KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
COLLECTIE-TH IERRY
BRUIKLEEN van de Ned. Herv.
Gemeente te 's Gravenhage
7118 - '35






GESCHIEDENISSEN
DER VEREENIGDE
NEDERLANDEN.






Cr E SCHIEDEN IS SEN
D E 11 VEREENIGDE
NEDERLANDEN.
Voor de vaderlandsche jeugd. ZEVENTIENDE DEEL.
met plaaten en pourtraiten.
TE AMSTERDAM, B7 JOHAlNTNE S ALLART.
»« ö C C X C I,






DRIEENTACTIGSTE GESPREK,
INHOUD.
Oudé Munten te Nimwegen gmrtchn. » «■ Wapenoefening te Hier dm. Foor ft rider Stad Haarlem. Onlust te Delft. Gefchil wegens een Genootfchap van Wapen* handel te Voorburg. — Be minderheid der Staaten yan Friesland vervoegt zis tot de Staat en yan Holland. Beft uit yan Holland deswegens. Verandering in de Wapens op de Busfen der Staatenbodens. iGtffbhtl te Rotterdam wegens het vermeer* deren der Vroedfchapsleden. — Beweeging te Oudewater. - Verregaande woelingen te A 3 hteu*-



€ GESCHIEDENISSEN DE &
Hemden. Verandering der R'geering ah daar,. Voor (ld van de Stad Gorinchcm wegens de zaak van Uev.sden. Ptiblï&t-
■ tie v.'egens de Genootf happen ie Gces. -— Verrigüngen der Staaten van Utrecht te Amersfoort. —~—■ Mislukte pooging van den Heei' yanBeyma- —— Moe ilykheden ie Deventer. <—— Buiten gewoon en Land'
dag der Staaten van Overysfel Qnes»
nigheid te Zwclle, Covmisf.e uit de
Staaten van Holland, nopens het Voor fel
yen de -Stad Haarlem Klcgten en b»-
Jlv.it wegens de Couranten. f Gtfïhü
eyer't vermeerderen der Bezetting in 'sGra-
yenhage. Verregaande moedwil aan
Jut Staaten Vaandel gepleegd, - Voorzorg in vs Hacige tegen V Prinsfen Vtr> jaardag. —— Oneenigfieid ter Staatenycr* gadering over de zaak van Neusden, — Dood yan dm Graaf de Vergennes. — Bef uit der Regeering te Leyden. — Request der Amfleldamfche Burgers aan de Regeering. Overlevering yan 7 zelye. •• Vonnis over den Schout by Nagi Rietveld,—
Be.*



vereenigde nederlanden, Jr
Beknopt Ferhaal van het voorgevallene te /Imfleldcm op den 26 Fehruary> — Oprichting van eene nieuwe Sociëteit te Rotte"/' dam. —• Onlust te Schiedam. Misnoegen tcgens Burgemeester de Greeye. Ferklaaring van den zeiyen. — Gevolg der zaak
yan Uèusden. Oproer te Goes.
Verrigtingan der Staaten van Zeeland. Dankadres aan de Staaten van die Provin-
tie, Oproer te Utrecht. Be fluit der
JRegeering yan Utrecht. Publicatie tegens
laldaadigheden. /Iffchaffing van 'J,
oude Regeerings Reglement te Zwolle. VetM etnderlng der P<egeering aldaar.
J?oon« W^aarde Vader! myne nieuwsgierigheid, om te weeten wat 'er in het won^ derbaarlijke Jaar 1787, in ons Vaderland is voorgevallen , dryft my9 vroeger dan naar gewoonte, weder tot U, om de aanmerkeIjkfte gebeurenisfen van het zelve, uit uwen mond, te yerfraan, dewyl 'er in uie onrustige tyd 20 veel gefchiedde, en alles zo kort op elA 4 kan*



8
GESCHIEDENISSEN DER
kander volgde, dat ik het zelve toen niet geregeld na heb kunnen gaan , daar de eene ge. beurenis, als het wa*re, de andere verdrong v en bynageen tyd liet om naauwkeurig over het een en ander te kunnen oordeelen.
Vader. Ik zal met veel vermaak aan uw billyk verzoek voldoen , en u alles, zo on* partydig als myraogelyk is VQordraagen, laa» fende het oordeel ovsr de gebeurde zaaken
volkomen aan u zelve over, By ge.
ïegenheii dat het Siadhouderlyke Hof zyn verhlyf op het Valkenhof in de Stad Ni zwegen hield, was men genoodzaakt geworden aldaar verfcheidene veranderingen te maaken, en uirgraavingen te doen, waar door men m den grond van 't zelve eene menigte Romeinfche Koperen Penningen vond,van allerhande grootte; en allen ongemeen wel bewaard, en waar van de liandfchrifren nog zeer duidelyk te lezen waren Zy betroffen meest de Keizeren Au* gasïus-, Tibcrius, Nero , Titus en Fespafanus, Eenigc derzelven v/ierden de beide jonge Prinsfen van Oranje ter hand gefield, cn-
der



V'ffR'E'S N I GD 2 KSÜffKt AND EN. '§
de overigen zyn den Heet• Piet-er var Danwie, kundig Liefhebber der Oudheden te Amfteldam, toegezonden. — Ondenusfchen dron* de zucht voor de Wapenöeffening hier te Lande meer en meer door, ja zelfs in de kleinfte Dorpjes en Gehuchten, waar van het Vlek Werden t in 't Schependom van Harderwy.i-, in deezen tyd , tot een levendig voorbeeld ftrekte. Eenige jonge Dochters van die Plaats-, vereerden dus ook aan de gewapende Schutrery aldaar, twee nieuwe Kopere Trommels, by welke gelegenheid een derzelven eene fietlyke Aanfpraak deed, na dewelke de Predikant van Uierden, uit naam- van zyne Echtgenoote, de Schuttery twee Kopere Fluiten tot een Gefchenk overhandigde, zynde de Bosfen reeds door de Schuttery bezorgd. Vootds wierd deeze Plegtigheid ook met een Aanfpraak befloten, Van meer gewigt was
egter het Voordel der Stad Haarlem, den 30 January dezes Jaars-, ter Staatsvergadaring van Holland gedaan, eri het welke in 't. algemeen zeer goedgekeurd wierd. Z* Wat behelsde dit Vooifrd?
A 5 V. Voor



ÏO
GEJCH'I E'D E'N IS'SE N DER
V. Voor eerst, „ dat, ter voldoening aatl hun Edel Groot Mogenclen reeds genomen j, befluit, ten fpocdigflen mogt voordgang ge„ maakt worden , met de daar by daadelyk beraamde Cornrnhfie, tot het onderzoek der ,j paaien van de Uitvoerende Magt , van den Stadhouder, als Kapitein Generaal en „ Admiraal, en het bybrengen der noodige s, ontwerpen en Berigtfchriften, omtrend de „ waarneeming dier Bedieningen en de Pligtca en Voorrechten daar aan verknocht , en 9t dat, daar wegens deeze zaak niet anders 9i overfchoot dan de Heeren, zodaanige Cora» 5, misGe uit zullende raaaken te benoemen,
8, hiertoe, zonder uitflel een dag gefield mogt „ worden," En ten anderen, „ dat mede
9, met den eerflen eene Commisp.e van eenige s, Leden van de Regeering mogt benoemd„ worden, om de thans zo algemeen aange„ voerd wordende bedenkingen omtrend de „ Algemeene Vertegenwoordiging van het ge5, heele Volk, welke volgens de geftehlheid 3, van dit Gemeenebestj alhier zoude behoo-
ren plaats te hebben 5 na te zien, en tevens



V-E'IÏ'3 R'"N~Ï GD E N E D E ttT/A^N D'S N. II
„na re gaan cn te onderzoeken, op boedaa„ nige wyze , ingevolge de Gefte!dheid en.
's Lands waare belangen, eenige algemeene „ grondregelen omtrend-den invloed, weike „ uit hoofde der Regeeringsfonn by Verte„ genwoordiging,onweder{preeklvk aan 'tVolk. 9, toekwam, zouden bebooren worden vastges, ftcld, mitsgaders aan welke biiiykebepaalin» „ gen,die alle twyffeling en regtmaatige argwaan > „ afHiyden korden, dit een en ander onder-
hevig gemaakt zoude kunnen worden , ten „ einde deezc Commisfiè, als in het naruur„ lykst verband ftaande, met die by het Eerfte „ Artikel opgegeeven, even fpoedig als de-
zelve zoude kunnen bepaald s en op de „ uitkomst van beiden, ter zeiver tyd, de „ noodige belluiten genomen zouden kunnen„ worden."'
Z liet wis geen wonder dat dit bi!!?!*, Voordel wierd toegejuicht.
V. MlJierwyl ws te Bel ft iets voorgevallen i dat, vooral in deezen tyd, vry wat opziens. baarde. De Heer iVystel, Lid vaa het gewapend Genootfchap atóifaff; was van Utrecht >.
h Cr itiQi:



S2 GE 3GH I EDEN ISSEN DER
met zyn Detachement thuis gekomen zynde gevat en op het Stadhuis in hechtenis gezet, om dat hy tegens verbod der Regeering, het bovengenoemd Genootfchap, met Trommelflag ingehaald had. Veele der Gewapende Burgercorpfen trokken zig deeze zaak zeer flerkaan, en beloofden onderfteuning aan het Deljtfche Genootfchap. De Belluurder van het laatstgenoemde Genootfchap deed zelfs» den s February, eene Aanfpraak om de Vrouwen en Kinderen der zes Leden tegen welken de Heer Hoofdofficier der Stad verlof om dezeiven te vatten verzogt had, te onderfleunen. Ook wierd werkelyk tot inzaameiing dier Penningen een Busfe gefield, en berichten in de Dagpapieren geplaatst- —— Geen minder ge-fchil was 'er gerezen, wegens een Genootfchap van Wapenhandel te Voorhing opgedicht, en waar in twee Lieden welken tot het vernietigde Exercitie Corps van Mourand behoord hadden, thans- ook dienden, den een als Tamboer, en den ander als Fluiter. Vermits nu dit Genootfchap voor een Oranje Corps wierd aangezien, befloten de Heeren
Staar-



VEREEN I G D E N E D E R I. A N B E N. fg
Staaten van Holland, hoewel niet zonder tegenkanting der Ridderfchap en de Steden Delft, Brielle, Hoorn, Enkhuizen, Edaiu en Medenbük, de byeenkomflen van dit en eenige andere zogenaamde Oranje Corpfen, te Overfchie, liynsburg, Leiderdorp enz. te doen ophouden, terwyl een ander Genootfchap van Wapenhandel {der Patriotten te Voorburg, reeds federd .eenigen tyd de be« fcherming der Heeren Staaten voornoemd, verzogt en verkregen had»
Z. Alle deeze zaaken kondigden nog lang na het herftcl der rust niet aan.
V. Midlervvyl had de Minderheid der Staatsleden van Friesland goedgevonden , eenen wydloopigen Brief aan de Staaten van Holland te fchryven, wiens inhoud geheel tegens over gefteld was, aan dien beruchten Brief van de Meerderheid der Staaten van die Provintie-, waar van ik u in rayne voorige Saamenfpraak gefproken heb. C*J Deeze Brief die door Sis» h 7 co
(*) Zie Nederl. Gefchied. in 't kort. XV Deel, pag. 274. enz.



Ï4 ©£S C HIED E N I S SE N'DE R
co Domve yan Aylya en Coert Lambert van Beyma, beide Volmagren van IFestdongcra» deel, benevens verfcheide andere Friesfclie Heeren, die in hun denkbeeld Honden , getekend was, wierd by fommige Staatsleden zeer geprezen en goedgekeurd, doch door de Ridderfchap en anderen geoordeeld ter zyde ge-fteld te moeten worden, en buiten raadplee' ging gehouden , terwyl weder anderen den.zeiven niet hooger dan voor Notificatie of be* Jkendmaaking hielden. — Terzelver tyd wierd ook by Hunne Edel Groot Mogenden niet alleen goedgevonden de zogenoemde Serviesgelden, welken door hen aan 't gevolg van den Erffradhouder betaald wierd, en op vyfentwintigduizend Guldens Jaarlyks begroot vvierden , in te trekken, maar ook te bevelen van 'sPfinsfen Wapens van nu voordaan , boven alle Plakkaaten, Afkondigingen, bevelen en/,; weg te neemen, en dat der Provimie in derzeiver plaats te {lellen, zo als voor den Jsa* re 174 f, in gebruik wa.i geweest. Daarenboven wierd ook vliet Wapen van Z|j)%if4ooghéiti £-p de Basfen der Staat enbodeus wec^eno»
men,



xvn.B.pl.1.






VEREENIGDE NEDERLAND EN, 15
Bleu, en dat wel zo fpoedig dat den volgenden dag na de Publicatie van dit bevel, reeds agt Bodens met de Wapens van den Staat op hunne Busfen gezien wierden.
Z. Was 'er te Rotterdam omtrend deezen tyd mede niet weder verfchil?
V. Ja, ruim duizend Burgers van deeze aanzienlyke Stad eischten, dat de Vroedfch2p , welke van den Jaare 1627 tot nu toe, uitvierentwintig Leden beftaan had, en door 's Lands Staaten bevestigd was geworden, thans met zestien Leden zoude vermeerderd, en dus op veertig gebragt worden De Groote Krygsraad der Schuttery, die door de Gommiifie van de Staaten, zo als wy in ons voorige Gefprek gemeld hebben, veranderd was , onder* fteunde het verzoek van genoemde duizend Burgers , en zond dies wegens eene CommUfie met een Adres naar het Collegie van Schepenen, en hoewel de Meerderheid'der Vroedfchap in een breedvoerig Berigt aan de Staakten van Holland, het gemelde verzoek van Burgers en Ingezetenen wedcrlegd had, guf gemelde Krygsraads Commune te kennen r
»*. '.Uit



15 GESCHIEDENïSS'EN D'E R
s, dat dezelve zig verpligt rekende, mede te „ werken tot eene grondwettige herftefling , ,y zonder welke men meende dat de rust inde „ Stad nimmer zoude kunnen bevestigd wor* den." Ondertusfchen hadden- veele Schutteren weinig fmaak in dit alles, dewyl fora* migen van meening waren, dat deeze vermeerdering- der Vroedfchap enkel van de nu bovendryvendc Party uirgedagt was om de andere Leden, die nog aan de oude wyze van het Stuatsgeftcl gehegt waren, te overftemmen en dus volkomen de overhand te krygen. Althans een groot getal van wel ruim tweeduizend Ingezetenen die voor de Oranje party waren , tekenden een tegen Request, ten einde de Vroedfchap op her oude getal van vierentwintig Leden te houden. Dit veroorzaakte niet weinig beweeging, de Schuttery en het Genootfchap waren allen in de Wapenen , en de Poorten wierden op het klinket gelloten, daarenboven wierd 'er eene afkondiging tegens alle faameurottingen gedaan, en andere behoor1-yke voorzorgen gedragen. Ondertusfchen



VEREEN I GD E N E D ERLA N DEN. Ï*T
was het Collegie van Schepenen mede voorde vermeerdering van de Vroedfcbap en floeg voor, daar over eene vereenigde Vergaderingmet Burgemeestéreri en Raaden te houden. De Eerfte Burgemeester weigerde egter deeze Vergadering te beleggen, dewyl hy dezelve als onwettig aanmerkte , waar op de tweede Burgemeester zulks deed.
Z. En boe liep deeze Vergadering af?
V. Veertien Leden, welken in de Vroedfchap de Meerderheid uitmaakten, weigerden? dezelve by te woonen, De overige negen Raaden kwamen dus met zeven Schepenen by elkander, en uit die Vergadering kwam het verzoek aan de Heeren Staaten van Hol. land, om het Collegie van de Vroedfcbap tot veertig Leden te vermeerderen , daarentegen beklaagden zig de veertien Leden , insgelyks aan Hunne Edel Groot Mogenden, over deezen Map, weiken zy, in hun Berigt
dieswegen, voiftrekt onwettig roemden.
Terzelver tyd leverden de Geconftitueerdais van veele Burgers te Rotterdam , ook een
Ver-



13 GESCHIEDENISSEN DER
Verzoekfchrift aan de Saaten van Hollavl in > ten einde de Heeren van der Hsm en van der Hoeven , benevens nog zes andere Leden der Vroe^fchnp , uit de Vergadering der welgemelde Staaten van Holland geweerd mogten worden. Doch daar tegen leverden elf Oudfchepenen, een ander verzoek in , waar by onderdaanig begeerd wierd, dat Hunne Edel Groot Mogenden de beiden Verzoeken betreffende de vermeerdering der Vroedfcbap, en bet honden van eenige Leden daar van, buiten de Staatsvergadering, van de hand zouden wyzen. Eenige Burgers en Ingezetenen der nabuurige Sfid Delft vonden ook goed, om zig wegens deeze zaak by de Staaten te vervoegen , met verzoek dat de Vroedfcbap te Rotterdam, van vierentwintig Leden,, tot veerug vermeerderd mogt worden.
Z. Hoe ! dit komt my vreemd voor. Ik kan liat begrypen dat Burgers en Inwooners eener Stad een Verzoekfchrift, omtrend de Jtegeeringswyze van hunne eigene Stad, aan
de



VEREENIGDE N E D E R L A N D I? N. i'j
de Staaten inleveren, maar zulks omrrtnd Je zaaken van eene andere Stad te doen kan ik. zo ligt niet vatten.
V. Uwe opietïcnbeid bevalt my. D Khzonder deeze zaak verder te willen onder* zoeken , laat het u genoeg zyn dat zulks gefchiedde, en dat dit voorbeeld der Burgers van Delft, nog door veele andere Stcdech
gevolgd is geworden. Wanneer de Roti
terdamfche zaak ter Staatsvergadering kwam ,. waren eenige Staatsleden als Dordrecht, Haarlem, Leyden, Gouda en Alkmaar, van dat; begrip dat aan het verzoek van uitzetting van acht Rotterdamfche Heeren voldaan behoorde te worden, doch de meeste andere Leden» en inzonderheid de Gemagtigden van AnfieU dam vonden het van zeer veel gevolg te zvn, dat maar, zo op verzoek van deeze of geene Burgers der Stad zelve, maar ook zelfs van deezen of geene Burgers van andere Steden, eenige Leden uit de Vergadering der Staaten zouden geweerd worden. En wanneer het Request der Delf'fche Burgers in deeze zaak ter Staatsvergadering kwam , en
door



afO GESCHIEDENISSEN DER
door de meeste Leden overgenomen \>ierd,, meenden de Afgevaardigden van Leyden evenwel dat hetzelve rer zyde gelegd moést worden , waartoe Gorlnchsm, en eenige andere Steden mede (remden. ———- In de Stad Oudewater alwaar alles tot nii toe zeer ftil geweest was, begon men thans ook eenige' oproerige bewegingen te befpeifren. Jnzon* derheid was de Burger Societeitskamer, [wanr nien had aldaar ook eene Burger Sociëteit opgericht] eerst Merk bedreigd geworden, en kort daar na op Nieuwj2arsnagt aangevallen, wanneer verfcheiden glazen ingeflagen wierden. De Regeering der Stad deeze bedryven met ongenoegen befchouwende, deed' veel moeite om de Daaders te ontdekken, en liet vervolgens eene ernflige waarfchouwing af kondigen , tegen al het geene aanleiding tot flooring van de gemeene rust zoude kunnen geeven, met vermaaning dat ieder .zig als ftillen in den Lande gedragen, en de Wét» ten en bevelen hunner hooge Overheid en Stads Regeering 'eerbiedigen en gehoorzaamcu zouden,
Z. Was



'VEREENIGDE NEDERLANDEN, £1
Z. Was deeze afkondiging van eene goede uitwerking?
V. Sederd dien tyd viel niets van dien aart meer voor, als het inflaan van nog eenige Glasruiten aan het gemelde Societeitshuis, welke Sociëteit, door de xneeste Ingezetenen van Oudewater, het zy gegrond of ongegrond , als de menige oorzaakwder geüoorde rust wierd aangemerkt. — Van vry meer belang was , het gebeurde te Neusden in deezen verwarden tyd, waarvan wy thans fpretken moeten. Het was den 2 January dat de zes Geconflitueerden der Burgery a'daar, alle de Burgers in de Groote Kerk vergaderen lieten, alwaar hen gevraagd wierd , of zy be« .geerden dat de Regeering der Stad, volgens het oude Voorregt, op heden vergaderd, en -daadelyk na die verandering een vast Reglement zoude beraamd worden, waardoor het oude Graafelyke Voorregt vernietigd, de aanftelling der Regenten aan de Burgery gebragt» en de oprigting van een Collegie van Gecommitteerden uit de Burgery ingevoerd zoude worden. Hier op wierd door -allen



fcï GESCHIEDENISSEN DER
Ja geroepen, waar op de Geconfrltueerdeö de volgenden dag in de Vergadering der Magiftr.iat verfchenem, en kennis gaven van het ^gezegde voorneemen der Burgery, verzoe. ■kende dieswegens de goedkeuring en magti* (ging der Magiftraat, om ten dien einde alles ■in gereedheid te mogen brengen, en byzonder om aüe de Burgers en Ingezetenen by -openbaaren Trommelflag, tegens den zesden Januaj y , op te roepen.
Z. Wierd hen zulks door de Magiftraat gewillig toegeflaan ?
V. Ja, en op dien zalven dag wierd ook door de Geconftitueerden met twee Geregtsbodens, den Stedehouder van den Drosfaatd aangezegd, om gcmelden 6 January, op den Raadhuize te verfchynen, ter beëediging der nieuw aan te ftcllene Regeering, doch deeze Heer geliefde hier aan niet alleen niet te gehoorzaamen, maar leverde Protest in, tegen al het te verrigtene van dien dag, dewyl hy zeide, het zelve aan te zullen merken, als -een aanflag tegen het Gezag der Heeren Staaten van Holland. De Geconflitueerden,
hier



VS H EEN IGSE NEDERLANDEN. 2®
hier dooregter niet afgefchrikt zyndc, voeren ^roord, met door aile VVyken en Straaten der Stad , by openbaaren Trommclflag, alle de Burgers en Ingezetenen van Heusden te* gens den fi January op te roepen , met uitdrukJyke verklaaring, „ dat die gecnen , welken ais dan niet verfcheenen, gehouden zouden worden toe te ftemmen, in alles wat als dan, door de vergaderde menigte zoude befloten en verrigt worden." De zesden January verfchenen zynde, wierd het Raadhuis al vroeg door een Wagt van gewapende Burgers bezet. Ten negen uuren begonden alle de Klok* ken der Stad te luiden, en kondigden alle de Ingezetenen eene buitengewoone gebeurenis aan. Voords wierd 'er tot half elf uuren beurtelings op de Klokken gefpeeld en geluid, wanneer de zes Geconfiitueerden, verzeld van den Secretaris der Stad, op het Balcon van het Raadhuis verfchenen , en de menigte af. vroegen, of her hunlieder voorneemen bleef om met de verandering der Regeering voord te gaan? 't Welk met Ja beantwoord zynde, ■wierdea alle de oude Regenten uit den voo<
tïi



S'4 GÈSCHIEDEWISS'EN D Ê ï.
ïigen'Eed onttlagen, en eene nieuwe Regeè* 'ring verkozen, welke aan de vergaderde me**nigte voorgefteld, en door het Volk met een luidruchtig Hoezee begroet wierd. Kort daarna wierd door de Geconftitueerden aan de vergaderde Burgery een Reglement voorgelezen , waardoor het oude Voorregt omtrend •de Jaarlykfche verkiezing der Regenten veri ietigd, derzelver aanfteüing aan de Burgery -gebragt > en een Collegie van negen Gemagtigden uit de Burgery ingevoerd wierd. Het voornoemde Reglement, goedgekeurd zynde, wierd toen ten eerften bezworen, en voords fiegen Gemagtigden aangefteld , welken den Eed, voor deeze reis, in handen van den voorzittenden Burgemeester afleiden, en met <een herhaald Hoezee, door 't Volk toegejuicht wierden. De vergaderde menigte be« floot hier op ten eerden, op voorftel der •nieuwe Gemagtigden, van den Raad te vorderen, dat dezelve het recht van Zitting en Stem voor de Stad , in de Vergadering der Heeren Staaten van Holland, als van ouds, inroepen, en op de eerst volgende Vergade.
ring



vereenigde nederlanden. 25
1 ring der welgemelde Staaten, de oude plaats I dezer Stad in die Vergadering weder inneeI men zouden. De toen nog vergaderde Raad 1 oefloot met eenpaarigheid, dit alles in te wiltf3 gen, het welk daadlyk door de Gecommitteerd 1 den uit de Burgery aan 't Volk bekend geel maakc wierd, waar na de Burgery, doorhuni ne nieuwe Gemagtigden met den gelukkigen loitflag van haare poogingen geluk gewenscht ij zynde, ieder weder naar zyn Huis keerde. De l Gewapende Manfchappen voords voor hunnen ij byftand bedankt zynde, luidden alle de Klokï ken weder een geheel Uur, en fpeelden verI volgens nog een half Uur, waar mede deeze J plegtigheid dien dag beüoten wierd. Den volI genden dag, wierd, volgens het befluit der nieuwe Regeering, in alle de Kerken der Stad » den Hemel voor het verrigtte van den voorii j gen dag plegtig bedankt, waar in de Kerkenj leeraar Hillebrands, en de Roooifche Priester 1 yan Asten byzonder uitmuntten. Eindclyk I wierd van dit alles, door de nieuwaangeflelde ,1 Regeering van Heusden, aan de Heeren Staaij ten van Holland, by eenen Brief, van den XVII. be bl, B 6 Ja-



2$ GESCHIEDENISSEN DER
6 January, kennis gegeeven. Ook fchreef dezelve, vier dagen laater, aan den Heer van der Does , Heer van beide de Noordwyken, en Drosfaard van Heusden, om denzelven te fommeeren, van binnen hunne Stad te komen woonen, verklaarende denzelven anders vervallen te zyn van zyne bediening.
Z. Ik ben ten uiterften nieuwsgierig hoe dit werk der Heusdenaaren, by de Heeren Staaten van Holland, is opgenomen geworden.
V. De willekeurige handelwyze der Burgers cn Ingezetenen van Heusden , wierd by alle de Leden der hooge Staatsvergadering niet eeven goedgekeurd. De Ridderfchap , uitgenomen de Heer van Wasfenaar Starrenhurg, was van oordeel dat deeze veel gewaagde flap van fommige Heusdenaars, in het afzetten en aanftellen van Regenten, niet anders konde worden aangezien, dan als een misdaad van gekwetfte Hoogheid. De Gemagtigden van Leyden waren van dezelve meening, als de Heeren van de Ridderfchap. Doch de Steden Dordrecht, Haarlem, dmfteldain en Alkmaar, verwierpen



V E R.SKNIGBB NEDERLANDEN. 27
pèn het uitgebragte Advys van de Ridderfchap en de Stad Leyden, en de Brief van die van Heusden, wierd benevens de klagten van den lieer van der Does, en van twee Schepenen van Heusden, welken hunne bezwaaren tegens de handelwyze aldaar gehouden, ook aan de Staaten van Holland gezonden hadden, Commisforiaal gemaakt en alle die Stukken aan vyf Schepenen van Heusden gezonden om te be« rigten ; waarop de Regeering van Heusden zelve -antwoordde, en de Staaten duidelyk te kennen gaven, „ dat, daar hunne zaaken enkel huis» „ houdelyk waren, welgemelde Heeren Staa» „ ten daar dus niet mede te fchaften hadden". Zulk een antwoord voldeed de Staaten egter zo weinig, dat zy weder op nieuws om berigt aanhielden, waar op hen door de Magifiraat van Heusden, ten tweeden maaien, hoewel eeven als vooren, geantwoord wierd. Ondertusfchen wierd de Gebeurenis te Heusden, •door de doldriftigfte Yveraars voor het Pa. triottismus als een volkomen Zegepraal beschouwd, en de Heusdenaars, omringen , van verfcheiden Gewapende Genootfchappen, Brieli 2 ve»



&5 GESCHIEDENISSEN DER
ven van gelukvvenfching, doch de gemaatig* fte Patriotten dagten gantsch anders over dit geval, gelyk eerlang bleek aan een VoorfM van de Stad Gorinchem wegens deeze zaak gedaan , het welk gantsch niet voordeelig voor de nieuwe MagMtraat van Heusden was.
Z. Waar in befiond dit Voorftel ?
V. De Gemagtigden van Gorinchem droe* gen, op uitdrukkclyken last van de Heeren hunne Principaalen , ter Vergadering voor,
dat, wanneer hoogstdezelven met de ver„ eischte aandagt hadden nagegaan , het geen ,, onlangs binnen de Stad Heusden , by gelef, genheid der Magiftraatsverandering was „ voorgevallen, en aangemerkt hoe men al-
daar van zig had kunnen verkrygen, om „ door, of op naam van de Burgery, op de „ eigendunkelykjlc wyze, en zulks wel, niet„ tegenftaande Hunne Edel Groot Mogende „ Raadplegingen op het ft.uk der Magiftraats9% befteiling nog niet waren geëinaigd , de Re« „ geering te veranderen, mitsgaders eene ge. „ heeie nieuwe wyze van Magiftraatsbeftel„ ling in te voeren, maar hoe ook daaren-
„ bo.



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2£
j, boven nog de alzo aangeftelde Magiftraats. „ leden , op eene niet min onafhangelyke " w.vze handelende, verklaard hadden, voorn ueeraens te zyn, den Drosfaard van hunne „ Stad, indien by zig niet onderwierp aan d» ,, beveelen van voornoemde pretenfe Magi„ ftraat hem toegezonden, van de Bediening , » aan hem door de H eeren Staaten zeiven „ toevertrouwd , te ontzetten, de Heeren
hunne Principaalen vertrouwden, dat alle „ de Leden van Hunne Edel Groot Mogen* *, dens Vergadering, met hen zouden moeten
inftename», dat deeze flappen niet dan ten „ ah er pen beledigend voor Hunne Edel Groot „ Mogenden, en alleen gefekikt ,om alle goe~ tt de orde en ondercerchikthchl
„ den bodem in te Jlaan. konden bëfcboüwd „ worden. Dat althans dezelven dien in^.,i/
L op den geest van de Heeren hunne Princi*
«»F^iCfl gemaaiu hadden, dat dezelven zig „ onvermydlyk verpligt hadden «wnnrfpn tP„
L, einde ten minftèn alle verdere onwettige
nandeimgew, die zig de voornoemde pre. » tenfe Ilegeering zouden mogen verooriooB 3 »>ven,



3» GESCHIEDENISSEN DEK
,, ven, voor te komen, ter Vergadering van ., Hunne Edel Groot Mogenden te doen voor„ flellen : Dat van wegens de Heeren Staaten 3, van Holland , de zogenaamde Regcering.
van Heusden, mogt worden aangefeiireven », om, hangende de Raadplegingen van Hun* 9, ne Edel Groot Mogenden over de aldaar „ ontftaane gefchillen, niets te onderneemen, s, waardoor de zaaken eenigzins buiten haar „ geheel zouden geraaken, het zy door het 9, flellen van den Drosfaard buiten zyne Be*
diening, of door eenige andere Happen, „ op ftraffe van Hunner Edel Groot Mogende
hoogde verontwaardiging, en dat Hoogst» „ gemelde Staaten daar tegen daadlyk zou*
den voorzien.".enz. VVy zullen ver¬
volgens nog wel meer gelegenheid vinden omvan de zaak der Ueusdenaaren te fpreeken, waarom wy thans tot wat anders overgaan.
Z. Het zal zekerlyk in deezen tyd in de andere Provintien van ons Gemeenebest mede niet al te rustig toegegaan zyn.
V. In Zeeland en wel inzonderheid te Goes> had men zulk een haat;tegen de aldaar zynde
Va-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 3t
Vaderlandfehc Sociëteit en Genootfchap van Wapenhandel opgevat, dat de Leden-van dezelven het edelmoedig befluit namen, ter bevordering van de rust in hunne Vaderftad', de Sociëteit en t Genootfchap te vernietigen, van welk befluit zy de Regeering der Stad kennis gaven met bygevoegd Verzoek, dat door Hunne Edel Achtbaaren de nodige voorziening, tot beveiliging en befcherming van hunne Perfoonen en Goederen, zo wel als van ieder Burger, gedaan zoude worden. Burge. meesteren en Raaden lieten hier op afkondigen, dat zy vertrouwden dat na de vernietiging van de Vaderlandfche Sociëteit en het Genootfchap, de rust binnen haare Stad zoude wezen herfteld, dat alle Partydigheid zoude ophouden, en de Burger zynen Medeburger zoude aanzien ais zynen Broeder, om gezaamentlyk de belangen van ieder in het by zonder, ei? van het Algemeen s volgens de Pligten der Natuur en Burger Wetten, te behartigen. Verbiedende Hunne Edel Achtbaaren , om dit heilzaam oogmerk nog meer te bevorderen , het draagen van Oranje of zwarB- 4 te



34 GESCHIEDENISSEN BER.
te Linten en Cocarden, het fchreeuwen vsn Oranje of Patriotten loven of onder , veel meer het noodzaaken van een ander daar toe , het uitftrooijeu van Paskwillen, het Speelen of Zingen van Patriotfhe of Oranje Liedjes, hetinflaan van Glazen, en al het geen verder aanleiding tot eenigen aanfloot, ergernis of be. nadeeling van elkander zoude kunnen geeven.
Z. Maar wat was 'er inmiddels omtrend de Provintie Utrecht voorgevallen ?
V. De Staal en dier Provintie, welken te Amersfoort hunne Vergadering nog hielden, hadden nu befioten de Bemiddeling omtrend hunne Gefchillen , van alle de Bondgejiooten , zonder eenige uitzondering aan te neemen, en tevens een antwoord aan de Siaaten van Holland, daar toe bctrekktlyk be. raamd, doch waaromtrend egter de Heeren van de Ridderfchap , benevens de Heer 2V. Pesters eene tegenb etuiging deeden. Voords hadden zy eene Publicatie doen afkondigen, vaar by „ aan alle Provintiaale Ontfangerï» „ Rentmeesters, Solliciteurs Militair, Schou„ ten k en Gaardercieesters , Admodiateurs ,
9, Col*



VEREENIGDE NBBERCANDBN. 3J
„ Collecteurs, Uitmaanders en alle anderen, „ die :eenige Provintiaale Middelen gaderden, „ wel ernflig verboden wierd, eenige beveelen
van de zig thans noemende Burgemeesteren „ en Vroedfehappen der Stad Utrecht, betreks, lyk derzei ver Amptsverrigtingeu, bereids ge«
daan of nog te doen, te gehoorzaamen of s, na te komen , maar zig , ingevolge van „ hunnen Eed en Pligt, alieenlyk te gedras, gen, en na te komen de beveelen welken „ door hen, of door hunne gewoone Gema*. „ tigden bereids gefield waren, of nog ver„ der gefteld zouden mogen worden" Daarenboveji wierden alle dezelve Ontfangers , Rentmeesters enz. wel fcherpelyk gelast geen Penningen uit te geeven, op den Eisch van depretenfen Raad der Stad Utrecht, op hoedaanige wyze, en met welke beloften of bedreigingen die vorderingen ook gedaan mogten worden, en zig voords, zo veel mogelyk tegen alle feitelyke ontvoeringen van dezelven te verzetten, met behoud van der Staaten Recht en Acïic ten aanzien van de reeds weggehaalde fomme , van meer dan tweeën* B 5



3# case h i e d e w i rs e n &e r
zestigduizend Guldens, tegen hen, die zulks
hadden durven onderneemen. Omtrend
deeze tyd had de Heer Coert Lambert van Beyma, van wien vvy reeds meer dan eens gefproken hebben , tegens het begin der aanftaande Landdag der Staaten van Friesland te leeuwaarden, meer dan eene pooging gedaan by den Graaf van Wasfenaar, om deszelfs vaste Goederen, in laatstgenoemde Provintie gelegen, door Koop aan zig te brengen, om,,, zo als men meende, hier door op den bovengemelden Landdag, meester van de Stemmen te worden , doch de Heer van Beyma Haagde in zyn voornemen niet, dewyl de Gra?f van Wasfenaar het verkoopen van zyne Landgoederen beftendig bleef weigeren, zo dat van deeze zaak, waar op de Friesfche Patriotten
groote hoop gefield hadden , niets viel.
Te Deventer was terzelver tyd mede vry wat moeilykheid geweest,, tusfeben de oude en ïiieuwe Burger Gecoramitteerdens het welk zelfs ?.o hoog gelopen was, dat de Kegeering zig, op den 15 January, genoodzaakt had gezien om het Vrycorps in de Wapenen te doen
ko*



xvii.b.fLii.
■ "/!..., , >,., 11 11 11 11 i i i i 111 n 11 m mui






\ u'rbeniüöe nederlandbn. 35
komen , het welk zig in tweeën gedeeld hebbende, trok het eene gedeelte naar het Stadhuis, en het andere naar het Gildehuis, zynde ieder gedeelte met een Veldftuk voorzien. Z. Om welke reden gefchiedde zulks V V. Om gewapenderhand de Acle van Ojia* Itficatie op de nieuwe Gecommitteerden van het Gildehuis te haaien, alwaar men meende dat deeze AcTre zig toen bevond. Het Corps voor 't Gildehuis gekomen zynde, wierd eenStadsbode ten eerften naar binnen gezonden > om de bewuste Acle op te eisfchen, doch te vergeefs , waarop de Commandant van het Genootfchap bevel bekwam, om voor het Gildehuis geposteerd te blyvem Het Stadhuis wierd ook met zes Scbildwagten bezet, die ftipte last hadden, om niemand, buiten de Regecring en Stadsbodens, op of af te iaaten gaan. Ondertusfchen kreeg men herige dat het Gemeen de ftraaten begon op te brecken en {kenen te verzamelen , waar op een< •patrouille door de Stad gezonden wierd-, welke te rug komende, verklaarde niets van aanbelang ontmoet te hebben. Des namiddag* E * tCBi



30* GESCHIEDENISSEN DES.
ten zes uuren trokken de Gewapende Burgers van voor het Gildehuis af, langs dezelven weg die zy gekomen waren, doch wierden door het graauw niet weinig met fteenen begroet, van welken het Grenadiers pelotton wel het meeste te lyden had, tot dat deszelfs Kapitein gebood met geveld Geweer op den woesten hoop aan te trekken, waar door eenisen gekwetst, en de overigen verjaagd wierden. De Regeering die van 's morgens ten tien'uuren af vergaderd geweest was, fcheidde nu ook omtrend zeven uuren, waar mede deezen onrustige* dag 'een einde nam, zonder dat egter de zaak beflist was geworden, daar de partydigheid tegèns eikanderen hoe kn«er hoe grooter wierd. —« Midlerwyl was op den Landdag der Staaten van OverysfeU
welken den 30 J^uary> binnen de voorge* melde Stad Deventer buitengewoon gehouden was, mede vry veel voorgevallen, inzonderbeid ten opzigte van het bezworen Re«eerings Reglement, het welk eenige Ridders e„ de meeste Regenten wilden veranderd of vernietigd hebben, terwyl weder andere Rid-
ders



VEREENIGDE NEDERLANDEN. %2
ders en Regenten beweerd hadden, dat het voornoemde Reglement, zonder toeflemming van den Stadhouder, aan wien het bezworen was, niet veranderd, veel min vernietigd, konde worden.
Z. Welke Ridders waren voor, en welken tegen , de verandering of vernietiging van dac Reglement?
V. Voor de verandering of vernietiging, en uit dien hoofde ook voor de ontheffing van den gedaanen Eed op het zelve , waren de Heeren Palland tot Zuithem, Drost van Tsfehnuiden, Muïart tot den Leemkuil, de Vos van Steenwyk tot den Hogenhof, Rechteren tot Westerveld, Haarfolte tot den Doorn en Sloet tot Marktsveld, benevens de Steden Kampen, Deventer en Zwolle. Tegen het veranderen of vernietigen waren de Ridders, de Drost van Zalland, de Drost van Twenthe, de Drost van Vollenhoven, Wartenslehen tot Buxhurgen , Bentinck tot Werkercn, Voerst tot den Borgel, Palland tot Beerfe, Bentinck tot Schoonheien, Ben* tinck tot Bukhorst, Rechteren tot MennlB 7 ges*



38 GESCHIEDENISSEN DER
geshaven, Rechteren tot Recht er en , lloëycl tot Neyenhuys-, Sloet tot Everlo , Sloet tot Warmelo, Heiden Hompesch, Raesfeld tot Elfen, Sloet tot Bettinkhof, Tenghagel tot Boekenhaven , Dedem tot de Rollencate, Sloet tot Westerholt, Sloet tot Canneyeld en Sloet tot Olthuis. Alle welke laatften ten fterkften protesteerden tegen dc ontheffing van den Eed op het Regeerings Reglement, de> wyl zy van begrip waren dat geen grondwer snet Meerderheid van Stemmen konde worden veranderd of afgefchaft, M'idlcnvyl was men in Zwolle het lang na nog niet eens ten opzigte' van het meergemelde Reglement. DeGemeente drong aldaar ten fterkften aan dat den Raad mede zoude werken tot de vernietiging van het zelve, doch de Meerderheid des R.aads en inzonderheid de Burgemeester Roufe was daaromtrend nog zeer huiverig het welk door de zulken, die driftig naar de vernietiging verlangden, zeer euvel opgenosnen wierd , zynde vooral de verbittering tegen den bovengenoemden Burgemeester R»w fe geer groot, welke men befduildigde met
da



VEREENIGDE NEDERLANDEN, 39
de Meerderheid AexOverys/elCche Ridderfchap* te heulen. Intusfchen waren vierentwintig Hoofdpunten in het in te voerene nieuwe Regeerings Reglement voor de Stad Zwolle, door de Gecommitteerden uit de Burgery vervaardigd, en aan de Burgers bekend gemaakt , doch welken te omfiagtig zyn om timede te deelen, te meer daar de veelheidder ftoffe, die wy thans voor oogen hebben, ons noodzaakt de byzondere Vernaaien, zoveel mogelyk is-, te bekorten»
Z. Het is zeker dat deeze tyd zo vruchtbaar in allerhande voorvallen was, dat 'er thans meer in ééne Maand dan anders- in een geheel jaar gefchiedde.
V. Laat ons intusfehen weder tot Holland heeren, alwaar de Commisfie nopens het Voorftel der Stad Haarlem , ten opzigte der bepaaling van de Uitvoerende Magt zo van den Stadhouder, ais van den Kapitein Generaal en Admiraal enz. nu eindeiyk benoemd was, en uit de volgende Heeren belfond. als Mr. Ocke Geyaerts, Oud Burgemeester derStad Dordrecht, Mr,. Adriaen yan Zebcrgh ^
Ben»-



(P GESCHIEDENISSEN DER
penfionaris der Stad Haarlem, Mr. Adr'iam yan der Goes, Oud Burgemeester der Stad Delft, Mr. Hendrik Balthazar yan Halt eren, Oud Burgemeester der Stad Leyden, Mr. Elias Jluideeoper van Maarfeyeen, Oud Burgemeester der Stad Amfleldam, Mr. Huibert yan Kik, Raad der Stad Gouda, Samud van Hoogflraaten, Raad der Stad Rotterdam , Mr. Abraham van Bleiswyk , Regeerend Burgmeester der Stad Gorinchem, LeonarduS den Beer, Oud Burgemeester der Stad Sekte* dam, Mr. Gualtherus Georgc Gidion van der Mieden, Regeerend Burgemeester der Stad Alkmaaf, Nanning yan Foreest, Regeerend Burgemeester der Stad Hoorn, en Mr, Au* gustinus Hendrik Duiyensz, Regeerend Burgemeester der Stad Enkhuizen, voords tot Ministers en Medeleden, de Heeren Mr- Caspar Clotterbooke, Secretaris der Heeren Staaten van Holland, Mv.Betnardus Block, Se» cretaris van 't Collegie van Westfriesland en *c Noorderquartier en Mr. Pleter Paulus, Raad en Advocaat Fiscaal van het Gollegie ter Admiraliteit op de Maaze,
Z. ik



VEREENIGDE NEDERLANMN. 4#
Z. Ik hoor u van geen Heer uit de Ridderfchap fpreeken, of was 'er niemand uie dat Lichaam gecommitteerd geworden ?
V. Men had uit dat aanzienlyk Lid fan Staat den Heer Willemlodewyk van Wasfenaar , Heer van Starrenuurg benoemd, doch deeze Heer was op zyn ernftig verzoek van deeze
Commisfie ontflagen geworden. Geduu-
rende deeze tyd vielen 'er weder meenigvul» dige klagten over de Vryheid welke de Courantenfchryvers zig aanmaatigden, en welke thans genoegzaam alle paaien te buiten ging, zo dat de Staaten van Holland het beitelt namen van alle Heeren Hoofdofficieren der Steden, alwaar Couranten uitgegeeven witrden, eene nieuwe aanfcbryving ter beteugeling der Courantiers te doen. Doch deeze Aanfcbryving was in de tyd waar in men toen leefde van zeer weinig uitwerking, en had genoegzaam geen den minften invloed op de Couranten en andere Tydfchriften, aan wier ongebondenheid geen beteugelen fcheen te zyn. — Eenige oproerige beweegingen welke midierwyl in 's Grayenhage weder voorgevallen waren»



4& «ESCH1EDEN ISSEN DER
ren, gaven aanleiding, dat de Afgevaardigden der Stad Haarlem, den Föbrnary, ter Vergadering der Staaten van Holland een voorfiag dceden, om, ter meerdere beveiliging tan de Afgevaardigden der Steden, de Bezetting der Hofftad te vermeerderen, met een gedeelte van het Corps van den Rhyngraaf van Salm, namentlyk met; twee Compagnien Scherpschutters, twee Compagnien Jaagers, en acht Compagnien Ilufaaren, van het Legioen van bovengemelde Rhyngraaf, als alleenlyk ter beiaaliug en in dienst van Holland ftaande, met aandrang van anders niet weer ter Vergadering te zullen verfchynen.
Z. Hoe wierd dit Voorftel by de andere Staatsleden opgenomen ?
V. De meesten van dezelven waren wel voor de vermeerdering der Krygsbezetting , doch egter niet met het Corps van den Rhyngraaf van Salm. De Vroedfchnp van Schiedam begreep dat het gemelde Legioen daar niet toe gefchikt was , hoewel eenige Heeren ja meenden, en zig dus ieverig tegens deeze jueeiiïng verzetten. De Heer yan Halteren,
wel*



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 43
welke wegens Ltyden zitting ter Staatsvergadering had, vond geen de minfte reden omhet Krygsvolk in 's Hage te vermeerderen. Delft merkte aan dat Schcrpfchuters en Taagers juist niet zeer gefcbikt waren voor de Rcfidentieplaats van den Souverein, met byvoeging dat het Corps van Salm, volgens befluit van den 8 September des voorgaanden Jaars, maar voor drie Maanden in dienst was genomen, welke tyd thans lang verlopen was» Waarom zy ook van gevoelen waren dat het Corps van den Rhyngraaf niet wierde goedgekeurd, maar dat integendeel zo fpoedig mogelyk de Raadplegingen gehouden moesten worden om het zelve te vernietigen. De Ridderfchap benevens de Steden Rotterdam 9 Hoorn , Enkhulzen , Edam en Medenhlik voegden zig ten eerften by die van Delft. Leyden was wel voor de vermeerdering der Bezetting, maar wilde zig juist niet by het Corps van Salm bepaalen. Amfeldam wijde met haare Verklaaring tot de naastkomende Vergadering wagten. De Steden Gouda , Gorinchem en Schiedam, waren'wel voor de
vex«



54 GESCHIEDENISSEN DER.
vermeerderirio;, maar zeer tegen het Corps van Salm. Brielle verklaarde zig, hoewel omgekst te zyn, tegen het Corps van den Rhyngraaf, Dordrecht onderfceunde roidienvyl den voorflag van Haarlem, en de Gedeputeerden dier beide Steden, zonden Brieven in de Vergadering, waar in zy meldden niet weder in dezelve te zullen verfchynen, voor dat aan het Voorflel van Haarlem voldaan was. De Steden Schoonhoven, Alkmaar, Mv.nnikken-' dam en Purmerende, verklaarden zig volko« men by Dordrecht en Haarlem te voegen , en een gelyk befluit als die twee Steden te zullen neemen, indien aan de voorgeflelde Ver-, meerdering der Bezetting niet wierd voldaan,
Z. En hoe liep deeze zaak vervolgens af?
V. Men maakte naderhand een overeenkomst waar by de Haagfchc Bezetting , met een Battaillon uit elk der beide Regimenten, van van Pahst en van Bylandt, en eenige Compagnien Curasfiers van den Rhyngraaf van Salm vermeerderd is geworden, egter niet zonder tegenkanting van de • Ridderfchap en de Steden Rotterdam, Delft, Gouda, Go-
tin*



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 4§
rinchem, Brielle, Hoorn, Enkhuizen, Edcnt en Mcdenblik , welken met de Ridderfchap den 27 February ook te gelyk voorftelden, om bet Corps van den Rhyngraaf van Salm geheel te vernietigen, doch waar over zulk een hevig gefebil tusfehen de Heer van Wasfenaar Starrenlurg, die met de andere Ridders zeer in gevoelen verfchilde , rees, dat de AmfleU damfche Penfionaris yan Berkel den Raadpensionaris vermaanen moest, om de orde van de Vergadering te bewaaren. • Ondertusfchen was in de bovengemelde Hofplaats, de volgende fchenddaad voorgevallen : Het was op Zondag ochtend den iS February, dat men onder het aftrekken van de Hoofdwagt zag, dat op het Vaandel van Hnnne Edel Groot Mogendens Lyfregiment Guardes re voet, een foert van een Galg boven de Rooder Leeuw, met Inkt getekend was, over welken fchandelyke daad alle de Officieren van dat Regiment zo verontwaardigd waren, dat zyjbeloofden alle mogelyke moeite aan te wenden, om de Daader ©f Daaders van dit feit te ontdekken. Ook beloofde de Krygs-
raju)



0 GESCHIEDENISSEN DER
*aad.>van dat Regiment eene pflftfaie van honderd Gouden Ryders , en het Hof van Holland , eene diergelyke van duizend Zilveren Dukators op de ontdekking van deezen misdaad.
Z, Maar viel 'er geen vermoeden op den «cn of ander?
V. Vermoeden is geen bewys. De Vaandrig van der Hoop was met het Vaandel wel ter Wagt getrokken, en ook na het aftrekken van de Wagt , op bevel van den Generaal Kretschmar in de Provoost gezet , doch uit deezen was, fchoon hy ten eerflen verhoord wierd, weinig licht te krygen, zo dat het Hof van justitie hem eerlang in handen van den Krygsraad overleverde, met verklaa-ring van niets ten zynen laste gevonden te hebben , ook wierd hy welhaast door meergemelden Krygsraad uit de Gevangenis van den Provoost ontfiagen, en in zyne eigen Kamer vastgehouden. Ondertusfchen fchreven de Staaten van Holland het Hof van Justitie aan , om alvoorens het geval met het Vaandel te eindigen, aan Hunne Edel Groot Mogenden opening van bevinding ie geeven , en van het
gee-



V £ REE NIGDE NEDERLANDEN,
geene door het voornoemde Hof in het zelve
was verrigt geworden DczeIve IIeeren
Staaten, niet zonder reden bedugt dat eenige ingezetenen, by gelegenheid van 's Prinsfen aanftaande Verjaardag, Vrengdebedryven on/emeemen, en hunne verkleefdheid aan den Stadhouder met uiterlyke tekenen aan den dag mogten !eggen,waar uit in deezen verwarden tyd hgtelyk oneenigheden en ongeregeldheden zouden kunnen fpruiten, vonden goed eene ftren-, ge Publicatie deswegens af te kondigen, waar ,by zelfs öp firafe des doods verboden wierd , het uitfleken van Vlaggen, het doen van Illti. minatien, iet dragen van Oranje verfierfelen , bet roepen van Oranje boven, het zingen vat, Oranje Liedjes en wat dies meer was.
Z. Het is zeker dat de voorzorg in deezen ongelukkigen tyd niet te groot konde wezen.
V. Thans kwam de zaak van Heusden (*) ter Staaten Vergadering ook weder op he$
tsr;
(*) Zie pag, zi tot 3©, hier voren*



3$ GESCHIEDENISSEN DBIl
tapyt. De Steden Dordrecht , Haarlem Leyden , Gouda , Alkwaar en Enkhulzen floegen voor eene Coramisfie uit de Heeren Gecommitteerde Raaden, naar Heusden te zenden, om al het geen aldaar den 25 Ja. nuary, tegen de uitdrukkelyke aanfchryving van den Souverein gebeurd was, te herflellen en wel byzonder wegens den Drosfaard. De Ridderfchap , Delft, Amjleldam, Rotter* dam, en Hoorn: begeerden eene Commisfie uit. het Hof te zenden om het gepleegde rechtcrlyk te onderzoeken , Gorinchem, Schoonhoven, Munnlkkendam en Purmetend voegden zig by het Advys van Dordrecht, Haarlem en de vier bovengenoemde Steden. Leyden .en Schiedam wilden na.den uitflag wagten , cn zig dan verklaaren, terwyl Gouda en .Rotterdam het Rapport overnamen. Intus* Tcben drong Gorinchem federd nog nader aan cm de zaak van Heusden kort en goed af %e doen. De meeste Patriotfche Staatsleden •vonden zig zeer verlegen met de ftoute flap <die de Heusdenaars zig veroorloofd hadden «n begrepen, zeer te recht, dat, indien men
hen



VEREENIGDE NEDERLANDEN» 49
hen toegaf, dan alle kragt van Oppergebied •, Over deeze en andere kleinere Steden vetlo» I ren was, en de deur open zoude zetten, I voor allerhande vorderingen en eisfchcn, toe I zelfs van de Dorpen toe, waar door dan alles J naar onafhanglykheid zoude overhellen. En inI dien men zig met Hoog Gezag, van de noo« I dige Krygshulp onderfteund, tegen de moedI wil te Heusden verzette, dan volgde men de ] voetftappen van de Staaten van Gelderland^ ] tegen Halten en Elburg, welken zo zeer te 1 Jaaken geweest waren.
Z. Het is dus ligt te begrypen dat deeze J Staatsleden zig , hier door , in netelige om* I Handigheden gebragt zagen. I V. Ondertusfchen kreeg men hier te Land, I de onaangenaame tyding van de dood des j Eerften Staatsdienaars van Frankryk, de Graaf 1 de V'ergcnncs., zo wel in ons Vaderland beikend, welke des nagts tusfehen den lieni^ ] February , te Vcrfa'iUes overleden was, en Idoor den Graaf van Montmorln, OpperbeI velhebber van Bretagne , in deezen gevvigJ tigeu Post opgevolgd wierd, welken zig, onXVII, deel. C dank*,.



gO GESCHIEDENISSEN DER
danks de veranderingen in dat groote Ryk voorgevallen , tot heden toe nog heeft weeten te handhaven. —— Midlerwyl had de Regeering der Stad Leyden goedgevonden te befluiten, ,, dat van nu voordaan, alle „ Ondertekenaars van Adresfen of Requesten , welken door een aantal Burgers en Tnge„ zetenen, aan de Vroedfchap overgegeeven zouden worden, by haare naamen ook 9> zouden moeren voegen, hunne hoedaanig. „ heid, Ouderdom en nette Woonplaats enz. „ en dat geen aanzien zoude worden geflv j, gen op Ondertekeningen, waar by dit ver' „ eischte byvoegzel niet gevonden wierd." Doch deeze Voorziening beviel aan fommige driftige Hoofden der Requcstranten, zo weinig, dat de Heeren Raaden Vromans, Blok, ie Mey, Heldewiêr en van den Santheuvel 2ig genoodzaakt vonden, eene nadere Aantekening te doen, waar by zy verklaarden, alleen in gemelde Voorziening en beDuit te hebben toegeftemd, om nadeeliger befluit voor te komen, maar niet dat zy die Voorziening npodzaakelyk keurden, —-—Te Am-



VEREENIGDE NE RRRLANDBN. 51
feldam, alwaar men thans ook eene Vader* iandfcheen eene Burger Sociëteit had, welke heiden in eene naauwe verftandhouding leefden , was nu ook een Request aan Burgemeesteren en Raaden ingeleverd, ter onder* fteuning van het meergemelde Voorftel der Stad Haarlem, wegens de bepaaling der Uitvoerende Magt.Welk Verzoekfchriftden 13 Fe*; bruary, door de Meer Mr. Ernsstus E beting , en eenige andere Heeren in Burgemeesters Kamer gebragt, en door de Heeren Burgeratesteren Hemik Hooft Danielsz. en Mr. Willem Gerrit Deciel Salomotssz ontfangen. wierd. Twee dagen iaater wierden deeze Heeren Inlevcraars, weder tegen den 16 February in Burgemeesters Kamer verzogt te komen, alwaar zy' verfchcenen zynde, hen aangezegd wierd , „ dat Burgemeesteren het 3i Verzoekfchrift in de Vroedfcbap hadden „ overgeleverd, dat daar op een gtmftig Rap. 9i port was gevallen, en aan het verzoek dec „ Requestranten voldaan, overeenkomende „ met het Verzoek, en dat het Rapport daar „ op reeds naar 's Uaage.gezonden was, van Ca „ai



5^ GESCHIEDENISSEN D ER
al het welke de Heeren aan hunne Ge-mag*
tigden kennis konden geeven," Eer
wy verder tot de gevvigcigc voorvallen in dee. ze Stad overgaan, zal ik u berigten dat den ai February, den Schout by Nagc Rietveld. wiens zaak lang floepende gehouden was, by vonnis van het Edel Mogende Collegie ter Admiraliteit te Amfeldanv. verwezen wierd , om voor den tyd van één Jaar in zynen Dienst, Tractement en Emolumenten opgefchort te Worden, en dus gaan wy nu over tot de gewigtige Gebeurenis van den 26 February dezes Jaars.
Z. Ik kan u niet ontveinzen, dat ik naar een egt en beknopt verhaal van dezelve, ten uiterflen nieuwsgierig ben.
V. De Vroedfcbap dien dag een bepaald befluit op eenige gewigtige zaaken moetende Bcemen, vergaderde reeds de Burgery by tyds. Burgemeesteren begaven zig insgelyks vroeg naar het Stadhuis, op het welke reeds een groote menigte Volks vergaderd was , welke zo dra Burgemeester Hooft de Zaal intrad he» ernftig verzegt, de zaak des
n Volks



VBREEN IGDE NEDERLANDEN. 53
r» Volks ter liarte te willen neemen, met al dien ie ver ,waar mede de Burgery wist dat hy », bezield was, cn daar alle hoop op bent ii en de braave Minderheid der Vroedfcbap H alleen gevestigd was, men hem en hen ver>, zogt nu voor al onwrikbaar pal te ftaat, „ wyl het oogenblik thans daar was, waar m ,, men zorgen moest, dat de Oranjecabaal » niettriumfeerde, en dat hy verzekert konde zyn, dat de braave Burgery hem met „ Goed en Bloed by zoude flaan en befcher„ men,'? Waar op de Burgemeester eik de hand geevende , antwoordde : daar zal ik voor zorgen, zo veel ik kan, en des noodt * ttiyn hoafd voor u ten beste geeyen. Deeze woorden wierden gevolgd van een driewerf Hoezee! der menigte,en de aan^ebed™ kt»»
wierd tnt snn Rh«M..^.».. ^ . . .
0 ^..w^ «uuirej gficstl 9
alwaar de Heeren Beels en Dedel, wien lang na zo veel eer niet was aangedaan geworden, zig reeds bevonden, kort bier m verfefcenen wel zesennegentig Burger Officieren, met den .Colonel Goudoever aan 't hoofd, in Burgemeesters Kamer, tot aan welke zy, door eeC 3 ne



54 GESCHIEDENISSEN DER.
ne gr-oote menigte Leden van de Vaderlandfche. en Burger Sociëteiten gevolgd waren. Zo dra deeze Deputatie gehoor verkregen had, las de Kapitein Gale Ifaac Gales eene vry ernftige Memorie voor, in welke meest ophet in dienst houden, van het Corps van den Rhyngraaf van Salm aangedrongen wierd, De Burgemeester Hooft gaf hier op ten antwoord: v dat hy als Burgemeester, de Heeren be„ dankte vcor hunne moeite, dat hy deeze „ Memorie niet alleen in de Vroedfcbap zoti„ de brengens maar als Burger, wel de eer„ fte wilde zyn om dit Rcquest, indien het
by de Staaten mogt ingeleverd worden, te t> ondertekenen , en zig aan het hoofd te „ flellen , om het zelve naar den Haag te
brengen. Dat hy voords de zaak der Burt» gery, altoos als de zyne zoude aanzien en
behartigen, en hun allen tot een Vader zyn. p Dat dit zyne gedachten waren, maar dat hy „ het hartzeer had.dat de twee andere Burge9, meesteren hem altyd'tegenftonden. en nu ver„ zogt dat de twee andere Burgemeesteren de ,» hunne zouden zeggen." De Heeren Dedel en
Éeete



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 55
fieels antwoordden hier op:dat zy hunne gedachten in den Raad bekend zouden maak en , „ dat „ het hier noch de tyd, noch de plaats was , om zig daar over te uiten , en dat zy al5, leen konden zeggen , in de Vroedfcbap,als eerlyke Lieden te zullen Hemmen , naar hun best inzien en oordeel, en zo als zy „ meenden tot best en welzyn van Stad en „ Burgery te behooren." Burgemeester Hooft vatte daar op andermaal het woord op en zei» de: „ dat daar de andere Heeren Burgenaeess, teren nu hunne gedachten gezegd hadden , s, hy niet konde ontveinzen dar 'er Heeren „ ter dagvaard waren gezonden , die niet naar », het genoegen der Burgery waren. Dat , daar de Heeren Temmhick en Rendoïp, in den Jaare 178r. van den Prins gevorderd ,, hadden om den Hertog te verwyderen, hy s, derhalven geen rede zag, waarom de Bur„ gery het zelve regt nu niet zoude hebben, van te vorderen, dat zulke Afgevaardigden, die „ het vertrouwen des. Volks verlooren had» „ den, nu ook niet ter Staatsvergadering ge» „ zonden wierden. Ik voor my, (vervolg£4 «de



5'8 GESCHIEDENISSEN DER
9. de de Burgemeester FloofO verklaar dnt de ., zaak van de Burgery de myne is , ja dat ik'er s, myn hoofd en bezitting aan zal waagen. Myne 5, Advyzen worden niet genoeg geteld, en het „ fchynt dat men niet naar my wit hooren Ik „ bedoel geene eigen eer of grootheid. Als ,, ik buiten op 't Land, met myne hand in ,, het Aardryk, het onkruid uitwiede, dan ,, ben ik niemand rekenfehap verfchuldigd,
dan aan den Ai magïigen voor wien „ ik alleen my uederbuige. Wat 'er ook voords
gebeurd, ik vertrouw myne veiügbeïd aan
dit Volk, waar van Ik de Vader ben, en „ dat myne Kinderen zyn, en op deeze dap* „ pere Mannen, die ons deeze eer aandoen." 3STa bet eindigen van deeze woorden, weder» galmde de Kamer van het geroep: de laat ft s druppel bloedt voor den braaven Vader Hooft l welken naam federd dien tyd algemeener dan te vouren geworden is.
Z. Wat was inmiddels in de Vroedfcbap 'befloten geworden ?
V. Voor eerst het Haagfelu Guarnifoen te vermeerderen , doch alken met het Corps
van



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 57
van den Rhyngraaf van Salm, overcenkomfKg ftct voorltel van Haarlem, en ren tweeden af te zien van eene oogenbüklyke afdanking van het genoemde Corps, en bet zelve dus inder.daad, by voorraad in dienst te houden enz. Dus waren de begrippen van den Raad, wat het wezen der zaak betrof, genoegzaam overeenkomftig met de begeerte der Burgery , doch ongelukkig wa« de vergaderde menigte in 't begrip gevallen, ?dat den Raad geheel andere befiuiten genomen had, en van daar alle de verwarringen en wanordens die dien clag vervolgens plaats hadden. Schoon verscheiden der Burger Officieren alle pogingen aanwendden om de rust en goede orde te bewaren, bleef men egter aandringen op bet houden eener Vroedfcbap, 20nder uilfte|a terwyl op de Zaal van het Stadhuis cenlgi kringen gemiakt wierden, binnen welken m een of meer Perfoonen vervoegden, en verfcheiden Aanfpraaken aan de vergaderde menigte dceden. Burgemeesteer^ vertoonde zïg toen insgelyks ?an het Volk, en deed, in. liet Portaal van Burgemeesters Kamer", op,



5ê GESCHIEDENISSEN DER.
eene Stoel geklommen zynde, mede eene korte Aanfpi aak, welke met veel toejuiching wierd aangehoord, 's Middags ten drie uuren vertrok bovengenoemden Heer naar zyn Huis, terwyl de Heeren Deciel en Beels fei-> telyk belet wierden heen te gaan, welke Heeren zelfs in Burgemeesters Kamer te rug geftooten wierdan. Sommige Burger Officieren het gevaar bemerkende waar aan deeze Heeren blootgefteld waren, boden dezelve aan langs eene bedekte trap naar beneden te brengen, doch de onvertzaagde Burgemeester Deücl antwoordde, op eene moedige wy ze: „ dat hy de groote Trap op zynde ge>t komen, dezelve ook weder zoude aftre„ den, dat hy, als een eerlyk Man, zyn Post „ waarneemende , en een zuiver gewisfen hebbende, geen reden had van weg te flui-
Z. Dit was waarlyk een uitftekend teken, van gcoote bedaardheid in zulke gevaarlyke omflandigheden.
V. Ondertusfchen vergaderde de Vroedfchap »j namiddags ten zes Uuren weder, in
twel-



VEREENrCTDE NEDERLANDEN» 0
welke men befloot aan de toegevloeide menigte, die nu hoe langer hoe grooter geworden was, eene nadere volledige opening te geeven , van het geen des morgens by den Raad befloten was geworden, waar toe de Heeren Abbema, Hovy, de Wit en Bouwens. op welke Heeren de Gemeente nog al het meeste vertrouwen had, wierden gemagtigd, om benevens den Secretaris Huigens, aan het vergaderd Volk dit befluit mede te deelcn. Het welk door gemelden Secretaris , na het bekomen van de noodige ftilte, met een duidelyke ftera voorgelezen wierd , en voords het Volk ten ernftigften vermaand, om zig, nu naar Huis te begeeven , en de vrye Raadplegingen van de Heeren onverhinderd tc laaten, wanneer deezen de Punten, in behoorlyke gedaante, ter onderzoek van den [laad zouden hebben gebragt. Na een algemeen géjuich van Hoezee! welke op deeze leezing volgde , zakte de menigte langzaamerhand af, en de gebeele Regeering, geleid door eë-ne menigte Burger Officieren, begaf zig, doo'r de gefchaarde gelederen der Burgerwagt, die C6 in.



êo GESCHIEDENISSEN DER
inmiddels op het Stadhuis gekomen was , naar hunne Koerfen en vervolgens naar Huis, terwyl de ffcem des Volks zig geduurig by het vertrekken van Burgemeester Hooft, Hoezee ! liet hooren tot aan zyne Wooning toe, daar men integendeel vee'e tegen gefielde redenen tegen de Heeren Bedel eu Heels hoorde , wanneer zy van het Stadhuis afgingen. En dus liep deezen dag die veele rampen had kunnen baaren , nog al beter af dan men gevreest bad.
Z. Dit geval zal ondertusfchen vry wat geruchts gemaakt hebben.
V- Zulks deed het voorzeker , en ieder oordeelde 'er na zyne bevatting over. Sommigen noemden het de Zegepraal des Folks, anderen zagen liet als zeer onwettig aan, en de meeslen, waar onder zelfs bedaarde Patriotten waren, feefchouwden het als een zaak van veel gevolg. — Den volgenden dag deden Schepenen een Voordel, om wegens het gebeurde van den vorigen dag, eene nadrukkelyke publicatie af te laaten kondigen , doch de beide Schepenen van der Hoop en Hoogendorp ver-
mu



VEREENICDENEDERLANDEN. Of
zetten zig hier zo fterk tegen, als oordeeleode dat 'er geen oproer cf ongereldheden plaats hadden gehad, dat de Publicatie agterwege bleef. Ook hadden fommige Officiers van de Burgery, negen Perfoonen uit hun midden benoemd , om aan de Regeering op het ernftigst te verzoeken, zodaanig eene Publicatie niet vast te flellen, veel min te doen afkondigen , dewyl zy zig anders verpligt zouden rekenen, daar tegen uitdrukkelyk te moeten protesteren, en geenszins wilden in flaan voor de onaangenaame gevolgen, welken daar uit ontftaan zouden, wanneer men ondernam om de Jlem yan een yry Fvlk te fmooren. . Z, Ik ben u zeer dankbaar voor dit beknopt en duidelyk verhaal van het geen "er dien gewigtigen dag van den 2 5 February in de Amjlcljlad is voorgevallen, en verlang nu verder te hooren wat 'er in andere Steden gebeurde.
V. Te Rotterdam had men omtrend deezen tyd een nieuwe Sociëteit opgeregt, onder den naam van de oprcgte Vaderlandfche So. tieten 3 en onder het beftier van dei) Heer en C ? Mees»



(*2 GESCHIEDENIS SE NDER
Meester Jan Cornets de Groot, en twee andere Heeren uit de Regeering , benevens nog eenige byzondere Perfoonen , doch welken allen het Huis van Oranje, en der oude Staatsgesteldheid waren toegedaan. Het oprechten van eene diergelyke Sociëteit, in de dagen welken men toen beleefde, konde niet nalaaten vry wat opziens en achterdenken te baaren , inzonderheid by de zulken die voor de nieuwe Staatsgefteldheid waren, en in eene andere Faderlandfche Sociëteit by een kwamen. — Te Schiedam was wegens het bekende en nu reeds dikwils genoemde Voorftel ter vermeerdering der Haagfche Bezetting, mede vry wat onlüst gerezen, inzonderheid liep Burgemeester Nanning de Greeye, aldaar vry wat in 't oog om dat dezelven verklaard had, dat het laatfte befluit der Stad in die zaak door nooddwang genomen was. Dit Gezegde wierd hem zo euvel genomen , dat Gecommitteerden van het Vrycorps, van het Vaderlandsch Genootfchap, en van de Burger Sociëteit binnen deeze Stad, by een Verzoekfcbrift aan i de Vroedfchap voldoening hier over eischten.
Dit



VEREENIGDE NEDERLAND-EN. jS|
Die Verzoekfchrift wierd den 24 February, des morgens, ingeleverd, na dat door verfcheidenKapiteins der Burgery, mede ten zeiven einde een Verzoek gedaan was. De Vroedfchap gaf, na eene lange RandpJeging ten antwoord,. „ dat overeenkom (lig aan bet Voorftel van „ Haarlem was befloten, en dat Burgemees„ ter de Greeve aangenomen had-, de vol„ gende Maandag in de Vergadering eene ?, Verklaaring in te leveren, waar by by zeg» ., gen zoude wat hy door de woorden door
nooddwang genomen gemeend had."
Z. Hield Burgemeester^ Greeve zyn woord ?
V. Ja, en dezelve verklaarde, „ door zyne '$, woorden niet te hebben gemeend, of te heb-,, ben willen meer.en, dat 'er eenig geweld of „ oproer zoude hebben plaats gehad, dan dat 5, het hem voorkwam dat de Raadplegingen ,, door de fterke begeerte en aandrang der „ Verzoekers, eeniger maattn waren gege*
nereerd geworden, en dat de Vroedfcbap , „ ten einde de herhaalde aanzoeken niet lan„ ger te wederftaan, tot voorkoming van on« „ aar.genaame gevolgen, geoordeeld had aan
« «te



04 geschiedenis?;en der
,, de begeerte des Volks te moeten voldoe», ,, Verders voorbehoudende tot uitlegging van „ zyne gebruikte woorden, des noods zig nader 9i te verkbaren,"Met welke Verklaarjng de Burgery te Sthiedamxnwx taamelyk voldaan was. —■ Poch vee! minder voldaan waren de Heus. ienaartn wanneer deezen bcfpeurd hadden, dat niet alle de Leden van de Staaten Vergadering van Holland., hunne zaak eeven gunftig befchouwden, en voornaamlyk dat aangedrongen wierd, om eene CommisOe uit den Hove derwaards te zenden , ten einde een naauwkeurig onderzoek naar het gebeurde aldaar te doen. De meeste Burgers en Ingezetenen die deel in die verrigtingen gehad hadden , vonden goed eene Verklaaring , door hen, hoofd voor hoofd ondertekend, de Staaten te doen overleveren, by welke Verklaaring zy te kennen gaven. „ Dat zy voor God ,, betuigden, in het denkbeeld teflaan, dat zy „ volgens die Rechten gehandeld hadden, die v door het Goed en Bloed hunner Voorvaderen gekogt, en door God Almagtig zo „ wel aan hen, ais aan Utrecht, en alle Insa weet-



VER E E N I 6 D E N B D E R L A N D E N. 6j
wooncrs van bet vrye Nederland gefehon»» ken waren. Dat zy, overeenkotnftig bun,t ne Voorrcgtcn gehandeld hadden. Dat zy j, vertrouwden dat eene nadere overweging „ hunner zaak, het fchrikkelyk Voorftel tot » eene Commisfie, niet tot een befluit zoude „ doen komen, zo egter Ja, dat zy dari aan een Regtvaardig Opperwezen hunne zaak 9, opdragende, daar op vertrouwden, en oh» der inwagting van Gods vertroosting, be„ moedigd door een fchuldeloos gewceten, » in bunnen weerloozen ftaat, bedaard af zou>, den wagten, welk vonnis over ben allen, » die in 't gebeurde een gclyk aandeel hadsi den, zoude uitgefproken «orden.
Z. Diende deeze Verklaaring, hen by den Souverein tor verontfchuldiging ?
V. Wy zullen in 't vervolg daar van fp-ee. ken, en thans zien wat in Zeeland midler-
wyl was voorgevallen rn >t ,aatsr van
January, was te Goes vry wat geweld ontdaan. Eenige Lieden, gebelgd o'ver de Uh* torifche Courum van den 27 January , ve* •-voegden zig by den Burgemeester van Dordj•,
en



€6 GESCHIEDENISSEN DER
cn vroegen hem , juist niet ?;cer bedaard : waar het elndelyk met al de laster en leugens , volgens bunne rneening in die Courant geplaatst, been moest? De Burgemeester zogt hen door zagte woorden tot bedaaren te brengen, doch te vergeefs, het Gemeen groeide in getal aan en de woede vermeerderde. By den Procureur de Windt, wierden bet eerde de glazen ingeflagen, vervolgens by andere Patriotten, toen ging bet asn 't plunderen en vergruizen der Meubilen, van de geenen op weiken men een kwaad oog had. Voords toog het Gemeen naar het gewezene Societcitshnis, maakte zig meester van de Boeken en Papieren , zag de Lysten na van de Leden dier Sociëteit, die vervolgens by na allen de flagtöffers van hunne woede wierden. Meer dan twintig Huizen der Patriotten waren geplunderd, en wel vyftig Huizen mishandeld, en de Glazen ingeflagen geworden. Schoon de Regeering wel twee Publicatien deed afkondigen, \hielpen dezelven eeven zo weinig als de Rondens welken de Militairen deeden. Zo dra was de tydiog van
dit



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 6?
geweldig oproer niet ter Staatsvergadering van Zeeland gekomen, of de Staaten befloten van de Regeering te Goes, nader berigt dieswegens te vraagen, welk berigt ook kort daar na verfebeen.
Z. En wat behelsde bet zelve ?
V. De Regeering van Goes. befchouwde het voorgevallene als een verregaaad wanbe* dryf,en verontschuldigde zig met eene Ver» klaaring van den Commandant der Stad, waar in hy zeide, te zwak geweest te zyn, om geweid te kunnen keeren, met bygevoegd verzoek, om voor eenige dagen, honderd .Mannen meer te mogen hebben. Voord* jrelde de Regeering van Goes aan de Staaten voor, om Amnestie aan de Ingezetenen te verleenen, hoewel zy zig in verlegenheid bevond, hoe de fchade aan de geplunderde Burgers te zullen vergoeden, Hellende verder voor om de werking der Justitie op te fehorten.
Z. De Regeering van Goes moet wel in verlegenheid geweest zyn, om een diergeiyk Berigt te hebben kunnen opftellen.
V. De



68 GESCHIEDENISSEN DE*.
V. De Meerderheid ter Staatsvergadering, befloot hier op de vérzógpe opfchorting van Justitie te verieenen , en de Stad Feere ftc-U de voor om de bronnen deezer onlusten te onderzoeken. Waar op de Raadpenfionaris van der Spiegel van gevoelen was, dat deeze te zoeken waren , voor eerst, in het drna gen van Onderfcheidstekenen , en di daar aan gehegte beuaamingen, ten tweden, dat de Ingezetenen zig onderwonden, om het beheer der Publieke zaaken aan zig te trekken. Ten derden in de Burger Wapenhandei. Ten vierden in ï Vaderlandse» Fonds. Ten vyfden in de Vergaderingen van derzelver Beftierderen, en ten zesden in de Liesntie der Couranten. Waar by Middelburg nog voegde de Vryheid der Drukpers. De Stad Zierikzee was'egter van een geheel ander gevoelen , en meenende dat men de bronnen van dit alles zoeken moest, in de Werkeloosheid by den Engelfeken Oorlog, in de verwaarlóoMng van *$ Lands verdediging, in de tegenkanting tegen de Burger Wapenhandel, de misleiding van het Gemven, de Daok-
ad.'fis.



'VEREENIGDE NEDERLANDEN. 69
Hdresfen enz. Ondertusfchen hadden ver-
fcheidene In. en Opgezetenen van Zeeland. aan de Staaten dier Provintie een wydJoopig Dankadres ingeleverd, waar by zy bun genoegen betuigden , wegens de maatregelen by Hunne Edel Mogenden genomen, tot handhaving der wettige Staatsgefteldheid en Pvegeeringsform, en tot bevordering ven Welvaart, Rust en Vryhdd. Op welk Dankadres Hunne Edel Mogenden, door de mond van hun» nen Raadpenfionaris lieten antwoorden: „ dat „ zy het Adres met welgevallen hadden aan^, genomen, en niet na zouden laaten in het „ opvolgen dier maatregelen te volharden, bilj, lyk vertrouwende dat de-goede In- en Opgezetenen zig in ftilbeid en behoorlyke on„ dergefchiktheid zouden blyven veriaaten op ,. de zorg van hunne Wettige Overheid , en s, dus ieder, in zyne betrekking mede werken, „ tot bevestigirg van die Voorrechten, welker genot de (toffe van dankzegging in hun ,, Adres had uitgemaakt." Z. Maar ik heb u in lang van Utrecht met hotx
xm



jq GESCHIEDENISSEN DER.
ren fprcekc-n, was het daar thans ftil en bedaard ?
' V. Verre van daar, Eenige Ingezetenen dier Stad, raeenende zo wel de Vryheid te hebben als anderen, om zig in een Gezelfchap of Genootfchap te vereenigen , hadden tot hunne Saamenkomflen, het van ouds genaamde Paus Adnaanshuis gehuurd, alwaar zy befloten den 12 February , hunne eerde byeenfcomst te hebben. Zulk een beflaan van Lieden wier denkwyzen van de gevoelens der meeste Burgeren en Ingezetenen der Stad verfchilden, konden door deezen zeker met geen goed oog asngezienworden, en de uitkomst leerde wel baast dat de naam van Oranje, te dier tyd én plaats in te grooten haat was, dan dat men eene Sociëteit van dien naam geduld zoude hebben. Dus vergaderden eerst eenige Jongens, vervolgens meer Volwasfenen uit het Gemeen voor het bovengemelde Huis, alwaar reeds eenige Leden waren ingegaan. De Jon* •gens welken meest in diergelyken gelegenheden de eerilen zyn, wierpen wel dra fteenen
door



XVJI.B.PLni.
BE¥EEGING TE UT1ECHT.






VEREENIGDE NEDERLANDEN, ff
door de Glazen, terwyl de menigte voor hei Huis , hoe langer hoe grooter wierd. Ondertusfchen kwamen eenige Vrywiiligers die op het Stadigs de Wagt hadden, ook voor he^ zelve en hlelden d3ar haltet zo ^
volgens een Detachement Schutters deed. Kort daar na verfcfaeenen eenige Leden van de Vroedfcbap insgelyks voor het Huis, welken de daar nog in zynde Soeieteitsleden , onder het gele.de van eenige gewapende Burgers naar het Stadhuis bragten, alwaar zy aan Burgemeester Eick, befcherming voor hunne Perfoonen en Huizen verzogten, die hen ook beloofd wierd. Ondertusfchen was de baldadige menigte hen, onder allerhande vervloekingen tot voor het Stadhuis gevolgd, alwaar zy zo lang vertoefden dat de gemelde Leden, heï Biet dorfien wagen om voor den donker, „aar hunne Huizen te keeren, het geen toen nog gevaarlyk genoeg voor hen was?, zynde twel Leden genoodzaakt geweest by de Buuren over te moeten klimmen.
Z. Was deeze oproerige beweegt hier mede gedaaa ? b 8 ■



«^fc GESCHIEDENISSEN DER.
V. Op verre ra niet. Want 's avonds begaf de woedende menigte zig naar de Huizen van de Leden deczer nieuwe Sociëteit, alwaar zy by de meesten derzelven de Glazen fcfloegen, by lommigen de houten aan {tukken, di by ecnigen plunderden, het welk zo den gantfehen Nagt duurde. Onder de zesenveertig Huiden welken dit noodlot ondergas hadden, wierd ook dat van den BakLr IVcppehvan geteld, welken nog kort te vooren Geconftitueerden der Burgers geweest was, doch deezen Post niet langer bad willen blyven waarneemen. Mogelyk datdezaakén nog flegter afgeloopen vvaren, zo niet eenige Schutters de aangevallen Huizen bewaakt, en de Ruiters veelen der moedwilli«en verftrooid en verjaagd hadden. Den volgenden dag nam de Regeering van Utrecht, tot voorkooming van meerder onheilen, het befluit om aan de Leden der nieuw opgerichte Sociëteit, het regt van Saamenkoraften te houden te verbieden, en deed vervolgens •eene fcherpe Publicatie, tegen deeze cn diergelyke baldadigheden afkondigen, met uitloo-
ving



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ?J
ving van een premie van honderd Gouden Ryders, aan de geenen welken de Daaders, Opftookers en Aanvoerers der gepleegde oproerigheden zoude kunnen aanbrengen.
Z. Uit dit alles is duidelyk af te neemen, dat de gevoelens te Utrecht nog zeer verdeeld waren, intusfchen was het te beklagen, dat 'er zo veel daaden van geweld , zo als te Goes en te Utrecht gebeurd waren, gepleegd wierden, welken niet anders dan tot fchande gedyden van de geenen die ze uitvoerden of aanmoedigden, het zy dan dat dezelven voor, of tegen, de oude Staatsgefteldheid wareru
V. Ondertusfchen had men te Zwolle over de vernietiging van het Regeerings Reglement, voor zo verre die Stad betrof, gehandeld, doch de Raad konde niet tot een beiluit komen , dcwyl de (temmen ftaaken. Zeven Heeren waren voor en zeven Heeren waren tegen de vernietiging. Ieder poogde zyn ftreng vast te houden, doch de Gezwoorene Gemeente deed de zaak in eens af, en verklaarde het tegenwoordig Reglement van Regeeriug zo verre het de Stad Zwolle, betrof, voor versie-
XVU.DEEL, • D tïgi



f\ GESCHIEDENISSEN DBR
tigd-en aFgefchaft. Zo dat by de sanftaande verandering der Regeering niemand tot Burgemeester zoude mogen verkozen worden, als die zig bereid verklaarde een nieuw verbeteid Reglement te helpen vastftellen en invoeren, mraers na dat hy,; ten eerften Landdage, van .den Eed op het tegenwoordige Reglement zoude zyn ontflagen.
Z. De Gezwoorene Gemeente ligtte 'er dus al fpoedig de hand mede.
V. Midlerwyl had men by de zeven Heeren, welken het oude Reglement voor nuttig en wettig verklaard hadden, flerke aanzoeken gedaan, of zy, indien de Keur by de aanftaande verandering der Regeering eens op haar Edelens mogte vallen, hunne Regentsplaatfen op de bovengemelde voorwaarden, op nieuws zouden willen aanvaarden, doch het Ivelk door ieder van hen ftandvastig geweigerd wierd. Waar door zy ook by de .verandering der Regeering, welke den 25 January gefchiedde, uit het bewind bleeven, en andere Heeren, die meer na de zin der Gemeen» te waren, verkoren. wierd«n.
V I E JU



VI ER ENTAGÏIGSTE GES-P REK»
INHOUD.
Oproer te Arnhem. — Burger Vergaderingen te Delft. — Gefthil met de Noord-Americaanen over de Belastingen. <• ■ Vlucht yan de Vaandrig yan der Hoop. Brief yan denzelven aan den Preftdent yan den Krygs» raad. — Handelingen yan de Staaten yan He'land. Hevig gefchil ter Staatsverga. nering. — Infohryving te Amfleldam -yoor het Corps yan den Rhyngraaf yan Salm.—
Voorzorg tegens Prinsfen Verjaardag.- .
Befchuldig'wg tegens drie Afgevaardigden ter Staatsvergadering. Gefchil onder de
D 4 yyf



?6 GESCHIEDENISSEN DER.
vyfCotonellen der Stad. Krygsraad inde Doelen^op detGarnaalcnmarkt. — Frankryk tragt een Conful te Batavia te heb* hen. Bericht der Oost*Indifche Maat ^happy dieswegens. — Onlust te Gouda. Nieuwe klagt tegens Burgemeester de Greeve te Schiedam. Verzoekfchri/t der Burgers te Gorinchem wegens de Heusdenaaren, —— Vervolg en Slot der zaak van Heusden. —— Verregaande oneenigheid en geweld te Hoorn. Gevolgen van deeze twist. Brief der Regeering van Hoorn aan de Hollandfche Steden. Komst van Staaten Krygsvolk in de Stad. Verfchillende Ge* yoelens ter Staatsvergadering over de zaak van Hoorn. —— Vernietiging yam 't Pa* triotsch Genootfchap te Edam, —— Onluiten te Purmerende. •> Gefchil met de Predikanten te Utrecht. • De Gecom* mi t teer den uit de Schuttery aldaar leggen hunne Ampten plegtig neder. — Verrigtingen der Staaten van Utrecht te Amersfoort vergaderd. Brief van dezelven
aan de Sletten yan\Hoïlttnd, Vonnis
te-



VEREENIGDE NEDERlandEn. ??
tegen de Pander vm aofy^ _ Gefchil u Wyk te Duur/lede met Burse. "Wier Haantjes, — Oneenigheid op 1* l^ddag te Deventer. Adres van den Lg.
leerattr van der Mark aldaar BJfeF
2*S"P^/«» Oranje aan de Staat ei ^n Overysfel. Verzoekschrift van de in.
gezetenen in de Ommelanden. Do0(i
y*nden Baron van der Does, Heer van
»„,; , ■/!"" dtT Staaten van
1"" ™"> * Gelderfch* „agMi„. t °tr'eh»''g *r oprechte Vader.
I^fene socetei, „, Craavennage 1
l7nm' J"»Mhg van Barger Ge.
Z 7yZfZ
fte erf™
® & Nieum



£8 g.ksch11bbn1ssen XiV,R
Nieuwen. Komst van den Rhyngraaf van Salm te Amflcléam. - Oneenlgheld t: Gou-
ja. Remotie van zeven Regenten te
Rotterdam Gefchil ter Staatsvergadering van Holland over de Geloofsbrieven der nieuwe Rotterdamfche Afgevaardigden, — Be* jlult der Staaten van Utrecht te Amersfoort. Commisfie tot herflelling der
rust in OverysfeL Dezelve loopt vrucht*loos fif. . z-witare Brand U Batay\&>
% o on. Was het in Gelderland omtrend deezen tyd nog al ftil?
Vader. De verwarring had daar zo wel ah elders plaats, hoewel de zaaken in dat Gawest thans verre na zo hoog niet liepen, dan wel in de Provintien van Holland en Utrecht. De verbittering tusfehen de Burgers en Inge» zetenen welken het nieuw Sraatsgeftel toegedaan waren, en de Krygsbezetting, was in lommige Gelderfche Steden, en wel inzonderheid te Arnhem intusfehen nog zeer groot, zo als aan hetivolgcnde zai.blyken. Des avonds,
den



VEREENIGDE NEDERLANDEN. Jrj
den i2 Maart trok een troep Soldaatcn van > Regiment van Svmmerlatie van de Rhyn. poort naar de Vdpcrpoort, met uitgetrokken Sabels, welken met dezelven niet alleen over de (henen krasten, maar ook al die hen ontmoetten, onder het roepen vmOranje boven, aanvielen en floegen. Voords deeden zy verfcbeldene baldaadigbeden aan het Huis van den Herbergier Limphers, by dé Velperpoort en floegen de Glaazen in. De Vrouw die in haar Toonbank ftond liep groot gevaar, doch haaren Man die met twee Burgers in de Kamer zat. kwam haar, met de Pook, tang en Schop van de Kaggel, te hulp, en greep vervolgens, dewyl hy voor de overmagtmet beftand was, een gelaaden Pistool van de Muur, waar mede hy dreigde op de Soldaaten, indien zy zyn Huis riet verlieten los te zullen bran. den, doch dezelven hardnekkig blyvende, poogde hy Zyn dreigement te volvoeren, doch bet Pistool weigerde, waar op by een tweede Pistool greep , en met hetzelve op de menigte fchoot, waar door een der Soldaaten dwars door het Been getroffen, en vervolgens B 4 een



80 GESCHIEDENISSEN DER
een ander Soldaat twee Toonen van de Voet afgefchoten wierden , waar op de Muitelingen wel dra de vlucht namen. Geduurende dit voorval liet de Officier van de Burgerwagt den voorzittenden Burgemeester bevel vraagen tot het handhavenen van de openbaare rust. Welk bevel egterzofpoedig, zonder medeweeten van den anderen regeerenden Burgemeester niet gegeeven konde worden. Ondertusfchen waren eenige Burgers van de Compagnie, waar in dit voorviel, wel gewapend, voor het Huis, aan 't welk de overlast gefchied was, vergaderd, en de Manfchap met fcherp gelaaden, waardoor verders niets voorvielen de rust in de Stad, die zeer hachlyk ftond, behouden wierd. y Midlerwyl waren te Delft veifcheidenc Vergaderingen gehouden van de Schutteryen» Gilden , Gewapende Burgercorpfen, VaderJandfche Sociëteiten, Gezelfchappen enz. welke Vergaderingen op het Genootfchaps So» cietekshuis by een kwamen, en waar uit om dtezen tyd drie Brieven afgezonden wierden raar Amfleldam, als ten aan Burgemeester Hoofd, een aan den Colonel Goudoever en
zy-



XVII.JXPl.IV.
.'• . Saus.,;,.- j~. >
BÏVEECING TE ARNHEM. "






VEREENIGDE NEDERLANDEN. 8ï
zy»e Officieren , en een aan de Leden der Burger Societeir, Genootfchap van Wapenhandel, en Vaderlandfche Sociëteit.
Z. Wat was den Inhoud van deeze Brieven ?
V. Zy behelsden allen Gelukwenfchingeo en Dankbetuigingen, wegens het geene, op den 26February,binnen gemelde Stad, was voorgevallen. Ondertusfchen beiloten eenige Vrienden van de oude Staatsgefteldheid mede eene Sociëteit binnen Delft op te rechten, welke welhaast tot Hand kwam, en de waar e Delft, fche Faderlandfche Sociëteit genoemd wierd die bmnen korte tyd over de honderd Leden aangroeide, en waar onder zig ook zelfs vier
Kerkleeraars bevonden. Geduurende
«»t alles ontfing men de onaangename berichten uit Virginien, dat het Congres aldaar goedgevonden had fommige Belasting op eentge Goederen te leggen, en donder.
op d* Sterke 0ra"ken> doch waar van •gter de Franfchc Erandewynen «Heen zonderd waren 3 die van alle inkomende rL ten bevryd bleeven. 2HJk «>n gedrag j|.
D 5 fchou,^



8s
GESCH1EDÏSNISS1N0ER
fcbouwde men alhier, piet zonder rede, voor zeer fitxydjg mee het gefloten Verbond van Koophandel met de Americacnen dewyl daardoor de Hollanders wierden uitgefloten van eene Vrybeid die de Franfthe Natie toegedaan wierd, daar het Verbond ondertusfchen medebragt , dat de Nederlanders op denzelfden voet behandeld zouden worden als de meest begunfiigde Natte. En fchoon de H eilandfche Gezant aldaar, de Heer yan Berckel, alle mogelyke moeite deed om te. bewerken , dat de inbreuk welke door dit verbod op het Verbond gemaakt wierd ^oorgekomen of verbeterd zoude worden , had by egter niet gelukkig in zyn voorneemen kunnen flaagen , waar door de hoop, die men hier te Lande opgevat had, van de groote Voordeden die den Staat door haare Verbindtenisfen met de Noord • Americaancn te verwagten had, hoe langer hoe meer verdween.
Z. Het is zeker dat zulks de Kooplieden die op Noord America Handel dreeven, niet al te breed aangeftaan. zal hebben.
V. On-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. £3
V. Ondertusfchen gingen de Staaten van Holland voord, met het onderzoek wegens het geval met hun Vaandel, (*) en magtigden de Gecommitteerde Raaden om de Stukl ken, de zaak van den gevangen Vaandrig van der Hoop raakende, na te zien en hen vervolgens daar van berigt te geeven. Doch gemelde Vaandrig deeze onweersbui tegen hem op ziende komen, had middel gevonden zi* door een tydige vlagt te redden, en fcbreeF kort daar na, aan den Voorzitter van den Krygsraad eenen Brief, waarin hy, op zyne wyze, zyn volkomen onfchuld aandrong, en verklaarde om geen? andere reden gevlugt te zyn, dan uit bekommernis van voor eenen anderen , dan zynen dagelykfehen en bevoegden Rechter, te recht gefield te zullen worden! Zo dra men zyne vlucht vernomen had is by, door den Auditeur Militair by openbaaren Trominelfiag ingedaagd geworden, doch, zo als gy Hgtelyk zult kunnen begrypen, niet verichee-
nen.
(*) Zie pag. 45.
D 6



$4 GESCHIEDENISSEN DER
rCn. Midlerwyl wierd 'er den \y Maart
ter Staatsvergadering geraadpleegd over de gedaane verzoeken om de Vroedfchappen der Jvtad Rotterdam tot veertig te vermeerderen. De Heeren van de Ridderfchap, benevens de Afgevaardigden der Steden Delft , Rotter» dam, Hoorn en Enkhuizen waren in deeze Raadpleging van oordeel dat dit verzoek van de hand behoorde gewezen te worden. Doch de Afgevaardigden der Steden Dordrecht , Haarlem , Leyden-, Amfleldam , Gouda en Alkmtar waren van een tegenovergefteld gevoelen, en dus wierd het Rapport met zes, tegen vyf Stemmem, ten voordeele van het verzoek uitgebragt, en vervolgens door alle Leden van booggemelde Vergadering overgenomen , om daar op nader te befluiten- Benige dagen laater verklaarde de Ridderfchap , by gelegenheid van het begeeven der Krygsampten, dat indien men de openftaande Posten by het Corps van den Rhyngraaf vaa Salm wilde begeeven, zy zig, als dan daar tegen zouden moeten verzetten, uit hoofde derzelver Voorftel, tot vernietiging van
Om.



VEREENIGDE NEDERLANDEN. §5
dat Corps gedaan. De Penfionaris van Dordrecht zeïde daar op, dan ook niet te kun. ncn mftemmen tot de benoeming van de openfraande Posten by de Guardes du Corps, als zynde een Corps van pragt, en des te meer met, daar men telkens van bezuiniging fprak waar door zo min de eene als de andere Pos' ten by die Corpfen begeeven wierden.
Z. Een duidelyk teken dat de e'enigheid ter Staatsvergadering nog tïet groot was.
V. Zulks bleek nog kJaarer den 30 Maart wanneer het bepaald was dat de Commisfie' wegens den invloed des Volks,ingevolgen hei bekende HaarkmfcheVoorftel, bepaald zoude worden. De Steden Dordrecht, Haarlem , Leyden, Gtuda , Schiedam, Schoonhoven y Alkmaar*, Munnikkendam en Purmercnde benoemde hier toe de volgende acht Heeren, als: de Heer van Wasfenaar Starrenbuig uit de Ridderfchap de HeerMr. van de Kasteele, Penfionaris van Haarlem, de Heeren Bloei, Jbbema, Met'* lerkamp en van Horbag, Vroedfchappen der Steden Leyden , Amfleldam, Gouda en Schoonhoven, de Heer Mr. Paludanus, Roemees



85 GESCHIEDENISSEN DER
ter van Alkmaar, en de lieer Mr. A. van der Willigen , Vroedfcbap van Enkhuizen, De Ridderfchap benevens de andere Steden benoemden, uit ieder Stad een Lid der Regeering en een uit de Ridderfchap zelve, en dus negentien Leden. De bovengemelde negen Steden die maar agt Heeren '.benoemd hadden, rekenden toen op de Stem van Amfleldam, waar door zy de Meerderheid bekomen zouden hebben, dan dit viel voor deeze keer anders uit, want drie Leden der Amfleldamfche Vroedfehap , naamenlyk de Heeren Muilman\ Munter en van der Goes overftemden de twee penfionarisfen van Berkel en Visfcher, en voegden zig dus by de Ridderfchap en de andere Steden, welken uit ieder Stad een Lid van de Regeering wilde benoemd hebben, als oordeeiende dit meer bekwaam (e zyn, om de belangen, ieder van zyne Stad, en het ge. zag en waarde van ieders byzondere Rechten en Voorrechten, in zulk een gevvigtig onderwerp, te handhaven en te behartigen. Dus verkreeg de Ridderfchap en de andere negen Steden de Meerderheid, do.cn het geen egtcr
niet



VÏRBENtCDE MHp.UBD!». %7
niet zonder hevige Gefcnillen gefcbiedde. De RwdpsnSonMi, vin Bhhwyk deed wel zro bes., o», het bellui, overdeed zaak ui, te tol.» doch te: vergeefs, dewyl deezen dag tot afdoening der zaak gefield was, De Vcr pdering had to, vvf uuren i. den namiddag geduurd, en de overfïemde Steden deeden ee ne aantekening tegen het befluit, waar bv i* verklaarden : in de benoeming van H eren tot de daar by bedoelde ComaM.. ie hebben mgefa.d, ,uaar integendeel v„ Z dagteu ware,, geweest, dat deeze Comnu^f om wezemlykvrn vr„cl,t te kunnen 2y„ tn* een kle.ner aanta, vau tcde„ behoorde „V ! draagen te worden. Willende zig voords n'« verantwoordelvk flellen voor de°geTen Z UK deeze waarfchy„,yke verydelh* der „!! rdef:f£^-^-waren TZ
d n J? '"g bChieM™ * «-ren van de Ridderfchap, benevens deMeerderh.M ,
^«■^Afgevaardigden 'In' ^ £ "Sden der Steden ft*. R,U!tdm



SS GESCHIEDENISSEN DER
Medenhïïk het recht aan zig om eene tegenvpr* k'aaring te doen.
Z. Welke Heeren waren door de Ridderfchap, en de voornoemde negen Steden tot het doen der Commisfie benoemd geworden ?
V. Wesens de Ridderfchap, Dirk Baron van BuitZ*taar, wegens Dordrecht, Mr. Pleter Hendrik van de Wal, wegens Haarlem, Mr. Christoffel Jan van Dam , wegens Delft, Mr. Caspar de Roo van Roofenhirg, wegens if*yiff« , Johan Gaal , wegens Amfteldam % Mr. Balthazar Elias Ahbema, wegens GWtf, Mr. Alexander Hendrik Melelerkamp, wegens Rotterdam, Mr. Jfefei" S*»*3 r«i, wegens Gorinchem, vanNooten, wegens Schiedam , Mr. Dacirf /?*M>fc wegens Schoonhoven , Mr. Stephanus Jacobus Scheltus, wegens Brteffe', Gabriel Leonardyan Oos* ten, wegens Alkmaar, Mr. Z5/^ Binkhorst, wegens Hoorn, Hermanus de Hart, wegens Enkhuizen, Mr. Hugo Adriaan van Bleyswyk, wegens Edam , Mr. Roelof Boot, wegens /tenikkendani,. Doktor van Alfem van Lin-



VEREENJGDB NEDERLANDEN. 8
wegei» Medenhlik, Mr. JanPan en wegcns Puinerende, Mr. /Wöo;;2. En
do», Muren de Heeren^ W en Metelerkamp,
;; ei?CrfO0nCl,'da!1 ^ Heeren van de Mmderherd verkozen hadden, - Onderenen was te An^ldam eene Infchryving geopend, tot het in fiand houden van het Corps van den Rhvngraaf van ^ waart0£ ^ vveIh.aaSt eene fotntne van omtrend honderddui, ' zend Gulden, bycenbragr, doch welke aanzieyke Som, door verfcheiden Lieden nogcb^ egennggeaebt wierd, om 20 een groot Corps
Maart, en dj£^* ^ «
j i ct zonder vrees wac
kunnen «Men, waardoor de L der s d ^vaar liep. benoemde 0m bier ,f •e »aaken. „it<lc Vroedfehap deHee™7"
den Krygsraad, behalven de „fr„h n de Kapiuine,, mrdiu, hZ I Co,<"c"cd. Souwens en <fe «flj* , . . "
de



|ö GESCHIEDENISSEN BER
de twee Rapitemen Boer en Croufe, totRaads-
r,> nnawa^f nam den 7 Maart ee« mannen. D<3 uagwa0. £
hen aanvang en de Compagnie van A,««m fc« wierd uit last van den Coïoncl Goudoever\ zonder Geweer van de Wagt gezonden, waar door deezen zig by den Colonel Marfé' iü, zonder wiens kennis dit gefchied was, beklaagden , waar oP zy hunne Geweercn weuer kregen. En op den gevreesden dag vie niet anders voor dan dat zeker Blaadje, MUm den Geweldenaar genaamd, en bet welk des ièor.ens by den Boekverkooper Ferlem u»tgehangen had , oP bevel van hetGerecht, ten eerden opgehaald en veiboden wierd.
Z. Het uithangen van een diergelyk Blaadje , Juist op 'SPHnsfen Verjaardag, had zekerlyk wel eenige aanleiding tot onrustige bewegingen , van de kant der Liefhebbers van het Oranje Huis, kunnen geven.
■ V. Ondertusfchen kwamen 'er allerhande befcbuUiigingcn tegens de Heeren Muilman, Munter en van der Goes op , wegens bun gedra? ter Staatsvergadering , en fommigen omzagen zig niet van opentlyk te zeggen en te
fchry



VEREENIGDE N KOERLANDEN., gt
fchryven, dat die Heeren alles zonder last van hunne Princlpaalen gedaan hadden» Ja de Heer Muilman wierd zeifs aangetygd, dat hy de Pen. fionarisfen der Stad had willen dwingen de roeflemming in de Conlenten , vast te maaken aan de vernietiging van het Corps van Salm. Doch zo dra dit ter ooren van de Meerderheid der Vroedfehap kwam, vond deeze goed, de Penfionarisfen der Stad te doen aanfehryven, wat van die zaak waar of valsch ware, waar op de Heeren van Beregelen ï'isfcker antwoordden dat niets van het voorgemelde de waarheid was, en dus wierd zulks, op last van de Regeering, in hunne Stads Courant, open!yk tegen gefproken.
Z. Was 'er ten zeiven tyde ©ok geen gefchil onder deCoIonellen der Stad?
V. ja, en het zelve was daar uit ontftaa» dat men Krygsraad begeerde te houden , waar toe de Heer Goudoever wel, doch zyne vier meede Coionellen niet,konden verftaan, welken ook beweerden dat zulks zonder hunne toeftemming niet mogt gefchieden» Dit gefchil wierd aan wederzyden zeer kevig gedreven ,
113



ff2 GESCHIEDENISSEN DER
en de Heeren Burgcmeesteren Dedel en Veels, befloten , om eene volkomenc on?ydigbeid in dit: Gefchil te bewaaren , de Krygsraadkamer , op bet Stadhuis, geduurende dien twist gefloten te houden. De Colonel Goudoever benevens de Kapitein Gales, en veelcandere Kapi? teinen , Luitenants en Vaandrigs begrepen egter Krygsraad te houden, en lieten hier toe een Vertrek in de Stads Doelen op de Garnaalenmarkt, bereiden, alwaar zy, fchoon de vier andere Colonellen Mandameut Pcenaafl hier tegen verzogt en ook verkregen hadden, egter den 21 Maart, hunne eerde Vergadering hielden. Op deeze by eenkomst, die uit veertig Kapiteinen , veertig Luitenants en tweeëndertig Vaandrigs, benevens den Colonel Goudoe. yer beftond , wierden één Heer.tot Kapitein, en verfcheidene anderen tot Luitenants en
Vaandrigs verkozen, Geduurende deeze
Binnenlandfche Onlusten, had de Koning van frankryk eenen Heer Chevalier tot dcszelfs Conful te Batavia benoemd, en de Algemcene Staaten verzogt, dien Heer her nodige Berigtfchrifc te willen geeven, ten einde de
Re*



xvn.p.p] .y„
■^^J^T " " ,iyj,;LiL_^_l^^^^






VEREENIGDE NEDERLANDEN. 93
Regeering van Bataria hem in die ihoedamVheid mogt erkennen, en hem ontflaan van de Wet, volgens welke het eenen VreemdeImg met geoorloofd is langer dait drie Maanden te Batavia te woonen. Hunne Hoog Mogenden verzogten hier op bericht van de Be• Windhebberen der Oost - Indicie Maaifchap-' py, doch welk Bericht ]ang na niet met de begeerte des Franfihen Konings ftrookte , waar door, en door verder bykomende omftandigheden, van die zaak niets geworden j ïs. Doch laat ons tot andere voorvallen
f wederkeeren GeJyk elders zo had ook
s in de Stad Gcuda het oprichten van een Gewapend Genootfchap veel twist en misnoegen verwekt, welken tusfehen den 13 en 14Maart : tot daadlykbeden ultgeborften waren, zynde , by. zekeren Looyer, welken Lid van het Genootfehap was, de Glazen ingeflagen. DeDaader hier van ontdekt zynde, wierd uit zyn Huis gehaald , en op het Stadhuis gezet, : vervolgens voor Schepenen gehoord en in gy; zeling gehouden. Ondertusfchen was het Marktveld aldaar dag en nagt vol beweeg ing, z©
dal



GESCHIEDENISSEN DER
dat men niet zonder lede voor meerder on-
heil bcdugt was.
z net zal in andere Hvllandfche Steden zekerlyk niet veel rustiger geweest zyn.
v Te Schiedam was het misnoegen tegens de Burgemeester de Greeve, van welken ik u reeds verhaald heb , C*> nog niet volkomen geftilt, gelyk bleek by een Adres van de Gecommitteerden van het Vrycorps, het Vaderlands Genootfchap, en van de Burger. Sociëteit, waar by zy verklaarden, dat de Heer de Greeve , ter Staatsvergadering een
* zodaanig gedrag gehouden had, dat de goe' de Burgers en ingezetenen der Stad hem
* voordaan niet meer kouden befchouwen als "een Regent, op wiens Vaderlandsliefde en
Zugt tot Vryheid, zy allen een onbepaald " vel trouwen mogten (tellen, en dat zy m" zonderheid allernadeeligst en allerfchade" Wkst oordeelden , dat hy voordaan weder-
om ter Staatsvergadering afgevaardigd wierd, * „ de*
£■) Zie pag» 6a- en2.



VEREENIGDE NEDERLANDEN. f£
» devvyl hy door zyn fprcekende daaden getoond had, dat by getn zwaarigheid «maakte, om wanneer de last waar mede „ hy was voorzien, met zyne byzondere » denkwyze niet mftemde, dezelve daadlyk „ te overtreeden , waardoor het dus onte„ genzeglyk was, dat aan hem, in dit bach» lyk tydftip, de behartiging van 's Volks „ gewigtige belangens, ter hooge Staarsverga„ dcrmg, niet konde worden toevertrouwd"— Te Gorinchem had een zeker aantal Burgers goedgevonden, aan de Vroedfehap een Ver» zoekfehrift ter hand te Hellen, ten voordeele van die geenen te Heusden welken banaa
lJuTlVT de 2invande Staate»va«
Holland hadden veranderd , doch op die
w^r^* kWam jUiSt ê6en gUnffi« ant"
Z. Maar hoe Hond het intusfehen mee de zaak van Heusden?
V. De Heeren Staaten van Holland beflo* Rn hebbende, alles aldaar in dien fiaat te herftellen, als de zaaken voor den 6 Tanua. f deezes Jaars geweest waren, wierden *
Hef»



0 GESCHIEDENISSEN DER
Heeren Glottcrboke en Bogaardtwegens Haarlem en Rotterdam in \ Collegie van Gecommitteerde Raaden zitting hebbende, benevens den Heer Chaxfliury als hunnen Geheim. Tchryver, benoemd om derwaards te gaan, ten einde het verrigte op meergemelden 6 January te vernietigen , de Burgers uit hunnen nieuwen Eed te ontdaan, en de Oude Regeering weder te herftellen. Midlerwyl fcbreeven verTcbetdme Genootfchappen van Wapenhandel, inzonderheid dat van Amfeldam , de Regeering van Heusden aan, om maar moed te houden en ftandvastig te zyn, dewyl het zo kwaad met ben niet af zoude loopen. Andere Ge«jotfchappen raadden nogthans tot het tegendeel , en maanden de Regeering aan zig bever te onderwerpen, en de Staaten te gehoorzaamen. Doch de Regeering van Heus* ■Jen befloot pal te ftaan, en riep de andere provintien te hulp, by eenen Brief van den ,5 Maart, waar in zy rondelyk verklaarde, %et beüuit van de Staaten van Holland met anders aan te zien, dan als een daad van ge» yeld en een inbreuk op het Gezag en goed " Tv echt



vereenigde nederlanden. $7
Recht van haare Stad. Des niertegenftaande kwam de Cummisfie den 20 Maart aldaar aan, en vergiderde omtrend twaalf uuren op het Stadhuis , voor het welke een Detachement Huzaarenvan 't Corps van Salm geplaatst was. De Regeering leverde wel een Protest over aan de Commisfic , doch het zelve wierd niet aangenomen, maar integendeel de Pablicatien tot vernietiging van al het voorgevallene op den 6 January, afgekondigd, waar op alle de oude Regenten op het Stadhuis ontboden wierden, welken verfcheencn zynde, hunne Bedieningen weder als vooren aanvaardden, waar op de Commisfie , door vierentwintig Huzaaren geleid, ten drie Uuren naar het Jagt ging waar mede zy gekomen waren, en dus eindigde een zaak, waar op de oogen van alle Ingezetenen in Holland gevestigd geweest waren.
Z Dus liep dezelve nog al fpoediger en bedaarder af dan ik verwagt had.
V. Erger liep eene andere zaak af, die mij. lerwyl te Hoorn was voorgevallen, en waar van wy nu moeten fpreeken. Zo hier als el-
XVIL deel. E ders



93 GESCHIEDENISSEN DER.'
ders was, reeds voorden 8 Maart, het draagen van allerhande tekenen van partyfchap verboden geworden, waarom ook aan fommigen van wegens de Regeering verzogt wierd, hunne zwarte Cocardcs af te laaten, het welk door de meesten die dezelve droegen nog al fpoedig , en zonder veel tegenfhibbeling gedaan wier d, doch zekeren Jan Meyer, Knegi van bet Patriotsch Genootfchap , vond goed de zyne eenige tyd laater weder op te zetten, en 'er de Zeekant mede langs 'te wandelen, tot dat hy door de Overheid genoodzaakt wierd, dezelve af te doen , doch den volgenden dag vertoonde hy zig op nieuws met de zwarte Coearde in zekere Buurt, alwaar hy niet alleen veele fchampere woorden, maar ook het zingen van Oranje Liedjes moest hoorcn, over welk doen hy de menigte wel beftrafte, doch het geen weinig hielp, integendeel dreigde men hem in 't water tefmyten, indien hy zyne Coearde niet afdeed. Terwyl de beweeging vast vermeerderde , deeden fotnmige Kapiteinen der Burgery, de Schutters in de Wapenen komen. Dit tergde het Gemeen, 't welk daar
op



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 00
op naar het Huis van den [leer van Foreest, bekend voor een ieverig Patriot, ftoof, alwaar het de Glazen infmeet, zo als ook nog by eenige anderen gedaan wierd. Doch de Burgery dien Nagt onder de Wapens blyvende, en aile half uuren ronden door de Stad doende , bleef alles tot den i4 Maart in rust, wanneer het gistende Gemeen , ontdekt heb' bende dat de voorgemelde Meyer, nog onwillig bleef om zyne Cocarde af te leggen , en op eene gcweldaadige verweering bedagt was, des avonds tusfeben zeven en acht uuren, eenen gedttebten aanval met fleenen op zyn deur en vengders deed , waar op door Meyer t en eenige anderen die by hem waren, me* fcherp gefchoten en met handgranaaten geworpen wierd, waardoor het onbefuisde Gemeen aan 't v.yken raakte, Ondertusfchen bragt het losfen van 'c fchietgeweer alles in alarm, en de Schuttery weder onder de Wapenen \ die hier op het Huis van Meyer > cn de toe! gangen derwaards bezette. De woedende me. nigtc raakte nu ook geheel uit elkander, en ie nacht bleef voorts ftil, doch den voigenE a den



100 GESCHIEDENISSEN DER
den morgen , vernieuwde het morren niet aN leen weder onder de geringde Ingezetenen, maar ook onder de Scheeps Timmerlieden , en de Leden van het vernietigde Genootfchap, tot Nut van Hoorns Burgery, welken de bovengenoemde Meyer, om bet fchieten met fcherp, en het werpen van Granaaten , gedraft wilden hebben.
Z. Het zal zekcrlyk by dit gemor niet gebleeven zyn?
V. Dit kunt gy ligt begrypen. De Scheepstimmerlieden begaven zig, in gelederen van vier Perfoonen, met hunne bylen gewapend , van de Werf af, en Gecommitteerden benoemd hebbende , trokken zy tot voor het Stadhuis, wanneer zy eenigen van hen naar Burgemeesteren afvaardigden, om van hunne Edel Groot Achtbaaren te verzoeken , de vernietiging der Patriotfche Genootfcbappen, het uitbannen van Jan Meyer, en het ontflag van zekeren Gevangenen welken tot hunne party behoorde. Hun verzoek na rype raadplee* ging toegedaan zynde, verfebeen de gewezene Gevangene op het Plein, daar hy van de
me-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. lol
menigte met het wuiven der Hoeden > en bet fchreeuwen van Hoezee verwelkomt wierd , waar op men, door eenige Straaten der Stad, in volle vergenoeging en or.der het voornoemde geroep naar Huis trok, en dus was deezen optogt reeds ten twaalf uuren geëindigd, doch het gemecne Volk gaf 2ig „a den middag aan allerhande buitenfpoorighedeu over, faamelde, voornaamiyk aan dc Huizen der Pairiotien, drinkgeld in, droeg Oranje linten, zong prin! fclyke Liedjes en diergelyke meer, en fchoon 'er wel geene openbaare ftraatfehendcry plaats had, wierd zulks egter door de vveldenkcndlle Lieden van de Oranje party met weinig genoegen gezien, gelyk ook alle losbandigheid, door welke party zulks ook gefehicd^af te keuren is.
Z. Maar waar was ondertusfchen Meyer die toch voor de waarc oorzaak van al''dat* geweld moet aangezien worden, gebleeven?
V. Deeze had, reeds wel vermoedende wat gebeuren zoude, des morgens al de vlucht ae. -romen, en was met een Boerenwagen, met twee Paarden befpannen', ter Stad uitgereden.
E 3 Mid-



102 GESCHIEDENISSEN DER
Midlerwyl waren, midden onder die beweegingen twee Heeren uit de Regeering nasr Gravenliage vertrokken , en hadden aan ee . nige Leden van de Staatsvergadering vcrflag van het voorgevalicue gedaan. Waar Op de Heeren Staaten van Holland befioten, om, met en benevens de Regeering 9 de rust in Hoorn te herftellen, en hier toe eenig Krygsvolk in de Stad te doen rukken, doch dit befluit was zó weinig naar den zin van Hoorns Regeering , dat Burgemeesteren en Vroedfchappen der Stad befioten, eenen Briefdeswegens aan alle de Hollandfche Steden te fchryven , in welken zy zig zeer beklaagden , dat men , daar de rust nu weder in hunne Stad herfteld was, waarvoor zy zig zelve verantwoordelyk (lelden, tegens hen zulke middelen in 't werk wilde Hellen, welken'men ten opzigce van Hattcmtxi Elburg zo zeer gelaakt had, en dat men nu hunne Stad door den Militairen arm zogt te onderdrukken enz. Doch deezen Brief baatte de Regeering van Hoorn weinig, want het beftemde Krygsvolk , beftaande uit twee Compagnien Ruiters, benevens eenig Voetvolk en
Ar-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. lc3
drMMsttiit kwam welhaast, der, 23 Maart, zonder eenigen tegenftand in de Stad en met ben tte Gecommitteerde Raaden van het Noor* derkwartier, welkenlaatftemterftond vergader, den. Hier op wierden ten eerften vier Be «Herderen van het Oranje Corps, ieder door eer. Detachement Soldaaten, uit hunne Huizen gehaald, en verhoord zynde, in bewaring geboude*, hebbende, elk afzonder!yk, twee Soldaaten by zig. Den volgenden dag wierden weder drie anderen op ge|yke wy2e gel^ en gehandeld , en tweehonderd Geweeren welken door zeker Heer ergens in gereedheid gebragt waren, wierden insgelyks op last van Hunne Edel Mogenden opgehaald, zoals ook alle de Geweeren van de Leden van het Oranje Corps Ondertusfchen was de Hoofdwas L l-Stadhu^entwee Stukken Gefchut'voor
iSit! va"Humie EdcI Mogenden
Z Maar was 'er ter Staatsvergadering van Üottanê, wegens dit alles niet vry wat voorgevallen?
v* Ja > en wel inzonderheid toen 'er eene E 4 He,



IC4 GESCHIEDENISSEN B-ER
Remonf.ranl'ie van de Regeering van Hoorn ft* kwam, wegens het inkomen van'Gecommitteerde R&den aldaar, wier gedrag in dezelve everheerfehend genoemd wierd. Ook klaag* den Hunne Edel Achtbaaren over de pelit'icque Gevangenis van fommigc Perfoonen, drongen voords aan op het buiten kragt Keilen van der Staaten befluit in deeze zaak, en vroegen eene Comraisfie uit het Hof, waar by gevoegd wierd , dat Hunne Edel Achtbaaren anders genoodzaakt zouden zyn, de andere Bondgenooren interoepen. De Hidderfcliap .benevens de Steden Delft, Gouda, Rotterda-u, Gorinchem, Brieile, Hoorn, Bakhuizen, Edam en MedenUïk, wilden hier op Gecommitteerde Raaden aanfcbryven , om zig aan hunne Volmagt te houden en de Gevangene Perfoonen onrflaan , doch de andere negen Steden, namen, na hesige twisten alles over, . en dus wierd 'er geen befluit gemaakt. Daarenboven kwam ook een Tegeöberigt van Gecommitteerde Raaden, op de Remonftrantie voornoemd, in welk Tegenberigt gezegd wierd, dat de Remohftrantie met volftrekte onwaar-
ke-



VERBENI6DE NEDERLANDEN, "fö.f
lieden was opgevuld, en dat zy Heeren Ge. committeerden eerlang zaaken ter kennisfe der Staaten zouden brengen, welken ieder zouden verbaazen, en drongen dus aan tot het in ftand houden van bet geuomene befluit wegen* de Stad Hoorn -TeEdam waren ondertnsfdien de gemoederen mede zeer verdeeld en tegen elkan. der verbitterd, zo dat aldaar den i9 Maart medé een groote beweeging voorviel, welke ten gevolge had dat tetPatrïotsch Genootfchap aldaar, op bevel vande Regeering , vernietigd wierd. De Leden van hetzelve leverden egter kort daar r-a een Smeekfchrift in , waar by zy verzoeten, dat de daaden opgegeeven wierden, waar aan zy zig fchuldig zouden gemaakt hebben en vervolgens intrekking van het verbod , bv voorraad, doch aan hun verzoek is „iet voi. daan geworden, — Te iWrm/was het mede zeer onrustig, en het was dus niet te verwonderen dat, wanneer men aldaar de tvdin* van de onlusten te Hoorn en Edum outfit 'er ook vry wat bcweeging omftond. Op beteerde gerucht daar van liet de'krygsraad texftond de geheeie Schuttery onder de WapeE 5 KCa



ÏCÖ GÉÏCH !EDE?flS3EN DER
nen komen, welke voor het Stidhuis geplaatst wierd. De Hoofdofficier berigtte inmiddelsaan de Regeering dat by, alles nagevorscbt hebbende, niets dan eenige uitgelatene Vro* Jykheid vernomen had , doch deeze Vrolykheid (fond de Officieren der Schuttery zo weinig aan, dat zy den Hoofdofficier noodzaakten , de bewerkers van dezelve, zynde een Man en zyne Vrouw, te varten en in hechtenis te zetten.Voornoemde Fleer deed zulks toen wel % doch verklaarde tevens dat hy die twee Lieden voor onfchuldig hield.
Z. Men had egter te Hoorn nog onlangs ge* zien dat uit deeze Vrolykheden wel eens ongeregeldheden voordkomen.
V. Laat ons nu eens zien wat 'er intflï» fchen te Utrecht voorgevallen was. De Uh> fehryving der aanfiaande Dank* Vast- en Be* de*Dag, had daar weder gelegenheid tot nieuwe oneenigheid gegeeven. De Staaten van Utrecht te Amersfoort vergaderd, hadden de Uit fehryving van dezelve aan den ontf lagen Raad en Oud Burgemecsten Loten gezonden, welke dezelve ten huize van den Burgemeester



VE a E E NI GD E NEDERLANDEN. louter Eyck bezorgd had, docb alwaar dezelve niet aangenomen wierd, begeerendede Vroedfcbap van de Stad Utrecht de Uitfchryving der Staaten niet te erkennen, en liet alle de Predikanten der Hervormden en de Roouifche Pastoors aanzeggen: op geene Uitfciiryvingsbritf van Amersfoort gekomen agt te Haan, veel min dezelve in de Kerken voor te leezen. Voords wierd 'er een Voorfchrift ten op%. ten van het Bidden in de Hervormde Kerken opgelteld, doch tien Predikanten der Stad betuigden voor God en de Gemeente, geen „ woorden in het Gebed te kunnen gebrui„ ken; waar door de wettigheid van de te„ genwooidige Regeering zoude bevestigd of „ ontkend worden , dewyl de gemoederen „ der Gemeente, daar Omtrend niet eèven „ eens dachten, en zulks ftoornis in de Gods„ dienstoeffenlng en verwydering in de har„ ten voord zoude brengen."
'Z. [Iet was ook eene netelige zaak voor de Predikanten, te meer daar de wettigheid of onwettigheid der tegenwoordige Rege*fin«



log GESCHIEDENISSEN DER
nog niet volkomen beflischt was. Doch hoe liep bet met deeze zaak af ?
V. Men dagt eerst wel om ernflige maatregelen tegen deeze Predikanten te neemen , doch dewyl men wel bevroeden kon, dat zulks van zeer veel vooruitzicht en ernftige gevolgen zoude kunnen zyn, heeft men deeze zaak laaten Iteeken. — Ondertusfchen was het den so Maart dat Gecommitteerden uit de Schuttery, welken in February des Jaars 1785 aangeflcld waren, op eene zeer plegtige wyze, hunne Posten , die thans volbragt waren, nederlagen. Zulks gefchiedde op de Neude, in het byzyn van den Burgemeester £yc£, van betnieu. we vastgeflelde Collegie van Gecommitteer* den, en van dat der Geconftitueerden uit de Burgery, welke allen verzogt waren om deeze verrigting by te woonen. By elke Compagnie of Wyk was een kring geflagen, en de afzonderlyk afgaande Gecommitteerden voegden zig, verzeld van een Heer uit het nieuwe vastgefielde Collegie, by derzelver onderfcheidene Compagnien, en lagen dus, by monde van
eejj



VEREENIGDE NED KRL ANUKN. 100
een derzelvcn , met eene openbaare Aanfpraak , hunne Posien neder. Daar na'voedden zig alle de Compagnien faamen en floegen een groot en kring, Binnen welken zig toen de Heer Eyck , en de Gehehnfcbryver Falck, benevens de beide Collegien van G?qaalificeerl den en Gecommitteerden begaven, wanneer de Heer Hengelaar, uit naam van alle de uitgediend hebbende Gecommitteerden, onderfcbeidene Aanfpraaken deed, die vervolgens beantwoord wierden by de geenen welken daar by belang hadden.
Z. Maar wat verrigtten intusfchen de Staaten die te Amesfoort vergaderd waren ?
V. Deezen hadden eenen Brief van de Staaten van Holland ontfangen, waar by op de benoeming van Gecommitteerden, ter bemiddeling der zaaken van Utrecht, aangedrongen wierd. Voorfchreven Staaten 's £ands van Utrecht, fchrevenook aan gemelde Staaten van Holland wegens de zaak van Heusden, welke toen nog niet afgedaan was, waar by voorgemelde Stad in 't ongelyk gefield wierd, doch waar by de Staaten van Holland ook E ? te*



IIO GESCHIEDENISSEN DER
tevens verzogt en vermaand wierden , op ge. lyke wyze met de Staaten van Utrecht te handelen, en voordaan door geenerlei Adresfen als anderszins de onwett'ge Regecringen van Utrecht en Wyk te Dv.urfttde eenige febyn
Van wettigheid te willen byzetten, On»
derwyl was de Pander , van den Ilove , die te Wyk te Duur/lede zyne last flegts uitgevoerd hebbende, vast gezet was , zo als ik u in een onzer voorgaande Gefprek» ken gemeld heb, (*) en rm negen Maanden gevangen gehouden was, eindclyk gevonrist geworden, en veroordeeld om het openbaar verfcheuren van zyne Papieren, voor het Stadhuis aldaar, aan te zien, en alle de kosten Zyner Regtspleging te moeten bëtaafèïr, en dat wel binnen vier weeken, na verloop van Welken tyd, niet voldaan hebbende, zoude hy in het Werkbuis overgebragt worden. om met zyn handen arbeid de kest te winnen, tot zo lang aan het inhoud van zyn Vonnis
ten
(*) Vaderlandfche Gejchied, in 't kort, XVI Deel, pag. ioi.



VEREENIGDE NED ERE ANDEN. m
ten opzigte van de Kosten zoude zyn voldaan, De Pander betaalde egter terftond, na het uitfpreken van dit Vonnis, zeshonderd Guldens voor de onkosten, waar op hy ren
eerften op vrye voeten gefield wierd .
Ondertusfchen was men te Wyk te Duitrjïe. de, onder elkander zeer oneenig, waardoor zelfs de Burgemeester Haantjes, anders als een zeer ieverig Patriot bekend, van zyn Post als Raad in de Vroedfehap, op uitdrukkelyke wil en begeerte der Burgery, ontzet wierd. De Heer Haantjes beklaagde zig bier over vry Merk in eenen Brief, by verfeheiden Patriotfche Regenten, als ook by de Genoot, fchappen en Vaderlandfche Sociëteiten, doch de Regeering van Wy} te Dimrfede gaf eerlang een Berigt uit, waar by zy beloofde haar gedrag voor het oog der gamfcbe Natie open te zullen leggen en waar uit, zo zy zeiden ten duidlykften blyken zoude, dat gemelde* Haantjes, de Regeering en de Burgery der Stad, onder de fchyn van Vaderlandliefde ' op eene flirame wyze misleid en getragt had' verder te misleiden. Verzoekende dus dat



112 GESCHIEDENISSEN DER
ieder zyn oordeel over deeze zaak dus zo lang op wilde fchonen.
Z. Wat deed de Heer Haantjes inmiddels daar tegen?
V. Deeze Heer, die door fommigen van Zyne Medepatriotten zeer beklaagd en verdee. digd, van anderen integendeel gelaakt en befchuldigd wierd, zat intusfchen niet ftil, maar liet de Eerfte regeerende Burgemeester Reek*' ring gereebteiyk wegens dit alles Infinuee* ren, met verklaaring dat, daar hy Haantjes, zig in het voorftaan van zyn goed recht binnen de Stad niet veilig kende, raadzaam geoordeeld had, om die reden dezelve te moeten verlaaten, ten einde ter bekwaamer tyd, zyn goed recht te doen werkzaam zyn. Verklaarende ook de hem zo onwettig ontnomen Raadsplaats wederom te eisfehen, en voords onverkort te willen blyven in alle zulke Regten, die aan hem, ondanks hy zig buiten de Stad begeven had, als Burger en als Regent van Wyk te Duurftede waren toebeboorende. Op welk alles de Burgemeester Beckering, niet anders antwoordde dan; Ik heb het gehoord



VEREENIGDE NEDERLANDEN. Hg
noord en begrepen. Zo dat de Heer Haanu jes met deeze Infinuatie zeer weinig gevorderd was.. Midlerwyi was het op den
Landdag te Deventer mede niet zeer rustig geweest, inzonderheid wegens het befluit tct ontheffing van den Eed op liet oude Regeerings Reglement, waar van wy meermaalen gefproken hebben. Alle de Stukken hier toe betrekkelyk, had men intusfehen naar den Stadhouder te Nimwegen gezonden , ten eindt Hoogstdeszeifs oordeel op dezelven te hoo-
ren. Geduurende deeze oneenigbeid was
door den Hoogleeraar F. A. yan der Match, als zynde aan het hoofd van de Burgercommisiie, uit naam van een groot getal Tekenaaren , een aannaerkelyk Verzoekfchrift van de Gezworen Gemeente te Deventer ingeleverd , waarby gezegd wierd : „ dat zy ©ndergete„ kenden met gevoelig leedwezen gezien had» den, dat door eene ongelukkige verdeeld«heid, uit misverfland gebooren, en door de Landverdervende Oranje party aange„ ftookt, de zo lang gewenschte vei betering •1 in de Regeeringswyze der Stad Deventer,
;a ZO



114 GESCHIEDENISSEN DER
i, zo zeer was vertraagd geworden, dat de „ Burgery nog werkelyk bleef zuchten onder
den last van bet oude drukkende Regee» „ riugs Reglement, terwyl inmiddels bet na-
buurige Zwolle bet zelve reeds afgefchud, h en daar door den grond gelegd had, tot het „ geruste genot van die Regten, die van ouds s, het eigendom van de Vrygcboren Neder'
landers geweest waren. Hier door voelden „ de Ondergetekenden zig ten fterkften aan-
gefpoord om geene gepaste middelen onbej, procfd te laaten , ten einde zo fpoedig mo„ gelyk ook tot dat geluk te geraaktn , v/or„ dcnde deezen aandrang, (volgens bun zeg-
gen) nog fterker door de gegronde vrees , ,5 dat, zo lang het oude Reglement niet daad-
lyk zoude zyn afgefchait, de Stadhonderly„ ke party , zig met handen en voeten tegen „ de poogingen der weidenkenden zoude „ verzetten , en telkens ftruikelblokken m ,, den weg leggen, om de gewenscbte verbej, tering ten langfte mogeiyk op te houden , of „ geheel te verydelen." Voords wierd in dit Adres ook nog gezegd,^ „ dat de gantfche
„ wel-



xvn.B.pl.vi.






VEREENIGBS NEDERLANDEN, 115
„ welmeenende Burgery bier in, als een der „ voornaamfte gronden van verbetering, over„ eenftemde : dat voordaan alle Stadhouderly k€ invloed, op de verkiezing van de Rem „ geering der Stad bekoorde op te houden, en deeze van de Burgery alleen, als den „ Wettigen Souvcrein af hanglyk moest zyn.'* Z. Maar had zyne Hoogheid intujfchen nog niet geantwoord, op de van hem gevraagde Aanmerkingen op het Rcgeerings Reglement?
V. Ja, en in dit antwoord was die Vorst van meening dat het Reglement van den Jaare 1675. het welk by aanzag voor een weder» zydsch Verb nj, tusfehen de btaiten en den Stadhouder, en als een grondwet van den Staat, nooit anders kon of behoorde veranderd of vernietigd te worden, dan met eene gezaamentlyke toeftemming van alle de Staarsle. den, en zyne Hoogheid zelve, protesteerende wyders ten fterkften op het ontflag van den Eed wegens het zelve, terwyl Hoogstdenzelven zig nog aan de andere kant met de hoop bleef voeden, dat eene bedaarde overweegirg van alles de Meerderheid der Staatsleden nog
zou-



11(5 GESCHIEDENISSEN Dïi
zoude doen afzien , van haare meening en met hunne overige Medeleden toeflaan, dat het bewuste Reglement nooit dan met eene eenpaarige bewilliging en toeflemming van zyne Hoogheid veranderd, veel min vernietigd zoude kunnen worden. Voords betuigde de Prins dathy eene al te naauwe betrekking tot de Provintie had, en al te groot'deel in der zei ver behoud en voorfpoed nam, dan dat by niet zoude wenfchen mede te werken tot de herfleiling van de rust en eensgezindheid, met wegneeming van het heerfchend mistrouwen, ten genoegen van de goede Ingezetenen, al waare bet zelfs met opoffering van eenige zaaken .waarop Hoogstdezelven anderszins eene wettige aanfpraak kende maaken. Oordeelende het best te wezen, dat zulks alles door Commisfaris. fen, overwogen en behandeld wierd, waar toe Hy aanbood, indien men daar toe over wilde gaan, eenige Perfoonen met de nodige Berig'fchrifcen, re benoemen, die als dan na jype Raadpleging, alles wat hier toe behoor' de zouden kunnen overwegen, ten einde eene gelukkige en wenfchelyke overeenkomst te be-
wer-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. IIJ*
werken , waardoor liet dierbaar Vaderland niet langer aan den alles verwoestenden geesfel van onrust en partyfchap blootgefteld, maar integendeel de rust en bet vertrouwen herfleld zoude worden.
Z. Wierd deezen Voorflag van zyne Hoog» heid aangenomen ?
V. Wy zullen gelegenheid hebben om 'er
rader over te fprekeij. De geest van
panyfchap blaakte (en deeze tyde niet alleen in de meeste Provintien , maar de Groninger Ommelanden waren 'er zelfs niet vry van, zo als bleek aan een Verzoekfcbrift van een groot gedeelte der Ingezetenen te A-ppingadam, waar in zeer fterk voor de Rechten van zyn Hoog. heid gepkit wierd, en de tegerswoordige meer en meer voet winnende, denkenswyze niet weinig doorgehaald. —— Geduurende d.'t alles overleed in *s Gfayenhage, den laatflen Maart, Jonkheer Wigbold Jan Thcodoor Baron van der Does, Vryheer van Noordwyk enz, bcfch reven in de Orde van de Ridderfchap en Edelen van Holland, midsgaders Baljuw en
Dyk-



£l8 GESCHIEDENISSEN DER
Dykgraaf van PJiynland, Baljuw en Schout van *s Hmpge, Drosfuard der Stad en Lande van Heusden enz. welke Heer, van wien ik u meer ■dan eens gefproken heb, fiegts eene ziekte van weinig dageu gehad, en den Ouderdom van ruim zestig Jaaren bereikt had. Hy wierd ten eerften , als Voorzitter in het Collegie van Gecommitteerde Raaden opgevolgt , door Jonkheer van Wasfenaar Starrenburg, van welken ik u mede al dikwils berigt gedaan heb. — Te Dordrecht waren intusfehen twee tegenflrydige Verzoekfchriften ingeleverd , het eerlle dat zeer kort en eenvoudig was, be« helsde een verzoek tegens eene gedreigde uitzetting van Regenten , het andere het welk vry wat langer , niet kwalyk opgefleid en levendig van ftyl was, behelsde een foort van Tegenbericht cp bet voorgaande, doch waar in men meende dat verfebeidene fieilingen vervat waren , die voor vry wat beden kelyk aangezien konden worden, dewyl 'erverfcheidene zydelingfche befchuldigingen van twee. ëragt, vooroordeel en eigcnbclarg in de
Raad-



VBREE NIGDE NEDERLANDEN. 11$
Raadzaalen in voorkwamen, zonder zeiven) dnidelyk te beflisfchen, aan welke par.y die gebreken toegefchreven moesten worden.
Z. En van wie waren deeze Verzoekschriften ingeleverd geworden ?
V. Het eerfte van eenigs Burgers die bedugt waren, dat men te Dordrecht ook eens tot het uitzetten van fomtnige Regenten, die door hen voor braaf en eerlyk gehouden wie-den, zoude overgaan, en het laaifle door de Leden der faamgevoegde Vergadering der Gilden , Schutteryen en Officieren der
Burgerwagten. Te Haarlem had men
mid'erwyl ten opzigte der Schuttery eene nieuwe Inrigting gemaakt, waar door het Wapeagenootfchap genaamd, pro Are & Fa. cis, als eene nieuwe Schuttery aangenomen wierd. De dag tot deszelfs beëediging op den 5 April gefteld zynde, begaven zig dien ochtend ten half elf uuren, de Burgemeesteren van Dam en Heshuizen, den Penfionaris van de Kasteele, en den Gcheimfchryver vrn Schuilenjuzg ais daar toe gemagtigd, naar de Krygsraadkamer op den Doelen, alwaar de
Lcj



HO GESCHIEDENISSEN DER
Leden van den Ouden Krygsraad, na eene Kanfpraik van den Penfionaris, van derzelver gedaancn Eed ontflageu wierden. Vervolgens, deed de Commisfie de Wapenfchouwing over het Genootfchap, en ontfing de Krygseerbe.' wyzên , waar na de Penfionaris , alle de Leden des Genootfchaps, voor zo verre zy Leden derOude Schuttery waren,van hunnen Eed' ontfloeg, waar op de Officieren van 't Genoot-' fchap in de Krygsraadkatner geroepen zyn-' de , in hunne Posten op nieuws beëedigd wierden, zo als ook de tweeëntwintig GequaUficeerden den Officiers Eed, in handen der Commisfie, afleider. Vervolgens namen de Officieren der nieuwe Schuttery pro Are £f: Focis, op den Zaal der Doelen eerst hunne Onderofficieren, en daar na de Schutters, den Eed af, terwyl ondertusfchen de geheele oude Schuttery, van de Puie van 't Stadhuis , voor derzelver bewezen dienst bedankt , en uit den Eed ontfiagen wierd.
Z. Was dit Genootfchap pro Are & Focis, ook een in deeze da^en nieuw opgcrigt Corps ?
V. Neen,



xvn.D.pLvm.
BEJEEDIGKIG DEK SCHUTTERIJ* TE HAAPT»^






verêeni gdb n*e d e r l a n n e n. tn
V. Neen, liet zelve had reeds in den Jaare 1770. zyn bcftaan gekregen. — Ik heb u reeds in de voorige Saamenfpraak gemeld, hoe de lieer Wygel te Delft in bewaaring gefield was. (*) Thans was dien Heer, den laaiden Maart ontflagen geworden , en verfcbeen ten eerden op het Marktveld, alwaar hy door zyne Vrienden ontfangen, en geluk gewenscbt wierd. Vervolgens bragteene Commisfie uit het Genootfchap van Wapenhandel, hem naar hun Societeitshuis, alwaar hy mee een Gedicht verwelkomt wierd, en vervolgens naar zyne eigene Wooning geleid. —— Midlerwyl was ter Staatsvergadering van Holland weder geraadpleegd geworden, over de zaak der Vlugtelingen uit Hattern en Elhurg, welken aan de Staaten het genot van de hen toegezegde befcherming verzogt hadden. De Steden, Dordrecht, Haarlem, Leyden, AmJleU dam en Alkmaar wilden aan hun verzoek voldoen, doch de Ridderfchap, Delft, Gouda,
Rot-
{*) Zie pag. n en 12.
XVII. DEEL. J?



122 GESCHIEDENISSEN DER
Rotterdmn , Hoorn en Enkhuizen waren van gevoelen, de Staaten van Gelderland Bondgenootfchaplyk te fchryven, om deeze ongelukkige Lieden, weder in hunne Steden te ontfangen , en dezelven in hunne Posten, Waardigheden en Goederen te herfrellen. Twaalf Steden, namen dit Voorftel over, en federd wierd het door de Meerderheid in een befluit veranderd. Ondertusfchen ge¬
beurde in V Haage iets, het welk in deezen tyd niet weinig verwondering, opziensen vree» ^e baarde, inzonderheid by de zu'lken die bet nieuwe Staatsgeflel van harten toegedaan waren.
Z. En waar in befïond deeze gebeurenis ?
V* In het oprigten van eene Oranje Socie. teit, welke door de onvermoeide vlyt van den Heer Graaf van Bentinck , den J4 April tot ftand kwam, en de Opregte Vaderlandfche Som cïeteit genaamd wierd , welke in de Goude Leeuw , op het Buitenhof, vergaderde, en waar van welgemelde Graaf yan Èentinck het hoofd was- Dezelve had ten eerflen eene groote toeloop, waar door de party van zyne Hoogheid



VEREENIGDE NEDERLANDEN. |$J
heid het hoofd weder opbeurde en veele aanhangers kreeg, 20 van de afgezette Regenten, als van anderen, die over de uitzetting van deeze Regenten verontwaardigd, zig by dezelve voegden. Het was dus geen wonder dat de Couranten en andere Dagpapieren ten dien opzigte gewaagden, en gemelde Sociëteit niet weinig in dezelve doorgeftreken wierd. De bekommering der Patriotten bleek ook niet minder uit de'volgende woorden van zeker Dag.papier: „ de Meerderheid van Heiland en de .„ Ridderfchap, en meer andere Gedeputeerden zyn tegen alle Patriotfche Herftelling. Ont. „ waakt, ö braave Burgeren! ontwaakt al„ omtue! Vereenigt u als een éenigMan, om „ dat heilloos Complot, eer het te laat is , e.n „ Gy dat fpel moet betaaleu , te keer te
„ gaan I" ■ Te Amfleldam had men on-
dertusfeheh een Verzoekfchrifc vervaardigd om aan de de Regeering der Stad ingelevei 1 te worden, en het welk behelsde dat de Heet*» Muilman, Munter en van der Goes niet meer als Gedeputeerden ter Staatsvergadering zouden mogen verfcliynen, als het vertrouwen F 3 des



124 GESCHIEDENISSEN DER.
des Volks verloren hebbende. Dit Verzoek* • fchrift wierd, den 3 April, door den Colonel Goudoever, en wel over de honderd Kapiteinen , Luitenants en Vaandrigs, ingeleverd. De Heer Gales een der Kapkcinen deed het woord, en vorderde dat nog dien zeiven dag over het Verzoekfchrift geraadpleegd mog. te woiden, het welke ook gefebiedde, wordende aan het verzoek der Ondergetekenden voldaan , hoewel niet zonder regenffreeving van verfebeidene Raaden en Vróedfchappen, welke dit alles voor zeer onwettig aanzagen. Ook hebben de Heeren Muilman, Munter en van der Goes, die zig door het gebeurde op dien dag, niet weinig beledigd achtten, niet alleen eene Aantekening daar tegen in den Raad gedaan, maar dezelve ook, met de egte Stukken geftaafd, aan de Heeren Staaten van Holland gezonden.
2. Wierden 'er ook om deeze tyd geen Burger Geconftitueerden in deeze Stad aangebeld?
V. Ja, en dezelven waren de Heeren D, J. van Hogendorp% O, fF. J. Berg, ÏK
SM*



xvii.d.pLix.






VEREENiGDE NED SRLANDEN. 125
Slicker, L. IFuk, J. Luie, R. Nauta Beu. kern, S. Bosch, p. Witmond, H. Bhmberg > .?. van Staphorst, J. ddAmour, E. Ehc* Itog i S. Donker , E. Lynflager , en J. Kroon. -— Eenige Raaden van de Fa» triotfche party, deeden den i9 April eene Voordragt in Burgemeesters Kamer, be. helzende ., dat zy gehoord hadden, hoe bin»> nen weinig dagen ter Staatsvergadering zou<, de voorgellagen worden j» om het befluit van het voorleden Jaar temopzigte van het „ Commando in 's Haage genomen in te trekw ken: oiri het Cordon langs de grenzen van „ Holland op te doen breeken , en om de „ opfchortiiig van zy»e Hoogheid als Kapitein „ Generaal deezer Provintie weder op te heffen, „ en alzo al het geene, féderd eenige Jaaren, s, tot herftel der zaaken van het lieve Vadtr„ land, met zo veel moeite en arbeid was * opgebouwd, in eens den bodem in te flaan. » Ja dat zeifs, ter bevordering van die oog» merken, ook binnen haare Stad,, door fomi „ mige Lieden Correspondentie met het Hof F 3 was



I GESCHIEDENISSEN DER
)5 was aangevangen. Dat zy dus, tot voor-, kooniing van te duchtene gevolgen Hunne s, Edel Groot Achtbaaren t verzogten hen wel m tc willen zeggen of 'er zodaanige toeleg in m $ was, en zo ja, dezelve dan uit alle magt v te helpen tegengaan , en uit naam der Stad
ter Staatsvergadering te verklaaren: niet alj, leen niet aanfpraaklyk te willen zyn voor de „ gevolgen die uit zoortgclyke zaakcn zouden kunnen geboren worden, maar ook gebruik j, raaakende van al het;vermogen der Stad, >> tot afwendig derzelven, daar tegens zodaa„ nige middelen te zullen aanwenden, als God en de Natuur hen, en hunne goede Burga» „ ry aan de hand 2ouden geeven."
Z« Wat wierd door Burgemeesteren op deC« zen Voordragt geantwoord ?
■V. Dat hen niets van alle zodanige zaaken
als voorgedragen waren bewust was. De
bekommering omtrend dit alles bleef egter Voordduuren, en werd niet weinig aangezet, door zeker, hier en daar geftrooid en aangeplakt Papier,, genaamd: liet Verraad ontdekt, -toiens inhoud veel te hoonend voor fommige
Re-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 12?
Regééririgsledbh was, om die '.aan u te melden , en het weik een Verzoekfcbrift ten gevolge had, om negen Heeren Raaden in de Vroedfcbap van baare Plaatzen aldaar te ontzetten. Eenige Heeren der Regeeiing weigerden over dit Papier, wanneer bet zelve ingeleverd was te raadplegen, anderen drongen integendeel daar weder fterk op aan, en de uitflag van dit alles was, dat de Heeren IVG. Dedcl Salomonsz, M. A. Becls, F. Aletfyn, J. Graafland, Piet ersz, II. Muilman, F. van der Goes, C. Munter, A.J. C. Lamppus en N.Galkoen van hunne Raadsplaatfen ontzet wierden, waar van hen door den Notaris Genlets, benevens de Advocaat Uespe, en de Boekverkoper Kok als getuigen , aan hunne Huizen aanzegging gedaan wierd , uit naam van «ene groote menigte Heeren, zo voor zig en als Gequaüficeerrien van veele duizend Burgers en Inwooners der Stad, zo ais de Infi.nuafie luidde. Doch naderhand is zeer duidelyk gebleken, dat op dezelve veel naamen gezet waren , van Lieden welken niet alleen geca last daar toe gegcevtn, maar ook zelfs E 4 niets



J23 GE SCHIEDENI SSEN DER
nlets daarvan geweten hadden, ja fleeds, wanneer een Voordel van de driftigden hunner Medepatriotten, tot Retnotle van eenige Regeeringsleden gedaan was geworden, het zelve altoos hadden verworpen en afgekeurd, al het welke deeze Lieden zelfs aangeboden hebben, met plegdgcn Eede te willen ftsaveii.
Z. De bedaardften onder de Patriotten zullen van toen af aan wel gezien hebben , dat de zaaken te ver getrokken wierden, en als uit Zyn geheel begonnen te waken.
V. Ondertusfchen was men zeer druk be« Zig, om eene Mie van Qualificalie voor de Geconftirceerde Heeren op te dellen, welke, gereed zynde, niet alleen in de beide Burger Sociëteiten, maar ook in de voornsamde Herbergen, en zelfs by byzondere Ingezetenen ter Tekening gelegd wierd , doch het welke egter hier en daar gelegenheid tot eenige opfebudding gaf, en wel irzonderbeid voor de Herberg de Toren van Cordaan, op de Kadyk, alwaar eenige Byltjes of .Seheeps-
tim»



VEREENIGDE NEDERLANDEN» T2Q
timmerlieden, die zeer voor het Doorlugtig Huis van Oranje gezind waren, zig zeer misnoegd tegens die Tekening toonden. Doch een Compagnie Burgers in het Geweer komende, (tuitte nog al de gewelddaadighedenzonder ander ongeluk dan dat een Voorby. ganger in zyn Been gefchotea is geworden.— Genoegzaam ter zeiver tyd lag ook een Ver.zoekfcbrift ter Tekening, aan den Groeten Krygsraad deezer Stad , over het gedrag deivier Heeren Colonellen M/oc/a, van Marfelis, Warin en Danfcr Nyman, in*t welke begeerd wierd dat dezelven zouden afgezet worden , aan welk verzoek ook door den Colonel Goudoever en verdere Officieren, den 25 April, in Krygsraad vergaderd, op den Doelen op de Garnaalenmarkt, voldaan wierd, waar op de Heeren Meynts, Basterd, de Rota en van Hogendorp tot Hofwegen in hunne plaatfen aangefteld wierden. Twee dagen iaater lagen reeds dertien Kapiteinen, die de flappen van den Colonel Goudoever en verdere Officieren afteurden , hunne Posten , in Burgemeesters Kamer, neder, welk voorbeeld welhaast door F 5 een



GESCHIEDENISSEN DER
een gro jt aantal Luitenants én Vaindrïgs gevolgd wierd.-Onder ai dit gewoel verrigte het Genootfchap van Wapenhandel , zyne eerde Wapenöeffening op hun eigen Veld , buiten de Uydfehe Poort, en de Leden van'het zelve waren niet weinig vereerd met de tegenwoordigheid van den Rhyngraaf -*„ Salm, welke kort te vooren in de Stad gekomen was, alwaar by zig eenige dagen ophield , zig veel op openbaare plaatfen en inzonderheid in de Sociëteiten vertoonende, alwaar by door zyne innemende manieren , de harten der Lieden innam of liever bedroog, zo als naderhand ten duidelykften gebleken is.
Z. Het was vreemd dat men op hem, die zo wel eenen Vreemdeling was als de gewezen Veldraaarfchalk , zo veel vertrouwen ftelde.
V. De doorzigtigfle Patriotten namen egter weinig genoegen in hem, dewyl zy hem meer voor een liefhebber van zyn Beurs dan wel voor een fteun der Vryheid aanzagen, doch hy had de achting van het algemeen «wonnen
en dit was genoeg. MUItefWy] was in
Cow



VEREENIGDE NEDERLANDEN» I3I
Gouda mede d'ergclyke zaak voorgevallen ah waar van wy reeds gefprokcn hebben ,want een gedeelte van den Krygsraad en Burgery bad ook eene Commisfie benoemd, om een verziek nan de Regeering in te leveren , het welk behelsde dat dezelve ter Staatsvergadering mede geliefden te werken dat de Magiftraatsbeftdling teRotterdam niet door den Prins, maar door de Staaten van Holland gefebiedde , dat de Vroedfehap dier Stad met nog zestien Perfoonen vermeerderd wierd, en dat het onlangs te AmJlcldam en Rotterdam gebeurde, f van welk laaide wy zo aanflonds fpreeken zullen) goedgekeurd wierd, Dit Verzoekfchrifc wierd eenige dagen laater overgegeeven, en ter gelyker tyd ook een ander van een geheel tegen cvergeftelde inhoud. De Raadplegingen der Vroedfehap duurden een geruimen tyd eer men berigt bekwam van den uitflag, welke daarin beftond dat het eerfte punt .toegedaan, bet tweede afgeweezen en het derde overgenomen was- De Commisfie was met dat befluit zo weinig te vrede, dat zy goed vond een Pro> test tegen het zelve in te leveren , doch bet F 6 welk



132 GESCHIEDENISSEN DER
welk by den Raad Oegts voor eene bekend, maaking aangenomen wierd, en 'er dus geen acht op geflagen.
Z. Maar wat was 'er nu te Rotterdam voorgevallen ?
V. Men bad aldaar ook kunnen goedvinden een Verzoekfehrift aan de Regeering in te leveren , waar by zo als te Amjleldam, de Afzetting van eenige Heeren uit de Regeering , welken men zeide mede het vertrouwen des Volks verboren te hebben, af te zetten. De Krygsraad onderfteunde dit Verzoekfehrift niet weinig, en 'er wierd welhaast eene Commisfie benoemd, zo uit den Krygsraad als uit de Geconftitueerden aldaar, welke Commisfie den 23 April, in ftaade naar het Stadhuis ging, alwaar zy welhaast gehoor verkreeg, en by monde van den Heer Kreet, Secretaris van den Krygsraad het gemelde Verzoekfehrift voorlas, en met fterke bewoordingen aandrong. De Vroedfehap begeerde toen, dat de Commisfie , geduurende haare Raadpleging over dat gewigtig ordenverp, buiten zoude ftaau, doch deeze weigerde zulks, ten zy de Hee«
ien



VEREENIGDE NEDERLANDEN. I3J
ren welke zy afgezet wilden hebben, rnede buiten (tonden, doordien dezelven van hen reeds aangemerkt wierden als van hunne Posten ontflagen. Gemelde Heeren verklaarden hier op dat zy tegens dit alles ten aller] ragtig. (ten protesteerden, terwyl de andere Heeren zeiden het recht niet 'te hebben om hunne Mederaaden ie ontdaan, doch de Commifie antwoordde daar op, dat zy zulks ook niet van de Heeren vorderde, als het daar voor houdende dat de Afzetting reeds werkelyk door de Burgery gefchied was, en drong aan op het verkiezen vaH nieuwe Raaden, waartoe de Vroedfehap dan ook, na veele woordenwisfelingen, overging. Na het beëedigingen en zitting neemen der nieuwe Heeren, wierd \r nog door de Commisfie verzogt dat de Stads Afgevaardigden , uit 's Haage, thuis zouden geroepen , en anderen in haare plaats benoemd worden, het welk ook vervolgens gefchied. de. Geduurende dit alles hadden eenige Compagnien van de Schuttery bet Stadhuis bezet, voor bet welke ook twee Meiaaleu Veldftukken geplaatst waren geworden. Eïn» F 7 de.



•*34 GESCHIEDENISSEN DER
delyk wierd aan de uitgezette Raaden gezegd , „ dat men hen wel voor alle óna'ange„ naams onwnoethgen wilde beveiligen, „ mids dat, zo 'er onder het Gemeen eene „ opftand ontftond, men het op hen zoude „ vcrhaalen.".
Z. Deeze Vetklaaring, en het plaatfen van twee Véldftükkëfl voor het Stadhuis, toonen niet duisterlyk aan , dat men voor het Gemeen niet zonder vrees was. Doch welke ïleeren waren uit de Regeering gezet geworden.
V. De zeven volgenden : Mr. J. van der Heimt Mr. J. A. van der Hoeven , Jr„ J, M. Baron Collot (FEscury, Mr. Jan van Tey Vingen, J. F. van Hogcndorp, Mr. R, F. yan Staveren, en Mr. A. IF. Senn van
ilazel. Ondertusfchen vertrokken de
vier nieuwe Rotter damfche Afgevaardigden, de Heeren Bogaart, Elfevler, Reepmaaker en IlcogJIraaten, wier Geloofsbrieven reeds aan den RaadpenfiorP.ris van Bteyswyk gezonden waren, naar V Gravcnhage en deeden, aan het Logement gekomen zynde, de onde
Af-



VEREENIGDE NED KR LANBBfï. 135
Afgevaardigden uk de Vertrekken gaan,waar na deezen om andere Vertrekken vroegen welken hen ook wierden (oegeftaan. Gemelde' oude Afgevaardigden verfcheenen hier op den 25 April ègte'f ter Staatsvergadering, en na. men op hunne gewoone plaats zitting, eenig£ tyd laater kwamen ook de nieuwe Afgevaardigden. Kort daar op wierden hunne Ge. loofsbrieven ter Tafel van de Heeren Staaten gebragt, als mede eenen Brief van Burge. meesteren van Rotterdam, met verflag van. het aldaar gebeurde, midsgaders eenen dier» gelyken Brief van de veertien Vroedfchappen dter Stad, welke daar by verklaarden, dat „ het grootfte gedeelte der Burgery het «en verrigt was ,. afkeurde, dat zy de nieuwe „ Deputatie niet hadden helpen beraamen „ en dus vertrouwden dat Hunne Edel Groot „ Mogenden dezelve niet zoude erkennen." En eindelyk een Verzoekfehrift van den Heer Hoog, en zyne mede Gècoifftitoeerden van de Aanhangers van bet oude Staat«gtfiel , van gelyken inhoud ais den voorgemelde» Brief,
Z. ik



136 GESCHIEDENISSEN DER
Z. Ik ben nieuwsgierig wat 'er ten opjigte van de oude en nieuwe Geloofibrieven ter Vergadering voorviel.
V. De Heeren van de Ridderfchap begrepen dat de oude Geloofsbrieven moesten gel. den , dewyl, zeiden zy, de nieuwe door dwang in de vvaereld gekomen waren. De Steden Delft:, Gorinchem, Brielle, Hoorn, Enkhui' zen, Edam en MedenMik voegden zich by de Pddderfchap. Gouda verklaarde zig voor als nog over dit Punt niet uit te kunnen iaaten. Rotterdam koude, als zelfs het onderwerp des Gefchils zynde, niet ftemmen. De overige Steden verklaarden zig over het gebeurde niet uit te zullen laaten, als zynde hier alleen het Punt van Verfchil of de nieuwe GeloofVbrie. ven de oude te niet deeden, het geen door hen begrepen wierd, zo te zyn, terwyl de Afgevaardigden van Dordrecht,er by voegden, ,, dat het nog zo klaar niet bewezen was, dat „ 'er iets gedaan was, het geen door de Bur„ gery niet had mogen verrfgt worden, en „ dat zy het zelve als enkel huisfelyk bei, fehouwden." Midlerwyl bleeven de oude
en



VEREENIGDE N E D E R L A N D.E N. tyf.
en nieuwe Geraagtigden beiden zitten, terwyl 'er weder fterk getwist wierd over de G doofs-, brieven der nieuwe Afgevaardigden, ipt dat men eindelyk, met negen, tegen agt ftemmen» befloot de nieuwe Geloofsbrieven te erkennen, De Ridderfchap , Delft en die Steden die het met ben eens waren, protesteerden ten allerfterkften daar tegen, en verklaarden duï. delyk de nieuwe Afgevaardigden niet te zullen erkennen.
2. Wat was 'er ondertusfchen in de andere Provintien van ons Gemeenebest voorgeval. Jen?
V. De Staaten van Utrecht, welken hunne Vergadering nog te Amesfoort hielden, hadden om deezen tyd het befluit genomen, van in de Gefcbillen die hunne Provintie beroerden, geene bemiddeling dan van alle de Bondgenooten aan te neemen, voords de onderhandelingen over dezelve, niet in 'sHaage. maar te Utrecht of Anusfoor t te houden, "en eindelyk dezelve met geene anderen aan te gaan, dan met die Raaden, welken in hmPe byzondere befcherming genomen waren , en
de



15^ GESCHIEDENISSEN DER
de opfehorting der Jaarlykfche verzetting der Wet hadden toefgeftaan en dus ook met by-Zondere üitfluiting van de Heeren Daiw'ts en AVbenia, welken die opfchorting niet voor Wettig hadden erkend. — In öyeiysfel waren de Onderhandelingen tot bemiddeling der Gc« fchülèn , waar van ik reeds melding gedaan heb (*) den 12 April aangevangen. Van we . gen zyne Hoogheid waren hiertoe benoemd, de Heeren J. E, Baron van Lynden, A. O. F. Vatebendcr, Gewoons Raad in den Hove van Gelderland% en Mr. IV. yan Ch. ters tot Rhynsburg, Geheimraad van zyne Hoogheid, doch laatstgenoemden Heer was verhinderd geworden mede te komen. Van wegen de Staaten waren aangefteld, uit de Ridderfchap , de Heeren yan Palland tot zilL them, lieerde tot Evérsberg en Vosvèn Steen"' wyk tot Neycrwal, en uit de Steden, de Heéfen Weerts, Stennekes en Thomasfena Theus-



xvii. b.pL vii.






VEREENIG DE NEDERLANDEN. T3£
pik, Burgemecsteren der Steden Deventer f Camp en en Zwolle.
Z. Was deeze Onderhandeling van een gewenscht einde ?
V. Verre vandaar, want dezelve liep, reeds Vier dagen na den aanvang, vruchteloos af, waar op de twee Commisfarisfen van zyne'
Hoogheid ook daadlyk vertrokken. ■ £cr
wy met onze Gefprekken verder voordgaan, kan ik niet nalaatcn u te melden, dat° men hier te Lande, om deezen tyd, het onaangenaam Bericht uit de Ne&riandfche Volkplantingen !<reeg, dat op den i2 Juïy des voorgaanden Jaars , op Batavia , zodaanig eene hevige Brand ontflaan was, dat de gantfche Markt dier Stad tot eene Puinhoop geworden was , verfcheiden Menfcben en Kinderen omgekomen, en alierbeklaageïykfte Plunderingen voorgevallen waren. De fchade van deezen Brand, die door een Slaaven Jongen veroorzaakt was geworden , wierd op tweemaal honderd guittod Pvyksdaalders, behalven het gemis van allerhande noodwendigheden, begroot.
V ÏF-



Vyfentagïigste gesprek.
INHOUD.
Merkwaardig Befluit der Algemeent Staaten wegens het trekken van Krygsvolk op eens anders Grondgebied. — éanfchryving aan
den Generaal van Rysfel. Moeilykhe*
den met de OficierSn en 7 Krygsvolk.
Befluit van de Algemeene Staaten wegens
den Generaal van Rysfel. Verklaaring
der Officieren van Hesfen Philipsthal.
VerUaaring van den Prins E.rffladhouder."-'
Brief der Regeering van Schiedam. ■
Voarflag van den Raad van Staatc. Geyol» gen van denzelven. Brief van de Staaten



VÊRÏENIGD8 NEDERLANDEN. I41
ten van Utrecht aan de Heeren Staaten
van Holland. Verzoekfehrift der Ge.
wapende Burgercorpfèn Aanmaaning
tot Vaderrandfche Giften. — Dood y£ de Vofftin vanNasfau fVeitburg. -Waarfchouwing Van den Rector en den Academi. fchen Senaat te Leyden. — Uittrekken der
Burgers naar Utrecht, Woerden enz. .
Aantekening yan yerfchelden Leden yan
Regeering te Amfleldam. Beweegt*.
» voornoemde Stad. Verkiezing yan niet we Raaden. Request tegen het uitzetten van oude, en het aan feilen yan Nleuteë Raaden. Opfchudding te Amfteldam. yef deeldheid binnen die Stad. Oproer op de Jieguliersgragt. Plundering yaa ver^, den Huizen. Overmeestering yan V 'fff. land Kattenburg. Nieuwe plunderingen J > Oprichting yan een Campement by Wouden.
berg. Gevecht by. Vreeswyk. GeyolÜ*
gen van hetzelve. _ Drocyigc toefanj des Paderlauds. 4



14* geschiedenissen der
Vader. Thans zullen wy de drand van ons verhaal weder vervolgen.' De Raad van Staat kennis bekomen hebbende, dat Jdoor den Generaal van Rysfel, bevel voerende over het Cordon van de Hollandfchc Grenzen, aan alle de Bevelhebbers der Regimenten bevel gegeevcn was, om op de bepaalde Seynen in de Provintie van Utrecht te trekken, bad bietvan terftond aan de Algeraeene Staaten kennis gegeeven, welken dit Berigt zo gewigtig vonden , dat zy ten eerften buitengewoon vergaderden , en bet volgende merkwaardig befluit namen „ om den Raad vanStaate te magtigen, „ uit naam van Hunne Hoog Mogenden, aan l, de bevel voerende Officieren der Regimen" ten, thans in Dienst van den Lande zig " bevindende, te bevelen, dat zy, door de byzondere Claufuk in hunnen Eed voor[l komende, niet anders onderworpen waren „ of zig als onderworpen konden asten aan de „ byzondere bevelen , het zy direct van we„geus de Heeren Ssaaten van Holland, bet a, zy van wegens de Regeering der Steden en
„ Plaat-



VERSSNIGDE NE0SRLANDKN. Itf
« P'aatfen, wsar zy in Guarnifoen of gecanr u peerd Jagen met hunne Regimenten of Mam Knappe? , of yan andere Heeren Staa en » 0t beringen, dan in zo verre die or" de,"S ' 2iS beP«" tot het Grondgebied „van die Provintie, alwaar zy Guarnifoen » Ine.Jen, maar dat voor zo verre gemelde orders zig mogten uitftrekken om met hunne „ Regimenten te marchceren, zonder alvoo. „ rena gevraagde, en door den wettigen Soti„ verein der Provintie, in welke zy bevel zouden hebben in te trekken, verleende „ Attaché op de Patenten ten dien einde aan » hen ve«oond en afgevaardigd, het hen niet „ geoorloofd zoude zyn, met hunneRegimea. „ ten buiten het Grondgebied van dfe Provin „ tie te trekken , waar in zy zlg g,plm* „ vonden, en dat by aldien, twen alle ver„ wagtmg, eenigen van hen zig verfhouten of „ ondernamen het nogthans te doen, of J „ dien einde eenige beveelen te geeven «F „ te ^ehoorzaamen aan zodaanige beve'ien „ de zulken , als ongetrouwen aan hun-vn „ Eed , door hen aan den Lande gedaan.



ffc geschiedenissen der.
M aangemerkt en ter bchoorlyke Plaatfen , ter „ verantwoording dieswegens zouden geroepen „ worden , en dat vervolgens alle de bevel„ voerende Officieren gelast en gehouden zou» „, den zyn, oogenbliklyk en zonder tydver,> zuim , van deeze aanfebryving aan hunne '„ onderbebbïnde Officieren en Gemeenen daad* „ lyk kenniste te geeven, met last aan een „ ieder derzelven zig ftiptelyk na dit alles te „ gedragen."
Z. Was dit befluit met algemecne Stemmen genomen geworden?
V. De P/ovintie Holland keurde het volftrekt af, Zeeland ham het over, doch de vyf overige provintien, waar onder zelfs Oyer* ysfelz\% bevond, keurden het goed. De Staaten van Holland fchreeven nogthans, kort daar na, den Generaal yan Rysfel aan, ten naauwkeurigften te onderzoeken, of en welken van zyne Officieren , aan den Raad van Staate opening gedaan hadden, van de bevelen, ben door Hunne Edel Groot Mogenden gegeeven, om dezelven, uit hoofde van deeze ongehoorzaamheid, by voorraad, buiten dienst te (tellen.



XVII. D.l'l.X.






VEREENIGDE NEDERLANDEN. I4S
* Icn. Ook namen de Heeren Staa.en van Holland den voornoemden Generaal van Rysfel, ter zeiver tyd, onder hunne byzondere befcherming. Ondertusfchen gaf het voor¬
gemelde befluit der Algemeene Staaten vry wat ongenoegen in Holland, en aanleiding tot verfcheidene moeilykheden met de Officieren. Nog reeds voor dat die befluit bekend was , hadden deHeeren yan der Duin en vimRechteren geweigerd aan de bevelen van den Generaal yan Rysfel te gehoorzaamen. Waarom zy ook door de Staaten van Holland buiten
. dienst gefield wierden. Zy beklaagden zig federd hier over by de Algemeene Staaten,
.welken hun gedrag goedkeurden, zoals dotr den Raad van Staate ook vervolgens gefchiedde. Te Geertruidenberg weigerde het geheele Regiment van den Overflen Suljard de Leef laaie, behalven twee Officieren die ter Stad uitweeken, aan de bevelen der Staaten van Bolland te voldoen, zo als vervolgens door verfebeiden anderen dit voorbeeld gevolgd wierd, doch welken ook alien buiten dienst gefield wierden. Midlenvyl nsmen de
XVII. DE HL. G Al«



«46 GESCHIEDENISSEN DER
Algemeene Staaten, den 7 May het befluit om ten fpoedigften met den Raad van Staate te raadpleegen, „ ten einde te ond£rzoe. „ ken naar den geenen , welken aanleiding „ hadden gegeeven tot zulke onrustige, en 5> met de Unie ftrydende bevelen als door 5, den Generaal yan Rysfel waren afgevaari» digd, en dat voords ook gemelde Generaal „ ter verantwoording geroepen, en op zo3) daamge wyze geftraft mogte worden, als „ de Wetten van den Lande, en het vereisen a> der zaaken zouden vorderen."
Z. Dus bevond zig de Generaal yan Ry$* W m geen zeer aangenaame omftandigheden.
V. Die Heer had intusfehen van het Re. giment Ruitery van Hesfen PkHipétM, dat zig nog onder zyn bevel in het Cordon be. vond, eene verklaaring afgevorderd, ten einde te kunnen weeten in hoe verre hy op het zelve ftaat zoude kunnen maaken. Dee. ze Verklaaring kwam dan den t4 May in, en behelsde hoofdzaakelyk „ dat het geheele ,s Regiment, niemand uitgezonderd, verklaar9, de van begrip te wezen, dat zy allen een
en



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 147
„ en andermaal, voor *t oog van een Almag. „ tig Opperwezen , trouw en gehoorzaamheid „ gezworen hebbende aan de Algemeene Staaten der Fereenlgde Nederlanden, niemand „ hen van deezen plegtig gezwooren Eed 5, ontflaan konde, dan alleen die geene aan „ wie zy denzelven gezworen hadden, naa„ mentlyk Hunne Hoog Mogenden zelve, en ,1 datzy Ondergetekenden dus gehouden blee„ ven Hoogstderzelver bevelen, in alle op. s, zigten naauwkeurignaar te komen en te ge„ hoorzaamen. Verk'aarcnde zig voor bet ovc.„ rige ten vollen bereid de bevelen van de „ Heeren Staaten van Holland, alleszins te „ eerbiedigen en zonder eenige de minde te5, genweer naar te komen en te geboorzaamen, „ zo lang zy zig op Hoogstderzelver Grond„ gebied zouden bevinden , en hun Jaat&en „ druppel bloeds tot befcher ming hunner Pro.„ vintie, met alle mogelyke bereidwilligheid „ te ftorten. Dierhalven vertrouwden zy va* „ de billykheid van Hunne Edel Groor Mogenden, en verzogten tevens eerbiedigst, „ dat Hoogstderzelven zo veele braave OfO z g.



I48 GESCHIEDENISSEN DER
„ fineren', wier eenige misdaad in deezen „ was , aan hun Eed en Plïgt getrouw gebleven te zyn, niet ongehoord zouden gelieven „ te veroordeelen, en hen allen op een maal „ in de allermoeilykfte omfiandigheden te bren», gen."
Z. Het lot der Heeren Officieren was in deeze verwarde tyd zeer te beklaagen, dewyl zy altoos in 't onzekere bleeven of zy wel of kwaalyk deeden.
V. De Algemeene Staaten namen ten op» zigte van die Officieren, welken wegens hun» ne Aankleeving aan den Eed voor de Algemeene Staaten voornoemd, door de Staaten van Holland buiten dienst gefield waren, het befluit van dezelven fchadeloos te Hellen, doch welk befluit egrer door de Afgevaardigden van Holland, Overysfel en Groningen wierd tegengefproken. —— Midlerwyl had zyne Hoogheid de Heer Prinfe van Oranje, den 26 May eene Verklaaring aan de Algemeene Staaten, en aan die van Holland ingeleverd , waar in dien Vorst zig ten fterkften over den jammerlyken toefland van het Vader»



VEREENIGDE NEDERLANDEN» I49
derland beklaagde, als ook over de lasteringen en de fmaad hem en zyn Doorluchtig Muis aangedaan. Betuigende vervolgens „ dat hy vei meenen zoude 'te kort te doen „ aan de Heilige Eeden, • door welken Hy „ in zyne Hooge betrekkingen, tot handhaaving van 's iLands Vryheid , Gods„ dienst en Geregtigheden gehouden was ,1 als ook aan de duure verpligting , welke „ het gröotfte en aanzienlykfle gedeelte der „ Natie , zo wel Regenten als Burgers en „ Krygslicden , door de uitbundigfte blyken „ van liefde en vertrouwen op Hem gelegd „ had , indien Hy ook nu nog, vasthoudende „ aan zyn voorig ontwerp van een ftil uitzigt, „ en eene lydzaame verwagting op 't noodig 3, hcrftel van zyne eigene Rechten, verzuim? „ de zyne denkwyze over den geheelen ftaat „ der tegenwoordige onlusten, voor eene by „ Hoogstdenzelven zo geliefde Natie open te leggen , en verklaarde zig bereid te toonen tot „ alle zodaanige behulpzaamheid en In zyncbe* „ trekkingen én pligten gegronde medewer„ king, als inogten gefcbikt zyn om de VoorG 3 „lïan-



'5° geschiedenissen der
„ ftandera van* de gevestigde Regeeringsvorm „ niet langer onder de dwinglandy der over„ heerfching, en om de ongelukkige en ver-
dwaalde Voorvechters zelfs van nieuwighe» den niet, met fret geheele Geraeenebest, » ten prooi te laaten van woest geweld en al„ gemeen bederf. En om bier in (vervolgde-
zyne Hoogheid) door vereenigde vermoa gens gelukkiger te mogen flaagen , wilde. S) Hoogstgemelden, de Heeren Staaten van;
alle de Gewesten, de Algemeene Staaten* ,, alle Co'legien van Staatsbewind, benevens
de goede Burgeryen en verdere In, en'Op„ gezetenen deezer Landen niet flegts bydee„ zen dringenden nood, op het vriendelykst en ernftigst tot eene vaardige medewerking, m naar zyne betrekking uitgenoodigd t ,, maar ook te gelyk op het nadruklykst en »» plegtigst verzekerd hebben, dat Hy niets „ meer verlangde dan zig heiliglyk aan zynen „ Eed en Pligt, aan 't Vaderland gedaan, te „ gedraagen, en geen ander voorneemen te „ hebben, dan om ieders Rechten en Vryhe?s den te helpen bewaaren, de openbaare Gods.
dienst



VEREENIGDE NEDERLANDEN. IJl
,, dienst te handhavenen, alle gewelddaadige ver* „ ongelykingen en alle onttrekkingen der In„ gezetenen aan hunnen wettigen Rechter te„ gen te gaan , en inzonderheid immer of „ ooit eenige meerder Magt , Gebied, Ge„ zag, of Invloed te zoeken, of te verkry» ., gen dan Hem uit kragt zyner Commisfie, en ,, ontegenfpreeklyke Staatsbefluiten , is erkend
en deügdelyk bezit wettig toebehoorde." Eindelyk zeide zyne Hoogheid.in het flot van dseze Verklaaring, „ dat Hy vertrouwde dat niet alleen de Heeren Staaten in 't algemeen 9, zyne welmecnende poogingen zouden ondern beunen, maar dat ook in 't byzonder de Sj Heeren;'Staaten van Holland, als tegen-
woordig, zo als zyne Hoogheid meende , ,, ten vollen overtuigd van 't dringend gevaar, „ waar in d« heerschzugtige invloed van ee„ nige weinige Perfoonen bet lieve Vaderland „ gebragt bad, niet langer weigeren zouden, ,, om hunne zo overhaaste als onwettige be., (luiten, omtrend het Commando in 's Haa„ ge, als ook omtrend het Kapitein Generaal. „ fchap van Holland, ten zynen nadeel genoG 4 „ men,



152 GESCHIED R NISSEN DER
s. men, aanftonds en vooraf te zullen ophef»5 feu, met te nietdoening van al het geen, „ waar mede *s Prinfen eer, benevens zyne zuivere bedoelingen en fcbuldelooze gedt*»• g'ngen, zo onverdiend en onvoorbeeldehk », bezoedeld was ,en Hem voords niet flegts vin deezen fnooden blaam volkomen te zuive,, ren, maar Hem ook in het genot en ds „ uitoeffening van zyne wettige Rechten en „ Voorrechten te herfreilen, ten einde Hem ,, daardoor gelegenheid te geeyen, om beltonM dens de Waardigheid aan zyne Hooge Ge„ boortè en Betrekkingen verfcbuldigd , ten fpoedigfte in hunne Provintie te rug te kun» nen keeren , om hunne Verfchillen met de i, overige Provimien te helpen vereffenen ,, en langs dien weg" de rust en orde te herftelB, ien en het lieve Vaderland, onder Gods Zegen en met medewerking van de overige „ Bondgcnooten , voor zynen ondergang te „ behoeden."
Z Hoe wierd deeze Verklaaring van zyae Hoogheid in Holland opgenomen ? V. Gy kunt ligt denken, dat de gemoede.
ren



VEREENIGDE NE DJf R L A N D E N. 153
tfai daar al te veel verhit waren, dan datmea veel vrucht van deeze Verkiaaring konde verwagen , althans de meeste Dagpapieren noemden dezelve hoonend en allerjloutst, ja ver» klaarden dezelve niet minder ais eene Oorhgs* verkiaaring, benevens meer andere behoorlyke uitdrukkingen, die in dien tyd ongeoorloofd waren, fchoon de beste en gcmaatigrifle Patriotten alle deeze verregaande uitdrukkingen ten hoogften afkeurden, en, zo wel als de braafften van de tegenovergefielde party, om den hoogen nood des Lands moesten zuchten , welkers toeftand thans genoegzaam hoopeloos fcheen , dewyl de tweedragt dagelyks meer en meer veld won. Doch laat ons
voordgaan. « Burgemeesteren en Vroed-
fcbappen van Schiedam hadden thans ook goedgevonden, eenen Brief aan de Staaten van Holland te fchryven, waar by zy ver klaarden van oordeel te wezen, meede zo als andere Steden in Holland, het regt te hebben om hunne eigen Regcering te kiezen. Zy erkenden dat zy de benoemingen tot hier toe wel aan den Stadhouder gezonden hadG 5 den,



tS4 GESCHIEDENISSEN DER
den, doch dat zulks eene toegeeflykheid was, die tegen hunnen Eed en Pligt ftrydig was. Voords betuigden zy dat Regt wel zelve te willen uitoeffenen , doch dat zy by voorkeur befioten hadden, de benoeming by voorraad aan Hunne Edele Groot Mogenden te zenden , ten einde daar uit de verkiezing voor deezen tyd te doen. De Heeren van de Ridderfchrp benevens de Steden Delft, Brlelle, Enkhui• zen, Edam en Medenblik wilden de Naamlyst aan zyne Hoogheid gezonden hebben, en oordeelden geene voorziening by voorraad nodig te zyn. Doch de andere Steden meenden het verzoek der Regeering van Schiedam niet te kunnen weigeren , en gingen dus, daar zy verre de Meerderheid hadden, daadlyk tot de ver. kiezing over, egter onverminderd het Recht van zyne Hoogheid en der Stad, waartegen de Minderheid zig te vergeefs verzetten. — Midlerwyl had de Raad van Staate een gewigtig Voorftel ter Staatsvergadering van HoU land laaten doen, om eene Conferentie te houden tusfehen Holland ter eener, en de Provin tien Gelderland en Utrecht ter andere zy-
de,



VEREENIGDE NEDERLANDEN.
dc, dat voords de Staaten van Utrecht mogten bclooven de Stad Utrecht niet door Krygsvolk te zullen bcnaauwen en aanvallen , en alle de Troepen van Gelderland of zo veel meer Troepen als zy zouden kunnen misfeben, uit de Provintie van Utrecht te doen gaan , dat Holland daarentegen haas Krygsvolk uit de Stad, en de Hulpbenden uit dc Provintie te rug mogten trekken. Verzoekende verders dat, om de zaaken niet buiten zyn geheel te brengen, en de onderhandelingen van een goed gevolg te doen worden , de Raad. pleegingen over het vervallen der opengevallene Officiersplaatfen opgefchort mogten worden.
Z. Wierd dit Voordel door de Staaten van Holland aangenomen ?
V. De Ridderfchap , Delft, Brlelle, Hoorn, Enkhuizen en Medenblik Hemden terftond in deezen Voorflag. Dordrecht verklaarde den Voorflag wel te willen hooren , en mitsdien de aanftclling van nieuwe Officieren voor een korten tyd uit, te flellen , in verwagtiug dat die Onderhandelingen ten fpoedigften gehouden zonden worden. Haarlm, Leyden en G 6 ditf.



1.5$ GESCHIEDENISSEN DE K
Amflcldam behielden aan zig, om , zo deeze zaak op de lange baan mogt gefchoven worden, bet befluit tot bet aanftellen der Officie, ren weder in te roepen. - De andere Stemhebbende Steden voegden zig by bet Advys van Dordrecht. Het Volk was egter over het algemeen weinig gediend met de voorgeflelde Handelingen, ik zeg over het algemeen, want men vond onder beide partyen Lieden die bekommerd wierden, dat zo de zaaken niet by ons zeiven door bemiddeling gevonden wierden , dan welh'gt eenige Buitenlandfche Mogendheid zig in dezelven zoude kunnen mengen, en boven al waren 'er die vreesden dat de Koning van Pruisfen zig de zaak zyns Zwagers de Prinfc van Oranje eens aan zoude trekken, wanneer men tegen den Stadhouder te verre ging. Doch de Geconflitueerden van veele Burgers der Stad Ley. den voegden zig by het Verzoekfehrift aan de Staaten van Holland, waar in zy verklaarden , „ aangedaan te zyn over den akeligen „ toefiand van het Gemeenebest en wel by. }i zonder -in Gelderland en Utrecht en te
» vree-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. I57
„ vrcezen dat bet aanbod van bemiddeling door „ den R.aad van Staate voorgedragen, alleen ,, maar uitgedagt was om tyd te winnen. Ver„ zoekende dierbalven dat de Staaten zig daar niet wilden inlaaten, dan onder beding dit „ de maatregelen tot verweering wierden „ voordgezet , en de Onderhandelingen van korten duur mogten zyn." Wanneer dit Verzoek ter Staatsvergadering kwam , wilden de Ridders, behalven de Heer van Starrenburg het zelve ter zyde leggen , doch de Meerderheid der Staatsleden nam het zelve over. Sederd is ook een diergelyk Adres van Amjleklam ingekomen. — Geduurende dit alles fehreeven de Staaten van Utrecht, aan die van Holland, „dat daar zy door Holland vyniA» lyk aangevallen waren, zy zig ook tegen dien aanval, met hulp van hunne getrouwe Bondgenoten met alle magt verzetten zouden, en dat zy voords de middelen hoopten te vinden , om dat ongelyk, hen door Holland aangedaan , kragtdaadig af te weeren."
Z. Wat deeden Hunne Edel Groot Mogenden daar in ?
O 7 V. Zy



15% GESCHIEDE NISSEN"» ER
V. Zy befloten, om, zonder zig in byzonderbeden in te Iaaten , de Staaten van Lhrecht Categorisch af te vraagen , wat zy met hunne bedreigingen bedoelden, ten einde dc Provintie van Holland , zodaanige maatregelen , «aar gelang van het zelve antwoord konde neemen, als zy tot haare eigene veiligheid zoude vermeenen te behooren. — Wanneer men nog over dat alles ter Staatsvergadering van Holland raadpleegde, wierd een Verzoek^ fchrifc van de algemeene Vergadering der Gewapende Burger Corpfen, zo uit dc Steden als van het platte Land, ingeleverd , met verzoek, „ om, het waare de voorgeflagene On>, derhandelingen, flaagden of niet, uit aanmer„ king van de nuttigheid der Burger Corp» „ fen, tot verdeediging der Provintie aan Com„ misfarisfen van het Defenfie Wezen te „ Woerden, toe te ftaan eenige Penningen uit ,, 's Lands Kasfe, zo tot de goeddoening als „ Onderftandgelden der Hulpbenden, buiten „ hunne Plaatfen, en ten dienfte des Lands „ uitgetrokken , en vorder om dezelven uit de n hik naaien, van de noodige Veldammunitie
te



VEREENIGBE NEDERLANDEN. 159
,1 te voorzien, om ingeval van nood daar
mede werkzaam te kunnen zyn." Bui-,
ten dit verzoek had men ook op verfcbeidene Plaatfcn in V Grayenhage eene ernftige aanmaaning gedaan, en eene Lyste ter intekening gelegd , aan en voor de zulken welken genegen mogten zyn hunne Vaderlandfche Liefdegaaven te geeven, ter onderireuning van de uittrekkende Leden van het Haagfche Vrycorps , ten eir.de hen voor het verzuim van hunne Afaifels eenigszins fchadeloos te flellen. Tot verzameling van deeze Penningen waren ook befioten Busfen by fömmige Ingezetenen vanden Haag geplaatst, en de voorgemelde aan» maaning wierd ook ten eerften door de dagelykfche Nieuwspapieren, met, veel lof bekend gemaakt, waar door andere Steden mede bewogen wierden dit voorbeeld te volgen? In 't midden van alle deeze woelingen , overleed den 6 Mey deezes jaars, te Kireheim Pchland, in den ouderdom van Vierenveertig Jaaren en ruim twee Maanden, haare Doorlugtige Hoogheid Carolina IFilheltuint) geboren Trinfesfe van Oranje, Vorftin
van



150 GESCHIEDENISSEN DER
van Ntefatt IVeïlbnrg, en eenigfte Zuster van den Prins Eriftadhouder. Eene Prinfesfe die om haare uitmuntende hoedaanigheden van ieder bemind was geweest, en wier overlyden dus ook van ieder betreurd wierd.
Z. Heeft deeze Vorftin geene Kinderen nagelaaten ?
V- Ja, vier Dochters en twee Zoonen, van welke Iaattten de oudfte thans Regeerend Vorst van Nas/au TVeilburg is. Doch laat
ons weder tot ons verbaal keeren. De-
wyl de zucht tot uittrekken naar Utrecht, er.z. zo fterk aanwakkerde dat zelfs de Studenten van de Leydfche Hooge Scboole dezelve verlieten , en naar Utrecht togen, vonden Kedlor en Senaat der Acaie:n\e goed, de ftudeerende Jeugd te vennaanen by haare Studiën te blyven, om welken zy daar gekomen waren, en hen, by alle gevoel van deugd en ouderliefde, op iet ernftigst te vermanen, van niet te vertrekken, om zig niet aan het uiterfte gevaar bloot te flellen, zonder vooraf met hunne Ouders en Voogden teraadpleegen, welker <*eaag tc verönachtzaamen, in een zaak van zo veel
be-



VERSEN16DE NEDERLANDEN. l6t
belang , ten uiteiften ©ngeoorloofd was. Wes« halven de Rcïïor ook openlyk verklaarde zig de handbaaving van dat gezag, door Ouders of Voogden daartoe verzogt zynde, niet te zullen onttrekken. Zich eindelyk verzekerd houdende dat deeze hunne ver maaning gaarne zoude opgevolgd worden, van allen die door Rede en Godsdienst overtuigd waren, dat, zonder eerbied voor de Ouders, het den Vaderlatide nooit wel konde gaan. -■ Peeze Waarfchouwing belette egter niet dat nog op denzelven dag da. hy gedaan wierd , den 12 May, eenige Studenten met en benevens verfcheidene Manfcbappen van het Leydfche Genootfchap, ja zelfs eenige Weeskinderen , onder bevel van den Majoor van het Genootfchap, naar Woerden trokken ter veifterking van die Stad,dewyl door de Generaal yan Rysfel wel vyfendertig Officieren van liet Guarnifoen aldaar, welken geweigerd hadden den Eed aan de Algemeene Staaten gedaan, te verlaaten buiten dienst gefield waren. Egter niet zonder eenig misnoegen en opfebudding onder de Soldaaten, welken meenden
dat



GESCHIEDENISSEN DER
dat hunne OfTjcieren zulk eene onheuifche behandeling niet verdiend hadden. De aan. gekomene Leydfchc Manfchap bezetten terftond de Wagt , en Bruggen en Straatea wierden met Gefchut beplant, en een aantal Huzaaren van Salm kwam ook te hulp, benevens nog ruim zestig Leden van 't Genootfchap. uit V J/age, die, naav[Utrecht beftemd, nu egter te Woerden bleevcn.
Z Was het uittrekken van Burgers in die tyd niet vry algemeen?
V. Ja , want niet alleen gefchiedde zulks uit de meeste Steden en Dorpen van Holland, maar ook uit de Provintien van Gelderland en Overysfel, welken zig aüftö of naar Utrecht of naar Woerden begaven , ter befchermiug der Stad Utrecht en de Provintie van Holland, hoewel dit menigvuldig uittrekken doorieder juist niet eeven gunftig wierd aangezien , dewyl veelen van 'gedagten waren dat zulks den Burger niet betaamde, als meer gefcbikt zynde om zyne eigen Stad of Plaats te befchermen tegen Tnlandfche beroerten dan wel eene vreemde Stad togen Buitenlands geweid.
Daar-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. IÖ3
Daarenboven maakte dit uittrekken van Burgers, door 't verloop van hun Befiaan ert Kostwinningen, veel ongelukkige Huishoudens. Ook meenden fommigen dat de Zedeloosheid niet weinig bier door bevorderd wierd , gelyk het ook niet te ontkennen was, dat fommigen zig, door het zo lang afwezig; zyn van Vrouw en Kinderen, daar aan overgaven, doch anderen meenden weder dat indien de algemeene nood het vorderde, elk Ingezeten verpligt was het zyne toe te brengen, om de Vryheid en de Voorregten des Vaderlands met goed en bloed te helpen verdedigen .
Z. Over bet nut en nadeel deezer uittrekkingen zoude zekeriyk veel vcor en tcger» te zeggen vallen.
V. IMidlerwyl naderde de tyd dat men te Amfleldam tot de verkiezing van nieuwe Raaden in de plaats der uitgezette Heeren zou-* de overgaan, doch eer zulks nog gefchiedde, deeden de Heeren Bedel, Huidecoper, Elias, Jikwyn, Faas, Graafland, yan de Poll en Calkoen eene zeer fterke aantekening, om-
trend



flfrf CESCHUDENTSSEN DE R
trend het gebeurde van den 21 April, waarby bet zelve ■geheel onwettig verklaard wierd, daarenboven betuigden gemelde Heeren j „niet van meening te zyn in de Vroedfchaps Vert, gadering, welke tegen den 3 May befchre» ven was, te verfchynea en ook vervolgens 9. zo lang afweczig te blyven . tot dat zy vol* komen zekerheid zouden bekomen hebben , dat 'er genoegzaame middelen in het werk „ gefield waren, om aan de Raadpleegingen „ van de Vroedfehap, midsgaders aan bet „ gaan en komen tot en van dezelve, eene „ behoorlyke Vryheid te bezorgen." Daarenboven verklaarden dezelve Heeren, benevens de uitgezette Raaden, vyf dagen laater, ten fterkften te protesteeren tegen de vervulling der opeuftaande Raadsplaatfen , dewyl zy de uitzetting hielden voor onwettig, nietig en van geen waarde, zo als ook "al het g°eene
daaromtrend verrigt zoude worden Twee
dagen voor den dag der verkiezing ontftond er eene geweldige beweeging op den Dam, onrmddelyk na dat een Misdaadigeu voor bet Stadhuis zyn flraf ontfangen had. Verfcbet-
den



VEREENIGDE NEDERLANDEN» lé|
den Toekykers raakten hier door onder de voet en wierden deerlyk vertrapt. Veel Perfoonen wierden gekwetst en gekneust, een groot aantal Hoeden, Paruiken, Schoenen, enz. raakten weg, en deeze eerfte beweeging wierd welhaast van een tweede en derde gevolgd, welken egter minder hevig waren, en zonder ongelukken afliepen. De fchrik enontfteltenisover dit \oorval,waren in deeze zorgelyke tydsomftandigheden veel grootergeweest, dan dezelven anders zouden geweest zyn indien men in meer bedaarde dagen geleefd had, > De verkiezing van nieuwe Raaden had nu den 7 May voordgang. Vyftien Compagnien Burgers waren des morgens ten acht uuren reeds in de Wapenen. Negen van dezelven wierden voor en bezyden .het Stadhuis geplaatst, de overigen zo op het Koningsplein, als op Cingel, voor en agter het Artillerybuis, en voor negen uuren waren de Heeren Raaden reeds by elkander, behalven • de Heer Straalman, welke door ziekte genoodzaakt was thuis te blyven, en de zeven Heeren welken, zo als reeds gezegd is.geprp-
tes»



l€6 GESCHIEDENISSEN DER
testeerd hadden. De Commisfie uit den Krygsraad en de Geconfürueerden waren nu meede op het Stadhuis gekomen, en door twee Heeren Colonelien in Burgemeesters Vertrek ,ontfangen geworden, en omtrend half elf uuren was de Verkiezing reeds gedaan.
Z. En welke Heeren waren "thans *tot nieuwe Raaden verkozen geworden ?
V. Mr. J. P. Farret, P. C. Nobel, ft P. du Ojiesne, Mr. N. Asfchenberg, Mr. J. J.\ de Roth, B. Orih , J. Gol yan Franktnfiehu L. Rutgers Junior en Mr. H. IFeeyering „ Zynde allen aanzienlyke Burgers der Stad , welken door de Bodens van hunne verkiezing ■verwittigd zynde , op het Stadhuis kwamen . en in Burgemeesters Vertrek geleid wierden, alwaar dezelven door den Heer Daniël Hoofd Gerritsz , in de plaats van den afwezenden Heer Straalman, die zulks anders had moeten doen, in den Eed genomen wierden. Waar op deeze nieuwe Raaden ten eerften zitting namen. Ondertusfchen was deeze verkiezing ganttsch niet naar de finaak van de zulken, welken oordeelden, dat net daadlyk uitzet-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. l6?
zetten van Raaden , en het verkiezen van nieuwe , op naam der Burgery, zonder dat de gantfche Burgery was opgeroepen geworden , eene geheele onwettige zaak was, welke nimmer behoorde geduld te worden. Ook zaten deezen niet ftil, maar hadden iu alleryl een Request opgefteld , het welk, zo men zegtsin eenen dag, door meer dan elfhonderd Perfoonen getekend was geworden, welk Request zy denzelven 7 May, door de Bodens in de Vroedfchaps Vergadering inleverden . waarby het uitzetten van oude, en het verkiezen van nieuwe Raaden , ten fterkflen wederfproken wierd. Doch de Vroedfehap liet het voornoemde Request wederom geeven , oordeelende dat het niet aan hen, maar aan Burgemeesteren had behooren overgeleverd te worden. De Ondertekenaars van het zelve dus afgewezen zynde, wendden zig toen wegens deeze zaak by 's Lands Staaten, met verzoek dat het Hoogstdezelven behangen nio**| te, al het geen op den 27 February befioten was, mitsgaders de pretenfe gedaane uitzetting van negpn Vroedfchaps Leden , en de
prej



GESCHIEDENISSEN DER
pretcnfe aanftcTlïng van negen anderen, geliefden te verklaaren voor nietig en onwettig, en wyders de Stad shnjleldam en haare Burgers, het fpoedigst berftel van al het gebeurde te bezorgen, door alle zolke vaardige en kragtdaadige voorziening, als Hunne&Edel Groot Mogenden zouden bevinden te behooren , en inmiddels de voornoemde pretenfelyk aangeftelde en bcëedïgde Heeren ter Staatsvergadering niet te willen toelaaten, enz.
Z. Ik denk niet dat 'er veel acht op dit Request gellagen is.
V. Ondertusfchen was den 8 May, weder eene nieuwe beweeging omftaan voor het Huis van den Boekverkooper Arend,, alwaar men meende dat een Oranje Request ter tekening lag. De meenigte groeide voor het gemeldè Huis Z0 flerkaan, dat men voor kwaade ge. volgen bedugt begon te worden, waarop een Compagnie Burgers onder de Wapenen kwam en het Huis bezette, ook had de Krygsraad op zig genomen de rust der Stad te bewaaren , waardoor alles nog al wel afliep. De Boekverkooper zelfs had het ondertusfchen
raad,



VEREENIGDE NEDERLANDEN.
ftadzaam gevonden, zig voor eenigentyd zoek te maaken. Eenige Officieren van de Schuttery, benevens eenige gewapende Schutters dceden toen Huisbezoeking in zyne Wooning. doeh ik weet niet dat zy iets gevonden hebben. Dit voorval en andere ongeregeldheden die thans dagelyks plaats hadden, gaf gelegenheid dat de Regeering der Stad eene Waarfchouwing beraamde en deed afkondigen , welke behelsde ,, dat Myne Heeren van den ,, Gerechte willende zorgen , dat de rust „ en veiligheid in hunne volkryke Stad, waar >, aan alle goede Burgers en Ingezetenen ten „ hoogden gelegen lag, gehandhaafd wierd, 5> allen en een iegelyk wel ernfiig vermaan„ den , zig zorgvuldig te wagten, by of op „ >t Raadhuis der Stad, by het op of afgaan „ der Regcering , of van eenige byzondere „ Leden derzelver , eenige buitengewoonen „, aandrang of ongeregeldheid te veroorzaa., ken, als mede gefchreeuw op te heffen of „ iets te pleegen , dat tot minagting van de „ Regeering of opfchudding onder de goede ,, Gemeente zoude kunnen ftrekken, al* me. . XVII. DB KL. H „de



f70 GESCHIEDENISSEN DER
„ de zig te onthouden van op 's Heeren Straa„ ten of aan de Huizen, eenige overlast of i5 geweld te pleegen, of byzondere Perfoonen ,, te dwingen tot het doen van 't een of an„ der, het welk de openbaare rust of byzondere veiligheid, zoude kunnen ftooien, op pcsns dat die geanen, welken anders bevon„ den wierden gedaan te hebben, volgens %i 's Lands Placcaten , als verftooiers der openbaare rust, na bevind van zaaken zouden geftraft worden. Zullende zelfs de zq„ daanigen die, of fchoon zy in eigen T^r„ foon , de voorfchrevene daaden niet bad» „ den helpen pleegen, maar anderendoor beloften, bedreigingen, het geeven van Geld , als anderszins, daar toe zoude mogen heb„ ben aangezet, eevenftrafbaar, als de daa„ ders zelve gehouden worden."
Z. Deeze Waarfchouwing geeft myns dunkens , het duidlykst bewys , tot welk eene fchroomelyke hoogte de tweedragt en het wantrouwen tegen eikanderen, reeds in de Am« flelftad geklommen was. V. Dezelve barstte eerlang ook tot daadlyk-
heid



VEREENIGDE NEDERLANDEN. I?ï
heid rit, welke zeer gevaarlyke gevolgen had en waar van wy nu moeten fpreeken, egter zo klaar, beknopt en onpartydig, als ons doen-
lyk is. In zeker Wynbuis op de Regu-
liersgragt, had federd eenige dagen een Request voor de oude Staatsgefteldheid ter tekening gelegen , en daar de toeloop tot die Tekening zeer groot was, gefchiedden 'er dagelyks verregaande ongeregeldheden voor dat Huis, welken de Prinsgezinde» aan de Patriotten, deezen weder aan de zogenaamde Oranjeklanten toefchreven. Zeggende de Patriotten dat zy met geweld gedwongen wierden tot Tekenen , en de Prinsgezinde» klaagden, dat men hen verhinderden vry in en uit te gaan , fchold en allerhande moedwil pleegde, ja dat zelfs fommigen van de hunnen in het water gefme* ten wierden. Een groot getal Patriottenvoqr het Huis vergaderd zynde , was ook den 28 May, door de Societeitsleden, meest ai zogenaamde Byltjes, door een uitval verjaagd 'geworden. Dit alles gaf gelegenheid dat den volgenden avond, weder een groot getal Volk voor het gemelde Wynbuis vergaderde, daar H e het



\ï% GESCHIEDENISSEN DER
het welhaast van fcheldwoorden tot flagen kwam, zonder dat de Dienaars van de Justitie welken mede derwaards gekomen waren, zulks hadden kunnen beletten, door dien zy tegen de groote menigte niet beftand waren, en de opfchudding kwam welhaast tot die hoogte ? dat de meeste Lieden die in het Huis waren de vlugt namen, waar op de woedende menigte binnen tloof, en alles, wat in het gemeldeWynhuis was, kort en klein floeg. Het Defenficwezen in de Doelen, had wel twee Compagnien Schutters derwaards gezonden, doch deezen hadden het plunderen niet kunnen tegen gaan, maar bragten egter de Bewooners van bet uitgeplunderde Huis, en nog eenige daar Zynde Lieden gevangen.
Z. Maar konden dan zo veel gewapende ^lanfchappen dit oproer niet fluiten.
V. De Burger. Officieren hebben gezegd dat zy geen last tot Ichieten gehad hadden. Midlerwyl floeg dit geweld verder voord, en men plunderde dien itnagt nog de Huizen van de twee [Heeren Burgemeesterjeu Rendorp en, Bsels , by welken laatst-
ge-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ïfl
genoemden alles vernield, en het Huis zeive deerlyk gehavend wierd, by de eersrgemelde Heer was egter het voorfte gedeelte van het Huis maar uitgeplunderd, zynde gelukkig de kostbaare Boekery en het Zilverwerk, in *t agterfte gedeelte van het zelve zynde, nog bewaard gebleven. Buiten deeze twee Huizen, wierden ook nog de Wooningen van den Kantkooper Arends in de Halvemaansteeg , da Boekverkooper /trends op 't Cingel, de Stads. Eyker op de Roozengragt, en nog verfchciden andere Huizen van zulken die bekend ftonden, als ieverige Aanhangers van het Huis \m Oranje, elendig uitgeplunderd en de Goederen vernield. Gaarne had de baldaadiga hoop ook de Huizen van den Heer Burgemeester Bedel en den Heer Hoofdofficier Bakker aangevallen, doch dewyl eenige Burger Gompagnien reeds voor de Huizen dier twee Heeren zig geplaatst hadden, bieeven dezelven behouden. Voords zuilen wy liefst niet onderzoeken, wie de voornaamfte plunderaars geweest, of door wie zy tot die gruweldaaden zyn aangiet worden, doordien zulks waarH 3 fchyn-



r'4 CSSCHl EDENISSEN DER.
fchynlyk wei altoos een raadzel zal blyven. Genoeg is het te melden, dat die plunder* werk by de meeste Patriotten zelve, als eene opentlyke fchande voor hunne party is aangezien , en uit grond van hunne harten verfoeid is geworden.
Z. Zulke gewelddaadigheden konden ook niet zeer tot luister ftrekken, voor hen die aan eene grondwettige herftelling en verbetering van alle misbruiken werkten. Doch hoe ging het verder in deeze groote Stad.
V. Den volgenden morgen vroeg, wierden de Huizen van de Burgemeesteren Rcndorp, Beels en Bedel, zo wel als die .van Burgemeester Hoofd % en den Ontfanger Hoofd met Burgerwagten bezet. —— Ondertusfchen was het hier nog niet mede gedaan. Want de Kattenburgers dien nagt uit het Wynhuis op de Reguliersgragt verjaagd zynde, bragten, door het verhaal van hun wedervaaren, op hunne Eilanden, alles in rep en roer, en plunderden daar, uit weerwraak, mede ver. fcheide Huizen van zulken die by hen voor Patriotten te boek Honden. Op het gerucht
hier



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 1-5
hier van in de Stad trokken eenige Compagnien Burgers {derwaards, doch de Eilanders haalden de Brug die hen van de oveiigcStad affcheid, op, weigerden de Burgers op Kattenburg te Iaaten trekken, en haalden zelfs eenige Stukken Gefchut, en Geweeren uit *s Lands Magazyn, om zig tegen de Burger Compagnien, en een gedeelte van het Genootfchap van Wapenhandel die tegen hen aan trokken , te verdcedigen. Dewyl de Burgers nu ook Gefchut by zig hadden, was het fchieten over en weder hevig, zo dat niet alleen eenige Kattenburgers, maar ook een Kanonnier van hunne wederparty, dood gefchoten wierden. De Heer Vahntyn, Kapi:cin van de Schuttery, en de Waterfchout Kobbe voeren, des morgens, met een platboomd Vaartuig, voorzien met eenige Baaien Tabaksfteelen cn Kabeltouwen, benevens eenige Stukjes Gefchut, als eene verfchansüng gemaakt, naar de zyde van Kattenburg. Eenige Leden van 't Exercitie Genootfebap verzogt zynde mede deei in die ondemeeming te hebben, verfchoonden 'er zig egter van, H 4 orr-



J7'5 CESCHIÏDEN1SSÏK DES
onder voorgceven van daar toe door liet Defenfiewezen niet gelast te zyn, doch anderen , als ook eenige Burgers, toonden zig daar toe des te ieveiiger genegen. De Vlotfchuit aan de Brug gekomen zynde, vvierden zy eerst afgefiagen, doch den aanval hervat hebbende , fprong een Vaarendsgezel, die zig mede op de Vlotfchuit bevond , tegen de Brug op , en kapte met een ongelooflyke onvertzangdheid, de Ketting waar mede de Brug was vastgemaakt, met een Byl aan {tukken, terwyl een jong Matroos op den Brug klom, om die te doen zakken. Hier op trokken, omtrend negen uuren des morgens, drieCora» pagnien Burgers over de zelvcn het Eiland in, op welken door de Kattenburgers nog met Handgeweer uit 's Lands Magazyn gefchooten wierd, doch welken egter eindelyk voor de overmagt moesten vvyken, en ginds en hcrwaards de vlugt neemen, waar op de jBurgers zig ten eerften meester van hun verJaaten Gefchut maakten. Z, JDceze overmeestering van Kattenburg,
be-



VfiREENI G D E NEDERLANDEN. J%
l*W dat het de Burgers nog niet aan moed ontbroken beeft gehad.
V. Jammer was het maar dat de Eer van deeze overwinning weder op zulk eene fcba," delyke wyze bezoedeld fe gewordeo. w ° een woeste hoop, met de Burgers, mede over de Brug getrokken zynde, vielen ten eerften op verfchetdene Huizen van zogenaamde 0,aa. jeklanten aan , welken ook deerlyk geplot derd en vernield wierden. Ondertusfchen na« men de Burgers eene menigte Kattenburg gevangen , weiken eerst naar het KweeklcC en vervolgens naar het Stadhuis, terbèwaarm* gebragt wterden. Ook begaf men zig in al d* Hu.zen, waar Requesten voorde oude Staats gefteldbeid ter tekening gelegen hadden, 'wel' ken naauwkeuiig doorzog, wierden, maai ende men zig meester van de daar gevondene pieren.
Z. Was de rust nu, na het inneemen van Kattenburg eemgzins herfteld geworden ?
V. Verre van daar. 0e verbittering was
door deeze triumf by fommige heethoofdig
zo flerk aangemoedigd, dat men dien L
„. H $ s
nog



ir% GESCHIEDENISSEN DER
nog verfclieideD woeste benden, met Bylen en Koevoeten gewapend, door de gcheele Stad zag hollen, waar onder zig thans ook zulken voegden, die, door geen partyzugt aangezet, dit alleen maar befehouwden als een gunftige gelegenheid, om, onder fchyn van partyfehap, hun Beurs te vuiler. Dus wierden dien middag nog verfcheidene Huizen van Aanhangers der oude Siaatsgefteldlieid geplunderd, doch de een egter meer dau den ander, dewyl 'er onder waren die maar zeer weinig fchade geleden hadden. Onder de geenen die dit ongeluk wel het meest trof, was de Mastenmaaker Boey op de Kadyk, by vvien ook de Rcquesten voor de oude Staatsgefteldheid ter Tekening gelegen hadden. Hier wierd alles niet alleenlyk deerlyk gedoopt, gehavend, kort en klein op Straat gefmeten, maar ook zyn Huis , dat voor korte Jaaren nog nieuw en kostbaar opgetimmerd was, ten cenemaal verwoest , en de Masten op zyn Werf zelfs door midden gezaagd, waar door die Man eene onnoemelyke fchade geleden heeft,
Z. Maar



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 179
Z. Maar is 'er niemand van deeze plunde. raars gevat geworden ?
V. Ja; men heeft 'er elf in 't geiieel gekregen. Ondertusfchen kwam het veelen onbegrypelyk voor hoe deeze plunderingen zo lang hadden kunnen duuren, daar zo veel Burger Compagnien onder de Wapenen waren. Voords wierden alle deeze oproeren en plundeiingen, door de meeste Dagpapieren toegefchreven aan hetopregten van Oranje Sociëteiten, het op. flellen en tekenen van Oranje Requesten, en wat dies meer is. Ook wierd in dezelve over het gebeurde openlyk gejuicht , en waarlyk men had in zo ver zyn oogmerk bereikt dat de Voorftanders van de oude Siaatsgefleldheid, het niet dorften waagen, zig re vertoonen en de Hoofden van deeze party, inzonderheid de Beflierers van de zogenaamde' Oranje Sociëteiten, vonden raadzaam zig uit de vStad te begeeven, terwyl het Eiland Kattenburg niet kwalyk na eene flormenderhand inge. nomen Stad geleek. Welk Eiland ook doorrtdm zeshonderd Man en tien Stukken Gefchut bewaard wkrd. Ondertusfchen wierdea de ver.
H 6 bit.



Ig GESCHIEDENISSEN DER
bitteringen niet weinig aangeftookt, door de tootnelooze en ongebondene uitdrukkingen der meeste Dagpapieren , welke thans tot zulk eene hoogte geftegen waren J dat alle eerlyke Patriotten 'er een afgryzen van hadden, daar zy meer onvermogend dan wel onwillig waren, om deeze fnoode handelwyze van hunne al te heethoofdige Aanhangers te beletten.— Laat ons thans van de Amfleldamjthe zaaken die ons vry lang opgehouden hebben afftappen , en zien wat 'er in deezen tyd op andere Piaatfen in ons Vaderland gebeurde.
Z. Ik denk dat het overal vry wat onrustig uitgezien zal hebben.
V. Vermits men niet zonder rede bevreest was» dat men iets tegens de Stad Utrecht in den zin had, was onder anderen befioten een Campement by de Hoftteede Woudenberg, liggende tusfehen laatstgenoemde Stad, en het Dorp Hermeien, aan te leggen. Hier lag men ep het open Veld in Tenten, en had vier Stukken Geichut met eenige Kanonniers by zig. In dit Campement, het geen meest uit Am\leU jamfche Vrycorporisten, en Gelderfche Jaa-
gers



VEREENIGDB NED RRLANDEN. l8t
gers beflond, oeffende men zig dagelyks in, allerhande Krygskundige Verrigtingen, terwyl men de Hofitede Woudenberg tot een foort van verfïerkte Legerplaats gemaakt, en den naam van het Fort Amfleldam gegeeven had. Dit Corps wierd nu en dan door den Overften Suljard befchouwd, en verrigtte als dan zyne Wapenoeffening, waar over dien Heer zyn genoegen betoonde. De Heer Berghl voorheen Lutherfche Predikant te Deutkhau , bevond zig aldaar ook als vrywillig Schmter en predikte des Zondags voor de Manfchap
op het open Veld. Midlerwyl hadden de
Staaten van Utrecht, te Amesfoort nog hunne Vergadering houdende, wezendlyk befloten Krygsvolk naar de Stad Utrecht op weg te zenden, en ten dien einde aan den Colonel Graaf van Effcren bevel gezonden, om met zyn geheele Regiment voorwaards te trekken. Zo dra had de Raad der Stad Utrecht van dit alles geen kennis bekomen, of dezelve Vergaderde ten eerften, en daar men ook berigt gekregen had , dat Schout en Gerechte van de Vaart, anders gezegd, VreeswyknzL 11 7 fchry.



I8a GESCHIEDENISSEN DER
fehryving ontfangen had , om inkwartiering voor bet Volk van yan E ff eren te bezorgen, oordeelde men, niet zonder grond , dat Vreeswyk , als zynde eene hooge vrye Ileerlykheid der Stad, niet zonder kennis of bewilliging der Vroedfcbap, met inkwartiering belast mogt worden, waarom cok eenpaarig befioten wierd eene bende yrywilfige Burgers en Hulpbenden van tweehonderdvyftig Man , benevens dé bende Scherpfchutters, met drie Stukken Gefchut derwaards te zenden, waar op de Heer d'/lverhoult, Raad in de Vroedfcbap en een zeer biaaf en kundig Man, verzogt dit Corps derwaards te mogen geleiden, het welk ook toegedaan wierd, met bevel, dat zo de Militie niet gewillig van Vreeswyk wilde vertrekken, of zo die welken te Ju'phaas lagen, de Burgers niet wülden laaten voorby trekken, als dan geweld met geweld te keer te gaan. Dus trok dit Corps Burgers, den 9 May, eeven over zes uuren, des namiddags , door de Taliefteegpoort ter Stad uit, om hunne tegenparty op te zoeken, die zy ook welhaast vonden, en het was dus nog dien zeiven avond, ten
tien



nV ■ 0 « MT n nn « — _ _ _
tien uuren, dat in de nabyheid van het Dorp» Vretswyk , Helaas ! het eerlte Burgerbloed be« gon vergoten te worden.
Z. Gy doet my door deeze beweeglykeuitroeping omftellcn. Doch verhaal my egter hoe zig alles toegedragen had.
V. lk zal aan uw begeerte voldoen. De Heer d""Averhoult, met zyne Troepen te Jutphaas gekomen zynde en daar geen Militairen vindende , vervvagtte dezelve dus voorzeker aan het Dorp Vreeswijk, cn befloot wanneer hy nader gekomen zoude zyn , den Commandant yan Effcren en zyn Volk kennis van zyne aankomst te doen geeven, en van de bevelen welken hem mede gegeeven waren, en hen voor oogen te doen houden, dat zy mogelyk niet zouden weeten dat Vreesicyk op Stads Grondgebied was, maakende egter intusfchen zulke fchikkingen als hy nodig oordeelde om zig te kunnen verweeren, als. het 'er op aan mogt komen. Doch terwyl deeze fchikkingen nog gemaakt wierden, en het reeds zeer duister was, wierd de Manfchap van den Heer d'Averhoult, zonder aangeroepen te zyn, cn zonder



E?4 GESCHIEDENISSEN DER
der dat de Graaf van E ff er en. dus wist of koilde weten, of het vriend of vyand was door het losfcn van 't Geweer der Grenadiers van zyn Corps begroet, waardoor eenige Utrcchlfche Manfchap gekwetst, en hunnen Kanonnier van der Vlerk dood gefchoten wierd. De Heer d'Ayerhoult liet toen als een kundig Krygsman, zyne Scherpfchutters een los vuur maaken, waar op de tweede losfing van de tegenparty, kort op de eerde volgde welke den Commandant van de Scherpfcbut* ters de Heer C. G, Visfcher, in de bloei van zyn Ieeven wegnam, tot innige fmart van den Heer d'Averhoult , welken door den gefneuvel • den als Adjudant bygeftaan was geworden. Dit tweede Vuur van de party , wierd weder door het losfe Vuur der Jaagers > en dat van twee halve pelottons beantwoord, waarop het Utrechts Kanon ook begon te fpeelcu.
Z, De Soldaaten zuilen het toen niet lang uitgehouden hebben ¥
V. Na weinig fchooten, verwyderde zig het Vuur der Militairen hoe langs hoe meer, en veranderde, na dat het Gefchut begonnen was, l wel



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ï5$
wel fpoeriig in een flaauw los vuur- Zo dra. de Soldaaten op de vlucht gedreven waren , wierden hen nog eenige fchooten met Kogels , door de Officieren van de Artillerie nagegeeven, waar op het Vuur aan wederzyden ophield, na dat het Gevegt een klein half uur geduurd had. De Heer d'Averhoult trok vervolgens met zyn Voik tot op de plaats , daar zyne tegenparty geflaan had , en zag de grond als met Geweeren bezaaid leggenten hield toen geduurende een groot half uur, halte om de Soldaaten, indien zy lust mogten gehad hebben om weder te keeren , af te wagten, doch dewyl niemand meer verfcheen, liet de voornoemde Heer d'Averhoult de' Kwartieren betrekken , feboon het grooifte gedeelte van zyn Volk noch te eetcn, noch te drinken, noch te leggen vond, dewyl de meeste Inwooners van het Dorp Jutphaas, alwaar men zig thans bevond, met pak en zak de vlucht naar Viaanen genomen hadden. Daarenboven was het geheele Corps wegens de uirgeftaane moeilykheden ten uiterften af en vermoeid, om alle welke redenen, de
Heer



Ï85 GESCHIEDENISSEN DER
Heer d'Ayerhoult ziende dat liy, noch uit het Cordon, noch uit de Stad, afgelost wierd, het befluit nam met zyn Volk weder naar Utrecht te trekken, alwaar hy welhaast, ender de toejuiching van eene zeer groote menigte Volks, van allerhande Staat, aankwam.
Z. Maar wat was 'er vr.n het afgeflagene Regiment van den Graaf yan Efferen ge. worden ?
V. Veel Volk van het zelve was gefneuveld , terwyl het overige, zo gezond als gekwetst, in de grootfle verwarring de vlugc naar de Vaart genomen had, met agterlaa» ting van hunne Geweeren en andere Wapenen. Van de Vaart vlugtten zy verder vöord naar de Dorpen , Lecrfum, Driebergen , Doorn enz. van waar zy gekomen waren, terwyl fommigen met Schuiten over de Lek voeren cn te Vlaanen aankwamen, alwaar zy ontwapend en in bewaaring genomen wierden, onder welken wel negenentwintig gewonden waren. Toen de eerfte tyding van het Gevecht in de Stad kwam , vergaderde de Vroedfehap ten eeiften,en men zond ee.
ne



VEREENIGDE NEDERLANDEN. i§f
ne verfterking van honderd Burgers, onder bevel van den Officier de Koning, waar na ook nog verfcheidene andere Troepen met Gefchut en ander Krygsbehoefte uittrokken . daarenboven wierden uit de Stad , ook eenige Seinfchooten gedaan, aan het Hollandsch Cor. don by Woerden, welken ook door het zelve beantwoord waren geworden, en kort daar op kwam een Wagen met veroverde Gewee* ren binnen de Stad, De Buit, by deeze gelegenheid gemaakt, was niet gering, en bettend behalven de Geweeren, uit ruim honderd Hoeden, elf Trommels, zeventig Patroontasfen , zes Grenadiers Mutfen, dertig Kotters met Goederen van de Officieren, en de geheele Krygskas, welke op dertigduizend Guldens begroot wierd. De Soldaaten welken men Krygsgevangenen gemaakt had, wierden federd door de Regeering van Utrecht verboord, ten einde achter het geheele beloop der zaak te kunnen komen Dus was de Burgeroorlog begonnen, en hier door alle bemiddel;,, den bodem ingeflagen, waar door de toeftand van het gefolterd Vaderland hoe langer boe
er-



l£3 GESCHIEDENISSEN DER
erger fchcen te zullen worden, en men niet zonder reden bevrcest was, dat de Binnen» landfebe twisten, welken thans tot zulk eene hoogte geftegen waren, bet geheele Land bederven en verwoesten zouden, of aan de be« flisfing van een Vreemde Magt onderwerpen. Zaaken' welken een allerakeligst vooruitzigt gaven, en voor een vry en onaf hanglyk Volk allergrievendst waren.
ZES.



ZESENTACTIGSTE GESPREK»
INHOUD.
iW van zyne Hoogheid te Amesfoort
7/nff " ZUtplUn' ~
te Dordrecht oyer de Wervingen. - kis.
voegen tegens den Haarlemfchen Penfiona.
ris van Zeehergh. Haarlemfche Burgers
trekken naar de Nieuwer/luis. _ Cefchil
ter Algemeene Staatsvergadering. - yer.
zoekfchriften ten yoordeele van zyne Hoo».
?tpHstl^ yan Defenfiewem zen van Holland, te Woerden. - . Fot
flel der Stad Amfeldam. — Misnoegd
te Leyden. Be/luit der Vroedfehap aldLr,



5£0 GESCHIEDENISSEN DER
Publicatie yan den Gerechte' wegens het uittrekken yan Schutters. — Nieuwe bewegingen te Amfteldam. Oprigten van een Burger Cavallery aldaar. Strafoefening aan een Plunderaar en eenige andere Per» foonen. Uittrekken yan Burgers naar Mui' den. Bef uit tot werving van zes of zeven* 'honderd Man. Afzetting der Burgemecs* teren Dedel en Beels. Komst yan den Fran. fchen Gezant aldaar-. De Graaf van Reek-, teren geraakt in moeyelykheid. —— Dood yan den Baron van Lynden tot Hemmen. —
Voorzorgen te Gouda. — *— Foorfiel yan den Generaal yan Rysfel. ——— Bef uit der
Vroedfehap te Schiedam. —— Stout Ver» zoekfehrift der Geconftitueerden te Vlaar-
dingen. Geweldig oproer te Helle*
yoetfluis. — Stoute daad yan den Colonel Balneayis te Oudewater. De Krygs* bezetting verlaat die Stad. Gevolgen van deeze zaak. — Onlusten In den Lande yan Vianen. ——— Oneenlgheld ter Staatsver» gaierlng van Zeeland. > Twist tusfchen de Steden Gees en Zierlkzee. ■
Nie**



v«*«"iodek.berlandaw> m
Meuve Staatsvergadering te ^ ^
«en de Stad van dien naam. Leden van dezelve - Brief ier ^ ^
tejmesfoort vergaderd, dieswegens aan de Mgmeene Staaten, en aan die yan Hol. land _ Gefchil over deeze zaak Ur Staatsvergadering der Algemeene Staaten L Eed aflegging van den Rhyngraaf van Salm en zyn Folk aan de nieuwe Staaten val Utrecht. Oneenigheid met vier Hoogleeraa. ren van de Academie te Frater. GZ. gen van deeze twist. Toebereidzelen tot tegenweer linnen die Stad. - Adres der
Burgery van Deventer. Be[luh
Staaten van Overysfel. . Ferkaal
het aanhouden van Mevrouwde P,infes van Oranje^Aanmerkingen op de tegenwoor. = dtgen toef and van het Vaderland,
Zoon. Was zyne Hoogheid ond-rtosfche gediende al dien tyd te ^j*.
Vadiju Neen, Hoogstdezelven had zig, •
deq



tQ* GESCHIEDENISSEN DÉR
den 9 Juny, met een klein gevolg , over 'Ede, Lanteren en Bctmeueld, naar Jmcsfoort begeeven , eensdeels om bet Campement, in den omtrek van die Stad te bezigdgen , en anderdeels om ook de Vergaderln«; der Staaten van Utrecht te Amesfoort "by°te woonen. De Prinfes had hem tot_ op eenen kleinen afftand der Stad verteld gehad , en was lederd weder naar Mmwegen te rug gekeerd .terwyl Hoogstderzelver ZooKen eenen keer naar Wezel gedaan hadden, om de toen aldaar by een verzamelde PruUff Tche Troepen, de Revue te zien doen. Zo dra de Prins Erffiadhouder te Amesfoort binnen pekomen was, wierd Hy door de Heeren Westraten van Starkenburg, Nutewisch >en Bronkhorst Ontfangen en binnen geleid, en voords aan deszelfs Logement, door gemelde Heer van Natewisch , en twee Burgemeesteren met den Secretaris der Stad, verwelkomt, ^oords woonde zyne Hoogheid de Staatsvergaderingen aldaar by, en bleef dus een geruimcn tyd in die Stad. — Midierwyl jieeden de onderlinge verdeeldheden zig ten
fterk-



VSR.E-ENICDB NEDERLANDEN. 193,
ftcrkften gevoelen. Te Zurphin was niet al. - Jeen, wanneer de Heer yan de Capelten tol Rysjelt met zyne Compagnie den Wapenbandel geoeffend had, den 17 Juny, veel fcheiden en fmaalcn, met de Krygsbezetting voor* gevallen, maar ook had een Soldaat een Bode een houw met den Sabel toegebragt. Een'ander Soldaat wierd door den Herbergier in de Ploeg, met een Sabel in de borst gekwetst, en fehoon zo wel den een als den ander ge« ftrafc wierd , namen de Soldaaten egter federd de Burgers hunne Sabels af. Infusfchea bleef het hier nog niet eens by, want de Burgemeester van Heekeren tot Zuideras, den 24 van gemelde Maand, met eene Oranje Cocar* de, eerst op de Parade, en vervolgens op her Stadhuis verfchenenzynde, zetten de Officieren en Soldaaten, oogenblikkelyk»ook allen, Oran*. je Cocardes op hunne Hoeden , 't welk vervol* gens door gantsch Gelderland gemeen wierd. Vermits nu de meeste Burgers te Zutphea zeer tegen den Etffiadhouder voor in geno. men waren» ontftoaden hier uit geweldig
XVII. DEEL. I . •



1^4 GESCHIEDENISSEN DER
twisten , die van droevige gevolgen verzeld waren.
Z. Zulks is geenszins te verwonderen.
V. De eerfte dier twisten begon , buiten de Poort, in de Herberg de Laaifle Stuiver , | alwaar eenige Burgers en Soldaaten by elkander waren, en waar van de laaiften de eerden noodzaakten, om hunne zwarte Cocardes van de Hoeden te doen, het geen niet zonder veel geweld toeging, waar op de volgenden dag aan eenige Patriotfche Huizen de Glazen wierden ingeflagen. Er wierd teen wel met Trommelllag en Klokkengelui eene Publicatie ; van de Hoofdwagt afgeleezen, dat geen Soldaaten by elkander mogten zyn , doch kort daar na wierden, op goedvinden van de Re- j geering, en op bet bevel van den Comman- ( dant , de Burgers door de Soldaaten ontwa- j pend, voords al hunne Geweeren. opgehaald | en met Vaandels , Spontons enz. naar het f Stadhuis gebragt. Dit ging egte zo gemaklyk j aaiet toe, of eenige Burgers fielden zig te weer, dat zekeren SclioeBuiaakcr zelfs een Rui* |
ter ï



VEREENIGDE N E DE RIANDEff, -g-
ter dood fchoot, hët wdk van de Soldaaten w euvel genomen wierd , dat deezen den Schoenraaakerverfcheurt zouden hebben ind«en hunne Officieren zulks niet voorkomen hadden, door hem te laaten vatten, en naar het Stadhuis brengen. Sederd gefchiedde du ontwapenen der Burgers in de meeste andere Gelderfeke Plaatfen insgelyks, zo wel als het draagen van Oranje, zo als ook ten platte Lande gefchiedde, alwaar de meeste Huizen daarenboven een Oranje papier tot een
teken hadden Te Dordrecht was mid-
lerwylook gefchil over de werving ontftaan, het welk zig dus toedroeg : federd eeni*en tyd waren aldaar twee Wervers aangekomen, ais een Sergeant van 't Regiment van Hm\ foH, thans in Zeeland leggende, en een Offi. cier van den Rhyngraaf van Salm. De eerst* genoemde flaagde zo wei in zyne poogingen dat hy de laatstgemelden zeer flerk in de wewas. Deeze deed bier op zyn beklag by de Schutters, en aanftonds benoemde^ Krv«sraaden der drie Schutteryen eene Commisffe by den Burgemeester Oudermier, die thaiw 1 ^ ' voor



[GESCHIEDENISSEN DER
voorzat, om te bewerken dat de Wethou». derfchap, den Sergeant van Houjlon bet wer^ ven geliefde te beletten , op dat dc poogingen van den Officier van den Rhyngraaf niet vrugteloos gemaakt zouden worden , dewyl de Natie (volgens hun zeggen) de grooifte verpiigting aan het Legioen van Salm had, cn het dus van het grootfte belang was, dat het zelve zo fterk mogelyk gemaakt wierd.
Z. Vond dit verzoek ingang by de Regeering van Dordrecht?
V. De voorzittende Burgemeester het zehe goedgekeurd hebbende, droeg de zaak aan-hec Gerecht zo gunftïg voor, dat de Sergeant van Houjlon welhaast, het werven verboden en zulks maar alleen aan den Officier van Sal:i
tvierd toegelaaten. Thans viel 'er eene
gebeurenis voor, die zo juist den «art van deezen tyd kenmerkte, dat ik niet na kan taaten dezelve u eenigszins omftandig te verhaaien, te meer daar zy tot een voorbeeld fean flrekketi, hoe ligt iemand, by het Volk , dat eens een wantrouwen heeft opgevat en in 'beïveeging .getuagt is, ia versgang kan ko-
mea ,



V3KEENrGDE NEDERLANDEN» X9?
. die eerst door dat zelve Volk rot den 7 , tOC vvas ver,,ev£« geworden, alleen om «t hy niet doldriftig genoeg aan'alie haan begeertens voldoen wil. Ik bedoel bier het geval met den Hadrlemfchen Penfionaris yg*
tT^Sh' Welke"' hoe zeer hy ook een grooè Vöorftander van de Volks Vrybeid was, en vry wat deel in de Gebeurenisfen van deezen tyd gehad had , thans ook moest ondervi». «n , hoe wankel de gunst des Volks is. Z Wat gebeurde 'er dan met deezen Heer? V. De Raad van Staat had een Conclliatoir ontworpen, om, waare het moogelyk, eene geheele feheuring msichen de Prplntien
breekmg Van de ceheele Üm? m n
. * -jtutcic urne en Burgeroor-
log, in een woord, de geheele ondergang van het Gemeenebest, te verhoeden en de weg tot eene bemiddeling te openen. Dit Conl hatoir wierd door de Staaten van BoUund in banden van eenige Heeren gefield, om bet zelve te onderzoeken, en daar van aan welf m*!de S:aacen « dóen. welk RaMrï
d-n 9 Juny ter Staatsvergadering inaeleverd wierd, cn Ugeiigt was out het meergemelde 1 3 Colt-



10§ GESCHIEDENISSEN DER
ConèiiïetoiY niet gen cel te verwerpen. Ondertusfchen waren de gemoederen van een groot gedeelte der Ingezetenen al te verhit, en dus gantsch niet gefchikt om naar eene bemiddeling te luisteren, en dus ook niet om een Ra* fort te ontvangen, wiens bedoeling eene diergelyke bemiddeling was. Dierbalven was b3l niet te verwonderen dat den Penfionaris Zeehergh, welke d&t Raport opgcfteld had, hief door in de haat des Volks geraakte, hoe zees hy ook als een waar Volksvriend, in de meeste Dagpapieren gezoemd was geworden. Spoedig verfpreidde zig de maare van dit Rapport door geheel Holland, Al aanftonds wierd doof de Commisfarisfen der Burger Sociëteiten x% Haarlem aan de Regeering dier Stad een Adres ingeleverd , waar in hunne bekommeringen open gelegd wierden, over de gevolgen van dat Rapport, en waar in hunne Penfionaris zeer weinig gefpaard wierd. Nog veel minder gebeurde hem zulks in de meeste Dagpapieren waar in hy niet alleen een Aristo» craat, maar ook zyn gedrag onverantwoordelyk genoemd wierd, met meer diergelyke haa-
te.



xvn.xj.pi.Ti.






VERtEMGDE NEDERLANDEN. T$9
tdyke aanmerkingen meer, waar door dien Heer bet vertrouwen des Volks op hem thans volkomen verloor, fchoon nogthans eenigen hm poogden te verdedigen , doorby te brengen dat dit /tappan het werk van dien Heer juist niet<^ was. maar dat het zelve op het eenpaarig Aires van de Heeren van Star* tenburg, de Gyzelaar, van Zeelergh, vm Berkel en de Kempenaar, die in 't Perfcneel Bcjligne over deeze zaak gezeten hadden was opgefield geworden. Doch deeze Ver* dedtgmg deed zeer weinig af, en de Heer^. htrgk, ondervond, het geen zo veele andere Regenten reeds voor hem ondervonden hadden, dat, niet ligteJykeenig gezaaid wantrouwen uit de eens voormgenomene gemoederen
is uit te roeien. Doch laat ons tot wat
anders overgaan. Omtrend deeze tyd, naaroenlyk den 8 Juny vertrok uit de Stad JWlem een Deiachement van honderdvyftfer Man punters, uit het Genootfchap pro Are & **i onder het bevel van den Heer Canter ^ntrkng Colone, yan het Geno
«aar de Scfaants aan de Nieuwer/luis. By 1 4 des,-



2CO cRS-CWlEDENISSEH DER
deszelf. aankomst te Amjlcldam wierd het z«JVe door een Detachement der Amjlcldamfche Schuttery, als mede van de nieuw ongercste Ruitcry, omfangen cn langs de Stads Singel raar dc Beerckyt geleid, en aldaar op a%. bande Vervcifingen onthaald zyrde, vertrok bet vervolgens, in vier Schuiten , naar zyn heleinde Plaats, alwaar het tegens den avond aankwam, en door den Bevelhebber Abcrfon : binnen gelaaten wierd. Sederd wier de i: de Muskettiers te Loenen geïnkwartierd, terwyl de Grenadiers aan de Nieuwer fluis bleeven, tot dat zy weder door andere Schutters van Haarlem afgelost wierden. — Midlerwyl Wierd ter Algemeene Staatsvergadering weder een Voorftel gedaan, dat nieuwe Hof tot twisten gaf.
Z% Waar in beftond het zelve?
V. ,. Dst men zoude bchooren^te befluiten, „ om den Raad van Staat te magtigen en te „ verzoeken, in gevolgen van voorgaande be„ fluiten , dien aangaande genomen, om ten „ fpoedigften aan alle de Officieren, welke „ door of uu naam van de Staaten van Hei-



VEREENIGDE N R D E R L A N D E tt. 201
» l?nd> in hïlnncn d'enst, ter zaake van de „ waarneeming van de onderfchcidene en mee „ hunnen Eed overeenkomende bevelen , door* hen van wegens de Algemeene Staa en onr„ fangen en naargekomén, varen ópgefchort „ getispenfieïdi en dewelke by de" onder,, fcheidene Regimenten , door de Staaten » van Holland nog niet waren verplaatst Ïq. „worden, te doen gchsten dat zy , l\V „ moesten aanmerken als by deeze in hunne V P0Sten lierfkld te ZW , en dienvolgens „ ieder, m zyne byzondere hoedaanigheid Thee „ bevel weder op zig te neeraei., niet 'by. » voeging en last aan de verdere onderbeb„bende Officieren, Onderofficieren en Ge„ meenen van hen in die Posten, in welken „ zy thans wierden bevestigd, te erkennen en „ te gehoorzaamen. Dat vervolgens alle Of „ficieren, dewtlken zig aan overtreding 4, van den Eed aan de Algemeene Staa'en gedaan hadden kMdig gemaakt, by voor„ raad van wegens de Algem ene Staaten ,s wierden opg fchort in alle de Posten wel' » ken z} bekleedden, en waar in zy, van * 5 J; we-



£C<£ OESCÏTIEDBNISSEN D«R
wegens de Algemeene Staaten waren bettedigd en Commisfie hadden ontfangen. En ,< dat eindelyk alle de Regimenten thans in ,, de Provintie van Bolland gecantonneerd, „ zoude worden aangefchreven en bevolen, s, van zig op de orders van niemand , hoe „ genaamd , dan op last van Hunne Hoog Mogerden of de Raad van Staat, te laaten „ ontwapenen, en dat zy gehouden zouden „ zyn , ingevalle zodaanige bevelen aan hen mogten gegeven worden, of tot hunne ken» , nis geraaken , daar van terfiond aan de ,, Raad van Staat verfiag te doen."
Z. Hoe wierd dit Voorftel by de Algemeene Staaten opgenomen ?
V. Het zelve wierd terfiond met vier tegen drie Provintien in een Befluit veranderd , en by den Raad van Staat ter uitvoer gebragt, zo dat nog dien zeiven avond, de bevelen naar Geertruidenbsrg, en den volgenden dag naar alle de Regimenten van het Cantonnement afgevaardigd wierden, fchoon de Raadpenfionaris van Holland, de Heer van Bleiswyk en anderen zig 'er zeer hevig tegen verzet hadden.



cfen. Dan daarentegen wierd by de Heeren Staaten van Holland , mede nog denzelfden dag befioten om aan de bevelvoerende Offi. eieren, van alle de Regimenten ter hunner betaaling ftaande, te fchryven , „ om g-ene „ bevelen der Algemeene Staaten te gehoor. „ zaamen , maar alleen die welken hen door „ de Staaten van Holland, als Territoriaals „ Souverein zouden gegeeven worden op ftraffe van hunne hoogfle ongenade enz " Ook had het voornoemd Befluit der Algemeene Staaten aan fommige Leden der Vergadring zo zeer mishaagd dat zy een Voorftel deeden , om de Vergadering van nunne Hoog Mogenden. die zig, Z0 als deeze ƒ e den zig uitdrukten, als vyand der Provintie van Holland gedroeg, het Grondgebied van Hunne Edel Groot Mogenden te ontzeg' Z. Dn alles leverd een klaar bewys op dat 's Lands zaaker. hoe langer hoe meer ia de war liepen,
V- ; Ondertusfchen zaten de Liefheb bers van het llöls van Oranje met ftil, want de Raadpenfionaris yan Bhis 1 6



204 GESCHIEDENISSEN DER
Wyk omfing den 2 Jmiy, eene Commisfie len zynen Huize beftaandc uit de Heeren J. C Graaf van Bentinck, de Heer Oudfchepen Hartfwck van Amftddam, en de Heeren van der Hoek, Drognat en Creydt , Kapkeinen van de Haagfche Schuttery » ten einde hem te overhandigen de Verzoekfchriften van drieduizend honderdenzestig Burgers van V Haa» ge, eenige duizenden Burgers en Ingezetenen Van" Amjleldam, zeshonderd Burgers van Leyden, dertienhonderd van Delft, driehonderd van Gorinchem, en eenige honderden In- cn Opgezetenen van de DorpenOyerfchie, Rko$n en Pendrecht, Ryswyk, Voorhout enz (trekkende tot handhaaving der Gevestigde Staatsgefteitenis, en ter herftelling van den Prime Erfftadhouder. De Ondertekenaars van 't Haagfche Verzoekfehrift verklaarden inzonderheid , „ dat zy volmaakt te vrede waren met de Gefteltenis der Re»cering, en met V het Erfftadhouderlyke Huis , die zy oor" deelden dat niet konde of mogt veran'''derd worden. Voorts betuigden zy hunne liefde voor het gemelde Huis en ver-
„ meen"



VBREENÏGDE NS'DERLAXDÏN. £05
»: mm met geen kleine rydtr
» lyke Meerderheid van ftemmen, den Stads, houder aan kon tasten, zonder- hem te hooren, en verzogten eindelyk dat aan „ den Prins het Commando, weder gegeeven, „ zyne opfchorting opgeheven en de feitel.vke' „ afzetting van Regeringsleden, zo te AmjdeU „ dam als te Rwcrdam en elders, te niet „ gedaan zouden worden **
Z Ik geloof niet dat oP deeze Verzoekfchr,ften,in dien tyd, veel agt gefiagen js oe. worden. ö
V. Zy baarden ten minften vry wat ongeTusthc.d, te meer daar dezelven daagelyks'L gonden te vermenigvuldig™ , d , Hegtsvter dagend, weder een'geheele reeks nieuwe, zo uit den Brul als uit Rotter, damon Gouda, en uit een aai.merkelyk getal Hoüandfche Dorpen ter Staatsvergadering kwa! men waar door zo veel beweeging omflond dat de Staa-cn genoodzaakt waren Cecommit teerde Raaden te bevelen, om fcxkvpatroul M> eeven als in tyden van oproer, te doen rondgaan. Ook moesten welgemelde Gecorn1 7 mkl



£0(5 GESCHIEDE NISSEN DER
mitteerde Raaden naauvékéUrig onderzoek doen naar de hoedanigheid der Onderrekenaaren, inzonderheid van het Haagfche Verzoekfehrift, en naar de wyze op welke het zelve in dewaereld gebragt was. Terwyl wierden alle deeze Verzoekfchriften voor de oude Staatsgefteldheid , door de andere party niet alleen zeer euvel opgenomen, maar deezen tekenden van hunne zyden ook dagelyks Addresfen om de Staaten te verzoeken, de zaaken ten bunnen voordeele met alle nadruk door te zetten.
Z. Hoe ongelukkig is de Staat van een Land \vaar in twee partyen ieder op bet ieverigst, hunne belangen tragten te bevorderen, en niets ontzien om elkander de voet te ligten.
V. Midlerwyl deeden de Gemagtigden der Stad Amfleldam den 7 Juny het volgende voorftel ter Vergadering der Heeren Staaten van Holland, „ om, vermits de droevige toeftand „ van de Republiek, en de vreemde handel„ wyze der Gelderfche en Amesfoortfche Staa., ten, met den Prins aan het hoofd, eene „ Commisfie te benoemen t uit eenige weinige ^, Lcdtn , niet meer dan vyf in getal, en
« twee



VEREENIGDE NEDERLA N D E N. 2C?
» twee Leden uit de Gecommitteerde Raa. » den, met byvocging van een Perfoon tot „ Secretaris, welke behoorlyk zoude wor" den be!oond' en 0I" dezelven te voorzier, „ van een uitgelekte magt, ten einde alle „ vyandlykbeden, kragtdaadig te kunnen te«gengaan en alle listen te verydelen, mer „ bevoegdheid om zodaanige Perfbonen, als ' „ zy d.enfbg 00rdee)en tfi gebr
» behoorlyk te betonnen , en ten dien einde » gebruik te maaken van 's Lands Penningen n de Officieren welken zig gehoorzaam bal
den verklaard, en de gewapende Burgers » die zig wilden laaten gebruiken, te blho?
» nCn,» en ora zo veel mogelyk de uitvoering „ te bevorderen , de Commisfie haare zitn *X™\ te doe!1 ^«dcn in het Cordon , 0f » digt by de pl.,ats daar de Bevelhebber vm „ het Cordon zyn verblyfpJaars hield, en on> " V°°rf C^spondentie^ houden, zo veel „ niogelyk, met het Perfoneel Befiig„e, e» „met het zelve eendragtig tewerk te <4n „ zonder gehouden te zyn om eenige kennis * 3311 de Ver^dering, dan na bet afloopen
«dei



$0S GESCHlE DE NISSEN D E*
„ der zaaken, te geeven". Voords hielden de Gemagügden van Amfleïdamjietk aan op een fpoedig befluit, en verklaarden zig buiten verantwoording te houden van de nadeefge en droevige gevolgen die door bet ophouden, „ verzwakken of verwerpen van dit Voorftel, zouden kunnen ontftaan." De Steden 'Dordrecht, Haarlem, Leyden, Rotterdam, Sehiedam , Schoonhoven , Alkmaar , Monnik* hendam en Purmennd verklaarden zig ten eerden voor dit Voorftel , mits dat de plaats der Rcfiientie aan de Commisfie wierde over. •gelaaten, en zy niet verpligt zoude zyn eendragtig met het Perfoneele Befoipie te werken t maar zulks overgelaaten wierd aan de Gecommitteerden die in de Commisfie zouden worden benoemd In al het welke Am* fieldam ook bewilligde. De Ridderfchap en de Steden Delft, GouJa, Gorinchem, Hoorn, Enkhuizen, Edam en Mcdenblik namen het Voorftel over, en beloofden zig ten fpoedigften op het zelve te verklaaren. Gok veranderde het zelve welhaast in een befluit, het welk ter Staatsvergadering van Uoilaad, den
12 jü.



VZR1ENIGDE NEDERLANDEN. £0$
ï2 Juny, met elf ftemmen genomen wierd, na dat de Ridderfchap en de Steden Delft en Briell: verklaird hadden, zig in deeze zaak niet in te zullen laatcn. Dit was dus het begin tot bet opregten dier zo veel geruchtmaakende Commisfie tot bet Defer.fieWezen van Bolland, waar van wy nog al eens meer dan eenmaal zullen moeten fpreeken.
Z Maar gy hebt my nog nier gezegd .welke Heeren met deeze Commisfie bekleed wierden.
V. Ik zal ze u opnoemen j De Heer en Mr Daniël Jacobus Canter Ca ine ri'ing, Raad in de Vroedfcbap der Stad Haarlem , Fran* ciscus Gualtherus Blok , Schepen der Stad Leyden, Jan de Wit, Schepen der Stad Amfteldam, Martinus van Toulon, Raad in de Vroedfcbap der Stad Gouda, en Cbrnelh van Foreest, Raad in de Vroedfcbap der Stad Alkmaar, en als Secretaris Mr. Hendrik Cos. terus, Advocaat te Woerden. Deeze Gom» tnisfie welke befioten had haare zitplaats te Woerden te neemen , vertrok, den 18 Juny, op eene zeer ftaatelyke wyze, met een* bin-
nejl



$10 GESCHIEDENISSEN DEI
nen Jagr, uit *is Graavenhaage naar de eerstgenoemde phats , en wierd aan de Goudfclis Sluis, door den Generaal Majoor van Rysfel en den Colonel Suljard, verzeld van vyfentwintig Dragonders van Byhind, verwelkomd. — Ondertusfchen had de Stad Amfleldam weder een nieuw Voorftel ter Staats» vergadering gedaan, om naatnenlyk de Afgevaardigden ter Algemeene Staatsvergadering te gelasten van aldaar , wegens Holland, voor te draagen, "om nu de Koning van Frankryk in te roepen , tot vereffening der Gefchillen tusfchen de Pro vintien Gelderland, Holland en Utrecht, zonder daar door egter af te gaan , van de maatregelen tot verdediging van de Provintie Holland, Dit Voorftel baarde zeer veel verwondering ter Staatsvergadering, om dat men ftecds van gedagten was geweest, dat men vreemde Mogendheden buiten de zaaken van het Gemeenebest moest houden. Alkmaar was intusfcben de eenigfte Stad die ten eerftcn met dit Voorftel inftemde. De Gemagrjgden van Dordrecht, Haarlem , Leyden, Gouda, Rotterdam, Schiedam, Schoonhoven,,
Mun'



VEREENIGDE NEDERLANDEN, 4ÏÏ
Uunnikkendam en Furmerend, waren egteï nog zo gereed niet, maar namen aan zig deswegens nader te zullen verklanrcn. De Ridderfchap en de Steden die deeze meest volgden namen het Voorftel enkel over.
Z. Maar wat was toch de rede vin die Onverwagt Voorftel ?
V. Sommigen waren van gedagten dat het verloopen van het Cordon de aanleidende oorzaak daar van was, anderen meenden dat rif ks door den Franfchen Gezant eenige Heeren t& Amfletdem aangeraden was, en weder anderen gisten dat de Voordellen van 't Hof van Fruisfen , omtrend deeze tyd aan dat van Frankryk gedaan, zulks te weeg gebragt, hadden. Hoe 't ook zy, de Steden Dordrecht Haarlem, Rotter dam, Schiedam, Schoonhoven, Munnikkendam en Furmerend, voedden Z.g welhaast by Amfteldam en Alkmaar, waar by ztg twee dagen laater ook Leyden voedde terwyl Gouda aannam zig nu ook eer<idaa» te zullen verklaaren, doch van het beloop van deeze geheele zaak zal ik u in ons vo!*ende Gefprek berigt doen, dewyl wy thans eerst
tot



fili GESCHIEDENISSEN D^R.
tot andere zaaken over moeten gaan. -* —• Te Ltytien was ito ook eene zogenaamde Orah* je Sociëteit opgeregt, fchoon 'er geen pOÖgingen verzuimd vvierden om het ftand grypen derzelve te beletten , het welk ook gelegenheid gaf dat veel Lieden, vreezende hun bellaan te verliezen, hunne naamen weder dp de Lyst uitfchrapten, terwyl anderen openlyk in de Dagpapieren bekend lieten ma'a* ken, dat zy niet tot de Oranje Sociëteit behoorden. Midlerwyl was men aldaar, in zeker Huis bezig met hei tekenen van een Verzoekfcbrifc ten voordecle van de oude Staatsgefleldheid, doch waardoor vry wat beweeging ontftond. Veel Volk verzamelde den 31 M^y, voor het genoemde Huis , en de menigte groeide welhaast zo fterk aan , dat men v*n binnen , niet zonder rede , bedjgt wierd, waar door men met tekenen ophield. De Schepen van Heusden, thans de Post van Hoofdofficier wairneemende, zond toen eenige Soldaaten voor het Huis , en beval tevens de Gerechtsdienaars een waakend oog op aües te houden , door welke maatregelen de rast bewaard



en dooi. hem nevens anderen «i '•.
.. zyne hoedanigheden van 1,%?*?**"''
.. ding van * '""m«n enz. hem uit hoon gms'b«7-
» gelen der SmtoivttCWfrrW - "arre< den ™ftr„A; zoudegte tf" houderlykedienfcn, éSaC**^*''
volgens maakte bet Gerecht dier s,a*d 7jV'
•i bet, uit hoofde „„ do kom„ ?1','d3t . «audigheden des U^t^ » ^enszins onaangenaam 20ude zy„ , ^



«T4 G**CH I ED ENtS 5EN DE tl
„ een zeker getal Manfchappen uit de Schut„ tery of gewettigde Genooifchappen van Wa„ penhaudel , vrywillig zig ter verdediging f, of beveiliging, der Provintie Holland in het „ Cordon of elders , ter Stad uittrokken, v tnaar integendeel zulks hooglyk zouden v pryzen." Het welk van dat gevolg was dat dan ook verfcbeiden Manfchappen , op verfchillende tyden , zo naar Utrecht als naar het Cordon trokken, welken, van tyd tot tyd, door anderen wierden afgelost. *
Z. Dit alles toont genoeg aan welke thans de bovendryvende party in die Stad was. Doch hoe ging het intusfchen te Amjld*
dam t
V. Het zag *er aldaar nog niet geruster uit als te vooren, want den 31 May was het Huis van den Onderfchout Papegaay met eene plundering bedreigd geworden, doch deeze zig ter regter tyd met de hulp der Jooden bediend hebbende, mislukte zulks, want de plunderaars voor zyn Huis gekomen zynde, ontmoetten aldaar eenen geweldigen tegen •



V""«'0« N«»ERL<ND,K. „f
genftand, door dien dertig of veer.ig ƒ„„. den, gewapend met Bylen en H8B.e„,
E n d n,eT" VetTOdeU "«^Ideeden Een der Plunderaars, welken i„ de. eene
tod een sabel, en in de andere een'.ela, den P,st00, droeg> Kferd gevMj b ^»
Befleept en ve. volgens „aar he, Stadbnis 2 bragt. Midlerwyl kwam een Patr„,:,j: B ,r gers ook op het gerucht aan, welke op de" plaats van het gevecht vuurende onneh kki„ een Jood , die mede het „uis van * Onderfchout verdedigde, dood fchoot. _ü
paardTef" "T! ^ J'°"ge L^en .e paard genoegen en deeden de rondens door de Stad, ou.de rust ,e bewaaren, waar fa «y 2.g ook by uitnemendheid gekw^n heb" ben Hun getal groeide fa •< kort zo 'S dat bet zelve naderhand een geheel m dienstdoende» ,e Paard geworden is , *f' «» «*• «P den Singe,, t,/,,™' mngspleu, een Wagtloots Werd opgeien "» a,s °°k eenige ,yd laater voor d Tur' ierwagt, by de Doeicu op de



aiC5 GfiSC n 1 EDEN' ISSEN DER
üMffeï, en op het Kadyksplein gefchicldc. — touwende dit alles had een plunderaar, zynde Zweed van geboorte, en welken by de plundering ook gcftolen had, en hier op gevat was geworden , zyn vonnis ondergaan- Hy wierd, den a Juny, aan een Balk, bui, en een der venHers van de Waag op. den Dun geflookeu zynde, opgehangen, vervolgens op eene Horde naar het Damrak gefleept, en voords op de Volcwyli opgehangen welk laaide aan een gefneuvelde Kattenburger Kanonnier ook te beurt viel, (welke egter, na de omwending van zaaken, weder van de Buitengalg tfgehaaU, en earlyk begraven is geworden.) eenige dagen laater wiérden ook nog vier Kattenburgers gefchavotteerd en vervolgens naar het Tuchthuis gebragt.
Z. Trokken om deeze tyd ook niet eenige gewapende Burgers uit de bovengenoemde .Stad naar andere Plaat feu ?
V. Ja , zulks gebeurde inzonderheid den t Juny, wanneer driehonderd vrywüüge Burgers, onder het bevel van den Heer Kapitein



vereenigde nederlanden. 2lJ
tem G. H. de Wilde, naar Muiden trokken, na dat zy eerst op de Beurs vergaderd ge. vveest zynde, door . den Heer Mbema met een plegtige Amfpraak aangemoedigd waren. Hunne uittogt gefchiedde zeer ftaatelyk, e» ten bywezen van eenige duizenden Aanfchouwers, welken onophoudeiyk het gejuich van Hoezee 1 lieten hooren. Agt dagen laater trokken honderd Man van de Stads Soldaaten naar Tarnen aan den Uithoorn, onder bevel, van hunnen Kapi ein Thierry, welke egter' zwaarigheid maakte, om, zonder patent der Staaten van Utrecht, op den bodem dier Piovintie te trekken. En den 21 Juny begaven zig ook weder driehonderd Burgers, vry. willig naar Muiden, onder bevel van den Heer II. van Ledden Huljehosch , welken over dar
Corps als Majoor was aangefteld. — Op
een Adres , van Geconflitueerdens wierd ook, terzelver tyd by de Vroedfcbap der Stad befloten, een Corps van zes, of zevenhonderd Man Waardgclders aan te werven, om welgewapend , naar de Stad Utrecht te kunnen vertrekken, om voornoemde Stad, in haareo XVLI. de kl. K driii.



21$ GE SCH1 EDE-N I SSKN BE R
dringenden nood by te fiaan, zo als kort daar na ook reeds een Compagnie Waardgelders naar Utrecht Scheep ging. — Ondertusfchen bleeven de twee Heeren Burgemeesteren Bedel en Bcels nog (leeds in] hunne denkwyze, welken zy voor eerlyk en wettig aanzagen, volharden, doch waar dooi zy ook tevens de baat des Volks meer en meer moesten gevoelen. Niet genoeg dat men het Huis van den eenen geplunderd, en dat van den anderen had willen plunderen, wierd den 21 Juny, in-de Burger Sociëteit, door deeze en geene ieverig aangedrongen, cm die beide Keeren van hunne Posten als Burgemeesters, af tte zetten. Welke voorgeflagene afzetting, ook reeds den volgenden morgen vroeg, ge« fchiedde, want vier Geconftitueerden en drie Burger Officieren , met den Secretaris van den Krygsraad, begaven zig, des ochtends „voor half negen uuren eerst naar den Keer Dedel, en vervolgens naar den Heer Bcels, en laazen aan beiden een .Declaratoir voor, waar 3ty die Heeren vervallen wierden verklaard van hunne Burgemeesterlyke Waardigheid. VerVol.



VEREENIGDE NEDERLANDEN. Jij)
volgens begaf zig liet gantfche Committé en het geheele Collegie van Geconftitueerden, op ecneplegtige wyze, naar het Stadhuis, cn gaf aan de aldaar zynde Burgemeester Hoofd kennis van het voorgevallene.
Z. Maar hoe gedroegen zig de beide Heeren , wanneer hen het bovengemelde Decla. ratoir wierd voorgeleezen V
V. By de Heer Dedél ftond reeds het Ry. tuig gereed om naar bet Stadhuis te ryden. Na dc voorleezing gaf gemelde Heer, nog in tegenwoordigheid van de Geconftitueerden , met zyne gewoone bedaardheid, last aan den Koetzier om maar weder naar ftal te ryden. De Heer Beels zeide enkel tegen de Geconftimeerden, dat hy de Heeren geen /loeien aan konde bieden , dewyl de plundering 'er hem hyna geenen had oyergelaaten. —— Midlerwyl kwam het veelen zeer bedenkelyk voor dat den Franfchen Gezant, de Markgraaf de Veirac , juist geduurende deeze omftandig* heid de Stad Amfleldam met een bezoek vereerd had. Deeze Heer was intusfehen mee vry wat meer genoegen aldaar gezien geworK * den »



±£.3 GESCHIEDENISSEN DER
den, dan den Graaf yan Reciteren yan Lim> lorg, welken insgelyks om deeze zelve tyd, tot verrigting van eenige byzondere zaaken , in.de voorgemelde Stad gekomen was. Men had reeds hier en daar veel verzcekeringen van zynen komst verfpreid, en zo dra was dezelve niet aan de Burger Sociëteit bekend geworden, of de Secretaris van 't Genootschap verzeld van eenige zyner Vrienden, Tjegavcn zig naar gemelden Graaf, cn wilden dat hy ten eerften de Stad weder verlaaten Zoude. Deeze on IcrhaBdelirg ging niet al te vriendelyk toe , en eindigde daar mede dat men hem in de Hoofdwagt in verzekering laragt. De aldaar wagthoudende Officieren behandelden den Graaf yan Recht er en egter zeer beleefd, lieten hem door eenige Burgers naar het Rondeel, alwaar hy logeerde, leiden en gaven zelfs drie Schutters tot zyne bevei. liging , tot de tyd toe dat hy weder naar Kaarden, van waar hy gekomen was, te rug
keerde. Geduurende alle deeze onlusten
.was de Heer Willem Baron van Lyndcn tot Hemmeni Burggraaf van Nimwegèn, Gouverneur



VEREENIGDE NKDERtANDEN, ^
jeur van de beMe Jonge Prin,fen npXt^gl Hoofdofficier van >s Uerlogtnbasch enz. gantsch onyervvagcuir de tyd gerukt. Deeze Heer vergok, den I3 Junyj ^ VGw^^over naar Nhmvegen, doch ™ als by ^et^W,Veer a de Pont trad ff'? hy d°0r ee»c ^are beroerte overval! ;Vr;;er^genSaanhetM va'a den neer lo / ff gd,fngt Z^ overleed hy Jon tyd da. na aan de ge,oIgen van dat
, Crtwfo, al erhande voor-
0 80 ge!,ruitt, worJt,rfe> Mdsr
'S»««W^« den -,/ï/ L« ° «kiog van do voornoenuie S ad „ da* g »fe «"«„boven Wfcot h« S^O^zen ,e «W„ eenige p„,[lers on. der water ,e zenen, indien eenig g±±
" JS "a«elyks aan te wastenen. ' * De Gcncraal Majoor ,an ft het ,w.
K ï v el



222 GESCHIEDENISSEN ©ER.
vel over 'c Krygsvolk van 'c Cordon voerende , en ziende .dat het zelve van dag tot dag verzwakte, vond toen goed om zig van Burger Vrycorpfen te bedienen. Ten dien einde deed hy aan de Regeering van Gorinchem het 'Voorftel om aldaar eenige diergelyke Troepen van Dordrecht in te laaten. De Burger Krygsraad aldaar, onderfteunde zyn Verzoek, doch de Regeeting was maar geenszins te bewegen om Burger Vrycorpfen in te neemen, fchoon eenigen uit de bunnen 'er nier ongenegen toe waren*. —— Te Schiedam had de Vroedfehap Ondertusfchen het befluit genomen, oin zyne Hoogheid in deszclfs waardigheden van Stadhouder cn Admiraal Generaal van Holland', by voorraad, op te fchortcu, met inhouding yan alle Traktementen en Emolumenten tot die Bedieningen ftaande. Daarenboven hadden Heeren Burgemeesteren ook als Ambachtsheeren van de Dorpen Hoogvliet, Pernis en Portugal, aan Schout en Gerechten, aldaar doen aanfebryven ,omde tekening van een Verzoekfehrift ten voordeele van den Prins Erfftadhouder, en de oude Suatsgefteldheidte doen
op-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. S23
ophouden en verbieden, op dat de rust en eendragtonder de Ingezetenen niet geftoord
zoude worden. Te Gaardingen hadden
de Geconltimeerdeo van een aantal Burgers goedgevonden , een Verzoekfehrift aan d<j Staaten van Holland in te leveren, het welk. in zulke onbehoorlyke termen was opgefteld, dat de ieverigfle Vaderlanders zelve 'er van bloosden, en hetgeen overtuigend bewees tot welke uiterftens een al te verregaande ieve* de metifehen brengen kan.
Z. Zoud gy my niet eenige trekken uit. hetzelve kunnen meededen?
V. De Verzoekers zeggen onder anderen, „daar den belaager onzer geheiligde Rechten „ zyne gevloekte OoriogtraRdaarc op'den grond « onzer Bondgenooten plant, daar de Moord„ kreet der meer dan barbaarfche vcrwoes„ teren reeds is opgegaan , dorftende naar „ het dierbaar bloed der Burgeren , duar „ deeze verwoesters ontbloot van al wat eer„ lyk, ja wat menfchelyk is, gaan het nrV (re denkbeeld van pligt meer fchynen te ?J bezitten, kunnen de Ondergetekenden zig K 4 „ niec



S*4 GESCHIEDENISSEN DER
■ ,, riet overrecdcn , dat U Edel Groot Mo„ eenden zouden kurnen vorderen langer „ eenige pligt aan deeze fnoodaarts fchuidig „ te zyn, of tot het geftand doen van eeni„ ge Verbintenisfen met hem gehouden te „ wezen." En vervolgens Het is ten Wil„ lem van Oranje, die het vertrouwen eener „ al te geduldige Natie zig voor eeuwig „ heeft onwaardig gemaakt, als welke ten „kosten van het Souverein gezag, vsn U „ Edel Groot Mogenden en de geheiiigde „ Regten van een vry Volk, een troon van „ onbeperkte Heerschzugt op deezen vryen „ grond zoekt op te rechten, waarom zou„ den wy dan fchroomen eenen bedorven en „ ontaarten Stadhouder, al ons vertrouwen en den invloed, die hy op het algemeen „ in zyne misbruikte hoedaanigheden gehad „ heeft.geheel te ontneemenV" Voordswierden de Gelderfehe en Amesfoortfche Staaten in dit Verzoekfehrift befebouwd als den Bloedraad van een alles verbeurd hebbende Stad» houder, als verfborers der Algemeene rust en fchenders van de Rechten en Voorregten
der



VERSEXIODK NEDERLANDEN. 225
der Vrygebooren Burgers, welke uit de Alge.' meene Vergadering der Staaten , en uit alle Collegien van bet Bondgenootfchap geweerd moesten worden, als Overweldigers die hun Eed en Piigt gefchonden hadden, enz.
Z 'Waar wat was nu eigenlyk het Verzoek van deeze Vlaardinger Geconftitueerden?
V. Ik zal bet u met hunne eigen woordea mededcelen : Voor eerst „ dat de Heeren „ Staaten den tegenwoordigen Stadhouder „ milem van Oranjet als bet Hoofd van een » Vloekgefpan, zouden ontvetten van alle „ deszelfs Ampten, Waardigheden enGezap" „ met inhouding van al het geene dus verre' „ aan dien thans ouwaardigen Staatsdienaar „ betaald was geworden. Ten tweeden, dat „ Hunne Edel Groot Mogenden de Meerder„ beid der Staaten van Gelderland en de pre.
tenfe Staaten van Amesfoort, met al hunne „ Aanhangers , als vyanden van *c Vaderland 5, met de vereenigde Burger en Militaire „ magt deezer Provintie, kragtdaadig tot rei, den zouden brengen, derzelver vyandlyk. „ heden te keer gaan, en zig in geene OnK 5 „ der.



22?> GESCHIEDENISSEN DER
„ derhandelingen met hen inlaaten., dan op ,, zulke grondilagen en onder zodaanige voor„ behoedzelen , dat men waariyk een goede uitflag van dezelve konde verwagten, en dat „ ftaande dezelve, noch,de Provintie Holland, „ noch haare Bondgenooten in gevaar gebragt „ zouden zyn van door hunne verraaderlyker „ aanflagen, venast of overweldigd te worden. „ Ten derden, dat, zo al de Staaten van Hol. ,, land niet mogten goedvinden, alle Bondge„ nootfchaplyke Vergaderingen met de Gel' 9, derfche en AmesfoortCche Dwingelanden af „ te fnyden, Hoogstdezelven ten minften gej, liefden te doen verklaaren, dat zy, ge„ duurende dat noodlottig bewind ter Gene» „ raliteit hun aandeel , het zy in de reeds „ toegeftaane Lasten, hetzy in zulken,waar,i toè als nog zoude befioten worden, zou» „ den inhouden en ter Generaliteits Kasfè „ geen Penningen meer inbrengen, dan alleen zo veel benoodigd waren tct bet betaabh der Renten van de Obligatlen ten laste der „ Generaliteit thans Ioopende."
Z Ik



VE REENIOBE NEDERLANDEN. Z27
Z. Ik kan zekerlyk niet ontkennen, dat dit een zeer zonderling Verzoekfehrift was.
V. Midlerwy! hadden den 24 en 25 Juny, te Hellevoet/luis, eenige verregaande geweld* Uaadigheden plaats gehad, waar van ik u thans verflagmoetgeeven. Zeker Timmermanszoon, ten huize van wiens Vader een Sociëteit of Genootfchap gehouden wierd, vertoonde 2ig met een Panas op zyn hoed in de Kerk, bat welk aan fommigen zo veel aanftcot gaf,' dat de Kerk welhaast ledig liep. iner by bleef het wel voor dat oogenblik, doch des avonds kwamen eenige Lieden, verhit door den drank al zingende langs het Huis vail den Predikant Huygens , welke door dien Heer om lum baidaadig gefchreeuw beftraft wierden. Efefc Volizulks van den Predikant, die reeds Jan* als een Patriot by hen in 't oog geloopen had, niet kunnende veelen , dreigde zyn Hkfe te willen plunderen, waardoor de toeloop van Menfchen zo groot wierd, dat de Commandant goed vond eenige Soldaaten tot bewaaring van het zelve te zenden, terwyl men inmiddels reeds de Glazen ingefraeien had.
K 6 Kon



2 28 GESCHIEDENISSEN DER.
Kort daar op vond men middel, om in den Tuin van 'f Huis te komen, zo dat de Predikant, op wien men het zeer gelaaJen had, genoodzaakt was, des nagts met Vrouw en Kinderen, naar de Barakken te vlugten, alwaar hy eg'er niet dan na het ontfangen van Hagen aan kwam. Toen leed het Huis van den voornoemden Timmerman Jast, doch deeze met zyn Zoors op het Volk vuurcnde , kwetfte 'er vyf of zes, waar op de overigen een goed heenkomen zogten. Den vo'gendcn dag hervatte de menigte die nu woedend geworden was de plundering, en de Timmerman en zyne Zoons zouden het grootfte gevaar geloopen hebben , indien zy bet niet gelukkig over het Dak ontkomen waren , doch al wat in bet Huis was wierd geplunderd en verbryzeld, ja men was voorneemens het Huis zelve af te breeken, doch de Geldfchieicr kogt zulks egter nog voor eenige flesfen Wyn af. Vervolgens dwong men de Leden van het Genootfchap, om het Verzoekfehrift ten voordeele van zyne Hoogheid te tekenen, en hunne Geweeren over te geeven, met be-
drei.



VEREENIGDE NEDERLANDEN» 220
dreiging dat die voor twaalf uuren niet get* kend had, gepbnderd zoude worden, waar door de meesten tegen wil en dank, tekenden en hunne Trommels en Geweeren overgaven. Voords wierd toen bet Huis van den Predikant mede geheel en al geplunderd, ook wierd zelfs het Admiraliteitshuis gedreigd, om dat het Volk waande dat de meergemelde Timmerman in het zelve zig verborgen had, doch een Detachement Soldaaten bezette het zelve welhaast, en toen bet Gemeen, on. danks dit alles eerige baldaadigheden tegen de Bevelhebber deed, gaf deeeze bevel om te Jaaden, het welk de woeste hoop welhaast deed afdeinzen. Eindelyk wierd'er des avonds, van wegen den Stadhouder en Leenmannen ecre Publicatie tegen aile oproerige bewegingen gedaan, waar door de rust allergskers weder berfield wierd.
Z. Alle bittere vruchten der heillooze tweedragt. Maar boe was het met den Predikant Huijgens af geloopen ?
V. Deeze door den Brielle vlugter de wierd daar aatgehoudcn, uit zyn rytuig gebaald er, K 7 z u-



«30 GESCHIEDENISSEN DE R '
zoude, naar alle waarfchynlykheid, gevaar van 't leven geloopen hebben, indien hy niet door den Burgemeester van Dam gered was ge.worden, die hem de handen van het woeste Volk onttrok, cn naar de Hoofdwagt liet
brengen. Had het geval te Hellevoet.
/luis veel gerucht gemaakt, niet minder gerucht baarde de ftoute daad van den Luitenant Colonel Balneavis, een Man van ruim zevenfg Jaaren, cn welken door de Staaten van Holland buiten dienst gefteld was, om dat hy geweigerd had, aan derzelver bevelen te gehoorzaamen. Deeze had de Krygsbezetting der Stad Oudewater , alwaar hy te vooren Commandant geweest, en van zyne Soldaaten zeer bemind was, zo verre weeten te brengen, dat zy hem met geweld binnen de Stad lieten, vervolgens eenige van hunne nieuwe Officieren in verzekering namen, het Gefchut op de Wal vernagelden, zig meester van het Kruidmagazyn en de Krygskas maakten, en toen met hunnen gewezen Commandant, aan het hoofd, naar Amerongen trokken, alwaar zy in volkomen veiligheid aankwamen.
De



VEREENIGDE N E D E R.L A N D E N. *gg
De tyding van die aües te Schoonhoven^ alwaar de Vrouw en Kinderen van Balncayls woonden, gekomen zynde, baarde daar niet alleen veel opziens, maar de daad zelve wierd zo euvel by het Gemeen aldaar opgenomen, dat zig welhaast een groote menigte voor het Huis van Mevrouw Bulneayis lieten vinden * welke het Huis dreigde te plunderen, onder voorgeeven dat den verrader Balneayis zig 'er binnen bevond , doch de Baljuw en eenige Heeren uit de Regcering, zo wel als eenige Leden van 't Genootfchap, verzetten zig met al hun magt tegen dit opzet, en door deezen onverwagten tögenfland bleef het Huis, hoewel egter ter naauwer nood, nog Van de plundering bevryd, De ongelukkige Mevrouw Balneavis, fchoon geen bet minfte deel aan 't bedryf baars Mans hebbende, was egter genoodzaakt, om verdere ongelukken voor te komen, met haar talryk Huisgezin en met agterlating van alle haare Goederen, zonder orde op haare zaaken te kunnen itellen, enronf der te weeten waarheen , des daags daar aan , de Stad te ruimen. Na haar vertrek en na
bet



232 GESCHIEDENISSEN DER
het afleezen van eene fterke Publicatie 'tegen alle oproerige beweegingen, geraakte Schoonhoven weder tot haare voorige rust. In
den Lande van Fiaanen had het ook eenige tyd zeer onrustig geweest. De Landlieden van Meerkerk, nog fteeds gebegt aan de oude Staatsgeftelaheid , waren den 15 Juny, op hunne Paardemarkt, wanneer het 'er zeer Volkryk was, braaf vrolyk geweest, en had Jen niet alleen Oranje liedjes gezongen , tna.tr zeker Vrouwspeifoon had ook een zogenaamd Oranje Boekje verkogt, waarom zy door den Schout gevat, en te Fiaanen in begteris aezet wierd, daarenboven bedoot men een ge. deelte van het gewapend Genootfchap dier Stad te Meerkerk post ,e doen vatten, om alle ongeregeldheden voor te komen. Zulks baarde ondertusfchen vry wat ontroering onder de Oranje Boeren aldaar , welken van meening waren dat zy, in deeze dagen van Vryheid , door geen overmagt van Wapenen, zouden kunnen gedwongen worden, om hunne gevoelens te moeten fmooren. De Ge. nootfchapsleden bleeven egter niet lang te Meer-
hak f



VÏRBFSICBE NïnBUAKDïl». 1%
kerk, maar keerden, de Boeren du* bevreeat gemaakt hebbende , wel ras weder nai-r Fiaanen.
Z. Wat was 'er inmiddels in de andere Provintien voorgevallen ?
V.Ter Staatsvergadering van Zeeland bet thans ook niet rustig geweest. Dc Afgevaardigden van Vis fingen en Zierikzee hadden een Voor1, ftel gedaan om de Heer van Citters, gewoon Gemagtigden ter Algemeene Staatsvergadering , op te ombieden, om zig wegens zyn gedrag aldaar te verantwoorden, en dat voorts deGemagtigden van Zeeland ter Generaliteit gelast mogten worden , zig zorgvuldig te wagten, om tot zulte» befluiten toe te Hemmen , waar door zo aan de Provintie van Holland, als aan een der andere Provintien,'eenige last of billyk ongenoegen gegeeven konde worden, en enkel maar zaaken van gewigr over te Btremen , en daar op het gevoelen van de Staaten vim Zee» land af te wagten, en eindehk dat door eenen Brief hunne Hoog Mogenden kennis behoorde gegeeven te worden, dat de Staatea
\an



&34 GESCHIEDENISSEN DER
van Zeelandy het gedrag van den voornoemden Heer van Citters afkeurden. Midlcrwyl was door den Heer Raadpcnfbnaris Mr. P.L. Van de Spiegel, een gunflig Rapport voor den Heer van Citters ingewonnen, op welk ■Rapport men den 28 Juny zoude befluiten* •Doch hier over vielen hevige twisten voor. ■ De Penfionaris van Zierikzee, alleen wegens deeze Stad aanwezig zynde, nam het over, zo als ook de Afgevaardigden van Tholen, die van Veere wilden langer tyd om te heflisfchen. Ö? Eerfte Edele, Middelburg en Goes voeg. den zig by den Raadpenfionaris, doch dewyl Pils fingen zig hevig tegen het Rapport verzette , wierd by meerderheid van Stemmen » overeenkomftig het Advys van Veere befioten om den 2 July de zaak af te doen. Doch dit alles was zo weinig naar de zin der Afgevaardigden van Vlis fin gen, dat deezen, ten eer« flen de Vergadering verlieten , en voornamen flegts hunnen Penfionaris derwaards te zen. -den, om te verneemeu wat 'er verrigt zoude Worden. —— Geen minder twist was 'er om
dee-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. fiJJ
deeze tyd ook tusfchen de Steden Goes en Zierikzee gerezen, waar van men de ergfte gevolgen dugtte.
Z. Wat had gelcgendheid tot deeze twist gegeeven?
V. Het aanhouden van een Baljuw der Stad Goes, binnen Zierikzee, om dat deeze de .laatstvoorgaande opfchudding in de eerstgenoemde Stad niet genoeg gefluit had. Dit ge. val maakte onder de Burgers en Ingezetenen te Goes zulk eene geweldige gisting , dat men niet zonder rede, bevreest was dat bet weder tot daadlykheden tegen de 'Patriotten aldaar zoude overgefiagen hebben. Doch dn gevaar was egter voorgekomen geworden, door het afkondigen van eene ernftige Publicatie tegens alle ongeregeidbetK met bedreiging van geweld met gpweld te keeren. Desniettegenftaande trokken de Regeerers van Goes zig het daadelyk aanhouden van hunne > Bal. juw zeer ernflig aan en vorderden, bij een Brief aan die van Zierikzee het ontflag vai> denzelven : „ welken fzeiden de Heeren van 9, Goes) in allen gevalle te Zierikzee niets
j> mis-



23Ö Gt S C H TE DB NISSEN DER
misdaan bad, en zo hy al ieis mogt mis5, dreven nebben » by zyn bevoegden Refter „ daar voor aanfpraakelyk zoude zyn , en niet „ voor elke Stad in Zeeland" Daarenboven verklaarden gemelde Heeren van Goes, dat zy, ingeval men hen voldoening weigerde, wedervergelding zouden neemen , met den eerften Zierikzsenaar te Goes aan te houden. Door dit alles wierd welhaast dé gemecnfcbnp lunchen de twee Steden zo verre gefleemd, dat de Schipper van Zïerikz'èe op Goes , het niet Botst wiageri derwaards''te vertrekken. De Regeering van Zierikzee de gevolgen hier van wel bevroedende, befioten toen de Baljuw te ontilaan , doch zig egter eenigszins willende wreeken, belastten zy hem ter Stad uit te zetten, doch was dit fmaadelyk voor hem hy Wierd egter daarentegen te Goes in volle Tri urn? ingehaald.
Z. Hier uit ziet men hoe wonderlyk het beloop der waereldfcbe zaaken is.
V. Men zag dir deezen tyd nog nader in de Gebeurenisfen , die thans in de Provintie Utrecht voorvielen ,• tot welkers verbaai wy
nu



VEREENIGDE N89ERLANDKN. 2$f
nu over moeten gaan. Dc Vroedfehap der Stad Utrecht, de onwettigheid der Staatsvergadering te Amesfo?rt nog fteeds blyvende erkennen , h:d thans goedgevonden eene Staaten Vergadering binnen hunne Stad zelve te bonden, en bier toe alle de Staatsleden af- ' zonderlyk befchreven, tegen den « Juny op de Staatenkamer der Stad, welke tot nu toe geOoten gehouden was. Eenige Leden die lot dus verre de Staatsvergadering te Ames. foort hadden bygewoond , gaven hun woord o:n deeze nieuwe Vergadering te Utrecht voordaan by te zullen woonen. Wyk te Duur. flede en Mom foort beloofden Gemag.igden derwaards te zenden , en de Gecommitteerden van de Stad Utrecht zelve zouden niet in gebreken blyven, en dus had deeze Staatsvergadenng op den bovengemelden da* , ook' werkelyk plaats, terwyl de andere Staatsieden nog te Amesfoort bleven vergaderen.
Z. Ik heb. in de Algemeene Historie'wel eens gelezen dat 'er in de Ronmn-h* ir^u
Pausrente gelyk geweest waren, doch dat e'éne Provintie onder de zeven Vereenigde Neder.
iUitm



238 GESCHI EDENIS SE N DIK
tenJen, twee Staaten Vergaderingen en dus twee Souvcrcintn , ter zeiver tyd had, fcheen voor onze tyd bewaard te zyn gebleven. Doch welke Heeren maakten desze Staitsvergadei ing toch uit ?
'V. Op dezelve verfchenen, wegens de Ridderfchap , Jonker Taats van Amerongen ,Heer van Renswonde t Jonker Joost van Ameton* gen, deszelfs Neef, en de Graaf van Boet ze» laar, welke twee eerstgenoemden tot nu toe de Staaten Vergadering te Amesfoort bygewoond hadden. Voords wegens de Stad Utrecht, de beide Burgenreesteren Eick en de Ridder," benevens de Heeren Smlsfaert, van Haaften , yan Dam, ffsfêt, Mulroou, Ëgeting, de Joncheere en d'AverhouIt. Wegens de Stad Wyk te Daar/lede, de Heeren Beckering en Schilge, en wegens de Stad Montfoort, de Heeren Goblus en yan Wyngaarden. Op deeze Vergadering wierd ten eerften een Publi* catie gemaakt en verzonden, waar by alle de In- en Opgezetenen der Provintie van Utrecht van deeze Vergadering kennis gegeeyen wierd, en tevens gelast geen andere be-
ve-



verbenisde n b d e r l a n d b n. ^
velen te gehoorzamen, dan die scenen wel-, ken op naam der Heeren Staaten binnen Utrecht vergaderd, zouden worden afgevaardigd. Daarenboven ontbood men ook de Ah gevaardigden ter Algemeene Staatsver.-ade™g te rug, en benoemde in derzelver plaatlen, de Heeren Jr. Joost Taats yan Amtron* gen ÏAyerhoult en Strik van Loenderfoot welken ook den 13 Juny, reeds naar V Haal ge vertrokken om zitting te neemen.
Z. Maar wat verrigten de Staaten vani stmesjoort ondertusfchen?
V. Deezen fchreeven eenen Brief aan de Algemeene Staaten ,waar in zy zeiden • Dat „ daardoor de Stad Utrecht eene Staa'tsver-' „ gadering befebreven was, 2y niet twyffel„ den of de A'gemeene Staaten en ieder Pm >, vintie zouden hen, welken te Amesfoort „vergaderd waren, erkennen als de eenige „ en wettige Souverein der Provintie van „ Utrecht, en dienvolgers den Raad vaive „ Staat magtigen, om aan alle de Bevelheb-»• bers van de Militie aan te febryven, om » geen anderen Souverein van de ProvinuV
» vag



8^0 GESCHIEDENISSEN DER
„ van Utrecht te erkennen , als alteen dc „ Staaten te Jl mes foort vergaderd, en dus „ ook alleen derzelver bevelen binnen de
Provintie te gehoorzaanien. Ook fchreven zo wel de Staaten, die te Amesfoort als die te Utrecht vergaderden, alle de Predikanten ten platten Lande aan, om aan de Gemeente de wettigheid van hunne en de onwettigheid van de andere Staatsvergadering voor te houden , en geene bevelen van de onwettige Staaten te gehoorzaamen.
Z Dit alles moet. zeker de verwarring in d/e ongelukkige Provintie nog grooter ge» nmkt hebben ?
V. O idertusfcheta was de bovengemelde Biicf der Amesfoortfche Staaten ter Staats- , vergadering van Hunne Hoog Mogenden ter raadpleeging gelegt. Waar op de Gemagugden van de Provintien Gelderland, Zeeland'^ e» Utrecht verklaarden; „ Met leedwezen j „ deezen vreemden flap van de Stad Utrecht „ vernomen te hebben, dan, vermits de A'« „ gemeene Staaten en die der byzondere 4} proviiHven, door menigvuldige daaden de
11 wet-



VEREENIGDB NEDERLANDEN. ^X
,, wettigheid der Staaten Vergadering te Atnes» „ foan hadden erkent, en het eene groo.
* te ongerymdheid zoude zyn , twee Sou-
* vereme Vergaderingen in eene en dezelve Provintie te erkennen, daar uit volgde dat
„ de Vergadering te Utrecht, in die hoedaan mgheid, niet konde worden erkend. WeS„ halven zy Heeren Getnagtigden van oordeel waren, dat, tot voorkooming van mig„ verftand en wanorde, welke uit het beftaan » van twee Staatsvergaderingen zouden kun„ nen omftaan, Hunne Hoog Mogenden der.
zeiver gevoelen daaromtrend aan de Militie ,, van den Staat behoorden te kennen te gee9. ven, op zodaanige wyze als door de Sm» " te" Van Utrecht> w Amesfoort vergaderd.
verzogt was geworden." De Gematigden van de Provintien Holland, Friesland, Overysfel en Groningen namen den voor» fchreeven Brief over om in de haaren breederoverwoogen te worden, doch deGenuatfo. den van Utrecht namen zulks zo kwalyk dar zy verklaarden, „ ten hoogden verwonderd ,e » ^"•Idlt de Heere« Gemagtigden van vier



242 GESCHIEDENIS SE N DER
„ Provinticn hadden kunnen goedvinden, cc* „ ne zaak over tc necraen, daar de Hoog„ heid en Souvereiniteit van hunne Provintie, „ zo zeer hl wierd aangevallen. Dat zy naait„ welyks gclooven konden , dat hunne Princi„ palen op zulk eene wyze door hunne Me* „ dcbondgcnooten zouden worden behandeld , „ daar het uit alle handelingen bleek , dat nog „ nooit de Algemeene Staatsvergadering , noch ^ die van eenige Provintie , noch de Raad „ van Staat , noch eenig Collegie hoe ger naamd, in twyfFcl hadden getrokken dat de Staaten van Utrecht, zo als die thans te „ Amersfoort zittirg hadden, de eenigfte en , waarc Staaten van Utrecht waren , welken , *l zonder af brceken, alle Vergaderingen en Be„ fluiten, zo binnen als buiten de Provintie „ hadden gehouden en genomen. Dat zy dienvolgens de goede trouw van de Bond,, genooten te rugeischten, om Uoogstdezel' ven daar te blyven erkennen en handhaven !, nen, en dat tp ten fterkften betuigden [, tegens geweld en ovcrheericbhig , en zig „ voor behielden , om dicn-aangaa^de zodaani-



VB REENlGDE NEDERLANDEN. 243
» & Maatregelen te neetnen, * zy tothand. ,> baavmg van hun recht, zouden oordeelen tè bchooren." Ondertusfchen waren de nicuvve ^^^ rj,^^
Heeren y„ Amr*nm, tPAyerfmk en Strik, W * **ge aangekomen, om, afs hoven OQ,
2egd "\ mede zi"''"S ter Algemeene Slaa«. vergadering te nectnen.
Z. Hoe wierden deeze Heeren aldaar toch entfangen ?
V. Dezelven hunnen Geloofsbrief aan den \oorzuter van Hunne Hoog Mogenden vertoond hebbende, waren dc Heeren Gema^ti*. den van GsUJerland en Zeeland vau oordeet dat zy ter Vergadering niet behoorden toe^I ^aten te worden, doch die van «25 2*»?en 0;.,yr/,/ begrepen in te^J' dar, onverminderd de Gefchillen over dewe" tighetd of onwettigheid der Staatsvergadering van ftfe* cn Amesfoon, deeze HtLre a's met een behoorlyke Geloofsbrief voorzien zynde, wel behoord*» toe^n te De Gemagtigde van de zaak „ver.
genomen hebbende, vond om in



244 GESCHIEDENISSEN DER
te ftemmen tot de toelaating der Gemagtigden van Utrecht, Voords begreep men dat de Gemagtigden van de Amesfoortfehe Staaten, als in deeze party zynde, geen .Stern uit konden brengen, waar op tot het Befluit overgegaan wierd, en daar het zelve, volgens het Gevoelen van HoVand, Friesland en Overysfel opgemaakt wierd , werden de meergemelde drie Heeren toegelaaten welken vervolgens ook zitting namen , en over de voorvallende zaaken
mede raadpleegden. Ondertusfchen had-
den de nieuwe Staaten van Utrecht den Rhyngraaf van Salm en zyn Volk, binnen de Stad van dien naam, in den Eed genomen. Deeze plegtigheid gefchiedde den -4 Juny; 's morgens om&negen uuren kwamen de Curasüers, Huaaaren en Jaagers onder de wapenen en trokken, elk afzonderlyk naar de Zaal van.de Staaten Kamer, alwaar eene Commisfie uit de Staaten, aan de Curasüers , welken het eerst gekomen waren, het oogmerk der oproeping ie kennen gaf, waar na door de Bevelhebber, den Rhyngraaf van Salm, aan alle de Officiers en Gemeeoen jevraa^d wierd, of \zy allen
te-



VEREENIGDE NEDRRLaNden. ^
tereid waren de Heeren Staaten, thans daar vergaderd, gehoorzaamheid en trouw te zweere" . t geen door allen , uitgezonderd den ^meester ^.overluid met Jat te ge. wlT het opflekenvan den Sabel, beaL »oodwierd. Waar 0p ook allen, zo Officieren «.Gemeen*,, den Eed deeden, behalven den voorgemelden Ritmeester , welke integendoel zyn ontflag verzogt. Kort hier op verfcheenen de Huzaaren en voords de Taa! - ^en ook allen op gelyke wyze £
dié4ff 7^ 5'Wg h£t met de!1 ^meester d,e d« Eed geweigerd had te doen»
Deeze wierd, op bevel van den Rhyn. graaf ontwapend, in bewaari ƒ" vervolgens op de Militaire Hoofdwagtge" 1 ü Eemgetyd voor alle deeze GebeVenis^ te Utrecht t waren te Franeker de vier Hoonleeraaren * .
r Ao^*.befcbü!digd van eene al refter! ke Patriotsgezindheid, voor het Collegie van Gedeputeerde Staaten ontboden, alwl b n
r Binui£w^^iez,n,4^;Ht:
L ^ ne



24^ CESCH1F. DENISSEN DER
r.e Edel Mogenden, hen, als mede alle Aca« demifche Burgers geboden, alleBroederfchrp' pen en Burger Sociëteiten te verlaaten, als mede geen Leden meer te zyn van eenig ge. wapend Genootfchap, of zig met Staatszaaken, te bemoeien. Dit Befluit viel de bovengemelde Iloogleeraaren zo hard, dat zy kort daar na hunne Posten, by de Academie van jFra/z^r nederlaagen, welken ten eerften door anderen weder vervuld wïerden. Een der vief Heeren, den Hoogleeraar Manger wierd kort dair na tot Medelid van de Regeering dier Stad, welke gantsch anders dan de Heeren Gedeputeerde Staaten dagt, verkooren. Mid lerwyl wierden in deeze Stad, op het voorbeeld van Utrecht, allerhande toebereidzelen ter verweering gemaakt, en daar men bcfie»* .ten had zig met geweld te handbavenen tegen de Meerderheid der Frlesfehe Staaten, welken geen goed oog op Franeker hadden, was hier ook een Defenfie Wezen opgcregt, het welk zig eerlang by eenen Brief tot de Staatsleden der minderheid vervoegde, met 'verzoek van derzelver raad en hulp. .Daarenboven waren
ook



VEREENIGD.E NEDERLANDEN. 24?
ook wel honderdvyftig Kanonniers in de Stad gekomen , het welk alles aantoonde dat het de Regeering van Fretnéketr regt ernst was, om zig, ingevalle van aantasting, tot het uwer'
fte te verdedigen. In fae£ Mbuur^
Overysfel hadden de Burgers van Deventer een Adres aan de Regeering dier Stad ingeleverd , behelzende een Verzoek, „ om de » Staatsvergadering van nieuws by een te roepen en uit naam der Stad Deventer, ten „ fterkften aan te dringen , dat de Gemagtig. „ den ter Generaliteit ten eerften wierden » opgeroepen, om zig te verantwoorden over „ hun gedrag aldaar, het welk (volgens de » meening der Ondertekenaars) vlak aanliep », tegens het gevoelen der Ridderfchap en „ Steden, en dat ondertusfchen andere Ge„ magtigden, op wier gevoelens en trouw de „ Natie zig veilig verlaatcn konde, derwaarts n gezonden wierden, enz." De Regeering van Deventer floeg dit verzoek geenszins af, maar maakte integendeel reeds het uitfehry. ven van eenen nieuwen Landdag, ten eerften wetkftellig, op welken , door de Heeren 4 vak



24$ GESCHIEDENISSEN DER
van de Ridderfchap en Steden, een befluit over deeze zaak gemaakt wierd.
Z. En waar in beftond dit befluit?
V. ,, Ridderfchap en 5teden in aanmerking „ genomen hebbende , dat van tyd tot tyd, „ door deeze en geene Staatsleden klagtén ge„ daan waren of misnoegdheid betoond was, s, over het gedrag der Afgevaardigden hunner „ Provintie, ter Algemeene Staatsvergadering, „ en dat, fchoon die Heeren, in verfcheiden
pasfen, door hen gedaan , wel niet gezegd
konden worden, eigenljk tegens de letter „ van hunne Commisfie aangegun te zyn , „ dezelve egter niet volkomen vry gefproken s, konden worden , van fomtyds tegens de „ doorgaans vastgeftelde gevoelens van Rid„ derfebap en Steden, voor al met betrek„ king tot de ongelukkige plaats hebbende
oneenigbeden in het Gemeenebest te hebben „ gehandeld , cn meer hunne eigene flaatkun„ dige begrippen te hebben gevolgd, dan , L wel die der Staaten, welken zy vertegenJj, woordigden, en voords ernflig overweegen„ de, op weike wyze zulks best voor te kun-
» «en



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2$
n nen komen, was verfiaan hier toe onder „ anderen dienftig te zyn, dat Ridderfchap en „ Steden eens in het algemeen haare gevoe» ,» lens , omtrend de groote zaak die thans de „ Republiek verdeeld hield, voor haare Ge„ magtigden ter Algemeene Staatsvergadering „ open lagen , en dezelven op het ernfb'g„ fte' te doen begrypen , dat zy niet wil. „ den dat eenige andere Denkvvyze , door „ hunne Vertegenwoordigers ter Vergadering „ van Hunne Hoog Mogenden zoude worden ., gehandhaafd, dan die werklyk de haare „ was, en uit dc befluiten, binnen de Provin» ■ tie genomen , zoude dooiftraalen.'' Waarop de Verklaaring der Staaten volgde.
Z. Zond gy my die ook niet wel mede willen deelcn ?
V. Zeer gaarne: Ridderfchap en Steden verklaarden dan, in de Ecrfte plaats , „ dat „ zy ten hoogftcn afkeurden, alle gebruik van de Militaire Magt in Burgerlyke Ge„ fchillen , het zy die Gefchillen uisfchen 9, Staatsleden of Regenten ondetling, of tus„ fchta Burgers en Regenten mógten p!?ats L 5 s, heb-



850 OESCHIBDE N ISSEN DER
hebben." En ten anderen: „ Dat zy van * gevoelen waren, dat niet alleen het welzyn
en voorfpoed, maar zelfs het beftaan van „ 't Gemeenebest daar van afhing, dat de
Stadbouderlyke invloed , die tot eene zo „ verderfelyke hoogte geklommen was, bin„ ren de juiste paaien gebragt wierde , of „ voor zo verre zulks reeds hier en daar, in „ deeze en geene opzigten, mogt gefchied ,, zyn, daar binnen wierd gehouden. Einde» ,, lyk wierd voords goedgevonden de Gemag„ tigden ter Generaliteit ernftig te gelasten, „ om zig ftiptelyk naar de hier boven vastge„ (lelde Denkwyze van Ridderfchap en Ste9, den te gedragen, zonder zig met eenige
uitvlugten , getrokken uit het ftilzwygen
van hunne Berigtfchriften, of diergelyken, „ te mogen behelpen , mei aanduiding dat ,, Ridderlchap en Steden, by het niet nako* „ men daar van zig in de noodzaakelykheid „ ronden zien gebragt, van niet alleen hunne
uitgebragte gevoelens, ter Algemeene Staa:s •
vergadering op eene uitftekende wyze af te „ keuren, maar verder om hunne Commisfien
,, daa»



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 25I
„ daadclyk in te trekken, en ben ter verant» „ woording op te roepen."
Z. Was dk befluit niet algemeene Stemmen genomen ?
V. Neen, want de Heeren Drost van ZaU land, Vollenhoven en Haarbergen, Beminck tot Werkeren , liechteren tot JSlcnningihaven , Sloet tot Evenlo, Sloet tot IVesterholt en Sloet tot Canneveld hadden zig voorbehouden hunne aantekeningen hier tegen ie doen, en waren van eene geheel tegenovergeftclde meerling dan de andere Ridders en Steden. — M dlerwyl was 'er om deezs tyd iets voorgevallen , het welk over geheel Nederland klonk , en van de gevaarlykfie gevolgen fcheen te zullen worden Ik bedoel het aanhouden van JMevrouwe de Prinfetfe van Oranje, het welk den 28 Juny voorviel.
Z. Zoud gy my dit niet eenïgszïns omftan■dig kunnen vernaaien?
V. Ik zal aan uwe begeerte voldoen 'Er had reeds eenige dagen te vooren , zo te Woerden als op andere Plaatfcn, een gerucht gelopen, dat zeker voornaam Perfoonaadje*
daar



S£a GESCHIEDENISSEN DER
tiaar om ftreeks voorby zoude trekken, en op den laatstgemelden dag ontfing men ook te IFocrden de verzekerde tyding dat 'er te Haastrecht vyftlen Paarden tot een Voorfpan befteld waren. Dit alles bad vry wat opmer* king gebaard , en men deed een Detachement van veertig Ruiters uittrekken, die zig allen in een .hinderlaag plaatften, en met een Boer affpraak maakten dat deezen, zo dra 'er Rytiifg aankwam, een pyp over den Dyk zoude "gooyen. Dit wierd door gemelden Boer ook •wéihaast verrigt, en de Ruiters voor den dag gefprongen zynde, hielden het RytuigvanMevröüw de Prinfes aan, welke door de Heer -Ba? "nek en twee andere Heeren, benevens xle Freule van Wasfenaar en verder gevolg verzeld was, Haare Koninglykc Hoogheid was zeer verwonderd aangehouden te worden , zeg. gendein de Franfche Taal: waarom houd men ens aan , wy zyn immers geen gewapende Lieden , en de Heer Bentinck merkte aan , „ dat „ het daar de plaats niet was om aan te hou„ den, dewyl zulks op de Grenzen moest zyn „ gefchied doch men antwoordde hem,
I* dat



xvii.b.pLxii,
HET AAürHOÏÏ])EN.BHH «RINSE s SE.



■



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2$S
„ dat men daar hy gepasfe er d was, mogelyk „ geen order gehad, of zyn pligt niet betrage „ had.'' Intusfchen wierden de Manfchappen by de Rytuigen verdeeld, twee Man by ieder Koets, en dén by elke Cbais , terwyl de overigen den train dekte , dus reed men naar de Goejanyerwelle Sluis, en'men bragt haare Koninglyke Hoogheid en derzelver gevolg in 't Huis van eenen Adriaan Leeuwen* hoek, voor welk Huis Schiidwagten geplaatst wierden, het geen de Heer Bentinck deed vraagen : of het hier de manier was dat men ie* mand met het blanke zwaard opwagtteP Midlerwyl wierd de Prinfesfe eenige ververfebingen aangeboden, doch waar voor Hoogstdezelve bedankte, en eenige Spys en Drank uit haar Koets liet brengen, zich voords beklaagende over de wyze waar op zy aangehouden was, en dat zulks gewapender hand was gefchied enz. kort hier op kwamen vyf Heeren GeJe*ï puteerden te Veld, van Woerden derwaards, welken haare Koninglyke Hoogheid naar de rede van zulk eene heimelyke en onverwagte. kemst vroegen, en tevens aan Hoogstdezelve
tt



^54 GESCHIEDENISSEN DER
te kennen gaven, dat zy, zonder bcwifligirg der Staaten van Holland'haare Reize niet konde vervorderen , en daarom voorfteldc dat Mevrouw de Prinfcs zig naar Woerden zoude begeven, alwaar men het Kasteel voor Haar zoude inruimen.
Z. Wat antwoordde haare Koninglyke Htog. beid op dit Voorftel ?
' V' IIet w'erd door de Vorftin verworpen, die 'er op ftond om over Gouda haare Reize te vervorderen , doch de Gedeputeerden wezen dit geheel van de hand, waar op haare Hoogheid dan verkoos naar Schoonhoven te rug te keeren. Dit ingewilligd zynde, wierden de Rytuigen weder over het Veer gevoerd. De Commandant der Ruiters en de Heeren, Blok en Camerllng geleiden haare Hoogheid in de Pont, waar in de Heer Bentinck, de Frcu'e Wasfenaar en 't overig gevolg toen ook traden. Aan de overzyde van 't Veer gekomen zynde, wierd de Prinfesfe weder in haare Koets geholpen, en door de Gedeputeerden een behouden Reize en langduorige welftand toe^e^enscht, terwjl her gevolg van haare Hoogheid



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2 55
beid ook weder in de Rytuigen flapte. Voords was ten eerden iemand naar Schoonhoven gezonden, om toebereidzelen tot den ontfangst van Mevrouwe de Prinfes te maaken. Op den togt derwaards reed een Detachement Ruiters voor af, het welk gevolgd wierd door eenfi Commbflc uit de Gedeputeerden te Veld, zynde de Heeren de Wit en Toultn, welken beiden in een Chais gezeten waren, om haare Koninglyke Hoogheid naar Schoonhoven te geleiden, alwaar Hoogstdezelve, dien nagt doorgebragt hebbende, den volgenden morgen de terug Reize naar Nimwcgen aannam. De Gevolgen welke deeze zaak gehad beeft, zal ik a in een volgend G«.fprek tnededeelen, ;