KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
COLLECTIE-TH IERRY
BRUIKLEEN
van de Ned. Herv.
Gemeente te 's Gravenhage
7118 - '35






GESCHIEDENISSEN
DE II VEREENIGDE
NEDERLANDER






GE SC III E DE NISSEN
DER.
VEREENIGDE
NEDERLANDEN.
voor de vaderland sc he jeug3.
VYFTIENDE DEEL.
met plaaten en pourtraiten.
te AMSTERDAM, by J O HANNES ALLART.
m d c c x c.






VYFENZEVENTIGSTE GESPREK.
INHOUD.
roorflel yan den Ridder yan de Capellen tot den Marsch, en yan den Heer van Spaan tot Biljoen. Handelingen 0p den Landdag te Zwegen. Ferzoekfchrift der Burgers dier Stad. Be/luit drr Regeering jegens
de Wapenhandel aldaar. Be/luit yan
den Burger Krygsraad te Arnhem. ,
Korft d yan den lieer Ruts, in V Genootfchap de Fryheid te Dordrecht. Ferzoek rchrift der Schuttery aldaar, Oproer te
Shedrecht jtltwoord ^ ^ ^
Stctaten aan de Keizerin yan Rusland, we.
gens de Gefchillen met den Keizer— .
A 3 Ge-



GESCHIEDEN I SSEN DER
Gerucht wegens eene verruiling der OoS' tenrykfche Nederlanden. — De Prins Erffcadhouder geeft opening wegens zyn gedrag. "'Publicatie van zyne Hoogheid* -—» Aanfchryying tót Wapening ten platte Landen. Hevige tegen/land der Landlieden. Op' roer te Leiderdorp , te Gorinchem, te Hvr*. naar , te Meerkerk. —— Gefchil tusfehen de Staat en yan Holland, en den Erfjladhouder over V begeven der Ampten. Misnoegen van zyne Hoogheid dieswegens. Voordracht der Stad Schiedam. «—— Geweldig oproer te Moerkapells- Befluit der Staaten yan Holland omlrend de oproerige bewegingen. Publicatie tegens de Oproeren. Dankzegging aan de Burgery van Leyden.— De Stad Amfleldam y er zet zig tegens het ycrleenen yan meer magt aan de Commisjie te Rotterdam. — Be/luit der Stad Oudewater. — Voorjlel yan Wapenhandel in
de Generaliteits Landen. Publicatie te
Utrecht ter yoork-oomlng yan Oproer. • Verzoskfchrift der Burgers te Tsfelflein. — Be Staal en yan Friesland beantwoorden den
Mrf-



VKREENIGDE NEDERLANDEN. £
■Erffladhouder. Ongelukkige heroeri
te in de groele Kerk te Leeuwaarden.
Klagten der 'Gemeente te Deventer tegens den Schout van Ommen en Ham. — ple£ tig oyergeeyen yan twee Veldftukken aan
de Burgers van Deventer» Gefchil.
len te Zutphen. — ÏVaarfchouwing wegens
V draagen yau Onderfcheidtekens. .
De Roomsch Catholyke Godshuizen krygen Vrydom yan belastingen. — Strafoefening over eeltige oproerige Boeren. .
Beweegingen in 's Ilaage. . Onmaa-
tige vorderingen des Keizers. — Komst yan den Graave de Maillebois in 's Gravenhaage. — Adres der Leydfche Burgers aan 'sLands Slaaten.—De Boekverkooper Arends
te Amfleldam in hegtenis genomen. • —
Gefchillen tusfchen de Regeering en de Bur* gery te Utrecht* Verzoekfchrift der Bur* gers. Woelingen yan Ondaatje en anderen. Verdediging yan Mr. Sichterman. Befluit omtrend deszelfs aan/lelling. Protesten tegens dit Befluit. Verdere Gevolgen yan. de Qnesnigheden te Utrecht. . Com*
A 4 itf/j-



I GECKIËDENlf sen der
misfe te Kampen tot b^egglng der GefchilTen h de Prorlniie yan Oyerysfel.
Zoon. Ik ben zeer nieuwsgierig ©ra van u te mogen vernoemen, wat de gevolgen van de Gefchillen met den Keizer, die z;g in 't Jaar 1784 zo netelig Heien aanzien, geweest zyn., en waardoor den Oorlog met dien Monarch , die onvermydclyk fcheen te zyn 5 nog afgeweerd is geworden.
Vader. Ik zal uw nieuwsbegcerte voldoen, i.a ü egrer eerst nog verfebeidene gevvigtige voorvallen gemeld te hebben. Het Jaar 1785 was naauvvelyks begonnen, of men bespeurde alom hier te Lande groote bewegingen onder de Ingezetenen , welken gaarne hadden gezien, dat Lands Krygsmagt in cehe bchoüilyke werkzaamheid gebragt was , ten einde men niet weder, als in de voorgaanden Oorlog met Engeland, onze fchoonftc Bezittingen in de handen der vyanden zag overgaan. Jonkheer Robbert Jasper yan der Capeilen tot de Marsch, deed ten dien einde,
op



XV.D.Pl.I.






VEREENlGDE NEDERLANDEN. 9
op den Geldcrfchen Landdag, die in January te Nimwegen gehouden wierd, een Voorftel tot het doen van eene bezending, uit naam van de Staaten van Gelderland, aan den Kapitein Generaal, om eenige openingen te er* langen, omtrend de Schikkingen, in deeze tydsomftandigheden genomen. Eindigende zyn Voorftel met deeze merkwaardige woorden. „ Deeze Voorzorg, Edel Mogende Herren', „ is tot onze redding nood*g, dan eerst zul„ len wy op ecne voldoende wyze kunnen „ medewerken, om den fnopdften toeleg te „ doen verydelcn , dan eerst zullen uwe Edel» » mogenden kunnen beöordeelen, of ook van „ de magt die aan de uitvoerers uwer bevelen .„ is opgedragen, een misbruik is gemaakt ge. s, worden. En deeze voorzorgen moeten
genomen worden, wanneer men in aanmerj, king neemt, dat hoezeer men al eens aan ,j den Kapitein Generaal de vereischt wor-
dende kunde wil toekennen, het evenwel „ zeker is, dat die met geene ondervinding „ gepaard gaat , en dat daarenboven zyne ;: Hojpgheid te rade moet gaan, met den Rand A S van



10 Tc £ SCITIEDENÏS SE N DER
van Staate, waar op men geen vertrouwen kan nog mag (lellen. Zonder dusdaanigc » kragtdaadige voorzieningen , [ vervolgde de Ridder]zynwy,byonverhoopte Gebeurenisfen, daar de Vyand fteeds blyft naderen , niet ., te redden. Zonder dezelve, al waren onze U hulpbenden daar, kunnen geene verdere „ maatregelen baaten. Daar integendeel, uic „ deeze openingen, waartoe, door infbimien „ van mannen, die Vryheiden Vaderland wee)S ten te waardeeren, mondeling kan aangedron5, gen worden, te vervvagten is dat in- en uitwen„ dige Verraders in hunnen toeleg zullen wnr„ den gefluit , dat de werkzaamheid in het ,, midden onzer, om binnen en buitenlands „ geweld te weerflaan, kragt en leven zal „ bekomen, op dat onze edelmoedige Bond„ genoot [Frankryk~] die door onze laffe en 3, verraderiykc werkeloosheid veelligt zou kun,.3 nen worden afgefchrikt, om ons kragtdaa„ dig by te ftaan, mogt worden aangemoedigd om ons, met verdubbelde poogingen .., te helpen en te redden, enz." Z. Stoute woorden! die in de tyd waar in



VEREENIGDE NEDERLANDEN. Iï
zy gefproken wierden , zekerlyk by veelen zeer zullen toegejuicht zyn geworden.
V. De Baron van Spaan tot Biljoen, deed ter zclvcr tyd een Voorftel om het regt van overftemming op de Landdagen te bepaalen, en in eene behoorlyke gedaante te brengen, ten einde te beletten dat een enkel Lid, de magt niet zoude hebben een beduit te ftremmen, dat door de meerderheid der Ledvn genomen mogt zyn , begeerende dat die Voorftel in omvraage gebragt zoude worden, doch de Baronnen van Lynden tot Oldenaller t en van Zuylen lot Nyyeld, verklaardden 'er zig zo fterk tegen, dat de begonnene omvraage welhaast geftaakt wierd. Vocrds
wierd op deezen Landdag gehandeld, wegens het overneemen van eene bende Krygsvolk van den Hertog van Mechlenhurg en daar toe, hoewel niet langer dan den Oorlog zou. de duuren , bcfloten. Wyders raadpleegde men over den ilegten toeftandvan Gelderland, ten opzigte van het Krygsvolk, de Vestingen , Tuighuizen enz., en beflooi den Prinfe Erfitadhouder , en de Algemeene Staaten A 6 daar



I« GESCHIEDENISSEN DER
daar over te fchryven, met aandrang by de Bondgenooten , om niet aan het noodlot overgelaaten, maar gclnilpcn te worden , ten einde niet gedwongen te zyn, bet geen men in handen had, tot eigene verdediging te gebruiken. Eindelyk flemde men ook t^e in *t bewerken, dat, zoden Oorlog doorging, vyfentwintig of dertig duizend man , Fransc'i Krygsvolk , in dienst van de Algemeene Staa-
ten , wierd overgenomen» Tervvyl dit
ep den Landdag voorviel, vervoegden z'g een goed aamal van Burgers en Inwooners der Stad Khnwegen, by hunne Regeering met een Verzoekfchrift ter oprigting van een Genootfchap van Wapenhandel. Welk verzoek der Burgers, door Jonkheer F. W. ven Nyvenh&im niet weinig onderfteund wierd.
Z. Welk befluit nam de Regeering van Nimwegen op dit verzoek van haare Burgers ?
V. Een zeer gunftig en in alle declen aan den wensch derBurgery voldoende, en waar op ook aantlonds de Wapenöcffening aangevangen wierd. — Te Arnhem nam de Burger Krygsraad, ter zeiver ryd het befiuir om de
Re-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 13
Regeering der Stad in overweegfng te gecven of het niet in deeze zorgelyke tyden , ten hoogden noodzaakJyk was , de Ingezetenen te doen wapenen, de Batteryen van Gefchnt te voorzien, en de Voorraadshuizen behoor-
Jyk te bezorgen. Geen minder iever
betoonde de Heer A. Ruts, te Dordrecht, welke zyne Medeleden van het Genooifchap de Vryheid, het volgende edelmoedig Voorftel deed. „ Ofzy allen, ziende den toeftand en „ den nood des Vaderlands, als van aüe kan;, ten bedreigd wordende, om aangevallen te », worden, door eenen Vyand, ongelyk fterker in raagt dan ons Gemeenebest, niet „ zouden kunnen goedvinden, uit eene waar„ agtige overtuiging, dat de toeftand des Va» derlands het vorderde, hen allen, zo Ofii., eieren als Leden van st Genooifchap, by „ den Achtbaaren Oudraad der Stad Dordrecht „ aan te bieden, en plegtig, by onderteke. „ ning te belooven, ten allen tyden bereid te ,5 zyn, vrywillig, en niet op kosten van Stad *i of Land, maar op hunne eigene kosten, zooda»» i"ge Tochten, Wachten en Posten het zy A 7 „ by



14 GESCHIEDENISSEN DER
„ by nagt of dag, in het Eiland waar te nec„ men , als hunne Edel Groot Achtbaaren, in „ tyden van nood, met overleg van Officieren „ en Gemagügden van 't Genootfchap, zou3, den vinden te behooren, als meest zullen., de kunnen firekken tot veiligheid der Stad „ en derzelver goede Burgerye, en tot hulp „ van den, op het Eilandoonend e Land„ man."
Z. Zulk een belangloos en edelmoedig Voorftcl, ftemt wel met den aart van een waar Vaderlander overeen ?
V. De Schuttery te Dordrecht zat ondertusfehen ook niet Uil, maar leverde eerlang aan den Oudraad een Verzoekfchrift in, waar by verzocht wierd dat het de Regeering mogt behangen, de Stad en het Eiland, in zodaanigen ftaat van tegenweer te brengen, als des kundigen zouden noodig oordeelen te behooren, en da' daar toe door de Regeering zelve, als mede door eene Gommis fie uit den Burger Krygsraad , uit de Schuttery van St. Joris en den Edelen Voetboog , en uit het gewettigde Exercitie Geueotfchap de Vrijheid^
[waar



vereenïgde nederlanden7. 15
[waar van ik h reeds boven gemeld heb] het noodige ontwerp worde uitgedagt, waar op de getrouwe Burgery den aanval van eenen Vyan 1 zoude kunnen wederftaan, en het Eiland tegen allen onverhoedfehen aanval beveiligd worden. ——- Tcrwyl men dus te Dordrecht voor 't behoud der Stad en van het platte Land ieverde, was den 24. January iit het nabygelegcn Dorp Sliedrecht, by gelegenheid der looting voor den derden Man, ter Wapenöcffening , eene vreeslyke beweeging geweest, die voor de ergfte gevolgen deed vreczen. Zo dra de tyding hier van te Dordrecht gekomen was , gingen de Officieren der Schuttery van »SV. Joris en van 't Genootfehap der P'ryheid aldaar, aan de Regeering hunne benden tot demping van het oproer aanbieden, het welk aangenomen zynde, bevonden de Leden van die benden zig, binnen een half uur tyds, in hunne gelyke Klcedingen op hunne Vergaderplaatzen. Intusfchen kwam van Paapendiecht , alwaar men anders dan te Sliedrecht dagt, een verzoek te Dordrecht om fcherpc patroonen.
Dit



l6 GESCHIEDENISSEN DER.
Dit wierd ten eerden toegedaan, en met toe(lemming van Burgemees teren, wierd een kist met zeshonderd (cherpe patroonen derwaards gezonden, onder bedekking van een fterke bende Schutters , welken fchriftelyk bevel gegeven wierden, om zo zy aangevallen mogtcn worden, geweld met geweld te keer te gaan. Doch op 't gerucht van de voorzorgen te Dordrecht gebruikt, befloten, de Slisdrechters zig ftiller te houden, waardoor het oproer aldaar een einde nam. De Regcering van Dordrecht, heeft federd de gewapende Benden voor hunnen betoonden iever bedankt. —~~ Ondertusfcben had den Rusüfchen Gezant Kalitfchof eene Memorie, uit naam van haare Iluskcizerlyke Majefteit aan den Staat overgegeeven, welke op de ge fchillen die tusfehen het Gemeenebest en den Rcomsch Keizer gerezen waren, betrekking had. De Algemeene Staaten beantwoordden deeze Memorie eerlang, en toonden, in dit antwoord, op het duidelykfte aan, datHunnelloog Mogenden zyne Kelzeilykc MujeJJeit met alt
le



VERËENIGDE NEDERLANDEN. 1?
Ic gémaktigdhetd behandeld hadden, en dus altoos vcrwyderd waren geweest, en het nog waren om dien Vorst op eeuigerhande vvyzeh te willen beledigen, het geen zy ge* loofden genoeg verklaard, en aan alle Mogendheden van Europk aan den dag ge'egdt te hebben. Dat zy voords niet alleen genegen waren om de afgebrokene Onderhandelingen weder te hervatten, maar dat zy ook geloofden zeer veel aan de Keizerin van Rus* land verfchuldigt te zullen zyn, ingeval door l:aare magtige en genegene medewerking, de Vrede kon blyven Hand grypen, maar overeenkomftig de onbetwistbaare Regten en Bezittingen van deezen Staat.
Z. Dus toonden de Algemeene Staaten niet wars van een eerlyke Vrede te zyn ?
V. Ondertusfcben kwamen 'er allerhande ontrusténde tydingenin, wegens zekere fchikkingen tusfehen den Keizer en den Keurvorst van Bcyeren gemaakt , welken hier op uit kwamen, dat de Beyerfthe Landen, by verfterf, van den Keurvorst, aan het huis van Oostenryk zouden komen, en de Piins van
Twee-



ïS GESCHIEDENISSEN DER.
Tweebruggen vermoedelyk Erfgenaam der Jieyerfchc Landen, daar voor, 's Keizers Nederlanden , met den Tytel van Koning van Lotharingen of Aujlrafien zoude erlangen, Wyders gaf men voor dat de Koning van Pruis* fen deeze geheime fchikkingen het eerst ontdekt, en de Prins van Tweebruggen geenszins daar in bewilligd had. En dat fchoon de Keizerin van Rusland, den Keizer wel in dit ontwerp behulpzaam zoude willen zyn, het Hof van Berl'm met de andere Builfche Vorflcn zulks wel zoude beletten. ——. Terwyl men zig hier over bekommerde vond 'sLands Erfltadhoudergcraaden, eenen breedvoerigen Brief aan de Algemeene Staaten te fchryven , inhoudende een zeer wydloopige opening van zyn gedrag , in de befchikkir.gen ter verdediging van 't Vaderland, federd den tyd van vier of vyf Jaarejj,, waar by zyne. Hoogheid een'ge Voorlieden voegde welke zyns bedunkens, best in flaat zoude zyn, om , den ondergang des Vaderlands, in den ge. dreigden Oorlog van den Keizer te voorkoo* Uien s welke Brief den vj January ter Vergade-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. J£
dering der Bondgenooten ingekomen zynde, door hunne Afgevaardigden overgenomen, en naar hunne byzondere Provintien gezonden wierd.
Z. En die zckerlyk het zelve noodlot van alle de voorgaanden Onderging, van naamentlyk ter zyde gelegd te worden ?
V. Het wantrouwen tegens dien Vorst was te hoog gerezen, om 'er anders van te kunnen denken. Zyn Hoogheid zelve was 'er ook zo wel van bewust dat Hoogstdczelve, eenigc dagen iaater eene Publicatie in 't licht gaf, enkel (trekkende om dit verregaande wantrouwen tegens zyn Perfoon, waare het mogclyk , weg te neemen, welke Publicatie, met verzoek van alomme afgekondigd en aangeplakt te worden, verzonden wierd. Z. Wat behelsde dezelve? V. Zynè Hoogheid verklaarde in dezelve, „ datfederd eenigen tyd, onder de Ingezete„ nen een geest van partyfehap ontdaan was , „ door welken aan eenigen zyncr Landgeno. „ ten tegens zyn Perfoon en beduur, wan„ trouwen en ongenoegens waren ingeboe-
„ zerad ,



50 GESCHIEDENISSEN DER,
j, zerad, die voor hem van de onaangenaam»
fte gevolgen geweest waren. Tcrwyl ande„ ren van 's Lands Inwooneren zig veroor• i} loofd hadden , uiterlyke vertooningen te
doen , tegen welken de Hooge Overheid j, geoordeeld had te moeten voorzien, doch
dat in weerwil derzelve, eenige dier Inge» j, zetenen daarin voordvoeren, waar uit aan* ,9 leiding genomen wierd om , [zo als z'yne 5, Hoogheid verder zegt] zo valsch als kwaad-
aartig uit te ftrooyen, dat door hem . of „ van zynentwege , de goede gemeente tot SJ oproer aangezet zoude worden, met oog„ merk om daar door zyn wettig verkregen j> gezag op eene onwettige wyze te vermeer„ deren, ja zelfs voor de oppermagt deezer „ Provintien te vèrwisfelen. Dat het voords 5Ï zyne Hoogheid hoogst fmertelyk viel, wan„ neer zyr.e Landgenootcn zig , om zyneut„ wille, door het gebruik van verkeerde en , onbetaamelyke middelen, in gevaar bragten „ van fchade en fchahde en de geftrengheid „ der Justitie te moeten ondergaan, daar"lly, j, wel verre van de kleur zyner naam immer
„ te



VEREEN'IGDE NEDERLANDEN. £2
„ te hebben willen doen [dienen, tot eene leu„ ze van oproer en ongehoorzaamheid , zo als Hy het hartzeer gehad had, dat zy daar „ voor verklaard was geworden, nooit iemand „ met genoegen daar mede had zien pron„ ken, dan die zig onderfchcidde door liefde », tot Vryheid, Eendragt en gehoorzaamheid, „ en daar door zig betoonde een waar Vriend, „ zo van Hem als van 't Vaderland te zyn! „ Wyders verklaarde zyne Hoogheid plegtïg „ geen hooger gezag in den flaat te begeeWn, „ en niets met meerder iever te verlangen, ;, dan eens wederom in zyn Vaderland onder 5, alle deszelfs Inwooneren te zien herleven, „ die overeenftemming en eensgezindheid , „ zonder welken, het gevaar, uit een buiten„ Iandfchen Oorlog fpruitende, nóg aanmer„ kelyk moest toeneemen. Voords wenschte 5, zyne Hoogheid alle Lasteraaren de mond » te kunnen floppen, de waare Liefhebbers » des Vaderlands te vereenigen, en alle zyne „ Landgenooten te overtuigen, van zynen ie„ ver en opregte begeerte om het Vaderland » uit alle deszelfs nooden, zo verre zyn ver-
3) mr>



&% GESCHIEDENISSEN DER
„ mogen reikte, en onder de byftand van den „ Almagtigen God te redden, en het zelve „ tot het hoogst mogelyke toppunt van luis„ ter , voorfpoed, welvaarcn , vrede . vry„ heid en onaf hanglykheid te brengen. Ein„ delyk verzegt, vermaande en waarfchuuwde „ de Vorst alle Ingezetenen van ons Gemee-
nebcst, om zig te onthouden van alle aan-
floorelyke gefprekken en gefchriften, mids„ gaders van alle oproerige bewegingen en ., van het geene verder aanleiding koride gee-
ven , tot het onderneeraen van daadlyke „ buuenfpoorighcden en llooringcn van de „ gemeene rust, maar integendeel zig, in al* „ les te gedragen, zoals het aan ftille, vreed„ zaame en gehoorzarune Ingezeetenen tegens
hunne Overheden betaamd.
Z. Och! hoe wenfchelyk zoude het geweest zyn, als alle Ingezetenen deeze vermaaning van zyne Hoogheid behartigd hadden , en zig niet, door eigenbelangzuckunde perfoor.en, tot allerhande oproeren en partydige bewegingen hadden laaten verleiden , die het Vaderland op den oever van zyn bederf ge-
bragt



VEREENIGDE NEDERLANDEN, 2S
bragt hebben, en wier deerlyke gevolgen vty nu nog betreuren.
V. De Staaten van Holland hadden midlerWyl goedgevonden eene algemeene Wapenin» der Ingezetenen ten platte Landen, en eene looting van den derden Man vast te Hellen, ten einde de Inwooners des te beter in ftkat te Hellen, om hunne eigen Perfoonen en Goederen, tegens de invallen en rooveryen van vyandlyke Stroopers, te kunnen befchermen. Doch hoe heilzaam dit oogmerk ook was , wierd het door de meeste Landlieden egter in geen gunflig licht beichouwd, en vond hier en daar, al vry hevigen tegenftand. Te Oestgeest wilde de Boeren 'er gantsch niet toe overgaan, maar boden alle mogelyken tegenweer. Te Leiderdorp gi„g het nog flimmer. De Schout in de Regtkamer zittende om de looting te doen, wilde niet meer dan drie Man te ge.Iyk binnen haten komen, doch de geheele vergaderde hoop dWng binnen , weigerde de looting, en pakte den Schout aan die het zo kwaad kreeg, dat by ter naamver nood de vlucht naar Leyden kon neemen.
Voor*



24 geschiedenissen der.
Voornemens zynde om met hulp uit die Stad te rug te keeren, wierd hem zulks egter geweigerd, doch de Regeering bleef ten uiterften oplettend en werkzaam, om de rust biyren de Stad te houden, wordende den volgenden Marktdag vier poorten der Stad ge* floten gehouden, en de overigen met flerke Wagten bezet, ten einde de oproerige Boeren van Leiderdorp te beletten, om die Stad een onaangenaam bezoek te geeven. ———— In eeni?e Dorpen omtrend Gorinchcm waren de gemoederen mede geenszins in rust. Een klein aantaLManfchap zig , in een Schuur, oefienende in den Wapenhandel, wierden daar. terwyl zy bezig waren 9 door omtrend dertig Boeren met flokkeu gewapend , overvallen , verjaagd en verftrooid. Te Hoornaar hadden eenige Ingezetenen zig in de fterkfte uitdrukkingen tegen de Wapening ten platte Lande uitgelaten, het geheele Dorp in rep en roer gebragt, en een Oranje Vaandel of Prinfen Vlag, onder een hevig gefchreeuw op den Toren geplant. Zo dra de Regeering van de Stad Gorlnclum alle deeze oproerige be-
wee-



VS REENIGDE NEDERLANDEN. 25
wegingen vernomen had, zond dezelven den Stadhouder van Diepenbrngge dcrwaards , met bevel om die vlag van den toren te haaien, doch dit was naauwelyks gefchied, of de Dorpelingen waren ftout genoeg, om 'weder eene andere vlag op den toren te planten, en den Schout en eenige gezwoorenen van Hoornaar te noodzaaken, om zig naar Gorinchem te begeeveu , en de te ruggaave van hunne vlag te eisfehen. Ter zeiver tyd kwam een aantal van meer dan zeventig Boeren, zo van Hoornaar als elders, te Goudriaan, maakte veel getier, en eischte dat men de Oranjevlag aldaar ook op den toren zoude planten, doch de Schout belette zulks nog, en daar de oproerigen gedreigd hadden, binnen korten driemaal zo fterk weder te zullen komen, verzogt het Gerecht van Goudriaan daar op hulp van het Exercitie Genooifchap te Schoonhoven welke ook daadelyk verleend wierd, waardoor de Hoornaars het wexler komen vergaten. Te Meerkerk had men insgelyks op het voorbeeld van die van Hoornaar een Oranjevlag op den toren gettoken, gelyk zulks in de mecs-
XV. DEEL. B te



iS GESCHIEDENISSEN DER
te Dorpen van de Alblasferwaard gefchiedde, doch de Schout van Hanen, onderfteund door zyne Gerechtsdienaars, deed de vlag van den toren weder afrukken. en dewyhnen, niet zonder rede,voor de gevolgen, die zulks zoude kunnen hebben.bcvreesd was, kwam een bende van het Genootfchap van Wapenhandel van Vianen, te Meerkerk, om alle verdere muitery te verhinderen.
Z. Het zag 'er dus waarlyk ten platte Lande niet te breed uit, dewyl het eene oproer bet ander fcheen te volgen ?
V. Ondertiisfchcn was den Prins Erfftadbouder weder in een nieuw gefchil g-. raakt met de Staaten van Holland , om dat Hoogstdezelven bellotcn hadden , dat ter Generaliteit geene Ampten zouden worden begecven, of daar over gedisponeerd, zonder dat hunne Gemagtigden voor af daar toe, door hen gcauthorifeerd zouden zyn. Zyne Hoogheid toonde zig over dit befluit niet weinig misnoegd, en zag het zelve aan als eene wezentlyke inbreuk op de regten die hem als Stadhouder toekwamen, zig grondende op een
VOO»



VEREENIGBE NEDERLANDEN. 2?
voorig beflujV van den 10 Maart des Jaars 1766, waar by hem het beftel der Ampten was op. gedraagen, doch de Staatcn van Holland toonden aan , hoewel niet zonder veel tegenfpraalc van eenige hunner Leden, dat dit voor negenticn Jaarcn genomene befluit, onwettig en onbehoorlyk was en hen niet ontfioeg van de verpiigting, om de voorfchrevene Ampten aan zodaanige Lieden te begeeven , ais zy oordeelden meest ter bevordering van den dienst des Lands te zullen (trekken. ~—— Midlerwyl was de Publicatie van zyn Hoogheid, waar van ik u de voornaamfte inhoud reeds gemeld heb, (*) bekend geworden en van de PvCgeering te Schiedam zo kwalyk genomen , dat die Stad • ter Staatsvergadering, het Voordel deed , om dezelve niet alleen als onwaardig af te keuren, maar zelfs te laaien onderzoek doen op welke beste wyze, en langs welke gefchikte middelen en wegen, de aanvoerers of opftcllers van de gemelde Publicatie
(f) Zie pag jo. enz B %



±8
GESCHIEDENISSEN DER
tie zouden kunnen ontdekt cn gellraft worden.
Z. Het is ligt te denken', dat zulk een Voordel zeer grievend voor zyne Hoogheid moet geweest zyn ?
V. Ondertusfchen was in 't laatst van January een geweldig oproer te Moerkapelle geweest, alwaar de Schout Mr. H. A. Kreet, Advocaat te Rotterdam, in 't uj'terfte levensgevaar geraakt was. Dit oproer was begonnen , wanneer dien Heer het bevel ter wapening der Boeren af zoude kondigen. Want naauwelyks was de Klok ten dien einde geluid, of een groote menigte Volks Mak een Oranjevlag uit de Kerkstoren, en vervoegde zig vervolgens, allen met Oranje linten en ftrikken verfierd, voor het Regthuis, het geen de voornoemde Schout deed befluiten om na liet afkondigen der Publicatie wegens de wapening, ook die tegens het draagen van Leuzen af te leezen. Doch wel verre dat zulksgeholpen zoude hebben, verklaarde de vergaderde hoop, in tegendeel rond uit, zig niet in de wapenen te willen oefenen yoor de
Staa*



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2Q
Staten, m wéljcvr den Prins, want Cfchreeuwderi ze] de Staaten waren maar jon* Sens, de Prins was het hoofd. Voords vroegen zy den Schout af, waarom de Publfca*e met °P naam van den Prins was gedaan en waar om 'er niet aan 't hoofd van dezelve fiond, JVy mttem enz. de Heer /^ deed intusfcben alles wat mogelyk was 1 de vvufce gemeente tot bedaaren te brengen, doch vruchteloos, waar op by befloot *g T daar we§ te maaken, 2Ïende dat voor hem daar tog niets meer te doen viel, en het derhalve» zyn Rytuig infpannen, dat «ben betden door de Boeren aan alle kan-n met kryt befchreven was, met de ^
Z JS h0Ven! de Prins ^yenJ enz Ook waren de paarden met Oranjeftrikken
reids ' * ^"^
reids met eene Oravje Cocarde. De Heer
Zr J W]£rd hem ^aaat afge-
n en doordien men hem niet wilde laa en Voorhy ook eene Oranjeftrik opgezet fc?-' h£t WCIk * egter bedendig we,^ B s
3 zeg-



ga GESCHIEDENISSEN DER
zeggende.' dat men hem wel kon vermoorden, Viuar hem niet tegen een bevel van den Souyereln, welk hij daar zo eeyen had afgekondigd, zoude doen aangaan. Vervolgens geen kans ziende om met goede woorden uit den huis te komen, trok by zyn degen om ruimte voor zig heen te manken, doch met dat ongelukkig gevolg , dat de menigte nu woedende geworden zynde, hein aanpakte, by het hair trok, en agterover in het flyk ruk,te, waar cp by eene wonde aan den wang ontfong, en zyn degen kvvyt raakte. Z. Men mag hier met regt welzeggen*.
Hoe deerlyk raakt hy in het naauw, Die, in de handen valt van -t graauw.
Doch hoe is het verder met hem afgeloopen ?
V. Geduurende dat hy op den grond lag , hoorde by iemand zeggen: laat ons evenwel geen menfehen vermoorden, waar op hy weder opgebeurd , en in het Rytuig geholpen wierd, doch evenwel niet dan na dat men hem de Oranje Cecarde met geweld op zyn
hoed



xv.d.pLii.
OPHOER TE STOEEKAPEIiK ^






VEREENIGDE NEDERLANDEN. 3t
hoed gezet had. Zyn degen hem toen ook wedergegeeven zynde, liet men hem eindelyk onder het gevvoonlyke gefchreeuw naar Rotterdam vertrekken. —— De Staaten van Holland zeer te onvrede over alle deeze op. roerige bewegingen , befloten eerlang een naanwkcurig onderzoek te laaten doen , op het gehouden gedrag der Baljuwen, in alle die plaatfen daar oproerige bewegingen ontftaan waren, of dezelven. zig wel van hunnen phgt gekweten hadden , en voorts te laaten zoeken naar de belhamels en opftookers van genoemde oproerige bewegingen jen einde dezelven ten eerflen gevat en geftraft zouden kunnen worden , wyders wierd den Heer J. G. Luiken aangefïeld tot Advocaat Fiscaal, om de Heeren Gecommitteerde Raaden m deeze zaak behulpzaam te zyn, wordende eindelyk welgemelde Heeren tevens ?eTgJf i<m raeczyne Hoogheid, re„ fpoe.
en u, welke Frontieren, nurZ/^SS kunnen worden gezonden, om aan de T«s* ?! ^ n°°dS' de Gehand te kunnen B4 bie



$9 GESCHIEDENISSEN DER
bieden. Daarenboven vonden gemelde
Staaten ook nog noodig eene vry fterke Pu. bücatie tegens alle oproerige bewegingen uit te geeven, en alomtne te doen afkondigen» ichoon de moedwil zo verre ging, dat men zig niet ontzag de aangeplakte Publicatien op eene vuilaartige wyze met drek te beimceren, welke handehvyze egter by hunne Edelgroot. mogcnden zo kwaalyk genomen wierd , dat zy ten eerftea een premie van honderd gouden Ryders fielden, te betaalen aan de geenen die de daader of daaders van deeze verregaande ongeregeldheid wisten te ontdekken. •
2. Het is zeker dat 'er de Justide ten hoogflcn aan gelegen lag, dat zulke openbaare fchenderyen van het hoog gezag op het ftrengfte geftraft wierden. . V. De Vroedfchap der Stad Leyden, had ondertusfehcu een befluit genomen om haare Schuttery, wegens deiever die zy betoond had in 't flillen der oproerige bewegingen , in verfcheidene Dorpen rondom die Stad gelegen te bedanken. Welke dankzegging ook vervolgens door Heeren Burgemeesteren, uit
naam



VERËENIGDE NEOERLANDKN. |J
«aam van de gantfche Regeering der Stad vemgt wierd , zynde de agt Compagnie* Schutters, daar toe, in de Schutters doelen by een geroepen, by twee Compagnien te *e. Ijk, zo dat deeze plegtigheid, die zeer tot aanmoediging der Burgery ftrekte , vier da gen agter een duurde. — Ondertusfchen vvas de Commisfie te Rotterdam, waar van Ik u reeds meermaalen gefprokcn heb r*> nog werkzaam, doch alles ging egte«éf .onder tegenfpraal. De Regeering der Stad Amjleldam leverde zelve, door haare Afrc vaardigden, den eerfïen February, eene zeer mtgeflrekte en uitvoerige aantekening in te gen het laatfte befluic der Staaten Holland', tot het verleenen van meerdere magt aan de voorgemelde Commisfie Oordeelende de Hee. ren van voornoemde Stad, dat het geeven van «og meerder magt aan die Commisfie fïrekken zoude, om de StedelykeRegten die ieder Stad m de haare toekwam, geheellyk te ondermy.
• nen
(*) Vaderlandfchc Gefchied. j„ *t hwt XIV. Deel, pag, 213, enz.



34 GESCHIEDENISSEN DEft.
pen en den bodem in te {laan daarenboven keurde de Regeering van Amjleldam voor al af, dat bet voorgemelde befluit flegts met negen en dus met minderheid van ftemman ge nomen was , tevens voorflaande om het geteelde beüuit weder te vernietigen. De Stad Amfleldam wierd in deeze haare Voordracht door de Steden Delfi, Rotterdam, Brïelle , Enkhuizen, Edam en MedenhUk onderfteund , hoewel 'er geen het minfte gevolg opgekomen is , dcwyl de Steden Haarlem , Leiden , Gouda, Gorinchem, Schiedam, Schoonhoven, Alkmaar, Uunnikkendam en P armer ende9 die in deeze tyd het meeste invloed ter Staatsvergadering hadden , zig 'er hevig tegen verzetten. Ondertusfchen was de
vrees voor eenen inval van Keizeriyke Troepen lang na nog niet verdweeuen, het welk de Stad Oudewater, als op de grenzen van Bolland gelegen zynde, en dus voor den eerften aauval bloot {taande, deed befluiten ter afweering van de ftrooperyen der vyandlyke li<ne Troepen, haare Burgery, in den Wapen' handel te doen oeffenen, ten einde dezelve,
0-



indien de nood zulks moge vorderen, in ftaac
mogt zyn eenige tegenweer te kunnen doen
Kort te vooren had ook de Heer Tyoi Ui van de Vroedfchap der Stad Utrecht ee„ Voordel gedan», om de Ingezetenen in de Generahteus Lande" -nsjtfyta onder de wa« penen te brengen, dringende gemelde Heer ou een fpoedig befluk omtrend deeze zaak aan met het aanmerkelyk zeggen, dat de tv&n # men beleefde, immers geen tyden waren van uitjlel in de raadplegingen op fjortqef^ Voordellen, zig beklaagende dat alom verfprcid wierd , „ dat als Keizerlyke ligte Troepen „ tegenftand by den Landman ontmoetten, of „ die gewapend vonden, zy dan alles over den » kli"g deeden fpringen, daar zy anders zig » flegts vergenoegden met brandfehattingen of „ plundering, doch de Ingezetenen het leew ven lieten behouden." Ongelukkige en befchaamenswaardige yoorwendfels in den mond yan vrye Nederlanders, fzeide de Heer3W,] die allen ingericht waren, om de zo zeer nuttige en noodzaakelyke wapening der Ingezetenen tot \hunnt zelfverdediging, te keer te 3 6 gaa n*



36 GESCHIEDENISSEN DER
gaan. Hadden onze kloekmoedige en Vryheïiïlieyende Voorouders, [vervolgde vvelgemelden Heer] dus geredeneerd, nimmer zonden zy de welgcöcfende Spaanfche Krygsbenden iegenge» flaan en overwonnen hebben, nimmer het juk yan Philips de Tweede, uit het zelfde Huls van Oostenryk oorfpronglyk, als den tegenwoordi* «en Keizer , verbroken en afgeworpen hebben enz.
Z. Ik twyfïel niet of de Heer Tyoi zal om dit Voordel niet weinig geprezen zyn geworden?
V Midlerwyl hadden de Staaten van Utrecht^ niet zonder grond , bcvreest zynde dat het vuur van oproer, dat in Holland ten platte Lande entftoken was, ook tot hunne Provintie zoude overllaan , goedgevonden eene fterke Publicatie te doen afkondigen,waar by niet alleen het drukken en uitgeeven van allerhande Schotfchriften verboden wierd, maar ook het voeren van oproerige gefprekken, het geeven van haatelyke benaamingen, het fchreeuwen van Oranje boven, de Patriotten onder, het oproerig (laan en blaazen op eenige Inftriimenten, en het óp-
aan-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 3f
hangen, uitfteeken en ronddraagen van Vaandels en andere Tekenen, maar ook het draagen van onderfcheiden leuzen en inzonderheid van Oranje ftrikken of linten , het faamenrotten , het flaan, flooten of fmyten op deuren en venfters, het aanranden van perfoonen of goederen, het geeven van geld, of het doen van gaaven of beloften, om daardoor twist en tweedragt te verwekken of aan te ftooken, en in één woord alle zulke daaden die maar eenigszins naar oproer zouden
zweemen. Waakte men dus te Utrecht
voor 't behoud der gemeene rust, die van ïsfclfte'm poogden dezelve niet minder te bewaaren, althans een goed aantal Burgers en Ingezetenen , leverden den 12 January een Verzoekfehrift aan haare Regeering over,waar in zy verzogten dat de aldaar zeer vervallene Schuttery , weder 'in haaren ouden luister herfteld mogt worden, en dat de Stad TsfeU fteln in dit geval dus niet minder dan andere Steden mogt wezen, welke tegenwoordig met welgeöeïfende Burgeryen praalden.
B 7 Z. Wierd



J8 GESCHIEDENISSEN DER
Z. Wierd aan dit verzoek der Burgers (door de Regeerïng voldaan ?
V. Schoon de Magidraat aldaar van de ïioodzaaklykhcid van dit verzoek overtuigd was, en geen oogenblik aarfelde om het zelve goed te keuren , zo konden zy 'er egtergeen volkomen Fiat op geeven, dewyl het aan de Penningen ontbrak, die tot dat heilzaam oogmerk hefteed moesten worden. Groot
gerucht maakte om deeze tyd het antwoord der Ueeren Staaten van Friesland, op den Brief welken zyne Doorlugtige Hoogheid aan de gezamenilyke Bondgenooten den 17 January deezes Jaars, gefchreven had en van welken ik u hier vooren melding gedaan heb. (*) Welgemelde Staaten poogden in dit antwoord, na hun beste inzien, alle de betoogingen van 's Lands Erfftadhouder te ontzenuwen en krachteloos te maaken, en zig zelve tegens de jpgewikkelde bclchuldigingen die zy meenden
dat
X*) Zie pag. 18.



VE REE NI GD E NEDERLANDEN, 3^
dat zyne Hoogheid hen gedaan had te verdedigen» Ik zal n de aanmerkelyke woorden waar mede dit antwoord eindigde, mededeelen. Dus luiden ze: „ Wy zullen deezen „ befluiten, met voor een alwectend Opper„ wezen! voor de gantfche Republiek! voor „ al onze braavc Ingezetenen , die aan ons „ de Regeering deezer Landfcbappe hebben s, toevertrouwd! en voor uwe Hoogheid zei„ ven! hartelyk en oprecht te betuigen , das „ wy niets vuuriger verlangen, dan, 'door „ een goed beleid van zaaken, in ftaat ge„ field te worden , om met uwe Hoogheid , „ banden en harten in een te flaan , om tor » behoudenis, de verdeediging en den wel„ vaart van ons Vaderland, van onze Vry„ heid, en al wat in den Lande dierbaar is j, onvermoeid te werken.
„ Wy verzekeren uwe Hoogheid eendragte„ lyk en eenpaariglyk , van ons getrouw en „ onwrikbaar aankleeven aan 's Lands wetti„ ge Regeeringsform. Voor deeze wettige, » vastge&elde, van misbruiken gezuiverde eri



40 GESCHIEDENISSEN DER
9, op vaste gronden gevestigde Regeerings„ form , hebben wy ons leven, goed en bloed „ veil!
„ Wy betuigen alles te willen toebrengen, „ tot herftelling van de rust , eendracht en
eensgezindheid! wy betuigen geen ander «, doelwit te hebben, dan dat het den Lande „ en deszelfs goede Ingezetenen welga , dat
ieder derzelvcn by zyne Rechten verbfyve „ en die ongefloord geniete !
„ Dat Vryheid en wettige Voorrechten on„ verkort blyve ! dat de goede orde aloin her-
field en gehandhaaft worde! Dat de mis„ bruiken geweerd: en eindelyk het monfler
van heillooze aanblaazingen tot tweedragt „ gefraoord moge worden! En dat de her„ flelling der eendragt, den zo zeer gefolter5, den en anderszins voorzeker zinkenden „ Staat, wederom opbeuren en tot kalmte „ brengen moge.
„ Hier toe bieden wy uwe Hoogheid j, onze handen,'harten, raad en daad, gultf hartig, met die gevoelige aandoening, die



VEREENlGDE NEDERLANDEN. 4!
j, alleen door waare liefde voor het Vader» land , ingeboezemd kan worden a en met jj oprechtheid, aan."
Z. Voortreffelyke betuigingen en verzekeringen , waare Vaderlanders dubbel waardig ! , . . Maar viel 'er omtrend deeze tyd cok niet iets te Leeuwaarden voer, dat bui. ten 'sLands geen minder gerucht maakte?
V. Ja. Het was den a5 January dat 'er Volgens gewoonte in deze kommerlyke tyd, van zes tot zeven uuren des avonds, de maan'delykfche Bedcftond in de groote Kerk gebonden zoude worden, wanneer dit Gebouw ten half zes uuren reeds zo vol Volk was, dat het inoeilyk viel om tot zyne plaats, door de menigte heen te dringen. De Weeskinderen, omtrend die tyd in de Kerk komende, en hunne plaatfen reeds bezet vindende, deeden de geenen die daar bezit van genomen hadden, opftaan en plaats voor hen maaken. Dit verwekte, doordien 'er zo weinig ruimte was, vry wat verwerfing en gckyf, waar door eenige ftooven om verre raakten. Te geiyker tyd ontftond 'er een verward geraas boven



|| GESCHIEDENISSEN DER
ven het Orgel, als of men met vuisten op een tafel floeg. De menigte, hier door verfdirikt , ftond op en poogde naar buiten te vlugten , doch de deur wierd, door het flerk dringen, welhaast geflopt. Ondertusfehen fchreeuwden fommigen dat 'er Irand op het Orgel was, zo dat de drang cm uit de Kerk te geraaken toen nog grootcr wierd. Sommigen klommen door de glazen uit, anderen ftortten over elkander 4*ee# r<"ar de deuren toe, waardoor fommigen der onderleggende zwaar gekneust , en eenige zelfs verpletterd wierden.j Vermits 'er toen ook nog een geroep van oproer by kwam, het welk de vrees en angst nog grootcr maakte, hakte men de deuren open, en de opeengepakte hoop vloog, in de uiterfle verwarring, de Kerk uit. Met gekerm langs de ftraaten was dien avond fchrikkelyk om te hooren: de een riep om zyn Kind, de ander om zyne Vrouw, een derde om zyne Moeder, in één woord , de verwarring, bekommering , en ontflekcnis was veel grooter dan ik u kan befchryvea.
Z. Weet



X-V.IJ.PI.3II.
3ER0JERTE IN DE KERK TE UEEUWAABDÏ1T.






VERBÏNIGDE NEDERLANDEN. 43
Z. Weet men niet hoe veel menfchen het leven by dit ongeluk verlooren hebben ?
V. Ten minflen , voor zo veel men weet, Vier, en daar onder eene zwangere Vrouw, die op het uiterfte was, voords zyn een groote menigte menfchen erbannelyk gekwetst geworden, en honderden hebben hunne gouden ooryzers, boeken met gouden cn zilveren floten , fchoenen met zilveren gespen , mutzen , hoeden, zakdoeken, waayers enz- verlooren, welken, benevens een menigte andere goederen , volgens bevel der Regeering, na dat zy gevonden waren , op het Stadhuis gebragt Wierden, om aan de Eigenaars weder geseeven te worden. Voords is 'er ook naauwkeurig onderzoek gedaan, of 'er ook oproermaakers onder dit werk geroeid hadden, die de verwarring zouden hebben gaande gemaakt en aangeblaazen, doch hier is geen zekerheid van gevonden Terwyl dit te Leeuwaarden was voorgevallen, had men te Deventer zig grootelyks beklaagd over den Heer vair Fccrst, Schout van Ommen en Ham, in mt» ke twee Dorpen mede vry wat oproerige be-
we.



44 GECHlEDENISSEN DER
wegingen hadden plaats gehad, welken door den voornoemden Schout, na de meening der Burgers van Deventer, niet genoeg waren tegengegaan. De Heer van Voerst fchreef hier over eenen brief, waar in hy het draagen van Oranje linten, en het geroep van Vivat Oranje en het Frycorps onder, als een onverfchillige vrolykheid poogde te doen aanmerken. De Gemeente van Deventer was hier over zo onvergenoegd dat zy zig by een Ver* zoekfchrift aan de Schepenen en Raad der Stad vervoegde,, opgevuld met klagten over den Schout die zy befchuldigde dat zig niet alleen tegens de oproerigen niet verzet had, maar zig ook niet ontzag om opentlyk voor zulke rustverftoorende gevoelens uit te komen, en daarenboven het medegezag der Stad Deventer, en dus van alle Leden van den Staats in zyn Schoutsiimpt durfde in twyfiel trekken. Verzoekende daarenboven dat Schepenen en Raaden niets onbeproefd zouden laaten, om de gemeene veiligheid in gemelde Dorpen weder te herftdlen en te beletten dat de al* daar plaats gehad hebbende onheilen niet toe
an-



V E RE ENIGDE NED E*R LANDEN. 45
andere plaatzen overfloegen, geevende «fea* om tó bedenking of het voor al niet nood,V was, om, op genoegzaame ftraffen, het draa.cn van allerhande oproerleuzen te verbieden, wanr onder Xzeide de Gemeente, om het fchande,y'£ "1Isbruik het ê^n, tot grievend leedwezen van elk regtfehapen Neder/ander, die de waare belangens van het Doorlugtig Huis van Otanje behartigde, van die kleur, hoe onverfchilhg in zig zelve, in deeze dagen op zo veele plaatfen gemaakt word, de OranV leuzen vooral behoorden.
Z. Was dit Verzoekfchrift van een goed gevolg geweest? to
V./a de aangewende middelen hadden fpoedig die uitwerking, dat de bewegingen daar ter pfaatfe genoegzaam ophielden*" en dat op andere plaatfen in Oyerysfel niemand de lust bekroop om diergelyke ongehoorzaamheden te pleegen. - Een ander geval en dat vry meer genoegen baarde, gebeurde eenige dagen latter, wanneer zig den 31 fr* eene bende van ruim honderd Man, behoo! rende onder het vrye Burger Krv„svo]k ^
De.



46 GESCHIEDENISSEN DES.
Deventer, in volle Wapenrusting en verzeld van dérzeiver Veldmuziek, begaf naar den Gelder , het Landgoed van den Baron van Dedem , bcftemden Gezant van dcezen Staat, aan het Hof van Conflantiuopolen, en welk Landgoed, digt by het Dorp IVyhe, drie uuren van de Stad gelegen was.
Z. En waartoe gefchiedde die ftaatelyke op* togt ?
V. Het oogmerk was de ophaaling van twoe metaalcn Veldftukken, door den Generaal van Dedem, Grootvader van den voornoemden Heer, in den Jaare 1692. in de Veldflag by Zoutleeuwen in Braband, op de Tmnfchen veroverd. De tegenwoordige lieer yan den Gelder' had deeze Gedenkftukken , fc'ioon dezelven wel tagtig Jaaren op het voorplein, by de deur der Ridderlyke woo« iring gelegen hadden , aan de voorgemelde vryc Burgers ter bewaaring en gebruik vergund-j hoewel onder voorwaarde van dezelven nooit buiten Deventer te vervoeren. By de aankomst van de bovengemelde bende, wierden die beide Veldilukken driemaal losgebrand



VERESNICDE NEDERLANDEN. 4?
brand, tervvyl de Officieren van dezelve, aan den Heer en Vrouwe dier plaats, welken voor de deur van 't Kasteel ftonden , de Krygseere bewezen, die ook by het afleheid necinen nog eens herhaald wierd. Na dn al. le de Manfchap, ieder naar zyn mg,m« fpys en drank was vergast geworden, nam men de te rugtogtaan, en de bende Burgers kwam eerst des avonds met dit gefchut, waar van ieder ftuk , door vier paarden op Affuiten voordgetrokken wierd, te Deventer binnen onder het vreugdegejuich der toegevloeide me' «>gte, die van alle kanten naar het Huis de Vtlder gekomen waren, om aanfehouvvers van deeze vertooning te wezen. - Ondertusfchen was m het nabuurige Zutphen ook weder vrv wat oneenigheid geweest, en in de Kwartiersvergadering hevige gefchillen ontdaan , wegens de aanftelling van de Heeren F. R, Toe. water, tot Algemeen Ontfanger, en de' Heer //. de Leeuw yan Coolwyk, tot Rentmeester der Gcestelyke Goederen van dat Graaffchap. Beide waren door den Prins Erfltadhonder Mngefteld, doch de JonKhésrêh Robbert Ja-s-
per



4$ GESCHIEDENISSEN DER.
per van der Capdlen tot den Marsch, en zy nen Neef F. B. van der Capellen tot Rysfeit, beweerden dat zyn Hoogheid tot die aanftelling niet bevoegd was. Dezelve had egter voordgang, en wierd by de meerderheid der Leden goedgekeurd. De beide voornoemde Ridders gaven, daar den 17 Maart, hunne opentlyke Protesten tegen, ja de eerstgemelden verklaarde zelfs en deed aantekenen; „ Dathy, Capellen tot den Marsch, door de
onwettige aanftelling des Prinfen , tegen " den letter van het Reglement, het zelve van,
nu af aan rekende als geheel losgemaakt, *l en zig zeiven niet meer verpligt, om naar
dat Reglement langer re leeven."
Z. Dus kwamen de zaaken aldaar ook tot een ukerfte, dat zekerlyk gewigtige gevolgen gehad zal hebben?
V. Wy zullen 'er op zyn tyd van fprcel{en. _ De Staaten van Holland vernomen hebbende , dat 'er in V Gravenhage federd eenigen tyd , eene groote menigte medaljes met het afbecldzcl van den Prins van Oranje!» vexkogt wierden » en zulks vcrmoedelyk ge-
fchied-



» het verbod J^T " °f Z"lks"iet •n 't Jicht wair ?-. vvaaiicl]ouu-:ng
«boud van ZZ L^'e W *° " £»
tyd, ter Vergader», Z£ T"
te onderfebeid dat IT ■ "de toKlJ"
de Proustamfje *****
«enden bevolen onderzoek da nM°" *»» . ten einde ,e Ver„ e,ne' h * "dddennenbenbet n^ H„ tV'f den wedten 2y oolt gaarn(i ™ **¥W*
kon.
f



gö GÉSCHIEDEHI'SSEH DER
konde voorkomen. Waar op dan eindelyk ds Staaten van Holland en Westfriesland, den 04 January beflöten: „ Dat alle Roomschca„ tholyke Gods en Armhuizen, in 't Alge* „ meen, door de gantfche Provintie, eeven als de Hervormde en andere Christelyke Gemeenten, Vryheid van alle Imposten zouden genieten." Over welk gimftig befluit de Roomschgezinden hier te Lande niet weinig vergenoegd waren. Eenigc tyd laa-
ter, den 18 Maart, naamelyk, ondergingen eenigen der in hegtenis zittende oproerige Boeren , binnen 's Haage, hunne openbaare flraffen. Drie van dezelven wierden gegecsfeld, waar na de twee eerften voor zes, en de derde voor vier jaaren tot het Tugthuis verwezen, en daar na, allen te gelyk, uit Holland en Westfriesland gebannen wierden, zonder 'er ooit wedet in te mogen komen. Boven de hoofden der Gegeesfelden las men het woord Oproermaaker» Twee andere Boeren ftonden terzelver tyd op het Schavot te pronk. Rondom het zelve was alles met Krygsvolk bezet, en de gevangene»waren, onder eenfterfe
ge-



^REENIGDE NEDERLANDEN, ft
k agt,w,lken ook, gedourcmle d7flraftJL aldaar mede vvngt Welden. * Waren 'er redenen voor al deeze feffc* te voorzorgen geweest 5 Ituk
<cl.e„ren, „,nar zelft bove„ ccn 1 plakte Excmpiaara, een «IW*,ï 8 anftootelyfcen i„ll0ud "4 f f VM Cenen de daadr-r nf a..a P • "'aar va" men de daadcr of daden, „elite fcherpe „avor.
felnngen daar omtrend ooit gedaan u-aren ™
worden , egter „iet „ad kumea
Op liet Stadhuis vres ooit een r, '"C"'
en SchotfcWen had angepfe en ;of; • geichreven. Daarenboven wi'erd „„fc •„Z bm van Maart zekeren Krnidenier uit '
«Inkel.ehaaM.omdathyrederdeen.V gena.leSwathyVerI:ogtjill
gepakt en zyn Venrten, Vaten enz. Lt na! peten van die kleur beprakt 0„ v„fad ^
C * Een



GESCHIEDENISSEN DER
Een Metzelaarsknegt die zig tegens den Schout, welken den voornoemden Kruidenier haalde, verzet en zelfs de domheid gehad had van het mes te trekken, wierd mede gevat en vervolgens naar het Spinhuis gebragt.
Z. Maar hoe flond het midlerwyl met de Gefchillen tusfchen den Keizer en den Staat ?
V. Deeze beloofden lang na nog geen goe« de uitkomst of vereffening, doordien de onmaatige vorderingen van dien Vorst, de Algemeene Staaten, genoegzaam geheel buiten Haat fielden om de aangevangene onderhandelingen verder voord te zetten, dewyl het onmogelyk was eenige, laat flaan alle, deeze zwaare eisfchen des Keizers in te willigen, wilde men de eer en veiligheid van den Staat niet gantfchelyk in de waagfchaal flellen, en zig voor het nageflagt verantwoordelyk maa* ken.
Z. Waar in beftonden die onmaatige vorderingen dan ?
V. Vooreerst , in het afzenden van twee Heeren naar'i Wèénen* Ten tweeden in het verleggen der Vredesonderhandelingen naar



VU..HICD, NEDERLANDEN. g
■ "u «■«*««< tot aan Sa/timen tn™, , «e VZye Vaar. en Koophande, Z Sevo1.derd.Te„v;erde„,2estie„ffl;)li*:J-landschvoor den affland van Keizers rc± op de Stad Maastricht, Ten vvfde , 7
Land van Oyermaaze. Ten ^
flemen van de Vestingen fX^JT
Kruidt. Ten 2 dT0 1 "
«"gen, en het in handen des Keizers iSL
.™ emde znlhe onderwaterzetrinjrfec meer zonden kunnen gemaakt worden Te, jenden het regelen der Orensfeh di,'™
deGerfeisrehenwederzvdste erIoed e"t: ^^^^^ C * die



54 GESCHIEDENISSEN DER
die door de ondcrwaterzettingen veroorzaakt waren.
Z. Nu kan ik ligt begrypen dat de Algemeene Staaten, zig tegens de onbillyke eisfchen van Keizer Jofephus , die wel eer zo veel vriendfchap bier te Lande genoten had, zo fterk verzetten.
V. Ondertusfchen had de Koning van Pruisfeu de Franfche Generaal, Graave de Maillebois wegens zyne ongemcene bekwaamheden , den Staat aangepreezen, waar op deeze Heer, met toeftemming van den Koning van Frankryk, als Generaal in Staaten dienst overging, en den 20 Maart in 's Uaage aankwam, alwaar hy ten eerften door den Franfchen Gezant , de Marquis de Pertc verwelkomd en ten avondmaal gehouden wierd. Den volgenden dag vervoegde de voornoemde Krygsman, zig by den Voorzitter vanj de Algemeene Staaten,' cn gaf kennis van zynen aankomst, waar na hy gehoor by den Prins Erfftadhouder en de Prinfes had. Vervolgens de begroetingen van verfcheiden Lieden van aanzien ontfangen hebbende , leide hy , den
22 Maart,



VEREENXOÖE NEDERLANDEN. 55
22 Maait, tor Vergadering der Hooge Bondgcnooten, den Eed af als Generaal van het Voetvolk in dienst van dezen Staat. Men verwagtteincusfchen alles goeds van de nulteken-. ^ Krygskunde van dien nieuwen Generaal in de netelige onhandigheden waar in den Staat ^ toen bevond, daar het Gemeenebest daagdyks door een gedugten Oorlog tnet een mag«g Vorst gedreigd wierd, fcboon de voornoemde Generaal weinig gelegendheid heeft kunnen krygen om Zyi3e dapperheid te toonen 't vervolg van onze Gefprekken zal
Z. Bleven de gistingen by 's Lands Ingezetenen m deeze tyd nog al voordduuren ?
V. Zy vermenigvuldigden zelfs dagclyks.' Eemge Burgers der Stad LeySen, wel Me van ruim driehonderd, ontwierpen eer Adres aan de Heeren Staaten van Bolland. waar by zy begeerden het fpoedig openen del Generahtens Kasfe , een volledige onderri*tmg omtrendde gemaakte fchikkingen ter ver-
dedlgmg van het Vaderland, en wel byzonder van de Provmtievan Holland, het vveerenvan
C4 on-



$6 GESCHIEDENISSEN D E-R.
onwaardige Staats dienaar en uit den Raad van Staate, en daarenboven dat den Hertog van Brunswyk, 's Lauds gewezen Veldmaarfchalk, by de Ilooge Bondgenooten, als mede ter Generaliteit , 's Lauds Grondgebied verboden mogt worden. Ook hadden zy aan de Regee* ring van Leyden een Verzoekfchrift overgegecven tot onderftcuning van het bovengemelde Adres, doch de Regeering dier Stad , boe zeer zy ook anders zig genegen toonde» de verzoeken hunner Burgers toe te fiaan , vonden nu egter geraaden, dit Verzoekfchrift, by een befluit van den 29 Maart, volkomen v.an de hand te wyzen, fcboon drie hunner Raaden zig hier hevig tegen verzet hadden.— Te Amflcldam was de Boekverkooper Ar ends, tegen den 15 Maart op Schouten Rol gedag, vaaid en verfcheenen zynde, in de Boeien overgebragt j wegens het uitaeeven van zeker Boekje, de Grootheid en Luister van Willem de. Fyfde genoemd , het welk hy op den 8 Maart, '3 Prinfen Verjaardag , met het afbeeldzel van den Prins op Oranjepapier gedrukt ,



VERHENIGDE NEDERLANDEN. 5?
drukt, verkogt had. - Thans zal ik u ver-
flng doen van de Gebeurtenisfen die in deezen
tyd te Utrecht voorviefen, en van dien aart
waren dat zy eerlang het oog van de gant-
fche Republiek tot zig getrokken hebben
Z. Ik ben 'er ten meerden nieuwsgier na ? 8.vl,s
_ V. De Heer Godin tot Cöckengen , 0p het emde van February overleden zynde, was hier door een Raaclspfcats , binnen Utrecht opengevallen, waar óp ten eerften aan Bur' pmeesteren en Vroedfchap een Verzoekfchrift geleverd wierd, zo in naam van rwaalfho ' derd vy .en Burgers, aIs van ven, Jie fte getal der Schuttery van de agt ComZ ^ender SCa,jWeIk Verzoekfchrift voonS*
verkiezing van een Raad, inogt ««LfrJ
^ .s^ez^endie zig £ te^fc
herltcl dei Burgerbezwaaren aangekant had-
den, met voorbygang van zulken, welk n t
«iet het voorgemelde herftel niet gemoeW
of zig er tegen hadden verzet. De Vroed
fchap verklaarde hier op aan de Burgery, dat
C ? ' 9 zy



53 GESCHIEDENISSEN DER
zy de opengevallen Raadsplaats zoude vervullen , volgens eed en pligt, zonder daartoe eenige aanmaaning noodig te hebben. Ver» wagtende dat de Burgers zig zouden verhaten op de Vaderlyke zorg en toevertrouwd Gez^g van hunne wettige Overheid. Hier op gefchiedde vervolgens, den 3 Maart, de ver. kiezing by de Vroedfchap, welke met eene meerderheid van zestien tegen dertien ftem« men , viel op den Heer en Mr. Jonathan Sichterman, en dus vlak tegen de gedachten der Burgery van Utrecht. De tyding hier van was naauvvlyks ruchtbaar geworden, of de Gemagtigden van voornoemde twaalfhonderd vyftien Burgers, vergaderden in de zogenaamde Stadskelder , en raadpleegden aldaar over twee punten , naamenlyk de Vroedfchap te verzoeken, om van de gedaane verkiezing af te zien, en het aanftellen van een vrye Krygsraad, buiten de Regeering. Voords wierd voorgeflagen, gemelde Vroedfchap te verzoeken , zo het mogelyk was den Heer Sichterman te overreden, voor ditmaal van ie Raadsplaats af te zien, of wel dat het
fa»n-



VEREEN IG BE Mfff Él £
Jnmnc Edel Achtbaaren mogt bebaagen Me in. huldjgmg en beëediging van dien Heer op te forten, tot dat de vorm van benoemen e verteert van een nieuwen Raad vastheid cn bepaald zoude zyn. Boch deeze ffi wierd verworpen. Den volgenden £be loten e cecomnntteerden en GeconfhW dui.der burgers, by eene afzonderde Com n^fie, aan den Voorzittend i*7 afrevaardior, «»i jenden Burgemeester ^evaardigd gehoor te verzoeken ter Ver*a
T bezwa^n, tegens de gedaare ve I zing mondeling af te lmm 1 'Q Verklc"
2. Wierd hen dit verzoek toegeta?
V. ja, de Vroedfchap bewilligde 'er in * befloot zodaanige bezending, op 7^ P als die van den Kerkennad i f J
- den Eed neemen van 2^ J2£ 5*
«og eenige tyd uit *
«■«teerden en Geconflttueerden 21S
wen hadden, ver-aderden / * ]'n°'
** * * *r tan, en het ver-
c « i.



GO GESCHIEDENISSEN DEH
kiezen van cenen Spreeker, die uit aller naam het woord zoude doenen waartoe de lieer Ontlaat je als de bekwaamde gekeurd wierd. Z. Wie was deeze Heer Ondaatje f V. Een Predikantszoon van Batavia, doch thans ter bevordering zyner ftudien , op da Hoogefchoole van Utrecht zig bevindende. Den 7 Maart tot het gehoor beiïemd zynde, begaven zig dien dag , de Heeren Geinagiigdeu Weppelman , Ondaatje, von Liebeherr, Gortdon y Vronkert,, van Hengelaar en van Eldik, *s morgens, eeven voor negen uuren, naar het Stadhuis, wierden aldaar in de. zogenoemde groene Kamer gebragt en vervolgens na eeuig vertoeven, door een der Geheimfchryvers afgehaald, en in de Raadkamer geleid. De Commisfie, aldaar openltaande ftoelen voor zig geplaatst vindende , zette zig ter neder, waar op de Spreeker Ondaatje , met luide ficm. eene aanfpraak deed opgevuld met klagten over het tegenwoordig beftier der zaaken en vol bezwaaren tegens den Heere Sichterman, welke aanfpraak , die in 't algemeen ^oor vry Hout gehouden wierd, vervolgens
fehrif.



XV-B.Pl.IV.






vereenigde n-ederlanden. 6l
fc'briftelyk aan de Vroedfchap overgegecven .wierd. De voornoemde Gemagtigden met hunnen Spreeker vertrokken zynde , befloot de Vroedfchap een dubbel getal affchriften van deeze aanfpraak, op de Secretary, ter onderzoek der Leden, tot de volgende Vergadering te doen voorleggen, om als dan daar nader over te raadpleegcn, en tevens aan den Heer Sichterman kennis te geeven van de tegen hem ingebragte bezwaaren.
Z. Wat deed de Heer Sichterman ondertusfclien, zat deeze geheel ftil?
V. Verre van daar. Hy leverde integendeel een Gefchaft aan de Vroedfchap over, waar in hy op eene kragtige vvyze, alle de bezwaaren tegens hem, poogde op te Iosfen en de bevoegdheid tot de hem opgedragene waar, digheid aan te toonen , het welke van die uitwerking was dat de Vroedfchap vervolgens verklaarde, „ dat het hen niet dan bitter val„ len konde y in eene wettige verkiezing zo„ daanigen tegenftand van zo een groot ge„ deelte der Burgeren te ontmoeten, en een „ zo dringend aanzoek te moeten aanhooren,
C 7



IV- geschiedenissen der.
„ om eene alleszins wettig gedaane Verkie„ zing te vernietigen, en dat in bevvoordin„ gen, die de Vroedfchap liefst niet wilde in„ zien , of in aanmerking ncemen, in die vetonderftelling dat dezelve niet zyn gebruik „ geworden, m't een beginzel van Idcinagting „ voor den Raad , als wilden de Geconftf.
tueerden en Gecommitteerden van een ge. „ deelte des Volks, zig verheffen boven de „ Vertegenwoordigers van het geheele Volk „ veel min dat de Vroedfchap in de Gccon* „ ftitueerden en Gecommitteerden eencn toe. „ leg zouden willen onderftellen, om, fpree„ kende uit naam alleen van een gedeelte der „ Burgery, hunne fiem te doen voorkomen, „ als de item des geheelen Volks , en dus over s, de geheele Burgery en haare Vertegenwoor„ digers te heerfchen." Voords betuigde de „ Vroedfchap verder „ dat zy, om te gemoet 5, te koomen aan de opgegevene bedenklyk„ hcid, welke febeen geboren te worden,"uk „ het verklaarde gevoelen van Mr. Jonathan „ Sichterman, nopens de wyze van verkie. 5, zing der Raadcn in de Vroedfchap en bet
» in*



VERHENIGDE NEDERLANDEN* 63
9, infldlen van een Collegie van Gemagtig. » don uit de Burgery, hadden goedgevonden,
dat voornoemden Mr. Sichterman als nieuw » gekoren Raad , geen zitting in de Vroed„ fchap zoude neemen, dan na dat de Raad» pleegingen der Vroedfchap over de gemel„ de twee punten zouden afgeIoopen&zyn , „wordende voords het tegenflreevcnd ge!
deelte der Burgery vermaand te berusten in » het geen in deeze door hunne Edele Acht„ baaren was befloten, terwyl de Vroedfchap
" ,de °P het Plegtigfte wilde verze-
„ kerd hebben , dat zy a,t00s 8an ^
,, Eed en phgt getrouw, de bewaaring van „ der Burgeren Rechten en bevorderd Van
haar welzyn met alle krachten zou blyven „ behartigen." *
Z. Deeze verklaaring gaf, hoewef lnet ^ gewikkelde woorden, vry duidelyk te kennen waar de Vroedfchap de poogingen van het grootlte gedeelte van haare Burgery voor
V. Ondertusfchen was dit befluit met eene «og grooiere meerderheid van ftemmen geno,
men,



(54 GESCHIEDENISSEN DER.
men, dan het befluit van de verkiezing van den Ilcerc Sichterman zelve. Men befloot ook tevens de bezwaaren, tegens voornoemden Heer ingebragt, uit den weg te ruimen, als volgens de opgaave van de Geconftitueerden en Gecommitteerden, alfeenlyk betrekking hebbende omtrent bet beflisfen van pun« ten, waarover men hem verdagt hield. Dit Zig men dus aan als eenen middelweg, om aan den eenen kant de agtbaarheid van den Raad te handhavenen , en aan den anderenkant de Burgers genoegen te geeven. Doch vier Raaden zelve kantien zig ten flerkfren tegens dit genomen befluit, en Protesteerden tegen alles wat ten opzigte van de Verkid zing des Heeren Sichterman verrigt was , onder verklaarir.g nogthans van niets tegens zynen Perfoon in 't byzonder te hebben , en deeze vier Raaden , waren de Heeren yan Senden, de Ridder, van Haeften en Burman de la Dasfecour. Eeven zo min als dit befluit aan bovengemelde vier Raaden behaag, de, voldeed het ook aan het grootlle gedeelte der Burgery en ven Ueicherr verzogt den
Bur-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 63
Burgemeester Verbeek ten eerften buitenge-» woone Vergadering der Vroedfchap te beleggen, ten einde weder eene Commisfie, ais de voorige, af te wagten, welke de nadere meening en het verlangen der Burgery, omtrend de zaak van den Heer Slchntman zoude voordellen, met betuiging dat zo dit verzoek geweigerd wierd, Geconftituecrden en Gecommitteerden als dan voor de gevolgen niet zouden kunnen infïaan.
Z. Ik denk niet dat men dit verzoek dorst weigeren ?
V. Den zeiven dag wierd nog tegen den avond ten half zeven uuren Vroedfchap belegd , om de Commisfie dor Burger, gemag. tigden weder te ontfangen. DJen^gantfchen dag was reeds van 's morgens af en zo Jan* de Vergadering der Vroedfchap duurde eene groote menigte Volks op de been geweest, die rondom het Stadhuis vergaderd waren, om de uitkomst aftewagten, en voor al was de toeloop des avonds zo ongemeen groot, dat 'ei m de Stad, by de meeste menfchen, Vry wat bekommering oneftond wat yan dit alles zoude
wor-



06 GESCHIEDENISSEN DER
worden. Ten half zeven uuren, begaf zig de Commisfie, befhande thans uit WeppeL man, Ondaatje, yon Liebeherr, Gordon, van Hengelaar en Eldlk, alle Leden van het Exercitie Genootfchap, pro Patria & libertate, waar van meergemelden Heer Gorden C oionel was, uit de zogenaamde Stadskelder, door de menigte van het Volk naar het Stadhuis, alwaar de Heer Ondaatje weder de aanfpraak deed , by welke hy ten allerernftigfre aandrong, „dat 'er togeer.s een bepaald befluit ge„ nomen mogt worden, waarby de Heer Sich„ terman mogt worden verklaard als nietversj kozen, en een tyd gefield tot het verkiezen 5, van een anderen Heer in den Raad, meet „ naar den zin en liet verlangen der Burge. „ ry. Kunnende in gevallen van onvoldoening „ aan deeze nadere en dugtige begeerte der „ Burgery , niet inftaan voor de akelige en „ dreigende gevolgen, die noodwendig daar „ uit zouden voortvloeien , laatende dezeï„ ven alleen over voor rekening en ter ver„ antwoording van de geheime beftookers
» en



VEREENIGBE NEDERLANDEN. 6>
» en opentlyke bewerkers van dit fpel." Dus verre de aanfpraak van den Heer Ondaatje.
Z. Wierd deeze aanfpraak ook niet weder als de vorige, in gefchrifte overgegeeven ?
V. Ja, en de Commisfie wierd toen geleid naar de groene Kamer, om aldaar den u-aflag der andere Raadplegingen van de Vroedfchap af te wagten. De Geheimfchryver van Voorst, onder tusfchen buiten de Raadkamer geroepen en weder binnen gekomen zynde , berichtte toen, dat hy eene groote gisting ouder de Gecommitteerden in de groene Kamer befpeurd had, en dat hy Ondaatje, m woordigheid van den Raad Smisfaert en andere Geconfiitueerden, naar zyn beste onthoud had hooren zeggen: „ dat het tegenwoordig ,, de Crifis van zaaken was, dat het thans moest voor den dag komen, of de Volks„ ftem zoude gehoord worden, en of dezelve „ in haare billyke Verzoeken zoude fiagen, » dan wel afgewezen worden, in welk g&eval „ niet alleen de Stad enProvintie, maar d« „ gantfche Republiek 'er van waagen zou. „ Dat de Burgery aan het woelen was, en
» de



Oö GESCHIEDENISSEN DER
de Geconftitueerden genoodzaakt Lad van he5, den morgen, van agt uuren aftot op dit oogenj, blik haare raadplegingen te vervolgen.—Dat zy „ volflrekt afdoening in de zaak van den Heer „ Sichterman begeerden. — Dat de toegangen » van % Stadhuis van alle kanten bezet waren „ met een menigte Volks, die, offchoon ongewa. „ pend, niet zouden gedoogen, dat de Raad „ van 't Stadhuis zoude gaan, ten zy men „ van de verkiezing van den Heer Sichterman bad afgezien, of hem bepaaldelyk verko-
„ zen had. Dat zy Geconftitueerden,
„ in het laatfte geval niet wilden aanfpraaklyk „ zyn, voor de droevige gevolgen die zodaa„ nig befluit na zig zoude fleepen, en dat zy „ als dan verzogten, dat de Vroedfchap des„ zelfs befluit, ten eerften aan het Volk, en „ niet aan hen , Geconrtituecrden, wilde be« „ kend maaken , vermits "zy zig de zaak 5, onttrokken, en voordaan niet meer als „ middelaars wilden voorkoomen , zeggen.. „ de eindelyk Ondaatje , dat het Volk „ verklaarde dat hunne oogen geopend wa„ ren, en dat zy, niet als Agtenyeertigers,
„ maar



VEREENIGDE NEDERLANDEN, 69
maar als Vyf ent acht)gers haare Regten zou33 den doen gelden en ftaande houden."
Z. Stoute, taal waarlyk en regt gefchikt om de Regenten vrees in te boezemen ?
V. De Regeering , niet beftand tegen dee. zen aandrang der Commisfie en willende dc fchroomelyke Gevolgen die hen gedreigd wierden voorkomen, nam toen liet befluit de verkiezing van den Heer en Mr. Sichterman, den bodem in te flaari, en te houden als niet gedaan zynde, wordende "nog dien avond aan voornoemden Heer, door den Gcheimfcbryver yan Voorn kennis "gfgeeyen, „ dat de meer„derheid van den Raad, genoodzaakt was „ geworden van de verkiezing, fchoon wettig „ op hem gevallen zynde, af te zien." Hoewel dit befluit eenpaarig genomen wierd, lieten egter verfcheiden Leden zodaanige verklaaringen agter als zy vermeenden te'behooren, des niettegenftaande was de Commisfie van Geconftitueerden, 'er wel mede in haar fchik , blykens uit de woorden van Ondaatje zelve,' welken dus luidden: Edele Grootclchibaare Heeren l Die trek yan edel*
moe*



?0 GESCHIEDENISSEN DEE.
moedigheid verrukt ons. Dit edelmoedig gedrag van de Vroedfchap , gevoegd by het Cordaat gedrag van Utrechts Burgery, zal een eeuwig gedenkteken zyn voor dit en volgen* de gejlagten. Ufy bevelen de Burgery in dè befchcrming van UEd. Acht baar en l De Burgemeester van Musfchenbrcek antwoordde daar op : Myn Heer ! Gy ziet de bereidwilligheid van de Vroedfchap, voor de goede Burgery van Utrecht. Wy verwaglen nu dat gy dit ■aan V Folk zult mcdedeelen, en haar voor. houden om rustig en yreedïg naar huis te gaan. Dit befluit wierd dan ook door voornöcmde Ondaatje aan de vergaderde menigte medegedeeld, en hen vermaand (UI en rustig naar huis te gaan, hoewel de twee Burge. meesters Verbeek en Dykveld, naderhand geklaagd hebben, dat zy, by het afgaan van% Stadhuis, vry wat onbeschoftheden, als vloeken, ftooteri, (lompen enz. van eenige der vergaderde menigte hadden moeten ondergaan.
Z. Maar hoe wierd over dit geheele geval geoordeeld?
V. Over



VËRËENIGDE NEDERLANDEN. $i
V. Over deeze Gebeurenis wierd verfchei* dentlyk geredeneerd , en dezelve geprezen of gelaakt , na dat de Beoordeelaars deeze of geene party waren toegedaan. Elk befcbouw* de en beflischte de zaak na zyne wyze van denken. De een verhefte dezelve als een daad van moed en waare Vaderlandsliefde , de ander kreet dezelve weder voor verregaande ftoutheid en oproer uit, tervvyl weder anderen liet zeer kwaalyk namen , dat fommige Raaden in dit gantfche geval met de Geconfti. tucerden en Gecommitteerden hadden faamengefpanncn. Ook wierd over 't algemeen fterk misprezen , dat onbevoegde Lieden, als Qtt* daatje en Gordon zig zo fterk met de zaak bemoeide, tot ftaaving hier van bybrengende, dat Ondaatje pas twee Jaaren geleden eerst zyn Burgerrecht bekomen had/en dat Gerdon in 't geheel geen Burger waSi en dus, volgens de Voorrechten der Stad zelve, onbevoegd om de Rechten dier Burgery, waar van hy zelve geen Lid was , mede te helpen handhavenen , tervvyl egter de vierentwintig Geconftitueerden in de Volmagt op hunne
Per*



72 "CES'CHIEDE NISSEN DER
Perfoonen duïdelyk gezegd wierden, alle Burgers te zyn. Dat inrusfchen alle de patriots. gezinden in dit geval gereedelyk toegeftemd zouden hebben, blykt klaarlyk van neen, uit de bekendmaaking die den Heer A, lloevenaer, welke egter voor een waar Vaderlander te boek ftond, kort hier na opentlyk liet doen, en waar by hy duidelyk verklaarde, „ nog „ Infteller nog Inftemmer te zyn van de
laaide aanfpraak door Ondaatje gedaan,
even min als hy den woordelyken inhoud
van de eerde aanfpraak voor zig had goeds, gekeurd, en zelfs , voor zyn gevoelen , niet
had ingeftemd tot de verzogte Audientïen, „ als nimmer geweest zynde, voor het uit„ voeren van zulke derke en dringende mid-
delen, behoudende voords aan zig om zig „ daar op nader te verantwoorden."
Z. Wat was het gevolg van dit alles ?
V. Dat nog dien avond twee Raaden, de Leeuw en Voet van Winsfen, hunne Posten nederlagen, het welk drie dagen lanter, nog door zeventien andere Raaden gefchiedde, waar onder zelfs de voerheen zo geprezen
Heer



een zeer toke aa„rPraak gEdaa„ ^
. by me, alleen Oafe^cn deszelfs gedaane
^*-tweiniggispIe,he[gan^he;-
valais geheel oproerig had dom moikomm maar ook verklaardde da, de Ag.b^rWd dër'
behandeld en^fo,, gchoo„d — >
De Staa,e„ van Va„ al het
kne onderng, zïnde, beflo.en ,e„ eer,C,e
vergaderen, ,e„ einde „,iddeleo,e
om de eendraelu en he, vertrouwen T «J
de,™ en de goede orde weder in des ld . te "«"elien, In deeze VergaderZ w,erd,„lz„„derteid door den Heere n Z. £ ^rongen o,„ den Heer Hoofd», fiuerennet Gereeht ,e gelasten, naanwlJX onderzoek te doen ™ ho,. „ , lWhLUUS ii Mam 1! , VOOrSeva^»eopde« ii Maart en vaardigregt te oeffenen, en ee-
Z?™wT * ^ Ve«Saan deS ad aan re bieden, tot herftellin* der f^» • als ook om by *w9%£*^verleggen op eene andere pfaatl ofP f, " ichap ftelde ook voor aaft^ ^ XV.D£n. ' n Sch0ut en Ge'



J4£ GESCHlEDENtSSES DES
rechte aanfchryving te doen, om behoorlyke navorfchingen in het werk te ftellen, en zonder aanzien van Perfoonen, regt te oeffenen, met aanbieding van tusfchenkomst en bemiddeling tot herftel, en ingcvalle van weigering van dit aanbod, zodaanige andere middelen in 't werk te ftellen, als tot herftel der goede orde zouden noodig oordeelen. Van Stads wege wierd ter Vergadering opening gedaan van eene Commisfie in de Vroedfchap, vastgetteld tot wegruiming der ontftaane ongeneugtens. Deeze Voorftellen wierden door de Steden Utrecht , Wyk te Duurflede en Monifoort overgenomen, doch Amersfoort en Rheenen {temden in die Voorftellen, zo ver het aanfchryven aan den Hoofdofficier en Geregte aanging in, doch namen het verdere over. Z. Wat gebeurde 'er intusfchen te Utrecht t V. De bezadigde Ingezetenen tragttcn de zaak op de zagtfte wyze te bemiddelen, om alle verdere fcheuring voor te komen en 't gelukte hen hier zo verre in te vorderen dat de negentien bedankt hebbende Heeren overgehaald wierden, ora van 't nederleggen van
htm-



hunne Posten af te zien, en den "
Oo e!ve weder te hervatten. ,„
ga e„„g wierd ook een rapon ,
3? ,Commafie • benoemd was tot «et uitdenken van gepaste middels,,, 0m bet gerezen misnoegen uit de weg te min,.,, eo de ontffaanegeichillen te vereBenen. Dee! ^Co,nmis„e Wtarf uit de Hwa]
e?^r;r - ~;
2, 1 • Cy * WK" TO 8-oegd ee* Declarmo.r , Waar by GncoutóneeVden en Gecommitteerden votk.aarden, „ ^ v<*r neemen gebaa ,e Lebben, «och den Raad " » noch eenig blonder Lid beledfcn ' », maar veel eer dezelve,, te bevryden, v, ' " "'V10*' «^"genaamheden , » zy bodngt waren geweest, dat hun m0oCiv,' zonden hebben kunnen bejegenen." êod * Negenuen „eeren „u reeds inden Raad «2 ^ gekeerd zy„de, begreep men by m„e derheid, dat de middelen by dat ranor, r-bagen, voor bet Eroot(fe;d;c r ™Pameer hadden, en ha 00£rae/™
01



?6 GESCHIEDE NISSEN DER
ven nu reeds merkelyk plaats had. Ook verklaarden meergemelde negentien Leden, dar niet hunne Perfoonen, maar de achtbaarheid van den geheelen Raad gefchonden zynde, zy op geene perfoonlyke voldoening aandrongen, maar alleenlyk op middelen tot handhaaving van het gezag des Raads, en der Stedelyke rust. Daar op deed de Burgemeester Verbeek hec volgende fchriftelyk Voorftel:
EDELE GROOT ACHTBAARS HEEREN 2
>• Dewyl de, op Vrydag avond, den n Maart, genomene Refolutie, nopens het afzien van de Verkiezing van den Heere J. Sichterman, uic geen ander oogpunt kan worden befchouwd, dan niet vrywillig,maar door dwang en ovcrmagt genomen, blykens de aantekening van verre hec meerendeel der tegenwoordig geweest zynde Raaden, vertrouwe ik dat uwe Edele Groot Achtbaare dezelveRefolutien,uit dien hoofde niet anders zullen of kunnen aanmerken, dan als niet genomen, aangezien hy, die 'gedwongen word, niet kan gerekend worden toe te Hemmen ,



VEREENlCDE NEDERLANDEN» ??
men, en >t geen door vrees of geweld word
pepers,, volgens .Reehen, pJrTl
* niet gedea„moet worde;/-,;^;«'»-
"° van de goede orde en het tantt» van deeze Veiradcrim» J/ g gCZaS
ftand grvpe zn Pn • fWmcn » wederom & vpe, zo en in diervoegen als toen i«
star rr « ^
(Was getekend) HENDRIK VERBEEK.
' Z. Ik tvvjfTel niet of men zal fa dft Voor. ftei wel toegeftemd hebben?
V. Ja, de 'eerderheid vernietigde het meer gemelde Befluit van 's avnnHc aeftetmcers avonds, en vernieuw-
D3 de



;S G.ESCKIEDENÏSS1N DEK
de integendeel dat van 's morgens, waar by de Heer Sichterman verklaard was geworden, Wel en wettig tot Raad te zyn verkozen, egter voor als nog onder opfchorting van deszelfs beëediging en zittingneeming. Zie daar tot dus verre een getrouw en naauwkeurig ver» flag van deeze zo veel gerugt gemaakt hebbende zaak, meest al uit egte Berigten u medegedeeld. Thans gaan wy tot andere zaaleen over. ~—- De Gefcbillen onder de Ridder fchap in Overyslel, ontdaan over het fUik van Overftemming, hadden gclegendheid gegeeven tot het beleggen van een Commisfie om dezelven uit de weg te ruimen. De Al* gemeene Staaten hadden hier toe , uit ieder Provintie, één Heer aangefteld, om naar Overysfeltc gaan, en ajdaar gezamentlyk aan zulk een heilzaam oogmerk te arbeiden.
Z. Door welke Heeren wierd deeze Commisfie bekleed ?
V. Uit Gelderland door Jonkheer Jan Elias yan Lynden , Burgemeester van Nimwegen. Uit Holland door Mr. Rutgerus Paludanus, Surgetacester van Alkmaar, Uit Zeeland
door



VEREENIGDE NE DE Et a N DB N. ?,
aSr StaJ "O,***,, en Genade ,er
H7 ™ ***** « noordrctt
Gneunan van «X****^
Genennfdlrvw ^
v 'n f Crmis!ie Kss !" de, voorde Jmt> k0ffl*
en bad vandeRegeering, gezworen Gemeen^ te, Oflk.aren, Kert enraaden enz. de *U P eg„,ge„ van begroef en welKonls, ge», opende voords haare Jas, ,er S;aa,svcr gadenng der Provinue van orcr}sJi ^ wee dagen ha«r, va„ " $ ™«
* -M" ™a!,yd on,baa!d, en be
jon vervolgens de onderhandelingen mc L
^«n.zo^deRidderkp*^ ƒ-e S,eden, ais roede me( den P s
tor Baron van
D*« .SS.



ga CE CII1E DE NISSEN DER
'Zffithent'» die alleen uzt de Ridders het gevoelen der Steden was toegedaan. Deeze Onderhandelingen duurden tot den 19 January deezes Jaars, wanneer op voorflag der Ridderfchap, befloten wierd het geheele gefehil ter beilisfehing over te laaten aan de Heeren Gecommitteerden, zonder gevolgtrekking tot andere gevallen. Van dien tyd tot den 26 Fe» "bruary, wierden geene middelen totfehikking verzuimd, doch deeze te vergeefs zynde afgcloopen, nam de Commisfie, den 3 Maart affcheid van de Staatsleden, en wierd wederom ten Raadhuize geleid, alwaar de Gemagtigdeu van beide partyen verfchencn en den Drost van Tsfelmuiden mede gekomen zynde. wierd, door den Secretaris der Gecommitteerden de volgende beflisfing uitgefproken, „ Dat niet meer dan één enkel Edelman noo» 9i dig is, om met gevolg der drie Hoofdfte„ den, Deventer, Kampen en Zwol, vast te „ Hellen dat de overftemming kan gemaakt „ en bcfloten worden." Deeze beflisfing dus ten genoegen der Steden afgeloopen zynde,
ver-



VERRENIGDE NEDERLANDEN. 8l
venrokken de Heeren Gecommitteerden weder ieder na haare Provintie, en deeden vervolgens verflag van haare verrigtingen en hier mede was dit GefchiJ, egter niet zeer na genoegen van de Heeren van de Ridderfchap afgeloopen. r*



ZESENZEVENTIGSTE GESPREK.
INHOUD.
Aanfpraak van den Baron van der Capellen tot den Marsch, en andere voorvallen op
den Landdag te Nimwegen. Ver-
zoek van den Generaal de Maillebois. — Vreeze voor Oorlog met Venetien. » Gefchillen met van Schelle en van der Kemp te Leyden. ——- Verzoekfchrift van eenige Amjleldamfche Kooplieden. De Advocaat Jiespe en den Boekverkooper Verlcm te Am-
fierdam vast gezet. Gefchillen te
Rotterdam. — Vervolg der onlusten tg Utrecht. Publicatie tegens de oproerige famenkoiïjïen. De llser Siehtsrman le.



zyne Haarplaats, Verbod wegens zeker Schotfchrift. Adresfen van l-herr, Ondaatje en fleren V'
ff* der *** Amersfoort. Be-
fluit der Regeering 0p dat Fer~oek
*** Erfflaahouder. Publicatie te.
gens oproerige bewegingen te Zwolle,- 1
Gejckillen te Almelo. _ Onlusten te
itcuem en te lluttem. „ „ .
den uhryyer vm dsn ?QU ^ ^
Vcrklaanng van Frankryk ,ün den Staats Befluit der Algemeene *********
fïWM^ <* * ft».
t*ftfa». ov^r _ _ —
* Gouda. - g^Wmm wegens
den Predikant Teelinck le Grand -^Z. Brief ran den Prins Erfjladhouderaa.de Staaten van Utrecht. - GefeUUen te Zut-
*m t. Hof yan Geldeend. FerzoeZ
9 6 fiïrift



84 GESCHIEDENISSEN DER
fehrift der Jlmfteldamfche Kooplieden Chomei en Jordanaan de Algemeene Staaten.— Jicnfpraak yan het Huis yan Hohenlo op
de Republiek. Klagte yan den Prins
Bisfhop yan Luik. r Plegtigheid der
Schuttery te Leyden. — Befluit der Staaten yan Holland ten opzigte der Commisfie te Rotterdam. Verzoekfchrift yan fommige Burgers aldaar. Voordel van den Hoofdofficier P Gevers. Nieuwe Wapenoefening te
Rotterdam. » Verzoekfchrift yan
den Hoofdofficier te Utrecht tegens Ondaatje, Rcquest van zevenhonderddrieënzestig Burgers aan de Regeering te Utrecht. Opeiïing omtrend het tekenen en inleveren yan Verzoekfchriften. — Algemeene Vergade' •ping der Gewapende Genooffchappen. — Oneenigheden te Almelo. — Dood yan den Burgemeester Temminck te Amjleldam»
20ON. JL/eGisting in de gemoederen def Ingezetenen van ons lieve Vaderland icbynt
©BB»



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 5$
omtrend deezen tyd nog verre na niet verdvveenen te zyn ? vader. Dezelve groeide in tegendeel van
dag tot dag nog fterker aan. Onder-
tusfchen liep door het geheele Land een gerucht dat de Algemeene Staaten, in eene ge. heime Vergadering, by meerderheid van ftem. men, een befluit zouden genomen hebben om den Keizer, in zyne laaide vorderingen tegen deezen Staat, te wille te zyn. Zo dra was dit gerucht niet ter ooren gekomen van den Baron van der Capelhn tot den Marsch, of deeze Heer liet zig, op den Landdag, tê JSimwegen, die in de maand April gehouden wierd , op deeze kloekmoedige wyze hooren, ons Gemeenebest, Edel Mogende Hee„ ren, is, Gode zy dank l nog niet tot die „ laagte gezonken 9 om zonder flag of floot, „ het eigendunklyke van een of anderen Ge„ weldenaar , die maar kan goedvinden het „ zelve aan te vallen, re vieren. Het i$ „ waar dat het Gemeenebest, zonder hoop „ van buiten, en zonder eendragt van bins, nen, bczwaarlyk eenen Oorlog tegen eenen $7 „ mag-



T
f6 CESCM1EDENISSÊN DEK
matigen VyanJ, zou kunnen uithouden; Even wei ben ik verzekerd , hoe zeer het s, aan een allczins opmerkelyk verzuim te wy9, ten is, dat het zo noodzaakiyk Verbond ,t met eene magiigc en weldoende Ff ogend* s, beid niet voor lange is gefloten , dat diö zei». „ ve Mogendheid, vooral, wanneer by ons de vereischte en waare werkzaamheid ter zelfsverdcdiging had mngen blyken, deezen „ Staat ,'by aldien in gevaar mogre gcraaken» ,j niet zoude verhaten hebben En genomen „ dat wy aan ons zeiven werden overgelaatcn-', „ dan nog zyn wy in Mar, om onze wettige „ eigendommen te verdedigen. Hier door zouden wy by geheel Europa den roem behaald hebben, dat het bloed onzer beldhaf„ tige Voorouderen nog door onze aderen vloei» j, de- In zodaanige uicerftens verheel ie ik j, my, dat een ieder, met ter zyde ftelling van „ den geest van verdeeldheid van heersen» zuchtige , van averegtfche en eigenbelang „ zoekende inzigten, als om ftryd-zoude geie„ verd hebben, om den lafttften Quadrantpen*, tang, ja het leven ten beste te geeven, tot
voer-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. $g
" y°°rkooming van do fchandelvkfte vcrne» 4»«nfo die ons, by aldien het zo moet » hlyven , tot een veracht Volk zal doen' » worden. En Edel Mogende Heeren, wan. >, "eer wy hier byvoegen, dat de aart zelve « van des ***** aangelegcndhcden, zyne
* dreigende taal minder gedugt voor deezen » Staat maakt, en dac voorzeker meer vast-
* /' lneerder M** van moed van onze » zyde, alle vernedering zouden hebben voorV gekomen, zo moeten wy. met geheel Ne„ cterland van ïmmmet wegfaelten, dat zulk
* een lafhartig en icfaandelyk toegeeverd ut. » woord, op bet laatfte Ultimatum des Kei. » zers% op eene onbetamelyke en ftraf baart* » vvyze , door de Gemastteden ter Aloë>, rneeee Staatsvergadering van vier Provin* » tien, tegens de overneeming van een en de » tegenkanting van twee der Hooge Bond-* „ nooten, is vastgefteld geworden, waarW » met mmder, als trtüminmm Voorwaarden „ tot het hervatten der Vredesonderhande» hngeu, beloofd word af te Haan van em
* gwccUf der Oppermagt mr dc' Schelde,
yh



is
GESCHIEDENISSEN DER
,, vier Vestingen, waar onder 'er twee van „ dat aanbelang zyn, dat het fluiten der Schel5, de, voor deezen Staat, in veele opzigten „ ondoenlyk word, en dan nog eenige Millioe„ nen vöor het behoud van eenen wettigen „ Eigendom! Alles op eene wyze, dat men „ byna gedwongen word te gelooven, dat „ die Gemagtigden op dat oogenblik, of door )f eenen fchrik , voor des Keizers dreigen „ zyn gejaagd, of door dryfveeren, die tot f, heden ter onzer kennis niet zyn gekomen , „ en waar aan de Natie immers zo veel gele„ gen is, zyn beftierd geworden."
Z. Dit was een regt. hartelyke taal van den Edelen Ridder?
V. Ondertusfchen wierden op den zeiven JLanddag eenige fchikkingen gemaakt ten opzigte van de Wapening der Ingezetenen ten platte Lande, willende de Ridderfchap van Gelderland dat in deezen niemand gedwongen, maar zulks aan de vrye keuze van een ieder behoorde overgelaaten te worden. Voords waren de volgende Verzoekfchriften ter Staatsvergadering ingeleverd , als tot de wapening.
vaa



VB RISTEN I ODE NEDERLANDEN, 3^
van het platte Land, tot het vernietigen van 't Regeerings - Reglement van den Jnre 1750. tot het opening gceven omtrend de Genera», teits Kas, tot het Confulentfchap, tot het onderzoek van het gedrag van twee Staatsdienaars in den Raad van Staat, de Heeren GillisThêfaurier en van Hees Secretaris, tot het ontwerp van Verdediging, en tot het neemen van een befluit tegens den Hertog van Brmswyk Wolffehbuttct Doch alle deeze Verzoekfchriften wierden van de hand gewezen, zelfs wierd, hoewel niet zonder tegenkanting van eenige Ridders, het Hof van Gelderland gemagtigd en gelast, om de Hoofdofficieren °en Overheden aan te febryven, om binnen twee maanden , naauwkeurig onderzoek te doen na de Tekenaars van die Verzoekfchrjften , reden van hunne tekening te geeven wie hen daar toe aangezet had , en door wat beloften en dreigementen zy daar toe aangedrongen waren geweest, en zulks vervolgens aan den Hove te zenden, om de Staaten te kunnen raadpleegen, wat in deeze tot behoudenis van de rust zoude behooren te ge*
fchic



PO GESCHIEDENISSEN DER
fcbicden. Vervolgens wierden ook eenige nieuwe Formulieren voor het Krygsvolk van
deeze Provimie vastgefleld. « ~ Tcrwyl
dit alles in Gelderland gebeurde, had de Generaal de MailleboU een Verzoekichrifr aan de Algemeene Staaten ingeleverd, waar by hy klaagde, dat, daar men zyne aanbieding van een Corps ligte Troepen ten diende van den Staat op te rigten t aangenomen had, men nu in gebreke bleef de hem daar by vastgeHelde fomtnen , tot wapening en feeding noodig te voldoen, hebbende hy reeds ecu aanmerkelyk verfchot, van zyne eigene middelen, van meer dan tachtigduizend Guldens, gedaan, weshalven hy ten ernftigfte verzocht, dat hunne Hoog Mogenden de betaa% der onderscheidene lommen die aan hem beloofd en tcegezegt waren, geliefden te doen verhaasten, ten einde hem in ftaat te ftellen om aan zyne verdere verpligtingen te voldoen Z. Hoe veel geld eischte dien Generaal voor het oprigten van zulk een Corps?
V. Niet minder dan ruim tweehondtrdzestigteend Guldens ï ~_Onderu>sfch.en begon
|et



V E RE B N ï G D S NEDERLANDEN. f)3
liet oude Gefchil met de Venetianen, waar van ik u reeds meer gefproken heb, (*) omtrend deeze tyd ook weder op te wakke, ren, waar door men niet weinig voor een Vredebreuk met dat Cemeenebest bekommerd wierd, en indedaad de Vcnetiancn, ziende ons Vaderland, niet alleen door binnenland» fehe onlusten gedrukt, maar ook door den "Keizer met een gedachten Oorlog bedreigd, fcheenen deeze gelegenheid te zullen waarneemen, om zig nu tterker tegen den Staat te willen verzetten, dan zy tot nog toe gedaan hadden. Zy hadden, buiten en bchaiven dat zy zig fterk wapenden, reeds negen Schepen van Linie en verfefteide Fregatten in Zee, terwyl 's Lands Esquader in de Mtddeh landfehe Zee, f]egts uit twëe schépen van Linie en drie Fregatten beftoud, en dus niet m ftaat, om, by het uitbarften van Vyandiykheden, 's Lands Koophandel te beveiligen. Om die reden fielden ook 's Lauds Admira-
li«
^TmtoodJcUe Gefchied. m V kort. &IV JJeel, pag. 212, caz.



02 GESCHIEDENISSEN DER
Iiteïten voor, de noodzaakelykbeid om nog een Esquadcr uit te rusten, het welke volgens hunne meening uit tien Oorlogfchepen en vyf Fregatten behoorde te beftaan , ten einde de Koophandel en Scheepvaart in de Middellandfche Zee te kunnen dekken, en de Koopvaardyfchepcn naar Italien en de Levant te
kunnen begeleiden. Tervvyl men zig
dus, niet zonder rede, in Haat poogde te ftellen tegen alle onvoorziene toevallen, hadden te Leiden drie voornaame Leden van het Genoodfchap van Wapenhandel, voorVryheiden Vaderland, voor haar Lidmaatichap , geheel onverwagt bedankt, het welk vry wat opziens en niet minder oneenigheid baarde. Deeze Leden waaren de Heeren P. van Schelle, F. A. van der Kemp en C. P. Chastelein , welken zig daar omtrend fchriftelyk verde. digdën. Ik zal u flegts het bericht van den Mennonieten Leeraar van der Kemp mededeeien, het welk voldoende genoeg zal zyn om u een volïeedig begrip van deeze zaak te doen verkrygenj dus luidde het: j, Waren de onvermoeide poogingen, met
„ wet-



VEREENIGDE NEDERLANDER, 93
,5 welke ik Jaaren agter één, ook toen nog „ weinigen mocds genoeg hadden , om opent>s lyk hunne goedkeuring my te kennen te »> gccven, het welzyn van myn Vaderland ,
der Ingezetenen Vryheid en Rechten, ge„ heel belangeloos behartigde, minder be„ kend, ik zoude my dan misfchien vermoeien, „ om den Map, tot welken geen morren eener ,, misleide menigte, geen diep gezette wrok van „ Grooten my noodzaaken konde, tot welke „ ik nu worde gedrongen, te regtvaardigen.
„ Nu weeten het Burgers en Regenten, „ myne aanzienlyke Vrienden en niet min „ vermoogende Vyanden in deeze Republiek , „ weeten het,en hebben meer dan eens aan myne
beginzelen en bedoelingen hulde bewezen.terj, wyl de laatften fomtyds de kragt der waarheid, „ In den mond der Vryheid, ondervonden.
„ 't Is voor my voldoende, hier by te voe„ gen, dat ik my nimmer tegens den Heere „ Stadhouder verzette , alleen om hem te „ vernederen, nog minder om door het ver„ nietigen van de Stadhouderlyke magt een
„ broo-



f>4 GESCHIED E N I S SSN DER.
s, broozen zetel op te rigten voor weinige zw;kke Aristocraaten. In alles bedoelde „ ik aan 't misbruikt gezag paaien te (tellen, ,, in alles 's Volks heil op eenen meer zeke„ ren voet te vestigen , en deszelfs verloore» ne of vervreemde Rechten, met mcdewer„ king der waardige geëerbiedigde Regenten, overeenkomftig 's Lands Conjlitutie , aan bet „ zelve te rug te fchenken.
.„Utrecht, Holland, ja! Leyden zelfs, „ leert my', dat ik my te veel gevleid heb, „ en in myne te gunftige vervvagtingen bedvo„ gen ben. Ik ben nutteloos geworden. My. „ ne betrekkingen van Man en Vader, en „ bet geen ik my zelve ben verfehuldigd , „ verpligten my , om my voordaan aan alles te onttrekken, en den kring myner werk» s, zaamheid, tot die van myn Huisgezin en Vrienden te vernaauwen f en ingevolge M van dit welgekookt belluit, heb ik reeds „ voor myn Lidmaatfchap, onder het Genoot„ fchap van Wapenhandel, voor Vryheid en Vaderland, aan welks votming, in ftand-
„ bren-



VEREENICDS NEDERLANDEN, gf.
„ brenging en onderhouding, ik geen gering „ aandeel had, bedankt. Hoopendc dat decz»; „ myne opentlyke verklaaring my voor al'e ,, aanzoeken en raadpleegingcn omtrend Staats„ zaaken, in het vervolg zal beveiligen, ren i, ware de zaaken des Vaderlands onverva^c „ een gunftiger keer mogten neemen."
Z. En van der Kemp heeft woord gehouden , en zich met geen zaaken meer gemoeid ?
V- Waren de voorgemelde Leidfche IJee« ren misnoegd om dat zy in hunne poogiugen , zo zy meenden, gefluit wierden, geen minder ongenoegen heerschte 'er onder Ampels Kooplieden , blykens aan het Rcquest dat verfcheidcre van dezelven , den 20 April, ter Vergadering van de Algemeene Staaten inleverden, en waar by zy verzochten, dat de Koophandel, de bron van vermogen voor den Staat, niet langer aan baar zelve mogt Overgelaaten worden, nianr eindelyk die befcherming genieten , welke aan dezelve meer dan eens was toegezegd, en waar op zy door eene gewilbge betaaling van zwaare verdubbelde lasten



g6 "geschiedenissen der
ten eene regtmaatige aanfpraak had verkregen, en waar van zy niet te min tot heden toe, op eene voorbeeldelooze wyze was verfloken ge» bleven. — Ondertusfehen wierden ter zelve tyd in voorgemelde Stad gedagvaard voor den Gerechte, den Advocaat J. C. Hespe en den Boekverkooper Jan Verltm , de cerfte als Schryver, en de andere als Uitgcever van No 224. van hetWeekblad dePolitique Kruijer, waar in onder anderen een zogenaamden Brief van Justus Plebejus, en deszelfs antwoord gevonden wierd, welke Brief en antwoord, volgens de woorden van de Indaaging, genoemd wierd een oproerig Libel, ingericht omtzo mogclyk , de Regeeringsform van de geheele Republiek, en van de Stad Amfeldam in 't by zonder, ts ondermynen en te veranderen. Sommige Legden van de Regeering haatelyk ten toon te /lellen, en omtrend de uitvoering van de door hen bekleed ■wordende Posten te injurieeren , midsgaders om de goede en jlille Burgery der Stad tot ongeoorloofde daadlykheden aan te zetten. Beide deeze Gedagvaarden , ter
Schoti*



VB REENIGBE NEDERLANDEN. p?
Schouten rolle verfcheenen zynde, bekenden daadelyk de Scbryver en Uitgeever van het voornoemde Weekblad te zyn, waar op ' ookteneerften in de boeien gebragt, en be!
-aard wierden. met *
c mogen omfangen , van elk die hégeeri* was
hen te komen zien. b ° S
Z. ik denk niet dat het hen dus aan Gezel , fchap ontbroken zal hebben V
V. De Gefchillen wegens de Commhüe der Staaten van ZfcW, te RoUerdam ^
intu.fehennogalvoordduuren. De Gem den van Hunne Edel Groot Mogenden kla f den over de napheid en traagheid de V &
Regenten, en deeze te verre gaande Vryheid der r Gttifclte Boekdeelen van v Geffla^d<*derden. Advifen.BriZ ^T',^
-tkendat de Commisfie^^^ veel tegengingen ondervond , tfa eengewenscht einde bekroond zoude wordeT of de kosten en moeite opwegen die Z T' veroorzaakt had. 6 C diZQÏVQ
XV. Dl EL. E>
^ Z. Hoe



GESCHIEDENISSEN DER
Z. Hoe was bet inmiddels te Utrecht ge* le?en, begon zig de rust daar weder te her* (tellen ?
V. Verre van daar. De woelingen bleeven lleeds aanhouden, en de Wèthouderfchap dier Stad vond goed de noodigc bevelen tegen alle oproerige byeenkomften te gceven, verbieden' de dierhalven by eene Publicatie van den % April, aan alle Logementhouders, Kofïyhuismcestcrs en alle foorten van Tappers, eenige Gezclfchsppen ten hunnen huize toe telaaten of perfoonen ten gelage te zetten, welken zy bewust waren $ dat in derzelver faamenkomften aldaar, eenige rustverftoorcude of tot verachting van bet «edrag der Overheid {trekkende, oogmerken bedoelden. Daar en boven wierd ook aan een iegelyk, wie 't mogt weczen , verboden ecnire^Burger Compagnicn, 't zy geheel, 't zy ■gedeeltelyk , gewapend of ongewapend, in Koken of andere publieke Gebouwen of Plaat, ien, te doen byeenkomen, zonder uitdrukkelyke'last van de Hoofdmannen dier Compaguien, en in derzelver tegenwoordigheid , uitgezonderd in gevallen yan Brand, op eene



VERHEVIGDE NEDERLANDEN, 99
boete van lionderdvyfiig Guldens. Voords herinnerden hunne Edel Achtbaaren de goede 'Burgery van Utrecht, om in de tcgCnwoordige hachlyke tydsömüandigheden, de zo noodige goede orde, rust en eensgezindheid, zó veel mogelyk te bevorderen, volgens derzelver duurbczwoorenc pligt,fpruitcnde uit hunnenBurgereed, die zy voor den alvveccenden Godbe* zwooren hadden. Eindelyk oordcel Jen mynè Heeren van den Gerechte nodig, cene premie van honderd zilveren Ducatons uit te looven, «Sb den geenen , die één of meer der aanlcidors van de muitzuchuge bewcegingen van den -si Maart jongstleden, konden"ontdekken en aanbrengen. Z. Had de Ifeer Sichterman ondertusfehen fel bezie van zyn Raadsplaats gcnömen f
V. Neen , integendeel had deeze Heer, voor dezelve bedankt, en de "Regeering der Stad geraadpleegd hebbende over de vervulling t& xmoagcblevene Raadsplaats, had het tjft&J). nomen, dezelven onvervuld te Jaaten, tot dat de ingebragte bezwaaren, raakende hef aandeel , 't geen de Burgery zoude hebben in de E 2
aan*



ICO GESCHIEDENISSEN DER
aanftelling haarer Regenten, gefeliikt en geregeld zouden zyn» ~ 1 ■ Ondertusfchen was 'er op veele plaatfen der Stad een vuilaartig Schotfchrift geflrrooid geworden, waar in niet alleen Mevrouwe de Prinfesfevan Oranje fchandelyk gehoond, maar ook de Regeerders van Utrecht met de haatelykfte verwen, als onderdrukkers der Burgery afgemaald, en befclnildigd wierden, van eene geheime faamenzwcering tegen de Vryheid van het Land in 't algemeen , en tegen die der Stad Utrecht in 't byzonder. Wordende ook boven dien de goede Gemeente, in het zelve, tot de onrechtvaardigfte, gevveldigfte en oproerigffe bcdryven, op de losbandigfte wyze, aangehitst. Dit Gefcnrift mishaagde de Regeering van Utrecht derwyze , dat zy welhaast eene premie vau vyftienhonderd Gulden beloofde aan den gecnen die den maaker zoude kunnen ontdekken , doch dezelve bleef, zo als gemeenlyk gebeurd, onbekend. — Tcrwyl ondertusfchen nog geraadpleegd wierd over de ingebragte bezwaaren der Burgers , vonden de Heeren Lieleherr, Ondaatje en anderen zig verpligt, om door
raid-



VERRENIGDE NEDERLANDEN. I0,
tóddel van verfcheiden Adresfen aa„ de 0e. geTeTT VMt™,fto^rdvyfti™:Kur.
de L„!T"va"u,ree'"'2i8 'e »~
dedlgen over bet geene zy, v0,geas „„„ .
™e0f^. onder ,„d.ren „ dat h ..««.e zwak bevoelde, om langer,netvruebr " de gerechte zaak. VM Burgers zig
e kun,,™ aantrekt™, en dnS verkoos m! " K 2,tte" • als ee» vergeten Burger te leeven » « «an zyne Vyanden be, tofte ee oe! * »»'« te benydenvanhen,, «„«i d2™
" f ",00S dapper ,e
„ konnen verguizen, zig dit veel bever 1 ..troostende, dan, door zyne aanpor™, ,ope„ba„ig,,eid,inIletvoorde vuisfu f„.
6«oe,™s, de predikers e„ I2dphn'm <** We ker eener <,.,/,,
" K bre"2»- "«opende verders £ " "°™ ™" '««r wel te zuiien doózfll " * «W tog genoegde '
» o» » den Regent te ^" betgTne 1' ..".den stadhoudergzto had, betuigende 3 j» mui'



102 GESCHIEDEN XSSEK DER
nimmer zyne bedoeling geweest te zyn om v van meesters te yeramlacn, vertrouwend* „ in de eigen bewustheid der cerlykhcid van
zyn hart en de cpregtbeid zyucr gevoelens,
alle loon voor alle zyne Burgerlicvende ., poogingen te vinden."
Z. Ik zie wel dat het 'er dus nog verre af was , van de eensgezindheid en rust in die Stad hcrfteld te zien.
V. Tc Amersfoort was het mede riet zeer in rust. Zeker Burger, StcyenCamp genaamd, en anderen hadden aan de Ri-ge-.r'mg aldaar verzegt om-als Geconftitueerden van zodanige Burgers en Ingezetenen, waar van zy volmagt gekregen hadden erkend te worden, en tevens aangedrongen cp de afdoening der Burger bczwaaren. De Magiftraei dier Stad hun verzoek ingezien hebbende, vonden goed daar op te antwoorden , da; hunne Edel Achtbaaren altoos genegen zouden zyn , om zodaanige verzoeken als de goede Burgeren en Ingezetenen ten gemeeqen nutte zouden doen, aan te neemen en bereid te weezen op alzulkc voordrachten zodaanig befluit te neemen, als de-
zei-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. I03
zeiven overeenkomftig deszelfs eed en pligt, in goede geraoede, ten beste van het Vaderland in 't gemeen en der goede Burgery haarer Stad in 't byzonder, naar regelen van recht: en billykheid, oordeelen zouden te behooren. Doch het daar voor niet te kunnen houden, dat al het geen de Verzoekers konden goedvinden voor te draagen, zig op hunne Volmagt beroepende, zoude weezen het begrip van alle diegeenen, welken die Volmagt hadden gerekend, even zo min als de Regeering vermeende de uitdrukkingen , waar van zig eenige Gemagtigden van een aanzienlyk getal Burgeren, zouden hebben bediend, op ree. kening van dit aanzienlyk aantal Burgeren zeiven te kunnen fteBén. Voords waren hunne Idel Achtbaarcn van begrip , zelve Vertegenwoordigers der Burgery te weezen, en alzo tot behartiging van derzelver belangen, .eene andere Gemagtigden te kunnen toelaaten. En wat verders het bezvvaaren der Burgers betrof, verzekerden hunne Edel Achtbaaren dit naar hun beste weeten en vermogen te zullen bevorderen, zonder daarby ecnig verder beE 4 lans



ÏC4 GESCHIEDENISSEN DER.
lang te bedoelen, dan waar toe zy, als Medeleden der Burger Maatfchappy voor zig en voor de hunnen, even als de Verzoekers en anderen waren gerechtigd. Beloovende cin. delyk geene nieuwigheden in de Regcerings» fortn te zullen toelaaten, anders dan op eene wettige wyze en die met de Staatsgefteltcnis van den Lande overeen zoude komen.
Z. Die antwoord der Regeering van Amersfoort , zal zekcrlyk weinig genoegen aan'de Geconftitueerden aldaar gegeeven hebben.
V. Omtrend deeze tyd fchreeven de Staaten van Overysfel eenen Brief aan den Prins Erfftadhouder tot een antwoord op dien van den 31 January, welke ik u in ons voorige Gefprek medegedeeld heb, (*) waar in hoog» gemelde Staaten kennis gaven aan 's prinfen Verzoek, ten opzigte van zyne Publicatie ter bevordering van de rust, niet te hebben kunnen voldoen, uit hoofde dat dezelve den naam vau zyne Hoogheid.aan het hoofd droeg, het
welk
(*) Zie pag. 18



VEÏIEENIGDE NEDERLANDEN". 105
welk de Staaten vermeenden tegen alle trCvvoonte en tegen de Staatsgefteltenis van hnare Provintie te ftryden. Voords betuigden de Staaten hartelyk te wenfchen dat de pooaingen, 20 van hen, als van de andere Bondgenooten, fteeds kragtdaadig mogten bevonden"worden om alle oproerige beweegingen geheel te very' delen, en niet minder dat het wantrouwen, ten aanzien van zyne Hoogheids vcrrigtingcn cn bedoelingen , waar over gcmelden zyne Hoogheid zig zelfs beklaagde, eerlang mogte ophouden, waar toe gemelde Staaten oordeelden voor al te kunnen firekken, zo zyne Hoogbeid, ingevolge het verlangen van de geheele Natie , mogt gelieven te verkiezen , zjg te ontdoen van die verkeerde Raadslieden, waar aan zy, Staaten van Överysfel, in het byzoiïder dien Hap en zo veel andere misdagen, als waar over de Natie gevoelig was, toefchreven, en dat zyne Hoogheid daarentegen zig geliefde ie voorzien van opregte Raadslieden, die het gemeene belang boven haare byzondeie inzigten de voorkeur gaven, en het daarop toeleiden, dat de poogingen van zyne Hoogheid met E 5 die



Io5 GESCHIEDENISSEN DER.
die der Staaten der onderfcheiden Gewesten inftemden, op dat alzo het vertrouwen en de eendragt mogt worden herfteld en beftendig blyven , waartoe welgemelde Staaten betuigden met alle hunne vermogens te willen mede werken, om alzo het lieve Vaderland nog voor verdere onheilen te bewaaren, en onder Gods zegen wederom tot voorige bloei te brengen.
Z. Dit waren vry fterke uitdrukkingen , die duidelyk de dcnkwyze van die Staaten aantoonden?
V. Dewyl'erinde Provintie van Overysfel, ook hier en daar, en inzonderheid te Ommen en den Ham, eenige beginzelen van oproer ontdaan waren , vonden de Staaten van dat Gewest goed, om by eene fterke Publicatie tegens alle oproerige beweegingen te voorzien, welke Publicatie den 24 Maart te Zwolle was ' afgekondigd geworden, en welke van eene vry goede uitwerking geweest is. — Eenige dagen hater leverde hetGenootfchap van Wapenhandel te Almelo een Verzoekfchrift aan de Regeering aldaar in, ter goedkeuring van hunne Veldtekens, waar over vry wat fporreling ont-
ftond,



VEREENIGDE NEDERLANDEN. lQ?
ftond, door dien de Regeering goedvond dit
verzoek af te (laan, omredenen dat het zelve
met mede aan de Vrouwe van die Heerlykheid
gedaan was. Het Genooifchap vervaardigde
Iner op een Verzoekfchrift aan de Heeren Staa-'
ten van Oycrysfcl, ten einde en het Genoot-
ftbtp zelve, en deszelfs Veldtekenen, door
welgemelde Staaten gewettigd mogten worden.
Wenen gaf dit zo veel beweeging in die
kleine Stad , dat men goed vond een
Schutter die zig fterk in deeze zaak gemeld
lM> Z^ G*We« en VVaPens te ontneemen, en een andpr Hnm. i-,™- r<^,.^„i,^ • ,
Wi ^ uv.iti.ut-in oewaaring te
doen brengen. Daarenboven wierd ook de Jaager van de Vrouwe van Ahihlo 9 welke me de m die beweegingen grootelyks deelgehad lf> d°01' Vrouwe, uit haaren
dienst weggejaagd. _ ^ Deutlckem in OcMerland hadden eenige Gemagtigden uit de Burgery en Gildens, zig herhaalde reizen by Vcrzoektchriften tot de Regeering vervoegd, -ten einde in verfcheidenebezwaaren, die <n,J. geven wierden, voorziening en verbetering te doen, doch telkens vruchteloos, waar over E 6 thans



108 GESCHIEDENISSEN DER
thans geen geringe gisting in de gemoederen der Burgers ontftond , welke gisting niet weinig door de vrymoedige taal van den Lutkerfchen Predikant aldaar, Berg, wierd aangezet, welke aldaar, na de mecning van fommige onbevooroordeelde Lieden,gantsch geen loffelyke rol fpeelde. — Te Hattem vervoegde de gezwoorene Gemeente zig ook tot de Wethouderfcliap dier Stad , om herftel van verfcheidene ingcflopene misbruiken te verzoeken, waarover mede vry wat te doen viel.
Z. Dus bleeven zelfs de geringfte plaatfen niet vry van door onlusten gedrukt te worden.
V. Ondertusfchen was te Delft vonnis uit* gefproken over Philip Verbruggen , Schryvcr .yan den Post naar den Nederrhyn, welk 'Weekblad omtrend; deeze tyd vry wat gerucht gemaakt had. Verbruggen wierd dan deswegens verwezen in eene Geldboete van drieduizend Guldens, voords om in de Vierfchaar aldaar God en de Justitie om vergiffenis te bidden, en eindelyk om ter zclver plaatiè met eigen handen | fommige Nummers van zyn
Week*



VEREEN IGDE NEDERLANDEN. 10$
Weekblad, daar men bet meest tegen bad gehad, te verfchenren, en by gebreken van dien voor tien Jaaren uit Holland en IFestfriesland gebannen.
Z. Voldeed Vcrbruggen aan den eisch van dit Vonnis?
V. Geenszins, in tegendeel appelleerde hy dieswegens aan den Ilove van Holland. Ondertusfchen ffcond zyn zaak zo liegt, dat 'er niemand was opgekomen om dezelve voor hem te verdedigen, dewyl zyn Advocaat *er niets mede wilde te doen hebben, waar van, zo gezegd wierd, de rede was , dat gemelden Advocaat ontdekt had dat Verbruggen zo wet voor als tegenfehriften, de tydsomftandiaheden betreffende , had uitgegeeven en verfpreid : waar door hy getoond had meer door eigenbelang , dan door den iever voor de eene of andere party, gedreven te zyn gewreesr.
Z. Maar hoe ftond het thans omtrend de Gefchillen met den Keizer ? wy zouden die welhaast geheel uit het oog verliezen.
E ? V. Dc



%10 GESCHIEDENISSEN DER
V. De draad der Gefchiedeuis zoude ons van zelve 'er wel weder opbrengen. Den Oorlog fcheen omtrend deezen tydonvcrmydelyk. 'Jofepkus de Tweede volhardde onvcrzettelyk in zyne onregtinaatige Eisfchen, en den Staat vestte zyne eenige hoop op de byftand van Firankryk, met welk Ryk men thans naamver verbindtenis dan ooit te vooren zogt. Daarenboven verwagtte men ook dat de Keizer welhaast in Oorlog met den *Furkfchen Sultan zoude geraaken, die fle?ts op gelegendheid loerde om zig van de hem, door de Hoven van JFeenen en Petersburg, aangedaane vernederingen te wreeken. Voords waren 'er verfcheiden hier te Lande die meenden grond te hebben, om op den byftand van den Koning van Pmisfen te wagten, voor eerst om den naiever welke tusfchen dien Vorst en den Keizer plaats had, en welke naiever niet geheugde d&tjofephus zyne magt nog meer vergrootte, welke voor het Duitfche Ryk buiten dien al vry gedugt geworden was. Ten anderen uit hoofde van de vermaag-



VEREÈNIGDE NEDERLANDEN, III
maagfchappihg van het Huis van Oranje met dat jvan Brandenburg. Hoewel anderen meenden dat juist deeze tweede reden ons van de hulp van den Koning van Pruis/en zoude verfteeken, dewyl fommige Regeerers het mogelyk bedenklyk zouden vinden, hier uil nieuwe verpligting van 't Gemeenebcst aan het Huis van Oranje te zien gebooren worden , en dat wel in een tyd als de tegenwoordige. Ook vreesde men dat de Koning van Pxuhfèn voor deezen dienst mogelyk, eisfehen zou doen met het tegenwoordig belang der Republiek ten ceuemaal onbefbanbaar. De Heeren van de Ridderfchap , benevens de Steden, Dordrecht, Delft, Rotterdam, Brlelle, Enkhuizen en Medenblik, hadden nochtans geftemd om den hooggemclden Ko» ■Üirïg tot hulp aan te zoeken.
Z. Maar Helde men zig hier te Lande, ondertusfchen in geen ftaat van tegenweer?
V. Alle maatregelen tot tegenftand wierden met allen nadruk genomen, en werkfïellig gemaakt. Geheel Staats Vlaanderen had men onder water gezet, zo als ook het omliggende
Land



12
GESCHIEDENISSEN DER.
Land van de beide Vestingen Lillo en Liefken shock, De Prins van Hesfen Philipsthal, Bevelhebber van Sas van Gent, had eene verwerking van tweeduizend Man, voor die Vesting , verkregen. De Forten langs de Scheids wierden allen van het noodige voorzien, voor deOorlogs Fregatten en Sloepen, die in menigte op die Rivier kruistten. Dagelyks vertrokken 'er Wervers om nieuwe Manfchap aan te neem en , ook was den Rhyn graaf van Salm, toegedaan eene bende van vyftien tot agttienhonderd Man, Huzaaren, ligte Ruitery en Jaagers, te werven, waar over het bevul altoos aan hem en zyn huis gehecht zoude zyn.
Z. Is dit die zelve Rhyngraaf van Salm, die naderhand zo veel van zig heeft doen preeken ?
V. Ja. Ondertusfchen wierden in deeze kommerlyke tyd, onze Gezanten te Verfailles gelast om by den Franfchen Staatsdienaar den Graave de Fcrgennes, aan te houden op een beüisfcnd antwoord , of de Republiek fiaat
kon-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ITJ
konde maaken op den byftand van dat Hof, in gevalle van eenen vyandJykcn aanval van den Keizer. Gemelde Heer de Vergenr.es gaf hier op het volgend fchriftelyk antwoord „ dat »j de Koning de Algemeene Staaten de grootje fte gemaatigdheid in alle hunne handelin„ gen jegens den Keizer bleef aanpryzen, dat „ zyne Majefteit de Koning van Frankryk zig „ nogvleidde, dat zyne bemiddeling en deon„ derhandelingen , geduurende den winter ee„ ne verzoening zouden bewerken, dat intusj, fchen zyne Majefleit bevelen gegeeven had , „ om twee Obfervations Armcëen op de Gren„ zen te doen faamentrekken." Men verHond federd dat deeze Legers zouden beitaan uit zestigduizend Man , voor Vlaande. ren en veertigduizend voor den El/as.
Z, Dit zoude een aanzienlyke Krygsmagt geweest zyn, indien dezelven zo fpoeöig in het veld als wel op het papier konden komen.
V. Midlerwyl was de aanbeveeling van gemaatigdheid door den Franjchen Koning aan dit Gemeenebest gedaan, oorzaak dat de Alge-



IÏ4. GESCHIEDENISSEN DER
gcinecnc Staaten bcfloten dien Vorst, zo ais ook den Gezant van den Keizer te Verfallles kennis te geeven, dat hunne Hoog Mogenden , om de Keizcrlyke Oaderdaanen fehadeloos te Hellen van het verlies, welken zy mogten lyden door de overftroomingen, welken de veiligheid van den Staat, rondom de Forten in Braband en Vlaanderen , noodzaakelyk gemaakt had, zig zouden verbinden de febade te vergoeden, wanneer men tot een vergelyk mogt komen.
Z. Dus fcliecn alle hoop daaromirend egtcr. nog riet verlooren te zyn
V. Geduurende den loop deezer zaaken was ook by de Algemeene Staaren het befluit genomen, dat, tot het zo hoognodig herftel der vervallen zaaken in 't Gemeenebcst, met affnyding van alle onnodige omflag, tvtee pcrfoneeie Commibfien zouden aangetteld worden, om de zaaken die de Unie en het Algemeene Bondgenootfchap aangingen, te onderzoeken. Dat de voorgemelde zaaken, welke een zo fpoedig als toereikend en vrugtbaar herftel waren vercisfehende, tot tw^e
hoofd-



VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 115
hoofddeelen zouden worden gebragt , waar van het eerde al de punten in zig zoude moeten vervatten, welke het Fïnaniie wezen betroffen, terwyl het tweede de middelen tot de Algemeene Verdediging , gelonkt volgens de Geldmiddelen van het Bondgenootfchap in 't algemeen, en van ieder der Bondgenooten in 't byzonder, ten onderwerp zoude moe»
ten hebben. • Ondertusfchen waren
te Amjleldam de Advocaat Hespe cn Bockverkooper Vei tem gevonnist, de eerde om veerden dagen te water en te brood te zitten, en eene boete van drieduizend Guidens te betaalcn, de andere om drie dagen te water en te brood te zitten, en insgelyks eene diergelyke femme te betaalen, de eerde cgter binnen veerden dagen, doch de tweede binnen zes wecken te voldoen, of anders op het fchavot gegeesfeld, en voor ahyd uit Holland e;i IVestfrieslana gebannen te worden. Poch de verwezenen vervoegden zig by behoorlyke Verzoekfchriften aan de Staaten van Holland, met dat gevolg dat hen eerlang op.fchortiug van vonnis en ontflag uit de gevanj.



Ïl6 GESCHIEDENISSEN DER
genis vergund wierd, egter onder borgficllir.g voor de boctens en zonder gevolgtrekking. Beiden wierden dan ook welhaast uit de boeien verlost, Verlém 's avonds den 19 May, en Hespe den volgenden morgen voor negen uuren. Beiden waren, toen zy het Stadhuis verlieten, van hunne Advocaaten en Procureur verzeld geweest, en door een groote menigte Volks opgewagt, en naar huis geleid geworden.
Z. Het ontflag van deeze twee zal zekerlyk niet weinig vreugd by haare Vrienden verwekt hebban.
V. Geduurendc hunne gevangenis waren zy door eene engemecne toevloed van allerhande Lieden bezogt geworden. In Amfleldam en in veele andere Plaatfen, zo binnen als buiten deeze Provintie, waren infehryvingen geopend , om gefchenken, zo aan de Gevangenen als ar.n derzelver Huisgezinnen te doen , welken al aanzienlyke lommen opgc* bragt hadden \ en waar voor Hespe en Verlemt opentlyk in de Nieuwspapieren, hunnen dank betuigden. De meeste Cenootfcbappen van
Wa-



VEREeNICDE NEDERLANDEN. 11?
Wapenhandel door het geheele Land, boden hun federd beide het Lidmaatfchap aan en befchonken hen met Eerpenningen, met den ftempelvanhet Genootfchap. Ook zegt men dat zy eene menigte zeer vleyende en verpligtendé Brieven , van allerhande foort van Perfoonen, buiten hunne geboorteplaats, omringen, waar by zy plegtig bedankt wierden, dat zy zo veel hadden toegebragt tot het verligten der Natie en niet weinig beklaagd en vertroost, dat de eene als Schryver en den andere als Drukker over deeze hunne poogiugen, [volgens bet oordeel der Brieffclryvers] zo veel hadden moeten lyden, en zo flreng vervolgd waren geworden. De meergemelde Advocaat en Boekverkooper lagen ook, na hun ontllag, by de meeste Burgers die hen in de gevangenis bezogt hadden, een tegenbezoek af, zo als zy ook verfcheidene Genootfcliappen in andere Plaatfen bezogten, om dezelven mondeling hunne dankbaarheid te betuigen. Ook gaf de Advocaat Hespe, by deeze gelegenheid een Kaartje over, waar op ver-
bro-



Ïï3 GESCHIEDENISSEN DER
brok ene Ketenen en andere Zinnebeelden gegraveerd waren.
Z Hoe was het inmiddels met den Bnckvetkooper Arends sfgeloopen, had deeze ook zo veel bezoek van Vrienden en Brieven oatfangen 5
V. Deeze wierd eenen dng Iaater, als de twee vourgcmelden ontflagen, na dat hy zyne ftraf ondergaan en drieduizend Guldens boete betaald had. — Geduurende dit alles was te Gouda eene mevkelykc onlust geweest, wegens het oprigten van een Corps 'Artilleristen, waar toe eenige Schutters en Burgers aldaar, na dat hunne poogingen daar omtrend, meer dan eens mislukt waren, thans.een nieuw en kragtig Verzoekfchrift by de Rcgecring dier Stad inleverde. Doch over het zelve viel iu de Vergadering der Vroedfchap weder vry wat voor. Twaalf Leden Remden om dc Raadplegingen over deeze zaak op te Cohorten , cn negen vrn deezen om de Burgers voor hunnen yver ter bevordering van deeze zaak t-e pcyzen. Vier wilden het flegts voor Noiifi-
ca*



VEREENIGDENEDERLANDEN.
catie aannecmen, en weder andere'vier waren van gevoelen om het Verzoekfchrift zonder dispofitïe maai- weder te rug te geeven. De voorzittende Burgemeester maakte het befluit op, het welk was om de verdere raadplegingen over deeze zaak op te fehorten, doch waar tegen zig weder eenige Leden verzetten bewcerende dat dit befluit tegens de meerderheid, en dus buiten orde» gemaakt zoude zyn. Eer wy tot andere zaaken overgaan , kan ik niet nalaaten om U, als eene byzonderheid, te melden, dat de HcctJohanTecllnk le Grand , weiken dertig Jaaren lang als Predikant in dc Gemeente van Oycrzande , Drieyyegen en IVes* terfoulnirg [ Dorpen in Zeeland gelegen] ge* flaan had, in 't begin vnn dit Jaar zyn ontflag als Kerkenleeraar, behoudens zyttetl Ëèï* tytel, verzogt en bekomen hebbende , nog maar eenen korten tyd daar na, te Vïisfaigen, tot Penfionaris l t orair wierd aangefteki.
Z. Men ziet zekeriyk zeer zelden, dat'[Ke"f • kenbedienaars tot den poütieken iTand overgaan.
V. In-



tZO GESCHIEDENISSEN DEK.
V. Intusfchen had zyne Doorlugtige Hoogheid , den Prins van Oranje eenen Brief aan de Staaten van Utrecht: gefchreven, waar by ilooggcmelde Vorst klaagde over het niet toezenden, van alle de ingeleverde Burgerbezwaaren, met aandrang tot eene fpoedige mededeeling der a^tergchoudenen, verklaarcnde Zyne Hoogheid, niet in ftaat te zyn om dezelven, buiten dien, te helpen herftellen. De Vroedfchap der Stad Utrecht, had nu ook eenen werkelyken aanvang gemaakt met raad. plecgcn om te beflisfen, over en op het Stads rapport en ontwerp van een Herfiellmgs Reglement van Regecring dier Provintie. —~— Te Zatphsn was terzei ver tyd ook weder onlust ontdaan, wegens het ontzetten van eenen Wolters. van zyn Post als Sergeant in d: Marspoor tscompagnie , over welk geval de Burgery zig zeer beklaagde, en de handelwyze van den Heer Jr. yr Nagel, Hopman van voornoemde Compagnie, in deeze zaak vcorfteldc als eene willekeurige, en voor eene Burgery in een yry Gemeenebest haatelyke en ^nyerdraagelyke hatdelwyze, zo als zy zulks
in



, " 0p tane . die de Hopman Xai*
- conge^fteide.e.vaudictaM^ Regeermg der Stad kennis gaf, met h " "* dat,n,die„deMagifiraat,„„ver„10£^ ?
omtrenda„dera,dan,u„1„eEer,aame„ t d
SI "T",'. a'S Am ™0r * -odio n°ge volgen, d,e iner uit zonden ku„„en „J f*
met veramwoordelyk ,e willen zyn "* Z Welk antwoord gaf de RegeenV va» Zuttbcn op dit dringend Voordel»
V. Dat haare Edel Arittbaaren derzelver be reemdmg niet konden verbergen, da Collegte van Getneensüeden zig meer e„ m er -ogten ■ ,e mengen , i„ ZMl<en ™«
«JM*. dieimmersin,geheelv^
ff "f** • en waardoor „
anders nngewerkt konde worden, dan "e be •"W* •> gemor, waar van „Jne E r tarnen bet gevolg fcbem k ™ E«te meer aan te j-ef.p,-, j vuurden, des ««dn te zetten, nademaal doch ^nit-
• • re»



tM GESCHIEDENIS SEH DES.
ïen , nu geduurig tegen derzelver befluiten, tot haar uiterfte leedwezen niocsten ondervinden, aan niet anders toe te fchryven waren dan aan de dagelyks toeneemende ongerymde flap* pen , van zogenaamde Gecommitteerden uit de Burgery, en de daar aan altoos greetig verleend wordende onderfteuuing van 't Collegie van Gemeenslieden. Dat haar Edel Achtbaaren ondertusfchen zig Eeds en Amptshalven, tot handhaaving der goede Orde en 't Recht, gehouden rekenende, dus ook niet konden gedoogen dat haare befiuiten , tegen zodaanige Rotgezellen , welken dezelven moedwillens fchonden, niet ter uitvoer gebragt zouden worden.
Z. Dit Antwoord herftelde nogthans de bczwaaren der Burgery niet, en komt my voor weinig gefchikt te zyn , om de zaaken onderling in 't vriendelyke te vinden.}
V. Tusfehen de Regeering en de Burgery te Lochcm, was ook een zwaar gefchil ontftaan wegens de Wapenhandel welke de Burgers, zeer tegen de zin van hunne 0"erheid;, hadden weeten door te dringen. De Regeering



VEREENIGDE NEDERLANDEN. Ég
ring nam dit intusfchen zo euvel op dat zy 2'g by eenen Brief aan liet Hof van rftMM ferf vervoegde , klaagende in denzelvcn dar zy dagelyks hun gezag zagen verloopen, en door hunne eigene Ingezetenen buiten de mo« gelykheid gefteïd wierden, om eenige daaden van Politie of Justitie, met der Burgeren wif en denkbeelden niet inftcmmende, langer ten mtvoer te kunnen brengen. Verzoekende dierbalven, op een zeer dringende wyze, dat hunne Ede! Mogenden de best gepaste middelen wdden bcraamen, ten einde de bevelen der Rcgeenng Van Lochem weder geëerbiedigd i lK!n §CZaS g^handhaafc, en de veiligheid van gehoorzaameBurgeren, zo veclmogelvk.be vorderd mogt worden. Ondertusfchen hadden twee Leden der Regeeriug, de Burgemeester Raedt en de Schepen Thomasfon in bovengemel-
denBnefniettoege,lemd,m2arfchrevenip,e. gendeel een geheel anderen aan het voornoem ie Hof van Gelderland, waar in de klagten val de Regeering van Lochem geheel ontzenuwd en het regt der Burgers van die Stad kra^*
daacug verdeedigd wierd. ,
F z



m GESCHIEDENISSEN D Ë &
in Gelderland voorviel, hadden twee voornaame Amfieldamfche Kooplieden , de Heeren ChoJ mei en Jordan , zig by een Verzoekfchrift aan de Algemeene Staaten vervoegd, om, daar de onderhandelingen met de Venetiaanen vrugteloos afgeloopen waren, hunne Hoog Mogeoden nu te verzoeken, derzelver Befluit van den 9 January 1784. wederom in haar volle kracht te Hellen, ten einde zy eindelyk eens fchadevergoeding zouden kunnen verkrygen. Zes Provinuen namen dit Verzoekfchrift over om nader overwogen te Worden , doch de Gemagtigdcn van Holland namen, ter Algemeene Staatsvergadering, dit Verzoekfchrift en den inhoud van't zelve, benevens het daarby gedaan verzoek, als het hunne over, tevens de uitvoering van 't befluit der Algemeene Staaten vorderende, waar van in 't Verzoekfchrift gefproken was, dewyl zonder krenking van de Eer en Waardigheid van den Staat, deeze zaak niet langer op zyn beloop gelaaten konde worden, vooral wanneer men in aanmerking nam, dat bet meergemelde befluit van den » January 1784. met eenparigheid van Hemmen



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ïa$
men'genomen was, en geen Oorlogsverklaring , maar alleen een middel inhield om, door het aanhouden van Venetiaanfche Schepen , in de Havens van ons Gemeenebest zi* bevindende, de Senaat van Venetien daar door tot reden te brengen.
Z. Dit acht ik ook niet meer dan bjjlyk te zyn?
V. Ondertusfchen wierd 'er m deeze tyd veel gefproken van eene aanfpraak van het Vorftelyk Huis van llohenlohe op de Republiek der Nederlanden, bedraagende ruim vyf tonnen Gouds, Zv„de gegoten uit eene beleenmg door den Aartshertog Mathias, dVèg Jaare r579, gedaan, en federd uit hoefde van agtcrftalhge renten, tot eene femme van meer dan zevenMiHloenen geklommen , welke eisch dooreen derKoningklyke PrinsTén van Pruis' paander Staaten Gezant aan *t Hof van Berhn , de Heer Baron van Rheede. berl«t was, met verzoek, om dee.e vordering ter kenntsfe der Algemeene Staaten te brengen ^byvoeging dat gemelde Prins gaarne zien F 3 zou-



12.6 GESCHIEDENISSEN DER
zoude , dat het Gcmeenebest deeze aanfpraak vereffende.
Z. Deeze Eisch kwam, na verloop van twee geheele Eeuwen , thans al vry byzoudcr voor den dag, en dat wel in een tyd, dat de Algemeene Staaten zckerlyk alle dingen, behaWen eene diergclyke oude vordering hadden kunnen verwagten. Doch hoe liep het niet
rienzclven af?
V. De Baron yan Riteede voldeed aan 's Pdnsien verzoek, gal den Staat 'er kennis van, de Brief wierd voords de Bondgenooten medegedeeld, en federd is'er, zo vcelmy bekend is, niets van deeze zaak geworden. —• Kort hiema hield iets anders de Staaten we* der bezig. De Prins Bisfchop van Lwk het door zynen Gezant in *i Haag*, de Heer de Magis eene breedvoerige Memorie, aan hunne Iloog Mogenden overgegecven, waar m die Vorst fterk klaagde, over zwaare buitenfpoorigheden , welken fommige Recruten, die met met de vereischte vergunning, maar enkel by üogluiking, in 'X Land van Uih geworven
wier»



VEREENIGDE NEDERLANDEN. J&?
uuenien danr bedreven hadden, met verzoek la dc Algemeene Staaten de goedheid wilden hebben om zorg te draagen, dat diergelyke ongeregeldheden niet meer gepleegd wierden. Ook klaagde bovengemelde Bisfchop, dat de nollandfche Gezant zig voor diergelyke A*. cruten al te zeer in de weer ftelde, onder " voonvendzel dat 2y Onderdaanen van \ Gemeenebest waren, en dat hy zelfs de zulken ** Z'S aan wanbedryven hadden fchuldig reWWt-i terftondte rug gevorderd had, vergekende dierhalven insgelyks dat hunne Hoog Mt)g?ndeö daar ook in wilden voorzien Daar enboven had ook de Lulklche Gezant, de be" wysflukken van de buitenfpoorigheden, waar over de Prins Bisfchop geklaagd bad, ter zeiver tyd mede overgegeeven.
2- De Staaten zullen zekcrlyk in 't vervolg wel tegen diergelyke wangedragingen ge**f Jebb<* > ten einde hunne Nabuuren geen bdlykc reden tot klaagen te geeven ? i y Ondertusfchen had te Z**,, den aej* de volgende plegtigheid plaats gehad. De
^ 4 ren



12.8 GE CHIE DE NISSEN DER1
ren by hunne Kapiteinen vergaderd, en na de Schutters Doelen opgetrokken zynde , wierden des middags om drie uuren de ïleeren van den Gerechte, door vierentwintig daartoe afgevaardigde Kwartiermeesters afgehaald. Hunne Edel Achtbaaren in de Doelen gekomen zynde , wandelden toen voor het Pront, onder het geluid van een aangenaam Muziek, waar na zy vervolgens, doo-ï alle de gelederen der Schuttery gingen en hun genoegen betoonden. Kort daar op wierden de Vaandels voor Leldens Burgery te voorfchyn gebragt , en door den Voorzittende» Burgemeester aan den Colonel met een korte aanfpraak ter hand gefield. De Colonel deZelve beantwoord hebbende, leverde toen de Vaandels aan de Kapiteinen over, wordende de oude Vaandels te rug gegeeven. Na deze Verrigting trok de gantfche Schuttery, in osde, uit den Doelen, langs de Broederftraat e» het Raapenburg, tot weder in den Doelen, alwaar de Compagnien van elkander fcheidden. Ieder van dezelven bragt hunnen ^-Kapitein aaar hujs , welke zyne Burgers aldaar bedankte >



VEREENIGDE NEDERLANDEN. Ï2p
dankte, en hier mede liep deeze plegtigheid, die, ten aanzien van duizenden Aanfchouwcrs, zo Vreemdelingen als Iuwooners, ge-
fchied was, ten einde. Ondertusfchen
wss nu eindelyk het befluit der Staaten van Holland , ten opzigte van het verleenen van meerder magt aan de bekende Commisfie te Rotterdam, in 't licht gekomen en daar by verklaard dat de Collegien, zo van Durgeineei». teren als van de Weth, en van Officier en Schepenen dier Stad, welke in de maand Maart des Jaars 1783 , in regeering geweest waren , gehouden waren te berigten en te antwoorden op de punten, welke ten dien einde door Heeren Gecommitteerden waren opgefteld, en aan de Regeering van Rotterdam voorgedragen, en dat voords, in 't algemeen , de bovengemelde Collegien , voor zo verre dezelven in 't 'bewind waren geweest ten tyde dat die gebeur en is feu, waar over een onderzoek aangefteld was geweest, waren voorgevallen, gehouden en verpligc waren , dieswegens alle vereiscbte opening en opheldering te geeven, en ten dien einde F 5 *s



f$5 GESCHIEDENIS SER DER
te berigten en tc antwoorden, op zodaamge punten als daar toe van wegens de fraragevoegde Vergadering van de Heeren Gecommitteerden en van de Wethouderfchap, aan dezelven zouden worden voorgehouden.
Z. Was dit befluit met algemeene (temmen ter Staatsvergadering van Holland genomen ?
V. Zeker neen! De Ridderfchap, benevens de Steden Delft, Amfeldam, Brielle, Enkhuizen, Edam en iMedcnhlik hadden in het zelve geenszins toegeftemd. Rotterdam had 'er zig fterk tegen verzet, en Hoorn zig m die zaak niet ingelaatcn. Dordrecht twyffcldc ook eerst, doch ftemde eindelyk mede tot vermeerdering van magt der Commisfie. — Sdidlerwyl hadden eenige Rotterdamfche Burgers een Verzoekfchrift aan de Regeering in» geleverd, het welk van veeien hunner Medeburgers niet weinig misprezen wierd, dewyl de laatstgenoemden in het zelve op eene ingewikkelde wyze bcfchuldigd wierden, als of zy de form der Schuttery geheel zogten te veranderen, en allerlei nieuwigheden trag-
ten



********* NEDERLANDEN» m
m'Ha te voeren, terwyl de eerstgen.elden «*■ Verzoekfchrift verklaarden * d 2' bewind v,n Stad en Land
" ™ StKi m dC °ra1ieM «verlaa
S, «.et be, beftnt, bnnner Regenu, en met
» * forn. bnnner Sclnmery te vrede
" H'K:'rd0 »»« £»«SAfce menden" " * " gC=" t0t c„ rc^dfe
" 'Ct,fMg d£r «„de tent
nen ftrekken, verzoetende om te mo^en
" a»g^«kt, a,s Mfejjj wcliien * •
» cnx,erdlMigl,eid en bereidwilligheid^ als l;."e en vreedzanme Bnrgers betaamde zk
,gemtddele„, ,b door de mm b" t
, en geftbtkt zonden worden geoordeeld, „m "f cc'".'^"'"heid en >, onder,!,,, ™ , ronwen te berftelien en ^ benondens ieders roed re»- ik . '
v voor een tegenmifidel, voor 4 ,
«K'cemcg'verfdiiidei,." ' 1 F S Z, Het



1$t éts'chied-eKissen der.
Z. Het is ligt te begrypen, dat deeze flap van foinmige Rotterdamfche Burgers, in deeze tyd en oraftandigheid, vry wat gerucht baarde.
V. Niet minder opzien gaf het Voorviel van. den Heer Mr. Paulus Gevers, Hoofdofficier der gemelde Stad, liet welk daar in beftond» dat hy, de verkiezingen van Burgemeesteren, Schepenen en Vroedlehappen- der Stad welliM tot nog. door dc\ Stadhouders gefchiedde, niet anders befchouwende, dan .als tydelyke toelaatingen en geenszins als een Regt ge. melde Stadhouders tocbehoorende , zig gsdrongen vond, volgens eed en pligt aan Heeren Burgemeesteren der Stad voor te Haan, dat hunne Edel Groot Achtbaaren zyne meening daaromtrend in de Vroedfchap geliefden voor te ftellen, en daar heen tragten te wenden , dat befloten en aan zyne Hoogheid, by monde van eenige Gemagtigdcn of in gefchrifte te kennen gegeeven mogt worden , dat de verkiezingen van Burgemeesteren, Schepenen en Vroedfchappen, voordaan zouden worden uitgebragt, na deu inhoud der
li*



JXV.D.Pl.V.



mm



VË REENIG D'E NE'DEKt AR DEN. Igg
aloude en nooit herroepene Oclrooyen deï Stad, en dus zonder eenigen invloed van den?
Erfftarlhonder. Ondertusfchen was te
Rotterdam weder een nieuw Genootfchap» van Wapenhandel opgerigt, de Painéoom genaamd, het welk den 23 Juny, voor 't eerst zyne openbaare Wapcnoeffening verrigtte en vuurde, in het byzyn van verfcheidene Officieren van het Schiedamfche Genootfchap', eenige Leden van dat van Dordrecht \ en veele Militaire Officiers, welken zig in hunneUniformen onder de Aanfchouwers vertoonden. De Heeren Elzevier en van Zwyndregt, benevens den hulherfchen Predikant Scheffer, wierden door de Commisfirisfen van 't Genootfchap, voorby het Front en door de Gelederen geleid. By deeze gelegenheid wierden veele Schooten gedaan, en verfcheidene Dichtftukjes opgeleezen. By het eindigen der Wapcnoeffening, die op eigen grond van het Genootfchap gefcbiedde, wierd het zelve door een jong Meisje met een vierregelig Vaarsje begroet , waar- na het gemelde Meisje aan ieder der Officiers en Schutters, eenen PalmF 7 "»k



134 GESCHIEDENISSEN DER
tak overhandigde, die welhaast op aller hoeden hy de zwarce Cocardes gevoegd wierd.
Z. Deze plegugheid moet niet onaartig geWcest zyn om te zien ?
V. Geduurende dat dit alles te Rotterdam voorgevallen was, had de Graaf van Athlone Hoofdofficier der Stad Utrecht, op aanfchry. ving van de Staaten dier Provintie, aan de Wethoiidcrfcliap; van de voornoemde Stad een Verzoekfchrift ingeleverd, tot dagvaarding van den Perfoon van Pïeter Philip y.-m viaan Ondaatje, Burger en Inwooner deiStad en Officier der Burgery, in welk Veri zoekrchrift de lmr.de ingen van voornoemden Ondaatje befcbouwd wierden in zig te bevatten eene openbare wedcrfpsnnigheid tegen de befuiiten van deMagiftraat der Stad Utrecht en dat hy, ora to: zyn oogwit te komen , m bediend had van, h zy waare of door'hem zelfs verdigte Volksmorringen, en• beweecin. gen, en voorgceveude te fpreckcn uit naam van eene groote misnoegde menigte, door de voorfblüng, van akelige en dreigende zeker te wagtene gevolgen \ den Raad gedwongen
had ,



VEREENIGDE NEDERLANDEN, 1^5
had, Mr. Jonathan Sichterman te ontzetten,, van een by hem verkregen recht tot de Vroedfehapsplaats. Welk alles door gemelden Graaf van Athlone befchouwd wierd te zyn onenbaar geweld, de Magiftraat aangedaan, en ftrek. kende tot omkeering van alle goede orde en onderdanigheid en tot ontbinding der allernoodzaaklykfte banden der Efaatfehappy, hoedaanige daaden, anderen ten affchrik, noodwegdig aan den lyvc geftraft behoorden te worden.
Z. Dit was een flrcnge beöordeeling over bet gedrag van dien Heer?
V. Eenige dagen Jaater wierd door zeven, honderddrieenzestig Burgers der Stad Utrecht, weder een geheel n.-euw Verzoekfchrift aan de Wethoudenchap ingeleverd, het welk -edeeUelyk inhield een Verdoek tot intrekking der Publicatie van den eerflen April, tegen allerlei oproerige faamenkomften, welke pu. bhcatie als zeer hoonende voor de Bur^erv wierd aangemerkt, en zynde gedeeitelyk ook «gerigj tegen de Vroedfchap Tyoi welke Heer met verregaande Euveldaaden hefchuldiad wierd, waarom ook de voorgemelde zeven-



ï36 GESCHIEDENISSEN DER
honderddrieenzestig Burgers verzogten , dat het hunne Edel Groot Achtbaaren mogt behaagd , den Heer Raad Tyoi te noodzaaken voor zyne valfche befchuïdigingen, met oogmerk om daar door, ware het mogelyk, veele Burgeren , zo voor zig als voor hunne Familïen 'en Nakroost > ongelukkig te maaken, de Burgery eene alleszins geëvenredigde en voldoende genoegdoening te bezorgen , of dat, by Weigering van dien, hunne Edel Groot Achtbaaren, denzelven geliefden te ontzetten van zyn Post als Raad in de Vroedfchap, en te ontdaan van alle verdere Commisfien daar aan vastgehecht en den Eed daar op gedaan, verkeerende de Ondergetekenden in dat bitryk vertrouwen» dat hunne Edel Groot Achtbaaren niet minder aan dit hun verzoek zouden voldoen, als zy te vooren wel hadden gelieven op het verzoek van driehonderdënvier Burgers, te bewilligen in het afzetten van den Heer yan Goeris, op de gronddag dat dezeh Ye de Burgers onaangenaam en ondraagelyk geworden was, daar de Heer Tyoi door zyits handelwyzc met de goede Burgers, zig
veel



V E REE NI G D, E NEDERLANDEN. 33?
veel meer, den billyken haat dcrzclven op den hals gehaald , en met regt al derzelver behoorlyk ontzag en vertrouwen verbeurd had.
Z. Welk herklit nam de Wethouderfchap Van Utrecht op dit Verzoekfchrift ?
V Dezelve verklaarde, den n Juny, dat zy nimmer de Gebeurenfcfen van den u Maart jongstleden , had befchouvvd , als voordge. vloeid uir het lichaam der gezaamentlyke Burgers en Ingezetenen der Stad Utrecht, ves min bedoeld,, dat de voorzieningen daar tegen zo by de Vroedfchap, als op deszdïs mtdrukkelyk bevel by den Edelen Achtbaaren Gerechte der Stad gedaan, op de Burgery, m 't gemeen toepasfelyk zouden zyn. Verklaarende wyders de Ondertekenaars van het Verzoekfchrift, onbevoegd om uit den naam van het lichaam der geheele Burgery , het zelve voor te draagen , houdende tevens derzelver verzoek voor ongegrond , en de wyze.waar op bet zelve wierd voorgedragen, voor onberaden, en dat dienvolgens in'het zelve met kon worden, getreden. Verzen,
den-



Ï35 GESCHIEDENISSEN DER
dende niet te min een ieder der Onderteke» naars, welke zig door den Raad Tyoi of een der andere Raaden mogt oordeelen vcrongelykt of beledigd te zyn, naar den Edel Achtbaaren Gerechte der Stad Utrecht, als bevoegden Rechter in deeze, om aldaar zodaaiiige Wtle voor te Hellen , als hy oordeelen zonde tc behooren.
Z. Het is indedaad ongelukkig voor een Stad als derzelver Overheid met haare Burgery dtis oneenig is.
V. Midlerwyl wiren eeirge Heeren , uit de Staatsvergadering der Provintié van Utrecht , gemagtigd geworden, om onderzoek te doen omtrend her tekenen en mlétfèfcn vin allerhande Verzoekli:hrif. en cr> Ai'rcsfen, welke Heeren daar coircnd de v:"v;.:nde opening'gedaan hadden, „da: zy btitöcn ondervonden, „ dat de Ondertekenaars der meeste Ver. „ zockfchrTcn veel al b;fto::den in Lieden „ die geen cc mirifle fccnniS hadden van den
it waaren inhoud dier Verzoeklchriften , en
I ' ■ •<* ••
„ nog minder zig eenige denkbeelden konden st vormen van de zaaken tot welke die ver-
$, zoe-



VE'REENIGDE NEDERLANDEN. I~Q
„ zoeken zig uitftrekten. Dat ook voords het „ grootfte gedeelte der Tekenaaren beftond „ uit Ambagtsliedcn, Kinderen en diergely» ken , onder welken veelen nog leezen nog j, fcbryven konden, en anderen genoeg met „ hun beroep te doen hadden , en niet bekwaam waren om zig eenige reg-maatigc „ denkbeelden te vormen van zaaken verre „ boven hunne kundigheid gaande." Tot ftaaving van dit gezegde bragten die Heeren eenige gevallen by, die te Montfoort, en in de Dorpen Maarfen en Nigteyecht, waren voorgevallen, waar uit gebleken zoude zijn, dat niet alleen .Lieden die nog onlangs hier te Lande gekomen waren, maar zelve kostfchoolieren , en jongens van twaalf cn mindere jaarcn oud , ook al getekend hadden. Voords eindigden gemelde Heeren Gemagtigden hun bericht met te zeggen, „ dat de Overheid alleen het be„ lang der Ingezetenen was toevertrouwd, en „ dus geene byzondere perfoonen bevoegd „ waren, om over 's Lands zaaken Vergade„ ringen te houden, eu als dan hun werk te >, makken, om hunne gedachten aan de ge-
„ nee*



ïiP GESCHIEDENISSEN DES.
j, hccle Natie meede te deelen, en, als 't wa„ re, met aandrang , de raadpleegingen der ), Regeering dien aangaande vast te ftellen en „ naar hunne zin, fomtijds tot merkelykenon„ dienst van den Lande, te doen uitvallen. „ Voords waren de Heeren Gemagtigden vaa „ gedachten dat in deezen voordaan de zagtfte „ weg moest ingeflagen en de Ingezetenen van het verkeerde van dit gedrag onderrigt „ en afgetaaaad behoorde te worden, om aan zodaanige Yveraars en onrustige Geesten „ het oor meer te leencn, En dat dienvolgens de Ingezetenen mogt verboden worden , op zodaanige manier hunne Verzoeken ter kennisfe der Regcering te brengen, terwyl eindelyk Heeren Gemagtigden aan hunne Edel Mogenden in bedenking gaven, „ of niet eenige eerfle Aanvoerers behoor„ den ontboden te worden, op dat 's Lands Staaten hen hun ongenoegen over hun ge* drag te kennen konden gceven, met ver„ maaning van zig des aangaande by vervolg 3} zorgvuldig te wagten."
Z. Op



VSRESNICDE NEDERLANDEN, t^t
Z. Op dit Bericht zouden zekerlyk vry wat aanmerkingen kunnen gemaakt worden ?
V. Gy kunt uit het een cn ander de toenmaalige gefteidhcid van zaken duide-
Jyk gewaar worden. ——. Ondertusfchen
was in Utrecht de derde Vergadering der gewapende Genootfchappen, in de Provintien Gelderland, Holland, Utrecht en Oyerysfd gehouden, in welke Vergadering die vry talryker dan de twee voorigen was, zeer gevvigtige onderwerpen verhandeld waren. Onder anderen wierd 'er bcfloten eene allerpletrtigfis Vcrbindtenis aan te gaan, tot handhaaving der Republikeinfche Conjlitutie ten fteun der Burgerlyke Vryheid. Ook wierd eene. plegtigc Commisfie afgezonden, aan het CoIlegie°der Geconftitueerden van twaalfhonderdvyfrien Burgers van Utrecht, betrckkelyk denEiscb door den Graaf van Athlone tegens den Heer O». matje gedaan, wiens zaak de Commisfie verklaarde, als de zaak van het gantfehc Volk van Nederland te befchouwen. De Geconftitueerden de Commisfie voor het gedaana aanbod bedankt hebbende , bcfioot eerlang



f42 GESCHIEDENISSEN DER.
met de Gemagiigden van deeze Nationaale Vergadering , over de zaak van Ondaatje in onderhandeling te treeden, welke Heer, vaji dit alles door den Secretaris Hom mondeling kennis gcgecven wierd.
Z. Dit moet grootelyks tot troost aan den Heer Ondaatje, in zyne bedenkelyke omfhndigheden, geftrekt hebben.
V. Tervvyl dit alles te Utrecht gebeurde, was 'er te Almelo, in Oyerysfel, mede vry ■wat te doen geweest. De Publicatie ter ?ffchaffing der Drostendicnften daar nog riet af' gckondigd zynde, begreep de Vrouwe van Almelo&zt deeze dienftcn haar nog, als te vooren, toebehoorden, doch verfcheiden van haare Boeren verftonden zulks anders en weigerden de gcwoone Wagcndienflcn, het welk de voornoemde Vrouwe zo euvel opnam, dat zy voorgemelde Boeren zeer ernftig deed waarfchuuwen en vermaanen, om niet alleen die zaak binnen agt dagen tyds met haar te komen afmaaken, en haar beboorlyke voldoening gce« ven, maar haar ook binnen gcmelden tyd bc« wyslyk te vcrklaarcn, zig voor het toekomende



VEREEKIGDE NEDERLANDEN. TJ3
de van zulke gedragingen te zullen onthouden,, en haar in het ongeftoord bezit der Wagendien. flcn te zuilen laateu blyven, ten zy de* Boeren duidelyk konden bewyzen dat dezelven haar niet toebehoorden.
Z. Namen de Boeren zig deeze vermaaning ter harte?
V. Verre van daar. De Boeren lieten de Vrouwe van Almelo , uit haaren naam , zeer duidelyk vcrklaarcu, dat daar de Drostendicnften door de geheele provintie van Omfs ysfel afgefchaft waren, alfchoon de Ileerlyk. heid van Almelo niet woordelyk in de Publi* catien der Staaten ten dien opzigte genoemd was geworden , zy cgter begrepen dat 's Lands Staaten , haare Ingezetenen in de HeerlykhciJ Almelo nog met die llaafagtige dienden niet zouden willen bezwaard hebben, waarom zy ook van meening waren, geheel ongehouden en onvcrpligt te zyn om eenige Wagen of Spandienften aan de Vrouwe van Almelo te bewy zen , ten zy haare Ilooggeboorne mogt kun" nen aantoonen dat zy, uit andere hoofden, dan haar bezitregt der Hcerlykheid, tot het vor-
dg*



£44 GESCHIEDENISSEN DER
deren van die Dienflcn bevoegd was. •>
Eer wy deeze Saamenfpraak eindigen, kan ik niet nalaaten, u de dood van een voornaam Staatsman te melden, ik bedoele den lieer Mr. Egbert de Vry Temminck, Burgemeester en Raad der Stad Amfleldain, welke den £7 Juny, aldaar, na een verval van kragten, in den Ouderdom van vierentagdg Jaaren en ruim zes maanden overleed, na dat by meer dan vyftig Jaaren in de Regeering geweest, en in dien tyd uitmuntende blyken van ievcr en Staatsbeleid gegecven had.
Zfl.



XV.B.Pl.Yx.






ZEVENENZEVENTIGSTE GESPREK.
INHOUD.
Onlust te Lochem. Voorzorgen tegens
oproer te Delft. Aiïe yan Verbintenis yan 't Exercitie Genootfchap aldaar. Befluit der Regeering van >s Grayenhaage wegens de Wapenoefening. —, . ye,.^
drag met den Prins Bisfchop yan Luik —.
De Graaf de Maillebois bezigtigd de Ves'
tingwerken van den Staat. , Voorflel
der Stad Rotterdam Straf aan den
Bailjuw van Rhynsburg en anderen.
Strafoefening te Leydeh aan twee yalfche
Befchuldigers. Brand in een Koop.
yaardyfehip te Amfeldam. . "Hevige Or.
XV. DEEL. v G ma'„



H5 GESCHIEDENIS SSfr DE&
te Suriname. - Publicatie té
Rotterdam wegens brandfligting. — Riizs yan den Prins Erffladhouder naar Breda.— Bewegingen op de Maaze. <-— Luchtreizs
yan Blanchard. Bewegingen te Go-
rinchem. IVaetrfehouwlng tegen dezelven. — Vervolg der Utrechtfche onlusten. Request yan Ondaatje. Publicatie der Staaten van
Utrecht. ' > Verzoekfchrift van zestien-
honderd Burgers te Dordrecht. Bijluit yan den Oudraad op het zelve. —-— Befluit der Algemeene Staaten in de VerfchiU
ten met den Keizer. Klagte van
den Keurvorst van de Palts* • Ver»
bindtenis tusfchen de Duitjche Vorflen. — Vergadering van eenige Regentin te Atftfleldam. ^ Mislukte Luchtreizs
yan Rom'ain aldaar. ———• Gefchil in den Brielle. Concept Reglement om¬
trend de Stads Re geer in g te Utrecht. —— Twist te IVyk te Duur ft ede. ———— Nietiwe voorvallen te Utrecht. Brief van den Prins Erffladhouder aan de Staaten van Utrecht, Twist over het Gefchut van 't
Eter*



VEREENIGDE NEDERLANDEN» l#
Exercitie Genootfchap pro p.ttria & JJ. bertate. — Onlusten te Amersfoort. Brief van de Regeering dier Stad aan de Staaten van Utrecht. Inrukken der Militie aldaar. Bewegingen over deeze zaak. — Geheurenisfen te IVyk te Duur/lede. Dood van den Friesfchen Hoogleer Tpey. mé
Bewegingen in Overysfel. Komst 'van
de Stadhouderlyke Familie te Êreda. , Onlusten te Zulphen. Vergadering te Arnhem. Freeze voor Inkwartiering te Uar* denvyk. Vertrek der Staatfche Ge¬
zanten naar Weenen. Gehoor van dezelven hy den Keizer. Aanfpraak van den Graaf yan ÏFasfenaar. Antwoord des Keizers. De Heer van Noordwyk geeft voldoe* %ing aan de Regeering van Leiden. ■ Ferzoek van den Landgraaf van Hesfen
philipslhal aan den Staat, ■ Oproer
in 's Grayenhaage. Gevolgen van hetzclye. Foorflel van den Prins Erffadhoiuur. Brief yan den Koning yan Pruisfen aan de Algemeene Staaten , en aan de Staaten yan Holland. — Vertrek yan de Forflelykv O * Fa-



i43 GËS'fJHIËDÊ NISSEN Ü E ft
Famielje uit 'j Gravenhaage. — AdArej yan Gecommitteerden en Geconjlilueejdcti te Utrecht aan de Vroedfchap. Verzoekfchrift yan dezelven aan de Regeering der Stad. — Moeilykheid te IVyk te Dtiurfte-
de. Plegtigheden by het tweede Eeuw
feest der Academie te Fra/ieker»
zoon. JDleeven de onlusten in ons dierbaaf' Vaderland, nog fteeds zo onafgebroken aanhouden , als gy my dezelven in onze voorige Saamenfpraak meldde?
vader. Zy vermeerderden zelfs dagelyks, en de meer en meer tegengaan der Wapenoefening gaf telkens nieuwe Hof tot dezelven. -' ' ■» Te Lochem was omtrend deeze tyd een Genooifchap van Wapenhandel op. gerïgt, onder de Zinfpreuk Patriae nos qn0. %ue fideles, het welk zeer tegen de zin der Overheid aldaar was* zo dat dezelve , den 18 Juny , wanneer het zelve op de Paradeplaats byéén gekomen was, twee Stadsbodens derwaards zond, welken den Bevelhebber van
\ Ga-



VEREENIGDE »EDERLANDEN. ^
't Genootfchap, de Keer Falck, aankondigden, dat de Regeering de Burgery beval uit elkan. deren te gaan, met verbod van zig verders l" de W^handd te oeffenen, en de Trom te meren. De lieer Falck riep hier op de Offiaeren m den kring, alwaar men befloer dit voornoemde bevel aan de Exerceerende Burgers mede te deelen, doch allen weigerden met luider ftemme aan het zelve te gehoorzaamen. Dus gaf de Heer Falck aan de Bodenstot antwoord, dat zy voor Vaaerland en Vryheid de Wapenhandel oef/enden, en daar mede zouden voord vaaren. De Magiftraat nam zulks zo kwalyk, dat zy 'er z?g , de Smtem ven Gelderland, over beklaagden, welken «enige dagen laater goedvonden het zameu brengen, en in de Wapenen komen van cc ïuge Manfchap . hoe genaamd, buiten uitdruklyk verlof van de Regeering van Lochem, op het ftrengde te verbieden. — Te De'fe waren ter zeiver tyd mede eenige beweegt gen ontftaan, die voor oproer deeden doch', ten, eene van der Vlagt, Lid van het ExerK* Genootfchap aldaar, was door eenig geG 3 meen



t$è GESC IIIËBE NISSEN DES.
meen Volk aangerand cn mN.haudeld sewof* een. Het welk de Regeering van Delft gelegenbeid gaf om , tot voorkoming van verdere onheilen, twee Bevelen te doen afkondigen, waarvan de eene op het draagen van onderftbeidstekenen , en de andere op het verfchyren in de volle Wapenen door de S-ad , betrekking had. Oordeelendc de Regcering van Delft, dat al het zelve ftnkkende was, zo tot emkeering van alle goede Orde, als tot meerdere aankweekii'g van oproer, tweedrngt en andere fehroomelyke gevolgen , die met aile rede , volgens her denkbeeld der Dclfifchs Regeering, daar uitte dugten waren.
2. De Hoeren van Delft fchemen dus niet zeer gunflig over den Wapenhandel te denken?
V. Het Delftfne Genootfehflp van Wapenhandel vond iutusfehen goed, zig op eene plegtige wyze te verbinden , ter verdeediging en handhaving der zaak van hun Genootfchap in 't gemeen , cn van elk der Leden in 't byzouder. Verklaarende, „ door js hunne Gen^otfchappelyke vcreeniging, nim-



VEREBNIGDR NEDERLANDEN. ï£|
si mer eene andere bedoeling gehad te heb•» ben , dan de hoogstnoodzaaklyke en door 9> den Sonvevein zelve gebodene beöeffening s, ter meerdere|voImaaking in de wapenen, wel. n ke hen • a!s vrye Nederlanders, vry ftond te
gebruiken , en hen als Këedigde Schutters ., der Stad Delft waren toevertrouwd , en die V zig geheel hadden toegelegd, oaa zo veel „ in hen was, de Rechten, de Vryheid, de », luister, cn het geluk , zo van zig zelve, )> van Schuttery en verdere Ingezetenen der
Stad, als van alle hunne Landgenooten te „ helpen bevorderen , op de kragtdasdigfta „ wyze handbavenen en des noods, niet goed
en bloed te verdedigen. Voorts verklaar» den zy nog,zig ten allerplegtigfle teverbin9, den, om by deeze hunne verpligting, by p, dit. hun welberedeneerd voorneemen te bly.. „ ven volharden, Met alle mogelyke bedaardheid, voorzigdgheid en verftandig overleg, 3, doch tevens ook met alle kloekmoedigheid «« en ftandvastigheid, op eene wettige en niet "M hunne vryheid overeenkomfiige wyze, hun.«.ne Perfooneu 3 Eer, Levejo, Rechten en G 4 » Ec-



152 GESCHIEDENISSEN DER.
„ Bezittingen, te zullen verdedigen, hatidha„ venen en beveiligen, gezaamentJyk cn met }, vereende kragten. Zig insgclyks verbinden» de ter verdeediging en tot rugfteuning van „ de perfoonen der , hunner Burgerrechten ,, handbavenende , Stads Regenten, zo wan„ neer dezelven in de bevordering en verdee. „ diging van 's Lands waare Staatsgefteldheid ,, eenig leed of hinder, in hunne Perfoonen „ of Bezittingen, zouden mogen worden toe„ gebragt, en dus tegen allen, 't zy Groo-
ten of Kleinen , Aanzienlykcn of Geringen, „ die, of door blinde vooroordeelen, mislei„ ding of opzettelyke boosheid, hen, of ie* „ mand der getrouwe Stads Regenten, on„ verdiend, in hunne Perfoonen of in hunne „ Vryheid, Eer, Leven en Bezittingen, zou* „ den benadeelen, belccdigen of vervolgen, ten „ allen tyden, wanneer zy, ter zaake des
Genootfchaps, door de heerschzugt het ge„ weid, onrecht, kwaadaartighekl of muit„ zucht, mogten aangevallen, vervolgd of be„ Iedigd worden. Daarenboven verbonden zy
zig, om niet flegts voor hunnen bevoegden
„ Recli-



VER.EENIGDE NEDERLANDEN. 155
„Rechter, voor hunne Stadgenooten , maa „ ook voor geheel Nederland en de Nakoo* „ melingfchap hunne onfchuld te betoogen , 5, hunne beled gers te noemen , en de heilloo„ ze bronnen,, waar uit alle onaangenaamhc„ den waren voordgefprooten, zonder eenig „ het tninfte aanzien van Perfoonen , met „ ernst en befcheidenheid, aan te vvyzen en s, open te leggen. Verbindende zig eindelyk „ om, op eene betaamelyke wyze, alles wat in „ hun vermogen was, te zullen toebrengen, „ tot in ftandhouding van hun Genooifchap." Deeze plegdge verbindtenis was den laatften July dezes Jaars getekend.
Z. Dezelve moet door de fterke uitdrukkingen die 'er in vervat zyn, een verbaazend gerucht gemaakt hebben.
V. In het nabuurig 's Gravenhaage had de Wapenoefening mede de aandagt der Regeering tot zig getrokken, welke befloot, op verzoek der Schuttery, toe te ftaan, dat dagelyks eene Compagnie Schutters zoude mogen Exerceeren, in plaats dat zulks tot nog toe mnandelyks gefebied was, befluitende tevens C 5 da'



f54 CESCSlÊDËNïSSEN DHR *
dat het aan niemand tot de Schuttery behöö; rende vry zoude Maan, zig tot eenige andere publieke Genootfchappen te bepeeven, of in dezelven reeds bevindende te blyven, als zullende zulks door de Regeering met geen onverfchillige oogen kunnen aangezien worden. Ter zeiver tyd wierd ook een befluit tegen de voordgang van het Exercitiegenootfchap aldaar genomen, en het zelve fchriftelyk aan de Befluurcren van het Genootfchap ter hand, gefteld, om 'er zig na te kunnen gedragen. — Ondertusfchen hadden de Algemeene Staaten, fleeds oplettend zynde om haare Nabuuren geen ftof tot klaagen te geeven, het verdragmet den Prins Bisfchop van Luik, ten opzigte van de te rug gaave der weder?ydfche Üeferteurs, weder voor den tyd van tien Jaaren verlengd, op denzelven voet , zo als het Verdrag van den Jaare 1742. was gefloten ge* worden. Vermits men nog voor Oor¬
log met den Keizer bekommerd was, had de Generaal, Graaf de Maillebois, de Vestingwerken van den Staat en de bezettingen der ïromierfteden bezogt, en alles aldaar, inzon-
der-



VE&BÈNIGDE NËDÊrL W. t55
derhsidte Mauftricht zeer gundig bevonden» althans volgens het mondeling bericht hetwelk hy daar van, by zyne te rugkomst aan de Al • gemeene Staaten gegeeven had. Zeer kwaalyk was deeze reize van den llollandfchen Generaai, den Kcizerlyken Bevelhebber van Roermonde bekomen, welke, om dat hy den Graaf * m®*Ms, over het grondgebied van zyne Reizerïyke Majefteit had laaten trekken, op 'bevel van het Gouvernement van Brahand % arrest sezet en eenen geruimen tyd gehóudenw.erd.DiergeIyk ongeluk trof ook een Hollands Kapuem , die te Sas van Gendm bezetting la., welke zig flegts eenige treden van het #5. lauds Grondgebied begeven hebbende, door de Oostenrykfche Wagt wierd aangehouden en naar G^rf gebragt. Welke daad van vy^nd' lykheid, daar men nog in geen openbaaren Oorlog was, zeer euvel opgenomen wierd. Z. Dit was ook geenszins zonder rede " V. Midlerwvl hadden de Gemagtigden der Stad R_otterdam, ter Staatsvergadering vanffo/. land het volgende Voordel gedaan, „dat de Regeering der Stad Rotterdam zeer yeel klagG 6 ten



156 g'eschiedenissender
ten over het toomeloos fchryven der Courantiers ontfangen had, dat over de Couranten en andere Tydfchriften wel verfcheiden Addresfen gedaan waren, doch dat men tot heden toe, daaromtrend nog tot geen vast befluit gekomen was , dat ondertusfchen aan die losbandigheid moes-t toegefchreven worden , de woelingen en partyfchappen die voornoemde Stad zo zeer ontrustten, dat deRegcering wel gerragt had, dezelve door Stedelyke Voorzieningen tegen te gaan, doch dat de ondervinding geleerd had, zulks niet genoegzaam geweest te zyn , dat in tegendeel, gemelde Courantiers en Tydfchryvers, alles wat tot hunne kennisfe kwam , beoordeelden en met hoonende aanmerkingen affchilderden, tot merkelyke onrust van de goede Ingezetenen, dat de Regeeïing zig daarom rekende, tot haare ontlasting voor te flaan en ernfiig te verzoeken, dat eindelyk van wegen de Heeren Staaten zelve kragtdaadig tegen deeze toomelooze Vryheid mogt worden voorzien." - Midlcrvvyl hadden Heeren Gecommitteerde Raaden vonnis geflagen over vier Perfoonen, welken wegens de
op-



"V ER.EE NIGDE NEDERLANDEN. 15 J
oproerige beweegingen te Rynsburg gevangen zaten, als de geweezenc Baljuw, de Schoolmeester en de Diender van dat Dorp en zekere Boer van Wasfenuar. De Baljuw, die tevens ook Schout en Secretaris geweest was , wierd onbekwaam verklaard om den Lande, immer weder te kunnen dienen • voords Rynshurg zes mylen in het ronde ontzegt en verwezen in de kosten en mizen van de Justitie. De Schoolmeester wierd mede onbekwaam verklaard om den Lande te kunnen dienen, en drie mylen, in 't ronde van voornoemde Dorp gebannen, en de Diender benevens de Boer van Was finaar, moesten God en de Justitie om vergiffenis bidden, het welk zy ook gedaan hebben. — — De Regeering van Leiden toonde niet minder, dat zy genegen was het recht te handhavenen, wanneer zy den 19 July, twee valfche Befchuldigers hunne welver» diende ftraf deed ontfangen.
Z. Wie waren deeze valfche Befchuldigers en wie was het voorwerp van hunne befchul. diging geweest?
V. De een was Koetzier , en de andere Keukenmeid, by een aanzienlyke Heer en MeG 7 vrouw



Ï53 GESCHIEDENISSEN DER,
'vrouw te Leiden geweest, welken hunne voornoemde Meesteresfe , die voor ieverig Patriotsgczind te boek ftond , bcfchuldigd& hadden, van hen beiden aangezette hebben om den Ileere Prinfe van Oranje van kant te helpen. De Koetfier, na den Rechter een geruimen tyd halftarrig opgehouden te hebben had eindelyk bekend, dat zyne voornoemde Meesteresfe hem nimmer had aangezogt, om, of zelve of door iemand anders, de ermvelyke daad waar mede zy befchuldigd wierd te volvoeren , noch ook hem eenige beloon'm* daarvoor had toegezegd, maar dat hy, door anderen aangemoedigd, zulk een voorwendzei alleen verzonnen had, op hoop van eene belooning te zullen erlangen, en om zyn fortuin te maaken. De Dienstmeid bekende verfcheidene zaaken ten nadeele van haare Meesteresie, valfchelyk en tegen de waarheid aan verklaard, en zo wel als de Koetzier, me* eede bevesrigd te hebben, en dat wel op aanzoek van gemelden Koetzier, die haar op*egeven had wat zy had moeten verkïaaren, en die haar daar voor eene belooning toegezegd had.
Z. YYei-



Verêen i g d e Nederlanden. i&
Z. Welke flraföefiening onderging dit boosaanige paar ?
V- De Koetzier wierd ftrengelyk in 't openbaar gegeesfeld, en met het gloeiend zwaard gebrandmerkt, hebbende een Koord om den hals, waar van het einde aan de galg was vastgemaakt, .en een bord boven zyn hoofd, waar op de woorden Hilcyneedige Falfarls te leczen fionden. Vervolgens was hy gevonnist, om den tyd van dertig Jaaren in het Tugthuis te zitten, en als dan geduurende zyn geheele leeven uit Bolland, Zeeland en Utrecht gebannen te worden. De Dienstmeid wierd mede openbaar gegeesfeld, meteen bord bovenhaar hoofd, waarop ftond Valfche Getuige, voords mede voor de tyd van negen Jaaren tot het Tugthuis verwezen, en vervolgens voor agttien Jaaren uit de bovengenoemde drie piovintien gebannen. Welk vonnis den 19 Juny aan hen beiden wierd uitgevoerd. —— Drie dagen vroeger gebeurde k&Amfteldam eene zaak van een gantsch andere natuur, naamentlyk het verbranden van een Koopvaardyfchip, de Zeepost genoemd, het welk in de laag by



l6o GESCHIEDENISSEN DER
den Haarlemmerboom lag, en mei Stukgoederen gelaaden zynde, naar Dantfig beftemd was. De Vlammen waren zo hoog gerezen dat men dezelven op een zeer verren affland duidelyk gewaar was geworden, Indien 'er geen fpoedigs hulp van Brandfpuiten en Manfchap gekomen was, en men het brandende Schip niet uit de Laag gefleept had, zouden waarfchynlyk de meeste Schepen, die in de Laag waren, mede in de brand geraakt zyn geweest, waardoor de fchade vry grooter had
kunnen worden, dan zy nu was. By
dit ongeluk voegen wy een ander waar van men in deeze tyd de tyding kreeg. Ik bedoele eene zwaare Aardbeeving, welke in den ragt, tusfehen den 24 en 25 May, te Sari. naams had plaats gehad, en den volgenden dag van zulk eene zwaare Orcaan gevolgd was geworden, dat verTchcidene huizen deerlyk befchadigd, en eenige oude Gebouwen om verre geworpen waren , terwyl de groote ontftcltenis en vrees de meeste menfchen uit hunne huizen had doen vluchten-
Z. Had



VEREENIGDE NEDERLANDEN. l6l
Z. Had deeze Aardbeeving en Orcaan merkelyke fchade verwekt ?
V. Neen, het nadeel door dezelve veroorzaakt was wel over te komen geweest , cn had vry war minder hinder aangebragt, dan het fmeulend vuur van rwcefpalt, dat in ons Vaderland nu en dan tot een volle vlam uitborst, waar van Rotterdam, inzonderheid zyn deel kreeg, alwaar op eenige plaatfen brandende kooien gevonden waren, welken, uit bykomende omflandigheden, bleeken aldaar met een kwaad opzet gelegt te zyn. De Regeering der Stad vond deeze zaak, met rede, van zulk een groot belang, dat zy, by eene Publicatie , eene premie van honderd zilvcre Ducatons beloofde, aan die geene welke den Daader of Daaders van diergelyke boosheden , zoude kunnen ontdekken. De
Prins Erffladhouder en zyne Famielje van 's Hage naar Breda vertrokken zynde, pasfeerde 's morgens vroeg den 14 July de Stad Rotterdam, zonder dat 'er veel beweeging by deeze Doortogt plaats bad, doch wanneer Hoogstdeszelfs Gemalin, den zz van genoemde



ifo GESCHIEDENISSEN DER,
de Maand, met de Veerpont overvoer, was daar omtrend ook een Jagt, waar in zig veele perfoonen, die zeer de party van den Stadhouder waren toegedaan , bevonden, weiken naderhand befchuldigd geworden zyn , van been en weder op (ie Maas te hebben gevaaren , veel getier met het roepen vsnOranje hoven gemaakt , het gefchut van 't Jagt telkens met dat geroep gelost, en rykèlyk met de hoeden gezwaaid te hebben , welk zwaaien met den hoed, door bet Volk van 's Lands Werf beantwoord was geworden. Men bad op dit alles zo oplettende gewéést dat wanneer het gemelde Jagt het Oude Hoofd in wilde fchieten, een Ónderfchout met agt Dienaars , zig een eerften aan boord van het zelve begaf, de naamen der Lieden die 'et in waaren optekende, cn hen vervolgens de Haven in liet fchieten. Dit een en ander maakte zo veel gerucht, dat 'er welhaast eeKige verregaande oneenigheden tusfehen den Hoofdofficier Mr. ƒ>. Gevers, cn eenige Heeren uit de llegeering der Stad Rotterdam, duor oiKltondcn, waai van wy in 't vervolg
ge*



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ÏÓ3
genoodzaakt zullen weezen, meermaalen te Rioeten fpreckcn.
Z, Het fchynt dat er telkens te Rotter dato Zaaken gebeurden , die weder nieuwe dof tor twisten en onecnigbeden gaven.
V. Onder de Nieuwigheden die te Rotter» dam dagelyks voorvielen, kan men ook de Luchtreize van den Heer Blanchard tellen, Welke Heer, den jojuly, 's namiddags ten Vyf uuren, zyne Luchtbol met cmvlamhaare lucht gevuld hebbende, met dcnzelven ten half zeven uuren, in 't byzyn van eene ongtlooOyke menigte Aanfohouwers , tot hun volkomen genoegen, de reize aannam , tot eene verbaazende hoogte boven de Wolken fteeg, en ten half acht uuren, omtrend ti* felfle'tn ncderkwam, op een fluk Land, al* wr.ar de Schuttery ter zelvcr tyd bezig was met de Wapenöeffening, hebbende dus in de tyd van één uur, renen afrtand van zeven uuren afgelegd. —- Te Gorinchem waren omtrend deeze tyd zo veel onördentelyke beweegingen ? geweest , dat de Rcgecring der Stad eene ffcerke Waarfchouwing tegen dezel.
ven.



10*4 GESCHIEDENISSEN DER
ven in 't licht moest gecven, waar by niet alleen allerhande onördentlykheden, maar wel voornaamlyk het roepen van Oranje boven, de Patriotten onder, benevens de daadelyke moedwil, zo tegen de optrekkende wagtdocnde Burgery, als tegen de Leden van het Exercitie Genootfchap, ten ilrengfte verboden wierd.
Z. Maar hoe ftond het inmiddels te Utrecht gefchapen, inzonderheid in 't Geval van Ondaatje ?
V. Veel wierd getwyfFeld hoe de zaak van dien Heer eigcntlyk moest behandeld worden. Eenigen van zyne Vrienden beweerden dat deeze zaak, als hangende tusfchei het Volk en den Raad, dat is tusfehen de Ge. volmagtigden van het Volk, en den Raad > alwaar geen Rechtbank is, dus politi*k zoude moeten worden afgedaan. Doch anderen beweerden, dat Gevolmagtigdeu , niet het Volk zei ven, maar ook Vertegenwoordigers van het Volk, zo wel als de Raaden waren, en 'er dus twee Lichaamen beftonden , ieder het Volk vertegenwoordigende. Men kwam
eg-



VËRÈËNIGDË NËDEftLANDËW. If*5
egter eindelyk tot een befluit ingevolge van het welke, de Heer Ondaatje verzeld van Geconftitueerden en Gecommitteerden uit het meerendeel der acht Burger Compagnien, den n July een Request, by wyze van faamenftelling , aan Burgemeesteren en Vroedfchap der Stad Utrecht, inleeverde, waarby Verzocht wierd, dat door den Raad negen onzydige en kundige Perfonen, mogten worden benoemd, waarby Gecommitteerden en Geconftitueerden nog negen onzydige en kundige Lieden zouden voegen, ten einde alle agttien aan den Heere Erfftadhouder toe. gezonden te Worden, om daar uit, by Hoogstdezelve negen Perfoonen te verkiezen, om in dce?e zaak, een zo groot aantal Burgers raakendc, tot Rechters te worden benoemd, en alzo] in de plaatfen van de Heeren Vet' fchoor , yan Ewyck , AhbeiHa, JVoertman, Ram, yan der Meiden, yan Dleien, Tyoi en Martens , (welke Heeren onbevoegd geoordeeld wierden, om in deeze zaak te kunnen dienen) tot het Schcpensampt in derzelver plaats te worden benoemd en aangefteld.
Z. Wat



tëS GESCHIEDENISSEN DEK.
Z, Wat volgde 'er op dit Request ?
V. Dat het begonnen Rechtsgeding tegen •den Heer Ondaatje opg-efchort, en den dag Van Eisch en Verzoek tot nader aanzegging
.uitgefteld wierd. Ondertusfchen hadden
de Staaten van Utrecht eene nieuwe Publicatie doen afkondigen, tegen het inleveren van allerhande foorten van Verzoekfchriften of Ad«> dresfen , welke door hunne Edel Mogenden aangezien wierden als enkel ingerigt ter bevordering der belangens van zulken die deeze Verzoekfchriften gaarne voor de waare en algemeene ftemmé des Volks wilden doen doorgaan , en dus niet anders konden worden aangemerkt ais (trekkende tot ftooring der gemcene rust, mistrouwen tusfchen Regenten en In- en Opgezetenen, bevordering van twist en tweedragt, waardoor aanleiding gegeeveii wierd tot verwarringen, wanordens, haatelykheden en vyandfchappen» al het welke, zeiden hunne Edel Mogenden, ten gevolg moest hebben, een onherltelbaar bederf der goeie 5n- cn Opgezetenen, en een volflagen ondergang van het Gemeenebest. JDoch ondanks dit
al-



VEREËNtGÜE NËDS ÏIL ANÖÊR. 10
nlles hadden eenige Leden in de Vroedfchap van Utrecht, tegens deeze Publicatie geprotesteerd, en hunne tegenbetogingen doen aan-
ekenen. Moe weinig men ophield met
het vervaardigen en tekenen van Verzoek^ fchriiten bleek onder anderen te Dordrecht i alwaar zig, den 23 Augustus eene Bezending van eenentwintig Gecommitteerden uit dc Schuttery, naar den voorzhtcuden Burgemeester, de Heer van de fFaü begaf, en aan dezelven een P.equest overleeverdc, uit ri::am van zestienhonderd Burgers , met verzoek het zelve in eene daartoe byzönderlyk beleg, de Vergadering van den Oudraad te brengen, en het zelve te ondcrfleunen. Dezelve Bezending ging ook vervolgens by den Heer Voorzitter der Achten, by wien dat geheele Coliegie vergaderd was en eischte van dezelven, dat hunne Edelen bet verzoek der Burgery , zouden onderfteuuen , het welk hert Ook wierd toegezegd.
Z. Wat behelsde dit Verzoekfchrift, het welk met zulk eenen aandrang wierd ingele. verd f
V. Het



Ï&3 GESCHIEDENISSEN DER.
V. Met had eigemlyk betrekking op eene te doene voorziening ten opzichte van de Troepen van den Scaat, op dat deeze, inzonderheid die ter betaaling van de Provintie van Holland Ronden, zig niet meer zouden moeien met zaaken van de Regeering, of die betrekking op de Burgers hadden, en ook nimmer gouden mogen worden afgezonden, naar eenige Steden of Plaatfen van het Gemeenebest, waar het ook zoude mogen zyn, tot onderfteuning van de thans plaats hebbende Gefchillen, aan de eene of andere zyde. Hebbende het Geval van Amersfoort, waar van wy ftraks nader zullen fpreeken , aanleiding tot het opfteilen en inleveren van dat Verzoekfchrift gegeeven.
Z. Hoe wierd dit Verzoekfchrift by de Re» geering van Dordrecht opgenomen ?
V. Zeer wel, 'er kwam een gunfiug befluit op, in 't welke hunne Edel Groot Achtbaaren hun genoegen betuigden, over de Vaderlandlievende gevoelens der Burgery , welken zo volkomen met de gevoelens van de Regeering inltcmden. Ook wierd, overeenkomflig



VEREENlvGDE NEDERLANDEN. l6g
dit befluit, drie dagen laater, in de Vergadering der Staaten van Holland, van wegens de Afgevaardigden van Dordrecht , een fterk Voorftel gedaan, dat vervolgens by de Leden dier Vergadering wierd overgenomen.
Z. Maar ik heb u in lang niet hooren fpreeken over onze Gefchillen met den Keizer. Hoe was het 'er toch om deeze tyd mede *e" legen ? ö
V. Tervvyl men zig nog onöphoudelyk ia ftaat van tegenweer ftelde, hadden de Algemeene Staaten beflist omtrend de wyze op welken zy, zonder kwetfmg van de eer der Republiek , met den Keizer zouden kunnen handelen. Dit Befluit beftond in de benoe. mmg van twee Gevolmagtigden uit Hoogstderzelver Vergadering, om zig ten fpoecügften naar Weenen, te begeevcn , niet om verfchooning te vraagen, over eene belediging, welke mettegenftaande de Schoot die 'er o^Scll de gedaan was, van den kant der Republiek geen plaats badgehad, maar om de vriende. yke Onderhandelingen te vernieuwen, onder beimddehng van het Hof van Ferfaills X
XV, DEEL. ri
11 van



170 GESCHIEDENISSEN DER
van die der andere Mogendheden, welken de Keizer daar toe verkiezen zoude. Voords benoemden de Algemeene Staaten den Graaf van Wasfenaar en den Heer van Leyden tot hunne Gevolmagtigden naar IFeenen, welken egter niet eerder vertrekken zouden, voor dat den Keizer van zynen eisch op Maaflricht zoude afgezien hebben , door dien de Staaten wel geneigd waren dit Artykel, gelyk alle de anderen, aan het onderzoek der Gevolmagtigden te Rellen» doch hun regt op die Stad onbetwistbaar wilden behouden, en dienvolgens mm* mer , zo als de Regeering van Brusfd vorderde, door eene voorafgaande overgaave, van die Stad afftand konden doen. — Ondertusfchen had de Generaal Baron yan Monflcr ., tot verdediging der Stad Graave de omleggen* de Landen onder Water gezet, waar door eenige Dorpen in de Heerlykheid van Raye/Ïtfi/Toverftroomd wierden. De Keurvorst van de Palts , wien deeze Heerlykheid behoorde, liet hier over door zynen buitengewoon nen Gezant, de Heer Cornet, ter Staatsvergadering in ?* Graavtnhag* ernftige klagten
doen,



VEREENIGDE NEDERLANDEN, ifï
doen , mot verzoek dat men het Water van zyn Grondgebied zoude haten afloopen, ten emde zyne Onderdaanen geen verdere fchade Ieeden, aan welk billyk verzoek ook federd vo daa„ is geworden. _ Eenige tyd daarna gaf de Koning van Pruhfen, ^ eene plegtige wyze aan hunne Hoog Mogenden ^ƒ Z Verbl»dte»^e ter bahdbaaving van dé Dut. £ StaatsgeR-eldheid , tusfchen'hemen d Keurvorfteu van Saxen en Hanover, m en benevens een groot aantal onafhang!yke Vor" «en van Duitsckland, tot ftand gekomen S getekend was geworden. ' "
f/ ^'b^elsde deeze Verbindtenis ? V; Zy had niets beledigends of aanvallend, en m geenen deelen ten oogmerk eene "2 grootmg van magt aan de zyde der verbonde
gelcbtkt tot eene borstweering om de inzigten welke het Huis van O^enryk mogt heb / °* zyne magt, die reeds zo «oot « " mkschlandx™ verdere J §T ' * perk te flljj vermeerderen , paaI
peik te Hellen, en waarvan het misbruik
^^ftennadeeiigVoor,dé^S H 2 ge -



172 GESCHIEDENISSEN DER
gefteldheid zoude zyn. De yerfpreide en (leeds meer en meer geloofd wordende geruchten, wegens de ruiling van Beyeren , hadden deeze Verbindtenisfen, waar toe den Staat ook genodigd was by te treeden, doen geboren
worden. Ondertusfchen had men, den
eerften Augustus, te Amfteldam, weder eene Vergadering gehouden,. van eenige Regenten uit onderfcheidene Provintien, om met elkander te fpreeken over zaaken van Staat cn van Gewigt, bet gemeenc Bondgcnootfchap en de Regeering des Lands betreffende. Men rekende dat 'er omtrend zestig Leden by elkander geweest waren. Zynde het Gezelfchap dus byna eens zo talryk geweest dan de 'twee voorgaande reizen. — H-t Gerucht het welk de Luchtbol van Blancliard te Rotttrdem gemaakt had, waar van ik u zo eeven gefprokenheb gehad, Cf) gaf aanleiding dat den Heer Romaln iusgelyks lust kreeg, om met een Luchtbol te Amjleldam op te gaan,
waar
(f) Zie pag. 163.



VEREENIG DE NEDERLANDEN, ,„
™' Du,zt'»*n van Menfchen begaven zfe
I<»chtreize gefchieden zoude. De We"„ „a" ™ » * de Toren, de ™d
vers. De Ry,u,gen die van buiten in de Stad kwamen, „aren genoegen ongaar. * k
ïïTdS rdnld om deeze —S
^ ^ien, doch allen w erden ,w,.i i ,
«n goed heenkomen ,e zoeken, e7 " ponder rede, wa« de nieuwsgierig d -gevoeide menigte „ad P4s "gelalï
wierd met den „aam van bedrieger boro-r «.eenen en Dai^nnlT£ *■ I oofd gefmeten. Hy vluglte daar op £
ovan betritus om verre le baaien, a en



I?4 GESCHIEDENISSEN D E B.
cn het toome'.oos geweld bedaarde niet eerder , dan na dat twee Compagnien Burgers in de Wapenen gekomen waren, die wel ras een einde van deeze vertooning maakte, die, in de onrustige tyden welken men toen be. leefde, wel van erger gevolgen had kunnen
zvn. . j.
Z. Deeze niet volbragtc Luchtreize , liep dus veel moeielyker en gcvaarlykcr af, dan die van den Heer Blanchard, wiens poogiuren beter gelukt waren.
V Midlerwyl was men te Rotterdam nog N ieverig bezig om nafpooringen te doen, we.ens het zo veel gerucht* gemaakt hebbede Speeltogtje op de LSlaaze , alwaar de Perfoonen die,het zelve bygewoond hebben, cn zo als ik u gemeld heb, C) opgefchrevenwaren, voor het vercenigd Collegie van de Gccommuteerden der Staaten van Bolland en Softepenen van Rotterdam gedagvaard wierden. De Advocaat Bilderdyk in 'S Bctage, had tegen
dee*
£*) Zie pag. 16*.



VEREKNIGDE NEDERLANDEN» ,75
ff!*. d3«™ardi"S >»' Hof va„ HoUa„d J gerdfaande, WMe„ de gedagvaarde Perfo e
" , 1 PZ'gte eS(£r var, het Rechts
y.t,ö„ zaak hoe langer hoe in^wik-
kelderen moeielyker wierd. - Onder d^ n ! geenng van WM „' de Re*
^suggeweeSt.DeMe rderh , f **" ***** goedvinden 3ff ^ **** had
^u-gery^ldaa te bSev eL f?** ** «ig hebbende ManrcbT ^ ^ °nder
0^VCMf verfchynen niet
m C -Tbeurte van vier 2iIv-
Wapenfchouwin,
II 4
^ re



ï?6 GECH1EDENISSRN DER
vcWaotcn daarover, by een Verzoekfchrift, aan de Staaten van Ho^^in^clkendaar op bcOoten, om de Wapenfchouwing voor de Bm-ery van den Bricl, voor deeze tyd op te fcborten , ter voorkooming van allerhande onaanaenaame ontmoetingen. Met welk befkut van-hunne Edel Groot Mogenden, de Meerderheid der Brielfche Regenten, maar taame-
jyk te vrede was. Tcnvyl dit alles m de
in-oviutie van Holland was voorgevallen, had de Vroedfchap der Stad Utrecht aan haare Burgers medegedeeld , een beraamd Cvneef* Recent mei opzigt der beiteiling van de Stads Regeering, het benoemen en verkiezenvan Raaden in de Vroedfchap, Burgemeester teren en Schepenen, mitsgaders de opr.gung van een bevoegd Collegie van Gemagtigden uit de Burgery. Vermannende aan alle en een jeaelyk Burger of Ingezeten der Stad, L^et uitzondering egter van Vreemdelingen, Dienstboden, Bedeelde en Minder j aar .gen om, indien dezelve eenige gegronde bedenkingen op het voorgemelde Concept Re glement mogte hebben, dezelve



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ï??
redenen bekleed, in gefchrifte gefield en onderteekend, met by voeging van deszelfs boedanigheid, Ouderdom en Woonplaats, bmBen de tvd van veertien dagen na de afkond-gmg van 't zelve, ter Secretary der Stad verzegeld over te brengen. Wordende voords' eenieder gevvaarfcbouwd , dat, al wie den «e. Melden tyd van veertien dagen zonde hebben laaten voorbygaan, zonder eenige aanmerkin. gen te hebben opgegeeven, geacht zoude worden geene aanmerkingen te hebben, en het zelve te hebben goedgekeurd.
Z. My dunkt dat de tyd van veertien da*en vry wat kort was, om zulk een gewigtig Stuk behoorlyk te kunnen nazien , om 'er gegronde aanmerkingen op te kunnen geeven.
V. Te Wyk by Buurflede, had midlerwyl de Meerderheid der Regeering tegen de Minderheid, met édne flem, zig ontflagen van den Eed op het Reglement van den jaarc 1674 iaatende egter het zelve voor zo verre het be' trekking had op het Provinciaale in deszelfs waarde. Vreemd wierd dit ter Staatsvergadering van Utrecht opgenomen. De Ridderfchap H 5 be-



Vfi GESCHIEDENISSEN DER
beklaagde zig niet alleen fterk over deeze ei» gendunkclyke handelwyze , maar verklaarde zelfs die Regenten welken te Wyk tot zodanig befluit hadden medegewerkt, onbevoegd om deVergadering der Staaten 's Lands van Utrecht, zo lang het tegenwoordig Reglement nog niet wettig was vernietigd, by te wooncn- De Stad Utrecht nam dit befluit der Ridderfchap over. Inmiddels wierd befloten eene Commisfie te beraamen , ten einde aan die van TFijk de on-^ regelmaatïgheid van deezen flap onder het oog te brengen, en naar de toedragt der zaaken dienaangaande onderzoek te doen, als mede naar de buiten Provinciale aanvoerers derzelven , waar mede op de Heeren yW der Kemp en Chastelein te Leyden gezien wierd , welken beiden Hoplieden der Stad IVyk geworden waren. Wanneer de afkon* ging van dit befluit gefchieden moest, verzette gte de Heer Burgemeester Haantjes 'er niet afleenmet alle magt tegen, maar de Geconftimeerden en Gecommitteerden uit de Schuttery te Wyk leverden 'er ook een nadruklyk Prot est tegen in»
* Z. Hoe



VEREENlGDE NEDERL a Nb'Ê pt. m 7^Hoeging het intüsrchen t£ r; concept Reglement?
V. De afkondiging van't zelve «tlS «**fc onlusten gegeeven. Den eeln / g"«us was bv de VrnprffM Au* Adres en Profes? J™^* "^cSend*, een s en Protest, wegens en tegens deeze af
ken, hoe verre de aS„
vo.genS recta bevo^^t ™i'^
v-nbnnne Commta™ten , , L " Mam
fcneiden van den Raad , • " Na het
Gecommitteerden voor Bu, 2" * 2£Sde" tfen, welken ooi Ü ^"^^ren ontbo' UKL" ook nademiddao-s nm ,„ r
^vamen, wanneer hén eén ^ V ™*
gaf, dat hunne Vat
ve-sclKcordewas, dIt;Sb!et fn * '<% had Dp r„ • 1 1 bevvysnoo-
° ' Commisfie antwoordde daar op
II cj ƒ *
dat



189 GESCHIEDENISSEN DER
„ dat de Volmagt om in naam van acht „ Schutters Compagnien op de belangens der „ Burgery acht te geeven, en alles uittevoe,, ren, wat de tyd en omftandigheden om„ trend dezelven vereiSchten, door de Ser„ geanten der Compagnien , op hen gepas„ feerd was, op uitdrukkelyke last hunner on„ derhoorige Schutters en van zo veeleWagtvrye uit de byzondere Wyken, als 'er by „ voorkoomende gelegendheden , zig by dee„ ze Schutters gevoegd hadden." De Secretaris van Voorst merkte hier op egter aan, dat zulk eene Volmagt], door de Sergeanten , in naam van hunne Schutters gepas feerd, niet wettig genoeg was. Waar op Burgemeesteren met de Commisfie overeenkwamen, om een nader en wettiger bewys van de Volmagt der laatften, direïïelyk uit de mond hunner Committenten, op den volgenden dag te doen daar ftellen in handen van Burgemeesteren. Dit had ten gevolge dat de Gecommitteerden nog den zeiven avond hunne Committenten, tegen den volgenden morgen, ten half negen uuren, op hunne Loopplaatfen lieten roepen.
Z. Ik



VEREËNIGDE NEDERLANDEN, ,SI
Z- Ik ben Zeer nieuwsgierig m„ }, van deeze zaak. ™
V. Den volgenden dag zag me„ dc f S«m«ery der Stad, fthoon ongewapend, ve,! g derd, elke Compagnie op derzeiver Loopplaats. Bebalven de Schutters , waren ook een goed aantai Wagtvrven tegenwoordig at n.ede de zestien Gecommitteerden, twee ! ■edere Compagnie. Toen alles Se eed wa ™erd het volgende drieledig Voorftel gedaan-' Vooreerst, „ „f de vergaderde Burgers I , zestten Gecommitteerden voor hu,nGo „ committeerden bleeren erl-„n„,. „als Gelastigden, om in ' Wei
belangen der Bt^r ac ™ °» *
alles nitte voeren ,ta, de „d ^ ' - niSheden omtrend d«e 'J 1 ***** OP !. geantwoord
„ de vergaderde B„ !e, I ^ ■•„ t «urgers dan ook inllemde»
" " "e' °P ®stm" ingeleverd Prote „ " : «nnne Gecommitteerden" Welk Pr„tcs overlutd voorgelezen zynde, „„k „„T , antwoord wierd
en naauwkeurlg Verhaal, van .de on™^
11 7 r 1
1 wei.



332 GESCHIEDENISSEN DER
welke het Protest daags te vooren gehad had, waar op voords aan de keuze der vergaderde Burgers overgelaaten wierd, of men eene nadere Notarieele Volmagt wilde pasfeeren , dan of men de Gecommitteerden tot by het Raadhuis wilde verzeilen , om aldaar, des vereischr wordende, de reeds door hunne Sergeanten gepasfeerde Volmagt maar mondeling te bekragtigen, en al het door Gecommitteerden verrichte , met opzigt tot het bewuste Protest, volleedig goed te keuren, en ook te verklaaren, als door hen zeiven gedaan. Van dit tweeledig Voordel, koos de vergaderde Burgery het laatfte gedeelte, na alvoorens de handelwyze van Gecommitteerden daar omtrend gehouden , goedgekeurd te hebben. Z. Hoe ging het toen verder ? V. Men trok vervolgens naar de Neude , de Algemeene Verzamelplaats der aebt Wykert , en weder van daar naar het Oude Kerkhof, alwaar men bleef om de Onderhandelingen der Gecommitteerden met de Regeering af te wagten. Ondertusfchen ging eene Comnüsae uit dezelven naar Heeren Burgemees»
te



VEREENTGDE NEDERLANDEN.
» een Perfoon , „it ied£r der »
«-.» nee,„e„. Da, zulks wt, » "
" ** ' -* * ^dery,r„:
" 8efel',e<) !»-.•«* van de Burgers en In, . toners bereid waren dezelveperiC,e V »'- -™g tedoe„. e„,, w
bandje-
" "S te b«'esngen. Dat ook hunne Com..nnttenten in de „abyheid van bet tal
„ waren vergaderd L I, d'U"3
vC,0aaeid, om zulks perfoonlvl» verk aaren. Ver™»!-. ■ P^monpyK te „ „ * "zoekende verders dat Hee-
" 'en Bl"-Sc">eestere„ de Vroedfchap bui el
r,, , e Burgemeesteren 3/at.
fil,a,h-oet en nn.,k, raonden zig ove, "e we.t,ghe,d der Volmagt van de zesden Ge
Na.-



134. GESCHIEDENISSEN DER
Z. Namen de Burgers genoegen in deeze
Verklaaring ?
V. De vergaderde Burgers hier van verwittigd zynde, begeerden, dat het beloofde rapport , in een daar toe uitdrukkelyke en buitengewoone Vroedfchapsvergadering , nog dien zeiven voormiddag, zoude worden ingebragt, ten einde der vergaderde Burgery het genoegen te verfchaffen , van ook van den kant der Vroedfchap , by Extraiï van een befluit te mogen worden geïnformeerd, dat dezelve over de °wettigheid des Volmagts van de zestien Gecommitteerden ten vollen voldaan was. Doch de twee Burgemeesteren antwoordden daar op > dat zy in da nieuwe veizoek niet konden treeden, dewyl zy in de Vergadering yan de Gedeputeerde Staaten moesten verjchy. nen, en de Heer Verbeek daarenboven 's middags uit de Stad moest wezen. De vergaderde" Burgers gantsch niet voldaan met deeze weigering, en ten uiterO.cn op de afdoening van deeze zaak gefield, gaven de Gecommitteerden last om ten eerden by de twee Burgemeesteren herhaald aan te houden, op de
bui-



VEREENlGDE NEDERLANDEN.
buitengewoone Vergadering van de Vroedrchap^etuitdrukkelykbeve,, om uft Ma|a der vergaderde Bnrgers, hen Heeren ™
* CU VerUck » '-""e Raad . Plaatfen te verklaaren , indien t
we-gcng bleeven, om aan het bovengenoemd! Verzoek te voldoen. Z' En het gevolg hier Van u-as 9
J'^ ***** ver^k Voldaan
Wterd. Burgemeesteren lieten de Vroedichao tegen den middag, buitengewoon vergader d en m deeze Vergadering wierd bedoren de VoU van de zestien Gecommitteerden voor wett,g te verklaaren. Waar van ook door der Secretaris kenms aan de Deputatie der Bur" gers gegeeven wierd, die daar op, uft! ftE enopuudrukkelyke last van hunne Princ" ™ ion aan de. Vroedfchap liet verklaaren Z , de vergaderde Burge,, nog daarenboven » begeerden te weeten, wat het gevoelen van » d£ "h*P omtrend het daags i ZolTn « ingeleverde Protest » tr^ en
woo-



l3f5 GESCHIEDENISSEN DER.
wooneren zouden kunnen honden voor eene plegtige erkentenis van dezelven, aangaande de Commisfie en Volmagtiging van zestien Gecommitteerden uit de acht Burger Compagnien , te meer, daar reeds verfcheidene maaien, Verzoekfchriften op derzelver naam waren ingediend en aangenomen, en dat voords befloten was, om de Ondertekenaaren van het meergemelde Adres en Protest te erkennen als Gecommitteerden van een groot aantal Burgeren, uit de acht Compagnien en om het voornoemde Adres cn Protest in de Notulen van de Vroedfchap te doen opfchryven. Van welk befluit eene Verklaaring aan de Gecom • muteerden wierd ter hand gefield, terwyl inmiddels op Voorflel van den Oud-Burgemeester Berger geraadpleegd wierd of niet, ten genoegen der Burgery, zoude kunnen goedge* vonden worden , de Publicatie van den 21 July C:;) in te trekken en buiten kragt te {lellen , waartoe dan ook befloten en gemelde Putti-
(*) Zie pag. i76.



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ,g7
Micatie vervolgens weder ingetrokken wierd. De Burgery, welke dien dag wel ten getale van tweeduizend, vergaderd was geweest, Iweg van 'teen en ander , omtrend half twee uuren des middags kennis, waar op dezelve ommddelyk fcheidde, en elk naar huis ging. Z. De Burgers zullen niet weinig, over de
gunfbge keer die hunne zaaken genomen had-
«en , gejuicht hebben. V. Zy waren zekerlyk meer over dit alles
te vrede dan den Heer Erffladhouder, welke
zig byeen Herken Brief aan de Staaten van
V rccat, zo we, 0ver de zaaken
J over het Concept Reglement te Utrecht , "let bekIa^e, met verzoek dat wel
gemelde Staaten niet langer zouden gedoo e dat Hoogstdezelven in de uitoefen. C lm Re^en,die hem als Stadhoude°r toe kwamen voordaan verhinderd of belet zet de worden. Protesteerende verders tegen betgeene befloten mogte worden, fir kLu de ter verandering van het R^ ^
glemcnt van den Taare v j V
de> n-t a 3 74* Voords dien¬
de ook aeezenBriefomaantetooneu, dat
de



183
GESCHIEDENISSEN DER
de Regenten welken Eed gedaan hadden op het voorgemelde Reglement, ten eenemaale onbevoegd waren, om daar in verandering te mogen maakcn, integendeel dat zy door die onderneetning verdaan moesten worden vervallen van haare Posten te zyn, als onder anderen die Regenten welken, te Utrecht, en te IVyk te Duurjïede, daartoe ingedemd hadden. Terwyl zyne Hoogheid verder by dien Brief te kennen gaf, dat hy bleef volharden by zyn befluit om van geenc Rechten , die hy achte hem wettig toe te beh ooren ,te zullen afgaan. — Ondertusfchen was het Concept Reglement der Provintie en dei Stad Utrecht ter Staatsvergadering ingekomen. Het zelve wierd door de Voordemmende Leden in beraad gehouden , en door de Steden overgenomen. Het Eerde en Tweede Lid bragt dienaangaande geene beiluiten in, en de Stad Rhecnen verklaarde dat hen geene bezvvaaren, nopens het tegenwoordige Regeerings Reglement, waren voorgekomen. ■ Eer wy tot andere zaaken overgaan, zal ik u nog melding doen, van'c Gefchil het welk tusfehen de Regeering



VEREENlGDE NEDERLANDEN. ^
^o7/^'en het ****** Genoot.
V hfcr «neede vermaak doen.
/>« / e"°0lfdiaP Va" ^P^el pro „ t a 'atC> h dGn voorgaandcn Taa-
re toeftemimng gekregen hebbende, om J.'
der voorbehoud van nader bevel, des goed.
vindende metdeszelfsvierVeldltukjes, op de gewoone plaats, de Wapenoefeningen te m0
b?W nog voor de hervatting va{1 ^ OefFemngen, een nader befluit van de Vroed, fchap bet welk den Heer Colonel GoZL ter band gefteld, waarby wel dat ver!
lof by voorraad zoude voorddouren , doch onder die mits, dat een bekwaame geflotene Plaats binnen de Stad, door de Vroedfchap vervaardigd wierd, om bet gemelde Cefcbut zo lang de ocffêningen daar mede geen plaats' hadden, onder bewaaring te ftellcn van den Eerften Burgemeester, als Gouverneur der Stad, uit welke het egter, met diers voorkennis, door het Genootfchap telkens zoude
kun-



Itp GESCHIEDENISSEN DER.
kunnen worden af en aangevoerd. Meer dan eens leverde hec Genootfchap Vcrzoekfchriften in om van dien mits omfiagen te zyn, doch vruchteloos , de Regcering volhardde by haar genomen befluit, endeed de voornoemde Veldftukjes , in 't Oudfte School van 't Qymnafium der Stad plaatfen. Dit duurde tot g' Augustus deezes Jaars , wanneer alle de Leden van het Exercitie Genootfchap op de Neude vcrfcheeuen zynde , eenpaarig overeenkwamen, om de voorzegde mits te weigeren , dcwyl men oordeelde ten vollen geregtigd te zyn tot het bewaarcn , van zyn afzonderlyk eigendom, en dus niet konde befluiten afftand te doen van een regt, dat men meende door geen misbruik verlooren te hebben. Z. Dit was op zich zelf waar! V. Thans zullen wy van de zo veel gerucht semaakt hebbende zaak van Amersfoort fpreeken. De Regeering dier Stad had reeds lang met haare Burgers oneenig geweest, en de gisting in de Gemoederen was aldaar tot eene aanmcrkelyke hoogte gereezen. Het geen in hec



vereenicde Nederlanden*
«ede met „<,;„; toe d , °' ier
*r&*J^£&' fC Stad' °<* Geconffimeerden aan °
C" me" y*»** daar „, tovert dc , 8 AUgustus nog v,f Burgers al, r„ '
;-de„>die2igtenecrC„trtr™;td"
^Wt'*epeMnd"iet*»ioofL^el ven ,„ hoedaanigbeid a.s
1 nd „ worde,,, maar ook dat de Vroed
'«ap „e! verre van deeze begeerte te vol
''^Ue„egter.b„nv^^:™~ woorden tot vvfm•><,!,.,, ,^ uiu<öende
Cecotntnttteerdeu eenlystvan die Heeren tv», t hW "** verkCdt
de»



Ïg2 GESCHIEDENISSEN DER
dezelven niet meer voor Volksvertegenwoordigers te willen erkennen. Den volgenden dag vergaderden meer d;;n zeshonderd Burgers weder voor het Stadhuis, en gingen vervolgens met de vyf Gecommitteerden aan 't hoofd naar den Burgemeester Mcihorst, cn verzogten buitengewoone Vergadering der Vroedfchap, het welk hen egtcr geweigerd wierd. Hier op vervoegden zy zig by de andere Burgemeesters, cn eischten met aandrang belegging van den Raad. De Heer Craanen met eenige Geconftitueerden in een Koffyhuis zynde, ontbood toen twee Deurwaarders en beval den Raad te beleggen, daar op verfcheenen negen Heeren op het Stadhuis > die de twee Raaden Ter Horst en Fisfcher benoemden , om de ,voor het Stadhuis, vergaderde Burgers af te vraagen, of zy yan Eemdeirn met de zyne hadden benoemd tot hunne Gecommitteerden. Deeze Heeren deeden, zulks vervolgens en de gantfche menigte antwoordde ja, waar op een befluit der Vroedfchap genomen wierd, waar by yan Eemdercn, en de vier anderen als Gecommitteerden; en nog
ze-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. Iq3
zeventien andere Burgers, als. Geconftitueerden v,„ de Burgers, ten getale van zeshot* deidvyfentvvint.g, erkend wierden. Vier da gen laater wierd door de Regeerers der Stad" eene buirengewoone Vergadering belegd e» W dezelve befloten, alles wat op den o Augustus verrigt was. voor nietig en van on waarde te verklaaren, by voorraad de gewoo-' ne Raadsvergaderingen op te fchorten, en b* eenen Brief aan de Staaten van Utrecht % Ilerkehand te verzoeken, welke Brief, ongevuld met klagten tegen de bandeW der Burgers van Amersfoort, nog dien zelfden ni middag dooreenen Deurwaarder, naar Utrecht wierd afgezonden. preekt ■Z. Maar waren dcp7P rl— •
V. Verre van daar. Want ne^en
gfi joelen, en deeden n,enigv ,£e 7e.' genbenngmgen ten qufee van „et geil befluit des Raads tj^ i benomen XV i, Het geVOiS va» <& alles
•A. y . DEEL, r
1 was,



GESCHIEDENISSEN DER
Was, dat 'er den 16 Augustus een Escadron Ruitcry van het Regiment van den Luitenant Generaal van der Hoop, met den Bevelhebber aan het hoofd, 's morgens ten twaalf uuren in Amersfoort binnen trok , wordende door een gedeelte Carabiniers en een Bataljon Voetvolk, te faamen vierhonderd Man uitmaafcende, gevolgd, zonder dat de Ingezetenen der Stad eenige weer deeden. om den intogt van dit Rrygsvolk te beletten, fchoon veelcnvan gedagten waren geweest, dat vermits zeer veele van de Amersfoortenaars, in den Wapenhandel zeer wel bedreven waren, dit zoo vlot niet zon gegaan hebben ; te meer daar zig honderd Man, van het nabuurig Wyk te Duurftede, aangtboden hadden, dezelven te hulp te komen.
Z. Maar gaven de Burgers dier Stad geen reden, waaaom zy zig niet verwecid hadden?
V. Zy verklaarden federd , dat zy geen opentlyk geweld hadden willen gebruiken, om bet leeven van hunne Vrouwen en Kinderen niet in de waagfchaal te Hellen , welken zy veel te dierbaar achtten, om hen aan de uiteffte gevaaren bloot te ftellen. Ondertusfchen
*er-



xv.B.pi.vn.
HET INRUKKEN BEK MlMTlp Z™*^''^'






Verwekte deeze Man n
Krygsvolk „iet alleen ™ ' ™ *»»•
f"'*?*' graait e„beTO't dende door veele geoordeeld dit ^'J?
f <* * »**, de ZZSZ
f». » gefchikt om de afdoem„s def 1, =
taan Daarenboven ,„„ te
om de Bnrgergefem-llen te vereffenen, waa-. door 20 menzeide.de V„Ik5(lemo;™'; ge«veld,ge wijze gefmoord wierd - " Waren te ^,r.,/„ori de ^1 Sera dus afgeloopen , die d»r "
2 «*«**** ta£ &£2£
"oe.-s. Men had daar reeds een nieu R* geermgs Reglement beraamd, ilet ™
-«en aan de Ceeommitteerdene C d? Meerden der Burgery, i„ de VroedSa, ü ' *cr bekend gemaakt wierd waa-7 " ' Gecommitteerden en S^KTT -g.en,deTl,m,e mogen roeren, en" ^
I 2
Bur-



l96 GESCHIEDENISSEN DER
Burgers by een te roepen, op dat bet voornoemde Regeeiings Reglement plegtig beves* tigt zoude worden. Het zelve toegeftaan zynde , verzamelden zig den 7 July, veele Burgers, om de aanhoudende regen in de Kerk, alwaar een der Geconftitueerden , de Heer Schilge een ficrlyke aanfpraak deed, waar in hy , onder anderen, poogde aan te toonen, „ dat nu eindelyk het lang gewemchte oogenblik gekomen was, dat zy konden gezegd " worden onder de vrye Lieden eene plaatze }" te verdienen. Dat zy te vooren in fchyn \ vry, maar indedaad kruipende ilaaven gc8 weest waren, en dus meer te beklaagen, 55 daar zy gewaand hadden niets te behoeven, " indien zy flegts met eene gemaatigde geftrengheid beheerscht wierden. Dat zy den " eerften (leen gelegd hadden, waar op het gebouw der Burgerlyke Vryheid van hunne provintie, ja van het geheele Gemeenebest " zoude moeten opgetrokken worden. Dat " zy moesten voordgaan ennietvertraagen, en hun best doen om den edelen Wapenhandel T meer cn meer tot volkomenheid te bren.
»5 gen ,



VEREENIGDE NEDERLANDEN. %
"gen r H, «aafc te zyn, om hunne
" Vryheid , hunne Regten en Bezittingen,
»bunne V—en Kinderen des nood"
M mCt de Wa*5e»e» tegens ieder te verdedi! » gen, enz."
Z- Deeze Aanfpraak zal aan de Wykfchc Burgers zekeriyk wel bevallen hebben f V Na het eindigen van dezelve las de Heer
£22 f" ^ BU1'gerS h£t nieuw fc-aamde Reglement voor, fin vroeg ben 0f zy ook ee
-ge bedenken tegen het zelve i/t r ^ hadden, het welke met ^ be,ntwo^ wórde' °P dee2£ Vergader^
geerden gelast, het gemelde Recent in den naam des Volks te ondertekenen e -welk ^«de. ^ UaS dlCn 2e!ve" avond het buis vaniiet Bur.
Klutst rs wars, yan Slayerny, de Zinfpreuk
^'^f^^^opeenefraayewyzfver hebbende de Meerderheid der ReJet ■ten , d,e ,n deezen fiap hadden toegeftemd de Vergadermg dien avond mede bygewoond 1' 1 3 On.



IqS GI3CHIEDEN15SEN DER
Ondertusfchen had de floogc Sehooie te Fra* tieker in Friesland geen gering verlies geledeh , door het overlyden van den vermaardeu Hoogleeraar in de Wiskunde Nicolaas Tpy , welke aldaar in de maand Augustus, in den Quderdom van eenenzeventig Jaaren, overleed. Hy had niet alleen «e Leiden onder de fchrandere 's Grayefande en Musfchenbroek geftudeerd, maar ouk te Parys by de Mauftfttit* Casfmi en den .Krygskund.gen Bcledor zyne kundigheden opgedaan, cn onder zyne eigene Piscipuien telde men den Krygskundigen Generaal du MöulLfl.
Z. Gy duet my indedaad vermaak, met my fcü en dan het overlyden van Geleerde Mannen te doen opmerken.
V. Zy behooren.met geen minder recht tot de Gefchiedenis als de zulkcn, wier eenige verdienden flëgts daar in beftaan dat zy boven anderen in Gezag en vermogen uitfteken. Doch Iaat ons voordgaan. In öyerysfol waren thans «ok eenige beweegingen omftaan , en in de Aie Hoofdlieden Deventer, Kampenen Zwol, lag een Verzoekfchrift ter tekening, om by
de



ve r een i gd e n e d e r , an de £
*>B< werd, „ dat het Regeeri ..™.de„jaare >6f5 a^CcW, ao~ -te. dat de Regeerden e„ Meente ls e . " * ,COm7"e * *** "'«den vaarfle de . » MCta. opfpooren van alle oude Rechten en " Voo^ohten. Dat de Burgeryen tot " bezwaare„°myo;K °op f
s» vertegenwoordiger.; i,,v i ■• . llacvo>ks-
& «ïigcrs int het lichaam der U*m » tens te verwyderen en ,p , IQ-rMwj»-
[ eene fP°eJ'Se afdoening m j^JTZ komen, ha,h^n i r> zaaken te
ook rZ 0 ÊUW<* cn Gilden*
0uk Gccomm!ttccrden aam^a * WN* te l^ffj; 0111 W ook ter zeiver * *> f „'' Diaienboven wierd b-en de ^ «™
.«as . kennis, met bvvoe-
de™,de, SMd «hana geet, verC '* de-



200 GESCHIEDENISSEN DER
dering van Krygsvolk toeliet.. Door al liet welke het gezag van zyne Hoogheid, in de Provintic Oyerysfel, hoe langs hoe meer aan
't daalen raakte. Geduurende dit alles
was Ilojggemclde Vorst benevens zyne Konhiglyke Gemalin en Vorftelyke Kinderen, op eene plegtige wyze den 14 July te Breda ingel.aald geworden s en omfmgen op het Prinfclyke Hof aldaar de Welkomstgroeten, zo van den Gouverneur, de Magiftraat der Stad, als van een menigt" andere Heeren van rang cn ftaat, namen vervolgens een pragtig middagmaal in het Gouvernement, waar toe alle de Heeren Hoofdofficieren genodigd waren, deeden na de Maaltyd eene wandeling door 't Valkenburg, en vereerden de Geestelyke Zusters, op het daar by gelegen Bagynhof, met een bezoek. Den volgenden dag reeden Hunne Hoogbeden te Paard, en de Vorftelyke Kinderen in eene Koets met zes Paarden befpannen , naar de Heide by Oosterhout, en bezagen aldaar de Wapenöeffeningen van 't Regiment Ruitery van den Generaal Luitenant Famars, wel. ken niettegenftaande de zwaare regen die dien
tdag



VEREENIGDE NEDERLANDEN. £öï
dag viel, zeer wel volbragt wierden. Na dat de Hoogvorltelyke Famielje nog eenige tyd binnen die Stad vertoefd had, vertrok dezelve eindelyk weder zeer vergenoegd naar 's Gravenhaage, daar dezelve in een volkomen wel-
■ ftand aankwam. Ondertusfchen ver-
meerderden de onlusten in het Vaderland niet -weinig, waar van de Stad Zutphen iu deeze tyd weder een fpreekend voorbeeld opleverde.
Z. Wat was daar dan weder voogevallen ? V. Zyn Hoogheid aldaar den Heere Cr ookeens tot Gemeensman aangebreid hebbende was deeze Heer door de Gemeecslieden ge' weigerd om zitting te hebben, en in den Eed genomen te worden. Veel was hier over te doen. De Heer Crookceus bleef zig zelve, ondanks dit, als Gemeensman erkennen, doch de Gemeenslieden gaven by eenen Brief aan • zyne Hoogheid kennis, dat zy oordeelden gemelden Heer Crookceus niet te kunnen in Exd ncemen , nog aan denzelven zitting in hun Gollegie te vergunnen, als zig dien Post, door zyn gedrag en denkwyze, ten eenemaalen o0* $ waar-



SOa GESCHIEDENISSEN DER
waardig gemaakt hebbende. De Heer Crookceus zat intusfchen van zynen kant ook niet ftil , maar betrok het gantfche Collegie van Gemeenslieden in Regtcn , waarop gemelde Collegie een befluit nam en aan de Regeering der Stad indiende, in welk befluit zy beweerden niet in Regten te kunnen betrokken worden, als van hunne handelingen en befluiten aan niemand ver antwoording yerfchuldlgd zynde, als aan het Opperwezen en de Burgery welke zy yertegenwoora'igden. De Raad antwoordde dat de gewoone loop van het Regt niet geftremd moest worden, en dat hunne Edel Agtbaaren aan wederzydfche partyen Regt zouden laaten wedervaaren. De Gemeenslieden federd gedagvaard zynde, verfcheenen niet, waar op Schepenen tegen dezelven vonnis flöegen en uitfpraken, by welk vonnis de Gemeenslieden verklaard wierden |ehouden te zyn, Mr. Crookceus ais Gemeensman der Stad te erkennen en in te huldigen. De Gemeentens befloten toen de Compagnien cn Gilden der Stad Zutphen over deeze zaak te doen byeenkpmen, doch zulks was hen
dooi'



VEREBNIODS NEDERLANDBN. *0J
door den Raad verboden geworden. Veele Burgers uit de Gilden en Compagnien, en an. oere Ingezetenen hadden nogchans het Gedram der Gemeenslieden. volkomen goedgekeurd! Bodh niettegenstaande dit alles bleef de Re' gering van Zutphen den Heer Crockcens als Gemeensman erkennen , waardoor cgter 'de harten der Ingezeetencn van hunne Re-enten meer en meer verwyderd wierden. &
Z. De Provintie Gelderland had dus ook, haar deel van de binnenlandfche tweefpalt?
V. Ondertusfchen was te Arnhem een by. eenkomst geweest, van veele Regenten, St die Provintie, welken voor, eene grondwet, t'ge heritelüng van het Staatswezen waren , <n hadden aldaar venrouwelyk mer eikanderen gefproken , over zaaken die hec beleid der 'Regeering en het gemeene Bondsenootfchap aangingen, en om middelen tot die hervor«-mig te beraamen , welke zy noodig bielden. , . Te Harde.r,vyk was men jjggjjji^ met weinig bevreest geworden voor inkwartiering van Troupen, dewylde Regeering een Tttent gekregen had, om een Esquadron km.
1 6 terj



204 GfcSCHlED*ENISSE)N DER
tery van.Stavenisfe Pons te ontfsrigeu; Be Burgers hadden zo dra daar geen Inch': van gekregen , of zy vervoegden zig met een zeer ernftig Addres aan de Overheid der Stad, zo als de Gilden ook voorgenomen hadden te doen, doch de Magiftraat was de wensch der Burgery reeds voorgekomen, door derzelver Befluit om aan den Erfftadhouder te fchryven, dat haare Stad niet gefchikt was voor 't ontfangen van Paardevolk. — Midlerwyl waren de Gezanten der Algemeene Staaten, de Graaf van Wasfcnaar en de Heer van Leydcn, den 21 Juny naar Weenen vertrokken zynde, den io July aldaar aangekomen, en gaven vier dagen laater hunne Geloofsbrieven aan den Staatscancelier , Prins van Kaumts BJetberg over, met by voeging, „ dat zy zig in de uit„ voering van hunnen last alle mogelyke on5S derfteuning beloofden van de Vriendfchap „ van dien Staatsdienaar voor de Republiek. Eene Vriendfchap die hy geduurcnde den loop van zyn roemryk Scaatsbeftier had „ doen blyken, en welke hem alle Hoogagn ting der Algemeene Staaten hadt verwor-
» ven*"



VB REE NI GD E NEDERLANDEN. 20J
««*• 8='>oor verleend was. D p Ge"
>■« »ord en be-r ™ T" Heelden Vorst met een
J.nZondgymydeze,vem,tmede — «
V. Zeer gaarne. £y £ fc . . woorden bevat: ,, Wy hehbc„ ^ ;
„ A>w*e aa„ tc bieden *~
„ voelens van boogen eerbied, van verknof „ he.d en van agting waar mede Inm Z * Meenden fleeds zvn bezield gew 't "l* . trend „« - « • o»-
„ berd omtrend de Geheiligde PerftoT
„ dezelven altoos gedaan hebben. _ wVzv" „ gelast daar van „fenwe verzekeringen
uwe „t te komen doen, JZ? „ wyl ,vy ons va„ dee2en p|j .
" da' Wy "e eere^»ten „we M^tó J
^ sa VOi»



GESCHIEDENISSEN DER
„ volkomenfte verzekering te geeven, dat' „ hunne Hoog Mogenden niet dan met aan„ doening en leedwezen hebben kunnen zien, 0J de beginzels ecncr verkoeling der Vriend* », fchap en gelukkige verftandhouding , welke m altoos tusfchen uwe Majefteit en de Repu-
„ bliek heeft plaats gehad. Dat hunne
„ Hoog Mogenden nimmer het minde oog„ merk gehad hebben, om uwe Keizerlyke „ Koninglyke Majefteit te beledigen , of de „ eer van Hoogstdeszelfs Vlag te fchenden, p vermits in het gautfche gedrag, het geen „ een opgevolgde loop van gebeurenisfcn hen „ verpligt heeft te houden, zy zig tot eene „ vaste wet gefield hebben, alle de maatre}, gels , welke derzelver veiligheid , oribe„ twistbaare Rechten en waardigheid hen rg noodzaaken te volgen, te vereenigen met ?9 de eerbied en achting, uwe Majefteit ver-
w fchuidigd , dat hunne Hoog Mogenden
„ ten vuurigften wcnfchen deeze goede ver„ ftandhouding , zo ongelukkig verbroken, „ ten fpoedigften herfteld te zien, en daar van op enveranderlyke gronden, verzeke-
ring



f VEREENIGDE NE
» nng te erlangen, , n_r . .
".M^den nionner ten £^Tf ^ » nebben , omtrend de nJ J °Dden
„ eenigen anderen voel« ^rend de Ingeven der P °m»Ve'-~ Dat hunne te-S^'** h *c* verklaarde ^^v. dat deeze duidelyke verzeketf* g ^
* fifekte Wooglyk^d van beS ' f Vo/-
* merken, welke men hen w ge°de
•> de kunnen te lasee teöhl °W Cgte *011" T** -por
« nimmer toelieten op te va^ ^w hen 11 hQt is' k S^olgen van deL El1 dat alle de wenfcl,e ^ S^f^ « Mogenden zig uitftrekken tot rfhunneHo°* M terugkeering der goede ^StoSS*
** welke zy vuuriglyk hoopen ïerileW ^ .door de goede dienden cn b^™' u eenen Monarch die, door «ES^J*
^en, den Vriend en BondgenootTvtt



ao8 GESCHIEDENISSEN DER
9, Majefteit: — Gelukkige tyden, die nooit , vroeg genoeg kunnen opdaagen voor hun„ ne Hoog Mogenden, als die altoos erkend „ hebben, en erkennen zullen de waardy van „ den prys, welken zy in de Vriendfchap en 5, en genegenheid van uwe Majefteit, om* „ trend de Republiek ftellen."
Z. Wat gaf de Keizer op deeze Aanfpraak ten antwoord?
V» ,,Hetis my hoogst aangenaam, Myne - Heeren! dat hunne Hoog Mogenden, door uwe afvaardiging voldaan hebben, aan het geene ik begeerd had , als een voorafgaande zaak voor alle vergelyk. Ik ga be« „ velen afzenden aan myne Gezanten te Parys , om de onderhandelingen onder de '* bemiddeling des Konings van Frankryk > mynen Bondgenoot en Schoonbroeder, te " hervatten , en ik twyffel niet , of eene "fpoedige afdoening, zal alle verdrietige ge* beurenisfen, onvermydelyke gevolgen van " verder uitftel, kunnen voorkomen." De Algemeene Staaten befloten vervolgens de bovengemelde Heeren Gezanten, als nu hunne ° lagt



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 20?
last volbragt hebbende, weder te rug te ontbieden De Regeeriug w' (Leiden*
lang met den Baljuw van llhynland, de Heer van Noordwyk over hoop geleegen hebbende» wegens het doen opbrengen van een gevan, gene , onder geleide van Krygsvolk in die Stad, en zonder voorkennis van derzelver Regeering , omfing omtrend deezen tyd de geëischte voldoening van dien Heer, by eenen Brief in gepaste bewoordingen aan de Regeering dier Stad gefchreven, waar mede
dit Gefchil uit den weg geruimd wierd.
Ter zeiver tyd ontfingen hunne Hoog Mopenden ook eenen Brief van Adolf Landgraf van Ilesfcn Philipsthal, en zyne drie Zusters waar in zy febreven, wegens hunnen Vader, die lange Jaaren in Dienst der Algemeene Staaten, Gouverneur van Doornik geweest was , nog eene fonnne van zesenzestigdmzend en ruim negenhonderd Gulders te vorderen te hebben , en dat zy vernomen hebbende, dat by gelegenheid van het te maaken vergelyk met den Keizer, alle de geenen die iets Van den Staat te vor,
de-



210
GESCHIEDENISSEN DER
deren hadden, zig konden aanmelden, om hunne bctaaling te erlangen , zy wederom de vryheid namen derzelver vordering aan den dag te leggen, met verzoek dat de Algemeene Scaa. ten hen die Penningen geliefden te betaalcn.
Z. Deeze vordering moet zeer onverwagt Voorgekomen hebben ?
V. Ondertusfchen was den 4 September in 9s Grayenhaage eene zaak voorgevallen, die vry wat beweeging maakte, cn van zeer noodlottige gevolgen was. Eenige Heeren behoorende tot de Exercitie Genootfchappen van Lelden cn 'i Haage, zig dien dag op de paradeplaats bevindende, waren niet alleen door het graauw voor Weegluizen gefcholden en be* fpot, maar ook door flaan en ftooten zeet mishandeld geworden, zonder dat de Militie eenige de minfie beweeging gemaakt had, om deeze onbillyke handelwyze' te beletten. Een der voornoemde Heeren te Schiedam t'huis bchooreude, geraakte van zyn Gezelfchap a.f cn wierd, hoewel maar langzaam voordgaande van een geheele bende Volks gevolgd en öagefehreeuwd, tot dat hy • eindelyk aan een
Huis



XV.D.Pl.VIII.






VEREENlèDE NEDERLANDEN. 2lt
■ *£?™Jch***i °* *% voor het gemeen in verheul te ftellen, doch 2yn ongeluk vvüde! «* met ingelaaten wierd. OnderEusfchcn was de menigte Volks nog Merker aangeroeid, cn gemelde Heer wierd toen door een PerToon, welke als een Jager gekleed was, en door een arme Jongen op eene verregaands wyze mishandeld, terwylnog, een weinig daar na> een jong Vrouwspertoon hem met eenpa«Pfote een geweldige flag aan het hoofd «af De dus mishandelde Heer zoude groot gevaa* van zyn leeven geloopen hebben, indien niet een eenig Man, zynde een Loodgieter, de kloekmoedigheid gehad had, van hem op ee«e leffijne xvyZQ te reddem ^
doch waren 'er eg ter nog gelukkig af ZJ men. jm ^ ■jg»
//.^/. Steden, waren dien dag by 2 goed Vnend aan den U^UMal om z g te vermaaken. Ee„ Penfio„ans v2 eene andere Stad, iuist m >s H . **
de Pe»r~u by h«n te rug komst, Tom-
tfdf



Iia GESCHIEDENISSEN DER.
tyds eenig leed mogte wedervaaren, begaf zig raar den Raadpeiifionaris van Bleiswyk , cn ftelde deeze bet gevaar voor, die daar op eemg Krygsvolk alzond, om de te rugkomst van het Jagt , waar mede die Penfionarisfen te rug zouden komen af te wagten, cn dezelven met hun Gczelfchap naar huis te geleiden.
Z. Deeze Heeren zullen vreemd opgezien hebben , dat zy door een bende Krygsvolk ppgewagt , en naar Huis gebragt wierden , fcboon deeze voorzorg zekerlyk zeer noodfg
geweest zal hebben.
V Het vuur van oproer fmeulde ondertusfchen nog onder de asfche , want 's nages tusfehen den 7 cn 8 September wierden nog aan drie Huizen, waar onder dat van den Fiscaal by de Admiraliteit Mr. Pieter Fau* lus was , de glazen ingefmeten. Menigvuldige verhooren zyn 'er wegens deeze verre, gaande bewegingen, zo voor den Hove van \lo\laml, als voor den Gerechte van 's Gra* yenhaags geweest, en het gevolg van dit alles was dat het Commando over het flaagfche
Guar-



VEREENIGDE NEDERLANDEN» 3f$
Guanyföën, by befluit der Staaten van Rol* land den Prinfe Erf'ftadhoudcr ontnomen, en in handen van Gecommitteerde Raaden gefield wierd, die het zelve uit haarcn naam aan den Luitenant Generaal Sandoz overga, ven. Zo dra was zyne Hoogheid van deezen flap niet verwittigd , of Hoogstdezelven zond een Pos:bode naar den Koning van Prulsfen , om zyne Majefteit van dit alles kennis te geeven, en verfcheen zelve in de Vergadering der Staaten van Holland, alwaar dien Prins, na zig zeer over dit geval beklaagd te hebben, het volgende Voorftel deed. „ Ik vinde my, „ verpligt zo tot voorkooming van alle verj, warring, welke uit het geevcn van Orders, „ buiten kennisfe en mededecling van my, :j als Gouverneur cn Kapitein Generaal dee», zer Prcvimie, Commandcerende hctGuar„ nifoen alhier, tot de handhaving van de „ Rechten , my in bovengemelde Qualiteiten s, by uwe Edel Groot Mogenden opgedragen , „ Hoogstdezelven te verzoeken , om wanneer „ uwe Edel Groot Mogenden , eenige Voor„ zieningen gelieven te doen, waartoe de hulp
n der



fc|4 GESCHIEDENISSEN DER
9, der Militie noodig is, my als Gouverneur „ en Kapitein Generaal deezer Provintie vaa ,,, derzelver voorneemen te verwittigen, op „ dat ik dien conform de noodigc Orders 9. geeven kan , om deezen ftiptelyk te doen „ uitvoeren en naarkomcn , terwyl uwe Edel „ Groot Mogenden my altyd volvaardig zullen „vinden om aan derzelver meening, volgens 9> myne pligt , in myne Qualiteiten te vol* i, doen, gelyk ik in het byzondere nimmer ,t en in geen geval gewankeld heb, of in gew brehe gebleven ben, om ook zo dikwils als de Justitie , ter bewaaring van de goede Or„ de fpeciaal gelast en gequalificeerd, eenige „ byftand heeft verzogt of verlangd, dezelve „ oogenbliklyk te verleenen of te doen ver5, leenen." enz.
Z. Wat befloten de Staaten van Holland op dit Voorflel?
V. Te blyven volharden by het eens genomen befluit, en den Commandeerenden Oilr* cicr van de Iloofdwagt voor zig te doen ontbieden , en crnftig aan te beveeleu de Orders, hem, uit naam van hunne Edel Groot Mogen-
den









»NWt en „et * ,,aa„,„ keonghcid na ,e komen, „nder7 WW*)*. Orders, van Z
Hoogstdezelven bv , ü ' c
ö wven oy de tegenwoordig ormn-
gcnaame voorvallen MiefiL t».M
f-**. ais by die der ^"71 daar bet noodig tó0gte Zvn Pl0vi»^n,
tonder by de aan hem éénmaal erf, M «-*. Voorreden rnstig £^ ^ Hem ontnomene wtewgem» ' " voi^ene goede eens^mdheid 'we I £ g«eld .wierd. Terze'ver ryd ffchrjf
"* gerc!,nrt zj™ Hoe^gedagte mv-ta'" zync verwondering en leedwezen ^ *t men zvnen Ncef> de„ ^£3£-
**, het Commando over , Cnarnnti ^
den



&ló GESCHIEDENISSEN DER
den mm ontnomen had, 't welke toch, vorens de meening van zyne Majefteit, onbetwistbaar tot het Atnpt van Erfftadhouder en Kapitein Generaal behoorde , en dat het Zia al verder zo liet aanzien, als of men dien Vorst van de wezentlykfte en gewigngfte Voorregten van het Erfftadhouderfchap, het eene voor en het andere na , zogt te ontzetten, en niet anders dan den blooten naam, en een fchynbeeld daar van, over te haten. Verzoekende en venmanende dierhalven hunne Edel Groot Mogenden , dat zy, lt ter zyde fteUing van al het geen tot hier toe veel ligt uit misverftand of o-erhaasung, was' voorgevallen, zig met den Heer Erf^' houder op eene betere en vnendfchappelyke voet geliefden te zetten, de voonnaahge gelukkige eensgezindheid en bet wederzyds vertrouwen te hcrftellen, den voornoemden Heer Erfftadhouder ia de rustige uitocffening zyne.
t* haten. hem daar verder niet Voorregten te laatcn „.ik
ioteftooren, maar in het tegendeel
notneue hem weder te geeven, voords bood
Zyne Majefteit tot dit alles zyne bennddehng



vereenigde nederlanden. il?
aan, met verzekering, dat Hoogstdenzelvcn zulks niet alleen als een Aan ver wand van het Huis van Oranje, maar ook als een waar en opregt Vriend en Nabuur van den iScaac, met zo veel iever als waare onpartydigheid en opregte genegendheid vcnigten zoude.°
Z. Dus hadden deeze Brieven van dien Vorst niets dreigends of beledigends, ma^r toonden integendeel 's Konings zucht voor het welzyn en de rust van ons Gemcenebest op het duidelykst aan.
V. Ondertusfchen zag zyne Doorlugtige Hoogheid het ontnecmen van het Commando, meergemeld , niet alleen aan als een grievende hoon zyn Perfoon aangedaan, maar "ook als eenen daadlyken aanval op zyn Recht, en verklaarde ook kort daar na, opentlyk, niet langer in eene Pkacs te kunnen verbly ven, daar men geen de minde agting meet' voor hem had, en daar ook zyne tegenwoordigheid thans niet meer noodïg feheen te zyn. Het was dus gaen wonder dat Hooggemelden Vorst , benevens zyne Doorluchtige Fajnielje den 15 September, de Hofplaats ver. XV. peel. k ,ïec



ai3 GESCHIEDENISSEN BEK
liet, en naar Breda- vertrok, terwyl haar© Koninglyke Hoogheid, Hoogstdeszeifs GetnaJinne, met de drie Vorftelyke Kinderen, de Heize naar Friesland aannam, ter bywooning Van het Jubilé van franekers Hooge School. Doch alvorens u van de plechtigheid van Jiet voornoemde Jubilé eene befehryving te seeven, zullen wy eerst eens befchouwen Wat'er geduurende deeze tyd te Utrecht was voorgevallen. - Gecommitteerden en Geconftitueerden hadden den 5 September eenwydloopig Adres aan de Vroedfchap der gemelde Stad overgeleverd, waar by zy hoofdzaakelyk verzogten , „ dat eerst en alvorens , hunne f, Edel Groot Achtbaaren, zo dra mogelyk , J zyne Hoogheid den Erfftadhouder by Misü* !' ve, zouden gelieven te overtuigen dat, [zo „ als zyne Hoogheid, in zyne Brief aan de „ Staaten van Utrecht gefchreeven had] gee„ ne onrustige en verwarde omftandigheden „ te Utrecht plaats hadden, die reeds tot zo„ daanige hoogte geklommen waren, dat 'er 9, zonder eene gepaste tusfchenkomst en vaar' dige voorziening, de allerdroevigfte en ge*
„ vaar-



VEREENIGDE NEDERtANDfcN» *$|
J vaarlykfte Gevolgen van te duchten zouden » zyn , en voords dat indien hunne Edel » Groot Achtbaaren niogten begrypen, dat 'er » eenige Connnisfien en Conferentien ft&fc „waren het daarheen te zullen wenden. >, dat dezelven alsdan niet in VJ5fo~ maai' » blnnen U%<ff «ouden moeten raadplee. » gen, tot zodaanige plaatfen als hunne Edel >, Groot Achtbaaren met de voorftemmende „ Lede* en Steden zouden komen goed te vin£ de" * Eenl2e da£e" I*ter wierd door Burgemeesteren en Vroedfchap Van £
Burgery by eene Publicatie weder opgeroepen, cm hunne gevoelens wegens een provifionee Regcermgs Reglement, binnen veertien d*. gen aan den dag te leggen. Ook befloot meu de eerlle Ondertekenaars der bezwaare„, ab
" 1T" C?mmisfieu^^ommiueerde eÏ Geconfhtueerden, voor de tien Jaaren 1 totdeeze zaak uit de Vroedfchap g^f waren by een te roepen, en aan dezelven een gedrukt Affchrift van bovengenoen, ie . b catte ter and te flcllen, benevens een L fehnft van het Concept Regent,
* de



flt0 GESCHIEDENISSEN DER.
de de Stads Regeering, met de daar in gemaakte veranderingen , welke by voorraad vasigefteld waren. Hier op leverden de Gecommitteerden en Geconftitueerden den laatHen September weder een nieuw Verzoekfchrift in, om door den Raad overwogen te
worden.
Z. En wat behelsde hetzelve? V. Voor eerst wierd verzogt dat alle de Raaden , [uitgenomen de Heeren Loten, WieUns en Tyoi,} geliefden te verklaaren, binnen de veertien dagen, dat het bewuste Reglement aan de Burgery voorlag, of zy genegen waren, om, op de daarby provifioneel beraamde fchikkingen, met de Burgery cn het Volk der Stad een voordduurende Raad in te voeren, Suilende die Heeren, welken zig binnen gcmelden tyd niet verklaarden , gehouden worden voor de voordduuring van hunneAmpten te hebben bedankt. Ten tweeden dat de lieer Loten, door de Vroedfchap zoude worden gevergd, om binnen gemelde veertien dagen zyne Raadsplaats neder te leggen, of wanneer die Heer tot genoegen der Burgery, hier toe niet wilde
ver-



V B R E EN IC DE NEDERLANDEN. 2Zl
;;Cfaa"'dat ^verioóp van gemelde
tyd aan zyne Edele alle verdere zitting ais Raad , ZOude geweigerd en hem zyn ontfla* gegeeven worden. Ten derden dat de Gel rchdlen met den Heer Wieling en Tyoi tot & noegen van de Burgery, voor het einde faii Oclober, zouden worden opgeruimd, dóèl, zulks met gebeurende dat als dan die Heeren met zouden begrepen worden onder het «etal ^geenen^et vfel^ Burgery enVt Volk voorneemens waren de invoerinr Van een voordduurenden Raad aan te gaan. ° Ten vierden dat alle de misnoegens , omfhan wegens het voorgevallene op den n Maart, voor het daadelyk treeden tot een voordduurenden Raad zouden worden weggenomen, zoaaanig dat het wederzyds vertrouwen, tot genoeg van Raad en Burgery, wierd herftetd. En éb de.ykten vyfden verzogten Gecommitteerden er> Geconftnueerden, op 't bovengemelde de ^adplegmgen van de Vroedfchap, en dat aIs
*>n met het maaken van benoemingen tot -rg.n„
i
K ^ £. Wat



jyg GESCHIEDENISSEN DER
' z. Wat wierd op dit dringend verzoek ge-
antwoord ? ', . ,
V. De Raad befloot op het ecrite punt de Vroedfchap buitengewoon te doen befchryven. Op bet tweede punt wierden burgemeesteren en Oud Burgemeesreren gemagtigd , om daar over met den Heer Loten « fpreeken. Op Lt derde punt wierden dezelven insgelyks geneigd , om met de Heeren meting en 2yoi te bandelen. Op het vierde punt, magugde Bien de Heeren Eijck, yan der Does, vari Ah irfen van Senden. En op het vyfde of katfte punt wierd v er Haan , hetzelve m de Vroedfchaps Vergadering over te leveren, om wens het zelve tc raadpleegen. Ondertusfchen was nog een ander Adres van Gecommitteerden en Geconftitueerden ter weering van den Graaf van Athlone als Hoofdofficier derSt?d vruchteloos afgelopen, dewyl dien Heer door zyne Hoogheid, met toeftemming van alle de Leden van Staat, uitgezonderd de Steden Utrecht en Wyk te Duurfiede, voor de tyd van drie Jaaren aanbleef, en niettegenftaande de Stad'er zig ernffig tegen verzette



VRREENIGDE NEDERLANDEN. 2*J
den Eed aflag Tervvyl dit te Utrecht
voorviel, hadden die van de zo evengenoemde Stad Wyk te Duur/lede volhard in het ontfla* van het Regeerings Reglement van den Jaar e 1674, en de meeste Burgers dier Stad keurden het gehouden gedrag Van haare Regenten tctt deezen opzigte volkomen goed , en befchouwden het tegen dezelve genomene Staatsbefluit, als een inbreuk op haare Stedelvke Regten» ook trokken zy zig deeze z:ak zo fterk aan, dat 'er dieswegens een wydlufdg Vertoog, door derzelver Gecommitteerden en Geconftitueerden by den Raad wierd ingediend. Intosfchen liep 'er een gerucht, dat 'er Kry^ volk naar de Provintie Utrecht in aantogt wa°s. waar door eene buitengewoone Raadsvewade. rmg gehouden, Krygsraad belegd, de Stads Poorten bewaakt, en een nadruklyken Brief aan 's Lands Staaten afgevaardigd wierd. Daarenboven zond de fFykrehe Regeeriug eenige dagen laater eenen rondgaanden Brief van be. Ujg aan de Steden Utrecht. Amersfo.rt, .m$m cn mntfeort af, „egens iet niet



GESCHIEDENISSEN DER
befchryven of tochten van hunne Afgevaardigden ter Staaten Vergadering.
Z Dit waren alle duidelyke tekens dat de Provintie van Utrecht nog' verre was van inwendig bevredigd te zyn. ' V. Ondertusfchen was te Franeker , het tweedeEeuwfeest van Ff ieslands Hooge Schoo. tó >t bywezen van haare KnnimtlykeHoogheid. cn Hoo*stderzelver cn Vorftelyke Kinderen , op eene zécr luisterryke wy ze, gevierd geworden. Haa re Koninglvke Hoogheid was den 22 September , des morgens om elf uuren, met haare ^OÓrlugtige Spruiten, van Leeuwaarden, aN Vaar zy eenige dagen vroeger ftaatdyk ingehaald en deftig ontfangen waren, met het Staaten I# re Fvaneker aangekomen. Hei |agt voer'tot digt aan het Stadhuis, alwaar de Heeren Studenten op het pragtigite ungedoscht, met bloote Degens, en fraaye Cocardes aan de Hoed verfierd, zig in twee Gelederen gefchaard hadden , gelyk ook de Schuttery en 't Genootfchap van Wapenhandel, mede zeer fraai gekleed, in twee Gelederen gefchaard ° fton-



VÏREENIGDE NEDERLANDEN, 2*5
^nden. Ondertusfchen waren de Heeren èu* ratoren, en den gantfchen Acadetnifchcn Senaat, van de Pedellen , in hun plegrgewaad i' met ontdekte hoofden en de Scepters in de hand voorgegaan zynde, op het Stadhuis gekomen. Waar op haare Koninglyke Hoogheid, benevens de Vorflelyke Kinderen uit de Jagten leid wierden door de voornoemde Curatoren wordende op het Stadhuis door eenige V«<SW wen van aanzien ontfangen, door den RVffi* Magnificus plegtig verwelkomt, en ieder meteenen gouden Gedenkpenning befchonken, van plyken Stempel, als aan de Heeren Studemen in't Zilver, gegeeven was. Voords wierd het hoog en aanzienlyk Gezeffchap 0p eenpragtiV ontbyt onthaald, waar na Mevrouw de prm°. lesfe openbaar gehoor verleefde, ook wierd Hoogstdezelve door eene bezending van de Heeren Studenten verwelkomt en met eene korte, «.kelyke en met de tyd overeenkomende Aanfpraak begroet, welke bezending door haare Koninglyke Hoogheid zeer beleefd^ ftngen en op eene minzaame wyze beat woord wkrtit J nc
Z. Dïf



aa6* GESCHIEDENISSEN DEK
Z. Dit moet zeer luisterlyk geweest zyn. V. De G choorgeeving geëindigd zvnde,,*)^ gaf zig haare Hoogheid, met de'Vorftelyke Afftammeiingen, onder het gelui en fpelen der Klokken, en begeleid door de Heeren Curatoren, van het Stadhuis naar de Groote Kerk, waar eene byzondere plaats voor hunne Hoogheden, tusfehen de zitplaats der Heeren Staaten en die der Curatoren en Profesforen , vervaardigd was geworden. Hier na kwamde Edel Achtbaare Magiftraat en Vroedfchap van Franeker, en toen de Edel Mogende Heeren Gedeputeerde Staaten, meedeop eene luisterryke wyze geleid zynde geweest,in de Kerk, waar op de Heeren Doolaren, zo van Friesland, als van elders, en eindelyk de Heeren Profesforen , allen in bun plegtgewaad, verfchenen, hebbende de Edel Mogende Heeren Curatoren aan het hoofd, voor welk aanzienfck Collegie de Heeren Studenten gingen. Al ju* welk onder een keurig Muziek gefchiedde. Het Voermuziek geëindigd zynde, deed den ■ Reftor Magnificus Mangert eene uitmuntende Redevoering, en terwyl zyn Hooggeleerden,



«e„ eene korte rust.tusfchen beiden hku. •Mf 4r door eene beroemde 2i£* «K fraaye door allerhand,f '
<d „TT"3, te je *** m
Hoogheiden do Vorfï,lïke K,!T Ka'"n*lj,ke ««voond wierd. lE£t*
««« de Staaten va„ FrUüllni
T^T^ ^^tonder '7^
Vorftelyke Familie, en ten derden het web™
«en onder bet lmden der Klokken, en 't losfc van Gerc„„t i|)ge(leld w.er;en_ *
Wnaityd begaf zig Mevronw de Mnfesfc „,et d"
»en Gedeputeerde Staaten, de Curatoren e„ • "« * BreetJe ftas om d" Kê tor-



m eESCtflEBfiaiSSEN DER
hcerlyke Illuminatie van den fraayen Temnet van mnerva, aldaar op kosten van de Heeren Studenten geftigt , te bezigt gen, waar na Hare Hoogheid affcheid Van het aanzienlyk Gezelfcbap genomen hebbende , en baar eene goede reize'toegewensctit zynde, door eenige Heeren Studenten tot aan het Jagt' geleid wierd, met hetwelk de Vorftelyke Famielje weder naar Leeuwaarden vertrok, en te«en middernagt in volkomen welftand aldaar aankwam, zeer vergenoegd over het onthaal, het welke Hoogstdezelven te Franeler genóo-
ten hadden. . .
; Z. Was bier nu de gantfche plegugheid
mede geëindigd ? •
V. Neen, den volgenden dag, zynde gefchikt tot de plegtige Promotien met de Kap, wierd dezelve weder vervolgd. De optogt Baarde Kerk was insgelyks zeer plegug, en >t Muziek niet minder keurig dan de voongfi da<r. De Kerk was opgepropt met allerhande fooWnvan Menfchen, waar onder men ee*en als den voorgaanden dag-, bykans al wat
groot



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2**9 gm en aanzienlvk in Friesland *** , kondetellen. Na 'r eindigen van de Muziek, deed Profèsfor Valckenacr eene beknopte Redevoering, waar op men tot de pïegtïge Promotie met de Kap overgong, en na dat dezelve verrigt was , beklom eerst den Doctor Ver* Jchuur, toen de Doctor van der Marek, en na hem de Doctor Manger , welken' 'a'[e drie den Kap ontfangen hadden, den Kanfd, en deeden ieder eene defcige Redevoering5 tusfchen welke Redevoeringen zig een-fraai Vocaal en Inflrumentaal Muziek liet hooren. Na dat alles verrigt was, trok de gehee'ê trein als in zegepraal door de Stad, m d„. zelve Statie als zy in de Kerk gekomen wa«f en voorgegaan door een rei Muzikanten, die zig by afwisfeling zeer fraai lieten hoo'ren fcboon het jammer was, dat het al dien tyd* dat dezelve de Stad doortrok, zeer fterk regende. Na dat de gantfche trein aan de Academie gekomen was, wierd de Schuttery en het Genootfchap van Wapenhandel voor de door hun bewezene goede dieniien, op eene K 7.



«ga GECHIEÜËNI5SEK DE$
defuge wyze bedankt, Zynde alles in de beste orde afgelopen, zonder dat men van eenige de minde ^ongelukken gehoord had. Hun» »e Edel Mogenden de Heeren Staaten van Friesland, betuigden ook hun groot genoegen over al het geen de Regeering van Frane» ker, tot fieraad en vermeerdering van den luister van het Jubilé aangewend had. Eindelyk wierd deeze plegtigheid befloten met een pragtige Maaltyd, op kosten der nieuwe Doctoren aangelegd, en welke weder aan dezelve Tafel als daags te vooren gehouden wierd. Honderddertig Menfchen fpysden aan dezelve, en men had weder een verrukkelyk Muziek over de Maaltyd , ook was de fraaye Tempel van Minerya op de Breedeplaats we* der zeer treffelyk verlicht. Voords duurde de byeenkomat in de Academie tot in den laaien avond , wanneer elk vergenoegd en dank» baar, over al het geen men gezien, gehoord, en genoten had, naar zyn huis ging. En hier mede eindigde de plegtigheid van het tweede Efcuwfeest der ftigting van fmptkers Aca.
de»



VE REEN1GDE NEDERLANöEN. ^
Wdke hl de° j9are ^ «der het
Stadhouder van was 0 , '
wprden. 0~ *



ACHTENZEVENTIGSTE GESPREK.
K — 1 —" ' ' - " ■
inhoud.
Publicatie tot rust in Zutphen. Befluit der
Regeering aldaar. Strafoefening oycf
twee Oproerigen in 'j Ilaage. Verzoek* fchrift wegens het Commando yan 7 Haag' fche Guarmfoen. Vervolg der On¬
lusten te Utrecht. Befluit der Regeering aldaar wegens het Regecrings Reglement. Jddres van Gecommitteerden en Geconftitueerden aan de Staaten van Utrecht. Ge fehil in de Staaten Vergadering aldaar Oneenigheid onder de Vroedfchap wegens den Eed op *t Regeerings Reglement. Deelaratoir en Protest yan G'Hoyimilteerden
e»



VKREENIGDE NEOERLANdbn. 53,
en Geconftitueerden. Verklaaring yan deli
Raadsheer Burman en zyn Zoon —
Invoering yan het nieuw Regeèrings Re.
glentent te Wyk te Duurftede. . Bem
fluit der Staaten van Friesland, ter yer. ^tering yan het Regeèrings Reglement *L daar. _ Oproeping der Burgers te Deventer. — Adres £n der Butgé¥s
te Kampen. Dood ym ^ Ü0Uy^m
*<r Vm CeU™ roorftel yan ee-
*&* Gcldcrfche Edelen. Gevolgen yan V
zeiye — ~ Cj
, De staaten yan Holland
Antwoorden den Brief yan den Kafnng van PruUfen% ( f^
van de West IndiCche Maatfchappy
**' Landen' Staat der Onderhal
dingen met den Keizer. De yoorloopige Vredes voorwaarden getekend. OnderfcheU d<ne Gevoelens der Rondere Printten over dezelven. De Vrede tusfehen den KeU
Tan 7 tlf faat **** ^oud
yan het Vredes Traciaat. ~_ VerHnd tusfehen Frankryk en den StaüU ^
lil*



3J4 GESCHIEDENISSEN DER
Inhoud yan het zelve. De Generaal
de Maillebois word Gouverneur yan Bre»
da. ■ Toeleg om de Papieren van den
. gewezen Veldmaarfchalk magtig te woróen, ,, Verzoekfchrift der Leydfche
Burgers voor den Colonel Sandheuvel. — Befluit der Staaten yan Utrecht, in de zaak yan IVyk te Duurflede. Verklaaring der
Utrechifhe Edelen. * Oproer te
Amersfoort. — Brief yan de Regeering yan Wyk aan den Erfftadhouder. — De lieer Mr. van den Spiegel, word Raadpenftonar'tS ,yan Zeeland. — Komst van hunne Door.lugtige en Koninglyke Hoogheden te Mep. .■pelt. Verregaande bewegingen by die gelegenheid. — Nieuw Adres yan Gecommitteerden en Geconftitueerden te Utrecht aan de Regeering. Gevolgen van het zeiye. Befluit der Ridderfchap , wegens het voorgevallene binnen Utrecht. - De Regeering van Wyk te Duurflede, weigert
■ de doortogt van Krygsvolk. Ver-
\ zwjk der Burgers ytm Leeuwaarden* Ver»
kt* a-



v e r e e n i g d e nederlanden. 235
klaaring van den Heer van Beyma. B y. zondere Brief yan denzelyen aan zyn Hoog.
vader. Wy hebben in ons voorig Geiprek reeds gezien welke onlusten 'er te^«/.
m dCeZe tyd' I>h™ Slepen. (♦) Dezeiven waren thnns eer vermeerderd dan af. genomen, weshal^n de Staaten van Gelder* land goedvonden, ter fïuiting van dezelven, eene Pubhcaue ter bevordering van de rus a daar, tc doen afkondigen, waarby een legeJy« eraftig vermaand wierd, zig Van alles wat de rust en eendragt eenigszins zoude pinnea fboren te onthouden, devvyl de Bee. ren Staaten, by omftentenisfe van dien, ge, noodzaakt zouden weezen, tegens de Over, treeders na alle kragt van Rechten te moe-
Edel m^' metTbyVOe^ d^§elyk hunne Wel Mogenden, by het voorfcbrevene, be-
doek
(*) Zie pag. i20. ^



»36 GESCHIEDENISSEN DER.
doelden , alle eigenwillige rigtingen tegen te gaan, en voor te komen, dat de Vryheid niet misbruikt wierde tot losbandigheid en toette* loosheid, dezelven ook geenszins , voorneemens waren, om de Stemme des Vo'ks in zo verre te fmooren, dat baar de weg van klagten of de weg van Regten , na dat de onhandigheden zulks mede bragten , zouden afgefnédèn worden , maar dat haar zulks ten alkn tyde zoude opengelaaten worden. ' Z. Deed deeze Publicatie de bedoelde uitwerking ?
V. De Gecommitteerden van de Burgers die het Adres ondertekend hadden , decden hier op alle die Burgers byeenroepen, weiken belloten hunne Vei tegen woordigers , by een Adres voor hürine moeite en iever te bedanken , cn te verzoeken van daar in te volharden.' Dan de Gemeenslieden befloten ook om op hieuw de Gilden en Compagnien nogmaals, onverkort de Raadplegingen der Staaten , by ècn te doen komen, en gaven hier van aan de Regeering van Zutphen kennis. Dan de fregeering nam ,by Meerderheid van Stemmeti,
het



VER.EENIGDE NEDERLANDEN. ^
liet befluit, van by haar gedaan verbod en Pubh*. catie te. volharden, de A'ite van byeenroePing, door de Gemeenslieden uitgegeeven, m te trekken, en van dit alles aan het Hof van Gelderland kennis te geeven , hoewel twee haarer Leden de Heer Frrit,^ A fc tt e"r ' *V"£<? en yan der
Capehen tot Rysfelt , van epn ,<
^J 3 v<m een tegenovenre-
field gevoelen geweest waren. . i Tenv {
dit in Zutphen was voorgevallen, had men l sHaage, den *9 October, het Vrouwsper. foon, hetwelk in de beweegingen van den 4 September laatstleden , den Schïedammc* leer met een Paraphue op het hoofd had gc. flagen , fbengelyk gegeesfeld en voor tien Jaaren uit Holland PFestfriesland gebannen, Pok wierd een Soldaat die zig mee<je fn die bevyeegmgen gemengd had, veroordeeld om vier dagen op Water en Brood te zuren, mitsgaders om de kosten van de Justitie te betaa
nl , i fedu"rende voornoemde Maand Oétober, had ook in die Hofplaats een Re quest ter tekening gelegen, het welk ingeriV was aan den Burger Krygwaad, om met de gezaamentlyke Schuttery een verzoek aan de '
Ma,



ÊjS GESCHIEDENISSEN DER
Maatraat te doen , ten einde hunne Edel Achtbaaren hun verzoek , aan de Staaten van Holland te doen , wilden onderfteunen, op dat de Staaten mogten afgaan van dêrieiver beüuit, waarby het Commando van het tfaagjcke Guarnifoen den Stadhouder ontnomen was, om daar door voor te komen dat de Burgery door het wegblyven van den Stadhouder niet langer nndeel leed»
Z. Had dit Request in deezen tyd nog al eenige byval f
V. Honderdtwintig Perfoonen hadden reeds getekend , doch zo dra de Magiftraat daarvan kennis kreeg, beval dezelve naai dat Request onderzoek te laaten doen s ten einde hunne fcd"l Achtbaaren daar op na behooren zouden kunnen bevelen geeven, waar door de tever tot verdere tekening vry wat verflaauwde. Te Utrecht had de Vroedfchap dier Stad, raid. lerwyl, hunne Raadpleegingen wegens het Regeerings Reglement begonnen. Alle de teden, uitgezondcrd.de Heer Tyoi, die zyn Advys by een' Brief inbragt, verfcheenen in de Raadzaal. De Heer van Dyhyelt verklaarde ' by



by 't Reglement van i6?4 te b, : voegden. De Heeren fefc,/„„ 1„ '
en roet & fi« waren van gedttgten over het Regiem nog met verder dan voorloop)* draaltTa
^ehhen>e„het2e,vemet7eCg*'eS wilden ingaan tAi ™ cv y 1
onde Reglement zoude„ 2J, „'^'^ , nieuwe met m^erkin. van den <wi wierd .'„gevoerd. De Heil «- ? * , i» M ^n/^
mee de Burgery fi, te „a"n°",C"ee *eS'™™ fe/r^w e„ de wémifc^rife , f' deeidenongehondente.;:;/!;^:" «n. Dn^vterdty „verheid vtmC:;;
het



g40 GESCHIEDENISSEN DER
bet befiuit genomen , dat in 't verzoek van Gecommitteerden en Geconftitueerden van ze vcntienbonderdagtenzestig Burgers en Inwooriersvan Utrecht, .opens hec eerfte Punt van hun Adres, niet kende worden getreden en bet zelve dierhalven by deeze van de hand gewezen wierd.
Z. Dit zal Utrechts Burgery zekerlyk weima aangeftaan hebben. .
V Gecommitteerden en Geconftitueerden befloten daar op onmiddelyk een Adres aan de Staaten van Utrecht zeiven in te leveren, behelzende hoofdzaakelyk een verzoek dat kunne Edel Mogenden de Leden der Regeering van de Stad Utrecht zouden geheven te ont'naan, van derzelver gedaanen Eed, op zodaanigë Stads Domestique Punten als het Reclement van *$4 bcva.te, eu dat «middels, &de opfchorting der Jaarljkfche Verandering der Regeering, mogt worden aangehouden tot tyd en vvyle omtrend het bovenftaande zoude in gedisponeerd. De Staaten van Utreen* bier op vergaderd zynde, verklaarde de Ridderfchap geen Gecommitteerden noch Pecpn-



♦ereenigde nefluunds,,, ^
Situeerden te kennen, en tvildn h », gemelde Request zonder \ z X? * **« wederom gegeeven hebben * De Af ^
h« yan de hand. Slad« Af.evaariZ
(ngjieid rees in de Ver«aderi,,„ j
fctap, die den „ oelol l ' Vr0ed" De Itoord„fficier l°^/**„ wierd.
van den P[im Erfflad,10„dflSe'Te
■er geleide van eene lys, Va„ 7 l ^
Wyvende Raaden „ S f ? f»,
«■ ^eze zeSe„de',,ig R *n
«oontein <e huldigen, en i„ VentdT g°'
»en Doe,, eenige Leden van tien ril gerden den gew000e„ Eed m af"Raad ■»
d-«e Heeren
. av. deel. r vfr» y-é...
hcok\
gerden den ^ Öen Raad we*



241 GESCHIEDENISSEN DER
VMi van der Dusfcn , Wieling, Mus feitenWek, Boddens, van Westreenen, de -f omheer e, P'esters, Zaal, Ewyk en Nahuis deeden den Eed nogthans, doch de Heeren vari Bronkhorst, Craayva»ger, Ferfchoor , Falck, Ram, Woertman , van der Meiden, van Bleien en de beide Mariens, namen den Eed wel wederom aan, doch met deeze uitdrukkelyke mits, van daar door niet buiten ftaat gefield te worden, om het Regeèrings Reglement te helpen veranderen en te verbeteren. De meeste andere Heeren voegden zig by het Voorlid van den Heer Oud Burgemeester van den Bogaard, om den Eed niet te doen dan onder bepaalde Voorwaarden. Dit Punt afgehandeld zynde , rezen 'er weder groore zwaarigheden over den Brief van den Stadhouder tot aanftelling : van vier nieuwe Raaden. Vooreerst om dat i zyne Hoogheid beftel had gedaan, over de : tusfehentyds opengevallene Raadsplaats, 'twelk door de Burgery, als haar toegezegd zynde, ingeroepen wierd. Ten anderen om dat by; dien Brief, de Heer Mr. Odé die voor de eerftemaal tot Raad wierd aangefteld, in rang:
voor,



VEMEENICDE NEDERLANDEN, 243
V.oor de drie andere Raaden, Foet, Burman en van Dam geplaatst wierd. Na feng twis. tens en mettcgenftaande bet Protest de°r Raa* den Eyk , van Senden, de Ridder, Smisfaert en van Haeften, en bet Voordel van anderen , om eerst aan zyne Hoogheid kennis van de begeerte der Burgery in deeze zaak te gecven , wierd, by eene groote meerdeiheid &van Stemmen, benotcn, tot het erkennen van het Recht van den Stadhouder ter vervuiiin, van de openftaande Raadsplaatze. Waar oP° ook de Heer Odé op de gewoone wyze ingehuldigd en in den Eed genomen wierd, zonder dat hy eenige aanmerkingen op het Regeèrings ie, glement van den Jaare 1674. maakte.
Z. Het voorgevallene in deeze Raadsvergadering, zal ongetwyffcld weder nieuw misnoegen aan de Burgery gebaard hebben" ' V. De Gecommitteerden en Geconftitueerden Vat).•dezelve:, leverden vyf dagen daar na een Declaratoir en Protest van wegens de Burgery ter Vroedfchaps Vergadering in, waarby'uitdrukkelyk verklaard wierd, dat de ' aUe die Regenten, welken den Bed op hel Re* L * gle-



S44 GESCHIEDENISSEN DER
glemcnt, van den Jaare 1674. zonder eenige uitzondering of bepaaling gedaan hadden , hield cn zonde blyven houden, te zyn fcliadelyk voor de Stad, en Voorpanders van eene drukkende Regeeringswyze , welke ten eene* tnaalc flrydig was met de Voorregten, Handyeslen en Gerechtigheden van den Lande. Klonk deeze ronde verklaring fterk, niet min-' der vreemd klonk, in deeze tyd, eene andere verklaaring van den Heer Raad en Rentmeester Burman en zynen oudften Zoon, welken betuigden, fchoon zy als Burgers en Conftituanten , de afdoening der opgegevene Punten van Bezwaaren met de Regeering, toevertrouwd hadden aan gewettigde Geconftitueerden , zy voor zig, in 't byzonder egtcr oordeelden dat geen bezwaaren , nog by de Stad , nog by de Provintie volkomen afgedaan, en een nieuw Regeering Reglement konde vastgcfteld worden, zonder medewerking van den' Heer Erfftadhouder , en wel te minder om dat zy voor zig zeiven overreed waren , dat niet eeniglyk diende gelet te worden, op de tegenwoordige vastflelling van dat Reglement,
maar



VEItBBNIGDE NEDERLANDEN» ,45
maar ook- zo vce, mogc,)yk voor (e lcmc|] f "««^Wangen en taW29ljge verdeeldne. den, en voor al m't oog te honden, de „n.
d™mg van 2odaa,,fg Regeèrings Regiemenu ' " jeen de beide Heeren zeiden, zig, zo
de ^ va„ dcn •;™
kunnen belooven , v£e, mia te
^ei„~Re?;:rth£n,vr,etniemieRc-
/L r,Keglcment b"men de Stad /Fy*
.domen wordende by l,et 2eIve de beiw. b jven of veranderen van Raaden afcefchjf
»Kee„ aan df ° ' daaromt™>d ook L3 de



o4r5 GESCHIEDENISSEN DER
de een nieuw, of ten minden verbeterd Reglement van Regeering te',verkrygen , waar toe verfcbeiden Burgers der Stad Leev.waardet een Verzoek by de Heeren Staaten dier Provintie hadden ingeleverd, en waar op by welgemelde Staaten befloten wierd, een Concept Regeèrings Reglement te doen opftellen, bet -welk ingekomen zynde, als dan door eene te t>enoemcne Commisfie uit hunne Edel Mogenden, met byeenroeping van Cotnmistanslen zo uit het Coflegte als uit den Ilovè Provinm zoude worden nagelen , ten einde het zelve by hunneEdelMugend.cn zouden worden vastgefteld, zo als dezelven ten nutte van den Lande in 't gemeen, en van de Burgers en Jnwooneren der Srad Leeuwaarden m 't byzonder, zouden verfuian te behaoren. In Overvsfil tragtte men insgelyks een dierge'« zaak vast te ftellen, althans alle Burgers Jn Ingezetenen wierden by eene Publicatie opgeroepen, ,, om hunne Bezwaaren zo wel te«en het Stcdelyke als Provintlaale Regec'ïingsbeftel,.binnen zekere tyd, aan de Burl ger Gecommitteerden, of*« eene daar toe



VEREENIGDE NEDERLANDEN. £4?
$, gemagtigde Commisfie uit den Raad en
„ Meente in te leveren." Te Kampen
was ook een Adres en Verzoek van de Burgery aan de Raad en gezworene Gemeente ingediend, hoofdzaakelyk inhoudende menigvuldige klagten over ingefiopene misbruiken cu gebreken in het Regeèrings befluur dier Stad en Provintie. Begcerende de Burgery aldaar dat 'er eene Commisfie uit den Raad en Geaworene Gemeente mogt worden verkoren, ten einde de verdonkerde en verkorte Rccbten en Privilegiën weder te herfteifen, alle in■gekropcne misbruiken cn gebreken op te fpooren, en te gelyk aan de Burgers en Isgezètè. »en vryheid te verlcenen, om hunne regtmaa. tige bezwaaren, binnen een gepaste tyd , aail die Commisfie voor te draasen. Kort daar na wierd ook werkeiyk eene Commisfie uit de IViagiftraat gemaakt om dc bezwaaren der
Surgery te onderzoeken. Te Zwolle
was tncde een Vcrzoekfchrifc aan de Raad en Meente ingeleverd geworden!, het welk door veertienhonderd Burgers en Ingezetenen was getekend geworden , en ftrekte om h A het



2|3 GESCHIEDENISSEN DER
het Regeèrings Reglement van den Jaarei675, 't welk in 1747 vernieuwd was geworden, te vernietigen.
Z. Dus fchcen het die van Ovtrysfd thans ook ernst om alle bezwaaren voor de Burgery uit den weg geruimd te hebben.
V. inttsfehen had men hier te Lande, uit Oost Indiër, tyding gekregen van het overlyden van den Heer en Mr. Iman Willem Falck, Gouverneur en Directeur van Ce'ilon, welke den 6 February dezes Jaars te Colombo zyn leven geëindigd had, na dathy dat Eiland omtrend twintig Jaaren met groote roem beftierd had. Een Man die door zyne dapperheid en andere groote hoedaanigheden eene algemeene hoogachting met zig in 'c graf gedragen heeft.— Terwyl in Friesland en Overysfsl, zo als ik u zo eeven gemeld heb, alles in 't werk gefteld wierd om eene grondwettige herfteiling in het Staatsweezen te verkrygen, was op den Gelderjehen Landdag , te Nimwïgen , door de Heeren Ridders van Nyvenhcim, Capeilen tot de Marsch, en van Zuilen tot Nyycldt het Voorilel gedaan om, daar zyne Hoogheid den
Erf-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. m
Erfftadhouder zig thans in Gelderland bevond I oogstdenzelve te noodigeu om den Landdag aldaar by te vvoonen. De Ridders yan der Ca. Pellen tot den Boedelhof en fytffc gen meede hier fterk op aan, doch de me e Staatsleden waren van gevoelen dat 'er reden was om den Stadhouder tot het bywco" "en van den Landdag te modigQ^ ^ der van de * ^
troffen, over deeze weigering Van dir Vifl
voorftel, verklaarde eerhnX ° ,;„;„',- | ,. L"Jang»in eene aantekening die hy brer tegens deed, „ dat daar
" ^'0^.«Pde gefteldbeid van het Gemee" "e.bcsV d00r in^ndige tweedragt v" ^cheurd gevestigd was, daar al vv:tvvct „ denkend en menschlievend was, & „ vvensclite dat deeze gevaarlyke , ja b 'f , doodelyke wonden, eens geneezingLgtën „ erlangen om den val van eene. Staat, die noi tf voor weinig Jaaren de verwondering der Vo. » ken verdiende, voor te komen, het ze!-er" » was dat eenieder verfteld zoude ftaaj «over deonverfchil,ighdd>lne£ ^ ^ L 5
voor.



ï$o g^ts cin'ff oEsrs sen dek „voosHag, door hunne Edel Mogenden Wa«5 j, aangenomen geworden, te meer daar ut detizetven zoude hebben hunnen voord" vloeien eene gelegenheid voor den Heere „ Erfftadhouder , om door zyne tusfehen. „ komst, tot herftel der zaaken, de gehee.c wiereld met de daad te overtuigen , van " Hoo<mdeszelfs bereidwilligheid en opregc" held* om ten beste van het lieve Vaderland " onze verbasterde en bedurvene Stiattg* " fteldheid te willen helpen herftellen. Hier % door vermeende Hy, Ctódder vnn' de Ca' " pellen) hoe zeer ook gerangfehikt worden* de onder de zulken , die den Erfftadhouder " in deszelfs wettige Staatsregten zouden trag? te„ te verkorten, zyne Doorlugdge Hoog* " beid een wezentlyken dienst gedaan te hebf ben Wyl als dan eenftemming met zyne Hoogheids begeeren, zoude hebben kunnen " worden bepaald, wat tot de Staatsgefteld-
* heid deezer Landen, en gevolglyk ook wat
* tot het Ërfftadhouderfchap betrekking had. *' Dit alles moest, volgens het oordeel des Tsdelen Ridders, al zeer onaangenaam voor
.» den-



» den Heer Erfdadhoudcr Zyn, al.o het -el »ve, huiven andere vermoedens, ,yne » Hoogheid, by het publiek, bloede at
* mC d'e en Vaderlandlievende J „ vocens, die vereischt wierden om van L " zelven gehrjuik te kunnen maaken."
Z- Was deeze betuiging van den Ridder vsri
* Capellcn tot de Marsch, van eenige vrucu£ geweest? c
V. Neen, de overigeCetdcrfcheEdekn Me. JW by hun gevoelen . van zyne Hoogheid
Wet ten Landdage te beroepen. - V
dertusfehen hadden de Staaren van Holland, den Bnef van zyne Pruidfche Maiedeh we. gens de zaak van het Commando in >s Haa. g*,{) m November beantwoord, en den Mo narch tragten gerust te dellen , dat hunne' *d Groot_ Mogenden nimmer eenige inbreuk *P dc wettige Regten van den Prins trfdad-
hou*
$*) Zie pag. ai5.
h £



c52 GESCHIEDENISSEN DER
houder gedaan hadden , of zouden doen.Vcrtoorier.de voords aan zyneM.jefteit, dat zy(Staa.ten) V1-y wat meer reden aan haaren kant zouden hebben, om zig gevoelig te toonen, over de denkbeelden welken men aan dien Vorst ten haaren opzichte, fcheen te hebben gegeeven, als waardoor in twyiTel wierd getrokken, of zy die de onbetwistbaar Souvereinueit in Holland bekleedden, wel bevoegd zouden zyn «eweest, om tot haare eigene veiligheid, en demping van oproerige bewegingen , die onder haar oog zelfs plaats hadden gehad, het Collie van haare Gecommitteerde Raaden,'t wefr uit zyn aart en natuur gefchikt was , om daar tegen te waak en, en tot welks raadpleeringen, de Heer Prins, van Oranje meede toeLg had.temagtigenomvan de m sllaa* :/zyndeMiluie, meestal uit haare Lyfwach.
*en beftaande, door het gebruiken van pa* trouilles uit dezelven , zodaanig gebruik tc maaken, waar door de geftoorde Rust herfteld zoude kunnen worden. Daarenboven ^klaarden de Staaten geenszins te kunnen vermoeden, dat de Heer &iftadbouder zells
ze*



VF. REÏNIOBB NEDERLANDEN.
25>
zodaanige berichten , by wege van bekjaa over hen , aan zyne Majefteit zoude hebben doen toekomen, daar zy in dien prins al te veel kennis van haare Staatsgedeldheid en ver* knogting aan de betrekkingen, waar in dezelve hem ten aanzien yan haar lieden fteldcn moesten verwagten, dan dat zy hem in dsat zouden kennen om eene diergelyke ftap te doen , waardoor, naar hun inzien, de gron* den zouden worden gelegt tot een Systhema, 't welk, indien het, toegedaan wierd, nauwe.. Jyks den blooten naam , en het fchynbeeld van Soevereiniteit voor hen zoude overlaad ten."
.. Z. Was de inhoud van deeze Brief met al. gcmeene Steramen ter Staatsvergadering c0ed." gekeurd f
V. Neen, de Heeren van de Ridderfcha* en Edelen hadden verklaard, dar, daar zy in geenen deele toegedemd hadden, tot het neemen van zodaanige benuiren, als by den Brief van den Koning van PruUfen bedoeld wierden, zy mitsdien ook de beantwoording van denzelven aan de verdere Leden van gtaj
L 7 g'c-



554 GESCHIEDENISSEN DER
geheel overlieten , zonder 'er zig mede te
Willen bemoeien. ■ Het was in deeze
zelve maand November dat de West Indifche Maatfebappy goedvond , aan de Algemeene Staaten om een onderftand van drie Millioenen te verzoeken, of de vryheid van die fomme onder vry waaring van Hunne Hoog Mogenden te mogen ligcen, met eene Jaarlykfcbe onderftand van honderdduizend Guldens, tot voldoening van de-Renten, en aiTosfrng van de Hoofdfomme. Daarenboven wendde zig genulde Maatfchappy ook tot de Staaten van Holland, ter onderfteuning van dit haar verzoek.
Z. Aan deeze verzoeken blykt dat het die Maatfchappy, in deezen tyd, mede nier al te voordeelig gegaan moet hebben. Doch hoe ftonden thans de zaaken met den Keizer.
V. De Keizerin van Rusland gaf om deeze 'tyd aan de Algemeene Staaten te kennen, dat zy niets vuuriger wenschte, d m dat de Gefchillen met den Keizer ia der minne bygeïegd wierden, al waarom zy hunne Hoog Molenden, voor de derdemaal vermaande, om



^EREENIGDE NEDERLANDEN, af
* m hei Hof ™ #«ï*n te vergelyken en »g gereed te toonen , tot de voldoening, welkeden^t-oekw^, en daar door°de ofC Vne»dr^2P en eensgezindheid te Herftel fen , die federd zo lange hisfcBeS de Rêpü. bliek, en het fiofs van Oostenryk had fhnd gegrepen. De Markgraaf de Fehae, Gezant van Trankryk; dit Voorflrel onderfleund hebBende, verklaarden de S;aaten van //ö/w hnnne uiterfïe bevreemding over de ièked woordje onhandigheden, en betuigden V regt daar toe niet de minfte getègeiheid te hebben gegeeven. Dat de geftaadige veran. **ng of onzekerheid ten aanzien der 0"dcr handelingen, in geenen deele van hunnen kant alleen gekomen was , hoewel z-ulks, gevoegd by de onveranderde natuur van hunne Regeenngsvorm, de oorzaaken van ze> veele ver. traagingen waren. Dat het aan zyne KeizérTyl keMaJCfte.tzekerlyk bekend^, dat in hu* Gemeenebcst zodanige StaatsbeQuiten , waar. eendere Provintie haare vrye wel overleg toeilemmmg moetgceven, onmogeïykzofchieIvk genomen konden worden, als in andere
Re*



25Ö GESCHIEDENISSEN DER
Rcgeeringsvormen. Dat zy intusfchen om aan zyne Keizerlyke Majefteit eindelyk nog het ui* terfte bewys liunner neiging tot de Vrede te' geeven, nu voorloopig de Punten mededeel' den, welken zy nog wegens Maajlricht en deSchelde, den Bondgenooten ter inwilliging wilden voordellen , in die verwagnng dat die dezelve zouden volgen. Doch by aldien deeze hunne ten uiterfte welgemeende pooging en infehiklykheid vruchteloos mogte uitvallen, vermeenden hunne Edel Groot Mogenden, zig op deeze wyze voor het oog van geheel Europa, tot op het laatfte oogenblik geregtvaardigd te hebben. De Onderhandelingen tu:fchen den Graaf de Mercy, Keizerlyken Gezant te Parys, en de Heeren Lesteyenon yan Berkenrode en Brantfen, Gezanten van de Algemeene Staaten, namen hier op een begin, waar op de Oorlugstoebereidzclen in de Oos. tenrykfche Nederlanden aanftonds . opgefchort wierden, en men kwam kort daar na over een in eenige voorloopige Vredesvoorwaarden welken tusfehen de wederzydfche Gezanten getekend wierden , en waar by hoofdzaakelyk aan



VEREENIGDE NEDERLaNde^ ^f
Keizerlyke Majefteit, voor eene ver£^dmg, ten opzrcht van Maajlrkht en deszelfs
lTt:ï rromme - *** -2
^n Cn honderdduizend flWto^ GuU
t!f"Z,g'de ^rdere fonnne wel! f t0£ voIdo«mg van den eisch des Kekers boven e /ast te HoUarUVcke G^ltm[ ^ voraerd wierd. b
witJVaren ^redesvoor. W'™d!""MrdMzi«vana,,e(ieprovi„tie„?
*T7' Friesland keurden de-
OP Let benoemen van eene ConnnMe , t0. Onderzoek, wie de bevelen gerekend llad ' o>« eene zaak, fadiervoegc, als de VredJ voorwaarden ingerigr „ren, te „ J«* *en Nogd.ans wierd den IJr oebir, £ * A'f' "eenc S™<™ door vier Provin ien ™,ne!vk e^, ««o,/,,; '
d ?:„'v v,crreling der
' l;,tM™"' Doel, de Ridderfctap
» na.



fc53 GESCHIEDENISSEN DER
„ nadien veele der Bondgenooten niet fchenen „ te kunnen beiluiten den Keizer met magt ,, tegen te gaan, zy uk dien hoofde genood„ zaakt waren, in het koopen van de Vrede,
l roe te moeten ftevnmen." De Vrede
zelve volgde hier op , den 3 November, als wanneer dezelve te Fontainebleau van wegen den Keizer, door den Graaf de Mcrcy Argenteau en van wegen den Staat, door de Heeren Lesicvenon van Berkenrode en Brantfen getekend wierd, onder bemiddeling van den Koning van Frankryk, wiens Gevolmagtigde de Graaf van Vergennes, die Vredeverbond insselyks ondertekende. - By dk Vredeverbond bleef de Schelde ten voordeele der Republiek gefloten, als mede de beide Kanaalen , het Swyn en Sas, volgens de Artikelen van de Munjlerfche Vrede van den Jaare ifi#. Voords ftonden de Staaten aan Keizer Jofephus af, de Forten van Lillo cn Licfkemhoek , als mede die van de Kruisfcluins en Fredcrik Uenrik\ benevens eenige Dorpen en Qéhugtèn in Braband. Zyne Keizerlyke Majefteit ftond insgelyks eenige Dorpen m de Algemeene
StfU-



VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 259
Staaten af. en inzonderheid van zynen Eisck op de Stad Maaflrkht, het Graaffchap Fromhoven, de Ambagten van St. Seryaas, en het Land van Oyermaaze, mits hunne Hoog Mogenden ter vergoeding hier van de reeds 'genoemde fomme van Negen Millioenen en vyfhonderdduizend Guldens betaalden, benevens nog eene fomme van vyfhonderdduizcnd Guldens, voor de fcbade die de Keizerlyhe Onderdaanen by het onder waterzetten der folders, als anderszins, zo in Vlaanderen als Erabcznd geleden zouden hebben, enz. ' Z. Deeze Vrede heeft dus den Staaten vi* wat geld gekost, zonder dat ik merken kan, dar zy 'er groote voordeden door verI- regen' hebben, want de Schelde had voor honderdzevenendertig Jaaren al gefloten geweest , en de kleine aanwinst van eenige gering Dor. Pen kan, n,yns bedunkens , weinig baaien bv het verlies van zulke aanzienïyke Forten als aan den Keizer afgeftaan waren.
V. De Oorlog zoude egter, m de omftandigheden waar in den Staat zis deeze tyd 'tevond, nog oneindig nadeeleer hebben kun-
nen



26*0 GESCHIEDENISSEN DER
nen wezen dan deeze duure Vrede, en dus hal men van twee kwaaden het beste moeten kiezen. Daarenboven is de Vrede altoos verre boven den Oorlog te waardeercn, inzonderheid in een Gemeenebest, dat meer tot den Koophandel dan wel tot den Kryg gefchikt is. Doch laaten wy hier van aftrappen, cn liever tot het vervolg van
onze Gefchiedenis overgaan. Nog maar
twee dagen, na het tekenen der Vrede met den Keizer, wierd te Fontainebleau , door de ieverige poogingen van den braaven Franfchen Staatsdienaar , de Graaf de Vergenncs, een verweerend Verbond, tusfehen zyne Allercbristelykfte Majefteit Lodewyk de Zestiende, en hunne Hoog Mogenden de Algemeene Staaten , gefloten en getekend. Eene Verbintenis naar welke veelen hier te Lande, reeds lang gewenscht hadden , doch die door anderen menigwerf gedwarsboomd was geworden, en waar van nu, toen dezelve gefloten was , by den eenen als van een ten uiterite voordeelige zaak voor de Republiek gefproken wierd, terwyl den anderen dezelve aanzag, als tot bederf van den Lande te zullen ikekken , ter-









VERErNIGDB NEDERLANDEN. £ÓI
Wyl de Gemaatigdfr.en1 van gedachten waren, dat de verpligting die men federd eenige Jaaren aan de Edelmoedigheid van het Franfche Hof bad , niet dankbaarer beloond had kunnen worden, dan door ons meer en meer met en aan dat Hof te verbinden.
Z. Wat was 'er by dit Verbond wederzyds bedongen ?
V. De Koning van Frankryk en de Algemeene Staaten beloofden elkander, 20 veel in hun vermogen was, alles te zullen toebrengen tot hunne zekerheid, door zig over en weder te be. fchermen en te bewaaren, by die gerustheid, vrede en onzydigheid, zo wel als by de tegenwoordige Bezittingen hunner Staaten, Domei. rien,Voorrechten en Vryheden, cn de een den ander te beveiligen, tegen alle vyandlyke aanvallen, in welk Waerelddeel zulks ook zoude mogen zyn. IngevoJgen hier van zouden de beide hooge Verbondelingen beftendig en met elkander werken, tot behoud van de Vrede, en ingeval een van hen gedreigd wierd met eenigen aanval, zoude de andere aanftonds zyne goede dienften aanwenden, om Vyand-
Jyk«



GESCHIEDENISSEN DER
1 ykliedcn voor te komen, en de zaaken tragten te rug tc brengen tot den weg van vergeJyk. Doch ingeval zulks niet mogt kunnen helpen , vcrpligtrun zig zyne Allerchristelyklte Majefteit en de Algemeene Staaten, van na af aan, elkander wederzyds, zo te Water als te Land te onderfteuncn. Ten welken einde de Franfche Koning , aan de Republiek leveren zoude Tienduizend Man te voet, Tweeduizend Ruiters, benevens twaalf Oorlogfchepen en zes Fregatten. Zullende hunne Hoog Molenden, daar en tegen, ingeval van eene Zeeoorlog, of wanneer den Koning vyandlykheden ter Zee aangedaan wierden, zes Ooriogfchepen en drie Fregatten leveren , dcch in zaake van eenen aanval op bet Grondgebied van Frankryk, zouden de Staaten , bun. Contingent van Troepen, voldoen in Geld» ten zy hunne Hoog Mogenden verkozen zulks daadelyk in Manfchap te willen doen, welkers begrooting dan zou geleideden op Vyfduizend Man Voetvolk, en Duizend Man Ruitery. De Mogendheid welke de hulp zoude «even, het zy in Schepen of in Krygsvolk , ö zou •



VEREENIGDE NEDERLANDEN. £6*£
Zoude die bemalen en onderhouden, overal, waar zyn Bondgenoot die noodig zoude heb', ben, welke verpügt Z0L1de zyn, dezelven var» al het noodige tc voorzien, tot dezelve prya als of ze zyn eigendom waren. Het bevel' over die Hulpbenden, of Schepen zoude «taan, onder hem, die dezelven Commandeerde en zoude niet afzonderlyk of anders kunnen'**, bruikt worden, dan in overcenftemming van den gezegden Bevelhebber , doch met op. z.cnt tot deKrygsverrigtingen, onderworpen zyn, aan de Bevelen van den Opperbevelhebber der Mogendheid van wien de hulp gevorderd wierd. Ingeval de bepaalde hulp niet voldoende mogt zyn, zoude men dezelve, natydsomftandigheid vergrooten, cn elkander zelfs des noods met alle magt onderdennen , hoewel hierby uitdrukkelyk bedongen was, dat het Contingent der Algemeene Staaten, in Land. troepen, niet boven de twintigduizend Man Voetvolk, en vierduizend Ru.ters zoude beloopen. Wanneer een Zeeoorlog verklaard zoude worden, waar in de beide Bondgenoo. ten geen deel namen, zoude men zig egter



S04 GECHIEDENISSEN DER
W'ederzyds de vryheid van de Zee guarandee* ren, volgens de Grondregel: dat de Vlag yan Vrienden , yyandlyke Koopmanfchapp en behoud. Indien het gebeurde dat een der beide Hooge Bondgenooten , in eenen Oorlog mogt ingewikkeld worden, in welke de andere genoodzaakt was ten eerften deel te neemen , zouden zy onderling de Krygsverrigtingen lidlikken, die zy noodig zouden oordeelen om den gemeenen Vyand albreuk te doen , en bem tot Vrede te noodzaaken. Zullende de eene Bondgenoot zonder den andere zig niet kunnen ontwapenen , eenige voorflagen van Vrede of Stilftand van Wapenen ontfangen , dan eenftemtnig en dus ook den een zonder den ander geen Vrede met de Vyandlykc Md» gendheid kunnen fluiten, dan op een eenpaangen voet. Voords beloofden de beide Mogendheden , zig in 't toekomende in geen Verbond of eenig engagement, van welke natuur ook, te zullen begeven, welk direct of indirect, met het tegenwoordig Verbond ffxydig zoude zyn, en zyne Allerchristelykfle Majefteit, cn de Algemeene Staaten behielden aan
Zig



BENIGDE NEDERLANDEN» &6%
Zig de Vryheid, om gezaamentlyk zodaanige Mogendheden te benoemen , a's zy dienftig zouden oordeelen, om in het tegenwoordig Verbond deel te neemen, en toe te treedei * Eindelyk was men, om zo veel te beter de goede verftandhouding en eëndragt tusfehen de beide Volken te bevestigen, overeengekomen, dat, tervvyl de Uooge Bondgenootcu Onder zig een Verbond van Koophandel maakten, de Onderdaanen van het Gemeenebes: in Frankryk , ten aanzien van den Koophandel en Zeevaart, als de begujiftigfte Natie zouden behandeld worden , zo als men ook in de. Vercenigde Gewesten doen zoude ten opzichte van de Onderdaanen des Fianfchen Konings.
Z. Waren 'er niet nog afzoaderlyke Artikelen by dit Verbond gevoegd ?
V. Ja , en zy beftonden uit de volgende vyf. Voor eerst, zoude de eisfehende Mo-, gendheid, indien zy de hulp buiten Europa. zoude willen gebruiken, op zyn langst binnen de tyd van drie Maanden, daar kennis van moeten geeven. Ten tweeden, wierd duizend
XV. DEEL. M MM



fi65 GESCHIEDENISSEN DEP*
Man Voetvolk gewaardeerd , legen tiendu*.zend Hollandfclic Guldens, per maand, en duizend Ruiters tegen dertigduizend dierge- 1 lyke Guldens, per maand. Ten derden zouden, zo wel de Koning van Frankryk, als de Al»1 gemeene Staaten, getrouwclyk liet welzyn ers 1 den voorfpocd van den een cn den anderen bezorgen en bevorderen, met alle onderftetf* 1 iring , bet zy in raad of wezendlyken by 1 lland, by alle gelegenheden en ten alle tyde , , cn kunne toeftemming niet geeven aan eenige: Onderhandelingen , welke nadeel of fchadc: aan de eene of andere party zoude kunnen toe» brengen , maar zy zouden dezelve verbrecken en afwenden, en eikanderen wederzyds, met' zorgvuldigheid en opregtheid daar van berichr geeven, zo dra zy daar kennis van zouden 1 bekomen hebben. Ten vierden kwam mem «itdruklyk overeen, dat de Guarantie, waar Van in 't Verbond melding gemaakt wierd, dei fchikking zoude bevatten > welke gemaakt was,; onder de bemiddeling van zyne Allerchriste-: lykftc Majefteit, tusfehen den Keizer en de Vereenigde Nederlanden. En ten vyfden,
zou«



VERËENIGBE NEDERLANDEN. tS? Souden deeze afzonderlyke Artikelen dezelfde kragt en vermogen hebben, als of zy ge. voegd waren in het Verbond zelve. De Sö trretaris Tinne, welke het-bovengenoemde' Verbond van Vriendfchap tusfehen het Ütf van Ferfailles, en de Algemeene Staaten' Ban hunne Hoog Mogenden overgebragt had Wierd door Hoogstdezelven met een gouden
Eerpenning en Keten vereerd. , EenWz
tyd laater wierd de Generaal Graaf deMaiL T> d00r de Algemeene Staaten, op Voor«el van den Prinfe Erfftadhouder, aangefteld tot Gouverneur van Breda, in plaats van den 'Generaal Amoud Joost, Baron yan der Duin, Vryheervan Maasdam, enz. die dit aanzienïyk Gouvernement door de dood ontruimt had. - Veel gerucht maakte , om deeze tyd -een toelegen Complot, het zy waarofvalsch om den gewezenen Veldmaarfchaik j Hertoi' m mmmm welke zig toen te Aakel ■ophield, van zyne papieren te ontzetten. Ver fcheidene-Perfoonen zaten dieswegens i„ de" gemelde Stad in hechtenis, doch zekere nncaan de^Genies, die men voor deJ M z veor.



268 GESCHIEDENISSEN DER
voornaaraflen aanlegger hield, was het ontvlucht,
i- Z. En wst was eigentlyk van deeze zaak waar over zo veel gefproken en gefchreven wierd V
V. Ik zal 'er u zo veel van melden als tot myne kennis gekomen is. De Rechters van Aaken hadden aan de Regeering van Dordrecht overgezonden zekere Artikelen , uit de Ondervrr.agingen en Antwoorden van hunne gevangenen getrokken, verzoekende dat op de gezegdens en daaden, daar in vervat, de Heer de Gyzelaar, Penfionaris dier Stad, zoude ondervraagd worden, dewyl een der Gevangenen, Baron (TAryos, zoude bekend hebben, gehoord te hebben van zekeren Fa* renchan de St* Genies, dat erne zekere Com« misfie, cn byzonder de Heer Penfionaris de Gyzelaar , den gewezenen Veldmaarfchaik van zyne Papieren zogt te berooven. In ge», melde Ondervraagingen wierd ook gewag gemaakt van tweehonderd Ducaaten , betaald op de Assignatie van den Heer de St. Genies, door den Bankier Belir FUes% Ten opzich ! tQ



V E R E E N / GD E NEDERLANDEN, 25?
'e va'ti het tafte vernam men es;ter g genoemde St. Géitts iii. ■ •■ nis .„ „ , l ' ' "s SelJTuikt met ken. " en 0,riCT ge»8 van den Sonverein m . - en „etterende de MÉ^g^S Hek regens dcn ^ „aar toe „/^
geulen retzen ffad moeten doen, en voor <ie2e.ve„,z„a,sreJcIj,I;w ^ ™
m eten „orden, en dat dna ha
welk hy, zonder eeni, »e|,eim l,„ I J EiVr jfWj i , " stremt, by den Ban-
.e™ m , laatst dcr Maa„d Nü *9*S was voorgevallen
ge™!"' ^ dÖOr Vei'*heide-
een Regest doen tekenen, inhoudende «n Verzoek aan de Fd^ r
peering dier Stad „ , " Agtbaw' ' ■ . b r SCad' om Heer ^
M 3



tg$ GESCHIEDENIS SEN DER
Saniheuvcl, Colonel der Sebuttcry aldaar, de Raadplaats, opengevallen door de dood van den Heer yan Alphen te doen bekleden, , als een Man in wicn zy , volgens de woor- . den van 't Rcqucst, zouden vinden een van i die cordaatc Volksvertegenwoordigers, die de j waare belangen en wezentlyke Regten van : Stad en Burgery zoude helpen handhavenen■: en uitöeflenen, waar van Ily reeds, als Vertegenwoordiger yan dat gedeelte der Burgery*: aan wien de beveiliging der Stad, en verde». dking derzelver Voorrechten was aanbevolen, zp" veele overtuigende en ontcgcnfpreekelykl blyken gegeeven had. Doch eer dit Verzoek-1 fchrift nog wierd ingeleverd, was de Schutte^ ry op den Poelen faamen geroepen , alwaars dezelve, door den Kapitein Bylevehl en del Luitenant &oorberg,vM naam van verfcheidev ne aanzienlyke oude Leden van den Raad ,. wierd te kennen gegeeven, dat de perfoon vai den Colonel yan den Santheuvel aan zeerveefc Leden van de Vroedfchap aangenaam was eni dat men dorst verzekeren, dat denzelve tot SUad der Stad Lcpicn zoude verkoren wort
den,».,



„ flaan.» Dit Vnn'rt', ""era"S 9»'-
'•eden dor V II f™d £S<« ^ de
gen het zelre 0D , '1, kmaKtt leopgeheide.d^Jf'.^fr..^-^'^,fte. wierd de toefr 1 Zwoord zyn.
Re,„e".Z^V"' *et zelve ook rrrff« . ° n,een' voords wierd
«nvagring VMde val'2 ln ^ zekere *« «deinen ^gg d°
P»Jfte Leden van den E,!d f 'Z™8' der W «PW genoegen da , bCd'TOke" "»
totT ™ d£n e*"el «mi ^ 2. Maar



i?2 GESCHIEDENISSEN DER
i z. Maar wierd de Colonel tot Raad in de Vroedfchap verkozen ?
V. Ja, zyne verkiezing had den 3 December, daar op volgende, plaats. Onderuis-
icben hadden de Staaten van Utrecht ra de zaak der Stad Wyk te Duurjlede, den 9 November het volgende befluit genomen, ,, dat jl die van Wyk, binnen agt dagen, ingevolge van het .Reglement van 'c Jaar 1674, eene nadere benoeming van BurgemecsteZ fe* cn Schepenen aan zyne Doorlugtige i Hoogheid moeseen zenden , nevens een
gevoegde lyst van de Raaden dier Stad be Heeren Edelen verklaarden ten fterkftéii de onbevoegdheid van die van Wyk tot het beraamen en in trein brengen , van ee M Scedelyk Regeèrings Reglement , buiten bewilliging of oarooy van de Leden van Staat en toonden daar by, in V byzonder aan, d t de Ridderfchap reeds-van den Jaare *$^arj het recht gehad had in de Magiilraatsbcftellmg d Stedeir, houdende ^ven dien het doen beëdigen, zo als zulks u Wyk gefclnedwas , * fmaakende naar fièkUl^ en begeerendo
oa 41-



VHREENIGDE NEDERLANDEN. 2?B
daarom het zelve gefield te hebben, in hünden van den Procureur Generaal. De Gecligecrde Raaden voegden zig ten eerften by dit * befluic, doch de Steden Utrecht en Amsrü foort namen het zelve over, om 'er ter naaste Vergadering derzelver gevoelen op uit te brengen. Tervvyl dit ter Staaten Verga¬
dering was voorgevallen, had men te Amersfoort voornoemd een zwaar oproer gehad, by gelegenheid dat twee Compagnien Schutters afvuurden , waar door eenige bewegingen , tusfehen verfcheiden Schutters en de Soldaaten van de bezetting , waren voorgevallen. Hier by lrad een Soldaat een houw in 't hoofd gekregen, eenen anderen was het Armbeen door-* gehakt, en nog eenige andere wonden toegebragt geworden, tervvyl een derden een houw ter regterzyde van het hoofd ontfangen had Zo dra zulks door veele andere Soldaaten vernomen was, vloogen zy gelykerhand heen om de Patriotten [zo zy door hen genoemd wierden J op te zoeken., hakten op elk die zy \n Uniform gekleed ontmoetten, j t zelfs op d& huizen, waar in zy dagten dat hunne vyaudeiv M &



47^ O F S-C H-TKTJ EUTS SE K ÏTE R
gevlngt waren, waar van ook verfcheiden cfè glazen ingcflagen wierden. Veele Burgers wierden in dit rumoer ook gekwetst cn n»f deren geflagen. De Officiers konden ben niet dan met veel moeite tot bedaaren brengen», en naar hunne Kwartieren doen keeren. Den. volgenden dag, den i November naamelyk, begon het fpel weder als daags te voren. Een Soldaat wierd gekwetst, waar op verlekeidene Soldaaten een Burger aanvielen , die zyr eeni^e wonden tocbragten , en wierpen, wegmei fteenen in de glazen van een huis,waar in den gewonden , de vlucht genomen had. Daarenboven rigtten zy nog veele andere ongeregeldheden aan, welke egtcr eindelyk door de geduurige Rondens geftuit wier^ den.
Z. Het is zeer te laaken dat een Krygsbezetting , gefchikt tot verdeediging der Bur» gery , zig aan zo veel geweldaadige buitenfpoorigheden fchuldig maakt. Doch wat was. de eerfte aanleidende oorzaak tot deeze on* »ist geweest?
V..ZH*ks kan geenszins bepaald worden,,
da»



V E R E B N*f G D g g D E RL AND S Ni *
dewyl men uit cenzydige voor „
»« opmaafeen. _ Be Re.eéri° Wel
Prins Erffladhonder eenenl ,J™
Hooghetd,in p|aats van „ithaare,,„,,' 2J'"e Eelven overgeleverde benoemin n ■eren en Schepenen ,e ve* Jl deel „ad knnnen goedv,,(] '» ^
a?k by de Staaten v..n Vtreci ,!° ^ *« zy veel eer ^ Z^T^' nooglteid, indien „y ^ ï£j*$f denkingen op de toegezonden» ,
dezelve „atmndyk , « de Lebben geopperd, ,e„ end " " 2? te (lellen, om uit kra«t van h fiailt
T,t, r,ve„ 20daaiir;t:;:r;r:r
men, als met de Rechten der w 11,
eenigzins beOaan ar 02eeM kondd worden. Verzoekende dns 2" Ejne Hoogheid om „it lïfc£L*£*,' henoeming, de verkiezing ZbuZ ^



„,5 0I.SCH1EDÏNI5SEH DE*
doen. Dod, op dit verzoek wierd, gelyk ligt t denken was, weinig acht geflagen. Midlerwyl hadden de Heeren Staaten vao ƒ W, den Heer n M,.i»r»v«»*. » «( aangefteld tot haaien Raadpenfionans m L,., van den Heer J>, » dlf: van dit gewigtig Au.pt vrywilhg afftand geTan had De eerstgenoemde Heer had van driaa.et-soaf.nretveeilof.alssecret,.
riTvan Zeclani, den Lande gediend, en z,g "oor zyne Staatknndige Schriften een groten roem verworven gehad. r
Z Waar bevond zig thans de Heer Erfflad, houder met zyne Hoogvorftelyke Famieije ?
V Deeze Doorluchtige Perfoonen on.hrddell zi. thans meest in de Provintie Fr,***
„e keer n^ar het Landfchap gedaan, e , inzonderheid bet Vlek UW* „waar by Hoogstderzdver aankomst , den t November , vry wa, verwantngen en hoog. a de ongeregddheden plaats geha d » dit Vlek hadden , eeven als op anoe.e ^n van ons Vaderland, de vonken van



VBRKENIGDE NEDERLANDEN, Mg
tweedragt, tusfehen eenige Ex.rceerende e, met Exerceerende Burgers, ilderd lang onder de asfche gefmeuld, hoewel nogthans by ge. Jegendheid van 's Prinsfen komst, de eendragt onder hen wederom fchecn te vvil'en beerfchen, doordien de Bcwooners in de onderfcheidene buurten , 20 met het oprichten van Eereboogen als anderszins, zi* vereend den om hunne blydfchap aan den da, te kT. gen , wegens eene , aldaar zo zeldzame •£ taents, dat een zo groot aantal aanziende Perfoonen binnen dat Vlek zouden overnam, Om nogthans zo veel mogelyk het pleegen van ongeregeldheden voor te komen, was de Landdrost, Graaf van Beiden, daagS tc vooren aldaar aangekomen , en had de heiJzaainite bevelen , ter bevordering van de algemeene rust gegeeven, en de Ingezetenen tevens verzekerd , dat alle buitenfpoorige Freugdebe. dryyen door hunne Hoogheden, niet yoor waare blyken yan genegenheid befehouwt, maar ten uiterjlen afgekeurd wierden. Kort na de aankomst van den Heer Landdrost, omfin.hv eene Deputatie uit den Krygsraad van het°al.
'M 2? daar.



$7$ GESCHIEDENISSEN DER
daar vryvvillig opgerichte Exercitiegenootfchap » het welk ernftig verzogt de eer te mogen heb'ben, hunne Hoogheden,, by Hoogstderzelver aankomst, onder de wapenen te mogen ontvangenden tot aan het Logement te geleiden, met oogmerk om daar door hunne toegenegenheid voor hunne Hoogheden te doen blyken, het welk door den Landdrost cgter niet toegedaan wierd, dan onder verzekerde toezegging , dat naauwkeurig zoude worden ge» zorgt, dat niemand der Leden van dit Genootfchap, van eenige, veel min fcherpe Patroo» ncn, voorzien zoude weezen. Wanneer hunne Hoogheden aan dit Vlek genaderd waren * wierd het Genootfchap van Wapenhandel, niet weinig in de uitvoering van bun voorncemen verhinderd, door fommige niet Exerceerende Perfoonen , tnecrendcels uit Schippers er* Scheepstimmerlieden beftaande, welken metZagen , Bylen en andere Gcreedfchappen voorzien, een buitenfpoorig geraas maakten, en met veel beweeging en gedrang, rondom* de Koetzen, wair in hunne Hooglied en gezeten waren, danften en fprongen j. tusfehen de in
twee



XV.JD.pJ.vj






«we Gelederen gefchaarde Schutters, diedatfi
^^^^^^
I ve™ ', de «'^rakkelyktle « „iendlvk^
Schoo,e„ gekoot, ;„'0n;;i;f;3ar-^
vernam men dat een (lil en bedaar,! I ' «•elke 2ig „immcr met. *™Se2ete,v
bemoeid, en alieen a!s bedaard^ '" had omW ^Q • ül-r-iaaid aanfehomver
•»rf<H de meemgtê aanwezig was gevveesr eene rampzalige wyze doorfchooÜ w, °P' worden, en dus het droevig *~ deeze onderlinge woede ^ U^ o{rer> van
**** ketenen ÏÏL^S^ & ingezetenen geweest was0.



2§0 GESCHIEDENISSEN DEK.
Dit voorval veroorzaakte, gelyk gy ligt denken kunt, eene algemeene verilagenheid, de Elydfchap der Meppelaars was- ten eenemaai Beëindigd, en hunne Hoogheden betoonden, inet de daad, zeer veel deel tc neemen in het droevig lot van den gefneuvelden, als mede van zyne Weduwe en twee Kinderen, die rykelyk, door Hoogstdezelven, begiftigd wierden , om hen zo veel mogclyk over het verlies van bunnen Man en Vader te troosten*
Z. Dit Geval .trekt al weder tot een blyk, welke wrange vruchten de heillooze tweedragt
kan banren.
V. Ondertusfchen was in de Stad Utrecht, ook weder vry wat te doen geweest. De Gecommitteerden en Geconftitueerden aldaar hadden goedgevonden, een nieuw adres aan de Regeering over te leveren, waar in de kragtdaadigfte poogingen aangewend wierden, om te beletten, dat de punten der Stadshuishoudelyke Regeering niet onderhevig gemaakt wierden, aan de voorgcflagene onderbandeUng met den Stadhouder, waartoe de Vroedfckap met meerderheid van (temmen , den



VEREENICDE NEDERLANDEN. jgf
5 December befloten, en dus in het Voor. ftel der Edelen, om eene onderhandeling met den Stadhouder, nopens het Concept Reglement, te houden tot me.kc!y!c misnoegen "der Utreehtfehe Burgery, bewilligd bad. Ondervvyl wierd den l8 December, des avonds aa„ de lunzen, in alle de Wyken of Compa*. men rond gezegd, om den volgenden dik s morgens tegen aebe uuren, elk op de afzon, derlyke loopplaats zyner Compagnie te verfchynen , en men bleef ook niet in ^ebreke om dien dag op te komen. Zo dra men volkomen vergaderd was, wierd aan élke Couipagmc een nader Adres aan de Vroedfchap voorgelezen , bet welk een tweeledi* verzoek mhield, voor eerst op deezen zelfden dag te willen voldoen aan het voorige Adres betrekkelyk tot de bewilligde onderhandeling met den Stadhouder, en ten tweeden dat het tusfehen den Raad en de Burgery, nu reedsvereffend Reglement van Stads byzonder Re. gecrmgsbeftel , nog op dien zelfden damogt vasrgefteld, afgekondigd en binnen drie Maanden , daadeiyk heëedigd en werkftelli*



(tSUl CE S CIIIE DE NI S S B N D ER '*
gemaakt worden. De Inhoud van dit Adres door allen goedgekeurd en toegeftemd zynde, begaf zig ieder Compagnie naar de Neude, alwaar weder de algemeene Verzamelplaats was, en van daar trok de geheele menigteweder tot in de nabyheid van het Stadhuis, alwaar de vergaderde Burgery de raadpleegingen, en het befluit der Vroedfchap,. op het intusfchen ingeleverde Adres, bleef afwagten» By het fcheideu van den Raad , die buitenge» meen lang vergaderd geweest was, wierd aan de Commisfie kennis gegeeven , „ dat dor ^ Vroedfchap verklaarde, met opzigt tot hec „ eerfie Punt , het huishoudelyke van Stads. Regeeringsbeftel betreffende, voor zo ver« re het zelve buiten het, voor als nog? „ ftandgrypende, Reglement van 1674. gclaa„ ten , en als zodaanig by het Staatsrapport „ van 't voorled ene Jaar aangewezen was, dit „ buiten de Raadpleeging en beöordeeling der „ Voorftetnmende Leden te zullen houden. >, Doch wat het tweede Punt betrof, dat het „ daar by verzogte niet alhing van den Raad, a cn deeze voor al geen magt hadde, om zig.
;i bui*



V E REENlGDE NEB ER LANDEN.
„ buiten medewerking der Voorftemmende „ Staatsleden van het tegenwoordige Rede. *> ment te ontflaan." ° . Z. Was dit antwoord wel veel tot genoegen der Burgery.? ö V. Men nam 'er in 't gcheef
lende fcheiden voor de z*«vPn **.
»P nieuw eene Gommis
Heeren Burgemeesteren , me ^ £
te Weggen, tcn c;„de de der Burgery, op haar gedaan Verzoek, S zonder aangaande de twee laatfc Puntert, f„ overweege», en dnar op „aar genoegen te le! teen tnt Verzoek aangenomen zy^e wier!, den Raad andermaal bnitengewoon tegen vier «uren belegd , doch doordien verfcMd«S leden afwezig bleeyen, maakten de tegen! »oor ,g zynde an^bc »'»
o™,ed,geVergaderi„gcenbCpaaldbe„„itc; 2ke,*™W Punten ,e neemen.Dus heiloc* Wtt H? d» volgden dng weder by cc»



2^4 GESCHIEDENISSEN DER
te koineri, ten einde nader raad te pleegcn. De Gecommitteerden en Geconftitueerden van dit befluit kennis gegeeven , en met een verzogt zynde om de Burgery zulks mcdetedeelen, maakten zwaarigheid om aan dit Verzoek te voldoen, cn verzog ten dat de Vroedfchap zelve, door eene Commisfie, dit haar befluit aan de vergaderde Burgers wilde mededeelen, 'zo alsook kort hier op gefchiedde. De Buf* gery, dus in haare denkbeelden te leur gefield zynde, viel het moeielyk om uit elkander te fc'ieiden, en waar toe dezelve niet eer zig liet overhaalen, dan na dat men haar verzekerd had, dat de zaak den volgenden dag bepaald zoude afgedaan worden', waarop" eindelyk de vergaderde menigte , die van 's morgens tot 's avonds ten acht uuren in de' ópen lucht by elkander geweest was, naar huis ging. De Burgemeester Loten van het' Stadhuis naar zyn Koets gaande, was door' de menigte, waar van fommigen zyn Rytuig' vasthielden, byna verdrongen geworden, en' wierd, in de Koets geraakt zynde, door een groot aantal Volks tot aan zyn Huis gevolgd ,4
wor-



-xv.u.jpi.xn
BJEWEGI^GEK TE -^^^^^






VEREENIGDE NEDERLANDen. ^
wordende, wanneer byde trappen meende op te gaan, by den arm gegrepen en gedreigd, doch zyn Zoon töegefchooten zynde, redde hem nog by tyds, zo dat hy met dc fchrik en een ftuk het welk, by die gelegendheid, uit Zyn Mantel gefcheurd wierd, vrykwam,
Z. En wierd nu den volgenden dag het befluit genomen?
. V* Ja > de Vroedfchap verklaarde het verzoek der Gecommitteerden cn Geconftitueer den uit de Burgery, eenvoudig en Jctterlyr toe .te, liaan, doch voegde in hun bedui- de volgende nadrukkelyke verklaaring *er £3 „De Vroedfchap beeft in de kommerlyké' omftandigheid van zaaken , tot voorkoomin» van alle gevreesde en dreigende onheilen& welke niet anders dan de fchroome,ykfl-e Re' volgen, zo voor de Leden van den Raad als van de Burgery na zig zoude kunnen pen en by eene aanhoudende Moering X > de Vroedfchap te dt,gten mf^S geoordeeld dat voor haar niets meer overbleef, maar dat de omstandigheid der za^ vorderde en de Vroedfchap noodzaakte, dén
WiP



£&5 GESCHIEDENISSEN DER
wil der Requestranten cn derzelver Commit*
tenten te doen." De Heeren van deRid»
«derfchap der Provintie van Utrecht van dit •lies onderrigt geworden zynde , namen eenige dagen laater een befluic, waar by zy vcr« klaarden , „ hoe het aan hen toeïcheen, dat dé U tocdragt vau zaaken > binnen de Stad Utrecht, „ door het gebeurde op den 10 en 20 De„ ccmber, [hetgeen door hunne Edel Mogenden een gepleegd geweld tegen het wet. „ tig gezag der R egecring genoemd wierdf >, zodanig van natuur veranderd, «n buiien zyn geheel gebragt was, dat zy oordeelden „ te moeten ophouden , met het benoemen 5, van Gemagtigden, uit hunne Leden , tot „ deby hen voorgcftelde Staacscommhfie, ge' lyk zy verklaarden te zullen doen, tot dat J de Vroedfchap der Stad 'Utrecht haare Publicatie van den zo December, weder zoude hebben ingetrokken." Verldaarende verders, „ van oorueel te zyn, dat het niet raad' zaam ware , binnen de voornoemde Stad j „ weder te vergaderen, en begrepen dat de „ Bondgcnooten van deeze gefteidheid der
,» Pro»



3» worden." ï^even te
Z. Wierd <Jit befluit tier Bldw2Wi.i Staatsvergadering goedgekend d'3P "f
tJe Bo«^gerTooten , 20!lder ^ aan
Vereffening van zaaken in te ™" Jeefe toc
aanleiding te geeven r/ c ? >-l "er t06 » w geeven. De Stad Utrecht nan*
A~ voegden ^ feg tatgemelde Stad verkarde e„er van "f
<™ Vergadenng, élêt dan m de nitetfle „Zl
tehoorde te gefchieden, en het hln
* alles was, om geene „aL5 ' Van
Hog.ebePaa,e„,^t^ror,r;;:s*;
Mogende Gedeputeerden om , , '
,o„d.aake,y,theid,de;;;,: ;;;s ™
op zodaanigen tvd ën »u ue,cliryven,
■Mei Molden vmdv SF ', ^ hUnn6 pleegen, * * *°Ut!en kunncn ««fc



etM GESCHIEDENISSEN DER
Dus fcheen de breuk in de Provintie van Utrecht boe langer hoe wyder te worden, bet geen de rust in dat ongelukkig Gewest niet zeer vorderlyk konde weezen.
V. Ondertusfchen had de Generaal Bentlnck aan de Regeering van IVyk te Duur/lede t den doortogt voor zeshonderd Man voetvolk , het welk uit Holland naar Gelderland moest, verzogt, doch de Régeering wees dit verzoek van de hand , en verklaarde den Genenal Bentlnck, dat, zo lang hunne gefchillen met de Staaten niet waren afgedaan, zy niet konden gedogen, dat Krygsvolk op het Grondgebied van haare Stad, veel min in dezelve kwam, alzo zy beilooten hadden zulks te zullen houden voor een daad van geweld, die zy verpligt zouden zyn met geweld af te keeren. De gemelde Generaal deed hier op, met zyne Soldaaten, de togt over IVageningeu, zonder het Grondgebied der Provintie van
Utrecht aan te doen. In Friesland
was by de Staaten van die Provintie een Verweetfchrift , het welk door vierhonderd I Burgers van Leeuwaarden getekend was, Inge- •
i. >.::,



VEREEEZIGDE **E D E R L EN GE N. ES*
pleverd e„ „ar by betoogd »ierd, tia, de wktezmgder Regeeri,lgsPerl-„01!e„ e4 ym7 recht der Stad Leeraarden was , dat dol
110,1 °f ««*» weie^even » «« dus deOpdrag, va„ deato J^ta leere Stadhouder „„wettig was gefchied, £
M " ^ Hee™ S<-te„ door
l»m oog gezag, dit Voorrecht aan de Burge* ry gehefden te doe,, berftelien en wede l «eeven. Doch de Heeren s,aa,e„ va„ ,rt* Vmi«" **• * verzoek van de hand
«ewyze„,weikben„iteg,erga„,Sch„ie, eenpaang genoomeo wierd . waM
W Vo,'"agten hadden 'er zig te„ flcrk(le„ K.
«en verzet, waar onder de Heer Ceert Lan.
hr, van Bey,na inzonderheid „i,n,umte. "
ze Heer, welke Volman vmWe,tJ»„ 7, w9t Ko rt , è n *^esiaongeradeel
was, beweerde met vee! hevigheid dat J
*S dehBUrêCfy ** ge d r
Recht, haar „,et aheen toekwam.
by het jongfc Regiement Rcformatoir van 2 j-re,74Sb;kragt,gdwa, VW^J
f*"« «■» * ondethonding van dC R.,;Tt,:,,dcr P,,,i



*5© G ï S C H 1' B DB NISSEN BER
Gods Heiligen Naam, bezworen bad, daar hunne Edel Mogenden, ja niet flegts alle Le. i den van Staat, maar ook alle Amptenaaren,., «zig benevens hem, by Eede verbonden bad» ■ den, om niet te gedogen, dat tegen dit Re-. glement gehandeld wierd , en daar evenwel! de Kwartieren van de Zevenwouden, en de.: Steden, na zyn inzien, tegen het zelve gekandeld hadden, zo moest hy, volgens zyne: grondbeginzels, verklaaren in het begrip te: fiiaan, dat de Procureur Generaal van Fries*: land gehouden was, ter zaake voorfchreven % het Recht van de Hooge Overheid te handhavenen, gelykhy, verders, al mede, inge-. volge zyner Grondbeginzels, zig in de hard&i noodzaakelykheid bevond, van te moeten, verklaaren, dat hy de dus gehandeld hebben» de Volmagten als ftrafbaar moest aanzien, eni voornaamlyk derzelver handelingen op diti punt niet te kunnen agten voor handelingen van een wettig gedeeke van Staat. Zig niet alleen het recht Voorbehoudende om zyn gevoelen in 't Kwartiersboek te doen ftellen-ji snaar ook wel ukdiufckelyk de bevoegdheid»
•era;



V-EREEN1GDE NEDERLANDEN. ^
•om zig tegen het gehandelde drr Zevenwon, ten en Steden, en der geenen, die onverhoopt dtt mogten volgen , ter behoudenisf f"F m«*ge Staatsgefleldheid, te mogen lieflen, zo als het Recht der Natuur, de Unie van Utrecht en 's Lands Wetten en Befluiten, hem zulks geboden of toelieten te doen.
Z. Dit waren al vry flerke Uitdrukking gen?
V. De Heer Bepna hield zig hier nog niet mede vergenoegd, maar fchreef, eenige tyd 3aater, ook nog eenen Brief aan den Prins Erffladhouder, aan wien hy al het bovengenoem. de mede voor oogen ftelde, en dezelven met de volgende aanmcrkeiyke woorden, en by. andere zegswyzen floot: „ Uwe Hoogheid w is immers met zo veele tutfteekende Au^n . in myn Vaderland bekleed, om geene andere, " 0ofmcrke»clanom 's Lauds gemeene welzyn » tC beyOTd«en, om de Burgers en Ingezeteren dor Leden cn deeicn van dien by bun*, ne Rechten, by hunne Vryheden, by hun« «fl Voorrechten, het 2y algemeene, het zy
N 2 j



2<ja GESCHIEDENISSEN DER.
„ byzonderc te handhavenen en te befcher-
^ men.
„ Wel aan dan, Vorst! ik fmeek, ■
„ wat zeg Kt'? ik 'eisch van uwe Hoogheid, „ dat Hoogstdezelven zal oordeelen, of de 0 Burgers van Leeuwaarden van een Lid deezer Provintie in hunne Rec'nen benadeeld ,', zyn of niet ? Hier toe neeme ik de vry„ heid, het Vei-wecrfchrift dier brave en ach» „ tenswaardige Burgery, by Copie, aan uwe „ Doorlugtige Hoogheid, by deezen re do:n „ toekomen. En gelyk ik niet twyffele , of s, uwe Hoogheid zal met my toeftemmen, denk „ dan, en denk met Vorftelyke grootmoedigs, heid, dat Burgers, (dat meer is) dat Frie„ fen , en (het geen alles zegt) dat LeeuwaarZ dens Burgery, dat uwe Vorftelyke Vaders „ Stadgenooten , worden verkort in hunne
„ oude Rech;en En om wiens wille?
" Om uwent wille Vorst ! die zo dikwils en "plegtig betuigd hebt. alles voor het be" houd der Vryheid [die in eene votftandige ™ bewaaring der Rechten en Voorrechten b«* * ftaatl voor dit Volk over te hebben. ** „La»



VEREENIODE NEDERLANDEN» £$|
■v Laaten dan thans , 6 Vorst! uwe dsa,, den fpreeken: Iaat gantsch Nederland zien* „ dat ze met uwe woorden overeenkomen. „ Herftel den vryeu Burger by zyne oude „Rechten! Het Staatsbezit van" den Jaa« re 1748, geeft aan uwe Hoogheid genoeg. „ zaame magt, om de Regeering by haare n wem'ge geiteldheid te bewanrcn, ingevolge » het geene als toen door uwe Hoogheids Va„ der is bcfchikt. Is nu aan uwe Hoogheid n deeze magt verleend, e.n worden 'er ia „ het ftuk van Regeering nooit Rechten ge„ fchonken , of 'er worden wedcrkeerig we* „ derom pligten door opgelegd, dan ook is * lier uwe Hoogheids pligt, deeze magt ter » zyner tyd te gebruiken. Zo dan uwe „ Hoogheid met my inftemt, dan verzoek, Vi ja dan eisch ik van uwe Hoogheid , dat 55 Hoogstdezelve ook thans de Regeering „ by haare wettige geffeldheid, dat is by het S5 Reglement Refbrmaloir , en voorige doch m niec veranderde Regiementen bewaare, Vol„ doe dan Doorlngrige Vorst ! aan deeze *i pligten: wat is grooter, wat is aangenaaN 3 „mer



$94- GESCHIEDENISSEN DER
*, mer dan zyn pligt te doen, vooral als het 5, tegen eigenbelangen ftryd!
„ Maar wat zeg ik , tegen uwe belangen ■n ftrydcn ? Neen, 6 Vorst! de Helde van 9, Vrieslands ingezetenen , van Leeuwaar*
dens achtbaare Burgery te hebben, is voor „ uwe Hoogheid en deszelfs Huis van het uit i> tcrfle belang : en zo ooit een daad uwe «, Hoogheid daar in hevorderlyk zyn kan, het „ is, zo waar als 'er een Opperwezen leeft, ,', het is de edelmoedige terug gaave van dit
recht van verkiezing, het welk door den „ wettigen Eigenaar nooit is afgefhan. Het -„ is een bedrieglyk voorwendzel, het welk 3, men misfehien uwe Hoogheid zal voorhoti*
den , dat dezelve , om , zo 't waare, der» ,., zeiver Erven en Nakomelingen niet tc be-
nadcelen, van het Recht van verkiezing in „ deezen niet vermogt af te zien.
„ Men bedriegt U , Doorluchtige Vorst l & door dit fchynfchoon betoog. Indien het s, Recht uwe Hoogheid niet toekomt, indien „, het onwettig is opgedraagen, dan immers
geeft Gy, door de herftelling der Burger-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2Q£
»|yte Voorrechten, niet wettigs weg, dan, immers benadeelt Gy uwe Vorftelyke Kiri
» deren niet." enz. Z. Deeze Brief bevat geen mindere fterkfr
bewoordingen, als het Protest van dien Heer
en zal zekerlyk vry veel gerucht ^
hebben..
V. Dezelven wierd, zo als alle zaaken in dien tyd, van den eenen zeer geprezen, cr* van den anderen hooglyk gelaakt, daarenboven ontftor.den 'er ook weder zoveel nieuwe gevallen, van welken ik u in onze volgendeSaamenfpraaken melding zal doen, dat der* aandacht der menigte niet lang op eene enkele zaak gevestigd konde blyven , dewyl nieuwe gebeurenisfen telkens nieuwe bedenkingen medebragten , fcboon ieder Inwooner van onsheve Vaderland, uit het een en ander, zeer wel bemerken konde dat de aangenaame Vrede en Eensgezindheid, onderons, nog verr* £e zoeken was»?