KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK COLLECTIE-TH IERRY BRUIKLEEN van de Ned. Herv. Gemeente te 's Gravenhage 7118 - '35   GESCHIEDENISSEN DER VEIEENIGDE NEDERLANDER   GESCHIEDENISSEN DER VEREENIGDE NEDERLANDEN. voor de vaderlandsche jeugd. ELFDE DEEL. met plaaten en pourtraiten. te AMSTERDAM, by JOHANNES ALLART, MDCCIXXXVIIt,   ACHT- EN VYFTIGSTE GESPREK» * N H O U D. Gevolgen van den dood van Keizer Karei de» VIL Franciskus de I. volgt hem op. Vrede U Duitschland, . Opfland der Corfen, Ondernemingen van den Pretendent in Schotland. Staatfche Flu'ptroepen naa Engeland, De Rebellen by Clifton en by Culleden ge- flagen. Nadeel van den Koophandel door de Engelfche Kaapers. Kaap Breton. door de Engelfchen veroverd. Veldtogt in de Nederlanden. Beleg van- Doornik, Feldjlag by Fonlenoi. De Franfchen bemag- tigen verfchciden fleden. De Schans aan de Nienwerfluis verflerktï Brusfel ver- horen.^ Verdrag van Onzydigheid, door Franhyk den Staaten aangeboden. Ongenoegen van dat Hof op de Staaten. Verèrttg van KoophandH ingetrokken. De Graaf XI. DEEL. Aj Van  C GESCHIEDENISSEN DEtl .van Wasfenaar als Gezant naa Franxryx gezonden. Handeling te Breda. Vooffpoed d>r Franfchcn. Veldflag by Raucoux. Bood van de Fenelon. Verbond van de KelzerihKoningin met Rusland. Dood van Filips den V. van Spanje, en van Christiaan den VI. van Denemarken. Ferdinand de VI. yvord Koning van Spanje. De Vredehandeling te Breda fleepsyje gehouden. -—1 Verklaaring van Frankryk aan de Staaten wegens den Inval in Staats-Vlaanderen. « De Graaf van Löwenthal valt in Staa'.sWaanderen. Ontjlcltenis en beweging hier . over in Holland en Zeeland. Men begint om tenen Stadhouder te roepen. Otfchuddlng U Middelburg. De Prins van Oranje werd ie Veere als Stadhouder uitgeroepen; te Middelburg ; te Zieiikzee ; geweldige beroerte aldaar. —— De Piira Stadhouder van Zcelarul. Opfzhuddiug in Holland; in den Haag. Manlyk bef uit der Staaten van Holland. Het volk wysgemaakt, dat 'er verraad onder de Regenten fchuilt. De Raadpenjl- omris Gilles verJagt, zuivert zig. Jean Rqus-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 7 Rousfet de Misfy in hegtenis., word huiieugewoon Raad en Ilisioriefchryver van den Prins. Opfclwdding te Rotterdam, ie Delft en in-andere plaatzen, daar de Prins tot Stadhouder benoemd word. —— Gerugt van eene Franfche Floot brengt alles in op-fchudding. —— De Piins door de Staaten ven Holland tot Stadhouder aangefleld. Hy word Kapitein en Admiraal-Gen er aal van de Unie. Hy word Stadhouder te Utrecht, en Overysfel. —— Aanfpraak van den Heer Benlink, by gelegenheid van de Inleiding van zyne Hoogheid in de hooge Kollegien, Zyne verdeediging van dezelve. De Prins herp.eld in de waardigheid van Markgraaf van Vlisfmgca, en Veere. Jan van Borsfele van der Hooge aangejleld tot eerjlen Edelen van Zeeland. De Prins komt in Zeeland. Ferfchdden waardigheden aan hem otge- draagen. • Vtrbveringen der Franfchen in Slaats-Vlaanderen. Veldflag by Lafeld. De Vorst van WMÜek ontflaa-t zig yan den dienst der Staaten. Uitvoerig verhaal van de belegering en verrasfivg van Bergen op A 4 den  S (_A0. ï?45*) ÖESCBHSDfififiSsEN bfcR ife» Zoom. Ontflelten'n in Holland en Zeeland, wegens hét overgaan dier Stad. Huizen der Roomschgezinden geplunderd. —- Schimpfchriften op de Regenten. Waard- gdders gtworven. Foor/lag van de Edelen yan Hol/and, om den Prins het Erfjladhouderfchap in de manlyke en vrouwlyke Nukopielingfchap op te draagen» Zoon. "Maakte de dood van Keizer Karei den VIL, daar gy in het Iaatfte van het voorgaand Gefprek van gewaagd hebt, üeene verandering in den ftaat van zaaken, ten voordeele van het Huis van Oostenryk? Wie was zyn Opvolger? Vader. In de Waardigheid van Keurvorst van Brijeren, werd hy opgevolgd door zynen eenigen Zoon , Maximihdan Jofefs; zy, die het Huis van Oostenryk waren toegedaan, werkten met magt, om den Groothertog van Toskaanen, Franciskus, Gemaal van Maria Therezla, tot den Keizerlyken Troon te bevorderen. En onder het gedruis ch  VEREENIODE NEDERLANDEN. dimisch der wapenen in Beijeren, Sikzien, Boheemen en aan den llhyn, werd egter den i-3 September van dit jaar te Frankfortj niettcgenftaand.e de Protesten van Brandenburg en Keurpaltz, waarby zy deeze Ver-; gadering als onwettig verklaarden, met al-; gemeene Stemmen Franciscus Stefanus, Hertog van Lotharingen en Bar t Groothertogvan Toskaanen, onder den naam van Fran- ciskus den I. verkooren. Dit bracht veel toe, om de rust in het Duitfche Ryk te herftellen, hoewel 'er in dit jaar nog een nieuwe twist ontftond tusfchen de Hoven van Berlin en Dresden, welke egter nog in dit zelfde jaar door een verdrag werd byge- legd. In dit hagchelyk tydftip maakte ook de opltand der Corfen, die over mishandelingen , hun door de Genueezen, onder wier gebied het Eiland Corfika behoorde , aangedaan, k laagden, zeer veel opziens. Zy verkooren zig tot eenen Koning , den Baron van Neuhof, onder den naam van Theodorus den I. j doch deeze A 5 zogt  lO, GESCHIEDENISSEN DER. zogt te vergeefsch naar uitheemfchen onderftand. Uit Hollctitd en Zcehmd werden liera van byzondere perzoonen wel eenige krygsbehoeftens toegezonden, maar deeze byftand, waarby kwam, dat men weinig of geen vertrouwen in hem ftelde, was niet voldoende, om hem in deeze Waardigheid te doen ftaande blyven, of den Cvrfen van nut te zyn. Hy verliet dan zyne nieu¬ we Waardigheid, en de Corfen wierpen zig in de armen des Konings van Sardinië», te meer, daar Genua zig tegen hen verklaard had, doch het één zo wel als het ander liep voor Corfika ongelukkig af. Even ongelukkig daagde in dit jaar de Zoon van den Pretendent, met eenen opfland, dien hy in Schotland verwekt had. De Staat- fche Hulptroepen, die daadlyk geleverd werden, landden te Newcastie , onder bevel van Graaf Maurits van Nasfau, en legerden zig aldaar. —— De oudfte Zoon van den Pretendent, Karei Edua7t, was aan 't hoofd van eenen hoop Bergfchotten naa Edenhirg ge.  VEREENIGDE NEDERLANDEN. getrokken, daar hem de poorten geopend en zyn Vader als Koning uitgeroepen werd. De Engelfche Manfchap, die onder 't ge-, bied van den Generaal Cope ftond, werd door hem op de vlugt gedreeven; ook ontving hy eerlang onderttand van Manfchap en Krygsbehoeftens, die in Duinkerken waren ingefcheept. Doch het Koninglyl; Leger, 15,000 Man fterk , naa Schotland. opgetrokken zynde, verftrooide de Wederfpannelingen, en verfloeg 'er veelen. Hier ©p onderwierp Edenburg zig weder aan de» Koning. Karei Eduart toen naa Walles wykende, werd by Clifton geheel verflaagen, en bergde zig naauwlyks door de vlugt. In 't Graaffchap Penh hield zig egter nog een aanzienlyke hoop byéén; doch na de» Slag.by Culloden, in 't volgende jaar, werd de aanhang des Pretendents geheel veiv ftrooid, en hy zelf kwam, niet zonder levensgevaar, in Eranïryk te rug. De Staatfche Hulptroepen, die nog voor het dempen van den opftend in de Nederlanden A 6 te  12 GESCHIEDENISSEN DER. te rug gekomen waren , werden door 6ooa Man Ilcsfen vervangen. Doch , tot dankbaarheid van den verleenden byfiand, leeden onze Kooplieden oneindig veel nadeels door de Engelfche Kaapers, die, onder allerhande valfche voorwendzcls, derZelver Scheepen aanhielden, opbragten, en rerbeurd verklaarden. Ook belemmer¬ den de Spaanfche Kustbewaarders den West-Indifchen Handel geweldig. De Kooplieden van Haarlem en Amfleldam begrootten de fchade, door beiden hun toegebragt, wel op 10 millioenen Guldens. Z. Het fchreeuwt tot den Hemel, dat onze Kooplieden dus telkens ten voorwerp van mishandeling hebben moeten vertrekken. Wat deeden de Staaten , om den Koophandel tegen die geweldenaaryën te keveiiigen ? V. Men fprak van Brieven van fchaverhaaling te verkenen, doch hier kwam niets van, maar de Staaten eischten de 10 Oorloglchepen, die ter hulpe van Engeland gezon-  VEREENIGDE NEDERLANDEN-. ij zonden waren, te rug, ter beveiliging van den Koophandel van 's Lands Ingezetenen» Dit jaar eindigde met de Verovering van Kaap Breton door de Engelfchen, waar-, door , Frankryk zo veel nadeel werd toegebragt, dat het voordeel daar van ryklylc opwoog tegen de nadeelen, welke de Ko* ningin en haare Bondgenooten in den Veldtogt van dit jaar in de Nederlanden geleeden hadden. Z. Nu vrees ik, dat het gevaar voor den Staat hoe langer hoe nader komen zal. V. Zo is het. De aanvang der onheilen begon, by liet openen van den Veldtogt,. met het beleg van Doornik, welke Stad en derzelver Kasteel zig na den ongelukkigen Slag by Fontenol moest overgeven, niettegenftaande de Franl'chen in dien Veldflag meer dan 6000 Man verlooren hadden. Na Door nik veroverden de Franfchen Gend, Brugge, Deinze, Damme, Aalst, Oudenaarden, en Dendermonde, en, nadat het vereenigd Leger de wyk had genomen naa A 7 Bre-  14 GESCHIEDENISSEN DER Brahand, gingen ook Oojiende en Nieuwpoort over. Z. Dit moet eene verbaazende verflagenbeid onder de gemeente in ons Land veroorzaakt hebben. Hoe gedroeg zig het Volk hier onder? V. Dit ging nog al taamlyk, fchoon het hier en elders niet ontbrak aan zulken, die het verlies van zo veele plaatzen toefchreeven aan verraad, waarvan egter geene blyken zyn voorgekomen, veel min bewyzen. De ongelukkige uitflag van het gevegt by Tontenoi was 'er de waare oorzaak van. De Abt de U Vdle, die zig nog in den Haag bevond, zogt zig de algemeene verflagenheid ten nutte te maaken , en deed v«r dagen voor het overgaan van Nieuwpoort den voorflag," tot het houden van eene byëenkoinst, als het eenigfle middel, om den oorlog af te wenden. De Staaten namen aan, met de Bondgenooten hier over te raadplegen, maar 'er kwam niet van. Voor het eindigen van den Veldtogt belaag-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. (AO. 1746*.) Ig magtigden de Franfchen nog Aath in Vlaanderen. De Schans aan de Nieuwerfluïs werd ter dekking van Holland in eenen behoorlyken ftaat van tegenweer gebragt, n#« dat de Staaten van Holland deswegens eene overeenkomst met die van Utrecht getroffen hadden. In het hart van den Winter werd de belemmering nog grooter, door het verlies van Brusfel, waar in een groote voorraad van alle noodwendigheden byè'engebragt was. De Maarfchalk van Saxen, hier van onderrigt , omcingelde die Stadi van alle kanten, op den 30 Jammry, 1746, Den 7 Febrnary werden de Loopgraaven geopend, en de Stad zo hevig aangetast, dat zy zig den 20 Febrnary by verdrag moest overgeven. De Maarfchalk vor¬ derde eene brandfehatting van 2 MiHioenen van de Stad, welke aan het Krygsvolk werden uitgedeeld; de bezetting werd op 10 of 12,000 Man begroot, en moest krygsgevangen blyven. Z. Was dit wel voorzigtig, dat men iw ce».  iCf GESCHIEDENISSEN- DER eene Stad, van zo weinig fterkte, zo veel Krygsvolk gelegd had ? V. Ne«n, en het werd ook den Bondgenooten tot een' grooten misllag toegeree- kend. Frankryk bood in het begin van dit jaar den Staaten weder een verdrag van Onzydigheid aan, waar toe veele Staatsleden zig niet ongenegen toonden, zeggende : „ Dat de Bondgenooten den last des j, Oorlogs in de Oostenrykfche Nederlanden „ te veel op de Staaten lieten aankomen, „ dat zelfs de Koning van Engeland, dit in ar minder volk overgezonden had , „ dan hy verpligt was, te leveren, waar van, wel is waar, de opftand in Schot„ land de oorzaak was , doch dat dit nog „ langer zou kunnen duuren." Zy voegden 'er by : „ Dat het aannemen der On„ zydigheid allcrnoodzaaklykst was ter be5, houdenisfe- van de tegenwoordige vorm 5, van Regeering." Doch de meesten waren 'er voor, om de Onzydigheid van de hand te wyzen, grondende hunne hoop  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 1? ep dc Vrede in Duitschland, enz. De verwydering tusfchen Frankryk en de Staaten nam ondertusfchen van dag tot dag toe , over het kragtdaadig onderfteunen van de Koningin, en het ongenoegen van dat Hof werd nog vermeerderd , door het herwaards zenden van twee van de drie Franfche Oostindifche Schepen , die in bet voorige jaar door de Engelfcher. genomen, te Batavia opgebragt, en met de ladingen aan den Gouverneur Generaal Imhof verkogt waren, die dezelve herwaards gezonden had. De Franfchen vonden dit te vreemder, nadien men eenen Franfchen Kaaper, die een' Engelfchen Prys in Z£ »» ïuln» in 't jaar 1745» het houden eene? ft byëenkomst voorgeflaagen, om, op de„ zelve, te handelen, over 't herftellen der „ Vrede. En waardoor zou hy toch beter m hebben kunnen toonen, hoe groot eene * genegenheid hy den Staaten toedroeg, eu „ hoe zeer hy hen zogt te fpaarcn ? Hy „ zou egter nog, op dezelfde wyze, voort „ gegaan zyn, zo de reden des Oorlogs, », en de verzekerdheid zyner overwinnin„ gen op de Koninginne van Hongarycn niet m vorderden, dat hy zig wapende tegen de „ aanflagen zyner vyanden. Had de Repu„ blyk hun geen verblyf op haaren bodem „ verleend; verfchafte zy hun geenen on5, derftand van allerlei foort; hy zou zig » niet genoodzaakt zien, om eencn Oorlog >» voort te zetten, die reeds veel te lang „ geduurd had. Hierom had hy den Gene„ raai zyner Legeren bevel gegeven, om „ al de middelen, zonder onderfchcid, die , hem zyne Krygskunde verfchaffen kon, , te gebruiken, tot verzekering van de rust XI. deel. S der  2Ö" GESCHIEDENISSEN DER. „ der Volken, die hy, onlangs, aan zyne ', heerfchappye onderworpen had. De Ko„ ning zou, in 't begin van den jongden „ Veldtogt, regt gehad hebben, om met \ zyn Leger te trekken op der Staaten bo„ dem, op welken men Frankryks vySnden 1 ontvangen had. Doch hy vertrouwde toen , dat de Staaten de Vrede, over welke zy met hem in onderhandeling gcl trecden waren, opregtclyk zogten ; hy floeg geen geloof aan 't gemeen gerugt, „ dat zy, onder 't glimpig voorwendzel cener handelinge , 't gevaar , welk hun l dreigde, ffegts zogten af te kceren, en W zig te bereiden tot het fterker voortzetten " de°s krygs. Hy ftelde, hierom, eene onf derneming uit, die, door het Regt des C Oorlogs, en door den flegten ftaat van 't Leger der Bondgenooten , zou gebillykt % geweest zyn. De zwaarigheden, welken men ? by 't openen der Byëenkomst tc r B)eda , had goedgevonden te maaken , " hadden hem egter verfterkt in 't vermoe- „ de n  VERJ5ENIGDE NEDERLANDEN. fcjr >, den, dat men de Vredehandeling dagt te „ ftremmen. Doch wat hier van zyn mogt, „ de Staatfche Troepen hadden, in 't jaar f» ï/445 den Franfchen bodem, in de vlak„ te van Rysfel en Cisoing betrokken, zon„ der dat de Staaten geoordeeld hadden, „ dat zy, door deezen inval, den Koning eenen regtflreekfchen Oorlog aan deeden. „ Hy verklaarde dan ook, dat hy, genood„ zaakt zynde, op den Staatfchen bodem te >> trefckën, niet van zins was met de Staa* „ ten te breeken; maar alleen te voorko„ men , of te verhinderen de fchadelyke 5, uitwerkzels van de befcherming, die zy „ der Koninginne van Honguryën en den „ Koning van Engeland verleenden. lm„ mers, kon de Koning niet verpligt gelige „worden, om, tot zyn nadeel, langer te „ ontzien de voorgewende onzydigheid van „ Mogendheden, die zyne vyanden onder„ (leunden, terwyl deezen de Bondgenoo„ ten zyner Majefteit, zelf zulken, die de „ftiptfïe onzydigheid bewaard hadden, op B * „ tl-  2ë GESCHIEDENISSEN DER „ allerlei wyzen, kwelden. Om egter, 't „ geen hy zig zeiven fchuldig was, zo veel l mogelyk ware, te paaren met de gevoe„ lens van goedgunftigheid , die hy nog „ behield voor de algemeene Staaten, had " by zynen Legcröverften uitdrukkelyk be- volcn, de ftrengfte krygstugt te onder" houden op den bodem van den Staat, en „ de onderncemingen alleenlyk te regelen, l naar de noodzaaklykheid der omftaudig„ heden. Verre van den Godsdienst, de Regeering of den Koophandel van den * Staat te willen ontrusten, was hy, intel gendeel, gezind, zyne befcherming tc verkenen aan dc Onderdaancn der alge- * Weens Staaten. Zelfs wilde hy de plaat" zen, welken hy genoodzaakt zou zyn in ■ te neemen tot zyne eigene verzekering, " flens als een onderpand inhouden, om ze " te "rug te geeven, zo dra de Staaten zoul den nalaaten, de vyanden zyner Kroon, "op allerlei wyzen, te onderfteunen ; 't " welk men wel voor éénc der voornaamftc » oor-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2J) „ oorzaaken van 't voortzetten des Oorlogs s, houden mogt. De Koning verlangde niels „ dan de herftelling der algemeene ruste, „ op billyke en vaste gronden. Het deel, j, welke hy nam, in de veiligheid en in 't geluk der algemeene Staaten, zou hem „ met fmert doen zien, dat zy voortgin„ gen , hunne Geldmiddelen, hnnne Troe„ pen, hunne Bezittingen, en, veelligt, „ den vorm hunner Regeering op te offeren 5, aan vreemde belangen en onredelyke drif- „ ten." De Abt de la Fitte gaf, in den Brief, die 's Konings Verklaaring verzelde, te kennen, „ dat zyne Majefteit het ver„ trouwen der Staaten, niet derzelver be„ zittingen, zogt te winnen, en dat het nog „ tyd was , om 't gevaar , welk hunnen „ Landen dreigde, te voorkomen , door 9» 't ncemcn van befluiten , die met bet » vooruitzigt en met de wysheid hunner „ Regeeringe overeenkwamen." Z. Het Franfche Hof heeft toch zeker gewesten, dat de Staat thans te diep JhgéB 3 wik-  2© GESCHIEDENISSEN DES. wikkeld was, met den Koning van Groot•Brittanfe , om zulke bciluiten, naar deszelfs zin,te neeincn. Ik twyfel daarom niet, of de Inval in de Staatfche Landen zal fpoedig gevolgd zyn. s V. Binnen 's Lands viel zo groote verandering voor, dat men voor de Maand November niet kon denken, om daar op te antwoorden, en toen gaf men tevens een antwoord op een nader Vertoog van dat Hof, in de Maand van September ingeleverd. — Weinige dagen, nadat deeze Brief des Kon.ings bekend was geworden s welke alömme groote verflagenbeid veroorzaakte, vernam men den inval der Franfchen in Staats Vlaanderen. De Graaf van Löwenthal was op denzelfden dag, dat 's Konings Verklaaring in den Haag was ingeleverd, aan het hoofd van 20,000 Man opgetrokken van by Brugge, en was in StaatsVlaanderen, welk van alles onverzien was, gevallen, en na het wegneemen van eenige Schansfen,werd Sluis bemagtigd,en het Sas van  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 31 yanGendberend. Een ander gedeelte van het Leger viel in het Land van Kadzand, Ook werden Liefkenshoek en de Peerel bemagtigd. Z. Dit zal zeker het Volk in groote beweging gebragt hebben ? V. 't Gemeen in Holland, in Zeeland, eti in Utrecht, fcheen, zo verre het zig uiterlyk liet aanzien, niet zeer gezetmoch genegen, om eenen Stadhouder te begeeren, en was 'er zelfs, door verfcheidene Gefchriften, die daaglyks uitkwamen , en greetig gelezen werden, tegen ingenomen. —-— Doch naar mate de Oorlog de grenzen naderde , en de Steden der Barrière overgingen , begon men Gefchriften van eenen tegengeftelden aart, even fterk, onder den man te brengen. Het verlies der Barrière en de ongelukkige Veldflagen, gaven aanleiding tot onvergenocgdheid op de tegenwoordige Regeering. Het Stadhouderlyk bewind werd, als het eenigst middel van xedding, aangepreezen. Het vertraagen der Vredehandeling van Breda had deeze gevolB 4 gen  gii CESCHIEBEN1SSEN DER gen te weeg gebragt, en waar aan die vertraging was toe te fchryven, heb ik U hier voor gezegd. De ontfteltenis in Zeeland was algemeen, door het vlugten uit Sluis en het Land van Kadzand naa die Provintie. De Steden van Walcheren , te Middelburg vergaderd , hadden, op het eerfte gerugt van den Franfchen inval, aan den Hertog van Cumberïand en aan den Vorst van Waldek gefchreeven om onderftand. Terwyt men hier over en over fpoedigen byftand van Engeland raadpleegde, trad, op den 24 April, zeker Heer, te Middelburg, in een Herberg, en wyn geëischt hebbende, fchoof hy de glasraamen op, en dronk de gezondheid van den .Stadhouder, den Prinfe van Oranje. Z. Dit was vry ftout; kreeg hy ook aanhang ? V. Het Volk rotte terftond te faamen, en 'er verfpreidde zig een gerugt, dat'er verraad fchuilde onder de Regenten , en dat eenige Burgemeesters de Stad verlaaten wil-  VEREENIGDE NEDERLANDEN* wilden. Genoeg, om deezen- aan de woede van het Graauw bloot te ftellcn. Het Graauw wilde hen zien, en men moest hen te wille zyn , en heufchelyk bejegenen ; doch dit gefchiedde niet genoeg naar hunnen zin aan 't huis van den Burgemeester JaannesiCocquille, welk, hierop, aangevallen en geplunderd werd. Men ftilde, egter, verder oproer, door het inbrengen van Militie in de Stad. Te Feere begaf zig, den volgenden nagt, de Schuttery naa het huis van den Burgemeester Ferëlst, die bekend was voor een' Vriend van het Huis van Oranje; van hem vorderde men, dat de Prins van Oranje, van wegen de Stad, tot Stadhouder van Zeeland wierd voorgetogen. Hierop vergaderde de Magijfcaat^ des morgens om vyf uuren, op het Raadhuis, en Hemde toen, ovcrëenkomftig het verzoek der Schuttery. De Afgevaar. digden van Feere werden daadlyk o-e]ast van dit Muit terftond ter Staatsvergadering van het Gewest kennis te gevA,. wordende B5 dit  34- GESCHIEDENISSEN DER •dit alles openbaar gemaakt door bet uitfteeken van het Oranje-Vondel, en het draa- gen van linten en ftrikken. Naauwlyks een uur daar na, zag men de Vcerencars met dit verlierfel reeds in Middelburg, alwaar ook alles fpoedig in de weer was. ——- De Scheepstimmerlieden, met eenen Katechizeermeester aan het hoofd, ftreefden naar de Vergadering der Staaten, en eischtcn de aanftelling van zyne Hoogheid TV. C. //. Frifo tot Stadhouder, dringende den Burgemeester Willem van Citters, om de uitroeping van den Prins tot Stadhouder, ten minften van de Stad, terftond te doen. Terwyl de Heeren hier over raadpleegden, drong de ongeduldige Gemeente ter Vergaderkamer in, en men liet, zo verhaald word, reeds een mes of twee door de Kamer vliegen. Toen traden twee Heeren naa buiten, en verklaarden, dat zyne Hoogheid, voor zo veel de Stad aanging, tot Stadhouder verkooren werd. Waar op de Oranje-Vendels iiitgefteeken werden , en etr,  O.B.Fl.I. .-•.•,W.,„..,.-.V.i'v. ,, ,:,.^,:V.,F^ HET noSflKHEN WAN *T HV1S BES BVXaUtXUHIl JOANSK E COCIJUEIilE lï MÏDME.LBIJ'IÏG .   VEREENIGDE NEDERLANDEN. 35 elk zig, even als te Feere, met Oranjelinten verfiercle. —- Te Fllsfmgen was de benoeming, op denzelfden dag, op verzoek des Volks , doch zonder merklyke opfchudding, gefchicd ; zo ook te Goes, op den voorflag van éénen der Burgemeesteren , zonder dat 'er de Burgery zig mede gemoeid had. —— Maar te Zierïkzee had eene geweldige beroerte plaats; men had daar zo dra* geen berigt uit Feere gekregen , of het Gemeen rotte faamen, en ontwapende den Overften der bezetting , die geen' last had, om het geweld te keeren. Toen ftreefde het Volk naa 't Stadhuis, dreigende de Wethoudcrfchap deu dood, zo zy niet op flaande voet den Prins als Stadhouder verklaarde, gelyk dan ook gefchiedde; 't Volk hier mede voldaan fchynende, trok af naa de Haven, om het kanon te losfen, en andere bewyzen van zyne vreugde te geven. Ten ongelukke vond men hier de kruidkist ledig. —Toen werd de drift weder gaande, de ReB 6 gen-  36 GESCHIEDENISSEN DER genten werden voor Landverraadcrs uitgemaakt, de klokken getrokken, en de Boeren van buiten fladwaards gelokt; 't StadSiuis werd bezet , en de twee oudfte en waardigfte Regenten deerlyk mishandeld. ***** Het oproer duurde den gantfehen nagt, eii het Graauw liet zig niet ftillen, voordat daags daaraan, door den oudften Predikant: Wynaml Cantftus, 's Prinfen aanftelling, die «foor de Staaten van Zeeland gefchied was, werd bekend gemaakt. Z. En was het toen daar gerust ? V. Verre van daar ; 't Gemeen, naar men wil, aangezet door Luiden van meerder aanzien, hield het Stadhuis in, doorfnuftelde de papieren, en deed aan de Regenten buitenfpoorige eifchen, om hun vande regeering wars te maken, dreigende hunne huizen met plondering. — Eerlang gaven de Regenten toe, dat men, by voorraad , eene nieuwe Regeering aanftelde. De Predikanten Cantfius en Gerardus yan der ïïamp verkooren, op het Stadhuis en met  VEREENIGDE NEDERLANDEN. :7 geflooten deuren, op den raad van Tonts van der Os, één' der aanzienlyklte Burgers , twaalf Interims-Regenten» Z. Ik wil wedden, dat van der Os 'er één van was. Dit was al een raar foort van Verkiezing! V. Ja, van der Os was 'er één van; verders verkooren zy eenen Baljuw en drie Schouten voor het platte Land, die aan de Gemeente voorgefteld, en door hun goed gekeurd werden. De Predikanten be¬ hielden voor zig de vryheid, om alle raadplegingen by te woonen, en Heten zigzeiven den 28, nevens Doétor Leonard Smeury ééh' der Interims-Regenten, afvaardigen naa de Dagvaart der Staaten te Middelburg. Z. Daar zullen zy evenwel niet toegelaa-^ ten zyn ? V. Neen, zy werden niet ontvangen, —— Het vuur van oproer was nu byna gedoofd, wanneer het weder hevigst ontftak, toen de Heer Burgemeester Piet er Mogge vm Renesfe, zitting hebbende in de VergaB 7 de-  3» GESCHIEDENISSEN DER. dering der Algemeene Staaten, den 29 met den Rotterdammer Beurtman in de Stad Kwam. Hem had men voor anderen getragt Verdagt te maaken, en wilde hem nu te lyf. Men rukte hem den hoed van het hoofd, en ftak 'er een Oranje-lint op, ook ontnam men hem zyn degen , en voerde hem op een' wagen, met acht Man, naa 't Heeren Logement, daar hy langer dan een Maand bewaard werd. —— Te Thoolcn gefchiedde de aanftelling van den Prins niet voor den 27. Doch zodra had men 'er geen kennis onder 't Gemeen van gekregen, of de Boeren van St. Anneland, en anderen, in de Stad gekomen, vorderden verandering in de Regeering. De Regeering, fchreeuwde men , bad het Land verraaden, en zulks was te Zierlkzee klaar ontdekt. Men begeerde het gefchut en den voorraad van buskruid te onderzoeken, toen dit 'gedaan was , en men alles wel bevonden had, keerden de Boeren naa huis. •—- Eenige dagen laater zonden zy eene be-  PÏÜTEÏÏ MOGCK VAN BEMS SE TE ZI3JKZÏE AANGEVALLEN.   VEREENIGDE NEDERLANDEN. %Q bezending met den Predikant en den Sekretaris van St. Anneland aan bet hoofd, naa Thoolea, om eenigen van de Regenten van hunne Posten te ontzetten,,,of ten minften té bevorderen , dat hun byzitters van het platte Land wierden toegevoegd. -— Hierop raakte de Stad in rep en roere. De Magiftraat verliet het Stadhuis, daar de Boeren en het Graauw drie dagen huis hielden, en alles doorfnuffelden; alles wat men in de Franfche Taal gefchreeven vond , werd als een bewys van Landverraadery uitgekreeten. De Predikant Karei Thi* bant bragt de onrustige Gemeente eindelyk tot bedaaren, en bewoogze naa huis te gaan. De Regenten, fchoon in geduurige vreeze, hervatten toen hunnen post weder ,en de rust werd niet herfteld, voor dat 'er 50 Dragonders uit de bezetting van Bergen cp den Zoom in het Dorp St. Anncland gelegd waren. De Predikant Adolfyan Loon, die zig aan het hoofd van de Boerenbezending bevonden had, werd toen gevanglyk bin.  4<3 GESCHIEDENISSEN DER binnen Tlioolen gebragt, alwaaar hy langen tyd in hegtenis zat, maar cindelyk, bewezen hebbende, dat hy 'er toe gedwongen geweest was, werd hy ontflagen. ' Z. Waren deezef nu de middelen, die dienen konden, om eenen gedugten vyand liet hoofd te bicden ? Hoe gedroeg zig het Volk in Zeeland, nadat nu de Prins Staatsgewyze tot Stadhouder was aangefteld ? V. Dat ging vry wel. De Prins ontving, door eene plegtige Staats - Commisfie , te Leeuwarden kennis van zyne verheffing, die ten antwoord gaf, dat hy hetzelve aannam, en met de Afgevaardigden zou overleggen , op wat wyze hy het best zyne reize ïiaa Zeeland zou vervorderen. —- Inmiddels was 'er Engelsch Krygsvolk in Zeeland gekomen , hetwelk egter dra naa de Willemftad vertrok. De tyding van het voorgevallene in Zeeland veroorzaakte geene kleine beweeging in Holland. In 's Hage had men Jrier van 's nagts tusfehen den 26 en 27. ken-  VEREEMGDE NEDERLANDEN. 41 kennis gekreegen , en zo dra de dag aanbrak, en de tyding rugtbaar werd, zag men eenige Vrouwen en Kinderen met Oranjelinten en ftrikken verfierd. Op deezen d tyd naamen de Staaten van Holland een regt manlyk befluit op" eenen Brief der Alge- 9 weene Staaten van den 10. Zy deeden ter Algemeene Staatsvergadering verklaaren , dat men voornemens was, den vyiindlyken aanval der Franfchen ernftelyk tegen te gaan, om het Land , deszelfs Inwooners , Bezittingen en Voorregten te befchermen. —• Verders had men eenige fchikkingen ] gemaakt, om de overige Gewesten te doen bewilligen in het opbrengen der agterftallen. I" Dit befluit werd door den druk gemeen gemaakt, maar verhinderde egter niet, dat j door fommigen het Volk de ooren vol geblaazen wierd van verraad, en eenen verderflyken toeleg der tegenwoordige Regcering met Frankryk. Onder anderen werd I de Raadpenfiönaris Gilles verdagt gemaakt Ivan eenen flinkfchen handel te Breda met Frank*  42 GESCHIEDENISSEN DER Frankryk gehouden te hebben. Doch hy. wist zig den 28. ter Algemeene Staatsvergadering zo te verantwoorden, dat de Staaten in 't algemeen hun volkomen genoegen betuigden over al het geen door hem verrigt was, en zelfs beflooten, om by de Staaten van Holland aan te houden, dat door dezelve ftreng onderzoek gedaan wierd naar de uitftrooijers en verfpreiders van dergelyke fchandelyke gerugten, opdat dezelven in regten zouden kunnen vervolgd worden. Niemand raakte egter in hegtenisfe , dan een zeker berugt Voorftander van den Prins van Oranje, met naame Jean Rousfet de Misfy, die zig door het fchryven van veele loopende bladen, zints een geruiinen tyd, zeer vermaard gemaakt had. Deeze werd hier in Amjleldam gelige en naa den Haag gevoerd. Z. Werd hy overtuigd en geftraft? V. Hy zat eenige weeken in de Kasteleiny van den Hove van Holland, doch zo dra zyne Hoogheid, de Prins van Oranje, in des  VERERNIGDE NEDERLANDEN. 43 tien Haag gekomen was, werd Rousfet op vryc voeten gefield, en hy door den Vorst vereerd met den titel van deszelfs buitcngewoonen Raad en Historiefchryver, doch hy gedroeg zig zo, dat hy het vertrouwen van den Prins verloor, en naderhand van zyne Posten ontzet werd. Terwyl dit gebeurde , was de tyding van 's Prinfen verheffing niet alleen in den Haag, maar ook in Rotterdam rugtbaar geworden, wanneer in de laatstgemelde Stad de Zeeuw* fche Marktfchuiten met Vlaggen en Wimpels verfierd aankwamen. Eenige Handwerkslieden en verdeie fmalle Gemeente begaven zig, met Oranje verfierd, naa het Stadhuis., begeerende , dat de Prins tot Stadhouder van Holland zoude verheeven worden, de Regeering verklaarde zig daartoe geneegen, doch het liep aan tot den 29, eer het aan het Volk werd bekend gemaakt. Te Delft was dit op denzeJfden dag gefchicd door de Gemeente. De Wethouderfchap meende van het Stadhuis te gaan,  JJ.4 GESCHIEDENISSEN DER gaan, zonder 'tot een bcfluit te komen ; doch zy werden genoodzaakt, te rug te keeren, en op nieuws daar over te raadplegen. ■ Terwyl de Heeren daarmede bezig waren, kwam eene menigte Boeren Van Maasland, MaaslandflvJs, en Vlaardingen met ftokken gewapend , ter Stad in , en plaatfte zig voor het Stadhuis, doch nadat 'des avonds om zeven uuren het OranjeVendel was uitgeftoken, en de Prins als Stadhouder verklaard , trokken zy af, zonder eenige gewelddaadigheid te plegen. —- Den 30 April werd gelyke afkondiging gedaan te Lelden, te Dordrecht, te Schiedam, te Schoonhooyen, en in den Briel, te Haarlem den 1 Mey, dus ook te Gouda, te Alkmaar, te Hoorn, en in de andere Steden van het Noorderkwartier, te Enkhuiz.n daags daar aan. Z. Ik hoor u Amfteldam nog niet noemen. V. Voor dat hier de verheffing van den Prins plaats had, fcheen men in veele Steden van Holland, zo wel als in Zeeland, met  VEllEENIGDE NEDERLANDEN. 45 met geweld verandering in • de Regecring te willen bewerken, en ten dien einde werden veelerhande middelen uitgedacht. — Een Kaerel te paard, gereeden van Maastandduïs of \*an den Hoek van Holland, vervulde Rotterdam en andere plaatzen, met een valsch gerugt, dat de Franfche Vloot, omtrent70Schepen fterk,voor de Maaze gezien was, en eene landing ftond te ondernemen, welk gerugt de haat en wantrouwen tegen de Regeerings-leden deed vermeerderen. Men riep, dat 'er verraad onder de Grooten fchuildc. De Rcgcering van Rotterdam nam terftond zulke maatregelen, dat 'er geene baldaadigheid gepleegd wierd. — Te Delfshayen kwamen de Boeren weder binnen, eischten de fleutels van het Magazyn, en wilden de klok trekken; doch één der Burgemeesteren, rustig lyf en leven ten besten te geven, verzekerde de Gemeente, dat het gerugt valsch was, en deed den woesten hoop bedaaren; ook werd de valschheid ras ontdekt, en den oploop  46 GESCHIEDENISSEN DER loop hier, gelyk ook in den Briel een der- gelyk, geftild. Den i Mcy gefchiedde de af kondiging van 's Prinfen verheffing te Amfleldam , verzeld met byzondere omftan- digheden. Doch laat ons zien, wat in den Haag voorviel. Ik heb U gezegd, dat men 'er reeds tyding had van het gebeurde in Zeeland. Daags daar aan, den 28 April, plaatften de Groenwyven drie vlaggen van Oranje-papier op de groote Markt, waar op gefchreeven ftond: IV. C. H. Frifo, Prins van Oranje , Stadhouder, enz. met byvoeging van deeze woorden : Binnen agt dagen moet hy het hier ook wezen; doch het duurde zo lang niet, of het werk had zyn befiag. Den 29. waren de Afgevaardigden van Rotterdam, verfierd met Oranjeftrikken aan de hoeden , op de dagvaard verfcheenen. Daar op fchoolde het Graauw van den Haag, waar onder een Vrouwsperzoon, in flordig Amazoonengewaad, met yslyke knevels, en een Oranje - papieren Gra-  VEREENIGDE NEOEP I-ANDE NT. 4? Granadiers-muts op liet hoofd, in grooten getale naa het Binnenhof, vreeslyk fcheldende op de Regeering, en byzonder op den Raadpenfiönaris ; zy vraagden, toen dc Vergadering van Holland fcheiddc , aan ieder Lid der Regeering, die buiten kwam, of hy den Prins tot Stadhouder verklaard, en fiiedc geieekend had? By welke gelegenheid de Pcnflönaris van Dordrecht, Frangois Tereflcin van Halewyn, en andere*n, zwaarlyk gedreigd werden , door eenigen uit het Graauw. Een niet Onbekend Hagenaar had de ftoutheid, den Heer van Halewyn by de keel te vatten, en met een mes te dreigen , doch hy werd gelukkig door den Klerk Didericks en anderen gered. De Lyfwagt, omtrent 150 Man fterk, op het Binnenhof ftaande , geen' last hebbende , om geweld te gebruiken, zag dit alles aan, zonder zig te verroeren. De Baljuw van den Haag, van Wasfenaar, Heer van Dovcren, gaf zig ongemeen veel moeite, om de Gemeente tot geduld te vermaanen, en  48 GESCHIEDENISSEN DER. cn te verzekeren, dat zy haaren wensch binnen drie of vier dagen vervuld zou zien. Doch het Volk dwong, dat nog dien zelfden avond de Oranje-Vlag van het Ilaagfche Stadhuis moest waaien. —— Op den i Mey bragt het valsch gerugt van de lïanfche Vloot den Haag in roere. 't Graauw vloog naa 't Hof, roepende, dat men het Land vcrkogt had. De Boeren van Scheveningen kwamen tegen den avond met vliegend Vendel cn flaande Trom, doch zonder geweer, naa den Haag, •eifchende van den Baljuw wapenen, om zig te verdeedigen. «—■■ Gekommitieerdc Raaden, om verder onheil voor te komen, deeden afkondigen , dat de Prins den 3. tot Stadhouder ftond verkooren te worden, vermaanende de Gemeente tot ftilte en bedaardheid. Dergelyke vermaaning deed ook de Heer Piet er van der Kamer, OudBurgemeester van Haarlem, een Man, reeds 24 jaaren oud, die, nevens de andere Afgevaardigden dier Stad, met twee Jagien , met  YERËENIGDK NEDERLANDEN. 49 met Oranje-Vlaggen verfierd, i„ den Haag gekomen was. Z. Dus kostte liet vry wat moeite, om het Gemeen te beteugelen. Bleef het in rust, toen de Verkiezing van den Stadhou. der aan het Volk bekend gemaakt werd ? V. Ja. Den volgenden dag werd door den Sekretaris Buys afgelezen: „ Dat de » Staaten van Holland en Westfriesland, uit » aanmerking van den bekommerlyken toe„ ftand van tyden en zaaken, en om, on55 der Gods zegen, den ftaat deezer Lan* >, den, des te beter, te kunnen redden uit 5, de zorgclyke en gevaarlyke omftandighe» den, waar in zy zig bevonden, met een* „ paarige bewilliging van alle de Leden, „ hunne Vergadering uitmaakende, verkoo- * ren en aangefteld hadden zyne Hoos„ beid, den He ere Willem Karei Renrik * Frifo, Prïnfe van Oranje en Nasfaa, toe » Stadhouder, Kapitein Generaal en Admi» raai over de Krygsmagt van deeze Pro„ vincie, te water en te lande." Voorts XI. DEEL. C 1 ' u werd  gO GESCHIEDENISSEN DER werd de dag doorgebragt met het bedryvcn en betoonen van vreugde. ■ De Graaf van Benlink had terftond eenen Renbode met deeze tyding aan den Prins afgevaardigd. Het antwoord van den Prins aan deezen Edelman, word voor zeer opmcrklyk gehouden. Hy verklaarde onder anderen daar in : „ Zig zeiven eerst over zyne „ bevordering te zullen geluk wenfchen , „ als dezelve bleek te (trekken ter cere „van God, en tot welzyn van het lieve „Vaderland." Ook voegde hy 'er by: „ Dat het grootfte vermaak, welk de Prins, „ zedcrt de ecrfte tydingen deezer onrwen„telinge, gevoeld had, ontftaan was uit „ het berigt, dat alles zonder ongeluk was , afgeloopen; zullende hy den Hemel tfd, den, dat een werk, zo openbaarlyk door ü deszelfs zegel bekragtigd, in 't vervolg, ook , door geene de minite Woedilors, ting, bezoedeld mogt worden." Z.°Zeker een aanmerklyk gezegde ! V D^ Prins kwam den n Mey te Am-  VEREENICDE NEDERLANDEN. feldam, vergezeld van zyne Gemaalin en de jonge Prinfès, en trok den i2 door Haarlem op den Haag Inmiddels hadden de Al, gemeene Staaten reeds op den vierden, beflooten, zyne Hoogheid aan te Hellen tot Kapitein en Admiraal Generaal van de linie, met de vryë magt over de Patenten, tot hun kenlyk wederleggen toe , gelyfe de voorige Stadhouders dezelve gehad hadden waar van den Vorst van Waldek en den an-' deren Bevelhebbers van den Staat terftond kennis werd gegeeven. Z. Ik meende, dat de Prins eigenlyfc Stadhouder was geworden van elk Gewest op zig zelve ? V. Zo is het ook. Ik zeg niet, gelyk. gy my kwalyk fchynt te verftaan, dat Willem de IV. door de Algemeene Staaten wierd aangefteld tot Stadhouder van de Unie, maar tot Kapitein Admiraal Gene* raai, welke Ambten onderfcheiden zyn van het Stadhouderfchap. Den 3 van die zelfde Maand was de Prins tot deeze Iaatstge. c ~ mei-  ga GESCHIEDENISSEN DER melde Waardigheid aangefteld te Utrecht, en eerst den 10 gefchiedde zulks in de Provincie van Overysfel. Toen de Prins in 's Ilage in de Ilooge Kollegiën werd ingeleid, deed de bovengemelde Heer Bentink, Heer van Rhoon en Pendrecht, eene aanfpraak, die voor den Prins zeer aangenaam , maar voor het Franfche Hof even onaangenaam was, gelyk zy 'er zig dan ook zeer over gebelgd toonden, als zynde hun Hof ten onregte, zo zy meenden, daarmede gehoond. Men heeft gezegd , dat de Heer Benthik hier over onderhouden , zig verfchoond zou hebben, met te zeggen: „ Dat hy geoordeeld had, by die s, gelegenheid zo te moeten fpreeken, om „ het Volk te overtuigen, dat hy geen „ aanhangeling van Frankryk was." Z. Hoe ging het in Zeeland s toen de Prins daar kwam? V. Het was en bleef daar nog al oproerig. Voor dat de Prins daar aankwam, was reeds beflooten, hem te herftellen in de  VE REE NI GD E NEDERLANDEN. 53 de waardigheid van Markgraaf van Fitsfin- gen en Feere. Het eerfte, dat zyne Hoogheid verrigtte, nadat hy den eed als Stadhouder van dat Gewest gedaan had, was , dat hy den Heer Jan van Borsfele van der Hooge aanftclde tot eerfte Edele van Zeeland, en toen bevlytigde zyne Hoogheid zig tot herfrelling van de inwendige rust. 4— De drie Afgevaardigden uit Zierikzee» daar ik U te vooren van gezegd heb, detwee Predikanten en de Doctor, die men geweigerd had, als zodaanig in de Staaten Vergadering toe te laaten, verzogten, voor dat de Prins in Middelburg kwam, van de Regeering ontflagen te worden, dan, de Staaten lieten dit aan den Prins; ondertusfchen hadden in Zierikzee de Interims-Regenten geen gezag genoeg, om de muitzugt in toom te houden. De Prins, in Zeeland gekomen, ontfioeg hen van hunnen aanvaarden Post, en herflelde de voorige Regenten. By de komst van den Prins in Zierikzee, weid de Heer Mogge ook C 3 ter-  54 GESCHIEDENISSEN DER. terftond op vryê' voeten gefield, en toen was 'er niemand, die zig verftoutte, om eenige befchuldiging tegen hem in te brengen» Echter maakte de Stadhouder vervolgends, daar toe door de Staaten gemagtigd zynde, eenige verandering in de Regeering aldaar. Terwyl de Prins in Zeeland was, van waar hy in 't begin van de Maand Juny te rug keerde, hadden de Staaten van Holland hem verfcheiden andere Waardigheden opgedraagen, als die van Opperhoutvester, als ook de begceving der Krygs-Ambten , ftaandc op de Verdeeling van deeze Provincie, van Vendrig tot Kolonel ingeflooten ; tevens verklaarden de Staaten, dat zy, die in eed en dienst van den Stadhouder waren, ook wel ter dagvaart mogten verfchynen, 't welk te vooren, eer de Prins Stadhouder was, ongeoorloofd was. ——- Ook hadden de Algemeene Staaten hem vereerd met het Stadhouder- Kapitein- Generaalfchap over de Landen van Qyermaaze, en hem gefebon- keni  VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 55 ken het Recht om vergiffenis en gunden te verleenen, onder het Rechtsgebied van de Raaden van Brabands en van de Stad en Lande van Maaftrkht, het Graaffchap van den Vrosnhoove daar onder begreepen* Z. Dus hoor ik van U, dat alles ten genoege van het Huis van Oranje binnenslands befteld werd; hoe ging het intusfchen met de Krygszaaken ? Ik verwagt9 dat men nu alle poogingen in 't werk Helde, om onder den nieuwen Stadhouder heC lieve Vaderland tegen uitheemsch geweld te befc hermen. V. Men had op bevel der Staaten weekJykfche Bedeftonden ingefteld, om den Hemel te fmeeken, dat de wapenen van den Staat gezegend wierden, en ook eene orde op het bidden beraamd, zo voor de Staaten, als voor den Stadhouder en zyn doorluchtig Gedacht. Z. Dit was zeker pryslyk * en ik verwagt, dat men het daadiyk gebruik der wapenen hier by gevoegd zal hebben, en dat C 4 dfe  56' GESCHIEDENISSEN DER de Stadhouder zyne waardigheid van Kapitein-Generaal daadiyk zal aanvaard hebben. V. Ik zal U een verhaal der Gebeurtenisfen mededeelen, zo als die zyn voorgevallen. De Handelingen te Breda werden afgebroken, en de Franfchen gingen voort met hunne overwinningen in Staats-Vlaanderen-, daar zy zig meester maakten van Sas van Gend, de Sterkte Filippine, Hulst, Axel, ter Neuze3 enz. Het Leger der Bond- genooten, welk by B,reda verzameld was, trok intusfchen naa den kant van Antwerpen* De beide Legers evenaarden eikanderen in fterkte, en trokken den i July op elkandelen aan, ftil houdende in den omtrek van liet Dorp LafekL Hier begon, des morgens om- tien uuren, het gevegt van de zyde der Franfchen, die met veel hevigheid op heigemelde Dorp aanvielen, waar in de Engelfchen en Hanoverfchen lagen. Fel werd 'etvan wederzyde . gevogten. Ten 12 uuren deed de Hertog van Cumherland, die het opperbevel voerde over de Bondgenooten, da  VEREENIGDE NEDERLANDEN. de linkevleugel van het Verëenigd Leger op de Franfchen aanrukken, die hunne meeste magt naa het Dorp wendden, en eindelyk by dien post doorbraken. Toen liep de linkevleugel gevaar, om tusfehen twee vuuren te raaken, waarom de Hertog bevel tot den aftogt gaf, naa Maajlricht, hetwelk in goede orde gefchiedde. Z. Dus verlooren wy dan wederom den veldflag? En dat ,was nu voor de derdemaal ? V. De Franfchen bleven meester van het Slagveld, fchoon zy ruim zo veel Volk verlooren hadden als de Bondgenooten. De Vorst van Waldek, een dapper Veldöverfte, had, wegens de oneffenheid van den grond, niet tydig genoeg kunnen aanrukken, om deel in 't gevegt te hebben. Twee weeken daarna, trok hy met eenige Staatfche Manfchap naa V Hertogenbosch, daar dezelve zig met 3000 Man Hespen verëenigde, en deeze was de laatfte Togt, dien deeze Vorst in Staatfchen dienst deed. Hy outfloeg zig C 5 vaat  §8 GESCHIEDENISSEN DER van zyn Ambt, en keerde, zonder den Haag aan te doen, naa Bnitschland, zo men vermoedde, wns by te onvrede, om dat het Bevelhebberfchap van Bergen op den Zoom hem niet was opgedraagen. Z. Werd die Stad niet terftond belegerd na den Veldflag by Lafeld? Ik heb veel van dat beleg hooren fpreeken, en ben verlangende de byzonderheden van hetzelve te verfbaan. V. Twee dagen na den Slag, was de Graaf van Lowenthal, die, voor dat hy in Franfchen dienst trad , den Staaten zynen dienst had aangeboden, doch niet was aangenomen, met een klein Leger van Mechel en opgebroken, en kwam den 10 July voor Zandvliet, en den volgenden dag voor Bergen op den Zoom, Zandvliet werd daadiyk, volgends het gebruik der Franfchen, befchooten en gebombardeerd. <-■- De Kolonel Kinfchot, die daar in het bevel voerde, geen* kans ziende, om het lang te verdèe$gen, nam het befluit, om met ftille Trom het  VEREENIGDE NEDERLANDEN. & fret te verlaste*, en bewaarde daar door de bezetting, die anders Icrygsgevangen zou gelest zyn. Dan, alzo ik befpeure, hoe zeer gy verlangt, de byzonderheden der Belegering van Bergen op den Zoom te hooren, zal ik U daar van een uitvoerig verhaal mededeelen. Z. Dit zal nry ten uiterften aangenaam zyn, waarde Vader, ik ben daar zeer begeerig na ? V. Vooraf moet ik U waarfchuwen, dat gyj zeiven niets voordeeligs belooven moet. Den 4 July was reeds ^ gcgeeven °m/h de Jnii2e«5 rondom de Stad, d mede by de Forten ftaande, uit den we £>e Prins vertrekt naa t Leger. Aanfpraak op zyn naam ge- ftrooid. Zyne Verklaaring daar tegen, en merkwaardige gezegdens. . prlns Willem de V. gebooren. P'ülegiften aan hem gefchonken. Toeleg, om de Regeerhg te veranderen. Opfehuddingcn in Friest laud. De Pagten aldaar afgefchaft. Beroerte in Groningen. /„ Drenthe. /«.Gelderland worden de Pagten nog voor het hopende jaar aangehouden. — D 3 ' In  geschiedenissen dep». In Utrecht worden de Pagten afgtfchaft. —— In Zeeland worden de Oproeren beteugeld. —- Vreeslyke bewegingen in Holland over het affchafen der Pagten. • Breed Verhaal van de Oproeren te Haarlem, te Leiden, in den Haag. Beroerte te Amfteldam. —. Voorfiel yan zyne Hoog' heid ter Vergadering van Holland, om de Pagten af te fchaffen. De Staaten befluiten daar toe. Verdeeling van 10 Millioenen op te brengen voor de Pagteryen van het hopende jaar, over Zuid- en NoordHolland. Collecte ingevoerd. De Vrede te Aken geteekend. ■ Voorwaarde der Vrede. Dankdag deswegens gehou- den „ en Vreugde hier te Lande. —- Aanmerkingen oysr de Vrede van Aken. Vader. De Raadplegingen in de Vroedfcbappen der Steden op den gewigtigen voorflag der Edelen, wegens het ErfIhdhouderfchap in de Vrouwelyke en Man. Iy-  VEREE'NIGDE NEDERLANDEN. 79 lyfee Linie, langer duurende, dan men verwagt had, maakten in fommige Steden veele bewegingen. Nogthans was het plan, dat kort daarna, hier en elders, te voorfchyn gebragt werd, over het begeeven der Ambten en Posteryën, van ongelyk meer gevolg. Het ontbrak niet aan zulken, die de Regenten befchuldigden, dat zy zig «elven, met het begeeven der Ambten, op eene onbehoorlyke wyze, verrykten. —— Men ftrooide uit, dat Burgemeesters fchilderytjes verkogten, op welke het Ambt, dat zy begaven, was afgebeeld.—— Ook waren de klagten menigvuldig, over het geven van Ambten aan Vreemdelingen en Bedienden , met voorbygaan van BurgerKinderen. Doch meest viel men daar over, dat Burgemeesters zig zeiven voorzagen van Ambten, die zy door anderen lieten bedienen, als te gering, om door hun zelve te worden waargenomen. De Postmeester- fchappen, de voordeeligfte Ambten in de groote Steden, byzonder te Amfterdam en in den D 4 Haag,  GESCHIEDENISSEN BER. Haag , werden gemeenlyk door Burgcmees' teren of andere voornaame Regenten bekleed. — De Magjftraat van den lltag ging thans de andere Steden voor, en nam een befluit, om de Postmeestcrsplaatzen, van tyd tot tyd openvallende, die met mal,kanderen gerekend werden, jaarlyks 36,000 Guldens op te brengen, aan den Stadhouder op te draagen, welke dezelve terftond aan het gemeene Land overdroeg. Z. Deeze was eene edelmoedige daad van zyne Hoogheid. Vond de Regeering vaa deu Haag navolging by andere Steden? V. Dordrecht en de meeste Steden van Holland deeden dit insgelyks, uitgenomen B-elft, dat zyne Posteryën regclrcgt aan het Land opdroeg. Doch hier te Amfcldam, daar de Posteryën op een Inkomen van ruim 200,000 Gulden in het jaar begroot * werden, maakte men zwaarigheid, om eene zaak, die hier meer dan in alle andere Steden te ihamen opbragt, aan den Prins, of aan het gemeene Land af te ft-aan. Te meer,  VEREENIG»'A NEDERLANDEN. gr meer, daar een aanzienlyk gedeelte van deeze voordeelen, zedert eenige jaaren * befteed was tot onderhoud van fommige Godshuizen, wier inkomften niet voldoende waren, om derzelver lasten te draagen. De- Regenten toonden echter dat zy ten hunnen eigen opzichte hierin belangeloos handelden; want zy verklaarden, voor zig en de hunnen, van alle daar uit voort.komende voordeelen af te zien, cn die aan de Stad op te dragen. Wat het begeeven van andere Ambten betreft : te Rotterdam: werd, in de Maand van Se^ember, door een' hoop' gemeen Volk, een Verzoekschrift of Request aan de Vroedfchap aangeboden, waarby begeerd werd: „ Dat der „ Stads-Ambten, die nu open waren, en, „ in vervolg van tyd, zouden open vallen, „ openlyk aan de meestbiedenden op liet „ Stadhuis y mids zynde Leden van den „ Proteftantfchen Godsdienst, ïmogten ver„ kogt worden» met vryheid* oia dezelva D 5 w Arabc  82 GESCHIEDENISSEN DER „ Ambten aan bekwaame Luiden, mids van „ denzelfden Godsdienst, te verhuurcn. —— „ Dat ook Regenten , die byzondere Amb„ ten hadden, welker voordeelen zy kon„ den misfen, dezelven ten gemeene nutte ü aan het Land afftonden, even als de „ Prins., ten aanzien van de Posteryën, gew daan had." Z. Ik twyfel, of Menfchen, die zulke buitenfpoorige dingen vergden, wel wisten, Wat zy deeden. V. De Regeering liet, om die reden, dit Verzoekfchrirf, eenigen tyd, in de daad, onbeantwoord , alleenïyk hadden Burgemeesters gezegd, het aan de Vroedfchap te zullen mededeelen, en over den Inhoud met zyne Hoogheid te zullen raadpleegcn. "t Gemeen wagtte tot in November, en trad toen, met een Request, dat nog buitenfpooriger was, ten Stadhuize op, waarby tevens werd aangedrongen, op het Erflyk verklaaren van het Stadhouderfchap. 'gfa woeling* waarmede dit Request werd: ©ver"  VEREENIGDE NEDERLANDEN. gg overgeleverd, maakte, dat de Magiftraat, Om alle opfehudding voor te komen, terftond bewilligde in het verkoopen der Ambten ten behoeve van 't gemeene Land . De Heer Stadhouder, van het gebeurde door twee Burgemeesters kennis gekreegen hebbende, zond daadiyk den Heer Baron van IFasfenaar en Arend Hen rik van der Dusfln, Burgemeester te Delft, uit zynen naam, naa Rotterdam, om eene afkondiging te doen, waarby de afgeperste bewilliging tot het verkoopen der Ambten vernietigd, en het Volk beftraft en verboden wierd, de Overheid en Regenten te dwingen of in hunne raadplegingen te ftooren. Z. Dit moet hun, die in hunnen blinden yver den Prins meenden te behaagen, wonder vreemd in de ooren geklonken' hebben. V. De Prins was te verflandig, om zig te ftooren aan eenige Muitemaakers. , i De Inleveraars van 'tVerzoekfcbrift waren ren hoogften misnoegd, en zo dra de af. D 6 kon>-  *4 GESCHIEDENISSEN DER fcofidiging van 's Prinfen iMtfpraak gefchiecf was, fcheurden zelfs fommigen den OranjeMrik van den hoed, en riepen: Oranje onder ! ,— Ten deezen tyde maakten zig te Rotterdam in de toenmaalige bewegingen berugt, zekere Laurcns van der Meer, een Koekebakker, en Kornelis ten■ Oever en, een Wagenmaaker, gelyk thans veele Burgers-, der byzondere Steden hun werk maakten, om by den Stadhouder gehoor te vinden, bet zy dat zy hun eigen belang zogten, of verbetering in de gemeene misbruiken. Fan< der Meer, en nog drie anderen, verklaarden egter naderhand, geen deel gehad te hebben aan het tweede Verzoekfchrift. De. mst werd te Rotterdam? na deeze gedaane afkondiging, voor ecnigen tyd herfteld, alhoewel men zegt, dat fommigen zig zouden hebben laaten verluiden: Meent dePrins- ons, die hem Stadhouder gemaakt hellen, te dwingen § 5r Zal 'er nu nog anderi fftxat. —■— Te Haarlem was men van zins„  VEREENIGDE NEDERLANDEN. %g om hetzelfde werk te beginnen, maar hei werd geftaakt, zo dra men 'er tyding kreeg van het gebeurde te Rotterdam. Te Gouda was mede een Request tot het verkoopen der Ambten, ten behoeve van 't gemeene Land, opgefteld, en allereerst door den Hoofd-Officier Moering getee. kend. in Amfleldam ontftonden hier over geene geringe beweegingen; zynde dit ftuk het tweede van de drie Artikelen, welke men met geweld zogt dooi- te dryven f' Zyne Hoogheid, die nagt en dag arbeid, zaam was, om de rust in de Steden te bewaaren, en de zaaken op eenen vaste» voet te brengen, had inmiddels van alle deeze bewegingen den Staaten kennis gegeeven. En toen werd 'er door Hun Ed. Gr. Mogenden, met goedvinden van den Stadhouder, vastge-fteld: —. „ Dat ^ „ ne Ambten, ftadnde ter begeevfng van » de Steden, voortaan zouden worden be«geeven* anders dan aan dezulken, die.  36* GESCHIEDENISSEN DER „ dezelve in perzoon zouden waarnemen. n 2. Dat gemelde Ambten met geener- „ leië uitkceringen zouden mogen worden -„ bezwaard , en dat, om dezelve te bekoj1, men, geen geld noch gelds waarde zou„ dc mogen gegeeven worden. 3. Dat de twee genoemde punten, als eene duur„ zaame Wet zouden yastgefteld blyven, en „ dat de Begeevers der Ambten, voor het „ aanvaarden hunner bedieningen, by eede, belooyen zouden, zig daar aan te zullen houden. 4« Dat, nademaal men, over 't herftel der misbruiken in de Ambten, niet kon oordeelen, zonder de natuur derzelven te kennen, Burgemeesters der „ Steden, ten fpoedigfte, zouden opmaaken, en aan de Staaten toezenden naauw•„ keurige lystcn van alle de Ambten, met „ aanwyzing van *t gene dczelven, in de 5, vyf laatfte jaaren, door een genomen, „ hadden opgebragt, en van de uitkeerin„ gen, met welken dezelven mogtcn be„ zwaard zyn."' Hier  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 87 Z. Hier uit kan men evenwel met grond benraten, dat 'er werklyk misdagen plaats hadden. Maar gy hebt gezegd, dat dit tot eene duurzaame Wet zou yastgefteld blyT ven. Is men dit befluit vervolgends naauwkeurig nagekomen ? V. Wat zal ik U hier veel van' zeggen, zyn 'er byna zaakeu in de Waereld, waarin niet maar al te dikwerf, cn ais ongevoelig, gebreken influipen Amfteldam, fchoon weigerig blyvende in het afftaan der Posteryën, had egter bewilligd, in het fhik van het Erfftadhouderfchap, waar van, met voorkennis en genoegen van zyne Hoogheid, het befluit der Staaten den November gemaakt werd. Hetzelfde gefchiedde daar na ook in Gelderland, Zeeland, Utrechi en Overysfel. Z. Zeg my toch, hoe ftond het, onder alle die binnenlandfche onlusten, met de zaaken van den Oorlog ? Die moeten daar door mcrklyk vertraagd zyn. V» Het  $8 GESCHIEDENISSEN MCR V. Het één moest zeker lyden om het ander. Egter was men thans op niets dan op het voortzetten des Oorlogs en de Verdeediging tegen Frankryk bedagt. —-— Om het Bondgenootfchap te verfterken, was Rusland het eenige Hof, daar iet van te wagten was. —— Groot - Brittanje floot ook werklyk een Verdrag met de Keizerin van dat Ryk, waarby dezelve op zig nam, 30,000 Man te zullen laaten optrekken tot hulp der Bondgenooten. Deeze toezegging vervulde de gemoederen algemeen met hoop, doch die Troepen marcheerden met looden fchoenen. Alhoewel men hier te Land niets verzuimde, om penningen te vinden, tot de bepaalde on- derftandgelden voor het Rusfifche Hof. De Stadhouder had, ten dien einde, voorgeflaagen, het doen van eene milde Gift,. eer Bergen op den Zoom nog was overgegaan, de Staaten van Holland hadden 'er toe beflooten, en de Ingezetenen toonden zig bereidvaardig genoeg, om daar aan te vol-  VEU8BNIGDE NEDERLANDEN. 8p voldoen Deeze Gift was dus bepaald: Zy, die 2000 Gulden en daarenboven ge. goed waren, werden bepaald ten minften op twee ten honderd, terwyl elk de vryheid gelaaten werd, om de gift, naar welgevallen, te vermeerderen. Zulken, die van iooo tot 2000 Gulden gegoed waren, ten minften op één ten honderd, en die minder dan iooo Gulden bezaten, zo veel zy goedvonden, mids dat zy iet opbragten. ' Elk zou zelf den overdag zyner bezittingen mogen maaken, doch eer hy de gifte deed, by eede, of, ten aanzien der Mennonieten,'mec waare woorden verklaa. ren, dat hy den ovcrflag naar zyne beste kennis gemaakt had Zullende die Gift gefchieden in vier reizen, in geld, of gemaakt goud of zilver, door de Geevers&in eene kist geftort, met eene opening in het dekzef, cn met zo vecle floten geflooten, als 'er Gemagtigden op elke plaats, tot den ontvangst gefchikt, benoemd waren. Z. Dit moet eene verbaazende Somme heb-  CESCH1FDENISSEN DER. hebben opgebragt. Doch de eed, by eene milde Gift, ftrookt, dunkt my, niet wel met eikanderen, en moet als eene hardigheid worden aangemerkt. V. Alhier hadden eenige Kooplieden en Asfuradeurs, uit hoofde van de onzekerheid hunner bezittingen, daar van verzogt ontheven te zyn; doch het was hun afgeflagen. Dat de Somrae groot moet ge¬ weest zyn, kunt gy ligt nagaan, dewyl eene dergelyke Gifte ook in de andere Gewesten, en het Landfchap Drenthe, en de Plaatzen der Generaliteit, ja zelfs in Oosten WestTndiën gevorderd werd. —— Het Franfche Hof, deeze yverige pogingen met tegenzin aanziende , verdubbelde zynen vlyt, om, was het mooglyk, deezen yver van de Staaten, den Stadhouder, en van 's Lands welmeenende Ingezetenen te doen verflaauwen. Ten dien einde deed de Koning, na het overgaan van Bergen op den Zoom, door den Abt de la Fitte, of deszelfs Secretaris, eene nadere Verklaaring over- le-  VERBBNtGDE NEDFRLANDEN. Qï levéren, waar in, onder anderen, gezegd werd: „ Dat zyne Majefteit, onüange- ** zien de verandering van Regeering, welft ke in den Verëenigden Staat voorgeval? „ len was, nog dezelfde vreedzaame ges, voelens behield, welken hy, voor meer „ dan vyf jaaren, verklaard had te heb„ ben: doch, dat de ftilzwygendheid der j, Staaten, op zyne jongfte Verklaaring van h den 17 April, en de maatregels, welken „zy, zedert, gevolgd hadden, fchier deej, den vermoeden, dat zy den haat verkoos, ren, boven de vriendfchap; de verwoes» tmS van hun Land , boven de rust der s, Ingezetenen; 't bedrog, boven de waar« beid, en byzondere belangen, boven 't s, gemeene welzyn. Dat hy, hier over., „ nogthans, zyn oordeel wilde opfchorten; » fchoon hy zig verpligt vond, de bron? „ nen te floppen, waar uit zyne vyanden „ eenen onderftand van allerlei foort had„ den getrokken, verre boven den inhoud « der Verdragen, me.t den Verëenigden „ Staat  02 geschiedenissen der. „ Staat aangegaan. Dat hy, hierom, Huk„ nen Hoog - Mogendheden nog wel wilde „bekend maaken, dat dezelfde redenen, ,, die hem gedrongen hadden, om, in den „ aanvang van den tegenwoordigen Veld-, „ togt, zyne Troepen te laaten trekken op „ den bodem van den Staat, den Generaal „ zyner Legeren zouden kunnen verplig„ ten, om de krygsbedryven te agtervol„ gen, en om zyne Troepen te voorzien „ van onderhoud. Dat hy egter ongeerne geweld gebruikte, om eene Vrede te be„ komen, die by alleen van eene gemaa„ tigdheid, welke alle Volken met elkan„ deren gemeen moesten hebben, behoorde „ te verwagten; en dat hy, meer getroffen „ door de gemeene rampen, dan ingeno- men met de uitbreiding zyner heerfchap„ pye, even ernftclyk bleef begeeren, dat „ de Staaten zig van den invloed, dien zy op hunne Bondgenooten hadden, niet „ bedienden, dan om dezelven genegen„ beid tot eene algemeene bevrediging ia « te  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 93 » te boezemen." De Staaten, in deeze Verklaaring niets byzonders vindende, dan eene herinnering van de voorgaande, die zy niet beantwoord hadden, beflooten de beide Verklaaringen te laaten onderzoeken door Gcmagtigden tot de buitenlandfche zaaken, welke 'er na verloop van eenige weeken verflag van deeden. —— Waar op dan een uitvoerig antwoord vervaardigd werd, hetwelk eene gantfche verdeediging van het gedrag der Staaten in zig bevatte, en tevens eene Verklaaring, dat de Staaten niet van zins waren, met zyne Majefleit te breeken, maar alleenlyk zogten tegen te gaan, het ongelyk, hun en hunnen Onderzaaten op zulk eene gevoelige wyze aangedaan, terwyl zy geneegen bleven, om te arbeiden aan de herftelling der algemeene rust en vrede op redelyke voorwaarden Van dit antwoord werden afdruk- zels gezonden aan de Buitenlandfche Staatsdienaars, met last, om aan de Hoven, daar zy zig bevonden, te vertoonen, hoeveel Sre-  «4 GESCHIEDENISSEN DER. belang geheel Europa had, om voor te komen, dat de verderflyke grondregels, waarnaar het Franfche Hof goedvond te handelen, verder wortel fehooten. —— Tevens vonden de Staaten goed, den uitvoer van Oorlogsbehoeften , cn Scheepsbouwftoften , te verbieden, als mede den invoer van Fnnfdic Waarcn. Ook werd het verzekeren van Franfche Goederen en Schepen verboden. En, om de Kommisfie- of Kaapvaarders aan te moedigen, werden aanzienlyke Premiën beloofd. Van Rusland kreeg men in de Maand November de verzekerde toezegging van 37,5°° Man Hulptroepen, doch van deezen weet gy, wat ik U reeds gezegd heb. , Naa Engeland en Berlln werden buitengewoone Gezanten gezonden, om, was het mooglyk, met die Hoven zig nog nader te verbinden , en Frankryk tot redelyke voorwaarden te noodzaaken» ' z. Ik twyfel, egter, of de tyd,. om de bes-  VEREENTGöE NEDERLAN03N. (Ao. 1743.) 95 beste voorwaarden van Vrede voor den Staat te bedingen, niet reeds voorby was. V. Het gevolg zal U hier omtrent ophel» dering geven, terwyl ik het verhaal van dit Wonderjaar befluitcn zal, met U te zeggen, dat nog voor het einde van hetzelve, en dus kort na de va.stftelling van het Erfftadhouderfchap, de Prins van Oranje den Staaten kennis gaf van de Zwangerfchap van haarc Koninglyke Hoogheid. —— Met het begin van het volgende jaar 1748, trof men, na het af broeken der handelingen te Breda, eene overeenkomst tusfehen de Kei» zerinne, Groot- Briiianje, Sardiniën en de Staaten den 27 April, in den Haag, waarby men zig verbond, om in de. Nederlanden 19-2,000 Man te Veld te.brengen, en daarenboven zouden de Staaten 10, of 12 OorIogfchepen voegen by de Engelfche Vloot, om Frankryk afbreuk te doen. Z. Als Frankryk zig na evenredigheid wapende , ftond 'er een felle kryg te wagten. V. Die zou ook zeker gevolgd zyn, had men  o6 GESCHIEDENISSEN DKR men vroeger gereed kunnen wezen; doch de Franfchen waren de eerften in bet Veld. •—■— De Maarfchalk van Saxen begaf zig Vroeg na het Leger in de Nederlanden, om met den Graaf van Löwenthal, die, na de overmeestering van Bergen op den Zoom-, tot Maarfchalk van Frankryk verhoeven was, te raadplegen over den aanftaanden Veldtogt. De Staaten verbonden zig inmiddels met den Hertog van BranswykWolfenbuttel, die op zig nam, om hun 4000 Man te leveren. In plaats, egter, van den gevreesden Veldtogt, werden de Vredehandelingen, in de Maand Maart, te Aken aangevangen, en nimmer hield men zig» by het openen van eenen Vredehandel, minder bezig met het regelen der ui- terlyke plegtigheden. Prins Willem de IV. kreeg, in de Maand April, kennis van eenige beraamde voorafgaande Punten, door de Franfche, Engelfche en Staatfche Gevolmagtigden opgefteld, en keurde dezelve joed, als wetende, dat de Staat de Vrede niet  XI.D.Phvi. 3» ^ÜEDlEHAHBlEt TE AAKX»^   veréenigde mmmhh 9? ombeeren iék mmm ms I dt°gt f^l "ebbende de Staatfche onderen van deM*^ naa Serge» cp m z J f"t mS Maar de Franfchen dee ™ dregde fe„fe^offe(fe ftfcib * deg voor **» Jtricnt, den 15 werden .t*. t„ opend. De Baron van Mua, die 'er L, bevel had, weerde 2ig als " ! * Krygsn.an, tot den £ "W* beve. hreeg van den *»<. o,n de Stad over te geve, £*1 y de gewoone Krygseer voor de Be"^ bcd.ngen Kon, en den „ wei.d ;op daen voet geteefcend, waai•  08 GESCHIEDENISSEN DER lyk gy hooven zult, een algemeene Wajenftilftand volgde. Z. Ging de Prins niet mede te Veld, of arbeidde hy onöphoudelyk in bet Kabinet en in den Raad ? V. Schoon die Vorst in beide de laatflc Departementen meer arbeid vond, dan zyne kragten toeliepen te dragen, egter ging hy uit den Haag naa het Leger, op den perften van Mey. — Men had toen nog gecne tydin-, dat de voorafgaande Punten geteekend waren, noch van het overgaan van Maafiwhï,hot Gemeen verwr.gtte dan eenen befiisfenden Veldflag tot ontzet dier Stad, maarzy, die meer doorzigt hadden, hielden deeze reize voor een bewys van de aderende Vrede. Zyne Hoogheid te Breda gekomen, en daar tyding gekregen hebbende van het teekenen der voorafgaande Puien, keerde, binnen weinige dagen, i„ den Haag te rug- — IJdels was 'er eene Aanfpraak op 's Prinfen naam aan den Raad van State in druk verfprcid, waar ui cc-  XI.B.Pl.y. HET aBWSOM THSKT.JorÏïxKKm.^m UIT MAAS TKICHT»   VEREENIGDE NEDERLANDEN. 0* eenige ongevvoone bewoordingen gevonden werden. — De Prins zou daar in bet ger yan den Staat, zyn Leger, en 's Lands ingezetenen , zyne Onderdaanen genoemd hebben; doch de Prins, daar over ten boogden misnoegd, dat men dus met zyn' naam fpeelde, gaf eene verklaaring daar tegen in druk uit, waarin zyne Hoogheid onder anderen zeide : „ Dat hy, nimmer " geVV°0il' dc benaaming van Onderdaanen » te gebruiken van zyne Medeburgers en „Landsgenooten, de Aanfpraak hield te ":Zytt> kwaad3artiglyk, verzonnen, om 's » Volks genegenheid van hem te vervreem " den' tenvy] hy ^ig nergens meer op toe „le.de, dan op het behouden, aankweeP » ken, en meer en meer verdienen van de «genegenheid en het vertrouwen, waar " mede b*< dooi> de vryë Nederlanders, ver„ eerd werd.» Hy voegde 'er by: Dat » hy 't zig tot eene eere rekende, ge'boo* ren en opgevoed te zyn, en met „genoegen te woonen onder een vry £ 2 „Vofka  lOO G\ SCHIEDENISSEN BfSJR „ Volk, en dat hy geen onwaardeerbaa„ rer voorregt, noch dat de eerzugt eenes „, Stervelings meer kon ftreelen, kende, dan zig te mogen honden voor een „ voorwerp van de liefde van zulk een „ Volk ; 't welk in geenen anderen d.ui in „ eenen vryën Staat, gelyk de onze was, .„ vallen kon: waarom hy ook bereid was, „ voor de behoudenis van deszelfs Vryheid „ en Godsdienst, al het zyne op te zet*, ten." Z. Hier door moet de agting voor dien Frins zeer toegenomen zyn, ten minften ik" heb met vermaak gehoord, dat zyne Hoogheid zig verklaarde, zo als het waarlyfc was, naamlyk, 's Lands Ingezetenen te erkennen voor zyne Medeburgers en Landsgëriovien, waar in lag opgefiooten, dat hy, •wélke Waardigheden en Ambten hy ook bekleedde, niet anders wilde aangemerkt zyn, dan als de eerjle Burger der Republiek. V. miem de IV., die de liefde des V»ks bezat, vermeerderde dezelve daardoor  VEREENlCDE NEDERLANDEN. I0! -W'WwrtW*. _ Tenvyl [Ik slks ffc_ "Z ' * hM1'e K»»M,ke Ho^fceM, op den 8 Maart, in de kraam bevallen van , «ïanwoordigen Erfltadhonder, die, bv den Doop „ deB „ Ap^ ^ ^ * ?" «■*« Titel van W ^ ff °VCr d3eZC Slootte .werd m alle S.eden en vlekken van ons Land onge•«eene vreugde beweeEen. _ De Ze. TUL 7' * °ok ih ™ ***r. ****** ^hadden * by den ^ • bode,, als PeteI,; en d0M 8 vaaM,gde„, de jfcg^M „„ ^ ygewoo rt. Wd„ige djsen -p egTten in jMriy,[rdle aan den Mla cn ^ ^ 2. Deeze zollen «ketlyk «tengel *«»t zvn, en vry wat bedraagen hebben? ~ •'• S'. De.  102 GESCHIEDENISSEN DER V. Dezelve beftonden in de volgende Sommen jaarlykfche Lyfrenten. Die der Algemeene Staaten beliep . . ƒ10,000:- Die van Holland . ƒ 7>°°0 : " Die van Zeeland . f 3>ooo : - Die van Friesland . ƒ 5?°°° :" iVkuwmegen . • / I?000:" 'Dordrecht, Gouda, Schiedam, ieder 3oo. • • f 2^°°:" Haarlem en Leiden, ieder 1,200 ƒ 2,400: Delft ... / i,ooo:Amfleldam . * ƒ 2'5°° •" Rotterdam . » / l'5°°: * De Lyfrentebrieven lagen in gouden of zilveren doozen. De Algemeene Staaten, cn die van Holland, deeden daarenboven een gefchenk aan de Kraamkamer, de eerfte n van 400, de anderen van 300 Dukaaten. De Stad Nieuwmegen voegde 'er 50 Dukaaten by, om reden, dat haar zilver vergulde Doos niet in gereedheid had kunïien zyn. Daar men nu eene algemeene rust  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 1o3 rust had kunnen verwagten , wegens de hoop op de aanftaande Vrede, en het bevestigen van het Stadhouderfclup , was integendeel dit jaar berugt door vreeslyke bewegingen en oproeren Sommige eigenbelang zoekende en woelzieke geesten oordeelden het thans tyd te zyn, om eene verandering in de Regeeringen der Steden, waar op hier en eIders feeds kng gedQeW was, zelfs- met geweld, te bewerken Lang had men reeds gelegenheid gezon doch geen middel gevonden, om het wuft Gemeen gaande te maaken ; doch nu bediende men zig van den algemeenen haat tegen de Pagters van 's Lands gemeene Middelen, waar van fommigen Van deeze zelve wel oorzaak waren, en welken men thans ten frerkften wist aan te blaazen —Men maakte het Gemeen alömine diets, dat het de begeerte van den Prins was, om de lagten .te d°£n affcha^ en een ander !mdde ln te voeren, maar dat dezelve daar »i geduurig gedwarsboomd wicrd. De beE 4 ^  104, GESCHIEDENISSEN DER rugte Jean Rousfet, daar wy reeds van ge~ fproken hebben, ftookte dit vuur in zyne weekjykfche Schriften geweldig aan. Ia de Maand van Mey berstte dit fmeulend ongenoegen uit in Iigtelaaie vlammen in Friesland en Groningerland. Men begon daar, met zig te verzetten tegen de Havenpagt, en het is waar, dat de Prins, reeds jaaren te vooren, van oordeel was geweest, dat deeze Pagt, en ook de anderen, als drukkende voor 's Lands Ingezetenen, moest worden afgefchaft. Hier- by voegde men klagten over misbruiken in de Regeering, en vorderde, dat ook daar het Stadhouderfchap, zo wel in de vrouwelyke als rnanlyke Linie, erflyk verklaard wierd. Dit alles byëen genomen, deed de Regeerers bedugt zyn voor merklykc bc* roertens en veranderingen. 't Graauw, by de fpoorlooste. bcdryven, den naam van Oranje geftaadig in den mond hebbende, en den Prins in de daad den grootften hoon *an«ïoende, terwyl zy waanden of voorwand-  VEREENïGDE NEDERLANDEN. I06 wendden, voor zyne belangen te yveren, begon, ten platten Lande, tegen het einde der gezegde Maand, de Opzigtershuisjes, onder het gefchreeuw van Oranje boven, te vernielen ïfl de Steden werden de ketens van de Gortmolens, die by m°t ce_ flooten waren, opdat men niet, buten voorkennis van den Pagter, zou kunnen maaien, onder dat zelfde getier, verbroken, en den Grutteren vryheid gegeeven om zo veel te maaien, als zy zouden goedvinden, en verderen moedwil bedreeven. - Te Harlhgen werd een Beurtman, die' naa Leeuwaarden wilde, door geholpen,, zonder de Havenpagt te betaalen. Tot hier toe ging ai dit onbefcheid door, zonder dat zig eenige hoofden vertoonden Maar in dat zelfde. Varken,, anders zo ftü en vreedzaam, dwong men de fiurgery verfierd met Oranje-ftrikken, byëen te ko~' men' cn 46 Bm^J zag zig genoodzaakt om 58 Gekommitterden te kiezen, die naai Leeuwaarden gezonden werden „ om de beE > la»  106 GESCHIEDENISSEN DER langen der Gemeente den Staaten voor te draagen. Z. Men was 'er ten minden niet fpaarzaam in het getal der Perzoonen; hadden die allen dit vrywillig op zig genomen ? V. Gedeeltelyk vrywillig, en gedeeltelyk gedwongen , begaven zy zig naa Leeuwaarden, daar zy door het Gemeen met flaandfe Trom en Pypengefchal werden ingehaald. - Zy vaardigden zeven van hun af naa liet Landfehapshuis, welke uit naam der gantfche Gemeente vorderden : —— i. Het Stadhouderfchap erflyk, zo in de vrouwelyke als manlyke Linie. 2. Affchading van alle Pagten. 3. Herftcl van alle oude V\'etren ; en voorts op dit alles bewilliging en afkondiging daar van binnen den tyd vareen half uur. Terwyl op deezen eisch der zeven Gekommitteerden geraadpleegd werd, hoorde men fommigen van buiten dreigen, ,., dat de Heeren 'er niet levende afkomen zouden, zo zy geen genoegen gaven." Z. Dit was geen verzoeken, of billyk voor-  -xi.B.pl.vn. • ^«H» HET CBOKWX BUH.» «OM INGEHAA1».   VEREENIGDE NEDERLANDEN. l&? voordellen van wettige bezwoeren, maar dwingen. — Welk was bet gevolg van dit on.bezüisd gedrag? V. Dat de Pagten terftond wierden afgéi fthaft op naam van den Stadhouder en van Gedeputeerde Staaten. Toen vertrokken Gedeputeerde Staaten, na de Gemeente verzogt te hebben, de bezwaarnisfen, dié Zy Vel'der mo§ten ^bben, open te leggen voor de hooge Regeering, die binnen wei- "ige dagen zou faamenkomen Terwvl het Graauw nu alömme aan het muiten jas, hadden de Grietenyèn en overige Steden van Friesland insgelyks hunne Gekom^ mitteerden tot berfïeffing van 's Lands zaaken benoemd, welke alle op den vyfden jan Zomermaand i„ de gr00tc KJ ^ Leeuwaarden vergaderden, alwaar zv de giftige Refolutie der Staaten op de twee nog overige Funten van bannen Eisch ontvingen ; en toen verders uit iedere Grieteny en Stad twee Gekommitteerden aanbelden, ten einde dezelve» met eikanderen k °" op)  ÏOS GESCHIEDENISSEN DER *p de Stads Schutters Doele zouden vergaderen , en aldaar raadplegen op alles y wat verders tot herftel van 's Lands zaakeu ^ dienftig zou worden geoordeeld. Daar werden hier eene raênigte van Punten voortgebragt, waar van eenigen goed, doek anderen zeer bedenklyk, ja zelfs onbefraanbaar waren. — Sommigen werden dan door de Staaten goedgekeurd, doch anderen van de hand gewezen, ten zy op voorwaarde, dat het goeddunken van den Heer Stadhouder 'er eerst op moest worden ingenomen. Maar de Gekommitteerden van de Doele, daar in geen genoegen nemende, ontzagen zig niet, de Hooge Regeering met dreigende Verzoeken lastig te vallen. Eindelyk zond de Prins een goed aantal Krygsvolk in die Provintie, om de algemeene rust te herftellen, welke naderhand door een Reglement reformatoir van zyne Hoogheid bevestigd werd. Geduu- rende de voornoemde Zittingen op de Doele te Leeuwaarden, viel 'er nog een  VEREENIGDE NEDERLANDEN. ÏQCf geweldig oproer aldaar voor op den 2.5 July, 't geen zynen oorfprong nam uit de belasting van het Pasfage - geld in 1744, tot drie Stuivers gefield voor een ieder, die zig buiten de Provintie wilde begeeven. Van 't begin af was daar over al, inzonderheid onder het Vaarensvolk, eene groote onwilligheid, in het betaal en van dit geld, befpeurd, zo dat veelen deswegens gedaagd en beboet moesten worden door het Kollegie van Heeren Gedeputeerden. Thans kwam 'er eene menigte van hun, die ' het betaalde geld te rug eischten, van 's Lands Fiskaal, onder veorwendzel, dat de boete ten onregt was betaald; 't welk ook eenige anderen deedett, die wegens Sluikery, enz. waren beboet. Z. Hier aan zal egter weinig voldaan zyn. V. Integendeel. De Fiskaal gaf in 't begin de boete zonder tegenfpraak te ryg., enkel om de rust te bewaaren, doch daar kwamen 'er zo veelen, dat die Heer geene E 7 ° je-  iro GESCHIEDENISSEN DHR gereede Penningen meer voorhanden had. —— Hy klaagde, derbalven, aan het Hof Provintiaal, hetwelk twee dier Snaaken, die met zodanige eisfchen opkwamen, deed gevangen nemen, maar hier uit ontltond zodaanig een opftand, dat de Raaden genoodzaakt wierden, om nog dien avond ten tien uuren te vergaderen, en de gevatte Perzoonen onder borgtogt te ontdaan. Z. Ach, hoe ongelukkig is het Land, daar het Graauw den meester fpeelt ! —— Hoe liep dit vervolgends af? V. Nadat, door ontzag voor het Krygsvolk, eindelyk de onrust geftild was, werd 'er eene algemeene Amnestie, of Akte van Vergetelheid, wegens het gepleegde, afgekondigd, en dus werden die Luiden ook niet verder in regten betrokken. Groningen, daar het Volk ook, zedert een geruimen tyd, in onrust geweest was, raakte by de vreugdebedryven, ter gelegenheid van de geboorte des Graaven van Buuren, den i? Maart, in beweging. Eenige Schippers,  xi.b.pI.vhi. HET TXWJïEltKJT VAN H36T HUIS VAN BEJI BIHRGEMEESTEJS. GIER TEE MA TE GRONINGEN.   VEREENT1GDE NEDERLANDEN". jn pers, die zig eenige dagen te voorcn met een boot op wielen door de Stad hadden laaten ryden, en aan eenige huizen om een* drinkpenning vraagden, waren niet naar hunnen zin ontvangen aan het huis van den Burgemeester Geertfema. Het Graauw viel toen op dit huis aan, en pionderde hetzelve, fcheurende de Vrouw des Burgemeesters de klederen van het lyf, haaiende de koets uit de ftal , en die' in 't water fmytende. By het doen der Executie over drie handdaadigen, ontftond 'er weder een geweldig oproer, welk niet dan door de Militie gefluit werd. De oorzaak van deezen opftand was dezelfde als het tweede Punt in Friesland. Men wilde het Stadhouderfchap erflyk verklaard hebben, zo wel in de vromvelyke als manlyke Linie! Men haalde eenige Regenten uit hunne huizen, dreefze naa het Stadhuis, daar zy eerlang gedwongen werden de afkondiging te doen , dat men zyne Hoogheid verklaarde voor Erfftadhouder, Kapitein- en Ad-  Sn- GESCHIEDENISSEN DER Admiraal-Generaal. Hiermede was men we-1 in 't eerst, maar daarna niet te vrede, men arbeidde verder, om den Prins, even als in Friesland gefchied was, te ontheffen van de bepaalde Inftructie van 1718 , en hem meer gezags te bezorgen, welk ouk gelukte, en na eenige nieuwe beroertens, werden de Pagten aldaar mede op den 10 July afgefchaft. In het Landfchap Drenthe werd het ftuk van het Erfftadhouderfchap mede, als in de overigen, doorgedreeven. Doch, ten aanzien van de Pagten was alleenlyk begeerd, dat zy voor het loopende halfjaar aangehouden, en voor het volgende afgefchaft, en als" in de nabuurige Gewesten zouden geregeld worden. — In Overysfel was hier en daar ook eenige opfchudding ontftaan tegen de Pagters, maar zyne Hoogheid, Militie derwaards gezonden hebbende, en byzonder naa Steenwyk, werd de moedwil daar ras beteugeld. Z. Ik twyfel niet, of in Gelderland zal men nu ook gedrongen hebben op de ver- an-  VEREENICDE NEDERLANDEN. 113 andcring van de Inftruetie , te voorcn voor den Stadhouder opgefteki, en die gy my toen, als- niet voordeelig voor denzelven , hebt Jeeren kennen» V. De raad van zyne Hoogheid, aan de Staaten van dat Gewest gegeeven, naainJyk, om de Pagten nog maar voor het loopende jaar aan te houden, en daar van aan de Ingezetenen kennis te geven, hield de rust daar nog eenige Maanden dragende. Maar in Utrecht drong het Graauw .de Regeerïng, om eerst eenige en daarna alle Pagten af te fchaffen. In Zeeland bleven, dezelve in (land, doordien de ErfV ftadhouder den Luitenant Generaal Evert~~ [en gelast had, om, des noods, met het Krygsvolk van den Staat de Pagters tegenden moedwil van het Gemeen te befchcr- men. Maar geheel anders ging het in Holland, alwaar de woede zonder voorbeeld was, zodra men 'er tyding kreeg van het affchaflen der Pagten in Friesland. ■w— Het oproer nam zyn' aanvang te Haar- km 3  114 GESCHIEDENISSEN DER km, floeg Över naa Lelden, den Haag en Amftcldam, in welke laatfte Stad het den hoogften top bereikte ; zo als ik U by eene andere gelegenheid in de Gefehiedenisfen deezer Stad verbaalen zal. Z. Was 'er geenc mooglykheid geweest, om die ongeregeldheden voor te komen, door het affchaflen der Pagten ? V. Gy zult denken, dat het ligt was, de Pagten af te fchaffen, maar gy zult zien, dat het vry wat moeite in had, om andere middelen in gebruik te brengen. Ook geloof ik, dat men in Holland gefteund heeft op bet ahyd loflyk gedrag der welgewapende Schuttcryën , en dat die de Plonderingen zouden hebben tegengegaan, maar hier in had men eene verkeerde rekening gemaakt, byzonder in Amfltrdam, daar de Burgery dwaas genoeg was, om de gehaate Pagters niet te willen befebermen , niet denkende , dat zy naderhand , de fchade, die Luiden aangedaan, mede zouden moeten helpen dragen. —- Maar laaten wy ons  VfcftEENlfeDE NEDERLANDEN. 115 ons naa Haarlem wenden, en zien, wat daar gebeurde. — Men maakte daar een' aanvang met pionderen op den avond van den 13 Juny. Eerst verzamelden zig een hoop Jongens voor het huis van den Pagter Jan Ferwy, de Schout met zyne Dienaars alle geweld meenende te verhinderen, moest de wyk nemen, waarna het huis, in een oogenblik, van genoegzaam alles, wat 'er in was, ontleeldigd werd, en niets werd verfchoond, dan het goed van de Meid. Daar op volgde het huis van Stammen en van Gerrit Ferfluis, men was by den laatOen nog hevig doende, met pionderen, toen 'er van Stads wegen, op naam van zyne Hoogheid en Gekommitteerde Raaden, eene ernftige waarfchuwing werd afgekondigd, waarby aan elk een verboden werd, eenige dergelyke buitenfpoorigheden te plegen, met bygevoegde beloften, dat zyne Hoogheid niet zou nalaaten, om alle middelen te werk te Hellen, waardoor de ingefloopen misbruiken zouden ver-  Il6 GESCHIEDENISSEN DER verbeterd worden. ■ Maar in plaats vandaar aan gehoor te geven, begaf her Graauw zig naa het huis van den Pagter N. de Noi, by wien het Gemeen, zo wel als by Schouten, dezelfde verfocilyke rol fpeelde. Eene Kompagnie Burgers fcheen by den laaiften den moedwil te willen fluiten, ten minften de Kapitein deed ,allen weer, om zyne Manfchap daar toe te beweegen, doch de meesten verliepen en lieten het Graauw baas. Een gerugt, dat verfpreid werd, als of 'er Militie in de Stad ftond te komen, verhitte de gemoederen nog meer. De Poorten werden toen, op last van Burgemecstercn , geflootcn, en eene Burgerwagt aan de Poorten , gefield. -— Om de rust te bevorderen, deed de Magiftraat da-arënboven des namiddags, terwyl het Graauw nog met pionderen bezig was, afkondigen, dat dezelve met den cerften eene Bezending zoude doen aan zyne Hoogheid, om zo veel tnooglyk tc bewerken, dat de Burgery alle ge*  VEREENIGDE NEDERLANDEN. Hf genoegen kreeg, en dat intusfchen alle invordering van des gemeene Landsmiddelen, door de Pagters, tot nader order van gemelde zyne Hoogheid, zoude fiilftaan en niet geheeven worden. Z. Was het Volk hier mede vergenoegd? V. Het dom Gemeen niet alleen, maar zelfs Burgers van de tweede klasfe, verbeeldden zig, nu van alle belastingen, hoe genaamd, bevryd te zyn. Dies Bakkers, Grutters, Brouwers, en anderen, een geweldige last leeden, wier Winkels door het Gemeen werden afgeloopen, begeerende alles zonder pagt, waarby niet weinig geftolen werd, niet begrypende, dat de Magiftraat geene magt had, om de Pagten van het gemeene Land af te fchaffen, en dat het, volgends gedaane Publicatie, maaralleen eene opfchorting was tot nader order van de Staaten en den Prins. De plon- derzugt was ook nog niet voldaan. Het huis van felle de Vries, op het Spaarne, niettegenftaande zyne Dogter daar in het kraam-  ilo GESCHIEDENISSEN DER kraambedde lag, werd gebeel gefloopt. Teryyyl zy daar bezig waren, kwam eene Kompagnie Burgers met de Bajonetten op den Snaphaan, en verdreef dit gefpuis, waarby 'er één doodgeftoken werd; maar die braave Kompagnie door eene andere a gelost zynde, die minder moed of lust bad, werd bet Graauw van het huis racester. Zyne Hoogheid zond inmiddels eene Kommisfie derwaards, die de Burgery vryheid gaf, om haarc bezwaaren in te brengen, by wyze van Verzoekfchriften, waar aan men vervolgends arbeidde. Maar de verdeeldheid in de gemoederen was zo groot, dat men 'er flegts weinige in gereedheid kon brengen. Verders dwong liet Gemeen, dat eenigen, die om Sluikery gevangen zaten, ontfiagen wierden, zo als gefchiedde. Op Vrydag den 21, was men voor nieuwe onrust bcdugt, alzo het Graauw dreigde, de huizen der Pagters in bntad te zullen fteeken, zo het Plakaat der Staaten van Hollend, op dien dag in de  VEREENIGDE NEDERLANDEN. IJQ de Haagfche Courant geplaatst, en waarby gelast werd, de Pagten in ftand te laaten, werd afgekondigd, en de vreeze, die men bad voor Militie, maakte de gemoederen nog meer gaande. Maar de Magiftraat deed eene tegengeftelde afkondiging, waarby verzekerd werd, dat dit Plakaat aldaar niet zou worden afgekondigd, en dat zy alle moeite zou aanwenden, om de Pagten ten eeuwigen doge afgefchafc te krygeH, als ook, dat 'er geene bezetting \n de Stad zou gelaaten worden. n02 fterk die verzekering ook ms, nogtbans bleef de Burgery de Poorten bewaaken. Zie daar, hoe de zaaken in Haarlem ftondcn. Het opfchorten der Pagten binnen Haarlem, was tc Lelden naauwlyks rugtbaar geworden of het Gemeen, dat daar veel talryker is 'be. gon,op Maandag den j7, de vuige klaauwen van roof- en plonderzngt mede uit te fteeken, eenen aanvang maakende by eenen L, van Süpriaan, Pagter van het brandhPUt, die zig door zyne woekerzugt zeer ge-  IjgS GESCH[EDENISSEN DER gehaat gemaakt had, en wiens huis gepionierd werd. De huizen van drie andere Pagters werden door de Stads Soldaaten en eene Kompagnie Burgers beveiligd, doch een vierde, daar men minder vermoeden ov had, werd mede ledig geplonderd. De Magiftraat deed, daags daar aan, eene fcherpe waarfchuwing afkondigen, doch welke van zo weinig uitwerking was, dat de Burgemeesters goedvonden, op den middag de Brandklok te doen trekken, waarop alle de Burger-Kompagniën op hunne loopplaatzen kwamen , terwyl het Plonderrot in hunne fchuilhoeken kroop. Geduu- rende den nagt, hielden ééne of twee Kompagniën de wagt, en bewaarden de rust. _1 Daags daar aan werden, om het Gemeen te {tillen, eenige Waaren, zonder Excyns,gegeeven;maar het Graauw, vermoedende , dat dit niet op den duur zou zyn> maakte zig gereed, om den volgenden dag hunnen moed te koelen, en nog meCr werd het verbitterd, toen zy het Plakaat  VEREENIGDE NEDERLANDEN. Ï2Ï kaat van de Staaten van Holland zagen aanplakken van den 19 Juny, waarby gelast werd, dat de Pagt op de gemeene Middelen zo lang moest ftand bouden, tot 'er een ander middel beraamd zou zyn. —-En dit bad ten gevolge, dat Donderdag den co de woede met zo veel yslykheid haar rol fpeelde, dat ieder dien dag en nagt zat te trillen en te beven. De huizen, die te vooren bewaard wtiren, werden nu, zonder voorbeeld, geplonderd en vernield, wordende op dien dag vyf huizen geheel en al, met al wat 'er in was, verbryzeld. ——< Den 21 werd 'er eene afkondiging gedaan , welke genoegzaam met die van Haarlem overëeh kwam. En door fterke ronden der Schuttery, werden meer daad- lykheden belet. Maar Dingsdag den 25 had men bet weder gaande, door het gerugt, dat 'er bezetting ftond binnen te komen. Tegen den avond deed de Magiftraat door den Secretaris* Dwi yan Royen , aan eenige Burgers, die nog in 't geweer XI. DEEL. F wa~  124 GESCHIEDENISSEN DER waren, verzekeren, dat het haar oogmerk, niet was, om eenig Krygsvolk in te laaten, waar op deeze naa huis gingen; maar om li uuren werd de gantfebe Stad met een vervaarlyk gefchreeuw vervuld : Mam! alarm ! Burgers fla hy! in het geweer J de poorten ftaan open ! de Ruiters komen! v;y zyn yerraaden f Z. En was daar iet aan ? V. Alle de Poorten waren geflooten, bchalven de Merschpoort. Een Burger, die meende, de Ruiters te hooren aankomen, zwom over de Stads Cingel, maar keerde te rug, zonder iet vernomen te hebben. De Secretaris verzekerde de Burgers te midderuagt hetzelfde, dat hy des avonds te vooren gedaan had, maar de rust keerde niet weder, voor dat daags daar aan de Magiftraat by eene afkondiging zulks nog nader bevestigde, waarna de affchaffing der Pagten op den 2? de rust geheel herftelde. — Doch, met verbaazing zag men nu dit zelfde Toneel in 's Hage , onder het oog van  VEREEN'IGDE NEDERLANDEN. I23 van de Staaten en van den ErfThdhouder, niettegenftaande de voorgemelde waarfchuwing van zyne Hoogheid en Gekommitteerde Raaden aldaar reeds op den 1% Juny Was afgekondigd. Met den avond van den 17, werd het fchandtoneel aldaar geopend aan het huis van den Pagter van Spyk. De Kolonel en Burgemeester Dierquens deed een gedeelte der Schuttery terftond in de wapenen komen. —- Eenige Manfchap derwaards gezonden, werd doordien Heer en eenige Kapiteinen gevolgd. Toen goede woorden niets baatten, zeide de Kolonel: Mannen, dat gaat u voor, en daar op den deegen trekkende, werd het gepeupel van daar verdreeven. Daags daar aan werden door den Magiftraat en den Krygsraad alle nodige fchikkingen beraamd, om geweld met geweld te keeren, en desniettegenftaande werd dat zelfde huis des avonds om agt uuren met een' nieuwen ftorm aangevallen. In 't begin, werden zy, door eenige Schutters, die 'er vuur op F* ca-  124- OESCFrtmENïSS-EN I>ER gaven, verdreeven, maar eenige van die Manfchap verliepen, blyvende den Kapitein Borwater met niet meer dan 12 Man, houdende daar mede post. Inmiddels werd 'er alarm geflagen, waar op veele Burgers op hunne loopplaatzcn verfcheenen. * De Kapitein de Roo kwam met eenige zyner Manfchap naa de Veerkade, cn dus het Gemeen in den mond loopende, begon het met fteenen .te werpen, en de Burgers hier door gekwetst wordende, gaf dit oorzaak, dat de Kapitein met 3 of 4 Man, die hem getrouw bybleeven , naa het Stadhuis te rug keerde. — Dus ook verminderde de Kompagnie van Kapitein Bourcourd van 3o op 35 Man, waarmede hy zyn post bewaarde tot '5 avonds ten 9 uuren, wanneer die mede afdroopen. -—De Heer Kolonel kwam ©m dien tyd met 3 Man van het groene Vendel op de post van bovengemelden Kapitein Borwater, om eenige Manfchap naa het huis mede te nemen. Daar komende, deed hy op twee Kareis, die nog aan het pion-  VEftLEÉNIGDE NEDER LA NEEN. ïfg pcfndêm waren , met fcherp fchieten, v/aar van de één gekwetst zynde, zy beiden het haazcpad koozen Toen wierp zig de Kolonel met 8 Man in liet huis, om hetzelve te beiehermen. Z. Men zou zeggen, had die braave Man maar Manfchap genoeg gehad, hy zou de woede hebben kunnen meester worden. ■ Waar aan haperde het toch ? V. Op dien avond waren eenige Perzoonon gedood , en verfcheidene , hoewél meest onlchuldige, gekwetst, door dien de Burgers, die fchooten, 'er veel te onbefuisd mede te werk gingen, en door vreeze op hun, die het verdienden, niet durfden fchieten , en daar door was het Haagfche Gemeen daags daar aan te Mouter, beginnende den r9 de plondcring eerst regt, waarmede eenige Jongens en Wvven een' aanvang maakten, 's morgens om 9 mtrèn, op de Beestenmarkt, aan het huis van den Pagter Franken ; vm daar naa het huis van den Pagter Lrederode, welk bo™ 5 woord  I£<5 GESCHIEDENISSEN BER. woond werd door den Generaal Stuart, die gewaarfchuwd werd, zyne goederen daar uit te bergen, cn als deeze verhuizing nog niet geheel gefchied was, hielp het Gemeen daar aan, tot dat alles, wat aan het huis niet behoorde, 'er uit was, maar toen werd hetzelve, op eene vreeslyke wyze, tot den grond toe, afgebroken. Tegen den avond begaf zig de woeste hoop naa het huis van den Pagter van Veen, alwaar ïns- gelyks alles vernield werd. Het eerst- gemelde huis van van Spyk werd door eenig Krygsvolk bewaard, maar dat van Beekhof, om deszelfs goed gedrag , verfchoond , hebbende het Graauw aan deezen Man meer dan ééns doen zeggen, dat hy niet bevreesd behoefde te zyn, maar wanneer zy des avonds by van Veen bezig waren, haalden zy hem uit zyn huis, en bragten hem in triumf dcrwaards , om ooggetuigen te zyn van het geen zyne meer gehaute Medebroeders moesten ondergaan, waar over by, gedwongen, ecu bly gelaat moest toonen. Z. Ik  VEREENIGOE NEDEU LANDEN. 127 Z. Ik fta verbaasd, dat men, in eene plaats als 's Graaycnhaage, daar het Hof, de Stadhouder en zo veel Krygsvolk zig bevo.id, behalven de Burgery, dusdaanigen moedwil niet gefluit heeft. Wat maatregelen nam men tog te baat ? V. Dien zelfden avond van den 19, wanneer de woede haar rol op de meeste Pagters huizen gefpeeld had, deed de Magiftraat twee Rotten van ieder Vendel op den Vyverberg byëen komen , en allen voorhouden, of zy, wanneer eenige Burgerhuizen werden aangetast, dezelve als Mannen van eer verdeedigen wilden ? De Kolonel hierop van allen ja tot antwoord gekreegen hebbende, werd het Plakaat, daar ik reeds meermaalen van gewaagd heb , afgekondigd. . Den 21 en volgende dagen, toonden de Burgers Mannen van eer te zyn, want, zo als 'er toen een ander huis gedreigd werd, waren zy terftond gereed, om het geweld te fluiten, zo als ze ook deeden. Zod.it eindelyk de rust herleid wicra. F 4 Eén  1:23 GESCHIEDENISSEN DEK. Eén der Lyfvvagten van den Prins, zig min of meer met het oproer gemoeid hebbende, werd-, eenige dagen laater, gevat, en voor het Hof te regt gefteld zynde , ter galge verwezen. —— Door wyze fchikkingen , die vervolgends beraamd werden, werden eenige. Perzoonen van aanzien, als de Raadpcnfiönaris Gilles en de Advokaat Fiskaal Anthony van Wezele, die men insgelyks gedreigd had, voor moeilykheden beveiligd. Maar dit alles was nog niets by de, woede, welke alhier den 24 Juny begon , en eenige dagen duurde, geduurende ' dewelke hier 19 huizen geplonderd werden , waarvan ik , om alle herhaaling te myden, in onze Stads Gefchiedenisfen, gelyk ik U reeds beloofd heb, behoorlyk ver- fia* geven zal. En hier medé zullen wy voor het tegenwoordige voor deeze fchandelykc Toneclen een gordyn fchuiven. Z. Ik. ben verheugd, dat dit Verhaal een einde heeft. Maar myne verwonden; ;: is' fteeds gebleeven , dat 'er door den Prins gas-  VEE.JSENIGDE NEDERLANDEN. I£j> fcene ra'ddelen beraamd wierden, om die gevveiddaadigheden voor te komen. V. Het was ongelukkig, dat die Vorst j.uist in het midden van de hevigfte beroeringen in Holland zeer onpaslyk was, zodat men hem naauwlyks had kunnen raadplegen over de middelen, om de rust te handhaaven. Maar pas in ftaat, om in de Vergadering van Holland te verfchynen, deed zyne Hoogheid den 25 Juny ter dier Vergadering eenen voordag, tot het affdiaffen der Pag'ceryë'n, met verzoek, dat Hun Ed. Gr. Mogenden ten ernftigften en daadcly* bedagt geliefden te zyn, tot het uitvinden en daardellen van zodaanige andere middelen , die met minder bezwaar voor de Ingezetenen, zouden kunnen worden ingevoerd, en waartoe by voorraad een Hoofdgeld in aanmerking zou kunnen komen. En op die wyze werden de Pagten by befluit der Staaten afgefchaftnadat zy meer dan twee eeuwen, of langer, hier te Lande, in gebruik waren geweest. F 5 V, Thans  gO GESCHIEDENISSEN DER. Z. Thans begin ik eerst te begrypen, boe vcele moeite het moet in gehad hebben, een ontwerp in te voeren, waar tegen het Gemeen zig niet zou verzetten, en waarby het Land ook niet te kort kwam, en waardoor Vreemdelingen zo wel genoodzaakt waren te betaalcn als de Ingezetenen. ■ Het zal my aangenaam zyn, fe hooren, hoe dit gefchikt werd? V. Zyne Hoogheid had voorgeflagen : „ Dat Burgemeesteren der Steden , en v Schouten en Geregten ten platten Lan„ de, by voorraad, behoorden te worden p , aangeflagcn, met den beloop, van 't ge„ ne het Land, in 't voorleden jaar 1747, „ van de Pagten ontvangen had; met de '„ tiende verhooging , de randzoenen cn p eenige onkosten, in alles, begroot op „ tien mllliocnen Guldens in 't jaar, verj deeld op den voet der algemeene aanflagen. Dat men, maandelyks, beginnendc met den 1 July, een twaalfde deel „ yan defezen aanflag zou opbrengen, waar- 23 voor.  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 131 „ voor Burgemeesteren cn Geregten vcr„ antwoordelyk zouden zyn, hetzelve vin„ den de , by fchatting over de Ingezete„ nen, Huishoudingen en Perzoonen. Dat, „ eer deeze Schatting behoorlyk zou kun„ nen gefchieden, elk moest worden ver„ maand, om zig zeiven te fchatten, naar ,, 't geen hy in de Pagten had opgebragt, „ of had behooren op te brengen." —— Doch, in veele Steden, en byzonder hier, werden daartegen merklyke zwaarigheden ingebragt , en wel uit hoofde , dat verfcheiden voorheen verpagte middelen alleen door den Koophandel voldaan waren, die meest ten laste van Vreemdelingen waren gekomen, maar deeze zwaarigheid werd uit den weg geruimd, duor den Impost op de Waag, de ronde Maat, de inkomende Graanen, inkomende Tabak, en groove Waaren, en den 4often Penning op de Schepen, terftond van Lands wege, by Cotle&e of Inzameling te heffen,, gèly* reeds niet het begin van Augustus gefchiedde. F 6 Z. Dit  Ï32 >- geschiedenissen der. Z. Dit was reeds, in eene Stad als deeze, eene groote moeilykheid opgehelderd. ■ V. Verders werd de voorflag van zyne Hoogheid met eenige verandering gevolgd, en vervolgends eene verdeeling gemaakt van de tien Millioenen, die in plaats der afgefchafte Pagten moesten worden opgeVragt, als: Dordrecht, met het geen 'er onder behoorde . ƒ 511,960*.Haarlem, en als boven . ƒ 801,200:Delft, enz. . . ƒ1,492,860:Leiden,enz. . ' ƒ 783,130:- Amjleldam, enz. ƒ3,802,790:Gouda, enz. • • ƒ 459>5oo : Rotterdam, enz. . ƒ 997?95° ' Gorinchem, enz. • * 141-760:- .iriete, enz. . 2 ƒ 232,290:- '£ Zuiderkwartier ƒ 9,223,440 ;- Alkmaar, enz. ƒ267,100;//oot , enz. ƒ15332401 gnlhmzLn* enz.. ^ 105 .,06e*-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 1*53- Edam , enz. ƒ 3.3*320: Monnikendam, enz. f 68,420:MedenUik, enz. ƒ 45,460:Ptirmcrende, enz. ƒ 61,260;De Eilanden. ƒ 42,700 : - 't Noorderkwartier ƒ776,560 : - In alles ƒ ic,occ,ooo : Doch daar hadden oneindig veel moeilykheden plaats, eer de zaaken op eene geregelde wyze gefchikt werden , en daar verliepen nog wel twee Maanden, eer de Staaten befluiten konden , om de voorheen verpagie middelen te doen heffen, by wege van CollebJe, en dus arbeidde men, van dien tyd al', aan het opftellcn van algemeene en byzondere Plakaaten en Ordonnantiën , en Berigtfchriften voor de Hoofd- en mindere Collecteurs of Gaarders, aan welken eene matige en zelfs eene al te matige wedde werd toegelegd. 't Liep egter aan tot het jaar 1750-, eer deeze wyze van Inzameling werd ingevoerd. F 7 Z. Hoe  f34 GESCHIEDENISSEN DER. Z. Hoe ftond het, geduurendc de befchikklng deezer zaaken, met den Vredehandel te Aken? V. De ftilftand van wapenen was nu bepaald, en de Franfchen drongen ten fterkften op den terugtogt der Rusfen, waarop tusfehen de Franfchen , Engelfchcn en Staatfchcn eene overeenkomst gemaakt werd, en dezelve vastgefteld. En na eenige nieuwe twisten werd de Vrede den 18 October te Aken gefiooten. Z. Zou liet U ook te veel gevergd zyn, als ik U verzogt, my den voornaamften Inhoud daarvan mede te deelen ? V. Ik geloof, dat, al was het eenige moeite, hetzelve nodig zal zyn. Ik zal U dan de voornaamfte Artikelen daarvan voorPeezcn : I. „ Tusfehen de agt Mogendheden, zou eene altydduurende Vrede en Vriendfchap plaats hebben, zullende zy nimmer eenige kuip bewyzen aan iemand, die tSéne der hm-  VEREENIGDE NEDERLANDEN, I35' handelende Mogendheden zou ondernemen te veröngelyken." II. „ Al wat, geduurende den Oorlog, voorgevallen was, zou in vergeetenis gefield worden, en elk wederom treeden in 't bezit der goederen, welken hem, ter gele-genheid van den Oorlog, benomen waren." III. ,, De Westfaalfche Verdragen van 't jaar 1648, die van Madrid., tusfehen Spanje en Engeland van 1667 en 1670, die van Nieuwmegen van 1678 en 1679, van Rys« wyk van 1697, van Utrecht van 1713, van Baden van 1714, het drievoudig Verbond yan den Haag van 1717, en het Verdrag van Vrede van 't jaar 1738, werden, by l*et tegenwoordig Verdrag , bevestigd, in, zo verre daar in , door hetzelve, geeue verandering gemaakt was." IV. „ De wederzydfche Krygsgevangene» zouden, binnen zes weeken , naa het uitwisfelen der bekragtigingen van dit Verdrag, genaakt, e» de Schepen, genomen5 m  t$6 GESCHIEDENISSEN OER na den tyd, by de Wapenfchorsfing, bepaald, vry gegeeven worden." , V. „ De Plaatzen, zedert het begin des Oorlogs, en na bet teekenen der voorafgaande Punten op den 30 April, op eikanderen veroverd, beiden in de Indien en Europa, zouden allen te rug gegeeven, en de Infant Don Filips gefield worden in 't bezit der Staaten, hem, by de voorafgaande Punten, toegelegd; van welken de handelende Mogendheden volkomenlyk afitonden, met voorbehoudenis, nogthans, van het regt van wederkeering, by de gemelde Punten vastgefteld." VI. „ Het terug geven en afftaan der Plaatzen , in het voorgaande Lid vermeld ^ zou gefchieden, binnen zes weeken na de ilitwisfeling der bekragtigingen van dit Verdrag, door de agt handelende Mogendheden. De Keizerin-Koningin zou berfteld worden, in 't bezit van alles, wat zy, voor den Oorlog, in de Nederlanden en elders, Sazeten had, uitgenomen dat gene, waarom-  VERREN1GDE NEDii l LANDEN. \ ^*r omtrent , by dit Verdrag , eene andere' fcliikkirig gemaakt was; Ook zouden de Staaten der Verëenigde Gewesten voorden berfteld, in het vol en vreedzaam bezit van' Bergen op den Zoom, van Mactflricht, en~ van alles, wat zy, vo^r den Oorlog, iiv Staatsch Vlaanderen, in Staaisch Braband,. en elders bezaten. Voorts , zouden de Plaatzen der Nederlanden, waar in zy regt hadden om bezetting te leggen , aan hunne Troepen, worden ingeruimd. De Koningvan. Sardinië zou berfteld en gehandhaafd worden, in 't Hertogdom Savoje, in 't Graaffchap Nizza, en in alle de Staaten en Plaatzen, op hem veroverd, ter gelegenheid van den tegenwoordigen Oorlog, 't Zelfde zou plaats hebben, omtrent denHertog van. Modena en de Rcpublyk van Genua, overéénkomftig met het dertiénde. en veertiende Lid van het tegenwoordig Verdrag. De fterke Plaatzen zouden alle wedergegecven wórden, met het gefchut en krygsgereedfehap, welk 'er, ten tyde der  133 cESCHIEMiNISSEN DKR der veröveringe, in gevonden was, behalven dat het vervoerde en verlmolce gefcbut, door diergelyk, vergoed zou worden. Ook zou dan Bergen in Henegouwen, Aath, Oudenaarden en Meenen, welker buitenwerken geheellyk geilegt waren, zonder gefchut, te rug worden gegeven. Voor de kosten aan de Vestingwerken van andere Plaatzen, of aan eenige andere openbaare of byzondere werken bcfteed, zou niets mogen worden gevorderd." VII. „ Uit aanmerking van 't gene, door Frankryk en Spanje, by dit Verdrag, afgeftaan werd, zouden de Hertogdommen van Panna, Piacenza en Guajlalla, voortaan, tocbehooren aan den Infant Don Fi'.ips, cn deszelfs mannelyke nakomelingen, behoudens het regt van wederkeering aan de tegenwoordige bezitters , het Huis van Oostenryk, en den Koning van Sardinië, in geval, de Koning van beide de Sicilicn aan de Kroone van Spanje komen, of de Infant Don  VEREENlGDE NEDERLANDEN. I39 Don Filips', zonder Kinderen, overlyden mogt." VIII. „ Alle de affianden en wedergeevingen, by dit Verdrag beraamd, zouden gefchieden., binnen zes weeken na 't uitwisfeien der bekragtigingen : Doch men zou, binnen veertien dagen, na de teekening van dit Verdrag, door wederzydfche Gemagtigden, te Brusfel en te Nizza, in onderhandeling treeden, over de wyze, waar op deeze wedergeevingen en afïtanden, op den besten en zekerften voet, zouden behooren te gefchieden." IX. „ Uit aanmerking, dat, by de voorafgaande Punten, beraamd was, dat de wedergeevingen , ter wederzydc, gelykelyk gefchieden zouden, 't welk ten opzigte van Amerika geene plaats hebben kon, binnen den tyd van zes wecken na 't uitwisfelen der bekragtigingen , verbond de Koning van Groot-Britiauje zig, om twee Perzoonen van rang, als Gyzelaars, naa Frankryk tc zen. den, om aldaar te blyven, tot dat de Koning  140 GESCHIEDENISSEN DER ning van Frankryk zeker berigt gekreegenzou hebben van de wedergeevitig van \ Koningiyke Eiland', genoemd Kaap Breton, en van alle de andere Plaatzen , die zyne Grool-Britlannïfche Majefteit, voor of' 'ha het teekencn der voorafgaande- Punten , in Oost- of Wèstïndlen , zou mogen veroverd hebben; zullende alle andere zaak en aldaar blyven in denzelfden ftaat, waar in zy'geweest waren voor den tegenwoordigen Oorlog." X*. „ De gewoonlyke Inkomften der Landen , welke te rug gegeeven moesten worden, zouden behooren aan de Mogendheden , die dezelven bezaten., tot op den dag van de uitwisfeling der bekragtigingen van het tegenwoordig Verdrag. Doch men zou de Troepen van voeder en noodwendigheden moeten voorzien , tot op den da* der ontruiminge ; uit aanmerking waarvan: de Mogendheden zig verbonden , niet te vorderen de belastingen , gelegd op de Plaatzen, geduurende den Oorlog ingenomen ,  VEREENTGDE NEDEULANnE V. 141 uien, doch niet betaald, op den tyd, dat het beloop des Oorlogs de bezitters noodzaakte, deeze Plaatzen te verlaaten." XI. „ De Stukken en Papieren, gevonden in de veroverde Plaatzen, met naame die van den grooten Raad te Mechelen, zouden allen te rug gegeeven worden: ook zou men eikanderen overleveren de Papieren en Brieven , behoorende tot de Staaten en Plaatzen, welken men eikanderen afftond," XII. „ De Koning van Sardinië zou blyven bezitten, 't gene hy, van ouds, bezeten had, en nog tegenwoordig bezat, met naame het Figeyaneefche, het gedeelte van Payie en van het Graaffchap AngMera, welk hy, in 't jaar 1743, verkreegen had." XIII. „ De Hertog van Modena zou ook" bezit nemen van alles, wat hy, voor den tegenwoordigen Oorlog, bezeten had, met het gefchut en krygsgcreedfchap, welk in zyne veroverde Staaten gevonden geweest was.; zullende hem de waarde van 't gene ver-  142 GESCHIEDENISSEN DER vervreemd mogt zyn en van zyne Leeneri in Hongarye, indien hy in dezelyen niet hcrfteld wierd, in geld voldaan worden. Ook zou men hem voldoening geven, omtrent zyne eifchen op het eigen goed in Guaftalla.' XIV. „ De Rcpublyk van Genua zou ook in het bezit treeden van alles, wat zy, voor den Oorlog, bezeten had, byzonder*yk ook in 't vryc gebruik van de Penningen, welken zy, in de bank van Weenen ra. Oostenryk, in Boheeme, en elders, bezat." XV. „ Alle zaak en in Italië zouden, wy*' ders, in denzelfden ftaat blyven, als waar in zy geweest waren voor den Oorlog." XVI. „ Het Asfiento - Verdrag van den jaare 1713 en de overeenkomst, wegens het jaarlykscb Zuidzeefchip, in het gemelde Verdrag begreepen, werden, door de tegenwoordige Vrede, bekragtigd, voor dé Vier jaaren, in welken het, ter oorzaake van  VEREENIGBE NEDERLANDEN. 143 van den tegenwoordigen Oorlog , opgefchort geweest was." XVII. „ Duinkerken zon, van de land» zyde, verfterkt blyven, gelyk het tegen„ woordig was, en van den zeekant, op den voet der oude Verdragen." XVIII. ,, De Geldfommen, die de Koning van Groot-Brittanje, als Keurvorst van Hanover, van de Kroone van Spanje vorderde, de gefchillen over de Abtdye van S. Hu» hert, over de Streeken, binnen Henegouwen beflooten, over de nieuwlings opgeregte Posthuizen in de Nederlanden, over de ei. fchen van den Keurvorst van de Paltz, en over andere Punten, die, voor het teekenen van het tegenwoordig Verdrag, niet hadden konnen worden afgedaan , zouden, zonder uitftel, vereffend worden, door Gemagfigden wederzyds te benoemen, of op eenige andere wyze, op welke de belanghebbende Mogendheden, met elkanderen, zouden overeen komen." XIX. „ Het vyfde Lid van het viervoudig Ver-  |M GESCHIEDENISSEN DER •Verbond van den jaare 1718, betreffende de vastftelling der opvolging op den Troon van Groot-Brittanje, in bet huis van zyne tegenwoordig regeerende Brittannifche Majefteit, en waarby ook voorzien was, in alles, wat betrekking hebben kon tot den Perzoon, die den titel van Koning van GrootBrittanje aangenomen had, en tot deszelfs Aframmelingen van beiderlei Kunne, word, by deezen, uitdrukkelyk herhaald en bekragtigd." XX. „ De Koning van Groot - Bnttanje word, als Keurvorst van Brunswyk-Lunelurgl benevens alle zyne bezittingen in Duitschland, in dit Verdrag begreepen." XXI. „ De belang hebbende Mogendheden in dit Verdrag, welken de Pragmatieke Sanctie van den jaare i7i3 beloofd hadden te zullen handhaaven, vernieuwden deeze hunne belofte, by het tegenwoordig Verdrag, op de plegtigfteen kragtigfte wyze, meMÜtzondering alleenlyk van 't gene Keizer Karei de VI. zelf, en de tegenwoordige Kei-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 145 Keizerin van de Oostenrykfche bezittingen hadden afgedaan, en waarvan, in het tegenwoordig Verdrag, gewag gemaakt was." XXII. „ De Mogendheden, welken het tegenwoordig Verdrag hadden aangegaan, beloofden den Koning van Pruisfin te zullen handhaaven, in 't bezit van het Hertogdom Sihzic en het Graaffchap Glatz, gelyk deeze Vorftendommen, tegenwoordig, door zyne Pruisfifehe Majefteit, bezeten werden." XXIII. „ Alle de handelende Mogendheden verbonden zig, de uitvoering van het tegenwoordig Verdrag te zullen handhaaven." XXIV. „ De bekragtiging van hetzelve tusfehen de agt bandelende Mogendheden zoude , ten langflen , in eene Maand na de teekening, binnen Aken, worden uitgewisfeld." ö Dit Verdrag werd; te ^ ^ ^ 3 Oétober door de Franfche, Engelf^ en Staatje Gevohnagtigden, en op den 2Q XI. DEEL. C  ,+ *» f i liftten wederkgd welke eifeben door de Siaaten yi i ,„ niette«cnrtaande 'er nog veel? WCrdc», e nee c ^ ^ „.ken onafged aan bleven ^ tcn Godsdienst, m den vostbiar Vuurwerk afgeftoken, en m en kostbaar ^ Ill««u- alle Plaatzen, zo me natiën als anderszins,, openo vrede is altyd f. kan ik juist niet vinden, dat men ander, kan J v00].dee. veele redenen bad, om ov Vrede f* en eevlyke van deeze Akcnfchc    VEREENIGDE NEDERLANDEN. I^j? zeer verheugd te zyn; te minder, als het waar zou zyn, dat ik wel ééns heb hoorea voorgeven, dat men deeze Vrede met groote Geldfommen van Frankryk gekogt zou hebben. V. Wy zullen in het volgend Gefprek de redenen zien, die de oorlogende Mogendheden naa Vrede deed haaken. ■ Of'er werklyk geld voor de Vrede aan Frankryk betaald is, kan ik U niet zeggen. Daar is, gelyk gy ook verwagten kunt, geene melding van gemaakt in de Artikelen der Vrede: zo het plaats had gehad, zou het behoord hebben tot de geheime Punten, die tusfehen Frankryk cn deezen Staat verhandeld zyn. En daarom blyft dit een Raadzel. Gt ZES»  ZESTIGSTE GESPREK INHOUD. Belangen yan de Oorlogende Mogendheden by de Vrede te Aken. Te Breda zou men yoordecliger hebben kunnen fluiten. Verhaal yan de verandering der Regeering in Holland. Het toneel geopend te Amftcl- dam. Berigt van de verandering der Regeering te Haarlem. Te Leiden. Te Rotterdam. Te Gouda. ' Te Gornichem. Te Schoonhoven. Te Schiedam. Te Delft. In den Bnel. Te Dordrecht gefchied gecne Verandering. Verandering yan Regeering in Noord-Holland. Te Purmcr- cnde. Te Alkmaar. Te Hoorn. . Te Enkhuizen. Te Medenblik. „ Edam en Monnikendam. — Vcrdn-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 149 dering in Gelderland. Het Graaffchap Kuilemburg aan den Prins Erfftadhouder vereerd. De Stadhouder yerkrygt in Gelderland, Utrecht en Overysfel hetzelfde gezag, als Willem de HL voorheen gehad heeft. • Nieuw Regeerings-reglement in Friesland ingevoerd. De Prins krygt de Regeerings-beftelling in Leeuwaarden en Franeker. Nieuwe Regeerings- vorm in Stad en Lande. De Algemeene Staaten dragen den Prins het Erfftadhouderfchap op van Staats-Braband, enz. • ■ De Prins, Direcleur der Oost- en Westindifche Maatfchappyën Afdanking van Krygsvolk. Vrugtetooze handel in Frankryk over een Verbond van Koophandel. Klagten der Engelfchen. . De Raadpenfiönaris Gilles legt zyn Ambt neder. Pieter Stein volgt hem op. Dood van Willem Buys Van den Luitenant- Admiraal Grave. Invoering der Collecte in Friesland, Groningen, enz. Opfchuddingen deswegens in Enkhuizen. G 3 UU-  Ï50 geschiedenissen der. — Uitvoerig berigt van het voorgevallene daaromtrent in Haarlem. Vader. Ik heb , op het einde van liet voorgaande Gefprek, gezegd, U te zullen doen zien, dat alle de oorlogende Mogendheden belang hadden, om naar de Vrede te haaken. Niet alleen waren de fchatten en het bloed hunner Onderdaanen verfpild in eenen agtjaarigen verderfiyken Oorlog, maar hunne byzondere belangens en inzigten fpoorden hen ook tot Vrede aan. Frankryk had, ten deele, zyn oogmerk bereikt, om het Huis van Oostenryk kleiner te maaken, en vreesde nu, dat, door de naauwere verëeniging tusfehen Engeland en deezen Staat, met de omwenteling van de Staats-Regeering, door de verheffing van den Prins van Oranje, en den aantogt der Rusfifche Hulptroepen, de Oorlogskans eene andere keer mogt nemen, waardoor de roem van 's Konings wapenen gevaar kon loopen. De ongelukkige Kei-  VERËENIGDE NEDERLANDEN. 151 Keizerin-Koningin,.die het meest veriaaren had, was wel verpligt, Vrede te kiezen» toen zy zag, dat Groot-Brittanje en de Staaten den Oorlog moede waren. De Koning van Pruisfen zag zig, by de Vrede, bevestigd in het. bezit van het beste gedeelte van Sileziën en het Graaffchap Glatz, waarmede hy zyne Heerfchappyën vermeerderd had, en trok 'er dus het meeste voordeel van. Spanje moest zig vergenoegen, het bezit van Panna en Piacenza voor den Infant gewonnen te hebben. —— De Hertog van Modena en de Republiek van Genua moesten al wel te vrede zyn, dat zy berfteld wierden in het geen zy voor den Oorlog bezeeten hadden. —— De Koning van Groot-Brittanje had het genoegen, van zyn doel bereikt te hebben, met zynen Schoonzoon, den Prins van Oranje verheeven te zien tot de waardigheden, door zyne Voorzaiten bekleed, ja zelfs, dat deeze in meer luister daar in bevestigd was, dan één der voorige Stadhouders. Ook was hy G 4 vol-  152 GESCHIEDENISSEN DER voldaan, dewyl hy door het behaalen van groot% voordeelen ter Zee op Spanje en Frankryk, en door het terug geven van Kaap Breton, Frankryk vcrpligt had, om alle zyne behaalde overwinningen in de Nederlanden af te ftaan, en weder te geeven. ——- De Staaten der Vereenigdc Nederlanden, ongelukkig in den Oorlog gefleept, en die niet anders dan als helpers van GrootBrittanje en van de Koningin konden worden aangemerkt, hadden geen vooruitzigt gehad, om 'er iet by te winnen, en konden zulks niet hebben , maar wel verliezen. Een aanzienlyk gedeelte hunner bezittingen was, gelyk gy gezien hebt, door de zegevierende Wapenen van Frankryk overweldigd, en bedorven. Hunne Barrière, door het flegten van veele vestingwerken , nutteloos gemr.akt , waar in wel één der grootfte voordeelen , door Frankryk behaald, beflond. Reken daar nu ééns by het nadeel, door de Ingezetenen, ten aanzien van den Koophandel en Zeevaart» van  VEREENIGDE NEDERLANDEN. l^o van vriend en vyand geleeden, en oordeel, o[ dezelve reden hadden, om naar den Vrede te verlangen, — De Staaten kreegen, wel is waar, by de Vrede te mg, hetgeen zy verlooren hadden; maar hoe ? In eenen veel flegter en min waardigen ftaat, dan het voor den Oorlog geweest was. Doch met dat al, was de Vrede zo noodzaaklyk voor ons Gemeenebest, dat zy moest bevorderd worden, het kostte1 waj het wilde. Eén geluk vooi' de Nederlanders was, dat de Prins, die tot de waardigheid van Erfftadliouder bevorderd was, geen' oorlogzugtigen aart had, en de Vrede bevorderde, zo veel hem mooglyk was;; waar aan het vertrouwen, dat men in beur ftelde,. zeer veel toebragt. • Het opbrengen der milde Gifte,. bad de aannade- ' ring der RusXen en den Vredehandei: zeer bevorderd. 't Is waar, dat men in.'r begin van 't jaar 1747 veel voordeeliger Vredt voor den. Staat en deszeïïs Bondgenooten zou hebben kunnen fluiten,: zo nfee ® 5 fel  154 GESCHIEDENISSEN DER liet Engelfche Hof de Vrede toen gekeerd had. Te Breda, hadden de Staaten het Verdrag van Koophandel van het jaar 1^39 kunnen weder krygen, het welk te Aken niet kon bedongen worden. Tc Breda zou men verkregen hebben, dat Duinkerken ook aan de Landzyde gebragt wierd op den voet der vorige Verdragen , het welk men te Aken, zo als gy gezien hebt, alleen, ten opzigte van den zeekant, kon bedingen. — Te Breda was van de Hertogdommen Parma en Piacenza het gedeelte , welk benoorden de Po legt, bewaard voor het Huis van Oostenryk, te Aken werden beide deeze Hertogdommen , en Guajlalla daarenboven , afgeftaan aan Don FUips. By het Verdrag van Aken waren, van de andere zyde, geene wezenlyke voordeelen bedongen voor de Staaten of derzelver Bondgenooten, die men ook te Breda niet zou verkreegen hebben, en men behoeft geen fchrander Staatkundige te wezen, om te zien, dat de twee 1'chadelyke Veldtogten van  vereenigde nederlanden. 1%$ van 1747 en 1748, in welken alles verloeren was, de zaaken veel te rug hadden ge* zet, en dus dat de Vrede natuurlyk nndeeliger moest zyn, dan men te vooren had kunnen bekomen. Zoon. Ik hoop nu, dat de meeste rampen van dien ongelukkigen tyd voorby zyn. Maar, in 't voorgaande Gefprek hebt gy my gezegd, dat fommigen eenen toeleg hadden gevormd, om verandering in de Regeering te bewerken; werd deeze bedoeling ook voortgezet ? V. Het tooneel daar van wierd te dmfteldam geopend, alwaar eerst verfcheide gefchriften, als uit naam der Burgerye, in 't licht kwamen, (trekkende tot herltelling der oude voorrechten en willekeuren, ook hielden zommigen, waar onder de beruchte Jean Rousfet de voornaamfte was, beimeiyke byéénkomsien in zekere kroeg in de lange Leidfche Dwarsflraat en niet lang daar na werd de groote zaal van de kloveniers Doelen , door eenigen van hen ingenomen, nlG 6 waar  153 GESCHIEDENISSEN- DER. waar men aan de toegevloeide menigte, daaglyks aanfpraaken voorlas, ter beraaming van middelen van herftel in de Burgerlyke voorrechten ; ook werden 'er, uit dc wyken, Gecommitteerden benoemd, terwyl men zyn uiterfte best deed, om: veel Tekenaars voor hunne verzoekfehriften te winnen, ook wonnen zy eerlang het Scheepstimmermans gilde op hun zyde , al het welke zo ver liep, dat Burgemeesteren en Raaden,. den. 27 Augustus, afftand van de Regecring deeden, op behaagen van zyne^ Hoogheid, wien hier van. ten eerften- kennisfc gegeeven werd. Hier op werd deeze Vorst door de Staaten van- Holland gemagtigd, om, al ware bet ook door verandering in de Regeering te maaken,de rust in. Amfteldhm- te hcrftellem Z'. Ging dl; alles zonder eenige tegeiv flrcevihg zynen gang, en waren alle de Burgers met deeze zaak volkomen te vreede ? V., Verre van' daar, want eenige voornaa3je; Burgers^ ondernamen zelfs verzoek- * fchrif--  VEREENIGDE NEDERLANDEN. l$? fchriften te laaten tekenen , waar by dehandliaaving der tegenwoordige Regcering begeerd werd.. Doch de tegenpartye vond welhaast middel om den voortgang dier tekening te beletten,, waar door dezelve geheel geftremd werd, ook hadden eenige Leden der Regeering , den Voorftanderen van deeze tekening, onder de hand kennis gegeeven, dat zy zich- te vergeefs afftoofden, dewyl de verandering der Regeering toch niet zoude kunnen voorgekomen worden. — ■ ■■ Ondertusfchen kwam zyne Hoogheid, den & September in de Stad, zynde door eenigen reeds aan de tweehonderd roeden begroet geworden. Die Vorst wierd door omtrend dertig van*' de Gecommitteerden der Burgerye,. naar binnen geleidden verzeld: door een hoop van wel by de vierduizend Scheepstimmerlieden, voor welken een Oranje vaandel gedragen wierd , waar op men de woorden- voor Oranje en Fryheid' las. —Zyne Hoogheid^, zyn intrek in 't @ude-zyds Heeren logement genomen hebG r ben.^  Ï5* GESCHIEDENISSEN DER bende, werd 'er ten cerften door de Regecrende Biirgemëesteren begroet, cn gcduurendc zyn verblyF, op Stads kosten, onthaald. De Gecommitteerden drongen terftond aan op de verandering der geheele Regeering, die nu ook den 5 September volgde. ■— De vier Burgemeesters , werden ontflagcn , zonder weder herfteld te worden, doch uit de zes-en-dertig ontflagene Raaden , werden 'er negentien berfteld, by welken den Prins zeventien anderen voegde, welke nooit te voren in de Regcering geweest waren. 1 Ook ontfloeg zyne Hoogheid veele Leden van den Oudraad; als vier regeerende Schepenen, zeven oud Burgemecsteren , cn drie-en-dcrtig oud Schepenen , vervullende ter zeiver tyd, de plaatzen der vier regeerende Schepenen , met vier anderen. Z. Werd 'er ter zei ver tyd ook geen verandering in den Krygsraad verzogt ? V. Ja wel degelyk. Men begeerde een Krygsraad, waar in geen één Officier, zo min  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 15Q min uit de nieuwe als uit de oude Regecring zoude zyn. Zelfs kwam men hier ©ver zyne Hoogheid, 's nagts den 9 September, in zyn flaapvercrek ontrusten, zo dat de Prins genoodzaakt was , zyne Mem rot een Vryen Krygsraad te geeven, doch by welk woord Zyne Hoogheid egter iets anders fcheen te begrypen, dan het VolluEgter regelde dit toen alles naar zyn zin, en niemand , die aan de Oude of Nieuwe Regcering vermangfehapt was , behield zyn Ambt onder de Schuttery, of verkreeg 'er een. De Prins bevestigde het verrigte wel voor deeze keer, doch uit de Publicatie, die hy 'cr van gaf, was genoeg te zien, hoe zeer de onbetaamlykheden by veelen in deezen gebruikt, hem tegenilonden, en dat hy wyders voor deeze keer, de ongeregeldheden over 't hoofd wilde zien , onder voorwaarde nogtans, dat elk zig voortaan ftil en onderworpen , aan zyne Overheid zoude gedraagen, en de Gecommitteerden der wyfcen, zich, van nu af, van die en diergeJy- ke  ïfiO GESCHIEDENISSEN DER. Re Commisfien , ontflagen zouden rekenen. En federt geraakte de Stad allengs in rust. Z. Ik ben nieuwsgierig om te weeten, boeket met deeze zaak in de andere Steden zal afgeloopen zyn. V. Om u hier in te voldoen, zuilen wy ©ns eerst, met dit verhaal , naa Haarlem wenden. Hier dient eerst en voor¬ al opgemerkt te worden, dat het Volk in die Stad, na het affchaften der Pagten, nog niet volkomen, in rust geweest was. Zyne Hoogheid had, reeds in 't begin van Augustus, den Baron van Grovtjïins derwaards afgevaardigd, om de Vendels, één voor één, voor zig te ontbieden, en derzeiver bezwaaren in te vorderen, waar opde Prins eenige fchikking maakte, die den 10 in den Haag gedagteekend was, en vervolgends ,. te Haarlem, werd afgekondigd. —• Daarby. werd de Krygsraad veranderd,, en twee Kolonellen en de overige Officieren uit de Burgery aangeftekL Doch, in ftet begin van- September, flocg Mr. Remees  VEREENIGDE NEDERLANDEN. l6l Ftoris van Zanen, een Lid van de Vroed- fchap, aan zyne Mederaaden voor: „ Of men, uit aanmerking der beweegin>, gen in Amfieldam" (daar nu de verandering van Burgemeesteren en Raaden reeds gedaan was) „ zyne Hoogheid niet behoor„ de te verzoeken, om ook in Haarlem, zulks te voorzien op het Huk der Regee„ ring, als hy ten nutte van Stad en Land „ zou bevinden te behooren." De Vroedfchap nam geen befluit op deezen voorflag, doch de beweegingen onder het Gemeen bleeven daaglyks aanhouden. —— De Wethouderfchap befloot, Gfemagtigden van zyne Hoogheid te verzoeken, om dezelve te {lillen. Tegen het einde van September kwamen de Heeren Baron van Wasfenaar, en Willem Pauw, Raadsheer in den hoogen Raad, in de hoedaanigheid van Gevolmagtigdcn van zyne Hoogheid, aldaar aan. De gantfche Regeering had, reeds te vooren, even als hier te Amfieldam gefchied was, haare Ambten gefield ter be- fchei».  l6& GESCHIEDENISSEN DER fcbeidenheid van den Erflladhouder, waar op den 7 Oétobcr, op dcszclfs naam, werd afgekondigd, (als zynde daar toe door de Staaten gevolmagtigd,) dat de Vroedfehap voortaan uit 32, in plaats van 24 Leden, beftaan zou. Zeven Leden der Vroedfehap bleven van hunne Posten verlaaten, wordende het Volk verders tot ftilte en on* derdaanigheid vermaand. Die zelfde Heeren kwamen, met hetzelfde oogmerk , Van Haarlem naa Leiden, alwaar, met het begin van September, dezelfde beweegingen verwekt waren. Men hield aldaar by- eenkomfl-en, men koos Gekommitteerden, men ontwierp en teekende 'er Verzoekfchriften, waarvan 'er eerlang één aan de Regeering werd overgeleverd, en ook één aan zyne Hoogheid. — De Regeering fcheen wel te begrypen, waar dit heen wilde, maar toonde egter geene genegenheid, om vrywillig haare Ambten af te ftaan. Ook ontbrak het niet aan een groot aantal deftige Burgers, die voor de Regeering arbeid  VEREENIGDE NEDERLANDEN. tS$ beidden, dryvende, dat de zogenoemde Gekommitteerden der Wyken, buiten en tegen hunnen last, verandering der Regeering zogten. ——. Doch, het KoiTyhuis, daar men ten deezen einde teekende, werd door het Graauw met plondering gedreigd, waardoor dit werk geftaakt moest worden. 'De Gemagtigden van den Erfftadhoudcr, inmiddels eene keer naa den Haag gedaan hebbende, kwamen wederom te Leiden, zonder dat de Regeering als nog kon befluiten, h&are Ambten neder te leggen. —Doch het Graauw viel eerlang op de buizen van eenige Regenten aan, die niet dan met groote moeite door de Schuttery be- fchermd werden. De Burgemeester Joan yan den Berg werd, naa het Stadhuis gaande, zeer onheusch bejeegend. En eindelyk liet de Regeering zig overhaalen,- om haare Ambten neder te leggen. Den 18 October werd de gantfche Regeering ontflagen, doch op vier na, die ontflagen bleeven, allen weder hcrftcld. De Bur- gc-  16*4 GESCHIEDENISSEN DER gemeester van den Berg, één van deeze vier, en de Secretaris van Royen, hadden reeds te vooren hun cmtflag verzogt. — De laatfte werd egter eerlang tot Penfiönaris van de Stad verkooren , en is zedert aangefteld tot Secretaris van den Raad van Staate. Z. Dus blykt bet dan, dat het enkel een opgevatte haat van het Gemeen, tegen die Heeren, was, misfchien aangevuurd door zulken, die zig mooglyk in hunne plaatzcn zogten te dringen. Hoe ging het toen met de zogenoemde Gekommitteerden ? Hadden die toen afgedaan ? V. Deeze raakten, binnen kort, zo geweldig in den haat, dat zy, voor hun lyf bcdugt, teekenaars zogten te winnen, om t,e veiklaaren, dat zy zig alszins gedragen hadden volgends den last, hun door de Burgery gegeeven. Eenigen uit dien hoop maakten weder opfchudding, met, by nagt, te fchreeuwen, dat 'er Krygsvolk in aantogt was, welk men moest buiten hou-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. l6$.' houden, «*— Op den 16 November, met bet aanbreeken van den dag, rukte de Generaal Roufe, aan het hoofd van eene bende Dragonders en Zwitzers, uit de Lyfwagt van zyne Hoogheid, zeer onverwagt de Stad in, zynde hy, op 's Prinfen patent, 's avonds te vooren, om elf uuren, uit den Haag getrokken. Z. Hoe ging bet met dien intogt ? Verzette zig niemand daar tegen ? V. Eenige weinige Dragonders kwamen de Witte Poort in, even na dat de Schuit van zes uuren vertrokken was, en verzekerden zig voort van het gefchut, terwyl de andere Pelottons, die hen volgden, zig by de Poort en voor de Straaten posteerden. Dus trokken byna 1000 Ruiters en Soldaaten binnen, de Breeftraat langs, tot voor het Stadhuis, alwaar zy wel een week of twee by beurten post hielden, tot dat 'er fchikking op de Inkwartiering beraamd was. De Magiftraat deed hier op eene Publicatie afkondigen,. waarby elk tot rust  X6Ó GESCHIEDENISSEN DER rust vermaand werd. —• En om dezelve van kragt te doen zyn, kwamen de twee Raadsheeren, Vitnarhis en Beukelaar, benevens den Fiskaal en den Drost van bet Hof, nog dien zelfden dag in de Stad, met vier Dienaars, nemende hunnen intrek in de Burg, om naar al het voorgevallene onderzoek te doen. Den 18 begonden de Heeren van den Hoogen Raad het onderzoek van zaak-en , ontbiedende ten dien einde eerst eenigen, welke getuigenis van zaaken moesten geven. Den 27 van die Maand, hadden zy reeds zo veele bewyzen tegen eenen Pieter de Mikker, dat zy, deezen ontboden hebbende, hem des middags in een wagen naa den Haag deeden voeren, waar op eenige Spreekers het hazepad koozen. De Brouwer Lips en Boekdrukker J. W> de Groot, daarmede ©nder behoorende , werden den 4 December, met eenen Tapper P. Balthazar, op «ten Burg ontboden, en op dezelve wyze naa den Haag gevoerd. Den 6 van de vol-  XI.15.Pi.X. DE MILITIE KOMT TE 1EYDÏK BINWJ5JT.   VEREENIGDE NEDERLANDEN. l6? volgende Maand, trokken de Heeren ook weder naa ?j Hage, alwaar verfcheiden Lieden uit Leiden, door eenen Deurwaarder, werden gedagvaard, om getuigenis tegen de Gevangenen te geven. De drie eerstge- melden werden den 28 Maart 1749 gevonnisd, de één met het zwaard over het hoofd geftraft, en voor agt jaaren gevangen gezet, en daar na voor een gelyk getal jaaren gebannen. ■ De tweede tot eene tweejaarige gevangenis, en verders gebannen. — De derde werd voor twintig jaaren gebannen. Hiermede werd Leiden in rust gebragt. Nu zullen wy zien, wat 'er te Rotterdam voorviel. De zaaken kwamen aldaar niet tot dat uiterfte, hoewel het 'er aan geene -aanvoerders ontbrak. Drie van hun, die in het voorgaande jaar bet werk ook hadden aangevoerd, waren nu weder bezig met het opftellen van Verzoekschriften; en het teekenen van dezelve gefchiedde ten huize van eenen Snel. Men rekende, dat 'er den  jÖS GESCHIEDENISSEN DER 18 October al 700 Burgers geteekend had- den tegen de Regeering. Drie van de Regenten gaven nadruklykc verantwoordingen van bun gedrag in li Hebt, waarby zy hooge belooningcn toezeiden aan de genen, die de bun aangewreeven kladden, van Stads grond, Armen en Kerken benadeeld te hebben, of andere dingen konden bewy- zcn. . De bcrugte L. van der Meer, met eenige anderen, gaf ook eene verklaaring in H licht, om te toonen, dat zy in deezen -handel der genoemde Teekenaaren geen deel hadden, en zelfs dien Verfoeiden. Anderen Helden verzoekfehriften op, ten voordeele van de Regeering, en begaven zig daarmede naa den Haag. Intus- fchen was het eerstgeteekende Verzoekfchrift alreeds aan zyne Hoogheid overgeleverd, die daar op de bovengemelde Heeren Gemagtigden den 21 O&ober derwaards zond. Zy kwamen tegen den avond aan, en naa het Gemeenelands huis gereeden zynde, werden zy aldaar door de Regec- ring,  i-^^'eL!!C,rd,r,Xbm,Ste °"tWTers zoskrcllr,rt; ^ (n fc ; t "°lïe" *** de Vroed^"«Ulf* waren in &n h " ve" *g nog r.vee Veren-Ir (W -r «■te denkende d°°!: ^ Ede, Mogende Z &d *S Ven rlo *"--'ue3 oesa- ti üLJoU(-n zig vveder nn ^ ê , om aan den Prins verfla* r» «*««>«. dc„ vo,se„dcn dagn; senten wedM =a,„efte '9 Wn * «* Ré^n werden, d" t'erd * ^ \ XI. DEJEL. H /JC^ diC «ï« Vroed,  , tóei-ende de Gemagt.gden, «# bCVeS" ;„ d naa dan «4 te fc» dien zelfden dag, n* z. Was de Gemeente toen te M ede V.De Burgery fchcen, over Ut a^e l veel voegen in die verandeung e meen , veel s » die »n-; en vooral de dnfu, ^ onder ^ hóórde. — ^ » i.,.,,r;no' tegen ae vers* eene fégeVeiUaarrng o cgtcr v,n rande^ Hoofd-OHicier, niet fcKufaig bTêff. . « Archiv> ontflagen was, w* : Den volgenden oa= ». ttZJ"-.T L den Prins te , daar Cemr'el'cS de deeri* in de «« «ren. * T b in der Maand Odobev ont—, " r Si* naan zig 4 de voonge doïid fcer, I»» ,n M, „ene beweegingen zeel ttü gvreeSljUe onfctaddrts; dcot —  VEEEENici.S REMMtoKSBN. ,-j dat 'er Krygsvolk zou binnen komen Du- gerugr, hct 2y waiu. of ^ * brieven en berigten bevestigd, was a]s ec„ loopend vunr den ,3 door de stad ver'. P'-erf, en hielp de Burgers niet weinia aan ■et .norren. De„ , ; et Stadhn.s, vrmge,lde ^ den & ' " °" ',et Stad',l,is «t 'er van de zaak was? Doch k » doenend antwoord Bi* ° hnn„ n . H,er °P loof een hoop Bnrgers ,„ h Stadln veel o„ZInmgl,eids deK]fde »« Resteren. Het antwoord „n dêe^ë mCde 7 zynde, anskc ^ gemoederen nog meer gaande. P ^denboopvertiefdebee,,^1: 7"°°'■#***' **** Wnt gy venn;7 den wM beweegi„g d, v„5^a Bmgersv.o„ge„„MdepOOIt0],jCn(!cot£ ' Straks werd . d ^estad.a,,,,,^^ „^„J^ IJ a , «Ce-  Ï72 GESCHIEDENISSEN DER heek »9ügery op de Doele vergaderde, en zig ter vcdeediging van de Stad gereed maakte. Dit was ook, zo zy meeraden', „frfcg, want een gedeelte van de Sta.ts muur, bv de Doelepoort, omver liggende, w.,s de Stad aan die zyde zodaanig open, d|t ccn Kapitein van de Burgery 'er door binnen kwam, die van zyn buitenplaats gebald was, omdat ik tweede Kapitein de Croot alleen in de Stad was , cn de Kolonel der Schuttery in A^cUam woonde, zodat bet Gemeen zonder beuuur of toom was. Eg.cr wisten zy de ftuto ken gefchuts op de plaatzen, daar de atfc val te wagten was, aan de Haven, en 01 den gebrooken muur, zo wel te ftellen, dat zy meenden het te kunnen ulthouacn. De poorten werden zo wel gefiooten houden, dat 'er niemand uit of in kon, cn de Sleutels op de Doele gebragt, doch eindelyk, op voordel van Kapitein ie Groot, op het Stadhuis geplaatst. — lc.en den avond kwamen de ovenge B** a"-1 teins  'VERBEMGDE NEnERLAN»™. teins mede in dp Kt-nki * röAond;gd5 dat alle, vergeeten en vereven zou zyn, en ^f,H * koi™ndo buiten de Stad niott oCnnn,Q„, . - 8 ou,00<-en. worden. n,, meesters vroegen, 0f d* p » vrede 2mide„ ° ^"«^ «f»* "erkende d^VlT H S dppr  1-4 GESCHIEDENISSEN DER door zyne Hoogheid aan de Sluis gezonden, niet vennogten weg te zenden. Maar, fchoon de Kapitein Quarks dit fmaaklyk zegt te maaken, en werldyk twee Soidaaten deed in arrest nemen, het vond geen' ingang by de Burgers; de hoon, dien zy meenden geleeden te hebben, was te groot. _ Derhaiven vielen eenige Jongens en Wyven op deeze Soldaaten aan, ontwapenden hen, en bragten hun geweer met groot geder oP het Stadhuis. Hun Sergeant kwam boven by Burgemeesteren, vraagende, waar zy heen moesten? dezen gaven last, dat zy hunnen post aan de Sluis weder zouden betrekken, doch zy gingen voort na den Haag. — Intusfchen bleven de Poorten geflootcn, cn de Burgery ia de wapenen, geduurig vreezende, overvallen te zullen worden, te meer, wanneer er twee vreemde Oflicieren kwamen, d« beierden binnen geiaatcn te worden. Dn verbitterde het Volk dermate, dat zy noch het zeggen van den reizenden Bode, noch  VEEEENIGDE NEDERLANDEN. I?5 van de Regenten, noch den Brief van de Gemagdgden, geloofden. Dc reeds gemelde Kapitein Qiiarles moest meer dan ééns by de Heeren gaan, om het Volk te Tnlien, en wanneer hy berigtte, dat 'er last gegeeven was, om het Krygsvolk op te houden, werd het Gemeen nog woedender, en toen, laat in den avond, zig het gerugt verfprddde, dat 'er een deel Soldaaten te Haajlnxht gekomen waren, werd de verbittering uitermate groot, tot dat.'er 2.5 Man , naa Haaflregt getrokken , terug kwamen , met tyding, dat dit gerugt valsch was. Dien avond begon men eene by- eenkomst op de Doele te houden, welke met eene ter zaake dienende aanfpraak geopend werd, en vervolgends werden eenige Artikelen op 't papier gebragt. Men befloot ook den Heer Hoofd-Officier Moering, de Heeren de Moor, yan Rcvensbergen en y,y Aldenhoyen, te verzoeken, in de Doele te komen, hetwelk de drie laatstgemelden aanftonds deeden, en daar op F 4 a1-  j76 GESCHIEDENISSEN 6M gekommiéteerd werden, om een Verzoekfchrift aan zyn Hoogheid te ontwerpen, ten einde die de Regeering geliefde te bedanken. De Heer Moering, daar ook gekomen, verfchoonde zig met eene deftige aanbraak, beloovende egter dc Burgery met zynen raad te willen byilaan. De drie femelde Heeren verzogten, dat haar nog Irie Mannen mogten worden toegevoegd, getyk gefchiedde. Men befloot dan, &én volgenden dag, een Notariaai Verzoekfchrift te laatcn opftellcn, om zyne Hoogheid te verzoeken, in de Stad te komen, pf9 indien zulks niet docnlyk ware, Geneigden te zenden, om de gefchülen mt ° • n„ nir Verzocklchrift den weg te runnen. Uit den 16 gefteld zynde, werd 's avonds irt de Doele voorgelezen, en door een groot cetil Burgers onderteekend. Doch, onder het houden der Bedeftond, werd de Ulok geluid, hetwelk niet weinig ontfte tenis veroorzaakte, en nog vermeerderde de verwarring, toen, by toortslicht, werd 3.1 *  VEREENIGDE NEDEE LANDE iSTo I77 afgelezen, eene Mkfive van zyne Hoogheid , geteekend 16 Oéïober, waar in on';k/md werd, dat 'er Krygsvolk in aantogt m Gouda zoude geweest, of dat daarom alvoorcns door den Penüonaris Snel zoude verzogt zyn. Integendeel verklaarde zyne Hoogheid, dat door denzelven meer dan ééns verzogt was, dat de Stad niet alleen van Inkwartiering, maar zelfs van doortogt van Troepen mogt verfehoond blyven. Verders toonde de Prins zyn ongenoegen 9 over het gebeurde met de wagt Soldaaten aan de Sluis, eifchende , dat de twee gevangenen ontilagen, en de geweeren te rog zouden gegeeven worden. Hoe klaj-r deeze Brief ook fprak , egter was. de Gemeente 'er nog niet mede voldaan. Een Brief, door öurgemeesteren, den voorgaanden dag, aan de Afgevaardigden der Stad., in den Haag gezonden, hield men voor eenen ,Brief aan den Pr;ns, en het Want^uwen des wegens ging zo verre, dat Burgcmcesteren voor hunne Perzoonen en 11 5 hui*  Ï^S GESCHIEDENISSEN DER. huizen naauwlyks veilig waren. Maar in de Doele dage men 'er veel bedaarder over, en een Brief, weder naa den Haag gezonden , maar eerst bet Volk voorgelezen, ftil- de de ontevredenheid een weinig. De zes Afgevaardigden uit de Burgery, gingen den 17 naa *s Hage, om den Prins berigt te doen van den flaat der zaaken, en ook H0B denzelven het Notariaal Verzoek fchrift te bezorgen. Zy hadden gehoor op het huis in 't Bosch, mm En vertrokken , na zeer minzaam ontvangen te zyn, met berigt, dat zyne Hoogheid, binnen kort, deszelfs. Gekommitteerden zoude zenden. Dien eigen avond, op de Doele te rug gekomen, bragten zy tot antwoord, dat de Prins geen Krygsvolk zou zenden , dat het enkel een misverftand was geweest, van den Kwartiermeester Generaal, die Gouda in plaats van den Brul gezet had, enz. Men zag de blyken van dit gunstig befcheid welhaast door de gantfche Stad, daar alles in-, Yteugde en rust veranderde, Daags daar aan.  VEREENIGDE NEDFRLAND EN* tf$ tati werden de Poorten en Bruggen geopend, en eik begaf zig aan zyne bezigheid. ~ Inmiddels werd in de Doele gearbeid aan het opftellen van XVII Artikelen, die aan Heeren Gekommitteerden, welke den 26 te Gouda kwamen, terftond werden overhandigd. Deeze, na de zaaken omflandig onderzogt te hebben, vertrokken den ^ »*a den Haag, en kwamen den 1 November te rug, waarop den volgenden dag de Regeering veranderd werd, 22 van de cu_ de Vroedfchappen werden weder aangebeld, en 6 nieuwe in de plaats gefteld der genen, die van hunne posten omogen ileeven. En wat aangaat de XVII Artikelen, verfcheiden derzei.en werden togeftaan , en andere van de hand gewecz-n. — 2o nogthans, dat de Burgery, t^Jw,«*n te vrede zynde, de Gekommitteerden. van zyne Hoogheid plegtig- uitgeleide deed tot aan het Jagt, waarmede dezelven naa Gornicheva ftonden te gaan. Z> Was liet daar dan al mede onrustig ? 116 v.^  l8o GESCHIEDENISSEN DER V. Ja, aldaar was, door eenige Burgers, reeds in de Maand van July, een Verzoeki'chrifc aangeboden aan de Staaten van Holland, welk niet 'weinig onrust in de Stad had veroorzaakt. — In hetzelve werd geklaagd over het gedrag der Regenten, die de huizen, binnen de Stad, zedert het jaar 1733 , omtrent de helft hooger in de Verpondingen hadden aangeflagen , dan het Quohier derzelver in de Finantie-kamer van .Holland gelegen was. « Dus meenden de Burgers grootelyks benadeeld te zyn, en • in den tyd van 14 jaaren wel 56,000 Guldens meer betaald te hebben, dan billyk was, waaróm zy die Penningen te rug eischten. Zy veizogten dan, van dit opgeld ontflagen te zyn, en dat de Eigenaars van verfcheiden Pluizen, by het betaalen der Verpondingen van ieder een Biljet mogten hebben, om te kunnen zien, hoe hoog zyn huis of huizen waren aangelegen. Dit Verzoekfchrift, door 17 Burgers geteekend, werd aan Hunne £d. Cr.  VEREENIGDE NEDERLANDEN. l8l Gr. Mogcnden overgeleverd, die hetzelve fielden in handen van Regeering , om te dienen van berigt De Regeling had, op het ontwaar worden van het ongenoegen der Burgery, dezelve, eerst met goede woorden, tragten te ftillen. Zy had zelfs vastgefteld, dat die verhooging met het ordinaris Confent van het voorgaande, en het Extraordinare van dit jaar zoude ophouden, en de Verponding enkel, naar s Lands Quohier, zou worden ingevorderd. 2. Dit zou welhaast een bewys fchynen . dat de Burgers niet geheel en al ongelyk hadden * Hoe verantwoordde de Re^ee- ring zig by 's Lands Staaten ? V. Het Verzoekfchriit, daar ik van «eIprokenheb, verbitterde de Regeering te. gen. de Burgers. Zy vertoonde aan de Stapten, dat deeze verhooging diende, om de Kaagen, Straaten en Gooten te onderhouden, volgends eenpaarig goedvinden mn de Vroedlchap in ft jaar m# m ^ U 7 de  j82 gescmibdenissbw der ■de lasten van dergelyke Stadswerken, naar ouder gewoonte, eenpaarig werden gedragen, tot wel zyn van de algemeene Burgery. -. Dat zy, Regenten, ten onregte werden verdagt gebonden, als of zy van die Penningen geen behoorlyk gebruik gemaakt hadden, ten allen tyde zig aanbiedende, om aan de Gekommitteerden van zyne Hoogheid, of aan Hunne Ed. Gr. Mogenden, deswegens verantwoording te doen. , . ,Dat de Obligatiën, ten laste van de Stad, wel voor een vyfde verminderd waren, en men dus niet behoefde te twyfelen, of die Penningen waren ten mme van . de Stad hefteed. — Zy beklaagde zig wyders over den handel van de Burgers, die zig tegen hunne goede meening aankantten, en zelfs eene kopie van de Stads Quobieren in de Verpondingen géëfecht cn gekregen hadden. — De Burgers, nieïtegenftaande deeze verklaaring , weigerden , hunne Verponding te betaalen, waardoor de verbittering nog grooter werd. Eenige n van  VERKENIGDE NEDERLANDEN. 183 van hun, leverden op den a3 september weder een Verzoekfchrift in , aan den Drost en Pvegeering van Qornïchem, waarby zy verzogten, dat aan hun, ten hunne koste, gegeeven mogt worden Vifie en Kopie van 't Quohier, waarnaar de voornoemde Byflag was ingevorderd, 't zy het zelve te faamen met het Quohier der Verpondingen of afzonderlyk gemaakt was. En wyders nog Vifie en Kopie van al zulke Refolutiën, als tot meergemelde Byflag relatief, en by Hun Ed. Gr. Achtb. ten dien refpeeïe, van 1733 tot 1748 ingefiooten, genomen waren. ■ - Dit Vcrzockfchrift, door 50 Burgers geteekend, werd aan de Vroedfchap overgeleverd, en het gevoelen der Meerderheid was, dat de zaak ter befiisfing aan zyne Hoogheid gefteld moest worden, en dezelve "verzogt, om zyne Gekommitteerden dervvaards °te zenden. — Welk verzoek dan ook aan zyne Hoogheid gedaan werd. — Doch , daarmede werden de onlusten eer vermeerderd" dan verminderd, dewyl de Regcering cn  I?>4 GESCHIEDENISSEN DER 'Burgery elk hun ftrëhg vast hield. — Den 6 October beflooten de cerstgenoemden, om de Stads verhooging van de agterftallen af te nemen, de Quohiercn der oude en nieu^\ve Verponding te laaten alTchryven, en zelfs eene Kopie van den Legger uit Burgemeesters Kist aan de Burgers te beiiandigen. Doch ook hier mede waren deezen niet vergenoegd, om reden, dat deeze Kopie gemaakt was naar den Legger, uit de Kist van Burgemeesteren, daar hoofd noch flot aan was, en die dus niet voor egt gehouden werd. Waarom zy eene Kopie van het Origined, zo het in wezen was, verzogten. Doch de Regeering, die cle Gekommiticerden eerlang verwagtten, gaven daarop geen nader antwoord. > Den 4 November , kw,imen de Gekommitteerden van zyne Hoopheid aldaar aan. Na gedaan onderzoek, vertrokken deeze den 6 weder naa den Haag. Den ii kwamen zy te rug, en namen hunnen intick weder in de Doele. Den 14 ontüoegen zy alle de Vrocdfchap* pen  VEREENIGDE NEDERLANDEN. i*$ pen van hunnen Eed, en fielden 6 nieuwen aan3 bevestigende voorts de gantfche Magiftraat weder in hunne Posten. Z. Hoe ftond het met de verantwoordingen der Penningen in verfchil ? V. Ik weet niet, dat daarvan iet nader» bekend is, dan enkel het geen in het fiot van de Publicatie , op naam van zyne Hoogheid, geZegd word, hier in béïfaande: " Dat de Regenten en Ministers der Stad, „ om zo veel in hun was, te contribuëeren i, tot de rust en tranquilliteit, hebben ge„ declareer*, bereid te zyn, alle de Pen„ ningen , die zylicden refpeclivelyk uit „ kiMgt der Refoh.tie van Burgcmecstereri „en Vroedfchappen der gemelde Stad, in „dato 2 Maart, ,739, wegens eene'ge„ ringe verhooging van hunlicder 'frade„ ment, hadden genoo'.en , doch van we 1ii ker genot zy hebben gedefiiteerd, te bren» gen in Stads kas, ten einde dezelve ten i, nutte en profyte der gemelde Stad zou* dcn war In 't midden van December, ving men te Purmcrcnde aan met het maaken van Verzoekfchrifeen, die vierkant tegen eikanderen aanliepen, {trekkende het één tot verandering, het ander tot handhaving der Regeering. Deeze Yerzockfehriften waren de aanleidcnde oorzaak, dat daar Gemagtigden kwamen, doch niet voor den 4 February 1749, wordende, {taande het onderzoek, eenige Ruiters in Pui-merende gelegd, om de rust te bewaaren. -— De Gemagtigden kwamen 'er niet voor den 11 Maart te rug, en deeden, den volgenden dag, de beraamde verandering in de Regeering afkondigen, blyvende 'er drie van hunne Ambten ontflagen, en voords werden 'er, op verzoek der Burgery, eenige febikkingen gemaakt. Van daar trokken de Gemagtigden naa Alkmaar, daar de Regeering terftond de Burgery deed oproepen, om hunne bezwaaren , die ze hebben mogten, by de Gemagtigden in te bréngen  VERËENIGD» NEDERLANDEN. 193 gen. Na eenige dagen toevens kwamen 'er fommigen, die verbetering in eenige Gilde- keuren verzogten. De Gemagtigden keerden toen naa den Haag, en het liep aan tot den 21 Mey, eer ze te rug kwamen, om de Regeering te veranderen. Z. Gefchiedde dit, zonder dat de Burgery over dezelve geklaagd, of eenige verandering begeerd had? V. Ja. Acht Leden bleeven hier van hunne Ambten verhaten, hoewel naderhand één van dezefven door zyne Hoogheid, op den gewoonen tyd en wyze, tot Burgemeester verkooren werd, en in de afkondiging werd, niet het misnoegen der Burgery, als eene oorzaak der verandering opgegeeven 9 maar „ 's Prinfen toeleg, om de Steden te „ brengen in zulk eene Orde en Regee„ ring, dat, daardoor, derzei ver rust en » yoorfpoed mogt worden bevestigd." — ~. Te Hoorn was zelfs verzogt, dat de Stad van de Kommisfie verfchoond mogt blyven, alzo 'er geen misnoegen van de Burgery* Xf. DEEL. T 1 tc-  X04 GFSCHIFnF.NiSSEV DRU tegen de Regcering plaats had, doch, men moest ook hier eerlang befluiten, om het voorbeeld der andere Steden te volgen, cn de Ambten van Regeering te {tellen ter befchikking van zyne Hoogheid, De Gemagtigden kwamen 'er den 16 van April, en hoorden eenige Ingezetenen, die nogthuns. zo veel my bewust is, gccue klagten tegen de Regcering inbragten. — Na eenige dagen toevens, en te vergeefscb wagtcn naar bezwaaren, vertrokken zy naa Medcnblik, voorts na Enkhuizen, Edam cn Monnikendam, op alle welke Plaatzen zy zig cenigen tyd ophielden, en eindelyk naa den Haag te rug keerden. Nadat in Mey de Regcering veranderd was, kwam de Kommisfle te Hoorn te rug, daar de bezetting in de wapenen gebragt was, cn den 23°van die Maand werd 'er, om dezelfde reden, als te Alkmaar, de Regeering veranderd ; zeven Vroedfchappen bleven daar van hunne posten ontflagen, cn anderen in hunne plaats gefteld. Het getal der Boon- hee-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 195 heeren, die oudtyds uit de gegoedfle Ingezetenen plegen te beftaan, en waar uit negen Perzoonen geloot werden, die jaariyki Burgemeesteren kiezen, was in 1745 bepaald op 60, in 1748 vermeerderd met 24, ééh jaar daarna werden 'er nog 48 by<*evoegd, enbertonden,in 1750, uit een getal van i7o Perzoonen, de Vroedfchap daaronder begreepen. . Van Hoorn vertrok de Kommisfle naa Enkhuizen, daar het Gemeen hunne aankomst zo ongeern vernam, dat de mesfen hier en daar uit de fchedê raakten, en men dreigde met iTeenen te, fmyten, doch de bezetting hield her Volk in bedwang. . De verandering gefchied* de daar ook denzelven dag, of wel den volgenden. Twee Leden van de Vroedfchap bleeven alleen buiten bewind, wordende de overigen allen herfteld. —L Tl Medenblik, fchoon de Wechouderfchap te vooren verklaard had, geene verandering te behoeven, gefcbiedde het egter denzelfden dag, wordende de Vroedfchap 'Cr Van  ÏQÖ GESCHIEDENISSEN DER. oy 16 gebragt. Vier Leden bleven ontflagen, Edam en Monnikendam ondergin¬ gen hetzelfde lot. Ter eerstgemclde plaats bleeven 'er twee ontilagen, doch te Monnikendam werden ze allen herfteld ; ook werd daar een openftaande Burgemeesters plaats vervuld. Z. Ik zou haast gelooven, dat hier zekere Staatkunde agter fchool, om alle de Regenten, op naam van den Stadhouder, hunne posten te doen bekleedcn. Want wat kon het tot de rust toebrengen, daar geene onrust was, dat het éjne oogenblik de Regenten wierden afgezet, en het volgende oogenblik weder wierden aangefteld. Tc meer, daar, zo ik meen, alömme verklaard werd, dat de ontilagen Regenten in hunne» goeden naam gehouden werden ongekrenkt, en zelfs, des noods, in de befcherming van den Stadhouder genomen, hetwelk overbodig was in zulke Plaatzen, daar de Burgery zelve haare Regenten begeerde te houden. V. Her-  vereenigde nederlanden. 19** V. Herinner U het zeggen van Prins Mauriis, in 't jaar i<5i8, aan den ouden Vader Hoofd: Het moet 'cr nu zo mede door, de nood van 't Land vordert het. -— Dit gantfthe werk eindigde in Holland met de afkondiging eener algemeene Vergiffenis, die op den voorflag van den Pri„s in het be_ gm van Oéfober, j74g , werd ^ k digd. Z' Ging het in de overige Gewesten mede zo ? V. Op den 23 Augustus, x748, Wenf by een befloeren brief, de Magiftraat van meuwmegen veranderd, en deeze verandering der Regeering, nadat de bezetting W de wapenen gebragt was, aldaar openlyk afgekondigd. De Raad der Stad werd van I2 op ,0 gefield, en de Gemeensheden vermeerderd van 2o tot 3. De « bleef hier tamelyk bewaard f veelen hadden gemeend, dat de Regeex^g aldaar wel zou gebleeven zyn, nadat zy jn de Maand Juny befiooten had, benevens de 1 3 an-  I98 GESCHIEDENISSEN DER andere Leden van het Kwartier, het Graaffchap Kuilenburg, welk de Staaten van 't Kwartier van Nieuwmegen in het jaar 1720 gekogt hadden, aan zyne Hoogheid op te draagen. Doch zy vonden zig dcerlyk bedroogen. De Prins nam, na 't veranderen der Regeering te Nieuwmegen, door zyne Gemagtigden , bezit van 't Graaffchap, en ontving 'er de hulde en eed der Regeering en Burgery. Kortom, de gantfche Regeering van Gelderland werd genoegzaam gebragt op den voet, zo als zy was ten tyde van Willem den III. ■ Het baatte die van Arnhem niet, aifchoon de aanzienlykften uit de Burgery eene bezending aan zyne Hoogheid deeden , om de verandering der Regcering voor te komen. -— Dus ging het ook in Utrecht en Overysfel, alwaar de Stadhouder hetzelfde gezag verkreeg, welk Prins Willem de III. in de jaaren 1674 en 1675 van die Gewesten, en byzonder van het overheerde Utrecht bedongen had. -— Nergens viel min-  VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 109 minder verandering voor dan in Zeeland. Eén enkel Lid van llegeering te Middelburg werd bewogen, om vrywiliig afftand te doen. « Maar Friesland onderging eene verbaazende verandering, wordende de llegeering aldaar op eenen geheel anderen voet gebragt. Z. Indien daar zulke gebreken plaats hadden, welke dit vorderden, doet het my vreemd, dat de Stadhouder voorheenen daar aan niet reeds gearbeid heeft toen hy zyn gewoon verblyf in Friesland had. V. Dit was egter niet gefchied, mooglyk, omdat de magt van den Stadhouder daartoe te bepaald was, of dat hy, uit byzondere redenen, het niet raadzaam gedagt heeft, aan dat groot werk de hand te flaan. ' z nls mi in de Maand December, 1748, toen zyn Hoogheid zig in perzoon in Friesland bevond, gcfchiodde, door het overleveren van een nieuw Regeerings-Re£lement aan de Staaten, beftaande uit 61 1 4 Ar-  200 GESCHIEDENISSEN DER Artikelen , hetwelk terftond werd nfgekondigd. Alle de Regenten en Ambte¬ naars moesten het bezweeren, even als alle voorige Wetten, en wel met die bepaaling, dat zyne Hoogheid aan zig behield de nadere uitlegging van dit Reglement, zo als hy, by opkomende gefchillen, over hetzelve, naar gelegenheid van tyden en zaaken zou bevinden te behooren. Z. En werd de Eed op die voorwaarde gedaan ? V. Ja, en wat meer is, aan zyne Hoogheid werd daarenboven het regt tot de beftelling der Wethoudcren te Leeuwaarden en Franeker opgedragen, de twee eenigfte Steden in Friesland, die tot hier toe dit regt aan zig behouden hadden. In Groningen en de Omlanden werd het» door het geweld der Boeren, die gewapend met ftokken en knodzen de Stad introkken , doorgedrceven , dat aan Prins Willem den IV. alle gezag werd opgedragen,  VERE.ENIGDE NEDERLANDEN. £>OI gen, het geen Willem de III. bezeten had, en de moeilykheden werden daar niet geftild, voordat de Prins zig in Derzoon der. waards begaf, de Regeering veranderde en een byna geheel nieuw plan van Regeringsvorm invoerde. En hiermede liepen alle deeze onlusten ten einde, die eeniglyk ten uitwerking hadden, dat het gezag van den Erfftadhouder vermeerderd en vaster gemaakt was, en hy van de bepaalingen by voorige berigtfehriften, byzonder in Gelderland, Friesland en Slad en Lande ontflagen, zo dat hy niet alleen geiyk gefield werd met zyne Voorzaaten, maar zelfs boven hen verheven. De Algemeene Staaten hadden hem daarenboven, op het einde van het voorgaande jaar, opgedraagen het Erfftadbouderfchap over Staats-Braband, Vlaanderen en OpperGelderland; en ook verheeven tot Directeur, eerst van de Oost- en daarna van de Westindjfche Maatfchappyën. ZynQ Hoogheid aanvaardde die Waardigheden, 1 5 doch  202 (AO. 1749'J GESCHIEDENISSEN DER doch bedankte voor de wedde, hem daar» by toegelegd, benoemende in ieder van die zyne Reprefentantcn, gelyk gy in 't vervolg van dit Verhaal zien zult. Z. Zeker men lag den Vorst al vry zwaare en uitgeff rekte lasten op, welke eenen mensen, ja een Atlas zeiven, zouden doen bczwyken. -—— Wat gebeurde 'er verders in Staats zaaken ? V. Het eerst, dat daaromtrent werd tewerk gefield, was de vermindering van het Krygsvolk. De Waardgeïders, daar ik U van gezegd heb, waren in November, 1748, reeds afgedankt, en met den aanvang van 't jaar 1749, werd tot eene merklyke vermindering van Voetvolk en. Ruitery beflooten. Twee Regimenten werden geheel afgedankt, en in September volgde nog eene verdere vermindering , waardoor de Staat van Oorlog van 12,850 Man ontlast werd. Z> En was dit met genoegen van den Ssad-  VEREENiGDE NEDERLAWüEN. ^ Stadhouder? My dunkt, voorigc Stadfeoa. ders hadde" een geheel ander Plan. V. miUm de IV., in plaats van >et zig tegen, te verzetten, arbeidde 'er zelf aan ais kennende volmaakt den Staat des rf' Wdke alIe fpanrzaamheid volftrefct vorderde. — En fchoon het dee2£n ^ Saö §een s^atkunde ontbrak, geiyk gy ge. «enhebt, om zyn gezag te vestigen, boven dat van zyne Vöorzaaten, zo Ia* hy »g tevens toe, om de liefde des Volks te Winnen. — In Franhyl arbcid(]e fferk, om het Verdrag van Koophandel van i739, weder vernieuwd' te Wen' doch, dat Hof was daat toe nog ? L;eWCegen' ^ befloot de Koning * de Maand'November de Nederland ftbe Koopvaardyfchepen , by voorraad voor den tyd van 6 Maanden te onthef' ren van de betaahng van 50 stnivers vat, en bet regt op het inkomen van Zouten viseh te Hellen oo 12 Stui' vers de ton. _ 0och de gel-  204 GESCHIEDENISSEN DER gelfchen, in plaats van den Staat of deszelfs Ingezetenen te bevoordeelen, bragten hunne, bet zy gezogte, of gegronde, klagten ter Staatsvergadering in, wegens den overlast, dien zy voorgaven, dat twee hunner Oostindifche Schepen, op eene rcize naa China, door de onzen zouden gelceden hebben. Waarop de Staaten aan¬ namen, onderzoek te zullen doen, by de Bewindhebberen der Oostindifche Maat- fchappy. ■ De Raadpenfiönaris Gilles, de zaaken nu in rust ziende , befioot zig van zyn Ambt te ontdoen, gelyk by deed, beho.mende den Titel van Thefaurier-Generaal van Holland, op eene wedde van 24,000 Guldens, benevens eene andere, van gelyke fomme, als Oud-Raadpenfiönarïs, die hem te vooren was toegeftaan.. De lieer Pieter Stein, regeerend Burgemeester van Haarlem, werd, op raad van zyne Hoogheid, den 21 july tot Raadpenfiönaris aangefteld. Met den dood van den Heer IFillan Buys, Secretaris van Hol-  VEREENIODE NEDERLANDEN. 2Ü| Holland, die op den 10 February, in den ouderdom van 81 jaaren, overleeden wass verloor de Staat één' der bekwaamfte Staatsdienaaren van onzen tyd. Ook overleed, den 25 Maart, HenrikGraye, Luitenant-Admiraal van Holland. . Z. Hoe ging het nu met het invoeren van de Collecte der Gemeene Middelen, daar men toe beflooten had ? ,. V. In Holland maakte men daar toe alle nodige voorbereidzeJs. ■ In Friesland was by de invoering der fchattingen, of uit andere oorzaaken , nieuwe beroerte ontftr.an, die egter met geweld gefluit, en in fommige Steden met het ftraiTen van de muitemaakers , geftild werden. Dus kwam men daar ook tot het invoeren der Collecte, hetwelk ook gefchiedde in Groningen, Utrecht en Overysfel. Jn Gelderland en Zeeland hield men zig aan het ver- pagten. In Holland, daar het Plan van Collecte gevormd was, werd het egter niet in trein gebragt, zonder dat te Haarlem, 1 7 Am-  Ho6* GE iCIIIEDI!NISSEN DER Amfieldam en Rotterdam nog eenige opfchüddingen plaats hadden. In Enk¬ hulzen had men al de fchattingbriefjes byeen gezameld, en in een zakje aan Burgemeesteren gezonden, met byvoeging, van niet te kunnen betaalen. Maar ©p last der Staaten werden zy elk weder thuis gezon- den. Doch, nergens was de vrees voor hooggaande Beroertens fterker, dan te Haarlem. De Gemeente had zig daar groote voordeelen beloofd -uit het affcbaffen der Pagten, en was dus noode te beweegen, tot het opbrengen in déne reize van het geen, dat by de Pagten in 't klein en byna ongevoelig betaald was. VeeTen bleeven dus agterlyk , om de forame, op welke zy gefchat waren, te voldoen, ten deele uit onwilligheid, ten dee-- Ie uit onvermogen. Men begon dan, op het einde van dit jaar, in overweging te nemen, om hen, die nog niet betaald hadden, geregtelyk daar toe te noodzaaken. ^—'t-Gemeen, de lugt hier van krygen- de,  VERÉENICDE NEDERLANDEN. 20^ de, als ook van de invoering der Collecte, ftak de hoofden byëen. Men prentte eikanderen in , dat de Collecte ftreed tegen den wil van zyne Hoogheid, en dus niet moest gedoogd worden. De Regenten gebruikten alle nodige voorzorg, enlazen den 27 December eenen Rrief van zyne Hoogheid af, waarin de bandbaaving van de Collecte ten fterkften werd aanbevolen. Maar het Gemeen beweerde, dat die Brief verdigt was, en werd nog verbitterder, toen ten zelfden dage werd afgekondigd de invoering der Collecte, die met den 1 January ftond ,aan fQ vangen< - Ter veorkoming van oproer tegen Nicuwjaars-nagt, kwamen 'er, dien avond,op last van- zyne Hoogheid, 24 uitgeleezen1 Kaerels, met twee Officiers, in ftilfe, vermomd in de Stad, zig vervoegende aan het huis van zulke Regenten, die het meest < bedreigd waren, zynde van alles wel veorzien. De Trommels van de Burger-vendels waren aan de huizen der Ka»  2o8 GESCHIEDENISSEN DER Kapiteinen gebragt, en aan de Winkeliers het verkoopen van kruid en lood verboden. De Weeshuizen bleeven gefloo- ten; en dit en meer andere voorbehoedzelen waren oorzaak, dat de gevreesde Mieuwjaars-nagt in rust doorgebragt wierd, ook liep de volgende dag voorby, zonder dat 'er eenige moedwil gepleegd werd. —* Inmiddels waren, op den eerften dag des jaars 1750, op bevel van één' der Burgemeesteren, tegen den wil van den Prins, die 24. Man weder in ftilte de Stad uitgetrokken. Dit fcheen te ontydiger, omdat zy geen het minfte teeken hadden gegeeven aan den Wagtmeester der Dragonders , die voor de groote Houtpoort verborgen la*, en last had, in geval van onraad, verfcheiden Piketten, die op verfcheiden af- ftanden Honden, te doen aanrukken. Doch, den volgenden nagt, ziet en hoort by drie fnaphaanfchoQten by de Houtpoort, het beraamde teeken, afgaan. Hy ryd hierop, volgends zynen last, naa het eerfte  VEREENIGBE NEDERLANDEN. 20$ fte Piket, deelt daar aan de Ordonnantie Dragonders zekere verzegelde Briefjes uit, waar in ftond: Het is te Haarlem onklaar; welke tyding terftond, van Reteis tot Re- lais, tot Leiden toe , werd overgebragt. Kortom, den 2 January, 's morgens om zeven uuren, kwamen eenige Dragonders aan de Stad, rydende, ten getale van 50 Man, de groote Houtpoort in, tot voor het huis van den Burgemeester Deutz, die ontwaar wordende, dat eenige Burgers de poort wilden fluiten, den Ritmeester raadde, om met zyn Volk te rug te trekken, gelyk zy, na een kort verblyf, deeden. Z. Die handeling komt my voor, niet zeer geregeld in zyn werk gegaan te zyn. Het verwondert my, dat die Dragonders niet binnen bleven, want 'er zullen zeker meer anderen gevolgd zyn. Hoe ftilde men nu het Volk? V. Men wil, dat zy zouden gebleeven zyn, zo twee Piketten Voetvolk, die door bevel van zyne Hoogheid naa de Stad ge. fchikt  £10 GESCHIEDENISSEN DER fchikt waren met fchuiten, niet door het ys verhinderd waren geworden, om tyds genoeg aan te komen. Maar de Prins, vernemende, dat alles door verkeerde orders gefchied, cn 'er geen merklyke beweging in de Stad was, deed het Voetvolk naa den Naag te rug kecren. Binnen Haarlem was ondertusfehen de Burgery, zo wel als het Gemeen, ten uiterften verfchrikt over de aankomst van de gemelde 50 Dragonders. De Schutters, welke dien nagt de wagt gehad hadden, cn nog niet naa huis waren gegann, drongen éénen der Kolonellen, om nog meer Burgers in de wapenen te doen komen. ■ De Poorten werden gefloten, en bewaakt, en men Het zelfs niet dan met moeite de reizigers door. —- De gemoederen nu aan h gesten zynde , werd de aangevangen peiling der Waaren, die impost onderheevig waren, met geweld gefluit. —— En Burgemeesters zagen geen middel, om onüeilen voor te komen, dan met plegtig te ver-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. £11 verklaaren, dat zy geenc kennis van de aankomst van het Krygsvolk hadden gehad, welke verklaaring Burgemeester Deutz . vooraf reeds had moeten doen, doch de invoering van de Collecte wilde men evenwel niet gedoogen. Dus vonden Burgemeesters raadzaam, aan de Burger-vendels vryheid te geven, om hunne bezwaa. ren in gefchrift te Hellen, en aan den Prins te bezorgen Straks ftrèefde alles naa de Doele, om Verzoekfchriftcn op . te Hellen, en in die woeling werd 'er één tot Hand gebragt, beftaande uit 4 Artikels. Z. En wat behelsden die ? V. 1. Dat zyne Hoogheid Ópper-Financier van de Stad geliefde te worden. 2. Dat de Collecte mogt agterblyven, cn een ander middel in de plaats gefleld worden , volgends belofte van Burgemeesteren, en van den Baron van Groveftins, uit 's Printen naam. 3. Dat niemand wegens de Schatting voor de afgefchafte Pagten ge- cxe-  212 GESCHIEDENISSEN DER êxétmeéfi't en integendeel eene algemeene Doleantie mogt toegedaan worden; en 4. Dat de Ambten verkogt, of, ten behoeve der Stad , naar goedvinden, mogten bezwaard worden. Op deeze Punten moesten 8 Gemagtigden, die meest gemeene Burgers waren , fchriftelyk antwoord verzoeken. —- Zy begaven zig den 3 January op reize naa den Haag. —— De Gemagtigden van de Magiftraat waren vooraf Vertrokken, terwyl de Poorten nog fteèds geflooten bleven. —Zyne Hoogheid, nader berigt van de toenemende bewegingen te Haarlem gekregen hebbende, vond geraaden, Gekommitteerde Raaden daar van kennis te geven, welke beflooten, twee Heeren uit hunne Vergadering, Cuneus en de Gyzelaar, met den Fiskaal IVybo, derwaards te zenden. Op hun verzoek deed zyne Hoogheid het Voetvolk, dat reeds op weg was naa den Haag, den togt naa Haarlem vervolgen, het bevel daar over opdraagende aan den Generaal Majoor Oor-  VKREENIGDE NEDERLANDEN. 2.1$ Cornabè, die last had, de gemeene rust in Haarlem te berftellen en te bewaaren, en, des noods, geweld met geweld te keeren. ■ De Luitenant Poepel, te paard voor de groote Houtpoort gekomen, werd, fchoon hy verklaarde, brieven van den Prins aan de Regcering te hebben, niet dan te voet, en onder 't geleide der Schutteren, in en uit gelaaten. Hy had Burgemeesteren het Patent gebragt van *t Krygsvolk, welk nu op weg was. Doch men droeg zorg, dat zyne boodfchap geheim bleef voor het Volk. Inttisfchen werd het gerugt van den aantdgt van 't Krygsvolk hoe langer hoe meer bevestigd. Men riep en liep om kruid en lood. Men trok de brand- en doodklok. . Het hek buiten de groote Houtpoort, voor welke men het Krygsvolk yerwagtte, bleef geBooten, en agter 't zelve, naa de poort toe, hielden eenige Burgers de vvagt, die egter, op 't eerfte gezigt van eenige Officiers , welke vooruit gekomen waren , fchreeu»  2I4 GESCHIEDENISSEN DER fchreeuwende naa binnen weeken. Voetvolk, gevolgd van dezelfde Dragonders te paard, die daags te vooren in de Stad geweest waren, ondertusfchen genaderd zynde, bleef een ftuk wegs van bet hek ftaan, beflaande de breedte van 't plein, terwyl de Majoor du Perron, aan 't hoofd van 24 Zwitfers te voet, vooruit trok naa de poort. Voor het bek gekomen, riep by, tot driemaal toe, met luider ftemme, dat men hem openen zou. Doch by werd, door het klinket, met een musketfchoot, beantwoord. Straks daar op beval hy zyne Manfchap, gelykelyk, los te branden op de poort. En fchoon men fieTts in de lugt fchoot, werd de poort, terftond, door die van binnen verhaten. »t siot van 't hek werd toen verlust; de kleine deur der poort, met bylen° in fikken gehakt, terwyl men, om ruimte te maaken, nu en dan een' fchoot naa binnen deed, waardoor een Jongen a - 7odra 't Krygsvolk ^kwetst werd. zoaia. 3b *» mees-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. jftg meester van de Poort was, en de groote deuren opengearbeid had, trok hetzelve, om drie uuren nadcmiddag, naa binnen. ■ ■ De Burgers, die zig in en omtrent de Poort bevonden, waren allen, op 't eerfte fchieten, geweeken. Eenigen, die onder weg ontmoet werden, trokken af, op de woorden : Met uw geweer naa huls toe! Doch eenige weinigen hielden lTil, omtrent de Markt, zich van tyd tot tyd vertoonende, en fcheldende op de naderende Soldaaten. Eén van hun, lostte zelfs 't geweer op het Krygsvolk, zonder egter iemand te treffen. Du Perron herhaalde geftadig zyne waarfchuvvingen , dat men het geweer zou nederleggen, en eindeJyk beval hy, ook vuur te geven; 't welk, door het eerfte gelid van zyn Peloton, welk nu in twee gelederen gefchaard was, gefchiedde. Doch, alzo 'er nog niemand gekwetst werd, bleeven twee of drie van de ftoutften onder de Burgerye nog ftaan dreigen ; één van welken terftond daar  2l6 GESCHIEDENISSEN DER daar op doorfchooten werd. Kort hier op werden nog twee andere Burgers gefcbooten, dat zy het, eerlang, bedierven. En hier mede was de Markt fchoon gevaagd. »| Geweer der Burgeren, dat de Soldaaten, hier en daar, vonden liggen, werd door hun vernield. De Burgers, die nog op 't Stadhuis de wagt hadden, weiden van hunne wagt ontflagen, en trokken af, waarna 't Krygsvolk, in alles omtrent 300 Man fterk, 't Stadhuis en de Poorten bezette, en te voet en te paard, by boopen, door de Stad trok, om alle fameurotüngen voor te komen. Twee der gefneuvelde Burgers werden, daarna, by de beenen, aan de galg gehangen. De rust was nu in de Stad herfteld, en de CollcSis werd, zonder verdere moeilykheid, ingevoerd. Z. Hoe ftond het met de acht Gekommitteerden, die zig naa den Haag begeeven hadden? V. Gy begrypt ligt, dat zy niet vriende- Ivk  Xl.B.pJ.xr. ^ ™ **** <* » — TE HAABIEM  ■  VER.EENIGDE NEDERLANDEN. 2X7 lyk ontvangen wierden ; zy hadden zig , te gelyk met die van de Regcering, naa 't Verblyf van zyne Hoogheid begeeven; doch zyne Hoogheid gaf aan geen van beiden gehoor. Na dat die uit de Burgery wel een uur gewagt hadden , werd hun gezegd , dat zy den volgenden dag, ©m elf uuren , weder moesten komen. Zy hadden gemeend, hunnen intrek in het Logement van Haarlem te nemen , doch , dit hun misfende , moesten zy in eene Herberg een ander verblyf zoeken; maar , 's nagts om half twee uuren , werden zy allen van hun bed ge ligt, en gevangelyk naa de Voorpoorte gebragt, en elk afzonderlyk geplaatst. Zes werden 'er, na verloop van ruim twee weeken , 'ontflagen , de zevende , wat Iaater, doch de agtfte , dien men het fchuldigst bevond, voor 10 jaaren ten Lande uitgebannen. De Regeering had naderhand nog eenige moeite , om zig te verfchoonen, van de verdenking , als of zy XI. DEEL. K te  2IB GESCHIEDENISSEN DER cc flap geweest was in 't weeren der Oproerigheden. Hiermede van Haarlem aftoppende , zullen wy in het volgend* Gefprek zien, wat 'er elders voorviel. EEN.  EEN- EN- ZESTIGSTE GESPREK. I N H O U D. Onlusten over den Eed, door de IVynkopers t» doen te Amfleldam; te Rotterdam. Plundering van het huis van Gerrit Hagendoorn aldaar. Opfchuddingen in kleine Steden en Plaatzen; aan ^Helder en Huisduinen, 2V Zaandam. Verfóiillenie.Oudewater. Verandering van de Regcering aldaar IVyd- lopig verhaal van de Beroerte te Steenwyk* Groot-Brittanje doet afjland van het Asfiento-Verdrag. —. Handelingen met de Hoven van Dresden en Munchen. —— Vriendfchap met Frankryk aangekweekt Kerkelyke bewegingen te Nieuwkerk. i De Hertog Lodewyk van Brunswyk WoIfe,nbuttel aangejleld tot Veldmaarfchalk. <~» Doorbraken in de Lekdyk. De Prins ingehuldigd als Markgraaf van Veere en VH*. fingen, Penningen by die gelegenheid geflrooid. — Twist tusfehen de Kamer van Zeeland en de Kamer van Tienen in de IV. I. K 2 Maat*-  s20 geschiedenissen ser. Maatfchappy over de Vaart op Esfequebo. , Te Embden word eene Oostindifche Maatfchappy opgcrlgt. Brief-van de St aai en eau den Koning van Pruisfcn deswegens. Maatfchappy der vryc Britfche Visfchery in ■ Engeland opgcrigt. Plakaat , ter bevordering van de Haaringrisfchery. Vlaardingcn verzoekt, als eene bef ooien Stad aangemerkt te worden. Zorge van den Stadhouder tot herfel der Weeveryen. De Prins verklaart, gecne andere dan hilandfhc floff'cn te zullen gebruiken tot kleeding van zig cn zyn Hof. Aanmerking daar oyer.-'s Prinfn zorg voor den Koophandel.Zyn laatfie voor fel deswege aandeSt aaien. Bef uit der Staaten op het zelve genomen. Vader. Tc Amfieldam ontftond, in 't jaar l75o eene inerkclyke beroerte , over den Eed op den Impost der Wyncin De Wynkopers aldaar, waren ten uiterften misnoegd, dat hen dezelve niet, als naar gewoonte , in Admodiatie gegeeven wierd. Veelen verzogten zulks , doch vruchteloos, en daar men by den aanvang dér nieuw in gevoerde Colle&ê fteeds bleef weige-  VEREENIODF. NEDERLANDEN. 221 geren, den Eed te doen, was men, niet zonder rede beducht , dat 'er groote onlusten uit gevolgd zouden zyn. — Doch toen de meeste Wynkoopers, den 14 July deczesjaars, den Eed afgelegd hadden,liep aldaar alles nog zonder eenige opfchudding af. Maar te Rotterdam •ontftond dieswegens eene vervaarlyke beroerte. De Wynhandelaars aldaar hadden lang geweigerd den Eed te doen , doch daarentegen weigerden de Collecteurs, volgends hunnen last, in- en uitfiag-ceelen te geven , waardoor dan de handel geheel ftil Hond , en Pakhuizen en Zolders geflooten bleeven. In Amfieldam had men door dit middel eenigen bewogen , den Eed te doen 5 doch te Rotterdam hielden zy, verfcheiden weeken agter een, hun ftuk ftaande. Inmiddels zond men fommigen naa den Haag , met verzoek , om van den Eed ontheven te blyven , maar zy kwamen te rug, met berigt , dat de Eed volftrekt moest gefchieden. 't Voorbeeld der Amfleldammers, die daaglyks meer en meer aan de hand K 3 kwa-  £2-2, GESCHIEDENISSEN DER. .liwamen , deed die van Rotterdam bedugt zyn , dat hunne geheele Negotie verloopen iou. » Men kwam dan den 13 Augustus gezamenlyk overeen , een ernftig Vertoog aan den Prins te doen, op hoop van eenige verligring te erlangen. Dan , wat gebeurt 'er ? Inmiddels , dat dit Vertoog ter teekening werd rondgebragt , ondernam een Wynkooper, met naame Gerrit Hagedoom, Op den i7den den Eed af te leggen, waarop hy terftond de handen vol had , met het afleveren van wynen, welk den anderen geweldig in het oog moest fteeken. •—'t Graauw aangehitst door eenige Wynkoopers knegts , verzamelde zig eerlang in gtoote menigte voor zyn Huis en Pakhuizen i fmeet tegen den avond de glazen in Van zyn Woonhuis, overweldigde twee van zyne Pakhuizen, daar Stukvaten, Oxhoof- . den , en al wat men 'er vond, de bodem werd ingeflagen, , en duizenden van Hesfen verbryzeld , uitgezopen en geroofd. • De woede , hier zig verzadigd hebbende , ftoof  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 22$, ftoof weder naa het Woonhuis, dat naauwlyks was opcngeloopen , of twee Vpndelen Schutters voorkwamen de verdere Plundering. De woeste hoop verdedigde zig eenigen tyd met het werpen van flesfen, doch werd verjaagd. De fchade van Hagendoorn % begroot op byna 8240 guldens, werd hem uit Stads kasfe te goed gedaan ; en naderhand deeden aldaar , en hier, de meeste Wynhandelaars den Eed , in vertrouwen , dat het flegts voor één jaar zou zyn. Maar? tot nog toe word dezelve jaarlyks gedaan, of wel voor vernieuwd gehouden. —- In het voorige Gefprek heb ik u doen zien, wat moeite 'er was aangewend, om verandering in de Regeering te bewerken , die zelfde fpoorelooze geest begon zig nu op kleiner plaatzen te vertoonen. In bet jaar 1749 hadden die van de Helder en Huisduinen reeds een Verzockfchrift aan zyne Hoogheid overgeleverd , waar in ten fterkften geklaagd werd o\er de knevelaaryën en gewelddaadighedcn van hunne Relt 4 gen-  224 (Ao. I75°0 GESCHIEDENISSEN DER genten, fluitende met een verzoek, dat de Prins hen wilde doen beftraffen naar behooren. -— De Prins, de verdediging van Baljuw en Regenten gehoord hebbende , fprak dezelve vry, en vermaande de Opgezetenen tot den verfchuldigden eerbied; dan, het volk , hier mede niet vergenoegd, bleef morren. En in het begin van dit jaar 1750, dwong men zelfs de Regenten, die eenen Schoolmeester tegen den zin van de Opgezetenen hadden aan gefield , tot het afleggen hunner bedieningen , maar een poos daar na werden dezelven door de Staaten van Holland weder herfteld. Te Zaandam waren reeds , zedert de maand van Augustus van het voorige jaar, eenige Ruiters en Knegten gezonden, om 'er de rust te bewaaren, maar In dit jaar , werd aldaar een gantsch zonderlinge aanleg gemaakt , om verandering in de Regeering te bewerken. De voornaamfte Hoofdaan* leider was een Heelmeester te Oost-Zaandam, met naame Jan Pigge, en bekend als een  vereenigde nederlanden. 225 een gemeenzaam Vriend van den berugten Amfteldamfchen Raap, en zo men geloofde , was het op deszelfs aandryven , dat door Pigge , en anderen te Ooslzaanen en Oostzaandam , een Request werd rondgedragen , waar in begeerd werd, dat de Arabachtsheerlykheid der gemelde plaatzei! , voor eenige jaaren door de Regenten gefcogt , wierd afgeftaan aan zyne Hoogheid en deszelfs wettige Opvolgers inde Stad-, houderlyke Waardigheid. Een dergelyk Verzoekfchrift was ook te Westzaandam, voor de Ambachtsheerlykheid van Westzaanen en Westzaandam , opgcfteld , en door eenigen geteekend. Zoon. Wat voordeel wagtte het Volk toch van alle zulke verzoeken ? V. Men maakte het gouden bergen wys. De Scheepsbouwery cn de Handel van gezaagd Hout zouden een nieuw leven kryccn, en bloeien als voorheenen; kortom, alfes zou eene andere gedaante bekomen. —— De Regenten, die het Request ontvangen K 5 had-  t&6 GESCHIEDENISSEN DER. hadden den 3 October, fielden het antwoord eerst vier weeken uit, en vervolgends tot in January 175r. Inmiddels begaven zig eenigcn naa bet Loo , alwaar zyne Hoogheid zig toen onthield , om te vernemen, of hem deeze opdragt ook aangenaam zou zyn , maar de Prins wees het voordel met verachting van de hand. De Regenten gaven daarna ten antwoord, dat zy de hoogfle achting voor het Huis van Oranje , doch met de Inleveraars van het Verzoekfchrift niets te doen hadden, en daar mede was dit afgedaan. Z. En zo ik hoop , ook alle deeze onrusten. Men word moede, onder het verhaal van zo veele dwaaze ondernemingen, als door deezen en geenen gedaan zyn. V. Neen, wy zyn 'er nog niet mede ten einde. Te Oudewater was al zedert eenige jaaren verfcb.il ontdaan onder de Leden der Regeering , om eene zaak , die wezenlyk in zig zelve van geen het minde belang was. Eenigen van de Regen ten  VEREïSNlGDE NEDERL.W ij,. ,. £^ ten hadden aan den Luthcrfchen Predikant van /roerden vryheid gegeeven, om nu cn dan voor eene enkele keer, in de Hervorm, de Kerk van Oudewater te prediken , en het Avondmaal uit te declen, aan zyne Geloofsgenootcn , die aldaar in bezetting lagen. Z. Wel dit was immers niet te laaken ? Waren 'er nog , die zig daar tegen verzetten ? V. Ja , één der Predikanten, zeker geen verdraagzaam Man, nam dit zo euvel, dat hy 'er opzettelyk tegen predikte, niet zonder de Regenten , die dit hadden toegedaan , af te fchilderen als Mannen , die 's Lands Plakaaten overt eden hadden. Deeze namen de gelegenheid waar, dat eenige Leden van de llegeering, die met den Predikant hunne party waren , zig uit de Stad bevonden, om den Baljuw te gelasten, den Predikant in regten te vervolgen, maar de Baljuw begreep , dat dit befluic niet wettig genomen was, en dit gaf aanK 6 ki«  a28 GESCHIEDENISSEN DER leiding , dat de verdeeldheid tusfehen de Regenten nog grootcr wierd. Zy, die geweigerd hadden , den Luthcrfchen Predikant nu en dan tc laatcn prediken , de fterkften geworden zynde , weigerden het nu volftrekt. De onëenigheid hield aan tot in de maand Maart van dit jaar, wanneer de Baljuw en eenige Vroedfcbappen geen genoe en fchepten in de Nominatie der Wethouderfchap , cn aan den Prins verzogten , daar in verandering te maaken, het welk ook één der benoemden begeerde, met verzoek, dat hy 'er afgelaaten mogt worden. ■ De Prins zond Gemagtigden derwaards ; de minderheid, die voor het prediken van den Luthcrfchen Predikant geweest was, ftond haare Ambten af ter hefcheidenheid van zyne Hoogheid , en verzogt zelve ontflagen te zyn. Dit hun voorbeeld durfden de anderen niet weigeren tc volgen. De Gekommitteerden verflag aan zyne Hoogheid gedaan hebbende, kwamen in Augustus te Ou-  VER.EENI3DE NEDERLANDEN. 22$ Oudewater te rug , ontfloegen de gantfche Regeering van hunne Posten , en Melden nevens elf uit de Ouden , zeven nieuwe Vroedfchappen aan, waar mede de rust aldaar in de Regeering en ook in de Kerk herfteld was, dewyl de gematigden nu de meerderheid gekreegen hebbende , de zaaken in der minne gefehikt werden. — Nu nog één Toneel van Beroerten , behalven eenige, die uit dweepery haaren oorfprong namen, en fnoedig door kragt van redenen werden te keer gegaan. Het was te Steenwyk, daar de Beroerte, die uit Kerkelyke verfchillcn haaren oorfprong nam, ten hoogften top gedreeven werd. Z. ik heb daar mecrtnaalen van hooren fpreeken , en ben verlangende naar een verhaal van de zaaken, aldaar gebeurd. V. Reeds zedert het jaar 1745 was aldaar tusfjhen de Regeering en den Kerkenraad verfchil ontftaan , hebbende de laatften kunnen goedvinden , om , ter vervulling van eene openftaande Predikants-plaats, ecK 7 ne  *30 GESCHIEDENISSEN DFR ne Nominatie te maaken , zonder vooraf, volgends orde , handöpening by Burgemeesteren gevraagd te hebben, die, met reden, Zig daarmede beledigd hielden, en door de Staaten van Overysfel daar in gehandhaafd werden. —— De Kerkenraad vond zig dan verpligt, tot het maaken van eene nieuwe Nominatie, handöpening te verzoeken, en die verkreegen hebbende , traden zy tot een beroep ; doch de beroepene , van de Magiftraat verwittigd zynde , dat zy voornemens waren , de wedde te verminderen, bedankte voor de gedaane beroeping. Men moest derhalven weder tot eene nieuwe beroeping overgaan, maar by het maaken van de Nominatie daar toe , gaf de Regeering te kennen, dat zy geern eenen Predikant op het Tweetal gebragt zagen , die het meerendcel van den Kerkenraad niet aanftond. De Kerkenraad meende , volgends het Kerkelyk Pvecht, ongehouden te zyn , aan dit voorftel ie voldoen , en het gevolg was , dat het Tweetal geftaóg door  VEREENIGDE NEDERLANDEN* 23ï* door de Magiftraat werd afgekeurd, en men: in verfcheiden jaaren geen beroep kon. doen. In eene Gemeente van meer dan noo Ledcmaaten, en die nu maar éénen Predikant bad, was dit een al te zwaa- re post. 't Gefchil kwam dan weder voor de Staaten, die de Regeering , fchoon deeze zekerlyk het regt toen niet zo fterk. als te vooren aan haare zyde had, handhaafde tegen den Kerkenraad, welke egter,' gedekt door de Klasfis , weigerde een ander Tweetal te maaken. — Dit verwekte , ge * lyk gy ligt denken kunt , veel verdeeldheid tusfehen een aanzicnlyk deel van de Burgery en de Regecridg. De Burgery, handen aan *t werk fiaande, ftclde eenige Verzoekfehriften in , waarby zy herftel in de Regeering verzogten. De voornaamfte- Voorftanders van dit werk waren Herman Koops Fledderus , Pagter en Koopman aldaar , de Advokaat en Diaken Hillebrand Tutte!, en de Schipper Jan Thomasz. enz. Zy vongen het aan in het jaar 1749, in de maand  ÊJi GESCHIEDENISSEN D.ER. maand Juny, toen, zo als gy gezien hebt, Friesland en Stad en Lande vol Beroertens waren , om de affchaffing der Pagten , en men befpeurde te Steenwyk ook eenige beginzels van oproerigheid , die egter door inlegering van Krygsvolk ras gefluit werd. —— 't Verzoekfchrift , dat men opgefteld had, werd eerlang door 164 geteekend , en door 8 van deezen, die zig Gekommitteerden uit de Burgery noemden, aan de Regeering ter hand gefield, welke niet goed vond het te beantwoorden. — De gemelde Tuttel en Fledderus bragten het daarna aan Zyne Hoogheid , met verzoek , dat deeze de Magiftraat wilde bewegen, om 'er in te bewilligen , of de gefchillen tusfehen de Reseering en Burgery te willen beflisfen. —— Zy keerden , fchoon uitfiellend antwoord bekomen hebbende, tamelyk vergenoegd naa Steenwyk te rug, terwyl inmiddels veele anderen verklaard hadden , te willen gehouden worden , als of zy het Verzoekfchrift geteekend hadden. Dan dee-  VËREENIGDE NEDERLANDEN. 233 deeze Kepéfc by de Regeering merklyk in *t oog- ook klaagden de Onderteekenaars dat zy , by de inlegering en doortogt des Krygsvolks, boven anderen , bezwaard wier- den Nadat de Militie vertrokken was, gingen zy verder , en beflooten , zonder verlof, ja tegen order van de Regeering, een Vendel Schutters op te regten, om' volgends hun voorgeven, by gelegenheid, ter eere van .zyne Hoogheid, daarmede op te trekken. Z. En van dit Vendel zullen zeker de gemelde Perfoonen de Hoofden geweest zyn ? v- Ja , Fledderus was Majoor , en de meeste andere Gekommitteerden waren Officieren onder dit Vendel , dat men den naam gaf van de Oranje-Vry-Kompagnh De Regeering , die hier niet veel goeds van kon verwagten , bragt te weeg , dat veelen , die haar waren toegedaan, een ander Vendel opregtten , waar van één der Burgemeesteren het Hoofd was. —- Dit laat-  *34 GESCHIEDENISSEN DER laatfte hield de Nagtvvagt op het Stadhuis,, hetwelk men den anderen niet wilde vergunnen. Inmiddels lieten die van de Oranje Kompagnie, by Trommelflag, de Ingezetenen nodigen op een half vat Bier , ten huize van Fleddcrus , hetwelk de Regeering zo kwalyk nam, dat zy de trom op het Stadhuis in verzekering deed brengen» die , egter , tegen bctaaling van acht gulden te rug gegeeven werd. -— Dan, voor dat men dezelve te rug had , deed men met eene andere Trom omflaan, wordende de Tromflager door eenige Officiers der Oranje Kompagnie , waar onder Fledderus, geleid , die zig hier door fterk in den haat bragt by de Regeering , en die het met haar hielden , zodat hy, op zekeren nagt, met eenige anderen , vöorby het Stadhuis gaande , na eenige woorden en wederwoorden , door de Burgerwagt geflagen en verjaagd wierd ; zelfs werd 'er op hem cn de zynen met fcherp gefchooten , waar door zyn dochtertje en eenige anderen gekwetst werd.  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 235 werd. Tuttel en Fledderus begaven zig daarop weder naa den Haag , om hunne kiagten by zyne Hoogheid te brengen, cn £e gelyk uitfpraak te verzoeken op het Smeekfehrift. Zyne Hoogheid zond he Smeekfchrift aan de Regeering, om hem te dienen van berigt. Naauwlyks waren deeze twee weder twee dagen te huis geweest , of Fledderus werd door twee Officieren van 't Regiment van Jilua, waar van toen een gedeelte binnen Steenwyk lag, in eene Herberg , over zyne deur, vastgehouden , en daar na door de Burgerwagt, op de Stads Gyzelkamer , gezet , zonder dat men iemand by hem toeliet. Zyne Vrouw begaf zig naa zyne Hoogheid, die zig toen in Friesland bevond , doch haar gefchrift, waarby zy verzogt, dat haar Man op vryë voeten gefield werd , werd den Staaten van Overysfel in handen gefield De Secretaris van Steenwyk bevond zig toen insgelyks te Leeuwaarden, om den Prins het berigt van de Magiftraat, op het Verzoek- fchrift  2.%6 GESCHIEDENISSEN DER fchrift der Gekommitteerden , over te leveren. Z. Hoe ging het met den Advokaat Tuiiel, bergde die zig? V. Dit zult gy zo hooren. —— Bebalven Fledderus werden 'er, in 't begin van Janitary 1749 , nog twee anderen gevangen , hunne Vrienden hielden toen op nieuw by den Prins op ontflag aan,maar dit gefchrift werd weder in handen gefield van de Regeering, en op het Smeekfchrift van Fledderus Huisvrouw kwam voor befcheid: —— „ Dat zyne Hoogheid , het berigt der Staa„ ten ontvangen hebbende , in haar ver„ zoek niet kon treeden , maar de zaak „ overliet aan den gcwoonen Regter." Z. 6 Hemel ! dit was zo goed als een doodvonnis voor hem ! V. Daarenboven keurde de Prins de verandering der Regeering goed, die onlangs op de gewoone wyze gefchied was , fchoon hy 'er in 't voorgaande jaar zwaarigheid in gevonden had. Men befloot daaruit, dat  VEREENIODE NEDERLANDEN. 23? dat de Prins de Regeering geheel was toegedaan , en bedreef daar over openbaare vreugde , waar in egter de Gekommitteerden , noch hun aanhang geen deel namen. De Kompagnie , die door Burgemeesteren opgcregt was , trok ook, met zonderlingen zwier , door de Stad. Eén der twee laatstgemelde gevangenen werd nu voor drie jaaren tot het Landfchaps Tugthuis te Zwolle veroordeeld , maar de ander werd, zcdert losgelaaten. Fledderus was in¬ middels meer dan ééns verhoord, doch daar verliepen meer dan drie maanden, eer hy gevonnisd werd. Eenige dagen te vooren werden nog twee Gekommitteerden vastgezet , Tuttel en Vogelzang, en eerlang vervoerd naa Vollenhooye , daar men ook den Schipper Jan Tliomasz. gevat had., * 0m dien zelfde" tyd , werd Fledderus uit de Gyzelkamer , daar hy tot hier toe gezeeten had, gebragt in een' afzigtelyken Kerker, ontvangende twee dagen daarna bet vonnis des doods, en hy werd in gevol-  23$ GESCHIEDENISSEN DBR. volge het zelve , op den 24 April, op dc gewoone Geregtsplaats , buiten Steenwyk , opgehangen. Z. Dit verwondert my niet zeer ; de haat van wraakzugtige Regenten is niet ligt te ontgaan. Weet men ook den inhoud van zyn Vonnis? V. Daar in werd hem ten laste gelegd t Dat hy , zynde reeds te vooren, om on1 dernomen' Vrouwenkragt , in hegtenis^, nn en daarna , voorvlugtig geweest, in 't jaar 1748, oproerige vergaderingen, ten X zynen huize gehouden, 't gemeene Volk „ befchonken, en, door zyne Vrouw,, aangezet bad , om eerst tot zynent de gla- t zen in te flaan. Dat by één der „ eerfte Opftelleren en Tekenaaren ge1 weest was van een Verzoekfchrift , ftrek" kende tot verandering van de geheele l wyze van Regeeringe; en dat hy, voor'„ gevende voor den Prinfe te yveren , ook " anderen tot tekenen aangezet had. M Dat hy zig, op eigen gezag,zonder kenn. » nis  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 23 „ nis dei Smten en zyner Hoogheid, en „ tegen den wil der Wethouderfchap van , Steenwyk, gefteld had aan het hoofd van eene zogenaamde Kompagnie ; dat hy de „ Trom had doen roeren , om Volk toe „ deeze Kompagnie te werven, en toen de Trom op het Stadhuis gehaald was, ee„ ne andere doen gebruiken , de eerfte, of „ geld daar voor, met bedreigingen , van „ éénen der Burgemeesteren te rug vorde- „ rende. > Dat hy, by nagt,aan 't hoofd s, van eenig opgeraapt Volk, de Burgerwagt „ gehoond , Gekommitteerden boven 1 Bur„ gemeesters onder ! geroepen , en eenen „ gevangenen , met geweld , uit handen „ van 't geregt, geholpen had." —• in deezen ftand dei zaaken, zynde Fledderus gehangen ; zittende Tuttel en anderen gevangen , en zynde veelen gevlugt, vond de Magiftraat geraaden, het beroep van een' Predikant met geweld door te dryven , doende nu, met meerderheid van ftemmen, hetzelve ligtelyk vallen op den perfoon, dien  240 GESCHIEDENISSEN DER dien zy zedert lang begeerd hadden , welke het beroep eerst aannam , doch inmiddels elders beroepen wordende , 'er voor bedankte. Men beriep toen fpoedig daarna eenen anderen. Inmiddels hadden de Vrien¬ den van den gevangenen zig alweder vervoegd by zyne Hoogheid, die eerlang beval, dat men de zaak der gevangenen in ftaate zou houden , en den voortvlugtigen vryheid laaten, om zig, onverhinderd, in de Stad te onthouden. Tuttel, en de Schipper Jan Thomasz. waren» voor dit bevel , weder naa Steenwyk gevoerd , en het is meer dan waarfchynlyk , dat , als de Prins de regtspleeging niet geftuit had, Zy even als Fledderus zouden gehandeld zyn. . 't Liep aan tot de maand van Augustus , eer de Prins Gemagtigden derwaards zond ; zyne Hoogheid benoemde daar toe den Baron van Haarfolte en Fredrlk Robert van Lotkum , Burgemeester der Stad f en Secretaris des Graaffchaps yan Zutphen. Tuttel, Jan Thomasz. en  ƒ VERENIGDE NEDErLANÖEN. hi Vogelzang , welke laatfte nog te Foltenh*. re zat , werden terftond onder Borgton ontflagen. Zedert werden de Wethouders en Gekommitteerden uit de Burgery tegen eikanderen gehoord. ■ Eindelyk deeden 's Prinfen Gemagtigden een nieuw Reglement op de Regeering afkondigen, waarby in fommige opzigten , voldaan werd aan, het Verzoekfchrift der Burgery. De twee nieuw opgeregte Burgervendels, werden beiden vernietigd , c„ ieder tot ffilte vermaand , waar na de Heeren vertrokken. Z. En daar mede was die zaa een ontwerp »-  VERÈENIGDE NEDERLANDEN* 2SD*t gemaakt was, en hetwelk niet dan tot nadeel der Hóllandfclie Haaring-visfehery kon {trekken. -— Het Parlement had, daarna aan die Maatfchappy, die den naam had, van de Maatfchappy der vryë Britfche Fisfchery , en wier hoofdfom op 500,000 ponden fterlings begroot werd, een Ociroi verleend voor 24 jaaren, het welk door den Koning bekragtigd was, ook werd daarby, uit 's Konings inkomften, eene verëering van 30 Schellingen 's jaars, van ieder half last Haaring, aan de Reeders toegelegd, voor den tyd van 14 jaaren ; doch langer niet, mids men zig hield aan de punten van 't Octroi. Ook had men aldaar, ten zelfden tyde, beflooten , de Walvischvangst fterker voort te zetten. —- Ten opzigte van de Haaringvaart, om die beter dan voorheen te doen gelukken, lokte men eenige Hollandfche Visfchers derwaards, om het welk te verhoeden, de Staaten in de Maand Mey, 1750, een ftreng Plakaat uitgaven, waarby, gelyk. meermaals ge- fchied  E&? GESCHIEDENISSEN DER fchied was, aan alle Ingezetenen van deezen Staat verboden werd, zig, zonder verlof van hunne Hoog Mogenden, of van de Kollegiën ter Admiraliteit, in vreemden dienst ter Koopvaardy of Vislchery te begeeven, en aan die genen, die zig reeds in vreemden dienst mogten verbonden hebben, werd belast, dien terftond te verhaten, en binnen twee maanden te rug te keeren, op verbeurte van lyf en goed, en onder bedreiging van eeuwige ballingfchap, xo zy afvveezig bleeven , dat hun hunne Trouwen en kinderen zouden worden toegezonden, die midlerwyl geen aalmoefen van Aalmoefeniers of onderftand van Diaconen zouden ontvangen. Elk, die iemand bewoog, om in vreemden dienst te gaan, «ou, voor ieder perfoon, verbeuren 300 Guldens, boven goeddunklyke ftraffen. Ook werd de uitvoer van ledige Haaringtonnen, Duigen, Hoepen, Want, Dryftuig en Pekel insgelyks van nieuws verboden. En, tot aanmoediging van de Haaringvaart, die, (dit  VEREENIGDE NEDERLANDEN. z6§, (a*it waren de woorden der Staaten,) vaa buitenlands met afbreuk gedreigd werd. werd de Haaring van de Visfchery deezer Landen, die reeds vry was van alle inkomende regten, ook van alle uitgaande regten ontheven voor den tyd van drie jaaren, dat naderhand nog door 's Lands Staaten verlengd is. ■—, Ook iïonden de Staaten van Holland aan de f'aaring-reeders en die van de Yslandfche Visfchery de vryheid toe van alle Imposten op alle middelen van verteeringe, die op de Schepen ge» bruikt werden. Z. Door alle deeze voorzorgen, gepaard met den vlyt onzer Visfchers, kon Engeland, dunkt my, nimmer beftand zyn, om tegen de Hollanders te merkten. V. Ten minften men hoopte, dat dit het gevolg zou zyn. Vlaardingen, het allermeest belang in de Haaringvaart hebbende, in Holland, gaf zig, om deezen tyd, tot betere voortzetting van die Visfcheryj (z© zy zeiden,) veel moeite, om als eene  £64. GESCHIEDENISSEN DER beflootene Stad te worden aangemerkt, gelyk voorheenen gefchied was. Z. Wat kon dit tot vermeerdering of vermindering van de Visfchery doen, of Flaariingai een beflootene Stad of een open vlek was? V. Mooglyk meende men, dat Vlaardingen, dit voorregt genietende, meer en gegoeder bewooners zou krygen, die als Reeders het hunne ter bevordering van de Visfchery zouden toebrengen, doch het geen gelegenheid tot dit verzoek gaf, was, dat de Stede Gaardingen, by de invoering der Collecte van de gemeene middelen op de verteering, zonder Hoofdcollecïeur was gelaaten, en onder de Hoofdcollecteurs van Dglft 0f Schiedam gebragt, daar zy, ten tyde der Pagters, hunne penningen regelregt aan het Komptoir van Delft plegen te brengen. Hier kwam nog by, 't geen wel het voornaamite was, dat, by de nieuwe Ordonnantie wegens den Impost oP het Zout cn op de Wynen, verklaard was, dat geen Zout,  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2.6$ Zout , Wynen , Mee en Azynen, uit zee komende , anders dan in eene beflootene Stad , zouden mogen worden gelost ; cn daar het Zout inzonderheid nodig was voor de Haaringvaart, en dikmaals te vooren te Vlaardingen plag gelost te worden , zo bewoog dit de Regeering deezer Stede , haare bezwaarnisfen daar over in te brengen ter Vergadering der Staaten van Holland, met ernftig verzoek , om daar van onthecven te worden , cn, ten opzigte van 's Lands Imposten , van het dryven van allerlei neering en handel , ook van de Brouw- en Zoutkeetneeringen , als eene beflootene Stad te mogen worden aangemerkt , doch zy verkreegeu daar op geen antwoord naar hun genoegen. Niet alleen de Zeevaart en Visfchery, maar ook andere takken van beftaan van Neêrlands Ingezetenen te verbeteren, en in voorbaanden bloei te brengen, was bovenal de zorg van wylen zyne Hoogheid, milem den IV. In de maand May, des jaars r745, Was door dien Vorst reeds XI. DEEL. M oezj.  266 GESCHIEDENISSEN DES. een voorftel gedaan, tot herftel der Weeveren in het gemeen, en in het binder die van zyden ftoffen , ter gelegenheid, dat aan hem, door de Gemagtigden der Zydcnweeveryën te Amjlcrdam vertoond was , hoe de Zydenweverycn daar vervallen waren , zedert het uitvoeren van weef- en werkgcreedfehappen , en den invoer van vreemde zvden Moffen, welke zy verzogten, dat beide verboden mogten worden. Hoogheid Helde dit verzoek aan de overweging der Staaten, te gelyk verklaarende: dat hy , ter aanmoediging van de Intand" fche Weveryën, beflooten had , voor zig "en zyn Hof en bedienden, niet dan In% landfche Zyden , Wollen en andere Stoffen te gebruiken , welk voorbeeld hy "hoopte, dat door de-Leden der Vergadeen door de Landzaaten in \ gemeen ? mogt worden nagevolgd." " Z. Dit was waarlyk regt Vaderlandseh ! Was dit van eenig gevolg ? V De al te vroege dood van den Vnn* ver-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. zfy verhinderde het voordeel, dat de Natie re- . den bad daar van te vervvagten. . Wel is waar, da Staaten beflooten, eenige maanden laster, om den uitvoer van eenige Weversgereedfchappen, op eene boete van 2000 guldens en verdere ftraffen te verbieden. Ook werden Regenten en Ambtenaars wel verzogt, het voorbeeld van zyne Hoogheid te volgen, en zig van Inlandfche geweeven ftoffen , tot kleeding van hun en hunne bedienden, te bedienen; dan dit is, helaas ! ras weder buiten gebruik geraakt. Schoon dit loflyk voorbeeld van den Prins nog werkt op den geest van eenige waare Vaderlanders, die zig van niets anders bedienen , maar dit niet algemeen zynde brengt zeer weinig toe tot herftel der al te' deerlyk vervallen en verwaarloosde Fabrieken. Hoewel ik geloof, dat, als men 'er zig met de borst op toelag , het by hee weldenkendst gedeelte der Natie algemeenzou kunnen worden in trein gebragt, mids dat dan ook de Fabrikeurs en Arbeidslie-  £68 GESCHIEDENISSEN DER. den zig met yver en naarftigheid toeleiden , om aan die wehneenende pogingen te voldoen. Doch , het verbieden of bepaalcn yan den invoer van vreemde ftoffen is voor eene Republiek , die door de Kommercie beftaan moet, niet wel doenlyk, en het is geheel iet anders, of een Koopman aan de kommisnen van zyne Korrespondenten voldoet, met vreemde ftoffen te ontbieden cn weder te verzenden , dan of hy goederen voor zig en zyn Huisgezin zelf van buiten ontbied , of Inlandfche goederen gebruikt. Maar, om hier van af tc flappen, moet ik n zeggen, dat ik vreeze, dat alle de zaaken,Dhier toe behoorende, te verre vervallen 'zyn, c" n0S daaSelyks 20 vervatten, i dat 'er geen herftel meer te hoopen is. • Willem de IV, ik herzeg het, is te vroeg geftorven , om ons Gemeenebest al dien dienst te bewyzen, dien hy 'er wel aanhad willen toebrengen, bepaalende zyne zorge niet alleen tot herftel der Weeveryën, maar ook van den gchcclen Koophandel , waar van  ve-reenigde nederlander ^ ^hy dit waare denkbeeld had, dat die de Tri llTeil ,lec be!ioud des* tlY kende het v.*™è. ^ uei vcuai, en zo.t naar dp. ^kv vaSjd00i.Iiemdcii Vader ""f'1"' Sr00te,J"IS • van « uite,,t aa,lMa„g voo, „et ,icve' Vaderland te wezen. V. 'S prinren V00rfteJ ^ ^ deezen Inhoud : „ Dat zym ^ " hCt mVaa^ van het StadJ]0u. - « dcrfchap deezer Landen, niets rneer ter " ?iaite genorae" dan onder den ze » gen van God Ahnagtig , de Repuhlkk " ™ baare" V00^n bloei en fiorifanten w lhat te belPcn bellen , e« oin het M * „ zei-  4r0 GESCHIEDENISSEN DER „ zelve te eiTedtuëeren , in liet byzonder 3, had gemeend, dat zulks behoorde te gc„ fchieden door de Kommercie , één der 9J voornaamile zuilen van de Republiek, m „ een' beter ftaat te brengen. Dat, 1 gelyk hem aan de ééne zyde niets meer 5,'had gefmert, dan door de daaglykfche „ klagten te vernemen het verval van de „ Kommercie deezer Landen, en de confi„ derable progresfen , welke daar in door andere Landen gemaakt waren , by zo "ook, aan de andere zyde, niet meer had '„verlangd, dan iets te contribuëeren , 't geen tot herftel van de Kommercie van „de Republiek aanleiding zou kunnen egven. Müat zyne Hoogheid-, ten dien einde niet verzuimd had, al een' geruimen tyd u gcleeden, te vernemen naar ervaaren en kundige Kooplieden , om zig bchoorlyk te doen informeeren, zo op den toeftand "waar in zig de Kommercie bevond, als 0P de middelen , om die te redresfeeren. w r „ Dat  VEREENïGDE NEDERLANDEN. 271 „ Dat daar in had gereusfeerd , en dat * die Kooplieden , zig daartoe met allen „ yver hadden geappliceerd, doch de groo» te omflag van het werk en andere ver„ hinderingen hadden belet, dat zulks zo„ ras niet had kunnen gefchieden, als de 99 importantie van de zaak wel verëischt „ had. „ Dat zyne Hoogheid als nu het genoes» Sen «ad, aan H. H. M. voor te Helle» „ en over te geeven eene Verhandeling, „ over den Koophandel van de Republiek 99 d~r Vcrëenigde Nederlanden , aan zyne j» Hoogheid ter hand gefield , waarin de'* zeIve gevonden had zodaanige Reflectien „ en Ideën , zo voor den tegenwoordigen „ toeftand van den Koophandel van deezen „ Staat. als wel inzonderheid over de raid„ delen , die tot redres van dien zouden m moeten worden aangewend, dat Hoogst„ dezelve had gemeend, deeze Verhande* linS aan bïinne II. M. te moeten prefen- „ teeren. Dat zyne Hoogheid in ge- M 4 „ mei-  272 GESCHIEDENISSEN DER l melde Verhandeling had gevonden een l voorftel tot een Porto Franco, ten opzig* te van die goederen en koopmanfehap" pen, welke een objeft van de generaale " Kommercie uitmaaken, en ook voorts tot " eene conüderabele verligting in de lasl. tèn van de Kommercie , 't geen zyne " Hoogheid confidereerde, de eenige middelen te zyn, om de Kommercie in het " j and weder te doen hcrlccvcn , en de " Kommcrcianten in ftaat te ftellen, tegen anderen te kunnen negotiëeren , en den " Koophandel na deeze Landen toe te trek- " ken Dat het zelve aan zyne Hoog- u Ueid' zo wenfchelyk en voordeelig voor " dc Kommercie van de Republiek , ais " nuttig en noodzaaklyk tot het Maintien " van den Staat zynde voorgekomen , en « hetzelve Pl« of Verhandeling bevonden "hebbende, zowel gecalculeerd en ingem met de tegenwoordige Conftitutie " van zaaken , dat Hoogstdezelve verder ;;niet k0n nalaaten, hetzelve opdeun.  VEREENIGDE NEDERLANDEN. » drukJykfte wyze aan H. II. m. te recom„mandeereri, met inilantie, dat H. H. M." „ daar op ten fpoedigften geliefden te deli" * ' Cffrcn ' mt ^ Soest van cordaat99 hgld ' daar °p ZOdaamge attentie en re" fltóU8n maakende ■ ^ de gewigtigheid „ van de ftof, en de noodzaaklykheid van „ bet redres en van de verbetering der zo s, zeer vervallen Kommercie requireerde. " bouwende , dat de Bondgenooten » daar van geperfuadeerd , zig dien aan„ gaande met den eerden zullen bekwaah men, om met postpofitie van a/Je byzon« dere inzigten , alleenlyk beöogende bet * algemeen belang , te nemen zodaanige „ beilzaame Refolutiën, waar door aan zy„ ne Hoogheid de gewenschte preuves zou„ den worden gegeeven, dat deszelfs yver „ en attentie ten besten van bet algemeen „ in deezen geadhibeerd, hun H. M. niet „ onaangenaam zyn geweest. —— " Wen^hende zyne Hoogheid, dat deeze 99 DcIlbe«tiën tot een gelukkig effedt mo^ 5 „ gen  274 GESCHIEDENISSEN DER .en worden gebragt , als confidereerende " dezelve deeze zaak van dat gewigt, dat " van de confervatic en bet herftel van de " Kommercie naast God dependeert het be" houd en wclzyn van den Staat, en, dat " zyne Hoogheid daarom met reden konde " verwagten en hoopen, dat, volgends zyl nè gedaane Inftantiën , met verwerping * van alle vooröordeelen , de ingreduin■ ten enzwaarigheden, die zig hier m nog "zouden mogen bevinden , niet alleen zullen worden uit den weggenomen, maar " ook tot wclzyn van den Staat, ten fpoe" doften zal worden gercfolveerd , ten ein" de°met het toekomende voorjaar nieuwe l fchikkingen ter executie gebragt mogen „, worden." '' - Hunne ft. * op dit gewigtig punt gedelibereerd hebbende, bedankten, met rede, zyne Hoogheid voor deszelfs vaderlyke sonc en'oplettendheid voor het belang van" den Staat , en het deel , dat dezelve tWe te neemen in't herftel van de Kom- mei'--  VEREENIGDE NEL)i' RLANftENV ^ mercie ; wordende voorts Copie Van die Propofitic en daar in gemelde Verhande -" Img, volgends befluit van H. II. M. gedrukt zynde, gezonden aan de respe&ive Kolleg>ên ter Admiraliteit, en dien daarby aangefchreeveu , om dezelve, onder opzigt en beituur van zyne Hoogheid , als Admiraal Generaal deezer Landen , nader te onderzoeken , de punten tot herftel en verbetering van den Koophandel, daarby opgegeeven, met den anderen rypelyk te ovenveegen , en daar uit te formeeren zodaank-e Concept-Plakaaten , Reglementen, Lystcn, enz. als zy , tot bereiking van 't heilzaam oogmerk van zyne Hoogheid , meest die,* llig zouden agten , en vervolgens van het gerefolveerde in eene Conferentie aan H. H. M. Gedeputeerden kennisfe te geven , opdat na gedaan rapport by H. n. M, daar op zou kunnen warden gerefolveèrd * zo' als meest dienftig zal geoordeeld wor. den ; ook werden Copiën gezonden aan de Staaten van de andere Piovintiën. . zyw M & m  %7S GESCHIEDENISSEN DER „e Hoosheid had , ten zeiven dage , dit voorftel mede gedaan ter vergadering van hunne Ed. Gr. Mogenden, die daar op hetzelfde befuit namen. Z. Deeze Verhandeling , daar de Prins van fpreckt, moet zeer merkwaardig geweest zyn ; ik verlang zeer derzelver Inhoud te verftaan , en de gevolgen van deeze zaak te vernemen. V. Schoon dit Stuk zelf zeer uitgeftrekt is , zal ik u , ter eere van de Stellers en van den overleedenen Stadhouder, die ei alle zyne pogingen toe aanwendde, zo kort mooglyk 'er eene fchets van geeven , en daarmede ons volgend Gefprek aanvangen. TWEE-  TWEE- EN. ZESTIGSTE GESPREK. INHOUD. Inhoud der Verhandeling over den Koophandel yan het Vaderland, en deszelfs herftel. Bezendingen der Kooplieden deswegens aan den Prins, om hem te bedanken. Verfchillende oordeel en eyer dezelve. Oordeel yan de Admiraliteit** Kollegiën in Holland. Verfchillend begrip van de Admiraliteit in Zeeland. 1 Verhaal yan de ziekte yan Willem den IV. Zyn dood. • 'Algemeene drotfheid daar over. Karakter yan deezen Prins. Zyn Lyk word, op kosten van 't Gemeene Land, te Delft ter aarde befteld. M7 Zoon*  geschiedenissen wb* zo o n» Sro=dig *«» * » mMine" ' „»n*r om de «m.llig van uwe belof1 dat gy myden Inhoud der VerbandeLi , aanbande den ftaat des Koophandels mJani, en de middelen tot deszelfs herftel, zoudt mededcelen. VAD eb. In die Verhandeling «as, omtre„t het eerfte pv,nt, den ftant des Koophandels betreffende , door de Koophede, die daar over gezamenlyk geraadpl egd aie , , ,, . Dat dezelve, hadden , geoordeeld. ■ » • mprlilvk vermindeiu, „ zeden *5 > nierklyl* ^ ^ en in veele takken verloopen was. DJch om de redenen van dit oordeel » Z* » ontwen , werd eerst onderzo^, , „elke de oorzaaken geweest waren , vaar ïrd Handel zig, eertyds, hier te lane: " sti»d had? Deeze hield men . tusfcnen net r»^ j  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2^ van Europa ; rt welk den wederzydfchen Koopluiden gelegenheid gegeeven had , ont hunne overvloedige waaien herwaards te brengen , en tegen anderen te verruilen; waardoor hun de moeite en 't gevaar van lange reizen befpaard werd. 2. De onyrugthaarheid des gronds, en de behoefte, daar uit ontftaande 5 door welke , de nyvere Landzaaten werden aangezet,om by vreemden te gaan zoeken, 't geen zy thuis niet bekomen konden. 3. De Vischrykheid der nabuurige Zeeën , waardoor men gelegenheid had^om de onvrugtbaarheid en engte des gronds te boeten , en zelfs , met .denovervloed der Vangst , uitheemfchen handel te dryven. . Onder de zedelyke of Staatkundige oorzaaken, rekende men: 1. 't verleenen van Vryheid yan Godsdienst, welk vecle Ingezetenen der nabuurige Gewesten herwaards gelokt had. 2. 't Be fchermen yan verdrukte en vervolgde Vreemdelingen, een beftendige grondregel van denStaat, Hier- door waren ook veele Vreemde*-  2SC GESCHIEDENISSEN DER. delingen herwaards getrokken , die, bchalven ban geld en goed , ook veelerlei konften, wcetenfebappen en handwerken, Her te Lande gebragt hadden: al t welk den handel had deen bloeien. 3- De gèfleldheld der Regeeringe, en daar vut volgende Vryheid in den Burgerftaat, die met poogde, dat iemands leevenof goed afLg van eens anders willekeurige mag, 4. De onzydige oefening des Regts omtrent grooten en kleinen, Vreemdelingen en Inwooner, En 5. de WysHid in t StaaU' trouw* 't nakomen de gemaakte verbindtenisfen, en, voor*de voorzigtige zorg, om zig buiten Oorlog e Indelende^ te ve.eke.en -welke drie laatfte oorzaaken, niet mmdei d n de n-.n veele vreemde Kooplieden twee eerften , veeie wt om zig hier te komen nebewoogen ba", ">u ^ \ Onder de toevallige, of yan derzetten. — U werd gerleld : Uiten komende ooi aak , x. Dat de Koophandel, in armer verwaarloosd of verdreeven werd , toen  VEREEN1GDE NEDERLANDEN. agj «en , hier , de regie middelen ter hand fioeg, om dien te doen bloeien. De ver, volgmg om den Godsdienst, in verfchcid™ Landen, dreeven de Koopluiden ma «n Land, daar zy hun geweeten vry beeeven mogten. 2. De langduurige Burgerde oorlogen, eerst in Frankryk, töen k Dmtschland, in Engten elders, hadden daar den Koophandel belet; hier gevestigd. 3- Dat Spanje en Portugal, terwyl de Staat met hun in oorlog was , hunne zeeman verwaarloosd hadden , terwyl men ze hier «1 eenen ontzaglyken ftaat had weeten te houden. Na d„, de coraal;cn £ dos Handels alhier aangetoond te „ebbe,, word, in de Verhandeling , verder ' Wrkt : Dat de natuurlvke oomaken »og genoegzaam dezelfde „aren , ab eer. tvds. Alleenlvk „aren de monJen & «ere,, merkelyfe ondieper en 'twen, „et i„. £„ nhloope,, der Sc„e. Pen bezwwHj* fflaak,e ; ook hadden wy de  232 GESCHIEDENISSEN DER de Visfchery in de naaste Zeeën gemeen met anderen: waar door de Haaring-;, Kabbeliaauw- en Walvischvangst verminderd was. 2. De Zcdelyke of Staatkundige oorzaaken waren allen nog in volle kragt. 3. Doch de toevalïigen hadden mcrkelyke verandering ondergaan. De vervolging om den Godsdienst was opgehouden ; de versgang , welke men , buiten 's Lands, \ oor den Koophandel, plag te hebben , verminderd. De uitheemfche Mogendheden yvcrden , om ftryd , tot voortzetting van den Koophandel , Visfcheryen en Handwerken.. Al 't welke onzen Koophandel geen' kleinen krak gegeeven had. De Engelfchen waren de eerften geweest , die , nu eene eeuw geleeden , Wetten hadden gemaakt, enkelyk {trekkende , om den Koophandel van deezen Staat tot zig te trekken ; daar men, geene halve eeuw te vcoren, de WolIe nog herwaards plag te voeren , 't geeft nu ftrengelyk verboden was. De meeste andere llyken hadden dit voorbeeld gevolgd,  VKREENIGDK NEDERLAGEN. 283 volgd, hun best doende, om ons den bandel te onttrekken. En deeze poogingen, al bleek fchoon nog niet, dat de Handel hier te Lande, afgenomen was, moesten ons aanzetten , om voor deszelfs behoudenis, met allen ernst, te waaken. Doch om, niet eenige naauwkeurigheid, te bepaalen , of en in hoe verre ieder tak van Koophandel afgenomen ware, zou men, vervolgde de Verhandeling, veel lichts kunnen fcheppen , uit de boeken der Admiraliteiten , waarby blykm kon?watvan • elke Koopmanfchap, voor en na, inen uitgevoerd was. De Admiraliteiten hadden zeiven, in 'tja3rir45jerkend5dit de Handel , zedert veele jaaren, zeer vervallen was. Elk , die van den Handel beftond, had 'er den mond vol van. in de Voornaamfte Kooplieden , Hond een geweldig getal van Winkelhuizen ledig. Die Ammidam voor vyftig jaaren gekend had, ftond er over verfteld. >t Bootsvolk was fel** Cr' Men VOcr »" , «et de voortbreng. fels  284 GESCHIEDENISSEN DER fels van het Noorden en de Oostzee, het Land voorby, naa Frankryk , Spanje, Portugal en Italië», en van daar Noord.vaards te rug ; daar men , ceriyds , deeze beiderlei Gewesten, uit de Pakhuizen onzes Lands, plag te voorzien. AmjlcLlam was, nog voor weinige paren , de marktplaats van Indigo en andere Verwrtofien : nu vond men 'er fchier geene overblyfzels van. Duitschlani trok, zedert eenige jaaren, de Franlche, Spaanfche, Portugeefche , en Italiaanfche waaren regelregt, en liet ze, te AUona, en te Hamburg , aankomen. Uit Lourdeaux was , in 't laatfte jaar, driemaal meer Suiker , Koffy en Indigo , gevoerd naa Bamlurgt dan naa deeze Landen. Hennip' Vlas , en andere Oosterfche Waaren werden, 't Land voorby, Westwaafds gebragtIn Spanje, waren geene Hollandfche Huizen van Koophandel meer. Onze Landsluiden hadden maar weinig aandeel meer in de laading der Gallioenen, en onze Handel op de Levant was fterk afgenomen. De Katoen-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2S5 toendrukkeryën, Suikerbakkeryën, en andere Trafiquen, onlangs, in Hamburg cn Breemen, cn zelfs in Brabant en Vlaanderen opgeregt , waren ook bewyzen van 1 verval des Handels, hier tc Lande. Doch , onaangezicn alle deeze redenen, vond men luiden, die dreevcn , dat onze Koophandel nog in denzelfden (laat was 3lS voor dec*e»- Zy bouwden hier op ; r. Dat de in- en uitgaande regten, 't Waaggeld, 't Lastgeld op de Schepen, de resten op de Verteering, enz. niet-waren verminderd, t. Dat de klagten der Koopluiden niets beweezen ; alzo de winden dezelfden, doch alleenlyk onder meer Perfoonen verdeeld waren. 3. Dat de pragtige Levenswyze der Koopluiden veel kostte en reden tot klaagen gaf. M,ar ' deeze redenen werd, in de Verhandclin* te regt aangemerkt, dat de aanwas of ftand-' houding der inkomende regten geen bewys was van eenen bloeienden Koophandel «Heenlyk bleek 'er uit, dat men meer overtel-  a85 GESCHIEDENISSEN DER. t0,lige vreerado waren behoefde; welke be- J£ vetmeetderd , «J "le, do« de toenemende [.ragt, ten deele, dool de „ v , n van den ftrengen Winter des jaars ! die den invoer van veele uitheem. ,740, die den m de fcl,e levensmiddelen t n de , —k"de rrtesien -ei en rr^^^ ^ zek1; ; „ in de Verhandeling) zo onze Sol ma een belfond, in een' invoer ::tte waaien, zoi^iy,^--- voozdee,iS , ^^"J^ Dat de inkomende regten niet v bewees , derbalven , niet , dat de waren , bewees , Bloeien- i „„,^1 niet vermindeid was. m Koophandel n et ^ ftjmd_ de Koophandel, kon allee r -«««oasfen der uitgaanae i<-b honden of >b men de jaa. bcweezen worden Doei . , del «edteeven hadden door deehu""e%te"tw Ut veel verdeling en ni, ze Landen, t wcik- v voorfloeg, de inkomften der Ad'. Hjiraliteiten te verminderen : doch men had dit werk altyd zeer moeilyfe gevonden in ons Land , welks gelegenheid aan 't water zo wel als net verfchillend belang cn regtsgebied der Gewesten en Steden , zo veel aanging gaven tot Huiken ; waarop men ook *o veele ko.'stgreepeii ujtgedagt had , dat 't met dan door buitengewoone middelen zou kunnen vorkomen; om welke middelen in >t werk te ftellcii, de Gewesten en Steden de handen in <én behoorden te flaan." Men ging vervolgend* over, tot het voorflaan deezer middelen, die beftaanmoesN 4 ten;  SQ6 geschiedenissen der ten : i. rn 't verzwaaren der ftrafTe op de fluikeryen ; die, fomtyds, in 't eerloos verklaaren, in 't bannen, en in 't dooden be* liaan, en zonder oogluiking uitgevoerd worden moest, o, In 't verleenen van meerder ruimte tot onderzoek, vooral als men vermoeden van bedrog had. 3. I" maaketl van nieuwe Ordonnantiën, omtrent allen, die tot het losfen van goederen gebruikt werden. 4. In elk verlof te geeven tot het aanbrengen der fluikerijen , met belofte van ftrafvryheid voor de medepligtigen. 5. I'* de paspoorten te laaten by de goederen, die langs de Rivieren inkwamen. 6. In de inkomende regten, alleszins, als een Generalkeiis, niet als een Provinciaal middel, te behandelen, ten welken einde, 'c gezag der Adrairaliteits - Kollegien behoorde gehandhaafd en gefterkt, en de Wethouders deiSteden, by eede, verpUgt te worden, om den Convooibedienden de behulpzaame hand te bieden , zulken , vooral, die zig aan fluikery fcbuldig gemaakt hadden, niet van 't jtegi sgebïed derAdmiraliteiten aftrekkende voor  VEREFiNIODE NEDERLANDEN. 2Q,f de Schcpens-b nken. De Admiiaïitiken zouden zig, insgclyks, by ecde, moeten verbinden, om 's Lands regten te doen zetten op eenen eenpaaiigen voet, zonder de oogluiking, die door fommigen gebruikt moge worden, terftond, na te volgen; waartoe ook eenige Reglementen, omtrent der zeiver bedienden, zouden moeten worden gemaakt. De inkomften' der Admiraliteiten zouden , wyders, blyven beftaan, in de regten op die foort van goederen, welken nog zouden belast b'yven; in de Lastgelden op de fehei pen, en in het Zegelgeld. En nademaal, volgends het tegenwoordig ontwerp, de reg. ten, ten ftrengften, zouden moeten worden ingevorderd,- vertrouwde men, dat deeze inkomften niet alleen niet vermindereu ; maar zelfs merkclyk vermeerderen zouden, alzo men reden bad, om vast te Hellen , dat van meer dan de helft der goedei en, welke thans binnen deeze Landan gebragt werde.i , geene noemenswaardige Regten werden betaald. Vervolgends gingenen,in de Vei handeling, ^ 5 AVer,  10 GESCHIEDENISSFN DER over , tot het optellen der voordeelen, die uit de invoering van dit Ontwerp te wag* ten ware». ■ He Koophandel zou niet alleon voor verder veiloop bewaard worden; maar 't was te hoopen , dat hy merkelyk zon aanwasfeu. De Scheepvaart zou ook, naar gelang , toenemen ; en beide Koophandel en Scheepvaart zouden eikanderen doen aanwasfen. De r.f- en aanvoer dier goederen , welken de Porto Franco genieten zouden , zou veel vertiering geven. Men zou wederom in '» bezit raaken van den handel van 't Noorden naa 't Westen, en te rug. Men zou beletten , dat d:e van Hamburg, Lufyek en Preemen , de Dcaun, en andere handeldryvcKde Volken, ons geen verder nadeel toebragten , cn den handel ran andere plaatzen , in zyne opkomst , kunnen fmooren. 't VLTiretrJeren' van den bu'tenlandfchen lnndel zou cok den binnenhui:ifchert doen aanwasf-n, veelerlei menfehen aan middel van beftnan helpen , cn voor Weeveryen en Handwerken voordeelig zyn, De Soop-man zou , ten rainfUn, altyd voordeel  VEKEENtGDE NEDERLANDEN. £0$ trekken van 'c ontvangen en verzenden; e» van 't uitzetten zyner pumingen onder vreemden. \ Verzekeren en 'c wisfelen zou ook toenemen. De vermeerdering van den geldhandel zou onze Landsluiden beletten 9 hunne penningen in vreemde Fondfen te beleggen , en 'c Zeevaarend Volk zou overvloediger worden, nanr gelang, dm de Koophandel en Schcepv. art toenamen: 't welk , in oorlogstyden, van eene uitfteckende nuttigheid was. Eindelyk , was het voorgcflagen Ontwerp minst belast met overtollige wetten; 't kwam best overeen met den tegenwoordigen ftaat van den Koophandel, en 't voorkwam het {luiken , meer dan eenig ander. Verders werden , by dit zeer uitgewerkt Plan , de zwaarigheden opgelost , die tegen het geheel konden worden ingebragt. ■ Men kon , das luidde het, i. tegenwerpen, dat de ibikeryën den Koophandel reeds zo veel ontlast hadden, als men d:en , door dit Ontwerp, ontlasten wilde; cn dat de Koophandel, desönaangezien,-vervallen was. ——• N 6 HieC  "OC"; GESCHIEDENISSEN DER. Hier op antwoordde men: Dat het, fchoon de last dezelfde bleef , nogthans veel fch-jelde, op welke waaren die gelegd weid. Zo men de hoogde regten hieve van waaren, die buitens Lands verruild werden, en de minften van zulken, die alleen binnensLands werden gebruikt , kon zulks niet dan ten boogften nadeelig zyn voor den Koophandel. De ongelyke ophef der middelen te water, en de oogluiking , op de céne plaats meer dan op de andere , was , zo wel als het aanhoudend flmkèn van fommige Kooplieden, ook bederflyk voor dm Koophandel, in *t gemeen. En dit beiderlei nadeel zou , door 't nieuw Ontwerp, voorkomen worden. Man zou 2. kunnen zeggen: Dat de Lyst van 't jaar 1725 ingeftcld geweest was met hetzelfde oogmerk , als het tegenwoordig Ontwerp ; doch dat, by de uitkomst, was gobleeken, dat 'er de handel niet door toe- .genomen was. Maar men antwoordde : Dat é,e vermindering , by deeze Lyst behaald ., niet groot genoeg , en de regten te «tfjgelyk verdeJd geweest waren : tot zo  VEREENIGDE NEDERLANDEN* 30* jerre dat men reden had , 0m te vermoeden, cat men, met het inileüen deezer ƒ yc te , e rder beöogd lmd de il5küffiflei/d£ tT? :?n 16 Vermeerdere«» dan den Koophandel te bevoordeel., Ook waren de derven, zed,rt, meer toe- dan nfgcnomen. ,jöu- •« van Lands Gdd„lk|deleii * MW*W „unag va„ dc midde|e » St* V° C'e" "°»° in la"S m« zot, , dat roe„ dc zaaken ,icte d Oden voet. — Doc„ „ier J *» ! D« * *** «Mag van - o 2 de„au,„d; *"* 2e'VC ' 'e «'as. uk vreeze voor 7»^. «P den 01K,e„ voet te verbetering. En „i»n,and z01, za„. " re_ £de,l" Zy"e ""lsl,0l"li!,S wil1™ totea Wfders, 20u ,„c„ ook tu„„cn w7 4-Ba  3oa BtSCflMIWWiMM DER 4. Dat het opregten van eene bepaalde Porto Franco onze nabuuren tot afgunst verwekken zou , en hen alle middelen doen in ft werk (tellen , om ons dezelve te onbruik tc maaken , door tot hunnent dezelfde ontlastingen in te voeren, of, op het voorbeeld der Rngelfchen, tc beveelen, dat men geene waaren b» hen bragte dan met Schepen van bet Volk of de Plaats , daar zy vielen of gemaakt waren. Maar op deeze be- denklykheii werd geantwoord : Dat de nabuuren, die gewoon waren , zig van onze Koopluiden en Schepen te bedienen, tot het fiyten en vervoeren hunner gewasfen , niet tot afgunst zouden verwekt worden, zo lang de Staat , volgends deszelfs beftendigen grondregel', zig "bleef wagten voor het geeven van billyke reden van misnoegen aan deeze nabuuen. Anderen h :dde, ckyd getragt, onzen Koophandel te ftremmen , en zouden 't dtyd doen. Daarenboven, waren de nabuuren niet in ftaat, om tegen ons te bandelen, nadat men ééns beflooten zouhebt,*n den bu^nhmdfehen Koophandel , zo  VEP.EEMODE NEDERLANDEN. 305 veel mooglyk ware , te ontlasten en te beMHflWO, De g.ntfcbe Staat was gefchikt tot den Koophandc, deswlft ten hoogften voordeel,*, beide tot den bandel met gaius^ 3^ cn t0£ ^ |y. Hoegemaklyk, onkostbaar en fpoecttg jonden _ de waaren , in d eeze Landen , doorde men gte van binnenwaters, van de ééne P'aats naa de and,re , vervoerd worden! I-mers,.was 'er geen volk, welk meer kenr ad ™ den IfofcwW en Scheepvaart, j dCUgden' 1,1 Koopluiden veracht, werden hier te Lande, fn hooger' trap dan ergens_ gevonden ; vooral , de naarfligheid en znmighe.d, waari-n geen handeldryvend volk met het onze te vergelyken was. Een Seh,p daar anderen 2* man opzetteden werd h.er, met » of;20 koppen, bemand H'er , uust men de SchecpsMerusung te be énigen, en de Schepen veel langer te Se fuiken, dan elders. Hier, was nog over" Moed van geld, >t welk gelegenheid gaf *m goedkoop te koopen, en by ryds vooi-' T> °* t£ doe"' G^ volk vergenoegde Zig  304 GESCHIEDENISSEN DER. zig met zulke kleine winftcn, als het onze. Het was geen dwang tot den Krygsdienst ; en voor de meeste Ingezetenen, weinige heilige dagen. Geen Land ook bekwaamer , om Zeevolk aati te fokken. De Oostindifche handel met naame die der Speccrvën ■ gaf ons ook veel voordeel boven andere Volken. Al 't welk deed zien , dat anderen ons niet ligt gelyken zouden kunnen , in 't dryven van uitlandfchen Koophandel , zo men dien , hier , flegts genoeg ontlastte , en den blyvenden last verdeelde, naar behooren. 't Was wel waar, dat onze handel bedorven zou kunnen 'worden , zo alle onze nabuuren den invoer verbooden van zulke waaren , die niet vielen of gemaakt waren, ter plaatze, daar de Schepen , met welken zy werden aangebragt , t'huis hoorden. Doch zulk een verbod was niet zeer te vreezen. 't Was zeer nadeelig voor zulke Volken, die zeiven veele Gewasfen en Fabrieken te vereren hadden. Behalvcn, dat zulk  VEREENIGBE NEDERLANDEN. 30^ een verbod even gevaarlyk voor onzen handel zyn zou , al liet men de zaaken op den ouden voet. Eindelyk , zou men nog zeggen : 5. Dat het Ontwerp van eene bepaalde Porto Franco eene nieuwigheid was; de gewoone tegenwerping van zulken , die , by de oude misbruiken , voordeel vonden. Men ftond, in het beantwoorden deezer tegenwerpinge , toe : Dat het Ontwerp nieuw was. Doch 'tfteünde, beweerde men, op oude , bekende gronden , welken men met onderfcheid te pasfe brengen moest, wanneer de omftandigheden onzes Lands en die onzer handéldryvende nabuuren veranderd waren ; verzettende , volgens het fpreekwoord, de bakens , als het diep verhopen was. Als onze nabuuren , by voorbeeld , den Koophandel begunftigden, behoorden wy 't, naar gelang, ook te doen, volgends een' ouden grondregel van den Staat , dat men den handel , in zekere evenredigheid met,zyne nabuuren" behoorde  1$q6 geschiedenissen der de te belasten , of te ontlasten. Gantsch Europa was nu , met opzigt op den Koophandel , veranderd van gedaante, la. vroeger' tyd , hadden onze Landsluiden den Koophandel alleen in bezit, andere Volken .baalden de waaren, niet daar zy vielen of gemaakt werden, maar voorzagen zig, hier, van 't geen zy nodig hadden. Thans was 'er geen Volk, welk zig niet,meer of min, ..Op den Koophandel toeleide, tot merkelyk agterdeel van den Staat. Frankryk en £9geland in 't byzonder hadden , zedert de ppregting van deezen Staat, gezogt, hunnen handel , wyd en zyd, uit te breiden. Engeland vooral, had ons zulke zwaare Hagen tocgebragt , dat wy 't grootfte gevaar liepen van tc vergaan, zo wy geene nieuwe fchikkingen op onzen handel maakten. In de Oostenrykfche Nederlanden , waren ook , zedert de Vrede , maatregels genomen , om den handel derwaards te lokken. Menigte van Schepen voeren, daaglyksch, Oostende in cn uit. Duinkerken , Hamburg , bne-  VEREEN1GDE NEDERLANDEN. " 507 Breemtn , Luhek , gantsch Denemarken, en veele andere Landen en Steden in de Oostzee , verwaarloosden niets , om hunnen handel te doen aanwasfen. Van Koppenhagen waren, in 't voorleden jaar 1750, zesen- dertig Schepen naa Kadix gezeild. In 't zelfde jaar waren aldaar meer dan 6QO Koopvaardy-Schepen aangekomen. Zulke nieuwigheden verpligtten ons, eene nieuwe wys te ftellen op onzen handel, die %éfas verloopen zynde , niet ligt te herroepen zou zyn , gelyk men , uit het voorbeeld der oude Ilanzé Steden, leeren kon. 't Verval van den Koophandel was gevaarlyker, 111 een Land, daar men, grootendeels, beftaan moest by den Koophandel en Scheepvaart, en daar veelen 't Land zouden moeten verbaten , zo 't van den Koophandel ontbloot werd • waar toe zy zelfs nog , door de nabuurige Mogendheden, zouden' aangemoedigd worden. Doch zulk een gevaar liep men niet in andere Landen , daar d.e voornaamfte bezittingen in vaste goederen  3°S GESCHIEDENISSEN DER ren beftonden, die de bezitters zo ligt niet : beflootcn agtcr te laaten. Men behoorde,, hierom , den Koophandel te begunftigen,. eer de Koopluiden 't Land begoridên te: ruimen. Eene bepaalde Porto Franco was, hier toe , een bekwaam middel: 't welk, wat men 'er ook tegen mogt inbrengen, Veel minder zwaarigheden had , dan die, welken den Staat dreigden, zo men langer ftil zate. Men had, in 't ontwerp, alleenlyk beoogd , den Koophandel in 't gem'eeni te bevoordeelen , zonder , voor als nog, ftil te liaan op de verbetering van veele byzondere takken van Koophandel: *twelk, naderhand , zon kunnen gefchieden. Ook zou men zyne gedagten nog byzonder moe-: ten laaten gaan op de herftelling der Scheepvaart en Fabrieken : cn vooriil op het geen men , tot bevordering van der Koophandel en Scheepvaart , aan buitenlandfehc Hoven zou kunnen tc wec£ brengen. Van verfcheiden' misbruiken , di( 'I verval van den Koophandel veroorzaak! had  VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 309 hadden, en van de meerdere befchermin* welke aan denzelven zou behooren te wor' den verleend, zou, insgelyks, hierna, kun, nen gehandeld worden. Het tegenwoordig Ontwerp moest flegts worden aangezien* als de eerfte en moeilyki trap * lan * welke men hooger zou kunnen opklimmen om dtt Land wederom a-»i«ü - * UiU » geiyk voorheen . ryk, gelukkig en magtig te maaken Te y ver, waarmede zyne Hoogheid dit ftnk behandeld had , en de goedkeuring waarmede het by het Publiek ontvangen Werd, was oorzaak, dat verfcuciden' aanzienlyke Bezendingen van Kooplieden uit byzondere Steden , den Vfm gingei] be_ danken voor zyne betoonde zorge in deezen tot herftel van den Koophandel - Dan, niets ter waereld kan bedagt of uitgevoerd worden , of het is aan tegenfpnak onderhevig , en zo ging het ook met dit ontwerp Eenige Fabrikeurs ^ weeven' ftoffen klaagden , dat 'er by bet entwerp , door den Prins aangeprezen [ niet  3IO GESCHIEDENISSEN DER niet genoeg om hun gedagt was , en dit gaf aanleiding , dat 'er verfcheiden' fchriften voor en tegen uitkwamen. Z. Dit was egter maar van byzondere Perfoonen,het zal meer op de gedagten en befluiten der Admiraliteiten aankomen. Welk was het oordeel van die Kollegiën? y V. Om u dit te beantwoorden , zullen wy in den tyd wat voorwaards moeten gaan, alzo siy ligt begryPt,dat 'er eenige maanden verliepen , eer de gedagten van die Kollegiën te voorfchyn kwamen , en wel eerst na 's Prinfen overlyden. Bi de maand April des volgenden Jaars, verklaarden de Admiraliteiten in Holland eenpaang : Dat zy , met de Opftellers van het Ontwerp , toeftonden , dat de Koophandel deezer Landen ten uiterfteri vervallen was, en dat ontlasting het eenig middel was , om dien wederom op te beuren. Doch zy waren van gedagten, dat zulk eene ontlasting de Kasfe der Admiraliteit, reeds ten loosden ^zwaard , nog verder drukken " * zou,  VERENIGDE NEDERLANDEN. 3,j zou, e„ geheellyk buiten ftaat flelïen, om eene behoorlyke Zeemagt te onderhouden , tot befchermlng van den Koophandel ; en om de fchulden, die ten haaren laste H*i> Pen, immers de Interesten derzelven, **j gegeid te hunnen voldoen. Van bet onderhoud der Kollegiën, en van de wedden vanderzelver bedienden, wilden zy niet repPen. Zy ftonden gereedelyk toe, dat men den Koophandel van deezen last behoorde C ontb«ffens indien de zaaken, die, langer dan eene eeuw, aan de Kollegic„ ie**** mn-ahteit waren toevertrouwd geweest, op; eene andere en min kostbaare wyze, konden beftuurd worden. Zy benooten', dcrhalven , dat eene bepaalde Porto Franco, of eene vryë Tranjlt of doorvoering, niet met den tegenwoordigen ftaat yan de Geldmiddelen der Admiraliteiten overeen gebragt kon worden; al ware 't fchoon, dat de naauwkeurige uitvoering van de Wét tegen de (luikeryèn, en de eenpaarige heffing der middelen te water , gevoe°gd by des  3*a GESCHIEDENISSEN DER den aanwas des Koophandels, welken me» zi* van het nieuw Ontwerp beloofde , de inkomften der Admiraliteiten , merkclyk , deeden vermeerderen : om dat men deeze, vermeerdering , niet dan na verloop van verfcheiden' jaaren, zou kunnen gewaar worden. Zv waren , hierom , van gedagten dat men het nieuw Ontwerp niet zou kunnen omhelzen, ten ware men den Admiraliteiten , vooraf, aanweeze, waar zy vinden zouden, 't geen zy, immers inde eerfte jaaren, door de invoering van het nieuw Ontwerp zouden misfen : 't welk zy meenden, dat de Kollegiën, jaarlyks , op den eed , zouden behooren te verklaaren. Ook dagten zy, dat men 't Ontwerp niet lan-er dan vyf jaaren , by voorraad , héboorde in te voeren. Zy gaven, vervol«ends.de wyze op, waarop zy meenden, dat men 't Ontwerp zou kunnen beproeven Zy waren 't ééns met de Opftellew der Verhandeling , dat eenpaarige heffing en ftipte uitvoering, hier toe, noodzaaklyk r ver-  VEREENlGDE NEDERLANDEN. )g» verëischt werden. Doch men had,hier na reeds meer dan ecne eeuWj getfagf9 ^ ^ «og toe , niet geflaagd naar genoegen. 5 °°k *« ^ zou. mzondel " te^ ^ ^'^-ndenKoIle. blCn ***fc«*W^ verëischtc gezag „iet zou willen ,aate„. Ondertussen , waren dl -npaarige heffing en ftipte wec,mg der fl * KohC"- "ie- " tÊ VOere»'-nderdat deeze on,gl,n hun gezag, gehandhaafd we, den. A„dere middelen hadden zy voorge^enjby bet ontwerp van eenp^, welk zy hier nevens voegden. Doch twee nadelen waren 'er, onder anderen , welken «^n, vooral, niet verzuimen „10est . het eerfte, dat men de Paspoorten liete by de inkomende goederen, tot dat zy op de ««e *hats , werwaar dsajgefchikt waren, zont" fanfkomen zyn; 't welk voortaan, alle de Gewesten, zou moeten waarnomen ^rden: het andere betrof de Graanen, en beftond alleenlyk hier in , dat de cWhfcJ °fVlPagtcr van de ronde maat verpjigt zo« XI' DEEL. O v * wor-  JI4 GESCHIEDENISSEN DER. worden, weekclyks, op te geeven, wat ge.meeten , en by hem aangegceven was, en dat de Koopluiden 's Lands regten , naar die opgave, zouden moeten betaalen. Voorts, dagten zy, dat ieder Kollcgie ook bekwaame Vaartuigen behoorde te leggen in de zeegaten, om de algemeene verklaaringcn der inkomende Schepen over te neemen. Men behoorde ook, huns oordeels , nette Registers te houden , van het geen by ieder Kollcgie aangesecven werd, om, uit dezelve», een algemeen Register, naar orde van het A. B. C., op te maaken: waar uit, met éénen enkelen opüag , de (laat van eiken tak van Koophandel zou kunnen gezien worden. By de Wcstïndifche Maatlchappye was , zedert eenigen tyd , eene kwaade gewoonte inge- ■ voerd, hier in beftaande , dat zy de Koop- . lieden aanmoedigde ,-om liever aan haar Re- • cognitlën dan Regten aan 't Land te ben*. Jen, waarbij de Kooplieden veel uitwonnen, waa'röm deeze gewoonte , vooral, geweerd: moest worden. Behalven het ontwerp; van een algemeen Plakaat, welk by deeze aan-:  VER.EENIGDE NEDERLANDEN. 3^ aanmerkingen gevoegd was,had men 'er ook een Ontwerp eener nieuwe Lyst ven R™ ten, en van eene Ordonnantie op het Tran. fi/m of de doorvoering bygedaan. In welke ontwerpen, voo,rnaamIyk,agt gegeeven was op het beraameu van eenen eenpaarigen voet op bej mbrengen van goederen uitZee.Jangs de Rivieren en te Lande , en op het bepaa. Icn der loonen voor de bedienden. Van bet regt van dooryoerfnge , waren alleen Verftêe ken» goederen, die volftrcktelyk verboden waren in. of uit te voeren; en van deezen had men nog de geverwde ftoffen en iet geflagt vleesch uitgezonderd. |„ het mkn der Lj'st, had men zig gehouden aan de al gemeene gronden, gelegd in de Verhandeling over den Koophandel, cn de meeste goede ren van uitgaande regten vry verklaard. Ten bcflu.te, verzogt men, dat, in 't raadpW gen op , dit alles , agt gegeeven WOgC Lt' den met alleen 0p het belang vanden Koon -ndel,0p zig.ze,f befcl]0uwdzvnd P ar, voor alle dingen, ook.org Les " ** ^raagen5voor de. overblyf van £ O 2 ccr-  £l6 GESCHIEDENISSEN DER. eertyds zo zeer gedugte Zcemagt van den Staat, en voor 'c belang van zo veele Ingezetenen , als deel hadden in de lasten van de Kollegiën ter Admiraliteit. Z. Dus fchynt het, dat de AdmiraliteitsKoüegicn in Holland niet ongenegen waren, om het Ontwerp , ten minften voor eenigeu tyd, en onder zekere vooiwaardcn , te laaien uitvoeren. Hoe dagtcn de anderen hierover? V. Het Kollegie van -Zeeland zag het ftuk, vooreerst :nog geheel anders in. Men meende, hier, dat, by het Ontwerp, waar over, zeide men , geene Zeeuwfche Kooplieden fchecnen geraadpleegd te zyn , ook geene genoegzaamc zorg gedraagen was voor de Gewasfen en Koophandel van Zeeland, voor welken men, derhdvcn, toonen wilde, beter te zorgen, by de aanmerkingen op het Ontwerp Welken , van wegen het Kollegie in Zeeland, eerlang, onder het oog van hunne Hoog-Mogenden gebrgt werden. Men gaf, in deeze aanmeikingen , vooraf, te .bedenken : u Of het Ontwerp wel onpartydig ge*J gemaakt ware?" Men ftelde zo wel a *" als  VERENGDE NEDERLANDEN. 3^ a/scle Kollegie, i„ Holland, vast, dar de f* **m der Admiraliteiten, door het invoe** van hec Ontwerp , merkclyk verminden wouden, e„ men beweerde, dat men dezel ven eerder behoorde te doen a.nwasfen tot betere onderhouding eenerbekwaame SchLs «te Het Kollegie i„ ^ k td.ng te kort, zonder immer onderkin, ontvangen te hebben van de andere en: t;velk egter volgerds bet Beti^ voor de Adnurahteit van den jaarc M Miooren, te geleideden. -J ? ' J* ft'P' MM der fluimen uict e" * * ***««<* tegenwoordig "d "veren. -t LastgeU 20 « »£• » 8», »ls menzo,, „.„«„do^ 0 V;'h0°f » vergoeden, 2„„ de Sehe^ ™ Vt" 'e ** «. , „iet eenoee *T*' *" ')k te '"«««enen 0 3 ' en  3iS GESCHIEDENISSEN DER £ii 's Lands inkomften , ondertusfehen, te doen verminderen. Ook fcheen 't hart, dat men vreemden ,gelyk het Ontwerp vorderde , in fommige gevallen, ontlastte, terwyl men Ingezetenen , reeds genoeg bezwaard, door de middelen op de verteering, belast wilde laaten. Het Ontwerp iprak van den ftaat des Koophandels op tc maaken,uit de Registers der Admiraliteiten. Z ulks viel, in Zeeland, niet moeilyk , zynde aldaar , van 't jaar 1700 tot het jaar 1725, van de middelen te water, 791747 ponden, 17 fchellingen, 8 grooten Vlaams; en van daar tot aan 't jaar Ï750 » 631297 ponden, 8 fchellingen , 5$ grooten ingekomen. Na 't vooiftellen deezer vooi afgaande aanmerkingen , trad men tot het onderzoek der verhandeling over den Koophandel. Men ftond toe: „ Dat eene bepaalde Porto Franco, in 't afgetrokken befchouwd zynde, voordeelig fcheen te zullen zyn voor den Koophandel in 't gemeen;doch wanneer men ze befchouwde in de tegenwoordige omftandigheden , waar in alle handeldryvende Ryken en Staaten, zig, om ftryd, toelei- deu  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 3I0 den op den Handel, twyfdde men zeer, of 'er, met grond, eci ig voordeel van te wagten ware. In vreemde Landen was nu veel Scheepvaart, daar men 'er, te vooren , flegts weinige Schepen plag te nebben. Elk bevoorregtte de Scheepvaart van zyn eigen volk, waar uit te wagtcn was, dat weinige vreemden hunne goederen , met onze Schepen, die, hierom, zo goedkoop niet vaaren kon! den, als dc hunnen , door deeze Landen, zouden willen voeren, en ,al warm ze fchoon vrn 's Lands Regten vry, de orkosten van overfeheepen zouden willen bctaalen. Hier kwam by , dat het Land een. groot deel zyner inkomften misfen zou, door het invoeren eener Porto Franco; dat de afgunst der vreemde Mogendheden de voordeelen , welken men 'er zig van beloofde, zou zoeken teverydelen; dat de Kuophandel', ééns zynen loop genomen hebbende voorby deeze Landen, zsg zo ligt niet wederom over dezelven zou laaten leiden, hebbende de vermindering, in t jaar 1725 ingevoerd, de beoogde voordee. lige uitwerkingen niet gehad, 't Verval van O 4 den  320 geschiedenissen der den Koophand el moest , dagt men , niet zoo zeer toegefchreeven woiden, aan. de belastingen, op den Koophandel gelegd, als wel aan gebrek van bekwaame ' Kooplieden , immers in Zeeland , daar men zig , door die van Holland, dikwils , eene kans liet afzien; of aan het deel nemen in buitenlandfche Maatfchappyën; of aan het dryven van Handel, niet voor eigen' rekening, maar voop rekening van vreemden ; of aan het bezwaar ren van onze Gewasfen en Stoffen, buitens1 Lands, alle welke oorzaaken niet waren weg te nemen, door het invoeren eener bepaalde Porto Franco. Men floeg , om 't (luiken te weeren , ftrenge ftraffen voor, welken men' {tipt wilde uitgevoerd hebben: doch de bevinding had , zedert lang, beide aan ons cn aan onze nabuuren , Frankryk cn Engeland, geleerd , dat zulks genoegzaam onmooglyk was. Het middel van een Drawbak of Tranftt, by 't ontwerp voorgeflagen , zou eene nieuwe deur openen tot (luikeryën, die toch, by veele Kooplieden , niet voor misdaad, maar als een behendigheid gerekend werden. Men  VEREÉNIGDE NEDË PXANDÉ^ $m vorderde wyders , by het Ontwerp , dat tot weering* der ffi,Jkerj*n , aan 't onderzoek der goederen meerder ruimte gegeeven werd; doch dit fcheen het Kollcgie in Zeeland be™rlyk,en niet dan met veele kosten te ****** Rieden. Geene meerdere nutnghed zos men ;n *, , s_ zag men in c vrylaateh der be- fc udigmgen, wegens fli,ikeryën ann een' iegelyk alzo zulks , reeds i„ H (fe fa toegeftaan was , zonder dat men 'er de verwagte .nuttigheid van ondervonden had. Dat de inkomende en uitbande Regten , voort«;, behandeld werden als een Generaliteits doch f voortenhoogue„nüttig; doch de Admrraliteits Kohegign konden zulls «•et tewege brengen: \ moest aan de hoo^e Overheid verbleeven worden. _ *5"de, „iet meer nadeel dan voordeel doen ««■ En men verftond: Dat het gevaariy* jas, iet zekers te verliezen, eer de voordeligheid van- het Ontwerp middagklaar geWeeken was , waar over de Kooplieden zelven nog niet ééns waren. Dat veeie Oost-  gg2 GESCHIEDENISSEN DER en Westïndifche Waaien , by het Ontwerp , tegen de beftendige handelwyze van den Staat, werden vry gefteld op het inkomen : 't welk niet dan nadeel kon doen aan de twee Maatfchappyën ; zynde het te wagten , dat de vreemde Maatfchappyën ons Land, met Indifcbe waaren , overvoeren zouden , cn dat de Kooplieden in de Oostenrykfche Nederlanden de vreemde Indifche waaren zouden kiezen boven de onzen , als zy ze, tot minder' prys , bekomen konden. Dat ook de vryër invoer van vreemd gewcevtn' Stoffen de inlandfche VVeeveryën zeer zou benadeelen. Dat, in de weinige Porto Franco's , die , hier en daar, gevonden werden, de Koophandel niet meer dan elders bloeide. Ook hadden de Koningen van Frankryk en Pndsfen . aileenlyk , Porto Franco's opgeregt, buiten hun R\k;-de eerfte te Duinkerl'cn , de tweede , onlangs , te Embden. In Frankryk en te Koningsbergen werden inkomende regten gevorderd. Dat, wyders , het belang van Zeeland in 't byzonder, by ijÊi Ontwerp, geheellyk verwaarloosd was. De  VEREENlGDE NEDERLANDEN. 323 Be Graauen , een gewas var, Zeeland werden , van buiten komende, omtrent de helft ontlast , tot merkiyke benadeeling van de Zeeuwfche Zaailanden , en tot voordeel van Holland , daar men veel Graanen kree* uit de Oostzee. De vryë doorvoering van veele goederen, Z0U Zeeland ook zeer benadeelcn. t Geen nu, over Zeeland, naa Brabant en Vlaanderen gebragt werd, ZOu dan, alleen over Holland, dcrwawds worden gevoerd. Men kon ook niet bevroeden, waarom verfc ciden' Gew.sfen en Fabrieken der Oosten rykfcbe Ne^rlanden, op het inkomen, z'0 merklyk ontlast , 0f geheel vry gefield wa* ren. Ook was, by de ontworpen' Lyst het grol zout, berg en klipzout, op 't inkomen vry gefield: 't welk , vooral als men 't ook vry het doorvoeren , ten hoogften nadeelig zyn zou voor de zontneering in Zeeland. De Oostindifche Maatfchappy ZOu Z1> ook f? £ Verdra* van «itkoop van 's Lands -komende en uitgaande regten , welk, voor tW3^ Jaaren, op nieuws, getroffen was, mC£ behoeven te houden, zo men een ont^ ^ werp  524- GESCHIEDENISSEN DER werp invoerde, welk zo nadeelig was voor haaren Handel : en 'c geen zy minder zou willen opbrengen , zou onmooglyk kunnen geboet worden ,door 't leggen van een Lastgeld op de Schepen. Het Kollegie te Amfieldam zou ook ophouden met aan 't Kollegie in Zeeland de jaarlykfche 50000 guldenste betaalen, in \ jaar 1687 beloofd, by gelegenheid, dat de Graanen , op bet uitgaan, •vry gefield , en op het inkomen , merklyk ïiooger belast waren. Het half regt, welk Zeeland ontving van a'les, wat over de Zeeuwfche fttoomen vsn of naa Holland gevoerd werd, en welk zo hmg een twist-appel*,, tusfehen de twee Gewesten , geweest was j zou dan ook genoegzaam vernietigd wordetv Kortom, 't Kollegie in Zeeland, zo merklyk benadeeld , zou naauwlyks in ft iat zyn om de wedden, die op 10000 ponden in 't jaar garekend werden , te voldoen. Maar zou de Koophandel bloeien ; men moest dien ,. met de fterke hand , befchermeii: en hoe kou zulks , zonder ger.oegzaaMe inkomflen, -gefchieden- ? Het middel van een-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 52<5 een Trdnfu , by 't Ontwerp voorgeflagen , fafc ook vol zwaarigheder. 'c Benadeelde Zeeland in \ byzonder gcweldiglyk; gelyk, reeds te voren, was aangeroerd ; welks Han. del, in doorgevoerde go.dcien , op Braband en Luik , geheellyk naa Holland wyken zou. *t Zou veel gelegenheid tot Huiken geeven. Alle goederen , vryë en onvryë , zouden ,.. met der tyd , voor doorgevoelden worden aangegceven. Het onderzoek deezer goederen, welk nitt alleen binnen Scheepsboord zou behooren te gefchieden , zou een nieuwe last voor de Admiraliteiten zyn , zonder voordeel. De voordeelen , welken men zig van 't Ontwerp beloofde , (leunden , naar men 't, in Zeeland , inzag , meest op inbeelding. Men wilde den Koophandel 1 erftellen, door vermindering van lasten;.fchoonmen toeftond , dat dezelve , voor 't jaar 1725 s toen de lasten 't zwaarst waren,., metst gibloeid had.. De nabuuren, die zig, van tyd tot tyd,. Merker op den Koophandel hadden toegelegd , zutiden niet veranderen van grondregels. Oostende Duinkerken cn O 7 Hanw  *£Ö* GESCHIEDENISSEN DER Ilamlurg, lagen zo voordeelig tor don Hnn. del , als wy ; en tot den Scheepsbouw , lagen anderen gelegener ; moetende men hier, al wat tot Scheepstimmering veiëischt werd , van elders haaien. Men vond ook volken, die minder manfchap gel-mikten dan wy . en immers zo zuinig voeren. — Na dit volgends hunne gedagten afgehandeld te hebben , beflooten zy met het voorflaan van eenige nfddelen, die men tot herflel van den Koophandel zou kunnen gebruiken. Eerst gaven zy twee algemeene oorzaaken op van het verval van den Koophandel hier te Lande : als i. den uitgebreiden Handel van alle volken in Europa, en 2. dat de waaren niet meer over deeze Landen gevoerd werden, gelyk voorheen. De eerfte oorzaak zeiden zy 5 was onmooglyk weg te neemen. En om de tweede te doen ophouden, floeg men voor de invoering van zeker Plakaat en Lyst van 't jaar 1745 , en de overtreders van hetzelve in de beurs te ftraff.n. Ook zou , gelyk zy meenden , deeze Lyst op veele Fabrieken en Neeringen van nuttigen invloed  VEREENIGDE NEDERLANDEN. g2? vloed zy„. Doch , om dgt vee?en fcheenen op eene bepaalde Porto Franco en eene algemeene vryë doorvoering Z0J me,n' 2dl's i!1 daar in kunnen be- wdhgen , onder de volg.nde volwaarden • i. Dat den Admiraliteiten vergoeding gedaan werd voor de vermindering haarer inkomften. * dC cn Wesmmuo Maatfchappyën deezer Landen, by het nieuw Ontwerp, niet werden benadeeld. ? Dat d Gewasfen van ons Land werden voorgeftaan! 4. Dat ook de vryë doorvoering werd bepaald, Z0dat zeeland daarby niet benadeeld werd. 5. Dat ieder Lid van de onr„n L!rnde,ogt,endeS ^ ^ werd. 6 Dat de Schotfche Stape, te Feers een nadee leed. Dat ^ de J{oJJ der Adnnrahteit,eVen rigtïg , door de Gewesten , betaald werden. 8. Dat het wit Linnen niet geheel vry gefield werd Ten flotte waren hier nog eenige Aanmerkingen ^gevoegd , die men djcnflig hield tot he.ftel van den Handel en Fabrieken. ziet daar  3'2S GESCHIEDENISSEN DER datr u uitvoerig medegedeeld een Ontwerp, dat allerbelangrykst en gewigtigst was. Z. Ondertusfchen kan ik , uit de verfchil* lende denkbeelden over bet zelve , ligtelyk Dpmaaken, dat men niet fpoedig kwam tot een befluit op een zo gewigtig voorlid, bet welk , gelyk gy my reeds te kennen hebt gegeeven , nog vertraagd werd door den dood van den grooten Voorftander van hetzelve. Mag ik van u de byzonderheden van dit treffend fterfgeval vernemen ? V. Ik zal dan een weinig in den tyd te rug moeten trecden , om 'er u het verhaal van-te doen. Zyne Hoogheid , zedert een' ongelukkigen val in zyne jeugd, gebrekkig van ligcha-msgeflalte geworden, zonder dat het hem egter mismaakte , ter oorzaake, dat de ruggraat, naar de regte zyde, ingekromd , en 't opperde van het fleutell->een benedenwaards geweeken was, was,uit hoofde deezer ongeitalte, onderhevig geweest aan eenige kortademigheid , die met de jaaren toenam, toen hy zwaarlyvigcr werd. —~ In \ jaar 1748 had hy eene zwaare piekte ge- h .-d ,  VüREENlGDE NEDERLANDEN. „ vertoefde 'er vil , ' ^""^ > et. "-re £^'a"' "^'"^ * den verde t ZéT W"" ** — Dan de Mn STZ* «' '"'"s a'e Jien zeer m nynm volgends 2vne "ewoon>« . mi"2aam, vuc bewoouLe, ontving, was reed» onpaslyk aan de koorts in de fc^i ' en eene ontfteeking in ae keel, en verklaardri„* i 5 u c'fci«»arcie, dat hunne komst Aftand to„ „ tM]iet , ;a ^ breed  330 GESCHIEDENISSEN DER breed gefprek te treedon, dat by egter, zo dra by een weinig ruimer ad-.m zou fcheppen, die Heeren tot eene nadere byëenkomst zou laaten nodigen. Doch, zyne ziekte verergerde van dag tot dag zo zeer, dat de Vorst op Vrydag, den 22 Oétober, 's morgens om dlie uuren ' in den oudcl'dom va" 40 jaaren , het tydelyke met het eeuwige ver- wisfelde. Z. Deezen Prins , zo bemind en deugdzaam zynde, gelyk ik u:t verfcheiden trekken heb kunnen opmaaken , moet dit fterfgcval eene algemeene verflagenheici veroorzaakt hebben. V. Oordeel, uit het geen ik hier, wegens zyn karakter, by wil voegen, of hy verdiende bemind en geiigt te worden. By een minzaam en agtenswaardig voorkomen , bezat hy de kennis der Taaien en andere nuttigeYVeetenfcbappen , waar op by zig, van jongs af, lud toegelegd. Hy fprak zeer goed Latyn, Engelsen, Fransen en Hoogdu:tsch; hy was in de Wiskunde niet onbedreeven. In de kennis der Godgeleerdheid en des Va-. der-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 33I derlands was by ervaaren , en ten opzi.ce «er Vaderlandfche Gefchfedcnisfen , „eeU gebruikte hy,voor„aarn!y!c5 om de gcbrJ y nu en dan daar door beleedigd had , y«t '■'estti goed-  332 geschiedenissen der goedde hy zulks weder door zyne aanceboo- ren minzaamheid. . Yverig was hy iu 't voorftaan van den llerveumdcn Godsdienst, doch gernaatigd in 't verdragen van anderen, die zelfs met weldaaden overladende. Zyne Hofhouding was pragtig, ruaar te gelyk was hy mceduogende en milddaadig; alleryverigst werkzaam in 't heritel- len van het gebreklyke in den Scaat. r Schoon hy, in gezelfctiappen , de vrolykheid beminde, egter was hy een haater van alle ongebondenheid, en betoonde den grootften afkeer voor Hoerery en Dronkenfchap. Dus bad zyne Gemaalin aan hem een' getrouwen cn liefhebbenden Egtgenoot, en zyne Kinderen een' tederen Vader. Meer dan ééns heeft men hem hooren zeggen : Niets te kennen , dat de eerzugt van eenen Sterveling meer kon Jlreelen , dan zig te mogen houden voor het voorwerp van de liefde en hoogagting yan een vry volk. En dip zeide h.y niet alleen met den mond, maar gaf 'er met de daad , geduuvendc zyn Stad- houderfchap, menigvuldige blyken van. » Maar,  VEREENIGDE NEDERLANDEN. M7' dG h5t' ^ # tc to;fcheuhad, viel te zwaar voor zyn 2wak ]igchaa " dus bezweek by onder denzclvcn. 2. Hy is waarlyk voor ons te „e ftorven ! ° fc V. Den Prins ovcrleeden zy„de , werd bet Lyk geopend en gebalzemd , en des na>ts " deiï November, h 'etHtus in 't Bosch overgebragc in 'tStad' ouderlyi, ,vvanicr ^ ^ ^ ^ ^ " " ——1 69 5. 1 - . ■ qC 7. ■ ■ 105 " * 110 ■ 9* * ' < 145 " II" ' * " • 216