn verfcheenen het eerst in het Veld ia Brabant , waar de Prins met het verëenigd Leger hen volgde. —— Op den 9 van de maand Augustus raakten, na lang heen en weder trekken, de Legers aan eikanderen, hebbende Oranje z'g gelegerd by het Dorp Senef, alwaar een Zïvaarc Veldflag voorviel , fn welken van weerskanten veel Volks fneuvelde , en elk zig de overwinning toefchreef. —r De Prias deed alle moeite, om Condê tot eenen tweeden Slag te brengen, maar deeze hield zig agterlyk. > ln September belegerden de Bondgenooten Oudenaarden, maar te vergeefse.!, door dien de Keizerlyken Weigerden eenen Veldflag te wagen ; egtêr werden ■Qrava ea Buy door Oranje nog dit Jaar be«  %S GESCHIEDENISSEN DER, bemagtigd. Daarentegen werden de Frattfchen meester van het Franfcbe Cemtê; dan ik wil u niet te ver afleiden, om u alles te zeggen, wat in Duitscblar.d , Katalomën en Siciliën voorviel, dan alleen moet ik dit melden , dat de Ruiter , nu aangefteld tot Luitenant Admiraal Generaal , in bedenking gegeven hebbende, of 'er niet iet te ondernemen was op de franfcbe Karibifcbe Eilanden, Martinique enz. de Staaten befloo_ ten ruim 50 Scheepen van Oorlog en eenige mindere Vaartuigen onder zyn bevel derWaards te zenden , doch de Franfchen te vooren gewaarfchuuwd en op hunne hoede zynde , moest hy, onverrigter zake, te rug keeren. ■ Even zo ging het Tromp op de Kust van Bellisle. Deeze tegenfpoeden werden verzeld van eenen zwaaren Storm en Onweder, welk overal verbaazend veel fchade veroorzaakte, voornaamlyk te Utrecht 9 alwaar de Domkerk inftortte. Z. Hoe ftond het thans met de Vrede* Handeling? V. Dc  CAO. Hts.) IIIIMIM NEDEB LANDEN. 4^ V. De onderhandelingen , die de Staaten in Engeland in *t werk ftelden , toonden ^aar ai te düidejyk hunne genegenheid tot de Vrede; En niet minder haakte Udewyk ch Xm naaf dezelve, deels om den last der onderllandgelden, die by nog aan Engeland betaalde , maar voornaamlyk omdat hy vreesde, dat het Engelscb Parlement ff* rel den II. zou noodzaak en, zig tegen hem te verklaaren, flaande hy zelfs, als genegen zynde, om met de Staaten afzonderlyk te handelen, Breda als eene handelplaats voor. Z. Ik twyfel niet, of de Staaten zullen daarin bewilligd hebben? V. Niet het aangaan van de Onderhandeling , maar de wyze, hoe die aan te vargen maakte eenige zwarigheid, en terwyl men daarever raadpleegde , arbeidde de Raadpenfionaris Fagel % om den Prins van Oranje j0 fommige Gewesten, en byzonder in Geldermeerder gezag te doen bekomen, en bragt het zo verre , dat de Staaten van diö Provintie hem in 't Jaar l675. he£ Hertogdom van Gelderland en het Graaffchap van 2us-  jg| GESCHIEDENISSEN DFR Zutphen op.iroegen, waar toe fommigen en onder anderen Utrecht Zyne Hoogheid fterk aanraadden,, maar op raad van Halland ea Zeeland bedankte de Prins voor dat aanbod, en herftelde, na veele moeijelykheden, de Regeering van dat Gewest. Vervolgends verdeedigde zig de Prins, tegen vermoedens, als of hy na de Opperheerfcliappy dong , m eenen Brief aan die van Zeeland, en in Holland, verboden de Staaten te zeggen of te fchryven, dat de Prins naar de Souvereiniteit over de Gewesten geftaan had. Doch fret was niet zeer naar s' Prinfen zin, dat Ernst Kafimir van Nasfau , dit Jaar , als Erfftadhouder van Groningen en Ommelanden* als ook van het Landfchap Drenthe werd aangefteld. Z. Werd dan dit jaar de Vrede nog met getroffen ? V. Neen; Nymeegen werd wel tot de handelplaats vastgefteld, en de Ambasfadeurs derwaards gezonden , doch inmiddels veroverden de Franfchen Limburg , het welk ée Prins vergeefsch tragite te ontzetten, egtcr  VEREEN1GDE NEÖESLANÖSN. 0 •egter bemagtigde hy Bin'cb, en van wêerszyde werden neg eenige andere voordeden behaald. —■— Ook verklaarden de Staaten In dit Jaar den Oorlog aan de Zweeden, dtc men al lang gewantrouwd tisdl ~ By alle deeze rampen des Oorlogs, leed Holland, Friesland en Overysfel zeer veel door eenen zwaaren Watersnood, waardoor verfcheiden Dykbreuken vcröoizaakt weiden. On- der dit alles, vierde men rogthans met veel luister het eerste Eeuw - Feest der Lcidfche Hogefchool. Verders moet ik u, als byzonderheden , die tot dit tydftip behoren» nog melden, dat op den 8 Augustus in s' Hage overleed Amelia van Solms, Weduwe van Prins Fredrik Henrik in den Ouderdom van 73 Jaaren ; als ook dat de berugte Wicquefort in s'Hage gevangen genomen werd, als zig hebbende fchuldig gemaakt aan ongeoorloofde Correspondentie j hy werd tot eene eeuwige Gevangenis veroordeeld, maar vond middel, om de Gevangen Poort te ontkomen; eindelyk, dat om eenige verfchillen de Vredehandel nog werd opgefchort. X. deei, q 2. Zo  50 (A0. 1676.) GESCHIEDENISSEN DEE Z. Zo bleef eten ongelukkig de Oorlog cog aanhouden? V. Ja: In het Jaar 1676. werd dc dappere , Se Ruiter tot byfland van Spanje naa Si ei l ie'n .gezonden, daar hy den loop zyns roemrugtigen levens voleinde, wordende in den tweeden Zeedag, in het gezigt van den berg Etna, zodaam'g gekwetst, dat hy vyf dagen .daarpa het beftierf, wordende zyn dood gevolgd door de nederlaag der verëenigde Vloot by Palermo. ~—— Gy weet, dat het lyk van den wakkeren Zeeheld herwaards gevoerd, en met eene pragt overëenkomflig zyne verdienden in de Nieuwe Kerk te Amflsldam begraaven is geworden.-— Frankryk ver•0 vei de dit jaar Condè et Bwcbnin Oranje -be-Iegerde r&a<*Jlrubt, doch .moest het beleg -weder opbreken. —I3e handelingen der V-rcde werden te ■ NUwsimegen intusfehen op „ ricuw^aangevangen, doch hec duurde nog tot •het Jaar 1678, eer de Vrede gefloten werd. iMWftÉIU # -ïruijcben in 't Jtar 1Ö77. voort met veroveringen; toemaken in de Spaanfche Ned.<.:r!anden, Zy■sbenw&.igden . x. - . F*-  (Ao. IÖ77) VERËENIGDE NEDERLANDEN. 51 Valenchyn, Kameryk, S. Omer enz. de Prins verloor den Vekiflag by Mont Kasfel, ert belegerde Charleroi wederom te vergeefsch. Binnenslands hadden verfcheiden onlusten zo in 't Kerkeiyke als Burgerlyke plaats, die met moeite geftild werden. Na het eindigen van den Veldtogt deezes Jaars deed de Prins eene reize nat Engeland, en voltrok daar zyn Huvvclyk met Maria Dochter des Hertogs v,m Jork ; ehidelyk werd in het volgend Jaar 1679 den 10 Augustus des nagts tusfchen elf en twaalf uuren , de Vrede tüsfchen Frankryk en den Staat geteeketid, als ook een verdrag van Koophandel, hoewel 'er vier dagen na het fluiten der Vrede nog een hevige Veldflag met wederzydsch verlies voorviel by Bergen in Henegouwen tusfehen het Franfche en Staatfche Leger; nogthans werd het "redeswerk door dit voorval niet geftoord. Kort daarna volgde de Vrede van Frankryk en Spanje, ais mede met den Keizer en andere Oorlogende Mogendheden. En met deeze henchdyke gebeurte. is zullen wy dit G-jfprek bof] uiten. CS | {fa  VIER- EN. VYFTIGSTE GESPREK» INHOUD» Het haaling en uitbreiding van fommige hyzenderbeden geduurende en op de Nieuwmeegfbt Vredehandeling. Tabago gewonnen en verhoren. Opfcbuddingen in Groningen , enz. Buivclyk van Willem de III, met Maria van Jork. -— Optoer aan de Zaan. Stil' ftand van Wapenen. Twist over bet ontruimen der Steden door de Franfchen, ftremt de Vredehandeling. De Franfchen geven t$e. De Vrede word geteekend. Veld/leg i>y Bergen in Henegouwen, vier dagen na iet teekenen der Vrede. Verraad in Engeland ontdekt. De Hertog van Jork verlaat dat Land. Twist met Vriesland over het afdanken van Krygsvolh Mei Amfleldam, ever het verfterken van Naarden. Dood van Frim  VEREEN I'SPE NEDERLANDEN. 5$ Prins Joan Manrits van Nasfau , van Wolfert van Br ederode, de Graavin van Bentbem, en Joost van den Vondel, — Frankryk flaat den Staaten een verdedigend Verbond voor. Haalt Engeland over in zyne belangen. Doet verf beiden eisfcben op de Spaanfcbe Nederlanden. Verbond van Kocpbandel met dé Ottomannifcbe Porie, Komeet of Sraartftarre. De Franfchen vallen in bet Luxemburg fob e. Verklaaren verfebeideu goederen van den Prins van Oranje verbeurd. Ds Staaten fluiten ee-i Verbond met Zivceden De Franfchen onderneemen een1 Burger van Amfieldam op te ligten. De Franfcbe Gezint vordert, dat bem gegund worde, door de StadbtU' ders Poort te ryden'. VerfcitlUn met Engeland, Surinaamen aan de West • Ind:'» febe Maatfcbappy verkogt. De Heer van Sommelsdyk , Gouverneur aldaar , door i'e Soldaat en owgebragt. ——— Twist met den Keurvorst van Brandenburg, —Inval der Franfchen in Vlaanderen; de Staaten zeilden Soco- Rian ter hulp vin Sparje, De Frr.nC;3 fbe»  5-f GESCHIEDENISSEN DER fchen bomharde er en Luxemburg. Spanje verklaart bun den Oorlog. Twist tusfchen den Stadhouder en Amfteldam. ever de werving van 16000 Man. De Stad befebuidigd van handeling met den Franfchen dmbasfaceur. Haare Papieren worden verzegeld. Een beft and van 20 Jaaren geflooten tusfchen Frankryk en Spanje. Twist met Dordrecht, Leiden , Amfteldam enz. Dood van Karei den II. Jacobus de II, volgt hem op. Hy doet helydenis van den Roomfchen Godsdienst, Opftand van Argyle en Monmouih. Handelingen van 'den Prins in Engeland, ook door middel van den Predikant H Witfus. ■■— Kening Jacobus wil den Reomfchen Godsdienst invoeren. In Frankryk word het EdiSt van JYantes herroepen. Landdieveryè'n en ongeregeldheden in de Kommi/en enz. Der Admiraliteit van de Maaze ontdekt en regtspleging daar over. Gezveldige Watersnood in Groningerland. ——— Onder handtlingen van den Prins met Do&er Rurtiet. — — William Pen itt den Haag. ——• De Koninrln van Engeland word gezegd , Zzvaa-  £A0 K>78/) VEREENIGDE NED?KLANTJËN. ^7 nog verfcheidene veroveringen gemaakt. Tabago werd op de Franfchen veroverd» maar weder verlooren. —— In Groningen en de Ommelanden ontwonden geweldige beroertens, als ook in Deventer, Friesland' en Oost - Friesland- Onder alle deze on¬ lusten voltrok Willem de III zyn Huwefyk met Maria , Dochter des Hertogs van Jórk -—— In 't Jaar 10*78.' bëmagtigden de Franfchen Gend, Iperen en Leeuwen. «— Aan de Zaankant ontflond eene hevige opfchüdding over de invoering der nieuwe Turfton, welke door het zenden van eenige Mahfchap uit Amfieldam gefluit werd. — Nadat Frank, ryk eindelyk eene formeele Verklaaring gedaan had, op welke voorwaarden dat Hof de vrede begeerde , werd door de Staaten een buitengewoon Gezantfchap gezonden , waar op eene Wapenfchorsfing voor dén tyd van zes weeken tot ftand gebragt werd; Doch intusfehen werd de hoop, die men had opgevat, dat de Vrede binnen dien tyd zou gellóoten worden, genoegzaam verydeld. Z. Wat gebeurde 'er dan? Cs V.Ia-  SS GESCHIEDENISSEN tffil V. Tn de Voorwaarden, tusfchen Frankryk en de Staaten beraamd, was vastgefteld, aat Frankryk eenige S:edén in de Spaanfche Nederlanden aan Spanje te rug zou geveu, doch men had verzuimd, daarby te bepaalen, binnen welken tyd deeze te rug gaave zou moeten gefchieden. ■ Frankryk, altyd uit op eigen voordeel, wendde voor, daar toe niet gehouden te zyn, voor dat de Bondgenooten aan de Zweeden voldoening zouden gegeven hebben. De Staaten daarentegen waren van oordeel, dat zulks moest gefchieden , zo haast de Vrede geflooten was. De Spaanfche Afgezant vernam niet zo haast de uitvlugt, die de Franfchen maakten, of hy gaf 'er Beverm'ngk terftond kennis van , welke het aan zyne Meefters overfchreef, die hem last gaven, de Vrede niet te teekenen, voor dat de Franfchen zig verbonden hadden, om terftond na het verdrag , de gemelde plaatzen te ruimen. —« Frankryk ondertusfchen op zynen eisch ftaan blyvende , toonde Engeland zig deswegens ten hoogften gebelgd, terwyl Denemarken es  en Brandenburg 'er onder ftookten. —— De Koning van Frankryk verzogt aan den buitengewooncn Ambasfideur , den Heer van Leeuwen van Leyden, eene keer naa Holland te doen- en de Staaten te verzekeren, dat hy gezind was , om de met bon genomen maatregelen uit al zyn vermogen, te vervullen. ——< Van Leeuwen kwam- dan in den I aag, alwaar op den zelfden tyd Temple uit Engeland aankwam , die van niemand met meer blydfchap ontvangen werd , dan van den Prins van Oranje, welke hier door hoop kreeg, dat de Oorlog zou vervolgd worden, misfchien wannende, dat men betere voorw.urden van Vrede zou verkrygen, dan die, in welken de Staaten bewilligd hadden. — Hy bragt het ook zo verre , dat *er een nieuw verdr g tusfchen Engeland en Holland biw.-rkt wierd, welke beiden het befluit narden, om den Oorlog togen Frwkryk voort te zetten, in gevalle de Franfchen voorden ii Augustus niet veiklaarden, de Steden in de Spa-niche Nederlanden , terftond na het telkenen der Vrede, te zullen ontrmmsn C 6 Z, My  6o GESCHIEDENISSEN DER . Z. My dunkt, dat dit niet meer dan billik was, dewyl de voldoening aan Zwceden geene de minfte betrekking had op de Spaanfche Nederlanden. V De Franfchen begrepen het egter anders, want, offchoon hun te Nieuzvmegen kennis gegeven werd van dit befluit van Engeland en Holland , zy bleven nogthans by hun woord. De Prins van Oranje vatte daar op weder vuur, en trok in de maand July naa het Leger, om Bergen in Henegouwen te ontzetten. io,oco Engelfchen hadden last, om zig by het Leger der Bondgenooten te voegen , hebbende Oranje beflooten, alles tot behoud van Bergen te wagen. Maar thans zond de Koning van Engeland iemand naa den Haag, welke met zyne komst en de boodfchap, die hy bragt, de hoop tot vrede deed herleven. —— Deeze , Du Cros genaamd, kwam maar vyf dagen, voor dat Frankryk zig moest verklaaren, in den Haag. Z. En waar in beltond die gewigtige Boodfchap ? s V. De ■  VEREENIGDE NESERLANDE »■ V. De Koning van Frankryk bad dien va* Engeland doen verzoeken, om du Cros uit Londen af te vaardigen met Brieven aan den Ridder Tempte in den Haag, mee last, dat deeze zig terftond naa Nieuzvmegen zoude begeven i om de Zweden in 's Konings naan» te overreeden, dat zy wilden toeftaan , of zelfs wel verzoeken , dat de Koning van Frankryk het ontruimen der Steden en het teekenen der Vrede , om hunnent wille, niet langer wilde uitftellen. In welk geval de Koning van Engeland hen deed verzekeren, dat hy de kragtigfte middelen zou aanwen, den, om de Zweden in het bezit der verlooren Steden te herftellen- Z. Dit was zeker een wclgevonden flap van Frankryk, om met eere van den Oorlog ontheven te worden. Wat volgde hier op ? V. Eene verbaazende ontzetting van Temp'e , Fagel en anderen, die, benevens den Piins, op niets anders dachten, dan op de voortzetting van den Oorlog, te meer daar de Franfchen zig te Nieuzvmegen hier omtrent zo geheim hielden, als of zy 'er niets van C 7 wis-.  t>t GESCIHEDEKISSLN &ER wisten. *—« Ook bevond men kort daar op, dat Frankryk en Enge'and het eens waren , en dat men dus genoodzaakt was, wil- lends of onwillends te fluiten * Tempte kwam, drie dagen, voor dat Frankryk zig verklaaren moest, te Niemvmegett, en vond de zaaken aldaar in dien ftaat, als of de Oorlog voortgang zou hebben. — Want, fchoon de Zwteden den voorflag reeds ged33n hadden , daar Tempte last toe had, egter waren de Franfchen niet verder gekomen, dan dat zy de Steden ontruimen wilden, in gevalle de Staaten zig verbonden , om terftond daarop gemagtigden te zenden , met welke mes zou overeenkomen. wegens de middelen en wyze , hoe aan Zweeden voldoening zou bezorgd worden. Eindelyk op den 10 Augustus verklaarden de Franfche Ambnsfadeurs aan die der Staaten, dat ze last ge» kreegen hadden , om de ontruiming der Ste len, zo als men die begeerde, toe te ftemraen , en de Vrede te teekenen ; welk ge wig. tig werk dan ook des nagts van den lo Augustus, tusfchen elf en twaalf uuren volbngt werd. Z. Sne-  VEREENir.DE NEDERLANDEN. 73 voer te doen brengen, en wel bevelen, waardoor het Burgerregt deezer Stad gefchonden moest worden. V. Op de verwondering, welke de Staaten op den eisch van zyne Majefteit toonden, leverde fAvanx terftond een nader Vertoog in, aan de Staaten van Holland. Doch het befluit der Staaten van Holland liep hier op uit, dat men befloot, den Luitenant te vonnisfen, om onthoofd, en de overige Manfchap om voor 10 Jaaren gevangen gehouden te worden. , Alles werd dan hier toe in gereedheid gebragt , en «en Kist , met zwart baken bekleed, op het Schavot ge. fteld; doch, nadat aan de gevangenen hunne ronnisfen waren voorgelezen , kregen zy allen pardon. Dit was naauwJyks af- geloopen , of d'Avaux verwekte een nieuw verfchiJ, door zyn verzoek, om ter gehoor toegelaaten te worden , ter bekendraaaking der geboorte van eenen Hertog van Bourgon. diên\ en wel zo, dat hy door de zogflnaamde Stadhouders-Poort mogt ryden, hetwelk hem door de Staaten, om in geene moeilykX' DEEL- D heid  84 GESCHIEDENISSEN DER ontftelteiiis niet, omdat zy zig iets kWaadt, bewust waren, maar wegens de onheusch. heid, die hun was wedervaaren. Men befloot, nadat men had aangeboden, zig te willen verdeedigen, geene Afgevaardigden ter dagvaart te zenden, maar de zaaken aldaar door twee Sekretarisfen te laaten waarnemen " ■— Ook weigerde de Stad in het draden der gemeene lasten, tot zo lange haare papieren ontzegeld waren. — Dewyl nu ondertusfchen ook by andere Leden van. het Bcndgcnootfchap de werving werd tegengehouden, en een beltand van twintig jaaren geflooten tusfchen Frankryk en Spanje, zo werden, op eene nadruklyke verklaaring van Amfteldam , haare papieren ontzegeld en op den 24ften Juny aan den Heer van Maarfeveen. te rug gegeeven, waarmede deeze zorgelyke twist tusfchen den Stadhouder en de Scad een einde nam. — Egter ontftonden ras nieuwe gefchillen, hoewel de zaaken van Engeland'sPrinfen aandacht ook tot zig begonden te trekken De onlust te Gorinckcm tus- feh*n de Regenten en den Drosfaard werd. fpoe*  Vr.RF.EMG DE NEDERLANDEN. C-p nam , in 't Koorden van Schotland. Doch hier werd hy eerlang overvallen, naa Eden. burg gevoerd, en operdyk onthalsd, —« Monmeutb was, omtrent drie weeken naa hem „ met een Oorlogsfchip van 30 Stukken Gefchuts uit Texel gezeild. De Staaren hadden wel, op verzoek des Konings, last gegeeven, om hem vast te houden , waardoor egter alleen zyn Vertrek verhaast was. Hy landdj te Lyme in het Westen van Engeland, en deed zig te Taunton voor Koning uitroepen , ma*r vond zo weinig aanhang , dat men voor eenen flegten aitflag zyner onderneming beducht was. Het gefchrift, dat hy tegen den Koning b?d laaten uitgaan, werd, ook hier'te Lande, veifpreid , doch door het Hof verboden. Ver volgends met s'Konings Leg?r flaags geraakt, kreeg Monmeutb de nederlaag , werd gevat , na Londen gevoerd, en na weinige dagen zittens, ter dood veroordeeld en onthalsd, Z Men zal zeker hier te Lande van deeze onderneemingen niet geheel onkundig geweest zyn, onderusfchen fchynt het my toe?  J>0 GJ$CHfFD"NISS2N DER toe. dar de onderneming des Hcrtögs te los gevild was. Maar hoe gedroegen Zig de Staaten omtrent den Koning? V. Zo als met deszelfs waardigheid en het bel> g van den Staat fcheen overeen te komen eert buitengewoon Gezandfchap werd d r vaards gezonden , om hem met zyne i ms tot den Troon geluk te wenfehen. — De Heer van Weede , die mede tot dit Gezantfchap behoorde, zegt men, dat afzonderlek door prinS ivillem gelast was, om zyne vrienden in Engeland te verzekeren van zynen yver voor bet Protefrantsch Geloof. Ook zou de Prins , om de Kerkelyken in Engeland te ondertasten , zig van de hulp Van een Utrechts Predikant bediend hebben, die men meent , dat de Profesfor Hsrmanus Wit fins, was. Dat men hier van de onderne¬ ming van Jrgyle en Mtnmouth niet onkundig tyas geweest, werd in Engeland als vast onderfreld, en bevatte de eerlïe klagten van den Koning aan de Afgezanten, welke klagten meest zagen op Amflddam, en de Ad* aairaliteit aldaar, die zig egter daar op, zo als»  VERIÏENIGDE NEDERLANDEN. gt als ook de Stad deed, op zulk eene wyze, verdeedigde, dat de Koning daar over voldaan fcheen , blykends het Verbond , dat met den Koning door de Ambasf.deurs der Staaten op den aaften Augustus 1685 geflooten werd. — Doch het verdryven der Engel. Jchen uit Bantam hetwelk in deezen tyd ge. beurde, werd op rekening der Nede-landen* gefteld.en aan hun geweeten, waar over lang en breed in befchuldigingen en verdeedigingen gehandeld werd. Terwyl nu de Afgezanten, die egter onverrigter zaaken te rug keerden, hier over handelden met s'Konings Kommisfarisfen, beging de Koning den onberaaden ftap, dat hy den Roomfchen Godsdienst in het Ryk wiide invoeren. Hier in werd hy niet weinig gefterkt , doordien in Frankryk ten deezen tyde het Edikt van Nantes, herroepen en de Hervormden van hunne voorregten bereofd , en zwaar vervolgd werden. Het Prinsdom van Oranje werd ook van den Koning verbeurd verklaard. De Proteftanten namen meest hun toevlugt naa Heiland , gelyk zig hier ook veele  - * .'S,„,s,i»r. er-tem. ' 7- '/ DE jF IS CA al KIEVIT OP BE GEVANGEN POORT IKSHAEGE 6EBEAGT,   VERESNIGOE NEDERLANDEN. 93 ' drie Raadsheeren uit den Hove, twee uit d.?n Hoogjn Raad, twee uit den Raad van Braband, en twee Regtsgeleerden , Schepi- r?n van Rotterdam. Naauwlyks was het verhoor der Kommifen begonnen , of de Reg ers werden ontwaar, dat fommige Raaden ter Admiraliteit zig mede verdagt gemaakt hadden , en byzonder de bcrugte Joan Kievit, die in 1666. van zyne Ambten verlaaten en gebannen was, en in 1Ó72. weder tot Penfiönaris van Rotterdam was aangefteld, en .zedert aldaar Raad en Advokaat Fiskaal van het Kollegie op de Maaze geworden was. ■ Hy werd dan ook gevangen, en op de Gevangenpoort gebragt, veiliDord wordende , befchuldigde hy nog eenige Raaden van de Admiraliteit . Z. Met dit geding moeten de Regters zig niet weinig bedremmeld gevonden hebben ; want dit was een kluwen, daar, naar myn inzien, geen einde aan was? V. De Algemeene Staaten drongen egter aan, om een einde aan deeze zaak te maaken, doch di verklaringen, die de Ge van» ge-  f4 GESCHIEDENISSEN DER • genen ga plaats had, dat de Kollegiën ook de aan« gehaalde goederen niet verbeurd verklaar„ den, gelyk 'sLands Placaaten vorderden, „ maar dezelve voor eene geringe fomme ,, vry gaven, zelfs na de verbeurd verklaa» j, ring, of zig daar over met den Koopman „ verdroegen — Dat verfcheiden Kommi„ fen , en andere Bedienden , om hunne „ Ambten te bekomen of om verplaatst te „ worden , verfcheiden honderden ja tot „ drie en zesduizend guldens toe h>dden ,, moeten opbrengen; dat de Kommifen van 9, het fcherp oppasfen van hun beroep wer« „ den  VEREEKIGDE NEDERL ANDEN. 9S „ den afgefchrikr, omdat het hun dikwijs kwaiyk genomen werd door de Regeering j3 der Steden, of door de Raaden ter Adrai„ raüteit zeive, die hun, om den Koophan„ de! te bevoordeelen, die huip niet hewe„ zen, welke veicischt werd, en byzonder ,. in aanhaalingen van belang". ■ v, De Fiskaal Kievit verklaarde aan de Rigters, ,> dat de Admiraliteit te Rotterdam zedcrt eenige ja ^ren zeer vervallen was; dat de j, Ambten ter Sekretary ain oubekwaame 9, Vrienden of Vreemdelingen door Qahnlen „ vergeven wierden; dat van vierhonderd „ punten der Inftrudtie en Plakaaten geen s« vyftig wierden nagekomen, dat men de „ meefte verbeurdverklaarde goederen liet s, vry koopen; dat men onkundige Kommi9, fen aanftelde, die zig de handen lieten ,> vullen ,e i het Land in één jaar wel 300,coo „ guldens nadeel toebragten; dat hy Fiskaal „ daar o^er in den Raad geklaagd, en fom„ migen der Kommifen op keeter daad be« ts trapt had, doch dat zy, omdat zy hunne 9, Vrien-  p5 GESCHIEDENISSEN DER „ Vrienden of Voorflanders ook onder de „ Raaden hadden , nooic geftraft wierden". cl}Zt Kortom, hoe meer men de zaa¬ ken onderzogt, hoe meer algemeen da fchuld gevonden werd, -- 11 - Kievit raakte eerst in Augustus 1689 uit de gevangenis, hebbende zyne Dochter aan het Land 20,000 gulden betaald, om hem los te krygen, zynde hy een Maand tevooren, by vonnis der Rigtereu, eerloos en meinëedig verklaard, in verdubbelde voldoening van het geen hy ten onregte getrokken had, verwezen, eu ten eeuwigen dage gebannen uit de Ver- eenigde Gewesten. Zes der gevangen Kommifen zaten tot in 1689 , wordende toen eerst gevonnisd. Drie van hun werden meinëedig en eerloos verklaard, en voor altyd gebannen. De eerfte daarënboven verwezen in eene boete van 6000, de tweede van 4000, de derde van 2000 guldens of openbaare geesfeling, zo die boete niet binnen drie Maanden werd opgebragr. De vierde moest 2000 guldens boete betaalen , en  H>S GESCHIEDENISSEN DER aan Spanje , gevende voor reden , dat da. Landvoogd der Spaanfche Nederlanden den Prins van Oranje behulpzaam was geweest. Spanje daarentegen befchuldigde. Frankryk openlyk , van naar de algemeene Heerfchappy te (taan. —• De Prins van Waldek, den Staaten door den Stadhouder, voor zyn Vertrek naa Engeland, aanbevolen, had nu het bevel over het Leger, welk verfterkt was met 5000 Engelfeben. « Daar viel egter dit Jaar weinig voor, dan het gevegt by Walcourt., en dat de Franfche Liniën by Gend veroverd wierden. Doch het. geen de Staaten groote hoope gaf , was het Groet. Verbond,, het welk tusfchen den Keizer en de Staaten geflooten werd. Z. Men moest,,naar myne gedschten, nu. de grootfte hoop op Engeland gehad hebben. Verklaarde Koning Willem den Oorlog niet terftond aan Frankryk, daar de Staaten om zynent wille voornaamelyk in deezen Oorlog waren ingewikkeld? V. De afgezondenen, die zig naa Lenden hadden begeeven, om, uit naam der Staaten,, der?  VEREENIGDE NEDERLANDEN. I©«j dan Koning en Koningin geluk te wenfchen, maakten met Zyne Majefteit wel eenige fchikkingen , doch die men geerne anders gehad had. — Dan , men moest daar in bewilligen , en kort daarna kwam, op fterke aanhou* ding der Staaten, de Oorlogsverklaaring te voorfchyn, maar Lodeivyk bleef. Willen, dien hy der. Overweldiger noemde * niet fchuldig, en dus had men eenen feilen Oorlog te verwagten , maar de Koning van Engeland drong fterker aan, op het uitrusten der Vloot alhier, dan 'er wel in Engeland aan gearbeid werd, en hier had men meer dan ééne reden, om 'er zo veel haast niet mede te maaken. ——— Eindelyk trof men een verdrag , om den handel op Frankryk meer en meer te beletten , als ook een verweerend Verbond. - ■■■ Vergeefsch egter poogde men eenig meerder voordeel voor den Koophandel in Engeland te bedingen, en niet dan na lang aanhouden trad Groot Brittanniën 'm het Verbond tusfchen den Keizer en de Staaten. —— Doch men moet tevens bekennen, dat de Koning de handen vol had, om de £ 1 tem  l\ry GESCHIEDENISSEN BEIt • Ieren tot onderwerping te brengen. *——- In* tusfchen hadden de Franfchen eenen aanflag' voor op Suriname, die hun mislukte, maar St. Euflatius werd door hun veroverd ■ Thans ontftond ?er ook twist tusfchen Koning Willem en de S ad van Amfleldrm, over het zenden der Nominatie van Schepenen naa Londen', als ook met Dordrecht; doch van meer belang was nog het volgende. -— Terftond na zyne verheffing tot den Troon van Engeland had hy eenigen zyn er gunfteTuigen , die -met hem waren ovcrgeftoken 9 begunftigd met eerambten i onder deezen was Willem Bentinck, zyn hartsvriend , tot zyn geheimraad, eerfte Edelman van zyne Bedkamer, en kort daarna Baron van Circen* cester, Burggraaf van Falconhery , en Giaave van Portland verheeven. — Deeze Heer Bentinck , de Heerlykheid Drummeien by Geertruidenherg , en zedert die van Rhoon verkreegen hebbende, was federt 1676 befchreeven geweest ïn het Lid der Edelen van Holland, en men vernam in het Jaat 1600, dat hy binnen kort herwaaids ftond te iee-  (Ao, I690.) VKREEMIGDE NEDERLANDEN. Ml' keeren, en ongetwyfeld zitting zou neemen ter Staatsvergadering, — Amfteldam oordeelde onder anderen, dat hy daartoe onbevoegd was, en met zyne komst en verfchyning in de Vergadering van Holland den 2often January 169 :. leverden de afgevaardigden van Amfteldam het befluit der Vroedfchap daar tegen in. Tegenfpraak vin¬ dende by de Ridderfchap , en anderen, bleven zy uit de Vergadering , waarom de Koning zyn misnoegen op de Stad in fterke bewoordjngen betoonde. —— Dit en het ftuk deiNominatie kunt gy ligt begrypeu, dat groote vervvyderirg veroorzaakte, doch hoe ftyf de Stad haar ftreng vasthield , zy was echter genoodzaakt , het ftuk der Nominatie gedeeltelyk, en de zitting des Graaven van Portland toe te geven. Z Hoe ging het dit Jaar met den Oorlog? V. Na de opening van den Veldtogt, be* haalden de Bondgenooten eenig voordeel in een gevegt by Namen, daar op volgde de Velddag by Fleury, welke, fchoon nadeelf£ Voor de onsen uitgevallen, egter den htiiï- feben  g#£ GESCHIEDENISSEN DETt1 fcbett zo duur te ftaan was gekomen, dat zr >, geduurende deezen Veldtogt, niets van belang konden ondernemen. Hun verraad op Sluis werd ontdekt. Maar ongeluk¬ kiger was het gevegt der Verëenigde Engelfcbe en Staatfcbe Vlooten,tegen de Franfchen op de hoogte van Bevefier, waarby de laatfte eene genoegzaame overwinning behaalde. — By al dit nadeel, het welk de Bondgenooten leeden, kwam nog, dat Holland, in twee voornaame Steden, als Rotterdam en Haarlem, door geweldige beroertens gefchokt werd. —In Rotterdam nam het oproer zynen oor. fprong uit een gering beginzel. De Schutters, die den cS Augustus op het Stad-? huis de nagtwagt hadden, hadden een half anker wyn te verteeren, en om dat te haaien , zonden zy eenigen om tien uuren uit. Deeze werden, in het wederkeeren, aangetast door drie Broeders, van der Steen genaamd, Pagters van de Wynen en het Ge^ maal, deeze waren verzeld van twee Deurwaarders en twee Oppasfers of Verklikkers.— Men raakte handgemeen, de Schutters trokken  TEREENIGDE NEDERLANDEN. ïj| aen hunne deegeos, cén der Verklikkers,1 die den Tamboer bet vaatje van den fckou» der wilde ligten, werd door ëénen der Schutters doodgeftokcn. De Pagtcrs en Deurwaarders begaven zig toen naa den Schout, den Heere van Zuilen van Nyvelt, alwaar zy den Wynkooper Kernelis Kosterman van den manflag befchuldigden, die nog den-» zelfden nagt, van de wagt komende» gegreepen werd, en op den u September beleed hy het feit. Den zestienden werd hjc onthalsd, ten aanzien van een ongelooflyk, getal Aanfchouwen, morrende, dat hy on* fchuldig ter dood gebragt wierd, en het feitalleen bekend had, uit vreeze voor de Pyn» bank. —— Het ongeluk wilde, dat da Scherpregter, door ontfteltenis - wel zes o£ zeven dagen doen moest, eer het hoofd var» den romp was, bet welk de gemeente nog, meer in den waan zyner onfchuld bevestigde. Daags daar aan verfpreidde zig het gerugt, dat de Tamboer verklaard had, dat. hy het was, die den manflag begaan had.— Daar op werd het huis ,van den Pagrer Pieter.  Ïl4 GESCHIEDENISSEN DES. ban der Steen geplunderd; en toen Werden drie Kompagnien Kuiters naa Rotter dam gezonden , die eerlang door 160 Soldaateh werden afgelost, doch dit belette het gemor tegen den Schout niet, dien van alles de fchuld gegeeven werd, en dit duurde tot den 5 O&oher,- wanneer de Schout, uit den Haag komende i aan de Poort door een deel geboefte voor een Bloedhond, Moordenaar van Kosterman enz. gefcholden, en tot naar zyn huis verzeld werd, alwaar een vrecslyk geweld gemaakt werd , zo dat 'er de Soldaaten onder fchieten moesten, waar* door cenigen doodiyk gekwetst werden, liet graauw vloog toen naa de Wallen » haaiende van daar twee (tukken Gefchuts9 koerende het ééne de ftraat op naa de Vischmarkt, en het andere fchuins naa de Leuvenbrug, een derde ftuk werd, naar de overzyde van de Leuvenhaven over des Schouts deur gefleept, met Kogels, oud Yzer en Straatfteenen geladen, en op de Soldaa» ten los gebrand, die met het eerfte Schot dc 7'ugt namen. - • Inmiddels hadden Bur- ge-.  VEREENIGDE NEDEELANDEN. IÏ5 gemeefteren eenige Vendels Burgeren in de Wapenen doen komen , aan het Hoofd van welken de Heeren van Zoelen, Scheepers en Banen , met den Penfiönans Beyer en den Secretaris Welfenes, den Schiedamfchen Dyk langs trokken, doch ten halven weg tusfchen het gemeene Landshuis van Scbieland. en de Leuvenbrug ftaan bleven. —— Scheepers en Welfenes traden toen voor uit naa het Ge* ichut, om nog eene proef te neemen, of het graauw zig met goede woorden wilde laaten ffillen. Doch de Burgemeefter kon door den drang van het Volk niet heen , den Secretaris had men doorgelaaten , die by het Gefchut gekomen vraagde, wat men hegeerde ? 't Ant« woord was: Wy willen de Soldaaten uit de Stad, en den Schout in handen hebben; oih moet de Scbuttery niet nader komen, of wy zullen 'er ep los branden. De Schut¬ ters, op dit berigt, weigerden te naderen5 dus fchoot het graauw den gani fchen nagt nu en dan op het huis van den Schout, die met den morgenftond in Soldaaten kleeding, met de Soldaaten de Stad uitraakte. —■ Zo dra  tl5 CESCHIEDEMSSEJï DSR ■ dra de Soldaaten vertrokken waren, werdl liet (luk van de overzyde gehaald , en daar Siede de deur aan fpaandcrs gefchooten, en het Huis vervolgends geheel en al uitgeplunderd. Na het plegen van verderen fpoorlco» zen moedwil werd de Schout van zyn Ambt verlaaten , en dit by voorraad bekleed door. den Prefident Scheepen Jahob Beyer , en* eenige dagen daarna opgedraagen aan den Heere J. M. Braamv. Nu mompelde men nog wel, van bet Huis van een' Schepen te Willen plunderen , doch dit beloofden de Burgers te zullen beletten ; ook bedaarde, het graauw allengskens, eenige van de voornaamfte aanftokers, om den Schout den voet, te ligten, werden naderhand gegreepen, en in den Haag te regt gelteld. Z. Hoe liep het te Haarlem af? V. Daar ontftond her. oproer uit nog geringer beginzels, doch fteeg niet tot die. hoogte , dewyl het eerder gefluit werd ,, en de verbittering zo groot niet was. ——• Te Haarlem was eene Keure afgekondigd, tegen het rooken van Tabak op Straat, op.  VERSENIGDE NEDERLANDEN. n f Wagens of in Schuiten, en gevaarlyke plaat*, zen binnen» huis, om brand voor te komen, en zulks op eene boete van zes guldens. — De Schout Adriaan de Bakker betrapte eenen Jongeling met de Pyp in den mond, dien hy, devvyl hy de boete niet voldoen kon , den rok liet uittrekken. Het graauw zig hier door beleedigd achtende, loopt in groote meenigte naa het huis van den Schout vorderende den rok te rug en ook de boetens, door anderen te vooren betaald. • De glazen van het Huis werden ingefmeeten, en ook de Huizen van andere Regenten met plundering bedreigd , om de Zoutpagt en andere lasten dus afgefchafc te krygen. —» Doch de Burgery in de Wapenen gekomen, bewaakte die Huizen zo iang, tot'er een geheel Regiment Voetvolk en eenige Ruitery in de Stad kwam , waardoor het gemeen in zulken angst gebragt werd, dat geen hunner zig verroeren dorst. Eenigen van de voornaamfte belhamels werden toen met geefeling geftraft, en anderen, die gevlugt waren, ingedaagd - terwyi de Burgery door de Stas-  VYF- EN- VYFTIGSTE. GESPREK, I N H o u d, Staat der zaaken in Ierland, Feldfag aan d* Boyne. Koning mihm komt in Holland. Gevaar door ftonn. Doet zyne intrede in den Haag. , Krygsverrigtingen der Franfchen. Bergen in Henegotnven verloeren. Luik door de Franf hen gebombardeerd, Gevegt by Leuze. Dood van C Tromp. — Jan Bart doet veel nadeel ter Zee. De Hertog van Marlbourg in ongenade. - Zeeflag tusfchen Kaap la Hougue en Barfleur. Namen door de Franfchen bemagtigd. Gevegt by Steenkcrken. Verraad in Engeland ontdekt, op 't leven van Konir.g Willem. Beroerte te Goes, ahvaar verfcheiden Re. .enten met geweld de Stad uirgoleid word,,. Sm» van Halewy», Qud Burgemeefhr èfn Dor-  12Ö GESCHIEDENISSEN DES. Dordrecht in ongelegenheid wegens verflanihouding met Frankryk, De Franfchen veroveren Vêürne en Dixmuiden. Euy verloeren. Slag by Londen. Charleroi door de Franfchen ingenomen. Zee/lag by Vincent. Dapperheid van den Kapitein Schryver. Verliezen ter Zee. ——• Het Volk in Frankryk haakt naar Vrede. Verfcbillen in Holland over het aanjlellen van een1 Veldmaarfchalk. Verrigtingen ter Zee. Franfcbe Koopvaardyvloot vernield of genomen. Landing hy Brest. Üieppe, Havre de Gr ace en andere Franfcbe Zeefleeden gebombardeerd. Openingen van vrede. Dood van Koningin B/Paria. ■ Koning Willem bemagtigt Namen en deszelfs Kafteel. Franfcbe Zeeplaatzin gebombardeerd. ■■- Koning Willem fielt Prins Joan Willem Frifo tot erf. genaam aan. Opfcbudding te jlmfteldam* *foan Willem . Frifo word Stadhouder van Friesland. - Zamenzweering tn Engeland tegen Koning Willem. Magazynen der Franfchen te Civet verbrand. Jan Bart f#f«f W Graaavloot, De Hertog van Sa- voye»  yereenïgde neberlanden. m voytn fluit een verdrag met Frankryk Congres te Ryswyk. De Franfchen veroveren Aath , Barceloxa enz Vrede te Ryswyk gefloten fVat Frankryk deed ten behoeve van den Koning Jakeb II. Handeling over de Verdeeling der Spaanfche Heerfchappyën. Oorlog in *t Koorden. De Keurvorst van Brandenburg werd Koning van Pruisfen. Testament des Konings van Spanje, ten behoeve van Filips , Hertog van Anjou , kleinzoon van Koning Lodewyk. Dood van Karei den II, Filips V, in zyne plaats uitgeroepen. De Staaten genoodzaakt, om hem te erkennen. Middelen , die de Staaten voor/laan , om de vrede te bewaar en. Groot Verbond. Toebereidzelen ten Oorlog. Dood van Jakob II. Frankryk erkent den gewaan. den Prins van Walles , als Koning van Engeland, onder den naam van Jakob III. Dood van Koning Willem. Anna volgt hem op. Twist over zynen uiterflen wil. ——— Oproeren in verfcheiden Gewesten. - ■— De Oorlog word verklaard. Aanflag der Fran fchen op Nieuwmtgen Verovering ven ver* X. deel. F febei»  122 GESCrllEDENlSSEr-i Bf.IV . fcheiden Steden door de Bondgenooten. Ds Zilvervloot verbrand in de Baai van Vigos. Handel met Frankryk eu Spanje verboden. Gelukkige Veldtogt. Feldjlag by Ekereu. Portugal treed in 't groot Veibond. Roemer Vlak futtvelt. Verliezen ter Zee. — Verbond met Zvceeden. Verdrag met Tunis, Algiers , Tripoli. Aartshertog Karei, ah Koning van Spanje uitgeroepen. Bevordering van Prins Joan Willem Fr'.fo. Veld' togt aan den Moezel. Gevegt by Schellenberg. Overwinning by Hochstet. Veele Steden gewonnen. Gibralter btmagtigd. Zeeflag by Mallaga. Opfcbuddingen in Gelderland en Zeeland. Misnoegen tusfchen Marlbourg en de Staatfche Afgevaardigden te Velde. Dood van Keizer Leopold. Jofefus volgt hem op. Buis in gezantfshap na r Engeland. De P.ins van Oranje uit den Raad van Staaten geweerd. Veldfag by Ramiilies. Brahand en Vlaanderen erkennen Koning Karei den Lil Verrigtingen van den Ridder Forhin. Geneigdheid der Franfchen tot Vrede. Nieuwe beroerten in Cel-  (AO löpi.) VEKEENIGDE NEDERLANDEN. I2S Gelderland, Aanftag op Toulon, om Amfteldam in brand te fteek en. — Zoon. Ik ben reeds verlangende, om het vervolg van de Kiygsverrigtingen van deezen Oorlog te vernemen. Hoe Honden de zaaken van Koning (Fillem in Ierland? Vader. Niet onvoordeelig. Den Veld* flag aan de Rivier de Beyne gewonnen hebbende, had hy Koning Jakobus genoodzaakt, dat Koningryk te vei Daten. Doch in het Jaar 1691 den 26 J-.nuary Irak Koning IVillem. onder het geleide van twaalf Oorlogfchepen en eenen aanzienlyken Ilofftoet van s'Graveftand in Zee, om herwaards over te komen. Met een hevigen ftorm kwam hy niet voor den dertigflen in het gezift van de Holland" fche Kust, en tot anderhalve myl van Goeree. daar de Kust dik met ys bezet was. ■ De Koning, wars van de Zee, begaf zig in eene Sloep, om zig aan Land te doen zetten. De Hertog van Ormond, de Graaf van Portland. Dorfet en Monmoutb, als ook de F 2 Hee»  VERE2NICDE NEDERLANDEN. 12S was, te rug naar cTe Sloepen, die hem korr nademiddag aan de Oranje Polder bragten, tegen over den Briel. Van daar werd hy, en zyn Gezelfchsp, met Koetzen afge-. haald naa Honsholredyk, daar Zyne Majefteit door eenige Heeren begroet werd, vertrek» kende nog dienzelfden avond naar den Haag. Hier deed hv den 5 February zyne openbaare intrede, onder groote plegtigheid en vreugdebetooning, In de Vergadeiingen, in welke de Koning verfcheen, deed hy aanfpraaken, op de tydsömirandigheden pasfende, en kort daarna vervoegde hy zig in de Vergadering der Bondgenooten op de Haagfche Byëenkomst, in welke by het befluit bewerkte tot het op de been brengen van eene aanzienlyke Legermagt, ook werd het Verdrag met de Hertogen van Bronszvyk Walfenbuttel vernieuwd. Z. En zat Frankryk ftil met Krygsverrigtingen, terwyl de Bondgenooten dus fament raadpleegden ? V. Geenszins; Bergen in Henegouwen werd door de Franfchen belegerd en ingenomen, F 3. en  Z2£> GFSCHIEDENISSEN DER en Ilalle door hun geflegt. —— Koning Willem f niet in ftaat geweest zynde, om Bergen te ontzetten, was weder naar Engeland gekeerd, doch den n Mey ftak hy van daar weder in Zee, en kwam den 12 in de Maaze, en voor middernagt in den Haag, doeude van daar, rerwyl alles voor het Leger in orde gebrag? werd, eene toer nair het La» — De twee Legers, nu te Veld getrokken, verwisfelden geftadig van ftandplaats, zonder iet te verrigten, behalvcn dat de Stad Luik door de Franfchen gebombardeerd werd, die alszins toonden, geen lust tot eenen Veldflag te hebben, welken de Bondgenooten op alle wyzen zogten 5 dus verliep de Zomer, zonder dat 'er iets v n belang verrigt was, en de Koning verliet het Leger, waar over hy het Opperbevel overdroeg aan den Prins van Waldek- In September viel 'er echter nog een gevegt voor by Leuze, waar in de B«nds;enooten ruim e^ns zo veel Volk verlooren als de Franfchen. in de maand Octob?r be. £ci zig de Koning weder naar Engeland, heb*  IjS (AO IÓ92,) r,ESCHIED3NISSEN DER. den, offchoon het Oorlogfchip meede veele. dooden en gekwesten bekomen had —~— Veel nadeels leden de Nederlauders ter Zee door den Franfchen Kaper Jan Bart. - ■ — De Krygsbedryven in de andere Deelen van Europa met ftilzwvgen vcorbygaande, moet ik , tot 11 »t van dit Jaar, alleen nog zeggen, cl ' mén., geduurende den Winter, in deeze G vesten zig nut uilen yvet tpelag , om d. L . cn igc in eenen gédugten ftaat te br_. gen. Z Kwam Koning Willem in het volgende J. r 1692 niet wederom heiwaards? V. Ja, doch eer hy Engeland 'verliet, had hy den Hertog van Marlbourg van zyne "waardigheden beroofd, en van zyn Hof verwyderd, de Engeljlbcn waaien naaryverig over de Nederlandfche Heeren , die by den Koning in gunst ftonden , en men meent, dat hy zyn eerfte misnoegen tegen Marlbourg had opgevat, om dat deeze den Koning dit vrymoedig had te kennen gegeven, hoewel anderen meenen , dat 'cr andere redenen voor waren. ——— Hoe het zy, den isden Maart  GESCHIEDENISSEN DEE. Etgeirche Vlokten insgelyka en hier op volgde de Zeedag tusfchen de Kaap La Huogue en Barfleur, in welken de Verëenkde Vlooten eene volkometie overwinning behaalden. Men ontwierp vervolgens eenen toeleg , om in Frankryk te landen, die echter in rook verdween; en dit was het voor- mamfte, dat dit Jaar ter Zee voorviel. ïe Land werd Namen door den Koning van Frankryk belegerd, welke Stad zig, fchoon het Leger der Bondgenooten insgelyks te Veld getrokken was, moest overgeven, als ook kort daar op derzelver Kasteel. - — Hier na liet Koning Lodewyk het bevel des Legers over aan den Hertog van Luxemhurg, die zig op eene voordeelige plaats in Hene. gouwen nederdoeg. Het Leger der Bondgenooten , Namen niet hebbende kunnen ontzetten, zogt zig by verrasfing meester te roaaken van Bergen in Henegouwen, doch vergeefsch. Op den 3 Augustus werden de Legers handgemeen bv Steenbergen', in dit gevegt. waar in Koning Willem meer dan eens in levensgevaar was, verlooren de S^aat- fchen  VEREENIGDE NEDERLANDEN, f$J frnen i4ro dooden en 1Ö92 gekwetlïen. Onder de Cefaeuvelden waren veele mannen van naam, byzonder van de F^ifche!U Doch de W^ hadden we.n.g m.nder V«» verloeren, en ook veele voornaam* Pcrfoonaadjen; maar zy had ten het Slagveld behouden. De Bondgenooten, niet weder Wh den flag kunnende komen, wierpen be- rating in Dixmuiden en rm*y wa-rop de rranfcbsn het oog h,dden. Voor het ein^e . Se^tember fcheldden de Legers uit ei- - Z*?*** Cn Konin* begaf zig naar he* Ls3> waar * de üog vntgtefoszea aanflag ondernaamen op o*rf* rM en - In geland ontdekte men een fchandelyk verraad, waarmede men hes " gemunt had, om Koning milem in het Le^er ' of elders van het leven te berooven; dén aahfiag ontdekt zynde, ontving een zekere Du Mom, één-van de Hoofdbelydws, na gedaans bekerfdcenis, de verdiende flraffe ah cok zekere Grandval. 2- Was, onder ai dit Krygsroinoer, <& lieve Vaderland thans van binnen in rust, F 6 ■ £... f  1*3 GESCHIEDENISSEN DES. of had men 'er van tyd tot tyd ook weder opfchuddingen ? V. Te Goes in Zuid-Beveland had in dit Jaar eene zorgelyke beroerte plaats gehad, ontdaan door eenig gefchil onder de Regeering over het verkiezen van Rentmeesteren, die door Burgemeester Westerwyk en hen, die het met hsm ééns waren, beëdigd werden tegen de zin van den Baljuw, weike , niettegenftaande Westerwyk de Burgery op zyne zyde had, klagien hier over aan Koning Willem bragt , die- daarop terftond Krygsvolk derwaards zond. De Burgery weigerde eerst wel het zelve binnen te laaten, doch nadat alle toegangen tot de Stad bezet waren, moest men gedoogen, dat de Soldaaten binnen trokken, iïier op werden eenigen der Regenten gevat, ran verfcheiden misdaaden befchuldigd en gevonnisd, wordende Westerwyk en Eversdyk op eene gewelddaadige wyze de Stad uitgelid, Weinig tvds daarna raakte Sim*» van Haleivy», Oud-Burgemeester van Dordrecht ook in merklyke ongelegenheid. Beeze Simen vsn Haleivyn had, zo als hy  (Ao. 1695.) VEREENIGDE NEDERLANDEN. I33 naderhand zelf verklaarde, zig, korr na het gevegt by Steenkerken, naar Duitscbland en Zwitzsrland begeven, om den ftaat deiGrenzen van Duits ehland tegen Frankryk te onderzoeken , en vooral om den Heer d'Amelot, Ambasfadeur van Frankryk in Zzvitzerland te ondertasten, omtrent het oogmerk van den Koning zynen Meester, ten aanzien van de Vrede, om hier van onderrigt, zo hy meende, zig te beter van zynen pligt jegens het Vaderland te kunnen kvvyten. Doch alzo hy deeze reize, buiten kennis van den Stadhouder en van de Hooge Regeering ondernomen had, werd zy hem naderhand ten kwaadden geduid. ——. Hy was met d'Amelot overeengekomen, dat die hem de gedachten des Konings op het ftuk van de Vrede zou doen toekomen, en vooral op het punt van de Grensfteden in de Spaanfche Nederlanden tot verzekering van deezen Staat. • in January van het volgende Jaar 1693. vervoegde zig by hem in den Haag een Franschman, Robert de Pitte t of de Piles da Plesfis genaamd, door F 7 d'Ame-  33+ GESCHIEDENISSEN DEft d'Amelot gezonden, om hem af te vrangert, op wat voet de Staaten de Vrede begeeren zouden. Halewyn hield hem voor, dat die vr-iag niet overéénkwam met de affpraak^ dewvl d'Amelot hem beloofd had, s'Konings gedachten te doen weten; Du Plesfis verklaarde zig toen nader , dat het Hof zig niet nader openbaaren kon, voordat men den uitdag der handelingen van den Graave eTAvaux in Zweeden vernomen had. —-— Hy bleef intusfchen in Holland, fpreekende vm tyd tot tyd met Halewyn, in den Haag, te Dordrecht en elders. Halewyn had bem, zo hy zeide, onder anderen een ontwerp voorgehouden, volgens welk men den Koning van Zweeden moest tragten te bewegen» cm zyne bemiddeling aan den Koning van Groot • Brittanni'ên en deezen Staat voor te ji ian Doch dit werd naderhand door Halewyn ernftig ontkend. Voorts bediende zig du Plesfis van de gelegenheid, dat Hale* vjym hem een huis, welk hy nieuw bouwde, vertoord-", om hem eenig geld aan te bieaen , doch Halewyn had da?.:op geen acht  VJtREENIGDE NEDERLANDEN. 3 35 gegeeven, of, zo als hy naderhand zelf verklaarde, zulks van de hand gewezen- — Du Plesfis had naderhand last gekregen , om hem 20,000 Ryksdaalders te belooven, zo hv Dordrecht bewegen kon, om de andere Leden der Regeering voor te gaan , in 't toefïemmen van een Ontwerp, waar op de algemeene Vrede volgen kon. - ■ Geduurende deeze en meer andere handelingen werd da Plesfis en een ander Franscliman, met wien hy gefprooken had , in hegtenis genoomen. Halewyn kreeg hier van kennis te Amfteldam. doch niet wetende, dat du Plesfis ook gevat was, fchreef hy deezen een Briefje met eene verkeerde hand, om hem te waarfchuwen, mnar du Plesfis zat reeds op de Voorpoorte , diar Halewyn eerlang mede gezet werd. Da Plesfis beleed openlyk, dat hy met Halewyn over het werk der Vrede heimelyk gehandeld , doch met niemand anders gefprooken had. Halewyn ont¬ kende dit niet, maar dacht niet, daar mede misdaan te hebben, alzo by de Oorlogsverklaring alleenJyk zulke, onderhandelingen met  I3d GESCHIEDENISSEN DER met den Vyand verboden waren, die teonadeele van den Staat ftrckten, dair hy niets dan s'Lands Welvaart beoogd had , verklaarende zig voorts in allen deelen, als een man, die meer om zyne eer dan om zyn leven gaf, fchoon fomtyds wat al te fterk uitvaarende, want voor zyne Richters verzogc hebbende , vrymoedig te mogen fpreekcn ztride hy: „ Dat iemand, die eerlyke midde,, len aanwendde , ter bekoming eener goe„ de Vrede, zo weinig misdaadig was, dat „ men hem veel eer een beeld behoorde op te rigten. Hy fchroomde niet zulk „ eene handeline aan te vangen, zelfs met „ gevaar zyns levens, en was liever doodj ,, dan dat hy langer zien zou, dat men de luiden hier goed en bloed deed geven, „ om Lebbe Debbe Dob en Fan Fare te „ fpeelen voor den Koning van Engeland:'' —Men deed hem , dit gezegd hebbende , een weinig buiten ftaan» en las hem daarna, weder binnen gekomen, de woorden , welke men uit zynen mond opgffchreven had, voor, hem vragende; Of by ze niet had ge- fproo»  VEREENIGDE NEDERLANDEN. I.37 fprooken ? Hy antwoordde, ,, dat hy niet wist , welke woorden hem in de hitte zyner verdeediging ontvallen waren, maar ,, dat zyne meening geweest was te zeggen , ,, dat hy liever wilde derven, dan zien „ dat men het bevorderen der Vrede door „ eerlyke middelen voor misdaadig hield."-— Het Hof, de beide gevangenen gehoord het-» bende, veroordeelde Halezvyn tot eenen a!tydduurende gevangenis en verbeurd verkiaarijg' zyner Goederen. De fententie werd op last der Sraaten eerst naa het Leger gezonden , om van den Stadhouder te vernemen , of dezelve, in fommige bewoordingen, ook eenige verandering begeerde, maar hy liet het geheel aan de Staaten vaa Holland over, en deeze wederom aan het Hof, welk niet veel verandering maakte, fchoon Willem geoordeeld had , dat het vonnis te zacht was, naar mate van de misdaad. —-*~ Da Plesfis werd verwezen, om geduurende den Oorlog gevangen te blyven. Halewyn werd eerlang naar Laevejïein gevoerd, daar hy zat tot in 't jaar 1096. wanneer hy ontfnapte», en  138 GESCHIEDENISSEN DER en de wyk nam na Suriname, diar by zyne d3gen eindigde. Du Plesfis fchreef, geduurende zyne gevangenis, die tot de Rysvoykfcb* Vrede duurde, bet Leven der Schilders. Z. Dit is een zeer aanmerklyk geval, en Jerrt ©ns den toeftand dier tyden regt kennen, toen de Stadhouder tevens Koning van Engeland was. Welke waren de Krygsbedry. ven van dit Jaar te Land ? V. Veurne en Dixmuiden, daar men, gelyk ik u gezegd heb, in het voorgaande Jaai bezetting in gelegd had, werden in dit Ja;r door de Franfchen ingenomen, De Prins van Oranje had , geduurende den Winter , in Engeland zo veel te (lellen met de onstandvastigheid der Engelfchen , dat hy niet voor April herwaards kon komen, om den Veldtogt by te woonen , en met den aanvang van denzelven fcheen het wat voordeeliger te willen gaan dewyl het hem gelukte, de Fraidche Lini'én te veroveren, maar het verlies van Heey matigde de vreugde hier over 5 fchoon Luik èn Maafiricht, door het verllerken der bezetting behouden bleven. — De .  VEREENIGDE NEDEB LANDEN. 139 De twee Legers in de maand July eikanderen genaderd zynde, raakten den 29 Haags by Landen en Nterwinden; by deeze laatfie post werden de Vyanden niet groot verlies af'ge» Hagen, doch aan den kint van Landen behaalden zy de overwinning, geraakende het Leger der Bondgenooten daardoor geheel in wanorde; meer dan 60 Hukken Gefchut» 9 Mortieren en byna 7000 man werden hier verlooren, hoewel ook de Vyünd een merk- lyk verlies in manfchap geleeden had. Daarna vermeesterden de Franfchen Cbar'eroi, en hier mede eindigde de Veldtogt in de Nederlanden. Ter Zee ging her niet" voordeeliger. — Een frrialdeel der Verëenigde Vlooten ontmoette by Knap 5. Vincent de geheele Franfche Zéemagt; zig te zwak vindende, zogten de Bondgenooten den Vyand te ontwyken, doch op den 17 Juny met het vaPen van den avond haalde de Franfche Admiraal den Admiraal van de Blaauwe Vlag in, en wel de agterfte en minst bezeilde Schepen; twee van dezelve gevoerd wordende door de iiapueinen Scbryver en van dit  (Ao. 1694.) VEREENIGDËi NEDERLANDEN. I43 gen zou Je? ■ Gelukte het voornemen, om de Franfche Kusten te beftoken ? V. De verëenigde Vlooten liepen in het Voorjaar 1694. vroeger in Zee , dun de Veldtogt te land geopend werd. ——« Zy zogten de Haven van Brest in te fluiten, doch dit niet gelukkende , de Franfchen tot een Zeegevegt uit te lokken, maar de Vyand ontweek dit en zeiide naar de Middellandfcbs Zee. -——• De Engelfcbe Admiraal Rusfbi volgde hen , terwyl eenigen van zyne Schepen 55 Franfche Koopvaarders vervolgden, die grootendeels vernield werden, en twee Oorlogfcbepen, die ze geleidden, werden op ftrand gejaagd en verbrand. - ■— 29 Engelfche en Staatfche Oorlogfchepen ondernamen toen Brest en andere Franfche Zeehavens te Bombardeeren. Na eenig overleg, waagde men eene landing, doch, nadien Vauban, Brest in eenen byna onverwinlyken ftaat gefteld had, mislukte deeze landing tot groot nadeel der Bondgenooten. Vervolgends werden Diej>j>e9 llavre de Grace en Duinkerken Gebombar* deert!  I44 GESCHIEDENISSEN DFR deerd door de Bondgenooten, fchoon alleen op de eerstgemelde plaats het meeste nadeel vverd aangebragt, en in de tweede niet meer dan 20 Bomben geworpen werden, terwyl de onderneming op de laatfte geheel mislukte. — Agt Staatfche Oorlogfchepen \ de graanvloot, die naar Frankryk wilde, veröverd hebbende, werd dezelve hen , door Jan Bart, oP de hoogte van Texel ontnomen, en veilig in de Havens van Frankryk gebragt. Wat den Oorlog te Land betreft, de nieuw aangebelde Veldmaarfchalk Hertog van Uolftein Phen Teröverde H»ey, en dit was ook al wat 'er voorviel. Z. Inmiddels waren 'er weder groote fchatten verfpild; maar Frankryk verrigtte toch ook niets,naar het fchynt, in de Neder* landen. V. Hy deed ook thans weder nieuwe voorflagen tot Vrede, en, nadat de Staaten een nieuw Verdrag met den Hertog van Bronswjk Wolfenbuttel geflooten hadden, vertoonde zig de begeerte naar de Vrede algemeener dan voorheen. « , Frankryk zond  VÈR.e'ENIGBE NEDER laNÖEN, zond zelfs auwienlyke mannen af, om te ■onderftaau, op welke voorwaarde de Keizer of de Staaten tot eene afzonderlyke Vrede zouden te beweegen zyn. De Staa.tea zonden hunne gemagtigden naar Maaftricbï, om daar opening te krygen of te geven — fchoon men in Engeland de voorflagen vaa Frankryk, in eene meenigte van fchriusn , als gevaarlyk wilde doen voorkomen. Men bereidde tig dan daar en hier weder tot het voortzetten van den Oorlog, doch, terwy! men daar mede bezig was, werd de Koningin Maria, die, by het afzyn van haarenGe. maal, het Ryk van Groot-Brittanje met roem bettuurd had, in Maart 1695, van de Kinderziekte overvallen , en binnen weinige dagen door dezelve in het graf gerukt, wordende deeze Vorftin zo in Engeland als in de Vereenigde Gewes:en van groot en klein opregtelyk betreurd. De Koning was 'er zo over getroffen, dat hy eenige weeken buiten ftaac was , zig met zaaken van belang bezig te houden, en dit was oorzaak, dat hy niec roor den asften Mey van dit Jaar in den  14Ö GESCHIEDENISSEN DER Haag kwam. —— In deezen Veldtcgt ge lukte het den Bondgenooten , de Stad en het Kafteel van Namen te bemagtigen. In Sep. tember keerde de Koning weder naar Enge* land. Ter Zee viel niet veel Van be¬ lang voor, dan het Eombardeeren van St. Malo , Duinkerken en dlais , waarmede echter weinig fehade werd aangebragc. ■» Koning Willem » voordnt hy naar Lhgcland keerde, had in sïlage zyn* uiterften v,ii gemaakt, en daarby tot zynen Erfgenaam aangciïeld Trins Jean Willem Frifo, naderhand {stadhouder van Friesland, behoudende aan zig, om zulke voogden over dien Jongen Prins aan te ftellen , als hy zou geraiden vinden, en tot uitvoereis van zynen uiterften wil benoemde de Kouhïg de Algemeei.e Staateu. ~— Men handelde ook toen werklyk san het Hof van Ztveeden ter bevordering eener algemeene Vrede , doch dat Hof weigerde ten zelfden tyde aan den Kei ^■er en aan de Staaten den verzogten onderftand. —— Echter werden de handelingen tldaar door den vermaarden d'Avaux voortgezet  (Ao. 1696,) VKREENIGDE NEDERLANDEN. I47 zet in het Jaar \6q6. In welk Jaar Amfteldam ook door eene geweldige opfclmdding van roof- en plondering gefchokt werd. Ook overleed Prins Henrik Kajïmir , en Joan Willem Frifo, de verklaarde Erfgenaam van Koning JFillem werd in zyne plaats Stadhou* der van Friesland , onder de Voogdyfchap van zyne Moeder. Z. Ik heb in lang niet hooren gewagen van h den Koning Jakobus den II. V. Daar werd in dit Jaar eene Samenzwecring in Engeland ontdekt, om Koning Willem te vermoorden , en Jakob , die met eene. Vloot in het Ryk vcrwagt werd , op den - Troon tc herftellen. —-— De Jakobiten hadden , terftond na den dood van Maria* hier toe de toebereidzelen gemaakt, zy handelden daarover met den onttroonden Koning in Frankryk, en zyn natuurlyke zoon, de Hertog van Berwik ftak in de maand February naar Engeland over. *~—«~ Na zyn vertrek van daar beraamde men tyd en wyze, om den Koning omtebrengen, doch weinige dagen te vooren werd het aan den Craave G a vak  GESCHIEDENISSEN DER Tan Portland openbaar gemaakt, eerst door twee , en daarna door eenen derden de? faamgezwoornen Jckob de II. .itelde den uitflag daar van zo zeker, dat hy zig ieeds naar Galais had begeven , om ter Mond naar Engeland te kunnen overfteeken. De ontdekking, het vangen, en ftraffen der medepligtigen , en vooral het teekenen eener algemeene Verbindtenisfe, om Koning Willem te handhaaven op den Troon, verydelde alle de aan dagen van Jt kob den II. die eerlang naa St. Germain te rug keerde. In de Nederlanden had men eene aanzienlyke Vloot toegerust, onder bevel van den ViceAdmiraal Kallenberg , om den Koning te onderfteunen, zo de landing ondernomen mogt worden. Wat den Oorlog aanbe¬ langt , men was 'er op bedagt, om den Franfchen zwaare flaagen toe te brengen, meer dan ooit te vooren; Men verbrandde hunne Magazynen te Givet. Calais en St. Male werden weder gebombardeerd , maar de onrust, dien men hier door op de Franfche 'Kusten veroorzaakte , was greoter dan de feha-  VEREENïSDE NEDERLANDEN. 149 fcrrade; meer nadeels deed Jan Bart den onzen door het neemen van de Graasnvloot der Nederlanders. ——— Ondertusfchen raakte Spanje in vermoeden, en niet zonder reden, van in 't geheim met Frankryk in onderhandeling getreeden te zyn , en de Hertog van Saveyen teekende in de daad , hoewel zeer geheim , een verdrag met Koning Lodeivyk, Dit noodzaakte Engeland en de S'aaien, ora de Vredes-onderhandelingen opem'yker ter hand te nemen. —— Hier op werd het verdrag tusfchen Frankryk en Savoyen,te Turin, daadlvk gedooten , ook trad de Keizer en Spanje met Frankryk in onderhandeling , treffende een verdrag van onzydigheid voor It Hen, Z. Dit moet zeker Engeland en de Staaten genoodzaakt hebben , om nader aan de hand te komen, dewyl Frankryk meer lucht gekregen hebbende , des te gevaarlyker geworden was. V. Koning Willem kon echter niet nalaa» ten , zyn verdriet openlyk te betoonen over den werkeloozen en fhauwen Veldtogt van G 3 dit